Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 97

N CHI PHN 14 (Su tp t trang www.rice.com) Mc lc Th mi ca Malaysia p vang nhit no?

no? Gia i ngn Trng Sn Mn cun - phong cch m thc Nam B Dn d min Ty Ma H Thy S Khi Ph ...Xut Ngoi o c ngi ung ru Bnh xo nm mi, hng qu gia lng thnh ph Kinh nghim tr tin "boa" m thc trong ngy l Tt Ty Nguyn C bng sng Tr m thc x Hu Mn n Qung * Khoai * Mt * Mm

* Hn * C V Bnh nh n Chim Mi Ai v Kin M, Ph Phong V Qung Ngi n n t

Th mi ca Malaysia

Putrajaya s l Th mi ca Malaysia Kuala Lumpur - th ca Malaysia, nim t ho ca ngi Malaysia vi ta thp i Petronas 452m, cao th nh th gii, qung trng Merdeka vi ct c cao nht th gii... tr thnh d vng khi Malaysia quyt nh xy dng th mi: Putrajaya - thnh ph thng minh... Neilson - ngi hng dn du lch Malaysia - bo chng ti rng gi y Kuala Lumpur khng cn kt xe mi ngy hai ln vo gi i lm v tan ca na, m ch c mt ln: sut t sng n ti! Thnh ph vi din tch 244km2, ni sinh sng ca 1,5 triu dn v hn 150

tui ny mt thi l nim t ho ca ng Nam tr nn qu cht chi, khng cn l biu tng ca s phn vinh khi ngi Malaysia a ra d n xy dng th mi vi mt tng to bo: th in t u tin chu . Hong t gia khng gian xanh T Kuala Lumpur, trnh kt xe chng ti khi hnh tht sm i Putrajaya, tuyn xa l cao tc xanh mt nhng hng cy hai bn ng. Neilson bo: Cha n thua g, Putrajaya chng ta s c sng nh trong rng vi 40% din tch thnh ph dnh cho cy xanh, bng mt. Theo ngn ng Malaysia, Putra c ngha l hong t v Jaya l hon ho ngha l v hong t hon ho sng gia rng xanh. T nm 1995, Malaysia bt u khi cng xy dng Putrajaya, vn l mt vng t hoang vu, khng c sng ngi, cy xanh nm cch Kuala Lumpur khong 30km v pha nam, v nu khng c t khng hong kinh t nm 1997 c l gi ny Putrajaya

chnh thc tr thnh th mi ca Malaysia ri. Vic xy dng b gin on nhiu nm v ch mi c khi ng li t u nm 2000. Trong vng gn by nm, ngi ta trang im cho v hong t ca mnh mt con sng chy vng quanh thnh ph v vt ngang n l chn cy cu dy vng, t hnh tng con thuyn cng bum ra khi, mi vm, thp chung... cc k n tng (ngm ngh mi thng cho cy cu Vn Thnh nc mnh, ch bc qua con rch b xu m gn chc nm vn cha xong!) v bn cnh l hng trm ta nh vi kin trc Hi gio pha ln hin i. Bn ngoi qung trng, dc theo i l Putra, trc xng sng ca thnh ph hai bn l nhng ta dinh th, cng s khng l nhng khng cm thy ngt ngt v c ph xanh bng cy, i u cng thy hoa, bng mt cy xanh, ngay c li xung cu thang cun vo khu trung tm thng mi gn my iu ha bn sng, cng c trng hoa, cy xanh bn trong. Trn sng l nhng con thuyn ui cong vt nh thu xa xa lm l

khch c cm gic c sng trong mt th trn ng qu thanh bnh no hn l mt siu th... Thn dn in t Ngi a ra tng xy dng Putrajaya khng ai khc hn l th tng Mahathir ca Malaysia. u tin, ng a ra tn gi cho Putrajaya l intelligent city (thnh ph thng minh), nhng sau c trin khai xy dng theo ba tng mang tnh gn kt s thng thi ca con ngi, to ha v thin nhin. Putrajaya khng i theo hng siu th m d kin ch c khong 300.000 c dn. Nhng ai mun tr thnh cng dn ni ny phi l nhng ngi thng thi, m nhn c nhng cng vic ca chnh ph in t, bi cc k thut tin hc s c ng dng gn nh mi ni t cng vic n cuc sng hng ngy. Thay cho mi loi giy t, thn dn Putrajaya c cp mt th in t trn th hin y cc thng s c nhn t n gin nht nh tn tui, nhm mu, khu vc nh n cng vic ang ph

trch, ti chnh, thanh ton tt c chi ph cng cng. Th in t ny cn l giy thng hnh c th dng xut ngoi sang Singapore, Thi Lan... Tin mt v cha kha l nhng th vt dng xa l ca cc thn dn Putrajaya. Mt c dn ni ny cho bit t khi n y lm vic, anh hu nh qun mt khi nim cha kha, bi tt c cnh ca u s dng th t m anh c cp. Ngay c nh ring, th hin r tng gn kt con ngi vi con ngi, cc khu nh hu nh u khng c kha. C l khng c ni u m tr con li thoi mi trong vic hc tp nh ni ny. C sng sng, nhng chic xe but mi cu cnh s a nhng thn dn t hon n trng m trn vai khng h c tp sch. Tr hc trn my vi tnh, lm bi v tr bi cng thng qua mng c ni trc tuyn t nh ring n trng hc, cn thit th gio vin s dy thm qua webcam n tng hc sinh... Ngy h nng bc, khng ch c dn Putrajaya m cn nhng du khch chng ti thng thch n khu thng mi bn h Putra n gi t con sng o,

t c th phng tm nhn ra ton thnh ph. Cc khu vc chnh ph, thng mi, vn ha, phc hp, vui chi u c thit k theo mu sc v kiu dng khc nhau. Ring khu vc ngoi vi, nhng ta nh cao tng vi sc cha 67.000 cn h cao cp ang c hi h xy dng n nhng c dn mi v y lm vic v sinh sng. Hin nay vn phng th tng v nhiu b, mt s ta i s chnh thc chuyn v y lm vic. Ngi ta hi vng n nm 2010, vic xy dng s hon thnh vi tng tr gi c tnh hn 8 t USD, v khi Putrajaya s chnh thc tr thnh th mi ca Lin bang Hi gio Malaysia. Neilson ni vi chng ti: Khng ch ring ti m rt nhiu ngi tr tui khp cc bang ca Malaysia u ao c tr thnh thn dn ca Putrajaya, bi l nim t ho ca t nc chng ti.

p vang nhit no?

p vang nhit no?Nu nh c mt yu t duy nht c th to ra hoc lm hng mt nim vui thng thc bt k loi vang no th chnh l nhit trong ly ca bn. Nhit l tng tu thuc vo thi tit cng nh loi ru. Ma h, vang ngon hn khi ung nhit lnh hn so vi ma ng. Mt quy tc ch yu l bt k loi vang no cng phi c p lnh. i vi hu ht cc loi vang trng, nhit t lnh khong 7 C l qu lnh - tr phi ang ma h nc ni. Ni chung, t lnh l cch p lnh rt khng hiu

qu, n gin bi v khng kh trong dn lu nhit khng tt. Cng l do , mt x y cng khng hiu qu. Mt cch p hiu qu thc s gii phng nhit lng l ngm vang trong nc lnh c , bi v nc dn lu nhit tt. Hy nh l nhng vin nh chng tan. Cc cng ln, cng lu tan. Mt x nc su ngm chai vang. Nu khng, phi ngm c chai vang trc ri t pht sau mi quay ngc chai li. 8 pht trong nc s lm chai ru lnh t 18 n 13 C. Trong mt t lnh bnh thng, nhit nh th phi mt c gi ng h. Mt khi chai vang lnh, nn c mt s cha gi lnh cho chng khi trn bn n. Bn c th chai trong mt bnh ng bng t. Trc tin bn nhng n vo nc, s bc hi s gi cho bnh mt. Bn cng c th dng loi ti lm lnh chai vo ngn gia c lp cht do ng lnh. Bng dng c ny, chai ru c p nhanh hn dng x .

Bn s lm g nu nh ang xa nh, khng c sn cc dng c p? Nu ang khch sn, hy vo phng tm dng mt chic khn lng nhng nc t qun chai ru v em n ngay ca s m c gi la. Cn trn xe, hy qun chai ru bng giy t v n ch king m h cho gi la. Mc du c t tranh ci, nhng vang cn c p vi nhit nghim ngt hn so vi vang trng. Vang cn p cho t nhit 15,5 C. 21 C, vang mt "sc" hp dn.

Gia i ngn Trng Sn

Gia tng bng L hi Hi ng di sn vn ha ng Dng ti Hi An, trin lm nh Dng xe Trng Sn ca ngh s T Duy, do Cng ty Truyn thng Ngh thut Sng Vit RiverVietnam t chc, khai mc sng 27.6.2007 ti L Gai Gallery 130 Nguyn Thi Hc, Hi An tr nn qu khim tn.

