Download as doc, pdf, or txt
Download as doc, pdf, or txt
You are on page 1of 10

He phng trnh hai an

I. HE PHNG TRNH BAC NHAT HAI AN

a1x + b1y = c1 1. Bai toan: Giai va bien luan he phng trnh: a2x + b2y = c2 Cach giai:
b1. Tnh cac nh thc: b2. Ta co: i/. D 0: He co nghiem duy nhat (x; y) vi x = D Dx , y= y D D

D=

a1 b1 a2 b2

Dx =

c1 b1 c2 b2

Dy =

a1 c1 a2 c2

D = 0 ii/. : c Dx 0( hoa Dy 0)

He phng trnh vo nghiem

iii/. D = Dx = Dy = 0 : He phng trnh co the vo nghiem, co the vo so nghiem ( nen thay gia tr cu the vao he phng trnh roi ket luan ) 2. Cac v du: VD1: Cho he phng trnh: x + my = 3m (I) mx + y = 2m + 1 1. Giai va bien luan he (I) 2. Trong trng hp he co nghiem duy nhat (x0; y0), tm cac gia tr nguyen cua m sao cho x0 va y0 la nhng so nguyen. VD2: Cho he phng trnh:
2 mx + 4y = m + 4 x + (m + 3)y = 2m + 3

1. Vi cac gia tr nao cua m th he co nghiem duy nhat (x; y) thoa man ieu kien x y ? 2. Vi cac gia tr cua m a tm c, hay tm gia tr nho nhat cua tong x + y. ( H An Ninh 98 ) VD3: Giai va bien luan he phng trnh (1 sina)x + cosa.y = cosa cosa.x + (1 sina)y = sina VD4: Tm cac gia tr cua b sao cho vi moi a R th he phng trnh co nghiem x + 2ay = b ( H Cong oan 98 ) 2 ax + (1 a)y = b
Tai lieu luyen thi ai hoc 2008 - Tran Ch Thanh

- chithanhtranvl@gmail.com

Page 1

3. Bai tap lam them:


(a2 1 + (a 1 = a3 1 )x )y B1. Giai va bien luan he phng trnh 2 3 )x )y (a + 1 + (a + 1 = a + 1

mx + 2y = m + 1 B2. Cho he phng trnh 2x + my = 2m + 5 a). Giai va bien luan he phng trnh b). Khi he co nghiem (x; y), hay tm he thc lien he gia x va y oc lap oi vi m.

ax + y = b B3. Cho he phng trnh 2 x + ay = c + c a). Giai va bien luan he phng trnh b). Tm b sao cho vi moi a, luon tm c c e he phng trnh co nghiem

II. HE PHNG TRNH OI XNG LOAI 1


f(x;y) = 0 1. Dang: (1), trong o: f(x;y) va g(x;y) la cac bieu thc oi xng (x;y) = 0 g theo x; y 2. Nhan dang: Khi thay x bi y va thay y bi f(x;y) = 0 thay x by i va thay y bx i (x;y) = 0 g x th he khong oi. Tc la: f(y;x) = 0 (y;x) = 0 g

x + y + xy = 11 Chang han: he phng trnh 2 2 x + y + 3(x + y) = 28 3. Cach giai: F(S;P) = 0 b1. Dung an so phu: at S = x + y , P = xy. Ta c: (2) (S;P) = 0 G
b2. Giai he phng trnh (2) + Neu S0 , P0 la mot nghiem cua he (2) th nghiem x, y cua he (1) la nghiem cua he x + y = S0 xy = P0 + Khi o x, y la nghiem cua phng trnh: t2 S0.t + P0 = 0 (3) b3. Ket luan 4. Chu y: a). He (1) co nghiem (x; y) He (2) co nghiem (S0; P0) S2 4P 0
Tai lieu luyen thi ai hoc 2008 - Tran Ch Thanh

- chithanhtranvl@gmail.com

Page 2

b). Neu S2 4P0 > 0 th phng trnh (3) co 2 nghiem phan biet 0
t1 =
2 S0 S0 4P0

va t2 =

2 S0 S0 + 4P0

x = t1 x = t2 Khi o he (1) co hai nghiem tng ng va y = t2 y = t1


c). Neu S2 4P0 = 0 th phng trnh (3) co nghiem kep t1 = t2 = 0 Khi o he (1) co 1 nghiem tng ng x = y =

