TELHSL-KELM F BERHN- AKDL-SLM

*******

Mellifi:

MANASTIRLI SML HAKKI

************* Meihatpenhde tedkk olundukdan sonra marif nezreti 28 evval sene 321 f 4 knn- sn sene 319 trih ve 219 numaral ruhsatnmesiyle tab olunmudur. ***** Shib-i eserin mhrn hv olmayan nshlar sahtedir. ***** stanbul 1322

Mellif Hakknda
Merhm mellif, rahmetli Mehmed Tahir Bursev Efendi tarafndan hicr 1333 (mld 1915) senesinde tab edilen Osmanl Mellifleri nm eserde Ulem snf ksmnda kaleme alnmaktadr. Merhm smil Hakk Manastrl bu eserde fazletiyle tannm bir Osmanl limi olarak zikredilmekte ve Manastrda Sancaktarzde nmyla marf ileye mensub kaydedilmektedir. lk tahslini bugn Yugoslavyada kalan Manastrda ikml eder. Sonra stanbul Merhm evket Efendiden iczet al ve derse k lm ilerlemelerin ksa zamanda ikml ile de iczet vermeye muvaffak olurlar Daha sonralar ise talkt- lisn ve kuvvetli hitbete shib olduklarndan Krs eyhliine tayn Ve bu makmda da ilerleyib, bunun son merhalesi olan Ayasofya eyhliini ihrz ederler Devrin yksek mekteblerinde hocalk da yapan merhm, 1912 de Hakkn rahmetine yrmdr. Rahmetullhi aleyh Kabr-i erfleri Ftih Cmii avlusunda bulunan Manastrl ismil Hakk merhmun tab edilen kymetli eserleri unlardar:

1. Telhsl-Kelm f Berhn-i Akidil-slm 2. Vesill-Felh f Mesilin-Nikh 3. Kitbl-Vesy vel-Feriz 4. Mevhibr-Rahmn f Menkbil-mm Eb Hanfetin-Numn 5. Metlib-i rfniyye ve zht- Nniye 6. Ahkm- ehr-i Sym 7. Er-Risletl-Hamdiye Tercemesi 8. Hakk ve Hakkat (Doziye Reddiye) 9. Mevidl-nm f Akidil-slm 10. Meviz 11. erhs-Sadri bi Fezil-i Leyletil-Kadr

Cenb- Hakk, lyemt eserleriyle Dn-i Cell-i slma alt asr hizmet eden Osmanl ulemsn rahmetiyle yarglayb, bizlere de onlarn kadr kymetini bilmeyi nasb buyursun, mn


Badez Kurn- Kerm ve ehds-i erfe ile sbit ve malm olan AHKMI ERYYE balca ksmdr.

(BRNC KISIM): Ahkm- tikdiyyedir ki -bunlar bilmekden maksd, tashh-i itikd olub- usl-i icmliyesi alt nevidir. Birinci nevi: Allhu Tel Hazretlerinin zt- mukaddese ve sft- sbhniyyesine, kinci nevi: Melike-i kirmna, nc nevi: Kitaplarna Drdnc nevi: Peygamberlerine, Beinci nevi: Kymet gnne ve dr- hirete, Altnc nevi: Kaz ve kader-i ilhye mteallikdir.

u Ahkm- Cellenin kffesine Dn-i slm ve Millet-i Hanfiyye[1] denir ki cem Enbiy-y zm Hazert bu babda mttefiklerdir. Btn peygamberlerin akid-i diniyyeleri birdir, nesh ve tebdlden berdir. Bunlar tyinde mezhib-i adde var ise de Ehl-i Snnet mezhebinden mads btldr.

(EHL- SNNET): Matridiyye ve Eriyye nmlaryla iki byk frkaya inkism ediyorlar fakat cmlesi hidyet zeredirler. Aralarndaki ihtilft -ileride ksmen beyn olunaca zere- cziyyt id olup hibir frka dierini dalle nisbet etmez.

