0001

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 96

d' gqhs feZ;/

(ethPoh)

doPB f;zx Gzw/*

r'ok gqekPB sbtzvh ;kp'

d' gqhs feZ;/


(ethPoh)
doPB f;zx Gzw/
e'mh tkbk okj
sbtzvh ;kp'
fIbQk L pfmzvk (gzikp)
w'pkfJb L 94630^23656

gfjbh tko L ngq?b 2010

L eth d/ jZe ok\t/A jB.

NkJhfgzr L tfozdo wfjsk 9888025564

gqekPe L
r'ok gqekPB,
sbtzvh ;kp' (pfmzvk)

gfjbK nkJh feskp L^ ;[ZyK bZd/ ;[B/j/

XzBtkd
o'w^o'w foDh w/ok wksk fgsk r[o{nK dk
fizBK Bkb'A xZN bZr/ wZyD dk u'o ih.
Gzw/ ebK wks G{wh, ;[orK Bz{ wks eo/,
X{V bktK wZE/ ;dk uV/ d{Dk b'o ih.
:ko p/bh w/o/ fijV/ ;fenk s'A tZX w?Bz{
skes T[BK dh w?A, BjhA ewi'o ih.
pkw ;[sk ;[s w/o/ yzG B/ T[~vD tkb/,
fdzd/ B/ fPzrko w?Bz{ MKMoK d/ p'o ih.
eodk noI ;[D' bk e/ s/ fXnkB GkJh,
ebw ub"D tkbh, skes j? j'o ih.
w/o/ BjhA tZ; J/j/, rZb ftdtkB tkbh,
Bhu' T{u eo d/Dk, r[o{ jZE v'o ih.
fpibh pr?o dZ;', bkN{ eh jB/ok uZe{,
ekoB ;;h d/ b'e ikDd/ ue'o ih.
d't/A jZE i'V Gzw/ XzBtkd eoh iKdk
c[bK d/ ;wkB ehsk, s[;hA o{Vh y'o ih.

fto;/ dh g[Bo ;[oihsh tZb edw


gzikp dk b'e ;kfjs pj[s nwho j?. b'e
ejkDhnK, tkoK, fwZEK, rkEktK s/ dzdeEktK tko^tko wB Bz{
nghb eodhnK jB ns/ ;zt/dBPhb wB[Zy tko^tko fJjBK tZb
gosdk j?, ed/ fJjBK Bz{ wkDdk j?, ed/ g[Bo^;[oihs eodk j?
ns/ ed/ g[Bo^gfoGkfPs eodk j?. ftP/P s"o *s/ gzikp dhnK
fJPe nkXkfos dzdeEktK B/ nkgD/ ;[jI, ;zt/dBK ns/ Bo'Jh tZ;
d/ f;o d/ tko^tko PkfJoK^cBekoK Bz{ nkgd/ tZb fyZfunk j?.
gsk BjhA fezB/ dw'doK, w[epbK, tko;K s/ GrtkB f;zxK Bz{ nwo
eo fdZsk j?. fJjBK PkfJoK^cBekoK B/ b'e wB ftZu gJ/ fJjBK
pkrh BkfJeK Bz{ J/Bh ohM Bkb fusfonk j? fe T[jBK B/ fJjBK
BkfJeK Bz{ BthA fizdrh d/ fdZsh ns/ fJjBK dh b'ewkBsk eod/
y[d th nwo j' rJ/. fJ;/ bJh tkfo;Pkj pko/ fejk frnk j?L^
w/oh p'bh d/ tko;k ;Zu nkyK, wzBK w?A gzikph dk gho s?Bz{.
fdZsh fIzd sz{ jho ;b/NVh Bz{, d/ rJh ;dk dh fizdrh jho s?Bz{.
f;oc feZf;nK^eftsktK d/ o{g ftZu jh BjhA
pbfe tkoseekoK B/ th fJjBK dzdeEktK Bz{ g[Bo;[oihs ehsk
j?. r[opyP f;zx gqhs bVh B/ fJPe fizBQK d/ jZvh ofunk*
g[;se d/ o{g ftu nkgDh ekftwJh nbzekfoe P?bh okjhA fJjBK
dzdeEktK dk g[Bo^gqrNktk ehsk j?. fgSb/ ;w/A ftZu r[opyP
f;zx gqhs bVh d/ fJ;/ tkose^g[;se s/ nkXkfos T[g/ok ouBk
eoB tkb/ woj{w irdhP cfonkdh Bkb ns/ T[; d/ T[g/fonK Bkb
;zrs eoB dk w"ek fwfbnk sK fJe tko fco fJ; b'e ;kfjs dh
nwhoh dk nfj;k; j'fJnk.
jEbk ekft ;zrqfj fJ;/ nwhoh d/ nfj;k; dh fJe
j'o gos j?. doPB f;zx Gzw/ B/ fJe tko fco r[opyP f;zx gqhs
bVh dh tkose nkXkfos d' fJPe ejkDhnK b?bk^wiBz{* ns/
;Z;h g[zBz{ Bz{ gzikp dh n;b otkfJsh ekft^ft;k ethPoh ftu
g[Bo nfGftnes ehsk j?.
fJ; g[;se dh wjZssk d[gosh j?. gfjbh fJ;
o{g ftZu fe wZXekbh ;kwzsh ;fGnkukoe gqpzX s/ih Bkb dw s'V
fojk j? ns/ nkX[fBe gzi
{ htkdh gqpzX T[Bh jh s/ih Bkb T[; dh EK
b? fojk j?. fJj d'j/A gqpzX fJe d{i/ d/ ftgohs gqshwkBK dh

p[fBnkd s/ T[;o/ jB. gz{ihtkdh gqpX


z ftu fJ;/ b?bk^wiBz{ iK
;Z;h g[zBz{ dk fJ; soKQ fJe d{i/ s'A d{o j'Dk, sVgDk ns/ gqkgs
Bk j'Dk jk;'jhDk th ikg ;edk j? gozs{ fJj irho{ gqpzX dk eo{o
;Zu j?. ;' gfjbh gos d/ o{g ftu doPB f;zx Gzw/ B/ iks, Xow
ns/ nB/e gqeko dhnK j'o toiBktK nkXkfos iwho{ gqpzX dhnK
nB/e gosK Bkb Bt/A gkmeK dh ;KM g[nkJh j?. fizBQK ftu'A
b?bk^wiBz{* ns/ ;Z;h^gz[Bz{* dk d[yKs g?dk j[zdk j?.
fJ; pj[gosh wjZssk dk d{ik gfjb{ fPbgrs j?.
;kwzsh ;fGnkukoe gqpzX ysw j'D Bkb T[; gqpzX Bkb i[VhnK
;[jikswe ftXktK th b'g j' ojhnK jB. tkoK ethPohnK
nfijhnK jh b'g j' ojhnK ftXktK jB i' ed/ ;kwzsh ;fGnkukoe
gqpzX ftu nkgD/ f;yo s/ ;B gozs{ nZi jkPhnkfeqs j' e/ dw
s'V ojhnK jB. g{oh soKQ SzdpZX fJj b'e rkfJeh dk i/eo nZi
th g[Bo gq;s[sheoB j[zdk j? sK fJj ftXk nkgD/ Pkpfde ;zrhs
ns/ m/m w[jkto/ ekoB doPeK Bz{ g{oh soKQ Bkb i'VB d/ ;woZE
j?. ;' doPB f;zx Gzw/ dk fJj T[gokbk fJjBK d'jK fdqPNhnK s'A
wjZstg{oB j?. jK, fJZe rZb io{o j? fe i/eo nfijhnK b[gs
j' ojhnK ekft ftXktK Bz{ fiT[Adk oZyDk j? sK fJjBK okjhA
gqrNkJh ikD tkbh tZE Bz{ BftnkT[Dk gJ/rk. nkX[fBe d"o dhnK
;wZ;nktK Bz{ fJjBK ftu EK d/Dh gJ/rh ns/ fJ;d/ otkfJsh
;NkJhb Bz{ nkX[fBesk dk g[ZN d/ e/ g[Bo^gfoGkfPs eoBk
gJ/rk. doPB f;zx Gzw/ B/ fJ; g[;se s'A gfjbK S'N/ gZXo s/
nfijk siopk ehsk j? feT[Afe wB[Zy otkfJs ftu'A T[jBK uhIK Bz{
jh ngBkT[Adk j? fizBK dh gqk;zfresk brksko pDh ofjzdh j?, BjhA
sK ;w[Zuk g[oksB gk;ko j"bh j"bh dw s'Vdk s'Vdk iK sK
nIkfJpxoK dk fPzrko pD iKdk j? iK f;o| B[wkfJPh ;N/iK s/
gqdoPB eoB tkbh uhI. ;' fe;/ th otkfJsh uhI Bz{ brksko
nZgv/N eoB dh io{os pDh ofjzdh j?.
fiZE'A sZe jEb/ ekft ;zrqfj dk ;[nkb j?, fJ;
ftu eth B/ otkfJsh ftP/ Bz{ otkfJsh nzdkI ftu gqrNkfJnk j?.
fJ; ftu e'Jh PZe BjhA fe ftP/ s/ ftXk dh nwhoh gkmeK Bz{
nkgD/ tZb fyZudh j? ns/ gkme fJ; Bz{ gVQdk gVQdk fes/ th
p'ohns wfj;{; BjhA eodk. d'jK ouBktK ftu'A EK EK fJ;
otkfJsh ftXk dhnK fPbgrs ftP/PsktK T[ikro j[zdhnK jB.

T[;skdh^Pkfrodh dh gozgok, tfonK pZXh nfGnk;, nkgD/ nkg


Bz{ G[bDjko iK fBwkDk ;wgqD dk nfj;k;, wzrbkuoB d/ o{g ftu
r[o{nK^ghoK dh nokXBk, SzdpZX gqpzX dhnK pkohehnK, SzdK dk
t/otk, g[oksB ;wki ftu YkvhnK ethPoK, v{wK, wok;hnK dh EK
nkfd nB/e sZE jB i' fJ; g[;se ftu'A tko tko T[God/ jB.
ethPoh ftXk dh Pkpfde nwhoh ns/ fJ; dk m/m w[jktok gqpzX
tko tko g[;se ftZu gfobefPs j[zdk j?. ;kwzsh gqpzX dk ;Zu
b'esZE d/ o{g ftu tko tko gqrN j[zdk j?.
;[sk ;[s SZvd/ Bk, uzr/ e'b B"eoK d/,
pZshnK s'A s/sh ed/, j[zdh BjhA PkB ih.
feZf;nK dk ;G s'A wjZstg{oB oZ; fPzrko o; d/ d't/A o{g
y{p;{osh Bkb gqrN j'J/ jB L^
B?DK dh f;cs eh ;[DktK nkg e', sko/ tKr ird/
;/bQhnK dh Ykb wks eo/ ;Kge', dzd tKr MZr d/.
;Z;h nkydh wkJ/ Bh u[Zg eoik, nZb/ cZN Bz{ j'o Bk gZN wkJ/.
fpBK nkp Bk p[Mdh fgnk; efjzd/, j'tD wX{ d/ Gkt/A Bh wZN wkJ/
g[zBz{ pkM Bk ihtDk iZr T[s/, S[oh wko e/ X"D Bz{ eZN wkJ/.
vkuh g?V d/ fgS/ w?A bZr ikDk, bZG b?Dk j? fJPe dk sZN wkJ/.
PkfJo B/ fiZE/ nkw s"o s/ g[oksB dzdeEk Bz{
nkgD/ otkfJsh ekfte w[jkto/ ftu Ykfbnk j?, T[~E/ nkgD/ tZb'A
e[M w"fbe fNZgDhnK th ehshnK jB. fes/ T[j g[B
z z{ d/ PokpghD
s'A gq;zr s'A BfPnK dk fto'X eodk gqshs j[zdk j? fes/ nkgDh izr
fto'Xh XkoBk dk gqrNktk eodk j? L^
izr d/ w?dkB ftu'A, pud/ B/ GkrK tkb/,
eoBh bVkJh wkVh efjzd/ ftdtkB i'
eoBk gq/w uzrk, ;kfonK jh ihtK skJhA
eod/ Bk izr ed/, pzd/ B/ wjkB i'.
;GBK B/ s[o ikDk, ;kok e[M SZs J/E/,
nkyo Bz{ ezw nkT[Dk ehsk i/Vk dkB i'.
ihU ns/ ihD fdU, ;GBK s'A uzrh rZb,
bV pzB Gzw/ pkeh, SZv d/ fpnkB i'.
fJ;/ soKQ Bo ns/ Bkoh d/ ;zs[bB dk BIohnk th T[;d/ ekft p'X
ftu'A Mbedk j? s/ eth irho{ gqpzX ftu ofjzdk j'fJnk th fJ; Bz{
nkgDhnK eEk szdK ftu r[zd e/ g/P eodk j?L

n"os wod d't/A B/ gjhJ/ ihtB rZvh d/


ftrV/ fJe sK fvrdh yks/ d/ ftZu bkoh.
n"os pkM'A efjzd/ wod nX{o/ B/,
j'tD ;zs ;{ow/ :'X/ s/ pbekoh.
PkfJo B/ wkbt/ dh rkfJeh ftu ;G s'A tZX
gqufbs Szd, e/;oh, efps, v{Yk, p?As, d'fjok, ebh nkfd dk
gq:'r ehsk j? ns/ BkNeh P?bh ngBke/ nkgDh eZE Bz{ j'o ihtzs
pDkT[D dh e'fPP ehsh j?. eJh EK s/ f;ZX/ s"o s/ ;ztkd P?bh Bz{
tofsnk j? gozs{ eJh EktK s/ ;ztkd dh nDj'Ad ftu th xNk
nZyK ;kjt/A tkgo ojh gqshs jz[dh j? L
bzwhnK i[bcK efjzd/ g"D G[b/yk BkrK dk,
B?Dh gke/ oydh ;[ow/ tkbh Xkoh.
fwmV/ p'b/ T[;d/ f;ZNd/ fgZS/ e'fJbK Bz{,
r'oh X"D d[nkb/ rkBh pVh fBnkoh.
nkT[Adh u?B iwK Bh sZehJ/ w[Zy nIhI dk,
vkuh y'b GzfwnK, eob? j[D/ fsnkoh.
e[b fwbke/ fJ; ;zrqfj okjhA doPB f;zx Gzw/ B/
fto;/ dh g[Bo;[oihsh eoB d/ o{g ftu fJe uzrk ekfte T[gokbk
ehsk j?. ethPoh dh ;wM, p'X ns/ nfj;k; T[; dhnK eftsktK
ftu'A Mbedk j? ns/ T[j nkgD/ d[nkok pDkJ/ fJ; gqshwkB s/ yok
T[soe dh e'fPP eodk j? L
b|iK Bkb i' fyZu s;tho d/t/,
Gzw/ nkydk feZ;keko ;'Jh.
doPB f;zx Gzw/ B/ bciK okjhA s;tho fyZuD dh
;woZE e'fPP ehsh j? ns/ nk; j? fe ;kv/ wkbt/ dk fJj PkfJo
fJ; ftXk d/ ;Pes wkfXnw okjhA nkX[fBe d"o dhnK u[D"shnK Bz{
gq;s[s eoe/ eZE s/ tZX gZy'A fJ; ftXk Bz{ BftnkT[D dh e'fPP
th nkT[D tkb/ ;w/A ftu eo/rk.
fJ;/ nk; Bkb
e[bdhg f;zx dhg (vkH)
fgzv o'MKtkbh sfjL oshnk
fIbQk cfsnkpkd (jfonkDk).

feZ;/ dk w{b gq:'iB


gzikph feZ;k ekft gzikp d/ fpqsKse ;kfjs dh
pVh w[ZbpkB gqkgsh j?. feZ;k^ekft dh ouBkswe gqkgsh
gos^do^gos J/Bh rfjoh j? Gkt/A feZ;k b?bk wiBz{ iK ;Z;h
gqzs{ j't/ ;kXkoD sohe/ Bkb fJ; dh Ekj BjhA gkJh ik
;edh. fJ; ekft^gqkgsh dh Ekj gkT[D bJh fJZe s'A tXhe
gozgoktK ns/ T[BQK dhnK f;woshnK sZe gj[zuDk gt/rk.
fJZe' tb/ nshs ns/ toswkB Bkb i[VBk gt/rk. fJj ezw
doPB f;zx Gzw/ B/ nkgDh ouBk feZ;k b?bk wiBz{ ns/ ;Z;h
gz[Bz{ ftZu pky{ph fBGkfJnk j?. fJBQK d'B'A feZf;nk Bz{ efpZs,
d'fjok, p?As, SzdK dk o{g uVke/ tXhnk sohe/ Bkb ;kXkoD
gkme dh p[ZXh d/ jkD dk pDkfJnk j?. feZf;nK d/ fpqsKs i'
pkjo'A ;ob gqshs j[zd/ jB n;b ftZu noE v{zx/ j[zd/ jB.
fJj fpqsKs nkgD/ e/Adoh fpzd{ Bz{ T[bzx/ fpBK th fJ; soKQ
c?bd/ jB fe ;w[Zuh wkBth fizdrh dk Mo'yk ebkswe o{g
ftZu T[ikro j[zdk j?. b'V f;oc fJ; rZb dh fe gzikph
feZ;kekoh Bz{ pko pko d[jokJhnK ikD tkbhnK XkoBktK s'A
jZN e/ ;wfMnk ikt/.
fJj ouBk gzikph ;kfjs d/ rzGho gkmeK ns/
fuzseK bJh ekch bkj/pzd ;kfps j't/rk. fJj doPB f;zx Gzw/
dk feZ;k ekft d/ y/so ftZu gqt/P eoB dk uzrk :sB j?.
vkH gowihs f;zx ftodh
n?wHJ/H, n?wHn?vH, n?wHfcbH
ghHn?uHvhH,

p[Ybkvk.

p/jZd fBwosk ns/ f;nkDg


doPB f;zx Gzw/ dk fJj ekft ;zrqfj d' gqhs feZ;/* fi; ftZu
(b?bk wiBz{ ns/ ;Z;h gz[Bz{) dk fIeo ehsk frnk j?. fJj
gzikph d/ wjkB b/ye r[opyP f;zx gqhs bVh d/ Bktb fJPe
fizBK d/ jZvhA ofunk* ftub/ d' feZf;nK T[~s/ nkXkfos j?.
doPB Gzw/ eth j'D d/ Bkb Bkb y[d fJZe uzrk ;Zuk ns/
;[Zuk fJB;kB j?. T[;d/ ;[Gkn ftZu p/jZd fBwosk ns/
f;nkDg w?A nZyhA t/yh j?.
fe;/ Pkfrod dk gsk fJ; rZb s'A bZrdk j?
fe T[j nkgD/ r[o{ dh fezBh edo eodk j?. fJj rZb feZ;k
b?bk wiBz{ d/ P[o{ ftZu jh w"i{d j? L^
P[G ezw P[o{ eo' :kd eo' tZfvnK Bz{
t/dK ftZu df;nk j? r[o{ Bz{ fXnktBK.
skjhA jZE i'V dk; p/Bsh r[ikodk j?,
w/oh oZy' bki BjhA s[;hA SZv iktBK.
uZeh j? ebw b? e/ nkg ih dk nk;ok w?A
dZ; d/Dk P[ZX Szd fet/A j? pDktBK.
eodk Bw;eko e'N tko o/tsh e',
dZ; d/Dk i'V s'V PpdK dk bktBK.
fJZe rZb eth dh PkfJoh ftZu'A ;kc Mbedh
j? fe T[;B/ gzikph ;kfjs dk v{zxk nfXn?B ehsk j?. T[;Bz{
gzikph eftsk yk; eoe/ ethPoh dhnK pkohehnK dk g{ok
g{ok frnkB j? fijV/ fijV/ SzdK d/ Bkw T[;B/ wzrbkuoD ftZu
fIeo ehs/ jB. T[BQK dh ouBk feZ;/ ftZu tZy tZy EktK s/
eoe/ fJ; rZb dk ;p{s fdZsk j? L^
d't/A jZE i'V dk;, p/Bsh r[Iko dk j?,
e/;oh efpZs nkt/, p?As Szd rktBK.
fw;oh ;wkB j'i/ fwZmh ih ntkI ;kvh,
;'fomk ;th:k s/ d'skok Szd bktBK.
T[; bJh nkgDk r[o{ o/tsh oZp ;wkB j? L^
Gzw/ skJhA g[Sh iKd/ b'eh ;G/ x/o x/o,
eoB/ doP s/o/ r[o{ ftdtkB d/.

