31 tetor 2013

VSHTRIM I PRGJITHSHM

Viti i kaluar ka qen nj koh zhvillimesh domethnse n Shqipri. N fund t nntorit, Shqipria festoi 100 vjet pavarsi. Festimet ishin, gjithsesi, nj ast i rrall bashkues. Prparimi n axhendn e reformave ngeci, ndrsa armiqsia dhe polarizimi politik u rritn vazhdimisht me afrimin e zgjedhjeve parlamentare t 23 qershorit. Miratimi, n maj 2013, i dy ligjeve me shumic t cilsuar, konkretisht i ligjit pr Gjykatn e Lart dhe atij pr npunsin civil, si dhe i rregullores s Kuvendit, prmes bashkimit t votave t shumics qeverisse dhe opozits, ishte nj prjashtim pr tu shnuar. Zgjedhjet e 23 qershorit nxorn fitues, me nj diferenc t madhe, koalicionin e udhhequr nga Partia Socialiste; koalicioni fitoi 83 vende, por pr shkak t kaprcimit t mvonshm t nj deputeti t opozits, koalicioni i ri qeveriss tani ka 84 votat e nevojshme pr t kaluar legjislacion me shumic t cilsuar prej tri t pestash. Kalimi i pushtetit, q pasoi zgjedhjet, ishte relativisht i qet, ndonse jo krejtsisht pa akuza pr shprdorim pushteti nga ana e qeveris n ikje dhe pr spastrim t supozuar t administrats publike nga ana e qeveris n ardhje. Qeveria e re mori detyrn m 15 shtator, me nj axhend ambicioze. Megjithkt, qeveria e re prballet me sfida t konsiderueshme, t cilat duhen trajtuar n nj mnyr t pjekur dhe gjithprfshirse. sht pozitive q shumica e re ka shfaqur interesin e saj t fort pr t ecur prpara me reformat shum t nevojshme dhe sht zotuar t punoj bashk me opozitn n kt drejtim. Shpresohet q opozita do t prgjigjet n nj mnyr t favorshme pr arritjen e prparimit n axhendn e reformave t vendit. Prezenca dhe bashksia ndrkombtare m gjer kan vijuar tu theksojn t gjitha palve nevojn pr tu angazhuar plotsisht n institucionet demokratike t vendit. Klasa politike shqiptare ka rastin q t prqafoj nj stil t freskt politik pr t prballuar sfidat thelbsore dhe pr t prmbushur aspiratat e qytetarve t saj. Kto aspirata dhe vlerat q ato mbartin jan edhe t OSBE-s dhe Prezenca

[S hq
1

Raporti i plot gjendet n faqen e ODIHR-it, te: www.osce.org/odihr/elections/106963

ipt

ar ja
Faqe 1

N nj vit t mbizotruar nga zgjedhjet parlamentare t 23 qershorit, zhvillimi paqsor i tyre, si dhe kalimi relativisht i qet i pushtetit shnuan nj prparim domethns n Shqipri, me gjith mjedisin e vshtir politik dhe ekonomik. Megjithse vrejti nj atmosfer mosbesimi midis dy forcave politike kryesore [q] njollosi mjedisin zgjedhor, raporti prfundimtar i misionit t vzhgimit t zgjedhjeve i Zyrs s OSBE-s pr Institucione Demokratike dhe t Drejtat e Njeriut (ODIHR) doli n prfundimin se zgjedhjet ishin konkurruese, me pjesmarrje aktive qytetare gjat gjith fushats dhe respekt t mirfillt pr lirit themelore.1

.co

m]

RAPORT PRPARA KSHILLIT T PRHERSHM NGA KRYETARI I PREZENCS S OSBE-S N SHQIPRI

n Shqipri ka nj rol t spikatur pr t luajtur n avancimin e tyre, duke ofruar prkrahje dhe partneritet. Kjo klim politike i dha trajt Raportit t Progresit t vitit 2013 t Komisionit Evropian pr Shqiprin dhe Komunikimin nga Komisioni pr Parlamentin dhe Kshillin Evropian rreth strategjis s zgjerimit, botuar m 16 tetor 2013 dhe kontribuoi n vendimin e Komisionit pr t rekomanduar dhnien e statusit kandidat Shqipris, me mirkuptimin q Shqipria t vazhdoj t marr masa n luftn kundr krimit t organizuar dhe korrupsionit. Komisioni vuri n dukje se dialogu konstruktiv dhe i qndrueshm mes qeveris dhe opozits pr reformat prkatse do t jet jetsor pr prparim, sikurse edhe angazhimi konstruktiv n bashkpunimin rajonal. Komisioni identifikoi pes fusha prparsie kye, t cilat Shqipria duhet ti prmbush pr hapjen e bisedimeve t antarsimit, konkretisht: t vijoj reformn n administratn publike; t forcoj pavarsin, efikasitetin dhe llogaridhnien e institucioneve gjyqsore; t bj prpjekje t mtejshme t vendosura n luftn kundr korrupsionit, prfshir drejt vendosjes s nj bilanci solid; t bj prpjekje t mtejshme t vendosura n luftn kundr krimit t organizuar, prfshir drejt vendosjes s nj bilanci solid; dhe t forcoj mbrojtjen e t drejtave t njeriut, prfshir t romve, dhe politikat kundr diskriminimit, si dhe t zbatoj t drejtn e prons. Kto prparsi pajtohen shum me mandatin e Prezencs dhe prfaqsojn fusha kye t pikave t forta dhe prvojs s Prezencs. Prezenca sht angazhuar hert dhe fort me qeverin e re dhe sht aktive me t gjith aktort politik e m gjer n shoqri. Nga fundi i ktij viti, Prezenca i dha nj vshtrim t ri plotsis me t ciln punon me partner t tjer ndrkombtar, duke forcuar bashkrendimin dhe bashkpunimin me BE-n, duke ofruar nj marrdhnie m t fort me Kshillin e Evrops dhe Shtetet pjesmarrse dhe duke thelluar bashkveprimin me OKB-n, duke siguruar q burimet e pakta t shkojn aty ku mund t arrijn efektin m t mir dhe q prpjekjet tona t jen bashkrisht prforcuese.

MJEDISI POLITIK DHE VEPRIMTARIT

[S hq

Zgjedhjet e 2013-s qen konkurruese, me pjesmarrje aktive qytetare gjat gjith fushats dhe respekt t mirfillt pr lirit themelore, sipas vzhguesve ndrkombtar t ODIHR-it, Asambles Parlamentare t OSBE-s dhe Asambles Parlamentare t Kshillit t Evrops. Gjithsesi, atmosfera e mosbesimit midis dy forcave politike kryesore njollosi mjedisin zgjedhor dhe vshtirsoi administrimin e gjith procesit zgjedhor. Pas zgjedhjeve, udhheqsi historik i Partis Demokratike dhe kryeministri i athershm, Sali Berisha, pranoi humbjen dhe dha dorheqjen si kryetar partie, duke u hapur ksisoj rrug zgjedhjeve pr nj kryetar t ri partie, t cilat u fituan me shumic drrmuese nga kryetari i bashkis s Tirans, Lulzim Basha. Qeveria e re, e udhhequr nga kryeministri dhe kryetari i Partis Socialiste Edi Rama, n koalicion me kryetarin e Kuvendit dhe kryetarin e Lvizjes Socialiste pr Integrim Ilir Meta, shpalli synimin e saj pr tu prqendruar te zhvillimi dhe reformat e nevojshme pr t prmirsuar situatn politike, ekonomike dhe shoqrore n Shqipri dhe pr t arritur prparim t mtejshm n integrimin evropian t Shqipris. Retorika ndezse dhe her-her prmuese, q karakterizoi nj pjes t madhe t diskursit politik gjat viteve t shkuara, nuk e rriti besimin e qytetarve tek udhheqja politike e vendit, institucionet apo procesi zgjedhor. Prezenca bri prpjekje pr ta zbutur atmosfern negative politike dhe pr t rritur besimin e publikut n procesin zgjedhor. Nj Kod Etike, i

ipt

ar ja
Faqe 2

.co

m]

