You are on page 1of 62

14

05i ngang H Ni
Vng tn Kinh k. 05 Mi ng nh giu mt li tm s. 09 Vng t sinh ra t Nc. 11 H Gm. 13 Cuc tranh u gia cc Thin - M v ci Li - Lc. 15 Nhn, Nh, D, Nng hay Nhn, Nh, D Ging. 16 Long Bin k s. 19 Ch Bi ngy xa. 21 m nm m Ph. 23 Tng N thn T Do H Ni. 26 Em i H Ni Ph! Ta cn em chic xe hoa. 27 Leng keng tu in. 29 K nhn H Ni. 31 Khc nhc ng ph. 35

Xun H Thu ng 37
37. Qu Pht Th. 38. Hi thi cm thi Th Cm 39. Tt Hn Thc. 41. H Ni ma try su. 43. Hoa Loa Kn thng 04. 44. Em ng ln gi ma vo h... 45. Gi heo may. 47. Hoa sa u ng.

Khu v H Ni

49

49. i tm chic cc vi. 52. u ng n xi khc. 53. n c bn ma. 55. S tinh t trong cch thng tr... 57. Ph xang. 59. Bn ch.

Tr chi th u

H Ni, nhng cm xc vit li!


Tnh yu H Ni i vi ti dng nh lun l mt iu g tic nui. V nhng lc cu gt, bc dc do tc ng, nhim, ngp nc lm chm tr nhng cng vic lc no cng hi thc sau lng khi t chn n ni y. n khi xa H Ni, li thy nh v cng. Nh nhng khun hnh ng sau tm king xe hi: qun c ph va h trn Nguyn Hu Hun, cc bui ti chm thu thng 8 nhn thy nhng cp i ng yu o nhau di my gc si gi trn con ng Hong Diu rp bng. L cu chuyn v kem Trng Tin v nhng cy kem cha kp n, nhng g trn nhng con ng chng cht so, con ph Phan Huy Ch nh, vng... V nhng khi c suy ngh, H Ni by gi bn qu, n v nhch nhc qu! Ci bi bm ca th thnh v s bin i nhanh chng ca cuc sng dn n nhng bin i ln hn v tm hn con ngi. H Ni khng cn l chnh n, laicng i nhiu, mt i nhng nt quyn r m by gi ch cn gi li nhng hoi nim trong cc bi ht v ma thu ca Trnh Cng Sn, Ph Quang... Nhng thc ra ti qu thin cn ri, d vn ha th chu u c lan su vo tng ngc ngch th ci hn lng trong nhng ph H Ni c mi vn bng bc khng ht. Vn thy mt H Ni l ngha khim cung qua ng lo tc bc ng chic m pht trn u v xung dt xe khi gp m tang i qua. Vn yu H Ni nhng np n, np m ngi m dy c con gi mi ln li mi khi n cm. Yu vic c gi ln khi v nh chng c th ch bin v lm nhng mn n cho ba cm gia nh m m, hnh phc. Ti cn yu H Ni trong ci ng iu m ngi H Ni pht m, ci ging m m m sau mi ch c trng sao m thn thng th. Bt chp nhng dung tc ca tin nghi vt cht hin i, nhng n o vi vng ca t xe my, t nhng hm hnh hc i ca truyn thng, mt gc su no , H Ni vn l H Ni mun nm c, h t nhin thanh thn tri.
Lu Thanh Nguyn

Tp ch

Trng nhm bin tp Bt Hi Mc ng bientap@lophocvuive.com Ph nhm bin tp Lu Thanh Nguyn Bin tp ni dung Thanh Nguyn, Khc Huy Trang ng Trnh by Vit Quang, Khc Huy Ph trch k thut chung Nguyn Minh V kythuat@lophocvuive.com Ph trch bn c Minh Qun bandoc@lophocvuive.com Th t gp xin gi v: bandoc@lophocvuive.com Bn mun tham gia thc hin tp ch? Hy lin lc vi chng ti qua Email: lophocvuive09@gmail.com hoc pkhyds2005@yahoo.com.vn nh ba Internet

Bn quyn 2012 - lophocvuive.com 06

i ngang H Ni

Vng tn Kinh k
H Ni - tri tim ca linh hn Vit : ni mi con ngi Vit Nam lun hng n, ni mi ngi con ca th gi gn trong tm khm khi i xa. Ti khng phi l mt ngi con ca th ny nhng tnh yu ti dnh cho ni ny tuyt nhin ong y theo cch ring ca ti. H Ni sng trong ti va nh mt chng trai thanh lch y cun ht li va nh mt c gi p du hin. Hai ting H Ni mang li cho ti mt cm gic tht y thng nh ngay c khi ang trong lng H Ni, mt cm gic tht hoi c nh nhng lp thi gian th i qua.

Chai Lng tng hp

05

C nhin, tr n con ng tm cho mnh mt ci tn tr ng tn cn . Vua An D g con ngi ng Vng th th H phi cu tri Ni cng kh khn thnh th ng phi d ha c thn K mt ln l y vng) xu im Quy (Ra . Cng nh th t hin tng ch i nay, cc n b b m tr o ci n thn g ch k di kh l vt v v t Bch Tinh K khi tm cho c mnh mt c (G trng) on thnh m i tn tht ku th i xy xong. v c bit v thin h. Bi Chic n th i ci ly ch l, ci tn gi n m nh l mng s quyt nh cuc i mt Ra vng, n a tr cng ra trm pht n bn nh tn gi c trm trng th s quy a gic v g gip vua di t nh vn m i vng c t nh ca mt quc gia. Ng thnh. Triu i phng chim nc tnh ng coi trng u Lc m n ci tn v nh h mi vn th n phm- kh nn dng k ua, ng ai c th gin ip, gi nhn. ph Trng Th cho con trai l y sang kt h n vi con g An Dng V i vua ng l M C D thnh v hu. Sau khi ng hay trm d M Chu, hi lun th dng bit c nh thi gian vn c n thn l nhn chn Dng Vn An g sinh ng g mi thng nht cho tn trn, Trng Th gi ca th lin tro n g y qua ngn i v n cp n bin c v t y tht em v i chc rng k cho vua cha. hng phi ng Triu c n Vit Nam n i qun thn lin c o cng tng nh u Lc. t minh gc tc v th ng Khi An D h y hm nay. B em n ra b ng Vng n sn sng m n th v hiu lng mnh ra chy b C , phi ln ng vi th ch Loa, c M a ? Chu ngi sa lng. Trc k u hi v nc, T Tn gi u ti rng Thy c n ca th hn s tr li c k n v nu c bin trong truyn h bin, i thuyt chnh M Chu nn u l C Loa: th lng ng c coi l th y Trng ng trn n c thn Thy c th g h quch u ca Vit Nam tm ra. An D tin Vng di thi Th ng chy n c An Dung Vng (257-2 ng cng thy 07 TCN) sau Triu vn qun triu i cu ui theo th cng Hng V i Quy ln khn thn K ng XVIII. gip. Khi vu im C Loa l kh di tch lch s a hi ti sao u quan trng n khng hiu n n thn ht v thi k ghim th Th dng nc c n Kim Quy a dn tc V Gic ngi ni it Nam. C sau lng nh nm trn a Loa vua b vua . Bit phn huyn n vung gm vy, ng Anh, cc th H N git con gi m h nhy xu i 17 km v ph nh v ng sng t t a ng Bc. Ni ti C L . Nc u L oa thnh, ng b Triu c t i Vit khn chim mt. th qun cu g Khi M Chu chuyn bi ai cht, nng bi gia Trng Th n thnh ngc v M Chu. y ng, c trai bin Cu chuyn k n Trng Th th c k li l thnh x y, tht vng v y ban ngy ngi yu mt n m li b gieo mnh xu ng ging Lo Thnh t vn a .

i ngang H Ni

06

i ngang H Ni
Hng nm c n ngy mng 6 thng ging, dn chng C Loa v khch du lch trn khp mi min ca T quc li v dng hng tng nim vua An Dng Vng v t chc trng th l hi n C Loa vi cc cuc thi v tr chi dn gian.C Loa tip tc l kinh ca Vit Nam di triu i Ng Quyn (939), sau khi dnh c lp nh thng qun Nam Hn trn dng sng lch s- Bch ng. i La hay La Thnh: c chn lm kinh di triu i L Thi T (1010-1028). La Thnh hay Thnh i La c ngun gc thi qun Tu h Vit Nam t nm 111TCN ti nm 939, khi Ng Quyn nh tan qun Nam Hn. Khi qun Tu xm lng Vit Nam, chng tng xy thnh quch phng th ti vng t ngn sng Hng nh Tin Du tnh Bc Ninh v Long Bin, pha Bc sng ung. Nm 866, nh ng ca Tu i An Nam h ph thnh Hi Qun v Cao Bin c b nhim lm Tit S. cng c quyn lc, Cao Bin cho p li thnh i La bo m an ninh v p p trnh nc sng T Lch v sng Hng trn vo thnh. B bao bn ngoi gi l La thnh. Khi Ng Quyn ginh li c lp cho Vit Nam li khng ng i La thnh m Hoa L, Ninh Bnh. Mi ti nm 1010, vua L Thi T mi di Kinh Hoa L ra i La thnh nhng li p mt thnh khc nh hn gi l Thng Long thnh. Thng Long (Rng bay ln):Sau khi ra ti La Thnh, vua L Thi T mn c thy im rng vng hin ra, bn i i La thnh Thng Long. Hoa L b i thnh ph Trng An (Yn) (tc ph Yn Khnh, tnh Ninh Bnh ngy nay). Long l ng . ng Quan: Nm 1408, qun Minh nh bi cha con H Qu Ly ng ng ri i thnh ng Quan. y l tn gi Thng Long do quan qun nh Minh t ra vi hm ngha k th kinh ca Vit Nam, ch c v l ca quan pha ng ca nh nc phong kin Trung Hoa. V th, qun Tu gi theo kiu khinh thng kinh Vit Nam, coi n nh ca quan pha ng m thi. ng Kinh: Sch i Vit s k ton th cho bit s ra i ca ci tn ny nh sau: Ma h thng 4 nm inh Mi (1427), vua L Li t in tranh B vo ng thnh ng Kinh, i x i nin hiu l Thun Thin, dng quc hiu l i Vit ng ng Kinh. Ngy 15, vua ln ngi ng Kinh, tc l thnh Thng Long. V Thanh Ho c Ty , cho nn gi thnh Thng Long l ng Kinh. Bc H: Sau khi vua Quang Trung ng Ph Xun th c Thng Long coi nh khng cn tn. Vua Quang Trung mt nm 1792, thnh Thng Long c gi l Bc H di thi vua Cnh Thnh (1795), tc Nguyn Quang Ton con ca vua Quang Trung. Khi vua Gia Long thng nht sn h nm 1802 vn chn Ph Xun- Hu lm Kinh . Bc H v vng pha Bc li c vua Gia Long i t Thanh Ha tr ra thnh Bc Thnh di quyn cai tr ca Tng Trn v gm 11 trn do cc quan Trn Th cm u. n i Minh Mnh nm th 12 (1831) theo t chc hnh chnh nh Thanh bn Tu, vua i Trn thnh Tnh v Tng Trn c thay bng Tng c, Trn Th thay bng Tun Ph.

Phng Thnh (Phng Thnh):Vo u th ng : Sch i Vit s k ton th vit: k XVI, ng Trng Nguyn Gin Thanh ngi Ma h thng 4 nm inh Su (1397) ly Ph Bc Ninh c bi ph nm rt ni ting:Phng tng L Hn Thng (tc H Hn Thng) Thnh xun sc ph(T cnh sc ma xun coi ph h l ng . Trong b Khm thnh Phng).Ni dung ca bi ph ny l t nh Vit s thng gim cng mc, s thn cnh ma xun ca Thng Long i L. Phng nh Nguyn ch thch: ng tc Thng thnh hay Phng thnh c dng trong vn Long, lc y gi Thanh Ho l Ty , Thng hc Vit Nam ch thnh Thng Long.

07

i ngang H Ni
Trng An (Trng An): Vn l tn Kinh ca hai triu i phong kin thnh tr vo bc nht ca nc Trung Quc: Tin Hn (206 TCN - 8 SCN) v ng (618 - 907). Do , c cc nh nho Vit Nam xa s dng nh mt danh t chung ch kinh . T cng c ngi bnh dn s dng nhiu trong ca dao, tc ng ch kinh Thng Long. Thng Long cng cn phi i.

Nhng v tn Thng Long c t lu i, quen dng trong nhn dn ton quc, nn Gia Long thy khng tin b i ngay m vn gi tn Thng Long, nhng i ch long l rng thnh ch long l thnh vng, ly c rng rng l tng trng cho nh vua, nay vua khng y th khng c dng ch Chng thm cng th hoa nhi long l rng. Vic thay i ni trn xy ra Du khng thanh lch cng ngi Trng An. nm 1805, sau Vua Gia Long cn h lnh ph b hong thnh c, v vua khng ng R rng ch Trng An y l ch kinh Thng Long, m hong thnh Thng Thng Long. Long li ln rng qu.Sau khi dit c triu i Ty Sn vua Gia Long i ph Phng Con gi H Ni ngy xa, ti vn thch gi Thin (t kinh thnh c Thng Long) thnh l con gi Trng An hn. Bi v sao? Hai t ph Hoi c thuc Tng Trn Bc Thnh. Trng An mang m nt p ca ngi con Nm Minh Mng th 12 (1831) vua li b gi kinh ngy trc: ni nng lch s nh Bc Thnh v 11 Trn v thay bng 29 Tnh. nh, n ung nn n, trang phc oan trang, Tnh H Ni ra i v gm c thnh Thng gii giang n cng gia chnh, chnh chu Long, ph Hoi c (ca Ty Sn) v ba ph trong tng nh mt, bc chn, phong tc gia ng Ha, Thng Tn, L Nhn ca Trn khim khng h khc nhng rt c gio dc Sn Nam. v vn ha. Con trai H Thnh khng phi nh by gi, ngy con trai rt thanh lch Gii thch cn k theo ngha Hn Vit th H: v in trai theo chun mc nam sinh, lng sng, Ni: bn trong nn H Ni c ngha l mn nhng khng st mt, thm thng thnh pha trong sng v tnh H Ni c trm nh ch khng lm ngi con gi kh bao bc bi hai dng sng l sng Hng v x, l php, ham hiu bit v lun l nhng sng y. ngi u tin xung phong ra chin trng trc tin. H Ni ngy qua ri... Va Thc ra, cn nhiu t c dng trong dn ni b An, mt trong s t ngi H Ni gc gian ch Thng Long-H Ni nh: K Ch ti c c hi c gp v ni chuyn nhng - Kho tay hay ngh, t l K Ch, Kinh ngy H Ni sp sang thu, sp k nim ngy K - Th nht Kinh K, th nh ph Hin, gii phng th thn yu. Va ni b va Thng Kinh Chng thm cng th hoa nhn tht xa xm nh hi tic mt thi nhi, Chng lch cng th con ngi Thng qua, ngay ci tn v dng dp ca b cng Kinh. c mt thong H Ni suy t khin ti pht chc lng yn nhn nhp sng an chy H Ni. Im lng, khng n o, khng khiu khng ngng ngoi kia... khch, khng i mt, hi nhn nhc mt cht, giu nim kiu hnh ca mnh sau ci H Ni: Sch Lch s th H Ni cho v khim nhng, khng bng cch rt bit: Nm 1802, Gia Long quyt nh v pha sau. Giu mnh i tn ti, kn o ng ti ni c l Ph Xun, khng m dai dng, bn b, kin cng na bi vt ra Thng Long, c Nguyn Vn Thnh qua c ci bao cp th l v hung hng ln ci lm Tng trn min Bc v i kinh thnh x b, hn ho ca th trng vn m thm Thng Long lm trn thnh min Bc. Kinh sng mi mt H Ni rt H Ni, mt H Ni thnh chuyn lm trn thnh th tn rt Thng Long. Cha h phai.

08

i ngang H Ni

ng, hm. H Ni gi l gingSi Gn th lnhng li khc Chng va nhau nhiu, nhau cng lm. Thn tnh! i ra i vo, nhng ng trnh bc v th m bit ht mt nhau. Nhng bui chiu gi mt, bc gh ra ngi trc ca nh mnh th cuc tr chuyn c th rm ran t u ng n cui hm. Trong hm c nh by vi ci bn bn ly c ph hoc n sng, c xm v th tr thnh khch hng thn thit. Thnh thong mt nh trong xm c h s hay tang gia, c xm cng theo m vui, m bun. Cng c i khi ang kh trong ngi, ch ton chuyn con ch con g li cng khin hng xm lng ging li qua ting li. y vy ri ng mt m sng ngy thc dy, chm mt nhau con hm nh, li mm ci, li thm hi, li nhng ng. V th m thn tnh! Nhn vn lm sao l sau nhng x xt vi hng xm tng mt mn mt nht ngi trong ng nh n lc gi chp l tt hiu h, tuy hi ngng nghu, nhng vn l d cm chai ru sang nh nhau chn ch chn anh. Mt hnh vi trong trng cao thng ca vn ho sm hi. Nhng cn nh mt ph lnh lo sm mu tin ly qui u ra ci m cng ca tnh ngi y. Nhng t hn l hm Si gn di v tng i rng, ci m bng nhng v s ngch. N m c ci cht lam l nhiu ho hn bi c ng dn lao ng chiu chiu ci trn ngi nhu trong cc qun ru cc phng pht Thu H. Hm Si gn chn cht hu nh khng c mi lm ca bn tham quan trc ph.
Nghiu Hng

09

i ngang H Ni
Ng H Ni khim nhng hn. N mnh d la tha cy ni vo hai hoc ba ph ln. (Nhng ng long nhong di kiu nh ng Vn chng ph Khm thin hay ct ngn nh ng Hng Ch ph Hng Hm thng khng c nhiu). vn tnh hu n li c bit ti l lng l sng ra h s vo hng no th hng lp tc bn t nh tm ti, th l cc b cc c bn hng tht, go bnh bn cc kiu c thi nhau cho mi bng c Ming n ni l, Chm ta tr thnh ngi mc n khp kinh thnh, i n u cng c Nhng con ng nh trong phn H Ni ngi chy theo i n. Trn trnh mi c thng gn lin vi hng qun bnh khng li, n khi chuyn v l, Chm dn n ung sut c ngy v bn ma b a ln cng ng, nh vua thy mt trong nm. M sng ln ng Hng Phc mi thng minh sng sa th thng tnh, n bt canh bnh a . Da c trm rn lin ban cho mt mt ng thot him, gin bo ngy, l th trong bt nc dng bn ra sc lnh: H i n Chm u xanh nn mu dc mng. Cng c th th i nhng khi vo trong ci ng y vo ng Th Xng n xi xo v bnh ri th cm ch. Ai tri lnh s mc ti khi cun bnh dn hoc sang ng Cm Ch qun, b x trm. T sc lnh cm ch y n xi gi ch b ic. Sang trng hn m thnh tn ng. c th tt qua ng Hng Hnh n bt bn thang cu k vi c mm tm, c Ng Tm Thng li bt ngun t tch cung. Gia tra, th b vo ng Pht xa, chuyn c. Trc c kho lng Lc lm mt mt bn u mm tm. Rau tm thi do nhng anh lnh ng gc. kinh gii non t chm vo bt mm vng Bun tnh lin kim chuyn lm qu vi m rn u, ngt bi cay chua xut xoa nhng c gi vn c n, hay thng ngi, n ht vn thm. Bui ti l g luc ng khi cc ch lnh trm chuyn i, chuyn Hng Ch, chn ngng ng ch Ng S tnh mt th thnh tm thi chc lt v Lin, hoc cua thng luc bia ng tn ng c t thnh tm thng Ch ng Xun...nhng con cua bn nhng nhng mi tnh tm thng trong ngy khng cn tm cng hai khng bao gi thnh d vng bi tn ng cng na nhng vn l cua. Nem cua b vn cn , minh chng cho mi tnh l th ln Hng Hnh n l tuyt c nht. ng, yu vng nh thm th no Ng Hng Lng di my chc mt, mt Cht H Ni c trng v hm sc nht bn l nh dn bn kia l tng ca b chnh ng. Ng l bc chn dung cng an. Dn ph ngy xa chuyn lm chng minh th ca H Ni. Ng cng lng nn tn ngh mi thnh tn ng. Sau nh ngi, vui v bun, m mng v thc ngy gii phng th , n c mang tn t, cm o vi khch th... Ng l mt tiu mi l ng Nam B, khi Bc Nam thng H Ni nh ci tiu v tr - con ngi nht i thnh ng L Dun, nhng vy. Ph Khm Thin, Nguyn Thi Hc, ngi dn chng ai quen tn y, phn ln i Cn, Nguyn Lng Bng rt nhiu lp gi vn gi bng tn Hng Lng c. ng, mi ng l mt th gii ring, c ng nh ng Vn Chng l c mt phng. Nhng chic ng H Ni, nhng chic ng Ng c bit nht c l l ng Cm Ch su im vng vi mt ngi nh , vi mt truyn thuyt ca mt thi xa xa nay tm hn ngy thng i v. Nhng ngi cn ghi li du n bi tn gi ca ng. yu H Ni sao khng th yu nhng chic Chuyn k rng ch b Chm ngy xa l ng. Ri th, bit lc i xa s nh ng H mt cu b ngho x ngho xc song i Ni n nh th, vy ti sao khng yu n u cng c qung sng to trn u, thng n ngay khi cn y.

