j'Odlla Gm=dy m,lutYUIt P-i~olo',m~l, Polskle~ Un ~wc.

r,s,'tct 1Vl'oc1a:wslcl

Czarodzl ::-jlka Slni,c;r',ci, Demon Rozida,dul' Sadystycz,n,e r,ozk!osze' Klary

w Ogrodz"" UJ"fC!&tn, ,OC£IV,e"a M'· eau

Inzpuflra ,[ ~lnl!CK '~o d,wie mn'C~ ,dziewcZYllY

[ •• ·11

ihlm no, ~ 11 ko\v~, :p,lndIJ!G w b,I,II_d:n.~e'r' 'twa i ,o,fi:afDW'L1.JIl\ nam, Pt} .kO~I:~I' JIM, ,dwic: 'QUb'lC s1ostrYi, 1~'r.a~:t;U,w~ pl'~yJ,e~m,n~~i:ll ,p'~~~r3:Afi~q,~ti i1~(}d~c~e.

'Ch", BlJude~'~~ tel! D'WI't! do"h" JiO"t",'

M l;Qinne C'a:jle,ll1l1~,ce p~d I' !lcbllJ alue perw:er's~ rol' ctty ~Jibr,azyb,t'!J~:n ie'r,c'Ze,~[) p'i,Cfi~ Ill. '00 ,obsesJe znutonycll 'lyde,m, dekade:~u&~, P'()co,mkOw 1 ~plld:kobi:c:'r~ t:oW' 'Bo'!iildc,~o Marld'zOJ", Up'ojllcn~, a~lSyntc:m~ ro:zm:yci w ,oJ~lil1ua,c:'h 1U1S,1ysw'W,cgQ' ,dymu,~ StUliuuunDuU,cznie u!!::lckaH cJIlli 'IN ,p,[u:[afhUJwal1'~ P,l:lfsuz,e,t\ ~,&ZUJ'CI" uyeh U\jOiWI' .... do 'wla,to, n,na w.spalt\ 1(.~6~y~ ,p'a,:rodok~HJllnle~ pelel.l 'I,)y~nh:::p('!l,· len J qCC;it0 ~ zG,ubncS,o ZlQ.m!~Ul i N ~,cwt'aj,cm,J,1J ~c7le:rd, p'(}!iJ;tr~el:!i~l] ,!C!I z,azW)i',czajl l a_k'D' R\!l6r clloreJ I' ~:dr<lfczonej ilDa:gI'f1lilcl~~ 'wy~";JitI:an!c:r 'za~ relt5cyto:walis,w~ mc,zUwi@sci, z1l1.no nla ,~iez!i,em~k leJ Iloiz,koJii~J~ lt~6 ea n le~tlety '~1~ybkn ukn~ywMa ,SWI pr:'lc:ki'trc I (1' vluloru,tlidUI:: ob,Ucz!:" :Zdarza~'~ s,i~ ,'c:dnak takjcl, *C l~s,'Ztu~lny[.ar ~lic naJ'CitaJ' do fe'ry llRlrj;L~,ynnc;Jl, ole is.nli.nI w rz~t'l.yw~stosci" ~tam,lO'W~'l1C; locus ,'m'oenm du, z 7.de~,ene:roiw,wf.l.ych~ ~dr;:;be%.p'lt,;:'cznych w s-wcejl pet'-w:erlijt J~dny11l ~.£ ,nyk~ad6,w rJkb'~',go t1Il~,~j~ca j~s,t 'O'gxihi Udfq,t'Ze~ll' p,rz~d~:riBl.w~.Q,~~yp~zez Ia.!c~~;",e"i_ Mirbe_]l w p nwie'~d, 1..~ !a"d1H flies' Su:p,IJ~Cres (1,8,9'9),

PfZlr!WlDd:n~c;lk~, POI 'tyitu~owym, (I',mrodz:ie ,j'I!!~ K1aJ';l~ dl!~~katrul! 'b'~oh~,nku ':lilc~o.nyth OC-Z8ich.. Jl!j e~c:ryczno~e j1cs!t jledn'lk, po~olrnn - uW-1.fulc mioll:ajq,cy pitJ,mi'en ~d, ;~o!ny'~:r. O~8Z ,~pllJmh:'Dllc~ocls,r3J, fula~'~' w&bs6w' 'tIDI ty,pow:e ,e~}e;m.cn'[y WJg~t\d:ll1 w~ c'~ufi~' ..,d''',£,i;'CI~!'fJwY'ril' sa.d y,stc1c.<I,. Kl . r,a, 'bel 'wq:t:l~ ten la n -lczy' do lch

'j J~" l:audeL Lre., Dt~ic dobrre I,trnlf}! '~)'~' 'Z~]1 N. Pri'i~,~ Z11U'J~ I,ni", l {ifrlbJ t:v IJr~;'illnrZ'e rflnra;;~,

tyr~ntjl l~l'Z,d. 'K. :zab(1lkj~dd, '~' lflZllm 19174, ,~" 4,5,

I 0, Mir~e"u~ Ogtdd Ullr(rm/J', przd" L. 'ChO,rOm!li1.8ild~ W(lll:hi{l;W:~ 19912, . 29'.

~ lMJtm," t,4, -

~ lt1b, MI. ll~IlZI ()P" d~.~ I. S8G~ 513" 'N.lc be'lio znru.;:jl.Cnl~ pcallQI.mJe nlk~!!: pOC:bO(~UlIrniI,~ M~~!l Ck IfY

grona, 'IG"edy namawia, swojego kochanb (jest nlm, zarcbowuJ~c:y anonimcwQs,e narrator) na \-vypraw4t dowiezlenia po to, by karmic chlrisklch skazan .. , COrW) jej ekscytacia balansn]e na granicy ,szaJe'Bstw'a;

Zo'lDaczys,'Z~ jak, eo pod~""., i upaj'9!.Nie masz <0 tym pojl~lda~ m6j d~l)gj . .A jak [a ci~' b~d, ~oclla;c dzis w.ieemr., .. ,u su),enie b~d~ ci'i: p,ile~citls.

