Oliver Jens Schmitt: Skanderbeg

Ein Winterkönig an der Zeitenwende

Von Michael Martens

11. März 2010 Heute können viele Europäer mit seinem Namen nichts mehr
anfangen. Doch dieser Skanderbeg war einst ein europäischer Superstar, Widersacher
zweier Sultane, „Türkenkämpfer“, „Athlet Christi“ und Kämpfer gegen das
Osmanische Reich, als Europa der neuen Macht aus dem Osten wenig
entgegenzusetzen hatte. Sein Ruhm entsprang der Angst vor dem scheinbar
unaufhaltsamen Vordringen einer unheimlichen Macht.

Bücher über Leben und Taten des „Fürsten von Epirus“ (1405-1468) wurden
Bestseller in vielen europäischen Sprachen. Mit jedem Sieg der Osmanen kamen neue
Lebensbeschreibungen hinzu. „Keine andere Gestalt der südosteuropäischen
Geschichte“, so Oliver Jens Schmitt, „hat über Jahrhunderte hinweg eine derartige
Beachtung erfahren wie dieser mittelbalkanische Adelige.“

Vom Balkan an den Sultanshof

Schmitt hat Skanderbeg eine akribische Biographie gewidmet, die alles übertrifft, was
bisher zu diesem Leben vorlag. Allein die Einsicht der Archive in Venedig, Mailand,
Mantua, Dubrovnik und Zadar zog sich über Jahre hin. Schmitts Selbsteinschätzung,
sein Buch lade den Leser ein „in die Welt des spätmittelalterlichen Balkans, fernab
der großen byzantinischen und adriatischen Städte, der Seewege und Heerstraßen“,
hält der Text stand.

Skanderbegs Leben ist freilich auch ein dankbarer Stoff. Es begann in den Schluchten
des Balkans und führte an den Sultanshof, weil der Vater ihn und zwei weitere Brüder
als Geisel dorthin ausliefern musste. Der als Georg Kastriota getaufte Christ trat zum
Islam über und machte durch seine Kampfkraft und seinen Mut den Sultan auf sich
aufmerksam. Aus dieser Zeit stammt sein Beiname Iskender Beg, in Anlehnung an
Alexander den Großen. Im Dienste der Pforte zog er bis an die Donau.

Die Wende kam, als Skanderbegs Vater von den Osmanen ermordet wurde.
Skanderbeg fiel vom Sultan ab, bezeichnete sich wieder als Christ, sann auf Rache
und entfachte einen Aufstand gegen die Osmanen. Der Rest seines Lebens war Kampf
gegen einen überlegenen Feind. Wenn die Osmanen nach dem Winter, der Schutz vor
Angriffen bot, im Sommer erneut anrückten, musste er mit seinen Anhängern in die
Berge flüchten, wo sich die numerische und technische Überlegenheit der Gegner
verlor. Er war ein Winterkönig ohne geordnete Herrschaftsstrukturen. Kaum mehr als
90 000 Menschen lebten in seinem Herrschaftsgebiet, als Kämpfer folgten ihm
dauerhaft etwa 3000 Mann - auch damals keine große Zahl. Entsprechend musste der
Kampf geführt werden: nie die offene Schlacht, sondern Überfälle aus dem
Hinterhalt. Sein Gefolge hielt er durch Raubzüge bei Laune. Gefangene wurden nur
gemacht, wenn Lösegeld zu erwarten war. Die Taktik funktionierte. Mit dem Ungarn
Johann Hunyadi brachte er das Osmanische Reich in Europa sogar mehrfach an den
Rand des Zusammenbruchs.

Schließlich musste Skanderbeg sich jedoch Hilfe aus Italien sichern, und die bezahlte
er teuer. Geld und gute Worte kamen aus Rom, Waffen aus Neapel, dessen Vasall
Skanderbeg wurde. Das beunruhigte Venedig; die Signoria setzte dem System von
Vasallen Neapels ein Netz aus besoldeten Regionalfürsten entgegen, und der daraus
entstehende neapolitanisch-venezianische Stellvertreterkrieg auf dem Balkan
schwächte den Abwehrkampf gegen die Osmanen.