S0 2

S0 2

d). Do tnh oi xng, neu (x0; y0) la mot nghiem cua he (1) th (y0; x0) cung la mot nghiem cua he (1) . Do o: Neu he co nghiem duy nhat th nghiem nay co dang (x0; x0) e). Cac bieu thc oi xng thong dung:
x2 + y2 = ( x + y) 2xy = S2 2P
2

x3 + y3 = ( x + y) 3xy ( x + y ) = S 3 3SP
3

2 x4 + y4 = ( x + y) 4xy x2 + y2 6x2 y = S4 4P(S2 2P) 6P2 = S4 4S2P + 2P2 4

f). oi khi can at ieu kien e he phng trnh co ngha ( an mau ) 5. Cac v du:
x2y + xy2 = 30 VD1: Giai he phng trnh 3 3 x + y = 35

( H Mo a chat 98 )

x + xy + y = 2m + 1 VD2: Ch he phng trnh 2 (I) ( HQG Ha Noi 99 ) 2 (m ) x y + xy = m + 1 1. Chng minh rang vi moi m, he phng trnh (I) luon luon co nghiem 2. Tm m e he (I) co nghiem duy nhat.
VD3: Tm cac gia tr cua a e he phng trnh sau co ung hai nghiem
x2 + y2 = 2(1+ a) 2 (x + y) = 4

( H Y Dc TpHCM 98 )

6. Bai tap lam them


1 1 x + y + x + y = 5 B1. Giai he phng trnh x2 + y2 + 1 + 1 = 9 x2 y2

( H Ngoai thng 97, khoi D )

Tai lieu luyen thi ai hoc 2008 - Tran Ch Thanh

- chithanhtranvl@gmail.com

Page 3

x + y = m B2. Cho he phng trnh 2 ( Bao ch, Tuyen truyen 98, khoi D ) 2 2 x + y = 6 m 1. Giai he phng trnh khi m = 1 2. Tm m e he phng trnh a cho co nghiem x + y = m + 1 B3. Cho he phng trnh 2 ( H Su pham Quy Nhn 99 ) 2 2 x y + xy = 2m m 3 1. Giai he phng trnh vi m = 3 2. Chng minh rang vi moi m, he phng trnh tren luon co nghiem x2 + y2 = 5 B4. Giai he phng trnh 4 ( H Ngoai thng 98 ) 2 2 4 x x y + y = 13
1 (x + y)(1+ xy) = 5 B5. Giai he phng trnh (x2 + y2)(1+ 1 ) = 49 x2y2

( H Ngoai thng 99, khoi A )

x + y + x2 + y2 = 8 B6. Cho he phng trnh ( H Ngoai thng 97, khoi A ) )(y ) xy(x + 1 + 1 = m 1. Giai he phng trnh khi m = 12 2. Xac nh m e he phng trnh a cho co nghiem x + y + xy = 11 B7. Giai he phng trnh 2 2 x + y + 3(x + y) = 28
x2 + y2 + xy = 7 B8. Giai he phng trnh 4 4 2 2 x + y + x y = 21 ) 2x2 + 2y2 + 3x + 3y 6 = 0 B9. Giai he phng trnh 2 2 x y + xy 19 = 0

( HQGHCM 2000, khoi D )

( H Spham HaNoi 2000, khoi B

x + y = 5 B10. Giai he phng trnh 4 4 x + y = 97

III. HE PHNG TRNH OI XNG LOAI 2

1. Dang:

f(x;y) = 0 f(y;x) = 0

( 1) ( 2)
- chithanhtranvl@gmail.com

Tai lieu luyen thi ai hoc 2008 - Tran Ch Thanh

Page 4

2. Nhan dang: Khi thay x bi y va thay y bi x th phng trnh (1) tr thanh phng trnh (2) va ngc lai. Ta co: f(x;y) = 0

( 1)

thay x by i f(y;x) = 0 va thay y bx i

( 2)

x2 2x 3y = 0 Chang han: he phng trnh 2 y 2y 3x = 0

3. Cach giai: b1. Bien oi f(x;y) = 0 f(y;x) = 0

( 1) ( 2)

f(x;y) = 0 f(x;y) f(y;x) = 0

f(x;y) = 0 (x;y) = 0 (x y).g

x = y f(x;y) = 0 g (x;y) = 0 f(x;y) = 0

( A) ( B)

b2. Giai he phng trnh (A) va (B) Chu y: Co the bien oi he (B) ve he phng trnh oi xng loai 1 e giai nh sau: (x;y) = 0 (x;y) = 0 g g ( B) ( C) ( He (C) la he oi xng loai 1 ) f(x;y) = 0 f(x;y) + f(y;x) = 0 b3. Ket luan 4. Cac v du:
2x + VD1: Giai he phng trnh 2y + 1 = y 1 = x 3 x 3 y

( HQG Ha Noi 99, khoi B )

x3 = y2 + 7x2 m x VD2: Cho he phng trnh 3 ( HSpham Vinh 99 ) 2 2 y = x + 7y my Tm m e he phng trnh co nghiem duy nhat