O:g~,~danire doczyn,bw stanowi dla nie] i'oztyW'k~ i zwytodlnial\ wprost ucleche, podczas kto,rej ZaWliOIJOm gtovvy towa.rzyS'l~ dreszcze ujak 'W obj'tcia,ch miloic:iuG" je] zaehowanle potwlerdza ob8env:acjcr jednego z najwybi'rniejiszych XIX -'wieczfiych badaczy seksualnych perwersjl, Ri,chardla Prelherra von 'Krafft .. .. Ebinga.; gtos-z3tC~, ire ,,,,.poqdanie l okrucleristwo CZ,~S[~) wyst~p1Jj~ t~;c:znie:'~';. Mechanlzm len dum:aczyJ' taki'e potniej Georges Batt:aiUe:

Ef'o,tyz_m"tak. same Jak okruciensrwe, jesr rozmy'lny. Okruciensrwo j ero ..

, ". .1: m k 1:. ' . ll._ . ".il:, • ~,~.~.~- .. -

tyzm, organlz.uJI~l S;I~ w u m y ~ !!l e, ~."tliJ'ty plOllil:anaWllpfZlelUOc:zyt: gran~De ~U.

t., ,.] Olkrudenstwn ,moze z._na[elt ujsde· ''!IV erotyzmle l. "]fs:,,

Autor DDIwiadcze,nitl w'twnrtrZH,ego Ido,daje, te,~dwa plerwsze zakary dorycz~ ,smi'e.rd i seksu'", jednak :1iJ,nic: nle powstraymu]e roepasania, .. lub racse],

,j. " ............ l "''Ill W--"""'d- l.t~.l ., L't d' vm 'II~

nile me ograJucza ~vv~tril.f .: :t, ac towsasme na przYKt:a, -.Zl,e N,ary, wy,KFZY-

kuJ~c:ej z niepokoj~c~ dfcscy[acj,~, ze 'I,Milose 1 S,mlelc to jedno i [0 samol. " . IJ'll'" Angielflk~ dam:'t wcynuje: bowiem wszysrko, 00 otacsa auta sm~erct Z bly .. , skiem W eczach opowiada ons 0 a:grO:nH",cudnejAnni'e,;~12 (bohaterka jest osoba bbdaualnv orazo ~,p.htkny(~h m.,c;kadi~, kt6rych by~:a Swiadldem podczas po ..

d 1'. ;l'. W· ·!'.J~:=,_l· l' '1... ! k j 'I_~ 1 iek "I,·"· ;~i3

rOlY po, SWieJCU:;:, ..... "IUZR11'a nWsze II\tl:eal'[us-ze~ JalKlle 'CZtOWle·~ "wy,mYSI1C:, mOlZe:

wieszante zlodziei~ duszenie ,anarchjs~6w" ludzi po:ierajrit,cych umarlych na cheie:r~' CZf koblete rozszarpana przez iwa. Obserwowala skrainle bezlirosne nor .. , tury (w tym smi,cn:, pttZlez m.iloslBe za:d~cze,nie), M'bud7.ajs£oe w nie; nle tyle

- jako ~girclka, bliol'~c pod uwa,g(t sposr~nia Mario Praza, naldy ona do bo,ha:licro,w z lu'~gu n.gie~slijcj penvmsj t') szaeg6rln~e ruzplu8~nYl::h if.n~jruw.lajttcy,h sWonfilosd s!.dys.~ne. Kwestia ta DmowiJona. zoswa w ,r,omziru,c SwinIJf4rnt i clJ,(lngi:elska ptfWtrsill'~. 'wb. ibld'tm, s. 377 ... ;89.

:5 0, MIF:beau~, up. leie;. 5. '1.3,. (j rl·J.. 14,

.I u,t~m, S", ,l'· •

"{ 'R. v. J(r.afJt .. Eibmng. /t.ycl~OI)'flth"(J Sexful'lis. With' tlptcial .,efwenc't' ,to the An:tipafh.lc S'txlilallmtlnr.l . . A. Mtd'l;{t~FlIrenslr: Smdy~ 'tl'anst by R J. Rebman~ Rebman C'ompM:Y~ Ne\~ York, 'b. r,~ s, 8,2. Na u~~ 'lash~guje f!6Wn~fakJli" te~ dokitD.f' Kraf'ft .. ·E.bbwg, pOSEtulpfkobicrtry jiako istDty! re!)Uq seksumiepaqwm: i w zw,i~iku. z rym welee ad pl'clrO'W)'idl. WYl1a.tufU:l1. Udow~dnial onza'l1em. te sa.dp;m ~o perwersja wys:t~pujli.\ca pnewaie u m;kzyz.n (zob. i,bidem~ s, 129'-,~.=H)).

II G~ S' .'111" E' I.. .. ~1. M' 0'" bab G'= d • k·'9' '9'9' 8' 'I,

<~'. a.tmue;)'O'O'zm, !I?R!ti. ,. ·.CL~_I' '" ,am'· "I",S •. s;

~ n: 'L·A.£

.' jJ u."uem~ s., ";!:Q.

l>Of,{. , .J ~.. .!li:. ::I:

t rn.rg:m, S. .J' ;';",

- - - _.. k

• i . .. _ _'. I II _ :' _ I, '. _ ,Ii iii Iii I

l'ek I odraze, CO prowadzaca do omdlenia rozkosz, Zrodlem zaspo .'OJenlQ, JeJI

- -

bJ" h " ". ..1, ._'1,. 0" i d Ud' II •• ',' " •

050 rwyci pragmen jest jednakOgred Udreezen, .mleJISC,e wtajemmczema

k "I' , ,-,~. ",' .' ," d '11,- ' . h , ' k

w xrorego attiaha wp rewa J_EI swego rtO,C, an I., 3!.

