lskr lskrli - hquq elmlri doktoru, politoloqdur,

Bizim Yol qzeti. 20.03.2012.

SUAL 1: Bakida PKK yandashlarinin oldugu deyilen Diplomat qazeti baglandi. Resmi Bakinin bu addimi Turkiyede nece qarsilandi, nehayet ki deye, yoxsa gecikmis addim? Diplomat qzeti iki dvlt arasndak mnasibtlr zrr vuran mtbuat orqanlarndan biri idi. Azrbaycanda PKK-nn faliyytlri il bal Trkiy mtbuatnda, sosial bklrd vaxtar mlumat yaylrd. Krd separatistlri d bu qzet zlrinin Azrbaycandak faliyytlrinin iftixar qayna olaraq baxrdlar. Qzetin balanmas barsind Trkiy mtbuatnda bzi xbrlr xd. An demk lazm glrs buna ictimai ry tsir edck bir hadis kimi baxmaq bir qdr tindir. nk Trkiynin znd krd separatistlrinin faliyytlri ox genidir. Ona gr d Diplomat qzetinin balanmasna mn frqli pncrdn baxmaq istrdim. 1) Bu addm Azrbaycanda krd separatistlrinin faliyytlrinin artdna dair Trkiydki mnfi imici dyidirmk baxmndan faydaldr. 2) Bu addm bel zrrli faliyytin bir virus kimi Azrbaycanda yaylmasnn qarsn almaq baxmndan Azrbaycann z n ox faydaldr. Azrbaycan krd separatistlrinin yuva salda bir lk olmamaldr. Yaxn tariximizd v hl d acs-ars davam edn ermni problemi var. Bunun yannda Azrbaycann krd problemini d iyinlrind damas mmkn deyil. gr bu msll Azrbaycanda kk salarsa PKK-nn blgdki faliyyt v manevr sahsi ox genilnck. SUAL 3: mumiyytl Ankara-Baki munasibetlerinin indiki seviyyesini musbet saymaq olmaz, htta ciddi qeyri-semimilik hiss olunur. Sizce Ankaranin Baki ile bagli esas shubheleri ve naraziliqlari neden ibaretdir? Bu gn Trkiy v Azrbaycan arasndak mnasibtlr bir millt iki dvlt v ya iki qarda lk ifadlrin tam uyun glmir. ki qardaq, amma aramzda soyuqluq var, bh toxumlar var, ox vaxt nc trflrin oyunlarna gedirik. Mnasibtlrimiz ttssf ki beldir. Bzn bizi nikbin olmaqda v ya iki dvlt arasndak mnasibtlri obyektiv qiymtlndirmmkd gnahlandrrlar. Halbuki biz ox vaxt grmk istdiyimizi deyil, grdymz deyirik. Azrbaycan v Trkiy yksk sviyyd stratejik mkdalq edn (etmli olan) iki dvltdir. Bu cr mkdaln zn mxsus kriteriyalar olmaldr. n balca msl d iki lk arasnda qarlql etimad mslsidir. Ankarann Bak il bal sas bhlri deyrkn biz bunu lbtt qeyri-rsmi trfindn bhs ed bilrik. nk bu cr msllr, doru olaraq bal qaplar arxasnda mzakir edilir. Ankara uzun illrdir krd separatizminin Azrbaycanda ayaq adndan narahatdr. Mn buna Azrbaycanda he d bzi xslrin v ya dairlrin faliyyti olaraq baxmram. Bu da byk v regional bir thlkdir. Blk
-

