STNC (TAHARETLENME) FASLI METN stinca: Pislik yolundan kan necaseti gidermektir.

Binaenaleyh yellenmek, ta drmek, uyku ve kan aldrmak gibi eylerden dolay istinca snnet deildir. Taharetlenmek mutlak surette mekked snnettir. Bazlar hayz gibi ve pisliin kt yerin tesine gemesi gibi hallerde farz olduunu sylemilerse de bu szde ihmal vardr. ZAH Evvelce arzettiimiz vecihle taharetlenmek abdestin snnetlerinden olduu halde, musannfn onu Necsetler Bahsinde almas istinca aynen necseti gidermek olduu iindir. Nitekim Bahrda da byle denilmitir. Murib sahibi istincay, Pislik yerini silmek yahut ykamaktr. diye tarif etmitir. Bahr sahibi buna itiraz ederek: Bu tarif ta drmekten dolay istinca gerektiine mildir. Halbuki ta drmekten dolay istinca snnet deildir. demitir. Onun iin rih de bu tariften vazgemitir. Yine bu tarif pisliin kt yere bir dirhemden fazla bulaan baka necasete amil deildir. Halbuki o necset de tala temizlenir. Nitekim aadaki beyntnda rih bu yoldan yrm; mdd nam kitabn sahibi de katiyetle buna kil olmutur. Bu husustaki szmzn tamam ileride gelecektir. Yellenmeden dolay taharetlenmek snnet deildir. nk yelin ayn temizdir. Abdesti bozmas necaset yerinden kopup geldii iindir. H. Bir de yelin kmasiyle pislik yolunda bir ey meydana gelmez. Onun iin yellenmekten dolay taharetlenmek snnet deildir, hatta bid'attr. Nitekim Mctebda da byle denilmitir. Bahr. Ta drmekten dolay da taharetlenmek snnet olmamtr. Zira den tan zerinde slaklk yoktur. Yahut vardr da ondan dbr pislenmemitir. Pislik yolundan kaydiyle ta drmek tariften karlmtr. Tatan dbr pislenirse o zaman taharetlenmek ta iin deil, necaset iin yaplr. H. Uyku da taharetlenmeyi gerektirmez. nk o da necis deildir. H. Kan aldrlan yerde grlen kan dahi taharetlenmeyi gerektirmez. Kan necis de olsa pislik yolunda olmad iin taharetlenmeye lzum yoktur. stinca, yani taharetlenmek mekked snnettir. Bunu Bahr sahibi Nihyeden naklen aklam; sonra Asl adl kitaba da nisbet etmitir, Kfi nam eserde bunun illeti Peygamber (s.a.v.)'in devam buyurmas olduu bildirilmitir. HiIyede Rasulllah (s.a.v.)'in devam buyurduunu gsteren hadisler nakledilmi; bu hadsleri vcp ifde etmekten nleyen sebepler gsterilmitir. Ona, mrcaat edebilirsin! u halde taharetlenmeyi terk etmek mekruhtur. Nitekim Fetih te de Hulsnn kerahet yoktur szne itiraz edilerek ayn ey sylenmitir. Bunun bir benzeri de Hilyededir. Bu makam, eyh smail (Nablus) Drer erhinde izah etmitir. Oraya mracaat et! eyh smail yle demitir: Taharetlemeyi terk etmek dier mekked snnetler gibi mekruh olmak gerekirdi. Ancak kerhet, Peygamber (s.a.v.)den: Her kim tala taharetlenirse saysn tek yapsn. Bunu yapan iyi eder. Yapmayana gnah yoktur. skt olmutur, diyenler vardr. Sonra grdm ki Bedy'de mekruh olduu aklanmtr. Taharetlenmek mutlak surette mekked snnettir. cmlesinden murad, kan pislik mtad olsun olmasn, ya olsun kuru olsun, taharet su ile yaplsn, tala yaplsn; taharetlenen kimse abdestsiz, cnp, hayzl veya nifasl olsun burada bildirildii gibi taharetlenmesi snnettir; demektir.

Ben derim ki: Yapmayana gnah yoktur, cmlesinin tek yapsn emrine bal olmas cizdir. Yani tek tala taharetlenmeyene gnah yoktur, demek istemi olabilir, Peygamber (s.a.v.)in taharetlenmeye devam buyurmas, terk etmenin mekruh olmasn iktiza eder. htimalli bir ey bu delille terk edilemez. Cmlenin tala taharetlenmeyene gnah yoktur, mnsna olduunu teslim etsek bile gnah sadece tala taharetlenmeyenden gider. Halbuki snnet sadece talarla deil, su yahut talarla taharetlenmektir. u da var ki, gnah yoktur demek mekruh olmamay gerektirmez. Byle olsa idi kedinin artn mekruh saylmamas icap ederdi. nk kedi artnn pis saylmamas ancak gl def iindir. Kerahette de glk olsa, o da skt olurdu. Yalnz yle denilirse o baka: Yapamayana gnah yoktur. cmlesi gnah olmad hususunda nassdr. Nass kemline sarfedilir. Burada keml, yalnz kerhet bulunmamakla mmkndr. Kedi meselesi byle deildir. Onun hakknda gln bulunmamas nassla sabit deildir. Binaenaleyh kemline sarf edilmez. Dehlev erhinde de byle denilmitir. arih: Bazlar hayz gibi ilah... szyle burada MutIak surette mekked snnettir. ifdesine muhlif olanlarn szlerini reddetmitir. Muhalifler Sirc sahibi, htiyar, Hznet'l-Fkh, elHvi'l-Kuds sahipleri, Zeyla ve bakalardr. Hilye sahibi de bunlar tasdik etmitir. Bahr sahibi ise onlara itiraz ederek: Bu bir ihmaldir. nk pisliin kt yerde bir ey yoksa, taharetlenmek hadesi gidermek kabilindendir. Varsa hakik necseti gidermek bbndandr. demitir. Ben derim ki: phesiz cnblkte pisliin kt yeri ykamaya pislik yolundan necaseti gidermek denilir. u halde istincann trifi buna uymaktadr. Velev ki burada pislii ykamak farz olsun. Ama pislik kt yerin tesine geerse taharetlenmekten o pisliin bir dirhemden fazlasn ykamak kastedildii takdirde ihmal meydandadr. nk tarif buna uymaz. ayet mam Muhammed'in aada gelecek kavline binaen maksat pisliin kt yeri ykamak ise ihmal yoktur. Buna elhtiyarn u sz delildir: stinca be ksmdr. Bunlarn ikisi vacibtir. Biri cnplkten, hayz ve nifstan ykanrken bedene yaylmasn diye pislik kan yerin necasetini ykamaktr. Dieri pislik kt yerin tesine getii vakit az olsun ok olsun mam Muhammed'e gre ykanmas vacip olur. En ihtiyatl kavil de budur. nk dirhem miktarndan fazla olur. mam A'zam'la Ebu Ysuf'a gre pislik kt yerin tesine dirhem miktar geerse ykanmas icap eder. nk kt yerdeki pislik itibara alnmaz. tibara alnan teye geendir. ncs snnettir. Bu da pislik kt yerden teye gemedii zamandr. Drdncs mstehaptr ki, byk abdestini bozmayp sadece su dkt zaman sidiin kt yeri ykamaktr. Beincisi bid'attr. O da yellendii zaman taharetlenmektir. METN stincann rknleri drttr: 1 - Taharetlenen ahs, 2 - Su ve ta gibi taharetlenmeye yarayan ey. 3 - ki necaset yolunun birinden kan pislik, dardan bulaan da yledir. Mutemed kavle gre velev ki yerinden kalkm olsun. 4 - Pisliin kt yer, n veya art. stinca ta gibi temiz ve pislii karan, kerpi paras gibi kymeti olmayan paklayc eylerle yaplr. nk maksat temiz, pak etmektir. Onun iin bu ie en elverili ve bulatrmaktan en salim olan seilir. Yazn ta geriye, kn ileriye ekmek diye bir kayt yoktur.

ZAH Musannf erhinde: Bildiime gre benden nce istincann rknlerini beyan eden olmamtr. diyor. Fakat bu szde ihmal vardr. nk sayd drt ey rkn deil, Hrite mevcud olmann artlardr. Hilyede yle deniliyor: Bir eyin rkn en kuvvetli tarafdr. stilahda ise, bir eyin hakikat, yahut hakikatnn meydana gelmesi kendisine bal olan cz'dr. u halde rknle art baka baka eylerdir. Zira merutun hakikatnda art dahil deildir. Rkn ise bir eyin kendisi yahut o eyin iindeki cz'dr. Haleb de unlar sylemitir: Pislii yolundan gidermekten ibaret olan istincann hakikat bu drt eyden hibiri ile meydana gelmez. Tarifte pislii zikretmitir. Pislik hakikatn czlerindendir; dersen ben de derim ki: Tarifin cz'leri gidermek ve gidermeyi pislie izafedir. Pisliin kendisi deildir. Nasl ki ulema bunu krlk gzn olmamasdr sznde aklamtr. Zira bu tarifin czleri olmamak ve bunun gze izfetidir. Gzn kendisi deildir. Pislik yolundan sz iin de ayn ey sylenir. Zira tarifin cz' yola bal olan gidermektir, yol deildir. Aksi takdirde vcudun mndan cz' olmas lzm gelir ve teyemmm rknleri,Teyemmm eden ahs, kendisiyle teyemmm edilen ey ilah... demek icap eder. Abdest vesairede dahi ayn eyi sylemek gerekir. pislik yolundan kan necset kan ve kusmuk gibi mutad olmayan eylerden bile olsa sahih kavle gre talarla silmekle temizlenir. Zeyla. Bazlar sudan baka bir eyle temizlenmeyeceini sylemilerdir. Sirc sahibi katiyetle buna kil olmutur. Nehir. Dardan bulaan pislik dahi tala silerek temizlenir. Bazlar: Sahih kavle gre sudan baka bir eyle temizlenmez demilerdir. Zeyla. Bahr sahibi: Ulema buradaki kavlin sahih kabul edildiini temriz sigasiyle (deniliyor eklinde) nakletmilerdir. Binaenaleyh makbul kavil bunun hilfnadr. demitir. Nuh Efendi diyor ki: Bu sz ulemann kitaplarda bunu nakil ettikleri vehmini veriyor. Halbuki Mecma' ve Nikye arihleri onu bu sigay kullanmakszn nakletmilerdir. Ben derim ki: Bunu talarla yetinmenin kyasa muhalif olarak zarurete mebni meru olmas da te'yid eder. Zaruret vuku ok olan yerdedir. Buradaki gibi ndir vuku bulan yerlerde zaruret yoktur. Sonra bu bahsettiini Hlyede grdm. Hlye sahibi Knyenin ibaresini nakletmi, sonra unlar sylemitir: Bu gzeldir. nk kyasa muhalif olarak gelen bir delil geldii eye mnhasr kalr. Lkin musannfn Zde'l-Fakr adl eserinde bildirildiine gre Zeyla ve dierlerinin Knyeden naklettikleri szler Knye de mevcut deildir. Fetavi'l-Kebr ve Muhtarat'n-Nevzilde esah kavlin silmekle temizlendiini bildiren kavil olduu beyan edilmitir. Fakh Ebu'l-Leysde bu kavli tercih etmitir. Mutemed kavle gre velev ki yerinden kalkm olsun. cmlesinden murad, velev ki taharetlenen kimse yerinden kalkm olsun. Tala taharetlenmesi yine de caizdir demektir. Sirc sahibi yle diyor: Bazlarna gre tala taharet ancak fk ya olduu ve taharetlenen ahs yerinden kalkmad zaman cizdir. Yerinden kalkarsa yahut fk kuru olursa sudan baka bir eyle taharet ciz deildir. nk tala taharetlenmeden ayaa kalkmakla pislik yerinden oyarak kt yerin tesine geer. Kuru olursa onu ta gidermez; su kullanmak icap eder. Ben derim ki: Tahkik udur: Ayaa kalkmakla pislik kt yerin tesine dirhem miktar geer, yahut tala giderilemeyecek derecede kuru olursa onu gidermek istedii zaman mutlaka su kullanmak lazmdr. rih buradaki mutemed kavle gre szn herhalde Bahrn katiyetle hkm etmesine buna kar Sircn deniliyor tbirini kullanarak naklettii kavlin zaifliine iaret etmesine bakarak alm olacaktr.