Narrator podatia za sadystycz,02i uwodzlcielbt w s~e,pym uzalezaieniu. Jest on nm'fM4;t,p,1.iwie: jilednat Z oflar la h"lk dam" ,S(1/RJ merei, koblety p,rzeraZ;3!j~cej i fas:cynuj9tcej zarazem, 1blQ',gostawiQ,ncj .i przeklete], Pr6ba rozstaniaz nla okazala si!'t nieudana, Od Klary bowlem uclec sict nle da, M<iZ~YZ11a, d.ol,czyi do

iel ki ~', .' ., .'.... .. b' d " '. ," , ' "" II' • An' , " • d ale'

ang~. is leJ mlSJl wyruszaJ~oeJna eac anie meznanej C-ZiiSC1 snnamu, JeJn-c'~

'L ' ~ d . .' be ,. .".,' h "J' ,"I ,II.

perneprzygod 1 nle~e,'Zp~e-c.zefi:snv zyCU! nawet na C' ·WL't me uleczytO j,str,asz~

liwlego 'zaUllciiJ" jlaki.,e koehanka przela~a w jego krew.Dla,[lego t,el. ,powrocll

. _. - -

• ~ l~ 'b :t ,. " " IL dnl ~,~ d·.JI '. · " '1'" d

j~Jiil.K Zil ~,', 'OJea wraca lila mle)SCe ZD'tOI •. nr ...• ,~ po-uaJ:~c .n~ memos ,~wem:U-Io,

opanowania, destrukcyJnc;~mu ur,okowi Klary .. Francus IC~ c.zats. pozostaje pod

. " dei , . " d ' do wvi L .• ,. ,,' h .. u' C·~· 11. .' 1:.

J'C, aemorucznyrn jru __ oym ' __ 0 wyaumaczenaa wIb.,. wem: ,,"-ZUfem, ze i;~-zy

.' ,. k ..1L J. kro "1" " .. ' d ." ,.",' B' t--

mme 1 sxuwa z nl~ 'WtasnlC ozropna zgn~i izna J1eJ' uszy f przewrotnose. . ya

potworem .i .n~d!a mnle wl:uni,c ~ pO'tw'o.rnosd~~14. Nlczym bezwolna oflara

. •• _.'11', ~ - " dll. • " ·

zasranawia lnl~, 00 za S,Zwens.two ptzyw'iOtO go z powrotem W Jle, ramsona,

ai,e' jiuz p 0 cbwl~ i srd zmydy usmienaj~cym.i w5zdkie bole i r·ozpnts.r;aj ~cymi 'W1ltpfiwosd pocahmkarni swej wybranki, Rozdal'ty" shaby i bezradny wobec ~J~ualnej~~' rowarzyszki, zmierza do IOgrodu Udl'1~czen, blednac zprzerazenia na widok kossmaruorjentalnego inftrnu:m.

Droga do wi'tli,enia, 'W kt6IYffi plZe'bywaj~ chiDsey skazanlcy~ p'~odzi na m.ysl schodzenle 'W otChbul piekielna, Po opuszczeniu prnedmie~t, bohaterowie przemierzaja mOS1l:~ na ktolry.m 'W :kaid~ 8rod~ odbyw,a si'( 'W:fj~tkoW'O :spllecyficzny' t::ug. 'W' g~',s~(J roZ-St:lwii(!,nyc:h jar:ka,ch mozna, bowiem i:,upit mleso

dl l s :: d Lt_.J~· " .-1' h'l • _'1._--,. •

ara ZiOCZyl1C-OW, a ',.!olK1a.uDl!eJ,7ALeC -:ie szc:zury,. ueop 1(H1'e psy Iczy zakrwawrone

nletonerze Rozgorac .... ·k·""~ .. ; ..... ny ... hrrn c· g~r'7eb~il::;lcy·~·c, w koszach z P' adlina .... rakim , eIl,tI, '-",1.- '-f- .Il,,~ --'. l'\.~'~i" :'[ ~- ,'~,:_~~ '-IY Y't' ~-. ',"-. ~t:u' "; I :'~_' .'~ - • .I;'~' '~.' ',-." 1lJ·1 ~~~'. '-_' ~: !.[ - ~ _~,_'~~ Jj;f..! l_iiKl_,., .

upodobanlem, jakby byty w nleh kwlaty, a nle zasmiard~emi'~slwo'~) sklada si~

- - - -

• ;Il' kobl Z" ad rozb .. ., 'L dl .1 • h-' d

pl1':awu~ wyt~c..zn.~,e· z komer. " ·ewsz~. fOZ c1rzml,ewa m.C~l. ra 'os:ny srmec ,: , a tru I '"

.J '. dl ,I ," • 11&"1 • d ch .,-1i.-~ , 'II.

ny uo wytrzymanra 0, -0,[ Inl'CSl;a; s.~'{ 2. ,KO. oraml para .. ny'. susienes, paraso-

lek i wachl.3L[zy;, tworZi:l'c, paradoksalnle, ~,h;.t:ne: ,goOdy t,y,ci31 i. mnosci)~15. Odrasa narrarora, bb,gaj~cego sw~ towa['"zyszk,~, by opuscili to pelne zaducbu mlejsce, dla Klary wydajie slct wprost irradonalna, ~~ To nie zaduch,moj dI'O,gi .. "Tu,

- -

pachnie s.mi,e.fleiat, •.. , lnicwlece]. .. ~j'JG ~ uspokaj a a,lla znlesmaczonegomezczy-

'Zn~. Odwiedzlny wi~zienia stanowia S'W:j,~~[O" mo~~iwD5c spotkania z ulubionyml skazaricaml, k£ory.ch zezwie.rz~~cenie i nieludzkie meld .pO'[~guj't\ ,eflotyczne

d ' ,. An '. 1-·1--..J- ,'11._1 dawl . 'Ll ... d ," , ·

, oznanla."lg1€ SKa nama sKt;a_lawizyt!~ pO,gr~'Zo.nem'Uw o~~~_:nym CU::li]JI~:e!o-·

nlu peecie, Przed k1a:dkat, czyt:l fr,a:gment jego poematu, a nast~pllle: karml go