fiZE/ T[;Bz{ r[o{ oZp j?. T[E/ T[j nkgD/ dkdk r[o{ ih gzvs
pqjwk Bzd fvZyK tkfbnK Bz{ ekft ouBk dk ;ot'sw j;skyo
;theko eodk j?L^
eth sK nB/e j'D/ ;ZiD' ijkB T[s/,
pkpk pqjwk Bzd Bh fe;/ B/ pD iktDk.
feZ;kekoK B/ i' feZ;/ ou/ jB, T[BQK ftZu'A d' rZbK T[Go e/
;kjwD/ nkT[AdhnK jB. fJZe sK T[BQK B/ PpdK okjhA feZ;/ d/
gksoK Bz{ gkmeK ;kjwD/ fbnk e/ yVk eo fdZsk. fit/A L^
bciK Bkb i' fyZu s;tho d/t/
Gzw/ nkydk feZ;keko ;'Jh.
d{ih rZb nkgDh ouBk okjhA ;wki dhnK p[okJhnK d/ fybkc
p'bDk. eth doPB Gzw/ B/ th BP/ dh nkds Bz{ d[oekfonk j?.
i/ g[zBz{ BPk eodk j? sK jh T[j b[Zfnk iKdk j?. fJj BPk
T[;dk ;Z;h BkP' T[;Bz{ jw/Pk bJh tS'V fdzdk j? L^
wZd dk BPk th fejVk BPk j[zdk ;[D' GkJh
gbK ftZu bZE iKdk d/jh skJhA s'Ve/.
eod/ f;cs J/dh ezw eZY :ko fejV/
d{i/ Bz{ fgnke/ c/o f;ZN fdzd/ o'Ve/.
gkJ/ B/ ftS'V/ fJjB/ :koK :koK ftZu tho'
s[or/ B/ SZv i/V/ ;"Ad/ wzi/ i'Ve/.
ikw d/ i' ;KMh Gzw/ j'Atd/ Bk :ko ;Zu/,
:ko skJhA wko fdzd/ X"D Bz{ wo'Ve/.
B'itkBK ftZu tX ojh BP/ dh nkdsK Bz{ o'eD
bJh fJZe s[e L^
wkVk BkP j[zdk efjzd/ ;kX{ s/ ceho ;ko/,
gZNs/ BP/ B/ ;ko/ GzfwnK itkB ih.
eth B/ fJZe EK feZ;/ dh t?okrwJh ;fEsh Bz{ wB'jo GtkBh
Szd okjhA fJT[A toDB ehsk j? L^
j't/ nkyo Bz{ ihs, ihjdh ;Zuh j? gqhs,
Gzw/ oue/ sz{ rhs, b[ZN b? BIko/ Bz{.
tZid/ gZEo b?bk d/ fgnko/ Bz{.
nZi d/ ;wki ftZu id'A fJB;kB wkVk fbye/ ns/ wkVk rk e/
tZX s'A tZX wkfJnk fJeZmh eoBh ukj[zdk j? ns/ pj[s/ b'e

fJ;/ d"V ftZu i[ZN/ j'J/ jB sK T[d'A ;kvh r[o gqDkbh pkpk
pqjwk Bzd ih s'A b? e/ r[o{ o/tsh ih sZe fJjh T[gd/P eodh j?
fe uzrk fby' uzrk rkU s/ uzrk ;[D'. fJ; T[gd/P Bz{ eth B/
b'eK sZe gj[zukT[D dk ;'jDk T[gokbk ehsk j? L^
y[dk nZr/ Gzwk eodk j/ p/Bsh,
iZ[rK sZe iht/ ;kvk r[o{ o/tsh,
wZs d/t/ uzrk fby' rkU p'fbnk,
b?bk dh epo tZb e?P uZfbnk.
nzs ftZu w?A fJjh efjDk ukjKrk fe nZi d/ ;w/A ftZu nfij/
T[;ko{ ;kfjs dh pj[s b'V j? sK fe bZuosk Bz{ mZbQ gk e/
n;hA ;wki Bz{ tXhnk ;kfjs d/ ;ehJ/.
nkwhB
;[yoki f;zx ;zd'jk
n?wHJ/H gzikph, fJfsjk;, ;zrhs
w[yh ethPoh iEk gqhs ro[Zg YZv/*
(r'bvw?vfb;N)
w'pkfJb L 98762^47509

nkPhotkd
g{opb/ iBwK dk uzrk ehsk nZr/ nk frnk,
powk Bzd gzvs Bz{ Gzw/ dkdk r[o{ pDk frnk,
to fwb frnk eftsk dk uZfbnk w[ZY s'A jh d;s{o/,
PkpkP/ Gzw/ Bz{ eos/ gqhs feZ;/ d' g{o/.
p;/o dh b?bk B/, :wB dk e?P g;zd ;h efonk,
;h gkgh wB;k dk fJzpB ykB Ifjo yk wfonk,
nkgDh Xh torh n? p/Nh BjhA fwZso dh d{o/,
PkpkP/ Gzw/ Bz{ eos/ gqhs feZ;/ d' g{o/.
;h wddrko pD/ B"eo i?d s/ bZS' pKdh,
j? pVh fpyw ;"Vh vzvh fJPe MBk Bz{ iKdh,
nkPe Bz{ n"y pVh gZEo wko/ d[BhnK x{o/,
PkpkP/ Gzw/ Bz{ eos/ gqhs feZ;/ d' g{o/.
izwdh Xh nkgDh Bz{ okik w"s peP ftZu E[Bz{,
Gzw/ dh ebw uZbh feZ;k pD frnk ;Z;h g[zBz{,
ftZu G[idh o/s/ d/ okw Bz{ wko/ feZdK p;{o/,
PkpkP/ Gzw/ Bz{ eos/ gqhs feZ;/ d' g{o/.
:kdK SZv iKd/ B/ nkPe, Grs, ;{ow/, dkBh,
:P fbyd/ fJjBK dk ethiB geV jkE w/A ekBh,
gVQ fJjBK feZf;nK Bz{ ;kBz{ nkT[Adh neb ;j{o/,
PkpkP/ Gzw/ Bz{ eos/ gqhs feZ;/ d' g{o/.
eZbh fbyh ejkDh BK edoK, foPfsnK dh rZb ehsh,
U;/ s'A ;/X bJhJ/ fgZS/ i' th jehes phsh,
fgzrb dh fdqPNh s'A SzdK ftZu nZyo g{o/ ;{o/,
PkpkP/ Gzw/ Bz{ eos/ gqhs feZ;/ d' g{o/.
fJjBK d' feZf;nK bJh Gzw/ s?Bz{ j'D tXkJhnK,
efpZs, v{Y/ e'jV/ th pVhnK tXhnk p?AsK gkJhnK,
eofsnkoh SkD dh ehsh xkb j'Jh wBi{o/
PkpkP/ Gzw/ Bz{ eos/ gqhs feZ;/ d' g{o/.
s[;hA fbyd/ oj' Gzw/ c?b/ ;kfjs ;ZfGnkuko,
powk Bzd fvZyK Bz{ eohJ/ Bw;eko bZy tko,
fwb/ wzIb o/tsh Bz{ ;[DB nb"fee nBjd s{o/,
PkpkP/ Gzw/ Bz{ eos/ gqhs feZ;/ d' g{o/.

feZ;k
b?bk^wi

wzrbk^uoD
P[G ezw P[o{ eo', :kd eo' tZfvnK
t/dK ftZu dZf;nk j? r[o{ fXnktBK.
sK jh jZE i'V dk;, p/Bsh r[Ikodk j?,
w/oh oZy' bkI BjhA, s[;hA SZv iktBK.
uZeh j? ebw b? e/ nkg ih dk nk;ok w?A,
dZ; d/Dk P[ZX Szd fet/A j? pDktBK.
eodk Bw;eko e'fN tko o/tsh e',
dZ; d/Dk i'V s'V PpdK dk bktBK.
wzd p[Xh u/b/ T[~s/ oZyDh w/jo s[;hA,
ewbk ;wMeo wB' Bh GbktBK.
M'bh ftZu r/o d/Dk PpdK d/ Y/o skJhA,
PpdK tr?o BjhA e[M th ;jktBK.
eth s/ ethPoK *u j[zdh i? i? eko s/oh,
dk; skJhA p[ZX d/ e/ P[ZX fbytktBK.
eth sK swkw j'J/ thoBk ijkB T[~s/,
pqjwk bzd pkpk Bh fe;/ B/ pD iktBK.
d't/A jZE i'V dk;, p/Bsh r[Iko dk j?,
e/;oh efpZs nkt/, p?As Szd rktBK.
fw;oh ;wkB j'i/ fwZmh ih ntkI ;kvh,
;'fomk ;th:k s/ d'skok Szd bktBK.
eo fdT[ w/jo ;kv/ nzr ;zr o?D tkbh,
;zrsK s'A n;hA r[o{ tkb/ nytktBK.
o/tsh r[o{ ih j[D, dk; s/ fdnkb j'i'
Gzw/ cboki p/ph gq;zr j? ;DktBK..

efpZs
nop w[be ftZu, p;ok Pfjo fJZe,
ihdk ;odko ikD', ykB nbh t/r ih.
y/vdk Bk pkb t/QV/, j' frnk pj[s fuo,
;[zBk t/QVk sZe/ id'A, uZb/ PhB/ s/r ih.
pKw th ftukoh T[dh, o?Adh ftZu fceo d/,
bZrdh T[dk; i?;/ tZb fpBK w/r ih.
y[dk tkbh y/v e?Ad/, tZy ;G y/vK Bkb'A,
gb ftZu d/t/ ;G, SZgoK Bz{ v/r ih.
nkfrnk fdjkVk P[ZG, eod/ T[vhe ;G,
Gb' Gbh j'rh t/y' xo ;odko d/.
uzd i?;h ezfBnK dk, j'frnk iBw xo,
j'Jhn? ngko y[Ph ftZu dotko d/.
uko/ gk;/ bkN{ ir/, ozr s/ pozr/ pD,
p;ok Pfjo bZr/ tKr w[fNnko d/.
;ke s/ ;zpzXh ;ko/, y[Ph ftZu nkJh iKd/,
fdzd/ B/ tXkJh Gzw/ B/V/ Y[e Bko d/..
d'fjok

L^

;ke ;zpzXh e[Zb i', d{o'A nkJ/ uZb


ftZu y[Ph d/ BZud/ NKv/ tKr{ jZb,

Szd
;ko/ nk e/ d/D tXkJh, tZv/ S'N/ G?D GkJh,
;fsr[o j'fJnk nkg ;jkJh, t/y' ozr jo uhI dk
xo p;o/ ;odko, uzdowk ufVnk shI dk
ozr pozrh ehsh Xosh, bkN{ bk bk o'PBh eosh,
Bkb rbkbh izsk Gosh, pdfbnk ozr ewhI dk,
xo p;o/ ;odko, uzdowk ufVnk shI dk
j/ek b"D ethPo fgnko/ bZrD Xoshnkr/ sko/,
gktD g?bK w'o fBnko/ sZe e/ w[Zy nIhI dk
xo p;o/ ;odko, uzdowk ufVnk shI dk

pZu/ bZv{ yke/ oZi/, y[PhnK ftZu fcod/ B/ GZi/,


p;ok d[bjB tKr{ ;i/, yktD nkgDh ohM dk
xo p;o/ ;odko, uzdowk ufVnk shI dk
pKdh nky/ wkbD skJhA, s/ok iht/ f;o dk ;kJhA,
b? e/ c[Zb N'eoh nkJh, cb pD nkfJnk phI dk,
xo p;o/ ;odko, uzdowk ufVnk shI dk
u"eK ftZu c[jko/ uZb/, mzvh g"D gZyhnK MZb/,
bgNK wkoB rbh w[jZb/, g?Adk w[Zb swhI dk,
xo p;o/ ;odko, uzdowk ufVnk shI dk
gzvs g'Eh gVQe/ dZ;D, gVQe/ nze thoB' jZ;D,
dZ;d/ Bkw B/ b?bk bZSD, tZyok Gkr nIhI dk
xo p;o/ ;odko, uzdowk ufVnk shI dk
feZ;k Gzw/ s'A fbytkT{, gkbh thoK o[bd{ rkT{,
f;o s/ r[o{ ih jZE fNekT{, N[ZN i{ d[Zy wohI dk,
xo p;o/ ;odko, uzdowk ufVnk shI dk.

efpZs
gzvsK Bz{ ;Zd ej/ ykB nbh t/r ;[D',
gZsoh tku eo oZy' J/dk Bkw ih,
uko/ gk;/ t/y b?Dk fBrQk skJhA wko eo
yk; j't/ Bkw n?;k BjhA j't/ nkw ih,
gzvsK B/ ;'u eo oZy fdZsk Bkw b?bk,
b?bk b?bk nky ;ko/ ;Zd/ swkw ih,
y[Ph y[Ph s'o fdZs/ gzvs ftuko/ t/y',
eo ;fseko Bkb/ d/ e/ g{o/ dkw ih.

Szd
ght/ ykt/ d[ZX wbkJh s'N fe;/ Bk uhI dh,
gfjB/ gZN o/Pwh Bkb/ v'oh nkgDh ohI dh,
wko/ ;zr e[VhnK d/ SkbK vZv{ fit/A sbkp dk,
G"o/ b?D ;[rzXh fyfVnk c[Zb r[bkp dk.

tKr xNk d/ T[; s/ uV nkJh itkBh ih,


;kb ;'btK r[Zs BkrBh j'Jh dtkBh ih,
eZd ;o{ dk p{Nk j? tZyoh ih nkp dk
G"o/ b?D ;[rzXh fyfVnk c[Zb r[bkp dk.
sZe uwekok w[Zydk j? Pow"Adk uzB ih,
nso cb/bK tKr ;[rzXh wko/ szB ih,
i'pB wko/ mkmK gkDh fit/A sbkp dk,
G"o/ b?D ;[rzXh fyfVnk c[Zb r[bkp dk.
ekb/ Bkr ;wkB uwedk ;[owk B?DK dk,
rb dh rkBh bkb Gb/yk gkT[Adh w?BK dk,
;[oy p[bK dh bkbh Byok fit/A Btkp dk,
G"o/ b?D ;[rzXh fyfVnk c[Zb r[bkp dk.
r'b pKj d/ T[~s/ tzrK eoB eb'b ih,
ftZu g?oK d/ MKio p'b/ fwZmV/ p'b ih,
dzr ofj rJhnK gohnK o{g j? p/ fj;kp dk,
G"o/ b?D ;[rzXh fyfVnk c[Zb r[bkp dk.
fuZN/ dzd w'shnK tor/ PkB j? ;'jD/ w[yV/ dh,
ehsh wks ;[rzXh T[B/ uzdB i?;/ o[yZV/ dh,
eodk iywh sZeDk B?D B/ e'b Pokp d/,
G"o/ b?D ;[rzXh fyfVnk c[Zb r[bkp dk.
PkfJo PkfJoh B/ eod/ sZe e/ o{g ngko ,
ebwK Bkb ps"Ad/ gohnk i?;h Bko ,
doPB Gzw/ u/bk o/tsh owD iBkp dk,
G"o/ b?D ;[rzXh fyfVnk c[Zb r[bkp dk.

efpZs
bkv s/ fgnko fwb/ ihjBz{ tZX wkfgnK s'A
t/b tKr tX/ pZuk e?Ad/ ftdtkB ih,
U;/ soK bmbk t/y' j'JhnK itkB :ko'
v[b v[b g?Adh bkbh bkb d/ ;wkB ih,
ykD gkD tkbk g{ok oZydh fXnkB wksk,
pZfunK *u j[zdh ;dk wK tkbh ikB ih,

eod/ sohc ;ko/ b?bk skJhA t/y eo


n?;h e[Vh j'Dh BjhA ftZu sK ijkB ih..

efpZs
bZS' pKdh tk; eo/, ykB d/ wZjb ftZu,
b?bk ;zr o?Adh tKr, ;yhnK ;wkB ih.
pkr ftZu p?m eo, eoB eb'b t/y',
fsZsbh cVB d't/A, fbN fbN ikB ih.
jkDh skJhA jkDh uzrk, bZrdk j? ;kfonK ,
uVQdh itkBh ftZu, oZy/ GrtkB ih.
;[sk ;[s SZvD/ Bk, uzr/ e'b B"eoK d/,
pZshnK s'A s/sh ed/, j[zdh BjhA PkB ih.
d'fjok L^

pKdh skJh dZ;dh, b/bk ;[D' oekB,


jkDh e'Jh bZGd/, w/o/ tKr itkB.

Szd
nkydh j? b?bk pKdh g[eko e/
bZG e'Jh fgnkok Bh fBQrk wkoe/,
mzvh uZb/ g"D mzvh o[Zs pKdhJ/,
jkDh fpBK fizd w/oh p[Zs pKdhJ/.
s?Bz{ feT[A Bh so; w/o/ s/ nKtdk,
;"D dk wjhBk w/x fpBK iKtdk,
eodh wy"b w/oh r[Zs pKdhJ/,
jkDh fpBK fizd w/oh p[Zs pKdhJ/.
nzr nzr w/ok Bh sgP wkodk,
S/sh eo gsk dZ; fdbdkodk,
ehjdk T[j' whs GkJh ;[s pKdhJ/,
jkDh fpBK fid w/oh p[Zs pKdhJ/.
s/ohnK s/ w/ohnK B/ rZbK fJZe Bh,
fdb eo/ sko/ s'VK Bkb fjZe Bh,
dZ; fejVk J/;/ w/ c[;s pKdhJ/,
jkDh fpBK fizd w/oh p[Zs pKdhJ/.

w?Bz{ ehsk i[bcK B/ pj[sk szr Bh,


ekbk j'fJnk ;ZgDh ;wkB or Bh,
bZG b? sz{ i'rhnK dk g[Zs pKdhJ/,
jkDh fpBK fizd w/oh p[Zs pKdhJ/.
x[ZrhnK dk i'Vk Bh eb'b eodk,
w/ok wB sZe sZe j'Ae/ Godk,
fezB/ GkrK tkb/ B/ iV[s pKdhJ/,
jkDh fpBK fizd w/oh p[Zs pKdhJ/.
fgnko d/ ;[dkroK dh feZE/ wzvhn?,
nkPeK d/ v/o/ iKdh fejVh vzvhn?,
fteD/ yohdD/ dh o[Zs pKdhJ/,
jkDh fpBK fizd w/oh p[Zs pKdhJ/.
dZ; fdZsk s?Bz{ w?A ;op jkb Bh,
eob? ftT{As ike/ Gzw/ Bkb Bh,
f;Zyh T[jB/ r[o{ s'A ir[s pKdhJ/
jkDh fpBK fizd w/oh p[Zs pKdhJ/..

efpZs
b?bk d/ w[yko ftZu, rZb ;[D bZS' pKdh,
j'rh j?okB BjhA, iKdk w[Zy y'fbnk.
T[wo tv/oh w/oh, s/o/ Bkb'A b?bk pkJh,
;zr BjhA n"Adh s?Bz{, eh Ppd p'fbnk.
y/v dhnK s/o/ ;zr, fuZs s/ok b"AD bJh,
p'bD/ s'A g?QbK BjhA tkr s[;K s'fbnK.
bZri/ ypo n?Bh, ftZu dopko Gzw/,
ykB ej{ pKdh s[;K ykBdkB o'fbnk..

efpZs
eod/ sohc b'ehA, ;{os fgnkoh sZe,
t/yh s;tho w?A th, iZr s'A fBnkohn?,
uzr/ skJhA uzrk efjDk, wkVh BjhA rZb j[zdh,
nkyd/ f;nkD/ b'e, fizBK; B/ ftukohn?.

fbfynk ;zi'r ed/, NZbdk Bk t/d e?Ad/,


;G/ ftdtkB J/j/, rZb th g[ekohn?.
y/s tkbh okyh eo/, Ujh tkV uzrh j[zdh,
y/s skJhA ykt/ i/Vh, nZr ftZu vkohn?.

efpZs
g[ZmhnK ejkDhnK , b?bk e?dh SZv pKdh
S/sh eo dZ; w?Bz{, n;b ejkDh i'.
e/jVh rZb fuZs s/o/, fpBK y"c dZ; w?Bz{,
e"D j? itkB n?;k bZr/ s?Bz{ jkDh i'.
eod/ sgP mzvh, ;Zuh pks p'b w{zj',
e[u c/o f;ZXh eo, N[ZN uZbh skDh i'.
nkgdk nfj;kB ed/, G[ZbDk Bh ;Zu ikDh,
Gzw/ dh fgnk; w/N/, d/d/ mzvk gkDh i'..
d'fjok L^

pKdh pks ;Dktdh, p?m b?bk d/ gk;,


:wB Pfjo dk ;[s j?, g[;g nBkoh yk;..

p?s Szd
pKdh nkydh p?me/ e'b b?bk,
rZb ;[Dh sz{ r"o d/ Bkb p/Nh.
eoK f;cs eh U;d/ o{g dh w?A,
dzr d/ts/ t/y iwkb p/Nh.
dzd uwed/ tKr Bh w'shnK d/
gsb/ p[b Bh ozr j? bkb p/Nh.
tKr d/tfsnK pki{ B/ y{p bzw/
P/o tKr j? bZe dh Ykbh p/Nh.
bzwh X"D j? w'o d/ tKr T[jdh,
j/w ozr j? i?;/ wokb p/Nh.
m'bk wkoe/ GKv/ swkw d/y/,
fsVe/ ;GB/ ozr j? bkbk p/Nh.
w/b U;dk nkgd/ ;zr j'i/,
i'Vh jz;K dh pD{ ewkb p/Nh.

oki ngB/ dh nkB s/ PkB bZr/,


:wB Pfjo d/ oki/ dk pkb p/Nh.
tkuh gZsoh Gzw/ B/ y'be/ s/,
sKjh dZ; sK ;op w?A jkb p/Nh.

efpZs
bZS' d/ w[yko ftZu'A, rZb ;[D b?bk pkJh,
wB ftZu G'oh ikt/, bZv{ w'sh u{o d/,
B/V/ B/V/ bZrh iKd/, nKtdh ;[zrdh id'A,
e'fJb G"o/ s's/, nzphnK d/ p{o d/,
eodh noI b?bk, jZE i'V y[dk skJhA,
do; eokd/ oZpk, uzd i?;/ B{o d/.
nZr/ t/y GzfwnK eh, y/v ou/ okw nkg,
fJZe fwZe eo d/t/, gkDh i?;/ d{o d/..

efpZs
:wB Pfjo fJZe, nopK d/ d/P ftZu'A,
o"s ykB okik T[E/, eodk ;h oki ih.
;kohnK iksK d/ b'e, tZ;d/ gq/w Bkb,
d[Zy Bh ;h e'Jh tZi/, ;[Zy tkb/ ;ki ih.
e?P coizd T[dk, uhfBnk ;wkB bZr/,
eod/ gq/w ;ko/, wzB ;oski ih.
uVQdh itkBh G?Vh, nkyd/ f;nkD/ b'e,
feqgk y[dk dh j't/, sKjh o?Adh bkI ih.

efpZs
e?P dk r[bkw i?d, eoB fwbkg frnk,
wk;h Udh tk; eo/, p;o/ Pfjo ih.
e'm/ T[~s/ uVQ id'A, sZfenk wZjb tZb,
;Zs ozrh ghAx tKr, tZyoh bfjo ih.
j' frnk j?okB sZe, ibcK Gizr tKr,
XZe XZe fdb ti/, eo/ Bk mfjo ih.

S/sh ik e/ dZ;Dh, dkwBh Pfjo ftZu,


wZf;nk dh oks Gzw/, bZrdh d[gfjo ih.
d'fjok L^

e?P skJh nkydk ;[D' ;[DktK jkb,


ftZu p;o/ d/ t/fynk, j/w ozrk wokb..

Szd
i?d e?Adk e?P Bz{ ;[DktK jkb w?A, ;[D' r'o Bkb ih,
dzr j' frnk d/ye/ ;oho Ykb w?A, nk:{ ;'b ;kb ih,
osk BjhA M{m ;Zuk fpnkB ekw/dk, tKr bkN{ irdh
n?;k o{g ozr Bk iBkB/ ikw/ dk, goh nkJh bZrdh
id'A uwekok sZfenk w?A w[Zy dk, w/o/ j'P T[vr/,
p{o nkfJnk t/y nzphnK d/ o[Zy dk, G"o/ ftZu r[vr/
wkoBh uwe BjhA ezw nkw/ dk, bkN fit/A nZr dh
n?;k o{g ozr Bk iBkB/ ikw/ dk, goh nkJh bZrdh
BkrBh ;wkB bzw/ bzw/ tkb/ B/, w[Zy skJhA YZed/,
bkb s/ ;[oy ;/p tKr rkb B/, s's/ o?D sZed/,
g?Adk j? G[b/yk w?Bz{ uzd wkw/ dk, uzd tKr dZrdh,
n?;k o{g ozr Bk iBkB/ ikw/ dk, goh nkJh bZrdh
B?DK dh f;cs eh ;[DktK nkge', sko/ tKr iZrd/
;/bhnk dh Ykb wks eo/ ;kg e', dzd tKr MZrd/,
j[zdk j? nzr{oh ozr Nkw/ Nkw/ dk, ozrK skJhA mZrdh,
n?;k o{g ozr Bk iBkB/ ikw/ dk, goh nkJh bZrdh
x[ZrhnK dk i'Vk oZydhn? ;zr ih, fdb b"D tk;s/
e{b/ e{b/ jZE T[s/ c/o/ czr ih, u?B g"D tk;s/,
ikgdh j? w[Zb p;o/ swkw/ dk, i"johnK mZrdh
n?;k o{g ozr Bk iBkB/ ikw/ dk, goh nkJh bZrdh
pkr dh pjko Powkt/ okiBk, bzx/ id'A e'bdh,
p'b ;[D e'fJb rP ykt/ okiBk, ik w[yko y'bdh,
dZ;Dk coI nkg e' r[bkw/ dk, fJj/ ohs iZrdh,
n?;k o{g ozr Bk iBkB/ ikw/ dk, goh nkJh bZrdh

gsb/ i/ nzr ;o{ tKr eZd ih, j? fBokbh ikgdh


B?DK ftZu'A v[Zb v[Zb g?Adh wZd ih, nZy i?;/ ;kg dh,
sZe b?Adk fijVk BjhA o?Adk Xkw/dk, ;hB/ S[oh tZrdh
n?;k o{g ozr Bk iBkB/ ikw/ dk, goh nkJh bZrdh
y[dk nZr/ eodk r[bkw p/Bsh, ;zr j' i/ nkgdk
GzfwnK d/ w[zv/ dk r[o{ j? o/tsh, sKjh Szd Bkgdk,
dZ;sk jtkb b?bk d/ w[ekw/ dk, vzvh iKdh gZr dh,
n?;k o{g ozr Bk iBkB/ ikw/ dk, goh nkJh bZrdh

efpZs
uVQdh itkBh ;dk, o{g ozr Gkbdh j?,
wkodh j? Skb sZe', fwor ;wkB ih.
i?d/ B/ pskJh rZb, j[;B yikBk t/y,
;Zuh rZb bZr/ w?Bz{, M{m Bk fpnkB ih.
pkg{ B/ pskJh pks, p;o/ d/ ykB ;zr,
obdh Bk nZy ;kvh, wkVk ykBdkB ih.
fuZeV d/ ftZu'A e?Ad/, j/w skJh uZe b?Dk,
uzrk j[zdk Gzw/ ej/, okw ftdtkB ih.

efpZs
eoe/ ftuko e?P, fby/ fJZe gksh skJh,
bcIK d/ ftZu Go/, g{oB gq/w ih.
dZf;nk r[bkw B/ j?, iwh T[s/ uzd fco/,
fsnkr e/ eq'X ;G, eoB gq/w ih.
fizdrh fBPkBK pZ;, YkJh jh toB j[zd/,
fvZrd/ sgP ftZu, joB gq/w ih.
f;Zfynk r[o{ dh ;kBz{, eoBk gq/w GkJh,
yZNd/ fBwkDk i'V/, PoB gq/w ih.

efpZs
d/jh ftZu t; eo/, i'sh GrtkB tkbh,
;kvh j? gqhs pZ; U; ;zr ikD ih.

o{j dk gq/w ;dk, wks eo/ j'oBK Bz{,


d/jh d/ gq/w fgZS/, bkT[Ad/ b'e skD ih.
gksh skJh tku eo, eZYDk gq/w ftZu'A,
nkg i?;/ gkoy{ sK, cb fwZm/ ykD ih.
wzBe/ noI w/oh, uPw/ s/ g[Zi ikDk,
T[E/ p?m :kd c/o, eo/A GkrtkB ih..
d'fjok L^

gksh fbye/ G/idk, e?P :ko d/ tZb,


gqPB jwkok nkge', nkg eo'r/ jZb..

