Abdurahim Ashiku

SHKOLLA SHQIPTARE E ATHINS

RILINDSIT E KOHS SON 2

Abdurahim Ashiku

SHKOLLA SHQIPTARE E ATHINS

RILINDSIT E KOHS SON 2 Cikli: Njerz q i dua - 3

Athin 2009

-I-

Abdurahim Ashiku SHKOLLA SHQIPTARE E ATHINS Rilindsit e kohs son 2 Cikli: Njerz q i dua 3 N kompjuter : Indrit Ashiku Konsulente pedagogjike Natasha Ashiku ISBN T gjitha t drejtat e autorit e-maili i autorit: a_ashiku@yahoo.gr Mbshteti: BestXpert Training & Technology

- II -

Atyre q ndezin qirinj... ...n vend q t mallkojn errsirn

Gonxhe Bojaxhi NN TEREZA

-III -

Neni 8 1. Republika e Shqipris mbron t drejtat kombtare t popullit shqiptar q jeton jasht kufijve t saj. 2. Republika e Shqipris mbron t drejtat e shtetasve shqiptar me banim t prkohshm ose t prhershm jasht kufijve t vet. 3. Republika e Shqipris u siguron ndihm shtetasve shqiptar q jetojn e punojn jasht shtetit pr t ruajtur e pr t zhvilluar lidhjet me trashgimin kulturore kombtare. Neni 57 1. Kushdo ka t drejtn pr arsimim.

- IV -

PARATHNIE

...Shoqatat, shoqrit, grupimet, t majt, t djatht, t qendrs, t toks, t qiellit...flasin pr kartat, lejet e qndrimit, bashkimin familjar, nnshtetsin... ...Kan t drejt, bashkohem me ta. ...Pr mua kto do t shuhen me nj ligj, me nj dekret presidencial, me hyrjen e Shqipris n Bashkimin Evropian.... ...Ajo q nuk zgjidhet me asnj ligj, me asnj dekret, edhe me hyrjen e Shqipris n Bashkimin Evropian, sht GJUHA E NNS, Gjuha Shqipe. Shqiptart po humbin identitetin gjuhsor. ...Fmijt tuej nuk e msojn gluhn e mms, nuk kan disir t kthenen n Skipri, do t bnen grekr si na... M ka ngel n vesh e m ka mbet plag n shpirt kjo fraz e nj taksixhiu arvanitas, ndrsa udhtonim rrugve t Athins... Shkolla Shqiptare e Athins, kurset pr msimin plotsues t gjuhs shqipe, n embrionin e ecjes prpara, krkojn krah t fort, krah q duhet tu bhen prindrit, fmijt, pushteti dhe shteti, Evropa... Jepuni krah, jepuni zemr t ecin, t fluturojn... Abdurahim Ashiku, gazetar

-V -

SHKOLLA SHQIPTARE E ATHINS VLERSIME ZYRTARE:

20 janar 2005 Shkolla Shqiptare e Athins deklarohet zyrtarisht

QENDR E TRAJNIMIT T LIR PROFESIONAL 18 tetor 2005 - Nnshkruhet marrveshja pr organizimin e testimeve pr Xpert pr shqiptart n Greqi. N marrveshje theksohet: Pas kontaktesh disa mujore dhe shkmbimi informacioni midis PARSh dhe Shkolls Shqiptare t Athins, me prfaqsues z. Lorenc Koka, u nnshkrua marrveshja pr futjen e sistemit Xpert pr shqiptart q jetojn dhe punojn n Greqi. Me dhnien e t drejts s organizimit t testimeve ktij institucioni, PARSh si zotrues ekskluziv i Xpert-Certifikats Evropiane pr Kompjuter n Shqipri, i krijon mundsi komunitetit t shqiptarve n Greqi t trajnohet me kurrikula dhe materiale msimore bashkkohore, t testohet n gjuhn shqipe dhe t pajiset me Certifikatn Evropiane pr Kompjuter-Xpert.

25 Nntor 2008: - firmoset kontrata me organizatn ECDL

Hellas (European Computer Driving Licence) dhe shpallet qendr e testimi e trajnimi pr provimet e Diploms Europiane pr Kompjuter ECDL dhe pr ForKids n Athin. Qendra e testimitin Nr. EL 1878 Shkolla Shqiptare e Athins deklarohet: SHKOLL E TEKNOLOGJIVE T INFORMATIKS , me emrin e ri BestXpert Training & Technology

1 dhjetor 2008: -

NJ FTES...

Ditn e shtun, data 24 Janar, ora 19:00 do t bhet inaugurimi i mjediseve t reja t shkolls. Jeni t ftuar t pim s bashku nga nj po me ver dhe t gzohemi t gjith bashk. Hyrja sht e lir pr t gjith. Mos harroni t merrni me vete shum qejf dhe energji pr t knduar e pr t krcyer. Ju mirpresim!

Nj po me ver, shum qejf dhe energji pr t knduar dhe pr t krcyer... Kaq mjafton q t lvizsh nga vendi, t kthehesh prapa dhe t ecsh prpara, midis rreshtave t kujtess jetsore dhe midis ndrrash t thjeshta njerzore. T afrmit t ftojn n dasm pr nj po me ver e nj got me raki, t ftojn t marrsh dhe t prcjellsh gzim. Njerzit, miqt, shokt...t ftojn n nj ditlindje, n nj shtpi t re, n nj udhtim n kraht e nj lotarie amerikane, n nj... Jeta sht nj ftes hapsirat e s cils pr mjet mase kan kraht e hapur. Krah hapur na vjen pr n orn 19.00 t 24 janarit 2009 edhe kjo ftes nga Lorenc Koka, Rruga Feron 15 kati III... Prurohen mjediset e reja t Shkolls Shqiptare, shkoll tashm n vitin e katrt t jets s saj, shkoll tashm me nj histori t vetn, t veant n arsimimin e shqiptarve jasht kufijve t Shqipris, shkoll n diaspor si e emrojn lart... E ndjeva t nevojshme ti hedh nj vshtrim t shkurtr, t sotmes s ksaj shkolle, n shkallt e saj t ngjitjes drejt s ardhmes. T djeshmen, rrugn e saj drejt ngjitjes e kam prshkruar n disa reportazhe e prshkrime n shtyp dhe n librin Rilindsit e kohs son. T djeshmes po i shtoj t sotmen dhe...t nesrmen Koha ka vetm nj kah lvizjeje, prpara... Edhe Shkolla Shqiptare e Athins...

-2-

SHKOLLA SHQIPTARE E ATHINS Shkolla Shqiptare e Athins BestXpert, sht nj qendr trajnimi n gjuhn shqipe pr emigrantt shqiptar n Athin. U krijua m datn 3 Shkurt 2005 si qendr informatike dhe vazhdon t ofroj shrbime t vyera pr komunitetin shqiptar n Athin dhe m tej. N kt shkoll kan msuar mbi 250 emigrant, fmij e t rritur, puntor e intelektual. MSIMI N SHQIP.

Pr t gjith ata q duan t msojn n gjuhn shqipe Shkolla Shqiptare BestXpert ofron: Kurse pr msimin e kompjuterit. Kurse t gjuhs angleze.

 Kurse t greqishtes s re. Kurse t gjuhs shqipe falas. Kurse speciale dhe programe t plota pr fmij e t rritur.

Shpjegim t gramatiks dhe fjalorit n gjuhn shqipe. Prgatitje pr provimet "Xpert" dhe E.C.D.L. Prdorim interneti n klas dhe praktik pa kufizim.

sht qendr ekskluzive trajnimi dhe testimi e certifikats evropiane pr kompjuter Xpert dhe E.C.D.L. pr Greqin. VEPRIMTARI SHOQRORE E KULTURORE

-4-

N tre vitet e krijimit t saj shkolla ka organizuar veprimtari t shumta zbavitse dhe kulturore me nxnsit dhe dashamirsit e shkolls. Synimi ka qen q duke u argtuar t krijohet nj atmosfer ku nxnsit emigrant vin m pran njeri tjetrit dhe krijojn besim e respekt t ndrsjellt. Synim tjetr ka qen q nprmjet ktyre veprimtarive kulturore jo vetm t ruajm identitetin ton por dhe t njohim sa m mir historin dhe kulturn e popullit Helen pr tu integruar n kt shoqri me dinjitet dhe me vlerat q trashgojm nga atdheu yn. Shum shoqri e miqsi lindn dhe mbahen deri m sot gjall nga kto veprimtari. Disa nga veprimtarit e shkolls kan qen: Kokteil-Mbrmje argtuese n mjediset e shkolls, maj 2005 Ceremoni e diplomimit t nxnsve t par t shkolls n Hotel Titania, n Qershor t vitit 2005, pasuar me nj bufe t pasur n mjediset e ktij Hoteli. Kokteil n mjediset e shkolls me rastin e nj vjetorit t shkolls, 3 Shkurt 2006. Mbrmje festive pr festat e Majit, maj 2006. Ekskursion me 120 nxns t shkolls n qytetin turistik t Nafplios. Mbrmje festive pr festat e vitit t ri, 1 Janar 2007. Pritje festive n mjediset e shkolls me rastin e dy vjetorit t shkolls, 3 Shkurt 2007.

Ekskursion me 190 nxns t shkolls n Dhelfus dhe drek festive. Pjesmarrje n Festivalin Ndrkombtar t Prralls n Porto Rafti me grupin teatral t fmijve t shkolls.

-6-

MIDIS DY DASHURIVE Nuk e njihja. Dhe as m njihte. Un dika kisha lexuar n nj reklam n gazet. Jo pr t, por pr Shkolln Shqiptare t Athins. Ai dika kishte lexuar diagonal n shkrimet e mia n gazet. Kaq sht pak pr t trokitur e hyr me ndrojtje n portn e jets s njeriut M pran, nja tre metra larg, u ndodhm m 12 korrik, n hollin e Ambasads Shqiptare n Athin. Ai fliste pr fmijn e tij, jo pr djalin q i ka lindur n Athin n 97-tn e tani sht 9 vje, por pr nj tjetr lloj krijese, asaj q quhet Shkolla Shqiptare e Athins. Tek fliste u mundova ta fiksoj n memorien e aparatit digjital. Nuk arrita dot. Portretet q fiksova ishin flu, t pabotueshm

Dy dit m von, m 14 korrik, m mori n telefon. M ftonte n nj udhtim me Shkolln n gji t Peloponezit, n Nafplio. Kisha qen nj vit m par n Nafplio, madje edhe m tej, n Epidavros. Jo n Epidavrosin e ri, at buz detit, por n Epidavrosin e vjetr, shum t vjetr. Atje, n shkallt ku ishin ulur njerzit e antikitetit, pash Orestien, ose m mir me thn shkriva vetveten me heronjt e mdhenj t Iliads s Homerit, heronj t cilt pr her t par i kisha dgjuar t lvizin n skenn e jets sime n vitin 1955, nga msuesja e letrsis, nj vajz e bukur q e thrrisnim Penelopa E pranova me dshir ftesn, madje i thash se do t marr me vete edhe gruan

N at udhtim, pr t cilin dika kam shkruar, u ndodha m pran Lorit apo Lencit (nuk e di si i thrrasin njerzit e tij t dashur). Pran tij m trhoqi dashuria e tij pr njerzit. Kt e pash t reflektuar jo m shum tek ai se sa tek nxnsit e tij, jo pak por diku tek njqind, q udhtuan me dy autobus turistik, q qeshn e gzuan, q me flamurin shqiptar u ngjitn n Kala e me t vallzuan n drek, gjithnj nn tingujt e melodit e kngve shqiptare Me kaq pr mua ishte pak pr t formuar portretin e tij, jo pr ta fiksuar n memorien kompjuterike por pr ta fiksuar e prpunuar n memorien njerzore. Ndaj i krkova nj takim. Trokita n portn e jets s tij dhe ai m ftoi t hyja me gjith kpuc

Nj tavolin, dhjet kompjuter, nga pes e nga pes n t dy ant, nj projektor syri i t cilit ishte fiksuar drejt perdes s bardh, libra, aparate. Nj mjedis ku flitej shqip e msohej shqipKtu e nism bisedn, bised t ciln nuk do ta jap n mnyrn klasike t pyetje prgjigjeve, megjithse t till e zbardha nga diktofoni. Do ta jap duke krkuar t hyj n botn e tij, n dashurin apo m mir t them n dy dashurit e jets s tij. I thash t m hapte nj flet nga fmijria e tij. Ai nuk m hapi nj flet por nj fashikull fletsh, ma hapi jo si i rritur por si fmij, me at bot t bukur q tashm sht larg dhe nuk kthehet por q sht jona dhe e askujt tjetr. Kur tha Vitet e fmijris ishin t bukura ai disi u tjetrsua, i qeshi fytyra, i qeshi zemra. Kishim nj shtpi diku n qendr t Fierit

-8-

Pran saj kopshtet e shkolla ishin nga m t mirat Kujton me respekt t veant msuesen e klass s par n shkolln Naim Frashri, Safete Shehun nga Shkodra, pak e ashpr por q na dha bazat pr t vazhduar m tutje. M tej sheh nj ift pllumbash me t cilt ishte i dashuruar dhe duke u kujdesur pr ta shqetsonim edhe komshinjt q kishim lart e posht. M tej ai del nga Fieri. sht rritur dhe apknllqet kan mbetur pas. I plqen t bj "nj erek ore rrug m kmb dhe t dal kodrave e fushave q rrethojn qytetit, t njihet me natyrn e egrKtu e ndrpret paksa kujtimin e atyre viteve dhe duke u kthyer n Athin thot: Mua m vjen keq q fmijt e mi rriten n nj qytet ku nuk ke se ku t shkosh. Qytetet n Shqipri ishin vrtet qytete t vegjl por n qoft se ecje nj erek ore m kmb dilje n fushat e punuara. Pr fmijt kishte shum variacione Diku nga klasa e shtat kur i lindi dshira e madhe pr t lexuar ti vinte n dor, Ai dhe msuesit zbuluan dshirn dhe talentin e tij pr matematikn dhe fizikn. N nj olimpiad q u zhvillua asokohe me klasat e 8-ta, ai zuri vendin e par Janaqi Kilica gjimnazi q si thot ai ishte m i miri n republik ishte nj shkoll me msues q me t vrtet bnin pun me pasion. Ndr ta ai ndalet tek msuesi i fiziks, tek Bardhyl Kalaja. Ai ishte tmerri i gjimnazit, thot Lorenci. Dhe q t argumentoj tmerrin e tij ai sjell nj shembull q matur me kutin e sotm duket si paradoksal. Nj her, thot ai, ngrita dorn n msim. Msuesi m thrret n drras t zez dhe un i prgjigjem pa asnj gabim, shum mir. M thot me nj z t prer: Shko, ulu! Shtat. U prevaPas dy javsh vjen pr inspektim drejtori i gjimnazit. Un, pr t treguar dijet e mija dhe pr tu hakmarr ndaj vlersimit t hers s kaluar, ngrita prsri dorn. U prgjigja prsri shum mir. Msuesi m thot: Mir, ulu ! Tet Kshtu n lndn e tij kisha nj shtat dhe nj tet. Nj shoku im kishte dy nnta. Ai ishte m i duruar, nuk e ngrinte dorn. N nj provim me shkrim q bm, pa asnj gabim, m vuri notn nnt. Ishte nnta e vetme, nota m e lart q u mor n provim. N prfundim, me nj shtat, me nj tet dhe me nj nnt prfundimtaren ma nxori dhjet !.. Msuesit dinin t t bnin q t msoje, dinin edhe t t vlersonin si dhe sa duhet. Un kam respekt pr gjith profesort e Janaq Kilics por jo vetm un por edhe nxnsit q jan ulur e kan kaluar nga bankat e ksaj shkolle. Shum gjra ua kemi borxh profesorve tan t cilt bnin nj pun shum serioze Gjimnazi i nxiti fantazin pr shkencat ekzakte, fantazi e cila e oi jo vetm n olimpiada n shkall rrethi ku gjithnj zinte vendin e par por edhe n olimpiada n shkall kombtare. Ndr ta ai veon olimpiadn e Sarands, jo vetm pr vlern q ajo prcolli n fushn e matematiks por pr faktin se Olimpiadat ishin festa t bukura jo vetm pr ditn e

zhvillimit por veanrisht pr veprimtarit q zhvilloheshin para dhe pas tyre, pr ekskursionet, njohjen me natyrn dhe me njerzit, pr veprimtarit socialkulturore N at mosh, flasim pr fundvitet 80-t, ai kishte lexuar dika pr informatikn, kishte dgjuar edhe pr kompjutert, por ata do ti shihte me krshrin dhe zilin e t riut. N olimpiadn e matematiks t zhvilluar n Tiran n vitin 1989 ata i uan n Institutin e Informatiks, institut i cili sapo ishte hapur. N Shqipri, por edhe n bot, kompjuteri ende nuk ishte futur masivisht n jetn e njeriut. Edhe Universiteti i Tirans ende nuk e kishte shtruar trasen e shkencs s re t informatiks. ndrra e tij pr tu marr me kompjutert dhe informatikn do t mbyllej n sirtar. Kjo ndikoi tek ai q ti nnshtrohej presionit t familjes dhe t t afrmve dhe t trokiste n dyert e mjeksis. E vrteta sht, thot ai, un isha shum i mir edhe n biologji, madje profesori i matematiks dhe ai i biologjis ziheshin njeri me tjetrin se kush do t m merrte pr t prfaqsuar shkolln e rrethin n olimpiadat prkatse. Nj rregull i vn aso kohe nj nxns nuk mund t merrte pjes n dy konkurse Kshtu ai n vitin 1989 do t niste fakultetin e mjeksis, megjithse si thot M plqente biologjia por mjeksia nuk ishte biologji, ishte dika m shum. Ishte nj deg jo vetm teorike por donte t kishe edhe zemr t fort dhe t prballoje dhimbjen e tjetrit. sht gj e bukur t ndihmosh por n radh t par nga ana psikologjike duhet edhe ta prjetosh dhimbjen e tjetrit N vitin 1995, me nj mesatare note 8.5 mori diplomn e mjekut, profesion t cilin e ushtroi vetm n praktikn msimore studentore. Orieta me t ciln ishte njohur gjat viteve studentore, fmija q erdhi n jet, nevoja pr t qen pran prindrve q kishin mrguar n Athin q n vitin 1991, e kthyen sfratin e jets s tyre larg Tirans t viteve studentore e larg Fierit t viteve t fmijris e t rinis, e drejtuan n dhe t huaj. Erdhi familjarisht n Athin Provoi t njoh diplomn e mjekut n DHIKACA. Studioi pr muaj t tr n nj koh q punonte her kamerier, her kopshtar n nj hotel e her shiste rroba n pazar. Pr t punt q mund t bj nj emigrant n nj vend ku diploms s tij nuk i jep kush uj, nuk e vlerson, jan t rndomta. Provova t aj por u ndesha me nj mnyr funksionimi t gjrave ku nuk llogariteshin vetm dijet, duheshin edhe t tjera gjra, mbi e nn rrogoz Ndrkoh, me zhvillimet e reja, nga sirtari i jets s tij kishte grmuar dhe kishte nxjerr dashurin e par, informatikn. E dini si e mori dhe sa i kushtoi kompjuteri i par ? Gazeta Kathimerini n nj lajmrim reklam njoftonte se n qoft se bleje gazetn pr disa muaj radhazi dhe siguroje nj numr t caktuar kuponsh, merrje kundrejt nj mimi simbolik nj kompjuter komplet. E kishte bler vazhdimisht
- 10 -

gazetn, kishte siguruar edhe t gjitha kupont. Kishte paguar edhe kompjuterin. Dhe shpenzimetkishin qen dyfish. Ishte koha kur edhe n Greqi kompjuteri ishte ende nj mjet simbolik, ende i rrall pr prdorim masiv. N vitin 2001 vendosi t shkputej nga puna si kamerier, kopshtar apo shits ambulant npr pazare. Vendosi ti futet studimeve pr informatik. Trokiti n disa dyer por m n fund u ndal tek Universiteti i New Yorkut n bulevardin Amalias. Pr t dhe pr familjen e tij Ishte nj sakrific e madhe por ishte nj sakrific q ia vlente sepse bra at q n radh t par dshiroja, q kisha pasion dhe nuk jam pishman pr kt Modeli amerikan i studimeve, i kohs dhe i mnyrs, sht se programin e ndrton vet studenti. Rndsi ka q t marrsh nj numr t caktuar kreditesh. Me 125 129 kredite merr diplomn. Duke rn n kontakt me dekanin amerikan msova se nj pjes e provimeve q kisha dhn n Universitetin e Tirans e q ishin n programin e studimeve, mund t m njiheshin. Diploma ime u drgua n Amerik ku u vlersuan si t vlefshme gjasht lnd. Kjo bri q un, krahas puns q bra duke avancuar kreditet, ti mbaroja studimet pr pak m shum se dy vjet e gjysm, nga katr vjet q sht normalisht Ndrsa vazhdonte universitetin amerikan, n vitin 2003 ai bri hapin e par drejt pasionit t tij tashm t gjallruar e n pjekje e sipr. Hapi nj biznes t thjesht: nj zyr pr programime kompjuterike dhe shrbime interneti. Ra n kontakt me njerz t njohur e t panjohur, hyri n biseda me ta, studioi dshirn e shum njerzve, veanrisht ata t moshs s mesme, njerz me universitete e shkolla t larta q n kohn e studimeve t tyre kompjuteri dhe interneti ishin dika imagjinare. Vrejti dshirn e tyre pr t msuar por edhe ndrojtjen q ndjenin ata kur uleshin n kurse kompjuterike krahas djemve e vajzave t reja, boshllkun gjuhsor dhe t tjera an q e bjn njeriun ta ndal paksa hapin pr t ecur me kohn. Kjo e ngacmoi q t krijonte nj klas pr msimin e kompjuterit dhe t aksesorve q lidheshin me t si interneti, programimet etj. M 4 shkurt t vitit 2005, pasi kishte marr leje nga Ministria e Ekonomis dhe kishte siguruar t gjith dokumentacionin e nevojshm, nisi ora e par e msimit shqip t kompjuterit. E theksova shqip pr faktin se si msimet po ashtu edhe literatura e siguruar nga Shqipria apo e prkthyer nga gjuh t huaja ishte shqip. N ver t 2005 erdhi momenti i prfundimit t kursit t par dhe i shprndarjes s diplomave, moment i cili u kurorzua me nj ceremoni t bukur ku morn pjes nxns, prindr e bashkshort t kursantve. Tashm nuk kemi t bjm thjesht me nj kurs, por me nj shkoll e cila ka edhe ekskluzivitetin q prve nj qendre msimdhnie pr kompjutert sht njkohsisht edhe nj qendr testimi e dijeve pr informatikn

kompjuterike. N shtator t vitit 2006 mjediset n katin e 8-t n rrugn 3 Septemvriu 18, m pak se dyqind metra larg rrethit t qendrs s Athins, Omonia, u zgjeruan. Nj klas rreth tavolins s rrumbullakt mblodhi njerz q donin t msonin me baza anglishten. Msuese e anglishtes u b e shoqja, Orieta, e cila njeh me provime pasuniversitare prve anglishtes edhe italishten e frngjishten. M pas, rreth tavolins s rrumbullakt u mblodhn biznesmen grek e midis tyre edhe nj prift katolik, Moratini, t cilt msonin shqip. Prifti sot, pasi kaloi kursin e shqipes n Athin, sht vendosur n Kor pr t shrbyer e pr t perfeksionuar m tej shqipen Kaq nuk jan pak pr nj shkoll q ende nuk i ka mbushur dy vjet jet, nj shkoll pr msimin e kompjuterit shqip, msimin e anglishtes dhe t shqipes. Por Lorenci nuk sht i knaqur. Atij i rri mendja tek nxnsit, moshatar me djalin e tij dhe m t mdhenj, q jan larg Shqipris dhe larg shqipes, t shkruarit dhe t lexuarit e saj si bashkmoshatart e tyre n Shqipri. Ai ka shpall para emigrantve nj program modest pr t kaluar n msimin e gjuhs shqipe pr fmijt emigrant n Athin, pr organizimin e programit msimor E shtuna e fmijve. E ndjen kt si nevoj, si nj detyrim shpirtror dhe krkon mbshtetje t komunitetit shqiptar n mrgim Para se t ndahemi, ndrkoh q tashm kishim kaluar n zyrn e tij komode ngjitur me t ciln ishte tavolina e rrumbullakt e msimit t shqipes, e futa midis dy dashurive t jets s tij, mjeksis dhe informatiks. Nga fjalt e ndjeva se i ka t dyja nn sqetull, i mban dhe i ruan, don ti bj pjes t jets s tij. I formuar si intelektual n fushn e mjeksis, i dashuruar n t njjtn koh pas informatiks dhe i diplomuar nga nj universitet i njohur n bot, ai dshiron q nj dit ti kombinoj t dyja, t jet pjes e asaj lvizjeje q ka lindur diku n vende t zhvilluara si Anglia, Amerika etj. ku kto dy shkenca studiohen pr t'i ardhur n ndihm n mnyr t sofistikuar njerzimit. Ka shum pr t br n kt fush, thot ai i zhytur n detin e ndrrs s tij, t paktn nga ato q kam studiuar un. Do t doja tu futesha studimeve pasuniversitare n kt fush por pr momentin kjo pr mua sht n kufijt e pamundsis . E pyes n se ka br ndonj hap, qoft edhe t shkurtr rrugs s ksaj ndrre. Kam br disa, thot. Nisa nj master n fushn e informatiks. Megjithat kjo sht pak. Prfundimtarja pr mua sht t gjej nj master t t dy fushave t shkrira n nj, t mjeksis dhe t informatiks, dhe t specializohem n kt fush Duke zbritur nprmjet ashensorit q lidh qiellin e jets s ktij intelektuali t ri me rrugn e gjer ku glojn njerzit, ndrrova nj dit shtatori 2006 nj klas t mbushur me fmij q msojn shqip, ndrrova Lorenc Kokn, jo vetm doktor n mjeksi por edhe doktor n
- 12 -

informatik, i shkrir n mnyr organike midis dy dashurive t jet s tij. Ndoshta ndonj dit do t kem fatin q t shtrij radht e fjalve t mija n nj reportazh me kt tem. Athin, 25 korrik 2006

SHOQE N JET, SHOQE N PUN

E takova n mjediset e reja t shkolls, mjedise t bukura, komode e funksionale. E pyeta: Kush sht Orieta Koka? Kam lindur n Shkodr... Shkodrane me t tana? Qesh...Kur m pyesin njerzit them se jam gjysm shkodrane e gjysm lushnjare, sepse babn e kam nga Lushnja. Un kam lindur dhe jam rritur n Shkodr. far shkolle mbaruat n Shkodr ? Mbarova shkolln 7 Nntori, nj nga shkollat m t mira n Shkodr, me msues shum t rrept, por shum t mir. Na kan ba mir. I kam bazat akoma. Atje jam marr me shum veprimtari. Isha me teatrin, kam shkruar edhe vjersha dikur, kam fol edhe n radio. Keni ndonj nga vjershat e asaj kohe? Fatkeqsisht nuk kam. Ia kam dhan profesorit t letrsis dikur dhe nuk mi dha mbrapa.
- 14 -

...Pastaj u transferuam nga Shkodra n Librazhd sepse babai ishte oficer dhe i detyruar q t shkonte ku e krkon atdheu. N Librazhd mbarova gjimnazin. M pas mbarova Universitetin e Tirans pr ekonomi-financ, drejtim pr bank. E mbarova n vitin 1995. ...Pastaj erdhi martesa, pa e menduar gjat, erdhi Greqia, erdhi djali... Kshtu q nuk pata fatin t shijoj frytet e shkolls n Shqipri. Nuk punova asnj dit n profesionin q kisha ndrr, at t bankieres sepse erdhm n Greqi. Si e filluat punn n Greqi? Greqia mu duk shum e vshtir pr shkak t gjuhs. Kisha studiuar frngjishten e italishten, t mbrojtura me diplom, por ktu ata nuk m hynin n pun. Kshtu e filluam nga zeroja. Mora nj libr dhe fillova ta lexoj dhe formova bazat e greqishtes. Punonim me Lorencin bashk, na ndihmoi babai, merreshim me tregti n pazar, pun shum e vshtir... Kujt i lindi ideja e hapjes s Shkolls Shqipe n Athin? Ideja ishte e Lorencit por edhe nj bashkatdhetari q erdhi e tha: Lorenc! Ju dini shum gjra pr informatikn. Po ne shqiptarve kush do t na e msoj? Pyetm vetveten: Pse mos tua msojn shqiptarve shqip kt q dim? Ndrkoh un po studioja anglishten. Kur mbarova studimin dhe mora diplomat q duhen, mora lejen e msuesis sipas rregullave t shtetit grek. Ather prve kompjuterit futm edhe anglishten. E mban mend ditn e par kur u hap shkolla? E mbaj mend. Nuk ishte nj dit pompoze. Thjesht erdhn nxnsit. Mbaj mend prpjekjen pr t krijuar laboratorin e kompjuterve, bredhjet, krkimi i bazs materiale, pajisjeve msimore, nj baz mbshtetse financiare. Sa ishin nxnsit e par t shkolls? Ishin dy grupe, njeri me pes vet dhe tjetri me katr vet... I mbani mend emrat? Ishte... Ti shohim pak n kompjuter... N njrin grup ishin: Esmeralda ela, Zaimir Llanaj, Aurora Gzhilli, Vladimir Fikaj dhe Luiza Fikaj. N grupin tjetr ishin Maringlen Pei, Orges Avxhi, Renato Zaellari dhe Bujar Veliaj. Bhej msim dy her n jav me nga tre or do her. Kshtu filluam. Nxnsit u shtuan shum shpejt. Kshtu u detyruam t blejm kompjuter t tjer, t ndrrojm edhe vend duke krijuar kt mjedis shum funksional pr msimin e kompjuterit dhe t gjuhs shqipe. E fiksuar n kujtesn time sht diplomimi i par i studentve q u b n salln e hotel Titania. Ishte nj ngjarje e madhe, veanrisht pr

studentt q morn diplomn, nj dit me t vrtet emocionuese pr mua. Si e ndjeni veten n kt mjedis t bukur plot drit, plot me njerz, me t rritur dhe fmij? Shum, shum mir. Prgjegjsia sht m e madhe, pun duhet m shum. Cili sht pozicioni juaj n shkoll? Jap msimet e anglishtes. Prve ksaj bj edhe pun t tjera, merrem me ann ekonomike, me biznesin, me letrat e dokumentet me familjen dhe fmijt... Si i quajn fmijt? Pavllo quajn djalin dhe Amanta-Eleni vajzn, me dy emra. Emrin e par e ka gjetur mami. Vajza lindi m 21 maj dhe mjeku q e priti tha se sot sht dit e shnuar prandaj ta quajm Eleni. Kshtu u formua emri i dyfisht Amanda-Eleni Koka... Po shoh q qesh kur shqipton emrin Amanda-Eleni. far ka sjell n jetn tuaj Amanda-Eleni? Rinovim nga t gjitha ant. M ka dhn nj gzim, gzim q sht edhe pr djalin edhe pr vajzn. Djali sht dymbdhjet vje, kurse vajza nj vjee. Djali e donte shum nj motr. Ne donim nj vajz n familje. Jo se sht vajza jeme...(qesh me shpirt) ...por kur thon shkodrant edhe sorra po e ke fmi sht m e bukur. Vajza sht nj not tjetr n pentagramin shpirtror t familjes... Athin, mars 2009

- 16 -

NJMBDHJET PYETJE PR LORENC KOKN Nj dit e zakonshme pr ju?... Ditn e filloj duke pir s bashku me gruan time Orietn nj kafe tradicionale shqiptare n sallonin e shtpis ton dhe me nj prqafim nga djali im Paulo kur e prcjell pr n shkoll. Dita ime e puns fillon me daljen nga shtpia dhe mbaron von n orn 21 ose 22, n vartsi t grupit me t cilin kam msim. far ju plqen t bni n kohn e lir?

Kohn e lir? Nuk kam shum koh t lir. M plqen t merrem me kopshtari. Kam shum lule si n verandat e shtpis por edhe n verandn e shkolls. N kt t fundit kam krijuar nj koleksion t pasur me kaktuse prve luleve t tjera. Megjithat kur kam shum koh t lir m plqen t shkoj shtitje me familjen. M plqen t ulem diku n nj shkmb pran detit dhe t sodis. Shpesh shkojm pr piknik dhe n malin Parnitha. Sipas jush, cila sht cilsia juaj m e mir dhe cili sht defekti m i madh ?

Cilsia ime m e mir sht sinqeriteti dhe besimi tek njerzit q m rrethojn, por sht njkohsisht edhe defekti im m i madh. Shpesh her sinqeriteti dhe besimi i tepruar keqinterpretohen. A ka ndonj shprehje moto e cila mund t prcaktoj jetn tuaj? T punosh me pasion, t jetosh me pasion, t duash me pasion. Cila sht gjja m interesante (e veant) q keni par, jetuar, dgjuar dhe sa mendoni se ia vlen ajo gj? Gjja m interesante q kam jetuar ishte viti 2004 kur mora pjes n Olimpiadn Athens 2004 si vullnetar ethelondis. sht gj e bukur t mundesh t ofrosh ndihmn tnde pr dika t dobishme qoft edhe pa pages. Mendoj se ia vlen t njihesh e punosh s bashku me njerz nga e gjith bota. T vish n kontakt me ide e prvoja jetsore t ndryshme nga e jotja. Si mendoni, far na prcakton n jet, ndikimi apo zgjedhjet q bjm? Sigurisht q pr do qenie njerzore sht e natyrshme t marr ngacmime e t ndikohet nga shoqria q e rrethon q n momentin q lind e deri n fund. Dhe jan kto ngacmime q n fund t fundit ndikojn zgjedhjet q bjm. Por shpesh zgjedhjet q bjm ndryshojn dhe shoqrin q na rrethon. Ne emigruam n Greqi dhe kjo przgjedhje e jona na ekspozon n t tjera ndikime n krahasim me dik q ngeli n Shqipri apo emigroi n nj vend tjetr. Po t mos ishit programues, far do tu plqente t ishit? E vrteta sht se kt pyetje ia kam br vetes koh m par. Un mbarova studimet e larta n Fakultetin e Mjeksis n Tiran dhe u diplomova mjek i prgjithshm n vitin 1995. Emigrova n Greqi n vitin 1996 dhe ktu ishte q mora vendim t bja far do m plqente t isha. M konkretisht fillova studime t tjera pr informatik dhe u diplomova nga Epire State University of New York, dega e Athins. A jeni sot ai q keni ndrruar t jeni? Besoj se po. Jam i lumtur q n kto vite t vshtira arrita t ruaj t paprekur personalitetin dhe dinjitetin tim. Dhe mbi t gjitha ndihem shum i knaqur q bj dika t dobishme n ndihm t komunitetit shqiptar n Greqi. Nj njeri t cilin e admironi dhe pse? Admiroj Fan Nolin si patriot dhe intelektual. Kam lexuar t gjitha librat q ka shkruar e shqipruar. Admiroj dshirn e tij pr arsim dhe pr prvoja t reja jetsore deri n moshn m t thyer. M vin n mend m aktuale se kurr vargjet e tij Ans lumenjve. N rast se do t ktheheshit prapa n koh far do t ndryshonit nga jeta, sjellja, veprimet e przgjedhjet tuaja?

- 18 -

Mendoj se sht gabim t vlersojm t shkuarn me kriteret e sotme. Megjithat ajo q do t doja t ndryshoja do t ishte t kisha marr guximin dhe t kisha hapur shkolln vite m par. N rast se do t duhej q dikujt ti jepnit puthjen e Juds (ta tradhtonit), cili, cilt do t ishin? Pyetja sht bashkkohore. N kohn q jetojm tradhtia konsiderohet si dika moderne. Jo, nuk besoj se do t mundesha t bja dot nj veprim t till. Nga natyra jam njeri besnik dhe i qndrueshm.

PALAS DHE PALASIOT...

Ai ka lindur n Vlor. Rrnjt e t parve i ka n Palasn e bukur buz Jonit ku ka nj shtpi me themele t vjetra s cils i ka hedhur soletn dhe ka rregulluar dy dhoma. Ai m tha: M djeg shpirti pr Fierin. M digjet xhani pr Fierin. Atje kam kujtimet m t bukura t rinis. Edhe tani q flas m dridhet misht dhe m vjen pr t qar. shprehje e nj dashurie t re q krijuan vitet e shkuara. Gjuha e t parve t tij sht greqishtja por gruas s tij fierake i ka thn Mos mso greqishten por mso nipen t flas e t shkruaj gjuhn shqipe . Ai, ndonse tani ka kapur t gjashtdhjet e pes vjett e jets, q kur ka ardhur, pr shtatmbdhjet vjet, gjasht dit t javs, shet ikrrima vendosur mbi nj tezg q lviz do dit nga nj Pazar n tjetrin. Pavllo Koka, n bisedn q po prcjell m hapi n t dy kanatet nj dritare t nj jete dhe pune sa t vshtir po aq edhe t ndershme, dritaren e madhe t njeriut t puns... * * * Pavllo Koka ! Mund t m prshkruani pak ditt dhe vitet e jets suaj n Shqipri? Ika nga Palasa fmij. Keni lindur n Palas? N Vlor. N Vlor? Kam lindur n Vlor sepse gjyshi im ka pasur pasuri goxha t mdha n Vlor, i gjith farefisi i Kokajve. Gjyshi im, n krahasim me vllezrit e tij ishte nj ik i prap, qejfli, pijetar, Pavllo Koka quhej. I
- 20 -

bri rrush e kumbulla parat dhe u kthye n Palas. Pusin e Mezinit n Vlor ne e kemi pas komplet, disa hektar. Vllai i gjyshit tim Sokrat Koka ka edhe sot. Gjyshi im ka pasur shtat vllezr dhe tre motra. Strgjyshin e quanin Angjelin Koka.... Si e filluat jetn shkollore? Vajta n Vlor, tek kushriri i par imi, fillova shkolln e rezervave t puns. Prej atje shkoj n Tiran ku mbaroj Teknikumin e Ndrtimit dhe emrohem n Fier. Kur erdhe n Fier? Erdha n vitin 1962. Punova si teknik ndrtimi duke ndrtuar Fierin e ri, n shum pallate e objekte t ndryshme. Punoja me gollobordasit q ishin mjeshtr ndrtimi dhe njerz t nderuar. Kishim edhe grek, njzet grek. Nga ata q erdhn pas Lufts Civile greke? Po, nga ata. Kishim nj Mihal Kolaksidhi, nj Mio Evangjelino, nj Aleko...Un kisha n NSHN njzet grek. Shumica e ktyre grekve u martuan me shqiptare, krijuan familje. Ishin njerz t nderuar. I trajtuam m mir se sa shqiptart. Mua m lidhte me ta edhe gjuha greke dhe hyja m thell se t tjert n jetn dhe botn e tyre. Prej aty m emrojn kryetar i degs s planit pr t gjith Shqiprin e jugut, n ndrmarrjen e bonifikimit t Fierit. Ndrmarrja ather mbulonte Fierin, Lushnjn, Vlorn, Tepelenn, Gjirokastrn...kishim gati gjasht mij puntor. Un isha n kt koh me shkoll t mesme. Pr t qen i aft pr detyrn q kisha vazhdova me korrespondenc Universitetin e Tirans, fakultetin ekonomik. Mora diplomn dhe vazhdova punn n Fier deri n vitin 1990. Kam punuar n Fier 33 vjet. Kur erdhe n Greqi? Erdha n vitin 1991. Erdha me nxitim sepse u operua djali, Lorenci, nga apandeciti dhe kam kaluar kufirin natn. Biseduam me djalin se far do t bjm. Un aso kohe isha nnkryetar i sindikats s prgjithshme pr prmbysjen e sistemit, prmbysm veten dhe jo sistemin, se ai sistem m mir t vinte prap sot se...kishim shtpin, shoqrin, pun t sigurt, ishim tamam t vllazruar. Ndrsa sot...Nuk ditm ta mbanim, mir ta psojm, Si e fillove punn n Greqi? N Greqi, pr fatin tim, baxhanaku ishte mikroshits. far sht nj mikroshits? Nj mikroshits sht t marrsh nj tezg dhe t shessh n rrug, rruga hesapi. Dhe fillove punn si rruga? Fati im i madh ishte se baxhanaku punonte me nj mikroshits grek ku u futa edhe un. Fillova pastaj t shisja.

far shisje? Rroba t brendshme, rroba t ndryshme. Sa vazhdoi kjo pun? Vazhdon edhe sot. Sa vjet tu bn mikroshits? Si mikroshits un pr dy vjet dal n pension. Kam pesmbdhjet vjet TEVE. Kam paguar mbi treqind euro n muaj dhe sot paguaj 360 euro n muaj. Cila sht bota e nj mikroshitsi? Bota e nj mikroshitsi ?...Jo mikroshits i zakonshm por mikroshits nga Shqipria... Disa mikroshits grek u bn pasanik. Ata q kishin mendje. Ata q nuk kishin mendje mbetn rrugve....Thon q ai q ka supermarketet e mdha, Llambropuli, e ka nisur biznesin si shits ikrrimash. Edhe pr disa t tjer thon se e kan nisur jetn e tyre si mikroshitsa n rrug, e kan nisur me kullure. Ata ishin mikroshitsa me mend. Nuk i hanin t gjitha kulluret ... Vinin dit pr dit disa kullure mnjan. Bn prokopi. Edhe ne shyqyr Zotit, punoj bashk me gruan time. Bashk me gruan keni punuar tr kto vite? Po, bashk. Tani shyqyr u bra i ligjshm dhe e ushtroj veprimtarin lirisht. Cila sht gjeografia e puns suaj? Un kam marr leje nga prefektura dhe punoj kudo. T hnn punoj n Elefsina. Nesr sht e Hna e Pastr, edhe nesr punoni? Mikroshitsat punojn... Edhe ditt e festave t shenjta. Po, po. Po dola n Omonia para do prish. Po. Vazhdoni. Kam gjasht ditt e javs pun me leje, t ligjshme. Nesr je n Elefsina, t martn ku je? T martn n Zefiri. T mrkurn n Zhofria. T enjten n Ano Losia. T premten n Mandra t Atikis dhe t shtunn prsri n Zefiri. T dieln pushim? T dieln pushoj. Kam punuar shum. Kur them kam punuar kam punuar si qen, nat e dit. Ku i merrni mallrat? Mallrat tani i marrim te kinezt. Kan zaptuar botn. Jan t lira dhe t mira. Cila sht diferenca nga blerja me shumic n shitjen me pakic? E merr nj euro e ca dhe e shet dy euro, nj e tetdhjet, shkon tek dyzet pr qind, jo m shum. N njqind euro dyzet jan t miat.
- 22 -

Sa paguani si detyrim ndaj shtetit? Un shtetit i paguaj, n do vend ku vete, gati 25 euro n dit. Paguaj vendin ku hap tezgn me mallra. Paguaj edhe 360 euro TEVE n muaj. TEVE n e ke n vete...? Me gruan. Shrbimi shndetsor sht bashk me gruan ndrsa pension ajo nuk merr. Nga gjith kto vite t gjata pune far keni investuar si vler kapitale t jets tuaj? U tregova i nxituar si t gjith shqiptart me ato... Piramidat... Kshtjellat e Shqipris. Un nuk u them piramida dhe... Sa humbt? Humba goxha. Pr t fituar revanshin, n moshn 65 vjee q jam sot, vazhdoj t punoj. Para tre vjetsh kam marr shtpi me kredi. Koka bn dhe koka pson. far ke kok q nuk dgjon. N Palas ke ndonj pllmb tok tnden? N Palas, n baz t Reforms Agrare, q pr mua sht monumenti m i madh q ka br Enver Hoxha, reform e cila duhet t zbatohet edhe sot. Ajo ishte nj reform q ishte br n sa e sa shtete t bots. Ikn bejlert dhe agallart dhe fshatari i shkret mori nj cop tok q t jetoj. Bravo i qoft atij sistemi n at koh. Mendimi im personal sht q ajo reform do aplikuar sot. Ligji 7501 sht nj reform spekulative, sht nj reform hajdutsh pr t vjedhur dhe pr t prar popullin shqiptar. Burimi i prarjeve dhe vrasjeve pr tokn lidhet pikrisht me kt ligj dhe kt shprndarje t toks. N Palas edhe me 7501 edhe me Reformn Agrare kam diku tek 5000 6000 metro katrore. Kam edhe shtpin time. Ke shtpin e vjetr? Po. Keni vn ndonj tull t re? Vajtm me Lorencin n vitin 2004, hoqm atin, bm soletn, bm dy dhoma. Shyqyr o Zot ! Larg apo afr detit e keni shtpin? sht gati dy kilometr larg detit, por sht nj vend shum i bukur. sht rrz malit t iks, mal n t cilin si thot nj legjend, Dia, Zeusi, nuk linte t afroheshe n Sazan dhe hidhte rrufe. Ka histori Palasa. Bile, ktu n Greqi kam nxjerr q Paleshti sht nj qytet q disa thon se sht ndrtuar nga Odisea, disa t tjer thon se sht ndrtuar para Odises, sht nj qytet i ndrtuar para Himars, para Palermos s vjetr. Po shfletoj pr kt gj. Ju keni mbiemrin Koka, nga i keni rrnjt tuaja t hershme?

M ngacmuat, por un do t qndroj nj ik n ekuilibr. N vitin 2004, kur erdha nga Palasa, duke par shkatrrimin dhe braktisjen e fshatit krijova shoqatn e Palasiotve, me iden q t kthejm syt nga fshati. Kemi krijuar nj shoqat jo politike. N statut e kemi vn kush merret me politik prjashtohet nga shoqata. Jemi nj shoqat vllazrore. Jemi vllezr me t tr. Kt qllim i kam vn vetes sime dhe kt kam vazhduar. Koke ka edhe n Serbi, ka edhe n Greqi, ka edhe n Shqipri. N Dibr ka Koke n 6 - 7 fshatra.... Ka n Dibr, ka n Shkup, ka edhe n Mal t Zi. Koke ka kudo n Shqipri dhe n Ballkan. Si e sheh t ardhmen? T ardhmen un e shoh q Perndia, pr ata q besojn, Amerika, Evropa dhe Bota, punojn pr Shqiprin. Shqiptart duhet t vazhdojn t bjn nga 7 8 fmij, si bjn kosovart, dhe bravo u qoft, jo si ne q bjm nga 2 3 fmij. Ku i mendon ditt e fundit t jet? Ditt e fundit t jets, n qoft se do t rregullohet Shqipria, dua ti kaloj n vendin tim, n Fier ku kam tridhjet vjet nga jeta. Atje kam shokt, miqt. Atje vajta 18 vje dhe ika 50 vje. M djeg shpirti pr Fierin. M digjet xhani pr Fierin. Atje kam kujtimet m t bukura t rinis. Edhe tani q flas m dridhet misht dhe m vjen pr t qar. Gruas i keni thn q ti flas nipit, Pavllos s Vogl, Pavllos III, vetm shqip. Mund t m thuash pr marrdhniet e gjyshes me nipin n prvetsimin e gjuhs shqipe? Un i thash gruas time mos mso greqishten por mso nipin shqip. Deri tani vazhdon n do koh t flas me nipen vetm shqip. Gruaja juaj nga sht? Nga Fieri brenda, lagja Konferenca e Pezs . Insistova q gruaja ime t msoj nipen shqip sepse gjuha shqipe sht nj gjuh e vjetr, pr ata q kan pak mend, pak shkoll dhe pak dijeni n kok. Mua m vjen keq q nj milion shqiptar q jan n Greqi po mohojn gjuhn e t parve, gjuhn e nns, q nuk i msojn fmijt ta flasin dhe ta shkruajn gjuhn shqipe. Do vij nj dit q do t pendohen rnd. Athin, 9 mars 2008

- 24 -

THOMA NDREKO: KY MJEDIS M BN KRENAR

sht lushnjar, nga nj fshat larg qytetit, n Eskaj. Atje lindi por u rrit dhe u shkollua deri n klasn e shtat n Bubullim... Pas ksaj do t vazhdonte me burs shteti Teknikumin Bujqsor t Fierit. Atje do t takoheshim, un n vitin e fundit kurse ai n vitin e par. Bashk, i them, kemi ndenjur nj vit n konviktin e shkolls. Ju ishit maturant, kthen fletn e kujtess pr t lexuar at q ishte shkruar pesdhjet vite m par. Un isha i vogl. T mbaj mend mir. Matura juaj n prgjithsi ishte shum e rritur. Na dukeshit t mdhenj. Ashtu duken n syt e vitit t par t gjith ata t vitit t fundit. Ne ju na dukeshit t rritur, t pjekur dhe u shikonim n sy. Na plqente kur ju shikonim. Ju q ather shkruanit n gazeta. Mendonim se kshtu do t bhemi edhe ne dikur. Ktu plugu i kujtimeve merr prpara ugareve t jets, nj jete n shrbim t vendit... ...Tre vite agronom i mesm n Bubullim duke mbjell e rrit drufrutor e vreshta. M tej bursn pr n institutin bujqsor e ndrron me burs n shkolln e bashkuar t oficerve ku do t bhej artiljer toksor...

Veleiku i Shkodrs, nj fshat i thell midis maleve do ti merrte rinin pr ti dhn burrrin. Atje, thot, gjeta nusen. E njoha n Shkodr n takimet q asokohe bnim me rinin. Ajo ishte nxnse n shkoll t mesme kurse un isha sekretar rinie. Kur mbaroi shkolln e mesme e emruan n Veleik...N at vend kaq t vshtir un gjeta shoqen e jets sime...M pas shkova n Akademin Ushtarake pr tu riemruar prsri n Veleik. Dy her nga dy vjet n Veleik. N Shkodr u bm me vajz, me Orietn. Pas ksaj dy muaj n Kin dhe m tej n Kuks. N Fush Arrs t Puks u bm me djal, Ilirianin. Nga Puka n Vaun e Dejs, dhjet vjet. Prej Vaut t Dejs n Librazhd, pes vjet. Nga Librazhdi n Lushnj. Prej Lushnje prsri n Shkodr...Kam ndrruar dymbdhjet shtpi... Nga ushtria iku n vitin 1997 pr t ardhur m pas n Greqi. N emigracion, vazhdon, m solli ana ekonomike. Me at pension si ushtarak q mu ofrua isha n dilem se si do ti zgjidhja problemet e dits, problemet baz t jetess. Vajza, Orieta, erdhi n Greqi. Djali, Iliriani, iku n Itali. Shtys pr t ardhur ktu ishin Orieta dhe Lorenci. Kta vrisnin mendjen q t dy t bjn dika, t iknin nga pazari i rrobave ku gdhinin dhe ngrysnin ditn. Q t iknin duhet t studionin. Q ta bnin kt kishin nevoj pr nj krah mbshtetjeje, nj njeri q tu mbante djalin asokohe dy vje, nj njeri q t merrte timonin e makins dhe t ndiqte pazarin e rrobave nga njra lagje e Athins n tjetrn... Fillova n pazar, natn e ditn, pr pes vjet me ndonj shkputje t vogl. Kam punuar duke ndihmuar Lorencin dhe Orietn n fillim. Pastaj, pr katr vjet u shkputa, vazhdova vet t punoja n pazar. Lorenci ndrkoh iu fut shkolls. Po ashtu edhe Orieta. U thosha Ju shkoni n shkoll, studioni, kto pun i bj un, djalin e mbaj un. E pyes: Pas kaq vjetsh, midis ktij mjedisi shkollor kaq t bukur e komod, Thoma Ndreko n prapavij si e prjeton veten? sht e para her q flas pr veten, m thot. Un e ndjej veten jo si nj krijues, jo se kam br dika t madhe por si nj njeri q sheh se si gzohen kta. N gzimin e tyre shoh edhe at pjes t puns time. T thash n fillim se punonim n pazar. T tre, her her, duke punuar mendonim dhe diskutonim: far do t bjm? Ktu do t rrim ne gjith jetn, n pazar? Erdhi dita q Lorenci bri hapin e madh dhe krijoi Shkolln Shqiptare t Athins. Kur mendoj se si ka filluar m vjen udi. Me ato pak para q kishte Lorenci shkoi e bleu shtat kompjuter. Mori nj dhom me qira. Aty ishte klas, aty ishin nxnsit, aty ishim ne. Un nuk kam ln vend rreth e qark Athins pa shprndar fletushkat-reklam. Nuk kam ln der pa futur n hapsirn e poshtme fletushka. Edhe n pazarin e Pireut, edhe n agjencit e autobusve, t trenave ktu, por edhe n Shqipri n
- 26 -

Tiran, Lushnj, n Fier, n ambasad... kudo q dgjoja nj fjal shqip apo shihja nj njeri n udhtim zgjasja dorn dhe jepja nj fletushk. Kam punuar pa u lodhur pr ta br t njohur emrin e ksaj shkolle... Kur shikoj kt mjedis e ndjej veten krenar pr at q kan arritur fmijt e mi. Si thash n fillim, kjo sht iniciativ e Lorencit s bashku nga vajza time Orietn. E ndjej veten mir jo n kuptimin e asaj se po prfitojm nga ana ekonomike kush e di se far. Jo. E ndjej veten t gzuar kur shikoj q vijn shqiptart ktu, q ktu flitet shqip, msojn. Ktu njerzit kualifikohen, bhen t barabart n mes t barabartve. Ndodh edhe kshtu: vjen fmija n klasn e shqipes, mson shqip dhe vjen babai pr ta marr i thot ela edho, eja ktu, greqisht. I thash njrit nj dit. Kjo sht klasa e shqipes. Fmijn e ke drguar t msoj shqip. Pse nuk i thua eja ktu? Pse i flet fmijs greqisht e nuk i flet shqip? Nuk e ke dgjuar rusin se si i flet fmijs rusisht? Nuk e ke dgjuar polakun q i flet fmijs kudo polonisht, arabin q i flet arabisht, afrikanin q i flet anglisht. Secili i flet fmijs n gjuhn e vet. Pse ne shqiptart duhet ti flasim greqisht? Pse kemi frik t flasim shqip? Kam ndenj n fillim familjarisht n shtpin e nj greku. Familje e ngritur. Djali, avokat ishte martuar me nj arvanite, patrioten tuaj, si m tha nj dit. M pyeti nj dit se a din nipi dyvjear shqip. I them: ka. Keq bn q nuk i mson shqip fmijs, m thot. Msojani shqipen djalit se greqishten do ta msoj sepse ktu jeton. I them djalit n Itali A din shqip vajzat? Vetm shqip ne flasim n shtpi, m thot. Si do t merren vesh fmijt e mi me fmijt e motrs sime, me kushrinjt e par kur njeri do t flas greqisht e tjetri italisht? Me prkthyes? Mbesa n Itali sht e para n shkoll, e para n not, e para n balet. Me gjyshin flet vetm shqip. Lorenci, jo se dua t mburr dhndrin, sht njeri dashamir. I do shqiptart, di t doj. Orieta sht e urt, puntore e palodhur, nn dhe bashkshorte e dashur. Kan gjetur njri tjetrin, kan krijuar nj biznes q shkon me shpirtin e tyre...

KLITI N DASHURIN PR INFORMATIKN...

Ai sht pjes e Shkolls Shqiptare t Athins, pjes e familjes q e krijoi dhe e drejton at. sht vllai i Lorencit. Quhet Kliti Koka dhe sht 25 vje. Ka lindur, si m thot, n Fier, n vitin 1983. Kam ardhur n Greqi nnt vje, kur sapo kisha mbaruar klasn e tret t ciklit t ult t shkolls n Fier. Erdha Ditn e Perndis, m 15 gusht. Hyra n shkoll dhe vit pas viti shkova deri n fund t liceut... M pas ndoqi pr dy vjet IEK-un dhe tani vazhdon msimet pr informatik n nj kolegj. Shkoll dhe pun. Kjo sht jeta e Klitit, jet si jeta e t gjith atyre q lan vendin dhe erdhn pr t msuar, punuar e prballur me sfidat e kohs. I plqen informatika. E ka zgjedhur si profesion t jets midis tre profesioneve t tjera, profesione t cilat u lan mnjan prball asaj q shihte dhe i tregonte i vllai, prball shkolls s tij q rritej e mbushej me fmij e t rritur, me njerz q dshironin t msonin kompjuterin n gjuhn e nns, me njerz q donin t msonin anglishten, me fmij q s fundi mbushn me zrat e tyre klasat e msimit plotsues t gjuhs shqipe. E pyes s cili sht vendi jot n shkoll. Merrem me shrbimet, me montim e shitje kompjutersh, me mirmbajtjen e rrjetit, me t gjitha nevojat q ka shkolla. Jap edhe msim her pas here me fmij dhe me t rritur... Pas liceut vendosa vet pr ti hyr ktij profesioni. N fillim isha n dilem t tre zanateve t ndryshme dhe n fund zgjodha informatikn. M shtyu Lorenci.
- 28 -

Kliti Koka e ka gjetur rrugn e jets s tij. E ka gjetur n nj shkoll q jep dhe merr, n Shkolln Shqiptare t Athins, shkoll ku i vllai Lorenci bashk me t shoqen, Orietn vazhdon ta ngrej do dit e m lart, shkoll ku ai sht edhe nxns, edhe msues...

KREU II. FLET NGA DITARI I SHKOLLS...

- 30 -

PRVJETORI I PAR... Sot sht nj dit gzimi pr ne. N datn 5 shkurt u mbush nj vit nga hapja e shkolls s par shqipe n Athin. Ishte nj vit provash dhe sakrificash pr ne si drejtues dhe iniciator t hapjes s Shkolls s Par Shqiptare n qytetin e Athins, por edhe nj vit besimi dhe mbshtetje nga bashkatdhetart tan q besuan te ne dhe te ajo q ne filluam. sht vrtet nj dit gzimi, jo vetm pr ne por edhe pr t gjith studentt tan, si ata q jan t vjetr si dhe ata q jan t rinj, t cilt i falnderojm q bashk me ne u prpoqn ta mbyllin kt vit me shum sukses... E filluan duke organizuar kurse 48 or-she pr fillestart por q u drejtoheshin t gjitha grupmoshave... S shpejti bashkatdhetart tan q jan prdorues t kompjuterit dhe t programeve prkatse do t ken mundsi pr t dhn provime Xpert pran shkolls son dhe t pajisen me certifikatn Xpert e cila sht e njohur n t gjitha vendet e Evrops duke prfshir edhe Shqiprin. N bashkpunim me deg[n Xpert n Shqipri ky provim parashikohet t jepet n gjuhn shqipe. Duke filluar nga shtatori i ardhshm do t ofrojm edhe msimin e gjuhs angleze... M 5 shkurt 2005, n nj mbrmje t bukur n mjediset e hotel Titan, u shprndan certifikatat e para... Ata i morn: Adriatik Dura, Alma Gurabardhi, Arjon Avdia, Aurora Gzhilli, Belul Bonaj, Bujar Veliaj, Duri Nebiaj, Ermal Elezaj,

Esmeralda ela, Festim Zae, Fredi Kristidhi, Fredi Basha, Gentian Vrapi, Gzim Preli, Kastriot Llaha, Klotilda Elezaj, Luan Rukaj, Luiza Fikaj, Mariglen Pei, Muharrem Lala, Nina aushi, Orges Avxhi, Renato Zaellari, Sate Aliaj, Shklqim Kllii, Sokol Rrapi, Violeta Nikolli, Vladimir Fikaj, Zamir Llanaj, Zanaida Hajta

- 32 -

PRVJETORI I DYT...

Sot sht... Lorenc Koka: Prvjetori i dyt i shkolls. Me pak fjal a mund ta prshkruani rrugn dyvjeare ? E vrteta sht se ndjehem krenar dhe shum i emocionuar sot sepse kujtoj se si e nism kt shkoll pr bashkatdhetart. N fillim me nj klas me shum pak kompjuter dhe tani kemi katr klasa ku msohet pr kompjuter, anglisht, greqisht. Gzimi m i madh ishte sot se kishim njzet fmij, dy grupe t gjuhs shqipe t cilt recituan, knduan. Kjo ishte nj knaqsi me t vrtet e madhe pr ne. Si e shikoni, pjesmarrsit, ish nxnsit dhe t ftuarit, jan t shumt. Na nderoi edhe ambasadori me pjesmarrjen e vet i cili u dhuroi fmijve disa libra q t msojn gjuhn shqipe. Cili sht synimi pr t ardhmen ? E ardhmja nuk sht e leht. Nuk sht e leht t paktn me psikologjin q mbizotron. Shumica e prindrve shqiptar, mos t fshihemi prapa gishtit, nuk duan, nuk kan dshir, pavarsisht se far justifikimesh prdorin, q tu msojn fmijve gjuhn shqipe. Ne gjuhn shqipe e kemi falas dhe n kt moment kemi vetm 20 fmij kur duhet t ishin dyqind dhe m shum. Ne duhet t kishim problem serioz pr vendet se ku ti fusim fmijt. E vrteta sht q nuk e kemi, sepse krkesat jan t vogla... *** Festa vazhdoi deri von. Vazhdoi me nj ulje t nxnsve t ftuar n bankat e bukura t klass s gjuhs shqipe, me vizitn n klasn e kompjuterve, me prerjen e pites, me kng e dolli. Nj fest e bukur q do t mbahet mend. Nj fest q fton q prvjetort e tjer ti bj n auditor m t mdha e n klasa q nuk marrin frym nga fmij shqiptar q cicrojn n gjuhn e nns.

Athin, mars 2007 PRVJETORI I TRET...

sht gjetur nj mjedis i bukur, nj mjedis i bardh si sinonim i bardhsis s nj dite, i nj lindjeje, i nj vlere t veant t jets n emigracion. Tre vjet m par, n shkurt 2005, n bankat e saj, prball ekraneve t kompjuterve u uln djem e vajza, burra e gra, t moshuar dhe fmij. U uln pr t msuar kompjuterin shqip, n gjuhn e nns. Qendra ku u mblodhn, n nj ndrtes n sheshin Lavriu vetm dhjetra metra larg rrethit t Omonies, n rrugn Triti Semptemvriu n katin e tet quhet Shkolla Shqiptare e Athins. Nj emr kuptimplot pagzuar nga njeriu q e deshi dhe e do, mjeku dhe informatiku Lorenc Koka. Pak n distanc (n dukje) kto dy profesione e dashuri t jets t Lorenc Koks. Shum pran, (jo n dukje) t shkrira n nj, n ndrrn e ardhme t Lorencit, ndrrn q shkenca relativisht e re e informatiks t vihet n shrbim intensiv t shndetit t njerzimit... Dika kemi shkruar pr kto ndaj ti lm n arkivin e kujtess. sht dita q t zbresim disa shkall t To Agrino n Faliru 100, t ulemi midis bardhsis s tavolinave, t hedhim vshtrimin n sken ku fmijt recitojn vargje nga gjuha jon e bukur, vargje q i kan msuar n Shkolln Shqiptare t Athins, n klasat e hapura prej dy vjetsh pr t gjith ata fmij q duan t msojn t lexojn e shkruajn shqip. Le t ndalemi m pas tek nj grup fmijsh i cili luan nj pjes nga E bukura e Liqenit, pjes teatrale e duartrokitur pr suksesin e paraqitjes dhe t interpretimit n nj festival grek pr teatrin fminor...

- 34 -

M pas, n tingujt e gjall t muziks shqiptare dhe t kngtarve emigrant, le t krcejm n nj ngjeshje n sken por edhe n vargje pambarim npr sall, mes tavolinave e duartrokitjeve... ...Kur hyra n fillim mendova se si do t mbushet e tr kjo sall e madhe. M pas, kur mes tavolinave u futn karrige t reja dhe ne u ngjeshm e u ngjeshm, mendova se sa e madhe sht br Shkolla Shqiptare e Athins. N tre vjet jet, t arrish n kto prmasa, t kesh kaq njerz t dal nga dyert tuaja, t kesh ve klass s kompjuterve edhe klasn e anglishtes, edhe klasat e gjuhs shqipe pr fmij, edhe veprimtari t tjera si servise dhe shitje kompjutersh, rrjete kompjuterike, programime, shrbime interneti, lidhje interneti, Web disaign, shrbime pr aplikime n ShBA dhe Kanada etj. sht me t vrtet nj merit, nj vler e madhe, vler q lidhet jo vetm me Lorenc Kokn por edhe me Orieta Kokn, bashkshorten dhe bashkpuntoren e tij, me t dy familjet, prindrit nga ana e Lorencit dhe Oriets... ...Dikur, n nj ekskursion t Shkolls n Dhelfus, prball tre autobusve turistik t mbushur plot me nxns t moshave t ndryshme pata thn se Shkolln nuk e nxn m autobust. Sot, ndrsa meditoj me syt n salln e bardh, them se shkolln nuk e nxn m sallat. N katr, pes, gjasht...vjetor asaj do ti duhet t krkoj salla t mdha e m t mdha, salla stadiumesh. Rritja e saj i ngjan ortekut mbi male q fillon me nj top tenisi e mbaron me nj mal t bardh. sht e udhs ta zgjeroj kronikn, t flas pr entuziazmin dhe gjallrin e njerzve, pr Lorencin q nuk l tavolin pa trokitur gotn me pijen e dashuris dhe t respektit pr njerzit, pr lotarin modeste ku u dhan katr bursa pr msimin e gjuhs angleze, 15 bursa pr msimin e kompjuterit, flas memorie e pajisje t veanta pr kompjutert. sht e udhs t flas edhe pr Piten ku dora e pastierit Agron Meaj ka shkruar: Shkolla shqiptare BestXpert e Athins. Gzuar 3 vjetorin !, pjest e s cils u ndan pr ti shijuar t gjith. sht e udhs ti hyj edhe nj studimi statistikor pr moshn e nxnsve t ksaj shkolle, mosh q nuk ka korniz, mosh q do vit vjen e thyen korniza... Kto pr nj tjetr her. N nj burim ujkristal nuk mbushen grushtet vetm nj her... Athin, 23 shkurt 2008

PRVJETORI I KATRT

Mjedise plot drit... Drit jo n kuptimin e drits s diellit apo t drits elektrike, por drit q buron si nj fluoreshenc e brendshme shpirtrore e iftit Koka, e Lorencit dhe e Oriets, kaq puntor, kaq intelektual, kaq dashamirs sa nuk ke mas krahasimi. Do ta gjeni n nj rrug pingul me bulevardin e njohur 3 Semptenvriu, (3 shtatori), Feron 15, n katin e tret, shum pran sheshit Viktoria dhe stacionit t trenit elektrik Viktoria. Po t shkoni do t befasoheni nga kultura e paraqitjes dhe e shrbimit. Po t uleni n klasn e msimit t kompjuterit apo n klasn e msimit t greqishtes dhe anglishtes, pr m tej po t merrni djalin apo vajzn, nipin apo mbesn prdore dhe ta ulni n bankn e msimit t shkronjave t bukura t gjuhs shqipe...ather do t thoni se fjalt q thuhen pr t jan t zbehta. Nj nism private do t thot ndonj skajor, ndonj skeptik n vshtrim nga larg. Nj nism atdhetare, them un, nj nism q duhet shumuar, nj lule q krkon shoqe n livadhin e madh t emigracionit shqiptar... Por, le tua lm fjaln disa prej miqve t Shkolls Shqiptare t Athins BestXpert n tubimin prurues t mjediseve t reja... * * *

- 36 -

Stamatula Tranaka nga Qendra Multikulturore n Bashkin e Athins: Ju uroj pr punn me t vrtet shum t mir q keni br. do i huaj, n secilin vend ku sht i vendosur, don q t ket pran gjuhn dhe kulturn e vet. Ju uroj pr prpjekjet q keni br q fmijt tuaj t msojn gjuhn e nns. Ne n bashki kemi br shum prpjekje tani e nj vit pr problemet e emigrantve, kemi programe t veant pr msimin e gjuhs greke, pr msimin e kompjuterit etj. Mund t them se kemi nj bashkpunim shum t mir t bashkis s Athins dhe komuniteteve t emigrantve. Ambasadori dr. Vili Minarolli: sht knaqsi e veant sepse lidhet me nj gj t veant, jo thjesht me zgjerimin e aktivitetit privat t nj shqiptari ktu n Athin, por t lidhur ngusht me dshirn e Lorenc Koks dhe dshirn tuaj q merrni pjes sonte ktu q fmijt tuaj t msojn gjithnj e m mir gjuhn amtare, gjuhn shqipe. Un e kam mbshtetur Lorencin pikrisht pr iniciativn e tij pr t msuar gjuhn shqipe falas n ambientet e marra me qira dhe q i ka t tijat sot. Un e uroj pr kt iniciativ, e kam mbshtetur ashtu si do t mbshtes t gjith shqiptart q duan q fmijt e tyre t msojn gjuhn amtare me libra falas dhe pr t krijuar gjithnj e m shum shkolla t tilla shqiptare pr msimin e gjuhs shqipe. Mbrmja e sotme ka edhe nj kuptim tjetr: nj qytetar shqiptar, ashtu si jeni t gjith juve, me punn e tij, me djersn e tij, me iniciativn e tij ndrton nj biznes n Athin dhe ka mbshtetjen e t gjith komunitetit shqiptar, por ka mbshtetjen edhe t prfaqsuesve t bashkis s Athins dhe t prfaqsuesve t biznesit t Athins si sht edhe Emboriki bank. Ky sht nj sukses por edhe nj tregues q t gjith ne duhet ta ndjejm veten ktu si n shtpin ton... Jovan Mhilli: Bravo Lorenc Koks! Kjo pun kaq shembullore q ka br bashkatdhetari jon ktu n emigracion me familjen e tij, Lorenc Koka, sht jo vetm nj shembull i gjall por edhe pr tu shnuar n hipotekn e historikut t emigracionit shqiptar. N qoft se ne do t kishim njmij Lorenc sot do t msonin gjuhn shqipe n Greqi tridhjet mij fmij t emigrantve shqiptar. Kshilli pedagogjik i msuesve t msimit plotsues t gjuhs shqipe n Greqi i jep zotit Lorenc Koka mirnjohjen:

Zotit Lorenc Koka! Pr veprimtari t shquar atdhetare e patriotike n ruajtjen e identitetit dhe msimin e gjuhs shqipe fmijve t emigrantve shqiptar Athin, m 24 janar 2009 Agim Basha, ish nxns i Shkolls s Athins dhe nj ndr emigrantt aktivist. Falnderoj iftin e intelektualve t cilt na mblodhn sot ktu. Ne edhe para katr vjetsh kemi qen, por kemi qen shum pak. Ather ndrronim. Ishte nj klas q na merrte, madje edhe mund t vallzonim kurse sot ka aq shum sa jemi ngjeshur dhe nuk mund t vallzojm dot. At dit uruam q ishalla do Perndia q t shtohet dhe kjo t vej tek zemra e do shqiptari. Dhe vrtet urimi jon i athershm arriti. Un shikoj se tash mbas katr vjetsh punt kan ecur ndryshe nga sa i kishim menduar ne. Urojm iftin e intelektualve Koka. Shum mund ta ken marr se ky ka qen nj biznes i tyre. Ka qen nj biznes i vshtir por pr mua vlera e ktij biznesi sht ajo q theu konceptin q edhe shkolla shqipe mund t ndrtohet ktu n Athin, t krijoj identitetin e vet. Ksaj gjje ata ia kan arritur. * * * Mbrmja do t mbyllej me recitime dhe kng nga fmijt q msojn gjuhn shqipe n shkoll si dhe me nj koktej. 24 janar 2009 DITA E PAR E SHQIPES... E premte, 8 dhjetor 2006. Mbrmje. Ora shtatmbdhjet. Pr ju, pr ne, sht nj dit e zakonshme, nj mbrmje dhe nj or e zakonshme.
- 38 -

Pr Ata sht nj dit e shnuar, nj or e madhe e jets. Q n kt ast pr ta, rreth asaj tavoline t harkuar do t hapet nj bot tjetr, nj dritare e madhe nga ku shihet me z dhe me shpirt Atdheu, Shqipria. Disa prej tyre ishin foshnja kur legalisht apo ilegalisht, me autobus, aeroplan apo maleve n dbor e suferin shkeln dhe bn fole n nj tok tjetr, n nj vend tjetr. Fjalt e para t gjuhs shqipe dikush prej tyre i dgjoi ATJE, fjal q m von do t prziheshin e zbeheshin prball nj gjuhe tjetr q flitej n rrug e m von n shkoll. Disa lindn ktu. M par se t msojn gjuhn e nns msuan tjetr gjuh. E msuan ta flasin, ta shkruajn, ta lexojn Kto, q sot, 8 dhjetor 2006, ora 17 e mbrmjes do ti takojn t kaluars. Ose m mir t themi do t bashkjetojn me t kaluarn duke u vn n gar pr tia kaluar asaj.