[(MTRDYYE) Horasanda (Mtrid) mahallesine mensb mm Eb Mansr Hazretlerine muvfakat eden ulem-y Ehl-i Snnet. (ERYYE) mm Ebul Hasen Eari Hazretlerine mutbaat eden ulemy Ehl-i Snnet demekdir.]

(KNC KISIM): -Ahkm- ameliyedir ki- bunlar bilmekden maksad, slh- amel olup on ksm zeredir.

Farziyet, vcb, snnet, istihbb, ibhe, hrmet, kerhet-i tahrmiyye, kerhet-i tenzhiyye ile shhat, fesddan ibaretdir ki kl ve bli olan kimselerin fiilleri bu hkmlerden hl olamaz. Bunlara eri erif ve erat-i lhiye denir. Enby-y zmn eratlar hep bir olmayp bazs bazsnn eratn nesh etmitir. eratlarn mteallik bulunduklar efl-i mkellefnin env- icmliyyesi dr. (1) bdt ki, namaz, oru, zekt, hac ve sir feriz ve vcibt ve mstehibtdan ibretdir. (2) Mumelt ki, nikh, talk, hibe, vasiyyet, bey, ir, irket, keflet gibi. (3) Ukbt ki, diyet ve kefret ve fidye its gibi eylerden ibretdir. Bu ahkm tayine dir mezhib-i klliye drtde karar bulmudur ki, mm- Azm Eb Hanfe, mm Mlik, mm fi, mm Ahmed Bin Hanbel Hazertnn mezheblerinden ibretdir. Bu mezheblere slik olanlarn cmlesi hidyet zeredir. Eimme-i erbaann ittifk ettikleri hkmler katiyyen hak ve savbdr. htilf etdikler hkmlerin savb ve hatya ihtimli vardr. Zir her mctehidin musb olmaz lzm deildir. Fakat hats malm olmadka mafuv olup gerek kendisi ve gerek ona tbi olanlar mecr olurlar. Herkes tbi olduu mctehidin kavlini savb itikd etmek lzmdr. Eer hat itikd ederse takldi cz olmaz.
[Farziyyet ile Vcbun her biri, bir fiilin ilenmesi matlb ve terki menn, olmakdan ibretdir. Eer u taleb ve men delil-i kati ile bilinirse fiile farz, ve delil-i zann ile bilinirse vcib tesmiye olunur. Snnet ve stihbb: Bir fiilin terki menn olmamakla beraber ilenmesi matlb olmakdr. Fakat snnetin bil zr terki itba ve hrmn- efate bis olur. Mstehabn olmaz. bhe: Fiile men ve taleb taallk etmemekdir. Hurmet ile Kerhet-i Tahrmiyye: Bir fiilin terki matlb ve ilenmesi menn olmakdr ki, eer u taleb ve men delil-i kat ile malm olursa file haram, dell-i zann ile malm olursa kerhet-i tahrmiyye ile mekrh tesmiye olunur. Kerhet-i Tenzhiyye: Bir fiilin ilenmesinde hrmn- efat gibi mahzr olmamakla beraber terki matlb olmakdr. Shhat: Fiilin urt ve erknn tammen cmle era muvfk. Fesd: Fiilin bir art veya rknn fevtyla era muhlif olmasdr. (Tenbih): Her farzn terki harm ve her harmn terki farz olduu gibi her

mstehbn terki kerhet-i tenzhiyye ile mekrhdur.]

(NC KISIM): Ahvl-i kulba mteallik ahkm- eriyyedir. Ahlk- memdha ve ahlk- mezmme beynna dir olan u ahkmn beynn hvi olan ilme ilm-i ahlk ve tasavvuf denir. Bu kitab yalnz ahkm- itikdiyyeden bhis olup bir mukaddime ile bir de maksad hvi olarak tertb olunmudur. Mukaddime: mn ve slmn mhiyeti ile erit ve ahkm beynnda olup, dokuz aded mesele-i mhimmeyi muhtevdir. Maksad- kitb: Ahkm- itikdiye beynnda olup bb hvidir.