[S hq

N fund t shtatorit dhe n tetor 2012, nj grup prej rreth njzet ish-t prndjekurish politik nisn nj grev urie, n nj rrug n qendr t Tirans, duke krkuar nj pages me t shpejt t kompensimit pr viktimat e regjimit t kaluar komunist. Megjithse detajet e sakta kontestohen, dy nga grevistt u dogjn dhe njri si prfundim vdiq. Bashk me aktor kombtar dhe ndrkombtar, Prezenca bri thirrje pr dialog mes qeveris dhe grevistve, pr t ulur tensionin dhe pr t gjetur nj zgjidhje t pranueshme bashkrisht. Megjithse nj vendim gjyqsor e shpalli grevn t paligjshme, vendimi si i till nuk u zbatua; grevistt u shprndan vet, n vijim t refuzimit t policis pr t lejuar uj dhe mjekim n mjediset e grevs. Problemet themelore q nxitn grevn nuk jan zgjidhur prfundimisht, por ka shpresa t mdha se qeveria e re do ta trajtoj kt shtje. Periudha prpara festimeve t 100-vjetorit t Pavarsis s Shqipris, m 28 nntor 2012, ndrkoh q shnoi nj pik kulmore n bashkimin dhe krenarin kombtare pr qytetart e Shqipris, u shoqrua nga nj rritje e retoriks nacionaliste, duke krijuar shqetsim te disa prej fqinjve t Shqipris dhe te bashksia ndrkombtare. Bashk me partnert ndrkombtar, Prezenca i nxiti udhheqsit politik q t mbanin parasysh se Shqipria, n pjesn m t madhe t dy dhjetvjearve t fundit, ka luajtur nj rol konstruktiv dhe stabilizues n rajon. Si prfundim, nacionalizmi nuk e ndikoi ndjeshm fushatn dhe nuk u pasqyrua n rezultatin e zgjedhjeve. Tani q Komisioni Evropian ka rekomanduar dhnien e statusit kandidat Shqipris pr n BE dhe n pritje t vendimit t Kshillit Evropian, klasa politike dhe qytetart e Shqipris

ipt

ar ja
Faqe 3

Me gjith prmirsimet n respektin e t drejtave t njeriut, Prezenca vijon t ket nj rol pr t luajtur pr t trhequr vmendjen dhe mbshtetur zgjidhjet ndaj problemeve n kt fush. Dbimi i disa familjeve rome, n fillim t gushtit 2013, sht nj rast i till. Prezenca ishte ndr t part q vuri n dukje gjendjen e vshtir t familjeve dhe bri thirrje pr nj reagim t prshtatshm institucional; menjher m pas, Amnesty International u bri thirrjeve autoriteteve q t siguronin strehim alternativ sipas detyrimit q rrjedh nga standardet ndrkombtare pr dbimet pr shkak t zhvillimit. Prezenca ka qen aktive edhe n prapasken, duke shqyrtuar zgjidhje afatshkurtra dhe afatmesme me qeverin, bashkin, Avokatin e Popullit dhe organizatat q punojn n kt fush, me qllimin pr t gjetur nj zgjidhje sa m t shpejt pr familjet e prekura. Veprimet konstruktive t ndrmarra s fundmi nga qeveria kan sjell nj zgjidhje t prkohshme pr kt rast. Sfid mbetet gjetja e nj zgjidhjeje m t qndrueshme pr familjet n fjal dhe pr familjet n situata t ngjashme, si dhe prmirsimi i integrimit t bashksis rome, prfshir n fushat e arsimit, shndetsis, punsimit, mirqenies sociale dhe strehimit social.

.co

m]

hartuar nga Prezenca n partneritet me Presidentin e Republiks, pr zhvillimin e nj fushate zgjedhore etike, u prkrah n parim nga partit, megjithse sht pr t ardhur keq q nuk u pranua formalisht. Me mbarimin e zgjedhjeve, Prezenca i ka nxitur t gjitha palt, si n qeveri ashtu dhe n opozit, q ti prqendrojn energjit e tyre te prpjekjet e Shqipris pr reform. Prezenca u angazhua hert me antart e qeveris s re pr t diskutuar dhe identifikuar mundsit e bashkpunimit dhe fushat e prparsis. Ajo sht angazhuar gjithashtu konsiderueshm me opozitn, pr ta nxitur t marr pjes aktivisht dhe me konstruktivitet n promovimin e institucioneve demokratike t Shqipris, q sht nj pjes thelbsore e do demokracie funksionale. Prgjigja nga t gjith aktort politik ka qen tejet pozitive, duke theksuar rolin e Prezencs si partnere e fort dhe prkrahse e vendit. Megjithat, duket se po lindin fusha t reja tensioni politik, duke qen se opozita nuk ka pranuar t marr pjes n disa nga punimet e Kuvendit.

kan rastin q ta prdorin kt inerci pozitive pr t krkuar transformim n atdheun e tyre, n mnyr q t mbyllet kapitulli i tranzicionit. Prezenca do t vazhdoj tu jap zemr dhe t punoj aktivisht me aktort prkats pr axhendn e reformave, n prputhje me mandatin e saj dhe n partneritet t ngusht me qeverin, aktort e tjer politik dhe shoqrin civile. MJEDISI PROGRAMATIK DHE VEPRIMTARIT Dimensioni politiko-ushtarak

[S hq

Si ushtria, ashtu dhe policia, kan konstatuar nevojn pr tu prmirsuar n barazin, diversitetin dhe prfshirjen e pakicave, sidomos n lidhje me bashksin rome. Si rrjedhoj, Prezenca i ka dhn prparsi puns n ato fusha ku shpesh mungesa e mirkuptimit sht e dukshme, si intervistimi i viktimave dhe dshmitarve t mitur dhe lufta kundr dhuns n familje. N vijim t nj kursi n nivel strategjik pr oficer t lart, trajnimi pr nj grup instruktorsh policie prforcoi qndrueshmrin dhe mundsoi prfshirjen e trajnimit pr diversitetin n programet msimore. Policia e ka prqafuar iden dhe tani ua jep programin e miratuar nga Prezenca t gjith rekrutve t rinj, gjat trajnimit baz. Me ndihmn e Prezencs, nismat e policis me synim rekrutimin e grave kan dhn fryte pozitive, pas nj fushate rekrutimi konkurrues dhe diskriminimi pozitiv. Mbi 500 gra aplikuan dhe rreth 240 prfunduan me sukses procesin pr tu br pjes e policis. Duhet br m shum pun, megjithkt, pr ti mbajtur kto gra dhe pr t nxitur gra t tjera q t ndjekin shembullin e tyre. Drejtuesit e lart t policis njohn nevojn pr t prmirsuar aftsit e brendshme drejtuese dhe krkuan ndihmn e Prezencs pr t kryer nj program trajnimi. Fokusi fillestar ishte te drejtuesit e vijs s par, t cilt punojn me Policin e Kufirit dhe Migracionit; kurse pasuese jan fokusuar te niveli i mesm drejtues. Deri m sot, 60 punonjs policie kan marr pjes n nj kurs njmujor, i akredituar nga Instituti i Udhheqjes dhe Menaxhimit n Mbretrin e Bashkuar. Edhe pse ky sht nj hap pozitiv, policia ende ka nevoj pr nj