Ky ast jete u shnua n katin e 8-t t nj godine t rrugn Triti Semptemvriu ( 3 shtatori ) 18, n nj sall t vogl, mjedis i Shkolls Shqiptare t ATHINS. Pr penelata n reportazhin pr krijimin e ksaj tabloje t jets n emigracion zgjodha bisedn me msuesen, me gjyshrit, me prindrit e nxnsve t par t ksaj shkolle. Po i prcjell ashtu si i fiksova n diktofon, pa redaktuar, me ndonj ndrhyrje t vogl prezantuese. Kam ln jasht reportazhit nismtarin, drejtuesin e Shkolls Shqiptare t Athins Lorenc Koka. Nj dit tjetr, kur t lirohet nga emocionet, kur t marr rrug shkolla e lulet e para t elin, do t kthehem e do t mbledh e bj tuf lulet e ksaj shkolle MSUESE DESANTILA

Si e ke emrin? Desantila Topalli Nga jeni? Nga Durrsi. far keni mbaruar? Kam mbaruar degn gjuh - letrsi n Universitetin e Elbasanit. N cilin vit? N vitin 1996. E keni ushtruar profesionin e msueses? E kam ushtruar pes vjet n Durrs, nga klasa e pest n klasn e tet, n gjuh dhe lexim. N Greqi me se jeni marr? Aktualisht merrem me rritjen e fmijs tim. Kam pes vjet q kam ardhur ktu. Nuk kam gjetur pun. Dshira ime sht q t punoj edhe ktu n profesionin tim. Si e pret orn e par t msimit? Me emocion dhe me dshir t madhe.

NXNSIT E PAR...
HASANI DHE DY MBESAT Si e keni emrin? Hasan Aliko Nga j ? Nga Gjirokastra, nga Lazarati. Sa vjet ke n Greqi? Dhjet vjet. Me far pune merresh? Pun t ndryshme. Me ksistot e llajkot. K ke sjell ktu sot? Mbesat. Si i quajn mbesat? T madhen Elina kurse t vogln Aurora. Ku kan lindur mbesat? E madhja n Shqipri, kurse e vogla n Greqi. Dhe i ke sjell t msojn t shkruajn dhe lexojn shqip? Patjetr. N qoft se ne mohojm gjuhn ton, gjuhn amtare sht e kot t msosh gjuht e tjera. T gjitha nevojiten por n radh t par qndron gjuha amtare, gjuha shqipe, sepse ajo sht gjuha jon, e gjyshrve, e strgjyshrve, e prindrve tan dhe nuk duhet ta lm as ta mohojm. ELINA DHE AURORA
- 40 -

Si e ke emrin? Elina. Sot ke ardhur t futesh n klasn e par? Po. Si e pret kt ast? Mir. Di ndonj vjersh shqip? Jo. Po prrall? Jo. Do msosh ktu ***

Ti si e ke emrin? Aurora.

Sa vjee je? Pes. Do msosh t shkruash shqip? Po. T lumt! Un e shkruaj deti Si e shkruan? DETI. Vura ca numra dhe e shkruajta DETI. T lumt!.

PAULO DJALI I LORENCIT Si e ke emrin?

Paulo Koka Sa vje je? Dhjet. Sot do t fillosh t msosh t shkruash dhe t lexosh shqip ? Po. Si e pret kt dit ? Me qejf.

QAMILI ME AMARILDON DHE ESTERIN Si e ke emri ? Qamil Veliko Nga je Qamil? Nga Tepelena. K ke sjell ktu? Kam sjell unin dhe vajzn. Sa vje jan? Djali sht 12 vje kurse goca sht gjasht pr shtat. *** Si e ke emrin? Amarildo

- 42 -

Kush ta ka vn kt emr? E di ti se kush sht Amarildo? Emr. sht futbollist i madh brazilian, shok i Peles. ... Vazhdon shkolln greke? Po. far klase? T gjashtn. Ktu pse ke ardh? Pr t msuar shqip, t shkruaj dhe t lexoj. Di t shkruash e t lexosh ndonj ik? Pak. *** Ti goc e bukur si e ke emrin? Ester. Edhe ti paske emr t bukur, emr nga veprat e Balzakut. Pse ke ardh ktu? T msoj skip. Jo skip por shqip. Shkon n shkoll greke? Po. Din t shkruash shqip? Jo. Asnj germ, hi? Jo. Msuesen e ke par? Jo. Nuk e ke par ? Ja tek e ke n krahun tnd. Prqafoje. (e prqafon) T lumt! Ti e bukur dhe msuesja e bukur. JELA VAJZA E PORTIERIT VLONJAT ARAPI

Si e ke emrin vajz? Jela Arapi. Vazhdon shkolln greke? Po. N ciln klas? N t gjashtn. Sa vje je? Dymbdhjet. Ktu pse ke ardh? Q t bj shkolln. far shkolle? Shkolln shqipe. T msoj gjuhn shqipe. Din t shkruash e lexosh shqip? Pr t shkruar pak di. Do msoj edhe t flas, edhe t lexoj edhe t shkruaj shqip.

KOSTA NGA MINORITETI ME DY FMIJT Kosta Pasko? Nga jeni? Si origjin nga Gjirokastra, nga Koshovica. Kam banuar n Tiran. K keni sjell ktu? Kam sjell vajzn e madhe. Do sjell edhe t vogln. Si e quajn vajzn? Aleksia. far pune bni? Punoj n nj librari. Shprndaj libra. Ju jeni minoritar? Po. Po. Gjuha jote e nns sht gjuha greke? Po. Gjuha greke. Dhe ke ardh ktu q fmijt tuaj t msoj shqip? Patjetr ***

- 44 -

Aleksia pse ke ardhur? Q t msoj skip. Sa vje je? Dhjet. Vazhdon shkoll greke? Po. N ciln klas? T pest. far notash merr atje? Dhjeta. Ktu far do marrsh? Yje (ndrhyn msuesja) *** Ata qarkuan tavolinn. Paulloja i dhuroi msueses nj tuf me lule t freskta. Un fiksova disa fotografi. T gjith bashk dhe disa portrete Ne ikm. Nga dera e mbetur paksa hapur, qetsin solemne t nj dite e nj asti t madh e grisi, si grisen flett e kalendarit, zri i mbl i msuese Desantils Athin, 8 dhjetor 2006 NXNSIT E PAR T SHQIPES: Aleksia Pasko, Amarildo Veliko, Ana Pasko,, Athina Sterjo, Aurora Aliko, Elina Aliko, Ester Veliko, Jela Arapi, Pavllo Koka, Anxhela Beluli, Dhionis Lulo, Elefteria Dako, Elvion Cereti, Erber Bejko, Erestina Zae, Henerik Alla, Irini Bataj, Melina Bataj, Piro Ndreu, Sameljano Jazoj, Shpresa Vangjeli, Vaso Xhani. MSUESET E PARA T SHQIPES: Anilda Duro dhe Desantila Topalli

T CICROSH N GJUHN E NNS... Cicrima zogjsh!.. Nga ato lloj cicrimash q dalin nga foleja e jets, q zgjatin qafn, q hapin gojn, q zgjojn natyrn. Ndoshta nuk sht nj fjal e gjetur, nj fjal q t mbledh ato emocione q t shkakton ajo lloj cicrime fmijsh q lidhet me gjuhn e nns, me fjaln e art shqipe, at fjal q e ka mbledh si bleta nektarin lule m lule, Naimi, Asdreni, Pashko Vasa, Migjeni, Fishta...Kadareja, Agolli... Ndoshta...

- 46 -

Megjithat ato zra fminor, her t ndrojtur e her shprthyes, n ngushtsin fizike t nj shkolle q po bhet me t vrtet SHKOLL, sjellin m shum se gzim e hare q rrezaton n shpirt. sht hera e par q Shkolla Shqiptare e Athins, krijuar dhe drejtuar nga ifti Koka ka kaq gaz e gzim, ka n mes kaq fmij e t rritur. Shkolla feston prvjetorin e dyt t krijimit t saj (Sa mir! Sa bukur! U bm edhe n emigracion me prvjetor shkollash !) T parin e festoji me nxns t rritur, me nxns q uleshin n salln me kompjuter bashkkohor dhe hynin n nj bot t re, t bukur e t panjohur. E festoi me nxns q msonin anglisht dhe greqisht, por edhe me t huaj q msonin gjuhn shqipe. T dytn e festoi me dy klasa me fmij q msojn t lexojn, t shkruajn e t flasin gjuhn e bukur shqipe... Kjo ishte edhe e veanta e ktij prvjetori. Kta ishin edhe zogjt shtegtar t pranvers 2007. Kaq shum njerz, n tre klasa, n zyrn e Lorenc Koks, n korridoret e gjat, n ballkonin e ndrtess n katin e 8 t t ndrtess q ngrihet n sheshin Lavriu, disa dhjetra metra larg qendrs s Omonias. Kaq shum nuk ishin par asnjher. Ishin fmij t vegjl, prindr, t rinj e t reja, ish nxns t shkolls pr kompjuter e gjuh angleze. Ishte edhe ambasadori i Republiks s Shqipris n Republikn e Greqis z. Vili Minarolli dhe t ftuar t tjer. Fjala nuk ka forc ta prshkruaj me tr ngjyrat astin. Po ashtu edhe thniet. Po ashtu edhe fotografit...Megjithat ata t japin n dor penelin e imagjinats pr t ecur mes tyre e prpara tyre, kshtu q e quaj t arsyeshme ti prcjell ato ashtu si i fiksoi diktofoni dhe syu fotografik. *** Vili Minarolli, ambasador: Un jam i bindur se nxnsit do t dyfishohen e trefishohen. Un ktyre fmijve u uroj suksese. Keni marr nj thesar deri tani. Po kshtu do ta marrin edhe shokt e shoqet tuaja. Kjo sht nj nism e iftit Koka e mbshtetur nga intelektualt dhe t gjith njerzit e tjer. Urime e festofshim edhe prvjetor t tjer. Nj prind: E gjith kjo sht nder i ktyre t dyve, burr e grua.

ERMIRA MORINA NGA TROPOJA...

Ajo sht nga Tropoja. E kam bredhur Tropojn nga Bajram Curri n Tpla e deri n grykn e Dragobis m se nj gjysm shekulli m par, ather kur Kolgecaj fshat sapo ishte shndrruan n nj qytet q i kishin vn emrin e Bajram Currit t Madh t historis shqiptare t fillimshekullit t njzet, Heroit t Dragobis. Kishte dika krenare n shqiptimin e emrit t Bajram Currit, n krenarin se ka lindur dhe sht rritur n at qytet n prehr t Alpeve me kmb n Valbon. Babai i saj kishte lindur n Berish... Ka mbaruar shkolln pr ciklin e ult t tetvjeares n vitin 1993 Ka punuar dy vjet si msuese e ciklit t ult n qytetin e Bajram Currit n vitet 1994 -1995... Ktu sht viti i par si msuese e msimit plotsues t gjuhs shqipe n Shkolln Shqiptare t Athins... Ka dy fmij, t dy djem, me siguri shtatlart si ajo, si lisa Tropoje... N jetn e prditshme merret me fmij... Athin, mars 2009

- 48 -

MIMOZA: FMIJVE U PLQEN SHQIPJA...

Mimoza Hida !Nga vjen rrnja e jets Hida? Nga Gramshi. Mbiemr Gramshi sht Hida ? Ka edhe n Elbasan, ka edhe n vende t tjera. Shkolln ku e keni mbaruar? E kam mbaruar n Elbasan pr msuese, dega gjuh-letrsi shqipe. Dh m pas t? Punova tre vjet si msuese, dy vjet si punonjse biblioteke dhe...pastaj erdha n Athin, nga 1998 ta. Tani ktu... Kt vit fillova msuese n shkolln e Lorencit. Sa nxns ka klasa juaj? Ndryshon. N fillim fare ishin trembdhjet nxns, tani jan gjashtmbdhjet. Ishin shtatmbdhjet por nj vajz iku sepse u larguan prindrit nga Athina. Keni mungesa? Nuk vijn gjithmon t gjashtmbdhjett por katrmbdhjet vijn vazhdimisht. Si ju duket ky hap i Lorencit me gjuhn shqipe n emigracion? sht gjja m e mir q kisha dgjuar gjat dhjet vjetve q jam ktu. sht hapi m i mir q bjn shqiptart pr veten e tyre. Si e ndjeni veten n kto mjedise t bukura? M plqen q jam ktu. Fmijt jan shum t sinqert dhe e thon at q u plqen. Ju plqen msimi shqip dhe ndjejn gzim kur flasin me njerzit e tyre n Shqipri. Fakti q nuk mund t komunikojn me gjyshrit apo me gjyshet n shqip, sepse me gjyshin e me gjyshen nuk mund t komunikojn me prkthyes. Kjo ju plqen q mund t flasin vet,

pa pranin e prindit. M prpara do t duhej t ndrhynte prindi pr t ndrmjetsuar n bised. Por fjalt dhe shprehjet me gjyshrit nuk prkthehen. Si e shihni t ardhmen e arsimimit shqip n Greqi, nj msuese q ka mbaruar pr gjuh-letrsi dhe q e ndjen m shum se kushdo t ardhmen. Un mendoj se ne deri tani kemi ngelur tek abetarja dhe sa e mbarojm at ngelemi n klas. Me sa di un, sepse kt vit kam filluar ktu. Jemi dy msuese q bjm msim n ciklin e ult, n kuptimin q bjm fazn e par, msimin e germave, msimin e abetares, t shkronjave t shqipes. sht edhe nj msuese tjetr, Desantila, e cila jep msim n nj faz m t lart, bn gjuhn dhe leximin. Kjo shkoll nuk ka ngelur thjesht tek abetarja... Ju i msoni fmijt me nj program q e keni hartuar vet. E ndjeni nevojn e nj programi unik pr t gjitha kurset e msimit plotsues t gjuhs shqipe? Pak a shum. Mendimi im sht q do t ishte mir q programi t na vinte nga Ministria e Arsimit sepse do t ishte m i plot, edhe pr nxnsit, edhe pr msuesit. Por kjo q po bjm sht nj mnyr pr t mos ngelur n vend numro. Sepse t ngelesh n vend numro sht m keq akoma. Athin, mars 2009 SUZANA GJINI MSON ANGLISHT... Jam nga Fieri. Jam e martuar n Fier por vajz jam nga Lushnja. Ju keni ardhur pr t msuar anglisht? Po. M plqen shum anglishtja. Kam br katr vjet anglisht n shkolln tetvjeare. M plqente shum anglishtja por nuk arrita t marr n at koh burs pr t vazhduar shkolln pr anglisht. Dshiroja t veja pr tu br msuese anglishteje. Rastsisht vjet erdha ktu me djalin e madh q hodhi loton pr n Amerik kur shikoj disa nxns q prisnin prjashta tek shkallt. I pyeta n se prisnin pr loton. M than se ne bjm msim anglisht. Q ather u regjistrova dhe tani vazhdoj t msoj anglishten. N ciln faz t anglishtes jeni tani?

- 50 -

Orieta m bri nj test njohjeje t gjuhs dhe jam tek elementart, tek niveli i dyt. far shkolle keni mbaruar? Un kam mbaruar shkolln e mesme t nafts n Kuov. Vetm pr nj not nuk shkova n shkoll t lart, pse kisha marksizmin shtat. Duhet ta kisha tet q t veja. Me far pune merresh? Ktu...pastruese, si t gjitha shqiptaret, npr shtpia Mars 2009 ENKELEJDA DHE EVA... Enkelejda Apostoli sht nga Tirana. Ishte ulur n njrin nga kolltukt e sallonit t shkolls dhe dgjonte se si vinte zri i fmijve tek prtypnin fjalt e gjuhs shqipe, zra q nuk i mbante as dera dhe as dritarja... Kam sjell vajzn, m thot, Evn se dua t msoj gjuhn shqipe. Mson gjuhn greke n shkoll por dua q t msoj t shkruaj dhe t lexoj edhe gjuhn time, gjuhn e nns. E pyes se si komunikon n shtpi me vajzn. Flasim vazhdimisht shqip, m thot. Kam edhe vjehrrn n shtpi q i flet shqip. Vjehrra nuk flet fare greqisht dhe detyrimisht me vajzn flet vazhdimisht shqip. E pyes se si e shikon kt shkoll. E shikoj shum mir. Bravo i qoft zotit Lorenc q ka organizuar kt shkoll, q u jep mundsi fmijve t msojn gjuhn e bukur shqipe. Ve ksaj shoh ktu edhe variacione t tjera si msimi i kompjuterit, msimi i gjuhs angleze. E pyes se far shkolle ka mbaruar. Kam mbaruar shkolln e mesme. Kisha dshir t vazhdoj edhe shkolln e lart, por erdha ktu dhe ngela. E pyes se me se merret n Athin Jam ndihmse shtpiake, thot, punoj npr shtpia si masa e madhe e grave shqiptare. Nj nn, nj grua, nj prind q e do shqipen, q don q Eva e saj t msoj t shkruaj shqip... Athin, 29 mars 2009.

NEVOJA E T MSUARIT TR JETN At dit ai erdhi paksa me vones. Kishte nxituar dhe kjo reflektohej n frymmarrjen e shpesht. E pyeta paksa me takt dhe ai m tha se kishte pasur bllokim lvizjeje si rezultat pranis s shumt t makinave sapo kishte dal nga autostrada dhe kishte hyr n rrugn Aharnon. Kishte shkuar n shtpi, ishte lar dhe kishte nxituar pr t kap orn e fillimit t msimit. M pas shtoi se punonte n Oropo, nj vend i bukur n breg t detit t cilin e njihja se kisha punuar disa jav n krasitjen e ullinjve. M tha se punonte n ndrtim, hekurkthyes, refleks i s cils ishin kallot n duart e tij. I hodha nj sy klass ku pas kompjuterve ishin mbrthyer vshtrimet e dhjet nxnsve, mata me sy moshn e tyre dhe m lindi mendimi t bj nj cikl shkrimesh pr ta, t hyj n botn e tyre, n dshirn njerzore t njeriut q dijet dhe shkolln nuk e lidh me moshn e re, me shkolln e mesme apo universitetin, por me tr jetn. Njeriu sa rron mson dhe duhet t msoj. sht kjo nj aksiom q na e kan prcjell njerz t mdhenj dhe t vegjl, nj aksiom popullor. * * *

Kush sht Sali Llesh? Sali Lleshi sht nj djal nga Burreli, nga fshati Komsi, nga Komsi-Frangth.

- 52 -

Kur je shkulur nga Burrel? Aty nga viti 1986. Dhe ku u vendost? N Tiran, n Kamz. Po nga Kamza kur u shkult? N Greqi kam ardhur n vitin 1993. U vendosa n Lathona. Si ishte dita e par e puns suaj? Shum e lodhshme. Pse shum e lodhshme? Ishte shum e lodhshme sepse isha nj njeri i pa msuar me pun fizike, i pa rrahur me punn dhe ishte dita e par q punoja n jetn time. far pune keni br n Shqipri? N Shqipri mbarova universitetin pr inxhinieri nafte. Ngela atje pa pun dhe u detyrova me ardhur n Greqi. Nga Burreli, ku krkohej dhe nxirrej krom, shkove pr inxhinieri nafte. Nuk sht nj lloj paradoksi? Ashtu ishte koha ather. Sa vje jeni? Jam tridhjet e nnt vje. Sa fmij keni? Dy kalamaj, tre dhe nj vje. Gruan nga e keni? Nga Kuksi. Ka ndonj profesion? Jo. sht shtpiake. Ktu n Greqi far pune bni? Ktu? N ndrtim. N cilin sektor? Hekurkthyes. Bashk me vllezrit marrim pun vet. Sa vllezr jeni? Tre vllezr. Sot ku ishe me pun? Sot me pun isha n Oropo. Sa rrug bn pr t shkuar e pr t ardhur nga Oropoja? Dy or vajtje dhe dy or ardhje. Sa or punoni? Shtat or. Si ia del q pas njmbdhjet orsh pun t lodhshme dhe udhtimi t gjesh koh e mundsi t vish e t ulesh para kompjuterit? Oreksi pr dije. Asgj tjetr, far pjese t jets t plotson kompjuteri? Kompjuteri m plotson at pjes t kohs q un do ta kaloja npr kafene, klube, mes aroms s alkoolit dhe tymit t duhanit. Me nj

fjal nj jet kot. E msoj kompjuterit q at koh q do t harxhoja pr gjra t tjera ta harxhoj pr t msuar, pr tu kulturuar, pr tiu prshtatur krkesave dhe kulturs e dijeve t kohs son. Njeriu sa rron mson? Po. Sa rron duhet t msoj. Dhe ju keni vendosur q vonesn e kohs suaj universitare kur mungonin kompjutert ta kapni tani, n nj mosh m t madhe? Mundohem. far knaqsie ndjen n kt klas modeste kompjutersh n Shkolln Shqiptare t Athins? N Shkolln Shqiptare t Athins kam knaqsin q takoj e njihem me njerz q nuk i kam njohur asnjher, njerz q jan m t ditur se un dhe marr dijeni nga ata. Nga ana tjetr sht nj mnyr pr t kaluar kohn duke msuar. Mir Sali Lleshi, faleminderit dhe urime ! Nuk ka asnj gj. T jeni mir edhe ju. ABDI BUKAI PUNON E JETON ME KOHN... Abdi Bukai sht nga Macukulli i Matit, nj fshat q kur ia hedh syt malit t Dejs nga Burreli t ngjan me nj kshtjell n shkmb, me nj ballkon n shumkatshin e natyrs.

Jeta e tij n emigracion nisi n nj dit t zakonshme marsi t vitit 1991 kur me pajimet e plota ushtarake kaloi kufirin dhe nisi kaluarin e jets n Kostur t Greqis duke provuar n fillim miqsin, e m von dhunn dhe njzet e dy hert e ikjes dhe kthimit, vetm e vetm q ti siguronte nns s tij, Nailes n Macukull gjithka q sht e nevojshme.

- 54 -

Ka mbaruar shkolln e mesme n Rrshen, sht dyzet vje, beqar. Ka krijuar me duart dhe mendjen e vet nj punishte pr prodhimin e tendave pr ballkone, punishte n t ciln jan punsuar e motra, vajza e tezes, djali i tezes; nj familje, nj gjak q mbijeton denjsisht n xhungln e emigracionit. Historia e jets s tij sht e denj pr nj skenar telenovelash, histori t ciln ksaj here po e anashkalojm pr tu ndalur para kompjuterit , dashuris s tij t re, n mjediset e Shkolls Shqiptare t Athins. U njoha me Shkolln Shqiptare t Athins, thot ai, nga disa flet palosje q ishin shprndar npr Athin ku flitej pr nj lotari amerikane. Shkova n lokalin e vjetr n sheshin Lavriu, nisur m tepr nga kurioziteti. Aty njoha Lorenc Kokn nj njeri q kishte marr prsipr nismn e madhe, tu msonte t rriturve dhe fmijve kompjuterin shqip, tu msonte fmijve t vegjl gjuhn shqipe falas. Nga kjo dhe nga shkolla shqipe q kishte hapur pr msimin e kompjuterve un vendosa q ti hyj bots t kompjuterve, t msoj nga Lorenci. Nisa t msoj kompjuterin, nj mjet q dita dits bhet gjithnj e m i domosdoshm pr kdo si pr punn dhe komunikimin me kohn. Kam br shkallt Info-1, Info-2, Info-3 dhe tani ndodhem n fazn prfundimtare t msimeve t E.C.D.L-it pr t marr diplomn. Se sa or kam qndruar n klasn e Lorencit, me msues Lorencin mbi kok, nuk i kam llogarit, por mund tju them se kam tre vjet q studioj me Lorenc Kokn profesor. E kam filluar n vitin 2006 dhe tashti jam n prfundim. Me ato njohuri q kisha n Shqipri nuk shkohej prpara. Jo se Shqipria nuk ka njerz t zgjuar, ka shum, mirpo zgjuarsia, si po vjen sot teknologjia npr bot, sht e domosdoshme t lidhet me t, sepse teknika dhe teknologjia dita dits po bhen pjes e jets pa t cilat edhe n nj magazin t thjesht prodhimi tendash nuk mund t ecsh prpara. Po provoj t ec me kohn, po msoj t fshehtat e kompjuterit, magjis s kohs son. Prshndes n veanti profesor Lorencin pr t gjitha sakrificat dhe punn q ka br ktu. E pyes se ku e sheh t ardhmen, n Greqi apo n Shqipri? Nga ana shpirtrore, m thot, dua t jetoj n Macukull, n Shqiprin ton t dashur. E dua Shqiprin, m plqen. M vjen keq kur e shikoj n at gjendje dhe nuk kam mundsi t bj dika. Gjithka varet nga ana qeveritare, politika shqiptare, personat q drejtojn Shqiprin. Me aq sa kuptoj un nuk po punojn shpirtrisht pr ta rregulluar...

Abdi Bukai jeton me kohn, punon me kohn. Pr t jeta sht pun dhe shkoll. Pjesn e dyt t jets s tij e ka lidhur nyje me Shkolln Shqiptare t Athins.

KJO SHT SHKOLLA JON...

Liliana Duka sht nga Fusha e Lurs. Trojet e t parve i ka, si thot: Sapo t futesh nga Krej Lura, afr Gjurs s Duke, rreth e rreth saj. Kush ka qen atje nuk ka ndej pa i fut duart, pa i mbush grushtet, pa pir e pa ia hedhur ujin e ftoht t kroit fytyrs pr t lar paksa djersn e ngjitjes npr zabelin e Niks... sht larguar nga Fusha e Lurs n vitin 1991 pasi ka mbaruar studimet universitare pr matematik. sht vendosur n Mamurras ku pr dy vjet ka jetuar midis vocrrakve t Bushneshit, nj fshat afr Thumans, duke u dhn atyre msim e duke marr prej tyre gazin e gzimin q i jep nxnsi msuesit. Prej nnt vjetsh sht n Greqi. Punon n nj magazin prodhimi t tendave ku, si thot: Jemi t knaqur. N fund t fundit punojm vet, komandojm veten ton. Ana tjetr sht se bjm nj far programi q t mbijetojm brenda programeve t grekve.
- 56 -

Punon por edhe studion, nuk i ndahet shkolls, ani se vitet ecin. Ktu me Liliann nis edhe biseda jon, ktu midis kompjuterve t Shkolls Shqiptare t Athins... Ju shoh para kompjuterit n Shkolln Shqiptare t Athins. Si erdht tek kjo shkoll? Pr her t par jam njohur me shkolln nprmjet nj gazete q shkruan shqip, e gjeta rastsisht. N lagjen ton pothuajse t gjitha kontaktet i kishim me grek. M kishte marr malli, t them t drejtn, t shikoja dhe bisedoja me nj shqiptar. Edhe puna ishte e izoluar. Erdha tek adresa e vjetr sa pr tu njohur dhe mbeta ktu. Shkolln e Athins e kemi shkolln ton, sht shkolla jon. Ather tia ndrrojm emrin Po. Shkolla Jon. Po pse Shkolla jon? Sepse, t them t drejtn ndjej nj mallngjim, sepse sot sht shum vshtir t arrish t bashkosh shum njerz. Kt e ka br Shkolla e Lorenc Koks. Isha mbyllur dhe nuk njihja as kushrinjt e mi dhe kam arritur ti njoh nprmjet ksaj shkolle. Kjo shkoll simbolizon bashkimin e emigrantve si t thuash t humbur, t larguar nga njeri tjetri, t derdhur, t shprndar. Kjo ka arritur ti bashkoj njerzit. Un kshtu e shikoj, nj mallngjim, nj bashkim t njerzve. Pr kt nderi i takon zotit Lorenc dhe zonjs Orieta q po bjn nj pun q nuk di se si ta vlersoj. sht nj pun jashtzakonisht e madhe, me shum vlera. Sa vjet ke q studion n kt shkoll? Kam tre vjet rresht. N ciln shkall njohjeje t kompjuterit keni arritur? Tani jemi n fazn e prfundimit t E.C.D.L. Sa ju vlejn kto msime t kompjuterit? Shum. Sidomos n punn e prditshme, n programet e puns na vlen shum. Punn e kryeni me kompjuter? Po. Ajo na detyroi m tepr q ti hyjm thell puns, t mos i ndrpresim msimet deri n fund. far mesazhi do tu prcillje njerzve tuaj n Lur? Jan njerz shum t lart. Jan zemrgjer dhe bujar. Respekti pr njerzit e Lurs sht shum i madh. Pr Lurn dhe pr njerzit ndjej nj mall shum t madh. Do t dshiroje ta shuaje mallin n Lur? Kam shum dshir por...hallet jan m t mdha se sa dshira. Edhe kushtet. sht nj gjendje t vshtir. Lura sht ln shum pas dore, sht harruar...

NJ GRUSHT SHQIPRIE N UDHTIM... NAFPLIO...

At rrug e kisha br edhe nj vit m par, n fillim t korrikut 2005, si nxns i nj shkolle greke q na e hapi paksa dritaren e gjuhs s vendit ku jemi ngujuar. N autobusin e vetm kishte nga t gjitha kombsit emigruese n Greqi, kishte madje edhe nga vendet e Bashkimit Evropian e deri n Afrik. Shqiptar ishim vetm dy: un dhe Rolandi, m i miri dhe m i kulturuari i klass son. Flisnim greqisht Sot, ose m sakt t dieln m 16 korrik 2006, udhtoj me nxns t Shkolls Shqiptare t Athins, t rinj e t reja por edhe nxns q i kan kaluar t pesdhjetat. Me ta jan edhe pjestar t familjes; prindr, motra, vllezr, gjyshe, gjyshr, vjehrra e vjehrr sht edhe nj shqiptaro-kanadez, Beni, q dje ka ardhur tek Festimi, i kunati, dhe pas dy apo tre ditsh do t shkoj n Kor t mallet me gurt e sokakut. Nuk sht nj autobus i vetm, jan dy, t mbushur n t gjitha vendet. N ball dhe prapa kan nj tabel t prmasave 30 me 40 ku shkruhet me germa t mdha latine SHKOLLA SHQIPTARE E ATHINS Flasim shqip... Mirela, nj e re e shkatht, me at lirim shpirtror q t jep qenia bashknxns, kap mikrofonin dhe, pr inerci, artikulon nj fjal greke. Autobusi gjmon nga t qeshurat dhe thirrjetAjo ndrron menjher, flet shqip me nj z melodioz, fton profesorin t ngrihet e t vihet n krye t valles ashtu si sht n krye t shkolls. Q n at moment e gjat gjith dits n korridorin e ngusht t autobusit turistik kmbt lviznin sipas melodive t kngve e valleve shqiptare. Q n at moment e gjat gjith dits e ndjem veten n Shqipri e midis shqiptarve, nj Shqipri
- 58 -

q her pas here dilte n ekranin e vogl t televizorit t autobusit dhe gjat gjith kohs na ngjiste e zbriste nga malet e larta t Shqipris s Veriut e t Kosovs, n hapsirat e fushave nga Buna n Vlor, n brigjet e Detit Jon dhe Detit Adriatik. Ku i kishin gjetur gjith ato CD ?... N Korint, pasi kalojm kanalin e njohur q e ka kthyer Peloponezin n nj ishull, pim kafen e mngjesit dhe marrim rrugn majtas, drejt jugut. N mikrofon zri i Lorencit na fton t kthejm kokn djathtas e ta ndalojm vshtrimin n bedenat e nj kshtjelle t mome. Nj njeri me kultur t gjer, vler kjo q do ta takojm n ndonj shkrim tjetr, Lorenci sht nj hulumtues dhe njohs i Greqis s lasht dhe t sotme. Ai na thot se kshtjella sht simbol i qytetit t vjetr t Korintit. Ai na thot se, sipas legjends, aty ka nj tunel q zbret thell malit e diku del, n nj vend e pozicion q lufttart - mbrojts t qytetit, t jen pas krahve t armikut. Tuneli sht krkuar e krkuardhe deri m sot nuk sht gjetur Udhtojm, me sfond dy kng nga treva ku linda dhe u rrita, nj e knduar fillimisht nga Caje Poleshi e nj tjetr nga Arif Vladi. Peizazhi tashm sht m i but, ekologjik, me blloqe vreshtash, ullishtash pemishtesh e agrumishtes, me portokaj e limon t verdh e t gjelbr nn deg, fruta q nganjher takojn njeri tjetrin n pjekje. Halil Gashi dhe Motra Hajrije na kthejn n malet e Kosovs e n qndresn shekullore shqiptare Nafplio ka nj bukuri t veant n enciklopedin e bukurive t bregdetit grek. Por mbi t gjitha ka nj vend t veant n enciklopedin historike t vendit ku jemi ngujuar: Nafplio sht kryeqyteti i par i Greqis s kohs son. Aty u ngrit flamuri i shtetit t lir grek pas pushtimit shekullor otoman. Aty m 8 janar 1828, me Kapodistrian kryeministr e Othonin mbret u krijua qeveria e par greke e pas kryengritjes s madhe q filloi m 25 mars t vitit 1821, u mblodh parlamenti i par i prbr shumica nga arvanitas, shtylla kurrizore e kryengritjes dhe e fitores s revolucionit grek. Nafplio i krijuar si qytet n vitin 589 pas Krishtit do t bhej kryeqytet i Greqis midis viteve 1828 1834. Nj monument n qendr t qytetit; mbi pllakn njohse ka t shkruar: Othoni, mbreti i par i grekveM tej Kapodistria n piedestalM tej Dhimitr IpsilantiM tej Kollokotroni i famshm mbi kal, njeriu q lindi nn nj pem n ikje nga turqit n vitin 1770 dhe vdiq n vitin 1843M tej nj lokomotiv e vjetr me qymyr e pas saj nj vagon i klasit t dyt mbi shinat e hekurudhs s par grekeM tejGrekt din ti paraqesin vlerat e tyre. N Nafplio sht nj nga muzet m t pasur e m t organizuar t Greqis, muze t cilin, pr kohn e shkurtr q kishim, nuk e pam

Ulemi n ndenjset e autobusve dhe i ngjitemi malit t Palamidhit pr tu futur n nj kapitull t historis s Greqis, n kshtjelln e mome nga bedenat e s cils qyteti shpalos pamjen e tij t bukur e midis bedenave historia flet me gjuhn e saj t shkruar e t pashkruar. Lorenci edhe ktu tregon njohurit dhe kulturn e tij enciklopedike, veanrisht kur na drejton n vendin ku strategu i madh Theodhoros Kolokotroni, Plaku i Mores si i dha emr historia, i dnuar tashm jo nga turqit por nga grekt, jetoi ditt e muajt e nj burgu t tmerrshm. N qelin e tij futemi e dalim nj nga nj, duke u zvarritur. N pusin e lagsht e plot lagshti ku heroi i madh arvanitas, i dnuar me vdekje nga mbreti adoleshent Othoni, jetoi nga prilli 1834 e deri n maj 1835. Njerzit nuk mungojn t bjn fotografi Para se t zbresim nga kshtjella nj ftes pr fotografi. Dhe n at fotografi nuk mungon flamuri shqiptar me ngjyrat kuq e zi e me shqiponjn me dy kok n mes. Ai nuk do t mungonte edhe n drekn e organizuar n nj pik turistike jasht qytetit, do t udhhiqte vallen, gjithnj nn tingujt e kngve dhe valleve shqiptare. Von, pas nj freskimi n ujin e detit, do t merrnim rrugn e kthimit drejt Athins. Knga dhe vallja shqiptare, n korridorin e ngusht t autobusve nuk u ndal pr asnj ast. At dit e ndjeva veten n Nj cop Shqiprie n udhtim Uroj q dit t tilla t jen t shumta e n mbar hapsirn ku sht ngujuar mrgata shqiptare. Nafplio, qershor 2006

- 60 -

DHELFUS...

N ftesn pr nj ekskursion njditor n Dhelfus prve programit jepeshin edhe disa detaje q e bnin secilin udhtar q, prpara se t udhtoj fizikisht, t fluturoj shpirtrisht. Atje ishte shnuar se Dhelfus, pas Akropolit, 180 kilometra larg Athins, sht qendra e dyt, m e madhe arkeologjike e Greqis... Dhelfus n koht e lashta konsiderohej si qendra e bots s athershme, pika ku takoheshin parajsa dhe toka, ku njeriu ishte m afr perndive. Sipas mitologjis greke Zeusi i plotfuqishm drgoi n drejtime t kundrta dy shqiponja t cilat pasi i ran rreth e qark bots u prplasn pikrisht n kt vend. Aty ku u prplasn nj shkmb i shkputur nga mali mori formn e krthizs, tregues i qendrs s universit... Dhelfus njihet si qendra e Perndis Apolon, birit t Zeusit, mishrimit t disiplins morale dhe t kthjelltsis shpirtrore. Po sipas mitologjis, ky vend, shum koh para se t ishte qendra e Perndis Apolon, besohej se ishte qendra e perndis s toks Gjea, Themis, Demetr dhe t Poseidonit, mbretit t deteve. Po sipas mitologjis Orakulli i Dhelfusit kishte nj prvoj spirituale dhe shpirti i Apolonit pyetej dhe kshillonte pr probleme vetjake e shtetrore. Edhe njerzit m skeptik, kur ngjiten malit dhe hyjn n botn e lasht, midis monumenteve dhe mjediseve t qytetit t madh t antikitetit, ndjejn se dika magjike ndodh n Dhelfus dhe luten q tu plotsohen dshirat... I prjetova kto kur s bashku me afro dyqind ekskursionist t Shkolls Shqiptare t Athins u futm n muzeun e qytetit antik, kur n

pikn e vaps u ngjitm malit n krkim t krthizs s bots, t Omphalas s legjends, kur ngrita kokn pr t par majat e kolonave apo kur pash m t guximshmit t ngjiteshin e ngjiteshin malit antik pr t par stadiumin e lasht, gjimnasion, si i thoshin, ku bheshin lojrat n lashtsi. Andrea Petromilo dhe i dashuruari i prjetshm pas sportit dhe gazetaris sportive Ramadan Bigza, nuk mund ta linin nj rast t till pa e fiksuar n syrin e aparatit dhe t shpirtit... Nuk mund t shkosh n Dhelfus pa kaluar npr Arakova. Livadhjan e vendosur n nj shpat mali nn gjelbrim e pyje halorsh, mund ta lsh mnjan duke i rn fushs mes prmes, por Arakovn jo. Nuk ka rrug tjetr prve asaj q t fut shtrngueshm mes shtpive t vjetra e t reja, t gjitha me gur e me ati, t vendosura n mnyr t till q t kujtojn Beratin e nj mbi nj dritareve me ndryshimin q ktu t fikson n kujtes Arakovn e nj mbi nj ative. Nj qytet n male. Kt e ndjen nga ajri i freskt por edhe nga bimsia. Ktu, rreth e qark, dhe sidomos mbi qytet, n shkmbinjt q ngrihen mbi supet e njeri tjetrit n t prpjetat drejt majmaleve, gjelbrojn arrat. Nuk i ka mbjell dora e njeriut, i ka mbjell nna natyr. Ktu mungon ulliri, ose m sakt do t thoja bima e bekuar e Mesdheut prmbajtja n vaj e t cilit shkon deri n afr 40 pr qind ia ka ln vendin bims s bekuar t maleve prmbajtja n yndyr e s cils shkon n afro 70 pr qind. N mbrmje, kur Arakovn e prshkruam n tr diametrin e saj m kmb duke kundruar dyqanet e shumt ndr t cilt shquheshin punimet e leshit, qilimat dhe sixhadet, karakteristik e vendeve malore e blegtorale, duke e ngritur kokn lart, mbi pyllin e arrave, nuk e di pse m shkrepi n kok ta lidh emrin Arakova me Arrat, me nj emr q n Shqipri e gjen t toponimuar n fshatra e qendra t banuara ku mbizotrojn masive arrash. E lidh kt edhe me faktin se tr treva q nga Thiva, Livadhjaja e deri ktu popullsia vendase ka rrnj e deg arvanitase dhe gjuha e blegtorve vendas, stanet e t cilve i sheh gjat gjith rrugs, sht gjuha arvanitase. Arakova sht nj qendr e njohur turistike, qendr q veanrisht n dimr trheq nj numr t madh t dashuruarish pas sporteve dimrore, pas skive (pikat trajnuese t t cilave i sheh kudo), pas ngjitjeve alpinistike dhe t tjera. Dimri i shkuar, pa dimr e pa dbor, e ka dmtuar rnd biznesin e qytetit, veanrisht hotelet dhe sistemin tregtar. At q humbi n dimr Arakova prpiqet ta fitoj vers. Lokalet e shumt, shrbimi cilsor, reliket e ndryshme i detyrojn kalimtart q shkojn e kthehen nga Dhelfus, t ndalojn pr nj drek apo dark, pr nj kafe apo pr nj qilim... Jemi n Greqi dhe, duam nuk duam, kemi hedh rrnj, disa infantile e disa t vrteta, megjithat rrnj. Na krkohet q t njohim
- 62 -

historin dhe kulturn e vendit ku punojm dhe jetojm. sht gj e mir. Mbi t gjitha kjo sepse mes dy kulturave, asaj helene dhe arbre nuk ka kufij ndars. At q sheh n Akropol apo n Dhelfus, me nj kthim koke pas e sheh edhe n Butrint, Berat, Durrs, Kruj, Shkodr, Apoloni... Madje, kur dgjon pr Apolonin e Dhelfusit nuk ka se si t mos vraposh me mendje tek Apolonia n bregdetin e Fierit, tek kolonat dhe vlerat e saj n koh e hapsir. Duke udhtuar n kto vende q flasin me gjuhn e tyre memece pr t kaluarn, duke u detyruar t futesh n ngushticn e krijuar drejt kasave pr t paguar, si pr muzeun e mbyllur ku nuk t ln t bsh fotografi apo n hapsirn arkeologjike, nuk ka se si t t mos vij keq q n hyrje t Krujs, Beratit apo Gjirokastrs nuk sht vn ndonj tra e ndonj kas pr ti detyruar t huajt q t paguajn. E njjta gj duhet thn edhe pr n qendrat e mdha arkeologjike: n Butrint, Apoloni, Durrs, etj., etj. N muzeun e mbyllur dhe n at n natyr t Dhelfusit llogariten q do vit t kalojn mbi nj milion turist ka do t thot se vetm atje arktohen m se dhjet milion euro. Shqiprin nuk duhet t presim t na e bjn t huajt. Ajo mban n vetvete vlera t pallogaritshme q e bjn at... E bukura e Dheut!

EPIDAVROS...

Tashm mund t themi se: sht br tradit... Ashtu si mund t themi se Shkolla Shqiptare e Athins ka hedh rrnj boshtore, rrnj q krkojn shtresat e thella t toks pr t shtrir rrnj t reja. Nuk e kam prjetuar Ditn e par... t hapjes s saj. Kam prjetuar dit t tjera t para si ishte ajo e hapjes s dy klasave q fmijt e familjeve emigrante t msojn t shkruajn e lexojn gjuhn e mms... Kam prjetuar (dhe kam shkruar) pr tre ekskursionet verore, ekskursione q prkojn me mbarimin e msimeve dhe fillimin e pushimeve. I pari ka qen ai i Nafplios, ngjitja n kshtjelln e qytetit prej nga hapet nj pamje e mrekullueshme dhe futja n thellsi t mureve t kalas, n qelin ku kishin burgosur strategun e madh t revolucionit grek t viteve 1823 1828 arvanitasin Kolokotroni. Nuk e burgosn turqit...e burgosn revolucionart... I dyti ka qen ekskursioni n Dhelfus, nj vend i bukur lart n male, nj vend q sheh pamjet e sotme dhe pamjet e vjetra, mijra vjet t vjetra... I treti, m 22 qershor 2008 ishte Epidavrosi, i Riu dhe i Vjetri... Shkolla Shqiptare e Athins ka formuar kshtu nj tradit, nj lloj msimi n kmb t historis s vendit ku punojm e jetojm, t asaj historie q e kemi edhe ne: n Butrint, Apoloni, Berat, Durrs, Rozaf...por q fatkeqsisht sht me kok n balt... Ndoshta do t duhej q pushtetart tan t ishin pjes e ekskursionit n vendet historike greke (dhe t vendeve t tjera), t msonin se si nxirret koka nga balta pr t par e vendosur n piedestale trupin dhe

- 64 -

gishtat e kmbve. Pr t par se si n kto vende historike greku, vetm pr t par amfiteatrin e Epidavrosit t pret bilet kundrejt 6 eurove... * * * Nga Athina nisemi n mngjes, pak pasi ka kaluar ora 8. Urn q lidh dy brigjet e Peloponezit, ur mbi kanalin e njohur q e ktheu gadishullin n ishull m se nj shekull m par duke shkurtuar rrugt detare drejt Jonit e Adriatikut e kalojm pa mbushur orn. M tej futemi n nj peizazh t bukur, peizazh ku sundon kaltrsia e detit me gjelbrimin e ullinjve dhe pishave bregdetare. Diku, kur futemi paksa n thellsi, na e ftoh vshtrimin nj pyll pishash skelet nga djegia e nj viti m par. N kilometrin 44 Pandit iu fiksua nj tabel, Psistaria Rruga, ka na bri t jetojm faktin se po kalojm npr nj zon arvanitsh t hershm, nga ajo lloj race e fort shqiptare q edhe sot flet shqipen e hershme, edhe sot guxon dhe ve n tabeln e lokalit nj fjal shqipe... ...E lm n krah t majt detin dhe marrim nj t prpjet. T dy autobust turistik ngjiten drejt Epidavrosit t Ri, pika q vers (po edhe n stint e tjera) trheq shum turist pr shkak t teatrit 2400 vjear, teatr n t cilin n korrik fillojn shfaqjet artistike, luhen opera, drama, tragjedi, jepen koncerte t autorve klasik dhe modern, shfaqje q mbyllen n tetor t do viti... ...Un e kam prjetuar momentin magjik, akustikn e paarritshme q siguron amfiteatri edhe pr spektatorin m t fundit n qoshen m t largt t tij. Kam prjetuar rrezet e fundit t diellit mbi shkallt e mermerta...Kam par Elektrn n nj interpretim t bukur n vern e vitit 2006... ...Sot nuk do t shohim ndonj shfaqje. Kemi ardhur m hert, jemi jasht sezonit. Sot do t shohim teatrin dhe muzeun... ...Lorenci, drejtuesi i Shkolls Shqiptare t Athins, bn nj prov. Hedh mbi gurin piket n qendr t skens, nga lartsia e trupit, nj monedh pr t prjetuar akustikn e tingullit... Ktu fillon debati, shuarje e kuriozitetit me pyetjen se si kan br arkitektt e lashtsis q n kt vend mes pyllit t pishave dhe glqerorve t mermert t krijojn nj akustik teatrale t till q nuk sht shuar as pas njzet e pes shekujve. Ata q kan lexuar dika flasin pr njerz t ditur anonim q kishin studiuar paraprakisht gjithka, deri rrymat ajrore dhe faktor t tjer. ...Pas debatit vjen nj fotografi kolektive, fotografi ulur mbi shkallt e mermerta, shkall 2500 vjeare t pa luajtura nga vendi ...

...M t fortit nga gjunjt, m kureshtart pr t par do gj nga lart, u ngjiten shkallve deri n maj. Ngjiten deri tek e fundit dhe ulen nn hijen e pishave duke qeshur e iu gzuar astit... ...M pas nj vizit n muze, n godinn e mbyllur, fotografi pa flash (ktu lejohen ndrsa n muzet e tjer nuk lejohen fare) dhe nj vizit n muzeun e hapur, n natyr, midis mermerve e relikteve t lashtsis... ...Nj udhtim i shkurtr, pak minutash dhe, pran e pran, nn tingujt e kngve dhe muziks shqiptare, ulemi pr t ngritur dolli e pr t hequr valle... ...Prsri n udhtim, n zbritje drejt Epidavrosit t Vjetr. Po pse i thon I Vjetr kur gjithka q ta sheh syri, shtpit e bukura mes gjelbrimit t portokalleve e limonve me deg t mbushura me fruta t pjekur dhe fruta n pjekje flasin pr gjithka t re? Epidavrosi nuk ka vetm amfiteatrin q pam ne, ka edhe nj tjetr diku pran, m i vogl por edhe ai i bukur n pamje dhe m i lasht n ndrtim... Epidavrosi quhet i Vjetr sepse lidhet me lashtsin, me kohn kur n gjirin e tij futeshin anijet romake dhe t vendeve t tjera. Jo si pushtues por si pushues. Mjekt e lashtsis e rekomandonin Epidavrosin pr banjat dhe ujin shrues... ...Ktu, sipas dshirs, ekskursionist ndahen me porosin pr t qen gati pr nisje n orn gjasht e gjysm... ...T rinjt dhe t rejat, me Lorencin n krye shkojn n krkim t plazhit. Kur u kthyen ishin t kripur dhe t qeshur... Un, me Pavllon, Pandin dhe disa t tjer preferuam nj kafe nn flladin e detit dhe gjelbrimin e lulishtes... * * * ...Kthimi ishte me kngn dhe muzikn shqiptare n vesh e n goj, por edhe me vallen n ngushtsin e korridorit t autobusit. T gjall dhe t palodhshm n kng dhe n valle, ka trhoqn buzqeshjen edhe t njerzve mbi mjetet kalimtare, ishin djemt dhe vajzat e autobusit t dyt... ...Tek ktheheshim mendoja. Sa mir sht kur dikush na mbledh e na bn grusht, bashk, gjja m e mir pr t gjith shqiptart, por n veanti pr ne mrgimtart. Pr kt kemi nevoj. Lorenc Koka dhe Shkolla Shqiptare e Athins e bn kt bukur... Athin Epidavros, 22 qershor 2008

- 66 -

NJ KOLON APOLONIE N ATHIN

Ata kishin marr nj Kolon t mermert , nga ata kolona q sjellin Historin e nj qytetrimi, nga Apolonia e lasht n ditt e sotme dhe e kishin vn n podiumin e njrs prej auditorve t Universitetit Amerikan n Athin. Rreth saj u mblodhn shum fierak, nga ata q i kishte marr malli pr qytetin e tyre t ri, Fierin dhe pr qytetin e lasht Apolonin, q i kishte marr malli t udhtonin n kmb si dikur n rini, t ngjiteshin kodrs s Pojanit n ditt e majit, ti faleshin kishs s vjetr, ta hidhnin shikimin tek Shtylla e Shtyllasit ku dikur, shum e shum koh m par, n lashtsi, lidheshin anijet ilire, t ecnin mbi thesaret e nj qytetrimi t lasht dhe m n fund t uleshin n amfiteatrin antik e t dgjonin si merr detin e fushn knga e si hidhet mbi male vallja... Kt bot do ta sillte, nprmjet nj referati t bukur n form dhe me nj thellsi t madhe n prmbajtje Dr. Lorenc Koka, drejtues i Shkolls Shqiptare t Athins BestXpert, njkohsisht edhe organizator i veprimtaris... Botn e emocioneve, nga ato lloj emocionesh q si thot Naimi i madh i mallit pr Shqiprin M l ktu tek jam mua dhe vjen me vrap e dshir, atje n viset e tua do ta sillte nprmjet kujtimeve t tija t rinis Kristo Zharkalliu, njeriu q atje, n grxhet e Apolonis ende shtat pash nn tok, shuante dhimbjen e kohs. Tek ndiqja ligjratat, tek shtypja butonin e aparatit fotografik, her - her hidhja syt n sall pr t rrokur ndonj pik loti q varej n syt e bilbilit t kngs fierake Sofika Hodos dhe t tjerve. Edhe n syt e mi e ndjeja lotin. Edhe un e kisha jetuar Apolonin n rinin time. Edhe un kisha udhtuar n kmb nga Fieri pr tu ngjitur n ditn e 1 Majit mbi qytetin e lasht. Atje, n nj ekskursion me shkolln, kisha provuar t shkruaja dhe t botoja shkrimin tim t par n gazetn Sporti popullor...

Mihali, n kumtimin e tij do t ndalej pr t hedh n kujtesn e t pranishmve penelata nga historia e Apolonis por edhe t karakollve t tjer q lartohen mbi kodrat e Myzeqes, Manastirin e Ardenics, Bylysin dhe qendra t tjera t qytetrimit t hershm e t von Iliro shqiptar. Nj dritare t madhe hapi pr t pranishmit studiuesi Adriatik Arifi q studion pr mastr administrimi n Universitetin e Athins. Fierin sot, at q u mungon shum emigrantve, do ta sillte kryetari i bashkis s qytetit t tret pr nga madhsia (kshtu tha) n t gjith hapsirn shqiptare, Baftjar Zeqo. Me vmendje t madhe t pranishmit ndoqn referatin e zonjs Angjeliki Stavrula e cila, duke br nj pasqyr t vlerave ballkanike e shqiptare, e rriti jo vetm vlern e saj si studiuese por e rriti edhe krenarin e t pranishmve pr vlerat q ka vendi ku kan lindur dhe pr t cilin mendojn e punojn dit e nat. Dhimitrula Kopulo Siuna Maria, antare e kshillit kombtar t PASOK ut, i vlersoi punimet si nj dritare nprmjet s cils duhet par Shqipria pr tu ndalur m tej edhe pr hapat e partis m t madhe n opozit pr rregullime t mtejshme ligjore t qndrimit n Greqi t emigrantve shqiptar duke e vn theksin n veanti n pozitn q duhet t ken fmijt q kan lindur dhe q jan shkolluar n Greqi. Tubimi do t mbyllej me disa momente humori t dy artistve t mdhenj t humorit fierak, Fuat Boit dhe Arqile Lipes dhe me nj koktej shtruar nga Shkolla Shqiptare e Athins BestXpert.

- 68 -

UDHTIM DREJT NDRRS AMERIKANE

Lotaria amerikane...! Un do ta quaja ndrra amerikane. Fjala lotari dhe fjala ndrr nuk kan asnj germ t alfabetit t gjuhs shqipe t prbashkt. Megjithat n thelb jan nj, jan sinonime, jan ndrr e njeriut nga t pes kontinentet q nj dit t jet pjes, qytetar i kontinentit t demokracis, t Shteteve t Bashkuara t Ameriks. Un, n bisedn e prbashkt do ta quaj NDRRA AMERIKANE... Lorenc Koka sht specialist i ksaj ndrre. Sa koh keni q merreni me kt ndrr ? N radh t par jam dakord me krahasimin q bt sepse lotaria amerikane sht e lidhur ngusht me ndrrn e shum bashkatdhetarve tan, por jo vetm t atyre por edhe me njerz an e mban bots, sepse lotaria amerikane nuk organizohet vetm pr ne. Me ndrrn amerikane, me t ashtuquajturn lotari amerikane, ndrr e cila n dekada ka ndryshuar dhe ka marr forma t ndryshme, jan dashuruar edhe shqiptart. Dhe ajo vazhdon, vazhdon edhe ather kur shum njerz mendojn q ndrra amerikane sht duke vdekur. Ather ajo ringjallet akoma m shum dhe m me zell njerzit krkojn t emigrojn n kt shtet mbi shtete. Nuk e di por Amerika vazhdon t ket at magjin e vet. Nuk sht m koha e njerzve q shkonin e krkonin n Perndimin e Largt hapsirat e virgjra t toks, floririn e Alasks prshkruar magjishm nga shkrimtari i madh amerikan Xhek London. Prsri Amerika vazhdon t jet nj vend me shum shanse. Shanse t cilve u ka dhn udh vet

sistemi i lir dhe demokratik q ata kan krijuar. Demokracia n Amerik sht n shkallt m t larta dhe kjo krijon at nxitje, at zell q kan njerzit edhe sot e ksaj dite, pavarsisht se Evropa sht tashm shum lart edhe ekonomikisht edhe nga standardet, prap njerzit ndrrojn t ven n Amerik. Mbi t gjitha kjo sht ndrr e shqiptarve. Lorenc Koka sht specialist i ksaj ndrre. Sa koh keni q merreni me t ? Viti i par kur un fillova t merresha me lotarin amerikane ishte viti 2003, kur ajo n baz t vendimit t departamentit amerikan t shtetit ndryshoi. Q nga vitet 90 t lotaria amerikane bhej nprmjet aplikimit me zarf. Personi ndrrues fuste n nj zarf t dhnat e tij vetjake t shoqruara me fotografi dhe i niste n adresn e dhn. Kuptohej me kt form kishte vend pr abuzime. Kshtu q nga viti 2003 e n vazhdim lotaria amerikane ndryshoi, gjithka u b elektronike. N Kentaki sht konsullata apo institucioni q merret me menaxhimin e lotaris, institucion i cili tashm gjithka e merr n mnyr elektronike. Ata kan vn n dispozicion q nga viti 2003, dhe do vit prmirsohen, disa server tepr t fuqishm t cilt pr dy muaj rresht, pr 60 dit, pranojn aplikime n form elektronike nga e gjith bota me nj fluks jashtzakonisht t madh. Kjo tregon edhe teknologjin e kohs, investim i shtetit amerikan pr kt shtje sepse gjat gjith periudhs 60 ditore aplikojn rreth 9 milion njerz nga e gjith bota. Kjo tregon se ndrra amerikane vazhdon t jetoj. Nnt milion njerz nga e gjith bota aplikojn me ndrrn q nj dit t jen qytetar t Shteteve t Bashkuara t Ameriks. Gjat ktyre viteve si ka qen ecuria e qendrs suaj pr ndrrn amerikane? Ne, me krenari, mund t themi se jemi nj nga zyrat m t suksesshme, t paktn n shtetin Helen. Ne u shrbejm bashkatdhetarve tan shqiptar por edhe komuniteteve t ndryshme nga e gjith bota q punojn e jetojn n Greqi. Madje kemi pas edhe fitues nga Bullgaria dhe vende t tjera. Nga Shqipria kemi pas shum fitues. Numri i fituesve do vit ka ardhur duke u rritur. Kuptohet kjo edhe nga emri i mir dhe serioziteti q kemi krijuar. Duke pasur shum aplikues edhe probabiliteti i fituesve sht m i lart. Do t doja t theksoja q viti i kaluar ishte nj nga vitet e mira. Kishim 63 fitues. Sivjet u shtua numri. N zyrn ton pr t gjith ata q aplikuan n vitin 2007 erdhn 67 zarfe q u drejtoheshin 67 fituesve. Shpresojm q ky vit t jet akoma m me bereqet, m me shum fitues. Fjala sht pr aplikimet e vitit 2008 pr vitin 2010 koh q fton ndrrimtart e Ameriks q t aplikojn nga 2 tetori deri n 2 dhjetor t vitit 2008.
- 70 -

Nga shqiptart cilat krahina e ndrrojn m shum Amerikn? Kjo, sipas statistikave tuaja t aplikimit gjat ktyre pes vjetve? Nuk mund t them se ka krahina q e dshirojn m shum dhe krahina q e dshirojn m pak. Kuptohet se ka edhe ndonj lloj lidhjeje. Krahinat e Jugut, q n nj far mnyre e kan pasur m leht pr tu rregulluar ktu me dokumente, qoft edhe ata homogjen ndoshta jan n nj numr pak m t vogl aplikuesish. Krahina t tjera, pr shembull zona e Kors ka shum aplikues. Korart i kam nga klientt m t mir. Kuptohet fierakt q jan edhe patriott e mi, gj q ndikon, kam shum aplikues dhe fitues nga Fieri. Kora sht n vend t par, Fieri n vend t dyt pr aplikime dhe fitime. Pr udi m pak ka nga Veriu. Un kt e shpjegoj me faktin...se n fund t fundit edhe gruan e kam nga Veriu...e shpjegoj me faktin se ndoshta edhe numri i emigrantve shqiptar n Greqi q jan nga zonat e Veriut sht m i pakt n raport me ata t krahinave t tjera. Ju ishit vitin e kaluar n Shtetet e Bashkuara t Ameriks. E pat, e prjetuat dhe u prballt me ndrrn amerikane. N fund u kthyet prsri n Greqi. Si e prjeton Amerikn nj shqiptar kur shkon atje si turist? E vrteta sht se isha me fat. Nuk sht e leht t marrsh viz turistike pr t gjith familjen sepse un isha me bashkshorten dhe me djalin, madje nga Amerika patm edhe nj dhurat t bukur. Tani kemi nj vajz katr muajshe q e kemi nisur nga vizita n Amerik. (qesh) N form shakaje kuptohet, por me t vrtet e jetova pr pak dit ndrrn Amerikane. U prpoqa ta shihja me syrin tim sepse e vrteta sht q n tregimet e miqve, shokve apo n ato q lexojm gjithmon i sheh gjrat me syrin e tjetrit. Tjetr gj sht kur dika e sheh dhe e prek vet. U prpoqa t isha sa m realist n vlersimin q do ti bja ktij vendi q ndoshta do t jet edhe nj synim edhe i yni, ndoshta nj dit do t jemi atje, kjo pavarsisht se un e kam ndrtuar jetn ktu me nj biznes t suksesshm. Amerika vrtet ka gjra mahnitse. Kuptohet ka edhe ato diferencat e mdha. Atje sheh gjra ekstreme q nga gratacielat q jerrin ret, me tepr luks, me ato makina tepr luksoze, por sheh edhe lagje-geto q me t vrtet habitesh se si ka mundsi. Megjithat un nj mesazh mora nga Amerika. T paktn patriott tan, nuk kemi pse t shohim zonat q ndoshta kan ngelur t pazhvilluara, ndoshta kjo sht e lidhur edhe me stilin e jetess, patriott tan ishin t gjith t rregulluar, me pun, me shtpi, ishin njerz t nderuar, njerz q e kishin gjetur veten n Amerik Me nj fjal shqiptart shkojn n Amerik pr t punuar, pr t krijuar, pr t qen qytetar t denj t Ameriks... Ndihmon shum ky fakt sepse ata q n momentin q ven, flas pr ata q kam takuar e q jetojn n mnyr t ligjshme qoft me bashkim

familjar, qoft me lotarin, ata t cilt q n momentin e par shkojn me green card, me kartn jeshile, kan t drejta t plota punsimi dhe t gjitha t drejtat q ka nj amerikan. Ata brenda nj afati kohor gjasht vjear marrin edhe nnshtetsin dhe pasaportn amerikane, bhen qytetar t atij vendi. Kjo ndikon shum q nj njeri q sht serioz, ka ndrra dhe don t eci prpara, kur bhet qytetar i nj vendi kuptohet q i hapen t gjitha hapsirat. Kjo sht madhshtia e Ameriks q ua krijon njerzve kto mundsi. Un u mahnita me t vrtet me ato q shum nga patriott tan kishin arritur. Kishin nj jet t mir n Amerik... Tani le t zbresim konkretisht tek hapat drejt Ameriks. Un, si i dshiruar pr t shkuar n Amerik, ku duhet dhe si duhet t paraqitem pr tu br pjes e ksaj ndrre? Si e tham edhe m par, nj nga mnyrat pr t emigruar n Amerik prve vizave t puns q u drejtohen njerzve tepr t talentuar n fushat e veanta t shkencs, artit dhe t kulturs, bashkimit familjar, kjo pr kategorin e klasit t par si motra, vllezr, prindr, fmij, grua, jo pr t afrt m t largt, lotaria amerikane ngelet nj nga mnyrat m t mira pr t emigruar n Amerik. Ngelet nga mnyrat m t mira pr arsyen e thjesht sepse ai q e fiton dhe plotson konditat shanset pr t marr vizn e emigrimit i ka shum t mdha. Cilat jan kushtet? Kryesori sht shkolla e mesme e mbaruar. N kshillat q ata japin theksojn se aplikuesi duhet t ket shkolln e mesme t mbaruar, pra 12 vjet shkoll, ose n dy vitet e fundit t ket prvoj n nj zanat nga lista e zanateve q ata kan si t preferuar dhe t nevojshm pr ekonomin amerikane. Nga prvoja ime e dyta sht shum e vshtir. Ata kan nj sistem piksh dhe me thn t drejtn ato pik nuk i fiton dikush q ka nj zanat t thjesht. Mund t flasim vetm pr inxhinier, agronom dhe pr zanate q n fund t fundit pr ti ushtruar dikush duhet t ket mbaruar universitetin. Preferenca nga ana e tyre sht q aplikuesi duhet t ket mbaruar shkolln e mesme, madje ta ket mbaruar ditn. Shkolla pa shkputje nga puna apo si quhet rndom shkoll nate nuk preferohet? Shkolln e nats nuk e preferojn. Ndryshimi sht br dy vjett e fundit. Nuk e di se pr far arsye. Pati nj ndryshim n personelin e ambasads amerikane ktu n Athin. N Shqipri kjo krkohej me koh por deri parvjet ktu ishin m tolerant. Shqiptart i preferonin dhe i ndihmonin. Iku konsullja, nj zonj tepr dashamirse ndaj ne shqiptarve dhe kan ardhur konsuj t rinj t cilt pr kt kusht, fjala sht pr shkolln e mesme t rregullt, jan tepr krkues, t ngurt do t thosha. Nuk kan treguar elasticitet, dshir pr t ndihmuar. E kan marr ligjin nj dhe nj bjn dy. E theksoj kt sepse n asnjrin nga udhzimet q ata japin nuk theksojn n se shkolla duhet t jet natn apo
- 72 -

ditn por thjesht shkolla e mesme e mbaruar. sht gjynah pr disa nga bashkatdhetart tan q fitojn loton, bjn gjith ato shpenzime pr grumbullimin e dokumenteve dhe t vij asti q ti thon nuk e merr vizn sepse ti ke shkoll nate. Pr mendimin tim sht e papranueshme. Kto jan kushtet po dokumentet? Ky sht kushti kryesor. Pastaj dokumentet jan t shumta. N fazn e par pr t aplikuar mund t ndiqen disa rrug. Personi mund t vij n zyrn ton. Duhet ta theksoj se ne jemi nj zyr private, nuk jemi institucion shtetror. Ai q don t aplikoj mund t aplikoj edhe vet n departamentin e shtetit, n vendrrjetin q ata kan hapur pr kt shtje por kuptohet se ai duhet t dij se si t veproj, t mos bj gabime sepse pr shembull nj gabim n prmasat e fotografis ose n plotsimin e formularit do ti kushtoj skualifikimin nga pjesmarrja n lotari. Nj tjetr gj q dua t theksoj sht se nuk kan t drejt dhe nuk duhet t aplikojn m shum se nj her n t njjtin sezon. Dy aplikime do t thot q automatikisht je i skualifikuar nga lotaria. Gjat momentit t plotsimit t dokumenteve t lotaris si n mnyr vetjake si duke ardhur n zyrn ton ose n ndonj tjetr biznes q merret me kt pun, duhet t ket domosdoshmrish me vete dokumentin e identitetit sepse duhet emr, mbiemr, datlindje, vendlindje, adres e sakt, numr telefoni normal ose celular, e-mail pr ata q kan, nuk sht i domosdoshm, si dhe t njjtat t dhna pr bashkshorten, kur sht i martuar, dhe pr fmijt. Ajo q sht shtuar dhe ka ndryshuar dy vitet e fundit sht deklarimi se far arsimi ke: shkoll tetvjeare, shkoll e mesme, shkoll e lart, shkoll profesionale. Ju kto dit ndrruat adres, keni ardhur n kt mjedis plot drit e q reflekton kultur. A mund ti tregoni t interesuarit pr ndrrn amerikane ku dhe si duhet t ju gjejn? Adresa jon e re sht FERON 15, KATI I TRET, PLATIA VIKTORIA, stacioni i trenit elektrik me t njjtin emr, shum afr qendrs. Jemi n nj zon kye t Athins ku mund t vij kushdo qoft me linjn e metros dhe trenin elektrik, qoft edhe me autobus t numrave A-8, B-8, G-8, 608, 054, 622, t troleve 3, 5, 11, 13, 14 q prshkojn bulevardin PATISION duke u ndalur tek stacioni OTE pr t kaluar n bulevardin e m poshtm ( 3 Semptemvriu ) dhe pr tu ndalur n FERON 15, vetm nj rrug posht platis VIKTORIA. Po t ndiqet kjo rrug adresa gjendet shum kollaj. Po ve ksaj far adresash t tjera keni? Fjaln e kam pr ata q duan t aplikojn apo t marrin informacion nga larg, si nga Athina po ashtu edhe nga qytetet dhe qendrat e tjera t banuara t Greqis? Ata q jan larg Athins dhe nuk mund t vijn ktu personalisht sepse ne me gjith procedurn e lotaris marrim pr sipr gjithka t

nevojshme q nga fotografimet dhe t gjitha t tjerat. N fund t fundit edhe ne jemi emigrant dhe nj emigrant i njeh hallet e emigrantve kshtu q i bjm t gjitha si pr ata q vijn personalisht po ashtu edhe pr ata q vijn familjarisht. Ata q jan larg dhe nuk mund t vijn t na drgojn me zarf n adresn q prmenda duke shtuar edhe kodin postar 10434, fotografit e tyre t cilat duhet t jen 5 me 5 centimetra si dhe t dhnat e prmendura m lart, nuk po i prsris. T gjitha kto ti drgojn n adresn: LORENC KOKA Bestxpert, FERON 15, KATI I TRET, T.K. 10434, PLATIA VIKTORIA ATHIN. Telefonat ton jan 210520379 dhe 6937187695. Kt vit kemi hapur edhe nj vend rrjet elektronik: www.statedv.com Adresa elektronike sht indo@statedv.com. Nj lajm tjetr q desha ta theksoj sht, dhe q tregon se punt pr kombin ton ecin mbar, sht se shtetasit e shtetit m t ri n bot, KOSOVA, aplikojn kt vit pr her t par drejtprdrejt pr lotarin amerikane, jo m si shtetas jugosllav por si shtetas kosovar. Si mund t aplikojn kosovart nprmjet zyrs s Lorenc Koks? N qoft se ka kosovar q ndodhen n Athin mund t kalojn nga zyra jon dhe t aplikojn si t gjith shqiptart, ashtu si vijn edhe komunitetet e tjera t emigrantve. T tjert q jan larg mund t aplikojn me post, n adresn ton. Ne me seriozitet dhe me shum dashuri do ti mirpresim. Faleminderit dhe suksese zyrs suaj dhe fat pr ndrrn amerikane pr t gjith ata q dshirojn t zgjohen nj dit n Amerik me ndrrn realitet.