Szd
;[De/ f;cs i?d e'b' s/oh w?A
gksh T[s/ ;ZiDk ebw c/oh w?A
j'o e'Jh uhI w/o/ wB GkT[Adh Bk
fwfbnK tr?o w?Bz{ u?B nkT[Adh Bk..
eoe/ :ehB i?d tkbh rZb s/
fgnko d/ joc fby s?Bz{ xZb s/
sko fpBK ed/ th opkp rkT[Adh Bk
fwfbnK tr?o w?Bz{ u?B nkT[Adh Bk..
i?d B/ pskfJnk w[Zy uzB nkgdk
gohnK ;wkB efjzdk ozr nkgdk
wB *u sozr j[D v/o/ bkT[Adh Bk
fwfbnK tr?o w?Bz{ u?B nkT[Adh Bk..
wzB b?Dk fe;/ skJhA whs ;ZiDk
;kX{nK s/ ;ZiDk dh ohs ;ZiDk
s/o/ s'A tr?o j[D fizd fiT[Adh Bk
fwfbnK tr?o w?Bz{ u?B nkT[Adh Bk..
nkgD/ xokD/ dh Bk nZy oZbdh
w?Bz{ o{j dh gqhs Bk gqhs yZbdh
d/th wksk ed/ th nZyo YkT[Adh Bk
fwfbnK tr?o w?Bz{ u?B nkT[Adh Bk..

s/o/ fpBK w/ok BjhA j'o iZr s/


i?d B/ pske/ s/b gksk nZr s/
nkPeK dh nZr Bdh th pM'Adh Bk
fwfbnK tr?o w?Bz{ u?B nkT[Adh Bk..
:wB Pfjo w/ok Bkw e?P ih
uzrh ;odkoh eodk jK n?; ih
fInkdk tfvnkJh ed/ ;'Gk gkT[Adh Bk
fwfbnK tr?o w?Bz{ u?B nkT[Adh Bk..
nkPeK d/ uPw/ fwbKr/ eZb
T[E/ p?m eoKr/ pekfJnk rZb
;koh pks gksh ed/ th ps"Adh Bk
fwfbnK tr?o w?Bz{ u?B nkT[Adh Bk..
eodk jK gksh fbyDh w?A pzd ih
ouBk w?A f;fynk r[o{ s'A Szd ih
r[o{ fpBK o"De Gzw/ Bz{ GkT[Adh Bk
fwfbnK tr?o w?Bz{ u?B nkT[Adh Bk..

efpZs
fi;dh T[vhe j't/, fwb ikt/ nkD eo,
J/d{ tZvh y[Ph e'Jh, j'o Bk ijkB s/.
Sksh Bkb yZs bkt/, Bkb/ dZ;/ pKdh skJhA,
:wB/ s'A yZs e'Jh, f;ZN frnk wekB s/
bZrd? Bh ohM g{oh, ehsh GrtkB w/oh,
fwb frnk Ujh i/Vk, o?Adk Bh i[pkB s/
eoBk fwbkg ike/, nkPeK d/ u;w/ s/,
fJZe fwZe j't/ pKdh, eZEk i?;/ gkB s/..

efpZs
;[ZyK fgZS'A d[Zy n"D/, fwbDk ftSV ikDk,
fNZvK d/ ;wkB ouh, y/v ;z;ko dhn?.
fJPe wikih ftZu'A, fJPe jehe bZG,
b?bk e?P d't/A uVQ/, ghAx i' fgnko dhn?.

fJZe d{i/ ftZu'A ;dk, bZGd/ gq/w i'sh,


sg d/ wBK Bz{ i/Vh, iKdh mko dhn?.
nZr/ t/y GzfwnK sz{, d[Zy e?P/ n"D tkb/,
nkPeK dh fizd fet/A, d[Zy ;jko dhn?..

efpZs
;{os fgnkoh d/y, ;G/ b'e b'ud/ B/,
eoBk gq/w n;hA, ;zr J/;/ Bko d/.
fJzpB ykB fijVk, d';sK d/ tkr oj/,
p[Zeb *u p?m eo, wko/ S[oh :ko d/.
p;o/ d/ ykB skJhA, T[~s'A nky/ :ko :ko',
;[gB/ pDkt/ wB, b?bk d/ fgnko d/.
b?bk ;zr Pkdh eoz{, wB *u t;kJh rZb,
b? e/ ikDh b?bk w?A sK, o'i ftZu uko d/..

efpZs
pkr ftZu'A iKdk o'i, g[;g nBkoh b?D,
fJzpB dk wkbh i/Vk, o?Adk ;zr ykB d/.
e?P b?bk d/y/ T[B/, nkPeK d/ u;w/ s/,
fJZe d{i/ e'b p?m, Bkb/ w"iK wkB d/.
j' frnk j?okB sZe, tZyok ik ;hB wkbh,
nzr fYZb/ j'D bZr/, wkbh i' itkB d/
N[ZNd/ Bk c[Zb t/y', jZE g?o ezph iKd/,
S/sh ik e/ dZ;K rZb, nZr/ w/ipkB d/.
d'fjok L^

fJzpB ykB Bz{ d';dk wkbh nke/ rZb,


j'Dh G?Vh tosrh nkg d/yb' uZb..

Szd
dZ;dk r[bkw j? fJzpB ykB Bz{, eh psktK pks w?A,
fuZs eo/ yke w/ fwbkfdnk ikB Bz{, d/fynk i' oks w?A,
f;ZXh ijh rZb BjhA r'b eod/, gkJhJ/ ;Zuh e;w/,
e?P b?bk d't/A ;h eb'b eod/, nkPeK d/ uPw/.

bzx ikt/ ;Zg fco bhj Bz{ e[NDk, ezw BjhA dkB/ dk,
ezfvnK dk p{Nk t/b/ f;o g[NDk, ezw BjhA skB/ dk,
r?oK Bkb s[o/ wzr BjhA iod/, y{B d"V/ B; w/
e?P b?bk d't/A ;h eb'b eod/, nkPeK d/ uPw/.
fdb ftZu Xkoh rZb j'o pDi/, n?d{ tZvk d[Zy Bk,
j[zdk i' fgnkok T[j' Sksh sDi/, xo o?Adh ;[Zy Bk,
fgnko/ d/ fti'r ftZu o?D wod/, d/jh pD/ G;w/,
e?P b?bk d't/A ;h eb'b eod/, nkPeK d/ uPw/.
whs i/ fgnkok p/tckJh eoi/, n?d{ tZvh ;ZN Bk,
nkPe fgnko tkbh pkIh joi/, woB/ s'A xZN Bk,
ekdh Bkoh ;zr oj/ r?o Bod/, ;G s'V o;w/
e?P b?bk d't/A ;h eb'b eod/, nkPeK d/ uPw/.
sZe ;koh y/v w?A j?okB j' frnk, r[Z;k nkt/ wBe',
d/ye/ eb'b gq/PkB j' frnk, nZr bZrh sB e',
XhnK tkb/ wkg/ skjh o?D vod/, PkB Xh d/ tZ; w/
e?P b?bk d't/A ;h eb'b eod/, nkPeK d/ uPw/.
;'v/ xo ykdk nzB gkDh dk; B/, eodk jokw Bk,
nkg fgZS/ ;ko/ tko d/D/ ;k; B/, w/o/ fe;/ ekw Bk,
gkDh ftZu gZe/ Bk ed/ th yod/, MZN j'D c;w/,
e?P b?bk d't/A ;h eb'b eod/, nkPeK d/ uPw/.
eo fdU ypo p;o/ Pfjo w/, j'rh rZrb wkVh ih,
b?bk v[Zp uZbh nkPeKdh bfjo w/, e?P d/ gSkVh ih,
fizBk S/sh j't/ jZE fjBK Xod/, g{oh eo o;w/,
e?P b?bk d't/A ;h eb'b eod/, nkPeK d/ uPw/.
j[D S/sh b?bk gqDkU ykB ih, b? poks uZbhJ/,
fJj' i/ fdjkV/ ed/ ed/ nkD ih, Gzw/ gksh xZbhJ/,
fijV/ j[zd/ b/N fco o?D Mod/, ewh nkt/ i;w/,
e?P b?bk d't/A ;h eb'b eod/, nkPeK d/ uPw/.

efpZs
wkbh d/ w[yko ftZu'A, rZb ;[D jZek pZek,
j' frnk fJzpBykB, BjhA d/jh jZbdh.

fJZSk id'A g{oh BjhA, j[zdh fJB;kB tkbh,


nKtdk eo'X c/o, j[zdh fizd gb dh.
nbh t/r skJhA dZ;, eZYDk j? jZb e'Jh,
gZN d/Dh iV w?A sK, s[fwnK dh tZb dh.
uhI ;h jwkoh i/Vh, ftZe/ T[~s/ jZNhnK d/,
MZb BjhA j[zdh Gzw/ ghVk n?;/ ;Zb dh..

efpZs
;[De/ ejkDh ;koh, j' frnk eq'XtkB,
nbh t/r ykB t/y', thQb/ tZb uZfbnk.
pKdh skJhA ;Zd ej/, ehsk Bk fynkb s[;hA,
uhBk ;h jwkok i/Vk, r'fbnK *u ofbnk.
ewo/ *u pzd eo, oZy' j[D b?bk skJhA,
wo/ Gkt/A iht/A j[D, j? :ehB ofbnk.
w[Zmh dh fe;w fizdk, bkfJnk ftZu gbK d/ n?,
ukph d/ e/ Gzw/ skJhA, ykB tZb xZfbnk..

efpZs
o'I tKr e?P nkt/, nkPeK d/ uPw/ s/,
eodk T[vhe p?m, ;'jD/ fdbdko dh.
nZyhnK T[vhe EZe, iKdhnK fgnko/ skJhA,
j't/ Bk dhdko ed/, iKdh fizd jko dh.
ykDk ghDk SZv fdZsk, j' frnk fpwkoK tKr,
fwbD/ tr?o BjhA, o{j w/oh ;ko dh.
whB i?;/ gkDh fpBK, jkDh i?;/ jkDh fpBK,
GZmh tkbh fyZb tKr{, Gzw/ SkbK wko dh.

d'fjok L^

e?P ntkIK wkodk yV uPw/ d/ e'b,


b?bk b?bk nkye/ ej/ b?bk Bz{ p'b..

Szd
wko wko tkIK e?P frnk EZe ih,
p{N/ jZb g"D b?bk tkbk PZe ih,
jtk d/ po'fbnK tkIK wkodk,
b?bk b?bk nky b?bk g[ekodk.
s/oh w?A T[vhe ftZu frnk ;[Ze Bh
fwbD/ tr?o fizd ubh w[Ze Bh,
fizdrh Pwk s/ gszrk vkodk.
b?bk b?bk nky b?bk g[ekodk.
gb dk ftS'Vk MZfbnK Bh iKtdk,
fyZudk j? ;k; jZvk skJhA yKtdk,
fi; Bz{ ;s"Adk gsk T[j ;ko dk,
b?bk b?bk nky b?bk g[ekodk.
fworK dh vko Bz{ yVk j? x/o ih,
nZyhnK B/ jzM{nK d/ bks/ Y/o ih,
nky/ SkbK wko gsk bkU :ko dk
b?bk b?bk nky b?bk Bz{ g[ekodk.
fiXo t/yK b?bk yVh fdZ;dh,
T[jdh pD/ c'N' j't/ sKx fi;dh,
GZie/ ;h iKdk t/y/ w[Zy jkodk,
b?bk b?bk nky b?bk Bz{ g[ekodk.
fwbD/ dh sKx B/ ;skJh fizd ih,
tfonK ;wkB bzx/ fJZe fpzd ih,
nkPe fgnko/ fpB BjhA ;ko dk,
b?bk b?bk nky b?bk Bz{ g[ekodk.
nZyhnK *u jzM{ b?bk j? i[pkB s/
pDh d/ pfPzd/ jZ;d/ B/ ykB s/,
o[ZyK Bkb rZbK eo/ Gkb{ Bkodk,
b?bk b?bk nky b?bk Bz{ g[ekodk.

;[D/ BjhA iKd/ e?P tkb/ ehoB/,


gfjbK J/j/ gkJ/ oKM/ Bkb jho B/,
fJPe tDi GzfwnK T[J/ jkodk,
b?bk b?bk nky b?bk Bz{ g[ekodk.

efpZs
u[Zg ukg oj/ e?P, p'bdk Bk fe;/ Bkb,
ehV/ bZr/ o[Zy tKr, ikt/ d/jh ;[Ze dh.
rZGo{ f;nkDk g[Zs, eodk Bk eko e'Jh,
wkfgnK dh t/y t/y, ikt/ fizd w[Ze dh.
o"s ykB okik t/y, j' frnk j?okB tho',
e?P g[Zs p'o/ tKr, j? i[pkB o[Zedh.
eodk ftuko p?m, g[ZSK fe;/ t?d e'b'A,
e?Ph j? woI J/j/, iKu eo' E[Zedh..

efpZs
o'r j't/ e'm/ uVQ, o"bk g"Dk uzrk j[zdk,
dZ; fdzdk okj e'Jh, o'r wN"Ddk.
B"ckb d';s ;h, o"s ykB oki/ tkbk,
Ud/ xo g[Zik okik, o{g Xko g"Ddk.
j'Jhn? ngko y[Ph, sZfenk oki/ id'A,
jZE i'V g[ZSdk j?, oki J/E/ n"Ddk.
d';s d/ rb bZr, nkfrnK t?okr ftZu,
B?DK ftZu'A Bho ikt/, j? pZdb ;"Ddk..
d'fjok L^
o"s ykB j? dZ;dk, p?m :ko d/ e'b,
e?P fvZfrnk rko w/, o;sk e'Jh N'b..

Szd
:wB ;odko fJT[ ej/ B"cb skJh,
rZb ;[Dh sz{ r"o d/ Bkb :kok.
gsk bZfrnk e?P fJPe j'fJnk,
c; uZfbnk b?bk d/ ikb :kok.

T[wo G?Vh j? nkyd/ ;G f;nkD/,


g[Zr uZfbnk ;'btK ;kb :kok.
iZdh d[PwDh Bkb j? p;o/ d/,
fet/A rb{rh nkgDh dkb :kok.
g[ZsK Bkb'A Bk fwZmVh uhI e'Jh,
j'fJnk wzdVk U;dk jkb :kok.
fwor tKr ;h wkodk Skb i/Vk,
j"bh ehVh s'A j'rhn? ukb :kok.
U; pkg dk ihtDk dZ; ehn?,
ihdQk w"s Bkb y/vdk pkb :kok.
:ko :ko d/ ezw jw/Pk nkT[Ad/,
fe;/ ftX sz{ fpgs Nkb :kok.
tKr o/tsh fdZ;/ ftdtkB g{ok,
wZyD ftZu'A sz{ eZYd/ tkb :kok.
wkB Gzw/ s/ohn? d';sh s/,
e?P w/ok Bh s/ok j? pkb :kok.
d'fjok L^

:ko d/ w[yko ftZu'A, ;[Dh :ko B/ rZb,


Xosh g?ok EZfbUA, ojh Gokt' jZb..

Szd
n?;h ;[Dh tkosk id'A :ko B/ :ko s'A,
Xosh g?ok EZfbUA jZbdh ikgh ;koh.
wB Bz{ seVk eoe/ nkyD bZrk d';sk,
nkgD/ f;o s/ b? b{z s/oh w[Pfeb Gkoh.
ni/ T[wo fBnkDh nkgD/ pZu/ e?P dh,
Bkoh nZr/ jko/ ;{o/ s/ pbekoh.
ehsk fJPe ed/ Bk j[zdk w/o/ thoBk,
X[o dorkj'A nkT[Adh nkg/ fbye/ skoh.
w?A rZb gZbk gke/ wzrb{ foPsk b?bk dk,
nkgD/ Bkb'A Gkt/A xZN p;o/ ;odkoh.
ekjdk d';s i/Vk ezw Bk nkt/ d';s d/,
wkVh j[zdh efjzd/ y[droIK dh :koh.

pZfunK ykso wkg/ ;" ;" gkgV t/b d/,


o[b i/ fwZNh d/ ftZu Gkt/A d/j fgnkoh.
ik e/ rZb ;wM"Dh Bkb fgnko d/ U; ,
b?bk Xh B/ bk bh Bkb e?P d/ :koh.
i'Vh b?bk e?P dh pDi{ gfjb/ Bzpo dh,
;Zd Pohek eob? PrBK tkbh fsnkoh.
j[D sz{ p'M wBK s'A bkd/ doPB fgnkfonk,
eosh owD r[o{ B/ j"bh w[Pfeb Gkoh..
d'fjok L^

fBc'b e?Adk nkDe/ p;o/ d/ ;odko,


b?bk pKM' e?P B/ fdZsh d/jh jko..

Szd
nkydk fBc'b p;o/ d/ ykB e'
wkB oZyh ;kvk s'Vh Bk sz{ wkB e',
wzrdk jK s?E'A w?A sK b?bk okDh ,
G[Zbdk Bk e?P b?bk v[Zp ikDh ..
rZb ;[D uVrh Ifjo ykB ,
w{oyk T[J/ jZEgkt/ w/oh PkB ,
nkT[Ad/ B/ swkw J/E/ o'I wzrs/,
eJhnK d/ w?A c[Zb G/i fdZs/ rzr s/.
j[zdk feT[A row mzv Bkb ;'ub?
e"V/ i' Ppd w[Zy ftZu p'ub?,
nZr p[Mkd/ T[~s/ gke/ gkDh ,
G[Zbdk Bk e?P b?bk v[Zp ikDh ..
j'o e[ZM wzrdk itkp fdzdk Bk,
rwb/ *u'A s'Ve/ r[bkp fdzdk Bk,
iKd/ Bk pmkJ/ G{zv c[Zb nzr s/,
eJhnK d/ w?A c[Zb G/i fdZs/ rzr s/
PZe s?Bz{ g? frnk n;hA Bk wzrs/,
j'o j'D/ i/V/ y{B Bkb ozr s/,
n;hA sK fwb"Dk ukj[zd/ jkD jkDh ,
G[Zbdk Bk e?P b?bk v[Zp ikDh ..

s[;hA eh fwbke/ b?Dk dZ;' jkDh ,


n?t/A Bk tXkU bZ;h gk e/ gkDh ,
E'v/ c[Zb g? Bk ikD fes/ rzr s/,
eJhnK d/ w?A c[Zb G/i fdZs/ rzr s/.
n?t/A dZ; ek; s'A tXkt/ rZb ih,
rZbK Bkb ed/ Bk YfjD wZb ih,
;ke pD rZb SZvd/ g[okDh ,
G[Zbdk Bk e?P b?bk v[Zp ikDh ..
p'fbnK i/ n?;/ s/oh ihG tZvdz{,
eoe/ BrB Iwh ftZu rZv dz{,
b?D nkJ/ eJh w?A sK ;{bh Nzrs/,
eJhnK d/ w?A c[Zb G/i fdZs/ rzr s/.
fgnko Bkb s/o/ pks wB GkT[Adh Bk,
;kvh Bhsh eoBh bVkJh ukT[Adh Bk,
PrBK d/ Bkb s'o b?bk okDh ,
G[Zb dk Bk e?P b?bk v[Zp ikDh
fBeb' uzvkb' w/o/ do'A pjko ih,
p;o/ dk ykB eodk geko ih,
;[sK wzr s[;K b/ gokD vzr s/,
eJhnK d/ w?A c[Zb G/i fdZs/ rzr s/
n?Bh rZb ;[D s[o/ :ko :ko ih,
b?bk fbikDk jZE eo uko ih,
GzfwnK sz{ c/o fby dh ejkDh ,
G[Zb dk Bk e?P b?bk v[Zp ikDh ..

efpZs
p'fonK ;wkB e?P, x[zwdk pIkoK ftZu,
eod/ wy"b b'eh, nkPe ftuko/ .
e'Jh ej/ b?bk nkJh, d/yh w?A pIko ftZu,
U; gk;/ iKdh t/yh, efjzd/ N[ZN jko/ .
rZb ;[D e?P c/o, U;/ gk;/ GZi iKdk,
fwbdh Bk b?bk T[E/, b?bk d/ fgnko/ .

e?P s'A pdb Bkw, wiBz{ pskT[D bZr/,


b'ehA G?V/ doPBK, nkPe fBnko/ ...

efpZs
bZS' pKdh nkJh t/y', b?D sK ;wkB e'Jh,
t/fynk piko ftZu, nZi eZm Gkoh n?.
pZu/ p[ZY/ t/y/ T[BQ/, fgZS/ bZr/ rZGo{ d/,
eod/ wy"b Bkb/ ;hNh wkoh n?.
e'Jh ej/ wiBz{ j?, bZGdk j? Bko skJh,
e'Jh ej/ p"ok :ko, fe;ws jkoh n?.
T[BQK w[y' rZb ;[D, bZS' pKdh nkg uZbh,
u'po dk w[y sZe, jZbh Gzw/ ;koh n?.
d'fjok L^

b?bk skJh dZ;dh pKdh d[ZyV/ c'b,


s/o/ pkM' e?P Bh ofjnk d/jh Bz{ o'b..

Szd
jzM{nK dk jVQ nZynK *u pKdh d/,
B?DK ftZu'A Bho fro/ s[oh iKdh d/,
g?oK EZb'A jZbrh IwhB pZuhJ/,
j'fJnk e?P wi PehB pZuhJ/,
b?bk b?bk nky fco/ tkiK wkodk,
pj[fsnK nky/ dZ;' gsk :ko dk,
w/o/ T[~s/ eob? :ehB pZuhJ/,
j'fJnk e?P wi PehB pZuhJ/,
j'Jhn? g[Pke wzrfsnK ;wkB Bh,
e'b/ tKr j'fJnk e[V/ bkb ikD Bh,
t/fynk Bk iKdk G?Vk ;hB pZuhJ/,
j'fJnk e?P wi PehB pZuhJ/,
uzd i?;/ w[Zy s/ T[dk;h SkJhn?,
fsT[VhnK B/ wZE/ T[~s/ ghAx gkJhn?,
y[PhnK dk okik rwrhB pZuhJ/,
j'fJnk e?P wi PehB pZuhJ/,

nkydk w?A w[Zy w/ rok; gkT[Dk Bh,


pj[sk fuo b?bk d/ tr?o fiT[Dk bh,
nkp fpBK pZudh Bk whB pZuhJ/,
j'fJnk e?P wi PehB pZuhJ/,
;ke b?D nkJ/ ;h :wB Pfjo s'A,
w'V fdZs/ pkg{ B/ tr?o y?o s'A,
Bkb/ p'b/ p'b ;'Gk jhB pZuhJ/,
j'fJnk e?P wi PehB pZuhJ/,
;[fDnk w?A e?Ad/ izr j'Dh Gkoh n?,
fiZse/ bikDh n;hA b?bk fgnkohn?,
r[Z;/ ftZu p?m/ wZd ghD pZuhJ/,
j'fJnk e?P wi PehB pZuhJ/,
uko/ gk;'A id'A w[Ze iKdh nk; Bh,
T[d'A ikDk uzrk r[o{nK d/ gk; Bh,
Gzw/ tKr{ ojhJ/ r[o bhB pZuhJ/,
j'fJnk e?P wi PehB pZuhJ/,
d'fjok L^

;[De/ n?Bh tkosk b?bk j'Jh j?okB,


e?P skJh dZ;d/ w?A jK e?d wekB.