10

i ngang H Ni

Vng t sinh ra t
Tiu Nguyn

H Ni c my con sng

H Ni c 9 dng sng ln nh chy quanh: Sng Hng, sng , sng ung, sng C L, sng Cu, sng T Lch, sng Nhu, sng y, sng Tch. Tuy vy, sng Hng l c bn v n chy di sut chiu di HN , vi hai ph lu nc vo nh sng , sng L. Nhng con sng cn li ly nc t sng Hng chy dc theo hng Bc Nam , cui dng li chy vo sng Hng . V th ni n t v nc H Ni th cng l k cu chuyn Hng H v H Ni thi .

nc

Hng H chy qua VN di 560 Km, on qua HN tnh t Tn Phong (huyn Ba V) n Quang Lng (huyn Ph Xuyn) th di khong 150Km. Nhn trn bn thu h HN mi thy mu xanh ca 9 dng sng ln nh nh nhng mch mu ca c th H Ni , vi ng mch chnh m quanh bi sng , sng Hng , cc ng mch ph l 7 con sng cn li, ngoi ra cn v s nhng knh dn, sng o mng ti tiu. Ch tnh tng chiu di ca 9 con sng l hn 600 km, trn din tch t nhin HN l 3.350Km2. Sng vi lch s H Ni Ging nh s sng sinh ra t nuc, hu ht cc th trn hnh tinh ny c chung ngun gc hinh thnh t cc qun c sinh sng ven sng. H Ni cng vy, n cn gn b hn vi sng nc khi tn gi l H Ni vng t sinh ra v nm trong cc dng sng. C a danh lch s no, c s tch no ca HN m thiu i ci bng dng ca sng h HN. T truyn thuyt hoang s Sn Tinh ch ng Thu Tinh n chuyn chng kin cng ngh hin i, khi ngi Php xy cu st trn sng Ci, chong vng trc tin b ca k thut phng Ty, m cc c ta dt b nhng quan nim c h, gc sang bn chuyn vn v vin vng lao vo cuc Duy Tn, lm nhng vic hu ch nhm khai dn tr, chn dn kh, ho dn cng. Thnh ph ngn nm bt u t lc sng Hng cho n thuyn rng vua L Cng Un cp bn khi ri t Hoa L ln Thng Long, tip ni huyn tch H Ty, H Gm k ti bao gi cho ht v chnh chui m h HN cng vn l du tch dng sng Hng xa xa.

11

i ngang H Ni

T vng Phong Chu, ni t vua Hng xa, bc sang bn ny- xui theo sng Tch, sng y l c chui nh cha men theo dng chy mi v ti trn Sn Nam (H Nam- Nam H): nh Vin Chu, Ty ng, Chu Quyn, cha Ma - n V, lng c ng Lm, n Ht Mn, cha Ty Phng, cha Thy, cha Trm Gian, cha Trm

nc qung chi bung li, c thn n vy trng ca vng nh sng trn nng du t bi, nn n tm tang canh ci. Ni nhau san st lng ngh nung gm, my tre, chm khc, thu ren, khm trai, sn son, thip vng, c ng, chut bc Ni sinh ra nhng ngh nhn ti hoa, tho vt n K Ch lm rng r chn Kinh k. Ni dung dng bao Sng no cng v sng vang vng ngi ch kh, ngoan cng li rt v y chin cng tri t xa xa. mc nh, uyn bc lm nn c Hay mi m no sng che ch nn Vn hin Sng Hng Thng trung on Th rt lui an ton, Long, tiu biu cho vng Bc B. li sau lng Kinh thnh rc la, Hng H H Ni tri ngn nm mt ngy kia tr li, ca khc v nhiu hn na, mi ho quyn khi hon trn mt cu lng gi chuyn t v nc, ngi vi Hng H. Ven dng Nhu Giang, cnh vi bao s i thay m vn T Lch th mi bn nc, cy a gn kt thu chung. bn sng cng k thnh pho s ri. Cc d n tr thu ca ngi Php Sng lng l chy qua nhng vng qu ghi du chn ca cc chin Sng chy qua ph u cng vy, binh ngi Chm men theo sng lun v t, rng lng ban pht s y, lp nn qu mi trn t Vit giu c, sung tc cho nhng TP c nh Dng Liu, Sn ng. m n chy qua. Ph u cng Sng m thm chy vo min vy, ngy mt ng c, phnh to sn thu hu tnh, lm nn chn th c dn ln ti, toan tnh nh bng lai c tht, ni hnh hng nhen m thu hp lng sng. Dng v t Pht mi Xun v ca nh n mc tc nc v b m hng triu con dn nc Vit nh trn ra ph. Hng H xa mnh Hng Sn Hong Tch. mng l nc, lc l to th trn rng ra v trn theo hai nhnh: Hai bn sng c c ngn lng qu sng Hng v sng y, c dn c chng o nu vui bn dng HN c ni t cao m c tr. S

sch cng ghi li nhng trn lt ln thi L, Trn: dn trong thnh i li bng thuyn, nhng c bn l xa dn tha tht, t v nc chung sng hin ho. Khi ngi Php n HN, ph bn sng vn yn bnh cnh trn bn di thuyn. nh chp bn tu Ct ng h thy t Ch Go xung tu cha c . Cho n trn lt nm 1926, nc l e do trc tip ni thnh, vic p quy m ln tin hnh. T 1915 n 1954 c 108 triu m3 p mi, ring nm 1927 c 42 km sng Hng c tu sa cng c. T 1954 n 1980, HN p thm 10 triu m3. bo v ni thnh HN, ngi Php xy dng p y nm 1934, hon thnh nm 1937, vn hnh hiu qu nht l nm 1983, khi mc noc HN cao 12.05m, p y m v 2 ngy sau lnh bo ng HN c rt b. p y xy xong th sng y khng nhn ph sa sng Hng na, n ch c chc nng tiu ng l chnh. Din tch t rung ca 9 huyn hai b sng tng ln nhng km mu m hn trc, cn chc nng giao thng thu th khng cn. Sng cn nc, thu hp dng chy v cc chi lu ca n (sng Bi, sng Con, sng Nhu) cng dn hu ht.

12

i ngang H Ni

Tiu Nguyn

thp ng h, N hngtrong cc yu ttng i v cng vin l mt nhn to cu thnh nn

v m quan ca mt thnh ph. Cc yu t y, do khc nhau v cu to v chc nng nn th hin nhng v p khc nhau hon ton. Thp ng h bn mt Si Gn nhng ngy thng c, Big Ben London hai biu tng ny u mang trong mnh mt xut x lu i v P nhng ci P y l P ca s chnh xc, ca kim kh in my. S l bt kh khi i hi chng mang thm v P du dng v xanh mt ca mt cng vin. Nhng ti on bn s bt ng khi ti ni rng ngay ti nc Vit ta c mt ni nh th, va thanh nh nh mt vng ngc lc bch trn tay ng ca m nhn - va chnh xc v r rng nh mt chic ng h tinh xo. Ni chnh l h Gm, h Gm ca H Ni ngn nm tui. y, ti khng mun lp li nhng iu c qu nhiu ngi ni khi nhc n h Gm. H Gm bao nhiu nm tui, nhng tn gi khc, nhng cu chuyn xung quanh n, v p ca h. tt c cc iu bn c th c rt nhiu ni khc. Ti mun k cho bn nghe y v mt h Gm cng ha chung nhp th vi H Ni, gi khc trong ngy, gi no vic , nhng con ngi - nhng mnh i bt di bt dch lun xut hin ti h Gm. Thi i c i di, cng c nhng th tng chng nh bin mt nhng ha ra ch l thay da i tht, khoc 1 tm o mi m thi. Khong 3 5h sng, nu l ma h th n h

Gm thp n 5h sng, ma ng th n 6h. Nhng gnh cho rong, nc tr rong u Cu G, Lng Vn Can, inh Tin Hong lc tc dn v, song hnh vi ch chy bn hoa qu u ph Hng Trng. Nhng tp ngi tp th dc bt u xut hin lc 4h v ng hn ln khi ng h ch ti 5h, Thi cc quyn, chy b, p xe, v v s mn th dc ci bin v chnh thng biu dng lc lng quanh b h. H Ni tnh ng, nh sng bnh minh du mt thay cho nh sng in. T gi Mo n gi T ( tc l tm 5h n 11h tra ) l thi im cho con tr i hc, cc ca hng m ca bn bun, nhng ngi kim n quanh h nh bm v xe, c th, qu vt, qun o c xut hin. Th mng nht lc ny chc khng th ngoi cc hng cm nm mui vng ca nhng thn n ngoi Ph Th, Thng Tn. H bn t lc 13-14 tui cho n khi bin mt vo lc 17-18, chc khng ngoi vic theo chng b cuc chi. c chim h Gm trong gic tra t khong 13h n 17h l cc tay m, cnh ph nhy, v cc cao th c tng. Gic ti l khong thi gian h Gm khoc o thanh lch v giu c ln, ngc hon ton so vi v tht nghip v s tht thu ban sng. Cng vi s bin mt ca xe in vo bui sng, cn c nhng ng gi Tu bn ph xang (lc rang ), bnh chn tng my trong do, bnh b thm xp, to kh dm v quy rn tan trong ming. Khng phi ai cng nhn ra s bin mt , v khng phi ai cng tng c bit n nhng iu . Nh nhng nh mt ln khi hay nt ch trn v, tt c tan i v nht dn vo thinh khng

13

i ngang H Ni
Bt chp nhng mt mt , dn cc ph c vn trn ra ng i do mi m. Trai gi vn ln l bn nhau. Tr con vn i n kem bn ma, kem Ha Bnh, Thy T, ma h cn c thm vic i bt ve va lt xc. H Gm lm dn vo gic ng t 23h. Ha nhp vi m thanh xo xc r bi v th tho ca nhng me, su, liu, x c v tm, c, baba, ra cn c ting rao ca cc hng ch m ph, lc to x, ng rang, lc rang km theo mi cho v chn g nng ph Hng o. Ti mn php mn li ca ha s Phan Cm Thng thay cho li kt Nu tng ln ln v sinh ra ven h ny, bn s cm nhn c hi th ca tng ci cy v s thay i ven h Gm gy ra mt ni bun kh t nh th no, v ci to ha gy chi cuc h trng ny, t mnh t c Pht gio, n i ca vua cha, vi cht thng nghip tiu th cng, tr thnh trung tm vn ha thanh lch, v nay c nguy c tr thnh mt ch gii hn n.

H Ty v H Trc Bch nguyn ch l mt. T Th k XVII, ngi dn nh c quanh vng p con b nh t Yn Hoa xung Yn Ninh cho khi i vng, ri sng v, thi gian x l, nm no cng phi p li cho vng, thnh ra con ng c tn C Ng (ngha l gi cho vng). Ngi Php cai tr H Ni, vn quen c ch Vit cng khng c du ging, lu dn chch ra thnh ng C Ng. Gc h ny, nguyn c mt hnh cung ca Cha Trnh Doanh, cung sau thnh ni an tr nhng cung n c ti hoc v gi. H trng du chn tm v t dt la, th la trng ng, mm, mng, cc p, gi l la Lng Trc, v ci tn Trc Bch ra i, mnh H Ty ngn ra cng mang lun tn y: H Trc Bch.

quanh h di gn 20km. Ngnh a d lch s chng minh rng, h l mt on sng Hng rt li, sau khi i dng, c th ti c hng nghn nm. H Ty l gc lng mn nht trong bc tranh H Ni a mu; l th gii ca nhng ln gi trong tro, s phng khong v giu cht th. Chng th m by lu n vn l ngun cm hng bt tn ca cc nh th, nh vn, ngh s... vi nhiu bi ht, bi th vit v H Ty, vit h Ty lm nao lng ngi.

H Ty p khng ch bi mt nc xanh mnh mng, khng ch c sc tm bng lng, cnh hoa phng hng mi h v, ci bun man mc ca khng gian, ca rng liu r nhng chiu ng, ci lung linh ca ban mai tinh khit... m H Ty cn p bi n H Ty nm pha Ty Bc ni thnh H nh mt tri tim m trn trong mnh nhng Ni vi din tch khong 500ha, ng vng trng thi bun vui ca bit bao con ngi.

14

i ngang H Ni
ra T hc Hth ch p qu ho ca Ni ny, t xa khi k ginh git kim li. khng c lm. chm mm chanh, sau ri tm t bt nhiu qun xiu mi vo. ng mt ci ngi xy ci nh b tng sng sng hai tng, rn rng xo nu th sn ho hi v, nghe u ci qun y c phn ho vi ci gi bo lm, khng bit ri sau ny n lm thnh ci g na c tri bit. Thanh nin t tin th chc l ng ngoi nh. Ri cng chng bit t lc no, u ra m lm thuyn n vi vt st n vy. u nm 2008 li c ci nh thuyn st khi cng sau ri dng li t ba, nay th chm ch bn H Trc Bch. Nh my x l nc thi c gi hng triu nm gc h kia c ngha g khi nc thi ca chi cht qun nhu, nh thuyn x thng xung h. tng nghe c ci d n nhiu tin lm lc nc H Ty, th tng y qun n ven hai h, tng y ci qun n di ng trn h c ng gp c my phn cng sc, tin ca no vo ci d n v i y khng? Cho d ci d n y c hay khng lm na th cng khng th bao th tha cn t do tut xung h c.
Thanh Nguyn

Bo ch rm r mi ngi ta mi thay ci qun n c nh bng Hi nm 1937, ng Ty ch ci qun n di ng: Mi cc khch sn Metropole vn quan bc ln thng ngon bia ng xin php chnh quyn ru, tr thm tin th ci qun thnh ph dng mt qun gii - thuyn chy mt vng ri li kht, ho nhc kiu nh sn c li u , mi u ch sn nhy m cnh ng C c mt th nay c thm vi chic Ng st cng cha Trn Quc na ri. phc v cho l n chi trn tc. n Cu Nhi, nm 1982 cng y vy m ngay bo Ty lc b ph i lm ch sn xut ln ting gay gt k no cho mt hp tc x, sau ri ngi c nh th b chn mt ngi ta ghp cc thuyn cu li thnh cha c ng tn knh gia ci cu phao lm nn mt ci H Ni lm ch n chi ru Qun n C Ng. Cng may l ch nhy nht, n mu lo t lu sau, ci qun b d b lot, ting nhc n o lm khuy ngi ta dng mt ci bia ng ch khng gian u tch c ch ni y vn l n Cu Nhi. tnh cht tn gio, l mt k v thc, chng ta l ngi Php Sau ho bnh (1957), thanh nin khng s b ngi Vit Nam coi H Ni lao ng tnh nguyn khinh bn da trng thiu vn ng lm, hn nhin h hi, h ho khi m chng ta vn khoe ch t t ngoi bi sng Hng l em vn minh n khai ho vo p con ng C Ng cho cho nhng ngi bn x rng ra - th mi c tn mi l sao? (Bo LEveil conomique ng Thanh Nin. de lIndochine - 1937). Th l d n y b xo s. Nm 1985, Ch p rng nht l ni t ngi ta ng cc b tng qun bnh Tm H Ty, mi xy nn ci nh ni qun n u ch c ci nh bng g sn lo lot knh nhm ti ng ci mu xanh, bnh dng tm nh v tr m nm xa ngi Php t H Ty, nhng bt rn ln

ci Thin - M vi ci Li - Lc
15

Cuc tranh u gia

i ngang H Ni

nhn, nh, d, nng hay nhn, nh, d, ging


LHVV tng hp

Ngi H Ni ngy trc lu truyn cu ni: Nhn - Nh - D - Nng. Cng c ngi cho rng phi l Nhn - Nh - D - Ging mi ng v c ph Ging xut hin cng thi vi bn qun c ph ny v cng chng km cnh. Nhiu kin cho rng cu u tin ng hn, bi c ph Ging i ring theo mt phong cch khc (c ph trng) so vi nhng qun x cng thi.

16

i ngang H Ni
Gc ngi ca c ph Ging hi khut, khng th nhn thy h Gm. Nhng b li, ci cm gic ngi lt bt ngay cnh ca qun, chn trong chn ngoi th mt ra va h la tha ngi i b, vi ng t ng Xun xe c hi hy cn rt t, cm gic thy mnh nh l mt phn rt nh ca ph phng ny, ca H Ni ny. Gia nh Ging sau ny bn li mnh t cho mt ngi khc. Ngi khc ny li cho chui c ph Segafredo thu. Hai anh em nh Ging chia nhau m hai qun mi. Qun ng anh trn ng Yn Ph, ch nhn thng ra khu nh ch xe bus. Qun ng em li nm Nguyn Hu Hun, gn c ph Lm mt tng. Mi qun pha ch c ph trng theo mt cng thc ring nn v rt khc nhau. Cm gic nh l c ph ca ng anh ngon hn. V ngn ngt, beo bo ca trng kt hp hi ha vi v ng ng, m ca c ph. Tnh ng anh cng xi li, hin hu theo li cht phc, khng ging tnh ng em ha nh kiu tr thc thi xa. Ngoi c ph trng, mi qun u c thm nhng c sn cho ring mnh. Ging anh th l bia trng. Ging em th l chanh rum. Ai khng ung c c ph th cn c u xanh trng, ca cao trng...

C ph Nh nm s 2 Hng C. Bao nhiu nm ri vn vy, ch l cn nh mt tng nho nh (nay c thm cn nh mt tng bn cnh na), bn trong y nhng gh g, v dm ba chic bn g cho c. Ni l cho c, bi khch ung c ph hu nh u ly lun gh g lm bn.

Khch Nh lc no cng ng nghn nght, ngi ny ngi u lng vo ngi kia, trn c ra va h. C ph phin pha sn, cha trong cc m tch thng dng pha tr xanh. Mi cc c ph tng ng vi hai chn nc tr, ong ra t m, vo cc thy tinh dy dn, thm ng hoc sa ri nh tung bt ln bng cy nh trng trc khi th dm vin vo. Qun cng bn c c ph pha sn mang v, ng trong cc ti nilon nho nh, hoc ng trong chai nc sui loi 500ml (cha c ng, sa). Tt no anh trai ti cng mua mt chai biu cu, mt chai dnh ba b con ung thong dong sut c k ngh (ngy Tt qun ng ca v m li kh Nhng d cho ung c l g i chng na, mun). C ph Nh rt c v rt ngon, ai mt ln Ging by gi cng khng cn mang li ci nm th th kh lng qun c mi v c bit ca n. cm gic hoi nim nh lc xa, khi cn l mt qun c ph b t to Hng Gai... C ph Nng - Ngi em t trong bn qun c ph danh ting ny nm s 6 Hng Bc. So vi Ging hi cn Hng Gai, hay Nh v inh, th Nng l qun c ph duy nht cng thi m c hai tng. Bc chn vo qun, lch mnh qua hai hng gh ln xn n cui phng l quy hng, ni pha ch c ph. Khng ging nh Nh chn m tch cha c ph pha sn, Nng vn by nguyn xi nhng chic phin bng nhm to hn m tr. Ri sau quy hng l n cy cu thang cao v hp. Qun c mt phng xp nh chiu ngh cu thang, l ni ng nguyn liu pha ch c ph. Ln thm mt qung cu thang na mi ti tng hai. C ph D th khng th tm thy qun u na. C l l gia nh h b nghip c ph?