stinca, ta gibi temiz eylerle yaplr. Beday'de: Snnet vecihle istinc' ta, kerpi paras, toprak ve eski paavra gibi temiz eylerle yaplr. denilmektedir. Kymeti olmayan eylerden yalnz su mstesndr. Nitekim bu istisny Ebu's-Sud hiyesi de kaydetmitir. Duvar, vakf vesaire de kerpi paras hkmndedir. Krnin Nikye erhinde de byle denilmitir. Lkin Bahrda bu mesele hakknda burada duvarla taharetlenmenin mutlak surette caiz olduu bildirilmi: care Babnda ise: Kirac duvarla taharetlenebilir. Velev ki hne hayr iin yaplm olsun. denilmitir. stadmz: Buradaki muhalefet birinci szn kirac olmadna hamletmekle ortadan kalkar. demitir. Ebu's-Sud. Paklayc tbirinden murad, temizleyicidir. Gurer'l-Efkr'da byle denilmitir. Sirac sahibi: Bundan hakikaten temizlemek deil, pislii azaltmak kastedilmitir. diyor. Onun iin de taharetlenecek kimse az suya girerse su pislenir, fakat bir mteriz kabul etmeyebilir. nk ciz ki ayakkabnda olduu gibi bunun da silmekle yapt tahareti eriat makbul ve muteber saysn. Evvelce grmtk ki, meni ve benzeri outurulur da sonra slanrsa iki rivayet vardr. Muhtar olan rivayete gre artk o yer pislenmi saylmaz. O meseleye kyasen mezkr iki rivayet burada da tatbik edilebilir ve muhtar kavle gre su pislenmez. Mteehhirn ulema suyun terden pislenmeyeceine ittifak etmilerdir. Hatta o ahsn teri akarak elbise veya bedene dirhem miktarndan fazla bulasa namaza mani deildir. O kimsenin tala taharetini eriatn muteber saydna Drekutn'nin rivyet ettii ve sahih olduunu bildirdii u hadis delildir: Peygamber (s.a.v.) hayvan tersi ve kemikle taharetlenmeyi yasak etti, ve bu iki ey temizlemezler, buyurdu. Bu izahat ksaltlarak Fetih;. ten alnmtr. Bahr sahibi de ona tbi olmutur. Nehir sahibi Mnasip olan budur. demi, Kuhistn ise, Esah olan budur. bresini kullanmtr. Tatarhniyyede sahih kabul edilen kavlin muhtelif olduu bildirilmitir. Lkin Tabaklamak Bahsinden az evvel grdk ki, kitaplarda mehur olan kavil pislenmesinin sahih kabul edildiidir. Allahu a'lem. Maksat temizleyip paklamak olduu iindir ki yaz mevsiminde taharetlenirken ta geriye, kn ileriye ekmek diye bir kayt yoktur. Ulemadan bazlarnn kavli budur. Dier bazlarna gre yaz gn taharetlenen bir erkek kulland ilk tala nc ta nden arkaya doru, ikinci ta ise arkadan ne doru ekecektir. Kn bunun aksini yapacaktr. Her iki mevsimde kadn da ayni ekilde taharetlenecektir. Nitekim Muhitte de byle denilmitir. Nazm, Zahriyye ve dier kitaplarda taharetin baka ekilleri de gsterilmitir. Erkein tenasl aletine gelince: Onu sol eli ile tutarak taa, duvara veya toprak parasna silecektir. Zhidde dahi byle denilmitir. Kuhistn. rihin burada sylediini Mcteb Fetih ve Bahr sahipleri de tercih etmilerdir. Hilyede bunun daha mnasip olduu bildirilmitir. Mnye rihi: Talarla istinca yapan kadnn ferci hakknda ulemamzdan nakledilmi muayyen bir ekil grmedim. demitir. Ben derim ki: Hatta Gazneviyede kadnn erkek gibi yapaca aklanmtr. Bundan yalnz istibr (kurulanmak) mstesndr. Kadna istibr yoktur. O gerek kk, gerekse byk abdestini bozduktan sonra azck bekleyerek nn arkasn talarla siler; sonra su ile taharetlenir. METN Tahretlenmede say, yani defa yapmak snnet deil, mstehaptr. Talarla taharetlendikten sonra avret yerini bir kimsenin yannda amamak artiyle temizlendiine kalbi kanaat getirinceye kadar su ile ykamak, mutlak surette snnettir. Bununla fetva verilir. Sirc. Fakat vesveseli ise yukarda getii vecihle defa ykamas takdir olunur. Avret yeri alr ve yannda biri bulunursa taharetlenmeyi terk eder. Nitekim evvelce gemiti. Su ile istinca iin avret

yerini aarsa fask olur. Ama ykanmak veya kazay hacet iin acarsa fsk saylmaz. Bunu bni hne de incelemitir. ZAH Tahretlenmede say snnet deil, mstehabtr. rih mstehabtr szyle maksadn aslen snnetleri deil, taharetlenmenin mekked snnet olmadna iaret etmitir. Zira tala taharetlenmek iin emir vrid olmutur. mam fi bu emrin vcp ifde ettiine kil olmutur. Biz buna kil deiliz. nk Peygamber (s.a.v.): Her kim talarla taharetlenirse tek yapsn. Bunu kim yaparsa iyi eder. Yapmayana gnah yoktur. hads-i erifi vacip olmadna delildir. Binaenaleyh emir, mstehap mnsna hamledilmitir. Szn tamam Hilye ile Ayn'nin Hidye erhindedir. Su ile ykamaktan murad, mutlak sudur. Geri bize gre su mnsnda olan ve pislii gideren her temiz myi ile taharet sahih ise de mekruhtur. nk bunda zaruret yokken mal israf etmek vardr. Nitekim Hilyede de byle denilmitir. Temizlendiine kalbi kanaat getirinceye kadar ykamak snnettir. Sahih olan kavil budur. Bazlar defa su dkmenin art olduunu, birtakmlar yedi, hatta on defa dkmenin art olduunu syleyenler olmutur. Snnet yerinin , makatn be defa ykanacan syleyenler dahi vardr. Hulsa. Vesveseli kimse hakknda taharet defa ykamakla takdir olunmutur. Yedi defa olduunu syleyenler de olmutur. Bunlarn delili kpein azn soktuu kap hakkndaki hadistir. Bunu Mebsttan naklen Mirac sahibi sylemitir. Buradaki yukarda getii vecihle szyle rih, grnmeyen pisliin temizlenmesi bahsini kasdetmitir. Mirac ta yle denilmitir: nk sidik, grnmez. u halde o da grnmeyen pislik gibidir. Taharetlenen erkein yannda cins mnasebette bulunmas haram olan biri bulunsa velev ki Mecus olan cariyesi veya evlendirdii cariyesi olsun, su ile istincay terk eder. Pislik kt yerin tesine geer de dirhem miktarndan fazla olursa rtnecek bir ey bulamad, yahut oradakilerden bakmamalarn rica ettii halde baktklar takdirde ta gibi bir eyle pislii azaltr ve namazn klar. Acaba bu namaz yeniden klacak mdr? En mnasibi evet, klacaktr demektir. Nitekim kulun filiyle ykanmadan men edilir de teyemmmle klarsa o namaz iade ederdi. Bunu Hilye sahibi beyan etmi; biz Gusl Bahsinde hilafn sylemitik. Oraya mracaat eyle! Su ile istinca iin avret yerini aan kimse fsk olur. Nuh Efendi diyor ki: nk avret yerini amak haramdr. Haram irtkap eden kimse fsktr. ster, pislik kt yerin tesine gesin, ister gemesin; teye geen ister dirhem miktarndan ok ister az olsun fark etmez. Baka trl anlayan hata eder. Zira Mnye erhinde Bezzaziye'den naklen: Nehi emre tercih edilir, denilmitir. Ykanmak veya kazay hcet iin aarsa fsk saylmaz. Kazay hacet iin aarsa fsk saylmayaca ikrdr. nk byk abdestini bozmak tabi ve zarur bir itir. Ondan kurtulua are yoktur. Ykanmaya gelince: rih onu gusln snnetlerinden az nce anlatm; biz de bu meselenin yirmibir ekli olduunu, bunlarn yalnz ikisinde ykanmak lzm geldiini bildirmitik. Bu iki ekil erkein erkekler arasnda, kadnla kadnlar arasnda kald hallerdir. u halde rihin szn yalnz bu iki ekle hamletmek gerekir. Yani cinsin cinsine bakmas daha ehvendir. Mutlak surette snnettir. sznden maksat, sahabe zamannda olduu gibi zamanmzda da snnettir, demektir. nk Teal Hazretleri: Orada temizlenmeyi seven adamlar vardr. Allah da temizlenenleri sever. buyurmutur. Sylendiine gre bu yet inince Peygamber (s.a.v.): Ey Kuballar! Gerekten Allah sizi medh ve senda bulundu. Siz helda ne yapyorsunuz? diye sormu. Biz pisliin ardndan talarla, sonra talarn ardndan su ile taharetleniyoruz. cevabn vermiler. Bylece her ikisini birden yapmak mutlak surette her zaman iin snnet olmutur. Sahih olan budur. Fetva da buna gredir. Bazlar: Bu bizim zamanmza mahsustur. nk eshab- kiramn fklar koyun fks gibi dane dane olurdu. demilerdir. mdd. Sonra bilmelisin ki, su ile talar birden kullanmak efdaldir. Fazlet itibariyle bundan sonra yalnz su ile taharetlenmek, daha sonra yalnz talarla iktifa etmek gelir. Fazlet dereceleri farkl olmakla