Szd
b?bk nkydh ;[ZN e/ Bho B?D',
tKr sho d/ s/o/ fpnkB pKdh.
fJZe fJZe Bh bcI B/ ;Zb ehsk,
tKr whB d/ sVc dh ikB pKdh.
;ko d[Zy dh fi; Bz{ d[Zy j't/,
e'fJb e{e dh nkyd/ rkD pKdh.
fpB ozr Bk c[bdh j'Ad e'Jh,
sko/ uwe d/ i'sh b? GkB pKdh.
XhnK xVhnK gsk Bh fwZN e/Vh,
wkg/ s'od/ T[E/ jh s[o ikD pKdh.
fuZs eo/ w?A e?P d/ d[Zy ghtK,
eoK U; s'A fizd e[opkB pKdh.

w?A jK e?P dh e?P fdbdko w/ok,


v'ok wkodk fJzpB j? ykB pKdh.
o[ek fbye/ G/idh e?P e'b/,
Gzw/ e?d j? fgsk wekB pKdh..

efpZs
o"s ykB okik ej/, eoe/ bVkJh n;hA,
b?bk goB"Dh i/Vh, ;[sk nbh p/r dh.
ikb *u c;k e/ T[B/, wi pDksk e?P,
b[Zedhn? j[D :ko', wko ;ZN s/r dh.
Bkoh iksh ;dk eo/, wodK d/ Bkb X'yk,
X{zd fdnK pZdb *u, BjhA p{zd w/r dh.
nZr/ t/y GzfwnK eh, j'Atdk swkPk :ko,
e[dos y/v ozr, pbh skJh v/r dh..
d'fjok L^

c"iK nk e/ yVrhnK ftZu gbK d/ tho


s'gK, rzBK, Nke{J/, Bkb/ wko{ sho..

Szd
:wB/ d/ ykB eosk nbkB ih^n;hA izr eoKr/,
Gkt/A ;kvh w[Ze ikt/ fizd ikb ih^b?bk skJh toKr/,
p;o/ s/ :[ZX d/ pZdb SkJ/ B/^j'Dh BjhA NZbdh,
Io I'o{ fgZS/ rkN/ b?QAd/ nkJ/ B/^w[ZY' ohs uZbdh.
uZe e/ pzd{eKj' rJ/ B/ fsnko ih^c"iK d/ itkB pJh,
p;o/ dh c"i fJzpB ;odko ih^yVk Sksh skD pJh,
eJhnK B/ r[gs w'ou/ pDkJ/ B/^jtk ;hs uZbdh,
Io I'o{ fgZS/ rkN/ b?QAd/ nkJ/ B/^w[ZY' ohs uZbdh.
uko/ gk;'A x/fonk p;o Pfjo ih^c"i nkJh uVe/,
ekV ekV ubd/ pzd{eh c?o ih^fdb ;G XVe/,
Sksh Bkb pZu/ n"osK B/ bkJ/ B/^fizd fJZe gZb dh,
Io I'o{ fgZS/ rkN/ b?QAd/ nkJ/ B/^w[ZY' ohs uZbdh.

g"VK Bkb x"fVnK B/ gZNh Xosh^X{V T[~v/ fd;dh,


c[ZbK bZdh fenkoh j? T[ikV eosh^;'jDh PkB fi;dh,
wkbhnK d/ sZe B?D Go nkJ/ B/^ihGk BjhA jZbdh,
Io I'o{ fgZS/ rkN/ b?QAd/ nkJ/ B/^w[ZY' ohs uZbdh.
;[sk ;[s tk;s/ bVkJh eod/^d/y' d't/A ykB ih,
woB/ s'A ed/ BjhA :'X/ vod/^yV/ Sksh skD ih,
fJZe d{i/ tkb/ y{B d/ fsjkJ/ B/^b'V BjhA iZb dh,
Io I'o{ fgZS/ rkN/ b?QAd/ nkJ/ B/^w[ZY' ohs uZbdh.
pfDnk fBPkBk p;o/ dk ykb ih^;h; XV'A bfj frnk,
fJZisK d/ fgZS/ fdzd/ o?Dk ikB ih^rZb w[y' efj frnk,
n;hA sK Gokt' nZr/ ukb/ gkJ/ B/^Bk gqhs yZb dh,
Io I'o{ fgZS/ rkN/ b?QAd/ nkJ/ B/^w[ZY' ohs uZbdh.
x/o fbnk jDh B/ :wB ykB ^r'bh tZih nkD ih,
t/ydh Bk w"s ed/ bkG jkB ^b?rh eZY ikB ih,
tZv/ tZv/ :'X/ ekb B/ jokJ/ B/^y/v fJZe gZb dh,
Io I'o{ fgZS/ rkN/ b?QAd/ nkJ/ B/^w[ZY' ohs uZbdh.
tZi frnk fprb :[ZX pzd j' frnk^;ko/ u[Zg Sk rJh,
;zd Bkb tI e[vk ;zd j' frnk^y[Ph czr bk rJh,
gzShnK T[dk;h tkb/ rhs rkJ/ B/^gZsh BjhA jZbdh,
Io I'o{ fgZS/ rkN/ b?QAd/ nkJ/ B/^w[ZY' ohs uZbdh.
d'B'A ykB e{u eor/ ijkB s'A^S[Zv ;[sk ;[s ,
wkfgnK dk fgnko fwb/ Bk d[ekB s'A^ed/ XhnK g[Zs ,
GzfwnK eo'X B/ p[oi YkJ/ B/^g/P BjhA uZbdh,
Io I'o{ fgZS/ rkN/ b?QAd/ nkJ/ B/^w[ZY' ohs uZbdh.

efpZs
izr d/ w?dkB ftZu'A, pud/ B/ GkrK tkb/,
eoBh bVkJh wkVh, efjzd/ ftdtkB i'.
eoBk gq/w uzrk, ;kfonK jh ihtk skJhA,
eod/ Bk izr ed/, pzd/ B/ wjkB i'.
;GBK B/ s[o ikDk, ;kok e[ZM SZv J/E/,
nkyo ezw nkT[Dk ehsk i/Vk dkB i'.

ihU ns/ ihD fdU, ;GBK s'A uzrh rZb,


bV pzB Gzw/ pkeh, SZv d/ fnkB i'..

efpZs
j' frnk wdkB ykbh, GZir/ gbK d/ ftZu,
nkJ/ ;h eoB izr, i/V/ Bkb ykB d/.
worh swkw c"I, Bkb/ wo/ ykB d't/A,
;[zB ;kB j' rJh ftZu, t/y' ykBdkBk d/.
b?bk f;o bkT[Ad/ d'P, Bo Bkoh eZm/ j'e/,
ekoD b?bk d/ nZi, N[ZN/ f;zr PkBK d/.
Pkdh eo s'o' fJjBz{, b"Dh BjhA d/o j[D,
eod/ ftukoK Gzw/, B/V/ j' o[ekBK d/..

Szd
eZm/ j'e/ efjD bZr/ Bo BkohnK,
b?bk d/ ftnkj dhnK eo' fsnkohnK,
Pkdh d/ j? :'r j[D nk:{ J/; dh,
gZN fdU w'Vh w[ZY s'A eb/; dh.
fYZbh J/jdh tho' GkrK tkbh sko ih,
wkJh SZv s[o rh iwD ;ko ih,
fe;/ dh Bk skes d[ZyK w/; dh,
gZN fdU w'Vh w[ZY s'A eb/; dh.
id'A dk itkBh ftZu gkfJnk g?o ih,
u'poK dh YkDh ftZu j'fJnk t?o ih,
eJhnK dh sohe SZph tkb/ e/; dh,
gZN fdU w'Vh w[ZY s'A eb/; dh.
ozr o{g tZb'A pVh ;'jDh bZr dh,
c[b MVh tKr Goh j'Jh nZr dh,
mZr b?Ad/ UN ;kX{nK d/ G/; dh,
gZN fdU w'Vh w[ZY s'A eb/; dh.

fJjd/ fgZS/ izr j'Jh Gkohn?,


j'J/ B/ nBkE pkbe jikohn?,
fwZNh ftZu d/jh o[brh Bo/P dh,
gZN fdU w'Vh w[ZY s'A eb/; dh.
uzrk j[zdk wodh izwD ;ko ih,
ftXtk Bk j[zdh nZi e'Jh Bko ih,
p;o/ s/ xVh nKtdh Bk ;/; dh,
gZN fdU w'Vh w[ZY s'A eb/; dh.
s'o fdU J/;/ fJzpB ykB d/,
nkgK ;ko/ ikD{ T[jd/ ykBdkB d/,
pzD{ gNokDh J/j nop d/; dh,
gZN fdU w'Vh w[ZY s'A eb/; dh.
gb ftZu j'rh ;G frZN fwZN ih,
;GBK d/ J/j/ rZb nkJh fcZN ih,
w[Ze rJh bVkJh e?Ad/ B/ jw/P dh,
gZN fdU w'Vh w[ZY s'A eb/; dh.
eoe/ noI o/tsh pbk fbnk,
GzfwnK dk w[zvk e'b th pmk fbnk,
dZ;' ftdtkB' ih brB J/;dh,
gZN fdU w'Vh w[ZY s'A eb/; dh.

efpZs
;kfonK ftuko eo, Pkdh ehsh gbK ftZu,
fJzpB d/ rZb gkJ/, c[ZbK tkb/ jko ih.
s'o fdZsh b?bk t/y', fJzpB d/ ;zr nZi,
:kd eo pkg skJhA, o't/ XkjK wko ih.
y[dk nZr/ I'o BjhA, uZbdk ceho e?Ad/,
fbyhnK d/ b/y e/VQk d/t/ tho' Nko ih.
nZr/ t/y r'fonk sz{, T{m fet/A p?mdk j?,
T[vZB yj'fbnk Bz{ BjhA Gzw/ ;ko ih.
fJzpB Bz{ b?bk ej/, fgZS/ jZN p?m ykBK,
s/o/ ;zr ;ke BjhA fe;/ goeko dk,

wZb' I'oh fyZu eo s'V fbnk tZb Bkb'A,


eZuk cb BjhA ed/ d/jh skJh mko dk,
jkD ;zr Pkdh uzdh dZ;d/ B/ t/d uko/,
fpBK jkD Pkdh j[zdh ezw pdeko dk
e?P ;zr Pkdh eoz{ Xkfonk goB n;hA
wB sB w/ok Gzw/ e?P fdbdko dk..

Szd
nkydh j? b?bk ykB skJh p'be/,
dZ;K w?A ejkDh s?Bz{ ;koh y'be/,
rb ftZu rkBh ;'jDh wzrh bZr/ Bk
wkoe/ ytkJh yho uzrh bZr/ Bk.
s/oh nk:{ ikgdh Bk w/o/ s[b ih,
t/ye/ j[;B n?t/A rJ/UA v[Zb ih,
s/b pZsh fpBK ed/ dhtk ir/ Bk,
wko e/ ytkJh yho uzrh bZr/ Bk.
nkyd/ ;h d';s ipkB' pkg
d';sh d/ w?D/ BjhA n"Ad/ nkg
d';s fgnko/ Bkb'A uhI nZr/ Bk,
wkoe/ ytkJh yho uzrh bZr/ Bk.
tZY tZY ykt/ w?Bz{ u{Vk bkb ih,
MKioK dk t/y j'fJnk p[ok jkb ih,
uzrh w?Bz{ v'oh bkb ozrh bZr/ Bk,
wkoe/ ytkJh yho uzrh bZr/ Bk
wZE/ T[s/ fNZek gkJh iKdk t?D ih,
ezBK ftZu pz[d/ Bk j[bko/ b?D ih
t?oh ;G e'Jh w?Bz{ ;zrh bZr/ Bk
wkoe/ ytkJh yho uzrh bZr/ Bk
BZe tkbh BZE w?Bz{ skB/ wkodh
dZ; feT[A oekB/ u'o pDh :ko dh
n"os Xow r?o nzrh bZr/ Bk
wkoe/ ytkJh yho uzrh bZr/ Bk

X'yk ehsk s[;hA w/o/ pkg Bkb ih,


izr *u woks/ d't/A G{wh gkb ih,
wod db/o ed/ Bkoh mZr/ Bk
wkoe/ ytkJh yho uzrh bZr/ Bk
fi;w gq/w j[zdk j? nB/e
o{j dk gq/w j[zdk Bk jo/e
nrBh tr?o ed/ e'bk dZr/ Bk
wkoe/ ytkJh yho uzrh bZr/ Bk
Gzw/ w/ok w?A jK T[jdh fizd ikB ih,
nk:{ eo/ bzwh T[jdh GrtkB ih,
eKtK nky/ woB ed/ th YZr/ Bk
wkoe/ ytkJh yho uzrh bZr/ Bk

efpZs
b?bk d/ w[yko ftZu'A ;[De/ fJzpB ykB
gZEo ;wkB bZr/ BjhA d/jh jZbdh.
Bkoh ej/ Bo skJh, e'Jh BjhA ;ke ;kvk
n?d{ wkVh rZb e/Vh, nZr ;hB/ iZb dh.
wkoe/ eNko w?A sK eoBh ysw fizd,
ihDk BjhA j[D J/E/ Bk gqhs yZb dh,
ihtB woB BjhA tZ; sK gokDhnK d/,
ekdo dh y/v Gzw/ ;G T[~s/ uZbdh

Szd
n?;h ;[Dh tkosk id'A ykB B/ Bko s'A
pdbh bfjo y[Ph dh rwhnK d/ ftZu ;koh..
ekjdk ihDk ;'u/ T[jBK g[oPK dk,
fijdh ;[Zy Bk wzr/ ;'jDh Bko fgnkoh..
n"os wod d't/A B/ gjhJ/ ihtB rZvh d/,
ftrV/ fJZe sK fvZr dh yks/ d/ ftZu bkoh..
n"os pKM' efjzd/ wod nX{o/ B/,
j'tD ;zs ;{ow/ :'X/ s/ pbekoh..

ftZu gbK d/ n"os eod/ Boe ;torK Bz{,


j't/ fdnkb sK pzdk fiZs i/ pkih jkoh..
n;hA ;" ;" gkgV t/b/ b?bk fiZsD ,
fJ;d/ fgZS/ nkgDh c'I wokbh ;koh..
uktK Bkb ftnkj e/ fbnKdh b?bk p/rw ;h,
GzB u{VhnK nky/ w?A sK ni/ e[nkoh..
p'bh wkoh n?;h fpBK jh ;wM/ Bko B/,
w/o/ ;hB/ T[~go uZbhn? fsZyh nkoh..
j[D Bk fiT[Dk uzrk bZr/ ftZu ijkB d/,
eoBh ysw GzfwnK fizdrhwko eNkoh...
d'fjok L^

bcIK d/ sho tZi/ ik e/ ;hB/ ykB,


gNe Iwh *s/ fvZfrnk fBeb/ MZN gokB.

efpZs
j'Atdk fwbkg :ko', ;[gB/ *u pj[s tkoh,
gq/w dhnK v'oK fyZu, b?AdhnK fgnko/ .
;[gB/ *u b?bk e'b, uZb nkt/ e?P t/y',
dZ;dh ;op jkb, b?bk i' ftuko/ .
skB/ fwjB/ e?P d/t/, b?bk g[eko eo,
X'y/ tkI/ drk ehsk bke/ M{m/ bko/ .
s/o/ fgZS/ ;G e[ZM, j' frnk BPN sZe,
e'Jh Bk ;jkok d/t/ pzd/ N[ZN/ jko/ .

Szd
fJZe fdt; ;t/o/ jh, BhAd dk b'o i'o dh ufVnk
;[gB/ ftZu b?bk d/ ;kQwD/ nk wiBz{ ;h yfVnk
jZ;e/ s/ efjD bZrk ek; s'A dkr fJPe bkfJnk
sz{ pDrh r?oK dh dZ; feT[A w?Bz{ fdb'A GbkfJnk
w?A s/oh ykso Bh ;G/ foPs/dko o[;kb/,
i' :ko i[zvh d/ ;h t?oh nkgD/ nkg pDkb/,
gZEo wB s/o/ w/o/ s/ so; G'ok Bk nkfJnk
sz{ pDrh r?oK dh dZ; feT[A w?Bz{ fdb'A GbkfJnk

i/ fJzM jh tZYDh ;h dZ; feT[A v'o bw/oh ehsh,


fgnko/ SZv ikDk g'Eh fJPe/ ftZu Bk Bhsh,
s?E'A sK uzrk Bh pzd/ dk ;kE SZv/ Bk ;kfJnk
sz{ pDrh r?oK dh dZ; feT[A w?Bz{ fdb'A GbkfJnk
eZE rJ/ f;nkD/ ih fiZsh Io I'o{ Bk iKdh
fJj frorN tKr{ j? gb ftZu bZyK ozr tNKdh
fgZS'A gSs"Adhn? pDdk E'o r/dK i' bkfJnk
sz{ pDrh r?oK dh dZ; feT[A w?Bz{ fdb'A GbkfJnk
w?A jkb ceho d/ sz{ gkfJnk ;kb{ oZsk
n;hA GkDk wzBbkr/ jbdk j[ew fpBK Bh gZsk
fJZE/ e[ZM th fEo Bkjh ;kX{ cZeoK B/ cowkfJnk
sz{ pDrh r?oK dh dZ; feT[A w?Bz{ fdb'A GbkfJnk
n;hA nkPe ;Zu/ jK ck;e j[zd/ fJPe d/ t?oh
fJj g?dk j[zd/ B/ pDd/ BjhA nkPe s/ P?oh,
sz{ X'yk yk p?mh gkDh ftZu gsk; gkfJnk
sz{ pDrh r?oK dh dZ; feT[A w?Bz{ fdb'A GbkfJnk
;G pzd/ dks/ d/ fJZE/ Gbk p[ok Bk e'Jh,
nZr wZudh fi;d/n? rowh ikD/ pzdk ;'Jh,
sz{ d[bjB pD p?mh w?A sK o[spk wiBz{ gkfJnk
sz{ pDrh r?oK dh dZ; feT[A w?Bz{ fdb'A GbkfJnk
sz{ i[r i[r iht/ Bh s/oh oj/ ;bkws i'Vh
fJj/ w[Ve/ i[Vdh Bk rkBh fyZu rb/ *u'A s'Vh
uzrk fco uZbd/ jK ;[gBk G[Zb ih Gzfwnk nkfJnk
sz{ pDrh r?oK dh dZ; feT[A w?Bz{ fdb'A GbkfJnk

efpZs
nk;k gk;k w[Zy w'V/, id'A fJB;kB tZb'A,
;kX{nK d/ v/o/ c/o g[Zi iKdk GZie/.
fcodk pDh d/ ftZu e?P tKr p'fonKd/,
cZeoK d/ e'b g[Zik ;G e[ZM sZie/.
eodk noI tho', uoBK s/ f;o oZy
b'V BjhA G'iB dh ykXk pkpk oZie/.

fwbDk fgnko/ skJhA fizd w/oh w[Ze uZbh


eod/ w/jo pkpk, gkg ;ko/ eZie/.

Szd
;{os fgnkoh sZe ;kX{ p'bd/
d[ZyK dh gNkoh pZuk J/E/ y'bd/
jo/ j[zd/ J/E/ ;[Ze/ j'J/ o[Zy ih
S/sh dZ; pZuk s?Bz{ fejVk d[Zy ih.
jZE i'V e?P p/Bsh r[Iko dk
;'Bz{ gsk ;G d[BhnK dh ;ko dk
e?Ad/ GrtkB ;kX{nK dk :ko ih
b?bk fwbkd/ pkpk iKdh tko ih.
p'b ukb tZb'A bZrdk j? okm ih
;'jDk ik pdB g{ok eZd ekm ih
e"D ;h fpgs j'fJnk ekbk w[Zy ih
S/sh dZ; pZuk s?Bz{ fejVk d[Zy ih.
;{os fgnkoh BjhA fe;/ ezw ih
nrBh *u wZu ikDk r'ok uzw ih
nkgdh w/jo ;hBk d/t/ mko ih
b?bk fwbkd/ pkpk iKdh tko ih.
ikgdk Bk d[Zy nkg e' ;oho dk
G?Vk j[zdk cZN fJPe/ d/ sho dk
J/; okj d[Zy d[Zy BjhA ;[Zy ih
S/sh dZ; pZuk s?Bz{ fejVk d[Zy ih.
e'Jh Bk fceo w?Bz{ j'o d[Zydk
do; eokd/ pkpk b?bk w[Zy dk
wzrdk Bk s?E'A jhok bkb jko ih
b?bk fwbkd/ pkpk iKdh tko ih.
fJPe tDi eodk jo/e Bk
;kX{ fpBK ;fjdk X{DhnK dk ;/e Bk
j/w pD/ b"r nrBh *u X[Zy ih
S/sh dZ; pZuk s?Bz{ fejVk d[Zy ih.

p'Nh p'Nh w/ok eod/ ;oho ih


c/o t/yh ftZu b?bk s;tho ih
eZYd/ gokD wkoe/ eNko ih
b?bk fwbkd/ pkpk iKdh tko ih.
fi;w fwbkg eh fwbkg j[zdk j?
o{jK dk fwbkg nkg/ nkg j[zdk j?
fwb/ T[jBz{ ihBz{ fwbD/ dh G[Zy ih
S/sh dZ; pZuk s?Bz{ fejVk d[Zy ih.
j'o ;ko/ ;[Zy fwbB/ dk d[Zy ih
fwfbnK pr?o fwZNdh Bk G[Zy ih
Gzw/ w/ok w?A jK T[jdk fdbdko ih
b?bk fwbkd/ pkpk iKdh tko ih.

efpZs
eZND/ fdjkV/ n"y/, id'A ;ko SZv ikt/
p[b/ tKr BZu BZu eod/ g[eko ih.
p'fonK ;wkB j[zdk bZrk Bk fuZs feZs/
jZv wk; ;[Ze pD/ i?;/ j? ezrko ih.
e'Jh ej/ u'o fco/ b? i{ rk ;wkB uZe
gZEq ub"Ad/ pZu/ t/y' tko tko ih.
d/jh d/ fgnko Bkb'A o{jK dk fgnko G?Vk
eo/ GrtkB w/b/ i'V fdzdk sko ih.