VD3: Tm m e he phng trnh co nghiem duy nhat


xy + x2 = m 1 (y ) 2 (x ) xy + y = m 1
Tai lieu luyen thi ai hoc 2008 - Tran Ch Thanh

( H Hang hai 97 )
Page 5

- chithanhtranvl@gmail.com

y2 + 2 3y = x2 VD4: Giai he phng trnh 2 3x = x + 2 y2

( H khoi B 2003 )

5. Bai tap lam them:


x3 = 3x + 8y B1. Giai he phng trnh 3 y = 3y + 8x

( HQG Ha Noi 98 )

x 3y = B2. Giai he phng trnh y 3x =

4y x 4x y

( HQG Ha Noi 97 )

y2 = x3 4x2 + ax B3. Cho he phng trnh 2 3 2 x = y 4y + ay

( HQG TpHCM 96 )

Xac nh a e he phng trnh co nghiem duy nhat


x3 = 7x + 3y B4. Giai he phng trnh 3 y = 7y + 3x y2 (x + y) = 2m B5. Cho he phng trnh 2 x (y + x) = 2m

1. Giai he phng trnh khi m = 0 2. Tm m e he phng trnh co nghiem duy nhat


2x2 3x = y2 2 B6. Giai he phng trnh 2 2 2y 3y = x 2

( HQG Ha Noi 2000)

2 2x = y + B7. Giai he phng trnh 2y2 = x +

1 y 1 x

( HV Chnh tr 2001 )

B8. Tm a e he phng trnh co nghiem duy nhat ( x + 1 2 = y + a ) 2 ( y + 1 = x + a ) ( H Spham HCM 2001 )

Tai lieu luyen thi ai hoc 2008 - Tran Ch Thanh

- chithanhtranvl@gmail.com

Page 6

xy + x2 = m 1 (y ) B9. Cho he phng trnh ( H Hang hai 97 ) 2 (x ) xy + y = m 1 1. Giai he phng trnh khi m = 1 2. Tm m e he phng trnh co nghiem duy nhat y2 = x3 4x2 + ax B10. Tm a e he phng trnh co nghiem duy nhat. 2 3 2 x = y 4y + ay

IV. HE PHNG TRNH ANG CAP

f(x;y),f2(x;y) : hai a th ag ca cu g ba c n p n c f(x;y) = g(x;y) 1 1 1 1. Dang: (I), vi: c n p n c f2(x;y) = g2(x;y) g(x;y),g2(x;y) : hai a th ag ca cu g ba 1 + a thc hai bien x va y co dang: P(x;y) = anxn + an1xn1y + an2xn2y2 + L + a1xyn 1+ a0yn + Trong o: n la so nguyen dng ( n N*) va cac he so a0,a1,...,an khong ong thi bang 0 c goi la a thc dang cap bac n 2. Cach giai: b1. Giai he (I) khi x = 0 b2. Giai he (I) khi x 0 F(x;t) = 0 KH x + at y = t.x , ta c: (II) h = 0 i trnh t = t0 (t) Giaphng G (x;t) = 0 F(x;t0) = 0 Giahe i (III) The0 , t + Thay t = t0 vao (II), ta co: (III) x= x0 x0 tm y0 y0 = t0.x0 (x;t G 0) = 0 b3. Ket luan 3. Chu y: 3.1. Theo cach giai neu tren, ta co the giai he (I) nh sau: b1. Giai he (I) khi y = 0 b2. Giai he (I) khi y 0 . at x = t.y ( lam tng t nh tren ) b3. Ket luan 3.2. oi vi he ang cap bac hai, ta co them phng phap giai nh sau: b1. S dung phep bien oi tng ng, kh y2 ( hoac kh x2 ). T o tnh y theo x ( hoac tnh x theo y ) b2. S dung phep the, ta c phng trnh bac 4 trung phng. b3. Giai phng trnh bac 4 trung phng noi tren va ket luan 4. Cac v du: x3 - y3 = 7 VD1: Giai he phng trnh (QGHN 97) xy(x - y) = 2
Tai lieu luyen thi ai hoc 2008 - Tran Ch Thanh

- chithanhtranvl@gmail.com

Page 7

2y(x2 - y2) = 3x VD2: Giai he phng trnh 2 x(x + y2) = 10

( Mo a chat 97 )

x2 2xy + 3y2 = 9 VD3: Giai he phng trnh 2 2 2x 13xy + 15y = 0

( H Ngan hang 2001 )