- 74 -

N DITN E BIZNESIT

T dieln, m 23 nntor 2008, n nj nga sallat e qendrs kulturore Melina n Iraklidhon- 66, nj qendr ku sht pasqyruar mnyra e vjetr e jetess vendase n shekullin XIX, koh kur daton edhe ndrtesa e gurt, mnyr e paraqitur nprmjet mjediseve t sajuara bukur, ishin mbledhur biznesmen t suksesshm emigrant, tashm t inkuadruar n punn dhe jetn athinase. Midis tyre kishte edhe shqiptar, madje mund t themi se ata, n tet vet q paraqitn arritjet e tyre, prbnin gjysmn. Aleksia Evert, nnkryetare e Bashkis s Athins, ndrsa mbi ekranin e bardh vijzoheshin pamje t viteve t fillimit t emigracionit simbolizuar me nj traget t strmbushur me emigrant, me jetn e tyre n vendin e ri q kishin zgjedhur pr t punuar e jetuar, n hapat drejt integrimit dhe fillimit t bizneseve n fush t tregtis, ndrtimit, shkollimit, shrbimeve etj. bn nj pasqyr t rritjes dhe ndihmess s emigrantve n t gjitha fushat dhe veanrisht n gjallrimin e ekonomis vendase.

M tej lektor t ndryshm, drejtues t institucioneve shtetrore dhe t organizmave jo qeveritare prcolln vlerat e puns s emigrantve si dhe problemet q lidhen me mbshtetjen m t fuqishme nga ana e shtetit dhe e bashkis, hartimin e ligjeve q eliminojn burokracin tepr t madhe q ekziston n dhnien e lejeve t qndrimit, dhnien e lejeve t bizneseve, leje q uditrisht pr emigrantt e huaj jan ngurtsuar n domosdoshmrin e paraqitjes s dokumenteve se n bankat greke kan nj kapital prej 60 mij eurosh. Ndr t tjera thekse u vun edhe n ndihmn q u duhet ofruar biznesmenve emigrant pr hapjen e veprimtarive t ndryshme n atdheun e tyre duke u br nismtar t rritjes s mirqenies atje. Theks i veant u vu edhe n at q po debatohet tashm prej muajsh dhe thuhet se po hartohet nj projekt ligj q jo vetm fmijt e lindur n Greqi por edhe ata q kan kaluar n sistemin e shkollimit parauniversitar dhe universitar t marrin leje qndrimi t prhershme. Midis tet vetve q paraqiten bizneset e tyre si Huanita Alvarez dhe Adriana Martinez nga Kolumbia, Bohran Ountin nga Bangladeshi dhe S. Fernandez nga India ishin edhe katr shqiptar. Lorenc Koka do t prshkruante nn vmendjen e prqendruar t t pranishmve hapat e para n Greqi dhe vlerat e biznesit t tij n fushn e shkollimit dhe t informatiks. Adrian Qirici, inxhinier mekanik me prvoj t gjat pune n Shqipri, prcolli hapat e tij pr krijimin e nj biznesi mjaft t suksesshm n riparimin e anijeve t t gjitha llojeve. Gjet Nikolla, mirditor, do t jepte prvojn e tij n fushn e siprmarrjes n ndrtim. Dhimitra Malo, veprimtare e shquar n punn me grat emigrante, foli pr grupin e saj t puns pr t ndihmuar shqiptart n nevojat e tyre t dits, n fusha e veprimtari t puns dhe jetess. N takim pati edhe diskutime, debate e kundrshtime nga t pranishmit pr probleme q lektort u qndronin gjrave n siprfaqe. Gjithashtu u b vrejtja q shum nga ata q referuan me t mbaruar fjaln e tyre iknin pa dgjuar drejtprdrejt fjaln e biznesmenve emigrant. Do t desha, tha inxhinieri i suksesshm shqiptar Adrian Qirici, q ata q foln t uleshin dhe t dgjonin edhe fjaln ton dhe jo t iknin menjher pasi mbaruan fjaln e tyre. Si i pari ky takim biznesesh t emigrantve, mund t themi se pati vlera dhe prve informacionit prcolli edhe mesazhin n adres t Bashkis s Athins dhe t ekzekutivit dhe legjislativit grek pr ta marr m seriozisht ndihmesn e bizneseve t huaja n Greqi dhe pr tu krijuar atyre kushte t barabarta me ato t biznesit vendas...

- 76 -

KREU III. T DIGJESH SI QIRIU PR FJALN SHQIPE

SHEMBULL I SHKLQYER

Do t doja t merrja ktu shembullin e shklqyer t siprmarrsit Lorenc Koka, i cili financon nj shkoll shqipe... Edi Rama, Athin, 30 nntor 2008 SHEMBULLI I INTELEKTUALIT DHE PATRIOTIT Nj djal i prmbajtur n fjalt dhe modest, me nj pamje prej nj dendy t mirfillt t shkolls, por shum binds n punn e tij, n nj ast t prshtatshm, ndrmjet seancave t Seminarit t Strugs (2008) m foli pr ngrehinn e tij kulturore-arsimore q e kishte ngritur n Athin. T nesrmen m dorzoi edhe materialin prkats /buletinin/ me njoftime

- 78 -

t bollshme pr veprimtarit e shkolls.

Dhe prsri, edhe njohja n at ast ishte shum e shpejt, kshtu q, vetm pasi u ktheva n Kosov, n qetsin e zyrs, arrita ta kapja punn kolosale q kishte br dhe po bnte ky njeri midis Athins. Isha zemruar n vetveten, sepse bm gjith ato fjal gjat seminarit t Strugs n prpjekjen pr ndrtimin dhe kompletimin e fizionomis s MSUESIT dhe t veprimtarit shqiptar n diaspor, pa e ditur se midis nesh e kishim subjektin e mirfillt t puns. Shkolla Shqiptare e Athins, me konceptin dhe funksionet e saj largvajtse, jo vetm n fush t informatiks, ishte nj shembull i shklqyeshm i organizimit kulturor-arsimor t shqiptarve pr zhvillimin e vetes dhe t identitetit. Gjith ato veprimtari t mir organizuara dhe profesionalisht shum funksionale, t ngritura n nivel t institucionit t qndrueshm, prbnin struktura t mirfillta kulturore-arsimore edhe identitare. Lorenc Koka sht shembulli i intelektualit dhe patriotit t ndrgjegjshm, njeriu e biznesmeni i profilit evropian i punve dhe hapave konkret, i cili e nxjerr shqiptarin nga statusi i imponuar i puntorit pr pun shrbyese dhe t pa favorizuara dhe e bn at t ndjehet i barabart dhe krenar n kompetencat, origjinn dhe prkatsin e tij. Dhe, edhe Atdheu ka ka t msoj nga shembulli e vepra e tij duke e ndihmuar at dhe bashkatdhetart e tij. Nuhi Gashi, Kosov.

SI MARIN BIIKEMI Q HAPI SHKOLLN SHQIPE N VENEDIK.

Zotin Lorenc Koka e takova rastsisht n seminarin e Strugs. Kisha dgjuar pr t si nj studiues i pasionuar me univers t gjer kulture e me kmbngulje shkencore mbi punn. Pr m tepr ai sht, si e shpreh vet nj shqiptar n mrgim, edhe atdhetar i madh. Kt dashuri nuk e ka n ndjenja njohjesh t rastit, do t thoshim nuk e ka n ledhatimin e "gjetheve " po n vitalitetin e rrnjve t kombit shqiptar, t nj kombi q e ka ruajtur gjuhn e vet origjinale e t fuqishme pr m se 2000 vjet! Ecja e ngadalt e tij tregonte dinjitet dhe fisnikri si t nj rilindsi. N portretin q po afrohej hijshm si dashamirs i shkolls shqipe jasht atdheut m kujtoi gjykimin e bukur t dijetarit t madh atdhetar, Vaso Pashs thn gjat Kongresit t Berlinit: "sht fisnikri t ndihmosh nj popull t ngrihet m kmb, i cili prkohsisht ka rn n gjunj". Mu kujtua m tej edhe shkodrani Marin Beikemi i cili mes viteve 1500- 1504 hapi t parn shkoll shqipe n Venedik t Italis. Bm nj bised t shkurtr dhe msova se ai bn t njjtn gj si e bri Marin Beikemi pesqind vjet m par. Ai prpiqet t integroj kulturn ton me kulturn e kontinentit, mu n zemr t Athins. Prshndetje nga Zvicra, Nexhmije Mehmetaj 22 mars 2009

- 80 -

SHQIPRIA DHE SHQIPTART JAN T BEKUAR Q KAN NJ LORENC KOKA!

Ekrem Shema erdhi nga Prishtina n Strug pr tu takuar, pr tu mallur, pr t kujtuar ditt e bukura studentore n fakultetin e mjeksis n Universitetin e Tirans. Lorenci m tha se Ekremi ishte shoku i tij m i ngusht, vlla n shpirt. Gjeta adresn e tij elektronike dhe i krkova t m hapte nj flet nga jeta e tyre, nga ajo lloj miqsie q lind por nuk vdes. Nuk vonoi dhe m drgoi ato q po prcjell m posht. Un i krkova t m shkruaj shum. Vrtet pak jan ato q shkruan por n thelb ato jan palc miqsie, palc nga ajo q gjeneron tr organizmin e gjall t nj dashurie t madhe... I nderuar z. Ashiku, Ju prgzoj pr punn tuaj t palodhur n vend t huaj! Uroj q shndeti t`ju punoj dhe t jeni jetgjate pr t vazhduar me punn tuaj fisnike! Nprmjet ksaj letre dua ta prshndetni edhe mikun tim t shpirtit, shqiptarin e madh z. Lorenc Koka! Duke krkuar falje paraprakisht, mund t`ju them se "pena" ime sht shum e varfr pr t shkruar dika pr shokun tim t dashur. Lorencin, un vetm nj gj di t`ju them se Shqipria dhe shqiptart jan t bekuar q kan nj Lorenc Koka, nj Rilinds t shekullit XXI. Lorencit i dshiroj fat, suksese dhe jet t gjat, nga se e di q Kombi ka shum nevoj pr njerz si Lorenci!

Andaj z. Ashiku, pun t mbar dhe Zoti bekoft Shqipnin e Shqiptart! Ekrem Shema Prishtin, 19 maj 2009

- 82 -

LUM SHQIPTART Q E KAN AFR Nj fierak dhe nj kosovar?! Nj fierak dhe nj kosovar n qytetin e bukur t Strugs i ngritur buz liqenit t vet Strugs. As ishte Pilo Shpiragu, as ishte Sulejman Tafili... Ishin mjekt Lorenc Koka (Lenci) dhe Ekrem Shema (Kemi). As kishte ikur, i pari nga beu, as kishte ikur, i dyti nga serbi... T dy, njri nga Athina e tjetri nga Prishtina kishin ardhur t mallen me njri-tjetrin duke i kujtuar kohrat e bukura t studimeve n Fakultetin e Mjeksis s Tirans. Ekremi, sapo kishte marr vesh q Lorenci do t vinte n Strug kishte vrapuar ta pres, ta takoj, t mallet duke kujtuar ditt e bukura studentore n Tiran. I kishte bashkuar nj Seminar i Msuesve t Gjuhs Amtare q punojn n diaspor me fatosat tan. Nga ky shkak i miqsis s dy personazheve t Jakov Xoxs, n kohn e tashme, disi isha m kureshtar t di m shum pr miqsin n mes tyre dhe asnj shtytje tjetr prve kujtimeve q m ngjalln prej Lumit t vdekur, nj fierak e nj kosovar!... Ksaj here bukuria ishte n ann e fierakut, Lencit. Ai ishte nj njeri ndr m optimistt e grupeve dhe, pa modesti e them, ishte nj djal i vizatuar n portret dhe shpirt. T rrall jan fytyrat q iu prputhen aq ngusht me shpirtin prej engjlli sikur Lenci. Kta t dy ishin njerz t pa komplekse dhe plot hare. Ishin tamam antiteza e personazheve t Jakovit, shkrimtarit t madh shqiptar, andaj ec e mos u knaq me kt bukuri t kohs kur prfytyron fytyrat e prvuajtura t Jakov Xoxs me plot varfri dhe halle q i kishin br fytyrat e tyre deri n ekstrem. Kta ishin shpresa e re, ishin njerzit q m s shumti shmbllenin n t ardhmen e bukur t kombit ton. Lenci nuk bnte m punn e mjekut sikur kosovari dr. Ekremi q

kishte ambulancn e vet private n Prishtin... Lenci kishte hapur nj shkoll kompjutersh dhe programesh kompjuterike n Athin dhe kjo kishte br q, n fatkeqsin e Lencit pr pamundsin e aktivitetit t tij t mjekut, ti falnderohen t gjith shqiptart e Athins pr ndihmn q ua jep pr gjuhn amtare. Fillimisht mendova se n munges msuesi, Lenci ligjron gjuhn shqipe pr fatosat tan n Athin, por ishte ndryshe dhe m e mir. Lenci e kishte hapur shkolln shqipe pr fmijt shqiptar n nj lagje t Athins dhe kishte dhn pa kushte ndrtesn e vet pr biznesin e vet! Ai, i gzuar q po jep nj kontribut aq t madh n ruajtjen e gjuhs dhe kultivimin e kulturs amtare shprehet: E kam harruar profesionin tim dhe tani ktu ndihem shum i lumtur! N profesionin e mjekut do t shroja shum shqiptar, patjetr, por jo aq shum sa kam mundur t kontribuoj n kulturn dhe gjuhn ton dhe kjo m bn m krenar. Kjo historia e pafat e shkolls shqipe nuk ka prfunduar ende. N Greqi nuk prkrahet nga shteti grek, fatkeqsisht nuk prkrahet as nga shteti shqiptar! Ende nuk e kuptoj se prse nj shtet mban nj emr kombtar dhe nuk e kuptoj prse nj shtet duhet t ket nj ambasad n shtetin tjetr dhe anasjelltas? S paku un nuk i kam shijuar t mirat e saj, megjithat di shum shtete q ambasadat e tyre i kan n shrbim t qytetarve t vet por jo vetm pr t marr at lekun pr pasaportn e re dhe pr riatdhesimin e qytetarve t vdekur. Pr fat t mir ka njerz si Lenci t cilt e bjn punn e atyre pr t ciln paguhen por nuk iu intereson t veprojn aty ku nuk ka biznes personal ose vota pr nann parti. Dr. Ekrem Shema mu prgjigj shkurt pr Lencin: Lum shqiptart e Greqis q e kan afr! Edhe un kam dshir ti shpreh nj falnderim Lencit pr kt kontribut q jep pr kulturn ton. Ragip Kiku, Msues n Finland

- 84 -

LORENCI RREZATON KULTUR Lorenc Kokn e kam takuar dhe njohur n Takimin e Msuesve Shqiptar t diaspors, mbajtur n Strug vern e kaluar dhe mund t them se tek ai kam par njeriun tepr t vyer dhe entuziast pr t punuar n drejtim t gjuhs dhe shkolls shqipe, t ciln e kishte hapur vet me shum sakrifica. Ai kishte ardhur me shum vullnet n ket takim pr t marr dhe pr t kmbyer prvoja profesionale n drejtim t msimdhnies. Lorenci, rrezatonte nj kultur t gjer dhe tek ai shihje njeriun q me vullnet t madh kaprcen cilndo penges q mund t`i shfaqet. Interesimi i tij pr t bashkpunuar me kolegt e tjer msimdhns n kuadr t seminarit ishte pr tu lvduar dhe pr tu marr model. Dashuria me t ciln erdhi n seminar ishte e veant dhe kjo shihej n t gjitha kontaktet q zhvillonte me kolegt msimdhns dhe kontributet q i dha seminarit. Brenga e tij pr t uar m prpara Shkolln Shqipe t Athins ishte n plan t par. Dukej se ishte nj djal, q udhhiqej nga dashuria, korrektsia dhe disiplina n pun. Kt e dshmonte edhe me shkollimet e vazhdueshme q kishte br qoft n Shqipri apo edhe n Greqi. sht pra nj njeri me ambicie t shndosha. Ishte tepr modest, komunikativ, i shoqrueshm dhe i kndshm n bised dhe kurdoher shprehte ndjenja sinqeriteti e bashkpunimi pr t mirn e Shkolls Shqipe dhe t mirn dhe prparimin e kombit ton. Un i uroj Lorenc Koks suksese n pun t Shkolls Shqipe n Athin, duke u sjell fmijve tan kshtu tingllimn e bukur t gjuhs s atdheut. Sylejman Salihu, Gjermani 22 mars 2009

AI MERITON M SHUM SE KJO Q THEMI NE. I nderuari Ashiku! Faleminderit pr shkrimin dhe prkujdesjen tuaj pr punn e veprimtarve t arsimit e shtjes kombtare. N kt theks bni pjes edhe Ju me punn tuaj, me inkuadrimin tuaj n rrjedhat e puns s Msimit Plotsues n diaspor. T dshiroj sukses n vazhdimin e ,,Rilindseve t kohs son. Shkrimi mbetet si nj kujtes e art pr brezat e ardhm. Atyre u detyrohemi me punn ton. Po t drgoj mendimin pr Lorencin. Ai meriton m shum se kjo q e themi ne. Koha do ta thot. Shpresoj. Haziri, 13 prill 2009

LORENCI KA THYER HIJEN E njoha shkurt . Njeriu njihet nga vepra. Ajo jeton n vetdijen e njerzve dhe e ndrton at. Kjo vlen pr Lorenc Kokn. T hapsh nj shkoll sht vler pr individin, kombin, njerzin. Kjo i takon trsores. Hijet do zbehen kthinave t kohs nga shklqimi. Dituria do bhet arma e njerzores e cila nganjher mungon. Lorenci ka thyer hijen. E ka kapur shklqimin. Rrodhn edhe lot ngazllimi pr madhshtin puns s Lorencit. Madhshti e nprkmbur nga injoranca. Ishim n Strugn e Dr. Ibrahim Temos e Dervish Hims. Njerz t till priste n gjirin e saj. Erdhn. Nuk ikn. Rrezet e agimit mbi liqenin e lodhur nga hija e gjat prshndetn. Edhe pr nesr. Hazir Mehmeti, Vjen, 13 prill 2009

- 86 -

LORENCI DIGJEJ SI QIRIRI PR FJALN SHQIPE - T dshmojm se e duam gjuhn shqipe se i duam fmijt tan!... I dashur Abdurahim, T lumt! Pr gjith punn tuaj t muar! T lumt edhe pr vllimin e dyt t librit "Rilindsit e kohs son". Un si msues e shkrimtar ju prgzoj pr punn tuaj aq t rndsishme n prpilimin e ktyre dy monografive. Pun kjo e cila, kujtoj un, sht po aq me vler sa edhe puna vetmohuese e msuesve t gjuhs shqipe n diaspor. Bashk me prgzimet dhe prshndetjet e mia t przemrta po ua drgoj edhe kt shkrim. Me shum respekt Rizah Sheqiri , Suedi Shkolla Shqipe e Msimit Plotsues n diaspor sht e nj rndsie jetike pr t gjith shqiptart kudo jan ata. Kt mendim e ndajn besoj gjith shqiptart dhe dashamirt e gjuhs shqipe. Dhe pr kt Shkolla Shqipe e Msimit Plotsues n diaspor do prkrahje morale e materiale nga t gjith shqiptart. Kjo Shkoll e do edhe prkrahjen e institucioneve shtetore e kombtare, por edhe t shoqatave , t biznesmenve dhe t vet prindrve, msuesve e t nxnsve shqiptar kudo qofshin ata. N kt vazhd duhet prkrahur pa mas msuesit, nismtart e hapjes s shkollave shqipe, si dhe entuziastt dhe drejtuesit e tyre. Seminaret pr msuesit e gjuhs shqipe n diaspor, veanrisht seminari i Strugs, dshmoi edhe njher se sht shum i rndsishme mobilizimi i prgjithshm kombtar n kt fush. Por edhe vet takimi i msuesve nga shum shtete si dhe kmbimi i prvojave arsimore jan shum t rndsishme. Prve ktyre edhe integrimet gjith shqiptare kan nj rndsi t veant pr gjuhn dhe pr shkolln shqipe gjithandej n diaspor. Shkoll kjo e cila ku m pak e ku m shum ballafaqohet me probleme t shumta e t natyrave t ndryshme.

Msuesit dhe arsimtart shqiptar pa dallim gjithandej po bjn nj pun t rndsishme dhe tepr t muar e shum fisnike n mbrojtje t gjuhs dhe t kulturs shqiptare dhe n kultivimin e saj tek gjeneratat e reja, e n mesin e tyre edhe shum i nderuari, dashamirsi i flakt i ruajtjes dhe kultivimit t gjuhs shqipe tek fmijt mrgimtar n Greqi, zoti Lorenc Koka, nga i cili msuam se n Greqi, kt pun vetmohuese kta arsimdashs t nderuar po e bjn me shum sakrifica pa ndonj prkrahje t veant nga institucionet dhe duke u prballur me shum pengesa t natyrave t ndryshme. Por, prball t gjitha vshtirsive mund t gjenden rrug pr tia arritur qllimit ashtu si bri, thuaja n rrethana krejt t jashtzakonshme edhe zoti Lorenc Koka kur themeloi Shkolln Shqiptare t Athins. Nj thesar t muar t drits dhe t dituris, nj diell t shqipes, n mes t Athins, q do shqiptar n Greqi, dhe jo vetm atje, e bn t ndjehet krenar. Po pr gjra t tilla duhet edhe mund, edhe sakrific si dhe guxim intelektual e njerzor. I till sht edhe z. Lorenc Koka, nj intelektual me dinjitet t lart kombtar dhe me nj vizion t gjer pr t ardhmen e shqipes dhe t zogjve t saj, qofshin edhe n mrgim. Nga t tillt t gjith bashkkombsit tan n mrgim duhet t marrin msim. Q puna e msimit t gjuhs shqipe t shkoj m mir e m mbar edhe n kt shtet, n Seminarin e Strugs, msuam se prve ndihms nga organet shtetrore greke duhet t prmirsohet edhe ndihma e vet prindrve, ndihm e cila sht jashtzakonisht e madhe dhe pa t ciln nuk mund t arrihen rezultatet e dshiruara. Pra mobilizimi i arsimdashsve bashk me prindr edhe n Greqi, n Itali po edhe n vendet e tjera, do t bj q numri i nxnsve t prfshir n msimin e gjuhs amtare t rritet. Mobilizimi i msuesve, biznesmenve shqiptar dhe i vet prindrve do t ndihmoj padyshim edhe n rritjen e numrit t fmijve q do t msojn gjuhn e tyre shqipe. Po ashtu do t krijojn mundsi dhe rrethana lehtsuese pr vet punn e msuesve. N kt drejtim mbetet shum pr tu dshiruar. Megjithat msuesit dhe arsimtart shqiptar n Greqi, n kto rrethana t jashtzakonshme po bjn t pamundurn. Me gjas ne shqiptart n rrethana t jashtzakonshme jemi m t suksesshm. Edhe zoti Lorenc Koka, drejtues i Shkolls Shqiptare t Athins ishte i till, nj dashamirs i madh i kultivimit t gjuhs shqipe dhe i tradits shqiptare tek fmijt e emigrantve shqiptar n Greqi. Ai sot e gjith ditn, pr aq sa e njoha n Seminarin e Strugs dhe nga vet paraqitja e tij n kt seminar, digjej si qiriri pr fjaln shqipe, ashtu sikur rilindsit tan dikur.
- 88 -

Dhe me kt rast, nuk sht koha vetm tu thurim lavde ktyre msuesve dhe arsimdashsve t gjuhs son, por ti prvilmi puns dhe t gjith bashkrisht t bjm at q sht e mundur, q situata e msimit t gjuhs shqipe t prmirsohet, dhe jo vetm n Greqi por gjithandej n diaspor, sepse askund nuk ka vend pr vetknaqsi. Gjithkund, ku m shum e ku m pak, ka nevoj q prfshirja e nxnsve n msimin e gjuhs t jet sa m e madhe dhe cilsia e kualiteti i msimit t shqipes t ngrihet. Ktu, si e thash edhe m par, m e rndsishmja sht ndihma e prindrve shqiptar t cilt n emr t gjuhs son shqipe, n emr t mblsis dhe bukuris s saj do ti kisha lutur q ti drgojn fmijt e tyre edhe n shkolln shqipe. Sepse t gjith e dim, do gjuh m s miri msohet n shkoll. Nj bashkpunim m i ngusht i prindrve, msuesve dhe arsimdashsve, jam shum i bindur, do ta ndryshoj sadopak situatn q sht tepr kritike. T gjith themi shpesh; edhe ktu n kurbet jemi vetm pr t mirn e fmijve! Pra t mos i harrojm ata, t mos ua humbim gjuhn atyre q m s shumti i duam; fmijve tan dhe fmijve t fmijve tan. Sepse vetm duke dashur vetveten mund t na duan dhe ti duam edhe t tjert. T tregojm pra dashurin e zjarrt pr fmijt tan, pr gjuhn ton, pr traditn ton, pr kulturn ton pr t ardhmen ton. Se far do t jet ajo, varet nga t gjith ne. Dhe t gjith bashk, ju garantoj, me mund e sakrifica m t mdha, mund ti arrijm qllimet tona. Bashk mund ta msojm gjuhn ton t bukur shqipe, bashk mund tua msojm edhe fmijve tan dhe fmijve t fmijve tan. T gjith bashk, jo vetm q do ta ruajm gjuhn ton t bukur, por ne mund ta kultivojm e ta pasurojm at. Pra, duke prkrahur pa rezerv msuesit e msimdhnsit e gjuhs shqipe, arsimdashsit dhe drejtuesit e shkolls shqipe, dshmojm se e duam vetveten, se e duam arsimin shqip, se e duam gjuhn shqipe, se i duam fmijt tan!... Rizah Sheqiri, shkrimtar dhe msues i gjuhs shqipe n Suedi

SUKSESE LORENC!

sht knaqsi pr mua t flas pr njerz q kan dhn dhe vazhdojn t japin kontributin e tyre n emigracion. Lorenc Koka ka treguar tek t gjith ne sa e thjesht sht t qndrosh n kmb, t hapsh horizonte t rinj pr ata q kan humbur vizionin largpams. Suksese Lorenc Valbona Hystuna - msuese e gjuhs shqipe Selanik, 3 prill 2009

- 90 -

N SHKOLLN E LORENC KOKS Kisha dgjuar pr aktivitetin e Lorenc Koks n fushn e arsimit dhe t elektroniks, por asnjher nuk i kisha qndruar aq pran sa at dit maji 2009. Isha njohur me t atin, Pavllo Kokn, q n ditt e para t ikjes s madhe. Pavlloja ishte nj njeri i uditshm, thua se tregtin e kishte n gjak, sado ta ngacmoje ai nuk e prishte terezin, mjaftonte t bnte punn. Krenohej me t bijt dhe prej tij kisha dgjuar se Lorenci kishte mbaruar pr mjeksi. Kur dgjova se ai i ishte futur arsimit sikur mu duk e pabesueshme. Para disa ditsh, u ngjita n katin e tret n Feron 15, fare pran stacionit t trenit t Viktorias, n mjediset e Shkolls Shqiptare t Athins apo m sakt t them n Shkolln e Lorenc Koks. N der na priti nj burr babaxhan, i t njjts mosh me ne dhe na ftoi menjher t hynim brenda n nj sallon t madh plot drit. Ishte Thomai, vjehrri, i cili na siguroi se Lorenci nuk do t vonohej. Ndrkoh na oi t shihnim salln kompjuterike ku jepen msime jo vetm pr nxnsit shqiptar por edhe pr ata t kombsive t ndryshme , madje dhe grek qinteresohen t msojn akoma dhe gjuhn shqipe, por kryesish sekretet e elektroniks bashkkohore. Pastaj na tregoi klasn moderne ku jepet msim n gjuhn shqipe pr dyzet fmij shqiptar. Npr mure ishin afishuar disa harta dhe kudo shikoje t radhitura materiale n gjuhn shqipe... E pohoj se u habita. Jo vetm pr prpjekjet e Lorenc Koks pr tu dhn nxnsve shqiptar msime n gjuhn amtare, njkohsisht dhe njohuri t domosdoshme kompjuterike, por edhe pr mnyrn moderne q ai e ka organizuar kt qendr bashkkohore studimore arsimore. Mund t them se deri sot nuk e kisha takuar nj organizim kaq t prsosur shkollor. Pasi kishim kaluar nga salla n sall zoti Thoma na oi n zyrn e Lorencit i cili mbrriti n at koh. U prshndetm si miq dhe un i

shpreha admirimin tim. Ai sht tepr modest. Nuk sht nevoja t riprodhojm ktu bisedn q patm, por un kam vetm nj breng q nuk ja shpreha: A do ti kuptojn emigrantt shqiptar prpjekjet e ktij njeriut? A do ti drgojn fmijt e tyre n shkolln ku edhe kompjuteri flet shqip? Akoma dhe t rriturit, a do t shkojn t msojn disa sekrete t kompjuterit kur jetojm n kohn e internetit? Puna e msuesit ka qen dhe mbetet nj sakrifice, nj vler e cila ngaher sht nderuar nga shqiptari. Besoj q kt ta kuptojn dhe shqiptart e Greqis dhe t mbshtesin pa rezerva prpjekjet e Lorenc Koks. Un uroj me gjith zmr q njeriu q braktisi profesionin e mjekut (patjetr m fitimprurs) dhe iu fut arsimimit t shqiptarve, t mdhenj e t vegjl, t dal fitimtar Kristo Zharkalliu, emigrant i hershm.

- 92 -

LORENCI PUNON PR NJQIND VJET T shkruash apo t flassh pr figura si z. Lorena Koka sht me t vrtet e vshtir. Edhe pse shume i ri n mosh ka dhn nj kontribut t jashtzakonshm pr komunitetin shqiptar n Greqi. Nj fjal e urt e popullit thot: "Kush mbjell nj ar me grur punon - pr nj vit, kush mbjell nj pem - punon pr dhjet vjet, kush hap nj shkoll punon pr njqind vjet". Lorenci punon sot pr njqind vjett e ardhshm. Kam pasur nderin t jem pran ktij njeriu shembullor. M ka trheq guximi, thjeshtsia, komunikimi dhe mnyra se si i ndiqte problemet. Gjat kohs q isha student i tij, n vitet 2005-2006, kam msuar jo vetm pr informatikn por edhe pr mnyrn se si duhen zgjidhur e trajtuar problemet. Lorenci ka vizion t gjer, ai njeh disa disiplina e profesione njherazi, sht nga ata q nuk e kan kaluar kohn kot ai i prket atij grupi q "kan djegur m shum vaj se sa kan pir ver". Pr intelektin e tij t shquar flasin jo vetm msuesit e pedagogt e tij n shkolln e mesme me tradit "Janaq Kilica" n Fier, n fakultetin e mjeksis n Tiran, por edhe ata t Kolegjit Amerikan n Athin. Kt intelekt un e "mata" me nj bised q bra me t para disa vitesh dhe e kam zgjedhur e prfshir n librin "Biseda me njerz t mir" t ciln mendoj ta nxjerr n qarkullim vitin e ardhshm. Un e kam dhndr t fshatit, dhe n Bubullimn time, n Bubullimn e arsimtarve, Lorencin e duan dhe e respektojn t gjith. Edhe atje, ndonse pak koh i tepron t qndroj, ai ka ln gjurm t mira si kudo. sht n karakterin e tij t jet korrekt dhe konstant kurdoher. Un u gzova q Orieta bashkshortja e tij, nj grua e prkryer dhe nj njeri i mir, jo vetm i ka qndruar pran kurdoher, por na paska gzuar me sjelljen n jet t nj vajze t shumpritur, pas Pavllos ton t zgjuar. Kto shnime i skicova tek udhtoja n avion nga Athina n Amerik. Dhe po i shkruaj ndrsa ora udhton n nj dit t re. I uroj Lorencit, Orietes dhe fmijve t jen shndosh e mir. Pavllos e Thomait me bashkshortet e tyre u uroj t ken shndet, t

rrojn e t gzojn arritjet e Lorencit dhe t djemve, vajzave, niprve e mbesave, t ndihen kurdoher krenar pr fmijt q rritn dhe edukuan. Dr. Jorgji Muzaka. Nju Jork, 29 maj 2009

- 94 -

DRIT E DITURIS N Strug, n seminarin IV Kombtar pr msimin plotsues t gjuhs shqipe ishte edhe gazetarja e Radio-Tirans Kozeta Hoxha. Nga cikli i transmetimeve t saj n biseda me msuesit pjesmarrs n seminar shkputm bisedn me z. Lorenc Koka.

Kozeta Hoxha: Prshndetje miq t Radio Tirans dhe mir se vini n Drit e Dituris! Kt t diele do t vijojm srish me msuesit e gjuhs shqipe n Greqi. N fakt Greqia sht vendi ku ka nj numr t madh emigrantsh shqiptar, madje numrin m t madh t tyre n krahasim me shtete t tjera. Sikurse thon vet shqiptart q jetojn atje, rreziku i asimilimit, ndonse pr dik mund t duket absurd, ende sht i dukshm, madje sht kanoss. Pr m tepr kur mson se Albanolog nga vende t ndryshme si John Tuhman - suedez, Silvia Bolldhalder - zvicerane, Kosta Mici grek, njohin gjuhn shqipe m mir se ne shqiptart, duhet nxitur pr ta mbajtur gjall at. Gjithashtu, fakti q arvanitasit kan mbajtur gjall gjuhn shqipe pr 500 vjet me radh duhet ti bj shqiptart atje t ndrgjegjsohen pr origjinn ton, ti bindin fmijt pr vlerat e shqipes; mirsin, mblsin, pasurin e saj. Kemi alfabetin m t pasur nga gjuht indoevropiane (36 shkronja dhe tinguj) ndaj dhe mund t shqiptojm pastr gjuh t ndryshme. Kush m mir se shqiptart nga t huajt e flasin gjuhn greke? Duhet t jemi krenar pr origjinn dhe gjuhn ton. Dhe duket se kshtu ndodh me nj pjes t shqiptarve atje, t cilt n mnyr krejtsisht vullnetare, n mjedise t thjeshta, ndoshta dhe t

paprshtatshme pr msim, prpiqen t mbajn gjall gjuhn shqipe duke ndihmuar fmijt e bashkatdhetarve t tyre emigrant. Kta msues human, njeri prej gazetarve t vjetr shqiptar q jeton e punon n Greqi, Abdurahim Ashiku, i ka prmbledhur n nj libr t tijin t botuar me titullin Rilindsit e kohs son. Midis faqeve t ktij libri, nj vend t veant, z edhe Lorenc Koka me Shkolln Shqiptare t Athins, n t vetmen shkoll private shqiptare n Greqi. Le t bisedojm me t. Lorenc Koka: Prshndes t gjith dgjuesit e Radio Tirans, nga ana ime si dhe nga ana e nxnsve dhe msuesve t Shkolls Shqiptare t Athins. Kozeta Hoxha: E vetmja shkoll private sht kjo? Lorenc Koka: E vetmja shkoll si biznes privat. Jan br prpjekje nga shum shoqata t cilat organizojn kurse t gjuhs shqipe dhe sht pr tu falnderuar puna q bjn kta njerz t cilt japin nj ndihm t madhe pr gjuhn shqipe, vullnetarisht, pa shprblim, me dshir dhe me zjarr pr t ndihmuar fmijt tan t msojn gjuhn shqipe. Ne jemi dika m tepr se kaq sepse jemi nj biznes shqiptar, nj shkoll ku msohet kompjuteri, gjuht e huaja dhe n kt kontekst kemi edhe msimin e gjuhs shqipe pr fmijt tan. Jemi nj shkoll ku flitet shqip, ku nxnsit jan t gjith shqiptar, ku pronari sht shqiptar, pra jemi nj shkoll me t vrtet shqiptare dhe q kemi br nj pun pr tu falnderuar. Kozeta Hoxha: Lorenc Koka ka lindur dhe sht rritur n Fier, ka mbaruar gjimnazin Janaq Kilica t Fierit me rezultate t shklqyera, madje sht nga brezi i fituesve t olimpiads s matematiks dhe fiziks t asaj kohe. Me 1995 ka prfunduar Fakultetin e Mjeksis n Universitetin e Tirans. M 1996 ka emigruar n Athin. Me gjith vshtirsit e njohura t emigracionit, Lorenci nuk dorzohet por pr tu integruar m s miri n Athin vijon t tjera studime atje pr informatik n Nju Jork Kolegj dhe arrin ta mbaroj me sukses n vitin 2004 kur dhe diplomohet pr kompjuter science. Jeta e emigrantit ka oscilacionet e veta, por pas vitit 2003, kur Lorenci hap biznesin e tij t informatiks dhe njkohsisht ofron kurse falas t gjuhs shqipe, ndjehet m mir pasi kontribuon me mundsit e veta jo vetm pr familjen e tij, por edhe pr komunitetin shqiptar t Athins dhe sht m pran tyre. Kozeta Hoxha: Sa nxns ka shkolla? Lorenc Koka: Shkolla jon nuk sht nj shkoll publike ose nj gjimnaz apo nntvjeare, sht nj shkoll q organizon kurse pr msimin e kompjuterit ose t gjuhve dhe nxnsit vijn dhe ikin. Kto vite kemi kaluar npr bankat tona mbi 250 nxns t moshave nga m t
- 96 -

ndryshmet, nga dhjet vje deri n 65 vje. Ishte nj mundsi q u dham shqiptarve, komunitetit shqiptar n Athin, njerzve q duan t msojn teknologjit e reja, praktikisht kompjuterin q sht i kohs, q u duhet n jetn e tyre. Duke qen emigrant dhe duke mos njohur gjuhn greke ata nuk e kishin mundsin q t shkonin t uleshin n bankat e shkolls me grek 7 8 vjear. Nj pesdhjetvjear vshtir ta bnte, kshtu q ktyre njerzve u dham mundsi t msojn teknologjit e reja, t msojn gjuht e huaja duke u ndjer n shtpin e tyre. Jan t gjith shqiptar dhe msimet bhen n gjuhn shqipe me tekste shqiptare. Komuniteti shqiptar kt e ka vlersuar dhe fakti q kt vit hyjm n mjedise t reja komode tregon se kjo shkoll ka dhn kontributin e vet dhe komuniteti shqiptar e ka prqafuar. Kozeta Hoxha: A ka vshtirsi pr ta mbajtur shkolln, pr t trhequr fmijt, a ka ndonj pages q atyre do tu kushtonte ndoshta shum? Lorenc Koka: Shkolla ka sensin e biznesit. Msimi i kompjuterit dhe i gjuhve t huaja kuptohet sht me pages, pages q sht tepr konkurruese duke folur me mimet e tregut grek. Jemi 30 40 pr qind m lir dhe kjo jo duke ulur cilsin e msimdhnses, prkundrazi do t thosha jemi n nj cilsi tepr konkurruese si pr mjediset laboratorike po ashtu edhe n mnyrn se si bhet msimdhnia. Jan mnyra nga m modernet. do nxns ka kompjuterin e vet. Nuk kemi asgj q t ndjehemi inferior ndaj shkollave greke. Pr sa i prket msimit t gjuhs shqipe, nisur nga dshira e mir pr t ndihmuar fmijt tan, midis t cilve sht edhe djali im q mson gjuhn shqipe, sht viti i tret q po mson, kt e kemi falas pr t gjith shqiptart. U bjm ftes dhe ndjehemi nganjher keq kur u themi sillni fmijt t msojn shqip dhe t prgjigjen far i duhet shqipja fmijs tim? Kjo sht pak edhe e dhimbshme. Kozeta Hoxha: Ndoshta kjo sht edhe keqardhja me e madhe e Lorenc Koks, drejtorit te shkolls shqiptare te Athins. A thua pjesa me e madhe e shqiptareve mendojn kshtu? Lorenc Koka: E vrteta sht q ka indiferenc nga shum prindr t cilt deri n nj far pike edhe mund ti justifikoj se jan emigrant, kan halle e probleme. Por megjithat, aty ku gjejn 2-3 or n jav pr tu msuar fmijve gjuhn angleze, frnge sepse shqiptart i ojn fmijt npr kurse gjuhsh, n not, valle, sport, n kurset t ndryshme private, le t gjejn edhe dy or n jav pr ti msuar fmijs gjuhn shqipe. Qoft pr patriotizm por edhe nga ana praktike, t jemi pragmatist, do ti duhet, sht gjuha e Atdheut t vet, sht gjuha e nj kombi q n fund t fundit sht n ngritje. Pse duhet q fmija gjuhn e tij ta harroj? Kjo m duket dika absurde.

Kozeta Hoxha: Gjuha shqipe bhet mbi baza vullnetare, po msuesi i gjuhs shqipe paguhet? Lorenc Koka: Vitin e par ishim mbi baza vullnetare. Kishim dy msuese, njra prej t cilave nuk sht m sepse ka emigruar n Amerik nprmjet lotaris amerikane. Msuesja tjetr paguhet prej nesh me mundsit tona t kufizuara. Megjithat t paktn t nxjerrin shpenzimet sepse n fund t fundit edhe vullnetarizmi ka ato kufijt e vet. Nuk mundet msuesja dhe gjith msueset shqiptare q jan n Greqi t punojn falas. Ne nuk kemi luksin si n vendet e tjera evropiane ku ka ndihm nga shteti dhe jan t tjera kushte. Motrat tona, grat tona, nnat tona n Greqi punojn madje n pun tepr t vshtira. Kshtu q nuk e kan at luksin t punojn pr nj koh t gjat vullnetarisht, t lej fmijn, t lej punt e shtpis dhe t vij ktu t punoj pa asnj lloj shprblimi. Besoj se duhet gjetur mnyra q kta njerz t shprblehen, qoft edhe n mnyr simbolike. Kozeta Hoxha: N shkollat tuaja del nj problem. Ju paguani msuesit, keni shkolla q ofroni mundsin e msimin shqip n nj koh q nuk keni numrin e duhur t fmijve q trhiqni. Lorenc Koka: Kjo sht e vrtet. Numri nuk sht i knaqshm. E nism me 36 nxns vitin e par, n t dytin zbriti n 24, dhe e mbyllm vitin me 12 nxns. Do t ishte e udhs t kemi nga t dyja ministrit, qoft e Shqipris qoft edhe e Kosovs nj program msimor disa vjear. Ne prpiqemi t punojm duke improvizuar dhe duke dhn shpirtin ton me abetaren, me tekstet msimore t shkollave publike shqiptare, por ktu ka t tjera veori. Fmija emigrant nuk mund t punoj me tekstet shkollore publike sepse msimi atje bhet pr pes dit t javs kurse ne ktu e bjm vetm me dy or n jav. Koha sht e kufizuar ndaj duhet t kemi t tjera metodika, gj q nuk e kemi, kshtu q prpiqemi t improvizojm. N mendjen e shum prej prindrve ekziston ideja q le t vij vitin e par, t msoj abetaren dhe kshtu mson gjuhn shqipe. Nuk sht e vrtet. Gjuha shqipe nuk sht vetm abetarja por sht edhe gramatika, leximi, historia, gjeografia, kultura shqiptare. Duhet t ket nj program disa vjear, t paktn 3 4 vjear. Do t thosha q fmijt t jen vrtet t kompletuar, duhet t njohin gjuhn shqipe, gramatikn, letrsin shqiptare dhe vet Shqiprin. Ka fmij q nuk din ku sht Tirana, ku sht Vlora, nuk din se far ngjyre ka flamuri shqiptar. Kozeta Hoxha: Si i trhiqni fmijt pr t ardhur n shkoll? Lorenc Koka: Ne reklamn e kemi br n t gjitha gazetat dhe me kt rast falnderoj edhe radion tuaj se n nj far mnyre po na ndihmoni q t sensibilizojm sadopak opinionin publik. Ne kt kurs e kemi falas. Nuk po prfitojm, e bjm me dshir. T paktn t na mbshtes komuniteti duke sjell fmijt. E reklamojm n gazetat q dalin n
- 98 -

Athin, n t katr gazetat q dalin n gjuhn shqipe pr komunitetin shqiptar. Gazetar t ndryshm me emr, me shkrimet q kan br, shkrime tepr dashamirse ndaj shkolls son, n nj far mnyre kan ndihmuar n sensibilizimin e opinionit n radht e emigrantve. Edhe reklamat q vm n gazeta, n fund t fundit i paguajm nga xhepi yn, nga ekonomia shtpiake e cila edhe kjo ka nj kufi deri ku mund t mbaj. Duhet t gjenden mnyra q t sensibilizohen. Kt e krkuam edhe n takim me prfaqsuesit e shtetit shqiptar, me drejtorin e diaspors q t gjej mnyra n Televizionin Publik Shqiptar, n radiot publike pr ti dhn hapsir edhe emigrantve t Greqis, sepse emigrantt n Greqi jan nj pjes shum e madhe e shtetit shqiptar. Flitet pr shifra shum t mdha emigrantsh, flitet pr 600-700 mij por mund t jen edhe m shum. T gjendet mnyra q t na jepet nj dritare t paktn nj or n jav ku t sensibilizohet, t flitet pr jetn e emigrantit, si jeton ai n Greqi, far halle, far probleme ka, ku mund t vej t msoj gjuhn shqipe, ku mund t vej t blej nj libr shqip. Ka njerz q nuk din q botohen gazeta shqiptare n Athin kur kemi gazeta shqiptare q botohen prej shum vjetsh. Nuk din ku t blejn nj libr shqip. Le t na ndihmojn t paktn n kt drejtim, prve ans ekonomike q ne i kuptojm vshtirsit e shtetit. E dim q mundsit ekonomike jan t kufizuara por t paktn Televizioni Publik le t trajtoj nj ik edhe hallet e emigrantve, problemet e tyre dhe jo nj her n vit apo dy her n vit kur vijn pr vizita n Athin ose kur sht fushat elektorale. Fakti q kemi ardhur ktu n Strug, kaq larg nga Athina dhe vende t tjera t Greqis dhe jan mbledhur shqiptar nga diaspora na jep shpres dhe besim q do t ecim m mir. Kozeta Hoxha: Pr ne q jetojm ktu, dhe natyrisht nuk kemi familjaret tan t afrt atje, jo gjithnj i kuptojm si duhet emigrantt. Kur dgjon Lorencin ne Greqi, Ragip Kcikun n Finland dhe t tjer n shtete t ndryshme n Evrop, kupton rolin q mund t luaj radio dhe televizioni n mbshtetje dhe ndihm t tyre.Kur dgjon ata nis t jetosh me shqetsimet e tyre dhe i ndjen m afr. ...Ishte dhe pr sonte Drite e Dituris ktu n Radio Tirana. Nj prshndetje nga un Kozeta Hoxha Mir u dgjofshim

KREU IV. JEHON PR NJ NJERI DHE NJ SHKOLL

- 100 -

Ta nea - Lorenc Koka sht sot njri prej mijra emigrantve shqiptar t cilt kan biznesin e tyre n Greqi. Ai sht pronar i nj shkolle private pr msimin e kompjuterve n Athin. "Linda n qytetin e Fierit, nj qytet q u zhvillua tej mase pas Lufts s Dyt Botrore dhe pr disa vjet popullsia e tij u dhjetfishua prej t ardhurve nga qytetet e tjer. Nj prej tyre ishte edhe babai im, q la fshatin e tij t vogl, Palasn e Himars dhe u transferua atje. Kur u hapn kufijt, erdhi n Greqi", - thot ai pr gazetn. Koka mandej rrfen se ishte nj nxns i shklqyer. "do vit prfaqsoja shkolln time n konkurset e matematiks dhe t fiziks, ku zija vendin e par. Kur mbarova shkolln e mesme, shkova n universitet pr mjeksi dhe mora diplomn n vitin 1995. Arsyeja kryesore q erdha n Greqi n vitin 1996 ishte familja ime. Prindrit dhe vllezrit jetonin n Athin prej 5 vitesh. ndrroja njohjen e diploms dhe t punoja si mjek, por ishte e vshtir pr arsye t gjuhs. Kshtu n vitin 2000 vendosa t studioj pr informatik n nj kolegj privat n Athin"...

- 102 -

RADIOSTACIONI 104.4 FM Bardha Mane : Zoti Lorenc, Shkolla Shqiptare e Athins festoi 4 vjetorin e krijimit te saj para pak kohe . far prfaqson Shkolla tuaj dhe cilat jan shrbimet q ju ofron bashkatdhetarve tan? Lorenc Koka : Shkolla Shqiptare e Athins sht nj emr q e meriton me plot gojn. Historia dhe aktiviteti shumvjear i ksaj shkolle e dshmojn kt m s miri. U krijua m datn 3 Shkurt 2005 si qendr informatike dhe vazhdon t ofroj shrbime t vyera pr komunitetin shqiptar n Athin dhe m tej. N kt shkoll kan msuar mbi 300 emigrant, fmij e t rritur, puntor e intelektual. Ofron kurse pr msimin e kompjuterit, anglisht, greqisht dhe organizon falas kurse pr msimin e Gjuhs Shqipe pr fmijt e emigrantve shqiptar. Vazhdimisht shkolla ka organizuar dhe organizon aktivitete t shumta kulturore dhe argtuese me nxnsit dhe dashamirsit e shkolls. Kto aktivitete kan ndihmuar nxnsit emigrant t njihen m mir njeri tjetrin dhe t zbaviten n mnyr t kulturuar. Gjithashtu kan ndihmuar n ruajtjen e gjuhs, traditave dhe zakoneve t origjins, por edhe t njihen me kulturn dhe historin e vendit prits.

A din shqip fmijt shqiptar t lindur n Greqi?

Jehon n forumet shqiptare n internet.

EMIGRANTI HAP SHKOLLN E PAR N ATHINS - N vend t nxitjes ran mjegullat e harress. N Janar t vitit t kaluar (2005), n qendr t Athins, n rrugn 3 Septemvriu, u hap nj shkoll shqipe (kurse pr msimin e gjuhs Shqipe, kurse pr msimin e kompjuterit, t gjuhs Angleze, Greke etj..). Kt nism e mori nj djal nga Fieri, Lorenc Koka, pasionant n profesionin e tij. Bukuri, mund t thot dikush. Por a duhet par kaq thjesht ? Lorencin, pr t ndrmarr kt nism, nuk e shtyu nevoja pr tu angazhuar me pun, por dika tjetr , dika q ka t bj me ndjenjn kombtare, me personalitetin e bashkatdhetarve t vet, sidomos t asaj shtrese t inteligjencs q endej (dhe endet) npr mugtirn e emigracionit pa mundur t gjente ( t gjej) qetsin shpirtrore. Mandej, pr shum vite sht prfolur se do hapet nj shkoll shqipe pr fmijt e emigrantve, interesim ky nga ana e qeveris shqiptare, por deri tashm prderisa nuk shohim tym n horizont nuk mund t themi se diku sht ndezur zjarri. E at q smundi t bj qeveria deri m tashti n marrveshje me shtetin grek, e bri Lorenci, pavarsisht se dikush mund t thot se nuk i ka prmasat dhe kriteret e nj shkolle, apo fardo lloj argumenti tjetr q mund t stisi, (sigurisht q snobizmi ska alternative dhe logjik tjetr!!). Megjithat ai sht nj institucion q flet n gjuhn shqipe, q ndihmon bashkatdhetart e vet, q n nj far mnyre duke mos e njohur mir gjuhn e vendit ku jetojn ktu e disa vite, u liron mendimin dhe pasionet nga ngrthimet q t imponon mosnjohja e gjuhs, rrit prestigjin e personalitetit q nprkmbet si pasoj e ushtrimit t presioneve psikologjike q flurojn n do hap t jets s prditshme t emigrantit. Mendoj se n at streh q krijoi Lorenci, ata ndihen si n shtpin e tyre, si n sofrn e tyre duke komunikuar n gjuhn amtare. A nuk do ta ndiente veten t prmuar nj intelektual shqiptar nse do t donte t aftsohej n informatik kur msimet do jepeshin n gjuhn greke dhe ai nuk do mundte t komunikonte? Sa t vshtir do ta kishte prvetsimin e njohurive pa njohjen gjuhsore? E pra, Lorenci dha nj zgjidhje, dha nj ndihmes, dha tek bashkatdhetart ndjesin e nj pjesze t kupols qiellore shqiptare. Prve ksaj , pr kdo q ndjek kursin tarifat jan m ekonomike se ato analoget n gjuhn greke, madje me diferenca t theksuara. Pr t arritur
- 104 -

gjer ktu nuk ishte kaq e thjesht, prpjekjet e Lorencit nuk kaluan npr rrug t shtruara. Ai pati vshtirsi qoft ekonomike dhe administrative. Askujt nuk iu drejtua pr ndihm, as ambasads e as Ministris s Jashtme n Shqipri. Ai kishte besim tek forcat e veta, prandaj iu fut detit pr t ar dallgt. Mund t dshtonte? Pse jo? Kapitalizmi dshtimin e ka alternativ t par. Por shtja sishte vetm n aspektin ekonomik. Aspekti nacionalist, pra i prdorimit t gjuhs shqipe n nj institucion, edhe pse privat, kjo e shqetsonte m tepr nismtarin. N se procedura e prgatitjes s dokumenteve do t binte n dorn e ndonj maniaku nacionalist sigurisht q avancimi do t ishte br i pamundshm. Por Lorenci, ky djal kurajoz, i cili n Shqipri ishte diplomuar pr mjeksi, por pasioni pr informatik e bri t ndiqte studimet n New York College, sapo i shkeli kmba tokn helene, dhe q e mbaroi me rezultate t shklqyera, ia doli mban. Kur ende ishte duke ndjekur vitin e tret t studimeve i shkoi npr mend t hapte pr bashkatdhetart shkolln pr informatik. Por si u prit ky eveniment? (mendoj se duhet prdorur ky term!). Kur prfundoi kursi i par prej m se tridhjet studentsh dhe do pajiseshin me diplomat prkatse, sigurisht q ai ast duhej festuar. U shprndan shum ftesa, midis t tjerve iu drgua dhe trups diplomatike Shqiptare n Athin. Ambasada, pr t prgzuar shkolln dhe t diplomuarit, drgoi nj prej prfaqsuesve t saj. Por a duhet t mbetej me kaq? Nj nism, si sht kjo pr t ciln bm fjal pak m sipr, pavarsisht n se sht shkoll, kurs, a fardo qoft, n vend q t bhet nxitje pr t pasur elje t tjera, lihet q t bien mbi t mjegullat e harress. Prse e themi kt ? Sepse nga askush nuk pati ngacmime t tjera. Nga Ministria e Jashtme a nuk duhej t kishte qoft dhe nj urim? Nuk e kan marr vesh, do thot dikush? Si sht e mundur? A nuk duhej t ndiqej nga afr fati i ksaj shkolle, paka se sht private, por ama sht shqipe ? A nuk duhej t thirrej diku q t jepte prvojn dhe, pse jo, t bhej nxitje dhe pr t tjert? Se pran kursit t informatiks Lorenci s bashku me bashkshorten hapn dhe kursin e gjuhs angleze duke folur po shqip. Dhe prsri se vuri kush ujin n zjarr. Dhe far t bn prshtypje ? N se Lorenci n festn q ai organizoi n hotel Titania, pr diplomimin e studentve t par q doln nga shkolla q ai krijoi, e ftoi trupn diplomatike, kurse trupa diplomatike kur organizoi festn kombtare me rastin e datave 28-29 Nntorit, nuk u kujtua ti onte ftes. Prse t ndodh kshtu? Thjesht harres? Apo detyrat e tyre jan kaq t shumta, kaq t rnda, kaq t komplikuara, kaq t trazuara, kaq e kaqsa nuk i ln jo t mendojn, por as t ngren kokn, nga kokdhimbjet! Por, un mendoj, se dhe kur kokdhimbjet jan t mdha, duhet t jemi pak kombtar, pra, npr dhimbje duhet t mendojn pr

emigrantin, pr hallet dhe problemet q ai ka, e jo t jemi thjesht zyrtar... Irena Petro Forumi Shqiptar

Prshndetje LORENC KOKA!... Kushdo q t jesh e tregon vepra, je i MADH.... T lumt...dhe ju lumt t gjithve q prkrahin shkolln shqipe kudo n bot pr t ruajtur gjuhn ton, nj vij t holl, unike n ylberin e gjer botror... Dhe kur sht fjala pr gjuhn ..t flassh sht vet diploma.... Me nderime pr z. Lorenc Koka dhe atyre q ndezin qirinj n vend q t shajn errsirn... Ju lumt! Bili 99, USA MJEDIS I MREKULLUESHM M quajn Klodian dhe jam nj nxns i kursit pr kompjuter. Dua dhe un me kt rast t uroj msuesin tim Lorencin pr iniciativn q ka marr dhe hapi ket shkoll ku kemi mundsin t msojm kompjuter, anglisht dhe gjuhn ton Shqipe. Gjithashtu dhe pr mjedisin e mrekullueshm q na krijon n shkoll, sidomos pr ekskursionet q kemi kryer me shkolln. Urime dhe jetgjatsi ksaj shkolle! PRINDRIT - ROLI KRYESOR Urime nismtarit t ksaj iniciative dhe gjithashtu dhe msuesve q japin msim n kt shkoll. Megjithat, rolin kryesor i msimit t gjuhs shqipe e kan prindrit e fmijve, pasi ata prindr q s'e flasin n shtpi shqipen mendoj se do jen m pak t trhequr pr t'i drguar fmijt e tyre t msojn gjuhn n shkoll t posame. sht me t vrtet pr t ardhur keq sa shum fmije emigrantsh s'e flasin gjuhen shqipe.

Histori e Vrtet... Gjyshi priste nipin e tij n aerodromin e Rinasit... Nipi ishte 6 vje dhe nuk e kishte par asnjher gjyshin e tij.
- 106 -

Po ashtu edhe gjyshi nipin. Ai kishte lindur n Greqi dhe ishte hera e par q shkonte n Shqipri. Sapo e pa vrapoi me vrap i prlotur n drejtim t tij duke thrritur - T keqen gjyshi sa fort t dua. Eja n kraht e mi... Voglushi u shtang dhe bri nj hap mbrapa duke u fshehur mbas t atit t tij. Pyet t atin n gjuhn greke - far gjuhe flet gjyshi? - Anglisht - prgjigjet i ati sepse as fjaln shqip nuk donte ti msonte t birit... Nardhushja, 29-01-2008 KUR SHQIPTARI MOHON ORIGJINN Me t vrtet nj histori shum e hidhur.. sht pr t ardhur keq q ekzistojn njerz t till n ket bot sa t'ju vij turp nga identiteti i tyre. Ska gj m t keqe kur nj njeri mohon origjinn e tij, dhe aq me tepr vendin ku sht lindur dhe sht rritur, ku ja ka br koka bam pr her t par kur ka ardhur n jet... N nj libr dikur kam lexuar nj histori pak a shum t ngjashme me kt. Babai i thoshte djalit i cili ishte martuar me nuse t huaj dhe fmijt normalisht nuk flisnin gjuhn e tij por gjuhn e vendit ku ata jetonin: Nj njeri q humbet gjuhn e vet, identitetin e vet, sht i humbur...! T flas m tepr ska m vler. sht nj fraz q i prmban t tra fjalt q mund t thuhen dhe ska nevoj pr m tepr koment... Prandaj jam e mendimit q gjithkush q jeton jasht atdheut t tij, fmijve duhet tju msoj gjuhn e tij dhe pastaj gjuhn e huaj... Mary, 29-01-2008

E DHIMBSHME.... Histori e dhimbshme, e pa pranueshme, megjithse e besueshme. E shohim prdit asimilimin e ngadalt t shqiptarve nga Greqia, me forma nga m t ndryshmet, por t bjer vet shqiptari n kt gjendje, sht pr t ardhur keq. Dhe pr t ulrir sht kur flasim pr 10-15 vite emigrim, pr brezin e par t emigruesve. Po kur t kalohet n brezin e dyt, te fmijt tan, se brezi im do t "largohet" nj dit, nuk e di si do t zgjidhet nj problem i till, por besoj se hapja e nj shkolle n gjuhn shqipe, qoft edhe private do t ndihmonte jashtzakonisht. Nj pun e

mir bhet me gazetat q botohen n shqip n Athin, ku njra nga ato jep edhe nj DVD me filma shqiptar do jav. Jan filmat e "vjetr" t Kinostudios, por q jan historia jon. N familjen time do t diele shikohet nj film i till, duke u br edhe komentet prkatse. sht puna m e vshtir, se fmijt nuk e imagjinojn dot se si ka qen shoqria shqiptare m par.... Neki, 29.01.2008 EKZISTON NJ SHKOLL SHQIPE N ATHIN... Mendoj se nj shkoll e till private ekziston n Omonia. Di q quhet Shkolla Shqiptare e Athins Gjithsesi do interesohem pr informacione m t sakta dhe do ti postoj n kt faqe. Pr temn s'kam komente, prputhem me shkrimet e msiprme. Jesu, 29-01-2008 TI FLASSH FMIJS N GJUHN E NNS Do t isha shum i lumtur sikur t hapeshin shkolla n gjuhn shqipe, por te t them t drejtn kjo gj m duket shum e largt mos t them e parealizueshme pr vendin ku jetojm. Si tha dhe Jesu m lart n Athin ekziston nj shkoll e till, gjithashtu dhe ne Selanik, dhe flitet se s shpejti do t ket dhe n qytete t tjer. Nj histori pak a shum si kjo q that ju m lart, m ka rastisur ta shikoj me syt e mi. sht turp apo nder pr kta njerz? Kjo se besoj q don shum koment pr tu kuptuar. Nuk jan vetm mungesat e shkollave shqipe faktor pr kt fenomen, dhe as qeveria greke, sepse asnj qeveri greke apo kineze qoft, nuk t ndalon ti flassh fmis tnd n gjuhn e nns, nuk ka qeveri q t ndalon t blesh nj abetare dhe ti msosh fmis ABC -n, por sht injoranca e disa prindrve q mendojn se n kt mnyr mund t integrohen m mir n shoqrin e vendit ku jetojn. Pr mendimin tim kta njerz jan shtresa me e ult dhe injorante e popullit shqiptar. Toptan, 30-01-2008

FAJTOR JAN VET SHQIPTART

- 108 -

Sot n nj shkrim t Stavro Dioskuridhi n revistn "taqidhromos" flitej pr gazetat shqiptare n Athin. Gazetnxjerrsi i gazets "Gazeta e Athins" Thodhoros Benaqis shpjegonte se numri i madh i kopjeve q shiten t ksaj gazete i dedikohet nivelit t lart t arsimit t shqiptarve n krahasim me t tjer. Gazetnxjerrsi i gazets "Albania Press" Dhimitri Kaxhuraqis sht i knaqur me kt gazet, por shpreh shqetsimin n perspektiv t ksaj gazete. Ai shprehet pikrisht kshtu: Duket qe gazeta shkon mire. Deri kur? Mbas pak vitesh sa do flasin dhe do te shkruajn shqip? Mbas pak vitesh do t krkojm ndonj q t dij t lexoj shqip. Ktu dua t shtoj disa fjal t miat. Shqetsimi i t lartprmendurit ishte se do t binte numri i shitjes s gazets, se nuk e hngri meraku q fmijt tan t msojn gjuhn e nns apo jo. Sigurisht pr kt jan fajtor vet shqiptart dhe sna e ka fajin greku. Un kam 15 vjet n Greqi dhe nuk m kujtohet t m ket ndaluar ndonj te flas shqip, me prjashtim t ndonj "shqiptari" q nuk donte t dukej si i till... Nardhushja, 02-02-2008 AJKA E EMIGRANTVE N GREQI Ju prshndes! Themeluesit e ksaj shkolle prfaqsojn ajkn e emigranteve n Greqi. Rasti ma solli qe t aplikoj pr loton amerikane tek kto ambiente dhe kam ngelur shume i knaqur, si nga niveli profesional i vllezrve Koka, por edhe nga mirsjellja qytetare e tyre . Rrallher kam par emigrant shqiptar n kt nivel profesional, por edhe njerzor. Kto m lan prshtypje q t shkruaj kto rreshta "i fshehur"pas anonimatit tim si antar i Forumit Shqiptar. Respekt maksimal pr ata edhe pse s`do t kontribuoj me poe me ver, sepse detyrimet familjare s`ma lejojn ! Dhe suksese n punn e tyre FISNIKE! N MJEDISE T REJA... N muajin shtator 2008 shkolla u shprngul n mjedise t reja e tepr komode. Tashm Shkolla Shqiptare e Athins zotron nj kat t tr me rreth 200 m2 n qendr t Athins n rrugn Feron 15, kati 3, Platia Viktorias. Msimet e gjuhs shqipe vazhdojn t ofrohen FALAS.

Jeni t mirpritur t na vizitoni tju tregojm mjediset, klasat dhe laboratort modern dhe t pim nj kafe s bashku. JEPNI NDIHMN TUAJ SOS! Viti i ri shkollor po afron. Nxnsit shqiptar si do vit do t gjejn kohn t shkojn n kurset e msimit t gjuhve t huaja dhe n sporte e n balet (dhe shum mir bjn). Po n kurset pr msimin e gjuhs shqipe? Sa nxns shkojn? Sa fmij shqiptar ka n shtetin Helen? Praktika tregon se kurse jan hapur n t gjith Greqin. Shpesh me sakrifica private t individve apo shoqatave. N t gjitha rastet q njohim kto kurse ofrohen FALAS. Kta jan rilindsit e rinj, si shprehej publicisti Abdurahim Ashiku. Por a i prkrah komuniteti kta Rilinds t rinj n punn e tyre fisnike? Praktika tregon se nuk prkrahen sa duhet. PROBLEMI KRYESOR - NUMRI I VOGL I NXNSVE. Le t mos fshihemi nga vetvetja. Nuk mund ti thurim lavde gjuhs son dhe t botojm shkrime akademike pr bukurin dhe lashtsin e gjuhs son dhe n t njjtn koh fmijt tan t mos i ojm t msojn shqip. Le t prpiqemi t gjith s bashku t ndryshojm sadopak situatn q sht tepr kritike. T gjith kemi fmij, nipr e mbesa ose miq q kan fmij. Le t bmi t gjith misionar t gjuhs shqipe. Le ta propagandojm at. Le t ndihmojm t gjith s bashku q fmijt tan t msojn gjuhn shqipe. Jam shum i knaqur qe jam regjistruar n shkolln shqiptare n Athine. Ort q kalojm ktu jan me vler.

VAZHDON SHKOLLA? Nuk e di n jeni i informuar pr kt pyetje...gjithsesi un po t prgjigjem edhe pse me vones... "Shkolla Shqiptare" ekziston akoma dhe shume shpejt do ket ambiente t reja pr zhvillimin e msimit... Nj kat i plot rreth 200 metro katrore me kushte mjaft komode do t mirpres nxnsit shqiptar n do kohe...

