Professional Documents
Culture Documents
History of Christianity
History of Christianity
,mefomoem.
omoem. ordik ;f
c&pf,mef omoem ordik ;f onf c&pfawmfEiS hf ol@w ynfah wmf 12 yg;. omomemjyKr_/ acwf+ydKif *dk%;f
uGrJ sm;rS c&pf,mef toif;awmfrsm;ESifh c&pf,mefbmomw&m;wdk@ ,SuEf ,
G v
f #u&f adS yonf? c&pf,mef
omoemonf tmjAm[H. omoemwpfck jzpfonf? onf tjcm;bmomrsm;ESifh uGJjym;r_rmS
c&pf,mef wdk@u c&pfawmfonf xm0&bk&m;/ om;awmf [lI jzpfa=umif; t,lxm;r_yif? c&pf,mef
trsm;pku }wdum, crnf;awmf/ om;awmf ESifh oef@&iS ;f aom 0dnm^fawmf [lI oH;k yg;wpfql
0g'udk ,H=k unf=uayonf? c&pf,mefrsm; t=um;Y jrifjh rwfjcif;/ a,&_. vlom; obm0ESifh bk&m;
ocif. }wdum, obm0rsm;ESifh ywfoufI ,H=k unfr_ oDt&kd rD sm; uGJjym;v#uf &Sad yonf? TuGJjym;r_
rsm;onf ,ae@xyd if jzpfayonf?
rsm;pGmaom c&pf,mef *k%
d ;f rsm;u toif;awmf qdo
k nfudk vlom;wd@k tm; u,fwif&ef bH&k dyo
f m[k
em;vnf oabmayguf xm;=uayonf? Todk@ vufcx
H m;r_rmS umodv
k pfESihf y&dw
k ufpwifh toif;
awmf ESpcf v
k ;Hk rSm udu
k n
f rD &_ SdI olwdk@u toif;awmfwiG f;Y c&pfawmfonf oef@&iS f;aom 0dnm^f
awmftm;jzifh qufvuf aexdik o
f nf[k em;vnfxm;ayonf? umodv
k pf &d;k &mwGif toif;awmfonf
c&pfawmf. ud,
k cf E<mjzpf+yD; / y&dw
k ufpw
f ifh toif;awmfurl c&pf,mef bmom0if tm;vH;k onf
c&pfawmf. ud,
k cf E<m jzpfonf[k a,bk,s tjrif &Sd=uayonf? tcsdK@aom y&dw
k ufpw
f ifh bmoma&;
okawoDrsm;u udk toif;awmf}u;D [k ac:I a,bk,stm;jzifh ,H=k unforl sm;ESihf c&pfawmfwdk@.
yk*v
~ qufqHa&;ay: tav;ay;aom toif;awmfi,f *dk%;f rsm;ESifh zDvmv#uf &Sad yonf? odk@aomf
tjcm;aom c&pf,mefrsm;u toif;awmf [lonf tm;vH;k twGuf r[kwaf cs? trSet
f m;jzifh
onf ,H=k unforl sm;. yk*v
~ u
d pkq&kH m Xmeom jzpf./ acwfwikd ;f a'owdik ;f rS ,H=k unforl sm;. aemuf
qH;k pGef qHq
k nf;&mrSm aumifuif; bHo
k m jzpf./ xdk@a=umifh toif;awmf. ordik ;f a=umif;onf bHw
k dk@.
ordik ;f a=umif; r[kwo
f nfh tjyif ,H=k unforl sm; t=um; avmuESihf umv. t"du tjzpft ysuf}uD;.
ta=umif;t&m (urBmh ed*;Hk ) vnf; r[kwaf cs/ [k qdk=u.?
c&pf,mefomoemonf at'D 1 &mpkwiG f a*s&q
k vifrS pwifco
Jh nf? at'D 301 od@k r[kwf 314 wGif
tmar;eD;,m;Edik if H. Edik fiaH wmfbmom jzpfvmcJo
h nf? at'D 325 wGif tDo,
D dky;D ,m;. Edik if Hawmf
bmom/ at'D 337 wGif a*smf*s,
D m. Edik if Hawmfbmom/ ESihf at'D 380 wGif a&mrtifyg,m. Edik if H
awmf bmomjzpfvmcJo
h nf? jzmxGuu
f mv (at'D 15 &mpkEiS hf 17 &mpk) wGif wurBmvH;k jyef@ES@H oGm;+yD;
urBmh t}u;D qH;k bmomjzpfvmcJo
h nf?
. ordik ;f wav#muf bmomw&m;wGif *k%
d ;f uGJrsm;ESihf bmoma&; oDt&dk D jiif;cHkr_rsm; u,f0vS
aoma=umifh toif;awmfaygif; rsm;pGm jzmxGuv
f mcJah yonf? &drk efumodv
k pf/ ta&S@ydik ;f atmfoakd 'gh
toif;awmfESifh y&dw
k ufpw
f ifh wdk@rSm t}u;D qH;k tudik ;f cGJrsm; jzpfayonf?
rmwdumm
(13) y&dw
k ufpfwifh jyKjyif ajymif;vJa&; (at'D 1521-1579)
o (13-1) rmwifvo
l m
o (13-2) =o&pf ZGi*f vD Ulrich Zwingli
o (13-3) *|ef uJvAf if John Calvin
o (13-4) t*Fvyd f jyKjyifajymif;vJa&;
(14) wefjyef jyKjyif ajymif;vJa&;
o (14-1) x&ifw
h f oHCm,em
(15) &SmazGawG@&Sdr_ acwf (at'D 1492-1769)
o (15-1) c&pf,mef omoemjyK tzGJ@rsm;
15-1 (1)uufovpf ruf&iS frsm;
15-1 (2) y&dw
k ufpfwifh udv
k dkejD yKjcif;
(16) toif;awmfEiS fh ^m%fpOfawmf (at'D 1580- 1800)
o (16-1) *,fvv
D D,.
dk tr_
o (16-2) jyifopf awmfvSeaf &;
(17) jyefvnfE;dk uvmjcif; (at'D 1720-1906)
o (17-1) Ed;k =um;r_}uD;rsm;
o (17-2) rlvvufa[mif; jyefvnfxal xmifa&; 0g'D
(18) acwf+ydKif ordik ;f (at'D 1848 rS ,ckx)d
o (18-1) &k&mS ; tifyg,mtwGi;f &k&mS ;-atmfoadk 'gh toif;awmf
o (18-2) qdAk ,
D uf ,leD,t
H wGi;f &k&mS ;-atmfoadk 'gh toifawmf
o (18-3) zufqpf0g'
18-3 (1) emZD0g'
18-3 (2) tDwvD zufqpf
18-3 (3) pydejf ynfwiG ;f ppf
18-3 (4) =opwD;,m;rS 'd;k vf zwfpf
o (18-4) taemufEidk if rH sm;odk@ ajymif;a&$@vmolrsm;
(19) c&pf,mef oDt&dk DrS acwfopf OD;wnfcsuf
o (19-1) acwfopf0g'DEiS fh o[Zmw0g'D c&pf,mef
o (19-2) tajccH0g'D
o (19-3) 'kw,
d t}udrf bmwDuef oHCm,em
o (19-4) toif;awmfaygi;f pHk nD!w
G af &;rl
19-4 (1) uufpo
f vpf toif;awmfaygi;f pHk nD!Gwaf &;rl
19-4 (2) y&dw
k ufpfwifh toif;awmfwiG ;f nD!Gwaf &;rl
(20) Edik if w
H um c&pf,mef0g'ESifh tem*gwf wd;k wufz@GH +zdK;r_
c&pf,mefomoem
omoem a&S;OD;umv
umv (at'D 3333- 325)
at'D 1 &mpkwiG f *sL;bmom. *dk%;f wpfct
k jzpf *&d a&mrtifyg,m twGi;f ESihf tjyifodk@ pwifI
omomem jyef@ESaH om tcsdefEiS fh at'D 313 uGepf wefwED b
dk ,f onf *&dwf eef;wufvm+yD; c&pf,mef
wdk@tm; Edik if aH wmfvky}f uHru
_ mv tqH;k epfcsD (,ae@ wl& uDEikd if H tdpfepf) yxr oHCm,em txd
umvudk c&pf,mef omoem. a&S;OD;umv[k qdkEkdiaf yonf? udk yxrrsdK;quf wynfah wmfrsm;
toufxif&mS ; &Spd Of toif;awmfrsm; pkpnf;aom wynfah wmfrsm;acwf
;acwf ESifh oif;tkyf q&mawmf
rsm; }u;D xGm;vm+yD; bJhpaf &Smhyf (oif;tkyq
f &mawmf) e,frsm;udk bJhpaf &Smhyf (tkyx
f de;f ol) rsm;u
tkycf sLyfjcif; jzpfaom wynfah wmfrsm;vGeacwf
facwf [lI tydik ;f ESpfyidk ;f cGJEidk af yonf? odk@aomfvnf; wynfh
awmfrsm;vGeaf cwfudk uGefpwefwde;f / *&D*&dk DEiS fh ykyb
f dkeaD zhpf (2) vufxufxd =unfnKd av;pm;r_ t}uD;
tus,f tm;enf;cJhayonf? (wynfah wmfrsm; qdo
k nfudk c&pf,mef bmoma&; a0g[m& t& wrefawmfrsm;[k
ac:ayonf?)
wynfah wmf todik ;f t0dik f;. ,H=k unfjcif; tajctjrpfwiG f "rRa[mif; ESifh "rRopf c&pf0ifusr;f rsm; yg0if
cJo
h nf? Tusr;f rsm;wGif tapmydik ;f umv c&pf,mefrsm;. t,lEiS fh "rRaw;rsm;udk tvGef tapmOD;
qH;k umv uyif xnfo
h iG ;f cJah yonf? a,&_tm; trGe;f wifI jyif;xefpmG cHpm;&aom tjzpf/ tkw*f l
a[mif; avmif;ESifh &Sijf yefxajrmufjcif; yHak qmifr_rsm;udv
k nf; xnfo
h iG ;f cJah yonf? TrSww
f rf;rsm;rSm
a,&_. um;pifwifc&H +yD; q,fpkESpf wpfct
k wGi;f ESihf a*s&kqvif toif;awmf pnf&;Hk odr;f oGi;f aepOf
umvrsm;Y jzpfayonf?
tapmydik ;f c&pf,mefrsm;. t,lrsm;ESifh "rRaw;rsm;wGif a,&_ ujref; jcif; ,H=k unfcsufrsm;udk az:jy
aeayonf? Oyrmtm;jzifh 1 aum&dEK 15; 3-4 rS aygvk. rSwcf suf igonf ud,
k w
f ikd cf ,
H o
l nftwdik ;f /
oifwdk@tm; a&S@O;D pGmay;tyfaom ta=umif;t&m [lru
l m;/ c&pfawmfonf usr;f pmvmonftwdik ;f
igwdk@ tjypfa=umifh taocHawmfrl.? o+*K[f+yD;rS/ usrf;pmvmonftwdik ;f oH;k &ufajrmufaomae@Y
xajrmufawmfrl. [lI jzpf./ rsm;pGmaom okawoDrsm;. Tqdt
k & a&S;a[mif; t,lrsm;rSm a,&_
aoqH;k +yD; q,fpkESpx
f uf apmI/ a*s&q
k vif wynfah wmfrsm; todik ;f t0dki;f pnf;&H;k jcif; umvrSyif
wnf&cSd o
Jh nf [l.? rnfonfh okawoDurS ESpfav;q,fxuf aemufusonf [lIqdk rxm;acs? tjcm;
aom qufE,
G af om tvGeaf &S;usonfh t,lrsm;rSm 1 a,m[ef/ 4;2? 2 wdarmao 2;8? a&mr=o0g'
1; 3-4 ESifh 1 wdarmao 3;16 wdk@onf a&S;usaom ,H=k unfcsuf "rRaw;rsm;Y yg0if ayonf?
tqH;k rowf
rowfaom *sL;omoem
tapmydik ;f c&pf
f mef vufa&; rSww
f rf;rsm;
c&p,
c&pf,mefomoem jyef@ESH@vmaomtcg/ [Dvifeufpw
f ufcf avmu pmwwfaywwf todik ;f t0dik ;f rS
tzGJ@0ifrsm; vdt
k yfvmayonf? olw@kd onf wcgw&HwiG f bJu
h af &Smhyfrsm; jzpfavh&aSd omfvnf; tpOf
ojzifu
h m; r[kwaf cs? olwdk@onf bmoma&;qdik &f m (oH;k oyfa0zefr_) oD0&Drsm;rsm;udk aomfvnf;
aumif;/ wcgw&HwiG f ta=umif;jycsufrsm;jzifh t,lov
D tm; umuG,jf cif; odk@r[kwf c&pf,mef
omoem. rSeu
f efrt
_ m; apm'uwufjcif;udk xkacsjcif; jzpfaom (a0zef&rnfu)dk tm;emjcif;
udak omfvnf;aumif; tvkyfEpS frsKd ;udk vkyfaqmif=uayonf? xdpk ma&;q&mrsm;tm; toif;awmf.
zcifrsm;[k vlord sm;=uI olwdk@. avhvmr_ukd yx&ufpw
f ufcrf sm;[k ac:ayonf? tapmydik ;f zmom
rsm;. pm&if;wGif tEt
d w
k frS tufemhw;D ,mhpf/ ydv
k cD &ufyf/ *syfwifrmwm/ vD,eG frS tD&rfe;D ,mhpf/ wm
wlv,
D ef/ tvufZ ef;j'm;rS uvD;rifhEiS hf td&k D*if wdk@yg0ifayonf?
tysKd pifEiS fh uav;? at'D 4 &mpk- a&mr a&S@a[mif; ajratmufocsK if;*l eH&yH ef;csD
c&pf,o
H moem jyef@ES@ESH@r_ at'D 325 xd
c&pf,o
H moem jyef@ESH@r_ at'D 600 xd
uGefpwefwed o
f nf a&mr. {u&mZfrif;jzpfvmaom at'D 4 &mpk. tapmydik ;f umvwGif c&pf,mef.
aemufusaom a&S;a[mif; tarGtESpfrsm; pwifcI
Jh onf tv,facwfxw
d ikd f xGe;f awmufcaJh y
onf? Tumv. c&D;qH;k onf a&mr. tudik ;f cGJ jyKjyifajymif;vnf;jcif; umvrsm; yHkrSe}f uD;xGm;vmjcif;
a=umifh a&G@av#majymif;vJrr_ sm; jzpfcJo
h nf? xdo
k @kd jzpfay:r_wiG f tcsdeu
f mvESihf ae&ma'orsm;rSm
uGJjym;jcm;em;cJah yonf? udk a,bk,s tm;jzifh umvowfrw
S fr_rmS at'D 6 &mpk. aESmif;ydik f;
aemuf tusq;Hk jzpfI *syfpfwife,
D ef. jyefvnfatmifjrifjcif;umv wdk@jzpfonf? ydkrakd om &d;k &mtpOf
c&pf,mefomoemtm;
omoemtm; w&m;0ifjyXmef;jcif;
*vm&D;,mhpf Galerius onf t'D 311 {+yDvwGif c&pf,mef omoem usifhaqmifrt
_ m; cGijhf yKay;aom
"rRowfudk jyXmef;cJhayonf? at'D 313 wGif uGefpwefwed f (1)ESifh vufpfpife;D ,mhpf wdk@u rDvef
"rRowfY c&pf,mef omoem. onf;cHciG v
hf w
$ rf u
_ kd a=ujimcJo
h nf? uGefpwefwdeo
f nf yxOD;qH;k
c&pf,mef {u&mZf jzpfvmcJo
h nf? at'D 391 oDt'kd kdp;D ,mhpf (1). xD;eef;atmufY c&pf,mef om
oemonf txif&mS ;qH;k odk@r[kwf Edik if aH wmf omoem jzpfvmcJo
h nf? yxrqH;k {u&mZf uGefpwef
wdef (1) onf c&pf,mef ay:Y wdr;f !Gwrf o
_ nf yxOD;qH;k aom {u&mZfrif;wpfyg;u omoemtm;
w&m;0ifjyKr_twGuf yGiv
fh if;pGm tqifw
h ;dk ay;vdu
k jf cif;vnf; jzpfcaJh yonf?
uGepf wefwed ;f onf *&dwf
uGepf wefwed .
f tvGe+f uD; rsm;aom &kyfyx
f k (rsLpD/ umyDwv
dk eD D Musei Capitolini )
uGepf wef
f ed f (tv,f) ESifh epfqm yxr oHCm,emrS
k ef D c&d'rf S 381 yHpk t
H m;
wew
m,emrS zom;rsm; (at'D 325) Edu
udik x
f m;onf
m;onfyh Hk
{u&mZf uGefpwefwed f (1) tm; ol@rdcif [vDemu c&pf,mefomoem jyocJhjcif; jzpfonf? ol i,fpOf
u ol@ rdcif. c&pf,mef omoemY jrwfEd;k =unfnKd r_ay:Y c&pf,mef omoemtm; ol t,l&cSd aJh v
oavm/ odk@wnf;r[kwf ol@b0. tawG@t}uHKay:Y ol@onf bmomw&m;udk t,l&v
Sd mcJah voavm
qdo
k nf udk ynm&Sifrsm;t=um; 0da&m"d wpfck jzpfaecJah yonf?
c&pf,mef omoem aumufa=umif; rSww
f rf;rsm;u uGefpwefwed o
f nf at'D 312 ckESpf rmvfA,
D ef
wHwm; ppfyGJwiG f xl;jcm;aom tawG@t }uKH wpfcu
k kd &cJah yonf? xdpk pfyGJ+yD;aemuf olonf taemuf
wdik ;f . {u&mZfrif; tjzpf a=ujimcJo
h nf? xdrk w
S w
f rf;rsm;t& xdpk pfyJGrwdik frDS olonf aeudk =unfh
vdu
k af om tcg xdak erif;ay:Y =uufajccwf (vuf0g;uyfwikd )f tvif;udk jrifc&Jh onf (udk *&d
pum;vH;k rsm;jzifh " " Tt&mjzifh atmifjrifvwW@H [k jzpfI vufwifpmayjzifh "in hoc
signo vinces" [k r=umc% wifjyayonf?) xdk@a=umifh olonf ol@. ppfwyfrsm;udk 'dik ;f rsm;ay:Y
c&pf,mef oauFw(the Chi-Ro) tm; wyfqifapcJo
h nf? xd@k aemuf olw@kd onf atmifyJq
G ifcJo
h nf
[l.? T tcsut
f m;jzifh uGefpwefwed o
f nf c&pf,mef omoemtm; rnfr# =oZmoufa&muf ap
onfudk a=unufpmG em;vnf&efrS cufcJvaS yonf? tb,fa=umifq
h kdaomf ppfwyfwiG ;f rSm t&m&S}d uD;
rsm; uJo
h dk@ tifyg,mtwGi;f =oZm t}u;D qH;k vlrsm;jzpfonfyif a&S;a[mif; (c&pf,mef r[kwo
f nf)h
t,ltqYyif &Sad ecJI
h uGefpwefwdef. tkycf sKyfro
_ nf tenf;qH;k Ttaetxm;udk az:jy&ef vdv
k m;
a=umif; jyoaeayonf? ppfyGJ. qufpyf aeaom &SpfESpf umvwdik f a&mr a=u;oGe;f '*Fg;rsm;wGif a&mr
ewfb&k m;yHt
k m; qufvuf oH;k pGJaecJh ayonf? rnfo@kd yifjzpfap uGefpwefwdef eef;wufvmjcif;onf
c&pf,mef toif;awmfrsm; twGuf wpfqpfcsKd ; ajymif;oGm;jcif;onfum; trSefyif? uGefpwefwdeo
f nf
ol. atmifjrifr_ aemufyidk ;f Y toif;awmf twGuf &HyHkaiGrsm;axmufyHhjcif;/ "rRw&m;&H;k rsm; wnf
aqmufjcif;/ c&pf,mef bkef;}u;D rsm;tm; tcGef uif;vGwcf iG u
fh o
Jh dk@ vdu
k af v#mr_rsm; ay;jcif;/ c&pf,mef
wdk@tm; tqifjh rifh &mxl; &muefrsm;ay;jcif;ESihf 'dik t
f v
kd ufwed ;f vufxuf Edik if Hawmf ESdyu
f Gyfr}_ uD;twGi;f
jynfolyidk o
f dr;f cJo
h nf rsm;udk jyefay;jcif; rsm; vkyfco
Jh nf? at'D 324 ESihf 330 =um;umvwGif uGefpwef
wdeo
f nf bdik Zf efwidk &f Sd abmhpfz;dk &yfpf (xdkrS ol@tm; trnf uGefpwefwED db
k Jv[
f k trnfwiG f vmap
cJo
h nf) ay:Y t=urf;xnf[ef&aSd om tifyg,mopf aejynfawmfudk wnfaqmufcaJh yonf? +rdK@xnf
wnfaqmufr_rmS c&pf,mef tEkynmESifh Adou
k m vuf&mrsm; zH;k v#u&f aSd yonf? +rdK@&;kd Y c&pf,mef
bk&m;ausmif;rsm; yg0ifcJI
h (a&S;a[mif; a&mrwd@k ESifh toGirf wlbJ) a&S;a[mif; (c&pf,mef rwdik frSD
a&S;vla[mif;wdk@.) bk&m;ausmif;rsm; ryg0ifcaJh y? xdt
k csdefu acwfpm;aeaom &d;k &mtwdik ;f olonf
ol. aemufq;Hk csdef (aotHq
h JqJ od@k r[kwf ao+yD; ukwifay:wGif wifxm;csdef) wGif ESpfjcif; cH,cl Jh
ayonf?