T Duy Khim tn. Nhng tinh t. Trc ht, v trn ht, th hin ch . o din on Huy Giao, tc gi ca rt nhiu phim ti liu v Trng Sn, khch mi ca trin lm, cho rng: Trng Sn khng ch l rng ni, m cn l mt khng gian huyn thoi. l Di sn chung ca ba nc ng Dng. tng t chc trin lm nh v Trng Sn trong l hi ny rt thng minh, hn na, cn cho thy mt tm nhn, mt thi x hi tch cc....

Phong cnh Trng Sn

Chiu

Sui

Ngy mi

Em b ngi dn tc Khng ch tinh t. N cn th hin mt cch nhn thc t. N, dng nh mi l mt trong nhng mn n chnh m du khch n Hi An dp ny thc s cn. Mt du khch ng thi l mt chuyn gia tip th du lch ngi c ni: Ti n Hi An nhiu ln. Ti ngh, Hi An quyn r bi nhng trm tch vn ha su lng, bi cung cch ng x thn thin ca ngi dn, v bi khng gian yn tnh... ch khng phi bi nhng lin hoan, nhng chng trnh vn ngh rn rng, honh trng. Nhiu tit mc trong l hi ny, c l, ch l chuyn vn ngh p ng nhu cu gii tr ca mt b

phn dn c a phng, hay ch to c cho qung co thng mi hng n ngi tiu dng ti ch..., hn l nhm phc v du khch, thc y hay qung b du lch. Ti rt thch trin lm ny. N dn ti vo mt cuc vin du khc. Rt b ch.

t V cui cng, tht p. p s chng mc

nhng ci m, gi m. Tht th v, nu nghe kin ca tc gi T Duy: Ti khng c nh, li cng khng c tham vng c chm vo tt c v p ang c Trng Sn - mt khng gian rng rt rng v giu m tng. Mt vi phong cnh, mt vi chn dung, mt vi du n ca g c tch tc ghi li trong ng knh m ti mun chia s vi bn trong mt chuyn i ngn ln Trng Sn. N nh mt phc tho gin lc, cha c nhiu sc v gc tha ng trn min rng nhiu huyn thoi ny, nh ta mong mun. iu c ngha l pha trc cn rt nhiu chuyn du nh say m hn m ti hay bn s thc hin, nu nh ta c dp.

M con

Mn cun - phong cch m thc Nam B

Mn cun th hin nt tnh cch c trng ca ngi phng Nam: thi ci m v kh nng dung np cao. Si Gn, rt d tm thy mt hng n c mn cun, bi y cng l mn n a thch ca dn Si thnh. Cc c cu hc sinh tan hc gh vo mt hng b ba, chm u bn nhng cun b ba xinh xinh. Ch mt phn t ci bnh trng mng, tri ra trn mt ci khay rng, xp ln l rau dip vi l rau hng qu, hng cy, mt gp c sn xo, vi con tp riu xo thm, mt ming lp xng cun li, chm vi tng ngt

im cht cay cay ca tng t, cun n tip theo cun kia c ko di cng vi nhng ting ci rm ran vui v. i trong lng ch, d dng gp mt hng gi cun. Chic cun trng tinh, con tm thm vi cng h l ra ng nghnh. Cm tm b dn d, nhng b cun li l mt mn cun ngon ca ngi Si Gn. Ngy Tt, lm vi n b cho vo t, khch n nh, ct tng khoanh dn ra da, km c kiu, chua, da leo, rau sng, bnh trng, ming b cun chm vo chn nc mm chua ngt c mi v thm ngon, l ming. Mt mn bnh m m thanh khi ch bin tr thnh tn gi: bnh xo. Mun n ng iu, phi cun bnh trong mt l ci cay, km vi mt t rau thm loi, chm nc mm chua ngt pha tht snh, ming bnh c lm i trong ming. Gh nh mt ngi Si Gn v c mi n ba cm n gin vi mm lc chng tht, tht kho nc da, bn s thy ch nh dn km vi mt a rau sng loi, da leo, chui cht, kh chua v mt a bnh

trng. Cho mt t rau cc loi vo ming bnh trng l chui tht do, ri thm mt ming da leo, mt lt chui cht, mt ming kh chua, ri gp mt t mm lc chng thm phc, cun li, cn th mt ming, nhai chm chm. y l v mn, bo ca ming mm chng, v chua ca kh, cht ca chui, thm ca cc loi rau thm, tt c ha thnh mt ming cun ngon v cng. Tht kho nc da km mt t bn ti, mt vi c kiu v mt gp da gi, chm vi nc tht kho. Ci bo ngy ca tht chn nh, ci bi bi ca ming trng kho, v chua du du ca da gi mui xi ha vi ci hng v hng hng ca c kiu, tht kh chi t... Ngy gi, nh c mn tht quay bo ngy, dn km vi bnh hi rau sng, th l dng ngay rau x lch, ming bnh hi pht m hnh, km ming tht quay, chm nc mm chua ngt. Mt mn c hp hay c nng cun bnh trng, rau sng, chm vi nc mm me l to nn khng kh m cng rt gia nh. Cnh n ng ch cn mt con c vi trm gram, chin x vy ln, dn tan, vi ci bnh trng vi chn nc mm me, thm ch mt ming xoi xanh v vi l rau cng thnh

mt ba cun th v lai rai. Si Gn cn nhiu mn cun na, v li n ny tr thnh mt nt vn ha m thc c th ca ngi Nam B.

Dn d min Ty

C ngi nhn xt rng, m thc Nam b nh mt c gi thn qu, khng cn trang im vn p. Cc mn n Nam b dn d, khng cu k trong ch bin nhng vn c sc v m hng v thi khn hoang. n min Ty vo ma ny, du khch s c gia ch chiu i ba cm c r 5 mn ngon nh i vi c r chin x chm mm me, c r kho t vi tht ba ch, c r nu canh ci xanh Nhng ngon v dn d nht phi k n mn c r nng. C bt v ch cn ra sch, p u, t ln bp than hng, c ch ln khch s va tr c va ht h, nhn m c tm lo xo xung l than.

Gia ch chun b sn mt chn nc mm pha ti t, i khi c chn, gp c th nh vo chn nghe nh xo mt ting, lp vy c ang cong ln v la nng t m th nc chm chua ngt, thm vo n tng s tht trng phau phau. Tri ma r rch, c mt ba c r nng n vi cm go nng thm ch o, i km vi t lang hoc rau mng ti luc, chiu thm hp ru G en th cn g sng bng. Gia tit tri se lnh, hng cay nng pha cht hu ngt ca th ru nc ting xa gn, dng nh lm m thm tm hn ca nhng ngi khch l. Ti mt s vng, c r nng khng chm vi nc mm m c thay bng mui t v n km vi rau rm. t l loi t ch thin, nh tri nhng cay x li, cn ht mui nht thit phi to, trong, cn vo nghe v mn lan nh nh trn u li ha vi tht c ngt, rau thm s cho bn cm gic tht kh t. V mit Cn Th, Hu Giang, du khch li c dp

thng thc nhiu mn c sn c ch bin t loi c khc cng ngon v ni ting khng km: c thc lc. C thc lc vng sng nc no cng c, nhng vi dn snh n, c thc lc mit Cn Th, Hu Giang ngon hn hn c thc lc U Minh, bin H (Campuchia). Nh ch bn nht triu, con c c mu trng sng, vy mn, tht trong, s tht mn, dai v rt giu cht m, x, bo... C nguyn con chin n cng ngon m co ly tht lm ch chin hoc nhi vo tri kh qua, nu t canh nng gii nhit gia bui tra h oi li cng ht ch ch. Ba cm chiu, bn chai ru m qu m c da c thc lc mui s t chin vng m, gin rm th khch d lm lin t t vi cc, say n qun c ng v. m thc min Ty cn rt nhiu mn ngon ang ch bn khm ph: chut ng quay lu, canh chua bng in in, ln um rau ng, c lc hp hm, c iu hng nu m, cng nu canh rau tp tng Cui tun, hy th lm mt chuyn hnh trnh trn t ph sa v

tn hng nhng mn ngon c o m thin nhin ban tng cho vng t ny.

