Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 116

{

pma&;ol\pum;rdwq
f uf
tvGefw&moem;Muifemawmfrlaom? r[mu&kkPm&Sifjzpfawmf
rlaom? tvm[ft&Sifjrwf\ emrawmfjzifh(tpjyKyg\)

a'gufwm
tvmr[f tpfufAg;vf\f
b0ESihf'e
tGr&fcifGefU

uefYowf

tvmr[ftpfufAg;vf\twKywdudk jrefrmrIjyKoD;oefYa&;om;
onfrmS tvGeef nf;yg; vSygonf/ oD;oefpY mtkyt
f aejzifrh l rawGUjrifryd g/
a'gufwm? tpfuf Ag;vf \uAsmrsm;udrk l pmapmiftcsKd UwGif [dw
k pfuu
G f 'D
wpfuu
G f bmomjyefa&;om;Muonfuakd wmhawGUbl;ygonf/ pma&;az:
rdwfaqG*sm0d'foef;onf tqf&ma&cl'D ac: tpfufAg;vf\ 'euAsm
pmtkyfwpftkyfudk bmomjyefa&;om;xkwfa0cJhygonf/ 1983 ckESpfu
*sm0d'foef;onf 0g;c,frarmifrif;EdkifESifhtwl &Spfuf0gESifh *s0gaA&Spfuf0g
uAsm &SnBf u;D udk bmomjyefq
kd uAsmtjzpfou
D ;kH cJo
h nfukd awGU&ygonf/
wu,fawmh tpfuAf g;vfukd jrefrmpm zwforl sm;taejzifh todenf;onf[k
xifygonf/ tpfufAg;vfxuf w*dk;tm; ydkodMuygonf/ tdkrmc,rf
udkvnf; odMuygonf/ tpfufAg;vfudkvnf; tcsdKUodaumif; odygrnf/
odkYaomf a&;;om;Muonfudkawmh rawGU&yg/ uRefawmhtaejzifh tpfuf
Ag;vf\uAsmrsm;udk tdE,
d &ky&f iS u
f m;rsm;xJwiG f &Gwq
f Mkd ujcif;ESiw
hf pfcg wpf&H
uAsmvuFm&Gwq
f ykd rGJ sm;wGif &Gwq
f Mkd uonfukd Mum;bl;ygonf/ uReaf wmf
ud,
k f yiftpfuAf g;vftaMumif;udk aocsm*CeP rodcyhJ g/ tl&'lvkd uAsm
&Gwq
f jkd cif;udEk pS o
f ufovdk em;axmif&onfuv
kd nf;uReaf wmfoabm Muyg
onf/ odaYk omf tpJt
G vef;Bu;D Bu;D t&l;trl;awmhr[kwyf g/
rarQmv
f ifyh J rdwaf qGwpfO;D onf ygupwefrS xkwaf 0onfh tvm
r[f tpfuAf g;vf\ &mjynfpfh mtkyw
f pftyk u
f akd y;cJyh gonf/ tpfuf Ag;vf\
"gwfyt
kH awmfrsm;rsm;vnf;ygonf/ vSeaf vSmzwfMunh&f o
kH ufoufom jyKchJ
ygonf/ odaYk omf tjcm;rdwaf qGwpfO;D xHwiG jf zifh tpfuAf g;vf\ twKyw
u
d kd
a&;om;xm;onfph mtkyf i,fav;wpftyk f udak wGU&Sad omtcg awmif; zwf

c
Munhrf yd gonf/ xdpk mtkyif ,fav;onf ygupwefEikd if w
H iG f ausmif;oH;k pmtkyf
tjzpf &dkufESdyfxm;jcif;jzpf pmtkyftaejzifh i,fyifi,faomfjim;vnf;
taMumif;t&m pHv
k ifonfuakd wGU &S&d ygonf/
a'gufwm tpfufAg;vfonf omrefpdwful;,OfuAsm q&mwpfOD;
r[kwo
f nf udo
k wdjyKryd gonf/ urmah jryHak y:wGif tdE,
d wdu
k ef ,f&dS rGwpf
vifrfvlYtzJGUtpnf;0ifwdkYtwGuf EdkifiHwpfckay:aygufvmEdkif&ef vrf;Tef
ay;ol? vIUH aqmfay;Edik o
f nfu
h Asmq&mwpfO;D taejzifh a'gufwm tpfuAf g;vf
wpfOD;omvQif &Sdrnf[kxifygonf/ vlom;0g'udk tajccHaom pdwf"gwf
tjynft
h 0&S&d rkH u rGwv
f ifrv
f t
Yl zJUG tpnf;0ifrsm;twGuf aomuud&k if0,f
ydkufvsufrsuf&nfNzdKifNzdKifusum rtdyfEdkifrpm;EdkifjzpfcJh&olvnf;jzpfonf/
aemufqHk; uG,fvGefcsdefeD;uyfaepOfyif ,if;cHpm;&aom rdrd&ifxJ&Sdonfh
aomuudk xkwaf z:um uAsmav;&Gwq
f o
kd mG ;cJah o;onf/ a'gufwm tpfuf
Ag;vfonf usr;f jrwfu&k t
f mefut
kd av;xm;um usr;f jrwfu&k t
f mefukd arhxm;
olwdkYtm;vnf;aumif;? rSm;,Gif;onfh t,l0g'tpJGrsm;tm;vnf;aumif;
yGifhyGifhvif;vif;yif axmufjyvrf;TefcJhonf/ ,if;tcsufrsm;onfyif
uRefawmhtm; tpfufAg;vftaMumif;a&;jzpfap&ef wGef;tm;ay;cJh jcif;jzpf
onf/
rGwfpvifrfvlUtzJGUtpnf;twGuf aomuxm;&mwGif a'gwfwm
tpufAg;vfEiS phf w
d o
f abmxm;wlno
D nfh yk*Kd vEf pS Of ;D jzpfonfh qm? q,'f
t[fr'fEiS hf udik af 'tmZrf rk[r't
f vD*si;f em;[fwt
Ykd aMumif;udv
k nf; wpf
aph wpfapmif; pmtkyw
f iG f xnfo
h iG ;f az: jyxm;ygonf/
pmtkyfudk a&;om;&mwGif uRefawmhtaejzifh taMumif;t&m
pHv
k ifEikd f orQpv
kH ifatmif twwfEikd q
f ;kH BuKd ;pm;cJyh gonf/ odaYk omf tpfuf
Ag;vf\taMumif;udka&;om;&efrSm taMumif;t&mrsm;rSm tvGefrsm;
jym;vSay&m a&;rukeEf ikd af vmufatmifyif &Sad eygonf/ xdt
Yk jyif uAsm
rsm;udk uAsmyHpk jH zifh r[kwyf J twwfEikd q
f ;kH pum;ajytaejzifo
h m a&;om;
cJyh gonf/ wpfpw
kH pf&mrSm;,Gi;f rI? tESpo
f m& rJrh rI sm;awGU&Syd gu ,if;tcsuf
rsm;onf uReaf wmf\ud,
k yf ikd cf sKd U,Gi;f csuf aMumifo
h mjzpfygonf/

*
uReaf wmhtm;tpfuAf g;vftaMumif;udk a&;om;&efpw
d f "gwfjri w
hf ifay;jcif;?
pmtkyfudk ul;,lcGifhjyKjcif;ESifh &Spfuf0gESifh*s0gaA&Spfuf0g jrefrm bmomjyef
pmtkyfudk iSg;&rf;cJhol tpfufAg;vfbdkif(ac:)udkcspfpdeftm;vnf;aumif;?
a'gufwm tpfuAf g;vf \ "gwfyEkH iS t
hf aMumif;t&mrsm;yg&So
d nfh pmtkyu
f kd
iSm;ol tvf[m*sf *s[mef*D&f yaw;vftm;vnf;aumif;? rdrdwdkYjyefqdka&;
om; oDu;kH cJo
h nfh tpfuAf g;vf\uAsmrsm;udk toH;k jyKciG ahf y;cJMh uonfh tjyif
ydkrdkaumif;rGefatmif vrf;TefrIay;cJhMuonfh a&mif;&if;rsm;jzpfMuaom
pma&;q&m *sm0d'o
f ef;ESihf q&m0gc,fr armifrif;Edik w
f t
Ykd m;vnf;aumif;?
qm? q,'ft[fr'f? rk[r't
f vD *si;f em;ESihf tpfuAf g;vf\ tl&'luAsmpm
tkkyfrsm;udk iSm;&rf;cJhonfh tvf[m*sf qlvdkifrmef t[fr'f *sif0gvm;wdkY
tm;vnf;aumif;? pmtkyx
f w
k af 0Edik af &;twGuf yHyh ;kd ulncD o
hJ nfh xkwaf 0
ol tvf[m*sf OD;rd;k aZmfrif;ESiZhf eD; [m*srD a':rmrmOD;wdt
Yk m;vnf;aumif;
oifq&m? jrifq&mESihf Mum;q&mtaygif;wdEYk iS hf arhavsm
f rnfraz:jyrdonfh
aus;Zl;&Siftm;vHk;wdkYtm; aus;Zl;wif&SdaMumif; rSwfwrf; wifygonf/
tpOfav;pm;BuKd ;pm;vsu?f

tGr& f cifeG Yf
31-07-2006
nae- 4;45 em&D

q&m*sm0d'foef;\trSmpum;
]]tp
tp v mrf ' eynm&S i f p mqd k a wmf B uD ; a'guf w m tpf u f
Ag;vf \ b0ES i f h ' e
e}}rnfaomusrf;onf a'gufwmtpfufAg;vf\
b0ESifh'eudk tajccHaomfvnf; acwfwpfacwf\ ajymif;vJjzpfxGef;
vmcJhaomordkif; jzpfpOftjzpf awGUjrif&ygrnf/ pma&;usrf;jyKpkolonf
vdrmpGmjzifh usrf;pmtkyftrsm;tjym;udk usrf;pmtkyfwpfcktoGif pmzwf
olwdkY\ a&SUarSmufwGif csjyEdkifjcif;yifvQif pma&;olk\pGrf;aqmifcsufjzpf
onf/ a'gufwmtpfufAg;vftaMumif; az:jyae&mrS qm? q,'ft[f
r'fcg;ef\ taMumif;udk xd;k azguf0ifa&mufco
hJ nf/ qm? q,'f\aus;Zl;
jzpf a om rG w f p vif r f y nm a&;tzJ G U aMumif h NAd w d o Qacwf umvwG i f
jrefrmEdik if &H dS tpvmrfbmom0ifw\
Ykd ynma&;wd;k wufru
I v
kd nf; jzpfxeG ;f
atmifjrifapcJyh gonf/ 1914 ckEpS af emuf bmompum;udk taMumif;jyK
uJGjyJcJh&aomtpkta0;onf jrefrmekdifiH&Sd rGwfpvifrfynma&;avmuudk
xdcu
kd ef pfemapcJ&h onf/ ao;odraf omtjrifxm;&Srd \
I &v'f[q
k &kd ygrnf/
qm? q,'ft[fr'fcg;efonf ,aeYtxd ordkif;azsmufcH&aom yk*dKvfjzpf
onf/ ol\jrifhjrwfvSaom pGrf;aqmifcsufrsm;udk ta&; rygaom
taMumif;t&mrsm;jzifh ydwq
f u
Ykd m olt
Y m; xifa,mifxifrmS ; jyKaejcif;onf
,aeYtxdjzpfonf/
pma&;olonf a'gufwm tpfuAf g;vf? qm? q,'ft[fr'fcgef;ESihf
rk[r'ftvD*sifem;wdkYudk tdEd,wdkufe,fa'o&Sd rGwfpvifrfwdkYtwGuf zdkc
aaemufyrm ta&;ygvSaom yk*dKvfBuD;rsm;tjzpf az:jyEdkifjcif;onf
tvGerf yS if a&;Bu;D vSaom orkid ;f jzpf&yfukd today;vdu
k jf cif;yif jzpfonf/
uJo
h aYkd omusr;f rsm;onf tawG;tac:ESio
hf ufqikd af om 'epmpOfEiS hf
ordik ;f jzpf&yfrsm;udk az:jycsuu
f sr;f tjzpf tvGeMf umanmif;aom tcsed rf sm;
wGif wpftkyfwpfavxGufvmavh&Sdaom jrefrmrIjyKusrf;[k qdk&ygrnf/
usr;f jyKol q&mOD;cifeG EYf iS yhf wfouf rdwq
f uf az:jy&vQif
OD;cifeG o
Yf nf uReaf wmfwEYkd iS hf a&mif;&if;rjzpfciftvsiu
f wnf;u vGwv
f yf

i
a&;aemufyikd ;f acwfumv bmoma&;tzJUG tpnf;rsm;ESihf uav;oli,frsm;
jyKpkysdK;axmifaom ynma&;tzJGUtpnf;rsm;wGif yg0ifaqmif&GufcJhaom
yk*dKvfjzpfonf/ rGwfpvifrfwdkYtwGuftvGefaomuxm;um pDrHudef;
csrSwfaqmif &GufcJhaom[m*sDOD;&&SD'f\ vufatmufvnf; 4if;\vrf;
Terf jI zifh vufwaGJ qmif&u
G cf o
hJ w
l pfO;D vnf;jzpfonf/ uReaf wmfwYkd pmay
a&mif;&if;rsm;ESifh awGUaomtcguRefawmfwdkYtaejzifh ol\tpGrf;tpudk
owdxm;rdygonf/ olonf vufwpfqyk pf mrQ&adS om Edik if &H yfjcm;bmom
pum;rsm;udk wwfuRr;f aomolww
Ykd iG yf g0ifonf/ t*Fvyd ?f jrefrm? tl&'l?
t&AD? [if'DESifh wrdvf pum;rsm;udk tawmftwef wD;acgufrdoljzpf
uRefawmfwdkY tpkta0;u usrf;wpfapmifjyKpkzdkY rMumcPwdkufwGef;&mrS
usr;f onf jzpfxeG ;f vm cJ&h aMumif; *kP,
f 0l if<h um;pGm az:jyvdyk gonf/
xdt
Yk jyif rGwpf vifraf zgif;a';&Si;f ? rGwv
f ifrAf [d&k yH akH iGtzJUG ? &efuek f
arref*srmtofESifh rGwfpvifukodkvfjzpfaq;&HkwdkY\ tpvmrfbmoma&;
jyu'defrsm;udk ESpfaygif;rsm;pGm pDpOfvkyfaqmifcJhNyD;? tpvmrf"rAdrmef\
jyu'defkxkwfa0Edkifa&;udk pwiftaumiftxnfaz:ay;cJhonfh tptOD;
yk*Kd vv
f nf;jzpfygonf/ pma&;olwUkd \ ud,
k yf ikd [
f ef? ud,
k yf ikd t
f zGUJ tEGUJ twdik ;f
udck ifeG \
Yf ta&; tom;udk jrnf;prf;&rnfjzpfonf/ tl&'l pum;yHw
k pf
ck&o
dS nf/ ]]o&uf yifa&wGurf vm;? o&ufo;D aumif;aumif; t&om&S&d dS
pm;rvm;}} [k qdx
k m;&m? uReaf wmhtaejzifh pmzwfow
l Ykd t&om&S&d o&ufo;D
udk OD;pm;ay;apvdkygaMumif; a&;om;tMuHjyKvdkufygonf/

*sm0d('f)oef;

q&m0g;c,fr armifrif;Edkif\trSmpm

jrefrmEdkifiH&Sd pmzwfy&dowfrsm;onfta&SUwdkif;*kPfaqmif urm


ausmf pmqdBk u;D a'gufwm tpfuAf g;vfukd todenf;Muonf/ tkr&fc,mrfEiS hf
&mAifewf w*d;k wk\
Yd b0ESiu
hf Asmwdu
Yk rkd l todrsm;Muonf/
tpfufAg;vfESifhw*dk;wdkYrSm tdEd,jynfrSay:xGef;cJhaom acwfNydKif
pmqdrk sm;yif/ Edik if jH cm;uAsmrsm;xJ jrefrmpmayavmuxJ 0ifa&mufae&m,l
t,lq;kH uAsmonf &mAif'&mewfw*d;k uAsmjzpfonf/ jrefrmpma&;q&m
rsm; jrefrmpmayynm&Sifrsm;onf w*dk;\uAsmtawmfrsm;rsm; jrefrmjyef
xm;Muonf[k xDvmppfojl yefqakd om w*d;k \ ]ief;wdyYk so
H ef;av&m} pmtkyf
wGif q&myg&*lu trSmpm a&;om;xm;onf/
w*d;k \ 'eESit
fh EkynmuEk\? tawG;u&d;k \? pH\
k / a'gufwm
tpfuAf g;vf\ uAsmwdu
Yk rl tm;ygvS\/ wuf<uESKd ;Mum;vGe;f vS\/ tEkynm
tay: cH,cl sujf cif; uGm[efw\
l / a'gufwm tpfuAf g;vf\ tEkynmtay:
tjrifudk cHpm;Munfhyg/
]]tjrif&iS ;f .....tvStyudk jrifwwfwrhJ suv
f ;kH &Sw
d m aumif;&JU/
'gayrJh 'Drsuaf phu ]]vufawGUb0}} udrk S rjrifwwf&ifjzifh tuef;pifppfy/J
tEkynm&JU woo wrf;waecsuu
f ]xm0&} yJ/
rD;yGm;av;udk w'*Fom wnfwefw
Y hJ yifo
h ufwpf&u
dI v
f rkd S r[kwb
f aJ v/
td-k rd;k OD;&,f? jrpf&UJ ESv;kH om;xJukd vIyv
f yI &f &G jG zpfomG ;atmif ypfrxnfEh ikd &f if
awmh urmaumifa&m ykvaJ &m b,foif;urS wefz;kd r&Sb
d ;l rSwaf &mh/
b,ftrsdK;om;xkawGurS tHhzG,fjym#d[mrygbJESifh &SifoefoGm;MuOD;r,f
qdw
k mrsKd ; r&Sw
d m/ rlqmeAD&UJ &du
k cf suv
f kd tm;rmefrS ryg&ifawmh
'D]tEkynm} [m taoaumifoufoufy}J }
(Z&faAuvif;rf?pm-117)
w*d;k oDc&hJ m uAsmrsm;wGif odaYk om tm;rmefrsKd ;rygbJvm;rod/
olu,
G v
f eG cf geD;wGif ]ola&;csiw
f u
hJ Asmra&;&ao;bl;} [k b0ed*;kH csKyt
f rSm
pum;ajymMum; oGm;cJhonf/
tpfuAf g;vfonf tEkynmtvSorm;r[kwf ]]tawG;ueufonf?

q
ta&; vnf;xufonf/ wifjyyH&k &J ifo
h nf/ tjrifuvSonf/ pmwpfv;kH
uAsm wpfaMumif;csi;f 0,f tm;rmeftjynf&h o
dS nf/ &du
k cf sujf yif; toufyg
vSonf/ &ke;f uef;ESKd ;Mum;oGm;apEdik yf gonf/ pmqdBk u;D rSm uk&t
f meftod<u,f
olyyD D uk&t
f mef0g'udk txl;vufuikd x
f m;onf/ urmo
h rdik ;f a&m tpvmrfh
ordik ;f udyk g ESpYH yfonf/ acwftjrif acwftawG;vnf; &ifu
h suo
f nf/ b0
'e tzHzk u
kH kd tawG;ESiMhf unfo
h nf/ Ny;D rS uAsmtpGr;f jzifh tpvmrft
h vSukd
cs,frIef;jyonf/ ol\uAsmrsm;udk NyD;pvG,f ayghayghwefwef zwftm;
r&acs/ jrefrmEdik f tpvmrfph mayordik ;f wGif a'gufwm tpfuAf g;vf\ uAsm
wdkYudk jrefrmrIjyKwifjycsufrSm enf;rSenf;yif/ rSwfrSwf&& oHk;tkyfom
&Sdao;onf/
1977 ckEpS u
f tpfuAf g;vf &mjynft
h xdr;f trSwt
f jzpf &efuek Nf rKd U
ygupwefoH&Hk;rS udkudkod a&;om;aom ]]a'gufwm rk[r'f tpfufAg;vf}}
trnfjzifh txKyw
d pmtkyif ,fukd xkwaf 0cJo
h nf/
1987 ckESpf Zefe0g&DvwGif q&m*sm0d'foef;u ]]&Spf(u)0gESifh
*s0gaA &Sp(f u)0g}} uAsmpmtkyu
f kd (pma&;olEiS yhf ;l wJ
G jrefrmjyefqkd xkwaf 0
cJhonf/ jrefrmEdkifiH tpvmrfhpmayordkif;rS yxrqHk; tpfufAg;vfuAsm
bmomjyefvuf&m[k qdk&ygrnf/
2000 jynfEh pS f atmufwb
kd mvwGif a'gufwm tpfuAf g;vf\
taumif;qH;k uAsmvuf&mjzpfonfh ]tp&ma& cl'}D zg&pDuAsmtzGiu
hf sr;f Bu;D
udk a'gufwm tpfuAf g;vf\ tp&ma&cl'D trnfjzifh bmomjyefqkd xkwaf 0
cJhygonf/
,ck pmayrdwaf qGBu;D udck ifeG u
Yf a'gufwm tpfuAf g;vfEiS yhf wf
oufNy;D jrefrmpmaye,ftwGuf uGuv
f yfwpfcu
k kd xyfjznfah y;vdu
k jf yefygNy/D
a'gufwm tpfuAf g;vf uAsmu@udk ydu
k s,jf yefatmifxyfjznfah y;vdu
k jf cif;
jzpfonf/ tpfuAf g;vftawG; tpfuAf g;vfta&;rsm;onf &Sio
f efatmifjrif
aejrJjzpfrnfrSm trSefyif/

0g;c,fr armifrif;Edik f

Islamic Academic Centre


(31-7-2006)

a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e

tvGefw&moem;Muifemawmfrlaom? r[mu&kPm&Sifjzpfawmf
rlaom? tvm[ft&Sifjrwf\ emrawmfjzifh (tpjyKyg\)

ta&SUwdkif;'epmqdkawmfBuD;a'gufwm
tvmr[f tpfufAg;vf (1877-1938)

uAsmynm&SiftopfwpfOD;zGm;jrifjcif;
vm[dNk rKd U&Sd tef*sKref [drm,oGvf tpvmrftoif;Bu;D \ ESpyf wf
vnf tcrf;tem;usi;f yonfh aeYjzpfonf/ tcrf;tem;wGif pdw0f ifpm;
zG,f&mrSm topfwnfaqmufxm;aom pifjrifh\ usufoa&aqmifrIyif
jzpfonf/ xufx;l onfrmS vnf; tHMh ozG,&f mwdu
k q
f ikd rf I wpf&yfyifjzpf
onf/ vjynf0h ef; onf rdr\
d jynhNf zKd ;0dik ;f pufonfh vSyrIjzifh aumif;uifwiG f
xdef vif;aejcif;yifjzpfonf/ tpDpOfrprDuxJu y&dowfonf wpftt
d jd zifh
0ifa&mufae &m,laeMuonf/ 4if;wdx
Yk w
J iG ?f csr;f om<u,f0olrsm; yg&SMd u
ovdk? qif;&Jom; rsm;vnf;yg&SdMu\/ ynmwwfrsm;yg&SdMuovdk ynmrJh
rsm;vnf;yg &SMd uonf/ vlBu;D vl&,
G rf sm;yg&SMd uovdk vli,f vl&,
G rf sm;vnf;
yg&SdMuonf/ rMumrDyif y&dwfrSmaxmifESifhcsDum crf;rBuD;xJ wGif
a&muf&Sdae&m,lNyD; jzpfaeawmhonf/ y&dowfBuD;rSm tdEd,EdkifiHwGif
rGwpf vifrw
f \
Ykd tem*wfta&;udpk w
d 0f ifpm;Muojzifo
h m vma&muf pk&;kH
rdMujcif;jzpfonf/
tcrf;tem;udk usrf;jrwfuk&ftmefzwf&Gwfjcif;jzifh pwifzGifhvSpfcJh
onf/ xdaYk emuf wrefawmfjrwftm; *kPjf yKcs;D usL;onfh uAsmvuFmrsm;udk
zwf&w
G o
f q
D Mkd u onf/ xdaYk emuf xH;k pHtwdik ;f tcrf;tem;obmywd armfvm
emeZD&f t[fr'fu toif;Bu;D \tpD&ifcpH m obmywdred cYf eG ;f udk rdeMYf um;
onf/ txl;ojzifh [drm,oGvt
f pvmrftoif;Bu;D taejzifh rnfonfeh nf;
rnfonfyh pkH rH sm;jzifh ynma&;qdik &f mrsm;udk oifMum;ydcYk svsuf &So
d nfukd wifjy

tG r & f c if G e f Y
2
avonf/ vlxo
k nf obmywd\rdecYf eG ;f udk aocsmem; qifMuum vufcyk f
oHqn
l pH mG jzifh tm;ay;cJMh uonf/ odUk jzifh tjcm; yk*Kd vrf sm;\rdeYf cGe;f rsm;?
uAsm&Gwq
f rkd rI sm; tpDtpOftwdik ;f usi;f ycJo
h nf/ tpDpOfrmS toif;Bu;D
qufvufvnfywfEikd &f ef tultnDtaxmuftyHrh sm; &&Sad p&ef&,
G &f ,
G
f
jyKvkyfcJhjcif; jzpfonf/
tpDpOftqifq
h ifNh y;D cJNh y;D aemuf tcrf;tem;rSL;onf emrnfopfwpf
ckukd aMunmcJah vonf/ odaYk omf xdt
k rnfonf vufcyk o
f rH sm; Mum;wGif
uG,af ysmufomG ;cJo
h nf/ y&dowftaejzifh Mum&Snpf mG rapmifq
h ikd ;f vdu
k &f yg/
rMumrD y if vl i ,f w pf a ,muf pif j rif h ay:od k Y w uf a &muf v mcJ h o nf /
touf(19)ESpcf ef&Y rdS nf/ vli,fonf &S&d 0f geD 0wfpu
kH 0kd wfqifvsuf wl&uD
OD;xkyu
f kd aqmif;xm;avonf/ t&yftarmif;aumif;aumif;? &iftyk u
f s,f
us,?f EIwcf rf; arT;pp? eufarSmifonfrh suv
f ;kH tpHEk iS hf xif&mS ;rdaYk rmuf onfh
ezl; ydik &f iS jf zpfonf/ rsuEf mS jyif wnfMunfcefjY im; rsuv
f ;kH tpHo
k nf av;
eufMunfvifawmufyaeonf/
vli,fonf pifjrifhay:a&mufNyD;aemuf rdrd&Gwfzwfrnfh uAsm
trnfudk aMunmavonf/ 4if;\uAsmtrnfrSm N B ac:]]rdb
rJrh sm;\idak <u;oH }} [ljzpfonf/ ,if;aemuf 4if;onf rdr\
d wnfMunf
jywfom;Ny;D atmifvo
S nft
h oHjzifh uAsmudk oHaeoHxm;jzifh &Gwq
f o
kd mG ;cJ&h m
n\wdwq
f w
d o
f nfh toHEiS t
hf wl y&dowfBu;D onfww
d q
f w
d Nf ird o
f ufpmG pdwf
0ifwpfpm;jzifh em;qifvsuf 4if;\uAsma&,Ofausmw
f iG af rsmygvsuf &SMd u
onf/ ,oDrrf b
d rJw
h \
Ykd o&kyo
f @mefukd ay:vGiaf tmifa&;om; oDu;kH zJUG EGUJ
Edik &f rkH u yDyjD yifjyifrsu0f g;xifatmifoD qdjk yoGm;cJo
h nf/ ,oDrf ac:rdbrJh
qdo
k nfrmS xdpk OfutdE,
d Edik if w
H iG f tm;ud;k &mrJh rdbrJrh sm;uJo
h Ykd jzpfae Muonfh
rGwpf vifrx
f u
k kd &nfeT ;f jcif;jzpfonf/ y&dowf rSmcHpm;csut
f xGwt
f xdyf
odaYk &muf&cdS NhJ y;D uAsm&Gwq
f rkd I Ny;D onfEiS hf vufcyk f oHonf rd;k jcKH ;oHuo
hJ jYkd rnf
[D;oGm;awmh\/ ,if;vli,fonf tprStqH;k wdik f wnfMunfcefjY im;pGm &Gwf
zwfoGm;um rdrdvmpOfu uJhodkYyif rdrdae&modkY jyefvnf oGm;a&muf
ae&m,lxdkifcJhavonf/ oloDuHk;a&;zGJUcJhonfh uAsmonf y&dwf\

a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e
pdwfESvHk;udk qJGudkifvIyfcgapcJh&m tpDtpOftNyD;wGif 4if;\uAsmpmtkyf
uav;udk xdkpOfu wpftkyfvQifav;usyfEIef;jzifh tvkt,uf 0,f,l
tm;ay;cJMh u ojzifah usmif;&efyHk aiGtjzpf oH;k &mcef&Y &Scd ahJ vonf/ obmywd
jzpfaom eZD&f t[fr'fonf ud,
k w
f ikd v
f nf; uAsm0goem&Si?f uAsmq&m
wpfOD;jzpfavonf/ olu ,if;vli,f\ uAsmuJhodkY ESvHk;om;udk qJGudkif
vIyfcgaponfh uAsmrMum;bl;aMumif; ol\obmywded*Hk;csKyf rdefYcGef;wGif
xnfo
h iG ;f ajymMum; oGm;cJo
h nf/ tpDtpOfNy;D qH;k oGm;aomtcg vli,fxn
k f
xdkuAsm &SifxHodkY0dkif; tHka&muf&SdvmMuNyD;? csD;usL;*kPfjyKMu&if; EIwfrS ]]
,aeYuAsmq&m topfwpfOD;arG;zGm;cJhNyD }}[k[pfatmf*kPfjyKMuonf/
,if;vli,f uAsmq&mum; a&S;cfr[
k r'f tpfuAf g;vfac: tdE,
d wdu
k ef ,fwiG f
rGwfpvifrfwdkYtwGuf oD;jcm;taetxm;&yfwnfrI rsdK;aphudk csay;cJhol ?
tpvmrfh *kPjf ri w
hf if ay;cJo
h l tvmr[f tpfuAf g;vfyifjzpfayonf/
tpf u f A g;vf \ vl i ,f b 0
a&S;cfr[
k r't
f pfuAf gvf;udk tdE,
d Edik if H yef*smAfEiS hf u&Srf &D ef ,fpyf&dS
q,mvfu;kd (of)NrKd Uuav;wGif 1877 ckEpS ?f Ed0k bFmv 9 &ufaeYwiG af rG;zGm;
cJhonf/ ol\rsdK;EG,fpkonf u&SfrD&fjA[PrsdK;EG,fpkrS qif;oufvmolrsm;
jzpfMuonf/ 17 &mpkcefYuyif tpfufAg;vf\bdk;ab;wdkYonf tpvmrf
omoem0ifrsm;jzpfcJhMuonf/ wpf&mpkcefY aemufydkif;wGif 4if;wdkY onf
awmifyikd ;f a'oodYk [pf*s&ufjyKajymif;a&TUvmcJMh u&m? yef*smAfjynfe,f wGif
a&G;cs,f aexdik cf MhJ uonf/ a'oonf tpfuAf g;vf\ rsKd ;EG,pf t
k wGuf
tvGeaf ysmf &Ticf sr;f ajrUzG,&f m jzpfco
hJ nf/ olarG;zGm;csed f ol\zcifonf
OD;xkyf ukeo
f nfwpfO;D jzpfco
hJ nf/ ,if;vkyif ef;onf xdpk Ofu tusKd ;tjrwf
aumif;pGm &&Sdaomvkyfief;jzpfcJhonf/
tpfufAg;vfzcif\ trnfrSm a&S;cfEl;&frk[r'f(1837-1930) jzpf
onf/ olonf bmomw&m;tvGeu
f ikd ;f &Iid ;f Ny;D qlzv
D rf; pOfukd usiMfh ut
H m;
xkwfaeolwpfOD;jzpfonf/ qlzDtodkif;t0dkif;wGif aexdkifoGm;vmqufqH
0ifqahH eolwpfO;D jzpfonf/ olonf rtf&zd of todw&m;ESit
hf rSew
f &m;wdYk

tG r & f c if G e f Y

tvr[ftpfufAg;vf\zcif a&S;cfEl&frk[r'f
udak umif;pGmqnf;yl;avhvmrI &Scd o
hJ nf/ xdaYk Mumifh olt
Y m; trsm;u pmrwwf
onfhynm&Sif[k ac:MuNyD; tvGefav;pm;MunfndKMujcif;jzpfonf/ rdcif
rSmrl usr;f jrwfu&k t
f mefukd uRr;f usipf mG avhvmvdu
k pf m;ol jzpf&rkH u tvGef
w&myif bmomw&m; udu
k ikd ;f &Iid ;f um? ou0g tvm[fopd w
d f yGm;rsm;tm;
xkwaf eol wpfO;D jzpfonf/ xdYk aMumifyh if tpfuAf g;vfonfvnf; ysKd ;
axmif;ay;rIaMumifh bmomw&m; udik ;f &Iid ;f um pnf;urf;&dak oav;pm;onfh
rdom;pkrS aygufzmG ;vmolyyD D ,HMk unfcsuw
f &m;udk tav;ay; av;pm;ol
wpfOD;jzpfvmjcif; jzpfayonf/
tpfuAf g;vf\zcif a&S;cfE;l &fr[
k r'o
f nf bmoma&;udik ;f &Iid ;f oljzpf
onfhtavQmuf ol\aqGrsdK;rsm;ajymjycsuft& tpfufAg;vfudk rzGm;jrifrD
tdyrf ufwpfck jrifrufcahJ vonf/ xkt
d yd rf ufukd olu t"dym ,fziG hf qd&k mwGi?f
rdrd om;a,mufsm;av; wpfO;D zGm;jrifrnfjzpfNy;D xdo
k m;onf tpvmrfh tusKd ;
o,fy;kd um emrnfausmMf um;olwpfO;D jzpfrnf[
l jzpfonf/ ol\ tdyrf ufrmS ?
tvGefus,f0ef;NyD; BuD;rm;onfhuGif;jyif wpfckwGif rsm;pGmaom vlrsm;pk
a0;&Sad eMuonf/ vSyonfh iSuu
f av;wpfaumifonf vltrsm;\acgif;ay:
rSyso
H ef;oGm;av&m vltrsm;u vdu
k v
f zH rf;&efBuKd ;yrf;Mu\/ odaYk omf rnfol
rQ r&&Scd ahJ y/ aemufq;kH wGif xdik u
S u
f av;onf tpfuAf g;vf\zcif a&S;cf

a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e

tG r & f c if G e f Y

qd , mvf u d k ; (of ) Nrd K U&S d t pf u f A g;vf a rG ; zG m ;&m bd k ; bG m ;yd k i f a etd r f


tpfufAg;vf\rdciftdrmrfbDbD
El&rf [
k r'\
f &ifciG f vma&mufem;cdak v\/ a&S;cfE&l rf [
k r'f jrifrufco
hJ nfh
tdyfrufonf aemifaomtcg trSefw&m;wpf&yf jzpfcJhonf/
tb,faMumifq
h akd omf? &uftenf;i,fcefMY umaomtcg tpfuf
Ag;vftm; zGm;jrifcNhJ y;D ? tpfuAf g;vfonf tpvmrf\tusKd ;udo
k rl wlatmif
BuKd ;yrf;aqmif&u
G cf o
hJ nft
h jyif ygupwefEikd if t
H jzpfEikd if w
H pfEikd if aH y: xGe;f
vmap&ef rsKd ;aphuykd if csay;cJah o;onf/ xdak Mumifv
h nf; av;pm; Munf
ndKc&H onfh yk*Kd vw
f pfO;D vnf;jzpfco
hJ nf/ tpfuAf g;vftm; vlvwf wef;pm;
wd\
Yk "avhxuf ydrk x
kd ;l jcm;pGm jyKpyk sKd ;axmifcjhJ cif;r&daS y/ odaYk omf 4if;onf
i,fpOfuyif tjcm;uav;rsm;ESirhf wlnb
D J xl;jcm;onft
h &nf tcsi;f ? tusihf
trl todPf&SdoljzpfcJhonf/
ol\ ynma&;onf trsm;enf;wl r'&fqmausmif;uav;rStpjyK
cJhaomfvnf;? 4if;onf q&marmfv0D q,'frD&f[qef(1844-1929)
uJo
h aYkd om q&m;orm;ESihf awGUqHck &hJ jcif;onf olUtzdYk tvGef uHx;l onf[q
k kd
&ayrnf/ ol\q&monf pmayoifMum;&mwGif ajymifajrmufouJhodkY
zg&fpED iS t
fh &fAb
D mom&yfww
Ykd iG v
f nf; uRr;f usio
f nfh q&orm;wpfO;D jzpfonf/
armfv0Dq,'frD&f[qefonf tpfufAg;vfzcif\ taygif;toif;rsm;xJrS
wpfOD;jzpfonf/ tdrfwGif0ifxGufoGm;vmae&mrS uav;\xl;jcm;onfh

t&nftaoG;rsm;udkavhvmawGU&Sdum rdrdudk,fwdkifyif xdkuav;tm;jyKpk


ysdK;axmif ay;vdkaMumifh cGifhjyK&ef tpfufAg;vf\zcifxH yefMum;cJhjcif;
jzpfonf/ xdq
k &m\ oGeo
f ifq;kH rrIEiS hf jyKpyk sKd ;axmifrI atmufwiG f tpfuf
Ag;vfonf zg&fpED iS t
hf &fApD maywdu
Yk kd pdw0f ifpm;&Hrk Qru xdb
k mom&yfrsm;udk
vsifjrefpGm ydkifEdkifwwfuRrf;cJhavonf/
tpfuAf g;vfonf tG&'f El iS zhf g&fpu
D Asmwd\
Yk eufeJ odraf rGUrIEiS hf &o
ajrmufrI wdu
Yk akd umif;pGm oabmaygufcNhJ y;D ,if;twwf ynmudv
k nf;q&m
armfv0Dq,'frD&f[qefxHrSyif qnf;yl;avhvm&&SdcJhjcif; jzpfonf/ xdkY
aMumifh q&mrSwpfqifhwwfajrmufcJhorQwdkYudk aemufydkif; 4if;\ b0c&D;
wpfavQmufwGif uAsmpmayorm;wpfOD;tjzpfodkY a&muf&SdcJhaomtcg
tvGeyf ifxad &mufr&I adS om tajccH&adS eojzifh olonf atmifjrifru
I kd wuf
vSrf;EdkifcJhjcif;jzpfonf/ pmayoifMum;rI uAsmvuFmpyfrI wdkYwGif uRrf;
usio
f nft
h jyif armfv0Dr&D [
f qefonf bmomw&m;vnf; tav; xm;pOf;
pm;wwfwwfolomru vufawGUusifhoHk;wwfoltjzpfarG;xkwfay;cJh
avonf/
armfv0Dq,'frD&f[qef\ axmufcHrIjzifhyif tpfufAg;vftm;
qd,mvfu;kd (of)&Sd paumhcsrf pf&iS t
f xufwef;ausmif; Scotch Mission High
School wGif0ifa&muf ynmoifMum;apcJhavonf/ rMumrDumvwGif

a'gufwmtvmr[ft6pfuAf g;vf\b0ESi'h f e
tpfufAg;vfonf xdk ausmif;vnf; rdrd\ BudK;pm;tm;xkwfrIESifh tusifh
pm&dw aumif;rIwaYkd Mumifh q&morm;rsm;\ cspcf ifajrm ufpm;rIukd cH,cl &hJ
onf/ 1892ckEpS f wGif rufx&pf pmar;yJaG tmifjrifum Scotch Mis ion
College Oypmwef;wGiq
f ufvuf ynmoifMum;cGihf &&Scd o
hJ nf/ xdEk pS f yif
ol\rdbrsm;onf ollYtm;tdrfaxmif jyKay;cJhonf/
ausmif;om;b0rStpjyKum tpfuAf g;vfonf uAsma&;pyfou
D ;kH rIukd
tav;xm;um a&;pyfcahJ vonf/ trSepf ifppf tpfuAf g;vfonf arG;&myg
uAsmESiyhf wfoufonfh yg&rD&iS w
f pfO;D jzpfavonf/ pmoifausmif;uav;
&Spd Ofuvnf; olonf aeYpOfvv
kd kd MuKH awGUae&onfh taMumif; t&muav;
rsm;udk uAsmpmwdu
k av;rsm; a&;zJUG um rdr\
d aqGrsKd ;rsm;ESihf oli,fcsi;f rsm;udk
zwfjyavh&cdS o
hJ nf/ aumvdyaf usmif; wufaepOfyif tpfuAf g;vfonf
uAsm&Gwq
f &kd ef uAsmvuFm &Gwzf wfyrGJ sm;odYk wufa&mufrpI wifcahJ vonf/
yxrydkif;wGif tpfufAg;vfonf rdrd\uAsmrsm;udkrd&fZmt&f&S'f
*d;k (&f)*ge0D(1850-1906)tm; jyownf;jzwfapavonf/ aemufyikd ;f wGif
rdrduAsm tcsdKUESifhvuFmrsm;udk xdkacwfu ausmfMum;vSaom tl&'luAsm
q&mBuD; e0gAf rd&fZmcgef 'g*fa'v0D (1831-1905)tm;jyoum wnf;
jzwfapcJhonf/ ola&;om;oDuHk;onfh uAsmrsm;wGif awG;ac:rIqdkif&m
'eoabmw&m;rsm;pGm ryg&Sad omfvnf; ol\uAsmpGr;f &nfonf uAsm
ynm&yfqdkif&mu@wGif xl;cRefajymifajrmufum uAsmq&mwpfOD;\
t&nftcsi;f tjynft
h 0&Sd aMumif;udk rd&Zf m'g*fa'v0Du tuJcwf awGU&Sd

cJah vonf/ tenf;i,frQaom uAsm vuFmrsm;wnf;jzwf ay;cJNh y;D aemuf


rd&Zf m 'g*fa'v0Du tpfuAf g;vf \uAsmrsm;onf jyKjyifwnf;jzwf&ef
rvdt
k yf avmufatmifyif Ny;D jynfph akH Mumif;udk rSwcf sucf s a&;om;cJo
h nf/
tcsuu
f kd wifjy&jcif;rSm rd&Zf m 'g*fa'v0Donf rdr\
d rsuaf pha&SUarSmuf
yif tpfuAf g;vf\t&nftaoG;ESihf ynm&yfjynfph <kH u,f0rIukd rsu0f g;
xifxif vufawGUMuKH ciG &hf cJah vonf/ tpfuAf g;vf\ ausmMf um;rIowif;
ysUH ESYH vmaomtcg rd&Zf m'g*fa'v0Donf rdrw
d pfcsed u
f tpfuAf g;vf\uAsm
vuFmrsm;udk wnf;jzwfay;cJh&aMumif;udk *kPf,lpGm ajymMum;cJhonf/

tG r & f c if G e f Y
8
tpfufAg;vftaejzifhvnf; rd&fZm 'g*fa'v0D tm;rdrd\uAsmrsm;udk jyo
wnf;jzwfccH rhJ rI sm;ud*k P
k ,
f al jymMum;avh&cdS o
hJ nf/ 1905 ckEpS w
f iG f rd&Zf m
'g*fa'v0D uG,v
f eG af omtcg ol\q&mESiyhf wfoufonfh &ifeifzh ,
G &f m
uAsmvuFmwpfy'k u
f kd a&;om;zJUG EJUG cJ&h m rd&Zf m'g*fa'v0D\ tG&'f u
l Asmrsm;
ESifhywfouftG&f'luAsmvuFmtodkif;t0dkif;wGif todtrSwfjyK rSwfwrf;
wpf&yfjzpfjzpfcJhonf/

]] t[f- 'g*fuawmhomG ;acsNy/D


olt
Y avmif;u ycH;k ay:rSmvSypGmeJ?Y
aysm&f iT w
f t
hJ &yfu aemufq;kH uAsmq&muawmh
wdwq
f w
d af eacsNy/D
tcsp&f UJ yHw
k u
l kd twdtusb,fou
l a&;qJrG mS vJ/

jrm;ypfou
l awmh oGm;acsNy/D
ESvo
kH m;ay:udk jrm;csuf b,fou
l ypfrmS vJ/ }}
r*drk if;qufae0ifNy;D aemuf rd&Zf m'g*fa'v0Donf tdE,
d Edik if w
H iG f
tl&'luAsmvuFmu@ tvGeaf usmMf um;tav;xm;cH&oljzpfonf/ xdUk
aMumihv
f nf; rd&Zf m 'g*fa'v0Donf rdrt
d awGUtMuKH ynmt& tpfuAf g;vf
wGif tvGeaf wmfjynf0h aomuAsmq&mBu;D wpfO;D \t&nftcsi;f rsm;rsm;
udk awGU&SdcJhjcif;jzpfonf/ xdkUtwl xdkacwfumv&Sd tjcm;aom uAsm
ynm&Sifrsm;uvnf; rd&fZm'g*fa'v0Dxuf ravsmhaom csD;usL;rIrsdK;jzifh
tpfufAg;vftm; *kPfjyKcsD;usL;cJhavonf/

a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e

tpfuAf g;vfq&m armfv0Dq,'fr&D [


f qef
4if;wdkYwGif rd&fZmt&f&S'f*dk(&f)*geD\ trnfonfvnf; tygt0if
jzpfonf/ 4if;onf xdt
k csed u
f yef*smAfjynfe,f\ausmMf um;vSaom uAsm
q&mrsm;wGif yg0ifojl zpfonf/ tcrf;tem;wpfcw
k iG f tpfuAf g;vf\uAsm
t&nftaoG;t&nftcsi;f tay: tvGeaf useyftm;&vGe;f &um;? tHMh opGmjzifh
odkYcsD;usL;cJhavonf/ ]] tpfuAf g;vf 'Dtouft&G,af v;eJY 'Davmuf
vSywJh uAsmoDu;kH Edik yf govm; }}wJ/h

]]ykvv
J ;kH tjzpfeYJ &ufa&mvSwt
hJ vm[ft&Siu
f a&G;cs,cf hJ
w,f/ pifppfawmh 'g[m uREykf \
f Mowyw
&m;&JUBuKd ;yrf;
rIacR; wpfpufomjzpfayw,f/ }}
tpfuAf g;vfonf touf22 ESpt
f &G,w
f iG f tqifjh rifh ynm&yfrsm;
xyfraH vhvmqnf;yl;&ef vm[dNk rKd Uo
k aYkd &muf&v
dS mcJo
h nf/ vm[dNk rKd U tpd;k &
aumvdyaf usmif;wGif 0ifa&mufoif,cl iG &hf cJo
h nf/ xdaYk emuf 1897 ckEpS w
f iG f
t&ADEiS t
hf *Fvyd b
f mom&yfww
Ykd iG f xl;cRepf mG jzifh bDatbJUG ud&k &Scd o
hJ nf/ xdYk
tjyif trfatwuf&ef paumfvm&Spf&&SdcJhonf/

tG r & f c if G e f Y
10
1899 ckEpS w
f iG f tpfuAf g;vfonf trfatbJUG udk 'eduaA'wGif
yxrqifq
h w
G cf ;l atmifjrifco
hJ nf/ xd*k P
k o
f u
d m ESix
hf ;l cRex
f if&mS ;rIxuf
wefzdk;&Sdonfh taMumif;t&mrSm xdkausmif;aepOfumvwGif olYtzdkY wpf
oufomywfvHk; rdwfaqGaumif;tjzpfvrf;jywJGac:rnhf yk*dKvfwpfOD;& &SdcJh
jcif;yifjzpfonf/
xdkyk*dKvfrSm urmausmf tpvmrfhordkif;ESifh 'eduaA' ynm
&Sifwpf OD;jzpfaom qm? aomrwfpftmEdk;(1846- 1930)yifjzpfonf/
qm?tmEdk;\ BuD;MuyfrIjzifhyif tpfufAg;vfonf 'eduaA'udk ajymif
ajrmufpGmqnf;yl; avhvmatmif jrifcJhjcif;jzpfonf/ ygarmu? qm?
tmEd;k onf tdE,
d Edik if H qdik &f m ynma&; avmuwGif taumif;qH;k tawmfq;kH
ynma&;yg&*l q&m wpfyg;yifjzpfonf/ t&nftcsi;f aMumifyh if olonf
tvD*&f aumvdyEf iS hf tvD*&f wuov
kd w
f w
Ykd iG f oifMum;&ef tcGit
hf a&;
&&SdcJhonf/ armfv0D rD&f[qefuJhodkYyif qm? tmEdk;onf tpfufAg;vf\
t&nftcsi;f ESihf Pf ynm? BuKd ;yrf;tm;xkwrf w
I u
Ykd kd vsijf refpmG yif tuJcwf
od&cdS ahJ vonf/ xdaYk Mumifh ueOD;uyif tpfuf Ag;vftm; tvGef *&kwpdu
k f
&Scd NhJ y;D ? tm;ay; tm;ajrm ufjyKco
hJ nf/ tpfuAf g;vf tay:wGif pdwaf &mud,
k yf g
pdw0f ifpm; ouJo
h Ykd ynma&;taxmuftulrsm;pGmay;cJo
h nf/ odt
Yk m;jzifh
tpfuf Ag;vf\ ynma&;wGif armfv0Dq,'fr&D [
f qefonf ta&SUwdik ;f qdik &f m
,Of aus;rItawG; tac:ynm&yfrsm;udk rdwq
f ufay;ovd?k qm? tmEd;k onf
olY tm;taemuf wdik ;f tawG;tac:ESi'hf eynm&yfrsm;udk PfxeG ;f vif;
awmufyatmif taxmuftuljyKcahJ vonf/
xdo
k t
Ykd m;jzifh tpfuAf g;vfonf q&mESpOf ;D xHrmS ynmb@mtarG
udk&&SdcJhonf/ todynm? Pfynmjynfh0rIwdkY\ tusdK;tmedoifaMumifh
tpfuAf g;vfwiG f awG;ac:qifjcifwwfonfh tavhtxonf wd;k wufatmif
jrifvmcJo
h nf/ xdt
Yk wl tcsed u
f mv wd;k wufajymif;vJvonfEiS t
hf rQ ol\
ol\awG;awm qifjcif rIynmonfvnf; ydrk w
kd ;kd wufzUHG NzKd ;vmonfukd awGU&S&d
avonf/ tpfuAf g;vf\tawG;tac:onf tl&'l? zg&fpED pS cf pk vH;k ESiq
hf uf
EG,u
f m xm0&tm;jzifh cdik jf rw
J nfMunfvaS om'eudk ay:aygufapcJo
h nf/

a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e
odYk wd;k wufzUGH NzKd ;rI\ &v'frsm;wGiq
f &morm;rsm;jzpfMuaom q,'fr&D f
[qefESifh qm? tmEdk;wdkY\BuD;rm;aomysdK;axmifay;rIonfvnf; yg0if
ayonf/

11

awG ; awmqif j cif r I q if h u J w d k ; wuf a jymif ; vJ v mjcif ;


trf? at'D*&DbUGJ udk &&SNd y;D Ny;D csi;f yif tpfuAf g;vfonf vm[dNk rKd U&Sd
ta&SUwdik ;f aumvdyw
f iG f t&ADpmayXmerSL; jzpfvmcJo
h nf/ &mxl;udk
qm? tmEd;k \axmufcrH jI zifh &&Scd jhJ cif;jzpfonf[k qdMk uonf/ tb,faMumifh
qdak omf tpfuAf g;vfonf t&ADpmayjzifh trf?at bJUG &&Sx
d m;jcif;r[kw/f
qm? tmEdk;onf ,if;aumvdyf\ Xmaeausmif;tkyfjzpfNyD;? tpfufAg;vf\
t&ADpmay t&nftcsi;f udk od&jdS cif;tay: axmufcrH aI y;cJjh cif;aMumifh
jzpfonf/ xdpk Ofu tpfuAf g;vf\vpmonf 73d^-rQomjzpfonf/ xdaYk emuf
tpfufAg;vfonf rdrd\t&nftcsif;t& vm[dkNrdKU&Sd tpdk;&aumvdyfwGif
t*Fvdyf pmygarmutjzpf cefYtyfjcif;cH&avonf/ olonf vm[dkNrdKU&Sd
tpvm rD,[f aumvdyw
f iG v
f nf; twefMumumvwdik f pmoifMum;cJah o;
onf/ tpfuAf g;vfonf yef*smAfjynfe,ftpd;k &NrKd Ujyqdik &f m 0efxrf;pmar;yJG
udk 0ifajz&efvnf;MuKd ;pm;cJah o;\/
odaYk omf 4if;tm; use;f rma&;qdik &f mtaMumif;jycsujf zifh xdpk mar;
yJ0G ifciG rhf &cJah y/ xdpk Ofu ,if;jzpf&yfonf tpfuAf g;vftwGuf wu,fyif
pdwrf aumif;p&mjzpfco
hJ nf/ odaYk omf tpfuAf g;vf\ b0wpfavQmufv;kH udk
avhvmMunfyh gu pdwq
f if;&JrEI iS hf ratmifjrifrw
I o
Ykd nf rajymjyavmuf
ay/ armfvmem rk[r'f tvDa*sm[
f &f(1878-1931)onfvnf; tdE,
d Edik if H
tpd;k &NrKd Ujyqdik &f m0efxrf; pmay;yJu
G kd ratmifjrifcahJ y/ odaYk omfaemufyikd ;f
wGif 4if;onf EdkifiHa&;orm;BuD; wpfOD;jzpfvmNyD; rGGwfpvifrfxktusdK;udk
taumif;qH;k ESit
hf wwfEikd q
f ;kH aqmif&u
G f Edik o
f nft
h cGit
hf a&; &cJb
h ;l onf/
xdek nf;wlpmG tpfuAf g;vfonfvnf; tpd;k &0efxrf;rjzpfcahJ omfvnf; tvGef
ausmfMum;onfh uAsmq&m? 'eynm&Siftjzpf ordkif;wGifxm0&wGif

tG r & f c if G e f Y
12
&pf&o
kH mru tpvmrft
h usKd ;udv
k nf; olrwlatmifo,fy;kd Edik cf ahJ vonf/
onfrmS tvm[ft&Sijf rwfu jzpfay:apvdak om ref&mS [fpepfZ,m; [k
qdk&ayrnf/
tpfuAf g;vfonf rdr\
d pdwu
f ;l ESihf tawG;tac:wdt
Yk ay: tajccH
umBuD;rm;onfh atmifjrifrIrsm;udk &&SdcJhavonf/ pmayqnf;yl;jcif;ESifh
oifjyjcif;wdw
Yk iG f tpfuAf g;vfonf 1905 ckEpS t
f xd qufwu
kd af qmif&u
G cf hJ
onf/ xdu
k mvtwGi;f tpfuAf g;vfonf rdrEd pkS o
f uf&mbm om&yfrsm;udk
pdww
f ikd ;f us avhvmqnf;yl;Edik o
f nfh tcGit
hf a&;&&Scd o
hJ nf/ 'e qdik &f m
tawG;tac:rsm;udkvnf; xdkumv twGif;yif eufeufeJeJ qnf;yl;avh
vmcJo
h nf/ txl;ojzifh usKd ;aMumif;qifjcifr?I ,xmblw usus oH;k oyf
qifjcifrEI iS hf oaqm0f0zG af c: tpvmrf\txufwef; usiphf Ofww
Ykd iG f olrwl
atmif pdw0f ifpm;cJah vonf/ ,if;pdwu
f ;l pdwo
f ef;ESihf tawG; tac:wdrYk S
olonf us,f0ef;euf&dIif;onfh qifjcifwwfaomtjrifESifh oabmw&m;
rsm;udk ydrk zkd NHG zKd ;wd;k wufatmifjyKvyk Ef ikd cf o
hJ nf/
awG;awmrIprG ;f &nfonfvnf; jrifrh m;vmcJo
h nfEiS t
hf rQ todPf
qdik &f mzefw;D rIEiS cfh jGJ cm;pdwjf zmrIu@wGif ydrk w
kd ;kd wufajymif;vJvmNy;D awG;
ac:rIqikd &f mwGiv
f nf; av;eufwnfMunfvmonf/ odt
Yk m;jzifh tpfuf
Ag;vfonf xGe;f vif;awmufyonfh Mu,fwpfyiG t
hf aejzifh tdE,
d Edik if H wpf0rS ;f
wGif ausmMf um;vmcJo
h nf/ 1899 ckEpS Ef iS hf 1905ckEpS t
f Mum;wGif tpfuf
Ag;vfonf txl;ojzifh oHk;ckaomynmt&mzufodkUwdrf;Gwf&mwGif xd
a&mufpGm oufa&mufcJh\/ ,if;wdkYrSm oaqm0f0Gzfac: emrfydkif;qdkif&m
usiphf Of? trSew
f &m;tay:tajccHonfh taMumif;t&mrsm;ESihf Ekid if cH sppf w
d f
wdjYk zpfonf/ xdu
k mv 4if;a&;cJo
h nfh uAsmrsm;wGif oH;k ckaom t&m
rsm;udk &Sif;vif;ay:vGifpGm awGU&SdEdkifayonf/
xdkpOfu a&;pyfaom uAsmrsm;onf oaqm0f0GzfESifhywfoufonfh
taMumif;t&mt& tom;ay;xm;onfukd xdpk OfuuAsmrsm;wGiaf wGU &Sad v
onf/ emrfyikd ;f qdik &f musiphf OfEiS phf yfvsO;f onfh uAsmonf yko
H @meft&
taMumif;t&mrQomr[kwf? xdkacwf uAsmrsm;\ awG;ac:rIrsm;ay:wGif

13

a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e
taMumif;t&mrsm;u av;eufpGmay:aygufvmjcif;jzpfonf/ xdkodkYaom
uAsmrsdK;wGif
]]EGrf;aMuaeaomyef;uav;}} *GvfyZfrG&f'[f[l
aomuAsmudk Oyrmwifjy&aomf? vlom;wdkY\ aemifw&jcif; taMumif;&if;
udk rD;armif;xdk;jyxm;onfudk awGU&ayrnf/ urmavmuBuD;onf vlom;
wdkYtzdkY ,m,DXmaeomjzpfum wpfpdrf;jyifjyifuJhodkYjzpfNyD;? vlom;wdkY\ae&m
rSefonf 4if;wdkYvufvGwfqHk;&HI;cJhonfh *sEofokcbHkyifjzpfaMumif;? rdrdwdkYae
&mrSefrS uif;a0;cJhNyD;aemuf 4if;wdkY\ykHo@mefonf EGrf;aMuaeonfhyef;odkY
SES,f jzpfaMumif;udk wifjyxm;avonf/

]]aMurGaewJhyef;uav;&,f? tb,fEIwfeJYoifhudk
yef;uav;vdkYac:&rvJ/
tb,fodkYaom pdwfqEeJYoifhudk bGvfbGvfaw;
qdkiSufuav;vdkYac:&rvJ}}
[laompum;vH;rsm;jzifh tpysdK;a&;om;xm;NyD;?

]]ykavGuav;jzpfay:vmrIuJhokdY igh&JUysufpD;rIykHjyifudkwifjyaeygw,f?
tdk-yef;uav;&,f? em;axmifuG,f? auGuGif;&jcif;&JUcHpm;csufykHjyif
udkwifjyaeygw,f}}
[laompum;vHk;oDzJGUrIwdkYjzifh ed*Hk;csKyfxm;avonf/ xdkuJhodkY zg&pD
bmomjzifh oHk;EIef;xm;onfh uAsmudk avhvmcefYrSef;&onfrSm tvmr[f
tpfufAg;vfonf rdrduAsmacwftpwGif armifvmem *svmvG'Def&lrDtm;
tb,frQ tm;usco
hJ nfukd wifjyaeoa,mifjzpfayonf/ uAsmonf

14
armfvmem&lrD taMumif;avhvm qnf;yl;&mrS &&Scd o
hJ nfh tusKkd ;tjrwf
yifjzpfonf/ taMumif;t&may: tawG;tac:ESifhenf;vrf;onf
oufa&mufrI &Sad omfvnf; wifjyyHk wifjyenf;rSmrl tpfuAf g;vf\ pGr;f &nf
ajymifajrmufrI yifjzpfonf/
ol\ xdkacwfuAsmrsm;rS 'kwd,taMumif;&if;onf trSef
w&m;\ tjzpfreS t
f aMumif;t&mrsm;jzpfNy;D ? ol\i,fpOfb0ywf0ef;usif
ESihf qify&kH \/ ol\i,fpOfawmifaus;b0onf [drmvD,[f ([dr0Em)
awmif wef;\ 0ef;usiw
f iG f usiv
f nfc&hJ jcif;jzpfonf/ xdt
k &yfa'owGif
ajcvSr;f wdik ;f onf obm0\ &IarQmcf if;rsm;u 4if;wdzYk ufoYkd tpfuAf g;vf
tm; wdr;f Gwaf pNy;D ? ,if;wd\
Yk vSyrItESpo
f m&udk yHo
k @mefaz:usL;
vsu&f adS yonf/ olonf obm0udk uAsm\taMumif;t&mtjzpf
zefw;D aomtcg ? yxrqH;k tBurd f 0&f'q
f &G (f 1770-1750)?ud;k (vf)&pf*sf
(1772-1834) ESifh uly&f(1731-1800)wdkY\taMumif;t&mrsm;udk
rdrd\[efyefenf;vrf;wdkYjzifh tG&f'luAsmvuFmudk vHk;0opfvGifonfhyHk
o@mefjzifh xGe;f ajymifapcJo
h nf/ xdu
k AsmzJUG rIonf armfvmem rk[r'f
[lped t
f mZm'f(1832-1910)? armfvmem tvfomzf[pl ed f [mvD(18371914)ESihf armfvmem tprmtDvrf &D x
f (D 1844-1917)wdu
Yk o
hJ Ykd tjyef
tvSefwifjyonfh taMumif;t&m ajymjycsufrQomr[kwf/ ,if;
pdwf0ifpm;rI? tm&HkcHpm;rIESifh tawG;tjrifwdkYudk vGefpGmxl;jcm;onfh
tG r & f c if G e f Y

ykHo@mef jzifh pkpnf;yHkaz:cJhjcifjzpfonf/


tpfufAg;vfonf obm0w&m;\taMumif;t&may: xl;qef;
onfhtawG;tac:jzifh uAsmrsm;udka&;cJhjcif;jzpfonf/ xdkuAsmrsm;wGif?
]] [dr0Em }}
]]u&Srf ;D ,m}}
]] jyefajymjyolwpfO;D }}
]] wpfcak omqE}}
tp&So
d nfh uAsmrsm;onf tvGeaf usmMf um;Ny;D
vlBuKd uf rsm;cJah omtvGeaf tmifjrifonfu
h Asmrsm;jzpfayonf/ rdr\
d tcsKd U
aomuAsm vuFmrsm;wGif tpfuAf g;vfonf qlzq
D efqeftawG; tac:rsm;
ESifh pdwful;,Of yHk@mefwdkYudk obm0om"ursm;jzifh a&maESmumwifjycJh
avonf/ xdt
Yk jyif vSyonfh a&maESmpyf,u
S rf u
I 4if;\uAsmrsm;udk

15

a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e
opfvGif vef;qef;rIESifh xl;qef;onfhvQdKU0Sufcsufudk Edk;Mum;apcJhavonf/
tpfuAf g;vf\ xdak cwfrS wwd,taMumif;&if;uAsmrsm;onf rsKd ;cspf
pdwu
f kd az:usL;onfh uAsmrsm;yifjzpfonf/ Edik if cH sppf w
d Ef iS t
hf wl ol\uAsm
rsm;wGif rsdK;cspfwHqdyfESdyfcwfxm;onfudk awGU&SdEdkifayonf/ ,if;tcsuf
onf xdkacwfxdkumv\ a,bk,sobm0 tajctaeyifjzpfonf/ xdk
acwfumv\ tcsdKUaomuAsmrsm;onfzdwfac:rIESifh 0g'jzefYrIwdkYudkvnf;
ay:vGiaf pavonf/ odaYk omf olonf xdt
k emtqmudk vSyaooyfpmG jzifh
axmufcrH v
I u
kd u
f maemuf0,f &oajrmufpmG zH;k uG,cf o
hJ nf/ ol\
ac: ]]opfviG o
f nfrh ;D awmuf rD;vQ}H } [l aomuAsmonf? xdt
k rsKd ;tpm;rsKd ;wGif
yg0ifavonf/ xdkuAsmwGif olonf [dELbkef;BuD;ESifhrGwfpvifrfrGvm
ESpfOD;pvHk;wdkYtm; vlom;rsm;tMum; pdwf0rf;uJGrIzefwD;olrsm;tjzpf pGyfpGJ
xm;um a&;oDzJGUEGJUxm;avonf/

]] td-k jA[PwdYk oifwUkd pdwrf qd;k bl;qd&k if trSew


f &m;udk
ajym&rvm;/ oifwEYkd v
S ;kH om;xJu &kyx
f ak wG[m

tG r & f c if G e f Y
16
a[mif;EGr;f aeacsNy/D
tcsi;f csi;f pdw0f rf;uJrG u
I kd ,if;wdx
Yk rH o
S ifcw
hJ ,f/
ppfrufwu
kd cf u
kd rf u
I b
kd &k m;ocifu w&m;a[m
q&m awGukd oifay;w,fvx
Ykd ifygovm;/
aemufq;kH awmhuREykf o
f nf pdwyf suu
f m bk&m;ausmif;
eJU0wfjyKausmif;udv
k nf; pGeUf vTwcf w
hJ ,f/
w&m;a[mq&mudpk eG Uf vTw&f rkH u oifw&Ykd UJ yHjk yifawGukd
vnf;pGeUf vTwcf w
hJ ,f/
ausmuf&yk x
f ak wGxrJ mS bk&m;&Sw
d ,fvYkd oifwu
Ykd xif
w,f/ uREykf t
f wGuaf wmh trdajr&JU ajrrIew
Yf ikd ;f rSm
bk&m; ocif&adS ew,fvYkd vufcw
H ,f }}
xdkacwfumvyif tpfufAg;vfonftdEd,EdkifiH\ausmfMum;onfh
trsKd ;om;aw;vuFmudk a&;om;zJUG EJUG cJo
h nf/ tdE,
d Edik if [
H mwdUk &JUEdik if aH cgif;
pOfjzifh ausmfMum;cJhNyD; ,if;\ed'gef;onfodkYjzpfonf/

]]wpfavmuvHk;xufaumif;rGefwm wdkY&JUtdEd,EdkifiHyg?
wd[
Yk m tJ'D (Edik if )H &JUiSuu
f av;awGjzpfNy;D ? 'DO,smOf
[mwdyYk ikd q
f ikd af ywm }}
xdu
k Asmonf ,aeYwikd f tdE,
d Edik if &H u
dS av;rsm;twGuf trsKd om;
aw;oDcsif;tjzpf&yfwnfaeNyD;? oDqdkaeMuqJjzpfonf/
qpfcfvlrsdK; owif;pmq&m wpfOD;jzpfaom tpfufAg;vfqif*f\
rSwcf supf um;vH;k twdik ;f ajym&vQi?f ]] rsKd ;csppf w
d "f gwfjzifo
h u
D ;kH pDcs,rf eG ;f rH
xm;onfh uAsmxufaumif;onfu
h AsmrsKd ; rnfonfh uAsmq&mrQ ra&;zJUG
ao;yg }}[k qdx
k m;\/ xdt
k csed u
f mvyiftpfuAf g;vfonf ]] tdE,
d Edik if &H dS
uav;i,f rsm;aw;uAsm }}udv
k nf;odaYk om pum;vH;k rsm;jzifh tdE,
d Edik if u
H kd

17

a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e

tG r & f c if G e f Y

18

csD;usL;*kPfjyK xm;avonf/

]] usp&f o
fS &D [froGvm [focifu xdak jrwGif trSew
f &m;
udk oifay;cJw
h ,f/
*k&ek meufu xdyk ef;O,smOfwiG f wpfyg;wnf;aomt&Sif
\ aw;a'oemawmfu&kd ifu
h sL;oDqckd w
hJ ,f/
wmwmawGu xdak jrudk rdrw
d Ukd ZmwdajrjyKvyk cf w
hJ ,f/
xdo
k rl sm;onf[*d smZfrsm;xHrS t&Afou
J Em& udk
u,fwifcw
hJ ,f/
onfomvQif uREykf \
f Zmwdajrjzpfw,f/
onfomvQif uREykf \
f Zmwdajrjzpfw,f }}
az:jycsuw
f iG f rsKd ;csppf w
d Ef iS t
hf wl emrfyikd ;f qdik &f musiphf OfEiS hf t,l
0g'cH,cl suv
f yI &f mS ;ouf0ifrt
I awG;tac:vnf;yg0ifaeonfuakd wGUEdik o
f nf/
uAsmrsm;ESit
hf wl tpfuAf g;vfonf rdrEd ikd if \
H obm0 &IarQmcf if;
jrifuiG ;f tvSty rsm;udv
k nf; cs;D usL;zG,&f muAsmajrmufrsm;pGmvnf; oDu;kH
a&;zJUG cJh ao;onf/ tdE,
d Edik if \
H vSyonf&h cI if;rsm;? rd;k aomuf aexGucf sed ?f
qnf;qmae0ifcsdefESifh jrpfacsmif;ork'&mrsm;? awmawmif a&ajrESihfvSy
onfh taqmuftODrsm;? rd;k xdbeef; cHwyfBu;D rsm;? ol\ pdwEf v
S ;kH twGi;f rS
vSyonfyh ef;O,smOfrsm;ESihf Bu;D us,cf rf;em;onfh taqmuftODrsm;wdo
Yk nf
ol\uAsmtwGuf rSjD irf;&mukeMf urf;rsm; taMumif;t&mrsm;jzpfco
hJ nf/ rdrd

Edik if \
H Bu;D us,cf rf;f em;rIonf 4if;\uAsmrsm;jzpfvmouJo
h Ykd rdrEd ikd if o
H m;
wd\
Yk qkw
k ,
f w
k rf ?I edru
hf srw
I EYkd iS hf olw\
Ykd ylaqG;0rf;enf;zG,&f m tjzpf tysuf
rsm;udv
k nf; olu vspv
f sLr&IcahJ y/ tdE,
d Edik if H jzpfysuv
f su&f o
dS nfh xdk
tajctaersm;udk tpfuAf g;vfonf &ifeifzh ,
G &f mtjzpfuAsmvuFma&;om;
oDuHk;cJhav&m? xdkuAsmrsm;onf ol\Edik if o
H m;rsm; pdwEf v
S ;kH twGi;f odYk xk;d
azmuf0ifa&muf ae&m,lcahJ vonf/
xdUk aMumifh 1904 ckEpS rf wfvwGif tcrf;tem;wpfck
ac:
]]emusifrI\&kyfyHkvTm}} [laomuAsmudk a&;oDum &Gwfzwfjy aomtcg
y&dwfrSm rsuf&nfvnf&ifeifhatmifcHpm;cJhMu&onfhtjyif olwdkY\pdwf
"gwfrsm;udk EdI;qGvHIUaqmfay;ouJhodkYjzpfcJhonf/

]]td-k owdvpf[if;aeaomolwYkd ZmwdajrtwGuf aomu


xm;avmh? ab;'kuu
sa&mufvmawmhr,f/
aumif;uifbHk;wGifoif\ysufqD;qHk;&HI;rI MuHpnfrIrsm;udk
awGUae&Ny}D }
tpfufAg;vf\ cH,lcsufrSm trsdK;om;xkwpf&yfwGif uAsmpmqdk\
u@onf cEmud,
k w
f iG f rsupf u
d o
hJ yYkd if jzpfonf/ rsupf o
d nf tajctae
t&yf&yfudkjrifawGUod&Sdjcif;\tcsKyfyifjzpfonf/