uGefpwefwed o
f nf toif;awmf. acgi;f aqmift aetxm;rSvnf; aqmif&u
G cf aJh yonf? at'D 313
wGif olonf rDvef "rRowfudk csrSwv
f #uf c&pf,mef bk&m;0wfjyKjcif;udk w&m;0if owfrw
S cf aJh yonf?
at'D 316 wGif 'Gefepfww
f ufpf Donatist ydyuQESifhywfoufI ajrmuftmz&du tjiif;yGm;r_Y w&m;
ol}uD; tjzpf aqmif&u
G f cJah yonf? ydkrx
kd if&mS ;onfrmS at'D 325 wGif olonf epfqm oHCm,em}uD
m,em}uD;
Council of Nicaea udk qifah c:cJah yonf? onf (a*s&q
k vif oHCm,emtm; xnft
h wGucf v
Jh #i)f /
t&D, ef Arian 0da&m"dtm; oabmwlnDr_ t&Edik q
f kH;aom xda&mufvo
S nfh ,lrifeu,f
Du,fvf
oHCm,em}
k fpfeD =o0g' Nicene Creed [k
m,em}u;D Ecumenical Council yifjzpf.? odk@aomf udk Edu
ac:ay.? tjcm;t&mrsm;=um;Y onf c&pf,mef avmu pwifvmaom wpfcw
k nf;aom umodk
vpf toif;awmfjrwf. ,Hk=unfcsu[
f k ajymqdk=u.? uGefpwefwed f eef;qufonf toif;awmfwiG f
c&pf,mef tifyg,m wnf&rSd _ tpOftvm wpfct
k m; wnfaxmifcaJh y.? {u&mZfrsm;u olwdk@ tkycf sKyf
cHrsm; emrfyidk ;f qdik &f m usef;rmoefpGr;f a&;twGuf xm0&bk&m;ocif uJo
h dk@ olwdk@Y wm0ef&o
dS nf[k
olwdk@u,
dk f olwdk@ qHk;jzwfc=Jh u.? xk@d a=umifh olwkd@t aejzifh or&d;k us0g'tm; xde;f odr;f umuG,f
xm;&ef wm0ef wpf&yf&o
Sd nf[k cH,x
l m;.? od@k aomf {u&mZfrif;onf =o0g'awmfrsm;Y qH;k jzwfjcif;
rjyKacs? xdt
k &monf bJhpfa&Smhyfrsm;. wm0efom jzpf.? ol.&mxl;rSm =o0g'awmftm; tm%mpuf
jzifh umuG,x
f m;&ef/ rdpm> t,lrsm;udk okwo
f if&ef/ toif;awmfrsm;tm; pkpnf; pGm udik w
f ,
G x
f m;&ef
om jzpf.? {u&mZfrif;onf ol. tifyg,m twGi;f Y xm0&bk&m;ocifuo
kd m ud;k uG,q
f nf;uyf&ef
aocsmatmif aqmif&u
G .
f ? rSm bk&m;&Scd dk;jcif;udk c&pf,mef bk&m;ausmif; Y pkaygi;f yg0if 0wfjyKjcif;
udk wm0efwpf&yftaejzifh jyXmef; jcif; jzpfayonf? TtpOftvmonf at'D 5 &mpk 6 &mpkxd wpfck
wnf;aom rif;qufatmufY qufvufwnf&adS ecJ.
h ? xdk@aemufwiG f bmoma&;&m aumifpt
D m;
tm;ud;k p&m rvdb
k J tifyg,m "rRowftm;jzifh =o0g'rsm;udk ajymif;vJ&ef &Sm}uHvmcJ.
h ? odk@aomfvnf;
uGefpwefwed f. tpOftvmonf pHtjzpf a,bk,s wnf&adS ecJhayonf?
odk@aomfvnf; uGefpwefwed f eef;oufwiG f tifyg,m wpfckv;kH twGi;f Y c&pf,mef omoemtm; tvH;k
pHk vufco
H nf[k wifjyxm;jcif; r&So
d nft
h jyif ni;f yef;ESdyfuyG frv
_ nf; tqH;k owfco
Jh nf[k rqdEk idk af cs?
ta&S@bufwiG f ol@uq
dk ufcaH om uGefpwefw,
d mhpf (2) Constantius II onf t&D,efwpfO;D jzpfI
t&D,ef bJhpaf &Smhyfrsm;tm; ol. eef;wGi;f Y qufvufxed ;f odr;f apmifah &Smufxm;ayonf? xdk@jyif atmf
odak 'gh bJhpaf &Smhyf rsm;tm; z,f&mS ;&ef enf;rsdK;pHu
k kd &Sm}uHcJhayonf?
c&pf,mefavmuY azgujf yefa&;orm; *sLvD,ef[k xif&Sm;aom uGefpwefw,
d mhpt
f m; qufco
H l
*sLvD,efonf tawG;tac:ynm&Sif wpfO;D jzpfI/ olonf c&pf,mef omoemtm; Edik if Hawmf omoem
tjzpfrS yg,zf suI
f yavwdk vufopf 0g' Neo-platonic ESifh a&S;a[mif;bmom 'm&Dqikd &f mrsm;udk
wdr;f !Gwcf I
Jh / c&pf,mf omoem wnfaqmufru
_ kd wkev
f y_ fapcJah yonf? a&S;a[mif;bmomrsm;udk.
*k%f odumQ udk jyefvnfxal xmif&ef &nf&,
G v
f #uf olonf (a&S; a&mr-bmomrsm;Y rodcaJh om)
c&pf,mef &d;k &mrS bke;f }u;D &[ef; tzGJ@u,
kd x
f nf (oHCem,u tzGJ@)/ vlxk tv_&yH HkaiG Xmersm;udk
erlem ,lv#uf a&S; omoemrsm;udk jyifqifcaJh yonf? *sLvD,efonf c&pf,mef omoemtm; Edik if H
awmf omoem tjzpfrS pGef@&ap&ef (vG,u
f al p&ef) rsm;pGmaom tcGix
hf ;l cHrsm; (tcGev
f w
G +f idr;f aom
yky&f [ef; vlwef;pm;) ESifh *k%o
f u
d mQ &Sad om vlwef;pm;rsm;udk zwfxw
k cf aJh yonf? ol. jyKjyif
ajymif;vJa&; rlonf tjcm; tkyfpkrsm; t=um; bmoma&;qdik &f m aomif;ajymif;axGvm &_yaf xG;ap&ef/
a&S;a[mif; bmom 0wfausmif; rsm;tm; jyefziG afh y;jcif;/ wdw[
d k pGyfpGJv#uf jynfESif'%f ay;cHxm;
&aom c&pf,mef bJhpaf &Smhyfrsm;udk jyefvnf vufcjH cif;/ *sL;bmomtm; cs;D ajrmufjcif;/ c&pf,mef
bk&m;ausmif;ajrrsm;tm; rlvydki&f iS frsm; vuf odk@ jyefay;jcif;rsm; zefw;D cJhayonf? od@k aomf *sLvD,ef.
eef;oufum; r=umcJhacs? ta&S@ydki;f Y 0g'jzef@csD aecsdew
f iG fyif ewf&mG pHcaJh yonf?
c&pf,mef omoemonf *sLvD, efukd qufcaH om *sdKAD,ef Jovian/ AJvv
f ifwife,
D ef(1) Valentinian
ESifh AJ,v
f ifpf Valens vufxufrsm; (ta&S@buf aemufq;kH t&D,ef c&pf,mef tifyg,m) wGif
t&Sed f t0g}uD;aom bmom jzpfvmcJhayonf? at'D 380 azaz:0g&D 27 &ufae@wiG f oDtdk'dkp,
d mhpu
f
um odv
k pf c&pf,mefudk A[dk tcsKyftjcm w&m;0if Edik fiaH wmf bmom tjzpf wnfaxmifonfh
"rRowf De Fide Catolica udk csrSwI
f tjcm; bmomrsm;tm; w&m;r0if a=ujimcJo
h nf? a&S;&d;k &m
bk&m;ausmif;rsm;udk ydwyf pfco
Jh nf? (Theodosian Code XVI.1.2; and Sozomen,
"Ecclesiastical History", VII, iv.) xyfrHI wd;k csJ@wm;jrpfcsur
f sm;udk oDtkd'pkd ,
d mhpf (1). at'D 391
wGif az:jyxm;+yD; usef&aSd e onfh a&S;&d;k &m bmomrsm;udk wm;jzpfyw
d fyifa=umif; rsm;jzpfayonf?
oif;tkyq
f &mawmfyidk f e,fy,f
jzwfyidk fciG &fh jSd cif;) ESifh yg;eyfvdrmR aom bmoma&; oH;k oyfqifjcifr_ av#mufvnf;csufrsm;u axmufcH
ay;ojzifh udk (a&mronf txGt
f xdyfae&mrS jzpfonf [laom qHjk zwfcsuu
f )dk jynf0h pGm zGH@+zdK;
cdik frmapcJhayonf? xdk txGt
f xdyfae&monf wduscikd frmpGm jzpfvmcJhI/ taetom;us vmcJah omf
vnf;/ aemufyidk ;f acwfrsm;wGif 0da&m"djzpfp&m ta=umif;rsm; jzpfvmcJh ay onf?
toif;awmfrs
rsm;qdik &f m oHCm,em
m,em
TacwfumvtwGi;f wGif rsm;pGmaom toif;awmfaygif;pHk oHCm,emrsm;udk pkpnf;jyKvkycf aJh yonf?
wdk@rS trsm;pkrSm c&pf,mef 0g'qdik &f m tjiif; yGm;r_rsm; twGuf jyKvyk jf cif; jzpfayonf? epfZ;D ,m;
oHCm,em ESpcf k (at'D 325ESifh 382) onf t&D,efw@kd . oGeo
f ifrt
_ m; t,l0g'opf wDxiG fr_EiS fh rdpm>
t,l0g' tjzpf jypfwif&_H@csxm;ayonf/ (Edu
k fpfeD t,l Nicene Creed ud=k unfyh g?) {zufqufpf
(Ephesus) oHCm,emu epfpwdke,
D efepfZif Nestorianism wdk@tm; jypfwif&_H@csI/ tysdKpif rm&dtm;
dk adk umhpf Theotokos (bk&m;tm; arG;bGm;ol od@k r[kwf
cs;D rGr;f jcif; Blessed Virgin Mary udk oDtw
bk&m;ocif. r,fawmf) tjzpf twnfjyKay;cJo
h nf? csmvfvupf'ef oHCm,em Council of
Chalcedon rSm todomqH;k jzpfI rS c&pfawmfonf tjynft
h 0 vlom;jzpfonf/ tjynft
h 0
bk&m;ocifjzpfonf c&pfawmf. obm0ESpfrsdK;udk twnfjyKcaJh yonf? onf wvH;k w0wnf;
jzpfonf[o
k nfh tpOftvm ,Hk=unfcsurf S cGJxu
G o
f mG ;jcif; jzpfayonf? onf ykyv
f ,
D kd onf *&dw.
f
wGefrf Pope Leo the Great's Tome udk tacscx
H m;jcif; jzpfayI bk&m;wpfql0g'udk jypfwif&H_@cs+yD;
bk&m;wpfql0g'. =oZmv$r;f rd;k r_uv
kd nf; yg,cf sxm;ayonf? odk@aomfvnf; =oZmwuUdr &Sad om
toif;awmftm;vH;k u oHCm,emrsm;udk wnDw!Gww
f nf; vufco
H abmwljcif;um; r&Scd Jhay? Oyrm
tm;jzifh epfw&dk ,
D efepfZ if Nestorianism rsm;ESifh ta&S@buf tqm&D,ef (qD;&D;om;) toif;awmf
Assyrian Church of the East rsm;onf {zufquf at'D 431 oHCm,em Council of Ephesus
ay:Y uGJumG cJah yonf? ta&S@widk ;f atmodka'ghrsm; Oriental Orthodoxy onf at'D 451 csmvf
vupf'ef oHCm,em Council of Chalcedon Y uGJomG ;cJah yonf? yky&f [ef;rif; qm*D;,mhpf (1) Pope
Sergius I u at'D 692 uGie
f pfqpf oHCm,em Quinisext Council tm; jiif;qefcJhayonf/ (pD&ifpk
ig;pkwiG f =unfyh g)? at'D 869-870 ESifh 879-880 uGefpwefwDEb
kd Jvf pwkw oHCm,emtm; umodk
vpfEiS fh ta&S@ydik ;f atmodak 'ghrsm;u tjiif; yGm;cJhayonf? (Ak'< bmom oHCm,emrsm; uJo
h dk@ t}udrf
a&wGujf cif; r[kwaf y? c&pf,mefwiG f oHCm,em rsm;vGe;f aoma=umifh rnfonfah 'orS rnfonfh
t}udr[
f k a&wGujf cif; jzpfayonf?)
Edu
k pf ef ED iS fh Edu
k pf ef D acwfveG f zmomrsm;
tapmydik ;f umv toif;awmf zmomrsm;udk txufwiG f az:jycJ+h yD;ay+yD? odk@aomfvnf;/ c&pf,mef
omoem. aemufydik ;f tarGcHrsm;onf c&pf,mef t,ltq qdik &f m oDt&kd D usrf;wGJrsm;udk a&;om;cJh
onfh rsm;pGmaom }uD;us,o
f nfh zmomrsm;udk topf arG;xkwaf y;cJh ayonf? wdk@txJwiG f
pdef@=o*wf pwif Augustine/ *&D,&dk D epfZifZmhyfpf Gregory Nazianzus/ a*s&q
k vifrS pD&;D vf Cyril
of Jerusalem rDvefrS trfb&dk@pf Ambrose of Milan/ *s&Dr;dk Jerome ESifh tjcm;aom xif&m
S ;onfh
zmom}u;D rsm; yg0ifayonf? xdt
k usKd ;qufrsm;a=umifh ADa*;vfEiS fh [d&k ifhpf. acwfumvrsm;ESifh quf
pyfjcif; r&Sad wmhbJ pmayESifh ausmif;awmf t,l0g' aqmif&Gurf _rsm;rSm a&$acwfo@kd a&muf&cdS aJh yonf?
*|ef cs,&f q
D dkpwrf John Chrysostom ESifh atoifeDq;D ,mhpf Athanasius uJo
h dk@ tcsKd @aom
zmomrsm;rSm rdpm> bdik Zf efwidk f {u&mZfrsm;. jynfEiS f'%fay;jcif;/ ESdypf ufni ;f yef;r_jyKjcif; odk@r[kwf
taoowfjcif;rsm; xdccH &Jh ayonf? olw@kd a&;cJo
h nfh usr;f aygi;f rsm;pGmudk Edu
k fpfeED iS hf Edu
k fpfeD acwfveG f
zmomrsm;. usrf;awmfrsm;tjzpf t*Fvdyb
f momodk@ jyefqcdk Jhayonf?
ig;a'opk
at'D 5 &mpkwiG f oif;tkyq
f &mydik f a'opk onf zGH@xm;vmcJ+h yD;/ yefwmcD ac: 0gpOft& owfrw
S I
f ig;
a'opk pepf ay:ayguv
f mcJah yonf? ,ck cGJjcm; owfrw
S fr_t& ig; a'opktwGi;f a&mrtm; a&S;us
aom/ tifyg,mwGi;f t}uD;qH;k +rdK@jzpfaom em;vnf+yD;om;twdik ;f c&pf,mef avmuY txGf txdyf
ESifh tm%m t&Sq
d ;Hk *k%u
f dk ay;xm;I tm; udik w
f G,cf iG u
fh dk a&mr. }u;D tuJrsm;u xuf0uf
ydik fayonf? uGefpwefwED b
dk Jvo
f nf tifyg,m. +rdK@awmftjzpf 'kw,
d ajrmufjzpf =oZm ud&k &Sad yonf?
atmufaz:jyyg pm&if;rSm a&mrtifyg,m. rlv pD&ifpk ig;ck. 0gpOfrsm;yif jzpfayonf?
a&mr (&Siaf yw&k ESifh aygv)k taemuf a&mrtifyg,m. +ydKifbufr&Sad om yky&f [ef;rif;
tjzpf
uGefpwefwED dkbv
Jh f (&Sif tif'&l;) vuf&dS wl&uD
tvufZef;j'm; (&Sifrmuk) vuf&dS tD*spf
tEt
d w
k f (&Siaf yw&k) vuf&dS wl&uD
a*s&q
k vif (&Sif ,mukAf St. James) vuf&Sd tpPa&;vf ygv ufpwdik ;f
bke;f }uD;&[ef;0g'
bkef;}uD;&[ef; 0g'onf avmuDaemufo@kd aumufaumufygatmif vdu
k jf cif;tm; pGef@yg,o
f nfh &aoh
0g' yHkpw
H pfckyif jzpfI/ aumif;uifEidk if aH wmf wpfcw
k nf;udo
k m tm&Hjk yKv#uf emrfyidk ;f qdik &f m (avmukwW
&m) aemufodk@ aumufaumufygatmif vdu
k jf cif; jzpfayonf? txl;ojzifh ESdrcfh sr_ tusifh/ 'kuq
Q if;&J
cHjcif; tusifh/ tdraf xmif,o
l m;arG; tvkyu
f dk a&Smif=unfaom jA[Rp&d, tusifhrsm;yif jzpfayonf?
onf *sL;omoemY tjrpfw,
G cf aJh om &d;k &musr;f pOfrsm;udk vufcv
H mcJo
h nfh rdom;pkrsm;jzpfonfh
toif;awmf. a&S;OD;umvuyif pwifcaJh yonf? bwWZd q
H &m &Siaf ,m[eftm; rlvyuwd &[ef;
omra% yHpk aH wG@&ayonf? xdk@jyif bkef;}u;D &[ef; 0g'tm; wynfah wmfrsm; (wrefawmfrsm;). todik ;f
t0dik ;f tpnf;t&H;k rsm;uvnf; vHa_ qmftm;ay;cJah =umif; wrefawmf0wKuJo
h dk@ rSww
f rf;rsm;wGif az:jy
xm;ayonf?
