ΈΝΣΤΙΚΤΑ ΨΑΡΙΏΝ

Ο αγώνας για την ύπαρξη, που εκφράζεται με την

επιθετικότητα και την άμυνα, καθόρισε, στον υποβρύχιο
κόσμο που είναι γεμάτος κινδύνους, τα φυσικά ένστικτα
να είναι εξαιρετικά οξυμένα, τεAειοποιημένα και μερικές
φορές εξαγριoμένα στα ζώα που τον κατοικούν.
Tο qάρι ζει συνεχώς σε επαγρύπνηση, για να επιτεθεί και
να αμυνθεί. Tα πιο ισχυρά qάρια, τα πιο τυχερά είδη, τα
σαρκοφάγα, εναAAάσσουν την ανάγκη τqς επίθεσης με
μια συμπεριφορά επιφυAακτικότητας και άμυνας.Zε άAAα
είδη, που είναι συνεχώς αναγκασμένα να διαφεύγουν κι
έχουν προοριστεί να είναι θύματα, το αμυντικό ένστικτο
κυριαρχεί κι είναι πια μέρος τqς φύσης αυτών τoν ειδών.
Tο αμυντικό ένστικτο είναι, ακόμα και στα επιθετικά qάρια, πάντα σ' επιφυAακq q
τουAάχιστον αυτό ισχύει για την πAειοqηφία τoν ειδών αυτών. Mόνο μερικοί
καρχαρίες δεν εγκαταAείπουν την αιμοβόρα επιθυμία να πAηγώνουν, να
δαγκώνουν, να σκοτώνουν, ακόμα κι αν είναι οι ίδιοι σε κίνδυνο η ακόμα κι όταν
απειAούνται κι έχουν πAηγoθεί.
Tο ίδιο συμβαίνει για τα μεγάAα μπαρακούντα και για μερικά qάρια τoν τροπικών
γAυκών νερών, που είναι ικανά να επιτεθούν σ' έναν εχθρό πιο ισχυρό και άγριο q
να αντισταθούν στην καταδίoξη του.
Zτα δικά μας σχετικά ζεστά νερά, η πρώτη θέση ανάμεσα στα επιθετικά qάρια
ανqκει αναμφίβοAα στον Aούτσο q σφύραινα..
Aκόμα κι αυτό το άγριο qάρι όμoς, όταν επιτίθεται, δεν σταματά να είναι σε
επιφυAακq και επαγρύπνηση, έτοιμο να το σκάσει μέσα στις σκούρες κηAίδες από
φύκια, όταν εμφανιστεί κάποιος κίνδυνος.
Tο επιθετικό ένστικτο είναι παρόν σ' όAα τα σαρκοβόρα, μερικά απ' τα οποία
επιτίθενται από ανάγκη για να τραφούν, άAAα από αντίδραση κι άAAα από μίμηση.
Οι περκοπέστροφες επιτίθενται στα θύματα τους για να τραφούν και δύσκοAα
επιτίθενται όταν είναι χορτάτες. Οι πέστροφες κι οι τούρνες, αντίθετα, επιδεικνύουν
την επιθετικότητα τους, ακόμα και σ' αυτq την περίπτoση. Aεν είναι Aίγες οι φορές
που καθαρίζοντας την κοιAιά μιας πέστροφας q μιας τούρνας, που πιάσαμε με
ορμιά, ανακαAύπτουμε πoς προηγουμένoς είχαν κάνει ένα χορταστικό γεύμα.
Eννοείται, πoς όταν είναι χορτάτα αυτά τα qάρια, σπάνια καταδιώκουν το θqραμα
q το δόAoμα. Zυνqθoς επιτίθενται με μια ορμητικq κίνηση κι αν αποτύχουν
σταματούν αφqνοντας το θqραμα να φύγει. Eντούτοις, είναι δύσκοAο στην τούρνα
να ξεχoρίσουμε τις αιτίες της επιθετικότητας από πείνα q από θυμό, γιατί η τακτικq
της επίθεσης της δεν διαφέρει στο εAάχιστο είτε στη μια είτε στην άAAη περίπτoση.
H πέστροφα, αντίθετα, καταδιώκει το θqραμα μονάχα αν έχει όρεξη και σ' αυτq την
περίπτoση, η καταδίoξη είναι διαρκείας, ορατότατη στα ρηχά νερά. Aν αποτύχει μ'
ένα θqραμα, η πέστροφα ακοAουθεί άAAο, κι ούτo καθεξqς, μέχρι να καταφέρει να
πιάσει το θύμα της.
Aν και ποAAά qάρια δεν έχουν όπAα, εμφανίζονται επίφοβα, προπάντoν εξαιτίας
ξιφών και αγκαθιών. AAAά τα περισσότερα δεν τα χρησιμοποιούν για να επιτεθούν
αAAά για να αμυνθούν. Ο ξιφίας, δεν καρφώνει τα θύματα του αAAά απAώς τα
καταδιώκει και τα πιάνει με τα δόντια, όπoς κάνει οποιοδqποτε σαρκοφάγο που δεν
έχει αυτq τη μυτερq απόφυση.
Aρκετά πιο ανεπτυγμένα είναι, στην πAειοqηφία τoν qαριών, τα αμυντικά
ένστικτα. Aνάμεσα τους, αν και δεν υπάρχει ένα πραγματικά αμυντικού χαρακτqρα
ένστικτο, είναι το ένστικτο προσανατοAισμού που οδηγεί ορισμένα είδη να πάρουν
χoρίς δισταγμό μια Aάθος πορεία, με το σκοπό να φτάσουν σε περιοχές
κατάAAηAες για την αναπαραγoγq.
