1

Lavdrimi i takon Allahut, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi zotrin, profetin
dhe t dashurin ton, Muhamedin t Drguarin e Allahut.
Dije o vlla mysliman dhe ti o motr myslimane Allahu ju mshiroft se duhet t
msojm katr shtje.

Dija, e cila sht njohja e Allahut t madhruar, njohja e profetit Sal-lallahu alejhi ue
sel-lem si dhe njohja e fes Islame sepse nuk lejohet q t adhurohet Allahu pa dije. Kush
vepron kshtu shkon drejt humbjes dhe i ka prngjar t krishterve n kt gj.

:Puna, sepse kush di dhe nuk punon i ka prngjar ifutve, sepse ata ditn por nuk
vepruan. Nga hilet q prdor shejtani sht se ai i largon njerzit nga dija duke i br t
besojn se n kt mnyr ata jan t justifikuar tek Allahu pr shkak t padijes s tyre. Por
ata nuk e din se ai q ka mundsi t msoj dhe nuk e bn kt, ai mban prgjegjsi. Kjo
sht hileja q prdori populli i Nuhut Sal-lallau alejhi ue sel-lem kur ata shtinin
gishtrinjt n vesh dhe mbuloheshin me petkat e tyre,
Surja Nuh, ajeti 7.
n mnyr q t mos
ngarkoheshin me prgjegjsi.

Thirrja n t(dije), sepse dijetart dhe thirrsit jan trashgimtart e profetve. Allahu i
madhruar i mallkoi Beni Israilt sepse atanuk e ndalonin njri-tjetrin t bnin vepra t
kqija. Eh, sa t shmtuara ishin veprat q bnin ata!
Surja El-Maide, ajeti 79.
Thirrja dhe msimi
i t tjerve jan obligime kolektive, nse kt obligim e kryen nj pjes ather askush nuk
merr gjynah. Por nse t gjith e ln pa kryer, ather ata q t gjith ngarkohen me gjynah.

Durimi prball vshtirsive, n krkimin e dijes, punn me t dhe thirrjen drejt saj.
Prandaj me dshirn pr t kontribuar n largimin e injorancs dhe pr ta br m t leht
krkimin e dijes s domosdoshme,kemi mbledhur n kt libr t shkurtuar, disa nga dijet
fetare me t cilat realizohet obligimi kolektiv. Gjithashtu kemi bashkuar ktu edhe tre
xhuzet e fundit t Kuranit fisnik me gjith komentin e tyre, duke qen se kto tre xhuze
prmenden m shpesh.(Nse dika nuk mund ta realizosh t gjithn, ather mos ler pa
realizuar pjesn m t madhe t saj).
Jemi kujdesur q gjith kt ta sjellim shkurtimisht si dhe me transmetimet autentike nga
Profeti Sal-lallahu alejhi ue sel-lem. Nuk pretendojm t kemi arritur t jemi t prkryer,
pasi nj gj e till sht e veant vetm pr Allahun e madhruar. Gjithsesi, kjo sht nj
prpjekje e atij q zotron pak. Nse ia kemi qlluar, kjo sht mirsi nga Allahu, e nse
kemi gabuar, ather kjo sht nga vetja jon dhe shejtani, ndrsa Allahu dhe i Drguari i
Tij jan t distancuar prej atij gabimi. Allahu e mshiroft at njeri q na i bn t qarta
gabimet tona nprmjet kritiks dobibrurse e konstruktive.
Lusim Allahun e madhruar pr t gjith ata q bashkpunuan n prgatitjen, botimin,
shprndarjen, leximin si dhe duke ua msuar at t tjerve, q ti shprblej me shprblimet
m t mira, ta pranoj kt vepr t mir t tyre dhe tua shumfishoj sevapin dhe
shprblimin.
Allahu e di m s miri! Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi zotrin dhe profetin ton,
Muhamedin, familjen dhe gjith shokt e tij.
Ky libr sht rekomanduar nga nj grup dijetarsh dhe nxnsish t dijes n botn islame.
Pr m tepr informacion si dhe pr t kontribuar,pr t bashkpunuar, apo pr t krkuar
librin, shikoni faqen e internetit www.tafseer.info email alb@tafseer.info
Botimi i gjashtmbdhjet me shtesa dhe korrigjime. Dhul-Kade 1432h.

e





HYRJE

@ @
1
Nr Kapitujt faqa
1. Vlera e Kuranit 2
2.
Kurani Tri pjest e fundit nga Kurani, bashk m nj shpjegim t
shkurtr t tyre
4
3. Pyetje t rndsishme n jetn e myslimanit 89
4. Veprat e zemrs 107
5. Bised e qet 117
6.
Dy dshmit Shtat kushtet e la ilahe il-lallah/ katr kushtet e
Muhamedun resulullah
132
7.
Pastrimi 136
8. Rregulla rreth grave Gjaku natyral (hajzi dhe nifasi)/ gruaja n
Islam/ rregulla t prgjithshme rreth grave.
141
9. Gruaja n Islam 143
10. Namazi 147
11. Zeqati 154
12. Agjrimi 157
13. Haxhi dhe Umra 160
14.
Dobi t ndryshme (Pengesat e Shejtanit/ t kqijat (gjynahet)
ndikimi dhe fshirja e tyre/ qetsia e zemrs/ koht e ndaluara/ rregullat e
vizits/ martesa/ divorci, koha e pritjes dhe zia/ gjidhnia/ betimi dhe
zotimi/ porosia/ therja dhe gjuetia/ pjest e turpshme/ xhamit)
165
15.
Rukja (sprovat jan argumet i besimit/ mbrojtja nga magjia dhe syri/
dhikri/ shenjat e goditjes nga syri/ mjekimi i syrit dhe i magjis/ rukja;
kushtet dhe mnyra e saj/ kushtet e atij q bn rukjen dhe t atij q i
bhet ajo/ ajete e rukjes/ vrejtje t rndsishme/ shenjat e magjistarve
dhe hipnotizuesve)
171
16. Duaja (lutja) 179
17. Lutje t rndsishme pr tu msuar dhe pr tu lutur me to: 181
18. Tregtia 187
19. Dhikri ditor i mngjesit dhe i mbrmjes 189
20. Fjal dhe vepra pr t cilat sht transmetuar se kan sevape 192
21. shtje pr t cilat sht transmetuar se jan t ndaluara 198
22. Udhtimi i Prjetsis 202
23. Abdesi Mnyra e marrjes abdes
24. Namazi Mnyra e faljes s namazit
25. Domosdoshmria e shoqrimit t dijes me vepra (Dija
nnkupton punn)



Prmbajtja

@ @ @ @
2
Kuranisht fjala e Allahut dhe mirsia e Tij ndaj fjalve t tjera sht si
mirsia e Allahut ndaj krijesave t Tij. Ndrsa leximi i Kuranit sht gjja m e
mir q shqipton gjuha.
Disa nga mirsit e msimit t Kuranit t msuarit at t tjerve si dhe leximit t tij jan:
Shprblimi pr
msimin e
Kuranit
Ka thn i Drguari i Allahut Sal-lallahu alejhi ue sel-lem: M i miri
prej jush sht ai q e mson vet Kuranin dhe ua mson at t tjerve.
Transmeton Buhariu.
Shprblimi pr
leximin e tij
Ka thn i Drguari i Allahut Sal-lallahu alejhi ue sel-lem: Kush lexon
nj shkronj nga libri i Allahut, ai pr t do t fitoj nj t mir, ndrsa
do e mir shprblehet dhjetfish. Transmeton Tirmidhiu
Ka thn Ibn Rexhebi: shumfishimi i do t mire dhjetfish sht pr t gjitha
llojet e t mirave. Kt e tregon thnia e Allahut t Lartsuar: Kush kryen nj t mir ai
shprblehet dhjetfish. Ndrsa shumfishimin e t mirs me m shum se dhjetfish,
Allahu ia jep kt mirsi kujt t doj.
1
Shtimi i t mirs mund t shkoj deri n
shtatqindfish dhe m shum. Shkaku i ksaj-pas mirsis s Allahut- sht frikrespekti i
zemrs, meditimi, kuptimi etj. si kto.
Vlera e msimit
t Kuranit,
memorizimit t
tij dhe leximit
t tij me
mjeshtri.
Ka thn i Drguari i Allahut Sal-lallahu alejhi ue sel-lem: Ai q e
lexon Kuranin me mjeshtri sht me engjjt e nderuar e t drejt,
ndrsa ai q kujdeset pr leximin e tij dhe ka vshtirsi n t, ka dy
shprblime.
Muttefekun alejhi
.
2
Gjithashtu i Drguari i Allahut Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem ka thn: Lexuesit t Kuranit i thuhet: Lexo dhe ngjitu
dhe kndo Kuran ashtu si kndoje n dynja sepse vendi yt do t jet tek
ajeti i fundit q do t lexosh.
Transmeton Tirmidhiu
.
Ka thn Hatabi: sht prmendur n disa transmetime se numri i ajeteve t Kuranit
sht sa numri i shkallve t Xhenetit. Prandaj i thuhet lexuesit t Kuranit: Ngjitu aq shkall sa
numri i ajeteve t Kuranit q ti lexoje! Kshtu q kush e plotson leximin e gjith Kuranit
qndron n shkallt m t larta t Xhenetit n Ahiret, ndrsa kush lexon nj xhuz
3
ngjitet
n lartsin e nj xhuzi dhe mbarimi i shprblimit sht aty ku mbaron leximi.
4

Shprblimi i
atij personi
fmija i t cilit
mson Kuranin
Ka thn i Drguari i Allahut Sal-lallahu alejhi ue sel-lem: Kush e
lexon Kuranin, e mson at dhe punon me t, Allahu do ti jap dy
prindrve t tij Ditn e Kiametit nj kuror drite e cila shklqen si drita
e Diellit dhe u jepen dy veshje t cilat jan m t vlefshme se dynjaja.
Ather ata thon: Cili ishte shkaku q u shprblyem me kto veshje? U
thuhet: Sepse fmija juaj msoi Kuranin.
Transmeton Hakimi
.
Ndrmjetsimi
i Kuranit pr
lexuesin e tij n
Ahiret
Ka thn i Drguari i Allahut Sal-lallahu alejhi ue sel-lem: Lexojeni
Kuranin sepse ai vjen si ndrmjetsues Ditn e Kiametit pr ata q e
lexojn at.
Transmeton Muslimi.

Gjithashtu i Drguari i Allahut Sal-lallahu alejhi ue sel-lem ka
thn: Agjrimi dhe Kurani ndrmjetsojn pr robin Ditn e
Kiametit.
Transmeton Ahmedi dhe Hakimi
.
Shprblimi pr
mbledhjen pr
kndimin e
Ka thn i Drguari i Allahut Sal-lallahu alejhi ue sel-lem: Sa her q
nj grup njerzish mblidhen n ndonj shtpi prej shtpive t Allahut,
pr t lexuar librin e Allahut dhe pr ta msuar at midis tyre, mbi ta

1
Ktu prfundon fjala e Ibn Rexhebit.
2
D.m.th. e transmeton Buhariu dhe Muslimi.
3
Nj xhuz nga Kurani sht nj e tridhjeta e tij. Pra, Kurani sht i ndar n tridhjet xhuze.
4
Ktu prfundon fjala e Hatabit.
Vlera e Kuranit

@ @
3
Kuranit dhe
msimin e tij
zbret qetsia, i kaplon mshira, i rrethojn engjjt dhe i prmend Allahu
tek engjjt e vet m t lart.
Transmeton Ebu Daudi
.
Disa nga rregullat e leximit t Kuranit
Edukata e
leximit t
Kuranit
Ibn Kethiri ka prmendur disa nga rregullat e leximit t Kuranit t cilat jan:
Ta prek dhe ta lexoj Kuranin vetm kur sht i pastr.
1
T pastroj gojn me
misuak
2
para leximit t tij. T vesh rrobat e tij m t mira. T drejtohet nga
Kibla. T mos vazhdoj leximin ndrkoh q sht duke gogsitur. Mos ta
ndrpres leximin me fjal t tjera me prjashtim t rastit kur sht e
nevojshme. T jet i prqendruar. T ndalet tek ajetet e prgzimit dhe ti lutet
Allahut pr kto prgzime, si dhe t ndalet tek ajetet e krcnimit dhe t
krkoj mbrojtje Allahut nga dnimet eTij. Mos ta ler Kuranin shtrir dhe as
mos t vendos gj sipr tij. Nse jan disa vet duke lexuar,ather mos ta
ngren zrin duke shqetsuar njri-tjetrin. Mos t lexoj Kuran npr tregje
dhe vende ku bhet potere.
Mnyra e
leximit t
Kuranit
Leximi i Kuranit dhe dhikri gjat namazit nuk sht i pranueshm derisa ta
shqiptoj at, aq sa ta dgjoj vet lexuesi, pa shqetsuar t tjert. Leximi
duhet t jet i ngadalt(i matur). Kur sht pyetur Enesi radijallahu anhu pr
leximin e profetit Sal-lallahu alejhi ue sel-lem, ka thn: Ai e zgjaste zrin.
Kur lexonte Bismil-lahi Rrahmani Rrahim, e zgjaste Bismilahi, e zgjaste Err-
rrahmani dhe e zgjaste Err-rrahim.
Transmeton Buhariu
.
Sasia e
leximit
Shokt e profetit Sal-lallahu alejhi ue sel-lem i caktonin vetes nj pjes Kurani
pr ta lexuar do dit. Askush prej tyre nuk e prfundonte leximin e gjith
Kuranit n mnyr t vazhdueshme n m pak se shtat dit. Madje sht
transmetuar se sht e ndaluar t lexohet i gjith Kurani n m pak se tre dit.
Leximi
prmendsh
Nse personi q lexon Kuran, e lexon at nga ajo ka ka msuar prmendsh
dhe arrin t ket prsiatje, meditim, prqendrim t zemrs dhe vshtrim t
gjrave m shum sesa arrin t ket nga leximi direkt nga mushafi
3
, ather
leximi prmendsh sht m mir. Por nse kjo gjendje i ndodh njsoj n t
dyja rastet, ather leximi direkt nga mushafi sht m mir.
Porosi: Vlla i nderuar! Kujdesu q ta kalosh kohn tnde duke lexuar Kuran.
Caktoji vetes nj pjes pr ta lexuar do dit dhe mos e lr at pa lexuar sido q t
vijn punt. Dije se ajo q bhet nga pak por n mnyr t vazhdueshme sht m e
mir sesa ajo q bhet n sasi t shumta por ndrpritet. Nse t ndodh q harron apo
t z gjumi pa e lexuar ather lexoje at pjes t nesrmen. Ka thn i Drguari i
Allahut Sal-lallahu alejhi ue sel-lem: Kush fle pa e lexuar at pjes t Kuranit q
e lexonte vazhdimisht dhe e lexon at ndrmjet namazit t sabahut dhe namazit t
dreks, atij i shkruhet(sevab) njsoj si ta kishte lexuar natn.
Transmeton Muslimi
.
Mos u bj nga ata t cilt e braktisin Kuranin dhe e harrojn at, fardolloj
qoft kjo braktisje, si sht braktisja e leximit t tij, e kndimit, e meditimit, e t
vepruarit sipas tij apo e shrimit me an t tij.

1
Pra t jet me avdes.
2
Rrnjt e nj bime aromatike e cila prdoret pr pastrimin e gojs.
3
Pra nga libri i Kuranit.

@ @ @ @
4
SURJA EL-FTIHA
Kjo sure sht emrtuar me kt emr, Hyrja e
Librit, ngaq Kurani Fisnik ka filluar me t,
duke qen se ajo sht e para q shkruhet n
Mushaf, si dhe e para q kndohet nga Libri
Fisnik, edhe pse nuk sht surja e par q ka
zbritur nga Kurani. Thuhet se sht edhe sure
Mekase, edhe sure Medinase. Emrtohet si Hyrja
e Librit, Mma (Baza) e Librit, Shtat vargjet e
prsritshme, surja e Lavdrimit, surja e Faljes
dhe Mbrojtsja (Ruajtsja). Pr vlern (mirsin)
e saj jan transmetuar disa hadithe. Prej tyre
sht hadithi, ku Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ka thn:
Lavdrimi i prket Allahut, Zotit t botve;
kto jan shtat vargjet e prsritshme si dhe
Kurani Madhshtor q m sht dhn mua.
(Buhariu dhe Ahmedi)
A AA AMe emrin e Allahut, t Gjithmshirshmit,
Mshirplotit! Besmeleja
1
nuk sht ajet n fillim
t t gjitha sureve t Kuranit, por ajo sht nj ajet
ndars midis do sureje. sht e plqyeshme q
Besmeleja t lexohet, me prjashtim t rastit n
suren Et-Teube, ku leximi i saj sht i
paplqyeshm. Allah sht emr i prvem q
nuk prdoret pr diknd tjetr ve Tij, t
Lartsuarit. Origjina e ktij emri sht El-ilah
dhe, para se t bhej ky ndryshim, prdorej pr do
t adhuruar, me t drejt apo pa t drejt. M pas
mbizotroi prdorimi i tij pr t Adhuruarin me t
drejt.t Gjithmshirshmit, Mshirplotit! Kta
jan dy emra q rrjedhin nga fjala Rahmet -
Mshir. Er-Rahman - i Gjithmshirshmi
sht m i prforcuar se emri Er-Rahim -
Mshirploti dhe nuk sht prdorur pr diknd
tjetr, ve Allahut t Madhruar.
B BB Bdo lavdrim i prket Allahut Lavdrimi
sht lvdata q shprehet me gjuh pr t mirn
jo t detyrueshme (pr t mirn q t ka br
dikush, por jo se e ka pr detyr). Lavdrimi
bhet vetm me gjuh, ndrsa falnderimi bhet
me gjuh, zemr dhe gjymtyr. Falnderimi
bhet kundrejt nj t mire, ndrsa lavdrimi
bhet pr prsosmrin e t lavdruarit, qoft
edhe jo kundrejt ndonj mirsie. Allahut t
Lartsuar i takon si lavdrimi, po ashtu, edhe
falnderimi. Zotit t botve Er-Rabb Zoti
sht nj prej emrave t Allahut t Lartsuar dhe
nuk thuhet pr diknd tjetr vese kur prdoret
bashkangjitur me nj emr tjetr, si, pr
shembull, kur thua: Ky burr sht i zoti i

1
Besmeleh sht thnia: Bismilahi Rrahmani Rrahim (Me
emrin e Allahut, t Gjithmshirshmit, Mshirplotit).
shtpis (rabbul-menzili). Er-Rabb Zoti
sht Zotruesi, Zoti sht Zotria, Zoti sht
Rregulluesi dhe Organizuesi, Zoti sht i
Adhuruari. El-Alemun Botrat sht
shumsi i fjals el-alem bot, e cila sht
gjithka q ekziston ve Allahut t Lartsuar dhe
ajo prbhet nga krijesa q logjikojn. Bota sht
e prbr nga katr bashksi: njerzit, xhindet,
melaiket (engjjt) dhe shejtant.
C CC CT Gjithmshirshmit, Mshirplotit Duke
qen se Allahu i Madhruar u cilsua si Zoti i
botve dhe kjo ngjall frik, e ka shoqruar me i
Gjithmshirshmi, Mshirploti pr shkak t
inkurajimit q prmban, pr t bashkuar n
cilsit e Veta midis friks prej Tij dhe
inkurajimit pr tek Ai, gj q e ndihmon robin
m shum n bindjen ndaj Allahut.
D DD DSunduesit t Dits s Gjykimit. Me
veprimet dhe me Veten e Tij t Lartsuar. Dita e
Gjykimit sht dita e shprblimeve nga Zoti i
Madhruar pr robrit e Vet. Transmetohet nga
Katade se ka thn: Dita e Gjykimit sht dita ku
Allahu i gjykon robrit n baz t veprave t tyre;
d.m.th. i shprblen pr to.
E EE EVetm Ty t adhurojm dhe vetm prej
Teje ndihm krkojm. Vetm Ty t adhurojm
dhe vetm prej Teje ndihm krkojm. Nuk
adhurojm dhe nuk krkojm ndihm nga asgj
dhe askush tjetr ve Teje. Adhurimi sht
shkalla m e lart e pruljes dhe nnshtrimit,
ndrsa nga ana fetare njihet si dika q bashkon
midis dashuris, pruljes dhe friks s plot.
Adhurimi sht prmendur para krkimit t
ndihms, sepse e para sht mjet pr tek e dyta.
Transmetohet nga Ibn Abbasi (
Radijallahu
anhu
) se ka
thn pr fjaln e Allahut Vetm prej Teje
ndihm krkojm., d.m.th. Vetm Ty t
njsojm e t friksohemi, o Zoti yn, e askujt
tjetr. Vetm prej Teje krkojm ndihm pr t
t adhuruar dhe pr t gjitha shtjet tona.
F FF FUdhzona n rrugn e drejt! Udhzimi
CBA
T
#
F G H I J K
L M N O o Q R S T
U V W X Y Z
[ \ ] ^ _ `
a cb d #


@ @ @ @
5
sht dy llojesh: udhzim pr arritjen e suksesit, t
cilin e jep vetm Allahu i Lartsuar, si prmendet
n thnien e Tij: Vrtet, ti (Muhamed) nuk
mund t udhzosh k t duash, por sht Allahu
Ai q udhzon k t dshiroj., ndrsa lloji i dyt
sht udhzim udhrrfimi dhe orientimi, t cilin
e kan profett dhe pasuesit e tyre nga dijetart
dhe thirrsat n rrugn e Allahut, si prmendet
n thnien e Allahut: Ti, (o Muhamed) me t
vrtet, udhzon n rrugn e drejt. Ky ajet
tregon pr t dy llojet e udhzimit, sepse Allahu
sht Ai q jep sukses pr arritjen e s mirs, dhe
sht Ai q oi t Drguarit pr t na orientuar
drejt saj. Rruga e drejt nga ana etimologjike sht
rruga n t ciln nuk ka shtrembrime, duke pasur
pr qllim n kt rast rrugn e Islamit.
G GG GN rrugn e atyre q u ke dhuruar mirsi
Ata jan q jan prmendur n thnien e Allahut:
Kushdo q i bindet Allahut dhe t Drguarit, do
t jet me ata q Allahu u ka dhn shum dhunti:
me profett, me t sinqertt, me dshmort dhe
me t drejtt! Eh, sa shok t mrekullueshm jan
kta!
1
e jo n t atyre q kan shkaktuar
zemrimin Tnd Ata jan ifutt. Kjo pr arsye
se ata e msuan t vrtetn, por e lan at dhe
devijuan prej saj, edhe pse e dinin, e kshtu
merituan Zemrimin e Allahut. Transmeton
Ahmedi dhe Ibn Maxheh nga Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
se ka thn: Gjrat pr t cilat ifutt ju kan m
tepr zili jan selami dhe thnia Amin. as n t
atyre q jan t humbur! Ata jan t krishtert, t
cilt devijuan nga e vrteta me injorancn e tyre
dhe kshtu shkuan n nj humbje t qart n
shtjen e Isait (
Alejhi essalatu
ue esselam
). Ndrsa kuptimi i fjals
Amin sht: O Zot, prgjigju lutjes son!
SURJA EL-MUXHDILE
A AA AAllahu i ka dgjuar fjalt e asaj, q diskutoi
me ty pr burrin e vet, d.m.th. jepte dhe merrte
me ty rreth shtjes s tij. dhe iu ankua Atij
(Allahut) Transmetohet nga Aisheja
(
Radijallahu
anhu
)
se
ka thn: I Lartsuar qoft Ai q me Dgjimin e
Tij ka prfshir gjithka. Un dgjoja Haula bint
Thalebe tek fliste, por disa gjra nuk mi kapte
veshi, ndrkoh q ajo ankohej pr burrin e saj
tek i Drguari i Allahut
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
, duke thn:
O i Drguari i Allahut! Ai (bashkshorti) hngri
(shfrytzoi) rinin time, linda me t fmij dhe
kur un u moshova dhe nuk lind dot m, m tha:
Ti pr mua je si shpina e nns sime. O Allah!
Ty ta drejtoj ankesn time. Tha (Aisheja
(
Radijallahu
anhu
)
):
ende pa u larguar ajo, Xhibrili zbriti me kto ajete

1
Surja En-Nisa, ajeti 69.
Allahu i ka dgjuar fjalt e asaj, q diskutoi me ty
pr burrin e vet. Ky ishte Eus ibn Samit, njri
prej ensarve. Allahu e dgjoi bisedn tuaj,
d.m.th. at q po flisnit me njri-tjetrin.
Padyshim Ai dgjon dhe sheh gjithka.
B BB BAta midis jush, q i ndajn grat e veta, duke
u thn se iu duken si nnat e veta Kuptimi i
Dhihar-it sht q burri ti thot gruas s tij: Ti
pr mua je si shpina e nns sime. Pr kt nuk
ka diskutim q kjo konsiderohet Dhihar.
duhet ta din se ato nuk jan nnat e tyre.,
d.m.th. grat e tyre nuk jan nnat e tyre. Kjo
sht vetm nj gnjeshtr e tyre. Ktu qortohen
dhe u trhiqet vrejtja atyre q veprojn kshtu
me bashkshortet. Nnat e tyre jan vetm ato
q i kan lindur ata, d.m.th. nuk jan nnat e
tyre, vese ato q i kan lindur. Fjalt q ata
than, jan t pahijshme dhe t pavrteta.,
d.m.th. ata q veprojn kshtu, n t vrtet, po
thon dika t pahijshme e t shmtuar q nuk e
pranon feja e Zotit. Pra prngjasimi q i bn gruas
me t ciln kryen marrdhnie intime - me
nnn e tij. Ky sht nj ofendim shum i madh
ndaj nns s tij. Fjala Zur n kt ajet ka
kuptimin: gnjeshtr. Megjithat, Allahu sht

CBA
KJIHGFEDCBA
SRQPONML T VU
a`_^]\[ZYXW
kjihgfedcb
nml o srqp ut
`_~}|{zyxwv
fedcba g lkjih
wvutsrqponm
~}|{zyx




|
.,..,

.,,,..


@ @ @ @
6
Fals dhe Shlyes i gabimeve, d.m.th. sht
shum Fals dhe Shlyes i gabimeve, duke caktuar
dmshprblimin ndaj atyre q kryejn kt vepr
t shmtuar pr t shptuar prej saj.
C CC CAta q i ndajn grat e veta n kt mnyr
e pastaj duan t kthejn mbrapsht at q than,
d.m.th. t kthehen n gjendjen e mparshme
duke dashur q t ken prsri marrdhnie
intime me to. duhet t lirojn nj skllav (apo
skllave), d.m.th. kan detyrim t lirojn nj
skllav ose skllave, pr shkak t asaj q than
para se t preken prsri. Qllimi i fjals t
preken sht kontakti seksual, prandaj kush ka
br Dhihar ndaj gruas s tij nuk i lejohet t
ket marrdhnie intime me t, derisa t shlyej
dmshprblimin. Kshtu, d.m.th gjykimi i
prmendur ktu jeni t porositur., d.m.th. jeni
t urdhruar. Ose kuptimi sht: kshtu
qortoheni q t frenoheni e mos t bni
Dhihar. Allahu i di t gjitha ato q ju bni.
D DD DAi q nuk gjen (ndonj skllav pr t liruar),
duhet q t agjroj dy muaj rresht, para se t
preken si bashkshort, d.m.th. kush nuk ka vet
nn sundimin e tij ndonj skllav pr ta liruar, ose
nuk ka mundsi t paguaj vleftn e tij (skllavit),
apo nuk gjen dot ndonj skllav q ta blej (e m
pas ta liroj), ather ai duhet t agjroj dy muaj
bashk, njri pas tjetrit, pa e prishur agjrimin n
asnj dit prej ditve gjat ktyre dy muajve. E
nse ai e prish agjrimin pa arsye (t pranuar
fetarisht), ather duhet ta filloj agjrimin edhe
njher nga e para. Gjithashtu, nse n mnyr t
vetdijshme kryen marrdhnie intime me
bashkshorten e tij natn apo ditn, ather
prsri duhet ta filloj agjrimin edhe nj her nga
e para. E kush nuk mundet t agjroj, d.m.th.
kush nuk mundet t agjroj dy muaj rresht,
ather duhet t ushqej gjashtdhjet t
varfr.. Pr do t varfr duhet t jap gjysm
sa
1
grur, hurma, oriz apo dika tjetr si kto.
Lejohet q ai ti ushqej me ushqim t gatshm
derisa t ngopen, apo tu jap dika q u mjafton
pr tu ngopur. Kjo, q t tregoni besimin n
Allahun dhe t Drguarin e Tij, d.m.th. kemi
dhn kto gjykime q ta besoni se Allahu sht
Ai q i ka urdhruar dhe i ka nxjerr kto ligje, q
t ndaleni n kufijt e ligjit dhe t mos i kaprceni

1
Sa sht njsi matse q sht e barabart me
sasin e ushqimit (hurma, grur, oriz etj.) q mbajn
t dyja duart s bashku, t mbushura 4 her.
Dmshprblimi n kt rast sht gjysma e ksaj
sasie (aq ushqim sa mbajn t dyja duart s bashku
t mbushura 2 her) pr do t varfr (sh.p.).
ato, si dhe t mos i ktheheni m Dhiharit, i cili
sht nj thnie e urryer dhe e pavrtet. Kto,
pra gjykimet e msiprme, jan kufijt e
Allahut, prandaj mos i kaloni kufijt q Ai u ka
caktuar. Ai ju ka br t qart se Dhihari
konsiderohet gjynah dhe se shlyerja e tij e
prmendur m sipr bn q ky gjynah t falet
patjetr. Ndrsa pr jobesimtart, t cilt nuk
ndalen tek kufijt e Allahut, ka vuajtje t
dhimbshme, t cilat jan vuajtjet e Xhehenemit.
E EE EVrtet, ata q i kundrvihen Allahut dhe t
Drguarit t Tij El-Muhaddeh - Kundrvnia sht
mospajtimi, armiqsimi dhe kundrshtimi. do t
poshtrohen, si jan poshtruar ata para tyre,
d.m.th. do t poshtrohen dhe do t turprohen.
Ne kemi zbritur shpallje t qarta, kurse pr
jobesimtart do t ket vuajtje poshtruese
F FF FN ditn, kur Allahu i ngjall t gjith,
d.m.th. t gjith s bashku e n t njjtn gjendje.
Askush prej tyre nuk mbetet pa u ringjallur. e i
njofton pr veprat q kan br n dynja prej
veprave t kqija, pr ti plotsuar argumentet
kundr tyre. Allahu t gjitha i ka shnuar Allahu
i ka shnuar t gjitha, e asgj nuk i sht fshehur
Atij. edhe pse ata i kan harruar. dhe nuk e
kan mbajtur mend, do ti gjejn (veprat e tyre)
para vetes, t shnuara n fletushkat e tyre.
Allahu sht dshmitar i do gjje. vshtron
dhe shikon (do gj).
G GG GA nuk e di ti, se Allahu di do gj q sht n
qiej dhe n Tok?!, d.m.th. Dija e Tij prfshin
do gj q sht n ato dyja (qiej dhe Tok), saq
asgj n to nuk mund ti fshihet Atij. Nuk ka
bised t fsheht midis treve Nuk ka bised t
fsheht midis tre vetave, q Ai t mos jet i
katrti duke e kqyrur at bised t fsheht. as
midis pes vetave e q Ai t mos jet i gjashti,
sepse Allahu i Lartsuar sht bashk me fardo
numr, i vogl apo i madh qoft. Ai di t fshehtn
dhe at q sht publike, e asgj nuk i fshihet Atij.
as kur jan m pak, as kur jan m shum,
d.m.th. as kur jan m pak sesa numri i
prmendur, si mund t jen dy ose nj, dhe as
kur jan m shum se ky numr, si mund t jen
gjasht apo shtat. q Ai t mos jet me ata Ai e
di bisedn e tyre t fsheht, e nuk i fshihet asgj
prej saj. kudo q t ndodhen n fardo lloj
vendi. pastaj Ai do ti njoftoj ata, d.m.th. do ti
lajmroj n Ditn e Kiametit se far kan
br, q ta din se biseda e tyre e fsheht nuk ka
qen e fsheht pr T, si dhe pr t qen njoftimi i
atyre q bisedojn fshehtas pr gjra t kqija,
qortim dhe fajsim pr ta, dhe nj argument i fort
kundr tyre. me t vrtet, Allahu di do gj!
H HH HA nuk i sheh q, edhe pse iu sht ndaluar t

@ @ @ @
7
MLKJIHGFEDCBA N
YXWVUTSRQPO
hgfedcba`_^]\[Z
rqponmlkji s wvut
a`_~}|{zyx
jihgfedcb
vutsrqponmlk
{zyxw | ~}







kurdisin fshehtas, kthehen tek ajo q u sht
ndaluar Kur kalonte ndonj besimtar pran
ifutve, ata fillonin t flisnin me njri-tjetrin
fshehtas, n mnyr q besimtari t mendonte pr
dika t keqe. Kshtu Allahu i ndaloi nga ky
veprim, por ata nuk u ndaln. Prandaj zbriti dhe
kurdisin pr gjynahe, d.m.th. prgojojn
besimtart dhe i shqetsojn ata, si dhe bjn
veprime t tjera t ksaj natyre si sht gnjeshtra
dhe padrejtsia. bjn armiqsi me an t gjrave
q konsiderohen armiqsi ndaj besimtarve. dhe
mosbindje ndaj t Drguarit?, pra duke e
kundrshtuar at. Kur vijn te ti, ata t
prshndesin me fjal, me t cilat Allahu nuk t
prshndet kurr Ktu bhet fjal pr ifutt, t
cilt vinin tek Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe i thoshin:
Es-Samu alejke q t dukeshin sikur jepnin selam,
por, n t vrtet, n zemrat e tyre kishin pr
qllim vdekjen, dhe Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) u thoshte:
We alejkum(edhe mbi ju). dhe thon me vete,
d.m.th. midis njri-tjetrit Pse nuk na dnon
Allahu pr kt q po flasim? thoshin: Nse
Muhamedi do t ishte profet, ather Allahu do t
na kishte dnuar pr prmbajtjen nnmuese q ka
thnia jon. Dhe thuhet se kuptimi sht: nse ai
(Muhamedi) do t ishte profet, ather atij do ti
kishte ardhur prgjigjja kundr nesh, kur thoshte:
We alejkum(edhe mbi ju), e do t kishim vdekur n
at moment. Xhehenemi sht nj dnim i
mjaftueshm pr ata, d.m.th. u mjafton atyre
dnimi i tij (Xhehenemit) nga vdekja e shpejtuar.
N t do t digjen do t futen n t Eh, sa
vendbanim i tmerrshm q sht ai!, pra vendi ku
ata do t kthehen, i cili sht Xhehenemi.
I II IO besimtar! Kur t bisedoni fshehtas mes
jush, mos flisni pr gjynahe, armiqsi dhe
mosbindje ndaj t Drguarit ashtu si bjn
ifutt dhe hipokritt por bisedoni pr mirsi
dhe devotshmri, d.m.th. pr bindje dhe lnie
t kundrshtimit (gjynahut). Kijeni frik
Allahun, para t Cilit do t tuboheni. dhe Ai do
tju shprblej pr veprat tuaja.
J JJ JIntrigat e fshehta pr gjynahe, armiqsi dhe
mosbindje ndaj t Drguarit vijn vetm nga
djalli dhe jo nga dikush tjetr, d.m.th. jan prej
zbukurimit dhe joshjes (provokimit) q ai bn.
pr ti dshpruar besimtart, d.m.th. pr ti br
t dshprohen, ngaq u shkon mendja (dyshojn)
se ky mund t jet ndonj kurth ndaj tyre. E
megjithat, ai nuk mund tu shkaktoj kurrfar t
keqeje, d.m.th. shejtani, ose biseda e fsheht, t
ciln ai e zbukuron, nuk mund tu shkaktoj
kurrfar dmi besimtarve. vese me lejen e
Allahut, d.m.th. me dshirn e Tij. Pra,
besimtart le t mbshteten tek Allahu!, d.m.th.
ta ln shtjen e tyre n Dor t Allahut dhe tia
besojn Atij n t gjitha problemet e tyre. T
krkojn ndihmn e Allahut kundr shejtanit dhe
mos ta vrasin mendjen pr zbukurimin q ai u bn
bisedave t fshehta. Transmeton Buhariu, Muslimi
etj., nga Ibn Mesudi se ka thn: I Drguari i
Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ka thn: Kur jeni tre veta,
mos t bisedojn dy fshehtas pa t tretin, sepse kjo
e dshpron at.
K KK KO besimtar! Kur ju thuhet tu hapni vend t
tjerve n tubim Allahu i Madhruar i urdhroi
t tregojn nj edukat t mir me njri-tjetrin,
duke u zgjeruar n tubime dhe duke mos u
ngushtuar n to. Katade dhe Muxhahidi kan
thn: Ata (besimtart) konkurronin midis tyre
n tubimet e Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), prandaj u
urdhruan q ti bnin vend njri-tjetrit. ather
bni vend, se Allahu do tju bj vend!, d.m.th.
zgjerohuni dhe bni vend, se Allahu do t bj
pr ju vend n Xhenet. Ky urdhr sht i
prgjithshm pr do tubim, n t cilin
myslimant mblidhen pr t mira dhe sevape.
Pavarsisht se ky sht nj tubim lufte, dhikri
(prkujtimi) apo pr hytben e xhumas. T

@ @ @ @
8
JIHGFEDCBA
XWVUTSRQPONMLK
Y dcba`_^]\[Z
mlkjihgfe
srqpon t u {zyxwv
fedcba`_~}|
hg i srqponmlkj
t u }|{zyxwv
~






drejtn pr tu ulur n nj vend e ka m shum ai
q e z m par at, por ai duhet ti bj vend
edhe vllait t tij. Ka thn Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
):
Nuk duhet q dikush ta ngrej tjetrin nga vendi i
tij e pastaj t ulet n t, por hapni vend dhe
zgjerohuni. E kur ju thuhet t ngriheni, ather
ngrihuni, d.m.th. kur t krkohet nga disa vet
q jan t ulur n tubim, q t ngrihen nga vendi i
tyre n mnyr q aty t ulen njerz t njohur pr
mirsin e tyre apo dijetar q njohin fen e
Allahut, ather le t ngrihen. Allahu do ti
ngrej n shkall t lart ata midis jush q besojn
dhe q u sht dhn dija, d.m.th. i ngre n
shkall t larta ata q u sht dhn dija midis
jush, duke i nderuar n dynja dhe duke i
shprblyer n Ahiret. Kush sht edhe besimtar
edhe dijetar, do ta ngrej at Allahu pr besimin e
tij disa grad, pastaj e ngre edhe disa grad t tjera
pr dijen e tij. Nj lloj i ksaj ngritjeje sht edhe
nderimi q atyre (dijetarve) u bhet n tubime.
Allahu di do gj q punoni.
L LL LO besimtar, kur t doni t kshilloheni me
t Drguarin vemas, para kshillimit, jepni
lmosh, d.m.th. kur t doni t flisni vemas me
t Drguarin (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) pr ndonj shtjen tuaj,
ather jepni sadeka para se t bisedoni me t.
Kur zbriti ky ajet ithtart e s kots i dhan fund
bisedave vemas me Profetin (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), ngaq
nuk po jepnin sadeka para se t bisedonin me t.
Kurse besimtart, pr shkak t gjendjes s dobt
t tyre, e kishin t vshtir t jepnin sadeka, kshtu
q nuk po bisedonin dot m vemas me Profetin
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). M pas Allahu u bri lehtsim n
ajetin e mpasm. Kjo, pra dhnia e sadekas,
para se t bisedoni vemas me t (Profetin) sht
m mir dhe m pastr pr ju, sepse kjo sht
bindje ndaj Allahut. Po, nse nuk keni, Allahu
me t vrtet, sht Fals dhe Mshirplot,
d.m.th. Ai q nuk ka mundsi, ather nuk ka
problem t bisedoj vemas me t (Profetin
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) edhe pa e dhn kt sadeka.
M MM MA mos po friksoheni q para kshillimit
tuaj t jepni lmosh?! A i friksoheni varfris
dhe skamjes nse jepni sadeka para kshillimit?!
Mukatili ka thn: Kjo gj (urdhri pr sadekan)
zgjati vetm dhjet net dhe pastaj u anulua. E
nse nuk jepni at sadeka pr t ciln jeni
urdhruar para kshillimit, ngaq sht e rnd
pr ju, e Allahu jua ka falur, duke ju toleruar n
mosdhnien e saj, ather kryeni namazin, jepni
zeqatin dhe bindiuni Allahut dhe t Drguarit t
Tij q do t thot se: nse ju u rnduat pr
dhnien e sadekas para kshillimit, ather
bhuni t qndrueshm n kryerjen e namazit,
dhnien e zeqatit si dhe n bindje ndaj Allahut
dhe t Drguarit t Tij! Allahu di do gj q
bni dhe Ai do tju shprblej.
N NN NA nuk i sheh ata q miqsohen me njerz,
d.m.th. mbajn miqsi dhe i duan; ata jan
hipokritt, t cilt u miqsuan me ifutt me t
cilt Allahu sht i zemruar?, pra me ifutt
ndaj t cilve Allahu sht zemruar. Ata nuk ju
prkasin as juve, as atyre tamam ashtu si ka
thn Allahu pr ta (hipokritt): Luhaten n
mdyshje - nuk jan as me kta, as me ata. Por
qllimi mund t jet edhe pr ifutt. Pra (Allahu)
u thot besimtarve: ifutt nuk ju prkasin as
juve dhe as hipokritve, ather pse t mos
miqsohen me ta hipokritt? Ata betohen n
gnjeshtr, d.m.th. betohen se jan mysliman,
ose betohen se ata nuk i kan uar lajme ifutve.
me vetdije, d.m.th. ata e din se po betohen
pr dika t pavrtet dhe se ajo sht nj
gnjeshtr pa kurrfar baze.
O OO OAllahu u ka prgatitur atyre dnim t
rnd pr shkak t ksaj miqsie (me ifutt)
dhe betimit pr at q ssht aspak e vrtet.
sepse sht vrtet e mbrapsht ajo q bjn
prej veprave t tyre t kqija.

@ @ @ @
9
P PP PBetimet e tyre i kan br mburoj Ato
jan betimet e tyre t rreme se jan mysliman,
pr tu ruajtur me to, q t mos vriteshin si
jobesimtar. Kshtu q prdorn kto betime pr
t ruajtur dhe pr t penguar vrasjen e tyre.
Gjuht e tyre besuan nga frika e vrasjes, ndrsa
zemrat e tyre nuk besuan. dhe i pengojn t
tjert nga rruga e Allahut, d.m.th. i penguan
njerzit nga Islami pr shkak t veprimeve t tyre
dekurajuese, keqsimit t shtjes s myslimanve
si dhe dobsimit t forcs s tyre. ata i pret nj
dnim poshtrues, d.m.th. q do ti poshtroj
dhe do ti turproj.
Q QQ QAs pasuria, as fmijt e tyre nuk do tu vijn
aspak n ndihm (kur t jen) para Allahut; ata do
t jen banor t zjarrit, ku do t qndrojn
prgjithmon.
R RR RDitn kur Allahu ti ringjall t gjith, ata do
ti betohen Atij, ashtu si ju betohen juve tani,
d.m.th. bjn betim t rrem para Allahut Ditn e
Gjykimit, ashtu si ju betoheshin edhe juve n
dynja, duke thn (Ditn e Gjykimit): Betohemi
n Allahun, Zotin ton, se nuk e kemi br kt!
Kjo ndodh pr shkak t dshprimit t madh t
tyre, ngaq t vrtetat zbulohen Ditn e Gjykimit,
kshtu q shtjet bhen domosdoshmrisht t
njohura, sepse ato dshmohen. duke menduar se
kjo do tu sjell dobi, d.m.th. mendojn n
Ahiret se me an t ktyre betimeve t rreme, do
t arrijn dika q tu sjell dobi, apo tu largoj
ndonj t keqe, ashtu si e mendonin kt edhe
n dynja. N t vrtet, pikrisht ata jan
gnjeshtart!
S SS SAta i ka vn posht djalli, d.m.th. djalli i ka
mposhtur, ka mbizotruar mbi ta, i ka mbrthyer
dhe i ka rrethuar dhe i ka br q t harrojn
prmendjen e Allahut., d.m.th. lan urdhrat e Tij
(t Allahut) dhe kryerjen e adhurimeve ndaj Tij.
Ata jan pala e djallit, d.m.th. jan ushtart,
pasuesit dhe grupi i tij. n t vrtet, pala e djallit
jan humbsit. sepse ata shitn Xhenetin pr
Zjarrin, shitn udhzimin pr humbjen, gnjyen
ndaj Allahut dhe t Drguarit t Tij, kshtu q do
t humbasin si n dynja ashtu edhe n Ahiret.
T TT TAta q i kundrvihen Allahut dhe t
Dguarit t Tij kuptimi i El-Muhaddeh -
Kundrvnies ndaj Allahut dhe t Drguarit t Tij
sht sqaruar n fillim t ksaj sureje
1
do t
jen m t poshtruarit do t jen pjes e atyre
grupeve q Allahu i ka poshtruar n dynja dhe
n Ahiret.

1
Shiko ajetin e 5-t t ksaj sureje (sh.p.).
U UU UAllahu ka vendosur: Un dhe t drguarit e
Mi me siguri do t triumfojm!, d.m.th. ka
vendosur n Dijen e Tij t hershme; se Un dhe
t Drguarit e Mi do t triumfojm me argumente
dhe me fuqi. Allahu sht vrtet i Fort dhe i
Plotfuqishm. I Fort pr ti ndihmuar t
dashurit e Vet, Mposhts i armiqve t Tij, e
askush nuk e mposht dot At.
V VV VNuk gjen njerz, q besojn n Allahun dhe
n Ditn e Fundit, q t ushqejn dashuri ndaj
atyre, t cilt kundrshtojn Allahun dhe t
Drguarin e Tij q t ushqejn dashuri; d.m.th.
q ti duan dhe t zn miqsi me ata q luftojn
dhe kundrshtojn Allahun dhe t Drguarin e
Tij. edhe n qofshin ata etrit e tyre ose bijt e
tyre, ose vllezrit e tyre, ose farefisi i tyre.,
d.m.th. edhe n qoft se ata q i kundrvihen
Allahut dhe t Drguarit t Tij jan baballart e
tyre e kshtu me radh, sepse besimi frenon dhe
pengon nga ky veprim. Kujdesi q tregon besimi
sht m i madh sesa kujdesi prindror, fmijror,
vllazror dhe farefisnor. Atyre, d.m.th. atyre
q nuk ushqejn dashuri pr ata q i kundrvihen
Allahut dhe t Drguarit t Tij. (Allahu) u ka
skalitur besimin n zemrat e tyre, d.m.th. e ka
br t qndrueshm dhe thuhet se kuptimi sht:
e ka vendosur, dhe thuhet: e ka bashkuar. dhe i
ka fuqizuar ata me Ruh (shpirt, drit, ndihm) nga
Vet Ai., d.m.th. i ka fuqizuar me Ndihm nga
Vet Ai, kundr armikut t tyre n dynja.
Ndihmn e Tij ktu e ka emrtuar Ruh - shpirt
sepse me t merr jet shtja e tyre. Ai do ti
shpjer ata n kopshte, npr t cilat rrjedhin
lumenj e ku do t qndrojn prgjithmon., pra
prjetsisht, Allahu sht i knaqur me ata,
d.m.th. ua ka pranuar punt e tyre dhe ka derdhur
mbi ta efektet e shpejta (t tanishme) dhe t
mvonshme (t ardhshme) t Mshirs s Tij.
por edhe ata jan t knaqur me T, d.m.th.
gzohen me at q u jep Allahu, si tani ashtu edhe
m von. Ata jan Pala e Allahut, d.m.th. jan
ushtart e Allahut, t cilt zbatojn urdhrat,
luftojn armiqt dhe ndihmojn t dashurit e Tij.
vrtet q Pala e Allahut do t jet fituese,
d.m.th. ata jan fituesit e lumturis s ksaj bote
dhe t Ahiretit. Transmeton Ibn Ebi Hatimi,
Taberani dhe Hakimi se ditn e lufts s Bedrit
babai i Ebi Ubejde Ibn Xherrahut po tentonte t
prballej me Ebu Ubejden, ndrsa ky largohej
(shmangej) prej tij. Por kur i vazhdoi tentativat e
tij gjithnj e m shum, ather Ebu Ubejde iu vu
prball dhe e vrau. Pastaj zbriti ky ajet.

@ @ @ @
10
IHGFEDCBA
QPONMLKJ
ZYXWVUTSR
ba`_^]\[
lkjihgfedc
xwvutsrqponm y

CBA
edcba`_~}|{z
f ponmlkjihg
rq {zyxwvuts
~}|



|
.,..,

.,,,..

SURJA EL-HASHR
A AA AAllahun e lartson do gj n qiej dhe do gj
n Tok. Ai sht i Plotfuqishmi dhe i Urti.
B BB Bsht Ai, q i nxori nga shtpit e tyre ata q
nuk besuan midis ithtarve t Librit n kohn e
dbimit t par. Ata jan Benu Nedir, nj fis
ifut nga pasardhsit e Harunit. U vendosn n
Medine gjat kohs s sprovave q po kalonin
Bijt e Israilit.
1
Ata e tradhtuan Profetin
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), pasi i kishin dhn besn, dhe u
bashkuan me politeistt kundr tij. I Drguari
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) i rrethoi, derisa pranuan t dboheshin
(nxirreshin) nga Medina. Ka thn El-Kelbij: Ata
ishin t part nga ithtart e Librit q u dbuan nga
Gadishulli Arabik. Pastaj grupi i fundit i tyre u
dbua n kohn e Umerit (
Radijallahu
anhu
). Nxjerrja e
tyre prej Medines ishte grumbullimi i par (n
Sham), ndrsa nxjerrja e tyre nga Umeri (
Radijallahu
anhu
)
sht grumbullimi i tyre i fundit. Dhe thuhet se
nxjerrja e fundit sht kur njerzit do t mblidhen
n Tokn e Mahsherit
2
. Ju nuk mendonit se ata
do t iknin, d.m.th. ju, o mysliman, nuk
mendonit se Beni Nedirit do t iknin nga shtpit
e tyre pr shkak t fuqis dhe mbrojtjes q kishin,
ngaq ata kishin kshtjella t mbrojtura mir, prona
t patundshme, kopshte t mdhenj me palma,
ishin t shumt n numr dhe t prgatitur mir.
kurse ata mendonin se fortesat e tyre do ti
mbronin prej Allahut., d.m.th. Beni Nedirt
menduan se fortesat e tyre do ti mbronin prej
ndshkimit t Allahut. Por dnimi i Allahut u
erdhi andej nga nuk e pritnin, d.m.th. dnimi i
Allahut u erdhi nga nuk e pritnin fare. Kjo, pr
shkak se Allahu i Madhruar e urdhroi Profetin e
Tij (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) q ti luftonte dhe ti dbonte
ata. Ndrkoh q ata nuk mendonin se shtja
mund t mbrrinte deri aty. Madje, mendonin pr
veten e tyre se ishin m lart dhe m t fort.
duke futur tmerr n zemrat e tyre Er-rub -
tmerri sht shkalla m e lart e friks. Ka thn
Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
): Mua m sht dhn ndihma
e futjes s tmerrit (n zemrat e armikut) q nga
nj muaj largsi. i cili bri q ata ti shkatrronin
shtpit e veta me duart e tyre, si dhe me duart e
besimtarve. Kjo ngaq ata kur e pan se do t
dboheshin patjetr, filluan t kishin zili pr
myslimant q do t banonin n shtpit e tyre,
prandaj filluan ti shkatrronin nga brenda, ndrsa
myslimant i prishnin nga jasht. Zuhri dhe Urve

1
Ata jan pasardhsit e profetit Jakub(
Alejhi essalatu
ue esselam
) (sh.p.).
2
Vendi ku do t mblidhen t gjith njerzit n Ditn
e Gjykimit (sh.p.).
Ibn Zubejri kan thn: Kur Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
ra n ujdi me ta pr ti lejuar q t merrnin me
vete ato plaka q do ti mbartnin mbi devet e
tyre, atyre u plqente ndonj drras apo shtyll,
kshtu q prishnin shtpit, pastaj i merrnin dhe i
ngarkonin mbi deve, ndrsa besimtart prishnin
at q kishte mbetur. Prandaj, msoni nga kjo, o
ju largpams!, d.m.th. dijeni se Allahu vepron n
t njjtn mnyr me at q tradhton dhe i
kundrvihet Atij.
C CC CSikur t mos e kishte caktuar Allahu
dbimin e tyre, Ai do ti kishte dnuar me siguri
n kt jet., d.m.th. sikur Allahu t mos kishte
caktuar dhe gjykuar q ata t nxirreshin nga vendi
i tyre n kt mnyr, Ai do ti kishte dnuar me
vrasje dhe robrim n kt jet, ashtu si bri me
fisin Beni Kurejdha.
D DD DKjo, sepse ata iu kundrvun Allahut dhe t
Drguarit t Tij, d.m.th. ata e merituan kt
ndshkim pr shkak t armiqsis ndaj Allahut
dhe t Drguarit t Tij, si dhe pr shkeljen e bess
nga ana e tyre.
E EE EPr fardo pem palme (t armikut) q
pret apo lat n kmb, kjo qe me lejen e

@ @ @ @
11
LKJIHGFEDCBA
M N UTSRQPO
[ZYXWV \ ] _^
ihgfedcba`
utsrqponmlkj
v w a`_~}|{zyx
jihgfedcb
tsrqponmlk
~}|{zyxwvu

Allahut N luftn me fisin Beni Nedir, disa
mysliman pr ti inatosur jobesimtart filluan t
pritnin pemt e palmave t tyre. Ather fisi Beni
Nedir, t cilt jan nga ithtart e Librit, than: O
Muhamed! A nuk pretendon se ti je profet q do
t bsh rregullime? Mos vall prerja e palmave dhe
djegia e pemve konsiderohet rregullim?! Mos vall
n at q t sht shpallur ty, ke gjetur lejimin e
shkatrrimit n Tok?! Profetin (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) e
rnduan kto fjal dhe myslimant po i vriste
ndrgjegjja n veten e tyre, prandaj zbriti ajeti: n
mnyr q Ai ti poshtroj t pabindurit.,
d.m.th. q Ai ti poshtroj ata q nuk i binden
Atij, e ata jan ifutt. Si dhe ti inatos (trboj)
me prerjen e pemve po edhe me lnien e tyre n
kmb pa i prer. Kjo, ngaq ata kur shikonin se
besimtart bnin t donin me pasurit e tyre
inatoseshin dhe poshtroheshin m keq.
F FF Ffardo q Allahu i dhuroi t Drguarit t
Tij si plak (t marr) prej tyre, (sht prej
mirsis s Tij). Ju nuk hipt (ngat) mbi kuaj e as
mbi deve pr ta fituar at
1
El-xhaf Ngasje

1
Kjo lloj pasurie (plake) e fituar n kt mnyr n
sht ather kur kalorsi e shpejton kalin e tij.
D.m.th. ato pasuri t fisit Beni Nedir, q Allahu i
Lartsuar ia dhuroi t Drguarit, jan prej mirsis
s Tij. Ju nuk hipt mbi kuaj e as mbi deve pr ta
fituar at, as nuk hoqt ndonj vshtirsi dhe as
nuk bt luft, e ata ishin vetm dy milje larg
Medins. Pr kt shkak, Allahu i Madhruar ia
dha pasurin (plakn) vetm t Drguarit t Tij,
ngaq ai i mori kshtjellat e tyre me marrveshje
(pa luft), kshtu q mori pasurit e tyre dhe nuk i
ndau ato midis ushtarve. por Allahu i jep
pushtet t drguarve t Vet mbi ata q Ai
dshiron. Allahu sht i Fuqishm pr do gj.
G GG Gfardo q Allahu i dhuroi t Drguarit t
Tij si plak (t marr) nga banort e vendeve t
ndryshme Pas sqarimit se plaka e fituar me
marrveshje (pa hyr n luft) i takon vetm t
Drguarit t Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), vjen nj tjetr
sqarim pr t treguar se ku duhet shpenzuar kjo
lloj plake. Ky gjykim vlen edhe pr do vend
tjetr, t cilin i Drguari i Allahut dhe myslimant
pas tij deri n Ditn e Gjykimit, e marrin me
marrveshje dhe pa u futur n luft, duke mos u
hipur kuajve dhe deveve pr ta fituar at vend. i
takon: Allahut dhe Ai vendos pr t si t
dshiroj t Drguarit duke u br pron e tij, e
m pas vihen n interes (t mir) t myslimanve
t afrmve t tij, d.m.th. pr t varfrit nga Beni
Hashim dhe Beni Muttalib, t cilve ngaq u
sht ndaluar t marrin sadeka, u sht dhn e
drejta t prfitojn nga kjo lloj plake (pasurie)
jetimve t vegjlve, t cilve u kan vdekur
baballart para se t mbushin moshn e pjekuris
t atyre q jan n skamje, d.m.th. t varfrve
dhe udhtarve t mbetur rrugs udhtarve t
huaj (jabanxhive), t cilve u kan mbaruar
shpenzimet. n mnyr q ajo t mos qarkulloj
vetm n duart e t pasurve nga mesi juaj. se
kshtu t pasurit dominojn mbi t varfrit dhe e
qarkullojn at pasuri vetm midis tyre. fardo
q tju jap i Drguari, merreni at, e fardo q
tju ndaloj, hiqni dor prej saj., d.m.th. at q ju
jep nga pasuria e fituar me marrveshje (pa br
luft) merreni, ndrsa at q ua ndalon, lreni dhe
mos e merrni. Friksojuni Allahut, sepse Allahu,
dnon vrtet ashpr.
H HH HNj pjes e plaks i takon edhe
mrgimtarve t varfr,
2
t cilt u przun nga

terminologjin fetare emrtohet Fejun (shnim
i prkthyesit).
2
Ata q u shprnguln nga Meka n Medin pr hir
t fes. N terminologjin fetare ata njihen si
Muhaxhirin - Mrgimtar (sh.p.).

@ @ @ @
12
vendlindja dhe pasurit e tyre, pra nga Meka. I
detyruan t dalin prej saj dhe ata doln. Prandaj
Allahu u ka dhn t drejtn t prfitojn nga kjo
lloj pasurie q ti pasuroj me t. duke krkuar
mirsin dhe knaqsin e Allahut, pra furnizim
t mir n dynja dhe knaqsin e Tij n Ahiret.
dhe duke ndihmuar Allahun dhe t Drguarin e
Tij. duke i luftuar jobesimtart Pikrisht ata jan
besimtart e sinqert.
I II INdrsa ata q banojn n Medin dhe q e
kan pranuar besimin qysh m par
1
Ata jan
Ensart - Ndihmuesit, t cilt banuan n
Medine para Muhaxhirinve - Mrgimtarve, si
dhe besuan Allahun dhe t Drguarin e Tij. I
duan mrgimtart q vijn n Medin, u solln
mir me mrgimtart dhe i bn ata pjestar n
pasurit dhe banesat e tyre. dhe n zemrat e tyre
nuk ndjejn kurrfar rndimi (nuk ndjejn
kurrfar) zilie, inati dhe urrejtje pr at, q u sht
dhn atyre, d.m.th. pr at pjes pasurie t Fej-it,
q iu dha mrgimtarve t varfr dhe nga e cila ata
(ensart) nuk morn gj, prkundrazi e pritn me
zemrgjersi nj gj t till. Muhaxhirt jetonin n
shtpit e Ensarve. Kur Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) mori
pasurit e Beni Nedirit i thirri Ensart dhe i
falnderoi pr mnyrn sesi u solln me
Muhaxhirint, duke i mbajtur n shtpi dhe duke
ndar me ta pasurit e tyre. Pastaj Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
u tha: Nse dshironi, e ndaj midis jush dhe
midis Muhaxhirinve pasurin q m dhuroi
Allahu nga fisi Beni Nedir, por Muhaxhirint do t
vazhdojn t qndrojn n shtpit tuaja dhe do t
jen pjestar n pasurit q keni. Dhe, nse
dshironi po ja jap kt pasuri atyre dhe ata do t
dalin nga shtpit tuaja. Ensart me zemrgjersi
pranuan q pasuria tu ndahej Muhaxhirinve, por
Sheukani nuk ka prmendur se kush e ka
transmetuar kt hadith. Ndrsa n Biografin
profetike t Ibn Hishamit thuhet: Profeti
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) e ndau pasurin e fituar nga Beni
Nedir, ndrsa Ensarve nuk u dha gj prej ksaj
pasurie. por duan tu bjn m mir
mrgimtarve sesa vetes u japin prioritet
Muhaxhirinve ndaj vetes s tyre n prfitimin e t
mirave materiale. edhe pse vet jan nevojtar.,
d.m.th., edhe pse vet jan nevojtar dhe t varfr.
Kushdo q ruhet nga lakmia vetjake, me siguri q
do t jet fitues., d.m.th. at q e ruan Allahu nga
lakmia vetjake dhe nga koprracia, si dhe kryen

1
Pra, para mbrritjes s mrgimtarve n Medin.
Ata n terminologjin fetare emrtohen Ensar -
Ndihmues (shnim i prkthyesit).
detyrimet fetare pasurore, duke dhn Zeqatin dhe
duke plotsuar t drejtat e t tjerve ndaj tij; ai me
t vrtet ka fituar dhe ka arritur sukses. Ndrsa ai
q sht koprrac dhe lakmitar nuk e arrin kt fitore.
J JJ JEdhe ata q erdhn pas tyre Ata jan q i
pasojn me t mira deri n Ditn e Gjykimit
thon: O Zoti yn, falna neve dhe vllezrit tan,
t cilt kan besuar para nesh, t cilt i duan dhe
krkojn falje pr Muhaxhirint dhe Ensart q
ishin para nesh. dhe mos lejo q n zemrat tona t
ket asnj t keqe ndaj besimtarve!, d.m.th.
mashtrim, urrejtje dhe zili. Ktu futen n radh t
par sahabt (shokt e Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), pasi ata
jan besimtart m t nderuar, dhe se konteksti
bn fjal pr ta. Prandaj kush ndjen n zemrn e tij
urrejtje pr ta, si jan Rafidat
2
, at e ka prekur
ngacmimi i djallit dhe ka br nj kundrshtim t
rnd ndaj Allahut, duke armiqsuar t dashurit e
Tij dhe njerzit m t mir t Ymetit t Profetit
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Prandaj ata nuk kan t drejt t
prfitojn nga pasuria e Fej-it. Gjithashtu nga kjo
lloj pasurie nuk mund t prfitojn ata q shajn
sahabt, i shqetsojn apo i ulin ata. O Zoti yn,
Ti je vrtet i But dhe Mshirplot!
K KK KA nuk e ke par se si hipokritt u than
shokve t vet q nuk besuan prej ithtarve t
Librit: Nse ju dbojn Ata jan Abdullah Ibn
Ubejji dhe shokt e tij, t cilt i uan lajm fisit
Beni Nedir, duke u thn: Qndroni dhe
mbahuni sepse ne nuk do tju dorzojm, e nse
do t luftoheni ne do t luftojm bashk me ju, e
nse dboheni ne do t dalim me ju, d.m.th.
do t dalim nga shtpit tona dhe do tju
shoqrojm ju. dhe kurrkujt nuk do ti bindemi
kundr jush, d.m.th. pr ju dhe pr shtjen tuaj,
nuk do ti bindemi kurrkujt q do t donte t na
pengonte pr t dal bashk me ju. kurr sado e
gjat t jet koha e, nse ju sulmoheni, me siguri
q do tju dalim n ndihm kundr armikut tuaj.
M pas Allahu i Madhruar i prgnjeshtron ata
dhe thot: Allahu dshmon se ata jan vrtet
gnjeshtar. n premtimin q dhan se do dalin
bashk me ta dhe se do ti ndihmojn.
L LL LNse (hebrenjt) do t dbohen, hipokritt
nuk do t shkojn me ata. Nse do t sulmohen,
ata nuk do tu dalin n ndihm. dhe n t vrtet
kshtu ndodhi, sepse hipokritt nuk ikn me ata
ifut q u dbuan, t cilt ishin fisi Benu Nedir
dhe ata q ishin bashk me ta. Por as nuk i
ndihmuan ifutt q u luftuan, t cilt ishin fisi
Benu Kurejdha dhe banort e Hajberit. Por,
edhe sikur t nisen pr ti mbshtetur, sigurisht q

2
Sekt shiit (sh.p.).

@ @ @ @
13
HGFEDCBA
PONMLKJI
WVUTSRQ X Y \[Z
dcba`_^]
lkjihgfe
utsrqponm
v _~}|{zyxw
fedcba` g
rqponmlkjih
ts u {zyxwv
~}|




(hipokritt) do tu kthejn shpinn t humbur e
pastaj nuk do t ndihmohen, pra pas ksaj
hipokritt nuk do t ndihmohen, por do ti
poshtroj Allahu dhe hipokrizia e tyre nuk do tu
bj aspak dobi.
M MM MN zemrat e tyre ata kan m shum frik
nga ju sesa nga Allahu n zemrat e tyre ata -
hipokritt ose ifutt - druhen dhe kan m
shum frik nga ju, sesa nga Allahu. ngaq ata
jan popull q nuk kuptojn., sepse sikur ata t
kuptonin do ta dinin se Allahu sht Ai q ju dha
juve pushtet mbi ta, prandaj Atij duhet tia ken
frikn m shum sesa ju.
N NN NAta nuk do t luftojn kundr jush s
bashku, pra, t bashkuar pr tju luftuar vese
n vende t fortifikuara, d.m.th. n rrugica dhe
shtpi ose pas mureve, d.m.th. nga pas mureve
me t cilt mbrohen pr shkak t friks dhe
tmerrit q kan. Armiqsia ndrmjet tyre sht e
ashpr., d.m.th. ata jan t ashpr e t vrazhd
me njri-tjetrin. Ti mendon se ata jan t
bashkuar, mirpo zemrat e tyre jan t prara,
d.m.th. bashkimi i tyre sht vetm n siprfaqe,
ndrsa n brendsi zemrat e tyre jan t prara,
mendimet dhe dshirat i kan ndryshe nga njri-
tjetri. sepse ata jan njerz q nuk marrin vesh,
sepse, po t logjikonin, do ta kishin njohur t
vrtetn dhe do ta kishin pasuar at; do ishin
bashkuar dhe nuk do ishin prar.
O OO OKta jan si ata, q kan qen pak para tyre,
d.m.th. si jobesimtart politeist q qen pak koh
m par q i shijuan pasojat e sjelljes s tyre,
d.m.th. pasojat e kqija t mosbesimit t tyre q
n kt bot ku u vran ditn e lufts s Bedrit.
Kjo ndodhi gjasht muaj para se t sulmohej fisi
Beni Nedir. (ndrsa n botn tjetr) ata i pret nj
dnim i dhembshm!
P PP PAleatt e tyre hipokrit i lan n balt, ashtu
si bn djalli, i cili i thot njeriut: Mos beso!.,
d.m.th. lnia n balt dhe mosdhnia e ndihms
prej tyre, i prngjan rastit t shejtanit me njeriun,
t cilin e mashtroi pr t mos besuar, ia zbukuroi
mosbesimin dhe e shtyu drejt tij. Por, kur ky
bhet mohues, djalli i thot: Un nuk kam t bj
me ty!, d.m.th. kur njeriu mohon (bhet
jobesimtar) duke iu bindur shejtanit dhe duke
pranuar at zbukurim q i bn ai, ather shejtani
thot: Un nuk kam t bj me ty. N t
vrtet, un i friksohem Allahut, Zotit t
botve! kjo sht thnie e djallit pr t hequr
nga vetja prgjegjsin pr njeriun.
Q QQ QNatyrisht q fundi i ktyre t dyve sht
qndrimi i prhershm n Zjarr; ky sht dnimi
pr zullumqart.
R RR RO besimtar, friksojuni Allahut, d.m.th.
ruajuni dnimit t Tij duke kryer ato q Ai i ka
urdhruar dhe duke ln ato q Ai i ka ndaluar.
dhe do njeri le t shikoj se ka prgatitur pr
t nesrmen!, d.m.th. t shikoj se far veprash
ka prgatitur pr Ditn e Gjykimit. Kijeni frik
Allahun, sepse Ai di do gj q ju bni!
S SS SMos u bni si ata q e harruan Allahun,
d.m.th. lan urdhrin e Tij dhe nuk e vran
mendjen pr ta adhuruar At. kshtu q Ai i bri
t harronin vetveten!, d.m.th i bri t harronin
vetveten pr shkak se ata harruan Allahun, kshtu
q nuk u morn me kryerjen e veprave t cilat i
shptojn ata nga dnimi. Dhe, thuhet se kuptimi
sht: Ata harruan Allahun kur ishin mir (n
rehati) dhe Ai i bri t harrojn vetveten kur jan
n vshtirsi. Pikrisht ata jan t pabindurit,
d.m.th. kan dal nga bindja ndaj Allahut.
T TT TNuk jan t barabart banort e Xhehenemit
dhe banort e Xhenetit banort e Xhenetit do t
jen t fituarit., d.m.th. fituesit e do t mire, t
shptuarit nga do e keqe.
U UU USikur kt Kuran tia shpallnim ndonj mali,
ti do ta shihje at (malin) t prulur dhe t

@ @ @ @
14
EDCBA JIHGF
K L RQPONM
_^]\[ZYXWVUTS
` ihgfedcba
kj l qponm
wvutsr x {zy
cba`_~}|
kjihgfed
l xwvutsrqponm
{zy | ~}

|
.,..,
#
.,,,..

coptuar nga frika e Allahut., d.m.th. prestigji,
madhshtia, retorika e ktij Kurani, si dhe
kshillat q gjenden n t, me an t s cilave
zbuten zemrat, kan arritur nj shkall t till,
saq, nse ky Kuran do ti ishte shpallur (zbritur)
ndonj mali prej maleve, do ta kishe par at mal
edhe pse sht n kulmin e forcs, tepr i
ngurt dhe shum i madh t coptuar nga frika
e Allahut, vigjilent nga dnimi i Tij, t friksuar se
mos nuk e prmbushte dot obligimin pr ta
madhruar Fjaln e Allahut. Shembuj t till Ne
ua japim njerzve, q ata t meditojn. rreth
atyre gjrave pr t cilat duhet t meditojn q t
nxjerrin msim nga kshillat dhe t frenohen
nprmjet qortimeve (krcnimeve).
V VV VAi sht Allahu, prve t Cilit nuk ka Zot
tjetr (t denj pr adhurim) Njohsi i s
fshehts dhe s dukshmes, d.m.th. Ai sht
Njohsi i gjithkaje q nuk kapet me shqisa,
ndrsa pr sa i prket t dukshmes (asaj q sht
prezente), ajo shihet me sy. Ai sht i
Gjithmshirshmi, Mshirploti!
W WW WAi sht Allahu, prve t Cilit nuk ka Zot
tjetr (t denj pr adhurim) E ka prsritur ktu,
pr ta theksuar dhe konfirmuar (se Ai sht Nj, i
Vetm dhe i Pashoq). Ai sht Sunduesi, i
Shenjti, d.m.th. i pastrti nga do e met, i
lartsuari nga do mangsi. (shptimtari) sht: Ai
nga i Cili krijesat ndihen t sigurt se nuk i bn
padrejtsi (Ai q nuk u bn padrejtsi krijesave t
Veta, kshtu q ata jan t shptuar prej saj).
Paqedhnsi Dhnsi i siguris, d.m.th. Ai q
u ka dhuruar njerzve sigurin nga padrejtsia dhe
thuhet se kuptimi sht: Ai q u jep t drguarve t
Tij besueshmrin me an t shfaqjes s
mrekullive. Mbikqyrsi mbi gjithka, d.m.th.
Dshmuesi i robrve t Vet pr veprat q kryejn,
Vzhguesi i tyre. i Plotfuqishmi Ngadhnjimtari
q i mposht t tjert e nuk mposhtet prej tyre El-
Xhebbar Imponuesi imponimi nga Allahu do t
thot Madhshtia e Tij. Dhe, thuhet se El-Xhebbar
sht Ai q me fuqin e Vet sht i
paprballueshm El-Mutekebbir - Madhshtori,
d.m.th. Ai q sht lartsuar nga do e met dhe
larg nga gjithka q nuk i shkon Atij. El-Kibrijau
Kryelartsia n cilsit e Allahut konsiderohet
lavdrim, ndrsa n cilsit e krijesave konsiderohet
dika e prmuar. Qoft i lartsuar Allahu mbi
gjithka q ia shoqrojn Atij (n adhurim)!
X XX XAi sht Allahu, Krijuesi, d.m.th. Ai q i
cakton gjrat n baz t Vullnetit dhe Dshirs s
Tij. Zanafillsi, d.m.th. Filluesi, Shpiksi i
gjrave dhe Ai q i sjell ato n ekzistenc.
Formsuesi, d.m.th. Krijuesi i pamjeve, Ai q i
bashkon ato n forma t ndryshme. Atij i
prkasin emrat m t bukur At e prlvdon
gjithka q ndodhet n qiej dhe n Tok, d.m.th.
gjith sht n to (qiej dhe Tok) shprehin
lartsimin (madhrimin) e Tij, nprmjet
qndrimeve dhe fjalve t tyre. Ai sht i
Plotfuqishmi dhe i Urti.
SURJA EL-MUMTEHINE
A AA AO besimtar, mos i bni miq armiqt e Mi
dhe tuajt Ky ajet zbriti pr Hatib Ibn Ebi Belta,
i cili u drgoi nj letr politeistve kurejshit ku i
njoftonte se Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) po nisej drejt tyre,
pr betejn e lirimit t Meks n vitin e tet t
hixhretit.
1
Ky ajet tregon se sht e ndaluar brja
miq e jobesimtarve n fardolloj forme qoft
ajo. duke u shprehur atyre dashuri, d.m.th. duke
u prcjell atyre lajmet e Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), pr
shkak t dashuris midis jush dhe tyre. ndrkoh
q ata kan mohuar t vrtetn, q ju ka ardhur,

1
Sipas kalendarit islamik, viti i par i t cilit
konsiderohet viti kur Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) emigroi
nga Meka pr n Medine (sh.p.).