- 110 -

N ambientet e reja do t ekzistoj nj bibliotek me libra shqip, laborator kompjuterik, klasa me hapsire t mjaftueshme pr msimet e gjuhs Shqipe, Angleze dhe Greke... Kjo shkoll organizon dhe shume ekskursione... Ekskursioni i radhs u organizua m 22.6.2008 drejt qendrs arkeologjike EPIDHAVRO... Prshndetje shum e madhe pr Z. KOKA... sht nj njeri q sheh larg n horizont dhe dinamik...ecn me shpejtsin e ers n jet dhe un e adhuroj pr kt... I uroj sa m shume kuraj n hapat e reja drejt suksesit t ardhshm q do jet pa dyshim nj arritje q do admirohet! Me respekt... EDHE NJ HER URIME! Urimet e mia pr prpjekjen dhe mundimin q bni n lidhje me ekzistencn e shkolls Shqipe. Un jam nxns i ksaj shkolle dhe jam i knaqur dhe entuziast pr ecurin e saj. I LUMSHIN DUART! Hallall ia boft zoti qe e ka hapur kt shkoll !!! I lumshin duart !!! DUAJENI GJUHN AMTARE... Urime , sa m shume urime dhe prgzime i nderuari Lorenc. Pr ty dhe ktu ku jetoj kam dgjuar fjal t mrekullueshme, je me t vrtet njeri i jashtzakonshm, i lindur pr t br mir dhe pr t ndihmuar kur ke n dor. Sa m bhet qejfi q msohet gjuha e bukur Pellazge n Athin, gjuh q Arvanitasve u sht ndaluar pa asnjfar t drejte n t ashtuquajturin vend demokratik. Edhe nj her t LUMT pr gjithka q ke br dhe vazhdon t bsh! Ju prshndes t gjithve ju pjestar t forumit! Lexova mendimet tuaja nj nga nj, diku me knaqsi, diku me vshtirsi dhe diku, kt e them me keqardhje, nuk arrita t'i nxirrja nj kuptim fjalve tuaja (me besoni nuk sht faji im). Duke ju lexuar ju, mora informacionin e par pr ju. At informacion q tregon si shkruani. Natyrshm m lind kshilla: Duajeni gjuhn amtare sepse gjuha (ajo e folur dhe shkruar) na jep personalitet. Ju bashkatdhetart e mi, ju shqipfolsit e mi ju q prpiqeni t fitoni dinjitetin tuaj n rrobat firmato q vishni, fitojeni at duke investuar pr gjuhn tone. Mos nxirrni pretekste t tilla: pagesa (ata

q na bjn vrejte t tilla normalisht duhet t shkojn n kurse pa pages por edhe aty nuk shkojn) apo fmijt jan t ngarkuar, mos na bhen budallenj, e t tjera si kto. Nj shembull i prkryer jan fmijt e t dy kurseve t gjuhs shqipe q ekzistojn n: " Shkolln Shqiptare t Athins". Ejani ti dgjoni dhe vet ju t krijoni nj mendim pr ta, pr shkolln. E pra mos nxirni pretekste! Shfrytzoni fatin e madh q na ka dhn zoti Lorenc (mos u bni primitiv duke menduar se far fiton ai, por shihni fitoni ju nga kjo shkoll) duke hapur nj shkolle shqiptare n zemr t Athins e thn thjesht ashtu si na e do ne qejfi, komode. Me q ra fjala ju t gjith siprshkruesit (e dine vet ata q kan nevoj) kaloni nga shkolla t merrni ca msime drejtshkrimi.

- 112 -

KREU V.

ATA JAN RILINDS...

EMIGRANTT JAN RILINDSIT E RINJ -Bised me shkrimtarin e madh Dritro Agolli Kur i bie ziles, porta krcet e zri i Sadies t fton t ngjitsh shkallt... Kur ngjitesh n kat, dera sht e hapur... Kur bn hapin e par brenda asaj shtpie t thjesht n modelin e vjetr; prpara, n kmb, si manat shekullor t njohur pr rakin devollite, si mal majbor, prpara ke Dritro Agollin... Sadia t v prpara gotn e rakis dhe filxhanin me kafen e nxeht... Dritroi nis kuvendin e nj kuvendari epik... I dashur Dritro! Keni prpara librin Rilindsit e kohs son ku ju jeni pagzues n emrin e tij. Do t desha nj vlersim tuajin, m tepr jo pr librin, por pr ata q jan heronj t tij, pr ata q ju n nj bised nj vit m par thoshit ... Kt an rilindse t emigrantve t hershm e kan shfrytzuar apo e kan prvetsuar emigrantt e sotshm duke vazhduar kohn e Rilindsve q t punojn pr mmdhen... T them t drejtn mua mu b qejfi, ose t them m mir, u gzova q sht shkruar nj libr i till, q e ke shkruar ti q ke nj eksperienc t gjat n krijimtarin publicistike dhe e njeh mir jo vetm psikologjin dhe gjendjen e vendit, kulturn, ekonomin, letrsin, artet, publicistikn dhe t gjitha veprimtarit e tjera shoqrore dhe politike t vendit. Duke njohur kto an t vendit ku ke jetuar dhe jeton akoma, megjithse n nj vend tjetr, t ndihmojn q t njohsh edhe veprimtarin e bashkatdhetarve q nuk jan ktu por jan n nj vend tjetr, pothuajse t ngjashm me atdheun ku ke lindur dhe ku ke jetuar. Kjo ngjashmri ishte n t gjith ant, nuk them vetm n nj drejtim, me disa ndryshime t rndsishme, por jo ndryshime q dallojn aq shum,
- 114 -

fjala vjen si vendet aziatike apo qoft edhe t dy Amerikave, t Ameriks s Shteteve t Bashkuara dhe Ameriks Latine, apo t ndonj vendi tjetr t largt, apo t afrt si me Gjermanin, Zvicrn apo Francn. Ne jemi kufitar q jetojm bashkrisht dhe kemi jetuar bashkrisht me fqinjt tan; me grekrit, me maqedonasit, me malazezt, me italiant, po veanrisht me grekt. N kto vende, n prgjithsi kan jetuar edhe rilindsit e hershm tan por edhe t sotshmit, atyre q ne u themi tani emigrant, por jo refugjat, q jetojn n nj vend tjetr, pr kushtet edhe t vendit ton. Ata n kto vende ku ne jemi fqinj kan zhvilluar gjith at veprimtari t madhe, dhe ndofta n ato vite m kryesore. Shqipria ather dihet q ishte e pushtuar nga Perandoria Otomane, dhe sht gabim ti themi Turke, por Otomane, se otomant ndryshojn nga turqit. Turqit nuk jan pushtues tek ne por kan qen otomant, paraardhsit e ktyre t largt nga t cilt u lirua edhe vet Turqia, me Ataturkun dhe t tjert. N kto vende, si thash, kan jetuar t gjith ata q i kan dhn drit Shqipris. Zre q nga, bile edhe m prpara se sa Naim Frashri, Sami Frashri, Abdyl Frashri, Frashrinjt dhe Vaso Pasha, Ismail Qemali q ngriti flamurin n Vlor dhe t tjer. Ata kan punuar edhe me libra, edhe me veprimtari politike pr Shqiprin, por edhe me oratori dhe me vet organizimin e rilindjes s vendit. Tani mund ti themi n nj kuptim tjetr, Rilindsit e Rinj jan Emigrantt. Ata jan njerz q jan shkolluar ktu n Shqipri, por q kan shkuar atje veanrisht pr arsye ekonomike dhe tek tuk edhe pr arsye politike. Ata, nn shembullin e Rilindsve t dikurshm, kan zhvilluar nj aktivitet t vrtet n lmin kulturor, q ju prshkruani me hollsi dhe me ndjenjn e dashuris, jo vetm thjesht si sentimentalizm, por me nj ndjenj prgjegjsie dhe sinqeriteti q kta edhe sot po japin at ndihmesn n Shqipri, jo vetm thjesht n lmin ekonomik. Me at pun q bjn ata ndihmojn familjet e tyre, por edhe pr t jetuar vet atje, njkohsisht ndihmojn edhe vet popullin grek. Ata punojn atje pr t rritur edhe ekonomin e grekve, prndryshe ata nuk do t ishin atje sepse nuk do t kishte ndonj interes ai vend ku jan shqiptart pr ti mbajtur. Ata derdhin djersn atje dhe ngren nivelin ekonomik t vet Greqis ku jan. Faktet tregojn se sht rritur niveli ekonomik i Greqis me ndihmn e shqiptarve q jan atje. Si kan br n kohn e revolucionit grek q nj pjes e madhe e shqiptarve q kan qen n Greqi ather kur ishin kufijt brenda perandoris dhe u bn udhheqs t Revolucionit grek si Kolokotroni, Xhavella, Boari, Bubulina, Miauli... Ata u bn edhe deputet n parlamentin e par grek, bile flisnin shqip. N Nafplio ku u mbajt parlamenti i par grek thon q mbreti Othoni i cili para se t vinte n Greqi kishte msuar shum mir

greqishten, u udit dhe u ndodh ngusht kur dgjoi n parlament t flitej nj gjuh krejtsisht tjetr nga ajo q kishte msuar ai. Parlamenti i par grek fliste shqip, fliste n gjuhn arvanite... N Greqi jan gjashtqind mij, disa thon edhe tetqind mij emigrant... Nuk numrohen... Nuk numrohen se jan shum. Domethn se sht nj popullsi m shum se nj shtet, m shum se Mali i Zi... Dyfishi... Po, sht dyfishi i Malit t Zi, kshtu q sht nj shtet i tr. Nga kta, q jan kaq shum, dalin edhe njerz t atill q prpiqen pr t mos u asimiluar, q t mos harrojn vendin e tyre. Ky libr me titullin Rilindsit e kohs son ka si qllim q ata t mbajn jo vetm kujtesn e Atdheut por t prpiqen q mbi kt kujtes t jet veprimtaria e sotshme. Kta e pasurojn kulturn shqiptare. Duke qen kjo kultur e formuar e Shqipris son kto gati njqind vjet pavarsi, gjat gjith ksaj kulture q sht formuar, tashti ajo pasurohet edhe nga ata q jan prtej kufijve. I shtohet edhe nj rrjedh tjetr ktij lumi t madh, i shtohet edhe nj prrua dhe kjo e bn m t madh kt lum sepse lumi krijohet nga burimet. Francezt kan nj proverb Pika - pika bhet lumi. Kto jan ato ndihmesat e mdha q un do t thosha, q prve prfitimeve t mdha nga ato drejtimet e tjera q thash, kemi edhe kt t pasurimit t kulturs son, q ne shpesh e harrojm, sepse me q ende Shqipria nuk ka arrir n at shkall sa t bhet nj vend me nj nivel t lart ekonomik q t jet e pakt fare varfria, se akoma ktu ka varfri. Kjo na bn q ta harrojm ndonjher at ann tjetr t kontributit kulturor. Atje ka edhe disa autor, prve jush q jeni baras me po kta gazetar q jetojn ktu dhe publicist. Prve jush ka edhe t tjer, ka poet, ka prozator t cilt prej andej botojn libra me poezi, botojn romane, botojn prmbledhje qoft edhe t artikujve t tyre, qoft edhe t shnimeve, t librave historik. T gjitha kto, q edhe ktu n librin tuaj prmenden dhe shkruhen me nj gjuh t pastr po edhe me nj informacion t gjer, jo thjesht fjal pa fakte. Ju mbi kto fakte arsyetoni se gazetaria sht arsyetim mbi fakte. Ju kt e jepni me nj profesionalizm t bashkuar me sinqeritetin, me dashurin pr njerzit edhe me atdhetarizm. Ktu sht edhe vlera e madhe e ktij libri. M 10 maj n Selanik do t bhet nj seminar me msuesit e msimit plotsues t gjuhs shqipe n Greqi. Cili sht mesazhi juaj n adres t ktyre msuesve dhe nprmjet tyre t gjith emigrantve shqiptar n Greqi? Edhe kto q thash un e prmbajn kt mesazh. Veanrisht dua t them q pr kt gj q gjith kta njerz punojn pr bashkatdhetart e
- 116 -

tyre, meritojn lavdrimet m t mdha. Ata t mos lodhen kurr pr vendin e tyre duke ndjekur edhe shembullin e atdhetarve t mdhenj t Rilindjes por edhe t sotshm dhe t punojn pr gjuhn shqipe, shkolln shqipe dhe kulturn shqipe, pr tu zhvilluar m tej edhe atje dhe t ruajn edhe pastrtin e gjuhs son. T mos e prziejn me fjal t huaja t do gjuhe, veanrisht n kt globalizm. Edhe ktu sht po ai fenomen, q mund t ndodh edhe atje. Si e shoh un ata prpiqen m shum pr ta ruajtur pastrtin e gjuhs se sa ktu, sepse ktu nuk ka ndonj rrezik pr tu zhdukur gjuha, kurse atje sht rreziku dhe njerzit, si thot nj filozof frika e bn trim njeriun. Nga frika e shkatrrimit, e harrimit t gjuhs, prpjekja atje sht akoma m e madhe se sa ktu. Po t shohsh gazetat, t shohsh tabelat e institucioneve, bizneseve, gjuhn e politikanve, reklamat e televizioneve... Duhet t kesh fjalor prpara... Duhet t kesh fjalor dhe enciklopedi bashk, pr fjalt edhe termat. Gjuha ktu sht nj nga problemet m t mdha. Un i uroj ata q t mos ndjekin shembullin e keq t institucioneve q bastardojn gjuhn shqipe. N vend t themi, fjala vjen, u rndua gjendja themi u agravua situata. Vetm u ja sht shqip u agravua, u acarua, u rndua. Situata sht gjendja. Ja, vetm u n ke shqip. U agravua situata, edhe grekt e kuptojn, edhe italiant, edhe anglezt... E vlen q t ktu t bie theksi, ta ruajm kt shqipe sepse element kryesor i kombit sht gjuha. Grekrit jan shum patriot ndaj gjuhs s tyre... Grekt jan shum konservator n futjen e fjalve t huaja. Parlamentit ata i thon Vuli, Nuk thon ata parlamentar apo deputet por vuleftis. Ne duhet ti themi kuvend dhe kuvendar dhe jo parlament dhe parlamentar apo deputet. Jan dy fjal t huaja si edhe t tjera si kto... Ai shembull duhet t ndiqet Sadia: Po prishet sintaksa, struktura e gjuhs... Dritroi: Thot ai: Kush ligj e thot kt? Sadia: Kush parti? Dritroi: Kush sht pr njeriun, e para. E dyta pas nj kush do nj folje. Cili njeri mund t thuhet por jo kush njeri. Ku ka ktu m bastardim se sa kjo?... Cili do t ishte mesazhi juaj pr mbrojtjen e gjuhs shqipe, pr mbrojtjen e fmijve n emigracion q t mos asimilohen? Rreziku m i madh sht humbja e gjuhs nga fmijt. Ne duhet q n familje t flasim shqip, se ke koh t flassh n gjuhn e huaj. N familje duhet patjetr t flitet gjuha shqipe. Vet shqiptart q jan atje t

prpiqen q t hapin shkolla, ashtu si bjm ne ktu q edhe me tre veta, grek n nj vend, edhe ku nuk ka minoritar, hapet nj shkoll greke, edhe n Tiran... N shtyp kishte nj t dhn q pr katrqind nxns n zonn e minoritetit grek kishte njqind msues... Duket ne kujdesemi shum pr ata q kan kombsi greke, pr t drejtat e minoritetit dhe t gjitha, bile ndonjher e teprojm nga kjo an. Edhe ata vet duhet ta ken parasysh kt gj dhe ju mund t bni nj pun m t madhe edhe me shokt grek q kini, t zini shok t ngusht, njerz q i thon edhe fjalt, njerz q jan me t vrtet demokrat q u shkon fjala dhe t bhet problem se pse t mos ket edhe shkolla shqipe. Tham q n Greqi jan gjashtqind apo tetqind mij vet, n Itali jan nja tre-katrqind mij por edhe n vendet e tjera. Mbi nj milion shqiptar jan jasht. Veanrisht me Greqin dhe me Italin ne mundohemi q t jemi m delikat n kto an. Ndonjher edhe t ruhemi shum, t prulur sepse themi t mos i acarojm gjrat, sepse mundet q qarqe t ndryshme t hakmerren ndaj emigrantve tan duke i shfrytzuar keq ato krkesat tona dhe prandaj duke u ruajtur kaq shum ne bjm lehtsira... Duhet ti ndihmoj emigrantt, me hapje shkollash, me libra e mjete msimore, me gjithka t nevojshme...

Tiran, 30 prill 2009

FJALA JON SHQIPE SHT E BUKUR... Fragment nga biseda me Artisten e Popullit Margarita Xhepa pas suksesit t madh n Athin n rolin e Nns s Kostandinit n shfaqjen Vllai i vdekur N sken keni folur shqip... Sigurisht. Tre shqiptar kan folur shqip: Nna e Kostandinit, Kostandini, luajtur aq bukur nga aktori i talentuar Karafil Shena, Dhoqina luajtur shum bukur nga aktorja e re me
- 118 -

perspektiv Kiti Selmani. Tre shqiptar u kuptuan shum bukur me interpretimin e tyre nga spektatori grek. Dhe me t vrtet i merituan duartrokitjet. Si e ndjet jehonn e fjals shqipe hedhur n sken, pushtuar salln dhe kthimin n vesht tuaj? Knaqsi e jashtzakonshme. Gjuha jon sht e bukur. uditrisht ka tinglluar shum bukur. Fjala kur thuhet bukur, thuhet gjer, me at theksin ideoemocional t saj, fjala jon shqipe sht e bukur. Gjuha jon sht e bukur. Spektatort, pa e ditur fjaln shqip e kuptonin gjuhn e artit q komunikon me t gjith. Prandaj ata e duartrokitn interpretimin shqip t shqiptarve. M 8 mars n nj takim q u b me emigrantt me rastin e festave t 7 e 8 marsit ju recituat pr nnn dhe pr gjuhn shqipe, nj poezi nga nj poet kosovar dhe nj tjetr nga Dritro Agolli, mjeshtri i madh i fjals s art shqipe... Un recitova n radh t par poezi pr nnn se ishte 8 marsi dhe mendoj se poezia e nns kishte vendin e saj. At q bn nna nuk e bn kush. Dashuria e nns sht e thell, e gjer sa deti dhe poett gjithmon jan ngacmuar dhe kan hedhur vargje pr nnn. Poezia e nns e poetit t madh kosovar Din Mehmeti me t drejt u duartrokit sepse jan fjal t dala nga shpirti i njeriut pr nnn. Pastaj edhe poezia e poarit t poetit t madh Dritro Agolli ishte domethnse. Dritro Agolli theu nj poe dhe iu rrotullua Deti Marmara... Ajo reciton... Vazoja nga dora shkau e ra Dhe m'u b njzet e pes cop, M erdhi rrotull deti Marmara Dhe m'u hap dyqani turk si grop, Pa m shau poari keq turqisht, Un e shava shqip e mend i rash; Pr udi poari nuk u ligsht, Ve dy lot n syt e kuq i pash, Mos u mend ky turk, ky mysliman? Un e shaj, ai me duar n qaf! Poe tjetr mori n dyqan Dhe m tha: "M shaj, pr bes, prap!" Pshertiu si un: "Jam shqiptar, Shqip, vlla, ti sham dhe nj her,

Fjala shqipe s'blihet n pazar, N dyqan ka vjet q s'e kam ndjer. Mesazhi m i bukur n poezin e Dritro Agollit sht sepse n nj faqe poeti hedh mendimin dhe dshirn madhe se sht t jesh shqiptar dhe sht gjuha shqipe. Rastsia, incidenti i thyerjes s poes bri q ai t tregoj rndsin e madhe t gjuhs pr t qen shqiptar. Gjuha jote nuk duhet harruar kudo q t jesh. Ajo sht gjuha e nns q t ka rritur, gjuha shqipe q ne, si thot Naimi i madh: T shkruajm' gjuhn tn, Kombin ta ndritojm, Gjith 'sht e 'ka qn Ngadalz ta msojm. pa shihni 'gjuh' e mir! Sa shije ka e hije, 'e bukur'edh'e lir, Si gjuh perndie. far mesazhi do tu prcillnit prindrve shqiptar n Greqi q ata tu msojn fmijve t vet t shkruajn, t lexojn dhe t flasin shqip? Kudo q t jemi, jo vetm n Greqi por kudo q t jemi, shqiptari duhet t mbetet shqiptar dhe gjuhn e tij kurr nuk duhet ta harroj. Fishta i madh thot: Pra, mallkue njai bir Shqyptari, qi kt gjuh t Perndis', trashigim, q na la i Pari, trashigim s'ia len ai fmis; edhe atij iu thaft, po, goja, q prbuz kt gjuh hyjnore; qi n'gjuh t'huej, kur s'asht nevoja, flet e t'veten e ln mbas dore. Rrethanat, momentet vijn n jetn njerzore por ama qenia shqiptar, identiteti, duhet ruajtur. Shqiptarizmi, gjuha jon e bukur, dashuria pr vendlindjen, Atdheun sht mbi t gjitha. Kudo q t jemi t japim prshtypjet m t mira. Virtytet e bukura shqiptare kurr nuk duhet ti harrojm. Prkundrazi, kudo q t jemi me kto virtyte ne duhet t prfaqsohemi. Faleminderit!

- 120 -

Athin, 4 prill 2009 SOKRATI SHQIPTAR DHE ARTIDSI GREK. Nj flet nga intervista me artistin e madh shqiptar

Vjen n Athin me Apologjia e vrtet e Sokratit, Sokratin q flet shqip. Cila sht rruga e Apologjis s vrtet t Sokratit ? sht nj rrug goxha e gjat. Kam nj knaqsi shum t madhe pr t thn se sht nj rrug shum e gjat, goxha t papritura, fatmirsisht t kndshme. Ka filluar n vitin 1997, prpara zgjedhjeve, n at vit t mbrapsht q shpresojm q do ti takoj vetm historis. Po at vit, mbas disa muajve un kam pasur fatin q ta prezantoj shfaqjen, krejt rastsisht n nj festival goxha gjigant n pikpamje t prmasave, n Kajro ku merrnin pjes rreth pesdhjet shtete, ku kishte shtete q vinin edhe me dy shfaqje, shum serioz. uditrisht personi q luante Apologjin e vrtet t Sokratit mori Sfinksin e art. Kush ishte ai? Un. Me interpretimin tim mora nj nga gjasht statujat q ishin ndar pr njmij artist. Bile kam knaqsin t them se si aktore femr m e mir u evidentua nj aktore greke, me Atridsin t Euripidit, n mos gabohem, me emrin Hrisanthi. Un nuk e harroj kur t nesrmen ajo zonj erdhi dhe m uroj pr mimin. Nuk e njoha. Mu prezantua dhe kur un e urova dhe i krkova ndjes se duhet ta kisha br un kt gjest, ajo

m tha Jo, zoti Kabashi, kam ardhur tju kujtoj q m bri shum prshtypje q ndrmjet ktyre njmij artistve q prfaqsojn pesdhjet vende nga pes kontinente Sokrati shqiptar dhe Artidsi grek u vlersuan si aktori dhe aktorja m e mir Kjo gj mua ma dyfishoj gzimin q nj kolege e nj vendi shikon ato q ne kemi t prbashkta dhe jo si nj pjes e politikanve t mbrapsht, apo nj pjes e oratorve t mbrapsht prpiqen t gjejn cikla-mikla pr t hedhur benzin n disa nacionalizma prej t cilave ka vuajtur jo pak gjith Ballkani dhe jo pak edhe vendet tona

SA E BUKUR GJUHA JON ! sht turp q ne fmijt e emigrantve t mos flasim e shkruajm gjuhn ton: Ju lutem, bni dika pr ne, mos na lini n errsir. Gjuha jon qenka shum e bukur dhe e thjesht, ndaj duam ta msojm at, edhe pse jemi larg Atdheut Mesazh i Irinit t vogl nga... Kreta. Un q po ju shkruaj kto rreshta jam nj vajz shqiptare, bij e nj familjeje emigrantsh n ishullin e Krets. Ktu linda dhe po rritem. Jam 8 vjee dhe n shkolln greke. Mbas disa ditsh filloj klasn e tret, ndrsa para disa ditsh, pr msimin dhe shkrimin e gjuhs s nns sime, mami e babi im m dhan dftesn e klass s par. N shtpi flisnim e flasim gjithmon shqip. Fjalt e mia t para i thash n gjuhn e nns dhe kshtu vazhdova derisa vajta n klasn e par. Aty msova t shkruaj e t lexoj greqisht. Fati im jo i mir e solli q n klasn e par t mos kisha asnj fmij bashkmoshatar shqiptar dhe, aq m keq, nj msuese q m

- 122 -

shikonte vngr q isha e para e klass n msime, duke e ditur prejardhjen time. Fati m buzqeshi n klasn e dyt, kur m qlloi nj msuese shum e mir, t ciln nuk do ta harroj kurr, Theofili Kalisperaqi. Ajo m bri me krah, mbasi q n ditt e para t klass s dyt, kur m pyeti nga isha, m ngrinte n msim e thoshte: Si i thon n gjuhn tnde kalimera?. ohu Irini n drrasn e blert (se ktu nuk sht e zez si m ka thn mami q ishte n Shqipri) dhe na numro deri njzet n shqip, greqisht e anglisht. Un prgjigjesha n t tria gjuht. Ather msuesja ime e mir u thoshte nxnsve t tjer t klass: E shihni? Irini sht m e zgjuar se ne, mbasi ajo mund t prgjigjet n tri gjuh, ndrsa ne kemi vshtirsi n nj, prandaj at duhet ta kemi shoqen m t mir e ta duam shum. E mbarova klasn e dyt me arista, pra, shklqyeshm, por ngela n klas kur m 15 qershor shkova n Shqipri te gjyshrit e mi n Prmet e n Lushnj. Edhe n Prmet, t mos qahem, mora shklqyeshm sepse flisja bukur shqip dhe dy gjyshrve t mi t mir nuk u vajti mendja q un nuk dija t shkruaja shqip. Kur vajta n Lushnj e kushrinjt dhe kushrirat e mia pak m t mdhenj se un m vun t shkruaja shqip, atje ngeci karkaleci, si m thot babi kur kam vshtirsi me shqipen. Ata filluan t flasin t katr me nj z: Grekja, grekja q nuk di shqip! Qava me ngashrim n prehrin e mamit tim, por m shum u zemrova me babin, prpjekjet e t cilit atje n Kret q ne fmijt e emigrantve t msonim gjuhn ton, kishin dshtuar. Se mos vetm n Kret kan dshtuar! Q at dit n dark, iu luta teta Bons, nuses s dajs, e cila sht drejtoresh n nj shkoll n Lushnj, t m sillte nj abetare. Ajo m solli pes cop. Mbas pesmbdhjet ditsh qndrimi n Shqipri, u kthyem n Kret e un, nj abetare e mbajta pr vete dhe t tjerat ua dhash Adjols, Donaldos, Joans e Moniks. Kshtu gjat gjith vers edhe kur shkoja n plazh, e kisha abetaren me vete. N dhomn time t gjumit, babi m vuri nj kompensat t lyer me boj t gjelbr, ku shkruaja me shkums A - e madhe e shtypit, a e vogl e shtypit, A e madhe e dors, a e vogl e dors... Mami im e dashur m ndihmoi gjat gjith vers. Tani kam msuar t shkruaj e t lexoj abetaren time, por jo shklqyeshm. Mami m ka vlersuar me notn 6, ndrsa babi, si dorlshuar q sht, por edhe si fillestare q jam, m ka vlersuar me 8. Un i jap t drejt mamit, mbasi ajo ka punuar m shum me mua. T them t drejtn kam shum vshtirsi te shkronjat

dyshe si: sh, th, xh, zh,, dh, por fluturoj nga gzimi q tani di t shkruaj, qoft edhe me gabime. Kur t vete mot n ver n Shqipri, do t di t shkruaj mir shqip q t mos tallen me mua kushrinjt e mi, por edhe sht turp q ne fmijt e emigrantve t mos flasim e shkruajm gjuhn ton: Ju lutem, bni dika pr ne, mos na lini n errsir. Gjuha jon qenka shum e bukur dhe e thjesht, ndaj duam ta msojm at, edhe pse jemi larg Atdheut. Irini Pecani, Kret, Gazeta Emigranti, 6 shtator 2008

BISED ME IRININ DHE...T TJER

Je e bukur e dashur Irini, por m e bukur bhesh n syt e mi kur t shoh me ABETARE n t dy duart, tek e shtrngon dhe e mban at me respekt e dashuri. E lexova dy her letrn tnde publike e dashuri Irini. Nuk kam lexuar ndonj her letr kaq t bukur, mesazh kaq t madh. Un e di se n mesazhin tnd ka dor edhe babi, edhe mami. Babi, nga mbiemri jot, me siguri sht shoku im i mir. Vetm ai di t marr notat muzikore q fshihen n shpirtin tnd t vogl dhe ti hedh n
- 124 -

pentagramin e kngs tnde. Kjo m gzon sepse edhe mua, kur isha n klasn e par n vitin 1948, babi ma mbante dorn kur shkruaja germat mbi pllak guri me laps guri, sepse ather nuk kishte as lapsa e as fletore. Me Abetaren, e dashur Irini, fillon gjuha jon e bukur, si e quan ti. Me abetaren dora jote msohet me t tridhjet e gjasht shkronjat e gjuhs shqipe, edhe me ato dyshe q ti ndjen vshtirsi ti dallosh dhe ti shkruash. Ti, kur t shkosh vitin e ardhshm n Prmet e n Lushnj do t dish edhe t flassh (se babi dhe mami me ty flasin gjithnj shqip) edhe t shkruash. Vese e kam nj frik e dashur Irini. Frikohem se mos moshatart tuaj, kushrinjt dhe kushrirat do t thrrasin prsri grekja, grekja.... Me abetaren fillon gjuha shqipe por me abetaren nuk mbaron. Pas saj vjen kndimi, historia, gjeografia, muzika...Ata msohen n klasn e dyt, t tret,... t pest,... t nnt... Ti tani do t fillosh klasn e tret n shkolln greke. Do t msosh shum gjra t reja q do t t rrisin e do t pjekin n shkallt e jets. Do t msosh gjeografi. Do t t thon se mali m i lart i Greqis sht Olimpi por askush nuk do t thot se mali m i lart i vendit tnd sht Korabi. Ktu do t ngeci karkaleci, si thot babi jot. Do t msosh histori. Do t t tregojn pr betejn e Termopileve dhe Leonidhn por askush nuk do t t tregoj pr bmat dhe luftn heroike t Gjergj Kastriotit Sknderbeut. Ktu do t ngeci karkaleci, si thot babi jot. Do t msosh muzik. Do t ngrihesh n kmb dhe do t kndosh himnin e shtetit ku je, madje do t t japin flamurin dhe ti do ti prish kuadratit t fmijve n festat e marsit dhe t tetorit si nxnse e shklqyer q din tri gjuh, por askush nuk do t t msoj fjalt dhe do t t krkoj t vesh notat mbi pentagram t Himnit Kombtar Shqiptar... E keqja sht e dashur Irini se u bn kaq vite dhe askush nuk kujdeset pr ty dhe pr t gjith ata q erdhn n shprgnj nga Shqipria apo lindn n Greqi. Nuk kujdeset shteti shqiptar, nuk kujdeset shteti grek, nuk kujdesen as prindrit dhe prindrit e prindrve, gjyshat dhe gjyshet. E keqja sht e dashur Irini se edhe ata q kto vitet e fundit jan br me t vrtet t guximshm dhe kan hapur kurse pr msimin plotsues t gjuhs shqipe nuk ngjiten m lart se Abetarja. Gjasht vjet ka q sht hapur nj kurs i till n Selanik. Katr pes vjet ka q jan hapur disa kurse t tilla n Athin. N Kret nuk e di t jet hapur ndonj (por me siguri do t hapen), E dini e dashur Irini se n kto kurse, ku msuesit jan vullnetar, gjat gjith ktyre viteve vetm Abetare sht br !?

Un n nj libr q kam br, libr q me siguri do tia jap babait tnd n takimin m t par, i kam quajtur kta msues Rilindsit e kohs son. E meritojn pr nismn dhe punn q bjn. Vetm se tash po m bren meraku. Jo pr gj tjetr por se ata kan mbetur (dhe kam frik se prsri do t mbeten) n klas. Kam frik se ata do t mbeten thjesht Msues Abetareje, nuk do t ngjiten n shkalln e msuesit t historis, gjeografis, muziks, letrsis...nuk do t arrijn tu flasin fmijve pr Naimin, Fishtn, Nolin, Migjenin, Kadaren, Agollin..., nuk do t prjetojn momentin emocionant kur nxnsi reciton vargjet pr gjuhn e bukur shqipe... Porsi kanga e zogut t'vers, qi vallzon n'blerim t prillit; porsi i ambli flladi i ers, qi lmon gjit e drandofillit; porsi vala e bregut t'detit, porsi gjma e rrfs zhgjetare, porsi ushtima e nji trmetit, ngjashtu ' gjuha e jon shqiptare ...... E dini e dashur Irini se kush i ka shkruar kto vargje brilante pr gjuhn shqipe? Pyete babin se do t ta thot. Bile ma do mendja se do t t msoj edhe at q ka shkruar nj prmetar i madh, Naimi: Gjuha jon sa e mir! Sa e mbl, sa e gjer! Sa e leht, sa e lir! Sa e bukur, sa e vler! Kjo 'sht mm' e mirsis, Q bije qytetrin, Gasthin e vllazris, Njerzin' e miqsin. S'jemi grekr as bullgar, Asgj tjetr nuk jemi, Jemi vetm shqiptar, Ne kt' emr nder'e kemi. Dhe ti, kur msuesja jote e mir Theofili do t t pyes pr gjuhn shqipe do t dalsh dhe ta recitosh duke i thn Naimi sht prej Prmeti, vendlindja e babait tim...
- 126 -

Sa e bukur gjuha jon! Drejt, bukur, me shpirt e thua, e dashur Irini. Por q ajo t jet e bukur edhe pr ne emigrantt, q kush t mos na qesh kur e lexojm, shkruajm dhe shqiptojm duhet t kalojm klas pas klase, duhet t mos ngelemi vetm tek Abetarja. Un do t desha q vitin e ardhshm t shikoja portretin tnd me nj libr leximi mbajtur fort me t dyja duart, me nj libr historie, gjeografie, letrsie... Do t desha, por e di se nuk do ta shoh. Ka shum gjra q e pengojn kt gj. S pari at e pengon politika. E shihni at xhaxhin n fotografi n t njjtn faqe me fotografin tuaj? E kam fiksuar para tre vjetsh kur erdhi n Athin dhe premtoi shkolla pr fmijt e emigrantve...Sipr ka nj portret vajze q sht ulur n gjunj dhe me t dyja duart bashk...lutet. Edhe ai duart n nj pozicion me vajzn i ka vn. I ka mbyllur edhe syt. Nuk e di se far mendon n at ast takimi me gazetart. Por nj gj e di me siguri: pr fmijt shqiptar n emigracion nuk mendon... Se po t mendonte nuk do t kishim ktu n Greqi vetm kurse pr msimin plotsues t gjuhs shqipe si ka n t gjith Evropn por edhe shkolla, madje edhe deg t gjuhs shqipe n universitetin e Athins, Selanikut, Janins, Patrs, Krets... as m shum dhe as m pak sa ka shkolla dhe deg t gjuhs greke n Shqipri,,,, Se po t mendonte nuk do t dhuronte nprmjet ambasadorit Abetare por do t dhuronte edhe programe pr msimin plotsues t

gjuhs shqipe q nga klasa e par deri n t nntn (ashtu si i ka Kosova), do t botonte libra t historis, gjeografis, letrsis... t prshtatura pr t gjitha kto klasa n emigracion. Se po t mendonte do t hiqte nga fondi i arsimit n Shqipri pag pr tridhjet msues n Greqi duke i ngarkuar me detyrn q t mbledhin nga 20 nxns dhe tu msojn atyre abetaren dhe gjithka q lidhet me formimin arsimor e kulturor t brezit t ri n emigracion. E pengon msimin e gjuhs shqipe edhe racizmi, lart e posht, racizm q ti e ndjeve n shpirt tek msuesja jote e klass s par... E pengon edhe dika tjetr rrugn drejt gjuhs s bukur shqipe. E pengojn prindrit q nuk u flasin fmijve shqip n familje, q nuk i drgojn fmijt e tyre n kurset e msimit plotsues t gjuhs shqipe, q kur vjen puna pr frontistiriot e fusin thell dorn n xhep pr t paguar msuesit grek, ndrsa kur vjen puna pr t paguar msuesin e gjuhs shqipe nuk begenisin ta afrojn dorn tek xhepi. Ka shum gjra q e pengojn gjuhn shqipe, por un, pr ty dhe shum t tjer si ti q e duan gjuhn e mamit dhe t babit dhe flasin me ta shqip, jam i sigurt se do ti kalojn t gjitha kto pengesa. Faleminderit e dashur Irini. M lumturove me ato q shkruaje! Abdurahim Ashiku, 13 shtator 2008

Shnim: Dy jav m von rasti e solli t bj nj udhtim n Kret... Nuk mund t rrija pa e takuar Irinin. Por edhe ajo, si m tha babai i saj, Luani, kishte vrapuar t takoj xhaxhi Duron. E takova n Rrethimno, qytetin ku jeton... E takova edhe n Iraklio... N t dy rastet, tek ndiqte Ansamblin Shtetror t Kngve dhe Valleve t Shqipris... Bra disa fotografi me t... Bra edhe shum fotografi tek filmonte me celular kngtart dhe valltart q kishin pushtuar jo vetm skenn por edhe shpirtin e saj... Ndonjrn po e prcjell... T tjerat po i mbaj n arkiv...

TA RUANI FJALN DHE KANGN SHQIPE Bised me kngtarin dhe muzikantin Selami Kolonja

- 128 -

Takimet me msuesit e msimit plotsues n diaspor jan t mbushura edhe me veprimtari kulturore e artistike. Nj mbrmje n Strug mysafir i msuesve ishte Selami Kolonja... N nj nga pushimet midis kngve bm nj bised t shkurtr me kngtarin dhe muzikantin e njohur me origjin nga ....Kolonja, lindur e rritur n Strug... Mund t prezantohesh pr emigrantt e Greqis? Selami Kolonja, kngtar, profesor i muziks, baba i tre fmijve, nga Struga. Struga ka shum burime ujore. N cilin burim keni mbush grushtet me muzikn dhe kngn tuaj? Nn qiell krijohen kngtar, kam dgjuar t thuhet nj fjal shum e bukur. Ktu ndoshta edhe ujrat, edhe ambienti i bukur krijojn kng, muzik, kngtar. Ndoshta edhe ktu lidhet dika edhe me trashgimin nga familja ime. N familje sht knduar gjithmon. Si vazhdimsi e gjith ktij procesi un jam kngtar i nj familjeje kolonjare n Strug. Kolonjare? Nga Kolonja? Nj prejardhje shum e hershme nga Kolonja. Dhe keni marr pr mbiemr emrin e krahins ku kishin rrnjt t part? Patjetr.

Si do ta prezantonit para lexuesit emigrant krijimtarin tuaj n fushn e kngs dhe t muziks? N vitin 1992 filloi qasja ime drejt kangs. Ather isha tetmbdhjetvjear. Fillova t bashkpunoj me nj nga kompozitort m t njohur t kngs popullore shqiptare nga Shqipria, Naim Gjoshin, me t cilin krijuam albumin ton t par Kng malli, kng zemre. Nga ai vit e deri n ditn e sotme kam qen prezent n shum nga festivalet tona, n shum nga evenimentet tona muzikore, spektakle televizive e t tjera. Nga e merr tekstin? Pr mua kanga popullore sht frymzim, sht djep i pashtershm i kangve dhe motiveve t mia, si ato t muziks s leht, si ato t muziks popullore t prpunuar. Kanga popullore, poezia popullore sht burim i gjithkaje. Ku i krkon dhe i gjen? Ato jan rreth nesh. Nuk ka nevoj ti krkosh. N se e ke brenda teje, sht brenda teje. N se nuk sht, nuk e gjen dot. Keni qen ndonjher n Greqi? Asnjher. Do t dshiroje t vije? Me knaqsi. sht pjes e jona, pjesa shqiptare atje. Un kam shkruar nj kang shum t bukur t titulluar Lamtumir amri. sht nj nga kangt q un e moj shum. Jo pse e kam knduar un por vrtet ka nj poezi fantastike. Kanga Lamtumir amri sht nj kang q prshkon gjith historin e popullit shqiptar n Greqi. Cilat jan projektet tuaja pr t ardhmen? Tani sa kam prfunduar nj album me muzik me kang t lehta. N vjeshtn e ktij viti do ta editoj. N aspektin e krijimtaris profesioniste kam shkruar nj vllim me kang, krijimtari korale, dy solfexhe pr student, sepse ju thash pak para, jam profesor n Universitetin Shtetror t Tetovs dhe ligjroj landn e solfexhs. Mund t m flisni pak m gjer pr jetn n universitet? Kam filluar n vitin 1996 n Universitetin e Tetovs, ather kur Universiteti punonte n forma ilegale, vullnetare. Ai ishte legal pr ne por pr paln maqedonase ishte ilegal. Q nga ai vit e deri m sot jam profesor i rregullt n Universitetin Shtetror t Tetovs. Ligjroj landn e solfexhs. Jeta universitare sht e kndshme sepse prcjell gjith dijenin tande, krijimtarin artistike dhe do gj q ka ndodhur n jet dhe n profesion mundohesh t prcjellsh te brezat e rinj. Kjo sht edhe ajo q un e prmenda n hyrje t biseds time q puna e msuesit sht mision. far do tu transmetoje emigrantve shqiptar n Greqi?

- 130 -

Do tu uroja do t mir n jetn e tyre t prditshme. Do tu dshiroja nga zemra q ta ruajn fjaln shqipe, kangn shqipe, kulturn shqiptare, grmat e alfabetit dhe gjuhn e bukur shqiptare. LUM GREQIA KA KA BRENDA!!! MJER SHQIPRIA K NXJERR JASHT!!!

Shteti shqiptar iu shrben emigrantve t vet vetm pr ta sjell ndonj kufom t ndonj fatkeqi n atdhe (?!) ose pr t krkuar ndonj kriminel shqiptar q fshihet diku pr ti ikur prgjegjsis s krimit q ka br. Kt pun bn shteti shqiptar pr migracionin e vet! Pr rastet e krimit, interesohen t detyruar nga politikat ndrkombtare pr uljen e krimit t organizuar... Pak histori Ishte seminari i katrt me radh pr msuesit e gjuhs shqipe n diaspor i cili ksaj vere u mbajt prej m 23, 24 dhe 25 korrik n Strug, qyteti i tret buz liqenit t Pogradecit apo t Ohrit si i thon n ann lindore t Drinit t Zi. Dy seminaret e para i organizoi Ministria e arsimit t Kosovs, m 2005 dhe 2006. Vitin e kaluar e organizuan MASH-i i Shqipris dhe MASHT-i i Kosovs i cili u mbajt n Durrs ndrsa kt vit pra Seminari i Strugs u mbajt nn prkujdesjen e MASHT-it t Kosovs, MASH-it t Shqipris dhe atij t Maqedonis. I dhash kto sqarime pr tu njoftuar me historikun e ktij seminari n t ciln doln n pah shum t meta t shteteve prkatse dhe shum gjra pozitive t cilt i bjn aktivistt e kulturs dhe t gjuhs shqipe n diaspor. Dy seminaret e para u mbajtn n Kosov. Pak msues kishte nga Shqipria. Me sa duket ishin dy msues nga Shqipria t cilt punonin me fmij shqiptar t kosovarve n Gjermani. Seminari i tret nxori vlera t reja. Sikur na i hapi t gjithve syt dhe na dha t kuptojm se problemet e msuesve shqiptar q punojn n Greqi dhe Itali, qenkan shum t mdha! Ky problem sht gjithandej npr Evrop por ja q n vende t tjera nuk ka shum emigrant nga Shqipria se i njjti problem sht n disa republika t Gjermanis, Zvicrs, Anglia n trsi, Holand, Belgjik e t mos flasim pr ish

vendet e bllokut komunist ku ka nxns shqiptar si n eki, Poloni dhe Hungari. Qeveria shqiptare as edhe nj lvizje... U mor vesh se qeveria shqiptare nuk ka br as edhe nj lvizje n kt drejtim ndrsa plot gojn e kan me fjaln emigrantt tan, t ardhurat nga migracioni, investimet e emigrantve, malli pr ta deri n lot do t thoshte Konica. Npr kto seminare nuk flitet kurr se do t bj qeveria pr diasporn por pr turpin e bots vijn qeveritar dhe na flasin pr t arriturat n shkolln kombtare, tekstet shkollore, plan-programet e tyre etj. As nj fjal pr msimin e gjuhs shqipe n diaspor prve fjal kortezie si mirserdht t dashur bashkatdhetar, e dim q keni halle, Ne vrtet brengosemi pr juve, do t shikojm mund t bjm pr juve etj. Asgj me vler! Msuesit duan ndihm nga shteti i vet. Si duket kjo i shqetson zyrtart shqiptar dhe zyrtart shqiptar t Kosovs. Msuesit shqiptar t Kosovs sikur mjaftohen me disa shtete t cilat e mundsojn msimin e gjuhs shqipe por ata t cilve iu nevojitet ndihma e shtetit, nuk bjn z sikur msuesit e disa republikave t Gjermanis, t Anglis, Belgjiks, Italis, Kroacis, Sllovenis, Irlands etj. T vetmit q din duan si grup jan msuesit shqiptar t Greqis dhe Italis. Ata jan shum t organizuar, shum aktiv n ruajtjen e kulturs shqiptare dhe jan me ngritje shum t lart profesionale. Kta jan pedagog dhe pedagoge me vlera t pakontestueshme por ja q punn e vet e bjn vetm n baza vullnetare sikur n kohn e Rilindjes Kombtare?! Me t drejt Z. Abdurahim Ashiku n nj libr t tij t botuar n pranvern q e lam pas i kishte titulluar RILINDSIT E KOHS SON. Kta msues punojn n kushte shum t vshtira ose thn shkurt m keq se n kohn e pushtimit t Kosovs nga shteti serb kur msuesit shqiptar qen larguar nga puna dhe nxnsit shqiptar qen nxjerr nga shkollat! Ja q msuesit shqiptar prisnin ndonj lek nga qeveria e Kosovs n ekzil. Rrall kan mbetur msues pa u paguar me parat e tubuara nga aksioni i famshm i TRE PRQINDSHIT. Edhe pse msuesit vrtet kan qen t ndrgjegjshm dhe t vetdijshm se punonin n kushte t okupimit (kushte lufte). Dgjova: nuk dgjova?! Nj politikan thuka se diaspora nuk paguaka taksa andaj qeveria nuk paska detyrime pr emigrantt shqiptar?!
- 132 -

Tua bj me dije patriotve t parlamentit, qeveris dhe diplomacis shqiptare! M 1968 Jugosllavia tani m e mbetur vetm n hartat e vjetra, bri marrveshje me t gjitha republikat e Gjermanis federale, Austris dhe Belgjiks q msimi i gjuhve t ish shtetit t Titos t jet i lejuar t msohet npr lokalet e shkollave shtetrore t ktyre shteteve, por pagat e msuesve dhe mjetet msimore do tua paguaj shteti am, n kt rast Jugosllavia. Pikrisht ktu e ka gjenezn organizimi i shkolls shqipe n diaspor me fmijt nga Kosova sepse at t drejt q e gzonin serbet, kroatt, boshnjakt, maqedonasit, sllovent etj, e gzonin edhe shqiptart e gjith Jugosllavis s Titos. Kjo ka vazhduar deri me suprimimin e autonomis s Kosovs nga udhheqsi i athershm serb m 1998. Tani, me dshir apo pa dshir pr ta pranuar nj fakt; kush u soll m mir me diasporn shqiptare: Tito apo qeverit shqiptar n Shqipri prej vitit 1992 deri me sot? Vrtet as Tito as edhe nj sllav nuk e dshironte kt por nuk mund t komprometohej me shtetet demokratike pr shkak t shqiptarve dhe kshtu edhe pa dashje t shtetit t athershm, shqiptart n ish shtetin jugosllav, prfituan n kt drejtim. (sht nj gj sikur Shqipria etnike nn pushtetin e fashizmit italian) Kurr nuk u pyet: paguajn apo nuk paguajn taksa shqiptart e Kosovs n jugosllavi por pagat e msuesve dhe tekstet shkollore paguheshin nga shteti sipas standardit gjerman madje n nj form prindrit edhe krcnoheshin nga organizma t ndryshm politik t Jugosllavis ata t cilt nuk i drgonin fmijt t msonin n gjuhn amtare. Kjo praktik ende vazhdon me Kroacin, Serbin, Sllovenin; nuk di pr Maqedonin, Malin e Zi as pr Bosnje dhe Hercegovinn. Ndrsa politikant shqiptar u arsyetuakan se nuk jan taksapagues emigrantt shqiptar! Vall: A nuk do t ishte m e ndershme t heshtet n vend q t mos ofendohet gjysma e kombit dhe t mos gnjehet populli i tr? Dgjova edhe nj trill tjetr, msuesit duhet t bjn pun vullnetare t shtunave dhe t dielave. Ambasador t till kemi nxjerr npr bot! Mendojn t shkrett se antarsimi n nj parti q quhet demokratike apo liberale apo sociale, do ti edukoj t jen t till. Jo ore jo, antarsimi n nj parti qoft edhe me emrin tepr demokratike, nuk t edukon gj, ose nj librez partie. Edukimin e ka marr ashtu si e ke marr dhe nuk di t gjykosh ndryshe vetm si enverist se n at sistem je rritur, ndryshe nuk di t jetosh. (Po i dhe fmijs grosh ajo shije do ta prcjell tr jetn dhe tjerat ushqime i duken t pashije). (Iriqin sa t duash nxire nga ferrat, ai vet e ka zgjedhur mnyrn e jetess n ferr)

Qeveria shqiptare ka gjashtmbdhjet vite q quhet demokratike. Ka pasur disa zgjedhje t lira qofshin t prgjithshme, qofshin vendore por ajo si duket nuk sht n gjendje tua jap hakun bashkkombsve t vet, tatimpaguesve t vet dhe njerzit t cilt i financojn t gjitha trupat diplomatike me detyrimet e veta si qytetar shqiptar si pr pasaporta ashtu edhe pr do dokument q paguan taksa edhe pr doganat. Lum Greqia ka ka brenda... Vlerat e msuesve t vrtet u pan n t dy seminaret e fundit. Msuesit q erdhn nga Greqia si nj trup i vetm din si dhe krkojn nga shteti i vet. Nj Grup pedagogsh shqiptar emigrant n Greqi me n krye z. Jovan Mhilli, dhe me n krye z. Arian Melonashi emigrant n Itali, ka dy vite q krkojn at ka iu takon; kthimin e dinjitetit t shqiptarit n kto vende: Greqi dhe Itali. Pedagogt dhe aktivistt si Mimoza Dako, Flutura Tafilaku, Lorenc Koka, e Arian Melonashi, Greta Alia - Melonashi e shum aktivist t tjer t cilt vrtet meritojn shum, t bjn t plcassh kur i sheh njeriu dhe kaq t zellshm por fatkeqsisht punojn n punt m t pa lavd npr Greqi, Itali etj. Kto zonja dhe zotrinj kan tri barra t mundimshme: mbajtjen e vendit t puns t afendikoit, kujdesin pr familjen e vet, kupto edhe edukimin e fmijve t vet dhe e treta q gjithashtu sht e pashmangshme; kujdesi pr t afrmit e tyre n atdhe q patjetr se nuk jan pak t cilt duan kujdes financiar, qoft prindrit, motra, vllezr, nipr dhe mbesa. Kto tri barra i ka msuesi shqiptar i Greqis dhe Italis. Duke e prcjell situatn n dy seminaret e msuesve emigrant, duke e par energjin dhe vullnetin e mir t tyre dhe moskokarjen e qeveris shqiptare, t shkon ndr mend se shqiptart emigrant n Greqi dhe Itali, nuk do t asimilohen kurr por m par do t asimilohet parlamenti shqiptar. Ka emigrant t cilt nuk i drgojn fmijt e vet n shkollat shqipe edhe aty ku i mbshtet vendi mikprits. Ka emigrant t cilt kan ndrruar emr, mbiemr, fe dhe kombsi. Ka shqiptar dhe shqiptare t cilt n asnj mnyr nuk e duan burrin, respektivisht gruan, shqiptare! T gjitha kto kan nj shkak. Askush nuk mundohet t ikn nga vetvetja pa pasur nj arsye t fuqishme. Kta pjestar t gjakut ton jan lodhur s qeni shqiptar t prbuzur nga shteti i huaj dhe ajo q dhemb m shum edhe nga shteti i vet. Jan lodhur duke qen shqiptar sepse shteti i vet as edhe nj hap nuk e ka br pr shqiptart e vet t cilt ia mbushin bankn me deviza, shteti shqiptar nuk sht n gjendje t ofroj as edhe GJUH SHQIPE pr

- 134 -

emigrantt e le m ndonj privilegj tjetr q do t ishte luks. Pedagogt dhe prindrit duan prkrahjen e vendit am t msimit t gjuhs shqipe n Greqi, Itali apo kudo qofshin fmijt dhe pedagogt shqiptar q jan t angazhuar n mnyr vullnetare pr ruajtjen e gjuhs dhe kulturs shqipe. Qeveria shqiptare e ka pr detyr t prkrah edhe ndonj studiues t huaj madje ose aktivist t huaj i cili merret me studimin e gjuhs dhe kulturs shqipe. Kjo sht detyr e nj shteti t mbar, nuk sht luks as sht humbje sepse shtetet pikrisht pr shkak t kulturs dhe gjuhs ekzistojn, nuk sht as edhe nj arsye tjetr prse u themeluan shtetet . N se edhe n kultivimin e gjuhs nuk jep ndihm shteti, me se do t krenohet shqiptari q sht shqiptar? Me t qent skllav i prjetshm i qensis shqiptare?! Me vuajtjet e tij t prjetshme nga prbuzja e bots pse sht shqiptar? Nuk jan pa shkas ikja e shqiptarit nga shqiptarsia jo, ktu e ka gjenezn se shteti i vet vetm nga tradita sht shqiptar por jo nga vepra, kurr! Nga angazhimi mund t jet gjithka tjetr por jo shqiptar! Ka edhe forma t tjera t financimit t msuesve sikur ka n Zvicr, Belgjik, Angli dhe ndokund tjetr por q nj qeveri kombtare kurrsesi nuk bn ta lejoj kt trofe ti dal nga dora sepse sht e vetmja mundsi pr ti treguar shqiptarit se Shqipria sht shtet i shqiptarve dhe ky shtet ka nj problem parsor: ruajtjen e kulturs dhe t gjuhs shqipe kudo qoft dhe kudo q ekzistojn kushtet minimale. Duke e br kt pun t ciln e ka detyr qeveria jo vullnet ose dshir, do ti bj krenar shqiptart se jan shqiptar do ta ul n minimum asimilimin e racs s vet, do t kthehen edhe shum prej tyre t cilt i kan ndrruar emrat dhe mbiemrat. Do t fillojn ti drgojn fmijt npr shkollat shqipe s paku aty ku msuesit dhe gjuht e emigrantve mbshteten nga shtetet mikpritse. Dhe fitorja m e madhe e qeveris, do ta kthej nderin e vet n parlament dhe n qeveri. Kjo do t ishte fitorja m e madhe e saj nse politikant kan mbase edhe ambicie egoiste.

PUNN PR KATR VJET E BJA FALAS... Bised n distanc me Nexhmije Mehmetajn

Ku lindi dhe u rrit Nexhmije Mehmetaj ? Nexhmije Thai Mehmetaj. Pikspari un ju falnderoj pr nderin e madh q m bni pr kt intervist. Lindja ime n fshatin Llapushnik dhe jeta ime n Prishtin, apo thn m sakt biografia ime si shqiptare nga Kosova, e cila u prket shtresave intelektuale, ka ndikuar shum dhe mbi mua. Cili sht arsimim profesional si msuese? Kam kualifikim superior shkollor. Kam mbaruar studimet n Universitetin e Kosovs n Prishtin. Jam Profesor i Letrsis dhe Gjuhs Shqipe. Kur dhe ku ka qen ora e par juaja si msuese? Fill pas prfundimit t studimeve un fillova punn n gjimnazin Gjevdet Doda n Prishtin, (1984). T jesh msuese gjimnazi n at koh ishte tepr vshtir. Pikrisht se puna e tij ishte e rndsishme n jetn e popullit shqiptar n Kosov, msuesi sht ndjekur dhe prndjekur, sht burgosur, sht vrar prej atyre q ishin kundr krijimit t shtetit t Kosovs. Msuesi prndiqej pse u msonte fmijve t duan gjuhn shqipe. At e kan prndjekur dhe burgosur pse u fliste pr 28 Nntorin Ditn e Flamurit t Shqipris, pse u shpjegonte nxnsve krkesat e demonstratave t 68 e sidomos pr demonstratat e 81. Por dua t besoj se ato kohra kaluan njher e prgjithmon. Jurn, kantonin zviceran, ma prshkruat me dashuri. Si u formua kjo nyje e dashuris s jets suaj? Po mbush mbi shtatmbdhjet vjet larg vendlindjes. Natyrshm malli larg njerzve t tu dhe vendlindjes vjen dhe rritet. Pas vuajtjes s dnimit 9 vjear t tim shoq npr burgjet e ish Jugosllavis ne u larguam nga Kosova (1991) dhe u vendosem n Zvicr. Pr ne Zvicra ishte nj vend i panjohur m par, por u b nj vend i dashur dhe i nderuar, gjersa na hapi dern n fatkeqsi. Zvicra sht shembulli i liris dhe i demokracis n bot. N Zvicr respektohen dhe gzojn t drejta t barabarta me shtetasit zviceran edhe rreth 25% e popullsis t huaj q punon dhe jeton ktu. Jeta n demokracin zvicerane m bri t reflektoj mbi shum gjera. Veanrisht pasi kam msuar frngjishten jam njohur me njerz t mrekullueshm, sa bujar aq t kulturuar. Po ashtu kam njohur edhe nj letrsi tepr mbreslns. Bra disa kurse pr ngritje profesionale, njoha edhe pedagogjin shum kulturore zvicerane, me metoda t prsosura t msimdhnies. N vitin 1994 nga Ministria e Arsimit Republiks s Kosovs u emrova msuese n msimin plotsues t gjuhs shqipe. Formova nj rrjet arsimor n tr kantonin. Punn pr katr vjet e bja falas. U bra antare n shoqatn humanitare zvicerane Rrjeti i Solidaritetit nprmjet t cils dhash nj kontribut n shkollat e Kosovs. Bj pjes
- 136 -

n dy komisione n nivel t kantonit. Jam antare n Komisionin pr shkollimin e t huajve dhe n komisionin pr integrimin e t huajve dhe luftn kundr racizmit. Prej disa vitesh merrem me studime gjuhsore, Shqipja pran frngjishtes n Zvicr. Kam botuar n frngjisht T rritesh dhe t jetosh mes dy gjuhve, shqipes dhe frngjishtes. Kam prfshi vshtirsit gjuhsore t nxnsve shqiptar n mesin dygjuhsor shqip frngjisht. Pash disa faqe nga fondi prej 72 faqesh t titulluar Identiteti im, fryt i puns suaj vetjake dhe kolektive me nxnsit shqiptar. Mund t m flisni pak m shum pr kt prvoj? N kt fond kam shnuar gjithka t rndsishme pr veprimtarin e diaspors shqiptare n Zvicr. Ktu hyn nj dokumentacion i grumbulluar e i ruajtur me shum kujdes q e jetova vet dhe nxora nj publicistik rreth 200 faqe, t publikuara vetm 72, n faqen e LAPSH it (Lidhja e Arsimtarve dhe Prindrve Shqiptar Naim Frashri n Zvicr). N Zvicr kan gjetur prehje dhe lirin e dashur si dhe nj diaspor t fuqishme Shqiptare. Jetn e bashkatdhetarve tan n Zvicr e karakterizuan nj varg prpjekjesh, ndrkaq edhe prpjekjet pr ta ruajtur identitetin e vet kombtar, kulturor dhe shpirtror. N shum kantone bashkatdhetart tan kan hapur shkolla pr msimin e shqipes, kjo sht dshmia m e sigurt se elementi shqiptar do ti ruaj gjat vetit e veta, gjuhn dhe kulturn. Sot kt tradit t bukur e ndjekin qindra nxns shqiptar. Numri i madh i fmijve t mrgimtarve shqiptar kan prtritur dhe shtuar dukshm elementin shqiptar e gjuhn shqipe n Zvicr. Mirfilli dihet se gjuha mund t veproj si karakteristik e rndsishme prcaktuese e prkatsis t nj grupi etnik, ndrsa n shum bashksi lidhja mes gjuhs dhe etnicitetit sht e fort dhe e qart. Sot karakteristika kryesore pr identifikimin e shqiptarve n Zvicr apo gjetiu sht gjuha e tyre shqipja. Cila sht familja baz e Nexhmije Mehmetajt dhe ndrra e saj si Nn dhe si Gjyshe? Kam nj familje solide. Ne kemi prjetuar dhunn e ashpr t pushtuesit serb, burgjet e persekutime prej tij. N vitin 81, studentt e Universitetit t Kosovs do t ngriheshin n demonstrata, ndr t tjera u shtrua krkesa pr Kosovn Republik. Regjimi serb do ti shuante me gjak ato demonstrata. Burgosen shum t rinj. Ndr ta edhe im shoq, dy muaj sapo ishim martuar. Gjith gzimi e lumturia ime gati u shua. Pastaj do t zhvillohet i ashtuquajturi proces i diferencimit ideo-politik i cili bazohej n dnimin me do kusht t demonstratave. Pr kt shkak mua m larguan nga puna, nga gjimnazi. Djali, Libuni, q kemi pas njmbdhjet vitesh t martess son sht nxns i zellshm n vitin e

tret gjimnaz. N ballkonin ton mbaj nj lule nga Kosova q nuk vyshket as dimr as ver. ndrra pr tu br gjyshe nuk di se si do t realizohet, m duket hert t flas. N seminarin e Strugs u njoht m shum msues nga Greqia. Cilat ishin prshtypjet Tuaja dhe cili sht mesazhi juaj pr to n kt fillim viti shkollor? Po. N Strug pata rastin dhe fatin e mir t takoj msuesit nga Greqia, t cilt kishin br shum prpjekje dhe shum sakrifica pr krijimin e shkolls shqipe atje. Por ata nuk ishin nderuar e shprblyer pr at pun t jashtzakonshme q bjn, pr at Mision Atdhetar, dituror dhe moral q kryejn jasht Atdheut. Besoj se institucionet politike dhe shtetrore t Shqipris nuk do ta shprfillin punn e msuesit dhe arsimin n diaspor. sht e natyrshme q edhe diaspora shqiptare t shqetsohet pr identitetin e vet etnogjuhsor, pr fatet e kulturs s vet sa t lasht aq t pasur, pr vet t ardhmen e diaspors s re q po krijohet npr vende t ndryshme t bots. Mesazhi im sht vese i thjesht: t merren vendime t dobishme , mbi t gjitha nismn pr institucionalizimin e shkolls shqipe, pr shqiptart jasht Atdheut. Me mijra nxns shqiptar t cilt kryejn formime t ndryshme n shtetin grek jan nj burim i dobishm po pr Atdheun. Por kjo nuk arrihet vetvetiu, pr pa e ruajtur gjuhn amtare si hap i par. Courgenay, 21. 09.2008.

MSOJINI FMIJS, GJUHN MM ! Me t, me Faik Prenin nga Rei i Nnt Maleve t Dibrs, her-her pim nga nj birr, shqeto, drejt nga shishja. Pim dhe me mendje fluturojm maleve. Ndalemi n Re dhe potkojm fshatrat si potkohen lulet n Shngjergj duke u hedhur sipr troshka buke, vezsh e t tjer ushqimesh duke mrmritur nn z ritet e lashta: O na erdhi vera

- 138 -

Me dhen e me shqera... Pim dhe fluturojm n idhn e Gryk Nok, hyjm n histori, hyjm edhe n klasat e shkolls n maj t nj uke natyrore ku ai krkon e m nxjerr me emra e adres nxnsit e tij... Pim... Pastaj ai nxjerr nj fletore ku me nj shkrim t bukur e me nj shqipe t pastr m ve n kujtes jetn dhe brengn e tij n vargje. Prej asaj fletoreje, q shpresoj nj dit t bhet libr, kputa disa rreshta si kputen e bhen tuf lulet e majit... Udhtoj disa her, Nga Athina n Tiran. Prve timonierit, T tjert shqiptar jan. N t folur As fmijt Q kan pran, Sm ngjasojn N gjuh, Si shqiptar. Pes shekuj Arbresht n Itali, Arvanitt n Greqi, Akoma... Se kan harruar, Gjuhn mm, Q nga koha e Sknderbes !... Msojani fmijs Gjuhn MM !

AKULLI NGROH M SHUM SE DIELLI I ATHINS... E kisha krkuar disa her n celular por nuk m prgjigjej, derisa nj dit e harrova... Por nuk m kishte harruar Ai... Nj dit, n ekranin e vogl t celularit m del nj numr Shqiprie. Shtypa butonin dhe nj z i njohur m goditi veshin por jo kujtesn. M

pyeti n se m kujtonte. U stepa. Mrmrita dika npr dhmb pa nxjerr z. E kuptoi shqetsimin tim dhe m tha Jam Nikolla. M mban mend?. E si mos ta mbaja mend Nikoll Prendin? Aq m tepr kur fotografin e tij e kaloj sa e sa her kur grmoj n arkivin e njerzve q jan pjes jo vetm e njohjes por edhe e miqsive t emigracionit. E pyeta se ku ishte duke i thn se e kam krkuar disa her. M tha se ishte n Puk, madje ishte kthyer prgjithmon... Mu kujtua se kur kishim biseduar pr letrat, halli i prbashkt i emigrantve n Greqi, m pat thn: Si gjith emigrantt. Jo edhe aq mir. Un jam me bashkim familjar. Kam veveosin por smund t shkoj askund. Kur t doje ministria na jep leje. Tamam skllevr, si me qen n burg. Kshtu q jam i dizilizionuar. Mundohem mos me i krijue komplekse vetes, mirpo shoh se ne shqiptarve nuk na duan. Nuk dua t krijoj at imazhin e keq pr grekt, se pyll pa derra nuk ka, por udia sht se i respekton e ata ma keq t vihen... Vijuam bisedn... M tha nj fjal q nuk do ta harroj kurr. Akulli i Puks ngroh m shum se dielli i Athins... Ishte dimr 2009, muaji shkurt... M mori edhe nj dit tjetr... E kemi ln ti telefonoj kur t kthehem n Tiran. Ka prgatitur pr botim nj libr t dyt. Nga libri i par, asokohe, pata shkputur nj fragment pr gjuhn shqipe... Gjuh arbrore, gjuh arbrore! Je si lum q del prej toke. Gurgullo, ujvar e arbrit, Se pa ty sdo tisha un, Pa ujvarn gurrave tmaleve, Jo, as toka sdo kish blerim! Nikoll Tom Prendi sht n Puk... sht n gjirin e ujvarave dhe gurrave t maleve... sht atje ku akulli ngroh m shum se dielli i Athins...

- 140 -

Athin, shkurt 2009

KREU VI.- MOS E VRISNI GJUHN MM.

- 142 -

FMIJT SHQIPTAR NN NOFULLAT E ASIMILIMIT Sprov. E kisha vn mnjan penn e debatit nga posht lidhur me msimin plotsues t gjuhs shqipe n emigracion. Nj intervist e ambasadorit Minarolli n nj gazet shqipshkruese m vuri n mdyshjen hamletiane ta kap apo mos ta kap ( T jesh apo t mos jesh ). Mendova q ksaj radhe ta kapin penn ata, trojka q nj mbrmje u takua dhe bisedoi me z. Minarolli (lexo shtetin shqiptar) drejtprdrejt pr problemet q lidhen me msimin plotsues t gjuhs shqipe n Greqi, problem q pr mendimin tim sht m madhori dhe m i ngutshmi. Prita q t ket qoft edhe nj komunikat t shkurtr pr shtyp por, me sa duket, abetaret dhurat e kishin br edhe kt her t vetn. Thash se e kisha ln mnjan penn dhe ndoshta nuk do ta kisha kapur sikur nj kronik nga Tirana nuk do t ma tundte fort kokn dhe t mi prziente mendimet. Fjala sht pr kronikn Leksion grek pr gjuhn shqipe t gazetarit Artan Kristo (EMIGRANTI 8 nntor 2008) N Tiran javn e kaluar qenka zhvilluar ceremonia e hapjes s kurseve t gjuhs greke nga Fondacioni i Kulturs Greke n Tiran, kurs n t cilin prisnin t fillonin msimin 200 vet. Kishte t rinj, t reja, intelektual, njerz t profesioneve t ndryshme, thekson autori pr t vazhduar: Na bn prshtypje shum gjra at mbrmje: Fakti q kurset, librat e msimit dhe transporti pr n kurs ishin falas pr t gjith, q msuesi pr grupe kursantsh t vinte n qendrn e puns kudo ku t ishte ajo, ceremonia perfekte, fjalimi shum interesant i nj studiuesi t shquar t gjuhs greke, ambientet e shklqyera t msimit, organizimi i prsosur me makina q i morn dhe i uan n shtpi t gjith pjesmarrsit etj. Por, m shum na bn prshtypje fjalt e nj gruaje shqiptare n t dal Shikoni bn shteti grek pr t msuar gjuhn e kombit t tij. Kt duhet ta bnte edhe shteti yn pr shqiptart n Greqi q po harrojn shqipen. Po kush ta bj? Pushtetart tan e kan mendjen vetm pr t vjedh... Un, fjalt e asaj gruaje (dhe t burrave e fmijve shqiptar n Greqi) i kam dgjuar dhe i dgjoj do dit, jo vetm n Athin por n tr hapsirn greke ku kam qen. Ajo q mua m bn prshtypje nga ata q shkruan autori sht lajmi se n Tiran ka nj Fondacion t Kulturs Greke, fondacion i cili ka derdhur para pr t krijuar at mjedis me t vrtet t jashtzakonshm dhe unikal pr mendjet tona. Autori, m posht nuk mungon t nxjerr n pah at q emigrantt n Greqi e kan thn n solo dhe n kor ...shteti yn nuk ka br

pothuajse asgj pr msimin e gjuhs shqipe n emigracion, ose pr t qen m sakt, ka drguar vetm ca abetare falas n Ambasadn Shqiptare n Greqi... Nuk do t vazhdoj m tej me kronikn, at secili mund ta gjej dhe ta lexoj n rreshta e midis rreshtash n numrin 44 ( 262 ) t gazets EMIGRANTI. Gjetk do ta ve penn time t shkruaj...