ipt

ar ja
Faqe 4

Me gjith prpjekjet e bashkrenduara pr asistenc dhe prmirsimet graduale, standardet profesionale institucionale t policis krkojn prforcim t mtejshm. Pr t shtruar udhn q policia ti prmbush m mir standardet dhe praktikat m t mira ndrkombtare, asistenca e Prezencs pr policin sht prqendruar kryesisht n dhnien e ekspertizs dhe trajnimit n nivele t ndryshme. Prezenca ka punuar ngusht m aktor t tjer ndrkombtar, si Misioni i Asistencs Policore i Komisionit Evropian n Shqipri (PAMECA), Programi Ndrkombtar i Asistencs n Trajnim pr Hetimet Penale (ICITAP) dhe Agjencia Ndrkombtare Suedeze pr Zhvillim (SIDA), dhe ka marr pjes aktivisht n Konsorciumin Ndrkombtar, nj grumbullim i t gjitha grupeve t interesit t prfshira n asistencn policore dhe n rendin e s drejts n Shqipri. Trajnimi i qndrueshm policor ka qen nj fokus kryesor pr Prezencn. Temat dhe sukseset kye gjat vitit t shkuar jan t lidhura me teknikat e hetimit penal, si pr policin, ashtu dhe pr Shrbimin e Kontrollit t Brendshm, duke prfshir aftsit dhe strategjit e vzhgimit, hetimit dhe intervistimit, ku jan trajnuar mbi 20 oficer t lart policie. S fundmi, Ministria e Brendshme ka ndrmarr nj prpjekje t madhe ristrukturimi pr ta modernizuar dhe profesionalizuar shrbimin policor. Opozita, megjithat, ka pretenduar pr emrime t paligjshme n majn e Policis s Shtetit. Mbetet pr tu par se far ndikimi do t ken kto ndryshime t rndsishme n struktur dhe n shprndarjen e personelit, jo vetm te programet e trajnimit t Prezencs, por edhe te rendimenti i policis.

.co

m]

ndryshim n kulturn e udhheqjes nga lart-posht dhe pr nj fuqizim m t madh t vendimmarrjes operative. Menaxhimi i kufirit sht nj shtje me interes t madh n Shqipri dhe mbetet aspekti m thelbsor i bashkrendimit dhe bashkpunimit kombtar dhe ndrkombtar ndr t gjitha autoritetet dhe agjencit q merren me sigurin kufitare dhe lehtsimin e tregtis. Prezenca ndihmoi Policin Kufitare dhe t Migracionit n hartimin e nj plani veprimi n plotsim t Strategjis s qeveris pr Menaxhimin e Integruar t Kufirit pr periudhn 2013-2020. Duke pasur parasysh rndsin e bashkpunimit ndrkufitar n trajtimin e rreziqeve transnacionale, Prezenca sht prqendruar n kalimin e pengesave pr bashkpunim rajonal. Prezenca vijoi t ndihmonte autoritetet prmes ndrmjetsimit pr t konsoliduar bashkpunimin mes t gjitha agjencive shtetrore q punojn me shtjet kufitare, duke prforcuar zbatimin e procedurave kufitare ndrkombtare prmes trajnimit dhe harmonizimit t kontrolleve t kufirit t jashtm. Diversiteti gjuhsor dhe kompetenca teknike (n zbatimin e procedurave kufitare ndrkombtare, pr shembull) jan nj prparsi pr t gjith punonjsit e policis q punojn n pikat e kalimit kufitar t Shqipris. Prezenca ka punuar, prmes trajnimit dhe sensibilizimit, pr t prmirsuar standardet dhe aftsit n kto fusha.

[S hq

Policia e Shtetit ka rritur fokusin e saj n luftn kundr grupeve kriminale t prfshira n nj mori veprimtarish kriminale, si n trafikimin e drogs, automjeteve dhe armve, sidomos kundr atyre q prodhojn dhe trafikojn kanabis sativa brenda Shqipris. Pr rrjedhoj, policia ka mundur t asgjsoj nj numr t konsiderueshm bimsh dhe t sekuestroj nj sasi t madhe hashashi. Rritja dramatike, si raportohet, n sekuestrimin e heroins dhe kokains m 2012 sht pozitive, por nxjerr n pah shkalln e problemit. Shum mbetet pr t br pr t zvogluar dhe goditur grupet kriminale t organizuara transnacionale, t cilat kalojn mallra t paligjshme prmes Shqipris, si dhe pr t rrnjosur qendrat e njohura t prodhimit vendas. N mbshtetje t ksaj prpjekjeje, m 2013 Prezenca filloi t zhvillonte trajnim pr vzhgimin e fsheht pr forcat speciale t policis, t akredituar nga Instituti i Udhheqjes dhe Menaxhimit. S bashku me Ministrin e Mbrojtjes, Prezenca po jep mbshtetje n militarizim pr t ulur rrezikun e shprthimit apo rrjedhjes kimike aksidentale q kanoset nga rreth 90 ton municion i teprt dhe 80 ton lnd t dmshme, q ruhen ende n kushte keqsuese. Fal pajisjeve t siguruara nga Prezenca prmes nj projekti jashtbuxhetor, proceset pr montimin e municionit tani mund t ecin n vijimsi. Pr m tepr, ka nisur faza e par e nj projekti pr asgjsimin e t gjitha stoqeve t lndve kimike n repartet ushtarake. N shtjet ushtarake, Prezenca ka nxitur nj qasje rajonale ndaj procesit t militarizimit duke krkuar bashkpunim me Misionet e OSBE-s n Bosnj dhe Hercegovin dhe Mal t Zi; duke mbshtetur pjesmarrjen e Ministris s Mbrojtjes t Shqipris n takime rajonale; dhe duke shfrytzuar kanalet institucionale rajonale.

ipt

ar ja
Faqe 5

Ngritja e qendrave t prbashkta t shkmbimit t informacionit me dy nga fqinjt e Shqipris sht nj arritje e konsiderueshme, e cila u mbshtet fort nga Prezenca, nprmjet kshillimit, ndrmjetsimit, logjistiks dhe trajnimit t specializuar. Qendra t tilla mundsojn shkmbimin e informacionit aty-pr-aty n verifikimin e qytetarve dhe automjeteve, ulin kohn e pritjes, rrisin besimin e ndrsjell dhe prforcojn bashkpunimin mes dy shrbimeve policore, q sjell forcimin e sistemeve t siguris kufitare.

.co

m]