]]cEmudk,ftpdwftydkif;emusifrIcHpm;&&ifrsufpdu
id,
k akd ewwfw,f/

19

a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e
cEmudk,fwpfckvHk;tay:rsufpdutb,frQavmuf
pmemygovJqw
kd m odygovm; }}
cEmtpdwftydkif;wGifemusifrIa0'em cHpm;&aomtcg rsufpd
uid,
k \
dk / cEmud,
k w
f pfcv
k ;kH ay: tb,frQpmemMuifemonfh tpdwf tydik ;f
jzpfonfukd pOf;pm;awG;MunfEh ikd af yonf/ rsupf u
d o
hJ yYkd if uAsmq&monf
vnf; rdrt
d rsKd ;om;xk\ 'kuo
u
k r sm;tay:wGif [pfa<u;wwfNy;D ? rsu&f nf
uswwfayonf/ rsufpdu rsuf&nfjzifh oufaoxlouJhodkY xdkpmqdku
rdr\
d uAsmjzifh oufaoxlayonf/ xdUk aMumifh rdr\
d uAsmrsm;wGi\
f rdrd
trsKd ;om;xk\ 'kur sm;rsm; udak z:Te;f um 4if;wd\
Yk 0dmOfukd toufoiG ;f
ay;avonf/ xd0k n
d mOfopfonf 4if; wdt
Yk m; arUavsmaf eonfh tarSmifxx
k J
rSqx
GJ w
k u
f m a&SU&So
d nfv
h if;a&mifjcnfurf;yg;qDoYkd wGe;f ydaYk y;avonf/
]] opfvGifonfh rD;awmuf rD;vQH}} ESifh ]] emusifrI\&kyfyHkvTm }}
uAsmrsm;onf tpf u f A g;vf \ trsd K ;om;xk pd w f E S v H k ; twG i f ; rS q E ?
tawG;tjrif cHpm;rIrsm;udk bmomjyefvu
kd jf cif; yifjzpfonf/ xdUk aMumifyh if
uAsmrsm;onf ausmfMum; vmaomtcg tpfufAg;vftm;tdEd,EdkifiH\
rsKd ;cspu
f Asmq&m[k ac:a0: cJMh uavonf/ xdt
Yk jyif 4if;\*kPf owif;
onfvnf; us,jf yefUvmumatmif jrifro
I nfvnf; ydrk x
kd eG ;f awmufvm\/
tpfuAf g;vfonf tdE,
d Edik if \
H rsKd ;csppf mqdjk zpf&o
kH mru aeYpOfjzpf
ysufae\onfh rsufarSmuftajctaeudk az:usL;aeonfh tdEd,EdkifiH\
aMu;rHkjyifvnf;jzpfonf/ trSefaomfum;? uAsm&dk;&dk;a&;&mrS rsdK;cspfpdwf
uAsmrsm;qDoYkd c&D;pOfonf rlvtaMumif;&if;ajymif;&Ho
k ufoufrQ r[kwaf y/
c&D;pOfonf tvGefBuD;rm;onfhtajccHajymif;vJrI wpf&yfvnf; jzpfay
onf/ rlvtaMumif;&if;wGif xl;jcm;rI? &nf&,
G cf suEf iS t
hf wl enf;vrf;qef;
opfrIwdkYtjyif toHtae toHxm;ESifh rmeftjynfh tiftm;tjynfhwdkYu
ajymif;vJ rI\ xl;jcm;csuf yifjzpfonf/ ukev
f eG cf ahJ om tcsed u
f mvwGif
tpfufAg;vf\uAsmrsm;onf ol\udk,fydkifcHpm;rIrsm;rS aygufzGm;vmcJhjcif;
jzpfonf/ odaYk omf ,if;onf trsKd ;om;xkwpfcv
k ;kH \ tawG;tjrifcpH m;rIrsm;
udk bmomjyefxm;yH&k avonf/ ud,
k yf ikd cf pH m;rIrS trsKd ;om;a&;odem;vnfrI

tG r & f c if G e f Y
20
az:jyvmjcif;txdc&D;pOfwGif tpfufAg;vf\uAsmrsm;wGif vHk;pHkjcHKiHkrdjcif;?
em;vnfoabmayguf rIrsm;aygufzGm;vmcJhonf/ ,if;onf aemufydkif;
umv ol;\uAsmrsm;wGif vHk;0uJGjym;jcm;em;jcif;\ taMumif;&if;yif
jzpfcJhonf/
tpfuAf g;vfonf tG&'f u
l Asmudk tvGejf rifjh rwfonfh &nf&,
G cf suf
twGuf a&;om;oDu;kH cJjh cif;jzpfonf/ qdv
k o
kd nfrmS trsm;pk\b0ESit
hf awG;
tac: yHo
k @mefrsm;udk rdru
d Asm\ taMumif;&if;jyKvyk Nf y;D ? olonf ol\
EdkifiHom;rsm;tm&Hkudk EdkifiH\jyemzufqDodkY qJGaqmifwGef;ydkUcJhavonf/
xdkYtjyif xdkjyemrsm;udk ol\av;eufpGmawG;ac:rI? oabmayguf em;
vnfr\
I A[dXk me jyKvyk cf o
hJ nf/ qdv
k o
kd nfrmS tpfuAf g;vfonf ol\
uAsmudk ol\&nf&G,fcsuf jyKvkyfcJhjcif;jzpfonf/
xdkYtwltpfufAg;vfonf tdEd,EdkifiHom;wdkY\awG;ac:rI
tajctae udk ydkrdkaumif;rGefvmapNyD;? vufawGUrusonfh enf;vrf;rS
vGwaf jrmufrI &,lNy;D vufawGUusonf'h eudu
k sio
hf ;kH &efrmS tvGev
f t
kd yf
onfukd rD;armif;xd;k wGe;f tm;ay;cJo
h nf/ xH;k wrf;pOfvmtawG;tac:t&
wnfNidrfxdkif;rIdif;aom or&dk;usenf;vrf;udkvdkufem&onf/ odkYaomf
tpfuAf g;vfonf vIy&f mS ;ouf0ifonfh ppfreS af ompnf;rsO;f Oya'udk usio
hf ;kH
apcJhonf/
1899 ESifh 1905 ckESpftcsdefumvtMum; a&;om;cJhonfh ol\
uAsmrsm;udk tef*sKref[rd m,oGvt
f pvmrftoif;\ tcrf;tem; rsm;wGif
&Gwzf wfcahJ vh&cdS o
hJ nf/ ,if;wdx
Yk rJ S tcsKd Uudk tG&'f o
l wif;pmrsm;ESihf bmom
a&;pmapmif rsm;wGiv
f nf; yHEk ydS cf o
hJ nf/ xdpk mapmifrsm;teuf vpOfxw
k f
rcfZef pmapmifonfcsD;usL; xdkufonfhpmapmifjzpfonf/ txl;ojzifh
yef*smAfjynfe,f\ *kP,
f zl ,
G &f mpmapmiftjzpfc,
H x
l m;Ny;D jzefcY s&D mXmeonf
qm? tA'Gvfum'&f (1874-1951)\ tkyfcsKyfrIatmufwGif&SdcJhonf/

tp v mrf u r m \uAsmpmqd k y nm&S if


tpfuAf g;vf\ ausmif;aepOfb0wGif qm? tmEd;k onf ol\q&m

21

a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e
jzpfouJhodkY? olUtm;tvGefESpfoufcspfcifow
l pfO;D vnf;jzpfco
hJ nf/ olonf
tpfuAf g;vf\ t&nftcsif;rsm;udk tvGefcsD;usL;avh&SdNyD; olUtm;tvGef
wd;k wufapcsif oljzpfonf/ tmEd;k (vf)utpfuAf g;vftaejzifh tqifjh rifh
ynm&yf rsm; qnf;yl;jcif;ESihf Oa&myEdik if rH sm;odcYk &D;xGujf cif;jzifh todPf
wdk;wuf zHGUNzdK;&Hkomru tawG;tac:t,ltqrsm;vnf;ydkrdk wdk;wuf
ajymif;vJ vmEdik rf nfuo
kd ad vonf/ xdaYk Mumifh tpfuAf g;vftm;Oa&myodkY
oGm;a&muf ynmqnf;yl;&ef tMuaH y;avonf/ yxrwGit
f pfuAf g;vfonf
wkeaYf ES; aeaomfvnf; aemufyikd ;f wGif oabmayguf vufccH \
hJ / xdaYk Mumifh
1905ckESpf Mo*kwfvwGif tqifhjrifhynm qnf;yl;&ef tpfufAg;vfonf
t*Fvef Edik if o
H Ykd oGm;a&mufco
hJ nf/ Oa&myodYk rxGucf mG rD tpfuAf g;vfonf
a'vDNrKd U&Sd oawmfpif cGm*smedZmrG'eD \
f *lArd mefoo
Ykd mG ;a&muf *g&0jyKco
hJ nf/
[laomuAsmudk &Gwq
f kd
xdAk rd mef ]]c&D;onf\yefMum;csu}f }
cJah o;onf/ xdu
k AsmwGif tpfuAf g;vfonf olawmfpifBu;D \ tqift
h wef;
*kPfyk'fudkcsD;usL;az:jyxm;NyD;ol\&nf&G,fcsuf NyD;jynfhpHkap&eftwGuf
olawmfpifBuD;xH awmif;qkjyKxm;avonf/
tpfuAf g;vfonf Oa&mywGif oH;k ESpw
f mrQaexdik cf o
hJ nf/ xdu
k mv
twGif; tpfufAg;vfonf uif;A&pf*sfwuodkvfwGifvnf; olUtm;&if;ESD;
cspfcifonfh rdwfaqGaumif;q&maumif;rsm;ESifh qHkawGUcJh&onf/ olUtzdkY
uHaumif;onf[k qd&k rnfjzpfonf/ txl;ojzifh ygarmua'gufwm r*fwuf
*'f (Dr. Mac Taggart)ygarmu? tD;? *s?D ba&mif;(Prof. E.G. Browne)
ygarmu? tm&f? at? eDu(kd vf)qef(Prof. R.A. Nicholson) wdUk ESiahf wGU
qHu
k mqef;opfaom'etjrifrsm;udprf;ppfavhvmenf;udk &&Scd NhJ y;D ? olwYkd
onf tpfufAg;vf\'e awG;ac:rI xGef;vif;awmufajymifvm ap&ef
ta&mifwifay;taxmuftul jyKcJholrsm;jzpfMuonf/ xdkYtjyif tpfuf
Ag;vfonf vifueG ;f tif;(Lincoln Inn) rS a&SUaebJUG udv
k nf; &,lcahJ o;onf/
xdUk aemuf olonf t*FvefrS *smreDEikd if o
H o
Ykd mG ;a&mufum jrLepf wuov
kd f
odYk wufa&mufciG ahf vQmufco
hJ nf/ onfrmS vnf; ol\q&mrsm;\ tMuH
ay;csuft& oGm;a&mufjcif;yifjzpfonf/

22
tG r & f c if G e f Y
jrLepfwuodkvfwGif tpfufAg;vfonf The Development of
Metaphysics In Persia ]]yg&SefEdkifiH\ &kyfvGefawG;ac:ynm&yf emrf
ydik ;f qdik f &musipfh Ofw;kd wufr}I } ESiyhf wfoufonfh okawoepmwrf; udjk yKpk
wifoiG ;f um Ph.D. bJUG udk qGwcf ;l &&Scd ahJ vonf/ tpfuf Ag;vftaejzifh
Oa&myodkYoGm;a&muf ynmqnf;yl;um atmifjrifrIrsm;&&SdcJhjcif;rsm;onf
ta&;Bu;D vS onfu
h pd & yfr[kwaf y/ ol\avmutay: &IjrifwwfrI tjrif
us,v
f mrI? Oa&myvlaerIpepf\tawGUtMuKH r&S onfh oifcef;pmrsm;? Oa&my
om; wd\
Yk b0vlaerI tqift
h wef; ESib
hf 0qdik &f mcH,cl surf sm;udk xdawGU
cHpm;avhvmcGifh&cJhonf/ xkdpOfu Oa&myonf urmjrifuGif;ay:wGif
tvGet
f a&;ygum tiftm;Bu;D rm;qH;k a'ojzpfonf/ xdak 'oonf tod
ynm? twwfynm? tawG;tac:ynm wdw
Yk ;kd wuf zHUG NzKd ;aeNy;D ,if;wd\
Yk
aus;Zl;aMumifh Op"et&vnf; urmay:wGif tcsr;f omqH;k t<u,f0 qH;k a&SU
wef;ta&mufq;kH a'ojzpfaeonf/ tpfuAf g;vf tzdUk Oa&myawGUjrifo&d dS
cHpm;cJh&jcif;wdkYonf ol\todPfawG;ac:rI ESifhpdwfESvHk;\ cHpm;&csuf
ay:wGif vGepf mG oufa&mufr&I cdS o
hJ nf/
tpfufAg;vfonf Oa&mywGif awGUjrifod&SdcJhaom t&mrsm;teuf
tcsuo
f ;kH ckwu
Ykd kd tvGeEf pS o
f uftm;usrcd o
hJ nf/ ,if;wdrYk S yxrtcsurf mS ?Oa&my&Sjd ynfow
l o
Ykd nf tcsed jf ynfh vkyif ef;aqmifwmrsm;wGif vH;k
yrf;aeMuNy;D rdrw
d \
Ykd tcsed u
f kd tvGew
f efz;kd xm;um tusKd ;&S&d Sd toH;k jyKae
Mujcif;jzpfonf/ Oa&myom;wdkY\ Pf&nfpGrf;yum;ESifh topftqef;
wDxiG rf w
I Ykd onf twdik ;f xuftvGef tusKd ;jyKae\/ xdBk uKd ;yrf;rIrsm;aMumifh
4if;wdkY\ vlaerItqifhtwef;onf vGefpGmjrifhrm;avonf/
'kw,
d tcsurf mS ? xdak 'oodYk a&muf&cdS NhJ y;D onfah emufwiG rf S tpfuf
Ag;vfonf odyyH nmonf rnfrQprG ;f &nfxufjrufonf? us,jf yefUta&;ygonf
udk yxrqH;k tBurd f od&cdS jhJ cif;jzpfonf/ odyyH nmESio
hf yd yH nmqdik &f m ynm
&yfwo
Ykd nf Oa&myudk wpfurmvH;k tay: vTr;f rd;k csKyu
f ikd Ef ikd af tmif tusKd ;
jyKco
hJ nfukd od&v
dS monf/ qef;opfaomenf;ynmrsm;? qef;opfaom tawG;
tac:rsm;rS qef;opfonfh wDxiG rf rI sm;udk jzpfaponf/ t&m tm;vH;k onf

23

a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e
tdEd, jynfolwdkYtzdkYtvGef tvSrf;uGma0;onfh t&mrsm; jzpfaeonf/
Oa&my om;wdkUtwGufrlum; xrif;pm;a&aomuf omrefjzpf &HkrQru?
aeYpOfvYl b0usiv
f nfrw
I iG f yg0ifaeNy;D ? aeYpOfEiS t
hf rQ topf topfaom
wDxiG rf rI sm;onf ay:xGe;f vsu&f adS yonf/ xdak 'o\ b0usiv
f nfrw
I iG f
BuKd ;yrf; tm;xkwrf EI iS hf wd;k wufzUHG NzKd ;rItpDpOfwo
Ykd nf 'Gew
f v
GJ suf wpfajy;
nDoGm;aeayonf/
wwd,tcsuo
f nfum;? Oa&mywdu
k o
f m;wdo
Yk nf at;csr;f Nird o
f uf
wk;d wufonfb
h 0ESihf tusKd ;&v'fwu
Ykd kd vHv
Yk ZJ0G &d ,
d wdUk jzifh wpfO;D ESiw
hf pfO;D
tNyKd it
f qdik f a&SUwef;a&muf&adS tmifBuKd ;yrf;&ef Bu;D rm;pGm vH;k yrf;aeMuonf/
odYk tNyKd it
f qdik f BuKd ;yrf;rI\ &v'foufa&mufro
I nf t&if;&Siq
f efqefb0
&SifoefrItpDpOf\ tajccHpnf;rsOf;jzpfayonf/ odkYaom tpDpOfonf
Oa&myusio
hf ;kH wnf&v
dS suf &Sad eayonf/ uJo
h Ydk tNyKd it
f qdik f wpfO;D
xufwpfO;D omvGef tom&ap&ef BuKd ;yrf;tm;xkwrf o
I nf Oa&my \ r&Srd jzpf
tpOftvmjzpfonf/ pnf;urf;csut
f & Oa&myom;wd\
Yk tawG;tac:
onf olwt
Ykd rsKd ;om;xkpk yfMum; ,SONf yKd irf ?I NyKd iq
f ikd rf w
I o
Ykd nf tusKd ;&So
d nfh
xda&mufaomusiphf Ofyifjzpfonf/ xdt
Yk jyif xda&mufrI usipfh Of &v'f
onfyif trsdK;om;a&;ESifh EdkifiHcspfpdwf(0g)rsdK;cspfpdwfudk atmifjrifrI *kPf
odum jrifw
h ufru
I kd &&Sad pavonf/ wd;k wufro
I nf vli,fw\
Ykd teD;
0ef;usiw
f iG f xdu
k w
f efonhf pdw"f gwfxufoefru
I kd jzpfapcJah vonf/
odaYk omf pdw"f gwfxufoefr\
I tusKd ;tjrwfrsm;Mum;rSyif ,SOf
NydKifrI ESifhNydKifqdkifrIwdkYaMumifh aeYpOfESifhtrQ pdwf"gwfa&;&m ysufpD;qHk;&HI;
aponfhtajcodkYjyif;xef;pGm ajymif;vJa&G;cs,foGm;wwfavonf/ odkYjzpf
ay&m tpfuAf g;vfonf onfEiS yhf wfouf od&o
dS abmayguf em;vnfchJ
avonfrmS trsKd ;om;a&;pdw"f gwf\ yHo
k @mefonf Oa&myudk ppfruf
wdu
k cf u
kd rf q
I o
D Ykd OD;wnfac:aqmifomG ;aeonfukd rMumrD a&muf&adS wmhrnfukd
od&edS m;vnfco
hJ nf/ xdaYk Mumifh tpfuAf g;vfonf t&if;&Siq
f efonfh tpD
pOfEiS hf trsKd ;om;a&;rS yk*Kd vaf &;ESit
hf rsKd ;om;a&;tMum; ZufBuKd ;rJh ,SONf yKd if
&ifqdkif xdyfwdkufawGUrIudk tm;ay;wGef;ydkYaeonfudk pdwfysufrdavonf/

24
tG r & f c if G e f Y
Oa&myvlaerIpepfwiG f vlrsKd ;? taoG;ta&mifcjGJ cm;rIEiS hf tEdik u
f sihf ESyd pf uf
nif;yrf;rIwdkYonfvnf; vTrf;rdk;vsuf&Sdonfudk trsm;tjym;awGU&onf/
Oa&mywdu
k w
f iG f yk*Kd vaf &;ESit
hf rsKd ;om;a&;udk xdt
k ajccHrsm;ay:wGif cJjG cm;
Muonfukd yd
k yif tawG;aygufem;vnfvmcJo
h nf/
yHo
k @mefawG;ac:rIonf vlaerIpk epfukd vlom;wdt
Yk m; wef;
wlnDrQrItajccH pnf;rsOf;udk qefYusifapaMumif;udk tpfufAg;vfonf
oabmayguf\/ xdt
Yk jyif Oa&myonf rnfonfzh ufqD odYk OD;wnf
oGm;aeonfudkvnf; tpfufAg;vfonf &Sif;vif;jywfom;pGmjrifae\/
BuKd wifcefrY eS ;f rIukd tpfuAf g;vfonf rdr\
d uAsmwGif az:xkwaf &;om;
cJah vonf/

]] taemufEikd if w
H iG af exdik o
f w
l Ykd bk&m;ocif&UJ NrKd U&GmawG[m
ta&mif;t0,fjyKvyk &f mqkid Bf u;D r[kwyf g/
tppftrSev
f Ukd oifwx
Ykd ifrw
S af ewJt
h &mrsm;[m
tckawmh twkta,mifa&TreI rYf sm;omjzpfawmhr,f/
oifw&Ykd UJ ,Ofaus;rI[m rdr"d g;eJUrdru
d ,
kd u
f ykd ikd ;f um owfao
vdrrhf ,f/ rcdik cf efw
Y hJ opfuikd ;f yg;ay:rSm wnfaqmufwhJ iSuf
odu
k [
f mrcdik jf rrJ wnfwefw
Y t
hJ &momjzpfr,f }}
Oa&mywGiaf exdik pf Ofumv tpfuAf g;vf\ tawG;tac:ydik ;f qdik f
&mwGif oaqm0f0zG q
f ikd &f m vTr;f rd;k rIypkH o
H nfvnf; uJjG ym;jcm;em;onfh toGif
ay:aygufvmcJo
h nf/ tb,faMumifq
h akd omf? ,if;\vTr;f rd;k rI yHo
k @mefwiG f

25

a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e
vIy&f mS ;&ke;f uefonfh b0yHpk x
H uf ysi;f &daESmifah ES;rI? pOfqufrjywf wdu
k Bf uKd ;
yrf;tm; xkwrf t
I pm; olwpfyg;tay:rScD t
kd m;xm;rI? ,HMk unfyt
kH yfr?I avm
uDb0 udkpGefYvTwfrItpJGu vTrf;rdk;vsuf&Sdaeonfudk oljrifawGUvmonf/
yg&Sew
f \
Ykd emrfyikd ;f qdik &f moaqm0f0zG u
f kd avhvmokawoe jyKaepOfuvnf;
emrfyikd ;f qdik &f musiphf Of 'e\o&kyo
f uef wifjyaeonfh ta&mif tqif;
ESifhyHko@mefonf tpvmrfomoemawmfudkajccHaom vlUtzJGUtpnf;
twGuf tusLd ;tjrwfoufa&mufrI &v'fwpfpw
kH pf&m r&S[
d k tpfuAf g;vf
ujrifonf/
odkYjzpf tpfufAg;vfonf urmavmuBuD;\ 0d0g'uJGjym;jcm;em;
onfh jyemrsm;\ tajzvrf;pudk &SmazG&mwGif tpvmrfEiS hf tpvmrf\
h
tajccHynwfcsufynm&yfrsm;tay:om rSDcdktm;xm; tm&Hkpdkufjcif;udk
tpjyKawmh\/ ol\pl;prf;avhvmjcif;ESihf awG;awmqifjcifjcif;wdo
Yk nf olY
tm; tpvmrfonf pOfquffrjywftm;xkwfBudK;yrf;rIudk wGef;tm;ay;
aMumif; tajz&v'fukd awGU&Scd o
hJ nf/ xdt
Yk jyiftpvmrf\
h tajccHw&m;onf
vlom;udk rdr\
d 0ef;usif tajctae? MuKH awGU&aomta&;udpa y:wGif awG;
awmqifjcif&efvnf; Tejf yaMumif;awGUvdu
k &f onf/ odjYk zpf tpfuAf g;vf
onf trsKd ;om;a&; vIy&f mS ;rI wnfaqmufa&;xuff rdr\
d trsKd ;om;xktm;
tpvmrfESifh,if;\owif;pum;udkom today;rdwfquf ay;&rnf[l
oH"d|mefjzifhs qHk;jzwfcsufcs&onfh tajcodkY a&muf&awmhonf/
ae&mwGif vlom;rsm;\tMum;?ESifh vltzJGUtpnf;wdkYtMum;jzpf
ay:vsuf&Sdonfh ,SOfNydKif&ifqdkifrI\ qdk;&Gm;rIrS uif;a0;vGwfajrmufap&ef
tpvmrf omoemawmfwGif wu,fyif tajz&Sdoavm[lonfh ar;cGef;
ay:vmonf/ tpfuAf g;vfonf xdak r;cGe;f \tajzud&k mS azG&mwGif taemuf
wdik ;f tjrifEiS hf o&kyo
f uefwu
Ykd v
kd nf; av;eufpmG avhvmcJo
h nf/ odaYk omf
,if;wdx
Yk rH S rnfonfh taxmuftxm;rQ taxmuftul jzpfaponfh xdu
k f
wefNyD;vufcHEdkifonfhtajzudk rawGU&SdcJhay/ aemufqHk;wGif tpvmrf
omoem\ vlrIqufqHa&;oGefoifcsufESifhtpvmrf\ omwlnDrQonfh
pnf;rsOf;Oya'rsm;wGif olonf xdkar;cGef;\tajzudk &SmazGawGU&SdcJhonf/

tG r & f c if G e f Y
26
ordik ;f taxmuftxm;t& tpvmrfomoemawmf\ tpOD;ydik ;f acwfwiG f
vlrq
I ufqaH &;ESiv
hf rl b
I 0\ omwlnrD Qru
I vlwu
Ykd o
kd ifMum;ydcYk s ynmay;&Hk
omru aeUpOfESifhtrQ vufawGUb0wGif ,if;udk tjynfht0 cH,lcJhusifh
oHk;cJhonfrSm xif&Sm;ayonf/
tpvmrf t&kPOf ;D acwfwiG v
f o
l m;tm;vH;k wdt
Yk m; ta&miftqif;?
vlrsKd ;cJG jcm;rI r&Sb
d J vlom;tm;vH;k wef;wlnrD Qonf[k cH,cl MhJ uonf/ Oyrm
'kw,
d cvDzmBu;D tGr& o
f cifonf t&AfrsKd ;EG,pf rk sm;rS xif&mS ;aom rsKd ;EG,pf k
rS qif;oufvm oljzpfonf/ [Z&ofAv
D mvfocifonf uRerf sKd ;jzpfaom
uyvrD sKd ;EG,pf k rSjzpfonf/ xdt
Yk jyif ADvmvfocifonf twefMumumv
txd uReb
f 0jzifh aecJ&h onf/ qlvikd rf mefzg&fpo
D cifonf tD&meDjzpfonf/
odkYaomf xdkoltm;vHk;wdkYonf rGwfpvifrfrsm;jzpfMuaomtcg vlrItqifh
twwef;wlnpD mG qufqjH cif;cHMu&onf/ tm;vH;k udk qG[mAmBu;D rsm; tjzpf
vufcHMuNyD; tjrwfwEdk;wefzdk;xm;Muonf/
odjYk zpfay&m tpfuAf g;vfonf urmo
h rdik ;f wGif tpvmrf\acwfO;D
onftjcm;rnfonfhvlrIpepfwGifrQ r&SdcJhonfh pHerlemaqmifonfh Oyrm
udo
k &kyaf qmifwifjycJo
h nfukd owdjyKro
d nf/ tpvmrfomoem wpfcw
k nf;
omvQifomwlnDrQ tcsif;csif;cspfcifum cJGjcm;rIrJhaom? nDaemifzJGUrI
xm;&Sdaom us,fjyefYonfh tcef;u@ &Sdonfudk oloabmaygufonf/
tpvmrfwiG f vlom;onf rnfonfrh sKd ;EG,rf S yifjzpfap? rnfonfh Edik if NH rKd U&Gm
rSjzpfap? 4if;\tqif;ta&mifonf rnfoyYkd if&adS p? tcsi;f csi;f wef;wlnrD Q
um? tcGit
hf a&;vnf;wef;wl&MdS uonf/ tpfuAf g;vfonf tpvmrfyh nm
a&;oufa&mufrjI zifh Edik if aH 'otoD;oD;\ jynfow
l o
Ykd nf &mpkEpS f aygif;rsm;
pGmtcsi;f csi;f tjyeftvSev
f ufwu
GJ m vlrt
I ajctaeydrk kd aumif;rGev
f m ap&ef
jyKrlusifhoHk;aqmif&Gufonfh oabmxm;tjrif&SdMuonfudk urmh ordkif;u
ouf a ocH v suf & S d o nf u d k v nf ; od j rif c J h a vonf / tpf u f A g;vf o nf
us,jf yefUpGmavhvmum? qef;f ppfraI jrmufrsm;pGmvkyNf y;D aemuf tpvmrfonf
om NyD;jynfhpHkaponfh vlUb0wnfaqmuf&eftwGuf &J0HhpGmusifhoHk;&rnfh

pnf;rsO;f Oya'rsm;udk oifMum;ay;aom omoemjzpfonfukd aumif;pGm

27
a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e
od&o
dS abmaygufvufcv
H mawmhonf/
vlom;rsm;udk olw\
Ykd t&nftcsi;f rsm;ay:wGit
f ajccH qef;ppf
avonf/ xdt
Yk jyif vlwu
Ykd kd txifao;tjrifao;aom pdwx
f m;jzifh
rMunfah y/ vlrsKd ;? tqift
h wef;? qif;&Jcsr;f omuJjG ym;jcm;em;onfh vkyx
f ;kH
rsm;udk tpvmrfu vH;k 0todtrSwrf jyKvufrcHay/ tpvmrfonf
vlom;csi;f wef;wlnrD QrEI iS hf cspcf if&if;ES;D rIay:wGif tm;ay;tm;ajrm uf
jyKNyD;? pnf;rsOf;Oya'uyif trsdK;om;a&;tjrif\raumif;onfh
Ykd qd;k &Gm;onfh
vlrsKd ;cJjG cm;rI? ta&miftqif;cJjG cm;rI? qif;&Jcsr;f omcJjG cm;rIw\
&v'f rsm;udk oabmaygufaponf/ xdaYk Mumift
h pfuAf g;vfonf tpvmrf
avmuopfBu;D \ jyemrsm;udk ajz&Si;f Edik o
f nft
h ajz rkcs{uef&o
dS nfukd
odjrifum xdktajzvif;a&mifjcnfjzifh vlom;wdkY\ uJGjym;jcm;em;aeaom
b0wpfcpk u
D kd wnfaqmufEikd Nf y;D ? vlom;wdt
Yk m; Nird ;f csr;f om,mNy;D aysm&f iT f
csrf;ajrUonfhb0 usifvnfEdkifonfudk jrifvm\/ odkYtm;jzifh tpfuf
Ag;vfonf rGwpf vifrw
f \
Ykd pnf;vH;k nDw
G af &; zufqo
D Ykd ,if;pdw"f gwfEiS hf
tawG; tac:tm;jzifh wdr;f Gwaf pcJah vonf/
tpvmrfonfom vlrsKd ;? ta&miftqif;? qif;&Jcsr;f omrcJjG cm;
aom omoemjzpfaomaMumifhyif urmay:&Sd tm;vHk; aomrGwfpvifrf
wdkYonf wpfckwnf;aom trsdK;om;xkjzpfonfh tGrao0g[d'[f? wpfyg;
wnf;aomud;k uG,&f mt&Siu
f kd yHak z:Edik af om vlt
Y zJUG tpnf;jzpfonf/ wref
awmfjrwf\ rdefYqdkcsufwpf&yf&SdcJhonf/
]] yx0Dajr\ tpdwftydkif;wdkif;onf ightwGuf AvD0wfausmif;
wpfcpk D jzpfonf }}[l\/ tpfuAf g;vfonf wrefawmfjrwf\xdrk ed q
Yf ckd su\
f
vif;a&mifjcnfatmufwiG f rdr\
d use&f o
dS nfb
h 0\ oufwrf;udk tpvmrf
omoemawmfudk tvkyftauR;jyKrnf[k rdrdudk,fudk yHktyft"dXmefjyKcJh
avonf/
tpfufAg;vfonf 1905 ckESpfwGif tdEd,wdkufe,fa'orS trSef
w&m;ESifhrsdK;cspfpdwf"gwf&Sdaom uAsmpmqdkwpfOD;taejzifh Oa&myodkY
xGufcGmoGm;cJhNyD; 1908 ckESpfwGif rdrdtrdajrodkY jyefvmaomtcg tp

tG r & f c if G e f Y
28
vmrf\pnf;rsOf; Oya'? tpvmrf\pnf;vHk;nDGwfrIwdkY\ pdwfxufoef
jyif;xefvSonfh 0g'jzefYolwpfOD;? omoemh0efxrf;wpfOD; tjzpfjyefvmcJh
onf/ onfrSm olU taejzifh rdrdEdkifiHtay:cspfpdwf wpfpHkwpf&m
avQmeh nf;rIay:vm r[kwaf y/ rdr\
d us,jf yefY av;eufpmG awG;ac:qif
jcifavhvmqnf;yl;rI\ taxmuftxm;rsm;t& wpfurmvHk;\ jy
emajz&Si;f Edik o
f nfh enf;vrf;onf tpvmrft
h odynmwGio
f m&SNd y;D ? tp
vmrfhtodynmudk 4if;\rSefuefaom yHko@mefjzifh wifjyEdkifjcif;onf
omvlom;xkwpfckvHk;\ tvkyftauR;jyKjcif;yifjzpfonf/ 4if;taejzifh
tpvmrfv
h Ul tzJUG tpnf;\ zJUG pnf;yHpk nf;rsO;f Oya'onf tpvmrfomoem
awmf\ e,ferd w
d o
f mru? pnf; rsO;f Oya'onf vlom; wpf&yfv;kH twGuf
vrf;TefrI\aMu;rHkjyif jzpfonf[k odjrifcH,lonf/
*smrefuAsmpmqdw
k pfO;D u 0efccH b
hJ ;l onf/ ]]uREykf o
f nf rnfonfh
&Sifbk&ifxHrS tcpm;0if&ef cefYxm;jcif; r&SdonfhNrdKUom; wpfOD;taejzifh
rdrt
d awG;tjrifrsm;udk az:xkwv
f u
kd yf gonf/ uREykf o
f nf rdrEd ikd if \
H tjrifukd
pGev
Yf w
T u
f m wpfavmuvH;k udk rdrd yd ikd jf yKvyk cf o
hJ nf/ tb,faMumifq
h akd omf
urmay:&Sd tBu;D rm;qH;k aom vlrsKd ;pkonfyif vlrsKd ;pkw\
Ykd tqift
h wef;ESihf
urmBuD;\ wpfpHkwpf&mtpdwftydkif;txd abmifowfrSwfxm;avonf}}
tpfufAg;vf\ wifjyonfhtjrifonfvnf;e,fajr wpfckwnf;twGufom
r[kwb
f J wpfavmuvH;k twGujf zpfonf/ xdt
Yk jyifo\
l pum;pk\ taMumif;
&if;onf tajccHtm;jzift
h pvmrfomvQif jzpfonf/ ,if;vlUtzJUG tpnf;0if
wdo
Yk nfrmS oef;aygif;rsm;pGmaom vlom;wdjYk zpfNy;D armf&udrk t
S if'ekd ;D &Sm;txd
aoma'oomru ysHUESHUvsuf&Sdonf/
ae&m owdjyK&rnft
h csurf mS tpfuAf g;vfonf tpvmrfvUl tzJUG
tpnf; rGwpf vifraf vmuudk rdrd\t"dutaMumif;t&mtjzpf jyKvkyfcJhNyD;
ol\EdkifiHtay:tjrifudk rnfonfhtemtqmrQ rjzpfapcJhay/ tb,f
aMumifq
h akd omf? ol\wifjyrIwikd ;f wGit
f pvmrfah vmutaejzifh jzpfaomfvnf;
ol\rdefYqdkcsufrsm;wGif vlUtzJGUtpnf;udkt"duxm;NyD; wpfavmuvHk;ESifh
oufqdkifaeayonf/ ol\o0PfvTrsm;wGif ta&miftqif;? vlrsdK;?

29

a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e
odrYk [kwf trsKd ;om;xk\tajccHay:rsm;wGif rnfonfch jGJ cm;rI rsKd ;rSjyKvyk o
f nfh
tcef;u@ryg0ifay/
uJhodkY jrifhjrwfxufrsufvSaom tjrifus,fvSaomyHkpHESifhtwl
tpfuAf g;vfonf tdE,
d odYk jyefvmcJjh cif;jzpfonf/ xdaYk emuf vm[dNk rKd UwGiaf &SU
aetvkyjf zifh oufarG; 0rf;ausmif;jyKco
hJ nf/ xdt
Yk jyif tpd;k &aumvdyw
f iG f
vnf; pmayoifMum;ydkUcscJhonf/ odkYaomf xdkpOfumvwGif 4if;onf rdrd
\tawG; tac:ESifh yHak z:pdwu
f ;l rIwu
Ykd kd pl;prf;avhvmjcif;ESifh us,jf yefpY mG

vm[dkNrdKU&Sd tpfufAg;vf\udk,fydkifaetdrf
okawoejyKvkyf&mwGif tcsdefukeftvkyf&Iyfaeojzifh pmayoifMum;rIzuf
wGif tav;ray;EdkifcJhay/
ol\a&SUaevkyfief;ESifhywfoufvnf; rdrdom;pk\b0 pm;0wf
aea&;zlvHk&HkrQomvkyfudkifNyD;? useftcsdefrsm;wGif pmzwfjcif;? 'euAsm
a&;zJUG jcif; ESiu
hf s,jf yefv
Y aS om okawoejyKvyk rf w
I iG f tcsed u
f ek t
f vky&f yI af e
ojzifh pmayoifMum;rIzufwiG f tav;ray;Edik cf ahJ y/ pm;0wfaea&; zlvkH
&HkrQom tvkyfudk vufcHvkyfudkifavonf/ ol\tcsdefrsm;udk olonf
pmzwfjcif;uAsma&;om;oDu;kH jcif;twGuf ay;vSLxm;\/ rMumrDyifoo
l nf
aumvdyaf usmif;\ ygarmutjzpfrS xGupf mwifco
hJ nf/ tb,faMumifq
h kd
aomf tpd;k &0efxrf;vkyaf ejcif;jzifh 4if;onf rdr\
d tawG;tac:t,ltq
rsm;udv
k w
G v
f yfpmG az:xkwjf yoEdik rf nfr[kw[
f k ,lqaomaMumifv
h nf;jzpf

30
tG r & f c if G e f Y
onf/ xku
d mvtwGi;f a'gufwm tpfuAf g;vftm; tvD*&fwuov
kd w
f iG f
ordik ;f ygarmutaejzifh wm0efxrf;aqmif&ef urf;vSr;f vmcJo
h nf/ od&Yk m
wGif xd&k mxl;udk olonfawmif;yefum jiif;qdck ahJ vonf/
Oa&myrSjyefvmNy;D aemuf tpfuAf g;vf\*kPo
f wif;onf ydrk w
kd uf
vmouJo
h Ykd atmifjrifru
I vnf; jrifrh m;vmonf/ xdt
Yk jyif olUtm; tpvmrfh
uAsmpmqdyk nm&Si[
f
l urn;f wyfac:vmMuonf/ tdE,
d Edik if &H dS rGwpf vifrf
rsm;onf tpfuAf g;vftay:wGif rdrw
d &Ykd ifxrJ cS pH m;csurf sm;? qErsm;udk ud,
k f
pm;jyKaz:xkwfay;rnfyk*dKvfESihfolwdkYtwGuf vrf;Tefay;vdrfhrnf[k tvdk
tavsmufarQmfvifhcsufrsm; xm;vsuf&SdMuonf/ tpfufAg;vfonf ol\
trsKd ;om;xk\cHpm;csurf sm;? qErsm;udk uAsma&;pyfou
D ;kH um tcrf;tem;
rsm;? yJv
G rf;obifrsm;wGif &Gwzf wfwifjyavh&o
dS nf/ xdt
k crf;tem;rsm;rS
wpfqifh NrKd U&Gmrsm;? vrf;rvrf;qHrk sm;odw
Yk ikd f ol\o0PfvmT a&muf&adS tmif
enf;vrf;rsm;udk jyKvkyfcJhavonf/
odjYk zpfay&m tpfuAf g;vf\uAsmrsm;onf ,ckaomfum; tpvmrf
ESifhrGwfpvifrfwdkY\ pdwf"gwf*kPf&Sdefjrifhrm;rIESifhwuf<urIwdkYjzifh? tpvmrfh
\ppfreS af omyHo
k @mefEiS hf tawG;tac:rsm;udk awG;awmp&m'e tjzpf
Ed;k Mum;vm cJah wmhonf/ twdwrf o
S \
l uAsmrsm;onf tdE,
d Edik if o
H m;wd\
Yk
trsKd ;om;a&;arhavsmaf erIukd Ed;k Mum;aponfh wyfveS u
Yf Asmrsm; jzpfco
hJ nf/
odkYaomf ,cktcgwGifrl wpfurmvHk;udk owday;Edk;Mum;aponf ESifhtwl
*kPfodumOD;armhvma&;udkyg vHIYaqmfonhf armif;cwfoHjzpfaeawmh\/
rGwfpvifrfwdkYta&;ESifhywfouf tpfufAg;vfonf 1908 ckESpf yxr
OD;qHk;a&;cJhonf/ tdEd,EdkifiHodkYjyefvmpOf olpD;eif;vmonhfoabFmonf
ppvu
D Re;f teD;rS jzwfoef;vm&m tpfuAf g;vf\tawG;tjrifwiG f twdwf
umvt&Afw\
Ykd Bu;D us,f crf;em;vSonfh ordik ;f onf&yk yf t
kH jzpf xif[yfvm
avonf/ ,if;taMumif; ESifhywfouf olonf idkcsif;uAsm wpfyk'f
udka&;om;cJhonf/
ae&m pum;csyftaejzifhwifjy&efvdktyfonfrSm tD&efEdkifiH
\ausmfMum;vSonfh uAsmq&m? a&S;cfqtf'D(1184-1292)onfrGef*dkwdkY\

31

a'gufwmtvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'h f e
vufcsufjzifh b*'g'fysufpD;usqHk;cJh&onfudk rsuf&nfuscJhNyD;? pydefEdkifiH\
ausmfMum;vSonfh t&Af uAsmq&m tpfAaeb'f&lef (1134 wGifuG,f
vGe)f onf pyde&f dS AEltvftpfzo
f q
G \
f usq;kH rItay: idck si;f a&; cJah vonf/
uAsmq&mBuD;'g*fa'v0Donf 1185 ckESpf\ *'&fta&;tcif; ay:0rf;
enf;ylaqG;rIjyKc\
hJ / ,ckrl tpfuAf g;vf\tvSnu
hf sa&mufvmcJ&h m? olonf
ppvD\vGifjyifacgifwD;ajcmufaoGUvsuf&Sdonfhtay: idkcsif;uAsmwpfyk'f
a&;om;cJah vonf/ wpfcsed u
f taemufEikd if w
H iG f rGwpf vifrw
f \
Ykd ,Ofaus;rI
onf *kP,
f El ikd af vmufz,
G jf zpfco
hJ nfh ppvo
D nf ,cktcgvGiw
f ;D acgifjyif
jzpfc&hJ acsNy/D \idck si;f onf tpfuAf g;vftaejzifh rnfrQ0rf;enf;ylaqG;aMu
uJcG &hJ onfujkd yqdak eayonf/ tpfuAf g;vf Oa&myrSjyefa&mufvmNy;D aemuf
ESpftenf;i,fcefYwGif rGwfpvifrfurmwGif tvGefBuD;rm;onfh usL;ausmf
wdkufckdufrI cHcJh&onf/ xdkpOfu vpfAsm;onf wl&uDEdkifiH\ tifyg,m
tpdwt
f ydik ;f wpfcjk zpfonf/ ,if;tDwvDppfyw
GJ iG f tDwvDwyfrsm;onf tom
pD;&aecJh\/
aemufq;kH 1912 ckEpS w
f iG f wl&uDonf tDwvDEiS Nhf ird ;f csr;f a&; pmcsKyf
csKyq
f ckd &hJ av&m vpfAsm;? &d'k qfEiS 'hf 'l u
l eD af 'orsm;udk vufvw
T q
f ;kH &H;I cJ&h
avonf/ tDwvDEiS phf pfqufvufjzpfymG ;aepOfyif aAmvfuefa'orS *&d?
bGvaf *;&D;,m;ESihf qmAD,mwdo
Yk nf tcsi;f csi;f oH;k Edik if aH ygif; pnf;um 1912
ckEpS w
f iG f wl&uDuw
kd u
kd cf u
kd v
f mjyefonf/ rsm;pGmaomppfyrGJ sm;wGif wl&uDwyf
rsm;onf &HI;NyD;&if;&HI;&if;jzpfcJh&onf/ pnf;&Hk;rdMuonfhwyfrsm;onf
wl&uDEdkifiH\ Oa&my&Sdajcukyfpcef;tm;vHk;udk odrf;ydkufcJhavonf/
xdrk w
S pfzef wl&uDEikd if \
H NrKd Uawmf tpwefbv
G u
f kd 0dik ;f &Hyw
d q
f x
Ykd m;
vku
d af vonf/ odt
Yk m;jzifh xdpk Ofu wpfcw
k nf;aom vGwv
f yfonfh
rGwpf vifrEf ikd if jH zpfaom wl&uDukd tDqmtDtiftm;pkwo
Ykd nf pkaygif;um
wdak wmif;vSonfEh pS Ef pS w
f m umvtcsed t
f wGi;f ppfrsuEf mS ESpcf w
k iG f wl&uD
onf t&I;kH ESi&hf ifqikd af pcJNh y;D ? ol\us,jf yefUaom e,fajrrsm;udk vufvw
T f
qH;k &I;H apcJah vonf/ tjzpftysurf sm;tay: tdE,
d Edik if &H dS rGwpf vifrrf sm;
taejzifh vGefpGmrS 0rf;enf;aMuuJGylaqG;rI cHpm;cJh&avonf/

32
tG r & f c if G e f Y
xdkYtjyif rGwfpvifrfwdkY\pdwfESvHk;wGif jAdwdoQwdkY\ taetxm;
ESiyhf wfouf a'goESit
hf rke;f w&m;wdYk wd;k jrifch pH m;cJ&h avonf/ jAw
d o
d Q
wdo
Yk nf xdpk Ofu wl&uDw\
Ykd &eforl sm;tm; ausmaxmufaemufcH tm;ay;cJh
onfw
f iG f tpfuAf g;vfonf xdt
k rsuaf 'goaMuuJrG EI iS chf pH m;rIwu
Ykd kd tdE,
d Edik if H
&Sd nDaemifrw
G pf vifrw
f EYkd iS t
hf wl wef;wla0rQcpH m;cJ&h onf/ olonf x&Dyv
kd D
G m [f\orD;zgofr[f}}
usq;kH cJrh w
I iG f pdwx
f cd u
kd cf pH m;&rItay: ]] tA'v
[laomacgif;pOfjzifh uAsmwpfy'k pf yfqakd &;om;cJo
h nf/
x&Dyv
kd pD pfyrGJ S *gZDrsm;tm; a&wdu
k af uR;&if;jzifh &S['D jf zpfc&hJ ol 9 ESpo
f rD;
zgofr[fav;taMumif;jzpfonf/ xdu
k Asmudk tpfuAf g;vfonf vm[dNk rKd U&Sd
bm'&Sm[DAvD0wfausmif;awmfwiG f *Rr[
q
f v
G mof0wfjyKrt
I Ny;D ajrmufrsm;vS
pGmaom 0wfjyKolwdkY\a&SUarSmufwGif wifqufzwf&GwfcJhonf/

]]zgofr[f? oifr[m ysufoOk ;f aeNyD;jzpfaom vlt


Y zJUG tpnf;
0ifwt
Ykd wGuf *kPu
f sufoa&aqmifjzpf&olyg/
toifr&JUwnf&SdrI&JUajrjrLrIefUwdkif;[m
tjypfrJhtemtqmuif;oem;zG,f&mjzpfw,f/
'Daysm&f iT zf ,
G &f m uEm&&JUorD;ysKd tjzpfc,
H zl [
Ykd m
oifr&JU ukov
kd u
f rH mS &Sad yw,f/
omoemawmf&JUol&Jaumif;awGudka&wdkufauR;&wm

33

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
oifr&JU ukov
kd u
f rH mS &Sad yw,f/
*sd[m'f[mtvm[f&UJ vrf;rSmvufeufrt
hJ umtuG,rf hJ
BudK;yrf;tm;xkwfrIwpf&yfjzpfw,f/
tmZmenfw&Ykd UJ 'Dowd[m wefz;kd Bu;D rm;vSwhJ
csD;MuL;zG,f&mjzpfw,f/
trSefawmh'Dyef;iHkzl;av;[m
aqmif;&moDyef;O,sOf&JUjrifuGif;rSm&Sdwwfayw,f/
odaYk omf td-k t&Sif 'Dyef;iHzk ;l av;[m rD;awmufr;D yGiahf v;tjzpf
'DzHk;tkyfaewJhajrxJrSm&Sdaeygvm;/
pwJhuAsmav;[m rGwfpvifrfwdkY&JUpdwfESvHk;udk qJGudkifvIyfcgapcJh
onf/ tpfufAg;vfonf uAsmwGif rGwfpvifrfwdkY\vufvGwfqHk;&IH;rI
rsm;udk tvGew
f &m0rf;enf;aMuuJo
G nfyh o
kH @mefjzifh a&mifjyef[yfapcJo
h nf/
kuAsmonf wl&uDEiS rhf w
G pf vifirf w
f u
Ykd Mkd um;emolwt
Ykd m; pdwEf v
S ;kH ylaqG;
aomu cHpm;rIukd jzpfay:apcJo
h nf/
,ckaomf tpfuAf g;vf\ uAsmrsm;onf rGwpf vifrw
f t
Ykd zdUk tusKd ;
oufa&mufrI? ylaqG;0rf;enf;rIESifh a'gotrsufxGufrIwdkY\aMu;rHkjyifjzpfcJh
avNyD/ rw&m;tEdik u
f sifo
h w
l EYkd iS hf uHuykd ckH sumepfcsif;rvSepfaeolwt
Ykd m;
qefu
Y sio
f nfyh pfrw
S jf zpfco
hJ nf/ rGwpf vifrt
f rsKd ;om;xk tay:cspcf ifjrwfE;kd
rIwiG ef pfjrKyu
f ma&;zJUG cJo
h nfu
h AsmaMumifh olonfxakd cwfu ausmMf um;cJo
h nhf
&Spu
f 0f gac: tvm[ft&Sijf rwftm; apm'uwufonfu
h Asm &SnBf u;D wpfy'k f
udak &;om;cJah vonf/ xdo
k aYkd &;om;cJ&h onfrmS vnf; x&Dyv
kd u
D kd tDwvD
wyfwdkYodrf;ydkufcJhrItay: rausreyfjzpfcJhrIaMumifhjzpfonf/
rGwfpvifrftGrofom;rsm;tay:usa&mufaeonhf ab;'ku?
rw&m;tEdkifusihfcH&rllrsm;udk rGwfpvifrfwdkY\uddk,fpm; rcH&yfEdkifjzpfay
onf/ ol\trsKd ;om;xkay:cspcf ifjrwfE;kd onfh pdwo
f nf aygufut
GJ x
H u
G v
f m
jcif;jzpfonf/ &Spu
f 0f guAsmonf wrefawmftikd ,
f AG (f t)ocif\ tvm[hf
ay:apm'uwufcJhjcif;\ yrmwifpm;rIyifjzpfonf/ wrefawmftdkif,GAf
(t)onf tvm[f&iS jf rwftm; ab;tE&m,fysupf ;D rIrsm;ESiu
hf rH aumif;

tGr& cf ifeG Yf
34
taMumif;rvSonfh 'kuo
u
k r sm;ESiyhf wfouf apm'uwufc\
hJ / tpfuf
Ag;vfonf rdrt
d rsKd ;om;xkay:odYk usa&mufrnfh pdwaf omursm;? ab;'ku
rsm;twGufapm'uwufcJhjcif;jzpfonf/
tpfufAg;vfonf apm'uuAsmudk tvGefemusnf;zG,f&mESifh
pdw"f gwfjyif;yspmG yHo
k @mefjzifh wifjycJjh cif;jzpfonf/ rdr\
d trsKd ;om;xkukd
odaYk omfab;'kua bmifwiG f tb,faMumifeh pfjrKyaf p&ygoenf;[k tvm[f
t&SifjrwfxHawmfwGif ar;cGefxkwfcJhonf/ tpfufAg;vffonf tvm[f
&Sijf rwfxaH wmfwiG f rGwpf vifrw
f \
Ykd &ydik cf iG rhf sm;wGif tvm[ft&Sijf rwf\
u&kPmawmfudkawmif;qdkoDuHk;xm;jcif;jzpfonf/ &Spfuf0gonf tvGef
&Snfvsm;onfh uAsmwpfyk'fjzpfaomfvnf;,if;rS tydk'ftcsdKUuyif tpfuf
Ag;vftaejzifh rnfrQ aomuxm;um tvm[f&iS jf rwfxaH wmfwiG f apm'u
wufcJhonfudk &Sif;vif;jywfom;pGmodjrifcHpm;Edkifayonf/

]]vlUtzJUG tpnf;awG[m aemufvyJ &J ydS gw,f?


olwx
Ykd rJ mS tjypfusL;vGeo
f al wGvnf;&Syd gw,f/
,if;wdx
Yk rJ mS qif;&JcsdKUwJt
h m;enf;olawG&G o
dS vd?k
rmefrmeJUarGUavsmarharsmae olawGvnf;&Syd gw,f/
,if;wdx
Yk rJ mS ysi;f &do?l arhavsmaf eol?
oGuv
f ufcsucf smolawGvnf;&Syd gw,f/
t&Sijf rwf&UJ emrawmfukd pdwrf Munfol
pddwfaumufaeolajrmufrsm;pGmvnf;&Sdygw,f/
t&Sifjrwf&JUu&kPmawmfuawmhrGwfpvifrfawGr[kwfaom
wpfpdrf;wpf&HpmawG&JU wnfae&mudkt&dyftm0gojzpfapw,f/

35

a'guf40
wmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e

rdk;BudK;usp&m&Sd&ifawmh
oem;p&mrGwfpvifrfawGay:rSmomjzpfw,f }}
uAsm&Snaf Mumifyh if tpfuAf g;vftm;omoemhynm&Sirf sm;u um
z&fzof0gay;cJMh uonf/ tpfuAf g;vf\ xdu
k Asm&Sn\
f ed*;kH ydik ;f a&mufav
tpfufAg;vf\rGwfpvifrfwdkY\ tem*wftay:aomuonfvnf; wdk;jrifh
vmcJhonf/ tpfufAg;vfonf ol\tawG;tjrif'eudk uAsmwGifrnfodkY
oDu;Hk onfukd avhvmMunfah omf?-

]] r,HMk unfow
l \
Ykd ausmif;rsm;wGif ajymMuonfrmS
rGwpf vifrw
f aYkd wmh ysupf ;D MuNy/D
utfbmausmif;awmfukd apmifah &Smufoal wG
ysupf ;D wm olwUkd uawmh 0rf;omMuonfaygh/
rsufarSmufacwfyef;wdik u
f ae ukvm;tkwu
f akd rmif;ESio
f &l UJ
tajctaeonfvnf; ysupf ;D ayNy/D
rdrw
d [
Ykd m csKd i;f Mum;rSmusr;f jrwfu&k t
f mefukd
nyu
f mxGucf MhJ uNy;D ? umz&fjzpfoal wG rGwpf vifrw
f Ukd &JU
usqckH ef;udMk unfu
h m [m;wdu
k af ewm t&Sio
f yd govm;/
rdr&d UJ aom0f['D w
f &m;&JU jyefyY mG ;a&;udv
k v
kd m;pdwf
t&Six
hf &H rdS &So
d jd rifvykd g\/
&Snv
f sm;onfu
h Asmudk tpfuAf g;vfonf 1911 ckEpS f tef*sKref
[drm,oGvt
f pvmrftoif;\ESpyf wfvnftcef;tem;wGif yxrtBurd f
&Gwzf wfco
hJ nf/ em;aomwqifow
l t
Ykd aejzifh ESpaf xmif;tm;&jzpfco
hJ nf/

tGr& cf ifeG Yf
36
tpfuAf g;vfonf &Spu
f 0f guAsmudk a&;aomtcg vltrsm;u ol\ud,
k af &;
ud,
k w
f mapm'u[kxifcMhJ uonf/ olonftvm[f &Sijf rwftm;vspv
f sL&I
onf? tjypfyHkcsaeonf[kxifrSwfMuonf/ &Spfuf0guAsm\ tcsdKUaom
tyd'k rf sm;rS xdt
k csuftvufrsm;udx
k w
k ,
f El ikd af yonf/ trSejf zpf&yfonf
xdo
k rYkd [kwo
f nfuv
kd t
l rsm;taejzifh vtenf;i,fceft
Y Mum;wGif ]]*s0gaA
&Spu
f 0f g }} ac: apm'u\tajz uAsmxGuaf y:vmaomtcg? &Spu
f 0f g
tpfuAf g;vfonf rGwpf vifrw
f t
Ykd m; rdrw
d \
Ykd tm;enf;csKUd wJrh ?I pdw"f gwfusqif;
rIwu
Ykd
kd eT ;f qdx
k m;jcif;jzpfNy;D *s0gaA&Spu
f 0f g wGif wpfzefou
l ,if;tcsurf sm;
\taMumif;&if;rsm;ESifhajz&Sif;enf;rsm;udkyg wifjyvdkufaomtcg oabm
aygufomG ;Muonf/
*s0gaA&Spfuf0grS twdkjcHK;owif;ay;pum;rSm odkYjzpfonf/
tvm[ft&Sijf rwfonf rGwpf vifrw
f t
Ykd ay: rw&m;jyKvyk af qmif
&Guaf ejcif;r[kwaf y/ rGwpf vifrw
f u
Ykd ,
kd w
f ikd t
f wGuf w&m;ojzifrh vkyv
f Mkd u
jcif;jzpfonf/ tpfuAf g;vf\,lqcsurf mS rGwpf vifrw
f Ukd \vuf&t
dS ajctae
jzpf&onfh taMumif;&if;onf rdrw
d \
Ykd uHMurmay:&d;k r,fyckH saerI aMumifjh zpf
onf/ tu,f 4if;wko
Yd nf usr;f jrwfu&k t
f mef\ vrf;Terf t
I wdik ;f vdu
k ef m
usio
hf ;kH BuKd ;yrf;ygu 4if;wd\
Yk BuKd ;yrf;tm;xkwrf rI sm;onfyif 4if;wdYk \uH
MurmjzpfvmEdik af yonf/ ,if;udk tpfuAf g;vfu rnfopYkd mzJUG xm;onfukd
avhvmMunhaf omf?-

]] avmuurmBu;D rSm rGwpf vifraf wGysujf yKO;f cHae&w,f


vdUk qlnaH tmf[pfaeMuw,f/
iguawmh rGwpf vifrq
f w
kd m&Sad o;&JUvm;vdUk ar;&r,f/

37

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
rif;wd&Yk UJ yHpk [
H meqm&mayyJ?
rif;wd&Yk UJ ,Ofaus;rIuvJ [dEL ayyJ/
,[l'aD wGMunfNh y;D &Su&f UG 'H guawmh
rif;wdrYk w
G pf vifrq
f w
kd mudyk /J
'Dvakd wmhrif;wd[
Yk m qdik ,
f 'frsKd ;EG,v
f nf;jzpfw,f?
rif;nDrif;om;rd&Zf mvnf;jzpfw,f? tzf*geDvnf;jzpfw,f/
rif;wd[
Yk m t&m&mjzpfaeMuayrJ?h
rGwpf vifraf umjzpf&UJ vm;vdaYk jymMuprf;ygtH;k }}
*s0gaA&Spfuf0g\ aemufqHk;tydkif;wGif tpfufAg;vfonf rGwf
pvifrw
f t
Ykd aejzifh rdrw
d v
Ykd ufvw
G q
f ;kH &H;I cJo
h nfh *kPo
f u
d m ESit
hf qift
h wef;
wdu
Yk kd rnfuo
hJ Ykd jyefvnf&,lEikd o
f nfukd odYk oDu;kH cs,fr;kHI xm;avonf/

]] oifw&Ykd UJ todPf[m oifw'Ykd ikd ;f vTm;jzpfNyD;?


oifw&Ykd UJ cspjf cif;arwm[m oifw&Ykd UJ "g;vufeufjzpfw,f/
ig&JUemcHow
l Ukd tzdYk cdvmzoftyk cf sKyrf [
I m?
urmudak tmifjrifapEdik w
f UJ tkycf sKyrf jI zpfw,f/
bk&m;rJo
h w
l t
Ykd wGuf oifw&Ykd UJ yHak z:vkyaf qmifrI
rD;vQyH rmtm;jzpfw,f/
oif[mppfrSefwJhrGwfpvifrfjzpfygu?
oif&UJ awG;qMupH v
D yk af qmifr[
I m
oif&UJ uHMurmtjzpf&yk v
f ;kH ay:vmr,f/
toifonfr[
k r(qG)ay:opmapmifo
h yd gu?
igt&Sijf rwfonfvnf; oifEiS t
hf wl &Sad yr,f/

38
tGr& cf ifeG Yf
'DurmavmuBu;D avmufuawmhbmvJ/
urmavmuBu;D udpk rD &H muavmifeYJ
rif&nf[mvnf; oift
h wGuyf akH y;vdu
k &f akH ygh/
xdo
k Ukd &Spu
f 0f gac:apm'u\tajz *s0gaA&Spu
f 0f gudak &;om;oDu;kH
cJo
h nfah emuf wGif tpfuAf g;vfonf rdr\
d ausmMf um;onfh
ac:
rGwpf vifrrf v
d v
f ofvUl tzJUG tpnf;aw;uAsmudk ol\ tdE,
d Edik if t
H rsKd ;om;
aw;toGm;ESiyhf pkH w
H jl zpfaomfvnf; ,if;xufyrkd akd jymifajrmufNy;D ydrk x
kd ad &mufrI
&Sdonfhaw;uAsmudka&;cJhonf/ tpfufAg;vftm; tdEd,EdkifiHwpf0Srf;wGif
tpvmrfh pmqdak wmfBu;D [laom *kPyf 'k o
f nf wnfwefcY ikd Nf rt
J "GeUf &Snaf p
awmh\/

]]w&kwfjynfeJUt&AfEdkifiH[mwdkUEdkifiH? tEd,vJyJwdkUEkdifiH?
arG;ajruwdrYk w
G pf vifraf wGyg? wpfurmvH;k [mwdEYk ikd if yH g/
aom0f['D w
f &m;&JU,HMk unfvt
JTG yfr[
I mwd&Yk ifxrJ mS &Sw
d m?
wd&Yk UJ trnfemrtrSwt
f om;udzk supf ;D azsmufzsu&f efrmS rvG,u
f v
l yS g/
urmay:&Sb
d &k m;ausmif;awGxrJ mS tvm[f&UJ tdraf wmf[m yxryg/
xdt
k rd af wmf&UJ apmifah &Smufo[
l mwdyYk g?
xdt
k &Si[
f m wd&Yk UJ apmifah &Smufot
l &Siyf g/
odYk tG&'f u
l Asmrsm;a&;aeaomfvnf; olonf Oa&myodo
Yk mG ;a&muf
pOfumvtwGif Bu;D rm;onfh tawG;tac:t,lqajymif;vJrEI pS &f yfEiS Mhf uKH chJ
onf/ xdt
k jzpftysuEf iS yhf wfoufonfh taMumif; t&mtcsKd UrSm odw
Yk nf;/

39

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
tpfuAf g;vonf t*FvefaepOf pmayynm qnf;yl;ae&onfu
h m
vjzpfonft
h avsmuf uAsmtcsKd UrSv
GJ uAsma&;om;&ef tcsed f ray;Edik cf ahJ y/
uAsmtenf;i,fcefYudkawmha&;EdkifcJhonf/ xdkumv tpfufAg;vfwGif
Bu;D rm;onft
h awG;tac:ajymif;vJrEI pS &f yf jzpfay:cJo
h nf/ olonf rcfZef
pmaqmift,f'w
D m a&S;cftA'Gvu
f m'&fEiS hf awGUqHpk Of? olUtaejzifh uAsm
pyfqo
kd u
D ;kH jcif;udk pGeUf vTw&f ef cdik rf monfh qH;k jzwfcsufjzpfay:vmonf[k
qdck \
hJ / aemifwiG f uAsmra&;&efvnf; used q
f rkd nf[k qdck o
hJ nf/ uAsma&;
pyf&mwGif ukev
f eG o
f nft
h csed rf sm;udk tjcm;tusKd ;jzpfxeG ;f rnfu
h pd rsm;wGif
toH;k jyKrnf[k qdo
k nf/ a&S;cf tA'Gvu
f m'&furl ol\uAsmrsm;onf
pGeUf vTw&f efoiho
f nfh omrefuAsmrsKd ;r[kw/f ol\uAsmrsm;onf uHraumif;
taMumif;rvSonfh trsKd ;om;xkEiS hf vlt
Y zJUG tpnf;\a&m*gqd;k udk ukpm;Edik f
onfu
h Asmrsm;jzpf tvm[ft&Siaf y;xm;onfph rG ;f &nfukd tvS[o jzpfap
&ef? rpGefUvTwfoifhaMumif;ajzmif;zsavonf/
tpfufAg;vfonftMuHay;csufudk tajzray;bJae\/ aemuf
qH;k wGif qm?tmEd;k \oabmxm;ay:wGif qH;k jzwfcsrnf[t
k wnfjzpfco
hJ nf/
tu,f qm? tm?Ed;k onfvnf; a&S;cftA'Gum'&f\oabmxm;ESihf wpfom;
wnf;jzpfygu tpfuAf g;vfonf uAsma&;&efpeG Uf vTwrf u
I ykd ,fvu
kd rf nfjzpf
onf/ todPfynmavmu\ uHaumif;rI[kyifqdk&ayrnf/ qm?
tmEd;k onfvnf; a&S;cftA'Gvu
f m'&fEiS w
hf pfoabmxm;wnf;jzpf aeay
onf/ tpfuAf g;vftaejzifh uAsma&;&mwGif ukeq
f ;kH onft
h csed f rsm;onf
olYtzdkYtusdkK;&SdouJhodkY ol\vlrsdK;ESifhEdkifiHtwGufvnf;tusdK;&Sdayonf/
odt
Yk m;jzifh uREfyk w
f \
Ykd uAsmq&mBuD;tpfuAf g;vf\ pdwu
f pm;rIajymif;vJ
onfu
h pd &yfonf ae&m tqH;k owfcahJ vonf/ odaYk omf tjcm; wpfck
jzpfaom ao;i,fonft
h ajymif;tvJrS tpjyKro
I nf Bu;D rm;onfh ajymif;vJ
rIwpf&yftjzpfoaYkd &muf&u
dS m ed*;kH csKycf ahJ vonf/ qdv
k o
dk nfrmS tpfuAf g;vf
\uAsmrsm;onf zg&fpb
D mompum;rsm;u tG&'f pl um;vH;k rsm;\ ae&mudk
0if,cl jhJ cif;tm;jzifh ol\tawG;ac:rIonf ajymif;vJc\
hJ / olonf yg&Sew
f \
Ykd
emrfydkif;qdk&m'etaMumif;t&mrsm;udk okawoejyKpOf uyif 'eydkif;

tGr& cf ifeG Yf
40
qdik &f mwdw
Yk iG f oH;k EIe;f &m zg&fppD um;rsm;onf tG&'f pl um;rsm;xuf ydrk x
kd d
a&mufav;eufonft
h jyif ydrk v
kd ,
G u
f pl mG toH;k jyKEdik af Mumif;udk odjrifcahJ v
onf/ xdUk aMumifh olonf zg&fpb
D mompum;&yfzufoYkd wdr;f Gwf oGm;cJjh cif;
cJhjcif;jzpfonf/
odaYk omf ao;i,fonft
h aMumif;t&mrS BuD;rm;onfh tajymif;vJ
jzpfc&hJ onfh taMumif;&yfum; odw
Yk nf;/ wpfcgaomf? ol\rdwaf qGwpfO;D
onf tpfuAf g;vftm; zdwMf um;rIjyKco
hJ nf/ xdaYk emuf olUtm; uAsmrsm;udk
zg&fpb
D mompum;jzifh oDqykd g&ef yefMum;cJo
h nf/ xdt
Yk jyif olt
Y m; zg&fpD
bmompum;jzifh uAsmrsm;oDuHk;a&;pyfcJhjcif; &Sdr&Sdudkvnf;ar;jref;cJhonf/
olt
Y aejzifh wpfcgwpf&H te,fi,fcefrY Qty zg&fpb
D mompum;jzifh uAsm
rsm;ra&;cJhbl;aMumif;ESifh a&;&ef vnf;rBudK;pm;cJhbl;aMumif;udk 0efcH&av
onf/ ,if;ar;cGef;onf ol\pdwfESvHk;wGif av;eufpGmoufa&mufrI
jzpfapcJo
h nf/ tdrjf yefa&mufvmaomtcg tdy,
f may:wGiv
f u
JS m;zg&fpu
D Asm
rsm;udk pyfaerdonf/ rd;k vif;a&S;cftA'Gvu
f m'&fEiS hf awGUqHak omtcg
olUxHzg&fpu
D AsmESpyf 'k f oDu;kH Ny;D jzpfae&Hrk u? vufwef;tvGwyf if &Gwjf ycJh
ao;onf/ xdUk tjyif olonf zg&fpb
D mom&yfuv
kd nf; ydik Ef ikd pf mG jzift
h oH;k jyK
Edik o
f nfh pGr;f &nfuo
kd wdjyKvmrdonf/ ,cifuwpfcgbl;rQ odpYk rf;oyfrd
jcif;r&Scd ahJ y/ ,if;onfah emuf Oa&myrS jyefa&mufvmaomtcg tG&'f u
l Asm
rsm;udk a&;aomfvnf; ol\pdwEf v
S ;kH onfum;zg&fpb
D momtoH;k tEIe;f qDoYkd
wdrf;GwfaeNyDjzpfonf/ onfrSm ol\ uAsmwwd,acwfjzpfNyD; 1908
ckEpS af emuf rStpjyKco
hJ nf/ tpfuAf g;vf\ tG&'f u
l Asmrsm;udk ESpo
f ufjrwfE;kd
olrsm;taejzifrh l zg&fpu
D AsmqDoYkd OD;vSno
hf nfujkd rifum pdwrf aumif;jzpfrnf
uawmh trSefyifjzpfonf/
odaYk omf 4if;wdt
Yk aejzifo
h x
d m;&rnfrmS tG&'f b
l mompum; vH;k rsm;
jzifh raz:jyEdik cf o
hJ nfh udp&yfrsm;udk zg&fpb
D mompum;vH;k rsm;jzifh az:jy&m
wGif ydrk v
kd ,
G u
f pl mG az:jyEdik cf NhJ y;D ? zg&fpb
D mompum; oH;k onfEh ikd if rH sm;odv
Yk nf;
tpfuAf g;vf\ uAsmrsm;jyefEY UHS &Hrk u urmtESUH vnf; ausmMf um;cJNh y;D tjcm;
bmompum;rsm;jzifh bmomjyefqakd &;om;jcif; cHc&hJ avonf/ ol,cifu