bkef;}uD;&[ef; 0g'rSm tD&DrufwufcEf iS hf pDEb
kd ufwufcf [lI ESpfrsKd ; jzpfI? tD&Drufwufcf bke;f }uD;onf
awm& &[ef; jzpfum woD;yk*v
~ aexdik f usi}fh uH+yD;/ pDEb
kd ufwufcf bke;f }uD;rsm;rSm a,bk,stm;jzifh
bkef;}uD;ausmif; rsm; jzpfonfh ausmif;xdik b
f ke;f awmf}u;D uGyu
f Jr_ 0denf;atmufY todik ;f t0dik ;f jzifh
aexdik f usi}fh uHayonf? rlvtpY c&pf,mef bke}f uD;tm;vH;k rSm awm& &[ef;rsm;om jzpfI tefwdkeD
onf *&dwf Anthony the Great . yrmaemufo@kd vdu
k cf =Jh uayonf? odk@aomf emrfyidk ;f qdik &f m
vrf;!$ef twGuf tzGJ@tpnf;wnfaxmif&ef vdt
k yfcsuf wcsKd @a=umifh at'D 318 wGif &Sifypfcdkr;D ,mhpu
f
ol. aemufvu
dk frsm;tm; tzGJ@ zGJ@pnf;&ef OD;aqmifcJ&h mrS yxOD;qH;k bke;f }u;D ausmif; jzpfvmcJah yonf?
aemufrsm;r=umrSw
D iG f tvm;wl zGJ@pnf;wnfaxmifr_rsm;rSm tD*spfoJuEm& wpfav#mufEiS fh usefaom
a&mr tifyg,m. xuf0uf ta&S@ydik f;wGif jyef@ES@H omG ;cJhayonf? bke;f }uD;&[ef; 0g' xGe;f um;r_. yifr
xif&mS ;r_rsm; tjzpf ta&S@bufrS pdef@ bufpJvf onf*&dwf St. Basil the Great ESifh taemufbufwiG f
ausm=f um;aom bifepf'ufpw
f ed ;f tkycf sKyfr_ Oya' Benedictine Rule udk zefw;D cJhaom pdef@ bifepf
'ufpf wdk@yif jzpf.? xdOk ya'onf tv,facwf wav#mufv;kH wGif tajccHusaom Oya' wpf& yf jzpf
vm cJah yonf?
c&pf,mef aygi;f pnf;r_twGi;f tufuJrG _rsm;ESihf ywf=um;tufrsm;u *dk%;f }u;D rsm; uGJxu
G o
f mG ;jcif;udk
OD;wnfcaJh yonf? taxmuftxm;rsm;t& at'D (4) &mpkxuf aemufrusbJ *dk%;f uGJrsm; jzpfwnf
cJah yonf? at'D 1054 ckESpw
f iG f *dk%;f }uD; rsm; pwif uGJxu
G o
f nf[k ouU&mZfwyfxm; aomfvnf;
*dk%;f uGJjcif;rsm; jzpfay:cJhaom ae@pGJtm; wduspGm owfrSwaf z:jyxm;jcif; r&Sdacs? at'D 1204 ckESpf
pwkw u&l;qdwf (av;}udrfajrmuf omoemjyKppf) wGi;f uGefpwefwED dkbJv.
f xkwfyg,jf cif; ESit
fh wl
rnfo.
l =oZmonf txGt
f xdyo
f kd@ a&mufco
Jh nf qdo
k nfh tjzpftysuf uGi;f quf &_yfaxG;r_rsm;ESifh
trSew
f u,f jzpf& yfrsm;rSm a&myef;v#uf &Sdayonf?
t,ltqqdik &f m wpfcw
k nf;onf *dk%;f uGJjcif;udk OD;aqmifcjJh cif; r[kwo
f nfrSm "rRwmyif jzpfayonf?
&d;k &m,Ofaus;r_/ Edik if Ha&;ya,m*/ bmompum; uGJjym;jcm;em;r_rsm; onfvnf; bmoma&;qdik &f m
t,ltqY a&myef;aeavh &Sdayonf? rnfonfh *dk%;f . jyefajymif; ajymqdkrY_ rqdk tjcm;aom
*dk%;f . ,dkayguf pdrafh ygufrsm;udk tom;ay; ajymqdk=uI aemufyikd ;f wGif tpdwt
f ydik ;f jzpfvmcJhayonf?
odk@aomf at'D 5 &mpkwiG f toif;awmfrS yJx
h u
G v
f monfh toif;awmf. ta&@b
S ufyikd ;f ESihf taemuf
bufyidk ;f wdk@ jzpfaom aumhyfpf Copts odk@r[kwf trD; eD;,ef; Armenians rsm;onfum; Todk@
r[kwaf cs/ olwdk@onf toif;awmftm; t,lov
D buf,rd ;f r_/ &_jrifo;kH oyfr_EiS fh toif;awmf 7 ck
aumifpw
D dk@tm; bHt
k jzpfyif wnf&aSd ecJhayonf? olwdk@onf pD;vH;k nD!w
G =f u+yD; olw@kd . bH,
k =kH unfcsu f
ay:Y jzLpifpmG usifah qmifr_/ &d;k &m"avhrsm;rSm toif;awmf wpfcw
k nf; twGi;f Yyif &Sdayonf?
rnfodk@yif qdak p a&mr+rdK@awmftm; uGefpwefwdeo
f @kd ajymif;a&$@vu
dk jf cif;onf tcsi;f csi;f r,H=k unfr_/
+yKd ifbufjzpfr_EiS fh aemufqH;k pD&ifpk t=unfah 'o ESpcf k jzpfonfh a&mrESifh uGefpwefwdef. t=um;
qufqaH &;wGif remvdjk zpfr_rsm; rzdwaf c:bJ a&muf&v
dS mcJah yonf? . Edik if Ha&; =oZmwuUdr ,kwf
av#mah vwdik ;f a&mrtaejzifh uGefpwefwdet
f m; vG,u
f pl mG yif remvdk 0efwdkpw
d f jzpfcJhayonf? uGefp
wefwED b
dk Jvt
f m; omoemhaumifp.
D 'kw,
d tjrifq
h ;Hk ae&mtm; w&m;0if ay;tyfjcif;udk a&mrrS
jiif;qefcJhro
_ nfvnf; tcsuw
f pfcsufyif jzpfayonf? od@k aomf cyfwef;wef; jzpfomG ;jcif;udk tcsi;f
csi;f =um; qufo,
G af &; tm;aeapcJo
h nfh taemufbufrS *smrefwdk@. usL;ausmfru
_ vnf; taxmuf
tyHh jzpfapcJah yonf? tpPvmrf xGef;awmufvmjcif; ESihf . ajrxJyifv,f urf;&d;k wef;. trsm;pkY
atmifEidk v
f $r;f rd;k vm;jcif; (wcsdew
f nf;wGif abmfu efa'orS a&S;qmhAv
f rl sdK;xHodk@ a&mufvmjcif;udk
&nf!e$ ;f r_rjyK) onfvnf; c&pf,mefwkd@. uGJjym;r_udk ydkrcdk kdifrmvmap+yD; avmuESpcf k (a&mrESifh
uGefpwefwED dkbJv)f t=um; &kyfyidk ;f qdik &f mtm; pdk@jzifh cGJ& ef armif; ESicf aJh yonf? ,cifu nD!w
G pf mG
[efcsun
f cD Jhaom ajrxJyifv,f &yf0ef;onf v#ijf refpGm arS; rSdefqw
k ,
f w
k f vmcJah yonf? ta&S@buf
*&dEiS fh taemufbuf vufwifwdk@. qufo,
G f ul;vl;r_onfvnf; at'D 600 ckESpw
f iG f tE&m,f
jzpfvmI vufawG@qufqHr_rsm; &yfwef@omG ;cJhayonf?
tajccH jyoem ESpcf k jzpfonfh a&mrrS bJhpfa&Smhy.
f txGt
f xdyf jzpfjcif;ESifh oef@&iS ;f aom 0dnm^fawmf.
ude;f 0yfr_ oabmxm;rsm;onf tygt0if jzpfayonf? T =o0g'qdki&f m opfvi$ jf cif;rsm;tm;
zd;k wD;,mhpf oif;tkyfq&mrsm; Photius's patriarchate t=um; yGiv
fh if;pGm aqG;aEG;vmcJhayonf?
at'D 5 &mpkwiG f c&pf,mef avmuwGif a&mrtm; txGftxdyx
f m;v#uf pD&ifpk ig;ck cGJjcm;cJah yonf?
tm; usr;f pmt& qHk;jzwfcsu[
f k owfrw
S cf +Jh yD; a'oqdik f&m toif;awmf odk@r[kwf oif;tkyfq&m
ydik f a'o wpfct
k m; tjcm;wpfcu
k tkycf sKyfr_ tm%m roufa&mufap&ef jzpfayonf? od@k aomfvnf;
a&mronf bk&m;ocifu tm; toif; awmftwGi;f qHk;jzwfcsufrsm;udk csrw
S &f ef tcGift
h a&;ay;
xm;ouJo
h dk@ ol. txGt
f xdyjf zpfru
_ kd tcsKyftjcmtm%m tjzpf ud,
k f zGiq
fh dk cJah yonf?
toif;awmf. vufatmufcrH sm;ESihf jzefajzolrsm;u toif;awmf wpfcv
k ;kH tay:Y yky&f [ef;rif;.
tcsKyft jcm tm%m v$r;f rd;k r_tm; tm;ay;r_ukd wajz;ajz;ESifh pGef@cmG vmcJhayonf? T t,ltqtm;
*syfpwife,
D ef (1)rS arma&S (tDwvD &mAifem pef ADwmvD c&pf,H bk&m;ausmif;)
tv,facwf tapmydik f;umv toif;awmfonf at'D 476 ck taemufwidk ;f aemufq;Hk {u&mZf. eef;
cscI
H ol@tm; tpm;xd;k eef;wifaom a'ocHvrl sdK; bk&if td'k dkqm vufxufrS a&mrrS yky&f [ef;rif;
vD,dk (3)u a&mrwdk@. {u&mZftjzpf &Sm;vrde;f . eef;wufyJG at'D 800 ckESpf c&pfrwfae@txd umv
tm; +cHKiHI
k owfrw
S af yonf? at'D 476 ckESpo
f nf a&$&nfpdrf uGJjym;r_xuf rydEk idk facs? ta&S@ bufwiG f/
a&mr {u&mZf. tkycf sKyfrt
_ m%monf ordik ;f ynm&Sifrsm;u ,ck bdik Zf efwidk f tifyg,m [kac:aom
a'oodk@ owfrw
S u
f mvxuf ausmv
f GeI
f
qufvufwnfwcHh aJh y.? taemufwikd ;f wGiv
f nf;
tifyg,m . Edik if Ha&;t& xde;f csKyfr_rmS wajz;ajz; arS;rSdef ,kwaf v#mv
h maomfvnf; a&mr,Ofaus;r_rSm
aemuf &Sn=f umonftxd qufvuf wnf&aSd ecJah yonf? xdk@a=umifh ordik ;f ynm&Sifrsm;u ,ck acwf
wGif a&mr. usq;Hk jcif; qdo
k nfxuf a&mr. toGiaf jymif;jcif; [k ajymqdv
k m=uayonf?
tv,facwf tapmydik ;f umv xGe;f awmufvmr_rSm ajz;ajz; rSerf Sefyif jzpfI wcgw&HwiG f a'owpfck
twGi;f Yom &Sad yonf? taemufwidk ;f wGif +rdK@jyrsm;Y omoemqkw,
f w
k f vmaomtcg aus;vufrsm;
rSm A[dXk mersm; jzpfvmcJ.
h ? at'D 7 &mpk rlqvifrsm; 0ifa&mufvmjcif;ESit
hf wl c&pf,mefrsm;.
taemufwidk ;f (vufwif)ESiifh ta&S@wikd ;f (*&d) {&d,mrsm;onf odomxif&mS ;pGm wkev
f _yfr_rsm; pwif
jzpf ay:cJah y.? ta&S@bufwiG f toif;awmfonf . ud,
k x
f nf/ t"duyg0iftm; xde;f xm;v#u f
qifu
h JjzpfpOfrmS ydkrdak ES; auG;cJah yonf? taemufbufrS a&mr. bJph af &Smh (yky&f [ef; rif;) rsm;rSm ajymif;
vJaeaom tajctaersm;udk o[Zmw wnfph mG ESifh ydkrv
dk #ifjrefpmG vdu
k af v#mnDaxG &S&d ef wGe;f tm;
ay;cHc&Jh .? txl;ojzifh ta&S@ydki;f rS bJhpfa&Smhyfrsm;onf ta&S@yikd ;f a&mr tifyg,mtm; &Si;f vif;pGm opPm
cHcI
Jh / a&mr bJhpfa&SmhyfrmS ,cifu taemufykdi;f c&kid &f dS a'ocHvrl sdK; tkycf sKyfolrsm;ESihf vdrmR yg;eyfpmG
oifjh rwfr&_ &Sd ef wGe;f tm;ay;cH&+yD; ta&S@yidk ;f a&mrtifyg,mtm; trnfcrH #om opPmcH cJah yonf?
ta&S@bufwiG f ajrmufrsm;pGmaom c&pf,mefrsm; qufvufwnf&Sd aecJhaomfvnf; taemufyidk ;f rS zGH@+zdK;
wd;k wufvmr_u tv,facwf aemufyikd ;f umvwGi;f Y c&pf,mef avmutm; t"du wd;k wufzHG@+zdK;
apr_ tqifo
h dk@ armif;wifcJhayonf?
. yef;csv
D uf&m)
c&pf,mefESEiS fh a&S;OD;&d;k &m omoemrsm; (qm*D tDAifaemhAf Sergei Ivanov.
(5(5-2) tv,f
tv,af cwf tapmydik ;f yky&f [ef;cH,rl r_ sm;
a&mr+rdK@awmfonf tv,facwf tapmydik ;f umvrS tDwmvD u|ef;qG,Yf jzpfymG ;cJhaom ppfyGJrsm;twGi;f
uaomif;ueif; jzpfjcif; ysupf ;D qH;k &_;H jcif; rsm; twGi;f wGif tr_ywfc&Jh ayonf? {u&mZfjynf&h iS f *syfpw
f if
(1) onf a*gw
h o
f pfcf vlrsdK;}uD;0g' tkycf sKyfjcif;udk qef@usifv#uf tDwvDtwGi;f tifyg,m csKyfuidk fr_
tm; jyefvnfwu
d scidk frmatmif &nfoefcaJh yonf? T0g'jzef@csDr_rmS tenf;ESifh trsm; atmifjrifr_
&&Scd I
Jh / tDwvDodk@ apmifh=unfEh idk &f ef tufpq
f mcsw
d f tifyg,mudk &mAifem;wGif xlaxmifcaJh yonf?
odk@aomf tifyg,m. =oZmv$r;f r_rmS twdik ;f twm wpf&yfr#om jzpfcaJh yonf? odk@aomf u|ef;qG, f
onf tm;enf;vnfjcif;/ xdk@aemuf vGe;f (rf)bwf'w
f kd@. usL;ausmf0ifa&mufjcif; rSm &ifu
h suv
f mjcif; ESifh
ppfyGJrsm;. tusdK; qufu a&mrtm; rdru
d ,
kd frdr&d yfwnfap&ef xm;&pfcJhayonf? xdk@a=umifh yky&f [ef;
rsm;onf tydv
k t
dk yfcsufrsm;tjzpf +rdK@awmftm; au|;arG;apmifha&Smuf&ef yky&f [ef; ydik f ajrrsm;Y
pdu
k fysdK; a&; vkyjf cif;/ tjyeftvSef em;vnfr_ pmcsKyfrsm;csKyfjcif;/ vGef;(rf)bwf ppfrif;}u;D rsm;tm;
umuG,af &; p&dwaf =u;aiGrsm; ay;jcif; +rdK@awmftm; apmifha&Smuf&ef ppfom;rsm; iSm;&rf;jcif; rsm; vkyf
aqmif&ef olwdk@u,
dk o
f w
l dk@ zGJ@pnf;vmcHayonf? (+rdK@awmfqo
kd nfrmS yky&f [ef;rif;ESifh ol. yky&f [ef;
ud,
k x
f nf tzGJ@0ifrsm;aeonfh ae&mudk qdv
k I
kd / jynfot
l m;vH;k aeaom +rdK@udk rqdv
k dkay)? wpfppjzifh
tifyg,musq;Hk cef;ESifh taxmuftyHhrsm; ay;ydk@ru
_ sq;Hk cef; tusKd ;qufrsm;u yky&f [ef;rsm; tbdk@ tjcm;
aom axmufyHhr&_ &Sad &; vrf;a=umif;rsm;udk &SmazG&ef ta=umif;zefvmawmhonf? trsm;qH;k rSm
txl;ojzifh a[mfvefrsm;xHrS jzpfcJhayonf?
(5k if*,
D ef
(5-3) wpfausmjh yef um&dv
wpfausmjh yef um&dv
k if*,
D ef acwfumvrSm pmayESihf ,Ofaus;r_ &Sio
f efarG;bGm;vmonfh at'D 8 &mpk
aESmif;ydik ;f ESifh 9 &mpkrsm; twGi;f yif jzpfI csm;vfrde;f ESifh vl;0pf onf ydik ;f ,mhpf eef;oufrsm; twGi;f wGif
rsm;qH;k xGe;f um;cJayonf? xdu
k mvwGif pmay/ tEkynm/ Adou
k mynm/ w&m;pD&ifr_ynm/ 0wfjyK
qkawmif;onfh enf;ESifh emrfyidk f;qdik &f m avhvmr_rsm; wd;k wufcaJh yonf? TumwGif acwfopf
(t*Fvdyfpm) pmvH;k tao;wdk@. rlvtp umvdv
k if*,
D ef pmvH;k tao; (a&;om;r_) rsm;vnf; zGH@+zdK;
vma=umif; awG@&ayonf? yHkrSefr[kwaf om ajymif;vnf;r_rsm; jzpfvmrnfh vufwifbmom. pHESe;f
xm;r_onfvnf; zGH@+zdK; vmcJah yonf? (Medieval Latin ud=k unfyh g)? &H;k awmf (eef;awmf)ESifh
bkef;awmf}u;D rsm;. az:jyr_rsm;t=um; pmaytoH;k tESe;f qdik &f m jyoemrsm;udk ajz&Si;f &ef csm;vfrde;f
onf ausmif; rsm;udk wnfaxmifcI
Jh / ol@eef;awmfrS ausmif;rsm;onf Oa&my wcGifrS oDtadk 'gzh f/ aygvf
ruf &uf'f [dk@pfay:rS pdef@ pD&;D vf ESifh pdef@ rufo'dk ;D ,mhpf trSww
f & ausmufwidk f
at'D 800 xdwidk f Oa&my taemufyikd ;f tm; c&pf,mefrif; rsm; vH;k vH;k v#m;v#m; tkycf sKyfcJhaomfvnf;
Oa&my ta&S@yidk ;f wGif omoemjyK tzGJ@rsm; v_y&f mS ;ae&aom a'orsm; &Sad ecJah yonf? Oyrmtm;jzifh
pdef@ pD&;D vfEiS fh pdef@ rufodk';D ,mhpw
f dk@onf Oa&my ta&S@yikd f;rS qvmApfvlrsdK; rsm; xHodk@ omoemjyKrsm;
wd;k csJ@atmifjrifcI
Jh / orRu sr;f ESifh 0wfjyKqkawmif;rsm;udk qvmEdkApf bmomjzifh jyefqcdk Jah yonf? at'D
988 wGif udA.
f ESpjf cif; cHr_rS c&pf,mef omoemonfh uDAif &kpf (vlrsKd ;) rsm;xHodk@ jyef@ESH@omG ;
cJI
h ,lu &de;f / b,fvm&kpfESifh &k&mS ;wdk@wiG f c&pf,mefomoemudk xlaxmifEikd cf Jhayonf?