I~ .lbiJem~ s. 16,. IS ll.tJ~ S 2~

_ f) _ ak;l.,.,,] _! --,J I

16 Ibidem), $.2-4,

miesern zakuplonym nat targu. Inni wiICfzniowie,. powodowanl dz,Udm g~odem) walc-Zll 0 gnij~oe ocbta:py, co (Ina niektorych k.oti.czy si~ smi!erd:~. Rczedrgana Klara prosl wtedy .swoj1eg() towar-zysza: :~!,C3!lujmni,el[ Piescl 'To. okropnel ,i ••• To, zbyt ,obopne!"]7, Tego rypu zw[tyllek pomi!ttd'tYp,odn~elceni.em seksualnym ismie.rci~ :anali:zowal'Gelo.l:ge~Bta![ailleJ< twlerdzac, ze ~, wldok cZV wyobr,aZfnie l.ab6j,smamo.iebudzic p r~gnienie rOf!kolSzy seksaalnej.w k:aidym razle u 1 u-

d· h chU'S J;-:_.I~.. • • d . . .. ' •. ' t k Kl· -, 1·"1 .•

zi cnorycn :-; I aK potempowie JC na zpri:YJa(;UJ1l,e_~ . .:. I.ry; "I ez to wcaie me

chcrobaeto rozpusta~ spoo1sna r.ozpus·ta.!!., .. ~J'l'9·.

~, U cieche przebudzenla .Plc)' d«rtkim, dlawllt.cym s:n.i.e)JI](I wl,~zie.nE1.ych P fZiezy'c ta,g[)dzl ;arkadyjis,ka. przescrzeri O!grodu Ud.r~czefi, [ednego z n,ajpi-;knlej,szy(;h

.. , .c· .. , l!ii' ~h;· C· •••. hli in· ~,h_[1I: fi~~J'.i ~. "i~ ni - p- '·:7..e·~.'.> n~ i. edynle diwi!~ klem dzwonu ci-

w Ca.1)'C .... __ .ac fiiL_'u- e "'1' ---",ujL·~l " -g. J·.r .. -. "(

SZaJ). powletrze zd pr~es;yc()ne jest subtelnym 3 romatem, Prawdzlwe ukojenie zmysl6w zapewnla nad .. wyrazbujna przyroda ~. legzotyczne" poetycke nazwanelovlatyj, drzewa ,OWOQowe j pachDC\oe. kr!ewy~t\Vo,tli\ce harmonljne dde~'o orlentslne] sztuki .. Nan~ato,rw zachYJYdechlo.o.ie aure baSn.iowego .8Yiiata, ktl6~

.' " '_ < .:"t ·'l1;! -11 nlm .. t. :--11,.L t)' Id:wnb · ·~c rern r"z Jiki CZ1H'O dzieJ'1 ki":

ry \VY[O~ p. _eGl . u;l~(Jy :rO ..... rill Y!!l _ _ ._OC:o. .._.-._. ... .

P!rrzytem fJlMniony, olU:n~o.ny Modklm mrma[temtegp ntosclwegQ n~'eb'a.Wi.el~ ne ni.ebie:s;icawe ciesle drzew kI;acUy ~iic; mic;kko na trawie Jiak leniwe ko M,ercle. KWI3!ty .bty.sajy ,d~ [ak we snie: czarodziejskim. [ ... ]

Co za bog~cli:Yto cZiruj~cych I. dzlw.DYch. form!: ICO za Jiozm:a.[m~c barwl.. , I[.".J A jesrto tak urecze, tak sle to ~sni i mien], ze rniepodobn:a oddai slowruni zaehwyca.J'~go czaru tych rajskkh zak~d::'[)W!:2~.

Szybko jednak okazuje sl,~~ mi raj pmtr:6d pi1ekJa moze bye rylkoztuQz,enilem.

Ogrcd pogtftbszej kontemplacjl odslanlaswo]e prawJCilziw,e ob~ic~e- jego pi~kno jest pi~'k:nem przekletym, zbrukamym. NawspaniaJoi$c Horywplyw rna. ziemla, od .hn u.iyin.ial'J!3. gnoj em wi,~zi!e:nn.y.m, k:rvil{\ skazanoow i lch marrwymi darla!" mi, Zi.lChwyiCaj~ce: rosHny :s:~. naromlasrswego rodzalju ".kw];.u:ami Zht"i> n,mordu

• 1,_·jl!·22 • 1,_·· . .l .. - L " r . L H" .. ._11,_·.J· . • - , •

.1 Krw~. --' -', n le.f(letll.y, Ja.!K W IVa ws-pafit' ~ I uysmansa, tatt IU'ZlWlcznyml) ze az ruena-

tur.aJnymp5 . Wide z n~ch wyworuje sko}arzenia. ero{}"c;zne - "kwi.,u ostarecznle Jest o.r,gane.m. pldovtym·~ i .n~aym w],~rcej Ii •• , t!!24, sewierdza kart, ·31 Kmia, w~:chaj~c rutwlce, wola do SV1,ego kochanka: ~,tak pachnie, kiedy si!~ztob~ sp~,atam,'!'~2S,

l7 .rl'.J A2

. JtJt.aml, s a, '!i~'.

l~ G .. B'a!ta:i~ie, Ert)tyzm~ Of. cit., s .. 1.5., J, 0, Mirbea,u"op, ci.t~~.::ii, m 22,

~IJ' Ib'Jem .. ~2.

t ,. s: -,_.

~l. u: .... ,~ )'.~ ! .. '=;.' I 1!

.J(:}LP.I~'" ~,~ /.!!J. ~

:2:2. Ibidem,. s .. 8;,_

::23 Per, D. Weir~ D~cadetu;t· lU'l'(l the Making o{Motkrn.Um;1 Un~vef;sifY of Massachusetts .Press: .Am:n.h.etst m 9'9':5, s, .~ 61.

:N O .. MIrbc3U! Gp. cit .. ) s, 77. as IbiJe~~ s, 6.3.