Hinausgezögertes Ende

Was in Skanderbegs Macht stand, war lediglich die Hinauszögerung seines Endes.
Die Sultane waren mit anderen Feldzügen beschäftigt und überließen den Kampf in
Albanien ihren Unterführern. Schließlich aber rückte Mehmed II., der Eroberer
Konstantinopels, in den Jahren 1466/67 selbst an der Spitze eines Heeres an und
wütete grausam. Viele albanische Adelige waren schon Jahre vorher zum Sultan
übergelaufen, eine geeinte albanische Abwehrfront hatte nie bestanden. Nachdem
Skanderbeg mit Hilfe ortskundiger christlicher Hilfstruppen endgültig besiegt, die
Bevölkerung der aufständischen Gebiete niedergemetzelt, verschleppt oder vertrieben
war, verzeichneten osmanische Steuerbeamte nur noch rund 11 000 Menschen in der
Region. Wer konnte, war nach Apulien geflohen, wo die Nachfahren jener
Flüchtlinge, die Arbershen, noch heute leben. Andere zogen sich in die Berge zurück.
Die Folgen dieser osmanischen Politik der verbrannten Erde prägen die albanische
Gesellschaft noch immer, denn sie führten zu einer Verstärkung der bis heute
existierenden Stammesstrukturen im Hochland.

Als Skanderbeg 1468 starb, hinterließ er ein zerstörtes Land. Mit seinem Tod aber
begann seine zweite Karriere als Symbolgestalt des Türkenkämpfers. Ein drittes Mal
wurde er von der albanischen Nationalbewegung im 19. Jahrhundert erfunden. Heute
gibt es zwei Skanderbegs - den historischen und den zum Nationalhelden erhobenen
Mythos, wie er in albanischen Schulen und von nationalistischen Intellektuellen in
Tirana oder Prishtina dargestellt wird. Beide haben weniger miteinander zu tun als
entfernte Verwandte.
Zum Nationalhelden zurechtgeschnitzt

Das heutige Skanderbegbild in Albanien ist noch immer maßgeblich von der Zeit des
Kommunismus geprägt, wo man sich den mittelalterlichen Fürsten als ethnisch
albanischen Nationalhelden zurechtschnitzte. Je stärker Albanien unter Enver
Hodscha in die Isolation geriet, desto „nationaler“ wurde Skanderbeg. Suggeriert
wurde eine fiktive Einheit der albanischen Adeligen im Kampf gegen die Osmanen.
Skanderbeg war schon deshalb kein „Albanerführer“, weil seiner Erhebung außer
albanischen auch bulgarische, serbische oder vlachische Orthodoxe folgten. Sein
treuester Verbündeter in Albanien war die katholische Kirche, die ihn anders als die
lokalen Warlords nie verriet.

All das passt nicht zum Bild eines Nationalhelden, doch die Nachwirkung der
kommunistisch-nationalistischen Verdrehung ist in Albanien, dem Kosovo und in den
albanischen Gebieten Mazedoniens wirkungsmächtig. Die staatlich gelenkte
Heldenverehrung bekam auch Schmitt zu spüren. Das Erscheinen seines Buches in
Albanien entfachte einen nationalistischen Furor, bei dem Ministerpräsident Sali
Berisha und der Schriftsteller Ismail Kadare eine unrühmliche Rolle spielten. Denn
Schmitt hatte es gewagt, die Frage nach der ethnischen Zugehörigkeit Skanderbegs,
die im ausgehenden Mittelalter nebensächlich war, in seinem Buch auch nur am
Rande zu behandeln.

Beeindruckende Materialsammlung

Bedauerlich ist lediglich, dass Schmitts Text offensichtlich nicht lektoriert wurde. Der
Stoff hätte ohne Schaden für das Buch wesentlich gestrafft und von zahlreichen
Wiederholungen befreit werden können. Angesichts der dürren Quellenlage - über ein
Schoßhündchen Pius' II. sei mehr bekannt als über manchen wichtigen Heerführer auf
dem Balkan, bemerkt Schmitt treffend - ist es dennoch beeindruckend, was Schmitt
zusammengetragen hat über einen historisch missverstandenen Rebellenführer, der im
Gedächtnis Europas als strahlender Held fortlebte, obwohl er eigentlich „die tragische
Gestalt einer Zeitenwende war“.

Oliver Jens Schmitt: „Skanderbeg“. Der neue Alexander auf dem Balkan. Verlag
Friedrich Pustet, Regensburg 2009. 432 S., geb., 26,90 [Euro].