Ma H Thy S

Vi nhiu ngi, Thu S ging nh mt bi th ngt ngo, ni c v m ko chocolate, ci bo ngy pho mt v c tht b na. t nc nh khng h thay i theo thi gian: ph n vn tt tc ui sam, ngi ta vn lm ko v pho mt theo phng php th cng v trn nhiu no ng, du khch vn d dng bt gp mt khung cnh thanh bnh vi nhng n b nhn nh gm c sau nhng ngi lng t xu. Tht ging nh trong truyn c tch. Sau mt thi gian ngn p tu t Zuzich, du khch s c a xung Luzern, mt im ngh ngi truyn thng ca nhng ai thch phiu lu khm ph. Thnh ph lc no cng nh mt festival nhiu dn tc, ni i din cc nc tm n kt bn, thng thc cc c

sn v khm ph v p Thu S. T ca s nhiu khch sn ln, bn c th ngm vn hng khoe sc trong cc bn pha l trong sut k o khu vc trung tm thnh ph. Cnh tng huyn diu y khin nhiu ngi ngt ngy ti mc li mi xung nh n thng thc ba tra chiu i ca tip vin khch sn kh lt vo tai h. V k t ngy cho n khi di i, mi bui sng thc dy, m ca ra hng mt ban cng, vn cnh tng y li nh hp hn h. Luzem nh mt thnh ph c c miu t trong sch. Nhng ng ph cui di v hp lun khin du khch c cm gic mnh c dn dt tr li thi qu kh. Phong cch kin trc ca cc lu i, thp ng h, nh th khch sn v cc bit th khin bn lun phi ngoi nhn. Phng tin i li ch yu l xe p v trn b sng, nhiu ngi nhn nh ngi th cu. Nhiu ni nc trong vt n mc bn c th nhn thy c ang bi li bn di. Ch cn tn b qua Luzem thi cng em n cho bn cm gic mnh ang lc vo mt mnh t k diu ngt lnh v yn .

Sau mt ngy sc so khp cc ng ngch ca thnh ph, n lc bn chun b hnh trang chinh phc ni Stanserhom. Trn chuyn tu dn ln nh ni, du khch c dp ngm nhn nhng sn ni dc ng, nhng li mn ngon ngoo v c nhng rng cy bi y hoa cng nh nng. D c hng dn vin gii thiu trc song ai cng phi ln kinh ngc khi tu ln ti nh. T Stanserhom bn nhn thy khng ch nhng rng ni hng v cao vt ln khut trong my, m cn c chc ci h tuyt p vi c man nhng khong rng xanh. V ri t nhng thung lng u ting lc lc ca tru b vng n, m thanh trong tro lanh lnh vang rung bt tn trong gi v nh ang ha cng ting thng reo lm thnh

mt bi ca vnh cu. n y, ngoi vic nm trn mt chic vng chp mt mt cht trc gi n tra, du khch cn c c hi nhy d hoc i tu ln. Di chn ni l nhng ng c tri di v nhng ngi nh l n s. Lng mc ? Khng u. thc cht l nh ngh chn dnh cho du khch. V c l b cng khng phi l gia sc ca dn bn a. Chng l ti sn ca cc cng ty du lch - nhng c my kim ra tin bi khi leo ln lng mt con b i do hoc chp nh, ngi ta phi tr cc ph, d khng t. Th mi bit khng phi ci g "qu qu" cng tm thng. Nu nm trong phm vi ph sng nhng u c kinh doanh nng ng th chng li tr thnh c hi ht bc.

Khi Ph ...Xut Ngoi

Mt s bit danh c cc phng vin nc ngoi u i t cho mn ph: Pho-mous: chi ch ca t Famous, ni mn ph hin rt ni ting (Jimmy Fowler - bo Fort Worth Weekly). Phonominal: ni mn ph tht gin d, v khng kh trong ph Ha cng rt nh nhng n gin. (Vince Gerasole - i truyn hnh CBS2). Thng k khng chnh thc cho bit doanh thu ca 500 ca hng ph VN trn ton nc M ln ti khong 500 triu USD nm. Trng i din UNDP ti VN Jordan Ryan bo: Trc lc v nc, ti phi a c gia nh mnh i n ph g ln cui v ai cng b m hoc bi ph. ng Ahn Tae Sung, b th th nht ph trch vn ha v bo ch ca i s qun Hn

Quc ti VN, khng nh hin c mt nn vn ha ph ang ln ngi ti Hn Quc.

V trong tt c nhng cu chuyn tr d tu hu vi bn b th gii, ph lun l mt ti trung tm. 1. Ph c Google nh ngha bng... gn 100.000 trang vn bn. Trong l c mt th gii a mu sc dnh cho nhng ai yu mn n Vit ny. Ni ting nht hin nay l website chuyn v ph ca mt nhm bn tr gc Vit ang nh c ti M mang tn www.phofever.com chuyn cung cp mi thng tin v ph, t danh sch v a ch 500 qun ph VN trn ton nc M, t cch chn mua nguyn liu, cch nu mt mn ph nhanh nht n vic tham gia qung co

cho mn ph bng cch mc mt chic o c in hnh t ph trn ngc.

Mt tin ph VN hi ngoi 2. Ti nh nh in cm gic thn thuc khi nhn ch Sng - ch mt nh hng Vit Berlin (c) - treo bin Ph Si Gn c bit. Ch bo: Ti nu ph khng ngon nh nh u nhng n cho nh thi nha, v b ch qun rt kin nhn ng gii thch tn tng cng rau, loi gia v trong t ph cho mt khch hng ngi c t m. V ch Sng ch ng i mua cc loi gia v c th nu c ph theo ng kiu nh: mt vin

nc ct xng, mt tng tht c m lm... gu hay n gin m kh tm nht l m rau qu, rau thm qu nh. Nu M th sng hn v c c mt nn cng nghip ph. bn ngi ta c nh my lm bnh ph, c ngi chuyn b mi xng, tht v hu nh khng thiu cht gia v no c. Nhng c vn cn sng hn nhiu nc khc, nh chng hn, mun n t ph th cc lm, nn ngi bn ca ti nh bm bng cho mt gi ph n lin vo ni qua cn thm.... Lang thang cng ngi Vit nhng vng khc nhau ca chu u mi hay mt qui tc bt di bt dch ca ngi Vit xa x: gp khch th s i mn ph. Mt s bit danh c cc phng vin nc ngoi u i t cho mn ph: Pho-mous: chi ch ca t Famous, ni mn ph hin rt ni ting (Jimmy Fowler - bo Fort Worth Weekly). Phonominal: ni mn ph tht gin d, v khng kh trong ph Ha cng rt nh nhng n gin. (Vince Gerasole - i truyn hnh CBS2). 3. Nh phn ng ngi Hn Hn Quc, ti rt thch ph v bn ch. Ph VN tht s l mt mn n

c a chung Hn Quc v nhng hng ph VN th ph bin Seoul. Bc xung taxi trung tm th , bn s thy bn tri l qun ph, bn phi l qun ph, trc mt cng ph v sau lng cng s l... ph. Ti m c khong 200 tim ph th Seoul, nhng v tr rt p. Bn trong cc qun ph u ging nh mt trin lm thu nh v VN vi tranh nh, vt dng qu nh... Ti c th chc chn mt iu chnh thc n VN, m i din l ph, l mt cng c tip th ht sc thnh cng cho vn ha VN ti Hn Quc. Nhiu ngi cha n VN bao gi, nhng khi h nhm nhp mt ngm nc lo nu nh xng b v cm nhn s mm mi ca tng si ph trong hng thm cay cay ca rau qu, chnh l ang cm nhn mt phn ca nn vn ha c o ca VN - ng Ahn Tae Sung vit cho TTCN nh th. 4. Vince Gerasole l phng vin chuyn v ti m thc ca knh truyn hnh CBS2 (Chicago, M). Trong chng trnh Table for 2 pht sng vo thng 122005, ng cng u bp ni ting Rick Bayless gii thiu n khn gi v ph Ha. Ngi phng vin snh

n ny cho chng ti bit tht ng tic khi mt tiu bang ni ting th gii v ngh thut m thc nh Chicago vn cn rt t ngi bit n ph. Chnh v vy bn thn ng cng ht sc ngc nhin xen ln thch th khi c thng thc mn n ni ting ca VN ti tim ph Ha trn ph Broadway. ng nhn xt rng mt t ph to cng kh ph hp vi sc n ca ngi M. Gerasole c bit n tng vi nc ph bo m khng ngy, hng v nng m v s phong ph v mi v t nhiu loi rau khc nhau dng n km vi ph. 6 USD mt t ph l ci gi kh cao i vi ngi VN nhng ti M, Gerasole cho rng nh th l qu r thng thc mt mn n tuyt ho. Thng k khng chnh thc cho bit doanh thu ca 500 ca hng ph VN trn ton nc M ln ti khong 500 triu USD nm. 5. Cn i vi u bp Rick Bayless vn ni ting vi cc mn n Mexico th ph VN l ni ng tm n nhng khi... ngn mn Mexico. C l do phi ht h thi bt ph nng hi v chm ri tn hng hng v mn n qua tng ln gp a nn ng rt ra kt lun: iu th v v ph l n lm cho chng ta bnh tm li.

