Akll ebekeler Akll ebekelere Giri AKILLI EBEKE NEDR?

? Akll ebekeler ; elektrik hizmetlerinin verimliliini , nemini , gvenilirliini , ekonomisini ve srdrlebilirliini arttrmak amacyla tm katlmclar (tedarikiler ve tketiciler) hakkndaki bilgiyi toplayan,datan ve etki eden dijital etkin elektrik ebekesidir. Akll ebekelerin faydalarna ksaca gz atacak olursak: [11,14] 1) Enerji gvenilirliini ve kalitesini arttrr 2) Mevcut enerji sisteminin kapasitesini ve verimliliini arttrr 3) Tesis kullanmn optimize eder ve yedek enerji santrallerinin inaatn nler 4) Yenilenebilir enerji kaynaklarnn sisteme entegre edilebilmesine kar esneklik salar 5) ebekenin kendi kendini onarabilmesinin etkinletirilmesini salar 6) Elektrikli aralar ve yeni g kaynaklar salayarak sera gaz emistonlarnn azaltlmasn salar 7) Bakm ve operasyonu otomatize eder 8) Yeni rnler, servisler ve yeni bir pazar,i sahas salar 9) Talep Ynetimi 10) Enerji tasarrufu ve fiyat avantaj salar 11) Durum analizi ve otomatik lm sistemleri sayesinde enerji kesintisini nleme 12) Arza durumu veya ar yk kontrol salanmas Akll ebekelerde anahtar bileen vardr. Bu bileenler olay nleme, kendini onaran ebeke ve gelimi akll saya yaps olarak sayabiliriz. Akll ebekede kullanlan uzaktan yk ynetimi, ebeke aktivitelerinin incelenmesi ve ebeke durum lmleri ile olay nleme gerekletirilir. [10] Akll ebekelerin yapsn daha iyi anlayabilmek iin NIST (National Institute Of Standarts and Technology) in salad kavramsal modeli ele alabiliriz. ekil 2 de gsterilen model de akll ebeke 7 alanda modellenmitir. Herbir alan akll ebekede farkl grevler stlenir. Modelde kesikli izgiler elektrik hatlarn gsterir. retilen elektrik iletim ve datm hatlarndan geerek kullanclara iletilir. Siyah izgi ile gsterilen ksmlar ise gvenli iletiim hatlarn gstermektedir. Akll ebekedeki bu alanlara aada grevleri ile deinilmitir. [11]

zet Akll ebekeler, elektrik datmn ve haberleme teknolojilerini bir arada kullanarak geni bir otomatik enerji datm a oluturur. Bu makalede , akll ebekelere genel bir bak olacak ve akll ebekelerde kullanlabilecek kablosuz haberleme teknolojileri incelenecektir. Ayn zamanda gnmzde kullanlan ebekelerle akll ebekeler arasndaki farklara deinilerek , akll ebekelerin avantajlar ele alnacaktr. Anahtar Kelimeler : Akll ebekeler, Gvenlik, Akll ebekelerde Haberleme Teknolojileri, Geleneksel ebekeler ve Akll ebekeler, Akll ebekenin Faydalar GR Gnmzde kullanlan ebekeler retilen enerjiyi kullanclara tarlar. Akll ebekeler ise enerji datmnn yan sra kulland haberleme ve bilgi altyaps ile birlikte ileri dzeyde enerji datm an oluturur. [13]

ekil 1: Elektrik ve Bilgi Altyapsnn Bir Araya Getirilmesi[9] Gnmzde kullanlan ebekelerle , akll ebekeler arasnda birok fark vardr. Gnmzde kullanlan ebekelerde enerji kesintileri mteri tarafndan merkeze bildirilirken , akll ebekelerde elektrik irketi kesintiyi grr , yaltr , otomatik olarak uzaktan yeniden besler. Bu kesintiler akll ebekelerde her tarafta kullanlan sensrler sayesinde farkedilir. Ayn zamanda akll ebekeler yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanmn son derece kolaylatrr nk bu ebekelerde yenilenebilir enerji kaynaklar iin gerekli altyap hazrdr. Gnmzde kullanlan ebekelerde ise yenilenebilir enerji kaynaklarn ebekeye balamak olduka zordur. Tablo1 de gnmzde kullanlan ebekeler ve akll ebekeler arasndaki farklar zet olarak verilmitir. [13] Mevcut ebeke Electromekanik Tek ynl iletim Merkezi retim Az sayda sensr Manuel izleme Manuel tamirat Sistemsel hatalar fazla Snrl kontrol Az mteri seenei Akll ebeke Dijital ift Ynl letim Datk retim Her alanda sensr Otomatik izleme Kendi kendine tamirat Adaptif ve blgesel Yaygn Kontrol Fazla mteri seenei

ekil 2 : NIST Akll ebeke iin Kavramsal Model [11]