Szczeg'olnie ws(.r~saj~C)r je-St jednak fakt, ii q,uaJi~.raj.ska przyroda £wlony

• . d-' 'L • d'il 1[.. .'. . • I~~ . .., • . d- .'

up.lorn~ •. :Ii'i.a(o.racJ«r us esruciensrwa, J3.Kw,e rna, mU;:JIsce 'W ogro}/Z-Jle:

Wsr6d czaro1wnego pewabu i czarodziejskiegp, mUc'Zt:nhl w:szys[kichcych ros\~in k;-wltn~cych wmos'Z~. ,:sIr: narz~dzia tOltWlf1 i i,m,~Ie:rci .... pale, szulbicn~~ j, l .. -MP' ![' ]-126.

I1Kr!!::!'J~¥!I!I'!.'1 :1

Naokio~n kolwnn i ~4lupoo:w[)lch narzydz! ka:ry w,Uy s,~~ .... pom'Ys~~ :h~1dle dli!'bels:kjl ~ p'Uszyste powojce, daurskle wnoe,~op'hospe'rmy, kolokwinty lpowojnlce, i,' Ptw wyspiewywaJy (aDl.p'i,e"sni mllosne., ,,2'.

Dochodzi zarem do swoisre] c:o,lncitie'n,tii ()p'P\(}'!itt{JI1'~um - smiertelfiym. ml~czarnlem wi~tni6w tow:a.rzyszy ohiniewaji:(\Ca przytoda, splevlJ! 1:r~ak,6,w lprzyjemny zapach, SpOK,oji splata sl~z zarnetern, harmonia z chaosem, pj~kno Z ohydct. Klara z ,p,lrzej~de,m. thtmaczy swemu kochankowi"wyj~tk()we p'l~kno chh15k:i!eg:o sadyzmu:

'F'atrz" ,m,ojl dI'logi."ja.cyto ni,czwyczaj.ni ar~y.c.~ cl Chiri,czycy! Jak pottaflU uczynjc nauu.tf wsp61.njj~ swego 'WYraftnowan~go okrucicnsrwa, W~e; naszej okropnej Europie, ktora jut od dawna ,Ilie wle, 00 to. jest p'i~kno, k~ po[aJemDie' w gI~bi, kazamat wi~ziennycb albo na p,m.a:cu pulbUcz:nym §r6d podle], pijanej 'II:ruszezy. Tu ,m~c.z~ posr-od :kwlatowPlJl"

Ekseyracja zdegenerovlaneJftmmefa,ta'le zda]e 8i~ nie mlec konlcai' jl'['" ,,] ja ..

Ide [0 wszystko ciekawe j nieZ\\7:klle., ... i [akie wspanlale. . ,. [".,.:1 n ,wykrzykUjI1f!" ))s:aJ.on do torturowanla strojny jak saJIa balowa .. ,. n29'. Torrury slt'a.j:;~ sict widowisklem, lesterycln~ ,P,Izyjemnoscitl, a r,btJ.urs.

O:g,r'6d U d:r~C2ie'n"z pozoru feery1cz,ny m hlo,gi, sranowi swaist}" paysilge' da,nt s"~dystycz,nej Angielkl, D'iaboUczny Eden od'l.wlerciledl:a :am'bi'vaJ:encj~ Klary" je] jasnosc~, ddika£nos:c, czar, pod k£6rymi kryje Sii~ kt~bawisko oP'ttafic£ych, perwersii, ZaI,eznosc ta przywoluje na m.ySI fragmeat Panny de Maupin TheophUe"9! Gautfe.m:

OsobUwyt,a, kraj moja dusza; na ,po~6r huj by i kwJtn~cy, ale ba[dzi~j pIUSycO,11ly'gnjJnymi i, jadowio/m~ W'Yaewami n1i ziemia B.a:tawU; .naJl:i1ejsry pl£omi1en s~o,nca p;adaj~cyna sz1am plodt;i 'iN n,im gady j wznleca roje musryk6lv;, duze." iJ6he £uUpany~ :nag~~aru, i. angsoka !»laniaj~ nu~je'S'[,atyCZIl~e ohydne $cieTWD'!O.

Boharerka znajduje upodobaniew ,'mierci, nle rylko cudzej.) ale I wlasnej, ]ej z-daniem, smierc jest .kob~leca, nlearezumlala przez m:~tcz.yzn~'l .. Podo'bnie

M l'L,zJ_, e .i:,::1 .. Q!\lJ" ''', <;I. ,);;.).

21 lbiJmi';, s, '66. InwlesujiilC)'ch iuforuui.,ej,i na fem;,'!,t chin~lciej szrukJ [t)ruu dosearcza :ar~~ku!' PhUip:pe\lJ Be:rdle~ota~ opubJjk.Dwany w19ijj :fokuwp~:Jry.s:ltim pedodyku .• je sals tout",,, Zob. P.:Be:nhdoit. lIJ' supplir:1S en Ch,l:neJ J'e sals WUf,II!, vat lX~ 1.S Ot&obre 1.90;, Palr~$,s:. 28:9-296. 111-C .... , M·,· bea '1.1'1 .'t. ' iIi:'-"

,1, . U' ..... u, 0r" C~,.:; S .. J;;;}'.

,l~ 1'1".'.1 ...... -, 0'7-:-

'C/',UlI",.,... s. ;! '.' •

M T Gau.der. Pan,na ae',Mau1Jin'. PDei. T. ,~lenskJi (Boy.).WarszawaBJ58, s, 273,~:27'4.

jak. mj~Q1SC:: "MilftC'tyini~."., Czyi ,oniroz'Q,m,ieja;. milosc. ". rozumiej~ '§,mh!rc"".

II ., ..• 'k;n- •• ,.' d ··t·~·"'1 N' . .. . ., []..

srmerc, C~O pl~' :'; 'leJSZa, ,'(!1U JI'CSzcze Q, i mtosCl •... uc n1e:r'OZUmJ'tJI~;,." _'.' wiecz-

nie .sil~ krrywri~ bez po'wodu" ... dla byle drobnosrki .ro~pirN;a;~ sj,cr w Iamen'tach." ,. »:12, Atm.osters, p,al1uj~ca. wOK,61 sprawla, ze Kiar:a nieoczekiwenie zaay~

n-a VJYobra±at sobie swoj~ .sInter", M:,6wi 0 nle] niczymw t[',ansie" wzdych31j~c:

A b·'· d ·'_ilL.· lab ·LJ".. .. JI' .. dni . '. 1 .

