1

SKIM PEMBAHAGIAN NOMBOR BULAT BAGI MURID TAHUN EMPAT JILID I

Faridah Mohamed Ibrahim

Satu Disertasi Yang Dikemukakan Kepada Fakulti Pendidikan, Universiti Malaya Sebagai Memenuhi Syarat Untuk Ijazah Doktor Falsafah

2009

SINOPSIS

Kajian ini yang berlandaskan konstruktivisme radikal bertujuan untuk mengenal pasti skim pembahagian nombor bulat yang dipunyai oleh murid Tahun Empat. Kajian ini juga bertujuan untuk menentukan cara murid tersebut menggunakan skim yang mereka miliki dalam menyelesaikan masalah membabitkan pembahagian. Data bagi kajian ini merangkumi maklumat secara lisan dan bukan lisan yang dikumpulkan dari tujuh orang murid Tahun Empat dalam lima sesi temu duga klinikal yang membabitkan dua belas jenis aktiviti bermasalah. Setiap sesi temu duga dirakamkan secara audio dan video, dan mengambil masa antara 30 minit sehingga 50 minit. Penganalisisan data membabitkan empat peringkat, iaitu transkripsi rakaman temu duga kepada bentuk bertulis, pembentukan kajian kes yang membabitkan pemerihalan tingkah laku subjek tentang aspek tertentu bahagi, penganalisisan merentasi subjek, dan pengenalpastian skim pembahagian nombor bulat yang dimiliki murid Tahun Empat. Dalam kajian ini, gambaran mental tentang bahagi yang dipunyai oleh murid membabitkan simbol yang menandakan operasi bahagi dan nombor bulat yang terlibat dalam operasi bahagi. Dalam konteks perwakilan bahagi pula, subjek mentafsir bahagi secara

melukis, bercerita serta menyusun bahan yang disediakan oleh pengkaji dengan menggunakan idea pengukuran, pemetakan dan penolakan

berulang. Selain itu, murid memberikan makna kepada bahagi dengan

menggunakan

idea

songsangan

kepada

darab

di

samping

idea

pengukuran dan pemetakan. Dalam menyelesaikan masalah pula, subjek menggunakan idea pengukuran, pemetakan dan penolakan berulang. Sebanyak empat skim pembahagian nombor bulat telah dikenal pasti melalui kajian ini. Skim tersebut adalah skim pengukuran, skim pemetakan, berulang. pengukuran skim Majoriti dalam songsangan kepada subjek kajian darab, dan skim didapati yang penolakan skim kepada

menggunakan dikemukakan

kebanyakan

aktiviti

mereka. Hanya seorang subjek kajian menggunakan keempat-empat skim tersebut dalam kebanyakan aktiviti yang disediakan oleh pengkaji. Antara termasuklah dapatan kebanyakan lain yang diperoleh melalui kajian ini

murid

menggambarkan

bahagi

dengan

menulis simbol yang menandakan operasi bahagi, perwakilan bahagi dengan menggunakan idea pengukuran adalah lebih dominan berbanding perwakilan yang menggunakan idea pemetakan. Walau bagaimanapun, hanya seorang subjek mengaitkan operasi bahagi dengan idea penolakan berulang dalam kebanyakan aktiviti yang dikemukakan kepada subjek

KATA KUNCI: Bahagi, Skim, Nombor Bulat, Konstruktivisme Radikal, Temu duga Klinikal, Makna Dalam Matematik

YEAR FOUR PUPILS SCHEMES OF DIVISION OF WHOLE NUMBER

SYNOPSIS

This study is based on radical constructivism and is aimed at identifying Year Four pupils schemes of mathematical whole number division and how they use their schemes in solving problems involving mathematical whole number division. Data incorporating both verbal and non-verbal behaviours were gathered from seven Year Four pupils based on five successive clinical interview sessions involving twelve problem solving activities. Each interview session was within 30 to 50 minutes and all sessions were audio and video recorded. The data were analysed in four stages, namely protocols, behaviour transcriptions design patterns, of of the and recorded case interview sessions to written subjects also the

studies

describing analysis,

each and

across-subjects

identification of Year Four pupils schemes of whole number division. In this study, the subjects mental images about division involve the symbols used to represent the operation of division and the whole numbers used in the operation of division. In the context of the representation of division, subjects defined division through drawings, telling-stories, and arranging the objects prepared by the researcher, applying ideas relating to partition, measurement, and repeated

subtraction. Students also defined division through the employment of inverse multiplication, in addition to the ideas related to partition and measurement. On the other hand, in problem solving, subjects utilised ideas concerning partition, measurement and repeated subtraction. From this research, as many as four schemes of whole number division were identified. They are the measurement scheme, the partition scheme, the inverse-to-multiplication scheme and the repeated subtraction scheme. It was identified that a majority of the research subjects utilised the measurement scheme in most of the activities given to them. However, only one subject used all four schemes mentioned in most of the activities given to them. Other findings include the division as symbols that fact the that most pupils viewed operation. The

marked

division

representation of division which employs the idea of measurement is more dominant as compared to the representation that use the idea of partition. However, it is found that only one subject related the division operation with the idea of repeated subtraction in most of the activities given to them.