[1] ( dldir.

gibi nuss- Kurniyye buna

(sh. 2-7

(MUKADDME)
(MN): Lgaten bir kimseyi veya bir haberi tasdk demekdir. eran Hakk Tel Hazretleri indinden tebl buyurduu katiyyen malm ve sbit olan her eyde Hazret-i Peygamber-i Zn tasdk etmekdir. Yan her ahs kl ol Hazretin tebl buyurmu olduunu icmlen bildii eyleri icmlen tasdk etmek lzm olduu gibi, tafsl sretiyle malmu olan eyleri de tafslen tasdk etmek lzmdr.
[cmalin mans adem-i tayn; ve tafslin mans taynden ibretdir. mdi, Hazret-i Rasl-i Ekrem sallllh aleyhi ve sellem efendimizin Ben Allh Tel Hazretlerinin Raslym buyurduunu ve u dav-y cellesinin bir takm mucizeler ile isbt etdiini ve kullarn nect ve islhna kifyet edecek bir erat- lhiyye ner ettiini bilmek herkese farzdr. Muzicelerin ve ahkm- eriyyenin neden ibret olduunu tayne kdir olmayan kimse imn- icmli ile mmin addolunur.]

(MESELE -1-)

mn: cml ve tafsl nmyla iki ksma ayrlr.

Her ahs- kil zerine evvel mn- icml bade ttl nisbetinde mn- tafsl farz olur. yle ki: Peygamber-i Zn Efendimiz Hazretleri gerek emr ve nehiy ve gerek haber nevinden mintarafillh her ne tebl buyurmu ise cmlesi hakdr ve dorudur diye tasdik eden kimse imn- icmli ile mmin olub emr-i lhye imtisl etmi ve dire-i kfrden hals olmu olur; ve u teblt- Nebeviyyeden hibir eyi lettayn renmeden vefat etse, ehl-i cennet olur. Lkin muammer olub da ifhen ol Hazretden yhud bheye imkn kalmayacak srette efrd- mmetden baz ahkm- dniyyeye (mesel be vakit namazn cem mkellefn zerine farz olmasna) kesb-i ttla eden kimse lettayn o hkm-i erfi tasdik ve kabl etmek lzm gelir. Bu slb ile her muttali olduu hkm-i dnyi bhe etmeyerek cezmen tasdk etdike kendisindeki imn- tafsli tezyd eder. mdi imn- icmli kbl-i ziyde ve noksan deilse de imn- tafsli ziyde ve noksan kabl etmekdedir.

(MESELE -2- )

ZRRYYT-I DNYYE:
Hazret-i Peygamber-i Zinn tebl buyurmu olduu bizzarre ve sret-i katiyyede malm olan hkm ve haberlerden ibretdir. Bu malmiyyet bizzt kendisinden iitmekle olduu gibi tevatren nakil sretiyle de olur. Meshif-i erfede yazlan elfz- Kuraniyyenin bil ziyde vel noksan Kelm- lh olmas tevatren menkl olub tammen tasdk olunmak lzm olduu gibi Kurn- Kermin katiyyen ve sarhan dellet ettii btn hkmlerin dah tasdk olunmas lzmdr. Har- cismn ve ahvl-i ahiretin hak ve savm ve saltn farz ve rb-i hamr ve sirkatin haram olmas gibi. Ahkm- dniyyeden olduunu katiyyen haber aldktan sonra bunlarn birinde ek eden kimse bil bhe kfir olur.
[Amm ictihd ile Kurn- Kermden istinbt olunan ve bitarkl-hd Hazret-i Peygamberden menkl olan hkm ve haberler zrriyyt- diniyyede dhil olmadklar cihetle byle bir eyin sbtunda ek etmek mna zarar vermez. Fakat nkiller mevsk kimseler olunca kabl etmemek ism ve masiyet saylr. nki haber-i vhid ykn vermezse de zan ifde eder. Hatt bazen zevli kabl etmeyecek mertebede cezm husule getirir. Elhasl bir hads-i sahh ile sbit olan hkm kabl etmeyen kimse, eer o hadsin sbtunda itibhndan ni kabul etmiyorsa gnahkr olub, kfir olmaz. Lkin Hazret-i Peygamberden sbit olduunu itirafla berber kabl etmeyecek olursa kfir olur. Mesel bir masiyeti istihll eden kimse eer o masiyet dell-i kat ile sbit ise kfir olur. nki zarriyyt- diniyyeyi tammen tasdk etmemi olur. Ve eer bir yet-i kermeden istinbt sretiyle veya bir hads-i sahh delletiyle sbit ise, ol vakit mevvel addolunarak ikfr edilmez. Takdr-i evvele gre tevl dellet-i zannyeyi teslm etmemek, takdr-i snye gre tevil, hads-i erfin Hazret-i Peygamberden sudrunu kabl etmemekden ibrettir.] (sh:11-12)