3x2 + 2xy + y2 = 11 VD4: Cho he phng trnh 2 (QGHCM 98 ) x + 2xy + 3y2 = m+ 17 1. Giai he phng trnh khi m = 0 2. Xac nh m e he phng trnh co nghiem

5. Bai tap lam them:


3x2 5xy 4y2 = 3 B1. Giai he phng trnh 2 2 xy 9y + 11 8x = 6 x2 + 3y2 + 2xy = 9 B2. Giai he phng trnh 2 2 2x + 2xy + y = 2 3x2 2xy = 16 B3. Giai he phng trnh 2 2 x 3xy 2y = 8 y3 x3 = 7 B4. Giai he phng trnh 2 2 2x y + 3xy = 16 6x2 xy 2y2 = 56 B5. Giai he phng trnh 2 2 5x xy y = 49

( H Kien truc HCM 95 )

( H SphamHCM 2000 )

( H Hang hai 2000 )

( H Kien truc HaNoi 98 )

V. HE PHNG TRNH KHAC


1. Cach giai: Dung cac phep bien oi, a ve he phng trnh a biet cach giai. Thng gap cac trng hp nh sau: + Trng hp 1: Neu bieu th c mot an theo cac an con lai th ta dung phep the + Trng hp 2: Neu bien oi c mot phng trnh cua he thanh phng trnh tch so th ta phan tch he a cho thanh nhieu he n gian + Trng hp 3: Neu phat hien trong he co nhng bieu thc ong dang th ta dung an so phu
Tai lieu luyen thi ai hoc 2008 - Tran Ch Thanh

- chithanhtranvl@gmail.com

Page 8

2. Cac v du:

x+ y = m VD1: Cho he phng trnh (x + 1 2 + xy = m + 2) )y (y 1. Giai he phng trnh khi m = 4 2. Tm m e he co nhieu hn hai nghiem

( HQGHCM 97 )

x2 - y2 + a + y) = x - y + a (x VD2: Cho he phng trnh 2 (HV Ky thuat QS 98 ) 2 x + y + bxy = 3 1. Giai he khi a = b = 1 2. Xac nh a, b e he co nhieu hn 4 nghiem phan biet

xy - 3x - 2y = 16 VD3: Giai he phng trnh 2 x + y2 - 2x - 4y = 33


1 1 x = y x y VD4: Giai he phng trnh 2y = x3 + 1 3. Bai tap lam them:
x2 + 3x2y + y2 = 5 B1. Giai he phng trnh 2 2x + y = 3 (x + y)(2 B2. Giai he phng trnh (x y)(2 + 1 )= xy 1 )= xy 9 2 5 2

( HGTVT 99 )

( H 2003, khoi A )

( H Hong c 99 )

x2 + y2 3x + 4y = 1 B3. Giai he phng trnh 2 2 3x 2y 9x 8y = 3

( H Spham HaNoi 99 )

( 2x + y) 2 5(4x2 y2) + 6( 2x y) 2 = 0 B4. Giai he phng trnh 1 =3 2x + y + 2x y x + y + z = 6 xy + yz + zx = 12 2 2 2 + + =3 x y z

( H Xaydng 97 )

B5. Giai he phng trnh

( H Thuy san 98 )

B6. Giai he phng trnh 2x + y = 5 x + y = 1 2x y = 6 a). 2 b). 3 c). 2 2 3 2 x + y = 10 x y = 3(x y) x 3xy + y = 10


Tai lieu luyen thi ai hoc 2008 - Tran Ch Thanh

x y = 2 d). 2 2 x + y = 34
Page 9

- chithanhtranvl@gmail.com

x2 + y2 + 2xy = 8 2 x y + y x = 30 x2 + 4y2 = 17 3(x y) = x2 y2 e). 2 f). g). h). 2 x xy + 4y = 0 xy = 2 x+ y = 4 x x + y y = 35


B7. Giai he phng trnh x2 + y2 = 40 a). xy z = 0 x + y = 8 x + y + z = 9 b). xy + yz + zx = 27 1 1 1 + + =1 x y z x + y + z = 13 2 2 2 c). x + y + z = 61 xy + zx = 3yz

B8. Giai va bien luan he phng trnh x + y = m 2x y = m a). 2 b). 2 2 x y + 2x = 2 xy + 2y = 3y B9. Giai he phng trnh
x2 2x + y = 1 a). 2 x + y = 1

3 x + 5y + 9 = 0 x2 + 2xy 3y2 = 0 x2 + 2xy 3y2 = 0 b). c). d). x x + y y = 2 x x + y y = 2 2x y 7 = 0

Tai lieu luyen thi ai hoc 2008 - Tran Ch Thanh

- chithanhtranvl@gmail.com

Page 10

You might also like