beraber bunlarn her biri ile snnet yerini bulur. Nitekim mdd ve dier kitaplarda da byle denilmitir. METN Mni derece pislik, kt yerin tesine geerse ykanmas vacip yani farz olur. Namaza mni olan miktar istinca yerinin tesinde itibar alnr. nk pisliin kt yerde bulunan necaset ok bile olsa er'an hkm yoktur. Onun iin onunla namaz klmak mekruh deildir. ZAH Pisliin kt yerin tesine gemesi ihlile de mildir. (hlil: erkein tenasl uzvunun deliidir). Taharhniyyede beyan edildiine gre ihlilin kenarna bir dirhemden fazla sidik bularsa ykamak icap eder. Sahih olan budur. Toprak parasiyle silerse bazlarna gre mak'ada kyasen kfidir. Birtakmlar kfi gelmeyeceini sylemilerdir. Sahih olan budur. Ben derim ki; Zhire gre snnetsiz bir kimsenin klfna namaza mani olacak kadar sidik bularsa hkm yine budur. T E N B H: Ulemann yalnz pisliin kt yerle etrafndan bahsetmeleri daha teye geen pisliin ykanmas icap ettiini gerektirir. Velev ki fk da sidikte snnet mahalline gememi olsun. afiiler buna, muhaliftir. Bu yerlere gemezse onlar tala silmekle yetinmilerdir. Namaza mni olan pislik miktar istinca yerinin tesinde itibara alnr. mam Muhammed buna muhaliftir. Hsl, kt yeri geen pislik, haddi zatnda dirhem miktarndan fazla ise ykanmas bilittifak farzdr. kt yerlerdeki pislii katmak suretiyle dirhem miktarndan fazla olursa eyhayn'a gre ykanmas farz deildir. nk onlara gre kt yerin zerindeki pislik darya kan necaset hkmndedir. tibardan skt surette nazar itibara alnmaz. Hatta bedenindeki pislii de katlmaz. mam Muhammed'e gre ise ykanmas farzdr. Zira ona gre kt yerin zerindeki pislik darya kan necaset hkmndedir. tibardan skt olamaz. Bedendeki pislie katlr. Onun afv edilmesi karndaki pislik hkmnde olmasn gerektirmez. Buna delil, cnplkte ve hayzda ykanmasnn ve sahih kavle gre bakasndan srayan pisliin ykanmasnn farz olmasdr. Bunu Nuh Efendi Burhandan naklen sylemitir. Kasm: Sahih olan eyhayn'n kavlidir. demitir. Ben derim ki: Kenz sahibi ile musannf da bunu tercih etmilerdir. Hilye sahibi, mam Muhammed'in kavlini beenmi ve onu Feth'in szyle te'yid etmitir. Fetih sahibi eyhayn'n delilini tenkid etmitir. Gaznev'nin Mukaddime'sindeki szyle dahi te'yid etmitir. Gaznev yle demektedir: Ulemamz, bir kimse talarla taharetlenir de zerine azck pislik bularsa namaz caiz olmaz. nk toplanrsa bir dirhemden fazla olur; demilerdir. Bunun daha ihtiyatl olduunu htiyar nam kitaptan naklen evvelce arzetmitik. u hale gre farz, kt yerden teye geen pisliin aynn veya mecmuunu deil, geeni yahut kt yerde kalan ykamaktr. Nitekim Hlyede de byle denilmitir. Bundan murad, ikiden biri - ki, dirhem miktar veya daha azdr - terk edilirse afv saylr, demektir. Hlye sahibi bundan sonra unu sylemitir: Ulemann; farza yakn olduu iin dirhem miktarn ykamak farzdr. Bu da dirhem miktarndan fazla olandr; szleri anlalyor ki bazlarnn yapt tasarruflardandr. Mezhep sahiplerinden nakledilmi deildir. Zira er' bir hkm mcerred grle sabit olmaz. Hlye sahibinin buna benzer szlerini Necasetler Bahsinde nakletmitik. rihin: Onun iin onunla namaz klmak mekruh deildir. sz kt yerde kalan pisliin itibara alnmayacana istidlaldir. Ama kendisine yle itiraz edilebilir: kt yerde kalan pisliin ykanmamas mutlak deil, ancak talarla taharetlendikten sonra mekruh olmaz. Nitekim yukarda grdk. u halde delil, iddia edilenden daha husus olmu oluyor. Tamam Hlye dedir.

METN Kemik, yiyecek, kurumu hayvan ve insan fks, istincada kullanlm ta -kullanlmayan taraf mstesna:- tula, kiremit, cam ve er'an kymeti olan ipekli kuma paras gibi eylerle taharetlenmek kerahet-i tahrimiyye ile mekruhtur. ZAH Ben derim ki: Kemikle fk hakknda aka yasaklama varid olmutur. Mslim'in Sahih'inde u hadisi erif vardr: Cinler, Peygamber (s.a.v.)'e ne yiyeceklerini sorduklar vakit: Besmele ile kesilen her hayvann kemii sizin yiyeceinizdir. O kemik sizin elinize alnca etli haliyle geecektir. Her deve ve koyun fks hayvanlarnz iin yemdir, cevabn verdi. Ve eshabna: Siz bu iki eyle taharetlenmeyin, zira bunlar din kardelerinizin yiyeceidir, buyurdu. Hidye sahibi fk le taharetlenmenin yasak edilmesine sebep, onun pis olmasn gstermitir. Peygamber (s.a.v.)'in baka bir hadste: nk o necistir. buyurmas da buna iaret eder. Ama zahire gre bu yasak, haram mnsn ifade etmez. stinca kullanlm tala taharetlenmek hakknda da ayn ey sylenebilir. Meer ki onun hakknda baka bir nehi bulunmu ola! Hlye sahibi yle diyor: Cinlerin yiyecei ve hayvanlarnn yemi hususunda nehi sabit olunca insan yiyecei ile hayvanlarn yemi hakknda sabit olaca evleviyette kalr. Bahr sahibi tula ve kiremitle taharetlenmenin yasak edilmesini makada zarar vermekle illetlendirmitir. Yzde yz zarar verirse mesele aktr. Aksi takdirde keraheti tahrimiyye ile mekruh olmad anlalr. Hlye sahibi: Ben bunlarla taharetlenmenin yasak olduunu ifade eden bir sze vkf olamadm. diyor. Kymeti olan bir eyle taharetlenmenin mekruh olmas Buhari ile Mslim'in Sahih'lerinde sbit olan ve mal israfn yasak eden hadsten dolaydr. T E N B H: Yukarda naklettiimiz Mslim hadsinden l hayvan kemii ile tahretlenmenin mekruh olmad mns karlmtr. Dn! Fknn kurumu olmakla kaytlanmas ondan bir ey kopmaynca taharetlenmek sahih olduu iindir. nk bedendeki ya pislii kurular. Ya fk byle deildir. O, pislii kurulamad iin taharetlenmeye asla yaramaz. er'an kymeti olan ifadesinde sudan maada kymeti olan her ey dahildir. Nitekim arzetmitik. Anlaldna gre bu sz bir kuru kymeti olan mala da mildir. nk israf mekruhtur. Bunda kfir veya l bile olsa insan cz' dahi dahildir. Onun iin insann kemiini krmak ciz deildir. filerden birinin akladna gre hayvann bedenine bitiik olan cz' kymeti haiz eylerdendir. Velev ki fare olsun. nsandan maada hayvanlarn bitiik olmayan czleri byle deildir. Mescidin sprnts de kymeti hiz eylerden saylmak gerekir. Onun iin de ayak altna atlmaz. Sular Bahsinin banda sylediimiz gibi Zemzem suyu da kymeti hiz eylerde dahildir. Kat da yledir. Sirac ta yle denilmektedir. Bazlar bunun yaz kd, birtakmlar da aa yapra olduunu sylemilerdir. Hangisi olursa olsun mekruhtur. Bunu Bahr sahibi ile dier ulema tasdik etmilerdir. Aa yaprandaki illeti bir dn! htimal bu illet hayvan yemi olmas yahut yumuakldr. Yumuak olduu iin temizleyici deil, pisleyicidir. Yaz kd da yledir. nk yalabk ve kymeti hizdir. lmin yazlmasna let olmas dolaysiyle dahi ona ihtiram olunur. Bu sebepledir ki Tatarhniyye sahibi ona hrmetin sebebi, t'zimin din terbiyeden saylmas olduunu sylemitir. fi kitaplarnda: zerine hads ve fkh gibi ilmin muhterem dallarndan biri yazlan ve buna let olan eyle taharetlenmek caiz deildir. Ama felsefe gibi muhterem olmayan ve Tevrat, ncil gibi deitirildii bilinen ve t'zim edilen isimden hli bulunan kitaplarla istinca cizdir. denilmektedir. Kuhistni hikmet kitaplar ile taharetlenmenin ciz olduunu filerden Estev'den nakletmi, kendisi de bunu benimsemitir.

Ben derim ki: Lkin ulema bizim mezhebimize gre harflerin hrmeti olduunu nakletmilerdir. Velev ki ayr ayr yazlm olsunlar. Kurradan bazlar hec harflerinin Hd Aleyhisselma indirilmi Kur'an olduunu sylemilerdir. Bunun ifade ettii mn yaznn mutlak surette muhterem olmasdr. Beyaz ktta kerahetin illeti sylediimiz ekilde yaz leti olmas ise bundan yazya elverili olmayan kymetsiz kdn pislii karmak artiyle mekruh olmayaca hkm karlr. Nasl ki eski paavra ile taharetlenmenin ciz olduunu evvelce sylemitik. Acaba evvel kymeti hiz iken ondan kymetsiz bir para koparlarak taharetlenilirse mekruh olur mu, olmaz m? Zhire baklrsa olmamas icap eder. nk kymetli bir eyle istinca etmemitir. Evet zr yokken mesel, baka taharete yarayacak bir ey bulunduu halde paray bu maksatla koparrsa zhire gre mekruhtur. Zira koparmann kendisi itlf saylr. Allah'u a'lem. T E N B H: Kymeti hiz bir eyle taharetin mekruh olmasn itlfa medd olmakla kaytlamak gerekir. Kymetli bir eyle sidik veya meniden taharetlenir de sonra ykarsa kerahet yoktur. Meer ki pahal bir ey olup da ykannca kymeti eksile. Nitekim zamanmzda gerdee girdikleri gece meni mendilini byle yaparlar. Dn! METN Sol elinde bir zr yokken sa eli ile taharetlenmek de keraheti tahrimiyye ile mekruhtur. Eli olak olur da akar su veya suyu dktrecek kimse bulamazsa suyu terk eder. ki eli birden olak olursa taharetlenmek aslndan skt olur. Nasl ki hasta kmr, hayvan alaf, bakasnn hakk ve faydalanlan her eyle taharetlenmek mekruhtur. Ama taharetlenirse kerahetle beraber kfidir. nk paklanma hsl olmutur. Fakat bu sz gtrr. Zira yukarda getii vecihle taharetlenmek sadece snnettir. u halde onu yasaklanm bir eyle yapm olmamas gerekir. ZAH Sa el ile taharetlenmek Buhar ile Mslim'in rivayet ettikleri: Biriniz kk abdest bozduu vakit sakn tenasl uzvunu sa eli ile tutmasn ve sa eliyle taharetlenmesin! hadsi erifi ile yasaklanmtr. Bakasnn hakk ister mescid duvar, ister birinin mlk olsun zulm tazammun ettii iin mekruhtur. Zulm haramdr. Kmrle taharetlenmenin mekruh olmasn Bahr sahibi cam ve kiremit gibi makada zarar vermekle illetlendirmitir. Ama bu sze bildiin itiraz variddir. Evet. Hlye'de u izahat vardr: Ebu Davud'un bni Mesud (r.a.)'dan rivayetine gre bn Mesud yle demitir: Cinlerin heyeti Peygamber (s.a.v.)'e gelerek: y Muhammed, mmetini kemik, hayvan tersi ve kmrle taharetlenmekten men et! nk ALLAH Tel onlarda bize rzk yaratmtr; dediler. Bunun zerine Peygamber (s.a.v.) bunlar yasak etti. Suyu dkecek kars veya hizmetisi gibi biri bulunursa su ile taharetlenmeyi terk etmez. Bakasnn kudreti ile muktedir saylan kimse hakknda Teyemmm Bahsinde sz gemiti. Oraya mracaat eyle! Hasta erkek ve kadn cima' hell birini bulamazlarsa taharetlenmeleri aslndan skt olur. Yani gerek su, gerekse tala taharetlenmeleri skt olur. Tatrhniyye de yle deniliyor: Hasta bir adamn kars ve cariyesi yok da olu veya kardei varsa, kendisi abdest alamad takdirde olu veya kardei abdest aldrr. Tahretlenemez. Zira avret yerine el sremez. stinca ondan skt olur. Hasta kadnn kocas yoksa abdest alamad takdirde kz veya kzkardei varsa abdest aldrr. stinca ondan skt olur. bhesiz bu tafsilt elleri olak olan hakknda da cridir. nk hasta hkmndedir. Bakasnn hakkndan murad, izinsiz bakasnn tan veya suyunu kullanmaktr. Yalnz imek iin yaplm sebil de yledir. Keza duvar, mescid veya menfaattan temlik olunmayan vakf duvar bile olsa bakasnn hakk saylr.