Buchtitel: Skanderbeg. Der neue Alexander auf dem Balkan

Buchautor: Schmitt, Oliver Jens

Text: F.A.Z.
"Racizmi i tërthorte është po aq i keq sa
ai i mirëfilltë".
Ismail Kadare | 12/03/2010 Shekulli

SHËNIM I REDAKSISË:

Këto dy letra të dërguara dje pasdite drejtorëve të gazetës Shekulli në Shqipëri dhe
gazetës Frankfurter Allgemeine Zeitung në Gjermani, janë dy reagime të shkruara
nga shkrimtari ynë i njohur Ismail Kadare, në përgjigje të dy artikujve të botuara në
këto media në datat 8 dhe 9 mars. I pari (artikulli në FAZ) është shkruar nga Michael
Martens, i dyti (në Shekulli) ku citohet artikulli i FAZ, është shkruar nga Ardian
Klosi.

Zoti Drejtor,

Reagim dërguar gazetës «Frankfurter Allgemeine Zeitung

Lexova me një habi të madhe një shkrim të botuar në gazetën tuaj, më 8 mars 2010,
shkruar prej gazetarit Michael Martens. Si shkrimtar jam mësuar të mos habitem lehtë
nga keqkuptimet, moskuptimet, madje dhe nga dezinformimet e shtypit. Çdo njeri
publik e di se kjo është e pashmangshme.

Ndërkohë, vendosa t'ju dërgoj reagimin tim për këtë artikull, për arsye se e çmoj
gazetën tuaj, dhe sinqerisht më ka ardhur shumë keq që një dezinformim tepër i rëndë
dhe dëmtues për mua si shkrimtar është botuar pikërisht tek ju.

Në shkrimin ku Z. Martens flet për historinë e botimit në Shqipëri të një libri për
Skënderbeun prej autorit zviceran, Oliver Schmitt, duke përmendur debatin që ky
libër shkaktoi, shkruan midis të tjerash se «Botimi i librit shpërtheu një furi
nacionaliste ku luajtën një rol të palavdishëm kryeministri Sali Berisha dhe shkrimtari
Ismail Kadare».

Nuk është nevoja të zgjatem për të thënë se akuza është tepër rëndë dhe diskredituese
për një shkrimtar, sidomos në kontekstin ballkanik. Dihet botërisht se shkrimtarët
nxitës fushatash nacionaliste në Ballkan janë akuzuar me të drejtë, si nxitës të krimeve
dhe të tragjedisë në konfliktin e fundit. Ndër ta, siç mund ta dini, bënte pjesë poeti
famëkeq Karaxhiç, që sot ndodhet në Hagë.

Zoti Martens mund të ketë çdo lloj opinioni për mua dhe veprën time, por ai nuk ka të
drejtë të botojë një trillim të tillë në një nga gazetat më të mëdha të Europës.
Unë nuk kam nxitur kurrë në jetën time asnjë fushatë nacionaliste dhe aq më pak
shoqëruar nga ndonjë kryeministër a president i çfarëdo regjimi qoftë. Dhe kjo është
lehtësisht e verifikueshme. Kam botuar në Gjermani më shumë se pesëmbëdhjetë libra
dhe kam dhënë me dhjetëra intervista, në të cilat mund të vërtetohet e kundërta e asaj
që thotë z. Martens.

Është e vërtetë se në Shqipëri u ngrit një furtunë e vërtetë kundër librit të Schmitt-it,
por të thuash se atë e nxiti shkrimtari I.K., është një trillim i pastër.

Teza kryesore e z. Schmitt që shkaktoi acarim, ishte motivi i kryengritjes 25-vjeçare

të liderit shqiptar. Sipas mendimit të historianit zviceran, motivi i aksionit nuk ishte
idea e lirisë, por thjesht një gjakmarrje vetjake e Skënderbeut.

Në një nga ndërhyrjet e rralla të mija, e kam cilësuar këtë si fyerje jo vetëm për
personazhin, por edhe për popullin shqiptar, si popull për të cilin ide të tilla të epërme
si liria janë, sipas Schmitt-it, të panjohura.

I përmbahem këtij mendimi, madje dua të shtoj se në këtë këmbëngulje të historianit

gjej një fije të tërthortë racizmi.

Sa për mohimin e karakterit europian të aksionit të Skënderbeut, jo vetëm është një

trillim i pastër, por desha të shtoj se jam kritikuar shpesh për të kundërtën, për
theksim të përmasës europiane të heroit.