at'D 9 &mpkEiS fh 10 &mpktwGi;f wGif c&pf,mef omoemonf uDAif &kpf (vlrsdK;) rsm;tygt 0if Oa&my
ta&S@ydik ;f twGi;f odk@ twGi;f qufqaH &;rsm; }uD;rm;pGm jyKvkycf aJh yonf? qvmhAfrsm;tm; c&pf,mef
omoemjyKjcif; odk@r[kwf c&pf,mefr_ jyKjcif;udk bdik Zf efwikd frS avhvmr_ tm;taumif;qH;k xJrS wpfO;D jzpf
onfh oif;tkyq
f &mawmf zdk;wD;,mhpu
f taumiftxnf az:cJjh cif; jzpfayonf? rdak &;AD;,m; bk&if
&mwufpv
f mhAf.u rdak &AD;,ef; (vlrsKd ;) wd@k tm; olwkd@. ud,
k yf idk f bmompum;jzifh omoemjyK&ef
omoemjyK tzGJ@rsm;vdck siaf =umif; arwWm&yfcHcsut
f m; wkH@jyefonf taejzifh bdik Zf efwidk f {u&mZf
rdu
k u
f ,f (3) u pD;&D;vfEiS fh rufokd';D ,mhpw
f @kd tm; a&G;cs,cf aJh yonf? nDtpfuEdk SpOf ;D onf qvmEdkApf
wdik ;f &if; bmompum;udk ajymqd=k u+yD;/ orRusrf; pmESihf rsm;pGmaom bk&m;&Scd ;dk usrf;pmrsm;udk bmom
jyef cJhayonf? bmomjyeftm; olw@kd jyifqif+yD; tjcm;aom a'ocH bmompum;rsm;jzifh xyfqifh
ul;,lv#uf ujym;bmompum; (bHb
k mompum;) jzifh qvmEdkApf toif;awmfa[mif; pum;udk
zefw;D cJhayonf?
rufodk';D ,mhpo
f nf aemufyidk ;f wGif qmhAfrsm; bmomul;ajymif;&ef qufvuf vkyaf qmifcaJh yonf?
qvmEdkApf 0wfjyKqkawmif;enf;onf wdik ;f jynftm; *&d=oZmv$r;f rd;k r_tm; wefjyef aqmif&u
G rf _jyK&ef
enf;vrf;wpfcjk zpfonf[k &_jrifaom bla*;&D;,ef qm bd;k &pf. zdwaf c:r_a=umifh tcsdK@aom wynfh
awmfrsm;onf bl;a*;&D;,m;odk@ jyefvmcJhayonf? tcsdew
f kd twGi;f wGiyf if pD;&D;vf ESifh rufodk 'D;,mhpf.
wynfah wmfrsm;onf tem*gwf qvmhAf bl;a*;&D;,ef; bke;f awmf}uD;tm; *vm*dv
k ufwufcf tuQ&m
Glagolitic alphabet
rif;om; &mhpw
f pfvmhAf ewf&mG pHomG ;I/ ol@tm;qufco
H u
l rufodk';D ,mhpt
f m; axmufcHr_ rjyKawmhacs?
at'D 870 wGif a[mfv ef bk&if vl;0pfEiS fh ol. bJhpfa&Smhyfu &mhww
f pfqb
f Gef oHCm,emY rufodk
'D;,mhpt
f m; t&du
k t
f &mrS csI/ (2)ESpaf usmaf usmf axmifxJwiG f xm;cJah yonf? yky&f [ef;rif; *|ef (8)u
ol@tm; vGwaf jrmuf&ef apmifrcJhaomfvnf; qvmEdkApf bk&m;&Scd ;dk pmoH;k jcif;udk &yfwef@& ef trdef@csrSw f
cJah yonf?
at'D (878) wGif/ qvmEdkApf pmoH;k r_jzifh rdpm> tjzpf tr_ywfum rufo'dk ;D ,mhpt
f m; a&mrodk@ qifah c:
cJah yonf? Tt}udrw
f gif yky&f [ef;rif; *|eo
f nf av#mufvGJcsut
f m; em;vnfoabmaygu+f yD;/
rufodk';D ,mhpt
f m; tr_tm;vH;k udk yvyfay;v#uf jyefykd@ay;cJhonft
h jyif qvmEdkApfpmtm; toH;k jyK&ef
vnf; cGijfh yKcsuf ay;vdu
k af yonf? ol@tm; qufco
H nfh u,f&v
dk if*;D ,ef; bJhpaf &Smhyf 0pfcsde;f u
qvmEdkApf bk&m;&Scd ;dk pmrsm;udk okwo
f ifypfI/ rufokd';D ,mhpf. aemufvu
dk rf sm;udv
k nf; twif;t=uyf
armif;xkwcf aJh yonf? xkad emufvu
dk rf sm;pGmrSm qvmApf pum;ajym toif;awmftm; todtrSw f
jyKay;aom bla*;&D;,m; bk&if abm&pf (at'D 852-889) . xHY cdv
k =_H uonfukd awG@&ayonf?
xdt
k awmtwGi;f wGif yky&f [ef; rif; *|et
f m; qufco
H rl sm;rSm vufwifbmompum; wpfcw
k nf;udo
k m
owfrw
S o
f ;Hk pGaJ om rludk usio
fh ;Hk cJh+yD; onf aemuf &mpkrsm;xd usefaecJhayonf?
6-1 (2) qmhAEf ifSihf bla*&D;,ef;wdk@. ajymif;vJr_r_
rufodk';D ,mhpo
f nf qmhAfrsm;tm; bmomajymif;vJ& ef qufvuf aqmif&u
G cf aJh yonf? qvmApf
bk&m;&Scd ;dk pmrsm;rSm wdik ;f jynfodk@ *&d=oZmv$r;f rd;k vmr_ukd umuG,Ef dkif onf[k tjrif&Sdaom bl;a*;
&D;,m; bk&if qm abm&pf (1). zdw=f um;csuaf =umifh &Sif uvD;rifh/ bl;a*;&D;,ef; awmf0ifrsdK;EG,frS
jzpfaom &Sif eef; rf/ ESifh &Sif tif*svm&mhpf rnfaom rufo'dk D; ,mhpf. wynfah wmfrsm;onf bla*;&D;,m;
odk@ jyefomG ;cJah yonf? tcsdew
f dk twGi;f wGifyif pD;&D;vfESifh rufo'dk D;,mhpf. wynfhawmfrsm;onf
tem*gwf qvmhAf bl;a*;&D;,ef; bke;f awmf}u;D tm; *vm*dkvufwufcf tuQ&m Glagolitic alphabet
twGi;f ESifh orRusr;f pmqdik &f m jyXmef; pmtkyw
f iG ;f odk@ jyifqifzGJ@pnf;&ef at'D 893 wGif jyKvkyfEikd cf o
Jh nf
xdk@aemuf *&dbkef;}u;D rsm;tm; ESix
f w
k cf +Jh yD; qvmEdkApf bmompmaytm; toif;awmf. w&m;0if
pmay odk@r[kwf pum;ESifh Edik if Hawmf. w&m;0if&;kH oH;k bmompum; tjzpf owfrw
S cf aJh yonf?
tif'&D; &kbv
f AJh .
f oH;k yg;wpfql
ydik ;f at'D 787 ck 7 }udraf jrmuf toif;awmfyHkpHk oHCm,em}u;D Yf udk yif rdpm> t,l jzpfonf[k
zGifhqcdk o
Jh nf? odk@aomf at'D 815 ESihf 842 pyf=um;wGif tenf;i,f jyefvnf pkpnf; v_y&f mS ;cJhayonf?
uvefref rD S c&pf,b
H &k m;ausmif; jrifuiG ;f wpfck
uvdik aAg
faAgurf S pdef@ bm;emh'f Bernard of Clairvaux (tv,facwf tvif;awmfaqmif pmrlr)S
(6k ;f
(6-4) zke;f awmif;,mpum *d%
wwd,tqifh ausmif; awmf0g'D jyKjyifajymif;vJa&;rSm rif'Duifh (zke;f awmif; ,mpum) tkyfpkrsm; wnf
axmifjcif;udk aqmif=u ^f;ay;cJjh cif; jzpfayonf? a,bk,stm;jzifh a'opm&D&[ef;rsm; tjzpf odaom
zke;f awmif;,mpum &[ef;rsm;rSm 0denf;ynwfcsu&f o
Sd nfh bkef;}u;D ausmif;rsm;Y aexdik faom bmom
a&; todik ;f t0dik ;f tzGJ@0ifrsm; jzpfayonf? od@k aomf olw@kd onf bke;f }u;D ausmif;rsm;wGif woD; yk*v
~
usiafh qmifaejcif;xuf vlxw
k iG ;f c&pf,mef omoemjyKjcif;udk ydI
k aZmif; ay;=u+yD; / w&m;a[m ajym
jcif; / omoemjyK ruf&iS ;f rsm; v_y&f mS ;jcif;/ tv_'geESifh &du
k sdK; *g0&&Sad pjcif;wd@k uJo
h dk@ &d;k &m ,Ofaus;r_
rsm;udk oGeo
f ifjcif;uJo
h dk@ynma&; 0efaqmifr_jyKjcif;rsm;udk aqmif&u
G =f uayonf? 12 &mpk. tpydik ;f
wGif z&efppfuif tkyfpt
k m; pdef@z&ef@ppf. aemufvu
dk rf sm;u wnfaxmifcaJh yonfI xdk@ aemufyidk ;f wGif
'dkrifeu
D if tkyfpt
k m; pdef@ 'GefrepfrS pwifcJhayonf?
(6ou
d af y;j
(6-5) bdod
y;jcif;qdik &f m tjiif;yGm;r_
uifEidk q
f m *dw0f rS [ife&D (4) (=o*gwf AGef a['if)
(6<d ifay;jcif;)
(6-6) olaumif;jyKjcif; (od'w
tv,facwfrS jrifhjrwfaom vlwef;pm;rSm ppfbufqidk &f mrS jzpfvmcJah yonf? tv,facwf tapmydki;f
umv bk&ifwpfyg;onf ol&Jaumif;wd@k . wHqdyu
f kd csw
d fuyfxm;I ol.atmifjrifcJhaom ppfyGJrsm;
twGuf az:aqmifjcif; jzpfayonf? tv,facwf wd;k wufvmaomtcg/ xdkpepfrSm a&ajrocifEiS fh
wm0ef0wW&m;wdk@tm; az:aqmifaom trSwo
f nm tjzpf zGH@+zdK;vmcJhayonf? c&pf,mef omoemtm;
a'orlvvlrsdK; jrifhjrwforl sm;u vufcv
H maomtcg/ xdkrsKd ;&d;k rS qifo
h ufvmonfh toif;awmfyidk f
ajrrsm;ESifh bke;f }uD;&[ef;rsm;tm; ppfOya'rsm;ESihf tr_ygwjf cif; ydyuQrsm;rS umuG,&f ef toif;awmf
u enf;vrf;&SmazGvmcJo
h nf? at'D 11 &mpk tapmydik ;f wGif ydyuQrsm;rS uif;&ef bke}f uD;&[ef;rsm;eSifh
awmifov
l ,form;rsm;udk aus;&Gm todik ;f t0dik ;f (bk&m;ocif. +idr;f csrf;a&;) [k tyfEiS ;f cJah yonf?
r=umrSDyif ppfo&l Jaumif; vlausmt
f kyfpu
k ud,
k
f oef@pifrGefjrwforl sm; tjzpf cH,v
l mcJo
h nf?
Oyrm tm;jzifh bmoma&;ae@rsm;wGif ppfwu
kd jf cif;tm; ydwfyifwm;jrpfjcif;rsm;yif jzpf.? udk bk&m;
ocif. ppf&yfpJjcif;) [kac:ayonf? ppfo&l Jaumif; rsm; tv,fY *k%fay;av;pm;r_rsm; tm;omvm
jcif; [lonfh ol&Jaumif; t,ltqrSm zGH@+zdK;vm;cJhayonf? u&l;qdwpf pfyGJ jzpfay:vmaomtcg/ ol&J
auif;rsm;. jrifhjrwfaom tzGJ@rsm;udk xlaxmifvm=uonf? olw@kd u olwkd@ukd olw@kd xifjrif=uonfrmS
pydef/ tDwvD/ jrifhjrwfaom ajrESifh ta&S@ Oa&myrS a&S@a[mif;vlrsm; odyo
f nf;&mae&mrsm;wGif zGH@+zdK;
vmaom rlqvifrsm;udk qef@usiI
f c&pf,mef omoemtm; umuG,&f ef bk&m;ocifrS qifhac:cH&jcif;
jzpfonf [lIyif?
ydwq
f ;D aeaom u&l; qdw'f g (omoemjyKppfonf) rsm;. wHwikd ;f teD umhc'f D csmAmvD,m;pf eH&aH y:rS jrifuiG ;f
at'D 7 &mpkEiS fh 8 &mpk tpPvmrfrsm; ratmifjrift csdef txd jrifjh rwfaomajr (a*s&q
k vif) onf
a&mrtifyg,mESifh bdik Zf efwidk f tifyg,mwd@k . tpdwt
f ydik ;f rsm; jzpfcaJh yonf? xdk@aemufykdi;f wGif
c&pf,mefrsm;onf jrifjh rwf&majrrS ae&mawmfjrwfo@kd vnfywf&ef qDv*f suf wmhuf (vlrsKd ;) rsm;u
c&pf,mef bk&m;zl;rsm;tm; ydwyf ifvu
kd +f yD; bdik Zf efwikd w
f @kd t m; rifZu
D wfppfyJw
G iG f ESdrfEiS ;f v#uf jyif; jyif;
xefxef xd;k ESuf vdu
k af om at'D 1071 txd a,bk,stm;jzifh cGijhf yKcsuf &Scd aJh yonf? {u&mZf
tvufpfZ;D ,mhpf Alexius I onf tpPvmrfrsm;. usL;ausmrf t
_ m; qef@usifa&; tultnDtwGuf
yky&f [ef;rif; tmbef 2 (at'D 1088-1099) xHrS tultnD awmif;cHcaJh yonf? ol@taejzifh a=u;pm;
ppfom;rsm; iSm;&ef yky&f [ef;rif;xHrS aiGa=u; tultnDuo
kd m ar#mfvifch aJh yonf? odk@aomf ykyf tmbef
(2)u c&pf,mef a'owGi;f rS ol&Jaumif; rsm;tm; qifhac:v#uf jrifhjrwfaomajrrS rdpm> 'dXdrsm;udk
ppfqifacsr_e;f jcif;wnf; [lonfh bk&m;zl;jcif;udk jyK=u&ef at'D 1095 Edk0ifbm 27 &ufae@ usif;yaom
uvmrfarmifw
h f vlxk tpnf;ta0;}uD; Council of Clermont Y a[mjym pnf;&H;k cJhayonf?
yxr u&l;qdwu
f at'D 1099 wGif tEt
d w
k t
f m; odr;f &+yD; aemufyidk ;f wGif a*s&q
k vif;udk odr;f ydu
k cf Jh
ayonf? 'kw,
d u&l;qdwfrmS t'ufqm Edessa tm; tpPvrfppfw yfu zrf;qD;ac:aqmifomG ;aom
at'D 1145 wGif jzpfymG ;cJhayonf? a*s&kqviftm; at'D 1187/ wwd, u&l;qdwf txd vufuidk f
wG,x
f m; Edik cf o
Jh nf? wwd,u&l;qdwo
f nf &pfcsuf'f onf vD,eG [
f wf Richard the Lionheart ESifh
f iG f jrifjh rwfaomajrtm;
qvmtGef'if Saladin wdk@. ppfyGJrsm;rSm xif&mS ;ayonf? at'D 1202 ckESpw
jyefvnf &,l&ef &nfoefv#uf yky&f [ef;rif; tifE;kd qifh (3)u pwkw u&l;qdwu
f kd pwifcaJh yonf?
odk@aomf r=umrSw
D iG fyif Aif; epfwif;rsm;. 0ifaESmufjcif;udk cHc&Jh ayonf? wdk@u c&pf,mef +rdK@jzpf
aom Zm&m tm; odr;f ydu
k fzsuq
f ;D &ef wyfrsm;udk oH;k cJah yonf? tifEdk;qifo
h nf Aif;epfwif;rsm;ESifh
u&l;qdwf qifE$Jorl sm;udk toif;rS xkwyf g,v
f u
dk af yonf (tquftoG,jf zwfcaJh yonf)? wa&G@a&G@ESifh
u&l;qdwf qifE$Jorl sm;rSm uGepf wefwED kdbJvo
f @kd a&mufvmcJah omfvnf;/ jrifjh rwfaomajrtm; csw
D uf
&rnft
h pm; olwdk@csi;f ESifh bdik fZefwikd frsm; t=um; wdu
k cf u
kd rf _rmS jrifw
h ufomG ;cJah yonf? u&l;qdwf
qifE$Jorl sm;onf uGefpwefwDEb
dk JvfEiS hf at&Sm;rdik ;f em; a'orsm;od@k odr;f ydu
k f zsuq
f ;D =uI *&dEiS fh at&S
rdik ;f em;wGif uGefpwefwDEb
dk Jvf vufwif tifyg,mudk wnfaxmif&ef tm;pdu
k cf aJh yonf? Tonf
yky&f [ef;rsm;u axmufyt
Hh m;ay;aom aemufq;kH ydwf u&l;qdwyf if jzpfI? aemufykid ;f u&l;qdwrf sm;tm;
wpfo;D yk*v
~ rsm;u axmufyhHay;cJah yonf? xd@k a=umifh a*s&q
k viftm; &mpk wpfpke;D yg; vufuidk f xm;
Edik fcI
Jh tjcm;aom teD;tem;rS ta&S@bufrS a'orsm;tm; c&pf,mefrsm;. ydkiq
f idk fr_atmufY umv
&Snyf I
dk &Snpf Gm xm;Edkicf aJh omfvnf; u&l;qdwrf sm;twGi;f jrifjh rwfaom ajrY cdik frmaom c&pf,mef
Edik fiaH wmf tjzpf wnfaqmufEidk fr_rS vH;k 0 usq;kH cJah yonf? Oa&mytwGi;f od@k tpPvmrfrsm;. jzef@
usurf _rmS jyefvnf opfqef;vmv#uf &mpkESpfrsm;rsm;uyif +cdr;f ajcmufrw
_ pfck tjzpf wnf&aSd eum/
at'D 16 &mpkwiG ;f rS xnf0gaom qkv
d idk fr.