41

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
vG,u
f pl mG rwifjyEdik cf o
hJ nfwu
Ykd kd zg&fpb
D mom pum;jzifh tvG,w
f ulyif
wifjyEdik cf o
hJ nf/ xdaYk Mumifyh if pme,fZif;rsm;ESio
hf wif;pmrsm;utpfuAf g;vf
tm; ]] trSew
f &m;udk bmomjyefqo
kd l }}[laom uAnf;wyfccH &hJ avonf/
uAnf;wyfc&H rIonf olt
Y zdx
Yk u
kd w
f ef vSayonf/ odjYk zpfay&m olonf
tl&'lEiS zhf g&fpb
D mompum;wdjYk zifh uAsmusrf;aygif; wpfqw
hJ pftyk u
f kd yHEk ydS f
xkwaf 0cJo
h nf/
,if;wdw
Yk iG f ud;k tkyo
f nf xlxx
l x
J jJ zpfNy;D ESpt
f yk rf mS twkjd cKH ;xm;onfh
pmtkyfuav;rsm;jzpfonf/ zg&fpDbmompum;zufodkY wdrf;Gwfaeonfh
tavsmuf 1915 ckEpS w
f iG f yxrqH;k zg&fpu
D Asm&Snw
f pfy'k u
f kd a&;pyfco
hJ nf/
pmtky\
f trnfrmS ]]tqf&ma&ck'}D } tw\vsKUd 0Sucf suf [ljzpfonf/ xdpk m
tkyu
f kd q&m*sm0d'o
f ef;onf jrefrmbmomodjYk yefqNkd yD;jzpfonf/
,if;
uAsm\tusKd ;qufaMumifh tufpAf g;vfonf tD&ef? tz*epefEiS hf wl&uDEiS hf
&k&mS ;wdw
Yk iG v
f nf; twdik ;f twmwpfct
k xd todtrSwjf cif;cHchJ &onfovdk
ausmaf pmxif&mS ;cJah vonf/ uif;A&pf*sw
f uodv
k rf S ygarmu edu(kd vf)qef
onf 1920 jynfEh pS w
f iG f tqf&ma&cl'u
D kd t*Fvyd b
f momjzifh jyefqykd EkH ydS x
f w
k
af 0cJo
h nf/ xdu
k Asmpmtkyx
f rJ mS tcsKd Uaom tpdwt
f ydik ;f rsm;udk *smreDEiS hf
tDwvDbmompum;rsm;jzifv
h nf; bmomjyefqckd MhJ u ao;onf/
xdu
k AsmwGif tpfuAf g;vfonf vlom;wdt
Yk aejzifh BuKd ;yrf;tm;xkwrf I
qufwu
kd jf yKvyk jf cif;tm;jzifh rdrw
d w
Ykd nfaqmufvo
kd nfh yHak z:vdk onft
h &m
udk taumiftxnfaz:EdkifaMumif;/ rdrdwdkY\ trSefw&m;ESifhywfouf
vrf;pudk &Edik af Mumif;/ olonf vlom;xktm; rdrw
d Ykd \ywf0ef;usi?f rdrw
d \
Ykd
todtjrif ynm&yfut
kd odem;vnf; ay;&ef ESit
hf rsKd ;rsKd ;aom ajymif;vJrrI sm;
tm; a&SmifMuOf wmqD;&efweG ;f ay; onfh uAsmq&mrsm;? qlz0D g'Drsm;tay:
uJu
G jGJ ym;jym; oH;k oyfa0zef xm;avonf/ ausmMf um;aom tD&efuAsmq&m
[mzpfZ(f 1320-1388)ESihf oaqm0f0zG af c: emrfyikd ;f qdik &f musifph Of tay:
jyif;xefpmG a0zefrjI yKco
hJ nf/ ,if;udv
k t
l rsm;u rESpNf rKd cahJ y/ odaYk omf,if;udk
tpfuAf g;vfonf tvGev
f rd m yg;eyfpmG jzifh rdr\
d tawG;tac:udk umuG,cf hJ
onf/ aemufwpfBurd x
f w
k o
f nfh tcgwGif [mzpfZEf iS yhf wfoufonfh u@udk

tGr& cf ifeG Yf
42
xkwfEIwfypfcJhonf/
1918 ckESpfwGif ol\'kwd,zg&fpD uAsmpmtkyfxyfrHxGuf ay:cJh
onf/ ,if;uAsmvnf; tqf&ma&cl'D rSuo
hJ yYkd if olonf opfviG o
f nfh
yHko@mefESifhvSnhfywf wifjyxm;avonf/ xdkuAsm \taMumif;&if;
onfum; vlUywf0ef;usifwiG f vlom;wpfO;D onf tjcm;tjcm;vlom;ESifh
qufE,
G yf wfoufru
I kd wifjyxm;avonf/
tpfuAf g;vfEiS yhf gupwef
1922 ckEpS w
f iG f tpfuAf g;vftm; qm bJUG csD;jrijhf cif;cH&onf/ bJUG
onf ol\ ynma&;qdik &f m tusdK;jyKrIEiS hf tawG;tac:ydik ;f qdik &f mokaw
oejyKrw
I u
Ykd kd todtrSwjf yKaomtm;jzifh cs;D jri jhf cif;jzpf oluvufccH o
hJ nf/
xdt
k csed rf pS twefMumonfu
h mvtxd olUtm; qm? rk[r't
f pfuAf g;vf
[k ac:a0:cJMh uonf/ odaYk omf ygup wefEikd if H ay:xGe;f vmNy;D aemufot
l m;
ygupwefEikd if \
H tawG; tac: ynm&Sit
f jzpf todtrSwjf yKNy;D onfaemuf
olonf tvmr[ftpfufAg;vf trnfjzifhausmfMum;cJhavonf/ tpfuf
Ag;vfonf qmbJGUudkvufcHcJhjim;vnf; rdrd\vGwfvyfa&;az:aqmifrI?
vGwv
f yfpmG awG;ac:rIwt
Ykd ay:wGif rnfonfh tajymif;tvJurkd Q rjyKvkyf
cJhonfhtjyif rdrd\ trsdK;om;xkudk vGwfvyfa&;BudkK;yrf;tm;xkwfrIwGif
tjynfht0yg0ifvIyf&Sm;&ef qJGaqmifjcif;? em;csjcif;vkyf&yfonf ol\
yxrOD;qH;k aom wm0efjzpfukd tjrw
J rf;OD;xdyx
f m;cJo
h nf/ xdt
k csed u
f mv
tawmtwGi;f w&m;olBu;D tjzpfceft
Y yf&eftcGit
hf cgMuKH cahJ o;\/ odaYk omf
ol\refcY eG ;f tcsKd UwGif tpd;k &tay:a0zefyw
k cf wfrrI sm; yg0ifaeojzifh olUtm;
xdw
k m0ef0w&m;&mxl;udk rceft
Y yfjzpfcahJ y/
1923 ckEpS w
f iG f qm? rd,mef;z'vf[pl ed (f 1877-1936)? xdpk Ofu
yef*smAfjynfe,f rGwpf vifrEf ikd if aH &;wGif MoZmt&St
d 0g&So
d o
l nf? tpfuAf g;vf
tm; trsKd ;om;a&;ESiyhf wfoufonfh Edik if aH &;vIy&f mS ;rIwiG v
f ufawGUtm;jzifh
yg0if vIyf&Sm;yg&ef oabmwlatmifqJGaqmifEdkifcJhonf/ rd,mef; z'vf
[lpdefonf tpfufAg;vftm; cspfcif&if;ESD;ol wpfOD;jzpfonf/ xdkUtjyif

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
43
tpfuAf g;vftaejzifh Ekid if aH &;qdik &f m tkycf sKyaf &;avmuwGif 0ifa&mufygu
rGwpf vifrw
f t
Ykd zdt
Yk vGet
f usKd ;&Srd nf[k ,lqxm;oljk zpfonf/ odjYk zpfay&m
oHk;ESpfaemufydkif;wGif tpfufAg;vfonf yef*smAfjynfe,fw&m;a&;a'o
aumifpw
D iG f tzJUG 0iftjzpf ta&G;cHc&hJ onf/ tpfuAf g;vf\ Edik if aH &;vIyf
&Sm;rItponf ,if;onft
h csed rf S pwifcjhJ cif;jzpfonf/ rdrb
d 0\ tem*gwf
wpfqEhJ pS Ef pS f wm0efxrf;aqmif&mwGif tpfuAf g;vfonf rGwpf vifrw
f t
Ykd Mum;
pnf;vH;k ;nDw
G rf pI w
d "f gwf aygufzmG ;ap&efEiS hf 4if;wdu
Yk kd Edik if aH &;wGiyf g0ifvyI f
vmap&ef qJaG qmif&mwGif rnfonfh tao;tzJv
G yk &f yf? rnfonfu
h pd udrk Q
vpf[if;usef&pfrI r&SdapcJhay/ tvr[ftpfufAg;vf\ tcsdefwdkif;onf
tdE,
d Edik if \
H Edik if aH &;wGif rGwpf vifrw
f t
Ykd m;wefz;kd xm;tav;ay;rI? xdu
k w
f ef
onfah e&may;rIay:aygufapa&;ESit
hf Ed ,
d Edik if w
H iG f *kPo
f u
d m tjynf&h o
dS nfh
tajctaetxd ydkYaqmifay;&ef pdwful;pdwfoef;&SdaecJhonf/
tpfuAf g;vfonf rGwpf vifrv
f *D t
f zJUG ESihf vef'efwiG f aepOfuyif
tquftoG,f&SdcJhonf/ 1908 ckESpf olarG;&yfajrodkYrjyefrD vtenf;
i,fwiG f vef'efNrKd U&Sd rGwpf vifrv
f *D t
f zJUG cJ\
G tcrf;tem;wpfcw
k iG f olUtm;
tzJUG 0iftjzpf ta&G;cHc&hJ onf/ vef'efNrKd U&Sd rGwpf vifrv
f *D t
f zJUG cJu
G kd b*Fvm
jynfe,f tNidrf;pm;w&m;olBuD;a[mif;ESifh History of the Saracens
(qm&mqifrsm;orkid ;f )ponfh ausmMf um;onfph mtkyu
f akd &;cJo
h l q,'f? rD&t
f
vD(D 1849-1928)u zJUG pnf;wnfaxmifcjhJ cif;jzpfonf/ xdt
Yk jyif olonf
ESpfaygif;twefMum; xdktzJGUcJG\OuX&mxl;jzifhtvkyftauR;jyKcJhonf/
tvmr[f tpfufAg;vfonf 1927 ckESpfwGifyef*smAfjynfe,f rGwfpvfrf
vD*\
f vIy&f mS ;rIrsm;wGif tjynft
h 0 yg0ifvyI &f mS ;rIpwifco
hJ nf/ xdaYk emuf
oHk;ESpftMum;aemufydkif;wGif udkifa'tmZrf rk[r'ftvD*sifE[f(18761948)\axmufcrH jI zifh olUtm;tdE,
d Edik if v
H ;kH qdik &f m OuXtjzpf wifajrm uf
cJhMuonf/ tvmr[f tpfufAg;vfonf 1930 ckESpf rGwfpvifrfvD*f\
tv[mbm'f tcrf;tem;wGif ylyifaomurItjynfhjzifh obm0usus
taMumif;cdkifvHkonfh tvGefta&;BuD;aomrdefYcGef;wpf&yfudk rdefYMum;cJhav
onf/ xdrk ed cYf eG ;f wGif olonf tdE,
d wdu
k ef ,fa'owGif rGwpf vifrw
f Ykd wpfzef

tGr& cf ifeG Yf
44
jyefvnfO;D armhxeG ;f um;vma&;ESiyhf wfouf tvGe&f iS ;f vif;jywfom;pGmwif
jycJhavonf/
tpfufAg;vftm; a,bk,stm;jzifh pdwful;,OftawG;orm;wpf
a,muf[k ,lqaumif;,lqMuayrnf/ odUk aomf olonfo\
l tv[mbm'f
rdecYf eG ;f wGit
f vGet
f a&;BuD;NyD; tvGew
f efz;kd &Su
d m usiho
f ;kH &efxu
dk w
f efonfh
rdecYf eG ;f udak jymMum;oGm;cJo
h nf/ ol\Ou|rdecYf eG ;f wGif tpfuAf g;vfonf tdE,
d
Edik if &H dS rGwpf vifrw
f t
Ykd wGuf yef;wdik w
f pfcu
k kd owfrw
S af y;oGm;cJo
h nf/ xdyk ef;
wdik rf mS tdE,
d Edik if w
H iG f rGwpf vifrw
f t
Ykd wGuf pnf;vH;k nDw
G o
f nfh rGwpf vifrf
tkyfcsKyfa&;pepf wpfck wnfaxmif&ef uJhodkY rdefYqdkcJh\/
]]uRefawmhqEuawmh? yef*smAfjynfe,f? e,fjcm;a'o?qif'fESifh
Avluspwef tkycf sKyrf w
I pfcw
k nf;vufatmufoYkd xnfo
h iG ;f
vdu
k o
f ifo
h nf/ tkycf sKyfa&;cs,fru
I kd jAdwo
d Qwd\
Yk vuf
atmuf jzpfap jyifyjzpfap&,l&rnf/ uREykf t
f aeeJu
Y
awmh tdE,
d taemufajrmufzuf&rdS w
G pf vifrt
f aejzifah emuf
qH;k wGif tpDtpOfwus tpvmrft
h pd;k &wpf&yf xlaxmif&vdrh f
r,fvYkd wifygw,f/}}
]]odUk jzpfay&m? ae&m uREykf [
f m tdE,
d Edik if EH iS hf tpvmrf
wd\
Yk taumif;qH;k tusKd ;twGuf tpDtpOfwus tpvmrft
h yk f
csKyaf &;pepfwpfck wnfaqmif&ef tqkw
d ifoiG ;f ygonf }}
q,fESpfaemufydkif;wGif tvmr[ftpfufAg;vfa&G;cs,fcJhonfh
awmif;qdrk o
I nf ygupwefEikd if \
H tajccHtw
k jf rpfcscahJ vonf/ odt
Yk m;
jzifh aeYcsif;ncsif;yif rGwfpvifrfwdkYtwGuf oD;jcm;EdkifiHxlaxmif&ef
pdwu
f ;l rIuw
kd ifjy&ef tcGit
hf a&;tpfuAf g;vfu&kd &Scd ahJ vonf/ tu,f
xdt
k csed w
f iG f tvmr[ftpfuAf g;vfonf ygupwefEikd if \
H pdwu
f ;l udrk az:cJh
vQiaf omfvnf; aumif;? ,if;onfah emufyikd ;f wGif udik af 'tmZrf rk[r't
f vD
*sif;em;u EdkifiHa&; a&qD;acsmif;wGifay:xGufvmum tpfufAg;vf\
xdpk w
d u
f ;l udk taumiftxnfraz:cJh vQiaf omfvnf;aumif;? udik af 'tmZrf\
udk,fydkif toHk;tEIef;t&ajym&aomf? ]]tdEd,EdkifiHwGif tpvmrfESifh

45

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
rGwpf vifrw
f \
Ykd trnfemronftrSwt
f om;tjzpfawmif use&f rdS nfr[kwf
}} [kqx
kd m;\/
,if;udk rk[r'ftvD*sifE[fuvnf; 1944 ckESpftpfufAg;vf aeY
tcrf;tem;rdefYcGef;wGif odkY rdefYqdkcJh\/
]] tvr[ftpfufAg;vfonf uAsmpmqdkwpfOD;ESifh tawG;tac:
ynm&Siw
f pfO;D jzpfonfrmS rSeaf omfvnf;? vufawGUusio
hf ;kH onfh Edik if aH &;
orm;wpfO;D vnf;jzpfonfukd avQm
h jrif&rnfr[kwaf y/ olonf tpvmrfh
pnf;rsO;f Oya'ay:wGif jynf0h onf,
h MkH unfrEI iS w
hf nfwefo
Y nft
h ajccHay:wGif
tdE,
d Edik if H taemufajrmufzufEiS t
hf a&SUajrmufzufe,fajrrsm;udk tdE,
d rS
cJGxGufum tpvmrftpdk;&EdkifiHwpfckwnfaxmifEdkonf[k yxrOD;qHk;
wifu;l wifjycJo
h nfh tenf;i,faom yk*Kd vw
f w
Ykd iG f wpfO;D tygt0ifjzpfonf}f }
[krdefYMum;cJhavonf/
ae&m u@wGif tvmr[ftpfufAg;vf\ taMumif;ESifhquf
EG,f ra&;rjzpfonfh yk*dKvfESpfOD;\taMumif;t&mrsm;onf 'GefwJGygvm
av\/ olwdkYESpfOD;rSm qm? q,'ft[fr'fcgefESifh rk[r'ftvD*sif;em;
wdyYk ifjzpfonf/ tdE,
d Edik if u
H Reb
f 0a&mufonfh tpue 'fO;D ydik ;f udk rScD o
hJ nf
qm?q,'ft[fr'fcgefEiS t
hf vr[ftpfuAf g;vfwYkd tjyif rk[r't
f vD *sif;
em;wdkY\ tpvmrfhtay:xm;&Sdonfh pdwf"gwfaomuESihf tjrifwdkYonf
wlnMD uavonf/ xdt
Yk jyif rGwpf vifrw
f Ykd \b0udk Munf
h rsu&f nf0cJ &hJ ?
cHpm;cJ&h ? &ifemcJMh u&Ny;D rGwpf vifrw
f \
Ykd b0udk rnfuo
hJ jYkd ri w
f ifay;&aumif;
rnfenf;[laom aomuudk&if0,fydkufum BudK;yrf;tm;xkwfcJholrsm;
yifjzpfonf/

qm? q,'ft[fr'fcgef
(tdE,
d wku
d ef ,fa'o&Sd rGwpf vifrwdt
Yk wGuf acwfopfynma&; usdK;yrf;csuf)

qm? q,'ft[fr'fcgefukd 1817 ckEpS ?f atmufwb


kd mv (17)&uf
aeYwiG f a'vDNrKd U arG;zGm;cJah vonf/ bk&if;eef;awmf0ef;usif &Sd txufwef;
vTmrS arG;zGm;vmol t[fr'fcgefvdkvlum; &Sm;yg;vSayonf/ zcifzufrS

tGr& cf ifeG Yf
46
qdyk gu wrefawmfjrwfr[
k r'(f qG)\rsKd ;EG,f 36 rS qif;ouf vmoljzpfonf/
ol\ bdk;ab;bDbifwdkYonf tkrdkif,[frif;quf\ rw&m;zdESdyfnqJcHcJh&
olrsm;jzpfonf/ xdUk aMumifh 'rf*gef[o
l nfh yg&Se;f Edik if o
H Ykd a&Smifwrd ;f cJ&h av
onf/ aemufq;kH wGif [D&of(tz*epwefEikd if )H wGif tajccscMhJ uonf/
&Sm*s[efrif;(1628-1666)vufxufwiG f ol\rom;pkrsm;onf tdE,
d Edik if H
odaYk &muf&cdS o
hJ nf/ xdt
Yk jyif wm0ef&&dS mxl; cefx
Y m;jcif;udck &H onf/ olonf
'kw,
d ajrmuf A[m'G&&f mS ;[fZz&fvufxufwiG f eef;wGi;f ESifh tquftoG,f
&S d c J h o nf / qm? t[f r 'f c gef \ zcif rD & f r G o f o uD o nf avmuD a &;&m
orm;wpfO;D r[kwaf y/ olonf tvkyu
f pd xuf olawmfpifwydk \ vrf;pOfukd
ydkkpdwf0ifpm;oljzpfonf/ odkYonfhwdkif olonf 'kwd,ajrmufbk&if
Zz&f&mS ;[f ESiq
hf ufqaH &;aumif;rGeo
f jl zpfonf/ odaYk omf aemufyikd ;f wGif
olonf eef;wGi;f yk*Kd vfrsm;ESihf qufqaH &;wGif tm;enf;vmcJo
h nf/
t[fr'fcgef\ i,fpOfb0onf aysmf&iT cf srf;ajrUcJo
h nf/ av;ypff
jcif;twwfESifha&ul;jcif;twwfudk ol\zcifxHrS wwfajrmufcJh jcif;jzpf
onf/ ol\zcifonf ol\om;oH;k a,muf\ ynma&; twGuf 'kur cHchJ
&ay/ i,fpOfuyifqm? t[fr'fcgefonf &H;k avmuESi&hf if;ES;D cJah yonf/
xdkYtjyif vlysdKb0uyif olonf rMum cPqdkovkdyif eefawmftcrf;
tem;rsm;wGif ol\zcifu,
kd pf m;jyK wufa&mufc&hJ avh&o
dS nf/ olonf
usrf;jrwfuk&ftmefzwfjcif;udk ol\txdef;awmfxHrS wwfajrmufcJhonf/
xdaYk emuf olonf ausmif;wpfausmif; wufa&mufc&hJ onf/ xdak usmif;wGif
zg&fp?D t&ADEiS hf ocFsmbmom&yfrsm;udk oif,cl &hJ onf/ odaYk omf acwfopf
ynma&; wd;k wufvm,rItajctaeudk tav;teuf rxm;cJah y/ ,if;udk
olonf olYtoufoHk;q,f odyHynmwGif pdwf0ifpm;vmrIEdk;Mum;vm
aomtcgusrSyJ i,fpOfuoifcJh&onfhwdkYudk jyefvnfoif,lavhvm&ef
vdktyfcJhonf[kqdkcJhonf/
4if;udk,fwdkifajymjycsuft& vli,fb0wGif ausmif;azufrsm;
tMum; orm;&d;k usr[kwo
f nfh ol\&kyv
f uPmpGr;f &nfEiS yhf wfoufonfh
tcsufrSty xif&Sm;ay:vGifjcif;r&Sday/ odkYjzpfay&m vli,fonfyif

47

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
wpfaeYwiG f BuD;us,fvo
S nfh acgif;aqmifBuD;wpfO;D jzpfvmrnf qdo
k nfukd
rnfonfv
h uPmurQ rjycJah y/ trSeaf omfum; rodjrifEikd o
f nfh zH;k uG,af e
aompGr;f &nfrsm;onf ol\tem*gwfpeG pYf m;rIrsm;twGuf olt
Y m;jyifqifay;
vsu&f adS ecJo
h nf/ olUrdcif\aus;Zl;ESihf MoZmoufa&mufrjI zifh ol\tusihf
pm&dwESit
hf &nftcsi;f wnfaqmufrt
I ay: cufcpJ mG yifcefrY eS ;f &rnfrmS ao
csmvSayonf/ rdcifjzpfoo
l nfvnf; zg&fpED iS t
hf pvmrf,
h Ofaus;rIqikd &f m
ynm&yfrsm;udk aumif;pGmoif,w
l wfajf rmufco
hJ jl zpfonf/ olr\t"du
aqmif&u
G rf rI mS olr\uav;rsm;udk aumif;pGm ynmoifMum;ay;a&;yifjzpf
onf/ pdwfxm;jrifhjrwfrI? w&m;rQwrIponfwdkYwGifvnf; tvGeftav;
xm;\/ ,if; udk qm? q,'ft[fr'fcgefu,
kd w
f ikd \
f ajymjycsujf zifh cefrY eS ;f
Edkif\/
]]uREykf \
f touf wpfqw
hJ pfEpS t
f &G,af vmufwiG f taMumif;wpfck
aMumifh tdrrf t
S bGm;tdw
k pfO;D tm; ysu&f ,frjI yKr\
d / ,if;udk uREykf \
f rdcif
onf odomG ;cJo
h nf/ rMumrD uREykf t
f rd o
f Ykd jyefvmaomtcg taru uREykf f
tm; ]]xGuo
f mG ;? rif;[m 'Dtrd rf mS aezdYk roifah wmfb;l }} [k a'gowBu;D ESihf
qdck \
hJ / trsKd ;orD;tdraf prwpfO;D onf uREyfk v
f ufuq
kd u
GJ m vrf;ray:odYk
ta&mufwGif xm;cJh\/ xdktcsdefwGif tjcm;tdrfaprwpfOD;onf uREfkyf
ta':\tdrrf S xGuv
f mum uREfyk \
f ta':tdro
f Ykd ac:aqmifomG ;av\/
ta':u uREykf t
f m; ]] 'DrmS Munf?h ighnrD [m rif;udt
k awmfa'gojzpfaew,f/
tckigrif;udk xGurf oGm;Edik w
f w
hJ pfae&mrSm 0Sux
f m;r,f/ 'Dvrkd rS [kw&f if
olu ighuv
kd nf; pdwq
f ;kd vdrrhf ,f }} ajymcJo
h nf/
tcef;wpfcef;xJwiG f oH;k &ufavmuf tydwcf cH &hJ onf/ wwd,aeY
ta':u uREykf t
f m; tartm;ajymaomtcg taru ]]tu,f ol[m
tJ't
D bGm;tdu
k akd wmif;yef&if uRerf vnf;olUudck iG v
hf w
T rf ,f }} [kajymcJo
h nf/
xdkaMumifhonf uREfkyfonf tdrfwHcg;aygufodkY oGm;um xdktbGm;tdktm;
awmif;yefawmhrS uREfyk t
f m; tdrx
f o
J Ukd 0ifa&mufciG jhf yKcJo
h nf/
qm? t[fr'fcgeftm; yd
k aumif;rGeo
f nfh vrf;Terf u
I jkd zpf ay:ap
onft
h aMumif;t&mrSm 1838 ckEpS f ol\zcifu,
G v
f eG o
f mG ; jcif;yifjzpfonf/

48
tGr& cf ifeG Yf
xdt
k jzpftysu\
f qufE,
G rf o
I nf owdjyKz,
G f aumif;\/ &H;k rS&aeonfh
vpmonf olzcif&SdaepOfuyif ol\zcif ESifhoabmom;uJGvJGol Raja
Sohanlal (&m*sm qd[
k efvmvf)yif tvGeaf vsmeh nf;vsu&f cdS o
hJ nf/ ,ckr&D f
D m)&Jwu
kd ef rD aS xmufyahH Mu;
rGoo
f uDu,
G v
f eG cf NhJ y;D aemuf Lal Qila (vmvfuv
onf tvGef;enf;yg;vSay&m? t[fr'fcgef\rdciftzdkYrzlvHkrvHkravmuff
jzpfae\/ wenf;qd&k aomf? usvt
k q
hH J qif;&JrI aMumifh t[fr'fcgefu,
kd f
wdik yf if tvkyw
f pfc&k mS &ef wGe;f ydjYk ch if;cH&avonf/ aqGrsKd ;rsm;u ol\a&G;
cs,frIudkoabmrwlaomfvnf; olonfta&SUwdkif;tdEd,ukrPDwGif0if
a&muf vkyfudkif&ef qHk;jzwfcJhonf/ bk&ifheef;awmfESifheD;uyfpGmqufEG,f
aeonfh *kP&f ydS *k Kd vw
f pfO;D taeESihf toifah wmfq;kH [k olwu
Ykd ,lqMuonf/
odaYk omf olonf olw\
Ykd aqGrsKd ;xJrS &efow
l x
Ykd w
H iG f vkyo
f rl mS yxr r[kwaf y/
[mvDonf qm? q,'f\ txKywduak d &;om;aomtcg u@
ESiyhf wfouf rSwcf sufcsonfrmS ?]] qm? q,'fonf eef;awmf\t&dyaf tmuf Bu;D jyif;vmcJah y&m
tmPm&Siw
f \
Ykd tkycf sKyrf u
I kd rESpo
f ufonfrmS obm0usayonf/ olonf
rGwpf vifrw
f Ukd rdrw
d \
Ykd tkycf sKyrf u
I v
kd ufvw
T cf &YJ onfrmS rawmfwqjzpfcjhJ cif;
r[kwaf y/ ,if;rSm 4if;wdYk tkycf sKy&f eft&nftcsi;f aysmufq;kH ukeaf om
aMumif h j zpf o nf / xd k Y a Mumif h td E d , Ed k i f i H t m; tjcm;ol r rsm;onf
vma&muftkyfcsKyfEdkifMujcif;jzpfayonf/ xdkUaMumifh NAdwdoQtpdk;&tm;
rBudKufrESpfoufrnfhtpm; ,if;onfrGwfpvifrfwdkYtkyfcsKyfonfxuf
aumif;rGeo
f nf[k 4if;uxifay onf/ ,if;udk 1867 ckEpS f NAdwo
d Qtd E d , toif ; xl a xmif o nf h t crf ; tem; ajymMum;csuf u d k M unf h v Qif
odEdkifayonf/}}
]] a&S;bk&ifrsm;ESihf apmfbmG ;rsm;\ tkycf sKyaf &;rsm;onf [dEL bmom
a&;t& r[kwo
f uJo
h Ykd rGwpf vifrb
f moma&;t&vnf; enf;vrf;rusay/
rQMumjrifv
h monfh umvonfum; oufom&m&aponfh uRefjyKjcif;cH&
aom umvyifjzpfonf/ urmay:wGif tjcm;olrsm;xuf tiftm;Bu;D rm;
onfh tpDpOfjzifh tdEd,EdkifiH&Sd vlxktm; tvif;a&mifay;NyD;? rl&Sdonfh

49

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
PftpGrf;xufrsufrI? w&m;rQwrIESifhtaMumif;jycdkifvHkrIrsm;&SdolwdkYvuf
xJwiG x
f m;vdu
k jf cif;yifjzpfonf }} [kred q
Yf ckd o
hJ nf/
uHMurmonf qm? q,'ft[fr'fcgeftm; vH;k 0ajymif; vJonfh
t&yfa'oodkYwGef;ydkYvdkufjcif;yifjzpfonf/ txD;usefonfh rsdK;&dk;BuD;?
rGwpf vifrt
f odik ;f t0dik ;f rS us,f0ef;onfh taemufwikd ;f ,Ofaus;rIurm
opfqo
D Ukd tpm;xd;k ydcYk o
hJ nf/ ol\tusit
fh rlEiS phf m&dwwdUk udk ajymif;vJapcJh
onfh tjcm; taMumif;t&mwpfcrk mS oltvGecf spo
f nft
h pfu?kd olEiS Nhf rw
J rf;
taz:jyKum aysmyf &GJ iT yf rGJ sm;wGif wpfww
GJ &GJ o
dS l uG,v
f eG jf cif;jzpfonf/ xdk
tcsdeu
f mvjzpfonfh 1846 ckEpS rf pS 4if;onf aysmfy&GJ iT yf rGJ sm;udak &Smif&mS ;
cJah vonf/ 0wfaumif;pm;aumif;rsm;vnf; r0wfawmhay/
b0\trSew
f &m;ESihf yd
k &ifqikd v
f m&onfEiS t
hf rQ 1838 -1857
ckEpS t
f wGi;f qm? t[fr'fcgefonf bmawGjzpfysufaeonfukd aumif;pGm
jcHKiHkrdcJhonf/ 4if;onfvnf; tdEd, rGwfpvifrfwdkY\ ,Ofaus;rI
wd;k wufzUGH NzKd ;um a&Tx;D aqmif;cJo
h nfah cwfukd tdyrf uf? rufvsu&f adS eonfh
trSm;rsKd ;jyKro
d a,mif jzpfco
hJ nf/ xdu
k o
hJ Ykd pdwf "gwfjzpfay:pOf 4if;\
ta&;BuD;aom vky&f yftjzpf atmufygusrf;rsm;udk jyKpkco
hJ nf/
(1)Athar-al-Sanadid tmqm&ftvfqem'D'(f 184)udak &;om;cJh
NyD;? ,if;pmtkyf ,cifa'vD&Sd tqmuftODa[mif;rsm;? ol\ywf0ef;
usi&f adS om taqmuf tODrsm;tjyifxpkd Ofu a'vDaexdik cf o
hJ nfah usmMf um;
aom yk*Kd vrf sm;taMumif; udak z:jy xm;avonf/ xdpk mtkyu
f kd Gracing
de Tassy u 1861 ckESpfwGif jyifopfbmomjzifh jyefqdkxkwfa0cJh\/
Oa&my ynm&Sirf sm;\ owdjyKvmrI aMumifh 4if;tm; oH;k ESpaf emufwiG f Royal
Asiatic Society of LondonwGif *kPx
f ;l aqmiftzJUG 0iftjzpf a&G;cs,jf cif;
cH&avonf/
(2) 1856 ckESpfwGif tdkiftmattub&D A'in-i-Akbari
r*db
k &k iftub&frif;tkyfcsKyfrSwfwrf;pm&if;qdkif&m tcsuftvufrsm;udk
jyefvnfwrf;wjcif;udka&;om;cJhonf/ yGufavmnHoGm;cJhonf/ 1857
ckESpfwGifbef*gvfppfwyfbef*gvfppfwyf ykefuefx<urI? tdEd,EdkifiH\

50
tGr& cf ifeG Yf
rsm;pGmaoma'owdkYrSolykefrsm;ESifh awmfvSefa&;acgif;aqmifrsm;tygt0if
yl;aygif; ykeu
f efx<urI\xdwv
f efzY ,
G &f m jrifuiG ;f oufa&mufro
I nf t[f
r'fcgef\b0wGif tE&m,f\ vdktyfcsuft&if;tjrpfESifh tNyD;owfqHk;
jzwfcsuw
f o
Ykd nf olUtm; tajymif;tvJjzpfapcJo
h nf/ bk&if'w
k ,
d ajrmuf
b[m'G&f&Sm;[ftm; t*Fvdyfrsm;uzrf;qD;um jrefrmEdkifiHodkYjynfESif'Pf
ay;cJjh cif;onf ? a'vDNrKd UawmfEiS rhf w
G pf vifrw
f \
dYk *kPo
f u
d m udk vk,ufzsupf ;D
jcif;yifjzpfonf/ olyek w
f \
Ykd aoG;onfvnf; owfrw
S af &csed x
f ufyrdk kd qlyu
G f
vmav onf/ xdak eY&ufrsm;wGif a'gotvH;k pHo
k nf ul;pufuek \
f / bmom
a&;cHpm;rI? xdcdkuf'Pf&m&&SdrIwdkYaMumifh jyif;ysemusnf;pGm trsufa'go
xGurf w
I o
Ykd nf tH<k uvmumEdik if aH &;vGwv
f yfrEI sihf edru
hf sonfh pdw"f gwfwYkd
a&maESmvsuf vk,ufwu
kd cf u
kd jf cif;? owfjzwfjcif;wdo
Yk nfvnf; jzpfay:cJ\
h /
tjypfrJhonfh t*FvdyftrsdK;orD;rsm;ESifhuav;rsm;tm; aoG;at;at;jzifh
ckwjf zwfowfjcif;udck cH &hJ onf/ odaYk omf olyek rf sm;udk zrf;rdaomtgwGiv
f nf;
pdw"f gwfEiS chf Emud,
k f ni;f yrf;um owfjzwf jcif;cHcMhJ u&onfyif/ ,if;onf
t*Fvyd w
f t
Ykd aejzifh Oa&my\ ppfrsuf ESmudak xmuf odYk rjyKvkyo
f if[
h k
W.H. Russell ol\ 1860 jynfhESpfxkwfa0cJhaom ]]tdEd,rSuREfkyf
\aeYpOfrw
S w
f rf;pmtkyf (My Diary in India)wGiaf &;omcJo
h nf/
4if;ESiq
fh aD vsmo
f nfh &v'fonfum; t*Fvyd o
f rdik ;f q&mrsm;\a0g
[m&jzifah jym&aomf? ESpzf ufpvH;k aom vlxt
k aejzifh yd
k yd
k wpfO;D ESiw
hf pfO;D
wpfpdrf;wpf&HpmjzpfukefMuavonf/ tdEd,EdkifiHom;wdkYtzdkY x<u
ykeu
f efro
I nf cg;oD;onft
h rSww
f &tjzpf usef&cdS ahJ vonf/ cHpm;rIukd
ydrk u
kd s,jf yefUapjcif;uawmh t*Fvyd pf ma&;q&mwd\
Yk rodusKd ;uRjH yKum vlrsKd ;
ESpfrsdK;wdkY\ wpfpdrf;qefqefqufqHa&;udktrSwfw& rSwfwrf;wifcJhjcif;
Y k Rise and Fulfifment
yifjzpfonf/(CF.E. Thomson & GF. Garratt wd\
of Bristish Rule is India-1934, Pg. 46)

tcsut
f m;vH;k onf ol\opm&Srd t
I ay: oufa&mufrI rjzpfcahJ y/
wpfcsed x
f w
J iG f bpf*sEf ;kd (&f)\ rsKd ;cspw
f &m;olBu;D qm q,'fonf pdwyf supf mG
tD*spo
f aYkd &TUajymif;&ef tawG;aygufcahJ Mumif; >ruf[qdk cJah o;\/ odaYk omf

51

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
&Iyaf xG;rItawG;onf 1889 ckEpS f 'DZbFmv 28 &ufaeYwiG f usi;f yonfh
ynma&;nDvmcHEiS hf qufE,
G af eonfh ol\tawG;jzpfay:Edik af yonf/ qm?
tmr'fcgefonf jynfo0Yl efxrf;vkyif ef; rSww
f rf;a&;oltjzpf a'vDw&m;&H;k
vkycf NhJ y;D wpfjznf;jznf;ESihf &mxl;wd;k um ykeu
f efx<uaomtcsed w
f iG f olonf
bpf*sEf ;kd (&f) wJzG ufw&m;olBu;D jzpfaeayNy/D xdn
k v
D mcHwiG f olonf?]] xdt
k csed u
f uREyfk o
f nf uREykf w
f \
Ykd trsKd ;om;rsm;jyefvnfpnfyif
zGUH NzKd ;ESit
hf av;jrwfc&H rIwYkd rjzpfEikd af wmh[k ,lqcJo
h nf/ uREykf o
f nf vlx\
k
tjypfudk rjrifEdkif? onf;rcHEdkifay/ uREfkyfonf tajctaewGif &uf
tenf; i,fpw
d &f yI af xG;um pdw'f u
k c cH &hJ onf/ pdw'f u
k a &mufcrhJ o
I nf
uREykf t
f m; ydrk
kd tdrk if;apcJNh y;D ? uREykf \
f qHyifrsm;udk jzLapcJo
h nf/ odaYk omf
xdktcsdefwGif uJhodkY rdrd\EdkifiHudktysuftpD;rsm;Mum;wGif xm;cJhNyD;
rdrdzmom aysmf&Tif csrf;ajrUrIjzifh b0wGifaejcif;onf tvGefyif ol&J
abmaMumif a,musmf ; ryDo&m a&mufonf[k cHpm;rdavonf/ rjzpfEikd yf g/
uREfkyfonfvnf; 'kuqif;&JrIwGif yg0ifae&m,l&ayrnf/ onfrSm
uREfyk \
f trsdK;om;a&;wm0efjzpfNyD;? wwfEikd o
f rQ 'kuq
if;&JrrI S uif;vGwf
atmif uREykf w
f wfEikd o
f rQ jyKvyk af y;&rnf/ xdUk aMumifh uReykf o
f nf xdEk ikd if jH cm;
odkYajymif;a&TU&ef &nf&G,fcsufudk pGefUvTwfum uREfkyf\EdkifiH tusdK;aqmif
&Gu&f efvrf;udk a&G;cs,f cJah vonf }}
wu,fawmh qm? q,'fonfvnf; olyek x
f <urI'Pfukd cHc&hJ ojzifh
acwpdwaf xGomG ;jcif;jzpfonf/ wrefawmfrq
l m(t)uJo
h yYkd if
qm? q,'f t [f r 'f c gef o nf csuf c suf ; yif pd w f r ygonf h vl x k t m;
tvGeaf v;yifaecJo
h nf/ vuf&t
dS ajctaerS aumif;rGeo
f nft
h em*wfqo
D Ykd
jri w
hf ifay;&ef tvGeBf u;D rm;onfph eG pYf m;rIEiS hf &ifqikd &f avawmhonf/ qm?
q,'fonf uJGjym;jcm;em;aeonfh todkif;t0dkif;udk wlnDonfhtaMumif;
&yftwGuf pnf;&H;k &ef pGeUf pm;BuKd ;yrf;&\/ olonf Ekid if aH &;orm;toGi?f
w&m;a[mq&mtoGif? pnf;&Hk;a&; orm;toGif? vHIUaqmfoltoGifwdkYjzifh
cufcufccJ J BudK;yrf;cJ&h &Smonf/ ae&m ol\ ESv;kH om;u Te;f qdo
k uJo
h Ykd
jyefvnfwnfaqmufrBI u;D Ny;D jynfph akH tmifjrifap&ef ol\vSyonfh t&nf

52
tGr& cf ifeG Yf
tcsi;f rsm;ESijhf rifrh m;onfh tusiphf m&dwwdu
Yk kd az:jy&efoifah yonf/
qm? q,'ft[fr'f\jzwfxdk;Pf
qm? q,'ft[fr'fcgefonf t*Fvyd w
f t
Ykd ay: cs;D MuL;cJjh cif;? opmcH
cJjh cif;wdo
Yk nf rdu
k &f ;l &JtjyKtrlr[kwaf y/ rdr\
d &nf&,
G cf sufatmifjrif&ef
rSm t*Fvyd w
f \
Ykd yl;aygif;aqmif&u
G rf o
I nf vdt
k yfaMumif;udk odaomaMumifjh zpf
onf/ txl;ojzihf Sir. John Strachey, Lieut.Governor of N.W \tul
tnDjzifh t&Sed t
f 0gudk &,lco
hJ nf/ olonf qm? t[fr'fcgeftm; tvGeMf unf
ndKojl zpfonf/ olu ]]uREyfk o
f nf qm? t[fr'fcgeftm; uREyfk \
f rdwaf qG[k
ac:&jcif;ud *kP,
f al Mumif;ESihf wu,fav;pm;&oljzpfaMumif;}} ajymcJ\
h /
{India(1888)-John Strachey, pg.175}

xdkYaMumifhyif qm? q,'ft[fr'fcgefonf t*FvdyfwdkY tdEd,odkY


vma&mufjcif;onf avmuDa&;b0 aysm&f iT rf o
I ufouftwGu[
f k rxifcahJ y/
wpf c gaomf ? qm? q,[f t [f r 'f o nf tvD * &f w uod k v f t wG u f
t*Fvyd cf &D;wpfO;D xHwiG f tvSLcHc&hJ m xdt
k *Fvyd u
f c&D;onfu olt
Y aejzifh
xdu
k pd twGuf rdr\
d trsKd ;om;rsm;xHom awmif;cHoifah Mumif;ajymcJo
h nf/
xdt
k cg qm? q,'fu ]]uREykf w
f o
Ykd nf rkcs{uef qd;k &Gm;aeaomtodik ;f t0ef;
twGuf uREkfywdkY\vufrsm;udk wpfpdrf;w&Hpmrsm;\a&SU jzefY&ayrnf/
tb,faMumifq
h akd omf? tu,f ausmif;Bu;D onf t*Fvyd w
f \
Ykd axmufcrH I
rygbJpcJv
h Qif t*Fvyd w
f t
Ykd ay: apmfum;rIyrkd rkd sm;&Ho
k mjzpfayrnf/ trSef
w&m;t& t*Fvyd w
f o
Ykd nf trsKd ;rsKd ;aom tusKd ;aus;Zl;rsm;udk 4if;wdt
Yk yk cf sKyf
cJph OfumvtwGif ,laqmifomG ;cJMh u\/ ,ck tdE,
d trsKd ;om;wdt
Yk usKd ; ouf
ouftwGuu
f sawmhrulncD siaf wmhb;l vm;}} [kjyefvnfwek jYf yefajymqdck o
hJ nf/
t[keo
f nf us,jf yefu
Y m jrefqefavonf/ ol\todPfprG ;f tm;onf
rSwfom;zG,f&m ol\Z0ePf tvGefxif&Sm;onfrSm ol\NydKifzufrsm;
udkwkefYjyef&m tvGefxda&mufonhfvufeufozG,fjzpfaeonf/
wpfcgaomf tvGefPfrsm;NyD; aumufuspfonfh armfv0Dwpf
yg;onf qm? q,'fxaH &mufvmum/ qm? q,'fa&;om;xm;onfu
h sr;f jrwf

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
uk&ftmeftzGifh&Sif;vif;csufudk zwf&IavhvmvdkaMumif;ajymMum;vm\/
xdt
k cg 4if;u xdak rmfv0Dtm; ]]toifonf aom0f[;D 'fw&m;udk cdik jf rpJ mG
,HMk unfygovm;}} [kar;&m xdak rmfv0Du ]],HMk unfwmaygh }} [kajzMum;
avonf/ wzef olu ]] toifonf jyefvnf&iS x
f rnfah eY? w&m;qH;k jzwf
rnfah eUud?k okcbH?k i&JbEkH iS hf uk&t
f mefwrvGet
f aMumif;rsm;udk ,HMk unf
ygovm }} [kar;&m? xdak rmfv0Du]]taotcsm,Hyk gw,f}} [kajzcJo
h nf/
xdt
k cg q,'ft[fr'fu ]]aumif;NyD 'gqdk uReaf wmh&UJ usr;f jrwfu&k t
f mef
tus,f&Sif;vif;csuf[mcifAsmtwGuf r[kwfygbl;/ usrf;jrwfuk&ftmef
tay: cdkifjrJpGm,HkMunfcsufr&SdwJholawGtwGufomjzpfw,f }} [k jyefajz
vdu
k \
f /
ol\ tajrmftjrif&rdS EI iS yhf wfoufonfh tjcm;tjzpfupd &yfwpfcrk mS
rnfonf&h v'f rnfonft
h usKd ;rQr&So
d nfh bmoma&;t&Iyt
f axGrsm;? jiif;cHk
rIrsm;wGif 0ifa&mufpu
G zf ufjcif;r&Sad y/ Oyrmtm;jzifjh y&aomf? wpfO;D wpf
a,muftm; olonf um'D,meDNrKd Uom; rd&Zf m *lvmrft[fr'fukd qefu
Y si
f
a&;vdak Mumif; olt
Y m;ajymaomtcg? olu xdo
k t
l m; ]] toifonf rd&Zf m
*lvmrft[fr'ftaMumif;a&;&ef toufr0ifaomtMuHPfudk rnfuJhodkY
&&Scd yhJ goenf;/ onfrmS tvsOf; roifah wmfonfh vIy&f mS ;rI rnfonfh
t&mrQr&Sad y/ uREykf o
f mqdv
k Qif twkta,mifZmwfvrf;tay: tajccHxm;
onfh u,fwif&iS jf yefvnfay:aygufrnfqo
kd nft
h aMumif;udk a&;&ef'u
k & mS
rnfr[kwf }} [kajymcJo
h nf/

53

owdEiS t
hf &nftcsif;
qm? q,'ft[fr'fcgef i,fpOfu taemufwikd ;f ynma&;udrk cHrk if
cJhonfrSm trSefyifjzpfonf/ odkYaomf olonfOa&my,Of aus;rIqdkif&m
todynmudk ol\enf;jzifh atmifjrifpmG qnf;yl;Edik cf o
hJ nf/ vlwpfO;D tae
jzifh aumif;rGeo
f nfh todPft&nftcsi;f &S&d rnfjzpfonf/ ol\ odyH
enf;usonfh vkyf&yfonf oltodPf<u,faMumif;udkjyae\/ tawG;
tac:ynm&Sif rk[r'ftpfufAg;vfuJhodkYjrifhjrwfonfhvkyfief;ESifh tD*spf

tGr& cf ifeG Yf
54
jynfom;rk[r't
f Af'u
l o
hJ Ykd bmoma&;todPfaz:xkw&f ef ol\ pdwf

pmayADZ
qm? q,'ft[fr'fcgef pmaya&;om;jcif;0goemyd;k onf 1840
jynfhkESpf? ol\touf(23)ESpfuxJu pwifNyD;a&;om;rIjyKcJhonf/ ol\
uavmifprG ;f &nfonf tHMh oavmufayonf/ ol\aqmif;yg;rsm;udk pkpnf;
vdu
k rf nfqykd gu pmrsuEf mS 6000 cef&Y adS yrnf/ ol\touf (80)0ef;usif
&Sdaomtcg olaemufqHk;a&;cJhonfh ]]tmc&D; r'GgrDef}} onf pmrsufESm
150 cefY&Sdayonf/
olonf taMumif;t&m tpHak &;onf/ ol\ pmaywGif bpf*sEf ;kd (&f)
ykeu
f efrt
I aMumif;? 0rf;a&m*gukx;kH ? ruif;epfynm&yfrw
d f quf? wrefawmf
jrwf\ txKywdESifh EdkifiHa&;jyemtjyif ynma&;jyemrsm;vnf;
yg0ifonf/ ol\a&;[efonf &d;k Ny;D cdik rf muspv
f pfonf/ vkyZf mwf? yH0k wK
rsm;rSuif;&Sif;onf/ t[fr'fcgef\ taumif;qHk;pmayxkwfkvkyfrIonf
Tahzib-al-Akhlaq ,Ofaus;rIpmapmifjzpfNyD; 1870-1876 ckEp
S u
f mv
tMum;wGixkwfa0cJhonf/
pum;ajymuRrf;usifrI
ol\ xifay:ausmMf um;onfh ta&;tom;udk rsuu
f ,
G rf jyKEikd o
f uJh
odkY t[fr'fcgefwGif ol\y&dwftm; aumif;pGmxdef;xm;Edkifonhf pGrf;&nf
onf ol\pum;tajymtqdw
k iG w
f nf&\
dS / ol\tMu
H Pf\ axmufcrH I
&&S&d ef olU&So
d rQaom tif;tm;udk tpGr;f ukex
f w
k o
f ;kH avh&o
dS nf/ ol\
rdecYf eG ;f udk zwfMunfv
h Qif ol\rdecYf eG ;f onf rnfrQ xda&mufonfukd cefrY eS ;f od&dS
Edik o
f nf/ cefjY im;vSonfh tzd;k td\
k rdecYf eG ;f onf txGwt
f xdyf odaYk &muf
aomtcg vlxt
k m; arwm&yfcrH w
I iG f olonf ]] td-k uREykf \
f nDaemifrsm;}}
[k tpcsaD v&So
d nf/ J. Kennedy uajymjyonfrmS ]] t[fr'fcgefonf
arG;&yfajrrS y&dwfrsm;tm; tqHkpGefaom pdwfvIHUaqmfrIjzpfatmif vkyfEdkif
oljzpfonf }} [kq\
kd / xdt
Yk jyif olMum;bl;onfrmS ? tcrf;tem;wpfcw
k iG f

55

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
ol\a[majymrItay:wGif [dik 'f &mbm'f&dS rGwpf vifrw
f o
Ykd nf pdwf "gwf
wuf<uvGef;&m wkwfrskm;? "g;rsm;udkifqJGvsuf 4if;wdkY\xdkifcHkrsm;rSyifx
nmoHay;&onfhtxdjzpfcJhonf[l\/
[mvD\tqdt
k & t[fr'fcgef\rdecYf eG ;f rsm;onf tvGepf w
d v
f yI &f mS ;
zG,faumif;NyD; olUtm; Murf;wrf;onfh qefYusifzufrsm;u ol\tjrifudk
qefUusifonf[k owif;ay;ygu txl;ojzifh ynma&;ESifhqufEG,fygu
ol\onf;cHrZI ufBuKd ;udk Mum&Snpf mG rxde;f Edik af y/ ol\toHonf wpfcrf;r
vHk;[def;xGufvmojzifh olUtm;qefYusifolrsm;onf crf;rtwGif;rSaMumuf
vef
Y a&Smifajy;cJ&h onf[k qd\
k /
jrif h j rwf o nf h t usif h p &d k u f
t[fr'fcgefb0\ &kyyf u
kH m;csyrf sm;wGif ol\jrifjh rwfaom tusihf
pm&dw\ t&nftaoG;o&kyaf y:ap\/ tcsKd Uudk ae&m az:jy&aomf?owd&jd Scif;
qm? q,'ft[fr'fcgefonf *'&fyek u
f efx<urI\taMumif;&if;rsm;
udk tNAdwdoQtpdk;&\ygvDrefodkYwifoGifvdkaomtcg ol\rdwfaqGaumif;
wpfOD;u 4if;tMuHay;cJhonfrSm ]] pm&Guftm;vHk;udk rD;&IdUvdkufyg/
toifu,
kd f udk tE&m,fqo
D Ykd vSp[
f rjyygESihf }} [kqckd \
hJ / xdt
k cg qm?
q,'f u ]] uREf k y f u awmh 'g[m uREf k y f E d k i f i H e J U ywf o uf v d k Y u REf k y f
wm0ef&o
dS nfvYkd ,lqygw,f/ vlxek UJ tpd;k &ud,
k f u 'Dupd udk az:xkw&f rSm
jzpfw,f/ 'gayrJh tu,f Edik if aH wmfeEYJ ikd if o
H m;wdt
Yk zdYk tusKd ;tjrwf&rdS nf
qdyk gu uREyk f o
f nf 'Dupd &yftwGuf tE&m,fcpH m;&rnfq&k d ifvnf; uREyk f [
f m
&ifqikd yf ghr,f ]] [kjyefajymcJo
h nf/ ol\rdwaf qG &m*sm*sKd i;f ud&eS 'f gqf(Raja
Jai Kishan Das) onf q?q,'ftaejzifh tjynht
f 0 qH;k jzwfNy;D jzpfum
ol\tMuaH y;rIonf rxda&mufaMumif;od aomtcg ol\rsuv
f ;kH tdrw
f iG f
rsuf&nfwdkYjzifhNidrfaecJh&\/ qm? q,'fonf ezdvfqGvmof0wfjyKum
pmrsufESm 500 cefY&Sdpmwrf;udk ygq,fjyKvkyf t*FvefEdkifiHtpdk;&xHodkY

tGr& cf ifeG Yf
ydv
Yk u
dk af vonf/

56

Mr. Das \ pd;k &drr


f o
I nf tajcrJt
h aMumif;rJrh [kwaf y/ xkpd mwrf;

udk bk&ifcHcsKyfaumifpDwGifwifoGif;aqG;aEG;aomtcg EdkifiHjcm;a&;0efBuD;


rpwm? pDpv
d b
f 'D ;k H (Mr. Cecil Beadon) u,if;udk vGeu
f sL;pGm vHUI aqmfonfh
pm wrf;[ktrnfwyfc\
hJ / odaYk omf pma&;oltm; uHaumif;axmufrta&;
r,lcahJ y/ pmwrf;onfum; ta&;,lavmufonfh pmwrf;rsKd ;jzpfayonf/
(c) [D&Md owyw&m;&Sjd cif;
wpfcgaomf tvD*&fwuodv
k &f dS Oa&myrS ygarmursm;xJrS wpfO;D
u olUtm; tvD*&fwuodkvfwnfaxmifoltjzpf aeY&ufowfrSwfum
olUtwGuf ESppf Of usi;f y&ef tqdjk yKvm\/ t*FvefEikd if w
H iG f xdo
k t
Ykd crf;
tem;rsm;jyKvyk af vh&o
dS nf/ odaYk omf qm? q,'ft[fr'furl ,if;tcsuu
f kd
vufrcHay/ ]] uREykf w
f EYkd idk if \
H tajctaeonf t*Fvefev
YJ ;kH 0uJjG ym;jcm;em;
ygw,f/ tJ'Dt&yfrSm aumvdyfwpfckudk yk*dKvfwpfOD;wnf;uwm0ef,l
wnfaqmufavh&MdS uw,f/ 'Dt&yfrmS awmh aumvdyw
f pfcw
k nfaqmufz[
Ykd m
trsdK;om;xk&JUulnDyHhydk;rIeJYwnfaqmufwmjzpfvdkYtxl;ojzifh wnfaxmif
olwpfO;D &JUtrnfeYJ ESppf Ofusi;f yzdq
Yk w
kd m b,fvrkd S rjzpfEikd yf g/ 'gwnfaxmif
olaeY usif;yrJhtpm; wnfaxmifwJhaeYusif;y&if ydkrkdoifhjrwfygw,f}} [k
wifjycJhonf/
rsdK;cspfpdwf"gwf
rGwpf vifrv
f aYkl bmiftwGi;f ynma&;jriw
hf if&ef aumfrw
D w
D pf&yf
twnfjyKowfrw
S &f ef tpnf;a0;rwdik rf D wpf&uftvdw
k iG f qm? q,[ft[f
r'fcgef\ &if;ES;D aomrdwaf qGr[
k q
f if; tvfrmvpf(uf) Muhsin-al-Malik
onf Aem&qfrS a&mufvm &m qm? q,'fonf ol\tcef;xJyif tdy,
f m
cif;usi;f ay;cJah vonf/ n 11 em&D 12 em&Dtxd rGwpf vifrw
f \
Ykd ynm
a&;ESiyhf wfouf aqG;aEG;Muonf/ xdaYk emuf rmvpf(uf)onf tdy,
f m0ifchJ
Ny;D n 2 em&DavmufwiG f tdy,
f mrS &kww
f &ufE;kd vmaomtcg tdy,
f may:

57

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
qm? q,'furkd awGU&ay/ xdaYk Mumifh qm? q,'ftm; &SmazG&ef tcef;jyif
odx
Yk u
G v
f maomtcg qm? q,'ftm; vomaqmifwiG f [d'k aD vQmufae&if;
rsuf&nfNzdKifNzdKifusum idka<u;aeonfudkawGU&\/ xdktcg rmvpf(uf)
]]cifAsm; owif;qd;k rsm; &vdv
Yk m;}} [kar;&m? olu ydrk ikd akd <u;vsuf ]]rGwpf vifrf
awG[m aemufjyefqw
k af eMuwm xufyq
kd ;kd vmrvm; rodb;l ? olwu
Ykd kd ydrk kd
wd;k wufatmifvyk zf Ykd enf;vrf;r&Sad wmhb;l / eufzeftpnf;a0;uae tajz
wpfpw
kH pf&mxGuv
f rd hf r,fvUkd uReaf wmfrarQmv
f ifb
h ;l / eufzeftpnf;a0;u
bm&v'fxGufvmrvJ? wpfpHkwpf&mvIyf&Sm;rI[m oufa&mufyghrvm;vdkY
'Dae&mrSm wpfnvH;k pOf;pm;&if; tcsed u
f ek cf w
hJ ,f }} [k ajymjyavonf/
vufpm;acsrIuif;rJhjcif;
&zDau[if('f)(Rafiq-i-Hind) pmapmifwiG f qm? q,'fEiS yhf wfouf
tvGe0f rf;enf;zG,&f m aqmif;yg;wpfrsm; ygvmaomtcg rGe&f DS qD&m*sf
tvf 'deD f qd&rf &f*Zuf (Munshi Siraj-al-Din Sirmur Gazette) \
t,f'w
D monf jyefvnf acsyvdck \
hJ / ,if;udpudk qm? q,'fu ]]uREykf f
onf toif *sE0 g&D * &ufaeY aqmif;yg;udk zwf&ygonf/ xdk wefz;kd r&So
d nfh
yk*Kd vEf iS hf aqmif;yg;wGif ola&;aomaqmif;yg;udk zwf&wJt
h wGuf wu,f
trSeyf if cifAsm;\ cifrifrt
I wGuf aus;Zl;wifygonf/ toifonf toif
\tvGet
f rif;cifrifrt
I ay: xdcd u
kd o
f jzifh wkejYf yefco
hJ nfrmS vsifjref vSay
onf/ odaYk omf &Syd gapawmh/ wOD;wpfa,mufonf uREyfk t
f m;qefu
Y siaf jym
vdyk gu ,if;udu
k REykf f raumif;rjrifyg/ tu,f olonf uREykf t
f m;qJqkd
jcif;jzifh0rf;omaysmf&Tifrnfqdkygu ollUtaejzifhxdkaysmf&TifrIudk cHpm;ygap}}
[ka&;om; wm;jrpfco
hJ nf/
[mvDonf oljrwfE;kd onfh ol\q&mtaMumif; odaYk jymcJo
h nf/
]] ol\rsuEf mS MueftifvuPm? ol\cEmud,
k af qmufwnf rI? twdjk cKH ;ajym
&aomf? oljyKvyk o
f nfh qJaG qmifrt
I jynft
h 0onf tvGeyf if jyefEY UHS vTr;f rd;k vS
onfrSm olUudkMunfhvdkufjcif;tm;jzifhyif? ol\twGif;o@mefBuD;us,f
cef;em;rIukd cefrY eS ;f Edik af yonf/ ol\Bu;D us,o
f nfh ud,
k &f nfu,
kd af oG;rSyif?
uREw
fk o
Ykd nf qm? q,'ft[fr'fcgefatmifjrifco
hJ nfh jzpfxeG ;f rsm;udk tavQmh

tGr& cf ifeG Yf
58
ray;/ opfqef;rIrsm;ukd oHo,0ifum pdwt
f m;i,frcI pH m;aeonft
h odik ;f
t0dik ;f tay: tqH;k pGeaf omatmifjrifr\
I vQKd U0Sucf suu
f kd &SmazGaumif;&SmazG
&ayrnf/ tdE,
d Edik if rH S rGwpf vifrw
f o
Ykd nf MunfnKd av;pm;zG,jf zpfNy;D ? ,HMk unf
ud;k pm;&onfh 4if;wdq
Yk ;kH &I;H cJ&h aom ,HMk unfrrI sm;udk jyefvnfppk nf;ay;Edik o
f nfh
acgif;aqmifwpfOD;udk arQmfaeMuonf/
qm? q,'ft[fr'fcgefwiG f &k;d om;ajzmifrh wfwnfMunfrEI iS phf epfus
onfh pnf;rsOf;pnf;urf;tjyif rdrdEdkifiHudkcspfjrwfEdk;rIaMumifhfaomuudk&if
0,fyu
kd u
f m twGi;f avmifuRrf;aeonfukd awGU&ayrnf/ ud,
k u
f sdK;&SmrI
wpfpw
kH pf&mESiu
hf if;&Si;f onfh taxmuftxm;udv
k nf; awGU&rnfjzpfonf/
tvD*&fwuodv
k Bf u;D wnfaqmuf&ef vdu
k v
f eftvSLcH&m ukeu
f sorQaom
toHk;p&dwf? c&D;p&dwfwdkYudk ol\udk,fydkifaiGxJrSpdkufxkwfoHk;pJGcJholjzpfonf/
aumufc&H &Sad omaiGay:rS ,aeYr'&fqmrsm;rS aumufcaH eolrsm;uJo
h Ykd &mcdik f
EIef;,lpm;oHk;jcif;vHk;0r&SdcJhay/ yxrydkif;wGif ol\wdk;wufaomtMuHPf
ol\ud,
k yf ikd t
f awG;tjrifrsm;ESirhf xl;vS[k ,lqum rGwpf vifrw
f t
Ykd aejzifh
vufc&H ef cufccJ ahJ omfvnf;? vdt
k yfonft
h csderf wdik rf D olw\
Ykd yifu,
kd t
f od
jzifh olonfrrd w
d \
Ykd tusKd ;tjrwftwGuf vkyaf eaMumif;odjrifvmNy;D ? aemuf
qH;k wGif qm? q,'ft[fr'fcgefonf olwt
Ykd odtrSwjf yK&avmufonfah cgif;
aqmifwpfOD;jzpfcJhonf/
pHjytm;jzifh olUtm;axmufco
H w
l w
Ykd iG f yGiyhf iG v
hf if;vif;wifjy&mwGif
1983 ckEpS w
f iG f vm[dNk rKd U&Sd tef*sKref [drm,oGvt
f pvmr(Anjuman
Himayat-i-Islam) toif;Bu;D \ ESpy
f wfvnftcrf;tem;wGif ausmif;tkyf
BuD; eZD&ft[fr'f\ rdefYcGef;wpf&yft&odEdkifayonf/
]] uREfyk o
f nf qm? q,'f\rsufEmS ay:yif ajym&ef0efrav;yg/
uREykf b
f maMumifah Mumuf&rnfenf;/ tm;vH;k r[kwaf omfvnf; ol\,HMk unfrI
tcsKd Uonf rSm;aeonf/ odUk aomf olonftjypf&mS a0zefwwfow
l pfO;D r[kwf
ay/ ol&aJ bmaMumifov
l nf;r[kw/f r[kwrf rSeaf jymjcif;jzifh rdrEd ikd if cH spf
pdwjf zifh t&l;trl;jzpforl [kwo
f nfuv
kd nf; uREkyf ,
f MkH unfonf }} [kred q
Yf kd
cJo
h nf/ 188&ckEpS w
f iG f qm? q,'ft[fr'fcgefonf rGwpf vifrw
f t
Ykd m;
tdEd,trsdK;om;uGef*&uf(pf)odkY r0if&eftMuHay;cJhonf/

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
vl r I a &;ES i f h y nma&;vI y f & S m ;rI
tdE,
d Ekid if &H dS ynma&;aumfr&D iS \
f tpD&ifcpH mwGif 1882 ckEpS f
rGwpf vifrw
f yYkd nma&;ESihf ywfouf tcsuo
f ;kH csuu
f kd [dEL wdu
Yk mG jcm;onfh
tcsufrsm;taejzifh awGU&onfrSm?(1) [dEL uav;i,frsm;onf csucf si;f yif acwfynmpmoifausmif;
rsm;odkYa&mufEdkifonfhtcsdefwGif rGwfpvifrfuav;rsm;onfbmoma&;
ausmif; ESpt
f enf;i,fwufa&mufoifMum;&av&m? [dEL uav;rsm;xuf
ynmoifaemufusavonf/
(2) rGwpf vifrrf b
d rsm;onf rMumcPyifausmif; rdrw
d Ykd uav;
rsm;tzdYk tem*wfvjkH cKH pw
d cf s&Ny;D ? rdrw
d t
Ykd odik ;f t0dik ;f wGif *kP&f o
dS nfh acwf
ynma&; xuf? 0rf;pm&SmazGa&;wGifpdwf0ifpm;a&G;cs,favonf/
(3) rGwpf vifrrf b
d rsm;onf ydrk akd umif;rGeo
f nfh oifwef;rsm;udak rQmf
ud;k jcif;r&Syd g/ [dEL rdbrsm;u ydrk akd rQmfvifo
h nf/ rGwpf vifrrf b
d rsm;onf
ynmjynfhpHkatmifay;&ef rwwfEdkifMuay/

59

vlrIa&;tawG;tac:ESifhvIyf&Sm;rI
*'&fyek u
f efx<urIonf qm? q,'ft[fr'fcgeftm; ol\trsKd ;om;
xkudk wdk;wufzHGUNzdK;apvdkaom qEudkEdk;Mum;apcJhaomfvnf;? olUtaejzifh
,if;jrifhjrwfonfhvkyfief;udk rnfodkYyHkaz:aqmif&Guf&rnfudk&Sif;vif;pGm
oltaejzifh csufcsif;rodcahJ y/ ,if;udk olt*Fvef aepOftcgwGiu
f m;
trS e f w &m;urnf o nf j zpf o nf u d k az:xk w f o d & S d vmcJ h j cif ; jzpf o nf /
rdrw
d EYkd ikd if o
H m;rsm;ESihf omreft*Fvyd w
f \
Ykd tqift
h wef;EdiI ;f ,SOrf \
I &v'fu
olUtm; csufcsif;yif vIy&f mS ;oufouf0ifap\/ ,if;tcsuf tay:wGif
awG;awmpOf;pm;Ny;D aemuf? tajctaeonf tajccHpdwfydkif;qdkif&ma&m*g
a0'emjzpfNy;D ? oifah vsmo
f nfu
h x
k ;kH jzifh ukr&S &Srd nfuq
kd ifjcifr\
d / olonf
tdEd,EdkifiHodkYjyefa&mufNyD;rMumrDyif tcgtm;avsmfpGmxkwf a0onfh
pmapmifwpfapmifjzpfaom o[fZAD v
G t
f cfvmuf (Tahzib-al-Aklaq) ac:
vlraI &;jyefvnfwnfaqmufrpI mapmifukd pwifxw
k af 0avonf/ ,if;onf

tGr& cf ifeG Yf
60
xdu
k pd &yfukd aqmif &Gu&f efyifjzpfonf/ ,if;pmapmifonf 18 &mpkxkwf
a0cJah om t*Fvyd rf *Zif;yrmjzpfonf/ 1870 jynfEh pS f 'DZbFmv 24 &uf
aeU wGix
f rqH;k pwif xkwaf 0onfph mapmifwiG f qm? q,'ft[fr'fcgefu
ol\tpDpOfukd atmufygtwdik ;f aMunmcJo
h nf/
]] umvtydkif;tjcm;ESifh xkwfa0aom pmapmif\&nf&G,fcsuf
onf tdE,
d Ekid if &H dS rGwpf vifrw
f t
Ykd m; taumif;qH;k aom ,Ofaus;rItrsKd ;
tpm;twGuaf rQmu
f ;kd Ny;D ? rGwpf vifrw
f Ukd ESiq
hf ufE,
G cf o
hJ nfh [kxifrw
S cf ahJ om
&GH&SmzG,f&m,Of aus;rIudkz,f&Sm;um olwdkYtm; urmh,Ofaus;onfh
vlxt
k Mum;wGif av;pm;MunfnKd c&H olrsm; tjzpftod trSwjf yKvmap&ef
jzpfonf }}
ol o nf rG w f p vif r f w d k Y t ay: txif t jrif a o;cH a e&jcif ;
\taMumif;udk atmufygtwdik ;f owfrw
S af jymqdck \
hJ /
]] tvGeaf &S;usonfh ,[l'w
D \
Ykd yHjk yifrsm;ESihf &drk efuufovpfc&pf
,mefw\
Ykd tMuHPfEiS Mhf o0g'rsm;? xdt
Yk wl t&AfwiG &f cdS o
hJ nfh a&S;a[mif;
c&pf,mefvrl sKkd ;pkrsm;? [dEL rsm;\&d;k &m"avhx;kH pHrsm; udk uREykf w
f rYkd w
G pf vifrf
rsm;onf arG;pm;cJah vonf/ onfukd bmomjcm;rsm;u rGwpf vifrw
f Ykd
tpvmrfukd xdt
k &mrsm;jzifh owfrw
S rf Md uonft
h aMumif;&if;yifjzpfc&hJ onf/
uREykf w
f o
Ykd nf tb,faMumifh xd"k avhx;kH pHrsm;udk arG;pm;&rnfenf;/ xdt
k &m
rsm;onf uREkyf w
f t
Ykd wGi;f rnfuo
hJ Ykd arG;zGm;vmcJo
h enf;/ uREfyk w
f o
Ykd nf
uREfyk w
f \
Ykd ,Ofaus;rIukd zsufp;D um tE&m,fjyKonfh xdt
k &mtm;vH;k udk
rnfuJhodkYaomenf;vrf;jzifh wdkufckduf zsufpD;ypfEkdifrnfenf; }} ponfjzifh
enf;vrf;&SmazG&ef Tahzib-al- Akhlaq u Ed;k Mum;apcJah vonf/
ol\tawG;urmae&m,lxm;aom ynma&;u@\ ta&;Bu;D
aom cH,cl sujf zifo
h m taumiftxnfaz:Edik af Mumif;udk atmufygrdecYf eG ;f u
oufaocHae\/
]] uREkyf w
f v
Ykd Ul tzJUG tpnf;0ifrsm;ta&;onf Edik if aH &;aqG;aEG;rIjzifh
taumif;qH;k wd;k wufrI &&SEd ikd o
f nf[k tcsKd Uuoabmxm;Mu\/ uREyfk o
f nf
xdktcsufudk oabmrwlyg/ ynma&;ysHUESHUoufa&mufrIuom uREfkyf

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
wdt
Yk rsKd ;om;rsm;\ wk;d wufrq
I ikd &f mwpfcw
k nf;aom taMumif;&if;jzpfonf/
uREykf w
f EYkd ikd if w
H iG f ynma&;udk tvHt
k avmufzzl v
l v
kH kH jzefaY 0Edik yf gu ,if;onf
uREkfyfwdkYaemufjyefoGm;aerIrS Edk;Mum;vmrnfhvHkavmufaomtaMumif;&if;
jzpfonf }}
ynmrJw
h pfa,mufonf ol\tjrif yef;ykynm&Siw
f pfO;D \vufxJ
rSausmufw;kH &dik ;f ESiw
hf \
l / xdaYk Mumifh olonfynma&;ESiyhf wfoufonft
h csuf
rsm;udk tpDpOfa&;qJaG vonf/ yxrtcsurf mS vdt
k yfaom taMumif;t&m
twGuf TeMf um;Edik rf nfb
h mompum;udak &G;&ayrnf/ oufqikd o
f nfb
h mom
pum;onf taxmuftuljzpfrjzpf? xdkbmompum;jzifh vHkavmufonfh
pmtkyfrsm;&Sdr&Sd/ r&Sdygu xdkbmompum;jzifh TefMum;&efrSmrjzpfEdkif/
'kwd,tcsufrSm xdkbm ompum;onf xdkpmtkyftwGuf a&;om;&mwGif
oifhavsmfravsmfESifhwwd,tcsufrSm odyHynmavhvmqnf;yl;&mwGif
xdb
k mompum;vmrnhf vHak vmufaomtaMumif;&ifyifjzpfonf }}
ynmrJw
h pfa,mufonf ol\tjrif yef;ykynm&Siw
f pfO;D \vufxJ
rS ausmufw;kH &dik ;f ESiw
hf \
l / xdaYk Mumifh olonf ynma&;ESiyhf wfoufonfh
tcsurf sm;udk tpDpOfa&;qJaG vonf/ yxrtcsurf mS vdt
k yfaom taMumif;
t&mtwGuf TefMum;Edkifrnfhbmompum;udka&G;&ayrnf/ oufqdkif
onfhbmompum;onf taxmuftuljzpfrjzpf? xdkbmompum;jzifh vHk
avmufonfhpmtkyfrsm;&Sdr&Sd/ r&Sdygu xdkbmompum;jzifh TefMum;&ef
rSmrjzpfEikd /f 'kw,
d tcsurf mS xdb
k m ompum;onf xdpk mtkyt
f wGuf a&;om;
&mwGif oifah vsmrf avsmEf iS w
hf wd,tcsurf mS odyHynmavhvm qnf; yl;&m
wGif xdb
k mompum;onf vG,u
f v
l sijf refjcif; &Srd &S/d tcuftcJ&rdS &S/d xuf
rsurf &I rdS &S/d Pf&nfrrDS rS?D todynm tjynft
h 0&r& ponfjzifh ynma&;udk
ww,fwrf;taxmuftuljzpfrjzpf tpDpOfcsavhvma&;qJo
G nf/ tG&'f b
l m
ompum;onf xdt
k csufo;kH csufukd auseyfrrI ay;Edik af y/
aiGaMu;csr;f omolrsm;\axmufyrhH jI zifh olonf NrKd Uay: ausmif;wpf
ausmif;zGifhvSpfEdkifcJhonf/ onfrSm t[fr'fcgeftaejzifhzGifhvSpfcJhonfh
yxrOD;qH;k ausmif;r[kwaf y/ 1859 ckEpS w
f iG f rl&m'bm'fNrKd U zg&fpaD usmif;
wpfausmif; zGiv
hf pS cf b
hJ ;l ao;onf/ ,ckausmif;rl tG&'f ?l zg&fp?D t*Fvyd ?f