nsan ve cinlerin yahut hayvanlarn faydalandklar her eyle istinca mekruhtur. yle anlalyor ki, ykanmas mmkn olmak suretiyle itlf edilmeyen eylerden bile olsa hkm budur. Ama taharetlenirse mekruh olmakla beraber yine kfi gelir. Buradaki kerhetten murad, yasak edilmi olanlar keraheti tahrimiyye ile, sirleri keraheti tenzihiyye ile mekruhtur, demektir. Nitekim yukardaki izahatmzdan da anlalmtr. Zhidi, Nzm'dan naklen: toprak paras ile taharetlenir. Bulamazsa talarla, ta da bulamazsa avu toprakla taharetlenir. Bunlardan baka bez paras ve pamuk gibi eylerle taharetlenemez, nk bunlarn fakirlie sebep olduu hakknda hads rivayet edilmitir. demise de Hlye sahibi bunun vechi anlalamadn, bilimum kitaplarda muhlif olduunu sylemi, Bunlardan baka bez paras ve pamuk gibi eylerle taharetlenemez. sz de yledir. Zira mekruh olan mutlak surette her ey deil, kymeti haiz olanlardr. Syledii hadisi de ALLAH bilir! demitir. rihin Bu sz gtrr. dedii husus Bahrda da zikredilmitir. Nehir sahibi buna cevap vererek yle demitir: Snnet olan sadece pislii gidermektir. Ta gibi bir ey zat itibariyle maksut deil, pislii giderdii iin maksuttur. Olsa olsa hassaten bununla pislii gidermek yasak edilmitir ki, bu, onun pislii giderici olmasna mni deildir. Misali udur: Bir kimse namazn snnetini gasb edilmi yerde klsa yasaklanm bir eyi irtikp etmekle beraber ed etmi saylr. Ben derim ki: Bu cevabn asl Nesef'nin Kfi namndaki eserinde aklanmtr. Nesef: nk nehi baka ey hakkndadr. Binaenaleyh onun mer olmasna mni deildir. Nasl ki gasb edilen su ile abdest olsa yahut gasb edilen tala taharetlense hkm budur. demitir. Ben derim ki: Anlalan Nesef mer tbiriyle sahih olmay kasdetmitir. Lkin onun szne kar yle denilir: Snnetten maksat sevabtr. Bu ise yasaa aykrdr. Farz byle deildir. nk o yasak edilen eyle birlikte ed edilirse mes'uliyet kalkar. Nitekim gasb edilen su ile abdest alrsa onunla farz sakt olur. Velev ki gnahkr olsun. Ama o su ile abdest tazelerse i deiir. Zhire gre bu abdestle de namaz sahih olursa da sevab yoktur. METN Nitekim kk veya byk abdest bozmak iin evlerde bile olsa kbleye nn yahut arkasn dnmek de keraheti tahrimiyye ile mekruhtur. nk nehi mutlaktr. Taharetlenmek iin dnmek mekruh deildir. Dalgnlk sebebiyle kbleye kar oturur da sonra hatrlarsa imkn bulduu takdirde yana dnmesi mendup olur. mkn bulamazsa bir beis yoktur. Delili Tabernin rivayet ettii u hadstir: Bir kimse kbleye kar kk abdest bozmaya oturur da sonra hatrlayarak ona ta'zim iin yan dnerse oturduu yerden kalkmadan afv olunur. Keza kadnn ocuunu kbleye kar iine veya byne tutmas ve kbleye kar ayak uzatmak, byk kk abdest bozmak iin ay ve gnee kar oturmak da mekruhtur. Bunlardaki kerahet tahrimiyye ve tenzihiyyeye mm ve mildir. ZAH Kbleye kar nn, dnmekten murad, anlaldna gre namazda olduu gibi kblenin bulunduu tarafa dnmektir. fiye ulemasnn bildirdiklerine gre bir kimse gsn kbleye dner de tenasl uzvunu kb leden evirerek kk abdest bozarsa mekruh olmaz. Bunun aksini yapmak mekruhtur. Yani burada itibara alnacak cihet, tenasl uzvudur. mam Muhammed'in Cmi Sardeki, Helda tensl uzvunu kbleye kar bulundurmak mekruhtur. sznden anlalan da budur. Acaba kblede phe edilirse namazda olduu gibi burada da aratrmak lazm mdr? yle anlalyor ki, evet lzmdr. Rzgar kble tarafndan, sandan, solundan eser de pisliin zerine srayacan akl keserse zhire gre mmkn olduu takdirde arkasn kbleye dnmek lettayin lazm gelir. Zira kbleye kar dnmek daha irkindir. Allahu a'lem.

Kbleye nn dnmek mekruh olduu gibi arkasn dnmek de mekruhtur. Sahih alan kavil budur. mam A'zam'dan bir rivayete gre arkasn dnmek helldir. Taharetlenmek iin dnmek mekruh deildir sznden murad, kerheti tahrimiyye ile mekruh deildir, demektir. Zira Mnyede bildirildiine gre kbleye kar dnmemek edebtir. Gusl Bahsinde grdk ki, kbleye kar dnmemek gusln adabndandr. nk ykanan kimsenin avret yeri ekseriya ak bulunur. Hatta ak deilse kbleye dnmesinde bir beis yoktur. Bir de ulema uyku halinde vesair yerlerde kasten kbleye kar ayak uzatmann mekruh olduunu sylemilerdir. Ailesiyle cins mnasebette bulunurken dahi hkm budur. nk nehi mutlaktr. cmlesinden murad, Peygamber (s.a.v.)in: Helya gittiiniz zaman nnz veya arkanz kbleye dnmeyin! Lkin douya veya batya dnn! hadisi erifidir. Bu hadsi alt hads imam rivyet etmilerdir. Bu hadste Kbleye arka dnmek helldir. szne red cevab var. mam fi'nin: Binalarda mekruh deildir. szn dahi reddeder. afi bu hkm bni mer (r.a.)'nin u sznden almtr: Bir gn Hafsa'nn evinin zerine ktm. Ve Resullah (s.a.v.)in arkasn Kbe'ye vererek am'a doru kazay hcet ettiini grdm. Bu hadsi Buhari ile Mslim rivayet etmilerdir. Birinci hads tercih edilmitir; nk kavildir. Bu ise fiildir. Kavil, fiilden evldr. Fiilin ona mahsus olmas bir zrden ve saireden ileri gelmesi ihtimali vardr. Bir de birinci hads haram olduunu, bu ise mubah olduunu bildiriyor. Haram bildiren tercih olunur. Szn tamam Mnye erhindedir. Hadisteki kalkmadan afv olunur cmlesinden murad, dalgnlkla yapt bu kusuru afv olunur, demektir. Yahut Allah diledii kk gnahlarn afv eder demektir. bhesiz iyilikler ktlkleri giderir. mkan bulamazsa bir beis yoktur. cmlesinden murad, hi kerahet olmadn anlatmaktr. Ama mmkn olduu halde dnmezse beis yoktur mnsna olmas da muhtemeldir. Nitekim Nihyede bu mnya geldii bildirilmitir. O halde evlnn hilfdr, mns kastedilmi olur. Nitekim beis yoktur, tabirinin kullanta yi olan mns budur. rih: Yana dnmesi mendup olur. szyle buna iaret etmitir. Kk ocuu kbleye kar iine tutmak keraheti tahrimiyye ile mekruhtur. nk fil kadnndr. T. Kbleye kar ayak uzatmak kerahet-i tenzihiyye ile mekruhtur. T. Lkin Rahmet unlar sylemitir: ehdatler Bahsinde gelecektir ki, ayaklarn kbleye kar uzatan adamn ahidlii kabul edilmez. Bu ise keraheti tahrimiyye ile mekruh olmasn iktiza eder. Kayt edilmelidir. Gnele aya kar oturmak da mekruhtur. nk bunlar Allah'n ak yetlerindendir. Bazlar bunlarn yannda bulunan melekler iin oturulmayacan sylemilerdir. Sirc. Seyyid Abdlgan Miftahtan unu naklediyor: Gnele aya tzim iin onlara nn ve arkasn dnerek helya oturmaz. Ben derim ki: Anlaldna gre buradaki kerahet nehi varid olmad iin keraheti tenzihiyyedir. Acaba buradaki kerahet, kblede olduu gibi ovaya ve evlere mil midir, yoksa yalnz ovaya m mahsustur ve gndzleyin aya kar helya oturmak da ayn hkmde midir? Bunu bir yerde gremedim. Anlalan udur ki, gnele aya kar durmaktan maksat mutlak srette onlarn aynlerine kar durmaktr. Bulunduklar tarafa veya ziyalarna kar durmak deildir. Grlmeye mni bulut gibi bir ey bulunursa kerahet yoktur. Bir de kerahet gnele ay gkyznn ortasnda bulunmadklar zamana mahsustur. Ortasnda bulunurlarsa aynlerine kar durmak tahakkuk etmez. Bunu da grmedim. Nakil iin kaydedilmelidir. Sonra Nuru'l-zah'ta: Gne ve ayn aynlerine (ahslarna) kar durmak mekruhtur. denildiini grdm.