Lidhur me tezën e Schmitt-it dhe të ndjekësve të tij, se aureolën e Skënderbeut si dhe

të Rilindjes shqiptare e ngriti sidomos regjimi komunist, ky është jo vetëm trillim, por
një kthim kokëposhtë i së vërtetës. As Skënderbeu e as Rilindja shqiptare, pjellë e
iluminizmit europian, nuk kishin asgjë të përbashkët me komunizmin.

Sa për tezën e përkatësisë etnike të Skënderbeut, me atë është abuzuar vërtet, por kanë
qenë pikërisht rrethet nacionaliste jo shqiptare, që e kanë bërë një gjë të tillë, sidomos
kundër pavarësisë së Kosovës.

Ajo përdoret ende sot, siç e tregon deklarimi i Heinz-Christian Strache, kryetar i FPÖ
(Freiheiliche Partei Osterreischs) më 23 shkurt 2008: "Kosova është një rajon i
stërlashtë serb. Veç kësaj, kryeheroi i shqiptarëve, Gjergj Kastriot Skënderbeu, është
në të vërtetë një serb, me nënë serbe dhe baba serb". ( ... ein Serbe mit einer
serbischen Mutter und einem serbischem Vater).

Një përdorim i pastër politik, veç jo në favor të shqiptarëve, por kundër tyre.

Me bindjen se do ta botoni këtë letër,

Ismail Kadare

******************************

Reagim dërguar gazetës «Shekulli»

Zoti drejtor,

Në gazetën tuaj të datës 9 mars lexova, jo pa habi, një shkrim të një gazetari gjerman
me emrin Michael Martens, për çështjen e botimit kohë më parë të librit të historianit
Schmitt në Shqipëri.
Në këtë shkrim, ku ka mjaft gjëra të pavërteta, për të mos përdorur fjalën «mashtrim»,
akuza më e rëndë është rezervuar kundër meje.

Gazetari, ndër të tjera, shkruan se «botimi i librit shpërtheu një furi nacionaliste, ku
luajtën një rol të palavdishëm kryeministri Sali Berisha dhe shkrimtari Ismail
Kadare».

E cilësova akuzën tepër të rëndë sepse, përveç që në universin gjermanik cilësimi «

nacionalist » i afrohet shumë atij të fashistit, në rastin e përdorimit për një shkrimtar
ballkanas, në kontekstin ballkanas, rëndohet edhe më fort.

Dihet botërisht se shkrimtarët e akuzuar për nxitës të nacionalizmit në Ballkan, janë

akuzuar gjithashtu, me të drejtë, si përgjegjës për krimet dhe tragjedinë në konfliktin e
fundit. Radovan Karaxhiç, që sot ndodhet në Hagë, ka qenë ndër të tjera, një poet !

Nuk e di në qoftë se gazeta juaj më konsideron të tillë. Në rast se po, atëherë ky botim
kaq i ngutshëm është në logjikën e gjërave. Në rast të kundërt është vërtet e habitshme
çfarë ju ka shtyrë të mos e respektoni ligjin numër një të gazetarisë: verifikimin e
fakteve.

Ju keni botuar një trillim fund e krye. Më e pabesueshmja është se ju keni botuar
trillimin e një gazetari gjerman, të panjohur për ju, kundër shkrimtarit shqiptar, që
s'mund të pretendoni se nuk e njihni.

Unë nuk impresionohem nga të tillët. Një mashtrues gjerman është për mua thjesht një
mashtrues, po aq sa ç'mund të jetë mashtruesi shqiptar apo mongol.

Ju jeni në mes të Tiranës dhe ju e dini se nuk kam udhëhequr kurrfarë fushate
nacionaliste të lavdishme apo të palavdishme, për arsyen e thjeshtë se, për të mbrojtur
Gjergj Kastriotin, lavdi Zotit, gjer më sot nuk ka pasur dhe shpresoj se nuk do të ketë
kurrë nevojë për fushatë të udhëhequr nga dikush.

Ju besoj, jeni në dijeni se libri i historianit zviceran nuk u kritikua për vogëlsira, por
në radhë të parë për tezën negacioniste, që këmbëngul se motivi i Gjergj Kastriotit për
kryengritjen kundër osmanëve ka qenë gjakmarrja vetjake.