A SHT T MSUARIT SHQIP PROBLEM POLITIK? N vijim, ndonse her pas here do t citoj fjalt e z. Minarolli, i lutem lexuesit q ato ti marr jo n adres t nj personi, qoft ky edhe ambasador, por n adres t shtetit zrin e t cilit prcjell. Nga sa kam lexuar, thot z. Minarolli, jo pak her tentohet q problemi t trajtohet politikisht dhe pastaj sigurisht prgjegjsia t kaloj n at q momentalisht qeveris vendin. Po t ishte thjesht kshtu, ky shqetsim ka lindur q n hapat e para t emigracionit dhe duhet t kishte qen shqetsues pr do qeverisje... Q ky problem ka lindur q n hapat e para t emigracionit z. Minarolli ka t drejt. Q gjat gjith ktyre 17 18 vjetve emigracion qeverisja e Shqipris ka kaluar n fillim djathtas, m pas majtas e s fundi djathtas, dhe q nuk sht br asgj me prjashtim t shprndarjes falas t abetareve (dy vitet e fundit) kjo nuk mund t mos jet politike. As e majta dhe as e djathta shqiptare kur jan ngjitur n karrigen e drejtimit
- 144 -

t shtetit nuk kan pasur nj vizion t qart politik dhe patriotik pr at q ka t bj me mbajtjen gjall tek brezi i ri n emigracion t gjuhs shqipe. M posht Ai thekson Nuk dua t mohoj faktin se duhet t ishte br m shum, por t krkosh ta trajtosh zgjidhjen e ktij problemi duke br prgjegjs vetm politikn, do t thot pr mendimin tim, t mos krkosh ta zgjidhsh problemin...N radhn e faktorve q e kan penguar vnien n rrugn e zgjidhjes t ktij problemi, faktori politik duhej t zinte vendin e fundit. Por ku e krkon vendin e par shteti yn pr vnien n rrugn e zgjidhjes s ktij problemi ? KA APO NUK KA MARRVESHJE ? Ka nj marrveshje midis ministrive t arsimit t dy vendeve q shtetet reciproke ndihmojn n msimin e gjuhs amtare t fmijve t tyre. Paralelizmi ktu nuk shtrohet pr t drejtat e nj popullsie minoritare. Ne kemi fmij t familjeve emigrant ekonomik, q kan ardhur n Greqi prkohsisht, dhe n baz t marrveshjes, shteti grek v n dispozicion ambiente shkollore, jasht orarit t msimit, pr msimin e organizuar t gjuhs amtare. Dhe n kt drejtim, sa jam n dijeni, nuk kemi pasur asnj penges. Q do t thot, kur prfaqsuesit e komunitetit shqiptar kan krkuar pran drejtorive t shkollave, apo administrats lokale, Bashkive, t ken ambiente pr msimin e gjuhs amtare, ambientet u jan vn n dispozicion, sigurisht falas... Por a ka me t vrtet nj marrveshje t till, me kt form dhe prmbajtje q na jep z. Minarolli? Un n dokumentim t nj studimi dhjetvjear pr hapat e bra nga msues t pasionuar dhe t prkushtuar n shkalln m t lart pr msimin plotsues t gjuhs shqipe (t cilt i kam cilsuar Rilinds t kohs son) i kam krkuar zyrtarisht dhe gojarisht jo vetm z. Minarolli por edhe Ministris s Arsimit dhe Institutit t Diaspors (ia krkova edhe z. Shamata n seminarin e Strugs) marrveshjet e lidhura, por me prjashtim t marrveshjes s 4 nntorit t vitit 1998 midis ministrit Ruka dhe Arseni, dy marrveshjet Pollo Janaku dhe Pollo Evripidhi nuk ekzistojn as n Ambasadn ton, as n Ministrin e Arsimit, as n Institutin e Diaspors . N qoft se ato jan futur n arkiva sekrete dhe nuk jan t lira pr publikim kjo sht tjetr gj. Prfaqsuesi i shtetit ton n Greqi thot se: Ka nj marrveshje midis ministrive t arsimit t dy vendeve q shtetet reciproke ndihmojn n msimin e gjuhs amtare t fmijve t tyre. Me q ai prdor numrin njjs nj marrveshje, un po i prcjell lexuesit at pjes t marrveshjes q e kam marr t fotokopjuar prej tij pr t gjykuar se sa ,

shteti grek v n dispozicion ambiente shkollore, jasht orarit t msimit, pr msimin e organizuar t gjuhs amtare. MARRVESHJE MIDIS QEVERIS S REPUBLIKS S SHQIPRIS DHE QEVERIS S REPUBLIKS S GREQIS PR BASHKPUNIMIN N FUSHAT E ARSIMIT, SHKENCS DHE KULTURS. .......................................................................... NENI 1 Palt kontraktuese do t marrin masat e nevojshme pr t zhvilluar bashkpunimin n fushn e arsimit dhe t shkencs. Pr kt Palt Kontraktuese: a) Do t nxisin dhe forcojn bashkpunimin direkt nprmjet institucioneve t arsimit t lart dhe organizatave shkencore dhe krkimore t dy vendeve. b) Do t shkmbejn antar t stafit t msimdhnies t universiteteve dhe instituteve teknologjike, si dhe student, shkenctar, ekspert dhe krkues. c) Do t japin t drejta studimi pr studimet universitare dhe pasuniversitare dhe studime krkimore brenda qllimeve t tyre. Palt Kontraktuese do t nxisin dhe ngren n nj nivel m t lart studimet e gjuhs greke n Universitetin e Tirans dhe Universitetin e Gjirokastrs dhe t gjuhs shqipe n Universitetin e Janins. Ato do t shqyrtojn mundsin q Universiteti i Athins t ofroj studime t gjuhs shqipe. d) Do t shkmbejn msues dhe ekspert nga arsimi tetvjear dhe i mesm veanrisht n fushn e gjuhs, historis dhe civilizimit t t dy vendeve. Pala greke do t ndihmoj paln shqiptare pr zhvillimin e arsimit teknik dhe profesional dhe trajnimin si n nivelin e arsimit t mesm ashtu edhe n nivelin e lart jo-universitar. e) Do t zhvillojn aktivitete t prbashkta shkollore, binjakzim t shkollave dhe shkmbim t nxnsve. f) Do t krijojn kondita t nevojshme pr msimin e gjuhs amtare dhe qytetrimit t njerzve q i prkasin minoritetit grek. Pala greke do t shqyrtoj mundsin e msimit t gjuhs amtare nga fmijt shqiptar q ndodhen n Greqi me prindrit e tyre pr arsye ekonomike.

- 146 -

Pala shqiptare do t shqyrtoj mundsin e prfshirjes s gjuhs greke ndr gjuht e tjera t huaja fakultative n shkollat e mesme. ................................................. N E N I 10 Pr vnien n zbatim t ksaj Marrveshje, Palt Kontraktuese do t krijojn nj komitet t prbashkt q do t mblidhet alternativisht n Tiran dhe Athin. Komiteti do t shqyrtoj shtjet lidhur me zbatimin e ksaj Marrveshje. Ai do t prpunoj detajet e Programeve t Bashkpunimit si dhe kushtet financiare. ...................................... Br n Tiran m 4 Nntor 1988 n dy kopje origjinale n gjuht shqipe, greke dhe angleze, duke qen t gjitha tekstet t barasvlershm. N rast mosmarrveshje t interpretimit do t vlej teksti n gjuhn angleze. ................................. M e gjer kjo marrveshje sht botuar n librin Rilindsit e kohs son f. 40 42, mbi bazn e fotokopjimit t saj nga arkivi i ambasads. ...N qoft se me t vrtet ka nj marrveshje mbi bazn e asaj q deklaron ambasadori yn n intervist (dhe zvendsministri Shamata n intervistn q i mora n Strug m 23 korrik 2008) ather ajo, n form t nj qarkoreje, duhet t jet n do drejtori shkolle n t gjith Greqin. Me kt rast do ta ftoja z. Minarolli ose ndonj t ngarkuar t tij q n shoqri t strukturs pedagogjike q orienton dhe organizon profesionalisht kt pun dhe t gazetarve t shtypit t shkruar dhe atij viziv n Greqi, t shkojm n shkolln m t afrt n Athin (jo n Hania t Krets) dhe t krkojm nj klas pr msimin plotsues t gjuhs shqipe n ditt e shtuna apo t diela. Nga ana tjetr n qoft se ka me t vrtet ndonj marrveshje Pollo-Janaku dhe Pollo-Evripidhi, n qoft se ato m n fund i ka gjetur dhe i ka n arkivin e ambasads z. Minarolli le t krkoj lart q ato tu vihen gazetarve n dispozicion pr t pas t drejtn q t mos dyshojn se deklaratat publike q jan br asokohe n Athin (n prani t Berishs) dhe n Tiran, jan vetm deklarata pas filxhanit t kafes. SHKOLLA PRIVATE? NUK KAM NDONJ DIJENI... Pr sa i prket shkollave n gjuh t ndryshme, si jan reciproket (!) n Tiran, Kor, apo Himar, ato jan shkolla private,

por pr sa i prket shkollave shqipe n Greqi, deri tani un nuk kam dijeni pr ndonj krkes pr t hapur shkoll private n gjuhn ton, si ka shkolla private amerikane, italiane, franceze apo arabe... deklaron z. Minarolli Q ka nj shkoll private n Greqi kjo tashm sht publikisht e njohur, madje ambasadori Minarolli jo vetm q ka qen n at shkoll m se njher, sht ulur n nj nga bankat e saj, por edhe ka prer tortn e dy-vjetorit t saj. Fjala sht pr Shkolln Shqiptare t Athins ose shkolln BestXpert, si quhet tani, t biznesmenit Lorenc Koka. Vitin e ri shkollor BestXpert e ka filluar n nj mjedis brilant ndrtimor e funksional n Psaron 15, kati i tret, vetm pak metra larg sheshit msojn t shkruajn dhe lexojn shqip falas ka duhet ta bj t tund fort kokn shtetin ton nprmjet prfaqsuesit t saj pr ta ndihmuar at. Po sa dhe si ndihmohet kjo shkoll private dhe a ka me t vrtet shkolla private t kulluara? Nj shkoll mund t jet private vetm n aspektin e brendshm organizativ, t lokalit e t bazs materiale, t marrdhnieve financiare shkoll nxns dhe shkoll - msues. Nj shkoll, q t jet me t vrtet shkoll, t ket t drejtn t lshoj dftesa apo diploma shkollore, duhet t jet e ndrtuar mbi bazn e nj programi, program i cili pr rastin e shkollimit n gjuhn amtare duhet t jet unik, i hartuar nga shteti, i mbshtetur me libra e mjete msimore nga shteti, i certifikuar me libr amze, dokumente shkollore, vula dhe t tjera. Nj shkoll private pa kto, pa nj shtyll mbshtetse nga vendi am nuk mund t jet vese si ajo hardhia q i heqin shtyllat mbajtse dhe e shtrir pr tok i kalben bistakt q n momentin e lulzimit.
- 148 -

PREMTIMI PR PROGRAME DHE LIBRA SHKOLLOR... Zoti Minarolli na thot se ...n Kardhica aplikojn programe t veanta pr fmijt e emigrantve shqiptar. Nuk do ta vija n dyshim deklarimin e tij sikur prvoja e Kardhics, programet e veanta t saj t ishin br (apo t bhen) publike n mnyr q at q bn ajo ta bjn edhe t tjert. E them kt pr faktin se asnj kurs i msimit plotsues t gjuhs shqipe (prfshir edhe shkolln private BestXpert) nuk ecn mbi bazn e nj programi t prbashkt. Pr msimin plotsues t gjuhs shqipe n Greqi nuk ka asnj program, asnj tekst n prshtatje me t dhe asnj prapje pr ti vn kok ktij problemi. Ka vetm deklarata politike n prag zgjedhjesh apo n tubime mbarshqiptare. Le ti citojm disa prej tyre: * * *

Genc Pollo, ministr i MASH - seminari kombtar pr msimin plotsues t gjuhs shqipe, Durrs, 23 korrik 2007. Ne sot krkojm q fmijt q rriten n vendet e Evrops dhe t Ameriks s Veriut, t flasin shum mir anglishten, italishten, gjermanishten, t dalin shum mir n matematik, fizik, muzik dhe prej tyre t dalin talente, t part e klass. Por ajo q ne dshirojm sht q n ort e pasdites, brenda mundsive t do familje apo t do komuniteti, tu ofrohet shansi, mundsia dhe shrbimi pr t ruajtur elementt baz t msimit t gjuhs shqipe, t kulturs, t historis t trojeve amtare dhe t folklorit t tyre. ...Si ministri ne kemi qen aktive. do komunitet q na ka krkuar tekste n gjuhn amtare, (abetare dhe tekste t tjera) i kemi bler dhe ua kemi drguar, pr t furnizuar ato shkolla q kan qen produkt i iniciativs s komuniteteve shqiptare, por edhe i dashamirsis s autoriteteve kombtare dhe lokale t vendeve ku ata jetojn. Por ky sht nj hap i par dhe ndoshta jo i mjaftueshm. Ne kemi dashur t japim nj sinjal q jemi gati edhe me shpenzime buxhetore, dhe me nismat tona t mbshtetura dhe t vazhdueshme, tu ofrojm ndihm si shtet am. Kemi prgatitur edhe paketa msimore t gjuhs shqipe, t cilat tani jan t shikueshme n disa televizione dhe n mnyr moderne i ndihmojn fmijt t absorbojn at gjuh t cilt e dgjojn n familje... * * *

Halit Shamata, zvendsministr i MASH, seminari kombtar pr msimin plotsues t gjuhs shqipe, Strug, 23 korrik 2008. sht pr t ardhur mir por edhe pr tu inkurajuar q trajnimet e ksaj natyre t msuesve shqiptar, t cilat tashm kan marr karaktere periodik, po shoqrohen me prgatitjen e materialeve edukative si plan-programe, libra, metoda pr msimin e gjuhs shqipe. MASH e Republiks s Shqipris, s bashku me MASHT e republiks s Kosovs, si dy institucione organizatore, t ktij seminari, do t mendojn pr t marr prgjegjsi t reja pr msimin plotsues t Gjuhs shqipe n hapsirn shqiptare t diaspors dhe komuniteteve m t reja shqiptare. * * *

Flamur Gashi, drejtor i Institutit t Diaspors: Athin, Vatra Shqiptare, 31 mars 2008 Ne deri n fund t korrik gushtit t ktij viti duhet t plotsojm plan programet msimore pr msimin plotsues t gjuhs shqipe jasht Shqipris... sht duke u punuar pr kurrikulat pr kto plan programe, pr librat midis t cilve do t jet abetarja, libri i leximit, gjeografia, historia etj. pr msimin plotsues t gjuhs shqipe... Prve ksaj jan duke u prgatitur n Ministrin e Arsimit, sa kemi informacione, dhe me porosi t Kryeministrit do t jen t prfunduara deri n fund t periudhs s korrik gushtit t gjitha materialet... pr t ditur se cilt do t jen msuesit q plotsojn kriteret pr t dhn msim n kto shkolla plotsuese... * * *

Flamur Gashi, Athin, tetor 2008: Me firmosje e marrveshjes s stabilizim asocimit, n vitin 2009 2010 do t filloj msimi i gjuhs shqipe n objektet publike, n shkollat vendase (!) Gjykoj se nuk ka nevoj pr asnj koment. N strukturn aktuale qeverisse prgjegjsia e shtetit shqiptar pr shkolln shqipe dhe shkollimin shqip t fmijve emigrant sht (n qoft se nuk do t marrim parasysh abetaret dhurat ) n kufijt e prqindjes zero, me ndonj shifr pas presjes dhjetore. N Athin ka nj shkoll private q u flet nxnsve t saj shqip. Jam i sigurt se n t ardhmen do t ket edhe shkolla t tjera private por
- 150 -

n qoft se kto shkolla nuk do t ken nj program unik msimi t gjuhs shqipe, n qoft se nuk do t ken tekste msimore n prshtatje me programet, ata do t degjenerojn dhe shuhen. PROGRAMET? KOSOVA I KA, PSE MOS TI KEMI EDHE NE? Ka nj prvoj t vyer n msimin plotsues t gjuhs shqipe n diaspor, prvoja e Kosovs, tashm shtet i pavarur. Ka edhe nj prvoj mbar evropiane t shkollimit shqip t fmijve nga klasa e par n t dhjetn. Nuk mund t them se ajo sht e panjohur pr faktin se ajo sht br e pranishme me shkrim dhe me goj n katr seminare, dy n Kosov, nj n Durrs dhe nj n Strug. N Strug msuesve t pranishm (nga Greqia, Italia e gjetk) iu dha n dor programi prej 74 faqesh pr t gjith ciklin e msimit dhjetvjear t gjuhs shqipe n diaspor. N internet me nj krkim jo profesional sht e leht t gjesh nj Udhzim administrativ pr shkollat e msimit plotsues n gjuhn amtare n diaspor, udhzim i 4 marsit 2005 firmosur nga Agim Veliu ministr i MASHT t Kosovs ( shih Rilindsit e kohs son f. 357- 365). N internet mund t njihesh edhe me prvojn suedeze pr Mbshtetjen, msimdhnien dhe ndihmn orientuese pr msimin e gjuhs amtare (po aty f. 366 370), ashtu si mund t gjesh edhe shum materiale t tjera t ksaj hapsire n Zvicr, Austri, Gjermani, Finland etj.(shih kapitullin Msuesit shqiptar n Evrop, po aty, f. 161 197) Kosova ka n ministrin e saj t arsimit nj person q ndjek n detaje tr zhvillimin e msimit plotsues n hapsirn evropiane. Shkurt mund t themi se rrugn shteti yn (i majt apo i djatht kurdo q t vij rotacioni) e ka t elur nga shteti m i ri i bots. Mjafton t ec n at rrug, ta zgjeroj e asfaltoj bashk me ta dhe problemet nuk kan pse t mos marrin pr mbar. KUR NGELESH N ABETARE... M posht z. Minarolli thekson jo pa mburrje: Ambasada ka br shprndarjen e librave, q jan mundsuar prej vjetsh falas nga Ministria e Arsimit dhe e Shkencs... M tej vazhdon: I kam br nj krkes zyrtare shoqats s shtpive botuese n Shqipri, q ashtu si i pajisin falas me libra shkollor, t mund ti pajisin edhe me libra jashtshkollor. Zoti Fatmir Toi na sht prgjigjur pozitivisht dhe tashm librat q na drgoi, jan n duart e fmijve.

Nga kto dy paragraf dhurues falas me libra shkollor na dalin n fillim Ministria e Arsimit dhe e Shkencs dhe m pas Shoqata e Shtpive Botuese dhe Fatmir Toi ! Cilin t besojm? Q ambasada jon ka shprndar falas Abetare kjo sht e njohur nga t gjith. Q Abetarja sht vetm A-ja e msimit t gjuhs shqipe edhe kjo sht e njohur nga t gjith. Por ktu STOP! M tej, as shteti i djatht dhe as ai i majt, as ambasadori Minarolli dhe as paraardhsit e tij, nuk kan dhn asnj libr tjetr pr ngjitjen e fmijve n klasat e dijes. Por, edhe sikur t ishin dhn ata (prfshir edhe Abetaren) nuk jan libra t prshtatshm pr msimin plotsues t gjuhs shqipe n emigracion. Ata jan libra t ndrtuar mbi bazn e programit 24 28 or msim n jav, n tridhjet e ca jav (sa vazhdon viti shkollor) pr nxnsit e ciklit nga klasa e par n klasn e nnt. Msuesit shqiptar n emigracion, deri tani, nga indiferenca dhe paprgjegjshmria e shtetit am, nuk jan m shum se MSUES ABETAREJE... Nxnsit shqiptar, deri tani, nuk msojn m shum se sa t lexojn Abetaren, t shkruajn fjal e fjali t thjeshta, t msojn ndonj kng shqip. Ata hyjn n klasn e par dhe ngelen n klasn e par, pa vazhduar m tej. Ndonj msues, nga ata q jan n arkivin tim publicistik, ka br ndonj prpjekje pr t kaluar klasn duke ndrtuar programe ala Kardhica. Dshira, vullneti, dashuria e tyre deri n vetmohim pr tu msuar fmijve gjuhn e nns nuk mjaftojn. Ata kan nevoj pr programe unike, pr libra unike, pr nj shtet shtyll e fort ku t mbshteten. Abetaret falas jan br si ajo barsoleta me refren t kngs labe Dange...e dange... q u shndrrua n Dhaame... e dhaame... Administrata e lart e shtetit shqiptar q nga ministri e deri tek ambasadori (cituar m lart) nuk duhet t vazhdoj m t ofendoj prindrit e fmijve emigrant duke u thn e strthn se po ju japim Abetare falas. N qoft se prindi emigrant nuk ka aq para sa ti blej fmijs s tij nj abetare pr t msuar gjuhn q ai i flet prdit n shtpi, ather vajmedet! T PAGUASH QINDRA MSUES Ambasadori Minarolli krkon ti bhet pancir mbrojts shtetit shqiptar duke deklaruar: N qoft se ka mendim q kto shkolla ti hap shteti shqiptar nga taksat e shqiptarve n Shqipri (taksat ndaj emigrantve, milionat e eurove q merr shteti nga legalizimet dhe
- 152 -

shrbimet e tjera konsullore, madje edhe taksat pr pastrim - gjelbrim q secili emigrant sht i detyruar ti paguaj kur merr nj certifikat, etj, etj. ai nuk i fut n defter) dhe duke dashur q kt t drejt tua siguroj t gjith fmijve n Greqi, un e them pa frik q kt rast n Greqi, shteti shqiptar nuk mund ti hap shkolla private, (m shum shkolla nga sa jan n Shqipri dhe t paguaj disa qindra msues), pr shkak t vendqndrimit t shqiptarve n t gjith Greqin. Barr t madhe merr z. Minarolli me kt deklarat, barr q u takon t tjerve ta mbajn. Askush (nga sa e njoh un dokumentacionin e msuesve nismtar e t Kshillit Pedagogjik n adres t presidentve, kryeministrave, kryekuvendarve, ministrave...dokumentacion i botuar n librin e cituar m lart) nuk ka krkuar t hapen shkolla n t gjith vendqndrimet e shqiptarve n t gjith Greqin. Nj krkes e till do t ishte utopi dhe absurditet. Askush nuk ka krkuar q pr msimin plotsues t gjuhs shqipe n Greqi shteti t paguaj qindra msues. Edhe kjo do t ishte utopi dhe absurditet sepse tre or msim n jav sa japin msuesit n msimin e Abetares jan shum pak pr tu kompensuar me nj rrog msuesi. Msuesi n radh t par duhet t ket statusin e tij juridik, t njihet me dokumente t rregullt si msues. T ket autoritetin e mbajtjes s nj regjistri zyrtar dhe t lshoj nj dftes shkollore zyrtare, autoritet as m t madh dhe as m t vogl se sa ai i nj msuesi n Shqipri. Kjo nuk do asnj shpenzim monetar. Kjo pse nuk bhet? far vshtirsie ka? Msuesi, n qoft se do t vendoset pr tu paguar, duhet t bj ort e detyrueshme javore pr nj msues, or q n kalendarin e msimit plotsues t gjuhs shqipe n diaspor shkojn nga 26 28 or n jav. Pr kt ka nj prvoj q vjen nga msuesit kosovar n diaspor, prvoj q secili mund ta gjej n faqet 161 167 t librit Rilindsit e kohs son. Nga biseda me nj msues (faqe 182-183) po shkpus kt fragment: Ngarkesa e arsimtarit sht 28 or n jav. Nuk jan shum por edhe nuk jan pak. Kush sht msues e din se mbajtja e msimit sht e komplikuar. Atje nuk mund t ekzistoj nj metod pedagogjike q mund ta zbatoj nj msues, fardo pedagogu q t vij. Un kam grup prej klass s par deri n klasn e katrt. Kam nxns: nj n klas t par, 2 n klas t dyt, 3 n klas t tret, 5 n klas t katrt. Kam grupe prej klass s pest deri n klasn e dhjet, 12 14 16 18 nxns... Ne i prmbahemi plan programit shkollor q marrim nga Kosova dhe prgatitemi shum... Mesazhi i atij msuesi kosovar sht i qart. Nuk bhet fjal pr t paguar qindra msues por pr ti vn ato n rrug pr tu prgatitur shum dhe me ngarkes t plot.

Shteti shqiptar dhe prfaqsuesit e tij n vendet migruese t shqiptarve ka ardhur koha q ta tundin kokn fort q tash e tutje t mos humbas asnj minut pr mbajtjen gjall dhe formimin e identitetit shqiptar tek brezi i ri i fmijve n emigracion. Prndryshe historia nuk do t na i fal. shtjes s msimit t gjuhs shqipe n emigracion nuk i del prpara asgj tjetr. Letrat, lvizjet, probleme kto n krkesat dhe ankesat e individve, shoqatave apo t partive, mund t zgjidhen me nj ligj parlamentar evropian apo grek, sht dika e rikuperueshme. Asimilimi nprmjet humbjes s identitetit gjuhsor nuk mund t zgjidhet me asnj dekret prvese me hapjen e shkollave dhe kurseve masive pr msimin plotsues t gjuhs amtare. Kush humb gjuhn e nns humb identitetin e tij. * * *

Si gazetar, si shqiptar, jam i hapur pr nj debat t gjer rreth ktyre dhe shum problemeve t tjera q lidhen me identitetin ton n emigracion, t gjuhs por edhe t tjera.

SHAMATA E ZVENDS MINISTRIT SHAMATA

N Seminarin e Katrt Kombtar t Msimit Plotsues t Gjuhs Shqipe n Diaspor, n seancs pruruese ishte edhe zvends ministri i Ministris s Arsimit dhe Shkencs t Republiks s Shqipris z. Halit Shamata, ndryshe nga nj vit m par kur ishte vet ministri Pollo. Nj nat m par ministri Pollo, si u kumtua n lajmet flesh t medies, ishte ftuar n nj detyr m t lart shtetrore, n at t zvends kryeministrit... Zvends ministri Shamata mbajti nj fjalim prshndetje, fjalim i cili n thelb ishte nj pr nj me at t ministrit Pollo nj vit m par n Durrs kur deklaroi: Si ministri kemi qen aktive; do komunitet q ka krkuar tekste n gjuhn amtare (abetare dhe tekste t tjera) i kemi
- 154 -

bler dhe i kemi drguar, pr t furnizuar ato shkolla q kan qen produkt i iniciativs s komuniteteve shqiptare, por edhe i dashamirsis s autoriteteve kombtare dhe lokale t vendeve ku ata jetojn. Me sa duket, edhe pas nj viti, n t njjtat ujra t ndenjur ecn ministria jon e arsimit dhe shteti shqiptar kur tr kujdesin pr fmijt shqiptar n emigracion e redukton tek abetarja, a thua se ajo sht kulmi i msimit t gjuhs shqipe. Dhe kjo kur n Evrop shkollimi plotsues i gjuhs shqipe nis me abetaren dhe klasn e par dhe prfundon me t gjitha lndt e formimit t gjuhs shqipe n klasn e dhjet. Nisur nga ata q tha dhe n krkim t atyre q duhet t thoshte, tre gazetar, dy t radios (Radio Tirana dhe nj radio n emigracion) dhe gazeta Emigranti i zum prit zotit Shamata duke i krkuar prgjigje pr pyetjet tona. * * * Radio Tirana: A do t ket m n fund nj departament t veant pr msimin e gjuhs shqipe n diaspor Ministria e Arsimit dhe e Shkencs s Shqipris ? Shamata: shtja sht se Ministria e Arsimit dhe e Shkencs e Shqipris sht n nj proces ristrukturimi edhe si struktur, por un mendoj q me rastin e zgjerimit t diaspors shqiptare, me rastin e krijimit t komuniteteve t reja t diaspors shqiptare n t gjith botn, ne jemi para nj obligimi q t tregojm nj vmendje m t madhe edhe nga pikpamja strukturore lidhur me msimin plotsues t gjuhs shqipe dhe t kulturs shqipe. Ka nj prvoj shum t mir Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis, ka nj person q mbulon diasporn por natyrisht diaspora shqiptare e Kosovs sht, si t thuash,... ka nj ekspansion m t madh pr rrethanat e shtypjes nga regjimi serb n Kosov n t shkuarn. Mendoj q diasporat po vijn drejt nj unifikimi dhe aktiviteti i sotm, i cili sht i katrti pr nga radha, po ashtu edhe pr nga rndsia,(!) mendoj q shkojm drejt nj lloj krijimi t institucionit t ktij aktiviteti pr msimin plotsues t gjuhs shqipe. Ministria e Arsimit dhe e Shkencs e Shqipris ka qen e hapur, ka ndihmuar me tekste shkollore. Natyrisht vite m par un di q sht prgatitur edhe nj kurikul pr msimin e gjuhs shqipe n diaspor. Koha sht q t unifikojm qndrimet tona, t integrohemi mes vedi sikurse e thash edhe n ligjrat n mnyr q t organizojm m mir, si dy ministri arsimi shtjen e msimit plotsues t gjuhs shqipe n diasporat tona t cilat fal kontributit ndonjher personal, fal mbshtetjes financiare t

familjeve shqiptare n diaspor, kan br nj pun jashtzakonisht t mir, nj pun vrtet misionarsh. Radio e diaspors: Zoti zvends ministr! Ju flitni pr rezultatet e deritashme por far jan planet pr t ardhmen pr fmijt q jetojn n diaspor? Shamata: sht aktiviteti i katrt. Kjo do t thot q nga i pari vit, pasi viti ka ardhur duke u zgjeruar, ky projekt sht duke marr dimensionin q i takon. Ministria e Arsimit n Shqipri sht n kontakt me drejtorin e diaspors n Ministrin e Jashtme e cila realisht sht furnizuesja, sht mbshtetsja e drejtprdrejt. Ne po riaktivizojm projektet tona pr nj bashkpunim sa m t mir, m efektiv n mnyr q dora e shtetit am, dora e Ministris s Arsimit lidhur me msimin e gjuhs shqipe n diaspor t ndihet sa m afr, q kanalet tona t komunikimit t jen t vazhdueshme dhe un mendoj q disa prej tyre funksionojn shum mir. Mendoj q aktivitete t tilla, prve t tjerash, kan edhe efektin e njohjes njerzore q sht shum e rndsishme krahas asaj institucionale. Mendoj q s bashku me Ministrin e Arsimit dhe Shkencs t Republiks s Kosovs, duke bashkrenduar, le t themi mundsit, energjit t bhet m shum n t ardhmen q ky projekt shum i rndsishm gjithkombtar t funksionoj. Emigranti: Zoti Shamata! Zonja q shikoni sht msuese, ka grumbulluar tridhjet nxns, i ka futur n nj klas t improvizuar. Punon si t gjitha emigrantet e tjera n Greqi. Vetm n saj t pasionit t saj e mban klasn n mnyr vullnetare. Pyetja ime sht: Kur Ministria e Arsimit do t caktoj tridhjet msues si n vargun e kngs s fundviteve dyzet Tridhjet shkolla nMirdit ti due q msueset dhe msuesit shqiptar n Greqi t ken nj klas, q msuesit t ken nj program, q msuesit mos fillojn dhe mbarojn vetm me abetaren por t mbarojn me dhjet klas si gjith t tjert, q msuesit t ken autoritetin zyrtar si msues... Shamata: E dhe prgjigjen. shtja sht q Ministria e Arsimit sht nj agjenci menaxhuese. Ministria e Arsimit si agjenci menaxhuese dhe politike sht e interesuar q...ka nj projekt i cili ka nevoj t realizohet, ka nevoj t financohet, ka nevoj t administrohet. Natyrisht realizimi i ktij projekti sht edhe zgjidhja e nj pjes t t... Emigranti: sht br publik ky projekt? Ne nuk e dim... Shamata: S paku jemi n vitin e katrt. Pjes e ktij projekti sht kjo q po them. Katr seminare...Seminari i shkuar sht zhvilluar n Shqipri. Ne po alternojm t gjitha projektet shqiptare dhe dua tju them se mbshtetja me tekste dhe kurikula sht shum e rndsishme. Natyrisht q n Shqipri ka ndryshuar procedura e prodhimit t teksteve shkollore sepse ajo sht liberalizuar. Jan privatt q ofrojn tekste. Ministria sht e detyruar t blej nga tekstet q prodhohen, t ofroj
- 156 -

tekste...Un mendoj q ambasadori Minarolli ka qen nj person shum aktiv. Ambasadori Minarolli ka lidhje t fuqishme me Ministrin e Arsimit, t drejtprdrejta...( Z. Shamata krkon t ik...) Emigranti: Nuk mbarova, ju lutem... Shamata: Ke shum gjra... Emigranti: Jo, vetm nj gj. Ka tri marrveshje me qeverin greke pr problemin q t hapin shkollat, t hapin klasat pr msimin plotsues t gjuhs shqipe. Ku jan kto marrveshje? Shamata: Marrveshjet jan n institucionet prkatse. Emigranti: Ne nuk i gjejm dot. Vetm marrveshja e vitit 1998... Shamata: Do ti gjesh... Ikn duke ar midis njerzve q e pyesin dhe ai nuk u prgjigjet. * * * Shpresoj q lexuesi t futet midis rreshtave t ksaj bisede dhe ti nxjerr vet prfundimet... Strug, 23 korrik 2008

KUR SHTETI JOT T...HARRON ! Kishte dit q n adresn time elektronike (m sakt q m 11 shtator) m kishte ardhur nj mesazh: Urime pr Vitin e Ri Shkollor!. Nuk m kishte ardhur vetm mua por edhe Artemis Durit, Artur Shkirs, Steki Politismu Alvanon Metanaston dhe t tjerve n tr hapsirn evropiane. Por far thuhet dhe nga na erdhi ky mesazh urimi? Pr tiu prgjigjur ksaj pyetje po e prcjell mesazhin t plot... T nderuara kolege dhe koleg t SHSHMP n diaspor, T nderuar prindr dhe veprimtar, Duke ditur q n shumicn e shteteve ku jetoni e punoni tashm ka nisur viti i ri shkollor, kam knaqsin q t ju uroj pun t mbar dhe suksese t reja. Posarisht rritje t prqindjes s prfshirjes s nxnsve shqiptar n MSIMIN SHQIP. Zbatimi i Kurrikuls (s re) t SHSHMP n diaspor duhet t mbshtetet edhe me tekste dhe mjete t reja msimore. Hartimi i tri teksteve themelore, sipas niveleve prkatse, sivjet do t jet n fokus t MAShT t Kosovs. Deri ather do t punohet me tekstet aktuale q prdoren n Kosov e Shqipri si dhe me tekstet tjera me t cilat sht punuar deri m tash.

Ju lutm q kt urim tua prcillni edhe fmijve dhe t rinjve shqiptar q e ndjekin SHSHMP n diaspor. Gjith t mirat! Nuhi Gashi, MAShT e Kosovs (Njsia pr SHSHMP n diaspor) E sigurova kt mesazh pr tia bashkangjitur mesazhit q prisja t vinte nga Shqipria, si sht br zakon nj dit para fillimit t Vitit T Ri Shkollor, prkatsisht m 14 shtator. Doja ti bja bashk sepse pr her t par n historin e kombit kishim dy shtete me nj gjuh t prbashkt, Republikn e Kosovs, dal nga Dita e Madhe e 17 Shkurtit 2008 dhe Republikn e Shqipris dal nga Dita e Madhe e 28 Nntorit 1912. Doja ti bja bashk sepse dy vitet e fundit, n Durrs dhe n Strug, ishin zhvilluar dy seminare (i treti dhe i katrti) pr zgjimin dhe vnien n rrug t mbar t msimit plotsues t gjuhs shqipe n diaspor, prkatsisht n at evropiane, seminare q kishin bashkuar shqiptart n tr hapsirn e tyre gjeografike autoktone. Shpresoja se kalemxhiu i letrave Shamata do t kishte marr dika nga mesazhi i Strugs dhe do ti kishte futur (diskutimet dhe mesazhet i bjn kalemxhinjt ndrsa i lexojn n publik karrigexhinjt) n prshndetjen e ministrit Beja ndonj fjal apo fjali urimi n adres t msuesve shqiptar n Greqi, Itali, Gjermani, Angli, Finland... Amerik... E shpresoja kt edhe pr nj fakt tjetr. Zoti Beja, i ardhur nga posti i zvends kryetarit t Kuvendit t Shqipris do ta kishte lexuar letrn e hapur: T MOS LEJOJM T HUMBAS GJUHN SHQIPE BREZI I RI I EMIGRANTVE N GREQI drejtuar Kuvendit nga Kshilli Pedagogjik i msuesve n Greqi. U gabova. N emisionin qendror t lajmeve, televizioni publik shqiptar, ndrsa censuroi prshndetjen e presidentit duke dhn nj prmbledhje (!), fjaln e ministrit Beja e dha me t gjitha pamjet bashkkohore t informacionit masiv. Po far tha ministri Beja? Ja nj prmbledhje e 29.2 centimetrave t prshndetjes "T dashur nxns t t gjith shkollave t Shqipris, publike e private, t respektuar msues e drejtues t shkollave, prindr e dashamirs t arsimit, - Nxnsit, msuesit, prindrit n t gjith hapsirn migratore nuk

- 158 -

jan n fjalorin e ministrit... N mnyr t veant, uroj voglusht dhe voglushet q, pr her t par, hyjn n udhn e bukur e t pafund t dituris; ata q jan sot shpresa, krenaria dhe dashuria e prindrve dhe gjyshrve t tyre, por njkohsisht, edhe e ardhmja , trsisht evropiane, pr Atdheun ton Shqiprin. Edhe ktu voglusht dhe voglushet emigrant jan jasht numrit prej afro nj gjysm milioni (n fakt 422 mij) q fillojn vitin e ri shkollor. Dhe nuk jan pak fmijt emigrant q vazhdojn shkollat n gjuht e vendeve ku jetojn me prindrit e tyre, q vetm m Greqi i kalojn t njqind mijtt. Po tu shtosh pastaj ata t Italis,Gjermanis,Austris...Ameriks, Kanadas, Australis... rrezik q n mos barazim, dy me nj, me siguri do t jet rezultati. Kta nuk jan n defterin e z. Beja as pr urim, lre pastaj pr ti futur n hullin e msimit plotsues t gjuhs shqipe n emigracion. Libri dhe interneti do t jen shokt tuaj t prditshm, jo vetm n qytete, por shum shpejt edhe n fshatrat m t humbur t malsis. Ktu ministri yn i arsimit nxjerr nga fjalori i tij analfabetik nj prcaktim alla MASH fshatrat m t humbura t malsis. Par n kndvshtrimin leksikor t ministrit Beja n Shqipri paska fshatra t humbura. Q ka fshatra t thell midis maleve, q ka fshatra t largta edhe pas Dajtit, edhe pas Tomorrit, edhe pas Trbunit, edhe n kmb t Korabit...kt e dinim, por q ka fshatra t humbura pas ktyre maleve kt ne e msuam (mos e harroni) nga ministri Beja. Ksisoj kot q krkojm ne emigrant pak diell Shqiprie pr msimin e gjuhs shqipe n emigracion ( ! ) Kt vit shkollor, shkolla do t'u jap krah t panumrt ndrrave dhe fantazis suaj; asnj kufi toksor nuk do t pengoj m lundrimin tuaj n botn e pafund t internetit; ju do t jeni pjes e bashksis s moshatarve tuaj n t gjith globin; do t mund t lidheni me ta, t mateni me ta, t fitoni garat me ta. Faleminderit z. Ministr! T lumt goja e tu rritt ymri, por fmijt emigrant me koh i kan kaluar kufijt toksor dhe lundrojn n botn e pafund t internetit... Vese atyre u vjen keq se me moshatart e tyre, kushrinjt dhe kushrirat n Shqipri, do tu duhet t komunikojn jo me gjuhn e nns por me gjuhn e vendit ku jetojn, apo me nj gjuh ndrmjetse, ose me prkthim nga prindrit e t afrmit...

Kshtu ndodh kur nnn ta bjn memece... Jo kur ta bn natyra, por kur ta bn shteti, vendi jot... Kshtu ndodh kur vendi jot t...harron! Athin, 15 shtator 2008 MSUESIT E DIASPORS DHE KONGRESI I MANASTIRIT Prjetim Nuk e quaj veten msues, megjithse pes vjet t bukura nga 67 vite t jets sime i kam kaluar prball bankave t mbushura me nxns n nj shkoll profesionale n vendlindjen time. Por, nuk do t thot t jesh msues q t ndjesh emocion kur n nj veprimtari msuesish, madje t larguar prej vitesh nga Atdheu, t t joshin me nj udhtim n vendin ku u vendos se si do t shkruhet gjuha shqipe, ku u vendosn t tridhjet e gjasht shkronjat e arta t saj, shkronja latine, shkronja t Evrops s qytetruar. Udhtim n Manastir dhe vizita e shtpis s Kongresit t Alfabetit kshtu shkruhej n programin e seminarit pr msimin plotsues t gjuhs shqipe n diaspor organizuar nga Ministria e Arsimit dhe e Shkencs t Republiks s Shqipris dhe Ministria e Arsimit dhe Teknologjis s Kosovs n qytetin e Strugs nga 23 25 korriku 2008. Ishte prcaktuar, madje edhe ora e vizits, 15.30 19.00. Prjetova gzimin e rreth njqind msuesve t ardhur nga vendet e ngrira t gadishullit skandinav e deri n vendet e nxehta t Italis dhe t Greqis n Mesdhe. N shpirtin e gazetarit q kisha fatin t jem pjes e atij tubimi vrshuan vrullshm emocionet duke skicuar skena t takimit me at ndrtes ku njqind vjet t shkuara, nga 14 22 nntori 1908, truri i Kombit, rreth 50 delegat nga t gjitha trojet ku buks i thon buk dhe nderit i thon nder diskutuan dhe i vun kok Alfabetit t Gjuhs Shqipe. Skicova udhtimin e Rilindsve t rinj t gjuhs shqipe n hapsirn evropiane, ngjyrn e fytyrave para pllaks prkujtimore, fjalt emocionuese n diktofon, fotografit e tyre si nj kujtim i rrall i atij momenti. Nuk fantazoja shum pr faktin se nj sken t till, emocione t tilla i kisha par, fotografuar e ndjer nj vit m par kur ata u mblodhn n qytetin e Durrsit pr t njjtin problem, shtrirjen dhe prhapjen e germave t arta t gjuhs shqipe tek fmijt n tr hapsirn evropiane ku kan mrguar shqiptart nga tr viset shqipfolse; nga Shqipria, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia, Presheva e Bujanovci...I kisha par kur ngjitn me emocion shkallt e Muzeut Historik Kombtar, i kisha ndjer kur shkeln mbi gurt e kalldrmit t mom dhe hyn n gjirin e
- 160 -

Kshtjells s Gjergj Kastriotit - Sknderbeut n Kruj, kur pozonin prpara muzeut t Heroit apo mbi bedenat e kshtjells-muze t tij...Pata shkruar dika ather n gazet dhe n nj libr pr ta... ...U zhgnjeva. Mu fshin nga kujtesa ndrrimet. Mu pre hapi pr t prjetuar ndoshta gjn m t bukur dhe emocionuese t jets sime. Ishim kaq pran...dhe kaq larg Manastirit t madh t historis s gjuhs shqipe, ishim vetm tri or e gjysm, vajtje e ardhje, plus nj kafeje dhe nj shtitje n rrugt e mome t qytetit t bekuar... ...Pash n mrmrimn kundrshtuese t msuesve fshirjen e nj ndrre t bukur. E kush nuk do t mrmriste, madje edhe t brtiste me z t lart kur sht kaq pran nj ngjarjeje q vuri themele n historin e nj kombi dhe dikush i veshur me pushtet ia largon at... ...U justifikuan se ... Nuk ka...nuk ka...nuk ka... Nuk paska para pr t marr n dispozicion dy autobus!...Nuk ka se far t shohsh prvese nj pllake n mur!... ...Po t na ishte br thirrje t gjithve do ti kishim kruar xhepat dhe do t kishim paguar jo dy autobus por dy trena. Nj shans i humbur. Nj ndrr q ishte kaq pran t bhej realitet... * * *

N kthim nga Struga n Shqipri, pasditen e 25 korrikut 2008, i ram rrugs bregut t liqenit t Ohrit n drejtim t Tushemishtit... ...Diku afr qytetit t Ohrit, nj tabel rrugore t ftonte t merrje kthesn pr n Manastir. Kishim koh q perndimin e diellit ta prjetonim prball vendit ku u vendos si t shkruhej gjuha shqipe dhe t ktheheshim n Tiran afr mesnats... Kishim ne... Nuk kishin ata... Athin, nntor 2008.

EMIGRANTT SHQIPTAR - DIASPOR !? Ministria e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta ( gjith ky emr i gjat ! ) paska marr prsipr q t prfshij n nj regjistr kombtar emigrantt shqiptar. Sipas t dhnave me hamendje t Drejtoris s Politikave t Migracionit, n Greqi dhe Itali paska rreth nj milion shqiptar kurse n vendet e tjera jetuakan mijra t tjer . Kjo drejtori nuk paska ende nj

shifr zyrtare t emigrantve shqiptar q punojn n vende t ndryshme t bots, por, si t gjith t paditurit nuk mungon q t thot se n Greqi punojn 500 600 mij shqiptar kurse n Itali rreth 400 mij. Ajo pohon se 75 80 pr qind e shqiptarve punojn n Greqi dhe Itali duke na dhn edhe nj rekord ( jo ginis ) n Greqi shqiptart kan vendosur nj rekord, pasi zn mbi 50 pr qind t fuqis puntore aktive. Sikur Ministria e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta t na paraqiste nj metodik shkencore pr hartimin e Regjistrit Kombtar do ta besonim ashtu si kemi besuar qorrazi do gj q ka dal nga pushtetart e t dy krahve. Kur deklarohet Qeveria shqiptare sht n proces t trheqjes s t dhnave t sakta nga autoritetet e ktyre vendeve,lidhur me numrin e shtetasve shqiptar q jetojn atje ather do gj zbehet dhe problemin e merr lumi. Pra qeveria jon numrin e sakt t emigrantve shqiptar do ta msuaka nprmjet t tjerve, ato q do tu servirin qeverit e Athins, Roms apo vendeve t tjera n t pest kontinentet e fars s shprndar shqiptare kto 18 vjet. sht fakt se n Greqi ka nj numr t madh shqiptarsh ku, po ta marrim n prqindje me realitetin shumica jan t pa regjistruar, jan emigrant q kalojn malet n sezone punsh n bujqsi apo emigrant q kan br vend por nuk kan br letrat. sht fakt gjithashtu se nj numr jo i vogl shqiptarsh kan ndrruar emr, fe e kombsi sipas parimit t vjetr t mbijetess, parim dhe praktik q shqiptari e ka prdorur n pushtimet nga Roma, Bizanti dhe Turqia. Po tu shtojm ktu edhe termat e reja ( q nuk i kishim dgjuar m par ) t obenjve grek dhe romve grek ather n regjistrin e qeveris shqiptare do t mungonin jo disa dhjetra por disa qindra mijra shqiptar. E prshndesim Ministrin e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta por n hapin e saj nuk ka as Pun , as shtje Sociale dhe pr mbi t gjitha nuk ka as Shanse t Barabarta . Kto i themi sepse sipas nj hulumtimi t Fix-Fare n kt dikaster shqiptar q nga portieri dhe deri tek ministri flitet...greqisht. T tjerat se, Bazuar n statistikat mund t prmirsohet kuadri ligjor dhe monitorohet legjislacioni jon se, Regjistri me vendndodhjen e gjith emigrantve krijon mundsin e ofrimit t asistencs, qoft edhe prmes prfaqsive tona diplomatike dhe konsullore nuk jan gj tjetr por Fjal, fjal dhe vetm fjal...imzot. Ligjet bjini sikur keni jasht kufirit shtetror jo nj t tretn e forcs m t madhe t puns fizike dhe intelektuale por sikur keni dhjet apo njqind vet. Jepuni emigrantve t drejtn themelore pr pension, arsimim n gjuhn amtare dhe t drejta t tjera q kan emigrantt n t gjith botn. Mos prisni q emigrantt shqiptar t bhen ...diaspor.

- 162 -

KREU VII - MBIJETESA E SHQIPES...

NGJITJE N MALE ARVANITSH

Kisha ardhur n Saranti, edhe pse pr pushime, dhe nuk mund t rrija pa e takuar Lam Qefalarin, shkmbin arvanitas q ecn serbes drejt shekullit. Ecn m kmb me krrabn e obanit her n njrn e her n tjetrn dor. Kshtu t paktn e kisha fiksuar n kujtes dhe n fotografi pranvern e vitit t shkuar kur u ndam, ai me delet prpara dhe un n kabinn e kamjoins s t birit. Maqi shkonte n Dobrenj pr t marr misr pr blegtorin kurse un e Shptimi pr t kapur autobusin e linjs drejt Thivs e m tej drejt Athins.

M than se fshati ku banonte Lami sht lart n male, diku tek t tetqind metrat mbi nivelin e detit. Ngrija kokn lart dhe mbaja kapeln me dor q t mos m binte. Kaq e thepisur sht ngjitja nga Saranti n ato male t larta. Un i dua malet. I dua se me ta dhe mbi ta jam rritur. Nuk e di n se ka maj t Nnt Maleve t Dibrs q nuk jam ngjitur. Korabit, me thn t drejtn i kam shkuar deri n prehr, n at prehr q vendasit e quajn Bjeshka e Panairit e q sht perl n guaskn e moluskut pr

- 164 -

nga bukuria dhe begatia, shum pran majs, por n maj nuk jam ngjitur, thjesht sepse ngjitja do shok e un nuk i kisha. Kur po bnim planin e udhtimit me Eqremin i thash edhe djalit t vinte. Me thn t drejtn me rezerv sepse i trembesha pak atij mali t panjohur, i trembesha, jo pr vete por pr djalin, rrugs n kmb. Ai u tregua i gatshm, madje shum krshri pr tu ngjitur. Eqremi kishte nj makin t mir. E kishte marr me kilometrazh zero dhe e mbante si kukull. sht puntor Eqremi, nuk e ka shokun. Hert, shum hert n mngjes ai niset pr peshkim, pr tu kthyer n mesdit. M pas kap kosoren motorike dhe korr bar e ferra duke pastruar kopshtet. Mbrmjeve, veanrisht vers, e gjen duke punuar n ndonj tavern. Edhe e shoqja, Linda sht puntore q nuk ia gjen shoqen. Por edhe fmijve, ndonse ende t vegjl e shoh se u punon dora dhe mendja. Dhe, n nj familje t till t puns, nj makin e re sht pjes e jets, antar i familjes. Kur u ngjitm n pikn m t lart ku Saranti dukej sikur ishte futur n nj fole zogjsh t natyrs po krkoja rrugn majtas, andej nga ma kishin br me gisht pr katundin e Lamit. Morm djathtas. Kaluam Hortjen dhe para se t binim n Dovrenj morm majtas. Rruga ishte e mir, me dy kalime, e asfaltuar dhe e vizuar si t gjitha rrugt e tjera. Ngjiteshim e ngjiteshim mbi gjarprin e rrugs. Eqremi her pas here luante rolin e ciceronit. - Ktu, tha n nj moment, disa vite m par, dhjet vjet m duket, ra nj zjarr i madh q dogji tr pyllin e pishave. I shihni ato tri pishat posht rrugs ? Kshtu, me pisha shekullore ka qen tr mali. U dogjn t gjitha por dora e njeriut i riprtriu. E shihni si sht rrethuar i tr mali me tela me gjemba ? E shihni si po rriten filizat e rinj ? E shihni si i pren skeletet e pishave t djegura dhe formuan brezare q filizat e mbjell t rriten ? Ndryshe ndodhi me malin prkarshi, at malin e lart t zhveshur lakuriq nga gjelbrimi. At thon se u dogj fill mbas Lufts s Dyt Botrore. Njeriu nuk vuri dor. Edhe natyra nuk qe n gjendja ta gjelbroj prsri... Kshtu ngjiteshim e ngjiteshim, her duke par malet me bashkn e gjelbr mbi shpin e her duke ndjekur gjarprin e kaltr t kanalit t Monros q duke prshkuar afro dyqind kilometra rrug sjell uj t bollshm t pijshm n ezmat e athinasve. Kur gjarpri i rrugs e uli kokn nj tjetr pamje na i mori jo vetm syt por edhe mendjen. Mbi kreshtat majmaleve elika treshe si krah ciklopik, rrotulloheshin nga flladi i pragut t mbrmjes. Tri ishin fare pran, pes t tjera larg e larg, tri (kaq m kap syri), shum e shum m larg. Grekt ia kan marr dorn vjeljes s frutave t natyrs. Ern majmaleve e kthen n drit. Edhe diellin, si kam dgjuar, n Kret e shndrrojn n drit. Ne (nuk po i prmend sepse m lodhet shpirti)

natyra na ka dhn fruta si n asnj vend tjetr. Na ka dhn uj me bollk, er t fort n male por edhe n ultsira (Miloti, Tepelena...), diell treqind dit n vit...Dhe krkojm...centrale atomike ( ?! ) Zbritja ishte e shkurtr. Kukurit, katundit q krkonim, i kalonte rruga mes pr mes, rrug e cila m tej t onte, majtas pr n Livadhja, Arakova. Dhelfus (po t doni edhe n Janin...) dhe djathtas pr n Athin... ...Nuk na u desh t pyesnim e t thrrisnim pr t gjetur Lamin. Na priste n nj kafene n qendr t fshatit. I veshur krrk (Lami sht qibar), me nj buzqeshje q i kishte rrnjt n shpirt, duke u mbajtur n krlikun e obanit, u ngrit dhe na prqafoi. Nuk ishte vetm. Ishte me nj bashkmoshatar q edhe ai krrk ishte veshur e buzqeshja i kndonte n buz.

- Jem soj me Lamin- na tha ai n nj shqipe q m befasoi. soj i largt, Jem rritur bashk. Me t do t zhvillonim m pas nj bised t veant, bised pr nj tjetr radh n udhtimin maleve arvanitase. ...Lamit ia kisha nj borxh, e kisha futur fjaln e tij arvanitase n librin Rilindsit e kohs son dhe doja tia dhuroja. E nxora librin nga zarfi ku e kisha futur dhe ia dhash n dor duke e hapur tek faqja ku ishte fotografia dhe biseda me t. E mori duke iu dridhur duart nga emocioni, E pa me vmendje (ai nuk mban syza pr afr ndonse sht njqind pa tre vjet si thot) dhe na tha. - Po un nuk di t lexoj.- dhe nj pik loti bri t kaloj brazdat e jets... Un harrova se ai nuk di t lexoj. Harrova se arvanitasit gjuhn e t parve t ardhur n kto male pes-gjasht shekuj m par e kan msuar dhe trashguar goj m goj, vesh m vesh e shpirt pas shpirti. Atyre nuk iu dha kurr e drejta q t msonin gjuhn e nns me t shkruar e me t lexuar...

- 166 -

...E kaluam momentin duke pir kafe e duke krkuar fjaln arvanitase, q sht nj me nj me fjaln shqipe, n objektet rreth e rrotull, nga kumbulla frutakuqe prball e deri tek bredhi n mal. M pas u ngritm. Lami donte t na tregonte shtpit e tij, t vetn, t pleqris atje lart n shkmb por edhe t bijve t tij. - Ktu, tha sapo morm kthesn, kan lindur, jan rritur e jan martuar e trashguar t gjith fmijt. Ktu tani banon djali i madh Luka... - Kjo, tha, pasi bm nj cop rrug n ngjitje, sht shtpia e Maqit. E ka br t re. Ka ar shkmbin pr ta br. E shihni kt shkmbin ktu. Ia hngri zemrn pr t br gropn e ujrave t zeza... Ngjitemi lart n ballkonin e shtpis s re t Maqit, shtpi q si na tha nj dit m par do t ishte foleja e pleqrimit. Bjm fotografi me Lamin t gjith me radh: Eqremi, Indriti, un... Lami e kishte strehn e pleqris s tij dhjet shkall m lart. Nuk na la t ngjitemi. Na tha se do t merrte dika dhe do t zbrisnim posht. ...Shkallve iu ngjit si djal i ri, pa u mbajtur n parmak, filiz drejt prpjet. T gjithve na bri prshtypje shkathtsia dhe forca lvizse e tij. Un dhe Eqremi nuk e shprehm vetm knaqm syt dhe shpirtin. Indriti, me habin e t riut, e shprehu: Si djal i ri ecn ! tha duke e shikuar me dashuri. ...Mbrmja po binte mbi katund. Lami na zuri rrugn dhe tha se nuk mund t iknim pa e pir nj got me ver. E ndjem thell kmbnguljen e tij. Ishte kmbngulje tipike shqiptare, tipike malsore. Nuk kishte asgj t prbashkt me at ftesn e that greke kur ndodhesh n shtpin e tyre. Zum nj cep t nj lokali n qendr t katundit, nj lokal i bukur dhe i pastr por mbi t gjitha me nj shrbim q t sillte ngrohtsi shpirtrore.

Nuk vonoi dhe shoqris son iu shtua edhe djali i madh i Lamit,

Luka... Bm muhabet si bhet n odn shqiptare, shqip. Nuk ngopeshim s biseduari me ata njerz q kur e nxirrnin fjaln shqipe nga goja dukeshin sikur rilindnin, sikur nxirrnin shpirtin e tyre e ta venin n tavolin... ...Ra muzgu e ne duhet t ngriheshim. Qem t detyruar sepse kush vinte, sa e merrte vesh q jemi shqiptar, pasi na thoshin bn? nuk vononte q kamerieri t na vinte prpara kann prej alumini t mbushur me ver t kuqe... Duhej q t ngriheshim e t ecnim mbi kmbt tona e jo t na ngrinin. ... Ajo mbrmje, n nj katund arvanitas, Kukuri, do t m mbetet n kujtes pr tr jetn. ...Do ti mbetet edhe djalit, Indritit, i cili, kur po largoheshim, nuk ndej pa e shprehur prjetimin e asaj dite: Sa pleq t mir ! tha duke i prmbledh t gjitha emocionit n tri fjal. Bra mir q e mora djalin me vete, bra shum mir!

SOJE T LARGT... Ata ishin pran e pran, ulur n karrige t drunjta, me nga nj filxhan kafe prpara. Na prisnin, ndaj kishin dal n qendr t

- 168 -

fshatit, aty ku nuk t shpton syrit asnj lvizje, as nga fshati, as nga rruga q zbriste drejt ultsirave t Livadhjas. Lami mbante n krah t djatht nj shkop me vegjn e obanit kur kap delen apo qengjin pr kmbsh. Jorgoja thjesht qndronte me qeshjen q pasi merrte ujin e shpirtit e reflektonte at n buz e n fytyr. I fiksova t dy n fotografi si do fiksoja dy lisa rrnjthell n tok e degkrkues n qiell. I pari, Lami, ishte njqind pa tre kurse Jorgoja nntdhjet edhe tre vje... Lam Qefalain e prcollm n nj bised t re dhe t vjetr, nj bised n Saranti, koh m par, dhe nj bised n Kukuri, dit m par... Jorgo Qefalain po e prcjellim sot n qendr t fshatit Kukuri, n nj bised ku shqipen e nxjerr nga shekujt dhe ta ve prpara pr ta gjerbur bashk me kafen... * * * Si je me Lamin? Jam Soji i largt. Sa vjet je? Sa vjet jam? Enja dhe nj. Nnt dhe nj? Jam nani nntdhjet e nj. Sa fmij ke? Tre. Dy vasha dhe nj djal. Po nani jan shum. Jan njzet. Jan njzet? Plakn nuk e kam. E kam bartur gruan. Nani kam katr pes vite q e kam bartur. E ke bartur...Si edhe Lami?

Po. Sa vjet ndeje me gruan? Sa vjet ndenja me gruan? U martuasha ikoshi hronja (njzet vje). Dhe tani kam pes vjet q e kam bartur. T bjm nj llogari. Jesh ikoshi hronja ku u martuash. Deri n eneninda (nntdhjet). Jan evdhominda (tetdhjet). Kam pende hronja (pes vjet) q bra. Eksinda pente (gjashtdhjet e pes) bm me gruan. Dhe bre me gruan tre fmij? Tre. Tre fmij. Sa nipr ke? Nipr kam... Sa nipr dhe mbesa? Nipr dhe mbesa? Kam tr e tr...Katr ka vajza e madhe. Di ka djali, di vasha, njra e martuar ka di djelm e nj vajz. Jemi ikoshi ena (njzet e nj) tr e tr inogjenia (familja). Njzet e nj? Po, njzet e nj. Jemi tr ikogjenia nani. Kemi bartur edhe nj djal, na vdiq... Me se je marr? far pune ke br? pun kam br? Katr vite bra stratiot (ushtar), m muarn n polemi (luft). Pasandaj erdha ktu bra me dhen. U b oban. Martova familjen. N evdhominda ena (shtatdhjet e nj) i shita dhent dhe vajta n nj ergostasio (puntori) q sht n Thiv. Atje bra dhekapente hronja (pesmbdhjet vjet) dhe mora sintaks (pension) nga IKA. Edhe rri nani. Me dhen kush merret tani? Ke dhen? Jo, fare. Nuk kam m dhen. Skam t bnj q kur i shita n evdhominda ena. Martova djelm. Mbeta me gruan. Gruan e kish smur, nuk m ndiq dot dhe i shita dhent. Kshtu vajta n ergostasio. Edhe atje mora sintaksn dhe nani rri. Mbani mend ndonj kng apo poezi n gjuhn arvanite? Nuk e kuptoj Kng, q kndonin... Q kndonin? Un jesh oban. Q t gjegjesh vej por t bj ato nuk bj. Jo, kshtu, me fjal... Me fjal thom. E nuk e thom dot. Ki do t marri gjra po un nuk di. Ndrhyn Lami. Ka nj kng. Kukurati gropa - gropa i ka vashat po si lopa. E kam dgjuar kt n Salamin. Atje kndonin:

- 170 -

Ambelaqi gropa gropa I ka vashat posi lopa. Pse e thon kt? I ka t mira. I ka prodhuese. Qesh me shpirt. far pemsh rriten n katund ? Si? far sojesh? Dardha, molla, migdale (bajame), qerese (qershi), vishna, arr. Dardh, kumbula... Po n pyje, far sojesh ka ? Pyje? Dhasos... A ! Bredh, dushqe... Me se merren ato q rrin n katund? Kan mbet ca oban t pakt se palja (m par) jeshm tr oban. Tani jan paksuar. Jan pes gjasht djelm oban. Palja m t shumtt jeshn oban. Dimrit vej tr posht n Saranti, n vrri. Nejm atje. Ktu mbeteshim t pak. Shkonim me tr ikogjenj (familje), me djem t vegjl tr posht. * * * Ndrsa bisedonim, tek ngrinte e gjerbte kafen, m trhoqi vmendjen nj gisht i prer. Nuk e pyeta. Mendova se ishte nga ato plag q lidhen me punn e rnd t obanit apo n ndrmarrjen ku kishte punuar... E lexoi vshtrimin tim dhe ma tha vet... Ishte nj dhurat nga Lufta e Dyt Botrore. Aviont gjerman e kishin bombarduar disa her fshatin n krkim t jetve t partizanve grek q pr streh kishin Kukurin, fshatin e vogl midis maleve, larg, nj dit larg m kmb nga qyteti i Thivs... Nj cifl nga bombat q dogjn e shkatrruar fshatin i kishte prer gishtin...

TRE BREZA ARVANITSH... Jan tri shkall t nj jete q kap shekullin. Lami sht njqind pa tre vitra, si e ka m leht ta bj llogarin n gjuhn e t parve. Maqi sht shtatdhet pa tre...

Andrea sht tridhjet edhe tre... T gjith n llogarin pa dhe edhe, si n llogarin e ors... Tri jet n tre breza t nj kombi t lasht q jeta i mori nga malet pr ti hedh dhe vendosur n male. Si m tha Spiroja nj dit m par Arvanitt jan njerz t fort, nuk thon kurr as po, as m fal, as t lutem... Pr t tre kam nj foto q un e kam ndar midis fotografive m t mira t albumit tim. N t djatht sht Maqi. N qendr sht Andrea. N t majt sht Lami. Nj foto baritore, me dele e qengja prpara n nj mngjes para se Lami dhe Andrea do t vinin prpara t treqind krert e deleve dhe do t merrnin malit prpjet kullotave dimrore... Kronik e vjetr mngjesore, kronik e prillit t vitit t kaluar... * * * Saranti. Mngjes gushti 2008. Kam dal shpejt nga dhoma e pushimit dhe mas me hapa bregun e detit. Dallgt shushurijn nn kmbt e mia, nj shushurim q t hyn e t zgjon nostalgji shpirtrore, mendime q ngjiten dhe zbresin shkallve t jets duke i kaprcyer ato dy e nga dy e dhjet e nga dhjet. N breg jam vetm un. I vetm n tr kllapn n formon gjirin. Peshkatart kan ln pas valt e bashit t kaikeve t tyre t vogla hert, pa gdhir. Nj nat m par isha me ta dhe prjetova nj gj q e pata ndrruar sa e sa her kur prballesha me detin dhe i shihja

- 172 -

ato si iknin dhe vinin. Kam shkruar pr ta. Do t shkruaj edhe ndonj dit tjetr. ...Hapa n asfalt. Silueta e nj njeriu vjen e m afrohet. sht Maqi. - E bn more kaq hert ? e pyes n t folmen prshndetse t arvanitve. Qesh dhe m jep dorn. - Te qengjat, m thot. Tu jap uj e ushqim. T marr edhe nja dy me vete pr sonte. - Po nuk i ke n mal delet ? e pyes - N mal jan treqind. Ktu kam tridhjet. - Po i mban ktu ? - Pr magazin, mish t gjall pr ditn. Q mngjesin e par e kisha pir nj kafe me Maqin. E kisha pyetur pr baban, Lamin dhe m tha se sht n katund. Tha se vers nuk zbret posht se i plqen flladi i katundit. Se e ka ln krrabn e bariut dhe rri me djelm dhe shok, me nipr e mbesa. E pyeta pr Andrean dhe m tha se nuk u ndahet deleve e qengjave, ver e dimr. E pyeta edhe pr magazinn dhe m tha se ka filluar t lodhet dhe se ka ndrmend q ta lej dhe t shkoj n katund. M tha se kishte br nj shtpi t bukur n katund, nj shtpi q i kishte kushtuar shum para, mund e djers dhe se donte t pleqroj n t. E pyeta edhe pr tufn e deleve dhe t qengjave. M tha se do ti shiste. Do t mbante vetm pak sa pr mall. N mbrmje t asaj dite s bashku me mikun tim Eqremin, t shoqen Linda dhe dy fmijt, Dhimitrn dhe Janin zum nj tavolin n lokalin e Maqit. Ishte plot me klient. Na than se ishte lokali q trhiqte m shum klient. Arsyeja ishte e thjesht. N pjat t shrbehej mish i freskt qengji me t gjitha pjest e tij q nga zorrt dhe mlit e bardha n hellin e kukurecit e deri tek paidhaqet e njohura t kuzhins greke. Restoranti i Maqit n bregun e Sarantit, me hapsir sa brenda po ashtu edhe jasht, dy metra larg dallgve t detit, punon gjat dymbdhjet muajve pa u ndalur. Dhe gjithnj ka mish t freskt nga tufa e tri shkallve t jets: babait, t tij dhe t birit... ...U ndam me Maqin pr tu takuar t nesrmen n kafen e mngjesit. Mngjes i thnin se ktu lokalet hapen pas ors dhjet, kur mbi rrn zhavorr shtrohen peshqirt e shtrihen njerzit n ritin e zakonshm t pushimeve t vers n breg t detit. ...Pasditen e asaj dite do t ngjisnim malin pr t takuar Lam Qefalain n t njqind pa tre vjett e jets s tij n male, n t njqind pa tre vitrat e jets kur ai mori stafetn e t folurit t shqip nga t part e tij njqind pa tre vitra... Kto, n nj tregim tjetr pr arvanitt e maleve t Thivs...

Saranti, korrik 2008

E BN... ? Nj jav t tr n Saranti, fshatin e bukur n bregdetin e Thivs pyetja E bn...? nuk mu nda as kur shtrihesha pr t marr pak nga rrezet q dielli i hedh pa shprblim, as kur ulesha me pi nj kafe bregut t detit, as kur u ngjita malit pr t kaluar nj pasdite midis arvanitve q mateshin t kalonin shekullin... E bn...? nuk sht nj fjali pyetse, sht dika m tepr, sht shumka m tepr. sht nj prshndetje, nj form lidhjeje q ndoshta mund t prkthehet me shprehjen Tungjatjeta q ia thua nj t njohuri a t panjohuri kur ecn shtigjeve t maleve, sht pak a shum e njjt me shprehjen pyetse A je burr?, sht... Nuk di se si ta prcaktoj sepse m duket se m tepr se shprehje prshndetse dhe lidhje me njerzit sht nj ndjenj njerzore q ka rrnj t mome, shekullore, rrnj q nuk ia kan shkulur as dallgt e mdha t detit dhe as acaret dhe stuhit e maleve... Ku e dgjova kt perl t fjalorit arvanitas? M mir t them ku nuk e dgjova dhe nga kush nuk e dgjova... Ktu fillon tregimi im pr arvanitt e detit dhe maleve t Thivs...

SPIRO DRITSULA.

- 174 -

Edi, si i thrresin shkurt, Eduart Sula si e ka emrin t plot, ka nj lokal q dominon tr pamjen e gjirit t Sarantit. Faros e ka emrin dhe fener sht pr njerzit q duan t shijojn mngjeset dhe mbrmjet e ditve t bukura t vers. Nj dit shkova t pi kafen e zakonshme dhe t mallem paksa me Edin q m kujtonte Ostrenin e Vogl ku ai ka rrnjt e veta, rrnj q i pat shkulur n Patos pr ti rishkulur e vn n truallin e gurt t Sarantit. E gjeta n shoqrin e tre vetve. Ma bri me dor q t afrohesha. Dika u tha atyre dhe pash q ata luajtn nga vendi, u ngritn n kmb dhe m ofruan nj karrige pr tu ulur. Ishte nj veprim q m kujtoi odn e vendit ku linda dhe u rrita, Odn dibrane, auditorin shekullor t Universitetit t Dibrs. E bn...? mu drejtua njeri prej mikpritsve, pasi u rehatuam n karrige. E bn...? prsriti i dyti. Nuk dija si tu prgjigjesha, far fjale e fjalie t gjeja n gjuhn shqipe q t ishte e barabart me pyetjen prshndetse t tyre. Ata prisnin t dgjonin prej meje fjaln shqipe... Un prisja t dgjoja prej tyre fjaln arvanitase, shqipen e lasht, at shqipe q ata e kishin ruajtur e trashguar ndr shekuj... Iu drejtova njrit prej tyre, atij q ishte n mes, Spiro Dritsuls si mu prezantua: Mund t m tregosh dika nga historia e jets suaj e lidhur me arvanitt? Ai nisi t tregoj rrnjt e veta t lashta... Un di q ajo rac, e gjitha n at pjes q quhet Shqipria, ishte nj rac, nj popull i fort i cili mbahej pr skopus, roje. M pas i quanin skopis prandaj sot quhet Skopja. Vjen nga fjala skopos. M von zbritn posht, erdhn ktu, n vendet tona, rreth Thivs. Kta njerz ruajtn Thivn. Flasim pr vitet 1400. Pr kt, t gjith fshatrat rreth Thivs jan fshatra arvanite. T tjert u vendosn rreth Athins. I gjith rrethi i Athins ka fshatra arvanit. Nafplio ishte kryeqyteti i Greqis s vjetr. Rreth e rreth Nafplios ishin fshatra shqiptar. N Korinthia ku ishte Korinthi i vjetr kishte rreth e rreth si dhe n Hidra dhe t tjer fshatra, arvanit. Kta njerz, si mbaj mend q i vogl, si mbaj mend ktu n fshat nga njerzit e vjetr kur pash shqiptar n Athin mu kujtuan fshatin tim kur isha i vogl, jan t bukur. sht nj popull i fort. Si m thoshte nna ime: Jemi popull q nuk nnshtrohemi, nuk e ulim kokn. Desha t ju them dika q nuk e di a e dini ju. N fjaln, n shqip, n arvanitisht a ka fjal Ne (po) ?