METN Esah kavle gre akar bile olsa suya byk ve kk abdest bozmak mekruhtur. Bahr nam kitapta bildirildiine gre durgun su olursa keraheti tahrimiyyedir. Hv sahibi keraheti tenzihiyye olduunu sylemitir. Dere, kuyu, havuz veya kaynak kenarna yahut yemi veren aacn altna veya ekin iine, oturmak suretiyle istifade edilen aa glgesine, mescid ve bayram namazgh yanna, kabristan iine, hayvanlarn arasna, insanlarn yoluna, rzgra kar, fare, ylan veya karnca yuvasna ve delik iine abdest bozmak mekruhtur. Ayn unlar da ilave etmitir: zerinden bir kimsenin getii veya oturduu yere, yol kenarna, kfile veya adr yanna, yerin aasna durarak yamacna doru abdestini bozmak, byk ve kk abdestini bozarken konumak da mekruhtur. Ayakta veya yatarken yahut zr olmad halde soyunarak kk abdest bozmak; yahut kendi abdest ald veya ykand yere bevl etmek dahi mekruhtur. nk hadisi erifte: Sakn biriniz ykand yere bevl etmesin! Zira umumiyetle vesvese bundan doar. buyurulmutur. ZAH Akar suya bile olsa byk ve kk abdest bozmak mekruhtur. nk Cbir b. Abdullah (r.a.)'dan rivayet olunduuna gre kendisi: Peygamber (s.a.v.), durgun suya bevl edilmesini yasak etti. demitir. Bu hadsi Mslim, Nesi ve ibni Mce rivayet etmilerdir. Yine Hazreti Cbir'den rivayet edildiine gre: Raslllah (s.a.v.). akar suya bevl edilmesini yasak etti. demitir. Bu hadisi Tabern Evsad adl eserinde gzel bir senedle rivyet etmitir. Bundaki mna suyu kirletmesidir. ok defa pislenmesine de sebep olur. Az olan durgun suyun iine bevl etmek haramdr. nk onu pisletir. Mhiyetini yok eder ve bakas aldanarak o suyu kullanr. Suya byk abdest bozmak daha irkindir. Bir kaba bevl ederek suya dkmek, dere kenarna bevl edip suya karmak da byledir. Bunlarn hepsi mezmum, irkin ve yasak edilmi eylerdir. Nevev Mslim erhinde unlar sylemitir: Tala taharetlenen bir kimsenin az suya dalmas haramdr. nk suyu pisletir; kendisi de pislie bulanr. Ama su akarsa bunda beis yoktur. Durgun ise keraheti zhir deildir. nk bu, sidik mnsnda deildir, ona yakn da deildir. Fakat korunulmas daha iyidir. Gaznev mukaddimesinin erhi Ziyi-Manevde byle denilmitir. T E N B H; Denizdeki gemide bulunan kimseyi bundan istisna etmek gerekir. Onun denizde byk ve kk abdestini bozmas mekruh deildir. nk zarret vardr. Dmak ve emsli ehirlerdeki hellar da byledir. Zira bunlarn sular daim surette akar. Selef ulemadan hi birinin bunlarda kaz-i hceti menettiini duymadk. Bunun vechi u olsa gerektir: Helnn hazinesinden aa inen suda akar suyun hrmeti kalmamtr. nk pislie yeni temas etmitir. Binaenaleyh kerahet iin geerli olan illet, onda zhir deildir. Zira onun faydalanlacak yeri kalmamtr. Evet, Seyyid Abdlgan Tarikat- Muhammediye erhinde yle demitir: Temiz derelerin zerine hela yapmann men edilmesi anlalyor. Hel sularnn derelere aktlmas da yledir. Hel sularn pis sularn topland dereye aktmak byle (memnu) deildir. Allh'u a'lem. Pislik suya ulamasa bile dere kenarna abdest bozmak mekruhtur. nk Peygamber (s.a.v.), su yerlerine abdest bozmay umumi ekilde yasak etmitir. Bir de bunda suya gelenlere eziyet ve ona ulaamamak korkusu vardr. Ziya daNevev 'den naklen byle denilmitir. Yemi veren aacn altna abdest bozmann mekruh olmas yemiini itlf edip pisleyecei iindir. mdd. Hatra gelen yemi zaman mekruh olmasdr. Pisliin yamur ve benzeri eylerle kayp olmasndan mesel, yerin sidikten kurumasndan emin olunmazsa yemi zamanndan ncesi de bu hkme katlr. Yemite yenilen, yenilmeyen hatta kokusundan istifade edilen btn meyveler dahildir, nk hepsi muhterem ve faydaldr. Onun iin Gazneviye de: nsanlarn faydaland yeilliklere de abdest bozmak doru deildir. denilmitir.

Glgeye abdest bozmak. Ovay eyden yani su yerlerine, yol ortasna ve glgeye abdest bozmaktan koruyun! hadsi iin mekruhtur. Bu hadsi Ebu Davud ile bni Mce rivayet etmilerdir. Oturmak suretiyle istifade edilen aa glgesini Haram veya mekruh bir i iin toplant yeri olmamakla kaytlamak gerekir. yet byle bir toplanlan yeri ise oraya toplanmamalar iin abdest bozmak arzu edilir bile denilir.Yaz mevsimindeki glgenin hkmne k mevsiminde gnete yaplan toplantnn yeri de katlr. Kabristan iine abdest bozmann mekruh olmas llere eziyet verdii iindir. Dirilerin eziyet grd eyden ller de eziyet grr. Anlaldna gre buradaki kerhet tahrim kerahettir. nk ulema kabristanda alan yeni bir yoldan gemenin haram olduunu sylemilerdir. Bu, evleviyette kalr. T. Hayvanlar arasnda abdest bozmak da eziyet verir endiesiyle mekruh grlmtr. Rzgra kar abdest bozmakta zerine serpilmek korkusu vardr. Fare ve ylan deliklerine abdest bozmak da mekruhtur. nk Katde (r.a.): Rasulllah (s.a.v.) delie bevl etmeyi neh buyurdu. demitir. Katde'ye: Delie bevletmeyi mekruh saydran nedir? diye sormular. Katde: Cinlerin meskenleri olduu sylenir. demitir. Bu hadsi mam Ahmed, Ebu Davud ve Nes rivayet etmilerdir. Bazen delikten bir hayvan karak abdest bozan kimseyi srr veya sidiini zerine sratr. Rivyete gre Saad b. badet'l-Hazrec (r.a.) cinler ldrmtr. Buna sebep Havran'da bir delie bevletmesidir. Tamam Ziydadr. Ayn'nin ziyde ettiklerine unu da ilave etmek gerekir: Kemik ve benzeri eylerle muhterem olduu iin taharetlenmek men edildii gibi zerlerine bevl etmek de mekruhtur. Nitekim afiiler bunu ak sylemilerdir. Yol kenarna ve adr yanna abdest bozmay Gazneviye sahibi Rzgr onun tarafndan yola ve adra doru eserse diye kaytlamtr. mdat sahibinin beyanna gre Allah'n hm her ne kadar avret yerini amakla konumann mecmuuna ait ise de hma sebep olan eylerden birini yapmak da mekruhtur. T E N B H: Gazneviye'nin ibresi helda konumaz eklindedir. Ziyada Ebu'l-Leys'in Bustnndan naklen Helda konumak mekruhtur. denilmitir. Bundan anlalan, konumann kaz-i hcet haline mahsus olmamasdr. filerden biri bunun kendilerince mutemet kavil olduunu sylemitir. mddda: Birinin zerine varmaktan korkmak gibi bir zrden baka bir sebeple ksremez. cmlesi ziyade edilmitir. Bakasna mahsurlu bir harekette bulunacandan korkan kimse evleviyetle ksrebilir. Bir zrden dolay helda abdest alrsa abdestin snnetlerine riyet ederek besmele ekecek ve dier dualar okuyacak mdr, yoksa bulunduu yeri dnerek okumayacak mdr? Ayakta abdest bozmak mekruhtur. nk bu babta nehi varid olmutur. Bir de ie (r.a.): Size kim Peygamber (s.a.v,)'in ayakta abdest bozduunu sylerse inanmayn! O ancak oturarak abdest bozard. demitir. Bu hadsi mam Ahmed, Tirmizi ve Nes rivyet etmilerdir. snd gzeldir. Nevev Mslim erhinde unlar sylemitir: Ayakta abdest bozmaktan nehi hususunda sabit olmayan hadsler rivayet olunmutur. Lkin ie hadsi sabittir. Onun iindir ki ulema bunun - zr mstesn- mekruh olduunu sylemilerdir. Buradaki kerahet tahrimiyye deil, keraheti tenzihiyyedir. Peygamber (s.a.v.)'in evlere yakn olan ple abdest bozmasna gelince: Kd yz: htimal uzun zaman oturmu da bevl sktrm ve uzaa gidememitir; diyor. Yahut rivayet edildiine gre Raslllah (s.a.v.) dizinin iindeki bir yaradan veya bel arsndan dolay ayakta bevl etmitir. Arablar ary bununla tedavi ederlerdi. Yahut oturacak yer bulamad iin ayakta bevl etmitir. Ciz olduunu gstermek iin yapm olmas da muhtemeldir. Meselenin tamam Ziy dadr.

Yatarken veya plak bevl elmenin mekruh olmas bu iler Yahudilerle Hristiyanlarn deti olduu iindir. Gazneviye. zr olmad halde kayd daha nce zikredilenlerin hepsine mildir. T. rih hadse uysun diye kendi abdest ald yere bevletmek mekruhtur. demitir. Bakasnn abdest ald yerin hkm ise dellet yoluyla sabit olur. Bunu Haleb sylemitir. Burhan sahibinin Ebu Davud'dan naklettiine gre hamam hadsinin lfz yledir: Sakn biriniz hamam yapt yere bevl etmesin! Sonra orada ykanr, yahut abdest alr. nk umumiyetle vesvese bundan doar. Bundan sidik iin akacak yol olmad yahut yer sert olduu zaman nehi buyurulmutur. nk ykanan kimse ondan zerine bir ey srad vehmine kaplr. Bundan da vesvese doar. Nitekim bn Esr'in Nihye adl eserinde de byle denilmitir. METN FER' MESELELER Yrmek, ksrmek veya sol tarafna yatp uyumak sureliyle istibra yapmak vaciptir. nsanlarn tabiatlar muhteliftir. Ykanan eyin temizlenmesiyle birlikte el de temiz olur. Ama elden ve pisliin kt yerden kokuyu gidermek arttr. Meer ki ciz kala! nsanlar bundan gafildirler. Abdestli bir kimse istinca yaparsa, snnet vechile mesel, dbrn sarktmak suretiyle yapt takdirde abdesti bozulur. Byle yapmazsa bozulmaz. ZAH stibr (kurulanmak): rihin syledii eylerden biri ile kan pislikten arnmak istemektir. T ki eser kalmadn yzde yz anlasn! stink: Paklamak istemektir. Bu, su le taharetlenirken mak'ad talarla veya parmaklarla omak suretiyle yaplr. stinc: (taharetlenme) ise talar veya suyu kullanmaktr. Bu eyin tefsirinde esah kavil budur. Nitekim Gazneviye de de byle denilmitir. Yine Gazneviyede bildirdiine gre bu hususta kadn da erkek gibidir. Yalnz istibrada ondan ayrlr. nk kadna istibra yoktur. O, kaz-i hacet ettikten sonra azck durur, sonra taharetlenir bu izahn bir misli de mdd dadr. rih, istibr iin Drer ve dier kitaplara tbi olarak Vacibtir tabirini kullanmtr. Bazlar bunun yerine farzdr tbirini kullanm; birtakmlar da gerekir demilerdir. Bu son tbire gre istibr menduptur. Nitekim filerden biri bunu ak ifade etmitir. Mendup olduu yere istibrdan sonra bir ey kmayacandan emin bulunduu haldir. Bu istibr mublaga gstermek iin menduptur. Yahut murad, hassaten bu sylenenlerle yani yrmek ve ksrmek gibi eylerle istibra yapmaktr. Yoksa szntnn kesildiine kalbi kanaat getirinceye kadar yaplan istibrann kendisi farzdr. Vacibtir, sznden murad da budur. Onun iin runbull: Erkek sidiin eseri kalmadna kalbi kanaat getirinceye kadar,istibr yapmas lzmdr. dedikten sonra, Lzmdr, dedim. nk sz vacip tbirinden daha kuvvetlidir. Zira bu ortadan kalknca cevaz da ortadan kalkar. Ve szntnn kesildiine kalbi kanaat getirmedike o kimsenin abdeste balamas sahih olmaz. demitir. ksrmekle istibr yaplr. nk damarlar boazdan tenasl uzvuna kadar uzanr. ksrmek bunlar hareket ettirir. Ve sidik kanalndaki kalnty dar atarlar. Ziy. nsanlarn tabiatlar muhteliftir. Sahih olan budur. Binaenleyh bir kimse temizlendiine kalben kanaat getirirse taharetlenmesi cizdir. Zira herkes kendi halini daha iyi bilir. Ziya.