17

i ngang H Ni

Khng c ci mi c ph rang nng nn C ph Lm - thm c ma ng sut ngy sut m nh Mai, ch vo ma ng ta mi c dp may c ht h th mi hng quyn r ny khi ngi Lm. Lm c hai a im u nm trn ng Nguyn Hu Hun, tm gi tt l Lm mt tng vi li Lm hai tng. Khung cnh c k ca nhng bc tng vi, nhng khung ca g, bn gh g. Khng kh bng bc m rt i m m ca ma ng. D v ngn ngt ng ng ca c ph ng li ni cung hng. Mi c ph rang nh mt th thuc an thn khin lng ngi bnh yn... Qun Caf Lm, l ni cc ngh s ung ghi s, v c bit Lm Tot khng thc dc i n h, v khi nhn mt ha phm gn n, Lm Tot khng tr gi, khng c k bt mt thm hai. C nhng ha s em ha phm n cho Lm Tot treo, i li h c cung cp ba im tm gm hai qu trng p-la, na bnh m, thm ly c-ph nhm nhi. H gi thoi mi thc n, ung khng phi tr tin mt. Tt c c Lm Tot ngm ghi s, khi thy nhiu, Lm Tot mi nh nhng ni:Ny ng cho mt ha phm ri y. Mi ha phm u c Lm Tot tip nhn vui v, bt c b mn no: hin thc, siu thc, lp th, d th hay a-a Thc t Lm Tot ch tip nhn ca mi ha s chng dm ba ha phm ch nhn nhiu v qun khng ch treo. Bi th qun Caf Lm c coi nh mt salon chui. Nhng nhng ha phm treo y tuy xut sc nhng lu ngy u b nhum mu thi gian v khng gian H Ni mt thi, lin tc b khi thuc l ca khch nh khi, khi bp nn phn no Lm hai tng, cch khng xa, c mt iu hi ti sm. Ha phm ca Bi Xun Phi, Lm Tot c n nm ha phm sn du kch thc kh ln, k quc, l khng hiu sao tng mt ca qun bao gi cng rt ng, ng n trn c trong s ha phm mang tn Ph Hng Bc c ra va h, trong khi tng hai th li lun lun 60 cm x 80 cm c nhng cho nh su tp Trn Hu Tun. c nhiu ngi chi tranh mun mua vng? Ti vn thng leo ln vo bui li ha phm ny, tr ti 15,000 m kim, nhng Trn sng sm, nhm nhp nhng tia nng u ngy vng m xuyn qua khung ca s. Thi Hu Tun dt khot t chi, gii thch:By gi ti cm s tin y, ti khng th tm mua u c ha ca nhng ngi phc v y tt hn, phm to p v honh trng nh th. m ca cao pha cng ngon hn.

18

i ngang H Ni

Long Bin k s
LHVV tng hp

H Ni M t sng no , ngicu Long thc dy khng thy

Ai cng bit cy cu do ngi Php lm ra nhm bc lt x Bin, chc h s bng hong nh thuc a ny mt cch d dng ngi Paris khng thy Eiffel in hn. Nhng t ngi bit ch bng trn bu tri hay ngi Bc xng xy cu l Paul Doumer Kinh khng cn thy Thin An phi i mt vi nhng kin Mn trn qung trng. phn i, hoi nghi v ch giu nh th no. K c khng gian xo trng, lch s thnh ph b x rch nhiu T bo Th tn Hi Phng trang, si t duyn se hin ti v (Courries de Haiphong) vit: qu kh t toang, ngi ta n Khi xy mt cy cu, ngi ta ngy mai vi tm th trng vng phi bit n c dng c hay v t nht bit bao. khng, liu n c bc ngang mt con sng hay khng. Th nhng, Vt qua hoi nghi v ch giu ng ta (Paul Doumer-TG) khng ngh ti iu , khng ngh Thi gian lm cy cu ging nh ti s thay i lin tc ca sng ngi cha gi nua, khng cn Hng. ng ta khng ngh ti vic sc cng trn lng mnh con sng tnh kh tht thng na n con sinh si ng c , ny lun thay i dng chy. nng n v tm. Ch cn c th ng lm gng cn mn, Hn na, ng ta phi bit l To cht chiu m con chu trng cng s tnh Hng Yn b vo m chm ch lm n, hc dng sng nut chng, phi bit hnh t t, suy ngh thu o: trong tnh Sn Ty c mt dng nn lm vic g v khng nn sng c cch con sng hin nay lm vic g gy dng tng 5km, c bit rng mt sng m lai cho xng ng. mt ra ngi ta s thy mt cy

cu p nm trn t chc chn cch dng sng ci qu qui hng trm mt. Ngi Php vy, cc quan li Vit Nam lc y th cho rng khng th thc hin c. t mt cy cu trn sng Hng ? Tht in r! Y nh vic chng ni ny ln ni kia ln tri. Mt con sng rng nh bin, su ti 20 mt cng thm 8 mt nc na vo ma l, dng nc s cun phng mi th - khng g chng ni.... Vt qua nhng li ch trch ca gii thng gia v quan chc ngi Php v ngi Vit, cy cu c hon thnh sau 3 nm 7 thng (hn nh l 5 nm) vi chi ph thp hn tn dng duyt l 6,2 triu franc (tin c ca Php), trch t cng tri ng Dng; 5.300 tn thp ch t Php; xi mng sn xut ti Hi Phng; g t Thanh Ho; vi t Hu ra; 30.000 m3 ch t xa n.

19

i ngang H Ni
M tn thi, ng lch s Cng nhn Trung Quc c mt xy dng cu ng st khp th gii, cu Long Bin cng vy. Nhng h sm b gt ra bi nhng ngi th Vit Nam kho lo v gii chu ng hn. i qun th , mc, xy v th st ng nht, ln n 3.000 ngi di s hng dn ca khong 40 k s, qun c, c cng ngi Php. Cu hon thnh th ph L Rn cng sm ut, nhng mt hng st thp phong ph trong ca hng m ch vn l nhng ngi th xy cu Long Bin. Ph phng H Ni cn nhng lan can hoa st tinh xo, nhng hoa ca s ghp mng thp v tn inh riv nh nhng tc phm m ngh kiu hnh trong khun ca i, ca s mt ph. hng ph u tin l nh vy. Cc s phu Bc H vn trng ch ngha, qu s thanh tao, mt ngy u th k 20, ng di chn cu Long Bin, chng kin cng trnh k v v h thc s chong ngp. Mt b phn tin phong can m gt i ci cao o c l dn thn hc hi nhng iu mi m xut hin t phng Ty Phong tro ng Du ra i vi hoi bo Chn dn kh, hng dn tr, ho dn cng. Bc tng, bc thm, vm cu kiu hay nhng tr rng hng v bng - nh du vng triu xa xa trong Hong Thnh. Mi cong vt, nhng bc chm khc sn son thip vng trn g ghi li nhng gic m trong hng ngn nh cha Vit.

Cn nhng nhp cu st kia Ch k ngh st, vn t lng duyn dng lm sao? C sng rn Ho Th (T Lim) vi to k thut no ho nhp vi mt hng quen thuc ci cuc nhp iu khng gian nhun ci mai, con dao, ci ko, nhuyn hn th? C biu nhng ngi th kho lo chu lc no c biu din nhn gia cng cc chi tit bng cht liu st thp uyn kim loi cho cu ri n cc chuyn hn th? Cu Long cng trnh st thp ri khp Bin vt ln chc nng giao cc x ng Dng. Nhiu thng tr thnh kit tc iu ngi tho vt tr thnh ngi khc - kin trc - kt cu thp bun bn phn phi cc mt trong cng mt th gn b vi hng ny m tr nn giu c, H Ni trm nm qua. N xng pht t. H m mang kinh ng c coi l mt trong doanh Sinh T, Ca Nam, nhng biu tng ca thnh Khm Thin, Sn Ty, ng ph lun dch chuyn nhng Mc Nhng ph hng bt vn ng li, ngng li nhng u nh vy, nhng ngi k c khng tn.

20

i ngang H Ni

ch bi ng
Ch Bi mt thng su phin/ Ngy t, ngy chn nh duyn o bng (Ca dao H Ni). Ch Bi ta lc ngay ng nm Bi. Ci ng nm y chnh l li im ca ni hp ch... Pha 13 tri ko sang, pha lng Na, Bo ko xung, pha Nht Tn v, pha Th L ti, ring pha Yn Thi Thy Khu th c coi l dn bn a, khng ni lm g. Ch Bi l mt ch to, c ting ven ... Ch l ni trao i bun bn c t hng trm nm, l mt ch qu kh phong ph... Ngy trc, ch Bi hp t sng ti tn mt hai gi chiu, nhng hng qun c nh th ngi n tn ti mt.

nhi, mc, ngu..., th g cng c... Nhng c l t xa cy ging bi bn ch Bi cng nhiu. Tr bi Din l th bi ngt, khng ni lm g, ch bi quanh vng H Ty, th u, trng n cng ngon, th bi dn dt chua rt hp vi khu v ca cc thiu n Th , bi qu cng kh to, da vng ti, thng cng c dn trong vng xa, mua nhiu by th v i l tt. Cng cn ni thm, hoa tri thi xa him, l tt c qu bi ngon, p, em n nh h hng thn thch, cng qu lm. Ti tng c n bi chnh lng Bi, bi mi va phi p, mn, tm t, n vo nhng lc sau ba c t cc v tht c, m mng tht c v...

y xa

Ng Vn Ph

Do ch th hng thc go, vi vc, hng kh, hng rau c, c tht, khng ni lm g! Nhng ni n ch Bi l ni n ch ca cy ging v con ging... Ngi lng Bi trc, ma bi th trng ming chnh l a bi c by Dn ni th n mua th, mua chim, theo mm c. mua mo, mua ch v lm cnh, th th nui, gi nh... Ring chch che C l xa, bi ging my lng Bi kh vi chim gy xa th ch Bi hn t c dn trong vng kh chung nn mi ch ng Xun, v y nhiu, tha h m c cu ca dao dn lm t trn... Ch chn... n nhng m so en, nu kho Bi mt thng su phin. Ngy t, ngy gt li i, dy hc ni, cng phi tm n chn nh duyn o bng! Cu ca ny vn y m mua... lu mi ngi n ch Bi v bng... Bng cng l t c gi bi. Qu bng, Dn trng cy th n mua cy ging. Ma nhiu lng xa cng gi qu bi... Chi no thc y, no bi, no nht, hoa giy, ch c c ngha en ln ngha bng.

21

i ngang H Ni
V ch cng l ni trai thanh, gi lch gp nhau nht l nhng phin ch c hi lng hoc xun tt... Nhng c l ngoi ngha giao duyn, tr tnh, cu ca cng mun nhn th c sn y l cy ging bi v bi ngon ca vng Bi. Ngon l do bn ca H Ty c xc ln, phi i bn chm cho cy Bi chng? Li cn mt cu ca dao na cng nhc n c im ca ch Bi: bnh tri, na, i tr con ph c..., nh mun ni m tr chn qu khng nhng c ng trng trn p nht nm trn tri, m c c ng trng ngay mm c ca m tr lng hn nhin cht phc na. Qu ch Bi nhng ngy trung thu cng ngon, nht l th bn xo ch... mua bn xong, r vo lm chn ru vi bt bn ny, hn cng l th thng thc ca nhng ngi chn qu ven thnh...

Ch Bi ngy chn thng t Ring mt thng tm li d phin rm! Ai i nh ly ko nhm Ch Bi cn bao nhiu th khc i mua hoa qu chi rm trung thu... na. No vi vc la the, no ln g, c bo H Ty, giy vit cho cc thy Nh vy l ring thng tm, ch Bi ... Nhng nhc n ch Bi ngi c ti by phin, m hai phin l hai xa vn nh v cc th cy ging, con ngy 14 v ngy rm li lin nhau... ging, chng cn qung co m cng Ch ngy ny ng khng km Tt thnh thng hiu lu truyn. nguyn n, bi ngi ni , ngi ven thnh thng ko v mua hoa qu By gi ch Bi mt tm ci cho tr con by c... M hoa qu c dng ch qu ven thnh, va ng, trung thu ngy xa khng th thiu va hp dn nh xa... Ch cng bi, v bi cng l th qu u ma xy nh tng, v khng cn cn hp vo thng tm m hnh th cng ging theo phin na... Vn minh, gn gh, nh ng trng rm vy! sch p hn... Nhng sao hnh nh phin ch Bi xa vn khng sao Nh no cng c qu bi trong m xa ni.

22

i ngang H Ni

m nm m ph
Nghiu Hng

nhn vo gng, M i khit hi c phi thiti lun gian

th ko di c i. Ti l ti vi tt c nhng iu tt.. Sinh ra v ln ln H Ni, Bi Xun Phi l ngi kim li, i li nh nhng, ng ch ni khi m o v ngh thut cng nhng ngi bn ca mnh. ng sng rt c trch nhim vi gia nh. C mt ln, nh th V nh Lin n chi nh v hi ha s Bi Xun Phi mt cu: Anh Phi, l tng sng ca anh l g?. Ngh ngi mt lt, ng Phi thng thng p L tng sng ca ti l lm cho mi ngi vui. V ngm ra, iu ny c ng tn ch trong sut cuc i mnh. Vi nhng a con, ng chu kh, t m lm tng con ri, ri din tr, k chuyn cho cc con vui. Vi v, d l mt ngi n ng ho hoa trn vn nht vi

ca bn thn ng bng li quanh gng mt ca mnh hay khng. V n tr, v trng i trng li vn ng ngc m h nh ci tui mi by, mi tm. Nhng lc y, t bn thn dng ln mt s ma mai v chua cht khn cng. V, v ta thy qu nhiu tin tng mt iu g tuyt i v nh mt i ca bn thn s ngy th. Ci ngy th y quan trng lm, ngy th nhn thy nhng v p trong sng tng s vt, thy c nim vui ni nhng con ph bi bm m ch c th bin si ca chng thnh nhng cn au. Chnh th ti lun cm thy yu mn nhng con ngi gn gi c s ngy th trn vn sut cuc i, d ci gi phi tr c th l khng nh cht no. V vi ti, ch c th l ha s Bi Xun Phi - ngi c mt tui

ngha ca n, cht ngh s thm m n tng chn t, cng v rt nhiu ngi con gi p nhng ng lun lun thy chung vi ngi v mc mc chn cht ca mnh, b Nguyn Th Snh. ng bit b l ngi ph n nhn nhn, chu thng chu kh, phi thng chng lm, b mi chu c m bn vn ngh ca ng thng lui ti vi nhng cuc m o thu m sut sng v nhng trn tranh lun v ci p khng c hi kt thc. ng thng ng vin b: B yn tm, sau ny ti cht, b s giu c lm y. B Phi khng phi l ngi am hiu v ngh thut nhng b hiu cng vic ca ng nn lc ch m cho qua chuyn. Khng ng, ng Phi li c kh nng tin liu chuyn hu th v qu tht nhng bc tranh ng v gi y tr thnh nhng vin ngc qu.

23

i ngang H Ni

Bi Xun Phi v rng v ni, v sng v bin, bi ct, ng rng, ng lng, hu trng sn khu cho, nhng nhiu nht vn l ph. Ph th , gc ph H Ni, H Ni ni thnh. Ch th m ngi quen c nhng bn mi quen u gi anh l Bi Xun Ph. Ngi thng thc hi ha hay nhc lun n ph Phi cng nh thng ni n a Sng (Nguyn Sng thi cng sn mi mt bng tranh, mt trng lng a). H Ni b chim ng, Phi v ph ph Hng Thic, lng ph nghnh ngang mt camnhng nh binh Php i bt lnh, bt che kn bng. Tranh nin hiu 1952 H Ni, tn k ca ha s cn di dng c tn c h c ch m (nay, ha s gin d ha ch k thu gn nt, chng l mun dnh ch cho khi v nt v v ch k gn thon ln Phi). V Phi cng v ph. Phi ta t v ph mi c nhng mi bun nghe su

rng (th Chnh Hu). cc ph c H Ni bng ng ngc mt dng v ring, thm thm mt tm t ring. Nhng r, ngot, quanh co, heo ht u th hin bt ng di thn lc ca cy c. Nhng ma, nhng nng, nhng ru phong dng nh mi m t, mi mang v quang qu v thoang thong mt mi ph phng thn thuc trong b n ca mu. Nt ph trong tranh Bi Xun Phi c mi ngn nga gia nhiu giai iu. Mt cht g nh Thng Long trong khi sng m ca Vn Cao. Li mt cht g Hng o ru rt, Hng Ngang, Hng Bc, Hng Gai ca Nguyn nh Thi. V thong ri ri chy trn cng chiu hm qua lang thang trn ng trong Thu vng ca Cung Tin. Hay ngn ng cng vi bao t o xanh ln ma thu ca on Chun. Ri cng Trn Th ngm th trn bao mi nh di nng vng nghing nghing hng dng liu.

Ph c ca Bi Xun Phi gin d nhng thn thit lm. Ch l nhng ngi nh c k vi mi ngi ru phong, mt vi gnh hng rong, mt gnh nc qunh hiu... nhng tt c li gi ln cho ngi xem rt nhiu xc cm thn quen. Khng ch th, Ph Phi cn bnh yn v m m l k! Tranh Ph c Bi Xun Phi d c xut hin con ngi hay khng u c mt khng gian c bit. Khng gian y c khi nh cht lng cng thi gian, c khi li nh ang chuyn ng. Tng gc ph, tng hng cy quen thuc y m xa l y.Cnh vt c th hin hu ngay y nhng cng c th l thuc v mt th gii khc - th gii tm hn Bi Xun Phi. Ph Phi hin ln thc m h, h m thc, mi ngi xem v mi ln xem li c cm gic khc nhau. Dng nh Bi Xun Phi mun nu gi thi gian, nu gi gi tr p m vi tm hn nhy cm ca ngi ngh s ng bit chc rng mt ngy no s phi pha.

24

i ngang H Ni

Bi Xun Phi v v ph c t nhin nh sng v th. Tm hn ng gn vi ph c v s nghip ng cng vy. Ph c H Ni l ngun cm hng c bit ca Bi Xun Phi. ng v v Ph C m chng c kh khn g, n gin nh ng ang k chuyn v cuc i mnh. Bi Xun Phi tr thnh mt phn ca ph c cng nh ph c l mt phn ca H Ni. By gi ta mi hiu Bi Xun Phi nh mt mch nc ngm ngy cng thm thu chn thnh n tn cng nhng tm hn xa l (Bi Thi Vn). Ngm nhn v cm nhn Ph Phi ta thy c mt tm hn ngh s yu qu hng mnh lit, mt ngun cm hng khng bao gi li tn ni Bi Xun Phi. Ph c l ci gch ni gia hi ha v tnh yu qu hng trong con ngi Bi Xun Phi. Ta t hi phi chng y l nh mnh? v xu ng Phi lng ng, ng rt yu con nhng khng bit tm cho con, khng bit cho con n, khng bit g v chuyn tin nong hay vic nh. Cuc sng bp bnh, Bi Xun Phi l ha s t do, thu nhp t tranh minh ha v tranh vui khng mua ha phm. Ton b gnh nng kinh t dn ln vai ngi v to tn. My chc nm lm bn, b chng dm ngh ri ng s ni ting, b cng khng hiu tranh ca ng. Vi b, tn ty vi chng l mt bn phn. C lng l - b thu xp cuc sng cho ng, chu o ti tng ly c ph sng, tng chn ru nh lc no cng c sn trong nh. Nm a con lt nht trng g trng vt, sut ngy quy nhiu khc lc, nh ca cc k ba bn, sn mu vy lung tung... ng Phi ch bit v v xem bo, b Snh hu chng cng quen v chng thy kh chu: T hi ly nhau, cha bao gi ng Phi bit thi ni cm. C ln i s tn, ti vo go sn, nh du vo thnh ni, dn ng:ng chm bp du, nc theo chng ny, ch nc si, dng a gh, cm cn, hm nh la. ng rt nhit tnh lm theo tt c, nhng ch qun... cho nc vo, ni cm thnh go chy kht lt, t ti cng chng dm nh!.