Dimensioni ekonomik dhe mjedisor Reforma e prons mbetet pr Shqiprin nj shtje thelbsore, nga e cila kushtzohet zhvillimi n fusha t tjera. Mungesa e nj kuadri t qndrueshm politikash ka sjell nj pasiguri ligjore sa u prket t drejtave t pronarve, shtimit t ndrtimeve t paligjshme dhe zhvillimit t parregulluar t tregut t pronave t paluajtshme, me pasoja negative pr gzimin e papenguar t s drejts s prons dhe zhvillimin ekonomik t vendit. Reforma e prons ka ngecur n pjesn m t madhe t vitit t shkuar. N vijim t prmbylljes s projektit jashtbuxhetor t Prezencs pr regjistrimin e prons, Prezenca ka punuar s bashku me Delegacionin e Bashkimit Evropian, si donatori kryesor i projektit, pr t maksimizuar prdorimin e gjetjeve dhe t t dhnave t projektit. Qeveria e re e ka shpallur zgjidhjen e situats me pronat si nj nga prparsit e saj kryesore dhe sht zotuar q do t ndjek nj qasje t konsoliduar. Konsensusi kombtar dhe qndrueshmria e kuadrit institucional dhe ligjor jan t domosdoshm pr suksesin e ksaj reforme. N luftn kundr korrupsionit, me gjith angazhimin e qeverive t njpasnjshme dhe reformn ligjore prgjat dy dhjetvjearve t fundit, perceptimi i korrupsionit n terren sht rritur, sipas Transparency International. Gjat vitit t shkuar u vrejt prgjithsisht nj prparim i kufizuar n shtjet kundr korrupsionit. N nj hap pr tu prshndetur, Kuvendi miratoi, n shtator 2012, nj paket ndryshimesh kushtetuese q kufizon imunitetin e prgjithshm nga ndjekja penale t deputetve, gjyqtarve dhe zyrtarve t tjer t lart. Megjithse ndryshimet e miratuara nga Kuvendi hoqn nj penges madhore pr hetimin e rasteve t supozuara t korrupsionit, procedurat hetimore ende krkojn qartsim. Sfida mbetet pr ti shndrruar angazhimet n zbatim efektiv, me nivelin e duhur t transparencs dhe llogaridhnies dhe nj bilanc binds, prfshir procedime t nivelit t lart. Qeveria e re e ka shpallur luftn kundr korrupsionit nj prparsi kryesore dhe ka uar pr hetim dhe ndjekje penale disa zyrtar pr akuza korrupsioni. Qeveria gjithashtu ka thn se do t hartoj nj strategji t re kundr korrupsionit dhe plan veprimi prkats. Organet shtetrore q merren me korrupsionin nuk jan ende plotsisht t mbrojtura nga presioni politik dhe vuajn nga kufizimi i burimeve njerzore dhe financiare. Prezenca po i ndihmon autoritetet kombtare q t zhvillojn nj kuadr institucional m efektiv pr t parandaluar dhe luftuar korrupsionin dhe pastrimin e parave. Rrjedhimisht, ka pasur prmirsime n komunikimin dhe bashkpunimin mes institucioneve qendrore, si dhe nj shtim t numrit t rasteve t denoncuara n prokurori, megjithse rezultatet mbeten pr tu par. N bashkpunim me Inspektoratin e Lart t Deklarimit dhe Kontrollit t Pasurive (ILDKP) dhe Institutin e Trajnimit t Administrats Publike, mbi 200 zyrtar publik dhe t zgjedhur vendor u trajnuan pr etikn, konfliktin e interesit dhe antikorrupsionin pr t siguruar nj zbatim efektiv t masave dhe mekanizmave kundr korrupsionit. Pr m tepr, Prezenca mbshteti hartimin dhe botimin e nj manuali pr pikat fokale t ILDKP-s n institucionet publike, pr t prmirsuar parandalimin dhe hetimin e hershm t rasteve t konfliktit t interesit. N luftn kundr trafikimit n njerz, n nj not pozitive, n maj 2013 Shqipria prmirsoi legjislacionin e saj penal kundr trafikimit, duke e sjell gjersisht n prputhje me standardet ndrkombtare, prfshir Konventn e Kshillit t Evrops pr Veprim kundr Trafikimit. Prezenca shqyrtoi dhe bri komente mbi projektlegjislacionin dhe kuadrin operativ me qllim pr t mundsuar nj qasje t orientuar nga viktima, shumica e t cilave u pranuan. Prpjekjet pr t ndjekur penalisht krimet e trafikimit n njerz dhe pr t mbrojtur personat e trafikuar kan mbetur gjithsesi n nivel t ult. Reagimi i zbatuesve t ligjit n hetimin e t gjitha formave t trafikimit n njerz ka qen i dobt, m s shumti pr shkak t zvendsimit t punonjsve t policis t specializuar kundr trafikimit. M 2012, Prokuroria e Krimeve t Rnda hetoi njmbdhjet trafikant t dyshuar, megjithse vetm nj shtje u

[S hq

ipt

ar ja
Faqe 6

.co

m]

[S hq

Qeveria e re e ka renditur reformn territoriale dhe administrative si nj prparsi kryesore, ndonse kjo do t krkoj konsultim t gjer publik pr t zhvilluar nj vizion strategjik dhe plan veprimi t dakordsuar dhe nj metod pr matjen e prparimit. N vij me Kartn Evropiane t Vetqeverisjes Vendore t Kshillit t Evrops, reforma duhet t garantoj pavarsin politike, administrative dhe financiare t qeverive vendore. M tej, sht thelbsore q t merren masa q procesi i vendimmarrjes pr kt reform t jet transparent, gjithprfshirs dhe konsensual. Mekanizma konsultimi mes qeveris vendore dhe shoqris civile rreth hartimit t politikave po zn fill, sikurse dhe transparenca n procesin vendimmarrs. Njsit e qeveris vendore prballen me sfidn e ushtrimit t funksioneve t transferuara pa prgatitje dhe me burime financiare shum t kufizuara. Sfidat m t mdha kan t bjn me zbatimin e politikave kombtare n lidhje me planifikimin territorial, menaxhimin e ujit dhe mbetjeve dhe mirqenien sociale. Prezenca ndihmoi Shoqatn e Komunave t Shqipris pr t br nj vlersim t zbatimit t prgjegjsive t decentralizuara n nivel vendor, duke nxjerr n pah pengesat dhe vshtirsit e reforms s decentralizimit. Rezultatet e vlersimit dhe rekomandimet pr zgjidhje t mundshme ndaj shtjeve me interes do t prfshihen n nj dokument politikash, me synimin pr t kontribuar n vendimmarrjen e qeveris dhe Kuvendit. Prezenca mbshtet dhe po punon ngusht me qeverin e re n nismat e saj pr konsultime publike, pr t hartuar reformn territoriale dhe administrative, prmes nj qasjeje gjithprfshirse dhe pjesmarrse. N qeverisjen mjedisore, u vrejtn zhvillime n prafrimin e legjislacionit, megjithse sfidat vijojn lidhur me zbatimin e ligjit n terren. Prmirsimet n Vlersimin e Ndikimit Mjedisor dhe n prpjekjet e shtuara pr konsultime me publikun do ta lehtsonin ndikimin e investimeve qeveritare n fushn e energjis, minierave dhe infrastrukturs. Nj raport i analizs s situats pr praktikat ekzistuese dhe sfidat e industrive nxjerrse, i porositur nga Prezenca, n bashkpunim me Kanadan, tregoi se t pakta jan ato kompani q respektojn standardet mjedisore dhe se institucionet qeveritare nuk jan plotsisht t afta t sigurojn respektimin e detyrimeve mjedisore kombtare dhe ndrkombtare pr menaxhimin e burimeve natyrore. Megjithse problemi i menaxhimit t mbetjeve sht pranuar gjersisht dhe numri i kompanive ricikluese n Shqipri u rrit vitin e fundit, kjo nuk ka sjell ende nj prmirsim t menaxhimit t mbetjeve t ngurta n nivel kombtar. N nj lvizje q u prshndet nga mjedisort, por u kritikua nga industria ricikluese, Kuvendi shfuqizoi, m 10

ipt

ar ja
Faqe 7

.co

regjistrua n Gjykatn e Krimeve t Rnda. Hetimi i rasteve t trafikimit n njerz u kufizua kryesisht tek ato q prfshinin trafikimin pr shfrytzim seksual. Prezenca mori pjes n nj grup pune ekspertsh t Ministris s Brendshme pr t analizuar ndjekjen penale t rasteve t trafikimit n njerz n Shqipri dhe pr t diskutuar prmirsime t mundshme. Zyra e Koordinatorit Kombtar pr Luftn kundr Trafikimit n Njerz ngriti nj grup pune pr hetimin dhe gjykimin e shtjeve t trafikimit n njerz, i cili konstatoi boshllqe serioze n prgjigjen institucionale ndaj ksaj dukurie. Mbrojtja e personave t trafikuar sht kryer m s shumti nga OJF, prmes projekteve t financuara nga donator. N lidhje me shfrytzimin pr pun, Prezenca vazhdoi bashkpunimin e frytshm me Inspektoratin Shtetror t Puns, duke hartuar udhzime dhe nj format intervistimi pr punn e detyruar. Kjo po ndiqet nga nj trajnim n pun pr t dymbdhjet inspektoratet rajonale t puns dhe, m pas, duhet integruar n procedurat e inspektimit t puns. Sekuestrimi i pasurive t trafikantve t njerzve sht nj fush e re fokusi pr Prezencn, e bazuar n praktikat m t mira t zhvilluara nga Sekretariati i OSBE-s. Nj seminar ekspertsh, i organizuar bashk me Njsin e shtjeve Strategjike Policore, nxori rekomandime pr mundsimin e hetimit financiar t rasteve t trafikimit n njerz dhe nxiti diskutime rreth prdorimit t pasurive t konfiskuara pr t kompensuar viktimat e trafikimit.