(MESELE -3- )

MN-I ER'
Farz olan imn- eri, ilim ve marifet kablinden ve tasdk-i mantk nevindendir. Fakat tasdk-i mantkde, itikd- zann dah dahldir. Rasl-i Ekrem Efendimiz Hazretlerinin tebl buyurmu olduu ahkm- diniyyeye tallk eden tasdkin mn- er olmas ise, cezm ve yakn derecesine vsl ile mukayyeddir. Zan tarkyla olmas kifyet etmez.

Cezm ve yakn derecesine vsl olan tasdkn, imn- sahh ve azb- uhrevden mnc olmas da art ile mertdur. Birincisi: Bu cezm ve yaknin, hl-i besden, muyene-i azb vukundan evvel iktisb olunmasdr.
[nki hlet-i mezkrede imnn nfi olmad

) nass- celli ile sabitdir.]

(
[i]

kincisi: Rislet-i Muhammediyeyi ve zarriyyt- diniyyeden hibir eyi lisnla inkr etmemek ve emrt- tekzbden bir eyi[1] bil-ihtiyr ilememekdir. [Nasl ki ( eder.][ii]

) nazm- celli buna dellet

ncs: Ahkm- dniyyeden bir eyi kablde ind etmeyib cmlesini kabl ve tahsn etmekdir. Yani her memrun-bihi ilemek ve her menhi anhi terk etmek azm-i kavsinde olmakdr ki bu arta teslm ve islm tabr olunur. Bunun zdd ise bir hkm-i dnyi istikbh ile ifsnda ind etmekdir.
Binenleyh, mesel be vakit namaz tekslen terk eden veya nefsine malb olarak bir harm irtikb eyleyen kimse kfir olmazsa da Cenb- Hakkn emrine muhlefet kasdyla namaz terk veyhud nehyine kar ind ile bir harm ilemek mucib-i kfrdr. [1] Puta tapmak, znnr balamak, vesir nsn mersim-i diniyelerine itirk etmek gibi ilerde beyn olunacak bir takm eylerdir ki Rasl-i Ekrem Efendimiz Hazretlerini tasdk eden kimse, kendi ihtiyryla bunlarn birini ileyemez. Ama cebr ve ikrh vukuna binen ileyen kimse kalbi imn ile mutmain olduu ve erit- lzme bulunduu halde ilemi olursa imnna halel getirmi olmaz

[Sre-i Nahl 106. yet]

nazm- celliyle ikrh sahh ve muteber, vukunda kerhen kelime-i kfr telffuz etmek ve byle bir ii ilemek hussuna ruhsat- eriyye verilmidir. Fakat sebt edib de katl olunan kimse ehd ve mecr olur. [i] Sre-i Mmin 85. yet

[Artk onlara Bizim azabmz grdkleri zaman imn etmeleri bir fide vermi olmad. (Bu) Allah'n kullar hakknda cari olan adetidir. te kfirler orada helke uram oldu.] [ii] Sre-i Neml 14.yet

[Ve bu yetleri, vicdanlar da tam bir kanaat getirdii halde bir zulm ve kibirden dolay inkar ettiler. Artk bak, o mfsidlerin akibeti nasl oldu?]