Szd
t/y' fJPe dk b'o, BjhA rZb e'Jh j'o,
b'ehA e?Ad/ u'o u'o, wiBz{ ftuko/ ,
tZid/ gZEo b?bk d/ fgnko/ .
ihd/ f;o uVQ/ nkD, T[j ;dkJh j'fJnk ikD
G[Zb/ ;G/ ykD gkD, fJPe f;sko/ ,
tZid/ gZEo b?bk d/ fgnko/ .
tKr cZeok ;oho, T[~s/ w[Zmh Go bho
tZi/ fJPe/ d/ sho, ykB d/ dbko/
tZid/ gZEo b?bk d/ fgnko/ .

e'Jh ;[Ddk Bk rZb, ;ko/ e?Ad/ uZb uZb,


eo/ u'oK tkb/ SZb, Gkbd? ;jko/
tZid/ gZEo b?bk d/ fgnko/ .
t/y' fJPe/ d/ ozr, okik fco/ tKr Bzr,
Bzr/ j'J/ ;ko/ nzr, gkVsk roko/
tZid/ gZEo b?bk d/ fgnko/ .
e?D pzdk J/j/ r?o Bk oykU xo/ g?o,
n?thA wzrh ikt/ y?o, b[ZN i{ pyko/ ,
tZid/ gZEo b?bk d/ fgnko/ .
fJZe ej/ b?bk nkJh, i/Vh p;o/ dh ikJh
sz{ bZG/ ihBz{ GkJh, eo gko rko/ ,
tZid/ gZEo b?bk d/ fgnko/ .
j't/ nkyo Bz{ ihs, ihjdh ;Zuh n? gqhs
Gzw/ oue/ sz{ rhs b[ZN b? BIko/ ,
tZid/ gZEo b?bk d/ fgnko/ .

efpZs

fJzpB dh w"s fgZS'A, ;KG fbnk oki Gkr


b?bk pDh okDh c/o p;o/ Pfjo dh.
y[chnk J/iz;h tkb/ dZ;d/ B/ okDh skJh,
;[Dhn? ypo okDh pV/ jh efjo dh.
:wB/ dk ;[s e?P, p'fonk ;wkB bZr/,
wkod/ gZEo b'ehA izsk Bk mfjo dh.
g'b/ i/ ;oho T[s/, iyw nB/e j'J/,
ikwBk ;wkB Bhb/, ozrs Ifjo dh.
d'fjok L^

;[De/ n?Bh tkosk b?bk eo/ g[eko,


i/jVk gZEo wkodk N'N/ eo fdU uko..

Szd
eoe/ j[ew ;Zd fbnk tIhoK ^nZi b?bk okDh B/,
nky/ uko/ gk;/ xZs fdU tjhoK ^:kd ehsk jkDh B/,
T[jdk d[Zy w?E'A MZfbnk Bk iKtdk^;hB/ uZbh nko ih,
e?P tZb fijVk gZEo ubKtdk^N'N/ eo' uko ih.

rbh s/ w[jZfbnK *u j'ek c/o fdU^b"Dh BjhA d/o ih,


xo xo ftZu fby gksh r/o fdU^e?P b?bk w/o ih,
u'N tZi/ T[jd/ d[Zy w? nKtdk^d/jh uZbh jko ih,
e?P tZb fijVk gZEo ubKtdk^N'N/ eo' uko ih.
dZ; fdU ike/ wzdo w;hs w/A^e?P tKr cZeok,
o?Adk j? w;s y[dk dh gqhs w/A^i?;/ pzdk ;Zeok,
b?bk b?bk jo t/b/ rkJh iKtdk^nkg fbnk wko ih,
e?P tZb fijVk gZEo ubKtdk^N'N/ eo' uko ih.
r[Sk pzB x[zro{ jbkU SZsoh^uhB/ GZi/ n"Dr/
rbk ftZu v'o pzB gkU gZsoh^;ko/ r/V/ b"Dr/
b?bk fgZS/ e?P wi ejKtdk^fJj' fby' sko ih
e?P tZb fijVk gZEo ubKtdk^N'N/ eo' uko ih.
v{w s/ wok;h ;ko/ eZm/ eob'^ftZu dotko d/
y'be/ Gzvko/ nky' M'bh Gob'^;D/ pZu/ Bkod/,
b?bk efjD' i/Vk e?P jNKtdk^T[dh dZ;' ;ko ih.
e?P tZb fijVk gZEo ubKtdk^N'N/ eo' uko ih.
e?P T[~s/ nkJhn? fpgs Gkoh ih^nzr ;Zik coe/,
T[;d/ fe;/ B/ e'Jh ;ZN wkoh ih^d[Zy U; eoe/
ghVk Goh d/jh jZfbnk Bh iKtdk^d[ZyK ftZu :ko ih,
e?P tZb fijVk gZEo ubKtdk^N'N/ eo' uko ih.
;Zd ftdtkB :'fsP brk bt'^e?P feZE/ fcodk
i'sK Bz{ irke/ d[ork fXnk bt'^P[X eo' fjodk
doPB Gzw/ r[ok Bz{ fXnKtdk^Bkb/ T[jdh Bko ih.
e?P tZb fijVk gZEo ubKtdk^N'N/ eo' uko ih.

efpZs
pKdh Bz{ pbke/ e'b/, pks ;wMKtdh j?,
eob? fXnkB pKdh, ikDk U; gko Bh.
fiZE/ ik e/ w[Vdk Bk t/fynk irs ftZu
frnkBh fXnkBh ;G/ p?m/ pkih jko Bh.
o'e N'e T[E/ BjhA fwbD fwb'D tkbh
eoKr/ gq/w oZi, :ko ;zr :ko Bh.

wks b'e ftZu ;ko/, ekwh B/ gkoP pKdh


eod/ B/ PZe Gzw/ sZe ;'jDh Bko Bh.
d'fjok L^

b?bk nky/ pKdhJ/ ;[D b? w/oh pks


froBk T[go Xos d/ i?;/ ;[Zek gks.

Szd
b?bk nkydh y[dk Bz{ :kd eoe/,
;[Dh rZb sz{ Bkb fXnkB pKdh.
nkJh noP s'A dZ;k w?A pks ;koh,
M{m oZsk Bk ;Zu j? fpnkB pKdh.
tes nk frnk fJZE'A s[o iktD/ dk,
SZv iktDk e{V ejkB pKdh.
s[o rJ/ SZv e/ ;kX{ swkw ;{o/,
;D/ p/rwk tZv/ i' ykB pKdh.
izePB o/b d/ tKr j? iZr ;kok,
eJh nkT[AdhnK eJh s[o ikD pKdh.
GKv/ Go/ B/ BcosK Bkb i/V/,
tKr p[d pd/ c[ZN T[j ikD pKdh.
T[~u/ wZjbK d/ ftZu i' ofjD tkb/,
g?Ad/ nzs Bz{ ftZu PwPkB pKdh.
bZr/ tkj sK eok T[gkn e'Jh,
Bkb oZp d/ I'o Bk skB pKdh.
t/b/ nzs d/ j'Atdk GiB uzrk,
w{oy o'Atdk B?D tjkB pKdh.
wo/ wK Bk pkb fBnkfDnK dh,
wiBz{ pD/ Bk g[Zs itkB pKdh.
vod/ ekb s'A okw dk Bkw b?Ad/,
n?At/ e{V d/ eoB r[wkB pKdh.
s/o/ Bkb j? w/ok gq/w r{Vk,
;yhnK tKr sz{ J/;/ Bz{ ikD pKdh.
o{j SZv{rh id'A ;oho w/ok,
uPw/ nkPeK epo pBkD pKdh.

w?A sK e?P dh eoz{ T[vhe T[~E/,


fwb/ w?Bz{ T[j uPw/ nkD pKdh.
o'e ;e/ Bk fwbD s'A e'Jh T[E/,
d' ikBK dh j'i{ fJZe ikB pKdh.
GZie/ Gzw/ Bz{ dZ;d/ pks ;koh,
e?; fwbi/ epo s/ nkD pKdh.
d'fjok L^

pKdh pZMh j[ew dh, g[Zih e?P d/ gk;,


wiBz{ skJhA dZ;h fJZe ;[Bj
/ k yk;.

d'fjok L^

pKdh w[y' ;[D e/, j'Jh y[P ngko,


uPw/ ik e/ sZeDk pV/ fdBK s'A :ko.

Szd

pKdh d/ w[yko ftZu'A ;[D pks ih


f;yo d[gfjok bZr/ ekbh oks ih
Iwh n;wkB ikg/ j[Dh oZfbnk
b?bk dh epo tZb e?P uZfbnk.
b?bk b?bk nky fe;Bz{ g[eko{ w?A
b?bk ej/ fpBK dZ; fet/A ;ko{ w?A
nkgdk ftS'Vk BjhA ikDk MZfbnk,
b?bk dh epo tZb e?P uZfbnk.
w/o/ Bkb ehs/ tkd/ rJhJ/ G[Zb Bh,
s/o/ fgZS/ SZv G?D GkJh eZ[b Bh
w?Bz{ SZv ikD dk feT[A okj wZfbnk,
b?bk dh epo tZb e?P uZfbnk.
nZyhnK *u'A nZEo{ Bk o'e/ o[ed/
ehoB/ ft:'r d/ Bk gkJnk w[ed/
;[D ;[D ;GBK dk fdb jZfbnk
b?bk dh epo tZb e?P uZfbnk.
pDh d/ pf;zd/ jkdk Bko wkod/
j'Dr/ dhdko s?Bz{ fgnko/ :ko d/
GkrK ftZu fbfynk ed/ Bk Nfbnk
b?bk dh epo tZb e?P uZfbnk.

s[fonk Bh iKdk Bzr/ g?oK Bkb ih


fvZrdk gNke j'fJnk p[ok jkb ih
fwbDk io{o T[jB/ o[Zek xZfbnk
b?bk dh epo tZb e?P uZfbnk.
nkydk j? b?bk rZb ehsh wkVh ih
nkVh s'V/ nkVh T[j' ekjdk nkVh ih
jzM{nK dk jV iKdk BjhA mZfbnk
b?bk dh epo tZb e?P uZfbnk.
nkPeK dk w/b e?;k w/b j'Atdk,
fwbd/ B/ id' iht izs o'Atdk,
;wK s/ gszrK sK jw/P iZfbnk
b?bk dh epo tZb e?P uZfbnk.
r/Vk yke/ fvZfrnk iwhB T[~s/ ih,
gb ftZu g[Zik fiZE/ whs ;[s/ ih
whs ;zr whs t/y' fet/A oZfbnk
b?bk dh epo tZb e?P uZfbnk.
d't/A o{jK j' rhnK B/ fJe ikB ih,
ykB bZr/ b?bk, b?bk bZr/ ykB ih,
jko dk j? M{m ;Zu ;dk cZfbnk
b?bk dh epo tZb e?P uZfbnk.
y[dk nZr/ Gzw/ eodk j? p/Bsh
:[rK sZe iht/ w/ok r[o{ o/tsh
wZs d/t/ uzrk fby' rkT[ pZfbnk
b?bk dh epo tZb e?P uZfbnk.

efpZs

eoBk go/w uzrk, dZ;d/ f;nkD/ b'e,


pkeh ezw M{m ;ko/ ftZu sK ijkB d/.
fwZmk p'b uzrk j[zdk, t?ohnK Bz{ whs eo/,
fwZmk fwZmk o; Go', ftZu sK ipkB d/.
gziK Bkb izr eo/, p?me/ nzdo t/y',
iKtk pfbjko/ n?;/ g[oP wjkB d/.
Gzw/ skJhA g[ZSh iKd/, b'eh ;G/ x/o x/o,
eoB/ do; s/o/ r[o{ ftdtkB d/.

feZ;k
;Z;h^g[z

efpZs
Pfjo Gzp'o ftZu, oki/ xo g?dk j'Jh,
ezfBnk fgnkoh d/y', uzd i?;k w[Zy ih.
fi; xo ;[sk ;[s, y/vd/ Bk j'D tho',
;[Zy BjhA j[zdk T[E/ ofjzd/ ;dk d[Zy ih.
pkbVh sZe ;ko/, nzr ;ke y[P j'J/,
feqgk r[o{ dh j'Jh, g{oh ;kvh G[Zy ih.
n"os nX{oh j[zdh, pZu/ s'A tr?o b'eK,
j'i/ gdkfJP Gzw/ uzrh c/o e[Zy ih.

efpZs
eodk ftuko okik, ;zd fttkBK skJhA
e[zvbh pDke/ dZ;', ezfBnk d/ Gkr ih.
bVeh itkB j'e/, eo{rh eow e?;/,
nkB PkB T[uh eo{, iK brkT{ dkr ih.
fsZEtko dZ; d/Dk, J/; d/ iBw tkbk,
oZyDk Bh G/s oZsk, d/Dk g{ok bkr ih.
e[zvbh tku i/Vh, dZ;/ d/ fpgo rZb,
oZy b?Dh n?;/ Gzw/ i?;/ ekbk Bkr ih.
d'fjok L^

u'pdko G/ie/, ;Zd bJ/ ftdtkB.


Gkr pskU ;[sk dk, bke/ g{ok fXnkB..

e/;oh Szd
G/ie/ r[bkw fpgo p[bkJ/ B/
oki/ xo ;'r d/ pZdb SkJ/ B/
gZsoh e' tku e/ pskU ;ko ih
P[G j? ;[sk ik oki/ T[s/ Gko ih.
J/; dk iBw fgSb/ gfjo dk
dkwBh dk I'o ;h pZdb efjo dk
o'Atdk ;h T[uh T[uh f;nko ih
P[G j? ;[sk ik oki/ T[s/ Gko ih.

g[m/ g?oh J/; dk iBw j'fJnk j?


jZ;dh ;h J/j/ pZuk ;dk o'fJnk j?
Bo Bkoh ;G eod/ ftuko ih.
P[G j? ;[sk iK oki/ T[s/ Gko ih.
bzw/ bzw/ jZE sZe vo bZrdk
bkN tKr uzdoh dk w[Zy dZrdk
nkT[Adk Bk :ehB sZe' fBrQk wko ih
P[G j? ;[sk iK oki/ T[s/ Gko ih.
bZfrnk rqfjD ;h oth e' nkD ih
;kV ;sh e[zG s/ uVh sz{ ikD ih
fdBK ftu'A fdB ;h wzrbtko ih
P[G j? ;[sk iK oki/ T[s/ Gko ih.
ubh ;h jB/oh b?rh tkVk gZNe/
vzv/ ehs/ g"d/ ehfVnK B/ uZNe/
cb c[Zb iwhA s/ fvZr/ ;h jko ih
P[G j? ;[sk iK oki/ T[s/ Gko ih.
e[ZfsnK B/ o' o' ehsk p[ok jkb ih
skg B/ ;skJ/ nkD S'N/ pkb ih
uVh n;wkBh eKrK tkbh vko ih
P[G j? ;[sk iK oki/ T[s/ Gko ih.
s[;hA ftdtkB dZ;' ;Zuh rZb ih
GzfwnK d/ w[zv/ e'b/ BjhA jZb ih
ej/ w?A fbykoh s[eK fby uko ih
P[G j? ;[sk iK oki/ T[s/ Gko ih..
d'fjok L^

e[zvbh tkue/ fpgo j'J/ j?okB,


;[D b? Bkb fXnkB d/ okik ;kv/ fpnkB.

p?As
fpZgo nkyd/ tkue/ nZyoK
;[Dh rZb sz{ Bkb fXnkB okik.
P'Gk fdzdh Bk Bzrh eNko efjzd/,
uzrh j[zdhn? ftZu fwnkB okik.

pks okw dh okw jh ikD ;edk,


ouBk U;dh BjhA frnkB okik.
i'V s'Ve/ n;hA psKtd/ jK,
n"yh eo{rh s/oh J/j ikB okik.
tKr uzd d/ uwedh PkB i/Vh,
ekbh j't/rh xN{rk wkB okik.
;G/ t/y b? bZSD tkue/ s/,
S'Nh iksh w/ J/; dk ykB okik.
Pkdh eo{rh nkgD/ nkg pZuh,
ubDk fe;/ dk I'o Bk skB okik.
b'eh rkT[Dr/ J/;d/ feZf;nK ,
M{m osk Bk ;Zu j? fpnkB okik.
gZr pkg dh Xh d/ jZE j[zdh,
rZb ;Zuh n? ftZu ijkB okik.
pzdk ;'Jh i' tes ftuko b?Adk,
bzx/ tes s'A ;G gSskD okik.
Gzw/ tkfbnk fbyh Bk NZb ;edh,
fit/A oZyDk oZy/ GrtkB okik.

efpZs
fpZgo dh rZb ;[D, j' frnk j?okB okik
bkb ;{jk ozr bZr/ jbdh ;wkB ih.
n?Bh wkVh ezfBnk eh oZyDh wjZb ftZu,
wkoe/ eNko d/Dh eZY fJjdh ikB ih.
dZ;' eh eo"Dk j[zdk J/j' i/j/ pZfunK s'A
ekoD fiBK d/ xN/ wkfgnK dk wkB ih.
fe;/ d/ BktZ; Gzw/ y/v ou/ okw nkg,
G[bd/ fgnko ;ko/ Gkth uV/ nkB ih.

d'fjok L^

okik nky/ okDhJ/ ;[D b? Bkb fXnkB.


Gkr uzr/ Bk J/; d/ fpZgo eoB fpnkB..

p?As
okik nkydk okDhJ/ fXnkB eob?,
P'Gk jhB B/ J/; d/ Gkr okDh.
uzrk j'Atdk o;s/ ;kc eoBk,
vzr iktKdk BjhA sK Bkr okDh.
ekoB J/;d/ T[v{rh PkB w/oh,
;[zBh j't/rh s/oh i' wKr okDh.
pudk t/fynk ed/ Bk efjD b'ehA,
oZydk o{Jh d/ ftZu i' nkr okDh.
bZy X'bhJ/ fuZfNnK p;soK ,
bfjzdk ed/ Bk bZfrnk dkr okDh.
szd fgnko d/ s'V b? wzB efjDk,
w'j wkfJnk dh BhAd s'A ikr okDh.
wjZbK ftZu sK jz;K dh vko j[zdh,
jZvK o'Vh w/A j'Atd/ ekr okDh.
Gzw/ tkfbnk joh dk ikg eob?,
uwe ikT{rk xo/ fuokr okDh...

efpZs
eoe/ ftuko oki/ ;Zd fbnk ekohro,
pZe;k pDkd/ fJZe j[ew ;[DkfJnk j?.
bZeV d/ cZN ozd, i'V fdZsk w/yK bke/,
YkJh c[ZN u"Vk bzwk gb *u pDkfJnk j?.
pZe;/ Bz{ sZe okDh B?DK ftZu'A Bho f;ZN/,
pkpb/ d/ xo'A p/Nh s/o/ fjZ;/ nkfJnk j?.
n"os jw/P oj/ wod dh fdnk T[s/,
;ko/ :[ZrK ftZu Gzw/ Bkoh d[Zy gkfJnk j?..

efpZs
rb *u sths pzB e'b/ oZy frzBhnK ,
pZe;/ *u gksh d/y' S'Nh ijh fizd ih.
B"eoK B/ uZe nkdh Bfjo feBko/ T[s/,
sko fdZsh gkDh ftZu bkfJnk fJe fpzd ih.
sZe eos{s gkDh j'frnk Pow ;ko,
wkB; dh iksh rzdh oj/ ;G fBzd ih.
n"os tr?o Gzw/ wodK dh j'Ad BjhA,
T[uh T[uh j'ek d/D t/y gkDh f;zX ih.

efpZs
nZr/ ;[D' dk;skB y/v e?;h okw ou/,
;k; fpBK oZy/ nkg j't/ i/ fdnkb ih.
mZe/ tkbh o[Zs ftZu rowh dk I'o j' i/,
eod/ sgP g{oh ftZu sK f;nkb ih.
eob/ :sB bZyK whB e' geV ykDk
BIo ;tZbh j't/ s'V/ rzv ikb ih.
e'vhnK dk w[Zb g? i/ bkbk Bkb'A tZXe/ s/,
prb/ dh yZb Gzw/ pDi/ wokb ih.

efpZs
nZsk X'ph tk; eo/, Bfjo feBko/ gk;,
pVk fuo j'fJnk xo y/vdk Bk pkb ih.
t?d s/ jehwK e'b' dtk dko{ y{p ehsh,
j'fJnk BjhA ckfJdk bzx/ eJh ;kb ih.
;rbk wjkB thok b'udk j? pZfunK ,
pZu/ s'A tr?o uzrk BjhA wK dk jkb ih.
U; nZr/ I'o ekdk GzfwnK ftuko thok,
j'i{rk fdnkb nkg/ d/d{ c/o bkb ih.

d'fjok L^

fpB pkb Bk uzrh, i' eod/ jK eko.


nZsk nZr/ Bko d/, eodk t/y g[eko..

wB'jo GtkBh Szd


d/y' Bfjo feBko/, X'Ad/ eZgV/ ftuko/, X'ph X'pD fgnko/,
wB SkbK wkodk, pZfunK tr?o BjhA ihDk Bko dk.
X'ph nkydk g[eko, rZb ;[D w/oh Bko, uzrh bZrdh Bk eko,
fpB ;j'D/ pkb d/, uko uko g[ZsK tkb/ j'r/ Bkb d/.
BjhA fe;/ tZ; rZb, y[dk eo{ nkg jZb, pZ; okw oZNh uZb,
j? fceo U; Bz{, eowK d/ r/V feT[A tXkt/ o'; Bz{.
pZu/ j[zd/ fwZmk w/tk, i?;/ j/w bZr/ E/tk, eo/ wkfgnK dh ;/tk,
ftZu p[ZY/ jkb d/, uko uko g[ZsK tkb/ j'r/ Bkb d/.
y[dk j't/ id'A fdnkb, T[x/ phih j'Jh dkb, whB c; dh Bk ikb,
ozr fBnko/ oZp d/, U; fceo ezw ;ko/ ;G d/.
pkg{ ej/ pkb nkD, ;"yh j[dh Ud'A ikB, ;kok nkydk ijkB,
g[Zs tKr Ykb d/, uko uko g[ZsK tkb/ j'r/ Bkb d/.
y[dk d/ e/ y'b/ nkg, pD/ oZ;hU th ;kg, pkjK bzwhnK dk Bkw,
e"D ikD ;edk, nzphnK dk p{Nk pD/ p{Nk nZedk..
oZy okw T[s/ v'o, T[d/ nZr/ ekdk I'o, nkg/ G/i{ x[Zrh w'o,
xo X'ph bkb d/, uko uko g[ZsK tkb/ j'r/ Bkb d/...

efpZs
t/fynk ;zd{e fJZe, gkDh T[s/ soh ikt/.
X'phnK d/ i'V/ fBrQk, U; *s/ fNekJhn?.

eoe/ fJPkok fJZe, d{i/ tZb e?D bZr/,


eZYhJ/ pkjo nkgK uhI e'Jh nkJhn?.
cV fbnk Skb wko, pe;k gbK d/ ftZu,
Gkbd/ ;h uhI i/Vh ;'Jh uhI gkJhn?.
X'phnK dk i'Vk t/y/ gZNe/ YZeD :ko',
j' rJ/ j?okB sZe wkB; dh ikJhn?..

efpZs

u[zx dh nzr{mk id t/yh fJZe pkbeh ih,


X'ph ej/ y[dk s/oh, bhbkjh fBnkohn?
uktK ns/ bkvk Bkb pZuh skJhA gkbDk j?,
w[y fJjdk ;;h i?;k, bZrdh fgnkohn?.
bkrh G/i dZ; d/Dk ;ko/ jh ;ohe/ ftZu,
;kv/ xo fJZe nZi ezfBnk gXkohn?.
rwh s'A y[Ph d/ ftZu j' frnk wj"b Gzw/,
jhiV/ Bu"D tkbh eod/ fsnkoh n?...

e/;oh Szd

eZm/ j'J/ nkD t/y' ftZu gbd/,


bkb ;{j/ e[Vs/ B/ wb wb d/
y[PhnK dk b'o uVQ frnk nkB ih
e/;oh, efpZs, p?As Szd rkB ih..
j/w ozr/ ukdo/ rbK *u rkBhnK
nso cb/b bkJ/ tKr ikBhnK
bZv{ s/ ib/p oZi oZi ykD ih
e/;oh, efpZs, p?As Szd rkB ih..
fssbh ;wkB bZrdhnK Bko B/
f;o dhnK whYhnKth ;'B sko B/
tZyok Bikok tZyoh j? PkB ih
e/;oh, efpZs, p?As Szd rkB ih..
fdzd/ B/ tXkJh uku/ skJ/ nkD e/
eod/ wy'b pzd/ X'ph jkD e/
X'pD th fpZgoK Bz{ d/t/ dkB ih
e/;oh, efpZs, p?As Szd rkB ih..