25

i ngang H Ni
LHVV tng hp

t trn nc Thp Ra, mt quay v vn hoa Paul Bert, lng quay v pha Nh Th Ln. Trc s phn i ca d lun, nm 1896 tng c mang v t ti vn hoa Ca Nam, lc gi l Qung Vn nh hay vn hoa Neyret. Ngi H Ni c cu ca: Nh Qung Vn nh t n nghe/ Cu K chng thy, thy m xe/ Thp iu bt ting a ging/ Chong c kn ty rc t toe....

nhng ti liu T heo L Thnh Tngghi chp th nm 1491, vua cho xy dng mt ngi nh lm ni nim yt cc php lnh, co th ca triu nh. l Qung Vn nh xy dng vo thng 10 nm Tn Hi (1491). Nay vo v tr qung Vn hoa Bch Vit (hay cn gi l vn hoa Ca nam).

Tng N thn t do H Ni
Thng 7 nm 1945, th trng H Ni trong chnh ph Trn Trng Kim, ng Trn Vn Lai k lnh git cc tng i trong c tng b m xe v cho rng l tn tch ca ch thc dn. Chung s phn vi nhiu tng i khc H Ni lc , tng b m xe b ko ngy 1 thng 8 nm 1945. Khi lng c ng ni ting Ng X c tng c mt pho tng pht Adi ln nht Vit Nam tin hnh quyn gp ng khp ni, cui cng lng cng xin c mt khi ng kh ln, trong c tng b m xe. Th l pho tng N thn t do hay b m xe H Ni gp phn lm nn pho tng pht Adi nng ti 16 tn, ng trn ta sen cha Ng X ngy nay.

Bi k Qung Vn nh (1493) do Bi Xng Trch ghi cho bit kh r a im v din mo ca nh Qung Vn: m ngoi ca i Hng (ca Nam thnh Thng Long), lu phng cao ngt pha trc, thnh rng bao quanh ngoi, ngi nc v ng dn v quanh t hu. Hnh dng ca ngi nh: Tr ct trang trng, c chm n gin, d thp m khng xu, d p m khng xa hoa, quy m ng mc. Nm 1890, Chnh ph bo h mun t y tng Paul Bert, thng s u tin ca Nh nc bo h. Ngi Php ly ch ca tng Thn T Do lm ch cho tng Paul Bert. Vy l phi tm mt ch khc t tng Thn T Do. Lc y bo ch Php tho lun rt nhiu v v tr t pho tng ny. C nn t n trn nc Thp Ra khng? V nu t th tng Thn T Do s quay mt v hng no? Cui cng th tng Thn T Do vn c

26

i ngang H Ni

Em i! ta cn em chic xe hoa
H Ni d u cng hoa. Hoa Ngihng trongnhng ngithch c knh, ta nh

H Ni Ph!

LHVV tng hp

trn ng u C, tc vn gi l ng Yn Ph. Khong ba gi sng, tri cn ti, sng khoe sc bn quang gnh ca cc c hng hoa, m cn bng lng, ch hoa hp. Trn tri trn tay ca cc thiu n C mi Tt n di hoa. Hoa ti ri, tng xe tng thng xun v, khi bi ht ngt ngo Ma xun, lng ngn ngn nh rau nh da n hoa mt. la lng hoa ca nhc s Ngc Khu ct ln: Ch hoa l cu ni gia lng hoa qu vi th Lng em lng hoa, hoa thm ngt bn ma/ thnh chi hoa. H Ty i bn, trong tnh yu hoa la rn rng, k c v hoa Ngc H li a v, khin Khng tht ch xc nhng nhng chic xe bao tri tim hoi c rung ln thn thc. p, nhng thng hng hoa ny xut hin trn ng ph H Ni khong chng mi Theo s sch cn ghi chp li, mn nam H nm tr li y. N lm p, im xuyt phn Ty, ch cch b h tm mt con , vn l ti tn, th thi cho ng ph H Ni. Ma bc tng bao pha bc Hong Thnh Thng no thc y, khi th sen hng sen trng; khi Long, lng hoa Ngc H ra i ngay trn th cc, khi th hng, c c nhng loi hoa khu vn thng uyn ca cc v vua cui mi nhp ni cn nguyn tn gc nh hoa ly, triu L. Ngi xa ly tn ca dng Ng hoa lt, hoa hu ty. Hng by gi cng khc H chy qua khu Ng Uyn ny t tn cho xa nhiu, tr mt ging mu phn hng rt lng l Ngc H nh ngy nay. p, rt thm nhng chng tn, hu nh cc ging hng mi by gi u khng gai, cnh Bui sng, khi sng m cn t m trn khe, mu rt p nhng khng thm, i khi nhng nhnh hoa, mi ngi ang chm su khin ta nh tic mt n hng qu thu no. trong gic ng, ng lng Ngc H rn Hoa hu ty cng vy. Khng ch c loi hu vang bi ting gi nhau i ca cc c hng trong bc tranh C gi bn hoa hu ca T hoa i ch sm. Trn cch ng hoa ven H Ngc Vn na, hu ty by gi cng lm loi. Ty, ting tr chuyn ca nhng ngi nng Bt ng nht l cc, ngy xa cc ch c hai dn ang xi t, ti hoa, vun gc, nht c mu vng v trng, cc i a l sang nht, vang ng c mt vng. Cn c ch hoa m by gi thi v s mu, v s loi.

27

i ngang H Ni
Gnh hng hoa cc c i n u thm lng n , em li cho vng t Thng Long bit bao hng sc v thi hng. Hnh nh thiu n Ngc H e p bn nhng bng hoa khin bao chng trai H Thnh bng chc ha thi nhn: Hi c i nn ba tm/ C v Yn Ph, ngy Trm lng hn c l gnh hng hoa ca ngi bn hoa cng. thng l nhng ph n ng tui hoc nhiu tui, o di t thn, vn khn. Gnh hng hoa ny thng ngi gc nh, sn cha, hoc trong ch th ngi ring ra nhng ch quang ng, mt m. Ngi mua ch cn ct li: cho con (cho em) mt gi hoa cng. Vy l bn tay ang tm tru dng li, nht v gi cho ta mt gi hoa. Gi hoa cng ca ngi H Ni thi y sao m n gin: mt hai bng hng qu, mt bng hoa lan (ngc lan hoc hong lan), vi nhnh hoa ngu, hoa si, mt qu cau, mt l tru khng th thi. Mt ming l chui ti gp cho, mt si lt mng manh qun h hng. Th nhng n cha ng c mt quan nim sng: cng vi cc nc trong v nn hng thm, l hoa dng ln ban th vo mng mt hay ngy rm, ct s thnh knh.

Trong ci x b ca H Ni hm nay, khut dn nhng nt thanh lch ca gnh hng hoa. Xung quanh h Hon Kim, vin c m rng tm nhn, thng thong mt h, ngi ta dp ht nhng gnh hng hoa. Cc ca hng hoa la lit ng ph vi kiu hoa b, hoa lng khc nhau. Tht sang, tht hin rm li sang/ Ngy rm phin ch Yn i nhng dng v nhn nh, giao ha Quang/ Yu hoa anh i hoa nng mi gia ngi mua v ngi bn chng cn. mua. y l cha k th g gi l hoa cng em bn, t hoa cau cho n hoa lng... C Nhng gnh hng hoa, nhng xe hoa, i nhng th hoa p lnh, mang v chng khi c nhng xe cy cnh bn rong trn n cnh no. C nhng b hoa mang v, ng ph H Ni hin nay phn nhiu l cm li mi bit l c thm hoa gi. Li ca nhng ngi ngoi tnh, ng nht l c nhng th hoa nhum mu, dng sn Hng Yn, Nam nh, Thi Bnh, c ngi xanh, sn , sn vng ph ln. Cn g l bun bn hoa thnh ngh nhng phn hoa na nh. ng l tranh th nng nhn. Mi gnh hoa, mi xe hoa mt dng v, mi ngi Liu rng H Ni c mt i v p bnh d bn hoa mt tnh cch nhng phn nhiu khi qu trnh th ha ang tip din, l hoa p, ngi tht th, d gn, gi hoa nhng gnh hng hoa c b lng qun v r li c hoa ti mi ct nn nhiu i v u? H Ni s ra sao nu mt sng nh, c nhng nh giu c, k tnh u mai thc gic khng cn thy bng dng chn hoa rong ch khng my khi n ca ca nhng gnh hng hoa trn khp cc hng hoa, vn khng him trn ph. no ng H Ni?

28

i ngang H Ni
nhng c bit T rong k cgia nh ngi ln tui H Ni, khng l nhng khu Thy Khu t hn th qun c ting tu in leng keng leng keng. Mt th m thanh va nh chung bo cho nhng hot ng bui sng, va l mt m thanh khc su trong tm khm ca ngi dn H Ni. Cng vi 36 ph phng vi nhng nt xa, dy ph c, hng hoa sa, chiu H Gm,... tt c lm nn mt H Ni c xa nhng rt pht trin. Yn Ph - ng t ng Lm (nay l ng t i C Vit - L Dun) v li c ko ra n nh thng Vng (bnh vin Bch Mai ngy nay) vo nm 1943. Tu in H Ni ch c hai hoc ba toa trong , toa u chia hai hng v: nht v nh. Hng nht gh c m v c nhn thng cn cc hng sau u ngi gh cng v c khi phi ngi ngang. n nm 1991, do nhu cu thng thong ng ph v trnh nhng cnh bt nho gy mt vn minh th nn cc chuyn tu in dn dn ngng hot ng. T , cc toa tu ng ray u c xp vo trong nh my. Tr con khu Thy Khu ngy y, c gn n gi i hc, l tr trong khu tp th li nhong nhng ch ting leng keng. Chuyn xe i t Thy Kh i B H, chy qua nh, n gn trng, rt tin nu c i nh mt qung. Th l, c 7h, mt m tr lau nhau h nhau chy theo bm ln mt toa xe trng toang hoc, nhy ln, qu giang n gn trng. L tr ngy , gn nh ngy no cng nhy tu, tr nhng ln b bc sot v bt hoc ng canh sn di toa, nhng khng a no b au n ni phi nm bnh vin. Thng hoc, c a (chc chn trong c ti) b trt ng, try u gi, hay sng u ln u do va p khi nhy ln xe, nhng cng b du nhm i v chng a no mun b... cm nhy tu...

Hot ng bn b trong 101 nm vi tt c nhng v p cng c nhng iu bt tin ca n, nhng chuyn tu sm chiu vng quanh H Ni - nhng cnh eo bm do qu ti nhng tu in cng hon thnh nhim v l phng tin giao thng chnh ca t H thnh trong th k XX. Nm 1890, nh my tu in c thnh lp c t u lng Thy Khu. Ngy 13/9/1900 tu khi hnh chuyn u tin v lng hnh khch ng dn ln khi i ngang ch ng Xun. V th nn nm 1901, nh qun l m thm mt tuyn mi: B H - Thi H p. Nm 1906, li c thm mt tuyn mi c m: B H - Ch M, sau ko di tuyn ny n Ch Bi. Nm 1915, tuyn B H - Thi H p (c m nm 1901) ko di n th x H ng. Nm 1929, tuyn

Leng keng tu in

LHVV tng hp

29

i ngang H Ni
Xm tu in H Ni nh ng tin sa Su gi tt ht n xa n gn Xm l m nhc ng ph. Nhng ti Vui nht c ch ng Xun sao n khng gn vi mt a danh khc Ma no thc y xa gn xem mua... m li gn vi B H? Li c ngi gi xm tu in? Thc ra cch gi khc Trong bi Vui nht H thnh c on: nhau nhng c s gi li khng khc: Tu in mun chy i u th cng bt Bc k vui nht H Thnh u t B H v t u v th cng dng Ph phng sm ut vn minh rp tri B H. Thanh tao, lch s mi Cao lu, rp ht vui chi y Ti sao nhng ngi ht xm khng chn u u khp ht ng ty ga Hng C, l bn tu ha cn ng c Thng Long thng a xa nay ting n hn bn tu in? Gin n l tu in C thi bm sau ph phng tuy ch c ba toa, ch t khch hn nhng Ngy nay m rng n hng vi trm lin tc chuyn i chuyn v nn khch Ngi i xe chy m m lun mi. Cn tu ha li khng i v ua chen thng mi bi phn hn xa lin tc, hn na, xung tu l ngi ta Nht vui l cnh B H. v nh hay n ngay ni cn n. Do vy, bn tu in l ni kim sng thun hn ch khc, chnh v th dn gian gn xm vi tu in. Trong nhng ngi ht xm, khng c nhng quy c v lnh a, nhm ny ngi ch ny th nhm kia t bit i ch khc. Gia h khng bao gi c u , tranh ginh ch ht. Cc nghin cu v xm cho thy, ht xm l mt th loi khan xut hin H Ni vo nhng nm cui th k 19, u th k 20. Ban u ch c xm H Ni, sau loang ra c nhng iu xm Ninh Bnh, Nam nh, Hng Yn. Xm c rt nhiu bi, nhng c by bi c trng l xm ch, chnh bong, rim hu, ba bc nhp bng, phn hu, ht vi ai v xm thp n vi nhng ln iu xm ch, xm thp n, xm tu in.... Cc bi xm v H Ni thng nhm n hai ch, gii thiu vi ngi qu v th phn hoa ny v nnh ngi dn th thnh, ni hng ngy h nai lng kim sng. Trong bi H Ni 36 ph phng c on:

Thp nin 30 ca th k 20, bi An Dng c xm xm. S d c tn nh vy bi xm c chng 10 nh gm nhng ngi ht xm v v con h. Ban ngy i ht, ti li dt du nhau v nu nng ri ng y. Gi l nh nhng thc ra ch l nhng tp lu lp tranh, vch thng bng l ma v trong nh chng c c g ngoi vi ba ci niu t. Nc nu n ly t sng Hng lng ph sa. Cm nc xong l i ng. Xm tn ti n nm 1954 sau th mi ngi mt ni.

30

i ngang H Ni

K nhn H Ni
Bng tip tc nh s qua v tip tc ph xi lt th hai trn ton b chic giy bng mt chic bn chi nh. Sau lt xi ny, chic giy li tip tc c nh bng trc khi c chuyn qua chic bn chi cui cng. Kt thc chic bn chi th ba, ng Bng thng ngh gii lao mt cht v lm mt v thuc lo. Chic bn chi th t to bn v c ng Bng dng nh bng i giy. cng on ny ng lm rt k, ng ch i ch li cho n khi chic giy bng ln ln mi thi. Bc cui cng ng li dng chic mt vung chi bng i giy mt ln cui loi b nhng ht bi cn st li hoc nhng nt bng cha ln ht do nh bng bn chi. Thi gian m ng nh xong mt i giy mt t nht l 20 pht, nhng i giy bn hoc kh nh th n c ting ng h.

LHVV tng hp

nh ht chn ngi giy v ph u khp chic H Ni giy. Sau khi qut mt lt, ng

qut rt k ln c phn hm di ng n tn nh nh giy sau li a ng v ch c. Nm 1987, ng Bng nh giy cho mt khch ngi Anh; nh xong ng c v khch sp bo 100 USD. Sau v khch ny cn mi ng n khch sn v phng vn ti hn 1 gi ng h. ng Bng cn nh mi cu hi ca ngi phin dch ni vi ng: ng 54 tui m vn phi i nh giy kim sng. ng cm thy th no v kinh t ca Vit Nam khi m ca?. ng Bng t tin tr li: t nc ti c nh giy tr li l kinh t t nc i ln, cuc sng ngi dn i ln v ngi dn c giy m i. t nc m khng c nh giy th kinh t km lm.

Chc hn khng th tnh c s i giy m ng Bng nh t ngy cn l cu b 12 tui, n ngy hm nay hn 72 tui, ngi cht ca ng cng c 21. Ni khng ngoa mt cht no th ng chc nh gn ht s chn ngi H Ni trong cuc i hnh ngh ca mnh. ng ch ngi ng mt ch v khch c ko ti n n. Ch ngi quen thuc ca ng l di gc cy su cnh cng Trung tm Vn ha Php ti 24 Trng Tin, H Ni. Cch m ng nh giy cho khch cng rt c bit. nh mt i giy, ng s dng ti 4 loi bn chi v mt chic mt. Chic bn chi to bn u tin c ng dng nh s qua ton b chic giy, loi b phn bi t bm trn giy. Sau khi v sinh s cu, ng Bng bt u qut mt lt xi bng chic bn chi nh rng, xi xn c

i vi ng, nh giy khng phi l ngh em li cho ng tin bc v mt cuc sng d d. Th nhng trong cc ngh m ng tri qua, ngh nh giy cho ng nhiu k nim nht v cng em li cho ng nhiu th nht. ng t nc trong mt ngi nh bo: Ngi ta ngh nh giy giy l ci ngh mt hng nhng ti khng c hc vn, sng bi i Ti ph Trng Tin, ng Bng t nh nn cng khng bit lm l mt ngi ni ting. Nhiu g khc tt hn. M nh giy th ngi cn gn cho ng bit danh cng tt ch sao. H thnh nht nh giy v li nh giy c bit cng nh Hi: Sao bc khng v qu v, thm nin ca ng. Anh xe m con v cc chu chm sc m c cnh khch sn Dn Ch ni: y i nh giy cho kh?, ng ng Bng ch nh giy thi m Bng bo: Ti cn khe th ny c nhiu ngi qu lm. H m v qu n bm v con th Ni, nh giy m c nh ng cn mt mi no m sng na. y him lm. Nhiu khch quen Ti cn sc ti cn lm c ti H Ni cn cho xe t n n cn i nh giy....

31

i ngang H Ni
Hng phim C l s xin thiu b phim. Bin kch v gii thiu b phim.... o din Nguyn Vn Long, sn
l cu thuyt minh m u cho tt c bui chiu phim ca ng gim c hng Nguyn Vn Long. Bng nhng mo v tr ca mnh, vi cng c ton l c k, th s, 30 nm chim c mt gc cng vin Th L (v by gi l Bo tng dn tc hc Vit Nam), ng a khn gi ca mnh lc vo mt th gii k o. Hng phim C l s xin gii ng c khong 365 phim cc th loi, cc tn hp dn nh To v Ten, i bng v rn, Con Mo xut nm.... ip khc tn tn i hia, Ty du k, Tarzan, Ngi ten quen thuc ca phim hot nhn, t t n Hng, Kinh hnh c lp i lp li trong ting Hoa L, Xem xic th.... thuyt minh rt c duyn. Ngi chn t m gii Oscar Ngh thut t tin l ngh thut tt, ngh thut r tin l ngh T cu b b in nh m hoc thut l ci. Ti khng bn r ngh nhng thp nin 50 -60 ca th thut, xem ht 30 ngn th phi gi k trc khi xem Cinema thng ng, khng c thiu. - ng chy B H. T nhng b phim Nguyn Vn Long. t lm bng giy m v hnh nh ln ri bi du ha cho ni, dng Qua li hng dn v thuyt minh bng n in, b dy tc, bng ging a phng ca ng, nc vo lm thnh lng knh trn khn gi c s tay vo chic ct ri dng n du chiu ln ming , cnh cy i cong cong hay vi thnh phim. cao tay hn na l ting ln ku, ch sa. Khi khn gi hi ngi Gia nh, tp th phn i, khng trong phim: Tri c ma khng? cho i, h cho l mt ngh th cn c thy sm chp loang nhch nhc, thp hn. Thm ch, long v nhng git ma ri vo v ng ch c gh ngn cn. tay mt lnh. Mi sau mi bit ng phi tm cch trn i bui nhng o c to cm gic l ti, ri mi v cng ng . n vin si trn (gi lm ct ), khc ci ngy ng ch tch Hi lin hip cy (gi lm cnh cy i), l n in nh M (nhn t ng y pin, qut giy v bnh xt nc to n Vit Nam) n xem phim ca ma, sm, chp. ng Long chiu. Khi chiu xong, v khch nc ngoi ch tht ln Ri mt lot cc phim khc: Phim ng mt cu: Ti cha tng thy giy Tn Ng Khng nh yu ai lm phim ngn nh ca ng. qui c xem trong mt chic Tuyt vi!. ng Long ho hng ti. Phim ngi c xem trong ci: iu ti thch nht l ng ta chic ng, khi c cnh lc vo tha nhn phim ca ti ngn nht, rng m th ng kp mt ming l im mu cht. bng tm cn vi ru m vo tm phim hnh nh v mi v trng khp. Phim nm l khn gi s c n ko nu trong phim c cnh . Nu c thi gian, cng kh c th xem ht cc phim ca ng. Nhiu th loi, c th loi mang mt ci tn rt l nh phim lp l tc l na chm na ni. Hin nay,