@ @ @ @
15
A CB
IHGFEDCBA
SRQPONMLKJ
_^]\[ZYXWVUT
ihgfedcba`
srqponmlkj t u
}|{zyxwv
a`_~ b gfedc
qponmlkji r s
~}|{zyxwvut





d.m.th. kan mohuar Allahun, t Drguarin e Tij
si dhe Kuranin dhe udhzimin hyjnor me t cilin
ai erdhi (q ai solli). dhe kan dbuar t
Drguarin dhe ju, d.m.th. e nxorn at dhe ju
nga Meka, sepse ata mohuan at t vrtet q ju
erdhi juve. Kshtu q, vall, si mund ti doni ata?
vetm se besonit n Allahun, Zotin tuaj.,
d.m.th. ju nxjerrin pr shkak t besimit tuaj n
Allahun, ose ngaq urrejn q ju t besoni. Nse
keni dal lufttar n rrugn Time dhe pr t
arritur knaqsin Time, d.m.th. nse sht
kshtu, ather mos i bni miq armiqt e Mi dhe
tuajt. dhe fshehurazi u shfaqni atyre dashuri,
d.m.th. u jepni atyre lajmet fshehurazi pr shkak
t dashuris q keni me ta. Un e di far fshihni
dhe far bni haptazi., d.m.th. Un e di m mir
se gjithkush tjetr, at q ju bni, pra drgimin e
lajmeve tek ta (jobesimtart). Secili prej jush q
vepron ashtu, sht shmangur nga rruga e
drejt., ka gabuar rrugn e vrtet dhe t sakt, ka
humbur orientimin pr n Udhn e drejt.
B BB BNse prballen me ju, ata do t jen armiqt
tuaj nse ata ju takojn, apo papritur ndeshen me
ju, do t shfaqin armiqsin q kan n zemrat e tyre
kundr jush. e do ti zgjasin duart dhe gjuhn e
tyre pr tju lnduar ju, d.m.th. do ti shtrinin
duart e tyre drejt jush pr tju goditur etj., po edhe
gjuht e tyre pr tju shar etj. sepse dshirojn
q ju t bheni jobesimtar. dshirojn q ju t
dezertoni dhe t ktheheni n mosbesim.
C CC CJuve nuk do tju ndihmojn as fmijt, as
farefisi. As fmijt dhe as t afrmit tuaj nuk do
tju bjn dobi Ditn e Gjykimit, kshtu q nuk ka
prse, pr hir t tyre, ti bni miq jobesimtart, si
ndodhi n historin e Hatibit. Prkundrazi, ajo q
ju bn dobi sht zbatimi i urdhrit t Allahut pr ti
armiqsuar jobesimtart, pr ti luftuar dhe pr ta
shkputur miqsimin me ta. N Ditn e
Kiametit Allahu do tju ndaj midis jush. kur ata
q iu bindn Atij futen n Xhenet, ndrsa ata q e
kundrshtuan futen n Zjarr. Ai e sheh mir at
q bni ju.
D DD DShembull i mrekullueshm pr ju, d.m.th.
nj model i shklqyer pr ta pasuar sht
Ibrahimi dhe ata q kan qen me t thot: O
Hatib! Si nuk more pr shembull Ibrahimin dhe
t hiqje dor (t shkputeshe,t trhiqeshe, t
distancoheshe) nga familja jote, ashtu si hoqi
dor Ibrahimi nga babai dhe populli i tij kur i
than popullit t vet: Ne shkputemi nga ju.,
d.m.th. ne nuk kemi t bjm me ju. As ne nuk
jemi prej jush, dhe as ju nuk jeni prej nesh, sepse
ju nuk besoni Allahun. dhe nga ato q ju i
adhuroni n vend t Allahut ktu bhet fjal pr
idhujt ne ju mohojm, d.m.th. ne e mohojm
fen tuaj, ose kuptimi sht mohojm (nuk i
pranojm) veprimet tuaja dhe armiqsia e
urrejtja midis nesh sht e prhershme kjo do t
jet prirja jon ndaj jush, prderisa ju do t
vazhdoni n mosbesimin tuaj derisa t besoni
tek Allahu Nj dhe i Vetm. dhe t lini mnjan
politeizmin tuaj. Nse ju e bni kt, ather
armiqsia do t kthehet n miqsi dhe urrejtja n
dashuri Prjashtim (nga ky shembull) bn fjala e
Ibrahimit pr t atin: Un do t krkoj falje pr
ty., d.m.th. ju kishit nj shembull t
mrekullueshm n t gjitha thniet e Ibrahimit,
me prjashtim t thnies s tij drejtuar t atit.
Prandaj kt rast mos e merrni pr shembull e
kshtu t krkoni falje pr politeistt, sepse
veprimi i Ibrahimit n kt rast ishte pr shkak t
nj premtimi q ia pati br t atit: Por, kur iu b e
qart se i ati ishte armik i Allahut, ai u nda prej tij
1
.
por nuk kam kurrfar mundsie pr t t
mbrojtur para Allahut., d.m.th. asgj nga dnimi
i Allahut nuk mundem ta largoj dot prej teje. O
Zoti yn, tek Ti mbshtetemi, Ty t drejtohemi
dhe tek Ti do t kthehemi.

1
Suret Et-Teube, ajeti 114.

@ @ @ @
16
MLKJIHGFEDCBA
TSRQPON U V ZYXW
gfedcba`_^]\[
h srqponmlkji
~}|{zyxwvut
_ hgfedcba`
srqponmlkji
ut v |{zyxw
~}

E EE EO Zoti yn, mos na bj sprov pr
jobesimtart Ka thn Muxhahidi: Mos na
dno me duart e tyre dhe as me ndonj dnim
prej Teje, se pastaj ata do t thon: sikur kta t
ishin n t vrtetn, nuk do ti kishte kapur ky
dnim. Vrtet, Ti je i Plotfuqishmi dhe i Urti
F FF FVrtet, ata njerz jan nj shembull i mir
pr ju, d.m.th. Ibrahimi dhe ata q ishin me t
jan nj shembull i mrekullueshm pr ju. e pr
kdo q shpreson n Allahun dhe n Ditn e
Fundit., d.m.th. ky shembull sht pr at q
shpreson mirsin e Allahut n kt bot dhe n
Ahiret. Kushdo q nuk ia v veshin (ktij
shembulli), d.m.th. kushdo q i kthen shpinn,
ta dij se Allahu sht i Vetmjaftueshmi e nuk
ka nevoj pr krijesat e Tij. I Lavdruari nga t
dashurit e Tij.
G GG GNdoshta Allahu do t lidh miqsi midis
jush dhe atyre me t cilt keni qen armiq. midis
jush dhe midis politeistve mekas, nprmjet
pranimit t Islamit nga ana e tyre dhe kshtu do t
bhen prej ithtarve t fes suaj. Dhe, kshtu
ndodhi. Pas lirimit t Meks nj pjes e tyre
pranuan fen Islame dhe u bn mysliman t
mir. Nj dashuri u formua midis tyre dhe atyre
q e kishin pranuar Islamin m par. Ata u
prpoqn dhe kryen vepra q t afrojn tek
Allahu. Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) u martua me Ummu
Habiben, vajzn e Ebu Sufjanit, ndrsa miqsimi
me t, ndodhi vetm pasi ai pranoi Islamin, pas
lirimit t Meks. Kshtu Ebu Sufjani e la
armiqsin q kishte ndaj t Drguarit t Allahut
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Transmetohet nga Ebu Hurejra
(
Radijallahu
anhu
) se ka thn: Ebu Sufjani ishte i pari q
luftoi kundr dezertorve, q ata t zbatonin fen
e Allahut, dhe pr t zbriti edhe ky ajet Ndoshta
Allahu do t lidh miqsi midis jush dhe atyre me
t cilt keni qen armiq. Allahu sht i Zoti
(pr kt)., d.m.th sht shum i Fuqishm, i
Zoti q ti pranoj zemrat e kryeneve
(kundrshtarve) pr ti futur n Faljen dhe
Mshirn e Tij. Ai sht Fals dhe Mshirplot.
H HH HAllahu nuk ju ndalon t silleni mir dhe t
jeni t drejt ndaj atyre q nuk luftojn kundr
jush pr shkak t fes dhe q nuk ju dbojn prej
shtpive tuaja., d.m.th. nuk ju ndalon q t silleni
mir me ta, si sht: mbajtja e lidhjeve
farefisnore, ndihma e komshiut dhe mikpritja. Si
dhe q t mbani drejtsin me ta, duke u dhn t
drejtat e tyre, si sht: mbajtja e premtimit, e
amanetit dhe dhnia e pagess s plot pa ln
asgj mangt kundrejt mallit q blini prej tyre.
Me t vrtet, Allahu i do ata q mbajn
drejtsin., d.m.th. t drejtt. Pra, kuptimi sht
se Allahu i Madhruar nuk ndalon nga sjellja e
mir (mirsia), kundrejt jobesimtarve, t cilt u
kan premtuar (dhn besn) besimtarve se nuk
do ti luftojn dhe nuk do ti ndihmojn jobesimtart
e tjer kundr tyre. Gjithashtu, Allahu i Madhruar
nuk ndalon nga trajtimi me drejtsi i jobesimtarve.
I II IAllahu ju ndalon ti bni miq ata q luftojn
kundr jush pr shkak t fes dhe ju dbojn nga
shtpit tuaja Ata jan kokat e mosbesimit nga
Kurejsht si dhe kushdo q u ngjan atyre, nga ata
q jan n (i kan shpallur) luft me myslimant.
si dhe mbshtesin t tjert q tju dbojn.,
d.m.th. i ndihmuan ata q ju luftuan dhe ju
dbuan n veprimet e tyre. Kta ishin pjesa tjetr
e banorve t Meks, si dhe ata q bn pakt me
ta. q ti bni miq ata, d.m.th. q ti bni miq
dhe t ndihmoheni me ta. Kushdo q i bn miq
ata, sht zullumqar. pr arsye se bn miq ata
q meritojn armiqsin, ngaq ata jan armiq t
Allahut, t Drguarit t Tij dhe t Librit t Tij.
J JJ JO besimtar, kur ju vijn besimtaret t
mrguara nga mesi i jobesimtarve. Kjo pr arsye
se Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) kur bri marrveshje me
Kurejsht ditn e Hudejbijes q kush do t vinte
tek ai si mysliman, ai tua kthente. Kur tek Profeti
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) emigruan grat, ather Allahu nuk
pranoi q ato t kthehen tek politeistt dhe

@ @ @ @
17
urdhroi q ato t vihen n prov provoni
(besimin) tek ato., d.m.th. vrini ato n prov, q
t kuptoni se sa sht dshira e tyre pr Islamin.
Atyre u krkohej t betoheshin pr Allahun se nuk
kishin emigruar pr shkak t urrejtjes ndaj
bashkshortve t tyre, as nga dshira pr t ln
nj vend e pr t shkuar n nj vend tjetr, as pr
t prfituar dika t ksaj dynjaje, por nga dashuria
pr Allahun dhe t Drguarin e Tij, si dhe nga
dshira pr fen e Tij. Nse ajo betohej pr kto,
ather Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nuk e kthente at tek
bashkshorti i saj, por i jepte atij mehrin dhe
shpenzimet q kishte br pr t. Allahu e di m
mir besimin e tyre. pr t br t qart se t
vrtetn e gjendjes s tyre nuk e di kush tjetr ve
Allahut t Madhruar, dhe se Ai nuk ju ka obliguar
pr kt, por ju ka obliguar vetm pr ti testuar
ato derisa t dal n pah ajo ka tregon sinqeritetin
e pretendimit t tyre se ato dshirojn Islamin.
Nse bindeni se ato jan besimtare sipas asaj
ka del n pah pas testimit pr t cilin jeni
urdhruar. mos i ktheni te jobesimtart. te
bashkshortt e tyre jobesimtar Ato nuk jan
(bashkshorte) t ligjshme pr ata dhe as ata nuk
jan (bashkshort) t ligjshm pr ato., sepse
besimtarja nuk mund t jet e lejuar pr
jobesimtarin. Pranimi i Islamit nga gruaja jo vetm
bn t detyruar emigrimin e saj, por bn t
detyruar, gjithashtu, edhe ndarjen nga
bashkshorti i saj. Kthejuni jobesimtarve vlern
(mehrin) q ata kan shpenzuar pr to Kthejuni
jobesimtarve, grat e t cilve kan emigruar dhe
kan pranuar Islamin, shpenzimet q ata kan br
pr mehrin. Ka thn Shafiiu: Nse at e krkon
ndonj nga t afrmit, dhe jo bashkshorti i saj,
ather jo vetm q ajo nuk kthehet, por as nuk
jepet ndonj kompensim pr t. Nuk sht
aspak gjynah pr ju q ti merrni ato pr
bashkshorte, d.m.th. pas kalimit t periudhs s
caktuar (iddeh), sepse ato jan br tashm ithtare
t fes suaj. nse u jepni atyre shprblimin q u
takon, d.m.th. mehrin e tyre, pasi t kaloj
periudha e caktuar (iddeh). Mos qndroni n
martes me idhujtare. Kuptimi i ksaj sht se ai
q ka pasur pr bashkshorte nj idhujtare, ajo
tashm nuk mund t jet m bashkshorte e tij,
pr arsye se kjo kuror sht ndrprer pr shkak
t feve t ndryshme t tyre. Jobesimtart u jepnin
gra pr martes myslimanve dhe myslimant
martoheshin me idhujtaret (politeistet). M pas ky
veprim u anulua me an t ktij ajeti. Ky gjykim
sht i veant pr jobesimtaret idhujtare dhe jo
pr jobesimtaret nga ithtaret e Librit.
1
Krkoni

1
Myslimanit i lejohet t martohet me gra t krishtera
at q keni dhn (si paj), d.m.th. krkoni
mehrin q u keni dhn grave tuaja nse ato
dezertojn por dhe jobesimtart le t krkojn at
q kan dhn. Kan thn komentuesit e
Kuranit: Kur ndonj myslimane kishte ln fen
e saj dhe kishte shkuar tek jobesimtart me t cilt
myslimant kishin marrveshje, u thuhej atyre:
Na ktheni mehrin e saj. Dhe, kur ndonj grua
kishte pranuar Islamin dhe ishte larguar nga
jobesimtart dhe kishte shkuar tek myslimant, u
thuhej myslimanve: Kthejani mehrin e saj ish-
bashkshortit t saj jobesimtar. Ky kthimi i
mehrit nga t dyja palt sht ligji i Allahut,
d.m.th. n lidhje me politeistt pas marrveshjes s
Hudejbijes, ndryshe nga politeistt me t cilt nuk
ka marrveshje, por m pas kjo u anulua. Ka thn
Kurtubiu: Ky gjykim sht posarisht pr at
koh dhe pr at ngjarje n veanti, d.m.th. n
lidhje me kthimin e mehrit, dhe jo pr ndarjen
midis bashkshortve nse njri prej tyre pranon
Islamin. Ai ju gjykon ju; Allahu di do gj dhe
sht i Gjithdijshm e i Urt.
K KK KNse ndonjra prej grave tuaja kthehet te
jobesimtart, pra nse ndonj myslimane
dezerton dhe kthehet n vendin e jobesimtarve
(darul-kufr) edhe nse jan nga ithtart e Librit e
m pas ju fitoni plak lufte prej tyre, d.m.th.
nse fitorja ju takon juve dhe fitoni prej tyre
plak lufte ather jepuni atyre (besimtarve q
u kan ikur grat) shpenzimet e martess. jan
urdhruar q tu japin atyre besimtarve q u kan
ikur grat nga plaka e fej-it dhe e lufts, aq sa ata
kan shpenzuar pr mehrin e grave t tyre, nse
politeistt nuk ua kthenin at mehr. Kijeni frik
Allahun, t Cilit i besoni!, d.m.th. kini kujdes t
mos veproni dika q e obligon dnimin tuaj.
L LL LO Profet, nse vijn tek ty besimtaret pr t
dhn besn, d.m.th. me synimin pr t dhn
besn ty pr Islamin se nuk do ti shoqrojn
Allahut asgj (n adhurim) kushdo qoft ai. Kjo
ishte n ditn e lirimit t Meks, kur grat banore
t Meks erdhn tek i Drguari i Allahut
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) pr ti dhn atij besn. Ather
Allahu i Madhruar e urdhroi q t merrte prej
tyre besn se ato nuk do ti shoqrojn Atij
asknd n adhurim. nuk do t vjedhin, nuk do t
bjn marrdhnie imorale t jashtligjshme
nuk do ti vrasin fmijt e tyre si veprohej n
periudhn e injorancs ku vajzat groposeshin t
gjalla. nuk do t sjellin ndonj shpifje t sajuar
nga ato vet, d.m.th. se nuk do tu bashkngjisin
bashkshortve fmij q sjan t tyre. Ka thn

dhe ifute (sh.p.).

@ @ @ @
18
JIHGFEDCBA
UTSRQPONMLK
\[ZYXWV
hgfedcba`_^]
i rqponmlkj
|{zyxwvuts }

CBA
ihgfedcba`_~
j rqponmlk s
|{zyxwvut } ~




|
.,..,
#
.,,,..

El-Ferra: Asokohe kishte gra q merrnin ndonj
t sapolindur dhe i thoshin burrave t tyre: Kt
fmij e kam me ty. Ka thn Ibn Abbasi: Kur
gruaja lindte vajz, merrte n vend t saj ndonj
djal. dhe se nuk do t t kundrshtojn n
far sht e drejt dhe e arsyeshme n t gjitha
shtjet q tregojn bindje ndaj Allahut. Si sht
ndalimi i vajtimit, i grisjes s rrobave, i shkuljes s
flokve, i shqyerjes s teshave n pjesn e gryks, i
grvishtjes s fytyrs dhe lutjes pr mjerim.
1

ather ti pranoje besn e tyre dhe lutju Allahut
ti fal ato, d.m.th., pasi t kesh pranuar prej tyre
besn q t kan dhn, krko prej Allahut q ti
fal ato. Vrtet, Allahu sht Fals dhe Mshirplot.
M MM MO besimtar, mos i bni miq ata njerz me
t cilt Allahu sht i zemruar. Ata jan
jobesimtart e t gjitha llojeve (ngjyrave). Dhe,
thuhet se ktu bhet fjal pr ifutt n veanti.
Ata e kan humbur shpresn pr jetn tjetr,
sepse ata nuk jan aspak t bindur pr Ahiretin
(jetn tjetr) pr shkak t mosbesimit t tyre.

1
Kto veprime grat i bnin n raste fatkeqsish.
Me ardhjen e fes Islame, veprime t tilla u ndaluan.
ashtu si e kan humbur shpresn jobesimtart
pr t varrosurit (se do t ringjallen)., ashtu si e
kan humbur shpresn pr t vdekurit e tyre se
do t ringjallen, ngaq ata kan bindjen se nuk do
t ket ringjallje.
SURJA ES-SAFF
A AA AAllahun e prlvdon gjithka, q gjendet n
qiej dhe n Tok. Ai sht i Plotfuqishmi dhe i Urti!
B BB BO besimtar, prse thoni at q nuk e bni?
Transmetohet nga Ibn Abbasi se ka thn: Para
se xhihadi
2
t bhej obligim, disa njerz nga
besimtart thoshin: Kemi dshir q Allahu t na
njoftoj pr veprn m t dashur tek Ai, q ne ta
veprojm at. Por kur Ai i njoftoi se vepra m e
dashur tek Ai sht xhihadi, disa besimtar nuk e
plqyen kt dhe u rnduan prej saj. Dhe pr
kt, zbriti ky ajet.
C CC Csht shum e urryer pr Allahun t thoni
at q nuk e bni!, d.m.th. Allahu i Madhruar e
urren shum kt gj. Dhe, thuhet se ktu bhet
fjal pr disa njerz t cilt vinin tek Profeti
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe ndonjri prej tyre thoshte: Kam
luftuar me shpatn time, kam goditur kshtu dhe
ashtu., ndrsa n t vrtet, ata nuk e kishin br
dika t till.
D DD DVrtet, Allahu i do ata q luftojn n rrugn
e Tij Allahu i Madhruar ktu u sqaron atyre, se
lufta n rrugn e Tij, sht vepra q Ai plqen m
tepr nga robrit e Vet. Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) n nj
hadith ka thn: Kreu i do gjje sht Islami,
shtylla e tij sht namazi dhe kulmi i tij sht lufta
n rrug t Allahut. t radhitur, d.m.th. vihen
n rresht si t ishin nj ndrtes solide. e ngjitur
me njra-tjetrn derisa t bhet si nj trup i
vetm. Kjo pr shkak t rreptsis dhe forcs s
tyre n shtjen e Allahut, as ata nuk zmbrapsen
prej saj dhe as armiku nuk deprton dot te ta.
E EE EKujto kur Musai i tha popullit t vet: Pasi
Allahu i Madhruar prmendi se Ai i do ata q
luftojn n rrugn e Tij, sqaron se Musai dhe Isai
kan urdhruar pr njsimin e Allahut, kan luftuar
n rrugn e Tij, ndrsa ata q i kundrshtuan i kapi
dnimi i Tij. Kjo pr ti trhequr vrejtjen Ymetit
t Muhamedit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), q mos t veprojn me
profetin e tyre si veproi populli i Musait dhe Isait
me ta. O populli im, prse po m mundoni
duke kundrshtuar urdhrin tim pr zbatimin e
ligjeve, t cilat Allahu i ka br obligim ndaj jush.
Ose kuptimi ktu sht: prse m mundoni me
sharje dhe duke m ulur mua kur e dini mir se
un jam i drguari i Allahut te ju?! Kuptimi i
ksaj sht: si m mundoni, kur ju e dini mir se

2
Lufta pr hir t Allahut (sh.p.).

@ @ @ @
19
LKJIHGFEDCBA
ZYXWVUTSRQPONM
`_^]\[ a edcb
onmlkjihgf rqp
s }|{zyxwvut
~ _ gfedcba`
mlkjih n srqpo
yxwvut z ~}|{







un jam i drguari i Allahut?! Dhe, i drguari duhet
t respektohet dhe t madhrohet, kur juve nuk ju
ka mbetur m dyshim pr Mesazhin (misionin),
sepse ju pat mrekulli, t cilat ju obligojn ta
pranoni mesazhin tim, dhe ju bn t krijoni nj
bindje t qart pr t. Kur ata u larguan (nga e
vrteta), Allahu i largoi zemrat e tyre (nga rruga e
drejt), d.m.th. kur ata e lan t vrtetn duke e
munduar profetin e tyre, ather Allahu i devijoi
zemrat e tyre nga e vrteta si shprblim
(ndshkim) pr at q vepruan. Allahu nuk e
shpie n rrug t drejt popullin e pabindur.
F FF FKujto kur Isai, i biri i Merjemes, tha: O
bijt e Israilit, un jam i drguari i Allahut tek ju,
pr tju vrtetuar Teuratin e shpallur para meje,
d.m.th. un jam i drguari i Allahut tek ju me
Inxhilin, e nuk kam sjell dika q kundrshton
Teuratin, prkundrazi ai (Teurati) ka prgzuar
(njoftuar) pr ardhjen time. Ather si largoheni
prej meje dhe m kundrshtoni mua?! dhe pr
tju sjell lajmin e gzueshm pr nj t drguar,
emri i t cilit sht Ahmed,
1
q do t vij pas
meje dhe nse realisht jam kshtu, ather nuk
ka arsye pr t m prgnjeshtruar. Ahmed
sht emri i Profetit ton (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), q n
origjinn e tij ka kt shpjegim: Ahmed sht ai
q lavdrohet m shum sesa lavdrohet dikush
tjetr, pr shkak t cilsive t mira q ka. Por,
kur ai u solli atyre shenja t qarta, ata than: Kjo
sht magji e qart!, d.m.th. kur Isai u solli atyre
mrekullit, ata than se kjo q ai solli sht magji e
qart, e dukshme. Dhe, thuhet se qllimi ktu sht
pr Muhamedin (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), d.m.th. kur ai solli
kto (shenja t qarta) ata i than: Ti je magjistar.
G GG GDhe, kush bn padrejtsi m t madhe sesa
ai q shpif gnjeshtra ndaj Allahut, ndrkoh q ai
ftohet n Islam?!, i cili sht feja m e mir dhe
m e nderuar, sepse kush sht kshtu, nuk duhet
t shpif gnjeshtr ndaj tjetrit. Ather si mundet
t shpif gnjeshtr ndaj Zoti t Tij? Allahu nuk
e udhzon popullin zullumqar. prej tyre
(zullumqarve) jan edhe ata q u prmendn m
sipr .
H HH HAta dshirojn t shuajn dritn e Allahut
me gojt e tyre, d.m.th. gjendja e tyre, ndrsa
prpiqen t frenojn Islamin dhe t pengojn
udhzimin e tij me thniet e tyre t gnjeshtrta, i
ngjan gjendjes s atij q do t fik nj drit t
madhe duke fryr me gojn e tij. por Allahu e
prsos dritn e Vet duke e shfaqur fen Islame n
do an, dhe duke e lartsuar at mbi t tjerat.

1
Nj emr tjetr i Profetit Muhamed (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
),
q do t thot I lavdruari.
edhe nse (kt gj) e urrejn jobesimtart.
I II IAllahu sht Ai q e ka uar t Drguarin e
Vet me udhrrfimin dhe fen e s Vrtets, pr
ta ngritur at m lart se t gjitha fet pr ta br
at t spikatur, triumfuese, t lartsuar dhe
mbizotruese mbi gjith fet e tjera edhe nse
nuk e plqejn idhujtart., sepse kjo gj do t
ndodh patjetr.
J JJ JO besimtar, a doni tju drejtoj n nj tregti,
e cila ju shpton nga nj dnim i dhembshm?!
E ka vendosur punn (veprn) n shkalln e
tregtis, ngaq ata fitojn nprmjet saj ashtu si
fitojn nprmjet tregtis, duke hyr n Xhenet
dhe duke shptuar nga Zjarri. Kjo tregti sht ajo
q e ka sqaruar n dy ajetet vijues, kuptimi i t
cilave sht se besimi dhe xhihadi kan Xhenetin
si shprblim (vler) pr to nga Allahu, dhe kjo
sht nj tregti me fitim.
K KK KBesoni n Allahun dhe n t Drguarin e Tij
dhe luftoni n rrugn e Allahut me pasurin dhe trupin
tuaj. Kjo, nse do ta dini, sht m mir pr ju.
L LL LAi do tjua fal, pra Allahu, gabimet tuaja
Fillimisht ka prmendur mallin me t cilin ata
bjn tregti, ndrsa ktu ka prmendur vlern q
Ai u ka premtuar pr kt mall. D.m.th. nse

@ @ @ @
20

CBA
KJIHGFEDCBA
L M UTSRQPON
]\[ZYXWV
ba`_^ c hgfed
lkji m utsrqpon
xwv y _~}|{z
hgfedcba`
rqponmlkji s
}|{zyxwvut
~



|

.,..,

.,,,..

besoni, Ai ju fal juve. dhe do tju shpjer n
kopshte, npr t cilat rrjedhin lumenj dhe n
banesa t mrekullueshme n Xhenetet e Adnit.,
d.m.th. t banoni n xhenete ku do t qndroni
prgjithmon, ku nuk ka as vdekje dhe as dalje
prej tyre. Kjo sht fitorja madhshtore.,
d.m.th. falja (e gjynaheve) dhe hyrja n xhenete
t cilat u prmendn m sipr - jan fitorja pas s
cils nuk ka fitore; jan triumfi, t cilit nuk i
prngjan asnj triumf tjetr.
M MM MAi do tju fal edhe dhunti t tjera q, i
dshironi, d.m.th. ju do t keni edhe nj t mir
tjetr q ju plqen ndihm nga Allahu pra, ajo
sht ndihma nga Allahu pr ju dhe nj fitore t
afrt! q Ai do tju jap juve. Pra, fitorja kundr
Kurejshve dhe lirimi i Meks. Ka thn Ata:
Ktu ka pr qllim fitoren kundr persve dhe
romakve. Andaj, prgzoji besimtart!, d.m.th.
O Muhamed! Prgzoji besimtart me ndihm
dhe fitore n dynja, e me Xhenet n Ahiret.
N NN NO besimtar, bhuni ndihmsit e Allahut
vazhdojeni rrugn tuaj n ndihm t fes ashtu
si u tha Isai, i biri i Merjemes dishepujve: Kush
jan ndihmsit e mi pr shtjen e Allahut? pra,
ndihmojeni fen e Allahut ashtu si e ndihmuan
dishepujt, kur Isai (
Alejhi essalatu
ue esselam
) u tha atyre: Kush
jan ndihmsit e mi pr shtjen e Allahut? dhe
ata than: Ne jemi ndihmsit e Allahut! pra,
kuptimi sht: kush prej jush merr prsipr q t
m ndihmoj dhe t m mbshtes n ato vepra
q t afrojn tek Allahu? El-Hawarijjun -
Dishepujt jan ndihmsit e Mesihut
1
, shokt e tij
m besnik si dhe t part q e besuan at. Ata
ishin dymbdhjet burra. Kshtu, nj pjes nga
bijt e Israilit e besoi Isain (
Alejhi essalatu
ue esselam
) kurse
pjesa tjetr e mohoi. at (Isain (
Alejhi essalatu
ue esselam
) Prandaj
Ne i forcuam besimtart kundr armikut t tyre i
forcuam t drejtt kundr t padrejtve. dhe ata
doln ngadhnjimtar., d.m.th. t lartsuar dhe
triumfues. Transmetohet se n lidhje me ajetin:
O besimtar, bhuni ndihmsit e Allahut
Katade ka thn: Kjo gj ndodhi, dhe elhamdu lilah
(lvduar qoft Allahu)! Shtatdhjet burra erdhn tek ai
(Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe i dhan besn n Akabe. Ata e
strehuan dhe e ndihmuan, derisa Allahu bri q feja e Tij
t triumfoj. I Drguari i Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) i tha atij
grupi njerzish t cilt e takuan at n Akabe: Nxirrni
dymbdhjet prej jush, q t jen garantues pr popullin e
tyre, ashtu si garantuan dishepujt Isain birin e
Merjemes. Pastaj u tha t przgjedhurve: Ju jeni
garantuesit e popullit tuaj, ashtu si ishin dishepujt
garantues pr Isain birin e Merjemes, ndrsa un jam
garantues i popullit tim. Ata than: Po!.
SURJA EL-XHUMUA
A AA AAllahun e prlvdon gjithka q gjendet n
qiej dhe n Tok. Ai sht Sunduesi, i Shenjti i
Shenjti: i Pastri nga do e met i Plotfuqishmi
dhe i Urti.
B BB Bsht Ai q u solli analfabetve nj t
Drguar nga gjiri i tyre Me analfabet ktu
nnkuptohen arabt, si ata q dinin shkrim, po
ashtu, edhe ata q nuk dinin, ngaq ata nuk ishin
ithtar t ndonj libri (t shpallur). Analfabet
sht ai q nuk di shkrim dhe lexim. Shumica e
arabve ishin t till. pr tu lexuar atyre shpalljet
e Tij, d.m.th. Kuranin, edhe pse ai ishte
analfabet, nuk shkruante dhe nuk lexonte, dhe as
msoi nga dikush tjetr. pr ti pastruar, d.m.th.
pr ti pastruar nga papastrtia e mosbesimit, e
gjynaheve dhe e moralit t keq. Dhe, thuhet se
kuptimi ktu sht: i bn ata me zemra t pastra
nprmjet besimit. e pr tu msuar Librin dhe
Urtsin Librin: Kuranin, dhe Urtsin: Sunnetin
(traditn profetike). Dhe, thuhet Librin: shkrimin
me pend, dhe Urtsin: t kuptuarit e fes.
Kshtu ka thn Malik Ibn Enesi. ndonse ata

1
Isait (
Alejhi essalatu
ue esselam
) birit t Merjemes (sh.p.).

@ @ @ @
21
m par ishin vrtet n humbje t qart., d.m.th.
n politeizm dhe t larguar nga e vrteta.
C CC CAi e ka drguar at (profetin Muhamed
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) edhe tek t tjert prej atyre
(myslimanve), t cilt ende nuk u jan
bashkuar., d.m.th. nuk iu bashkuan dot n at
koh, por do tu bashkohen atyre m pas. Pra, ai
pastron ata dhe pastron edhe t tjer prej tyre, t
cilt jan ata q vijn pas shokve t Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nga myslimant arab dhe t tjer deri
n Ditn e Kiametit. Transmeton Buhariu nga
Ebu Hurejre (
Radijallahu
anhu
) se ai ka thn: Ishim ulur
tek Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) kur zbrit surja El-Xhumua,
e ai po e lexonte, dhe kur mbrriti te edhe tek t
tjert prej atyre (myslimanve), t cilt ende nuk u
jan bashkuar. nj burr i tha: O i Drguar i
Allahut! Kush jan ata q ende nuk na jan
bashkuar? Ai vendosi dorn e tij tek Selman El-
Farisij dhe tha: Betohem n At, n duart e t
Cilit sht shpirti im! Sikur besimi t ishte n
Plejad do ta kishin arritur at disa burra nga
kta. Ai sht i Plotfuqishmi dhe i Urti.,
d.m.th. shum i Fuqishm dhe tepr i Urt.
D DD DKjo sht dhuntia e Allahut; Ai ia jep at
kujt t doj. Allahu zotron dhunti t madhe.
E EE EShembulli i atyre, q iu besua Teurati Ky
sht nj shembull, q Allahu i Madhruar e jep
pr ifutt, t cilt e lan punn sipas Teuratit,
d.m.th. iu ngarkua q ta mbajn at dhe t
veprojn sipas tij. por pastaj nuk e zbatuan at
nuk vepruan n baz t tij dhe nuk iu bindn
urdhrave q gjenden n t. i shmbllen gomarit,
q vetm sa i mbart librat. Esfar sht shumsi i
sifr q ka kuptimin: libr i madh. Gomari nuk e di
se mban mbi kurrizin e tij, a mban libra apo
mban plehra. Sa i keq sht shembulli i atyre q
mohojn shpalljet e Allahut!, d.m.th. gomari, i
cili po jepet si shembull q ifutt i ngjasojn me
t drejt, sht gjja m e shmtuar q mund t
merret si shembull pr prgnjeshtruesit, d.m.th.:
O ju mysliman! Mos u bni si ata! Allahu e ka
prmendur kt n fillim, pr ti trhequr vrejtjen
atyre q e lan n kmb t Drguarin e Allahut
n minber, duke mbajtur hytbe (predikuar) dhe
shkuan pr t br pazar. I ngjashm me ta sht
edhe dokush q nuk ia v veshin hytbes
(predikimit t xhumas), ndrkoh q ai arrin ta
dgjoj at, ashtu si sht prmendur edhe n
hadith. Ka thn Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
): Kush flet
ditn e xhuma, ndrkoh q imami mban
predikimin, shembulli i tij sht si shembulli i
gomarit q bart mbi vete libra. Ndrsa kush i
thot atij: Hesht!, pr t nuk ka xhuma. Por
ky hadith sht i dobt. Allahu nuk e udhzon
popullin zullumqar.
F FF FThuaju hebrenjve: N qoft se ju
pretendoni se jeni t vetmit miq t Allahut nga t
gjith njerzit Hebrenjt jan ata q prqafuan
fen ifute. ifutt pretenduan se jan m t mir
nga njerzit e tjer, se ata jan t vetmit miq t
Allahut nga njerzit dhe se ata jan bijt e Allahut
dhe t dashurit e Tij. Kur ngritn kt pretendim
t kot, ather Allahu e urdhroi t Drguarin e
Tij q tu thoshte: ather dshirojeni vdekjen
q t bheni t nderuar sipas pretendimit tuaj po
t jeni t sinqert! n kt pretendim, sepse
kush e di q sht prej banorve t Xhenetit,
dshiron t lirohet nga ky vendbanim (dynjaja).
G GG GPor ata kurr nuk do ta dshirojn vdekjen,
pr shkak t veprave q kan br duart e tyre.
pr shkak t mohimit, t gjynaheve, t
shtrembrimit dhe ndryshimit q ata bn.
Allahu i njeh mir zullumqart.
H HH HThuaj: Vdekja prej s cils po ikni, do tju
arrij., d.m.th. ajo (vdekja) do t vij tek ju nga
ajo drejt s cils ju po ikni dhe do tu takoj ball
pr ball. Pastaj, ju do t ktheheni tek Ai, i Cili e
di t fshehtn dhe t dukshmen dhe kjo do t
jet n Ditn e Kiametit dhe Ai do tju njoftoj
ju pr at q keni br. nga punt e kqija dhe
do tju ndshkoj pr to.
I II IO besimtar, kur t thirreni pr (t falur)
namazin (e xhumas) qllimi ktu sht pr
ezanin q bhet ditn e xhuma kur imami ulet n
minber, sepse n kohn e t Drguarit t Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nuk bhej ndonj thirrje (ezan) tjetr
ve tij. Ndrsa pr sa i prket ezanit t par n ditn
e premte, at e ka shtuar Uthmani (
Radijallahu
anhu
) n
prezenc t sahabve (shokve t Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) kur Medina u zgjerua. n ditn e
premte nxitoni pr ta prmendur Allahun
drejtohuni pr t shkuar tek prmendja e Allahut, e
cila sht: predikimi (hytbja), namazi i xhumas n
xhamit e mdha, si dhe merruni me kryerjen e
shkaqeve, si jan gusli (larja), abdesi dhe drejtimi
pr n to (xhami) dhe pezulloni tregtin!, d.m.th.
mos u merrni me t. E njjta gj vlen edhe pr
transaksionet e tjera. Prandaj kur myezini thrret
ezanin ditn e xhuma, ather nuk lejohet m
shitblerja. Kjo nxitimi pr ta prmendur Allahun
dhe lnia e shitblerjes sht m mir pr ju!,
d.m.th. sht m mir sesa t merreni me shitblerje
dhe t lini shkuarjen (pr t prmendur Allahun),
pr shkak t sevapit dhe shprblimit q ka zbatimi i
ksaj (porosie) ve sikur ta dinit.
J JJ JDhe, kur t prfundoj namazi, d.m.th. kur
ta keni prfunduar, ta keni kryer dhe t keni
mbaruar prej namazit, ather shprndahuni npr
tok pr t br tregti si dhe pr tu marr me
ato shtje t jets pr t cilat keni nevoj

@ @ @ @
22
IHGFEDCBA
UTSRQPONMLKJ
V W ]\[ZYX
fedcba`_^
g rqponmlkjih
~}|{zyxwvuts _

CBA
jihgfedcba`
qponmlk r
~}|{zyxwvuts


|

.,..,

.,,,..

krkoni nga mirsit e Allahut, d.m.th. nga
risku (furnizimi) q Ai u jep robrve t Vet nga
fitimet q ata marrin nprmjet transaksioneve t
ndryshme. dhe prmendeni shum Allahun,
d.m.th. mos harroni gjat shitblerjes q ta
prmendni shum At, duke e falnderuar pr at
se ju ka udhzuar n t mirn e dynjas dhe t
Ahiretit. Gjithashtu, prmendeni At edhe me ato
prkujtime (dhikr) q t afrojn tek Ai, si jan:
lavdrimi, lartsimi, madhrimi, krkimi i faljes
etj.
1
n mnyr q t shptoni., d.m.th. q t
fitoni dhe t arrini t mirat e dynjas dhe t Ahiretit.
K KK KMirpo, sa her q ata shohin ndonj tregti
ose loj, shkojn tek ajo Shkaku i zbritjes s ktij
ajeti sht se banort e Medines ishin t varfr e
nevojtar. Ndrkoh q Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) po
mbante hytben (predikimin) e dits s xhumas,
erdhi nj karvan nga Shami dhe njerzit u uan
drejt tij, saq me Profetin (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) n xhami

1
Pra thnia: El-hamdu Lil-lah (lvduar qoft Allahu),
subhanallah (i lartsuar qoft Allahu), Allahu Ekber
(Allahu sht m i Madhi), estagfirullah (krkoj falje tek
Allahu) etj. si kto (sh.p.).
mbetn vetm dymbdhjet burra. Dhe, sipas nj
transmetimi tjetr, bashk me ta edhe shtat gra.
Ndrsa kuptimi i infeddu ilejha - shkojn tek ajo
sht: shprndahen duke dal drejt saj. e t ln
ty n kmb., d.m.th. mbi minber
2
Thuaj: Ajo
q sht tek Allahu, pra shprblimi i madh, i cili
sht Xheneti (Parajsa) sht m e mir nga
argtimi e nga tregtia. tek t cilat ju shkuat dhe
lat qndrimin n xhami dhe dgjimin e hytbes s
Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) pr shkak t tyre.Allahu sht
Dhuruesi m bujar.
SURJA EL-MUNFIKN
A AA AKur vijn tek ti hipokritt, d.m.th. kur
mbrrijn tek ty dhe prezantojn n tubimin tnd.
thon: Ne dshmojm se ti je vrtet i drguari i
Allahut! e prforcojn dshmin e tyre pr t
treguar se ajo buron nga thellsia e zemrave t tyre
dhe nga nj bindje e sinqert. Ndrsa kuptimi i
neshhedu - dshmojm sht: e dim. Allahu e di se
ti je i drguari i Tij Ky sht nj vrtetim nga
Allahu, pr dshmin se Muhamedi (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
sht i drguari i Allahut, gj q e prmban edhe
fjala e tyre (hipokritve), n mnyr q t mos
kuptohet se prgnjeshtrimi q vjen m pas ka t
bj me t (dshmin se Muhamedi sht i drguar
i Allahut). por Ai (Allahu) dshmon se hipokritt
jan gnjeshtar!, d.m.th. n pretendimin e tyre se
dshmia q ata japin se Muhamedi sht i drguar
i Allahut vjen nga thellsia e zemrave t tyre dhe
nga nj bindje e sinqert. Pra, ky prgnjeshtrim
nuk ka t bj me fjaln e shqiptuar prej tyre, q
sht dshmia se Muhamedi sht i drguari i
Allahut, sepse kjo sht e vrtet.
B BB BAta i prdorin betimet e tyre si mburoj,
d.m.th. betimin q ua bn juve, e prdorn si
mburoj pr tu ruajtur prej jush dhe si nj
mbules pr t penguar vrasjen dhe robrimin e tyre.
dhe i largojn (njerzit) prej rrugs s Allahut.,
d.m.th. i pengojn njerzit nga besimi, xhihadi
dhe veprat e mira, pr shkak t cnimit dhe
dyshimeve q ata hedhin rreth profetsis. Vrtet,
shum t mbrapshta jan punt e tyre!, pra
hipokrizia dhe pengimi i t tjerve nga rruga e Allahut.
C CC CKjo, sepse ata fillimisht besuan, d.m.th. me
hipokrizi pastaj mohuan n brendsin (zemrat)
e tyre. Dhe, thuhet se ky ajet ka zbritur pr disa
njerz, t cilt besuan e pastaj dezertuan (lshuan
fen e tyre). kshtu q zemrat e tyre u vulosn,
d.m.th. u vulosn pr shkak t mosbesimit t tyre,
e pas ksaj besimi nuk hyn m n to. dhe si pasoj
ata nuk kuptojn m. se ku sht e mira dhe
udhzimi i tyre.

2
Vendi nga ku predikon imami (sh.p.).

@ @ @ @
23
JIHGFEDCBA
NMLK O QP
]\[ZYXWVUTSR
ba`_^ c fed
nmlkjihg o q
xwvutsr
y `_~}|{z
ba
c
hgfed
kji l qponm
zyxwvutsr
~}|{ 



|
.,..,

.,,,..

D DD DKur i shihni ata, pamja e tyre e bukur ju
mahnit Kush i shikon ata mahnitet me format e
trupave dhe pozitn e tyre, pr shkak t
shklqimit dhe bukuris q ata kan. e, nse
flasin, ju i dgjoni fjalt e tyre. duke menduar se
thnia e tyre sht e vrtet dhe e sinqert pr
shkak t retoriks dhe elokuencs s gjuhve t
tyre. Abdullah Ibn Ubejji, i cili ishte kreu i
hipokritve, ishte orator, me trup t bshm dhe i
bukur. E megjithat, ata jan si trungje t
mbshtetura. Ulja e tyre n tubimet e t
Drguarit t Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) u prngjan
drurve t vendosur mbshtetur pas murit, t cilt
as nuk kuptojn dhe as nuk din, ngaq nuk
posedojn t kuptuarit e dobishm si dhe dijen
nga e cila arrihet prfitimi. Ata kujtojn se do
thirrje q dgjojn sht kundr tyre. Thuhet se
hipokritt ishin t trembur se mos zbriste ndonj
shpallje q do ti demaskonte dhe kshtu gjaku
dhe pasuria e tyre do t bhej e lejuar (pr
myslimant). Ata jan armiqt e vrtet, andaj
ruajuni prej tyre! se mos gjejn ndonj rast
kundra teje, apo se mos zbulojn dika nga
sekretet e tua, sepse ata jan spiunt e armiqve t
tu jobesimtar. Allahu i vraft!, d.m.th. i
mallkoft (i ka mallkuar), ose kjo sht
prmendur pr ti msuar besimtart q ta thon
kt. Sa shum q jan larguar?! si largohen nga
e vrteta dhe devijojn prej saj drejt mosbesimit.
E EE EKur u thuhet atyre: Ejani, se i Drguari i
Allahut do t krkoj falje pr ju, ata tundin
kokat e tyre, d.m.th. i tundin ato pr tu tallur
dhe si mosplqim nga ana e tyre q t krkohet
falje pr ta. dhe i sheh ata t kthehen i kthejn
shpinn (nuk i vn veshin) t Drguarit t Allahut.
duke u treguar mendjemdhenj. pr t ardhur
tek i Drguari i Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe pr ti
krkuar atij q t krkoj falje pr t, ngaq i
shikojn vetet e tyre m t mdhenj se kaq dhe e
shikojn si nnmim nse e bjn dika t till.
F FF FNjsoj sht, u lute pr faljen e tyre apo
nuk u lute atyre nuk u bn dobi kjo gj, pr shkak
t insistimit t tyre n hipokrizi dhe vazhdueshmris
n mosbesim. Allahu kurrsesi nuk do ti fal.
pr sa koh vazhdojn n hipokrizin e tyre.
N t vrtet, Allahu nuk e udhzon popullin e
pabindur., d.m.th. ata q jan plotsisht t
pabindur dhe jan zhytur n gjynahe ndaj
Allahut, e ktu futen n radh t par hipokritt.
G GG GAta thon: Mos u jepni kurrgj atyre q
jan me t Drguarin e Allahut, me qllim q t
largohen prej tij!, d.m.th. q t ikin prej tij. Me
kt kishin pr qllim muhaxhirt e varfr. Por
Allahut i takojn thesaret e qiejve dhe t Toks,
d.m.th. Ai sht Furnizuesi i muhaxhirve.
ndonse hipokritt nuk e kuptojn. se thesaret
e riskut jan n Dor t Allahut, prandaj kujtuan
se Allahu nuk do tua lehtsoj gjendjen besimtarve.
H HH HAta thon: Kur t kthehemi n Medin, pa
dyshim q m t nderuarit do ti dbojn m t
ultit nga ajo! Ai q i tha kto fjal ishte kreu i
hipokritve, Abdullah Ibn Ubejji. Me fjaln m
t nderuarit kishte pr qllim veten e tij dhe ata
q ishin me t, ndrsa me m t ultit kishte pr
qllim t Drguarin e Allahut dhe ata q qen
bashk me t. Dhe, qllimi i tij me fjalt kur t
kthehemi ishte: kur t kthehemi nga lufta.
Transmetohet nga Zejd Ibn Erkami se ka thn:
Isha bashk me Profetin (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) n nj luft.
Aty Abdullah Ibn Ubejji tha: Kur t kthehemi n
Medin, pa dyshim q m t nderuarit do ti
dbojn m t ultit nga ajo. Un shkova tek
Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe e njoftova (pr fjalt e
Ubejjit). Por ai (Abdullah Ibn Ubejji) u betua se
nj gj e till nuk kishte ndodhur. Kshtu q
njerzit e mi m qortuan dhe m than: far
deshe me kt q bre?, pastaj un shkova dhe
fjeta i piklluar e i mrzitur. Pak m pas i
Drguari i Allahut m drgoi fjal dhe m tha:

@ @ @ @
24
CBA
NMLKJIHGFEDCBA
SRQPO T YXWVU
`_^]\[Z a cb
kjihgfed l
xwvutsrqponm
{zy | cba`_~}
ihgfed j nmlk
wvutsrqpo
|{zyx } ~





Allahu t ka justifikuar dhe e ka vrtetuar fjaln
tnde; dhe ka shpallur kt ajet. N t vrtet,
krenaria i prket Allahut, t Drguarit t Tij
dhe besimtarve, por hipokritt nuk e din.
I II IO besimtar, mos lejoni q pasuria dhe
fmijt tuaj tju largojn nga t prmendurit e
Allahut. Allahu i trheq vmendjen besimtarve
nga sjellja e hipokritve, t cilt pasurit dhe fmijt
e tyre i larguan nga t prmendurit e Allahut,
d.m.th. nga obligimet e Islamit. Dhe, thuhet se ka
kuptimin: nga leximi i Kuranit. Kushdo q e bn
kt harrohet me dynjan (jepet pas dynjas) dhe
l fen ather ata jan t humburit., d.m.th. jan
plotsisht t humbur.
J JJ JPrandaj shpenzoni nga ajo me t ciln Ne ju
kemi furnizuar, d.m.th. shpenzoni pr bamirsi
nj pjes nga ajo (pasuri) me t ciln Ne ju kemi
furnizuar. Dhe, thuhet se ktu sht pr qllim
dhnia e Zeqatit t obliguar. para se ti vij
vdekja ndonjrit duke i ardhur shkaktart e
vdekjes apo t shikoj prezencn e shenjave t saj.
e ai t thot: O Zoti im, sikur t m kishe ln
edhe nj koh t shkurtr n jet, d.m.th. sikur t
m lije pak koh dhe t ma kishe vonuar vdekjen
deri n nj periudh tjetr t shkurtr do t kisha
dhn lmosh, d.m.th. do t kisha dhn
lmosh nga pasuria ime dhe do t bhesha ndr
t mirt!
K KK KPor Allahu nuk ia shtyn afatin askujt, q i
vjen koha (e vdekjes), d.m.th. kur i vjen koha e
caktuar pr t vdekur dhe mbaron jeta e tij. Allahu
e di mir gjithka q bni ju. Atij nuk i fshihet
asgj dhe Ai do tju shprblej pr punt tuaja.
SURJA ET-TEGBUN
A AA AAllahun e prlvdon gjithka, q gjendet n
qiej dhe n Tok. Atij i takon Sundimi dhe
Lavdia. Ai sht i Fuqishm pr do gj!
B BB Bsht Ai q ju krijoi juve, e megjithat, disa
prej jush jan mohues e disa besimtar. Allahu i
Madhruar ka krijuar jobesimtarin, ndrsa
mosbesimi sht veprim dhe fryt i vet atij.
Gjithashtu, Ai ka krijuar besimtarin, ndrsa
besimi sht veprim dhe fryt i atij vet. Jobesimtari
mohon dhe zgjedh mohimin (mosbesimin). Nga
ana tjetr, besimtari beson dhe zgjedh besimin.
Dhe, e gjith kjo sht me lejen e Allahut. Thot
Allahu i Lartsuar: Po ju nuk mundeni, por
vetm nse dshiron All-llahu, Zoti i botve!
Allahu e sheh mir do gj q bni.
C CC CAi i ka krijuar qiejt dhe Tokn me t
vrtetn ju ka dhn format tuaja dhe jua ka
br ato t bukura, d.m.th. Allahu i Madhruar
ju ka krijuar n pamjen m t plot (kompletuar)
n trajtn m t prsosur dhe n formn m t
bukur. Njeriu dallohet qart pr pamjen e
prkryer dhe paraqitjen e bukur q ka. Ky sht
nj argument i qart - pr njerz q logjikojn -
q tregon pr fuqin, urtsin dhe madhshtin
e Krijuesit. Nj argument tjetr m i madh se ky,
sht edhe forma (ana) shpirtrore e njeriut dhe
aftsit e tij mendore t jashtzakonshme. Ashtu
si thot Allahu i Lartsuar: N Tok ka
tregues pr ata q kan besim t palkundur.
Edhe n vet veten tuaj. A nuk shihni, pra? t
gjith tek Ai do t ktheheni.
D DD DAi di gjithka q prmbajn qiejt dhe Toka.
Ai i di t fshehtat tuaja dhe ato q i bni haptazi.
Allahu i di t gjitha keni n zemrat tuaja.
E EE EA nuk keni dgjuar pr ata q kan mohuar
m par Ata jan jobesimtart e popujve t
mparshm, si populli i Nuhut, Adit dhe
Themudit. Thot Allahu i Lartsuar: Juve ju
sht treguar pr ta n Kuran, se si t drguarit e
tyre i ftuan pr ta njsuar Allahun, pr ta
adhuruar At dhe pr t ln gjithka q e
konsideruan si zot ve Tij; se si shtja e
prgnjeshtruesve degradoi n shkatrrim pr ta,
ndrsa shtja e t drguarve dhe besimtarve
prfundoi me shptim. dhe i kan shijuar
pasojat e rnda t veprave t tyre El-webal -

@ @ @ @
25
FEDCBA
LKJIHG M PON
ZYXWVUTSRQ [ ]\
_^ ` fedcba
lkjihg m pon
wvutsrq x y
`_~}|{z
gfedcba
kjih l onm
p utsr v zyxw
~}|{

|
.,..,
#
.,,,..

pasojat e rnda ktu ka kuptimin e mundimit dhe
vshtirsis q ata hoqn n dnimin q morn
n dynja (kt bot). Pr ata do t ket dnim
t dhembshm, i cili sht dnimi i Zjarrit.
F FF FKt (e merituan), d.m.th. dnimin n t dy
bott sepse, kur t drguarit e tyre sillnin prova
t qarta, pr shkak se kur t drguarit q u uan
tek ta u solln mrekulli t qarta ata thoshin:
Vall, njerz thjesht si ne do t na udhheqin?,
d.m.th. do popull prej tyre ia tha kt t
drguarve t vet duke mos pranuar q i drguari
t jet nga lloji i njerzve (raca njerzore) dhe
duke u habitur nga ky fakt. Dhe kshtu mohuan
e ia kthyen kurrizin (besimit)., d.m.th. nuk i
besuan t drguarve, u kthyen shpinn atyre dhe
nuk medituan rreth asaj q solln ata. Por Allahu
nuk ka nevoj (pr ata)., pra pr besimin dhe
adhurimin e tyre. Allahu sht i Vetmjaftueshm
dhe i Denj pr do lavd., d.m.th. nuk ka nevoj
as pr botn dhe as pr adhurimin e tyre pr T.
Ai sht i Lvduar nga t gjitha krijesat e veta,
pavarsisht se ata e lvdojn at me fjal apo vet
gjendja e tyre e shpreh kt lavd.
G GG GMohuesit kujtojn se nuk do t ringjallen
kurrsesi. Thuaju: Po, pr Zotin tim, me siguri
q do t ringjalleni Allahu i Madhruar e
urdhron Profetin e Tij q ti njoftoj dhe tu
betohet atyre, se Ai do ti ringjall ata pas vdekjes.
Pra, betohem pr Allahun se ju patjetr do t dilni
(t ringjallur) nga varret tuaja. e pastaj do t
njoftoheni pr at keni br!, d.m.th. do t
njoftoheni pr at keni br, duke paraqitur
faktet kundr jush, e m pas do t ndshkoheni.
Dhe kjo, ringjallja dhe ndshkimi, sht e
leht pr Allahun.
H HH HPrandaj besoni n Allahun, n t Drguarin
e Tij dhe n dritn, q ju kemi zbritur. Kjo
drit sht Kurani, sepse ai sht drita q t
udhzon pr t dal nga errsira e humbjes.
Allahu e di mir do gj q bni ju.
I II I(Dhe kujtoni) Ditn, kur Ai do tju mbledh,
n Ditn e Grumbullimit, d.m.th. Ditn e
Kiametit (Gjykimit), sepse n t, t gjith njerzit
mblidhen n Mahsher pr tu shprblyer. N at
Dit bashkohet do njeri me veprat e tij, do
profet me popullin e tij, do njeri ndaj t cilit
sht br padrejtsi me at q ka br padrejtsi
ndaj tij, dhe t mhershmit (t part) bashkohen
me t mvonshmit (t fundit). Ajo do t jet
Dita e humbjes dhe fitimit. Ajo sht Dita kur
njerzit n Mahsher fitojn apo humbasin ndaj
njri-tjetrit. Ithtart e s vrtets fitojn ndaj
ithtarve t s kots. Fitorja m e madhe sht
fitorja e banorve t Xhenetit ndaj banorve t
Zjarrit. Banort e Zjarrit ngjasojn me at q e
zvendson t mirn me t keqen, cilsoren me t
dobtn dhe knaqsin me vuajtjen. Ndrsa
banort e Xhenetit jan n t kundrtn e tyre.
Thuhet: gabentu fitova ndaj filanit kur bj
ndonj shitblerje me t, dhe humbja sht n
krahun e tij. Ndrsa el-magbun - i humburi, sht
ai q i humb gradat dhe familjen e tij n Xhenet.
Atij q beson n Allahun dhe bn vepra t mira,
Allahu do tia fal gjynahet, d.m.th. ai q ka
besuar dhe e shoqron kt me kryerjen e veprave
t mira, meriton q ti falen t kqijat e tij. dhe
do ta shpjer n kopshte, npr t cilt rrjedhin
lumenj e ku do t qndroj prgjithmon. Kjo
sht fitorja e madhe.
J JJ JNdrsa ata q nuk kan besuar dhe i kan
mohuar shpalljet Tona, do t jen banor t
Zjarrit, ku do t qndrojn prher. Eh, sa fund i
tmerrshm sht ai!
K KK Kdo fatkeqsi q i bie njeriut, ndodh vetm
me vullnetin e Allahut., d.m.th. me prcaktimin e
Tij. Thuhet se shkaku i zbritjes s ktij ajeti sht
se jobesimtart than: Sikur myslimant t ishin
n t vrtetn, Allahu do ti kishte ruajtur nga
fatkeqsit n dynja. Ai ia udhzon zemrn
kujtdo q i beson Atij., d.m.th. kush beson dhe e

@ @ @ @
26
di se at do ta prek vetm ajo q ka caktuar
Allahu pr t, Ai ia udhzon atij zemrn kur i
ndodh ndonj fatkeqsi, duke e ditur se ajo sht
prej Allahut. Duke e ditur se ajo fatkeqsi q e ka
prekur nuk mund t mos e prekte, dhe ajo
(fatkeqsi) q nuk e preku, nuk mund ta prekte.
Kshtu ai i dorzohet caktimit t Allahut dhe
thot: Inna lil-lahi we inna ilejhi raxhiun - t Allahut
jemi dhe tek Ai do t kthehemi. Nse sprovohet,
duron; dhe nse i vjen ndonj e mir, falnderon.
Allahu di mir do gj., d.m.th. sht i
Gjithdijshm, e asgj prej ktyre shtjeve nuk i
fshihet Atij.
L LL LBindjuni Allahut dhe bindjuni t Drguarit!,
d.m.th. punoni (veproni) me bindje ndaj Allahut
dhe me bindje ndaj t Drguarit t Tij. Nse ju i
ktheni shpinn, d.m.th. nse ju ktheni shpinn
dhe tregoheni t pabindur, ather gjynahun e
keni mbi veten tuaj, ndrsa i Drguari (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
nuk ka kurrfar dmi nga kjo. dijeni se ai ka pr
detyr vetm q tju komunikoj qart (Mesazhin).,
gj q ai e ka
kryer, dhe nuk ka ndonj detyrim tjetr ve tij.
M MM MAllahu sht i vetmi Zot i vrtet, prandaj,
vetm tek Ai le t mbshteten besimtart.
N NN NO besimtar! N t vrtet, n radht e grave
tuaja dhe t fmijve tuaj ju keni armiq, d.m.th.
ata ju pengojn nga ajo ka sht e mir. Shkaku i
zbritjes s ktij ajeti sht se disa burra nga Meka
pranuan Islamin dhe donin t emigronin, por grat
dhe fmijt e tyre nuk i lan ata. Ka thn
Muxhahidi: Betohem pr Allahun se ata nuk i
bn armiq pr shkak t dynjas, por dashuria ndaj
tyre i bri q pr ta t merrnin haramin (t
ndaluarn) dhe tua jepnin atyre. andaj ruajuni
prej tyre!, d.m.th. ruajuni nga bashkshortet dhe
fmijt tuaj! Mos i jepni prparsi dashuris dhe
keqardhjes q keni pr ta, ndaj bindjes s Allahut.
Ato t mira q dshironi pr ta, mos tju shtyjn q
ta fitoni riskun duke br gjynah ndaj Allahut!
Por, nse ju i ndjeni pr t kqijat e tyre, i toleroni
pr to dhe ua falni, d.m.th. nse ju i ndjeni pr
gabimet q kan kryer, nuk i qortoni pr to dhe ua
mbuloni ta dini se Allahu sht vrtet Fals dhe
Mshirplot. pr ju dhe pr ta. Tregohet se ata
burra, t cilt bashkshortet dhe fmijt e tyre i
kishin frenuar q t emigronin, kur pan se disa
njerz emigruan para tyre dhe msuan fen, deshn
q ti ndshkonin bashkshortet dhe fmijt e vet.
O OO OPasuria dhe fmijt tuaj jan vetm sprov
pr ju., d.m.th. sprov, provim dhe hall. Ata ju
shtyjn q t fitoni haramin (t ndaluarn) dhe t
mos jepni t drejtn e Allahut. Allahu ka
shprblim t madh. pr ata q i japin prparsi
bindjes ndaj Allahut dhe nuk e kundrshtojn
At, n dashurin pr pasurin dhe fmijt e tyre.
P PP PPrandaj friksojuni Allahut sa t mundeni,
d.m.th. sa t keni mundsi dhe aq sa t arrijn
prpjekjet tuaja. dgjoni e binduni dgjoni dhe
bindjuni urdhrave t Allahut dhe t Drguarit t Tij.
dhe shpenzoni pr bamirsi n t mirn tuaj.,
d.m.th. shpenzoni nga pasurit tuaja me t cilat ju ka
furnizuar Allahu n rrugt e ndryshme t bamirsis,
mos u tregoni koprrac me to, dhe bni t mira
pr shpirtin tuaj (q ti gjeni ato tek Allahu)
1
. Ata
q e ruajn veten nga lakmia e saj, pikrisht ata
jan t fituarit., d.m.th. ata q Allahu i ruan nga
smundja e koprracis dhe shpenzojn pr hir t
Allahut n rrug t ndryshme t bamirsis,
pikrisht ata jan q kan arritur
do t mir dhe kan fituar gjithka dshirojn.
Q QQ QNse i jepni Allahut nj hua t bukur,
d.m.th. nse i shpenzoni pasurit tuaja n rrugt e
ndryshme t bamirsis me qllim t sinqert dhe
me gjith zemr Ai jua shumfishon at pr nj
vepr t mir shprblen nga dhjetfish deri n
shtatqindfish. dhe ju fal., d.m.th. ktij
shumfishimi i bashkngjit edhe faljen e
gjynaheve tuaja. Allahu sht Mirnjohs dhe i
But. e shprblen shumfish at q i bindet Atij
dhe nuk ia nxiton dnimin atij q e kundrshton.
R RR RAi sht Njohsi i t fshehts dhe s
dukshmes, i Plotfuqishmi dhe i Urti.
SURJA ET-TALK
A AA AO Profet! Nse i ndani grat (Allahu i
Lartsuar) i sht drejtuar fillimisht Profetit
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) n shenj nderimi ndaj tij. M pas i
sht drejtuar atij dhe Ymetit t tij. Ndrsa
kuptimi sht: Nse doni dhe keni vendosur pr
ti ndar ato ndajini ato para kohs s tyre t
pritjes.
2
, d.m.th. kur ato jan n pritje t el-iddeh
apo para saj. Qllimi ktu sht q ti ndajn ato
n periudhn e pastrtis gjat s cils nuk ka
pasur kontakt seksual. M pas ato lihen derisa t
prfundoj el-iddeh (periudha e pritjes). Nse
veprojn kshtu, ather kjo sht ndarja e duhur
(rregullt). Transmetohet nga Ibn Umeri se ai e
ndau gruan e tij ndrkoh q ajo ishte me t
prmuajshme. Kt gj Umeri (
Radijallahu
anhu
) (babai i
tij) ia prmendi t Drguarit t Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
Ai u nxeh dhe pastaj tha: Le ta kthej at
(gruan)! Pastaj ta mbaj at derisa t pastrohet, ti
vijn t prmuajshmet dhe t pastrohet prsri.
Pas ksaj nse do q ta ndaj at, le ta ndaj gjat

1
Thot Allahu i Lartsuar n suren El-Muzzemmil,
ajeti 20: fardo mirsie q bni pr shpirtin tuaj,
me siguri q do ta gjeni tek Allahu.(sh.p.).
2
Koha e pritjes el-iddah sht periudha q duhet
t pres gruaja pasi sht ndar pr tu martuar
prsri (sh.p.).