(MESELE -4- )

SLM
slm -blda iret olunduu zere- ahkm- lhiyyeyi kabl ile Cenb- Hakka inkyddan ibret olmala mnn erit-i essiyyesindendir. Binenaleyh mn ve islm arasnda mefhm- lgv itibryla fark var ise de hkm-i erde yekdierinden ayrlmazlar. Tasdke zid ve art itibr olunan teslm ite bu manca islmdan ibretdir. (slm) lfz bazen nefs-i tasdke tlk olunarak mn ile mefhmen mttehid olur. Bazen de tasdke mukrin olmayan inkyd- zhirye denir. Fakat bu sretle inkyd, man-y lgvce slm olub eran muteber deildir.

) Ayet-i kermesinde bu manyadr. Annn mna

(
[i]

mukbil klnmdr.

[ hads-i erfi, slmn aml-i slihadan ibret olmasna dellet eder. Bu halde ne imn lzm olan inkyd- btn ne de nefs-i tasdkden ibret olmaz denirse, cevben deriz ki: Bu Hadsi erfde hakkat slm deil; belki mn ve slmn semert ve almt beyn buyrulmutur. Filhakka tadd buyrulan erkn- celle draht- mnn semert- nfias ve shhat ve tarvetinin almt- stasdr. Nasl ki bir hads-i erfde dah (

buyrularak ecere-i mezkrenin btn ubelerine iret buyrulmudur.]

[i]

Sre-i Hucurt 14. yet

[Bedeviler dedi ki: Biz imn ettik. De ki: Siz imn etmediniz; velkin deyiniz ki, biz slma girdik. Ve henz imn sizin kalplerinizin iine girmi deildir ve eer Allah'a ve Resulne itaat ederseniz sizin amellerinizden hibireyi sizin iin noksan klmaz. phe yok ki, Allah Tel gafrdur, rahmdir.]

(MESELE -5- )

TASDK VE KRR
mn- eri, beyn olunan tasdkden ibret olunca ikrr ve ehdet hakkat- mndan cz olmayub yalnz dnyda ahkm- islmiyye icrsnn art olur. nki tasdk, emr-i btn olmala bize malm olmak in bir almet-i zhireye lzm vardr. mdi erit-i lzmesi ile beraber kalben tasdk edp de -kendisine teklif vuku, bulmayarak- asl ikrr etmi olmayan kimse indallah mmin olub dr- hiretde bu imnnn semeresini grecekdir. Nasl ki kalben tasdk etmeyerek lisnen ikrrda bulunan kimse bizim nazarmzda mmin olduu halde indallah kfir ve mnfk olub, dr- hiretde ebediyyen muazzeb olacakdr. [Ekser erbb- tahkk bu kavle zhib olmular. Eb Mansr Matrd Hazretleri de bunu ihtiyr buyurmulardr.[1] mnn kalbde cy- gr olan bir sfat- celle olmasna dll olan tzzikr nuss- eriyye bu kavli teyd ediyor. Baz ulem ise mn, tasdk ve ikrr rknlerinden mrekkeb klarak bilzarre mrnde bir defa olsun ikrr ve ehdetde bulunmayan kimse, nezd-i bride dah mmin deildir diyorlar. Bu kavle binen, bir kimse imn- er ile muttasf olabilmek in erit-i lzmas ile tasdk-i kalb ihrz etdikden sonra, kdir olunca Cenb- Hakka kar bir defa ikrr dah etmelidir. Nsa iln etmesine hcet yokdur. Ama tekellme kudreti olmazsa yalnz tasdk kifyet eder. Nasl ki bir kimseye cebir ve ikrah ile imn ve tasdkine mugyir bir sz sylese bilittifk mazr grlr. krrn, rkn-i mn olmasna zhib olan ulem, makm- istidllde diyorlar ki, mn bilittifk tasdkden ibrettir. Tsdik ise, izn- kalbye tlk olunduu gibi ikrr- lisnye de tlk olunur. Binenaleyh her birisi rkn-i mn olmak lzm gelir. htiyt dah bunu iktiz eder. Fakat Sahhaynda merv olan

Hads-i erfi, ikrr ve ehdetin nect- uhrevye ihrzna deil, belki ismet-i dem ve ml gibi ahkm- islmiyye icrsnn art olduuna dellet etmekdedir.]