Vo rp xem phim nm - ngi - s Rp ca ng ch ti a cha c 3-4 khn gi nu dng chic my chiu lin hon, cn thng th ch mt mnh mt rp, xem phim v nghe ng gim c hng kim nh sn xut, ch rp, kim... sot v, thuyt minh. Rp nm ch l trn bi t trng ven ng, khng quy, khng che, ma th chy vo gc cy, hng hin vn xem tip c. Phim ca ng th s nhng gip ngi xem c thng thc bng c 5 gic quan: nghe, nhn, ngi, nm, s v cn thm i thoi vi ngi trong phim. Cng c ch l mt ci ng chiu lp phim, mt chic gh cho khch ngi i din v hai chic ng nha c ni vi nhau bng dy d lm tai nghe ting thuyt minh, mi b phim ko di t 2 pht n 10 pht c chia theo tp, cao im 5 pht/1 tp. Khch xem phim c trang b mt chic dy bng che mt tri, mt phi c ch nh nhn vo l ngm trn chic my chiu ng cm trn tay, tai nghe c ni t ming ng ti tai khch nghe ting thuyt minh. D bn bt u bng phim no th cng s c li gii thiu

32

i ngang H Ni
n ri mi ti chi.
Ph c M My, H Ni ngoi nhng ngi nh c, cn c mt ngi ph n , thuc th h th 7 ca mt dng h gc H Ni, ngy ngy tt bt trong cn bp nh, trong ngi nh 22 M My, ph php, bin ha cc vt phm th gian thnh nhng m v nhn gian mang hn v nt tinh hoa vn ha m thc Vit truyn thng. B l Phm nh Tuyt, ngh nhn dn gian duy nht trong lnh vc m thc c Nh nc phong tng, v c mnh danh nht H thnh v vn nh cc loi c sn tin cng ha m thc Vit Nam. Vua, Cha, hong thn quc thch, Mt ging ni rt H Ni, nh nh cc nh qu tc,Do vy, m thc H Ni vn mang trong mnh my, m nh nng, mt gng mt phc hu d gn lc tun. ci cu k, k lng trong cch Cng, dung, ngn, hnh ca b chn nguyn vt liu thc phm, khng l nhng g qu ln lao ch li thm s tinh t t m t khu nh vic con gi khi ra ph khng ch bin cc mn n, cho n cng on cui l dn ra thng c n qu, nu ai mi n th thc, m thng thc cng phi ng chn my mn nh: bn ch, bnh tm V n my mn qua tng giai on, khng th phi c rau km theo, phi h thc bt tri k v, n ri thm, nh v tm nMi mn n to ming m nhai Ngi con gi khi ln ln phi gii n cng khng ch l m v m cn nh gia chnh, khi nh th cng b, l mt tc phm ngh thut, mang du n ti hoa ca ngh nhn bp m chm cht cho nhng mm cm gia nh ngy thng, mm nc ph php, bin tu, thi c ngy gi, ngy Tt hay mm tic hn vo cc loi thc phm i khch , bit by bin trang tr nh ca, c bit l cc cch sp Ngi H Ni rt snh n, n theo xp bn th t tin trong gia nh. ma, ma no thc y ph hp, mn n thi v, cu k v phi ng B chia s: m thc H Ni ngoi kiu. Phong thi n ung t tn, nhng quy tc chung ca m thc lch s v sang trng, n nhm nhi thng thc ch khng phi Vit, cn mang nhng nt c n no nn mm c thng gm trng ca vng chu th sng Hng, nhng l t kinh k, nn nhiu mn, mi mn cng ch nu y cng l ni tp trung nhng t thi. To nn mt phong cch sn vt thuc hng cao lng m vn ha m thc kinh k- ngi H Ni, thanh lch, tinh t, mang v ca cc vng min t nc, c chiu su vn hin ngn nm Thng Long. Ngi H Ni rt gii cn i mn n trong mt mm c. Nh mn ch kho ngy Tt, ngoi vic n cho ngon, u xanh ca mn ch c tc dng ha gii tt c nhng g khng cn i sau ba n. Ngy Tt, ba n thng giu dinh dng, nhiu m nn phi c mn da hnh gip bt ngy... V nh nem rn, khp ba min u c, n l mn n mang hn Vit c trng. Nhng nem rn H Ni c ci ring rt kinh k. N l mn i khch qu, v vo mm c cng t tin. Ci ngon v tinh t trong mn nem H Ni phi k t khu chn nguyn liu. T ming bnh a mng, do n nhng c hnh ty, c rt, xu ho, mc nh, tht xay, trng g v min tt c l ti nht. Nc chm ngoi v chua-mn-ngt-cay gp phn hon thin mn nem rn khi thng thc, cng l mt sp t ngh thut v mu sc: mu vng nht ca nc mm, mu ca t, mu xanh trng ca vi lt u , v km theo l mt a rau sng xanh ngt. Khi khch ti nh mnh, phi cho n trc. n ngon, n nhiu mn n c trng ca H Ni, ca Vit Nam, ngoi vic hi phc sc khe sau chuyn i di, th chnh mn n khu gi cm xc khch s t m khm ph v vng t, v quc gia mnh ang n. Ri t thch mn n, mun thng thc ln na, h s li quay li. T mn n, h c th tm hiu nguyn vt liu c nui trng u, vng t nh th no V du lch s theo m pht trin.

33

i ngang H Ni
Na i ngi truyn cng thi hn vo nh chn dung, thn vo tranh lm sng li cc di nh, m hoc
Dm by chc nm v trc, khi ngh nhip nh cn l mn ngh thut xa x, cha pht trin, k thut in, trng cn th s, gi mt bc hnh rt t, ch phc v cho tng lp nh giu. Ngi dn ngho thnh th cng nh nng thn thng tm n cc ca hng v truyn thn thu v mt bc chn dung ng, b, cha m, v chng con ci hoc c bc tranh phong cnh c i, vin khung g vi nhiu hoa vn cu k treo ni chnh din trong nh, va p, ng , li r tin. Ngh v truyn thn v th rt pht trin. Thi hong kim ca tranh truyn thn l nhng nm 30 th k trc. Ring H Ni c trn 400 ha s v truyn thn. Cc ca hng, ca hiu c trang hong bt mt, ph no cng c ha s truyn thn mit mi cng vic. t nc tri qua chin tranh, ri tri qua thi tem phiu y cam go, cng vi ngh chp nh tin b nhanh chng, dn chi cho rng chp nh tht hn, ngh thut hn, tin li, ai cng chp c. T nh en trng n nh mu, t my c n my k thut s tr thnh th chi ph bin. V th, ngh v truyn thn c mai mt, tng rng ch cn trong k c. n l lng tm xem. Ngi c

khch trong v ngoi nc l ngh nhn Nguyn Bo Nguyn, ngi m b con khu ph Hng Ngang t ho tng cho ng danh hiu Ngi ngh s v truyn thn gia lng ph c H Ni.
Hng Ngang l con ph c bn bun sm ut, vi nhng ca hng vn minh thng mi honh trng chuyn hng hiu t tin: qun o, vi, ng h, giy dp cao cp, m phm, c gia ph, ti s nh 47 vn cn duy nht ca hng v tranh Truyn thn Bo Nguyn lng l, khim nhng, ch rng khong 10m2, quanh tng treo y tranh khch t hng hn ngy n ly. Ti y, khch yu tranh tha sc cm nhn gi tr ngh thut, ni tm nhn vt t np nhn trn g m, nh mt trong tro ca b th, gng mt cng trc ca anh b i c H, n ci sng khoi trn khe ming ngi ph n vng cao u con ln nng, hoc chn dung ca mt ng Ty i mt xanh nhn v mt ni xa thm.

chic a tre di ngn khc nhau. Mt u ch lm t, gim nhng ci tm hoc chn hng c tht cht bng si dy ng nh, lm u bt. u kia ch lm i, buc mt chic ty nh hnh tam gic, hoc ming bng rt m v tranh c din rng. n s, mc mc, cy bt trong tay ng c nh cy bt thn, khi m, khi nht, c nt nh gi thong, mm mi, bay bng thi hn vo nhng bc tranh.

Cng vic v truyn thn, theo ng Bo Nguyn, khng phi ch n thun l chp nh. Truyn thn l mt t gc Hn- Vit, c ngha l truyn li ci Thn ca ngi Ngy nay, trn th trng bn sn c v. ng Bo Nguyn, 45 nm nhng hp mc ngoi tin dng v tranh truyn thn, trc sau cho ngi v tranh. Theo ng, cht ng ch c mt quan im, khi v lng khng bng cch pha th phi nm c ci thn ca i cng, thuc b quyt nh ngh, ng tng. Theo ng, bc nh v ging my m to ring cho mnh. ng thi cha , m phi c thn thi, k: Truyn thn ch c 2 mu en, d nhn vt trong tranh l ngi, Mt s ngh nhn yu ngh, bit trng. Mu trng s dng ngay mu phong cnh hay tnh vt. Ci thn ca giy, mu en th t cao su, th hin ni khe mt, np nhn gn gi, nui dng ngh truyn lp xe, ngn n du ha khu cao trn trn, hay vi si tc vng trn thng ca cha ng, bit vt bc, khi cng nhiu cng tt. Dng mt, chic mi hch, chic rng ln mi kh khn ca c ch th chic phu hng ln ngn la ly duyn Ngi v phi nhn ra, t trng, vn tr vng, vc dy mui than. Th mui dng lm tm thy, khng ai c th dy c. khng nh nt vn ha c o mc va mn li bn mu, phn C nhng bc tranh ng v i, v ca dn tc vn cn vn nguyn pht vng nu v trn nn giy li ti nm su ln mi pht hin ra trong tm hn ngi dn nc trng rt n, khng en nhnh ch thiu, bi nhn mi vn khng Vit. V c bit, khi t nc m nh mc cng nghip. Bt v ca thy ngi trong tranh ni chuyn th khc ngi ch dng nhng c vi mnh. ca, nhiu v khch phng xa

34

i ngang H Ni

Khc nhc ng ph

LHVV tng hp

Les marchands ambulants et les cris de la rue Hanoi (tm dch: Nhng ngi bn rong v ting rao trn ng ph H Ni) l d n c thc hin bi ngi F.De. Fnis v cc sinh vin, ging vin trng M Thut ng Dng vo khong nm 1929, nhm ghi li cc hot ng ca hng rong trn ph phng H Ni, cc li rao c ghi li bng nt nhc nhm m t chnh xc giai iu ca cc li rao. C th nhn thy cc hot ng ny thng qua nhng bc k ho tuyt vi ca cc bc thy nh T Ngc Vn, Hunh Vn Thun, Nguyn Tin Chung,... LHVV xin trch gii thiu cng bn c.

Nhng li rao thng dnh cho cc mn bnh vi hnh thc rt a dng. nh: Nhng ngi bnh bnh gi v bnh dy.

Mt gnh ph xa (vendeurs de soupe au buf (dun cot du flau, la soupe, de lautre, les accessoires de services))

Ngi bn bnh cm - c gi trong l chui. Nguyn vn li rao:

35

i ngang H Ni
Ngi thanh nin bn ma

Cu b bn bo v li rao

Cu b bn tr do vi bnh tr nng v ng iu thuc lo. Hai xu cho mt cc tr km hai hi thuc lo.

Cha Ngc Sn v nhng gnh hng hoa Xem trn b nh ti: www.lophocvuive.com

36

Xun H Thu ng

Qu

Pht Th

V Bng - TNMH

sao Gh cho cc loi cy cngm n thng ny thy hoa rt tr v nh cm thy thm

thung m p, cho lnh lng. y l cy pht th. Ba mi tm nm trc min ny, ti cha c thy loi cy tin y nhng by gi lc nc i vo vn ca my ng bn chu chi, mt vi gc pht th thy hin ra, nhng hu ht ch tt l p hoa m bi th no cng khng chu ra ly mt hai qu by cho thm nh. Bc, c vo c thng chn ny, sao cc cy pht th sai qu th? M ti sao y li c c ra? Hay l ti th ngi? Hay l ti hi bom n ca M nm lm thui cht cc qu ngay khi cn trng nc? Ho ra ngh nh th l lm. C tm c nhng ngi trng pht th Bc Vit vo y mi bit l ging cy ny tuy l mang ci tn rt o mo trang nghim nhng n thng tm bc sang u thng chn l lc bi qu th li khng chu c s l loi, c qunh. Mun cho sang n thng chn pht th c tri th t thng by, thng tm nh trng ta phi cho cy mt cht n b cho m lng.

dm ni? Cht y c th l mt ci ym, mt ci qun, mt ci khn Nhng iu cn l khn y, qun y, ym y phi do ngi n b dng ri, ngha l phi c hi hng ca ngi n b mi c. em ra bn gc cy, cng nh hong lan bn phn nga, mai vng bn gch non, s Thi Lan bn kh du, ri ly nc git qun d ca n b ra ti, y th l pht th my hy ht, sang n thng chn th qu c lc lu trn cy. Li ly ci qun, ci ym c ca n b ra bc ly tri cho n khi da n bng ln, cc ci mng di cun li nh mng tay Pht, anh hi em v ln trn mm ng qu, n m hng dy, ln khp c nh.

So vi thanh yn, v bi, hay hng hc, cam snh, tri pht th b ra n chi mt ming, cha chc ngon bng, nhng t xa n vn c ting l qu thnh ra lc n, ai cng ly lm trnh trng nhiu khi c y m trng, thnh thong cm ln m nn cho n teo i, dnh phng khi au bng mang ra dng ch khng dm n s ph. Nhng ngi n thuc sa ri li by ra ci tr k cc khng ch ni: tim thuc phin vo trong Ni by. Cy g m li c cy kho kho a pht th ri y cho nhuyn vo v v tht tnh n th?. ca tri cy. Ny, c thnh thong tim mt cht nh th ri y, hng nm khng thi; y th m thc y, mi phin. Khng c cht khi no cn, ly ra dng mt ming, s cn n b, cy nht nh c ra nm v. hay hn l thuc tin, c . Gm cho ci ging u Ty h khng chy mu mt ra; ly v pht Th ci cht n b y l cht g? th ch ra ci ru cointreau ngon o , ngt c l, y th m say o ng o a lc Ni th tc tu, nhng thc, s g m khng no khng bit.

37

Hi Thi cm thi Th Cm
thng Ging m Sng ngy 8Th Cm (T Limlch, Lng H Ni) tng bng l hi xun ni ting xa nay. l l hi lng nhng c ngi nhiu ni bit n bi c phn t chc Thi cm thi vn c Nhng ngi c chn chy nhc n mi dp u xun. i ly nc l thanh nin c sc kho phi thng xuyn i t ni thnh H Ni qua cu rn luyn i chn chy sao Din, n nh lng Th Cm. cho nhanh c gii. Nhng Lng th c thnh Phan Ty ngi lm vic ko la va c Nhc, tng truyn l tng sc kho va c mu tr nhanh ca vua Hng th 18. Chuyn nhn. Tip n, nhng ngi gi k rng t thi vua Hng th thc, gin, sng, nu cm thng 18, c i v chng tng tin phi nhanh nhn kho tay v phong l Phan Ty Nhc v phi chun b thc, rm t v Hoa Dung try qun qua lng ma, phi chn cc loi thc tt, i dp gic. Dn lng xin i nu cm do thm, chng chn theo, tng qun bn m cuc ot gii, ng thi cng thi thi cm chn ngi Thnh m bo s tn knh. nui qun gii. Thi ly nc l vic rt hng Hi xun c sc ny din ra th. Mi i c mt ngi chy dc con ng ln chy ngang ly nc t b Sng Nhu vi qua lng, di hn 1000m, t on ng di gn cy s. ty sang ng ra n b Sng Theo l nim yt nh lng, ai Nhu. Trung tm hi l khu ly c be nc tr v ni xut vc nh bao gm sn nh v pht trc tin th ngi cc tha t trc nh. T c gii nht v cng 3 gi chiu 7 thng Ging, l on chy (cng c ngha l t nhp tch din ra vi s c gip ca ngi y c tham gia ca cc c ng. y gii nht). Trong cc gip li l vic m u xin php chn ra xm no c tham Thnh. n 8h sng mng 8 d vo chnh hi qua tuyn Tt ny th n phn L Dng chn, bnh chn t vng hng ca cc c b. ng 11 thi c s. gi L Thi cm thi bt u. Theo tm hiu th ly nc Sau 1 gi ng h thi ko la sng l theo truyn thng, t ng tre kh, gi go t thc, cn v n ni c sn i ly nc, bc bp ri n xi nc sch nu cm. Th cm ra cng Thnh l va ng gi Ng. c tham gia l hi dn gian c bit ny l nim vui ca dn lng, ca ngi H Ni v khch thp phng. nn, ch nc v v rt no nhit. V nc v l iu kin c nc thc nu. Tip n l thi ko la, mi gip c hai ngi ko la. Gip no ko c la trc th c gii nht v cng on ko la. Cng on ny c th l din t li ni vt v ca ngi xa trong vic tm la th s trc y. Mi mi ng tre kh ra la ri chm vo rm trong ting trng ching gic gi cng tht cng thng v hi hp. Nhiu ngi xem hi th qu nhng vn tht ln: Ly bt la xe mt ci c phi xong ngay khng! Thi thi cm Th Cm c ba cng on lin hon nh gi thc, sng thc ly go v thi cm. Tiu chun t gii l cm chn do v trng ngon. Vic tham d l vui, vic ginh c gii hay khng cha phi l quan trng nht.

Xun H Thu ng

38

Xun H Thu ng

Tt Hn Thc
t Trung Quc C xut xThc Vit Namnhng Tt Hn din
Khc Huy tng hp

Gii T Thi theo ph Trng Nh sut 19 nm tri, cng nhau nm ra hon ton khc, khng king la tri bao nhiu gian trun nguy him. trong nhng ngy ny. V sau, Trng Nh ginh li c ngi bu tr v lm Vua nc Tn, Tt Hn Thc ca Vit Nam cn gn phong thng rt hu cho nhng vi nhng truyn thuyt xa nh ngi c cng trong lc lon lc, ngy gi ca thnh mu Ph Giy, nhng li qun mt cng lao ca truyn thuyt bc trm trng cng Gii T Thi. Gii T Thi khng nh l cng bnh tri Ht Mn. on gin g, v t xt mnh cng Tuy c xut x t Trung Quc, Tt khng c cng lao ln, nu c i Hn thc vo ngy mng 3/3 m theo gip nh vua u cng ch lch hng nm, tr thnh mt l bn phn ca k by ti. V vy T ngy Tt khng th thiu trong nm Thi v nh a m vo ni Min ca ngi Vit Nam theo phong tc Sn n. c truyn. Vua v sau nh ra, cho ngi i tm. Vo ngy ny, ngi Vit thng Gii T Thi khng chu ri Min lm bnh tri, bnh chay, nu xi Sn ra lnh thng. Vua h lnh t ch l Pht v cng gia tin. rng, mun thc p Gii T Thi phi ra, nhng ng nht nh khng Ngun gc Tt Hn Thc chu tun lnh, rt cc c hai m con u cht chy. Hm y ng ngy Vo khong nm 654 trc Cng 5/3 m lch. Nguyn thuc thi Xun Thu, nc Tn mt nc ch hu ca nh Vua thng xt, lp miu th T Chu c lon. Vua nh Tn, lc Thi trn ni v i tn ni l l Cng t Trng Nh, phi chy Gii Sn, h lnh trong dn gian lnh nn. Cng i theo Trng Nh phi king t la ba ngy (t mng c mt s by ti, trong c Gii 3-5/3 m lch) v ch n n ngui T Thi. My cha ti long ong nu sn tng nh, do chy khp nc ny qua nc khc, gi l Hn thc. Tc ny c lu u tin sang nc ch, ri trn truyn mi v sau. Sau ny, ngi qua nc V, n nc T, li sang Trung Quc lm Tt Hn thc vo nc S, sut 19 nm tri ln n, ngy mng 3/3 tng nh v ti nhiu lc v cng kh s. trung Gii T Thi. Mt ngy kia, na ng b thiu lng thc, i qu, khng kim u ra thc n, Gii T Thi phi ln ct mt ming tht i mnh nu ln dng Vua. Vua n xong hi ra mi bit, em lng cm kch v cng. Tt Hn Thc Vit Nam T thi L, Tt Hn thc c Vit ha. Ngi Vit Nam n tt Hn thc vi mc ch ch yu l l Pht v cng gia tin.