Si rrjedhojë e kësaj teze të tërthortë raciste, populli shqiptar ka zgjedhur për model të
tij një gjakmarrës, dhe jo një vizionar të lirisë, siç kemi kujtuar të gjithë gjer më sot,
ngaqë idenë e kësaj të fundit ky popull, me sa duket, nuk e njeh.
Ky ka qenë thelbi i reagimit, të cilin autori dhe përkthyesi i tij tepër i zellshëm nuk e
kuptojnë, ose bëjnë sikur.

Me bindjen se do ta botoni këtë letër,

Ismail Kadare

***

I dashur Ismail

Dëshiroj t'ju përcjell në emër të botuesit dhe drejtuesve të redaksisë, mbështetjen tonë
të plotë për qëndrimet tuaja në lidhje me debatin mbi Skënderbeun.

Nëse është e nevojshme, po shtoj se nuk pajtohemi në asnjë nivel me qëndrimet e

gazetarit Martens dhe politika jonë editoriale lidhur me këtë temë, është theksuar
disa herë.
Është e qartë gjithashtu se ashtu siç thoni edhe ju, Gjergj Kastrioti, lavdi Zotit, nuk
ka patur dhe nuk do të ketë kurrë nevojë për fushata mbrojtëse. As, ju. Ndaj këtë
përgjigje, konsiderojeni një detyrim tonin dhe ndjesë nëse duhet, por kurrsesi replikë.

Ndoshta ajo që ka ndodhur, duhet parë disi më butë. Shekulli ka botuar një shkrim të
bashkëpunëtorit dhe publicistit të njohur Klosi, ku ndër të tjera citohet gazetari
Martens dhe artikulli i tij në FAZ.

Lexuesi ynë e di që ne dëshirojmë të mbështesim debatin duke respektuar opinionet e

të gjithëve, por duke paralajmëruar gjithashtu (në një shënim të përditshëm tashmë
disa-vjeçar) faktin që jo domosdoshmërisht të gjithë opinionet e botuara përcjellin
politikën redaksionale të Shekullit. Ne përpiqemi njëkohësisht të respektojmë një
shkallë të lartë lirie edituese si për redaktorët tanë brenda gazetës, ashtu edhe për
bashkëpunëtorët tanë jashtë saj.

Edhe letrën tuaj, po e botojmë të plotë, pikërisht në emër të kësaj përpjekjeje,

pavarësisht se ajo përmban tone të ashpra ndaj nesh, madje më të ashpra se në letrën
tuaj të dytë, ku i drejtoheni burimit real të citimit, që është në këtë rast shtypi
gjerman.

Në këtë kontekst, ndoshta nuk e meritojmë frazën: "Ju keni botuar një trillim fund e
krye. Më e pabesueshmja është se ju keni botuar trillimin e një gazetari gjerman, të
panjohur pêr ju, kundër shkrimtarit shqiptar, që s'mund të pretendoni se nuk e
njihni..".
I dashur, Ismail. Ne ju njohim. Dhe ju duam!

Ndaj ndihem vërtet keq për rreshtat e letrës suaj ku pyesni nëse "Shekulli" ju
konsideron të njëjtë me Karaxhiçin. Një miliard herë, jo. As të njëjtë, as të ngjashëm,
as të afërt, as sot, as kurrë.

Përqafime
Adrian Thano
Drejtor i gazetës Shekulli

Një konferencë dhe një artikull në FAZ

Ardian Klosi | 09/03/2010 shekulli

Mësojmë që Qendra e Studimeve Albanologjike së bashku me Universitetin "Marin

Barleti" planifikon për muajin maj një konferencë për Skënderbeun, imazhin e tij etj.
Pa paragjykuar atë që do të ndodhë në këtë konferencë, mund të pohojmë pa ngurrim
se pak gjasa ka të sjellë të reja shkencore.

Nëse do të kishte ndodhur diçka e re, një zbulim arkivor, një prurje dokumentare që
do të meritonte shkundjen e opinionit shqiptar edhe një herë për Skënderbeun, ne këtë
do ta kishim dëgjuar. Por të paktën deri në këtë orë që po shkruajmë nuk dimë të kenë
ndodhur zbulime të tilla.

Ndërkaq konferenca për Skënderbeun kohët e fundit ka patur shumë. Vetëm në vitet
2006-2007 u zhvillua një triptik konferencash skënderbejane: në Tiranë, Prishtinë dhe
Shkup. Dhe mund të thuhet pa frikë se, në kujtesën kombëtare ato janë si të mos
kishin qenë.