( ) ( )
[1]

(MESELE -6- )

A'MLN MNDA DHL OLMASI K SRETDE OLUR

Baz zevt ikrrdan baka amli de imnda dhil klarlar. Bu idhl iki sretle olur. Birinci sret: -Aml-i hakkat mndan cz itibr etmekdir ki bu sretde ferizden bir eyi terk eden yhud masden birini irtikb eyleyen kimse dire-i mndan hric olmak lzm gelir. Bu ise nuss- katye ye muhlif olmala btldr. Ehl-i Snnetden hibir kimse buna kil olmamdr.

( , ) ) gibi nuss- eryye mnn yalnz kalble kim bir sfat- nefsniyye olmasna dellet etmekdedir. Kezlik ( ) gibi pek ok yt-
[Zr (
[i] [ii] [iii]

Kurniyyede amel-i slih mna atf edilmi ve bir takm yt- cellede de irtikb- masyet etmi olan kimselere mmin tlk buyrulmudur.

te bu delil-i eriyye ile mn yalnz tasdkden ibret olub lisn ile az-y sireden sudr edecek amellerin cz-i mn olmadklar sbit olur]. Binenaleyh ikrr terk eden kimse gibi mahz- teksl eseri olarak ferizi terk eden vey hev-y nefsnye mtbaatla mas irtikb eyleyen kimse de kfir olmaz belki mmin-i fsk add olunur. Byle kimselere tevbe etmek lzm gelir eer mnlarn muhfaza etdikleri hlde tevbesiz veft ederlerse meiyet-i lhde kalrlar yani Cenb- Hakk dilerse kendilerine bir mikdr azb eder ve dilerse afv buyurur, cehennemde ebediyyen muazzeb olmazlar. Amli asl- mndan deil belki mn- kmilden cz itibr etmekdir ki bu sretde terk-i feriz ve irtikb- mas sebebiyle dire-i mndan hurc lzm gelmez yalnz kemlini fevt ile mn tehlikeye drmek lzm gelir. [te ekser eimme-i kirm ile ulem-y hads ameli u itibr ile mndan cz klmamlardr bunun shhatinde bhe yokdur mnn kemli vezif-i dniyyeye riyet artyle mert, dr- hiretde nect- kmile ihrz- mn ile amel-i slih beynini cem etmee ment bulunduu cy- haf deildir.

kinci sret:

Bu bbda vrid olan yt- kerme ve ehds-i erfe pek okdur. mnn kuvvet ve kemli aml-i slihta muvzebet, her amel-i slihin kabl de masden mcnebet ile olacandan Kurn- Kermde birka mahalde

selmeti takvya talk klnmdr[1]

[iv]

buyrulmu ve dny ve hiret sedet ve

Mahaz insann mn sfatyla muttasf olmas kalbindeki tasdk- yakni itibriyledir. Gerek ikrr ve gerek amel-i slih hep o sfat muhfaza in olub mhiyetinde dhil deildir binenaleyh bunlarn fkdn ile asl- mnn bulunmamasna istidll sahh olmaz.] [1] (Takv) mertebe zerine ise de ittik vcbuna dir olan evmir-i sbhniyye alel-ekser mertebe-i sniyesi olan ictinb- mas mansna mahmldr.