d byk dvltlrin mnfftlri baxmndan qlobal sviyyli bir msldir. Bu gn krd terror tkilatn faliyyti sadc Trkiy razisi il mhdudlamamdr. ran v Suriyadak terro qruplar, PKK-nn Avropadak tkilatlanmalar bunlar problemin sadc Trkiyy qar ynlmi krd separatizmi olmadn ortaya qoyur. gr PKK Azrbaycanda da tkilatlanarsa Trkiy n yeni bir problem mnbyi meydana glmi olacaq. Trkiynin narahat olduu baqa bir msl d Rusiyann Qafqazlarda tsirini artmasdr. Bu gn Trkiy v Rusiya mnasibtlri yksk sviyyddir. Hr iki dvlt bir birlrinin qrmz cizgilrini tapdalamamaa alrlar. Putinin yenidn hakimiyyt qaytmas Rusiyann Qaqazlarla bal gndliyindki maddlrinin sayn artra bilr. Trkiy Rusiyann Qafqazlardak tsir dairisnin Azrbaycan hesabna genilndirilmsini istmir v deyrdim ki, Rusiya v Azrbaycan arasndak mnasibtlrin inkiaf trayektoriyasn yaxndan izlyir. ran-Azrbaycan-Trkiy bucanda yaanan diplomatik grginliklr, Azrbaycan-srail mnasibtlri kimi msslr d yen Ankara-Bak xttindki bh v narazlqlarn mnblrindndir. Baknn da Ankara il bal bh v narazlqlar da var. Bu da iki trfli mnasibtlr zrind z mnfi tsirini gstrmmi deyildir.

SUAL 3: Yaylan bezi qeyri-resmi informasiyalara gore, Trkiy hkumti Rsmi Bakiya bir siyahi gndrib ki, orada PKK-ya ball olduu iddia olunan mmurlarn ad yer alb. Ankara hmin mmurlarn czalandrlmasn, n azndan vzifsindn uzaqladrlmasn tlb edib. Trkiy daha aq cmiyyt olduundan, sizin bu haqda mlumatl olmanz bizdn daha realdr. Bel bir duyum aldnzm? Bunlar qeyri-rsmi mlumatlar olduu n, ox vaxt mtbuat shiflrin d ixmir. Qzetilrin mxtlif kanallarla bu cr xbrlri almalar tbiidir. Digr trfdn bel xbrlr manipulyasiya, sui-istismara da aq olan xbrlrdir. Ona gr d qzetilr d bu msly ehtiyatla yanamaq mcburiyytinddirlr. Trkiy mtbuatnda vaxtar bu msllr dil gtirilir. Dzdr, sualn qoyuluundak kimi aq bir tlbin olduuna dair bizd d hr hans mlumat yoxdur. Lakin Trkiynin zl grmlrd bu tlbi dil gtir bilcyin bhm yoxdur. Trkiy uzun illrdir bu problemin iind mlli bal `biib`, yni pxtlib. Krd separatistlrinin xaricidki faliyytlri il bal Trkiynin mvafiq dairlrind kifayt qdr mlumat var. Azrbaycandak faliyytlr d yaxndan izlnir. Bunlar problemin xsusi trfidir. mumi trfin, yni ictimaiyyt aq olan trfin glinc, aqn deyim ki, Trkiyd bu msly maraq gstrnlr slind Azrbaycan qzetlrini izlyir v onlara istinad edirlr.
-