Ben derim ki: Bir kimse ge kurulanrsa arpa danesi kadar kt paras gibi bir eyi bkerek tenasl uzvunun iine tkmaldr. Bu kalan rutubetin eserini ier. eriye grnmez oluncaya kadar tkmaldr ki rutubet d tarafna kmasn. Byle yaplrsa mam fi'nin hilafndan da klm olur. Bu, tecrbe edilmi ve o yeri balamaktan daha faydal olduu grlmtr. Lkin orulu olan kimsenin o yeri balamas daha iyidir. T ki mam fi'nin kavline gre orucu bozulmasn. Ykanan eyin temizlenmesiyle birlikte et de temiz olur. Fakih Ebu Cafer'in tercih ettii kavil budur. Bazlar: Elin ykanmas vaciptir. nk istinca yaparken pislenmitir. demi; birtakmlar elleri ykamann snnet olduunu sylemilerdir. Abdestin Snnetleri Bahsinde getii vecihle sahih olan kavil budur. Nuh. Knyede nakledildiine gre bir kimse elinde iplik sarl olduu halde su ile taharetlenirse eliyle iplii tertemiz ykadka elin temizlii ile iplik temiz olmaz. Kokunun giderilmesi arttr. Bu hususta Siracta yle denilmitir:Acaba burada kokunun gitmesi art mdr? Bazlar art olduunu sylemilerdir. Bu kavle gre defalarca ykamak takdir edilmez. Suyu pisliin ayr ve kokusu gidinceye kadar kullanlr. Birtakmlar, kokunun gitmesi art deildir. Temizlendiine kalbi kanaat getirinceye kadar suyu kullanr, demiler ve bunu defa ykamakla takdir etmilerdir. Anlalyor ki, iki kavlin arasndaki fark birinciye gre kokunun gittiini anlamak iin elini koklamas, ikinciye gre koklamak lzm gelmeyip kalbinin kanaatiyle yetinmesidir. Teemml et! Dbrn sarktmann vechi herhalde kendisini geveterek dbr halkasnn iini dna karmakla olur. Bu da pislik rutubetinden hali deildir. Sonra bunu Bezzz'nin elyazsiyle elimdeki Bezzzye nshasnn kenarnda nakledildiini grdm. Snnet vechile tbirinden murad rihin syledii sarktma olduunu da aklam. Bu suretle Hilye shibinin anlad mn ortadan kalkm olur. Hilye sahibi abdestin bozulmas, parma dbrne sokmakla olacan sylemitir. Ona gre snnet vechile tbirinden murad, parma dbre sokmaktr. Onun bu sz red edilmitir. nk benam ulemadan biroklar taharetlenirken parman dbre sokulmayacan bildirmilerdir. T E T M M E : Bir kimse helya girecei zaman iyice ba sklmadan yerinden kalkmal; zerinde t'zimi gereken isim bulundurmamal, ba ak veya sarksz klahla girmemelidir. Hel kapsna vardkta duadan nce ie besmele ile balamal. Ve: "Bismillhi. Allhmme inn ezbike mine'l hubs velhabais." Yani (Ya Rabbi, pislikten ve eytanlardan sana snrm.) demelidir. Sahih olan budur. Sonra sol aya ile girmeli ve oturmaya yaklamadan avret yerini amamaldr. Sonra ayaklarn aramal ve sol ayann zerine yaslamaldr. Helda fkh ve ilim gibi hiret umurunu dnmemelidir. Bunu dnmesini kendisine daha bynn verilmesine mni olur denilmitir. Selm almamal, mezzine icabet etmemelidir. Aksrrsa kalbinden ALLAH'A hamd etmelidir. Avretine ve ondan kan pislie bakmamal; sidiin iine tkrmemeli; helda fazla oturmamaldr. nk basur illetine sebep olur. Smkrp ksrmemeli; fazla bakmamal; bedeniyle oynamamal; ban gkyzne evirmemeli; o halinden utanarak ban nne emelidir. kan pislii gmmeli, iini abuk bitirmeye almaldr. i bitince tensl uzvunu altndan skarak ucuna doru gitmeli, sonra tala silmeli; sonra dorulmadan avret yerini rtmeli, sa ayan atarak heladan kmal ve u duay okumaldr: Gufrneke. Elhamdlillhillez ezbehe an my'zine ve emseke aleyye m yenfevn. Affn dilerim ya Rabbi Bana eziyet veren eyi giderip faydalsn zerimde brakan ALLAH'A hamd olsun. Bundan sonra istibr yapmal (kurulanmal), sidiin eseri kesildiini yzde yz anlaynca su ile taharetlenmek iin baka bir yere oturmal ve ellerini defa ykamakla ie balamaldr. Avret yerini amazdan nce unu okumaldr: "Bismillahil-azm ve bihamdih, velhamdlillahi al dnil-

islam, Allahummec'aln minet-tevvabne vec'aln minel-mutahhirn ellezne l havfun aleyhim ve l hum yahzenn" Yce Allah'n ismiyle ve hamdi ile ie balyorum. slm dini iin AIlah'a hamd olsun, Ya Rabb beni tvbekrlardan eyle! Beni kendilerine hi bir korku olmayan mahzun dahi olmayacak, temizlenen kullarndan eyle! Bundan sonra sa eliyle avret yerine su dkmeli ve kab kaldrarak avret uzvunu sol eliyle ykamaldr. Evvel nden balamal sonra arkaya gemelidir. Mak'ad sarktarak dbr defa ykamal ve her defasnda outurarak orulu deilse mubala gstermelidir. Orulu ise dbrn bzmeden bir bez paras ile silmelidir ki, su ieri ileyip de orucu bozulmasn. Sonra elini duvara veya temiz yere srtmeli ve defa ykamaldr. Sonra ayaa kalkarak avret yerini temiz bir bezle kurulamal, yannda bez yoksa eliyle tekrar tekrar silmelidir. T ki hafif bir slaklktan baka bir ey kalmasn. Bundan sonra donunu balamal ve avret yerine su serpmeli, yahut eytan ve vesvese veriyorsa iine pamuk tkamal ve unu okumaldr: Suyu temizleyici, slm nur ve nder ve Allah'a, nam cennetlerine delil klan Allah'a hamd olsun. Ya Rabbi benim avret yerimi iffetli kl, kalbimi temizle ve gnahlarm yok et! Buras Gazneviye ile Ziya dan ksaltlarak alnmtr. METN Bir kimse necset zerinde uyur veya yrrse ayn grnd takdirde pislenir. Grnmezse pislenmez. Pislik dereye der de elbisesine srarsa, eseri grnd takdirde pislenir. Grnmezse pislenmez. Temiz bir elbise su ile slanmaz pis bir ey slanrsa skld zaman damlayacak ekilde olduu takdirde pislenir. Aksi takdirde pislenmez. Sidik gibi bir eyle slanm sargya sarlrsa slakl veya eseri grld takdirde pislenir. Grnmezse pislenmez. ZAH Bir kimse necset zerinde uyur veya yrrse, yani uyur da terler, yahut yrr de aya slanrsa necasetin ayn zerinde grnd takdirde pislenir. Necsetten murad, kuru pisliktir. Zira Mltek'nn metninde yle denilmitir: Ya bir elbiseyi pis kuru toprakla svanm eyin zerine koyarsa pislenmez. arih: nk kuru olanla elbisenin rutubeti emilir. Ya toprakla svanmsa bunun aksinedir demitir. Ayn grnd takdirde ibresi esere de mildir. Zira eser pisliin varlna delildir. Nuru'lzahda olduu gibi burada da Eseri grld takdirde denilse daha iyi olurdu. Pislenir sznden murad, namaza mni olan miktar itibara alnr demektir. Nitekim yerinde grmtk. Necaset dere gibi akar bir suya derse mesel, eek bevl eder de su bir insann elbisesine srarsa esere itibar edilir. Durgun suya bevl ederse i deiir. nk bu sudan dirhem miktarndan fazla srarsa namaza mni olur. Nitekim Hniyyede de byle denilmitir. Lkin yine Haniyye de bildirildiine gre suya fk allr da o su insan zerine srarsa esere baklr. Burada mutlak sylemi; akar su ile akmayan arasnda fark yapmamtr. Her halde mutlak sz tafsiltta sylediine hamledilmitir. Hidye sahibinin Muhtrt'n Nevzl adl sznden . hemen bu mnnn anlalmas da tafsiltta sylediklerini te'yid eder Meer ki sidik ile fk arasnda fark grle. nk sidik durgun suya isabet ederse sranann sranann sidik olduu zann ar basar. Zira sidik suya arpmtr. Akar suya isabet ederse byle deildir. nk ikisi de birbirine arparlar ve srayann su olmas ihtimali vardr. Bundan dolay esere itibar olunur. Fkda ise srayan serpinti kat' surette sudandr. Su durgun olsun olmasn fark etmez. Lakin serpintinin fkya temas eden sudan olmas muhtemel olduu gibi temas etmeyen sudan olmas ihtimali de vardr. Den fknn kuvvetinden temiz su sram olabilir. Bu sebeple onun da eserine itibar olunur. Benim anladm budur. Allah'u a'lem. baresi udur: Akar suya eek bevl ederde serpinti elbiseye srarsa sidik olduu yzde yz bilinmedike onu pislemez. Keza pislik suya .atlr da ierse elbiseye. isabet ettii takdirde onu pislemez. Ama su durgun olursa pisler.