m]

tetor, importin e plehrave n Shqipri, duke e nxjerr kshtu t panevojshm referendumin pr kt shtje, t planifikuar pr m 22 dhjetor. Dimensioni njerzor M 23 qershor 2013, zgjedhsit shqiptar morn pjes aktivisht n zgjedhjet pr Kuvendin 140-vendsh. N zgjedhje garuan gjashtdhjet e gjasht parti politike2 dhe dy kandidat t pavarur. Me prjashtim t nj incidenti vdekjeprurs, n afrsi t nj qendre votimi n qarkun e Lezhs, dita e zgjedhjeve ishte, n prgjithsi, e qet dhe e rregullt. Numrimi i fletve t votimit u prmbyll brenda nj kohe dukshm m t shkurtr se n zgjedhjet e mparshme, por, prapseprap, tej afatit ligjor. Ndonse procesi i ankimeve dhe apelimeve u zgjat n nivelin e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve (KQZ), ai u zhvillua brenda afateve ligjore n nivelin e Kolegjit Zgjedhor. Rezultatet e zgjedhjeve u shpalln zyrtarisht nga KQZ-ja m 6 gusht: koalicioni i majt, i udhhequr nga Partia Socialiste, fitoi 83 vende n parlament, ndrsa koalicioni i djatht, i udhhequr nga Partia Demokratike, fitoi 57 vende. 3

[S hq
2 3

Konstituimi i vonuar i KQZ-s vshtirsoi prgatitjet n koh pr zgjedhjet, veanrisht lidhur me prdorimin e teknologjive t reja t votimit. Projektet pilote pr numrimin elektronik dhe identifikimin elektronik t zgjedhsve kaluan nj faz fillestare planifikimi kryer nga nj kompani e specializuar, e kontraktuar pr kt qllim. Pas testimit t t dyja sistemeve, KQZ-ja vendosi t mos i prdorte n zgjedhjet e 2013-s. KQZ-ja miratoi pjesn m t madhe t akteve lidhur me administrimin teknik t zgjedhjeve me vendimmarrje t njzshme. Megjithat, nj numr i vogl vendimesh t rndsishme u mor sipas vijave partiake, prfshir shprndarjen e mandateve t deputetve sipas qarqeve dhe prcaktimin e numrit t Zonave t Administrimit Zgjedhor. Prfundimisht, kto vendime u morn, prkatsisht, nga parlamenti dhe Kolegji Zgjedhor. Pas daljes s partis Lvizja Socialiste pr Integrim (LSI) nga koalicioni, n prill 2013, parlamenti liroi nga detyra antarin e KQZ-s t propozuar nga LSI-ja dhe e zvendsoi me nj antar t propozuar nga nj parti tjetr e koalicionit qeveriss. Pas ksaj, tre antart e KQZ-s t propozuar nga opozita dhan dorheqjen n shenj proteste. Raporti prfundimtar i OSBE/ODIHR-it vrejti se baza ligjore pr shkarkimin e tij ishte e diskutueshme. N vijim, KQZ-ja i administroi zgjedhjet vetm me katr antar. Misioni i OSBE/ODIHR-it, megjithat, vlersoi se korniza ligjore n trsi ofroi nj baz t shndosh pr zhvillimin e zgjedhjeve demokratike, se fushata zgjedhore ishte e gjall dhe se prgatitjet teknike qen t prshtatshme. Gjithashtu, OSBE/ODIHR-i vrejti se prania e qytetarve dhe e vzhguesve t partive prgjat dits s zgjedhjeve, prgjithsisht, e rriti transparencn. Megjithkt, ndr sfidat kryesore qen atmosfera e mosbesimit mes dy forcave m t mdha politike; mjegullimi i vijs ndarse mes institucioneve shtetrore dhe partive politike; mungesa e zbatimit efektiv t rregulloreve pr median, si dhe mungesa e nj procesi ndreqs efektiv dhe t rregullt ligjor pr t zgjidhur ankesat zgjedhore. Ndryshe nga proceset e mparshme zgjedhore, cilsia e prgjithshme e lists s zgjedhsve nuk u kundrshtua. Prezenca e mirpret gatishmrin e qeveris, shprehur prmes Ministris s Punve t Jashtme, pr t zbatuar plotsisht rekomandimet e ODIHR-it dhe mbetet e gatshme ti ndihmoj institucionet shqiptare n kt drejtim. Prezenca ndihmoi KQZ-n n forcimin e kapaciteteve t saj, prgjat t gjith procesit zgjedhor. Prezenca vijoi t drejtoj Grupin Sektorial t Puns pr zgjedhjet, duke bashkrenduar rreth 1.5 milion eurot, n formn e ndihms teknike, q u dhan nga njmbdhjet donator. N bashkpunim me aktor t tjer ndrkombtar, Prezenca, n
Gjashtdhjet e dy parti u grupuan n dy koalicione, ndrsa katr garuan m vete. Sikurse prmendet te Vshtrim i Prgjithshm, pr shkak t kalimit t mvonshm t nj deputeti t opozits, koalicioni i ri qeveriss tani ka 84 vende n parlament, ndrsa opozita 56.

ipt

ar ja
Faqe 8

.co

m]

janar 2013, mundsoi trajnimin e antarve dhe stafit t lart t KQZ-s pr administrimin e zgjedhjeve dhe aftsit menaxhuese. Prve ksaj, s bashku me Kshillin e Evrops, Prezenca e ndihmoi KQZ-n n zhvillimin e nj trajnimi pr trajnert me komisionert zgjedhor t nivelit t mesm. Po ashtu, Prezenca e mbshteti KQZ-n n prmirsimin e strategjis s saj trajnuese dhe t strategjis pr edukimin/informimin e zgjedhsve, si dhe e ndihmoi KQZ-n n zhvillimin e programeve pr afrimin me zgjedhsit. Prezenca mbshteti transparencn e rritur t puns s Kuvendit t Shqipris, duke organizuar nj sr forumesh diskutimi npr qarqe, me deputet t qeveris dhe t opozits, me pjesmarrjen e rreth 350 veprimtarve t shoqris civile, studentve, prfaqsuesve t biznesit dhe qytetarve t tjer, me synimin pr t krijuar besim mes forcave politike, pr t shtuar dijet qytetare dhe pr t stimuluar kulturn shoqrore demokratike t vendit. N kt drejtim, Prezenca i kushtoi rndsi t veant pjesmarrjes s grave dhe lidhjes s deputeteve me zonat e tyre zgjedhore. Temat e diskutimit prfshin komunikimin e prmirsuar mes deputetve dhe zonave zgjedhore, prfaqsimin gjinor n strukturat vendimmarrse dhe konsultimin publik gjat procesit ligjbrs. N bashkpunim me ODIHR-in, Prezenca mbshteti, gjithashtu, nj diskutim pr standardet etike t deputetve, i cili u ndoq nga nj vlersim i standardeve etike pr Kuvendin e Shqipris. Tani, Prezenca po angazhohet me legjislaturn e re pr miratimin e mundshm t nj kodi etike pr deputett. Gjithashtu, Prezenca mundsoi pjesmarrjen shqiptare n nj veprimtari rajonale, ku u shkmbyen prvojat dhe praktikat m t mira lidhur me marrdhniet me zonat zgjedhore. Diskutimet n kt takim, tok me kshillat e ofruara nga Prezenca, ushqyen nj ligji t ri, t miratuar n maj 2013, i cili parashikon pr her t par zyra n zonat zgjedhore, q deputett t mund t rrisin aksesin dhe komunikimin me zonat e tyre. Prezenca po ndihmon tani Kuvendin pr ti ngritur kto zyra. Me qllim pr t prmirsuar cilsin e raportimit t mediave pr shtjet kuvendore, Prezenca mundsoi nj program shkmbimi pr gazetart shqiptar me kolegt e tyre slloven, t prqendruar te raportimi parlamentar dhe transparenca e procesit legjislativ. Trajnimi oi n nj prmirsim cilsor t raportimeve t gazetarve, veanrisht lidhur me prmbajtjen dhe analizn; gazetart, gjithashtu, shfaqn nj njohje m t mir dhe interes t shtuar lidhur me shtjet e transparencs dhe liris s informimit.