KEY WORDS: Division, Whole Numbers, Scheme, Radical Constructivism, Clinical Interview, Meaning in Mathematics

PENGHARGAAN

Dengan Pengasihani.

nama Saya

Allah

yang

Maha

Pemurah s.w.t.

lagi yang

Maha telah

bersyukur

kehadrat

Allah

memberikan saya semangat, kesabaran dan telah mempermudahkan segala usaha saya untuk menjalankan serta menyiapkan kajian tentang Skim pembahagian Nombor Bulat bagi murid Tahun Empat. Saya

ingin merakamkan rasa penghargaan yang tidak terhingga dan jutaan terima kasih kepada penyelia dan penasihat saya, Profesor Dr. Nik Azis Nik Pa yang telah meluangkan banyak masa dan tenaga beliau untuk membimbing saya dengan penuh kesabaran serta membantu saya menyiapkan kajian ini. Saya juga ingin merakamkan rasa penghargaan saya kepada guru besar, guru, kaki tangan sekolah, serta murid dari sebuah sekolah di Kuala Lumpur yang terbabit dalam kajian, yang telah memberikan kerjasama sepenuhnya semasa kajian dijalankan. Tidak ketinggalan, penghargaan seterusnya saya tujukan kepada rakan seperjuangan, dan juga semua pensyarah yang telah memberikan saya bimbingan serta tunjuk ajar yang ternilai sepanjang pengajian saya di Universiti Malaya. Tidak lupa saya juga ingin merakamkan penghargaan yang tidak ternilai kepada arwah ayah, ibu, abang dan kakak saya yang pernah memberikan sokongan sepenuhnya kepada saya untuk meneruskan pengajian ke peringkat yang paling tinggi.

Akhir kata, saya bermohon kepada Allah s.w.t. untuk memberi balasan yang sewajarnya kepada semua individu yang telah membantu saya. AMIN.

KANDUNGAN HALAMAN SINOPSIS SYNOPSIS PENGHARGAAN KANDUNGAN SENARAI JADUAL SENARAI RAJAH BAB SATU : LATAR BELAKANG Pengenalan Persoalan Asas Epistemologi Konstruktivisme Radikal Makna Skim Makna Pembahagian Nombor Bulat Pemetakan Pengukuran Songsangan Kepada Pendaraban Penolakan Berulang i iii vi viii xx xxi 1 1 6 10 13 15

16 18 20 21

Tujuan Kajian Dan Pernyataan Masalah Signifikan Kajian Limitasi Kajian

22 23 24

BAB DUA :

TEORI DAN TINJAUAN KAJIAN LAMPAU Pengenalan Teori Kajian Proses Pembinaan Skim Makna Dalam Aritmetik Tinjauan Kajian Lepas Konsep Asas Nombor Nilai Tempat Konsep Asas Membilang Operasi Asas Darab dan Bahagi Tambah dan Tolak Masalah Bahasa dan Soalan Berbentuk Ayat

26 26 26 26 28 31 32 32 34 36 37 41 45

10

Salah Tafsiran Rumusan

49 52

BAB TIGA :

KAEDAH KAJIAN DAN PENGANALISISAN DATA Pengenalan Metodologi Kajian Tatacara Pengumpulan Data Pengelolaan Temu Duga Subjek dan Lokasi Kajian Lokasi Kajian Subjek Kajian Kajian Rintis Rancangan Temu Duga Temu Duga Pertama Temu Duga Kedua Temu Duga Ketiga - Gambaran Mental - Perwakilan - Masalah Berkotak

54

54 54 55 58 61 61 61 63 64 65 66 68

11

Temu Duga Keempat Temu Duga Keempat

- Tafsiran - Penyelesaian Masalah

71 72

Teknik Penganalisisan Data

75

BAB EMPAT :