'f.) CI:" ,m,01 ' rogl",,, cnciaraoym lfJyt; marrwa ... ) 11. po arnecemem panuJI:~c

kudly szc-z.e,' , Prosi kochanka, by'wloiyJ do j,ejl trumny kwiaty rutw.iqr oraz

b . h . .,'. 1 d "))33 n .j 'i'...." h

-0 razy "gor,eJ~cyc''. I n,am~iit['nos!Cc1~ _U '_'Z1.'· ' • .ltragnu:: oycpoe __ owana nagoj, wraz

ul ·IL· , b t, ~ b krwi 1

ze swy.m umencem - zat ,u;ym p~em", ktorego z . roc-zone .rwl,~ rapy spoczy-

waifibyna je] plerslach, Wyob.raini:a nekrofllska bohaterki .si~g.a jes-zcze dale], Bhlg:~l ona narratora, by calowat jej marrwe usts i 'WliOSY~ s~epcz~,c pleszcsocllwe

~t. • _.·L .. d . ... L. _IL" 1 .~1L" l'

srowa, JiaK poaczas najWlcrKSZYI;.JJ,l cu~_esnycn umesien.

M(ficzyzna nie wytrzymuj,e nadmiaru emocji, jakie kuntu:l!owaq sift w nim 'pelzel caly dzien" Jegohy samleszanlna przeratenl!1l! i ni'e:m:o,cy, ''WY.flIikaj,cych z m.hh)snego opetanla: nP·:lakatem moze nad samym soba, ze znalazlem si~ w cym ogrodzle, '.. 'Oplak:lwalem r, p,~ek1~t~ namietnosc, kror,a profanowala

'L d . .'1\' .'. 'll'k· dni _.t. _f

'wSZ,YS[KQ, (;,0 po·' nOSlf'o ,Sl~ we mme '£eraz~wS'lle~ ,U~' po mosre porywy~ sua"

cherne d~ie:nia.,Wszystkocl[!i ga~~() podtchem rlie,c:zy-s'tymu=J nlkczemnel namicrcnosci" ktorej jednakze pra,gn;~em~}34I. Chwa~ potniej jednak plaez sw6j'

.. L • ._.t b 1 ., 1...... d .. , 'I!... ., •

ttumaczy zm'ic-'Zernem, S1i:a .• O~C1C\; g0rt\czA..4~ '0'· UFla,.3tcym:1 zapacnami ~. nowynu

. . . . C'=-' blen ii'.,., k i' dl~. k .m_ 1~~·. •

wrszemams, ". Z.UJ e zagu ueme 'W' SWJlCCH:, ~ =lto1ry '~,' 13., Jego ocnankr Jest ra,em.

S\vOis-ty tlxiJ mU1l'd'i Ogrodu Udrlf,czen, wywofuji~cy u Klary najwi,kszi\ elks ... cytacj~, sranowl ogrom.ny dzwon, obiekt swi~try, ,o:tocz,ony wyjtltko,v~ czti,~. Nie jest on jednak jedynie ezdoba, zwiie'nc~en_iem doskonarro,,§d chi6skieg1o: parku,.aJe najbardziei wyrafi_nowanymi ellrarnym z narzedzi tortur, Smile.fe. z jegp zastosowaniem stanowi zasaczyr dany tylko wybraficom, gl6wfli,e ary-

_ -

stokratorn. Pot1li:pi,eldec zostaje 'zwl'lza-ny i polozony pod. d'zwonem, 1k:tol,ry bije

do, czasu, ai nies,zc-~~ni,k umrze, co zajmu]e przewainle okolo czrerdzlesru

d j h d" O,·~--- . j! .". • u~.~ ,. ... An" '. • .•

cwoc " gozln,'KrUClens,two tej tortury p,rlewyzsza w,s"leJl.lUe mne: n ,1 noz,

corabie, ani czerwene iel,zCiI;oO pall, ani kleszcse, co .~~ daJo,..,.ani kUny~ (0

_ .J:" .,. t· 'L. '. l. , II = j' .' .' k '11.- 11k' _J.. •

rO:MlZleraJ:~ sC~~[la, co f:aml~ stawy 1 rO'Z-iupUJ~ .KO&:C~. Ja.,~ 1iI.3.w·atl.] urewns _, me

nie maze tak spustoszyc 'zyweg'o ciala, rak~. groz1\ nasyd,6 m.oz;gu; jak dzwo .. nienie dzwonu, kt6rego skazanlec nie widzi, l,ei~c twar~ na dot. '., Dswon tenmeczy katewanego okropnie] nizwszdkie inne tcrtury, n'tk:aj~c jednoczesnie wszysdde o.rgany i m6-zg:l'~35.Perspekl1Wa[ak nidudzkich, zatrwazaiaco

bli .l. "J_' An . ~'k d· b 111' • Il,~

wysu . ~lmow~n)'iC"l meczarm prowa~l~-,'i;glel.·"t na szcz.yt I.·la 'OJl!laneJ easta-

31 Zob. H .. H. Ho,fsditter. Spnbo/Jzm'; pIfzd·. 5- .. 1U'aut,Wiuszawa 19'87, s, ,214.

3:2 0'" M·I.·"-··· -u "11'1 "' .... ,. Q"", 0 I

.•. ~, •. rIO~~L ) "'r' ~.h., OJ" O'U--O, •

3-3 1'·1. '.1 . 'L>2'

. .rilufm', S, 0.,

34·1'1, • .1.,. 8:.:1:.

,Ul",","', s; •.. .,j',

JJ )''''_.'.1 c . - '1'0':l

. rt,~uelFI, S, 'J.