6. C thc s ngnh qun tr truyn thng ca M Andrea Nguyn Qunh Giao, ch nhn ca trang web chuyn v vn ha m thc VN www.vietworldkitchen.com, th vit khng bit bao nhiu bi bo trn khp cc phng tin truyn thng ca M qung b cho ph. Andrea b kh nhiu cng sc tm hiu v lch s mn n m m c vn thng nu trong nhng bui hp mt gia nh. C cho bit: Khi di c n M cch y hn 30 nm, ngi Vit em theo mn ph ri gi y mn n ny tr thnh mn xp m chu ni ting nht nc M. T ph ngy nay tri qua nhiu thng trm v bin i. T ph thu xut hin ln u tin cch y ngt 100 nm ch c bnh ph, nc lo v tht b trng. Cc u bp sau sng ch thm mn ph b ti v ph g. Trong thi chin tranh, khi tht b khan him, ngi ta cn lm ph heo.

Tuy nhin n nay ph b tr thnh ci tn quen thuc mi khi ngi ta nhc n ph. a s nguyn liu trong mn ph u khng xa l g, li ti v khng qu cay. y c th l nguyn nhn d nhn thy nht khin mn ph c ngi ngi, nh nh khp ni trn th gii a chung. Cc sinh vin v nhn vin Trng i hc San Jose cng khng ngoi l, v c rt nhiu ca hng ph m xung quanh trng.

Theo u bp Jay Marshall, mn ph tr thnh mn n quen thuc n ni gn nh n khng cn l mn n ring ca mt quc gia no na. D tt c cc hc gi, u bp v thc khch u ng tnh rng ph ra i vo u th k 20 min Bc VN nhng khng ai bit chc chn v xut x c th ca n. Theo mt s nghin cu, ph chu nh hng ca truyn thng m thc Php ln Trung Hoa. Nhiu hi ngh c t chc ti H Ni vi mt mc ch duy nht: tm hiu v xut x b n ca mn n ny. Mt s ngi cho rng cch pht m ph xut pht t ch feu (la) ca ting Php, ging nh mn n ti potau-feu m ngi Php em sang VN. Hai phng vin Carol Ness v Amanda Berne ca bo Chronicle c kt lun v mn ph nh sau: * Ph l mn n mang m du n c nhn. * C nhiu cch ch bin mt t ph ngon. * Rt d lm ra mt t ph d t. 7. u bp tr danh Didier Corlou ca khch sn Sofitel Mtropole H Ni nhn xt: nhng lt gng v

hnh nng b vo trong ni nc lo ca mn ph tng t nh cch cho hnh phi vo mn pot-au-feu ca ngi Php c mu nu bt mt. Cch s dng nguyn liu nng ny lm cho mn ph c nt c trng khc xa vi nhng mn xp m ca chu . ng v ph ca VN vi nhng mn quc hn quc ty ca cc dn tc khc, chng hn nh mn paella ca Ty Ban Nha hay mn bnh kp ca Anh. Khng phi ngu nhin m ng ho phng tng ph danh xng mn xp tuyt ho nht th gii. chnh l v lch s ca mn n ny. Theo Corlou, mn ph tri qua nhiu thng trm cng vi t nc VN v gi y n tr thnh nim t ho dn tc ca quc gia ny.

Ph c... khch quc t! Ni ting nhng li bnh dn, mn ph dnh cho tt c mi ngi, bt k giu ngho v c th c tm thy ti bt k ni no. Xt v mt dinh dng, ng Corlou cn khen ngi mn ph l mt mn n rt giu vitamin v c vai tr quan trng i vi sc khe cng nh tinh thn ngi VN. Trong t ph c s giao thoa vn ha, hng v truyn thng ha quyn vi khu v chu u - mt s kt hp to ra tnh ton cu cho mn ph. Ni xut x ca ph cng gy nhiu tranh ci. Mt s gi thuyt cho rng Nam nh mi l qu hng ca mn ph. Thm ch c gi thuyt cn ch r lng Vn

C thuc tnh Nam nh chnh l ni xut x ca mn ph. Trong th k 20, gn nh tt c dn lng u chuyn sang hnh ngh nu ph kim sng v h phi p xe hn 80km n H Ni bn. Do nhiu ngi bn ph H Ni ngy nay u l ngi lng Vn C.

o c ngi ung ru

iu quan trng nht trong ngh thut thng thc ru khng phi l bn c th nm bao nhiu mi v trong ru hay phn rng ru ny bao nhiu nm tui, m l phong cch tao nh cn c khi ung ru. Phng vn Colin Scott - chuyn gia v ru lng ly th gii - ngi m ch k ca ng tr thnh mt thng hiu: Gold signature ch k vng ng c phi l mt ngi nghin ru khng, tha ng?

Colin Scott & The Gold signature, nh pha ch ru bc thy ca Chivas Regal ving thm Vit Nam C ng v cha ti u c thm nin trong ngnh sn xut ru, v cha ti lun khuyn khch v dy ti v khi nim Responsible drinking o c ung ru. Cng ty Chivas Brothers Limited v Tp on Pernod Ricard , ang v lc no cng c cch nhn tch cc v nng ng v vn trn trong phm vi ton cu. Sc hp dn ca ru khng phi ch nm trong hng v. Chng ti truyn cm hng cho mi ngi bng

nhng kinh nghim c o, ngh thut thng thc v phong cch thanh nh t mt thng hiu cao cp. V th, vi ti, ung ru l mt ci th tao nh, sang trng ch khng phi l nghin. Khi nghin, th ru no cng nh ru ny, chng cn gi tr ca n na. iu g khin ng n Vit Nam? Vit Nam, theo nhng g ti c bit, l mt quc gia ti p v thn thin ng thi l quc gia pht trin nhanh nht chu hin nay. Trong chuyn thm Vit Nam u tin ny, ti mun khm ph thm v t nc, con ngi v phong cch sng ca cc bn. Ti cng bit rng Gold signature ch k vng l mt thng hiu c sc nh hng n gii doanh nhn trong nc v ti ngh rng y l thi im thch hp ti gp g h v cung cp nhng tng v cng vic ca mt chuyn gia pha ch. ng ngh g v ch k vng ca mnh, tha ng? Ti rt t ho v vic cng ty Chivas Brothers a ch k vng ca ti ln tt c cc chai ru 18 nm

tui. T nm 2004, n nh l mt s m bo t c nhn ti rng bt k chai ru no cng c chung mt hng v v cht lng n nh. N l kt tinh ca uy tn c nhn ti, c ti ng ra bo m vi khch hng thng qua s cam kt ca chnh mnh. Vi t cch l chuyn vin pha ch, ti lun t chn la v kim tra tng m ru. Ch k vng cng c coi l mong c gn gi vi thng hiu m ngi tiu dng yu thch, iu m chng ti tin rng s truyn cm hng cho nhng ngi tinh t ngh thut v chnh chu, nhng ngi mun s hu mt chai ru 18 nm tui khng phi ch ung m cn v mi lin h tnh cm vi ch k vng. Vi ng, pha ru l mt ngh thut? R ri. Ngh thut pha ch l s kt hp gia s sng to, tnh ngh thut v phng php ch luyn. Hin nay, Scotland c khong 85 c s sn xut ru whisky Scotland t mch nha, 7 c s lm ru t la, tng c s lm ra nhng loi whisky c o v mi v v. Chnh s khc bit gia tng loi ru l mt trong nhng l do chnh gii thch v sao ru whisky

Scotland tht s c bit v khc bit so vi cc loi whisky khc trn th gii. Ngh thut ca ngi pha ch l lm th no la chn nhng loi whisky khc nhau vo nm tui thch hp pha vi nhau, to thnh mt loi ru c mi v v c o ring. Sau chuyn gia pha ch s bo qun v bo m s n nh v mi v ca ru qua nhiu nm. Nh vy, mi chai ru s mang trong lng n nt vn ho ca tng vng. Nhng khi ra n phm vi th gii, liu rng nhng nt vn ho y c b mt i khng, tha ng? Ru Scotland c sn xut hn 500 nm ri, v n tr thnh mt phn ca truyn thng t nc chng ti. Ngy nay, chng ti vn dng nhng loi nguyn liu truyn thng nh trc y, v cc cch thc sn xut vn khng b thay i sau ngn y nm, nhng d nhin l chng ti c h tr bi cc cng ngh hin i. Chc l ng c nghe ni n nhng loi ru truyn thng c trng ca Vit Nam?

Ti cha c c hi th cc loi ru truyn thng ca Vit Nam nhng ti ngh vic nm th cc loi thc n, ung v ho mnh vo phong tc a phng l rt quan trng. V vy ti ang rt mong ch c c nhng kinh nghim y. Vic tn trng truyn thng a phng l rt quan trng v chng c t hng trm nm trc. Scotland, ngn ng truyn thng ca chng ti l Gaelic v ru whisky c gi l Uisge Beatha, c dch ra l Ngun nc ca s sng. Bi v y l chuyn i u tin ca ti n Vit Nam, nn ti mong c gp v ni chuyn vi ngi dn Vit Nam, tri nghim nhng truyn thng v vn ho Vit Nam m ti may mn c nhn thy v tn hng. Cui cng v cng l iu quan trng nht, ti hy vng s c th em n s hiu bit v ru whisky Scotland cng vi ci chm tay vo Vit Nam t Scotland.