ANALISIS DATA Pengenalan Gambaran Mental Perkataan Bahagi Ayat Enam Bahagi Dua Kesimpulan Perwakilan Ayat Bahagi Ayat Bahagi Tanpa Baki Ayat Bahagi Yang Mempunyai Baki Ayat Bahagi Yang Mempunyai Penyebut & Pengangka Yang Sama Gambar Rajah Gambar Rajah Diskret Gambar Rajah Selanjar

78 78 78 79 84 90 93 93 94 101 107 113 114 118

12

Penolakan Berulang Ayat Bahagi Tanpa Baki Ayat Bahagi Yang Mempunyai Baki Makna Bahagi Masalah Berkotak Menentukan Nama Kotak Menentukan Hasil Bahagi Tafsiran Ayat Tafsiran Ayat Bahagi Ayat Bahagi Tanpa Baki Ayat Bahagi Yang Mempunyai Baki Ayat Bahagi Membabitkan Sifar, Satu Dan Yang mempunyai Pengangka dan Penyebut Yang Sama Tafsiran Ayat Darab Penyelesaian Masalah Bentuk Diskret Pembahagian Tanpa Baki Pembahagian Yang Mempunyai Baki Bentuk Selanjar Pembahagian Tanpa Baki

122 122 130 145 145 146 151 163 163 163 168

171

177 189 189 189 197 202 202

13

Pembahagian Yang Mempunyai Baki Kesimpulan Kaedah Subjek Menyelesaikan Masalah Rumusan Sufian Azam Aimi Umi Syahirah Afiq Nurul

210 214 223 227 227 229 232 235 238 240 243

PERBINCANGAN DAN KESIMPULAN BAB LIMA : Pengenalan Skim Pembahagian Nombor Bulat I. Gambaran Mental i. Perkataan Bahagi Ringkasan ii. Ayat Enam Bahagi Dua

245 245 246 246 246 247 248

14

Ringkasan II. Perwakilan . Perwakilan Ayat Bahagi Ringkasan i. Ayat Bahagi Tanpa Baki a. Penafsiran membabitkan idea pengukuran b. Penafsiran membabitkan idea pemetakan c. Penafsiran membabitkan idea pengukuran dan pemetakan d. Penafsiran membabitkan idea penolakan berulang ii. Ayat Bahagi Yang Mempunyai Baki e. Penafsiran yang mengabaikan baki f. Penafsiran yang mengambil kira baki dengan menggunakan idea pengukuran g. Penafsiran yang mengambil kira baki dengan menggunakan idea pemetakan h. Penafsiran yang mengambil kira baki dengan menggunakan idea penolakan berulang Perwakilan Gambar Rajah Ringkasan a. Penafsiran yang membabitkan penulisan ayat matematik ab=c

248 249 249 252 252 252 252 253 253 254 254 254

254

255 255 257 257

15

b. Penafsiran membabitkan penulisan ayat matematik a b = c dan a c = b c. Penafsiran bahawa ayat a b = c adalah tidak sama dengan ayat ac=b d. Penafsiran bahawa ayat a b = c adalah sama dengan a c = b Penolakan Berulang Ringkasan a. Penafsiran bahawa saiz b dalam a b adalah sama dengan saiz b dalam a b tetapi tiada kaitan dengan bilangan penolakan a c b. Penafsiran bahawa saiz b yang terdapat dalam a b dan sama dengan b dalam a b dan sama dengan bilangan penolakan a c III. Makna Masalah Berkotak Ringkasan a. Penafsiran membabitkan idea pengukuran b. Penafsiran membabitkan idea pemetakan

258

259

259

260 261 261

262

262 262 264 265 265

16

c. Penafsiran membabitkan keduadua idea pengukuran dan pemetakan d. Penafsiran bahawa tiada jawapan yang akan keluar melalui lubang B e. Penafsiran bahawa hanya c yang akan keluar melalui lubang B f. Penafsiran bahawa c dan baki d akan keluar melalui lubang B IV. Tafsiran Ringkasan a. Penafsiran dengan menulis ayat darab c x b = a b. Penafsiran dengan menulis ayat darab c x b = a dan b x c = a V. Penyelesaian Masalah i. Pembahagian Tanpa Baki Ringkasan a. Penyelesaian membabitkan idea pengukuran b. Penyelesaian membabitkan idea pemetakan c. Penyelesaian membabitkan idea pengukuran dan pemetakan

266

267

267

267

268 270 270 271

272 272 273 273 273 274

17

ii.