H 0g'jyef@csDr_ Suleiman the Magnificent rSm txGf
txdyo
f dk@ a&muf&cSd aJh yonf? tjcm;wpfbufwiG f u&l;qdwrf sm;rSm pydeaf wmifydki;f / tDwvD awmifydik ;f
ESifh ppfpvDu|ef; rsm;Y tpPvmrfrsm;. a'owGi;f =oZmtm%mrsm; arS;rSdeo
f mG ;ap&ef OD;wnfcaJh yonf?
usL;wd;k epfcf ol&Jaumif; rsm;onf ta&S@ Oa&myod@k c&pf, mefe,f ydik q
f idk rf _rsm; csJ@xiG cf I
Jh tenf; ESifh
trsm; =o0g'qdik &f m wpfaoG;wpfow
H rdef@ apmifx
h de;f xm;Edik af om yef;wdik t
f m; a&muf&&Sd ef t,fv*f sif
&Si;f u&l;qdwf uJo
h dk@ aom c&pf,mefrsm;twGi;f tcsif;csi;f u&l;qdwfrsm; jzpfcJhayonf?
wuUov
dk rf sm; ay:ayguv
f mjcif;
taemufwidk ;f acwfrSD wuUov
dk rf sm;rSm tv,facwf toif;awmfEiS fh wdu
k &f u
dk yf wfoufr_ rlvZpfjrpf
&Scd aJh yonf? wdk@rSm uufo'Jvf ausmif;rsm; tjzpf pwifc+Jh yD; ausmif;om;tm;vH;k udk bke;f }uD;rsm;
tjzpf owfrw
S cf aJh yonf? toif;awmfqikd &f m w&m;pD&ifr_rsm;Y olwdk@. ausmif;om;rsm;udk ae&mcsay;
aoma=umifh olwdk@. twGi;f wGif umuG,f apmifha&SmufEdik fr_ &Sad eI onf tus;d tjrwf jzpfcaJh y
onf? uufo'Jvf (bke;f }uD;F ausmif;) ynma&; pepfonf wajz;ajz;ESifh wpfpw
d w
f pfyidk ;f wdk@csv
Jh m+yD;
olwdk@ ud,
k fyidk f 0dZo
dy` ausmif;rsm;tjzpf jzpfay:vmcJhayonf? tapmOD;qH;k ausmif;rsm;rSm yJ&pf
wuUov
dk f (at'D 1150)/ bdv
k Gef*fem wuUov
kd f (1088) ESihf atmufpzdk@ wuUov
dk f (1096) rsm; jzpf
cJo
h nf?
ydw
k ,
D ef *d%
k ;f uGJr_
at'D 9 &mpkwiG f (aemufyidk ;f atmfo
f akd 'gh jzpfvmonf)h ta&S@wikd ;f bdkiZf efwikd fEiS fh taemufwidk ;f
vufwif &dkrefumodv
k pf wdk@=um; 0d0g'uGJr_rmS jrifhrm;vmcJhI/ bdik Zf efwidk f {u&mZf rdu
k u
f ,fvf (3) u
ydw
k ;D ,mhpf (1)tm; bdik Zf efwidk f. *d%
k ;f tkyf bke;f awmf}uD; &mxl;tm; cef@tyfay;r_u a&mr yky&f [ef; rif;
*|efaygvf (7). &mxl;wnf&rSd u
_ dk ypfcsvu
kd af yonf? ydw
k ;D ,dk@pt
f m; ,cifu ta&S@t aemuf oabm
xm; uGJra_ y:Y yky&f [ef;rif;u awmif; yef&ef jiif;qefcJhI ydw
k ;D ,dk@pu
f ta&S@widk ;f udpPrsm;tay:Y
yky&f [ef;rif;u =oZmtm%mydik q
f ikd f jcif;udk vufrcHbJ zDv pf filioque Oya'udk vufccH aJh yonf?
xdOk ya'rSm ol. *d%
k ;f tkyf bke;f awmf}uD; cH,lyJo
G @kd wufa&mufvmaom vufwif ud,
k pf m;vS,f
tzGJ@u ol@tm; vufwiftoif;awmf. axmufcHr&_ &ef twGuf vufco
H abmwl& ef zdtm;ay;jcif;jzifh
csKyfqadk om pmcsKyfOya'yif jzpfayonf?
ta&S@ taemuf 0d0g'uGJjym;r_wiG f bla*;&D,ef; toif;awmftwGi;f toif;awmfqikd &f m pd&ifx;kH csrSw f
ydik fciG o
fh nf yg0ifcJhayonf? tvm;wlyif zDvpfuf (om;awmf qDr)S Oya'ESifh qdik af om =o0g'qdki&f m
tjiif; yGm;r_onfvnf; yg0ifcaJh yonf? Oya'udk vufwiftoif;awmfwiG f Edu
k feD t,l0g'xJY xyf
aygi;f xnfch aJh yonf? onf aemufyikd ;f 11 &mpkwiG f ta&S@ taemuf }u;D rm;pGm *kd%;f uGJc&Jh onfh
bmoma&;qdik &f m t,ltq oDt&dk D tcsut
f vuf jzpfvmcJah yonf?
ydw
k ;D ,mhpo
f nf bla*;&D;,m;. pD&ifx;kH csrSwfyikd cf iG Ehf Sihf pyfv#O;f I vdu
k af v#monfh rludk aqmif=uOf;ay;
cJI
h / bla*;&D;,m;ESifh a&mr jyefvnfqufo,
G o
f nfh yky&f [ef;qdik &f m oHwrefudk cef@t yfcJah yonf? T
vdu
k af v#mr_ bla*;&D;,m;rS bdik Zf efwikd f 0wfjyKjcif;odk@ jyef0ifvmjcif; (at'D 870)onf trnfcrH #om
jzpfaomfvnf; onf ud,
k yf idk f jyXmef;cGi&hf o
dS nfh toif;awmf tjzpf wnf&rdS _rmS cdik +f rJapayonf?
bla*;&D;,m;rS abm&pf (1). vdu
k af v#mr_r&Sb
d J yky&f [ef;rif;qdik &f m aqmif&u
G cf suf jyXmef;csufrsm;rSm
Oya'wpf&yf jzpfwnfvmEdik jf cif; r&Sad cs?
ta&S@-taemuf *d%
k ;f uGJr_
at'D 11 &mpkwiG f a&mrESifh uGefpwefwED b
kd Jvw
f @kd . t=um;wGif }u;D rm;aom *dk%;f uGJr_ jzpfcaJh yonf?
rS taemufwidk ;f &dkrefumokv
d pfEiS hf ta&S@wikd ;f atmfokda'gh toif;awmfrsm; tjzpf uGJjym;jcif;odk@
OD;wnfcaJh yonf? zDvpfcf Oya'o uJo
h @kd =o0g'qdki&f m udpPEiS hf yky&f [ef; rif;. vkyfyidk cf iG t
fh m%m udpP
rsm;rSm uGJ&jcif;. ta=umif;rsm; twGi;f wGif yg0ifcJhayonf? od@k aomf &d;k &m ,Ofaus;r_EiS fh vufwifEiS fh
*&dwdk@t=um; bmompum; qdki&f m jcm;em;r_rsm;u ydrk dkq;kd 0g;cJhayonf? t"dutm;jzifh ta&@w
S idk ;f
taemufwidk ;f wpf0ufpo
D ufqidk faom toif;awmfrsm;rSm ydyuQwiG ;f Y 0JvnfaecJ&h ayonf? txl;
ojzifh trsm;}udKufvu
dk af v#m qifajcrSm;tm; jypfwifa0zefaom umvESifh ydw
k ,
D ef *dk%;f uGJaom
umvwGif ydkrdk jzpfymG ;cJhayonf?
ta&S@-taemuf *d%
k ;f uGJr_ odk@r[kwf *dk%;f }uD;uGJjcif;onf taemufwikd ;f toif;awmf (vufwif) ESifh
ta&S@widk ;f toif;awmf (*&d) wdk@ tudik ;f rsm;tjzpf jyef@uGJomG ;jcif; jzpfayonf? Oyrmtm;jzifh t
aemufwidk ;f umodv
k pfEiS fh ta&S@widk ;f atmfoakd 'gh wd@k yif jzpfonf? onf csmvufpf'ef oHCm,em
Council of Chalcedon rS a=ujimcsufrsm;udk ta&S@wikd ;f rS vufrcH y,fcs+yD;uwnf;u yxrOD;qH;k
t"du uGJjym;r_ jzpfum/ (ta&S@widk ;f atmfokda'gh0g' Oriental Orthodoxy ud=k unfhyg?) ydkrI
dk odom
xif&mS ;cJah yonf? ta&S@-taemuf *dk%;f uGJr_rmS trnfemrtm;jzifh 1054 wGif jzpfcJah omfvnf;/ ykyf
&[ef;qdik &f m tcsKyftjcmtm%mydik q
f ikd fr_/ zdvpfcf Oya'uJo
h @kd =o 0g'qdik &f m ta=umif;cHrsm;Y vuf
wifEiS fh *&dt=um; wpdr;f qefaecJo
h nfrSm umvrsm;pGmyif jzpfaecJah y+yD? odk@aomf txl;ojzifh &d;k
&m ,Ofaus;r_EiS fh bmompum;ay:Y jyif;xefpmG yif uGJvJcG aJh yonf?
w&m;0if *d%
k ;f uGJr_rmS uGefpwefwED b
kd JvfrmS oif;tkyq
f &m rdu
k u
f ,fvf pD&;l vm;&D;,mhpf Michael
Cerularius . vufrcH zDqefr_EiS fh ol. yky&
f [ef; rif;qdik &f m oHwreft m; vufrcHjcif;. aemufqufwGJ
jzpfonfh at'D 1054 wGif jzpfcaJh yonf? at'D 1274 vD,eG f 'kw,
d oHCm,emtm;jzifh vnf;aumif;/
1439 bufp,f oHCm,emtm;jzifv
h nf;aumif; jyefvnfn!
D w
G af &;udk }udK; pm;cJhayonf? od@k aomf/
taemufwidk ;f ESifh ,ck ta&S@widk ;f 0wfjyKaom umodv
k pf toif;awmf Eastern Rite Catholic
Churches [k ac:aom toif;wdk@onf jyefvnfoifjh rwfa&;udk &&So
d mG ;aomfvnf; vdu
k af v#mr_
&Sad om omoemydik frsm;onf atmfoakd 'gh toif;awmf wpfckv;Hk tm; ud,
k pf m;jyKjcif; r&Sdacs? rsm;r=um
rSD 1965 ckESpu
f yky&f [ef;rif; ESifh uGe;f pwefwED b
kd JvfrS *dk%;f csKyfbke;f }u;D wdk@u tjyeftvSef =uOfz,fr_
rsm;udk &kwo
f rd ;f cJhayonf odk@aomf *d%
k f;uGJrsm;rSm qufvufwnfwq
hH yJ if?
tkyfpk ESpfcv
k ;Hk rSm a&S;OD;toif; awmfrS qif;oufvmjcif;jzpfI/ bJhpaf &Smhyfrsm;rSm wynfah wmfrsm; qufcH
jcif;jzifh qufcHjcif;jzpfa=umif; tjyeftvSef todtrSwjf yKum/ od'w
<d ifay;jcif;onfvnf; w&m;0if jzpf
a=umif; tjyeftvSef todtrSwjf yKcJh=uayonf? ESpb
f ufv;Hk rS a&mr. bJhpaf &Smhyo
f nf txGt
f xdyf
jzpfa=umif; todtrSwjf yKaomfvnf; ta&S@wikd ;f atmfoakd 'ghrsm;u *k%fay;r_qdki&f m txGt
f xdyo
f m
jzpfI/ toif;awmfqidk &f m qH;k jzwfyikd cf Gihf tm%mrS tuef@towf&I
Sd tjcm;aom oif;tkyq
f &mrsm;.
e,fajrrsm;tm; v$r;f rd;k Edik fr_ r&S[
d I
l em;vnfxm;ayonf?
a[;pDcsufpf ydyuQ
*&D*&dk D yvmrfrmhpf
'dik t
f dk eD,mhp.
f a&;om;jcif;rsm;udk todtrSwjf yK o*Fg, em wifcaJh yonf? xdo
k C
H m,emwGif bm
vmrftm; tjypfwifcJhayonf? olonf ra=u reyfjzifh umvmb&D;,m;odk@ jyefomG ;cJhI aemufyidk ;f wGif
&drk ef umodv
k pf toif;awmf. bJhpfa&Smhyf jzpfvmcJah yonf?
pdef@ *&D*&dk D yvmrfrmhpf. rdwaf qGvnf;jzpfaom bmvrf. rdwaf qG wpfOD;jzpfonfh *&D*&dk D tuif
'dik faemhpf onf xdk tacstwiftm; qufvufuikd w
f ,
G cf +Jh yD; oHCm,em oH;k }udrf jyKvkycf Jhayonf? rS
'kw,
d t}udrw
f iG f bmvmrf. aemufvu
kd rf sm; tus^f;csKyf atmifjrifcJhaomfvnf; at'D 1351 {u
&mZf *|ef (6) uifwmhcf*GgZifeyfpf }uD;r_;aom o*Fg,emwGif a[pDcsuf =o0g'tm; atmfoadk 'gh toif;
awmf. =o0g' tjzpf wnfaxmifcaJh yonf?
,ae@txd &dkrefumodv
k pf toif;awmfonf a[pDcsuf0g'tm; jynfjh ynfh00 vufcjH cif; r&Sad cs? txl;
ojzifh bk&m;ocif. jzef@usufr_ odk@r[kwf pGr;f tifawmfESihf bk&m;ocif. Zpfjrpfawmfwdk@. uGm[onf
qdo
k nfh tcsuEf Sifh bk&m;ocif. jzef@usufr_ odk@r[kwf pGrf;tifawmfonf zefqif;cH r[kwf qdo
k nf
t,ltq wdk@tm; vufcjH cif; r&Sad cs? &drk ef umodv
k pf. bmoma&; oDt&kd rD Sm at'D 1100 -1500
ausmif;awmf0g' umv uwnf;u zGH@+zdK;ae+yD; / olw@kd u bk&m;ocif. Zpfjrpfawmftm; odEidk f. odk@
aomf onf aemifb0Y jzpf./ bk&m;ocif. aus;Zl;awmfrmS t+rJ zefqif;ae./ bk&m;ocif.
Zpfjrpfawmfonf tpOf pif=u,faom v_y&f mS ;r_ jzpf./ xd@k a=umifh bk&m;ocif. pGr;f tifawmf odk@r[kwf
jzef@usurf _EiS fh bk&m;ocif. Zpfjrpfawmfonf uGmvSr;f jcif;r&Sd [k vufcx
H m;ayonf? (the Summa
kd vf Oyrmrsm;
Theologiae of St Thomas Aquinas wGi=f unfyh g?) wdk@rS tcsdK@onf t&pfww
tay:Y wnfrSDaeay.?
acwf+ydKif ordik ;f ynm&Sifrsm; jzpfaom uifwufcu
f Zl ;D ,mhpf ESihf Edu
k pf aD zm&mhpf *&Da*g&mhpf Tta=umif;
csuaf y:Y rdwLW ul;xm; ouJo
h dk@ a[pDcsufEiS hf bmvmrfru
dk f ESpb
f ufpvH;k tm; wav;wpm; xm;cJah y
onf? toif;awmf. =unfnKd av;pm;avmufaom zmomrsm;u ToHCm,emrsm;udk usi;f ycJv
h #uf
ud,
k af wG@ 0wfjyKr_rsm;udk atmfoakd 'gh toif;awmf twGuf jzpfa=umif; oabmwlncD =Jh uonf [k
toif;awmfrsm; qdik &f m oHCm,em (8) ESifh (9)? Zmom *|ef tufpf &dkrefEu
kd w
f f/ eufzfygu
h w
f dkp.
f
[D,,
D dk oD;atmhpf (Avufcdk@p)f ESifh toif;awmfaqmif ygarmuQ a'guw
f m a*smhpf rufwJvv
f ifEdk@
(atoif*&drS oDtv
dk *dk sDya&mfzufqm) wdk@tm; &nf!$e;f I qdk=uayonf?
tus^;f cH acwf
at'D 1453 wGif uGefpwefwDEb
dk Jvo
f nf atmfwkdrif tifyg,m vufatmufodk@ usa&mufcaJh yonf?
xdt
k csed w
f iG f tD*spfonf rlqvifrsm;. xde;f csKyfr_atmufwiG f &mpk 7 pk cef@&aSd e+yD jzpfonf? od@k aomf
xdt
k csed w
f iG f atmfoadk 'gh toif;awmfrmS &k&YS tm;aumif;ae+yD jzpf+yD; r=urSu
D yif ud,
k fyidk q
f Hk;jzwfciG fh
&So
d nfh toif;awmft jzpf &&Sx
d m;+yD; jzpfonf/ armfpudo
k nf ud,
k f wwd, a&mr [k ac:+yD;
uGefpwefwED dkbJvrf S ,Ofaus;r_rsm;udk tarG,cl jJh cif; jzpfayonf?
atmfwrdk if tkyfcsKyfr_ atmufwiG f *&d atmfoakd 'gh toif; awmfonf ud,
k yf dkif toD;tyGifh millet tjzpf
r,fr,f && tm%m &vmcJah yonf? toif;awmfqidk &f m oif;tkyq
f &monf (atmfwdkrif tkycf sKyf
a&; ,lepf) *&datmfoadk 'gh wdik ;f a'o wpfcv
k ;kH . bmoma&;ESihf tkycf sKyfa&;qdik &f m tkycf sKyfol jzpfvmcJh
ayonf? onf tifyg,m. ta&S@wikd f; atmfoakd 'gh tm;vH;k udk v$r;f +cHKxm;ayonf?
pwdAw
f eG f eDuw
D m bke}f uD;ausmif; ta&S@awmifaxmifh jrifuiG ;f
taemufbufrS oD;oef@jzpfjcif;
at'D 1453 wGif atmfwdkriftifyg,m. bdkiZf efwikd f tifyg,mtm; atmifEidk o
f nfh tusdK; qufESifh
uGefpwefwED dkbJv.
f usq;Hk cJ&h jcif;onf abmvfuefa'o wpfcv
k ;Hk ESifh teD;tem; ta&S@bufa'orS
atmfoadk 'gh toif;awmfrsm;onf &kww
f &ufyif taemufbufEiS fh oD;oef@jzpfomG ;cJhayonf? rS
aemuf ESpfaygi;f av;&m wGif xdt
k oif;awmfonf toGirf wlaom tpPvmrf urBmxJY ajccsKyfrdae
vdrfhrnf jzpfonf? wGif bmoma&;ESihf ,mOfaus; r_wiG f bHw
k n
l rD _ tenf;i,fom&Sad yonf? atmfwdk
rif tifyg,m. xde;f csKyfr_atmufY r&Sad om &k&S atmfodka'gh toif;awmf wpfcw
k nf;omv#if atmf
odak 'hg bmoma&; pHerludk qufxrd ;f aeonfh tpdwt
f ydik ;f jzpfayonf? Ta'oonf yx0D tae
txm;ESifh ynm&yfe,fedrw
d w
f dk@ uef@owfcsKyfcs,fatmufY &Sad eI/ at'D 16 &mpk Oa&myrS jyKjyifajymif;
vJjcif; umvtwGi;f ta&S@widk ;f atmfoakd 'gh rsm;. toHukd r=um;cJ&h acs? xdt
k a=umif;qufa=umifh
ta&;}uD;aom bmoma&; oDt&dk D tacstwifajymr_ (aqG;aEG;r_) rsm;rSm atmfokda'ghrsm; twGuf
pdr;f um; wGef@qw
k af e[ef &Sad yonf? olwdk@onf xdt
k acstwif (pum;&nfvkr)_ rsm;wGif yg0ifjcif; r&Sd
acs? xdx
k ufyI
dk olwdk@onf jyKjyifajymif;vKjcif; odk@r[kwf wefjyef jyKjyifajymif;vJjcif;wdk@onf olwdk@.
bmoma&;oDt&dk D ud,
k x
f nfY yg0ifjcif; r&Sad cs?