Akll Evler : Akll evler ev otomasyon sistemi ile donatlm evlerdir. Ev otomasyon sistemleri yaam gelitirirler ve otomatikletirirler. Bu sistemler evde kulanlan eitli cihazlar verimli , ekonomik ve gvenli alabilmesi iin ev a ile birbirine balar. Bina Otomasyonu : Bina otomasyonu ve kontrol sistemleri (BACS olarak adlandrlr) binay yneten ksmdr. BACS sistemi bina ynetim ve kontrol iin kullanlan ekipmanlar ierir. BACS binalarn otomatik kontrol de dahil olmak zere ekonomik ve gvenilir bir alma iin gerekli fonksyonlar ierir. Toplu retim : Akll ebekede toplu retim enerjinin retilmesi ksmn kapsar. Enerji kaynaklar yenilenebilir veya yenilenemez enerji kaynaklar olabilir. Akll ebekelerde yenilenebilir enerji kaynaklarnn sisteme entegre edilmesi son derece kolaydr. Rzgar enerjisi, gne enerjisi yenilenebilir enerji kaynaklar olarak kullanlabilirken , nkleer enerji, kmr, veya gaz da enerji kayna olarak kullanlabilir.

tarifelerin ayarlanabilmesini salarlar. Ayn zamanda enerji kalite kontroln ve yk kontroln de salamaktadrlar. Haberleme Haberleme akll ebekelerin omurgasn oluturur. Akll ebekelerin herbir elemanndan veriler toplanarak haberleme sistemi zerinden iletilirler. Gvenlik kritik sistemler iin her zaman nemli bir sorun olmutur. Ayn durum akll ebekeler iin de geerlidir. Dolaysyla veri aktarmnda ve dier fiziksel bileenler iin gvenlik nemli bir etkiye sahip olacaktr. Akll ebekeler in Haberleme Teknolojileri Akll ebekelerde , akll lerler ve elektrikli aralar arasnda iletiimi salamak iin kablolu veya kablosuz olarak farkl haberleme teknolojileri kullanlr. Baz durumlarda kablosuz haberleme teknolojilerinin kablolu teknolojilere gre avantajlar vardr. Kablosuz teknolojiler dk maliyet ve ulalmas zor alanlara ulam kolaylatrdklar iin n plana kmaktadrlar. Fakat dier taraftan kablolu teknolojilerde ise etkileim problemleri yoktur ve ilevleri ou kablosuz aygtlarda olduu gibi bataryaya bal deildir. [1] Akll ebekelerde temel olarak iki tip bilgi altyapsna gereksinim vardr. lk gereksinim sensrler ve elektrikli aralardan akll lerlere , ikincisi ise akll lerlerden veri merkezlerine olan altyapdr. lk veri ak BPL zerinden veya ZigBee , Z-wave gibi kablosuz haberleme teknolojileri kullanlarak salanabilir. Akll lerler ve veri merkezi arasndaki bilgi ak iin ise hcresel alar veya internet kullanlabilir. ZigBee 2.4 GHz bandnda alan kablosuz bir teknolojidir. Akll ebekeler iin ZigBee yi avantajl klan zelliklerden bir tanesi kolay entegre edilebilmesi ve dk maliyetle entegre edilebilmesidir. Ayn zamanda kulland 2.4 GHz frekans band lisanssz bir banddr. [3]

ekil 3: Toplu retim Alanndaki Bileenler [12] Enerji ebekesi (letim ve Datm) G Kalitesi ve G zleme Sistemleri : Bu sistemler ebekedeki tm elemanlar ve aktiviteleri denetler. Bu bir bakma erken uyar sistemidir ve bu sistemler hatalar analiz etmek ve hatayla ilgili nedenleri aramak iin bir gerekliliktir. Sistemde kullanlan sensrler yardmyla tm ebeke izlenmektedir. Enerji Ynetim Sistemi : letim ebekesi iin kontrol merkezidir. Mteri : Akll ebekelerde mteri son kullancdr. letim ve datm hattndan gelen enerji milyonlarca mteriye iletilir. Akll ler : Akll lerler leri lm Mimarisi (AMI) olarak da adlandrlrlar. Bu sistemler uzaktan konfigrasyona olanak salarlar ve dinamik olarak