@ @ @ @
27
CBA
HGFEDCBA
RQPONMLKJI
\[ZYXWVUTS
ihgfedcba`_^]
nmlkj o srqp
{zyxwvut
edcba`_~}|
onmlkjihgf p q
~}|{zyxwvutsr





kohs kur ajo sht e pastrt (nga t
prmuajshmet) pa kryer marrdhnie seksuale me
t (gjat ksaj kohe t pastrtis s saj). Kjo sht
el-iddeh (periudha e pritjes) sipas s cils Allahu ka
urdhruar q t bhet ndarja e grave. Llogaritni
kohn e tyre t pritjes, d.m.th. mbajeni mend at
(el-iddeh), dhe mbani mend kohn kur e keni br
ndarjen q kshtu t plotsohet el-iddeh (periudha e
pritjes), e cila sht tre kuru.
1
Kto fjal u jan
drejtuar bashkshortve. dhe friksojuni Allahut,
Zotit tuaj. Mos e kundrshtoni At n urdhrat e
Tij dhe mos i dmtoni grat. Mos i dboni ato
prej shtpive t tyre n t cilat ato ishin kur u
ndan, prderisa ato vazhdojn t jen n el-iddeh
(periudhn e pritjes). Ka thn shtpit e tyre pr
t sqaruar se atyre (grave) u takon plotsisht q t
banojn n to gjat periudhs s pritjes. Nga ana
tjetr, ka ndaluar edhe grat q t dalin, duke
thn: por edhe ato t mos dalin, d.m.th. t
mos dalin nga ato shtpi, prderisa jan ende n
periudhn e pritjes, prvese pr ndonj shtje t
domosdoshme q duhet br patjetr. me
prjashtim t rastit kur bjn ndonj vepr t keqe
t hapur (vrtetuar)., d.m.th. mos i dboni ato
nga shtpit e tyre, me prjashtim t rastit kur ato
bjn veprn e keqe t zinas (marrdhnieve t
jashtligjshme imorale). Dhe, thuhet se kuptimi i
vepr t keqe ktu, sht: fjalt e pahijshme
kundrejt atyre q banojn bashk me t n at
shtpi. Kta jan kufijt e Allahut Kuptimi i
ksaj sht: Kto ligje q Allahu ia ka sqaruar
robrve t Tij, jan kufijt q Ai ka caktuar pr ta,
prandaj atyre nuk u lejohet ti kalojn ato dhe t
krkojn ligje t tjera. kushdo q i kaprcen
kufijt e Allahut, i ka br dm vetvetes. duke e
uar veten e vet drejt veprimeve q sjellin
shkatrrim. Ti nuk e di se pas ksaj Allahu mund
t sjell ndonj rrethan tjetr. Kur ajo qndron
n shtpin e saj, ndoshta Allahu i zbut dhe afron
midis zemrave t tyre, e kshtu kthehen te njri-
tjetri (pr ta vazhduar jetn bashkshortore).
B BB BDhe, kur ato t jen duke prmbushur afatin
e caktuar, d.m.th. kur ato ti jen afruar
prfundimit t afatit t caktuar dhe jan pothuajse
n fund t tij i mbani ato si ka hije, d.m.th.
kthejini dhe mbani lidhje t mira me to, duke i
dshiruar ato me t vrtet, dhe jo me qllimin
pr ti dmtuar. ose ndahuni me to n mnyr t
plqyeshme., d.m.th. lrini ato derisa t

1
Fjala kuru sht shumsi i fjals kur, e cila ka dy
kuptime: 1-periudha e pastrtis s gruas; 2-
periudha kur gruaja sht me t prmuajshme. Pra,
para se t martohen prsri, ato duhet t presin kalimin
e tre pastrimeve ose tre t prmuajshmeve (sh.p.).
prfundoj periudha e caktuar, dhe kshtu ta ken
vet n dor shtjen e tyre; jepuani t drejtat q
ato kan tek ju dhe mos i dmtoni! Pra, n
momentin e prfundimit t periudhs s caktuar,
duhet q, ose ti mbani ashtu si ka hije, ose ti lini
n mnyr t plqyeshme. Dhe, nuk ju lejohet q
ti mbani ato pr ti dmtuar, apo ti lini duke i
munduar dhe pa ua dhn t drejtat q u takojn.
Merrni dy dshmitar t drejt prej jush q t
dshmojn pr kthimin, nse ju i ktheni ato, apo
pr ndarjen nse ju i ndani. Me qllim q ti pritet
rruga konfliktit si dhe pr ti dhn fund shtjes
s grindjes. dhe jepni dshmin tuaj pr hir t
Allahut! Ky sht nj urdhr pr dshmitart, ku
i krkohet q t dshmojn me drejtsi pr tu
afruar tek Allahu. Kjo sht kshill pr ata q i
besojn Allahut dhe Dits s Fundit. Ktu sht
prmendur n mnyr t veant besimtari, sepse
ai, ndryshe nga t tjert, prfiton nga kjo kshill.
Atij q i friksohet Allahut, d.m.th. atij q i
friksohet Allahut dhe ndalet tek kufijt q Ai ka
caktuar pr robrit e Vet, Ai do ti gjej rrugdalje
nga do vshtirsi n t cilat ai ka rn.
C CC Cdhe do ti jap risk prej nga nuk e pret.,
d.m.th. nga ajo an nga nuk ia merr mendja dhe as

@ @ @ @
28
nuk e ka fare n llogari. Prandaj, ai q e ndan gruan
dhe merr dshmitar, q t dshmojn prfundimin e
periudhs s caktuar n momentin q ai shkputet
prej saj, ose q t dshmojn se ai po e kthen
(mban) bashkshorten e vet, Allahu do ti gjej
(jap) atij rrugdalje dhe shptim. Ndrsa
vshtirsia, do t jet mbi ata q kundrshtojn
ligjet e Allahut, n shtjen e ndarjes dhe t kthimit
t gruas. Allahu i mjafton kujtdo q mbshtetet
tek Ai., d.m.th. Allahu i mjafton n largimin e
shqetsimit, kujtdo q tregon besim tek Ai n raste
fatkeqsish. Allahu e prmbush me siguri
vendimin e Tij, d.m.th. Atij as nuk i shpton gj,
dhe as nuk mund t pengohet q t bj dika.
dhe pr do gj Ai ka caktuar mas. Allahu i
Madhruar ka caktuar afat, se kur do t prfundoj
vshtirsia, si ka caktuar afat se kur do t
prfundoj rehatia. Ka thn Es-Suddiji: Ktu
bhet fjal pr afatin e t prmuajshmeve dhe t el-
iddeh (periudhs s pritjes).
D DD DE ato gra tuajat, t cilave u jan ndrprer
zakonet Ato jan grat e moshuara, t cilave u
jan ndrprer t prmuajshmet dhe nuk presin
m ardhjen e tyre. Nse jeni n dyshim, d.m.th.
nse dyshoni dhe nuk e dini, se sa duhet t jet
periudha e tyre e pritjes, msoni se koha e tyre e
pritjes sht tre muaj. Njsoj sht edhe pr ato q
nuk u kan ardhur ende zakonet. pr shkak t
moshs s tyre t vogl dhe ngaq ende nuk kan
arritur moshn kur vijn t prmuajshmet. Pra,
periudha e pritjes pr to sht tre muaj. Kurse,
pr grat shtatzna, afati i tyre sht deri n lindjen
e fmijs., d.m.th., periudha e pritjes pr to,
prfundon me lindjen e fmijs. Atij q i
friksohet Allahut, Ai do tia lehtsoj shtjen.
Ka thn Ed-Dahhaki: Atij q i friksohet
Allahut dhe e bn ndarjen sipas Sunnetit
1
, Ai do
tia lehtsoj shtjen e rikthimit (t gruas).
E EE EJa, kto jan urdhrimet q Allahu i ka
zbritur pr ju. Atij q i friksohet Allahut, Ai do
tia shlyej veprat e kqija dhe do tia rris
shprblimin., d.m.th. i jep atij n Ahiret nj
shprblim shum t madh. Ky shprblim sht
Xheneti (Parajsa).
F FF FGrat e ndara n periudhn e pritjes, le t
banojn aty ku banoni edhe ju Ky sht sqarim,
se ku duhet t banojn grat e ndara. Pra,
strehojini ato n nj pjes t vendit, ku banoni
edhe ju vet. sipas mundsive tuaja, d.m.th.
sipas pasuris dhe mundsis suaj. Ky gjykim vlen
pr at grua, t ciln ai ka t drejt ta rikthej.
Ndrsa, pr sa i prket asaj t ciln e ka ndar pr

1
Sunneti sht Tradita profetike (sh.p.).
t tretn her, asaj nuk i takon as shpenzimi dhe as
strehimi. dhe mos i dmtoni (mundoni) pr ti
detyruar (t largohen). (mos i dmtoni) n
banesn dhe shpenzimet (q u takojn). Nse
jan shtatzna, shpenzoni pr ato deri sa t
lindin. Nuk ka asnj mospajtim midis dijetarve,
q burri e ka obligim ti siguroj banesn dhe
shpenzimet gruas s ndar, nse ajo sht
shtatzn. Nse ato i japin gji fmijs suaj,
d.m.th. nse pas ksaj (lindjes s fmijs), ato i
japin gji fmijs suaj, ather paguajuni atyre
shprblimin, d.m.th. shprblimin e gjidhnies.
dhe merruni vesh me t mir. Kto fjal u
adresohen si burrave, ashtu edhe grave, ndrmjet
t cilve ka ndodhur ndarja me an t divorcit,
d.m.th. konsultohuni me t mir me njri-tjetrin!
Pranoni nga njri-tjetri at q sht e plqyeshme
dhe e mir pr fmijn! Kjo (porosi) sht ashtu
si ka thn Allahu i Lartsuar: Por, nse pas
kshillimit, ata vendosin me plqim t ndrsjell q ta
ndajn fmijn nga gjiri, kjo nuk sht gjynah pr ata
2
.
Por, nse keni vshtirsi t merreni vesh pr
pagesn e gjidhnies, kur burri nuk pranon ti jap
gruas pagesn q ajo krkon, dhe e ma e fmijs,
nga ana tjetr, nuk pranon q ti jap gji, vese me
at pages q krkon, ather le ta ushqej me gji
nj (mndesh) tjetr., d.m.th. le t paguaj nj
grua tjetr, pr ti dhn gji fmijs s tij.
G GG GPasaniku le t shpenzoj sipas pasuris q
ka Ky sht urdhr pr t pasurit q tu japin nj
pages t mir grave t tyre q u japin gji fmijve,
sipas pasuris q ata kan. ndrsa i varfri,
d.m.th. ai q sht i varfr dhe q sht ngusht
nga pasuria, le t shpenzoj sipas asaj q i ka
dhn Allahu, d.m.th. sipas asaj pasurie q i ka
dhn Allahu, pa u ngarkuar me dika tjetr ve
ksaj. Allahu nuk e ngarkon asknd mbi sa i ka
dhn., d.m.th. mbi sa pasuri i ka dhn. Kshtu
q nuk e ngarkon t varfrin t shpenzoj mbi
mundsit e tij. Pra, nuk e ngarkon t shpenzoj
aq sa shpenzon i pasuri. Pas vshtirsis, Ai sjell
lehtsimin., d.m.th. pas varfris dhe
vshtirsis, Ai sjell pasuri dhe lehtsim.
H HH HSa shum qytete u treguan kokforta para
urdhrave t Zotit t vet dhe t drguarve t Tij!,
d.m.th. shum nga banort e qyteteve
(vendbanimeve), kundrshtuan dhe i kthyen
shpinn urdhrit t Allahut dhe t drguarve t Tij.
Ne u krkuam llogari t rrept Allahu i mori n
llogari, sipas punve q ata kryen n dynja. dhe i
ndshkuam me dnim t ashpr., d.m.th. i dnuam
banort e ktyre vendbanimeve, me nj dnim t
madh dhe t tmerrshm n Ahiret. Ndrsa n

2
Suretu El-Bekare, ajeti 233.

@ @ @ @
29
HGFEDCBA I
UTSRQPONMLKJ
`_^]\[ZYXWV
dcba e kjihgf
xwvutsrqponml
a`_~}|{zy b edc
nmlkjihgf
po q xwvutsr y
~}|{z






dynja, i dnuam me uri, me thatsir, me fundosje
dhe me shprfytyrim
1
.
I II IAta i provuan pasojat e veprave t veta,
d.m.th. pasojat e dnimit t rnd, q u erdhi si
shprblim i mosbesimit t tyre. dhe fundi i tyre
qe shkatrrim., d.m.th. shkatrrim n dynja dhe
dnim (vuajtje) n Ahiret. Kshtu ata humbn
pasurit, familjet dhe veten e tyre.
J JJ JAllahu ka prgatitur pr ata dnim t rnd,
i cili sht dnimi i Zjarrit. prandaj friksojuni
Allahut, o njerz t menur, d.m.th. ju q keni
logjik t shndosh, t cilt jan Ymeti i Muhamedit
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), q keni besuar! q i jeni nnshtruar
Allahut dhe keni pasuar Muhamedin (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
Jini t sinqert n besimin tuaj dhe mos u tregoni
kryene si popujt q ishin para jush, t cilve iu
b nj llogari e rrept dhe psuan nj dnim t ashpr.
Allahu ju ka drguar Prkujtues Prkujtuesi
sht Kurani Madhshtor. Dhe thuhet, se ktu
bhet fjal pr vet t Drguarin (Muhamedin (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Prandaj Allahu i Lartsuar thot (m pas):
K KK Knj t Drguar, d.m.th. ju ka zbritur
Kuranin, dhe ka uar tek ju t Drguarin me kt
Kuran. i cili ju lexon shpalljet e Allahut me
shpjegime t qarta q u sqarojn njerzve ligjet,
pr t cilat ata kan nevoj. pr ti nxjerr ata q
besojn dhe bjn vepra t mira, nga errsirat n
drit. Q Allahu me an t ktyre shpalljeve, ti
nxjerr ata q besuan dhe bn vepra t mira, nga
errsirat e humbjes n dritn e udhzimit, dhe nga
errsirat e mosbesimit n dritn e besimit. At
q beson Allahun dhe bn vepra t mira, Ai do ta
shpjer n kopshtet e Xhenetit, npr t cilt
rrjedhin lumenj dhe ku do t qndroj
prgjithmon. Pa dyshim, Allahu ka prgatitur pr
at risk t mrekullueshm.
L LL LAllahu sht Ai, q ka krijuar shtat qiej dhe
po aq toka., d.m.th. ka krijuar aq toka sa edhe
qiej. Pra, shtat toka. Kt e mbshtet edhe
hadithi i sakt el-merfu
2
, n t cilin Profeti
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Kush merr padrejtsisht nj
pllmb tok, atij do ti varen n qafn e tij nga
shtat tokat (Ditn e Gjykimit). Urdhrat e Tij
zbresin prmes tyre, d.m.th. urdhrat e Tij zbresin
q nga shtat qiejt tek shtat tokat. Kshtu zbret
shiu dhe dalin bimt, sjell natn dhe ditn, vern
dhe dimrin. q ju ta dini se Allahu sht i
Fuqishm pr do gj dhe se Ai prfshin gjithka
n diturin e Tij.

1
Si ndodhi me nj pjes t ifutve, t cilt i
shkeln ligjet e Allahut dhe si dnim Ai i shndrroi
ata n majmun t prmuar e t urryer (sh.p.).
2
Ai sht hadithi (thnia profetike), zinxhiri i transmetimit
t t cilit mbrrin deri tek Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
SURJA ET-TAHRM
A AA AO Profet! Prse po ia ndalon vetes at q ta
ka lejuar Allahu Thuhet se Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
ishte duke ngrn mjalt tek Zejnebja e bija e
Xhahshit. Aisheja dhe Hafsa ran dakort midis
tyre pr ti thurur nj intrig Zejnebes dhe ti
thoshin atij (Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)) kur t shkonte
tek to, se prej teje se vjen nj er. Kshtu ai
(Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)) ia ndaloi mjaltin vetes s vet.
duke krkuar tu bsh qejfin grave t tua?! duke
ia br vetes t ndaluar, at q Allahu ta ka lejuar.
Allahu sht Fals dhe Mshirplot. pr at
teprim q ndodhi prej teje. Dhe thuhet, se ky
ishte nj gjynah i vogl, prandaj e qortoi (e
kshilloi) Allahu pr t.
B BB BAllahu ka prcaktuar nj mnyr pr tu liruar
nga betimet tuaja., d.m.th. ka nxjerr ligj, se si t
liroheni nga betimet tuaja, duke dhn
dmshprblimin, si sht prmendur n thnien e
Allahut t Lartsuar: Larja e gjynahut pr thyerjen
e betimit sht: ushqyerja e dhjet t varfrve me
mesataren e ushqimit t familjes suaj, ose ti vishni
ata, ose t lironi nj skllav. Ai q nuk gjen mundsi

@ @ @ @
30

CBA
LKJIHGFEDCBA M N
PO Q ZYXWVUTSR [
^]\ _ fedcba`
rqponmlkjihg
yxwvuts z ~}|{
_ jihgfedcba`
srqponmlk
vut w ~}|{zyx






|
.,..,

.,,,..

pr kto, le t agjroj tri dit.
1
Nuk i takon
(lejohet) askujt, q t bj t ndaluar (haram) at q
e ka lejuar Allahu. Nse dikush e bn dika t till,
ajo konsiderohet e pavlefshme dhe nuk sht
detyrim q ai t veproj sipas saj. Lejimi apo
ndalimi (konsiderimi hallall apo haram) i dikaje
sht e drejt vetm e Allahut t Lartsuar. Por,
nse dikush bn dika t till, ather, disa jurist
shikojn se nse ai ia bn t ndaluar vetes nj
rrob, veshje, ushqim, pije apo dika tjetr, t ciln
Allahu e ka lejuar, ather ky veprim konsiderohet
njlloj si betimi (pra, n rangun e betimit). Nse ai
e kryen nj veprim, t cilin ia ka br t ndaluar
vetes s vet, ather ai duhet t jap
dmshprblimin q jepet pr thyerjen e betimit.
Nse e jep dmshprblimin, ather sht liruar
prej betimit t tij. Ky (gjykim) vlen pr do gj,
madje edhe n rastin kur ai ia bn t ndaluar vetes
bashkshorten e tij. Ndrsa disa dijetar thon, se
nse ai ka pasur pr qllim ta ndaj at me an t
ktij ndalimi, ather ky konsiderohet divorc. Por
Allahu e di m s miri. Allahu sht Mbrojtsi

1
Suretu El-Maide, ajeti 89.
juaj, d.m.th. Kujdestari dhe Ndihmuesi juaj. Ai
sht i Gjithdijshmi se ku sht e mira dhe
shptimi juaj. i Urti. n veprimet dhe thniet e Tij.
C CC CKur i Drguari i tregoi fshehurazi nj lajm
njrs prej grave t tij Ajo sht Hafsa. Ndrsa
lajmi, ishte ndalimi i mjaltit q ai i bri vetes. Ka
thn El-Kelbiji: I tregoi asaj fshehurazi, q
babai yt dhe babai i Aishes do t jen dy khalift
2

e Ymetit tim pas meje. ajo e hapi kt fjal.,
d.m.th. ia tregoi kt dikujt tjetr. Allahu ia
zbuloi kt t Drguarit, d.m.th. Allahu ia zbuloi
profetit t Tij, ndodhin e prhapjes s ktij lajmi
tek t tjert nga ana e saj. i cili nj pjes t ktij
zbulimi ia tha (gruas q ia prhapi sekretin),
d.m.th. ia bri t njohur Hafss, dika nga ai lajm
q ajo kishte treguar. kurse pjesn tjetr jo.,
d.m.th. nj pjes tjetr (t biseds) nuk ia bri t
njohur. Kur i Drguari ia tregoi asaj t fshehtn,
d.m.th. e njoftoi at, pr bisedn q ajo kishte
prhapur, ajo e pyeti: E kush t ka treguar
ty?, d.m.th. kush ta ka treguar kt? Ai i tha:
Ma tregoi i Gjithdijshmi, i Mirinformuari., d.m.th.
ma ka treguar Allahu, t Cilit nuk i fshihet asgj.
D DD DNse ju t dyja ktheheni t penduara tek
Allahu, sepse vrtet q zemrat tuaja patn devijuar
Kto fjal i drejtohen Aishes dhe Hafss. Pra,
nse ju t dyja ktheheni t penduara tek Allahu
(kjo sht m mir pr ju), sepse zemrat tuaja
anuan nga ai veprim nga i cili duhet t pendoheni,
ku u bashkuat me njra-tjetrn kundr (asaj ka
dshironte) Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Nse ju t dyja
bashkoheni kundr tij Pra, nse ju t dyja
bashkoheni dhe bashkpunoni me njra-tjetrn
me xhelozi kundr tij, si dhe nse prhapni
sekretin (t fshehtn) e tij, (dijeni se) Allahu
sht Mbrojtsi i tij, Xhibrili dhe besimtart e
mir., d.m.th. Allahu merr prsipr q ta
ndihmoj at, gjithashtu Xhibrili dhe robrit e
mir t Allahut, si jan Ebu Bekri dhe Umeri. Pra,
atij nuk do ti mungojn ndihmtart. Ve ksaj,
edhe engjjt pra, pas ndihms nga Allahu, nga
Xhibrili dhe nga besimtart e mir e mbshtesin
at. jan ndihmuesit e tij q e mbshtesin at
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Dhe, thuhet se Aishja dhe Hafsa u
bn bashk pr t dominuar ndaj profetit
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) n shtjen e shpenzimit ndaj tyre.
E EE EMbase nse ai ju ndan ju, Zoti i tij do ti
jepte atij n vend tuaj, bashkshorte m t mira se
ju Allahu i Lartsuar i njofton - pr ti friksuar -
grat e Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), se nse ai do ti ndante
ato, ather Allahu sht i Plotfuqishm q tia
zvendsoj me bashkshorte t tjera m t mira.

2
Udhheqsit e shtetit Islam.

@ @ @ @
31
JIHGFEDCBA
QPONMLK
[ZYXWVUTSR
dcba`_^]\
onmlkjihgfe p
xwvutsrq
}|{zy ~ a`_
jihgfedcb
mlk rqpon
zyxwvuts {
~}|




myslimane, besimtare q i kryejn obligimet
islame dhe q besojn Allahun, engjjt, Librat dhe
t drguarit e Tij. t bindura q i binden Allahut
dhe t Drguarit t Tij. t kthyera tek Allahu me
pendim pra, nga gjynahet adhuruese t
Allahut, t nnshtruara ndaj Tij, agjruese t
martuara m par ose beqare. eth-thejjib - e
martuar m par: sht ajo grua e cila sht
martuar, por m pas e ka ndar burri, ose i ka
vdekur. Kurse el-bikr beqare: sht e virgjra, e
cila ende nuk sht martuar.
F FF FO ju, q keni besuar! Ruani veten, d.m.th.
ruani veten duke kryer ato pr t cilat ju kam
urdhruar dhe duke ln ato nga t cilat ju kam
ndaluar. dhe familjet tuaja duke i urdhruar pr
t qen t bindur ndaj Allahut dhe duke i ndaluar
q ta kundrshtojn At. prej nj zjarri, lnda
djegse e t cilit jan njerzit dhe gurt., d.m.th.
prej nj zjarri t madh, q ka si lnd djegse
njerzit dhe gurt, ashtu si kan zjarret e tjera si
lnd djegse drurin. Ka thn Ibn Xheriri:
(Prandaj) ne duhet tu msojm fmijve tan
fen dhe t mirn, si dhe at edukat e cila u
duhet patjetr. At e mbikqyrin engjj t
vrazhd e t ashpr, d.m.th. mbi Zjarr
(Xhehenem), jan caktuar disa engjj, pr ta
mbikqyrur dhe pr t ndshkuar banort e tij.
Ata jan t vrazhd dhe t ashpr ndaj banorve
t Zjarrit, e nuk i mshirojn kur ata krkojn
mshir prej tyre. Ata jan krijuar posarisht pr
t ndshkuar. t cilt kurr nuk i kundrshtojn
urdhrat e Allahut, d.m.th. nuk i thyejn urdhrat e
Tij. por i zbatojn menjher ato., d.m.th. e
zbatojn urdhrin menjher e pa u vonuar. Ata
jan t aft e nuk e vonojn zbatimin e tij nga
koha e duhur. fardo qoft ai urdhr, ata e kan
plotsisht t mundur q ta kryejn at.
G GG GO ju, q nuk keni besuar! Mos u shfajsoni
sot (n Ditn e Gjykimit), d.m.th. atyre u thuhen
kto fjal, n momentin q do t futen n Zjarr,
pr tua humbur shpresat dhe pr tua prer
dshirat e tyre. sepse, me t vrtet, dnoheni
vetm pr veprat q keni br. Pra, pr ato vepra
q keni br n dynja.
H HH HO ju, q keni besuar! Kthehuni tek Allahu
me nj pendim t sinqert Et-teubetu en-nesuh
pendesa e sinqert sht pendesa e iltr. Dhe
thuhet se ka kuptimin: pendes e pastr. Kjo lloj
pendese (e sinqert) sht: Ndjenja e keqardhjes
n zemr pr gjynahun e kryer, krkimi i faljes me
goj, shkputja nga ky gjynah me trup dhe
vendosmria pr mos ta br m at. q Zoti
juaj tjua shlyej gabimet e tju shpjer n kopshte,
npr t cilat rrjedhin lumenj, Ditn, kur Allahu
nuk do ta turproj Profetin dhe ata q besuan
bashk me at. Drita e tyre do t shklqej para
tyre dhe n t djatht t tyre., d.m.th. ata do t ken
me vete nj drit ndrkoh q ecin mbi Sirat
1
.
Ata do t thon: O Zoti yn, prsose dritn ton
dhe falna ne! Vrtet Ti je i Fuqishm pr do gj.
I II IO Profet! Luftoji mosbesimtart, d.m.th.
prpiqu kundr tyre duke i luftuar ata dhe
hipokritt duke zbatuar dnimet e caktuara ndaj
tyre - ngaq ata kryenin veprime pr t cilat duhej
t dnoheshin - dhe bhu i ashpr ndaj tyre!,
d.m.th. prdor ashprsin me t dyja palt
(mosbesimtart dhe hipokritt) pr t ndrtuar
autoritet (mbi ta). Vendbanimi i tyre do t jet
Xhehenemi. Eh, sa i keq sht ai vendbanim!
J JJ JAllahu ka dhn si shembull pr ata q nuk
besojn, gruan e Nuhut dhe gruan e Lutit. Ato
ishin t martuara me dy nga robt Tan t
ndershm dhe i tradhtuan ata., d.m.th. kryen
tradhti ndaj tyre (Nuhut dhe Lutit). Thuhet, se
gruaja e Nuhut, i thoshte njerzve pr t, se ai
sht i mendur, ndrsa gruaja e Lutit, njoftonte
popullin e tij pr miqt q i vinin
2
. Prandaj, ata

1
Sirat: Ura e vendosur mbi Xhehenem.
2
Populli i Lutit (
Alejhi essalatu
ue esselam
) ishte nj popull tejet i
shthurur. Ata shkonin pas meshkujve dhe i linin grat.

@ @ @ @
32
nuk u vlejtn atyre aspak nga Allahu, d.m.th.
Atyre nuk u bri aspak dobi Nuhu dhe Luti, edhe
pse ato ishin bashkshortet e tyre. Gjithashtu, ata
nuk mund t largojn prej tyre (bashkshorteve t
veta) asgj nga dnimi i Allahut, edhe pse ata jan
t nderuar tek Ai. e atyre t dyjave do tu thuhet:
Hyni n zjarr, me ata q po hyjn!, d.m.th. hyni
n Zjarr s bashku me mosbesimtart dhe gjynahqart.
K KK KAllahu ka dhn si shembull pr besimtart
gruan e Faraonit, d.m.th. pushteti i mosbesimtarve
nuk i dmton ata (besimtart), ashtu si nuk
dmtoi gruan e Faraonit, e cila ishte nn pushtetin e
atij q ishte m jobesimtari i jobesimtarve, ndrsa
ajo, me besimin e saj, arriti n Xhenetet e begata.
kur ajo tha: O Zoti im! Ndrtom nj banes tek
Ti, n Xhenet, d.m.th. m ndrto nj shtpi pran
Mshirs Tnde, n shkallt m t larta t atyre q

Nj gj t till ata donin ta bnin edhe me mysafirt e
profetit t tyre. Pr kt shthurje Allahu i Lartsuar u
dha nj ndshkim t rrept. Kjo prmendet n disa
sure t Kuranit, si p.sh., n suren Esh-shuara, ajeti
173, ku thuhet: E Ne u lshuam atyre nj shi t
jashtzakonshm (gur nga qielli), e sa i keq ishte ai
shi pr ata t cilve iu pat trhequr vrejtja. (sh.p.).
jan afruar tek Ty. m shpto nga Faraoni dhe
veprat e tij, d.m.th. nga ai vet dhe nga veprat e
kqija q ai bn. dhe m shpto nga populli
keqbrs! Ata jan jobesimtart koptik.
1

L LL LEdhe Merjemen, t bijn e Imranit Allahu i
bashkoi (i dha) asaj nderim, si n kt bot ashtu
edhe n Ahiret. Ai e przgjodhi at mbi t gjitha
grat e bots, edhe pse ajo jetonte n mes t nj
populli gjynahqar. e cila ruajti virgjrin
(dlirsin) e saj dhe nuk ra n pun t poshtra
(imoralitet). Ne frym brenda saj nga shpirti
Yn.
2
Xhibrili fryu tek pjesa e hapur e kmishs
s saj (tek kraharori) dhe kshtu ajo ra shtatzn
me Isain (
Alejhi essalatu
ue esselam
). Ajo u besoi fjalve t Zotit
t saj, d.m.th. ligjeve q Ai ka nxjerr pr robrit
e Tij, fjalve q ia tha engjlli - t cilat jan fjalt e
Xhibrilit (
Alejhi essalatu
ue esselam
): Un jam i drguar i Zotit
Tnd. - si dhe lajmit prgzues t tij pr Isain
dhe se ai do t jet i drguar dhe prej t afruarve
tek Zoti. dhe librave t Tij, t cilat jan librat e
zbritur (nga Allahu) tek profett e Tij. ishte nga
t devotshmit! nga ata njerz, t cilt i binden
Zotit t tyre. Familjart e saj ishin t devotshm
dhe t bindur (ndaj Allahut).
SURJA EL-MULK
A AA AQoft i lartsuar (gjith begati sht) Ai, n
dorn e t Cilit sht pushteti suprem Tebareke -
gjith begati do t thot: e shumt dhe e madhe
sht Mirsia e Allahut. El-mulk pushteti suprem
sht pushteti i qiejve dhe i Toks, si n dynja
ashtu edhe n Ahiret. dhe q sht i Fuqishm t
bj do gj!
B BB BAi i ka krijuar jetn dhe vdekjen El-meut
vdekja sht ndrprerja e lidhjes s shpirtit me
trupin dhe shkputja prej tij. Ndrsa El-hajatu
jeta sht bashkimi i shpirtit me trupin dhe lidhja
me t. Pra, me jet (ktu) kuptojm krijimin e tij si
njeri, dhe krijimin e shpirtit n t. pr tju
provuar se kush prej jush do t veproj m mir,
d.m.th. pr tju ngarkuar (me prgjegjsi), pastaj
Ai ju v n prov dhe ju shprblen pr kt.
Synimi thelbsor nga sprovimi, sht nxjerrja n
pah e mirsis s bamirsve dhe bindjes t atyre
q tregohen t nnshtruar (ndaj Allahut). Ai
sht i Plotfuqishmi dhe Falsi i madh.
C CC CAi ka krijuar shtat qiej pal mbi pal.,
d.m.th. njri mbi tjetrin. Nuk mund t gjesh n
krijimin e t Gjithmshirshmit kurrfar ceni. (pra
nuk mund t gjesh kurrfar) kontradikte as
mosprputhje, as shtrembrim dhe as kundrshti.

1
Koptikt jan nj grupim i krishter.
2
Nga shpirti Yn: pra, nga shpirti q sht krijesa
Jon (e Allahut).

CBA
IHGFEDCBA J LK
VUTSRQPONM W
cba`_^]\[ZYX
kjihgfed l ponm
vutsrq w zyx
cba`_~}|{
d e mlkjihgf
n vutsrqpo w yx
~}|{z





|
.,..,
#
.,,,..


@ @ @ @
33
Prkundrazi ata (qiejt) jan t njtrajtshm, t
rregullt dhe tregues t Zotit t tyre. Hidhe
vshtrimin: a sheh ndonj plasaritje?, d.m.th.
ktheje shikimin tnd n qiell dhe medito: A
shikon n t edhe pse ai sht shum i madh e i
gjer - ndonj plasaritje apo arje?
D DD DPastaj hidhe srish vshtrimin, d.m.th. her
pas here, - edhe nse bhen shum her - sepse
n kt mnyr argumenti shpaloset m fuqishm
dhe pritet rruga e justifikimit. vshtrimi yt do t
kthehet i lodhur i prulur e i paaft q t shikoj
ndonj t met n krijimin e qiellit. e i molisur,
d.m.th. i lodhur e i kputur.
E EE ENe jua kemi zbukuruar qiellin m t afrm
me yje t shklqyeshme dhe i kemi br ata
gjuajts kundr djajve, d.m.th. kta yje ndriues i
kemi br gjuajts me t cilt goditen djajt. Kjo
sht nj tjetr dobi e yjeve, ve qenies s tyre
zbukurim pr qiellin m t afrt. Ka thn
Katade: Allahu i ka krijuar yjet pr tre qllime: si
zbukurim pr qiellin, gjuajts t shejtanve dhe si
shenja pr tu udhzuar me to n Tok dhe n
det. pr t cilt kemi prgatitur dnimin me
zjarr., d.m.th., pasi i kemi djegur shejtant me
shigjeta t zjarrta (meteor) n dynja, u kemi
prgatitur atyre edhe dnimin e Zjarrit n Ahiret.
F FF FKurse pr ata, q e mohojn Zotin e tyre,
dnimi sht Xhehenemi; eh, sa i shmtuar sht
ai vendbanim!
G GG GKur t hidhen aty, d.m.th. flaken n t,
ashtu si flaken drut n zjarr. do t dgjojn
ulrimn e tij, d.m.th. nj z q i prngjan zrit t
gomarit kur fillon t pllas. ndrkoh q ai
vlon pra, vlon me ta ashtu si vlon kazani (me
uj).
H HH HAi gati shprthen nga mllefi, d.m.th. pr
shkak t zemrimit t tij ndaj jobesimtarve, ai
(zjarri i Xhehenemit) gati coptohet dhe ndahet
nga njri-tjetri. Sa her q aty t hidhet ndonj
grup Fjala feuxh grup ka kuptimin: grumbull
njerzish. rojtart e tij do ti pyesin ata pra,
rojtart prej engjjve, do ti pyesin ata n mnyr
qortuese dhe kritikuese. A nuk ju erdhi n
dynja ndonj paralajmrues?! q tju
paralajmronte dhe tju trhiqte vmendjen pr
kt dit? (Ditn e Gjykimit).
I II IPo - do t prgjigjen ata - na ka ardhur
vrtet paralajmrues i drguar nga Allahu, Zoti
yn; ai na paralajmroi, na friksoi dhe na njoftoi
pr kt dit. por ne e prgnjeshtruam pra, at
paralajmrues dhe tham: Allahu nuk ka
shpallur asgj nga ato pr t cilat ju po flisni si
jan shtjet e fshehta, lajmet rreth bots tjetr
(Ahiretit) si dhe ligjet t cilat sqarojn se krkon
Allahu prej nesh. ju jeni n nj humbje t
madhe!, d.m.th. u tham t drguarve: Me t
vrtet ju po i ikni s vrtets, dhe i jeni larguar s
drejts.
J JJ JAta do t thon: Sikur t kishim dgjuar ose
menduar, nuk do t ishim midis banorve t Zjarrit
Flakrues! Sikur t kishim dgjuar si dgjon ai
q kupton, apo t kishim logjikuar si logjikon ai q
i dallon dhe i shikon (mir gjrat), nuk do t ishim
prej banorve t Zjarrit, prkundrazi do ta kishim
besuar at q zbriti Allahu dhe do ta kishim pasuar
t Drguarin.
K KK KKshtu, ata do ta pranojn gjynahun e tyre.
pr t cilin ata merituan dnimin e Zjarrit. Gjynahu i
tyre ishte mosbesimi dhe prgnjeshtrimi i profetve.
Larg qofshin prej mshirs s Zotit banort e
Zjarrit Flakrues!, d.m.th. qofshin larg prej
Allahut dhe Mshirs s Tij. Pra, Allahu i detyron
(t vuajn) dnimin pasi ata e pranojn gjynahun,
sepse ky sht argument kundr tyre dhe pr ta nuk
mbetet m justifikim.
L LL LVrtet, pr ata q i friksohen Zotit t tyre pa
e par At, do t ket falje dhe shprblim t madh!
M MM MSido q t flisni ju, fshehtas apo haptas
Allahu i di t gjitha ato, e asgj nuk mund ti
fshihet Atij. Ai e di mir ka n zemrat tuaja.,
pra at q fshehin zemrat tuaja.
N NN NE si t mos dij Ai q ka krijuar gjithka E si
t mos i dij sekretet dhe t fshehtat e zemrave Ai
q i krijoi dhe i solli ato n ekzistenc. Allahu i
Lartsuar sht Ai q e krijoi njeriun me dorn e
Vet. Sigurisht kush e prodhon dika, e njeh at m
mir se dokush tjetr. kur Ai njeh do gj me
imtsi dhe sht i Gjithinformuari?! Ai sht i
Cili me dijen e Vet deprton n thellsi t zemrave;
i Gjithinformuari pr sekretet dhe t fshehtat q
ruajn ato. Atij nuk mund ti fshihet asgj e tyre.
O OO OAi jua ka br Tokn t prdorshme,
d.m.th. t leht dhe t but pr t qndruar mbi
t. Ai nuk e ka br at t ashpr, e kshtu ta
kishit t pamundur t rrinit dhe t ecnit mbi t.
andaj ecni npr viset e saj udhve, anve dhe
skajeve t saj. dhe ushqehuni me at, q ju ka
dhn Ai., d.m.th. nga ajo me t ciln Ai ju ka
furnizuar dhe ka krijuar pr ju n Tok. Allahu i
Lartsuar shpalos t mirat q ua ka dhn bijve t
Ademit (njerzve) duke i stabilizuar ata n Tok,
si dhe duke u dhn atyre aftsin q t prfitojn
nga t mirat e saj. Por ata, nga ana tjetr, duhet ta
din, se kan pr tu kthyer tek Ai. Prandaj (m
pas) ka thn: Si t ringjalleni, do t ktheheni tek
Ai. Si t ringjalleni nga varret tuaja do t
ktheheni tek Ai dhe tek askush tjetr.
P PP PA jeni t sigurt se kush sht n qiell pra,
Allahu i Lartsuar nuk do ta bj Tokn t

@ @ @ @
34
JIHGFEDCBA K L
RQPONM S WVUT
ba`_^]\[ZYX
c mlkjihgfed
n o yxwvutsrqp
|{z } cba`_~
ed f onmlkjihg
wvutsrqp x {zy
~}|






fundoset bashk me ju ta bj at q tju prpij,
ashtu si veproi me Karunin
1
, pasi e ka br at t
prdorshme (t leht) pr t ecur udhve t saj.
kur t filloj t dridhet papritmas?, d.m.th kur
t rregullohet dhe t lviz (dridhet) dhe t mos
jet m e qet dhe e prdorshme si m par.
Q QQ QA jeni t sigurt se kush sht n qiell, nuk do
tju oj furtun gursh? pra, gur nga qielli,
ashtu si drgoi mbi popullin e Lutit
2
dhe mbi
njerzit e elefantit.
3
Dhe, thuhet se kuptimi i

1
Karuni ka qen prej popullit t Musait (
Alejhi essalatu
ue esselam
)
Allahu i Madhruar i dha atij shum pasuri. Karuni
u tregua arrogant dhe pretendonte se gjithka e
kishte fituar n saj t dijes q kishte. Allahu e
ndshkoi Karunin pr arrogancn e tij si e
prmend kt n suren El-Kasas, ajeti 81, ku thot:
Ne bm q Karunin dhe shtpin e tij ti glltiste
toka dhe askush nuk arriti q ta mbronte nga
dnimi i Allahut, madje as ai vet nuk mund ta
mbronte veten. Pr m tepr shih ajetet 76-81 n
suren El-Kasas (sh.p.).
2
Shih shnimin nr. 28 (sh.p.).
3
Kt ngjarje na e sqaron Allahu i Madhruar n
suren El-Fil, (sureja nr. 105) (sh.p.).
hasiben - furtun gursh sht: nj er n t ciln ka
gur. Ather do ta dini sa i frikshm sht
paralajmrimi Im!, pra do ta merrni vesh sa i
frikshm sht paralajmrimi Im, kur ta shikoni
dnimin, por ather ajo dije nuk ju bn dobi.
R RR REdhe ata q ishin para tyre i prgnjeshtruan
(t drguarit e Allahut) Eh, sa i ashpr ka qen
ndshkimi Im!, d.m.th. sa i ashpr ishte
mospranimi nga ana Ime (i prgnjeshtrimit t
tyre), kur u dhash nj dnim t tmerrshm?!
S SS SA nuk i shohin shpendt mbi kokat e tyre, se
si i hapin kraht i hapin dhe i shtrijn kraht e
tyre n ajr kur jan duke fluturuar. dhe i
mbledhin?, d.m.th. i mbyllin kraht e tyre.
Askush nuk i mban ata n ajr ndrkoh q jan
duke fluturuar, kur hapin dhe mbledhin kraht e
tyre prve t Gjithmshirshmit, i Cili sht i
Plotfuqishm pr gjithka, d.m.th., ngase i ka
dhn shpendve nj krijim t prsosur (preciz), i
ka br trupat e tyre t leht, i ka mbuluar ata me
pend, t cilat i ka vendosur sipas nj mnyre t
caktuar, q kur me to rrahin ajrin, (trupat e tyre)
ngrihen n hapsir dhe bjn prpara. Prandaj, i
Lartsuar sht Krijuesi i tyre. Ai, me t vrtet,
sheh do gj. asgj nuk mund ti fshihet Atij.
T TT TKush sht ai, q mund tju ndihmoj si nj
ushtri e tr, prve t Gjithmshirshmit?
Kuptimi i ksaj sht: Ju nuk keni ndonj ushtri
q t pengoj nga ju dnimin q jep Allahu,
prkundrazi, kush vall mund tju ndihmoj nse
nuk ju ndihmon Allahu me mshirn dhe ndihmn
e Tij. Mohuesit jan pre e nj mashtrimi t
madh q u bhet nga ana e shejtanit.
U UU UKush sht ai q mund tju furnizoj ju, n
qoft se Ai jua ndal furnizimin e Tij?, d.m.th.
kush sht ai q do tju jap furnizim - si sht
shiu etj. ve tij - nse Allahu e bllokon dhe e ndal
at prej jush? Por ata jan zhytur n kryenesi e
mendjemadhsi. Jan zhytur n kryenesi e
mendjemadhsi ndaj s vrtets, kan ikur prej
saj, as nuk kan nxjerr msime dhe as nuk kan
medituar.
V VV VA sht m i udhzuar ai q shkon i
prmbysur me fytyr n tok Ai sht
jobesimtari, i cili n dynja, zhytet n gjynahe ndaj
Allahut, e n Ditn e Gjykimit Ai e ringjall at t
prmbysur mbi fytyrn e tij. apo ai q ecn
balllart i drejtuar, duke par ka para vetes. n
rrugn e drejt?, d.m.th. n rrugn e drejt n t
ciln nuk ka as dredha e as devijime. Ky sht nj
shembull pr besimtarin, i cili n dynja ka ecur
sipas metodologjis q ka caktuar Allahu, i
udhzuar dhe i qartsuar. Prandaj, Allahu e
ringjall at balllart e n rrug t drejt, e cila e
on drejt Xhenetit.
W WW WThuaju: sht Ai q ju ka krijuar dhe ju ka

@ @ @ @
35
dhn dgjimin, shikimin dhe zemrat, e megjithat
ju pak e falnderoni!
X XX XThuaju: sht Ai q ju ka shprndar npr
Tok ju ka krijuar n Tok, ju ka prhapur n t
dhe ju ka shprndar mbi siprfaqen e saj. dhe
para Tij do t tuboheni.
Y YY YAta thon: Ather, kur (do t vij) ky
premtim, nse thoni t vrtetn?
Z ZZ ZThuaju: Dijenija (pr kt) i prket vetm
Allahut, d.m.th. dijen pr kohn kur do t bhet
Dita e Gjykimit e ka vetm Allahu, e askush tjetr
ve Tij nuk e di at. kurse un jam vetm nj
paralajmrues i qart. ju paralajmroj pr t dhe
ju friksoj pr pasojat e mosbesimit tuaj. Ju sqaroj
ato pr t cilat m ka urdhruar Allahu pr t sqaruar.
Dhe Ai, nuk m ka urdhruar q tju lajmroj pr
kohn se kur do t bhet Dita e Gjykimit.
1

a aa aKur t shohin at pr s afrmi kur t
shohin dnimin afr tyre. fytyrat e atyre q
mohuan do t zymtohen, d.m.th. ato nxihen, i
mbulon trishtimi dhe i kaplon poshtrimi. dhe,
ather, do tu thuhet: Ja, kjo sht ajo q e keni
krkuar t shpejtohej!, d.m.th. kjo sht ajo q
ju me tallje e dshironit dhe krkonit q t shpejtohej.
b bb bThuaj: Mendoni: n qoft se Allahu m
merr shpirtin mua duke m br q t vdes apo
t vritem, ashtu si e dshironi kt gj pr mua
dhe si jeni duke pritur q t m ndodhin
fatkeqsit dhe t vdes. dhe ndjeksit e mi prej
besimtarve apo na mshiron duke e vonuar
kt deri n nj afat t caktuar. Nse supozojm
se nj gj e till do t na ndodh ather kush
sht ai q do ti mbroj jobesimtart nga dnimi i
dhimbshm?!, d.m.th. askush nuk i shpton ata
prej tij (dnimit), pavarsisht ia merr Allahu
shpirtin t Drguarit t Tij dhe besimtarve q
jan me t, ashtu si dshironin jobesimtart, apo
ua vonon kt deri n nj afat tjetr.

1
astin se kur do t ndodh Dita e Gjykimit nuk e
di askush tjetr ve Allahut. Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) na
ka njoftuar vetm pr shenjat q tregojn afrimin e
saj. Kur engjlli Xhibril (
Alejhi essalatu
ue esselam
) e pyeti Profetin
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) se kur sht Dita e Gjykimit, Profeti
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) tha: Ai q po pyetet (Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
nuk di m shum pr t sesa ai q po pyet (Xhibrili
(
Alejhi essalatu
ue esselam
). Momenti kur do t ndodh Kiameti
sht nj nga ato pes t fshehta t cilat i di vetm
Ai. Kt fakt Allahu i Madhruar na e sqaron n
suren Lukman, ajeti 34, ku thot: Ska dyshim se
vetm All-llahu e di kur do t ndodh kiameti, Ai e
di kur e lshon shiun. Ai e di se ka n mitra (t
nnave), nuk e di kush pos Tij se ka do t ndodh
(ka do t punoj) nesr, dhe askush nuk e di, pos
Tij, se n vend (ose koh) do t vdes. All-llahu
sht m i dijshmi, m i njohuri.
c cc cThuaj: Ai sht i Gjithmshirshmi; ne At
besojm dhe tek Ai mbshtetemi e ju, sigurisht, do
ta merrni vesh se kush do t jet n humbje t plot.
d dd dThuaj: Mendoni: nse ujrat tuaja ju
shteren, d.m.th. m tregoni nse ujrat tuaja, t
cilat Allahu me mirsin e Tij jua ka dhn npr
burime, puse e lumenj, shterojn n Tok saq t
mos ekzistojn m fare, ose shkojn n vende t
largta n thellsi t Toks saq t mos jet e
mundur pr tu nxjerr q atje. kush (prve
Allahut) do tju sjell uj rrjedhs?!, d.m.th. uj
t shumt q rrjedh e nuk ndrpritet, pra askush
tjetr ve Allahut t Lartsuar nuk mund tjua
sjell at. Ai e sjell at nprmjet shirave dhe
lumenjve q ju t prfitoni nga kjo mirsi.
SURJA EL-KALEM
A AA ANn. Kjo sht nj shkronj prej
shkronjave t alfabetit, njlloj si disa shkronja t
tjera q gjenden n fillim t disa sureve.
Betohem pr penn Allahu betohet pr penn
pr shkak t sqarimeve q bhen me t. Ky betim
prfshin do pen me t ciln shkruhet. dhe pr
at q shkruajn, d.m.th. ato dije q njerzit i
shkruajn me an t pens.
B BB Bse ti (o Muhamed), fal mirsis s Zotit
tnd, nuk je i marr., d.m.th. ti, o Muhamed, fal
mirsis q t ka dhn Zoti yt e cila sht
profetsia dhe udhheqja e prgjithshme - nuk je
aspak i marr (si pretendojn ata).
C CC CPa dyshim, ti do t kesh shprblim, d.m.th.
do t kesh shprblim pr barrn e profetsis q ti
barte dhe pr vshtirsit q hoqe. t prhershm.,
d.m.th. t pandrprer. Ose kuptimi i ksaj sht:
ky nuk sht ndonj favor nga njerzit q ata t
mburren ty pr t.
D DD DVrtet ti je n nj shkall t lart t moralit!
Kuptimi i ksaj sht: ti ke at moral pr t cilin t
ka urdhruar Allahu n Kuran. N nj thnie
autentike, kur Aisheja (
Radijallahu
anhu
) sht pyetur pr
moralin e Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), ka thn: Morali i
tij ishte Kurani.
E EE ES shpejti ti do ta shohsh, por edhe ata
2
do
ta shohin,
F FF Fse cilin prej jush e ka prekur marrzia.,
d.m.th. do ta shohsh, o Muhamed, por edhe
jobesimtart do ta shohin, gjithashtu, n Ditn e
Gjykimit, kur t qartsohet e vrteta dhe t
zbulohet perdja (mbulesa) se kush nga dy palt
sht prekur nga marrzia. Kjo sht nj
kundrprgjigje ndaj pretendimit t tyre, se
Muhamedi (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) sht i marr dhe i
humbur, prandaj vijon e thot:

2
Jobesimtart e Meks q e quanin t marr
Profetin Muhamed (
Alejhi essalatu
ue esselam
).

@ @ @ @
36
G GG GZoti yt e di m s miri, se cili sht
shmangur nga rruga e Tij, d.m.th. e di se kush
sht i humbur n t vrtet, ti apo ata q t
akuzojn ty si t humbur. Pra, kuptimi ktu sht:
prkundrazi ata jan t humburit, ngaq kan
kundrshtuar at q u bn dobi dhe kan
zgjedhur at q u bn dm, si n kt bot ashtu
edhe n botn tjetr. dhe, i njeh mir ata q jan
n rrugn e drejt. n rrugn e Tij, e cila t on
n lumturin e bots tjetr dhe t ksaj bote.
H HH HAndaj, ti mos i dgjo jobesimtart!
I II IAta dshirojn q ti t bsh lshime, kshtu
q dhe ata t bjn lshime. Kuptimi ktu sht:
ata dshirojn t jesh i but me ta dhe ata t
tregohen t but me ty. Dhe, thuhet se kuptimi i
ksaj sht: ata dshirojn q ti t mbshtetesh tek
ta dhe t lsh at t vrtet n t ciln je, pr kt
arsye ata bjn lshime. Pra, shfaqin ndaj teje
butsi q t anosh nga ata.
J JJ JPor ti mos iu bind do betari, d.m.th. atij q
betohet shum, pr gjra t pavrteta. t prmuar
pra, t ult.
K KK Kshpifaraku, q prhap thashetheme El-
hemmaz shpifarak sht ai q i prmend njerzit
pr t keq n prani t tyre. Ndrsa El-lemmaz
sht ai q i prmend ata (pr t keq) n munges
t tyre. El-meshshau bi nemim ai q prhap
thashetheme sht ai q prhap thashetheme midis
njerzve pr ti prishur ata me njri-tjetrin.
L LL Lpenguesi veprash t mira, shkelsi dhe
keqbrsi
M MM Mt ashpri Utul-l sht ai q e ka trupin t
madh e t fort dhe q ka moral shum t keq.
Ndrsa Ez-Zexhxhaxhi ka thn: (Utul-l) sht
ai q sht i ashpr dhe i pashpirt. q, ve ksaj,
sht edhe kopil Pas atyre t metave q u
prmendn pr t, ai sht edhe kopil. Dhe kopil,
sht ai q i ngjitet dikujt, por n t vrtet nuk
sht (fmija) i tij.
N NN Nvetm se sht i pasur dhe ka shum djem.
Kuptimi ktu sht: Mos iu bind atij se ka pasuri
dhe fmij. Dhe thuhet se qllimi nprmjet ksaj
sht trheqja e vrejtjes dhe qortimi i tij, ku
mirsin e Allahut q i dha fmij dhe pasuri e
shprbleu me mosbesim ndaj Tij, ndaj t
drguarve dhe ndaj shpalljeve.
O OO OKur i lexohen shpalljet tona, ai thot: Kto
jan vetm prralla t t lashtve!
P PP PNe do tia damkosim hundn!, d.m.th. do
ti bjm atij nj damk t zez n hund. Kjo
duke ja nxir fytyrn e tij me zjarr, para se t futet
n Zjarr (t Xhehenemit). Kjo i mbetet atij si
shenj, me t ciln ai do t njihet e ajo nuk do t
hiqet m prej tij.
Q QQ QNe i kemi vn n prov ata, d.m.th.
jobesimtart e Meks. Allahu i sprovoi ata me uri
dhe thatsir pr shkak t lutjes q i Drguari i
Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) bri kundr tyre. ashtu si i
sprovuam t zott e kopshtit ndodhin e t
cilve e din Kurejsht. Thuhet se n Jemen, dy
fersekh
1
larg nga Sanaja, nj burr kishte nj
kopsht, prej t cilit ai jepte t drejtn e Allahut.
Kur ai vdiq, kopshtin e trashguan fmijt e tij, t
cilt nuk po u jepnin m njerzve nga t mirat e tij
e u treguan dorshtrnguar pr t dhn t
drejtn e Allahut dhe than: Pasuria sht e
pakt dhe kemi shum fmij, prandaj ne nuk
mund t bjm dot at q bnte babai yn. dhe
vendosn q mos tu jepnin gj t varfrve.
Kshtu prfundimi i tyre ishte ai q Allahu i
Madhruar na e tregon n Librin e Tij. t cilt
ishin betuar se n mngjes do ti vilnin frutat,
d.m.th. u betuan se do t mblidhnin (kputnin)
frutat e kopshtit t tyre hert n mngjes.
R RR Re nuk patn thn N dasht Zoti! pra,
nuk than Insha-Allah (N dasht Allahu). Dhe

1
Fersekh: njsi pr matjen e distancave. Nj fersekh
sht prafrsisht i barabart me 5,5 km.
JIHGFEDCBA
MLK N UTSRQPO
]\[ZYXWV ^ `_
edcba f lkjihg
m wvutsrqpon x

CBA
}|{zy ~ cba`_ d
ihgfe j nmlk o
qp r ts u xwv
~}|{zy

|
.,..,

.,,,..