cspm;jcif;
atmfoadk 'gh toif;awmfu,
dk w
f idk t
f m; wmuufcsf vmbfpm;r_ pepfxJwiG f awG@&I oif;tkyq
f &m qdik f
&m t}uD;wef; &mxl;onf a&mif;0,frx
_ JY &Sad ecJah yonf? topf wnfaqmufaom oif;tkyfq&mrsm;
ud,
k x
f nfonf tpd;k &tm; t}uD;tus,f vmbfay;r_xJY &Sad eayonf? oif;tkyq
f &mrsm;ESihf bJhpf
a&Smhyf rsm;uvnf; olwdk@. vufcaJh om ae&mrsm;udk jyefv nf odr;f qnf;Edik &f ef a'owGi;f toif;awmf
rS wm0ef&o
Sd lrsm;ESifh ausmif;xdik b
f ke;f }u;D rsm;udk tcGet
f crsm;pGm ay;aqmifapayonf? od@k r[kwu
f
olwdk@. toif;awmfqidk &f m &mZyvit
f m; tpOf xdr;f xm;Edik frnf r[kwaf cs? at'D 15 &mpkESihf 19
&mpk twGi;f wGif &H;k Y wm0ef xrf;aqmifpOf obm0 tav#muf aoqH;k &aom oif;tkyq
f &mawmf
tenf;i,fr# &SI
d / t"rR z,f&mS ;jcif;/ jynfEiS f'%fay;jcif; / }udK;ay;owfjcif; / axmifcsjcif;cH&aom oif;
taemufwidk ;f *d%
k ;f uGJr_
taemufwidk ;f *d%
k ;f uGJr_ odk@r[kwf yky&f [ef;rsm; *d%
k ;f uGJr_onf vufwif c&pf,mef bmom0ifrsm;
t=um; at'D 1378 rS 1416 txd umv&Snv
f #m;pGm jzpfcJhayonf? onf a&mr t=unfah 'o
(pD&ifp)k tm; ESpcf k odk@r[kwf xdx
k ufyI
kd &Si;f vif;csuEf iS hf yky&f [ef;&mxl;tm; udik fpGJr_EiS fh pyfv#O;f aom
ydyuQwdk@a=umifh jzpfc&Jh ayonf? onf =o0g'qdik &f m ydyuQxuf Edik if Ha&;qdik &f m tm%mvkr_
a=umifh jzpfonf qdjk cif;rSm ydI
k obm0usayonf?
at'D 1309 ckESpw
f iG f yky&f [ef;rif; uvD;rifh (5) onf Edkiif Ha&; qH;k jzwfcsujf zifh jyifo pfjynf awmifyidk ;f
tAuf*Ef Geo
f dk@ ajymif; a&$@cI
Jh / xdYk q&m}uD;wpfql vkyfaecJhayonf? a&mrxufykdI yky&f [ef;rif; rsm;
onf tAuf*fEGew
f iG f 69 ESpf=um oDwif;oH;k cJah yonf? Tonf &_yfaxG;ayGvDr_ 0&ke;f okO;f um; jzpfap
aom &Si;f vif;aocsmonfh ta=umif;cH r&Sdacs? od@k aomf a&mrtm; vufaxmuf bke;f }uD; r&Sad pjcif;jzifh
*k%o
f u
d mQ ESifh =oZmtm%m ao;odro
f mG ;&ef twGuf Edik if Ha&;=oZm rvdkrke;f wD;r_omv#if &Sdayonf?
jyifopfvlrsKd ; yky&f [ef; rif; *&D*&dk D (11) onf at'D 1378 wGif a&mrodk@ jyefomG ;cJhaomfvnf;/ tDwvD
ESifh jyifo pfwdk@. tkyfpkzGJ@r_rsm;rSm jyif;jyif;xefxef wdu
k cf u
kd af ecJah yonf? txl;ojzifh ol@. aoqH;k jcif;
aemufqufwGJ jyoemrSm ydI
k }uD;cJhayonf? at'D 1378 wGif epfyg,v
f frS tDwvD yky&f [ef; tmbef
(6) tm; vufwiG ;f }udwf a&G;cs,f cJah yonf? &H;k wGif ol. acgi;f rmr_rsm;u jyifopfvlrsKd ; a&G;cs,cf iG fh
&So
d nfh bke;f }uD;rsm;udk =u^fz,fapcJI
h olw@kd onf olw@kd . v#Kd @0u
S af qG;aEG;r_rsm;udk jyKvkycf u
Jh m/ ,cifu
a&G;aumufr_rSm w&m;r0ifawmha=umif; t"du&ke;f jyKv#uf t=uyfuidk f qH;k jzwfcJhayonf? olwdk@onf
olwdk@u,
dk fyidk f *sDeDAmrS a&mbwftm; a&G;cs,cf I
Jh / u yky&f [ef;rif; uvD;rifh (7) [k trnf
udk ,lco
Jh nf? at'D 1379 wGif olonf tAuf*fEGef eef;awmfodk@ jyefccJh sdew
f iG f a&mrY yky&f [ef;rif;
tmbef (6) rS usef&aSd eayonf?
ESpfaygi;f av;q,fe;D yg; yky&f [ef;rif;qdki&f m yvifESpcf kEiS fh ykyf&[ef;a&G;cs,Ef dkiaf om bke;f }uD; tkyfpk ESpcf k
&Scd aJh yonf? tkyfpw
k pfckpDrS a&mrESifh tAuf*fEGef wGif yky&f [ef;rif; uG,v
f eG faom tcg vpfvyfaeaom
ae&mtwGuf ud,
k fyidk f yky&f [ef; rif; ud,
k pf t
D m; a&G;cs,f wifajrmufcJhayonf? yky&f [ef;rif; ud,
k fpu
D
yky&f [ef;rif;rsm;tm; jzKwfEidk f xkwfEikd f Edik if Ha&; upm;Edik o
f nfh bk&ifEiS hf tdraf &S@rif;om;rsm;tm; (rdrd
axmufco
H nfh ol bk&ifjzpf&ef) axmufc&H ef avmfbv
D kyf (0g' jzef@csD aqmf=o) cJah yonf? Tta=umif;
udpt
P m; ajz&Si;f &ef at'D 1409 wGif ypfZm Y oHCm,em wpfck usi;f ycJah yonf? To*Fg,emrS
ESpb
f ufpvH;k wnf&aSd aeom yky&f [ef;rsm;udk *dk%;f uGJorl sm; (a&mrrS *&D*&dk D 12 ESifh tAuf*fEGefrS bife
'uf 13 wdk@udk) tjzpf a=ujim+yD; tvufZef;j'm; (5) udk yky&f [ef;rif; topf cef@t yf cJah yonf?
odk@aomf wnf&aSd eaom yky&f [ef; rsm;u ESwx
f u
G &f ef jiif;qefc&Jh m yky&f [ef;rif; ae&mrSm (3) ck jzpfomG ;
cJah yonf? tjcm;aom oHCm,em jzpfonfh uGefpwifhpf oHCm,emudk 1415 wGif usi;f ycJah yonf?
1415 ck rwfcsv
f wGif ypfZef yky&f [ef;rif; *|ef (23) uGefpwifph frS xGuaf jy; aysmufu,
G o
f mG ;+yD;/ ol@tm;
axmifusom; tjzpf jyefac:vmum arvwGif &mxl; rS cscJhayonf? a&mr yky&f [ef; *&D*&dk D 12 onf
*sLvdik f vwGif ol@u,
dk o
f l ESwx
f u
G cf aJh yonf? tAuf*fEGef yky&f [ef; bife'uf 13 onf uGefpwifhpo
f dk@
vm&ef jiif;qdck I
Jh &mxl;rS ESwx
f u
G jf cif;udv
k nf; vufrcHcJhacs? aemufq;kH wGif oHCm,emrS ol@tm;
1417 *sLvdik v
f wGif &mxl; rS xkwyf g,cf aJh yonf? uGefpwifhpf oHCm,emonf aemufq;kH wGif yky&f [ef;
rif;tm; axmufcaH om tkyfpk qef@usiaf om tkyfpkrsm;udk &Si;f vif;ypf+yD; yky&f [ef;rif; rmwif (5) tm;
yky&f [ef;rif;}uD;tjzpf Edk0ifbmvwGif a&G; aumufcaJh yonf?
wpfaf usmjh
usmjhyef toif;awmfEiS fh tDwmvD,ef (1399(1399-1599)
wausmjh yef umvonf }uD;rm;pGm ,Ofaus;r_ ul;vl;qufqH xdpyfr&_ aSd om umvjzpfI/ tDwvDtm;
awmf0iftjzpf tom;us+yDom;ESifh ukeu
f ;l oef; a&mif;0,fjcif;jzifh OpPm"ewd;k yGm;aeaom Edik if t
H jzpf
trSwo
f nm jyKxm;aom umv jzpfayonf? a&mr+rdK@awmf/ yky&f [efrif;qdik &f m rsm;ESihf/ yky&f [ef;rif;
&mZyviaf wmf tm;vH;k onf wpfausmjh yef pef;xjcif;Y wdku&f u
kd f oufa&mufr_ &Sad yonf? wpfbuf
wGif onf tEkynmvuf&mrsm; }uD;pd;k v#uf Adou
k mvuf&mrsm; xif&mS ;ausmaf Zmaom acwf}uD;
jzpfayonf? xdv
k uf&mrsm;wGif toif;awmfrS cGiv
hf w
$ cf srf;omay;aom rdu
k u
f ,fvf tif*sv dk
Michelangelo/ b&leJ vufpfcsD Brunelleschi/ b&efrfrifwD Bramante / &J@yf[;D vf Raphael/ z&m
tif*svpfudk Fra Angelico/ 'dkew
d w
f ,fvdk Donatello ESifh 'g AifpD da Vinci wdk@.yHkrsm; yg0ifayonf?
tjcm; wpfbufwiG f tDwvD vl*%
k w
f ef rdom;pkrsm;u yky&f [ef;rif;qdik &f m tygt 0if yky&f [ef; &H;k
awmftm; r=umc%m umuG,af y;avh&adS yonf? wd@k tzGJ@0ifrsm;rSm tvufZefj'm; (6) Alexander
VI ESifh ppfww
f mhpfyf (4) Sixtus IV uJo
h dk@ ud,
k u
f siw
fh &m; ysujf ym;onf[k ausm=f um;olrsm;vnf; yg0if
ayonf?
xyfavmif;I toif;awmf. OD; pD; acgi;f aqmifjzpfaom yky&f [ef;rif;onf tDwvD. ta&;tygq;kH aom
avmuDacgi;f aqmifrsm; teufrS wpfO;D vnf; jzpfvmcJhayonf? xdk@tjyif *sLvD,mhpf (2) Julius II
uJo
h dk@ yky&f [ef;rif;rsm;u olwdk@. avmuDe,fy,f ydik q
f kdirf r_ sm;tm; umuG,&f efEiS hf qef@xw
k &f ef
twGuf r=uc% awmif;qdk 0g'jzef@csDr_rsm; jyKvkycf Jhayonf? xdx
k ufydkI yky&f [ef;rsm;onf 0d^m%a&;
y&dw
k ufpw
f ifh jyKjyifajymif;vJa&;
a&; (at'D 15211521-1579)
at'D 16 &mpk tapmydki;f wGif bmoma&; tawG;tac:ynm&Sif ESpOf ;D jzpfaom rmwifvo
l m Martin
Luther ESifh [l;'&pfcsf ZGif*vD Huldrych Zwingli wdk@. v_yf&m
S ;r_rsm; pwifc+Jh yD; onf toif;awmf
tm; jyKjyif ajymif;vJ&ef &nfoefcJhayonf? xdjk yKjyif;ajymif;vJa&; orm;rsm;rSm ,cifu vlrsm;eSifh
uGJjym; jcm;em;cJah yonf? olwdk@u =o0gqdik &f m cspm;jcif;. tajccH&if;jrpfudk qifjcifo;kH oyfv#uf olwdk@
qifjcifo;Hk oyfrad om orRusrf; tppft rSef twdik ;f pif+ydKif =o0g' tm;jzifh jyKjyif ajymif;vJ&ef &nf
oef cJhayonf? y&dw
k ufpw
f ifh qdak om pum;rSm vufwifbmompum; y&dw
k ufpw
f mhwf wD,dk rS qifh
yGm;jcif; jzpfI/ a=ujimpmwrf;[k teufay;ayonf? onf at'D 1539 wGif qH;k jzwfcsuf csrSwaf om
k ufpaf w;&Si;f
'dik ,
f ufatmh pyD,m Diet of Speyer tm; qef@usifaom rif;om; vlom&if. y&dw
pmv$m letter of protestation udk ud,
k pf m;jyKxm;jcif; jzpfayonf? jyKjyif ajymif;vJa&;udk qef@usif
aom tm;jzifh xdq
k Hk;jzwfcsut
f m; 'dki,
f ufatmh 0rf; ef [k jyefvnfwnf;jzwf twnfjyKcJah yonf?
xdt
k csed frS pI xdpk um;vH;k a0g[m&tm; rsm;pGmaom teuft rsdK;rsKd ;jzifh oH;k ESe;f cJhayonf? odk@aomf
a,b,stm;jzifh taemufwidk ;f c&pf,mef [lI ud,
k fpm;jyKayonf? onf yky&f [ef;qdik &f m tkyf
csKyfr_ tm%mtm; owfrw
S jf cif; r&Sdacs? Tpum;vH;k y&dkwufpw
f ifh qdo
k nfudk jyKjyif ajymif;vJa&;
orm;rsm;u pwifo;Hk ESe;f jcif; r[kwaf cs? wdk@onf olwkd@ud,
k f olw@kd orRusr;f pm tppftrSef qDodk@
jyefomG ;olrsm;[lI tDAif*svu
D ,f [lI ac:qdkavh&adS yonf?
y&dw
k ufpw
f ifh jyKjyifajymif;vJa&;. tpudk a,bk,stm;jzifh rmwifvo
l mESifh *smr%DEikd if H 0ufwif
bwf&Sd &Jwu
dk f bk&m;ausmif;wGif wifjyaom oD;Zpf (pwrf;) 95 ckESit
fh wl todtrSwf jyKcJah yonf?
h dk@ cspm;jcif; rsm;/ yky&f [ef;qdik &f m vpfv yfr_EiS hf pdwt
f vdv
k u
dk af v#m
a&S;OD;pGm qDrdkeD simony uJo
a&mif;csr_rsm; the sale of indulgences udk qef@usif xm;ayonf? y&dw
k ufpw
f if.
h &yfwnfr_rmS
=o0g'qdik &f m ajymif;vJjcif; jyKaom qdv
k m pc&ufusL&m sola scriptura ESifh qdv
k m zD'g sola fide wdk@
ESifh yl; aygi;f jcif; r&Sad cs? y&dw
k ufpw
f ifhrS ta&;tygq;kH 0ifa&mufvmjcif; oH;k ckrmS vlom&if/ &DzGr;f 'f/ ESifh
tif*vDuif &d;k &mrsm; jzpfayonf? aemufq;kH jzpfaom t*Fvu
D iftm; jyKjyifajymif;vJa&; [k tod
trSwjf yKaomfvnf; / umodv
k pfEiS ft
h jcm;aom tkyfpck JGrsm;u tm; y&dw
k ufpw
f if[
h k p&if;roGi;f acs?
y&dw
k ufpw
f ifh jyKjyifajymif;vJa&;udk tkyfpkESpfpk cGJjcm;aumif; cGJjcm;Edik faomfvnf; tajccHtm;jzifh +ydKifw l
v_y&f mS ;r_rsm; jzpfcaJh yonf? wdk@rmS =oZm&Sad om todki;f t0dki;f rS jyKjyifajymif;vJjcif;ESifh tajccHrS
jyKjyifajymif;vJjcif;wdk@ jzpfayonf? =oZm&Sad om todik ;f t0dki;f rS jyKjyifajymif;vJa&;wGif vlom/ ZGif*vD/
u,fvAf if/ c&ifrm pmaom aocsmonfh bmoma&; 'oeynm&Sif !Gef@aygi;f rsm; yg0ifI/ c&pf,mef
a'owGi;f rS t&yfom; =oZm&So
d rl sm;u jyKjyifajymif;vJa&;wGif yl;aygi;f yg0ifayonf? tajccH jyKjyif
ajymif;vJolrsm;onf Edik if aH wmf ydwq
f @kd r_. jyifyY todki;f t0dki;f udk zGJ@pnf; wnfaxmifcaJh yonf?
wdk@u eufpfqm ESifh csmvufpf'ef o*Fg,emrsm; qH;k jzwfcsurf sm;udk yg,cf sjcif;uJo
h dk@ =o0g'qdki&f m
tpGr;f ukef ajymif;vJa&;udk ydkrv
dk kyfaqmifcaJh yonf? tajccH0g'Drsm;ESifh =oZm&Sd jyKjyif ajymif;vJow
l dk@
rmwif vlom
rmwidvo
l m (vluufpf c&rfemhcsf onf tJv'f g. yef;cs)D
rmwifvo
l monf =o*wfpwif;eD, ef; a'opm&D &[ef;wpfyg;jzpfI/ 0ufwifbwf wuUov
kd rf SygaruQ
wpfO;D vnf; jzpfayonf/ 1517 ckESpw
f iG f olonf 95 csuyf g pmwrf;udk yHEk Sdyx
f w
k af 0+yD;/ Oya'rJh
Zdrcf Hr_rsm;tm; a&mif;csjcif;ESifh pyfv#O;f I tacstwif (0dedp,
P ) jyK&ef axmufjyxm;ayonf? vlom
onf txlojzifh t&ufpw
f w
dk Jvf tawG;tac:tm; txifao;r_&SdI/ ol.ud,
k yf dik f 'oeY zG@H +zdK;jcif;
&So
d l jzpfayonf? wpfajz;ajz;ESifh um'De,f u,f*spfwef [k todrsm;aom oGrfrpfpw
f pfcf ynmawmf
oifrsm;ESifh ydyuQodk@ csn;f uyfvmcJhayonf? r=umrSD vlo monf ol. xde;f ndj cif; od@k r[kwf bk&m;
ocif. rsuv
f ;Hk a&S@arSmufY wpfpw
Hk pfO;D tm; rSeu
f efatmif jyKvkyfjcif; qdo
k nfh Oya'oudk wGiu
f s, f
apcJo
h nf? umodv
k pf Oya'owGif ,H=k unfr_ t,lov
D tm; vufcv
H #u/f aumif; r_aqmifwm usifh
aqmifjcif;jzifh arwWmawmftm; wd;k yGm;jznfhq;D jcif; jzifo
h m wpfpw
Hk pfa,mufaom oltm; ajzmifhrwf
rSeu
f efatmif jyKvkyfEidk o
f nf[k jzpfI/ vlom. xde;f ndj cif; =o0g'rSm umodv
k pfrsm;ESifh uGJjym; jcm;em;
ayonf? . qdv
k cdk sufrmS wpfpw
kH pfa,muftm; ajzmifhrwfrSeu
f efo[
l k a=ujimjcif; om jzpfonf
[lv/dk bk&m;ocifu c&pfawmf. jrifjh rwfru
_ kd yifu,
kd f jrifjh rwfjcif; r&So
d l wpfpw
Hk pfa,muftm; jznfh
pGuaf y;jcif;rsKd ;udk qdv
k adk yonf? TjzpfpOfY/ aumif; r_usifhaqmifjcif;onf wpfpw
kH pfa,muf tm; ajzmifh
rwfrSeu
f efol jzpfvmap&ef twGuf r&Sdrjzpf vdt
k yfaom tydx
k w
k u
f ek f r[kwaf cs [k jzpf.? vlomESifh
t,ltqa&;&m acgi;f aqmifrsm;t=um; ydyuQonf vlomtm; toif;awmf. 0gpOf tzGJ@rS xkwyf g,f
onftxd OD;wnfcaJh yonf? at'D 1520 wGif oltm; yky&f [ef;rif;qdik &f m jyefwrf;jzifh rdpm> 'dX[
d k jypf
wifu
f sed ;f armif;cJo
h nf? udk olonf 0ufwifbwfY uifEGeOf ya' pmtkyfrsm;ESifh twl rD;&d_@ ypfcaJh y
onf?
=o&pf ZGZiG *f vD
bGJ@OD;xkyu
f dk aqmif;xm;onfh =o&pf ZGi*f vD.