61

tGr& cf ifeG Yf
62
t&fAED iS hf ooFu&du
k b
f mom ponfb
h momig;&yfwu
Ykd kd oifMum;apavonf/
*gZDy&l w
f iG f qm? q,'ft[fr'ftaejzifh aemufxyfausmif; wpf
ausmif;wnfaxmifvu
kd jf cif;onf tdE,
d vlxk ynma&;tjrifodyHusonfh
vlrt
I odik ;f t0ef;wnfaqmufjcif;yifrnf\/ acwfopfoyd Honf t*Fvyd f
pum;Mum;cHtm;jzifhom oif,lEdkifaMumif;odjrifvmonf/ todkif;
t0ef;\ t"duvIyf&Sm;rItwGuf tqifhtwef;&Sdonfh t*Fvdyfpmayudk
wwfuRrf;&rnfjzpfonf/ xdkacwfopftodynmjyefUESHUap&ef? ,if;wdkYudk
tG&f'lbmomjyefqdkcJhonf/
ol\ odyHynm&yfqik d &f mtoif;Scientific Society onf *gZDy&l f
wpfEpS w
f mcefo
Y m XmecsKyt
f jzpf wnf&cdS o
hJ nf/ tb,f aMumifq
h akd omf?
1864 ckESpfwGif t[fr'fcgeftm; *gZDyl&frStvD*&fodkYajymif;a&TUcHcJh&onf/
4if;\toif;uav;onfvnf; olEiS t
hf wl ajymif;cJ&h onf/ xdt
k &yfwiG f
toif;taejzifh 1866 ckESpfwGif udk,fydkiftaqmuftODESifhjzpfvmonf/
odjYk zpfay&m 4if;wdt
Yk zdYk yHrk eS af [majymyJv
G yk &f ef tcGit
hf a&;&cJNh y;D ? pdw0f ifpm;
zG,f&m taxGaxGacgif;pOfrsm;jzifh t*Fvdyfrsm;udkf,fwdkifvnf; vma&muf
a[majymwifjyavonf/1866 ckEpS rf pS toif;rSyrkH eS pf mapmif xkwaf 0
cJo
h nf/ The Scientific Society Paper trnfrS Aligarh Institute
Gazette trnf jzifx
h w
k af 0cJo
h nf/ vlraI &;? vlu
Y si0hf wf? odyH? Ekid if aH &;
ponf h a qmif ; yg;rsm;pG m tjyif toif ; \tpnf ; ta0;ES i f h a [majymrI
rsm;taMumif;rsm;yg yg0ifavonf/ ,if;ESifhtwl tG&f'lpmayudkvnf;
'Gew
f x
G J m;\/ odt
Yk m;jzifh t*Fvyd w
f t
Ykd m; tdE,
d Edik if o
H m;wd\
Yk ta&;udpESihf
oabmxm;rsm;udk xdawGUapcJNh y;D tjyeftvSef em;vnfr&I adS p&ef BuKd ;yrf;
cJhavonf/
ydkBuD;rm;onfh pGefUpm;rIwpfck&&Sd&ef t[fr'fcgeftzdkYvdktyf
k o
f Ykd
aeayao;onf/ olt*FvefaepOf uif;A&pf(*s)f Cambridge wuodv
oGm;a&mufum wuodv
k Ef iS yhf wfoufonfh taMumif;udptm;vH;k wdu
Yk akd Mu
nufatmifavhvmcJah vonf/ rdr\
d edru
hf saeonft
h odik ;f t0dik ;f udk xdo
k Ykd
aomynma&;pepfjzifhom jrifhwifay;Edkifrnf[k aemufqHk; aumufcsufcs
cJhonf/ jrifhjrwfonfhxdkvkyfief;udk tqHk;owfEdkif&efrSmc&D;t&SnfBuD;

63

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e

usefao;yHk&ayonf/
tdE,
d jyefvmNy;D rMumrD Committee Striving after Educational
Progress of the Muslims [laom aumfrw
D w
D pf&yfukd zJUG pnf;cJo
h nf/
rGwpf vifrw
f \
Ykd ynma&;wd;k wufrt
I wGuf BudK;yrf;rIaumifrwDjzpfNyD;tpd;k &
aumvdyrf sm;wGif rGwpf vifraf usmif;om;rsm; tb,faMumifeh nf;yg;&oenf;
[laomtcsufudk avhvmaz:xkwf&ef wm0efcsrSwfcJhonf/ xdkudp&yf
atmifjrifap&ef ,if;udpESiyhf wfoufonfh bmom&yftwGuf qkaiGaMunm
um tMuaH y;pmrsm;ac:,lco
hJ nf/ tajzaygif; 32 ck&&Scd NhJ y;D ,if;rSjcKH
oHk;oyfrdonfh tcsufESpfcsuftcsdKUrSm?(u) tcsKd Uonf rdrw
d \
Ykd om;orD;rsm;udk tpd;k &ausmif;odrYk ydUk &jcif;\
MtaMumif;jycsurf mS tpd;k &ausmif;\ynma&;pepfonf rGwpf vifrw
f \
Ykd vkd
tyfcsufukd jznfph nf;Edik af vmufonfh tajctaer&S/d
(c) tu,f tpd;k &taejzifo
h \
l ynma&;pepfukd rGwpf vifrw
f Ykd
twGuf ajymif;ypfonfw
h ikd f jyemrSm rajyvnfEidk af o;ay/ tb,faMumifh
qdkaomf? rGwfpvifrfwdkYudk,fwdkif 4if;wdkY\ynma&;ay:wGif u&kwpdkuf&Sd&
rnfjzpfonf/
aemufq;kH tcsufonf ta&;BuD;vSayonf/ tb,faMumifq
h kd
aomf? tvD*&fwuodv
k Bf u;D ay:xGe;f vma&;onfyif rGwpf vifrw
f u
Ykd ,
kd w
f idk f
BudK;yrf;&eftvGefvdktyfonfudk az:Tef;aeonfr[kwfygavm/
FundCommittee for the Foundation of Muslim College

rGwfpvifrfaumvdyftwGuf &efyHkaiG&SmazGa&;aumfrDwDtjzpf 'kwd,


aumfrw
D u
D kd zJUG pnf;Ny;D aemuf t[fr'fcgefonf ,if;aumfrw
D \
D twGi;f a&;rSL;
jzpfvmcJo
h nf/ aumfrw
D o
D nf tvkyrf sm;pGmvkycf NhJ yD;? jyef vnfxal xmif
ol\tjrif vdt
k yfonft
h pDpOftm;vH;k \ A[dt
k csut
f jcmjzpfco
hJ nf/ 1872
ckEpS f *sLvdik v
f wGif aumvdyaf usmif;Bu;D rnfonfh ae&mwGiw
f nfaqmufrnf
enf;[k ar;cGef;ydkpumrsm;xkwfa0cJhonf/ ydkpumxkwf&efrSm vdktyfcJh
onf/ tb,faMumifhqdkaomf? tcsdKUolrsm;onf 4if;wdkYvSL'ef;wdkYaiGjzifh
4if;wdt
Yk vdu
k sae&mwGio
f m aumvdyBf u;D udak qmufapvdMk uonf/ NrKd UBu;D
vQiv
f nf; tE&m,fuydrk sm;Ny;D ausmif;om;rsm;\ tusiphf m&dwtwGuf

tGr& cf ifeG Yf
64
pd;k &dr &\/ NrdKUi,fveG ;f vQifvnf; ausmif;BuD;ESiahf usmif;om;rsm;twGuf
vdt
k yf csufrsm;udk jznfq
h nf;&ef tcuftcJ&EdS ikd \
f / xdaYk Mumifh tvD*&f
omvQif toifah wmfq;kH ae&mjzpfNy;D vdt
k yfcsurf sm;vnf; jznfq
h nf;Edik u
f m
&moDOwk vnf;aumif;rGefonf ae&ma'ojzpfonf/ tcsdKUu a'vDNrdKU
wGiw
f nf aqmuf &efajymMu\/ a'vDNrdKUonf NydKysufaeonfeh &H rH sm;ESihf
ynm&Sdrsm;? t&nf taoG;jrifhjrwfolrsm;\ vJavsmif;&mocsKif;rSty
bmrQr&Sday/
1873 ckEpS af zz0g&DvwGif q,'fr[fr'l o
f nf aumfrw
D o
D Ykd pDrcH suf
wpfcu
k kd wifjyavonf/ xdpk rD cH suo
f nf t*FvefEikd if &H dS ausmif;rsm;\ynm
a&;pepfrsm;udk avhvmNy;D aemuf jyifqifa&;om;xm;aom tqkjd yKxm;onfh
aumvdyftwGufpDrHtkyfcsKyfa&;ESifh ynm a&;pepftaMumif;yifjzpfonf/
xdpk rD cH suu
f kd vufcyH gu axmufcrH EI iS t
hf ultnDay;&ef tpd;k &xHov
Ykd nf;
wpfapmifay;ydkYcJhonf/ qm? q,'ftzdkY xdkaeYrsm;onfaumvdyftwGuf
BuD;us,fvSpGmaom tpOfrjywfqufwdkufaqmif&GufcJh&onfh aeYrsm;
yif j zpf o nf / ol o nf td E d , wpf E d k i f i H v H k ; od k Y pnf ; &H k ; a&;c&D ; jzef Y u m
rGwfpvifrfwdkY\tem*wfwdk;wufa&;twGuf tqifhjrifhynma&;onf
vdt
k yfaMumif; ajymif ajrmufvo
S nfh rdecYf eG ;f rsm;jzifh pnf;&H;k cJ\
h / 1873
ckEpS f 'DZbFmv 21 &ufaeYwiG f tqdjk yKxm;onfah umvdy\
f wJzG uftjzpf
&efyakH iG aumufcaH &;aumfrw
D rD S tajccHrv
l wef;ausmif;wpfausmif; zGiv
hf pS f
&efq;kH jzwfco
hJ nf/ wpfcsd ex
f w
J iG f qefu
Y sizf ufarmfv0Drsm;\ausmif;a[mif;
rsm;\ tiftm;ESifhtaetxm;rSmvnf; ydkrkdawmifhwif;vmum 4if;wdkYudk
Ncdr;f ajcmufaeavonf/ aumfrw
D o
D nf tpnf;a0;wpf&yfusif;ycJo
h nf/
4if;wdt
Yk aejzifh qefUusizf ufukd z,f&mS ;&efrmS 4if;wdw
Yk nfaqmufrnfh ausmif;
\tajccHrsm;onf pHjyjzpfNyD; 4if;wdkY\ynm a&;pepfonf tpvmrf\
rlrsm;ESifhrqefYusifaMumif;udk vlxktm;jyo&rnfjzpfayonf/
odjYk zpfay&m 1875 ckEpS f arv 24 &ufaeY 0dw&kd ,
d b&ifr arG;aeY
wGif xdak usmif;udzk iG v
hf pS f cJah vonf/ tcuftcJtawmftwef&cdS NhJ y;D aemuf
xdak umfrw
D o
D nf aum vdyw
f nfaqmuf&ef ajrtpdwt
f ydik ;f wpfcu
k kd &&Scd hJ
onf/ taqmuftOD ajrae&mESiyhf wfouf cRi;f csuEf pS cf sujf zifh cGijhf yKchJ

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
onf/ ,if;tcsurf sm;rSm?(1) taqmuftODraqmufrD taqmuftODypkH u
H kd tpd;k &xHwifjy
cGijhf yKcsuf,&l rnf/
(2) tu,faumvdyo
f nf ydwv
f u
kd &f onfqykd gu aumfrw
D rD S
aqmufvkyfcJhonfh tqmuftODrsm;onf tpdk;&ydkifjzpfoGm;ayrnf/
aumvdyfausmif;twGuf jyifqifrIrsm;wGif &efyHkaiGaumufcHonfh
vkyif ef;onf tvGew
f uf<uvIy&f mS ;p&myifjzpfco
hJ nf/ jcKH qd&k aomf? tdE,
d
Edik if o
H m;rsm; oD;oeft
Y m;jzifh rGwpf vifrw
f o
Ykd nf trsKd ;om;a&;udptwGuf
tvSL'gejyKjcif;tavhtxr&Sad y/ w&m;0if zdtm; odrYk [kwf TeMf um;rI
r&So
d a&GU tvSLaiGaumufc&H efrmS cufcv
hJ aS yonf/ odaYk omfjim;vnf; qm?
q,'fonf 4if;taejzifh twwfEikd q
f ;kH BudK;yrf;cJah vonf/
aumvdyw
f nfaqmufjcif;ordik ;f ta&;Bu;D aomaemuf wpfcsurf mS
1877 ckEpS Zf E0g&Dv 8 &ufaeyifjzpfonf/ owfrw
S x
f m;onft
h pDtpOf
tcrf;tem;t& bk&ifcHcsKyfavm('f)vpfwGef (Lord Lytton) onf
tajccHtw
k jf rpf udck say;cJo
h nf/ taqmuftODwnfaqmufNyD; 1878
ckEpS f ZE0g&D v 1 &ufaeYwiG f aumvdyu
f pkd ifwif zGiv
hf pS Ef ikd cf \
hJ / aumvdyw
f iG f
XmeESpcf &k o
dS nf/ (1) wuodv
k o
f ifwef;rsm;twGuf t*Fvyd f pmXmeESihf
(2) ta&SUwdik ;f XmejzpfNy;D ,if;Xme acwfopfoyd H udk tG&'f b
l m omjzifh
vnf;aumif;? a&S;a[mif;,Ofaus;rIudk zg&fpDbmomjzifhvnf;aumif;?
oifMum;avonf/ xdkoifwef;rsm;wGif t*Fvdyfpmudk roifrae&tjzpf
xm;&So
d nf/ xdXk mewGif rdrw
d aYkd &SUa&;twGut
f mrcHcsurf vHak vmufojzifh
ausmif;om;rsm;twufenf;\/ yxroifwef;wGif ausmif;om;rsm;tm;
tv[mbm'f E S i f h u vuwm; wuod k v f r sm;ES i f h aumvd y f w d k Y
qufE,
G af eonfh B.A., B.Sc, M.Sc.,D.Sc, ESihf LLB pmar;yJrG sm;twGuf
jyifqifay;avonf/ oifMum;ay;onfh bmom&yfrsm; rSm? t*Fvyd ?f
EkdifiHa&; qdkif&m pD;yGm;a&;ynm? 'eduaA'? ordkif;? ocsFm? "gwkaA'?
&lyaA' bmom&yfrsm;jzpfNyD;?ta&SUwdkif;Xme ydwfoGm;aomtcg zg&fpD?
t&ADEiS hf ooFu&du
k b
f mom&yfwu
Ykd v
kd nf; oifMum;ay;onf/
aeYpOf yxrtBurd o
f ifwef;wGif bmoma&;qdik &f m bmom&yfrsm;udk

65

tGr& cf ifeG Yf
66
oifMum;ay;Ny;D ? rwufrae&jzpfonf/ cdik v
f o
kH nfh taMumif;jycsurf t
S y
rGwpf vifrw
f ikd ;f onf aeYpOf qGvmofig;Budr0f wfjyK&jcif;ESihf &r'GgefvwGif
Oykow
f nfaqmufMu&onf/ qGvmof0wfjyKru
I u
G yf suyf gu 'Pf&u
kd af v\/
q&mrsm;rSm emrnfausmf ynm&Sirf sm;jzpfMuonfh T.W. Arnorld,
Jos, Horovitz, A.S. Tritton wdu
Yk uxdutaejzifh oifMum;jyocJMh uonf/
rGwfpvifrfrsm;omru tjcm;[dEL? c&pf,mefbmom0ifrsm;vnf; wuf
a&mufynmqnf;yl;MuNy;D ? bmoma&; t[eft
Y wm;r&Scd ahJ y/ usyef;pum;
ajymyJrG sm;? c&pfuwf? a[mfu?Dd ponfjzifh use;f rma&;qdik &f m tm;upm;avh
usirhf rI sm;vnf; &Sad yonf/ 1920 jynfEh pS t
f xd tdE,
tpd;k &onf aumvdyf
tqifrh S wuodv
k t
f qifo
h Ykd wd;k jri rhf ay;cJah y/ qm? q,'fonf xdrk QEiS hf
ol\wm0efaus>yefvSNyD[k r,lqcJh/ xdkYaMumifh olonf rGwfpvifrfrsm;
tMum; &Edik o
f rQtiftm;udk A[dt
k jzpfppk nf;onfh trsKd ;om;ynma&; pDrH
ude;f udk MupH nfa&;qJcG o
hJ nf/
xdaYk Mumifh Mohammadan Educational Sconference ac: rGwf
pvifryf nma&; nDvmcHukd pDrcH suf 20 jzifh pwifco
hJ nf/ ,if;wdrYk S tcsuf
av;csufrSm?(1) rGwpf vifrw
f t
Ykd Mum;wGif tqifjh rifq
h ;kH taemufw
f ikd ;f ynma&;
udjk zefu
Y su&f ef/
(2) rGwpf vifrw
f Ykd wnfaqmufxm;onfh t*Fvyd af usmif;rsm;wGif
bmoma&;tajccHukd pHpk rf; taumif;qH;k enf;vrf;jzifh oif
Mum;&ef/
(3) ta&SUwdik ;f ESihf bmoma&;qdik &f m oif,rl w
I w
Ykd iG f rGwpf vifrw
f Ykd
\w&m;awmfEiS t
hf nD oifMum;um yHrk eS v
f nfywfapa&;twGuf
TeMf um;rIwikd ;f udk axmufct
H m;ay;&ef/
(4) rlvwef;ausmif;rsm;\ a&S;a[mif;pepfrsm;udk avhvmprf;ppf
ysupf ;D ,d,
k iG ;f rI&ydS gu jyefvnfoed ;f odr;f jyKjyif? jyifqifay;
&efponfwjYkd zpfonf/
tqdw
k ifoiG ;f cJo
h nfh pDrcH surf sm;twGuf vufawGUusio
hf ;kH &ef tqifh

a'gufwmtvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
ESpq
f ifu
h kd owfrw
S cf o
hJ nf/
(1) ESppf Oftpnf;ta0;udk rwljcm;em;onfNh rKd UwpfNrKd UpDwiG f usi;f y&ef/
xkt
d pnf;ta0; tdE,
d wpfEikd if v
H ;kH &dS ynma&;uRr;f usio
f l
rsm;usio
f rl sm;ESihf ar;cGe;f rsm;? tqdjk yKcsurf sm;udak qG;aEG;&ef/
(2) xdknDvmcHjzpfajrmufa&;aumfrDwDrS rGwfpvifrfausmif;rsm;\
wd;k wufrI odrYk [kwf usqif;rIwu
Ykd kd tpD&ifc&H ef/
xdktcsufrsm;udktajccHum qHk;jzwfcsufcstaumiftxnf az:&
rnfjzpfonf/ xdt
k pnf;ta0;rS vufcq
H ;kH jzwfonfh tcsut
f csKd UrSm?(u) rGwfpvifrftzJGUtpnf;rsm;xHrS qif;&Jonfhausmif;om;rsm;
twGuf axmufyahH Mu;awmif;cH&ef/
(c) tpd;k &ausmif;rsm;wGif rGwpf vifraf usmif;om;rsm;tzdYk bmom
a&;qdik &f m oGeo
f ifq;kH rrIrsm;oifMum;&ef tcGit
hf a&;&&Sad &;
awmif;qd&k ef/
(*) tv[mbm'fwuodv
k rf S ordik ;f oif&;kd Tew
f rf;&Sd rGwpf vifrf
wdt
Yk m; *kPt
f oa&;xdcu
kd af ponfh u@udk xkwyf ,fypfa&;
awmif;qd&k ef/
(C) rdrdwdkYNrdKUe,frsm;twGif;taemufwdkif;todynmysHUESHUap&ef
twGuf rGwpf vifrw
f ikd ;f taejzifh rdrw
d 0Ykd ifaiGxrJ S 1%wpf&m
cdik Ef eI ;f ray;rae&wm0eftjzpfxnf0h ifa&; yefMum;&ef ponf
wdjYk zpfonf/
onftcsufrsm;udk axmuf&Ijcif;tm;jzifh qm? q,'ft[fr'f
onf rGwpf vifrw
f b
Ykd 0wd;k wufa&;twGu?f rGwpf vifrw
f \
Ykd ynma&;tqifh
twef;jrifrh m;a&;twGuf rnfrQaomuxm; BudK;yrf;cJo
h nfukd cefrY eS ;f od&dS
Edik af yonf/ qm? q,'f\BuKd yrf;tm;xkwrf I onf rQom[k rrSwaf vESi/hf
odaYk omf tqift
h xda&muf&&dS ef qm? q,'fcpH m;cJ&h onfph w
d f qif;&Jr?I
pGev
Yf w
T cf &hJ onfu
h ,
kd u
f sdK;rsm;um;renf;ay/ olonf t*Fvyd f wd\
Yk trsdK;
orD;rsm;ESiu
hf av;i,frsm;udk u,fq,fco
hJ nfh udp&yftwGuf t*Fvyd w
f u
Ykd
olUtm; ,cifuodrf;,lxm;onfh usmef'fyl&frS olwdkYydkiftarG ajrESifhtwl
xdkuf wefonfhqkv'fudkcsD;jrifhcJhonfudk olu ]] rGwfpvifrf nDaemif

67

tGr& cf ifeG Yf
68
wpfa,muf&UJ aoG;eJu
Y Reaf wmhiwfrw
G rf u
I kd ajyatmifvyk &f efrmS uReaf wmhtzdYk
tb,fuo
hJ Ukd vufcEH ikd yf ghrvJ }} [kqu
kd m jiif;y,fco
hJ nf/ olonfrw
G pf vifrf
ynma&;qdkif&mnDvmcHwGif rdefYMum;onfhrdefYcGef;wpfck wGifvnf; odkY
ajymcJhonf/
]] trsKd ;om;xkuysupf ;D ,d,
k iG ;f aeNy;D ? uREykf u
f olw\
Ykd tarG tESpf
rsm;&JU NrKd Upm;ydik pf m;vkyrf ,fq&kd if uREykf af vmufru
kd rf w
J o
hJ l &Syd gtH;k rvm;/
'gaMumifu
h REykf [
f m tJ'gudk jywfjywfom;om; jiif;y,fvu
kd jf cif; jzpfw,f }}
xdpk Ofu qm? q,'fonf t*Fvyd w
f \
Ykd 0efxrf;wpfO;D jzpfavonf/
xdkodkYjiif;qdkjcif;onf ykefuefoltqifhowfrSwfjcif;cH&rnfh tajctaersdK;
jzpfNy;D BuKd ;ay;cH&avmufonf/ odYk olonf trsKd ;om;xktwGuf aomu
xm;um BudK;yrf;tm;xkwfvsuf&SdaepOf wpfzufomoemhynm&Sifrsm;u
olUtay:odkY umzd&fzof0gay;&ef BuD;us,fvSonfh *sd[m'fppfqifrIjyK&ef
BudK;yrf;aeMuonf/ 'dXd? c&pf,mef? atmufwef;pm;? '*sf*smvf? rG&fo'f
Zmwfysuf[k zof0gay;&efBudK;yrf;aeMuonf/ odYk qm? q,'f tay:
zof0gay;&efpnf;&H;k Ny;D aomtcg ruma&TNrKd Uawmfow
Ykd ikd v
f rS ;f zof0gawmif;
cHc&hJ m? rumrSvnf; olUtm; ]] ,if;yk*Kd vo
f nf 'dXd odrYk [kw&f &S t
D of tod
w&m;rS aoGznfum umz&fzufoYkd wdr;f Gwo
f mG ;oljzpfonf? odrYk [kwf bm

omw&m;r&So
d jl zpfonf/ tu,f 4if;onf zrf;qDcsKyaf ESmifjcif;rjyKrD
aom0fAm0efccH NhJ y;D olt
Y aejzifh aemifw&um? vrf;rSmrS jyefvnfvn
S v
hf m
onf[k ,HMk unf&ygu rowfygESi/hf odrYk [kwyf gu omoemawmfvjkH cKH
a&;twGuf owf&efrmS 0g*spAf x
f u
kd af yonf}} [k qmq,'ftm; zof0g
ay;cJo
h nf/
qm? q,'fonf te,fe,ftNrKd UNrKd UodYk oGm;a&mufuma[m ajym
tvSLcHcJh&m? tcsdKUae&ma'orsm;wGif zdeyfrsm;? cJrsm;jzifh aygufcHcJh&&Sm
onf/ odt
Yk m;jzifh qm? q,'fonf tvD*&fwuodv
k Bf u;D wnfaqmuf
&ef udpESiyhf wfouf vm[ko
d UYdk vma&mufaomtcg tpnf;ta0;Bu;D wpf
&yf odkY rdefYcGef;ajymMum;cJhavonf/

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e


]]td-k yef*smAfrv
S Bl u;D rif;rsm;cifAsm; tu,f bmomjcm;umz&fwpf
a,mufu cifAsm;wd&Yk UJtrsdK;om;xkaumif;rItwGuf BudK;yrf;cJ&h if?cifAsm;wdYk
[molu
Y kd rdrw
d &Ykd UJtaptyg;? aumif;usKd ;jyKow
l pfa,mufvrYkd ,lqMubl;vm;/
cifAsm;wdeYk YJ cifAsm;wdo
Yk m;orD;awGem;cd;k arS;pufzYkd taqmuftODawGjyKvkyf
w,f? 'grSr[kw?f cifAsm;wdYk 0wfjyKzYkd AvD0wfausmif;awG aqmufay;w,f/
tJ'rD mS cifAsm;wdYk tvm[ft&Sijf rwfu0kd wfjyKMuw,f/ wob0em yGm;Mu
w,f/ zdeyfcsKyo
f rm;vlwef;pm;?ulvv
D w
l ef;pm;? umz&frsm; &kyx
f u
k ;kd uG,f
olrsm;?raumif;wJt
h ,l0g'orm;rsm; tJ'v
D yk if ef;awGrmS tvkyo
f rm;tjzpf
tvkyvkyfMuw,f/ tJ'DtcgrSm cifAsm;wdkY[m tJ'DtdrfawGudk &efolvdk
oabmrxm;ovdk tJ'AD vDausmif;awGuv
kd nf; roifahf wmfb;l vdYk owfrw
S zf Ykd
oabmrwlcMhJ ubl;/ uReaf wmhuv
kd nf; 'DtvD*&fausmif;Bu;D wnfaqmuf
&mrSm ulvw
D pfa,muf? atmufwef;pm;tvkyo
f rm;wpfa,mufvkd ,lqMuNy;D ?
uRefawmh&JUBudK;yrf;tm;xkwfrI 'kucHrIwdkYeJU cifAsm;wdkYtwGuf taqmuf
tODjzpfatmif wnfaqmufyg&ap }} [kyefMum; cJah vonf/
qm? q,'ft[fr'f\ BuKd ;yrf;tm;xkwrf \
I vd&k if; &nf&,
G cf suf
onf tdE,
d Edik if w
H iG f tpdwpf w
d t
f rTmrTmjzpfaeonfh rGwpf vifrw
f jYkd yefvnf
pkpnf;rdMuNyD; rdrw
d \
Ykd *kPo
f u
d u
jkd yefvnf wnfaqmuf ay;vdjk cif;yifjzpf
onf/ uJhodkY tajctaetqifhtwef;udk ay;&eft*FvdyfwdkYtaejzifh
toihrf &So
d vd?k [dEL rsm;taejzifv
h nf; rvdv
k m;Muay/ t*Fvyd w
f u
Ykd 4if;
wdt
Yk m; ykeu
f efot
l rsKd ;om;xktaejzifh owfrw
S Mf uNy;D ? [dEL wdu
Yk edru
hf sonfh
vlrsdK;tjzpfowfrSwfMuonf/
odjYk zpfay&m rwlno
D nfh t,l0g'&So
d El pS w
f o
Ykd nf b,ft&mwGif
rSpw
d w
f u
l ,
dk w
f l vufwaGJ qmif&u
G Ef ikd Mf urnfr[kwaf y/ vuf&w
dS iG f bmrQr
jzpfao;aomfvnf; tcsed u
f mv ukeq
f ;kH vmonfEiS t
hf rQ ,if;qefu
Y sio
f nfh
t,lonf;onfh [dELrsm;aMumifh aoaMuysufpD;MurSmjzpfNyD;? ynmwwf
vlwef;pm;wdo
Yk m use&f rdS mS jzpfovdk jzpf&yfwu
Ykd kd vufawGUjrifMurSmjzpfonf/
tqdu
k kd qm?q,'ft[fr'fonf 1867 ckEpS f Aem&qfaumfr&Sief m
69

tG r & f c if G e f Y

70

qm? q,'ft[fr'fcgef
rpwm? &Su
d pf yD;,m;\ar;cGe;f udk ajzMum;&mwGif wpfo;D wpfjcm;cJG xGuf
a&;tkwjf rpfonf t,l0g'rwlonfh rGwpf vifrEf iS hf [dEL wd\
Yk taMumif;
cHay:wGif pwifcJhjcif;jzpfNyD;? 4if;wdkY\EdkifiHrsm;onfvnf; oD;jcm;pDjzpf
oifhonf/
onfudkMunfhjcif;;tm;jzifh aMunmcsufonf ,if;tajccH\
yxrtkwjf rpfjzpfNy;D ,if;udk ygupwefray:xGe;f rD ESpaf ygif;wpf&m tvsiu
f
qm? q,'fucsay;cJjh cif;jzpfayonf/ xdo
k t
Ykd w
k jf rpfcsay;pOf ausmif;om;
rsm;tm; rdefYcGef;ajymMum;cJhonfrSm?]] vmtdvm[ tdvv
m [f? rk[r'&G q
f v
l v
G m [f qdw
k u
hJ vDr[f[m
trSeu
f efq;kH jzpfw,fqw
kd mudk owdxm;Muyg/ tJ'aD y:rSm ,HMk unfrx
I m;jcif;
tm;jzihf uREfkyfwdkY&JUtrsdK;om;xk[m trsdK;om;xktaeeJYwnf&Sd aerSmjzpf
w,f/ oifw[
Ykd m t&m&mudv
k yk Mf uNy;D ? tJ't
D ay:rSmawmh ,HMk unfrrI &Sb
d ;l
qd&k ifawmh uREykf w
f &Ykd UJ trsKd ;om;xk[m wnf&rdS mS r[kwaf wmhb;l / tJ'aD emuf
tu,ftoifw[
Ykd m aumif;uifu Mu,fawGjzpf oGm;&ifaumbmjzpfovJ/
toifw[
Ykd m todyHnmeJt
Y pvmrf ESpcf pk vH;k twGuf pHerlemjzpfMuayr,f/
tJ't
D cgrSwt
Ykd rsdK;om;xk&UJ *kPo
f u
d m ud&k &Srd mS jzpfw,f }}
,if;odaYk om tawG;tac: ylyifaomupdww
f jYkd zifh tdE,
d Edik if &H dS
rGwpf vifrf wd\
Yk tem*wfukd yHak z:ay;cJah om qm? q,'fonf 1898 ck

71
a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
ESpfwGifrsufaphrSdwfoGm;cJhavonf/
---------------------------------qm? q,'ft[fr'fcgef\wm0efudk ycHk;ajymif;taejzifhqm?
tvmr[f tpfuAf g;vfu qufvufwm0ef,cl o
hJ nfh tjzpfoYkd a&mufco
hJ nf/
xdaYk Mumifh 1930 jynhEf pS f 'DZbFmv rGwpf vifrv
f *D \
f tv[mbm'f usi;f y
onfh tcef;tem;wGif ajymcJo
h nfh rdecYf eG ;f onf qm? q,'ft[fr'f uJo
h yYkd if
rGwpf vifrw
f t
Ykd wGuf oD;jcm;tkycf sKyaf omEdik if w
H pfck wnfaqmuf jcif;\pdwf
ul;wifjyrI *kPaf us;Zl;udk tpfuAf g;vftaejzifh qufc&H &Scd hJ onf/
a&S;oH;k ESpf 1930 jynfEh pS rf S 1932 ckEpS t
f csdeu
f mvtwGi;f vef'ef
pm;yJ0G ikd ;f nDvmcHaqG;aEG;yJrG sm; qufwu
kd u
f sif;ycJMh uonf/ yxrtBudrf
aqG;aEG;yJo
G Ykd rk[r'f tvD*siEf [
w
f ufa&mufco
hJ nf/ xdn
k v
D mcHaqG;aEG;
yJw
G iG f tdE,
d Edik if t
H wGuf jzpfEikd af cs&So
d nfh tajymif;tvJEiS phf nf;rsOf; Oya'
qdik rf sm;udk aqG;aEG;Muavonf/ xdt
k ajccHay:wGit
f Ed ,
d Edik if \
H tem*wf
pnf;rsOf;Oya'udk tqifq
h ifph pD OfjyKvkyo
f mG ;&efjzpfonf/ 1931 ckEpS f 'kwd
,ESiw
hf wd,pm;yJ0G idk ;f nDvmcH aqG;aEG;yJrG sm;odYk wufa&muf&ef tvmr[f
tpfuAf g;vftm; zdwMf um;cHc&hJ onf/ odaYk omf oabmom;uJv
G GJ rIrsm;aMumifh
wwd,tBudrfpm;yJG0dkfif;nDvmcHaqG;aEG;yJGodkY trnfcHomwufa&mufNyD; ol
onf xdt
k cGit
hf a&;udt
k oH;k csum Oa&myodaYk vhvma&;c&D; xGucf ahJ vonf/
xdk c&D;pOfwiG f olonf tmvifryf nm&Sirf sm;? tjcm;todynm? twwfynm
&Sirf sm;ESiahf wGUqHu
k m ynma&;? Edik if aH &;? vlraI &;? t,l0g'qdik &f mrsm; udk
aqG;aEG;wdik yf ifum tjrifjcif;zvS,
f tMu
H Pfrsm;ud&k ,lco
hJ nf/ olonf
xdpk Ofu jyifopf? pydeEf iS t
hf w
D vD odv
Yk nf;oGm;a&mufco
hJ nf/ txl; ojzifh
pydeEf ikd if w
H iG t
f &Afrw
G pf vifrw
f Ykd pd;k rd;k tkycf sKyfcphJ Ofu wnfaqmuf cJo
h nfh
ordik ;f 0ifae&mrsm;pGmodYk oGm;a&mufMf unh&f cI o
hJ nf/ olonf pydeEf ikd if H &Sd
aumf'dkAmvD0wfausmif; odkYvnf;oGm;Munhf&Ium AvDtwGif; qGvmof
0wfjyKcahJ o;onf/ ,if;udk 1236 ckEpS w
f iG f c&pf,mefppfonfrsm;vuf0,f

72
tG r & f c if G e f Y
us&HI;cJhNyD;aemuf c&pf,mef bk&m;&Spfcdk;ausmif; tjzpfajymif;ypfcJhMuonf/
xdka'owGif rGwfpvifrfwdkY\ ae0ifcsdefESifh 4if;wdkYausmfjzwfoef;cJhonfh
arhr&onfo
h rdik ;f c&D;pOfonf tpfuAf g;vf\ pdwEf v
S ;kH udk qJu
G ikd v
f yI cf gapcJh
onf/ xdaYk emuf olonf ,if;cHpm;csuu
f kd uAsmwpfy'k t
f oGijf zifh ajymif;vJ
yHak z:cJah vonf/ xdu
k Asm\trnfrmS ]]rqf*sad 'uG&o
f Ak [f}} ac: aumf'Akd m
0wfausmif;awmfjzpfonf/ xdkuAsmwGif tpfufAg;vfonf rGwfpvifrfwdkY
vuf&t
dS ajctaeyHo
k @mefukd awmfveS af jymif;vJrw
I pfcjk yKvyk &f ef? qufwu
kd f
BuKd ;yrf;rI? pdw"f gwfjyif;xefrEI iS hf vufawGUusio
hf ;kH vIy&f mS ;&efvt
kd yfaMumif;
wGef;tm;ay;xm;onf/

]]awmfvSefajymif;vJrIr&SdwJhb0[mvlaotavmif;eUJwlayw,f?
trsKd ;om;xk&UJ touf0n
d mOf[m &ke;f uefvyI &f mS ; awmfveS af jymif;
vJaejcif;yJ jzpfw,f }}
tvmr[ftpfufAg;vf\uAsmwGif xdkpmom;rsm;onf tvGefxl;
jcm;csuEf iS hf uJjG ym;jcm;em;onfh tqift
h wef;udk &&Sx
d m;onf/ 1929 ckEpS f
ESihf 1934 ckEpS t
f csed u
f mvwpfavQmufwiG f tpfuf Ag;vfonf tdE,
d Edik if H
vH;k qdik &f m rGwpf vifrn
f v
D mcHEiS hf qufpyfvsuf&adS ecJo
h nf/ nDvmcHonf
tdE,
d Edik if \
H tem*gwfpnf;rsOf;Oay'wGif rGwpf vifrw
f \
Ykd awmif;qdck suf
csufrsm;udk vufcHap&eftwGuf usif;ycJhjcif; jzpfonf/ olonf 1932
ckEpS w
f iG f rGwpf vifrn
f v
D mcH\ OuXtjzpfa&G;cHc&hJ onf/ nDvmcHEpS yf wf
vnftpnf;ta0;udk vm[dNk rKd UwGijf yKvyk u
f si;f ycJo
h nf/ rdr\
d OuXrdecYf eG ;f
wGif olonftrsdK;omxkukd Edik if aH &;vIy&f mS ;rIrsm;twGuf vrf;Terf pI nf;rsOf;
rsm;wifjycJo
h nf/ xdUk aemuf ]] tu,f rGwpf vifrw
f o
Ykd nf tdE,
d Edik if w
H iG f
*kPfodum&SdpGm aexdkifvdkygu 4if;wdkYtaejzifh uk&fAgeD tpaw;cHEdkif

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e


73
&eftwGuf toifhjyifqifxm;&rnfjzpfaMumif; }} rdefYMum;cJhavonf/
vrf;TefrIonf trSefwGif ol\uAsm wpfyk'fjzpfaom
ac:
]] awmif;cH&&Sd onfhtkyfcsKyfrI }} uAsm\ qdkvdk&if;udk xyfrHwifjyjcif;
yifjzpfonf/ uAsmudk tdEd,EdkifiHwGif tkyfcsKyfa&;vIyf&Sm;rI(19201922)umvtwGif; a&;pyfcJhjcif;jzpfonff/

]] tu,f Edik if [
H m vufuvGw&f ifvw
G o
f mG ;ygap?
toifuawmh trSew
f &m;&JUtrdeUf udo
k pmrazgufygeJU?
toif[mordik ;f udk rodava&mhovm;/
pGeu
Yf sJrrI &S &Sw
d hJ tkycf sKyfa&;rSL;toifvyk af eayw,f/
wd&Yk UJ aoG;eJUvJv,
S 0f ,f,jl cif;rjyKcJw
h t
hJ &mud?k
tJ't
D yk cf sKyfr[
I m rGwpf vifrw
f t
Ykd zdo
Yk u
d m rJ&h u
S zf ,
G &f m
omjzpfw,f }}
uk&Af geDpeG v
Yf w
T 0f w
YH o
hJ wdpdw"f gwfukd arG;zGm;ay:ayguf ap&eftwGuf
tpfuAf g;vfonf rGwpf vifrw
f u
Ykd kd vHUI aqmfvsu&f adS eaomtcg olonf
rdrd\uAsmukd em;aomwqifolwdkYtm;rdrdwdkYwGif rdrdwdkYordkif;\tqdk;
&Gm;qH;k umvudk ausmjf zwfvsu&f adS eaMumif; Ed;I aqmfowd ay;cJah vonf/
xdkYaMumifh 4if;wdkYtaejzifh rdrdwdkY\trsdK;om; wm0ef udkxrf; aqmif&ef
od k Y r [k w f ok w f o if t zsuf t pD ; cH & ef toif h j yif & ef v d k t yf a Mumif ; ud k
owday;cJah vonf/ xdak cwfwiG f umvtwefMumonft
h xd tpfuAf g;vf
onf yef*smAfjynfe,f rGwfpvifrfvD*f\ Ou|tjzpfaqmif&GufcJhonf/

tG r & f c if G e f Y
74
udik af 'tmZrf rk[r'f tvD*si;f em;ESihf olonf 1928 ckEpS w
f iG f yxrtBurd f
awGUqHck o
hJ nf/ xdaYk emuf 1931 ckEpS w
f iG f olwEYkd pS Of ;D onf'w
k ,
d tBurd f
pmyJ0G ikd ;f aqG;aEG;yJw
G iG f wufa&mufMuaomtcg olwEYkd pS Of ;D \t,ltqtawG;
tac:rsm;wGif xl;jcm;onfhwlnDrIwpfckudk odjrifvmcJhMuonf/ ,if;\
&v'ftaejzifh wpfO;D ESiw
hf pfO;D ydrk ekd ;D uyfvmcJMh uonf/ xdrk w
S pfqifh tvGef
&if;ES;D `tuRr;f 0ifonfh rdwaf qGrsm;jzpfcMhJ uonf/ 1930 jynhEf pS \
f tv,f
avmufwGif tpfufAg;vfonf rk[r'ftvD*sif;em;\ rGwfpvifrfwdkYudk
wpfcw
k nf;aom vrf;aMumif; ay:odYk pkpnf;rdMu&efEiS hf rGwpf vifrv
f *D u
f kd
cdkifrmaomtajccHwdkYay:wGif topfxyfrHrGrf;rH&efaqmif&Gufvsuf&Sdonf
rsm;udk tjynft
h 0axmufccH o
hJ nf/ wzef 1931 ckEk pS Ef iS hf 1937 ckEpS t
f Mum;
tpf u f A g;vf o nf r G w f p vif r f w d k Y xd a wG U cH p m;ae&aom jyemrsm;ES i f h
ywfouf rk[r't
f vD*si;f em;xH pmrsm;tqufrjywfa&;om;cJah vonf/
xdt
Yk jyif 4if;tm; enf;vrf;rsm;vnf; wifjyvsu&f dS aecJo
h nf/
tvmr[ftpfuAf g;vfonf rGwpf vifrw
f \
Ykd vuf&edS rd u
fh srI? qif;&J
rJ G a wrI j yemrsm;tay: vG e f p G m aomuxm;av&m? xd k j yemrsm;ud k
rnfuo
hJ Ykd ajz&Si;f &rnfukd tvGeq
f Ejyif;ysvsu&f cdS o
hJ nf/ tBurd Bf urd af v;
av;eufeuf awG;awm qifjcifNyD;aemufq;kH wGif 4if;onf &S&t
D ofw&m;
awmf\ aumif;rGeo
f bm0usvo
S nfh pnf;rsO;f Oya'wdjYk zifh rGwpf vifrwd\
Yk
edru
hf saerIrsm;rS uif;vGwrf &I &Sad pEdik af Mumif;ESi,
hf if;enf;vrf;udk olonf
rk[r't
f vD*si;f em;xHoYkd 1937 ckEpS f arv 28 &ufaeYwiG pf ma&;wifjy
cJo
h nf/ tpfuAf g;vfu [dEL rsm;onf tdE,
d Ekid if w
H iG f vltrsm;pkjzpfaeNy;D
vGwv
f yfa&;&vQif 4if;wdo
Yk nf tmPmvuf&rfdS sm;jzpfvmMurnfjzpfaMumif;?
xdt
Yk jyif &S&t
D of w&m;awmf\ jyXmef;csuo
f nf tem*wf tdE,
d Ekid if aH wmf\
pnf;rsOf;Oya' yg0if&efrSm jzpfEdkifacsr&Sday/
vuf&t
dS ajctaet& taemufajrmufEiS hf ta&SUajrmuftEd ,
d Edik if H
\ tcsKd Ua'orsm;? Oyrmtm;jzifh yef*smAfjynfe,f? taemufajrmufe,fpyfa'
o? bvluspwefEiS t
hf if'jf ynfe,f? taemufwiG f ta&SUajrmufb*Fvmjynf
e,fwdkYonf rGwfvifrftrsm;pkwdkYaexkdif&ma'ojzpfonf/ xdkYaMumifh

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
75
tu,f rGwpf vifrt
f rsm;pkaexkid o
f nfah 'orsm;udk pkpnf; oD;jcm;tkycf sKyf
rI tpd;k &tjzpf yHak z:vdu
k yf gu &S&t
D ofw&m;awmfukd jy|mef;Edik rf nf[k ,lq
xm;avonf/ odkYjzpfay&m tpfufAg;vfonf rk[rr'ftvD *sif;em;xH
a&;om;onfh ol\pm tdE,
d Edik if w
H iG f rGwpf vifrw
f t
Ykd wGuf oD;jcm;jynfe,f
wnfaxmif&ef qJGaqmifEdkifcJhonf/ utm;avsmfpGm tcsdefusa&muf
vmaomtcg rk[r't
f vD *si;f em;onf 1940 jynfEh pS f rGwpf vifrv
f *D f
\ESpfywfvnftcrf;tem;wGif xdktxl;0daoo tpdk;&wnfaxmif&ef
awmif;qdrk u
I kd qH;k jzwfcsufwpf&yfyo
kH @meftjzpf wifjycJah vonf/
xdaYk emuf ,if;awmif;qdck sufonf tdE,
d Edik if &H rdS w
G pf vifrw
f \
Ykd vdk
&if;yef;wdik jf zpfco
hJ nf/ ,if;vd&k if;yef;wdik u
f kd oabmwlncD MhJ uNy;D onfh aemuf
rk[r'ftvD*sif;em;onf xdktcrf;tem;wGif&Sdaeonfh rofvlAGvf[qef
q,'f(4if;\tawGi;f a&;rSL;)ESihf vlxt
k m; &nfeT ;f vsuf rdeq
Yf ckd o
hJ nfrmS ?]] tpfuAf g;vfonf ,aeY uREykf w
f t
Ykd Mum;wGirf &Sad wmhyg/ odaYk omf
tu,f olomtouf&Sifvsuf&Sdygu? ,ckuREfkyfwdkYonfaemufqHk;
oltvd&k cdS o
hJ nfu
h pd udk aqmuf&u
G v
f su&f o
dS nfuo
kd Nd y;D tvGe0f rf;omMunfE;l
&Smayrnf }} [kred q
Yf ckd o
hJ nf/
ae&m rk[r'ftvD*sif;em;taMumif;udk tvsOf;oifh wifjy
&rnfjzpfonf/ ordkif;\ rqHk;EdkifaompmrsufESmrsm;wGif trnfopfwpf
ckudk xyfrHjznfhpGufvdkuf&ayonf/ xdktrnfydkif&Sifum; udkifa'tmZrf
rk[r'ftvD*sif;em;yifjzpfonf/

udkifa'tmZrf(trsdK;om;acgif;aqmifBuD;)
rk['ftvD *sif;em;
rk[r't
f vD *si;f em;udk 1876 ckEpS f 'DZbFbmv 25 &ufaeYwiG f
pD;yGm;a&;vkyif ef;&Sif rdom;pkrS u&mcsND rKd U wGif arG;zGm;cJo
h nf/ yxrwGif
u&mcsDNrdKUausmif;yif ynmoifMum;cJhNyD;? aemufydkif;wGif t*FvefEdkifiH
vifueG ;f tif;ac:Oya'qdik &f mausmif;wGif 0wfvakH wmf&bJUG udk tdE,
d Edik if \
H
toufti,fq;kH aom a&SUaetjzpf&&Scd o
hJ nf/ rdrZd mwdajrygt&nftcsi;f
ESihf qH;k jzwfcsufcikd rf mrIwaYkd Mumifh vli,f*sif;em;onf xGe;f awmufvmum

tG r & f c if G e f Y

76

udik af 'tmZrf rk[rtvD*sif;em;


rMumrD atmifjrifausmMf um;onf a&SUaeb0odYk a&mufco
hJ nf/
1906 ckEpS w
f iG f olonf Edik if aH &;odYk pwif0ifa&mufco
hJ nf/ 1910
jynfhESpfwGif topfjyefvnfzJGUpnf;onfh EdkifiHawmfw&m;a&;qdkif&mOya'
jyKaumifpDodkY bHkabrGwfpvifrftoif;rSa&G;cs,f cHcJh&onf/ ol\ygvDref
qdik &f m vkyo
f ufwpfavQmufwiG f ESpaf v;q,fwikd f ,if;Xme\ tusKd ;twGuf
omvQifoo
l nf tqdjk yKcsufrsm;? uefUuGucf sufrsm;udk twdik ;f twmwpfck
txdjyKvyk af qmif&u
G af y;cJo
h nf/ tdE,
d Edik if \
H vGwv
f yfa&;ESihf &ydik cf iG rhf sm;
twGuf ol\toHonfvnf; tvGew
f &mMoZmtmPm oufa&mufr&I cdS o
hJ nf/
1917 ckEpS w
f iG f udik af 'tmZrf rk[r't
f vD*si;f em;onf ta&SU
awmiftm&Swdkufi,f\ txl;cRefqHk;ESifh*kPfjyKav;pm;xkdufqHk; acgif;
aqmifrsm;wGif wpfO;D tygt0ifjzpfco
hJ nf/ xdpk Ofu olonf tdE,
d Edik if H
uGe*f &uf(pf)ygwD\ xif&mS ;onft
h zJUG 0ifwpfO;D jzpfonf/ xdt
Yk jyif olonf
Edik if aH wmfOya'jyKqdik &f maumifpw
D iG f tdE,
d Edik if H vGwaf &;awmif;qdrk w
I &m;
a[m&mwGif xif&Sm;xl;cRefoljzpfonf/ wpfcsdefxJwGif olonftdEd,EdkifiH
vH;k qdik &f m rGwpf vifrv
f *D \
f Ou|vnf;jzpfayonf/ olonf uGe*f &uf(pf)
ESirhf w
G pf vifrv
f *D w
f u
Ykd kd yl;wJaG ygif;pyfap&efwiG pf pfNyD;umv jyefvnfxl
axmifa&;pDrcH suftwGuf 1916 ckEpS f uGe*f &uf(pf)? vD*yf !dnmOf jyKvkyf
&mwGiOf ;D aqmifrjI yKcJo
h jl zpfonf/ ppfNyD;umvwGif [dEL -rGwpf vifrf bHyk ikd f
ae&mcstpDpOftwGuf ol\rem;rae rarmryrf;aqmif&u
G rf aI Mumifh olUtm;

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e


77
[dEL-rGwfpvifrfnDGwfa&; oHwref[kyif ac:a0:Muonf/
olUtaejzifh EdkifiHom;rsm;ESifhoufqkdifonfh vGwfvyfa&;twGuf
&yfwnfcJhonfhtcsdefrSp olonf EkdifiHawmfaumifpDrS 1919 ckESpfwGif
EIwx
f u
G cf o
hJ nf/ wpfzef 1920 jynfEh pS w
f iG f uGe*f &uf(pf)rS EIwx
f u
G cf o
hJ nf/
Ekid if aH &;vIy&f mS ;rIxo
J Ykd jyefvnf 0ifNy;D aemuf olOu|jzpfonfh rGwpf vifrv
f *D f
udk jyefvnfzJYGpnf;cJhonf/ aemufydkif; ckESpfESpfwGif rGwfpvifrfwdkYtMum;
pnf;vHk;nDGwfa&;twGuf tm;oGefcGefpdkufBudK;yrf;cJhonf/ tdEd,EdkifiH
vGwfvyfa&;&NyD;aemuf [dEL-rGwfpvifrf ae&mcsxm;a&;onf olUtzdkY
,ckwikd f vufuikd x
f m;pJupd jzpfonf/ olonf a'vDrw
G pf vifrt
f qdjk yKcsuf
(1927)udptwGuf rsm;pGmaomnDw
G af &;tpnf;a0;rsm; odw
Yk ufa&muf
cJhonf/ uGef*&uf(pf)\ tEIwfvuPmjyKrlcsufESifhrGwfpvifrfwdkY\ nD
Gwrf rI &Srd w
I aYkd Mumifh olonf 1931 ckEpS w
f iG f vef'ef oGm;a&muf aexdik f
cJo
h nf/ 1934 ckEpS w
f iG f rGwpf vifrw
f \
Ykd MunfnKd av; pm;pGm jyefvnfac:
,lraI Mumifh tdE,
d Edik if o
H Ykd jyefvnfa&mufcv
hJ mcJo
h nf/ xdaYk emuf olt
Y m;
jyefvnfpnf;vH;k nDw
G o
f nfh rGwpf vifrv
f *D \
f OuXtjzpfceft
Y yfjcif;cH&
Ny;D ? xdw
k m0efukd qufvufaqmif&u
G cf o
hJ nf/
1936 ckEpS w
f iG f udik af 'tmZrfr[
k r't
f vD *sif;em;onf rGwpf vifrf
xk\ acgif;aqmiftjzpf wm0ef,pl Of rGwpf vifrx
f \
k tajctaeonf
r,Ofaus;olrsm;? pdw"f gwfysujf ym;aeolrsm; tjzpf&adS ecJo
h nf/ Edik if aH &;t&
NyKd uaGJ eMuNy;D &Si;f vif;jywfom;onfh Edik if aH &;pDru
H ed ;f vnf;r&SMd uay/ aemif
xyfo;kH ESpaf omumvtMum;wGif olonf rGwpf vifrx
f u
k kd wpfcw
k nf;aom
vrf;aMumif;ay:odt
Yk a&muf BuKd ;yrf;vufwaGJ c:aqmifc&hJ onf/ rGwpf vifrf
wdt
Yk m; tdE,
d Ekid if w
H iG f tqift
h wef;jrifjh rifh todtrSwjf yK&ef? MoZmtmPm
&S&d ef BudK;yrf;cJo
h nf/ 193& ckEpS w
f iG o
f o
l nf tdE,
d Edik if &H dS rGwpf vifrx
f \
k
wpfO;D wnf;aom ajymqdyk ikd cf iG t
hf mPm&So
d jl zpfvmcJo
h nf/ 1938 ckEpS w
f iG f
,ciftpfuAf g;vf\ wdu
k w
f eG ;f tm;ay; axmufcrH w
I aYkd Mumifh rGwpf vifrx
f k
twGuf EdkifiHwpfEdkifiHvdktyfvmNyDjzpfaMumif;udk twdtvif;aMunmcJh
avonf/

tG r & f c if G e f Y
78
xdrk ed cYf eG ;f ajymqdo
k nft
h crf;tem;udk rGew
f ykd ef;jcHwiG jf yKvkyf usif;y
cJ&h m xdak e&monf tpfuAf g;vftm;'zfemjrK yEf x
HS m;onfh bm'&Sm[DAvDEiS hf
tvGeef ;D vSayonf/ xdt
Yk jyif ygupwefEikd if w
H nfaxmif&eftwnfjyKonfh
ae&mwGif trSwfw&ausmufwdkifudk 1969 ckESpfwGifpdkufxlcJhav&m ,if;
udMk unf&h &I ef aeYpOfaxmifaygif;rsm;pGmaom vlwv
Ykd ma&mufMuavonf/
oD;jcm;Edik if w
H nfaqmufjcif;udk tjyif;txefvt
kd yfonfh tjyiftpfuAf g;vf
\ 1937 ckEpS f *Rev
f wGif rk[r't
f vD*siEf [
f xHay;ydUk onfph mt& olonf
rk[r'ftvD*sif;em;\ udk,f&nfudk,faoG; tay: tav;teuf,HkMunf
tm;xm;aMumif;ay:vGifaeayonf/
]],aeYtrsdK;om;xktaejzifh arQmfvifhcsuf xm;Edkifol? qufoG,f
tm; xm;Edik &f ef tcGit
hf a&;&So
d rl mS cifAsm;wpfO;D wnf;omvQif xdo
k aYkd om
rGwpf vifrjf zpfw,f/ tdE,
d Edik if t
H ay:usa&mufvmrJh rkew
f ikd ;f rS cifAsm;[m
trsdK;om;xkudk rSeu
f efwv
hJ rf;Terf ?I OD;aqmifraI y;&ayr,f }} [k a'gufwm
tpfuAf g;vfu a&;om;cJo
h nf/ tjcm;pmwpfapmifrl?]] uJo
h Ykd El;nHo
h rd af rGUonft
h csed rf sKd ;wGif cifAsm;\PftarQmt
f jrif
uom vuf&SdtcuftcJudk ausmfvTm;EkdifrJhvrf;&SmazGaz:xkwfEkdir,fvdkY
tdE,
d Edik if &H rdS w
G pf vifrw
f u
Ykd arQmfvifx
h m;Muw,f }}[la&;om;cJo
h nf/
tvmr[ftpfuAf g;vf\ arQmv
f ifch su?f &nf&,
G cf surf sm;tay: rk[r'f
tvD*sif;em;onf tjynfht0taumiftxnfaz:cJhjcif;onf rGwfpvifrf
wdt
Yk zdYk tvGeu
f aH umif;onf[k qd&k ayrnf/ 1940 jynfEh pS w
f iG f rGwpf vifrf
trsKd ;om;xk\ cH,cl suu
f kd ]]uRES yfk w
f o
Ykd nf trsKd ;om;xk wpfpo
k ;D oefjY zpfonf?
uREykf w
f w
Ykd iG x
f if&mS ;onfh rdru
d ,
kd yf ikd ,
f Ofaus;rIEiS phf may&So
d nf? uREykf w
f w
Ykd iG f
oD;oefb
Y mompum;ESi,
hf Ofaus;rI taqmuftODtrnfemr? tu&mpmay?
todynm? "avhx;kH wrf;? pnf;rsO;f w&m;Oya'? tusiphf &du
k Ef iS jhf yu'ed o
f wf
rSwfcsuf? orkdif;tpOftvm &nf&G,fcsuf? twdkjcHK;qdk&aom b0wGif
xif&mS ;onfh ud,
k yf ikd t
f jriftodtrSwjf yKvuPmrsm;&Syd gonf/ tjynfjynf
qdik &f mtajccHOya't& rdrw
d \
Ykd trdajr&Sd taemufajrmufEiS t
hf a&SUajrmuf
tdE,
d Edik if \
H tpdwt
f ydik ;f udk uREykf w
f \
Ykd vGwv
f yfonfo
h ;D jcm;rGwpf vifrEf ikd if H

79
a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
tjzpf awmif;qdyk gonf }} [k a<u;ausmcf ahJ vonf/
remvdrk ek ;f wD;rI tmCmwpdw"f gwfjyif;xefonfh qefu
Y sizf uftEd ,
d
uGe*f &uf(pf)ESihf rsufrek ;f usdK;rESpo
f ufonfh NADwo
d Qwx
Ykd rH S ol\awmif;qdk
csufudk&,l&ef rk[r'ftvD *sif;em;onf ol\trsdK;om;xkudkpnf;&Hk;um
BuKd ;yrf;tm;xkwrf o
I nf tajccHOya'a&;qJaG &;qdik &f m taMumif;t&mwdik ;f
wGif ol\tqdo
k nf A[dt
k csut
f csmjzpfaeNy;D ? 1945-1946 ckEpS f taxGaxG
a&G;aumufyw
GJ iG f rGwpf vifrw
f \
Ykd rJrsm;onf vTr;f jcKH omG ;awmhonf/ aemuf
qH;k 1947 ckEpS f Mo*kwv
f 17&ufaeYwiG f urmhajryHk ygupwefEikd if t
H jzpf
wnfaxmif jzpfay:cJNh y;D ? touf 70 ESp&f u
dS ikd af 'tmZrf rk[r'f tvD*si;f em;
onf yxrOD;qkH;aom acgif;aqmiftkyfcsKyfoljzpfvmcJhonf/
urmay:&Sdtenf;i,faom trsdK;om;xkonf tajccH&if;jrpf
tcsuftvufwdkYESifh tcuftcJajrmufrsm;pGmaom tajctaewdkYjzifh 4if;
wd\
Yk Edik if u
H kd wnfaxmifc&hJ jcif;&Sad yrnf/ odaYk omf ygupwefEikd if o
H nfum;
trsKd ;om;xkordik ;f wGif Bu;D rm;onf&h iS o
f efrEI iS t
hf cuftcJrsm;? tMuyftwnf;
Mum;rSwnfaxmifc&hJ av&m udik af 'tmZrfonf tav;tyifq;kH ? tBu;D rm;qH;k
aom0efudk yxmrESpfwGif cg;csdK;cHumvkyfaqmifcJhrIjzifh wnfaxmifcJhjcif;
jzpfonf/ odt
Yk m;jzifh rk[r't
f vD *sif;em;onf rdrb
d 0\ aemufq;kH tcsdef
udv
k nf; ygupwefEidk if \
H odyo
f nf;pkpnf;rI? vHjk cKH ab;uif;rIEiS &hf iS o
f efrI
wdt
Yk wGuf aomuzdp;D rIjzifh ukev
f eG af p&cJ&h mS onf/ olonf 1948 ckEpS f
pufwbFmv 11 &ufaeYwiG f tvm[ft&Sif jrwf trdeaYf wmfc,
H o
l mG ;cJo
h nf/
odkYtm;jzifh qm? q,'ft[fr'f\rdsK;aphcsay;rIudk tvmr[f
tpfufAg;vf\ yHkaz:ay;rIESifhwdkufwGef;rItay: rk[r't
f vD *si;f em;\
vufawGUusio
hf ;kH tm;xkwrf \
I &v'fonf ygudpwefEikd if aH y:xGe;f vmjcif;
yifjzpfonf/ ,if;acgif;aqmifyk*dKvfrsm;\ BudK;yrf;tm;xkwfrIrsm;ESifh
omrefrw
G pf vifrw
f \
Ykd pnf;vH;k nDw
G pf mG BuKd ;yrf;tm;xkwrf w
I u
Ykd kd Bu;D us,f
jrifjh rwfawmfro
l nft
h vm[ft&Sijf rwf\ *kPaf us;Zl;awmfjzifh tpvmrf
EdkifiHtpdk;&opfwpf&yf taumiftxnfay:cJ havonf/
-------------------------------

tG r & f c if G e f Y

80

tpfufAg;vf\owif;pum;
tG&f'lESifhtdEd,EdkifiHoHk; zg&fpDbmom&yfrsm;wGif tpfufAg;vf\
tcef;u@onf tvGefa&;ygvSayonf/ uAsmq&mwpfOD;taejzifh
wpfcsdefxJwGif bmompum;trsm;tjym;udk atmifjrifpGmoHk;EIef;Edkif&efrSm
vG,u
f v
l o
S nft
h &nftcsi;f r[kwaf y/ ta&;rBu;D vSonfh t&nftcsi;f
vnf;r[kwfay/ tpfufAg;vf\tqifhtwef;onf tG&f'l? zg&fpDbmom
pum;orkid ;f wGif xm0&xif&mS ;ausmMf um;Ny;D &Sio
f efaernfh wpfO;D wnf;aom
uAsm q&mjzpfjcif;rSm urmhtrSew
f &m;yifjzpfonf/ ygarmu tmAJ&u
D
]]oG&q
f eD [f}} uAsmrS rsm;pGmaomtyd'k rf sm;onf t"dym,f ESiq
hf v
kd &kd if; t&
tvGef txufwef;usNyD; tqifhtwef;BuD;us,fjrifhrm;onf/ xdkUtjyif
,if;udk acwfopfzg&fpb
D mom&yfuAsmrsm;wGif yxrwef;pm;tjzpf owfrw
S f
Muonf/ tG&'f b
l mom&yfEiS yhf wfoufrlum; rd&Zf m*gvpfA\
f aemufwiG f
tpfuAf g;vfonf &mpkEpS \
f tawmfq;kH aom uAsmq&m jzpfonf }}[k
qdx
k m;avonf/
qpf(cf)vlrsm;owif;pmq&mwpfO;D jzpfaom tpfuAf g;vfqif;(*f)u
tvmr[f tpfuAf g;vf \ txKywd ]] tpfuAf g;vf\ uAsm&oudck pH m;
Edkif&efrGwfpvifrfjzpf&ef rvdktyfovdk oaqm0f0Gzfac:emrfydkif;qdkif&m
ynmESiyhf wfoufonfh todynm&S&d efrvdyk g }} [k a&;om;cJo
h nf/
tpfuAf g;vfqif;(*f)\oabmxm;onf vufco
H abmwlEidk af vmuf
aom t&Sw
d &m;ay:wGif tajccHvsu&f adS yonf/ tvmr[f tpfuAf g;v\
uAsma&;zJUG rIwiG f uJo
h Ykd xl;jcm; ajymifajrmufrI jzpfay:&jcif;rSm olonf
tawG;tac:t,ltqudk tay:&HtjrifoufoufrQjzifh wifjyrnfhtpm;
tawG;tac: t,ltq'eudk cHpm;rIESifhwefqmqif wifjyaom
aMumifjh zpfonf/ xdt
Yk jyif tm&Hck pH m;Edik o
f nfh pGr;f &nfukd wifjyonft
h &m
wGif tm;vH;k udv
k rT ;f rd;k Edik jf cif;ESihf wpfavmuvH;k udpk ;kd rd;k Edik jf cif;ponfh ouf
a&mufrIudk vHIUaqmfEdk;Mum;jzpfay:vmjcif;onf obm0yifjzpfonf/
tpfuAf g;vf\tawG;tac:ESihf vufawGUusio
hf ;kH rItay:owif;ay;
rIonf opfqef;onfhyHkpHrsm;jzifh Edk;Mum;x<uaponfh owif;pum;yif

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e


81
jzpfonf/ tpfuAf g;vfonf ol\owif;pum;twGuf usr;f jrwfu&k t
f mef
ESiw
hf refawmfjrwf\ pGE[
rf sm;udt
k ajccHavonf/ xdt
Yk jyif usr;f jrwfu&k f
tmef\ todynmay;rItpDpOfwiG f tpvmrfah vmu\ vuf&t
dS pOf tvmudk
avhvmpdwjf zmMunhjf cif;tm;jzifh ta&;Bu;D aom tcsut
f vufrsm;udk wif
jycJah vonf/ Oyrm- tpfuAf g;vf\tjrifwiG f tpvmrfomoemonf
vHkUv0&d,jzifh BudK;yrf;tm;xkwfrIudk vGefpGmtm;ay;avonf/ xdkYtjyif
vHkUv0&d,jzifh BudK;yrf;tm;xkwfrI tpDpOfwGif ta&;BuD;onfhpnf;rsOf;
Oya'rsm;vnf; jyXmef;xm;avonf/ vHUk v0&d,jzifh BuKd ;yrf;tm;xkwrf \
I
pnf;rsO;f Oya'onf tpvmrfomoemawmfwiG f wpfpw
kH pf&mrS qif;ouf
vmonfh ordik ;f aMumif; pdwu
f ;l pdwo
f ef;rsKd ; r&Sad y/ odUk jzpfay&m ajymif;vJ
vsu&f o
dS nfh wifjyvmrIoabmtjrifay:wGif vHUk v0d&jd zifBh uKd ;yrf; tm;xkwf
rI\ tpvmrfph nf;rsO;f rsm;t& ordik ;f aMumif;rsm; wGiaf jymif;vJrI rsm;ESihf
jznfph u
G rf rI sm;onf vlraI &;&maumif;usKkd ;twGuf r&Srd jzpfvt
kd yf onfch Ri;f
csufjzpfonf/ odkYjzpfay&m tajymif;tvJrsm;ESifh jznfhpGufrIrsm;onf
tpvmrfomoemawmf\ tajccH,HkMunfcsufESifh usrf;jrwfuk&ftmef\
jyXmef;vrf;Tecf suf pnf;rsO;f Oya'rsm;ESihf xdyw
f u
kd q
f efUusirf ?I wku
d cf u
kd rf rI sKd ;
rjzpfap&/
tvmr[ftpfuAf g;vf txl;wGe;f tm;ay;onfh 'kw,
d tcsuf rSm
vlom;wd\
Yk t&nftcsi;f udk odem;vnfjcif;yifjzpfonf/ vlom;wdo
Yk ed m;
vnfru
I kd olu cl'aD c:rdru
d ,
kd u
f rkd rd o
d ed m;vnfjcif;[k ac:a0:owfrw
S af v
onf/ xdkYtjyif olu usrf;jrwfuk&ftmeft& tvm[ft&Sifjrwfonf
vlom;wGif rdr\
d 0dnmOfurkd w
I o
f iG ;f xm;Ny;D ?vlom;tm; yx0Durm ajray:
wGif urmajrBu;D udq
k ufcaH om rdr\
d ud,
k pf m;vnfawmftjzpf apvTwcf hJ
jcif;jzpfonf/ xdaYk emuf urmajray:wGif rdr\
d ud,
k pf m;vnfawmftwGuf
wpfavmuvH;k udk Edik ef if;emcHap&ef jyKvyk af wmfrcl ahJ vonf/ ,if;udx
k ed ;f
csKyEf idk af &;twGuf vufawGUusio
hf ;kH rIEiS yhf wfouf olUtm; urmavmu
Bu;D \ jzpfysuv
f su&f o
dS nfh taMumif;t&mrsm;tay:wGif av;av;eufeuf
pl;prf;avhvm&ef TeMf um;xm;avonf/ qdv
k o
kd nfrmS urmavmuBu;D

tG r & f c if G e f Y
82
wGifjzpfay:aeonfh obm0nf;rsOf;Oya'rsm;udk 4if;wdkYtaejzifh pl;prf;&Sm
azGaz:xkwfMu&efjzpfonf/ obm0pnf;rsOf;Oya'udk pl;prf;avhvmjcif;
uyif obm0udkcsKyfudkifEdkifonfh taMumif;&if;jzpfonf/ vufawGU
usio
hf ;kH rIukd odyHynm&yf[ak c:qdak yonf/ odjYk zpfay&m odyHynm&yfrsm;udk
avhvmqnf;yl;l &,ljcif;onf tpvmrfyh nma&;\ ppfreS af om &nf&,
G cf suf
yifjzpfonf/
tvmr[f tpfuAf g;vf\ o0PfvmT owif;pum;ay;rIwiG f tm;vH;k
xufy
kd ta&;Bu;D qH;k aomtpdwt
f ydik ;f onf vufawGUusio
hf ;kH rIukd vHUI aqmf
ay;rIyifjzpfonf/ vlom;onf ajcay:ajcqif
h uHu,
kd yf ckH sum xkid af ejcif;
onf rnfonfhenf;ESifhrQ aumif;usdK;rjyKay/ tb,faMumifhqdkaomf?
tvm[ft&Sijf rwfonf usrf;jrwfu&k t
f mef rdeMYf um;awmfrx
l m;onfrmS ?]]vlom;wdt
Yk aejzifh 4if;wdu
Yk ,
kd w
f ikd f BudK;yrf;&SmazGpk aqmif;&&Sad om&v'f
onfom 4if;wdt
Yk wGujf zpfonf }} [l\/
BuKd ;yrf;tm;xkwrf o
I nf usiphf Ofwpf&yfjzpfonf/ xdt
Yk jyif
tvm[f t&Sijf rwf\ rdeMYf um;csut
f & vlom;\ BuKd ;yrf;tm;xkwrf u
I sipfh Of
omvQif 4if;\uHMurmjzpfonf/ ,if;udk oluodkUoDuHk;zJGUqdkxm;av
onf/

]] vufawGUusiMfh urH t
I m;jzifo
h m vlb
Y 0[m edAmefbjkH zpfovdk
i&Jbv
kH nf;jzpfw,f?
'DajrBu;D rSjzpfwv
hJ u
Yl ,
kd [
f m oabmobm0tmjzifh
El&aD &mifjcnfr[kwo
f vdk i&Jr;D vnf; r[kwaf ybl; }}
tcsKd Uaomolrsm;u tu,f tpfuAf g;vfonf rdr\
d uAsmtm;vH;k
udt
k &G 'f b
l mompum;jzifo
h m a&;cJo
h nf&adS omf? olonf yd
k awmf yd
k oifh