u da var ki, Mnye ve dier kitaplarda bni Fazl'dan naklen, necset gerek akar suya, gerekse durgun suya dsn pisleyecei bildirilmitir. Ebu'l-Leys pislemeyeceini tercih etmitir, Mnye erhinde: Yani ister akar suya, ister bakasna dsn pisler. Esah olan budur. nk yzde yz bilinen bir ey phe ile ortadan kalkmaz, Bir de srayan serpinti ekseriyetle suyun cz'lerindendir. arpan eyin czlerinden deildir. Binaenaleyh aksi zuhur etmedike ekseriyete gre hkm verilir. denilmitir. Teemml et! Zira serpintinin ekseriyette suyun cz'lerinden olmas sz gtrr. imdi bir, ey kalr ki o da udur: Durgun sudan murad az su mudur ok su mudur? Ben bunu ak olarak bir yerde grmedim, Haleb: Anlaldna gre az sudur. Aksi takdirde Kdhan'n verdii tafsilatn mns kalmaz. Mnye erhinde esah kavlin illeti beyan edilirken, az su pisliin dt anda hemen pislenivermez. Hatta pislik der dmez ara vermeden br taraftan su alnsa bu su temizdir. nk ulema serpintiye pisliin ilediine hkm etmemilerdir. Zira pislie yakn olmakla beraber iine ilemesine vakit yoktur. Binaenaleyh pisliin dt anda br tarafn pislenmemesi evleviyette kalr, deniliyor. Teemml et! Muvaffak olursun! diyor. Ben derim ki: Bizim sylediimiz farktan Haniyyedeki tafsiltn mans olduu meydana kyor. Ve durgun sudan murad az su olduuna dellet etmiyor. Teemml eyle! Malmun olsun ki, temiz ve kuru bir elbise slanmaz bir eye sarl da slakl temiz elbiseye geerse elbisenin pislenip pislenmeyecei hususunda ulema ihtilf etmilerdir. Bazlar temiz elbise pislenir demilerdir. Hulvn temiz elbise sklm olsa bir ey akmayacak ve damlamayacak ekilde olursa pislenmeyeceini tercih etmitir. Esah olan da budur. Nitekim Hulsa ve dier kitaplarda da byle denilmitir. Mezhebimizin umumiyetle kitaplarnda, metinlerde, erhlerde ve fetvalarda zikredilen budur. Bazlar da hilf zikredilmemi; bazlarnda esah szyle beyan edilmitir. Mnye erhinde bu mesele pis olan eyin sidik ve emsli ile deil de su ile slanm olmak ve temiz elbisede pisliin eseri grlmemek artlariyle kaytlanmtr. Fetihte dahi temiz elbise skld zaman bir ey kmazsa diye kaytlanmtr. T ki iine ileyen mcerret yalktan ibret olsun. nk bazen drmekte skmakla ufak su kabarcklar hsl olur. Akacak kuvvetleri yoktur. Elbise zlnce kayp olurlar. Byle bir eyde hakik necset kar varken temizliine hkmetmek, gerekten uzaklamak olur. Burhan sahibi Feth in ibaresini naklettikten sonra unlar sylemitir: Bundan anlalr ki, bunun srf bir yalk olduu yzde yz kestirilemez. Meer ki skmakla damlayan ey ya necsetin kendisi olsun. Zira kuru elbiseye ok miktarda necaset bulap da skld vakit damlamamas mmkndr. Nitekim ykamaya balarken grlen budur. Binaenaleyh Hulvn'nin sahih bulduu kavlin hilfna fetv vermek alettayin icap eder. Bu sz runbull de kabul etmitir. Vechi meydandadr. Hsl, Hulvn'nin sahih kabul ettii kavle gre itibar temiz elbiseyedir. Skld vakit damlayacak ekilde ise pislenir. Byle deilse pislenmez. ster slanan pis ey skmakla damlasn, ister damlamasn fark etmez. Burhandaki kavle gre ise itibar slanan pis eyedir. Skld zaman damlayacak ekilde ise temiz elbise pislenir. Damlamayacak ekilde ise temiz elbise pislenmez. Kitabn sonunda muhtelif meselelerdeki Zeyla'nin sznn mns budur. Halbuki musannfn oradaki ibaresindan -Kenz ve bakalarnn ibrelerinden anlald gibi- bunun hilf anlalmaktadr. Hatta Hulsa,Hniyye Bezzaziye ve bakalarnn szleri ak ak bunun hilfnadr. Szn tamam inaallah orada gelecektir. Skld zaman damlayacak ekilde olduu takdirde pislenir. cmlesindeki zamir ilk bakta temiz elbiseye rci grnyorlar. Bu takdirde ifde Hulvni'nin sahih bulduu kavle uymaktadr. Ama skld ve damlayacak ekilde tbirlerindeki zamirin pislie, pislenir tabirindeki zamirin de temiz elbiseye ait olmas ihtimali dahi vardr. Bu takdirde de Burhandaki kavle ve runbulli'ye ile Zeyla'nin kavillerine uyar. Anla! rihin Sidik gibi bir eyle slanm sargya sarlrsa ilah... sz bundan nceki Su ile slanm pis bir eye sarlrsa cmlesiyle ihtiraz ettii eydir. Bu cmle Mnye erhinden alnmtr. Orada: nk o zaman yalk necsetin ayndr. Velev ki skmakla damlamasn. denilmitir.

Ben derim ki: Pislie bitiik olan suyun hkm, gerek galiz gerekse hafif necaset olmas ynnden pisliin hkm gibi olduunu sen bilirsin. u halde sidikle slanan bir eyle iine sidik karan su arasnda bir fark grlmemektir. Teemml et! METN arabn iinde bir fare bulunur da atlr ve arap sirke atlrsa fare imi bulunduu takdirde sirke pistir. imemise pis deildir. Sirkenin iine arap karrsa, bir damla olduu takdirde biraz beklemeden helal olmaz. Bir bardak karrsa eseri grnmemek artyla derhal hell olur. Gm inde bir fare bulunur da onun iinde mi yoksa kpn iinde veya kuyuda m ld bilinmezse gmde ldne hkmedilir. Bir kimse biri ya, bir bal, biri de pekmez dolu tulumdan birer miktar alarak kartrr da sonra iinde bir fare bulursa bu mahlutu gnee braknz, stne ya karsa pislenen yadr . Ya kmaz da donuk halde kalrsa bal'dr, karrsa olarak karsa pekmezdir. bn Abidin burada Pislenen tulumudur. Sonrakilerde de pislenmek takdir olunur. diyor. Bunu kendi el yazs ile yazmtr. htimal bu nsha onun nshasdr. Yoksa rihin benim elimdeki nshalarnda Pislene yadr denilmitir. Kayt edilmelidir. Musahhih. Kesilen hayvan hakknda haramdr diye verilen haberle, su ve yiyecek hakknda ise helaldir diye verilen haberle amel olunur. Elbisenin az temiz olanlarda, kablarda ise ou temiz olanlarda aratrma yaplr. Az temiz olanlarda aratrma yaplmayp ekseriyete gre hkm verilir. Bundan yalnz ime zaruretinden dolay su mstesnadr. Kokmu eti yemek haramdr. Kokmu ya ve st gibi eyler haram deildir. ZAH Fare imi bulunursa sirke pistir. nk iince czleri dalr. arabn sirkeye inklab etmesi pis czlerin temizlenmesini gerektirmez. H. Hniyye sahibi unlar sylemitir: Kez kpek rann iine der de ra arap olur, sonra sirkeye inklab ederse o sirkeyi yemek hell olmaz. Zira kpein salyas sirkenin iinde durmutur. O, sirke olmaz. Fare imemi bulunursa sirke pis deildir. nk sirke olduktan sonra bir ey kalmamtr. arap, sirke olmadan nce fare de arap gibi necis ise de bu gibi yerlerde pisliin tesiri yoktur. Pare atlp sonra arap sirkeye inklab edince ayn deitiinden temiz olur. Farenin su kuyusuna dmesi byle deildir. O, temiz suya temas ettii iin suyu pisler; ona tesir eder ve imese bile kuyuyu ayklamak icap eder. Buna farenin arap inde iip dalmas meselesiyle itiraz edilemez. Zira bilirsin bu eser, arap sirke olduktan sonra sirkeye inklab etmez ki, onun temizliine tesiri olsun. Anla! Hniyyede de zikredildii vecihle sirkeye arap karmas yle izah olunur: arap, bir bardak olursa kokusu gidince deitii anlalr. Ve arabn sirke olduu bilinir. Bir damlann ise kokusu yoktur. Deitii bilinemez. Halen mevcud olmas ihtimali vardr. Binaenaleyh hell olduuna hkm verilemez. Kaad: Kalbinin kanaatiyle hkmeder. Sirke olduuna kanaat getirirse temizdir. Kanaat getirmezse temiz deildir. diyor. Gm iinde fare bulmann sureti udur: Kuyudan bir kp su doldurur. Sonra bu kpten bir gm su alr ve gmn iinde fare bulur. Bu farenin gmde ldne hkmedilmesi Hdiseler en yakn vakitlerine izfe olunur. kaidesine gredir. H. Fetihte yle deniliyor: Bir kimse bir kpten biraz, dier kpten biraz su alarak bir kaba koyar da sonra kapda fare bulursa oradan biraz ayrld takdirde necaset kaba aittir. Ayrlmazsa aratrma yaparak kalbi kpn birine kanaat getirdii takdirde onunla amel eder. Hi birine kanaat getiremezse necset son olarak su ald kpe ait olur. Bu hkm her iki kpn bir ahsa ait

olduuna gredir. ki kiiye ait olurlar da her biri farenin kendi kpnde olmadn sylerse kplerin ikisi de temizdir. Mahlutun donuk halde kalmas bal olduuna delildir. nk baln zerine gne vurunca czleri bir yere toplanr. Ve tutunur. Pekmez yle deildir. O gnein scandan yaylr. Bunu Haleb sylemitir. imdi hal bu surette anlalmazsa ne yaplaca kalr. Bu hususta az yukarda Fetihden naklen arz ettiimiz tafsilata gitmek gerekir. Kesilen hayvan hakknda haramdr, diye verilen haberle amel olunur. Yani bir kimseye adalet sahibi biri Bu et Mecsnin kestii hayvann etidir yahut l hayvan etidir diye haber verir; baka bir adil kimse de mslmann kesdii hayvann eti olduunu sylerse onu yemek helal olmaz. Zira ki haber taarruz edince ikisi de skt olur; haram hkm asl zere kalr ki bu da hayvann ancak er'i kesimle hell olmasdr. Bu iki kii suyu haber verirler de ikisinin haberi de skt olursa su asl temizlii zere kalr. mdd. Anlalyor ki, her iki suretle haberler skt olunca aratrmaya itibar kalmaz. Biz buna muhalif olan kavli Haram Hell Bahsinde Giyim Faslndan evvel Hidye arihlerinden ve bakalarndan naklen anlatacaz. Bu meseleye orada mracaat et! Elbiselerin az temiz olanlarnda aratrma yaplr. Mesel, temiz bir elbise iki pis elbiseye karsa aratrlr. Tabi aksinde evleviyetle aratrma yaplr. Kaplarn ise ou temiz olanlarnda aratrlr. Az temiz olanlarda yaplmad gibi temizlerle pisler msvi olduunda dahi aratrma yaplmaz. Nitekim bunlar rih Hell Haram Bahsinde anlatacaktr. Yine orada beyan edeceine gre kesilmi hayvanlarn l hayvanlar birbirine karrsa hkm kaplardaki gibidir. Sonra elbise ile kaplar arasndaki fark -mdad nm kitaplar da beyan edildii vecihle- elbisenin avret yerini rtecek halefi olmamas, susyun ise abdest ve guslde halef olmasdr Zira teyemmm abdestin halefidir me hususuna gelince: Mutlaka aratrma yapmak lzmdr. nk imenin halefi yoktur. Onun iin rih: Yalnz ime zaruretinden dolay su mstesndr demitir. Sonra unu da bil ki, rihin burada elbise ve kaplar hakknda syledikleri Nuru'l-zah ile Mevhib'r-Rahmann beyanlarna uygundur. Zahire ve dier kitaplarn beyanlar buna muhaliftir ve hulsalar udur: Kaplarda olsun, elbise ve kesilen hayvanlarda olsun temiz ksm oksa gerek ihtiyar gerekse iztrri hallerde oklua itibar ederek aratrma yapar. Temiz olanlar az ise ihtiyari halde hibirinde aratrmaz. ztrri halde ise abdest ve gusl kaplarndan maada hepsinde aratrr. zah inaallah Haram Hell Bahsinde gelecektir. Ama bu talk ve azd meselelerine benzemez. Bir adam karlarndan birini bozar yahut cariyelerinden birini azd ederse cima' etmek veya satmak iin aratrma yapmas ciz deildir. Velev ki hell olanlar daha fazla olsun. Meselenin tamam Valvalciyye ve dier kitaplarn aratrma bahsindedir. Oraya mracaat et! Kokmu eti yemek haramdr. Bunu Tatarhniyye sahibi Tahtav'nin Mkili'l-sar adl eserine nisbet etmitir. Haleb bu sz, Yani necis olduu iin deil, zarar verecei iin haramdr. diye tefsir etmitir. Kokmu st gibi eyler ise zarar etmez. Bunu runbull, Vehbniyye'nin Kerahiyet Bahsini izah ederken sylemitir. Ben derim ki: Tatarhniyye'de nakledildiine gre st fazla bozulursa pis olur. Sonra Tatarhniyye sahibi bu iki kavlin arasn bulmak iin birinci kavlin st fazla bozulmad hale hamledildiini nakletmitir. Knyede dahi byle denilmitir. Lkin Hamev'nin Nihyeden nakline gre bozulmaz haline inklap etmek aslen pis olmay gerektirmez. Tatarhniyyede yle deniliyor: Et kurdu orbann iine derse orba pis olmaz. Ama iinde kurt ier dalrsa orba yenmez. Yani kurt l olduundan orba temiz bile saylsa yenmez, demek istiyor. Ben derim ki: Yemilerdeki kurdun hkm de bundan anlalr.