jhifVnK dh N'bh nkJh pD mDe/


MKioK d/ p'o SZD SZD SZDe/
wkod/ B/ nZvh g{oh bke/ skB ih
e/;oh, efpZs, p?As Szd rkB ih..
p'bh t[s/ p'bh gkT[Ad/ B/ BZvhnK
gZNsh Xos wko wko nZvhnK
SZfvnK dh p'bh tko tko gkD ih
e/;oh, efpZs, p?As Szd rkB ih..
fNZuoK eoB v{w s/ wok;h ih
X'pD dk w[Zy i?;/ o'Nh pk;h ih
tho ;kvk bkb c[Zb d/ ;wkB ih
e/;oh, efpZs, p?As Szd rkB ih..
y[Ph d/ fdjkV/ oZp fbnkt/ ;G d/
eodk noi Gzw/ nZr/ oZpd/
;[Zyh oj/ ;GBK dh fizd ikB ih
e/;oh, efpZs, p?As Szd rkB ih..

efpZs

d/ e/ s/ tXkJhnK s[o/, ;ko/ nzr ;ke p/bh,


X'ph p?m dkok e'b/ eodk ftuko ih.
oZyhJ/ eh Bkw nkgK, pkbVh fgnkoh tkbk,
bZG e'Jh Bkw n?;k fBrQk skJhA wko ih
;Z;h J/dk Bkw oZy', ;;h i?;h bZrdhn?,
y[Ph Bkb bZdh ej/ X'pD g[eko ih.
u"ehdko e'b/ fby G/fink gbK d/ ftZu,
;Z;h ;Z;h p'b Gzw/ eod/ fgnko ih.

efpZs

fdB nkt/ o?B ikt/, o?B nkt/ fdB ikt/,


y[PhnK *u bzx/ fdB shnK d/ ;wkB ih.
X'phnK d/ ftjV/ ftZu fyfVnk r[bkp c[Zb,
wkodk ;[zrzdh eZY/, G"fonK dh ikB ih.
y[P j[zd/ X'ph sZe, X'pD s/ ;ke ;ko/,
;Z;h i?;h e[Vh BjhA, ftZu sK ijkB ih.

uVQdh itkBh j[zdh, d[ZX d/ T[pkb/ tKr{,


T[v{ T[v{ eo/ Gzw/ oZy/ GrtkB ih.

e/;oh v/Yk
y[zYK T[s/ p?m b'ehA rZbK eod/, j? g[okDh ohs ih,
;{os fgnkoh sZe j"Ae/ God/, fezBh wkVh Bhs ih
X'ph xo fJZe g[Pg nBkoh n?, ozrs ewkb dh,
;Z;h T[jdk Bkw ;;h s'A fgnkohn?, gohnK d/ Bkb dh.
i[bcK bzpkJh ri d/ ;wkB j?, Bkr' tZX ekbhnK
tZb ykD ;/bhnK wZE/ dh PkB j?, ezBK ftZu tkbhnK
;ZyhnK *u'A tho' bZrdh fBnkohn?, tZyoh ih Ykbdh
;Z;h T[jdk Bkw ;Z;h s'A fgnkohn?, gohnK d/ Bkb dh.
r'b r'b B?D fworK d/ tKr ih, tZX r'b j'Dr/
;Zg dh beho bZr/ f;o wKr ih, ozr M'b j'Dr/
gohnK ;wkB eodh fsnkohn?, nk:{ ;'bK ;kb dh
;Z;h T[jdk Bkw ;Z;h s'A fgnkohn?, gohnK d/ Bkb dh.
fsZyk fijk BZe tKr PwPho d/, T[s/ b"Ar iZudk
e[Vsh s/ c[Zb iZud/ Iziho d/, PhPk bkfJnk eZudk,
e{iK tkbh vko T[jd/ nZr/ jkohn?, ikB eZY/ ekb dh,
;Z;h T[jdk Bkw ;Z;h s'A fgnkohn?, gohnK d/ Bkb dh.
gZshnK r[bkp dhnK p[b U;d/, ozr th r[bkphn?,
m'vh T[s/ fszB Go/ j'J/ i'; d/, vZph fiU wskphn?,
eowK dk XBh ihjd/ Bkb :kohn?, fJj' ij/ bkb dh,
;Z;h T[jdk Bkw ;Z;h s'A fgnkohn?, gohnK d/ Bkb dh.
d[ZX fuZN/ dzd w[Zy ftZu ;id/, dkD/ fiU nBko d/,
fwZm/ fwZm/ p'b e'fJb skJhA sid/, rkD/ B/ f;sko d/,
fJzdokg[oh s'A bZr/ nkJh Bkohn?, gZsh i?;/ vkb dh,
;Z;h T[jdk Bkw ;Z;h s'A fgnkohn?, gohnK d/ Bkb dh.
X"D dh f;cs eh ;[DktK fwZso', fworK Bz{ f;ZNdh,
sZe sZe pbjko/ iktK fwZso', G[Zy BjhA fwZNdh,
Sksh T[jdh bZr/ e/;o fenkohn?, PkB G{wh gkb dh,
;Z;h T[jdk Bkw ;Z;h s'A fgnkohn?, gohnK d/ Bkb dh.

t/jb/ p?m e[Vh pDkfJnk oZp B/, bke/ ;kok i'o ih


eod/ f;cs t/y t/y ;Zp B/, s's/ Bkb/ w'o ih,
t/yh ;h i' Gzw/ dZ;fdZsh ;kohn?, dk;sK jtkb dh
;Z;h T[jdk Bkw ;Z;h s'A fgnkohn?, gohnK d/ Bkb dh.

efpZs
ftZu dopko r{zih j[;BK dh rZb id'A,
;[D ;[D G{whgkb, j'Jh ikt/ dzr ih.
wB ftZu G'oh ikt/ w'sh u{o bZv{nK Bz{,
;Zde/ w?A X'ph b?Dh ;[sk T[jdh wzr ih.
u'pdko G/i X'ph ;Zfdnk gbKd/ ftZu,
nky/ s/oh ;[sk n;hA oZyDh j? ;zr ih.
y/v t/y e?;h ouh eob? fXnkB Gzw/,
fgsk nky/ ;[sk wZE/ b"Dk bkb ozr ih.

p?As
X'ph nkydk X'pD/ rZb wkVh
oZy j"A;bk s?Bz{ ;[DkT[D bZrk.
G{wh gkb dk N[ZN fJwkB uZfbnk,
xZroh rb/ d/ ftZu dh bkj[D bZrk.
P"Ae Bkb i' c[Zb fsnko ehsk,
nZi s'Ve/ rb/ w/ gkT[D bZrk.
jZE wzre/ ;Z;h dk GzfwnK T[J/,
;{oi gZSw d/ ftZu'A uVQkT[D bZrk..

efpZs
oki/ dk j[ew ;[D, ;Z;h uZbh pkg Bkb,
;Gk ;koh dzr j'rh sZe J/j/ ;hB ih.
;{os fgnkoh sZe j'P T[v/ oki/ tkb/,
p'fbnk Bk ikt/ i?;/ yVQk p[ZXh jhB ih.
ftZu dopko u[Zg SkJh tKr epoK d/,
jZ;Dk j;"ADk jk;h bJh fe;/ ShB ih.

eob/ :sB Gkt/A, bZyK f;ZN ikb Gzw/,


y[dk dh w/jo j't/, cZ;dh Bk whB ih..

p?As
;Z;h nkydh r"o d/ Bkb ;[Db?,
tKr fgsk d/ fuZNV/ tkb okik.
w/oh T[wo j? r[ZvhnK y/bD/ dh,
s/oh T[wo j? ;Zso ;kb okik.
eow ehsk Bk uzrVk fJZe bZr/,
xo skjhA Bk s[;K d/ pkb okik.
t/d dZ; d/ dkok j? fJZe uzrh,
efjDk t/dK dk ojk feT[A Nkb okik.
tkV bZri/ ykD i/ y/s skJhA,
U; y/s dk wzdVk jkb okik.
oki/ tk;s/ goik jh g[Zs j[zdh,
tKr g[ZsoK goik Bz{ gkb okik.
s/oh wZs Bz{ ekw B/ Yzr fdZsk,
cZ; uZfbnk U;d/ ikb okik.
coI wkbh dk p{N/ Bz{ tkV eoBh,
ekdk wkbh i' s'Vdk vkb okik.
tes ni/ th ;'u b? doPBk sz{,
ftZu nZr d/ wZuDh ykb okik..

efpZs
n?Bh rZb ;[Dh id'A, oki/ B/ e[Vh d/ e'b'A,
gkDh gkDh j'rh d/jh sZe' Bogkb dh.
bzwh ijh X"D T[s/, d/fynk sths fJZe,
bZrd? sths J/j/ ihBz{ okDh Gkbdh.
okDh skJhA ;Zd okik, dZ;dk jtkb ;kok,
rZb *u sthsh t/y bZr/ s/o/ Bkb dh.
;edk Bk wko e'Jh ihBz{ oZy/ okw nkg,
pkbeh jwkoh J/j/ s/o/ i?;h Ykb dh.

d'fjok L^

gZek :ehB j'frnk, rb ftZu t/y sths,


nkD rb/ i/ bZri/, d/jh j't/ ;hs.

e/;oh
pZuh pZuh nky okDh e[obKdhn?
x[N x[N iZchnK e[Vh Bz{ gKdhn?
;Zu ikDh pZuk n;hA wkg/ s/o/ ih
w'shnK ;wkB okDh jzM{ e/o/ ih.
u[zw u[zw w[yeo fdZsk bkb ih,
fyZu fyZubkt/ t/y' ;hB/ Bkb ih,
pKjK Bkb e[Vh dk pdB x/o/ ih,
w'shnK ;wkB okDh jzM{ e/o/ ih.
;[ZyK ;[Zy j'fJnk w/ok g?o Gkoh ;h,
fpZgoK d/ efjD s/ Bdh *u skoh ;h,
ed/ Bk T[w?d j'Jh w[V w/o/ ih,
w'shnK ;wkB okDh jzM{ e/o/ ih.
s/o/ s'A tr?o w?A sK j'Jh nzBhnK
d[Zy Bh ftS'V/ tkb/ gJh GzBhnK
;'r B/ j? bkJ/ wZQbk ftZu v/o/ ih
w'shnK ;wkB okDh jzM{ e/o/ ih.
s/o/ jkD e[VhnK Bz{ ojK sZe dh,
wwsk ftukoh Bz{ dpk Bk ;Ze dh,
bZfGnk Bk jZb pj[s/ ehs/ u/o/ ih,
w'shnK ;wkB okDh jzM{ e/o/ ih.
eodh fwzBs d't/A jZE i'Ve/,
fJZe tko e?d/ wksk w[Zy w'Ve/,
g?oK ftZu f;o tkbh u[zBh r/o/ ih
w'shnK ;wkB okDh jzM{ e/o/ ih.
w[Ze uZb/ j"Ae/ sZe' oki/ okDh d/,
Gor/ eN'o/ nZyK ftZu'A gkDh d/,
pj[s/ S'N/ j[zd/ wwsk d/ I/o/ ih,
w'shnK ;wkB okDh jzM{ e/o/ ih.

oki ;[sk pD wjZbk ftZu nkDe/,


;[Zy B/ swkw s/o/ i'r gkDe/,
GzfwnK sz{ dZ; ekjs'A B?D c/o/ ih,
w'shnK ;wkB okDh jzM{ e/o/ ih.

efpZs
okDh d/ w[yko ftZu'A, rZb ;[D ;[D ;Z;h,
eodh ftuko Bkb/, j'Jh yVQh dzr ih.
e?;/ wkg/ fizBK skoh pe;/ *u pzd eo,
e?;/ wkg/ fizBK eZY bkfJnk w?Bz{ ;zr ih.
E'v/ Bkb'A uzr/ w?Bz{, gkfbnk fizBK B/ t/y',
ikgd/ Bk uzr/ w?Bz{ s[;K tkb/ Yzr ih.
izw e/ s/ pZu/ skJhA, wkg/ BjhA pD iKd/,
gkbDk th j[dk Gzw/, wkfgnK dk nzr ih.

efpZs
okik nky/ p/Nh skJhA, ;kBz{ wkc eo',
j'frnk i[bw ;kE'A, pVk s/o/ Bkb ih.
pkr s/ prhu/ ;G, XhJ/ s/o/ Bkw ehs/,
j'r/ ;G s/o/ j[D, e'm/ Go/ bkb ih.
pZfunK tr?o BjhA, y[P fuZs wkfgnK dk,
fwbd/ Bk wzvh ftZu'A, x[zw/ ;G jkb ih.
X'ph skJhA SZv pZuk, w"i wkD wjZbk ftZu,
y[Ph s/ nBzd fJZE/, Gzw/ j? ezrkb ih.
d'fjok L^

oki/ d/ w[yko ftZu'A ;[Dh ;Z;h B/ pks


f;yo d[gfjok ikgdk i?;/ ekbh oks..

p?As
;Z;h nkydh okfink fXnkB eob?,
wkg/ j[zd/ B/ gkbDk eoB fijV/

rok; eZYe/ nkgD/ w[Zy ftZu'A,


g/N pZu/ dk ;dk jh GoB fijV/
;"Ad/ nkgD/ frZb/ ;EkB T[s/,
frZbk j'D s'A pZu/ Bz{ voB fijV/
pZfunK tk;s/ ;[ZyK dh Gkb eod/,
ike/ fvZr d/ ;kX{nK PoB fijV/
T[j' xV/ Bk Bho Bz{ oZy ;ed/,
gkDh t/y e/ bZrd/ MoB fijV/
T[j' wkg/ jh wkg/ nkytk ;ed/,
pZfunK tk;s/ d[ZyV/ ioB fijV/
fdqP d/y Bk ;ed/ u'NhnK dk,
mzv/ gkDh Bz{ sZe e/ moB fijV/
T[jBK Bkb Bk GzfwnK ;KM ;kvh,
;[ZyK tk;s/ pZu/ Bz{ SoB fijV/

efpZs
okfink dk y{B t/y', gb/ xo X'phnK d/,
ikDh BjhA iKdh y/v U; eosko dh.
SZv fdZs/ wjZb s/, ;[Zy pV/ okfinK d/,
GZih nkJh fyZuh j'Jh X'ph d/ fgnko dh.
wkg/ w/o/ s[;hA nky/ pkbeh s[wkoh w?A jK,
e[ZM th Bk bZrk pkg{ Gzp'o ;oeko dh.
nZr/ t/y okw e?;h, y/v ou/ Gzw/ thok,
e?;k ozr ozr{ o/yk, ;Z;h w[fNnko dh.

efpZs
eod/ B/ eko b'ehA d/; s'A ftd/; ike/,
u[eDh jh g?Adh o'r, f;ZN fijVh okw B/.
eoB tgko nkJ/ eZu weokB/ tZb'A,
p/phU ;h BK T[jdk, uhIK e'b nkw B/.
ed/ j'ek n?; w'V ed/ w'V d{i/ T[s/,
ej/ b?b' ;kE' pzrK ozr th swkw B/.

fdzdk fdzdk j'ek id'A, g[Zik ftjV/ X'phnK d/,


o{g sZe ;Z;h tkbk ;kjh bZr/ Ikw B/.

e/;oh
;{os fgnkoh sZe j'P T[vrh
X'phnK dh e[Vh ;hB/ sho r[vrh
eor/ cZNV T[jd/ Bhb/ B?D ih,
p/phU Bz{ Bkb tkb/ w[zv/ e?D ih.
dkwBh ;wkB uwekok tZfink,
Bzrk ehsk id'A T[; w[Zy eZfink,
ezBK ftZu e'eo{ jbko/ b?D ih,
p/phU Bz{ Bkb tkb/ w[zv/ e?D ih.
eodh gSkD t/yh pzr pzrK dh,
eoK eh f;cs e[Vsh d/ ozrK dh,
;sozrh ghAx d/ G[b/y/ g?D ih,
p/phU Bz{ Bkb tkb/ w[zv/ e?D ih.
eodk eb'b b"Ar T[s/ BZe d/,
ekbh ;{c xZroh d[nkb/ bZe d/,
b'rVh d/ c[Zb fjZe Bkb y?D ih,
p/phU Bz{ Bkb tb/ w[zv/ e?D ih.
w[zdoh d/ ftZu bkb ;{j/ E/t/ B/,
fwPoh ;wkB p'b fwZm/ w/t/ B/,
EZed/ Bk B?D sZe d/ jh o?D ih,
p/phU Bz{ Bkb tkb/ w[zv/ e?D ih.
fworK ;wkB d/yh s'o U;dh,
nbV itkBh Goh j'Jh i'P dh,
d/jh dh sgP Bk gszr/ ;?D ih,
p/phU Bz{ Bkb tkb/ w[zv/ e?D ih.
s/o/ Bkb x[zw/ n;hA pj[s/ rkw B/,
uzd i?;/ u/jo/ fwbd/ Bk nkw B/,
id'A dh j? sZeh ;kBz{ BjhA u?D ih,
p/phU Bz{ Bkb tkb/ w[zv/ e?D ih.

t/u fbnk ;wkB uZb fgzv uZbhJ/,


eZu weokB/ tkbk okj wZbhJ/,
Gzw/ fgzv eZNDh n;K B/ o?D ih,
p/phU Bz{ Bkb tkb/ w[zv/ e?D ih.

efpZs
;'bK nkB/ rZb ;Zuh, gZEo beho tKr{,
;{os fgnkoh ed/ fwbdh Bk nkw ih.
o{g ozr d/Dk BjhA tZ; j[zdk wkfgnK d/,
;'jDhnK fBnkohnK Bz{ G/i/ nkg okw ih.
y[dk B/ oukJh y/v, gk;/ p?m d/yh iKdK,
i'V s/ ftS'V j'Jh iKd/ B/ swkw ih.
gko; dh tZNh fwb/, fe;/ Bk d[ekB T[s'A,
Gzw/ i?;/ fwbd/ B/, e'vhnK d/ dkw ih.

efpZs
eZu weokB/ ik e/, eodk f;cs t/y'
p/phU ;h g[Zik e'b/, g[Zs nbh ykB d/.
frnk ;h Gzp'o ftZu, t/uD/ Bz{ pzrK w?A sK,
;{os fgnkoh t/yh ftZu sK wekB d/.
s[;K dh Peb T[B/, wks ehsh fgS/ f;ZN,
X'phnK dh e[Vh fJZe i?;/ gks gkB d/.
y[dk eo/ U; ;zr nkgdk fwbkg j'i/,
y[P j't/ fuZs rKtK r[D GrtkB d/.
d'fjok L^

Bkoh dh ;[D f;cs e' ;'u/ gz[Bz{ ykB.


S/sh ike/ sZe bk gohnK ijh oekB.

ebh
n?;h ;[Dh tkosk id'A gz[ B/ :ko s'A,
T[jd/ ;hB/ T[s/ bZrh u'N eokoh.

ehsk cZNV dZ;e/ rZbK ;j'Dh Bko dhnK,


fpBK jh d/yh :ko' bZrdh pVh fgnkoh.
w/o/ nZr/ M{m Bk p'b/ w[zvk ykBK dk,
t/yh gohnK Bkb'A ;'jDh T[;B/ Bkoh
S'N/ j[zd/ n;hA y/v/ ftZu wdkBK d/,
w/oh T[jdh j?rh pugB tkbh :koh.
dZf;nk Bkw ;Z;h j? X'pD e[Vh fgnkoh dk,
uKdBh uzd tkbh th nZr/ U;d/ jkoh.
fworK tKr pskfJnk T[;dh s'o fBnkoh j?,
Sksh dZf;nk i?;/ e/;o Goh fenkoh.
bzwhnK i[bcK efjzd/ g"D G[b/yk BkrK dk,
B?Dh gke/ oZydh ;[ow/ tkbh Xkoh.
fwZmV/ p'b T[;d/ f;ZNd/ fgZS/ e'fJbK Bz{,
r'oh X"D d[nkb/ rkBh pVh fBnkoh.

efpZs
;Zde/ r[bkw ehsh, ikD dh fsnkoh t/y'
x'VhnK s/ bZd fbnk ;wkB p/Pwko ih
uVQdk fJPe id'A nkD fe;/ w'fYnK s/,
xo tko SZv pzdk iKdk j? pkjo ih.
nso cb/bK ns/ noe r[bkp tkb/,
fJPe tgkoh uZb/ y[oIh w/ vko ih.
uktK s/ wbkoK Bkb, ukb/ gkJ/ Gzfwnk Bz{
sZeDh n;K B/ ;Z;h i?;h Bko ih.

efpZs
uko gzi o'I ftZu g[ir/ Gzp'o Pfjo
e'mh tkb/ okj T[s/ p?m/ szp{skD ih.
nso cb/b ns/ t/ud/ r[bkp o;,
tk;Bk d/ G[Zy/ b?Ad/ Bo Bkoh nkD ih.
nkt/ Bk yohd dko t/uDh d[ekB ihjBz{
b?Dk BjhA bkG n;K uzrk ;kBz{ jkD ih.

j[zdhn? T[vhe G?Vh dZ;d/ f;nkD/ b'e,


bZrdk Bk uzrk Gzw/ e'Jh ykB gkD ih.
d'fjok L^

t/y' b?D j? g[fink fi; Bz{ d/Dh d[ekB,


y[Ph MZbh Bk iKtdh t/yh id'A o[ekB..

e/;oh v/Yk
;JhnK ;zr ;Z;h nkJhn? d[ekB s/, e'Jh uhI b?D ih.
;kohnK s'A tZX j[;B o[ekB *s/, ;ko/ w[zv/ e?D ih,
u[Ze u[Ze uhIK dh gSkD eodh, nky/ dZ;' dkw eh,
PhPhnK Bz{ PhPh jZE b"Adh vodh, goh j'Jh ikw eh..
sZe e/ nB'yk rkje g[zBz{ ykB ih, j'Jh iKdk dzr j?,
p'fbnk Bk ikt/ ezpdh ipkB ih, g[ZS/ fejVh wzr j?,
nso cb/bK noe r[bkp d/, j? ;rzXh wko d/,
;kok e[ZM nZr/ oZysk iBkp d/, v'p ukj/ sko d/
fwZm/ fwZm/ p'b tho' g[zBz{ ykB d/, ekbi/ *u XZ;r/,
ekb/ ekb/ B?D ;[zdo itkB d/, d/jh skJhA vZ;r/,
j[;B uNkB b{D tKr yodh, S"oh ;Z;h Bkw eh,
PhPhnK Bz{ PhPh jZE b"Adh vodh, Goh j'Jh ikw eh.
;rzXh wPj{o eZu weokB/ dh, g[zBz{ dZ;/ p'b e/,
nkg i?;/ pdB io{o bkB/ dh, d/Dh fdb y'be/,
b'rVh d/ c[Zb ozr p/ fj;kp d/, ;hB/ skJhA mkod/,
;kok e[ZM nZr/ oZysk iBkp d/, v'p ukj/ sko d/.
;Zd ;Zd ;Z;h g[Sdh j? ;JhnK Bz{, eh yohd eoBh,
ekbh v'oh eZIb g;zd eJhnK Bz{, Bkb/ i[Zsh joBh,
sZee/ swkw uhIK j"Ae/ Godh, d/y' y/v okw dh,
PhPhnK Bz{ PhPh jZE b"Adh vodh, Goh j'Jh ikw eh.
fijVh j? g;zd uZe' Bkb fgnko d/, dkw tkbh pks Bk,
:koK d/ jK :ko n;hA :ko :ko d/, pkDhJ/ eh iks Bk,
n;hA jK tgkoh j[;BK d/ ykp d/, BjhA j'o eko d/,
;kok e[ZM nZr/ oZysk iBkp d/, v'p ukj/ sko d/.

nso cb/b s/ fPzrko gZNhnk ;Z;h gkJ/ N'eoh,


d/ e/ dkw jZNh T[s'A ;G BZNhnk SZv X'ph S'eoh,
;Z;h j[D j' e/ ofjrh g[zBz{ xo dh, BjhA j'o ekw dh,
PhPhnK Bz{ PhPh jZE b"Adh vodh, Goh j'Jh ikw eh.
nZyK Bkb nZyK dk fwbkg j'frnk, ;G t/u tZN fbnk,
N'eoh *u pzd ekbk ;kg j'frnk, J/j/ ckfJdk yZN fbnk,
noe r[bkp bksk j? r[bkp d/, Gzw/ Gzw/ ;j'D/ :ko d/,
;kok e[ZM nZr/ oZysk iBkp d/, v'p ukj/ sko d/.

efpZs
eoB yohd nkt/, fte ikt/ jZNh T[s/
t/yh Bk fw;kb n?;h T[s/ w?A ijkB d/,
fdbK Bkb fdb tkbh ;KM j'Jh gbK ftZu,
fe;/ d/ Bk tZ; J/j/ tZ; GrtkB d/,
;Z;h gz[Bz{ i?;h, gz[Bz{ bZr/ ;Z;h i?;k
pdb/ B/ ozr t/y' y[Ph *u oekB d/,
fJPe/ dh nZr G?Vh, efjzd/ j[zdh nZr Bkb'A,
y[dk oZy/ ;[Zy bZr/ fe;/ Bk itkB d/,

efpZs
eoe/ pjkB/ o'I ;Z;h nkt/ jZNh T[s/
eodk T[vhe oj/ nZr/ g[zBz{ ykB ih,
nso cb/b wzr/, PhPh e;s{oh tkbh,
g[zBz{ ej/ uZe ;koh s/oh jh d[ekB ih,
n;hA sK btkJh fizd s/o/ Bkw ;Z;J/ Bh,
wko Gkt/A SZv j[D s/o/ jZE ikB ih.
szp{ bk e/ t/uDk Bk ezw j[zdk okfinK dk,
s/o/ fgZS/ SZv/ Gzw/ gze/ i' wekB ih.

d'fjok L^

wksk skJh ;Zde/ ;Z;h pDkt/ pks.


wkJ/ Bh to N'fbnk nkgD/ tkbh iks.

p?As
;Z;h nkydh eoh fynkb wkJ/,
g[r uZfbnk mkotK ;kb w/ok.
ufVQnk i'P itkBh uzdoh dk,
ehsk wzdVk J/; B/ jkb w/ok.
i[Vh szd fgnko dh Bkb T[jd/,
fbfynk b/y j? T[;d/ Bkb w/ok.
w[Zy uwedk tKr j? uzd T[;dk,
bkb Bkb'A th tZXe/ bkb w/ok.
iksh Bkb j? iksh th w/b yKdh,
jZE U;d/ jZEw/ vkb w/ok.
fwPoh tKr B/ fwZmV/ p'b fwZm/,
tKr okfinK bZr/ Bogkb w/ok.
eoh Pkdh sz{ U;d/ Bkb w/oh,
o'eKtkbk th s'V d/ ikb w/ok.
gVdk wK s/ Xh dk fJZe j[zdk,
eoh g{ok sz{ J/j ;tkb w/ok.
pkg{ w'V Bk ;edk pks s/oh,
dZ; d/tDk ;kok sz{ jkb w/ok.
eoBk gt/rk s?Bz{ fJj ezw Gzw/,
foDh j't/rk s/ok tkb tkb w/ok.

efpZs
;[sk w[fNnko id'A rZb eo/ Pkdh tkbh,
uzrhnK Bk j'D J/j/ wkVhnK fBPkBhnK.
uzdoh Pokp wk; xo ftZu tk; eo/,
ckfJdk BjhA j[zdk T[E/ j[zdhnK B/ jkBhnK.
yzG bke/ T[v/ id'A J/esk NZpo ftZu'A,
frzBhnK fteD c/o tKr ih d[nkBhnK.