Bnh xo nm mi, hng qu gia lng thnh ph


i vi dn snh n t Si thnh, nht l nhng ngi tri qua thi th u bn mnh vn, b tre, mi l th nm mi l mn qu v gi m t tri ban tng cho con ngi.

Du mi nm ch xut hin mt hai t vo lc thi tit cht ma ri cht nng, mi t ch trong vng ba n bn ngy, nhng ci v ngt ngo thm trm quyn

r cng mi thm hoang d ca t tri, ca rung vn in su trong tm khm ca nhng ngi con xa x C thng thc nm mi ri mi bit y l loi nm cho ta v ngt n t v ngt ca nm rm, nm mo, th v nht l so vi hai loi nm trn, cha ai trng c nm mi c. Do vy m nm mi c xem l mt c sn qu him m khng phi c tin l mua c. To lc ti s 54A Nguyn Vn Tri, P. 15, Q. Ph Nhun, qun bnh xo N L GHIN vi phong cch thit k mc mc m m cng cng vi nhng mn bnh xo c o, n tng v l ming nh: bnh xo c h da, bnh xo mc sa c bit, trong ma ma nm nay, qun a vo phc v thc khch mn tuyt chiu l bnh xo nm mi, mt mn n ch c min qu v khng phi ai cng tng c c hi thng thc qua. Ch cn vi tai nm bum bp, khng cn tht th, ci bnh xo tr nn thm lng mi hng hoang d ca nm, ngon ngt mt cch l lng, cng ngi cng ghin, cng n cng khoi khu. Sau tm ting nht mnh trong cng s mt mi,

cht nh n ting v gin rm rm ca vin bnh vng m, ci bi bi ca u xanh, ci xn xt ngt lm ca nm mi ha ln trong ci the the chan cht chua chua ca cc loi rau thm, cng thm v mn mn chua ngt ca nc mm, nng nng ca ti, cay cay ca t m nut nc ming ci c, bn nhc in thoi gi v nh: B x i, chiu nay nh mnh khi nu cm.

Kinh nghim tr tin "boa"


Tc l x, hnh thc tng vi t tin giy mi tinh bng nghe tanh tch nhm em li may mn cho ngi th hng, thng l tr em, trong nhng ngy u tt m lch ang tr thnh mt ci mt thi trang. L x tin may mn Bng chng l y: n khch Trung Quc n du lch tham quan nhn cc ngy l tt Gip Thn 2004, sn bay quc t Sydney tung ra i qun tnh nguyn vin l nhng thiu n gc Hoa trong trang phc c truyn lo l x hnh khch va h cnh an ton xung nh ga s 1. l nhng phong bao ng nhng vin s c la bc giy bc vng. Vic cho mng khch c tin hnh t ngy 22 n ht ngy 25.1 qua.

Khch n rn rng trong ting trng ca cc i ma ln m li cn c l x chc chn s nh mi chuyn i. Ngi lo chuyn lm n ry y mai th t lu quen tc phi l x ngy ny qua thng n. Nht l khi du hnh nc ngoi. L x trong nhng ngy thng kiu ny c ngi Php gi l cho tin pourboire (quen c tri ra l tin "boa"), ngi Anh, M gi l tips. l cch cm n v va c th hng mt dch v rt va , chng hn nh i taxi, n nh hng, dng gii kht, cy nh n cc dch v khch sn, khi ct tc, lm mt, lm mng tay, mt xa... Nhng "boa" hay "tip" no c n gin g u! u phi boa mt s nc phng Ty v chu , chnh ph khng khuyn khch thi quen "boa" v mi th tin dch

v u c tnh chung trong thu, khng l thu gi tr gia tng th l thu dch v chung, nh GST Singapore. Th nhng sau 30 ngy tr khch sn Orchid Novotel ti o quc S t bin, mt tng qun tr vin Vit Nam trc khi ra v c tm cho ra nhn vin vn thng dn phng cho mnh gi cho t tin boa th nhn c nhng li cm n ri rt. Bay cao ln hng bc mt cht, cng nh qun tr y bc vo thang my ln phng tr tt trn cao ca mt khch sn 5 sao nm trn bn o Hongkong sm ut nhng thanh lch. t chic vali nh, nh vo ng ni, ng ch ri m chng trai khun vc vn cha chu ri phng. Th ra anh ta ch c l x. "Mai anh tr li, i c tin Hongkong, ti s tip cho anh", qun tr vin ni. "Khng c u, ng c tin g cho ti cng c v ngy mai c th ng s khng cn tr y, cn ti li trc ca khc", anh ta tr li. V anh ch ci v ra i vi t giy bc Vit Nam.

Bay sang hng ty, h cnh xung mt nc Bc u, mi dch v u nhanh l, cht lng cao nhng ngi cung cp dch v khng h c thi trng i c boa. Sau nhiu ngy thp tng, ch dn cho bn, ngi hng dn vin du lch s rt bit n bn nu nh bn bit cch nht vo tay, vo ti o ca c ta tht kho lo, m thm mt bao l x. Nhng ch cn bn bay chch xung hng nam ca chu u, n cc nc nh Php, , Ty Ban Nha, B o Nha th bn s phi nm nhng ci lm ngut, nhch mi, hut sao, thi khinh khnh... nu nh bn l qun tp sau khi gi ly cph, ly chianti, tch espresso hay tch s c la nng, a spaghetti... nhng nc lun n nhn nhiu du khch quc t ny, "boa", tip l trch nhim, l ngha v ca bn v l quyn li m cc nhn vin phc v c hng. H i c hng. "Boa" bao nhiu l va ?

Ty theo dch v v gi tr dch v, mn hng, mc tin "boa" c th x dch t 3% n 5% v 10% gi tr ca ho n thanh ton. Nhng c vi th m "boa" bao nhiu cng chng l va c. l nhng siu th M. Bn vo qun ru ung ba ly mt ht 12 USD, "boa" cho c hu bn 1USD, tc gn 10% nhng vn s b c ta mng vo mt: "Tip r rng nh th c sao?". V nc M ngy nay, mc tip trung bnh l 20% ch ng ngh n 10% hay 15%. Cn gi nh bn dt bn gi vo mt nh hng thi thng n ti th nh li khon tp bng 40% gi tr ho n th may ra mi nhn c mt li cm n lnh lng t c hu bn. Bn tp 20% , c ta s hi bn c g khng va vi ba n ti hay khng m sao cho tin boa km qu. Hi thng trc mt bn gi ca bn y ! Tp ch Glamour c ch dn v mc tip tim un tc ti M nh sau: ngh nhn un chi tc c l x t 15 n 20% gi tr ho n; th gi u, 3 USD; th sy

kh tc hoc th nhum tc, 5USD; th lm mng, 20% gi tr ho n. V nn l x thm t 25% n 30% nu ri vo dp l tt.

m thc trong ngy l Tt Ty Nguyn


Ty Nguyn l ni sinh sng ca hng chc dn tc anh em, ng nht l cc dn tc Ba Na, Gia Rai, -, MNng, X-ng, Hr... Mi dn tc u c phong tc, tp qun ring v hng nm u c t chc nhng ngy l Tt cho bun lng sau khi gt hi hon tt. Nhng ngy l B M, l m tru xy ct, Tt Cm mi, Tt Git nc, Tt La... din ra rn rp sut ma hanh kh. y l ma l Tt Ty Nguyn.

Trong l Tt, m thc ca cc dn tc Ty Nguyn u ging nhau, t mn tht nng cho n ru cn. Cn cch n ung v nu nng th no, th l c im ca mi dn tc v ca mi a phng.

Ngy thng, ng bo Ty Nguyn n cm go t vi thc n nu t cc loi rau rng, mc nh, cc loi c, mng le. Thnh thong mi kim c con c di sng, con th t trong rng ci thin thm ba n. Cn cc loi gia sc, gia cm nh no cng c, h nui bng cch th rong vo rng, ra b sng, b sui, v ch lm tht dng vo vic cng t thn linh hay thit i khch qu n thm lng. Vo cc ngy l Tt, cm np c thay cm go t v c nu theo cch thc ca t tin: Cm Lam. H vo rng cht nhng ng l cn non, gi li mu mt u ng ri cho go np v nc vo, xong nt li em t bng la v than cho tht kho. Nhng ng cm lam, ngoi v tuy en a, lem nhem nhng khi ch b lp v y i th l ra lp cm np thm ngon, hp dn l thng. Hng v np quyn vi hng thm ca tre ti qua la lm cho cm lam c mt hng v c bit, hn hn cm np nu trong ch, trong ni. Tht l thc phm ch yu trong cc mn n ngy

