You are on page 1of 30

ALCOHO

L
Dwi Koko P, S. Farm., Apt.
Bagian Kimia Farmasi Universitas Jember
Alkohol
Senyawa yang dihasilkan jika 1 atom H dari
air digantikan dengan gugus alkil (R)
R O O

H H R H
 golongan senyawa organik yang
mengandung gugus fungsional OH

R OH Rumus umum alkohol,


R = Alkil
Penggolongan Alkohol
• Menurut atom C yang mengikat gugus OH
a. Alkohol Primer (etanol, n-propil alkohol)
b. Alkohol Sekunder (2-butanol)
c. Alkohol Tersier (t-butil alkohol)

• Menurut gugus yang mengikat OH


a. Alkohol alifatik (sikloheksanol, 1-pentanol
b. Alkohol Aromatik (α-fenil etil alkohol)
Penggolongan Alkohol
• Menurut jumlah gugusan OH
a. Alkohol monovalen (metanol, etanol)
b. Alkohol divalen / Alkanadiol
(etilena glikol / etanadiol)
c. Alkohol trivalen / Alkanatriol
(propanatriol / gliserol)
d. Alkohol polivalen / Polihidroksi alkohol
(sorbitol)
Tata Nama Alkohol
1. Nama Trivial
a. nama trivial = alkil alkohol
b. nama rantai alkil + kata alkohol  2 kata
CH3OH  metil alkohol
CH3CH2CH2CH2OH  n-butil alkohol

c. Posisi substituen tambahan ditunjukkan


dengan huruf yunani, dimulai dari C yang
mengikat gugus OH
Br
ClCH2CH2OH
γ H2 H2
β α H3C C C C OH
H
β-kloroetil alkohol β α

γ-bromobutil alkohol
.
d. Huruf terakhir yunani ‘ω’ (omega) digunakan
untuk substituen yang terikat pada ujung rantai
karbon
BrCH2CH2CH2CH2CH2OH
ω-bromopentil alkohol

e.Bila berikatan dengan gugus aromatik, maka nama


alkil yang dipakai adalah keseluruhan

OH

CH2OH
CHCH3

Benzil alkohol
α-Feniletil alkohol
Tata Nama Alkohol
2. Nama menurut sistem Karbinol
a. Alkohol plg sederhana CH3OH karbinol
b. Nama ditulis sebagai satu kata
H CH2CH3

H C OH H3CH2C C OH

H CH2CH3
Trietilkarbinol
Karbinol
Tata Nama Alkohol
3. Nama menurut sistem
IUPAC
a. Senyawa alkohol diberi nama CH3CH2CH2CH2OH
alkanol (Nama alkana induk +
akhiran –ol)
b. gugus –OH mendapat nomor
terkecil OH
c. Jumlah gugus –OH  mono,
di, tri dst CH3CHCH2CH2OH
1,3-butanadiol
Tata Nama Alkohol
3. Nama menurut sistem
IUPAC Cl

e. Substituen ditulis sebagai CH3CHCH2OH


awalan dan diberi nomor
sesuai gugus OH
CH2Cl CH3

CH3CH2CHCH2OH CH3CHCHCH2OH

CH2CH3
Prioritas tata nama (bila berada bersama gugus fungsi yang lain)
O O

-R -X C C -OH C C H -CO2H

Naiknya prioritas tata nama


OH O
OH O OH O
H3C C C H
H3C C C OH H H3C C C CH3
H H
2-hidroksi propanal
2-hidroksi propanoat 3-hidroksi 2-propanon

3 2
H3C 4 1 OH
5 6
4-metil-2-sikloheksenol
Tipe alkohol :

CH3OH CH3CH2OH (CH3)2CHOH (CH3)3COH


0
alkohol metil alkohol primer (10) alkohol sekunder (20) alkohol tersier (3 )

OH CH3CH=CHCH2OH
C CH3 alkohol alilik

alkohol benzilik
SIFAT FISIK ALKOHOL
A. Titik Didih Alkohol
Alkohol t.d. 0C Kloroalkana t.d. 0C
CH3OH 64,5 CH3Cl -24
CH3CH2OH 78,3 CH3CH2Cl 13
CH3CH2CH2OH 97,2 CH3CH2CH2Cl 46
HOCH2CH2OH 197 ClCH2CH2Cl 83,5
SIFAT FISIK ALKOHOL
B. Kelarutan Alkohol

Hidrophyl
Hidrophob
B. Kelarutan Alkohol

• Ikatan Hidrogen  Polar


• Semakin panjang rantai karbon alkohol, maka
semakin non polar  kelarutan dalam air
berkurang
R R

O O

H H H H

O O

H H
Ikatan Hidrogen (alkohol)
• Menyebabkan :
a. kelarutan dalam air
b. campuran azeotrop (campuran 
secara fisika tidak dapat dipisahkan)
c. kontraksi volume  terjadi cavities yg
diisi molekul alkohol
B. Kelarutan Alkohol
B. Kelarutan Alkohol
SIFAT FISIK ALKOHOL
C. Kereaktivan Alkohol
D. Keasaman Alkohol
Air :
bersifat basa  menerima proton (terprotonkan  H3O+)
Besifat asam  melepaskan proton  -OH
Alkohol analog dengan air :
bersifat basa  menerima proton (terprotonkan  ROH2+)
Besifat asam  melepaskan proton  -OR
Senyawa pKa
Dissosiasi  keasaman H 2O 15,74

Ka 
 H OH 
 
CH3OH 15,5
 H 2O  CH3CH2OH 15,9
pKa = - log Ka
(CH3)3COH ~18
Semakin asam  Ka semakin besar, pKa semakin kecil
PENGGUNAAN ALKOHOL
Hands Desinfectant
A semi gel composed from three differend
kinds of alcohol with enthanol as main
component. The percentage of alcohol is 85%.
It is fast working and non sticking. By adding
glycerine as a moisturizer your skin will not be
dehydrated.

3
TATA NAMA ALKOHOL
Contoh Soal :

O
HO

CH2CH2OH

HC CH

H3C
O O

-R -X C C -OH C C H -CO2H

Naiknya prioritas tata nama


TATA NAMA ALKOHOL
Contoh Soal :
O

HO

HO CH3
TATA NAMA ALKOHOL
Contoh Soal :

OH
TATA NAMA ALKOHOL
Contoh Soal :

OH
TATA NAMA ALKOHOL
Contoh Soal :
OH

Br Br
TATA NAMA ALKOHOL
Contoh Soal :

OH

HO
TATA NAMA ALKOHOL
Contoh Soal :

OH
Tugas
1. Berikan nama trivial bagi alkohol berikut dan
golongkanlah menjadi alkohol 1o, 2o, dan 3o
a. CH3CH2CH2OH CH3

b. CH3CH2CHCH3
e. H3C C OH
H
OH
c. CH3CHCH2OH CH3

CH3
f. H3C C CH2OH
CH3
CH3
d. H3C C OH

CH3
2. Berikan nama IUPAC untuk alkohol berikut :
CH2CH2CH3

a. H3CH2C C OH c. Cl CHCH2OH

CH2CH3 Cl

OH OH

b. H2C CHCHCH3 d. H3CH2C C CH2CH2CH3

C6H5
H
H OH

Br
e. f.
OH

You might also like