;[sk ;[s wkfgnK Bz{ eod/ B/ szr id'A,


j[zdhnK G;w Gzw/ ;G/ ftdtkBhnK.

efpZs
;Z;h d/ w[yko ftZu'A, ;[Dh rZb X'pD B/,
jZeh pZeh ofj rJh, j'Jh fBw'MkDhn?.
okfinK dh nzP t/y', gbh xo X'phnK d/,
g[ZmhnK jh rZbK eo/, fJj/ v[ZpikDhn?.
e"D n?;k mZr ihB/ mZr fbnk uzd skJhA
dZ; T[jdk BK XhJ/ ni/ sz{ fBnkDhn?,
eohdk :ehB BjhA wodK dh iks T[s/,
s[o iKd/ SZv fgZS/ o'D gNokDhn?

efpZs
w/ok Bh fgnkok wkJ/ eZu weokB/ tkbk,
nkfJnk i' ;[dkro Pfjo ftZu nkgd/.
g[fBnK d/ uzd i?;k rZGo{ dk w[Zy t/yh,
fwZm/ fwZm/ p'b tKr fwPoh d/ ikgd/.
ehsk j? goD Pkdh eo{ ;zr U;d/ w?A,
XhnK dk fNekDk BjhA j[zdk xo pkgd/.
uKtK s/ wbkoK Bkb eod/ o;w g{oh
Gzw/ tKr iVQ wkJ/ E/tk ftZu Skgd/.
d'fjok L^

X'ph skJhA dZ;dh, t/y' X'pD rZb.


;Z;h B/ to N'fbnk j[D eh eohJ/ jZb.

e/;oh
X'pD pskt/ B/V/ j' e/ gsh Bz{,
e"D o'e ;e/ eowK dh rsh Bz{
vodh w?A dZ;K, BjhA iKdk p'fbnk
nkydh j? ;Z;h w?A sK to N'fbnk

nkg tkb/ bkv B/ ftrkfVnk ;Z;h Bz{,


d[ZX d/ ;EkB s/ uVkfJnk bZ;h Bz{,
bkv E'vk U;B/ fwZNh *u o'fbnk
nkydh j? ;Z;h w?A sK to N'fbnk
pj[sk bkv e[VhnK Bz{ fe;/ ezw Bk,
fJZis tr?o ;j'Adk r'ok uzw Bk,
Pfjd d/ G[b/y/ nkgK nZe u'fbnk
nkydh j? ;Z;h w?A sK to N'fbnk
tko tko w[Zy sZe/ ftZu PhP/ d/,
oZydh nso PhPh ftZu yh;/ d/,
noe r[bkp d/jh T[s/ v'fbnK,
nkydh j? ;Z;h w?A sK to N'fbnk
y{jh T[s'A gkDh b?D iKdh eZbh n?
nbV itkBh j'Jh fco/ MZbhn?,
w/o/ e'b/ fdbK tkbk G/s y'fbnk,
nkydh j? ;Z;h w?sK to N'fbnk
i[bcK Bz{ ezxh eo/ tko tko ih,
B?DK ftZu gkt/ eZIb/ dh Xko ih,
e[Vh skJh gsk BjhA fe; w'Qfbnk
nkydh j? ;Z;h w?A sK to N'fbnk
pj[sh ;wMkJh wzBdh Bk rZb ih,
dZ; fdZsk nkg e' w?A eo' jZb ih,
fe;/ nZr/ iKdk BjhA d[Zy c'fbnk
nkydh j? ;Z;h w?A sK to N'fbnk
wko' Gkt/A oZy' J/j/ j? E'vh woIh,
eosh noI nkg nZr/ ;oih,
;UBh fpBK j/w BjhA iKdk s'fbnk
nkydh j? ;Z;h w?A sK to N'fbnk

efpZs
g[Sdk j? X'ph e'b/ ;Zd p/Nh ;Z;h skJhA,
M{mh j? iK ;Zuh pks dZ;h s/oh wks B/.

pZfunK dh y[Ph ftZu y[Ph j[zdh wkfgnK dh,


o[Zy Bz{ fgnko/ i?;/ S'N/ tZv/ gks B/.
e/Vk j? itkB n?;k fi; s?Bz{ mZfrnk j?
n"os bskVh ;dk wodk dh iks B/.
c[Zb sK swkw uzr/ bZrd/ prhu/ ftZu,
;kfonK d/ r[D Gzw/ j[zd/ Gks Gks B/.
d'fjok L^

X'ph skJhA dZ;dh ;Z;h ;'u ftuko.


;[Dpks i' ;Zu j? g[zBz{ j? fdbdko.

p?As
;Z;h nkydh f;ZN e/ Bho B?D",
rZb ;[Dh sz{ Bkb fXnkB nZpk.
fuZNh gZr Bz{ fuZNh jh oZyDk ih,
T[~uh oZyDh s/oh w?A PkB nZpk.
fuZvhnK tKr jh XhnKdk I'o j[zdk,
tes nkT[D s/ T[v J/j/ ikD nZpk.
xo wkfgnK XhnK dk tk; Bkjh,
;"jo/ ;'jdhnK ej/ ijkB nZpk.
rZb ;Zuhn? M{m Bk fJZe oZsh,
w[zvk t/fynk ;'jDk itkB nZpk.
ykB dkB s/ T[u ftuko UQd/
ykB neb dh g{ok ftdtkB nZpk.
ezw X'phnK tkbk th ikDdk j?,
nso cb/bK dh eo/ d[ekB nZpk.
ozr o{g dh xkN Bk fJZe wk;k,
;{oi uzd th d/y PowkB nZpk.
nky/ bZrik wzBb? rZb w/oh Gzw/,
Bkb sz{ eoh fwbkB nZpk.
;zrs U;dh GfbnK d/ Bkb t/yh,
r[o{ o/tsh pVk ftdtkB nZpk.

efpZs
s/oh i' noI pZuk ehsh wBi{o n;K,
;kvh th noI s[;hA eo' wBi{o ih.
w/o/ wB ftZu fJZe PZeiks gks tkbk,
sZeDk j? X'Adk bhV/xkN s/ io{o ih.
o[ek G/i ;Zd b?DK X'phnK d/ xkN T[s/,
f;beh rokok ;{N X't/ fJZe g{o ih.
eoB g;zd b'ehA X's/ bhV/ U; tkb/,
X'phnK dk pZuk Gzw/ j't/ PZe d{o ih.

efpZs

j'Jh gq/PkB ;Z;h g[Zirh d[ekB T[s/,


p'fbnk Bk ikt/ yVh sZe/ tKr u'o d/.
wB ;zr pks eo/ rZbpVh wkVh j'Jh
x'rV dh todh Bz{ gktK fet/A w'od/.
fet/A dZ;K rZb n?;h uzd i?;/ wZy skJhA,
wZEk s/ok b"DK Bkb ;{N w?b y'o d/.
n"Adh Bk neb ezw ed/ X'ph xkN T[s/,
w?b ftZu'A w?b X'Dh ezw Gzw/ I'o d/.

wB'jo GtkBh Szd


;Z;h nkJhn? d[ekB, t/yh yVh ;[B ;kB, g[zBz{ j' frnk j?okB,
d[Zy dZ; fgnkohJ/,
fJZe tko wzr n;hA fizd tkohJ/.
dZ; ek;dh T[dk;h, w[Zy' T[vh bZr/ jk;h, ;zr BjhA e'Jh dk;h,
e/;o fenkohJ/,
fJZe tko wzr n;hA fizd tkohJ/.
j'fJnk ozr pdozr, fYbk ikg/ nzr nzr, ;kE' dZ; fejVh ;zr,
;yhnK *u' fBnkohJ/,
fJZe tko wzr n;hA fizd tkohJ/.

n?;h tZih fejVh u'N, nkJh Byo/ w/ s'N, N[ZNh jkf;nK dh b'N,
Bh gdw BkohJ/.
fJZe tko wzr n;hA fizd tkohJ/.
N/Yk bZr/ f;o uho, fdZ;/ B?DK ftZu Bho, BjhA e[Vsh IzIho,
Bh gow fgnkohJ/.
fJZe tko wzr n;hA fizd tkohJ/.
t/y i[bcK dk jkb, Bk goKdh r[Zs Bkb, bZr/ w[Zy j'fJnk bkb,
fejVh uZbh nkohJ/,
fJZe tko wzr n;hA fizd tkohJ/.
dZ; ;Z;hJ/ sz{ ;Zu, :koh BjhA ;kvh eZu, ikDk bkN tKr wZu,
j[;B gNkohJ/.
fJZe tko wzr n;hA fizd tkohJ/.
BjhA n"DK tko tko, w/bk Gzw/ o'I uko, fes/ d/th Bk ft;ko,
whs c[ZbekohJ/.
fJZe tko wzr n;hA fizd tkohJ/.

efpZs
j"bh j"bh p'b ;Z;h dZ;dh j? g[zBz{ skJhA
b?D BjhA nkJh nZi e'Jh e;s{ohnK.
jZE i'V y[dk nZr/ eodh noI whnK
pDi/ jwkoh i'Vh g? Bk ikD d{ohnK.
pkg{ nky/ X'ph xkN bhV/ X't/ ykB s/ok,
;kv/ ykB dkB ftZu oPwK io{ohnK.
w/o/ fgZS/ bZr Gzw/ pDik fBwkDk X'ph
SZv ;odkoh Bkb/ ;G/ wro{ohnK.

efpZs

gkb/ wkoh pks fgZS/ ek; s'A T[dk; j'Jh


X'ph SZv u"ehdko pDk s/o/ pkg dk.

s/o/ fgS/ SZv/ G?D GkJh ;ke s/ ;pzXh


wko Gkt/ SZv ;Z;h w?A r[bkw nkg dk.
wB s'A T[dk;h uZe jZ;e/ d/ykd/ e/oK,
wB j't/ y[P i?;/ ;[D thB ;kg dk.
eoe/ d[ekB pzd uZb/ X'ph xkN tZb,
u"Xoh itkB Gzw/ X'ph i?;k ikgdk.

efpZs

o/;wh roko/ ;{N f;beh swkw oZy/


;kpD ;oc ;'v/ Bhb ozr ;ko/ B/.
bhfVnK Bz{ sZe g[zBz{ jZ;/ tKr GzrhnK d/
w?A X'tK bhV/ eJhnK vzro th uko/ B/.
nkPeK s/ GrsK *u e'Jh Bk coe j[zdk
fJPe jeheh fgZS/ f;o uZb/ nko/ B/.
nkPe pDkt/ oZp gsk BjhA fwZN e/jVh
pzd pzd eZN' Gzw/ Bk Xow jko/ B/.
d'fjok L^

bhV/ tZy' tZyo/, pksK eod/ p'b.


ftZu fJPe d/ ozfrnK Bk d/jh Bz{ o'b.

e/;oh
o/;wh rokok noI r[iko dk
fJPe tgkohnk feUA ;kBz{ wkodk,
tZb BjhA s?Bz{ Ekg/ Bz{ ub"AD dk,
ikg/ sz{ fPekoh fsZsbh c;"AD dk.
gz[Bz{L^ oZsh BjhA xZN rZb ;'bk nkB/ ih,
pj[s/ j[zd/ n"y/ g{oB/ :okB/ ih,
E'v/ Bkb w/ok dZ;' ekjdk :[ZX ih,
;Z;h wzr/ fbnktK fuZVhnK dk d[ZX ih.
bfjzrk nky/ wko wko gZN/ uzw Bz{
eoB/ s'A gfjbk uzrk f;Zy/ ezw Bz{
s/o/ e' Bh gsk ;kpD br"AD dk,
ikg/ sz{ fPekoh fsZsbh c;"AD dk.

gz[Bz{L^ w?Bk ed/ ;kpD Bz{ jZE bkfJnk j?,


;kvhnk IBkBhnK Bk s?Bz{ gkfJnk j?
eod? sz{ rZb fiBh s/oh p[ZX ih
;Z;h wzr/ fbnktK fuZVhnK dk d[ZX ih.
e[Vsh g[eko/ eh e;{o w/ok ih,
pVk BodJh j? fdwkr s/ok ih,
SZfvnk ;oho Bk fe;/ d/ g"D dk,
ikg/ sz{ fPekoh fsZsbh c;"AD dk.
g[zBz{L^ s/ok nzr ;dk ;zr eo/ Bkodk,
eZYdk jK w?b BjhA s?Bz{ wkodk,
s/o/ e' G[b/yk w/ok wB P[X ih,
;Z;h wzr/ fbnktK fuZVh Uek d[ZX ih.
ej/ c[Zb ekoh w/ok bkj/ ozr ih,
wko wko Ekg/ eoh ikt/ szr ih,
n"Adk BjhA Yzr s?Bz{ w?b bkj[Ddk,
ikg/ sz{ fPekoh fsZsbh c;"AD dk.
gz[Bz{L^ s/o/ fpBK iZudh Bk e'Jh Bko ih,
ozr w?b b"D dh Bk w?Bz{ ;ko ih,
s[;hA w/o/ whs Gzw/ BK fto[ZX ih,
;Z;h wzr/ fbnktK fuZVhnK dk d[ZX ih

efpZs
fJPe/ d/ b'o ftZu j'frnk w;s g[zBz{,
wko wko Ekg/ s'V/ pNB swkw ih.
t/fynk ;h ezw id'A Bt/A pD/ X'ph tkbk,
j'rh j?okB ;Z;h ;kjh bZr/ ikw ih.
n"D/ Bh g;zd X's/ eZgV/ oekBK skJhA,
X'ph nDikD rZb c?b{ jo rkw ih.
nkt/ Bk ;rzXh ed/ ekri d/ c[ZbK ftZu'A,
Gzw/ nDikD thok oZy{bki okw ih.

efpZs
nkyd/ f;nkD/ b'e b'V eZY/ ekY ;koh,
;Zu/ fdb'A ehsk ezw y[dk eo/ ok; ih.
j/w d/ pNB ik e/ uZeb? d[ekB T[s'A,
;Z;h nky? X'phnK sz{ c/o j'Dk gk; ih.
i/V/ ;h pNB N[ZN/ bks/ T[E/ j/w tkb/,
nk rJh uwe t/y' bhfVnK s/ yk; ih.
eod/ sohc b'eh nkD wfjw{d e'b/,
Gzw/ i?;k X'ph j'Dk BjhA nk; gk; ih.

efpZs
j'frnk :ehB X'ph X'phnK dk w[zvk bZr/
;Zde/ Pohek fjBk bkJh fgnkoh ;Z;h d/
skJ/ uko/ y[P j'D ;Z;h skJh t/ye/ s/,
r"AdhnK B/ rhs ;G? g?o bZ;h d/.
X'ph ns/ X"pD d/ y'i g?Adh ekbi/ w/,
efYnk eb/ik fe;/ fyZu Bkb oZ;h d/.
p/Nh dk ftS'Vk ikD/ ihd/ xo p/Nh j[zdh,
p/Nh fpB xo Gzw/ SZfVnK d/ dZ;hd/.

efpZs
fNZedk Bk ;[Zy ed/ fJZe jh ;EkB T[s/,
j[zdhn? s;ho gko/ tKr tho ;[Zy dh.
ed/ j[zdh n?; gk;/ ed/ j[zdh U; gk;/,
fJZe irk t/yh BjhA SK fgnko/ o[Zy dh.
;[yhJ/ dk ;[Zy t/y nk;k gk;k nkJh iKdk,
pDdk Bk ;zrh e'Jh dPk nkt/ d[Zy dh.
wZb' wZbh ykDk fdzd/ oZi/ j'J/ pzd/ skJhA,
e'Jh Bk ejkDh ;[D/ p{N/ thoK G[Zy dh.

efpZs
shnK tKr bzxd/ ;h fdB ;Z;h g[zBz{ tkb/,
w/bDk ;wkB bZr/ ;rbk Pfjo ih.
eZu weokB/ SkJ/ pZdb T[dk;h tkb/,
wkJh d/ eb/i/ T[m/ wZwsk bfjo ih.
ykDk ghDk SZv wksk p?mrh fpwko pD,
efjzdh wo ikDk w?A sK uZNe/ Ifjo ih.
xo SZv s[o iKd/ g[Zs fiBK wkfgnK d/,
wZf;nk dh oks bZr/ f;yo d[gfjo ih.

efpZs
eoe/ j[ew wK B/ ;Zd fbnk g[ZsoK Bz{,
SZv nkJ/ ezw d't/A GkJh e'b wkJh d/.
x'VhnK fsnko eo b? ikT[ Gzp'o Pfjo,
eo fbnk fBekj g[zBz{ Bkb X'ph ikJh d/.
fe;/ ftX Bkb S[Ze' g[zBz{ e' Pfjo ftZu'A,
fvZfrnk r[bkp c[Zb ftZu rzdh ykJhd/.
G?D GkJh j'Atd/ B/ yzG fJB;kB tkb/,
g[zBz{ E'vk GkJh Gzw/ ikU fgZS/ GkJhd/.
d'fjok L^

g[zBz{ g[zBz{ nkye/ wksk eodh :kd.


fe;/ Bk p/Nk nkyDk w/o/ woB/ pkd.

e/;oh
g[zBz{ g[zBz{ nky wksk e[obKdhn?,
nkik g[Zs nkik eKrK e' T[vkdhn?,
s/o/ fpB fdB bZr/ ekbh oks ih,
nZyhnK B/ ;"D MVh ehsh wks ih.
sZedh w?A id'A feb/ T[s/ uho Bz{,
dZ; fet/A iok t/ ft:'rh sho Bz{,
;ko/ w'sh fgnko/ j'D Gkt/A ;ks ih
nZyhnK B/ ;"D MVh ehsh wks ih.

s/o/ fpB wksk e'Jh Bkg[eko dk,


;hB/ bZr ekbik Bk e'Jh mkodk,
mZr fbnk wZwsk Bz{ bke/ xks ih,
nZyhnK B/ ;"AD MVh ehsh wks ih.
s/o/ jkDh bzxd/ id'A B/ e'b dh,
T[BQK ftZu'A g[zBz{nk t/ s?Bz{ N'bdh,
wksk j[zdh wksk j't/ e'Jh iks ih,
nZyhnK B/ ;"D MVh ehsh wksk ih.
fdB oks w?Bz{ s/oh :kd n"Adhn?,
nZyhU w/A BhAdok Bk c/ok g"Adhn?,
B?DK nZr/ c'N' eo/ Mks Mks ih,
nZyhnK B/ ;"D MVh ehsh wks ih.
d[Zy BjhA tZvk g[Zs d/ ftS'V/ s'A
Bho nkt/ cZb tZb Bkb'A s'V/ s'A,
o[Zy Bz{ fgnkok j[zdk gks gks ih,
nZyhnK B/ ;"D MVh ehsh wks ih.
wzdoK *u ik e/ ;[ZyK ojK wzrdh,
fPt Bz{ uVktK d/r o'I Gzrdh,
;[D' GrtkB w/oh fJZe pks ih,
nZyhnK B/ ;"D MVh ehsh wks ih.
gKth Bk ftS'Vk oZpk wK g[Zs dk,
wK Bz{ ;jkok ;dk j[zdk ;[s dk,
dZ;d/ B/ Gzw/ foPh fJj' pks ih,
nZyhnK B/ ;"D MVh ehsh wks ih.

efpZs
r'Ad r[zd T[wo s/ s[wo GkJh g[zBz{ d/,
x'VhnK ;tko j' e/ uZb/ tZb tho d/.
G/ie/ r[bkw ehsh j? ypo n"D tkbh,
fwbDh eoB nkJ/ ;KMh s/o/ ;ho d/.
gzi ;Zs o'I n;hA ofjDk GoikJh ;zr,
wZd ghDh wk; ykDk P"eh BjhA yho d/.

pZrb/ ;wkB fuZN/ bZrd/ ;h ykB d't/A,


tKr sK jB/oh uZb/ Gzw/ tkNk uhod/.(37).

efpZs
;[De/ ypo y[Ph j'Jh ;G X'phnK Bz{
ehVh xo nkJ/ d/y' Bo?D uZb ih.
;/tkdko pD ;/tk eodk B/ Bo Bkoh,
wzrd/ B/ uhI fijVh d/D ftZu gZb d/.
ghe/ wZd wZdj'P j' frnk NZpo ;kok,
;Z;h ej/ ;" i' GkJh eZm/ j'Dk eZb ih.
pks uhs eodk ;h g[zBz{ ykB GkJh ;zr,
BhAd x/ok gkfJnk f;ZN/ fJPe/ d/ wZb ih. 38

efpZs
w[od/ ;wkB j[zdh d/jh ;[s/ iht tkbh,
e'Jh nkt/ ikt/ BjhA ;ko j[zdh iZr dh.
;[s/ gJ/ g[zBz{ skJhA uZfenk gbK d/ ftZu,
pDr/ jB/oh i?;/ jtk i/m tZr dh.
eu weokB/ g[i/ b? e/ g[zBz{ ykB skJh,
j'rJh nzrhmh mzvh wwsk dh nZr dh.
e'Jh fJZE/ o'JhA iKdk e'Jh fJZE/ jZ;h iKdk,
;Z;h xo t/y Gzw/ fet/A nZr wZr dh. 39

e/;oh
whYhnK Bz{ gZN ;Z;h j? g[eko dh,
;[D b' noI e'Jh d[Zyh Bko dh,
w/o/ xo t/y' e?;k vkek g? frnk
fjZe dk sths e'Jh bkje/ b? frnk
u'oK Bz{ ytkfJnk ykDk Bkb/ nkg w?A,
T[BQK tkbh Bhsh Bz{ ;eh Bk Bkg w?A,
w/o/ gZb/ pZ; j[D o'Dk ofj frnk,
fjZe dk sths e'Jh bkje/ b? frnk.