*|ef uJvf
vAf if
t*Fvyd f jyKjyifajymif;vJa&;
a&;
OD;wnfcsub
f ufodk@ wGe;f cJhayonf? xdrk S Edik fit
H oif;awmfonf ol@u,
dk o
f l jyKjyifajymif;vJxm;aom
umodv
k pf [k owfrw
S cf aJh yonf? od@k aomf a&mr ESihf tjcm;aom w&m;r0ifaom tajccH0g'Drsm;
v_y&f mS ;r_ jzpfonfh yl&w
D efrsm; Puritans uJo
h dk@ r[kwaf cs?
wefjyef
jyef jyKjyifajymif;vJa&;
a&;
wefjyef jyKjyifajymif;vJa&; odk@r[kwf umodv
k pf jyKjyifajymif;vJa&;onf y&dw
k ufpw
f ifw
h dk@. jyKjyif
ajymif;vJa&;udk umodv
k pftoif;awmfrS wk@H jyefaom jyKjyifajymif;vJa&;yif jzpfayonf? wefjyef jyKjyif
ajymif;vJa&;. tESuo
f m&rSm jyefvnf qef;opfaom &d;k &m tavhtusirhf sm;udk csrw
S &f ef/ twnf
jyKxm;aom umodv
k pf =o0g'tm; "rRq&mrsm;ESifh qdik faom ud,
k u
f siw
hf &m; &if;jrpftm; jyKjyif
owfrw
S &f ef/ y&dw
k ufpw
f ifhrsm;. jyef@us,v
f mr_udk &yfwef@ypfEidk fa&;udk tajzxkw&f efwdk@ jzpfayonf?
odk@jzifh onf a,Zl;wf Jesuits &[ef;oHCmrsm;tm; rGr;f rHoifwef;ay;onfh qifrDem&D; seminaries
rsm; xlaxmifjcif; / urBmESit
fh 0Sr;f omoemjyKvkyif ef;rsm; jyefvnf qef;opfapjcif;/ atmfoadk 'ghyHkpH
0dnm^fa&;&mrsm;udk zGH@+zdK;xGe;f um;apjcif; (az:xkwjf cif;) (wdk@rmS pydew
f dk@. pdww
f efc;kd ynmESifh/
jyifopfwdk@. 0dnm^fa&;&m t,luo
Jh @kd jzpfonf) rsm;udk bmoma&; tpDt pOfopfrsm; tjzpf xlaxmif
v_y&f mS ;cJhayonf? xdq
k ufpyfr_ tm;vH;k rSm =o0g'rsm;udk jyefvnf twnfjyKay;onfh owfrw
S af om
f yk f
zGifhqcdk surf sm;jzifh usrf;pmudk zGifhqadk y;I a&mr tEkywdavmr Roman Catechism tjzpf xkwv
ay;aom x&ifh oHCm,emrS qH;k jzwfowfrw
S cf sufrsm;yif jzpfayonf?
tdik ,
f mvef/ pydef/ jyifo pfEiS fh tjcm;ae&mrsm;onf wefjyef jyKjyifajymif;vJa&;wGif wpfausmif;
wpf*gxm wpf&mG wpfyk'fqef;=uaomfvnf; wd@k . yifrcsuw
f ikd frmS tDwvDyif jzpfayonf? yky&f [ef;
rif; trsdK;rsKd ;uvnf; ol@acwfEiS o
hf l 0dedp,
P rsm; wm;jrpfyw
d fyifaom pmtkyfrsm;pm&if; Index
Librorum Prohibitorum udk jyKpk=uayonf? 0dedp,
P qdo
k nfrmS t,lvJrG _EiS fh t,lvJjG cif;udk ckcHay;r_
wdk@tm; ppfa=umI (apm'em)I w&m;pGJqdjk cif; jzpfayonf? yky&f [ef; rif; pde@f ydki;f ,mhpf (5) (15661572) onf rdp>m t,lrsm;ESifh toif;awmftwGi;f avmuDqidk &f m csdK;azgufr_rsm;udk &yfwef@apjcif;
a=umifo
h mru/ ol. bmomw&m;udik ;f &di_ ;f r_ bufqo
D @kd qnf;uyfr_EiS fh y&dw
k ufpw
f ifw
h dk@. av#muf
vGJcsurf sm;. yifrudk pDppfq;Hk jzwfjcif;rsm;a=umifh vlodrsm;ayonf? ydik f;,mhpo
f nf ol. yky&f [ef;rif;
&mxl;udk qif;&Jom;wdk@tm; rsm;pGmaom tv_ay;jcif;/ axmufyahH 0iSjcif;/ aq;ukay;jcif; rsm;jzifhpwif
cJah yonf? olonf qif;&Jom;ESifh vlrrmwdk@tm; =unh&f _apmifah &Smufjcif; / omoemjyKtzGJ@rsm;tm;
axmufyhHay;jcif;rsm;jzifh vlord sm;ayonf? ol. wpf+ydKifeufwnf; aqmif&u
G rf _rsm;teuf a&mr.
a&S@a[mif; c&pf,mef ajratmufocsK if; *ltm; jyefvnf&mS azGawG@&jdS cif;vnf; yg0ifayonf? 'dik t
f mruf'f
rufual vmhcsf Diarmaid MacCulloch u T a&S;a[mif; tmZmenfrsm;tm; wpf}udrx
f yfavmif; I
az:jyjcif;rSm umodv
k pfrsm;onf vwfqwfv#u&f adS om tmZmenfrsm;jzifh pwifc+Jh yD;/ jynfwiG ;f jynfy
omoemjyKajrrsm;Y Oa&myajrmufyikd ;f rS y&dw
k ufpw
f ifw
h @kd tm; jyefvnf atmifEdkiaf p&ef v_y&f mS ;r_yif
jzpfayonf? ajratmufocsK if;*lonf rsm;pGmaom aqmif&u
G rf _rsm;ESifh ol&Jaumif;wd@k tm; tm;oGi;f
ay;jcif;udk oufaojyv#uf &Sd. [k az:jyxm;ayonf?
x&ifh oHCm,em
m,em
yky&f [ef;rif; aygvf (3) (1534-1549) OD;pD;aom x&ifh oHCm,em Council of Trent (1545-1563)
rS qDrGefeD simony ta0;a&muf ajr&Sif0g'/ aqGrsKd ;om;csi;f aumif;pm;a&;0g' tjcm;aom csdK;azgurf _rsm;
uJo
h dk@ aocsmaom bke;f awmf}uD; rsm;qdki&f m cspm;r_rsm;udk az:xkwf rde@f qckd Jhayonf? tvm;wlyif tjcm;
aom &d;k &m "avhrsm;ESifh toif; awmf. w,loef pdwu
f ;l rsm; jzpfonfh &d;k &m =o0g'wdk@tm; jyefvnf
twnfjyKjcif;rsm; vkycf Jhayonf? xd&k ;kd &mrsm;rSm oif;tkyfq&mrsm; ud,
k x
f nf (tzGJ@tpnf;)/ bke;f
awmf}uD; rsm; tcrf;tem;/ w&m;awmf 7 csuf/ taoG;awmf ajymif;vJjcif; (vlxu
k aygifrkHEiS hf pyspf0idk f
wdk@tm; v_'gef;=uaom tcrf;tem;wGif wd@k onf c&pfawmf. taoG;awmf tom;awmfrsm; tjzpf
pifppfajymif;vnf;oGm;onf[k ,H=k unfcsu)f / "gwaf wmf/ pHjyyk*~dKvfEiS fh olawmfpifrsm; (txl;ojzifh r,f
awmf rm&d) wdk@tm; txGt
f jrwfxm;jcif;/ u,fwifjcif;cH& &ef tvd@k imS ,Hk=unfcsuEf iS fh aumif;rGefpmG
usiafh qmifr_ ESpcf v
k ;Hk r&Sdrjzpf vdt
k yfjcif; / aumif;uifbYHk =um;cH pcef; wnf&jdS cif;/ yky&f [ef;ydik frsm;.
tmrcHcsuf (a&mif;&ef r[kw)f ponfjzifh jzpfayonf? wd@k tm;vnf; xdo
k C
H m,emrS xyfrH t
wnfjyKcJah yonf? wenf;tm;jzifh y&dw
k ufpw
f ifhrsm;. =o0g'qdik &f m jyKvJjcif;rsm;udk vH;k 0 todtrSwf
rjyK jiif; yg,v
f u
dk jf cif; jzpfayonf? ToHCm,emonf a0;vHoaD cgiaf om a'orsm;rS bke;f awmf}uD;
rsm;. ynm&nf wd;k wufru
_ v
dk nf; tm;ay;cJah yonf? rDv if. oif;tkyq
f &m pde@f csm;vf abmf&kdr,
D dk
(1538-1584) onf a0;vHoaD cgiq
f ;kH aom a'orSjzpfI tqifjh rifh *k%&f nf&v
Sd mcJjh cif;rSm Oyrm
wpf&yfyif jzpfayonf?
c&pf,mefomoemjyK
omoemjyK tzGJ@rsm;
umodv
k pf ruf&iS ;f rsm;
&SmazGawG@&Sdaom acwftwGi;f wGif/ a&mr umodv
k pf toif;awmfonf urBmopfqo
D dk@ c&pf,mef
omoemtm; jzef@cs&D efEiS fh wdik ;f &if; rlv
l vlrsdK;rsm;tm; c&pf,mef omoemtwGi;f od@k ul;ajymif;ap&ef
twGuf omoemjyK ruf&iS ;f rsm;pGmudk xlaxmifcaJh yonf? wpfcsdew
f nf;wGi/f z&efppf ZmAD;,m; uJo
h dk@
omoemjyK ruf&iS ;f rsm;/ tvm;wl tjcm;aom a,Zl;wf/ =o*wfpwife,
D ef;/ z&efppfpuifEiS fh 'dkrDeu
D ef
rsm;rSm tm&SbufEiS fh ta&S@zsm;qDo@kd a&G@v#m; vmcJhayonf? ay:wll*Drsm;u tmz&duodk@ omemjyK
ruf&iS ;f rsm; apydk@caJh yonf? xdo
k moemjyK ruf&iS ;f rsm;rS wpfcsdK@rSm tifyg,mjynf&h iS frsm;ESifh yl;aygi;f
v#uf tjcm;olrsm;tm; ESdyu
f yG fr_rsm; &Scd Jhayonf? tjcm;aom ruf&iS ;f rsm; (w&kwjf ynfodk@ omoemjyK
aom rufw,
D dk &ufp.
D a,Zl;wf) rsm;rSm tifyg,mjynf&h iS frsm;. ,Ofaus; r_ odr;f oGi;f jcif; (omoem
jyK rdi_ ;f wdu
k jf cif;xuf) +idr;f csrf;pGm yl;aygif; aqmif&u
G jf cif;rsdK;jzifh csn;f uyfcaJh yonf?
y&dw
k ufpw
f ifh udv
k edk cD sJ@jcif;
urBmopfY y&dw
k ufpw
f ifhrsm;. txif&mS ;qH;k udv
k ekd cD sJ@jcif; rSm t*Fvef yl&w
D efrsm; Puritans . ajrmuf
tar&duodk@ ajcqef@jcif; yif jzpfayonf? pyde/f jyifopfwkd@ESihf rwlbJ/ t*Fvdyf udv
k dkeDrsm;onf a'ocH
vlrsdK;rsm;tay:odk@ tDAif*svu
dk f (omoemjyK) vkyaf qmifjcif;rSm th=H oavmufatmif pdu
k t
f m; &Scd Jhay
onf? yl&w
D ef odk@r[kwf bk&m;zl;rsm;onf yl&w
D ef0g'tm; vufco
H rl sm; ud,
k w
f idk f xlaxmif+yD; tcsKyf
tjcmydik f e,fajrwGif aexdik &f ef t*Fvefudk pGef@cGmcJah yonf? yl&w
D efrsm;onf t*FvefrS xGucf mG cJo
h nf
rSm olwdk@. bmoma&; t,ltqa=umifh zdEdSycf sKyfcs,cf &H r_rsm;a=umifh jzpfayonf? yl&w
D eft rsm;pkrmS
wdik ;f jynf. ajredrfhyidk ;f wGif tajccsc+Jh yD; / xdkae&mwGif vdiyf kdi;f qdik &f m ud,
k u
f siw
hf &m; ysuyf sm;r_rsm;udk
awG@&v#uf tpd;k &taejzifh bmoma&;t& udik w
f ,
G &f efukd wk@aH ES;aejcif; rsm;udk vufrcHEidk jf cif;wdk@
a=umifh olwdk@onf olwdk@. tdrfruftwdik ;f yl&w
D efwkd@. udk,yf ikd f urBmopftm; xlaxmif&ef xGucf mG
vm cJjh cif; jzpfayonf?
&H;k awmfjrwf
D dk (19 &mpk *sKd ;Zuf eDc;dk vd/ a&mbwf zvD,&l D . yef;csrD )S
rwaf &S@arSmufrS *vDv,
*vDv,
D .
dk tr_udpo
P nf/ ol. udkyg; epfuif tmuoa&;&mtm; axmufyt
hH m;ay;r_a=umifh a&mr
umodv
k pf toif;awmfEiS fh ydyuQ jzpfc&Jh jcif; jzpfayonf? tm; ordik ;f wGif bmoma&;ESifh ody`H
a&;& wdk@ qufpyfvmaom umv[k owfrw
S af vh&adS yonf?
at'D 1610 wGif *vDv,
D o
dk nf ol. =u,fwm&m wrefawmf Sidereus Nuncius pmtkyu
f dk yHkESdyf
xkwaf 0cJhayonf? wGif th=H oavmufaom pl; prf;r_jzpfonfh oljyKvkyaf om tEk=unfhrSeaf jymif;
topfudk az:jycJah yonf? ESit
fh jcm;aom &SmazGawG@&cdS surf sm;u tmumoa&;&m qdik &f m em;vnf
Edik fr_ cufcJaejcif; rsm;udk ajz&Si;f &ef taxmuftyHh jzpfcI
Jh / aumfyife;D uyfp.
f [Dv,
D pdk ifx&pf
heliocentric oDt&
dk D uJo
h dk@ tajccH oif&;kd rsm;ay:Y pdwf0ifpm;r_ jyefvnf opfqef;apcJo
h nf?
jyifopfawmfveS af &;
jyifopf &Dbmyvufuif jyuQ'def ESifh bke;f awmf}uD;rsm; qef@usiaf &; tcsdet
f q/
jyefvnfE;dk uGonf
onfh 0g' (1720(1720-1906)
jyefvnfE;dk uGaom 0g' odk@r[kwf jyefvnfE;kd uolrsm;qdo
k nfrmS uJvAf ifepfrsm;ESifh 0ifpav,ef; wdk@.
jyefvnfE;dk ur_udk ud,
k fpm;jyKI/ Ed;k xr_}uD;[k ac:qdak yonf? ajrmuftar&duwGif tDAif*svu
D ,frsm;/
y&ufbidk w
f m 0g'Drsm;/ bwWZd H0g'Drsm;ESihf rufoadk 'gh0g'D toif;awmfrsm;. ay:xGef;wd;k wufvmr_ukd awG@
&ayonf? xdv
k y_ &f mS ;r_onf wajz;ajz;ESihf tm;aysmhomG ;aomtcgwiG f onf jyefvnf tpm;xd;k ol
rsm; v_y&f mS ;r_tm; jrifw
h ufvmap&ef ay;tyfcaJh yonf?
Ed;k xr_}uD;
yxrOD;qH;k Ed;k xr_}uD;rSm at'D 1730- 1740 wGi/f tar&duef udv
k ekd De,frsm; y&dw
k ufpw
f ifh bmoma&;
pdwjf yif;xefolrsm;. vdi_ ;f u,uf yifjzpfayonf? bk&m;w&m;ESiq
fh kid af om olawmfpifw&m;rsm;udk
a[majymjcif;/ 0wfjyKenf; &d;k &d;k rsm;ESifh ESu&f id_ ;f aom yk*v
~ u
d tjypfrsm;ESihf a,&_c&pf. ud,
k pf m; tjypf
cH,al y;r_rsm; tav;ay; a[majymonfh &d;k &m jyKjyif ajymif;vJjcif;rsm;udk jyKvkycf aJh yonf? ordik ;f
ynm&Sif qpf'eD tD; tmvfpxGr;f Sydney E. Ahlstrom u onf Edik if w
H umqdik &f m y&dw
k ufpf
wifrh sm; uaomif;ueif; jzpfjcif;. wpfpw
d w
f pfyikd ;f r#om jzpf. [k &_jrifxm;ayonf? onf
*smr%DwiG f ydik ;f ,pfwufZif/ t*FvefwiG f tDAif*svu
D Jvf jyefvnfE;dk xjcif; ESifh rufokd@'ufZifrsm;
udv
k nf; jzpfay:apcJhayonf? onf 0wfjyKtoif; xlaxmifjcif;. touf0n
d m^f jyefvnf
&Sio
f efa&;udk A[dkjyKcJhI? 0wfjyKvx
l q
k ikd &f m pka0;r_rsm;/ y&ufbikd w
f m 0g'Drsm;ESifh 'gch sf jyKjyifajymif;vJa&;/
*smref jyKjyifajymif;vJa&;/ bwfywufpfrsm;ESihf rufoakd 'gh toif;awmfrsm;od@k rsm;pGm xda&muf
cJah yonf? xdk@tjyif aus;u|ef vlO;D a&;rsm;xHo@kd vnf; jyef@ESH@caJh yonf? 'kw,
d t}udrf Ed;k xr_}uD;
(1800- 1830) onf yxrt}udrfEiS hf rwlnaD wmhbJ/ onf toif;awmfrJhrsm;odk@ OD;wnfv#uf
wufuaom awG@qHkr_rsm;tm;jzifh yk*v
~ u
d u,fwifjcif;cH&r_tm; &du
k o
f iG ;f cJhayonf? onf
refrGefESifh jrifjh rwfaom v_y&f mS ;r_tzGJ@ uJo
h dk@aom jyefvnf tpm;xd;k r_0g'. tpydik ;f tkyfpkrsm;od@k vnf
&du
k cf wfomG ;ayonf? wwd, Ed;k xr_}u;D onf 1857 wGif pwifc+Jh yD; urBmESit
fh 0Sr;f txl;ojzifh t*Fvyd f
pum;ajymEdik fiHrsm;odk@ jyeff@ESH@vy_ &f mS ;cJhayonf? ajrmuf tar&durS Ed;k xr_}u;D xJodk@ aemufqHk; 0ifvm
aom tkyfpkrSm yifwufpu
f w
dk Jv0f g'Drsm; jzpfI/ olw@kd . a&aomufjrpfrmS rufoakd 'ghpf/ 0ufpav,ef wdk@
jzpfayonf? jrifjh rwfaom v_y&f mS ;r_tzGJ@onf 1906 ckEpS w
f iG f avmhtif*s,v
f pf+rdK@ tZlpm vrf;r ay:rS
pwifcJhayonf? yifwufpu
f w
dk Jv0f g'Drsm;onf aemufyikd ;f wGif ESu+f cdKub
f ,
G f v_y&f mS ;r_
movement tm; OD;aqmifca
Jh yonf?