METN Kat olan deve, koyun ve at fksnn iindeki arpa ykandktan sonra yenir. Sr fksnn iindeki yenilmez. Her hayvann d, sidii gibi gevii da fks gibidir. rann hkm suyun hkm gibidir. Fercin rutubeti temizdir. mameyn buna muhaliftir. Pislie karan toprak veya suyun temiz olanna itibar edilir. Bununla fetva verilir. Bir kimse hamam ve benzeri bir yerde yrrse zerine basl suyun pis kir suyu olduunu bilmedike aya pislenmez. Suyu musluktan almamak gerekir; nk havuz durgun su hkmne girer. Hamama erken gitmek mrvvet deildir. nk bunda kinye kelimesinin tersini meydana karmak vardr. Fsklarla zmmlerin elbiseleri temizdir. ranllarn atlas pistir. nk parlatmak iin iine sidik koyarlar. Bir kimse birinin elbisesinde namaza mni pislik grr de haber verdii takdirde gidereceine kalbi kanaat getirirse haber vermesi vacip, aksi takdirde vacip deildir. yilii emir meselesi de byledir. Zamanmzda ihtiyaten yannda seccade tamak evldr. Zira kabirde ilk sorulacak eyin temizlik, maherde ilk sorulacak eyin ise namaz olduunu bildiren hadis varid olmutur. ZAH Tatarhniyyede beyan edildiine gre arpa, deve ve koyun fks iinde bulunursa defa ykanp kurulanr ve yenilir. Sr fksnda bulunursa yenilmez, Fetihte: nk sr fksnda katlk yoktur. denilmitir. Bundan sonra Tatarhniyyede Kbradan naklen: Sahih olan iip imediine gre tafsilta gitmektir. Bu hususta deve, koyun pislii ile sr pislii msvidir. denilmitir. Yani arpa imise her iki pislikte bulunduunda yenilmez. imemise ikisinde de yenilir. Mnye erhinde dahi buna benzer inceleme yaplmtr. Her hayvann d, sidii gibidir. Yani sidii galz veya hafif necaset ise d de ihtilf ve ittifak ynnden yledir. Ulema buna teferru' eden meselelerden olmak zere unu sylerler: Bir kimse parmana eti yenilen hayvann dn geirse mam A'zam'a gre mekruh olur. nk o bu hayvann sidii ile tedaviyi mubah grmez. Ebu Yusuf'a gre mekruh olmaz. O sidii ile tedaviyi mubah grr. Zahre ve Hniyyede fakh Ebu'l-Leys'in ihtiyatan dolay Ebu Ysuf'un kavlini tercih ettii bildirilmi; Hulsada Fetva buna gredir. denilmitir. Ben derim ki: mam Muhammed'in kavline kyasen mutlak surette mekruh olmaz. nk ona gre yenilen hayvann sidii temizdir. Hilye. Her hayvann gevii de fks gibidir. Gevi: Hayvann karnndan azna getirerek ikinci, defa yedii eydir, Tecnis sahibi bunun illet ve sebebini yle izah etmitir; nk yiyecek, hayvann karnnda gizlenip kayp olmutur. nsann karnnda kayp olan eyi grmyor musun? Bunu su farzetsek de sonra kussa hkm sidik gibidir, Bu sz derhal kusmu olsa bile byle olmay iktiza ediyor. Lkin Tecnis sahibi bundan sonra emerek kusan ve kusmuu annesinin elbisesine bulaan ocuk hakknda unlar sylemitir; Kusmuk dirhem miktarndan fazla olursa namaza manidir. mam Hasan'n Ebu Hanife'den rivyetine gre ok fazla olmadka namaza mni deildir. nk st her cihetten deimemitir. Binaenaleyh onun pislii sidiin pisliinden azdr Zira sidik her vecihle deimitir. Sahih o!an da budur. Feth'l-Kadir de de byle denilmitir. Anlalyor ki ta'lilden yararlanarak gevie bu kusmuun hkmn vermeye meylediyor. rann hkm suyun hkm gibidir. Yani onunla da hakik necaset giderilir. Ona on arn ebadnda ise suda olduu gibi o da iine den necsetle pislenmez. H. zm skp ras akarken aya kanarsa raya karan kann eseri grlmedike mam A'zam'la Ebu Yusuf'a gre pislenmez. Nitekim Muhitten naklen Mnyede de byle denilmitir. mam A'zam'a gre fercin rutubeti temizdir. Onun iin Tatarhniyye de yle nakledilmitir:

ocuk doarken zerinde bulunan rutubet temizdir. Annesinden yeni doan kuzu da yledir. Yumurta dah yledir. Bununla elbise pislenmedii gibi suya derse su da pislenmez. Lkin ihtilfl olduu iin o su ile abdest almak mekruh, muhtar kavle gre kuzunun mayas da temizdir mameyn'e gre ise elbise ve su pislenir. htiyat olan da budur. Ben derim ki: Bu hkm rutubetle birlikte kan olmadna ve fercin rutubetine mezi yahut erkekle kadnn birinden men karmadna gredir. Pislikle karan toprak veya suyun temiz olanna itibar edilir. Ekser ulema bu kavli tercih etmilerdir. Fetih. Bu kavil mam Muhammed'indir. Fetv da buna gredir. Bezzziye. Bazlar: tibar suyadr, su pis ise toprak da pislenir, deilse toprak da temizdir. demi; birtakmlar topraa, daha bakalar hangisi oksa ona tibar olunacan sylemilerdir. Hangisi pis olursa olsun toprak pistir.s diyenler de olmutur. Ebu'l-Leys bu kavli tercih etmi; Hniyye ve dier kitaplarda bu kavil sahih kabul edilmitir. Mnye rihi dahi bu kavl kuvvetli bulmu ve dier kavillerin fasid olduuna hkm vermitir. Teemml et! Muhit sahibi de bu kavln sahih olduunu sylemi ve illetini yle aklamtr: nk karmakla pislik yerinden atm olmaz. Fk byle deildir. O sva yapmak iin topraa kartrlrsa topra pislemez. Zira burada onun pisliini itibara almamak iin zaruret vardr. Sva amuru ancak olumlu yaplr. Hilye. Hamam ve benzeri bir yerde mesel, denmi tahta zerinde ayaklar pis biri getikten sonra yryen kimsenin tamamiyle onun izine basl bilinmedike zaruretten dolay ayaklarnn slandna hkm verilmez. Fetih. Ayn eserde Tecnisden naklen: Bir kimse amurda yrr, yahut zerine amur srar da onu ykamadan namaz klarsa, necasetin eseri grlmedike kld namaz cizdir. Zira mani olan necasetir. htiyat gsterir de ykarsa o baka, Hkm hususunda ykamak vacip deildir. denilmitir. Suyu musluktan deil, havuzdan almaldr. nk musluktan alnrsa o anda havuza aknt kesileceinden havuzdaki su durgun su hkmne girer. Bazen alan kimsenin elinde pislik olabilir. Yahut birisi pis elini havuza sokar. Byle hallerde havuz pislenir. Havuzdan alann eli pis bile olsa musluktan su indii ve havuzdan alndka arkas geldii iin akar su hkmnde olur ve pislenmez. Sabahleyin zaruret yokken erkenden hamama gitmek mrvvetsizlik (ahsiyetsizlik) saylr. nk bunda kinye kelimesinin tersini meydana karmak vardr. Bu kelimenin tersinden murad nik tir ve cins mnasebet demektir. Yani erken erken hamama gitmek cinai mnasebette bulunduunu meydana karmak demektir. arih kinye yerine kin kelimesinin tersi evrilmesi diyecekti. nk nk asl bunun tersi okunmasndan meydana gelir. Fakat, fazla aklamaktan kamad iin byle yapmtr. nk cins mnasebet gizlenmesi arzu edilen eylerdendir. Hatta bir ad srdr. Bu hususta Feyzin bresi yledir: Zira bunda gizlemek stedii eyi if vardr. Allme Reml de undan sylemitir: Peygamber (s.a.v.)'in yasak ettii ey ise sibdr. Sib, cins mnasebette bulunmakla nmek ve erkein karsyle aralarnda geenleri if etmesidir. Haram meselesi bu kabilden deildir. Buradaki nehiy sib'n haram olmasn iktiza eder. Fetihte beyan edildiine gre ulemadan bazlar: Fsklarn mekruhtur. nk onlar ikilerden korunmazlar. demilerdir. elbiseleriyle namaz klmak

Musannf, Fetih sahibinin bu szyle Hidye sahibini kasdettiini sylemitir. Esah kavle gre fasklarn elbisesiyle namaz klmak mekruh deildir. Zira zmmlerin elbiselerinden bile yalnz donlariyle namaz klmak mekruh saylmtr. Halbuki onlar arab hell itikad ederler. u halde fasklarn elbisesiyle mekruh olmamas evleviyette kalr. ranllarn ipekli atlas haramdr. nk parlatmak iin iine sidik koyarlar. Tatarhniyye sahibi: Eer byle ise pis olduunda phe yoktur. demitir.

yilii emir, ktlkten nehi meselesi hakknda Alm'nin Fslnde u satrlar vardr: yilii emir eden kimse karsndakinin lftan anlamayacan, yolsuzluklarndan szle, fiil ile vazgemeyeceini, hatta onu men etmeye kudreti olan hkmete, kocasna ve babasna bildirmekle dahi yola gelmeyeceini bilirse bu vazifeyi yapmak kendisine lzm gelir. Terk ettiinden dolay gnaha da girmez. Fakat iyilii emir, ktl nehi yine de efdaldir. Velev ki dveceine veya ldreceine kalbi kanaat getirsin! nk ehid olur. Allah Tel: Namaz dosdoru kl! yilii emir et! Ktlkten nehi eyle! Bana gelene de sabret!" Yani iyilii emir ettiin vakit sana bir hakaret ve tecavz vki olursa sabret! bhesiz bu, umurun azim olanlarndandr. Yani hak olan ilerdendir. buyurmutur. Bazlar bunu Farz olan ilerdendir. diye tefsir etmilerdir. Bahsin tamam Fsldedir. Kabirde ilk sorulacak eyin temizlik olduuna delil Peygamber (s.a.v.)'in u hadsidir: Bevlden saknn! nk kulun kabirde ilk sorguya ekilecei ey odur. Bu hadsi Tabern gzel bir isnadla rivyet etmitir. Maherde ilk sorulacak eyin namaz olduuna delil de: Kyamet gnnde kulun emllerinden ilk sorguya ekilecei ey namazdr. hads-i erifidir. Irak Tirmizi erhinde yle der: Buna, kymet gnnde insanlar orasnda ilk grlecek dava kanlar hakknda olacaktr; mealindeki sahih hads muarz deildir. nk birinci hads Allah'n kullar zerindeki hakkna, bu ikinci de kullarn kendi aralarndaki haklarna hamlolunur. Bunlarn hangisi evvel gelir? Denilirse, cevap udur: Bu mesele delile baldr. Hadslerin zhirleri ilk muhasebenin kul haklarndan nce Allah haklarna dair olacan gstermektedir. Alkam'nin Cami-i Sar erhinde de byle denilmitir. rihin bu meseleleri Namaz Bahsi'nin nnde getirmeye tenasbe ve hsn- hitame ne derece riayet gsterdii gzden kamamaktadr.