ZigBee kullanmnn avantajlarnn yannda dezavantajlar da vardr. Kullanlan band da giriimler olabilir. Mikrodalga, ISM band ve Bluetooth ile ayn frekans bandn kullanr. Bu da giriime sebep olur. Bunu nlemek iin giriim giriim alglama emalar entegre edilmelidir. [3,4] Hcresel A letiimi Hcresel alar da akll ebekeler de kullanlabilir. Akll lerler ve dier dmler arasndaki iletiim hresel a zerinden gereklenebilir. Zaten gnmzde hazr kurulmu bir hcresel a sistemi olduu iin yeniden bir altyap almasna gerek duyulmadan ve ekstradan bir maliyeti olmadan sistem kullanlabilir. Akll lerlerden sisteme gnderilen veri boyutlar genelde fazla olduundan yksek veri aktarm oranlar gerekmektedir. Bu da hcresel alar ile gerekletirlebilir. Daha nce de bahsedildii gibi hcresel alarn kullanlmasnn bir avantaj zaten mevcutta var olmalardr. Herhangi bir altyap almasna gerek yoktur sisteme entegre edilmesi iin. Akll ebekelerde bir dier nemli zellik ise gvenliktir. Hcresel alar gvenilir veri transferi iin gvenlik kontrollerine sahiptir. Gnderilen veri

gvenilir bir ekilde kar tarafa iletilebilir. Ayrca u anki sistemde krsal kesimde veya dier alanlarda hcresel alar geni bir kapsama alan salamaktadrlar. Akll ebekede haberleme sisteminin geni bir alan kapsamas nemli bir etkendir. Hcresel alarn dezavantaj ise servis kalitesinin srekliliinin garanti edilememesidir. Akll ebekelerde veri iletimi krtitik derecede nem arz etmektedir. Fakat baz durumlarda hcresel a kesintiye uramaktadr ve bu durumda akll ebekedeki veri iletimi de kesintiye urayacaktr. BroadBand Over Power Lines Hcresel alar , wimax gibi teknolojilerinin yan sra BPL (Broadband over Power Lines) teknolojisi de sk sk gundeme gelmektedir. BPL (elektrik hatlar uzerinden genis hat) sistemi son zamanlarda yeniden yeni bir ivme kazanmstr. BPL ile birlikte rnein bilgisayarnz elektrik kna baladnz anda yksek hzda internete balanm olursunuz. Radyo,kablosuz a ve modemlerin teknolojik ilkeleri birletirilerek enerji hatlar zerinden 500 kbps ve 3mbps veri gnderimi gerekletirilmitir. Blgelere internet eriimi iin servis salayclar bu blgelere yeni bir kablo veya DSL altyapsn salamak iin o blgeye gerekli altyapy kurmalar gerekir. Fakat genibant g hatlar zerinden verilebilirse , yeni bir altyap ina etmeye gerek kalmayacaktr. Herhangi bi yerde elektrik hatlar varsa o blgede genibant teknolojisi salanabilecektir. [8,15] Elektrik g tesisine geldiinde oradan trafoya iletilir ve yksek gerilim iletim hatlarna datlr. Genibant iletimini gerekletirirken bu yksek gerilim hatlar ilk engeldir. Yksek gerilim hatlarnda gerilim 155,000 - 765,000 arasnda deiir. Bu g miktar data iletimi iin uyumlu deildir , ok grltldr. Elektrik ve veri iletimi iin kullanlan RF belirli frekanslarda titreirler. Datann noktadan noktaya iletilebilmesi iin radyo spektrumunun dier kaynaklardan mdahalesi olmakszn titremeye sahip olmas gerekir. BPL bu sorunu yksek gerilim hatlarndan kanarak atlatr. Sistem veriyi daha ynetilebilir olan 7.200 volt orta-gerilim hatlar zerinden gnderir.[8] Akll ebekede Gvenlik Gvenlik akll ebeke haberlemesinde son derece nemlidir. Bilginin gvenli bir ekilde saklanmas ve iletimi zellikle cretlendirme ve ebeke kontrolnde nemlidir. Gelebilecek saldrlar nlemek iin gvenlik mekanizmalar gelitirilmeli ve gvenlik ile ilgili standardizasyon almalar yaplmaldr. International Electro Tehnical Commision (IEC) Smart Grid Standardization, IEEE Power & Energy Society (PES), National Institute Of Standarts and Technology (NIST) ve National Standart of Peoples Republic Of China gibi kurumlar akll ebekelerde gvenlik standartlar zerine