@ @ @ @
37
CBA D LKJIHGFE
NM O QP R WVUTS
YX Z \[ ] _^ ` a
gfedcb h kji l
rqponm s wvut x y
}|{z ~ a`_ b fedc
ihg j ponmlk q r
vuts w |{zyx } ~


thuhet se kuptimi i we la jestethnun sht: dhe

nuk u ndajn t varfrve nga malli q kan vjelur,
at sasi q ua jepte babai i tyre.
S SS SKshtu, kopshtin e goditi nj fatkeqsi nga
Zoti yt, ndrkoh q ata po flinin, d.m.th. Allahu
i Madhruar drgoi tek kopshti i tyre nj zjarr, i
cili e dogji at aq sa u nxi.
T TT Tdhe gdhiu si i kositur., d.m.th. si nj kopsht
t cilit i jan kputur frutat e tij. Pra, u kosit dhe
nuk mbeti m asgj nga frutat e tij.
U UU UN agim, ata thirrn njri-tjetrin Kur u gdhi
ata i than njri-tjetrit:
V VV VNxitoni hert n kopshtin tuaj dilni hert n
mngjes tek frutat dhe t mbjellat tuaja para se t
vijn t varfrit. nse doni ti vilni frutat!
W WW WDhe u nisn duke pshpritur
X XX XT mos lejojm asnj t vobekt q t hyj
sot n kopshtin ton! ia thoshin kto fjal njri-
tjetrit fshehtas. Pra, asnj i vobekt t mos futet
sot n kopsht, q t mos krkoj prej jush ti jepni
at q i jepte babai juaj.
Y YY YAta u nisn hert., d.m.th. shkuan vemas
popullit t tyre. duke menduar se ata kan fuqi
pr t marr prodhimet e kopshtit (dhe pr ti
penguar t varfrit), sipas tyre.
Z ZZ ZPor, kur e pan kopshtin, ata than: Ne
qenkemi vrtet t humbur, d.m.th. i than njri-
tjetrit: Ne paskemi humbur rrugn! Ky nuk sht
kopshti yn. Pastaj kur u menduan mir dhe e
kuptuan se ai ishte kopshti i tyre dhe se Allahu i
kishte dnuar duke ua zhdukur frutat dhe t
mbjellat e tij, than:
a aa amadje, qenkemi t privuar, d.m.th. Allahu
na ka privuar nga frutat e kopshtit, pr shkak se
ne u treguam t vendosur q mos tu jepnim t
varfrve nga t mirat e tij.
b bb bM i arsyeshmi ndr ta tha:, d.m.th. m
shembullori, m i logjikshmi dhe m i miri ndr
ta, A nuk ju thash un se duhet ta lartsoni
Allahun?!, d.m.th. a nuk ju thash se sht
padrejtsi q mos tu japsh t varfrve t drejtn
e tyre? H, pra, lartsojeni Zotin tuaj tani, pasi ju
b e qart se Ai u rri n prit zullumqarve.
c cc cLartsuar qoft Zoti yn! - than - Ne
paskemi qen vrtet t padrejt!, d.m.th. i
lartsuar sht Zoti yn. Ai nuk sht aspak i
padrejt n at ka bri n kopshtin ton. Kjo
ndodhi pr shkak t gjynahut q ne bm dhe
privimit t vobektve (nga e drejta e tyre).
d dd dAther filluan t qortojn njri-tjetrin.
e ee eAh, t mjert ne! - than ata - Paskemi
qen vrtet arrogant!
f ff fShpresojm se Zoti yn do t na e zvendsoj
me ndonj edhe m t mir se ai (kopsht) ne
vetm tek Zoti yn mbajm shpresn., d.m.th.
krkojm t mirat dhe shpresojm faljen e Tij.
g gg gI till sht ndshkimi., d.m.th. si ai
ndshkim me t cilin i sprovuam ata (t zott e
kopshtit), i sprovojm edhe jobesimtart n
dnimin e ksaj bote. Ndrsa dnimi n jetn
tjetr, sht m i madh, ve sikur ta dinin!,
d.m.th. por ata nuk e din (nj gj t till).
h hh hPr ata q ruhen (nga gjynahet), tek Zoti i
tyre do t ket kopshte t knaqsive.
i ii iVall, a ti trajtojm ata q Na nnshtrohen
njsoj me keqbrsit?! Kokat e jobesimtarve
Kurejshit thoshin: Nse ajo ka pretendon
Muhamedi sht e sakt, ather gjendja jon dhe
gjendja e myslimanve do t jet e njjt. Kshtu
ne do t kemi prej knaqsive t Xhenetit n
botn tjetr njlloj si do t ken myslimant.
Por Allahu i Lartsuar na njofton se nuk sht e
drejt t barazosh midis atij q tregohet i bindur
ndaj Tij, dhe atij q sht keqbrs e kriminel dhe
aspak nuk e vret mendjen pr gjynahet q bn
ndaj Zotit t Vet.
j jj jfar keni ju (jobesimtar)? Si po gjykoni
kshtu?! me kt gjykim t padrejt, si t ishte
ln n dorn tuaj shtja e shprblimit.
k kk kA keni ndonj libr, n t cilin ju msoni,
d.m.th. t cilin e lexoni dhe gjeni n t, se ai q

@ @ @ @
38
bindet, sht njsoj me at q kundrshton?
l ll lse do t keni fardo, q t zgjidhni?!,
d.m.th. a gjeni gj n at libr se n botn tjetr ju
do t keni at q ju vet do t zgjidhni?
m mm mApo kemi br me ju ndonj beslidhje t
vlefshme deri n Ditn e Kiametit dhe, e cila ju
siguron, se do ta keni at q ju gjykoni? Kuptimi
i ksaj sht: Apo mos keni ndonj premtim nga
Allahu pr t cilin Ai t jet betuar me betime me
t cilat tju ket siguruar se do tju fus n Xhenet,
se ju do t jeni nn mbrojtjen e ktyre betimeve,
derisa tju jap juve at dit, at q ju gjykoni?
n nn nPyeti ata se kush i garanton pr kt.,
d.m.th. pyeti, o Muhamed, jobesimtart duke i
qortuar dhe duke ua trhequr vrejtjen se kush
prej tyre sht garantues pr kt?
o oo oOse, mos kan ata bashkpuntor?
Ather, le ti sjellin bashkpuntort e tyre, nse
ajo q thon sht e vrtet. Kuptimi i ksaj
sht: Apo mos ata kan bashkpuntor, t cilt,
sipas pretendimit t tyre, jan ortak t Allahut,
dhe kan mundsi q ti bjn ata njlloj me
myslimant n botn tjetr?
p pp pDitn (e Kiametit), kur t zbulohet Krciri
Allahu i Madhruar zbulon Krcirin e Tij dhe ky
sht nj tregues se situata sht e vshtir. Bukhariu
dhe t tjer transmetojn nga Ebi Seidi se ai ka
thn: Kam dgjuar t Drguarin e Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) t thot: Zoti yn zbulon Krcirin e
Tij dhe do besimtar e besimtare i bie Atij n
sexhde. Do t mbeten ata q n dynja binin n
sexhde pr syfaqsi dhe pr t fituar emr. Ata do
t tentojn pr t rn n sexhde, por nuk do t
munden, ngaq kurrizi i tyre do t bhet si nj kock
e vetme. ata do t thirren q t prulen n
sexhde, por nuk do t munden! T gjitha krijesat
bien njherazi n sexhde, dhe mbeten jobesimtart
dhe hipokritt, t cilt duan t bien n sexhde,
por nuk munden, sepse shtylla kurrizore e tyre
thahet (bhet njsh) dhe nuk mund t prkulet
pr t rn n sexhde, (sepse) ata nuk e besuan
Allahun n dynja dhe nuk i ran Atij n sexhde.
q qq qT ulura do t jen shikimet e tyre dhe do
ti mbuloj poshtrimi nj poshtrim i madh, nj
trishtim dhe pendim do ti kaploj ata. sepse
kan qen t ftuar t pruleshin n sexhde,
d.m.th. n dynja kur qen shndosh e mir
ishin t shndosh e pa smundje dhe kishin
mundsi q ta kryenin at veprim (t binin n
sexhde). Ka thn Ibrahim Et-Tejmiji: U bhet
thirrje me an t Ezanit dhe Ikametit, ndrsa ata
nuk pranojn (t falen).
r rr rPrandaj, m lr Mua me ata, q e mohojn
kt Fjal, pra m lr Mua me ata, dorzoje
shtjen e tyre tek Mua dhe mos e preokupo
zemrn tnde me ta, sepse Un do t mjaftoj ty
pr problemin e tyre. Ndrsa kuptimi kt Fjal
sht Kurani. Ne do ti ojm ata hap pas hapi
drejt rrnimit t tyre, me mnyra q ata nuk i
kuptojn. Do ti ojm drejt dnimit shkall pas
shkalle derisa ti hedhim n t (dnim), duke mos
e kuptuar se ky ishte prshkallzim, sepse ata e
mendonin at si knaqsi dhe nuk meditonin pr
pasojat dhe at q do ti zinte n fund t tij.
s ss sDhe Un do tu jap atyre afat, d.m.th. u jap
atyre afat q ti shtojn gjynahet. vrtet q kurthi
Im sht i fort!, d.m.th. plani Im pr ti
shkatrruar ata sht i fort dhe i ashpr, kshtu
asgj nuk m shpton Mua.
t tt tA mos po krkon shprblim prej tyre,
d.m.th. a mos po krkon prej tyre ndonj
shprblim pr ftesn q u bn q t besojn
Allahun? kshtu q qenkan t rnduar nga
borxhet?... Mos vall ti u krkove ndonj
shprblim, dhe pr kt shkak ata t kthyen
shpinn dhe nuk tu prgjigjn?
u uu uApo ata e din t fshehtn, kshtu q ata
mund t shkruajn?, d.m.th. apo mos ata kan
dijen e fsheht dhe shkruajn t duan nga faktet
q ata pretendojn, dhe debatojn me ty me at
q kan shkruar.
v vv vPrandaj, duro pr gjykimin e Zotit tnd
dhe mos u bj si Njeriu i Peshkut, Junusi
(
Alejhi essalatu
ue esselam
), d.m.th. mos u zemro dhe mos u
mrzit si ai! kur iu lut (Zotit t vet) Allahu i
Madhruar e ngushllon Profetin e Tij (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
dhe e urdhron at t bj durim e t mos
nxitohet ashtu si u nxitua Njeriu i Peshkut (Junusi
(
Alejhi essalatu
ue esselam
). Sqarimi i ndodhis s tij sht br m
par n suren El-Enbija, Junus dhe Saffat. Lutja
q ai bri ishte: Ska zot tjetr, prve Teje!
Qofsh i lavdruar! Me t vrtet, un kam
gabuar!
1
dhe ai (Junusi) nuk duroi dot m t
vazhdonte thirrjen n popullin e tij. i
dshpruar, d.m.th. i brengosur e i piklluar.
Dhe ka mundsi q kuptimi i Mekdhum t jet: i
mbyllur n barkun e balens.
w ww wSikur t mos i vinte mirsia prej Zotit t tij
Kjo mirsi ishte suksesi q ai t pendohej dhe
Allahu ia pranoi atij pendimin. ai do t hidhej n
nj shkrettir, d.m.th. do t flakej nga barku i
balens mbi nj siprfaqe toke t zbrazt nga
bimt. i fajsuar!, d.m.th. do t kritikohej dhe do
t fajsohej pr gabimin q ai bri, e do t ishte i
larguar nga mshira (e Zotit).
x xx xPor Zoti i tij e zgjodhi e veoi, e przgjodhi
dhe e zgjodhi at pr profetsin. dhe e bri at
prej t mirve., d.m.th. nga ata q jan t plot
n devotshmrin e tyre. Dhe thuhet se kuptimi i

1
Suretu El-Enbija, ajeti 87.

@ @ @ @
39
ksaj sht se Allahu ia dha prsri profetsin,
pranoi prej tij ndrmjetsimin pr veten dhe pr
popullin e tij dhe e bri at t drguar duke e uar
at tek njqind mij e m tepr njerz, t cilt
besuan t gjith.
y yy yKur dgjojn Kuranin, mohuesit sa nuk t
han me shikimet e tyre Kur ti lexon Kuranin,
ata t shikojn me shikime t ashpra t mbushura
gjith armiqsi e urrejtje sa gati t rrzojn
prtok. dhe thon: Ai sht vrtet i marr!
z zz zPor Kurani sht vetm kshill pr bott.
SURJA EL-HKKA
A AA AE Vrteta e pashmangshme! Ajo sht Dita
e Kiametit, sepse n t shpalosen t vrtetat.
B BB Bsht e Vrteta e pashmangshme?
C CC CE kush do t ta shpjegoj ty se sht e
Vrteta e pashmangshme?
D DD DFiset Themud dhe Ad e mohuan Gjmimin e
tmerrshm pra, Kiametin. sht emrtuar
kshtu El-Karia - Gjmim i tmerrshm ngaq ai
(Kiameti) i godet njerzit me tmerret e tij.
E EE Eprandaj fisi Themud u shkatrrua nga nj
ulrim e tmerrshme Themudi sht populli i
Salihut (
Alejhi essalatu
ue esselam
). Et-Tagijeh sht ulrima e
tmerrshme q i kaprcen kufijt.
F FF Fkurse fisi Ad u shkatrrua nga nj furtun e acart
e rrept Ad-i sht populli i Hudit (
Alejhi essalatu
ue esselam
).
Er-Rih es-sarsar - furtun e acart sht era kur
sht shum e ftoht. El-Atijeh - e rrept sht
era e ashpr, e cila i kalon kufijt, pr shkak se fryn
shum vrullshm, zgjat shum dhe sht tepr e ftoht.
G GG Gt ciln Allahu ua drgoi atyre shtat net dhe
tet dit pareshtur., d.m.th Allahu ua drgoi kt
furtun gjat ksaj kohe pareshtur, as nuk
ndrpritej dhe as nuk qetsohej dhe i vriste ata me
guralect e saj. Ather mund ti vreje njerzit
pra, n shtpit e tyre. t prmbysur t shtrir
prtok t vdekur. si trungjet e hurmave t
kalbura., d.m.th. si fundet e trungjeve t hurmave
t rrzuar apo t kalbur.
H HH HA sheh ndonj gjurm t tyre? ndonj grup
apo ndonj njeri t mbetur. D.m.th. nuk mbeti
m asnj prej tyre.
I II IFaraoni, ata para tij, d.m.th. nga popujt
jobesimtar dhe populli i qyteteve t rrnuara
1

ato jan fshatrat e popullit t Lutit kryen gjynahe
t mdha, d.m.th. kryen veprn e gabuar q sht
shirku
2
dhe gjynahet.
J JJ Jdhe e kundrshtuan t drguarin e Zotit t
tyre andaj Allahu i zhbiu ata me dnim t
ashpr., d.m.th. Allahu i ndshkoi ata me
ndshkim shtes nga popujt e mparshm, duke

1
Sodoms dhe Gomorrs.
2
Shirku sht t prshkruarit ortak Zotit (sh.p.).
ia prmbysur shtpit dhe duke uar furtun
gursh mbi ta.
K KK KKur vrshoi uji i madh, d.m.th. kur e tejkaloi
kufirin e lartsis, Ne ju ngarkuam ju n anije,
d.m.th. kur ju ishit n shtyllat kurrizore t baballarve
tuaj. Anija ishte anija e Nuhut (
Alejhi essalatu
ue esselam
), e cila ecte
me ta n ujin q solli prmbytjen.
L LL Lpr ta br at pr ju nj paralajmrim,
d.m.th. historin e shkatrrimit t popullit t
Nuhut (
Alejhi essalatu
ue esselam
), si msim dhe prkujtim pr ju,
o populli i Muhamedit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), q ta prdorni
at si argument pr fuqin e madhe t Allahut dhe
ndshkimin e Tij t ashpr. q ta dgjoj do
vesh i vmendshm., d.m.th. q ta msoj pasi ta
ket dgjuar, do vesh q i kushton vmendje dhe
e mson at q dgjon.
M MM MDhe kur ti fryhet nj her Surit
N NN Nkur toka dhe malet t ngrihen lart e ti
mshojn njra-tjetrs me nj t goditur, d.m.th.
t thrrmohen menjher pa pasur nevoj pr t
shtuar goditje tjetr. Dhe thuhet se dukketa ktu ka
kuptimin: rrafshohen menjher.
O OO Oather do t ndodh Ngjarja e
pashmangshme pra, bhet Kiameti.
P PP PDhe do t ahet qielli, q at dit do t jet i
LKJIHGFEDCBA
M VUTSRQPON
XW Y _^]\[Z ` dcba
gfe h mlkji n o
yxwvutsrqp z {
dcba`_~}| e gf
jih k qponml
wvutsr x }|{zy ~

CBA





|
.,..,
#
.,,,..


@ @ @ @
40
thyeshm., d.m.th. do t ahet qielli nga zbritja e
engjjve q jan n t. At dit ai (qielli) do t jet
i dobsuar dhe i lshuar.
Q QQ QEngjjt do t rrin skajeve t tij, d.m.th.
engjjt do t jen n ant e tij derisa ti urdhroj
Zoti. M pas ata zbresin n Tok duke e rrethuar at
dhe kdo q sht n t. kurse tet prej tyre do
t mbajn Fronin e Zotit tnd., d.m.th. tet nga
engjjt e afruar tek Allahu.
R RR RAt Dit do t ekspozoheni, d.m.th. robrit
paraqiten para Allahut pr t dhn llogari. dhe
asnj fshehtsi e juaja nuk do t mbetet pa u
shfaqur Allahut nuk i fshihet asgj nga ju vet,
nga thniet apo veprat tuaja, fardo e fshehte t
ket qen ajo.
S SS SAi, t cilit do ti jepet libri i veprave t tij nga
ana e djatht do t thot: Ja,, d.m.th. merreni
lexoni librin tim! E thot kt, nga gzimi dhe
ngazllimi pr shkak t bindjeve dhe veprave t
mira q shikon n librin e tij.
T TT TVrtet, un kam qen i bindur se do t jepja
llogari., d.m.th. e kam ditur dhe kam qen i
bindur n dynja, se un do t jepja llogari n Ahiret.
U UU UKshtu, ai do t ket jet t lumtur t
knaqshme dhe jo t mrzitshme.
V VV Vn nj kopsht t lart, d.m.th. n vend t
lart, sepse sht n qiell. Ose, n grada t larta
dhe me vler t madhe.
W WW Wfrutat e t cilit do ti kap leht. Kuptimi i
ksaj sht se frutat e Xhenetit do t jen afr pr
tu kapur, pavarsisht se ai q do ti marr ato
sht n kmb, ulur apo shtrir.
X XX X(Njerzve t till u thuhet:) Ju bft mir,
hani e pini pr at, q keni br n ditt e
kaluara!, d.m.th. pr shkak t punve t mira q
keni kryer n dynja.
Y YY YPor ai, t cilit do ti jepet libri i veprave t tij
nga ana e majt nga mrzia dhe mjerimi, ngaq
shikon t kqijat e tij n t, do t thot: Ah,
sikur t mos m ishte dhn libri im
Z ZZ Zdhe t mos e kisha ditur llogarin time! dhe
t mos e kisha ditur se cila do t ishte llogaria
ime. Kjo ngaq e gjith llogaria rndon mbi t.
a aa aAh, t kishte qen fundi im vdekja! Ah,
sikur vdekja, e cila m kapi, t kishte qen fundi
im dhe t mos isha ringjallur m pas saj! Pra, ai
dshiron sikur t kishte qndruar i vdekur dhe t
mos ringjallej, pr shkak t punve t tij t kqija q
shikon dhe dnimit q e pret.
b bb bPasuria ime nuk m solli dobi, d.m.th.
pasuria q mblodha nuk largoi prej meje asgj nga
dnimi i Allahut.
c cc cdhe m la fuqia ime! , d.m.th. kan ikur
dhe kan humbur faktet e mia. Dhe thuhet se
kuptimi i fjals Sultan ktu sht: pozita, autoriteti
dhe sundimi. Ather Allahu i Madhruar thot:
d dd dKapeni dhe lidheni n pranga, d.m.th.
kapjani me pranga n qaf duart e tij.
e ee epastaj digjeni n zjarrin prvlues, d.m.th.
futeni n zjarrin prvlues q t digjet n
nxehtsin e tij.
f ff fmandej lidheni n zinxhir t gjat prej
shtatdhjet kutsh Ka thn Sufjani: Na sht
transmetuar se (ky zinxhir) futet n t ndenjurat e
tij, derisa t dal nga goja e tij.
g gg gsepse ai, me t vrtet, nuk ka besuar n
Allahun e Madhrishm
h hh hdhe nuk sht kujdesur pr t ushqyer t
varfrit e shkret.
i ii iPrandaj, ai sot ktu ska mik t afrt, d.m.th. n
Ahiret, Ditn e Kiametit, ai nuk ka ndonj t afrt
q ti bj dobi apo t ndrmjetsoj pr t, sepse
ajo sht dita n t ciln dokush largohet nga i
afrmi dhe i dashuri i vet.
j jj je as ushqim tjetr, prve qelbit pra,
ushqimi i tyre do t jet qelbi dhe flliqsirat q
kullojn nga trupat e tyre.
k kk kt cilin e han vetm gjynahqart. pra,
keqbrsit dhe gjynahqart.
l ll lBetohem pr gjithka q ju shihni
FEDCBA G IH
MLKJ N UTSRQPO
V \[ZYXW ] a`_^
cb d jihgfe k
nml o tsrqp
u _~}|{zyxwv
` fedcba g jih
ponmlk q utsr
v w {zyx | ~}







@ @ @ @
41
m mm mdhe pr gjithka q nuk e shihni, d.m.th.
betohem pr gjithka, pr ato q ju i shihni si dhe
pr ato q nuk i shihni.
n nn nse ky (Kuran) sht vrtet fjal e nj t
Drguari t nderuar, d.m.th. me t vrtet Kurani
sht fjal q lexohet nga nj i Drguar i nderuar.
Pra, qllimi ktu sht: Muhamedi (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
Ose, Kurani sht fjal t ciln e prcjell nj i
Drguar i nderuar, pra, Xhibrili (
Alejhi essalatu
ue esselam
)
o oo oe nuk sht fjal poeti si pretendoni ju,
sepse nuk sht prej ndonj lloji t poezive. sa
pak q besoni!, d.m.th. besoni shum pak dhe
pak gjra i pranoni si t vrteta.
p pp pNuk sht as fjal e ndonj falltari, si
pretendoni ju, sepse falli sht nj shtje tjetr
dhe nuk ka asgj t prbashkt me t (Kuranin). sa
pak q po reflektoni!, d.m.th. reflektoni shum pak.
q qq qAi sht shpallje e zbritur nga Zoti i
botve! Kuptimi i ksaj sht: Ai (Kurani) sht
thnie e nj t Drguari t nderuar, t ciln e
zbriti n gojn e tij Zoti i botrave.
r rr rSikur ai (Muhamedi), n mnyr t rreme, t
Na kishte veshur ndonj fjal, d.m.th. sikur at
ta kishte trilluar i Drguari, i cili, si u prmend m
sipr, sht ose Muhamedi (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), ose Xhibrili
(
Alejhi essalatu
ue esselam
), pra sikur t kishte sjell dika nga vetja
e vet dhe tia kishte veshur at Allahut.
s ss sNe do ta kapnim at pr dorn e djatht
t tt tdhe me siguri q do tia kputnim arterien e
zemrs El-wetin sht arterie, e cila kalon npr
shpin dhe lidhet me zemrn. Ktu kemi t bjm
me nj ilustrim pr shkatrrimin e tij, me mnyrn
m t tmerrshme, t ciln e veprojn mbretrit, ndaj
atyre me t cilt zemrohen.
u uu ue askush prej jush nuk do t mund ta
mbronte., d.m.th. askush prej jush nuk do t
mund ta mbronte apo shptonte at prej Nesh.
Ather si do t mund t trillonte gnjeshtr ndaj
Allahut pr shkakun tuaj?
v vv vNatyrisht, Kurani sht prkujtes pr ata q
i friksohen Zotit!, d.m.th. me t vrtet Kurani
sht prkujtim pr t devotshmit, sepse ata jan
t cilt prfitojn prej tij.
w ww wNe e dim mir se ka prej jush q e mohojn at.,
d.m.th. ka disa prej jush q e prgnjeshtrojn
Kuranin, dhe Ne do ti ndshkojm pr kt.
x xx xAi sht keqardhje pr mohuesit., d.m.th.
Kurani do t jet dshprim dhe trishtim pr
jobesimtart n Ditn e Kiametit.
y yy yAi sht, pa dyshim, e vrtet e
pamohueshme., sepse ai sht nga Allahu,
prandaj asnj dyshim nuk vrtitet rreth tij, dhe
asnj pasiguri nuk ka pr t.
z zz zPrandaj, lartsoje emrin e Zotit tnd t
Madhrishm!
SURJA EL-MERIXH
A AA ADikush krkoi nj dnim t pashmangshm.
Kuptimi i ksaj sht q dikush u lut pr veten e
tij q ti vinte nj dnim q do ti ndodhte me t
vrtet. Thuhet se ai q e krkoi kt gj ishte En-
Nadr Ibn El-Harithi, i cili tha: Zoti yn, nse ky
(Kuran) sht e Vrteta (e zbritur prej Teje),
ather lsho mbi ne shi gursh nga qielli ose
drgona nj ndshkim t dhembshm!
1

B BB BPr jobesimtart pra, q sht pr jobesimtart
askush nuk mund ta ndaloj at (dnim) askush
nuk mund ta ndaloj dnimin q do t vij.
C CC C(q vjen) nga Allahu, Zoti i (El-Mearixh)
Rrugve t Ngjitjes., d.m.th. Zoti i Rrugve t
Ngjitjes n t cilat ngjiten engjjt. Dhe thuhet se
El-Mearixh ka kuptimin Madhshti.
D DD DTek Ai ngjiten engjjt dhe Shpirti, pra
ngjiten tek Allahu npr rrugt q Ai ka br pr
ta. Er-Ruh - Shpirti sht Xhibrili (
Alejhi essalatu
ue esselam
). n
nj dit q zgjat sa pesdhjet mij vjet. ktu

1
Kt fakt e prmend Allahu i Madhruar n Kuran
n suren El-Enfal, ajeti 32 (sh.p.).
EDCBA F KJIHG L NM
PO Q UTSR V YXW Z
^]\[ _ gfedcba` h
onmlkji p tsrq u v
zyxw { ~}| _ a`
cb d jihgfe k ml
n o tsrqp u xwv
y z }|{ ~ 

CBA






|
.,..,

.,,,..


@ @ @ @
42
JIHGFEDCBA K
ML N QPO R UTS
XWV Y ]\[Z ^ `_ a b
edc f hg i nmlkj
o srqp t xwvu y z
{ | a`_~} b c d
gfe h ji k ml
on p vutsrq w yx
|{z } ~






bhet fjal pr Ditn e Kiametit. Periudha e
qndrimit t robrve pr t dhn llogari do t
jet sa ky numr vitesh (pesdhjet mij vjet). Pas
ksaj banort e Xhenetit zn vend n Xhenet dhe
banort e Zjarrit zen vend n Zjarr.
E EE EPrandaj, duro, me durim t hijshm. pa u
shqetsuar dhe pa iu ankuar dikujt tjetr ve Allahut.
F FF FAta e mendojn at (dnim) t largt, d.m.th. e
shikojn si dika t largt dhe t pamundur.
G GG Gkurse Ne e shohim t afrt.
H HH HAt Dit qielli do t bhet si el-muhl El-muhl
sht bakri, plumbi dhe argjendi i shkrir. Dhe
thuhet se el-muhl sht llumi i vajit.
I II Ie malet do t bhen si lesh i shprishur,
d.m.th. si lesh i shprishur e i ngjyrosur.
J JJ Jmiku sdo t pyes pr t mikun, d.m.th. at
dit, i afrmi nuk do t pyes pr t afrmin, pr
shkak t tmerreve t mdha q prjetojn.
K KK Kedhe pse do t vihen t shohin njri-tjetrin.,
d.m.th. do njeri e sheh t afrmin e vet t dashur
dhe e njeh at. Askush nuk fshihet nga tjetri, e
megjithat as nuk e pyesin dhe as nuk i flasin
njri-tjetrit, sepse secili sht i preokupuar me
shqetsimin e vet. Krimineli do t dshironte
pra, do gjynahqar q ka kryer t atill gjynah, me
t cilin meriton Zjarrin. pr t liruar veten nga
dnimi i asaj dite Dits s Gjykimit, t ciln po e
prjeton t sakrifikonte fmijt e vet
L LL Ledhe gruan, edhe vllan e vet, edhe pse ata
jan njerzit e tij m t shtrenjt e m t dashur,
nse prej tij do t pranohej ndonj shpagim, ai do
t shpaguante me ta pr veten e vet, pr t
shptuar nga dnimi q e ka kapur.
M MM Medhe farefisin, q i gjendej pran pr shkak
t gjakut (prejardhjes), n raste vshtirsish dhe
tek t cilt ai gjente strehim.
N NN Nsi dhe t gjith ata q gjenden n Tok,
d.m.th. krimineli do t dshironte t sakrifikonte
gjith njerzit dhe xhindet e Toks, si dhe krijesat
e tjera ve tyre, nse kjo do t mund ta
shptonte., d.m.th. nse ky shpagim do t mund
ta shptonte nga dnimi i Xhehenemit.
O OO OPor jo, (krimineli do t hidhet n zjarr)! Ai
sht zjarr flakrues
P PP Pq e shkul (dhe e djeg) krejtsisht lkurn e
koks.
Q QQ QAi thrret kdo q ka kthyer shpinn e sht
larguar, d.m.th. Xhehenemi do t thrras kdo
q i ka kthyer shpinn dhe sht larguar nga e
vrteta n dynja.
R RR Rdhe q ka grumbulluar (pasuri) dhe e ka
fshehur., d.m.th. ka grumbulluar pasuri, e ka
depozituar at dhe nuk ka shpenzuar prej saj pr
hir t Allahut.
S SS SVrtet q njeriu sht krijuar i paduruar:
El-heleu - padurimi sht koprracia m e madhe
dhe mnyra m e keqe e mrzis.
T TT Tkur at e godet e keqja, ai ligshtohet fort
U UU Upor, kur i bie e mira, ai bhet koprrac., d.m.th.
kur at e godet varfria, nevojat, smundja apo
ndonj gj tjetr si kto ai ligshtohet shum.
Ndrsa kur i vijn t mirat, si sht pasuria,
prodhimet e shumta dhe bollku, ai bhet shum
koprrac dhe dorshtrnguar.
V VV VPrjashtim bjn ata q falen, pra ata q e
falin rregullisht namazin. D.m.th. ata nuk kan
cilsi t tilla, si sht t qenit i paduruar,
ligshtimi dhe koprracia.
W WW We q jan t vazhdueshm n faljet e tyre,
pra asgj nuk i pengon nga falja dhe e kryejn
faljen e obliguar (farz) n kohn e vet.
X XX XDhe ata, n pasurin e t cilve sht nj e
drejt e njohur Ktu bhet fjal pr Zekatin e
obliguar dhe thuhet se bhet fjal pr mbajtjen e
lidhjeve farefisnore.
Y YY Ypr lypsin dhe pr nevojtarin Es-sail -
lypsi sht ai i varfr i cili nuk ka gj dhe u del
para njerzve duke u krkuar ta ndihmojn, ndrsa
El-mahrum nevojtari sht ai q nuk ia del t
fitoj dika, por q nuk u krkon t tjerve, saq
njerzit e mendojn at t pasur dhe kshtu nuk i

@ @ @ @
43
japin atij sadeka. Dhe thuhet se el-mahrum sht
ai q ka humbur pasurin nga ndonj fatkeqsi.
Z ZZ Ze q besojn n Ditn e Llogaris, pra n
Ditn e Kiametit, n t ciln ata as nuk dyshojn
dhe as e mohojn.
a aa ae q friksohen nga dnimi i Zotit t tyre,
d.m.th. friksohen dhe tremben, edhe pse kan
br vepra t mira.
b bb bvrtet q askush nuk sht i sigurt prej
dnimit t Zotit t vet pra, askush nuk duhet t
ndihet i sigurt prej tij dhe dokush duhet ti
friksohet atij (dnimit).
c cc ce q e ruajn nderin e tyre (nga marrdhniet
e jashtligjshme), d.m.th. i ruajn pjest e turpshme
t tyre duke mos i uar atje ku nuk u lejohet.
d dd dprvese ndaj bashkshorteve Kuptimi i
ksaj sht se ata qortohen nse i lejojn (pjest e
turpshme) atje ku u sht br e ndaluar, prandaj
jan urdhruar q ti ruajn ato, prvese ndaj
bashkshorteve t veta, me t cilat u lejohet t
ken marrdhnie intime pa u qortuar aspak pr
kt, sepse nuk kan ndonj detyrim pr ti ruajtur
nga to pjest e tyre t turpshme. dhe skllaveve t
veta, t cilat jan vetm nn sundimin e tyre.
D.m.th. u lejohet atyre t ken marrdhnie
intime me to, prderisa nuk ekziston ndonj arsye
fetare q ti pengoj. Si, pr shembull, kur ajo
sht motra e tij nga gjiri
1
- n kt rast nuk
meritojn qortim n mosruajtjen e pjesve t
tyre t turpshme ndaj bashkshorteve dhe ndaj
skllaveve t tyre. Ndrsa nse i lejojn diku tjetr,
ather ata meritojn t qortohen.
e ee epor kush krkon jasht ktyre caqeve,
pikrisht ata jan shkelsit pra, jasht
bashkshorteve dhe skllaveve. Shkelsit: pra, kan
kaluar atje ku nuk u lejohet. Prandaj ai q kalon
nga bashkshortja dhe skllavja e vet, tek ndonj
tjetr, ai sht shkels, zullumqar dhe gjynahqar.
f ff fe q i ruajn amanetet dhe i plotsojn
beslidhjet e tyre, d.m.th. nuk i dmtojn aspak
ato amanete q u lihen n besim, dhe nuk shkelin
asnj nga marrveshjet e lidhura nga ana e tyre.
g gg ge q gjithnj dshmojn drejt, d.m.th. e
japin dshmin ashtu si duhet, pavarsisht se ajo
sht kundr ndonj t afrmi apo t largti, kundr
dikujt me pozit apo ndonj t thjeshti. Ata as
nuk e fshehin at (dshmin) dhe as e ndryshojn.
h hh he q i falin namazet rregullisht., d.m.th. nuk
preokupohen me dika q i pengon nga namazi
dhe as nuk kryejn dika q e bn at t
pavlefshm dhe ia humb sevapin (shprblimin).

1
Pra, kur ata kan pir pes her apo m tepr gji
nga e njjta grua. N kt rast nuk u lejohet t ken
marrdhnie intime me njri-tjetrin (sh.p.).
i ii iPikrisht ata do t jen t nderuar n
kopshtet e Xhenetit., d.m.th. do t rrin n t
dhe do tu bhen nderime t ndryshme.
j jj jsht kshtu me jobesimtart, (muhtiin) q
nxitojn drejt teje, d.m.th. vijn prqark teje
duke nxituar t prgnjeshtrojn dhe t tallen me
ty. Dhe thuhet, se muhtiin do t thot: zgjasin
qafat e tyre me shikime t ngulitura drejt teje.
k kk kdjathtas e majtas, grupe-grupe?!, d.m.th. t
ndar grupe-grupe nga e djathta dhe nga e majta e
Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
l ll lA mos donjri prej tyre shpreson t hyj n
Kopshtin e Lumturis (Xhenet)?
m mm mKurrsesi! Vrtet q ata e din nga far i
kemi krijuar!, d.m.th. nga sperma e ndyt (e
prmuar) q ata e din, prandaj atyre nuk u takon
aspak t tregohen mendjemdhenj. Ahmedi, Ibn
Maxheh dhe Ibn Sadi transmetojn se i Drguari i
Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) lexoi: sht kshtu me
jobesimtart, (muhtiin) q nxitojn drejt teje
Kurrsesi! Vrtet q ata e din nga far i kemi
krijuar! pastaj ai pshtyu n pllmbn e tij,
vendosi mbi t gishtin e vet dhe tha: Allahu
thot: O biri i Ademit, si mund t m pengosh
Mua, kur Un t kam krijuar nga dika si kjo?!.
n nn nBetohem pr Zotin e lindjeve dhe t
perndimeve, d.m.th. t lindjes dhe perndimit
t do dite prej ditve t vitit, q Ne jemi t Zot
o oo oti ndrrojm ata me njerz m t mir se
ata, d.m.th. m t bindur ndaj Allahut sesa ata q
e kundrshtuan dhe ti shkatrrojm ata. dhe
askush nuk na pengon dot. pra, askush nuk na
pengon dot nse duam t bjm dika t till.
p pp pAndaj, lri ata t zhyten m thell n t
kotn e tyre dhe t luajn n dynjan e tyre,
ndrsa ti preokupohu me at pr t ciln je
urdhruar dhe mos u rndo (sikletos) nga gjendja
e tyre, sepse obligimi yt sht vetm komunikimi
(i mesazhit). derisa t prballen me Ditn e tyre
q u sht premtuar, e cila sht Dita e Kiametit.
q qq qDitn, n t ciln do t dalin nga varrezat
duke vrapuar sikur t ishin duke nxituar drejt
nj shenje, pra sikur t ishin duke nxituar dhe
duke br gar drejt nj shenje apo flamuri.
2

r rr rme shikim t friksuar pra, me shikim t
prulur, t cilin nuk e ngren ngaq ua merr mendja se
i pret dnimi. e t kapluar nga poshtrimi.,
d.m.th. ata i mbulon nj poshtrim i madh. Ajo
sht Dita q u sht premtuar atyre!

2
Sipas nj komenti tjetr: Ata (jobesimtart,
politeistt) vrapojn at Dit ashtu si nxitonin dhe
vraponin drejt idhujve t tyre n dynja, t cilt i
ngritn pr ti adhuruar n vend t Allahut (sh.p.).

@ @ @ @
44
SURJA NH
A AA ANe e drguam Nuhun te populli i tij Nuhu
sht i pari t cilin Allahu e ka uar si t drguar.
Ndrsa periudha e qndrimit t tij tek populli i vet
ishte nntqind e pesdhjet vjet, si sht
prmendur n suren El-Ankebut.
1
dhe i tham:
Paralajmroje popullin tnd para se ti vij nj
dnim i dhembshm! pra, shum i dhimbshm.
Dhe, ky dnim sht dnimi i Zjarrit (n Ahiret)
ose dnimi me prmbytje q i kapi ata.
B BB BAi tha: O populli im! N t vrtet, un jam
pr ju nj paralajmrues i qart:
C CC Cq t adhuroni Allahun, ti friksoheni Atij e
t m bindeni mua
D DD Dme qllim q Ai t fal disa nga gjynahet
tuaja pra, nj pjes t gjynaheve tuaja, t cilat i
keni br para bindjes ndaj t Drguarit dhe
prgjigjes s ftess s tij. dhe tju lr (t jetoni)

1
Thot Allahu i Lartsuar n suren El-Ankebut, ajeti
14: Ne e drguam Nuhun te populli i tij. Ai qndroi
tek ata nj mij pa pesdhjet vjet, e megjithat, ata i
prfshiu prmbytja, duke qen keqbrs.
deri n nj afat t caktuar., d.m.th. ta shtyj
vdekjen tuaj deri n kohn m t largt q Allahu
ka caktuar pr ju. Pra, qllimi i ksaj sht: Tua
zgjas afatin dhe jetn e popullit tuaj n Tok pr
sa koh q ata vazhdojn t jen t bindur (ndaj
Allahut). Dhe, kur tju vij asti i caktuar i
Allahut, askush nuk do t mund ta shtyj at,
d.m.th. at q ka caktuar Allahu pr ju, -ndrkoh
q ju vazhdoni n mosbesimin tuaj - nuk mund t
vonohet aspak, por do t ndodh patjetr.
Prandaj nxitoni pr n besim dhe bindje (ndaj
Allahut). ve sikur ta dinit! do ta kishit kuptuar
se kur vjen afati i caktuar nga Allahu, nuk mund
t vonohet m.
E EE EAi tha: O Zoti im, un e thirra vrtet
popullin tim nat e dit
F FF Fpor thirrja ime edhe m tepr i largoi. pra, i
largoi nga ajo n t ciln un i ftoja ata.
G GG GSa her, q i thirrja pr ti falur Ti, d.m.th.
sa her q un i ftoja n shkakun e faljes, i cili
sht besimi dhe bindja ndaj Teje, ata shtinin
gishtrinjt n vesh pr t mos e dgjuar zrin
tim dhe mbuloheshin me petkat e tyre pra,
mbulonin me to fytyrat e tyre q t mos m
shihnin dhe q t mos ta dgjonin fjaln time.
duke kmbngulur, d.m.th. vazhduan n
mosbesimin e tyre me mendjemadhsi, pra me
mendjemadhsi tepr t madhe pr t mos e
pranuar t vrtetn.
H HH HPastaj i thirra ata haptazi., d.m.th. duke e
shfaqur haptazi thirrjen time.
I II IM pas i thirra edhe me z t lart (n
grumbullime) edhe fshehurazi pra, ua drejtova
thirrjen edhe n fshehtsi t madhe. Ai i ftonte
njerzit njri pas tjetrit duke biseduar me ta
fshehtas dhe duke prdorur me ta forma dhe
mnyra t ndryshme t thirrjes. Dhe thuhet se
kuptimi edhe fshehurazi (n veanti) sht:
shkoja dhe i ftoja ata n shtpit e tyre.
J JJ Je u thash: Krkoni falje nga Zoti juaj, i Cili
sht Fals i madh
K KK Kq Ai tju drgoj shi t bollshm, pra shi t
vazhdueshm q formon rrke t shumta e t
bollshme. Ky ajet sht argument se Istigfari -
krkimi i faljes nga Allahu sht nga shkaqet m t
mdha t rnies s shiut dhe fitimit t llojeve t
ndryshme t rizkut (furnizimit).
L LL Ltju shtoj pasurin dhe fmijt tuaj dhe t
bj pr ju kopshte e lumenj!
M MM Msht kshtu me ju, q nuk e madhroni
Allahun si duhet pra, q nuk i friksoheni
Madhshtis s Tij.
N NN Nndrkoh q Ai ju ka krijuar n etapa (etapat
e embrionit)? Nutfah (pik fare), pastaj Alekah
(dika e ngjitur), pastaj Mudgah (si nj cop mishi
e vogl e prtypur), derisa t krijohet plotsisht,
GFEDCBA H MLKJI
PON Q XWVUTSR
Y Z cba`_^]\[
d hgfe nmlkj o

CBA
{zyxwvutsrqp
}| ~ dcba`_ e gf
jih k ponml
~}|{zyxwvutsrq





|
.,..,
#
.,,,..


@ @ @ @
45
si sht sqaruar n suren El-Muminun,
1
pastaj
bheni fmij, t rinj dhe m pas t moshuar.
Ather si vall neglizhoni n madhrimin e Atij
q ju krijoi n kto etapa t mahnitshme.
O OO OA nuk e shihni se si Allahu i ka krijuar shtat
qiejt njri mbi tjetrin
P PP Pdhe n ta e ka br Hnn, pra n qiej. Dhe
Hna sht vendosur n qiellin e dynjas (m t afrt)
drit pra, q i jep drit pa nxehtsi siprfaqes s
Toks. kurse Diellin e ka br fener ndriues?
pra, si nj llamb ndriuese pr banort e Toks.
Q QQ QAllahu ju ka krijuar nga toka, ashtu si
bimt, d.m.th. Ademin, t cilin Allahu e krijoi
nga korja e Toks, pastaj bri q fmijt e tij t
rriten nga pjest e Toks pasi ato shndrrohen n
bim apo kafsh.
R RR Rpastaj ju kthen tek ajo, d.m.th. n Tok,
pasi ju vdisni dhe pjest e trupit tuaj shprbhen
derisa bhen dh, e kshtu shkrihen n Tok.
dhe prej saj srish do tju nxjerr., d.m.th. do
tju nxjerr duke ju ringjallur n Ditn Kiametit.
Pra do tju nxjerr njhersh dhe jo gradualisht si
bimt, si ju krijoi hern e par.
S SS SAllahu pr ju e ka br Tokn shtroj t gjer
T TT Tq t ecni npr t, npr rrugt e gjera
(fixhxhaxhen). El-fexhxh sht rruga midis dy maleve.
U UU UNuhu tha: O Zoti im, ata m kundrshtuan
mua dhe u dhan pas atyre njerzve, pasuria
dhe fmijt e t cilve nuk kan sjell gj tjetr,
ve shkatrrimit., d.m.th. t ultit pasuan parin
dhe t pasurit, t cilve pasuria e madhe dhe
fmijt e shumt, nuk u shtuan gj tjetr, vese
humbje (lajthitje) n dynja dhe dnim n Ahiret.
V VV VAta kurdisn nj kurth t madh, i cili ishte
nxitja q ata i bnin t ultve prej tyre pr t vrar
Nuhun (
Alejhi essalatu
ue esselam
).
W WW Wdhe than:, d.m.th. paria u tha pasuesve, t
cilt i joshnin pr t kundrshtuar Nuhun, Mos i
lini kurrsesi zotat tuaj!, d.m.th. mos e lini
adhurimin e zotave tuaj! - t cilt ishin idhujt dhe
figurat q ata kishin. M pas ata (idhujt dhe
figurat) u adhuruan nga arabt. Mos e lini
kurrsesi as Veddin, as Suvain, as Jeguthin, as
Jaukn, as Nesrin!, d.m.th. mos e lini adhurimin

1
Me t vrtet, Ne e kemi krijuar njeriun nga nj
cop balte, e pastaj, e bm at (njeriun, pasardhsin
e Ademit) pik fare (Nutfah) dhe e vum n nj vend
t sigurt (mitr). E mandej, pikn e fars e bm si
dika t ngjitur (n mitr), e pastaj e bm copz
mishi pa form; mandej, me at mish bm eshtrat,
pastaj i veshm eshtrat me mish dhe pastaj e bm
at (njeriun) krijes tjetr (duke i futur shpirtin).
Qoft lartsuar Allahu, Krijuesi m i prsosur!
Suretu El-Muminun, ajetet 12,13,14.
e ktyre idhujve. Kta jan emrat e disa njerzve t
devotshm, t cilt jetuan n periudhn midis
Ademit (
Alejhi essalatu
ue esselam
) dhe Nuhut (
Alejhi essalatu
ue esselam
). M pas
njerzit vendosn figurat e tyre n vendet e
adhurimit. Pas tyre erdhn disa njerz, t cilve
Iblisi u tha: Ata q qen para jush i adhuronin
kto figura, prandaj adhurojini edhe ju! Dhe
kshtu ata filluan ti adhuronin. Pra, fillimi i
adhurimit t idhujve ishte n at koh. M pas
kta idhuj mbrritn n Gadishullin Arabik ku u
adhuruan nga disa fise.
X XX XE kshtu kan futur n rrug t gabuar
shum., d.m.th. t mdhenjt dhe paria e tyre
kan futur n rrug t gabuar, shum njerz. Dhe
thuhet se qllimi ktu sht pr idhujt. Pra, idhujt
(adhurimi i tyre) kan uar n humbje shum
njerz. Prandaj, keqbrsve mos u shto gj tjetr,
ve humbjes! dhe thuhet se kuptimi sht: (Mos
u shto gj tjetr) ve humbjes n kurthet e tyre!
Y YY YPr shkak t gjynaheve t tyre, ata u
prmbytn dhe u hodhn n zjarr. pas ksaj.
Dhe me zjarr ktu kuptohet Zjarri i Ahiretit. Dhe thuhet,
se bhet fjal pr dnimin e varrit. Ata nuk gjetn
mbrojts tjetr pr veten n vend t Allahut.
Z ZZ ZDhe Nuhu tha: O Zoti im, mos lr mbi
tok asnj mosbesimtar Kur Nuhu i humbi
DCBA E IHGF
NMLKJ O UTSRQP V
YXW Z a`_^]\[
b c jihgfed k
ponml q utsr
v w |{zyx } _~
a` b kjihgfedc
onml p srq t u
~}|{zyxwv







@ @ @ @
46
shpresat se ata do t besonin, u lut kundr tyre,
pasi Allahu i kishte shpallur atij se: Askush nga
populli yt nuk do t besoj, prve atyre t cilt
tashm kan besuar.
1
Allahu iu prgjigj lutjes s
tij dhe i mbyti ata.
a aa asepse, nse Ti i l, ata do ti shpien n humbje
robrit e Tu do ti largojn nga rruga e vrtet
dhe do t lindin vetm kriminel, d.m.th. vetm
kriminel q nuk t binden Ty. dhe mohues!
ndaj mirsive t Tua. Pra, q i mohojn shum ato.
b bb bO Zoti im, falm mua dhe prindrit e mi, si
dhe do besimtar, q krkon strehim n shtpin
time! Fali t gjith besimtart e besimtaret
ndrsa keqbrsve shtoju vetm shkatrrim!,
d.m.th. zhdukje, humbje dhe shkatrrim. Kjo dua e
tij prfshin do zullumqar deri n Ditn e Kiametit.
SURJA EL-XHINN
A AA AThuaj (o Muhamed): Mua m sht
shpallur Kuptimi i ksaj sht: Thuaji, o
Muhamed, Ymetit tnd se Allahu, nprmjet
Xhibrilit, m ka zbritur shpallje se disa prej

1
Surja Hud, ajeti 36.
xhindeve kan dgjuar (Kuranin),
2
disa prej tyre
kan dgjuar leximin tim t Kuranit. Thuhet se kur
e dgjuan xhindet, Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ishte duke
lexuar suren: Lexo me emrin e Zotit tnd, i Cili
krijoi (do gj)
3
. Allahu nuk ka uar tek xhindet t
drguar nga mesi i tyre, por t drguarit q t gjith
jan nga njerzit (nga bijt e Ademit). dhe kan
thn: Me t vrtet, kemi dgjuar nj Kuran t
mrekullueshm, d.m.th. i than popullit t tyre kur
u kthyen tek ta: Kemi dgjuar t lexohej
(kndohej) nj fjal e mrekullueshme si n pastrti
ashtu edhe n t shprehur. Dhe thuhet: i
mrekullueshm n kshillat e tij. Dhe thuhet,
gjithashtu: (i mrekullueshm) n begatin e tij.
B BB Bi cili udhzon n rrugn e drejt dhe kemi
besuar n t, prandaj kurrsesi m nuk do ti
shoqrojm asknd Zotit ton (n adhurim)!
C CC CQoft lartsuar Madhria e Zotit ton! qoft
lartsuar Madhshtia dhe Denjsia e Tij. Dhe
thuhet se Xhedduhu ktu ka kuptimin: Fuqia e Tij
Ai nuk ka zgjedhur as bashkshorte, as bir.
D DD DPor disa t marr nga ne flisnin gnjeshtra
pr Allahun, (shetata) Xhindet nuk pranojn
thnien e gnjeshtrt t politeistve dhe
mendjelehtve prej tyre pr Allahun, duke
pretenduar se Ai ka bashkshorte, fmij etj. Fjala
Esh-Shetat e prmendur n kt ajet ka kuptimin e
teprimit n mosbesim, e largimit nga ajo ka sht
normale (mesatare) si dhe t kaprcimit t kufijve.
E EE Ekurse ne mendonim se as njerzit, as xhindet
nuk flasin gnjeshtra pr Allahun., d.m.th. ne
menduam se njerzit dhe xhindet nuk gnjenin
ndaj Allahut, kur than se Ai ka ortak, bashkshorte
dhe fmij, dhe i besuam atyre pr kt.
F FF FN t vrtet, ka pasur njerz q krkonin
mbrojtje nga xhindet Thuhet se kur ndonj nga
arabt ndalonte pr t qndruar n ndonj lugin

2
Ndodhin e dgjimit t leximit t Kuranit nga
xhindet, Allahu e prmend edhe n suren El-
Ahkaf, ajetet 29-32, ku thot: Kur Ne drguam te
ty nj grup xhindesh pr t dgjuar Kuranin, ata,
kur erdhn, i than njri-tjetrit: Heshtni! Dhe
kur prfundoi (leximi), ata u kthyen te populli i tyre
si kshillues. Ata than: O populli yn! Ne
dgjuam nj Libr t shpallur pas Musait, i cili
vrteton shpalljet para tij, udhzon nga e vrteta
dhe tregon rrugn e drejt. O populli yn,
prgjigjjuni thirrsit t Allahut dhe besojini Atij! Ai
do tjua fal gjynahet tuaja dhe do tju shptoj prej
dnimit t dhembshm. Ndrsa ata q nuk i
prgjigjen thirrsit t Allahut, nuk do t mund ti
ikin Atij n Tok; pr ata ska mbrojts tjetr,
prve Tij. Ata jan n humbje t madhe.
3
Ajo sht sureja El-Alek (sureja nr. 96) (sh.p.).

CBA
LKJIHGFEDCBA
M N XWVUTSRQPO Y
ba`_^]\[Z c ed
jihgf k qponml
utsr v }|{zyxw
a`_~ b ihgfedc
kj l rqponm
ts u wv }|{zyx
~





|
.,..,

.,,,..


@ @ @ @
47
thoshte: Krkoj mbrojtje tek zotria i ksaj
lugine nga e keqja e mendjelehtve t popullit t
tij. Pastaj flinte nn mbrojtjen e zotris t atyre
xhindeve derisa t gdhihej. dhe kshtu ua shtuan
m tepr arrogancn, d.m.th. xhindet ua shtuan
edhe m tepr mendjelehtsin dhe arrogancn atyre
njerzve q krkonin mbrojtje prej tyre. Ose kuptimi
i ksaj sht: ua shtuan belat, dobsin dhe frikn.
G GG GEdhe ata mendonin si mendonit ju, se
Allahu nuk do t ringjallte asknd.
H HH HNe jemi ata q kemi synuar qiellin, kemi
krkuar t marrim vesh lajme q andej, ashtu si e
kemi pasur zakon, por kemi hasur n plot roje,
t cilt jan engjjt q e ruajn at nga ata q tentojn
t dgjojn vjedhurazi ndonj lajm, t forta, pra
t fuqishm dhe shigjeta t zjarrta., ai sht zjarri
i yjeve. Kjo ruajtje ndodhi pas drgimit t Profetit
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), ku Allahu i Lartsuar e mbrojti at
me an t shigjetave t zjarrta (meteorve).
I II IDhe uleshim rreth tij, npr vende t
prshtatshme pr t dgjuar dika, pr t dgjuar
nga engjjt lajmet e qiellit dhe pr tia prcjell ato
falltarve. por ai q prgjon tani, do t has n
shigjeta t zjarrta (meteor) n prit., q jan
vendosur n prit, q t gjuhen pr ti penguar
nga dgjimi.
J JJ JNe nuk e dim nse sht synuar e keqja pr
ata q jan n Tok, pr shkak t ksaj ruajtjeje
t qiellit, apo Zoti i tyre krkon ti udhzoj n
rrug t drejt?!, d.m.th. tu jap atyre mirsi. Ka
thn Ibn Zejdi: Iblisi ka thn: Nuk e dim, a
deshi Allahu me an t ktij pengimi (ruajtje t
qiellit) q ti zbriste ndonj dnim banorve t
Toks, apo ka dashur t oj tek ta ndonj t
drguar?.
K KK KE midis nesh ka t mir Kur i ftuan shokt
e tyre pr ta besuar Muhamedin (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), disa
prej xhindeve u than disa t tjerve: Pasi
dgjuam Kuranin, kishte prej nesh t mir. por
ka edhe q nuk jan t mir, d.m.th. jobesimtar,
jemi ndar n grupime t ndryshme., d.m.th.
grupime t ndara, kategori t ndryshme dhe me
bindje q dallojn nga njri-tjetri. Ka thn Seidi:
Kishte prej tyre mysliman, ifut, t krishter
dhe mexhus (adhurues t zjarrit).
L LL LNe e dim se nuk mund ti shptojm
Allahut n Tok, d.m.th. ne e dim se nuk mund
ti shptojm Atij, nse ai do t na bj ndonj
gj. dhe nuk mund ti shmangemi Atij duke ikur
(n qiell)., d.m.th. duke ia mbathur prej Tij.
M MM MPosa dgjuam udhzimin (Kuranin), Ne
besuam n t e kush beson n Zotin e vet, nuk
ka prse t friksohet se mos dmtohet (duke ia
paksuar t mirat e tij), as se mos i bhet
padrejtsi (duke ia shtuar gjynahet).
N NN NKa prej nesh q jan mysliman (t
nnshtruar) por ka edhe t atill q jan jasht
rrugs., d.m.th. jan mizor dhe zullumqar, t
cilt kan devijuar nga rruga e vrtet. Kush ka
prqafuar Islamin, ka zgjedhur rrugn e drejt,
d.m.th. kan synuar rrugn e vrtet dhe jan
prpjekur n krkim t saj, derisa iu mundsua ta
arrinin at.
O OO Okurse q jan jasht rrugs do t jen lnd
djegse t Xhehenemit., d.m.th. do t jen lnd
djegse e Zjarrit me t cilt ai do t mbahet i
ndezur, ashtu si do t shrbejn si lnd djegse
edhe jobesimtart nga njerzit.
P PP PSikur t qndronin n rrugn e vrtet,
d.m.th. mua m sht shpallur se, nse xhindet
ose njerzit apo t dyja palt do t qndronin n
rrugn e Islamit, prfundimi i ksaj do t ishte q
Ne do tu jepnim uj t bollshm, d.m.th.
Allahu do tu jepte uj me bollk.
Q QQ Qpr ti vn ata me kt n sprov. pra, pr
ti vn ata n prov dhe pr ta ditur se si do t
ishte falnderimi i tyre pr ato mirsi. Por kdo
q largohet nga kshillat e Zotit t tij, Ai do ta
hedh n nj dnim t ashpr., d.m.th. kush i
kthen shpinn Kuranit apo kshillave, Ai do ta
fus at n nj dnim t rnd dhe t vshtir.
R RR RXhamit i jan kushtuar vetm Allahut,
d.m.th. mua m sht shpallur se xhamit jan
vetm pr Allahun dhe nuk jan aspak pr idhujt,
prandaj mos iu lutni askujt, krahas Allahut!,
d.m.th. mos krkoni ndihm - pr ato shtje pr
t cilat vetm Allahu ka fuqi q ti kryej - nga
ndonjri prej krijesave t Tij, kushdo qoft ai,
sepse lutja sht adhurim.
S SS SKur robi i Allahut, u ngrit ai sht Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ti lutej Atij, d.m.th. ti lutej Allahut
dhe ta adhuronte At. Kjo ndodhi n Batn
Nakhleh
1
ata (xhindet) u tubuan rreth tij gati t
ngjiteshin mbi njri-tjetrin. u dyndn aq shum,
saq gati u bn si turma njra mbi tjetrn rreth t
Drguarit t Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) pr t dgjuar
Kuranin prej tij.
T TT TThuaj (o Muhamed): Un i lutem vetm Zotit
tim dhe nuk i shoqroj Atij asknd (n adhurim).
U UU UThuaj: Un nuk mundem tju largoj ndonj
dm e as tju sjell ndonj dobi., d.m.th. un nuk
mundem q t largoj ndonj dm prej jush dhe as
tju sjell ndonj t mir qoft n shtjet e dynjas
apo n ato t fes.
V VV VThuaj: Edhe mua askush nuk mund t m
mbroj nga dnimi i Allahut dhe nuk mund t
gjej strehim tjetrkund, prvese tek Ai. pra,
strehim, mbrojtje dhe vend pr tu ruajtur.

1
Nj vend midis Meks dhe Taifit (sh.p.).

@ @ @ @
48
W WW WUn kam pr detyr ve tju prcjell at q
m vjen nga Allahu dhe mesazhet e Tij., d.m.th.
tju komunikoj at q m vjen nga Allahu dhe t
punoj sipas mesazheve t Tij. Un e marr n
llogari veten time po pr ato gjra pr t cilat i
urdhroj t tjert. Nse un e bj kt, ather
jam i shptuar, prndryshe jam i humbur
(shkatrruar). Kdo q kundrshton Allahun dhe
t Drguarin e Tij, e pret zjarri i Xhehenemit, n
t cilin do t mbetet prgjithmon.
X XX XKur ata t shohin at q u sht premtuar
do ta din se kush sht m i dobt n ndihm
pra, n ushtar pr tu ndihmuar me ta dhe m i
pakt n numr. a jan ata, apo besimtart?
Y YY YThuaj (o Muhamed!): Un nuk e di, a sht
afr ajo q ju sht premtuar apo Zoti im do t
caktoj pr t afat t largt., d.m.th. (apo do t
caktoj) nj afat dhe periudh dhe kshtu askush
ve Allahut t Vetm, nuk mund ta dij se kur
sht Dita e Kiametit.
Z ZZ ZVetm Ai e di t fshehtn dhe nuk ia zbulon
at askujt
a aa aprve t drguarve q ka zgjedhur. Ka
br prjashtim nga kjo, pr t drguarit q Ai ka
zgjedhur, sepse me an t shpalljes tek ta, Ai u ka
treguar ato t fshehta q dshiron, t cilat i ka br
mrekulli pr ta dhe argument pr vrtetsin e
profetsis s tyre. Ndrsa fallxhori dhe t tillt si
ai, t cilt lozin me guralec, shikojn pllmbn,
parandjen me shpendt
1
nuk sht nga ata t cilt
Ai i ka zgjedhur, prkundrazi ai sht mosbesimtar
ndaj Allahut, shpifs ndaj Tij nprmjet intuits,
hamendjeve dhe gnjeshtrave t veta. Para dhe
pas tyre Ai v mbikqyrs (engjj) Allahu i
Madhruar v para dhe pas t Drguarit, engjj
ruajts t cilt e ruajn dhe e rrethojn at pr ta
mbrojtur nga tentativat e djajve pr t vjedhur dhe
pr ti prcjell falltarve ndonj gj nga ato t
fshehta q Ai (Allahu) ia ka zbuluar t Drguarit.
b bb bn mnyr q ta dij nse i prcjellin
mesazhet e Zotit t tyre., d.m.th. q Allahu ta
dij se t Drguarit i kan kumtuar mesazhet e
Tij. Pra, ta dij duke u dshmuar nj gj e till,
ashtu si e ka ditur me Dijen e fsheht. Ai
prfshin me dijen e Vet gjithka q ata kan,
d.m.th. prfshin me dijen e Vet gjithka kan
engjjt ruajts. Ose, prfshin me dijen e Vet,
gjithka kan t drguarit t cilt kumtojn
mesazhet e Tij si dhe gjithka rreth gjendjeve t
tyre. dhe do gj e ka llogaritur imtsisht.
SURJA EL-MUZZEMMIL
A AA AO ti i mbuluar Kto fjal i drejtohen
profetit Muhamed (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Kur Xhibrili
(
Alejhi essalatu
ue esselam
) i solli shpalljen Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) n
fillim, ai mbulohej me rrobat e veta nga frika e tij,
sepse, kur dgjoi zrin e engjllit dhe e pa at,
filloi t dridhej, pastaj shkoi tek familja e vet dhe
u tha: M mbuloni, m mbuloni!. Pas ksaj
fjalt i drejtoheshin n cilsin e profetit dhe t
drguarit dhe u miqsua (u msua, u ambientua)
me Xhibrilin (
Alejhi essalatu
ue esselam
).
B BB Bohu natn, prve nj pjese t saj, d.m.th.
ohu pr t falur namaz nate, dhe falu gjat gjith
nats prve nj pjese t vogl t saj.
C CC Cgjysmn e saj ose dika m pak;
D DD Da dika m shum se ajo Sikur Ai (Allahu) i
ka thn: falu dy t tretat e nats, ose gjysmn,
ose nj t tretn e saj! Transmeton Ahmedi dhe
Muslimi nga Sad Ibn Hishami se ai ka thn: I
thash Aishes: M trego se si falej natn i
Drguari i Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)! Ajo m tha: A
nuk e lexon kt sure, O ti i mbuluar? I
thash: Sigurisht q e lexoj! M tha: Allahu i
Madhruar e bri namazin e nats obligim n
fillim t ksaj sureje. Kshtu i Drguari i Allahut
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe shokt e tij faln namaz nate nj

1
Kto jan disa mnyra q prdorin fallxhort, me an
t s cilave pretendojn se zbulojn t fshehtn (sh.p.).
IHGFEDCBA
KJ L QPONM R
YXWVUTS Z [
edcba`_^]\ f g
nmlkjih o rqp ts
yxwvu z `_~}|{
ba c kjihgfed l nm
xwvutsrqpo y {z
~}|








@ @ @ @
49

CBA
BA C GFED H MLKJI
N TSRQPO U YXWV
Z [ cba`_^]\ d gfe
jih k qponml r
{zyxwvuts | }
cba`_~ d fe
jihg k onml p
utsrq v zyxw
~}|{ 





|

.,..,
#
.,,,..

vit sa ju njtn kmbt. Ndrsa pjesn e fundit t
ksaj sureje, Allahu i Madhruar e mbajti n qiell
pr dymbdhjet muaj, pastaj zbriti lehtsimin n
fund t ksaj sureje. Kshtu namazi i nats u la si
nj vepr vullnetare (nafile) pasi ishte i obliguar.
dhe lexoje Kuranin (tertilen) ngadal dhe qart,
d.m.th. lexoje ngadal dhe duke medituar shkronj
pas shkronje. Tertili: sht leximi, duke i shqiptuar
qart dhe duke u dhn hakun plotsisht t gjitha
shkronjave. Pa e tepruar dhe pa e fryr shqiptimin.
E EE Esepse Ne do t t drgojm vrtet nj fjal me
pesh t rnd., d.m.th. do t shpallim ty Kuranin,
i cili sht fjal me pesh t rnd, n obligimet
dhe kufijt e tij, n hallallin dhe haramin e tij.
Prandaj at nuk mund ta mbart vese nj zemr
e ndihmuar me sukses dhe nj shpirt i zbukuruar
me teuhid (njsim t Allahut t Madhruar).
F FF FNatyrisht, q ngritja natn Namazi i nats
emrtohet nashietu el-lejl: kur dikush falet pasi t
ket fjetur. sht m e rnd, d.m.th. sht m
e rnd pr at q falet natn, sesa namazi ditn,
ngaq nata sht pr gjum. por edhe m e
prshtatshme, pra thniet n t jan m t plota
dhe leximi sht m i qndrueshm ngaq zemra
sht m prezent (ndjen m tepr). Gjithashtu,
namazi i nats sht m i drejt, sepse zrat n t
jan t qeta dhe bota prreth sht e heshtur.
G GG Gngaq ti ditn je vrtet shum i zn. Je i
zn me nevojat e tua, duke shkuar e duke ardhur
sa andej-kndej, prandaj falu gjat nats!
H HH HPrandaj, prmende emrin e Zotit tnd dhe
prkushtoju krejtsisht Atij!, d.m.th. shkputu
pr tek Allahu dhe preokupohu me adhurimin
dhe krkimin e mirsive t Tij.
I II IAi sht Zot i lindjes dhe i perndimit, ska
zot tjetr t vrtet prve Tij drejtoju Atij si
Rregullues i punve t tua!, d.m.th. drejtoju Atij
si Rregullues i shtjeve t tua dhe besoja Atij t
gjitha ato!
J JJ JDuroji llomotitjet e atyre, si sht ofendimi,
tallja dhe prgnjeshtrimi, e mos u ligshto nga kto.
dhe largohu nga ata n mnyr t hijshme!,
d.m.th. mos u ekspozo para tyre dhe mos u
preokupo pr tiu prgjigjur atyre. Dhe thuhet, se
largimi i hijshm, sht ai, n t ciln nuk ka
ligshtim. Kjo (porosi) ishte para se t vinte urdhri
pr luft (ndaj tyre).
K KK KLrmi Mua, ata q t quajn gnjeshtar,
d.m.th. lrmi ata Mua dhe mos e vrit mendjen pr
ta, sepse Un do t mjaftoj kundr tyre dhe do t
marr hak pr ty. e q jetojn n luks, d.m.th. ata
q kan pasuri, bollk, luks e knaqsi n dynja.
dhe jepu pak afat atyre, derisa t prfundoj
afati (jeta) i tyre. Dhe thuhet, derisa ti kap
dnimi i ksaj bote.
L LL Lse, pa dyshim, Ne kemi prgatitur pr ata
dnime (enkalen) El-enkal jan lloje t ndryshme
t dnimeve t ashpra. dhe zjarr flakrues, pra
nj zjarr t ndezur fort.
M MM Mushqime q ngecin n fyt pra, q nuk
kalojn dot n fyt, por ngecin aty, as nuk zbresin
posht dhe as nuk dalin prej tij. dhe dnime t
dhembshme
N NN Nn Ditn, kur Toka dhe malet dridhen fuqishm,
pra lvizin dhe tunden me gjith kan sipr tyre.
e bhen si pirgje rre t lvizshme., pra bhen
rr q rrjedh nga forca e madhe e dridhjes.
O OO ONe, me t vrtet, ju kemi sjell nj t
Drguar dshmitar mbi ju, d.m.th. dshmon
Ditn e Gjykimit pr punt tuaja, e megjithat ju e
kundrshtuat ashtu si ia uam nj t drguar
Faraonit pra, Musain (
Alejhi essalatu
ue esselam
).
P PP Ppor Faraoni nuk iu bind t Drguarit, e
prgnjeshtroi dhe nuk i besoi ato (argumentet) q
solli ai. andaj i uam dnim t rnd., d.m.th.
dnim t fort, t rnd dhe t ashpr. Pra, kuptimi i
ksaj sht: E ndshkuam Faraonin me nj dnim t
fort dhe t ashpr, duke e mbytur.
Q QQ QQysh do t mbroheni ju, d.m.th. si do ti
mbroni vetet tuaja nse nuk besoni, d.m.th.
nse mbeteni n mosbesimin tuaj. n nj dit,

@ @ @ @
50
pra dnimit t nj dite n t ciln fmijt do t
thinjen?, pr shkak t tmerrit t madh t saj,
d.m.th. at dit, fmijve t vegjl u zbardhen
flokt dhe kjo sht nj metonimi pr frikn e
madhe (n at dit).
R RR RAt dit qielli do t ahet, pra do t ahet
nga vshtirsit dhe tmerret e mdha t asaj dite, si
dhe nga zbritja e engjjve. e premtimi i Zotit do t
prmbushet., pra do t ndodh patjetr.
S SS SN t vrtet, kto, pra ajetet (versetet) e
msiprme jan prkujtim, d.m.th. kshill pr
besimtart, prandaj, kush dshiron, le t zgjedh
rrugn e drejt q e on te Zoti i tij., d.m.th. me
an t bindjes ndaj Allahut, njsimit t Tij si dhe
veprave t tjera t mira, merr nj rrug q e on n
knaqsin e Allahut n Xhenet.
T TT TNatyrisht, Zoti yt e di se ti (o Muhamed) falesh
m pak se dy t tretat e nats, ose gjysmn, ose nj
t tretn e saj Kuptimi i ksaj sht se Allahu i
Lartsuar e di, se i Drguari i Tij (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ohet
dhe falet m pak se dy t tretat e nats ndonjher,
ose gjysmn e saj, ose nj t tretn e saj. Ashtu si e
urdhroi Allahu n fillim t ksaj sureje. si edhe
disa prej atyre q jan me ty. pra, n t njjtn
mas, falet edhe nj grup nga shokt e tu. Allahu e
prcakton gjatsin e dits dhe t nats, d.m.th. e
di realisht gjatsin e nats dhe t dits dhe kshtu
e di se sa koh faleni natn. dhe e di se ju nuk
mund ta llogarisni at saktsisht, pra se ju nuk
mund ta dini realisht masn e nats dhe t dits.
Dhe thuhet se kuptimi ktu sht: Allahu e di se ju
nuk mund ta prballoni namazin e nats prandaj
ju solli lehtsim., d.m.th. ju fali dhe ju lehtsoi n
lnien e namazit t nats, nse nuk mundeni. Pra,
ju liroi nga barra e rnd dhe pas vshtirsis ju
solli lehtsim. Kshtu q lexoni Kuran aq sa
mundeni!, d.m.th. lexoni aq sa t jet e leht dhe e
mundur pr ju, pa prcaktuar ndonj koh se sa do
t lexoni. Ky ajet anuloi pr kt Ymet obligimin e
faljes s namazit t nats. Ai e di se disa prej jush
do t jen t smur dhe nuk mund ta prballojn
namazin e nats, disa do t udhtojn npr bot,
duke krkuar mirsit e Tij (pr jetes), d.m.th.
udhtojn npr bot pr tregti dhe pr t fituar,
krkojn nga rizku i Allahut at q u nevojitet pr
jetesn e tyre dhe prandaj nuk mund ta falin dot
namazin e nats. dhe disa t tjer do t jen duke
luftuar n rrugn e Tij, d.m.th. Muxhahidint
(Lufttart) nuk munden ta falin namazin e nats.
Kjo ka zbritur para se xhihadi
1
t bhej obligim n
Medine. Allahu i Madhruar ka prmendur ktu tre
shkaqe q sjellin lehtsimin, dhe liroi nga ky obligim
t gjith Ymetin pr shkak t ktyre justifikimeve

1
Lufta pr hir t Allahut (sh.p.).
q prekin nj pjes t tij (Ymetit). prandaj lexoni
sa keni mundsi nga Kurani! Faleni namazin,
d.m.th. namazin e obliguar, jepeni zekatin, d.m.th.
zekatin e detyruar n pasuri. Dhe thuhet: (Jepni)
pr do vepr t mir. dhe jepini Allahut nj hua
t mir, d.m.th. shpenzoni n mnyrn m t mir
n rrugt e hajrit nga pasurit tuaja, duke dhn pr
familjen, pr luftn n rrug t Allahut, si dhe duke
dhn zekatin e obliguar. fardo mirsie q bni
pr shpirtin tuaj, d.m.th. fardo mirsie qoft ajo,
nga ato q u prmendn ktu dhe nga ato q nuk
jan prmendur, me siguri q do ta gjeni tek
Allahu. Ajo do t jet m e mir dhe m e
shprblyer. sesa ajo q e vononi deri n prag t
vdekjes, apo e lini me testament q t jepet pas
vdekjes suaj. Krkoni faljen e Allahut, sepse Allahu
sht vrtet Fals i madh dhe Mshirplot.
SURJA EL-MUDDETHTHIR
Komentuesit e Kuranit kan thn: Kur Profetit
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) filloi ti vinte shpallja, atij i erdhi
Xhibrili (
Alejhi essalatu
ue esselam
), t cilin Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) e
pa mbi nj shtrat ndrmjet qiellit dhe toks si nj
drit vezulluese. Ai u trondit nga kjo dhe i ra t
fikt. Kur u prmend, hyri tek Hadixheja, krkoi
uj dhe e hodhi mbi vete, pastaj tha: M
mbuloni, m mbuloni! Kshtu e mbuluan me nj
xhybe t kadifenjt.
A AA AO ti, i mbshtjell (o Muhamed)! O ti q je
mbshtjell me rrobat e tua! Pra, q je mbuluar
me to.
B BB Bohu dhe paralajmro!, d.m.th. ohu dhe
friksoji banort e Meks! Trhiqu atyre vrejtjen
nga dnimi nse ata nuk pranojn Islamin.
C CC CZotin tnd madhroje, d.m.th. vetm
Zotrin, Poseduesin dhe Rregulluesin e shtjeve t
tua madhroje! Kjo do t thot ta prshkruash at si
Kryelartin dhe Madhshtorin, dhe se Ai sht m
i Madh se t ket nevoj pr ortak.
D DD Dpetkat e tua pastroji Allahu i Madhruar e
ka urdhruar q ai ti pastroj rrobat e tij dhe ti
ruaj ato nga papastrtit. Ka thn Katade:
Pastroje veten tnde nga gjynahet.
E EE Edhe largohu nga ndyrsia (adhurimi i idhujve)!,
d.m.th. lri idhujt dhe putat dhe mos i adhuro ata,
sepse adhurimi i tyre sht shkak pr dnim.
F FF FWe la temnun testekthir Mos i quaj veprat e
tua n bindje ndaj Allahut, sikur po i bn mirsi
Atij Mos iu mburr Allahut, me vshtirsit e
profetsis q ti po bart, njsoj si ai, i cili shikon
se ka marr prsipr shum gjra, pr shkak t t
tjerve. Dhe thuhet, se kuptimi ktu sht: Nse i
jep dikujt dika, ather jepja pr hir t Allahut
dhe mos ia kujto njerzve at q u ke dhn.
G GG Gdhe pr hir t Zotit tnd, duro, d.m.th. t
sht ngarkuar nj shtje shum e madhe, pr t

@ @ @ @
51
ciln do t t luftojn arabt dhe joarabt, prandaj
duro pr hir t Allahut!
H HH Hse, kur t fryhet n Sur Pra, sikur i thuhet:
Duroji shqetsimet q ata t sjellin, sepse ata kan
para vetes nj dit t llahtarshme, ku do t
ndeshen me pasojat e veprave t tyre.
I II Iajo do t jet nj dit e rnd.
J JJ JPr jobesimtart nuk do t jet aspak e leht.
K KK KM ler Mua (t merrem) me at q e krijova
t vetmuar, d.m.th. m ler Mua (t merrem) me
at q e krijova kur ai ishte i vetmuar n barkun e
nns s vet, pa pasuri dhe pa fmij. Ose
kuptimi ktu sht: M ler vetm Mua (t
merrem) me t, sepse Un t mjaftoj pr t marr
hak ndaj tij. Thon komentuesit e Kuranit: Ktu
bhet fjal pr El-Welid Ibn El-Mugira.
1

L LL Ldhe i dhash pasuri t pamat, pra pasuri t
shumt.
M MM Me djem pran vetes!, d.m.th. i dhash djem,
t cilt i kishte pran vetes n Meke, as nuk
udhtonin dhe as nuk kishin nevoj pr tu ndar
nga njri-tjetri pr t krkuar rizkun, sepse babai i
tyre kishte shum pasuri.
N NN NUn ia bra jetn t qet e t rehatshme,
d.m.th. ia lehtsova mjetet e jetess, i dhash jet t
gjat dhe e lash n udhheqje t Kurejshve.
O OO Oe, megjithat, ai lakmon q ti jap m tepr.
P PP PJo, kurrsesi!, d.m.th. nuk do ti jap atij m
tepr. Vrtet, ai i mohoi me kryenesi shpalljet
Tona, d.m.th. ai ishte kryene dhe jobesimtar
ndaj shpalljeve q Ne ia zbritm t Drguarit ton.
Q QQ Qprandaj Un do ta ngarkoj at me dnime t
rnda. El-Irhak sht ather kur njeriu
ngarkohet me dika t rnd, t ciln nuk e mban
(prballon) dot.
R RR RAi mendoi dhe kurdisi Ai mendoi shum
pr Profetin (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe kurdisi n veten e
vet. D.m.th. prgatiti n vetvete fjalt q do t
thoshte, dhe Allahu e qortoi rnd pr kt.
S SS Sdhe qoft mallkuar, d.m.th. qoft mallkuar
dhe u dnoft! si kurdisi!
T TT TDhe srish qoft mallkuar, si kurdisi!
U UU UPastaj vshtroi rreth vetes, d.m.th. vshtroi
se si mund ta kundrshtonte dhe ta prfliste Kuranin.
V VV Vmblodhi vetullat, d.m.th. u vrenjt n fytyr,
ngaq nuk gjeti dika pr t cenuar Kuranin. e u
ngrys, u ngrys dhe ndrroi fytyr.
W WW Wpastaj u kthye i kapardisur

1
Ai sht El-Welid Ibn El-Mugira El-Makhzumi,
nj nga kundrshtart m t rrept t Profetit
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Pr tu njohur m tepr me
veprimtarin e tij armiqsore ndaj Islamit dhe
myslimanve shiko ndonj nga librat q flasin pr
biografin e profetit Muhamed (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) (sh.p.).
X XX Xdhe tha: Ky (Kuran) nuk sht gj tjetr,
vese magji e trashguar!, d.m.th. tha: Ky Kuran
nuk sht gj tjetr, vese magji t ciln Muhamedi e
prcjell dhe e transmeton nga t tjert.
Y YY YKy nuk sht gj tjetr, vese fjal
njerzish!, d.m.th. tha se Ai (Kurani) sht fjal
e njerzve dhe jo fjal e Allahut.
Z ZZ ZDo ta hedh n Sekar!, d.m.th. do ta fus at
n Zjarr (Xhehenem).
a aa aE si mund ta dish ti tamam se far sht
Sekari (zjarri prvlues)?
b bb bAi nuk l gj dhe nuk kursen asgj
c cc cLewwahatun lil besher. Xhehenemi u
shfaqet njerzve derisa ta shohin at haptazi para
tyre. Dhe thuhet se kuptimi i ksaj sht se ai ua
tjetrson fytyrat derisa tua nxij ato.
d dd dMbi t jan nntmbdhjet Mbi Zjarr
(Xhehenem) jan roje nntmbdhjet engjj. Dhe
thuhet se mbi t jan nntmbdhjet kategori engjjsh.
e ee eKur u shpall thnia e Allahut t Madhruar:
Mbi t jan nntmbdhjet, Ebu Xhehli tha:
Muhamedi nuk paska vese nntmbdhjet
ndihmtar! A nuk kan mundsi do njqind
burra nga ju t sulmojn nj prej tyre dhe pastaj t
dalin nga Zjarri? Pr kt zbriti: Ne kemi br
rojtar t Zjarrit vetm engjjt, pra kush i
MLKJIHGFEDCBA
[ZYXWVUTSRQPON
ihgfedcba`_^]\
srqponmlkj
`_~}|{zyxwvut
lkjihgfedcba
zyxwvutsrqponm {

CBA
}| ~ 





|
.,..,

.,,,..