SUAL 4: Burada gedn proseslri izlyirsiniz yqin. Rsmi Bak thlkli oyunlara girmi kimi grnr. Bir yandan Rusiya il, bir yandan ranla. Msln, MTN-in anti-ran mliyyatlar, Qbl RLS-l bal Moskvaya gzlnilmz rt irli srlmsi, yaxud sraill milyard yarmlq silah anlamas v s. Btn bunlar Trkiyli mahidilr nec dyrlndirirlr? lbtt izlyirik. Azrbaycann xarici siyasti labirint bnzyir. Yaddan xarlmamaldr ki geopolitik mvqeyi v sahib olduu ehtiyatlara gr Azrbaycan dnyann diqqt mrkzind olan dvltlrddn biridir. Burada ox sayda dvltin maraqlar ksiir. Azrbaycan xarici siyastini v ataca diplomatik addmlar milli maraqlar rivsind lb-bimlidir. Rusiya il mnasibtlrd Azrbaycann z siyastind dyiiklik edcyin inanmram. n nmli sbbi d Azrbaycandak myyn dairlrin Rusiyadak xsi ticart maraqlardr. Qbl mslsind Azrbaycan iktidar z bazarln davam etdirir. Bir ortaq mxrc glinck. Bunun n mxtlif formullar zrind mzakirlr aparlr. Azrbaycan icar haqqn yksk gstrrk n azndan yarsna blk d otuz faizin nail olmaq istyir. Digr trfdn Rusiyaya mnim d limd kart var demk istyir. Bizd tssf ki Rusiya faktoru olduundan ox qabartlr. Rusiya xofunun memar el Azrbaycan iktidar iindki say az, amma mtkkil rus lobisidir. ran mslsin glinc, hl ki soyuq mharib davam edir. Amma burada ran trfinin aqressivliyinin gn gndn artdn mahid edirik. Azrbaycan hllik rann kryini sallayr, sblrini sakitldirmy alr. Digr trfdn d z iini grr. Bu prosesin n qdr davam edcyi mchuldur. nk ran-Amerika mnasibtlrindki grginlik kuliminasiyaya doru gedir. Qsacas, Azrbaycan xarici siyasti v diplolatiyas sirat kprs qdr ipdn nazik qlncdan iti bir krpdn keir. Azrbaycan iqtidarnn nzr almad, blk d almaq istmdiyi ox vacib bir cht var. Bu qdr grgin v kvrk proseslrin yaand dvrd daxili stabiliyy v vtnda slhn (konsesusuna) byk ehtiyac var. Qlobal dnyada yaayrq. Dnya bir qlobus qdr kiikdir. Daxili stabiliyyin olmad lklrd yad gclrin diqt qabiliyyti v frstlri inanlmaz drcd byk olur.
-

SUAL 5: Bu gnlrd rsmi Moskvaya yaxn mtbu orqanda Azrbaycana qar hd v thqir dolu mqal drc olundu. Byan olundu ki, gr Bak Qarabada mhariby balayarsa, ruslar Azrbaycan ordusunu darmadan edib razimizi ial edcklr v htta Trkiynin d buna mdaxil etmy csarti atmayacaq. Dorudanm, Trkiyd bir rus sngsnn qorxusu var v gr Azrbaycana imal aysndan thlk glrs, Trkiy csartsizlik gstrck? Yeri glmikn, Grcstan hadislrind d Qrb csartsizlik gstrmidi. Bu cr czma-qaralar ciddi hesab etmirm. Bu cr yazlarn say bundan sonra da artacaq. Putin gldi. Bir vaxtlar Pukin Qafqaza xitab edrk bel yazmd: Tslim ol Qafqaz, (stn) Yermolov glir! Rusiyada hr dvrn saysz hesabsz Yermolovlar olub, imperial tfkkr trzi davam etdikc olmaa davam
-