Pembahagian Yang Menghasilkan Baki Ringkasan d. Penyelesaian mengabaikan baki e. Penyelesaian mengambil kira baki f. Tiada penyelesaian

274 275 275 276 276 277 278 285 288 292 297 297

Tafsiran Bahagi Sebagai Skim Skim Pengukuran Skim Pemetakan Skim Penolakan Berulang Skim Songsangan Kepada Darab Dapatan Lain a. Kebanyakan subjek menggunakan idea pengukuran sahaja bagi menyelesaikan masalah yang diberi b. Subjek menghadapi kesukaran menggunakan idea pemetakan bagi pembahagian yang membabitkan baki c. Hanya seorang subjek dapat menunjukkan kedua-dua idea pengukuran dan pemetakan dalam semua aktiviti d. Hanya seorang subjek menunjukkan penolakan berulang dalam kebanyakan aktiviti selain aktiviti penolakan berulangyang disediakan untuk subjek

298

298

301

18

Implikasi Kajian Implikasi Kepada Pengajaran Implikasi Kepada Kajian Lanjutan

304 304 307

RUJUKAN : LAMPIRAN : LAMPIRAN A : PERMASALAHAN TEMU DUGA Temu Duga Pertama Temu Duga Kedua Temu Duga Ketiga Temu Duga Keempat Temu Duga Kelima

309 322 323 324 327 331 334 336

LAMPIRAN B : KAJIAN KES Protokol 1: Sufian Gambaran Mental Perkataan Bahagi Ayat Bahagi Perwakilan Ayat Bahagi

339

340 343 343 344 348 348

19

Ayat Bahagi tanpa baki Ayat Bahagi yang mempunyai baki Ayat Bahagi yang mempunyai penyebut dan pengangka yang sama Gambar Rajah Gambar Rajah Diskret Gambar Rajah Selanjar Penolakan Berulang Pembahagian tanpa baki Pembahagian yang mempunyai baki Masalah Berkotak Menentukan nama kotak ajaib Menentukan hasil bahagi Tafsiran Ayat Matematik Ayat Bahagi Ayat Bahagi tanpa baki Ayat Bahagi yang mempunyai baki Ayat Bahagi membabitkan sifar, satu, dan penyebut dan pengangka yang sama Ayat Darab Penyelesaian Masalah

348 353 356

360 360 364 365 365 372 376 376 380 386 386 386 390 393

397 405

20

Bentuk Diskret Bentuk Selanjar Protokol 2: Aimi Gambaran Mental Perkataan Bahagi Ayat Bahagi Perwakilan Ayat Bahagi Ayat bahagi tanpa baki Ayat bahagi yang mempunyai baki Ayat bahagi yang mempunyai penyebut dan pengangka yang sama Gambar Rajah Gambar Rajah Diskret Gambar Rajah Selanjar Penolakan Berulang Pembahagian tanpa baki Pembahagian yang mempunyai baki Masalah Berkotak Menentukan nama kotak ajaib Menentukan hasil bahagi

405 414 422 425 425 428 434 434 434 442 451

458 458 462 464 464 472 480 480 484

21

Tafsiran Ayat Matematik Ayat Bahagi Ayat Bahagi tanpa baki Ayat bahagi yang mempunyai baki Ayat bahagi membabitkan sifar, satu, dan penyebut dan pengangka yang sama Ayat Darab Penyelesaian Masalah Bentuk Diskret Bentuk Selanjar Protokol 3: Azam Gambaran Mental Perkataan Bahagi Ayat Bahagi Perwakilan Ayat Bahagi Ayat bahagi tanpa baki Ayat bahagi yang mempunyai baki Ayat bahagi yang mempunyai penyebut dan pengangka yang sama Gambar Rajah

491 491 491 498 502

507 516 516 525 538 541 541 542 544 544 544 547 549

553

22

Gambar Rajah Diskret Gambar Rajah Selanjar Penolakan Berulang Pembahagian tanpa baki Pembahagian yang mempunyai baki Masalah Berkotak Menentukan nama kotak ajaib Menentukan hasil bahagi Tafsiran Ayat Matematik Ayat Bahagi Ayat Bahagi tanpa baki Ayat bahagi yang mempunyai baki Ayat bahagi membabitkan sifar, satu, dan penyebut dan pengangka yang sama Ayat Darab Penyelesaian Masalah Bentuk Diskret Bentuk Selanjar Protokol 4: Umi Gambaran Mental Perkataan Bahagi

553 555 557 557 561 565 565 571 577 577 577 583 587

594 603 603 612 621 624 624

23

Ayat Bahagi Perwakilan Ayat Bahagi Ayat bahagi tanpa baki Ayat bahagi yang mempunyai baki Ayat bahagi yang mempunyai penyebut dan pengangka yang sama Gambar Rajah Gambar Rajah Diskret Gambar Rajah Selanjar Penolakan Berulang Pembahagian tanpa baki Pembahagian yang mempunyai baki Masalah Berkotak Menentukan nama kotak ajaib Menentukan hasil bahagi Tafsiran Ayat Matematik Ayat Bahagi Ayat Bahagi tanpa baki Ayat bahagi yang mempunyai baki