almaktadrlar. IEC grubu 2008 ylnda kurulmutur. IEC smart grid standardizasyonu gvenlik, haberleme, datm ynetimi, datk enerji kaynaklar, ileri lm mimarisi, akll evler, yk ynetimi gibi birok konuyu iermektedir. Gvenlik iin oluturulan standartlar IEC 62351 standart altnda toplanmtr. Bu standart enerji sistem ynetimini ve veri iletimini kapsar. Veri ve haberleme gvenlii alt balklar ve ierii aadaki tabloda gsterilmitir.[6] Standartlar IEC 62351 1 IEC 62351 2 IEC 62351 3 IEC 62351 4 IEC 62351 5 IEC 62351 6 IEC 62351 7 IEC 62351 8 Balklar Haberleme a ve sistem gvenlii Terimler Szl TCP/IP profilleri MMS profilleri IEC 60870 5 ve trevleri IEC 61850 gvenlii A ve sistem ynetimi veri obje modeli Rol bazl eriim kontrolleri

Enerji sistem kontrol operasyonlar iin IEC 62351 bilgi gvenlii [7] Kaynaklar
[1] V. C. Gungor, B. Lu, and G. P. Hancke, Opportunities and challenges of wireless sensor networks in smart grid, IEEE Trans. Ind. Electron., vol. 57, no. 10, pp. 35573564, Oct. 2010. [2] L. Wenpeng, D. Sharp, and S. Lancashire, Smart grid communication network capacity planning for power utilities, in Proc. IEEE PES, Transmission Distrib. Conf. Expo., Apr. 1922, 2010, pp. 14. [3] Y. Peizhong, A. Iwayemi, and C. Zhou, Developing ZigBee deployment guideline under WiFi interference for smart grid applications, IEEE Trans. Smart Grid, vol. 2, no. 1, pp. 110120, Mar. 2011. [4] C. Gezer and C. Buratti, A ZigBee smart energy implementation for energy efficient buildings, in Proc. IEEE 73rd Veh. Technol. Conf. (VTC Spring), May 1518, 2011, pp. 15. [5] V. C. Gungor, D. Sahin, T. Kocak, and S. Ergt, Smart grid communications and networking, Trk Telekom, Tech. Rep. 11316-01, Apr. 2011. [6] SMB Smart Grid Strategic Group (SG3), IEC Smart Grid Standardization Roadmap,2010. [7] Summary Of Use , Application , Cybersecurity, and Functionality of Smart Grid Interoperability Standarts Identified by NIST, Power Systems Management and Associated Information Exchange Data and Communication Security, IEC 62351,2010. [8] National Communications System , Technical Information Bulletin 07-1 , Broadband over Power Lines , 2007. [9] M. Imeryz , GE Energy, 2. Ulusal Enerji Verimlilii Forumu , Akll ebekeler ve Verimlilik, 2011. [10] 5 Harnessing the Power of the Intelligent Grid to Innovate/Enhance Efficiency and Reliability of Utility, Kevin Klein ve Jim Sheppard, http://www.utilitiesproject.com/10745 [11] National Institute of Standards and Technology. NIST framework and roadmap for smart grid interoperability standards, release 1.0, http://www.nist.gov/public affairs/releases/upload/smartgrid interoperability final.pdf. January 2010.

[12] An Introduction and Users Guide to the IEEE Smart Grid Web Portal, Henry Louie, Member, IEEE, Marty Burns, Member, IEEE, and Claudio Lima, Member, IEEE, 2010. [13] H. Gharavi and R. Ghafurian. Smart grid: The electric energy system of the future. Proc. IEEE, 99(6):917 921, 2011. [14] 7 Akll Sebekeler, Mete Taspnar, Siemens, EPDK Sunumu, Nisan 2009 [15] http://computer.howstuffworks.com/bpl3.htm , How Broadband Over Powerlines Works , 01.2012.