Eίναι ακόμα συζητqσιμο το ότι το ένστικτο συγκέντρoσης, γνoστό σε ορισμένα είδη
που ζουν σε μεγάAες ομάδες (ρέγκες, μπακαAιάροι κ.Aπ), καθορίζεται απ' την
εμπειρία τqς μεγαAύτερης δύναμης, όταν ζουν σε μεγαAύτερο αριθμό. Tο ότι οι
ρέγκες συγκεντρώνονται σε ποAυάριθμες ομάδες με σκοπό την άμυνα, είναι μια
γνώμη που ισχύει, όσο αυτq που υποστηρίζει πoς η συγκέντρoση καθορίζεται από
άAAες ανάγκες και χαρακτηριστικά του είδους, όπoς Aόγου χάρη η αναπαραγoγq.
Eίναι βέβαια σoστό ότι: τα qάρια που συγκεντρώνονται σε μεγάAες ομάδες, όταν
μεταξύ τους εισχoρεί ένα κυνηγετικό qάρι, διαφεύγοντας προς κάθε κατεύθυνση
συγχέουν τον εχθρό, αAAά είναι αAqθεια και το γεγονός ότι αυτά τα qάρια δεν
μπορούν να ζqσουν παρά σε αποικία και αισθάνονται την ανάγκη, για άγνoστους
Aόγους, να συγκεντρoθούν πάAι όταν απομακρυνθεί ο κίνδυνος.
Hρέπει να θεoρqσουμε επίσης σαν αAηθινq και μια άAAη υπόθεση, δηAαδq πoς ένα
είδος ενστίκτου άμυνας μπορεί να καθορίσει την συγκέντρoση σε μεγάAη ομάδα
qαριών του ίδιου είδους».
Tο πραγματικό ένστικτο
άμυνας είναι το ένστικτο
συντqρησης, που εκδηAώνεται
με τη διαφυγq, με τις
απόπειρες κρυqίματος, με την
ανόρθoση τoν αγκαθιών και
άAAoν συγκεκριμένoν μέσoν
άμυνας, συχνά με την
εξέγερση.
Tα qάρια, όπoς τα άAAα ζώα,
επιδέχονται την απόκτηση
εμπειρίας. Zτις περιοχές όπου
το qάρεμα έχει από καιρό
απαγορευτεί είναι εύκοAο να
πιαστούν qάρια, άπειρα σε
κάθε ποAιορκία της πετονιάς.
AAAά, με την πάροδο του
χρόνου, παρόAο που ο
θαAάσσιος πAηθυσμός της περιοχqς δεν πρέπει
καθόAου να θεoρηθεί σπάνιος
πια, οι συAAqqεις γίνονται πιο
σπάνιες και πιο δύσκοAες.
Tο qάρι γίνεται δύσπιστο και
δεν τσιμπά πια αυθόρμητα,
όπoς γινόταν στην αρχq, κι
είναι εξαιρετικά δύσκοAο να
πιαστούν qάρια που
κατάφεραν να ξεφύγουν,
αφού πιάστηκαν έστo και για
Aίγο στο αγκίστρι.
H ίδια εμπειρία εκδηAώνεται
και για ό,τι αφορά τα
αρπακτικά qάρια. Zτην
επιφάνεια της qρεμης
θάAασσας, γύρo απ' τη βάρκα
σας, βAέπετε να εμφανίζονται
εκατοντάδες μικρές γόπες.
Pίχνετε ένα βαρύ αντικείμενο στο νερό: αμέσoς, με ένα πqδημα απότομο, τα μικρά
qάρια ρίχνονται με το κεφάAι προς τα κάτo προς το βυθό, έχοντας προφανώς
περάσει το θόρυβο του αντικειμένου για το πqδημα στην επιφάνεια ενός
αρπακτικού.
Aμυντικά όπAα, τα qάρια έχουν στη διάθεση τους αρκετά. Tα αγκάθια που
φυτρώνουν στο ρυχιαίο πτερύγιο, στα θoρακικά πτερύγια και τα βραγχιακά
επικαAύμματα είναι αρκετά, αν κι όχι πάντα αποτεAεσματικά όπAα άμυνας, που
ανασηκώνονται τη στιγμq του κινδύνου.
H δυνατότητα που έχουν μερικά qάρια να παράγουν ηAεκτρικές εκκενώσεις, ακόμα
και μεγάAης ισχύος, αποτεAεί μια αποτεAεσματικq άμυνα, εκτός από όπAο επίθεσης,
ενάντια σε άAAα qάρια που προορίζονται με τη σειρά τους να γίνουν θύμα.
AAAά το πιο αποτεAεσματικό όπAο, ιδιαίτερα για τα qάρια τού βυθού, είναι η
ικανότητα τους να μιμούνται το περιβάAAον γύρo. Hαραμένοντας ακίνητο το qάρι
εξαπατά ποAAές φορές τον εχθρό, που εξερευνά τον γύρo χώρο qάχνοντας το.
Zυχνά, οι φυσικές αντιδράσεις που καθορίζονται από ορισμένες καταστάσεις του
περιβάAAοντος, συγχέονται με τις ενστικτώδεις εκδηAώσεις.
Ο σοAομός που ανεβαίνει τα ρεύματα για να βρει την κατάAAηAη τοποθεσία για την
εναπόθεση τoν αυγών, oθείται στο κουραστικό ταξίδι από την ανάγκη να βρει πιο
οξυγονoμένα νερά (βραγχιοτροπισμός).
Οι ρέγκες κι οι μπακαAιάροι, που όπoς είδαμε, μετακινούνται σε διαφορετικές
περιοχές q ανεβαίνουν στην επιφάνεια σε ορισμένες περιόδους του χρόνου, κάνουν
αυτq τη μετανάστευση για να βρουν νερά περισσότερο q Aιγότερο αAμυρά
(χημειοτροπισμός).