83
a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
avsmf aumif;rGeo
f nfh uAsmq&mjzpfEikd o
f nf[k xifjrif,q
l Muonf/ odaYk omf
tpfufAg;vf\tjrifwGif bmompum;onf wifjyonfhtaMumif;cHwpfck
rQomjzpfonf/ tpfuAf g;vfonf zg&fpb
D mompum; jzifh rdr\
d uAsm rsm;udk
pwifa&;om;oDu;kH &onft
h aMumif;&if;rSm? olt
Y aejzifh rdr\
d tawG;tac:
rsm;? pdwu
f ;l pdwo
f ef;rsm;? tjrifrsm;ESihf pdwq
f Ersm;udk zg&fpb
D mompum;jzifh
ydrk v
kd ,
G pf mG ? aumif;rGepf mG a&;om;oDu;kH az:jy Edik o
f nf[k ,lqhjzpfonf/
zg&fpDbmompum;tm;jzifh uAsma&; om;oDuHk; olonfrdrd\
tawG;tac: rsm;udk tpvmrfavmu\rsuEf mS pmay:wGif tvGeBf u;D rm;
onft
h odik ;f t0dik ;f txd ydaYk qmifay;Edik o
f nf/ tG&'f b
l mompum;jzifu
h Asm
a&;om;cJyh grl olwEYkd iS v
hf ufvrS ;f rS&D modYk a&muf&EdS ikd rf nf r[kwaf y/ olt
Y ae
jzifh ol\uAsm rsm;onf tdEd,EdkifiH&Sd rGwfpvifrftodkif;t0dkif; twGuf
rQomr[kwyf ?J tpvmrfah vmuwpfcv
k ;kH udk zwfapcsio
f nfh qE&adS yonf/
tpfufAg;vfonf rdrd\tawG;tac:ESihfpdwful;pdwfoef;rsm;wGif
jznf;jznf;jcif; wdk;wufeuf&Idif;vmonfESifhtwl rdrduAsm\&nf&G,fcsuf
wGiv
f nf; ajymif;vJrjI yKvyk cf o
Jh nf/ odaYk omf &nf&,
G cf suw
f pfcrk mS rl oltNrJ
qkyu
f ikd x
f m;avonf/ ,if;&nf&,
G cf surf mS w&m;rQwrIukd jznfq
h nf;&ef
BuKd ;yrf;tm;xkwrf yI ifjzpfonf/ tpfuAf g;vfonf rnfonfrh w&m;rIrsm;
ESiyhf wfoufrqdk &G&H mS rke;f wD;avonf/ yxrwGio
f o
l nf tdE,
d Edik if w
H iG f
jzpfay:aeonfh rw&m;rIrsm;ESiyhf wfouf qefu
Y si&f ifziG chf o
hJ nf/ xdaYk emuf
olonf tpvmrfwpfavmuvH;k tay:wGif jyKusiahf eMuonfh rw&m; rIrsm;udk
qefUusifum uefUuGurf u
I t
kd &Sed jf rifrh m;apcJo
h nf/ odjYk zifh tcsdeu
f mv
ukev
f eG v
f mcJo
h nfEiS t
hf rQ ol\BudK;yrf;;tm;xkwrf o
I nf omrefvo
l m;rsm;
twGuf (0g) Ekid if w
H um&Sd tm;enf;aomjynfow
l \
Ykd &ydik cf iG rhf sm;udk quf
wdu
k f ppfaMunmonfh yHo
k @mefjzifu
h kd a&G;cs,cf ahJ vonf/ xdu
k mvwGif
ol\ta&;ygqH;k aom uAsmrsm;onf vlom;rsm;tm;tjynft
h 0 umuG,f
af xmufcrH jI yKunfh uAsmrsm;yifjzpfonf/ ,if;uAsm\trnfrmS
ac: ]] tv[t
f &Sijf rwf\trdeYf }} uAsmjzpfNy;D aumif;uifwref rsm;tm;

tG r & f c if G e f Y
trdefYay;jcif;jzpfonf/ uAsmoDuHk;zJGUEJGUxm;yHkrSm?-

83

]] xMuavmh?ig\urmavmurS qif;&Jom;vlwef;pm;rsm;udk
EI;d Muavm/
"e&SifwdkY\jreef;AdrmefeH&Hrsm;udk vIyfcgypfvdkufyg/
tzdEydS cf w
H \
Ykd aoG;udq
k yl u
G af eonf,
h MkH unfcsufeaYJ ET;vdu
k yf g/
wefz;kd r&So
d nfh pmuav;udk ode;f iSuEf iS &hf efwu
kd af y;avmh}}
tpfuAf g;vfonf tvGepf pfreS o
f nfch pH m;rI? aMuuJ0G rf;enf;rIwjYkd zifh
jynfEh u
S af eonfh rGwpf vifrw
f pfO;D jzpfonf/ xd&k mpkEpS \
f yxrq,fpEk pS f
wGif rGwpf vifrrf sm;tay: usa&mufco
hJ nfh rw&m;ni;f yrf;ESyd pf ufr?I aMuuJG
0rf;enf;rIrsm;onf tpfuAf g;vftay:wGif vGepf mG oufa&mufco
hJ nf/ odaYk omf
,if;xufy
kd pdwEf v
S ;kH aMuuJ0G rf;enf;apaomtaMumif;t&mum; urm
ay:&Sad e&mtoD;oD;wGif rGwpf vifrw
f u
Ykd ,
kd w
f idk u
f yif vlrsKd ;cJjG cm;rI? bmom
uJjG ym;rI toGiaf qmifvsuf&MdS uNyD; ud,
k w
f ikd yf if vlrsdK;pkEiS ehf xdik o
f nfEh ikd if w
H Ykd
tay:cJjG cm;rIjyKusio
hf ;kH aeMujcif;yifjzpfonf/ tpfuAf g;vfonf csucf si;f yif
,if;tcsuu
f kd odjrifcpH m;vmcJ&h onfrmS vrf;pOfusio
hf ;kH jcif;onf tp
vmrfah vmu&Sd rGwpf vifrrf sm;udk aoG;uJaG pvdrrhf nf qdo
k nfuykd ifjzpfonf/
tcsuf o nf tpf u f A g;vf \ tawG ; tac:ES i f h ' ewd k Y E S i f h
qefYusifaeayonf/ odkYjzpfay&m olonf rGwfpvifrfwdkYtm; owday;
Ed;k Mum;apNyD;? rGwpf vifrw
f o
Ykd nf ta&miftqif;? vlrsdK;ESiEhf ikd if w
H t
Ykd ay:rl
wnfvsurf &S?d rdrw
d \
Ykd 0dnmOfyikd ;f qdik &f mqufE,
G rf I (0g) tpvmrfwnf;[l
aom tajccH&if;jrpfay:wGio
f m tm&Hjk yKMu&efvUIH aqmfcahJ vonf/ tpfuf
Ag;vfu xdo
k jYkd yKvkyMf ujcif;jzifh rdru
d ,
kd u
f kd rdrEd pS o
f rd jhf cif;rQom jzpfEikd Nf yD;?
tpvmrft
h usKd ;um; rjzpfEikd [
f k wifjycJ\
h /

85

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

]]uREykf w
f o
Ykd nf tz*gefvrl sKd ;vnf;r[kw?f
wl&uDvrl sKd ;vnf; r[kw?f wmwm vlrsKd ;vnf;r[kwyf g/
uREykf w
f Ukd onf yef;rmvfrsKd ;&d;k jzpfNy;D wpfuikd ;f xJeyYJ wfoufw,f/
uREykf w
f aYkd y:wGif ta&miftqif;eJt
Y eHU[m [&mrfjzpfw,f/
uREykf w
f [
Ykd m wpfcw
k nf;aom vef;qef;opfviG rf eI YJ jyKpk
ysKd ;axmifvmolrsm;jzpfw,f }}
]] &rlaZaAcl'D }} a&;om;oDuHk;jyD;onfhaemuf
]]taemufwikd ;f odo
Yk wif;pum;}} uAsmonf
tpfuAf g;vfonf
tvGex
f if&mS ;ay: vGio
f nfh uAsmjzpfco
hJ nf/ 1923 ckEpS yf EkH ydS x
f w
k af 0cJNh yD;?
,if;uAsm\ yxrydkif; (0g) ]]oG&fpDe[f}} udkygarmu t&fA&Du 1948
ckESpf wGif t*FvdyfodkY bmomjyefqdkcJhonf/ xdkuAsmwGif tpfufAg;vf
onf*smref pmayynm &Sirf sm;ESihf uAsmq&mrsm;tay: aemufwikd ;f awG;
ac:rIrsm;ESihf uAsmrsm\ oufa&mufru
I kd ud;k um;vsuf pdw&f v
dS uf&dS tjynfh
t0 aqG;aEG;wifjyxm;av
onf/ 1924 ckESpfwGif tpfufAg;vfonf rdrd\yxrqHk;tG&f'luAsmtyg
t0if uAsmrsm;udpk pk nf;
oH}} trnfjzifh yHEk ydS x
f w
k af 0cJo
h nf/

]]c&D;xGucf gG csed w
f ;D onfah cgif; avmif;

tG r & f c if G e f Y
86
xdu
k Asmpmtky\
f trnfrmS omrefyo
kH @mefEiS u
hf jGJ ym;vsuf&o
dS nf/
,if;onfuyif tpfuAf g;vfonf rGwpf vifrw
f t
Ykd m; rdr\
d uAsmrsm;tm;
jzifh 4if;wd\
Yk ysif;&dav;wJrG EI iS hf vH;k 0&yfqikd ;f aeonfh todik ;f t0dik ;f rS jyifyodYk
qJx
G w
k u
f m vufawGUusonfah vmuodYk ac:aqmifvo
kd nfrmS xif&mS ;av
onf/ 4if;wdw
Yk iG f Ed;k Mum;onfh vdiI ;f opfukd arG;zGm;ay: aygufap vdo
k nf/
xdt
Yk jyif ol\ypKyefc&D;pOfukd opfviG Nf y;D aumif; rGeo
f nfh tem*gwfzufqo
D Ykd
vsifjrefpGm avQmufvSrf;apvdkcJhonf/ odkYjzpfay&m olonf ,if;udk odkY
oDuHk;a&;zJGUcJhonf/

]]arSmifru
kd af ewJn
h rSm toih&f UJ c&D;az:rsm;eJu
Y u
GJ mG aecJ&h if?
ig\ opfviG w
f rhJ ;D vQ[
H m toift
h wGuf vif;a&mifjcnf
rD;tdrfjzpfapr,f}}
bmefa*'&m\aemufwGif
ac: ]]t*sfrD\ZAl&fusrf}}qdkvdk
onfrmS t&Afr[kwo
f w
l pfO;D \ ZAl&u
f sr;f jzpfonf/ ZAl&u
f sr;f rSm wref
awmf 'g0l'(f t)tm;csay;cJah omusrf;jzpfonf/ ae&m tpfuAf g;vf
onf rdr\
d uAsmtaMumif;t&mudt
k rnfay;cJjh cif;jzpfonf/ ,if;udk tpfuf
Ag;vfonf 1927 ckESpfwGifyHkESdyfxkwfa0cJhonf/
,if;uAsmrsm;xJrS tcsKd Utpdwyf ikd ;f rsm;udv
k nf; ygarmu tmA&Du
(1905-19069)u t*Fvyd o
f Ykd bmomjyefqckd o
hJ nf/ ,if;onfah emuf wpfzef
ac: ]]xm0&&Sio
f efonfu
h sr;f }} udyk EkH ydS cf o
hJ nf/ ,if;udk tpfuf
Ag;vfonf rdr\
d om;ti,fq;kH jzpfaom *sma0'fukd Te;f qdx
k m;jcif;jzpfonf/
xd&k n
S v
f sm; onfu
h Asmonf tpfuAf g;vf\ taumif;qH;k aomuAsmpm&if;wGif
yg0ifavonf/ ,if;udk tpfuAf g;vf onfjAw
d o
d QuAsmq&m rdvw
f ef (1608

87
a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
-1674)\ Lost Paradise yHpk jH zifh a&;om;cJjh cif;jzpfonf/ xdu
k Asm&SnBf u;D
wGiftvmr[ftpfufAg;vf\ 0dnmOfonf *svmvG'Def&lrD(1207-1273)
ESifhtwl aumif;uifjyifwGif vnfywfcJhjcif;rsdK;toGifjzifh a&;om;oDuHk;cJh
onf/ xdu
k Asmonfxckd &D;pOf\ tjzpftysut
f aMumif;t&mESihf yHo
k @mef
wlyifjzpfonf/
xdu
k mvwGif tpfuAf g;vfonf tG&'f El iS zhf g&fpb
D momESprf sKd ;jzifh uAsm
rsm;oDu;kH a&;zJUG cJo
h nf/ xdt
Yk jyif pkaygif;uAsmESpt
f yk u
f kd yHEk ydS x
f w
k af 0cJo
h nf/
yxr
ac: ]] *spAf &f mtDv\
f tawmifyH }}udk 1935 ckEpS w
f iG f
vnf;aumif;? 4if;aemufac:uvDrGvm[f
ac: wrefawmfrlqm
(t)\ awmifa0S;&ku
d cf su}f } udk 1936 ckEpS w
f iG v
f nf;aumif; a&;om;cJo
h nf/
ESpftkyfpvHk;onf ola&;om;cJhonfh zg&fpD uAsmrsm;yg&Sdonfh tawG;
tac:? tjrifEiS phf w
d u
f ;l pdwo
f ef;rsm;udk jyefvnfaMumhxm;jcif;yifjzpfonf/
xdu
k Asm rsm;wGif tpfuAf g;vfonf vufawGUusonfb
h 0 usiv
f nfrjI yKvyk &f ef
oifcef;pm;ay;xm;jcif;jzpfonf/ xdt
Yk jyif rGwpf vifrw
f t
Ykd m; tdyaf ejcif;rSE;kd x
rdru
d ,
kd u
f kd qufwu
kd Bf uKd ;yrf;rItwGuf xdu
k w
f efatmifjyKvyk jf yifqifxm;&ef
wdu
k w
f eG ;f xm;avonf/
xdt
k &G 'f u
l AsmvH;k csi;f rsm;rS tawmfrsm;rsm;udk a&G;cs,u
f m uD&ef efu
(Kiernan) t*Fvy
d b
f momjzifh 1947 ckEpS w
f iG f yxrtBurd ?f ? xdYk aemuf
1955 ckEpS w
f iG f 'kw,
d tBudrf t*FvefEikd if w
H iG f jyefqakd &;om;um yHEk ydS x
f w
k f
a0cJo
h nf/ ,if;onfah emuf tpfuAf g;vfonf zg&fpD bmomjzifh rqfe0D
pmtkyif ,fwpftyk f
[laom acgif;pOf
jzifhuAsm a&;om;cJhonf/ xdkYtjyif olonfaemufxyfuAsm wpfyk'fudk
]] c&D;onf }} [laomtrnfjzifh xyfrHoDuHk;a&;om;cJhonf/
xdu
k Asmudk olonf rdwaf qG ESpOf ;D jzpfonf q,'fqv
l ikd rf mef e'0DEiS ahf &m(qf)
rqft'l w
f Ykd ESit
hf wl tz*epwefEikd if rH S zdwMf um;csut
f & 1933 ckEpS w
f iG f
oGm;a&muf&m a&;om;cJhjcif;jzpfonf/
olonf bk&if r[fr'l *f Zfe0DEiS hf bk&ifZ[
G &D 'G eD Af gA&fw\
Ykd tkw*f rl sm;
odo
Yk mG ;a&muf *g&0jyKcNhJ y;D ? r[fr'l *f Zfe0D\tkycf sKyrf aI cwfrS Edik if aH wmfBu;D ysuf
pD;qHk;&IH;cJh&jcif;udk vGefpGmpdwfraumif;jzpfrdcJhonf/

tG r & f c if G e f Y

88

ol\uAsmrkqmzd&fonf trSefwGif xdkcHpm;rI\&v'fyifjzpfonf/


xdkuAsmESpf tkyfwGif ta&SUwdkif;udk taemufwdkif;rSusL;ausmfwdkufckdufrI
taMumif;aqG;aEG;wifjyxm;onf/ xdt
Yk jyif rGwpf vifrw
f t
Ykd m; wpfviG v
hf iG hf
vTix
hf v
l su&f adS om tvHwpfcw
k nf;\atmufwiG f pnf;pnf; vH;k vH;k &SMd u&ef
.q,'fqal vrmefe'0DEiS ah f &m(qf)rqft'l w
f EY k d iS t
h f wlvt
k d yfonfuw
k d eG ;f tm;ay;&if;

q,'fqlavrmefe'0DESifha&m(qf)rqftl'fwdkYESifhtwl
tpvmrfomoemawmf\ pnf;rsO;f Oya'rsm;udk w&m;rQwrIEiS 'hf eG w
f v
GJ suf
BuKd ;yrf;&,l&ef Ed;I aqmf xm;avonf/
tpfufAg;vf\ usef&Sdaom tG&f'lSESifhzg&fpDuAsmrsm; yg&Sdaonfh
pkaygif;uAsmpmtkyfwpftkyfudk oluG,fvGefNyD;onfhaemuf
]][d * smZf \ taMumif ; t&m}} [l a omtrnf j zif h xk w f a 0cJ h a vonf /
,if;uAsmonf tpfuAf g;vf\ vlw\
Ykd &GmurmodYk aemufq;kH ay;cJo
h nfh
owif;pum;yifjzpfonf/ xdpk ak ygif;uAsmtoD;oD;wGif tpfuAf g;vfonf
ESpb
f 0ocifaus;Zl;&Siw
f refjrwf\ ynmay;rIukd taMumif;t&mtjzpfwif
jyxm;&if; ]]oifcef;pmonf ppfreS cf ikd jf rJonfv
h rf;Terf yI ifjzpfonf/ ,if;
oif c ef ; pm acwf u mv\tjzpf t ysuf r sm;yg&S d o nf / xd k Y tjyif
tu,foifcef;pmrsm;udrk w
G pf vifrw
f o
Ykd nf ppfreS o
f nft
h "dym,f jzifh
rdrw
d \
Ykd b0 a&aomufjrpftajccHjyKvyk cf ahJ omf? b0wpfavQmufv;kH atmif

89
a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e
jrifrI\vrf;prsm; yGifhoGm;rnfhtjyif 4if;wdkYonf vuf&SdtGrofom;rsm;
twGuf pHerlemrsm; jzpfomG ;ayrnf }} [k wifjyxm;avonf/
uAsma&;zGJUjcif;ESifhtwl tpfufAg;vfonf vlrIa&;ESifhjyemrsm;
tay:vnf; qufwu
kd af v;eufpmG awG;ac:cJah vonf/ 1928ESi1hf 929
ckEpS w
f pfavQmuf olonf r'f&mqf? [dik 'f &mbm'f('uef)ESihf rdik q
f &l f wuodv
k f
rsm;wGif t pvmrfah &;&mrsm;tay: oD;jcm;pD rdecYf eG ;f ajcmuf &yfurkd ed q
Yf ckd hJ
onf/ ,if;udk The Reconstruction of Religious thought in Islam
]]tpvmrfwiG f bmoma&;tawG;tac: udk
qef;opfpmG jyefvnfwnfaqmufjcif;}} [laom trnfjzifh 1930 ckEpS w
f iG f
yHEk ydS x
f w
k af 0cJo
h nf/ xdpk mtkyo
f nf tpvmrfavmutwGuf ol\ a&;ygvS
qH;k aompmwrf;wpf&yfjzpfonf/ tpfuAf g;vfonf acwfopfrw
G pf vifrw
f Ykd
\a&SUarSmuf0,f ta&;BuD;aomjyemtajctaeonf twdwfudk rjzwf
awmubJJ tpvmrfb
h 0wnfaqmufrpI nf;rsO;f Oya'\ opfviG af om yHk
o@mefrsm;tay:wGif av;eufpmG owdjyK&rnfjzpfNy;D ,if;vSyonfh vkyif ef;
&yfukd tpfuAf g;vfonf rdr\
d rdecYf eG ;f wGif xnfo
h iG ;f rdeMYf um;&ef BuKd ;yrf;cJo
h nf/
xdrk ed cYf eG ;f rsm;wGif olonf rGwpf vifrw
f t
Ykd m; oufaotaxmuftxm;ESihf
wuG ppfreS af omrGwpf vifrf wpfO;D taejzifw
h nf&v
dS suEf iS yhf if 0dZmESio
hf yd HEiS hf
xdo
k aYkd omfynm&yfrsm;\&v'fukd &,lqnf;yl;Edik af Mumif; rdeq
Yf x
kd m;avonf/
olonf rGwpf vifrw
f \
Ykd a&SUarSmufwiG f b0'eqkdif&mudkwifjycJh
onf/ ,if;tay:vlom;wdo
Yk nf vG,u
f pl mG vuawGUusio
hf ;kH Edik af vonf/
odjYk zpfay&m t&Afpmayynm&SiBf u;D trD&f &SuAD f t&fqvmefu ]] vGecf o
hJ nfh
ESpaf ygif;wpfaxmifumvtwGi;f ay:aygufco
hJ nfh tpvmrfrh aS ygufzmG ;cJo
h nfh
'eynm&Sifrsm;wGif tpfufAg;vf\tqifhtwef;onf tm;vHk;xuf
xif&mS ; ausmMf um;ayonf/ xdUk aMumifh ol\bJUG emronf OD;qH;k aomaeUrSp
tdE,
d ESi,
hf if;\jyifyurm&Sd r[mynm&Srd sm;ESi'hf eynm&Siw
f Ykd tav;
teuf u&kpu
kd af jymqdak qG;aEG;&avmufonfh taMumif;t&mjzpfco
hJ nfrh mS
vHk;0tHhMop&mr[kwfay/ xdUk aMumifyh if olUtm; Oxford University rS

tG r & f c if G e f Y

90
Rhodes Lecturer tjzpfzw
d af c:rIukd use;f rma&; taMumif;aMumifh vufcH
Edik jf cif;r&Scd ahJ y/

tpfufAg;vf\aemufqHk;aeYrsm;
1932 ckEpS f azaz:0g&DvwGif tpfuAf g;vfonf Oa&myrSjyefa&muf
vmcJo
h nf/ xdaYk emuf wpfvtMumwGif tmz*epwefEikd if b
H &k if em'&f
&Sm'f\zdwaf c:rIaMumifh tmz*epwefoo
Ykd mG ;a&mufc&hJ mwGif olEiS t
hf wlrw
d f
aqGEpS Of ;D jzpfaom q,'fqal vrmefe'0D(1884-1953)ESihf q,'fa&m(qf)
rqftl'f(1889-1914? qm? q,'ft[fr'f\ajr;jzpfol) wdkYESifhtwl
oGm;a&mufcjhJ cif;jzpfonf/ armfvmemq,'fqv
l ikd rf mef e'0Donf ausm
fMum;onfh omoemhynm&Sif? ordkif;okawoD armfvmem &SpfAfvDEktfrmeD
(1857-1914)\tarGuq
kd ufco
H jl zpfonf/ ttfZrf*&f\ 'g&Gvrf q
k efezDef
pmaytzJUG \ tkycf sKyaf &;rSL;jzpfonf/ q,'fa&m(qf)rqf tl'o
f nf xkpd Ofu
tvD*&frw
G pf vifrf w
f uodv
k \
f 'kw,
d t"dywdjzpfonf/
em'&f&mS [fonf xdrk [mynm&Sirf sm;udk tmz*epweftpd;k &wu
odv
k fwnfaqmufa&;wGif tMu
H PftultnDay;&efzw
d af c:cJjh cif;jzpfonf/
tmz*epwefwiG f tqifjh rift
h xufwef;ynm oifMum;ydcYk sa&;tpDpOfwiG f
tpvmrfph rG ;f &nf\aMu;rHjk yifjzpfapNy;D ? taemufwikd ;f ynma&;wGif taumif;
qH;k *kPaf qmifEikd o
f nfh ynma&;A[dXk metjzpf wnfaxmif vdak yonf/
tmz*epwefc&D;pOfwiG f tpfuAf g;vfonf *Zfe[
D al omt&yfoYkd
vnf; oGm; a&mufco
hJ nf/ wpfcsed u
f bk&ifr[fr'l *f Zfe0D(971-1030)\
if;ESihf twl rdwaf qGEpS Of ;D jzpfaom q,'fqal vrmefe'0D(1884-1953)ESihf
q,'fa&m(qf)rqftl'f(1889-1914? qm? q,'ft[fr'f\ajr;jzpfol)wdkY
ESit
hf wl oGm;a&mufcjhJ cif;jzpfonf/ armfvmemq,'fqv
l ikd rf mef e'0Donf
ausmMf um;onfh omoemhynm&Si?f ordik ;f okawoD armfvmem &SpAf v
f ED t
k rf meD
(1857-1914)\tarGuq
kd ufco
H jl zpfonf/ ttfZrf*&f\ 'g&Gvrf q
k efezDef
pmaytzJUG \tkycf sKyaf &;rSL;jzpfonf/ q,'fa&m(qf)rqft'l o
f nf xkpd Ofu
tvD*&frw
G pf vifrf w
f uodv
k \
f 'kw,
d t"dywdjzpfonf/

91

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
em'&f&mS [fonf xdrk [mynm&Sirf sm;udk tz*epweftpd;k & wu
odv
k w
f nfaqmufa&;wGif tMuHPfay;&ef zdwaf c:cJjh cif;jzpfonf/ tz*
epwefwiG f tqifjh rift
h xufwef;ynm oifMum;ydcYk sa&;tpDpOfwiG f tp
vmrfph rG ;f &nf\ aMu;rHjk yifjzpfapNy;D ? taemufwikd ;f ynma&;wGif taumif;
qH;k *kPaf qmifEikd o
f nfh ynma&;A[dXk metjzpf wnfaxmif vdak yonf/
tz*epwefc&D;pOfwGif tpfufAg;vfonf *ZfeD[laomt&yfodkY
vnf; oGm;a&mufco
hJ nf/ wpfcsed u
f bk&ifr[fr'l *f Zfe0 (D 971-1030)\
arG;&yftyk cf sKyfa&;e,fajrjzpfcNhJ yD;? ,ckaomfum; vGiw
f ;D acgifjyifjzpfvsuf&dS
aeonf/ *Zfe\
D t&Sio
f cifjzpfaom qGvw
f mefr[fr'l *f Zfe0Donf tdE,
d
Edik if u
H kd wpfqchJ Ek pS Bf udrw
f ikd w
f ikd f wdu
k cf u
kd cf ahJ vonf/ xdo
k w
Ykd u
kd f cdu
k w
f ikd ;f
vnf; ,if;a'orSapmbGm;rsm;onf t&H;I ESio
hf m&ifqikd &f pjrjJ zpfonf/ 1001
ckEpS rf S 1027 ckEpS t
f xd r[fr'l \
f wdu
k cf u
kd rf o
I nf tdE,
d Edik if \
H ordik ;f wGif
ausmfMum;avonf/ xdkwdkufcdkufrIrsm;wGif tdEd,EdkifiH\ taemufydkif;
*G*fs&mofjynfe,f&Sd[dELwdkY\emrnfBuD; aqmf(rf) emofbk&m; ausmif;&Sd&m
t&yfa'oudk jyif;xefpGmwdkufckdufcJhavonf/
r[frl'f*Zfe0Donf yef*smAfjynfe,f\ e,fajrrsm;udkom
rdrdydkife,f ajrtjzpfodrf;oGif;cJhonf/ onfuyif r[frl'f*Zfe0DESifh
tpfufAg;vfwdkY\ qufEG,frIrSm vHkavmufayonf/ r[frl'f*Zfe0D\
vufxufwiG f *Zfeo
D nf <u,f0csr;f omNy;D ausmMf um;onfeh Ad mefbkH wrQjzpf
cJhonfhtjyif ,Ofaus;rIESifh vlrIqufqHa&; tvGefBuD;us,fcrf;em;onfh
t&yfa'ojzpfcJhonf/ odkYaomf vuf&SdwGifrl 4if;\*kPfodumonf
a[mif;EGr;f onfh yHjk yifwpfy'k t
f jzpfom jzpfaeawmh\/ Bu;D us,cf rf;em;onfh
4if;\eef; awm?f pnf;um;odkufNrdKufNyD; qlnHaeonfheef;&ifjyif tcrf;
tem;rsm;? aps;rsm;onf aqG;ajrYonfh &Jwdkuf a[mif;rsm;jzpfaeacsNyD/
jrifuiG ;f rsm;udMk unf
h tpfuAf g;vf\ emusn;f aeaom ESv;kH om;rSaoG;rsuf
&nfusco
hJ nf/ olonf jyif;xefvS onfh emusn;f rIEiS cfh pH m;rIwjYkd zifh ]]rkqmzd&}f }
[l a om c&D ; onf uAsmud k a &; om;cJ h j cif ; jzpf o nf / xd k u AsmwG i f
tpfuAf g;vfonf tvm[ft&Sijf rwf xHawmfwiG f arwm&yfccH o
hJ nfrmS ?-

92
tG r & f c if G e f Y
]]td-k tvm[ft&Sijf rwf xdu
k o
hJ Ykd 'kuq
if;&JrrI sm;rS rGwpf vifrw
f t
Ykd m;
u,frawmfrlyg }} [l awmif;qkjyKa&;om;oDuHk;cJhonf/ xdkrQomru
tpfufAg;vfonf xdkuAsmxJwGif vuf&SdrGwfpvifrfwdkY\ uRrf;xdk;arSmuf
cHjk zpfaeaom tajctaervSonfh yHyk ef;o@mefukd wif jyvsuf oDu;kH xm;
onfrmS ]] t&mtm;vH;k onf rGwpf vifrw
f \
Ykd b0tvSyv
k v
J ;kH udk aysmuf
qH;k cJah csNy?D 4if;wdo
Yk nf rdrw
d \
Ykd uHMurmqDrS rsuEf mS vJv
T u
dk jf cif;aMumifo
h m
vQijf zpfonf }} [ljk zpfonf/
tpfuAf g;vfonf bk&ifr[fr'l *f Zfe0DEiS rhf *drk if;quf\&if;jrpf? bk&if
Z[D&G'DefAgA&f(1483-1530)wdkY\ tkwf*lrsm;odkYa&mufcJhaomtcgvnf;
xdo
k aYkd omcHpm;rIuckd pH m;cJ&h onf/ odaYk omf olonf,cktcg vGwv
f yfa&;\
wefz;kd udk em;vnfvmMuonfukd jrifaomtcg tvGef 0rf; ajrmufMunfE;l
rdonf/
tmz*epwefrjS yefa&mufNy;D aemuf/ tpfuAf g;vf\use;f rma&;onf
wjznf;jznf; usqif;vmcJah vonf/ 1924 ckEpS u
f tpfuAf g;vf\use;f rm
a&;onfyxrqH;k tBurd f tvGet
f rif;qd;k 0g;onfu
h mv jzpfcahJ omumvjzpf
cJo
h nf/ xdpk Ofu olonfa'vDNrKd UrSq&mESiu
hf o
k cJ&h m aumif;rGeo
f mG ;cJo
h nf/
xdkYaemuf tpfufAg;vf\usef;rma&;onf q,fESpfaomumvtxd bmrQ
rjzpfbJ aumif;rGepf mG yif&cdS o
hJ nf/ odaYk omf 1934 ckEpS w
f iG f vnfyif;a&m*g
aMumifh olUtzdkYpum;ajym&efyifcufcJcJhonf/ xdka&m*gudkukoaeygvsuf
a&m*gonfw;kd jyif;xefvmcJ&h m tpfuAf g;vf\use;f rma&;onf tjynft
h 0
aumif;rGev
f monf[
l r&Sad y/ 1934 ckEpS w
f iG f olt
Y zdt
Yk vGepf w
d x
f cd u
kd f
zG,f&mtjzpfESifhMuHKcJh&onf/
ol\wwd,ajrmufZeD;vnf;uG,v
f eG cf o
hJ nf/ olronf ol\om;
*sma0'fESifhrleD&fwdkY\rdcifjzpfonf/ ZeD;onfqHk;NyD;aemuf tpfufAg;vf\
aemufq;kH aeYrsm;onf tvGet
f xD;usejf zpfco
hJ nf/ olonftjrw
J rf;rIid af wGae
wwfonf/ ausmufuyfa&m*gonf olUtm;tEdik ,
f cl ahJ vonf/ xdaYk emuf
ol\use;f rma&;onf wpfaeYxufwpfaeY ydrk u
kd sqif;vmcJo
h nf/ 'kua y:'ku
qifv
h monfrmS ol\rsuaf phwiG w
f rd pf v
GJ mojzif?h wpfpw
kH pf&mtwdik ;f twm

93
a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e
txd rsufaphtvif;a&mifrSvnf;uif;a0;cJhonf/
xdk'kuokursm;ESifhMuHK&jim;vnf; tpfufAg;vf\rSwfPfonf
avhvmpl;prf;rIwiG f pdw0f ifpm;vsu&f adS epJyif/ xdt
Yk jyif olonftEd ,
d Edik if \
H
rGwfpvifrfrsm;ESifhtpvmrf\tem*gwfESifhywfouf ,cifuuJhodkYyif
ylyifaomujzpfae&Smaeonf/ &ifMuyfaeonfh umvtwGi;f qufwu
kd af &m
*gqd;k \wdu
k cf u
dk cf &H rIMum;uyif olonfrrd 0d efxrf;rsm;? rdwaf qGrsm;ESirhf w
G pf
vifrfavmu\ rsufarSmufjyemtay: tjrifjcif;zvS,fjcif;? aqG;aEG;
jcif;jyKvsuyf if &Sad ecJo
h nf/ txufwiG w
f ifjycJNh y;D jzpf onft
h wdik ;f rk[r'f
tvD*sif;em;ESifh qufEG,fcJhNyD;onfhaemuf olUtm;rGwfpvifrfwdkYtwGuf
oD;jcm;tkycf sKyfrjI ynfe,f odrYk [kwf Edik if w
H pfEikd if w
H nfaxmif&ef tMuaH y;pm
rsm;udk qufwu
kd af &;om;ay;ydUk cJonf/
ruse;f rrmonfh tcsed u
f mvtwGi;f tpfuAf g;vf\pdwyf yl rf;aomu
jzpfrIonf olUzufodkYeD;uyfvmNyDjzpfaomaojcif;w&m;twGuf r[kwfbJ
wjznf;jznf; tE&m,fEiS &hf ifqikd af e&onfh tpvmrfavmutwGuo
f mvQif
jzpfaf ecJo
h nf/ tpfuAf g;vfonf tem*gwfEiS yhf wfouf arQmv
f ifch sut
f jynfh
t0ydkrxm;cJh/ xdkYaMumifhyif wpfcgwpf&HwGifolonfrGwfvifrfwdkY\ jy
emrsm;udk ajymjyaqG;aEG;Muaomtcgrsm;wGif 0rf;enf;aMuuJrG u
I kd cHpm;&pNrJ
jzpfonf/

tpf A g;vf \ aemuf q H k ; aeY r sm;rS j zpf & yf t csd K U


1938 ckEpS f ZE0gv&Dv 10 &ufaeY? eHeuf 9 em&D? *sma0'fa*[m
wGijf zpfonf/ uwdjyKxm;onft
h wdik ;f eZD&ef ,
d mZDonfvnf;a&muf&adS e
onf/ y&fa0ZfqmAfvnf; a&mufae\/ tvmr[ftpfuAf g;vfonf tdy,
f m
xufwiG f vJavsmif;vsuf&adS eonf/ cEmud,
k af y:wGiaf pmiftyk x
f m;av
onf/ [Gumac:aq;wHonfvnf; ta&SU&Sad eonf/ ed,mZDu Ny;D cJo
h nfh
&ufrsm;twGif; avm('f)xDefu olUtm;awGUqHk&efvmpOfuvnf; uJhodkY
yifvaJ vsmif; vsuyf ifawGUqHck ahJ Mumif;ajymjyavonf/ toHrmS ,ckwikd &f iS ;f
&Si;f vif;vif;rjzpfao;ay/ toHaysmufaeoluo
hJ yYkd ifjzpfonf/ armfvm

tG r & f c if G e f Y
94
emed,mZDaMumifyh if pum;udk tG&'f v
l al jymqdMk uonf/ odaYk omf tpfuAf g;vf
\ajymqd[
k efwiG rf l yef*smADo0H aJ eonfrmS xif&mS ;onf/ ,if;udk oluzH;k
uG,
f rxm;ay/ trsdK;rsdK;aomtaMumif;t&mrsm;udk ajymqdMk u&mrS pm;yJG
0dkif;nDvmcHtaMumif;a&mufoGm;\/
tpfuAf g;vfuajymavonf/ olonf nDvmcHrjS yefvmaomtcg
armfv0D &SzD'g0l'D(uG,fvGef)onfvnf; twlygvmonf/ avSi,fav;
rsm;jzifht&Af uav;rsm;onf oabmF\ab;wGif vdkufygvmaeMuonf/
armfv0DqAfcrsm t&ADvrkd ajymwwfay/ vufxw
J iG u
f ikd x
f m;aompmtkyf
vufrv
S w
G u
f soGm;&m avSi,fwpfcak y:usoGm;\/ xkt
d cg armfv0DqAf
uxdwfvefYwpfMum;jzifh  
   [k atmfajymvdkuf&m?
t&Afuav;rsm;u oabmaygufomG ;um jyefay;cJah onf/
wpfzef*sma0'femr[fEiS yhf wfoufvnf;ajymqdrk Md uonf/ y&fa0Zf
qmAfu *sma0'femr[fwiG f zd&af tmif\arSmq
f &mtaMumif; ae&may;&efvkd
tyfaMumif;ajymaomtcg tpfuAf g;vfu *sma0'femr[fwiG t
f aMumif;t&m
rsm;pGma&;&efuse&f adS eao;aMumif;ajymavonf/ olUtaejzifh q,'ft[fr'f
(Aa&v0D)ESihf qm? q,'ft[fr'fw&Ykd UJ 0dnmOfrsm;udyk g aygif;pnf;a&;&efqE
&Scd ahJ omfvnf; use&f pfomG ;aMumif;? rdrt
d aejzifh taMumif; t&mrsm;pGmudak &;
rSwx
f m;um tcGiMhf uHKvQifa&;rnf[k ajymcJo
h nf/
tcsed u
f mvESiyhf wfouf oluif;A&pf*sw
f uodv
k w
f iG &f pdS Ofu ol
onf pmwrf;wpfcak &;um rufo*gwf(Mc Taggart)tm;jyocJah omtcg
olu bmawGa&;xm;wmvJ[kar;&m rdrdtaejzifhvl&,fp&mjzpfaernfudk
pk;d &dro
f jzifh ,if;pmwrf;udzk supf ;D ypfcahJ vonf/ umvtwefMumNy;D aemuf
A&pf*f qef\ tjrifrsm;udk yHEk ydS x
f w
k af 0aomtcg ,if;pmtkyf tcsdeEf iS hf
ywfoufol a&;om;xm;csufrsm;uJhodkYyif ygvmonfudkawGU&avonf/
xdktcsdefwGif olUtaejzifh rdrdpmwrf;udkzsufpD;rdcJhonfudk aemifw&chJ
avonf/ tb,faMumifq
h akd omf? ol\pmwrf;onf usrf;jrwfu&k t
f mef
\trSefw&m;cdkifjrJrIay:udk vGifxif&Sm;vmEdkifapaomaMumifhjzpfonf/
,if;onfhaemuf tpfufAg;vfonfA&pf*fqefESifh eofa&SwdkY\ 'e

95
a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
onf tvm[ft&Sijf rwfukd odjrifEikd o
f nfyh nm&yfjzpfNy;D rnfuo
hJ ,
Ykd MkH unf
zG,f&mjzpfoGm;onfudk vlom;\OD;aESSmufrS'eonf rSm;,Gif;onfhtawG;
tac: av[mjyifwGifysH0Jvsuf&Sdum rnfuJhodkY,HkMunfrI\tqifhudk &,l
onfhtcg usrf;jrwfuk&ftmefESifhqefYusifaeonfudkajymjyavonf/ em;
axmifaeolrsm;taejzifh tjcm;urmwpfco
k aYkd &mufaeonf[k cHpm;&onf/
xdt
k cg wGiv
f o
l m;\todPfus,0f ef;euf&idI ;f vSo
I nf abmifowfrw
S
f
r&Edkifonfudkod&Sd&avnf/
urmay:wGif uAsmq&mwpfO;D taejzifo
h m odMuonfh yk*Kd vf
onf ynmtodPfwiG f rrQjrifrh m;onfah e&mXmewGi&f adS eonfukd cefrY eS ;f &
onfrmS ol\cEmud,
k w
f pfcv
k ;kH wGif ajcaxmufrOS ;D acgif;txd OaESmufcsn;f
om&Sad eouJo
h yYkd ifjzpfonf/ tol&maerif;\ tvif;onf uG,af ysmufEikd f
aumif; uG,af ysmufEikd rf nfjzpfaomfvnf; ol\Pfynmtvif;a&mifjcnf
onfum; ruG,af ysmufEikd af y/ wzefoo
l nf wuodv
k f trfatbJUG twGuf
ynmqnf;yl;aepOf taMumif;udk ajymjycJo
h nf/ eHeufqv
G mof0wfjyKNy;D onfh
aemuf tpfuAf g;vfonf usr;f jrwfu&k t
f mefukd zwf&w
G af vh&o
dS nf/
ol\zcif AvD0wfausmif;rS jyefvmcsdefwGif olonfuk&ftmefudk
refZv
d w
f pfy'kd cf efzY wf&w
G Nf y;D jzpfaeonf/ wpfcgwpf&w
H iG f zwfvsu&f adS ewwf
onf/ wpfaeYwiG f ol\zcifonf AvDrjS yefvmum olu&k t
f mefzwfaeonf
udkjrifaomtcg olUtm; odkYar;jref;avonf/
]] uk&t
f mefzwfaewm ajcmufvavmuf&adS eNyD? aeUpOfzwfaewm
awmhawGU&w,f/ em;vnfoabmaygufru
I kd &S&d UJ vm; }} [k odro
f rd af rGUarGU
yifar;avonf/ xdt
k cgolu?]] uReaf wmf t&ADbmom&yfukd tenf;i,fawmhwwfygw,f/ wcsKd U
udak wmh enf;enf;oabmaygufygw,f}} [kajzavonf/ odjYk zifh vtenf;
i,fMumaomtcg wpfaeYwiG f zcifBuD;uolUtm;ajymvmonfrmS ?]] om; usr;f jrwfu&k t
f mefukd csay;jcif;cH&olom? uk&t
f mefukd em;
vnfoabmaygufayr,f }} [kajym&m tpfuAf g;vfonf tHMh ooGm;cJ&h onf/
xdkYaMumifh oluzciftm;jyefar;cJhonf/

96
tG r & f c if G e f Y
]] 'Dvq
kd kd wrefawmfjrwfaemufyikd ;f usr;f jrwfu&k t
f mefukd b,forl S
em;vnfoabmraygufawmhb;l aygh }} xdt
k cgzcifu?]]wrefawmfjrwfaemufyikd ;f rSm uk&t
f mef[m b,foUl tay:rS rus
a&mufawmhb;l vdYk rif;b,fv,
kd q
l cJw
h mvJ }}
tpfufAg;vfcrsm ydkyiftHhMorqHk;jzpf&awmhonf/
]] vlom;udk tpGe;f qH;k aom tqift
h xdjri w
hf ifzYkd obm0&JU&nf&,
G f
csu[
f m wd&Yk UJ a&SuarSmufrmS wrefawmfjrwfukd pHerlemtjzpfay:xGuv
f map
jcif;yJjzpfw,f/ wrefawmf tm'rf()uae wrefawmf tDqm()txd
wpfO;D csi;f [m wrefawmfjrwf&UJ oD;jcm;tqifah wGjzpfw,f/ tJ't
D pDtpOf
[mwrefawmfjrwfukd zefqif;&mrSm Ny;D jynfph akH pwJt
h qifah wGjzpfw,f/ wcsKd U
pnf;rsO;f pnf;urf;awG[m ae&mwdik ;f rSm wpfrsKd ;wnf;yJ/ wu,fawmh vlom;
&JUtodPfzUHG NzdK;rIet
YJ wl tajccHral wG[mvnf; NyD;jynfph o
kH mG ;vsuf&cdS w
hJ m
[m wrefawmfjrwfr[
k r()tjzpf Ny;D jynfph o
kH mG ;txdjzpfw,f/ qdv
k w
kd mu
eAl0ofuek q
f ;kH oGm;cJw
h ,f/ vlom;[m rdr&d UJ tjrifq
h ;kH aomtqifu
h kd a&muf
oGm;cJw
h ,f/ tckawmh vlom;wdik ;f &JUa&SUarSmufrmS vlom;wd&Yk UJ tjrifq
h ;kH tqifh
&JUpHerlem[m wrefawmfjrwfyjJ zpfw,f/ b,fvo
l m;rqdk wrefawmfjrwf&UJ
ta&mifq;kd onfEiS t
hf rQ usr;f jrwfu&k t
f mefuvnf; tJ'v
D t
l ay:usa&muf
ayr,f/ qdv
k w
dk mu wrefawmfjrwf&UJ b0pHerlemeJu wlnpD mG usiMhf uo
H o
l m
vQif usrf;jrwfu&ftmefukd oabmaygufem;vnfr[
I m olt
Y ay:pwifus
a&mufrmS jzpfw,f }}
xdt
k cgomvQif tvmr[f tpfuAf g;vfonfvnf; zcifBu;D \ usr;f
jrwfuk&ftmeftay:zGifhqdkonfh &Sif;vif;csufudkoabmaygufoGm;cJhonf/
tvmr[f tpfufAg;vfu usrf;jrwfuk&ftmefonf tvm[ft&Sifjrwf\
obm0yifjzpfonf[k qdck o
hJ nf/ qdv
k o
kd nfrmS avmuBu;D wGif tcsed t
f rsKd ;rsKd ;
trsKd ;rsKd ;aomtrSew
f &m;rsm; ay:xGuv
f su&f adS ernfjzpfonf/ tcsKd Uu'D
rSm tcsdKUu[drk mS tp&So
d jzifjh zpfonf/
trSew
f &m;wdik ;f onf tvm[ft&Sif
jrwf\obm0jzpfonf/ ,if;trSew
f &m;rsm;\ jyefUusaJ eaom pmrsuEf mS

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e


97
rsm;udk wpfae&mxJwGif pkpnf;vdkufavonf/ ,if;pkpnf;onfht&m\
trnfonf usr;f jrwfu&k t
f mefyifjzpfonf/ xdaYk Mumifh trSew
f &m;ay:xGuf
vmaomtcg vDeif\EIwrf jS zpfap? qElq\
D EIwrf jS zpfap ,if;xGuq
f ckd suf
onf usr;f jrwfu&k t
f mefrS tm,ofwpfcck \
k t"dym,fjyefqckd suyf ifjzpfrnf/
tb,faMumifq
h akd omf vlom;\b0&Sio
f efrt
I wGuf vdt
k yforQaom trSef
w&m;rsm;onf ,if;usr;f jrwfu&k t
f mefxw
J iG f &Sad eNy;D jzpfonf/ usr;f jrwfu&k f
tmefukd urmavmuBu;D u &&Scd pH m;&onft
h wdik ;f oabmaygufem;vnf
&ayrnf/
xdkYaMumifh yxrwGif tptOD;t,l0g'tm;vHk;udkMunfhonfhtcg
,if;wdYk rnfonft
h &mawGonf trSew
f &m;jzpfonfuv
kd nf;aumif;? rnf
wdkYonf vkyfZmwfrsm;jzpfonfudk od&Sdoabmaygufayrnf/ trSefaomf
um; xdt
k ,l0g'orm;rsm;onf ,if;vkyZf mwfrsm;udv
k nf; trSew
f &m;rsm;
[lyif xifMurnf/ 4if;wd\
Yk trSew
f &m;rsm;onf usr;f jrwfu&k t
f mefwiG f
&Sad eayrnf/ olw\
Ykd vkyZf mwfrsm;udk jyefvnfwifjyxm;ayrnf/ xdZk mwf
vrf;rsm;onf vlom;OaESmuftajctae\ vkyf&yfjzpfayrnf/ ,if;
Zmwfvrf;rsm;udk oabmraygufrod&o
dS a&GU? usr;f jrwfu&k t
f mefonf rnfonf
udk jyefausmah eaMumif; od&EdS ikd rf nfr[kwaf y/ Oyrm? usr;f jrwf uk&t
f mefwiG f
]] igt&Sijf rwfonf rd;k aumif;uifEiS hf yx0Dajrwdu
Yk kd tm;upm;&if;zefqif;
cJjh cif;r[kw}f } [kred q
Yf x
kd m;avonf/
[dELrsm;wGifrl t,l0g'wpfrsdK;&SdonfrSm? tm;vHk;aom urm
avmuBu;D udk tpf&0fS &fb&k m;ocifonf upm;p&mZmwftjzpf jyKvyk cf hJ onf
[ljzpfonf/ olw\
Ykd ewfb&k m;wpfyg;\ trnfonf eof&m*sef jzpfonf/
olonf tm;upm;orm;wd\
Yk bk&ifjzpfonf/ ol\&kyx
f o
k nf tm;upm;
rIepfarsmaeNyD; avmuurmBuD;onf wpfcNk yD;wpfcjk zpfay:cJah vonf/
odaYk om Zmwfvrf;rsdK;ud&k nfeT ;f usrf;jrwfu&k t
f mefu  
 [k rdeq
Yf kd
xm;jcif;jzpfonf/ wpfzef usr;f jrwfu&k t
f mefwiG f ?  !"# [kred q
Yf x
kd m;avonf/ t"dym,frmS ]] tvm[ft&Sijf rwf
onf idu
k jf rnf;jcif;? tdyjf cif; tvsO;f r&Sd }} [ljzpfonf/ [dEL rsm;wGirf ?l

tG r & f c if G e f Y
98
urmavmuBu;D onf bk&m;ocif\tdyrf ufwpfcjk zpfonf/ bk&m;ocifE;kd
xvmvQif tdyrf ufonfvnf; ysufomG ;ayrnf/ uREfyk w
f Y\
kd tcsKd Uaom
qlz rD sm;wGif ,if;odq
Yk efqeft,ltqrsm;&SMd uonf/ taMumif; t&mrsm;
ESiq
hf ifonfh taMumif;t&mrsm;udk uk&t
f mefrsm;wGif awGU&rnfjzpfNy;D ? ,if;udk
oabmaygufem;vnf&efvdktyfayonf/ oefYpifonfhtrSefw&m;onf
usrf;jrwfuk&ftmefrSvJG rnfonfhae&mrQ rawGU&SdEdkifay/
todw&m;tm;vH;k onf tpfuAf g;vf\ todPfOaESmufEiS yhf wf
oufqufE,
G af eayonf/ odaYk omf trSew
f iG f tpfuAf g;vfonf ,if;vdu
k f
um\aemufuG,frS ESvHk;om;\euf&Idif;rIwGif ykef;atmif;vsuf&Sdayonf/
armf v0DqmAfu tpfuAf g;vftm; pdwx
f cd u
kd af prnfh taMumif;t&mrsm;udrk
ajym rd&ef owday;xm;avonf/ tb,faMumifq
h akd omf? ol\use;f rma&;udk
xdcu
kd Ef ikd af omaMumifjh zpfonf/ odaYk omf rarQmv
f ifb
h J armfv0D eD,mZDqmAf
uyif uAsmtopftqef;uav;rsm;&Sdygovm; [kar;rdavonf/ olu
tufAg;vfcrsm rnfrQcpH m;&rnfurkd od&mS ay/ xdt
k cg tpfuAf g;vfu ]]vGecf hJ
wJh ajcmufvuxJu [*sjf yK&ef &nf&,
G cf w
hJ ,f/ reufu naetxd ol\
tawG;rsm;onf r'Demvrf;rrsm;ay:rSmyJ a&mufaecJw
h ,f/ ajymorQ[m
vnf; tJ't
D aMumif;awGyJ }} [kajymum ol\rsuv
f ;kH tdrrf S rsu&f nfrsm;pD;
usvmawmhonf/ ol\rsu&f nfrsm;udx
k ed ;f Edik v
f maomtcg ]] wrefawmf
jrwf&UJ Adrmefawmfuakd &muf&if ajymp&mawG&ifxrJ mS trsm;Bu;D &Sw
d ,f/ 'gayrJh
tJ'Da&mufw,fvdkYcHpm;&&if tajctaeudk rxdef;Edkifawmhbl;}}
armfv0D ed,mZDu ]]uAsmtopfwpfy'k zf wfjy&rvm;}} [kar;aaom
tcg zwfyg[kqo
kd nf/ zwfjyaomtcg tvmr[f tpfuAf g;vfu ]]tvm[f
t&Sifjrwf&JUutfbmausmif;awmfudka&muf&if 'DvdkavQmufwifr,f]] [kqdk
um atmufygtwdik ;f uAsmav;udk &Gwq
f jkd yavonf/

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
99
yxryd'k u
f kd tvG,w
f ulyif&w
G q
f ckd o
hJ nf/ odaYk omf 'kw,
d yd'k rf S$%&'(
a&mufaomtcg tHhMop&mtajctaejzpfay:vmonf/ tpfufAg;vf\
wpfudk,fvHk;onf wkefvIyfvmum vSJavsmif;ae&mrS xxdkifonfudkjrif&

onfrmS &ifxrJ ES v
S ;kH tpHyk g;pyf0odaYk &mufvmouJo
h Ykd yg;ESpzf ufazgif;vmNy;D
rsuEf mS wpfcv
k ;kH jymESr;f oGm;avonf/ ,if;udk vnfacsmif; rSwpfpkH wpf&m
udrk sKd cs&ouJo
h Ykd zdEydS rf sKd cs&&Smonf/ ,if;aemuf uav; i,fav;wpfO;D
uJhodkY &IdufBuD;wiifidkum psmef0ifonhfyrmjzpfNyD; aysmhacGvJScsvdkuf
avonf/ {nfhonfrsm;onf tHhMopGmjzifh wpfOD; rsufESmwpfOD;Munfhae
Muonf/ wpfcef;vH;k wdwq
f w
d o
f mG ;awmhonf/ bmrsm;jzpfomG ;ygvdr[
hf k
tHhMoaeMuonf/ aemufrSm acgif;pOfudk bmaMumifhrsm; prdygvdrfh[k
aemifw&rdMuonf/ tpfuAf g;vf\ESv;kH om;wGif tvm[f\tcspf? wref
awmfjrwf\tcspw
f o
Ykd nf rnfrQjyif;xefvyS goenf;/ cPtMumwGif {nfh
onfrsm;u jyefcGifhjyK&efyefMum;aomtcg aemufxyfwpf&ufavmufvm
yg&efarwm&yfcaH vonf/ odaYk omf {nfo
h nfrsm;onf tvkyu
f pd rsm;&Sad e
rvmEdik [
f k olt
Y m;awmif;yefMuonf/ 4if;wdaYk &muf&adS eonfrmS oH;k em&D
cefrY Q&adS eaomfvnf; 4if;wdrYk mS oH;k rdepfrQavmufom&Srd nf[k cHpm;&avonf/
tpf u f A g;vf E S i f h u srf ; jrwf u k & f t mef
r'&mqfrS ynma&;c&D;tjyefwGif a'gufwma&S;cfr[
k rtpfuAf g;vf
onf Ekid if aH wmf\{nfah wmftaejzifh [dik 'f &mbm'fwiG f &uftenf;i,fwnf;
cdck &hJ yfem;cJo
h nf/ uk&t
f mefqikd &f m vIy&f mS ;rIEiS yhf wfouf tAlrk [r'rf q
G f
av[fonf e0gAfeZD&f*sef*fb[m'G&fESifhtwl olESifhawGUqHk&ef oGm;a&muf
cJhonf/ rdwfqufay;rINyD;onfhaemufuk&ftmefqdkif&mvIyf&Sm;rI\ yxr
OD;qHk;aom usrf;jrwfuk&ftmefynmay;rI\ &nf&G,fcsuf? t"dym,fESifh
taMumif;&if;rsm;udk rjzpfraeESit
hf rsm;tzdaYk ,bk,s od&edS m;vnf&ef ajym
Mum;avonf/ xdt
k csdew
f iG f ynmwwfvil ,frsm; tawmfav;pk&;kH a&muf&dS
aeMuonf/
tpfuAf g;vfonf rdr\
d or&d;k ustrlt&mjzifah jymMum;onf/ ]]armf

tG r & f c if G e f Y
100
vmem? cifAsm;&JUvIy&f mS ;rIukd b,fou
l jiif;rSmvJ/ 'gayrJh b,fou
l uk&f
tmefudk oifjyr,fqdkwm yxrajymygtHk;}}
vltyk Bf uD; Nidru
f soGm;cJNh yD;? tAl rk[r'f rGqaf v[f tm;0dik ;f tHMk unfh
Muonf/ tb,faMumifq
h akd omf ,if;tcsdeu
f mvonf omreftcsdet
f cg
r[kwo
f vd?k ar;onfyh *k Kd vfuvnf; omrefy*k Kd vfr[kwaf y/ tAl rk[r'f
rGqfav[fu jyefajzcJhonf/
]] a'gufwmcifAsm;? uk&t
f mefukd rSeu
f efwt
hJ "dym,feo
YJ ifjyrJo
h u
l
awmh wu,fyJ &Sm;ygw,f/ tJ'D &Sm;yg;rIukefqHk;wJhaeY[m tm;vHk;ajyvnf
oGm;rSmyg/ 'gayrJh cifAsm;uRefawmhudk uk&ftmef uk&ftmefvdkajym NyD;uk&f
tmef eJUywfoufvYkd vkyzf aYkd y;yg/ bmaMumifv
h q
J akd wmh cifAsm;&JU qEtwdik ;f
usrf;jrwfuk&ftmefudk oifay;wJholawG[mvnf; uk&ftmefxJuyJ arG;zGm;
vmrSmyg }}xdkYaemuf tjcm;pum;rsm; ajymjzpfMuNyD;? tAl rk[r'f rGqfav[f
onf cGifhyefjyefcJhonf/ aemufaeYwGif ynmwwfwpf OD;\vufwGif
zH;k uG,t
f yk x
f m;onfh ypn;f tcsKd Uudk ay;ydUk um vIy&f mS ;rIEiS yhf wfoufoabm
xm;udkar;cJhonf/ ynmwwfuav;tm; t&JpGefYumusrf;jrwfuk&ftmef
ESiyhf wfoufonfjh zefcY srD EI iS t
hf odynmay;rIzufzw
d af c:cJo
h nf/ xdv
k il ,fu?]] yxr uReaf wmfcifAsm;q&meJu
Y &k t
f mefuo
kd ift;kH r,f/ tJ'aD emuf
uReaf wmf tJ'v
D ykd J vkyyf ghr,f }} [kajzcJo
h nf/ onft
h ajzudk Munfjh cif;tm;
jzifh tpfufAg;vf\ vTrf;rdk;rIonf odkYaom vli,frsm; tay:wGif rnfrQ&Sd
onf/ tpfuAf g;vf&UJ uk&t
f meft,ltqay:wGif rnf rQ ,HMk unfr&I o
dS nfukd
odEdkifayonf/ tpfufAg;vftaejzifhrnfolYxHyg;rSuk&f tmefESifhywfouf
onfh oifcef;pmudkoif,l&efrvdkay/ olonftjcm;olrsm; udk ]] tvm[f
t&Sifjrwf\aemufqHk;owif; }} udkarG;zGm;vmcJhjcif;jzpfonf/ ,ck
wdk;wufaeonfh ynmESifhtodPfacwfBuD;wGif rdrdwdkY\ wm0efudk
tpfufAg;vfxufrnfolwpfOD;wpfa,mufuydk tav;ay;pdwf0ifpm;
Muygoenf;/ rnfolawGu jznfhqnf;ay;Muygrnfenf;/ opfvGifonfh
tawG;tjrif&SdolESifh BudK;yrf;tm;xkwfonfhpdwf"gwf&Sdonfh todkif;t0ef;
twGuf jiif;y,f&efrxdkufwefonfh trSefw&m;yifjzpfonf/

101

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
xdaYk emuf tpfuAf g;vf onf uk&t
f mefEiS yhf wfouf vIy&f mS ;rItay:
atmufygtwkdif; oabmxm; udk wifjycJhonf/ayonf/
armfv0DqyfcifAsm;?
usr;f jrwf uk&t
f mefEiS yhf wfoufonfh tpDpOftwGuf *kP,
f yl gw,f/
'DacwfBu;D rSm usr;f jrwfu&k t
f mef&UJ todynm[m tdE,
d Edik if u
H ae aysmufq;kH
aeygw,f/ rGwpf vifrw
f &Ykd UJ b0opfukd arG;zGm;ay;zdv
Yk t
kd yf ygw,f/ cifAsm;&JU
vIyf&Sm;rI&kwfcsnf;ay:vmwm rGwfpvifrfwdkYtwGuf vufawGUusihfoHk;
rIpGrf;&nf jyefvnf o,faqmifvmjcif;yJ jzpf w,f/
rdwfaqGppftpfufAg;vf
tpf u f A g;vf E S i f h p m;yJ G y d k i f ; nD v mcH
wu,fawmh a'gufwm tpfufAg;vftm;ygarmujzpfvm&efarG;zGm;
vmjcif; r[kwfovdk? a&SUaejzpfvm&ef zefqif; arG;zGm;vmjcif;vnf; r[kwf
ay/ aumifpDtzJGU0ifjzpf&eftwGufvnf; ay:aygufvmjcif;r[kwfay/
'kwd,pm;yJG0kdif;nDvmcH tcsdefumvjzpfonf/ tpfufAg;vftm; tdEd,EdkifiH
vHk;qdkif&mrGwfpvifrfvD*fnDvmcHrS OuXtjzpfa&G;cs,fcHcJh&onf/ xdk
nD v mcH \ Ou X rd e f Y c G e f ; zwf M um;wif j yoG m ;jcif ; onf rd r d a cwf t cg\
txl ; tpD p Of y if j zpf o nf / ygup w ef E d k i f i H a y:ayguf a &;a&G c s,f r I u d k
xdn
k v
D mcHyif tpfuAf g;vfu rdeq
Yf ckd jhJ cif;jzpfonf/ olonf xdpk Ofu tdE,
d
EdkifiH\ EkdifiHa&;OD;wnfcsufudk ajymif;vJvdkufjcif;jzpfonf/ xdkrdefYcGef;onf
owif;pmrsm;wGif ygvmav\/ onfukd armfv0D tAl rk[r'f rGqaf v[f
jrifaomtcg rGwfpvifrfwdkY\EdkifiHa&;acwf 'kwd,tBudrfjyefvnf&Sifoef
vmNyD[kcHpm;vm&onf/ olu tckrSppfrSefwJh&nf&G,fcsufeJY eD;uyfwJh
taMumif;udk ajymwJhvlay:vmNyD[kvnf; ajymrdonf/ olonf csufcsif;yif
vufurf;pmapmifwpfckudkvnf; &dkufESdyfxkwfa0cJhonf/ xdkpmapmifwGif
rGwfpvifrfwdkY\ wu,fhawmif;qdkrI[m ygupwefEdkifiHvnf;r[kwf/ &Sif;
vif; jyvdkonfrSm wu,fawmh urmU yx0Dajray:wGif tkyfcsKyfrItmPm
onf tvm[ft&Sifyifjzpfonf/ tb,faMumifhqdkaomf usrf;jrwfuk&ftmef

102
tGr&fcifGefY
uvnf; onfrv
S
GJ tjcm; rnfonfh tkycf sKyrf t
I mPm udrk Q axmufcx
H m;
jcif;r&Sday/ axmufcH xm;onfuawmh tjcm;rnfonfhtrsdK;tpm; pDpOf
tkyfcsKyfrIrsdK;udkrqdk azsmufzsufvdkcJhjcif;jzpfonfrSm ,aeYygupwefvnf;
yg0ifayonf/
,if;ESifhywfoufonfh pmapmifaemufydkif;wGif pmtkyfyHkpHtaejzifh
xGufay:vmonfhtaMumif;t&m\tajzudk a'gufwm tpfufAg;vfonf
tdEd,wdkif;(rf)owif;pm\ owif;axmufrsm;upm;yJG0dkif;nDvmcHodkY rnf
onfhtxl;pum;udko,faqmifa&muf&SdvmygovJ[k ar;aomtcgwGif
a'gufwm tpfufAg;vfu?]] uREfkyfxHwGif usrf;jrwfuk&ftmefuvJGvdkY bmrSr&Sdygbl;/ uREfkyf
'gudkyJwifjyrSmyg }} [kajzcJhonf/
tAl r k [ r ' f r G q f a v[f E S i f h ' k w d , tBud r f a wG U qH k j cif ;
tAlrGqfav[fonf ]] uav;rsm;twGuf usrf;jrwfuk&ftmef&Sif;
vif;csuf }} pmtkyfyHkESdyfa&;udpESihfywfouf vm[dkoGm;a&mufcJhavonf/
wpfaeYwGif a'gufwm tpfufAg;vfESifhawGUqHk&ef tcGifhta&;MuHKcJhonf/ ol
ESifhtwl a'gufwm tA'Gvm[fuR*fom,Dvnf;ygavonf/ tqG&f
qGvmof0wfjyKrI udk twlwuG0wfjyKMuonf/ vbuf&nfrkefY ponfwdkYESifh
{nfhcHavonf/ tpfufAg;vfonf yufvufukvm;xkdifwGif xkdifaeonf/
usef;rma&;usqif; aecsdefjzpfonf/ rwwfpGrf;awmhonfhtajctaersdK;
awmhvnf;r[kwfay/ yxrwGif usrf;jrwf uk&ftmefvIyf&Sm;rI t&Sdeft[kef
ESifhywfouf pHkprf;ar;jref;avonf/
xdaYk emuf vm[dv
k m&onft
h aMumif;&if;udak r;avonf/ pmtkyu
f kd
rdrduav;rsm;twGuf uR*fom,DrSwpfqifhydkY ay;&efrSmMum;onf/ [dkif'&m
bm'ftyk cf sKyrf q
I ikd &f m tNy;D aemuf *s0g[&fvm'fae&l;\ tpvmrf,
h Ofaus;rI
tay:a0zefcsufESifhywfoufvnf; aqG;aEG;Muonf/ ,if;bmom&yf
tay: tpfufAg;vf\jyefvnfacsycsufudk tAl rGqf av[fu csD;rGrf;onf/
armfv0D tA'Gvf[uf\ tG&f'lpmaywdk;wufjyefyGm;a&;toif;&Hk; [dkif'&m

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
103
bm'fuae a'vDodkYajymif;a&TU ajymif;cgeD;csdefjzpfonf/ tpfufAg;vfu
,if;udpESihfywfouf ol\tjrift& 4if;wdkYtzdkYvm[dkwGifom oifhawmf
onfhtaMumif;wifjyonf/
wpfzef tpvmrfwiG f trsKd ;orD;rsm;\u@udk aqG;aEG;Mujyefonf/
tpfufAg;vfu?]] wpffaeY uRefawmhqD tar&dueftrsdK;orD;wpfOD; awGUqHkzdkYvm
cJhw,f/ tJ'DtrsdK;orD;u tpvmrf[m trsdK;orD;eJYywfoufvdkYw&m;rQwrI
r&Sdbl;vdkYajymw,f/ 'Dawmh uRefawmfuolrudkyg;pyfydwfoGm;avmufwJh
tajzay;cJhw,f }} [kajymjycJhonf/ tpfufAg;vfay;cJhwJhtajzuawmh urm
ay:rSm trsdK;orD;rsm;&JUob0udk NyD;jynfhpHktqifhtxda&mufatmif ydkYcJhwJh
yk*Kd v[
f m wrefawmfjrwfwpfyg;wnf;omvQif jzpfonfqkd onfuakd jymjy&if;
wrefawmfjrwf\trnfygvmonfESifh tpfufAg;vf\rsufvHk;tdrfwdkYwGif
rsuf&nfrsm;0Jvmavhawmhonf/
tpf u f A g;vf t ay:usrf ; jrwf u k & f t mef \ ouf a &muf r I
usrf;jrwfuk&ftef\ xl;jcm;csufwpfckrSm rdrdzufodkY pJGaqmifNyDrdrdf
zufodkY vSnfholtm; twkdif;twmr&Sd oufa&mufrI&Sdaponf/ xdkYaemuf
enf;trsdK;rsdK;jzifh 4if;\tjyifESifhtwGif;? awG;awmqifjcifrIESifh tqdkESifh
vufawGUusifhokH ;rItay:vTrf;rdk;oGm;avonf/ tpfufAg;vfonfvnf;
jrm;csuf\'Pfudk cHpm;vdkuf&onf/ usrf;jrwfuk&ftmefonf tjynfh
t0 vufawGUusio
hf ;kH &ef qEjyif;ysatmifvyk af omtcgwGif vlom; wdw
Yk iG ;f rS
yk * d K vf w d k i f ; onf tv m [f t &S i f j rwf \trd e f Y r sm;tay: emcH o nf u d k
awGUjrifvMkd uonf/ xdt
Yk jyif 4if;onf Munfvo
hJ nfh rsu&f nfjynfv
h su&f adS om
rsufvHk;tdrfESifh vGrf;qGwfrIudkvnf; arG;zGm;ay;avonf/
uAsmhxdyfacgifbk&if tpfufAg;vfonf usrf;jrwfuk&ftmef &Gwf
zwfonfh tcsdeftcgrsm;wGif psmef0ifvmwwfonf/ usrf;jrwfuk&ftmef
oH M um;vQif ol \ tajctaeonf wpf r sd K ;jzpf o G m ;wwf o nf / ol \
0dnmOfay: tm&Hck pH m;rItajctaewpfrsKd ;udck pH m;&wwfonf/ wpfcgaomff

tGr&fcifGefY
104
t&Afwpfa,mufonf uk&ftmefudk oHaeoHxm;jzifh zwf&GwfaeoHudkMum;
aomtcg tpfufAg;vfcrsm raeEdkifrxdkifEdkifjzpfvmawmhonf/ xdkYaemuf
rsuf&nfrsm;usvmum idkrdavonf/ tpfufAg;vfonf ol\uAsmrsm;udk
oHaeoHxm;jzifh zwfavh&Sdonf/ odkYjzpfay&m tvm[ft&Sifjrwf\Asm'dwf
awmfudkvnf; tb,faMumifh oHaeoHxm;jzpf rzwfbJae&rnfenf;/ usrf;
jrwfuk&ftmefudk toHjrifhzwfjcif;onf olpdwfESvHk;udkaysmf&Tifcsrf;ajrUap
onf/ onfrmS tvm[ft&Sijf rwf\Asm'dwo
f o
H nf olt
Y zdpYk smef0if apNy;D ?
oluAsma&;&mwGifvnf; xl;jcm;rIjzpfay:aponf/
tpfufAg;vfonf nbufrsm;wGif Edk;xaeavh&Sdonf/ eHeufapm
apmxjcif;onfvnf; ol\ESpfNrdKUzG,f&mtusifhjzpfonf/ xdkUaemuf
usrf ; jrwf u k & f t mef \ a&S U arS m uf o d k Y a &muf v mvmum iS u f i ,f u av;
rsm;yef;O,smOftwGif; aysmfjrL;oDusL;aeMuouJhodkY &TifjrL;pGmuk&ftmefudk
&GwfzwfvsufepfjrKyfaeavh&Sdonf/ tpfufAg;vf\ cEmudk,fonf 0NzdK;
BuD;awmifhBuD;rm;&Sdaomfvnf; usrf;jrwfuk&ftmefzwf&Gwfaomtcgrsm; wGif
olonf uav;i,fav;wpfa,mufuJhodkY &IdufBuD;wpfiif idkavh&Sdonf[k
qdkMuonf/ tpfufAg;vfonfi,fpOfb0uyif usrf;jrwfuk&f tmef xJwGif
pdwfepfjrKyf0ifaewwfoljzpfonf/ ol\rdcifonfvnf; usrf;jrwfuk&ftmef
zwf & mwG i f tvG e f y if p d w f 0 if w pm;tav;tjrwf x m;onf u d k wif j y
cJhNyD;jzpfonf/
aemufqHk;aeY&ufrsm;wGif tpfufAg;vf\toHonf usrf;jrwfuk&f
tmef&Gwfzwfjcif;om epfarsmaecJhonf/ odkYaomf 0rf;enf;zG,f&maumif;
onfrSm olonfvnfyifa&m*gaMumifh toHrxGufawmhbJ? usrf; jrwfuk&f
tmefudk toHus,fus,fjzifh rzwfEdkifjcif;yifjzpfonf/ rusef;rrmonfh
tcsdefumvrsm;yif wpfOD;wpfa,muf usrf;jrwfuk&ftmefudk Xmef;u&dkPf;
usus&w
G zf wfou
H Mkd um;vQi?f tpfuAf g;vf\rsuv
f ;kH tdrt
f wGi;f rS rsu&f nfwYkd
onfum;wm;qD;r&jzpfum ol\yHkpHonfvnf; ajymif;vJ oGm;awmhonf/
tpfufAg;vfonf usrf;jrwfuk&ftmefudk vufawGUusifhoHk;&rnfh
t&mtjzpf,lqusihfoHk;onf/ olYtzdkY ,if;onf tvm[ft&Sifjrwf\