edck. Ancaq bu gn Tslim olma Qafqaz, Putin gls d demyi bacarmalyq. Ermnistan Rusiya n hyati hmiyyt malik bir forposttur. Azrbaycan hr eyini Rusiya yolunda fda ets d vziyyt yen dyimyck. Rusiya Ermnistan mdafi etmy davam edck. Lakin Azrbaycan-Ermnistan mharibsi balarsa Rusiyann Grcstana mdaxil edcyi kimi bir mdaxildn shbt ged bilmz. Burada ox sbblr var v blk d ayr bir msahibnin mvzusudur. Azrbaycan Qrb n d geo-iqtisadi maraqlar baxmndan ayr bir yer sahibdir. Bundan baqa Azrbaycan Rusiya n Grcstan deyil. Qafqazda ikinci bir Grcstan yaranarsa Rusiyann bu blgdki hyat damarlar byk ld qrlacaq. Onsuz da Azrbaycan razilri ial altndadr. Haql olaraq soruula bilr. slanmn yadan n qorxusu? Bir d hqiqtn bizd Rusiyann gc v imkanlar hddindn artq iirdilir. Trkiyd d beldir. Trkiyd d Rusiya mslsind ox qeyri-salam mhakimlr aparlr. Trkiyni n ox narahat edn v yazlmas mkl ssenarilrindn biri d Rusiyann Azrbaycana hrbi mdaxilsidir. Trkiy mmkn olduu qdr bel bir vziyytin ortaya xmamasna alacaq. Bunun n hr cr diplomatik yola l atacaq. Aq hrbi mdaxilnin olub olmayacan is o gnn rtlri diqt edck. Burada ox amil var. Amillrdn biri d Trkiydki iqtidarda kimin olub olmayacadr. nk yaxn tariximizd bunun tcrbsini yaamq. Trkiyd Ermnistan-Azrbaycan arasnda mharib gedrkn, hrbi mdaxil edib etmm mslsind ciddi trddd v mbahislr yaanmdr. Bu xo olmayan vziyytin bir daha tkrarlanmamas n Azrbaycan v Trkiy arasnda imzalanm yksk sviyyli stratejik mkdalq mqavilsinin drinldirilmsin ehtiyac var. Hrbi ittifaq mqavilsinin balanmas ox vacibdir. Tkc Azrbaycan n deyil, el Trkiy n d. Trkiynin bu msld csarti atmayacan yazan strateji dllallarina mslhtim odur ki, Rusiyann iind ddy vziyyti yax analiz etsinlr. Rusiyan parlaq gnlr gzlmir. SUAL 6: Azrbaycanda yaanan mlum Quba hadislri Trkiy mediasnda da yer ald. Oradan nec grnr: bu, hakimiyytdaxili qardurma, xarici txribat, yoxsa Azrbaycan baharinin siqnallar idi?
- Doru deyirsiniz. Bu hadislr btn dnyann diqqtini Azrbaycan zrind evirdi. Bu hadis Trkiy mediasnda da yer ald. Ancaq hr zaman olduu kimi Avropadan dolaaraq. Btvlkd bu hadislr Azrbaycan baharnn lamtlri kimi dyrlndirdi. Kim n deyirs desin (hakimiyytdaxili qardurma, xarici txribat v s.) bu xalqn hakimiyyt zbanalna qar etiraznn bir ifadsi idi. Azrbaycan hal hazrda byk bir Qubadr. Bu cr rejimlrd nyin n vaxt harda balayacan ehtimal etmk ox tindir. Bilinn tk hqiqt is budur: bu cr rejimlr (n qdr srt olsalar da) bdi ola bilmz, yxlmalar labddr. Orta xa bilck xaosun, itialarn, anarxiyann qarsnn alnmasnn bir yolu var: o da islahatlarn aparlmas. Bu gn Qubada HB dyiib, n olsun biri getdi, biri gldi. O gn Rauf Hbibovu yola salmaa gednlr arasnda Ziya Mmmdov vard. Onun orada n ii var? bhsiz ki, yolla bal bir problemi hll etmy getmmidir. Mrkzi fiqur olaraq intervyu verirdi. Xalqdan zr istyirdi. Yen eyni idaretm sullar hakimdir. Yeni icra hakimiyyti basnn trcmyi halna baxdm. Ziya Mmmdovun adamdr. Adam dyimkl guya problmlr hll olunacaq? Azrbaycann razisi bir ne rkyn nazirin tsir dairsin blnb. Hakimiyytin mnbyi xalqdr hkm hardadr? Azrbaycan bir dvltdir, qanunla, hquqla idar olunmaldr. satraplarla, caniinlrl deyil.

SUAL 6: Son olaraq, Turkiyeden baxanda Azerbaycanda "ereb bahari"nin baslayacagi inandirici gorunurmu? Bu suala bel cavab ver bilrik. Tarix kemi rb bahar deyimi rblrdn glir. Bu proseslr n inandrc olmayan lklrlrd, n taltli lklrd, n srt suli-idarnin olduu rejimlrd ba verib. Azrbaycan istisna deyil. Bahar sz xo, insanda pozitiv enerji yaradan bir szdr. Amma rb bahar qanla, mrmi il gz ya il mayt olunan hadislrl doludur. Mn Azrbaycan mn hqiqi bahar arzu edirm. Bunun yolu vtnda slhndn, ictimai konsesusdan keir. Bu mnada Azrbaycan idar ednlr byk tarixi msuliyyt dayrlar.