Charismatic
qdAk ,
D uf ,le,
D t
H wGi;f rS &k&S atmfoadk 'gh toif;awmf
&k&S atmfoadk 'gh toif;awmfonf atmufwb
kd mawmfveS fa&;+yD; aemuf/ jynfwiG ;f ppfwiG f wyfjzLawmf
ESifh yl;aygi;f aqmif&u
G cf aJh yonf? Ttcsi;f t&ma=umifh aemufyidk ;f wGif abmfcsDApfrsm;. rvdrk ke;f xm;r_
udk cHc&Jh ayonf? vDeif. uGejf rLepf tkycf sKyfa&;tzGJ@onf bmoma&;qdik &f m udpPrsm;wGif =um;ae0g'
rwnf&Sd Edkiaf oma=umifh taejzifh toif;awmftm; u&k%mrJah =umif; jyo&rnf jzpfonf? vDeif.
ypPn;f rJh vlwef;pm; todik ;f t0dik ;f wGif toif;awmftwGuf ae&m[lI r&Sdacs?
atmufwb
dk mawmfvSeaf &; rwdik frSDEiS fh +yD;aemuf 1917 Edk0ifbm 7 &uf (jyuQ'deaf [mif; t& atmufwdk
bm 12 &uf)wGif qdkA,
D uf ,le,
D t
H wGi;f uGejf rLepf tkyfcsKyfr_atmuf urBmwpfcv
k ;Hk nD!w
G =f u&ef
v_y&f mS ;r_ wpfck jzpfcaJh yonf? xdv
k _y&f mS ;r_wiG f Oa&my ta&S@yikd ;f abmfvuefa'o wdik ;f jynfrsm; yg0ifcJh
ayonf? tcsKd @aom qvAf wdik ;f jynfrsm;onf olw@kd . wdik f;&if;om; toif;awmfrsm;ESihf wdik ;f &ifom;
&d;k &mtarGrsm;rSm cdik frmpGm csnaf ESmif+yD;om; jzpfI/ olwdk@vx
l ak &m toif;awmfrsm;yg tm;vH;k onf
qdkA,
D uf. ypfrw
S rf sm; jzpfcaJh yonf? bmoma&;ESihfywfoufI qdkA,
D uf. w&m;0if &yfwnfr_rmS
bmoma&;vGwv
f yfciG fhEiS fh oD;cHem;vnfay;jcif; [k jzpfaomfvnf;/ Edik if Hawmfonf ody`Henf;us
trSew
f &m;udo
k m vufcaH ponfh bk&m;rJh0g'udk xlaxmifcaJh yonf? bk&m;rJh0g'tm; a0zefjcif;tm;
jyif;jyif;xefxef wm;jrpfxm;+yD; wcgw&H axmif'%fc&H jcif;yif &Sad yonf?
qdkA,
D uf ,le,
D o
H nf r#waom t,ltq tawG;tac:ESihf bmoma&;qdik &f m txGt
f xdy&f Sdaom
a&S;OD; Edik if w
H pfEidk if H jzpfcJhayonf? xdt
k &mrsm; tqH;k owfap&ef/ uGejf rLepftpdk;&onf toif;awmf.
ydik fqidk fr_rsm;udk jynfoyl idk f odr;f jcif;/ bmomw&m;tm; oa&mfavSmifajymifjcif;/ ,H=k unforl sm;tm;
taESmift
h ,Suaf y;jcif;/ pmoifausmif;rsm;wGif bk&m;rJh0g'tm; a[majymjzef@csjD cif;rsm; jyKvkycf Jhayonf?
bmomw&m;tay:Y ta&;,lr_rsm;&Sad omfvnf; / Edkiif aH wmf. tusKd ;twGuf pnf;vH;k nD!w
G rf _ t
aumif;qH;k aom bmomw&m;rsm;udk w&m;r0if a=ujimjcif; r&Scd aJh cs? atmfokda'gh bke;f }uD;rsm;ESihf ,Hk
=unforl sm;tm; ta&;,lenf; tcsdK@rSm uGyfrsufjcif;/ ESdyfpufjcif;/ axmifoiG ;f tus^;f csjcif; / &Jbufodk@
ydk@jcif;/ pdwZW aq;&Ho
k dk@ ydk@jcif;rsm;yif jzpf.? tusdK;qufa=umifh toif;awmftm; ni;f yef;cH&aom/
tmZmenf toif;awmf[k ajymif;vJ jzpfwnfvmcJ.
h ? abmf&ADS pfawmfvSeaf &;+yD; yxr 5 ESpw
f iG f
oif;tkyq
f &mawmf 28 yg;ESifh bke;f awmf}u;D 1200 uGyfrsucf Hc&Jh .?
wHy;dk atmufrS olawmfpif (c&pfbke;f }u;D a&S; rS bGJ@) rsm;tjzpf rsm;pGmaom tmZmenf topfrsm;udk
xnfo
h iG ;f v#uf &Sad yonf?
zufqpf0g'
zufqpf0g'onf 20 &mpk Oa&mywGif Edik fiaH &; tkycf sKyfol tpd;k &rsm;ESifh wdu
k &f u
dk q
f ufpyfcI
Jh / txl;
ojzifh [pfwmvm. emZD*smr%D/ rlqdv
k ekd D. tDwvDEiS hf z&efu.
kd pydefEidk if w
H dk@ jzpfcaJh yonf?
emZD0g'
emZD0g'twGi;f c&pf,mefbmom. tajctaerSm tvGew
f &m &_yfaxG;ayGvv
D aS yonf?
rSwaf vmufaom rSww
f rf;rsm;rSm ordik ;f q&m 'D&cD f [lr;f u trsdK;om; qd&k ,
S v
f pf0g' (emZD0g').
vSnpfh m;r_udk umodv
k pfrsm;rSm y&dw
k ufpw
f ifhrsm;xuf ydkrkdI ckccH &Jh onfrmS oHo, jzpfb,
G fr&Sad cs/ [k
a&;om;cJah yonf? yky&f [ef; ydik ;f ,mhpf (11) u ruf b&ifeef'g aqmh*sf wGif a=ujimxkwx
f m;onfrmS
T zufqpf tpd;k &onf yke;f uG,x
f m;aom a&S;a[mif;vl&ikd ;f &d;k &m pdwq
f EN&I
Sd / umodv
k pfwdk@tm;
evHrxlEidk &f efEiS fh wpfygwD tm%m&Sif zufqpf wdik ;f jynf. bk&m;0wfjyKr_rSm wdik ;f jynfonf bk&m;ocif
ESifh tajccH vltcGit
fh a&; vl@*k%w
f @kd . txufY &Sad eonf [k jzpf.? ol@a=ujimcsuw
f iG f emrfyidk ;f
qdik &f m tm;jzifh (c&pf,mefrsm;) tm;vH;k onf qDru
dk frsm; jzpf=u./ emZDtm; c&pf,mef urBm}uD;.
*dk%;f csKyf}uD; tjzpf bGJ@ay;xm;ay.? (a,&_tm; owfcaJh om *sL;wdk@. bkef;}u;D bGJ@ &Afbidk f csKyf}uD;
tjzpf bGJ@ay;xm;jcif; yif)?
umodv
k pf ya&m[dwfrsm;rSm xde;f odr;f a&; pcef; rsm;Y *sL;rsm;ESihf twl uGyfrsucf &H ./ Oyrm tm;jzifh
umodv
k pf ya&m[dwf 2600 tm; 'gu
h cf |m Dachau wGif axmif'%fay;cH&+yD; xdt
k euf 2000 rSm
uGyfrsucf &H .? xdk@jyif ydv
k efvlrsdK; ya&m[dwf 2700 rSm uGyfrsucf &H ./ (onf ydv
k ef vlrsdK;
c&pf,mefbke;f }uD; tm;vH;k . av;yHw
k pfykH jzpfonf)/ ydv
k ef vlrsdK; c&pf,mef oDv&Sif 5350 rSm ae&m
ajymif;jcif;/ axmifcsjcif;/ uGyfrsujf cif;rsm;udk cH& .? [dkvu
dk mhpw
f f umvtwGi;f wGif rsm;pGmaom
umodv
k pf vl0wfa=umifrsm;/ bke;f }uD; rsm;/ yky&f [ef; ydik ;f ,mhpf (12) tygt0if rsm;pGmaom c&pf,mef
rsm;u *sL;rsm; pGmudk cdv
k cH_ iG afh y; u,fwifcaJh y.? xdk@a=umifh a&mrrS *sL; *d%
k ;f csKyf bke;f awmf}uD;onf
*sL;rsm;udk u,fcaJh om aus;Zl;a=umifh 1945 ckESpw
f iG f umodkvpf c&pf,mef xJo@dk bmomajymif;vJcJh.?
olonf bmomajymif;I (yky&f [ef;rif;. yxr trnfjzpfaom) ,l*sife,
D dk [laom trnfudk cH,cl Jh
ay.? tDwvDqidk &f m tpPa&;vf aumifppf0efwpfO;D u ppf}uDtwGi;f wGif *sL;wdk@. toufudk u,fwif
cJo
h nfrmS c&pf,mef toif;rsm;tm;vH;k / bmoma&; toif;tzGJ@rsm;tm;vH;k / tzGJ@t pnf;aygi;f pHkrsm;
pkaygi;f xm; jcif;xuf umodv
k pf toif;awmf. u,fwifcrJh u
_ ydkrkd rsm;jym;onf [k 0efcH xGuq
f cdk Jh
ayonf?
emZDrsm;ESifh y&dw
k ufpw
f ifh txl;ojzifh *smr%DrS vlom&if toif;awmf. qufqaH &;rSm &_yfaxG;v#uf
&Sad yonf? odk@aomf *smr%DrS y&dw
k ufpw
f ifh trsm;pkrmS *sL;qef@usifa&; v_y&f mS ;r_twGuf emZD0g'udk
t}uD;tus,f tm;ay;axmufccH Jhayonf? od@k aomf (vlom. ygpw
f m) 'dik ,
f ufpx
f &ufcsf bGe[
f dk@zfzm
uJo
h dk@ tcsKd @aom toif;awmfrsm;u emZD0g'tm; tjyif;txef uef@uu
G o
f nfrsm;vnf; &S.
d ?
aemufydik ;f wGif bGe[
f dk@zfzmrSm [pfwvmtm; vky}f uH&ef }uH&mygtjzpf tjypfoifI
h uGyfrsucf v
H u
dk f
&ayonf?
zufqpf tDwvD
tDwvDEdik if YH zufqpfpepfxeG ;f um;pOf umvwGif ydki;f ,mhpf 11 onf yky&f [ef;rif; &mxl;udk qufcx
H m;
tjzpf&cSd o
Jh nf?
Quadragesimo Anno
udk tod
taemufbufqo
D dk@ pGef@cmG ajymif;a&$@vmolrsm;
acwfopf atmfoadk 'gh &mZ0ifwiG f wpf[kex
f ;kd zG@H +zdK;vmjcif; rsm;teuf ta=umif;t&m wpfckrmS atmfodk
a'gh c&pf,mefrsm;onf taemufbufo@kd +ydKusvmjcif; yif jzpfayonf? vGecf aJh om ESp&f mpkrsm;twGi;f
*&dEiS fh ta&S@buf teD; 0ef;usifrS ajymif;a&$@vmolrsm;onf Oa&my taemufyikd ;f / awmifEiS afh jrmuf
tar&duESifh =opaw;v#wdk@wiG f pGef@cmG vmaom atmfokda'gh xkwnftjzpf jzpfwnfvmcJah yonf?
wzef abmf&SDApf awmfveS fa&;a=umifv
h nf; &k&S axmifaygi;f rsm;pGmrSm taemufbufqo
D @kd xGuaf jy;
vmcJ&h ayonf? xdt
k usdK;qufa=umifh atmfoakd 'hg &d;k &m tacscsaeolrsm;onf t}uD;tus,f 0dao
o}uD; cJah yonf? oef;aygi;f rsm;pGmaom atmfoakd 'ghrsm;onf taemufEikd if Hrsm;&Sd olwdk@. arG;pm;rdcif
Edik fiHrsm;wGif w&m;0if tacscs aexdik cf iG hf &uwnf;u yx0Dt& ta&S@bufudk rydik fqidk af wmhay?
odk@aomfvnf; olwdk@onf ta&S@widk ;f atmfoakd 'gh &d;k &m ,H=k unfrt
_ wdik ;f qufvuf pGJuikd x
f m;ayonf?
*&d/tm&Af/ &k&/S qmAD;,m;/ ,lu&de;f / &dak r;eD;,m;/ bl; a*;&D;,m; ponfjzifh atmfodka'hg tm;vH;k eD; yg;udk
tar&duefjynfaxmifpw
k iG f ud,
k pf m;jyKI awG@&ayonf?
tajccH0g'
c&pf,mef tajccH0g'D qdo
k nfrSm c&pf,mef[k rdru
d ,
dk rf drd ac:qdak eaomfvnf; c&pf,mef. tajccH
tkyfjrpfrsm;[k trsm;u qH;k jzwfxm;onfrsm;udk vufrcHaom acwfqef; 0g'ESifh vH;k 0 o[Zmw 0g'D
y&dw
k ufpw
f ifhrsm;tm; wkH@jyefonft
h aejzifh txl;ojzifh +AdwdefEiS fh tar&du ef y&dw
k ufpf w
f ifhrsm; twGi;f
bmwDuef 'kw,
d oHCm,em
m,em
1962 ck atmufwb
dk m 11 &ufae@wiG f umodv
k pf toif;awmf. 21 }udrfajrmuf toif;awmfv;Hk
qdik &f m pkqHkyGJ jzpfonfh bmwDuef 'kw,
d oHCm,emtm; yky&f [ef; rif; *|ef (23) u zGiv
hf Spcf o
Jh nf?
oHCm,emrSm obm0twdik ;f yif o&kyaf z:xm;I/ w&m;ao vufc+H yD;om;twdik ;f zGifhqx
dk m;+yD; =o0g'
rsm;udk tav;ay;jcif; / bk&m;0wfjyKjcif; tavhtxudk jyefvnfwnf;jzwfjcif;/ acwf+ydKiu
f mvrsm;
twGi;f toif;awmf. oif&;dk rsm;tm; yDopGm &Gwq
f dkEdik &f ef vrf;!$ef aqmif=u^f;ay;jcif;rsm; jyKvkycf Jhay
onf? ToHCm,em. txifay:qH;k aqmif&u
G cf surf Sm vlpak 0; 0wfjyKr_rsm;wGif vufwif toif;
awmfrsm; uJo
h dk@ a'oE& bmompum;tm;jzifh wnfaqmufciG &hf adS =umif; qH;k jzwfcsufyif jzpfayonf?
umodv
k pf toif;awmfv;Hk qdik &f m 0g'
vGecf aJh om &mpktwGi;f umodv
k pf toif;awmfEiS hf ta&S@wdik ;f atmfoadk 'gh *dk%;f }u;D rsm; t=um; jyef
vnf yl;aygi;f &ef rsm;pGmaom v_y&f mS ;r_rsm;udk aqmif&u
G fc=Jh uayonf? wd;k wufr_rsm; &Sad omfvnf;
aemufq;Hk *d%
k ;f uGJqdki&f m ajz&Si;f csuw
f iG f yky&f [ef;rif; qdik f&m txGt
f xdy&f mxl; ESifh vGwv
f yfaom
atmfoadk 'gh toif;awmfi,frsm;u twm;tqD; jzpfaecJah yonf?
1894 ck Ed0k ifbmv 30 &ufae@wiG f yky&f [ef;rif; vD,kd (13) u wrefawmfqidk &f m ay;pmudk &du
k fESdyf
xkwaf 0cJhayonf? xdpk mwGif (ta&S@ydik ;f toif;awmfrsm;tm;) umuG,f apmifha&Smufjcif;onf
ta&;}uD;I/ toif;awmf wpfcv
k ;kH twGuf ta&S@wikd ;f &d;k &mrsm;udk qufvufwnf&&Sd efvadk =umif;
az:jyxm;ayonf? 1965 ck 'DZ ifbm 7 &ufae@wiG f yky&f ef[ef;rif; aygvf (6)ESifh toif;awmfv;Hk qdki&f m
oif;tkyq
f &mawmf tufoefem*d;k &mhpf (1) wdk@. yl;wGJa=ujimcsuw
f iG f 1054 ckESpfrS tjyeftvSef
tquftoG,f jzwfcJh=ujcif;tm; &kyo
f dr;f a=umif; az:jyxm;ayonf?
a&S;a[mif; ta&S@widk ;f toif;awmf. =o 0g'wpfcsdK@ESifh pyfv#O;f I ul;vl;qufqaH &;Y ajz&cufaom
jyoemrsm;rS wpfcsdK@rmS Filioque, Scholasticism 'kuQp&d,tm; &nfoefaom tusif/h bk&m;ocif.
y&dw
k ufpw
f ifh 0g'twGi;f toif;awmfv;Hk qdik &f m 0g'
y&dw
k ufpw
f ifh 0g'twGi;f toif;awmfv;kH qdki&f m 0g' v_y&f mS ;r_onf c&pf,mef jzpf& ef r&Sdrjzpf vdt
k yf
onfh tavhtusifhEiS hf =o0'qdik &f m pm&if;tm; qH;k jzwf&ef csn;f uyfr_rsm; jzpfayonf? toif;tzGJ@
tm;vH;k rS xdt
k ajccHtcsufrsm;udk jznfq
h ;D jcif;jzifh bHn
k rD #aom &yfwnfru
_ dk &,lI toif; awmftm;
wd;k csJ@& ef jzpfayonf? toif;tzGJ@wpfco
k nf trsm;pk. vkyfyikd fciG t
hf m%m xuf0uf&aSd om &yfwnfru
_ dk
ydik fqidk fayonf? xdk vkyfief; pOfwiG f &d;k &m bmoma&; t,ltqrS toif;awmf. jyefvnfziG fq
h jkd cif;
t,ltqrsm; yg0ifayonf? Ttoif;awmfqikd &f m oDt&kd Dtm; oDjc;trnf owfrw
S rf /_ +ydKifqikd frj_ zpfI/
toif; tkyfpk wpfckpw
D idk ;f onf c&pf,mef toif;awmf}uD; . tudik ;f cGJ toif;awmfi,frsm; jzpfayonf?
(c&pf,mef toif;awmf}uD; ) ud,
k w
f ikd rf mS pdwu
f ;l oufouf jzpfI/ wdu
k &f u
kd f ud,
k pf m;jyKjcif; (t
oif; ud,
k x
f nf) r&Sdacs? Ttoif;awmf owfrw
S rf _ykHpo
H nf tjcm;aom toif; awmfrsm;ESifh uGJvGJjcif;
&SI
d / wdk@u,
dk w
f idk f wdk@ toif;awmf [k owfrSwx
f m;jcif;om &Sad yonf? r&Sdrjzpf vdt
k yf
aom ,H=k unfcsufrsm;rSm/ }wdum, (oH;k yg;wpfq)l / a,&_c&pfonf twGi;f tZwZD0 jzpfI/ wpfcw
k nf;
aom vGw+f idr;f &m enf;vrf;jzpfa=umif;ESihf olonf aoqH;k +yD;I cE<u,
dk t
f m;jzifh jyefvnf &Sifjyef
xajrmufcJh a=umif; ,H=k unfcsufrsm;yif jzpfayonf?
Edik if w
H um c&pf,mefomoemES
omoemESifh tem*gwf tvm;tvm
21 &mpk. tpydki;f wGif w&kwEf dik if o
H nf urBmay:Y wdw, c&pf,mef trsm;qH;k Edkiif [
H k cef@rSef;&ay
onf? tem*gwYf c&pf,mefbmomonf wajz;ajz;ESifh w&kw-f yifr bmomjzpfvmEdik fb,
G &f adS yonf?
pdwpf GJvGe;f I rSm;aumif;rSm;Edik af omfvnf; u|Efkyf rcsifhr&JjzpfaeonfrmS TrS aemufrsKd ;quf ESpfquf
wGif c&pf,mefbmomonf w&kwjf ynf. yifr bmomjzpfvmEdik fayonf? Oa&mywGif at'D 8 &mpkrS
11 &mpkwiG f jzpfcJhaom tjzpf/ tar&duefwiG f vGefcaJh om ESpf 200 twGi;f tDAif*svu
D ,fw@kd . yifrajr
jzpfco
Jh uJo
h dk@ w&kwo
f nf 21 &mpk wGif jzpfvmEdik b
f ,
G &f dS.? tu,fI Todk@jzpfcJhaomf u|Ekfyw
f dk@.
odxm;onfrsm;udk ausmv
f GeI
f urBm}uD;onf ajymif;vnf; oGm;ayvdrfhrnf? ajymif;a&$@vmaom
ESe;f xm;a=umifh taemufEidk fiHrsm;odk@ tpPvmrfrsm; a&muf&v
dS mv#uf tpPvmrfrsm;u zH;k v$r;f oGm;+yD;/
ta&S@ taemuf ajymif;jyef ajymif;vJomG ;rnfyif? [k pyif*vm uqdx
k m;ayonf?