Nuk ka t till fjal. N arvanitisht nuk ka fjal ne (po), n shqip ka po. Ata njerz nuk thoshin asnjher po. Ai popull nuk prgjunjej, nuk mposhtej. Nuk thoshte kurr po. Thoshte gjithnj jo. Me fjal t tjera i shmangesh. Pse thoshin kshtu? Pse nuk thoshin po ? Pr arsye se ai popull nuk mposhtej, nuk prgjunjej, nuk nnshtrohej, nuk thoshte po... M pas biseda u ndal tek fjala greke skliros, te kuptimi i saj n sfondit e qenies arvanite. Sipas Spiros kjo fjal, n vlersimin e popullit arvanit kishte kuptimin e njeriut t fort, njeriut t fort jo n trup por n zemr, njeri zemrmadh. Nns time i interesonte ajo rac dhe e studionte. Nna bnte poezi, kng. Un nuk di gjuhn arvanite. Nna e dinte. Dinte kng q fillonin tani dhe mund t mbaronin nesr. Nna ime ka botuar dy libra me vjersha, kng e poezi n gjuhn arvanite. Jan shkruar me germa greke por fjalt jan trsisht arvanite. Do t shoh n se kam libra t nns. Njrin nga librat mendoj se e kam.... Pas tij e mori fjaln Alekos Marlasis: Babai im, tha ai, ishte dragatis, roje fushe. Mbaj mend q ishte shum i fort, i ashpr, at q tha edhe Spiroja pak m par q arvanitt jan njerz t fort. Edhe un kam prvojn si nga babai po ashtu edhe nga t gjith burrat e vjetr q kishim ktu n Saranti dhe Hostia q ishin t gjith njerz t fort dhe me siguri at q tha Spiroja asnjher nuk e thoshin fjaln po. Fjaln po nuk e thoshin kurr. N gjuhn arvanite nuk ka as po, as m fal dhe as ju lutem... * * * I prcolla fjalt e tyre ashtu si i than her - her greqisht e her her n gjuhn e t parve t tyre. Me Spiron u takova edhe m von. M ftoi t pim nj kafe n shtpin e tij, nj ndrtes katr kate q dominonte radhn e dyt t harkut t ndrtesave t bregut t detit t Sarantit. E kishte edhe shtpi edhe hotel, nj hotel q n mos pes yje katr e meritonte t kishte n portn hyrse, n sallonin dhe n salln e pritjes q pa hezitim mund t them se ishte nj muze i vogl q u fliste njerzve n gjuhn dhe zakonet e t parve. Aty njoha edhe t shoqen, edhe t motrn q duke m zgjatur dorn m prshndetn me at fjalin magjike: E bn?... Saranti, Korrik 2008 N FOLEN E RILINDSVE T KOHS SON

- 176 -

...Kur m 7 mars t vitit 1998, vit i legalizimit t shqiptarve, do t isha i gjashti pas syrit fotografik n trokitjen e par zyrtare n dern e ambasadorit Robo n bisedn e t pestve pr gjuhn shqipe... ...Kur n prill 2003 n Grava t Athins do t isha midis nxnsve t Denada Karkalls n nj or msimi t gjuhs shqipe dhe do t fiksoja foton e par shoqruese t nj reportazhi... ...Kur m 7 mars 2001, n Ditn e Msuesit Mimoza Dako, Dashmir Zae, Valbona Hystuna do t nisnin t shkruanin tregimin jetsor t shkolls shqipe n emigracion... ...Kur m 24 korrik 2007 n hollin e nj hoteli n plazhin e Durrsit, pjesmarrsi i seminarit t tret kombtar pr msimin plotsues t gjuhs shqipe, msuesi i t pars klas shqipe n Selanik Dashmir Zae shnoi fjalt e para n protokollin pr formimin e Kshillit Pedagogjik t msuesve n Greqi... ...Kur... ...Nj histori e gjat n nj koh t shkurtr, as edhe dhjet vjeare... M 10 maj 2009 u nisa pr t lexuar nga afr nj faqe t historis son t re t shkollimit shqip t fmijve n emigracion. Nj udhtim n folen e rilindsve t vjetr e t rinj. Nj vit m par, n udhtim drejt Strugs pr n seminarin e katrt kombtar t msimit plotsues t gjuhs shqipe, seminar me msues dhe prvoj t muar mbar evropiane, valixhen e kisha t rnduar me nj libr... Librit, prmes hapave para dhe prapa n mendim, i kisha vn emrin Rilindsit e kohs son. Isha n mdyshjen e paraqitjes publike t emrit, pasi prvesia e tij m dukej se lidhej vetm me dy shekuj m par, me rilindsit e mdhenj t Kombit Shqiptar. M dukej se ajo koh dhe ata njerz ishin t shenjt dhe t paprsritshm...

Tash, pas afro nj viti, udhtoj drejt Selanikut duke medituar pr nj vllim t dyt t Rilindsve t kohs son... Udhtoj dhe panorama e bukur q m hap shikimin nga t dy ant e gjelbrimit pranveror, ndrsa treni gulon, m zgjon kujtime t lexuara e t treguara... N Kala t Dods sa e sa her q jam ngjitur bedenave natyror t kshtjells s Korabit, vertebrs s par n shpinn e kombit shqiptar, kam dgjuar tregimet e barinjve t vjetr pr shtegtimet dimrit n fushn begat t Thesalis, bile edhe pr pengun e madh t tyre q n luftrat ballkanike kishin humbur 75 mij krer dele.... Tani ata nuk shtegtojn m ktyre vendeve. T tjer jan ata q zbresin ktyre fushave, jan kraht e puns q kan br q fushat dhe kodrat t rilindin gjelbrimin. Nuk e them sa pr t kaluar radhn. Dhjet vjet t shkuara, n nj fshat t Volosit, n Agio Georgiu Feron, kisha takuar nj grup djemsh t rinj nga Kalaja e Dods, nipr t atyre pleqve t shtegtimeve t hershme, t gjith me shkoll t mesme bujqsore... N Gollobord, atyre bjeshkve ku bilbilat kndojn n kor, sa e sa her kisha dgjuar biseda pr kisha, xhami e kshtjella ngritur n kmb me gur t gdhendur nga duart e arta t mjeshtrve ndrtues t ksaj krahine dibrane, q si thot nj historian i madh i shekullit t 19-t Po t digjej Stambolli do ta ngrinin menjher n kmb dibrant kurse po t digjej Dibra Stambolli nuk do t luante as gishtin. ...Ksaj fushe, ktyre maleve e kodrave, npr rrugt e qytetit t lasht t Selanikut kishin udhtuar, kishin bujte, kishin shkruar Rilindsit e Mdhenj Shqiptar. E gjeja t natyrshme kuriozitetin e msueses s vjetr Liri Andoni tek krkonte ajupin e madh dhe Klubin e Selanikut... ...Pas gjasht or udhtimesh dhe meditimesh, hodha pr her t par hapa n rrugt e qytetit m t njohur dhe m me tregime e aventura n udhtimet e shqiptarve (dhe t tjerve) drejt Lindjes... NJ FTES NGA VALBONA HYSTUNA... Ajo, ndr t tjera, shkruan: ...E kemi msuar tashm t gjith traditn q po ndrtojm me seminaret e gjuhs shqipe n Greqi, tradit kjo e lindur nga nevoja pr t vazhduar m tej prpjekjet tona pr msimin dhe ruajtjen e gjuhs shqipe tek fmijt e emigrantve shqiptar n Greqi. Sikundr u deklarua edhe vjet ne seminarin e par n Athin, sivjet do t kemi nderin t'ju mirpresim n Selanik. Jemi t bindur se t gjithve ne na udhheq nj dshire e zjarrt pr gjuhn am. Jemi t bindur se sht br shum pun nga t gjith ne q t arrihet n kt pik. Tani nuk

- 178 -

na ngelet gj tjetr vese t ngrem zrin s bashku pr t prvetsuar t drejtn q kan fmijt tan pr msimin e gjuhs amtare... ...Vlersojm dshirn, mundin, kohn, sakrificat dhe solidaritetin tuaj pr t qen ditn e 10 majit t gjith s bashku n Selanik.... SEMINARI Seminari II Emigracioni, msimi dhe ruajtja e gjuhs shqipe u zhvillua m 10 maj 2009 n salln qendrore t konferencave n godinn cilindrike t fakultetit pedagogjik t Universitetit Aristoteli n Selanik. Seminari u zhvillua nn kujdesin e prbashkt t Kshillit Pedagogjik t msuesve t msimit plotsues t gjuhs shqipe n Greqi, nn kujdesin e shoqats Nn Tereza n Selanik, t Valbona Hystuns, sekretare e Shoqats dhe t Jovan Mhillit, drejtues i Kshillit Pedagogjik q si dihet mori jet n seminarin e tret kombtar pr msimin plotsues t gjuhs shqipe n korrik 2007 n Durrs. N seminar morn pjes msues t msimit plotsues t gjuhs shqipe q nga Korinthi n jug deri n Kavalla, Drama etj. n veri t Greqis. Valbona Hystuna, duke hapur seminarin, tha se ka 8 vjet q jep msim vullnetarisht... Mimoza Dako, theksoi Valbona, ishte ajo q m bri ftesn pr t msuar nxnsit n gjuhn e bukur shqipe... Thomaq Ninit, konsull i prgjithshm i i Republiks s Shqipris n Selanik i takoi nderi t hap flett e hulumtimeve pr domosdoshmrin e msimit t gjuhs shqipe nga fmijt e emigrantve, hulumtime q e vlen paraprakisht t theksojm se ishin t nj niveli t lart akademik, ligjruar nga personalitete t njohur shqiptar dhe grek. Zoti Nini u ndal veanrisht n vlern e gjuhs shqipe duke shpalosur flet nga veprimtaria e rilindsve dhe personaliteteve t mdhenj pr tu ndalur n rolin e shoqatave dhe t komunitetit shqiptar pr zgjerimin e msimit plotsues t gjuhs shqipe dhe n rolin e msuesve plot pasion n msimin vullnetar t saj. Dashmir Zae, msues pran shoqats s emigrantve shqiptar NN TEREZA n Selanik, pasi prshkruan orn e par, n ditn e par t msimit t gjuhs shqipe me fmijt e Selanikut, m 7 mars 2001, ndalet tek Familja dhe msimi i gjuhs shqipe tek fmijt e emigrantve. Gjith shqiptarve jasht atdheut, e nisi ligjrimin Dashmiri, ju dhemb gjuha, ajo gjuh q e kan msuar q n belbzimet e para n familje, por q larg tij e flasin ose e shkruajn pak. Kjo sjell rrezikun e saj dhe pikrisht pr kt, fajtor jemi ne q me indiferencn ton, shkaktojm baltosjen e vlerave tona...

Dhe e mbylli ligjratn duke lexuar rreshtat e nj knge, kngs polifonike Mos braktisni gjuhn ton t Kastriot Lekdushit shkputur nga libri Rilindsit e kohs son: Vijn bijt nga mrgimi Gjyshrit presin mjalt nga mjalti, N fytyr u ngriu gzimi, Kur niprit gjuhs se flasin ! Refreni: Mama mia - Italia, Mana mu - i thot Greqia, Maj madher nga Anglia, Nn , shqip se thot fmija ! Kuvendon nusja dhe djali, Shtpis i lviz tavani, Braktisur gjuhn amtare, Plag e rnd atdhetare! Si kndesi n qymez, Vajza flet serbes serbes, Ela dho pedhaqi mu Aftos ine Papu su !

Edhe dhndri kollovar, Qndron si gjembat mbi varr, Ela dho manari mu Afti ine jaja su ! Doli nipi n mhall, Takoi kushrinjt e par, Me ta nuk ndrroi fjal Dhe u kthye duke qar ! Doli gjyshja dhe e mori, N gjuhn shqipe i foli : Eja Engjll, eja zemr, T msojm gjuhn e mbl ! Edhe gjyshi qet qet,
- 180 -

Shikon iftin mendjeleht, Me buzqeshje i qorton, mos braktisni gjuhn ton ! KRONIK... Dr. Stavri Dajo - pedagog i gjuhs shqipe n Institutin e Gjuhve Ballkanike n Selanik ndalet dhe analizon shtje t kohs son q lidhen me Gjuhn shqipe n epokn digjitale, prirjet, mjetet dhe teknologjit e reja. Rula Cokalidhu - pedagoge n fakultetin pedagogjik t Universitetit Aristoteli n Selanik ndalet n Problemet e dygjuhsis, n klasat shum kulturore si nj burim i pasur pr t gjith Dhori Qiriazi, lektor i gjuhsis historike n Fakultetin Filozofik t Universitetit t Selanikut udhton me punimin e tij shkencor n Gjurm t shqipes n t folmen e greqishtes s re. Kostandinos Cicelikis - pedagog n Universitetin Makedonia n Selanik ndalet n temn aq shum t dits: E drejta e t msuarit t gjuhs amtare M tej nj tryez bisedash pr hallet e dits, pr konkreten, pr at q duhet t bj shteti dhe shoqria, tryez q do t zgjonte iden edhe pr nj Kongres t msimit plotsues t gjuhs shqipe, ide e hedhur nga Jovan Mhilli, drejtues i kshillit pedagogjik t msuesve n Greqi, tryez ku than fjaln e tyre, Flutura, Novruzi, Liria, Danieli dhe t tjer, ardhur me shpenzimet e veta nga Athina, Volosi, Drama, Kallabaka, Korinthi, Kavalla... Kronik e nj pune q si thekson shkrimtari i madh i kombit shqiptar Dritro Agolli n adres t tyre: Ata t mos lodhen kurr pr vendin e tyre, duke ndjekur edhe shembullin e atdhetarve t mdhenj t Rilindjes, por edhe t sotshm, dhe t punojn pr gjuhn shqipe, shkolln shqipe dhe kulturn shqipe, pr tu zhvilluar m tej edhe atje, dhe t ruajn edhe pastrtin e gjuhs son. T mos e prziejn me fjal t huaja t do gjuhe, veanrisht n kt globalizm... MESAZHI Q PRCOLLI SEMINARI Nj pyetje n pushim t seminarit apo n mbarim t tij, nj pyetje pr ata q than fjaln e tyre n seminar: Cili sht mesazhi q mort nga ky seminar? Rula Cokalidhu, greke - pedagoge n fakultetin pedagogjik t Universitetit t Selanikut... Mendoj q sht shum e rndsishme pr studiuesit q t tregojn se njerzit kan nevoj pr t msuar dhe mundohen t gjejn prgjigje

pr pyetjet dhe t informohen. Un jam n dispozicioni t tyre pr do gj q mund t ndihmoj dhe tu prcjell t gjitha dijet e mija. Ju uroj suksese pr t vazhduar m tej. Kjo duhet t bhet shpesh sepse mendoj se ndihmon shum. Kostandinos Cicelikis, grek - pedagog n Universitetin Makedonia n Selanik. Mendoj se sht shum e rndsishme q t bhen t tilla seminare n mnyr q njerzit t informohen pr t drejtat e tyre, sepse shpesh her dgjohen gjra t tilla q nuk kan lidhje me t vrtetn. Mendoj q pr organizimin e shkolls shqipe duhet t bhet pun n bllok si me librat po ashtu edhe me msuesit si edhe me bashkpunimin midis Greqis dhe Shqipris. Dr. Stavri Dajo, pedagog i gjuhs shqipe n Institutin e Gjuhve Ballkanike n Selanik. Ishte nj seminar shum interesant, nj nism nga shoqata Nn Tereza dhe nga emigrantt e Selanikut. Un besoj se nisma t tilla duhet t vazhdojn. Pr mendimin tim nj seminar i till duhet t ket karakter shkencor m shum pr tu edukuar msuesit me prirjen dhe kulturn e gjuhs shqipe. Ata duhet t din metodn e arsimimit t nxnsve, mnyrn e t nxnit t gjuhs shqipe. Ktu u fol edhe pr kuadrin ligjor t msimit t gjuhs shqipe, pr t drejtat q kan shqiptart pr ta msuar at. Mendoj se ishte nj seminar me shum vlera nga t gjitha aspektet. Kjo tregon se emigrantt shqiptar n Selanik dhe n mbar Greqin nuk jan nj mas amorfe. Ata din t ndrtojn dhe t krkojn t drejtat e tyre. Nuk jan m n fazn e prodhimit t t mirave materiale por n fazn e prodhimit t vlerave shpirtrore. N kt prizm msimi i gjuhs shqipe, si gjuh amtare, sht alfa e ksaj prpjekjeje. Dhori Qiriazi, lektor i gjuhsis historike n Fakultetin Filozofik t Universitetit t Selanikut Pyetja sht e vshtir, por prgjigja sht e thjesht. Respekt t jashtzakonshm pr njerzit q jan shum fisnik pr kt q bjn t cilt pa asnj lloj interesi, thjesht nga q e duan, sepse bjm at q na e do shpirti, kushtojn koh nga koha e vet e muar, pa asnj lloj shprblimi material, por sigurisht me nj shprblim t madh moral i cili mbase nuk duket tashti por q njerzit n vite do ti mbajn. Ata fmijt e vegjl q sot msojn pes fjal shqip do ti kujtojn vite m von. Do t thon q un pata msues t gjuhs shqipe filanin. Respekt shum i madh. Un u thash organizatorve kur erdha n kt takim se m tepr vij t ju dgjoj se sa t m dgjoni. Pres nga diskutimet q u bn por edhe nga ato pas dreke t dgjoj probleme, mendime, propozime t cilat do t prpiqem ti pasqyroj n punn time. * * *
- 182 -

Von, pas nj kafeje me miqt, treni i ors njmbdhjet t darks do t na largonte nga Selaniku, nga qyteti npr t cilin kaluan rilindsit e hershm, nga qyteti me nj fole kuptimplote t rilindsve t rinj t kohs son, msuesve dashnor t prjetshm t gjuhs shqipe. Nj dit e bukur ajo n Selanikun 10 maj 2009.

N kalim t asaj dite, nipi im n Shqipri, lindur n Athin, m uronte 68 vjetorin e jets... Selanik Athin, 10 11 maj 2009 UN JAM SHQIPTARE....

Selanik 10 maj 2009. Seminari me msues n emigracion, msues t msimit plotsues t gjuhs shqipe, msues q din t japin por nuk din t marrin. E kam fjaln tek puna vullnetare e tyre pr msimin e gjuhs shqipe me fmijt e emigrantve, msim falas, msim q jep dije e kultur Shqiprie, msim q jep e nuk merr, msim i papaguar, msues q kan t njjtn ngjyr, t njjtin z, t njjtn melodi me Rilindsit e shekullit t nntmbdhjet, ata q ndezn qirinj pr tu br vaj q drita e tyre t mos shuhet kurr... Nj dor ngrihet lart. Nj vajz, nj nxnse, krkon t flas... Quhet Esmeralda Arapi... Jam nj nxnse n shkolln shqipe n Selanik. Si shum familje shqiptare edhe familja ime u largua nga Atdheu pr nj jet m t mir.
- 184 -

Un ktu n fillim pata shum vshtirsi n komunikimin e prditshm. N shtpi prindrit e mi flisnin gjuhn shqipe ndrsa n shkoll dhe jasht saj un flisja gjuhn greke. Me kalimin e kohs un u bra shum kureshtare pr gjuhn shqipe dhe shum her e gjeja veten duke biseduar me prindrit pr t gjetur mundsin pr ta prmirsuar at. Kjo mundsi mu dha ktu n Selanik kur mora vesh q ka edhe shkoll shqipe. Un jam shqiptare dhe sht detyr imja t msoj gjuhn amtare. Por mundsit dhe kushtet jan t kufizuara sepse nuk kemi libra dhe kohn e duhur. Do t doja t falnderoj t gjith msuesit e gjuhs shqipe q me mund dhe me sakrific vin dhe na japin msim duke ln mnjan do interes vetjak pr t na msuar gjuhn shqipe. E kam n dor fletn me nj shkrim t bukur dore lexuar lirshm nga Esmeralda. Nuk e di n se e ka shkruar Esmeralda apo prindrit e saj. Di nj gj q ajo e lexoi dorshkrimin aq lirshm sa do ta kishte zili nj nxns i t njjts mosh n Shqipri. E fiksova n fotografi tek e lexonte para msuesve. E fiksova edhe me baban e saj... Kshtu meditova kur i dhash form ngjarjes. Shpreha dilemn n se ai ishte shkrimi i Esmeralds apo i prindrve t tyre. Kur meditimi im u botua, n ekranin e adress time elektronike mu shfaq nj kundrshti... Esmeralda Arapi e shkroi vet fjaln e saj. Letrn q ti pe ajo e ka shkruar me dorn e saj. Kt e vrtetoj un si msuesja e saj prej tre vjetsh q ajo ndjek msime t gjuhs shqipe. Kshtu mendoj se do t mrzitet q ti ke shkruar se nuk je i sigurt n se sht shkrimi i saj apo jo. Valbona Hystuna, msuesja e Esmeralds. M befasoi ai shkrim i bukur ndaj edhe dyshova. Mendova se kaq bukur fmijt mund t shkruajn vetm n shkolln e rregullt n Shqipri. Pas ksaj pyeta veten: A nuk jan edhe shkollat ktu (po t doni u thoni edhe kurse) njlloj si ato n Shqipri? Me nj ndryshim ama: shkollart ktu msojn m me dshir, m me zemr, me shpirt tek Shqipria, tek Atdheu... Selanik Athin, maj 2009 NJ MSUESE N LARISA

Kush sht Esmeralda Kasaj? Jam nga qyteti i Prmetit. Kam katr vjet q jetoj n Greqi, n qytetin e Lariss. Mbarova shkolln e lart pr gjuh-letrsi n qytetin e Gjirokastrs. Nuk dhash msim atje. N Larisa me se merresh? Kam nj vit q punoj n nj fast-fud dhe do t diele jap msim. Kam 23 nxns. Kam nj vit q punoj me kta fmij. Shpresoj q t punoj edhe n vitin q vjen. Si i keni mbledhur kto 23 nxns? Me ndihmn e shoqats. Jap msim n ambientin e shoqats. Kemi nj shoqat q ekziston prej gjasht vjetsh. Kryetar i saj sht Paulin Mani. Me prpjekjet e Paulinit dhe me antart e shoqats arritm t grumbullojm fmijt dhe ti njohim ata me gjuhn ton. Deri n far mase shkon msimi i fmijve n gjuhn shqipe? Un i njoha fmijt vetm me abetaren, si fillim nga q bnin vetm nj or msim do jav. Doln me sukses. Arritn t msonin shkronjat. Kshtu vazhduam. Vitin q vjen nuk e dim se si do t vazhdojm. Nuk kemi... Vitin q vjen, po t mos vazhdojn, do ti harrojn ato q kan msuar... Do i harrojn patjetr.

- 186 -

far prfitove nga ky seminar? U njoha me njerz t ngritur. Mora shum informacion q t vazhdoj t ec me fmijt m tutje. Strug, korrik 2008 ZRA SHQIP NGA KALLABAKA Zrat shqip po bhen gjithnj e m t fort dhe gjithnj e m t pranishm n hapsirn migratore greke ku ka nj grusht shqiptarsh q flasin e shkruajn shqip e q dshirojn q edhe fmijt e tyre t flasin, shkruajn e lexojn shqip. Ksaj radhe zrat shqip erdhn pasi kishin kaluar n sinkron kufirin pr t qndruar n faqet e nj emisioni prestigjioz shqiptar t topchannel, n emisionin Fix-fare t gazetarit t njohur Filip akuli. Po nga erdhn kta zra dhe far notash sillnin n simfonin n shkruarje t gjuhs shqipe n emigracion? Erdhn nga Kallabaka e Trikalls nj vend n rrugn drejt Selanikut. I prcolln Yzeir dhe Besim Miraka t shoqats s atjeshme Emigranti. Po far krkojn Yzeiri dhe Besimi ? Nuk krkojn, si sht br tashm rndom, leje qndrimi dyvjeare apo pa kufizim, legalizim apo nga ato gjrat e zakonshme q na e bjn paksa t vshtir qndrimin dhe lvizjen. Probleme t ksaj natyre i kan edhe ata po n t njjtat prmasa q i kan t gjith t huajt n Greqi. Ata krkojn q fmijt e tyre t msojn gjuhn shqipe, at gjuh q nuk e shoi izmja e rnd e pushtimeve shekullore. Krkojn q t tridhjet fmijt q i kan mbledhur n nj klas dhurat e kryetarit t bashkis t ken prpara nj abetare, nga ajo lloj abetareje q msojn moshatart e tyre n Shqipri, krkojn thjesht t ken mbi kapakun e banks libra shqip. Msuesin e kan gjetur vet, msues si t gjith msuesit e tjer q prej vitesh punojn vullnetarisht. Ata theksojn me z t lart se as shteti dhe as ambasada e shtetit ton n Greqi nuk e kan vn ujin n zjarr pr t ndihmuar me libra dhe me financ ndonse prdit dgjojn pr miliarda pr arsimin, miliarda n t cilat ka pjesn e vet edhe emigranti shqiptar n Greqi, prindi q krkon ti msoj shqip fmijs s tij. Kaq krkojn. Un do t thosha se krkojn pak, se jan shum modest n krkesn e tyre. Prve Abetares dhe librave t tjer shqip, libra t hartuara posarisht pr msimin plotsues t gjuhs shqipe n emigracion ata duhet t krkojn programe t msimit jo vetm t

abetares por edhe t kndimit, historis, gjeografis, kngs, muziks jo vetm pr klasn e par por edhe pr klasat e tjera, nga e para n t dhjetn si i kan shqiptart n hapsirn evropiane, si i ka hartuar dhe i ndjek prej vitesh shteti m i ri n bot Kosova... Ata, modestisht bjn thirrjen: Ata q e ndjejn dhe e quajn veten shqiptar t na ndihmojn Thirrja drejtohet posht, tek do emigrant q i ka mundsit t ndihmoj, tek do prind q e ka nj djal apo vajz q e ndjen veten shqiptar dhe do q fmija e tij t msoj t shkruaj e lexoj shqip, t msoj historin dhe kulturn e vendit t vet. Thirrja drejtohet lart , tek t gjitha strukturat e pushtetit dhe t shtetit shqiptar q nga Kuvendi, Presidenti, Kryeministri, institucionet shkencore dhe t tjer, q ta kthejn kokn nga fmijt shqiptar n emigracion, ti konsiderojn ata pjes t shkolls shqiptare, t hartojn programe msimore, t botojn libra t prshtatshme pr emigrantt e vegjl, t legalizojn e t vlersojn msuesit, t bjn at q bjn shtetet demokratik pr mos asimilimin gjuhsor t fmijve, pr mos asimilim t identitetit t shqiptarve. Ta kthesh fytyrn tek fmijt n Kallabaka, tek fmijt shqiptar n mbar Greqin pr ti ndihmuar ata pr t msuar gjuhn e mms sht nj detyrim historik...

ORA E VRTET LARG ATDHEUT Bised me Merita Ymerin, msuese n Kallabaka

Kisha dgjuar fjal t mira pr Kallabakn, pr komunitetin shqiptar atje t lidhur n Shoqatn Emigranti, kisha lexuar edhe n nj gazet shqiptare, kisha par nj lajm televiziv e m pas nj telereportazh t gjat... Kisha fiksuar n kujtes emra drejtuesish t shoqats, emra autoritetesh lokale dhe institucionesh, emisionesh televizive e emra gazetash... Por ajo q nuk kisha fiksuar n kujtes ishte emri i msuesit, emri i prvem n shkollimin shqip t fmijve n emigracion, emri i nj prej atyre q tashm ka hyr n fjalorin publicistik si rilinds i kohs son, njeri q merret me rilindjen e gjuhs shqipe n hapsirn migruese t shqiptarve, rilindje pas shum vite ikjeje dhe harrese. Emrin e prvem t msueses s Kallbaks e msova m 10 maj 2009 n Selanik, n nj seminar me msues nga mbar Greqia, msues q diskutuan edhe nj her pr at q sht br dhe at q duhet t bhet pr
- 188 -

tu msuar fmijve t emigrantve t shkruajn e lexojn shqip, t njohin vendin e tyre n prmasa gjeografike dhe historike... Ajo quhet Merita Ymeri. M tha se sht nga Elbasani, nga nj fshat fare pran q quhet Hajdaraj. M tha se sht e martuar n Elbasan, n lagjen 5 maj... M tha se ka mbaruar Universitetin Aleksandr Xhuvani, pr msuesi, cikli i ult. E ka mbaruar n vitin 1999 kurse diplomn e ka marr n vitin 2000. Dhe sapo e ka marr, me t me vete, pa dhn asnj or msimi, pa u prballur me voglusht n ato momente emocionale q vetm msuesi i ka t regjistruara n pentagramin e shpirtit, momentin e prballjes me germat e para t shqipes s bukur, pa kt ndjenj madhore pr nj msues, ka marr rrugn ikanake t kohs, emigracionin... E pyes se si e ka prjetuar orn e par t msimit. Kthehet prapa, nj dekad t tr, pr t m thn: Ora e par ka qen kur bnim praktikn... E pyeta pr orn e vrtet, ort e vet... Ora e vrtet, m thot, ka qen larg atdheut, n Kallabaka t Greqis. Kisha emocione t mdha. Ishin emocionet e pritjes s gjat, pritje pr tu kthyer n Shqipri pr t dhn msim. Nuk ma kishte marr mendja q orn e par t vrtet t msimit do ta jepja ktu, n Greqi... Dhe humb n emocione... ...Ora e par e msimit...Isha prgatitur pr msim q n shtpi por isha n mdyshjen n se do t arrij dot t hartoj, t v un nj program q do eci.... ...Organizimi i msimit plotsues t gjuhs shqipe u b nga shoqata e shqiptarve n Kallabak. At dit patm nj fest dhe nj banket t vogl. Ishte kryetari i bashkis s Kallabaks, prefekti, prindr, fmij dhe shum t ftuar t tjer...

...Pr organizimin e shkolls dhe trheqjen e fmijve nxorm lajmrime npr rrug, npr dyqane. Gjithashtu bm nj lajmrim edhe n radion lokale duke njoftuar shqiptart se do t organizojm nj kurs pr gjuhn shqipe. Kallabaka sht nj qytet i vogl dhe ne njihemi thuajse t gjith njeri me tjetrin... ...Kshtu u mblodhn fmijt.... - Po sa fmij u mblodhn?- krkoj t shuaj kureshtjen e astit - Tridhjet e nnt, m thot ajo - Kaq shum! Po si e zhvilloni msimin me kaq shum fmij? - I kemi ndar n dy grupe. Bj msim nj her me njrin grup dhe nj her me grupin tjetr. - Ku e zhvilloni msimin? - N qendrn e puntorve n Kallabaka. Na kan dhn nj sall msimi, sall me t gjitha kushtet; me drit, ngrohje, kondicioner, me t gjitha kushtet pr nj msim t rregullt. - Vijn rregullisht? - Vijn rregullisht. Mungojn sigurisht n ndonj rast kur largohen pr n Shqipri. - Si e ndjen veten midis fmijve? - Shum e lumtur. - Ke ardhur ktu n Selanik, n seminarin pr msimin plotsues t gjuhs shqipe. Cili sht mesazhi q mort nga seminari, nga takimet me msues, nga ky eveniment i bukur? - Kishte gjra q i dija por kur i dgjon pr her t dyt, nga msues e njerz me prvoj pr msimin plotsues t gjuhs shqipe, sht me t vrtet nj gj e bukur. Kmbngulja sht kryesorja, kmbngulja pr tu mbushur mendjen prindrve q gjuha shqipe ka me t vrtet rndsi, pr fmijt e tyre dhe pr ata. Mesazhet jan t shumta. - Si do ta osh n Kallabaka kt prvoj q mort? - Do ta oj jo vetm tek fmijt por edhe tek prindrit. Un kam nj komunikim shum t mir me prindrit. Kam pas dhe kam mbshtetje prej tyre. - Sa jan t ndrgjegjshm prindrit q fmijt e tyre duhet t msojn gjuhn shqipe? - Prindrit n Kallabaka jan shum t ndrgjegjshm. N fillim kur kemi folur pr kt problem dhe un dola vullnetarisht pr ta br kt pun, pa pages, pa shprblim, pa asgj, disa nga prindrit than: Ne paguajm q fmijt tan t msojn gjuh t huaja dhe t mos paguajm pr t msuar gjuhn shqipe? Kjo gj m ka ln prshtypje t madhe. Nuk mund ta harroj. Ata jan dhe do t mbeten kurdoher shqiptar... Merita Ymeri sht nj msuese e re, sht bashkshorte, sht nn, sht nj grua shqiptare q ndonse larg lagjes 5 maj t
- 190 -

Elbasanit, sht atje s bashku me nxnsit e saj, nxns nga e gjith hapsira shqiptare n Kallabaka t Greqis

KREU VIII. NGA STRUGA DREJT PEJS

NGA STRUGA- 2008...DREJT PEJS- 2009

- 192 -

UDHTIM ME RILINDSIT E KOHS SON... - Shnime n nj udhtim drejt Strugs, n Strug dhe... Un bra nj libr me ta dhe pr ta. Emrin ua vuri Dritro Agolli i prozs dhe i poezis shqipe. Ua vuri n nj bised q zhvillova me t pr emigrantin dhe emigrimin... ...Kt an rilindse t emigrantve t hershm e kan shfrytzuar apo e kan prvetsuar emigrantt e sotshm duke vazhduar kohn e Rilindsve q t punojn pr mmdhen. Ndjeva se u plqeu ky emr, madje, ktyre t mive, sikur u shkon m shum pr njmij e nj arsye... U ndjeva paksa i kopjuar (por i gzuar) kur Andon Andoni i gazets Msuesi e prmendi n kumtimin e tij dhe tha se do t jet nj simbol pr gazetn q ai drejton... Emrat e prvem, kur kan rrnj, trung, deg, gjethe, lule... e japin fruta marrin dheun shpejt... S(H)TRU(N)G, 23-25 KORRIK 2008 Nuk jam i pa diskutueshm n emrin e asaj perle n Qendrn Gjeografike Shqiptare kur them se emri i qytetit t bukur t Strugs, me fare pak rnie germash ( vetm dy, S dhe N ) vjen nga fjala shqipe SHTRUNG. Madje, kur e parashtrova kt nj punonjs i komuns s Strugs, njeri me autoritet arsimor dhe kulturor, m mbshteti duke shtuar se dikush tjetr e lidh emrin me vegln e zdrukthtarit strug-un... Qlloi q ato tre dit n Strug ti biem rreth e qark liqenit t bukur t Ohrit, ta ngopnim syrin nga Qaf Thana pr t vijuar atje ku ujrat mblidhen shtrung pr ta br liqenin lum, pr ta ndalur paksa n Shn Naum, atje ku ujrat e Presps, pasi kalojn npr galerit nnshkmbore t Malit t That derdhen duke br nj vij t drejt mes pr mes liqenit, pr ta ngopur syrin me burimet e Tushemishtit dhe Drilonin, nuri dhe krenaria e Pogradecit, dhe pr ta ln pas n kujtes me gadishullin e Linit dhe kupoln n maj t kodrs s tij q fsheh mozaikun e famshm, thesar i kulturs shqiptare... Ai hark rreth liqenit t bukur do ma mbushte teorin e shtrungs me nj simbol q nuk e di n se ishte i rastit apo i menduar thell, simbolin e atyre njerzve q erdhn dhe u mblodhn shtrung n Strug... KUSH ISHIN ATA ?

Struga ishte e katrta n shtrungn e gjuhs shqipe n emigracion (apo n diaspor si thuhet me nj fjal marr nga greqishtja e lasht). Dy t part ishin mbajtur n Kosov njra prej t cilave n Prizren, atje ku Drini i Bardh mjel malet dhe luginat e Kosovs pr ti prcjell n Shqiprin Perndimore ... I treti ishte Durrsi, plot nj vit m par. N bregun e tij vinin e mblidheshin pr her t par edhe msues e msuese nga hapsira e Greqis dhe e Italis, lindur e rritur n skajet m t largta t truallit ku flitet, kndohet e qahet shqip... E katra ishte Struga. Veanti e saj ishte se pjesmarrsit vraponin t prqafoheshin me njri tjetrin pas nj viti ndarjeje, pas nj viti korrespondencash me an t internetit, pas nj viti prvoje t re n msimin plotsues t gjuhs shqipe n nj hapsir tashm evropiane. Me Strugn u formua nj nyje e fort ku lidhet e sotmja dhe e ardhmja e gjuhs shqipe n emigracion... Por edhe nj gj, do t thosha e veant, madje madhshtore: Struga sot flet shqip n saj t Marrveshjes s Ohrit por mbi t gjitha n saj t vots s struganve q i dhan pr t parn her komuns s tyre nj kryetar shqiptar, zotin RAMIZ MERKO... KRONIK... Nuk do ta filloj kronikn e atyre tri ditve pun dhe prkushtim pr gjuhn shqipe n diaspor me prezantime titullarsh. Kjo, sepse kryesort, ata q i japin dum ksaj pune, si t Kosovs po ashtu edhe t Shqipris mungonin. Nuk do t flas as pr zvendsministrin ton t arsimit, zotin Shamata sepse ato q tha para njqind vetve, premtime t llojit do tu japim abetare do ti zbehte, i zn ngusht prpara gazetarve q i vun mikrofonin tek goja, kur ante prpara pr t ikur. Kto do ti lm pr t ardhmen... N ditn e par, n seancn plenare msuesit e ardhur nga tr hapsira evropiane, nga gadishulli Skandinav e deri n Greqi e Itali dgjuan Osman Gashin e Fakultetit t Filologjis t Universitetit t Prishtins n temn: Msimdhnia e letrsis shqiptare n Shkolln Shqipe t Msimit Plotsues n Diaspor n kontekst t raportit t saj me letrsit e tjera dhe t funksioneve t saj si dhe magjistr Besim Kabashi t Universitetit Erlangen n Gjermani n temn Komunikimi: nga qllimi deri tek fjala. Marinela dhe Artemis Duri ardhur nga Korinthi i Greqis do t dgjoheshin me vmendje n Tematikn n grupe kur referuan mbi temn Metoda moderne dhe kualitative t msimdhnies.

- 194 -

Me vmendje, madje mund t them me duartrokitje u prcoll magjistre Elfie Fleck e Ministris s Arsimit t Austris n temn Pse duhet t msohet gjuha amtare. Nuhi Gashi, punonjs i Ministris s Arsimit dhe Teknologjis t Kosovs prcolli tek t pranishmit propozim projektin e tij Pse na duhet nj shkoll verore pr fmijt e diaspors?

Me interes u ndoqn Muhamet Muriqi msues n Suedi, Rifat Haxhijaj msues n Gjenev dhe Hazir Mehmeti msues n Austri n punimet e tyre dinjitoze. Gjuha shqipe dhe fmijt e emigrantve shqiptar n Selanik ishte objekti i referimit t msuesit Dashmir Zae. Me vmendje u ndoqn edhe temat e prcjella nga Nexhmije Mehmetaj, msuese n Zvicr dhe Ndriim Mehmeti i Ministris s Arsimit dhe Shkencs t Republiks s Shqipris. Prve tri seancave plenare, diskutimeve n grupe dhe raportimeve prmbledhse ku u angazhuan edhe msues shqiptar n Greqi si Flutura Tafilaku, Artemis Duri, Marinela Duri, Teuta Rushiti etj. mbrmjeve seminari prcolli edhe krijimtarin letrare dhe publicistike t msuesve dhe veprimtarve t tjer t arsimit n tr hapsirn evropiane. * * * Seminari i Katrt Kombtar pr Msimin Plotsues t Gjuhs Shqipe n Diaspor mund t themi me plot gojn se ishte nj tubim i suksesshm. Ai prcolli mesazhe n rreshta e midis rreshtave pr dy vendet organizator t tij, Republiks s Kosovs dhe Republiks s Shqipris, mesazh q n thelb prmban shqetsimin e msimdhnsve pr t mos harruar gjuhn e bukur shqipe, pr t mos u asimiluar nga

kulturat dhe gjuht e vendeve ku punojn dhe jetojn. Kjo, veanrisht, si u prcoll n nj peticion drejtuar Kuvendit t Shqipris, sht urgjente pr shqiptart e Greqis asimilimi gjuhsor dhe kulturor i t cilve po bhet me hapa t shpejta ndrsa interesimi i shtetit dhe i shoqris sht n skaj t vmendjes. 23 25 korrik 2008

VLERSIME, STRUGA 2008 Nga Nuhi Gashi

Prej 22-25 korrik 2008 ishim subjekte-dshmitar t Seminarit 2008 me msueset dhe msuesit e SHSHMP n diaspor. Tash, besoj pajtoheni, sht koha pr reflektime personale n funksion t zhvillimit t mtejm t tij /seminarit/. Me posht, sa pr t nxitur bised, po ju prcjell disa opinionevlersime t miat, t cilat edhe mund t duken shum vetpohueseafirmative dhe subjektiviste. sht mir q t shihet edhe ana tjetr, prandaj mos hezitoni t jeni sa m kritik. Kujtoj se Seminari 2008 realizoi kto qllime e objektiva: Ishte nj vazhdimsi konceptuale e seminareve t mparshm dhe u zhvillua m tej si n prmbajtje ashtu edhe n prfshirje; Me prmbajtjet e tij t larmishme dhe me shumsin e qasjeve, solli ndrveprim e ndr reflektim t konsiderueshm profesional; Krijoi lidhje t reja komunikimi e bashkpunimi ndrmjet personave, qarqeve dhe institucioneve me interes n t gjitha lidhjet dhe
- 196 -

shtrirjet; Atdhe - diaspor dhe anasjelltas , pastaj brenda Atdheut, n kuadr t diasporave etj. pr zhvillimin e SHSHMP n diaspor; E zhvilloi edhe m tej bashkpunimin me institucionet prkatse t shteteve prkatse n funksion t zhvillimit t SHSHMP n diaspor /ligjruesja mysafire nga Ministria e Arsimit e Austris/; Provoi ta ngrinte n nivel t subjektit dhe t bashkorganizatorit edhe komunn e Strugs, q, n kt rast, reprezentonte institucionin shtetror t Maqedonis; Rikonstatoi dhe rikonfirmoi edhe njher se Shkolla Shqipe e Msimit Plotsues n diaspor sht unike dhe edhe politikat shtetrore ndaj saj duhet t jen unike apo s pakut t koordinuara n nivel kombtar; E mirpriti, e miratoi dhe e afirmoi hartimin e Kurrikuls s SHSHMP n diaspor nga MASHT e Kosovs / dokument q u zbrthye dhe u interpretua profesionalisht n zrat e tij kryesor dhe iu shprnda t gjith pjesmarrsve/ dhe konstatoi se tashm ekziston nj referenc institucionale kurrikulare e br enkas pr SHSHMP n diaspor /e cila edhe do t duhej t zhvillohej n vazhdimsi/, dhe prej ktij viti duhet t zbatohet n praktikn msimore-pedagogjike; Shtroi edhe njher zshm dhe argumentueshm nevojn e shpejtimit t hartimit t teksteve msimore KOMBTARE mbi bazn e Kurrikuls .....; Krijoi premisa t reja pr ndrgjegjsimin dhe riorganizimin kulturor-arsimor t diasporave t reja /Greqi, Itali/ dhe t forcimit e t thellimit t prkujdesjeve t institucioneve t Atdheut ndaj tyre; Realisht n aspektin e prmbajtjeve profesionale brenda seancave plenare dhe t puntorive u realizua n t gjith zrat e tij /por, pr shkaqe thjesht banale-procedurale ndrkufitare nuk u realizua n planin e vizits qytetit t Pogradecit dhe t shtpis s Lasgush Poradecit !/; Ishte nj kontribut n integrimet shqiptare; Ishte shum i dukshm opinioni q edicioni i radhs /2009/ t mbahet n Kosov /Pej apo gjetk/. KRONIKA N NJ UDHTIM NPR TRE SHTETE... N nj rrugtim, pr m tepr kur ai kalon npr hapsirn e tre shteteve, nuk ka se si t t mos ngelen n kujtes ndodhi t vogla n dukje por q flasin m shum se t mdhat. Po prcjell disa prej tyre n udhtimin nga Athina n Tiran, Strug e kthim... Rast pr rekord Ginis

Kishte kaluar mesnata kur autobusi i linjs Athin - Tiran, pas darks n restorant Rrota shtriu perimetrin e gomave ultsirs s Agrinjos, rrug q po t mos ishte spiuni mbi matsin e shpejtsis dhe frika e ndonj kontrolli n t dal apo n t hyr t Janins, shofert do ta kalonin qindshin. - Ktu, ngriti zrin nj pasagjer duke thyer heshtjen aq t njohur pas ngrnies, - ja, tek ajo ara atje, m kapi policia. Kisha pes dit e pes net q udhtoja duke kaluar male e lumenj, me buk e pa buk. Isha i lodhur, i kputur nga kmbt dhe nga shpirti. Nuk ika megjithse aty pran ishte nj ar me misr. Ngrita duart lart duke hedhur nn kmb nj torb ku prve ndrresave t palara nuk kishte gj tjetr. M mbajtn tri dit e tri net. T katrtn m plasn si thes me kasht n Kakavi. - Sa her t ka kapur policia? Pyeti nj udhtar. I riu qeshi, si qeshin njerzit kur humbin n kujtime. - Ajo ishte hera e fundit, e tridhjet e treta her. - Tridhjet e tri her? luajti vendit habitshm udhtari. - Po tridhjet e tri her kam kaluar kufirin dhe tridhjet e tri her ose drejtprdrejt ose pasi kisha punuar edhe m se nj muaj, m ka prangosur, mbajtur n burg e prcjell her n Kakavi e her n Kapshtic policia greke. - Po tani? - T tridhjet e katrtn her qesh me fat. Ishte koha e dyt e regjistrimit, mora nj kart gjashtmujorshe pr t vazhduar pastaj me kartat e tjera... - N bot, tha udhtari, ka rekorde ginis lloj llojesh, nga m t mendurat. Paraqite pr konkurrim. Me siguri do ta fitosh n qoft se nuk ka ndonj shqiptar tjetr q ka br m tepr. Thash shqiptar sepse vetm shqiptart mund ta fitojn kt lloj rekordi... Uj Lutraqi tek ezmat e Kosins !? Nuk isha ndalur ndonjher n at pik t bukur n zbritjen nga Qaf Krraba q ta jep Elbasanin n sini, si t t jepte nja tabak me filxhan ku avujt e kafes duken nga larg. Qlloi q u ndala. Jo vetm por me shok. Porositm kafe, nga ajo lloj kafeje q n Greqi nuk i themi as kafe greke dhe as kafe turke por kafe shqiptare. Sigurisht kt e themi n lokalet shqiptare ku kafja e zez sht gjithnj e pranishme. Porositm edhe uj duke nnkuptuar ujin e burimit vendor, ujin e ezmave t Kosins. E si mund t krkosh tjetr uj n nj vend ku lokalet jan ngritur pran burimeve t njohura n shekuj dhe burimet u kan dhn emr?... ... Na erdhi kafeja me avujt q pasi shkputeshin nga shkuma prdridheshin duke u shprbr n ngjitje drejt atis s lokalit...
- 198 -

... Na erdhi edhe uji. Jo n got por n shishe... ... Mbi barkun e shishes, si tatuazh nn krthiz, shkruhej me germa greke: Qaf Than...Viza - Jo, sigurim shndetsor Po. N Qaf Than, n pikn e kalimit kufitar, arritm n t ngrysur. N ngjitje t Qafs kullotm syt n at pamjen madhshtore q pas shiut krijojn ylberet dhe rrezet e diellit n pushimin e shkurtr pak para se disku i zjarrt t humb pas majs s malit. Prrenjasi, fusha e Domosdovs mbjell cep e n cep, liqeni artificial, shatrvant e improvizuar nga derdhjet e ujit t ngjeshur n tubat q dilnin nga tuneli i njohur hekurudhor, formonin nj simfoni pamjesh e ngjyrash q nuk u shptuan aparateve t msuesve t ardhur nga Evropa e Veriut dhe ajo Mesdhetare pr n seminarin e msimit plotsues t gjuhs shqipe... Pamja e bukur do t na shuhej shpejt nga kujtesa kur u prballm me radhn e gjat n dalje drejt Maqedonis... ...At dit, n mesdit, than q ishin hequr vizat me shtetin fqinj ka supozonte shkurtim radhsh e shkurtim procedurash... ... At dit, n mesdit, ishte vn nj tjetr radh, radha e pritjes pr t marr Siguracionin shndetsor. do njeri q kalonte kufirin duhet t zinte radh prpara nj kioske sigurimi, ku pasi paguaje 5 euro t jepnin nj bllok me disa flet ku shnohej se sa para do t jepte firma n rast se ... ...N Qaf Than, me gjith prparsit q kishte autobusi yn, ndenjm afro tri or... ...Kaq kishim ndej edhe dy dit m par kur hym n tokn shqiptare nga pikkalimi i Kakavijs... Kufijt dals e hyrs jan t paparashikueshm... Rrnj nga lisi shekullor shqiptar... N Strug kisha qen edhe nj her tjetr. Kisha hyr e kisha dal ditn, nj dit maji t vitit 1991 kur ende Bllata nuk ishte hapur dhe pr t ardhur nga Dibra e Vogl (Peshkopia) n Dibr t Madhe, n vend t tet kilometrave sa na ndanin me t nga Maqellara, qem t detyruar t bnim rreth pesqind kilometra.

E kam n sy asokohe Strugn kur vetm ne flisnim shqip edhe pse e dinim se survejoheshim nga UDB-ja jugosllave. Banort na shihnin dhe si me droj murmurisnin pa nxjerr z... Lorenci, nj bashkudhtar i Struga 2008, nj njeri q i ka hapur dyer e dritare msimit t gjuhs shqipe nga fmijt emigrant n Athin, kishte prjetuar t njjtat ndjenja si edhe un, vese kto pak vite m von kur n nj udhtim turistik studentsh kishte bujte nj nat n t njjtin hotel q banonim edhe na, n Royal. Tek shkonin grup, duke folur shqip, dgjonin her pas here zra dshiror, Jan shqiptar nga Shqipria ! Zra t qart, tone ult... ...Ndryshe ishte ksaj radhe. Kudo flitej shqip. Kudo kndohej shqip. Kndohej live, kndohej edhe me mjete folse t ngritura n kup t qiellit. N Strug, si n t gjith qytetet shqiptare, fal pushks s UK-s dhe fitoreve politike t BDI (kryekomunari i Strugs ishte shqiptar) kishin dal n siprfaqe rrnjt e lisit shekullor shqiptar... Kt ndjenj do t ma formonte nj argjendar n nj nga lokalet e vogla n rrugn kryesore t Strugs kur do t m thoshte me krenari se rrnjt e tij nisin e vijn nga Mirdita. T part e tij ishin mirditor. Kjo do t m kthente n koh, tek punimi shkencor i Hilmi Sadikut Gollobordasit e Dibrs, punim n t cilin ai vrteton se shum fise mirditorsh zbritn nga malet dhe u vendosn n pjesn e ult t rrjedhs s Drinit t Zi...

- 200 -

Lisi i madh shqiptar i ka rrnjt t shtrira jo vetm n thellsi por edhe n gjersi. Ata kan dal edhe n siprfaqe... Nj korare n rrugt e Strugs... Pazari i Strugs sht si pazari i Shqipris, madje do t thosha edhe si pazari i Greqis evropiane. Kujtdo mund ti mbushet mendja, t shtrij nj plastamas dhe t vendos mbi t sende konsumi nga m t ndryshmet. E folmja shqip tashm nuk m befasonte. Kjo edhe kur u prballa me nj grua q shiste n trotuar voglsira t tilla deri tek brisqet e rrojs. E pyeta se sa kushtonte nj pako me brisqe. M tha se kushton 60 denar por pr mua i jepte me 50. M trhoqi theksi i fjalve t saj, theks q ishte krejt larg atij vendas. E pyeta: - Nga jeni? - Nga Kora, m tha. - Keni koh q banoni n Strug? vazhdova un pyetjen - Jo, m tha ajo. Nuk banojm n Strug. Banojm n Kor. - N Kor dhe... - Vijm do dit nga Kora n Strug t mbledhim ndonj denar... E pash me habi... Ajo, si t donte t vrtetonte ato q tha m tregoi n ann tjetr t rrugs nj vetur me targa Kore... N at rrug, n ato njqind metra q m ndanin nga hoteli ku zhvillohej seminari, numrova tri vetura me targa korare... ...Pyeta veten: Pse thon se shqiptart nuk jan n Evrop? ... Nj parull e vjetr... N kthim nga Struga i ram rrugs q prshkon tr rrethin e madh t liqenit t Ohrit. Nuk ishte nj rrug kushedi se far. Ishte e ngusht, njkalimshe, nga Ohri e deri n Tushemisht. Kurioziteti i atij udhtimi nuk ishin vetm bukurit q shpaloste gjelbrimi i toks dhe kaltrsia e liqenit. Donim t shihnim edhe Shn Naumin, at perl t natyrs shqiptare q mbreti Zog i Par i pat falur Serbis pr shrbimin e riardhjes n pushtet pas revolucionit t qershorit 1924... E pam. I bukur dhe madhshtor, veanrisht kur uji i kristalt pasi qetsohej n rrafshin rreth ishullit kalonte urn dhe futej n liqen duke gjarpruar mes prmes tij. I bukur por pak i braktisur kur ishte fjala pr investime e mjedise pushimi... ...Kur lam pas Shn Naumin dhe morm kthesn e rrugs drejt piks s kalimit kufitar syt mu ndaln n nj tabel t madhe. Mbi t, me germa cirilike shkruhej Narodna Republika Albania (Republika

Popullore e Shqipris). Me t njjtn tabel u prballm edhe n dalje nga shteti fqinj... Pikkalimi kufitar ishte i ri, m i riu n piklidhjet me fqinjin ton lindor. Tabela ishte e vjetr, shum e vjetr, e vitit 1946, 11 janar... ...Koht ndryshojn, tabelat nuk ndryshojn...

N SARANTI, KUR ELEJ SHKOLLA SHQIPE 5 MAJ

Kisha shkuar edhe her t tjera n Saranti... E kisha par nga lart fshatin e vogl n bregdetin e Thivas tek e shkelte detin me nalln e kalit t natyrs. E kisha par edhe nga deti nj mngjes gushti tek kthehesha mbi kaiken e peshkimit ku punonte dhe punon miku im librazhdas Eqrem Elezi. Kam shkuar, si edhe sot, me komshiun tim Shptim Hykn nostalgjia dhe kujtimet e t cilit pr luginn e Thivs, pr fshatrat njeri pas tjetrit, pr njerzit, shnuar prjetsisht n bllokun e qelizave trunore, ndofta edhe m gjer se sa ata n bllokun e Librazhdit ku lindi, u rrit dhe pr disa vite punoi si msues. Kam br disa shkrime nga tregimet e dits s par, sa nj dit do t zn faqet e nj libri t tr, tregime pr njerz q e deshn dhe i do. Kam shkuar edhe me familje nj jav vere pr t pushuar n at qetsi dhe pastrti q t shron. Jam ngjitur edhe n Kukuri, n at fshat t bukur maj malesh (si t ngjitesha n malet e vendlindjes time, mbi kreshtat e Korabit, Nezhds s Lurs, Balgjajt, Kallkanit...) pr t biseduar arvanitikisht...

- 202 -

M sht futur n shpirt Saranti me detin e kaltr dhe malin pushtuar nga elika aerocentralesh aq sa nj telefonat mjafton q t l me dshir Athinn. Nj telefonat m ngriti nga vendi edhe sot n mngjes hert pr t marr, bashk me Shptimin, autobusin pr n Thiva e prej andej autobusin tjetr pr n Saranti... Nj ant me tet ABETARE, fotoaparati dhe diktofoni ishin bagazhi im i rrugtimit. Autobusin e dyt, at nga Thiva n Saranti, e kishim paksa n pikpyetje. N at or ai shkonte deri n Dobrenj e Ostja. Vera ishte ende larg e deti ende i ftoht... N Dobrenj nj zgjatje dore bri q shoferi ta ndalte autobusin n barkun e t cilit ishim vetm un e Shptimi. Tani u siguruam se autobusi nuk do t na linte n rrug. Na e siguroi dora e Erlisit, nxnsit t gjimnazit. Shoferi, megjithse pjes e nj shoqrie private transporti, sht i detyruar t zbres, qoft edhe me nj pasagjer t vetm nxns, kthesave t forta t Sarantit. N Ostja numri shtohet edhe me shtat nxns t tjer t shkolls fillore. Shteti grek, prve librave falas n t gjitha shkallt e shkolls ofron pr fmijt e fshatrave t largt edhe transport falas. Bukur! N Saranti nuk patm nevoj pr kallauz. Ishim n shoqrin e Erlisit, Dhimitrs dhe Lanit, tre fmijve t Eqremit dhe Lids q fillimisht na uan n shtpin e tyre pr t na ln t lir ti biem bregut t detit nga njeri cep n tjetrin n krkim t Eqremit, q edhe pse kishte kaluar ora tre e mesdits ende nuk ishte shkputur nga afendikoi i peshkimit... EDI SULA: T MSOJN SHQIPEN, T RRITEN SHQIPTAR... Faros, nj lokal n qoshen e majt t fshatit, sht m i madhi dhe m i bukuri i Sarantit. N Faros, prej vitesh, sht bashkpronar Edi Sula nga Ostreni i Vogl i Dibrs, nj ndr t mbijetuarit e tragjedis s Otrantos, 28 mars 1997, ather kur Kateri i Rads u godit nga anija italiane Sibila... Nj njeri i mbushur me tregime t trishta... Edi Sula, m 5 maj 2009, bashkoi tavolinat dhe i dha jet shkolls s par t msimit plotsues t gjuhs shqipe n fshat. Pr m tej ai ka ofruar nj lokal t veant pr shkolln... Nj bised me t... Edi Sula! far hapsire u keni krijuar fmijve pr msimin e gjuhs shqipe?

far hapsire.?! Me profesor Kriston (kshtu e thrret ai ashtu si e thrrasin edhe t tjert) jemi shok, jemi miq, njihemi ktu e dhjet vjet ktu n emigrim. Ai kishte nj ide pr t hapur shkoll shqipe ktu n zonn ton, n kt fshat t largt t Thivs, n Saranti ku ka det t bukur por edhe ha pula gur. Un i ofrova lokalin tim pr t zhvilluar msimin e gjuhs shqipe kur t duan dhe sa her t duan. Kam hapur nj variant t till q n orare t caktuara t msojn t lexojn dhe t shkruajn. K keni n klasn e Kristos? Ktu kam djalin tim Aldon. Bashk me t jan fmijt e Kristos dhe t emigrantve t tjer n Saranti. Cili sht urimi juaj? T msojn sa m mir gjuhn shqipe, t mos harrojn traditat dhe zakonet tona shqiptare dhe t rriten tamam si shqiptar, si u rritm edhe ne. GJITHMON E KAM PRITUR KT DIT... N Librazhd, vendi ku lindi, u rrit, punoi dhe e dashuron aq shum sa i meket zri kur flet pr t, e njohin me emrin Eqrem Elezi... N fshatin e bukur t Sarantit ku punon dhe jeton prej dymbdhjet vjetsh, e thrrasin me emrin Kristo Elezi... Ka dy djem, Erlisin dhe Janin, ka edhe nj vajz Dhimitrn. Dhimitra dhe Jani binjak, kan lindur n Saranti. Erlisi ka ardhur nj pllmb foshnj, si thot Shptim Hyka, miku i ngusht i familjes Elezi... sht i martuar me Lidn, nj grua burrnesh, si jan burrnesha, nikoqire dhe

- 204 -

pastrtore grat e vendlindjes s saj... Ishte msues n fshatrat e Librazhdit pr trembdhjet vjet... sht prsri msues, q nga 5 maji 2009, msues i msimit plotsues t gjuhs shqipe n fshatin e vogl pa asnj lloj shkolle t Sarantit, fshat i cili, ndoshta, n historin e vet do t shnoj se hapi pr her t par nj shkoll m 5 maj 2009, shkoll shqipe... I plqen shum piktura, dshir t cilin e ka ln mnjan pr t marr detin, pr tu ngritur q me nat pr t punuar si argat n peshkim, pr mbijetesn e familjes, pr t ardhmen e familjes s tij t bukur.... ndrron q nj dit t ket kaiken e vet pr t hedh rrjetat n detin e vendit t vet... E njoh prej vitesh, i kam pi kafen familjarisht n shtpin e thjesht n Saranti, e kam gdhir nj nat vere n kaiken e peshkimit, midis njerzish q e nderojn dhe e respektojn... Bisedn me t e bra q ta njihni edhe ju...tashm si msues midis nxnsve t tij... Bisedn po e bj n dialog me qllim q t ndjeni fjaln e tij t drejtprdrejt... M vjen keq q nuk mund t shkruaj tonet e zrit t tij, tone q t mallngjejn dhe t bjn krenar kur njeh nj njeri si Ai... Si t ju thrras, Eqrem apo Kristo? Si t duash. Jam i njjti atje dhe ktu. far keni mbaruar? Un kam mbaruar shkolln e mesme pedagogjike. Kam mbaruar institutin pr ciklin e ult por nuk kam dhn provimet e diploms sepse u largova nga Shqipria. Keni punuar n arsim n Shqipri? Un n arsim kam punuar nga viti 1984 deri n vitin 1997, pa shkputje. Ku keni punuar? N t gjith fshatrat e zons s Librazhdit, prgjithsisht. Sa vjet tu bn ktu n Saranti? Dymbdhjet vjet. Si e ndjen veten sot midis ktyre fmijve, mbas kaq kohe largimi nga profesioni? Bashk kemi br shum biseda shoqrore pr kt tem. Gjithmon kam pas dshir t arrij kt dit. Gjithmon e kam pas brenda vetes. Profesioni i msuesit m ka pas plqyer shum. T them t drejtn kur u larguam ato vite, flasim pr vitin 1997, un e quaj si nj pun q nuk e uam n fund, nj pun q e lam prgjysm. Q t jem i sinqert, mbase kjo sht ajo forca shtytse m e madhe q m detyron, q m bren se kam ln dika pa br nga ajo q mundja t bja.

Nj ndrr q e le n Shqipri dhe e fillon n kt fshat t largt t Thivs... Zoti Abdurahim, nuk flasim vetm pr ndrra. Flasim ktu se kemi detyrime. sht ndrr, por kemi edhe detyrime. Kemi detyrime ndaj Atdheut, n qoft se do t themi kt fjal q sa vjen e nuk po dgjohet m. Kemi detyrime ndaj atij mjedisi q na prgatiti ne pr msues, q t luanim nj rol q duhet t luanim, por si e thash e lam n gjysm. Shtoj edhe ndaj krkess q njeriu ka ndaj vetes. Ajo bile duhet t jet krkesa m e lart: far krkesash ke ti ndaj vetes? Kt e bj pr t shlyer dika q e kam ln n gjysm dhe n rast se do tia arrij qllimit, si duhet t them sinqerisht, do t ndjehem i lumtur. sht nj ndrr pr mua sikur kta t arrijn t lexojn dhe t shkruajn n at shkall q dua un. Kuptohet me nj cilsi t mir. far kupton me cilsi t mir? Ka pengesa t ndryshme prpara. Ata q varen nga un do ti kaloj, por ka edhe pengesa t tjera q edhe me ndihmn tuaj, si na keni ndihmuar deri tani, na sollt edhe abetaret, edhe me ndihmn e rretheve t tjera q jan t interesuara pr kto. Interesi im, sinqerisht e them, sht moral. Ndodhi q kta fmij jan t mbledhur, afr njeri tjetrit, n nj fshat, q ngjiten bashk n fshatin lart n mal, n Ostje, dhe msojn n klasa t ndryshme t shkolls greke. Un kt ide e kam pasur para shum vitesh. E kemi biseduar bashk para tre - katr vjetsh. Ather sapo kishin nisur t hapen shkolla shqipe n qytete. Doja q t kishte shkolla shqipe edhe n fshat. I bj nj thirrje vetes time. Respektoj veten time me kt. Fmijt dhe prindrit jan shum t interesuar dhe m detyrojn akoma m shum ta justifikoj kt besim dhe do t bj t pamundurn. Ju uroj sukses. Ju uroj t dgjohet zri i mir. Mund t ju them se jeni shkolla e par e msimit plotsues t gjuhs shqipe n fshat, dhe do t dshiroja q shembulli juaj t shtrihet n t gjith Greqin.

MARIDHUS EVDHOKSUS: JAM SHUM I ENTUZIAZMUAR... I pa nxnsit dhe qeshi. M than se ka qen msues i matematiks dhe se tani, n pension, jeton n Saranti. N at buzqeshje ndjeva se dika i lvizi n shpirt, ajo dika q e kan t gjith msuesit kur prballen me nxnsit... I drejtova kasetofonin. Qeshi dhe iu prgjigj pyetjeve t mia me knaqsi. Pastaj pozoi pr nj fotografi...
- 206 -

Si e keni emrin? Maridhos Evdhoksus Jeni pedagog? Po. Pr matematik? Pr matematik dhe kimi. Sa vite? Dyzet. Ku banoni? Tani banoj n Saranti. far shikoni ktu? Un jam shum i entuziazmuar pr at q bn Kristoja pr ti msuar fmijt n gjuhn e nns. A duhet t ndihmojn edhe grekt pr kt? Aq sa munden. Faleminderit T jeni mir. NJ GREK I VOGL ME ABETAREN SHQIP... M ishte fiksuar tek zbrisnim nga Ostja n Saranti midis shokve dhe shoqeve t tij t shkolls, tek loznin dhe qeshnin me at iltrsi q e gjen vetm tek fmijt. Erdhi dhe u ul n tavolin bashk me shokt dhe shoqet e tij shqiptar. U ul n krye. Iu afrova. Ai ishte i nnti kurse un kisha vetm tet abetare me vete. Fati q njeri nga nxnsit kishte abetare t vetn, madje me gjith shtesn pr ushtrime, sjell nga prindrit prej Shqiprie. Ia mora nga dora abetaren msuesit dhe ia vura prpara. Urdhro, i thash, merre, sht jotja. M pa n sy. Qeshi me shpirt. Faleminderit m tha n gjuhn e nns s tij, n greqisht. M ngeli n sy ajo buzqeshje, m mbeti n shpirt ai z n notat e larta t nj falnderimi t thell... E pyes: Si e keni emrin? Panajotis Vetm Panajotis? Kostandinu. Shkon n shkoll? Po. N ciln klas? N t pestn.

Dhe don t msosh edhe shqip? Po. Mund t m lexosh disa fjal nga Abetarja? Albani... Ana... Alma... Aliri... Jo Aliri, por Iliri... Iliri... Vavai... Jo vavai por babai. N greqisht kjo germ lexohet V, kurse n shqip B. Babai. far do t thot babai ? Baba. Buba... far do t thot buba? Skili. Bebi moro. Albani luan me balon... far do t thot? Nj fmij me nj balon... Do t vish edhe ti me miqt tuaj ktu t msosh shqip? Po. do dit? Po. T ju bj nj fotografi? Po. * * * Bra shum fotografi at dit, bra edhe nj fotoreportazh. Kur i hapa n kompjuter m erdhi keq q nuk kisha br nj fotografi mes atyre fmijve q mbanin abetaren lart. Do t ishte nj kujtim i bukur... N mbrmje, kur dielli bie n darn e nalls s Sarantit pr tu lar tr natn n det, me autobusin e fundit, iu ngjita t prpjets pr tu futur lugins s Thivas... Merrja me vete emocione q rrall her i provon njeriu n jet, emocionet q dalin nga krojet e gjuhs s bukur shqipe... Saranti, 5 maj 2009 Shnim: Kur ky libr ishte n rrugn e botimit nga Saranti msues Eqremi m njofton: Numri i nxnsve kishte arritur n nntmbdhjet... Prej ktyre pes vet her vinin dhe her mungonin. Ishin nn gjasht vje.
- 208 -

Dhe kjo ndodh n nj fshat t largt t Thivs, nj fshat q statistikat thon se ka afr treqind banor. Fmijt shqiptar e duan fjaln shqipe, e duan gjuhs e nns me goj dhe me shkrim...