Tt. Ngi Ty Nguyn lm lng con vt bng cch thui t. H khng ch bin c cc mn n c bit nh min xui. ng ch l mn nng v lm mn nh tit canh, nem sng dng th s. Nhng mn n ny dng khon i hay dng cng thn linh. Ngoi ra, h cn dng pho ly t rut con vt bn chn ch bin mn n l mt c im trong cch thc ng mn ca ng bo Gia Rai, Ba Na. K thut bm sng v trn bp ng vai tr quan trng to ra nhiu mn t tht tru b, d, ngun tht chnh trong l hin t thn linh. C mn tht bp vi pho. C mn tht bm nh trn vi mui ng trong ng tre. C mn tht trn vi pho ri gi l. C mn tht trn vi tit, pho v mui t trn l. C mn tht, rut non, gan, rut gi hn hp ng trong ng tre. Li c mn tht bm, tit, pho, mui t trn nhuyn. Da bp vi pho cng thnh mt mn. Mn thng gp l gan v l sch thi ming xin xen k vo que tre nng. Trong cc mn n k trn h u dng tht sng, tuy khng c nu nng nhng c th pho l

nguyn liu c tc dng lm ti cc loi tht ti, ging nh thnh go trong mn nem ca ngi Kinh. Hn na, tt c nhng mn sng y bao gi cng lm thnh mn a cay. Ru cn l ung khng th thiu c trong cc ngy l Tt. Thc nhm, thm ch c t gn bn cc gh ru, c lt l chui t vo chic r (r) thc khch va nhm nhi thng thc va chuyn tr, thnh thong a tay bc mt nhm thc n a ln ming... Cng vi mn sng, h cng lm cc mn nu chn theo tp tc lu i. Trong cc mn ny, tht bao gi cng c nu chung vi bt go v rau gi nh to thnh mn sn st c nh cho c th bc n c. Mn tht nng cng l mn thng dng v c a thch. C loi em gi kn trong l ti ri vi vo than hay tro nng. C loi th xu thnh tng xu h trn than ci ang chy. Trong khng kh cng ng ngy l Tt, vic n ung din ra vi nhiu ngha, n khng ch p ng

nhu cu no bng, ngon ming m cn p ng nhu cu v tnh ngha chm xm lng ging trong bun lng, quan h gia con ngi vi nhau. Vt ln trn thc n va k, mn n trong ngy l Tt khng tch khi phn tm linh, tn ngng su sc, kt ni gia ngi sng k cht, gia con ngi vi thn linh. Chnh v vy m cc mn n thc ung vo ngy l Tt ca h mang ngha thing ling v ht sc trang trng.

C bng sng Tr
Qung Ngi c 4 cu ca v c sn vng t: Chim ma Xun Ph Ko gng Thu S C bng sng Tr Mch nha M c. Ring c bng sng Tr vi hng v c o khin nhiu ngi n mt ln nh mi.

c sn c bng sng Tr So vi nhng vng min khc, c sn m thc x Qung khng phong ph lm v chng loi. Tuy nhin,

cng vi sn vt c trng, ngi dn bn a cng to ra nhng mn n c nhiu ngi thch th. cc nh hng, qun cm trn ng ph Qung Ngi thng ph treo mt bin hiu qung co bt mt v c bng Sng Tr. Ngi dn x Qung ch tc v thng thc mn n dn d ny t bao i nay. Ni l dn d ch nhiu khi c sn c bng cng tht him hoi v gi c khng "mm" t no (gi 140.000 ng/kg).

Chng vo thu nha v c th mang i khp ni Trn nhng ng rung, ao h, sng sui x Qung u c c bng. Ngon nht v c a chung nht lu nay vn l c bng sinh trng sng Tr -

dng sng bt ngun t dy Trng Sn hng v cun chy qua bao ni i, cung cp dng nc mt xanh bao bc pha ty bc TP Qung Ngi trc khi xui v bin ng. C mt lng ct ln di y sng Tr. Dung lng bn rt t khin ph du, rong ru sng lng sng l ngun thc n sch cho loi c bng. Mi trng sng l tng nh vy nn cht lng c rt ngon, khc bit so vi c cng loi nhng ni khc. Ng dn nh bt c bng trn sng Tr quanh nm. Vo ma xun-h, lng nc trn sng vi cn, t ln tp cht nn mu tht c trong sut, ti thm. Ch bin mn c bng rim kh cng phu. C nh bt v phi ra tht sch, ro nc. Sau pha thm gia v mui, ng, bt ngt, tiu, t tri ri rim bng cho du sut hn 1 gi ng h. Nhng con c nh nhn hm vng phng pht mt mi thm cun ht. C bng rim c bo qun bng thu nha (hoc thy tinh), c th gi c n 3 thng vn khng suy chuyn g v mu sc ln cht lng. Thng thc v c thanh thanh, ngt cay rt kh ln vi cc mn n khc. Du khch, kiu bo mi khi n thm x Qung u

tm mua mn c sn ny v lm qu hoc lm "ca dnh" n trong mt thi gian di. Mi bui sng, thng thc mn cho trng vi c sn c bng sng Tr qu l khng cn g ngon bng. n cm nhn ci qu gi ca mi trng sng trong lnh. n ha mnh vo khng gian lng qu Vit dn d nhng lun tr ph nhng sn vt.

m thc x Hu
Ti Festival th Hu va qua, chng ti c d mt cuc chiu i cm mui ti nh vn Tho ca ch nhn Nguyn Xun Hoa. Nh vn ca ng nm trong h thng tour du lch ca Hu. ng Hoa chnh l gim c s Vn Ho Thng Tin Tha Thin Hu, ph ban thng trc t chc Festival Hu v v ng l b Cc, th k to son Tp ch Sng Hng. C trm thc khch ln khi trng thy thc n m ngi phc v a ra v ai cng mun gi mt t lm k nim v phc v... ngh nghip ca mnh (v u l nh th, nh bo). B Cc li phi in thm pht cho mi ngi. Thc n nh sau: 1/ Mui tiu. 2/ Mui trng. 3/ Mui m. 4/ Mui t ti. 5/ Hnh mui.

6/ Kiu mui. 7/ Mui u. 8/ Mui s. 9/ Mui tm. 10/ Da mui. 11/ C r um mui. 12/ Mui t bt. Mi hai mn mui khi n c din dch nh th ny: Tm hp da chm mui tiu. Cho hoa n mui trng. Sn luc chm mui m. Tht nng chm mui t ti n km hnh v kiu mui. Cm nm mo cau chm mui u. Cm go tm n vi ruc tm... Chao i l Hu. Thanh cnh m phc tp, t tin m gi gn, kim m sang, k cng, chn chu, m su n... nghi ngi. Th Hu l th. Qu ti mt lng c huyn Phong in, mi khi nh c m, lm c u phi trn chc mn, cc mn u c m vo nhng ci a b xiu, ngi phm tay gp 2 a l sch a. Hn chc, thm ch hai chc mn, cc mn u m 2 a nn mm c xp hnh chp, khi n ngi ta n t trn xung di, xong a no b xung, l ra mn khc. Cch xp cng v cng cu k. Rau ci xanh, tri

v trng c, hnh c trng, t , tht ba ch luc, tm chua... xp ln vo nhau trong mt to sc rt hp dn. Hu tinh t n tng chi tit trong mn n, a thc n. Tt nhin, by gi i sng cng nghip, ngi ta t t mn ngi ta tng cng rau, gi tng con tm lm ruc. Mua ngoi ch nhanh hn. Ngay mn cm hn, ng ra phi mua hn chnh cn Hn ri v luc, i, lc... th by gi ngi ta luc sn, i sn bn y ch. m ang th mua th ny v lm, cn khng th ra tim m n. Nhanh nhiu b r... v iu y ang lm bun lng nhng ngi hoi Hu, nhng ngi coi m thc v th vui m thc l vn ha Hu, l mt phn ca i sng Hu...

Mn n Qung
Nh nh nghin cu vn ha Qung Nam Nguyn Vn Xun nhn xt: "Ngi Qung n m, c". Mn th mn ng, nc mm, mm nm khng pha chanh, pha gim, khng thm ng; cay th cay x hng v bo th phi bo ngy. Ti tng c mi d my c n khao Ch c, thy tht heo, tht b xt tng cc va ming, c lng, rut, pho, l sch phi, bao t u xt, u luc... Ri b vo r, thm du phng vo m xc u, trng lng lng. Bng ln my thc khch ng qu, h kp rau, chm mm nm lm ro tri mt cch ngon lnh. Ta th trn v nhn thy m pht ngn. Phn ng n thit tnh, khng bi bn, thanh cnh nh ngi thnh ph. t ai khng ph nhiu, li ng dn, thi tit bt thng, ma gi, bo lt lin min, nn ngi Qung phi cn kim theo cu chm ngn: "n chc, mc bn" v "n ba ni, dnh ba mt".