39

Xun H Thu ng
Do giao lu vn ho lu i vi Trung Hoa nn ngi Vit nh hng tt Hn thc. Nhng nc ta tt Hn thc khng phi tng nh n T Thi m mang ngha dn tc su sc. Ngy y cc gia nh lm bnh tri bnh chay cng ng b, t tin v khng king t la. Cng trong dp ny nhiu ni lm bnh tri bnh chay cng thn hong. Lng Ht Mn (PhcTh-H Ty nay thuc H Ni) c l dng bnh tri l Hai B Trng ngy 6 thng 3, theo mt truyn thuyt linh d: Khi Hai b thua trn t Cm kh chy v Ht Mn l ni pht c khi ngha, Hai B b thng c cn n c bnh tri ca B hng mi ri theo li ch dn ca B hng (B hng chnh l Tin hin n Hai B v Tri) gieo mnh xung dng sng Ht tun tit. Hoc hn na ngy gi T Hng Vng ngy 10 thng 3 hng nm l hi cng dng cng bnh tri. Trong hi Ph Giy thng 3 l Mu cng thy cng bnh tri. Trong dn gian cn gi tt Hn thc mng 3 thng 3 l tt bnh tri. PGS Lm Th M Dung ging gii thm rng: Bn thn tt Hn Thc ca TQ cng c ngun gc t lu i. Theo cc nh NCVH, tt ny ti hin mt nghi l thi c i c lin quan n tc tt m la c (bp xa lun gi la chy t ngy n sang ngy kia) v nhm m la mi, thi gian chuyn giao gia c v mi l thi gian cht (tm ngh), sau thi gian tm ngh ngi ta s nhm mt m la mi... Tt Hn thc c ngi Vit du nhp theo kiu V Tu, Li Vit (ch dng ca GS. Trn Quc Vng). Nh th r rng Tt Hn thc ca ta mang mu sc dn tc ring, trng tn trong qu trnh dng nc v gi nc. Bnh tri, bnh chay Bnh tri v bnh chay thng c cho rng c ngun gc t Trung Quc, nhng cng nhiu s tch cho rng, bnh tri, bnh chay c t thi Hng Vng. Tc lm bnh tri, bnh chay nhc li s tch bc trm trng ca b u C. Bnh tri lm bng bt np nho nn vi nc, c nhn bng ng phn. Go lm bnh tri, bnh chay phi kn c np ci hoa vng. C chn phn np cho mt phn t hoc non hai phn t. ng lm nhn bnh tri ngon nht l ng phn Dng Liu, Ct Qu, nhng ming ng vung thnh, sc cnh, thm, rn anh v gin, hng thm mt. Bnh nn xong, c th vo ni nc si. Bnh chm xung ri ni ln, ba chm by ni, chn lnh nh th vt ra v ngm trong nc l un si ngui cho sn tr li ri li vt ra by vo a. a bnh tri c rc thm my ht vng trng rang thm. Bnh chay cng lm bng bt np nho nn vi nc v cng c nhn, nhng nhn bng u xanh nu chn. lm nhn bnh cng phi l ging tiu, ht nh, thm; c hp chn ti, gi mn, trn vi ng knh trng. Bnh chay c ng trong bt, chan thm mt cht ch ng quy vi bt ao hay bt sn dy p hoa bi. Hai th bnh tuy cng lm bng bt go np, nhng mi th c hng v c bit ring.

40

Xun H Thu ng
H Ni ma ny su chn cha em?/Hng hi thi ua trm cy lc mi thy cy me Si Gn ang vo ma thay l/Thoang su ng nh xe ln nn nng mi mt thong v chua khin lng anh nh qu/ vi nn nh. Nh ma su rng ph Trng Thi Ci lc cy su chu ny lc th cng Hnh th cy su trng xu x, nh anh l lc cuc i tn xun, lung c Trng Chi, xu ngi nhng ting ht bt ngoi bi ang tr nhng a hoa hay, cy su c nhiu c tnh. Hnh th tm nht. T y, gia m lc su ang cy su d ln vi trm ngn cy khc, chuyn nhanh sang mu xanh en c hu, m qu su chn, hng thm v ngt ngm ln ting th di u tin ca con ngo mt cch khim tn, ngay khi n ve ht ngao trong nng non. H Ni trong cn xanh non, em lm tng gim hay dp rt nng Bn, su thay o mi, l vng dm trong nc rau mung lc nng mi, c th trt xung nh ma, khng thy v su chua chua cu k. Cy su ra qu gi reo m ch thy l ri. y cc ng l ngun cm xc mnh cho nhng tr ph H Ni nhi ln ci ting con c c em nh ngho lm lt tro ln cy hay ca ngi bn rong chi tr con, mt cm sng cao-su dng di gc bn ln. vi b ngi th ngi trong chc lt nhn Lc su rng l gi, su biu hiu mt cc bng cy giao ma. B ao ngoi thnh th cy c tnh. Trong ting gi thi trn thong ting cuc, ting tu h. thnh ph, dng nh vn thy thm th ting cho kn o ca l su trn mt Cn xanh ng nha, nhp vi ting nht chi ca ngi phu qut ng chuyn bc ch Rau mung luc l mn quen thuc hng inh trn ng ph vng ngi. m v ngy, gn nh quanh nm. Vi ngi H sng, ngi no lng ng st tu in Ni, t gia nh no chu chm rau vo c l l ngi hiu nhiu ni ring t ca bt nc mm rt t chai ra m khng cy su. Trong cuc t hp mu xanh pha thm mt th g . Nng dn thch mun v ca cy ci, cy su nh ng rau mung chm tng. Cn H Ni rau sang mu en bn vng. Nhng khm mung chm vo th nc chm c v chua l xanh gi cc t nguyn thnh ci nn du. Ty theo ma c c chua, qu thanh chc nch lm bng sng ln nhng chi tr, qu mum (cn gi l quo, khng phi lc ca nhiu loi cy quanh vng. Ci g xoi), tri chanh cm u ma... nhng chc chn thng chm chp, v th trong ngon nht c l l qu su xanh.

LHVV tng hp

41

Xun H Thu ng
Bt nc chm c qu su luc nh, ci ht trng ngi nh rng sa non em b, nhm nhm m hay hay. Su u ma khng cn gt v. N chua du mm mi thanh thanh. Tra, bt canh tht nc, ni chm mnh ci su c th sua tan mt nhc, ngt m chua thm thong v hnh hoa t Lng ha vi qu su ph phng H Ni, t ni no c c mn canh nh th. Chm di y bt l ci ht trng mm nh ht ng np. Ngi H Ni khng ai khng bit v su chua cng bt canh su nh th. Vi l hc tr, ma su chn mi tuyt vi lm sao? Va rm ran cu chuyn, va nhn nha nhng ti su dm chua ngt y hp dn. Su cui ma vng m, to trn dm ng, t thm cht mui, ch lic nhn thy c bn hng b qua thi l c l phi xm li mua cho bng c. L k thay n mi chng bit chn. Cn tng ming nh, tn hng v chua thanh man mc, l lm, gin dai ni v ngoi, sau mi a c qu vo ming, nut nc bt ci c tn hng ht v m ha quyn ca ng, mui. Mn qu vt ni h ph m chao i m say Tr li ma h, bt su dm thm thm v t bao th h hc tr. t u li cht gng p dp, nc ng sng snh, qu su rp rn... c l l th qu Su chn chm mui t n gin hn cht, con gi, khng c gi no b qua cho c l hc tr mun n ch cn nht trong t khi ma su ti. ca m vi qu, gt v, ct tng khoanh ri chm vo bt mui t cay x, cha a Cui ma n ming m nc ming ta ngp chn rng. C my a bn ngi xm Khng ging vi v cht cha, x x ca li, thy bn gt thi ng ngi khng nhng tri su xanh u ma, su thng yn, vi vng nht ly mt ming cho 8 m thm, vng m v hng v cng vo ming cho tha thm thung. Su gi tht tuyt vi. Ra ch, mun nu bt canh chm mui t hp dn bi v chua thanh su sn non trc tin phi tinh mt nhn thanh cn st li quyn cng v ngn ngt, xem c mua c su khng mi dm mua nh nhng, thm thoang thong ca qu sn. Ln trong nhng gnh rau xanh rn, su chn. c bit l m thanh rp rop su cui ma tng qu trn trnh, mp mp, gin tan khi cn mt ming su c sc vng m trng tht thch mt. Bt canh kch thch khng th cng li i vi chua khng gt gng nh nu vi nhng ngi xung quanh. qu su chn vi u h m du nh, thanh thanh, m thm. Trong bt canh , ngoi H Ni c nhng m ngt hng thm v chua hp dn ca su gi cn c cht g tnh i: Hoa sa ma thu. Cy su hnh nu ko, nh nhung ma h. nh t c vo th vo nhc. Phi chng n l k v duyn? Khng hn. Gc n Nu su xanh ch yu dng nu canh hay khng x trm mt nh cy go, khng ngm ng th su gi c th ch bin thng vt nh cy x c, tn latinh l: thnh rt nhiu mn. Mn no cng hp RACNTMELUM DUPEREAMU dn, ch nghe tn thi a nc ming Pierre, thuc h iu (ANDIACEAE), ci ri. Cc b, cc m cui ma, mua vi vi tn kh nh, m ch nh v chua ngt ca cn, gt v t dng dn. C nh th qu kh c th em lm qu, nhng li thch n su cn th n c yn n dn mang y cht thi gian ca nhng ma ti tn ma ng. vn chuyn cho ngi H Ni.

42

Xun H Thu ng

bc tranh Ngy cn nh xu, ngmca danh Thiu n bn hoa hu

Hoa Loa Kn
Lu Vit Tho

xo cnh trng trong chic bnh t nung. Mu nu ca bnh gi ln mu ho T Ngc Vn, ti tng thc mc: t p , nui nng trm ngn loi sao li l hoa hu? Phi l loa kn hoa tho mc. Hoa p th hy mi ng ch. Cha ti rng: Hoa chng p mt cch t nhin nht, ny ngi Php mang ti trng d vn bit rng cm mt bi hoa Vit Nam, cc c gi l hoa hu Ty, gia mt cn phng cng l mt cch phn bit vi loi hoa hu thng em thin nhin vo i sng vn hay dng cng. Sau ny, ngi ta nhiu h lu... thy hnh dng hoa ging chic loa kn, nn gi lun thnh th. Hoa loa Nm thng qua i, bao hnh sc nht kn thng t- th hoa ch r ln mt nho, nhng nhng n hoa loa kn th ma trong mt nm ri thi. L qua c trng tin khi nh tha no. V tinh mt ma hoa th cng nh ngi khi khng th che du hay bi xo. ta phi ch i mt tri m. Nhng ngy nng mi, H ni oi nng, ch Si Gn thng t. Tri xanh khng c nhng n loa kn trng xanh, mt gn my. Ti chy xe trn ng nghing mnh trn ming gi rong L Thnh Tn, ngang nhng hng rui sau xe p hay lt lo nm chi hoa bn hng ch Bn Thnh. Ln gia trm ngn sc mu ca nhng loi hoa t tin, nhng o loa kn khim nhng v kiu hnh. Ti gp li H Ni ca ti, tui th ca ti trong bng dng nhng o hoa. Ti trn i u quang gnh i khp ph khng dm hi ngi bn hng v phng. V ch cn mt cn gi nm xut x ca nhng bng hoa loa kn sm lun qua khung ca, l thy n. Ti s phi nghe mt cu tr li. c mt tri hng. Ma hoa cng Ti ch mun t an i, v v gic m l ma ve su bt u rm ran trn ti bng nhng o hoa m thi. nhng ngn bng, ngn su. Mi ch kp mt trng theo th loa kn Thng t, mt ngi nhc s thi khng cn n na. tr ht n trn gian, v lm ct bi. Nhng li ht ca ng cng tinh khi Hoa loa kn gn vi tui th H Ni nh nhng o hoa loa kn bi n ca bao nhiu a tr ? Ngy b rnh cht t con tim nhn hu. Chnh ng, hoa n ngt nhu phn vng bi ln bng nhng li ht ca mnh dy m bp b. Ri ln ln, nng niu trn ti bit yu Si Gn, bit nht nim tay nhng n hoa giu kn nhng vui sng mi ngy. c m u i. Cha ti hay mua loa kn cm trong chic bnh gm men Ti mun mang nhng o hoa trinh ngc. ng bo: Mu ngc men tng trng t trn m ng t lng tri xuyc tng vi mu hoa l. Cn ti n v cng bi ng tng yu H Ni li thch ngm nhng o loa kn v cng.

thng 4

43

Xun H Thu ng

em ng ln gi ma vo h...
LHVV tng hp

du mt ma h ang n H Ni, c ch l hi nht nha nu chn nhng cnh l s

c tui hc tr nhng k nim kh qun ca thi cp sch n trng. Nhn vo sc tm y, phng l ngi bo tin. Phng H Ni ng mi ngi s nh li nhng k nim ca ring cnh phng Hu th khng b c sc thm, mnh, mong manh nh si khi tm. Bng lng so ra vi nhng cnh phng thnh ph cng tm d thng n vy nhng s xut hin v Hi Phng li km cnh v rc r. Nhng tn ti ca mu tm y tht ngn. Nh th Phan dng nh v l min t bn phng t hi Cung Vit c bi th Sc tm ni v mu tm nn H Ni lun c ha cng u i b p cho ca hoa bng lng th ny: nhng thua thit bng nhng iu cn c bit hn na. Ma h H Ni, c gi n di Ti bit hoa phng v s dn li ca mt mu tm bic du dng, m N cng hoa bng lng thm v nng nn mu tm hoa bng lng. Nhng bng lng rng trc Mu tm thng kh khn... Mnh chng bit hoa bng lng xut x t u, tn khoa hc l g, c cng dng g chng, ch ng vy, tuy cng nhau khoe sc nhng bng bit bng lng ta h nh mt thiu n tri lng thng tn trc hoa phng chng mt nghim nhiu, nh tic nhiu nhng ni nim thng. Ta cn ang ng ngng trc con ng xa xa. Bng lng c lng l nhum tm min H Ni tm sc bng lng, tra v tri nh k c cha xa, p nh nhng trang th trong khng bung nng Cn nhng ai khng cp hc tr. Nh bc di tn bng lng, c th ch thy ng hm nay nh c g khc l s mnh s lm xao ng mt min k c thm vi con ng hm qua m ri cng chng bit ni xa y. Chng nh c u nhng gii thch v sao. n mt ngy nhn ra bng dng ch ni v ma bng lng, khi m mu lng, nhn ra mt khung tri du dng tm th tm y gi nh bao iu mng m, gn lin vi y th hoa bng lng n tn phai. Nhng nhiu k nim ca mt thi cn cp sch n cnh hoa dn ng sang mu tm nht v ph trng. Nh mt nt nhc nh du mi tnh y trn mt con ng qua. u ca i trai gi trn sn trng, hay chng kin nhng thng nm bn nhau n sch, my ma bng lng thay o mi, nhng cnh nhng ma thi... V hnh nh u , ci hoa kia vn im mi mt mu tm i ch. Gi mu tm y cn l nhn chng trong bui chia c cn ai ct ting ht ru m, c cn ai so phm ly ca chng trai ln ng nhp ng, cn nh n mi khi li ca ngn nga khc gi su? mi nh mt ngi yu di vm hoa tm... Thnh thang ph, thnh thang mu hoa nh Trn nhng con ng ca H Ni, bng lng Tm bng lng tm c tri m c khp mi ni. Bng lng tm bn b H Tim rung nh ct li ca thng nh Gm th mng, bn nhng con ng nh Cn ai a em v qua con ph bng lng? ca 36 ph phng xa, ho sc cng phng v trong cng vin vi bao hoa c khc hay Ri kh ging ct ln li ca ca ngy xa c. mt mnh lm nn mt khong tri du mt Chn bc nh tm v li hn xa. Vn cn , bn ng i C Vit, trc i hc Bch mu hoa ca mt thi tim nh. Vn nh trng Khoa.. Ci mu tm da dit y sao m nhiu nm no soi mi u di ting n du dng. th, sao m thy chung v ng hn th. Cng Nhng tm mi bng dng phong sng, i vi hoa phng, bng lng li trong k vai trn di du sng nng, gi cn u?

44

Gi
Xun H Thu ng

heo may
Thanh Nguyn

thiu nghe n chim Vit ti T uisao gi nin, li thm ngt. Ma no rt thc mcc v ma ca tri t

th tit kh qu i thanh nh y v c th cm nhn y u by gi. Ti hi ng th c tr li Ln ln, con hy ra H Ni vo ma thu th s bit thi. ng khng ni g thm, v ti by gi cm n ngi v cho ti s thun khit tip nhn v p theo mt cch hon ton l ca bn thn. Ngy trng thnh, c t chn n H Ni nhng ngy sang thu, tn hng ci lnh ca tng cn gi heo may - mt th lnh rt H Ni, khng h ging ci lnh thc thng vo mt ca Si Gn nhng ngy ma bo v rt khc ci lnh thng trc trn t cao nguyn Lt. Gi heo may thi nhng hi lnh se se, to nn mt cht khuy ng trn da tht thng xuyn chu ci nng hng hc ca phng Nam, hi thc bn thn ko cao thm mt cht c o khoc, v i do mt vng H thnh. i, thy nhng sc mu ca tri t trong nhng chuyn iu khi sang ma v cn tn hng c nhng mi thm ch lc ny mi c. V hiu nhng nh nhung quay qut, khao kht thm thung ca bao ngi xa ni y, phi lang bt chn tri gc b, thm ch dng dc x ngi Gi heo may mang theo hi lnh, mang theo bn mnh c mt ma thu xao xc. Ma thu khng ma, ma thu nng vng hanh hanh. Ci nng nhum a l cy bn ng, ri nh a chng v ci bng nhng hi th ca gi. Chic l nh kh cong queo cn nguyn mt sc vng m nh. Nghe nh ting t lng ang ngng ng li gia mt khonh khc tuyt diu nht ca tm hn. L vng - v ch nhn qu phi ca ma thu c khng gian v thi gian ta sc, m hng. Khng n o, ph trng, no nhit m nh nhng, lng ng, c i cht ro rc m say v c nhng ngt ngo trong hng ng gi ni g nhp bnh yn. L thu c cht g thm duyn thm dng, im t cho bc tranh thu nt bun vng vn ly hng. Nhng cn ma l vng ang ri trn khp ng ng. Nu nh khng c l thu, s khng my v nhng v p y. Sc mu ca l thu t im cho ln da xanh mt ca bu tri.