[S hq

Ligji i medias, i cili rrinte pezull prej shtat vjetsh, u kalua, m n fund, nga parlamenti, n mars 2013. Rekomandimet e Prezencs pr t depolitizuar organin e mbikqyrjes s medias audiovizive dhe transmetuesin publik, fatkeqsisht, nuk u morn parasysh, duke krijuar kshtu rrezikun q t dyja institucionet t bhen vegla politike t shumics qeverisse, sikurse vuri n dukje edhe Prfaqsuesja e Liris s Medias, fill para miratimit t ligjit. Qeveria e re ka sinjalizuar prkushtimin e saj pr t siguruar pavarsin e rregulluesit t transmetimeve audiovizive dhe pr t ristrukturuar transmetuesin publik, pr t siguruar nj menaxhim profesional dhe politikisht asnjans. Procesi i dixhitalizimit vijoi t vonohet, megjithat, duke vshtirsuar mundsin e Shqipris pr t prfunduar kalimin n transmetimet numerike brenda afatit t qershorit 2015. Konferenca e ktij viti pr Median n Evropn Juglindore, bashkorganizuar n Tiran, n shtator 2013, nga Prfaqsuesja e Liris s Medias dhe Prezenca, i kushtoi nj seminar t posam disa aspekteve t dixhitalizimit, nga ekspert t njohur t fushs. Situata e barazis gjinore u prmirsua gjat vitit t shkuar. Qeveria e re ka br nj prpjekje t veant n kt drejtim: nga 20 ministrat aktual, gjasht jan gra. N parlament ka tani 25 deputete (18%) dhe kjo shifr pritet t rritet kur ministrat t heqin dor nga mandati dhe t zvendsohen nga kandidate t listave t partive. Megjithat, asnjra nga partit e mdha nuk e prmbushi plotsisht kuotn gjinore pr prfshirjen e grave n listat e kandidatve; pr m tepr, gjobat e prcaktuara n ligj pr shkelje t tilla jan mjaft t ulta

ipt

ar ja
Faqe 9

.co

m]

[S hq

Sikurse n vitet e kaluara, autoritetet u prqendruan kryesisht n reformimin e kornizs ligjore, duke i kushtuar m pak rndsi zbatimit t ligjit. Kjo qasje vijon t rndoj prparimin n shtjet e shtetit t s drejts dhe t drejtave t njeriut. Arritjet n sistemin e drejtsis, vitin e shkuar, konsistuan, n thelb, n miratimin e legjislacionit t ri. N tetor 2012, Kuvendi miratoi ndryshimet n ligjin Pr profesionin e avokatit n Republikn e Shqipris, q reformoi procedurn disiplinore pr avokatt. Prezenca bri komente t shumta pr kto ndryshime, t cilat u morn parasysh pjesrisht. N prill 2013, Kuvendi miratoi ligjin Pr administratn gjyqsore n Republikn e Shqipris, i cili prcakton parimet e administrats gjyqsore dhe njson metodat e puns n t tra gjykatat. Ligji krijon nj shrbim civil gjyqsor, duke u dhn disa pozicioneve n administratn gjyqsore status t njjt me at n shrbimin civil, gj q i bn m t pavarura, t qndrueshme dhe meritokratike. Prezenca bri komente pr kt projektligj, t cilat u morn, prgjithsisht, parasysh. Po n prill, Kuvendi miratoi ndryshimet n ligjin Pr organizimin dhe funksionimin e Gjykats s Lart t Republiks s Shqipris. Ndonse ndryshimet mund ta rrisin efikasitetin e Gjykats s Lart, ka ende dyshime nse ato do t sjellin prmirsimet e parashikuara n pavarsin e Gjykats s Lart, pr shkak t mundsis s vazhdueshme t ndikimeve politike n proces. Miratimi nga Kuvendi i emrimit t tre gjyqtarve n Gjykatn Kushtetuese nga Presidenti, n prill dhe maj 2013, qe nj zhvillim pozitiv, q i dha fund nj ngri trevjear t emrimeve t propozuara nga Presidenti i mparshm n vitin 2010. N qershor 2013, hyn n fuqi ndryshimet n Kodin Penal. Ato shtuan apo ndryshuan 41 nene me synim prforcimin e lufts kundr krimit, duke prfshir, ndr t tjera, dnime m t ashpra pr autort e vrasjeve t punonjsve t policis dhe pr vrassit e bashkshortve,

ipt

ar ja
Faqe 10

Shoqria civile qe aktive n monitorimin e zgjedhjeve parlamentare t 23 qershorit. Dy koalicione organizatash t shoqris civile vzhguan procesin zgjedhor n afatin e gjat dhe t shkurtr dhe prodhuan raporte dhe rekomandime t vlefshme, prfshir ato pr pjesmarrjen e zgjedhsve me aftsi t kufizuara. Megjithat, kapaciteti i shoqris civile sht prgjithsisht disi i ult, veanrisht n zonat rurale dhe ka nevoj pr mbshtetje t mtejshme, pr t qen n gjendje t prmbush rolin e saj si partnere strategjike e qeveris n vendimmarrje. Po ashtu, OJF-t perceptohen shpesh si t lidhura politikisht, duke dobsuar kshtu legjitimitetin e rolit t tyre ruajts. Agjencia pr Mbshtetjen e Shoqris Civile, e financuar nga shteti, themeluar n 2010-n, ende nuk ka mundur ti trajtoj knaqshm kto sfida. Prandaj, Prezenca i kushtoi vmendje t veant fuqizimit t pjesmarrjes qytetare, veanrisht t t rinjve. Nj sr veprimtarish u prqendruan n rritjen e aftsive debatuese t studentve, pr ti prgatitur pr diskutime t strukturuara me autoritetet vendore dhe me deputet. Duke fuqizuar dhe mobilizuar qytetart pr ti trajtuar kto shtje, s pari n nivel vendor e pastaj n at kombtar, Prezenca synon t prmirsoj transparencn e mekanizmave vendimmarrs dhe t konsultimit vendor. Nj konkurs esesh me temn far sht demokracia pr mua?, ndr nxns t shkollave t mesme, ngjalli interes dhe pjesmarrje t gjer. Prve ktyre, veprimtarit pr rritjen e ndrgjegjsimit promovuan prfshirjen e grupeve n nevoj n jetn politike dhe publike.

.co

m]

dhe nuk duket se ofrojn shtysn e nevojshme pr respektimin e kuots. Prmirsime t mtejshme nevojiten pr zbatimin e plot t ligjit Pr barazin gjinore, t vitit 2008, prfshir emrimin e pikave fokale pr barazin gjinore, n nivelin e qeveris qendrore dhe vendore. Prezenca promovoi praktikat m t mira pr prfshirjen e faktorit gjinor n nivelin e qeveris vendore dhe pati n objektiv grupe specifike, prfshir kshilltaret bashkiake, kryetaret e bashkive dhe komunave dhe punonjsit e barazis gjinore; ve ksaj, u krijua nj grup trajnuesish kombtar pr gjinin dhe vetqeverisjen vendore, i cili do t merret me nevojat pr trajnim vendor n t ardhmen.