625 627 627 627 632 635

638 638 642 644 644 648 651 651 657 664 664 664 669

24

Ayat bahagi membabitkan sifar, satu, dan penyebut dan pengangka yang sama Ayat Darab Penyelesaian Masalah Bentuk Diskret Bentuk Selanjar Protokol 5: Syahirah Gambaran Mental Perkataan Bahagi Ayat Bahagi Perwakilan Ayat Bahagi Ayat bahagi tanpa baki Ayat bahagi yang mempunyai baki Ayat bahagi yang mempunyai penyebut dan pengangka yang sama Gambar Rajah Gambar Rajah Diskret Gambar Rajah Selanjar Penolakan Berulang Pembahagian tanpa baki

673

678 687 687 697 707 710 710 711 713 713 713 717 720

724 724 727 729 729

25

Pembahagian yang mempunyai baki Masalah Berkotak Menentukan nama kotak ajaib Menentukan hasil bahagi Tafsiran Ayat Matematik Ayat Bahagi Ayat Bahagi tanpa baki Ayat bahagi yang mempunyai baki Ayat bahagi membabitkan sifar, satu, dan penyebut dan pengangka yang sama Ayat Darab Penyelesaian Masalah Bentuk Diskret Bentuk Selanjar Protokol 6: Afiq Gambaran Mental Perkataan Bahagi Ayat Bahagi Perwakilan Ayat Bahagi Ayat bahagi tanpa baki

732 736 736 739 746 746 746 750 753

757 765 765 772 778 781 781 782 783 783 783

26

Ayat bahagi yang mempunyai baki Ayat bahagi yang mempunyai penyebut dan pengangka yang sama Gambar Rajah Gambar Rajah Diskret Gambar Rajah Selanjar Penolakan Berulang Pembahagian tanpa baki Pembahagian yang mempunyai baki Masalah Berkotak Menentukan nama kotak ajaib Menentukan hasil bahagi Tafsiran Ayat Matematik Ayat Bahagi Ayat Bahagi tanpa baki Ayat bahagi yang mempunyai baki Ayat bahagi membabitkan sifar, satu, dan penyebut dan pengangka yang sama Ayat Darab Penyelesaian Masalah Bentuk Diskret

787 791

794 794 797 799 799 804 809 809 814 822 822 822 828 831

836 845 845

27

Bentuk Selanjar Protokol 7: Nurul Gambaran Mental Perkataan Bahagi Ayat Bahagi Perwakilan Ayat Bahagi Ayat bahagi tanpa baki Ayat bahagi yang mempunyai baki Ayat bahagi yang mempunyai penyebut dan pengangka yang sama Gambar Rajah Gambar Rajah Diskret Gambar Rajah Selanjar Penolakan Berulang Pembahagian tanpa baki Pembahagian yang mempunyai baki Masalah Berkotak Menentukan nama kotak ajaib Menentukan hasil bahagi Tafsiran Ayat Matematik

854 864 867 867 868 870 870 870 875 879

882 882 886 887 887 893 899 899 904 911

28

Ayat Bahagi Ayat Bahagi tanpa baki Ayat bahagi yang mempunyai baki Ayat bahagi membabitkan sifar, satu, dan penyebut dan pengangka yang sama Ayat Darab Penyelesaian Masalah Bentuk Diskret Bentuk Selanjar

911 911 917 922

927 935 935 945

29

SENARAI JADUAL

JADUAL 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

HALAMAN Kemahiran yang diuji dalam Sukatan Pelajaran Matematik KBSR Sukatan Pelajaran Matematik Tahap I KBSR Jadual Pemilihan Subjek Kajian Permasalahan Temu Duga Penafsiran Subjek bagi aktiviti Gambaran Mental Penafsiran Subjek bagi aktiviti Perwakilan Penafsiran Subjek bagi aktiviti Masalah Berkotak Penafsiran Subjek bagi aktiviti Tafsiran Penafsiran Subjek bagi aktiviti Penyelesaian Masalah Aktiviti Penafsiran Terhadap Bahagi 3 5 62 74 91 134 159 182 216 278

30

SENARAI RAJAH

RAJAH 1. 2. 3.

HALAMAN Plan bilik bagi sesi Temu Duga Gambar rajah soalan Perwakilan Kotak Ajaib 59 70 70