Joanna Gniady

zy. "Genialna ... zachwycajaca katuszal", krzyczy rozemocjonowana, oczekujac ad swego kornpana, by podzielal jej euforie:

Co za artyzrn nledoscigly, co za poezJa! Sp6jrz na tego crupa na tym czerwonym plasku, Przyjrzyj sie temu dobrze, bo to, doptawdy, niezwyczajne widowisko ... Rzec by rnozna, ze wibracje dzwonu przeniknely to cialo, przesyclly je, uczynily twardym ... wzdely miesnie, rozerwaly iyly, zmiazdzyly kosci. ( ... J Czy to nie rzecz zadziwiaj~ca,ie odglos dzwonu, kt6rego diwif;k1 wywohija hy hlogiego zachwytu i zasmucenia W oczach rnilosnie sresknionych dziewic, przechadzajacych sift w polu wieczorern, rnoze doprowadzic do szalerisrwa ... moze zabic w niewyslowionych rneczarniach isrote ludzka ... 36.

Dzwieki niosace smierc Sq dla Klary zr6dlem rnilych, zaskakujacych skojarzeri, Przywodza one na rnysl uroczyste msze, sluby, chrzry, Wielkanoc ... Kolejny raz bohaterka znajduje upodobaniew perwersyjnej esteryce, a jej towarzysz zdaje sie nie wytrzyrnywac ciezaru tych ekscentrycznych sklonnosci, przesrajac w koricu panowac nad swyrni emocjami. Czuje obrzydzenie do swe] kochanki - to, co jeszcze niedawno fascynowalo go i przeslanialomoralne zepsucie Klary, teraz odzywa si~ ze zdwojona silq_: "lej Dezy, wargi, szyja, ciezkie zlote WfOSYJ jej palajaca szalona zrnyslowosc i rozpasanie byly dla mille wstretne"37. Kobleta staje sict dla niego uosobleniem rozkladu, "wyziewem gnijacego ciala", Narrator w trudnym do okielznania szale krzyczy: llChc~ cie zabic szatanie! Zabic i rzucic do srnietnika, padlino!", ale w ten spos6b pobudza tylko chore fantazje sadystki, kt6ra z "czaruj'\c'l slodycza" odpowiada: "witrc dobrze, zabij rnnie, ukochany ... Chcialabym zgin~c z rwojej reki, drogie moje serce"38.

Wraz z zapadnieciem zmierzchu wizyta w Ogrodzie Udreczeri dobiega korica. Przerazajace narzedzia tortur, splamione krwia kwiaty oraz J}okropne widrna" tona w rnroku .. Powraca tym samym zachwiany spok6j [ porzadek, W narratorze nleoczekiwanie wzbiera gwahowne pragnienie zrnyslowe, Klara jednak zdaje sie bye zupdnie nieobecna. Jego odrodzenie rownoznacznejest zj e] upadkiem. Kobieta nie jest juz "tyro uosobieniem grzechu jak wtedy, gdy iu~a kwiaty rurwicy.walaj 'lCZ namietnym uniesieniern swe wargi z6hym py!kiem"39. Idzie zamyslona, pograzona w dziwnej, tak obcej je] dotad melancholii. Femme

fatale nieoczekiwanie przeistacza siC; w femme fragile - istote slabq i bezbronna.

U przystani wieziennej czeka na nich oswietlona czerwonyrni latarniami szalupa wraz ze znajorna Klary, Chinka Ki-Pai, Znuzona sadystka znajduje schronienie pod "pachnC\cym pieszczota't'" baldachirnern, na obciagnietyrn

36 Ibidem s.98. 37 Ibidem, s, 99. 311 Ibidem, s. 100. 39 Ibidem, s. 114. 10 Ibidem, s. 118.

jedwahiem materacu, nad ktOryJll znajdu.Je si~' lampa z krysztdami. w .kszt'alci,t faUus6w:; W.o~t[Ze barkl, ji.ak z3iu:waia Prancuz, przypomina sankruarium lub a~kmiVct~ "tal: jakbykaregorte re byq [ednoznaczne, "Biohaterka opada bez sitJ chloral, wprosr umieraj''lca. je] kochanek, p'rlcraiony bbdo~'d,\,S'wcjl t'ow·an;yszkill wola 0' pomoc, Na Ki-Pal nlemoc Khtry nie robljednak wrazenia, okazuje si~ bewlem, ic ,,.,tak byw:a., zawsze, za kaidy.mrcazem" kiedy powf,aca stamt::tdn4~ .,

f~naln'Ym etapem podrblY sta]e siC( barb k\vi~cls[a" mlejsce, 'W kt6r:ym .An .. · gi,elka, spedza DOC wiena,c~ wiz.yt:~ w Ogrodzle Udr,@cu:n. Sadystkawydaje si~ bye '[am powszechnie znana - jej imj'~t :".sz.eptane Z ust do ust, z Iota do ,Iota~ z pokoju do pokoju, napelnllo wkrO£oe cal~ b:ark~kYtj,ecist~ jake cos endownie sprosne,g6"42. Chhlsld lunapar.pelen obnazonych, eg71Jcyczllych ~udz,i, nl,eprzyzwoirych obrazow j n.eio" wyplelniolly mocnym zapachem opium; dla narrators j'est 'harddej miejscem tnrtur nii ,~,do'mlem rad.osd i rozkos:zY'~43., :"91- n,uj.~(~ 'W nim atmosfe'lap.rzywodzl mu na mys:~. koszmarny zamet, jald panowal w wl~zieniu), zw.ierz~cy wreask skazarieow, ich ataw.isty,czny szat Wtym samym momencie dosnzega on jednak praiwidh"wo§c;, l:c[6r:~ nieiw'i:adomi'e ub'l.al:a mu Klara ~ g;ra.nica. p,omi~dzy fizycznymi po!p,~damj, a okruclerisrwem jest bardzo subtelna, Eros i Tanaros pf'Zenikaj~ si~ i [ancz~ sw6j' perw,crsyjny da.,u,e mftca·hre.:

Ciala byly ,ak frenef1c1"nie skt~bione i zwarte, .j,ak pcdczas okrutnejr7.e:d, j.akiby mordowano ·wld-n~e zbhycb w osw~ gl)olDad~ ska'z.aDc6w~ '\vydljemJf4:~ cych sobic ochlaprzucone] prz.ez,K}an; padlillY~ Poji\lem W owe] okropnej chwUi, do jak mrocznego rozpru;ania dojiSt mme Ziildza i ie dille mose pra:wdziwe poji~cie o okropno~d pie.Ma" .. 44,.