105
a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
trdefYudkxdk;azgufjrifaponfhusrf;jzpfonf/ olonf tvm[ft&SifjrwfESifh
tjcm;udk;uG,f&mwdkY\ trdefYtmPmESifhtkyfcsKyfrIwdkYudk aumif;pGmcJGjcm;
odjrifavonf/ xdkYtjyif rGwfpvifrfwdkYonf rnfodkYrw&m;cHae&onfudk
vnf;aumif;? trSefw&m;\yef;wdkifESifh a0;uGmaeonfudk tcsdefwdkif;
4if;\tawG;tjrifwGif&Sdaeonf/ yef*smAfjynfe,frS yD&f (omoemh usihfpOf
wpfck\tBuD;tuJ)wpfyg;onf tpfufAg;vftm; arwmcH toem;cH
pmwpfapmifa&;ay;&ef yefMum;cJhonf/ taMumif;rSm xdkpOfu tpdk;&onf
vltrsm;tm;ajrrsm;a0iSay;vsuf&Sday&m xdkudpwGif 4if;twGufvnf;
uHaumif;axmufrvQif ajrwpfae&mavmuf& &ef jzpfonf/
xdktcg tpfuf Ag;vfu 4if;tm; ]] toem;cHpmawmh uRefawmf
a&;ay;vdu
k yf gr,f? 'gayrJh b,fox
Yl H wifoiG ;f &rvJqw
kd m cifAsm;odyg ovm;}}
[kar;av&m yD&fqAfrSm em;rvnfojzifh EIwfqdwfae\/ tpfufAg;vfu
yif4if;tm; ]]yD&fqAfcifAsm;? tvGefausmfMum;wJhpmtkyfwpftkyf&Sdw,f/
tJ'Dpmtkyftrnfu uk&ftmefwJh/ tJ'Duk&ftmefudk tvm[ft&Sifjrwfu
rdrd&JU aemufqHk;wref awmfrk[r'f(qG)tay: csay;cJhw,f/ tJ'Dwrefawmf
[m t&AfrSmaew,f/ wrefawmfuG,fvGefcJhwm ESpfaygif; axmifhoHk;&m
ausmcf yhJ gNy/D tJ'u
D sr;f xJrmS a&;om;xm;wm uawmh? 'Durmajr avmuBu;D
[m tvm[ft&Sifjrwf&JUydkifqdkifrIjzpfw,f/ tJ'DawmhcifAsm;oabmwl&if
uRefawmf'Dtoem;cHpmudk tvm[ft&Sifjrwf emr,feJYa&;vdkuf&rvm;}}
[kjyefvnfajymMum;cJhonf/
onfrSm olYtaejzifh usrf;jrwfuk&ftmefudk rnfrQem; vnfonf
rnfolxHawmif;cHtyfonfudk yD&fqAftm; em;csaecJhjcif;yifjzpfonf/
tpfufAg;vfonf yef*smAfjynfe,fwGif aexdkifoljzpfonf/ yef*smAfjynfe,f
wGif rdrdwdkY\"avhxHk;pHrsm;onf twdwfwGiftjynfh&Sd cJhonf/ txl;ojzifh
vm[dkNrdKUwGif ukwkAG'Def[laom olawmfpifwpfyg;\tkwf*l &Sdavonf/
bk&ifE&l 'G eD f *s[mef*&D \
f tkw*f v
l nf;&Sad yonf/ tem&fuvD? Zdik Af eG ef mqfEiS hf
El&f*s[mefuJhodkUaom trsdK;orD;rsm;\tkwf*l rsm;vnf;&Sdayonf/ odkYaomf
,if;;wdx
Yk rJ S rnfo\
l tkw*f al y:rsm;odrYk S tpfuAf g;vf\ tjrifu rusa&muf

tGr&fcifGefY
106
cJhay/ ol\rsufaphonf t&m&SdwpfOD;\orD;jzpfaom &S&fzGefeDqm\
tkwf*lay:odkYom usa&mufcJhonf/ tb,faMumifhqdkaomf olronfusrf;
jrwfu&k t
f mefukd t&l;trl;zwf&w
G o
f ?l ESpo
f ufojl zpfaomaMumifyh ifjzpfonf/
ol\tjrifonf rnfrQ aumif;rGefonfh pHerlema&mifjcnfjzpfoenf;/
tpfufAg;vf\uAsmonf uAsmr[kwfay/ tpfufAg;vf udk,fwdkif
uyif usrf;jrwfuk&ftmef\owif;pum;jzpfonf/ ol\uAsmrsm; onfum;
ajymzG,f&mr&Sday/ olonf wpfavmuvHk;udkyif usrf;jrwfuk&ftmef\
vufawGUusifhoHk;&m[k,lqonf/ rGwfpvifrfxkudk usrf;jrwfuk&ftmef
tay:tm&HkpkyHkaeonfudkjrifvdkonf/ xdkYtjyif vli,frsm;udk usrf;jrwfuk&f
tmef\todynmESifh vufawGUusifhoHk;rIjzifh vl&nfcRefrsm;jzpfatmif jyKvkyf
ay;vdkayonf/
xdkYaMumifh a'gufwm tvmr[ftpfufAg;vfonf olYtae
jzifh aemufqHk;a&;om;wifjyvdkcJhonfrSm t*Fvdyfbmompum;jzifh usrf;
jrwfuk&ftmef\ xl;jcm;onfh0daooudk bmomjyefqdk&efjzpfayonf/ xdkY
tpDpOftwGuf olo
l nfe'd gef;yiftpysKd ;Ny;D jzpfonf/ odjYk zpfay&m tpfuAf g;vf
\uAsmESifhol\owif;pum;rsm;\tajccHonf rsm;aomtm;jzifh usrf;jrwf
uk&ftmefyifjzpfonfudk rnfolrQrjiif;Edkifay/ xdkYaMumifh olonf opfvGif
acwfrDonfh usrf;jrwfuk&ftmef\&Sif;vif;csufqDodkY Tef;qdkcJhavonf/
qdv
k o
kd nfrmS tajccHtw
k jf rpfcsay;cJo
h nf/ rnforl qdk ,if;tajccHtw
k jf rpf
ay:wGif BuD;us,fcrf;em;onfh eef;awmfBuD;udk wnfaqmufEdkifayonf/
uAsmq&mwpf O D ; \toG i f
trSefwu,fyif tpfufAg;vfonf a,bk,stm;jzifh trsm;\
tjrifwGif uAsmq&mwpfOD;\toGifjzifh ay:aygufcJhavonf/ odkYaomf
vsifjrefpGmyif 4if;\uAsmrsm;onf owif;pum;toGifodkYaqmifcJhav
onf/ xdkYaemuf aemufqHk;tcsdeftxd 4if;onfowif; pum;ay;ol
wpfOD;tjzpf &SdcJhonf/ tpfufAg;vf\ uAsmvuFmrsm;tawG;tac:rsm;?
emrfydkif;qdkif&musihfpOfrsm;ESifh trsdK;om;a&;tm;vHktay:wGif usrf;jrwfuk&f
tmef\ a&mifjcnfonf vTrf;rdk;cJhonf/

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
107
tpfufAg;vfuAsmrsm;\ &nf&G,fcsufonf usrf;jrwfuk&ftmefyif jzpfonf/
olYtaejzihf usrf;jrwfuk&ftmefudkEG,fonfh &nf&G,fcsufudk vspfvQL
&Irdrnfudk olonfpdk;&drfayonf/ xdkYtjyif olonf rdrdtm; tausmf
tarmuAsmq&mrsm;[k trnfwwfonfhwdkif? rdrdtm;orm;&dk; usuAsm
q&mrsm;pm&if;wGif oGwfoGif;umvspfvsL&Ivdkufrnfudk rvdkvm;ay/
uAsmq&mBuD; rd&fZm*gvpfAftm; vltrsm;ylaZmfyorIjyKaecJhMu
onfukd olutodyifjzpfonf/ xdu
k o
hJ yYkd if rdrt
d m;vnf; ylaZmfyorI rsm;vkyf
aumif;vkyfMurnfudk pdk;&drfayonf/ odkYaomf ol\ouf&Sdumvyif ol\

twKywdonf ay:xGufcJhonf/ ynmwwfvli,frsm;onf olYtm;


pmzJGUcJhonf/ tpfufAg;vfonf t&m&mudk cGifhvTwfEdkifonf/
odkYaomf ol\owif;pum;tay:usihfoHk;jcif;r&SdbJ? ol\uAsm
rsm;zwf&Gwfvsuf&SdMuum? ,if;ESifhywfouf &l;rl;aeonfudkawmh
cGiv
hf w
T Ef ikd rf nf[w
k [
f x
k ifonf/ urmay:wGif ,aeYvnf; tvGet
f MHh o
xl;qef;onfhjzpf&yfrsm;onf enf;rnf[kwfay/ tvm[ft&Sifjrwfudk
vufcaH e ygvsuv
f t
l rsm;onf vufrcHjzpfaeonf/ tvm[ft&Sijf rwf
&Sad eyg vsux
f t
kd &Sijf rwftpm; ajrBu;D rsm;? ausmufw;kH rsm;jzifh &kyx
f rk sm;
jyKvyk u
f m ud;k uG,af eMuNy;D ? xd&k yk x
f rk sm;xHwiG f vdt
k ifqErsm;udak wmif;
qdak eMuonf/ wpfavmuvH;k wGif pmMunfw
h u
kd rf sm;udk &SmazGveS af vSm
pl;prf; aeMuaomfvnf; usrf;jrwfuk&ftmef\ &ydkifcGifh(0g)usr;fjrwf
udkawmhpl;prf;avhvmrIcH tcGifhta&;udkawmhray;Muay/
usr;f jrwfu&k t
f mefzufoYkd rvSnMhf uay/ c&pfawmfonf tvGef
El;nHah ysmah jymif; arwmxm;&rnfo
h ifcef;pmtodynmudk ay;cJo
h nf/
odaYk omf ,aeY ol\trsKd ;om;xkonf &ufpufMurf;MuKwNf y;D aoG;acsmif;
pD;atmif jyKvkyfvsuf&Sdjcif;? ausmufcJuJhodkY pdwfESvHk;rmausmaponfh
vufeufc,
J rf;rsm;xkwv
f yk v
f suf &Sad eMuonf/ ordik ;f pmrsuEf mS rsm;wGif
twdtvif;awGUjrifEdkifayonf/ odkYjzpfay&m tu,f tpfufAg;vf
\,HMk unfcsurf sm;ESit
hf odynmay;rIrsm;[ktrnfwyfum ol\&nf&,
G f

tGr&fcifGefY

108

csufudkqefYusifcJhrIudkrl? tHhMop&mr[kwfay/ odkYaomf 0rf;enf;zG,f&m


&SufzG,f&mawmhaumif;vSayonf/
,aeY vlrsm;pka0;um ajymqdMk u&mwGif tpfuAf g;vf\trnfukd
woajymqdkavh&SdMuonfrSmr&Sm;ay/ odkYaomf xdkvlrsm;tm; ]] tpfuf
Ag;vf&JU ynmtoday;rIrsm;udkqefYusifNyD; avQmufvSrf; aeMuolawG?
tpfuAf g;vfukd tjypfwifajymqdak eolawG[m wpfjcm;ol awGjzpfw,fvYkd
ajymaeMuolawG[m cifAsm;wdkYyJ}} [k rnfolu ajymthhHenf;/ tpfufAg;vf
onf vuf&rdS suaf rSmufacwf\ acwfynmwwfjzpfvifu
h pm;? ouf0if,Mk Hunf
,HkMunfrIt,l0g'tay:opm&Sdolrsm;wGif yg0ifayonf/ ,if;tpkta0;
\ acgif;aqmifrt
I qift
h wef;ESihf xdu
k w
f efov
l nf;jzpfayonf/ xdYk aMumifh
xdktpkta0;onf usrf;jrwfuk&ftmef\tqHk;trudkemcHolrsm;rjzpfvQif?
tvm[ft&Sifjrwfpdk;rdk;onfh tkyfcsKyfrIwnfaqmufa&;onf ol\b0
&nf&G,fcsufrjzpfygu xdkoltaejzifh taMumif;&if;udk pl;prf;avhvmoihfay
onf/ olYavQmhenf;aerIudk jznfhqnf;&rnfjzpfonf/ xdkYtjyif a'gufwm
tvmr[ftpfufAg;vf\ tMuHPfay;rItay: vufawGUusihfoHk;oifh
ayonf/
tp v mrf \ bmoma&;qd k i f & mtawG ; tjrif f u d k
jyef v nf q ef ; opf w nf a qmuf j cif ;
a'gufwm tpfufAg;vf\ pmtkyfonf yef;csDq&mwpfOD;tqifh
twef;rsdK;jzpfonf/ xkdpmtkyfwGif tawG;ac:ESifhtodynmwdkY\ ta&;
ygvSaom jyemrsm;udk aqG;aEG;wifjyxm;onf/ xdkYtjyif rsufarSmuf
acwf\ &if;ESD;NyD;us,fjyefYonfhvlYb0wGif ppfrSefonfhb0udk tpvmrf\
rSefuefaomtkwfjrpfESifhvrf;pOft& wifjyxm;avonf/ *smrefynm
&SifwpfOD;\ tjrifrSm?]] tpvmrfwGif bmoma&;tawG;tac:jyefvnfwnf aqmufjcif;
pmtkyfonf ,aeYacwf\ tHMozG,f&mtaumif;qHk;aom ay:xGufvmrI

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
119
wpf&yfjzpfonf}}[k qdkxm;onf/
]]pmtkyfESihfqufEG,faeonfh xl;jcm;csufonf tpvmrf?tawG;
tac:ESifh t,l0g'wdkYyifjzpfonf/ tpDtpOfonf txl;ojzifhusrf;
jrwfuk&ftmef\'eESifhudkufnDonfh yxrOD;qHk;aom tpDpOfyifjzpfonf/
tcsuf u d k tpf u f A g;vf o nf vl o m;wd k Y \ tm&H k c H p m;rI E S i f h em;vnf
oabmaygufrIudk usrf;jrwfuk&ftmef\ oefYpifrGefjrwfonfhtodynmay;rI
udkvdkufemum &Sif;vif;wifjyxm;jcif;u oufaocHaeayonf}} wpfae
&mwGif rdefYqdkxm;onfrSm?]] uREw
kf \
Ykd todPfEiS jhf yifytm&Hck pH m;rIrsm;aygif;pyfro
I nf wpfck
wnf;yifjzpfonf/ trSefw&m;ESifhywfoufonfh tm,wftoD;oD; &Sday
onf/ ,if;onf OD;pGmyxrjzpfovdk tqHk;ed*Hk;vnf;jzpfonf/
jyifyxif&Sm;ay:vGifovdk? twGif;zHk;tkyfaeonfvnf;jzpfonf}}

'   ;    wdkYrSm rnfrQaumif;jrwfvSonfh
qif;oufvmrIjzpfayoenf;/ bmoma&;tawG;tac:\ tjcm;wpf
ae&mwGif a0zefonfh tjrifjzifhwifjyxm;onfrSm?]] tpvmrfhomoemynm&Sifrsm;onf usrf;jrwfuk&ftmefavhvm
rIudk *&dtawG;tac:wdkY\vrf;pOfjzifh jyKvkyfcJhonf/ odkYaomf usrf;jrwf
uk&ftmef\ todynm0dnmOfonf *&dwdkY\t,ltqESifh tm;vHk;qefYusif
aeonf/ onfudk 4if;wdkYonf ESpfaygif;ESpf&maemufydkif;usrSomvQifod
&dScJhMuonf/ ,if;rSmvnf; tjynfht0r[kwfay/ odkYjzpfay&m? onfrSm
*&d'ESifhqefYusifh vufawGUusifhoHk;rItpjyKcJhonf[k aumufcsufcs
&ayrnf/ ,if;\ta&;ygrIudk ,aeYwkdifrcefYrSef;EdkifMuay/ onfrSm
xdkawmfvSefykefuefrIESifh *ZmvD\udk,fa&;udk,fwmtajctae\ awmif;
qdkrIt&? tdrmrf armfqlzfonf t,l0g'ESifhrqdkifbJ 'eyHkpHaz:cJhjcif;jzpf
onf/ trSefaomfum;? ol\xdkt,ltqyHkpHonf usrf;jrwfuk&ftmef\
todynmrsm;twkdif;r[kwfovdk t,l0g'\rnfonfh cdkifrmwnfwefYonfh
&if;jrpf[k 0efcH&efvnf; rjzpfEdkifay}}
urmay:wGif wpfcgwpf&H rdrdacwf\wdk;wufrIudkvdkufem&Hkru

tGr&fcifGefY
110
udk,fwdkifvnf;wwfpGrf;Edkifonfh yk*dKvfrsm;arG;zGm;ay:aygufwwfavonf/
olwdkY\OD;acgif;onf topftopfaom rsufESmpmrsm;zufodkY vSnfhMuonf/
tpfufAg;vfonf xdkodkYaomyk*dKvfrsm;wGifyg0ifoljzpfonf/ olonf tG&f'l
uAsmavmuwGif ray:aygufae&mr,lao;onfh tjrif&Sdol? Z0ePf&Sd
oljzpfonf/ olonf wNyKd iw
f nf;wGif rdrad cwf\tzefqif;cHjzpfovdk wpfck
aomacwfopf\zefqif;&Sifvnf;jzpfonf/ aemufqHk;wGif olonfrdrdudk,f
wdkif\ om;aumifvnf;jzpfaeawmh\/
tpfufAg;vf\ uAsma&;zJGUoDukH;jcif;? awG;ac:qifjcifrIESifhtjrif
onf tdE,
d Edik if \
H xdak cwf\ta&;ygaom qm? q,'ftrnfjzifah usmMf um;
onfhvIyf&Sm;rIordkif; ESifhqifwlayonf/ ,if;onf *'&f\ysufpD;,kd,Gif;rI
aemufydkif;wGif jyefvnfjyKjyifjcif; vIyf&Sm;rIwpf&yfjzpfonf/ qm? q,'f\
ppfrSefaom&nf&,fcsufonf rdrd\trsdK;om;xkudk edrfhusjcif;? arhavsmf
aeonfhtodwdkYMum;rSqJGxkwfum Edk;Mum;rIESifhwdk;wufrI uGif;jyifqDodkY
wjcm;aom acwfNydKiftpkta0;wdkYESifhtwl ycHk;csif;,SOfwJGac:vm&efjzpf
onf/ odaYk omf ,if;\tiftm;jznfrh o
I nfvt
kd yfNy;D tvGet
f a&;ygxd a&muf
onfh tG&f'luAsmESifh,Ofaus;rIay:vnf; oufa&muf\/ [mvD ESifh
tmZm'fwdkYuJhodkY oefYpifopfvGifNyD; wefzdk;BuD;rm;onfh t&nftcsif;&Sifrsm;
udkarG;xkwfay;cJhavonf/ tG&f'luAsmESifhpum; ajyavmuwGif [mvDESifh
tmZm'fwdkYqef;opfcJhrIudk tpfufAg;vfu NyD;jynfhpHkatmifjyKvkyfcJhonf/
uREfkyfwdkYonf tpfufAg;vftm; [mvD ausmif;awmf\ NyD;jynfhpHk tpDpOf
usonfhynmwwfwdkY\ [mvDpHerlem[kqdkEdkifonf/
[mvDESifhtmZm'fwdkYaemufydkif;wGif tG&f'luAsmavmu onfaoGU
ajcmuf[maecJhonf/ xdkyk*dKvfrsm;wDxGifcJhonfht&mudk a&SUqufysdK;
axmifay;ol odkYr[kwf wnfwefYatmifvkyfaqmifEdkifolr&Sd[kyif xifjrifrd
onf/ [mvDESifhtpfufAg;vfwdkYtMum;umvonf xdkuJhodkY jzpfaecJhonf/
xdkYaemuf tpfufAg;vf\toH em;wGifMum;&aomtcg arQmfvifhcsuf a&mif
jcnfopfrsm;udk awGU&Sdum pdwfauseyfESpfodrfhrdMuonf/ tu,f tpfuf
Ag;vf om ray:aygufcyhJ gu [mvDEiS t
hf mZm'fwYkd csay;cJh onfo
h pfqef;onfh

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
111
tG&f'luAsm\tajccHtqifhtwef;onf,ckuJhodkY jrifhrm;onfhyef;wdkiftxd
a&muf&ef MumjrifhavOD;rnf[k qdkEdkifayonf/
tpfufAg;vf\uAsmrsm;onf tD&ef,Ofaus;rIordkif;wGif rdrdEdkifiH
omru rdrd\txl;tpkta0;? ESifhrdrd\bmompum;twGuf opfvGifonfh
oufa&mufrIonf twdkif;twmwpfcktxd jrifhrm;NyD;vTrf;rdk;onfh tpGrf;&Sd
ayonf/ ol\uAsmrsm;onf EdkifiHESifhrsdK;EG,fpktqifhtwef; uJGjym;rIwdkY\
abmifudkausmfvGef omrefurmhvlom;wdkYtwGuf ppfrSefonfhawmfvSef
ajymif;vJrEI iS w
hf ;kd wufraI qmfMooHjzpfEikd af yonf/ xdYk tjyif acwfwikd ;f acwf
wdkif;wGif EdkifiHwdkif;u vufcHEdkifayonf/
tl&'luAsmwGif xif&Sm;onfhtusdK;oufa&mufrI? pJGaqmifrIpGrf;&nf
ESifh wdk; wuf ajymif;vJrIudkESpfoufonfh vIyf&Sm;rIrsm;onf qm? q,'f\
vufatmufrS [mvDxHodkYoufa&mufcJhavonf/ odkYaomf [mvDonf
acwfudkodem;vnf;rI? awG;awmqifjcifrI qDavsmfoifhawmfrI rnfrQyif&Sdap
umrl olonftawG;tac: ynm&Sifawmhr[kwfay/ xdkYtjyif olU a0;vH
onfhtem*wf\ e,fedrdwfabmiftjrifvnf;r&Sday/ xdkYaMumifh ol\uAsm
zJGUEGJUrIwGif tem*wfwnfaqmufrI owif;pum;udkrawGUEdkifay/ ol\uAsm
onf vltrsm;tm; vGefavNyD; aomolwdkY\*kPfodumudk owd&apNyD;
pdwfvIyf&Sm;apum Edk;xaponfhvuPmrsm;awmh arG;zGm;ay:aygufap
onf/ odkYaomf awmfvSefajymif;vJrIESifhwdk;wufrI\ &Sif;vif;csufESifhjywf
om;rIyHkpHudkawmh arG;zGm;ray;EdkifcJhay/
tpfufAg;vfonf tawG;tac:ynm&Snfvnf;jzpfonfh yxrOD;
qHk;aom tl&'luAsmq&mjzpfonf/ xdkYtjyif olonf owif;pum;
ay;aomyk * d K vf v nf ; jzpf o nf / tl & 'l u AsmavmuwG i f t awG ; tac:
wdk;wwfvmjcif;\tponf *gvpfAf jzpfonf/ odkYaomf *gvpfAfonfuAsm
&l;onfh uAsmq&mwpfOD;omjzpfonf/ xdkaMumifh tu,fol\ taMumif;
jycdkifvHkcsufESifhpl;epf0ifaeonfh 'e&SdcJhygvQifvnf; ,if;udk qufEG,frI
tquftpyfESifhtwl rwifjyEdkifay/ ol\uAsmrsm;udk ol\ tawG;tac:
yHo
k @mefu ay:vGiv
f su&f adS eayonf/ xdt
Yk jyif vltrsm; udk opfviG o
f nfh

tGr&fcifGefY
112
tawG;tac:oGifjyifvuPmrsm;udkvnf; &&Sdvsufae ayonf/ odkYaomf
oludk,fwdkifonf usOf;ajrmif;onfhuAsmabmifESifhus,f0ef;onfh ol\&nf
&G,fcsuftwdkif;twmonf awG;ac:rItwGuf rvHk avmuf[kcHpm;rdonf/
tl&'luAsmavmuwGif tpfufAg;vfonf tawG;tac:ynm &Sif[k
rSefuefpGmac:qdk&ef yxrOD;qHk;aom yk*dKvfjzpf\/ tb,faMumifhqdkaomf
ol\uAsmtajccHonf wpfcak omawG; ac:rIqikd &f m txl;tpDpOf(Ideology)
jzpf o nf / ol \ tawG ; tac:wG i f tpD p Of w uscsd w f q uf r I ? ouf a o
taxmuftxm;ESifh&v'frsm;udk awGU&SdEdkifayonf/ ol\o,faqmifoGm;rI
wGif qufEG,frIESifhpnf;urf;&Sdayonf/
urmay:wGif vlom;wd\
Yk b0ESi4hf if;wd\
Yk uHMurmay:wGiaf v;euf
pGmESifhpOf;pm;rItjynhfwdkYjzifh jrifMuNyD; qifjcifumwpfpHkwpf&m txl;&v'fodkY
a&muf&Sdaponfh uAsmq&mrenf;ay/ vlom;wdkY\tcuftcJESifhratmif
jrifrIrsm;onf 4if;wdkUudkrsm;aomtm;jzifh ta&;rygrxdkufwefonfh&HI;edrfh
aomuHMurm\aemifww&m;wdu
Yk akd y;ayonf/ tGr& cf ,mrf\ uAsmoDzUGJ rI
ESit
hf wl tajccHonf ,if;xifjrifcsuyf ifjzpfonf/ olonf uHMurmudrk jrif
ruef;ESifh qdk;oGrf;rIpGrf;tif wpf&yftaeomjrif\/ xdkYtjyif trsm;tm;
jzifhykefuefonfhtoGifo@mefjzifh ,if;udkoa&mfajymifavSmifavonf/
onfrSm vlom;\av;eufNyD; cufxefonfhuHMurm\ tajz
yrmyifjzpfonf/ olonfb0udk rxdu
k w
f ef? r,HMk unfz,
G &f mtjzpf,q
l onf/
odaYk omf ,if;ESit
hf wlvo
l m;rsm;tm; tu,f eufzefaoqH;k &rnfukd trSef
wu,fyif ,HkMunfonfhaemuf ,aeYpnf;pdrfu&kd ,lEikd o
f avmuf tb,f
aMumifrh ,l&rnfenf;[k enf;vrf;ay;avonf/ twdw\
f vGr;f qGwzf ,
G &f m
ESifhtem*wf\arQmfvifhcsufESpfckpvHk;onf tusdK;tjrwfr&Sday/ tusdK;
tjrwf? t&H;I tm;vH;k onf vuf&t
dS csed f omt"dym ,f&o
dS nf/ onfEiS yhf if
vlom;rsm;onf rsm;Edik o
f rQ pnf;pdrrf sm;rsm;ESiht
f usKd ;tjrwfukd &,l&l ayrnf/
[mzpf Z f\ emrfydkif;qdkif&musifhpOfonfvnf; odkYaom tawG;
tac:yifjzpfonf/ olonf tGr& cf ,mrfuo
hJ Ykd uHMurmtay:ajymifavSmif
jcif;awmhrjyKay/ xdkYtjyif t&ufwGifepfjrKyfum b0\jyemtm;vHk;

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
113
arhavsmfaeorQ ynmray;ay/ odkYaomf trSefw&m; ESifhodjrifem;vnfrI\
abmiftwGi;f tumtuG,,
f u
l m tav;rrl? cse&f pfxm;&ef enf;vrf;ay;
avonf/ ,if;onf wenf;tm;jzifh pGefYvGwf jcif;ESifhqufpyfjcif;wdkYESifhjcm;
em;NyD;? aysmufysufum rodem;rvnfonfht&mrsm;jzpfonf/ *gvpfAf\
'eyHkpHrsm;onfvnf; vlom;rsm;tm; b0\cg;oD;vSaom vQdKU0Sufcsuf
rsm;udkowdjyKrdaponf/ BuD;us,fvSonfhyk*dKvftm;vHk;wdkYonf b0ESifh
,if;\jyemrsm; tay:wGif wpfcrk [kww
f pfck ta&;w,lawmh&cdS MhJuonf/
rdrdwdkY\ udk,fpDtjrifESifhtawG;tac:t& wpfpHkwpf&maom tajz&v'fodkY
a&mufcJhMuonf/
odkYaomf 4if;wdkYwGif vlom;rsm;tm; av;eufonfhynmay;aom
owif; pum;ay;ol? vlom;wdkY\uHMurmonf rnfodkYyif&SdaeaptHk;? ,ck
qufvuf rnfodkYBudK;yrf;&rnfudk vrf;TefonfholwpfOD;wpfa,mufrQryg
cJhay/ tpfufAg;vfonfum; tawG;a&,mOfausmwGif epfarsmaeum? pOf;
pm;0rf;enf;aeolrsm;wGif ryg0ifay/ xdkYtjyif olonf b0\cg;oD;rI
cufcJrIwdkYrSuif;vGwfap&ef vG,fulvSNyD;ta&;rygt&mra&mufonfhenf;
vrf;rsm;udkvnf; ray;ay/ olonf b0ay:wGif av;eufpGmawG;jrifonf/
xdkYtjyif olonf tvGef&Sif;vif;um ppfrSefonfh&v'fodkYa&muf&Sdaponf/
,if;udo
k o
l nf pnf;rsO;f Oya'ESiw
hf uGyakH z:um tem*gwf\owif; pum;
wpf&yfyHkpHjzifh vlom;rsm;tm;todynmay;onf/
tpfufAg;vfonf b0\ vSnfhjzm;rIrsm;ESifh,if;\obm0qefYusif
zufrsm;udk rSefuefpGmoabmaygufavonf/ vlYb0\ordkif;tvsifudk
olonf awG;awmqifjcifum avhvmpl;prf;cJhonf/ olonf obm0
'eESifhqifjcifw&m;zufodkY wdrf;GwfcJhavonf/ xdkYtjyif ukpm;ol
wpfOD;tjrifjzifharG;zGm;vmjcif;jzpfonf/ olUtaejzifh b0onfvIyf&Sm;
aeNyD;wdk;wufvsuf&Sdonfh trSefw&m;wpf&yfjzpfonfudk cufcufcJcJpOf;pm;
p&mrvdkay/ ajymif;vJrIESifhawmfvSefqef;opfrIonf ol\yifukd,fobm0
yifjzpfonf/    ]]ta&SUwdkif;odkYowif; pum;}} wGif olonf
rsm;aomtm;jzifh tvGef&Sif;vif;jywfom;onfh pum;vHk;rsm;udk toHk;jyKum

tGr&fcifGefY
114
,if;vQdKU0Sufcsufudk em;vnfoabmaygufap&ef wifjycJhonf/ xdktawG;
tac:ynm&Sif? yef;ykq&monf b0\trSefw&m;udkrSefuefonfh enf;
vrf;jzifh vlom;wdkY\a&SUarSmufodkY wifjyxm;yHkonf rnfolrqdk atmifjrif
onfhvrf;rS a0;Edkifrnf r[kwf awmhay/
tpfufAg;vfay:aygufcJhaomacwfonf xdkEdkifiHxdktrsdK;om;xkwdkY\
b0tpdwfydkif;wdkif;wGif tpdwfpdwftrTmtrTm jyefYusJysufpD;aeonfh htcsdef
tcgjzpfonf/ 4if;wdkY\trsdK;om;acgif;aqmifrsm;onf 4if;wdkYtwGif;
rD;awmufr;D vQt
H opfarT;ay;cJo
h nf/ 4if;wdo
Yk nf rdrw
d \
Ykd arh avsmah erIwjkd zifh
wtHhwMojzpfaeMuonf/ a[mif;EGrf;onfh rsdK;&kd;pOfqufxHk;wrf;"avh
wdo
Yk nf rSm;,Gi;f umtoH;k r0ifjzpfaecJo
h nf/ xdt
k csed o
f nf tpDtpOfopfEiS hf
&Sif;vif;jywfom;onfhyHkpHrsm; ray:aygufao;ay/ uAsmESifh,Ofaus;rI
avmuwGiv
f nf; pGr;f &nfopf? pdwu
f ;l ,OfopfEiS ehf nf;vrf;opfrsm;udk vGepf mG
vdktyfaecsdefjzpfonf/ uAsm avmuESifhpum;ajyavmu\ ppfrSefaom
tG&f'luAsmvuFmwdkY\ &v'frsm;onftvGefta&;ygvSonf/ [mvDESifh
tmZm'fwdkY\ enf;vrf;a[mif; udk pGefYvTwfum uAsmu@wGif ae&mopf
zefwD;cJhjcif;onf vltrsm;tzdkYopfvGifonfhysdK;axmifrIudkawmh &apcJhay
onf/ odaYk omf ,if;wdo
Yk nf trsm;pkEiS o
hf ufqikd o
f nfh trSew
f &m;rsm;tay:
tenf;i,frQom tav;xm;cJhNyD;? b0ESifhvGefpGmrSqufpyfrIenf;yg;cJhonf/
trsm;pk (0g)vlxkwpf&yfvHk;ESifhoufqdkifonfh oabmw&m;um;aysmuf
aeayonf/ tpfufAg;vfonf [mvDESifhtmZm'fwdkYaemufwGif uAsmavmu
wGif rdk;ukwfpuf0dkif;wpfavQmuf vlom;trsm;xkESifhoufqdkifonfh oabm
w&m;udk yxrOD;qHk;aomarG;zGm;ay;cJholjzpfonf/
tpfufAg;vf\ i,fpOfawmifaus; ynma&;b0onfyif tl&'l?
zg&fpDESifht&fADpmayrsm;udk vufOD;q&m a&S;cfrD&f[qef\ tywf wukwf
BudK;yrf; tm;xkwfay;cJhrIjzifh usifvnfcJhay&m? tpfufAg;vfonf zg&fpD
bmompum;ESifh ,Ofaus;rIwdkYESifhvnf; vGefpGmeD;uyfrI&SdcJhonf/ zg&fpD
uAsm\ tESpo
f m&oHpOfwo
Ykd nf 4if;tm;tvGeyf ifMunfE;l ESpf oufrI jzpfap
onf/ zg&fpDuAsmavmuwGif qtf'D? [mzpfZf? eZD&DESifh AD'vf? xdkYtjyif

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
115
emrfydkif;qdk&muAsmavmuwGif qemtD? toGm&fESifh &lrDwdkUonf ol\
pdwfESvHk;ESifhtodPfwdkYwGif vTrf;rdk;vsuf&SdcJhonf/ tpfAae t&fAD
ESifhtAltvft&Sft&DwdkY\ qnf;yl;avhvmrIwdkYonfvnf; olUtay:odkY ouf
a&mufrI renf;cJhay/ odkYaomf 4if;wdkYwGif trsm;qHk;vTrf; rdk;cJhonf uawmh
armfvmem *svmvG'eD &f rl yD ifjzpfonf/ tpfuAf g;vf\ uAsmrsm;wGif &lrt
D m;
udk;um;xm;onfudk rsm;pGmawGY&ayrnf/
&lrDESifhqufpyfrIonf olUtm; aemufvdkufvrf;pOftqifh txd
a&mufapum ol\owif;ay;oltqifhudkyif xdcdkufonftxd jzpfcJhonf/
tm;vHk;aom rdrd\ 'eqdkif&mvIyf&Sm;rIESifh awmfvSef ajymif;vJ rI;wdkYonf
rd r d \ tm;vH k ; aom Bud K ;pm;tm;xk w f r I j yKcJ h v if h u pm;?tpf u f A g;vf o nf
omrefvlwdkY PfrrSDEdkifonfh uGef,ufwGif wpf0Jvnfvnfjzpfaewwfay
onf/ ,if;udk wpfzufwGif&lrDESifh toGm&fwdkY\ avhvmpl;prf;rI\ &v'f
[kqdkEdkifNyD;? tjcm;wpfzufwGif *smref'eESifhpdwful;pdwfoef;wdkY ESifhquf
EG,faeonf[kqdkEdkifayonf/
taemufEdkifiH\ ,Ofaus;rIonfvnf; tpfufAg;vf\ awG;ac:
ajrmfjrifrItavhtusifhwGif ae&m,lxm;onfrSmvnf;renf;ay/ xdkYtjyif
xkwfEIwfa&G;cs,f&mwGif uRrf;usifrIpGrf;&nfonf olUtm; bk&m; ay;yg&rD
jzpfay&m? olonf ta&SUESifhtaemuf,Ofaus;rIESpfckwdkY\xda&mufrIudk
rdr\
d uAsmrsm;wGif temtqmuif;rJNh y;D arT;ysUH BuKd io
f if;onfh yHpk w
H pfct
k jzpf
a&marTcJhavonf/ rnfodkYyifqdkapumrl tpfufAg;vfonf tG&f'lESifhzg&fpD
uAsmavmuudk wpfacwfajymif;vJapcJhonfuawmh trSefyifjzpfonf/
ta&SUwdkif;tawG;tac:ESifh taemufwdkif; tawG; tac:&SifwdkY\ ppfrSef
onfhwDxGifrIjzifh tG&f'ltrIjyKcJhonfrSm tjcm;rnf onfh uAsmq&mrsm;\
uAsmvuFmwdkYrQ rawGYcJh&ay/
taemufwdkif; tawG;tac:ynm&Sifrsm;ESifh ,Ofaus;rIrsm;onf
tpfuAf g;vf\ todPfwiG f 0ifae&m,lco
hJ rl sm;wGif *dak w? eofa&S? [dik *f vf
ESifh b&pf*fqmefwdkYjzpfNyD;? uAsmu@wGif *dkaw? [dkifem? ba&mif eif*fESifh
tD r &f q ef w d k Y \ ouf a &muf r I w d k Y o nf ol \ uAsm rsm;wG i f t jrJ w ap

tGr&fcifGefY

116

ay:vG i f a eonf u d k jrif a wG U &ayrnf / od k Y a omf trsm;pk t aejzif h


tpfufAg;vf\uAsmwGif tjrKyfxaeonfh j'Afpifuawmh rsm;aomtm;jzifh
vTrf;rdk;aeonfrSm &lrD\emrfydkif;qdkif&musifhpOfESifh taemufwdkif; 'e
pdwful;pdwfoef;rsm;yifjzpfonf/ txl;ojzifh *smrefpdwful;pdwfoef;rS
apwemh0efxrf;pdwf"gwfESifh vufawGUusihfoHk;rI ausmif;awmftrnfjzifh
ac:qdkEdkifonf/

rG w f p vif r f w d k k Y \ b0

]] rGwfpviffrfwdkY&JUb0[mbmvJqdkwm oifhudkajymjy&rvm;?
'guawmh eufeJwJhawG;ac:rI\eJY&l;oGyfrIwpfckyJjzpfw,f/
olwdkYb0[m xm0&wnfjrJwJhtrSefw&m;ay:rSmb0[m
tajccHw,f/ 'g[mb0rQomr[kwfbl;?
yavwdkajymwJhvQdKU0SufynmvJjzpfw,f}}
rGwfpvifrfwdkY\b0onf tpfufAg;vf\tjrifwGif
[kqdkonf/ e&mwGif
qdkonfrSm todPf
qdo
k nfrmS tvGew
f &mcspcf if jrwfE;kd jcif;udk
&JUvky&f yfukd Te;f qdjk cif;Ny;D ?
ac:qdkonf/ rktfrifwdkYonf rSefuefonfhtvm[ft&SifESifhvGef pGmcspfESpf
oufrI&Sdjcif;jzpfonf/ '  '!"  yifjzpfonf/ xdkYtjyif ol\
todPfonf tvm[ft&Sifjrwftm;cspfjrwfEdk;onfh El&a&mifjcnfawmf

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
117
ESifhrdrd\rdD;tdrfudk xGef;ndygu ol\vkyf&yfonf &v'ftaejzifh tvGef
todPf&Sdonfhvkyf&yfjzpfayrnf/ xdkYtjyif rGwfpvifrfwdkY\b0\ysdK;yif
onf todPfjzifh tvGew
f &mcspcf ifjrwfE;kd jcif;yifjzpfonf/ qdv
k o
kd nfrmS
tvm[f t&Sijf rwftm; tvGew
f &m cspcf ifjrwfE;kd aomtm;jzifh xdt
k &Sijf rwf
\ trdefYawmfrsm;udk wpfoa0rwdrf;vdkufemjcif;yifjzpfonf/
tpdwftydkif;\t"dym,frSmtb,fenf;/
qdkonfrSm twdkif;xuftvGefBuD;rm;aom cspfjcif;arwmyif jzpf
onf/ cspfjcif;arwmonf tpfufAg;vf\ t"dy,fzGifhqdkcsufwGif'  '
' #  $% wdkYrStyrnfonfudkrQ taxmuftxm;oufaoom"u
rvdk/ ajrBuD;jzifh jyKvkyfxm;onfhcEmudk,fwGif touf0ifvmonfhyrm
ouf0if,HkMunf jcif;yifjzpfonf/ cspfaomolonftvm[ft&Sifjrwf tm;
t&l;trl;cspfcifjrwfEdk;jcif;jzpfNyD;? cspfjcif;arwm\jyif;xefrIwGif ,HkMunf
rItjzpfqHk;jzwfcsufcsum tvm[ft&SifjrwfudkomvQif udk;uG,f&m t&Sif
tjzpf vufcHayonf/ xdkYtjyiftvm[frSty tjcm;udk;uG,f&mrsm;udk
rdrd\pdwfESvHk;ESifhtodPftwGif;rS xkwfcgvdkufjcif;yifjzpfonf/ olU
twGuf tvm[ft&Sif jrwfomvQif udk;uG,f&mt&Sifjzpfonf? olonf
wrefawmftm;vHk; \wlnDonfh &( )+ '*  ' ,- ! ]]tdk- trsdK;
om;xktaygif;wd?Yk oifwt
Ykd zdYk tjcm;aom ud;k uG,&f m t&Sirf sm;xJrS tvm[f
t&SifjrwfudkomvQif udk;uG,fc0yfMuukefavm}} [krdefYqdkxm; onfhtwdkif;
yifjzpfonf/ oufao om"urJ?h rSwaf usmufrhJ pdwEf v
S ;kH xJu vufcjH cif;jzpf
onf/ ,if;udk EIwfuvnf;0efcHajymqdkonf/ ol\,HkMunfrIonf? &v'f
yifjzpfonf/ trSefw&m;&Sifudk jyif;xefpGmcspf jrwfEdk;onf/cspfjcif;arwm
ESifhcspfjcif; arwm\trdefYay:rSm rdrdtoufudkyif rwGefUwdkrESarsmay/
trSefw&m;&Sifudk udk;uG,f&mt&Sif[kvufcHjcif;onf tb,f
t"dym,f aqmifonfudk odygoavm/ udk;uG,f&mt&SifqdkonfrSm emr0d
aooejzpf o nh f ,if ; \t"d y m ,f o nf tvH k ; pH k ; aom pMu0Vm\ud k ;
uG,f&mt&Sifjzpfonf/ bmrQr&Sdonfht&mrS wjznf;jznf;jcif; vdktyf

tGr&fcifGefY
118
onfht&modkY arG;jrLjyKpkysdK;axmifawmfrlaomt&Sifjzpfonf/ ,if;udk
usrf;jrwfuk&ftmef\ tm,wfawmfu oufaocHaeayonf/
 './ 0 '1 2$3 04"  ]]xdkYtjyif xdkt&Sifjrwfonf
rdk;aumifuifwGifvnf;aumif;? yx0Dajrvnf;aumif; udk;uG,f&mt&Sif
jzpfawmfrlonf}}
tvm[ft&SifjrwfrSty udk;uG,f&mt&Sif&Sdao;oavm/ trSef
w&m;&Si?f tvm[fomvQiu
f ;kd uG,&f mt&Si?f arG;jrLjyKpyk sKd ; axmif&m zefqif;
&Sifjzpfayonf/ vlom;wdkY\OD;acgif;onf Gwf&onf&Sdaomf? xdkt&Sifa&SU
arSmufwGifomGwfayrnf/ wpfyg;ol\a&SUarSmufwGifrGwfEdkifay/
tvm[ft&SifjrwfxHyg;wGif *kPfodumrJh&jcif;\taMumif;onfum;
tb,fenf;/ qif;&JcsdKUwJhonfqdkonfrSm? vdkvm;awmifhwoljzpfonf/
ig\t&Sif onf twdidk ;f tqr&S?d csr;f om<u,f0awmfral om t&Sijf zpfonf/
pGrf;&nf
aq;a&mifjc,foay;avonf/
todPf\vufwjYkd zifh yef;av;udak >cvdu
k jf cif;onf rdrw
d \
Ykd uAsm
[kqdk&mwGif ,if;ae&moaqm0f0Gzfu aw;qdkiSufuav;&JUtjrifeJUyef;
uav; udMk unfNh y;D rdr&d UJ tavhtx jyKvyk cf o
hJ nf/ t*Fvyd v
f akd &; om;onfh
]]tpvmrfwGifbmoma&;tawG;tac:jyefvnfwnfaqmufjcif;}} pmtkyf
wGif tpfufAg;vfonf rdefYcGef;ajcmuf&yfudka&;om;cJhonf/ xdkrdefYcGef;rsm;ESihf
ywfouf aqG;aEG;&mwGif tpfufAg;vfonf odkYa&;om;xm;avonf/
]] ,HkMunfrI&Sdap&ef em;vnfrIESifhpdwfESvHk;odkYoGwfoGif;jcif;wdkYonf
tjyeftvSeftcsif;csif;wdkufcdkufMurnfh pGrf;&nfjzpfap&eftaMumif;r&Sd ay/
ESpfckpvHk;\tjrpfonf wpfckwnf;jzpfonf/ xdkrSyif tudkif;rsm;onf
ay:xGufcJhjcif;jzpfonf/ xdkYtjyif wpfckESifhwpfcktjyeftvSef trSDo[J
jyKum wpfOD;\vdktyfcsufudkwpfOD;u jznfhqnf;ay;vsuf&Sdavonf/ wpf
OD;\tjrifonf trSefw&m;\xm0&wnf&SdrItay: usa&mufNyD;? tjcm;
wpfOD;\tjrifonf avmuDa&;ay:wGif usa&mufayonf/ pdwfESvHk;tod
onf wpfcsuw
f nf;ESit
hf rSew
f &m;uGi;f jyifukd ausmjf zwfomG ;aomae&mwGif

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
119
em;vnfrIonf owdxm;um ajccsav onf/ xdkYtjyif trSefw&m;udk t
pdwftydkif;tjzpf a0iSvsufjznf;jznf;jcif; 4if;tay:ausmfjzwf&ef qE&dS
ayonf/ wpfckonfwpfcktwGuf ulnDaxmufyHhrIay;&efawmh vdktyfay
onf/ xdkYtjyif tjyeftvSefvef;qef;wuf<urI&Sdae&rnfjzpfonf/ odkY
aomf &IaxmifhtjrifuJGvJGrIaMumifh trSefw&m;onf,if;tay: trsdK;rsdK;
aomta&mifwdkYjzifh zl;yGifhoGm;Muonf/
ay:vGifxif&Sm;onfhtm&Hkonf t&m&mudk ta&miftqif;? teHY?
t&o? toHESifh txdtawGUwdkYjzifh cGJjcm; ,if;\tm&Hkudk od&Sdavonf/
odkYaomf oaqm0f0GzfwGif ,if;jyifypGrf;&nfwdkYtjyif uJGjym;jcm;em;rIrsm;wGif
vnf; 0[f'ao0*sL'fac:tvm[f\tzefqif;cHrsm;tMum; xdawGUa&m>yrf;
pdr0hf ifjcif; ESit
hf rSew
f &m;udk arG;zGm;ay;avonf/ cJG jcrf;pdwjf zmrIwiG ef m;
vnfoabmaygufum zJGUpnf;wnfaqmufygu ,if;udk awG;awmqifjcif
onfhtqifh[k qdkayonf/
todynm(0g)oaqm0f0Gzfac: emrfydkif;qdkif&musifhpOfonf uAsm
q&mtay:odkYoufa&mufonfESifht&m&mudk 0dnmOf\ ta&miftqif;
cs,fovsuf&Sdonfhtjrifudkjrifaponfh tajctaeudkac:qdkayonf/ xdk
tcsdefwGif ay:vmonfh tawG;tjrifonf xm0&wnf&Sdonfh El&fa&mif
jcnfjzifh tvif; ay;xm;onfh taqmuf ttHka&mifjcnfjzpfoGm;ayonf/
todynm&&Sdonfhtqifh&Sdolonf arwmw&m;vrf;udk ausmfvGefum tod
Pf\ tajccH qDodkY a&muf &SdoGm;onf/ tjyefwGifawGUjrifcJhonfwdkYudk
em;aomwqifolwdkY pdwfjrL;wl;um ,drf;,dkifvIyfcgoGm;onfh yHkpHjzifh wifjy
avonf/ odaYk om uAsmq&monf zH;k uG,f aeonfukd ay:vGiaf tmifEiS hf
ay:vGifaeonfudk aysmufuG,f atmifjyKvkyfEdkifonfh pGrf;&nf&Sdayonf/
rjzpfEdkifonfht&mudk jzpfEdkifatmifESifh qefYusifzufudk trSeftwdkif;jyKvkyf
Edkifavonf/ Oyrm t*Fvdyfynm&SifwpfOD; tqdkt&?]]olonf pMu0VmwpfckvHk;udk jrLrIHuav;wGifMunfhvdkufonf/
aumif;uif jyifudk rdrdbmompdkufysdK;xm;onfh awmyef;wGif? xdkYtjyif xm
0&[laomumvudk tcsdefwdkav;wGifqJGqefYEdkifonf}}

tGr&fcifGefY
120
aysmf&Tifcsrf;ajrUjcif;ESifh aomuylaqG;jcif;wdkY\ yHko@mefudkzrf;
,lwm;qD;jcif;rjyKEdkifay/ odkYaomf ,if;udkcHpm;&HkomcHpm;Edkifonf/
xdkYtwlyif 0dnmOfydkif;qdkif&mtjrifudkvnf; cHpm;&HkomcHpm;Edkifonf/
uAsmq&m wpfOD;OD;onf,if;udk todPfwGiful;,l&efBudK;yrf; onfhtcg?
yrmwif pm;rI ? pum;vH k ; iS g ;&rf ; oH k ; pJ G r I ? &nf T e f ; rI ? T e f ; qd k r I ?
yHkjyifESifhudk;um;rIBudK;wGif olonf rdrd\vQdKU0SufcsufyHkpHudkyHkaz:&onf/
xd k Y a emuf ,if ; wd k Y r S w qif h ol o nf tyd k i f ; tpwd k i f ; wG i f t vS t y\
rkefwdkif;udkjrifEdkifonfh xdkufwefol
jzpf oGm;ayonf/ wpfcsucf v
kH u
kd &f jkH zifh ESpaf ygif; wpf&mc&D;udk ausmv
f mT ;Edik f
ayonf/ onfum; oaqm0f0Gzf ac:emrfydkif;qdkifusifhpOfESifhywfouf
onfh tpfufAg;vf\ tjrif? cHpm;csuf? cH,lcsuftcsdKUjzpfonf/
tpf u f A g;vf \ ae&mtqif h t wef ;
rGwfpvifrfwdkYonf usrf;jrwfuk&ftmef\ pum;vHk;rsm;udk tvGwf
uswfrSwfxm;onfrSm xdkodkYOyrmrsdL;? rnfonfhvlrsdK;pkxHrQ awGU&SdEdkifrnf
r[kwfonfudk oHo,&Sdp&mrvdkay/ xdkYtwlyif rGwfpvifrfwdkYonfyif
xdu
k sr;f jrwfu&k t
f mef\ qdv
k &kd if;oabmw&m;ESit
fh "dym ,fukd arhazsmufxm;
vdkufonfrSmvnf; ,if;\Oyrmudk rnfonfhae&mrQ awGU&SdEdkifrnf r[kwf
onfrmS trSeyf ifjzpfonf/ yxr&mpkEpS af emufyikd ;f wGif usr;f jrwfu&k t
f mef
\trSefw&m;onf rsufapha&SUarSmufrS uG,faysmufpjyKvmaomtcg
wpfjznf;jznf;jzifh tpvmrfr[kwo
f nfh pdwu
f ;l ,OfypkH rH sm;\ vdu
k u
f maemuf
wGif ykef;vQdKoGm;cJhonfrSm viykwfzrf;oGm; ouJhodkUyifjzpfonf/
&mpkESpfrsm;pGm odkYyif ukefvGefvmcJhonf/ aemufqHk; tp
vmrfrSr[kwfonfh pdwful;,OfyHkpHrsm;onf tpvmrf\aMu;rHkjyifjzpfvm
cJhavonf/ ,ckaomfum; rGwfpvifrfwdkYonf 4if;wdkY\vlBuD;olrrsm;xHrS
tarGqufcHcJhonfh tpJGtvef;rsm;udk omomeawmfrSESifhvGwfuif;ap&eff
jyKvkyfjcif;onf rvG,fulvSay/
Oa&mywGifrl pufrIvufrIacwf wdk;wufzHGUNzdK;wdk;wufaeonfrSm

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
121
'Da&wufonfhtvm;jrifhwufrIu vli,fvl&G,fwdkY\pdwfESvHk;ESifh OaESmuf
rsm;rS 0[DtodynmudkvIdif;vHk;BuD;rsm;uo,faqmifoGm;onfh a&jrKyfrsm;
yrm arsmygoGm;pjyKaeawmhonf/ odkYtm;jzifh 4if;wdkY\tjrifoabm
w&m;udk ajymif;vJvdkufonfrSm t,l0g'tpJGtkyfpkyif rdrdae&midkcsif;csNiD;
usef&pfcJhavonf/ vli,ftkyfpkonf t,l0g'ESifhpdrf;um;oGm;&Hkru rkef;wD;
&GH&SmoGm;onfhwdkifjzpfonf/ xdkYaemuf vli,fvl&G,ftkyfpkwdkYonf 4if;wdkY\
a&SUarSmufwiG f trSew
f &m;udk &Iaxmift
h jrifjzifw
h ifjyonfukd apm'u pl;prf;
rIwdkYjzifhjiif;y,fMuavonf/ bmomt,l0g'ESifhywfouf zdwfac:rIjyKol
rsm;onf ae&mXmewdkif;wGif t&IH;ESifh&ifqdkifaeMu&onf/
usrf;jrwfuk&ftmef vlom;onftodynm? PfynmESifhouf
aotaxmuftxm;wdkY\ rnfrQjrifhonfhtjrifhodkYwdkif jrifhwufygap usrf;
jrwfuk&ftmefonf 4if;wdkU\a&SUodkY a&mufaepjrJjzpfonfudkawGU&ayrnf/
odaYk omf wpfprd ;f wpf&pH m\ pdwu
f ;l ,Ofukd usr;f jrwfu&k t
f mefyg[kajymqku
d m
wifjyvsuf&Sdonfuawmh vlom;wdkY\todPfOaESmuf csdKU,Gif;rI\&v'f
yifjzpfonf/ 4if;wdkYonf acwf\ajymif;vJwdk;wufvsuf&Sdonfh tjzpf
tysufrsm;ESifhvdkufrSDEdkif&ef 4if;wdkYt&nftcsif; rnfodkY ay:aygufEdkifrnf
enf;/ twdkjcHK;qdk&aomf? tpvmrfhavmuwGif xl;qef;vSonfhtajc
taewGif&Sdaeonfudk rnfodkYjyKvkyfaqmif&Guf&rnfudk rnfolrQoabm
aygufem;rvnfMuay/
odkYaomor,wGif urmay: vlom;wdkY\pdwful;,OfzefwD;rI
rsm;udk usr;f jrwfu&k t
f mefrzS ,fxw
k u
f m trSew
f &m;udv
k pS [
f jrif awGUcJo
h nfh
yk*KdvfwpfOD; arG;zGm;ay:aygufvmcJhavonf/ umvMumjrifhpGm wpfpdrf;
wpf & H w d k Y \ Zmwf v rf ; wd k Y j zif h ya[Vd j zpf a eonf h u srf ; jrwf u k & f t mef u d k
,if;\toGif;o@mefyHkpHrSefodkY oluydkYaqmifay;cJhonf/ BuD;us,fjrifhjrwf
vSpGmaom tvm[ft&Sifjrwfonf yk*dKvftm; todynmESifhPfynm
wdkYwGif tjrifhqHk;aomae&mXmeudk ay;awmfrlcJhonf/ ,if;ESifhtwl
usrf;jrwfuk&ftmefudk cspfjrwfEdk;onfhpdwfonf ol\ESvHk;om;xJwGif El&ft
vif;a&mifjzmapcJhonf/ ,if;odkYvif;0if;onfh ESvHk;om;tjrifjzifh axmif

tGr&fcifGefY
122
aygif;rsm;pGmaom tumtuG,rf sm;Mum;rS usr;f jrwfu&k t
f mef\trSef w&m;
udk xGi;f azgufjrifEikd o
f nft
h &nftcsi;f &&Scd ahJ vonf/ xdt
k rSew
f &m; udjk rif
wwfonfhyk*dKvf\trnfonfum; tvmr[ftpfufAg;vfyifjzpfonf/

tpf u f A g;vf E S i f h t p v mrf h w &m;Oya'


,aeYacwfumvwGif Oya'rsm;wpfckrSwpfckodkYajymif;vJowfrSwf
jzpfay: vsuf&Sdayonf/ xdkYtjyif trsdK;rsdK;aomcJGjcm;rIrsm;ESifh txl;tcGifh
cH0g'rsm;udkusifhoHk;vsuf&SdMuonf/ Oyrm jAdwdoQwdkY\pnf;rsOf;Oay'wGif
yxrpnf;rsO;f onf? bk&ifw\
Ykd rnfonfjh ypfru
I sL;vGejf cif;udrk Q tjypf'Pfrcs
rSwfEdkif/ 4if;taejzifh tjypfusL;vGerf yd guvnf; tjypf'Pfrxdkufwefay/
odt
Yk m;jzifh tcsKd UOya'rsm;wGif tvkyo
f rm;rsm;ay:wGif obm0rusonfh
uefYowfcsufrsm;? tkyfcsKyfolwdkY\tcGifhta&;rsm;? xdrf;odrf;apmifha&Smufol
wd\
Yk uefo
Y wfcsurf sm;? tdr&f iS t
f rd if gS ;? v,f&iS v
f ,figS ;tp&So
d nfjzifh trsKd ;rsKd ;
aom cJGjcm;rI? tcGifhxl;cHowfrSwfrIrsm; &Sdaeayonf/
odkYaomf tpvmrf&S&Dtofw&m;awmfonf avESifhtwlajymif;vJ
oGm;onfhobm0rsdK;r[kwfay/ cdkifrmwdusNyD;xm0&wnfwefYonfh Oya'
rsdK;jzpfonf/ bk&ifjzpfap? olawmif;pm;jzpfap? ocifjzpfap? uRefjzpfap?
uRejf zpfap wef;wltcGit
hf a&;&So
d nf/ rQwonfq
h ;kH jzwfcsu&f o
dS nf/ wifjy
&rnfqdkvQifawmh tpvmrfhordkif;pmrsufESmrsm;wGif wef;wlnDrQjcif;ESifh
w&m;rQwrIqdkif&mOyrmrsm;pGmudk awGU&SdEdkifayonf/ odkYaomf tpfufAg;vf
onf vdk&if;udkxdrdpGm&Sif;vif;ap&ef bk&ifrk&m'f&Sm[fbm'fcgef taMumif;udk
uAsmoDuHk;cJhavonf/

123

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e

bk&ifonf AvD0wfausmif;wnfaqmuf&ef AdokumwpfOD;tm;wm


0efvJTtyfcJhonf/ AvDwnfaqmufjcif;pwifjyifqifavonf/ bk&ifonf
xdkae&modkY oGm;a&mufMunfh&I&m rESpfoufojzifha'goxGuf umAdokum\
vufujkd zwfypfvu
kd o
f nf/ Adou
k monfxkd vufjywfu,
kd u
l m w&m;olBu;D
xHodkYoGm;a&mufavonf/ trSefaomfum; w&m;olBuD;onf bk&if\0ef
xrf;yifjzpfonf/ odkYygvsuf w&m;Oya'u olYtm;tcGifhta&;ay;
xm;onf/ xdaYk Mumifh bk&ifBu;D tm;&H;k awmfoq
Ykd ifah c:cJo
h nf/ bk&ifBu;D onf
vma&muf\/ xdkYaemuf rdrdjyKvkyfcJhrI tay: aemifw&rdonf/ odkYaomf
w&m;olBuD;onf w&m;awmf\tpGrf;udk toHk;jyKonf/ w&m;awmfu
vufjzwfonfhtpm;vufjzwfypf&efjzpfonf/ tmPmyg;uGufom;u "g;udk
xkwfonf/ bk&ifonftusvufudkr vufudkxkwfonf/ tmPmyg;
uGufom;onf "g;jzifhckwfavonf/
xdt
k cg tvdt
k avsmuf u,fwif&iS t
f oHwpfcak y:vmonf/ uvJh
pm;tjypfay;onfhtpm; w&m;rQwjcif;ESifhaumif;rGef pGmqufqH&ef owd
ay;avonf/ xdkYaemuf bk&if\tjypfudkcGifhvTwfvdkufonf/ ,if;udk zJGUqdk
xm;jcif;jzpfonf/ tdE,
d Edik if \
H tpvmrho
f rdik ;f wGiv
f nf; xdo
k aYkd om taMumif;
t&mrsm;&S d c J h a yonf / !
5$ 6 # wG i f t aMumif ; t&mwpf c k u d k
odkYwifjyxm;onf/
a&S&&f mS [fq&l \
D acwfwiG f rif;om;onfqifupkd ;D umNrKd Uudk vSnahf v
onf/ aps;onfwpfOD;\ZeD;onf tdrfacgifrdk;vomaqmifay:wGifa&csdK;
vsuf&Sdonfudkrif;om;av;uawGUaomtcg owdvufvGwfjzpfumolrudk

tGr&fcifGefY
124
uGrf;xkwfav;ESifhypfaygufvdkufrdonf/ xdktcg rmecJZeD;onf atmufodkY
qif;oGm;um cifyGef;onfrSwpfqifhw&m;rQwpGmqHk;jzwfay;&ef awmif;qdk
avonf/ xdktcg bk&ifua'gotrsufxGufum trdefYxkwf jyefavonf/
rif;om;av;\ZeD;onfvnf; xdkodkYyifacgifrdk;ay:wGifa&; csdK;apNyD;?
aps;onftm;qifpD;apum xdkae&mrSoGm;ap\/ xdkYaemuf rif;om;av;
uJhodkYyif a&;csdK;aeonfhrif;om;av;\ZeD;onftm; uGrf;xkwf jzifhypfayguf
ap[k trdefYxkwfjyefcJhonf/ csufcsif;vufiif;w&m;rQwpGm pD&ifqHk;jzwf
vdkuf jcif;yifjzpfonf/
xdktcg aps;onf\ t&SuftaMumuf&SdaomZeD;onf xdkrGefjrwfvS
Ny;D w&m;rQwonfh trdeu
Yf Mkd um;aomtcg ]] uRerf \0rf;enf;rItrsuaf jyygNy?D
uRefrtaejzifh rif;rsdK;rif;EG,ft&Suf&jcif;udk rvdkvm;yg }} ajymcJhonf/
w&m;rQwrIwGif rnfrQwnfMunfrSefuefonfudk jzpf&yfav;uaz:Tef
jyoaeayonf/
tpf u f A g;vf E S i f h y &f ' g
yGifhvifhpGm&dk;om;oefYpifonfh qufqHa&;ESifhywfouf trsdK;om;
rsm;onf trsdK;orD;rsm;tay: uefYowfcsKyfcs,fxm;rIrsm;onf tpvmrf
\w&m;Oya'ESifhqefYusifayonf/ xdkYtjyif rsm;pGmaomraumif;rIrsm;\
taMumif;cHjzpfayonf/ bmrQrawmfpyfonfh vdifrwlnDolESpfOD;wdkY ESpf
udk,fwnf;pdwfuG,f&m awGYqHkjcif;odkYr[kwftjyeftvSefcifrif&if;ESD;pGm
awGUqHjk cif;wdw
Yk iG f vdt
k yfonfu
h efo
Y wfcsux
f m;&S&d rnfuawmh rSeaf yonf/
odkYr[kwfygu t&SuftaMumufrJhjzpfoGm;Muayrnf/ y&f'gqdkonfrSm wpf
udk,fvHk;zHk;tkyfonfh AG&fumac: 0wf&Hk odkYr[kwf oHk;av;udkuft0wfpudk
ac:jcif; r[kwfay/ tjyeftvSef tuefYtowfrJhawGUqHkjcif;rsdK;rSa&Smif
MuOfjcif;udkqdkvdkonf/ trsdK;orD;rsm;\*kPfodum&Sd&SdtMunfhESifh udk,fydkif
oD;oefYvQdKU0SufuspfvpfpGmaexkdifrI? rdrd\umajEukdvHkjcHKpGm xdef;odrf;rIudk
ESpfoufjcif;udkyif y&f'g[kac:qdkayonf/
tpvmrfwGif trsdK;orD;rsm;jyifyodkYoGm;vmjcif;udk wm;qD;ydwfyif

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
125
rsm;udkaqmif&GufEdkifonf/ odkYaomf t&SuftaMumufrJhNyD;*kPfodumrJhpGm
awmhr[kwfay/ wpfzufom;tm;pJGaqmifjrLqG,favmufonfh 0wfpm;
qif,ifrI? zD;vdef;cs,forI? wefqmqifrIrsdK; rjzpfoifhay/ ]]rdrdwdkY\tvS
usufoa&udk zHk;uG,fMuukef}} [lonfhtrdefYatmufwGif tm;vHk;aomrGwpf
vifrt
f rsKd ;orD;rsm; emcHvu
kd ef mMu&ayrnf/ xdt
Yk jyif olwpfyg;\ &rupf w
d f
udkEId;qGapEdkifonfh cEmudk,f\ tpdwftydkif;udk vHkjcHK pGmzHk;tkyf xm;&rnf
jzpfayonf/
tpfuAf g;vf\ tjrif&aI xmift
h & trsKd ;orD;\wm0efonf rsKd ;quf
&Sifoefa&;ESifhom;orD;tm;jyKpkysdK;axmifay;a&;yifjzpfonf/ xdkYaMumifh
wenf;tm;jzifh 4if;wdkYudk,fwdkifonf zefwD;olwpfOD;yifjzpfNyD;? zefwD;ol
onf oD;oefu
Y ,
kd yf ikd v
f w
G v
f yfru
I kd ESpo
f ufayonf/ yef;cs?D yef;yktp&So
d nfh
zefwD;&Sif) tEkynmonfwdkif;onf oD;oefYudk,fydkif vGwfvyfcGifhudk tb,f
aMumifhESpfoufMuoenf;/ taMumif;aomfum;? rdrdtay:rdrdu&kpdkufMunfh
&INyD;/ tjcm;olwdkY\tEkynmtay: rsufuG,frjyK? vspfvsLr&IEdkifaom
aMumihfyif/ 4if;zef;wD;wJh&kyfyHkvTm[m rdrdyHk&dyf&JUoufa&mufrIyifjzpfonf/
awmiftmz&dwdkufrS taMumif;t&mwpfckudk wifjyxm;avonf/
*kPfoa&&Sd t*FvdyfwpfOD;wGif om;a,muFsm;av;wpfOD; arG;zGm;cJhonf/
uav;\yHko@mefESifhrsufESmwdkYonf t*FvdyfESifhrwlbJ tmz&duwdkuf
om;rsm;uJhodkY jzpfaeonf/ xdkt*Fvdyfonf a'gotrsufacsmif;acsmif;xGuf
um uav;udkvSD;jzwfowf&ef wpfuJuJjzpfaeawmhonf/ q&m0efu
olYtm;xdkodkYjyKvkyfjcif;rS wm;jrpfcJhonf/ ol\{nfhcef;odkY oGm;a&muf
Munf&h aI omtcg ]atmfx,fvkd }} \ qJaG qmifrt
I jynfjh zifh vSywifw
h ,faom
yHkum;csyfudkawGY&Sd&onf/ xdktcg q&m0efonf ,if;t*Fvdyftm; ]]'g[m
rdcifom;tdrfxJrSm uav;uvufcHwJh tJ'DtEkynm&Sif&JU oufa&mufrI
yJjzpfwJhtwGuf uav;[mtemtqmrJh tjypfrJhjzpfygw,f }} [k azsmif;zs
cJh&onf/
xdkenf;wlpGm r*dkrif;qufwGifvnf; tjzpftysufwpfck ay:ayguf
cJhbl;onf/ rdzk&m;uav;rarG;rD bk&ifBuD;onf arG;cef;xJodkYa&muf

tGr&fcifGefY
126
oGm;av&m rdzk&m;urdrd\ajcz0g;wGif tyfuav;jzifhrdrd\ajcz0g;wGif yef;
yGifhyHkuav;rsm; xGif;aeonfudkawGU&\/ ar;aomtcg olru ]]uav;
&JUajcz0g;rSm 'Dvdkyef;yGifhuav;awGygapcsifvdkY}} [kajzcJhonf/ tvm[f
t&Sifjrwf\*kPfaus;Zl;jzifh uav;arG;vmaomtcg trSefwu,fyif
uav;\ajcz0g;wGif xdkodkYyef;yGifhyHkuav;rsm;ygvmavonf/
tpfuAf g;vfonfvnf; tvGeBf u;D us,v
f o
S nfh oD;oefu
Y ,
kd yf ikd v
f w
G f
vyfrIudka&G;cs,fcJhonfh *ga&[d&[fvIdPf*lrS wrefawmfjrwf\Oyrmudk
wifjycJhonf/ rnfonfhjyifyoufa&mufrIudkrQ csOf;uyfcGifhray;bJ aemuf
qHk;wGif wrefawmfjrwf\ El&Da&mifjcnfawmfjzifh awmufyvif;0if;onfh
omoem awmfudk arG;zGm;apcJhavonf/ odkYjzpfay&m tpfufAg;vfonf
vGwfvyfonfh rk*sm[pf'ftrsdK;om;rsm;ESifh 4if;wdkY\oD;oefYudk,fydkifvGwf
vyfrIESifhrdrdumajEudkvHkjcHKpGm xdef;odrf;apmifha&Smufonfh trsdK;orD;rsm;
wdUk jzifh tpvmrfh omoemyHpk u
H ykd akH z:cJah vonf/ a'guf wm edu(kd vf)qefu
rdrd\trSmpmwGif odkYa&;om; cJhonf/
]] tpfufAg;vf\ NyD;jynfhpHkonfhtjrifonf vGwfvyfNyD; tcGifh
tmPmtjynfh&Sdonfh nDaemifwdkY\ouf0if,HkMunfrIudk yHkaz:ayonf/
utfbmausmif;onf ,if;\A[dkXmejzpfonf/ yk*dKvfwpfOD;csif;\ 0g'cH,l
csufonf tvm[ft&SifjrwfESifhwref awmfwdkUESifhtjyeftvSef qufEG,f
csnfaESmif&pfywfvsuf&Sdayonf}} [ka&;om;xm;\/
ed*Hk;qdk&aom tpfufAg;vf\ wdk;wuf&ifhusufBuD;xGm;rIonftqifh
oHk;qifh? acwfoHk;acwf&SdcJhonf/ bmefa*'&mwGifaz:jyxm;onfhtwdkif;
yxracwfonf uAsmq&mb0tprS 1905 ckESpftxd? 'kwd,acwfrSm
1905 ckESpfrS 1908 ckESpftxdESifh wwd,acwfrSm 1908ckkESpfrS 1938
ckESpftxd us,fjyefYvSayonf/ ,if;wGif yxracwfonf bmefa*'&m\
yxrydkif;? tpdwf tydkif; ESpfckwdkYwGif awGU&SdEdkifonf/ odkYaomf ESpfckaom
uAsm vuFmrsm;udk uAsmq&monfa0g[m&oHk;pJGrI temtqmtcsdKUaMumifh
,if;uAsmusrf;wGifrxnfhcJhay/4if;wdkYrSm