Nga ana tjetër, prej botimit të "Skënderbeut" të Oliver Schmittit shpërtheu një debat
kombëtar në përmasa të panjohura më parë për një libër të vetëm. Të panumërt
artikujt që u shkruan kundër tij, tek-tuk ndonjë që e merrte në mbrojtje, veç libra
dolën plot pesë, nga autorë që në pjesën më të madhe nuk njiheshin deri m'aty si
historianë e që sot po njihen e shumta si deputetë.

Pa dyshim që publiku ndjeu lodhje pas një tirade të tillë. Këtë e ndjenë fare mirë
botuesit e gazetave që hoqën dorë dalëngadalë nga tema e Skënderbeut dhe (duket
përkohësisht) ajo e çmitizimit ose korrigjimit të historiografisë.

Tjetër reagim kanë lexuesit, ai publik anonim që lexon dhe nuk komenton, e blen
librin për vete dhe për fëmijët. Me këtë më ka qëlluar të komunikoj në mënyrë të
rregullt, meqë jam botues i veprës së Schmittit, dhe mund të them këtu me siguri se
libri nuk qe ndonjë meteor që ra në qiellin shqiptar dimrit të kaluar për t'u fikur shpejt
e shpejt, një bestseller me debat të shpifur, por një vepër serioze nga ato që ke qejf ta
kesh në bibliotekë, për vete dhe për fëmijët.

Por nuk kanë hequr dorë nga debati me sa duket historianët tanë. Në qoftë se në valën
e parë folën shkrimtarë dhe patriotë, në valën e dytë kritikë letrarë, historianë
pensionistë dhe presidentë, tani duket ka ardhur radha e historianëve profesionistë
aktivë.

Mirë dhe bukur, më tepër s'mund të themi në këtë shoqëri të lirë ku kushdo flet e
shkruan e konferon atë që do; e shumta mund të sugjeronim që paratë publike, si ato
nën administrim të Qendrës mund t'ishte më e udhës të shpenzoheshin ose për
kumtime te reja shkencore ose për punëra arkivore për të cilat historianët tanë
ankohen shpesh që nuk i bëjnë ngaqë s'kanë financime.

Ajo që më bën përshtypje këto ditë, ndërkohë që marr njoftimin për konferencën e
ardhshme, është mesazhi që japin recensionet e ndryshme të cilat po botohen në
vendet e gjuhës gjermane me rastin e daljes në gjermanisht të "Skënderbeut" të
Schmittit.

Njërin prej tyre të botuar në Neue Zürcher Zeitung lexuesi e pa në shqip te "Shekulli"
muajin e kaluar. Dje ka dalë një tjetër shkrim në një nga gazetat kryesore të
Gjermanisë, Frankfurter Allgemeine Zeitung.

Autori, Michael Martens, pasi përshkruan figurën e Skënderbeut, luftërat e tij dhe
jehonën e jashtëzakonshme që pati kjo figurë përmes veprës së Barletit në Europën e
shekujve 16-18, cek atë që ndodhi në Shqipëri gjatë Rilindjes Kombëtare e sidomos
nën diktaturën e Enver Hoxhës: "Kur vdiq më 1468 Skënderbeu la pas një vend të
shkatërruar. Mirëpo me vdekjen e tij filloi karriera e tij e dytë si figurë simbol e luftës
kundër turqve.

Për herë të tretë ai u shpik nga lëvizja kombëtare shqiptare në shekullin 19. Sot
ekzistojnë dy Skënderbegë: ai historiku dhe heroi kombëtar i ngritur në mit, siç
paraqitet në shkollat shqiptare dhe nga intelektualët nacionalistë në Tiranë ose
Prishtinë. Të dy kanë të bëjnë me njëri-tjetrin më pak se ç'kanë të bëjnë kushërinjtë e
largët.

Imazhi i sotëm i Skënderbeut përcaktohet ende në mënyrë vendimtare nga epoka e

komunizmit, kur princi mesjetar erdh e u mbrujt në trajtat e heroit kombëtar shqiptar.
Sa më shumë futej në izolim Shqipëria e Enver Hoxhës, aq më "kombëtar" bëhej
Skënderbeu. U sugjerua një unitet fiktiv i fisnikëve shqiptarë në luftën kundër
osmanëve.