N FOLEN E RILINDSVE T KOHS SON

...Kur m 7 mars t vitit 1998, vit i legalizimit t shqiptarve, do t isha i gjashti pas syrit fotografik n trokitjen e par zyrtare n dern e ambasadorit Robo n bisedn e t pestve pr gjuhn shqipe... ...Kur n prill 2003 n Grava t Athins do t isha midis nxnsve t Denada Karkalls n nj or msimi t gjuhs shqipe dhe do t fiksoja foton e par shoqruese t nj reportazhi... ...Kur m 7 mars 2001, n Ditn e Msuesit Mimoza Dako, Dashmir Zae, Valbona Hystuna do t nisnin t shkruanin tregimin jetsor t shkolls shqipe n emigracion... ...Kur m 24 korrik 2007 n hollin e nj hoteli n plazhin e Durrsit, pjesmarrsi i seminarit t tret kombtar pr msimin plotsues t gjuhs shqipe, msuesi i t pars klas shqipe n Selanik Dashmir Zae shnoi fjalt e para n protokollin pr formimin e Kshillit Pedagogjik t msuesve n Greqi... ...Kur... ...Nj histori e gjat n nj koh t shkurtr, as edhe dhjet vjeare... M 10 maj 2009 u nisa pr t lexuar nga afr nj faqe t historis son t re t shkollimit shqip t fmijve n emigracion. Nj udhtim n folen e rilindsve t vjetr e t rinj. Nj vit m par, n udhtim drejt Strugs pr n seminarin e katrt kombtar t msimit plotsues t gjuhs shqipe, seminar me msues dhe

prvoj t muar mbar evropiane, valixhen e kisha t rnduar me nj libr... Librit, prmes hapave para dhe prapa n mendim, i kisha vn emrin Rilindsit e kohs son. Isha n mdyshjen e paraqitjes publike t emrit, pasi prvesia e tij m dukej se lidhej vetm me dy shekuj m par, me rilindsit e mdhenj t Kombit Shqiptar. M dukej se ajo koh dhe ata njerz ishin t shenjt dhe t paprsritshm... Tash, pas afro nj viti, udhtoj drejt Selanikut duke medituar pr nj vllim t dyt t Rilindsve t kohs son... Udhtoj dhe panorama e bukur q m hap shikimin nga t dy ant e gjelbrimit pranveror, ndrsa treni gulon, m zgjon kujtime t lexuara e t treguara... N Kala t Dods sa e sa her q jam ngjitur bedenave natyror t kshtjells s Korabit, vertebrs s par n shpinn e kombit shqiptar, kam dgjuar tregimet e barinjve t vjetr pr shtegtimet dimrit n fushn begat t Thesalis, bile edhe pr pengun e madh t tyre q n luftrat ballkanike kishin humbur 75 mij krer dele.... Tani ata nuk shtegtojn m ktyre vendeve. T tjer jan ata q zbresin ktyre fushave, jan kraht e puns q kan br q fushat dhe kodrat t rilindin gjelbrimin. Nuk e them sa pr t kaluar radhn. Dhjet vjet t shkuara, n nj fshat t Volosit, n Agio Georgiu Feron, kisha takuar nj grup djemsh t rinj nga Kalaja e Dods, nipr t atyre pleqve t shtegtimeve t hershme, t gjith me shkoll t mesme bujqsore... N Gollobord, atyre bjeshkve ku bilbilat kndojn n kor, sa e sa her kisha dgjuar biseda pr kisha, xhami e kshtjella ngritur n kmb me gur t gdhendur nga duart e arta t mjeshtrve ndrtues t ksaj krahine dibrane, q si thot nj historian i madh i shekullit t 19-t Po t digjej Stambolli do ta ngrinin menjher n kmb dibrant kurse po t digjej Dibra Stambolli nuk do t luante as gishtin. ...Ksaj fushe, ktyre maleve e kodrave, npr rrugt e qytetit t lasht t Selanikut kishin udhtuar, kishin bujte, kishin shkruar Rilindsit e Mdhenj Shqiptar. E gjeja t natyrshme kuriozitetin e msueses s vjetr Liri Andoni tek krkonte ajupin e madh dhe Klubin e Selanikut... ...Pas gjasht or udhtimesh dhe meditimesh, hodha pr her t par hapa n rrugt e qytetit m t njohur dhe m me tregime e aventura n udhtimet e shqiptarve (dhe t tjerve) drejt Lindjes... NJ FTES NGA VALBONA HYSTUNA... Ajo, ndr t tjera, shkruan: ...E kemi msuar tashm t gjith traditn q po ndrtojm me seminaret e gjuhs shqipe n Greqi, tradit kjo e lindur nga nevoja pr t
- 210 -

vazhduar m tej prpjekjet tona pr msimin dhe ruajtjen e gjuhs shqipe tek fmijt e emigrantve shqiptar n Greqi. Sikundr u deklarua edhe vjet ne seminarin e par n Athin, sivjet do t kemi nderin t'ju mirpresim n Selanik. Jemi t bindur se t gjithve ne na udhheq nj dshire e zjarrt pr gjuhn am. Jemi t bindur se sht br shum pun nga t gjith ne q t arrihet n kt pik. Tani nuk na ngelet gj tjetr vese t ngrem zrin s bashku pr t prvetsuar t drejtn q kan fmijt tan pr msimin e gjuhs amtare... ...Vlersojm dshirn, mundin, kohn, sakrificat dhe solidaritetin tuaj pr t qen ditn e 10 majit t gjith s bashku n Selanik.... SEMINARI

Seminari II Emigracioni, msimi dhe ruajtja e gjuhs shqipe u zhvillua m 10 maj 2009 n salln qendrore t konferencave n godinn cilindrike t fakultetit pedagogjik t Universitetit Aristoteli n Selanik. Seminari u zhvillua nn kujdesin e prbashkt t Kshillit Pedagogjik t msuesve t msimit plotsues t gjuhs shqipe n Greqi, nn kujdesin e shoqats Nn Tereza n Selanik, t Valbona Hystuns, sekretare e Shoqats dhe t Jovan Mhillit, drejtues i Kshillit Pedagogjik q si dihet mori jet n seminarin e tret kombtar pr msimin plotsues t gjuhs shqipe n korrik 2007 n Durrs. N seminar morn pjes msues t msimit plotsues t gjuhs shqipe q nga Korinthi n jug deri n Kavalla, Drama etj. n veri t Greqis.

Valbona Hystuna, duke hapur seminarin, tha se ka 8 vjet q jep msim vullnetarisht... Mimoza Dako, theksoi Valbona, ishte ajo q m bri ftesn pr t msuar nxnsit n gjuhn e bukur shqipe... Thomaq Ninit, konsull i prgjithshm i i Republiks s Shqipris n Selanik i takoi nderi t hap flett e hulumtimeve pr domosdoshmrin e msimit t gjuhs shqipe nga fmijt e emigrantve, hulumtime q e vlen paraprakisht t theksojm se ishin t nj niveli t lart akademik, ligjruar nga personalitete t njohur shqiptar dhe grek. Zoti Nini u ndal veanrisht n vlern e gjuhs shqipe duke shpalosur flet nga veprimtaria e rilindsve dhe personaliteteve t mdhenj pr tu ndalur n rolin e shoqatave dhe t komunitetit shqiptar pr zgjerimin e msimit plotsues t gjuhs shqipe dhe n rolin e msuesve plot pasion n msimin vullnetar t saj. Dashmir Zae, msues pran shoqats s emigrantve shqiptar NN TEREZA n Selanik, pasi prshkruan orn e par, n ditn e par t msimit t gjuhs shqipe me fmijt e Selanikut, m 7 mars 2001, ndalet tek Familja dhe msimi i gjuhs shqipe tek fmijt e emigrantve. Gjith shqiptarve jasht atdheut, e nisi ligjrimin Dashmiri, ju dhemb gjuha, ajo gjuh q e kan msuar q n belbzimet e para n familje, por q larg tij e flasin ose e shkruajn pak. Kjo sjell rrezikun e saj dhe pikrisht pr kt, fajtor jemi ne q me indiferencn ton, shkaktojm baltosjen e vlerave tona... Dhe e mbylli ligjratn duke lexuar rreshtat e nj knge, kngs polifonike Mos braktisni gjuhn ton t Kastriot Lekdushit shkputur nga libri Rilindsit e kohs son: Vijn bijt nga mrgimi Gjyshrit presin mjalt nga mjalti, N fytyr u ngriu gzimi, Kur niprit gjuhs se flasin ! Refreni: Mama mia - Italia, Mana mu - i thot Greqia, Maj madher nga Anglia, Nn , shqip se thot fmija ! Kuvendon nusja dhe djali, Shtpis i lviz tavani, Braktisur gjuhn amtare,
- 212 -

Plag e rnd atdhetare! Si kndesi n qymez, Vajza flet serbes serbes, Ela dho pedhaqi mu Aftos ine Papu su !

Edhe dhndri kollovar, Qndron si gjembat mbi varr, Ela dho manari mu Afti ine jaja su ! Doli nipi n mhall, Takoi kushrinjt e par, Me ta nuk ndrroi fjal Dhe u kthye duke qar ! Doli gjyshja dhe e mori, N gjuhn shqipe i foli : Eja Engjll, eja zemr, T msojm gjuhn e mbl ! Edhe gjyshi qet qet, Shikon iftin mendjeleht, Me buzqeshje i qorton, mos braktisni gjuhn ton ! KRONIK... Dr. Stavri Dajo - pedagog i gjuhs shqipe n Institutin e Gjuhve Ballkanike n Selanik ndalet dhe analizon shtje t kohs son q lidhen me Gjuhn shqipe n epokn digjitale, prirjet, mjetet dhe teknologjit e reja. Rula Cokalidhu - pedagoge n fakultetin pedagogjik t Universitetit Aristoteli n Selanik ndalet n Problemet e dygjuhsis, n klasat shum kulturore si nj burim i pasur pr t gjith Dhori Qiriazi, lektor i gjuhsis historike n Fakultetin Filozofik t Universitetit t Selanikut udhton me punimin e tij shkencor n Gjurm t shqipes n t folmen e greqishtes s re. Kostandinos Cicelikis - pedagog n Universitetin Makedonia n Selanik ndalet n temn aq shum t dits: E drejta e t msuarit t gjuhs amtare

M tej nj tryez bisedash pr hallet e dits, pr konkreten, pr at q duhet t bj shteti dhe shoqria, tryez q do t zgjonte iden edhe pr nj Kongres t msimit plotsues t gjuhs shqipe, ide e hedhur nga Jovan Mhilli, drejtues i kshillit pedagogjik t msuesve n Greqi, tryez ku than fjaln e tyre, Flutura, Novruzi, Liria, Danieli dhe t tjer, ardhur me shpenzimet e veta nga Athina, Volosi, Drama, Kallabaka, Korinthi, Kavalla... Kronik e nj pune q si thekson shkrimtari i madh i kombit shqiptar Dritro Agolli n adres t tyre: Ata t mos lodhen kurr pr vendin e tyre, duke ndjekur edhe shembullin e atdhetarve t mdhenj t Rilindjes, por edhe t sotshm, dhe t punojn pr gjuhn shqipe, shkolln shqipe dhe kulturn shqipe, pr tu zhvilluar m tej edhe atje, dhe t ruajn edhe pastrtin e gjuhs son. T mos e prziejn me fjal t huaja t do gjuhe, veanrisht n kt globalizm... MESAZHI Q PRCOLLI SEMINARI Nj pyetje n pushim t seminarit apo n mbarim t tij, nj pyetje pr ata q than fjaln e tyre n seminar: Cili sht mesazhi q mort nga ky seminar? Rula Cokalidhu, greke - pedagoge n fakultetin pedagogjik t Universitetit t Selanikut... Mendoj q sht shum e rndsishme pr studiuesit q t tregojn se njerzit kan nevoj pr t msuar dhe mundohen t gjejn prgjigje pr pyetjet dhe t informohen. Un jam n dispozicioni t tyre pr do gj q mund t ndihmoj dhe tu prcjell t gjitha dijet e mija. Ju uroj suksese pr t vazhduar m tej. Kjo duhet t bhet shpesh sepse mendoj se ndihmon shum. Kostandinos Cicelikis, grek - pedagog n Universitetin Makedonia n Selanik. Mendoj se sht shum e rndsishme q t bhen t tilla seminare n mnyr q njerzit t informohen pr t drejtat e tyre, sepse shpesh her dgjohen gjra t tilla q nuk kan lidhje me t vrtetn. Mendoj q pr organizimin e shkolls shqipe duhet t bhet pun n bllok si me librat po ashtu edhe me msuesit si edhe me bashkpunimin midis Greqis dhe Shqipris. Dr. Stavri Dajo, pedagog i gjuhs shqipe n Institutin e Gjuhve Ballkanike n Selanik. Ishte nj seminar shum interesant, nj nism nga shoqata Nn Tereza dhe nga emigrantt e Selanikut. Un besoj se nisma t tilla duhet t vazhdojn. Pr mendimin tim nj seminar i till duhet t ket karakter shkencor m shum pr tu edukuar msuesit me prirjen dhe kulturn e gjuhs shqipe. Ata duhet t din metodn e arsimimit t nxnsve,
- 214 -

mnyrn e t nxnit t gjuhs shqipe. Ktu u fol edhe pr kuadrin ligjor t msimit t gjuhs shqipe, pr t drejtat q kan shqiptart pr ta msuar at. Mendoj se ishte nj seminar me shum vlera nga t gjitha aspektet. Kjo tregon se emigrantt shqiptar n Selanik dhe n mbar Greqin nuk jan nj mas amorfe. Ata din t ndrtojn dhe t krkojn t drejtat e tyre. Nuk jan m n fazn e prodhimit t t mirave materiale por n fazn e prodhimit t vlerave shpirtrore. N kt prizm msimi i gjuhs shqipe, si gjuh amtare, sht alfa e ksaj prpjekjeje. Dhori Qiriazi, lektor i gjuhsis historike n Fakultetin Filozofik t Universitetit t Selanikut Pyetja sht e vshtir, por prgjigja sht e thjesht. Respekt t jashtzakonshm pr njerzit q jan shum fisnik pr kt q bjn t cilt pa asnj lloj interesi, thjesht nga q e duan, sepse bjm at q na e do shpirti, kushtojn koh nga koha e vet e muar, pa asnj lloj shprblimi material, por sigurisht me nj shprblim t madh moral i cili mbase nuk duket tashti por q njerzit n vite do ti mbajn. Ata fmijt e vegjl q sot msojn pes fjal shqip do ti kujtojn vite m von. Do t thon q un pata msues t gjuhs shqipe filanin. Respekt shum i madh. Un u thash organizatorve kur erdha n kt takim se m tepr vij t ju dgjoj se sa t m dgjoni. Pres nga diskutimet q u bn por edhe nga ato pas dreke t dgjoj probleme, mendime, propozime t cilat do t prpiqem ti pasqyroj n punn time. * * * Von, pas nj kafeje me miqt, treni i ors njmbdhjet t darks do t na largonte nga Selaniku, nga qyteti npr t cilin kaluan rilindsit e hershm, nga qyteti me nj fole kuptimplote t rilindsve t rinj t kohs son, msuesve dashnor t prjetshm t gjuhs shqipe. Nj dit e bukur ajo n Selanikun 10 maj 2009.

N kalim t asaj dite, nipi im n Shqipri, lindur n Athin, m uronte 68 vjetorin e jets... Selanik Athin, 10 11 maj 2009

UN JAM SHQIPTARE....

Selanik 10 maj 2009. Seminari me msues n emigracion, msues t msimit plotsues t gjuhs shqipe, msues q din t japin por nuk din t marrin. E kam fjaln tek puna vullnetare e tyre pr msimin e gjuhs shqipe me fmijt e emigrantve, msim falas, msim q jep dije e kultur Shqiprie, msim q jep e nuk merr, msim i papaguar, msues q kan t njjtn ngjyr, t njjtin z, t njjtn melodi me Rilindsit e

- 216 -

shekullit t nntmbdhjet, ata q ndezn qirinj pr tu br vaj q drita e tyre t mos shuhet kurr... Nj dor ngrihet lart. Nj vajz, nj nxnse, krkon t flas... Quhet Esmeralda Arapi... Jam nj nxnse n shkolln shqipe n Selanik. Si shum familje shqiptare edhe familja ime u largua nga Atdheu pr nj jet m t mir. Un ktu n fillim pata shum vshtirsi n komunikimin e prditshm. N shtpi prindrit e mi flisnin gjuhn shqipe ndrsa n shkoll dhe jasht saj un flisja gjuhn greke. Me kalimin e kohs un u bra shum kureshtare pr gjuhn shqipe dhe shum her e gjeja veten duke biseduar me prindrit pr t gjetur mundsin pr ta prmirsuar at. Kjo mundsi mu dha ktu n Selanik kur mora vesh q ka edhe shkoll shqipe. Un jam shqiptare dhe sht detyr imja t msoj gjuhn amtare. Por mundsit dhe kushtet jan t kufizuara sepse nuk kemi libra dhe kohn e duhur. Do t doja t falnderoj t gjith msuesit e gjuhs shqipe q me mund dhe me sakrific vin dhe na japin msim duke ln mnjan do interes vetjak pr t na msuar gjuhn shqipe. E kam n dor fletn me nj shkrim t bukur dore lexuar lirshm nga Esmeralda. Nuk e di n se e ka shkruar Esmeralda apo prindrit e saj. Di nj gj q ajo e lexoi dorshkrimin aq lirshm sa do ta kishte zili nj nxns i t njjts mosh n Shqipri. E fiksova n fotografi tek e lexonte para msuesve. E fiksova edhe me baban e saj... Kshtu meditova kur i dhash form ngjarjes. Shpreha dilemn n se ai ishte shkrimi i Esmeralds apo i prindrve t tyre. Kur meditimi im u botua, n ekranin e adress time elektronike mu shfaq nj kundrshti... Esmeralda Arapi e shkroi vet fjaln e saj. Letrn q ti pe ajo e ka shkruar me dorn e saj. Kt e vrtetoj un si msuesja e saj prej tre vjetsh q ajo ndjek msime t gjuhs shqipe. Kshtu mendoj se do t mrzitet q ti ke shkruar se nuk je i sigurt n se sht shkrimi i saj apo jo. Valbona Hystuna, msuesja e Esmeralds. M befasoi ai shkrim i bukur ndaj edhe dyshova. Mendova se kaq bukur fmijt mund t shkruajn vetm n shkolln e rregullt n Shqipri. Pas ksaj pyeta veten: A nuk jan edhe shkollat ktu (po t doni u thoni edhe kurse) njlloj si ato n Shqipri? Me nj ndryshim ama: shkollart ktu msojn m me dshir, m me zemr, me shpirt tek Shqipria, tek Atdheu... Selanik Athin, maj 2009

NJ MSUESE N LARISA

Kush sht Esmeralda Kasaj? Jam nga qyteti i Prmetit. Kam katr vjet q jetoj n Greqi, n qytetin e Lariss. Mbarova shkolln e lart pr gjuh-letrsi n qytetin e Gjirokastrs. Nuk dhash msim atje. N Larisa me se merresh? Kam nj vit q punoj n nj fast-fud dhe do t diele jap msim. Kam 23 nxns. Kam nj vit q punoj me kta fmij. Shpresoj q t punoj edhe n vitin q vjen. Si i keni mbledhur kto 23 nxns? Me ndihmn e shoqats. Jap msim n ambientin e shoqats. Kemi nj shoqat q ekziston prej gjasht vjetsh. Kryetar i saj sht Paulin Mani. Me prpjekjet e Paulinit dhe me antart e shoqats arritm t grumbullojm fmijt dhe ti njohim ata me gjuhn ton. Deri n far mase shkon msimi i fmijve n gjuhn shqipe? Un i njoha fmijt vetm me abetaren, si fillim nga q bnin vetm nj or msim do jav. Doln me sukses. Arritn t msonin shkronjat. Kshtu vazhduam. Vitin q vjen nuk e dim se si do t vazhdojm. Nuk kemi... Vitin q vjen, po t mos vazhdojn, do ti harrojn ato q kan msuar... Do i harrojn patjetr.

- 218 -

far prfitove nga ky seminar? U njoha me njerz t ngritur. Mora shum informacion q t vazhdoj t ec me fmijt m tutje. Strug, korrik 2008 ZRA SHQIP NGA KALLABAKA Zrat shqip po bhen gjithnj e m t fort dhe gjithnj e m t pranishm n hapsirn migratore greke ku ka nj grusht shqiptarsh q flasin e shkruajn shqip e q dshirojn q edhe fmijt e tyre t flasin, shkruajn e lexojn shqip. Ksaj radhe zrat shqip erdhn pasi kishin kaluar n sinkron kufirin pr t qndruar n faqet e nj emisioni prestigjioz shqiptar t topchannel, n emisionin Fix-fare t gazetarit t njohur Filip akuli. Po nga erdhn kta zra dhe far notash sillnin n simfonin n shkruarje t gjuhs shqipe n emigracion? Erdhn nga Kallabaka e Trikalls nj vend n rrugn drejt Selanikut. I prcolln Yzeir dhe Besim Miraka t shoqats s atjeshme Emigranti. Po far krkojn Yzeiri dhe Besimi ? Nuk krkojn, si sht br tashm rndom, leje qndrimi dyvjeare apo pa kufizim, legalizim apo nga ato gjrat e zakonshme q na e bjn paksa t vshtir qndrimin dhe lvizjen. Probleme t ksaj natyre i kan edhe ata po n t njjtat prmasa q i kan t gjith t huajt n Greqi. Ata krkojn q fmijt e tyre t msojn gjuhn shqipe, at gjuh q nuk e shoi izmja e rnd e pushtimeve shekullore. Krkojn q t tridhjet fmijt q i kan mbledhur n nj klas dhurat e kryetarit t bashkis t ken prpara nj abetare, nga ajo lloj abetareje q msojn moshatart e tyre n Shqipri, krkojn thjesht t ken mbi kapakun e banks libra shqip. Msuesin e kan gjetur vet, msues si t gjith msuesit e tjer q prej vitesh punojn vullnetarisht. Ata theksojn me z t lart se as shteti dhe as ambasada e shtetit ton n Greqi nuk e kan vn ujin n zjarr pr t ndihmuar me libra dhe me financ ndonse prdit dgjojn pr miliarda pr arsimin, miliarda n t cilat ka pjesn e vet edhe emigranti shqiptar n Greqi, prindi q krkon ti msoj shqip fmijs s tij. Kaq krkojn. Un do t thosha se krkojn pak, se jan shum modest n krkesn e tyre. Prve Abetares dhe librave t tjer shqip, libra t hartuara posarisht pr msimin plotsues t gjuhs shqipe n emigracion ata duhet t krkojn programe t msimit jo vetm t

abetares por edhe t kndimit, historis, gjeografis, kngs, muziks jo vetm pr klasn e par por edhe pr klasat e tjera, nga e para n t dhjetn si i kan shqiptart n hapsirn evropiane, si i ka hartuar dhe i ndjek prej vitesh shteti m i ri n bot Kosova... Ata, modestisht bjn thirrjen: Ata q e ndjejn dhe e quajn veten shqiptar t na ndihmojn Thirrja drejtohet posht, tek do emigrant q i ka mundsit t ndihmoj, tek do prind q e ka nj djal apo vajz q e ndjen veten shqiptar dhe do q fmija e tij t msoj t shkruaj e lexoj shqip, t msoj historin dhe kulturn e vendit t vet. Thirrja drejtohet lart , tek t gjitha strukturat e pushtetit dhe t shtetit shqiptar q nga Kuvendi, Presidenti, Kryeministri, institucionet shkencore dhe t tjer, q ta kthejn kokn nga fmijt shqiptar n emigracion, ti konsiderojn ata pjes t shkolls shqiptare, t hartojn programe msimore, t botojn libra t prshtatshme pr emigrantt e vegjl, t legalizojn e t vlersojn msuesit, t bjn at q bjn shtetet demokratik pr mos asimilimin gjuhsor t fmijve, pr mos asimilim t identitetit t shqiptarve. Ta kthesh fytyrn tek fmijt n Kallabaka, tek fmijt shqiptar n mbar Greqin pr ti ndihmuar ata pr t msuar gjuhn e mms sht nj detyrim historik...

ORA E VRTET LARG ATDHEUT Bised me Merita Ymerin, msuese n Kallabaka

Kisha dgjuar fjal t mira pr Kallabakn, pr komunitetin shqiptar atje t lidhur n Shoqatn Emigranti, kisha lexuar edhe n nj gazet shqiptare, kisha par nj lajm televiziv e m pas nj telereportazh t gjat... Kisha fiksuar n kujtes emra drejtuesish t shoqats, emra autoritetesh lokale dhe institucionesh, emisionesh televizive e emra gazetash... Por ajo q nuk kisha fiksuar n kujtes ishte emri i msuesit, emri i prvem n shkollimin shqip t fmijve n emigracion, emri i nj prej atyre q tashm ka hyr n fjalorin publicistik si rilinds i kohs son, njeri q merret me rilindjen e gjuhs shqipe n hapsirn migruese t shqiptarve, rilindje pas shum vite ikjeje dhe harrese. Emrin e prvem t msueses s Kallbaks e msova m 10 maj 2009 n Selanik, n nj seminar me msues nga mbar Greqia, msues q diskutuan edhe nj her pr at q sht br dhe at q duhet t bhet pr
- 220 -

tu msuar fmijve t emigrantve t shkruajn e lexojn shqip, t njohin vendin e tyre n prmasa gjeografike dhe historike... Ajo quhet Merita Ymeri. M tha se sht nga Elbasani, nga nj fshat fare pran q quhet Hajdaraj. M tha se sht e martuar n Elbasan, n lagjen 5 maj... M tha se ka mbaruar Universitetin Aleksandr Xhuvani, pr msuesi, cikli i ult. E ka mbaruar n vitin 1999 kurse diplomn e ka marr n vitin 2000. Dhe sapo e ka marr, me t me vete, pa dhn asnj or msimi, pa u prballur me voglusht n ato momente emocionale q vetm msuesi i ka t regjistruara n pentagramin e shpirtit, momentin e prballjes me germat e para t shqipes s bukur, pa kt ndjenj madhore pr nj msues, ka marr rrugn ikanake t kohs, emigracionin... E pyes se si e ka prjetuar orn e par t msimit. Kthehet prapa, nj dekad t tr, pr t m thn: Ora e par ka qen kur bnim praktikn... E pyeta pr orn e vrtet, ort e vet... Ora e vrtet, m thot, ka qen larg atdheut, n Kallabaka t Greqis. Kisha emocione t mdha. Ishin emocionet e pritjes s gjat, pritje pr tu kthyer n Shqipri pr t dhn msim. Nuk ma kishte marr mendja q orn e par t vrtet t msimit do ta jepja ktu, n Greqi... Dhe humb n emocione... ...Ora e par e msimit...Isha prgatitur pr msim q n shtpi por isha n mdyshjen n se do t arrij dot t hartoj, t v un nj program q do eci.... ...Organizimi i msimit plotsues t gjuhs shqipe u b nga shoqata e shqiptarve n Kallabak. At dit patm nj fest dhe nj banket t vogl. Ishte kryetari i bashkis s Kallabaks, prefekti, prindr, fmij dhe shum t ftuar t tjer...

...Pr organizimin e shkolls dhe trheqjen e fmijve nxorm lajmrime npr rrug, npr dyqane. Gjithashtu bm nj lajmrim edhe n radion lokale duke njoftuar shqiptart se do t organizojm nj kurs pr gjuhn shqipe. Kallabaka sht nj qytet i vogl dhe ne njihemi thuajse t gjith njeri me tjetrin... ...Kshtu u mblodhn fmijt.... - Po sa fmij u mblodhn?- krkoj t shuaj kureshtjen e astit - Tridhjet e nnt, m thot ajo - Kaq shum! Po si e zhvilloni msimin me kaq shum fmij? - I kemi ndar n dy grupe. Bj msim nj her me njrin grup dhe nj her me grupin tjetr. - Ku e zhvilloni msimin? - N qendrn e puntorve n Kallabaka. Na kan dhn nj sall msimi, sall me t gjitha kushtet; me drit, ngrohje, kondicioner, me t gjitha kushtet pr nj msim t rregullt. - Vijn rregullisht? - Vijn rregullisht. Mungojn sigurisht n ndonj rast kur largohen pr n Shqipri. - Si e ndjen veten midis fmijve? - Shum e lumtur. - Ke ardhur ktu n Selanik, n seminarin pr msimin plotsues t gjuhs shqipe. Cili sht mesazhi q mort nga seminari, nga takimet me msues, nga ky eveniment i bukur? - Kishte gjra q i dija por kur i dgjon pr her t dyt, nga msues e njerz me prvoj pr msimin plotsues t gjuhs shqipe, sht me t vrtet nj gj e bukur. Kmbngulja sht kryesorja, kmbngulja pr tu mbushur mendjen prindrve q gjuha shqipe ka me t vrtet rndsi, pr fmijt e tyre dhe pr ata. Mesazhet jan t shumta. - Si do ta osh n Kallabaka kt prvoj q mort? - Do ta oj jo vetm tek fmijt por edhe tek prindrit. Un kam nj komunikim shum t mir me prindrit. Kam pas dhe kam mbshtetje prej tyre. - Sa jan t ndrgjegjshm prindrit q fmijt e tyre duhet t msojn gjuhn shqipe? - Prindrit n Kallabaka jan shum t ndrgjegjshm. N fillim kur kemi folur pr kt problem dhe un dola vullnetarisht pr ta br kt pun, pa pages, pa shprblim, pa asgj, disa nga prindrit than: Ne paguajm q fmijt tan t msojn gjuh t huaja dhe t mos paguajm pr t msuar gjuhn shqipe? Kjo gj m ka ln prshtypje t madhe. Nuk mund ta harroj. Ata jan dhe do t mbeten kurdoher shqiptar... Merita Ymeri sht nj msuese e re, sht bashkshorte, sht nn, sht nj grua shqiptare q ndonse larg lagjes 5 maj t Elbasanit,
- 222 -

sht atje s bashku me nxnsit e saj, nxns nga e gjith hapsira shqiptare n Kallabaka t Greqis.

KREU VIII. PREMTIME...

????????????????????????
PREMTIME...

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
PREMTIME...

?????????????????????????
PREMTIME...

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
PREMTIME...

?????????????????????????
PREMTIME...

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
PREMTIME... PREMTIME... PREMTIME... PREMTIME... PREMTIME...BAMIR TOPI PRESIDENT I
REPUBLIKS S SHQIPRIS

- 224 -

Vizita e presidentit Bamir Topi m 25 nntor 2007 ishte nj hap para n marrdhniet mes dy vendeve. Presidenti Topi krkoi nga parlamentart grek q shteti helen t lehtsoj procedurat pr emigrantt shqiptar me hapjen e shkollave shqipe pr fmijt e emigrantve... GENC POLLO MINISTR I ARSIMIT DHE SHKENCS - Seminari III Kombtar pr msimin plotsues t gjuhs shqipe Durrs, korrik 2007 ...Si ministri ne kemi qen aktive. do komunitet q na ka krkuar tekste n gjuhn amtare, (abetare dhe tekste t tjera) i kemi bler dhe ua kemi drguar, pr t furnizuar ato shkolla q kan qen produkt i iniciativs s komuniteteve shqiptare,

por edhe i dashamirsis s autoriteteve kombtare dhe lokale t vendeve ku ata jetojn. Por ky sht nj hap i par dhe ndoshta jo i mjaftueshm. Ne kemi dashur t japim nj sinjal q jemi gati edhe me shpenzime buxhetore, dhe me nismat tona t mbshtetura dhe t vazhdueshme, tu ofrojm ndihm si shtet am. Kemi prgatitur edhe paketa msimore t gjuhs shqipe, t cilat tani jan t shikueshme n disa televizione dhe n mnyr moderne i ndihmojn fmijt t absorbojn at gjuh t cilt e dgjojn n familje... N vitin 2006 ish ministri i arsimit Genc Pollo deklaron se n pes qytetet m t mdha t Greqis do t hapen shkolla shqipe. "Ne synojm q kto shkolla t jen publike, pra t paguhen nga buxheti ku derdhin taksa edhe emigrantt. Jam i ndrgjegjshm pr kufizimet tona financiare me gjith shtimin e parashikuar pr arsimin. Sot nj pjes e fmijve t emigrantve tan mund t msojn gjuhn amtare n Athin, Selanik, Volos, Patra etj. HALIT SHAMATA ZVENDS MINISTR I ARSIMIT DHE SHKENCS

- Seminari IV Kombtar pr msimin plotsues t gjuhs shqipe Strug, korrik 2008 Kjo do t thot q shkolla shqiptare duhet t prthith e t proj vlerat universale dhe ato kombtare, q pr rastin e diaspors, jan t lidhura me msimin e gjuhs shqipe. N radh t par, por edhe t letrsis, historis dhe kulturs kombtare n prgjithsi, si element t rndsishm, q lidhen me identitetin dhe ardhmrin shqiptare. Msimi i gjuhs shqipe n vendet e diasporave t hershme dhe t komuniteteve m t reja shqiptare nuk sht nj shtje e thjesht dshire por organizimi e bashkpunimi dhe mbshtetje pr t realizuar kt projekt t rndsishm. sht pr t ardhur mir por edhe pr tu inkurajuara q trajnimet e ksaj natyre t msuesve shqiptar, t cilat tashm kan
- 226 -

marr karaktere periodik, po shoqrohen me prgatitjen e materialeve edukative si plan-programe, libra, metoda pr msimin e gjuhs shqipe. MASH e Republiks s Shqipris, s bashku me MASHT e republiks s Kosovs, si dy institucione organizatore, t ktij seminari, do t mendojn pr t marr prgjegjsi t reja pr msimin plotsues t Gjuhs shqipe n hapsirn shqiptare t diaspors dhe komuniteteve m t reja shqiptare. Dua ti drejtohem me respekt dhe mirnjohje msuesve shqiptar t Msimit Plotsues t Gjuhs Shqipe si misionar t gjuhs , shkolls, kulturs dhe shtjes kombtare dhe sht rasti tiu garantoj mbshtetjen e MASH t Republiks s Shqipris si dhe timen, pr t krijuar t gjitha lehtsit, pr t eksploruar t gjitha Mundsit tona pr zhvillimin normal t misionit tuja, si pjes e rndsishme dhe e pandashme e shkolls dhe e arsimit shqiptar. FLAMUR GASHI DREJTOR I INSTITUTIT T DIASPORS N MINISTRIN E JASHTME

- Athin, Vatra shqiptare, 29 mars 2008 ...sht pr tu prgzuar puna e msuesve shqiptar q kan br qoft n Greqi, qoft n Itali qoft n t gjith botn, atje ku kan dhn msim t gjuhs shqipe por tanim sht edhe momenti i fundit q msimin e gjuhs shqipe ta institucionalizojm dhe ta bjm legal pr t gjith ata nxns q e marrin kt msim por edhe ata msues q i msojn q t ken autoritetin e tyre jo vetm pr t lshuar dokumentin por edhe autoritetin e tyre si msues. Ne, deri n fund t korrik gushtit t ktij viti duhet t plotsojm plan programet msimore pr msimin plotsues t gjuhs shqipe jasht Shqipris. Po bhet nj plan program i prgjithshm pr t gjith botn sepse nuk mund t jet i veuar pr n Greqi dhe diku tjetr por nj

program unik, kombinuar edhe me Ministrin e Arsimit t Republiks s Kosovs q t jet i njjt. sht duke u punuar pr kurikulat pr kto plan programe, pr librat midis t cilve do t jet abetarja, libri i leximit, gjeografi historia etj. pr msimin plotsues t gjuhs shqipe. Kjo sht nj detyr q e mbulon Ministria e Arsimit dhe Shkencs por ne si Institut Kombtar i Diaspors na del prball koordinimi i veprimeve t institucioneve t qeveris shqiptare pr kt pun. Prve ksaj jan duke u prgatitur n Ministrin e Arsimit, sa kemi informacione, dhe me porosi t Kryeministrit do t jen t prfunduara deri n fund t periudhs s korrik gushtit... VILI MINAROLLI AMBASADOR I REPUBLIKS S SHQIPRIS N GREQI

Veprimtaria e kurseve t msimit t gjuhs shqipe nuk mund t kryhet falas, por secili prindr duhet t paguaj nj shum simbolike, pr nj shprblim modest t msuesit, apo pr nj shpenzim q ka t bj me mbarvajtjen e msimit. Si edhe deri tani, n baz t standardeve t BE, kurset mund ta realizojn veprimtarin e tyre n ambiente publike t shtetit prits dhe kjo mund t jet objekt i nj marrveshjeje ndrshtetrore. Kontributi i shtetit shqiptar mund t shkoje deri n sigurimin e librave, por edhe kjo duhet t merret me rezerv. Nga ana ime sht krkuar hartimi i nj programi t veante nga specialistt e arsimit shqiptar, pr kto kurse, ku t prfshihet msimi i abetares, leximit dhe nj prmbledhje e momenteve kryesore t historis ton kombtare...

- 228 -

VALENTINA LESKAJ KRYETARE E KOMISIONIT KUVENDOR PR ARSIMIN Athin, mars 2009

Ju keni edhe vlera t tjera. Ata fmij q kan ikur disa muajsh apo nj vje nga Shqipria kur ende nuk dinin t flisnin shqip, ata fmij q kan lindur ktu Ju me kontributin tuaj, me atdhetarizmin tuaj, me vullnetin tuaj u keni dhn mundsi ta ruajn, ta kultivojn, ta msojn gjuhn shqipe. Ky sht atdhetarizm dhe kjo sht shum e rndsishme pr t ardhmen e nj vendi. Kt e keni br me sakrificn tuaj, e keni br pa mbshtetjen e shtetit am, e keni br pa mbshtetjen e qeveris. Un prfitoj nga rasti, edhe si kryetare e komisionit parlamentar t arsimit tju falnderoj pr kt q keni br. Un dua t falnderoj disa nga ju, dhe nuk jan t paktt, t cilt m kan drguar mesazhe pr shtjet e arsimit, mesazhe t cilt ne i kemi br pjes t programit ton, pjes t programit t Partis Socialiste pr t ardhur n pushtet. DORA BAKOJANIS KUR ISHTE KRYETARE E BASHKIS S ATHINS.

"Askush nuk ju ndalon t hapni shkolla shqiptare n Greqi. Duhet q vet shteti juaj t ket nj interes n kt drejtim. Ne ju ndihmojm me ambientet, ndrsa ju duhet t siguroni librat dhe msuesit". JORGO PAPANDREU KRYETAR I PASOK Selanik 5 vjet m par E dim do t thot emigrant dhe gjuh amtare. Do ta diskutojm n parlament, pasi sht m se logjike msimi i saj. Pr kt ekzistojn modele evropiane, t cilat mund t vihen n zbatim dhe n Greqi", ka theksuar dhe premtuar udhheqsi i opozits greke Jorgos Papandreu n takim me emigrantet shqiptar n Selanik... Athin 2008, takim me emigrantt n Karavel, 6 nntor 2007

- 230 -

N programin e Jorgo Papandreut emigrantve u sigurohet: e drejta sociale, nnshtetsi greke pr fmijt q lindin e rriten n Greqi dhe t atyre q studiojn mbi tre vjet n sistemin arsimor grek, msimi i gjuhs amtare n shkollat greke, e drejta e votimit dhe e prfaqsimit n organet e pushtetit vendor pr t gjith ata q kan mbi 5 vjet qndrim t ligjshm n Greqi, shrbime shndetsore falas, lehtsim t procedurave t legalizimit, hyrjen n fuqi t marrveshjes s Palermos pr parandalimin e trafikut njerzor...

KREU X: DY LIBRA...

- 232 -

RILINDSIT E KOHS SON... sht zgjedhur Struga qyteti i bukur buz liqenit t Ohrit, qytetit nga merr rrugn drejt Veriut, mes pr mes bots shqiptare Drini i Zi, pr ti paraqitur lexuesit dhe studiuesit emigrant librin me titull kuptimplot Rilindsit e kohs son. Jan zgjedhur msuesit e Msimit Plotsues t Gjuhs Shqipe n Diaspor, pjesmarrs n Seminarin e Katrt Kombtar, shumica e t cilve drejtprdrejt ose jo jan heronj t librit, pjes e asaj armate t madhe msuesish q duke marr pak drit nga Shqipria dhe Kosova e prcjellin at tek fmijt q nga Greqia e Italia n pjesn mesdhetare t Evrops dhe deri n vendet e netve t bardha t gadishullit t Skandinavis.

Promovimin e librave n mbrmjen e par t seminarit e drejtoi Nuhi Gashi, punonjs i Ministris s Arsimit dhe Teknologjis t Kosovs. Msuesja e fmijve shqiptar t Volosit n Greqi Teuta Rushiti do ti lutej autorit, gazetarit Abdurahim Ashiku, t bhej ajo prezantuese e par e librit pr tua ln pastaj vendin t tjerve; gazetares s Radio Tirans Kozeta Hoxha, msueses n Porta-Porta t Athins Flutura Tafilaku, msuesit t Korinthit Artemis Duri, msuesit nga Finlanda Ragip Kiku etj. Me emocion dhe me duartrokitje u prcolln nga rreth njqind pjesmarrs n promovim dhe n seminar citimi i pjesve prkushtuese t librit. Emocione prcolli tek t pranishmit n veanti recitimi i kngs labe Mos braktisni gjuhn ton mesazhi i s cils ashtu si edhe mesazhet e t gjith shkrimeve, reportazheve, skicave, intervistave etj. prbn boshtin e t 380 faqeve t ilustruara me dokumente e fotografi t

librit Rilindsit e kohs Son, si vllim i dyt i ciklit publicistik Njerz q i dua tashm n qarkullim. Shtrngim duarsh dhe vlersime t drejtprdrejta mori autori gjat gjith ditve t seminarit. Strug, 24 korrik 2008 NJ LIBR PR RILINDSIT E KOHS SON Doli n qarkullim libri Rilindsit e kohs son si vllim i dyt i seris publicistike NJERZ Q I DUA, t gazetarit emigrant Abdurahim Ashiku. N t 380 faqet e librit trajtohet problemi i gjuhs shqipe n emigracion, prvoja e msuesve emigrant n hapsirn evropiane dhe problemet me t cilt prballet shoqria shqiptare n emigracion prball asimilimit tepr t shpejt q po ndodh, veanrisht n Greqi, si pasoj e mos shkollimit shqip t fmijve emigrant. N libr ballafaqohet prvoja mjaft pozitive e shtetit dhe shoqris t Kosovs dhe indiferentizmi i i shtetit dhe i shoqris s Shqipris. Pr informacione m t hollsishme drejtohuni autorit n e mail a_ashiku@yahoo.gr Gazeta EMIGRANTI ABDURAHIM ASHIKU N RILINDSIT E KOHS SON Rilindsit e kohs son sht nj prmbledhje publicistike mbi veprimtarin e msuesve t shqipes n bot. Menjher mbas botimit, m 23 korrik libri u promovua n Strug, ku ishin mbledhur m shum se 100 msues nga e gjith Evropa, dhe nn kujdesin e Ministris s Arsimit dhe Teknologjis t Kosovs dhe Ministris s Arsimit dhe Shkencs t Shqipris, u diskutua mbi strategjin e arsimimit t fmijve t shqiptarve n Evrop. Libri trajton probleme t ksaj natyre, shqetsime t msuesve dhe prindrve n t gjith Evropn si dhe mnyrat dhe rrugt q duhen ndjekur, n mnyr q gjuha dhe arsimi shqip t msohet nga shqiptart kudo q jetojn dhe punojn. Libri, nga ana tjetr, sht nj homazh pr gjith msuesit shqiptar n Greqi, t cilt, pas puns s prditshme n emigracion, gjejn kohn t msojn falas fmijt e emigrantve, duke qen kshtu Rilindsit e kohs son, nga ka marr edhe titullin libri. Libri sht nj dshmi se si msuesit shqiptar n Greqi kan marr iniciativn dhe po organizojn msimin e shqipes atje falas, natyrisht pa
- 234 -

mbshtetjen e qeveris shqiptare, n mnyr q fmijt e emigrantve t ken mundsin t msojn shqip. Libri, nga ana tjetr, sht nj udhrrfyes pr autoritetet shtetrore t arsimit, pr mnyrn dhe rrugn se si mund t ndrtohen politika arsimore n ndihm t emigrantve. Libri sht botuar nga shtpia botuese m&b (Gazeta Rruga e Arbrit korrik 2008)

TEUTA RUSHITI PREZANTON...

mbrmjen strugave...

Teuta Rushiti: Mirmbrma dhe ju prshndes t gjithve! sht knaqsi shum e madhe q t kemi mes nesh jo vetm msues t vjetr dhe t rinj por edhe shkrimtar, poet, publicist, gazetar, njerz t shkencave, t letrsis, t artit, intelektual q me punn e tyre kudo vazhdojn t prhapin gjuhn shqipe, kulturn, traditat dhe zakonet e popullit shqiptar Duke marr n dor librin Njerz q i dua mendova dhe thash. N qoft se zoti Abdurahim Ashiku ne na do njher, ne e duam njqind her. Jo vetm e duam por edhe e respektojm. N kt libr ne kemi gjetur veten ton, dshirat, prpjekjet, hallet tona q kto vite n emigracion kan mbetur t shkruara nga dora e shokut dhe mikut ton Abdurahim Ashiku

Si ju lindi dshira pr t shkruar kt libr? A. Ashiku: Dshira pr tu marr me publicistik sht e hershme. Ka filluar n vitin 1957 me nj shkrim n Sporti Popullor n nj ekskursion n qytetin e lasht t Apolonis, pr t vazhduar pr shum vite me radh si bashkpuntor i Zrit t Rinis n vitet studentore, si gazetar profesionist n Agjencin Telegrafike Shqiptare, gazetar n shtypin lokal dhe deri n mesin e vitit 1996 n gazetn Zri i Popullit. Publicistika nuk m sht ndar kurr dhe nuk mund t jetoj pa derdhur n letr, e tash n kompjuter, ato q prjetoj. T. Rushiti. Kur kam lexuar librin kam pas shum emocione pasi kam par jo vetm njerz t mitur, burra, gra shqiptare emigrante, punn e tyre dhe gjendjen psikologjike t fmijve q jan n emigracion. Megjithat do ta pyes prsri z. Abdurahim: A mund t m tregoni nj moment preks gjat gjith ksaj pune shumvjeare, sidomos me brezin e ri, q u ka mbetur n kujtes dhe u ka ln mbresa? A. Ashiku: Mbresat jan t shumta. Ato lidhen me fmijt, me ata q aspirojn t msojn gjuhn shqipe. E kam ndjekur problemin e msimit t gjuhs shqipe q nga viti 1998 kur shoqrova nj grup msuesish shqiptar n takim me ambasadorin Robo, hap pas hapi. Pr mua kjo ka qen gj e bukur. Ajo q m ka ln mbresa dhe q sht pasqyruar n librin Rilindsit e kohs son sht se ndrsa arvanitt edhe tash pas pesqind vjetsh flasin shqip, pasqyruar n nj bised me nj 97 vjear i cili fliste shqip jo vetm vet por edhe i biri, edhe nipi. Por ajo q m bri t ndalem e t grmoj m thell n problemet e msimit t gjuhs shqipe pr fmijt tan n Greqi ishte nj bised me nj taksixhi arvanitas, bised e cila sht pasqyruar n librin Rilindsit e kohs son. Fmijt tuej nuk e msojn gluhn e mms, nuk kan disir t kthenen n Skipri, do t bnen grekr si na Biseda me t m preku, m bri q t mendoj e punoj q fmijt tan t mos bnen grekr... T. Rushiti. Kalojm tani tek vllimi i dyt Rilindsit e kohs son. Shkrimtari dhe publicisti ka pasur nj bised me shkrimtarin e madh Dritro Agolli nga ku ka marr edhe iden e titullit t librit. A mund t na thoni disa momente nga takimi me shkrimtarin Dritro Agolli? A. Ashiku: Ka qen pikrisht data 9 prill e ktij viti kur un hyra n shtpin e Dritro Agollit, shtpi e cila sht gjithnj derhapur pr kdo. Mbasi pim kafen e Zonjs Sadije nisa me Dritroin nj bised pr emigrantt. Ai m tregoi pr gjyshin, xhaxhan dhe baban q kishin emigruar n Argjentin, peripecit e emigrimit... Kur muhabeti ra pr problemet e emigrimit sot, pr msimin e gjuhs shqipe, ai m tha:
- 236 -

... Kt an rilindse t emigrantve t hershm e kan shfrytzuar apo e kan prvetsuar emigrantt e sotshm duke vazhduar kohn e Rilindsve q t punojn pr mmdhen... Un e mora si pagzim t ktij libri dhe si nj vler pr t gjith msuesit n emigracion. T. Rushiti: T dy librat jan me shum interes. Urojm q publicisti dhe shkrimtari Abdurahim Ashiku ta vazhdoj akoma m me dshir dhe m me vullnet krijimtarin edhe n vitet e ardhshme. I urojm publicistit suksese n publicistik dhe n jet. A. Ashiku: Sa pr dijeni libri q paraqes sot sht nj prmbledhje e asaj q u zhvillua nj vit m par, e asaj miqsie q u krijua nj vit m par midis emigrantve, t atyre bisedave shum t ngrohta. sht nj kndvshtrim i veant i ktyre seminareve, seminare q i bashkojn njerzit, bashkojn zemrat dhe bjn q t komunikojn njra me tjetrn. Nj kapitull sht me bisedat q kam br me shum msues n diaspor, biseda t drejtprdrejta, pa koment, biseda q flasin vet. T. Rushiti: Librat jan pjes e seris Njerz q i dua. Edhe ne ju duam dhe ju respektojm pr punn tuaj vetmohuese dhe kmbngulse n emigracion. Flutura Tafilaku. Un po lexoj vetm prkushtimin si nj gjetje e veant nga ana e autorit.. Prkushtim ! Kto radh ua prkushtoj: - Msuesve t mi q aso kohe m vun prpara nj pllak dhe nj laps guri dhe m than: Shkruaj gjuhn e bukur shqipe ! ... - Msuesve emigrant prkushtimi i t cilve ngjan si dy pika loti me at t Rilindsve t Mdhenj t Kombit Shqiptar... - Shoqes s jets, Natasha Ashiku - msuese n m se tri dekada n ciklin e ult dhe n ushtrimoren e Shkolls Pedagogjike t Peshkopis.... n 60 Vjetorin e Lindjes I uroj q t bhet njqind vjee! sht nj grua artiste, shoqe ime e mir dhe nder pr komunitetin. Shpreh konsiderata pr autorin sepse vazhdimisht sensibilizon komunitetin n Athin me materialet pr edukimin dhe pr shkolln. Njkohsisht uroj q t gjitha kto q thot Abdurahimi n libr dhe n gazet t shkojn atje ku duhet, n veshin e Ministris s Arsimit. Kozeta Hoxha, radio Tirana: Lexon:.. Un, gazetari emigrant, mora bisturin dhe provova t hyj n nj plag, n plagn e madhe t asimilimit t vrullshm t gjuhs shqipe dhe t fmijve tan n emigracion... Nuk e di se sa thell ka hyr bisturia ime dhe sa i kam br t ndrgjegjshm njerzit pr rrezikshmrin e saj.

Do t isha i lumtur sikur ky libr, kto fakte t jetuara, ti merrnin n dor n radh t par politikant e pushtetart, pushteti dhe shteti, Kuvendi dhe kuvendart, t majt dhe t djatht dhe t reflektonin menjher, me vendime shteti e ligje Kuvendi si masa parandaluese pr mos gangrenizimin e plags... Do t isha i lumtur sikur msimet e ktij libri ti bnin t ndrgjegjshm prindrit, gjyshet dhe gjyshrit pr ti marr pr dore fmijt dhe niprit e mbesat e pr ti ulur n bankat e shkollimit plotsues t GJUHS SHQIPE... Un kaq munda dhe kaq bra... Kjo nuk do t thot se pena ime do t ndryshket prball: Shpendrave, hithrave, ferrave q sipr na kan rn dhe dritn na kan zn me flet shum t gjera. Athin, 22 qershor 2008 Ky ishte nj fragment i Abdurahim Ashikut n mbyllje t librit me titull shum kuptimplot Rilindsit e kohs son. I urojm suksese! Artemis Duri: Lexon vjershn kng satirike Mos braktisni gjuhn ton me t ciln grupi lab Vllazrimi u paraqit n Festivalin e Valles Tipologjike Shqiptare n Lushnj n qershor 2008... A.Ashiku: Ju faleminderit pr vlersimet. Kam qen edhe vet msues dhe e di se sa e madhe sht t qenit msues. Ndoshta vitin e ardhshm do t vijm me nj vllim tjetr pr ju. Strug, 23 korrik 2008

NJ MONUMENT RILINDSVE T KOHS Arbria matan detit na kujton Se ne t huaj jemi tek ky dhe?! Zef Serembe sht e shkruar, ka ndodhur, nuk sht e shkruar, nuk ka ndodhur!? E uditshme kjo thnie e otomanve por qysh se sht zbuluar shkrimi, kshtu paska qen! Pasojat e mos shkrimit t gjrave, ngjarjeve etj. po reflektojn me problemet q ka albanistika si shkenc pikrisht pr mungesn e t shkruarit nga Ilirt! Pr habin time, kjo thnie e otomanve, m duket shum m e qndrueshme se sa ajo latine: Shkrimet mbesin, fjalt i merr era.

- 238 -

Thnia e latinve, sikur nuk detyron; sikur duan t thon se shkrimi sht vetm shenj i edukats apo nj fraz e artit oratorik, art t cilin e kishin shum t zhvilluar romakt ndrsa thnia e otomanve sht shtje ligji, shkrimi sht dshmi pr historin. Shkrimi pra sht dshmi se, dikur, diku, ka ndodhur dika. N fund t fundit, t shkruarit sht detyrim qytetar!

Ka ndodhur pra shkrimi i Abdurahim Ashikut, dhe n shkrimin e Ashikut ka ndodhur historia e edukimit vullnetar n nj pjes jo t madhe t diaspors shqiptare n prgjithsi, ksaj here n Greqi dhe Itali. Nga ky libr aq modest, jam inspiruar menjher pas leximit t par dhe kam shkruar nj opinion n Emigrantin pr diasporn shqiptare n Greqi n raport me Qeverin shqiptare me titull Lum Greqia k ka brenda, mjer Shqipria k nxjerr jasht pjes e s cilit shkrim ishte edhe vet personazhi gazetar; Abdurahim Ashiku. Pr mua si lexues i prkushtuar, vepra publicistike e A. Ashikut, me vet faktin q m ka nxitur t jem edhe un prkrahs i ides dhe i qllimit t veprs n fjal, vepra e ka kryer misionin pr t cilin sht br. Kush nuk sht emigrant, kt mund ta prjetoj vetm gjat leximit t veprs. Emigrantt dhe shkruesi i ktyre rreshtave e prjetojn pr dit, do or, do moment. T till pra mund t jen lexuesit e veprs publicistike RILINDSIT E KOHS SON. Por vetm emigranti i di hallet e emigrantve. Po ti dinte qeveria hallet e emigrantve, do t ndrmerrte di pr gjysmn e kombit q e ka jasht por ndryshe sht me t dgjuar, ndryshe me t shijuar. N t vrtet, kjo sht pjesa e dyt e librit Njerz q i dua e cila sht botuar m 2007. Tani kt libr e ka titulluar RILINDSIT E KOHS SON pra me nntitull dhe vazhdim i s pars,(Njerz q i dua) dhe vrtet kta njerz q bjn kt pun aq t madhe pr ruajtjen e identitetit kombtar t imponohen ti duash. Fillimisht si titull, duket mjaft megaloman dhe pak kush e beson se vrtet titulli prputhet katriprisht me mesazhet e librit.

Pr kt u binda pasi e lexova librin dhe e pash se ka ndodh dhe po ndodh n Greqi dhe Itali kultura shqipe. Ka ndodhur dhe po ndodh n Greqi dhe Itali vuajtja shqiptare! Ka ndodh dhe po ndodh n Greqi zhvillimi kombtar. Ka ndodh dhe po ndodh n Greqi kthimi i kujtess s arvanitasve. T gjitha kto lexues i dashur a nuk jan nj RILINDJE? Edhe n ann tjetr, ka ndodhur dhe po ndodh heshtja e Arbris?! Ky pra sht kundrshprblimi q jep atdheu. Arbria.......!!! Nuk do ta vazhdoja m strofn e Zef Serembes por do ti thosha rilindsit tan t prvuajtur: Jo i dashur, m vjen keq t t demantoj sepse kjo nuk sht e vrtet dhe kurr nuk ka qen e vrtet! Kjo vepr q sht mjaft voluminoze, ka prfshir n vetvete gjith aktivitetet kapitale t diaspors shqiptare n Greqi, Itali dhe n Evropn Perndimore dhe shum shnime pr arvanitasit e harruar. Kur them se sht nj libr krejt origjinal, s paku un nuk kam par t till, pr baz kam se m s paku flet autori. Autori sht vetm regjistrues i ngjarjeve. Ktu pra qndron autorsia origjinale se ai ka ditur ku ti marr temat dhe secila tem prve risis dhe historikut q paraqet, aspiron nj porosi, nj mesazh tek lexuesi. E mesazhet nuk jan t vogla n kt libr q na e ofron Abdurahim Ashiku. A ka vesh mali q sbzan apo jo? Deri tani nuk u dgjua i gjall, edhe kur lvizi, ishte i rrejshm. Autori me origjinalitetin e tij, ka arritur ta prek ndrgjegjen e lexuesit t fardo niveli social qofte ai se n Greqi sht emigracioni shqiptar aktiv dhe q ka nevoj pr ndihm. Autorin e kam takuar n seminarin e Durrsit pr msuesit emigrant q punojn me fmijt shqiptar anemban Evrops. Pak koh kam ndenjur me z. Ashiku. Njeriu me nj diktofon dhe me fotoaparat n dor nuk m bri prshtypje se sht nj gazetar aq aktiv, sepse t till me nj fotoaparat e me diktofon sot gjenden n do tubim. Gnjeshtra m e madhe e gazetarit sht ather kur nuk shkruan. Kjo mund t duket shum e pavend por arsyeja qndron n fshehjen e fakteve. Po dezinformoi gazetari, dikush gjendet q e demanton ose dikush shkon nga kureshtja pr ta prekur realitetin dhe ai e gjen nj realitet tjetr! Kur gazetari nuk informon, sht nj katastrof; sht gnjeshtra m e madhe sepse populli nuk di gj dhe kshtu pasojat jan shum t mdha. Z. Ashiku n Greqi e bn punn e informatorit t shklqyeshm. Prve preokupimeve t diaspors t cilat i shnon, fotografon dhe n fund i boton npr gazeta apo edhe n libra, ai e bn edhe punn e hulumtuesit t gjakut t shprishur t Arbrit npr Greqi Z. Ashiku sht publicist aq origjinal sa t mbushet mendja se sht dshmitar i rastit.
- 240 -

Kjo rastsia e autorit, e bn aq t natyrshme temn q trajton dhe i jep forc trajtimit t tems q e bn kureshtar lexuesin nj gj pr t ciln aspiron do njeri q nuk shkruan vetm pr vete. Duhet t kuptojm se rastsia nuk ndodh me profesionistt. Ata din bjn dhe din ku t gjurmojn sikur jan rastet e shkrimeve t A. Ashikut. Libri RILINDSIT E KOHS SON sht nj zdhns i diaspors shqiptare q n prgjithsi prcaktim e ka Greqin. Diaspor e quaj kushtimisht sepse besoj fuqishm se me punn q ka br A. Ashiku dhe ndonj tjetr, ktyre shqiptarve m mir do tiu shkonte termi emigrant ose puntor sezonal. Kujt ia drejton A. Ashiku mesazhin? Rilindsit... e A. Ashikut jan nj dshmi se sa t prkushtuar jan shqiptart pr ruajtjen e kulturs dhe identitetin e vet. Njkohsisht duke e par shkrimin n retrospektiv, s paku nga viti i kaluar nga shnimet e marra n Seminarin e Durrsit 2007, qeveria shqiptare nuk ka marr as edhe nj hap pr ta zbutur sado pak kt problem kombtar e q nuk sht pak por sht gjysma e kombit. Duke qen dshmitar i dy seminareve dhe i nj kohe relativisht t gjat t Shqipris me diaspora e migracione, kam prshtypjen q i njjti fat do ti prcjell edhe emigrantt e kohs m t re. Historikisht shteti shqiptar dhe qeverit e saja pr nj apo tjetr arsye kurr nuk e kan prkrahur asnj diaspor t veten. (Mbaj mend, n as nj epok t kohs m t re, Shqipria nuk i ka dal n ndihm pjess s saj Lindore q natyrshm i ka takuar po qe nevoja edhe t luftoj. Qeverit shqiptare, kan br t kundrtn. Kam frik se shkrimet e A. Ashikut do t bien n vesh t shurdhr dhe do t mbeten shkrime t cilat do tu shrbejn vetm bashkatdhetarve si ngushllim: na ishte nj her. Edhe gjat ktyre dy seminareve, nuk sht br as edhe nj lvizje e vetme e qeveris shqiptare. T rrotullon lkurn shnimi pr shqiptart emigrant t cilt nuk guxonin as edhe t flisnin shqip, t mos hetoheshin q jan shqiptar! mos tiu dgjoj armiku! Njeriu friksohet vetm ather kur e di q nuk ka as edhe nj prkrahje nga dikush, friksohet nga vdekja. Nj ikje nga vetvetja nuk e kam hasur n asnj komb madje romt e Gjermanis, Finlands i kam takuar shpesh dhe m kan br prshtypje se ata jan m krenar se shqiptart. Jan m krenar se shqiptart sepse edhe si rom kan mbshtetje kushtetuese nga shteti i vet q askund n bot nuk quhet Romanistan por quhet Gjermani, Franc, Finland etj. Shqiptart edhe duke e pasur shtetin e vet, flamurin e ngritur n organizatn e Kombeve t Bashkuara, friksohen t flasin shqip! Friksohen t flasin shqip sepse shteti, atdheu apo mmdheu nuk duket

askund. Pasi atdheu nuk duket askund, duke qen shtetas i nj shteti q nuk an kokn pr robt e vet, pra vet shteti bn politik shkombtarizimi. Duke e lexuar librin dhe duke e njohur realitetin n terren, vrehen t gjith matrapazt e shtetit dhe hipokritt me gjith megalomanin e tyre dhe me plot gojn ndihm, dashuri, breng etj. pr diasporn dhe n ann tjetr shqiptart refugjat apo si t t gjith personazheve njerzore q nga altruistt e arsimit, aktivistt e jets kulturore dhe edukative shqiptare, deri tek shqiptart q iu vjen turp q jan shqiptar, biznesmen patriot dhe biznesmen t strukur diku pr nj euro m shum nuk do t hetohet se sht shqiptar e deri tek gjaku i shprishur i Arbrit t cilt as din greqisht, as din kur kan ardhur n ato troje. Ky libr sht nj pasqyr aq reale sa nuk do t ndihmonin qindra statistika t lexuara para saj. Ky sht nj udhrrfyes pr shtetin, emigrantt dhe intelektualt se ku jemi dhe duhet t bjm. E thash m lart q sht nj rrfim i natyrshm. sht i natyrshm aq sa autori z m s paku vend n kt vepr. Autori e regjistron ngjarjen dhe e le vet lexuesin t nxjerr prfundim shpeshher duke i ballafaquar institucionet me gjendjen faktike. Uroj q z. Ashiku, dhe siashikt e tjer, t vazhdojn duke e njoftuar shqiptarin se k ka shtet dhe shtet po bhet. Ktu pra ka ndodhur emigranti, autori, por nuk ka ndodhur shteti shqiptar pr s mbari. Arbria matan detit na kujton... Ragip Kiku, msues Finland RILINDS...SHPREHJE E BUKUR I nderuar Zoti Ashiku! Me knaqsi lexova prgjigjen tuaj. Faleminderit! Un isha n seminarin e Strugs. Kam pas kumtesn time n ditn e tret "Rndsia e ushtrimeve me shkrim n msimin plotsues t gjuhs shqipe". Por ju nuk m kujtoheni dot. Do t gzohem kurdo q do t m bie n dor libri i Rilindsve... Shprehje e bukur! Meqense edhe un shkruaj n gazetn "Bota sot" edhe n "Zri i dits" shpresoj se do t shkruaj nj artikull pr librin tnd. Nexhmije Mehmetaj

- 242 -

LIBR MBI GJAKUN E SHPRISHUR T KOMBIT TON... Zri, 11 tetor 2008. Shkruan, prof Nexhmije Mehmetaj, msuese n Jura - Zvicr.

Shqiptart n mrgim! T shkruash pr mrgimtart tan njher do me thn ta kesh zemrn tek ata, te gjuha shqipe. Shqiptart me shekuj jan shprngulur nga trojet e veta! Padyshim nga shtypja, ndjekjet, prndjekjet, dhuna, terrori, burgosjet, vrasjet etj. Mbasi dihet qindra mijra shqiptar t mrguar n Greqi, qindra mijra n Itali, n Gjermani, n Zvicr e gjetiu. Edhe pse mrgimet jan br fati yn as k nuk e intereson fati i tyre. Mjerisht asnjher nuk u themelua nj kshill pr mrgimtart, as nga Shqipria dhe as nga Kosova q do t interesohej pr fatin e bashkatdhetarve t vet q do t kultivonte lidhjet me ta, q do t organizonte bashkpunimin arsimor, kulturor e t tjera me ta. ka do t thot kjo? Cili komunitet tjetr evropian ka ksi fati? Dhe, vet autori i ktij libri sht pjes e diaspors. I shtyr n mosh, afr t shtatdhjets. N mnyr t veant ai i ka artikuluar t parat veorit, thuaja, m esenciale bujarin e tij ndaj jets, puns, gjuhs, prpjekjes q bjn shqiptart pr ta ruajtur identitetin dhe integritetin e vet kombtar, kulturor dhe shpirtror. U shkruan dhjetra libra me vler, t mrgimtarve, por botimi i veprs Rilindsit e kohs son mund t thuhet pa droj se sht

prpjekja e mirfillt m e gjer dhe m e thell. Ky studim vjen si pjes e dyt e librit t botuar nj vit m par Njerz q i dua. Libri n fjal fillon me Hyrje, ku autori nprmjet disa dshmive t trthorta, provon ta nxjerr titullin kaq t madh t veprs me ndihmn e shkrimtarit Dritro Agolli...Kt an rilindse t emigrantve t hershm e kan shfrytzuar apo e kan prvetsuar e emigrantt e sotshm duke vazhduar kohn e Rilindsve q t punojn pr mm dhen. Pr kryerjen e misionit q i ka vn vetes, autori ka prdor t gjitha mnyrat e mundshme: shnimet biografike, reportazhin, portretin, intervistat, vshtrimin historik, kumtesat etj. Libri q kemi n dor sht konceptuar n 11 trsi, t cilat kan nj lidhje tematike mes tyre. Drejt shqipes n emigracion, probleme t prgjithshme t bashksis shqiptare n Greqi, pr ruajtjen e gjuhs shqipe. Msuesit emigrant n Greqi, vlersohet lart kontributi i msuesve t shqipes n Greqi t cilt mbajn msime falas. Msuesit shqiptar n Evrop, shkmbim letrash me msimdhnsit mrgimtar nga shum vende t Evrops, nj gj fisnike, prpjekjet e msuesve tan n diaspor pr ti mbajtur gjall rrnjt e fmijve nga kan ardhur. Gjaku i shprishur shqiptar, dominimi kulturor, ekonomik dhe politik i grekve sht instrument pr dshtimin e vijueshm t identitetit etnik shqiptar, deri n vitet m t fundit ska shkolla t msimit plotsues t gjuhs shqipe. Mesazhe e amanete, skica e portrete, reportazhe, letrkmbime, Rilindsit e shqipes, metodika, pasthnie. Libri n pjes t veanta shpreh njerz t njohur apo t panjohur. Kur thellohesh n leximin e ktij libri, kur dalngadal prfshihesh prej tij, njihesh me dshira, me brenga mrgimtarsh. Ky libr nuk sht argtues, nuk zgjon knaqsi, as nuk t pushton me lashtsin. N qensi sht gjurmim dhe shqiptim thelbor i bots, i krenaris, i psimeve dhe gjaku i shprishur i kombit njeriut ton dje dhe sot. Gjith kjo shqiptohet nprmjet nj sistemi t ngritur dhe t shtjelluar me mjeshtri shprehse dhe t imazheve tronditse, t meditimeve e t mendimeve pr fatin dhe pr botn ton. Kshtu krahas njerzve t thjesht pak t njohur, njihesh me njerz t mdhenj t mrgats, Aristidh Koln, Irakli Koollarin etj. N faqet e librit njihemi me ngjarje t mdha, me pesh kombtare. Krahas ktyre ne njihemi me drama t prditshme q zhvillohen n heshtje, njerz t urt, bujar, me krenari t pamposhtur, trim e fisnik, i sakrifikuar, i nderuar dhe q di t nderoj. Si epilog jan zhgnjimet ndaj pushtetarve dhe politikanve t vendit t vet t cilt nuk e ngritn msimin plotsues n nivel shteti, por e lan n nivel shoqatash.

- 244 -

DUKE LEXUAR LIBRIN RILINDSIT E KOHS SON Prof Nexhmije Thai - Mehmetaj, msuese n Zvicr.

Libri m i ri i publicistit dhe studiuesit Abdurahim Ashikut me titull Rilindsit e kohs son sht n disa pikpamje i jashtzakonshm. I rrall sht me titullin e tij: rilindsit e kohs son! Ky titull, sado i jashtzakonshm, sht njkohsisht shum kuptimplot. Shqiptart n mrgim! T shkruash pr mrgimtart tan njher do me thn ta kesh zemrn te ata, mandej prgjithmon te gjuha shqipe. Libri Rilindsit e kohs son sht i jashtzakonshm me prmbajtjen e tij: jeta, puna, prpjekja q bjn shqiptart pr ta ruajtur identitetin dhe integritetin e vet kombtar, kulturor dhe shpirtror jasht atdheut. T jashtzakonshm nuk jan vetm titulli dhe prmbajtja e tij. I jashtzakonshm sht edhe fati i popullit shqiptar. Libri Rilindsit e kohs son sht i jashtzakonshm, ndrkaq, edhe pr komunitetin shqiptar n Greqi, qoft n at pjes ku shqiptart jan n trojet e veta n amri, qoft n diasporn arvanite, apo diasporn e re, pr dy arsye: se ktu do t jetojn shum shqiptar t prkushtuar Atdheut dhe popullit t vet dhe ktu do t jetojn dhe do t veprojn disa figura t shquara t kulturs dhe t historis shqiptare. Njri prej m t mdhenjve jo vetm ktu, por n botn shqiptare, n prgjithsi, sht Aristidh Kola kujtimi i t cilit i bashkon sot shqiptart, sikundr puna e tij derisa ishte gjall. Ai me punn dhe me shembullin e tij bri q t ket trashgimtar t denj n Komunitetin shqiptar t Greqis, q nuk lan t shuhet fryma atdhetare n kt Komunitet, q ktu i vazhduan idealet e tij.