@ @ @ @
52
prballon dot engjjt? Kush i mposht dot ata?
Kur ata jan krijesat q i zbatojn me m shum
prpikri detyrimet ndaj Allahut, q zemrohen
m shum pr hir t Tij, jan m trima, dhe
ndshkojn m ashpr se do krijes tjetr. dhe
numrin e tyre e kemi br sprov pr
jobesimtart, d.m.th. numrin e tyre t
siprprmendur (nntmbdhjet) e kemi br
prov t rnd dhe humbje pr jobesimtart,
derisa ata than at q than. Kshtu atyre u
shumfishohet dnimi dhe shtohet zemrimi i
Allahut mbi ta. me qllim q t binden ata q u
sht dhn Libri, pra ifutt dhe t krishtert,
ngaq ajo q sht shpallur n Kuran, se numri i
rojeve t Xhehenemit sht nntmbdhjet, dhe
se ai prputhet me at q ata kan n librat e tyre
(Teurat dhe Inxhil). e tu shtohet besimi atyre q
besojn kur shikojn se ithtart e Librit bien
dakord me ta. q t mos dyshojn ata q u sht
dhn Libri dhe besimtart e vrtet dhe q t
thon ata q kan smundje n zemrat e tyre
Kta jan hipokritt dhe mosbesimtart nga
banort e Meks dhe t tjer ka dashur t
thot Allahu me kt shembull?, d.m.th. ka
dashur t thot Allahu me kt numr t
uditshm q ka sjell si shembull? Kshtu,
Allahu l n humbje at q do dhe on n rrug t
drejt at q do. Askush tjetr, prve Tij, nuk
e di numrin e ushtris s Zotit tnd. Pra, edhe
pse rojet e Zjarrit jan nntmbdhjet, ata kan
aq shum ndihms dhe ushtar prej engjjve, saq
askush tjetr ve Allahut t Madhruar nuk e di
numrin e tyre. Kto jan vetm nj prkujtes
pr njerzit., d.m.th. Sekari (Xhehenemi) dhe
numri i rojtarve t tij q u prmend ktu, sht
vetm prkujtim dhe kshill pr botn q ta din
Fuqin e plot t Allahut dhe se Ai nuk ka nevoj
pr mbshtets dhe ndihmtar.
f ff fKurrsesi! Betohem pr Hnn Pr kt,
betohem pr Hnn dhe pr ato q vijn m pas.
g gg gpr natn kur trhiqet, pra kur largohet.
h hh he pr agimin kur zbardhllon, pra kur
ndrion dhe qartsohet.
i ii ise ai sht vrtet nj nga fatkeqsit m t
mdha, d.m.th. Sekari sht nj nga gjmat apo
fatkeqsit m t rnda. Dhe thuhet, se ai pra,
prgnjeshtrimi q ata i bjn Muhamedit sht
nj nga fatkeqsit m t mdha.
j jj jparalajmrim pr njerzit
k kk kpr ata nga ju q dshirojn t ecin prpara
me besim ose t mbetet pas me mosbesim.
l ll ldo njeri sht peng i veprave t veta,
d.m.th. merret n llogari dhe sht peng i punve
t veta, t cilat ose e shptojn, ose e shkatrrojn.
m mm mprve njerzve t krahut t djatht, t cilt
jan besimtart, sepse ata nuk mbahen peng t
gjynaheve t tyre, por lirohen pr shkak t
punve t mira q kan br.
n nn nt cilt n kopshtet e Xhenetit pyesin njri-
tjetrin
o oo opr keqbrsit
p pp pfar ju ka sjell n Sekar?, pra u thon
atyre: ju bri juve t hyni n Xhehenem?
q qq qAta do t prgjigjen: Nuk ishim nga ata q
falnin namaz
r rr rdhe as prej atyre q i ushqenin t varfrit.
s ss sNe lshoheshim n biseda t kota me
llafazant, d.m.th. prziheshim me ithtart e s
kots n veprimet e tyre t kota. Sa her q dikush
prej tyre gabonte, gabonim edhe ne bashk me t.
t tt tdhe mohonim Ditn e Gjykimit
u uu uderisa na erdhi vdekja.
v vv vPrandaj, kurrfar ndrmjetsimi i cilitdo
ndrmjetsuesi nuk do ti ndihmoj ata.
w ww wAther, prse shmangen ata nga kshillimi,
d.m.th. far u ka ngjar atyre, q i ka br ti
kthejn shpinn Kuranit, i cili prmban
prkujtimin dhe kshilln m t madhe.
x xx xsikur t ishin gomer t egr, d.m.th. si
gomer q largohen me shpejtsi t madhe.
y yy ye t friksuar q ikin prej el-kaswerah (gjahtarve
ose luanit?!, pra q ikin t friksuar nga gjahtart
t cilt i gjuajn. Dhe thuhet se el-kaswerah n
CBA D GFE H LKJI M ON
P SRQ T WVU X ]\[ZY
^ _ dcba` e gf h ji
lk m qpon r ts u xwv
y edcba`_~}|{z
ponmlkjihgf
|{zyxwvutsrq
~}








@ @ @ @
53
gjuhn arabe ka kuptimin luan. Pra, sikur ata jan
gomer t egr, t cilt ia mbathin t friksuar kur
i sulmon luani pr t kapur ndonj prej tyre.
z zz zPor jo! N t vrtet, donjri prej tyre krkon
q ti jepen shkrime t hapura (nga Zoti).
Komentuesit e Kuranit kan thn: Jobesimtart
kurejshit i than Muhamedit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
): Le t
vendoset tek koka e donjrit prej nesh, nj libr i
hapur nga Allahu (q tregon) se ti je i Drguar i Tij.
A AA AKurrsesi, pasi ata nuk i friksohen jets tjetr!
B BB BN t vrtet, ky (Kuran) sht kshill
C CC Cprandaj, kush t doj, le tia vr veshin!
D DD DPor ata nuk do t marrin kshill prej tij,
vese n dasht Allahu. pra, vese nse Allahu
do q ata t udhzohen. Vetm Ai sht i Denj
pr tu pasur frik, pra ai q meriton ti friksohen
t devotshmit duke i ln gjynahet dhe duke
vepruar me bindje ndaj Tij. dhe vetm Ai sht i
Denj pr t falur., d.m.th. Ai sht i Denji pr
tua falur besimtarve gjynahet q ata kan br.
SURJA EL-KIJME
A AA ABetohem n Ditn e Kiametit! Betimi i
Allahut t Lartsuar pr Ditn e Kiametit sht pr
ta madhruar (madhshtuar) dhe pr ti dhn m
tepr pesh asaj. Allahu i Madhruar betohet pr
gjithka dshiron prej krijesave t Tij.
B BB BBetohem n shpirtin qortues! Ai sht
shpirti i besimtarit, i cili qorton veten dhe pendohet
pr at ka ka ikur. Kshtu ky shpirt e qorton
veten pr t keqen, prse e veproi, si edhe pr t
mirat, prse nuk i shtoi? Ndrsa Mukatili ka thn:
Ai sht shpirti i jobesimtarit, i cili e qorton veten
dhe trishtohet n Ahiret pr mosbindjen e tij ndaj
Allahut. Ose, Allahu betohet ktu pr ata t dy s
bashku (shpirtin e besimtarit dhe t jobesimtarit),
se Ai do ti mbledh eshtrat dhe pastaj do ta ringjall
do njeri, pr ta marr n llogari dhe pr ta shprblyer.
C CC CA mendon njeriu se nuk do t mund ti
mbledhim eshtrat e tij?! pasi t jen br
thrrime dhe Ne ti kthejm ato n nj krijim t
ri?! Mendimi i tyre se Ne nuk do t mund ta
bjm kt sht nj mendim i kot.
D DD DPo, si jo! Ne jemi t Zot, d.m.th. patjetr
do ti mbledhim ato, sepse Ne jemi t Zot ala en
nusewije benaneh (tia bashkojm gishtat e tij, ose tia
ribjm bashk me prsosmri edhe majat e
gishtave t tij.), d.m.th. (Ne jemi t Zot) tia
bashkojm me njri-tjetrin gishtat e tij, e ti bjm
nj cop t vetme si thundra e deves. Por Ne e
begatuam njeriun me kta gishta t vegjl e t
lezetshm, t cilt prbhen nga kye, thonj,
damar delikat dhe nga kocka t holla. Dhe thuhet,
se ktu Allahu na trheq vrejtjen, pr t na treguar
se majat e gishtave t njerzve ndryshojn nga
njri-tjetri, nga mnyra se si ato jan dizajnuar. E
nse do t donte Allahu, do ti kishte br ato t
prputheshin (t ishin njsoj) me njra-tjetrn.
E EE EPor njeriu dshiron t bj gjynahe sa t jet
gjall, pra ti paraprij me gjynahet e tij asaj kohe
q sht duke ardhur. Kshtu ai paraprin me kryerjen
e gjynahut dhe e vonon pendesn. Dshiron t bj
gjynahe sa t ket jetn dhe nuk e kujton vdekjen.
F FF Fdhe pyet: Kur do t jet Dita e
Kiametit?, pra n form tallse dhe duke e
konsideruar si dika t largt, ai pyet: Kur do t
jet Dita e Kiametit?
G GG GPor, kur shikimi t verbohet, pra kur t
trembet, t hutohet dhe t oroditet ngaq mbetet
i ngulitur fort duke par vdekjen apo ringjalljen.
H HH Hdhe t zihet Hna Kur t humbas plotsisht
drita e saj e t mos kthehet m, ashtu si kthehej
n dynja pasi ajo eklipsohej.
I II Idhe Dielli e Hna t bashkohen, d.m.th.
kur t humbas drita e atyre dyve, e t bashkohet
Dielli me Hnn dhe kshtu nata dhe dita nuk do
t ndjekin m njra-tjetrn.
J JJ Jat dit njeriu do t thot: Ku t iki? Ku
t iki nga Allahu i Madhruar, nga llogaridhnia
dhe nga dnimi i Tij?
K KK KAskund! Ska streh!, d.m.th. nuk ka as mal,
DCBA E JIHGF
K NML O RQP S UT
\[ZYXWV ] ba`_^
c d gfe h kji l
xwvutsrqponm y

CBA
}|{z ~ ba`_ c d
hgfe i onmlkj p q
utsr v zyxw { ~}|


|
.,..,
#
.,,,..


@ @ @ @
54
as fortes dhe as vendstrehim q tju mbroj at
dit nga Allahu.
L LL LAt dit, streha sht te Zoti yt., d.m.th.
kthimi, prfundimi dhe e ardhmja (sht tek Zoti yt).
M MM MAt dit, njeriu do t vihet n dijeni pr
veprat q ka br dhe pr ato q ka ln pa br.
N NN NBelil Insanu ala nefsihi besirah Po, vrtet
njeriu e njeh mir veten e vet, d.m.th. e di mir t
vrtetn pr veten e vet se sht besimtar apo jobesimtar,
i bindur apo gjynahqar, n udh t drejt apo t
gabuar. Dhe thuhet se kuptimi i ksaj sht:
gjymtyrt e njeriut do t dshmojn kundra tij.
O OO Oedhe sikur t paraqes shfajsimet e veta.,
d.m.th. edhe nse justifikohet dhe debaton pr veten.
Kjo nuk do ti bj dobi atij, pasi ai ka kundra
vetes at q i prgnjeshtron justifikimet e tij.
P PP PMos nxito (o Muhamed) n leximin e Kuranit
me gjuhn tnde! I Drguari i Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
lvizte buzt dhe gjuhn e tij duke lexuar Kuran
kur ai zbriste, para se Xhibrili (
Alejhi essalatu
ue esselam
) ta
prfundonte leximin e pjess q po shpallej
(revelohej). Kt e bnte nga kujdesi q kishte pr
ta msuar prmendsh. Pr kt zbriti edhe ky
ajet. D.m.th. mos e lexo Kuranin n momentin q
t vjen shpallja, q ta prvetsosh sa m shpejt, nga
frika se mos nuk e kap dot.
Q QQ QNe e kemi pr detyr ti mbledhim pjest e
tij Pra ta mbledhim at n gjoksin tnd, saq ty
t mos t ik asgj prej tij. e ta lexojm at. pra,
t bjm ty q ta lexosh at me gjuhn tnde n
mnyrn e duhur.
R RR RDhe, kur ta lexojm at, pra kur ta kemi
prfunduar leximin e tij tek ty me an t Xhibrilit.
ti prcille leximin e tij!, ather hesht dhe
dgjoje me vmendje leximin e tij.
S SS SPastaj, e kemi Ne pr detyr ta shpjegojm.,
d.m.th. sqarimin e hallallit dhe t haramit (t
lejuarave dhe t ndaluarave) q gjenden n t, si
dhe qartsimin e shtjeve q duken problematike.
Pas ksaj, kur i vinte Xhibrili, i Drguari i Allahut
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) heshtte, dhe kur ai largohej, lexonte
sipas premtimit q i kishte br Allahu.
T TT TPor ju doni kt jet (kalimtare)
U UU Ue pr jetn tjetr nuk kujtoheni!
V VV VAt dit, disa fytyra do t shklqejn, pra
do t jen t gzuara, t elura dhe t bukura.
W WW Wdhe Zotin e tyre do t shohin., d.m.th. e
shohin At. Hadithet e sakta t transmetuara n
mnyr mutewatir
1
argumentojn se njerzit e mir
(t devotshmit) do ta shohin Zotin e tyre Ditn e
Kiametit, ashtu si shohin hnn kur sht e plot
(pesmbdhjetshe).
X XX XKurse disa fytyra, at dit, do t jen t zymta,
pra do t jen t zymta, t vrenjtura e t piklluara.
Y YY Yduke e ditur se do t psojn el-fakirah (nj
fatkeqsi t madhe, q t thyen n mes.)
Z ZZ ZPor, kur shpirti t vij n gryk Ardhja e
shpirtit n gryk tregon ardhjen e vdekjes.
a aa ae t thrrasin A ka shrues, d.m.th. ata q
jan aty prezent thon: Kush do ti bj ndonj
rukje
2
e ta shroj me t? Krkojn pr t
doktor (q ta shrojn), por ata nuk mund t
bjn asgj para caktimit t Allahut.
b bb bather, ai (q po vdes) do t bindet se ky
sht asti i ndarjes, d.m.th. atij q i ka mbrritur
shpirti n fyt bindet se ky sht momenti i ndarjes

1
Ai sht hadithi i cili n do hallk t zinxhirit t tij
transmetohet nga nj numr i madh transmetuesish
saq logjikisht sht e pamundur q ata t ken
rn dakord midis tyre pr dika t pavrtet (sh.p.).
2
Rukje sht leximi q i bhet t smurit pr ta
shruar at. Rukja e lejuar sht ajo q bhet me
an t leximit t Kuranit famlart, haditheve t
transmetuara nga profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) si dhe
duave(lutjeve) t ndryshme t cilat kan kuptim
dhe jan t pranuara nga ana fetare. Ndrsa duat
lutjet t cilat prmbajn shirk(p.sh. kur dikush
krkon shrim duke iu lutur xhindve, evliave etj.)
si dhe fjal dhe shenja t pakuptueshme, jan t
ndaluara fetarisht. (sh.p.)
DCBA E GF H KJI L
ONM P SRQ T YXWVU Z
^]\[ _ cba` d gfe h i
kj l ponm q utsr
v yxw z _~}|{ ` ba
c d hgfe i nmlkj o
utsrqp v {zyxw | ~}


CBA





|
.,..,

.,,,..


@ @ @ @
55
nga dynjaja, nga familja, nga pasuria dhe nga fmijt.
c cc cKur kmba t bashkohet me kmbn, d.m.th.
bashkohen kmbt me njra-tjetrn, kur i vjen
vdekja, kmbt e tij nuk kan m jet, krcinjt e
tij thahen dhe se mbajn m, ndrkoh q ai ecte
me to sa andej-ktej. Njerzit prgatisin trupin e
tij, ndrsa melaiket prgatisin shpirtin e tij.
d dd dAt dit, ai do t sillet te Zoti yt., pra tek
Krijuesi yt sillen shpirtrat pasi merren nga trupat.
e ee eAi as nuk besoi dhe as nuk u fal, pra nuk e
besoi as Mesazhin dhe as Kuranin, nuk iu fal
Zotit t tij, as nuk besoi me zemr dhe as nuk
punoi (veproi) me trupin e tij.
f ff fpor e mohoi t vrtetn dhe ia ktheu
kurrizin, d.m.th. prgnjeshtroi t Drguarin dhe
at q ai solli. I ktheu shpinn bindjes dhe besimit.
g gg ge pastaj shkoi te njerzit e vet, duke u
krenuar., d.m.th. krekosej dhe kapardisej n ecjen
e tij duke u mburrur pr kt. Ose, rndohej dhe
dembelosej pr tiu prgjigjur thirrsit n t vrtetn.
h hh hMjer pr ty! Mjer pr ty!
i ii iSrish: Mjer pr ty! Mjer pr ty! Kjo
shprehje n origjinn e saj ka kuptimin: Allahu t
ngarkoft me at q ti e urren, duke tu prsritur
kjo her pas here.
j jj jVall, a mendon njeriu se do t mbetet pa
prgjegjshmri?, d.m.th., vall, a mendon njeriu se
do t lihet i harruar, pa u urdhruar dhe pa u
ndaluar, pa u marr n llogari dhe pa u dnuar?
k kk kA ska qen nj pik fare q derdhej A ska
qen ai njeri nj pik fare q derdhej n mitr?
l ll lpastaj u b drok gjaku e m pas Allahu e
krijoi dhe i dha form e prmasa t caktuara
m mm me prej tij bri iftin: mashkullin e femrn?!
n nn nVall, Ai Krijues, a nuk ka fuqi q ti ngjall t
vdekurit?! Vall, Ai q krijoi kt krijes t
mrekullueshme dhe ishte i Zoti pr kt, a nuk sht
i Plotfuqishm (i Aft) q ti kthej trupat me
ringjallje ashtu si ishin n dynja? Kur dihet se ribrja
e dikaje sht m e leht sesa brja e saj fillimisht.
SURJA EL-INSN
A AA AVall, a nuk ka kaluar njeriu, d.m.th. n
personin e babait t tyre, Ademit, njerzit kan
kaluar nj periudh kohore thuhet: dyzet vjet
para se ti fryhej shpirti, u krijua nga balta e njom,
pastaj nga balta e zez pa form dhe pastaj nga
balta e that. kur ai nuk ka qen qenie e denj pr
tu prmendur?!, d.m.th. para se ti fryhej shpirti.
Dhe thuhet se kuptimi i ksaj sht: Kaluan koh,
e Ademi nuk ishte gj, as i krijuar dhe as i
prmendur tek ndonj krijes.
B BB BN t vrtet, Ne e krijuam njeriun nga
nj pik far emshaxh e przier) nga przierja e
fars s burrit dhe t gruas. Dhe thuhet se emshaxh
ka kuptimin e nj przierjeje nga lloje dhe
element, nga t cilt krijohet njeriu dhe
karakteret e ndryshme. pr ta sprovuar, d.m.th.
e krijuam at me qllim pr ta sprovuar me t
mira, me t kqija dhe me detyrime ndaj tij. dhe
e bm q t dgjoj dhe t shoh., d.m.th.
vendosm n t shqisat q ai t perceptoj n
mnyr sa m t plot e kshtu t mundsohet
vnia e tij n prov.
C CC CNatyrisht q Ne i treguam atij rrugn e drejt,
q ai t jet ose mirnjohs, ose mosmirnjohs.,
d.m.th. ia sqaruam dhe ia bm t njohur atij
rrugn e udhzimit dhe rrugn e humbjes, t mirn
dhe t keqen. I treguam far sht n dobi dhe
far sht n dm t tij, t cilat ai arrin ti kuptoj
me natyrshmrin dhe logjikn e plot t tij,
pavarsisht n sht mirnjohs apo mosmirnjohs.
D DD DPa dyshim, Ne kemi prgatitur pr jobesimtart
zinxhir, pranga (me t cilat u shtrngohen duart
n qaf) dhe zjarr flakrues., d.m.th. ua kemi
prgatitur pr ti dnuar me to.
E EE ESigurisht, t ndershmit besimtar do t pin
(n Xhenet) kupa me pije t przier me Kafur,
d.m.th. vera (e Xhenetit) przihet me t (Kafur)
pr ti dhn asaj nj arom dhe shije sa m t
mir dhe t kndshme.
F FF Fnga burimi q vetm robt e Allahut pin,
d.m.th. pin prej tyre ver. Por kuptimi mund t
jet edhe: vera q ata pin przihet me ujin e atij
burimi. dhe t cilin mund ta ojn nga t duan.,
d.m.th. e hapin ashtu si hapet lumi dhe e ojn
at nga t duan.
G GG GAta e prmbushin zotimin e tyre, d.m.th. iu
dha ky shprblim ngaq ata e prmbushnin
zotimin e tyre. En-Nedhr Zotimi sht ather
kur njeriu i obligon vetes s vet kryerjen e dikaje
pr hir t Allahut, si sht namazi, agjrimi,
kurbani apo dika tjetr, e cila nuk ka qen
obligim fetar pr t. dhe i friksohen Dits (s
Kiametit), tmerri i s cils prhapet gjithkund.
Pra i friksohen Dits s Kiametit e keqja e s
cils sht prhapur aq sa ka mbushur qiejt dhe
Tokn. Kshtu qielli hapet, yjet shprndahen
gjithandej, Toka prplaset dhe malet rrafshohen.
H HH HAta i ushqejn t varfrit, jetimt dhe t znt
rob - ala hubbihi - edhe pse vet jan nevojtar,
d.m.th. i ushqejn kto tre kategori, edhe pse
ushqimi q ata kan sht i pakt, u nevojitet dhe
sht i dshiruar (i plqyer) pr ta. Dhe thuhet se
kuptimi i ksaj sht: japin ushqim pr hir t
dashuris q kan ndaj Allahut.
I II Iduke thn: Ne ju ushqejm vetm pr hir
t Zotit. Nuk presin pr t ndonj shprblim
(nga krijesat), dhe nuk duan q njerzit ti
falnderojn pr kt. Allahu i Madhruar e njohu
kt gj nga zemrat e tyre dhe i prmendi me kto
fjal t mira. Pr kt, nuk duam shprblim e as

@ @ @ @
56
falnderim! (nga krijesat)
J JJ JNe i friksohemi Zotit ton n nj Dit t
ashpr, q do ti bj fytyrat t ngrysen, d.m.th.
ngrysen n t fytyrat, nga tmerri dhe vshtirsia e
saj. Kamtariran dhe t vrenjten., d.m.th.
rrudhen syt dhe vetullat. Dhe thuhet se El-
Kamtarir sht dita m e vshtir, ku belat zgjasin
m shum se n do dit tjetr.
K KK KKshtu pra, Allahu i ruajti nga e keqja e asaj
Dite e u dha shklqim n fytyra dhe gzim t
madh. N vend t zymtsis q u jep
jobesimtarve, Allahu u jep atyre shklqim n
fytyra dhe gzim n zemra. Shklqimi sht
bardhsia dhe pastrtia n fytyrat e tyre, si pasoj
e begatis q u jepet.
L LL Ldhe, pr durimin e tyre, Ai do ti shprblej
me Xhenet dhe petka t mndafshta.
M MM MT mbshtetur n divane I shprbleu me
Xhenet ku ata rrin t mbshtetur mbi shtretr t
zbukuruar sipr tyre. ata nuk do t shohin as diell
dhe as t ftoht., pra ata nuk do t shohin n
Xhenet as nxehtsin e Diellit dhe as t ftohtt e madh.
1


1
Kuptimi i ksaj sht se n Xhenet moti sht i
bukur, as i nxeht dhe as i ftoht (sh.p.).
N NN NHija e pemve t tij (Xhenetit) sht afr
mbi kokat e tyre ndrsa frutat e tyre do ti ken
afr sa ti arrijn me dor. pra, do ta ken aq t
leht pr ti marr frutat e Xhenetit saq ato
mund ti kap si ai q sht n kmb, si ai q
sht ulur, po ashtu, edhe ai q rri shtrir. Ato nuk
jan larg duarve t tyre dhe (npr deg) nuk ka
gjemba q t pengojn marrjen e tyre.
O OO OAty do tu shrbehet me en t argjendta
dhe kupa t argjendta (t cilat jan si kristal),
d.m.th. kur ata duan t pin, shrbtort vijn
rrotull tyre t gatshm me en dhe kupa t
argjendta.
P PP PKawarira - kupa t tejdukshme argjendi
Kawarir sht qelqi. Qelqi q sht n dynja e ka
origjinn nga rra. Ktu Allahu i Madhruar na ka
br t ditur se sa t mira jan kupat e Xhenetit,
origjina e t cilave sht nga argjendi, ku nga
jasht shikohet se ka brenda tyre. madhsin e
t cilave (do ta zgjedhin) sipas dshirs. pra, jan
br n nj form t prsosur ashtu si duan ata,
as nuk shtohen dhe as nuk paksohen.
Q QQ QAty do t pin gota me ver t przier me
xhenxhefil
R RR Rprej nj burimi t quajtur Selsebil.
S SS SAtyre do tu shrbejn djem prher t rinj,
d.m.th. djem q do t mbeten gjithmon t rinj,
gjith freski e shklqim, q as nuk plaken, as nuk
ndryshojn dhe as nuk vdesin. q, kur i shikon,
t duken si margaritar t shprndar., ngaq
jan tepr t bukur, me ngjyra t pastrta dhe me
fytyra gjith shklqim. I ka prngjasuar me
margaritar t shprndar, ngaq ata jan shum
t shpejt n shrbim.
T TT TKur t shikosh atje, d.m.th. kur t hedhsh
shikimin tnd atje n Xhenet, do t shohsh
knaqsi q nuk prshkruhet dhe nj mbretri
t madhe., madhsia e s cils nuk mund t
prcaktohet.
U UU UAta do t jen t veshur me petka t holla
mndafshi t gjelbr dhe mndafshi t trash t
stolisur me byzylyk t argjendt., ndrsa n suren
Fatir thuhet: n t do t stolisen me byzylyk
ari
2
. Pra dokush vesh ti dshiroj shpirti i tij
nga kta byzylyk. Zoti i tyre do tu jap t pin
pije t pastr. Ebu Kulabe dhe Ibrahim En-
Nekhaij kan thn: Atyre u jepet ushqim, e kur
jan n fund t tij (duke e prfunduar at), u jepet
pije e pastr, t ciln kur e pin ajo ua boshatis
barkun dhe prej trupave t tyre del djers me
arom si t miskut.
V VV VKy do t jet me t vrtet shprblimi juaj
prpjekjet tuaja do t jen t falnderuara.

2
Surja Fatir, ajeti 33.
GFEDCBA H KJI
ONML P UTSRQ
WV X ba`_^]\[ZY
c jihgfed k onml
srqp t yxwvu
z edcba`_~}|{ f
lkjihg m pon
utsrq v {zyxw |
~}







@ @ @ @
57
Falnderimi nga ana e Allahut pr punt e robrve
sht pranimi i adhurimeve t tyre dhe prmendja
e fjalve m t mira pr ta.
W WW WN t vrtet, Ne ta kemi shpallur Kuranin
ty hap pas hapi., d.m.th. e kemi zbritur pjes-
pjes dhe nuk e kemi zbritur t gjith njherazi.
Dhe ti, nuk e ke sjell kt Kuran nga vetja jote,
si pretendojn politeistt.
X XX XPrandaj ki durim pr vendimin e Zotit tnd
e mos dgjo asnj gjynahqar apo jobesimtar prej
tyre!, d.m.th. mos iu bind askujt prej tyre q
kryen gjynahe, apo q e ka tepruar n mosbesim.
Y YY YPrmende emrin e Zotit tnd n mngjes
dhe n mbrmje. Falu pr Zotin tnd n fillim t
dits dhe n fund t saj. Fillimi i dits sht namazi
i sabahut, ndrsa fundi i saj sht namazi i ikindis.
Z ZZ ZN nj pjes t nats bji sexhde Atij dhe,
natn falju gjat Atij.
a aa aVrtet q ata (jobesimtart) e duan jetn e
ktushme, pra jetn e ksaj bote. dhe nuk e
prfillin nj Dit t rnd, q do tu vij. pra,
Ditn e Kiametit, e cila sht quajtur Dit e rnd
pr shkak t vshtirsive dhe tmerreve t saj, por ata
as nuk prgatiten dhe as nuk e vrasin mendjen pr t.
b bb bNe i krijuam ata dhe ua forcuam strukturn,
d.m.th. i kemi forcuar pjest e trupit t tyre me
njra-tjetrn me damar dhe nerva. por, nse
duam, i ndrrojm plotsisht me t tjer si ata.,
d.m.th. nse duam, i shkatrrojm ata dhe sjellim
t tjer m t bindur ndaj Allahut sesa ata.
c cc cN t vrtet, kjo sht kshill, prandaj, kush
t doj, le t ndjek rrugn q e shpie te Zoti i tij.
d dd dPor ju nuk mund t dshironi, prvese me
vullnetin e Allahut!, d.m.th. ju nuk mund t
dshironi t merrni nj rrug q shpie tek Allahu,
prvese nse Ai e dshiron kt, sepse kjo
shtje varet nga Allahu i Madhruar dhe nuk
varet nga ata, e mira dhe e keqja jan n Dor t
Tij. Pra, dshira e robit sht nj dshir e
zhveshur, e cila as nuk mund t sjell ndonj t
mir dhe as nuk mund t largoj ndonj t keqe,
vese nse Allahu e lejon kt. Ai sht vrtet i
Gjithdijshm e i Urt.
e ee eAi fut n mshirn e Vet k t doj, ndrsa pr
keqbrsit ka prgatitur nj dnim t dhembshm.
SURJA EL-MURSELT
A AA APr ato q drgohen njra pas tjetrs,
B BB Bpr ato q shpejtojn shtrngatn,
C CC Cpr ato q shprndajn shiun,
D DD Dpr ato q ndajn saktsisht,
E EE Edhe pr ato q prcjellin kshilla Allahu i
Madhruar (n kto pes ajete) betohet pr
engjjt, t cilt Ai i drgon me shpallje tek profett
e Tij. Ata shkaktojn stuhi, ngaq fluturojn shpejt
dhe hapin kraht duke sjell at q bn dallimin
midis t vrtets dhe t kots, hallallit dhe haramit,
derisa tia ojn shpalljen profetve t Tij.
F FF Fsi shfajsim apo paralajmrim! Kuptimi i
ksaj sht se engjjt e sjellin shpalljen si arsyetim
nga Allahu para krijesave t Veta, si dhe si
paralajmrim nga dnimi i Tij. Dhe thuhet, se
kuptimi sht: si justifikim pr t drejtt dhe
paralajmrim pr t gabuarit.
G GG GN t vrtet, ajo q ju sht premtuar, do t bhet!
H HH HKur yjet t shuhen, pra kur t humbas dhe
t ik drita dhe shklqimi i tyre.
I II Idhe, kur qielli t ahet, pra kur t hapet dhe
t ahet.
J JJ Jdhe, kur malet t thrrmohen si pluhur,
d.m.th. kur t shkulen nga vendi dhe t fluturojn
n ajr si pluhur, dhe kshtu vendi i tyre bhet
njsh me Tokn.
K KK K dhe, kur t drguarit t tubohen n kohn e
caktuar, d.m.th. u caktohet atyre nj koh pr t
ndar dhe gjykuar midis tyre dhe popujve.
L LL Ln ciln dit do t ndodhin t gjitha kto?,
d.m.th. n nj dit t madhe nga e cila robt do t
uditen pr vshtirsit dhe tmerret e saj t shumta.
Kjo dit sht caktuar pr t mbledhur t drguarit
q ata t dshmojn ndaj popujve t tyre.
GFEDCBA H I
PONMLKJ Q R
[ZYXWVUTS
\ fedcba`_^] g
srqponmlkjih t
_~}|{zyxwvu `

CBA
ba c ed f hg i
kj l nm o rqp s t
vu w zyx { ~}|


|

.,..,

.,,,..


@ @ @ @
58
M MM MN Ditn e Ndarjes vendimtare!, n t ciln
bhet ndarja midis njerzve sipas punve t tyre,
disa pr n Xhenet dhe disa pr n Zjarr.
N NN NKush vall do t ta shpjegoj se sht Dita
e Ndarjes vendimtare?, d.m.th. t bn ty ta dish
se sht Dita e Ndarjes vendimtare? Pra, ajo
sht nj shtje shum e madhe saq nuk mund
t prcaktohet masa e saj.
O OO OMjer mohuesit n at dit!
P PP PA nuk i kemi shkatrruar t hershmit,
jobesimtart e popujve t mparshm q nga
(koha) e Ademit (
Alejhi essalatu
ue esselam
) e deri tek Muhamedi (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), d.m.th. i shkatrruam me dnim n
kt bot, kur ata prgnjeshtruan t drguarit e tyre.
Q QQ Qe pastaj do ti bjm t vonshmit ti pasojn?,
d.m.th. jobesimtart e Meks dhe t tjer si ta, kur
prgnjeshtruan Muhamedin (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
R RR RKshtu do t veprojm me t gjith keqbrsit!
S SS SMjer mohuesit n at dit!
T TT TA nuk ju kemi krijuar nga nj pik lngu t
shprfillur, d.m.th. t dobt e t prmuar, i cili
sht En-Nutfah (lngu i ngjizur i bashkimit t
vezve mashkullore me ato femrore).
U UU Ut ciln e vum n nj vend t sigurt,
d.m.th. n nj vend t mbrojtur, q sht mitra.
V VV Vderi n nj koh t caktuar?!, e cila sht
periudha e shtatznis, q tek gjinia njerzore
zgjat nnt muaj.
W WW WKshtu e kemi prcaktuar (krijimin); sa
Prcaktues t shklqyer jemi Ne!, d.m.th. kemi
prcaktuar pjest e trupit dhe cilsit e tij dhe do
gjendje nga gjendjet e tij e kemi br sipas cilsis
q Ne kemi dashur. Sa Prcaktues i mir sht Allahu!
X XX XMjer mohuesit n at dit!
Y YY YA nuk e kemi br Tokn vendqndrim
Z ZZ Zt t gjallve dhe t t vdekurve?, d.m.th. e
bm mbajtse pr ju, t gjallt i mban n
siprfaqe, ndrsa t vdekurit n brendsin e saj.
a aa aA nuk kemi vn n t male t larta e t
patundshme? A nuk ju kemi dhn t pini me
bollk uj t mbl? e gjitha kjo sht m e
uditshme sesa ringjallja.
b bb bMjer mohuesit n at dit!
c cc cNisuni drejt atij q e mohuat! U thuhet
atyre: nisuni drejt atij dnimi q e mohuat!
d dd dShkoni drejt nj hijeje me tri kolona,
d.m.th. drejt hijes s tymit t Xhehenemit, i cili,
pasi ka dal, sht ndar n tre degzime.
e ee ee cila nuk bn hije (freskuese) dhe as nga
flaka nuk t shpton!, d.m.th. ajo nuk bn nj
hije freskuese si bn hija n dynja dhe as nuk
largon prej jush t nxehtt e Xhehenemit. N t
do t qndroni derisa t mbaroj llogaria.
f ff fAjo hedh shkndija t mdha sa nj
kshtjell, d.m.th. do shkndij prej shkndijave
t saj q ajo hedh, sht e madhe sa nj kshtjell.
g gg gsikur t ishin deve sufrun (t verdha!), d.m.th. t
mdha sa devet. Arabt i quajn devet e zeza sufrun
1
.
Thuhet se shkndija pasi fluturon dhe bie, dhe n
t ka mbetur dika nga ngjyra e zjarrit, ather ajo
sht shum e ngjashme me devet e zeza.
h hh hMjer mohuesit n at dit!
i ii iKjo sht nj dit, kur ata nuk do t mund
t flasin
j jj jdhe nuk do tu jepet leje pr tu shfajsuar.
k kk kMjer mohuesit n at dit!
l ll lKjo sht Dita e Ndarjes vendimtare, n t
ciln do t tuboheni ju dhe popujt e mparshm,
d.m.th. iu thuhet atyre: Kjo sht Dita n t ciln
bhet ndarja midis krijesave dhe bhet dallimi i s
vrtets nga e kota. N kt dit Ne ju bashkojm
ju, o jobesimtar, t Meks me jobesimtart e
par nga popujt e mparshm.
m mm mprandaj, nse zotroni ndonj dredhi,
ather prdoreni kundr Meje! (Allahu) u thot:
Nse ju keni ndonj dinakri, ather prdoreni
at kundr Meje!

1
Kjo ngaq ngjyra e tyre sht e zez n t verdh (sh.p.).
EDCBA F JIHG K ML
N O RQP S VUT W
[ZYX \ ^] _ ba`
fedc g jih k
qponml r wvuts
x y _~}|{z ` a cb
d e hgf i lkj m
qpon r vuts w yx
z { ~}|







@ @ @ @
59
n nn nMjer mohuesit n at dit!
o oo oPundrejtt do t jen mes hijesh e burimesh,
p pp psi dhe frutash nga ato q dshirojn.
q qq q(Do tu thuhet) Hani e pini e ju bft mir,
(si shprblim) pr at q keni punuar.
r rr rKshtu i shprblejm Ne ata, q bjn vepra
t mira.
s ss sMjer mohuesit n at dit!
t tt tHani dhe knaquni pr pak koh! Ju jeni
muxhrimun keqbrs! Kjo u thuhet atyre n dynja.
Muxhrimunt keqbrsit jan gjynahqart politeist
(ata q i shoqrojn Allahut t tjer n adhurim.)
u uu uMjer mohuesit n at dit!
v vv vKur atyre u thuhej: Prkuluni (bini n
ruku)! ata nuk prkuleshin., d.m.th. kur
urdhroheshin pr tu falur, ata nuk faleshin.
w ww wMjer mohuesit n at dit!
x xx xN far fjale tjetr besojn ata, pas ktij
(Kurani)?!, d.m.th. cils fjal ve Kuranit i
besojn nse nuk i besojn atij?!
SURJA EN-NEBE
A AA APr far e pyesin ata njri-tjetrin? Kur erdhi
i Drguari i Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe i lajmroi ata
pr njsimin e Tij, pr ringjalljen pas vdekjes dhe u
lexoi atyre Kuranin, ata filluan t pyesin njri-tjetrin
dhe thoshin: i ka ngjar Muhamedit? sht
kjo q ka sjell? Kshtu Allahu zbriti kt ajet.
B BB BPr Lajmin e madh Ai sht Lajmi i
Jashtzakonshm, i cili sht Kurani Madhshtor,
sepse Ai njofton pr teuhidin (njsimin e Allahut),
pr vrtetsin e t Drguarit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe pr
ndodhjen e ringjalljes.
C CC Crreth t cilit ata kan kundrshtime. Ata patn
kundrshtime midis tyre pr Kuranin. Disa than
se ai sht magji, disa than poezi, disa than fall dhe
disa t tjer than se ai sht legjend e t parve.
D DD DKurrsesi jo! Ata shpejt do ta marrin vesh!
Ky sht nj krcnim dhe qortim pr ta. D.m.th.
do ta marrin vesh pasojn e prgnjeshtrimit t
tyre. Pastaj e ka prsritur krcnimin dhe
qortimin pr ta dhe ka thn:
E EE ESigurisht q shpejt do ta marrin vesh! (Kjo
prsritje sht br) pr ta prforcuar m tepr dhe
pr ta ashprsuar (krcnimin dhe qortimin ndaj tyre).
F FF FA nuk jua kemi br Tokn si shtrat, ashtu
si sht djepi pr fmijn.
G GG Ge malet si shtylla?!, d.m.th. i kemi br si
shtylla pr Tokn q ajo t jet e qet dhe t mos
tundet (rregullohet).
H HH HNe ju kemi krijuar n ifte, d.m.th. meshkuj
dhe femra.
I II Idhe gjumin jua kemi br pr prehje
(subaten). Es-Subatu prehja sht ndrprerja e
lvizjes pr t lodhur trupin.
J JJ JNatn jua kemi br mbules, d.m.th. ua
veshim errsirn e saj dhe ju mbulojm me t,
ashtu si ju mbulojn rrobat.
K KK Kndrsa ditn e kemi caktuar pr t fituar
jetesn. E kemi br (ditn) t ndriuar, q t
rendin gjat saj, pr t fituar jetesn dhe rizkun q
ka caktuar Allahu pr ta.
L LL LMbi ju kemi ndrtuar nj shtatshe t fort
Ka pr qllim shtat qiejt, t cilt jan krijuar t
fort dhe u sht br nj ndrtim i prsosur.
M MM Mdhe kemi vn ndriues q flakron!
(wehhaxhen) Ktu bhet fjal pr Diellin, i cili jep
edhe nxehtsi, edhe drit, dhe ky sht kuptimi i
fjals wehhaxhen.
N NN N14. Nga ret (el-musirat) Ne ju lshojm ujra
t bollshme (thexhxhaxhen) Ato jan ret, t cilat
jan t mbushura me uj, por q ende se kan
lshuar shiun. Ndrsa thexhxhaxh sht ai q
derdhet me shumic.
O OO Opr rritjen e drithrave, bimve, si: gruri,
elbi etj. si kto. Dhe bim: jan ato q han
kafsht, si jan bimt barishtore dhe t tjera.
P PP Pdhe t kopshteve t dendura., d.m.th.
kopshte q mbshtillen me njri-tjetrin pr shkak
t degzimit t lastarve t tyre.

CBA
BA C FED G KJIH L
NM O RQP S WVUT X
ZY [ ]\ ^ a`_
b edc f ihg j k
nml o rqp s t
xwvu y }|{z ~ _
` a fedcb g kjih
ml n rqpo s t
wvu x |{zy } ~




|
.,..,

.,,,..


@ @ @ @
60
Q QQ QSigurisht, Dita e Ndarjes vendimtare sht
caktuar., pra sht nj dhe premtim i caktuar pr
t hershmit dhe t vonshmit. Aty ata do t
mbrrijn tek shprblimi apo ndshkimi q u
premtohej se do ta merrnin n Ahiret. sht
quajtur Dita e Ndarjes, sepse n t Allahu ndan
midis krijesave t Tij.
R RR RAt Dit do t fryhet n Sur Ai sht briri
n t cilin do t fryj Israfili. dhe ju do t vini n
vendin ku do t dilni para Allahut. grupe-grupe.
S SS SDhe qielli hapet pr t zbritur engjjt e
bhet dyer-dyer., d.m.th. bhet me shum dyer.
T TT TDhe malet do t shkulen nga vendi dhe do
t duken si t kishin qen vegim., d.m.th. malet
do t shkulen nga vendi i tyre, do t hidhen tej n
ajr e do t jen pluhur i prhapur gjithandej, saq
ai q i shikon, mendon se ky sht mirazh.
U UU UMe t vrtet, Xhehenemi do t bhet pus
Mbikqyrsit e Xhehenemit rrin atje n prit t
jobesimtarve pr ti dnuar n t.
V VV Vvendbanim i caktuar pr arrogantt
(keqbrsit), vendi n t cilin ata do t kthehen.
W WW Wq aty t mbeten prgjithmon (ahkaben).
Do t qndrojn n Zjarr prjetsisht. Hikbeh
sht nj periudh kohe e gjat, kur mbaron nj
periudh fillon tjetra, pastaj tjetra e pastaj
vazhdon kshtu prgjithmon.
X XX XAty nuk do t shijojn as freski, as pije
Y YY Yprpos ujit t valuar, ujit t nxeht, dhe
qelbsirave qelbsirat q kullojn nga trupat e
banorve t Zjarrit.
Z ZZ Zsi shprblim prkats (t veprave t tyre).
Dnimi prshtatet me gjynahun, sepse nuk ka gjynah
m t madh sesa shirku (politeizmi) dhe nuk ka
dnim m t madh sesa Zjarri. Ata kryen vepra t
kqija, kshtu Allahu u dha at q u bn keq atyre.
a aa aN t vrtet, ata as q e onin npr mend
se do t jepnin llogari Ata nuk shpresonin pr
shprblim dhe as nuk friksoheshin nga dhnia e
llogaris, sepse nuk besonin n ringjallje.
b bb bdhe shpalljet Tona i mohonin prerazi.
c cc cPor Ne do gj e kemi shnuar n nj libr.
E kemi shkruar n Leuh El-Mahfudh (n Pllakn
e Ruajtur mir). Dhe thuhet se ktu bhet fjal pr
veprat e robrve t shkruara nga engjjt ruajts.
d dd dPrandaj do tu themi: Shijojeni kt! Ne
nuk do tju shtojm gj tjetr prvese dnim!
e ee eVrtet, t devotshmit kan fitime t mdha
(mefazen) El-Mefaz sht: fitorja, arritja e synimit
dhe shptimi nga Zjarri.
f ff fkopshte dhe vreshta
g gg gvajza t reja, d.m.th. pr ta ka vasha t reja,
gjoksi i t cilave qndron i hedhur sipr kraharorit
t tyre. Pra, ato jan t virgjra e me gjoks t
ngritur (fryr) t s njjts mosh
h hh hdhe kupa t plota., d.m.th. t mbushura
plot me ver.
1

i ii iAtje nuk do t dgjojn biseda t kota e as
gnjeshtra. Pra, n Xhenet nuk dgjojn fjal t
kota dhe as nuk gnjejn njri-tjetrin.
j jj jKshtu sht shprblimi nga Zoti yt - dhurat
sipas merits - n at mas q u takon sipas
premtimit nga Zoti i Madhruar, sepse Ai ka
premtuar se nj t mir e shprblen dhjetfish, pr
disa t tjer ka premtuar shprblim shtatqindfish,
si ka premtuar pr disa t tjer shprblim pa kufi
dhe pa sasi t caktuar.
k kk kZoti i qiejve dhe i Toks dhe i gjithkaje q
gjendet midis tyre, i Gjithmshirshmi t Cilit
askush nuk do t mund ti flas., d.m.th. nuk
kan mundsi t fillojn t flasin me T, vese kur
i lejon Ai dhe nuk mund t ndrmjetsojn vese
me lejen e Tij.
l ll lN ditn, kur Er-Ruhu Shpirti dhe engjjt
do t rrin t rreshtuar Er-Ruhu Shpirti ktu
sht nj engjll prej engjjve. Dhe thuhet se ai sht
Xhibrili. Dhe thuhet, gjithashtu, se Er-Ruhu jan
ushtar prej ushtarve t Allahut dhe nuk jan
engjj. nuk do t flas askush prve atij q do
ti jap lej i Gjithmshirshmi pr t ndrmjetsuar.
Ose, nuk flasin vese pr at pr t cilin jep lej i
Gjithmshirshmi dhe ky person ka qen nga
ata q ka thn n dynja t vrtetn., d.m.th.
ka dshmuar se Allahu sht Nj, i Vetm.
m mm mAjo, pra dita kur ata do t rrin ashtu (t
rreshtuar), sht Dita e Vrtet, q do t
ekzistoj, do t ndodh dhe do t realizohet patjetr.
prandaj kush t doj, le t kthehet te Zoti i vet.,
pra le t kthehet duke kryer vepra t mira.
n nn nMe t vrtet, Ne ju kemi paralajmruar se
sht i afrt dnimi Ditn, kur njeriu do t

1
Vera q banort e Xhenetit pin n t, sht e
shijshme dhe nuk t deh si ndodh me vern e ksaj
dynjaje. Allahu i Madhruar thot n suren El-
Vakia: Do tu sillen rreth (pr shrbim) djelmosha
prher t rinj, me kupa, ibrik dhe gota me pije t
kulluar, q rrjedh e prej s cils nuk do tu dhemb
koka dhe nuk do tu humb mendja. Ajetet
17,18,19. Gjithashtu, thot n suren Muhamed: Ja
prshkrimi i Xhenetit, q u premtohet t
prkushtuarve (ndaj Allahut): nj vend, ku ka lumenj
me uj t pandotur, lumenj qumshti me shije t
pandryshuar, lumenj vere me shije t kndshme pr
ata q e pin dhe lumenj prej mjalti t kulluar. Ata
do t ken aty lloj-lloj frutash dhe falje prej Zotit t
tyre. A mund t krahasohet ky shembull me
Xhehenemin, ku gjynahqart do t qndrojn
prher n zjarr dhe do tu jepet uj i valuar, q ua
copton zorrt?! Ajeti 15 (sh.p.).

@ @ @ @
61
shoh se kan br duart e tij shikon t mirat
dhe t kqijat q ai ka br dhe, kur jobesimtari
do t thot: Ah, sikur t isha pluhur! Dshiron
t bhet dh, ngaq shikon llojet e dnimit q
Allahu ka prgatitur pr t.
SURJA EN-NZIT
A AA APr ata (engjj) q trheqin Allahu i
Madhruar betohet pr ata engjj t cilt trheqin
shpirtrat e njerzve nga trupat e tyre, ashtu si
trheq dikush harkun sa t arrij kulmin e shtrirjes
s tij. nga skajet, d.m.th. duke i trhequr s
teprmi; duke qen se ata trheqin shpirtrat nga
pjest e skajshme t trupave.
B BB Bpr ata q nxisin (neshta) i nxisin shpirtrat. ,
d.m.th. i nxjerrin ato duke i trhequr me forc.
En-nesht sht trheqja e kovs me litar.
C CC Cpr ata q notojn n hapsir Engjjt, t
cilt zbresin me shpejtsi nga qielli pr (t
zbatuar) urdhrin e Allahut, notojn n hapsir si
notojn zhytsit n uj.
D DD Dpr ata q nxitojn Ata jan engjjt t cilt
shpejtojn t zbatojn urdhrin e Allahut, si sht
nxitimi i tyre pr t futur n Xhenet shpirtrat e
besimtarve.
E EE Edhe pr ata q i rregullojn punt! Rregullimi
q engjjt i bjn punve sht se ata zbresin duke
sjell, se sht hallall dhe sht haram, si dhe
sqarimet rreth tyre. Ndrsa rregullimi i banorve
t Toks sht n shtjen e errave t shirave etj.
F FF FDitn kur do t dridhet gjithka nga
ushtima Kjo sht fryrja e par (n Sur) n t
ciln do t vdesin t gjitha krijesat.
G GG Ge cila do ta ndiqet nga (Er-Radifeh) nj e
dyt Er-Radifeh: sht fryrja e dyt (n Sur), e cila
bhet n momentin e ringjalljes.
H HH Hdisa zemra do t jen t mbushura me tmerr,
pr shkak se ato shikojn tmerret e Dits s Gjykimit.
Kshtu, ato jan t shqetsuara e t trembura.
I II Ie shikimet e tyre do t bien prdhe. Kur ata
shikojn tmerret e Dits s Gjykimit n syt e tyre
do t dallohet prulja. Ktu ka pr qllim ata q
nuk kan vdekur si mysliman.
J JJ JAta thon: Vall, vrtet do t rikthehemi n
jet?! Kt e thon ata q e mohojn ringjalljen,
kur u thuhet atyre se ju do t ringjalleni. D.m.th. a
do t kthehemi n gjendjen ton t mparshme
dhe n fillim t krijimit ton dhe do t bhemi t
gjall pasi t kemi vdekur dhe pasi kemi qen n
gropat e varreve?
K KK KA thua, edhe kur t bhemi eshtra t thrrmuara?!
L LL LDhe thon: Po qe kshtu, ather ky kthim
do t jet humbje (pr ne)!, d.m.th. nse ne do
t rikthehemi n jet pas vdekjes, ather patjetr
do t jemi t humbur, sepse do t na kap dnimi
pr t cilin flet Muhamedi.
M MM MPor, ajo do t jet ve nj fryrje e vetme
Ajo sht fryrja e dyt (n Sur) me t ciln bhet
ringjallja. Pra, Fuqia jon sht aq e madhe saq
nuk e kemi t nevojshme t bjm gj tjetr ve
saj (fryrjes n Sur).
N NN Ndhe ata prnjhersh do t brofin (t
ringjallur) prmbi Sahirah. Thuhet se Sahirah
sht nj tok e bardh, t ciln e sjell Allahu i
Madhruar dhe n t merr n llogari krijesat.
O OO OA e ke dgjuar (o Muhamed) historin e
Musait?, d.m.th. ty t sht br e njohur historia
e Faraonit dhe e Musait nga ato tregime q t
kan ardhur dhe t kan mbrritur pr ta.
P PP PKur Zoti i tij e thirri n luginn e shenjt,
pra n luginn e bekuar dhe t pastr. t Tuvas
dhe i tha: Ajo sht nj lugin n malin e Sinait
n t ciln Ai (Allahu) i thirri Musait.
Q QQ QShko te Faraoni, se ai, me t vrtet, ka
kaluar do kufi
R RR Rdhe thuaji atij: A do ta pastrosh veten,
d.m.th. thuaji atij pasi t mbrrish tek ai: A ke
dshir t pastrosh veten? Pra, ta pastrosh veten
nga politeizmi. Musai (
Alejhi essalatu
ue esselam
) u urdhrua t
fliste but me t.
CBA D FE G IH J K
L M SRQPON T XWVU
Y Z cba`_^]\[
ed f nmlkjihg
utsrqpo v {zyxw
`_~}| a fedcb
ponmlkjihg q

CBA
sr t vu w yx
z |{ } ~




|
.,..,

.,,,..


@ @ @ @
62
S SS Sdhe t t udhzoj te Zoti yt, q ti
friksohesh?, d.m.th. t orientoj n adhurimin
dhe njsimin e Tij. E kshtu ti friksohesh dnimit
t Tij. El- khashjeh Friksimin (ndaj Zotit) nuk e
ka vese ai q sht i udhzuar dhe i orientuar.
T TT TMusai ia tregoi mrekullin m t madhe
Thuhet se kjo mrekulli ishte shkopi i tij dhe
thuhet, gjithashtu, se ishte dora e tij.
U UU Upor ai (Faraoni) e mohoi dhe e kundrshtoi.
V VV VPastaj i ktheu shpinn, d.m.th. ktheu
shpinn dhe e refuzoi besimin. duke u prpjekur
(kundr s vrtets), pra duke kryer shkatrrime
n Tok dhe duke u prpjekur t kundrshtonte
at q solli Musai.
W WW Wdhe i tuboi, d.m.th. i mblodhi ushtart e tij
pr prleshje dhe luft. Ose, i mblodhi magjistart
pr tiu kundrvn Musait. Ose, i mblodhi
njerzit q t prezantonin dhe t shikonin at q
do t ndodhte. e brtiti me z t lart:
X XX XDhe tha: Un jam zoti juaj m i lart! Ai i
mallkuar (Faraoni) donte t thoshte se ska Zot
sipr tij.
Y YY YPrandaj Allahu e goditi at me dnim n jetn
tjetr dhe n kt jet., d.m.th. Allahu e bri at
shembull duke i dhn atij dnimin e bots tjetr,
q sht dnimi i Zjarrit, po edhe dnimin e s
pars, i cili sht dnimi n dynja, duke e mbytur
at (n det), me qllim q ata q e dgjojn kt
ndodhi t nxjerrin msim prej saj.
Z ZZ ZKjo sht kshill pr ata q i friksohen
Allahut. N at q u tregua nga historia e
Faraonit dhe u b me t, nxirret nj msim
madhshtor pr kdo q sht nga ata q i
friksohen Allahut dhe ruhen prej (dnimit t) Tij.
a aa aCili sht m i vshtir: krijimi i juaj apo i
qiellit A krijimi juaj pas vdekjes dhe ringjallja
sht m e vshtir n vlersimin tuaj, apo krijimi
i qiellit? Kjo mas kaq e madhe dhe ka n t nga
mrekullit e krijimit dhe fuqis s mahnitshme. T
gjitha kto jan fakte t qarta pr ata q
vshtrojn.
1
t cilin Ai e ndrtoi
b bb bia ngriti lart kupn, d.m.th. e ka br at si
ndrtes t ngritur sipr Toks. dhe e prsosi.,
pra i ka dhn nj krijim harmonik, me form t
rregullt n t cilin nuk ka as mosprputhje, as
shtrembrim, as arje dhe as plasaritje.
c cc cNett i bri t errtakurse ditt t
ndritshme., d.m.th. i bri ditt t ndritshme me
an t drits s diellit.
d dd dPastaj e shtriu rrafsh Tokn, d.m.th. pas
krijimit t qiellit e sheshoi Tokn.
e ee edhe, nga ajo nxori ujrat dhe bri kullotat,
d.m.th. nxori nga Toka lumenjt dhe burimet si dhe
kullotat me bim q shrbejn si ushqim pr kafsht.
f ff fkurse malet i bri t patundshme, (t ngulura
fort) I ka br malet si shtylla pr Tokn q ajo
t mos lkundet me ata q jan n siprfaqen e saj.
g gg gq ti gzoni ju dhe bagtit tuaja.
h hh hKur t arrij gjma m e madhe, d.m.th.
kur t vij gjma m e madhe, e cila vrshon dhe
mbulon do fatkeqsi tjetr. Pra, bhet fjal pr
fryrjen e dyt (n Sur), e cila i dorzon banort e
Xhenetit n Xhenet dhe banort e Zjarrit n Zjarr.
i ii iat Dit njeriu do t kujtoj gjithka q ka br
j jj jdhe Zjarri flakrues do ti tregohet dokujt
q sheh., d.m.th. shfaqet aq haptazi saq nuk i
fshihet askujt.
k kk k Ather, ai q ka shkelur gjithka, pra i ka
kaluar kufijt me mosbesim dhe gjynahe.

1
Pra sht e qart pr kdo q vshtron n hapsirn e
madhe qiellore dhe mrekullit madhshtore q
gjenden n t, se krijimi i qiellit sht m i madh se
krijimi i njerzve, si sqarohet kjo n Kuran: Ska
dyshim se krijimi i qiejve dhe i toks sht m i
madh se krijimi i njerzve, por shumica e njerzve
nuk e din. Surja Gafir, ajeti 57. Prandaj Ai q arrin
t bj nj krijim kaq madhshtor, si sht krijimi
i qiellit, e ka shum t leht ti krijoj prsri
njerzit pas vdekjes dhe ti ringjall ata (sh.p.).
FEDCBA G LKJIH M
SRQPON T XWVU Y Z
\[ ] _^ ` cba d e
f g kjih l qponm
r wvuts x y `_~}|{z
a dcb e ihgf j
nmlk o srqp t
vu w zyx { ~}|






|
.,..,

.,,,..