Chlnskle kurtyzany doskonale 'Z.Baj.3cEajnlki niepokojacego zachowanla swoj:ej 1)pIZYJad6teczki~·j. Jego kulmlnacja jest seria epUeP'o/c~zny;ch W8trz1lS6w~ pod"czas k.t:6rych 'tvlaJZ Kla:ry~ v:ry'.krzyYli.ona w st.r,9SzHwych meczamlach, przy .. pomlna fizj,onomj,e skaz·anoo·w umieraj:~h pod ogrod'owym dzwonem. Ko .. bleta dosnaie w ten spo,s6b. slpecyAc-zne~ ,oczyszcZlenia - mlejsce .fozkoszy, saznanej 'W Ogiodz~e 'UdI~czen~ 'Zs.jmuje cie:f'pienk, przeiyv;ane, paradoksalnle, w Domu Uciech, Spazm,y bolescl przywrac,aj,\ urraccna r6wno'w,ag'~, rozedrgane nerwy do:z,naji~ s'lIczy[oweg:o nap'i~ci,a, by po ehwill rozlufnic si'~, i uspokolc .. An,gwdka, p_fl.~trw,a;wszy caly 'ten proces, nie [est jui jednak przerafinowan'l sadyst:k~. Po,pada 'IN ko~,ejnt\ shaJnosc. Mowi, if jest C2y5~at i b~da jak zaw.i .. lee i jaskOHci z ch.ifisldeji bi:lsnt Opowiada 1~;O dus1.y~ 0 ,skrzydlach, 0 niebht4:5 .i przysi~ga swojemu t'o\\~arzy5zowi" ze wh?cej niepowt,6rzy swej y.rCiclr6wki do

,. ~'.-~ '( • ....... :lJL .. ·' II. ~I- J_ .. A ,. ~: n,-~ ,-~. 'b" - "

p'ICfiJe nCJI O'l.YUidlll KG z.marne,p' ,pM'tKU. _ ea,yruic' ,N'"'nu: maJe ;;;'D . !I,e _~_,~\\I"'., se

pemcrsyjna dona mgd,· nle uW'O,:IFI,~ sit, iCid sdienelne,IO 'CW'Ul 'O'§u,du. Ud.-. ,acnl:: za 'rydzicd, zn6w p~o:z~ ·w·c,; rU'E~,jl ohoj'!C' mJk: samo Jak dzi·,'wiea6"r, ..• ,

1_, ] A k II ,. ,', it - '. '. C'" -h '11..." -.'~ . .I-. ,.

"".,~ ··a ro,e, CllJ 7.3, lit U8IC::__I P'fZJ\Y1IOzcr \ll-, ~ownl-C. I. 1:,.,,---, ze "1J:ea~.!u:CI'~

s'l1~d ~UJb ja 'um'f1f •• ~ 1[ .. ,",) A jicicli j1a '-mll~ [0 uwi'Rie 'was, ilona. ,A. jeie1i ,pan 'wyj:cdzllc" 10 kro inny' '~o'-_~]rzyszy-t ~dzEe' m,'oj<eji Ipani.I nle, si'Ii nle zmlllcfli. • _ nfll,.

01116d Ud"CI~'. ,m~ejslCe 0:1, IrUWi:j 'ebc,lo.j,ce i pnc:'kI,~c, nil~dy 'bowiem, Ric ~p:r2.ei-mnie ,kmi,( i. mi,e\~ at" Siad,'iS~a, du:a~ ,e~hla, nO;I~iQmn:_jl C n e [' .. ,I, i ~ .' :klom~ oii,c co:faj,c' ~i~ pned niezym,t Rigdy Oil.;: _ E.wia, pan:!c d ~ Erukcjil'c',-

,. U- t,~= ,l: b- d-' ,. dlo!ll.,"~ d 'I ~"" -I ~ .. - 'ho, .,

ne ",uJ'c 'WSZII! QC 'W1!lifO\'!I1C! :;jz:m!c~ ,.,;1'';'' '. '0' zas'P'o',K)OlerUI If,KQ ,Slo~e 'Zin,-neJI

f011Jclo_zy.. Czlowiek Ibol\viem ro~ w,cdlug Scoopcnhauera byt --;oi_~~ _-~, l!Y - m

. . k c1. . . J' d· ". . II~- _I,. . • d' k ~ ...II~·' '11-- ·eI'- •

'-Oli'~p'rlll., '~lulM:gol 'O~~\ 3:!II'UC KNUaulC Illcm __ 1JOI ~IWleU!Z~c lUI :liOZ," - OVl, •.

Av~a,m 'U!pom, dkocwaDego~ ku: olrgi.;-~::,tyane'mu ,cha,oo',\\-rl~ ~omhu:m.u. wmn,p',Uy" 2;1 owi- p,dzie' \U~7.V~.C1!q{ ~i-ddch Ipo!ief3;~;l - MOwin,c Z3 Bat:aiUcm- Z'tvi-· . '-v'

- -' D -~"- ''''''''-'-1 ;/' r - -~ '::_' ,'-- 'I!!J- __:_-_ -, .~,,: ., - "_-- ~1 ,___:_ ,,-' I' -.- 'I" L' ~. _1,,-

Z 'O,bllllCici -lllVem, zaku ,odis'[II1CUlI' ale uudlm ~_, Ido, ,o:panoV/anj·a fu,qr,rmc:j 1 pn,·" 'woluj.c: InII' __ =~j,~".

'''''IIltm,,-'. ~ 30,.

,t 'G. lh'Qir _'.lliJ,orclJ ~-m,; _ u, p,na'. ,I'. Kiafl a. KfaI . __ I"'%t' • ~,-2.

~ 1 'w. GUID\'Y5ki'~ ~~;t' .rIlIIM", m --.' . ,0 .WIJ"lJrJ~ ~:r"i.d 'nrl"frl~, lU~y ]"12,'., £II, lOb. G.Ba-, lie" EM,pn. "/:. 'fi'~" s, 72.