[i] Sre-i Mcdele 22. yet [Allah'a ve ahiret gnne imn eden hibir kavmi bulamazsn ki, Allah'a ve Reslne muhalefet eder kimseleri sevsinler. Velev ki babalar veya oullar veya kardeleri veya kabileleri olsunlar. Onlar o ztlardr ki, (Allah) Onlarn kalblerinde imn yazmtr. Ve onlar kendisinden bir ruh ile teyid etmitir ve onlar altlarndan rmaklar akan cennetlere girdirecektir. Oralarda ebedyyen kalclardr. Allah onlardan raz olmutur, (onlar da) O'ndan raz olmulardr. te onlar, Allah'n frkasdr. Agh olunuz ki, muhakkak Allah frkasdr, onlardr necta ermi olanlar. ]

[ii] Sre-i Nahl 106. yet [Kalbi imn ile mutmain olduu halde icbar edilen mstesna, velkin her kim imnndan sonra Allah Tel'y inkr eder de kfre sine aarsa ite onlarn zerine Allah'tan bir gazap vardr ve onlar iin pek byk bir azap da vardr.]

[iii] Sre-i Burc 11. yet [phe yok ki, imn etmi ve slih slih amellerde bulunmu kimseler iin de altlarndan rmaklar akan cennetler vardr. Bu ise pek byk bir kurtulutur.]

[iv] Sre-i l-i mrn 130. ve 200.; Sre-i Bakara 189.; Sre-i Hucurt 10. yetlerde

[ Allahdan korkun ki felah bulasnz ]

(MESELE -7- )

M'MN HER ETMELDR

GN

HER

SAAT

MNINI

TECDD

Sahh ve makbl olan mnn selmet-i uhrevye ve sedet-i sermediyye temn etmesi hir mre kadar devm ve beksiyle mertdur. mdi mmin dn ve mnn her eyden azz ve kymetli bilmeli ve muhfazas uruna mal ve cann fed etmelidir, hfz ve himyesine pek ziyde itin ile zevlini mcib olan aml ve akvl-i kfriyyeden saknmaldr. Her gn, her sat mnn tecdd ile sabh, akam

dusn okuyarak Cenb- Hakkdan beksn niyz etmelidir.

Muhfaza-i mn kaydnda olmayarak azna gelen kfrleri syleyen kimse (mazallh) dn ve mndan hurc ile kefereye iltihk eder ve ndim olarak tecdd-i mn etmeden evvel o hl zre veft ederse ebediyyen nr- cehmde kalr. Eer syledii kfrden teberr ile tecdd-i mn edebilirse dn-i slma rc etmi olur. Fakat o zamna kadar kazanm olduu sevblar kmilen mahv olub giderler, bir daha rc etmezler. Seyyit- sbkas in dah ayruca tevbe etmesi iktiz eder. Namaz ve oru gibi kazya kalm olan feriz-i lhiyye ise tammen zerinde durur skt olmaz. Klm olduu namazlar ve tutmu olduu orular tekrr klmak ve tutmak icb etmezse de f-y hacc etmi idiyse btl olmala zengin olduu takdirde tekrr hacc eylemesi lzm gelir. kendisine harm olur. Menkhas var ise nikh mnfesih olmala tecdd-i nikh edinceye kadar

(MESELE -8- )