@ @ @ @
63
CBA
BA C FED G KJIH L M
PON Q TSR U XWV Y
]\[Z ^ ba`_ c ed f g
ih j mlk n qpo r uts
v xw y {z | ~} _ a`
cb d hgfe i mlkj n o
qp r uts v zyxw { }|
~






l ll ldhe ka paraplqyer jetn e ksaj bote,
d.m.th. ka preferuar jetn e ksaj bote ndaj bots
tjetr, pr t ciln as nuk sht prgatitur dhe as
nuk ka punuar.
m mm msigurisht q do t ket pr streh
Xhehenemin., pra vendi ku ai do t strehohet do
t jet vetm Xhehenemi dhe asnj vend tjetr.
n nn nKurse ai q i sht friksuar qndrimit para
Zotit t tij, pra i sht friksuar qndrimit q
do t ket para Zotit t tij n Ditn e Kiametit.
dhe e ka frenuar veten nga dshirat, d.m.th. e
ka frenuar at nga devijimi n gjynahe dhe
harame, t cilat ajo (vetja) i dshiron.
o oo opa dyshim q do t ket pr streh Xhenetin.,
n t cilin ai do t rrij. Dhe vetm ky do t jet
vendi ku ai do t strehohet dhe asnj vend tjetr.
p pp pT pyesin ty pr Orn (astin) (e Kiametit)
se kur do t ndodh., pra kur do t mbrrij dhe
kur do t ndodh ajo?
q qq qPo, n far gjendje je ti tua prkujtosh
at?, d.m.th. at e di vetm Allahu i Madhruar,
ndrsa ti nuk je n gjendje ta dish dhe as ta
prmendsh (se kur sht ajo).
r rr rTek Zoti yt sht fundi i saj., d.m.th. fundi i
dijenis rreth saj sht vetm tek Zoti yt dhe
askush tjetr ve Tij nuk e di at.
s ss sTi je vetm paralajmrues i atyre q i
friksohen asaj., d.m.th. ti vetm frikson me t,
at q i druhet ardhjes s Ors (astit t Kiametit).
t tt tDitn kur do ta shohin at, (njerzve) do tu
duket se kan qndruar (n Tok) ve nj
mbrmje apo nj mngjes., vese sa fundi i nj
dite apo fillimit t saj, ose sa kohzgjatja e
mngjesit q pason at mbrmje.
SURJA ABESE
A AA AAi u vrenjt dhe ktheu kurrizin Profeti
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) vrenjti fytyrn dhe ktheu kurrizin.
B BB Bsepse atij i erdhi i verbri., d.m.th. pr shkak
t ardhjes s t verbrit tek ai. Shkaku i zbritjes s
ksaj sureje sht se disa njerz nga kokat e
Kurejshve ishin tek Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) pr t
cilt ai shpresonte se do t pranonin Islamin. N
at moment erdhi tek ai nj burr i verbr
Abdullah Ibn Ummi Mektumi, i cili ishte nj nga
sahabt m t mir. Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nuk i
plqeu q Ibn Ummi Mektumi tia ndrpriste
fjaln, kshtu q i ktheu kurrizin atij.
C CC CE ku e di ti, o Muhamed, ndoshta ai
pastrohet, d.m.th. ndoshta i verbri pastrohet nga
gjynahet me an t veprave t mira, pr shkak t
asaj q do t msonte prej teje.
D DD Dose t merrte kshill, d.m.th. kujtohet dhe
merr msim nga ato kshilla q mson prej teje.
e kshilla ti sillte dobi atij?!
E EE ESa pr at q sht i pasur
F FF Fti atij po i kushton vmendje, d.m.th. i
drejtohesh me fytyrn dhe fjalt e tua, ndrkoh
q ai tregon se nuk ka nevoj pr ty dhe i kthen
shpins asaj me t ciln ti ke ardhur (fen Islame).
G GG GPo ti nuk ke prgjegjsi, nse ai nuk
dshiron t pastrohet., d.m.th. far prgjegjsie
ke ti, nse ai nuk pranon Islamin dhe nuk
udhzohet?! Detyra jote sht vetm tua
komunikosh mesazhin, prandaj mos u preokupo
me shtjen e jobesimtarve t till.
H HH HSa pr at q t vjen duke nxituar, d.m.th.
mbrriti tek ty duke shpejtuar, duke krkuar q ta
udhzosh tek e mira dhe ta kshillosh me kshillat
e Allahut.
I II Idhe ndien frik (nga Allahu)
J JJ Jti atij nuk po ia v veshin., d.m.th. e l at,
nuk i v veshin dhe tregohesh i pakujdesshm
ndaj tij.
K KK KMos vepro ashtu! N t vrtet, kjo sht
kshill, d.m.th. kto ajete, apo kjo sure, sht
kshill, e cila meriton t kshillohesh me t, ta
pranosh at dhe t punosh sipas saj.
L LL Lpra, kush t doj, le t marr kshill!
M MM Msht n flet t nderuara, d.m.th ajo sht
kshill n flet t nderuara tek Allahu pr shkak
t dijes dhe urtsis q ka n to. Ose, sepse ato

@ @ @ @
64
kan zbritur nga El-Leuh El-Mahfudh
1
.
N NN Nt lartsuara me vler t lart tek Allahu t
pastra, d.m.th. ato jan t pastra e nuk preken
vese nga ana e t pastrve. Ato jan t mbrojtura
(e nuk mund t kapen) nga djajt dhe nga jobesimtart.
O OO On duart e seferah (engjjve udhtues) Ata jan
engjjt t cilt ojn shpalljen nga Allahu tek i
Drguari i Tij.
2

P PP Pt nderuar, d.m.th. t nderuar tek Zoti i
tyre dhe t bindur., d.m.th. t prkushtuar, t
bindur ndaj Zotit dhe t sinqert n besimin e tyre.
Q QQ QMallkuar qoft njeriu! Sa mosmirnjohs q
sht ai!, d.m.th. mallkuar qoft njeriu
jobesimtar! Sa mohues i fort q sht ai!
R RR RPrej far gjje e krijon Allahu at?, d.m.th.
prej far gjje e ka krijuar Allahu kt jobesimtar?
S SS SPrej piks s fars e krijon, d.m.th. nga nj
pik lngu t dobt e t prmuar. Ather si vall
tregohet mendjemadh ai q ka dal dy her nga i
njjti vend nga del edhe urina? dhe i jep prmasa
t rregullta., d.m.th. e prsosi dhe e prgatiti pr
t arritur interesat e veta, i krijoi atij duart,
kmbt, syt dhe shqisat e tjera.
T TT TM pas ia lehtson rrugn, d.m.th. i lehtson
rrugn pr t kryer t mirn apo t keqen.
3

U UU Ue pastaj e vdes dhe bn q ai t varroset,
d.m.th. e bn at t ket varr dhe t mbulohet n
t si nderim ndaj tij, duke mos e ln t hidhet n
siprfaqe t Toks ku ta han egrsirat dhe
shpendt.
V VV Vdhe, kur t doj, Ai e ringjall., d.m.th. e
ringjall at pas vdekjes, n at koh kur dshiron
Allahu i Lartsuar.
W WW WE megjithat, njeriu ende nuk i ka plotsuar
ato q i ka urdhruar Ai! Prkundrazi, disa prej
tyre i kan shkelur duke rn n mosbesim, dhe
disa t tjer me gjynahe dhe t pakt jan ata q i
kan plotsuar urdhrat e Tij.
X XX XLe t mendoj njeriu pr ushqimin e vet,
d.m.th. le t shikoj se si e ka krijuar Allahu ushqimin,
t cilin e ka br shkak (baz) t jets s tij.
Y YY YJemi Ne q lshojm uj me bollk
Z ZZ Zpastaj e ajm tokn (sipas nevojs s bims),

1
El-Leuh El-Mahfudh Pllaka e ruajtur mir sht
ajo pllak n t ciln Allahu i Madhruar urdhroi
kalemin (lapsin) t shkruaj do gj q do t
ndodh (sh.p.).
2
Sipas nj komenti tjetr, ktu bhet fjal pr engjjt
shkrues, t cilt shkruajn ajetet me urdhr nga
Allahu (sh.p.).
3
Sipas nj komenti tjetr, ktu bhet fjal pr
lehtsimin e lindjes. Pra, ia lehtson rrugn pr t
dal nga barku i nns s vet n momentin e
lindjes (sh.p.).
pra kur fara mbin fillimisht, ahet toka, edhe pse
fara sht aq e vogl dhe e dobt pr ta ar at.
a aa adhe nxjerrim prej saj drithrat Kuptimi i
ksaj sht q bimt vazhdojn t rriten dhe t
shtohen derisa t japin drithin (far).
b bb brrushin edhe jonxhn e njom (q shrben
si ushqim pr kafsht)
c cc cullirin e palmat
d dd dkopshtet e dendura Bhet fjal pr
kopshtet me palma t shumta dhe trungje shum
t mdhenj.
e ee efruta dhe ebba Ebba jan ato barra dhe
llojet t ndryshme t kullotave, q mbijn vet
nga Toka, t cilat nuk mbillen nga njerzit dhe as
prdoren si ushqim prej tyre.
f ff fq ti gzoni ju dhe bagtit tuaja.
g gg gPor, kur t vij Ushtima, d.m.th. Ushtima e
Dits s Kiametit, e cila i shurdhon vesht e
kshtu ata nuk dgjojn.
h hh hat Dit njeriu do t ik nga i vllai,
i ii inga e ma dhe nga i ati,
j jj jnga e shoqja dhe nga fmijt e vet. Kta
jan njerzit m t veant nga t afrmit e vet,
jan ata q jan m t dhimbsur dhe q ndjejn
m shum keqardhje pr t. Prandaj ikja prej tyre
bhet pr shkak t ndonj tmerri t madh dhe
fatkeqsie t frikshme.
k kk kAt Dit, secili prej tyre do t ket aq
shqetsim pr veten, sa do ti mjaftoj., pra do t
ket t tilla shqetsime, t cilat e largojn at nga
t afrmit dhe nuk e ln t merret me ta. Ikn
prej tyre nga meraku se mos ata i krkojn dika
pr shkak t afrsis me ta dhe q ata t mos
shohin vshtirsit n t cilat ai sht.
l ll lAt Dit do t ket fytyra t ndritshme
rrzllore e plot drit,
m mm mt qeshura e t gzuara.
n nn nAt Dit do t ket (edhe) fytyra t
pluhurosura, d.m.th. do t jen gjith pluhur dhe
t ndotura.
o oo oq do ti mbuloj errsira., pra do ti kaploj
sterrimi, errsira dhe vshtirsia.
p pp pKta, pra t zott e fytyrave t pluhurosura,
jan jobesimtart, gjynahqart.(el-fexherah) El-
fexherah jan t shthururit dhe gnjeshtart.
SURJA ET-TEKUR
A AA AKur Dielli t jet mbshtjell (kuwwirat)
Kuwwirat Merr formn e topit. Pra mbshtillet,
mblidhet dhe pastaj hidhet tej.
B BB Bkur yjet t rrzohen, d.m.th. bien dhe
shprndahen. Dhe thuhet se kuptimi sht: kur t
shuhet drita e tyre.
C CC Cdhe malet t ken udhtuar pasi ato t jen
shpartalluar (shprndar) n ajr.
D DD Dkur devet barrse t braktisen (uttilet) Jan

@ @ @ @
65

CBA
CBA D GFE H JI
K L ONM P SRQ
T WVU X [ZY \ ]
_^ ` cba d gfe
h kji l onm p rq
s t xwvu y |{z }
_~ ` cba d gfe h
lkji m srqpon t u
wv x {zy | ~}

|
.,..,

,,.. .,

|
.,..,

.,,,..

prmendur veanrisht devet barrse, sepse ato
jan pasuria m e shtrenjt pr arabt. Kuptimi i
fjals uttilet sht: lihen t braktisura, pr shkak t
tmerrit t madh q ato shikojn.
E EE Edhe egrsirat t tubohen, d.m.th. kur t
ringjallen pr t marr hakun e tyre nga njra-
tjetra. Dhe thuhet se kuptimi i ksaj sht: kur ato
t ngordhin.
F FF Fkur detet t ndizen, pra do t ndizen dhe
do t bhen zjarr i flakruar.
G GG Gdhe njerzit t bashkohen
1
Bashkohen
njerzit besimtar me hyrit e Xhenetit, ndrsa
njerzit jobesimtar bashkohen me djajt. Ka
thn Haseni: dokush i bashkngjitet grupit t
vet; ifutt me ifutt, t krishtert me t krishtert,
mexhust
2
me mexhust, hipokritt me hipokritt
dhe besimtart i bashkngjiten besimtarve.
H HH Hkur vajza foshnj e varrosur pr s gjalli t pyetet
I II Ipr far faji ishte vrar Kur ndonjrit nga
arabt i lindte vajz, ai e varroste at t gjall nga
frika se mos turprohej me t, apo nga frika e
varfris. Prandaj (Allahu) e ka qortuar rnd me
an t pyetjes s saj, ngaq ajo sht vrar pa
kurrfar faji t kryer nga ana e saj.
J JJ Jkur flett t shprndahen, d.m.th.
shprndahen regjistrat (librat) e veprave pr t
filluar llogaria.
K KK Kdhe qielli t zhvishet, d.m.th. kur t ahet
dhe t hiqet.
L LL Lkur Xhehenemi t flakroj Ndizet fort pr
shkak t zemrimit t Allahut dhe gjynaheve t
bijve t Ademit (njerzve).
M MM Mdhe Xheneti t afrohet Afrohet dhe ohet
pran t devotshmve. Dhe thuhet se ktu jan
dymbdhjet shtje. Gjasht t parat jan n
dynja dhe ato jan: nga fillimi i sures e deri tek
thnia kur detet t ndizen dhe gjasht t tjera
jan n Ahiret dhe ato jan q nga dhe njerzit
t bashkohen e deri ktu.
N NN Nather dokush do t marr vesh far
kishte prgatitur., pra kur t shprndahen librat e
veprave, ather dokush do ta marr vesh se t
mira apo t kqija ka prgatitur (pr kt Dit).
O OO OBetohem pr ata yje q trhiqen Allahu i
Lartsuar betohet pr yjet, t cilt trhiqen ditn;
fshihen e nuk shihen nn dritn e Diellit.
P PP Pq udhtojn Udhtojn n orbitat e tyre.
(El-Kunnes) e perndojn Fshihen n kohn e
perndimit t tyre. El-Kunnes vjen nga fjala El-
Kinas strofk, vendi ku fshihen kafsht e egra,
si jan gazelet etj.

1
Sipas nj komenti tjetr, ktu bhet fjal pr
bashkimin e shpirtrave me trupat (sh.p.).
2
Mexhust jan adhuruesit e zjarrit (sh.p.).
Q QQ Qpr natn kur ajo largohet (asas)
3
, d.m.th.
largohet dhe mbaron errsira e saj.
R RR Re pr agimin kur nis t zbardh, pra vjen
me qetsi dhe fllad.
S SS Spadyshim se ai, d.m.th. Kurani, sht Fjal
e (kumtuar prej) nj t Drguari fisnik Ky i
Drguar sht Xhibrili (
Alejhi essalatu
ue esselam
), sepse sht ai
q e solli Kuranin nga Allahu i Madhrur tek
Profeti i Tij (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
T TT Tq zotron fuqi dhe pozit t lart te Zoti i
Fronit, d.m.th. zotron fuqi t madhe dhe ka
pozit t fort tek Allahu i Madhruar e i Lartsuar.
U UU Ue q sht i respektuar atje dhe besnik. sht i
respektuar atje, midis engjjve, t cilt kthehen tek ai
dhe i binden atij. Ai, gjithashtu, sht i besueshm pr
shpalljen dhe pr shtje t tjera.
V VV VShoku juaj (Muhamedi) nuk sht i marr. E
ka cilsuar Muhamedin (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) si shoku juaj
pr t treguar se ata e njohin mir at dhe se ai sht
njeriu m i logjikshm dhe m i plot.

3
Sipas nj komenti tjetr, ktu bhet fjal pr natn
kur ajo vjen me errsirn e saj. Kjo pr arsye se fjala
asas n gjuhn arabe i prfshin t dyja kuptimet e
kundrta me njra- tjetrn (ardhjen dhe largimin) (sh.p.).

@ @ @ @
66
CBA
CBA D GFE H JI
K L ONM P TSRQ
U V \[ZYXW ] ^
a`_ b hgfedc i
mlkj n qpo r s
t u xwv y }|{z ~ _
ba` c fed g kjih
l qponm r xwvuts
y ~}|{z

CBA



|
.,..,

.,,,..

W WW WAi e ka par at n horizontin e qart Profeti
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) e ka par Xhibrilin (
Alejhi essalatu
ue esselam
) n
pamjen e tij (reale), ku ai kishte gjashtqind krah.
Ka thn Muxhahidi: E ka par n drejtim t
Exhjad-it,
1
q sht n lindje t Meks.
X XX Xdhe ai pra, Muhamedi (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nuk
mbulon asnj t fsheht prej s Padukshmes.,
d.m.th. ai nuk tregohet koprrac me shpalljen, pra
me lajmin q i vjen nga qielli dhe as nuk l gj mangt
n komunikimin e mesazhit, prkundrazi ai u
mson krijesave Fjaln e Allahut dhe gjykimet e Tij.
Y YY YAs ky (Kuran) nuk sht fjal e djallit t
mallkuar., d.m.th. Kurani nuk sht fjal e
ndonj djalli prej djajve, t cilt krkojn t
dgjojn vjedhurazi, e q gjuhen me an t
shigjetave t zjarrta (meteorve).
Z ZZ ZPrandaj, nga po ia mbani? Cila sht ajo
rrug m e qart pr tu ndjekur sesa kjo rrug q
Un u kam sqaruar juve?!
a aa aAi sht vese kshill pr bott, d.m.th.
Kurani nuk sht gj tjetr vese kshill dhe

1
Exhjad sht emri i nj mali n lindje t Meks s
nderuar.
prkujtim pr mbar krijesat.
b bb bpr secilin nga ju q dshiron t ndjek
rrugn e drejt.
c cc cPor ju nuk mund t dshironi, prvese nse
dshiron Allahu, Zoti i botve!, d.m.th. ju nuk
mund ta dshironi qndrimin n rrugn e drejt
dhe as nuk mund ta arrini dot at, vese nse
Allahu dshiron dhe jep sukses pr t.
SURJA EL-INFITR
A AA AKur qielli t ahet ahet pr zbritjen e
engjjve.
B BB Bdhe yjet t derdhen, d.m.th. bien t
shprndar (nga njri-tjetri).
C CC Ckur detet t shprthehen, d.m.th.
shprthehen tek njri-tjetri derisa t bhen nj det
i vetm. Ose, shprthejn ashtu si shprthejn
vullkanet dhe kjo ndodh para Dits s Gjykimit.
D DD Ddhe varret t prmbysen Kthehet prmbys
dheu i tyre dhe nxirren t vdekurit.
E EE Eather dokush do t msoj pr veprat q
ka br dhe q ka ln pa br. Kur t
shprndahen fletushkat e veprave, do t msoj
dokush t mirat dhe t kqijat q ka br dhe t
mir dhe t keqe ka ln pa br.
F FF FO njeri, t mashtroi ty ndaj Zotit tnd
bujar, d.m.th. t joshi dhe t mashtroi saq
mohove Zotin tnd bujar? Thuhet: e mashtroi at
falja e Allahut, i Cili nuk ia shpejtoi dnimin.
G GG Gi Cili t krijoi ty nga nj pik fare, ndrkoh
q nuk ishe asgj. t prsosi duke t br njeri q
dgjon, shikon dhe logjikon dhe t harmonizoi,
t ka br me trup t rregullt e t drejt, t ka
dhn pamje t bukur dhe i ka br gjymtyrt e tua
t rregullta e t prshtatshme.
H HH Hdhe, q t ka mbrujtur n fardo forme q
ka dashur?! t ka ndrtuar n formn q Ai ka
dshiruar midis formave t ndryshme. Nuk je ti ai
q ke zgjedhur formn e vetes tnde.
I II IPor jo! Kjo fjal sht pr ta frenuar dhe pr
ta qortuar pr mashtrimin e tij me bujarin e Allahut
dhe brjen e saj (bujaris s Allahut) rrug pr ta
mohuar At. Ju e quani t gnjeshtrt Gjykimin
(pas ringjalljes), pra shprblimin (sipas veprave).
J JJ Jndonse mbi ju ka rojtar (q ju vzhgojn),
K KK Kshnues t nderuar,
L LL Lq din gjithka q bni. Thot: Ju e
prgnjeshtroni (e mohoni) Ditn e shprblimit,
ndrsa engjjt e Allahut jan ngarkuar q tju
ruajn juve. Ata shnojn veprat dhe fjalt tuaja
q t jepni llogari pr to Ditn e Kiametit.
M MM MVrtet, pundrejtt do t jen n Xhenet,
N NN Nkurse fajtort, me siguri, do t jen n
Zjarrin flakrues,
O OO On t cilin do t digjen n Ditn e Gjykimit,
d.m.th. n Ditn e shprblimit q ata e mohonin.

@ @ @ @
67
At Dit, ata detyrohen me forc t shijojn
flakrimin dhe nxehtsin e atij Zjarri.
P PP Ppa mundur ti shmangen atij. Kurr nuk
shkputen prej tij dhe as nuk mungojn n t. Aty
do t mbeten prgjithmon (n jet t jetve).
Q QQ QE kush do t ta shpjegoj ty se sht Dita e
Gjykimit?
R RR REdhe njher: Kush do t ta shpjegoj ty se
sht Dita e Gjykimit?, d.m.th. Dita e shprblimit
dhe llogaris. E ka prsritur (pyetjen rreth Dits
s Gjykimit) pr ta Madhruar pozitn e saj, pr tia
shtuar rndsin, si dhe pr t futur frikn prej saj.
S SS SAjo sht Dita, kur askush nuk do t ket
fuqi pr t br gj pr ndonj tjetr dhe, kur
pushteti do t jet vetm i Allahut. Atje, askush
ve Allahut, Zotit t botve, nuk mund t
vendos apo t bj dika. At Dit, Allahu nuk i
jep kurrfar pushteti askujt, ashtu si i kishte
dhn n dynja.
SURJA EL-MUTAFFIFN
Transmetohet nga Ibn Abbasi (
Radijallahu
anhu
) se ai ka
thn: Kur erdhi Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) n Medine,
ata (medinasit) ishin nga njerzit m t kqij n
shtjen e matjes. Prandaj Allahu i Madhruar
zbriti (ajetin): Mjer pr ata q han n pesh
dhe matje. Kshtu ata pas ksaj, filluan t masin
n mnyr t rregullt.
A AA AMjer pr el-mutaffifin ata q han n pesh
dhe matje Et-tatfifu n gjuhn arabe ka kuptimin
e lnies pak mangt t dikaje n pesh apo matje.
Ndoshta ndonjri prej tyre mbante dy lloje sa
1
,
ku njrin e prdorte pr tu matur njerzve dhe
tjetrin e prdorte pr t matur t tjerve.
B BB Bt cilt, kur masin pr veten, e marrin masn
t plot, d.m.th., t cilt, kur blejn pr veten e
tyre, e marrin t plot masn dhe peshn.
C CC Cndrsa, kur u masin apo u peshojn t tjerve,
ua paksojn., d.m.th. kur u masin apo u peshojn
t tjerve, u masin dhe u peshojn atyre mangt.
D DD DA nuk mendojn ata se do t ringjallen
Kuptimi i ksaj sht se ata nuk e shkojn npr
mendjet e tyre se do t ringjallen dhe do t pyeten
pr kan br. Si vall nuk e menduan kt q t
meditonin rreth saj dhe t linin at vepr, nga
pasojat e s cils ata friksohen.
E EE En nj Dit t madhe,
F FF FDitn, kur t gjith njerzit do t dalin para
Zotit t botve?! ohen duke qndruar n
kmb dhe duke pritur urdhrin, ose shprblimin,
ose llogarin nga Zoti i botve. Ky sht nj

1
Njsi matse q bazohet n vllimin q mban ena
me kt emr. Shiko shnimin nr. 2 n suren El-
Muxhadile (sh.p.).
tregues se sa i madh sht faji i ngrnies n mas
dhe pesh, sht nj tregues pr shtimin e
gjynahut n t dhe pr ndshkimin e tmerrshm
q ai meriton. Kjo pr arsye se sht tradhti ndaj
amanetit dhe ngrnie e hakut (t drejts) s tjetrit.
G GG GSigurisht (q do t ringjallen), dhe Libri i
keqbrsve do t jet n Sixh-xhn! Padyshim q
keqbrsit, pjes e t cilve jan edhe ata t cilt
han n mas dhe n pesh, jan t shkruar n
regjistrin e banorve t Zjarrit. Ose, jan n nj
vend t bllokuar (t mbyllur) dhe t ngusht.
H HH HE kush do t ta shpjegoj ty se sht Sixh-
xhn?!
I II Isht nj libr i shkruar!, d.m.th. ai libr,
n t cilin jan shnuar emrat e tyre, sht nj
libr i shkruar qart. Dhe thuhet se Sixh-xhn n
origjin sht Sixh-xhl dhe rrjedh nga fjala Sixh-
xhil-l q do t thot libr.
J JJ JMjer mohuesit at dit,
K KK Kt cilt mohuan Ditn e Gjykimit!
L LL LAskush nuk e mohon at, prve
gjynahqarve q shkelin do kufi, d.m.th.
keqbrsve, zullumqarve q i kalojn kufijt n
gjynahe dhe zhyten n shkaqet e tyre (gjynaheve).
M MM Me t cilt, kur u lexohen shpalljet Tona, t
cilat i jan zbritur Muhamedit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). thon:
Kto jan prralla t t parve!, pra thon kto
jan legjenda dhe tregime t pavrteta q jan n
librat e tyre (t parve).
N NN NNuk sht ashtu! U sht thn kshtu pr
ta frenuar, pr ta qortuar dhe pr ta
prgnjeshtruar pr thnien e tij t pavrtet, at
q i ka kaluar kufijt dhe sht zhytur n gjynahe.
Por veprat e tyre (t kqija) q ata punuan ua
kan mbuluar (rane) zemrat. Kundrshtimet dhe
gjynahet e tyre u shtuan aq sa ua mbuluan zemrat.
Ky sht Er-Ran mbulimi i tyre.
Transmetohet nga Ebu Hurejra (
Radijallahu
anhu
) se
Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ka thn: Kur njeriu bn nj
gjynah, n zemrn e tij vihet nj njoll e zez.
Nse ai pendohet dhe e l at gjynah, ather
zemra e tij pastrohet, por nse i kthehet gjynahut,
ather kjo njoll shtohet derisa tia mbuloj
zemrn. Ky sht Er-Ran q ka prmendur Allahu
i Madhruar n Kuran.
O OO ONuk sht ashtu! N t vrtet, at dit ata
do t jen t penguar (t shohin) Zotin e tyre,
d.m.th. do t jen t penguar t shohin Zotin e
tyre Ditn e Gjykimit. Pra, nuk do t shohin tek
Ai, ashtu si shikojn besimtart. Ashtu si i
mbuloi n dynja nga njsimi i Tij, i mbuloi q t
mos e shohin At n Ahiret.
P PP Ppastaj, me siguri, do t hyjn n Zjarrin e
Xhehenemit, d.m.th. do t hyjn n Zjarr dhe
pastaj do t shijojn nxehtsin e tij.

@ @ @ @
68
FEDCBA G KJIH L M
N O RQP S WVUT X
_^]\[ZY ` fedcba
g h rqponmlkji s ut
yxwv z ~}|{ _ a`
fedcb g mlkjih
n rqpo s ut v xw
y }|{z ~ 







Q QQ Qe do tu thuhet: Ja, kjo ajo q e quanit t
gnjeshtrt!
R RR RNdrsa Libri i (el-ebrar) pundrejtve me
siguri q do t jet n Il-lijn., d.m.th. ata jan t
shkruar n banort e Il-lijn, i cili sht Xheneti.
Ose, jan n vendet m t larta t Xhenetit. Ndrsa
El-ebrar pundrejtt jan t bindurit.
S SS SE kush do t ta shpjegoj ty se sht Il-
lijjn?, d.m.th. t bri t dish ty, o Muhamed, se
sht Il-lijn. Kjo sht br pr ti dhn m
tepr pesh dhe rndsi Il-lijjn-ve.
T TT Tsht nj libr i shkruar!, d.m.th. libri, n t
cilin jan shnuar emrat e tyre, sht i shkruar qart.
U UU UAt e dshmojn t afrmit (e Allahut).,
d.m.th. melaiket dshmojn dhe e shikojn at libr
t shkruar qart. Dhe thuhet se ata dshmojn pr ato
q jan n t (libr) Ditn e Gjykimit.
V VV VMe t vrtet, pundrejtt do t gjenden n
Lumturi (Xhenet)
W WW Wduke shikuar nga frone t lart e t
zbukuruar. Shikojn nderimet q ka prgatitur
Allahu pr ta. Dhe thuhet: shikojn tek fytyra e
Allahut t Madhruar.
X XX XN fytyrat e tyre do t njohsh shklqimin e
Lumturis. Kur shikon n fytyrat e tyre kupton
se ata jan prjetues t knaqsive. Kjo duket nga
ajo drit, bukuri, bardhsi, gzim dhe shklqim q
shihet n fytyrat e tyre.
Y YY YAtyre do tu jepet t pin (rahik) pije t
pastr (makhtum) t ruajtur mir Rahik-u i vers
sht ai n t cilin nuk sht hedhur ndonj pije
tjetr (q ia ul cilsin) dhe as ndonj gj q ta
prish at. Ndrsa makhtum sht ajo pije q sht e
vulosur, e cila sht e ndaluar t preket nga ndonj
dor, derisa ta hapin at pundrejtit (el-ebrar).
Z ZZ Zfundi i t cilit do t vij er myshku
(misku)., d.m.th. shija n fund t ksaj pije vjen
era misk; kur personi q e pi e shkput at nga
goja e tij, ndjen se kjo pije vjen era misk. Dhe
thuhet (se kuptimi i ksaj sht): ent me kt lloj
pije, jan t vulosura me misk. Pr kt, le t
garojn garuesit., d.m.th. le ta krkojn ata q e
dshirojn dika t till. Et-tenafus garimi
sht t hahesh dhe t konkurrosh me t tjert
pr dika, t ciln dokush e do pr veten e vet,
duke u treguar pr t koprrac ndaj t tjerve.
a aa aDhe ajo pije do t przihet me Tesnim Ajo
pije e pastr (nektar) do t przihet me pijen e
Tesnimi-it, e cila sht nj pije q derdhet mbi ta
nga lartsit. Ajo sht pija m e mir e Xhenetit.
b bb bnga burimi i t cilit do t pin m t afrmit
(e Allahut)., d.m.th. pin pije t pastr (nektar)
nga burimi i Tesnimit; prziejn me t gotat e tyre.
c cc cVrtet, keqbrsit Ata jan jobesimtart
qeshnin me ata q besonin, talleshin dhe i
prqeshnin besimtart.
d dd dduke ia shkelur syrin njri-tjetrit, sa her q
ata kalonin pran tyre., pra duke br me shenj
me an t qepallave dhe vetullave. I shanin dhe i
ofendonin pr fen Islame.
e ee eKur ktheheshin, pra kur ktheheshin
jobesimtart, te njerzit e vet ku uleshin e
bisedonin me ta, ata ktheheshin t knaqur,
d.m.th. duke iu plqyer veprimet e tyre dhe duke
u knaqur me to. Pra, ata zbaviteshin duke cenuar
besimtart dhe duke u tallur me ta.
f ff fdhe, kur i shihnin ata, thoshin: Kta jan t
humbur,
g gg gndonse nuk qen drguar vzhgues t tyre.,
d.m.th. nuk qen drguar nga Allahu si vzhgues
ndaj myslimanve. As nuk ishin t ngarkuar pr t
regjistruar punt e tyre.
h hh hPor sot, ata q kan besuar, do ti prqeshin
jobesimtart, d.m.th. besimtart do ti prqeshin
jobesimtart, kur ti shikojn ata t poshtruar
dhe t mundur, ashtu si u talln jobesimtart me
ta n dynja.
i ii ie nga fronet e ngritura do ti shikojn. pra,
(besimtart) do ti shikojn armiqt e Allahut kur
ata dnohen, ndrkoh q besimtart rrin t
knaqur mbi frone t ngritura.

@ @ @ @
69
CBA D JIHGFE K

CBA
NML O RQP S VUT
W [ZYX \ _^] ` a
edcb hgf i lkj
nm o srqp t u
xwv y _~}|{z ` a
cb d fe g lkjih m
rqpon s yxwvut z |{
} ~ 




|
.,..,

.,,,..

j jj jA jan shprblyer meritueshm mohuesit
pr at q kan br?!, pra jobesimtart e morn
tashm shprblimin e tyre, pr shkak t prqeshjes
dhe talljes q u bnin besimtarve n dynja.
SURJA EL-INSHIKK
A AA AKur qielli t ahet arja e qiellit sht nga
shenjat e Dits s Kiametit.
B BB Bduke dgjuar me bindje Zotin e vet, d.m.th.
duke dgjuar dhe duke iu bindur urdhrit q i jep
Zoti i tij. si e ka pr detyr, d.m.th. e ka pr
detyr q t bindet, t nnshtrohet dhe t dgjoj.
C CC Ckur Toka t sheshohet, d.m.th. Toka
shtrohet dhe thrrmohen malet e saj, derisa ajo t
bhet nj vend i hapt dhe i shesht.
D DD Ddhe t flak at q ka brenda e t zbrazet,
d.m.th. dhe t nxjerr e t hedh n siprfaqe t
vdekurit q jan n t.
E EE Eduke dgjuar me bindje Zotin e vet, si e ka
pr detyr
F FF Father ti, o njeri Ktu qllimi sht pr
njeriun si lloj, besimtari dhe jobesimtari. q
prpiqesh shum, mundin tnd do ta gjesh te Zoti
yt., d.m.th. ti prpiqesh pr takimin me Zotin tnd
dhe sigurisht q do ta takosh At me veprat e tua.
G GG GAi, t cilit do ti jepet libri i tij n dorn e
djatht Kta jan besimtart, t cilve fletushkat,
n t cilat jan t sqaruara veprat q ata kan
kryer, u jepen n dorn e djatht.
H HH Hdo ta ket t leht llogarin Kjo do t thot
q atij i ekspozohen t kqijat q ka br. Pastaj
Allahu ia fal ato pa ia debatuar llogarin.
Transmetohet nga Aisheja (r.a) t ket thn: Ka
thn Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
): Kujt i debatohet
llogaria, ai dnohet. Thot (Aisheja (
Radijallahu
anhu
):
Ather i thash: A nuk thot Allahu: do ta
ket t leht llogarin? Ai tha: Kjo nuk sht
llogaria, por ky sht ekspozimi. Kujt i debatohet
llogaria Ditn e Kiametit, ai dnohet.
I II Idhe do t kthehet te t afrmit e tij, d.m.th.
tek bashkshortet dhe hyrit symdha, t cilat jan
n Xhenet. i gzuar. Kthehen gjith gazmend,
pr shkak t mirsis dhe nderimit q u bhet.
J JJ JKurse ai, t cilit do ti jepet libri i tij pas
shpins, sepse dora e tij e djatht sht e prangosur
n qafn e tij dhe dora e tij e majt sht pas
shpine. Kta jan jobesimtart dhe gjynahqart.
K KK Kdo t lutet pr shkatrrimin e vet (thuburan),
d.m.th. kur lexon librin e veprave t tij, thot: I
mjeri un! I shkreti un! Dhe thubur do t thot:
shkatrrim, vdekje.
L LL Ldhe n zjarr do t digjet, pra do t futet n
t dhe do t vuaj nxehtsin e tij.
M MM Msepse ai jetonte i shkujdesur (i gzuar) n familjen
e tij, duke ndjekur dshirat e tij t smura dhe
duke u zhytur n epshet e tij, me arroganc dhe
mendjemadhsi, ngaq Ahireti nuk i shkonte
npr mend, ose ngaq nuk mendonte aspak pr t.
N NN Nduke menduar se kurr nuk do t kthehej
Mendoi se ai nuk do t kthehej tek Allahu pr tu
shprblyer (pr t dhn llogari).
O OO OPo sigurisht ai do t kthehet Zoti i tij, ka
qen gjithnj Gjithvzhgues i tij!, d.m.th. Allahu
ka dijeni t plot pr t dhe pr veprat e tij duke
mos iu fshehur Atij asgj prej tyre.
P PP PBetohem n kuqrrimin e muzgut Allahu i
Madhruar betohet pr kuqrrimin q ndodh pas
perndimit t diellit deri n kohn e namazit t
fundit t mbrmjes (jacis).
Q QQ Qn natn e n gjithka q ajo mbledh,
d.m.th. n gjithka q ajo mbledh dhe mban, sepse
nata mbledh dhe bashkon at q ishte shprndar
gjat dits n angazhimet e veta. Kjo ngaq kur vjen
nata gjithka shkon e strehohet n strehn e vet.
R RR Rsi dhe n hnn kur ajo plotsohet, pra kur
plotsohet n mes t muajit hnor.
S SS Sse ju, me siguri, do t kaloni nga nj situat
n nj tjetr!, d.m.th. nga nj gjendje n nj
tjetr. Si sht pasuria dhe varfria, vdekja dhe
jeta, hyrja n Xhenet apo n Zjarr.
T TT Tfar kan ata q nuk besojn?! Pra, pse nuk e

@ @ @ @
70

CBA
CBA D FE G IH
J MLK N QPO R UTS
V W ]\[ZYX ^ `_
gfedcba h kji
srqponml t vu
`_~}|{zyxw
ba c ihgfed
rqponmlkj s ut
wv x |{zy } ~

|
.,..,
#
.,,,..

|
.,..,

.,,,..

besojn Kuranin, ndrkoh q ekzistojn shkaqet t
cilat e bjn t obligueshm besimin n t?!
U UU UE prse, kur u lexohet Kurani, nuk prulen
n sexhde?! pra, far i pengon ata q t bien n
sexhde dhe t prulen kur lexohet Kurani. Dhe
thuhet se qllimi sht se ata nuk e kryejn
sexhden q njihet si sexhdja e tilaves
1
, kur lexohet
ajeti n t cilin ka sexhde.
V VV VPrkundrazi, ata q nuk besojn e quajn at
gnjeshtr., d.m.th. prgnjeshtrojn Librin q
prmban faktet e Njsimit (t Allahut), t
ringjalljes, t shprblimit dhe t ndshkimit.
W WW WPor Allahu e di mir far fshehin ata,
d.m.th. e di mir at prgnjeshtrim q ata fshehin
n veten e tyre.
X XX Xprandaj prgzoji ata me dnimin e
dhembshm E ka prmendur si prgzim n
form talljeje dhe prmimi ndaj tyre.
Y YY Yprve atyre, q besojn dhe bjn vepra t
mira; ata do t shprblehen me nj shprblim,

1
N Kuran gjenden disa ajete q emrtohen si
ajetet e sexhdes, t cilat kur lexohen shoqrohen
me prulje n sexhde (sh.p.).
pr t cilin atyre nuk i mburret askush (nga krijesat).
SURJA EL-BURXH
A AA APr qiellin me yjsi, d.m.th. (Betohem) pr
pozicionin q marrin planett. Ato jan
dymbdhjet yjsi t dymbdhjet planetve.
B BB Bpr Ditn e premtuar, e cila sht Dita e
Kiametit.
C CC Cpr dshmitarin pr krijesat q dshmojn
n at Dit. dhe pr at q dshmohet! pr ato
krime t tmerrshme pr t cilat dshmojn
dshmitart kundr kriminelve, krime t cilat kta
kriminel i kryen ndaj vet ktyre dshmitarve.
Ktu bjn pjes t gjith ata q u vran n rrug t
Allahut, si ndodhi n historin e njerzve t
Hendeqeve, q do t prmendet n vijim.
Gjithashtu edhe Allahu sht Dshmitar kundr
tyre, si do t vij m pas.
D DD DMallkuar qofshin njerzit e Hendeqeve Ata
jan njri nga mbretrit e jobesimtarve dhe
ushtart e tij. Kur nj pjes e popullit t tij besoi,
ata u hapn atyre hendeqe n tok, ndezn n to
zjarr dhe i hodhn n t duke i djegur, ndrsa
mbreti dhe njerzit e tij shikonin.
E EE Ezjarrit (t ushqyer) me lnd djegse Lnda
djegse: drut me t cilat ai mbahet i ndezur.
F FF Fkur rrinin ulur rreth tij Qofshin mallkuar
kur rrinin dhe shikonin zjarrin, t ulur n karrige
pran hendeqeve.
G GG Gduke dshmuar at q po i bnin
besimtarve! Kur i ekspozonin para zjarrit q ata
ta braktisnin fen e tyre. (Ata kriminel) do t
dshmojn n Ditn e Kiametit kundr vetes s
tyre pr ato krime q kryen. Pastaj kundr tyre do
t dshmojn edhe gjuht, duart dhe kmbt e tyre.
H HH HAta i munduan besimtart, vetm pse kta i
besuan Allahut, t Plotfuqishmit, t Denjit pr
do lavd, d.m.th. vetm se ata besuan Allahun, t
Gjithfuqishmin dhe t Denjit pr do lavd n
do situat. Nuk i fajsuan pr dika tjetr, por
vetm pr besimin e tyre.
I II It Cilit i prket pushteti i qiejve dhe i Toks
dhe sigurisht q Allahu sht Dshmitar i do
gjje. I do gjje q ata bn ndaj besimtarve, e
asgj nuk i fshihet Atij. Ky sht nj krcnim i
ashpr pr njerzit e hendeqeve dhe nga ana tjetr
nj premtim i gzueshm (i mir) pr ata besimtar,
t cilt u dnuan pr shkak t fes s tyre.
J JJ JPa dyshim, ata q i sprovuan (duke i
torturuar) besimtart dhe besimtaret, d.m.th. i
dogjn ata me zjarr dhe nuk u lan atyre tjetr
zgjedhje vese t mohojn Allahun. I sprovuan
(duke i torturuar) pr shkak t fes s tyre q ata
ta braktisnin at. e nuk pendohen nga vepra e
tyre e shmtuar dhe nuk kthehen nga mosbesimi

@ @ @ @
71
CBA
BA C GFED H JI K ML
QPON R VUTS W ZYX
[ \ a`_^] b fedc g
jih k qponml r uts v
yxw z }|{ ~ a`_ b c
ed f hg i mlkj n

CBA
rqpo s vut w zyx
{ ~}| 




|
.,..,

.,,,..

dhe sprovimi q ata bjn, i pret dnimi i
Xhehenemit dhe dnimi me djegie., pr shkak t
djegies q ata i bn besimtarve.
K KK KKurse pr ata, q besojn dhe bjn vepra t
mira, do t ket kopshte, npr t cilt rrjedhin
lumenj. Kjo sht fitorja madhshtore.
L LL LVrtet, ndshkimi i Zotit tnd, dnimi q Ai
u bn arrogantve dhe zullumqarve sht i
ashpr! sht i shumfishuar dhe i rnd.
M MM MVrtet, Ai sht i Cili e fillon (krijimin) dhe e
prsrit at. I krijon krijesat n dynja dhe i
rikthen ata t gjall pas vdekjes s tyre.
N NN NAi sht Falsi i madh, i Dashuri Fals i
madh i gjynaheve t robrve t Tij besimtar. Ai
nuk i diskrediton ata me gjynahet e tyre. Ai ka
dashuri t madhe ndaj atyre q tregohen t bindur
nga evliat (t prkushtuarit) e Tij.
O OO OZotruesi i Fronit, d.m.th. Allahu i Lartsuar
sht Zoti i Fronit madhshtor. I Lavdishmi
Lavdia sht kulmi i bujaris dhe mirsis.
P PP PVepruesi i gjithkaje q dshiron.
Q QQ QA e ke dgjuar ndodhin e ushtrive, d.m.th.
tashm ty t ka ardhur (e ke marr vesh) lajmi i
grupeve jobesimtare, t cilt prgnjeshtronin
profett e tyre dhe mblidhnin ushtar pr ti
luftuar ata. Ndodhia e tyre sht historia e
dnimit q u dha Allahu.
R RR Rt Faraonit dhe t fisit Themud?
S SS SE megjithat, ata q nuk besojn,
kmbngulin n prgnjeshtrim, d.m.th.,
megjithat, ata politeist arab vazhdojn t
prgnjeshtrojn n mnyr t ashpr ty dhe at
me t ciln ti erdhe, duke mos nxjerr msim nga
ata jobesimtar q ishin para tyre.
T TT Tndonse Allahu sht pas tyre e i ka nn
kontroll., d.m.th. sht i Plotfuqishm q ti
dnoj ata ashtu si i dnoi ata q ishin para tyre.
U UU UPrkundrazi, ai sht nj Kuran i
lavdishm, d.m.th. ka arritur kulmin e nderimit,
t fisnikris dhe t begatis. Ai nuk sht as
poezi, as fall dhe as magji, si thon ata.
V VV Vn Pllakn e Ruajtur mir (Leuhi Mahfdh).,
d.m.th. sht i shkruar n Pllak, e cila sht baza
e Librit. Ai sht i mbrojtur tek Allahu dhe djajt
nuk mbrrijn dot tek ai (Kurani).
SURJA ET-TRIK
A AA APr qiellin dhe pr et-tarik Allahu betohet
pr qiellin dhe pr tarik-un. Et-Tarik sht ylli.
sht emrtuar tarik ngaq ai vjen natn dhe
fshihet ditn, e do gj q vjen natn (n gjuhn
arabe) emrtohet tarik.
B BB BE kush mund t ta shpjegoj ty se sht
vizitori i nats?
C CC CAi sht ylli q shpon terrin (eth-thakib).
Eth-thakib sht ylli me ndriim shum t fort,
sikur ai shpon fuqishm errsirn e nats.
D DD DPr do njeri ka mbikqyrs. Kjo sht
prgjigjja e betimit. D.m.th. pr do njeri ka
mbikqyrs, t cilt i regjistrojn do njeriu
thniet dhe veprimet e tij dhe shnojn t mirat
dhe t kqijat q ai kryen.
E EE ELe t meditoj njeriu se prej far sht krijuar:
F FF Fsht krijuar prej nj lngu q hidhet,
d.m.th. q derdhet n mitr. Ai sht uji i burrit
dhe i gruas, sepse njeriu sht krijuar prej t dyve,
por ktu jan konsideruar si nj uj i vetm, ngaq
ata jan t przier me njri-tjetrin.
G GG Ge q del ndrmjet shtylls kurrizore dhe
drrass s kraharorit. Ktu bhet fjal pr
shtylln kurrizore t burrit dhe teraib (drrass s
kraharorit) t gruas. Teraib sht vendi ku
qndron varsja n gjoks. Fmija formohet nga t
dy lngjet (farat, ai i mashkullit dhe ai i femrs).
Dhe thuhet se ky lng del nga t gjitha pjest e trupit.
H HH HMe t vrtet, Ai sht i Fuqishm pr ta
kthyer (n jet) at, d.m.th. pr ta kthyer at pas
vdekjes, me an t ringjalljes.
I II Iditn, kur do t zbulohen t fshehtat,
d.m.th. vihen n prov dhe bhen t njohura.
Es-serair t fshehtat jan ato bindje, qllime
etj., t cilat fshihen n zemra. N at moment

@ @ @ @
72
dallohet e mira nga e keqja.
J JJ Jkur njeriu nuk do t ket as fuqi, as ndihms.
Njeriu nuk do t ket as fuqi n veten e vet pr t
penguar dnimin e Allahut dhe as ndihms q ta
shptoj at nga ky dnim q e ka kapur.
K KK KPr qiellin q kthehet me shi her pas here
(dhaturr-rrexhi) Err-rrexhu sht shiu, ngaq ai
vjen dhe kthehet (largohet).
L LL Ldhe pr Tokn q plasaritet Kjo sht
plasaritja q pson toka nga zhvillimi i bimve, i
fruteve dhe i pemve.
M MM Mq kjo sht nj Fjal ndarse pra, Kurani
sht nj Fjal q bn ndarjen midis s vrtets
dhe t kots.
N NN Ndhe nuk sht aspak shaka!
O OO ON t vrtet, ata ngren kurthe, d.m.th. ata
ngren kurthe pr ta rrzuar (hedhur posht) fen
e vrtet me t ciln erdhi i Drguari i Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
P PP Ppor dhe Un ua pres me kurth., d.m.th. i
oj shkall-shkall drejt humbjes, andej nga atyre
nuk ua merr mendja; e kurthin e tyre ua kthej me
nj kurth m t ashpr.
Q QQ QPrandaj, jepu pak afat jobesimtarve lri
edhe pr pak koh., d.m.th. lri pr nj koh t
shkurtr apo t pakt.
SURJA EL-AL
A AA ALavdro emrin e Zotit tnd, m t Lartit,
d.m.th. lartsoje at nga do gj q nuk shkon pr
T, duke thn: Subhane rabbijel-ala I Madhruar
sht Zoti im, m i Larti.
B BB Bq ka krijuar gjithka dhe e ka prsosur E
krijoi njeriun n prpjestim t drejt, i dha nj
trup harmonik, ia prsosi t kuptuarit dhe e
prgatiti at pr t bartur obligimet.
C CC Cq prcaktoi dhe orientoi Prcaktoi gjinit e
gjrave, llojet, cilsit, veprimet, thniet dhe afatet
e tyre. Pastaj secilin e orientoi pr ato ka burojn
prej tij si dhe pr ato ka duhet t bj.
D DD Dq bn t rriten kullotat
E EE Edhe pastaj t shndrrohen, t thahen,
d.m.th., pasi ishte me ngjyr jeshile, e bri at t
thyer e t that e t nxihen., d.m.th. e bri at t
nxir pasi ishte me ngjyr jeshile. Kjo ngaq
kullota kur thahet, nxihet.
F FF FNe do t t bjm ty (Muhamed) t lexosh
(Shpalljet Tona), pra Kuranin, kshtu q nuk ke
pr t harruar at q do t lexosh. Kur Xhibrili
(
Alejhi essalatu
ue esselam
) sillte shpalljen, dhe ende pa mbrritur
n fund t ajetit, Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thoshte
fillimin e tij, nga frika se mos e harronte. Kshtu
zbriti: Ne do t t bjm ty (Muhamed) t lexosh
(Shpalljet Tona), kshtu q nuk ke pr t harruar
kshtu Allahu i dha frymzimin dhe e ruajti at q
t mos e harroj Kuranin.
G GG Gprve asaj q do Allahu. q ti ta harrosh.
Vrtet, Ai e di t dukshmen dhe ka sht e
fsheht., d.m.th. Ai di at ka shfaqet haptazi
dhe at ka sht e fsheht.
H HH HDo t ta lehtsojm ty rrugn e drejt,
d.m.th. do ti lehtsojm kryerjen e veprave q
ojn n Xhenet.
I II Iprandaj kshillo, nse kshilla do t jet e
dobishme!, d.m.th. kshilloji, o Muhamed,
njerzit me at q t kemi shpallur, orientoji ata
n rrugt e mirsis dhe udhzoji drejt ligjeve t
fes, atje ku kshilla bn dobi. Ndrsa prsa i
prket atij, i cili sht kshilluar dhe i sht
qartsuar plotsisht e vrteta, e pas ksaj ai pason
dshirat e veta t smura dhe kmbngul n
kundrshtimin e vet, pr nj njeri t till nuk sht
e nevojshme q t prkujtohet. Kjo prsa i prket
prkujtimit t tij her pas here, ndrsa, prsa i
prket thirrjes s par, kjo duhet br pr t
gjith.
J JJ JAsaj do tia vr veshin ai q (i) friksohet
(Allahut), d.m.th. do t nxjerr msim nga
kshilla jote ai q i friksohet Allahut. Kshtu,
nprmjet prkujtimit q i bhet, atij i shtohet
frikrespekti dhe devotshmria.
K KK Ke do ti shmanget vetm m i keqi, d.m.th.
prkujtimit do ti shmangen dhe do ti largohen
m t kqinjt e jobesimtarve.
L LL Li cili do t digjet n zjarrin e madh, d.m.th.
n Zjarrin e madh e t tmerrshm, ndrsa zjarri i
vogl sht zjarri i dynjas.
M MM Mku as nuk do t vdes e t qetsohet nga
dnimi q po vuan as nuk do t jetoj. nj jet
nga e cila t ket dobi.
N NN NI shptuar sht ai q pastrohet, d.m.th. ai
q pastrohet nga politeizmi, q beson Allahun, e
njson At dhe zbaton ligjet e Tij.
O OO Oq e prmend emrin e Zotit t vet Kuptimi
i ksaj sht: prmend emrin e Zotit t vet me
gjuhn (gojn) e tij. dhe q fal namaz!, d.m.th. i
fal pes namazet.
1

P PP PPor ju, prkundrazi, m shum po e
paraplqeni jetn e ksaj bote
Q QQ Qndonse jeta tjetr sht m e mir dhe e
amshuar.
R RR RKjo, me t vrtet, pra shptimi dhe
pastrimi q u prmendn m sipr ndodhet n
Flett (shkrimet) e lashta
S SS Sn Flett (shkrimet) e Ibrahimit dhe
Musait. N Librat e Allahut t Madhruar, njri
pas tjetrit, sht prmendur se Ahireti sht m i
mir dhe m i amshuar sesa dynjaja.

1
Pra, pes namazet e obliguara, t cilat jan: sabahu,
dreka, ikindia (pasditja), akshami dhe jacia (darka) (sh.p.).

@ @ @ @
73
DCBA E HGF I J
NMLK O RQP S

CBA
WVUT X [ZY \
^] _ ba` c gfed h
nmlkji o utsrqp v
yxw z |{ } `_~ a
edcb f ihg j mlk n
po q sr t vu w
}|{zyx ~ 




|
.,..,

.,,,..

SURJA EL-GSHIJE
A AA AA ke dgjuar pr Ngjarjen q mbulon (El-
gashijeh)?, d.m.th. ty, o Muhamed, t ka ardhur
lajmi pr Kiametin. sht emrtuar El-gashijeh
ngaq ajo i mbulon krijesat me tmerret e saj.
B BB BAt Dit disa fytyra do t jen t prulura,
d.m.th. at Dit njerzit do t jen n dy grupe:
grupi i par sht i atyre njerzve fytyrat e t
cilve do t jen t poshtruara e t prulura pr
shkak t dnimit q po heqin.
1

C CC Cq kan punuar e jan rraskapitur. Ata i
lodhnin vetet e tyre n adhurim, e megjithat ata
nuk kan shprblim pr t, pr shkak t kufrit
(mosbesimit) dhe devijimit n t cilin ishin.
D DD DAta do t digjen n zjarr t nxeht
E EE Ee do t pin nga burime q valojn., uji i t
cilve sht tepr i nxeht.
F FF FPr ata nuk do t ket tjetr ushqim, prve
ferrave helmuese (dari) Dari sht nj lloj bime
me gjemba. Kjo bim n gjuhn e Kurejshve,
kur sht e njom, quhet esh-shubruk, ndrsa kur
thahet ajo quhet dari.
G GG Gt cilat as nuk do ti japin fuqi, as nuk do tua
shuajn urin.
H HH HAt Dit, fytyrat e disave do t jen t
gzuara, pra jan plot knaqsi dhe gazmend.
Kto jan fytyrat e njerzve t grupit t dyt, pasi
ata kan par se cili sht prfundimi i tyre.
I II It knaqura pr prpjekjet e tyre., d.m.th. jan
t knaqura pr punt q kan kryer n dynja, sepse
atyre u sht dhn aq shprblim sa i ka knaqur.
J JJ JAta do t jen n kopshtin e lart,
K KK Kn t cilin nuk do t dgjojn fjal boshe.
L LL LAtje ka nj burim q rrjedh
M MM Mdhe divane t ngritura,
N NN Nka kupa t vna (pr tu mbajtur n dor)
O OO Odhe jastk t renditur, (njri pas tjetrit)
P PP Psi dhe qilima t shtruar gjithandej., pra
shum qilima me push t holl t shtruar gjithandej.
Q QQ QVall, a nuk i shohin devet, se si jan
krijuar?! N nj krijim t mrekullueshm, si jan
trupi dhe fuqia e tyre e madhe si dhe cilsit e tyre
t mahnitshme.
R RR RPo qiellin, se si sht ngritur?! sipr Toks
pa shtylla (mbi t cilat t mbshtetet) n nj
mnyr t till, t ciln as t kuptuarit nuk e arrin
dhe as logjika nuk e kap dot.
S SS SPo malet, se si jan vn t patundur?!,
d.m.th. ata jan ngritur mbi Tok t mbrthyer (t
ngulitur) e t qndrueshm. Ata as nuk lkunden,
as nuk shtrembrohen e as nuk zhduken.

1
Ktu sht prmendur grupi i par, ndrsa grupi i
dyt dhe cilsit e tij prmenden n ajetin nr. 8 e
m pas t ksaj sureje (sh.p.).
T TT TPo Tokn, se si sht shtrir?!
U UU UPrandaj kshilloji, d.m.th. prandaj kshilloji
dhe friksoji ata, o Muhamed! se ti je vetm
kshillues, d.m.th. nuk ke detyrim tjetr ve tij
(kshillimit).
V VV Vdhe nuk je imponues ndaj tyre!, q ti
detyrosh ata me forc pr t besuar.
W WW WSa pr ata q shmangen dhe nuk besojn,
d.m.th. ndrsa ata q i kthejn shpinn kshills
(dhe nuk besojn).
X XX XAllahu do ti ndshkoj me dnimin m t
madh., i cili sht dnimi i prhershm i
Xhehenemit.
Y YY YPa dyshim, ata do t kthehen t gjith tek Ne,
d.m.th. tek Ne do t jet kthimi i tyre pas vdekjes.
Z ZZ Zdhe pastaj sht detyra Jon marrja e tyre n
llogari!, d.m.th. pastaj i shprblejm sipas
veprave t tyre, pasi t jen kthyer tek Allahu,
duke u ringjallur.
SURJA EL-FEXHR
A AA ABetohem pr agimin! Allahu i Madhruar
betohet pr agimin, ngaq ajo sht koha kur
largohet errsira dhe vjen dita. Muxhahidi ka
thn se ktu bhet fjal pr agimin e dits s
Kurban Bajramit.

@ @ @ @
74

CBA
A B DC E GF H KJI
L RQPONM S YXWVUT
Z ]\[ ^ dcba`_ e
jihgf k nml o
srqp t wvu x y
}|{z ~ a`_ b c
mlkjihgfed
n xwvutsrqpo y
~}|{z




|
.,..,

.,,,..

B BB Bdhe pr dhjet nett, d.m.th. betohem pr
dhjet nett e para t muajit Dhul Hixhxhe!
C CC CBetohem pr iftin dhe tekun, d.m.th.
betohem pr iftin dhe tekun e gjithkaje. Dhe
thuhet se betimi pr iftin bn fjal pr dy ditt e
Teshrikut
1
, ditn e par dhe t dyt, me
prfundimin e t cilave i lejohet haxhiut q ta
prfundoj qndrimin e tij n Mina
2
. Ndrsa teku,
sht dita e tret e tij.
D DD Ddhe pr natn kur largohet!, d.m.th. kur ajo
vjen, vazhdon dhe pastaj shkon.
E EE EA nuk jan kto betime t mdha pr
njerzit e menur?!, d.m.th. ata njerz q kan
logjik dhe intelekt se ato pr t cilat sht betuar
Allahu, meritojn q Ai t betohet pr to.
F FF FVall, a nuk e di ti se far ka br Zoti yt
me fisin Ad
G GG Gme Iremin me ndrtesa shumshtyllshe
Iremi sht nj tjetr emr i Ad-it t par. Dhe

1
Ditt e Teshrikut jan tre ditt pas dits s Kurban
Bajramit (sh.p.).
2
Mina sht nj nga vendet n rrethinat e Meks n
t ciln kryhen nj pjes e riteve t Haxhit (sh.p.).
thuhet se Irem sht emri i gjyshit t tyre. Thuhet,
gjithashtu, se ai sht emri i vendit t tyre, i cili sht
qyteti i Damaskut apo nj qytet tjetr n Ahkaf,
3
i
ndrtuar me shtylla t larta e t gdhendura.
H HH Ht atill q nuk jan krijuar askund tjetr n
tok si ata?!, d.m.th. asnj qytet tjetr nuk sht
ndrtuar aq i fort sa ai.
I II IDhe me fisin Themud, q gdhendi shkmbinjt
n lugin Ata gdhendnin malet dhe i hapnin pr
ti br shtpi ku banonin. Lugina e tyre sht El-
Hixhr ose Uadil-Kura, q gjendet n rrugn nga
Medina Munevere (e ndritshme) pr n Sham.
J JJ JDhe me Faraonin, njeriun e el-eutad ? El-
eutad jan piramidat q ndrtuan faraont pr ti
pasur si varre t tyre pr ndrtimin e t cilave ata
shfrytzuan popujt e tyre. Dhe thuhet se El-eutad
jan ushtart t cilt kishin tenda t shumta, q i
prforconin me hunj.
K KK KT gjith kta shkeln do kufi n vendet e
tyre Pra, Ad-i, Themudi dhe Faraoni. do grup
prej tyre e teproi, u rebelua dhe u tregua arrogant.
L LL Lduke shtuar atje shthurjen me an t
mosbesimit dhe gjynaheve ndaj Allahut, si dhe me
padrejtsin ndaj robrve t Tij.
M MM Mprandaj Zoti yt lshoi mbi ata kamxhikun e
dnimit., d.m.th. lshoi mbi ta dhe hodhi dnim
mbi ato grupe. Si thuhet: E lshova kamxhikun
mbi kriminelin, pra e godita me t (kamxhik)
shum fort.
N NN NVrtet, Zoti yt sht gjithnj n prit!
Vzhgon veprat e do njeriu q ti shprblej pr
to, t mirn me t mir dhe t keqen me t keqe.
Ka thn Haseni: Ai e ka nn vzhgim udhn e
njerzve, e askush nuk i shpton Atij.
O OO OPr sa i prket njeriut, kur Zoti i tij e
sprovon at duke e ngritur lart (nderuar) dhe duke
i dhn mirsi, d.m.th. e nderon at duke i dhn
pasuri dhe duke ia shtuar rizkun ai thot: Zoti
im m ka nderuar., pra beson se ky sht
nderimi (i vrtet) nga gzimi pr at q ka arritur.
P PP PPor, kur e sprovon at, pra kur e v at n
prov dhe e teston, duke ia paksuar rizkun,
d.m.th. duke ia ngushtuar dhe duke mos ia
zgjeruar dhe shtuar atij, ai thot: Zoti im m ka
poshtruar., d.m.th. m ka dhn mua
poshtrim. Kjo sht cilsi e jobesimtarit. Ndrsa
pr besimtarin, nderimi sht q Allahu ta nderoj
duke e br t bindur ndaj Tij si dhe duke i
mundsuar kryerjen e veprave t mira pr n
Ahiret, kurse poshtrimi pr t sht kur Allahu
nuk i jep sukses t jet i bindur ndaj Tij dhe pr t
mos kryer veprat e banorve t Xhenetit.

3
Ahkaf sht emri i nj vendi n jug t Gadishullit
Arabik (sh.p.).

@ @ @ @
75
DCBA E JIHGF K
ONML P SRQ T U
YXWV Z ]\[ ^ `_ a

CBA
edcb f jihg k nml
o tsrqp u zyxwv
{ | `_~} a fedcb
g kjih l nm o p
q r uts v zyxw {
}| ~ 

|
.,..,

.,,,..

|
.,..,
#
.,,,..

Q QQ QNuk sht kshtu! Ky sht ndalim dhe
qortim pr at njeri q n kto dy gjendje thot
ato fjal. Por ju nuk silleni mir me jetimt,
duke mos i ndihmuar ata me at pasuri q ju ka
dhn Allahu. Nse ju do ti ndihmonit ata, ather
me kt do t kishit fituar nderim tek Allahu.
R RR Rdhe nuk nxitni pr ti ushqyer t varfrit.,
d.m.th. ju nuk e nxitni veten tuaj. Ose, (kuptimi i
ksaj sht:) Nuk e nxitni njri-tjetrin, as nuk
urdhroni dhe as nuk udhzoni pr kt gj.
Kshtu ata mbeten t mposhtur e t prulur midis
jush, e nuk u shtrihet dora e ndihms (pr t ciln
ata kan shum nevoj).
S SS STrashgimin e zhvatni, pra pasurin e
jetimve, t grave dhe t dobtve, me lakmi t
pangopur
T TT Tdhe e doni pasurin me nj dshir t tepruar.
U UU UPor mos! pra, ju nuk duhet t veproni n
kt mnyr. Kur Toka t bhet cop e
thrrime, pra kur t dridhet dhe t lkundet me
lkundje t njpasnjshme. Ose, kur malet e saj t
coptohen dhe t bhen shesh.
V VV Vkur t vij Zoti yt pr ti dhn fund
gjykimit midis robrve t Tij. me engjjt t
rreshtuar radh pas radhe, d.m.th. vijn t
rreshtuar n rreshta.
W WW WAt Dit sillet Xhehenemi i lidhur me frer
duke u trhequr nga engjjt At Dit njeriu do t
prkujtoj - por dobi do ti sjell ky prkujtim!
X XX XAi do t thot: Ah, sikur t isha paraprgatitur
(duke kryer vepra t mira) pr jetn time!
Y YY YAt Dit, askush nuk do t dnoj si dnon
Ai, pra askush tjetr nuk dnon ashtu si dnon
Allahu.
Z ZZ Ze askush nuk do t lidh si lidh Ai!, pra
askush tjetr nuk e lidh jobesimtarin me zinxhir
e pranga ashtu si e lidh Allahu.
a aa aO ti shpirt i qetsuar! i bindur n besim
dhe n njsimin e Allahut, pa e przier at me
aspak dyshim.
b bb bKthehu te Zoti yt, ti i knaqur me At pr
shprblimin q Ai t ka dhn dhe Ai i knaqur
me ty!
c cc cBashkohu me robrit e Mi, d.m.th. me grupin
e robrve t Mi t mir dhe ji edhe ti pjes e tyre.
d dd ddhe hyr n Xhenetin Tim! s bashku me ta.
Pra, ky sht nderimi i vrtet, e nuk ka nderim
tjetr t vrtet ve tij.
SURJA EL-BELED
A AA ABetohem pr kt vend, d.m.th. betohem
pr vendin e shenjt, i cili sht Meka. Ky betim
sht br pr t treguar pr vlersimin dhe
nderimin q ka Ummul-Kura Nna e
vendbanimeve tek Allahu i Lartsuar, sepse n t
gjendet Shtpia e Tij e shenjt. Gjithashtu, ky
vend, sht vendi i Ismailit dhe Muhamedit (paqja
dhe bekimi i Allahut qofshin mbi ta) dhe n t kryhen
edhe ritet e Haxhit.
B BB Bn t cilin ti (o Muhamed) banon pra,
Allahu betohet pr kt vend n t cilin ti (o
Muhamed) banon, pr t nderuar ty dhe pr ta
lartsuar prestigjin tnd, sepse me qndrimin tnd
n t, ai u b nj vend madhshtor dhe i nderuar.
C CC Cdhe pr at q lind e pr at q sht i lindur
Allahu i Lartsuar betohet pr prindin dhe fmijt
e tij, si sht Ademi dhe ata fmij q u shtuan
pas tij. Betohet, gjithashtu, pr doknd q lind
dhe doknd q lindet nga t gjitha llojet e kafshve,
pr t trhequr vmendjen pr faktin madhshtor
t shumimit dhe t lindurit dhe se ky fakt sht
tregues i fuqis, urtsis dhe dijes s Allahut.
D DD Dse, n t vrtet, Ne e kemi krijuar njeriun
n vshtirsi! Ai (njeriu) vazhdon t prjetoj
mundimet e dynjas dhe t shijoj vshtirsit e
saj derisa t vdes. Dhe kur vdes, kalon npr
vshtirsit dhe tmerret e varrit e t Berzeh
1
-it dhe
m pas vshtirsit e Ahiretit.