* Khoai
u tin, phi ni ngay l ngi Qung thch mn khoai lang. Lc u bt buc phi n khoai lang th cm hay kh hn gh cm (n cm). Ni n cho c ch ngha p ch khoai lang chim hai phn ba, hay c khi chim bn phn nm ri.- Ti n khoai i ng, sng n c i lm Ri thnh thi quen thch mn khoai lang v tm cch ci thin ging, cho n khi c c ging khoai ngon. Cn nu c n cm thoi mi thun go th: Khng khoai lang th mang ly n! M khoai trong tnh u ngon, ni ting nht? Trn tri, di khoai lang, khng ngoi Tr a. Tr a l mt a danh vng bin thuc ph Thng Bnh (Qung Nam). Khoai lang trng y ngon nht, ting tm ly lng trong tnh v n ra ti Hu.

Quan li cp thp tnh nh ra ti Kinh l trong phn qu cp lun lun c mt khoai lang Tr a. Chng l cc chc sc v gii qu tc Kinh cao lng m v sut nm nn phi ba bng khoai lang bt, tm mt Tr a (Tin a c tri ra), c to bng bp v ngi ln, phi ct ra tng khoanh em hp. Lt khoai ni bt, mt tm trn mt. n nghe bi, ngt, thm l lng. Thng n vi cho, vi canh hn, sng th n vi c kho, tht kho... Bui sng thu nh, n c mt lt khoai l thy no bng, yn tm i hc. Nghe ni ngy nay mt ging v chin tranh lin min v cng v trng trt phi sn sc rt t m, tn nhiu cng sc v thi gian. Cn cc c nh (khoai cc a phng khc cng ngon) sau khi thu hoch, cc c ln bm vo cc r lng thng, trn, to bng tri chanh, em gt v sch, ngm vo chu nc c quy vi n tru. Sau em ng bt b vo cho sn, vi mt t gng st si, ri khoai vo ngo. Chn mp, khoai nt ngt, gin, thm mi gng. Khoai ngo kiu ny c mt mi v kh qun... Cn ti nh chng ti, cch y gn 70 nm, moi u c mt m khoai

c nh, giu ngi nh em li tro nng, chy sm c v, gp ra (nng lm!) va thi va lt v n l khoi khu nht. Nht u phng rang, nh khoai lang nng Trng rm t li trn Khoai lang t ct ngon, li bi. Nhng tp cng cy, cng gt n thi v ro qua nhng lng cn lao ng. Hi cm n gh my phn khoai, my phn go. Nu khoai t qu h khng chu lm, v t khoai cm n s lt lo, khng m , n khng c nhiu. Ngay th trn, c mt s nh gn ch, ng con, cng gh khoai, gh bp, gh u (u en, u ) vo cm, cng l bin php tit kim trong nhng ngy ma gi lin min, bun bn m - Mn khoai trng l khoai v rut vng, luc chn, xt lt theo chiu dc, phi kh dnh n ln. My bn qu xung hc thng mang theo n, th qu vt. Thnh thong c chia cho cc bn ngi gn nhau n cho bun. Nh tr by gi nhai ko cao su vy.

Lu lu chiu th nm (thng ngh hc) v chiu ch nht, c nh nu khoai lang kh vi ng bt lm mt mn qu ngt, n vo gi x... Khoai lang kh cn c gh cm...

* Mt
Qung cn c cu ht: Ai v t Qu lm du n cm gh mt, ht cu n tnh. Mt y l mt non. Mt vng g nng d trng, li ti tt. Cc vng ny thng thiu go, mt c ch xung ph (Hi An) bn ly tin mua go. ch ph trc kia, t ch trn bc xung my bc cp l ti ch gia, m tay tri c mt khu vc gi l ch G, bn ch yu mt chn, mt non v cc loi tri cy; bng (bi ln nhng n the), tri xy, i, chui, th, sim, ba mc vng i, nng... v chui, xoi cm (ht ln, t cm)...

Ai v nhn vi h ngun Mt non gi xung, c chun gi ln Mt non kho vi tht, vi c l chuyn thng cc ba n ca ngi Qung. Mt cn dng nu canh.D c nem g, ch vt, cng m rau canh mt gi. Ngoi ra trong cc mn cm chay, mt non cng chim mt v tr u th. Do ti kho lo ca ngi nu, thng thc m khng phn bit c mn no chay, mn no mn. Sau cng, mt trn cng kh hp dn, gn y mn ny c nng cao v ci tin vo ngi trong my qun c sn Si Gn. Cng c nh gi l kh ngon v l ming, ng "ng tin bt go". tnh nh, mt non trn vi rau rm, u phng rang vi mt vt liu ty s thch: da heo luc, tht g luc, tp sy, nhng tm, vi tm tht... ( Qung khng c tm kh, ch c tm nh sy kh, n thy khc tm trong Nam). V phi nhc n mt mn dn d khc, ph bin

vng lm chm i nng. Mt non mui da chm nc c, nc tht, mm nm, mm mi... cng bt cm lm!

* Mm
Ngi Qung l mt tay kht ting v n mm: ngi vng cao, nh ngi ng bng v c ngi ven bin. M li n rt mn. n gn nguyn cht, khng thm ng, pha chanh, pha gim. Nhiu khi c mm vi rau l n c cm ri. Cho nn xa kia c mt s ch in trnh dn mm trong ba n cho cng cy, cng gt... v s hao cm! Mm l mt loi thc phm nhiu m (m hu c) dnh c lu: Chiu chiu ra ng ng sau Thy em kho mm, luc rau anh thm. Ngi Qung cng kho mm nhng l mm c bin v khng cng phu, khng qu di do gia v nh ngi min Nam kho mm c sng, c ng. C sng, c ng khng n ti, c u d gi m em lm

mm! Mm c mi kho vi tht m rc nt, vt xng ra, chm t lang, rau mung hoc bng b luc. Mm nm c khi kho vi tht m hoc m khng chm rau. C khi mm da (khng phi da mm trong Nam - da gang mui trong mm ng) l da gang, c ci, u xt lt b mm nm, em kho vi tht m, chm rau. Ngi Qung chng c nc, c chun thnh vi tht m, c nc chm rau lang, rau mung, chm c da xt lt, c khi km theo kh. Ngi Hu thng nm mm ruc (lc ly nc trong) vo rt nhiu thc n: c kho, tm rim v c mt s canh... Ngi Khmer trong Nam thng nm mm b hc vo nhiu mn n th ngi Qung Nam li nm mm ci vo mt s thc n. Chng hn c mn tht b nu vi t lang, nm mm ci. Thy l, c ngi s tanh. Nhng n vo thy hp dn, ngon ming. B mn nu vi xng heo hay c tru (c qu, c lc nhng nh hn nhiu) cng nm mm ci. Trong Nam c mn Xim lo, mt loi canh nu theo ngi Khmer. Bp xt nhuyn mp non xt lt mng, l mng ti, bnh bt, ngi Khmer nm mm b hc. Ngi Vit nm mm st. Ty theo a phng, c ngi bt mt s rau, thm vo cng bng

sng... n l ming, cng bt cm lm! Mm ci (mm nm) dng chm tht luc, bnh trng gip, tht nng bnh t, cun bnh trng c nc luc, mc luc, tht b, tht b thui. Mm cn pha gng gi nt, dm c r chin gin. Xin k s mt s mm Qung: mm thnh c nc, mm thnh c chun, c c, mm thnh c lit ht da, mm c ng b c, mm rut c ng, mm hu, mm nhum (cu gai), mm c thu, mm mc, mm mi (con mi ging cng gi trong Nam) cn c gi l "mm nh ngho", khng ai lm, ai bn, mnh mun n th t i bt ly ri em v lm; mm dnh, mm rt ngon, c dnh nh bt c rt t, gi cao, lm ct bn cho nh giu ly tin mua go, ri nh giu cng khng dm n, em ra Hu biu xn nhng ni n ngha, quan quyn. Ng dn gi li u v b xng c, bm nt, lm ra mt loi mm th yu, khng c tht., ch nc vi xng, gi l mm d. Qung, ngoi mm ruc, c mm tm, cch ch bin v hng v khc mm tm ngoi Bc, khc mm tm chua ni ting xa nay Hu

v cng khc mm tm thng v mm tm ch G Cng. Mi th u mang hng v rt ring, thch hp cho v gic mi a phng. Sau cng lm mm mc (t Nha Trang em ra) kho tm tht v mm mi du nhp t Phan Thit. nhng ni ny, mc v c mi rt di do, d gi mi em i mui mm...

* Hn
C th ni hn l thc n va r, va ngon v qua ch bin nui sng c dn tnh Qung khi h bt u du nhp t cc tnh min Bc vo Qung hi u th k 15. Cc cn ni trn sng u c hn, sng Thu Bn, sng Vu Gia, sng B Rn, sng Trng Giang, sng Hn, sng Thy T, sng Trng nh... cung cp thc n cho dn quanh nm sut thng, tr nhng ngy lt bo, ma to gi ln, khng i co c. Ly chng v t M Xuyn Bp rang, canh hn, nt nin ci xay Tht vy, hn co khng kh lm, ch bin cng n gin. Mua mt t hn c nc, c ci, c khi ch hm nng nm nm mm mui, ti, hnh, n vi bn, vi cm ngui, vi bnh trng bp nh, vi bp hng

mm, vi khoai lang hp. Nu canh vi ci tn (ci cc), rau mung, t lang, vi rong si (rong ch, cn gi l mt), nc rt ngt, rau li ti xanh. Ty thch, nu canh hn vi bu, vi da hng, cng l mt mn n gii nhit trong ma h oi . Canh hn vi bng l, theo cc c, l mt mn n an thn, tr tim rt hiu qu. Hn xo vi hnh ty, rau rm, rc u phng rang l mt mn c c... Sau cng, cho hn l mn nhiu ngi thch, d nu, li ngon v b... Qung khng thy mn cm hn, nu theo kiu Hu, t m, bi bn v phc tp, ch xut hin t vua cha cung nh.