MNIN HIFZ VE DMES KESB VE TAHSLNDEN DAHA GDR

mnn hfz ve idmesi kesb ve tahslinden daha gdr. nki mna halel getiren eyler pek okdur. Zarriyyt- dniyyeden madd bir eyde bhe edb de, ulemya mrcaatla izlesine almamak dn ve mn ibtl edecei gibi, mcib-i kfr olacak bir ii ilerde ilemek vey yle bir sz sylemek niyet eden kimse, derhl kfir olur. Kezlik puta tapmak, znnr balamak, milel-i sirenin yinlerine itirak etmek ve mersim-i dniyyelerinden bir eyi tahsn eylemek ve aleltlak eran btl ve hakr olan bir eyi tazm ile yd etmek ve byle bir eye ihtirmda bulunmak kfr icb edecei gibi nazar- erde azz ve muhterem olan bir eye hakret etmek de mcib-i kfrdr. Byle bir eyi kasden bil ikrh irtikb eden kimsenin derakab kfrne hkm olunur. Mushaf- erfe ve ktb-i eriyyeye ve erkn- dniyye ve snen-i nebeviyyeden bir eye hrmetsizlik etmek ve aleltlak dn-i mbn-i slma mensb bir eyle istihza edb elenmek gibi. Cemi edynda harm olan bir eyin hell olmasn ve feriz-i katiyyeden birinin farz olmamasn temenn etmek ve bilerek abdestsiz vey murdr libs ile yhud kblenin gayr cihete doru namaz klmak istihffdan hl olmad cihetle - bu kabildendir. Bir de mnn beksn arzu eyleyen mmin, Cenb- Hakka kar dim havf ile rec arasnda bulunmaldr. nki rahmet-i vsia shibi olan Allhu Zlcellin rahmetinden md kesmek ve eddl-ikb olan Kahhr- Azzin azb ve intikmndan korkmamak da mna zarar veren eylerdendir.
mdi blda beyn olunan erkn ve eriti cmi olan mmin hakk mmindir, byle olan kimse mnnda ek etmeyerek hakk mminim diye hkm etmeli, fakat mna halel verecek ve mazallh zevlini icb edecek eylerden hals olmak tevfk ve inyet-i Br'ye ve selmet-i mn ile hsn-i htimeye niliyyet, meiyyet-i Rabbniyye'ye mtevakkf bulunduu cihetle nallah Tel dr- ahirete de mn ile giderim demelidir.

(MESELE -9- )

KAVL- SAHHE GRE SAB- KILE DE MN FARZDIR

mnn husl istidll sretiyle olmak, kablnde art deildir. Ekser ulem-y ehl-i snnet indinde[1] takld tarkyla husl bulan mn da sahh ve indallah makbldr. Yani zerine itikd farz olan hkmleri ebeveyninden, mulliminden yahut itimd etdii baka birinden iitmesine mebn, cezmen ve bilbhe tasdk eden kimse - Eimme-i fukah-y izm ve ekser ulem-y ilm-i kelm nezdinde - mn- sahh ile mmindir. Eer bu sretle taklden mn ve itikd eden kimse itikdna bhe rz olmayarak hli zerine veft ederse azb- ebedden nect bulur. Lkin farz olan nazar ve istidlli terk etmesinden dolay irtikb- masiyyetden hli deildir. stidll ile tahsil-i yakn etmediinden takviye-i mn hussunda taksr etmi olur, olabilir ki ya kendiliinden rz olan bir vehme yhud bir mnkr tarafndan ik edilecek bheye mebn mukallidin itikd bozulur (iyzen billh) mn zil olur. Binenaleyh shib-i akl olan her insn in[2] mesil-i itikdiyyenin deliline kesb-i vukf ile takldden hals bulmaa ve mn- istidll ve tasdk-i yakn shibi olmaa her eyden ziyde say ve itin etmek lzmdr. Mesil-i essiyyenin berhn-i vzhasn ve her mesele-i itikdiyyenin icml sretiyle olsun dellini hv olan u kitb okuyub belleyen kimse (biinyetillh) tahsl-i yakn ve tahsn-i din-i mbn eref ve sedetine nil olur ki, insna sedet-i hakkyye temn eden en mhm ve en mukaddes vazfe bundan ibrettir. Vallhilmsten.

mm Ebul-Hasan Ear Hazretlerinden itikd istidlle mukrin olmayan kimsenin mmin olmadna dir bir kelm rivyet olunmudur. Bu rivyete nazaran alelekser avm- mslimnin halleri mkl ve kibetleri vahm olur. Fakat baz erbb- tahkkin ifdesine gre marnileyhin bundan maksad takld ile olan mnn nks ve zayf olmasna hkm etmekdir. Bunun mebns ise istidlle kudret bulunmak asl- mnn deil, belki mn- kmilin art olmakdr ki buna bizde kiliz. [Nasl ki aaya doru izh olunur].
[1]

Feriz-i sire gibi mnn vcbu bla kadar teehhr etmez kavl-i sahhe gre sabi-i kile de mn farzdr.
[2]