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
127
wdkYjzpfonf/ uAsmrsm;udk [drm,oGvftpvmrf\ ESpfywfvnf tcrf;
tem; rsm;wGifoDqdkzwfMum;cJhNyD;? uAsmq&mtjzpf tvGefausmfMum;um
atmif jrifrIvrf;pudk jzpfay:apcJhonf/ usef&Sdonhf tG&f'lodkYr[kwf zg&fpD
uAsm vuFm tm;vHk;onf wwd,acwfrSjzpfonf/
a0zefaomtjrifjzifhMunfhaomf? yxrydkif;acwfwGif tpfufAg;vf
onf 'g*fESifhrD&fwdkY\(0g)a[mif;EGrf;onfhvrf;aMumif;ay:rS uAsmq&m
jzpfcJhonf/ uAsmq&mjzpfaomfvnf; zrf;pm;zefwD;EdkifonfhrsufvSnfh
q&mtoGifawmhr[kwfay/ ta&mif&Sdaomfvnf;teHUr&SdcJhay/ csD;usL;Mo
bmoHrsm;nHaeaomfvnf; tusdK;aus;Zl;um; odyfr&SdvSay/ odkYjzpfay&m
xdkacwfonf tpfufAg;vftaejzifhtjcm;uAsmq&mrsm;xuf omvGefrI
r&SdvSay/
'kwd,acwfonfum; uAsmq&monf ynmqnf;yl;&ef tdEd,
trdajrrSOa&myodo
Yk mG ;a&mufNy;D ? Oa&my\tawGUtMuKH rsm;udk oifcef;pm,l
cJhonf/ ywf0ef;usifajymif;vJovdk tawG;ac:vnf;ajymif;vJvmonf/
urmopfudkjrifvmonf/ xdkt&yf\"avhxHk;wrf;pOfvm? BudK;yrf;tm;
xkwrf ?I &ke;f uefvyI &f mS ;rIwo
Ykd nf uAsmq&m\todPfwiG f awmfveS af jymif;
vJrIwpf&yfarG;zGm;ayavonf/
tpfufAg;vftm; uAsma&;oDzJGUEGJUrIudk pGefYvTwf&efrS wm;jrpfcJNyD;?
uAsm\tHhzG,f&mwdkYjzifh urmudktusdK;tjrwfjzpfapcJhonfh a&S;cftA'Gvf
um'&fESifh qm? tmEdk;(vf)wdkYudk tvm[ft&Sifjrwfaumif;rItjzmjzmcsD;jrifh
ygap/ odkYjzifh olonfwwd,acwfxJodkY csif;eif;0ifa&mufcJhonf/
xdkYaemuf olonf vlom;wdkY\ESvHk;om;ESifhtodpdwfwdkYudk ylaEG;atmif
vHUI aqmfrpI wifjyKvyk af wmhonf/ yxrwGio
f mrefuAsmq&m/ ,if;aemuf
'kw,
d arSmaf ygufonfh uAsmq&mESihf wwd,rSmrl? owif; pum;ay;oltjzpf
b0oifcef;pmay;&ef pwifcJhavonf/
,if;owif;pum;ay;rIjzifh tdEd,EdkifiH&Sd rGwfpvifrfrsm;udkomr
u wpfurmvHk;udkEdk;Mum;vmap&ef tm;BudK;rmefwufaqmif&Guf&if; rdrd\
b0udked*Hk;csKyfcJhonf/ onfrSm uAsmonftEkynmoabmjzifh tm&Hk

tGr&fcifGefY
128
cHpm;rItwGuo
f ufoufrQr[kw?f vlom;wd\
Yk tusKd ;twGu?f Edik if EH iS v
hf rl sKd ;wdYk
\twGu?f omoemawmf\tusKd ;twGuf wGe;f tm;ay;vIUH aqmf&mwGif tvGef
xda&mufonfh rD;&SL;wefaqmifjzpfonfudk tpfuf Ag;vfu vufawGYjy
oGm;jcif;yifjzpfonf/ tpfufAg;vf\aemufwGif ,aeYwdkifaemufxyf
xdkodkYaom uAsmu0dynm&SdrsdK;um; ay:xGef; vmjcif;r&Sday/ oYdkaomf
olrsdK;aphcsay;cJhonhf rktfrifefrsm;uawmh wpfae&mwGifepfjrKyfoGm;ygu
tjcm;wpfae&mwGif jyefay:vmaeonfuawmhtrSefyifwnf;/

]]avmuBuD;wGif tDrmef&SifwdkY\tjzpfuaerif;tvm;
&Sifoefvsuf&Sdonf/ rSmjrKyfaomf? xdkrSmay:onf?
xdkrSmjrKyfaomf? rSmay:onf }}
tDrmef&SifwdkYtm; rnfodkYrQ azsmufzsufr&? xm0&&Sifoefaernf
rSm rkcs{uefyif/
,aeYtDrmef&SifwdkYonfvnf; uJhodkYyif&Sifoefvsuf&Sd aeyg\avm/
tpvmrfhacwfordkif;wGif rGwfpvifrfwdkY\ b0udkjrifhwif&ef? rGwfp
vifrfwdkYonf omoemhqdkif&m pnf;rsOf;Oya'rsm;udk csrSwfjyXmef;EdkifcJhNyD;?
w&m;awmfESifhtnD tkyfcsKyfEdkif&e?f Edik if w
H pfEikd if aH ygaygufap&ef? ta&SUaI wmif
tm&SwGifBudK;yrf;rIudkjyKvkyfcJholrsm;onfvnf; rdrdwdkYoufqdkif&m*lAdrmefrsm;
wGiv
f aJS vsmif;aeMuNyjD zpfonf/ olw\
Ykd ajc&mudv
k u
kd u
f m tpvmrft
h a&;udk
aomuxm;ol? rGwfpvifrfwdkY\b0udk jrifhwifay;&efBudK;yrf;tm;xkwfrnfh
olwpfO;D wpfa,mufonfum; ,aeYwikd af y:xGuv
f monfukd t&dyt
f a&mif
rQyifrjrif&ao;yg/ ,aeYtpvmrfonf tpfufAg;vfa&;om; oDuHk;cJh
onfhtwdkif; jrifolwdkY&SufzG,f&mjzpfaeonfudkawmh rnfolrQrjiif;Edkifay/
odkYaomf tpfufAg;vfuJhodkY yk*dKvfrsdK;um;xyfrH ay:xGef;vmygOD;rnfavm/

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
129
onfhtwdkif; jrifolwdkY&SufzG,f&mjzpfaeonfudkawmh rnfolrQrjiif;Edkifay/
odkYaomf tpfufAg;vfuJhodkY yk*dKvfrsdK;um;xyfrH ay:xGef;vmygOD;rnfavm/

tvmr[f tpfAg;vf uG,fvGefjcif;


1938 ckESpf rwfv\ aemufqHk;aeY&ufrsm;wGif tpfufAg;vf\
a&m*gonfjyif;xefvmcJhavonf/ ol\ESvHk;rSm;enf;vmonf/ olUtm;
taumif;qk;H Munf&h aI pmifah &Smuf ukoaeygvsuf {Nyv
D 21 &ufaeY\ nv,f
wGif ol\arG;jrLzefqif;&Sif\ac:aqmif&modkYoGm;&avawmh\/ olonf
bmtcuftcJr&SdbJ &kwfw&ufuG,fvGefcJhonf/ tufpf? at? 0g[pf'f
\tqdkt&? oluG,fvGefNyD;aemufwGif ol\&kyftavmif;udkMunfh&onfrSm
rdr\
d vkyif ef;rsm;udk tqH;k owfNy;D aemuf tem;,l&eftyd ,
f may:wGif tvGef
yifpdwfcsrf;ajrU{csrf;pGm vJSavsmif;aebdouJhodkYyifjzpfonf[k qdkxm;\/
tAl rk[r'rf q
G af vh[o
f nf vm[dNk rKd UESpt
f wefMumaecJo
h nf/ q,'f
rk[q
f ef&mS [f? tef*sKreftpvmrD,m(yef*smAf)toif;\ twGi;f a&; rSL;ESihf
rD,mef edZmrG'eD f &tDqt
f mZrf(vm[d)k wd\
Yk qEt& r'&f qmtmvrf*&D \
f
usr;f jrwfu&k t
f mef vIy&f mS ;rItrnfjzifh ynma&;Xmewpfcu
k kd bm'&Sm[DAvD
0if;twGi;f wnfaxmif&efjzpfonf/ olonf AvDausmif;\ tjyifwcH g;
ayguf awmifzuftcef;rsm;teD;&Sd ta&SUzufwiG f oGm;vmrI vG,f ulap&ef
wJaqmuf aeYa&mnyg xdak e&mwGif aeavonf/
wpfaeYwiG f AvDa&SUaqmifq&m armfv0D El&v
G [
f ufu wHcg;vm
acgufojzifh wHcg;udzk iG o
hf nfEiS fh 4if;u a'gufwm tpfuAf g;vf uG,v
f eG o
f mG ;
NyDjzpfaMumif;ESifh wpfzuf(ajrmufzuf)tcef;ta&SU&ifjyifwGifjrKyfESH'zfem&ef
ae&mudk a&G;cJo
h nf[k ajymjyoGm;cJo
h nf/ a'gufwm tpfuAf g;vf\ use;f rm
a&;tajctaeraumif;onfrmS &uftwefMumcJNh yjD zpfonf/ owif;[lonf
wpfcgwpf&w
H iG f owif;pmrsm;rS &&Sw
d wfaomfvnf; usr;f jrwfu&k t
f mefukd
tao;pdw&f iS ;f vif;wifjyol tpvmrfzufozYkd w
d af c:ol? vlom;wdYk vlom;wdYk
tay:pmemwwfo?l rGwpf vifrw
f t
Ykd wGuf ylyifaomuxm;&So
d El iS hf avmu
Bu;D wGif Bu;D us,jf rifjh rwfow
l pfO;D jzpfonfh tvmr[f tpfuAf g;vfonf ,ck
uJhodkY vltrsm;ESifhxm0&twGuf cJGcGgoGm;vdrfhrnf[k rpOf;pm;rdcJhMuay/

tGr&fcifGefY
130
tvm[ft&Sijf rwf\ tvdu
k m; odyYk if&
dS r[kwyf gavm/
,ckaomfum; AvDausmif;\wzufwiG f tAl rk[r'rf q
G af vh[\
f
aexdik &f monf&NdS y;D ? tjcm;wpfzufwiG f tvmr[f tpfuAf g;vftm; jrK yEf HS
'zfem&efuA&fwal eavNy/D &kyu
f vyf *semZmra&mufru
D vJu bm'&Sm[D
AvD0if; twGi;f ESit
hf jyif ajrmufrsm;pGmaom y&dowfBu;D u a&muf&adS e&m
,laeMuNyjD zpfonf/ tvmr[f tpfuAf g;vf\ *semZmo,faqmifvmjcif;
jrifuiG ;f onfum; Bu;D us,cf rf;em;vSveG ;f onfukd pmzJUG rjyEdik af y/ xdpk Ofu
tdE,
d Edik if H vm[dNk rKd U&Sd bm'&Sm[DAvD0if;Bu;D onf tdE,
Edik if w
H iG f tus,f
0ef;qHk;jzpfayonf/
tvmr[ftpfuAf g;vf ruG,v
f eG rf D &uftenf;i,fcefu
Y ol\tpfukd
onf \usef;rma&;twGuf tvGefpdwfraumif;aeonfudkawGUaomtcg
tpfuAf g;vfu olt
Y m; ]] uReaf wmf[m rGwpf vifrw
f pfO;D jzpfw,f/ 'gaMumifh
uRefawmf ao&rSmraMumufygbl; }} [kqdkcJhonf/ wu,fawmh tpfuf
Ag;vfonfaojcif;w&m;udk aMumuf&efvnf; rvdak y/ tb,faMumifh qdak omf?
olonf tmac&ofwrvGeb
f 0ay:wGif vH;k 0,HMk unf aomaMumifjh zpfonf/
tpfufAg;vfonf aojcif;w&m;tay: ol\tjrifudk pmzJGUcJhao;onf/
,if;uAsm yd'k af v;rSm odjYk zpfonf?-

]] aojcif;w&m;udk todw&m;rJo
h al wGu b0&JUed*;kH vdYk
xifrw
S Mf uw,f? (aojcif;w&m;)onfum; b0\
naecif;? b0\eHeufcif;tpyifjzpfayw,f }}
tvmr[ftpfuAf g;vf uG,v
f eG o
f nfo
h wif;udk vm[dak &'D,rkd x
S w
k f
vTiv
hf u
kd o
f nfEiS w
hf pfNyKd ief uf? uav; vlBu;D ? trsKd ;om; trsKd ; orD;?ynmwwf
ynmrJ?h qif;&J csr;f om; vlwef;pm;ra&G; vltyk Bf u;D onf tpfuAf g;vf aexdik f
&mqDoYkd pk&;kH a&muf&v
dS mcJMh uonf/ tpfuAf g;vf tm; *g&0jyK&efausmif;rsm;?

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
131
aumvdyfrsm;? wuodkvfrsm;? &Hk;rsm;qdkifrsm; ydwfxm;cJhavonf/ 4if;\
&kyfuvyf*semZmydkYaqmif&mwGif vlaygif;ajcmufaomif;cefYrQ&Sdayonf/
{NyDv 21 &ufaeYnaewGif bm'&Sm'DAvD0wfausmif;0if;awmf\ t&dyf
tm0goatmufwiG f olUudjk rK yEf 'HS zfemcJah vonf/ xdak e&monfum; rdr\
d
qEtmoDorsm;? tawG;tac:rsm;? pdwu
f ;l pdwo
f ef;rsm;udk taumif txnf
az:um&Gwq
f ckd NhJ y;D ? vltrsm;wdt
Yk m; em;aomwqifow
l Ykd 0rf;enf;Mu? aMuuJG
Mu? 0rf;omMunfEl;apcJhonfhae&myifjzpfonf/
xdktoHonfvnf; ,cktcgwGifum; wdwfqdwfoGm;NyDjzpfaomf
vnf;?tpfufAg;vf ay;cJhonfh owif;pum;onfawmh tpvmrfhwpfavm
uvHk;\ ESvHk;cHkrIESifhtwl todynmqdkif&m? tawG;tac:qdkif&m bmom
a&;qdkif&m vufawGUusifhoHk;rIjzifh opfvGifvef;qef;vsuf? t&Sdeft[kef
jyif;xefvsu?f &Sio
f efaecJ
h aemufq;kH wGif ygupwef wnf;[laomEdik if H
wpfEdkifiHonf rGwfpvifrfwdkYtzdkY taumiftxnfay:cJhavonf/
tvmr[ftpfufAg;vf uG,fvGefoGm;jcif;onf tdEd,wpfEdkifiHvHk;
twGuf 0rf;enf;aMuuJzG ,
G &f mjzpfco
hJ nf/ xd0k rf;enf;aMuuJrG o
I nf tpfuf
Ag;vf\uAsmrsm;ESio
hf wif;pum;rsm;? todynmrsm;ay;cJo
h nfh Edik if rH sm;wGif
vnf; ul;qufysUH ESUH cJo
h nf/ xdt
k csed u
f mvu tpfuAf g;vf\ausmMf um;rIonf
tdEd,EdkifiH\jyifywGif ,aeYuJhodkYausmfMum;vSonfawmhr[kwfay/ odkYyg
vsuf tjcm;Edik if rH sm;onfvnf; aMuuJ0G rf;enf;rIwiG f yg0ifcNhJ y;D ? 0rf;enf;rI
o0PfvTmrsm; ay;ydkUcJhMuonf/
vGecf o
hJ nfh ESpaf ygif;37 ckEpS t
f wGif tpfuAf g;vf\rsm;pGmaomuAsm
rsm;udt
k jcm;bmomrsm;odjYk yefqMkd uNy;D jzpfonf/ ol\b0onf uAsma&;om;
oDu;kH jcif;ESit
hf awG;tac:rsm;udk rsm;pGmaompmtkyrf sm;wGif xnfo
h iG ;f a&;
om;jcif;jzifo
h mukev
f eG cf o
hJ nf/ onfjzifyh if tpfuAf g;vf \atmifjrifru
I kd
cefYrSef;Edkifayonf/
tpfufAg;vf\ tdEd,EdkifiHwGif oDjcm;rGwfpvifrftkyfcsKyfa&;tpdk;
&wnfaqmufa&;pdwu
f ;l onf 1940 ckEpS f rwfvwGif twnfjyKtaumif
txnfay:cJo
h nf/ tvmr[ftpfuAf g;vf odaYk om pdwu
f ;l udk wifjy&Hrk Q

tGr&fcifGefY
132
omru rdrd\uAsmvuFmwdkYrSwpfqifh tdEd,EdkifiH&SdrGwfpvifrfrsm;\pdwf
ESv;kH wGiv
f nf; xdpk w
d u
f ;l pdwo
f ef;rsm;ay:aygufvm? arG;zGm;vmap&efvnf;
BuKd ;yrf;cJyh gonf/ ,ckaomfum; olUtm;ygwpwefEikd if \
H trsKd ;om; uAsm
pmayynm&Siftjzpf todtrSwfjyKvmMuavonf/
tvmr[ftpfuAf g;vf uG,v
f eG cf NhJ y;D &SpEf pS cf efaY emufwiG f olUtm;
jrKyfESH&mae&mwGif tkwf*lwpfckwnfaqmuf&efpDrHcJhMuvonf/ [dkif'&m
bm'f('uef)\ausmfMum;vSonfh AdokumwpfOD;jzpfol ZDef,m&f*sef*fonf
tkwf*l\yHkpHi,fwpfckudk a&;qJGumaumfrDwDodkYwifjycJhonf/ aumfrDwD
uoabmwlvufcHcJhojzifh tmz*epwefEdkifiHrS txl;ydkYay;cJhonfhqHa*
r&fr&fac:ovif;ausmufjzLjzifh tkwf*ludkwnfaqmufcJhonf/ tkwf*lrSm
&dk;&dk;pif;pif;av;yifjzpfaomfvnf; tvGefvSyoefYpifvSayonf/
tkwf*lay:wGif tpfufAg;vf\ uAsmtydkif;tqav;wpfckudkxGif;
xm;avonf/ ,if;uAsm\ tpyd'k af v;rSm?-

]] uREykf w
f o
Ykd nf tzf*gefvrl sKd ;vnf;r[kwf
wl&uDvrl sKd ;vnf;r[kw?f wmwmvlrsKd ;vnf;r[kwyf g/
uREykf w
f Ukd onf yef;rmvfrsKd ;&d;k jzpfjy;D wpfuikd ;f xJeyYJ wfoufw,f/
uREykf w
f aYkd y:wGif ta&miftqif;eJt
Y eHU[m [&mrfjzpfw,f/
uREykf w
f [
Ykd m wpfcw
k nf;aom vef;qef;opfviG rf eI YJ jyKpk
ysKd ;axmifvmolrsm;jzpfMuw,f }}
1920 jynfEh pS \
f tv,fyifkd ;f tcsed u
f mvwGif tpfuAf g;vfonfEikd if H

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
133
t0Srf;ausmfMum;rI&&SdcJhaomfvnf; o0lonfomref&dk;pif;onfh b0jzifh[ef
aqmifru
I if;pifaom b0jzifyh ifusiv
f nfaexdik cf ahJ vonf/ ol\vdt
k yfrI
onfowfrw
S cf suaf bmiftwGi;f yif&o
dS nf/ &orQEiS w
hf if;wdrcf o
hJ nft
h usifh
onf ol\xl;jcm;onfh t&nftcsi;f yifjzpfonf/ odjYk zpfay&m olonf rdrd
rdom;pk\tajccHvt
kd yf csurf sm;udjk znfq
h nf; &efom olUwGijf yif;xefonfh
pdwfqE&SdcJhonf/ 1931 ckESpfwGif olonfa&SUaevdkufjcif;udk pGefUvTwfcJh
onfrSm olYtaejzifhrdrd0goemygNyD;? pdwf0ifpm;onfh uAsmvuFma&;om;
oDuHk;rIudktjynhft0 tcsdefay;Ekdif&efyifjzpfonf/ qdkvdkonfrSm olonf
pnf;pdrcf EH ikd rf t
I wGuf rdr\
d tawG;tac:vrf;aMumif;ay:wGif rnfoaYkd omf
taESmuft,SufrsdK;? rnfonfhavQmhenf;rIrsdK;udkrQ vufrcHEdkifay/ 1935
ckEpS w
f iG f Adyk gvfNrKd U\aqmfbmG ;onf olUtwGuv
f pOfyifpifaiGig;&m;&lyD owf
rSw
f ay;cJo
h nf/ xdyk ifpifaiGjzifyh if tpfuAf g;vfonf rdr\
d aemufq;kH aeY
txd at;csrf;pGmuAsmvuFm arGUavsmfumaexdkifusifvnfcJhonf/
1920 jynfhESpfrS tpfufAg;vfonf tdEd,EdkifiH\ta&;ygaom
yk*dKvfjzpfvmcJhaomfvnf; ol\tdrfwHcg;0onf rnfolYtwGufrqdk? rnf
onft
h csed t
f cgrsKd ;rqdk tjrw
J apzGiv
hf pS x
f m;cJo
h nf/ &if;&if; ES;D ES;D ? vdu
I f
vIu
d v
f v
SJ SJ vlwikd ;f ESiq
hf ufqjH cif;onf/ ol\yifu,
kd o
f bm0yifjzpfonf/
tpvmrft
h pOftvmt& {nfo
h nfrsm;udk {nf0h wfaus>yefpmG {nfh cHavh&o
dS nf/
aumif;rGeo
f nfph m;aumif;aomufz,
G w
f u
Ykd kd BuKd uEf pS o
f ufojl zpfonf/ tdE,
d
jynfajrmufydkif;om;wdkY\ "avhtwdkif;yavmif ac:axmywfxrif;? qD;cf
uAgAfac:tom;uifonf ol\tBuKd uq
f ;kH aom tpm;tpm wGiyf g0ifonf/
qm;enf;enf;jzifh EdkYrygaombvuf&nfudk rsm;pGmaomufavh&Sdonf/
ylavmifaom tcsed u
f mvrsm;wGif tvmr[ftpfuAf g;vfonfrrd \
d
tdyf,mudk O,smOfxJwGifcif;usif;apNyD; rsm;aomtm;jzifhyef*smADt0wf
tpm;jzifh aeavh&Sdonf/ tb,faMumifhqdkaomf? xdkt0wftpm;onf
omreftajctaewGif yd
k tqifajyavonf/ ol\tdy,
f mywfvnfwiG f
ukvm;xdkifrsm;csxm;NyD; ol\rdwfaqGrsm;ESifhawGUqHk&efvmolrsm; ESifhxdkif
pum;ajymavh&o
dS nf/ at;csr;f aomumvwGiv
f nf; xdu
k o
hJ aYkd omtpDtpOf

tGr&fcifGefY
134
udk rdrd\tdrfxJwGif pDpOfxm;avonf/ [Gumac:uspfvrftdk;onf
olESifhtwl tjrJ&Sdaewwfonf/
tvmr[ftpfufAg;vftm;Munhf&efESifhawGUqHk&ef &yfa0;rSvmMu
aom{nfo
h nfrsm;um; tcsed jf ynfv
h v
kd ykd ifjzpfonf/ tb,faMumifq
h akd omf?
olonfvma&mufaom{nfhonfrsm; pdwf0ifpm;avmufatmifyif tajym
tqdkuqJGaqmifrI&Sdavonf/ {nfhonfrsm;uvnf; pdwf0ifwpfpm;em;
axmifMuonf/ xdkrQomru oludk,fwdkifuvnf;wpfyg;ol\pum;udk
pdw0f ifpm;pGmem;axmifavh&o
dS nf/ xdaYk Mumifh olEiS ahf wGUqHak jymqd&k jcif;rSm
aysm&f iT cf sr;f ajrUzG,&f myifjzpfonf/ olEiS t
hf wl taMumif;t&mtrsKd ;k rsKd ;udk
aqG;aEG;Muonf/ odaYk omf txl;ojzifh ol\aemufq;kH aeYrsm;wGif trsm;qH;k
ajymqdak qG;aEG;onft
h aMumif;t&monfum; tpvmrfEiS ,
hf if;\ tem*gwf
ta&;yifjzpfonf/ tvmr[ftpfufAg;vf\ ajymqdkaqG;aEG;rIonf
av;eufrt
I jynf?h aomutjynf?h awG;ac:rItjynfjh zifjh zpfNy;D ? tcsKd Utcgrsm;
wGif olonf pum;ajymqd&k i;f aemufajymifru
I av;rsm;jzifeh m;axmiforl sm;
udkrysif;&avatmif xnfhoGif;ajymqdkavh&Sdonf/
tvmr[ftpfufAg;vfonfum; tvGef&nf&G,fcsufaumif;rGefNyD;
bmoma&;udkif;&Idif;ol wpfOD;jzpfonf/ ,if;wdkYrSm ol\zcifESifhq&m
orm;jzpfaom q,'fr&D [
f qefw\
Ykd vufatmifwiG Bf u;D jyif;oGeo
f ifq;kH rcHchJ
&rIwdkYaMumifhjzpfonf/ tpvmrfonfurmudk taumif;wumhtaumif;
qHk;tajctaejyKvkyfekdifonfh wpfckwnf;aomomoemawmf tpDpOfjzpf
onfudk tpfufAg;vfonf ouf0if,HkMunfxm;avonf/ odkYjzpfay&m
tpvmrft
h pOftvmESiphf nf;rsO;f Oya'rsm;udk tpfuAf g;vfonf ol\aeYpOf
b0wGif NyD;jynfhpHkatmif BudK;yrf;tm;xkwfavonf/ olonf tvm[f
t&Sijf rwf\trdeaYf wmfrsm;udk jyif;xefpmG vdu
k ef mNy;D ? Oykw
f nfaqmufrEI iS hf
qGvmof0wfjyKrIwdkYwGifrnfonfh avQmhenf;rIrQ rjzpfapcJhay/ usrf;jrwf
uk&t
f mefzwf&w
G jf cif;onf ol\aeYpOfomrefv
k yk if ef;wpf&yfjzpfonf/ ol\

rsufaphtm;enf;vmaomtcg olonftjcm;olrsm;udk zwfMum;apNyD;

135

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e

em;axmif&mS avonf/ usr;f jrwfu&k t


f mefuzfkd wf&w
G pf Of odrYk [kwf em;
axmifaepOf oabmaygufem;vnfrt
I avsmuf0rf;enf;jcif;? rsu&f nf
usjcif;r&So
d nfh tcsed [
f
l r&Sad y/
tvmr[ftpfuAf g;vfonf tvGepf ma&;aumif;olvnf;jzpfonf/
4if;\pm;yJaG y:wGif AvmpmtkyEf iS chf w
J t
H jr&J adS eonf/ taMumif;rSm uAsm
vuFma&;oDzUGJ vdv
k Qiv
f nf;aumif;? wpfpw
kH pf&m a&;om;vdv
k Qiv
f nf;
aumif; tqifoifjh zpfae&efjzpfonf/ tpfuf Ag;vfonf uAsmvuFmrsm;
udak xmifEiS chf s
D &;om;oDu;kH cJo
h nf/ olpsmef0ifaevQif em&Daygif;rsm;pGm
qufwu
kd af &;aeavh&o
dS nf/
tvmr[ftpfuAf g;vfonf rdru
d ,
kd u
f rkd rd d tjynft
h 0,HMk unfr&I dS
avonf/ rdrd rdom;pkta&;? rdru
d ,
kd af &;ud,
k w
f mudp& yfrsm;twGuf
b,faomtcgrS pdwaf omujzpf&onf[
l r&S/d xkt
Yd jyif tcsed w
f ikd ;f
olonf pdwcf svufcstaersKd ;wGif &Sad ewwfonf/ olonf rdr\
d b0
wpfavQmufv;kH usiv
f nfvyI &f mS ;&mwGi?f ol\ tdE,
d Edik if &H rdS w
G pf vifrf
wdt
Yk wGuf wd;k wufr?I *kPo
f u
d m jrifrh m;rI? wef;wltcGit
hf a&;&rIwt
Ykd wGuf
&wufrat;&Sdaewwfonf/ ,if;udp&yfrsm;twGufvnf; tcsdefjynfh
yHkaz:awG;awmjcif;jzifh&Sifoefvsuf&SdaecJhjcif;jzpfonf/ ruG,fvGefrD em&D
0ufuav;tvdk awmifyif uAsmwdu
k av;wpfy'k u
f kd &Gwq
f ckd &hJ mS ao;onf/

]] 'Dacwf&JUolawmfpifuawmh txift&Sm;ay:aygufcJhNyD?
od k Y a omf tjcm;wpf p H k w pf & mvQd K U0S u f c suf t od Pf u awmh
vmonfjzpfap? rvmonfjzpfap }}
qdkvdkonfhtcsufrSm ,cift&AfwdkYaumif;pm;cJhpOfu tajctae

tGr&fcifGefY
136
rsKd ;jyefa&mufra&mufonfukd olt
Y aejzifrh od/ xdpk Ofu om,m0ajymNy?D
aysmf&Tifcsrf;ajrUonfhtcsdefrsm;onfvnf; jyefvmrvmudkrod/ odkYaomf
olt
Y aejzifah wmh tpvmrftwGuf aomuxm;oltjzpf ay:aygufvmcJNh y;D
,ckawmh ol\b0 ed*Hk;csKyfawmhrnfjzpfay&m olYuJhodkY tawG;tac:
ESifhylyifaomuxm;rnfhol ay:aygufrnfray:aygufrnfudk olYtaejzifh
rodaMumif;udk ruG,fvGefrDtcsdefuav;awmif olonfaomuudk
&if0,fyu
kd u
f m uG,v
f eG cf &hJ mS avonf/ tjcm;vQKd U0Suo
f nft
h odPfuawmh
vmonfjzpfrvmonfjzpfap? axmifESifhcsD? odkYwnf;r[kwf odef;ESifhcsD
vltaygif;uawmh wpftw
hH pfMo 0rf;enf;aMuuJrG u
I kd cHpm;vdu
k Mf u&onf/
rdrw
d \
Ykd &Suzf ,
G &f mtajctaersm;rS Ed;k x apol\toHuawmh xm0&twGuf
wdwfqdwfoGm;cJhacsNyD/
tef*sKref [drm,oGvftpvmrftoif;\ tcrf;tem;wGif em;
aomwqifow
l \
Ykd tm&Hu
k kd zrf;pm;cJo
h jzifh tm;ay;cs;D jrifrh yI pfrw
S jf zpfcahJ om
touf 19 ESpt
f &G,cf efY vli,fuAsmq&mav;onf ,aeY rdr\
d em;cd&k m
wGif xm0&tdyfpufjcif;jzifhtdyfaeacsNyD/ odkYaomf olay;cJhonfhowif;
pum;rsm;onfum; xm0&t pvmrfah vmuudk Ed;k xapvsu?f qufwu
kd f
BudK;yrf;tm;xkwf&ef wGef;tm;ay;vsuf&Sdaeao;onf/ xdkYtjyif ,aeY
vnf;urmhynm&Sif toD;oD;wdkY\EIwfwGif udk;um;&Gwfqdk ajymMum;
vsu&f adS eMuayonf/ ol;\ owif;pum;rsm;onf ,aeYvnf;&Sio
f efvsuf
&Sdovdk/ aemiftem*gwfwGifvnf; &Sifoefvsuf&SdaeOD;ayrnf/
onfum; tpvmrfhtawG;tac:ynm&SifESifhuAsmq&m qm?
tvmr[ftpfufAg;vf\ 1920 ckESpfwGif aumif;uif\tpGeftzsm;wGif
Mu,fwpfyiG t
hf jzpfay:xGe;f cJo
h nfh b0yifjzpfonf/ ? ,if;udk udik af 'tmZrf?
rk[r't
f vD *si;f em;u odrYk ed q
Yf kd trTe;f wifcahJ vonf/
]] tvr[ftpfuAf g;vfonf uREyfk \
f &if;ES;D aom rdwaf qGjzpfonf/
xdt
Yk jyif olonfurmay:&Sd tausmMf um;qH;k aomuAsmq&mrsm;
rsm;pm&if;wGit
f ygt0ifjzpfonf/ ,if;onf ud,mrof&iS jf yefx
rnfah eYtxd&adS eayrnf/ ol\Bu;D us,jf rifjh rwfonfh uAsmvuFm

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
rsm;onf tdE,
d Edik if &H dS rGwpf vifrw
f \
Ykd arQmv
f ifch surf sm;? pdwq
f E
rsm;? &nf&,
G cf suf rsm;udk yHak z:jy aeayonf/ uAsmrsm;onf
uREykf w
f EYkd iS hf aemifvm aemufom;wdt
Yk wGuf vrf;jyrD;&SL;wdik t
f jzpf
tvkyt
f auR;jyKaetH;k rnfjzpfayonf }}
trSeaf omfum; ,aeYvnf; tvmr[ftpfuAf g;vf\ uAsmvuFm
rsm;onf uREykf w
f t
Ykd m;vH;k twGuf owif;pum;taejzifzh w
d af c:rIwpf&yf
taetxm;wGif&Sdaeayonf/ tvmr[ftpfufAg;vfonf owd&Sd&Sdjzifh
avmuBu;D \ppfreS af om&nf&,
G cf sujf zifh ,aeUvnf;uReykf w
f \
Ydk aeYpOfb0
wGifusifvnftoHk;jyKEdkif&ef&Sifoefonfh awG;ac:rIwpf&yfudkwifjyay;cJh
onf/ tvmr[ftpfuAf g;vf Tejf ycJo
h nfv
h rf;pOfonf ,aeYvnf;urmudk
aumif;rGeo
f nfOh ;D wnfcsuq
f o
D Ykd ac:aqmifomG ;Edik af yonf/ tu,f uREykf f
wdo
Yk nfu,
kd w
f ikd x
f v
kd rf;ay:wGif tvsit
f [kev
f sijf refpmG jzifch sO;f uyfavQmuf
vSr;f cJo
h nf&adS omf..............
137

tGr&fcifGefY
138
ol\uAsm;udk tG&f'l? zg&fpD? t*FvdyfESifhjrefrmbmomwdkYjzifh twwfEdkifqHk;
qufvufwifjy oGm;ygrnf/

vlxkeJYqufpyfaewmeJUtrQ vlwpfa,muf
csif;[mwefzdk; &Sdayw,f/
wpfOD;csif;[m bmrSwefzdk;r&Sdbl;/
a&vIdif;BuD;[m yifv,fxJ rSmyJwefcdk;BuD;ayw,f/
'gayrJhukef;ay:a&mufvm&ifawmhbmrSwefzdk;r&Sdbl;av/

rSSefuefjcif;? w&m;rQwjcif;eJYZJGowd&Sdjcif;
wnf;[laomoifcef;pmrsm;udk jyefvnfzwfMuavmh/
oifhudkavmuBuD;udk OD;aqmifwJhacgif;aqmifjcif;
vkyf&yfvkyfcdkif;MuaytHk;r,f}}

Ag'&Sm[D AvDBuD;0if;twGif;&Sd tvmr[f tpfufAg;vf;\ *lAdrmef


VVVVVVVV
wGiftvmr[ftpfufAg;vf\ b0ESi'hf eudk ed*;kH csKyNf y;D aemuf

]]jrifhjrwfaomtMuHPfeJUcufxefwJhpdwf
"gwfudkarG;jrLMuprf;yg/ tazh"g;vG,fudk
vG,fv&kd if? tazhvufarmif;rsKd ; jzpfatmif

139

a'gufwm? tvmr[ftpfufAg;vf\b0ESifh'e
BudK;pm;MuygOD;}}

tu,fvufxJ0,faiGr&Sd&ifpdwfcsrf; omrIvJr&SdEdkifbl;/
vuf&Hk;rSmtiftm;r&Sd&if *kPfodumvnf;r&Sdbl;/
tu,f todynmr&Sdjyef&ifvJ tiftm;eJYaiG[m
vnf;toHk;r0ifbl;/
bmomt,l0g'r&Sd&ifawmh vlyDorIvJr&Sdawmhbl;}}

toifonfvlwpfzufom;\raumif;aompdwf"gwf
udk rdrdvuf0,ft& qJGaqmifjyKjyifyg?
odkYqJGaqmifjyKjyifEdkifjcif;onf
tBuD;rm;qHk;[*sfjzpfonf?
pdwfaumif;wpfckonft&Sifhtdrfawmfaygif;
axmifaomif;ruxuf omayonf}}

tGr&fcifGefY

tusdK; oufa&mufonfjzpfap? tusdK;


roufa&mufonfjzpfap?uREfkyf\arwm
&yfcHcsufuav;udkawmh em;qifawmfrl
MuygOD;/ uREfkyfonf vGwfvyfonfh tm
ZmenfyDyD? csD;usL;jcif;udkawmh vHk;0rvdk
vm; rawmif;wyg/

jrifawGUae&aomeuwfwm&mrsm;txufwGif
rsm;pGmaomurmrsm;&Sdayao;onf/
,cktcspf ESifhywfoufaomprf;oyf&rnfh
oifcef;pmvnf; rsm;pGmusef&adS o;onf/

toifwdkY[m pGrf;&nf owdESifhjynfhpHk


wJhodrf;iSufrsm; jzpfMuw,ff/ oifwdkY&JU
tvkkyf[maumif;uifwpfcGif ysHoef;oGm;
oGm;vmjcif;yJjzpfw,f/ oifwaYkd &SUarSmufrSm
ysHoef;p&mrdk;aumif;uif trsm;BuD;&Sdygao;w,f}}

139

141

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

tGr& cf ifeG Yf

142

'DypKyef&UJ aeYEiS n
hf &JU 0J*,ufrmS vH;k
yrf;Ny;D w0Jvnfvnf raeMueJU? oif
wdt
Yk zdYk tcsed u
f mvawG? ae&mXmeawG
aemufvnf; &Syd gao;w,f/
]]av[mjyifrsm;[m bmow0grSr&SdwJh
ae&mXmersm;r[kwf/
'DrSm axmifaomif;ruwJh c&D;onfawG
aemufvnf; &Sdao;w,f}}

]]ta&miftqif; teHUtouf&SdwJh
'DavmuxJrSmyJ wif;wdrfa&mif&JraeeJY/
oifwdkYtwGuf om,m0ajymwJhyef;O,smOfeJU
todkuftjrHKawG aemufvnf;yJ&Sdao;w,f}}

ukefvGefcJhaomaeUtcrf;tem;rSm wHk;u
uREykf f wpfa,mufxJomjzpfcJhw,f/ 'DrSm
,ckawmh uREfkyf&JU vQdKU0Sufcsufudk odol
awGaemufxyf&SdMuao;w,f/

ggggggggggggg

" Raise the scope of Self to such such heights


That God Himself may ask what is it that you desire?

" The brave are always true and undaunted,


The lions of the Lord do not cheat and dissemble."

"What I say to you is a message from another World


This book of mine has come from a different heaven"

143

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

tGr& cf ifeG Yf

144

"Liberty took its birth from its exalted teachings,


This sweet wine dripped from its grapes;
It was impatient of invidious distinctions,
Democracy was implicit in its being,
The modern age, which has kindled a hundred lamps,
Has opened its eyes in its lap."

"What is it that infuses one breath


in a hundred hreats?
This is one of the secrets of faith in Tawhid.
Be united and thus make Tawhid visible,
Realise its latent meaning in action;
Faith and Wisdom and Law all spring from it,
It is the source of strength and power and stability,
Its power exalts the nature of man
And makes him an entirely new being;
Fear and doubt die out; action becomes alive.
The eye beholds the heart of the Universe;
"There is no God but Allah"
this is the capital of our life;
Its bond unites our scattered thoughts."
(From Ramuz-i-Bekhudi)

"Religion is a constant yearning for perfection,


It begins in reverence and ends in love;
It is a sin to utter harsh words
For the Believer and
the unbeiliver are alike children of God.
What is humanity: Respect for man;
The man of love learns the ways of God
And is benevolent alike to the believer
and the un-believer;
Welcome faith and unfaith alike to the heart

145

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

If the heart flees from the heart,


woe betide the heart !
The heart, no doubt is imprisoned in water and clay
But the whole Universe is the domain of the heart !
(From Ramuz-i- Bekhudi by-Yaqoob Ali- Pakistan Pictorial)

"Beauty is the mirror truth,


and the human heart of beauty
While the mirror of the human heart is
the beauty of your works"
(Shakespeare from Bangi-Dara Translated by Amjad Ali )
onfudkyif Kiernan u?"Beauty turth's mirror, beauty's the heart, the dower
of the heart's glass your word's great carnival."

"Tasked to move on, on, morn and eve-

tGr& cf ifeG Yf

146

To move, to move, for ever move!


No creature of this world knows rest,
Nowhere can fabled peace exist.
All things condemned by tyrant laws
To wander, stars, men, rocks and treesOn motion all this world's life hangs,
Such is the ancient doom of things...........................
(Moon and Stars, From Bang-i-Dara, Translated by
Kiernan) Hamdan asked to Saint,

"I seek from the thee key to the divine mystery


From us demanded obedience and yet created Satan
To adorn like this the evil and the ugly
And then to demand virtue from us in action!
I wixh to know the meanings of this fantacy.
Why play with an unscruplous gambler."
To this the saint reply:

147

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

"Man who knows his self


Creates profit out of harm
Hobnobbing with Devil is bad for man
To fight the Devil andds to his glory.
Yor are a sword and he is the wet-stone.
Sharpen yourself so that you can strike hard
or else you will be the loser in the both worlds.
(From Javed Namah-Translated by Milton)

tGr& cf ifeG Yf

"We have lost the heritage of our fathers,


The faith have cast us from high heaven to the
lowest depths."

"The Arab and Iranian can hardly receive the breath


of life from this decaying Western civilization,
which itself is on the brink of destruction."

''Prophethood is the basis for our organization,


our religious and our law.''
"Are you afraid of trials: it is the Prophet's Tradition,
A man undergoing trials achieves purification."

"If the leadership of a nation is a devotee of


an alien ideology,
Such leadership is a curse for the nation"

148

"I am no saint, nor reformar,


I am no reporter of the Prophet's Tradition
nor a legal

149

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

td k - pyd e f a jr&,f
tdk-pydef
oifhudk,frSm
wdkYrGwfpvifrf&JUaoG;[m pdrfh0ipJyg?
tdk-pydef
wdkYpuKrSm oifh&JUoGif[ef[m
EkysdKopfvGifaepJyg?
tdk-pydef
oifhajrrIHrSm wdkYawGppf*s'[f
OD;cscJh&m vuPm&yfawG &SdaepJyg?
tdk-pydef
oifh&JUav,HaMumrSm
wdkY&JUtZmefoH Nidrfoufrysuf &SdaepJyg?
tdk-pydef
oifhudk,fay:rSm Mu,fwm&mvdk

tGr& cf ifeG Yf

150

xGef;awmufcJhwm wdkY&,fyg?
tdk-pydef
oifh&JUcg;xufrSm
wdkYpcef;csuGef;cdk&m pcef;teEyg?
tdk-pydef
oifh&JUcspforD; tvScs,fop&m
vdkaeonfu 'ef;&Gufrsm;?/
tdk-pydef
wdkYESvHk;om;rSm oifwdkYtwGuf
'ef;tqif;vdk aoG;eDeDvJ &SdpJyg?
tdk-pydef
igwdkYrSm ZGJrmefr&SdayrJhvnf;
wpfyg;olaw&JU rrIavmufp&m zdESdyfrI'Pfudk
bmaMumifh MuHU MuHU rcHEdkifrSmvJ?
tdk-pydef
oifhajray:u *a&e'gNrdKUudk
onfc&D;onftjzpf[m igjrifawGUcJh&ygNyD/
ightzdkY b0ifrusp&mavvm;/
arG;&yfajra&mufapOD; jrifcJhorQudk
arhaysmufEdkifrSm r[kwf
jriforQ awGUorQ Mum;orQawG....
tdk-pydefajr&,f
tdk-ajymNyD;cJhygNyD
'gayrJhvnf; pdwfrSmvnf; raus
tjrifvnf;rMunf b0ifvnf;rusEdkifwm
ighcrsmrdkY ........./
(bmav*sDbf&Dvfusrf;rS-1990 ckESpf 'DZbFmvxkwf tpvmrfhokw
rS *sm0d'foef; jyefqdk 0g;c,fr armifrif;Edkif oDuHk;onf/)

151

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

q&mh*kPf&nf
ausmif;q&mqkdwmbmvJ? ]vlY0dOmOf}&JU AdokumayyJaygh/
awG;ac:&SifBuD; u
vlYb0vrf;TeftwGuf
bmaumufcsufrsm;cscJhovJqdk&if...
]]toifh&JUy&0kPfrSm
tvif;a&mifutjynfht0
vTrf;aecsifw,fqdk&ifawmh
aea&mifjcnfvmrJhvrf;rSm
bmt[efYtwm;rsdK;udkrS
0ifrpGufapygESifh}} wJh/
(bmav*sDbf&Dvfusrf;rS-0g;c,farmifrif;EdkifjyefqdkoDuHk;onf)

tEkynm[lonf

tdk-tjrif&Sif&,f

tGr& cf ifeG Yf
tvSudkcHpm;wwfwJhtjrif &Sdwmawmh aumif;yg&JU
'gayrJhav....[ufopmudkrS rjrifwwf&ifawmh
tjrifrJh&om usNyDaygh/
edpb0udk &SmMuHvSnfhyg/
rD;yGm;av;vdk wpf'*Fom vif;vufae&wJh
vsifjrefpGm a&GUvsm;ae&wJh
xGufouf0ifoufudk
r&Smprf;ygeJU/
tdk-0oErdk;&,f urmaumifa&mykvJa&m
bmurS wefzdk;r&SdEdkifbl;/
olwdkYwawG[m jrpf&JUESvHk;om;udk,lNyD;
qlyltHk<ujcif; *,ufxJudkrS ypfrxnfhMuwmudk/
EdkifiHawG[m tHhzG,frygyJESifh
jyefNyD; r&SifoefEdkifygbl;/
]]rlqmeAD}} udkifqJGcJhwJh]]tqGmwkwf}}&JU
tm;rmefrsdK;rS r&Sd&ifawmhvJ....
'DtEkynm[mtaoyJ/ /
(Z&faAuvDrfusrf;rS-0g;c,fr armifrif;EdkifjyefqdkoDuHk;onf/)

152

153

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

tGr& cf ifeG Yf

154

,Ofaus;rItopf&UJkvkyf&yf[m zefom;jyifvdkwefzdk;&Sdaywm/
&l;oGyfjcif;&JUpnf;urf;udkta&SUwdkif;uAsmq&mrsm;udkoifay;vdkufyg/
xxxxxxxx

tv m [f t &S i f j rwf \ rd e f Y q d k c suf


(aumif;uifwrefrsm;odkY)

tdk-aumif;uifwreftaygif;wdkY---ig\'GED,mavmuBuD;u qif;&Jom;rsm;udkvIyfEdk;avmh/
pnf;pdrfcsrf;omolwdkY&JU eH&Hrsm;udk vIyfcgypfavmh/
tzdEdSyfcHwdkY\qlyGufaewJhaoG;udk ,HkMunfrIeJYaET;ay;avmh/
t&mra&mufodrfi,fonfhpmuav;udk odef;iSufeJUwdkufay;avmh/
jynfoltkyfcsKyfwJh'Drdkua&pDacwfa&mufNyD/
acwfa[mif;&JUyHk&dyfawG oifwdkYawGUMu&if zsufypfMuavmh/
v,f,mawGxJu &Gmol&Gmom;rsm;udk&dumr&cJhaomf?
tJ'Dv,f,mawG&JU oD;ESH&JUtESHwdkif;udk rD;&IdUypfavmh/
zefqif;oleJUzefqif;cHtMum;bmaMumifhvdkufum &Sdae&wmvJ/
bk&m;ausmif;u *dkPf;csKyfawGudk bk&m;ausmif;xJurxkwfypfvdkuf/
trSefw&m;&JUyswf0yfrI[m &kyfxkeJYawGxJrSmyJjzpfw,f/
0wfausmif;awmfeJYbk&m;ausmif;xJurD;rSdwfvdkufwmyJaumif;ygw,f/
uREfkyfonf ovif;ausmufrsm;udk rESpfou?f jiD;aiGUaeNyD/
uREfkyftwGufajrBuD;eJUvkyfwJh0wfausmif;aemufxyfaqmufay;yg/

155

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

tGr& cf ifeG Yf

156

uav;rsm;twGufqkawmif;oH
uREfkyf\EIwfvTmu
xGufay:vmqkyefoHu
uREfkyf\raemrS xif[yfvm& tmoDotrSefyg/
yrmqDrD;wefaqmiftvm;
uREkfyfwdkYb0 vif;0if;&ygapom;/
uREfkyfwdkYom qdwfNidrfaeu
urmwpf0ef;tarSmifvTrf;&/
uREfkyfwdkYom xGefawmufygrl
urmwpfcGif tvif;vGiftHh/
yef;rmvmtvSqifhrS
O,skmOfom tvS0ifhonfodkY
uREfkyfwdkYwpfawG\ xGef;awmufaom*kPf&nfjzifh
trdEdkifiHtm; tvSqifEdkifapom;/
ydk;zvHrsdK; rD;udkwdk;ovdk
ynmudk &Smvdkol uREfkyfwdkYjzpf&apom;/
uREfkyfwdkYvkyf&yfum;
qif;&Jom; tnMwudku,fwif
Z&mtdkwdkY'kuudk z,f&Sm;ay;&m
jrwfaomvkyf&yfrsdK;om jzpf&ygvdk\/
tdk-tvm[f&Sif&,f uRefawmfrsdK;wdkYudkav
raumif;&mrSu,fwif aumif;&modkYydkYESif
jrwfaomvrf;rS vSrf;vifhEdkifcGifh ay;vSJYawmfrlyg/
(bmefa*'&m uAsmusrf;rS)

tZmefoH

nav;wpf,HrSm]]tcsif;N*dK[fcyif;wdkYudk
yHktar; qifhvdkufonfu rdk;aomufMu,fav/
]]tm'rfqdkwJhrEk[m wuf<uEdk;Mum;
b,ftcgrsm; &So
d wH;k wJ}h }
]]aMomf-Murmqdk;wJhvlom;&,f ttdyfrufwmu
edru
hf srI&UJ vuPmuJUG vdYk t*FgN*dK[fu qdo
k wJ}h }
ajymp&m&,f&Sm;avvm; rqdkif&mudkrS
avukecf q
H akd umif;vm; ajrurm&,fv
f Ykd
Mum;0ifNyD;ceJw
Y mu aomMumN*dK[faygh/

157

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e


twkefYtvSnhfqdktcif;rSm b0ifrusoluawmh
v0ef;&,f pEmaygh/
]][Jh vlrEkudk bmrsm;rSwfowHk;
yHoak jrvTm 'DurmrSm txGe;f awmufq;kH
aomuf&LS ;Mu,f[m ]vl}aygh/
nrSmEd;k Mum; rif;wdv
Yk Nkd *dK[frsm;
aeYrmS Ed;k Mum; olwv
Ykd v
kd o
l m;uJUG /
olw&Ykd UJ pGr;f yum; wkecf gNyDqv
kd Qif
N*Kd [fwm&mcyford ;f yg odro
hf rd w
hf ek cf goGm;r,f}} rSww
f /hJ
olwpfrsdK;igwpfzkH twif;qdak ecdu
k rf mS yJ
td-k ajymvdrYk rS qH;k ao; urmajrjyifu
[pfa<u;vmtZmefoH yJw
h ifvv
Ykd rT ;f cJNh yD/
tZmefo&H UJ pGr;f yum; jyif;xefvaS vawmh
odro
hf rd chf g wkev
f yI o
f mG ; N*dK[ftaygif;&JUESv;kH om;/
(bmav*sb
D &f v
D u
f srf;rS)

tGr& cf ifeG Yf

158

tvm[fydkifwJhajr
ajrqDvmT xJrmS taphaygufapwm
b,foyl gvJ/
tP0ga&aMumrSm rd;k wdrjf zpfapwm
b,foyl gvJ/
taemuf,Hu ESpfNrdKUzG,f
avajyudkqifapcJhwm b,folygvJ/
yx0DajrBuD;udk wu,fydkifpkd;wm
b,folygvJ/
a'gif;zef0gaerif;udk a&mifjcnfvif;apwm
b,folygvJ/
v,f,majrwpfcGifrSm ykvJoDuHk;ovdk
oD;yGifhpHkpHkudk ay:xGef;ap&pfwm
b,folygvJ/
awmfvSefwJhtod&,f awmfvSefwJhtjrif&,feJY
rdk;av0o ZvaA'udk oGefoifjycJhwm
b,folygvJ/
]][,f--ajrBuD;udk vuf0g;BuD;tkyfolawG&,f
'Dajrudk oif;wdkYvJrydkif oif;wdkY&JUbdk;bGm;awGvJrydkif
at;--igvJyJ rydkif 'gudkawmh odMua[h}}-(bmav*sDbf&Dvfusrf;rS)
(1994 ckESpf? Edk0bFmv xkwf tpvmrfokw rS*s0d'foef;ESifh
0g;c,fr armifrif;EdkifwdkY jyefqdkoDuHk;onfh uAsmrsm;jzpfonf/)

159

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

tGr& cf ifeG Yf

160

trsKd ;om;a&;aw;vuFm
w&kwfjynfeJYt&AfEdkifiH[m wdkYEdkifiHyg? tdEd,EdkifiH[mvnf; wdkY&JUEdkifiHyg/
wdkY[mrGwfpvifrfawGyg? wpfurmvHk;[m wdkY&JUEdkifiHyg/
aom0f[D'fw&m;awmf&JU ,HkMunfvTJtyfrI[m wkdY&JU&ifxJrSm&Sdaywm/
wdkY&JUwnf&SdfrIudkazsmufzsuf&efrSm vG,fulvSwmr[kwfyg/
urmay:&Sdbk&m;ausmif;awGxJrSm tvm[ft&Sifjrwf&JUtdrfawmf[m
yxryg/
wdkY[mtJ'Dtdrfawmfudkapmifha&Smufolyg? tvm[ft&Sifjrwf[mwdkYudk
apmifha&SmufwJht&Sifjrwfyg/
"g;udkifwJhvufawG&JUt&dyfatmufrSm wdkY[marG;zGg;BuD;jyif;vmcJhwm/
"g;eJYqef;pv[m wdkYtrsdK;om;xk&JUoauFwyg/
taemufwdkif;av[mjyifrSm wdkY&JUtmZgefoHjrnf;aywm/
wdkYjrm;&JUpD;qif;aewJht[kefudk b,folrS r&yfwefYapEdkifyg/
trSm;w&m;eJYydaewJholawG tdk-wdkY[m rdk;aumif;uifr[kwfyg/
tBudrfaygif;&meJYcsDNyD; oifwdkY[m wdkYudkprf;oyfcJhNyD;jzpfwm/
tdk-pydefrS yef;O,smOf tJ'DaeYawGudk oifowd&&JUvm;/
oifh&JUyef;iHkzl;av;awGxJrSm wdkY&JUtodkufuav;awG&Sd[m/
tdk-'*sfv[fvIdif;*,ufrsm; oifwdkYvnf;wdkYudk rSwfrdrSmyg/
tckxd oihf&JUa&jyif[m wdkY&JUZmwfvrf;awGeJY tjynhfyg/
tdk-oefYpifwJhyx0Dajr oifh&JU*kPfodumtwGuf wdkYaoyJG0ifay;rSmyg/
oifh&JUtaMumawGxJrSm ckxdwdkYaoG;awGpD;qif;vsufaeaywm/
wdkYc&D;pOf&JUacgif;aqmif[m wdkY&JUwrefawmfjzpfaywm/
tJ'DtrnfemraMumifh wdkY&JUtouf[mvnf; &Sifoefusef&pfaywm/
tpfufAg;vf&JUaw;vuFm[m c&D;onfwyfvSefYacgif;avmif;oHyrmyg
vrf;c&D;[mtwdkif;twm&SdayrJh 'g[mwdkY&JUc&D;pOfayyJ/

161

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

tGr& cf ifeG Yf

162

ajymifajrmufom;uvm; [mh [m;...


'gayr,fah v- vufawGUCmZDr[kwf
tajymCmZDjzpfaewmu
*Gusaeygya&mhvm;/ /
(bmefa*'&muAsmusr;f rS-1994 ck? Ed0k bFmvxkwf tpvmrfo
h w
k rS
*sm0d'o
f ef;ESihf 0g;c,fr armifrif;Edik w
f jYkd yefqo
kd u
D ;kH a&;kom;onf/)

&Spfuf0g ESihf *s0gaA&Spfuf0g


(apm'u ESihf apm'u\tajz)

rGwfpvifrfqdkwJh pdwf"gwfjyif;jyolu
wpfnwnf;eJYAvDBuD;wpfvHk;aqmufEdkifpGrf;vnf;
ESpfy&dap'rsm;rsm; tukodkvfpdwf0ifaevdkY
ermZDjzpfatmif rodrf;oGif;Edkifwmuawmh &ifemp&maygh/
[dk-ajrmuftmz&durS qEkqDocifu [d*smZfrif;xH
qufo o0PfvTmwpfckrSmav
]]aoG;uom [d*smZfjzpfyg&JU
pdwf"gwfu tvsOf;ryDawmh
rif;rsufvHk;u rsuf&nf
wpfawmufawmufusatmif idkvifhapOD;
ESvHk;om;rSm pD;0ifaewJh aoG;&JUvdktifudkrS
rif;urodawmh tvum;ayghumG }}wJh
td-k tarmiftpfuAf g;vf&,f
armifrif;[mav tzJUG tEGUJ awmh

uAsm&SnBf u;D ESpyf 'k u


f kd jrefrmbmom tl&'lbmomjzifrh l
tvGef&Snfvsm;onfhjyif acwftcgor,wGif tl&'l
&'l pmay wwfajrmufoluvnf; enf;yg;vSojzifh
aewGif az:rjyawmhyg/
xdu
k AsmESpyf 'k u
f kd pma&;q&m *sm0d'o
f ef;u jrefrmbm
omjyefqNkd y;D 0g;c,frarmifrif;Edik u
f uAsmtjzpfou
D ;kH
a&;zJGUum 1983ckESpf ZE0g&Dvu ykHESdyfxkwfa0cJhonf/
,cktcg aemufyikd ;f tyd'k t
f csKd Uudk uReaf wmfu,
kd w
f ikd f
xyfjznfu
h m,if;bmomjyefuAsmpmtkyrf mS &Sm;yg;aeNy
jzpf&m pmay0goem&Sirf sm;twGuf 0rf;ajrmufz,
G &f m
rnf[k arQmv
f ifyh gonf/

163

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

&Spfuf0g
(1)
tedXm&Hk
bufaygif;pHkcsOf;
,dk,Gif;ysufjym;
*kPrf xGm;vS
qHk&IH;atmufus
wdkYb0udk
rnfrQwmxd
rsdKodyfNyD;um
onf;cHumESifh ae&tHhenf;/
uREfkyfwdkY\
tem*wfudk
b,fa&mcgxd
OayujyK
vspfvsL&Ium ae&tHhenf;/
twdwfacwfu
ab;'kuESifh
tysuftpD;
toD;oD;udk
rnfrQwmxd
owdw&
wooESihf vGr;f aqG;om ae&tHeh nf;/
twdwfb0
jzpf&yfrsm;u
edrfhusrIaygif;
qdk;arGa[mif;udk
jyefajymif;vSpf[
azmfusL;jyvsuf
yrmqdkaomf
iSufi,fav;rS
usL;&ifhvmonfh
vGrf;aw;ozG,f
a&S;0,fjzpftif
a&mif[yfxifvsuf
tuREfkyfonfum;
tvif;ys,foGm;
rD;&SL;tvm;
r[kwfjim;rdkY
trSefw&m;
tjym;jym;udk
vSpf[az:usL;
cGef;qifhusL;&ef
pd;k r&GUH yJ pGr;f tifjynfv
h suf rmefjynfv
h suf/
(2)
td-k jrwf&iS t
f vm[f

em;qifygavmh

tGr& cf ifeG Yf
usdK;EGHorI
emcHrIwGif
usdK;EGHorI
emcHrIwGif
uREfkyfwdkYum;
xif&Sm;ausmfMum;
*kPaf &mifxmG ;Mu
odkYayjim;vnf;
cHpm;ae&pf
'Doepfudk
rsdKodyfr& aer&ESifh/
yrmqdkaomf
cHpm;csufrsm;
jynhv
f QHymG ;onfh yHv
k sif*w
D toGiw
f nf;/
*DwoHom
cHpm;&mudk
rsKdodyfxm;a&;
BudK;pm;ayvnf;
vufrcHonfu uREfyk \
f pdw/f
td-k tvm[f&iS f
opmcHxm;
'Dvlom;\
cHpm;ae&
ylaomuudk
&ifrSxkwfypf
wifjy&pfaomf oem;oufnm vufcyH giJ/h
uRefawmfrsdK;\
awmif;qdkrIudk
vspfvsLrjyK onf;cHrjI zifh *&kjyKMum;emyg/
tvm[fudkyif
apm'u0ifchJ
vlom;&JU
qdkpum;udk
rsufrmefryGm;bJ yefem;qifyg/
(3)
jrwfpGtvm[f
t&Sifonfum;
edpx0&
teEwnf;/
xm0&t&Sif
edpocif
jzpfwHkvsifvnf;
tvm[f[kwGif
xd*k P
k t
f ifukd wdt
Yk vsifu azmfusL;jyolr&Sad vcJ/h
tvm[fonm
bJGUemrudk
urmwpfvmT ;
vQHumoGm;atmif

164

165

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'fh e


wifvmS onfu rGwpf vifrrf sm;/
&l;&l;rl;rl;
tcspfxl;vsuf
cufcJ[lorQ
MuHUcdkifjyNyD;
ab;&eftzefzef
cg;pnf;cHNyD;
t&Sifjrwftm;
cspf&tvGef
cspfpdwfrTef
tvm[fbJGUawmf
emrawmfudk
urmausmMfum;
wGifumoGm;atmif
ESHUjym;wifjy
MuHaqmifMudwm
b,folrsm;vJ
rGwfpvifrfrnfausmf uRefawmfwv
Ykd Qif r[kwaf vm/
(4)
tkd-&Sifjrwftvm[f
rGwfpvifrf[k
ray:xGef;p
or,u
urmwpfvmT ;
vlom;rsm;rSm
BuD;rm;xdk;axmif
ausmufaqmifudkvnf;
ysyf0yf&u
kd sdK; c0yfu;kd \/
xD;xD;rm;rm;
yifBuD;xGm;vnf;
qDrD;ylaZmf
rSef;aumfa&mf\
awGU&mjrif&m
tjzmjzmudk
pdwfxifwdkif;om jrifawGUjcif;iSm udk;uG,fMu\/
rpGrf;&monfh
&Siftvm[fudk
b,fyHkoGifESifh vufcHc0yfMutHhenf;/
jrwftvm[fudk
udk;uG,f&m[k
cH,lMuol
xdx
k v
kd u
l kd
ta&SUvm;vnf;
uREfkyfrawGU
taemufvm;vnf;
uREfkfyfrjrif
xkdtcgu
jrwftvm[fudk
wrf;wol[k
jrwftvm[fudk

tGr& cf ifeG Yf
OD;csol[k r&Scd o
hJ nf trSeyf g/
jrwftvm[f\
*kPfemrudk
'kuEGHwGif;
aMumuf&GUHuif;pGm
urmvlom;
tjym;jym;udk
vSp[
f wifjy MuHaqmif&wm uREfyk w
f o
Ykd mwnf;/
(5)
tpvmrfyh ef;
ryGifhvef;p
or,u
wl&uDEG,f
wmupf&,fESifh
*&drusef
tdk-tD&efESifh
w&kwfyg0if
vlrsdK;pHkyif
Zmwdcsufa<u
olwdkYajrwGif
jrwftvm[f\
w&m;vrf;rSef
tpvmrfuk d
oufpGefUom atmifvHvTifhcJhyg\avm/
tdk-jrwf&Siftvm[f
t&Sifh0g'
jyefYyGm;zdkU&m "g;vG,f0ifhum olwdkYvIyf&Sm;cJhonfavm/
aomif[D'f0g'
'DtvSudk
b,foal wGu
urmwpfvmT ;
jyefYumoGm;atmif jyKpGrf;cJhMuygoenf;/
(6)
t&Sifh0g'
toufrcif
vGifwD;acgifacgif
&kef;uefvIyf&Sm; ajAmifpGefYpm;wm
tP0gjyifus,f
pGefUpGefUpm;pm;
uREfkyfwdkYvQifr[kwfygavm/

jyefYyGm;a&;iSm
rNidKjiifbJ
uEmajymifwiG f
b,folawGrsm;vJ/
ul;cyfo,fum
BudK;yrf;oGm;wm

166

167

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'fh e


[dk-Oa&my
0wfausmif;vSrS
tZmefoHudk
[pfa<u;jyum
tmz&du
awmeufrsufrnf;
t&dkif;xJu
yljyif;vGef;pG
uEm&rSm
tvm[fh*kPfawmf
emrawmfudk [pfa<u;aMumfnm uREfkyfwdkYomr[kwfygavm/
"g;vSHav;jrm;
&efrmefMum;rS
tvm[fh*kPfawmf
emrawmfudk
&J&J0HU0HU
aemufwGefYrjyif
uREfyk w
f yYkd if [pfa<u;cJo
h nf r[kwaf vm/
(7)
&Sifoefae&
uRefYb0um;
jrwftvm[f\
w&m;awmfppf
atmifvHvTifh&ef
pdw&f nfoef
t&Sifh0g'
jyefYyGm;a&;wGuf
BudK;yrf;vsufu toufaoG;ajruscJNh yD/
Opm"e
rufarmvS
wdkif;jynfaoeif;
bk&ifrif;rsm;
jzpfvdkMu
*sd[m'fwdkufyJG
wdq
Yk ifEo
JT nf r[kww
f um;/
tu,frsm;
pdwf"gwfrSm;
uREfkyftyg;
&SdcJhjim;u
ordkif;wpfavQmuf
bkef;rmefaysmufum
rdpm0g'
NzdKcGif;jyol
r[kwfrlbJ
rdpm0g'
acgif;axmifxatmifuHaqmifoljzpf jrif&rnfrnfwnf;/
(8)
uREfkyfwdkYrSm
ppfcsDvm&m

tGr& cf ifeG Yf
vrf;wpfavQmufrSm
&ifqdkifvm&
&efolYwyfrSm
tiftm;rnfrQ
BuD;rm;vSvnf;
wdkYrsm;a&SUrSm
MuHhMuHhcHum Mum&Snfr&yfwnfpGrf;yg/
tvm[ft&Sifudk
ykefuefaxmifvTm;
rmefodkyGm;ol
&efvdkoludk
xDrxifyJ
&ifqdkifETJum
&Sif;ypf&efrSm toifomwnf;/
"g;vSHav;jrm;
rqdkxm;ESifh
AHk;usnfrsm;ESifh
tajrmufqHvQif
xDrxifyJ &ifqdkifETJwm uREfkyfwdkYomwnf;/
t&Sifwpfql
onft,ludk
olYESvHk;0,f
wHqdyfES,fpJG
pOfjrJoGm;atmif MuHaqmifMuwm uREfkyfwdkYomwnf;/
aotHhrl;rl;
umv&l;
t&Sifhemr
wooESifh
wrf;w&if;u oufpGefYoGm;wm uREfkyfwdkYomwnf;/
(9)
tdk-jrwftvm[f
tpvmrfhordkif;
*kPfwifhvIdif;atmif
cdkifAg&Jwdkuf
&efolrdkufudk
NzdKcGif;wdkufyJG
qifumETJwm b,folygvJ/
tifyg,mwpfvTm;
*kPftifxGm;onfh
uGefpwifwDEdky,f
BuD;us,fcrf;em;
a&mrNrdKUtm;
odrf;ydkufNyD;um
atmifyJGcHwm b,folygvJ/
bk&m;twk
w&m;xkudk

168

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'fh e


NzdKcGif;NyD;um
rdpmwyfr
armfr&atmif
NzdKcGif;cJhwm
t&SifhbEm
usdK;EGH&Smonfh
rGwfpvifrfrsm;vsifr[kwfavm/
yg&Sm;jynfrS
tvQHnD;nD;
rD;ewfBuD;udk
Nidrf;owfNyD;um
jrwftvm[f\
a&mif0grD;&SL;
uGefYuGefUjrL;atmif
MuHaqmifwmvnf;
rGwfpvifrfrsm;vsif r[kwfavm/
(10)
tdk-&Sifjrwftvm[f
t&Sifhudkav
trSefcspfwm b,folygvJ/
&Sifjrwftvm[f
ESpfNrdKUjcif;iSm
wdkifyJG0ifwm b,folygvJ/
urmBuD;udk
wpfnDGwfwnf;
pkpnf;oGm;atmif
wr[kwfwnf;
vIyf&Sm;wuf<u
Edk;Mum;oGm;atmif
MuHaqmifcJhwm b,folYvkyf&yfygayvJ/
rdpm0g'D
aoGzDolwdkY
tnHhcHum
aMumuf&GHUoGm;atmif
MuHaqmifcJhwm b,folygvJ/
wpfql0g'
jrwftvSudk
cH,lxm;onfh rGwfpvifrfrsm;yif r[kwfavm/
(11)
aMumufrufzG,f&m
Murf;&rf;&onfh

aoG;ysufcref;
ppfpcrf;rSmyif

tGr& cf ifeG Yf
qGvmofjyK&ef
tcsdefwefaomf
"g;vHSav;jrm;
&efpG,fMum;rS
raMumufrqkwf
rwkefvIyfyJ
[d*smZfajrrS
zl;yGifhvmonfh
om;aumif;&wem
ZmenfwdkYrSm
tvm[fhtdrfawmf
rSef;arQmf&nfum
ppfyJGqif&if;
ppfwvif;0,f
jrwftvm[fudk
ysyf0yfGwfc
OD;ESdrfhcs\
qGvmofwGif;0,f
r[frl'fESifht,mZfwdkYrSm
olodigig
rcJGombJ
,kwfjrwfedrfhjrifh
pdwfrxifbJ wpfwef;wnf;om wl,SOfwJGum&Sdaeyg\/
xdkumv0,f
wdkif;jynfaoeif;
bk&ifrif;yif
aus;uRefrsm;ESifh
ycHk;csif;xd
wef;ndvsufom
&Sdaeay&m
vlcsif;wljim;
Murf;&rf;&onfh
ppfpcrf;rSmyif
qGvmofjyK&ef
tcsdefwefaomf
"g;vHSav;jrm;
&efpG,fMum;rS
raMumufrqkwf
rwkefvIyfbJ
[d*smZfajrrS
zl;yGifhvmonfh
om;aumif;&wem
ZmenfwdkYrSm
tvm[fhtdrfawmf
rSef;arQmf&nfum
ppfyJGqif&if;
ppfwvif;0,f
jrwftvm[fudk ysyf0yfGwfc OD;ESdrfhcs\/
qGvmofwGif;0,f
r[frl'fESifhtm,mZfwdkYrSm
olodigig
rcJGomdbJ
,kwfjrwfedrfhjrifh
pdwfrxifbJ

171

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'fh e


wpfwef;wnf;om wl,SOfwJGum&Sdaeyg\/
xdkumv0,f
wdkif;jynfaoeif;
bk&ifrif;yif
aus;uRefrsm;ESifh
ycHk;csif;xd
wef;ndvsufom
&Sdaeay&m
vlcsif;wljim;
aoG;cJGxm;onfh
twef;pm;cJG
pepfyJGrSm aysmufysufvGifhpif&Sd&\/
(12)
ta&SUtaemuf
awmifajrmufrusef
tvm[fhemrH
vQHumoGm;atmif
vSnfhvnfNyD;om wifjyolum; rGwfpvifrfrsm;wnf;/
a0oDjrifhrm;
awmifxdyfzsm;xd
tP0gjyifus,f
ork'fyifv,fxd
tvm[fh*kPfawmf
emrawmfudk
jzefYjzL;onfum; rGwfpvifrfrsm;wnf;/
tpvmrfah &;wGuf
oufpGefYqHzsm;
pGefUpm;&m atmifvHb,fcg rvJcJh/
rnfoludkrQ
wdkYrrIyJ
aMumuf&&HGU& atmufuspdwv
f nf; vsOf;r&Scd /hJ
tma&AsrS
awmif[D'fatmifvH
npfnrf;aypG
pepfa[mif;rsm;
csKyfNidrf;apum
tawG;a[mif;rsm;
zsufodrf;NyD;um
urmhvo
l m;
tjym;jym;ukd
uRefb0rS
vGwu
f if;apwm tuREfyk w
f yYkd g/
tdk-jrwf&Siftvm[f
jrwftvm[f\
utfbmausmif;xGwf
jrwfwpfrGwfudk
wnfapcJw
h m tuREfyk w
f yYkd g/

tGr& cf ifeG Yf
uk&ftmefjrwfpGm
a'oemudk
pOfvmrwdrf;
&ifrSmudef;wm
tuREfkyfwdkYyifr[kwfavm/
odkYvsufESifh
oif;wdkYwawG
0efraus[k bmaMumifh,dk;pGyf&ufoenf;/
tu,fom
uRefkyfwdkYrSm
wm0efrJhrI
jzpfcJhrlvQif
t&Sifonfom
&SifhbEmtm;
oem;rnm
arwmuGm[k
&ufa&mysLiSm r&Sdyg[k qdk&rnfvm;/
(14)
jrwf&Siftvm[f
zefqif;vsmonf
vlom;rsm;rSm
uREfkyfwdkYcsnf;om
r[kwfygbJ terw* vGefrsm;vSwnf;/
tkwftkwfaomif;aomif; vltaygif;0,f
aumif;jrwfool
qdk;,kwfolESifh
0efaus>yefol
0efrJholESifh
rmevlvl d*kPf0ifholESifh oligrwl &SdcJhonfyg/
vlYabmifavmu
csdK;rusbJ
ynmjynfh0
ESvHk;vSESifh
ynmrJhvS vlUAgv[k wpfoD;wpfjcm;&Sdaeyg\/
tvm[femrH
tm;roefbJ
pdwfkysufvspfvsL
OyujyK
wpfpkvlrSm
jrwftvm[f\
okwdr*Fvm
rsm;pGmaumif;csD;
ckdifckdifNzD;udk
wpfoD;pHpm;
aysmfyg;0ifh0ifh
atmifyJGqifhvsuf
odkYayjim;vnf;
oem;pzG,f