45

Ph phng H Ni sau mt ma nng bt thng, tit thng 7 ma dm si st c khi chng n, nhng heo may th c v ng nhp, vn nguyn vn ci tin nh ca t tri. t tri on mnh chuyn v, nhng bng hi ng rung ln ho hc trc nhng ngn gi heo may u tin. l loi hoa c bit m ti tng c bit. c bit khng phi mu ti n nao lng, sc s m khng chi la. c bit cng khng phi mu xanh ngn ngt ca l. c bit cng khng phi mu vng ng nh ca nhy hoa. Ci c bit chnh l thi gian m bng hoa ngm trong mnh c c nhng sc mu y.

ci tinh ty ca thin nhin. i ci lc va nht, ch nhng ngi chuyn mn mi nh ot c, cho gt em v, ch bin theo cch thc ring truyn t i ny sang i khc c gi kn o, b mtHng cm tt i. V cha bao gi c hai mu li ha hp hn c na: mu xanh ti ca cm nh ngc thch qu, mu thm ca hng nh ngc lu gi. Mt th thanh m, mt th ngt sc nng nhau cho hnh phc c lu bn. Cm khng phi thc qu ca ngi n vi vng, ngu nghin, phi n t t cht mt, n thong th v ngm ngh, c nh th mi cm thy trong hng v y ci mi thm ca la mi, trong mu xanh ca cm thy s ti mt Ti c ngh, n nh loi hoa ca l non v trong cht ngt c c nhng sc mu dng ca cm s du dng, thanh m hin p cng phi tri qua ca loi tho mc. Thm ci nhiu nng gi. N hoa bt u mi hi ngt ca l sen gi, p c t cui xun u h. Chng ly tng ht cm mt. C th ct t nhng tia nng gay gt ni tri sinh l sen bao bc ca mt ma h chi la. Chng cm, v ta nh tri sinh cm ct t nhng gi ma vn v, nm trong l sen. Nh vn V t nhng ci lnh t lng. Phi Bng tm s:i trn nhng con chng mi ci n xi th s ng nng bng ca tri thng nhanh tn chng ho? tm min Nam by gi, ti nh g l nh n nhng bui sng H Ni khng thiu loi qu ma thu m mua cho mt m ngon v l, c bit c thc qu cm git n lt lng bui sng cm do cc c gi lng Vng trc khi i hc, ri ti khi c sn xut t la non. Khi i v c con th v bit tnh chng, ngang qua nhng cnh ng la thng dn nhng ngi gnh xanh, ngi ta thoang thong cm Vng ln bn, th no ngi thy ci mi thm mt cng gi cho nhng m cm ca nhng ht thc np u tht ngon em nn ri m vo tin lm tru thn la cn nhng ci a con phng ti. Trong ci v trong xanh chng ngi nhn nha xt ra tng y c mt git sa trng thm, ming nh, va n va nhm phng pht hng v ngn hoa nhp nc ch sen thm ngt. ni c. Di nng vng git sa y dn ng li, bng la cong Hng cm tt i, cm xanh dn xung, nng v cht cha bing bic, hng chi chang,

Xun H Thu ng

liu c ha s lp th no dm dng hai mu kt hp vi nhau cha? Hng tri no tri y mm xt, ngt l n vi cm. Nh trai em n su tt nh gi hng v cm, hai th by st nhau. Nhn nhng mm hng v cm tt i nh trai gi tt i, ai ny cm thy lng mnh n hoa v thm knh s t tin, v sao cc c la chn ti tnh n th trong vic chi mu sc, ng thi em cho nhn duyn nam n mt ngha m vy. Hng c hng hc, bn mi, tri di, t ht, ngon nht ging Vit Tr; hng ngm tc hng xanh, c tri n hi cht, ngon nht c ging Sn Ty. Trong l ci hi phi tm cho c ging hng mng, khng nhng trng p mt, m cm v hng n vo ming li nhuyn vi nhau: thm-ngt-bi; hi my ai a cm khng ngh rng tht p tht, da p da ha lm mt cng ch m ly n th, khng th hn. Nhng ma heo may, i nhng ma heo may, c k nim vui bun, c chia ly v on t. Chng c u nh mnh t ny li c ci ma k l n nhng y. Tri xanh v my trng c bng bnh nh m. Gi ch lm rung nh hng cy, mt h gn sng. Gi cng ch lm cho nhng tri tim rn rng thn thc, cc bn tr ta vo nhau, nng nhau i vo mt ma hnh phc. Ma thu! Ngi bn t t Ci t t mu vng Ging nh ni bun ca ti... Ma thu, Hy ng vi! Mnh s cng nhau ti tn ma ng (A. Pugatreva)

46

Xun H Thu ng

Hoa u ng Sa
Nguyn Vn Lc

t bao gi, cy cao, H oa sa khng bit c du nhp vo H Ni cnh an xen khc dng p, thn mc thch, cao ti gn 20m,

khuu. Khc vi nhiu loi cy, l cy hoa sa pht trin tng t, mi t thng xo ra t 6-7 l, ging nh l cy ng gia b nhng to hn. T nhng t cnh ny ra nhng nhnh nh vn v mi pha, lm cho tn cy lun xanh mt, bm vo cnh non thy chy ra cht nha c mu trng nh sa, phi chng v th m dn gian gi l cy sa. Cy hoa sa khng c ma trt l, ch lc c rng l vng, nn sut nm cy lun xanh tt. Hoa sa n vo cui thu u ng, nhng cm hoa nh xu chen chc tng m mu trng pht. hoa n, nhng ngy lng gi, khng gian xung quanh nh c p bng mi hng hc thm ngo ngt, mt mi hng nh m nh thc, bi hoa n trn cao khng nhn thy, cn ci mi hng nng nn quyn r y c lan xa, di gc cy ri rc nhng chm hoa nho nh, nh tm voan mng mn mng cn phng pht mi hng. Nhng khng hiu sao, h ni v hoa sa, ngi ta vn nh v con ng Nguyn Du, ni y c khng gian tnh lng, c h nc lung linh khim nhng m th mng. Nhng m u ng, trong sng ging lnh lnh, ngi bn b Thin Quang d b bn kia, vn ngi thy mi hoa sa. Nhiu la i thng n y do bc di hng cy sa, phi chng bi hoa sa th mng d khc vo ni nh k nim tnh yu?

47

Xun H Thu ng

Ngc ng Thu Kh theo tu in v ch Bi ngy xa cng c nhiu cy hoa sa. Mi cch y gn 30 nm, ngi trn toa xe in vo nhng m ng, sut on ng vn ngi thy hng sa, gi y on ng ny ch cn li 5 cy, dc ng hu ht c trng du da xoan. K ra, cy du da xoan cng p, rt d trng, l xanh mt, ma xun, ma h hoa n trng c mi thm du nh, di nng vng nhng chm qu cng lung linh rc. Nhng cy rt thp, khng th no snh c vi hoa sa. V sao cy hoa sa on ny li t i? Tm hiu th c bit mt s ngi thiu thc thy cy sa mc trc nh, hoa to hng h ch l hc, nn tm cch h i. My nm gn y, chng nh ngi ta cng bt u thy c gi tr ca hnh tng hng hoa sa vi ph phng H Ni, nn mt s ph c trng thm rt nhiu cy sa. Hoa sa trn ng ph H Ni t lu i vo k nim ca ngi Th v nhng khch xa v thm H Ni. Hoa sa cng i vo nhc, vo th, lm xn xang bao tm hn tr, ai khng khi bng khung khi nghe cu ht Em i H Ni ph, ta cn em mi hong lan, ta cn em mi hoa sa Hng hoa sa y nh gn vi tnh yu v ph phng H Ni. Ri hoa sa thi ri, em bn ti nhng chiu tan lp nh ni nim luyn tic ma hoa sa qua gi bao k nim. V nhiu lm, c bit bao bi vn, bi th vit v hoa sa, cy hoa sa tn thm bit bao th mng cho H Ni nhng ma ng. Ti yu H Ni, ti yu nhng m u ng khng gian lnh lnh sc nc mi hoa sa, ti c mong c nhiu ng ph H Ni c trng thm nhiu cy sa, mt loi hoa khng p nhng ngt hng, v chng th no qun vi nhng ngi i xa. Hoa sa qu l mt mn qu qu gi m thin nhin ban tng cho H Ni, Th yu du ca chng ta.

48

Khu v H Ni

i tm

chic cc vi
V Th Long

biu cho H ngi ta thi v logo H Ni v ri tm KhutrngCc cNi,t bn Php c chn lm biu trng hnh Vn v cho Th ngn nm vn hin. Chn logo biu trng cho Cu lc b m thc Vit Nam, chng ti chn hnh ci niu t c t thi vn ha ng Sn c xa. Cn biu trng cho m thc Thng Long l ci g? C thi, cng ty n ung H Ni chn hnh chic cc vi t bn ci bt ang nghi ngt bc khi. C l v ha s no mun chn hnh nh ca vi bia hi v bt ph H Ni chng?

Ngi H Ni cng c th t ho m ni rng bia hi, l mt trong nhng thc ung m bn sc ca dn H Ni. Nhiu ngi v: ngi nng dn Vit hin lnh cht phc nh c khoai c sn. C sn c khoai c m c m u c phi l cy gc Vit, n l cy t chu M nhp vo y ch. Vy nu ni bia hi l thc ung ca ngi H Ni th c sao u. V li, ai c th tm ra ni no trn Tri t ny ngi ta lm ra v s dng bn lu ci cc vi ung bia nh nhng vi bia hi ca ngi H Ni.Chic cc vi thy tinh dy, xanh xanh, trng trng, ng c sn si, cm th nng tay, thnh cc m hi lnh tot. C th nhn r lp bt bia trng xp phng trn ming, nhng dng tm si bt lin tc theo nhau ni ln t y cc. Tha h nng ln h xung, chm cch cch, canh cch lin tc thoi mi m khng s v.

49

Khu v H Ni

Ci ngun t cc

Vo nhng nm 1960, H Ni xut hin nhiu loi cc hn. C Theo gio s Trn Quc Vng nhiu loi cc c c khun l t ch Cup, do cc gio s bng cch nu chy cc mnh Ty Phng em vo trong th thy tinh v ri c, thi thnh k XVIII y m. Ti tng ngh nhiu loi sn phm thy tinh n ch Cup hay ch Cocktail khc nh bnh du n, ng thng trong ting Anh nhng cha dm phong, l mc... tin ngay v cho rng dn ta chu nh hng t ting Php l chnh Trong s cc loi cc ny, ng ch ting Anh vo ta hn l mun ch l mt loi cc thy tinh hn. Ci tch ung tr hay cph dng cao, bn thn c g dc phn th ta mn t ch tasse ca gn ming khng c g v nhn. ting Php. Cn ci cc thy tinh y cc hi thu li. Thy tinh c ngi Php gi l verre. Nu bt mu xanh l cy nht hoc trng chc t ting Php th phi gi l v c nhiu bt. Loi cc ny ve, sao li gi l cc? thng dng cc qun nc ch ti pha ng hay bn thch Cn theo nh ngn ng hc u en, thch trng trong cc qun ngnh Vng Lc cho bit ci gii kht, cc gnh hng rong. C cc khng c gc t ch Hn m th ni y l tin thn ca nhng c l t ch Cup ca phng chic cc vi bn bia sau ny. Ty. Trong ting Vit ch c t chn thi. Ch cc trong ting B Trong nhng nm 1970, 80, vit l COPA v cng c l Cpa. nhiu ngi Vit Nam c c hi i hc tp v lao ng nc Vy gi thuyt c t ra y ngoi h gi v nhiu thng l ci cc thy tinh c du nhp t Tip Khc, Lin X... loi vo i sng, vn ha Vit Nam cc chn khc nhau. C nhng ch t cng t th k th XVIII. loi cc chn pha l cao cp u tin c th do cc gio s gi v tn x B Hm bn Tip phng Ty ngi B o Nha Khc hay nhng chic cc thy a vo. Chic cc ting B gi tinh trng trong c khun rt l Cpa, sau ngi Vit Nam chnh xc c ng gi v tng ta gi chch i thnh l ci cc. thng tn Lin X v bn y T cc vi sau ny chnh l ngoi ch. ch ci cc ln dng ung bia hi ph bin trong nhiu nm Sau ny, ngi ta cn nhp v H Ni, khc vi nhng cc ung hng lot cc cc thy tinh dy c nc ngt hay ung ch, ung tay cm lm ng kiu cc ung thch c kch thc nh hn. bia sn xut t Trung Quc v c loi cc ung bia lm bng nha n tnh cc vi trong, bng s men nu...

50

Khu v H Ni

Vo khong gia nhng nm 60 ca th k trc, khi nh my bia H Ni c phc hi vi s gip ca cng ngh nu bia Tip Khc, c H Ni v c Min Bc lc duy c nh my bia trn ng Hong Hoa Thm l sn xut ra bia. Bia thi u ch c my nhn mc nh bia Hu Ngh, bia Trc Bch, bia H Ni... Nhng loi ny u ng chai. Ring bia hi th c ng vo trong thng thp v vn chuyn n cc i l ni thnh. Khng hiu sao khi nhp dy chuyn sn xut bia vo H Ni, ngi ta nhp c my mc, chai l nhng li khng nhp lun c cc loi cc v kiu dng cc nh kiu Chu u? Ngoi qun bia hi th loi ngi t ph mc, ph n, ph co, th my xch l ba gc, ti x, b i cho n ngh s, ph tin s, ph gio s, ph nhy, ph o din, ph quay phim v nhiu nh khoa hc, nh vn ha ln ca H Ni vn bnh ng cng nhau ngi xm, ngi bt trn nhng bi bia Mu Dch dn gian v tt c u ung chung mt loi bia, mt kiu cc vi th kch nh nhau. Chng ai hn ai. Trn bi bia thi chin, thi bao cp, ngi ta gp nhng bn vn ko n bn chuyn vn chng th s, tr hu chuyn thy, ngi i cng tc tnh xa tranh th tt v H Ni gp g bn b v c nhng i tnh nhn thi chin H Ni. C ln ti gp hai c cu ngi bn my vi bia. L thay, c n my chic cc vi m h ch thay nhau ung chung mt cc. Ngi H Ni khng c thi quen m hn nhau ngay trn ng ph nh nhiu nc u M. Hnh nh i tnh nhn n mun trao gi nhng n hn ngm nng thm gin tip qua thnh vi bia thy tinh x x mc mc chng? Mt kiu giao duyn m thc c o him thy kiu H Ni? i, cuc sng trm lun ngt bn chc tui i ca ci cc vi Thng Long-H Ni cng th v lm thay!

51

u ng n xi khc
Khu v H Ni
qu, bnh Khc lun l mn K hi xa mi sng ma ng. Ng dyqu m lng
Kim Oanh - H Lam

mn v c kinh nghim ngi xa truyn li. Nhng ngi ln u lm bnh Khc th phi thy m t trn bn tm Khc nng, vi vng c ngi khc ng km, nu khng Khc p vo m va n va ht h ci mi thm v xi s ln thnh mt. Nguyn liu ch yu c trng khng th ln ca l khc. Gi ln lm nn mn bnh ny chnh l l Khc. L thnh ph, ting rao bnh khc li lm ta nao Khc sau khi hi t bui sm ang ti lng mi m ng lnh. non mn mn mang v gi nhuyn, ri trn vi bt go lm v bnh. Khi hi Khc, theo Cn vi nhng a tr th thnh gn vi n kinh nghim ca cc b, Khc ngon phi l bng nhng ting rao quen thuc vng ra t l Khc np. Khc np l nh mau t, mau cc ng nh. cnh hn. Khc vi Khc np, Khc t l to H Ni by bng u ngn tay, v xanh hn, l tuy t lng gi, xi Khc nhng khng thm bng Khc np. Nhn c lm nhiu bnh c lm t u xanh ngm v i v thng v, chn v gi tht mn vin trn to bng thc quanh qu trng g l c. Tht ba ch thi bng nm. Nhng l u ngn tay ci p gia v cho va vn, rc thng, phi thm cht ht tiu cho dy mi. Dn mng n ma rau lp v bao cho kn nhn, ri ln qua go np. Khc (thng 2, Np ci hoa vng c coi l loi np ngon thng 3 m lch) th thng thc xi Khc nht lm bnh Khc. mi m hng v nht. Trc khi lm bnh, go np phi c la Ci tn ca xi khc bt ngun t thnh phn chn tht k khng ln ht t hoc sn. chnh khng th thiu ca n: rau Khc. Go np sau khi ngm t 8 n 12 gi l va l loi c di mc trin , b mng hay mm. Xp tng lt bnh vo tr, mi rung gt la. iu c bit l rau Khc lp bnh li rc thm mt lt go np ngon ch mc vo thng 9 thng 10 tr i khi vo lm o. T khi nc si n lc Khc chn tri hanh kh, nn ngi snh n s bit n mt khong 30 pht. Ngy xa cc c thng xi khc vo lc ny l ngon nht m ng v. cm 1 tun hng, khi hng tn cng l lc Gia ma h m thm v xi Khc th ch nn bnh chn. Bnh Khc khi chn ta ra mi vi nhn chic bnh v lc c vi si mu en thm khp gian bp, cng l lc ta cm nhn m tng l l Khc, ngi ta c th thay bng c mi thm ca np hoa vng, l khc. l su ho nhng nu th th cn g l xi Khc. Cm chic bnh bc khi nghi ngt bng rt tay, nhn nhng ht xi cng mng, cn Ma khc n, cc b, cc ch thng r nhau mt ming ngp chn rng ta mi thy c mang r hi Khc vo lc m sng khi tri hng thm ca l Khc, v do ca np, v cn m hi sng. Theo kinh nghim ca bi bi ca xanh, v cay ca tiu cng vi v cc c gi, rau Khc phi hi vo lc sng bo ngy ca ming tht c ninh k. sm th bnh mi thm v ngon hn c. Lm bnh Khc khng kh, nhng lm Thng thc bnh Khc nng, ta nh thy c tm bnh ngon th khng h n gin, c mi hng ca rung ng, v ca qu i hi ngi lm bnh phi c s cn c, t hng yu du.

52

Khu v H Ni

chuyn Nhc li tun thxa cht chi, c mt vv vua i n mt vng n. Cc

n c ma bn

LHVV tng hp

b lo vng y bn nhau dng ln vua mn g. Ca ngon vt l, nhng cch nu nng cu k chc l ngi khng thiu, thi th mnh c ci g th dng vua ci y, ct l tm lng thnh. n n mn c th vua thy thch qu, bn hi cc v b lo. Cc v khng dm ni tht, s vua ch l th tm thng nn mi tu l mn nu t tht con thanh tnh Mun t mt ci tn ch cho con c qu l khng c t no c i hn thanh tnh. Con c nhi lm li khi nm su di bn, khi nh nhn quanh b ao, khi bm quanh nhng cc ru, y th m ci tht ca n ngon, ci v ngon thanh tao Vo hng bn c, ch cn nhn r rau sng kh c th no khc snh bng. l thy thch mt ri. Ch v l x lch thi nh, th x lch mn mn xanh non Nghe chuyn c hiu chuyn nay, thy v cng mng. Ngi ta trn thm vo con c l th thc phm trung tnh, ngon no l hng lng, mi ta, no l ta t, kinh d ra sao l do tay ngi kho tay kt hp gii... Vi ba ngn ng ba l khp np bn vi cc thc khc to nn mn n c sc, cnh m thn chui thi mng tang... hp dn. V cng nh l cu ni cho s kt Mt bn ho ca ca nhng sc mu thc hp cc nguyn liu li vi nhau m con vt. Chng i nh hng mang bn ra, ai ngi ta c th n c c bn ma. ny u mun nhn tay ly vi ba l rau sng, ri nhn nha cm nhn v thanh Xun mt ca tri. Chng my ai mun nh khi tit xun trn ngp khp ni. Khng cn nhng but lnh, gi xun ch hy hy, ch the the nh la vo nhng thn o ca khch b hnh. . R l tri chng my hanh hao, m sao ai ny u thm mt ci g y n cho ho, nht l sau my ngy Tt h c bn tht c. Khi y, tht chng c mn no hp tnh hp cnh hn l bn c. Th bn hng tha, si to va phi, khng b trng d l qua mt ln trn nc nng, mt ln chao nc dng. Tm tm pha trn l ngy ngy nhng c v c, bo nng nnh. Ch nhn thi thy rn rm ri. Bt bn cn c im trang thm hng c chua, ti t chng, thm cht sc xanh ca hnh l...

53

Khu v H Ni
Bng bt bn c nng hi trn tay, thy bao ba ln gn, ba ln lc. Thm ty, thm gia nhiu gi lnh cn st li ca ma dng nh gim, nm nm n vi lt mi thnh. tan ht nh v cay nng nn. Nc dng nu t dm bng, bao gi cng th, khng gt, ng thanh nh nh con gi H Thnh. Ci lnh, ma phn v gi bc lun ng lo H cho s thm n. Ngi ta hi h ko nhau ln Khng Thng n cho c t bn c Ngi ta tp tnh ko nhau ra tn u chui u nng sng sc t u n cui. Ch Quan Chng, cn mt bt mt t va vn thi l vi i ginh nhau my ci ni thm ri gh con thp l t chung quanh gnh Khi cn phi nhng nhng gp gp, chng bn c ngui. Ai cn tin hn bt con, c mt bt t va vn nh th ngi chnh nhng bn, nhng c chui u l tho ci vnh n gi sng, th x xp ri. Kim ly mt gc khut gi, im m ngm lng bng ngi trn u bng gh g, tay bng m nng nhy bt bn, ta tha h nhn nha khm ph. c th nht trn ca v... khi bn ri, khng cn chui chui sng ch. Ai nng vi th nh v nc dng nh cc mn bn khc na. chm hm cha tay, Con c thm u gia v, ph mt lp o ngh hau hu nhn vo vo hm. Ming chui b ti nhng chng lin nc dm, i h nt, lt v ngoi sn st ch u rng. gic gi nh hng Thm u ph thm vng, tht ba ch chy v... cng ch. cnh na th i thi, bi bo c gi l... Gi l bn l nhng bn y ch nhnh hn ng tin xu mt t. Si nh tm, trng mut, bn c xp u n trn tm l dong xanh. Trm l nh mt, ch chng hn chc ng xu bn thi, y vy m gi mi n l kh cng. Nhn thy l ch mun chm ngay n vo bt nc dm bn cnh. Ci bt chit yu sng snh ch vi con c nhi v loang long nhng vt du t. Gi th se s gp mt ng xu chm vo nc bng, se s hp, se s cn mt ming c... Ngng li mt cht v chua man mt, v cay thm u ni vm hng. n lc u li hi t i mt cht th cng chnh l lc bao nhiu s thm v o trong v gic. Thu Ma thu ca m ngi c tm hn n ung to nh bnh xe khng c l vng ri v cng chng hng hoa sa. Ma thu ca h l nhng ng ph m ru, ni c nhng gnh bn c rong v khng rong, lc lu nhng c v rau hnh.

c ma ny ging nh con gi ti th, c ngon nn v thm khc l. C cu: c thng Mi, ngi H Ni l v th. Ma thu Cm Vng v c mt. Th c thm gin v bo mp mp, trn c tng nh bng chn chn. Ai ngi k tnh hy c m i n lc sen tn, tt m. i, th c mt m sen y, n ch Ngon v mt, qu ngon v qu mt, qu thc, mt ln thi m thm n tn by gi. Bi bn c ngui khin ngi ta thm n hn bt thm n th nn nhiu khi i n c luc, c k mn qu bn no trong ma nng ny. thy c mt l c ngi li nng nc nh nh hng mua gip cho t bn. D khng ng c khng luc m hp cch thu trong dm cch nhng vn chm chm, chan chan cho bng. Ri nc dm, nc c y li phi qua vi bt cn... Tht ng nghnh...