1
Berzeh sht jeta e varrit deri n ringjallje (sh.p.).

@ @ @ @
76
E EE EA mendon ai se askush nuk mundet ta
mposht at?, d.m.th. a mendon biri i Ademit
(njeriu) se askush nuk mundet ta mposht dhe ta
ndshkoj at, sado t kqija t ket br? Vall as
edhe Zoti i tij i Madhruar?!
F FF FAi thot: Kam shpenzuar pasuri t
pamas!, pra shum pasuri t mbledhur.
G GG GVall, a mendon ai se nuk e ka par
askush? A mendon se Allahu i Madhruar nuk e
ka par at?! A mendon se Ai nuk do ta pyes se
nga e ka fituar dhe ku e ka shpenzuar at pasuri?!
H HH HA nuk i kemi dhn Ne atij dy sy,
I II Iedhe gjuh, edhe dy buz,
J JJ Jdhe ia kemi br t qarta t dyja rrugt?
Kuptimi i ksaj sht: A nuk ja kemi br t
njohura edhe rrugn e s mirs, edhe rrugn e s
keqes, duke ia br t qarta si jan t qarta dy
rrug t larta (t ngritura)?
K KK KAther, le t ndjek rrugn e vshtir!,
d.m.th. le t tregohet aktiv dhe ti kaprcej
pengesat, t cilat jan midis tij dhe bindjes ndaj
Allahut, si sht mashtrimi (joshja) q i bn atij
vetja e vet, pasimi i epsheve dhe shejtanit.
L LL LE kush mund t ta shpjegoj ty se sht
rruga e vshtir?
M MM MAjo sht t lirosh nj skllav, d.m.th. t
lirosh nj rob qoft mashkull apo femr.
N NN Nose t ushqesh n nj dit zie buke, pra n
at dit kur mbizotron uria, dhe ku ushqimi
sht shum i pakt (ku mezi gjendet ushqim)(ku
sht e vshtir t gjendet ushqim).
O OO Ojetimin e afrm, pra t ushqesh jetimin, i cili
sht nga t afrmit e ktij personi q po ndjek
rrugn e vshtir. Dhe jetim konsiderohet fmija i
vogl, i cili nuk e ka babain.
P PP Pose t varfrin t cilin e ka goditur skamja
pra, ai i cili nuk ka asgj dhe pr shkak t varfris
s tij sht br njsh me dheun (sht ngjitur pas
dheut). Ka thn Muxhahidi: Ky sht ai i varfr,
i cili nuk ka as rrob dhe as ndonj gj tjetr, q ta
mbroj nga dheu.
Q QQ QVe ksaj, (njeriu duhet) t jet nga ata q
besojn, sepse kto vepra t mira q t afrojn
tek Allahu, bjn dobi vetm kur shoqrohen me
besim. Pra, kur i kryen ato pr hir t Allahut. q
e kshillojn njri-tjetrin pr durim, pra pr t
qen t durueshm n bindjen ndaj Allahut, n
moskryerjen e gjynaheve, si dhe prball t
kqijave dhe fatkeqsive q i godasin. dhe e
kshillojn pr mshir., pr t qen t
mshirshm ndaj robrve t Allahut.
R RR RKta jan njerzit e krahut t djatht.
S SS SNdrsa ata q i mohojn shpalljet Tona,
ata jan njerzit e gjmmadhit., d.m.th. ata jan
njerzit e krahut t majt, pra t Zjarrit gjmmadh.
Ajo ka ka prgatitur Allahu pr njerzit e krahut
t majt sht sqaruar, gjithashtu, n mnyr t
detajuar n suren El-Vakia (ajetet 41-56)
1
.
T TT TMbi ata do t jet zjarri i mbyllur., d.m.th. i
mbuluar dhe i mbyllur.
SURJA ESH-SHEMS
A AA APr Diellin dhe shklqimin e tij (duhah) Ed-
duha sht koha kur dielli pasi lind, ngrihet n
horizont dhe drita e tij bhet e plot.
B BB Bdhe pr Hnn q e prcjell at!, d.m.th. e
ndjek at pas perndimit t diellit.
C CC CPr ditn kur e zbulon at, d.m.th. e shfaq
diellin. Kjo pr arsye se kur dita shtrihet, dielli
shfaqet plotsisht.
D DD Ddhe pr natn kur e mbulon at!
E EE EPr qiellin dhe pr At q e ka ndrtuar!
F FF FPr Tokn dhe pr At q e ka shtruar!, pra
e ka shtruar (shtrir) at nga do an.
G GG GPr shpirtin dhe pr At q e ka prsosur,
pra e krijoi at, ia prsosi gjymtyrt dhe vuri n t
shpirtin dhe fuqit shpirtrore t
jashtzakonshme si dhe e drejtoi at n
natyrshmrin e pastr. Ka thn Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
): do fmij lind n natyrshmrin e
pastr
2
, por jan prindrit e tij q e bjn at ifut,
t krishter apo zjarrputist.
H HH Hduke ia br t njohur atij t keqen e t
mirn!, d.m.th. ia bri atij t njohur dhe i
mundsoi t kuptonte pozitn e atyre dyjave, si
dhe t mirat e t kqijat q gjenden n to.
I II IVrtet, kushdo q e pastron shpirtin, do t
shptoj, d.m.th. ai q e pastron veten, e rrit dhe
e lartson at me devotshmri, ka fituar do gj t
krkuar dhe ka arritur gjithka t dshiruar.
J JJ Jndrsa kushdo q e shtyp at (me pun t
kqija), do t dshtoj., d.m.th. ai q e on at n
humbje, e devijon, e dembelos dhe nuk e
angazhon at pr kryerjen e adhurimeve dhe
veprave t mira, do t humbas.

1
Po njerzit e s majts sa t poshtruar jan
fatkeqt! Ata do t jen n afshin prcllues t zjarrit
dhe ujit t valuar, dhe nn hijen e nj tymi t zi, e cila
nuk do t jet as e freskt e as e kndshme. Ata, para
ksaj, jetonin n luks dhe n vazhdimsi bnin gjynahe
t rnda, duke thn: Vall, pasi t vdesim e t bhemi
pluhur e eshtra, vrtet do t ringjallemi?! Vall, edhe t
part tan t lasht?! Thuaju (o Muhamed): Me
siguri, edhe t part, edhe t mbramt, do t tubohen
n nj dit t caktuar. Dhe ather ju, o jobesimtar t
humbur, me siguri q do t hani nga pema e zekumit,
me t ciln do t mbushni barkun. Pastaj do t pini uj
t valuar, madje do t pini ashtu si pi deveja e
etshme. Kshtu do t jet gostia e tyre n Ditn e
Llogaris! Surja El-Vakia, ajetet 41-56.
2
Pra n Islam (sh.p.).

@ @ @ @
77
CBA
BA C FED G JIH K
NML O RQP S VUT
W ZYX [ ^]\ _ `
cba d hgfe i kj
l m pon q utsr
xwv y |{z
`_~} a dcb e

CBA
hgf i lkj m qpon r
uts v zyxw { }| ~



|

.,..,

.,,,..

K KK KFisi i Themudit, nga shfrenimi i vet -
prgnjeshtroi, d.m.th. pr shkak t shfrenimit t
vet, i cili i bri ata q t prgnjeshtrojn.
Shfrenimi (Et-tugjan): sht kalimi i kufijve me
kryerjen e gjynaheve.
L LL Lkur u ngrit shpejt (imbeathe) m i keqi i tij
(pr t therur deven)., d.m.th. kur u ngrit m i
keqi i fisit t Themudit, ose m i keqi i gjith
njerzve. Ky ishte Kudar ibn Salifi, i cili theri
deven. Imbeathe ka kuptimin: u zgjodh pr kt
pun dhe u ngrit pr ta kryer at.
M MM MI drguari i Allahut, u tha atyre:, d.m.th.
Salihu
1
, Kini kujdes me deven e Allahut dhe
mos e pengoni at t pij uj (n ditn e caktuar
pr t)!, d.m.th. lreni (t qet) deven e
Allahut! U trhoqi atyre vrejtjen q t bnin
kujdes me t dhe mos ta pengonin at t pinte uj
n ditn e caktuar pr t.
N NN NPor ata nuk i besuan atij dhe e thern at.
Prandaj Zoti i tyre i shkatrroi t gjith pr
gjynahet e tyre, nga i pari tek i fundit, d.m.th. i
shkatrroi dhe i kaploi ata me dnim, duke e
rrafshuar tokn sipr tyre e duke i ln ata nn dhe.
O OO Opa pasur frik prej pasojave t ksaj.,
d.m.th. Allahu u dha kt dnim, pa u friksuar
pr ndonj pasoj t ktij veprimi.
SURJA EL-LEJL
A AA APr natn q mbulon (me terr),
B BB Bpr ditn q agon
C CC Cdhe pr krijimin e mashkullit dhe femrs!
Ky sht betim nga Allahu i Lartsuar pr krijimin
e dy llojeve, mashkullit dhe femrs, si nga njerzit
ashtu edhe nga krijesat e tjera.
D DD DVrtet, veprat tuaja jan t ndryshme., d.m.th.
punt tuaja jan t ndryshme. Disa nga kto pun
t ojn n Xhenet, dhe disa t tjera t ojn n
Zjarr. Kshtu, ka nga ata q rendin ta shptojn
veten, e ka t tjer q rendin ta shkatrrojn at.
E EE ESa pr at q jep (pr hir t Allahut), dhe
ruhet, d.m.th. e shpenzon pasurin e tij n rrugt
e bamirsis dhe ruhet nga haramet, t cilat i ka
ndaluar Allahu.
F FF Fdhe dshmon pr vrtetsin e m t mirs
(el-husna), pra, t zvendsimit t saj (pasuris q
ai ka dhn pr hir t Allahut) nga Allahu, d.m.th.
beson n premtimin q ka br Allahu, se Ai do ta
shprblej at, si kompensim t asaj q ai shpenzoi
(pr hir t Tij).

1
Salihu sht profeti i cili u drgua tek fisi Themud.
Allahu i Madhruar na e ka treguar n disa sure t
Kuranit at q i ngjau ktij fisi, pasi ata prgnjeshtruan
profetin e tyre dhe thern deven. Shih, p.sh.,
ajetet 141-159 t sures Esh-shuara (sh.p.).
G GG GNe do tia lehtsojm atij rrugn drejt
shptimit., d.m.th. do tia bjm atij t leht
shpenzimin n rrugn e hajrit si dhe t vepruarit
me bindje ndaj Allahut. Kto ajete zbritn pr Ebu
Bekr Siddikun, kur ai bleu dhe liroi gjasht robr
besimtar, q ishin n duart e banorve t Meks,
t cilt i torturonin ata pr shkak t fes s tyre.
H HH HKurse atij q sht koprrac, ndihet i
vetmjaftueshm,
I II Idhe e quan gnjeshtr m t mirn (el-husna),
J JJ JNe do tia lehtsojm rrugn drejt dnimit,
d.m.th. do ta prgatisim at dhe do ti lehtsojm atij
vetit e vshtira (rrezikuese), q ti vshtirsohen shkaqet
e hajrit dhe t devotshmris, t ndihet i dobt
pr kryerjen e tyre, e kshtu kjo e on at n Zjarr.
K KK Ke, kur t hidhet (n zjarr), pasuria e tij nuk
do ti bj dobi., d.m.th. ajo pasuri e tij me t
ciln u tregua koprrac, nuk do ti bj aspak dobi,
kur ai t shkatrrohet dhe t bjer n Xhehenem.
L LL LNeve na prket q tua tregojm rrugn e
drejt, d.m.th. na prket Neve q t qartsojm
rrugn e udhzimit nga rruga e humbjes. Ka
thn El-Ferra: Kush ndjek udhzimin, Allahu
do tia garantoj at udh. Kush dshiron
Allahun, do ta gjej At n at udh dhe kush e
synon At, udhzohet pr tek Ai.

@ @ @ @
78
DCBA E HGF I J
K L PONM Q UTSR
WV X ]\[ZY ^ `_ a

CBA
b c fed g lkjih m
rqpon s vut
w x |{zy } _~
` a dcb e ihgf
j nmlk o srqp t

CBA
xwvu y |{z } ~


|
.,..,

.,,,..

|
.,..,
#
.,,,..

M MM Mdhe, me t vrtet, e Jona sht ajo bot dhe
kjo bot!, d.m.th. do gj q sht n Ahiret dhe
do gj q sht n dynja sht e Jona, e Ne
bjm t duam me to.
N NN NPrandaj Un ju kam trhequr vrejtjen me
nj zjarr q flakron, pra q digjet flak dhe
ndrion fuqishm.
O OO Oku do t hidhet vetm m i keqi Ai sht
jobesimtari, i cili do t ndjej (shijoj) nxehtsin
e atij Zjarri.
P PP Pq ka prgnjeshtruar dhe ka kthyer
shpinn., d.m.th. q ka prgnjeshtruar t
vrtetn me t ciln erdhn t drguarit dhe i
ktheu shpinn bindjes (ndaj Allahut) dhe besimit.
Q QQ QE do t shmanget (shptohet) prej tij (zjarrit)
m i ruajturi (el-etka), pra do t largohet nga zjarri
ai i cili ruhet shum nga mosbesimi (mohimi). Ka
thn Uahidiu: Sipas thnies s gjith komentuesve
t Kuranit, m i ruajturi (el-etka) sht Ebu Bekr
Siddiku. D.m.th. ky ajet ka zbritur pr t, ndrsa,
prsa i prket gjykimit t prfituar prej ktij ajeti,
ai sht i prgjithshm. Allahu e di m s miri.
R RR Rq e jep pasurin e tij, d.m.th. e jep dhe e
shpenzon at n rrugt e hajrit, pr t pastruar veten,
d.m.th. me kt krkon q t jet i pastr tek Allahu.
S SS Sdhe nuk e bn kt pr t shprblyer ndoknd
q i ka br ndonj t mir m par, d.m.th.
sadekan q jep nga pasuria e tij, nuk e jep pr t
shprblyer dhe pr ti kthyer me an t saj ndokujt,
at t mir, t ciln ia ka br ndokush m par.
T TT Tpor vetm pr t krkuar Fytyrn
(knaqsin) e Zotit t tij, m t Lartit.
U UU UDhe ai, me siguri, do t jet i knaqur!, d.m.th.
pr Allahun! Ai do t knaqet, me nderimin dhe
shprblimin madhshtor q Ne do ti japim.
SURJA ED-DUH
Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) u smur e nuk u ngrit pr
namaz nate dy ose tri net. Nj grua erdhi tek ai
dhe i tha: Shoh q t paska braktisur shejtani yt
dhe nuk t sht afruar dy ose tri net. Kshtu
Allahu zbriti kt sure.
A AA ABetohem pr paraditen (ed-duha) Ed-duha
sht emri i kohs s ngritjes s diellit (n horizont).
B BB Bdhe pr natn kur mbulon Ka thn El-
Esmeij: Mbulimi i nats sht mbulimi q ajo i
bn dits, njsoj si njeriu i cili mbulohet
(mbshtillet) me rrob.
C CC Cse Zoti yt nuk t ka braktisur, d.m.th. nuk
t ka braktisur, si braktiset ai t cilit i jepet
lamtumira, e as nuk ta ka ndrprer shpalljen
(revelatn), e as nuk t urren (o Muhamed)!
D DD DNatyrisht, jeta e ardhshme (Ahireti) pr ty
sht m e mir se kjo jet, d.m.th. Xheneti
sht m i mir pr ty se dynjaja, megjithse n
dynja atij, Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), i ishte dhn
nderimi me an t profetsis (ishte nderuar duke
e br at profet).
E EE Ee, sigurisht q Zoti yt do t t jap ty, pra
do t jap sukses n fe, shprblim, Haudin dhe
ndrmjetsimin pr Ymetin (popullin) tnd n
Ahiret. e ti do t jesh i knaqur.
F FF FA nuk t gjeti jetim e Ai t dha streh?,
d.m.th. t gjeti jetim, pa baba, e Ai t dha streh
ku t strehohesh.
G GG GA nuk t gjeti t paudhzuar e Ai t
udhzoi?, pra nuk e dije se ishte Kurani dhe as
ligjet hyjnore e Ai t udhzoi tek to.
H HH HA nuk ishe nevojtar e Ai t pasuroi?,
d.m.th. t gjeti t varfr, me familjar pr ti
mbajtur, pa pasuri, e Ai t pasuroi me an t
rizkut q t dha.
I II IPrandaj, mos e shtyp jetimin, pra mos e
shtyp at me padrejtsi pr shkak t dobsis s
tij. Prkundrazi jepja hakun e vet dhe kujto veten
tnde kur ishe jetim.
J JJ Jlypsin mos e shty me ashprsi, d.m.th. kur
ai t krkon dika, mos u sill me t me ashprsi.
Prandaj ose jepi dika pr ta ushqyer, ose ktheje
at butsisht.
K KK Kdhe shpalli dhuntit e Zotit tnd! Allahu i

@ @ @ @
79
Madhruar e ka urdhruar at q t flas pr t
mirat q Ai i ka dhn atij, si dhe pr ti shfaqur
kto t mira midis tyre. T folurit pr t mirat e
Allahut sht falnderim. Dhe thuhet se dhuntia
ktu, sht Kurani. Pra, Allahu i Madhruar e ka
urdhruar t lexoj Kuranin dhe t flas pr t.
SURJA EL-INSHIRH
A AA AVall, a nuk ta hapm ty (Muhamed)
kraharorin (pr t pranuar besimin) O Muhamed,
Ne ta hapm ty gjoksin tnd pr pranimin e
profetsis. Q ktu ai kreu at thirrje q kreu,
mundi t mbante prsipr vshtirsit e profetsis
dhe ruajtjen e shpalljes hyjnore.
B BB Bdhe ta hoqm barrn Hoqm prej teje at
ka ke br m par n kohn e injorancs.
C CC Ce cila ta rndonte tepr shpinn Kuptimi
i ksaj sht: nse ajo do t ishte barr q mund t
mbahej (mbi shpin), do t ishte dgjuar krcitja e
shpins s tij (nga pesha e madhe).
D DD Ddhe ta ngritm lart emrin?! n dynja dhe n
Ahiret me an t disa shtjeve, si jan: Ai
(Allahu) i ka obliguar besimtart q kur t thon:
Eshhedu en la ilahe il-lallah (Dshmoj se nuk ka
t adhuruar tjetr me t drejt ve Allahut), t thon:
Eshhedu enne Muhammeden resulullah (Dshmoj
se Muhamedi sht i drguari i Allahut),
gjithashtu prmendja e tij gjat ezanit, si dhe
urdhri q ti drgojn atij salevate dhe selame.
1

E EE EMe t vrtet, pas vshtirsis - vjen lehtsimi!
F FF FMe t vrtet, pas vshtirsis - vjen
lehtsimi!, d.m.th. bashk me at lehtsim t
prmendur m sipr ka edhe nj lehtsim tjetr, e
q t dy kto lehtsime jan nga Allahu i Lartsuar.
G GG GPrandaj, kur t lirohesh (nga punt e
ndryshme), prpiqu fort (n adhurim), d.m.th.
kur t mbarosh nga namazi, ose nga komunikimi,
ose nga lufta, prpiqu shum me lutje (ndaj
Allahut) dhe krko prej Tij ka t nevojitet. Ose,
prpiqu n adhurim.
H HH Hdhe vetm te Zoti yt prqendroje synimin!,
d.m.th. lutju Atij me prgjrim duke pasur frik
nga Zjarri dhe duke shpresuar Xhenetin.
SURJA ET-TN
A AA APr fikun Allahu i Lartsuar betohet pr
fikun, t cilin e han njerzit, dhe pr ullirin nga
i cili nxjerrin vajin. Kta t dy (fiku dhe ulliri), jan
prdorur n mnyr metonimike pr tokn e
Palestins
2
, e cila sht toka e fiqve dhe e ullinjve.

1
Thot Allahu i Madhruar: Vrtet, Allahu e bekon
t Drguarin dhe engjjt e Tij luten pr at. O
besimtar, lutuni pr at dhe prshndeteni me
selam! El-Ahzab, ajeti 56.
2
Pra, fiku dhe ulliri simbolizojn tokn e Palestins (sh.p.).
B BB Bpr malin e Sinait Mali i Sinait sht mali n
t cilin Allahu i Lartsuar i foli Musait (
Alejhi essalatu
ue esselam
).
C CC Cdhe pr kt Qytet t siguris, d.m.th. pr
Mekn. E ka quajtur t siguris sepse ajo
(Meka) sht e sigurt. Sikur Allahu i Lartsurar
betohet pr kto tre vende sepse ato jan vendet
ku Allahu u ka zbritur shpalljen Musait, Isait dhe
Muhamedit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). N to jan zbritur tre
librat qiellor (hyjnor) dhe prej tyre doli drita e
udhzimit pr njerzit.
D DD DN t vrtet, Ne e krijuam njeriun n trajtn
m t prkryer E ka krijuar at me trup t zgjatur
q ta marr ushqimin me dorn e vet. E ka krijuar
t ditur, t aft t flas (fols), organizues dhe t
urt. Kshtu i mundsoi atij t jet zvendsi i Tij
n Tok, ashtu si deshi Allahu pr t.
E EE Epastaj e uam at (kur nuk beson) n gjendjen
m t ult, d.m.th. e kthyem at n moshn m t
ult, e cila sht pleqria dhe dobsia pas rinis dhe
fuqis. Dhe thuhet se kuptimi ktu sht: Njeriu, t
cilin Allahu e ka krijuar n gjendje dhe form t
prsosur, kthehet m i keq se do kafsh dhe n nj
gjendje m t keqe se do gjendje, sepse ai kthehet
n nivelin m t ult, n shkalln m t ult t zjarrit.
F FF Fprve atyre q besojn dhe bjn vepra t
mira: Ata nuk kthehen n shkalln m t ult,
prkundrazi ata ohen n Xhenetin e gjer t
Allahut tek Il-lijint
3
ata do t ken shprblime t
pandrprera. Ata do t ken shprblim t
vazhdueshm, t pandrprer pr adhurimet e tyre.
G GG GAther, far t shtyn ty (o njeri), q ta
mohosh Ditn e Kiametit? pra, kur ti, o njeri, e
more vesh se Allahu t krijoi n formn m t
prsosur dhe se Ai t on n shkalln m t ult,
ather t shtyn t prgnjeshtrosh (mohosh)
ringjalljen dhe shprblimin?
H HH HA nuk sht Allahu Gjykatsi m i drejt?!
n gjykim dhe n drejtsi. Duke e prsosur
krijimin e njeriut, pastaj at q mohoi e zhyti n
fund t Zjarrit, ndrsa at q besoi e ngriti n
shkall (t larta).
SURJA EL-ALAK
Kjo sht sureja e par q ka zbritur nga Kurani.
A AA ALexo me emrin e Zotit tnd, d.m.th. lexo, o
Muhamed, duke filluar me emrin e Zotit tnd! Dhe
thuhet (se kuptimi sht): (Lexo) duke krkuar
ndihmn e emrit t Zotit tnd!i Cili krijoi (gjithka)
B BB Be krijoi njeriun nga nj drok gjaku! duke
filluar nga nj lng (nutfah), e m pas
shndrrohet me fuqin e Allahut n gjak t
mpiksur, e cila ngjason me nj cop gjaku t ngurt.
C CC CLexo! Zoti yt sht Bujari m i madh Prej

3
Shiko suren El-Mutaffifin, ajetet 18-21 (sh.p.).

@ @ @ @
80

CBA
BA C ED F IHG J
PONMLK Q UTSR
V _^]\[ZYXW `
dcba e ihgf j

CBA
k onml p tsrq u wv
x y |{z } ba`_~ c ed
gf h kji l m pon q r
ts u xwv y ~}|{z 



|
.,..,

.,,,..

|
.,..,

.,,,..

Bujaris s Tij sht se Ai t mundsoi t lexosh,
edhe pse ti je analfabet (nuk di shkrim dhe kndim).
D DD Di Cili, me an t pens ia msoi I msoi
njeriut shkrimin me an t pens. Pra, Allahu i
Lartsuar thirrjen Islame e ka filluar me thirrjen
dhe nxitjen pr lexim dhe pr shkrim, pr shkak
t dobis s madhe q ata kan.
E EE Eia msoi njeriut ato q nuk i dinte., d.m.th. i
msoi njeriut me an t pens shtje t cilat ai
nuk i dinte.
F FF FPor vrtet q njeriu shkel do cak,
G GG Gkur mendon se sht i vetmjaftueshm.,
d.m.th. njeriu i kalon kufijt, kur e mendon veten
e vet t pavarur (vetmjaftueshm) me pasurin
dhe fuqin e tij.
H HH HN t vrtet, kthimi sht te Zoti yt!, pra
kthimi sht tek Ai dhe jo tek dikush tjetr.
I II IA e ke par ti (Muhamed) at q pengon
J JJ Jrobin (Ton) kur falet? Ai q pengon sht
Ebu Xhehli, ndrsa me fjaln rob, ka pr qllim
profetin Muhamed (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
K KK KA nuk sht ai (robi Yn) n rrug t drejt,
d.m.th. robi q pengohej pr tu falur - i cili ishte
profeti Muhamed (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)- Ai sht n rrug t
drejt, e kush e pason at udhzohet.
L LL Ldhe q urdhron pr devotshmri
(mbrojtje)?!, d.m.th. pr sinqeritet, njsim (t
Allahut), si dhe pr vepra t mira me an t s
cilave bhet mbrojtja nga Zjarri.
M MM MMendo, nse ai (penguesi) mohon dhe kthen
shpinn pra, Ebu Xhehli, i cili prgnjeshtroi at
q solli i Drguari i Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe i
ktheu shpinn besimit.
N NN Na nuk e di ai se Allahu i sheh t gjitha?!,
d.m.th. i vzhgon gjendjet (situatat) e tij dhe e
shprblen pr to. Ather si merr guximin pr t
kryer kto veprime?!
O OO OJo, jo! Nse ai nuk trhiqet nga kjo Ky
sht nj qortim pr t, q nse nuk i jep fund
atyre veprimeve t tij dhe nuk frenohet, Ne do
ta kapim pr ballukesh (nasijeh) pra, do ta kapim
at nga balluket q t trhiqet nga ato (balluket)
zvarr pr n Zjarr. Nasijeh (balluket), jan flokt
q gjenden n pjesn e prparme t koks.
P PP Ppr ballukesh t gnjeshtarit dhe fajtorit.,
d.m.th. i zoti i ktyre ballukeve sht gnjeshtar,
fajtor, moskokars pr veprimin e fajeve (gjynaheve).
Q QQ QAther ai le ta thrras shoqrin e vet
(nadijeh), d.m.th. njerzit e shoqris s vet. En-
nadi sht vendi ku rrin njerzit (t cilt kan
lidhje me njri-tjetrin). Thuhet se Ebu Xhehli i
tha t Drguarit t Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
): A m
krcnon mua, ndrkoh q un kam m shum
njerz nga t gjith banort e ksaj lugine?
Kshtu zbriti ky ajet.
R RR RNe do ti thrrasim Zebanijet (rojet e
Xhehenemit)!, d.m.th. melaiket e rrept e t ashpr
q ta marrin at dhe ta hedhin n Zjarrin flakrues.
S SS SKurrsesi mos iu nnshtro atij (o
Muhamed), mos iu bind atij pr lnien e
namazit, gj n t ciln ai t fton. por bj
sexhde, d.m.th falu pr hir t Allahut pa ia vn
veshin dhe pa e prfillur ndalesn e tij. dhe
afroju Zotit tnd! pra, afrohu tek Allahu i
Madhruar, me bindje dhe adhurim.
SURJA EL-KADR
A AA ANe e kemi zbritur n Natn e Kadrit., d.m.th.
Kuranin, i cili u zbrit njhersh Natn e Kadrit n
qiellin e dynjas q nga Leuhi Mahfudh
1
. Pas ksaj
zbritej tek Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) pjes-pjes, sipas
nevojs, pr 23 vjet. Nata e Kadrit sht nj prej
10 netve t fundit t muajit t Ramazanit, n t
cilin u zbrit Kurani. N hadithe jan dhn
versione t ndryshme rreth prcaktimit t saj.
B BB BE kush mund t ta shpjegoj ty se sht
nata e Kadrit? Thuhet se ajo sht emrtuar
Nata e Kadrit (caktimit), sepse n t Allahu i

1
Shiko ajetin 22, sureja El-Buruxh (sh.p.).

@ @ @ @
81

CBA
EDCBA F KJIHG L
RQPONM S VUT
\[ZYXW ] ba`_^ c

CBA
lkjihgfed
onm p vutsrq w
zyx { ba`_~}|
fedc g mlkjih
tsrqpon
u
wv
x y ~}|{z


|
.,..,

.,,,..

|
.,..,

.,,,..

Madhruar cakton ato shtje q ai dshiron (t
ndodhin) deri n vitin e ardhshm. Dhe thuhet, se
sht emrtuar kshtu, Nata e Kadrit (e
vlefshme), ngaq ajo sht nj nat me vler t
madhe dhe shum e nderuar.
C CC CNata e Kadrit sht m e mir se nj mij muaj.,
d.m.th. puna n t, ndrkoh q ajo sht vetm
nj nat, sht m e mir sesa puna n nj mij muaj.
D DD DEngjjt dhe Shpirti, me lejen e Zotit t tyre,
zbresin n kt nat, me t gjitha vendimet.,
d.m.th. zbresin nga qiejt n Tok. Shpirti sht
Xhibrili (
Alejhi essalatu
ue esselam
).
E EE EPaqe sht ajo, d.m.th. e gjith ajo sht
vetm paqe, e nuk ka t keqe n t. Shejtani nuk
mundet t bj n t ndonj t keqe dhe as
shqetsim. deri n lindjen e agimit., d.m.th. deri
n kohn e lindjes s agimit, nuk ndrpritet zbritja e
tyre grup pas grupi deri n lindjen e agimit.
SURJA EL-BEJJINE
A AA AAta q nuk besojn prej ithtarve t Librit,
ifutt dhe t krishtert, dhe idhujtarve, politeistt
arab, adhuruesit e idhujve. nuk do t largoheshin,
pra nuk do ta linin mosbesimin e tyre e as nuk do
ti jepnin fund atij, derisa tu vinte Dshmia e
qart: Dshmia e qart sht Muhamedi
(
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe mesazhi q ai solli. Ai u sqaroi
humbjen, injorancn e tyre dhe i ftoi ata n besim.
B BB BNj i Drguar nga Allahu Ai sht
Muhamedi (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) i cili tu lexonte faqe t
pastra (Kuranin), d.m.th. t ruajtura nga
ndryshimet dhe pshtjellimet. Ato jan me t
vrtet fjalt e Allahut.
C CC Ct cilat prmbanin rregulla t drejta (kajjimeh).
pra, versetet dhe gjykimet q jan shkruar n to.
Ndrsa kajjimeh ka kuptimin t drejta, t rregullta
dhe kompakte, ku nuk ka devijim nga e vrteta.
Prkundrazi, gjithka gjendet n to sht mirsi,
orientim, udhzim dhe urtsi. Ka thn Allahu i
Lartsuar: do lavd i prket Allahut, i Cili i shpalli
robit t Vet (Muhamedit) nj Libr t dlir nga do
shtrembrim, (nj libr) t drejt, pr t
paralajmruar nprmjet tij, dnim t ashpr (pr
jobesimtart) dhe pr tu dhn lajmin e mir
besimtarve, t cilt bjn vepra t mira, se pr ta
do t ket nj shprblim t bukur (Xheneti)
1
.
Kush vepron n prputhje me to (versetet dhe
gjykimet) sht n rrugn e drejt t Allahut.
D DD DAta, q u ishte dhn Libri, u pran vetm
ather, kur u erdhi Dshmia e qart., d.m.th.
prarja dhe kundrshtia nuk ishte si shkak i
paqartsis s shtjes, prkundrazi ato ndodhn
pas qartsimit t vrtets dhe daljes n pah t asaj

1
Surja El-Kehf, ajetet 1-2 (sh.p.).
q sht e drejt (e sakt). Pastaj Allahu drgoi
Muhamedin, t cilin disa e besuan e disa t tjer e
mohuan. Ata e kishin pr detyr t ndiqnin fen e
Allahut dhe t pasonin t Drguarin, i cili u erdhi
nga Allahu si vrtetues i Shkrimeve t tyre.
E EE EE megjithat, ata qen urdhruar n librat e
zbritur, gjithashtu edhe n Kuran, vetm q t
adhuronin Allahun me prkushtim t sinqert T
zbatonin adhurimin ndaj Allahut, e kt adhurim ta
kishin t sinqert pr hir t Tij e mos ti shoqronin
Atij asgj n adhurim. duke qen n fen e pastr
(t Ibrahimit), pra duke u larguar nga fet e tjer e
duke u futur n Islam. si dhe t falnin namazin e
t jepnin zeqatin., d.m.th. t kryenin namazet n
kohn e tyre, ashtu si do Allahu, dhe t jepnin
zekatin kur t vinte koha e tij. Kjo sht feja e
drejt., pra feja e bashksis s drejt, prandaj nuk
duhet t ndaheni nga ajo fe.
F FF FN t vrtet, ata q nuk besojn prej
ithtarve t Librit dhe idhujtarve, do t hyjn n
zjarrin e Xhehenemit, n t cilin do t mbeten
prgjithmon. Ata jan krijesat m t kqija.,
d.m.th. ata jan krijesat m t kqija, sepse ata
lan t vrtetn nga zilia dhe padrejtsisht. Pr kt
ata do t jen krijesat me prfundimin m t keq.

@ @ @ @
82
JIHGFEDCBA
WVUTSRQPONMLK X

CBA
\[ZY ] `_^
a edcb f ihg j
nmlk o srqp
ut v {zyxw
| } cba`_~ d

CBA
fe g ih j lk
m pon q tsr u wv
yx z ~}|{ 

|
.,..,
#
.,,,..

|
.,..,

.,,,..

G GG GPa dyshim, ata q besojn dhe punojn vepra t
mira - pikrisht ata jan krijesat m t mira.
H HH HShprblimi i tyre sht te Zoti i tyre:
Kundrejt besimit t tyre dhe veprave t mira q
ata kryen. kopshtet e Adnit, nn t cilat rrjedhin
lumenj, d.m.th. rrjedhin nn pemt dhe dhomat
e Xhenetit t Adnit. e ku do t banojn
prher. Nuk dalin prej tij, nuk ikin nga ai dhe
nuk vdesin. Allahu sht i knaqur me ata, por
dhe ata jan t knaqur me At. Kjo sht dhurata
pr ata q e kan frik Zotin e vet.
SURJA EZ-ZELZELE
A AA AKur t dridhet Toka me tronditjen e saj,
d.m.th. kur t lviz me nj lvizje t fuqishme,
kshtu ajo rregullohet saq do gj mbi t thyhet
(drrmohet).
B BB Bkur t nxjerr barrt nga brendia e saj, pra
kur t nxjerr t vdekurit, ka sht groposur n
t, si dhe veprat q jan kryer mbi t. Prsa u
prket t vdekurve, Toka do ti nxjerr ata kur ti
fryhet Surit hern e dyt.
C CC Ce njeriu t thot: po i ndodh asaj?!,
d.m.th. thot i befasuar nga shtja e saj dhe i
habitur nga belaja e rnd e saj: pr far u drodh
dhe nxori barrn e saj?
D DD DAt Dit ajo do t tregoj lajmet e saj Do t
njoftoj lajmet e saj, dhe do t tregoj pr veprat e
mira dhe t kqija q jan kryer mbi t. Allahu i
Madhruar e bn at t flas pr t dshmuar ndaj
robrve.
E EE Esepse Zoti yt e ka frymzuar at. Tregon
lajmet e saj me frymzimin dhe urdhrin q i jep
Allahu pr t treguar dhe dshmuar.
F FF FAt Dit njerzit do t paraqiten t ndar
grupe-grupe Njerzit paraqiten nga varret e tyre
n vendin ku do t jepet llogaria t ndar (grupe-
grupe). Disa shkojn n krahun e djatht, e disa t
tjer n krahun e majt, sipas ndarjes npr fe dhe
ndryshimit t punve t tyre. q tu tregohen
veprat e tyre, d.m.th. q Allahu tua tregoj veprat
t shfaqura para tyre. Dhe thuhet: q tu tregohet
shprblimi i veprave t tyre.
G GG Gkush ka br n dynja ndonj t mir, qoft sa
nj thrrmij, do ta shoh at Ditn e Gjykimit n
librin e tij, e do t gzohet me t. Ose, do ta shoh at
me syt e vet t shfaqur para tij.
H HH He kush ka br n dynja ndonj t keqe,
qoft sa nj thrrmij (dherrah), do ta shoh at.
Ditn e Gjykimit dhe do ti vij keq prej saj. Dherr
jan grimca pluhuri q duken nn rrezet e Diellit.
SURJA EL-DIJT
A AA ABetohem pr ata (kuaj) q vrapojn Ata
jan kuajt q vrapojn me kalorsit lufttar
(muxhahidin) n rrugn e Allahut drejt armiqve
jobesimtar, t cilt doln kundr Allahut dhe t
Drguarit t Tij. duke dihatur (dabha) Dabha
sht zhurma e frymmarrjes s kuajve kur ata vrapojn.
B BB Bq nxjerrin xixa nga thundrat Ata jan kuajt
t cilt lshojn zjarr duke nxjerr xixa me
thundrat e tyre kur godasin tokn e fort dhe
gurt, ashtu si ndizet zjarri me gur stralli.
C CC Cdhe vrsulen pr sulm n mngjes, d.m.th.
ata t cilt msyjn mbi armikun n kohn e
mngjesit.
D DD Dduke uar re pluhuri (neka) Neka sht
pluhuri q ngrejn kuajt kur msyjn.
E EE Edhe ashtu hidhen n mesin e grumbullit t
armikut Me msymjen e tyre vihen n mes t
armikut pas disfats s tyre dhe bhen grumbull
n at vend.
F FF Fse njeriu sht vrtet mosmirnjohs (kenud)
ndaj Zotit t vet Kenud sht mosmirnjohsi i
mirsis, ai q shum e mohon at.
G GG Gdhe ai, pa dyshim, kt e dshmon.
Dshmon kundr vetes s vet pr kt mohim
dhe mosmirnjohje, pr shkak se gjurmt e tij
shfaqen tek ai.
H HH HVrtet ai e do shum pasurin. Kuptimi i
ksaj sht se ai e do pasurin s teprmi, sht i
zellshm n krkimin dhe arritjen e pasuris,
bhet copa pr t.

@ @ @ @
83
DCBA E JIHGF K

CBA
L M ON P TSRQ
U ZYXWV [
_^]\ ` a
dcb e ihgf
j nmlk o qp
r vuts w yx z

CBA
|{ } `_~ a cb
d e ihgf j mlk
n o p rq s ut
wv x }|{zy ~
|
.,..,

.,,,..

|
.,..,
#
.,,,..

I II IVall, a nuk e di ai se kur t nxirren jasht
ata q gjenden n varre, d.m.th. kur t
shprhapen dhe t nxirren t vdekurit nga varret.
J JJ Jdhe, kur t dal n shesh ajo q sht n
gjokse, d.m.th. kur t dallohet dhe qartsohet e
mira dhe e keqja q sht n to.
K KK KZoti i tyre, me siguri, at Dit di do gj pr
ta?!, d.m.th. njeriu duhet ta dij se Zoti i t
ringjallurve sht i Mirnjohur me ta, asgj e tyre
nuk i fshihet Atij n at Dit dhe n ditt e tjera.
Ai i shprblen ata n at Dit. D.m.th. nse e
msojn kt, ather nuk duhet q dashuria ndaj
pasuris ti pengoj ata nga falnderimi dhe
adhurimi i Zotit t tyre, si dhe nga kryerja e
punve pr ditn e Ringjalljes.
SURJA EL-KRIA
A AA AGjmimi i tmerrshm! (El-Kariah) Ky sht
nj prej emrave t Dits s Kiametit, sepse ajo
Dit i godet njerzit me tmerr, ose godet armiqt
e Allahut me dnim.
B BB Bsht Gjmimi i tmerrshm?
C CC CKush mund t ta shpjegoj ty se far sht
Gjmimi i tmerrshm?
D DD DAt Dit njerzit do t jen si fluturat e
shprndara, ecin t paudhzuar n do drejtim
nga tmerri i madh derisa t mblidhen n vendin e
dhnies s llogaris.
E EE Ekurse malet si leshi i shprishur. Si leshi i
ngjyrosur me ngjyra t ndryshme e i krehur me
grhan, ngaq ata do t coptohen (drrmohen)
dhe do t fluturojn.
F FF FSa i prket atij, veprat e (mira t) t cilit do t
rndojn n peshore Pastaj Allahu i Madhruar n
mnyr t prmbledhur prmend gjendjet e
njerzve pas dhnies s llogaris n vendin e
caktuar pr kt, dhe ndarjen e tyre n dy grupe
duke thn: Sa i prket atij, veprat e t cilit do t
rndojn n peshore, ato jan veprat e mira.
Qllimi i ksaj sht q kto vepra t mira,
peshojn m shum se t kqijat e tij.
G GG Gai do t ket nj jet (isheh) t knaqur (n Xhenet).,
d.m.th. jet t knaqshme me t ciln knaqet
prfituesi i saj. Isheh sht fjal e cila prfshin (n
kuptimin e saj) mirsit q gjenden n Xhenet.
H HH HE sa i prket atij, veprat e (mira t) t cilit
nuk do t rndojn n peshore,
I II IAi do t ket si strehim (ummuhu) Humnern
(e Xhehenemit - hawijeh)., d.m.th. banesa e tij do
t jet Xhehenemi. E ka emrtuar ummuhu sepse
ky njeri do t strehohet n t si strehohet fmija
tek nna e tij. Dhe sht emrtuar Hawijeh ngaq
ai gremiset n t, megjithse fundi i saj sht larg.
J JJ JKush mund t ta shpjegoj ty se sht
Humnera (e Xhehenemit)? Pyetja ktu sht pr
t futur frikn dhe tmerrin. Kjo gj sqaron se
sht ndryshe nga ato humnera t njohura, saq
nuk dihet se si sht ajo n t vrtet.
K KK KAjo sht nj Zjarr tepr i nxeht. Nxehtsia e
t cilit sht aq e madhe saq ka arritur kulmin.
SURJA ET-TEKTHUR
A AA AJu ka hutuar prpjekja pr t shumuar
Prpjekja pr t shumuar pasurin, fmijt,
mburrja me sasin dhe numrin e madh t tyre,
rivaliteti n to si dhe krkimi pr t arritur ti
shtoni ato sa m shum, ju ka larguar nga bindja
ndaj Allahut dhe puna pr Ahiretin.
B BB Bderisa t shkoni n varre., d.m.th. derisa ju
kapi vdekja duke qen (ende) n at gjendje.
C CC CJo, (nuk duhet kshtu)! Ju do ta merrni
vesh! Ky sht qortim dhe trheqje e vrejtjes
pr ta n lidhje me kt shumim dhe se ata do ti
marrin vesh pasojat e ksaj Ditn e Kiametit.
D DD DMadje, s shpejti do ta merrni vesh!
E EE EJo (nuk duhet kshtu)! Se sikur ta dinit me
nj dije t sigurt, d.m.th. sikur ta dinit me nj dije
t sigurt se drejt far gjje po shkoni, ashtu si
dini ato shtje q i keni t sigurta n dynja,
ather kjo gj do tju kishte preokupuar n vend
t shumimit (t pasuris, fmijve) dhe mburrjes

@ @ @ @
84

CBA
A B FEDC G JIH
MLK PON Q

CBA
UTSR V ZYXW [
_^]\ ` edcba f
jihg k nml o qp
sr t wvu x {zy |

CBA
cba`_~} d gfe
ih j nmlk o p
srq t wvu x
|
.,..,

.,,,..

|
.,..,

.,,,..

|
.,..,

.,,,..

me to, dhe nuk do tju kishte hutuar (larguar) nga
kjo shtje madhshtore.
F FF FSigurisht q do ta shihni Zjarrin flakrues!
n Ahiret.
G GG GPastaj, me t vrtet, do ta shihni at t bindur
plotsisht. Pastaj do ta shihni Zjarrin flakrues me
nj shikim t till q sht bindja vet. Ky sht t
dshmuarit dhe shikimi me syt tuaj.
H HH HPastaj, at Dit, do t pyeteni pr knaqsit (e
ksaj bote)!, pra pr knaqsit e dynjas t cilat
ju penguan nga puna pr Ahiretin; kshtu ai
pyetet pr sigurin, shndetin, kohn e lir,
ushqimet e shijshme, pijet, pirjen e ujit t ftoht
kur sht i etur, banesat e rehatshme, si dhe pr
knaqsi t tjera.
SURJA EL-ASR
A AA APr kohn (el-asr)! Allahu i Madhruar
betohet pr kohn, pr shkak t msimeve q
gjenden n t, n lidhje me kalimin e nats dhe t
dits sipas caktimit, n lidhje me pasimin q i
bjn njra-tjetrs errsira dhe drita, si dhe
ndikimit q ato kan pr nj jet t rregullt dhe
pr at q sht n interes t gjallesave. N t
gjith kt, ka argument n lidhje me Krijuesin e
Madhruar dhe Njshmrin e Tij. Mukatili ka thn:
Ktu bhet fjal pr namazin e ikindis (el-asr).
B BB BMe t vrtet, njeriu sht n humbje
(khusr) El-khusr dhe el-khusran do t thot
paksim dhe humbje e kapitalit.
C CC Cprve atyre q besojn dhe bjn vepra t
mira i kshillojn njri-tjetrit t vrtetn E kshillojn
njri-tjetrin pr t vrtetn q sht e drejt t
kryhet, e cila sht besimi n Allahun, Njsimi i
Tij, kryerja e atyre q Ai ka ligjruar dhe largimi
nga ato q Ai ka ndaluar. e i kshillojn njri-
tjetrit durimin. Pr mosrnien n gjynahe ndaj
Allahut, pr durim n kryerjen obligimeve, dhe
pr durim prball caktimeve t Tij t dhimbshme.
SURJA EL-HUMEZE
A AA AMjer pr at q ofendon (humezeh) dhe
prqesh (lumezeh), d.m.th. poshtrim, ose dnim,
ose shkatrrim pr ata t dy. Humezeh sht ai i cili
e ofendon tjetrin n sy t tij. Ndrsa lumezeh sht ai
q e prgojon tjetrin nga pas.
B BB Bq grumbullon pasuri dhe e numron at Ky
sht sqarim i shkakut t ofendimit dhe prqeshjes
q ai bn. Ky shkak sht se atij i plqen vetja nga
pasuria q ka mbledhur, dhe mendon se kjo e bn
at superior ndaj t tjerve dhe pr kt gj ai i
shikon t tjert si m t ult.
C CC CA mendon se pasuria e tij do ta bj t
pavdekshm?!, d.m.th. ai mendon se pasuria e tij
do ta lj at t gjall, t pavdekshm dhe se ai
nuk do t vdes. Kjo ngaq ai sht mahnitur pas
pasuris s grumbulluar, kshtu q nuk mendon
t kthehet e t meditoj pr at q vjen pas vdekjes.
D DD DJo, aspak!, d.m.th. shtja nuk sht ashtu
si mendon ai, prkundrazi. N t vrtet, ai do
t hidhet n El-Hutameh., d.m.th. ai dhe pasuria e
tij do t flaket n Zjarr, i cili prlan dhe drrmon
do gj q hidhet n t.
E EE EE kush mund t ta shpjegoj ty se far
sht El-Hutameh?
F FF FAjo (El-Hutameh) sht zjarri i Allahut i
ndezur fort
G GG Gi cili deprton deri n zemrn e njeriut.,
d.m.th. nxehtsia e tij shkon deri n zemrat e tyre
duke i mbuluar dhe i kapluar ato, sepse ato
(zemrat) jan vendi i atyre synimeve t devijuara dhe
qllimeve t ndyta, t moralit t keq, si sht
mendjemadhsia dhe prmimi i njerzve t mir.
H HH HAi do ti rrethoj ata nga do an, d.m.th. t
gjitha dyert e tij (Zjarrit) jan t mbyllura e t
vulosura mbi ta, kshtu q ata nuk dalin dot prej tij.
I II In shtylla t zgjatura., d.m.th. do t jen
t lidhur (t prangosur) n shtylla t zgjatura.
Ka thn Mukatili: Dyert mbyllen mbi ta, e pastaj
shtrngohen me shtylla hekuri. Asnj der nuk
u hapet dhe asnj knaqsi nuk hyn tek ta.

@ @ @ @
85

CBA
BA C GFED
H LKJI M ON
TSRQP U

CBA
YXWV Z \[
^] _ dcba` e
gf h mlkji
n qpo r ts u

CBA
xwv y |{z }
a`_~ b
|
.,..,

.,,,..

|
.,..,

.,,,..

|
.,..,

.,,,..

SURJA EL-FL
A AA AVall, a nuk ke dgjuar ti se si bri Zoti yt
me njerzit e elefantit? Njerzit e elefantit
ishin nj grup i krishter abisinas, t cilt sunduan
Jemenin. M pas ata u nisn nga Jemeni duke
dashur t prishnin Qaben. Kur iu drejtuan Meks,
Allahu drgoi mbi ta zogjt q jan prmendur n
kt sure, t cilt i shkatrruan ata. Ky ishte nj
argument. Kjo ndodhi dyzet vjet para se t
drgohej Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Disa nga ata t cilt
e dshmuan kt ngjarje ishin ende gjall kur u
drgua Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
B BB BA nuk ua prishi atyre kurthin, d.m.th. a nuk
e bri Allahu i Lartsuar kurthin dhe prpjekjen e
tyre pr t prishur Qaben, humbje pr ta, gj q i
oi ata n shkatrrim?
C CC Cduke drguar kundr atyre tufa zogjsh Ata
ishin zogj t zinj, t cilt erdhn nga deti tufa-tufa.
do zog mbante tre gur, dy gur n kmb dhe nj
gur n sqep. do gj q goditej nga ky gur drrmohej.
D DD Dt cilt i gjuajtn me gur prej balts s
pjekur? Kan thn: Ata ishin gur prej nj balte
t pjekur me Zjarrin e Xhehenemit, n t cilt
ishin shkruar emrat e atyre njerzve (t cilt donin
t shkatrronin Qaben). Kur ndonjri prej tyre
goditej nga ndonj nga kta gur, atij i shfaqej
smundja e lis. Ky lloj guri kishte nj madhsi sa
nj kokrr bizele dhe m e madhe se nj thjerrz.
E EE EDhe kshtu, i bri si byk i ngrn. Si gjethet
e bimve pasi i kan ngrn kafsht dhe i kan
hedhur prdhe (duke i shkelur me kmb). Dhe
thuhet, se kuptimi sht: u bn si gjethet e
bimve, pasi jan ngrn nga kafsht dhe u ka
mbetur vetm krcelli.
SURJA EL-KUREJSH
Kjo sure emrtohet gjithashtu surja El-Ilaf.
A AA A(Shkatrrimin e njerzve t elefantit Allahu e
bri) pr t mbrojtur fisin Kurejsh,
B BB Bpr ti mbrojtur ata n udhtimin q bjn
dimr e ver. Njri nga kta udhtime bhej gjat
dimrit pr n Jemen, ngaq ai ishte nj vend i
nxeht. Ndrsa udhtimi tjetr bhej gjat vers
pr n Sham, ngaq ai ishte nj vend i ftoht.
Kurejsht e siguronin jetesn nprmjet tregtis
dhe sikur t mos ishin kto dy udhtime, qndrimi
atje do t ishte i pamundur. Gjithashtu, sikur t mos
ishte siguria q ata kishin - duke qen se ata ishin
pran Shtpis s Shenjt - nuk do t mund ti
jepnin dot drejtim punve.
Kuptimi i ksaj sht se Allahu i Madhruar bri
q ata t ndihen t familjarizuar (rehat) dhe ua
lehtsoi atyre kto dy udhtime. Prandaj pr kt
ata duhet q adhurimin tia kushtojn vetm Allahut.
C CC CPrandaj le t adhurojn Zotin e ksaj shtpie
(Qabes) Allahu i Madhruar ua bri atyre t
njohur se Ai sht Zoti i ksaj Shtpie t Shenjt.
Kjo ngaq ata kishin n t idhuj, t cilt i
adhuronin, kshtu Ai dalloi veten e Tij nga ata
idhuj. Me an t ksaj Shtpie t Shenjt, (Kurejsht)
fituan respekt (nder) mbi arabt e tjer.
D DD Di Cili i ushqeu ata pas uris, d.m.th. i
ushqeu me an t ktyre dy udhtimeve. N kt
mnyr i dha fund uris s tyre t madhe q
kishin para se t merreshin me kto dy udhtime.
dhe i siguroi prej friks. Arabt sulmonin dhe
robronin njri-tjetrin. Ndrsa Kurejsht ishin t
sigurt nga kjo pr shkak t pozits q gzonte
vendi i shenjt (haremi), si i siguroi ata nga frika
e abisinasve me elefantin.
SURJA EL-MN
A AA AA e ke par at q mohon Ditn e Llogaris?,
d.m.th. a e ke par at q prgnjeshtron
llogaridhnien dhe shprblimin?
B BB BKy sht ai q i dbon ashpr jetimt,
d.m.th. nse mediton rreth tij, apo krkon pr t,
do t gjesh se ky sht ai i cili e largon ashpr
jetimin nga e drejta e tij. N kohn e injorancs
(para ardhjes s Islamit) arabt nuk u jepnin
trashgimi grave dhe fmijve.

@ @ @ @
86

CBA
CBA D HGFE I
NMLKJ O TSRQP U
ZYXWV [ _^]\ `

CBA
edcba f hg
mlkji n qpo
r s vut w

CBA
|{zyx } ba`_~
c d hgfe i j
lk m rqpon s
|
.,..,

.,,,..

|
.,..,

.,,,..

|
.,..,

.,,,..

C CC Cdhe nuk nxit q ti jepet ushqim t varfrit.,
d.m.th. nuk nxit as veten, as familjen e tij dhe as
t tjert pr nj veprim t till, duke u treguar
dorshtrnguar n pasuri.
D DD DMjer pr ata, t cilt kur falen,
E EE Ejan t pakujdesshm pr namazet,, d.m.th.
jan t pakujdesshm pr namazet, nuk e vrasin
mendjen pr to. Kur falen nuk shpresojn
shprblim pr namazin e tyre dhe kur e ln at
nuk friksohen nga ndonj dnim. Ata jan t
pakujdesshm ndaj namazit aq sa u ikn koha e tij
(dhe ata ende nuk jan falur).
F FF Ft cilt duan vetm q t duken, d.m.th. kur
falen, e bjn kt pr tu dukur para njerzve q
po falen. Ose, do vepr t mir q kryejn, e
bjn pr tu dukur para njerzve q ata t flasin
fjal t mira pr ta.
G GG Gdhe nuk u japin ndihm (el-maun)
nevojtarve. El-Maun sht emr q prfshin
sendet t cilat njerzit ia japin hua njri-tjetrit, si
sht kova, tenxherja si dhe ato gjra t cilat nuk
duhet q t mos i japsh, si sht uji dhe kripa.
Dhe thuhet se el-maun sht zekati. Pra, nuk japin
zekatin e pasurive t tyre.
SURJA EL-KEUTHER
A AA AMe t vrtet q Ne t kemi dhn ty
Keutherin Keutheri sht nj lum n Xhenet, t
cilin Allahu e ka br si nderim pr t Drguarin e
Tij (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe Ymetin e tij.
B BB Bandaj, falu (vetm) pr Zotin tnd Ajo q
urdhrohet ktu sht falja e namazeve t obliguara.
dhe ther kurban! Disa njerz faleshin dhe thernin
kurban pr t tjer dhe jo pr Allahun. Kshtu
Allahu e urdhroi Profetin e Tij (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) q
namazi dhe kurbani t jen vetm pr T. Ka
thn Katade dhe Ata: Ktu bhet fjal pr
namazin e Bajramit dhe therjen e kurbanit.
C CC CSigurisht, ai q t urren ty, ai vet sht
fatprer (ebter). Sigurisht ai q t urren ty, sht ai
t cilit nuk i mbetet kujtim pas vdekjes s tij. Nj
burr quhet ebter, kur ai nuk ka fmij. Kur vdiq
nj djal i t Drguarit (Muhamedit) (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
),
njri nga politeistt tha: Ai sht fatprer
(ebter). Kshtu zbriti kjo sure.
SURJA EL-KFIRN
A AA AThuaj: O ju mosbesimtar! Shkaku i
zbritjes s ksaj sureje sht se mosbesimtart
krkuan nga i Drguari i Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) q ai
t adhuronte zotat e tyre nj vit dhe ata t
adhuronin Zotin e Tij nj vit. Kshtu Allahu e
urdhroi q tu thoshte:
B BB BUn nuk adhuroj far ju adhuroni, d.m.th.
un nuk bj at q ju krkoni prej meje,
adhurimin e atyre idhujve q ju adhuroni. Pra,
nuk adhuroj zotat tuaj.
C CC Cdhe ju nuk jeni adhurues t Atij q un
adhuroj., d.m.th. as ju nuk jeni adhurues t
Allahut, t Cilin un adhuroj, prderisa ju
vazhdoni n politeizmin dhe mosbesimin tuaj.
D DD DUn nuk do t jem kurr adhurues i atyre q
ju i adhuroni N ditt e mia t ardhshme, dhe n
jetn time t mtejshme; Un nuk do t adhuroj
asnj nga zotat tuaj q ju i adhuroni.
E EE Edhe as ju nuk do t jeni adhurues t Atij q
un adhuroj!, d.m.th. ju nuk do t adhuroni
Allahun, n ditt tuaja t ardhshme prderisa
vazhdoni n mosbesimin dhe adhurimin tuaj ndaj
idhujve. Kjo ngaq adhurimi i atij q nuk beson
(mohon) Allahun dhe i politeistit (ai q adhuron
dik tjetr bashk me Allahun) sht i refuzuar
dhe nuk merret n konsiderat. Dhe thuhet se
kto ajete jan prsritur pr prforcim, n
mnyr t till q t priten shpresat e
jobesimtarve pr t marr ndonj prgjigje
pozitive nga i Drguari i Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) pr
krkesn e tyre q ai t adhuronte zotat e tyre.
F FF FJu keni fen tuaj, ndrsa un kam fen time!
Nse ju jeni knaqur me fen tuaj, ather un
jam i knaqur me fen time. Pra feja juaj e cila sht

@ @ @ @
87
politeizmi sht e kufizuar tek ju dhe nuk do t
kaloj tek mua, dhe feja ime e cila sht Njsimi,
sht e kufizuar tek un dhe nuk do t kaloj tek ju.
SURJA EN-NASR
Kjo sure emrtohet gjithashtu surja e Lamtumirs.
Transmetohet nga Ibn Abbasi (
Radijallahu
anhu
) se ai ka
thn: Kur zbriti: Kur t vij ndihma e Allahut
dhe lirimi (i Meks), i Drguari i Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) tha: Un jam njoftuar pr vdekjen
time. Pr kt sure Ibn Abbasi ka thn: T
Drguarit t Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) iu b njoftimi
pr exhelin (kohn e vdekjes) e tij.
A AA AKur t vij ndihma (nasr) e Allahut dhe
lirimi (i Meks), d.m.th. kur t vij ty, o
Muhamed, ndihma e Allahut kundr armiqve t
tu, pra Kurejshve, si dhe t jap lirimin e
Meks. Nasr ndihma sht mbshtetja me an
t s cils arrihet mposhtja e armiqve, mundja e
tyre dhe mbizotrimi mbi ta. Ndrsa El-Feth-
hapja lirimi sht lirimi i vendbanimeve t
armiqve, hyrja n shtpit e tyre si dhe hapja e
zemrave t tyre pr pranimin e s vrtets.
B BB Bdhe ti shohsh njerzit duke hyr n fen e
Allahut grupe-grupe, d.m.th. grup pas grupi,
sepse kur i Drguari i Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) liroi
Mekn, arabt than: Prderisa Muhamedi triumfoi
mbi banort e Haremit (vendit t shenjt), t cilt
Allahu i mbrojti nga njerzit e elefantit, ather ai
sht n t vrtetn dhe ju nuk keni fuqi kundr
tij. Kshtu ata filluan t hynin n Islam grupe-grupe
pasi m par hynin nj nga nj, saq ndodhte q
nj fis i tr t hynte njhersh n Islam.
C CC Cather madhroje me falnderim Zotin
tnd Ktu ka nj bashkim midis madhrimit t
Allahut, i cili lejoi pr tu mahnitur nga ai lehtsim
q Ai bri, gj q nuk i shkonte ndr mend as atij
(Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)) dhe as ndonj njeriu tjetr,
si dhe falnderimit t Tij pr t mirn q Ai i bri,
pr dhuntin madhshtore ndaj tij nprmjet
ndihms dhe lirimit t mms s vendbanimeve
(Meks) dhe pr hyrjen e njerzve n Islam
grupe-grupe. dhe krko falje nga Ai d.m.th.
krko falje nga Ai pr gjynahet e tua, duke u
treguar modest pr hir t Allahut dhe duke i
konsideruar si t pamjaftueshme veprat e tua. se
Ai sht vrtet Pranues i madh i pendimeve.,
d.m.th. Ai sht i till q tua pranoj pendesn
atyre q krkojn falje. I mshiron me an t
pranimit t pendess. Transmeton Buhariu dhe t
tjer nga Ibn Abbasi (
Radijallahu
anhu
), i cili pr kt sure
ka thn: Ky sht exheli i t Drguarit t
Allahut (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), t cilin Allahu ia bri t ditur
atij. Ka thn: Kur t vij ndihma e Allahut dhe
lirimi (i Meks) Kjo sht shenja e exhelit t tij
ather madhroje me falnderim Zotin tnd,
dhe krko falje nga Ai; se Ai sht vrtet Pranues
i madh i pendimeve
SURJA EL-MESED
A AA AIu thafshin duart Ebu Lehebit, d.m.th. u
shkatrrofshin, humbshin dhe u zhgnjefshin
duart e tij. dhe ai u shkatrrua n t vrtet,
d.m.th. u shkatrroft ai vet. D.m.th. lutja (duaja)
q ai bri kundr tij ndodhi n t vrtet. Ebu
Lehebi ishte xhaxhai i Profetit (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Emri i
tij sht Abdul-uza.
B BB BNuk i bri dobi as pasuria dhe as fitimet e
tjera., d.m.th. pasuria q ai grumbulloi si dhe
fitimet dhe autoriteti q ai fitoi nuk larguan nga ai
shkatrrimin dhe as dnimin e Allahut q ra mbi t.
C CC CAi, me siguri, do t hidhet n zjarrin me
flak t trbuara Do t dnohet n Zjarrin
flakrues i cili do tja djeg lkurn. Ky sht
Zjarri i Xhehenemit q sht ndezur dhe digjet flak.
D DD Dpo ashtu edhe gruaja e tij, q mbart drut e
zjarrit Gruaja e tij do t futet n nj zjarr gjith
flak. Ajo sht Ummu Xhemil bint Harb, motra e
Ebu Sufjanit, e cila barte ferra dhe gjemba dhe i hidhte
ato natn n rrugn ku kalonte Profeti (
Sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
E EE En qafn e saj do t ket nj litar prej fijesh
palme (mesed). Mesed jan fijet e palms me an t
s cilave thuren litart. Ajo mbante n qafn e saj
nj varse xhevahiri dhe thoshte: Betohem pr
Latin dhe Uzan, un do ta shpenzoj at n armiqsin
kundr Muhamedit. Kshtu shprblimi i saj
sht q n Ditn e Kiametit, n qafn e saj t
vendoset nj litar, n vend t varses s saj.
SURJA EL-IHLS
A AA AThuaj: Ai sht Allahu, Nj dhe i Vetm!
Politeistt than: O Muhamed! Na trego
prejardhjen e Zotit tnd! Kshtu zbriti kjo sure.
Kuptimi sht: nse ju krkoni sqarim pr
prejardhjen e Tij, ather dijeni se Ai sht
Allahu, Nj, i Vetm e i Pashoq!
B BB BAllahu sht Es-Samed Absoluti, t Cilit i
prgjrohet gjithka n amshim. Es-Samed sht
Ai, i Cili synohet (nga krijesat) pr do nevoj ngaq
Ai sht q ka mundsi ti kryej ato. Transmetohet
nga Ibn Abbasi (
Radijallahu
anhu
) se ai ka thn: Es-
Samed sht Zotria me sovranitet t plot,
Fisniku me madhshti t plot, i Buti me butsi t
plot, i Pasuri me pasuri t plot, Mbizotruesi
me mbizotrim t plot, i Gjithdijshmi me dije t
plot, i Urti me urtsi t plot, Ai sht Allahu i
Madhruar. Kjo (Es-Samed) sht nj cilsi q nuk
i takon askujt tjetr ve Tij.
C CC CAi as nuk lind, as nuk sht i lindur.,
d.m.th. nuk ka dal prej Tij ndonj fmij, dhe as
Ai vet nuk ka dal prej dikaje, sepse asgj nuk
sht n llojin e Tij, pr shkak t pamundsis q
atij ti mvishet mosekzistenca m par apo m

@ @ @ @
88

CBA
DCBA E GF H JI
LK M RQPON S

CBA
WVUT X \[ZY ] ^
ba`_ c gfed
h i nmlkj o

CBA
p srq t vu w x
y z ~}|{ _ `
dcba e
hgf i
.,..,
|
.,,,..

|
.,..,

.,,,..

|
.,..,

.,,,..

pas, sepse i linduri nuk ekzistonte para se t
lindte. Pra, Allahu i Lartsuar nuk ka baba q ti
prkas atij. Ka thn Katade: Politeistt arab
than: Engjjt jan bijat e Allahut. ifutt
than: Uzejri sht biri i Allahut. T krishtert
than: Mesihu sht biri i Allahut. Por Allahu i
prgnjeshtroi dhe tha: Ai as nuk lind, as nuk
sht i lindur.
D DD DDhe askush nuk sht i barabart (a i
krahasueshm) me At! Askush nuk barazohet
me T, as nuk i prngjan Atij dhe as nuk ka
ndonj cilsi si cilsit e plota t Tij.
SURJA EL-FELEK
A AA AThuaj: Krkoj mbshtetje te Zoti i agimit
(el-felek) El-felek sht agimi (mngjesi), sepse
nata ndahet (shkputet) prej tij. Dhe thuhet se
El-Felek sht do gj q ahet dhe del nga
gjithka q ka krijuar Allahu, qofshin ato kafsh,
fara, brthama dhe gjithka qofshin ato, bim apo
dika tjetr. Thuhet, qllimi ktu sht dhnia e
nj shenje se Ai, i Cili ka fuqin pr ti larguar kto
errsira t mdha nga gjith kjo bot, ka gjithashtu
fuqi q t largoj nga ai i cili krkon mbrojtje tek
Ai, do gj nga e cila ai ka frik dhe druhet prej saj.
B BB Bq t m mbroj nga sherri i gjithkaje q Ai
ka krijuar, d.m.th. krkoj prej Allahut q t m
mbroj nga e keqja e t gjitha krijesave q Ai ka
krijuar.
C CC Cdhe nga sherri i nats, kur kaplon terri,
d.m.th. krkoj prej Tij q t m mbroj nga e
keqja e nats kur ajo vjen. Kan thn: Kjo, ngaq
natn dalin egrsirat nga strofkat e tyre, parazitt
nga vendi i tyre. Gjithashtu, dalin edhe njerzit e
kqinj pr tu marr me gjra t kota dhe
shkatrrime.
D DD Ddhe nga sherri i falltarve, q fryjn n nyje
(duke br magji), d.m.th. krkoj prej Tij q t
m mbroj nga e keqja e grave magjistare, ngaq
ato frynin n nyjet e fijeve (penjve) kur bnin
magji me to.
E EE Edhe nga sherri i smirziut, kur vepron me
smir (hased). Hasedi smira sht t
dshiruarit e largimit t s mirs q Allahu i ka
dhn dikujt.
SURJA EN-NS
A AA AThuaj: Krkoj mbshtetje te Zoti i
njerzve Zoti i njerzve sht Krijuesi,
Organizuesi dhe Rregulluesi i gjendjeve t tyre.
B BB BSundimtari i njerzve Ai ka sundimin e
plot dhe pushtetin mposhts.
C CC Ci Adhuruari-Ilah (i vetm me t drejt) i njerzve,
pra i Adhuruari i tyre. Kjo ngaq sundimtari
(mbreti) mund t jet i adhuruar dhe mund t
mos jet. Prandaj ktu ka sqaruar se emri El-Ilah
sht i veant pr T dhe pr asknd tjetr.
D DD Dnga sherri i cytsit (ngacmuesit) Cytsi
sht shejtani q fshihet kur prmendet Allahu,
shejtani fshihet dhe mblidhet, ndrsa kur nuk
prmendet, ai shtrihet dhe cyt.
E EE Ee q hedh dyshime n gjokset e njerzve
Kjo sht thirrja q ai bn pr tiu bindur atij, me
an t nj fjal t fsheht q mbrrin n zemr pa
iu dgjuar zri. Pastaj Allahu i Madhruar na
sqaron se ai q cyt sht dy llojesh: xhind dhe
njeri. Kshtu Ai (Allahu) ka thn:
F FF F(qoft ai djall) prej xhindeve apo njerzve!
Prsa i prket djallit prej xhindve, ai ngacmon n
gjokset e njerzve. Ndrsa djalli prej njerzve,
ngacmimin e tij n gjokset e njerzve e bn duke
e shfaqur veten si nj kshillues i dhembshur (t
cilit i vjen keq pr ty). Kshtu ai v n gjoks ato
fjal t tij t cilat i ka dhn si kshill, ashtu si ka
vendosur n t edhe djalli prej xhindve me cytjet
e tij. Dhe thuhet se sht Iblisi ai q cyt n gjokset e
njerzve. Transmetohet nga Ibn Abbasi (
Radijallahu
anhu
)
se ai ka thn: dokush q lind ka n zemrn e
tij cytsin. Kur ai prmend Allahun, cytsi fshihet,
e kur ai sht i shkujdesur (e nuk prmend
Allahun), ather ai fillon cytjet e tij.
Krkojm nga Allahu i Lartsuar t na mbroj
nga cytjet e shejtanit t mallkuar.