U shkruan me dhjetra libra me vler, t mrgimtarve, ose pr mrgimtart, por botimi i veprs Rilindsit e kohs son mund t thuhet pa droj se sht prpjekja e mirfillt m e gjer dhe m e thell. Ky studim vjen si pjes e dyt e librit t botuar koh m par Njerz q i dua (2007) jepen t dhna t shumta pr shkollat dhe arsimin shqip n Greqi. VepraRilindsit e kohs son sht, rrjedhimisht, vepr themelore dhe e pashmangshme pr t kuptuar pozitn politike, shoqrore, ekonomike dhe kombtare t shqiptarve n diasporn e re. Dhe pr t gjykuar pr t, pr t kuptuar idet dhe ndjenjat e tyre kombtare q mbizotrojn n jett e tyre intelektuale. Ajo njhersh sht vepr pr aktualitetin dhe pr historin, prej s cils do nxjerr msim gjithsesi, brezat e rinj. Libri n fjal fillon me Hyrje, ku autori nprmjet disa dshmive t trthorta, provon ta nxjerr titullin kaq t madh t veprs: Rilindsit e kohs son. Pr kryerjen e misionit q i ka vn vets, autori ka prdorur t gjitha mnyrat e mundshme: shnimet biografike t msuesve t shqipes, reportazhin, portretin, intervistat, vshtrimin historik, kumtesat, metodika, letrkmbime, pasthnie etj. Libri q kemi n dor sht konceptuar n 11 trsi, dhe me mjaft nntituj. Ai ndalet n shtje t ndryshme q lidhen me hapjen dhe funksionimin e shkollave shqipe n Greqi, jepen t dhna t shumta pr meritat dhe rolin e msuesve, t cilt ndihmojn zhvillimin e msimit plotsues t gjuhs shqipe t fmijve shqiptar, duke e sensibilizuar edhe Ministrin e Arsimit t Shqipris, pr organizimin e shkollimin e fmijve t puntorve jasht shtetit. Edhe pse mrgimet jan br fati yn, as k nuk e intereson fati i tyre. Mjerisht asnjher nuk u themelua nj kshill pr mrgimtart, as nga Shqipria e as nga Kosova q do t interesohej pr fatin e bashkatdhetarve t vet q do t kultivonte lidhjet me ta, q do t organizonte bashkpunim arsimor, kulturor e t tjera me ta. Deri m tani msimi plotsues i gjuhs shqipe organizohet n baza vullnetare, mjerisht nuk mbikqyret nga shteti shqiptar. ka do t thot kjo? N minoritetin grek n Shqiprin Jugore (n Dropull) gjithnj ka pasur e ka edhe shkolla pr msimin n gjuhn greke dhe gazeta n greqisht pr at minoritet. Ndr t tjera aty flitet pr rndsin e veprimtaris s msuesve q sht e madhe n disa pikpamje: kta i kontribuojn zhvillimit t personalitetit t secilit nxns, ngadalsimit t procesit t asimilimit kulturor dhe kombtar, pr ti mbajtur gjall rrnjt e fmijve nga kan ardhur. Ky libr paraqet nj pasqyr t organizimit dhe t shtrirjes s shkolls shqipe n vende t ndryshme t bots. Kjo vepr nuk sht vetm pr njohjen e msimdhnsve q punuan me zell t madh n procesin msimor jasht trojeve etnike, por
- 246 -

njkohsisht hart gjeografike q pasqyron vende t ndryshme ku emigruan shqiptart. N ket libr t gjer kur thellohesh n leximin e tij, dalngadal, prfshihesh prej tij dhe njihesh me dshira, me brenga mrgimtarsh. Libri n pjes t veanta shpreh njerz t njohur apo t panjohur. Kshtu krahas njerzve t thjesht pak t njohur, njihesh me emra t mdhenj t diaspors. N faqe t librit njihemi me ngjarje t mdha, me pesh kombtare, bjerrja e shqipes tek fmijt e mrgimtarve. Krahas ktyre ne njihemi me drama t prditshme, q zhvillohen n heshtje, njerz t urt, bujar, me krenari t pamposhtur, trim e fisnik, i sakrifikuar, i nderuar dhe q di t nderoj. Dhe, vet autori i ktij libri sht pjes e diaspors. I shtyr n mosh afr t shtatdhjets, pr mes ktij libri prcjell ndr breza etjen, dashurin dhe sakrificat e popullit ton pr dije. Courgenay, 10.10.2008

ATA ME T VRTET JAN RILINDS I nderuari Z. Duro! Po t shkruaj me shpres se jeni mir Ju dhe familja e juaj. Tani un me familje sapo u ktheva nga pushimet n Vjen, m t freskt, t liruara sadopak nga malli i dheut tnd dhe me plot prshtypje t reja. Nga ato me vler sht Struga. Aty u njohm me koleg t rinj dhe me prvojn e tyre nga t cilat msuam shum gjra. Ashtu sikurse n seminarin e Durrsit vern e shkuar shklqeu puna dhe veprimtaria e msuesve n Greqi. Ata vrtet jan rilindsit e kohs son si i quani ju msuesit e mrgats.

N veanti me vler ishin kumtesat profesionale. Ato jan brumi kuptimor i do seminari N mesin ton u shpalosen jo vetm msues t vyer por edhe poet, shkrimtar, publicist, studiues e veprimtar me vler kombtare. Kjo sht shum pozitive. Kto vlera i ndiem ne por jo edhe msuesit vendor n trevat etnike. Me shpres herve tjera do t ket edhe prej tyre n seminar. T falnderoj shum pr dy librat e dhuruara nga ti:, Njerz q i dua dhe Rilindsit e kohs son. Sot nn diellin e zbeht ktu pran Danubit i lexova disa nga shkrimet tua n Njerz q i duadhe m plqyen shum. Natyraliteti, thjeshtsia, inspirimi, brenga e juaj n to m lan prshtypje. Nuk do ta harroj shkrimin rreth Nik(i)olla Laud(arit)s i njohur jo vetm n shtetin ku un jetoj por edhe jasht tij. M par pr te
- 248 -

m kishte folur kolegeje Valbona apani, nj msuese e zonja nga Tirana e tani n Vjen. Nuk e besoja se ai sht bir shqiptari. Shum nga ato q i trajtoni ju n shkrimet e juaja jan pjes e jona, t prjetuara. Tani e prfundoj duke ju dshiruar pun t suksesshme n veprimtarin tuaj. Edhe njher prmes jush i prshndes kolegt n rrethin tuaj. Me respekt! Hazir Mehmeti, msues n Vjen

A DO TIA MBRRIJ GREQIA ASAJ DITE? Vlera e librit Rilindsit e kohs son lidhet me shqetsimin mbarkombtar q shpreh, e q pr fat t keq nuk po mbrrin n vesht e baballarve t kombit. Mbase ndryshojn gjrat kur emigranti shqiptar t votoj pr parlamentin e vet nga zyrat e ambasads n Athin apo t konsullats n Selanik, e, para s gjithash, kur emigrantt t organizohen m mir e t ken nj z t prbashkt. Krahasimet me sa ndodh me diasporn kosovare jan domethnse dhe, sigurisht, do t duhet koh pr t arritur deri aty. Kam parasysh se Norvegjia, e cila sillet si model, sht vendi q ka nnshkruar numrin m t madh t konventave ndrkombtare pr t drejtat e njeriut, brenda t cilave prfshihet edhe e drejta e msimit t gjuhs amtare. A do tia mbrrij Greqia ndonjher asaj dite? T shohim.... Dhori Qiriazi, lektor i gjuhsis historike n Fakultetin Filozofik t Universitetit t Selanikut

- 250 -

KREU XI PRVOJ EVROPIANE

MNGJESE STRUGE - 2008 Kto biseda jan zhvilluar nj mngjes, t parin e mngjeseve t Strugs 2008, ndrsa dikush mbushte filxhanin me qumsht apo aj, i vinte fets s buks nj shtres gjalpi, ia bnte me shenj kamerieres pr nj kafe pas buke... Biseda t lira, biseda q nganjher thon m shum se sa flet t tra t kumtuara n podiume mbledhjesh... BUKURIE LIMANI.... Pozita shum e prshtatshme ktu m ka sjell knaqsi, takimet, njohja me njeri tjetrin, kulturn, Atdheun, traditn edhe t ktij vendi ktu ku jemi. Traditn dhe kulturn e kemi t njjt. sht hera e dyt q takohemi. N Shqipri ka qen hera e par. Prshtypjet jan jashtzakonisht t mira. Ju jeni msuese n... N Grac, Austri. N Grac sht nj numr shum i madh i fmijve shqiptar. Un punoj me nxns t shkolls fillore. Gati pr do vit jan 130 140 nxns shqiptar. Si punoni me to? N nj mnyr shum t organizuar dhe me nj plan - program t veant q organizohet nga shteti austriak N far ditsh jep msim? Jap do dit, me nj orar t plot, nga 22 or. Punoj n dhjet shkolla. Msimi sht i planifikuar mbas dite. Nganjher varet edhe prej orarit por edhe t fmijve q kan koh pak m t lir. Pr shembull kan 2 3 or t lira, ather punoj edhe para dite. Me klasat e ciklit t ult po, kurse me klasat e ciklit t lart pasdite. Jan gjashtmbdhjet gjuh t huaja n nj shkoll. Un pr shembull kam gjuhn shqipe. Klasat i kemi t veanta, shkollat i kemi t veanta. N ato shkolla ku ka nxns ma tepr ne shkojm atje. Cili sht formimi juaj pedagogjik? Un kam kryer shkolln fillore e t mesme n Gjilan. Atje kam mbaruar edhe akademin pedagogjike pr gjuh dhe letrsi. N Grac kur keni shkuar? Kam shkuar n vitin 1992. Kam dhjet vjet q punoj n arsim. A mund t m flisni pak pr krijimtarin tuaj ? Puna m fmij dikush thot se sht e vshtir, por jo aq e vshtir. At q dshiron ta bsh mundesh me e arrite n se don. Un kam filluar pr her t par me aktivitete t lira me fmijt. Mbasi kam filluar msimin aktivitete t lira, vallzim, teatr.
- 252 -

Prmbajtja e librit sht gjuha dhe kultura e Atdheut n diaspor dhe veanrisht n qytetin e Gracit. far merr me vete pr n Grac nga ky seminar? Nga ky udhtim m tepr marr kujtime, kujtime nga vendlindja, nga shokt, shoqet, nga shkrimtar. Msimet shum pak prputhen me plan-programin ton q punojm ne atje. Faleminderit! Me nder qofsh!

DHE... RAFITE KOSUMI Un jam Rafite Kosumi, nga Gjilani, komuna e Kamenics. Ju jeni dy kushrira? Po. Kushrira t dyta Gjyshi juaj dhe gjyshi i Bukuries jan... Jan vllezr. Edhe atje n diaspor jemi bashk. Jeni bashk n nj shkoll? Jo n nj shkoll. Jemi n nj vend n Austri. Gjendemi nga Gjilani dhe jetojm n Austri qe pesmbdhjet vite. Detyrn e kam ushtruar n tjetr profesion, sepse nuk kam arrit deri tani t punoj n profesionin tim si arsimtare e gjuhs shqipe. Jam diplomuar n vitin 1984. N at koh u detyruam t mrgojm dhe mbetm aty ku jemi sot, n Austri. Kt detyr e kam filluar qe nj vit. Jap gjuhn shqipe prej klass s par deri n t katrtn. N kt seminar kam ardhur me shum gzim. S pari t njoftohem me t gjith kta msues q jan nga diaspora. Kam pritur shum q t informohemi pr tekstet me t cilt gjithmon, me t vrtet kemi probleme. Gjuhn shqipe e jap n do klas nga nj or. N sa grupe fmijsh? N disa shkolla i kam nga dy grupe. N disa edhe nga nj grup. N shum raste, kur nuk plotsohet numri, klasn e tret dhe e katrt, i kam t bashkuar. Shkollat jan larg njra tjetrs? Diku gjashtdhjet kilometra, n nj shkoll n kufij t Gjermanis, n Asha. Dyzet kilometra n Linz. N qytetin tim kam vetm dy shkolla. Me se udhtoni? Me automjetin tim. Nxnsit pr t ardhur n shkoll si udhtojn? Nxnsit, n cilin qytet q shkoj, e kan shkolln afr. Shoqria far favoresh u krijon nxnsve q t shkojn n shkoll? Shoqria n shumicn e rasteve me t vrtet e ka nj vullnet t madh, vullnet q fmija i tyre vazhdon msimin n gjuhn shqipe dhe

jan shum t lumtur. Un jam pr her t par por kur njeriu don t msoj, arrin gjithka. Kemi t gjitha gjuht q msohen n ato shkolla duke filluar nga gjuha shqipe, angleze, serbe, kroate, turke...t gjitha gjuht. U Jan krijuar t gjitha komuniteteve mundsit pr t msuar gjuhn e tyre? T gjithve prpos rumunve q nuk e di, sepse sht i vetmi komunitet q nuk ekziston. T tjert jan me shumic. I bien fmijt n shkoll shqiptart? I bien. I kam diku njqind nxns. Ata q kan ardhur koht e fundit nga Shqipria i bien apo hezitojn? Ta them t drejtn na kundrshtojn pak, sidomos pse jemi nga Kosova gjoja se nuk na kuptojn. Mirpo gjuha shqipe sht nj, nga nj tekst e kemi msuar. Ndryshon ndoshta dialekti pasi dialektet jan gjithmon. Kam pas nj vajz t Maqedonis, jo t Shqipris, n klasn e dyt n Linz. Mbaroi viti dhe m tha M fal zonja msuese un nuk t kuptoj fare. I Thash: Si moj nuk m kupton ti mua, shqip po flasim M tha Un kam dgjuar se je nga Kosova... E kam profesionin prkats, drejtim gjuh dhe letrsi shqipe. Probleme ka, sepse ka njerz q nuk e vlersojn fare gjuhn e vet. Jam e brengosur shum q populli shqiptar, pr nja 30 40 pr qind, por mjaft sht, thon se i kemi pes mij shqiptar q jetojn n qytetin tim n Vels dhe un kam diku vetm 25 nxns. Shum sht interesant, aq jan t larguar nga, si t them, gjuha e vet, nga doket, zakonet, traditat shqiptare. Un ata njerz nuk i kuptoj dhe jam shum, shum e brengosur. M vjen shum keq nganjher, nuk mundem as t flej kur i paramendoj kto gjra. Nuk kam guxim t flas tju them se shqiptart n rrethin ton, atje ku jetojn t mos e kuptojn se e kan mu tek shtrahu gjuhn e nns dhe i largohen apo i ikin. Nj nxns q nuk e din gjuhn shqipe, gjuhn e vet, pa marr parasysh se far kombi i takon, ai nuk i di as gjuht e tjera. sht e vrtet kjo. N se un nuk e di se si i thon n gjuhn shqipe si do ta gjej n gjuht tjera? N t vrtet kemi ksi raste boll. Megjithse Austris duhet ti falnderojm. Ata kan rregulla, nuk kan probleme si shtetet e tjera. Pagesat i kan t njjta me austriakt. T njjtn pages e kan. Me thn t drejtn jam n nj shtet t huaj por jam shum e knaqur me to. Jo q punoj n kt drejtim edhe m hert, edhe n t tjera gjra. Ligjin e kan ligj. Nuk e nnmojn njeriun. Un nuk kam prshtypje t kqija edhe pse austriakt jan egoist. Po humbi gjuha, humb do gj: humb kultura, humb tradita, humb gjithka. Kemi shembull Turqin, raste q i shikojm nga programi i RTK-s, dshirojn t shprehen n gjuhn e vet dhe fillojn t qajn sepse kur nj far shprehje nuk mund t nxjerrin.
- 254 -

Ne e kemi kt shans. Na e ka dhn nj vend i huaj. Asgj mos mundshim t arrijm por shkrim, lexim dhe komunikim mes vedit... LIBRA GRATIS... Ktu ndrhyn nj msuese tjetr. N diktofon nuk e gjeta emrin e saj. Edhe fotografit q u bra jan tepr t zbehta... ...Kemi nj shoqat kulturore-artistike e krijuar me prindr e fmij, me nnat dhe veprimtaret. Nxnsit q pr her t par kan filluar msimin marrin pjes n vallzim, teatr dhe do veprimtari q bhet n shkolln austriake ne e prezantojm. Fmijt austriak msojn paradite kurse ne pasdite. Bjm aktivitete t lira por edhe me arsimtart, kolegt ton q jan n Austri. Nj arsimtar q sht ka njzet vite dhe shpejt shkon n pension. Me t takohemi nj her n vit, megjithse nuk kemi ende nj shoqat t arsimtarve, organizimet i bjm spontanisht pr do vit n data t caktuara dhe e mbajm kuisin e dituris. Me k i mbani lidhjet ? Lidhjet i mbajm me shtetin austriak. Pr tekstet, programet me k i mbani lidhjet? Librat na i siguron shteti austriak. Nuk i boton por i siguron. N gjuhn shqipe? Po. Abetaret. Ka dhjet vite q shteti austriak, me q e di numrin e fmijve q i ka qyteti i Gracit, i Vjens, i Linzit, i sjell dhe secili arsimtar i merr. Gratis i marrin? Po. Gratis. Librat jan n dy gjuh sipas plan programit austriak. Strug, mngjes, 23 korrik 2008 BISED ME BASHKSHORTT... NEXHMIJE DHE ... Ka lindur n Podujev. Quhet Nexhmije Hamiti. Ka tetmbdhjet vite q punon e jeton n Gjermani... Ika, tregon, n pushim t lindjes s vajzs. Pastaj deshi fati fillova t punoj. Kjo i takon janarit t vitit 1993... E pyes se si sht e organizuar msimi n Gjermani, kureshtja e prhershme ime n bisedat me msuesit kosovar n hapsirn evropiane. Msimet organizohen pasdreke, m thot. Msimet bhen t kombinuara, nga klasa e par deri te klasa e dhjet. N Dyseldorf, ku punoj bashk me bashkshortin tim Rifatin msimi sht i organizuar m mir.

Un punoj me klasn e par dhe t dyt, shoku me t tretn dhe t katrtn, cikli i ult. Pastaj ciklin e lart gjithashtu e kemi t ndar klasat 7 dhe 8 njeri dhe 9 e 10 tjetri. N nj vend pune duhet t jen dy msues dhe jo nj. E pyes se cilat jan marrdhniet financiare me shkolln. Ne na paguan shteti gjerman, thot. Kontrollohemi nga pala gjermane dhe jemi t financuar nga ata. Nexhmija ka krye fakultetin e gjuhs shqipe n Universitetin e Prishtins. Ka punuar fillimisht n Suharek si profesoresh e gjuhs... ...RIFAT HAMITI Rifat Hamiti thot se ka lindur n fshatin Mshtisht (n qoft se nuk e dgjova keq), komuna e Serands ish Suhareka, afr Prizrenit. Ka nntmbdhjet vite q punon n qytetin e Dyseldorfit. Nntmbdhjet vjet sht marr me edukimin dhe arsimimin e gjenerats shqiptare e cila po rritet n Gjermani. Se sa pun kam br, thot, le t flasin t tjert. Flet prvoja, flet rrethi, flasin prindrit, flet dokumentacioni, flasin librat t cilat jan marr me trajtimin e organizimit t msimit plotsues. sht br nj pun e madhe... E pyes, i shtyr nga kurioziteti se n cilin vit ka filluar msimdhnien. Kam filluar t jap msim n Gjermani n vitin 1989, gjegjsisht m 16 tetor 1989. Rifati, midis datave t shenjta t jets s tij vetjake e familjare ditn e par t msimit e ka vn n nj peshore me ditlindjen e tij, t gruas e t fmijve, me datat e shnuara t kombit. Si tek t gjith ata me t cilt kam biseduar e bisedoj, tashm jo thjesht si kuriozitet pr veten por si nj domosdoshmri pr shoqrin shqiptare n truallin mm por edhe n emigracion (un nuk them diaspor sepse ende nuk e ndjej veten n rrethin e ngusht t ksaj gjendjeje), e pyes: Si u hap drita jeshile pr fmijt e huaj q shkojn n shkoll dhe shteti gjerman paguan msuesin? Kjo sht nj histori e gjat, m thot, pr t vazhduar shkurt. Puntort tan q kishin ikur me koh si krah pune pos t tjerash u interesuan edhe pr fmijt e tyre. Gjegjsisht u interesuan q ata t msojn gjuhn, letrsin, gjeografin, etj. kto pr t ruajn identitetin me qllim q kur t kthehen n Atdhe t jen t zott t prshtaten n rrethin kah kan ardhur... E shoh vetveten n sfond t vendit ku prej trembdhjet vjetsh punoj e jetoj, ku, gjegjsisht kam studiuar dhe vazhdoj t studioj lidhjen e

- 256 -

shqiptarve me gjuhn shqipe dhe prsri rrah me pyetjet e mija n t njjtin kah... Ju gjithnj i keni msuar fmijt me iden q nj dit t kthehen n Kosov... nis ta pyes. Ky ishte motiv m hert, m thot duke e prkulur paksa kokn, por tani nuk mund t flasim pr kt, tani kan ndryshuar rrethanat. Tani flasim pr fmijt tan q ata t msojn t ruajn identitetin e vet, q me identitetin e vet t integrohen m leht n shoqrin gjermane dhe n momentet kur ata kthehen n Kosov, ose n Atdhe, t mos ken probleme gjuhsore me moshatart, me rrethin, me shoqrin... Nj msim edhe pr ne. Nj tem q nuk do parmendn e vjetr t trhequr nga qet, por plugun martineli t trhequr nga nj traktor i fuqishm... M plqen formimi intelektual arsimor i msuesve kosovar, m plqen kur thon... Un kam mbaruar fakultetin filozofik, dega e pedagogjis n Prishtin n vitin 1976. Kam punuar q nga viti 1972 si msues i msimit fillestar, pastaj pedagog n gjimnazin e Jeta e re n Suharek dhe m von si kshilltar pedagogjik pr ciklin e ult t komuns s Suhareks... Pr t vazhduar m tej me vitet dhe punn larg Kosovs, me fmij shqiptar q jan dhe duan t mbeten brez pas brezi shqiptar, t lidhur me gjuhn shqipe, t lidhur me Atdheun... Strug, 23 korrik 2008 OSMAN ADEMI Quhem Osman Ademi. Jam msues n Austri qe nnt vite. Msimi plotsues i gjuhs shqipe n Austri n radh t par organizohet dhe financohet nga shteti, njkohsisht edhe kontrollohet. Ndrsa planprogramet i kemi nga Ministria e Arsimit e Kosovs dhe ashtu ngjitemi disi. Nga Ministria e Arsimit dhe e Shkencs e Shqipris keni ndonj plan program? Fillimisht kemi filluar me programet e qeveris s Kosovs n ekzil ndrsa koht e fundit n bashkpunim t dy ministrive t arsimit t Shqipris dhe t Kosovs sht duke u prfunduar kurikula, dhe mbi bazn e saj do t prpilohen edhe tekstet ka do t jet nj pun shum e avancuar dhe m e leht pr ne msuesit Pr msimin e gjuhs shqipe n diaspor mendoni q ndikon thjesht mbshtetja nga shteti? Un mendoj se jan shum faktor. Natyrisht q mbshtetja sht shum e mir se ardhur dhe e domosdoshme, por jan edhe faktor t

tjer si dshira e prindrve, insistimi i tyre, niveli i arsimimit t prindrve n se ata e kan dshir q fmijt e tyre t msojn gjuhn e bukur shqipe dhe faktor t tjer q pr momentin nuk kan rndsi shum t madhe. A jan t gjith prindrit t interesuar q fmijt e tyre t msojn shqip? Me keqardhje dua ta them Jo. Nuk jan t gjith prindrit, madje n se shkojm me prqindje, nj numr goxha i madh nuk paraqesin interesim pr shkak t rrethanave t ndryshme. Pse ndodh kshtu? Po jan shum faktor. Ndoshta shumica e prindrve mendojn q jetojn n nj vend tjetr dhe fmijt nuk kan nevoj t msojn se ashtu e flasin gjuhn shqipe n shtpi. Kjo nuk mjafton, sepse gjuha e folur n shtpi nuk mund ta zvendsoj gjuhn e msuar n shkoll. Kt e them nga prvoja sepse fmijt mbesin gjysmak n kt drejtim. Sipas mendimit tuaj far ndikon q familjet mos i ojn fmijt e tyre t msojn gjuhn shqipe? E kam shum t vshtir t bj nj dallim t precizuar se cilat familje por mendoj se ndikon kryesisht vet arsimimi i prindrve t cilt mendojn se fmijve nuk do tju duhet ose hyj n pun gjuha shqipe dhe mjafton q ta din gjuhn e vendit. Dika tjetr nuk mund t shtoj ktu. Cili sht formimi juaj pedagogjik? Kam kryer fakultetin filozofik dega e historis n Prishtin para njzet viteve. Ku e keni ushtruar profesionin e msuesit? Pr shkak t rrethanave politike nuk kam mundur me e krye n vendin ku jam arsimuar. Profesionin e msuesit e kam filluar n Austri n vitin 1999. Si sht msimi n klasn tuaj? sht msim plotsues, n rend t par, ku prfshihet gjuha, historia, kultura dhe gjeografia. Varsisht nga msuesi bhet edhe ndarja e fondit t orve. Msimi sht heterogjen. sht shum specifik dhe nuk mund t krahasohet me msimin q organizohet n vendlindje. Cili sht cikli msimor? N Austri msimi fillon q nga klasa e par e fillores deri n t nntn. Si dokumentohet nj fmij q e ka kaluar ciklin e plot t msimit? N Austri kjo nga landi n land ndryshon. Austria sht nj bundesland ose nj land federativ q i ka nnt lande, njsi territoriale. Secili land n nj far mnyre e ka t rregulluar. Ne n Vjen nuk japim nota por prparimi evidentohet n dokumentacionin e shkolls. N
- 258 -

dftesa fmijt marrin shnimin q fmija ka marr pjes n msimin e gjuhs amtare. N lndt e tjera merr edhe notn. Cili sht kontributi i msuesit n msimin plotsues t gjuhs shqipe? Secili msues ka dshir t jap maksimumin q nxnsit t dalin sa m mir. Natyrisht mbetet dika pr t br. Jam i arsyeshm dhe nganjher nuk arrihet krejt ajo q dshiron msuesi. Secili nga kolegt e mi mendoj se sht shum i sinqert dhe jep kontributin e vet aq sa e lejon kapaciteti intelektual dhe fizik. Si vijn nxnsit n shkoll? Vijn me knaqsi. Natyrisht kur kemi programe manifestimi vijn me m shum knaqsi. N programin e fundit bm edhe nj gar. sht nj gar tradicionale sepse sht hera e nnt apo e dhjet q e mbajm dhe fmijt e presin me padurim pr tu prezantuar. Po ashtu edhe festat kombtare i shnojn me knaqsi. Ata q vijn, vijn me dshir. Strug, 23 korrik 2008

Msimi i gjuhs amtare n Austri me vshtrim t posam msimi i gjuhs shqipe

Mr. Elfie Fleck,

Ministria Federale pr Msim, Art dhe Kultur e Austris (Seksioni pr Migracion dhe Shkolla)

Kushtet e prgjithshme organizative dhe ligjore shkollore

1. Hyrje n sistemin shkollor austriak

Detyrimi i prgjithshm shkollor n Austri prfshin nnt vjet shkoll. Ai vlen pr t gjith fmijt t cilt m 1 shtator t vitit shkollor prkats do t i ken mbushur 6 vjet mosh dhe kan qndrim pr nj koh t gjat n Austri, pavarsisht nga prkatsia shtetrore, statusi i qndrimit, gjuha e par dhe veori t tjera. Gjat katr viteve t para fmijt ndjekin shkolln fillore. M pas ekziston mundsia q ta vazhdojn shkollimin ose n shkoll t prgjithshme ose n nivelin e ult t nj shkolle t arsimimit t prgjithshm t lart (AHS). Vendimi pr kt nuk varet vetm nga vullneti i prindrve dhe suksesi shkollor i fmijve prkats, por shum m tepr nga rrethana gjeografike dhe shoqrore: NxnsIt q jetojn n nj qytet dhe i prkasin shtress s mesme dhe popullats shumic gjermanishtfolse, jan t prir (par nga aspekti statistikor) m me ndje t ndjekin nj shkoll t arsimimit t prgjithshm t lart (AHS). Ndarja e hershme sht kritikuar shum her fuqishm n krahasime ndrkombtare. Vit i fundit i shkollimit t detyrueshm mund t plotsohet prmes ndjekjes s shkolls politeknike. Kjo nnkupton nj arsimim prej m shum vitesh pr nj profesion (p.sh. floktare, automekanike) prmes ndjekjes s obligueshme n t njjtn koh t nj shkolle profesionale. Megjithat, ekziston mundsia q, pas mbarimit t suksesshm t klass s 4-t t shkolls fillore, respektivisht t nivelit t ult t shkolls s arsimimit t prgjithshm t lart (AHS), t vazhdohet karriera shkollore n nivelin e lart n nj shkoll t arsimimit t prgjithshm t lart apo n nj shkoll t arsimimit profesional t mesm apo t lart (BMHS). Dhnia e suksesshme e provimit t maturs n nj shkoll t arsimimit t lart apo n nj shkoll t arsimimit profesional paraqet premisn pr studim n nj universitet apo n nj shkoll t lart. Nxnsit, pr t cilt sht konstatuar se kan nevoj pr nj prkrahje speciale pedagogjike, gjat kohs s detyrimit t prgjithshm shkollor, mund t ndjekin ose nj shkoll speciale ose t msojn n t ashtuquajturat klasa t integruara n shkolla t prgjithshme ose fillore. 2. Historia e msimit t gjuhs amtare Fillet e msimit t gjuhs amtare n Austri gjenden n vitet shtatdhjet t shekullit pararends. Atbot qen organizuar kurset e para pr serbokroatisht, sllovenisht dhe turqisht dhe kjo bhej prmes nj bashkpunimi me shtetet drguese (RSF e Jugosllavis dhe Turqia) t t ashtuquajturve puntor mysafir. Fjala ishte pr nj prpjekje shkolle, e cila rrodhi me emrtimin msimi shtes i gjuhs amtare. Qllimi parsor i ktij msimi ishte q fmijve tiu jepet rasti ta kultivojn dhe ta zhvillojn m tej gjuhn e tyre amtare dhe t
- 260 -

prvetsojn njohuri lidhur me atdheun e tyre, kshtu q pas kthimit t tyre t mvonshm n atdhe t mund ta vazhdojn shkollimin e mtejshm pa vshtirsi. N kt kontekst, nj dshir tjetr qendrore ishte ruajtja e lidhjes kulturore me atdheun gjat qndrimit n t ashtuquajturin vend mikprits. Heshtazi ishte hequr dor prej opinionit q emigrantt e puns dhe fmijt e tyre do t mund t mbeteshin vetm prkohsisht n Austri. 3. Nga mendimi i riintegrimit te prkrahja e dygjuhsis: Prse ka kuptim t prkrahet gjuha e par e nxnsve n shkolla Kmbngulja fillestare e msimit shtes t gjuhs amtare s shpejti do t binte ndesh me zhvillimet reale n Austri. Tashm n mesin e viteve tetdhjet kishte afr 70% fmij jugosllav dhe 42% fmij turq, t cilt jetonin n Austri dhe po ashtu kishin lindur ktu. Pikpamja e kthimit t fmijve t moshs s shkollimit obligativ n vendin e origjins s prindrve n t vrtet-shikuar nga rastet e veanta- n realitet nuk kishte m analogji. Kto ndryshime shoqrore si dhe njohurit e reja nga shkenca e gjuhsis krkonin nj orientim t ri t msimit shkollor t gjuhs amtare. Nga pikpamja e shkencs s gjuhsis dhe politiko-shoqrore, arsyet n vijim jan n favor t mbshtetjes shkollore t gjuhs s par: Gjuha e par luan nj rol qendror n procesin e prvetsimit t gjuhs te do njeri. do fmij e zbulon dhe e rregullon botn me ndihmn e gjuhs (cils). Nse personalisht nj fmij n momentin e hyrjes n shkoll ka pasur paks ose fare kontakt me gjuhn gjermane (meq n ambientin familjar sht folur nj gjuh tjetr dhe se ai mbase nuk ka qen n ndonj kopsht fmijsh), megjithat ai mund t demonstroj nj zhvillim gjuhsor n gjuhn e par n prputhje me moshn. Pra, ai nuk sht nj flet e pashkruar, por pr msimin e gjuhs gjermane si gjuh t dyt mund tiu drejtohet resurseve t tij nga gjuha amtare. (Natyrisht kjo nuk vlen vetm pr fillestaret e shkolls, por edhe pr t ashtuquajturit me arritje alternative, t cilt nj pjes t detyrimit shkollor e kan absolvuar n nj vend tjetr dhe n nj gjuh tjetr t msimit). Nj baz solide e gjuhs amtare e ndihmon jo vetm prvetsimin e gjuhs s dyt (n rastin ton: gjermanishten), por paraqet edhe nj prparsi pr suksesin shkollor dhe zhvillimin kognitiv t fmijs. Pr kt arsye, shkolla, n kuadr t mundsive t saj, duhet ta mbshtes dygjuhsin potenciale t fmijs. Dhe, mbi kt baz, angazhimi i msueseve t gjuhs amtare sht i domosdoshm.

Prania e msimdhnsve, me t cilt fmija mund t komunikoj n gjuhn amtare, vepron pozitivisht edhe n rrafshin afektiv. Gjuha prkatse- zakonisht nj gjuh e emigrantve me prestigj m t voglmohet, ka do t thot se ajo ekziston zyrtarisht (jo vetm n bisedat e pushimeve me moshatart). Prmes ksaj forcohet jo vetm vetdija e fmijve emigrant, por edhe identifikimi i tyre me institucionin e shkolls, gj q kontribuon n ngritjen e motivimit t t msuarit. Po ashtu, shum her argumentohet gjoja se fmija nuk duhet ta msoj m gjuhn amtare, sepse ashtu kshtu e zotron at. Nj krahasim me gjuhn gjermane tregon, para s gjithash, se piknisja mbshtetet mbi premisa t gabuara. Nse pr kaprcimet gjuhsore t situatave t prditshmris do t konsiderohej e mjaftueshme vetm kompetenca gojore, sdo t kishte fare msim t gjuhs gjermane. Q kjo pikpamje sht absurde, e kemi t qart: prfundimisht dhe s pari, fushat esenciale t gjuhs, para s gjithash prdorimi me shkrim, po ashtu edhe zgjerimi i fjalsit, ndrtimi i nj fjalori profesional, argumentimi i diferencuar, t kuptuarit dhe interpretimi i teksteve dhe shumka tjetr, shtjellohen n shkoll. T lexuarit dhe t shkruarit nuk msohet dot n familje, por n kontakte me bashkmoshatart. Po ashtu, edhe nga kndvshtrimi i prgjithshm shoqror duhet t prshndetet dygjuhsia potenciale ekzistuese e shum nxnseve. Grshetimet e rritura ndrkombtare n ekonomi, n politik dhe n kultur krkojn njerz t cilt mund t kuptohen pa vshtirsi n dy, n tri e n m tepr gjuh. Pr kt arsye msimi shkollor i gjuhs s huaj duhet t vlersohet m lart. N kt kontekst ka ndodhur nj shkaprderdhje e resurseve duke ln djerr kompetencat e gjuhs s par t shum nxnseve. Bankat, zyrat e patundshmrive, firmat me partner afarist t huaj kan nevoj pr bashkpuntore, t cilat i zotrojn jo vetm anglishten apo ndonj gjuh tjetr t huaj, por edhe nj gjuh tjetr t Evrops Lindore ose turqishten. Mirpo, edhe pr profesione tjera t kualifikuara puntore sociale, police, psikoterapeutka nj interesim n rritje pr persona me njohuri t mira t nj gjuhe t emigrantve. Dhe, s fundi, msueset dygjuhshe, si ishte zbatuar deri m tash, nuk jan m nj faktor esencial pr integrimin e suksesshm shkollor t fmijve me nj gjuh tjetr t par nga gjermanishtja. 4. Kushtet e prgjithshme aktuale organizative dhe ligjore shkollore t msimit t gjuhs amtare Shoshitjet politike arsimore t viteve t hershme t nntdhjeta n vitin 1992 rezultuan me ndrmarrjen e provs s shkolls msimi shtes i gjuhs amtare n sistemin e rregullt shkollor dhe n rekomandimin e planeve msimore profesionale pr msimin e gjuhs amtare n t gjitha
- 262 -

nivelet e arsimit t detyrueshm t prgjithshm (shkollat fillore, shkollat e prgjithshme, shkollat speciale, shkollat politeknike). N vazhdim t plotsimit t planeve msimore pr nivelin sekondar I, q hyri n fuqi n vitin shkollor 2000/01, pr her t par u lejua nj plan msimor pr msimin e gjuhs amtare n nivelin e ult t shkolls s arsimimit t prgjithshm (AHS), q shrben edhe pr do shkoll t prgjithshme. N vitin shkollor 2004/05 pasoi, m n fund, edhe nj plan msimor pr nivelin e lart t shkolls s arsimimit t prgjithshm, kshtu q aktualisht ekzistojn tri plane t ndryshme msimore: Nj plan msimor pr nivelin themelor (shkolla fillore dhe niveli i ult i shkollave speciale), Nj plan pr nivelin sekondar (shkoll fillore dhe nivel i ulet i shkollave speciale, shkolla politeknike dhe nivel i ult i shkolls s prgjithshme t lart) si dhe Nj plan msimor pr nivelin sekondar II (nivel i lart i shkolls s prgjithshme t lart) N t gjitha llojet tjera t shkollave, vemas n shkollat e arsimimit profesional t mesme dhe t larta, parimisht sht e mundshme, n kuadr t autonomis shkollore, t ofrohet nj msim i gjuhs amtare, por zor se po realizohet kjo. 4.1. Qllimet e planit msimor pr msimin e gjuhs amtare Me rastin e formulimit t planeve t reja msimore sht prjashtuar orientimi fillestar pr nj kthim eventual t fmijve n vendin e origjins s prindrve. Shum m tepr, qllime t msimit t gjuhs amtare jan lulzimi i bikulturalitetit dhe zhvillimi si dhe forcimi i dygjuhsis. Prmes msimit t gjuhs amtare n mnyr t veant prkrahet zhvillimi i personalitetit dhe ndrtimi i identitetit t nxnseve prkatse. Planet msimore jan hartuar asisoj t hapura q parimisht t mund t zbatohen n do gjuh, me rast lehtsohet hyrja e gjuhve t reja n kuadr t msimit t gjuhs amtare, kshtu q nuk duhet t zhvillohet pr do gjuh nj plan msimor i veant. S fundit, n vitin shkollor 2007/08, n landin e Vjens, jan krijuar kurse t gjuhs amtare pashto (te ne flitet nga fmijt e Afganistanit). 4.2. Grupet e qllimit Shpesh mendohet q msimi i gjuhs amtare duhet t jet vetm pr nxnsit me shtetsi t huaj, pr fmijt t cilt nuk jan lindur dhe

rritur n Austri apo pr fmijt q ende nuk din mir gjermanisht. Kt keqkuptim duhet kundrshtuar me vendosmri. T drejt pr pjesmarrje kan t gjith nxnsit, t cilt n familje e prdorin ekskluzivisht ose pjesrisht nj gjuh tjetr (gjuh t tjera) nga gjermanishtja, pa marr parasysh prkatsin shtetrore, vendin e lindjes, kohzgjatjen e ndjekjes s msimit n Austri dhe kompetencn e tyre n gjuhn msimore gjermanisht. Diku rreth dy t tretat e pjesmarrseve t vitit shkollor 2005/06 t msimit t gjuhs amtare n arabisht ishin lindur n Austri dhe qartazi te m tepr se nj e treta e nxnseve dallohet gjuha e par e nns prej asaj t babs. N prgjithsi, prve arabishtes dhe gjermanishtes, kan mundur t konstatohen tet gjuh t tjera, ku disa nna ose etr ishin dygjuhsor (p.sh.turqisht/arabisht, arabisht/frngjisht, gjermanisht/arabisht). 4.3. Organizimi i msimit t gjuhs amtare Msimi i gjuhs amtare nuk ka t bj me nj lnd t detyrueshme, por me nj ofert t vullnetit t lir. Ktu duhet br nj dallim ndrmjet nj lnde t lir (me vlersim me not) dhe nj ushtrimi (pa not) jo t detyrueshm (krahaso pasqyrn n vijim nj ushtrimi (pa not) jo t detyrueshm (krahaso pasqyrn n vijim) Detyrimi Lnd e detyrueshme (p.sh. gjermanisht, matematik, gjuht e huaja t gjalla) Ushtrim i detyrueshm (p.sh. edukimi pr trafikun n shkolln fillore) Lnd e detyrueshme (p.sh. msimi i gjuhs amtare) Ushtrim i detyrueshm (p.sh. msimi i gjuhs amtare) + Notimi +

+ -

+ +

Pra, n kt lloj msimi, sht i nevojshm regjistrimi. Dhe me qllim t komunikimit me prindrit, respektivisht me prgjegjsit e edukimit, sht prkthyer formulari n t gjitha gjuht n t cilat ofrohet

- 264 -

msimi i gjuhs amtare. Sapo t jet br regjistrimi pr msimin e gjuhs amtare, pjesmarrja gjat gjith vitit sht e detyrueshme. Pasqyra n vijim paraqet formn e organizimit dhe planin msimor me fondin e mundshm t orve n jav: Lloji i shkolls Niveli parashkollor Kornizat e organizimit Ushtrim i detyrueshm gjuha dhe t folurit, prgatitje pr lexim dhe shkrim Ushtrim jo i detyrueshm Ushtrim jo i detyrueshm Numri i orve n jav 3

Shkolla fillore Shkolla speciale (niveli i ult)

2 deri 6 2 deri 6 2 deri 6 2 deri 6 3 8 deri 21 n rrjedh prej katr vjetsh 2 deri 8 n rrjedh prej 4 vjetsh

Shkolla speciale (niveli Ushtrim jo i detyrueshm ose i lart) lnd e lir Shkolla t prgjithshme Ushtrim jo i detyrueshm ose lnd e lir Shkolla politeknike Ushtrim jo i detyrueshm ose lnd e lir

Shkolla t prgjithshme Ushtrim jo i detyrueshm ose t larta-niveli i ult lnd e lir Shkolla t prgjithshme Ushtrim jo i detyrueshm ose t larta-niveli i lart lnd e lir

N praktik, ky plan msimor i msimit t gjuhs amtare me shtrirje vrtet t madhe t fondit t orve n jav, nuk realizohet dot: N t vrtet zakonisht ofrohen dy or msimore n jav (kryesisht si or t bashkuara n nj pasdite), me qllim q t evitohet nj ngarkes e madhe shtes e nxnseve. Megjithat, n rast se nj numr i madh i fmijve me gjuh t njjt amtare i ndjekin msimet n t njjtn klas, ather lejohet i ashtuquajturi organizim integrativ i msimit t gjuhs amtare. N kt

rast msimi nuk mbahet n ort e pasdites, por sht i integruar n msimin e paradites. Msimdhnsit e gjuhs amtare mbajn msim n Team me klasa ose msuesit profesional, gj q paraprakisht krkon nj prgatitje t prbashkt t materialit msimor. I ashtuquajturi Team Teaching praktikohet para s gjithash n shkollat fillore t Vjens n t dy gjuht m t mdha t emigrantve : boshnjakisht/kroatisht/serbisht dhe turqisht. 4.4. Madhsia e grupeve N shkollat e arsimimit t prgjithshm t lart mund t mbahet nj kurs i msimit t gjuhs amtare, nse s pakut paraqiten dymbdhjet nxns. Sa i prket shkollave t arsimit t prgjithshm t detyrueshm, hasen rregulla t ndryshme n lande federale t veanta. N rastin m t mir mjaftojn pes pjesmarrs, ndrkaq n rastin m t pafavorshm duhet t ket s pakut dymbdhjet. Me qllim q t gjith folsve t gjuhs, q n Austri sht e prfaqsuar numerikisht m pak, tiu mundsohet pjesmarrja n msimin e gjuhs amtare, mundet q nxnsit, nga klasa dhe nivele t ndryshme shkollash si dhe bile edhe nga shkolla dhe lloje shkollash, t bashkohen n nj grup. 5. Msuesit Msimdhnsit e msimit t gjuhs amtare punsohen dhe paguhen nga autoritetet shkollore austriake. Kusht pr punsim sht studimi i mbaruar pr msimdhns n vendin e origjins apo n Austri. Kjo duhet t theksohet, me q ktu krahasuar n nivel evropian nuk sht fjala pr vetkuptueshmri, sepse n shum shtete prkrahja e gjuhs amtare mbshtetet n marrveshjet bilaterale ndrmjet vendit prkats t origjins dhe vendit prits apo iniciativa i prket bashksive t emigrantve. Kaher sht hequr dor prej principit fillestar t rotacionit (drgimi nga vendi i origjins dhe kthimi prapa pas katr ose pes vitesh), sepse kishte shum pak kuptim q ata persona q tashm kishin punuar mir t ndrroheshin prmes emrimeve t reja. Nj pjes e madhe e msueseve tashm shum vite jan duke punuar. Dhe, kur ka nevoj pr punsime t reja, parazgjidhen msimdhns t kualifikuar t cilt vendqndrim e kan Austrin. Prandaj nuk sht pr tu uditur q n vitin shkollor 2006/07 72% t msueseve t gjuhs amtare ishin shtetas austriak (edhe m tej sht n rritje tendenca e natyralizimit).

- 266 -

6. Oferta e gjuhve Parimisht veprimtaria e msimit t gjuhs amtare sht e mundshme n do gjuh, nse paraprakisht ka interesim t mjaftueshm nga personat prkats, ka nj msimdhns t kualifikuar dhe, sipas planit t punsimit, lejohet marrja n pun e personave t msimdhnies. Ksisoj, gjat viteve t fundit, sht zgjeruar sukcesivisht oferta e gjuhve. N vitin 2008/2009 do t ofrohen kto gjuh: shqip, arabisht, boshnjakisht/kroatisht/serbisht (BKS), bullgarisht, kinezisht, frngjisht, italisht, pashto, persisht, polonisht, portugalisht, romanes, rumanisht, rusisht, sllovakisht, spanjisht, eenisht, turqisht dhe hungarisht, me rast edhe m tej prijn BKS-ja dhe turqishtja. 7. Materialet msimore T gjith nxnsit e gzojn t drejtn pr tekste shkollore n kuadr t aksionit t librit shkollor, me rast prej prindrve dhe kujdestarve t edukimit krkohet nj vetkontribut n lartsi prej 10 % t shpenzimeve t prgjithshme. N listn vjetore t librave t botuar prmenden t gjitha mjetet e licencuara msimore. Prej ksaj liste msuesit mund t zgjedhin tekstin msimor t prshtatshm pr lndn/lndt q e/i japin. Lidhur me msimin e gjuhs amtare, lista e teksteve shkollore prmban vetm titullin n dy gjuht m t shpeshta t emigrantve; n turqisht dhe boshnjakisht/kroatisht/serbisht si dhe nj fjalor dygjuhsh. Pr t gjitha gjuht tjera, po ashtu edhe pr shqipen, librat msimor, lidhur me harmonizimin e tyre me planet msimore austriake, edhe aktualisht vlersohen nga Ministria Federale e Msimit, Kulturs dhe Artit dhe n rast se vlersimi sht pozitiv, ather blihen n numr nevojshm dhe iu vihen n dispozicion msuesve prkats. 8. Nj vshtrim n statistik Prej afr dhjet vitesh krkohet nga msueset e gjuhs amtare q do vit ta plotsojn nj list statistike. Mbi kt baz sht hartuar edhe statistika vjetore e msimit t gjuhs amtare dhe publikohet n edicionin Buletini i Seksionit pr Migracion dhe Shkoll. H pr h prpara kemi regjistrimin e vitit shkollor 2006/2007 dhe na ofron kt pasqyr: Numri i msuesve dhe i nxnsve sipas landeve federale

Landi federal Burgenlandi Kernten Austria e Poshtme Austria e Eprme Salcburgu Shtajermarku Tiroli Forarlbergu Vjena Austria

Msuesit 4 5 21 42 19 30 12 16 167 316

Nxnsit 133 343 1.895 4.106 1.845 2.038 1.212 1.978 13.639 27.189

Numri i msueseve dhe i nxnseve sipas gjuhve Gjuht Shqip Arabisht Boshnjakisht/kroatisht/serbisht Bullgarisht Kinezisht Frngjisht Italisht Persisht Polonisht Portugalisht Msueset 16 6 134 1 2 1 1 4 7 1 Nxnset 1.639 448 11.200 33 73 15 20 243 606 15

- 268 -

Romanes Rumanisht Rusisht Sllovakisht Spanjisht eenisht Turqisht Hungarisht Gjithsej 9. Msimi i gjuhs amtare shqipe

2 4 3 2 1 1 124 6 316

89 130 163 52 30 30 12.323 80 27.189

Shnimet t kthejn prapa deri n vitin shkollor 1994/95. Ather n nivel t prgjithshm austriak shqipja ofrohej vetm prej tre msimdhnsve. N vitin vijues shkollor u shnua rritje e numrit msimdhnsve dhe arriti n gjasht prej nnt landeve federale. N vitin shkollor 1999/2000 numri i popullats shqipfolse n Austri shnoi nj rritje t vrullshme, sepse nj numr i madh i njerzve nga Kosova, pr

shkak t konfliktit luftarak n atdheun e tyre, krkonin azil t Austri. Pr kt arsye edhe msimi i gjuhs amtare n gjuhn shqipe shnoi nj zgjerim t dukshm dhe u punsuan edhe msuese t reja, t cilat edhe vet kishin krkuar azil. N vitet vijuese nj pjes e refugjatve u kthyen prsri n Kosov, kshtu q edhe numri i msueseve shqiptare deri n vitin 2006/07 ishte 16 persona (prej t cilve 14 kishin shtetsi austriake). N dy vitet e fundit prsri shnohet nj rritje e leht. N vitin aktual n msimin e gjuhs amtare shqipe jan punsuar 22 msimdhns. 10. Rezyme-vshtrim sht fakt q shteti i Austris tregohet i prgjegjshm pr msimin e gjuhs amtare dhe planet msimore ekzistuese austriake pr kt ofrojn nj baz solide. Megjithat, ka edhe aspekte t pakndshme ose problematike t cilat nuk jan evituar. Nisur nga vshtrimi q prkrahja e gjuhs amtare n do aspekt paraqet nj prparsi (sigurisht n njrn an pr individin, ndrsa n ann tjetr edhe pr shoqrin n prgjithsi), t cils dalngadal i dilet n krye, n ann tjetr edhe m tej ekziston bindja dhe vrtet sa te nxnsit e t msuesit e tyre, po aq edhe te prindrit e fmijve t gjuhs tjetr-, q kinse gjuha e par po e penguaka prvetsimin e shpejt t gjuhs gjermane, prandaj edhe ska t krkoj n shkoll. Pra, sqarimi prkats sht i nevojshm. Struktura heterogjene e shum grupeve parashtron krkesa skajshmrisht t larta para nxnsve, t cilat zor t prballohen n praktik. Ksisoj, n nj apo grupe t tilla gjenden nxns me kompetenc t lart t gjuhs s par (t prparuarat me mbshtetje ansore, t cilat m shum vite kan absolvuar n sistemin shkollor n vendin e origjins), fmij, t cilt gjuhn e par e zotrojn vetm gojarisht, si dhe nxns t cilt jan rritur n familje dygjuhshe dhe t cilt gjuhn e landit gjermanisht e zotrojn shum m mir se gjuhn amtare. Duke marr parasysh kto rrethana, objektivat e parashtruara mjaft t larta t planit msimor mund t arrihen vetm n raste n veanta. Autonomia e landeve, sa i prket fondit t orve dhe numrit t hapjeve, karakterizohet me kushte t prgjithshme jashtzakonisht t ndryshme. Pra, lidhur me prkrahjen e gjuhs amtare, fmija, varsisht prej vendbanimit, mund t ket fat ose ters Kurset e pasdites i vejn nxnsit dhe prindrit e tyre para problemeve t mdha organizative, sepse autobust shkollor jan n veprim vetm gjat orarit t rregullt t shkolls. Pra, nse dikush nuk banon n afrsi t vendit ku mbahet msimi i gjuhs amtare, sht i varur nga mundsit tjera t transportit. Prej prindrve, t cilt n kohn m t
- 270 -

madhe jan t zn me pun, zor se mund t pritet q ta drgojn me automjet (n rast se e posedojn at) fmijn e tyre n shkoll. Oferta e materialeve msimore pr gjuht e ndryshme amtare l shum pr t dshiruar. Librat nga shtetet e origjins jan vetm kushtimisht t prgatitura pr pun me nxnsit dygjuhsor, socializimi shkollor i t cilave n esenc zhvillohet vetm n gjermanisht, sepse ato (librat) jan t hartuara pr msim n vendin e origjins. N njrn an krkesat gjuhsore pr grupet e qllimit n Austri jan shum ambicioze, ndrsa n ann tjetr fillohet prej nj bote tjetr jetsore, e cila nuk iu prket fmijve emigrant. Me q msimi i gjuhs amtare zakonisht mbahet pasdite dhe nj numr i madh i msuesve punojn n m shum shkolla, integrimi i tyre n trupat msimore t shkollave ballafaqohet me vshtirsi t mdha. Prjashtim bjn msuesit t cilat japin msim kryesisht n Team n t vetmen shkoll, me rast kjo form e organizimit prsri varet prej numrit t nxnseve me nj apo at gjuh t par n nj seli t shkolls. Megjithat, si problem kryesor i msuesve sht edhe pozita e tyre juridike mjaft delikate. N baz t kualifikimit t tyre t par n botn e jashtme, n aspektin e pags dhe t statusit juridik jan rangzuar keq dhe t shumtn punojn me kontrata njvjeare. Duke filluar prej ktij viti shkollor duket se do tiu gjendet nj derman: Nj shkres e Ministris pr Msim, Art dhe Kultur iu lejon landeve t veanta federale q kontratat e afatizuara ti shndrrojn n t paafatizuara nse msimdhnsi ka m tepr se dhjet vjet q punon. As n t ardhmen nuk shihet ndonj zgjidhje pr kualifikimin e par austriak pr gjuht e emigrantve. Lidhur me kt rekomandimet e ekspertve t Kshillit t Evrops, ku n kuadr t Language Education Policy Profile politika arsimore austriake ka nj rol kshilldhns e mbshtets, jan pranuar me mirdashje nga vendimmarrsit prkats n Ministrin Federale pr Msim, Art dhe Kultur. Duhet shpresuar se s shpejti do t merren hapat prkats pr zbatimin e ktij rekomandimi. elfie.fleck@bmukk.gv.at E prktheu nga gjermanishtja Nuhi Gashi Marr me ndonj shkurtim tabele nga prmbledhja Shkolla pr gjuhn dhe kulturn e Atdheut dhe identitetin kombtar - 4 DHJET VITE N AUSTRI

Q nga lufta e fundit n Kosov tani po mbusht dhjet vite. Pasojat e saj nuk do t shrohen tek ata q i prjetuan. N veanti pasoja t pa shlyera la tek fmijt. Shum nga ata prjetuan tmerret m t egra n shekullin e kaluar n Evrop. Kjo e tronditi ndrgjegjen e politiks ndrkombtare e cila nuk ishte krejt pa faj n kt rrjedh. Vendet evropiane u vun n lvizje. Ishte momenti i fundit pr t mbrojtur nj komb nga shfarosja q po i kanosej. N mesin e miqve q ndihmuan ishte edhe shteti austriak. Qeveria e saj vendosi strehimin pr dhjetmij refugjat nga t cilt pesmij n Austri e pesmij n kampin austriak n afrsi t Shkodrs. Prej atyre n Austri shumica e tyre u vendosen n Vjen e rrethin. T gjitha mjetet e informimit u vun n shrbim t ndihms pr ta. TV-publike n nj emision special n prkrahje shfaqi 48 or pa ndrprer imitim t pamjeve nga katrahura n Kosov. Figurat vendore politike, t artit, shkencs u vun n lvizje. Nuk munguan as lott. Nj shembull ishte Kryetari i shtetit, tani i ndjer, Dr.Thomas Klestil, i cili me lot n sy iu drejtua bashkkombseve t tij pr ndihm. Sot kur Kosova sht e lir dhe n rrug t progresit kemi nj arsye q t`i kujtojm miqt tan kudo n bot. Jo vetm tani por kurdoher respektin e nderimin ta ruajm n gjenerata ngase ato do ta shijojn vlern e jets n liri kurse ne ishim pjes e rrugtimit t gjat me vuajtjet e krenarin e trashguar n breza. N botn e qytetruar u vlersua qndresa jon e menur dhe trime andaj edhe kishim prkrahjen e cila vazhdon edhe tani n ndrtimin e shtetit m t ri n bot. Armiqt mbeten po ata t cilt i shkaktuan shum vuajtje kombit ton me gjenerata t tra. Kto nuk duhet harruar n rrugtimin ton. Jo pr t mbjell urrejtje e
- 272 -

armiqsi ndaj askujt por dashuri ndaj liris dhe atyre q u sakrifikuan pr t. Nuk do t harrohet kurr n mendjen e njom t fmijve ndihma e organeve kompetente arsimore vendore dhn atyre e familjeve te tyre. Pr t lehtsuar sadopak mungesn e atdheut e t shkolls pr nxnsit shqiptar u organizua nj prkujdesje e veant. Ata siguruan sistemimin e tyre n shkolla, msuesit, tekstet msimore, veshmbathje. Pr shum sish, t cilt ishin t traumatizuar, u siguruan prkujdesje nga psikologt dhe mjekt specialist. N bashkin e tret e t dhjetn n shkollat fillore Dietrichgasse u dalluan drejtort e tyre z. Georg Farthofer n ciklin e lart dhe Znj. Johana Stadler , cikli i ult. N Shkolln Politeknike n bashkin e dhjet drejtori Z. Josef Pospichal . Ata edhe sot i ruajn me dashamirsi kujtimet me nxnsit e ardhur nga lufta. Shum fotografi nga aktivitetet shkollore jan pjes e arkivit t shkollave. Shumica e nxnsve u kthyen pas mbarimit t lufts n vendlindje kurse msuesit/et e vazhduan punn me nxns t tjer t cilt nuk jan t pakt n Vjen e rrethin. Msuesja me prvoj Valbona epani i kujton me nostalgji punn e saj me nxnsit e gjenerats s lufts ashtu se i quan ajo. Projekti ,,Shqipri atdheu im i punuar me kujdes dhe i ekspozuar n lokalet e shkolls u vizitua disa jav nga t gjitha klasat e shkolls po edhe nga klasa t shkollave t tjera. Ky projekt tani ruhet n kujtesn e msueses dhe albumet e shkolls. Msuesja Karin Wolf u prkujdes pr fmijt q kishin psuar nga lufta e n veanti ndaj Meritonit i cili ishte n karrigen lvizse. Ajo u prkujdes sikur pr fmijn e saj deri n shrimin e tij pr disa vite. Kjo msuese humane nuk duhet harruar nga ne edhe pse ajo mirsin e bri nga shpirti i njeriut t mir e jo pr lvdata. Ndrsa msuesi Osman Ademi prkujton: Pr mua personalisht, prve se ishte nder t punoja dhe t jepja kontributin tim, pr popullin tim, ishte edhe nj prgjegjsi shum e madhe t punoja me kta fmij, nga se situata ishte shum e rnde, kta ishin nxns q kishin prjetuar Bllacn, q un do ta quaja Katrahura e fundshekullit 20. Traumat e lufts, q kishin ln gjurm t vrazhda n jetn e tyre t njom. Sigurisht q nuk ishim edhe aq mir t prgatitur q t ballafaqohemi me situatn e trsishme q gjendej njeriu yn. Ktu m duhet t prmend ndihmn e drejtorit t Shkolls Politeknike z. Josef Pospichal i cili tregoi nj kujdes t veant pr nxnsit refugjat por edhe ndaj meje si msues i tyre. Ai kishte nj prvoj t gjat me nxnsit refugjat nga lufta paraprake n Bosnj t ciln gjithashtu e kishin shkaktuar serbt. Po ashtu msuesi i par n Vjen z. Shefqet Gashi i cili bashk me inspektorin e arsimit z. Manfred Pinteritz kontribuan n organizimin dhe mirvajtjen e Msimit Plotsues. Rrfimet e nxnsve pr at se ka kishin prjetuar ishin rrqethse sa q shpesh kolegt austriak mbushnin syt me lot. Nj nxnse vazhdimisht

m thoshte : Msues , kurrsesi nuk po mund t besoj se gjendem n nj vend t lir , mendoja se do gj do t merrte fund n Bllac.

,,Kurr n jet nuk do ti harroj vajet e nxnsve n klas pr msuesin e tyre t masakruar bashk me tr familjen Elshani nga Korrotica. Kjo filloi me pyetjen rreth lnds s matematiks n vendlindje pasi disa nga nxnsit nga Drenasi filluan t dallohen n matematik n klas me nxnsit austriak, n veanti Besa Gashi, por n vend t prgjigjes nxnsja filloi t qaj dhe kshtu e tr klasa u shndrrua n lot- kujton msuesi i asaj klase. Ata nxns t gjenerats s lufts tani jan rritur dhe n shenj falnderimi pr korrektsin e mirsjelljen e tyre n ato momente t vshtira do shfletojm regjistrin e nj klase. Arkivi i shkolls me dashamirsi na e mundsoi kt. N ciklin e lart t fillores n Dietrichgasse: Faton Ademi(Prishtin), Labinot Avdiu(Ferizaj), Rexhep Durmishi(Pograxh), Arianit Gashi(Drenas), Ilire Hodja(Ferizaj), Prparim Ibrahimi(Perplepnic), Zgjim Isufi(Ferizaj), Albana Mustafa (Ferizaj), Ibadete Latifi(Prishtin), Luljeta Zejnullahu(Gjilan), Violeta Zejnullahu (Gjilan), Besnik Durmishi(Pogragj), Besjan Obrazhda(Prishtin), Besart Obrazhda(Prishtin), Fjolla Qorrolli(Frizaj), Faton Mustafa(Ferizaj), Blerta Morina(Drenic), BesaGashi(Drenas), Afrdita Latifi(Prishtin), Betim Isufi(Ferizaj), Astrit Sahiti(Ferizaj), Lulzim Smajlaj(Prishtin), Ardita Rukiqi(Prishtin), Fatime Smajlaj(Prishtin). N kto aste prkujtimi nuk harrohen edhe ata veprimtar q dhan ndihm t muar n regjistrimin e nxnsve dhe hapjen e grupeve msimore n gjuhn shqipe. Si koha m e vlersuar dhe q e krijoj nj tradit t mir n vetdijen pr t msuar shqip ishin vitet nntdhjet. Veprimtari m aktiv dhe q dha shum pr kt ishte Dr.Xhevat Hasani. Ai si kryetar i Kshillit Koordinues pr MP n Austri arriti t`i themeloj gati n t gjitha Landet e Austris degt e MP dhe t inkuadrohen me dhjetra msues/e t cilt veprojn akoma. Ky kshill u ndihmua edhe m von n kuadr t

- 274 -

Bashksis Shqiptare n Austri kryetar i s cils ishte Avdullah Avdullahu, veprimtar i njohur pr shtjen kombtare dhe i prndjekur politik nga regjimi okupator n Kosov. Vargut t veprimtarve duhet shtuar: Kadri Grvalla, Tahir Kabashi, Ram Hasanmetaj, Shaban Topalli, Beqir Bojaxhiu, Milaim Zyrapi, Ibrahim Hasani e shum t tjer pa t cilt nuk do t ishte masivizimi i msimin shqip. Padyshim inspektori i arsimit pr Vjenn z. Manfred Pinteritz dhe Elfi Fleck nga Ministria e Arsimit ishin dhe do t jen emra t nderuar nga mrgata shqiptare n Austri. Austria e njerzit e saj e vrtetuan edhe njher miqsin ndaj popullit e kulturs son e vazhduar nga Norbert Jockli, hebreu, albanologu i par. Dhjet vite rrodhn. Dhjet vite respekt e falnderim pr miqt kudo n bot. Gjenerata e dhjet e luleve pranverore tani n diellin e liris do thurin kurorn e freskt pran lapidarve n tokn e shenjt atrore. Hazir Mehmeti, Vjen

SHKOLLA SHQIPTARE E ATHINS

PRMBAJTJA
1. Shkolla shqiptare e Athins kapaku 2. kapaku 2. II. T dhnat III. Nn Tereza IV. Kushtetuta V. Parathenie Shkolla Shqiptare e Athins Kreu I 1. Nj ftes 3. Shkolla... Msimi shqip Veprimtari shoqrore 13. Midis dy dashurive 18. Shoqe n jet, shoqe n pun 21. Njmbdhjet pyetje pr Lorenc Kokn 23. Palas dhe palasiote 28. Thoma Ndreko: Ky mjedis m bn krenar 31. Kliti n dashurin pr informatikn... 32. Flet nga ditari i shkolls Kreu II Prvjetori i par Prvjetori i dyt Prvjetori i tret Prvjetori i katrt 40. Dita e par e shqipes. Msuese Desantila Nxnsit e par - Hasani dhe dy mbesat - Elina dhe Aurora - Paulo, djali i Lorencit - Qamili me Amarildon dhe Esterin - Jela- vajza e portierit vlonjate Arapi

- 276 -

- Kosta nga minoriteti dhe dy fmijt. - Nxnsit e par t shqipes - Msueset e para t shqipes - T cicrosh n gjuhn e nns 51. Ermira Morina nga Tropoja 52. Mimoza: Fmijve u plqen shqipja 53. Suzana Gjini mson anglisht 54. Enkeleda dhe Eva 55. Nevoja e t msuarit tr jetn Abdi Bukai punon e jeton me kohn Kjo sht shkolla jon 57. Nj grusht Shqiprie n udhtim Nafplio 60. Dhelfus... 63. Epidavros... 66. Nj kolon Apollonie n Athin 68. Udhtim drejt ndrrs amerikane 74. N ditn e biznesit 75. T DIGJESH SI QIRIU PR FJALN SHQIPE. Kreu III 77. Shembull i shklqyer Shembulli i intelektualit dhe patriotit 78. Si Marin Biikemi q hapi shkolln shqipe n Venmedik 79. Shqipria dhe shqiptart jan t bekuar q kan nj Lorenc Koka 80. Lum shqiptart q e kan afr 81. Lorenci rrezaton kultur 83. Ai meriton m shum Lorenci ka thyer hijen. 85. Lorenci digjej si qiriri pr fjaln shqipe 88. Suksese Lorenc! 89. N shkolln e Lorenc Koks 90. Lorenci punon pr njqind vjet 91. Drit e dituris 97. Jehon pr nj njeri dhe nj shkoll - kreu IV Ta nea Lorenc Koka Radiostacioni 104.4 FM Jehon n forumet shqiptare n internet. 111. Ata jan rilinds...kreu V 112. Emigrantt jan rilindsit e rinj. 118. Fjala jon shqipe sht e bukur

Sokrati shqiptar dhe Artidsi grek 121. Sa e bukur gjuha jon 123. Bised me Irinin dhe... t tjer 127. Ta ruani fjaln dhe kangn shqipe 130. Lum Greqia ka ka brenda... 130. Punn pr 4 vjet e bja falas 137. Msoni fmijs, gjuhn mm. 139. Akulli ktu ngroh m shum se dielli i Athins 141. Mos e vrisni gjuhn mm kreu VI 142. Fmijt shqiptar nn nofulln e asimilimit 154. Shamata e zvendsministrit Shamata. 156. Kur shteti jot t harron! 159. Msuesit e diaspors dhe Kongresi i Manastirit. 161. Emigrantt shqiptar diaspor!? KREU VII MBIJETESA E SHQIPES - Ngjitje n male arvanitsh - Soje t largt - Tre breza arvanitsh - E bn...? 162. Nga Struga drejt Pejs kreu VIII 164. Udhtim me Rilindsit e kohs son 167. Vlersime Struga 2008 169. Kronika n nj udhtim n tre shtete 172. N Saranti kur elej shkolla shqipe 5 Maj Edi Sula: T msojn shqipen, t rriten shqiptar Gjithmon e kam pritur kt dit Maridhus Evdhoksus: Jam shum i entuziazmuar... Nj grek i vogl me abetaren shqip 180. N folen e Rilindsve t kohs son 187. Un jam shqiptare... 188. Nj msuese n Larisa 189. Zra shqip n Kallabaka 192. Ora e vrtet e msimit larg Atdheut 195. Premtime ???!!! Kreu IX Bamir Topi Genc Pollo Halit Shamata Flamur Gashi Vili Minarolli
- 278 -

Valentina Leskaj Dora Bakojanis Jorgo Papandreu 203. Dy libra...-Kreu X 204. Rilindsit e kohs son. Nj libr pr Rilindsit e kohs son Abdurahim Ashiku n Rilindsit e kohs son 207 N mbrmjen strugane 210. Nj monument i Rilindsve t kohs. 214. Rilinds- shprehje e bukur. 215. Libr mbi gjakun e shprishur t Kombit ton 217. Duke lexuar librin Rilindsit e kohs son 219. Ata me t vrtet jan rilinds 220. A do tia mbrrij Greqia asaj dite? 221. Prvoj evropiane kreu XI 221/ Mngjese Struge 2008 Bukurie Limani Rafite Kosumi Libra gratis Bised me bashkshortt Hamiti Osman Ademi 229. Msimi i gjuhs amtare n Austri... 242. Dhjet vite n Austri.

MEDITIME T NJ MSUESI... Gjithmon kam pas dshir t arrij kt dit. Gjithmon e kam pas brenda vetes. Profesioni i msuesit m ka plqyer shum. Kur u larguam ato vite, flas pr vitin 1997, u ndjeva ngusht, ishte nj pun q nuk e uam n fund, nj pun q e lam prgjysm. Mbase kjo sht ajo forca shtytse m e madhe q m detyron, q m bren se kam ln dika pa br nga ajo q mundja t bja. Nuk flasim vetm pr ndrra. Flasim ktu se kemi detyrime. sht ndrr, por kemi edhe detyrime. Kemi detyrime ndaj Atdheut, n qoft se do t themi kt fjal q sa vjen e nuk po dgjohet m. Kemi detyrime ndaj atij mjedisi q na prgatiti ne pr msues q t luanim nj rol q duhet t luanim, por si e thash e lam n gjysm. Shtoj edhe ndaj krkess q njeriu ka ndaj vetes. Ajo bile duhet t jet krkesa m e lart: far krkesash ke ti ndaj vetes? Kt e bj pr t shlyer dika q e kam ln n gjysm dhe n rast se do tia arrij qllimit, si duhet t them sinqerisht, do t ndjehem i lumtur. sht nj ndrr pr mua sikur kta t arrijn t lexojn dhe t shkruajn n at shkall q dua un..

- 280 -