54

Khu v H Ni

S tinh t trong cch thng tr


ca ngi H Ni xa
LHVV tng hp

ho T rong ngh thut p tr ny, tr mn l c a chung hn c. Nguyn liu

Vi ngi H Ni, ung tr l mt th chi thanh m. Pha cho mnh cng nh pha tr tr Tuyt Shan c th vng mn ngc H mi khch, ngi ta phi vo nhiu Giang, mc t nhin trn nhng dy ni cng phu. Nhng cng phu , dn tr cao 800 -1.300 m, quanh nm sng ph. thnh l nghi. Trong m tr ngon, ngi ta thy phng pht mt mi th v mt v trit Cc ngh nhn tr H Ni trn trng, nng l. Cc tr nhn t xa rt ch n ngh niu tng bp tr ny nh mt bu vt. H thut thng tr vi nhiu loi tr c (dng chn la nhng bp non, nhng l tr bnh c pha tr) cn thit lm sao cho ngi t ra sch, cho vo ch chn. Sau khi ung cng c th cm nhn v th nghim phi kh, h cho tr vo chum (vi), trn ging nh cc thin s. Dng tha g mc ph mt lp l chui kh, 3 - 4 nm cho tr tr cho vo m t nung nh, c gi l phong ho bt cht cht, c xp nh giy Ngc dip hi cung. bn m vn lu gi c hng v c trng. c c chn tr ngon th bnh tr v Khi p, ngi ta ri mt lp tr ri mt tch ung tr phi c lm nng ln bng lp go sen mng, ri li mt lp tr, mt nc si. Tr c dng xc tr, ly b tr lp go sen. C th cho n khi ht tr. u bng tre kh hoc g thm. Khi chm Sau cng, ph mt lp giy bn. Thi gian nc ln mt gi l cao sn trng thu p tu thuc vo m ca go sen nhiu ri cht ngay ra. y l thao tc trng tr hay t, thng t 18 -24 gi. Sau , em nhm loi ht bi bn v cho tr kh kp sng loi b nhng ht go sen. Sng thm khng ni lnh bnh. Ln th hai loi xong, tr c ng vo nhng chic nc vo m gi l h sn nhp thu ti lm bng giy chng m gi ly c nn nc cao, trn ming bnh khi hng sen ln hng tr, ri sy cho n y np li, bi tr trn ra ht, ri di nc khi cnh tr kh, hng sen quyn th b si ln np gi nhit cao nht cho ra. Li p mt ln sen th hai, th ba, m tr. Nc hai chnh l nc ngon nht thm ch th t, th nm tu thuc vo s c to ra trong vng 1-2 pht, c hng thch ca ngi thng tr m hay nht. v m , thm tho quyn r. Khi rt tr Cng p nhiu ln th hng sen cng phi chuyn u cc chn sao cho nng quyn, tr cng thm. Trung bnh, mi cn tr nh nhau bng cch k kht ming chn tr p cn t 1.000 -1.200 bng sen. Cho li v a vi m quay vng. (Cch ph nn, khng phi ngu nhin, mi 1kg tr bin trong truyn thng l rt ra chn tng sen thi xa c i bng 2 -3 ch vng (chn ht mt) ri chia u ra cc chn m ngi snh tr vn nao nc lng mua qun. Cch ny ngy nay t dng v phn bng c. lm ngui tr, phn hng tr phi pha.

55

Khu v H Ni

Dng chn tr theo ng cch l ngn gia phi ly y chn, ngn ch v ci ming chn gi l Tam long gi ngc. Ngi dng tr v ngi nhn u phi cung knh ci u. Trc khi ung, a chn tr sang tay tri, mt nhn theo, sau a sang phi du sn lm thu. Khi ung, cm chn tr quay lng bn tay vo trong, dng chn tr ln st mi thng thc hng tr trc, sau tay che ming nhp nhp tng ngm nh nh. Tay o cc quan li phong kin thng rt rng cng mt phn v l dngche ming khi ung tr l vy. Che ming khi n, ung, ci trong cho, tung, trong i sng ngi Vit xa chnh l mt hnh vi vn ho. Ngi ung cng phi chm ri mm ming nut kh cho hng tr thot ra ng mi v ng thi ng trong c hng, nut t nc bt ln mt, ln hai, ln ba cm nhn. Ngoi cch ung tr trong gia nh, ngi H Ni xa cn c cc hnh thc Hi tr, ung tr thng hoa u nm, ung tr thng hoa qu v ung tr ng hng. Trong , hi tr l hnh thc t hp cng thng tr khi c tr ngon hay dp c bit ca cc c. Thng tr u xun l thi quen ca ring cc bc tao

nhn chn kinh thnh xa. Thng th trc Tt, ch thn cc c i chn mua hoa o, cc, mai trng, thu tin tn vn, chun b loi tr ngon nht. Sng mng mt, con chu dnh ring cho c nhng giy pht u tin tnh tm v ngm hoa, thng tr, sau mi l c i gia nh cng ngi quanh bn tr chc th c v nghe li dn d. Ung tr thng hoa qu nh hoa qunh, hoa tr cng l ci th ca nhiu ngi Trng An. cng l hnh thc hi tr quanh chu hoa qu vo ti hoa mn khai ca nhng ngi cao tui, m o th s, vn chng v dn d lp con chu. Tr ng hng ch gii hn cho 5 ngi. Khay ung tr ng hng phi tha 5 ch trng 5 loi hoa ang m hng nht: cc, si, nhi, sen, ngu v p cc chn kn hoa, bng khay ln ni nc si cho hng hoa bm vo lng chn. Pha tr mn ngon v rt u vo tng chn, mi ngi tham gia s phi on hng tr trong chn ca mnh v cng nhn xt. Sau mi chn tr, ngi ch tr li hon v hng ai cng c thng thc ht ci tinh tu ca hi tr ng hng.

56

Khu v H Ni

Ph xang
Thanh Nguyn

lp lc va ngt, T rc khi ngi Vit tanhpthnh Vinca ncbi, va ngm v ngt c mt con ph nhn nh mt ng tm by gi B Triu, c l khng ai c th bn ph xang (lc rang hng lu) ngon hn cc ch khch (hay Tr khch?) b H do trc. V mt nh, ph xang (lc rang hng lu) cng ging nh to dm, nht dm ta u c ngun gc t bn Tu. p qua, ch ng li trn u li man mt.

Cn lc mn va bi va m nh ci duyn ca c gi c nc da bnh mt, khng sc so nhng li lm m lng ngi. t hn khi chn lc cc ch u chn nhng ht lc nhn: to, u, bo, v la phi cng mn. Chn lc xong th n khu ngm lc. Ho mt t mui, ng vo nc theo mt t l hp l, rc mt t hng lu vo ri em lc ngm vo hn hp . Hng lu cng ging nh gia v ng v hng m chng ta thng dng nu tht, tuy nhin ng v hng c 5 v cn hng lu thng thng c 4 v l: qu, hi, tho qu, inh hng. Bn v ny em rang vng tn nh trn vi nhau theo t l nht nh. Ngi ta c th chia t l cc v trc ri mi tn, cng c th tn xong ri mi trn sau. Tu cch pha ch ca tng ngi. T l gia cc v s quyt nh hng v c trng ca mi ngi bn.

Cc ch hay ngi pha Ca S in lc, m ngi ta quen gi l nh my n b h. l nhng ngi c na thn mnh pha trn vm v, hng, chn cao, mt xch, tai to, da trng, thng mc ci o en, th la bng nh lnh ca ngi trung hoa, khuy vi tt, v ci qun i en rng thng bc. Thng lc rang ca anh ta tht c bit, c hai ngn, ngoi bng g, trong lt vi nn lc lc no cng m m, cng gin cho nhng vin cui cng. Mt bn l lc ngt (ngm nc ng cam tho) bn kia l lc mn (ngm nc mui va phi). Nhng vin lc ca anh ta bao gi cng u tm tp, mu nu hng, thm phc, ph mt mi hng lu m hoc.

57

Khu v H Ni

Lc ngm thi gian v ngm u cc gia v, thi gian ngm bao nhiu l tu vo kinh nghim ca ngi lm lc. thi gian ri th vt lc ra ro nc. Khu quan trng nht l khu rang lc. Rang lc phi u tay, nh la, ngi rang phi tp trung khng c kt hp lm vic khc trong lc rang lc. Ch cn sao nhng mt cht l m lc coi nh khng t. Rang lc no cng bng bp ci nn lc ngon v gin hn ch khng nh by gi rang bng bp than nhiu nn chn ca lc b rt ngn li, iu ny lm gim i hng v ca lc rang hng lu. c bit cch rang lc truyn thng l cho ct vo rang cng. Nh th ht lc s chin t t, chn u t ngoi vo trong, vn gi nguyn c mu sc sng ca v la.

mi ngi. Ph xang ca h l loi c bit, n mt ln th ngon khng th qun, n nh ngn ng c nng ln thnh ngh thut, m ph nhp thn mi to c ra. Cha ai cnh tranh c vi my ch v thm ngon, ngt bi, m gin, chn ti, u nhau chn cht ca vin lc. Lc rang l mt mn n thng thng bnh d, quen thuc, ai cng tng n, ai cng c th lm c... nhng sao m nh n cc ch khch y th. Th ra ch l vin lc b nh, ch l ci vic rang lc tm thng nhng nu lm vi tt c trch nhim ca mnh th kt qu th cng khng phi l nh. Bi c l c hng chc vn ngi H Ni n ph xang ca h.

Khng hiu vi mi nm nay h i u ngi n Cc ch b t nh ra b, thiu mt cht m p trong ng ch cy a c ch N, lng bn tay, thiu mt v ngi cnh chic ct n st ngt rn ni c hng nh sn hc n en c dng nh mt k nim ca H Ni dng cu. Ch khng rao kh qun, nht l nhng hng bao gi. ngi yu nhau, trao nhau mt gi lc thm thm m H ngi phn pht mn m khi cng nhau i do qu t tin, bnh d, thng b h mt chiu lnh lnh thng nhng ngon mt, cho no y.

58

Khu v H Ni

H Ni c ti khong trn di 15 mn bn khc nhau, nhng khi nhc n Bn, u tin phi k n l Bn Ch.

Thanh Nguyn

H Ni c ti khong trn di 15 mn bn khc nhau, nhng khi nhc n Bn, u tin phi k n l Bn Ch. Khng ai bit r Bn Ch c t bao gi. ng t ca mn n ny cha thy c hu th ghi li. Ch bit l t rt lu ri, Bn Ch xut hin trn khp cc no ng H Ni v i vo trong vn chng. Trong cun 36 ph phng H Ni, Thch Lam vit v s hp dn ca mn bn ch nh sau: ...C mt ng cung ch nh qu, mt hm khn gi ln H Ni ng khu c hai cu th khi ngi thy mi khi ch: Ngn nm bu vt t Thng Long. Bn ch l y c phi khng?... Bn Ch l mn qu H Ni rt ngon m cng ph thng, ai cng thch n, n lc no v u u c ht. C l n ch thua mn ph v khng l mn n lt d hay mn n khuya m thi. Ai cng c th lm bn ch, nhng c l ngi H Ni nng bn ch ln hng tc phm vi bn tay ngh s ca mnh. Bn dng n bn ch si mnh v trng cun tng l mng khc hn vi loi bn thng. Ch dng tht ba ch, ly cp tre ti nng mi ngon. C hai th ch l bm v nng. C th n ring mt th, nhng thng ngi ta n c hai th ch b trong mt chn nc mm, mi cm thy c v thm ngon, c bit th ch bm mm i km th ch ming sm st to c s nhp nhng cho khu ci, ng ng, cho dng c nhiu hn mt t vn khng thy chn.

59

Khu v H Ni

D lun c ngi t ra ngc nhin v c chi ch ca hng bn li ngon hn ca nh lm. Do c nhng b a nghi phng on c l khi p tht, nh hng c gia gim mt th g, h nghi l th mcy. Nhiu ngi khng ngh vy, cho rng tt c ngh thut lm ch thm ngon do lc h t gp ch ln l than. Ngi ta quyt on ch nng nh a s dng than qu la, thnh th m trong gp ch r xung than ht, c khi cn bc ln lm chy mt lp tht bn ngoi, trong khi tht bn trong lm khi cn sng hn. Bn ngoi ngi ta t my gp ch ln than, phe phy ci qut nan hay qut mo than chy va hng, v th m bn trong tht khng mt nhiu, tht chn m , khng chy xm, lp ngoi ch se mt m bn trong va chn ti. Ch thm ngon nh vy. V bn ngon hay khng cn do nc chm c ch bin kho lo, chn th nc mm hng va khng mn cht, pha vi dm hng va, khng chua gt, tra thm ht tiu v t. Nc chm nu im thm my git chanh cm th tuyt, chm bn v rau n c m l i, khng xc, khng cng, khng mn, khng gt nh nc chm nh pha. Chnh th nc chm lm ngi ta ghin bn ch, n mt ln nh mi. Chuyn k c mt b x Ngh thng ra H Ni ct hng, rt m bn ch, h chuyn no v l phi n bn ch cho tha thch. Nhiu ni mi cm g c gi b u khc t, ch ngy hai ba bn ch. c bit bn ch H Ni c th rau hng Lng, ch trng Lng mi c mi v hng, nu di i ni khc lp tc n bin thnh mi bc h. Ngi ta k chuyn, c lm ngi m lng tng trc mt bn ch con la, l nhng ngi i bn cnh o cui nm, hai tay u vng bn, mi tay cn kh kh gi mt cnh hoa ang b gi nm m tung ht nhng m hoa. By gi bn ch c ting H Ni khng cn my, v cc hng u sn sn nhau. Tuy nhin hng bn ch ch ng Xun tng i t khi no tha khch, cc b sau khi mua bn xong thng c thi quen n ung t nhin trn nhng tm gh di, trc nhng l nng ch, khi bc m mt, thm phng phc. Nhng ai ngng nghu t dm ngi thng thc ming ngon H Ni ni u ng x ch, c th tm n mt ca hng ph Gia Ng nho nh, xinh xinh. y c l l ca hng bn ch th nht H Ni, v xa nay ngi ta ch gnh bn i bn rong hay bn qun trong ch. Ngoi bn ch nh hng cn bn bnh tm, nem rn, bn thang nn nhng ai cn thm nh qu qu m c th lui ti y thng thc, tm li hng v xa. Thi gian qua i mn bn ch c sng mi trong lng ngi, qua bt c th h no...

60

Tin vn

Trang ch LHVV

Sau mt thi gian xy dng, LHVV th nghim trang tin in t LHVV ti da ch: www.lophocvuive. com . Bn cnh nhng tuyn bi v lch s, vn ha, m thc v du lch, LHVV s ng ti thm nhng thng tin nng hi v cc mt ca i sng. Tuy nhin trang tin s khng ng nhng bi v chn di, i gia, tai nn, cp, hip, git m bo s sch s cho mi trng trao i kin thc. Mi cc bn gh thm hng ngy v t LHVV lm trang ch nh!

Chui chng trnh


Cuc sng con ngi lun phi i din vi nhng cu hi - hng ngy - l chn hay khng chn, chp nhn hay thay i, c l chnh mnh hay tun theo kin ca x hi, ng hay sai, hiu hay khng hiu... - chnh l nh phn. Nh phn - to ra ranh gii chia nhng quyt nh ra thnh nhng con ng khc nhau, nhng con ng vi s nh hng ph hp vi nhn cch, tr tu ca c nhn . Trit l nh phn - t ngn i xut hin trong vn ha phng ng, vi hnh nh Lng Nghi trong Kinh Dch, v trit hc phng Ty, c i vn ho Shakespear lng ghp trong v bi kch ni ting Hamlet, cuc i nhn vt nam chnh cng tn, lun trn tr cu hi to be or not to be (tn ti hay khng tn ti). Trit l nh phn, len li trong tng suy ngh, hnh ng con ngi, t trong hon cnh v m - bao gm nhng c im thi i chng ta sng (kinh t, vn ha, chnh tr,...) - cho n vi m, nhng gi tr mi c nhn chn la v theo ui. Ngy nay, chng ta nhn thy cc ng dng ca trit l nh phn trong nhng ngnh cng ngh hin i, nh in t vin thng, cng ngh thng tin, th hin qua cc tm bng chi cht nhng bo mch li ti, nhng b c nhn to c lp trnh sn, chin thng trong vn c vua vi kin tng l con ngi. V chui chng trnh mang tn CON MT NH PHN - sn phm kt hp ca 2 d n Khai Ph Bn Thn v Lp Hc Vui V - ra i vi mc tiu khi gi trong mi con ngi thc v nhng cu hi c th. V khi c cu hi, t ng chng ta s tm kim cu tr li. Thng qua , chng ta i vo nhng gi tr ch thc ca cuc sng, v c sng cuc i ca chnh mnh mt cch c ngha, nh cu ni bt h ca trit gia ngi Php Descarters I think, therefore I am (ti t duy, nn ti tn ti). Chng trnh s c thc hin mi hai tun, bt u t ngy 15/07/2012.

61

Tr chi th u

&

Li cm n co li

Knh gi: Qu tc gi c bi ng tp ch v bn c. Tp ch LHVVc sng lp v xut bn trn mng l mt n lc c nhn nhm ph bin n c gi ni chung v gip cc bn tr Vit Nam ni ring nhng kin thc c bn, cn thit v lch s, vn ha, du lch, m thc nc nh. Vi phng chm Lan truyn tinh hoa Vit, tp ch xut bn khng v mc ch li nhun. Vi t cch l ngi sng lp tp ch, ti xin gi li cm n n tt cc bn ng h, c v tinh thn, gi bi cho tp ch. V vn tc quyn, ti xin co li vi qu tc gi c bi, nh ng trn tp ch nhng cha nhn c lin lc xin php t LHVV. Bi v trn tp ch rt t din n lophocvuive.com do cc bn thnh vin ng gp, LHVV c gng truy tm ti liu gc v ghi r tn tc gi. Nhng tc gi ph bin e-mail trn mng, LHVV s lin lc trc tip, gi th xin php s dng bi vit km li xin li v mt bn tp ch. Ngoi ra do khun kh trang, Bt Hi xin php bin tp li cu ch cho tinh gn, va vn m khng nh hng n ni dung truyn ti. Cui cng do mc ch phi li nhun, LHVV cng khng c ngun thu h tr tc quyn. Vy knh mong qu tc gi v tinh thn hiu hc, ph bin kin thc cho cng ng m thng cm cho LHVV v vn quyn tc gi. Xin trn trng cm n v mong mun nhn c nhiu hn s ng h cng nh cng tc t qu bn. Bt Hi Mc ng - Phan Khc Huy

Vng tn Kinh k. K nhn H Ni. m nm m ph. Tng n thn T Do H Ni. i tm chic cc vi. Ph xang. n c bn ma.

14
15/07/2012

You might also like