;G skJhA T[BQK B/ fgnkJh dko{ ih,


fijVk ght/ dko{ T[j ;dk jko{ ih,
fJPe/ dk g?r PhPh gk e/ b? frnk
fjZe dk sths e'Jh bkje/ b? frnk.
x/fonK ;h BhAd uzdoh B/ nkD ih,
gz[Bz{ ;zr ;[sh ;h d[;kbk skD ih,
w/ok g[zBz{ w/o/ s'A u[oke/ b? frnk,
fjZe dk sths e'Jh bkje/ b? frnk.
gsk j[zdh tkVdh ed/ Bk u'oK Bz{,
XZe/ d/ e/ eZYdh jokw y"oK Bz{,
;kX{nK d/ pkD/ ftZu mZr pfj frnk,
fjZe dk sths e'Jh bkje/ b? frnk.
mzvh g"D w/o/ Bkb X'yk eorh,
fiZsh j'Jh pkih w?A sK G?D' jorh,
;[fsnk d/ eZN/ j[zd/ iKdK efj frnk,
fjZe dk sths e'Jh bkje/ b? frnk.
gsk j[zdk p?me/ w?A oks eZNdh,
ghVk pj[sh G?Vh j? ft:'r ;ZNdh,
fJPe whBko gbK ftZu Yfj frnk,
fjZe dk sths e'Jh bkje/ b? frnk.
d't/A jZE i'V noI r[iko dh,
fbnkt' Bh ypo e'Jh fdbdko dh,
GzfwnK dk w[zvk feZE/ ik e/ g? frnk,
fjZe dk sths e'Jh bkje/ b? frnk.

efpZs
;Z;h dh nktkI ;[D ikfrnk NZpo ;kok,
g[zBz{ SZv ;Z;h skJhA j'fJnk nbh gzi ih.
fe;/ d/ Bk fwZs j[zd/ ;Zg s/ pb'u GkJh,
ezw ;ko ;[ZN fdzd/ ;[ZN/ ;Zg ezi ih.
fgSb/ iBw dk ;h t?o ;kv/ Bkb e'Jh
;Z;h ;zr fdB eZN eZY frnk ozI ih.

eowK dh rsh skJhA ;{ow/ Bk o'e ;e/,


ihtB j? y/v Gzw/ y/v ;s ozI ih. 40

efpZs
;yhnK fdbk;/ d/D rb/ bZr ;Z;h skJhA,
;gBK ;wM eo G[b ik ;j/bhJ/,
dr/ pki j[zdh iksh wod jokwhnK dh,
g[zBz{ tKr SZv s[o/ e[b ik ;j/bhJ/,
gsk BjhA feZE/ frnk fJPe tgkoh SZv,
fejVk b? frnk s'V c[Zb ik ;j/bhJ/,
o'D Bkb w;b/ Bk ed/ G?D/ jZb j[zd/,
GzfwnK d/ w[zv/ tKr G[Zb ik ;j/bhJ/. (41)

p?As
;Z;h nkydh f;ZNe/ Bho B?D'A
bZr/ fi; Bz{ iKDdk ;ko ;'Jh.
ikB eZYb/ Gkt/A jbkb eoe/,
gsk :ko dk dZ;d/ :ko ;'Jh.
o{j oZIh Bk ni/ ;h sZe T[;Bz{,
bkje/ b? frnk c[ZbK dk jko e'Jh.
tKr e'fJb d/ e{e dh fizd w/oh,
bZGK fet/A w?A nkgDk fgnko ;'Jh.
;yhnK ;yh d/ ezw jw/P nKtD,
;Zuh ;yh bzxKtdh gko ;'Jh.
fpBK gsh d/ dZ; eh ihtBK Bh,
gsh Bkb i' ofjzdh j? Bko ;'Jh.
;ko ;'Bz{ eh gqhsw fgnko tkbh,
gqhsw Bkb i' i'Vdh sko ;'Jh.
fpBK g[zBz{ Bk ekbi/ mzv g?Adh,
;hBk mko d/ mzvVh Xko ;'Jh.
bcIK Bkb i' fyZu s;tho d/t/,
Gzw/ nkydk feZ;k eko ;'Jh.

efpZs
X'ph s/ X'pD d't/A o'Adh sZe ;Z;h skJhA
yVr/ B/ p[Zs pD Bk ipkB jZbdh.
pZfunK dk d[Zy BjhA MZb j[zdk wkfgnK s'A,
b{D tKr yod/ Bk g/; e'Jh uZb dh.
e[VhnK dk d[Zy G?Vk e?Po d/ o'r Bkb,
j"bh j"bh ykJh iKdk bkt/ Y{jh wZb dh.
XhnK tkb/ d[Zy BjhA MZbh d/ ijkB e?Adk,
d[Zyh d/y Xh Bz{ fizd r'j/ tKr iZbdh. (42)

efpZs
fyZu fyZu ;Z;h skJhA X'pD brkt/ ;hB/,
o' Bk XhJ/ u[Zg eo BjhA j'Dh NZbdh.
;gBK ;wMeo G[Zb ik ejkDh ;koh,
e'Jh Bk gq/wh fJZE/ j? gqhs yZb dh.
j'Atdk i/ pZ; w/o/ bZG b?Adh g[zBz{ skJhA
trd/ i' jzM{ s/o/ gbK ftZu mZb dh.
s[oi/ itkJh SZv Xh Bz{ xo wkfgnK d/
d[Zyh d/y Xh Bz{ fizd r'j/ tKr iZbdh.(43)

efpZs
g[zBz{ i?;/ X'ph e[V? fwbd/ swkw J/E/
eobh yohd XhJ/ n?t/A d[Zy MZbdh.
s[o/ iKd/ okjh ;zr eoBh gqhs wkVh,
fJzBK dh gqhs whs pZ; j[zdh gZbdh.
eod/ weo ;ko/ G?D GkJh ;e/ fijV/
n?;h wkVh dPk ehsh gk;k y/v BZb dh.
o[bh ;h pDh d/ ftZu ;[sk oki/ Ghw tkbh,
d[Zyh d/y Xh Bz{ fizd r'j/ tKr iZb dh. (44)

p?As
;Z;h nkydh wkJ/ Bh u[Zg eoik
nZb/ cZN Bz{ j'o Bk gZN wkJ/.
pj[sk v{zxk Bh ;Zb ft:'r tkbk
rZbK Bkb Bk J/; Bz{ nZN wkJ/.
U; ;/m dk wkVk Bh jkb j[zdk,
b[ZNh iKdh j? fi; dh jZN wkJ/.
d[Zy d{i/ dk e'Jh Bk ikD ;edk
d[Zy nKtdk tZidh ;ZN wkJ/.
fpBK nkp Bk p[M dh fgnk; efjzd/,
j'AtD wX{ d/ Gkt/A Bh wZN wkJ/.
Bho Bho sK ;dk jh Bho ofjzdk
Gkt/A eZYhJ/ o/s dh tZN wkJ/.
wK Xh dk godk j? fJZe j[zdk
wZddrko pD e[ZM sK yZN wkJ/.
g[zBz{ i?;/ Bk Xos g/ j'o j'D/
w/o/ torhnK nkw Bk xZN wkJ/.
g[zBz{ pkM Bk ihtDK iZr T[s/
S[oh wkoe/ X'D Bz{ eZN wkJ/.
vkuh g?V d/ fgZS/ w?A bZr ikDk
bZG b?Dk j? fJPe dk sZN wkJ/.
s?Bz{ ;ko Bk gqhsw fgnko tkbh
fgnko ehsk ;h XzN/ iZN wkJ/.
doPB doPBK fpBK Bk u?B nkt/
wZu/ ekbik w/ok bZN bZN wkJ/.

efpZs
g?V bZG vkuh tkbh s[oh fgS? g?Vd/ j?
g?V tkbk o/sk uZe wZE/ Bkb b"Adhn?.
vkuhJ/ Bh X'yk ehsk b?rh uZe g[zBz{ skJhA
ikwk j? iBkBk s/ok BjhA bZI n"Adhn?.

s/o/ P'jo skJhA id t/u d/D w/fbnK s/


wkodhn?A uheK i?;/ s'g o'bk g"Adhn?.
;/tk s/oh ehsh tKr ;ZuhnK ;j/bhnK d/,
skjB/ wko wko Gzw/ vkuh Bz{ ;D"Adhn?.(45)

efpZs
jtk nZr jZE i'V eodh noI t/y'
uZbh Bk sz{ G?D/ nZi pks ih ps"Adhn?
g?V skJhA t/yh fes/ w/N d/t/ t/r Bkb
g?V fpB g?V BjhA g[zBz{ dh E"Adhn?.
rowh d/ Bkb o/s j'Jh iKdh nZr tKr{
s[fonk Bh iKdk g?o j"bh i/ Ne"Adhn?,
gq/w d/ ;[dkroK dh tZyoh ejkDh j[zdh
p[Zb/ tKr Bkoh pD BZuDK ;y"Adhn?.(46)

e/;oh
Xho/ Xho/ ;{oi f;yo nk frnk
rowh B/ mzv T[s/ I'o gk fbnk
fNZfpnK dk skgwkB B/V/ nZ;h d/
sZsk sZsk o/s ykt/ g?o ;Z;h d/.
uZb gJh ;h xo'A tes ;t/o d/
pDh d/ gfozd/ sZe jzM{ e/od/
nZyhnK *u Bho i?;/ Bho eZ;h d/
sZsk sZsk o/s ykt/ g?o ;Z;h d/.
GkB dh sgZP B/ ;[eksk w[Zy ih,
B/V/ s/V/ fdZ;dk Bk e'Jh o[Zy ih,
ihGk ;[Ze tb ykt/ tKr oZ;h d/,
sZsk sZsk o/s ykt/ g?o ;Z;h d/.
gZshnK gP[g i?;/ g?o Bko d/,
o/s dh sgZP c[Zb Bk ;jkod/,
nkPe ;h fijV/ tho' eZuh bZ;h d/,
sZsk sZsk o/s ykt/ g?o ;Z;h d/.

jtk Bkb T[vZdh ;h sZsh o/s ih,


fNZfpnK *u Skb wkod/ go/s ih,
wko{Eb tkb/ d[Zy BjhA dZ;h d/
sZsk sZsk o/s ykt/ g?o ;Z;h d/.
g[zBz{ g[zBz{ nkye/ ntkIK wkodh,
fvZg g?Adh T[m tfjzdh Gkb{ :ko dh,
e{b/ i/ pdB o/s eD xZ;h d/,
sZsk sZsk o/s ykt/ g?o ;Z;h d/.
eodh noI okw e' g[eko ih,
sZsh sZsh o/s j't/ mzvh mko ih,
b'eh rhs r"Ad/ o?D s/oh iZ;h d/,
sZsk sZsk o/s ykt/ g?o ;Z;h d/.
fJPe jeheh tkb/ ozr fBnko/ B/
d[ZyK d/ tIB ;GB/ ;jko/ B/,
Gob? fgnko Gzw/ ftZu BZ;h d/,
sZsk sZsk o/s ykt/ g?o ;Z;h d/.

efpZs
r[d tKr o/s ftZu y[ZGh ikD g?o :ko'
I'o bk e/ fyZudhn? edw tX"AD Bz{.
pNB neko Skb/ uZ; uZ; eoh ikD,
fcZ;h ikD g?dk j'D dod tX"AD Bz{.
ezBK B/ ntkI ;[Dh pZeoh fwnKeB/ dh,
bZrdk fbnKdk fe;/ fJZiV uo"AD Bz{.
tkNk dh ;skJh ;Z;h g[Zih e'b nkiVh d/,
wzrdh n? Bho :ko' fgnk; d/ waN"AD Bz{.

efpZs
EZb ftZu t/yh Bko gohnK ;wkB id'A
T[~vrh ;h j'P ikbh yVk fojk sZedk,
;[zdoh dk o{g Xko v?D nkJh ykD tho'
gkDh dk pjkBk bkt/ d/ Bh nkp ;Zedk.

jtk d/ to'b/ tKr ikbh T[E' GZfink ;h


w"s tkbk y"c G?Vk j? jo/e MZedk.
wkVh dPk nkt/ id'A oZ;hnK s'A ;Zg pD/
doPB fgnko/ do' ;ek GkJh XZedk. (48)

efpZs
wZd dk BPk th fejVk BPk j[zdk ;[D' GkJh
gbK ftZu bZE iKdk d/jh skJhA s'Ve/.
eod/ f;cs J/dh ezw eZY :ko fejV/
d{i/ Bz{ fgnke/ c/o f;ZN fdzd/ o'Ve/.
gkJ/ B/ ftS'V/ fJjB/ :koK :koK ftZu tho'
s[or/ B/ SZv i/V/ ;"Ad/ wzi/ i'Ve/.
ikw d/ i' ;KMh Gzw/ j'Atd/ Bk :ko ;Zu/,
:ko skJhA wko fdzd/ X"D Bz{ wo'Ve/. (49)

efpZs
y[bh id'A nZy gz[Bz{ t/ydk u[c/o/ tZb,
fdZ;dh Bk ;Z;h w/oh e?;k j? wekB ih.
n"os tr?o xo tZY tZY ykJh iKdk,
bZrdk Bk uzrk ftjVk fpBK sK oekB ih.
SZb ehsk bZrdk j? w/o/ Bkb ;e/ thoK
fgnke/ wZd T[jBK b[ZNh bJhn? d[ekB ih,
wkVk j[zdk BPk e?Ad/ ;kX{ s/ ceho ;ko/,
gZN s/ BP/ B/ ;ko/ GzfwnK itkB ih. (50)

p?As
g[zBz{ nkydk w[Zy e' bkb eoe/
wkVh ehsh j? s[;K B/ rZb GkJh.
X'yk ehsk j? nkg B/ Bkb w/o/
;e/ thoK dh Xko e/ yZb GkJh.
uzdoh wZd B/ ehsk p/j'P w?Bz{
w[od/ tKr Bk ;fe jZb GkJh.

GkJhnK GkJh d/ Bkb drk esk


ehs/ ;hB/ ftZu B/ ;Zb GkJh.
fpBK ;Z;h d/ ihtBK w?A Bkjh
tKr ;kb d/ bzx dk gZb GkJh.
xo d/ G?sh B/ oktD Bz{ jko fdZsh
ftZu pDh d/ G/fink BZb GkJh.
;kvk coI ;h s[;K dh ;/t eoBh
pdb/ s[;K B/ ehsk j? SZb GkJh.
ekjd/ GkJh i' drk ewKtd/ B/
T[jBK Bkb'A sK uzrVh eZb GkJh.
iKdh tko dh eoK ;bkw E'Bz{
n"DK w[V Bk GzfwnK tZb GkJh.

efpZs
skjD/ fwjD/ d/ e/ g[zBz{ ;fenk GoktK skJhA
g"D d/ ;wkB ikt/ fyfunk fdbdko dk.
d/jh skJhA G[Zy BjhA d/jh d/ fwbkg tkbh
;Z;h ftZu'A j'Atdk j? do; eosko dk.
nPe rs d't/A ;fenK GoktK tKr,
o/tsh r[o{ ih dZ;/ :ko i/Vk :ko dk.
eod/ fJPe ekwh ekw Bz{ waN"D d/ bJh
fJPe jeheh Gzw/ o{j skJhA mko dk. (51)

efpZs
eodk noI t/y' ;Z;h Bz{ ntkIK wko
X'y/ pkI BjhA ;Z;h s/ok g[zBz{ ykB ih,
SZb eo b?r/ uZe T[wo s[wo d't/A,
uZbh BjhA g/; e'Jh N[ZN/ w/oh ikB ih.
feZ;/ eth ou eo r"ADr/ ;Gk d/ ftZu,
is ;s oZy' ;Z;h g[zBz{ d/ ;wkB ih.
o{jK d/ go/w ftZu y[dk nkg tk; eo/
gziK d/ uZeo Gzw/ cf;nk ijkB ih. (52)

e/;oh
g"D d/ ;wkB ukb/ gkJ/ g[zBz{ B/,
ez{i tKr ehoB/ th rkJ/ g[zBz{ B/,
;Z;h ;Z;h nky ;Z;h Bz{ g[eko dk
fNZfpnK *u g[zBz{ j? ntkIK wkodk.
pDr/ B/ t?oh w/o/ tho ;Z;h J/
u[zfxnK fiBK B/ ;zr ;ho ;Z;hJ/,
eodk :ehB i/Vk ;dk jkodk,
fNZfpnK *u g[zBz{ j? ntkIK wkodk.
X'ph pD s/ok ehsk ;zr ;Z;hJ/,
nkyd/ ;h b'eh X'ph Bzr ;Z;hJ/,
s/o/ fpBK s/ok BjhA fpzd ;ko dk
fNZfpnK *u g[zBz{ j? ntkIK wkodk.
eodk noI fJzd Bz{ g[eko ih,
o/s dh sgP eo' mzvh mko ih,
S/sh ik e/ sZeDk j? w[Zy :ko dk,
fNZfpnK *u g[zBz{ j? ntkIK wkodk.
g?Ad/ B/ G[b/y/ ;{os fgnkoh d/,
pe;/ *u pzd eo Bdh skoh d/,
nZyhnK *u'A jzM{nK d/ NZp vko dk
fNZfpnK *u g[zBz{ j? ntkIK wkodk.
fezB/ d[ZyK Bkb s?Bz{ gkfJnk ;Z;hJ/,
thoK Bz{ so; BjhA nkfJnk ;Z;hJ/,
SZfvnk Bk w?Bz{ T[BK fe;/ eko dk
fNZfpnK *u g[zBz{ j? ntkIK wkodk.
ghAd/ Bk Pokp fezB/ uzr/ ofjzd/ Bh,
d[Zy Bk ft:'r tkb/ nkgK ;fjzd/ Bh,
fbyhnK d/ b/y BjhA e'Jh Nko dk,
fNZfpnK *u g[zBz{ j? ntkIK wkodk.

nkJhn? ntkI g[zBz{ g[zBz{ efjD dh,


ehofBnK d/ tKr j[zdh i?;/ t?D dh,
;hB/ ftZu ;Zb ;Zb fit/A nkodk
fNZfpnK *u g[zBz{ j? ntkIK wkodk.
U;/ gk;/ GZfink ntkI ;[D e/,
o{j skJhA tZi/ B/ go/w s[De/,
bZrdk j? p'b ;Zu/ fdbdkodk,
fNZfpnK *u g[zBz{ j? ntkIK wkodk.
o/s Bkb t/yh ;Z;h izr eodh,
g[zBz{ g[zBz{ nky mzv/ j"Ae/ Godh,
ekbk j'fJnk ozr g;[g nBko dk,
fNZfpnK *u g[zBz{ j? ntkIK wkodk.
sZfenk ;Z;h B/ id g[zBz{ ykB Bz{,
uZehnK pKjK B/ T[dQ/ rb/ gkD Bz{,
SZv ikDk j[D w?A wjZb rkodk,
fNZfpnK *u g[zBz{ j? ntkIK wkodk.
g[zBz{ nky/ w/ok Bk e;{o ;Z;hJ/,
s/o/ ;zr ikDk w?A io{o ;Z;hJ/,
d[BhnK dk w/bk pZ; gb uko dk
fNZfpnK *u g[zBz{ j? ntkIK wkodk.
SZve/ ti{d o{jK ukb/ gkJ/ B/,
o'jh d/ pf;zfdnK B/ rhs rkJ/ B/,
:ko ;zr j' frnk fwbkg :ko dk,
fNZfpnK *u g[zBz{ j? ntkIK wkodk.
e[M sK gfozd/ J/j/ rZb dZ;d/,
;Z;h g[zBz{ n;hA t/y/ d't/A jZ;d/,
Mzvk rZv s[o/ Gzw/ ;Zu/ fgnkodk
fNZfpnK *u g[zBz{ j? ntkIK wkodk.

Gzw/ fgzv
tZv/ Gzw/ fgzv wkB;k d/ e'b ih,
GzfwnK dk w[zvk dZ;/ ;Zu p'b ih,
w/oh wks G{wh iZr s'A fBnkohn?
GzfwnK dh PkB ;G Bz{ fgnkohn?.
;G iksh b'e J/E/ ;[Zyh tZ;d/
sehJ/ *u p?m ofjD ;dk jZ;d/
;GBK dh :koh Bk fe;/ dh ykohn?
GzfwnK dh PkB ;G Bz{ fgnkohn?.
Xkbhtkb, f;ZX{, wkB, ;zX{, iZN ih
fgzv d/ ftukb/ pkDhnK dh jZN ih,
bzw/ o{N tkbh o[edh th bkohn?,
GzfwnK dh PkB ;G Bz{ fgnkohn?.
oki/ f;Zy, gzvsK d/ J/E/ xo B/
uko/ gk;/ o"DeK fes/ Bk ;oB/
s'fsnK B/ pkr *u'A T[vkoh wkohn?
GzfwnK dh PkB ;G Bz{ fgnkohn?.
ShAfpnK dk xo J/E/ BjhA fdZ;dk
s/bh dh wPhB T[s/ nkNk fgZ;dk
uzrh x[fwnkok dh d[ekB dkohn?
GzfwnK dh PkB ;G Bz{ fgnkohn?.
MZpoK d/ t/jV/ dk ;oK r's ih
oVh tkbk pkpk j? fJbkjh i's ih
B/V/ ;{bh ;o w/bk br/ Gkohn?,
GzfwnK dh PkB ;G Bz{ fgnkohn?.
J/E/ j? n"bkd G'b/ ;[fBnko dh,
jZNh soykDh jZNh j? b[jko dh,
t;d/ wok;h o?Adk Bk bbkohn?
GzfwnK dh PkB ;G Bz{ fgnkohn?.

dfbsK dk t/jVk tZyoh ih PkB dk


MZbdk Bk o'p fe;/ yZph ykB dk
eod/ feos uzrh d/D dkohn?,
GzfwnK dh PkB ;G Bz{ fgnkohn?.
fMT[o B/V/ v/o/ d/ eoB tk; ih,
p[ZYk y{jk u[Zg SZgVK d/ gk; ih
r[o{ xo B/V/ gkmPkbk ;oekohn?
GzfwnK dh PkB ;G Bz{ fgnkohn?.
d/D b?D tkbk p?Ae B/V/ nZv/ d/
e"D wko/ ;'Nh YZm/ S'N/ tZv/ d/
dkDk wzvh ftedh fiD; ;kohn?,
GzfwnK dh PkB ;G Bz{ fgnkohn?.
okw uzd eth gzvsK dk g[Zs ;h
g{oB fpgo T[jdk G{nk ;[s ;h
eZfmnK B/ rk e/ fizdrh r[ikohn?
GzfwnK dh PkB ;G Bz{ fgnkohn?.
doPB Gzw/ w[zvk Gzw/ rkw dk
G'b/ dh nzP g[Zs ;'Bh okw dk
feqgk r[o{ dh SzdK dk fbykohn?
GzfwnK dh PkB ;G Bz{ fgnkohn?.

You might also like