Mirëpo Skënderbeu nuk mund të quhej "prijësi i shqiptarëve", edhe vetëm sepse
kryengritjen e tij e ndoqën jo vetëm ortodoksë shqiptarë, por edhe bullgarë, serbë ose
vllehë. Aleati i tij më besnik në Arbëri ishte kisha katolike, e cila, ndryshe nga
zotërinjtë e tjerë luftëtarë, nuk e tradhtoi asnjëherë."

Martens vëren pra, atë që edhe sot, jo vetëm letrarët tanë deputetë, por shpesh edhe
historianët profesionistë nuk dëshirojnë ta shohin: "kozmopolitizmin", a-
nacionalizmin apo ndërballkanitetin e një figure si Skënderbeu (qoftë dhe si Balsha
ose si Topia që krenoheshin me lidhjet e tyre ndërkombëtare, ky i fundit madje edhe
duke thënë se ishte bir ilegjitim i Anzhuve).

Në një kuptim Gjergj Kastrioti i shekullit të 15 në mendjen dhe veprimin e tij ishte
shumë më ballkanik dhe më europian sesa janë debatuesit tanë të shek. 21 edhe pse të
gjithë thonë se janë për integrimin europian.

Mirëpo i tillë ai "nuk përputhet me imazhin e heroit kombëtar", vazhdon Martensi,

"veçse spërdredhja nacionaliste që ka bërë komunizmi vazhdon të ketë veprim të fortë
edhe sot në Shqipëri, në Kosovë dhe në trevat shqiptare të Maqedonisë. Nderimin për
heroin, të drejtuar shtetërisht, e ndjeu mirë edhe Schmitti.
Botimi i librit të tij në Shqipëri shpërtheu një furi nacionaliste ku luajtën një rol të
palavdishëm kryeministri Sali Berisha dhe shkrimtari Ismail Kadare. Kjo ngaqë
Schmitti kishte guxuar të trajtonte në librin e tij, sadoqë në mënyrë anësore, çështjen e
përkatësisë etnike të Skënderbeut, diçka që në atë periudhë të mesjetës luante një rol
krejt të dorës së dytë."

Autori i artikullit në FAZ e mbyll recensionin e tij duke treguar admirimin "për gjithë
atë material që ka arritur të mbledhë autori megjithë mangësinë e materialeve
burimore - që mund të jenë më të pasura bie fjala për qenin e dashur të Piut Ι - duke
na dhënë figurën e një prijësi kryengritës të keqkuptuar, i cili vazhdoi të jetonte në
memorien e Europës si hero vezullimtar, ndërkohë që ishte figura tragjike e një kohe
në shndërrim."

Nuk dëshiroj aspak ta marr këtë shkrim si pasqyrë të së vërtetës, përkundrazi do desha
në përgjithësi që t'i lëmë më shumë kohë vetes për të mësuar dhe reflektuar mbi një
periudhë të largët, me dëshmitarë të pakët, e sidomos me një hero të mbuluar me
shtresa mitologjike. Mbetem përherë i bindjes se të vërtetat historiografike si ato që ka
parashtruar Schmitti në veprën e tij nuk janë të palëvizshme. Veçse ato mund të
lëvizen vetëm nga një punë e ngulmët shkencore e sidomos nga zbulime arkivore.

Por nga ana tjetër nuk mund të rrimë të verbër para figurës që bëjmë në Europë me
debatet tona diletante dhe emotive, me shpallje përkujtimoresh dhe anatemime
armiqsh të rinj kombëtarë. Uroj që konferenca e majit të mos jetë në këto ujëra dhe le
të ma falin organizuesit bindjen krejt personale që sot për sot ajo ngjan të jetë e
padobishme.

Racizëm apo kthjellim i historisë?

Ardian Klosi | 13/03/2010 |Shekulli

Letër drejtorit të "Shekullit"

I dashur Adi, duke ju falënderuar qysh në krye për bashkëpunimin e hapur që kemi
prej vitesh, për lirinë e shprehjes që më ka siguruar "Shekulli" përherë në faqet e veta,
besoj se një kënd të vogël do ta gjeni edhe kësaj here për këto pak radhë:

Natyrisht që nuk mund të pranoj mesazhet që jepte dje në letrën e tij shkrimtari ynë i
mirënjohur Ismail Kadare. Të akuzosh Oliver Schmittin për racizëm të tërthortë ndaj
shqiptarëve është si të përdorësh metodën e vjetër komuniste të difamimit të një autori
pa u marrë konkretisht me veprën e tij. Unë kisha një cep të vogël në atë letër, si
"përkthyes i zellshëm", por fyerjet do t'i durojmë (shih më poshtë).