[S hq

Nj hap pozitiv dhe i rndsishm lidhur me reformn e administrats publike u hodh prmes miratimit nga ana e Kuvendit, n maj 2013, pas nj kohe t gjat, t ligjit Pr npunsin civil. Ligji i ri pritet t formoj bazn pr nj administrat publike meritokratike dhe transparente, ndr t tjera prmes parashikimit t procedurave konkurruese t punsimit, t bazuara te meritat, pr t frenuar punsimet dhe pushimet nga puna pr motive politike e personale. M 30 shtator, pas konsultimeve me bashksin ndrkombtare, Kshilli i Ministrave vendosi ta shtyj me gjasht muaj fillimin e efekteve t ligjit, nga hyrja n fuqi e ligjit m 1 tetor, deri m 1 prill 2014. Qeveria e paraqiti shtyrjen si opsionin m t mir pr t shmangur nj boshllk ligjor, q do t ishte krijuar nse efektet e ligjit do t fillonin n munges t akteve t nevojshme nnligjore pr zbatimin e tij. Kshilli i Ministrave prdori nj akt normativ q ka fuqin e ligjit, sipas nenit 101 t Kushtetuts, i cili lejon marrjen e masave t prkohshme n rast nevoje dhe urgjence. Ky akt normativ, si e krkon Kushtetuta, u miratua m pas nga Kuvendi. Partia kryesore e opozits bri publik shqetsimin e saj pr shtyrjen, duke shprehur frikn e spastrimeve t mundshme n administratn publike. M 3 tetor, ligjvnsit e opozits iu drejtuan Gjykats Kushtetuese me krkesn pr shfuqizimin e aktit normativ. Prezenca pati br komente mbi projektligjin, duke vn n dukje, veanrisht, rndsin e nj Komisioni t Shrbimit Civil t pavarur dhe duke rekomanduar mbajtjen e ktij institucioni. Si pasoj, institucioni u ruajt, por Komisioni do t transformohet n Komisionerin pr Mbikqyrjen e Shrbimit Civil. Institucioni do t vijoj t mbikqyr zbatimin e legjislacionit pr shrbimin civil nga institucionet shtetrore t prfshira n sistemin e shrbimit civil, numri i t cilave do t rritet ndjeshm me fillimin e zbatimit t ligjit. Dy procese gjyqsore t bujshme, t cilat Prezenca i ndoqi nga afr, mbetn n qendr t vmendjes s publikut. N shtjen e Grdecit, lidhur me shprthimin n nj punishte montimi municionesh, q vrau 26 njerz n 2008-n, Gjykata e Apelit e Tirans, n shkurt 2013, mbajti n fuqi shumicn e dnimeve t dhna nga gjykata e shkalls s par. Apelet e paraqitura nga prokuroria dhe nga disa prej t pandehurve u hodhn posht nga Gjykata e

ipt

ar ja
Faqe 11

N shtator 2013, hyn n fuqi ndryshimet n Kodin Civil dhe n Kodin e Procedurs Civile, miratimi i t cilave u parapri nga nj proces konsultimi me shtrirje t kufizuar. Ndryshimet synuan krijimin e efikasitetit dhe transparencs s procesit civil. Prezenca bri komente t zgjeruara mbi ndryshimet dhe shumica e tyre u prfshi n tekstin prfundimtar. Disa ndryshime u bazuan n rekomandimet e bra nga Prezenca n raportin e saj pr procesin civil Drejt drejtsis. Ky raport, i diskutuar gjersisht me gjykats, avokat dhe kancelar gjykatash, u botua nga Prezenca n dhjetor 2012, si rezultat i monitorimit q ajo i bri procesit civil prgjat disa viteve. Raporti sugjeron rekomandime pr nj proces civil m efikas, transparent dhe t arritshm. Prezenca, n vijim t prpjekjeve t saj pr reformn e procesit civil, po harton aktualisht ndryshime t tjera ligjore, si dhe po mbshtet, s bashku me JuST-in e USAID-it, nj projekt pilot n Kruj pr t vn n prov rekomandimet e Drejt drejtsis me profesionistt.

.co

m]

vrasjet e motivuara nga gjakmarrja dhe pr zotrimin e paligjshm t armve. Kodi Penal tani prmbush nj sr detyrimesh ndrkombtare t Shqipris, t cilat nuk qen t pasqyruara n ligjin vendas, si Konventn e Kshillit t Evrops pr Veprim kundr Trafikimit t Qenieve Njerzore. Prezenca kontribuoi me komente t qensishme n projektligj, pr t sqaruar dispozitat dhe pr t prmirsuar teknikn legjislative. Kto komente u reflektuan, n nj mas t madhe, n variantin prfundimtar t ndryshimeve. Pr m tepr, Prezenca mbshteti ndjeshm rishikimin e parashikuar t Kodit t Procedurs Penale, duke dhn ekspertiz pr planifikimin e prgjithshm t procesit t reformave dhe duke dhn kontribut thelbsor pr raportin e task forcs, n t cilin bazohet reforma.

[S hq

Roli gjithnj e m i fort dhe aktiv i institucioneve kombtare t t drejtave t njeriut, veanrisht i Avokatit t Popullit, n rritjen e ndrgjegjsimit pr shkeljet e t drejtave t njeriut dhe promovimin e mbrojtjes s t drejtave, mund t shihet si nj zhvillim shum pozitiv. Megjithat, Avokati i Popullit ende vuan pr tu dgjuar nga institucionet; me shpres, shenjat pr nj hapje dhe mbshtetje t re nga Kuvendi, n veanti, do t ojn n marrjen parasysh t rekomandimeve t Avokatit t Popullit. Ndonse prgjithsisht korniza e t drejtave q sigurojn mbrojtjen nga aktort shtetror ekziston, ashtu si n vitet e kaluara, pak prparim u shnua n mbrojtjen e t drejtave t grupeve n nevoj, veanrisht t pakicave rome dhe egjiptiane. Veanrisht shqetsues ishte numri n rritje i nxjerrjeve nga banesa dhe zhvendosjes s familjeve rome, n munges t nj strehimi alternativ, si dhe prgjigjja e pamjaftueshme nga autoritetet prkatse. Rasti m serioz ishte situata e 37 familjeve rome, t prbra nga 96 fmij dhe 114 t rritur, t detyruara t ln banesat n Tiran pr shkak t nj projekti ndrtimi privat, t cilat, m pas, e ngritn kampin buz nj rruge kryesore. Avokati i Popullit, i mbshtetur nga Prezenca, bri thirrje pr prgjigje institucionale dhe organizoi disa tryeza pr t diskutuar zgjidhje afatshkurtra dhe afatmesme. Prgjigjja proaktive e Ministris s re t Mirqenies Sociale, e mbshtetur nga Prezenca me kshillim teknik dhe ligjor, pr tu gjetur nj strehim alternativ ktyre familjeve dhe prkushtimi i saj i shprehur pr t krkuar zgjidhje afatgjata pr rastet e ngjashme, sht nj zhvillim shum pozitiv. Prezenca, n bashkpunim me projektin e ODIHR-it Praktikat m t mira pr integrimin e romve mundsoi, gjithashtu, nj seminar kshillimor rreth nxjerrjes s romve nga banesa dhe pr banesat sociale, ku morn pjes aktort shtetror prgjegjs, institucione kombtare t t drejtave t njeriut dhe OJF, pr ti dhn nj zgjidhje t prbashkt problemit t zvarritur t strehimit social t romve. Po ashtu, Prezenca trajnoi Policin e Shtetit pr shtje t barazis dhe t diversitetit, pr t parandaluar sjelljen diskriminuese t policis. Me sa mundi t konstatonte Prezenca, pas zhvillimit t nj studimi n 11 nga 22 burgjet e vendit, gjendja e prgjithshme e kushteve n burgje sht prmirsuar, veanrisht mbipopullimi sht zvogluar, kryesisht pr shkak t nj amnistie dhe t hapjes s mjediseve t reja t paraburgimit. Sistemi i ri i monitorimit elektronik t t dnuarve filloi nga puna n mars 2013 dhe pritet ta ul edhe m mbipopullimin. Prezenca mbshteti hartimin e kornizs s duhur ligjore pr kt sistem, si dhe ngritjen e nj mekanizmi pilot t monitorimit elektronik. Duke njohur nevojn pr t standardizuar praktikat e informimit t t dnuarve pr t drejtat dhe detyrimet e tyre me hyrjen n burg, Prezenca mbshteti promovimin e t drejtave t personave n institucionet e vuajtjes s dnimit, prmes botimit t nj broshure pr
Faqe 12