* C
Ngi Qung tiu th nhiu nht l c bin. Nhng vng su, vng cao cng n c bin m c hp trc kia c chuyn ch trn vai bng i gnh, i tng trm. C ngi sn sng ng i, gnh tip n trm khc. H i mau nh chy b. By gi lm g c xe hi, xe my, xe lam... Trong cu ht, cu h, ni v cc thc n Qung th mn c c nhc n nhiu nht: Thng em v c trch ve V rau mung luc, v m trn mng. Ngi bun nh c trch ve Nh bt nc ch, nh chn ng non. C trch ve tht t nhiu xng nhng rt ngon, rt bo, rt thm. Kho rc hay chin gin, n c xng.

Ngi Qung ung nhiu nc v n qu mn. Thng ung nc ch ti, ung tng bt, tng t ln, ung nng hi, rt t cao xung bt phi ni bt mi ngon. Cn ng non l ng mt, sn st, cha thnh ng cng. n rt ngon, cha qua khu gn lc bng ha cht.C trch m kho vi tht l mn ngon: Nh hi c trch y con Tht heo ct khc, lng cn c m... Mng giang nu c ngch ngun n y nn phi bn bun mua vui. C ngch xng u rt cng, dng ging c cht trong Nam (vng Bc Liu), n ma lt t ngun v ng bng, tht bo, li cp trng vng hm di bng. Kho ngh, kh, chui cht nu canh chua mng rt ngon, n trong ma bo lt. C m nh cng nu canh chua: Canh chua nu c m ranh Cay, chua, mn, ngt ch nh b nhau.

Nht l ming ch c chim Nh ngn lang luc, ba thm c mi. Qung u phi ch c ch c chim m cn c ch c mi, c tht lt, c ra, c lc v sang hn l ch c thu, n rt gin v rt ngon. V c mi cn c cu ht: Trn non tc mt hi ci Khng i th lnh quan i i th nh tr c mi kho rim. Nht ngon l u c gy Nh thm l cm chy va than. Cng nh c ngnh ngun, c gy (cng h vi c chp, cn tn l ng) mnh trn mp, tht bo, n ma l t ngun, sui tri v xui, c nh bt. ph nh no c th ng (Quan Cng), king khng dm n, v cho gy l loi c thn thnh, vt v mn ha rng... C kho vi ngh, kh, chui cht n rt bo, rt

thm. Nht l ci u: mt nm ch c mt s ngy c c gy, nhm vo nhng lc ma gi dm d, tri se lnh... n c gy rt ngon, rt th v. Say m mt i tng m phi b v, khng phi v nhan sc "chim sa, c ln" ca mt ngi n b, nhng v ngi p c bit ti nu nhng mn n qu ngon: C nc nu vi da hng L m c k mt chng nh chi Ba cm sui (thng gia) khng bng ci mui (mi) con c chun Cy rung u cu, n u c i. Rung u cu l rung tt ca nh giu. n u cu thng mua c c i (c i sng ngon hn c i bin). C Tn - mt nh th rt snh n - tng ca tng ci ngon tuyt vi ca u c i min Trung Trung B.

Cm tr vi c r chin n no bng, cn ghin mun thm. Cm tr l go tr, mt loi go ngon Qung. C r Qung c g l? Trong Nam c r cu, n ma nc rt ln li mp nng nc, tht bo. Sau 38 nm xa cch, ti v li Qung, tm n cc loi c, thy c r tnh nh nh v m hn nhiu, nhng chin n ngon c bit, m mt hng v c o. C l th ngi, kh hu sn sinh ra hng v c bit a phng. Lng thy chung; ci tnh ngha khi giu sang vinh hin khng qun lc ngho kh, khn kh; ri tnh ng bo v li ku gi thng yu, m bc c lng vo mt s cu ht v m thc x Qung: n tiu th nh n hnh D n nem g, ch vt, th cng nh ti rau canh mt gi. Canh chua nu c m ranh Cay, chua, mn, ngt ch nh b nhau!

C sng kho vi l gng B con mnh , xin ng qun nhau!

V Bnh nh n Chim Mi
Huyn Ty Sn c th trn Ph Phong l qu hng ca phong tro Ty Sn v anh em Quang Trung - Nguyn Hu. y thuc Ty Sn h o, mt vng i ni trung du bn sn a vi lu vc sng bt ngn ng ma t xa. Nay c nh my ng trn a bn, ng ma Ty Sn cng mnh mng n c ngn hc ta. Trong ng ma y c mt loi chim nh hn con se s c tr sut ma. Chng ru rt bt su b trong m l ma tng n, mi n ng ti c ngn con. Ngi ta nh bt, nht vo lng, em ra ch Ph Phong bn cho ngi c tin nhu chi, nn mi thnh tn chim ma Ph Phong. Lu dn, chim ma tr thnh mn c sn c a chung. Mun nh bt chim ma, ngi ta dng ci tr nh tm li, cng sut b rung cao hn ngn ma 1 - 2

mt. Hai ngi i hai u rung cm so di p vo l ma, rung ui chim. Chim ma bo trn khng bay cao, cng khng bay xa, c th chng chuyn dn vo tr. Ngi ta mang v vt lng, h qua la cho chy ht lng t. Con chim ma cn li nh mt ming tht nc. Ngi ta ra sch, m moi rut ri p gia v gm mui ht (khng phi mui hm hay mui it) gi nh vi t, hnh, ht tiu thm t bt ngt, 30 pht cho ngm. Nu chin th p vi du phng ch khng p vi th du khc. C hai cch ch bin ph thng nht l nng v chin. Nng th m banh con chim, p gia v ri p vo cp a cao trn l than hng. Lt vi lt, m chim chy ra xo xo thm lng c xm. Cn chin th th chim vo cho du phng va si, ch mi pht l chim vng ngy, xng tht rn tan. Cho chim ra a, rc thm ln mt t ht m rang cho p mt l c th mi cc chin hu "nho dz". Chim ma m c thm ru Bu nhm nhi th c gi l nht anh ho. Tht chim ma thm m ngt

m, m hng v. Mun n ng mn chim ma, hy tinh chn nhng con u nh, m ngn. Ngi bn nhiu khi trn c chim o gi (o ) l loi chim u to, m di, tht nht nh la du khch, v loi chim ny r. ng ma Ty Sn ngt ngn xanh, l ch cho chim ma ngy cng ny n sinh si i mi du khch. Ai v Kin M, Ph Phong n con chim ma tha lng c ao

V Qung Ngi n n t
n t l mt trong th hi sm qu him m ngy xa, ngi dn bin c lao R (by gi l huyn o L Sn ca tnh Qung Ngi), phi vt v ln li bin su bt mang v, ch yu cng np cho vua quan ch mnh u c n Con n t ging nh con giun khng l y mu sc tt di y bin, trong hang , khe ct c su 10-30m, di nc, n t c con di n 40cm, ng knh gn 20 cm, nng t 1-3 kg. B bt ln, n t thun li, trn nh tri bng, ci l ming b t nh l van bm hi. Da n t thay i mu sc ty theo mi trng ni n sng nh tc k vy. S vo da n t, thy mm mt n lnh xng sng! Trc y, dn c lao R cho ghe ra cc gnh

cch o vi hi l, mt ngy bt c hng trm con n t. Nay th kh him hoi, ch dm mi con trong mt ngy ln hp ct lc l hn lm. Ngi ta x bng n t ra sch ct, luc chn, phi kh ri mi bn cho li bun xut khu. n t c gi tr kinh t cao. Nu ti hoc luc cha chn, n t chy thnh nc ch cn da th khng ai mua na. n n t rt cng phu. Trc ht l m bng ra sch cho ht ct. Rut n t nh rut giun, ch mt ng ng t u n cui, khng c tim gan pho phi g ht. Xng cng khng. M ra xong, ngn nc mui, luc chn, ly thanh tre cng ra phi tht kh. Mun n li luc ln na, co sch lp da ngoi v ngi ta cho l da c. Nhng ngi Hoa li nguyn c da. Xt n t nh ra nh ming ci da nu vi thuc bc.

Cng c th nguyn c con b vo bng g en (c k) sau khi m lm sch g, cho vo ni ng hm nh n cho tng cng sinh lc.

You might also like