Oliver Schmitti ka vend të veçantë, me gjithë moshën e tij të re, në albanologjinë

moderne. Ai, para se të shkruante "Skënderbeun", ka hartuar një tjetër vepër
monumentale për mesjetën e vonë të Shqipërisë: "Arbëria venedike. 1392-1479",
botuar në shqip më 2007. Të vë në dijeni se për këtë vepër të pazakontë, vazhdim i
denjë i punës së Jireçekut e Shuflajt për Arbërinë mesjetare, nuk shkroi asnjë nga
historianët tanë të nderuar. Përse nuk shkruan? Mosnjohje, indiferencë, xhelozi? Nuk
di të them, di vetëm të them, pasi e kam përkthyer me të njëjtën kënaqësi atë opus 700
e ca faqe sa edhe "Skënderbeun", se aty gjen po të njëjtat teza e pikëpamje për
Skënderbeun dhe kryengritjen e tij, si dhe në veprën aq të debatuar e të përbaltur që
doli një vit më pas.

Më e keqja në gjithë fushatën kundër Schmittit, që e hapi më 11 nëntor 2008 (2 ditë

pas prezantimit në Tiranë) pikërisht Kadareja - ai foli nga Gjirokastra dhe nuk u
shpreh vetëm për çështjen e motivit të gjakmarrjes sikurse shkruante dje, por në tërësi,
duke thënë se "sulmi ndaj mitologjisë së kombit është sulm ndaj lirisë" etj., - kanë
folur kryesisht jo-historianë, ose kanë foluri historianë të shkollës së shkuar, të cilët
kanë vite që e kanë mbyllur punën e tyre aktive me arkivat. Në këtë varg jo-
historianësh që kanë ngritur zërin kundër Schmittit, ishin për fat të keq edhe
kryeministri dhe presidenti i vendit, të dy me profesionin e mirëfilltë doktor, njerëzish
ose jo. Që këtu kemi të bëjmë me një debat të shpifur, krejt të pabarabartë,
propagandistik dhe deformues. Në njërën anë historianin që flet mbi dokumente, më
anën tjetër gazetarë si Polovina, Marku, Ndreca e sa të duash që flasin mbi fjalë dhe
hedhin një tymnajë të pabesueshme. Kam heshtur gjithë këtë kohë, jo pse më vinte
keq për Schmittin, sepse ai s'ka nevojë të mbrohet, ka veprën që e mbron, por pse më
vinte keq për ata që e sulmonin, për diletantizmin e tyre, për imazhin që japim në
qendrat e kulturës europiane me pamjen e fytyrës së fyer e të thartuar që tregojmë.

Prandaj shkrova edhe para pak ditësh, duke dashur të jap një pasqyrim të vogël se si
reflektohemi në një nga gazetat më prestigjioze të Europës sikurse është FAZ me këtë
debatin tonë të shpifur. Shpresa tjetër ishte që disa historianë tanë të nderuar të heqin
dorë nga botimet dhe konferencat pa fund për Skënderbeun, sepse po aty rrotullohen
dhe po një bulmet nxjerrin, po me Schmittin do merren, përderisa nuk kanë gjetur
asgjë të re, madje nuk kanë marrë as mundimin të verifikojnë ato që gjeti Schmitti në
arkivat e Parisit, të Milanit, të Mantovës, të Hvarit, të Dubrovnikut etj.

Siç dhe e kupton fare mirë, i dashur Adi, çështja nuk është thjesht te një dokument i
zbuluar në arkivin Sforza dhe te gjakmarrja. Çështja është që tek ne dalëngadalë ka
filluar procesi i kthjellimit të historisë, i pastrimit të historiografisë shqiptare, e
sidomos teksteve të shkollave, nga gjithë përrallat, legjendat e manipulimet që u
lëshuan mbi të në më shumë se 100 vjet, e sidomos prej 1945-ës e këtej. Në këtë
përpjekje sa të ndershme aq dhe të domosdoshme, do të durojmë edhe sulme. Ama
nuk do të heshtim.

Me respekt
Ardian Klosi