ipt

ar ja

.co

Lart, n korrik 2013. N nj gjyq tjetr pr t njjtn ngjarje, megjithse Gjykata Kushtetuese e udhzoi Gjykatn e Lart t rishikonte padit penale private t ngritura nga familjet e viktimave, gjyqi nuk u zhvillua, pr shkak t amnistis s dhn me rastin e 100vjetorit t Pavarsis s Shqipris. N proceset penale pas ngjarjeve t dhunshme t 21 Janarit 2011 mes protestuesve dhe policis, t cilat solln katr t vdekur dhe disa t plagosur, Gjykata e Rrethit Tiran, pas 41 seancash, n shkurt 2013, shpalli t pafajshm dy pjestart e Gards Kombtare, t akuzuar pr vrasjen e tre protestuesve. Gjykata e Shkalls s Par e Tirans vendosi se akuza e ngritura nga prokuroria pr vrasje me dashje nuk mund t vrtetoheshin dhe se gjykata nuk ishte n gjendje t bnte nj cilsim t ndryshm juridik t fakteve. Gjykata e Apelit e Tirans e ndryshoi vendimin pr shpalljen t pafajshm t dy t pandehurve dhe, n shtator 2013, dha pr ta masa relativisht t shkurtra me burgim pr vrasje pa dashje, duke argumentuar se, megjithse vrasja me dashje nuk mund t vrtetohej, gjykata e shkalls s par duhej t kishte ndryshuar cilsimin juridik t fakteve. Prokuroria, e cila kishte krkuar dnime me 21 dhe 23 vjet pr t pandehurit, e apeloi vendimin n Gjykatn e Lart.

m]

Riintegrimi i plot n shoqri i ish-t prndjekurve politik mbetet shqetsim. N kuadr t qllimit t prgjithshm t edukimit pr t drejtat e njeriut, Prezenca organizoi takime mes studentve dhe ish-t prndjekurve politik, n katr universitete. Takimet u prqendruan n rritjen e ndrgjegjsimit t studentve lidhur me shkeljen e t drejtave t njeriut gjat regjimit komunist n Shqipri. VSHTRIM DREJT S ARDHMES

[S hq

Publiku shqiptar ka tani pritshmri t mdha, veanrisht pr standardet demokratike, shtetin e s drejts dhe zhvillimin ekonomik. Qeveria e re ka paraqitur nj program ambicioz pr ti realizuar kto pritshmri dhe Prezenca sht tashm aktive n ofrimin e ekspertizs dhe t mbshtetjes praktike, n veprimtarit q jan plot sfida t vshtira dhe interesa t grshetuar. Kontributi konstruktiv i opozits sht i domosdoshm pr konsolidimin e mtejshm t demokracis shqiptare dhe Prezenca do t vijoj t jet n kontakt t baraspeshuar dhe t ngusht me t gjith aktort politik, si dhe do t vijoj t punoj me t gjitha palt pr t zhvilluar m tej kapacitetet e Kuvendit. N prgjithsi, Shqipria ka struktura institucionale dhe legjislative t knaqshme dhe strategjia e Prezencs parashikon nj kalim t vmendjes nga ndrtimi i institucioneve, n fushat ku sfidat jan m t mdha: zbatimi i njmendt dhe i paanshm i ligjit, funksionimi efektiv dhe i mirfillt i institucioneve dhe nj marrdhnie besimi me qytetart e mes kundrshtarve politik. E njohur si kontribuese e rndsishme e paqes dhe stabilitetit dhe si nj aktore bashkpunuese dhe konstruktive n rajon, Shqipria po fuqizon rolin e saj si Shtet pjesmarrs i OSBE-s,

ipt

ar ja
Faqe 13

Ndrsa korniza ligjore pr mbrojtjen e fmijve ekziston, bashkrendimi mes aktorve t ndryshm, t prfshir n mbrojtjen e fmijve, mbetet i pamjaftueshm dhe shum njsi pr mbrojtjen e tyre ende nuk funksionojn. Prezenca zhvilloi trajnime pilote pr mbrojtjen e fmijve, me nj spektr t gjer profesionistsh, pr t nxitur bashkpunimin mes aktorve t ndryshm. Veanrisht shqetsuese mbetet shtja e dhuns s prhapur n familje, si tregon edhe shifra e vrasjeve n banes 28 n 2012-n, sipas statistikave t policis. Pr t rritur ndrgjegjsimin, Prezenca mbshteti nj sr veprimtarish dhe projektesh pr dhunn n familje dhe ribotoi e shprndau nj manual udhzues pr t ndihmuar viktimat e dhuns n familje t krkojn masa ligjore. Prve ksaj, Prezenca ka nxitur, si pjes e qasjes s policimit n komunitet, nj nism pr t bashkuar ekipet institucionale shumpartnershe, prmes udhheqjes dhe shtyss s efektshme t Policis s Shtetit dhe bashkive, t cilat jan shpesh t parat n ndrhyrje.

.co

m]

t burgosurit dhe t paraburgosurit. Pr m tepr, Prezenca mbshteti Drejtorin e Prgjithshme t Burgjeve n organizimin e nj Dite pr t Drejtat e Njeriut, pr promovimin e t drejtave t personave n institucionet e vuajtjes s dnimit. Shrbimi i Provs ka vijuar t njoh prmirsime, prfshir rritjen e mtejshme t numrit t personelit. Prezenca trajnoi punonjsit e rinj t shrbimit t provs, si dhe ofroi trajnim pr punonjsit social lidhur m shtjet e shrbimit t provs. Po ashtu, Prezenca mundsoi prmirsimin e bashkpunimit mes Shrbimit t Provs dhe qeveris vendore. Reforma n drejtsin pr t mitur ka ngecur q n 2009-n. Prezenca sht e shqetsuar pr pasojat pr t drejtat e njeriut q sjell fakti se burgimi mbetet metoda e paraplqyer e trajtimit t t miturve q shkelin ligjin. Kjo sht nj tem q do t ket nevoj pr vmendje dhe rndsi t veant t vijueshme n t ardhmen e afrt.

duke pritur Takimet e Vjeshts t Asambles Parlamentare, n tetor 2012, Konferencn e Nivelit t Lart pr Tolerancn e Diskriminimin, n maj 2013, si dhe Konferencn e Medias n Evropn Juglindore, n shtator 2013. Prezenca do ta prkrah aspiratn e shprehur t vendit pr t marr prsipr m shum prgjegjsi ndrkombtare, n nivele dhe formate t ndryshme. Sfidat q mbeten pr konsolidimin e demokracis dhe integrimin e mtejshm ndrkombtar jan t brendshme, n mendsi dhe n funksionim: trajta e ardhshme e vendit, shpejtsia, efikasiteti dhe qndrueshmria e reformave varen shum nga vullneti dhe prkushtimi i t gjith aktorve politik n Shqipri. Sikurse tregon vizioni dhe strategjia e saj, Prezenca e OSBE-s n Shqipri u ofron institucioneve dhe qytetarve t vendit partneritetin e saj t sinqert jo ndrhyrje, por nj prkushtim t iltr e t drejtuar nga rezultatet, n fusha t przgjedhura ku ajo ofron kontribut t spikatur q plotson at t partnerve pr ti ndihmuar n prmbushjen e aspiratave t tyre t vyera.

[S hq
Varianti i vetm zyrtar i ktij raporti sht ai n gjuhn angleze. Faqe 14

ipt

ar ja

.co

m]