172

173

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'fh e


'kuyifv,f
a0ha0hvnfum
&Sad eonfrmS rGwpf vifrrf sm;vsif r[kwaf vm/
(15)
utfbmausmif;awmf
&Sifhtdrfawmfudk
&nfarQmfat;Nidrf;
apmifhxdef;cJhol
vlwpfpkrSm
'DurmrSm
&SnfMumrquf
aysmufysufoGm;rnf
rSef;arQmf&onfu
umz&fwdkYrSm
0rf;omwpftm; [m;wdkuf&,farm&Sdvsuf/
,if;wdkYcrsm
NrdKUawmfom,m
r'DemESifh
usrf;jrwfuk&ftmef
"ruefudk
xdefcseftNyD;
vufuwD;Mum;
wpfenf;xm;um
aysmufjy,fygu
utfbmAdrmef
0wfausmif;,Hukd b,fozl ;l &ef vmrnfenf;/
tpvmrhv
f aY l bmif
tvif;aqmifudk
ajymifavSmifvufwdkY
umz&fwdkYu
tm;&0rf;om
[m;wdkuf&mudk
jrwftvm[fu
bZmaMumihfrsm;
OayumjyK vspfvsL&I&ufygoenf;/
awmif[D'fw&m;
jyefYyGm;rSmudk
xGwx
f m;tvm[f pdwaf wmfr0ifpm;NyDavm/
tdk-jrwf&Siftvm[f
umz&f'dXd
ouFm&Sdol
vlwpfpku
Adkvfustkyfpdk;
vTrf;rdk;x,f0g
atmifyJGcHum
oGm;MurSmudk
t&Sifvdkvm;ava&mhvm;/

174

tGr& cf ifeG Yf
(16)
t,ljcm;em;
umz&frsm;u
a&TxD;vkum aumif;pm;wmudk uREfkyfwdkYrSm0efrwdkyg/
umz&fwdkY\
rodvlrI
vspfvsLjyK
a&S;&IOD;aqmif
vlUabmifrSm &Sdaeonfudk r&Ikpdrfhr[kwfyg/
umz&fwdkYom
vlYabmifrSm
uHkvHkjynhf0
&SdcJhMuvnf;
aomur[kwf uREfyk w
f rYkd mS ajzomyg\/
ajzodrfhr&
xdkaomuum;
*sEofuwd
usrf;t&Sdudk
arQmfrdumom
a&mifh&J&Smonfh
pOfvmrGwfpvifrftjzpfqdk;/
tdk-jrwf&Siftvm[f
a&S;cguvdk
tuRefwdkYudk
bZmaMumifhrsm;
ajrmufpm;csD;usL; aus;Zl;txl;rjyKoenf;/
uREfkyfwdkYwGufwm
t&m&mudk
ysLiSmvdkufavsm
jzLraemESifh
oabmtb,faMumifhr&Sdoenf;/
(17)
rGwfpvifrfhavmu
[dk;a&S;uqdk
pHjyb0
wnfcJhMuvnf;
jyifr&atmif vrf;paysmufvGifhaecJhNyD/
{uefppfaomf
&Sifjrwftvm[f
ay;xdkufygu wdkif;qrcsifh csD;jrifhonfwnf;/
&Sifjrwftvm[f
vdkwlygu
tm*EKyif
wHvQyfa&xif
vrf;rSm;0ifvnf;
wl,SOf{uef

175

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'fh e


a&wHcGefBuD;
pdrfhpdrfhpD;ESifh
trSefqHk;pnf;Edkifygonf/
wpfpdrf;&Hpm
umz&fwdkYu
uREfkyfwdkYudk
vlpOfrrD
vlryD[k
b0rpnf
vlrrnf[k
cdkudk;&mrJh
EHkUeJUeJU[k csdK;zJhajymcJhMuygonf/
wpfyg;ol\
wHaxG;cGuf0,f
yufvufarsmvdkY
ajymcHqdkcH
epfemcHNyD; usefaeonfrSm oligrGwfpvifrfjzpfvdkYvm;/
(18)
<u,f0ukHvHk
jynfhpHkjcif;rSm
wpfpdrf;&Hpm olwdkYrSmom vHk;0a&muf&SdaecJhNyD/
<u,f0jcif;uif;
qif;&JwGif;0,f
usifvnf&&Sm
uREfkyfwdkYyg
awmif[D'f0g'D
r&SdNyD[k
avmurS m
&Smr&[k
tcsd e f 0 ,f
rqdkESifhOD;
uREfkyfwdkYtwGuf
touf&Sifum
wnfaewm[m
tvm[fhemrH
wrf;w&efom r[kwfygavm/
odkYwrlaMumifh
uREfkyfwdkYom
r&Sd&Smrl
b,frSmb,fu
jrwf&Siftvm[f
emrawmfudk
b,folursm;>rufqdkwrf;w csD;usL;&menf;/
(19)
tdk-jrwf&Siftvm[f

tpvmrfv
h Ul abmif

176

tGr& cf ifeG Yf
qDrD;a&mifvnf; qdwfokOf;cJhNyD/
tpvmrf0h g'D
a&Tod*Fvnf;
uG,faysmufcJhNyD/
xdkxdkaMumif;aMumifh
cg,Humv
nor,rSm Nidrf;at;om,mrJhavNyD/
a&mifeDuGefYjrL;
t&kPfOD;vnf;
okcr*Fvmuif;avNyD/
&S[D'DwJh
ZmeDbJGUwGuf
toufpGefUum BudK;yrf;cJhwm olwdkY&,fyg/
{uefrcsdKU
olwdkYawGum;
jyefzdkYapmonfh {nfhonfyrmavyJvm;/
tvQHnD;nD;
rD;wkdifBuD;ESifh
&SmrnfMuHvnf;
trSefawGUa&;
tvSrf;a0;avpGwum;/
(20)
tpvmrf0h g'Drsm;
r&Sdjim;vnf;
trsm;rGwfpvifrf
jypfrjrifybJ
tcspf,SOfum &SdaeqJyg/
tma&Asrnf
uRef;qG,fonfvnf;
pOf&Snfxyfavmif; ykHrajymif;bJ &SdaeqJyg/
pJGrufwefwef
tpvmrfuk d
&Sdae[efvnf;
,reftvm;
wpfjym;om;rS ravQmhygbJ &SdaeqJyg/
tuRefwdkYum;
b,folrsm;enf;
rk[r'f\ aemufvdkufrsm;vQif r[kwfygavm/
odkYygvsufESifh
jrwftvm[fu
uREfkyfwdkYtm;
pdrf;um;jcm;em;
bZmrsm;aMumifh jzpfoenf;/

177

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'fh e


tpvmrfuk d
cspfMunfygvsuf
EHkcsmatmufus
'kuayGum
&Sdae&Smonf bZmaMumifhrsm;jzpfoenf;/
(21)
tdk-jrwf&Siftvm[f
uREfkyfwdkYrSm
tvm[f&Siftm;
uREfkyfwdkYrSm
r[mwreftm;
OayumjyK
vspfvsL&Ium
rdpm0g'
racsybJ
rdp0g'
xGef;yoGm;atmif jzefYcsDay;aeygonfavm/
r[m*kPf&nf
jrwfeADudk
rxDav;pm;
cspfrxm;yJ
pGefYypfxm;Muygoavm/
qvfrmefESifhta0Zfu&feD arGESpfwpfEIef;
azGjzwfxHk;udk vHk;0pGefYxm;ygonfavm/
tuREfkyfwdkY\
ESvHk;tdrf0,f
awm0f[D'frD;&SL; uGefYuGefYjrL;um &SdaeqJyg/
ADvmvfb0
tm;uspHrl
twk,u
l m *kP,
f q
l o
J m &Sad evsufyg/
(22)
&Sdygapawmh? &Sdapawmh oif;wdkYawGrSm
a&S;tcgrGwfpvifrf twdwf&Sifvdk usifhpOfpHjyr&SdMu/
tpvmrf0h g' qH;k trudk wdusvdu
k ef mr&SMd u/
&S&Dtofw&m;
Oya'rsm;udk
av;pm;tm;xm; r&SdcJhMu/
tvm[fudk&nf
opmwnfxm;
,HkMunfxm;rdkY
uREfkyfwdkYrSm

tGr& cf ifeG Yf
&tyf&monf
ydkif&mcGifhrsm;
tjym;jym;udk
xpfyg;oltm;
]]&Sif}}ay;jim;aomf w&m;tHhavm/
cHpm;rdorQ
&ifzGifh&m
ajymrSm;qdkrSm;
&SdcJhjim;aomf
oem;pmem cGifhvTwfygiJh/
(23)
zg&efawmifajc
rumajrrS
wifah ytpvmrf
w&m;rSefudk
{uefNyD;jynfhpHkawmf rlapaomt&Sif/
wpfcsdefwnf;rSm
rsm;pGmvlom;
tifpmefrsm;tm;
w&m;tpvmrf
omoemrSefwGif {uefwnfapawmfrlaomt&Sif/
twdwfacwfu
0g'wpfvJG
t,lvJG&m
rdpmAdrmef
<uif;tusefudk
ajrvSefrD;wdkuf
cGif;vdkufrusef
tpvmrf0h g'D
jrwfZmenfudk
,HkMunfrIwGuf
toufay;quf
paw;cH&J
pGrf;tifonf;udk tdkav ay;pGrf;awmfrlaomt&Sif/
rktfrifefrsm;odkY
uREfkyfwdkY\
ESvHk;om;udk bZmaMumifhrsm; rjynfh0apygoenf;/
uREfkyfwdkYum;
b,folrsm;enf;
,dk,Gif;rysuf
qif;oufvsmonf
olwdkYaoG;vsifr[kwfavm/
tdk-jrwftvm[f
a&S;rGwfpvifrf
rktfrifrsm;odkY
uREfkyfwdkYtm;
ESvHk;om;udk bZmaMumifhrsm; rjynfh0apygoenf;/

178

179

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'fh e


uREfkyfwdkYum;
b,folrsm;enf;
,dk;,Gif;rysuf
qif;oufvsmonf
olwdkYaoG;vsifr[kwfavm/
(24)
tdk-jrwf&Siftvm[f
uREfkyfwdkY\ESvHk;tdrfrSm
a&S;,cifvdk a&mif0grxdef rSdefcJhNyD/
qif;tvSvnf; rJhcJhNyD/
jynhf0*kPf&nf xdkMueftifvnf; usOfcJhNyD/
tma&Asrnf
uRef;qG,fonfvnf;
pOf&Snfa&S;vdk
&efNzdK&efESif;
tiftm;tjynfh
rmeftjynfhESifh
ausmfayhnHnH ppfcsDoHvnf; qdwfcJhNyD/
a&S;or,
tcguvdk
rGwfpvifrfvlYabmif
qDrD;a&mifrSm
om,mNidrf;at; oHomaw;ESifha0;cJhNyD/
tu,fom
jrwftvm[fu
cGifhxm;usdK;arQmf
vdkawmftwl
&Sdygrlu
ZrLtvS
'Db0udk
uRefwdkY&tHh/
tdk-jrwf&Siftvm[f
raES;vsifpGm
tvdkwlvSnfhawmfrlyg/
(25)
O,smOfomrSm
a&TxD;aqmif;um
pnf;pdrftwd
Zdrf&Sd&SdESifh
wifhw,faewm umz&frsm;vsifr[kwfavm/
om,mzG,f&m
b0x,f0g

tGr& cf ifeG Yf
*kPfcsrf;omESifh
uif;uGmNyD;um
aomuyGm;um
axGjym;'ku
MuHKaeonfu t&Sifcspfonfh rGwfpvifrfrsm;/
tdk-jrwf&Siftvm[f
rGwfpvifrf[k
*kPf0ifh&atmif
b0vSvS
jyef&atmif jyKpGrf;ay;ygavOD;iJh/
wnfNidrfrIuif;
EGHwGif;b0
ESvHk;vSum
a&S;utvm;
Edk;Mum;nDatmif jyKpGrf;ay;awmf rlygiJh/
(26)
tdk-jrwf&Siftvm[f
tuRefwdkYrSm
cdkudk;&mrJh
qm,mrJhvnf;
vGefcJh,cif
rGwfpvifrfrsm;
tav;xm;onfh
xif&Sm;csufcsm
[d*smZfuo
kd m OD;vSnv
hf sufom &daS eyg\/
rG w f p vif r f
*kPfMueftifudk
zGHUpifwdk;yGm;
Edk;Mum;oGm;atmif
pGrf;tm;wzef ay;awmfrliJh/
EIwfqdwfom
&Sdaeygonf
onmrGwfpvifrf
onfjzpftifudk
&Siftvm[f\
wdkif;qr&
EdIif;r&onfh
u&kPmESifh
om,mNidrf;at;apyg t&Sif/
'DvlpkrSm
tvQHajymifajymif
rD;awmifumvnf;
a&SmifcGgrz,f
qkyef&G,frnf u,fru&kPm&Sifuom/

180

181

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'fh e


(27)
tdk-jrwf&Siftvm[f
0dnmOfaysmufuG,f
vlaoES,fodkY
ysufjy,fpGrf;tm;
rGwfpvifrfrsm;udk
pOfacsmarGUaom
jyKpGrf;ay;awmf rlvSnfhyg/
cg;uroef
cgcsOf[efES,f
tm;tifr,SOf
rGwfpvifrfudk
t&Sifwzef
qlvkdifrmefES,f
wzefpGrf;tm; ajrmufpm;ygiJh/
tdk-jrwf&Siftvm[f
tcsif;csif;Mum;
rsufryGm;yJ
cspfESvHk;om;
pOfxif&Sm;atmif ysdK;axmifay;awmrlygiJh/
uREfkyfwdkY\
ESvHk;om;rSm
cHpm;csufrsm;
odkxm;r&
jyif;xefvS
ausrGpdwfpdwf
aoGzdwfqlum &SdaeygNyD/
uREfkyfwdkY\
jyif;jyvGef;vS
tmoDorSm
pGifhjrifhwEIef;
[dk;xdyfqHk;rSm &SdaeygNyD/
(28)
td-k tpvmrf
&eHUomudk
rdpmwdu
Yk
cd;k 0Su,
f il ifajy;avNy/D
0rf;enf;zG,f&m
csif;t&mum;
&eHUa0qm
yef;rmvmyif
opmaoGzD
rdkufavNyDrdkY
vQdKU0Sufrcsef
azmfvSpfjyefcJh
&eHUvnf;jy,f
O,smOfuG,frdkY
a<uvG,fyef;b0 a&muf&NyD/

tGr& cf ifeG Yf
ysufpD;,kd,Gif;
O,smOfwGif;rSm
tvSuif;uGm
csKyfNidrf;&m0,f iSuif ,ftpvmrf azmfru
hJ secf /hJ
odkYayjim;vnf;
iSufxD;usefum
ppfrSefNidrf;at;
"raw;udk
[pfa<u;riif
cGef;qifhvsmonf
pGrf;tifrmefvQiftjynfhwnf;/
(29)
tedXm&Hk
bufaygif;pHk\
cHkw&m;cH
trSef&Smaomf
trnfcHacgif;aqmif qdkolrsm;/
tpvmrft
h a&;
pGefYypfajy;um
rdpmaumif;usKd ;
onfydk;cJhvdkY
oif;wdkYtwGuf wdkYrsm;ysufokOf;cJh&NyD/
om,maypG
O,smOfvSrSm
oif;wdkYaMumifhom yrmcsHKzkwf tvSikyfcJh&&SmNyD/
tpvmrfhurm
r*FvmrSm
oif;wdkYaMumifhom
opfacsmufudkif;yrm
tqif;rJhcJh&ygonf/
qifvmrkefwdkif;
Murf;yifMurf;vnf;
onf;cHpGrf;&nf wdaYk vtjynf&h o
dS wnf;/
rGwfpvifrf\
cHEdkifpGrf;&nf
tajcud k
wpfOD;wpfav
odcahJ vu ta[m0w aMomf-aumif;pG/
(30)
aovnf;rxl;
aerxl;rdkY
rxl;wdkYrSm pnf;pdrfqdkwm r&Sd&Smyg/
ESvHk;om;rS
cHpm;orQ

182

183

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'fh e


pm;jrHKUjyefum awG;wwfygrS t&omwnf;/
tpOfylqm
ESvSH;om;um;
wpftm;ylusdKuf avmifrD;NrdKufvsuf/
odkYayjim;vnf;
om,mvSy
'DavmurSm
wdkYuzGifhtH
&ifzGifhoHudk em;yefrnfhol rawGUcJh/
rGwfpvifrfrsm;
ESvHk;tufaMumif;
'DtaMumif;udk
iJhapmif;Munhfol
rawGUrlchJ td-k qd;k vS jzpftifaywum;/
(31)
tdk-jrwf&Siftvm[f
vIyf&Sm;tiftm;
tjym;jym;udk xGef;um;xufjrufapygav/
vrf;rSefuif;aysmuf
arSmufrSm;rGwfpvifrf
vrf;rSef0ifatmif
tiftm;ESifh
qJGaqmifvufwJGac:ygrnf/
tiftm;ESifh
toufrJhum
&Sdae&Smonfh
opm&Siu
f kd
&SifoefvIyf&Sm; Edk;Mum;oGm;atmif pGrf;aqmifygrnf/
tiftm;ESifh
jrwf&Siftvm[f
vrf;pOfomudk pOfomusifhaqmifoGm;ygrnf/
uREfkyfcrsm
t&Afrrnf
t*srDom
jzpfygjim;vnf;
[d*smZfe,frS
ppfrSef*kPftif
rGwfpvifrfESifh
wl,SOfuRefYESvHk;
wpfvHk;rjym; wpfom;wnf;yg/
uREkfyfqdkvm
bmompum;rSm
tdEd,rS
bmompum;yif
jzpfygvsifvnf;
ajrmfjrifpOf;pm;

184

tGr& cf ifeG Yf
xl;jcm;r&Sd
[d*smZfajrrS
"ruef\ 'eESifh vkdufavsmnDvsuf..../
0000000000

wGif &Spfuf0guAsm&SnfNyD;qHk;avNyD/ uAsmonf tpfufAg;vf


\ uAsmu@wGif tvGeaf usmfMum;cJah omuAsmjzpfonf/ pmtkyt
f jzpf
&du
k Ef ydS x
f w
k af 0cJ&h m tvGeaf &mif;aumif;aom pmtkyjf zpfco
hJ nf/ tl&'luAsm
avmuwGif vuf&maumif;wpfyk'fjzpfonf/

a'guf w m tpf u f A g;vf o nf &S p f u f 0 guAsm


&S n f B uD ; ud k a&;cJ o nf h t wG u f td E d , Ed k i f i H & S d
omoemh ynm&Sifrsm;u
tpfufAg;vftm;
umz&f zof0g ay;cJhavonf/
tpfuf
Ag;vf o nf &S p f u f 0 gud k a &;NyD ; aemuf *s0gaA
&S p f u f 0 g[l a omuAsmud k quf v uf a&;om;
aomtcgusrS umz&f z of 0 gud k &k y f o d r f ; um
ol Y t m; tv m r[f (r[mynm&S d ) bJ G U ud k c sD ;
jrifhcJhonf/
*s0gaA&Spfuf0gudk qufvuf
jrnf ; prf ; Munh f M uygpd k Y /

085

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

*s0gaA&Spfuf0g
(1)
ESvHk;om;u
yGifhtHvsmonf
&ifzGifhoHum; jyif;xefvGef;vSaywum;/
a0[ifxuf0,f
ysHoef;Edkifacs
r&Sdavvnf; ul;um;cyfum 0JysHumESifh/
jywfom;wnfMunf
oefYpifonfrdkY
tm;tifxufjruf
pGrf;tm;ouf\
ajrurmrS
yGifhtHvmonf
jzpfyg&nfvnf;
tmum,Hxd
xGif;azgufwwffpGrf; Edkifygonf/
xufjrufwnfMunf
oefYpifonfrdkY
&ifzGifhoHrSm
rdk;tmumudk
jzwfqifhausmfum
vGifhjyefvmaMumifh
aumif;uifwref
olwdkYxHrS
jrwftvm[f\ xHawmfxdwdkif vGifhusL;&kdufcwfcJhacsNyD/
(2)
aumif;uifwref
olwdkYxHodkY
&ifzGifhoHu
jzwfoGm;&SmrdkY
tvHk;pHkudk tm;vHk;odESifhMuonfaygh/
xuftmumrS
euwfwm&m
tjzmjzmESifh
N*dK[fBuD;N*dK[fi,f
toG,foG,fvnf;
&ifzGifhoHum;
tvm[fxHarSmuf
trSefa&muf&Sd
&dyfpm;odMu
]]toHum;
ajrurmu
vGifhjyefvm}} [k
vpEmu twif;qdk\/

tGr& cf ifeG Yf
]]toH0,f
vQdKU0Sufcsif;&m
a0jzmpGm}}[k
oufwefYa&mifpHk
&ifwHkwHkESifh xyfqifhNiD;\/
toHum;
vlUEIwfvTmrS
xGufay:vm[kk
wwftyfaocsm
odolrSmum; *sEofAdrmef tapmifhwnf;/
[dkwpfcsdefu
trweef;
*sEofpcef;0,f
vlom;rEk
pHcJh&rdkY olYtoHudk olu aumif;pGmodonfaygh/
(3)
toHum;
aumif;uifbHkom;
ysm;yef;cwfrQ vIyf&Sm;cJhNyD/
jrwftvm[f&Sif
yvifyg;rSm
tyg;tap
vQdKU0Sufcsif;&m
odpGrf;Edkifacs r&Sdwum;/
jrwftvm[f&Sif
yvif,Hxd
&dkufvGifhjyefawmh
&ifav;wHkvsuf
vlbEmu
pcef;omxd
ta&mufvSrf;um
MuHqr&
cHpm;csufrS
&ifzGifhoHum;

em;0,fMum;
wrefrsm;rSm
pHeef;0if&m
cpm;ae&
taxGaxGvnf;
t&mudk
pHeef;0if&m
vlom;toH
tHhMorukef
ajrrSjzpfvm
yvif&Sd&m
rnfodkYysHoef;
jyefYvGifhvmudk
awG;r&ESifh
aygufuJGxGuftHh
cufxefaypG

186

187

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e


&dkif;avpG[k
a'grmefxvsuf
yHokajrvTm
urmrSmzGm;
vlom;um;
atmufwef;usvS
&dkif;avpG[k cgcgrSwfcsuf csvsufwnf;/

(6)

(4)
EIHcsmvGef;vS
rEku
&Siftvm[fudk
apm'uwif
tjypfjrifum
&ifzGifhvmrdkY
pdwf0,fcHjyif; vGef;a&mhvm;/
avmuDbHkom;
r[mvlom;udk
rvmatum
aumif;uifomrS
wrefrsm;vsif OD;Gwfc,jyK&\/
jrwftvm[fu
csD;jrifhay;xm;
aumif;csD;okc
t00udk
aus;pGyfolum; vlom;vsifr[kwfavmh/
rdkufpGvlom;
ajrbHkom;rSm
rdrdtqdk
txdkxdkukd
t[kwfxifvsuf b0ifudkif&ufava&mhvm;/
tu,fqdkaomf
tifpefvlom;
vlUAgvum;
pum;Mueftif
rqifjcifyJ
todacgufcuf
t0ifeufodkY tvdrmuif;vGef;vSwum;/
(5)
atmf-tvm[f&Sifu
ig\xHyg;
{uefcsD;jrihfay;rnfwnf;/

tGr& cf ifeG Yf
vHkYvudkpJG
ZJGeyJESifh
&SmazGBudK;yrf;
yef;wkdifvSrf;aomf
urmopftm;
csD;ajrmuf&efrSm
igt&Sifum; toifhomwnf;/

qdkxm;yg\
awmif;qdkjim;u

obm0rS
xifjrif&m&m
tjzmjzmudk
odkYavmtwif;
a0zefcif;0,f
Asm'dwftoH
tvm[fxHrS wdkYrsm;Mum;vdkufrdygonf/
tdkavvlom;
apm'uwif
oifjzpftifum; 0rf;enf;zG,f&m ayyJav/
&ifzGifhoHudk
{uefpifppf
t&if;vSpfaomf aMuuJGjzpfzG,f trSefwnf;/
&ifzGifhpum;
oifhxHyg;rS
Mum;em&
txufa0[if
rdk;wpfcGifrSm
idka<u;csifcsif
vGrf;&dyfqifvsuf
tcspfBuD;u
trsufBuD;\
qdkacsbdodkY
toifhtcspfum; cufxefjyif;jyvSwum;/
oifh&ifwGif;rS
cHpm;ae&
rauseyfrI
tpkpkudk
pum;vSvS
qifumoNyD;
cspfzG,faumif;atmif
oifMuHaqmifum
wifjyvm\/
toihfbufrS
t&JpGefYum
&ifzGifhvmrdkY
vlom;wdkYrSm
jrwftvm[fa&SU
cHpm;awGUum
rauseyf&m
tjzmjzmudk wifjycGifhvnf; yGifhcJhNyD/

188

189

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e


(7)
toifwdkY\
,HkMunfcsufESifh
vufawGUtqif;um; yrmbk&m;rJhtvm;/
r[mwref
urmhpH\
pHjyvrf;pOf arhaysmufMuOfum oifhwdkY&SdcJhMuygonf/
bk&m;wka,mif
0g'arSmifudk
NzdKzsufwGef;vSef
tjrpfvSefonfh
tDA&m[ifrf
eAD&SifodkY
MuHUcdkifpdwf"gwf
&SdcJhvwfol
vlwpfpkum;
avmuDtm;
pGefYcGmausmcdkif;oGm;avNyD/
toifwdkYum;
bk&m;twk
tpkpkudk xGif;xkNyD;um a&mif;pm;aeMuonfwum;/
yrmqdkaomf
&pfa&T&nfopf
,pfxkyfopfodkY
qdk&rnfvm;
oifwdkY,Hkpm;
OD;GwfwGm;&m
qif;&kyfyGm;um; toGifopfESifhyifwum;/
oifwdkYudk,fudk
jyef&IwHkvnf;
toGifopfESifhrlopfESifh/
(8)
a&S;rGwfpvifrf
qif;a&Tpifum;
jrwftvm[fu
pHwifoum
*kPf,l&atmif
emcHtrdefY
pOfOD;xdyfvsuf
jrwftvm[fESifh
pOfqufrysuf tjrJqufvsuf&SdcJh\/
oifwdkYurl
jiLpljypfwif
tjypfjrifum
igt&Siftm;

tGr& cf ifeG Yf
apm'u0if
jypfwifvifhvnf;
olwdkYurl
igt&Sifudk
tjypfrqdk rkef;rodkbJ tcspfydk\/
tqif;vJrJh
tcsif;rJhonfh
tdk-acwfrGwfpvifrf&,f/
igt&Siftm;
rcspfvkdrl
oifwdkYpdwf0,f
cspfa&;wG,fonfh
t&Sifopf\ aus;uReftjzpf
cH,lvkdu cH,lMuavmh/
rk[r'fwGif
eADocif\
vrf;pOfomudk ypfy,fvdku ypfy,foGm;avmh/
(9)
t&kPfOD;0,f
tysif;zufNyD;
ukwifxuf0,f tdyfqufaewm oifwdkYomwnf;/
&r'Ggefv
or,rSm
oDvqDG,mrf
apmifhxdef;&efudk
cufcJaypG
av;yifpG[k
taMumufydkum jiif;qefwmvnf; oifwdkYomwnf;/
yHk[efESifh
tb,fyHkoGif
igt&Sif\
opmawmfcH
bEmrSef[k b,fodkYcH,lEdkifMuygrnfenf;/
vlYabmifzJGUBuD;
&yfwnfNyD;iSm
&Sd&efrSmvnf;
omoemtpvmrf
wnf&SifoefrS tajcrSefrnfjzpfygonf/
tpvmrfvQif
aysmufuG,fpifaomf
oifwdkYawGum jrefrMumom; aysmufuG,foGm;tHh/
tpvmrfha&mif0g
[yfomvQif
pMu0Vm
xuftmum0,f

190

191

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e


Mu,fwm&mrsm; pJGiifumESifh yrmxGef;vif;aeonfodkY/
(10)
urmrSm
vlUAmvES,f
ynmewd uif;avonfum; oifwdkYomwnf;/
uspfvpfcdkifrm
vlYabmifomudk
wnfaqmufa&;twGuf
a&SU&Iwufvrf;
rBudK;yrf;bJ &Sdaewmvnf; oifwdkYomwnf;/
pGrf;tiftwk
tpkpkudk
trSDjyKNyD;
armufrmarmf<um;
rmefaxmifxm;vsuf &Sdaewmvnf; oifwdkYomwnf;/
a&S;bdk;bGm;\
a&mif0gxdefvif;
*kPfowif;udk a&mif;pm;&pfwm oifwdkYomwnf;/
toifwdkYum;
ocsKif;*lyif
vTwfraybJ pD;yGm;jzpfvQif a&mif;pm;MurnftrSefwnf;/
ausmufjzifhxkxm;
jrwfbk&m;\
&kyfyGm;udkyif a&mif;csypfa&; 0efrav;wnf;/
(11)
tdk-irdkufom;
yHokajrvTm
ajrurmrS
rw&m;rI
tpkpkudk rnfolawGu wGef;vSefz,f&Sm;cJhoenf;/
vlom;wdkYtm;
uRefb0u
vGwfajrmufapatmif u,fwifaqmifwm b,folygvJ/
ig\utfbm
ausmif;r[mudk
wnfaqmufcJhwm b,folygvJ/
ig\uk&ftmef
"ruef\
vrf;TefrSefudk
ESvHk;ydkufum

tGr& cf ifeG Yf
usifhoHk;cJhwm b,folygvJ/
xdkxdkMueftif
pHktvsifESifh
wifcJhonfum;
oifwdkYbdk;bGm;
r[mvlom;rsm;yif r[kwfwHkavm/
tdk-irdkufom;
OD;wnfcsufrJh
b0,Jhvsuf
tESpfrJhum
&Sdaeonfum; oifwdkYomwnf;/
(12)
oiftvm[fu
uREfkyfwdkYtm;
edpokc
trwESifh
ZeD;Muif,m
[l&funmudk
ay;qufr,fav
uwdacRNyD;
ay;onfhuwd
rwnfcJh[k
jypfwifrapmavESifhOD;/
tdk-rdkufpGvlom;
ESvHk;at;at;
acgif;at;at;ESifh oHk;oyfNyD;rS jypfwifygavmh/
pMu0Vm
teEudk
zefqif;owl
igt&Sifu
wdwdusus
yHkpHcsum
pnf;eJYabmifudk vSpfjyqdk\/
umz&fawGu
pnf;pepf
usifhoHk;&pfrdkU atmifyef;a0jzm aumif;pm;wmaygh/
'Dabmif'Dpnf;
'Dc&D;udk
tav;rxm; ypfy,fxm;awmh b,folvGefvJ/
tu,fom
rlqmwref
r&SdjyefyJ
wl&fawmifjrifhom
&Sdaejyefrl toiftodkYjyKthHenf;/

192

193

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e


(13)
rGwfpvifrfvlYabmif
atmifyJGaqmifaomf
tm;vHk;atmifyJG jzpfownf;/
atmifvHvJum
&HI;oGm;ygaomf
urmcyfodrf;t&HI;wnf;/
b,faMumifhqdkrl
wpfyg;wnf;rSef
jrwfwrefom wdkY,HkMunf&m r[kwfygavm/
wdkYavQmufvSrf;&m
vrf;pOfrSmvnf;
wpfckwnf;omvQif r[kwfavm/
,HkMunfcsufvJ
wlwlyJrdkY
wpfoHwnf;vQif r[kwfavm/
wdkYOD;wnf&m
A[dkcsufcsm
r@dkif[mvnf; wpfae&mwnf;yif r[kwfavm/
wdkYyJhudkif&m
usrf;pm[mvnf;
wpfckwnf;aom
usrf;jrwfuk&ftmef
"ruefvQif r[kwfwHkavmh/
uJGoxufuJG
tjyJjyJESifh
tuJGoHo&m
rqHk;Edkifatmif
aphpyfr& jzpfaeMuwm rGwfpvifrfqdkwJhtoif;rsm;/
toifwdkYum;
tcsif;csif;vJ
pdwf0rf;uJGNyD; 0d0g'uJG *dkPf;awGcJG&pfaeMu\/
qlMuHKedrfhjrifh
*kPf&Sdef0ifhum
vlrsdK;Zmwfvnf; t&rf;cJG\/
vkyf&yfrSm
epfjrKyfygu
&SdaeorQ b,fumvrS oifwdkYatmifyJGMuHKtHhenf;/

tGr& cf ifeG Yf

194
(14)

r[mwref
urmhpH\
vrf;pOfrSefudk ypfy,folum; b,folrsm;enf;/
trSefw&m;
vStiftm;udk
ypfy,fNyD;um
acwftvdkvdkuf
tBudKufaqmifum
tay;t,l
MunfjzLaewm b,folrsm;enf;/
umz&f'dXd
,HkMunfcJhonfh
olwdkYvkyf&yf
t[kwfrSwfNyD;
MunfjzLvufcH
jrwfEdk;wefwef
&Sdaeonfum; rnfolrsm;enf;/
twdwfrGwfpvifrf
wdkYxdyfwif\
pHerludk
*kPfr,lbJ
pdwfukefaewm rnfolrsm;enf;/
oifwdkYawGum;
PfpGrf;Pf&nf
rpdkajyyJ
todwHkYvsuf
PfrJGvsuf
ESvHk;om;xuf
cHpm;csufvJ jyif;jyif;ysys r&SdavMu/
toifwdkYum;
r[mwref
urmhpHu
aqmifusOf;,lvm
o0PfvTmudk
vufrcHyJ
OayumjyK vspfvsL&I&ufavwum;/
(15)
,aeYtcg
pk&Hk;nDnm
ypnf;rJhvl

0wfausmif;omrSm
0wfwufwmvJ
qif;&Jolyif

195

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e


qDG,mrfoDv
yHkrSef&atmif
tiwfcHum
apmifhwnfwmvJ
ypnf;rJhvl
qif;&Jolyif
igt&Siftm;
OD;xdyfxm;um
wooESifh
owd&um
&SdaewmvJ
ypnf;rJhvl
qif;&Jolyif
oifwdkYudk,frS
jypfrSeforQudk
zHk;zday;um
&SdaewmvJ qif;&JrJGaw olwdkYawGyif r[kwfavm/
"ejynfh0
oifwdkYrlum;
pnf;pdrf,pfrl; taysmfusL;um atmufajcvGwfvsuf/
tpvmrfhvlYabmif
vlYabmifrSm
qif;&JrJGaw
olwdkYawG\
MuifemjyKpk
,k,rIaMumifh
&Sifoefvsufom wnfjrJaewm ,aeYxdomwnf;/
(16)
"rq&m
a[majymvsmonfh
w&m;rSmvnf;
tESpfrJhrdkU
xda&mufrIvsOf;uif;wum;/
"ru0d
Pf&nfMunfhvnf;
vGefpGmedrfhusavpGwum;/
ola&;oD&m
usrf;pmrSmvnf;
tESpfjy,fNyD; vGefpGmatmufwef;usvSygwum;/
xHk;wrf;pOfvm
tmZmefoHom
a&S;rlrysuf
usefaevsufvJ
bDvm;vfyHkoGif jynfh0Mueftif ESvHk;&Sifum; r&Sdwum;/
awG;ac:ynm
'eum;

tGr& cf ifeG Yf
wnfaejim;vnf;
'D'e
t00udk
*ZmvDvdk
yg&*lajrmuf
xdk;xGif;azgufum
&Ijrifwwfol olvdkvlom; r&SdawmhwmtrSefyg/
0wfausmif;AvD
crf;em;&nfvnf;
ermZDppf azG&Sm&pfaomf vGefpGm&Sm;vGef;vSwum;/
oifwdkYtjzpf
'Doepfudk
qef;ppfygaomf
[dk;a&S;,cif
rGwfpvifrfoGifodkY
'Def0g'rSef
tpvmrfudk
cspfpdwftrSef r&Sdjcif;omjzpfwum;/
(17)
oifuqdkonf
urmrSm
a&wdrfepfqHk;
trsdK;wHk;um
wdrfaumrSmu rGwfpvifrfrsm;/
oifwdkYtv,f
*kPf,lzG,f&m
rGwfpvifrf[k
b,fESpfOD;rQ
&SdaypG[k igt&Sifar;vdkvSygonf/
oifwdkY&kyfoGif
prf;ppfaocsm
&IMunfhygaomf 0wfpm;[efu tDpmtDwdkYtoGifwnf;/
olwdkY"avh
arGUavsmfawGUum
,Ofaus;rIMum; arsmygoGm;vsuf/
tdk-rGwfpvifrf
oifhjzpftifudk
urmom;wdkY
&Ijrifavu
olwdkYcrsm
&SufaoG;jzmum
todkYaewwfMutHhenf;/
q,'frsdK;EG,f
*kPfjrifhw,f[k
rd&fZm\om;
*kPftifxGm;[k
tz*efaoG;
*kPfrao;[k

196

197

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e


0ifh<um;rme
cufxefvTm;vsuf
odkYwrlvnf;
rdrdudk,fudk
rGwfpvifrfvdkY
trSefxkwfaz:
a<u;ausmfolum; rnfolygenf;/
(18)
oifwdkYtvsif
a&S;,cifu
rGwfpvifrfum;
trSefw&m;
aMumufrxm;bJ &J0HUpGmvQif az:xkwfacR\/
oifwdkYtvsif
a&S;,cifu
rGwfpvifrfum;
w&m;Oya'
rysufacRbJ opmwnfMunf ajzmifhrwfwnf\/
rormjcif;
vHk;vHk;uif;um
opma&mifjcnf jzefYusufwnfvsuf/
oifwdkYtvsif
a&S;,cifu
rGwfpvifrfum;
olwumxuf
vdifrIa&;&m
tjzmjzmwGif
enf;vrf;use pnf;&SdMu\/
oifwdkYtvsif
a&S;,cifu
rGwfpvifrfum;
&JpGrf;owd
ZJGAswdwGif
pOf;pm;awG;q
MuHr&atmif ukHvkHjynfh0vSbd\/
oifwdkYtvsif
a&S;;,cifu
rGwfpvifrfum;
wpfudk,faumif;pdwf
OD;xdyf&Gufjcif;
vHk;vHk;uif;um
twpJGvnf; uif;pifyg\/
zefjymcGufrS
ausmufpufa&tm;
&Ijrif&odkY
olwdkYb0

tGr& cf ifeG Yf

198

199

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e


tjiif;yGm;um
vlYavmurSm
tv[ tcsdefjzKef;wD;aeMu\/
udk,fhudk,fudk,fudk
rGwfpvifrf[k
a<u;ausmfbdvS
csif;t&m
vuPmESifh rnfodkYrGwfpvifrf qdktHhenf;/
[Z&oftvD
&JZmeDvdk
a&mifh&Jwif;wdrf
twESdrfrI
r&SdrlyJ
atmfwdkrefrS
wl&uDrsm;
yHktvm;ES,f
pnf;pdrf,pfrl; taysmfusL;cJhMuwum;/
a&S;a&S;bdk;bGm;
trsdK;om;\
*kPf&nfaoG;ESifh
tvSrf;a0;um
qufjywfaewm toifwdkYomwnf;/
[dka&S;,cif
rGwfpvifrfrSm
vlYavmuv,f
rGwfpvifrf&,f
jzpfygwHkvnf;
urmajru
OD;xdyfxm;um pHwifoum av;pm;rqHk;&Sd&\/
oifwkdYurl
usrf;jrwfuk&ftmef
Asm'dwfoHudk
pGefYvTwfy,f&Sm;
vrf;vdkufrSm;
vlYavmurSm
vlvHk;rvS
atmufwef;usvsuf
vljzpf&HI;aeMu&onf/

tGr& cf ifeG Yf
cspf*a[quf pOfrysufwm olwdkYomwnf;/
wpfOD;OD;\
tm;enf;csufudk
azmfxkwfvsufESifh tjypfjrifwm oifwdkYomwnf;/
tcsif;csif;\
tm;enf;csufudk
aAGr,lyJ
,dkif;yif;az;r
xdefcsefyvsuf
vufwJGac:,l
cspfMunfjzLpGm
tjyKoabm
jzLraemESifh ysdK;axmifay;wm olwdkYomwnf;/
aumif;uifwrGwf
Mu,fudkqGwfum
Zmwdrmefudk
vTifh&efMuHvnf;
xdkxdktqifh
a&mufavvifhatmif
,HkMunfcsufxm;
vdkufemoGm;rnfh
uvfaAqvDrf
*kPf&nfxif;onfh
ESvHk;tdrfudk vufawGUarG;Edkifyg\avm/
oifwdkYtcsif;
*kPfowif;aMumifh
olwdkYvHkUv
O[aMumifh
tkyfcsKyfa&;wGif
xdyfwef;wifum
pH&jim;vnf;
oifwdkY&if0,f
ydkifqdkifumxm;
pdwf"gwfum;
tpvmrfu
ysdK;axmifjyonfh
pdwfxm;yHkoGif &Sdav\avm/
(22)

(21)
tcsif;csif;vnf;
rmeZJGESifh
rvdkrkef;xm;
rp&d,yGm;
wif;rmrIxm; oifwdkYomwnf;/
tcsif;csif;Mum;
arwmxm;

udk,fhudk,fudkom
aoaMumif;MuH&ef
trSefMuHwm oifwdkYomwnf;/
rdrdudk,fom
tm;xm;&m[k
cH,lrIESifh
,HkMunfcsufxm;
BudK;yrf;oGm;wm olwkdYomwnf;/

200

201

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e


nDGwfa&;udk NzdKcJGonfu oifwdkYomwnf;/
nDGwfa&;udk
ckdifrmuspfvpf
zefwD;&pfwm olwdkYomwnf;/
toifwdkYum; vufawGUryg tajymomwnf;/
olwdkYonfum; tajymryg vufawGUomwnf;/
yumoe rufarmwm[m oifwdkYomwnf;/
"eaus;uRef
rcHwHkbJ
arm[uif;wm olwdkYomwnf;/
"eqdkwmq
b0wmrSm
cdkif;EGm;tvm; olwdkYrSwf,lxm;ygonf/
avmutv,f
vlYbHkv,frSm
uAnf;wifum
*kPf,lpGmESifh
csD;rGrf;cgcg
rqHk;&SmyJ
ajymrqHk;atmif
xGef;vif;ajymifwm
olwdkUordkif;r[kwfavm/
(23)
oifwdkYudkav
jrifhrm;*kPf&nf
ay;cJhavvnf;
olwdkY"avh
,Ofaus;rI0,f
epfrGef;arGUum
rsdK;BuD;b0 cH,lMuonfwum;/
jrifhrm;&modkY
wufvSrf;a&;iSm
rGwfpvifrf\
tcspfpdwfudk
vspfvsL&Ivsuf pGefYypf&ufMuavwum;/
vufawGUAvm
pnf;rJhpGmESifh
A&rf;Awm
jzpfaewmaMumifh
,Ofaus;rIyg aysmufcJh&NyD/
,ckumv
or,0,f
utfAmausmif;awmf
jrwfra[mfudk

tGr& cf ifeG Yf
rsufESmvJTNyD;
&kyfyGm;qif;wk
tpkpkodkY toifwdkYtm&Hk vGifhysHukefNyDr[kwfavm/

(24)
vkvifi,faxG;
wdkY&ifaoG;rSm
tpvmrfudk cspfpdwfvHk;vHk;uif;avNyD/
wdik ;f {&mrS
wdu
k cf wfvmonfh
o&kyfysufpHk
,Ofaus;rIu
ysufpD;pcef; i&Jcef;udk zefwD;ay;cJhavNyDiJh/
o&kyfysufudk
tcspfydkum
tvGeftusL;
tcspf&l;awmh
NrdKUjyBuD;rS
a0;oD&modkY
wGef;ydkYavvnf; tcsnf;ESD;vQif jzpfownf;/
pifppfqdkaomf
tpvmrfudk
xdef;odrf;rIrSm ukefcrf;ysufjym;cJhavNyD/
jypfwifrIuif;
a0zefuif;um
t&m&mrSm
vGwv
f yfpmG om;
&Sdaeygvnf;
vSyEkysdK
,rif;ysdKrSm
tcsKyftjcm
ruif;pGmESifh
pnf;ESifhabmifESifh
&Sdae&pfudk b,fodkYolwdkYvdktHhenf;/
rGwfpvifrf\
orD;ysdKudk
olwdkYvdkyif
tajczsufum
pnf;vGwf0g;vGwf &Sdapvdk\/
(25)
rsufarSmuf'Dacwf
pepfum;

202

203

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

vlom;rsdK;EG,f
toG,foG,f\
,Ofaus;a&SU&I
wdk;wufrIudk
avmifNrdKuf0g;rnfh yrmrD;vQHtoGifwnf;/
tdk-rGwfpvifrf
tpfA&m[Drf
eADoGifodkY oifwdkYpdwf"gwf&Sd\avm/
pdw"f gwfom
&Scd yhJ gu
rD;vQHjzifh
xDrxifbJ
rmvmO,smOf
pcef;oGio
f Ykd
om,mat;jraernfomwnf;/
(26)
tdk-rGwfpvifrf
b0vlUbHk
edXm&Hu
k kd
&IMunfNh y;D um
yrf;vsEGrf;acG pdwfysufrapmavESifhOD;/
r[matmifyJG
NcdrfhNcdrfhoJudk
jrefrMumyif qif,ifEJT&ygawmhrnf/
arQmfvifhcsufom
ysufjy,foGm;aomf
b0c&D; tcsnf;ESD;wnf;/
jrwfvSZmenf
&S[D'D\
aoG;eDeDu
avmuvlYabmif
*kPfqif;a&mifudk {uefxGef;0if;aponfrdkY/
t&kPfOD;rS
a'gif;zvf0g\
vif;a&mifeDodkY
vif;*kPfa&mifu
awmufya0qm
tqif;vSNyD;
r[musufoa& &Tef;&Tef;a0\/

tGr& cf ifeG Yf

204

(27)
avmuD0,f
aemufvdkufaxGaxG
&SdMuavvnf; tatmifvnf;&Sd &HI;vnf;&Sd\/
tawGUtjrif jynfhpHkwifhum *kPf0ifholvnf;&Sday\/
&maygif;rsm;ay
olwdkYawGrSm
b0jyem
ra&&mudk
tajz&SmNyD; aumif;pGm&Sif;vif;EdkifcJh\/
jyemaMumifh
aomuyGm;NyD;
aqG;aeolvnf; renf;wnf;/
vlYavmu0,f
ay:rvmbJ
wdrfjrKyfumav &SdolawGvnf; &mESifhcsDvsuf/
rnfodkYqdkap
tpvmrf\
pGrf;yum;udk vufawGUrsufjrifr[kwfavm/
&mpkumv
ESprf sm;pGmu
ysdK;usJcJhvdkY
oD;yGifhvmwm
toifwdkYvQif r[kwfavm/
(28)
a'oE&
pJGuif;yum
vlESifhvlcsif;
tlwHkqif;yrm
cHpm;jrifwm rGwfpvifrfvlYtzJGUtpnf;omwnf;/
,lqGzfeAD
yrmyHkodkY
tD*spfajrrSm
a&mufpOfcgu
Edkif;(vf)ajrom;wdkY
MuHKawGUae&
qdk;'kuudk az;rulwm oifwdkYomvQif jzpf&acsrnf/
oifwdkYvrf;pOf
c&D;pOfum;

205

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

tb,fcgrQ wddrf;yg; cRwfacsmfr&SdNyD/


c&D;wm
rnfrQwmxd
us,f0ef;bd[k rSef;qcufvSaywum;/
rwpfaxmifom;
urmom;wdkY
tzd&Yk mrSm
toifwu
Ykd m;
yrmqDrD;wefaqmifwnf;/
qDrD;wdkifrS
a&mif0gjrL;uGefU
rD;vQ
H eG Uf wm toifwo
Ykd mwnf;/
{uefqdkaomf
atmifyJGtvDvD
cH,lrnfrSm toifwdkYomwnf;/
(29)
yg&Sm;bHkajr
ysufjym;vnf;
oifwdkYtajcrwdrf;Edkifyg/
EdkifiHwpfckck
ysufaMumif;&Ivnf;
oifwdkYtajc
rwdrf;Edkifyg
',drf;',dkif
ajcrcdkifbJ
,kdifvJwm[m
&eHUjyif;vS
,rumaMumifh
r[kwfrlyg
odkrSDxnfh&m a&T&nf,pfcGufaMumifhaywnf;/
a&S;,cifu
wmwm&fwrYkd mS
,Ofaus;pHkvif
rGwfpvifrfudk
tvSzsufonfh &efolwnf;/
,ckawmhrl
xdkwmwm&frS
qif;oufvsmonfh
rsdK;qufwdkYrSm
jrwfvSutfAm
ausmif;awmfomudk

tGr& cf ifeG Yf

206

apmifhxdef;umuG,faeMuNyD/
yef;wdkifwl&I
a&SU&SLc&D;ESif
opm,mOftm; wGef;ay;&efrSm oifwdkU0efwnf;/
rsufarSmufacwfrS
vlom;wdt
Yk m;
opmvrf;pOf cif;qif,ifum jyprf;ygavmh/
(30)
&efolwdkYu
[efa&;jyNyD;
pdw"f gwfjAL[m qifETJwmudk &J&J0hH0Hh wGef;vSefypfavmh/
wdkufyJGum;
wdkYrsm;arhxm;
ordkif;aMumif;udk
jyefvnfEdk;qG
owd&atmif wyfvSefYay;&mjzpfownf;/
aoG;xdk;orI
tpkpkudk
vGwv
f yfpmG om
usiMhf u&H m[k
vrf;prxifMuavESifh/
aoG;qGrIum;
,HkMunfcsufaumif;
xm;&SdaMumif;wGuf rSwfausmufyifwnf;/
aMumuf&HGUpdwfxm;
vsOf;rxm;ESifh
MuHUMuHUcdkifum
&yfwnfvSnfhprf;
rSefw&m;udk
b,fvdk'ku
ya,m*rS
[efYwm;aESmuf,Suf
ysufjym;oGm;atmif rMuHaqmifEdkifaywum;/
(31)
oifwdkY&if0,f
tm;rmefoG,foG,f
&Sdaejim;vnf; rsm;oligwdkY rjrifMu/

207

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

oifwdkYydkifxm;
tiftm;um;
vlUabmifrSm vGefpGmta&;ygvGef;pG/
avmutouf
pOfqufrysuf
wnfaejcif;rSm oifwdkYvIyf&Sm;aeom/
avmuBuD;\
uHMurmudk
zefwD;&mum;
oifwdkYomvQif
jzpfa&;iifudk arhavsmfaeMuavNyDvm;/
uREfkyfwdkYzdkY&m tm;vyfcsdefwm r&SdygiJh/
wpfq0l g'
qif;tvSukd
oligoda&;
BudK;yrf;a&;wGuf
aqmif&Gufp&m
vkyfief;aqmifwm
rsm;pGmusef&Sdaewum;/
(32)
tdrfwGif;ykef;vQdK;
b0qdk;rS
jyifyurmqD vSrf;xGufvmavmh/
tpvmrf\
BudKifvdIifcsdKat;
&eHUarT;udk
BudKifBudKifarT;atmif
vlYabmifodkY xkwfvTifhavavmh/
urmvlom;
tjym;jym;udk
vrf;rSefjy&ef pGrf;tm;rmefudk arG;jrLvifhavm/
toHMoZm
jynfhpHkxufjruf
tpGrf;oufatmif BudK;yrf;vifhavm/
yrmao;auG;
jrLrIefav;rS
awmifBuD;{&m
yHkyrmodkY
BuD;rm;xkxnf tiftm;<u,fatmif BudK;yrf;ygaviJh/

tGr& cf ifeG Yf

208

ukef;urvm
toifwdkY\
odrfhodrfhwkefcg oGm;apavmh/
jrwfwrefudk
pOf,dkzdwfNyD;
qdk;b0rS
pHb0odkY wufvSrf;Muavmh/
r[mwref
emrawmfjzifh
tvif;aqmifavmh/

ajrvTmudk
vdIif;t[kefaMumifh
cspfjrwfEdk;pdwf
edrfhusvGef;pG
jrifhrm;vSy
urmph \
H
urmhvlYabmif

(33)
wrefr[m
ryGiyhf grl
A&rf;Awm vlYabmifrSm jzpfwef&m\/
vSywifhw,f
avmu0,f
wu,ftrSef
jzpf&jyefwm
r[mwrefaMumifhyifwnf;/
wrefr[m
r&Syd grl
aom0f[D'ft,l r&Sd[l\/
pMu0Vm
urmum;
r[mwref emrnfcH wnf&Sdjyef\/
ajrurm
vIyf&Sm;&monf
r[mwref vIyf&Sm;&mrSwnfay\/
(34)
jrwfwrefawmf
emrawmfum;
r&Sm;b,f0,f
toG,foG,fwGif

209

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

trnfxif&Sm; &Sdaeyg\/
rGwfpvifrfwdkY\
tDrmef&Sd&ef
{uefta&;ygvSay\/
urmysufokOf;
usef&Sdap&m
r[mwref {uefjzpf\/
urmysufokOf;
usef&Sdap&m
r[mwref
0efcHuwd tvm[fjyK\/

pdwfESvHk;todwGif
tcsufrSefum;
xdktqHk;xd
trnfrSmum;
xdktqHk;xd
trnfrSmum;
{uefrSef[k
(35)

tmz&dum
vlrnf;urm &Ijrif&mwnf;/
urmrsufESmxuf
rsufaphyrmtvm;wnf;/
rGwfpvifrfwdkY
olwdkYcrsm
wdkY&JUordkif;OD;acwfuaygh/
yljyif;vSpmG
tD*spfXmae
a0;uGmtpGef;
armf&dkudkwGifonfh NrdKUum;&Sd\/
,if;wkdYtMum;
trsm;rGwfpvifrf
yHkoGifADvmvfXmaeyif/

wdu
k rf [mrSm
tcsufum;
cdkvHkzdkY&m
ay;&SmvmcJh
'DurmrSm
&Sday&mESifh
wpfzuf,Gef;wGif
Xmaersm;um;
urmwGifonf

tGr& cf ifeG Yf

urmwpfvTm;
a&mifjcnfyGm;wm
wdkYrsm;tpvmrfaMumifhyifwnf;/
urmt0Sr;f
tmZHvrT ;f wm
jrwfr[m\
emrawmfaw;
[pf<u;&myifjzpfawmhonf/
tdk-rGwfpvifrfwdkY
ESpfrsdK;t&m
igtvm[fu ay;vmaumif;rI jyKawmfrl\/
tpf&Sfuftcspf
xdkarwmjzifh
qifjcifodPf oifwdkYxHvnf;&SdacsNyD/
tpf&Sfufac:tcspf
xdkarwmjzifh
zGifhvSpfapwem
jrwfr[m\
a'oemudk jzefYcsDavm/
c&D;vrf;wGif
MuHKvmvQifvnf;
qifjcifwHkaqmif
'kuabmifudk
tarmifajz&Sif;ypfygavm/
tu,fom
{uef,HkMunf
tDrmefwnfum
yDorGwfpvifrf
oifwdkYjzpfaomf
pdwful;arQmfvifh
Murmwifhonfh
0ifhx,fb0
oifhqEodkY oifwdkYb0&Sdacsrnf/
tu,fom
oifwdkYwawG
ysufraoGyJ
ighaqGwref
tcspfawmfxHwGif
opmcHrI
jyKcyhJ grl
twligt&Sif
oifwdkYESifhyif&Sdacsrnf/
bmrQr[kwf
urmqkwfxuf

210

211

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

tkycf sKyt
f mPm
pDr&H mjzpf
uavmifopfESif
rif&nfppfppf
ay;&pfcH& oifwdkYb0omwnf;/

(*sm0d'foef;jrefrmbmomjyefNyD;? 0g;c,fr
armifrif;Edkif uAsm oDuHk;um 1983 ck
ESpfwGif ykHESdyfxkwfa0onfh &Spfuf0g ESihf
*s0gaA&Spfuf0g rS)

tGr& cf ifeG Yf

212

tpfuAf g;vf\ bbESpt


f vdu
k rf w
S w
f rf;tcsdKU
1877 ckESpf

1891 ckESpf
1893 ckESpf
1895 ckESpf

eeeeeee
1897 ckESpf
1899 ckESpf

1899 ckESpf

1905 ckESpf

Ed0k bFmv 9 &ufaomMumaeY qd,mvfu(kd of)wGif arG;


zGm;onf/zcifa&S;cfE&l rf [
k r'o
f nf4if;\bmoma&;udik ;f
&Idif;rIESifhtusifh pm&dpwjrifrh m;rIaMumifh 4if;\oGeo
f if
rI atmufwiG t
f pfuAf g;vfonfynma&;tajccH&cJo
h nf/
tv,fwef;pmar;yJu
G kd qd,mvfu(kd of)NrKd U&Sd Scotch Mis
-sion High School rSatmifjrifco
hJ nf/
rufx&pfpmar;yJaG tmifco
hJ nf/
qd,mvfu(kd of)NrKd U&Sd Scotch Mission College rSOypm
wef;udk atmifjrifco
hJ nf/ q&morm; &Sr&f v
T t
f v
G rf m
q,'fr&D [
f qefvufvufatmufwiG f t&AD? tG&'f El iS fh
zg&fpb
D mom&yfwt
Ykd jyif uAsmrsKd ;aphuv
kd nf; &cJo
h nf/
bDatpmar;yJu
G kd t&ADbmom&yfx;l cRerf jI zifh vm[dNk rKd Uk
&St
d pd;k &aumvdyrf S atmifjrifco
hJ nf/
yef*smAfwuodv
k rf S trfatbJUG ud'k edu aA'bmom
&yfwiG f a&Twq
H yd q
f jk zifah tmifjrifco
hJ nf/ xdt
k csed u
f mv
yif 4if;\BuKd ;yrf;tm; xkwrf EI iS hf xl;jcm;onft
h &nf
taoG;wdu
Yk kd jrifawGUod&u
dS m 4if;\ynma&;ESiahf wG;ac:
rIqikd &f mwdw
Yk iG f yHyh ;kd ulncD o
hJ l qm?aomrwfqt
f med;k (fv)f
ESifhawGUqHkcJhonf/
4if;\ausmMf um;Ny;D ? 4if;tm; vlxak &SUarSmufoYkd ydaYk y;cJh
onfh emvma&,oDrf ac: rdbrJw
h \
Ykd [pfa<u;oH uAsm
udk tef*sKref[rd m,oGvf tpvmrfwiG &f w
G q
f ckd o
hJ nf/
qm?aomrwfqt
f mEd;k (vf)\tMujH yKcsut
f & txuf
wef; tqifh jrifyh nmudak vhvmqnf;yl;&ef Oa&myodYk
oGm;a&mufco
hJ nf/

213

1907 ckESpf
1908 ckESpf

1908 ckESpf

1908 ckESpf
1908 ckESpf
1911 ckESpf

1923 ckESpf

1926 ckESpf

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

[dkif'vfbm*fwGif 4if;wm0ef,lxm;onfh 'eqdkif&m


okawoevkyif ef;jzpfajrmuf&ef BuKd ;yrf;aecJo
h nf/
uJrAf &pf*sw
f uodv
k w
f iG f 'eduaA'tqifjh rift
h xuf
wef;ynmudak vhvmqnf;yl;ae&mrS? Dr. Mac Taggart,
Prof. E. G. Browne , Prof. R. A. Nicholson wdE
Yk iS afh wGY
qH&k if;ES;D rI&&Scd o
hJ nf/ vifueG ;f tif;rS a&SUaebJUG udq
k w
G cf ;l
&&Scd o
hJ nf/
jrLepfwuodv
k rf S The Development of Metaphysics
in Persia ac: yg&SeE
f ikd if \
H emrfyikd ;f qdik &f mwd;k wufrpI m
wrf;jzifh a'gufwmbJGUudk&&SdcJhonf/
pufwbFmvwGif ynma&;avhvmqnf;yl;rI Ny;D jynfph NkH y;D
aemuf trdEdkifiH tdEd,odkYjyefvmcJhonf/
atmufwb
kd mv 22 &ufaeYwiG f vm[kNd rKd UwGif a&SUae
vkyfief;udk pwifcJhonf/
vm[dkNrdKU&Sd tpdk;&aumfvdyfwGif 'eduaA' ygarmu
tjzpfcefYtyfjcif;cHcJh&NyD;/ rMumrD xdk&mxl;rS EIwfxGuf
cJo
h nf/
*sE0 g&DvwGi4f if;\ ta&SUwdik ;f uAsq&m? uAsmqdik u
f Rr;f
usifwwf jrufrIESifhokawoe jyKrIwdkY twGufOaoQmif
uAsmbk&if bJUG udk olt
Y m;tyfEiS ;f cH&onf/
jynfe,fqikd f w&m;Oya'a&;&m aumifpt
D zJUG 0iftjzpf
a&G;cs,fcH&NyD;? 1929 ckESpftxd xdk&mxl;wGifjrJcJhonf/
tzJUG 0ifwpfO;D taejzifrh sm;pGmaom jyemajz&Si;f rIrsm;
ESihf ynma&;qdik &f m? vlraI &;qdik &f m udp&yfrsm;udk OD;
aqmif vkyaf qmif&u
G cf o
hJ nf/
(u) t&ufaopmaomufpm;rIwm;jrpfjcif;?

tGr& cf ifeG Yf

214

(c ) bmoma&;ESib
hf moma&;acgif;aqmifrsm;tm;
toa&zsuo
f nfh pmaya&;om;rIrsm;udw
k m; jrpfjcif;?
(* ) ajrydik &f iS rf sm;ESiv
hf ,form;wd\
Yk t&Iyt
f &Si;f jyem
rsm;?aus; &Gmvlxt
k wGuaf q;0g;ukorI tultnD
taxmuftyH&h &Sad &;?v,fimS ;rsm;taejzifh tusKd ;
cHpm;cGihf 50%&&Scd pH m;a&;tp&So
d nfv
h yk if ef;rsm;/
(C) rGwpf vifryf nma&;twGuf ydrk akd umif;rGeo
f nfh
tusKd ; cHpm;rIrsm;ESihf ynma&;qdik &f m jyefvnfjyK
jyifwnfaqmufa&;udv
k nf; awmif;qdck ahJ vonf/
1928 ckESpf r'f&mqfrw
G pf vifrt
f oif;rS tpvmrfph mayESi,
h f Of aus;
rIqikd &f m mmom&yfrsm;a[mMum;&efzw
d af c: cHc&hJ onf/
aemufyikd ;f wGif tvGeaf usmMf um;Ny;D vlxBk u;D udEk ;kd Mum;
oGm;aponfT
h he Reconstruction of Religious
Thought in Islamac:
tpvmrfomoemawmfwiG f bmoma&;qdik &f mtawG;
tac:jyefvnfwnfaqmufa&;trnf&dS rdecYf eG ;f rsm;udk
wifjya[mMum;cJo
h nf/
1929 ckESpf *sE0 g&DvwGif [dik 'f &mbm'f('uef)jynfoYkd oGm;a&muf
vnfywfcjhJ y;D tpd;k & {nfo
h nfawmftjzpf aexdik u
f m?
NrKd U awmfcrf;rwGif rdeUf cGe;f ESp&f yfuakd [majymcJo
h nf/ olY
tm; *kPjf yKaomtaejzifh uAsvuFm&Gwq
f ykd u
GJ kd usi;f y
cJ&h m? olonf uAsmav;aMumif;rQom &Gwq
f jkd ycJo
h nf/
olonf rdik q
f &l o
f v
Ykd nf;oGm;a&mufum [dik 'f &ftvD
ESiw
hf yD ;l qGvw
f mefw\
Ykd *lArd mef rsm;odYk oGm;a&mufum
*g&0jyKcahJ vonf/
1930 jynfhESpf 'DZbFmv 10 &ufaeYwiG f tv[mbm'fnv
D mcHwiG f

215

1931 ckESpf

1933 ckESpf

1933 ckESpf

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

tdE,
d Edik if v
H ;kH qdik &f m rGwpf vifrv
f *D t
f zJUG \ OuXtjzpf
a&G;cs,cf &H Ny;D ? OuXrdecYf eG ;f wGif aemif 1940 ckEpS rf wf
v 23 &ufaeY vm[dNk rKd UwGif ygupwefEikd if w
H nfaxmif
a&;twnfjyKqHk;jzwfcsufcsrSwfcJhonfh rsdK;aphrdefYcGef;udk
udk ajymMum;cJo
h nf/ 4if;\ rdecYf eG ;f wGi?f ]] uREykf o
f nf yef*smAfjynfe,f? taemufajrmuf e,fpyf
a'o/ qif;'fjynfe,fEiS hf bvluspwefjynfe,frsm;
udk wpfcw
k nf;aom jynfe,ftjzpfjrifawGUvdyk gonf/
jAdwdoQtpdk;&vufxuftkyfcsKyfrItwGif;jzpfap? jyify
kjzpfap? udk,fydkiftkyfcsKyfa&;wpfckwnfaqmuf&efjzpf
onf/ pkpnf;cdik rf monfh taemufajrmuf tdE,
d rGwf
pvifrf jynfe,f odrYk [kw?f tenf;qH;k taemufajrmuf
tdE,
d Ekid if o
H nf rGwpf vifrw
f \
Ykd aemufq;kH yef;wkid t
f jzpf
uREfkyfjrifayonf}}
1931 ckEpS w
f iG f vef'efusi;f yonfh 'kw,
d pm;yJ0G ikd ;f aqG;
aEG;yJo
G Ykd zdwMf um;cH&Ny;D ? rGwpf vifrw
f \
Ykd &ydik cf iG rhf sm;ESihf
wifjycsufrsm;udk wifjyawmif;qdkcJhavonf/ c&D;
pOftwGi;f olonf emrnfausmf jyifopftawG;tac:
'eynm&S i fBergson ESifhawGUqHkcJhNyD;/ 'eqdkif&m
udk aqG;aEG;cJo
h nf/
tDwvD? a&mrNrdKU ADeDwdk rkqdkvDeD Benito Mussolini
awGUqHck o
hJ nf/ 4if;ESifholonf tpvmrf,
h Ofaus;rIEiS h f
'ewdu
Yk kd aqG;aEG;cJh onf/ rlqvdek o
D nf tpfuAf g;vf
\ rqfe0D? tqf&ma&ck'w
D EYkd iS yfh wfouf vGepf mG pdwf
0ifpm;cJah vonf/
pydefodkY rGwfpvifrfwdkY\ wpfcsdefu BuD;us,fcrf;em;vS

tGr& cf ifeG Yf

1936 ckESpf

1937 ckESpf
1938 ckkESpf

216

rIwu
Ykd kd Munf&h &I ef oGm;a&mufcNhJ y;D / aumf'Akd mAvDwiG f
qGvmof0wfjyKco
hJ nf/ 1933 ckEpS f atmufwb
kd mv
wGif bk&ifZm[d&&f mS [f\zdwMf um;csut
f & tmz*epwef
Edik if \
H ynma&;qdik &f m tMu
H Pfay;&ef? q,'f qlvikd f
rmefe'0DEiS fh a'gufwm? a&m(qf)rmql'f wdEYk iS t
hf wltmz*
epwefEikd if o
H o
Ykd mG ;a&mufco
hJ nf/
udik af 'tmZrf rk[r't
f vD*siEf [
x
f o
H Ykd 4if; 1930 jynfh
ESpf u pDpOfBuKd ;yrf;aqmif&u
G cf o
hJ nfEh ikd if aH &;? ygupwef
EdkifiHjzpfajrmufa&;ESifh ,Ofaus;rIaemufqufwJGrsm;ESifh
ywfoufonfh wdu
k w
f eG ;f aompmrsm;a&;om;cJo
h nf/
bdyk g;vfwiG f a'gufwm a&m(qf)rmql'\
f {nfo
h nfawmf
tjzpf aecJhonf/
{Nyv
D 21 &uf Mumoyaw;aeY eHeuf 5;15 em&DwiG f
ol\ aemufq;kH xGuo
f ufuek q
f ;kH oGm;cJah y&m vm[dNk rKd U&Sd
Ag'&Sm[DAvD0if;wGijf rK yEf cHS o
hJ nf/

tGr&fcifGefU
03-09-2004
aeYvnf12;10 em&D

217

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

tGr& cf ifeG Yf

om;axG;*sm0d'fESifhtwl

0wfvakH wmftaejzifh

1908 ckEpS f vef'ef

218

vlxktMum;aemufqHk;&kduf
ul;xm;onfhyHk(1937)

vm[dt
k pd;k &wuodv
k w
f iG f wynfrh sm;? q&mrsm;ESit
hf wl(1910)

udk'dkAgAvDtwGif; tpfuf
Ag;vfqGvmof0wfjyKaepOf

yef*sAfwuodkvfwGif
a'gufwmbJGU,lpOfu

219

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

tGr& cf ifeG Yf

tvmr[f tpfuAf g;vfjyKpkco


hJ nfh usrf;rsm;

tmz*gefe0gAfZGvfzum&ftvDESifhtwl(1922)

tvD*&fwuov
kd w
f iG af &m(qf)rqft'l Ef iS t
hf wl(1929)

tvD*&fwuodv
k w
f iG f q&mrsm;? wynfrh sm;ESit
hf wl(1910)

1-1903 Ilmul Iqtisad.


2-1908 The Development of Metaphysics in Persia.
3-1915 Asrar-i-Khudi.
4-1918 Rumiz-i-Bekhudi.
5-1923 Payam-i-Mashriq
6-1924 Bang-i-Dara.
7-1927 Zabur-i-Ajam.
8-1930 The Reconstruction of Religious Thought
in Islam.
9-1932 Javed Namah.
10-1935 Bal-i-Jibreel.
11-1936 Pas Chu Bayad Kard Aye Aqwam-i-Shirq.
12-1936 Zarb-i-Kaleem.
13-1936 Musafir.
14-1938 Armughan-i-Hejaz.
vvvvvvvvvvvvvvvv

220

222

a'gufwm? tvmr[ftpfuAf g;vf\b0ESi'hf e

223

tGr& cf ifeG Yf

&nf T e f ; ud k ; um;csuf
1/ Allamah Iqbal.
by Shareef Almujahid (Urdu)
2/ Kuliyate Iqbal.
by EitaqaadPublishing House(Urdu)
3/ Ramuz-i-Iqbal.
by Dr. Meer Valiyuddin(Urdu)
4/ Iqbal Ijmali Tabsirah. by Majnoon (Urdu)
5/ Quran Aur Iqbal.
by Abu Muhammed Musleh(Urdu)
6/ Quran Aur Iqbal
by Gulam Ahmed Pervez
"
7/ Iqbal- Uski Sha eri by .Sheikh Akbar Ali Advocate
aur Paigam.
(Urdu)
8/ Religious Thoughts of
Sir. Sayed Ahmed.
by (English)
9/ Father of The Nation
Published by Governmenf of
Quaid-e-Azam.
Pakistan. (English)
10/ Birth century of Allamah Pakistan Pictorial (English)
IQBAL.

11/ &Spf(u)0gESifh *s0gaA-&Spf(u)0g *sm0d'foef;? 0g;c,fr armifrif;Edkif/


12/ 1990 'DZbFbmvESi1hf 994 Ed0k bFmvxkwf tpvmrfo
h w
k /

tvmr[f tpfufAg;vf\ vufa&;rl

You might also like