89
1 Nga e merr myslimani besimin e tij? Myslimani e merr besimin e tij nga Libri
i Allahut t Madhruar (Kurani) dhe nga Suneti i sakt i t Drguarit t Tij -
Muhamedit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) i cili nuk fliste nga vetja tij, por: Ajo (q thot) sht
vetm se shpallje hyjnore.
EN-NEXHM: 4.
Librin e Allahut dhe Synetin e t Drguarit
t Tij (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) duhet ti kuptojm, ashtu si e kuptuan shokt e tij dhe
paraardhsit tan t sinqert (selef es-slih).
2 Ku duhet ta gjejm zgjidhjen, nse nuk pajtohemi pr dika? Nse kemi
ndonj mosmarrveshje, ne duhet ti drejtohemi Kuranit dhe Synetit t t Drguarit t
Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Pr kt Allahu i Madhruar thot: Nse nuk pajtoheni n
ndonj gj, drejtojuni Allahut dhe t Drguarit!.
EN-NIS:59.
Ndrsa Pejgamberi
Muhamed (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thoshte: Kam ln tek ju dy gjra, q nse u prmbaheni
fuqishm do tju ruajn nga humbja e rrugs s drejt; ato jan: Libri i Allahut t
Madhruar dhe Suneti i t Drguarit t Tij.
El Muveta.

3 Kush do t jet grupi i shptuar Ditn e Gjykimit? I Drguari i Allahut
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ka thn: Ymeti im do t ndahet n shtatdhjet e tre grupe. T gjith
do t jen n Zjarr, prve njrit. Shokt i than: E, kush sht ky grup, o i
Drguari i Allahut? Ai tha: Ata q i prmbahen rrugs sime dhe rrugs s
shokve t mi.
E prcjellin Ahmedi dhe Tirmidhju.

E vrteta sht n at q ka praktikuar Pejgamberi Muhamed (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe
shokt e tij, prandaj duhet ta pasosh at, n qoft se do shptimin dhe pranimin e
veprave t tua.
4 Cilat jan kushtet e pranimit t veprave t mira? Kushtet e pranimit t
veprave t mira jan: 1- Besimi i Allahut t Madhruar dhe njjsimi i Tij.
2- Sinqeriteti. (qllimi pr t arritur vetm knaqsin e Allahut t Madhruar.)
3- Ndjekja e t Drguarit ton Muhamedit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
): do vepr duhet t jet
sipas udhzimit t tij. Nuk ka adhurim prve adhurimit t ligjruar nprmjet tij.
N qoft se njri nga kto kushte mungon, ather vepra nuk pranohet. Allahu i
Madhruar ka thn: Dhe Ne do tu qasemi veprave q kan br ata dhe do ti
shndrrojm n pluhur e hi.
EL-FURKN:23.

5 Shkallt e fes islame jan tre: Islami, Imani dhe Ihsani.
6 sht Islami dhe sa shtylla ka ai ? Islam do t thot: ti dorzohesh Allahut,
ta njjsosh dhe ta adhurosh At, si edhe t mos i shoqrosh asknd dhe asgj.
Shtyllat e Islamit jan pes. Ato i ka prmendur Pejgamberi i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) i
cili thot: Islami sht i ndrtuar mbi pes (shtylla): Dshmia q ska t
adhuruar tjetr me merit prve Allahut dhe se Muhamedi sht i Drguari i
Tij, kryerja e namazit, dhnia e zeqatit, vizita e Qabes (Haxhi) dhe agjrimi i
Ramazanit.
1

7 sht Imani dhe sa shtylla ka? Imani sht: Besimi me zemr, deklarimi me
gjuh dhe veprimi me gjymtyr. Imani shtohet me adhurim dhe paksohet me
gjynahe. Allahu i Madhruar thot: ...Pr tua forcuar besimin, krahas besimit q

1
Mutefekun alejhi (domethn se hadithi sht transmetuar n t dy librat m t sakt t hadithit; t
imam Buhariut dhe imam Muslimit. Shnim i prkthyesit).
Pyetje t rndsishme
n jetn e myslimanit


90
patn.
EL-FETH:4.
I Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Imani prbhet nga
shtatdhjet e sa deg. M e madhja e tyre sht thnia La ilahe il-lallah dhe
m e vogla sht largimi i nj pengese nga rruga. Turpi sht deg e besimit.
E prcjell Muslimi. Q besimi shtohet me adhurim dhe paksohet me gjynahe e vren
edhe njeriu vet. N kohn e riteve me vlera t veanta (si gjat Ramazanit)
myslimani i bn adhurimet e tij plot gjallri, ndrsa kur bn gjynahe adhurimet i
duken m t rnda. Allahu i Madhruar thot: ...Sepse veprat e mira i shlyejn
veprat e kqija.
HD:114.

Shtyllat e Imanit jan gjasht. Ato i ka prmendur i Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
):
...T besosh Allahun, melaiket (engjjt) e Tij, Librat e Tij, pejgambert e Tij,
Botn Tjetr dhe se Allahu ka paracaktuar t mirn dhe t keqen.
E prcjell Buhariu.

8 do t thot La ilahe il-lallah? Do t thot t mohosh se dikush (apo dika)
tjetr meriton t adhurohet prve Allahut dhe t theksosh se vetm Allahu i
Madhruar sht Ai q e meriton kt gj.
9 A sht Allahu me ne? Po, Allahu i Madhruar sht me ne; me diturin e Tij,
me dgjimin e Tij, me shikimin e Tij, me prkujdesjen e Tij, me mbikqyrjen e Tij,
me forcn dhe dshirn e Tij. Por Ai nuk sht(n mesin ton) me Qenien e Tij,
sepse Ai nuk przihet me krijesat dhe asnj krijes nuk mund ta prfshij At.
10 A shikohet Allahu me sy? Myslimant njzri jan t mendimit, se Allahu nuk
mund t shikohet n kt bot dhe se myslimant do ta shikojn Allahun n Botn Tjetr;
kur krijesat do t grumbullohen para Tij dhe n Xhenet. Allahu i Madhruar thot:
At dit, disa fytyra do t shklqejn dhe Zotin e tyre do ta shohin.
EL-KIJME:22.

11 vler kan njohjet e emrave dhe t cilsive t Allahut? Detyra e par q i
vendosi Allahu krijesave t Tij ishte q ata ta njihnin At. Sapo njerzit ta njohin
vrtet At, do ta adhurojn ashtu si e meriton. Allahu i Madhruar thot: Dije
se nuk ka zot tjetr t vrtet q e meriton adhurimin prve Allahut! Krko falje
pr gjynahet e tua dhe t besimtarve!
MUHAMMED:19.
Kur Allahu prmendet si
Mshirplot, nxit te besimtari shpresn. Kur prmendet si Dnues i Ashpr dhe i
Rrept kjo nxit te besimtari frikn. Kur Allahu prmendet si i Vetmi q dhuron
mirsi, kjo nxit te besimtari falnderimin.
Qllimi i adhurimit me emrat e Allahut dhe me cilsit e Tij. Adhurimi i
Allahut me emrat dhe cilsit e Tij do t thot, q ne ti njohim mir ato emra dhe
kuptimet e tyre e t ndikohemi prej tyre: Ka prej emrave t Allahut dhe cilsive t
Tij, q nse dikush i ka dika prej tyre sht i lavdruar, si jan: dituria, mshira,
drejtsia dhe t tjera, si edhe prej atyre, q nse dikush i ka sht i qortuar, si jan:
hyjnizimi, kryelartsia, imponimi.
Njeriu duhet dhe sht i urdhruar t ket disa cilsi t lavdrueshme, si
jan: adhurimi, nnshtrimi, ndjenja e nevojs, lutja e t ngjashme me kto e q
Allahu kurrsesi nuk mund t prshkruhet me ato cilsi. Krijesa m e dashur e
Allahut sht ai q gzon cilsit q Ai i dshiron dhe krijesa me e padashur pr t
sht ai q ka cilsit q Allahu i urren.
12 Cilat jan emrat e bukur t Allahut? Allahu i Madhruar thot: Allahut i
prkasin emrat m t bukur, prandaj thirreni At (lutjuni Atij) me to.
EL-
ARF:180
.


91
Vrtetohet se Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ka thn: Ndr emrat e Allahut jan
nntdhjet e nnt emra, njqind pa nj, kush i numron do t futet n Xhenet.
Mutefekun alejhi
. Numrimi i tyre nnkupton:
1- T numrosh fjalt dhe numrin e tyre. 2- T kuptosh domethnien dhe
qllimin e tyre. Kur Allahu thot se sht i Urti, ather t gjitha shtjet ia lm
n dor Atij, sepse t gjitha veprimet e Tij jan n prputhje me urtsin e Tij. Kur
Ai thot se sht i Shenjti, menjher duhet t osh ndrmend se Allahu sht i
dlir nga do e met. 3- T bsh lutje me to. Lutja sht dy llojesh: a) lutje
lavdrimi dhe adhurimi, b) lutje dshire dhe nevoje. Kush bn prsiatje rreth
Kuranit dhe Synetit t Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) arrin t numroj emrat dhe cilsit
e Allahut, t cilat jan:
EMRI Kuptimi i tij

ALLAHU
Zoti, i Denji pr adhurim dhe prgjrim nga t gjitha krijesat. Atij i
nnshtrohen dhe i binden. Atij i bien n ruku dhe n sexhde. Pr t jan
t gjitha llojet e ibadetit
1
.
_.rti
ER-RRAHMAN
I Gjithmshirshmi. Emri tregon pr mshirn e madhe t Allahut
dhe se mshira e Tij i prfshin t gjitha krijesat. Ky emr sht i
veant pr Allahun dhe nuk lejohet q dikush t emrtohet me t.
,,rti
ER-RRAHIM
Mshirploti. Mshiruesi dhe Falsi i besimtarve, n kt bot dhe n
Botn Tjetr. Ai i udhzoi ata q ta adhurojn. Ai do ti nderoj n
Botn Tjetr, duke i futur n Xhenetin e Tij.
,isti
EL-AFUV-VU
Gjynahfalsi. Ai i fshin gjynahet. Ai i fal robrit e Tij, edhe pse ata e
meritojn t dnohen.
,,iiti
EL -GAFR
Gjynahmbuluesi, Falsi. Ai i mbulon gjynahet e gjynahqarit, nuk e
turpron dhe nuk e dnon at.
,tiiti
EL- GAF- FR
Gjynahmbulonjsi, Shumfalsi. Emri tregon se Allahu ia fal shum
shpesh gjynahet robit t Tij, kur ai krkon falje.
J,;ti
ER -RAF
Prdllimtari. Emri Prdllimtar n arabisht shpreh m shum se
emri I Mshirshm. Prdllimi i tij i prfshin t gjitha krijesat n kt
bot dhe jo t gjith n Botn Tjetr. Ata me t cilt do t sillet
butsisht do t jen vetm t dashurit e Tij.
,,.i
EL -HALM
I Duruari. Ai nuk ia shpejton dnimin robrve t Vet, edhe pse Ai
sht i Aft ta bj kt, por Ai i toleron ata dhe ua fal, nse ata i
krkojn falje.
,i,ti
ET -TEV-VB
Pendimpranuesi. Ai orienton k t doj nga robrit e Tij t pendohet
dhe Ai ia pranon pendesn.
.ti
ES- SITR
Shummbuluesi. Ai sht q i mbulon robrit e Tij dhe nuk i turpron para
krijesave. Ai dshiron q edhe vet robrit tia mbulojn gjynahet vetes dhe
t tjerve. T mbulojn gjithashtu, edhe pjest e turpshme t trupit t tyre.
_.iti
EL-GANIJJ
I Pasuri. Ai kurr nuk ka nevoj pr ndonj nga krijesat e tij, sepse Ai
sht i Plot dhe me cilsi absolute. T gjitha krijesat ia kan nevojn
Atij; q Ai tu jap mirsi dhe tu ndihmoj.
,tti
EL- KERM
Bujari. Mirsit e Tij nuk kan t sosur, fisnikria e Tij sht e madhe.
Ai i jep sa t doj dhe si t dshiroj atij q do; me lutje a pa lutje. Ai
fal gjynahet dhe mbulon t metat.

1
Term arabisht q nnkupton adhurimin.


92
;vi
EL- EKREM
Bujari m i Madh. Bujaria e Tij sht absolute. Askush dhe asgj nuk
mund t krahasohet me bujarin e Tij. E gjith mirsia vjen nga Ai. Ai i
shprblen besimtart n saje t mirsis s Tij. Ai u jep afat
kundrshtarve t Tij dhe i gjykon me drejtsin e Tij.
,tt,ti
EL- VEHHAB
Dhuruesi. Ai dhuron shum dhe pa kompensim. Ai dhuron shum pa
synim prfitimi. Ai jep shum edhe pa i krkuar.
.i,i
EL- XHEVD
BUJARI MADHSHTOR. Ai dhuron pa mas dhe u jep plot mirsi
krijesave t Tij, por besimtart te bujaria dhe mirsia e Tij kan pjesn
m t madhe.
.,.,ti
EL -UEDD
I Dashuri. Ai i don ata q e duan e At. Ai u afrohet atyre me mirsi,
me mbulim dhe falje gjynahesh. Ai sht i knaqur me ta dhe ua pranon
punt e mira, si edhe i bn ata t dashur pr t tjert n Tok.
_asti
EL -MUT
Dhnsi. Ai i jep prej krijesave t Tij kujt t doj nga depot e pasuris
s Tij dhe sa t doj. T dashurit e Tij kan pjesn m t madhe nga
dhantit e Tij. Ai gjithashtu i dha do gjje formn e saj.
.i,ti
EL- USI
I Gjeri. Ai ka cilsi t pakufishme. Askush nuk mund ta lartsoj si
duhet. Madhshtia e Tij sht e pakufishme, pushteti i Tij sht i
pakufishm, mshira dhe falja e Tij jan t pakufishme, bamirsia dhe
mirsit e Tij jan gjithashtu pakufi.
_.ati
EL- MUHSIN
Bamirsi. Mirsia e plot sht n Qenien e Tij, n emrat, n cilsit
dhe veprat e Tij. Ai i dha do krijese formn m t mir. Ai u dha
mirsi krijesave t Tij.
,iti
ER-RRZIK
Furnizuesi. Ai u jep furnizim t gjith krijesave. Ai u caktoi atyre
riskun para se t krijonte bott. Ai u premtoi se do ta merrnin at t
plot, qoft edhe pas nj kohe.
i,ti
ER-RRAZ-ZK
Furnizuesi Madhshtor. Emri tregon pr riskun e madh q u jep
krijesave t Tij. Ai Madhruar qoft!- u jep atyre para se ata ti
krkojn Atij. Madje Ai u jep atyre, edhe kur ata e kundrshtojn dhe
bjn gjynahe.
.,a.ti
EL- LATF
Njohsi i do gjje me imtsi. Ai njeh edhe shtjet m t vogla. Asgj
nuk mund ti fshihet Atij. Ai u dhuron mirsi dhe u sjell dobi robrve t
Tij nga an t padukshme, q ata si mendojn.
,ui
EL-KHABR
I Gjithinformuari. sht ai dituria e t cilit prfshin brendin e
gjrave dhe t fshehtat e tyre; ashtu si di ann e tyre t jashtme.
_titi
EL- FET-TH
Mbarhapsi. Ai i hap depot e pasurive t Tij, t mshirs s Tij, t
furnizimit t Tij pr k t doj, sipas urtsis dhe dituris s Tij.
,,.sti
EL- ALM
I Gjithdijshmi. Dituria e Tij prmbledh do gj t dukshme dhe t
padukshme, t fsheht dhe t hapur, t kaluar, t tashme a t ardhme.
Asgj nuk i fshihet Atij.
,ti
EL- BER
Bamirsi. Bamirsia e Tij mbi krijesat e Tij sht e gjer. Ai jep dhe
askush nuk sht n gjendje ti numroj dhe ti llogaris mirsit e Tij. Ai
e prmbush premtimin e Tij. Ai fal gjynahet e robit t Vet, e ndihmon dhe
e mbron at. Ai e pranon punn e pakt t robit t Tij dhe e zmadhon at.
,,ti
EL- HAKM
I Urti. Ai i vendos gjrat n vendin q i takojn. Veprat e Tij nuk mund
ti rrokin, as gabimet e as t metat.
,ti
EL- HAKEM
Gjykatsi. Ai gjykon me drejtsi mes robrve t Tij. Ai nuk i bn
padrejtsi askujt. Ai e zbriti Librin e Tij, q t gjykoj mes njerzve.
tLti
ESH- SHKIR
Falnderuesi, Mirnjohsi. Ai e lavdron at q i bindet dhe e
shprblen pr punn q bn, edhe nse sht pak. At q e falnderon


93
pr mirsit q i ka dhn Ai ia shton ato mirsi n kt bot dhe e
shprblen n Botn Tjetr.
,,tLti
ESH SHEKR
Mirnjohsi madhshtor. Punn e pakt t robrve t Tij Ai e
shprblen shumfish. Mirnjohja e Allahut ndaj robrve t Tij do t
thot se Ai do tua shprblej dhe do tua pranoj adhurimin.
,.i
EL- XHEML
I Bukuri. Ai sht i bukur n Qenien e Tij, me emrat, cilsit dhe
veprat e Tij. Bukuria e Tij sht absolute. do bukuri e krijesave t Tij
sht vetm prej Tij i Madhruar qoft!
a,ti
EL- MEXHD
I Lavdishmi. T Atij jan krenaria, fisnikria, madhshtia, lartsia n
qiell dhe n Tok.
_t,ti
EL- VELIJ
Mbrojtsi, Kujdestari. Ai kujdeset pr punt e krijesave t Tij. Ai
merret me drejtimin dhe administrimin e prons s Tij. Ai sht
ndihmtari dhe ngadhnjyesi i robve dhe i t dashurve t Tij.
a,.i
EL -HAMD
I Falnderuari. Ai sht i Lavdruar pr emrat, cilsit dhe veprat e
Tij. Ai falnderohet n gzime dhe n hidhrime, n vshtirsi dhe n
lehtsi. Ai, i Vetmi e meriton falnderimin dhe lartsimin absolut, sepse
vetm Ai ka cilsi t plota.
_t,ti
EL- MEUL
Ndihmtari. Ai sht Edukatori, Pronari, ngadhnjyesi dhe ndihmuesi i
t dashurve t Tij.
a.ti
EN-NASR
Ngadhnjyesi. Ai ia jep ndihmn e Tij kujt t dshiroj. Askush nuk
mund ta mund at q Ai e ngadhnjen dhe nuk ka ngadhnjim pr at
q Ai e poshtron.
,..ti
ES-SEM
Dgjuesi. Dgjimi i Tij prfshin do gj t dukshme dhe t padukshme,
t fsheht dhe t hapur. Madje edhe t gjith zrat, sado t ulta a t
larta. Ai u prgjigjet atyre q i luten.
a,ti
EL- BESR
Shikuesi. Shikimi i Tij prfshin do krijes t bots s fsheht dhe t
dukshme, sado e fsheht dhe e dukshme t jet dhe sado e vogl a e
madhe qoft.
a,,Lti
ESH-SHEHD
Dshmuesi. Ai mbikqyr krijesat e Tij. Ai dshmoi pr veten e Tij, se
sht Nj dhe se do t mbaj drejtsi. Ai dshmon se besimtart jan t
sinqert kur ata e njsojn. Ai dshmon edhe pr sinqeritetin e
pejgamberve dhe melaikeve.
,,ti
ER-RAKB
Mbikqyrsi. Ai mbikqyr krijesat e Tij. Ai i llogarit punt e tyre. Atij
nuk i shpton shikimi i shpejt, as ideja e papritur.
,tti
ER-REFK
I Buti. T gjitha veprimet e tij jan t buta. Ai- Madhruar qoft!- i
prshkallzon veprimet e Tij. Ai sillet me robrit e Tij me butsi. Ai
nuk i ngarkon ata m shum se sa kan mundsi; Ai- Madhruar qoft!-
i don robrit e Tij t but.
,ti
EL- KARB
I Afrti. Ai sht afr t gjitha krijesave me diturin dhe me fuqin e
Tij. Ai sht afr besimtarve me butsin e Tij dhe me ndihmn e Tij.
Megjithat Ai qndron mbi Arsh dhe nuk przihet me krijesat e Tij.
ti ,,
EL-MUXHB
Lutjepranuesi. Ai i prgjigjet thirrjes s atyre q i bjn thirrje dhe
lutjes s atyre q i luten, sipas dituris dhe urtsis s Tij.
o,.ti
EL-MUKT
Ushqyesi. Ai e krijoi ushqimin dhe riskun dhe u zotua se do tua jap
krijesave t Tij. Ai i ruan ato, edhe punt e robrve t Tij pa mangsi.
,,.i
EL-HASB
Mjaftuesi, Llogarimarrsi. Ai u mjafton robrve t Tij pr gjrat q
shqetsohen ata; t fes dhe t ksaj bote. Besimtart kan pjesn m t
madhe t prkujdesit t Tij. Ai- Madhruar qoft!- u krkon llogari
atyre pr veprat e bra n kt bot.


94
_-,ti
EL-MUMIN
Vrtetuesi, Siguruesi. Ai vrteton dhe dshmon pr t drguarit e Tij
dhe ndjeksit e tyre, duke ngritur argumente pr sinqeritetin e tyre. Ai
sht Dhuruesi i do sigurie dhe garancie n kt bot dhe n Botn
tjetr. Ai i siguron besimtart, se nuk do tu bj padrejtsi, se nuk do
ti dnoj dhe se Ditn e Kiametit nuk do ti godas frika.
_t.ti
EL-MEN-NN
Dhuruesi i Madh. Ai dhuron shum. Mirsit e tij jan madhshtore.
Bamirsit e Tij ndaj krijesave jan t pasosura.
,,ati
ET-TAJJIB
I Miri. Ai sht i Dlir. Ai sht larg do t mete. Mirsia sht e Tij. Ai
u bn shum bamirsi robrve t Tij. Ai -Madhruar qoft!- prej punve dhe
sadakave pranon vetm ato q jan t mira, t lejuara dhe t sinqerta pr T.
_ttLti
ESH-SHFI
Shruesi. Ai shron zemrat dhe trupat nga smundjet. Robrit kan n
duart e tyre ve barnat, q Ai ua ka lehtsuar ti ken, ndrsa shrimi
sht vetm n dorn e Tij.
a,ii
EL-HAFDH
Ruajtsi. Ai i ruan dhe i mbron robrit e Tij besimtar, si edhe punt e tyre
me mirsin e Tij. Ai kujdeset dhe i ruan t gjitha krijesat e Tij me fuqin e Tij.
,,ti
EL-UEKL
Kujdestari. Ai kujdeset pr bott. Ai i krijoi dhe Ai kujdeset pr interesat
e tyre. Ai kujdeset pr besimtart, t cilt shtjet e tyre ia kan ln n
dor Kujdestarit, para prpjekjeve t tyre, krkojn ndihm gjat
prpjekjeve t tyre dhe tregohen mirnjohs pas suksesit q ua dha, si
dhe ndahen t knaqur me at q ua ndau pasi q i vuri n sprov.
9ui
EL-KHAL-LK
Krijuesi i pashembullt. Emri tregon pr shumkrijimet e Allahut t
Madhruar. Ai - q Madhruar qoft! - vazhdon t krijoj me t njjtn
madhshti.
ttui
EL-KHLIK
Krijuesi. Ai sht shpiksi i t gjitha krijesave pa pasur shembull t
mparshm.
,t,ti
EL- BRIU
Krijuesi i par. Ai, pasi i caktoi dhe vendosi i solli n jet krijesat.
,,ati
EL-MUSAU-UIR
Formdhnsi. Ai i bri krijesat e Tij sipas nj forme t przgjedhur
prej Tij dhe sipas urtsis, dituris dhe mshirs s Tij.
,ti
ER-RAB-BU
Zoti, Edukatori, Kujdestari. Ai sht q kujdeset pr rritjen dhe
edukimin gradual t krijesave t Tij, me mirsit e Tij. Ai sht q i
edukon t dashurit e Tij me at q sht e dobishme pr zemrat e tyre.
Ai sht Krijuesi, Zotruesi.
,,asti
EL- ADHM
Madhshtori. Madhshtia e Tij sht absolute, si n qenien e Tij, ashtu
edhe n emrat dhe cilsit e Tij. Prandaj krijesat e kan pr detyr ta
madhrojn, ta lartsojn dhe gjithashtu ta madhrojn urdhrin dhe
ndalimin q Ai bn.
ttti
EL- KHIR
Ngadhnjimtari. T gjith robrit i nnshtrohen Atij. T gjith e
adhurojn At. Ai sht mbi ta. Atij, Ngadhnjimtarit i nnshtrohen t
gjith. Fytyrat i jan drejtuar Atij.
EL KAH HR n arabisht sht shkalla superlative e ngadhnjimtarit.
,t,ti
EL- KAH- HR
_.,,ti
EL- MUHEJMIN
Mbizotruesi. Ai sundon kudo. Ai kujdeset pr do gj. Ai vzhgon
do gj. Atij nuk mund ti fshihet asgj. Ai di t dukshmen dhe t
fshehtn. Ai di at q din njerzit dhe at q nuk e din.
sti
EL- AZZ
Fuqiploti, Madhshtori. Allahu sht madhshtor n t gjitha kuptimet e
ksaj fjale. Ai ka fuqi madhshtore dhe askush nuk mund t mposht
At. Ai ka madhshtin e krenaris dhe askujt nuk ia ka nevojn. Ai ka
madhshtin e sundimit dhe t triumfit, ndaj asgj nuk lviz pa lejen e Tij.
,t,i
EL- XHEB BR
Detyruesi. Dshira e Tij nuk mund t mos shkoj n vend. T gjitha krijesat
i nnshtrohen madhshtis s Tij. T gjitha krijesat ndjekin urdhrat e


95
Tij. Ai ngjit t thyern. Ai pasuron t varfrin. Ai ia lehtson vshtirsit
atij q sht n vshtirsi. Ai ngjall t smurin dhe at nn sprov.
,tti
EL- MUTEKEB-
BIR
Madhshtori. Ai sht madhshtor. Ai qndron larg do t keqeje dhe
t mete. Ai qndron larg padrejtsive t robrve t Tij. Ai nnshtron
do rob mendjemadh. Ai sht Madhshtori dhe kushdo q prpiqet t
sillet me madhshti Ai e shkatrron dhe e dnon.
,tti
EL- KEBR
I Madhi. Allahu sht i madh me Qenien e Tij, me cilsit dhe veprat
e Tij. Askush dhe asgj ssht m i madh se Ai. Madje dokush dhe
do gj para madhshtis s Tij sht shum i vogl.
_,i
EL- HAJIJJ
I Turprueshmi. Ai turprohet n formn q i takon Fytyrs dhe
pushtetit t Tij madhshtor. Turprimi i Allahut sht turprim
fisnikrimi, bamirsie dhe madhshtie.
_i
EL- HAJJ
I Gjalli. Jeta e Tij sht e plot, absolute. Ai sht i Prhershm, pa
fillim dhe pa mbarim. do lloj jete ne kt bot burimin e saj e ka prej
Tij- Madhruar qoft!-.
;,,ti
EL- KAJJM
I Prjetshmi, Mbajtsi i gjithkaje.. Ai qndron vetvetiu. Ai nuk ua
ka nevojn krijesave t Tij. N saje t Tij qndron do gj n qiell dhe
n Tok. T gjith ia kan nevojn Atij.
,i,ti
EL- URITH
Trashgimtari. Ai do t mbes pas zhdukjes s krijesave dhe Atij do
ti kthehen t gjitha gjrat. do gj n dorn ton sht amanet dhe nj
dit do ti kthehet pronarit t saj Madhruar qoft!.
_tati
ED-DEJ-JN
Shprblyesi, Gjykatsi. Atij i jan nnshtruar t gjitha krijesat. Ai i
shprblen robrit e Vet pr veprat e tyre. Nse ata kan vepruar mir ai
ua shumfishon sevapin. Nse nuk kan vepruar mir Ai i dnon vetm
pr at vepr ose ia fal po t doj.
a.ti
EL- MELIK
Sunduesi. Ai urdhron. Ai ndalon. Ai triumfon. Ai drejton krijesat e Tij,
me urdhra dhe vepra. Askush nuk ka merita pr sundimin dhe kujdesin e Tij.
att.ti
EL-MLIK
Zotruesi. Ai sht Zotruesi i vrtet. Ai zotronte gjithka para se t
krijonte krijesat dhe Ai do t zotroj gjithka n fund, kur t mos ket
m krijesa.
a,.ti
EL-MELK
Emr q tregon sundimin absolut. Nse EL MALIK na tregon q
Allahu sht sunduesi, ky emr tregon q sundimi i Allahut sht absolut.
_,,.ti
ES- SUB-BH
I Dliri. Ai sht i Pastr nga do e met, sepse t Atij jan t gjitha
cilsit e plota, t bukura dhe absolute.
_, ati
EL- KUD- DS
I Shenjti. Ai sht i Pastr nga do aspekt, larg nga do e met, sepse Ai
posedon cilsit absolute.. Asnj shembull nuk mund ti shmbllej Atij.
;9.ti
ES-SELM
Paqedhuruesi. Ai sht i zhveshur nga do e met dhe mangsi, n
Qenien e Tij a n cilsit, emrat dhe veprat e Tij. do paqe n kt bot
dhe n Botn Tjetr buron prej Tij, i Madhruar qoft Ai!
i
EL- HA-KK
I Vrteti. Mbi t nuk ka dyshim. As pr emrat dhe cilsit e Tij nuk ka
dyshim. As n hyjnin e Tij nuk ka dyshim. Ai sht i Denj pr
adhurim dhe nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt prve Tij.
_,ti
EL- MUBN
I Qarti. Njshmria e Tij sht e qart. Mshira e Tij sht e qart.
Urtsia e Tij sht e qart. Ai ia sqaron robrve t Tij rrugn e drejt, q
ata ta ndjekin, si edhe rrugt e shtrembra q ata tu largohen.
,ti
EL- KAUIJJ
I Fuqishmi. Fuqia e Tij sht absolute dhe asaj i bashkngjitet edhe
vullneti i Tij absolut.
_ti
EL- METN
I Pathyeshmi. Fuqia dhe pushteti i Tij sht i pamat. At nuk e lodhin
dhe as e mundojn veprat q Ai bn.


96
, .tti
EL-KDIR
I Gjithmundshmi. Ai ka fuqi pr do gj. Ai nuk sht i dobt
prball asgjje n Tok dhe n qiell dhe Ai cakton do gj.
ati
EL- KADR
I Fuqishmi. Ky emr sht i njjt me emrin e msiprm, vese sht
edhe m shprehs dhe e lavdron Allahun m shum.
, ati
EL- MUKTEDIR
Ky emr sht i njjt me dy emrat e msiprm, vese sht edhe m
shprehs. Ai na tregon pr fuqin pa kufi t Allahut n prmbushjen e
caktimeve t Tij, sipas dituris s Tij paraprake.
_.sti
EL- ALIJ
I Larti. Ai sht i Lart. Punt e Tij jan t larta. Ai sht Triumfues.
dokush dhe do gj sht posht Tij dhe nn sundimin e Tij. Sipr Tij
nuk sht askush dhe asgj.
_.svi
EL -EALA
tsti
EL- MUTEL
I Lartsuari. Ai sht i lart, dokush dhe do gj sht e ult. Askush
dhe asgj nuk qndron m lart se Ai, por dokush dhe do gj sht
posht Tij, i detyruar dhe i sunduar nga Ai.
; ati
EL- MUKAD-
DIM
Prparsidhnsi. Ai u jep prparsi gjrave dhe i vendos ato n
vendin e tyre, sipas dshirs dhe urtsis s Tij. Ai u jep prparsi disa
krijesave t Tij mbi disa t tjera, sipas dituris dhe dhuntis s Tij.
r,ti
EL- MUAKHIR
Paslnsi. Ai i zbret gjrat n vendin e tyre, sipas urtsis s Tij. Ai i
jep prparsi atij dhe asaj q don dhe l mbrapa at q don. Ai e vonon
dnimin e robrve t Tij, se ndoshta ata pendohen dhe kthehen tek Ai.
s.ti
EL -MUSE-R
Vlersuesi. Ai i shton ose i ul vlerat e gjrave; pozitn dhe ndikimin e
tyre. Vlera e gjrave rritet ose ulet sipas urtsis dhe dituris s Tij.
_,tti
EL- KBID
Shtrnguesi. Ai i merr shpirtrat. Ai ia shkurton riskun atij q dshiron
nga krijesat e Tij, me urtsin dhe fuqin e Tij, pr ti sprovuar ata.
t,ti a.
EL- BSIT
Zgjeruesi, Shtrirsi. Ai me mirsin dhe mshirn e Tij ia zgjeron
riskun robrve t Tij, sipas asaj q e krkon urtsia e Tij. Ai ua shtrin
dorn e pendess atyre q dshiron.
,vi
EL- EU-UEL
I Pari. Para Tij nuk ka ekzistuar asgj. Madje do krijes sht gjendur
pasi Ai e ka krijuar. Ai - Madhruar qoft!- nuk ka fillim.
rvi
EL- KHIR
I Fundit. Pas Tij nuk ka asgj. Vetm Ai do t mbes. do gj n Tok
do t zhduket. M pas t gjith do t kthehen tek Ai. Ekzistenca e Tij
sht e pambarimt.
ttati
EDH-DHHIR
I Dukshmi. Ai sht lart do gjje. Asgj ssht m lart se Ai. Ai
triumfon mbi do gj. Dituria e Tij prfshin do gj.
_at,ti
EL- BTIN
I Padukshmi. Asgj nuk sht prtej Tij. Ai sht afr dhe mbikqyr
do gj. At nuk mund ta arrijn shikimet e krijesave n kt bot.
,ti
EL- UITR
Njshi. Ai sht Nj, i Pashoq. Ai sht i Vetm, i Pangjashm.
a,.ti
ES- SEJJID
Sundimtari. Sundimi i Tij mbi krijesat e Tij sht absolut. Ai sht Zotria
i tyre, ai sht Zhvilluesi i tyre, ndrsa ata jan krijesat dhe robrit e Tij.
a.ati
ES- SAMED
Strehuesi. Zotrimi i Tij sht absolut. T gjitha krijesat i drejtohen
Atij pr t gjitha nevojat e tyre, sepse me t vrtet, ata ia kan shum
nevojn Atij Ai ushqen dhe nuk ushqehet.
ari,ti
EL- UHID
I Njshi. Ai sht i Vetmi, Uniku q zotron t gjitha vlerat absolute.
Asgj ssht si Ai. Kshtu q vetm Ai meriton t adhurohet.
arvi
EL- EHAD
t yi
EL- ILH
I Denji pr adhurim. Ai sht i Adhuruari i vetm me t drejt. Vetm
Ai meriton t adhurohet dhe askush (apo asgj) tjetr.


97
13 Cili sht ndryshimi mes emrave t Allahut dhe cilsive t Tij? Gjja e
prbashkt mes emrave t Allahut dhe cilsive t Tij sht se prej t dyjave mund
t krkojm ndihm dhe t betohemi me to, por mes t dyjave ka ndryshime: m t
rndsishmet jan: a) Parashtesa rob i... (abd) vendoset vetm para emrave t
Allahut dhe jo para cilsive t Tij; p.sh. Abdul-Kerm lejohet sepse Kerm (Bujari)
sht prej emrave t Allahut, ndrsa Abdul-keram (robi i bujaris) nuk lejohet
sepse keram sht cilsi dhe jo emr. b) Lutje bjm vetm me emrat e Allahut
dhe jo me cilsit e Tij; p.sh. O Kerm!. Ndrsa O Keram! nuk lejohet sepse
keram sht cilsi dhe jo emr. c) prej emrave t Allahut mund t nxjerrim
cilsit e Tij, si Err-Rrahmn (Mshiruesi), prej ktij emri nxjerrim virtytin e
mshirs (Err-Rrahmeh), ndrsa prej cilsive t Tij nuk mund t nxjerrim emra t
Tij; p.sh. cilsia e qndrimit (el istiua), prej saj nuk mund ti nxjerrim emr
Allahut e t themi qndrimi (el mustevi). ) Prej veprave t Allahut nuk mund t
nxjerrim emra, t cilat nuk jan transmetuar. Prej veprave t Allahut sht edhe el
gadab (zemrimi). Ne nuk mund t themi, se I zemruari sht prej emrave t
Allahut. Ndrsa cilsit e Allahut mund t nxirren prej veprave t Tij; p.sh.
zemrimi sht prej cilsive t Allahut, sepse zemrimi sht prej veprave t Tij.
14 do t thot t besosh te melaiket? Do t thot t pranojm pa mdyshje
ekzistencn e tyre dhe se Allahu i Madhruar i krijoi ata, q ta madhrojn dhe t
zbatojn urdhrat e Tij: Engjjt jan robr t nderuar. Ata nuk flasin para (Fjals
s) Tij dhe veprojn me Urdhrin e Tij.
EL-
ENBIJ:26
. Besimi te melaiket prmban tri gjra:
1) besimin n ekzistencn e tyre. 2) besimi te melaiket, q ua kemi msuar emrin.
Prej tyre sht edhe Xhibrili (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) 3) besimi n virtytet q ata kan dhe q ne
i kemi msuar, si sht forma gjigante e tyre. 4)besimi n punt me t cilat ata
jan ngarkuar, si sht puna e melekut t vdekjes.
15 sht Kurani? Kurani sht fjala e Allahut t Madhruar. Leximi i tij sht
adhurim (ibadet). At e zbriti Allahu dhe tek Ai do t kthehet. Kurani sht fjal e
shprehur nga Allahu me shkronja dhe me z. Prej Tij e dgjoi Xhibrili (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe
m pas ia prcolli Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) T gjith librat qiellor jan fjal t Allahut.
16 A mund t mbshtetemi vetm te Kurani dhe ta lm Traditn Profetike
(Synetin) t Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Kjo nuk sht e lejueshme. Allahu i
Madhruar na urdhron q ta ndjekim Synetin e Profetit -sallahu alejhi ue selem!-.
Ai thot: fardo q tju jap i Drguari, merreni at, e fardo q tju ndaloj,
hiqni dor prej saj.
EL-
HASHR:7
. Suneti ka ardhur pr t sqaruar Kuranin. Hollsit e fes;
si sht namazi, na i mson vetm Suneti. I Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot:
Mua m sht dhn Libri dhe me bashk me t edhe dika t ngjashme me t
(Syneti). sht gati t vij nj koh kur ndonj barkngopur, i ulur mbi kolltukun
e tij t thot Prmbajuni ktij Kurani, t gjeni t lejuar (hallall) n t lejojeni
dhe t gjeni t ndaluar (haram) ndalojeni!
Eb
Dadi
.
17 do t thot t besosh te pejgambert? Do t thot t pranojm pa mdyshje,
se Allahu ka drguar tek do Ymet (popull) pejgamber pr tu br thirrje, q t
adhurojn vetm Allahun dhe t mohojn do gj q adhurohet prve Tij. T
besojm se t gjith ata ishin t sinqert, n udh t drejt, fisnik, bamirs, t


98
devotshm, besnik, udhzues, t udhzuar, se ata e prmbushn mesazhin e tyre
dhe se ata jan krijesat m t mira. T besojm gjithashtu, se ata kurr nuk i bn
shok Allahut, q nga asti i lindjes s tyre e deri n vdekje.
18 Sa lloje ndrmjetsimi (shefati) kemi n Ditn e Gjykimit? Ndrmjetsimi
do t jet i llojeve t ndryshme dhe ndrmjetsimi m i madh do t jet
Ndrmjetsimi Madhshtor.
Ndrmjetsimi Madhshtor do t ndodh mbi tokn e Dits s Gjykimit n Botn
Tjetr. Atje njerzit, duke pritur gjykimin do t qndrojn n kmb pesdhjet
mij vjet. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) do t ndrmjetsoj tek Zoti dhe do ti lutet q t
filloj gjykimi mes njerzve. Ky ndrmjetsim sht i veant pr Pejgamberin
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Ai sht vendi El-Mekmul- Mahmd (Vendqndrimi i lavdruar), i
cili i sht premtuar m par. Ka dhe ndrmjetsime t tjera.
- Ndrmjetsimi pr hapjen e dyerve t Xhenetit. I pari q do t krkoj t hapen
dyert e tij do t jet Pejgamberi jon; Muhamedi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Ndrsa Ymeti i par
q do t hyj n t do t jet Ymeti i tij.
- Ndrmjetsimi pr ata q sht urdhruar t futen n Zjarr.
- Ndrmjetsimi pr t dal nga Zjarri gjynahqart monoteist.
- Ndrmjetsimi pr tu ngritur gradn disa banorve t Xhenetit. Tre t fundit nuk
jan t veant pr Pejgamberin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) , por ai do t ket prparsi dhe pas tij
prparsi do t ken pejgambert e tjer, melaiket, t sinqertit veprmir dhe
dshmort.
- Ndrmjetsimi q disa t futen n Xhenet pa llogari.
Ndrmjetsimi pr tua lehtsuar dhimbjet disa mohuesve. Ky ndrmjetsim sht i
veant pr Pejgamberin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Ai do t ndrmjetsoj pr xhaxhain e tij Ebu
Talibin, q atij ti lehtsohen dhimbjet. M pas Allahu me mshirn e Tij, pa
ndrmjetsimin e askujt, do t nxjerr nga Zjarri njerzit q vdiqn monoteist, t
cilt nuk mund ti numroj askush prve Allahut dhe do ti fus n Xhenet.
19 A lejohet t krkojm ndihm a ndrmjetsim prej t gjallve? Po sht e
lejuar. Sheriati na nxit ti ndihmojm t tjert. Allahu i Madhruar thot:
Ndihmojeni njri-tjetrin n pun t mira dhe n t ruajturit nga t kqijat!.
EL-
MIDE:2
. (Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Allahu do ta ndihmoj robin e Tij, pr aq
koh sa ai ndihmon vllain e vet. Muslimi. Ndrkaq shefati (ndrmjetsimi) ka vler
t madhe. Allahu i Madhruar thot: Kush ndrmjetson pr nj shtje t mir,
do t ket pjes n shprblimin e saj.
EN-
NIS:85
. Ndrsa Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot:
Ndrmjetsoni q t shprbleheni!
Buhariu.

Krkimi i ndrmjetsimit ka disa kushte: 1) Krkesa pr ndihm a ndrmjetsim
ti drejtohet atij q sht i gjall. Ndrsa krkimi i ktyre gjrave prej t vdekurve
quhet lutje dhe i vdekuri nuk i dgjon lutjet. Allahu i Madhruar thot: Nse ju u
luteni atyre, ata nuk e dgjojn lutjen tuaj, por edhe sikur ta dgjonin, nuk do tju
prgjigjeshin.
EL-
FTIR:14
. Si mund ti krkohet t vdekurit ndihm, ndrkoh q ai ka
nevoj pr duan (lutjen) e t gjallit? Sakaq puna e t vdekurit sht ndrprer me
vdekjen e tij, prve shprblimit q i shkon nga sadakaja e rrjedhshme, nga dituria e
dobishme, apo nga fmija i mir, i cili lutet pr t. I Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)


99
thot: Kur vdes biri Ademit puna e tij ndalet me vdekjen e tij, prve tri gjrave:
sadakas s rrjedhshme, dituris s dobishme dhe djalit t mir, i cili lutet pr t.
Muslimi.

Lejohet t krkosh ndihm a ndrmjetsim ather kur: 2) Personi, q i drejtohesh
duhet t kuptoj se far po i krkohet. 3) Personi, q i drejtohesh duhet t jet i
pranishm. 4) Krkesa duhet t jet brenda mundsive t personit. 5) Krkesa duhet
t bhet pr shtje t ksaj bote. 6) Krkesa duhet t jet pr gjrat q jan t lejuara.
20 Sa llojesh sht Tevesuli (Krkimi pr tu afruar tek Allahu)? Tevesuli sht dy llojesh:
- I lejuar; i cili ndahet n tri kategori: 1) Krkimi pr tu afruar tek Allahu me emrat
dhe cilsit e Tij. 2) Krkimi pr tu afruar tek Allahu me an t disa veprave t mira.
3) Krkimi pr tu afruar tek Allahu me an t lutjes s nj myslimani t devotshm,
q sht i pranishm dhe q mendohet se Allahu mund ti prgjigjet lutjes s tij.
- I ndaluar (haram); i cili ndahet n dy kategori:
1) Lutja e Allahut p.sh., pr hatr t Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). sht e vrtet se
pozita e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) tek Allahu i Madhruar sht e madhe, po ashtu
edhe pozita e veprmirve, por sahabt, t cilt ishin njerzit m krkues t s
mirs, kur kishte thatsir nuk bnin ndrmjets hatrin (pozitn) q kishte
Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) te Allahu, edhe pse varri i tij ndodhej mes tyre, por ata
ndrmjetsuan me xhaxhain e Pejgamberit Abasin (
radijallahu
anhu!
) i cili ishte ende gjall
dhe bri dua pr ta.
2) Kur robi i lutet Allahut pr nevojn q ka duke u betuar pr ndonj Pejgamber,
apo pr ndonj njeri t mir, p.sh. duke thn: O Zot pr hatrin e filan
Pejgamberi, ose pr hatrin e filan veliu (njeri i dashur tek Allahu), sepse t krkosh
dika nga ndonj njeri duke u betuar n nj njeri tjetr sht e ndaluar. Ndrsa ti
betohesh Allahut pr hatrin e nj njeriu sht edhe m e rnd, ngase Allahu nuk i
detyrohet robit t Tij thjesht pse ai po i bindet Atij.
21 do t thot t besosh n Botn Tjetr? Do t thot t besosh pa mdyshje, se
ajo do t ndodh. Ktu futet besimi n vdekjen dhe gjrat q e pasojn at, si jan:
sprova e varrit, dnimi dhe prjetimi brenda tij, fryrja e bririt, qndrimi i njerzve
para Zotit t tyre, shprndarja e regjistrave, vendosja e peshores, kalimi i Siratit,
Haudi
1
(Rezervuari), Ndrmjetsimi dhe n fund Xheneti dhe Xhehenemi.
22 Cilat jan shenjat e Kiametit? I Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: "Ajo
nuk do t vij, derisa t mos shihni para saj dhjet shenja!": Tymin e madh,
Dexhalin, Kafshn e toks (Dabetul Erd), lindjen e diellit nga perndimi, zbritjen
e Isait, birit t Merjemes (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) Jexhuxh-Maxhuxht, tri fundosjet - njra n
lindje, njra n perndim dhe njra n Gadishullin Arabik - dhe shenjn e fundit, nj
zjarr q do t dal nga Jemeni e do ti prz njerzit drejt fushs s tubimit.
Sahh Muslim
(18 / 27-28).

23 Cila sht sprova m e madhe q i kalon njeriut? I Drguari i Allahut
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Midis krijimit t Ademit dhe ardhjes s Kiametit nuk do t
ket sprov m t madhe sesa Dexhali.
Sahh Muslim
(18 / 86-87)
.
Dexhali do t jet prej bijve t Ademit. Ai do t vij n fund t jets n Tok.

1
Rezervuari Madhshtor i lumit te Keutherit q i sht dhuruar Pejgamberit Muhamed dhe Ymetit
t tij. (shnim i prkthyesit)


100
Mes t dy syve ai do t ket t shkruar k.f.r. (qafir), q do t mund t lexohet nga
do besimtar. Ai nuk shikon me syrin e tij t djatht. Syri i djatht i duket si kokrr
rrushi mbi uj. Fillimisht ai do t pretendoj se ka ardhur pr t br vepra t mira,
m pas do t pretendoj se sht pejgamber dhe m pas se sht vet Zoti. Dexhali
u shkon njerzve dhe u thrret ta besojn, por ata nuk e besojn. Ai largohet dhe i
shkatrron pasurit e tyre duke i ln pa ato. M pas u shkon prsri dhe i thrret ta
besojn dhe ata do ta besojn. Ai urdhron qiellin dhe do t lshoj shi. Urdhron
tokn t gjallrohet me bim dhe ajo do t gjallrohet. Shkon tek njerzit dhe me
vete mban uj dhe zjarr. Zjarri i tij sht uj i ftoht, ndrsa uji i tij zjarr. Duhet q
myslimani n fund t do namazi t krkoj mbrojtje nga Allahu prej tij dhe nse
jeton n at koh ti lexoj hyrjen e sures Kehf. Myslimani duhet ti shmanget
takimit me t nga frika se mos sprovohet prej tij. I Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
thot: "Kush dgjon pr Dexhalin, le ti shmanget atij, sepse pasha Allahun, (do
t ndodh q) personi do ti shkoj atij, duke menduar (pr vetveten) se sht
besimtar dhe pastaj do t shkoj pas tij pr shkak t dyshimeve q ai (Dexhali) do
t hedh".
Eb Dd
(11 / 242). Sipas shejh Albanit, hadithi sht autentik (sahh).
Ai do t qndroj n tok dyzet dit. Nj dit do t jet sa nj vit; nj dit sa
nj muaj; nj dit sa nj xhuma (jav) dhe ditt e tjera do t jen si ditt tona. Ai
nuk do t lr vend pa u futur, prve Meks dhe Medins. M pas do t zbres
Isai, biri i Merjemes dhe do ta ekzekutoj.
24 A ekzistojn Xheneti dhe Zjarri? Po. Allahu i krijoi ato para se t krijonte
njerzit. Ato nuk shuhen dhe nuk do t shkatrrohen kurr. Allahu me mirsin e
Tij caktoi banor pr Xhenetin dhe me drejtsin e Tij caktoi banor pr Zjarrin.
donjri prej tyre do t ec n rrugn e natyrshme t tij.
25 do t thot t besosh n Kader? Do t thot t besojm pa mdyshje, se
Allahu ka paracaktuar t mirn dhe t keqen dhe se Ai vepron t dshiroj. I
Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Nse Allahu do ti dnonte banort e qiellit
t Tij dhe t Toks s tij, do ti dnonte dhe nuk do t ishte i padrejt. Nse Ai do
ti mshironte, mshira e Tij do t ishte m e mir pr ta se punt e tyre t mira.
Nse do t shpenzosh sa Uhudi ar pr n rrug t Allahut, Allahu nuk do ta
pranoj derisa t besosh te caktimi i Allahut dhe t dish se ajo q t godet nuk ka
sesi t shmanget dhe ajo q nuk t godet nuk ka se si t t godas. Nse do t
vdessh pa i besuar kto gjra do t futesh n Zjarr.
E prcjellin Ahmedi dhe Ebu Dudi
.
Besimi n caktimin i Allahut prmban katr gjra: 1) Besimi se Allahu di
do gj me hollsi n mnyr absolute. 2) Besimi se Allahu ka shkruar caktimet pr
krijesat e Tij n Leuh el Mahfdh (Pllakn e Ruajtur). I Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Allahu caktimet pr krijesat i ka shkruar pesdhjet mij vjet
para se t krijonte qiellin dhe Tokn. E prcjell Muslimi. 3) Besimi se Allahu posedon
vullnet ndikues t pashmangshm. do gj q dshiron Allahu ekziston dhe do gj
q Ai nuk dshiron nuk ekziston. Dija e Tij e shkuar me vullnetin e Tij do t
zbatohet. 4)Besimi se Allahu sht Krijuesi, Shpiksi i t gjitha gjrave dhe se do
gj prve Tij sht e krijuar.
26 A kan krijesat fuqi, dshir dhe vullnet n t vrtet? Po. Njeriu ka dshir,


101
vullnet dhe liri zgjedhjeje, por ato nuk jan jasht vullnetit t Allahut t Madhruar.
Allahu i Madhruar thot: Por ju nuk mund t dshironi, prvese me vullnetin e
Allahut, Zotit t botve! ET-TEKUR: 29. Ndrsa i Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
thot: Punoni se donjrit do ti lehtsohet ajo pr t cilin sht krijuar.
Mutefekun alejhi.
Allahu na ka dhn mendje, vesh dhe sy, q t dallojm mes s
mirs dhe s keqes. A ka njeri me mend q t vjedh dhe t thot Allahu ma kishte
caktuar t vidhja?! Edhe nse do ta thoshte nj gj t till, njerzit nuk do ta
arsyetonin. Ai dnohet dhe i thuhet se Allahu e ka shkruar gjithashtu, at dnim.
Prandaj arsyetimi dhe shfajsimi me caktimin e Allahut nuk sht i lejuar. Allahu i
Madhruar thot: Idhujtart do t thon: Sikur t donte Allahu, nuk do t
adhuronim tjetr ve Tij as ne, as baballart tan dhe ne nuk do t kishim br t
ndaluar asgj. Kshtu mohonin edhe ata para tyre.
EL-ENM:148.

27 sht Ihsni? N prgjigje t atij q pyeti pr Ihsanin, Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
tha: Ta adhurosh Allahun sikur e shikon, sepse edhe nse nuk e shikon, Ai t
shikon ty.
Muslimi.
Kjo sht shkalla m e lart e fes.
28 N sa lloje ndahet teuhidi (njjsimi i Allahut)? N tri lloje:
1) Teuhidi Rububije, i cili do t thot t njjsosh Allahun n veprimet e Tij, si
jan krijimi, furnizimi, dhnia jet... etj. Femohuesit e pranonin kt lloj teuhidi
edhe para drgimit t Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
2) Teuhidi Uluhije, i cili do t thot ta veosh Allahun me adhurime, si jan
namazi, zotimi, sadakaja... etj. Pr t veuar Allahun me ibadet (adhurim) jan
drguar pejgambert dhe pr kt shkak jan zbritur Librat.
3) Teuhidi i emrave dhe i virtyteve t Allahut ( El-esma ue Es- Sifat);ti
pranojm ato emra dhe cilsi t larta t Allahut, t theksuara nga Allahu i
Madhruar dhe Pejgamberi i Tij, pa shtrembrime, pa shmbllime dhe sakatime.
29 Kush sht velij (i dashuri i Allahut- evlija)? Velij sht besimtari i devotshm
dhe veprmir. Allahu i Madhruar thot: Pa dyshim, miqt e Allahut nuk do t
ken arsye pr tu friksuar dhe as pr tu dshpruar ata q kan besuar dhe i
jan friksuar vetm Zotit. JNUS:62. I Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: T
dashurit e mi jan Allahu dhe besimtart veprmir. Mutefekun alejhi.
30 far detyrash kemi ne karshi shokve t Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)? Detyra
jon sht ti duam ata, t lusim Allahun t jet i knaqur me ta (t themi: Allahu
qoft i knaqur me ta!). Zemrat dhe gjuht tona duhet t jen t pastra dhe t mos
pshpritin kundr tyre. Ne duhet t flasim pr vlerat e tyre dhe duhet t heshtim
pr mosmarrveshjet q kan pasur ata ndrmjet tyre. Ata nuk ishin t
pagabueshm, por ata ishin hulumtues t s vrtets. Ata prej tyre qe i kishin t
sakta prpjekjet e tyre pr t arritur deri te e vrteta, kan marr dy shprblime dhe
ata q i kishin t pasakta hulumtimet e tyre kan marr nj shprblim, ndrkoh q
gabimet e tyre fituan ndjes. N t njjtn koh vlerat dhe veprat e mira q ata kan
kryer i mbulojn t kqijat. Mes tyre kishte dallim. M t mirt prej tyre ishin t
dhjett: n fillim Ebu Bekri, m pas Omeri, m pas Osmani, pastaj vjen Aliu, m
pas Talha, Zubejri, Abdu-Rrahaman ibn Aufi, Sead ibn ebi Uekasi, Sed ibn
Zejdi dhe Ebu Ubejdeh ibn el Xherrhu. Pas tyre vijn muhaxhirt (emigrantt


102
mekas), m pas ata muhaxhir dhe ensr (banor t Medines) q kan marr pjes
n luftn e Bedrit. M pas vijojn ensrt dhe pas tyre me radh shokt e tjer t
Pejgamberit. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Mos i fyeni shokt e mi! Pasha At n
dorn e t Cilit sht shpirti im, nse dikush nga ju do t shpenzonte ar sa Uhudi,
nuk do ta arrinte mud-din
1
e tyre dhe as gjysmn e saj.
Mutefekun alejhi.
Dhe: Kush
fyen shokt e mi, at e mallkoft Allahu, engjjt dhe t gjith njerzit.
Taberni.

31 A ta lavdrojm Pejgamberin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) pr vlerat q i ka dhn Allahu?
Ska dyshim se Pejgamberi yn - Muhamedi sht krijesa m e mir dhe m fisnike
nga t gjith, por nuk lejohet ta tejkalojm lavdrimin ndaj tij, si vepruan dhe
veprojn t krishtert me Isain (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) sepse Pejgamberi na ka ndaluar nga ky
lloj veprimi, kur thot: Mos m lavdroni tej mase si vepruan t krishtert me
birin e Merjemes. Un jam rob i Tij (i Allahut). Thoni: Rob i Allahut dhe i
Drguari i Tij.
Buhariu.

32 A jan Ithtart e Librave
2
besimtar? Hebrenjt, t krishtert dhe ithtart e
feve t tjera jan mohues (qafir), edhe nse ndjekin nj fe q n origjin ka qen e
sakt. dokush q nuk l fen e tij pas drgimit t Pejgamberit Muhamed sht i
till, derisa t bhet mysliman: Kush krkon tjetr fe prve Islamit, nuk do ti
pranohet dhe ai n botn tjetr do t jet i humbur.
L IMRN:83.

Nse myslimani nuk e beson se ata jan mohues ose dyshon pr kotsin e fes s
tyre bhet mohues, sepse ai kundrshton gjykimin e Allahut dhe t t Drguarit t
Tij, t cilt gjykojn se ata jan jobesimtar. Allahu i Madhruar thot:
Myslimant besojn Kuranin. Pr kdo nga grupet (sektet) q e mohojn at,
zjarri do t jet vend i premtuar.
HD:17.
I Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot:
Pasha At n dorn e t Cilit sht shpirti im, ata q dgjojn pr mua nga ky
Ymet (tek t cilt jam i drguar), hebrenj apo t krishter qofshin dhe vdesin pa
m besuar do t jen prej banorve t Zjarrit.
Muslimi.

33 A lejohet ti bsh padrejtsi jobesimtarit? Drejtsia sht detyr. Allahu i
Madhruar thot: N t vrtet, Allahu urdhron drejtsin, mirsin...
EN-NAHL:90.

Padrejtsia sht e ndaluar, sepse Allahu n nj hadith t shenjt (kudsij)
3
thot:
Un ia kam ndaluar padrejtsin Vetes dhe e kam br at t ndaluar mes jush,
prandaj mos jini t padrejt!
Muslim.
Ai q i sht br padrejtsi Ditn e Gjykimit
do t marr hak nga ai q i ka br padrejtsi.
I Drguari i Allahut thot: A e dini se kush sht i falimentuar? I than: I
falimentuar ndr ne sht ai q nuk ka, as drhem, as pasuri (t paluajtshme).
4
Tha: I
falimentuari nga Ymeti im do t vij Ditn e Gjykimit me (sevape) namaz, me
agjrim, me zeqat, por gjithashtu me (gjynahe) sharjen e dikujt, me prfoljen e nderit
t dikujt tjetr, me ngrnien pa t drejt t pasuris s dikujt tjetr, me derdhjen e
gjakut t dikujt tjetr, me rrahjen e dikujt tjetr dhe i jepet ktij e atij, q i sht br

1
Njsi matse: sa shuplakat e dy duarve, t hapura mesatarisht ( shnim i prkthyesit)
2
Ithtart e Librave apo termi gjegjs n arabisht Ehlu El-Kitab jan t krishtert dhe hebrenjt.
(shnim i prkthyesit)
3
Hadith kudsij -i shenjt quhet kur kuptimi dhe fjalt e hadithit jan nga Allahu, ndrsa n rastet e
tjera kuptimi i hadithit sht prej Allahut, por fjalt jan t Pejgamberit. (shnim i prkthyesit).
4
Dinart dhe drhemt jan njsi monetare. (shnim i prkthyesit)


103
padrejtsi nga mirsit e tij, derisa ti mbarojn mirsit, para se t laj gjynahet.
Pastaj, do t filloj t marr nga gjynahet e atyre q u ka br padrejtsi dhe m pas
do t prfundoj n Zjarr.
Muslim.
Hakmarrje do t ket madje edhe mes kafshve.
34 far sht risia (bidati)? Ibn Rexhebi thot: Me bidat kuptohet do risi q n
Sheriat nuk ka argument pr t. Ndrsa do risi q e ka burimin n Sheriat, n
terminologjin fetare nuk sht bidat, edhe nse gjuhsisht sht e till.
35 A ka n fe bidat t mir dhe bidat t keq? Kan ardhur ajete dhe hadithe q e
qortojn bidatin n kontekstin e Sheriatit, t cilin ai e prkufizon si: do risi q
nuk ka burim n Sheriat, kshtu Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Kush bn nj
vepr, t ciln ne nuk e kemi urdhruar ajo nuk pranohet.
Mutefekun alejhi.
Dhe:
do risi sht bidat dhe do bidat sht humbje.
Ebu Dudi.
Imam Maliku n
lidhje me kuptimin e bidatit n terminologjin fetare thot: Kush bn nj bidat n
Islam, t ciln e mendon t mir, ai pretendon se Muhamedi e ka tradhtuar
Mesazhin, sepse Allahu i Madhruar thot: Sot jua prsosa fen tuaj, e plotsova
dhuntin Time ndaj jush dhe zgjodha q Islami t jet feja juaj.
EL-MIDE:3
. Kan
ardhur disa hadithe, t cilat e lavdrojn bidatin n kuptimin e tij gjuhsor, si sht
fjala e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
): Kush prudh n nj t mir ka shprblimin e saj
dhe shprblimin e atyre q veprojn me t, pa ju paksuar askujt shprblimi.
Muslim.
N kt kuptim ka ardhur edhe thnia e Omer ibn Hatabit (
radijallahu
anhu!
): Ky
sht bidat i mir, teksa fliste pr namazin e teravis me xhemat. Ajo ishte
ligjruar dhe Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) kishte nxitur q ajo t falej, edhe ai vet e
kishte falur tri net dhe m pas e la, nga frika se mos bhej e detyrueshme. Pas tij Omeri
(
radijallahu
anhu!
) i mblodhi njerzit bashk dhe fali me ta namazin e teravis.
36 Sa lloje dyfaqsish (nifaku) kemi? Kemi dy lloje dyfaqsish:
1) Dyfaqsi n besim (e madhe), e cila sht t shfaqsh besimin dhe t fshehsh
mohimin (kufrin). Kjo dyfaqsi e nxjerr dyfytyrshin nga Islami. Nse nj person
vdes dhe gjendja e tij sht e till ather ai vdes si jobesimtar. Allahu i Madhruar
thot: Pa dyshim q hipokritt do t jen n thellsin m t madhe t
Xhehenemit.
EN-NIS:145.
Cilat jan cilsit e tyre? Ata mashtrojn
1
Allahun
dhe besimtart, prqeshin besimtart, ndihmojn jobesimtart kundr myslimanve
dhe me veprat e tyre t mira ata synojn t arrijn vetm mirsit e ksaj bote.
2) Dyfaqsi e vogl ( n vepra). Kjo dyfaqsi nuk e nxjerr dyfytyrshin nga Islami, por
nse nuk pendohet, rrezikon q kjo dyfaqsi ta shpjer at n dyfaqsin e madhe.
Ky dyfytyrak ka disa cilsi, prej t cilave jan: kur flet gnjen, kur premton nuk e mban
premtimin, kur ka mosmarrveshje sillet padrejtsisht, nse e jep besn e thyen, kur
i besohet dika tradhton. Ndaj edhe sahabt
2
-radijallahu anhum!-friksoheshin nga
dyfaqsia n vepra. Ibn ebi Mulejke thot: Kam njohur tridhjet sahab t
Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) q t gjith i friksoheshin vetvetes nga dyfaqsia.
Ibrahim Tejmije thot: Sa her q fjalt i ballafaqoja me punt friksohesha se
mos isha dyfytyrak. Hasan Basriu thoshte: Asaj (dyfytyrsis) i friksohet besimtari

1
N pamje t jashtme, ose ata mendojn ashtu; prndryshe Allahu di do gj. (shnim i prkthyesit)
2
Shokt e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).


104
dhe sht i qet prej saj jobesimtari. Omeri i thot Ebu Hudhejfes
1
: T lutem m
trego pr hir t Allahut, a m ka prmendur Pejgamberi prej tyre domethn prej
dyfytyrakve-? Ai i tha: Jo dhe pas teje nuk do t prjashtoj asknd.
37 Cili sht gjynahu m i madh dhe m i rnd tek Allahu? Gjynahu m i
madh dhe m i rnd sht shirku (ti bsh shok Allahut), sepse Allahu i Madhruar
thot: Pa dyshim, idhujtaria sht nj padrejtsi shum e madhe.
LUKMN:13.

Kur Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) u pyet pr gjynahun m t madh ai tha: Ti bsh
Allahut shok, ndrkoh q Ai t ka krijuar.
Mutefekun alejhi.

38 Sa lloje sht shirku? Shirku sht dy llojesh: 1) I madh, i cili t nxjerr nga
Islami dhe kt person Allahu nuk e fal, sepse Allahu i Madhruar thot: Vrtet,
Allahu nuk fal q t adhurohet dikush apo dika tjetr ve Atij, por gjynahet e
tjera m t vogla ia fal kujt t doj. EN-NIS:48. Shirku i till ndahet n katr lloje:
a)Shirku n lutje. b) Shirku i nijetit, i dshirs dhe i synimit; duke br vepra t
mira pr hir t t tjerve. c) Shirku n bindje, duke iu bindur dijetarve q lejojn
at q Allahu e ka ndaluar, ose q ndalojn at q e ka lejuar Allahu. ) Shirku i
dashuris; duke dashur dik a dika sa Allahu, pra, kur i dashuri barazohet me
dashurin ndaj Zotit, ather i jep atij prparsi ndaj Zotit.
2) I vogl, i cili nuk t nxjerr nga Islami. Ai sht dy llojesh: a) I dukshm; q lidhet
qoft me fjalt: duke u betuar mbi dik a dika tjetr prve Allahut, ose thnia: si t
jet vullneti i Allahut dhe i yti; apo thnia: Po t mos ishte Allahu dhe ti..., qoft
me veprat: duke mbajtur rreth, apo duke lidhur fjongo pr largimin e fatkeqsive, ose
varja e gjrave t ndryshme n qaf, a kudo nga frika prej syrit, ose pesimizmi me
an t zogjve, emrave, fjalve, vendeve, a t tjera. b) I fsheht; i cili sht shirku i
nijeteve, i synimeve dhe i dshirave, si sht dyfaqsia dhe dshira pr nam e fam.
39 Cili sht dallimi mes shirkut t madh dhe atij t vogl? Prej dallimeve mes
shirkut t madh dhe atij t vogl jan: Ai q bn shirk t madh del nga Islami n
dynja dhe n Botn Tjetr do t qndroj prgjithmon n Zjarr, ndrsa shirku i
vogl bn t pavlefshm vetm veprn me t ciln sht shoqruar shirku. Nj
shtje mbetet e diskutueshme e ajo sht nse shirku i vogl falet vetm me
pendes, sikurse shirku i madh, apo sht si gjynahet e mdha, t cilat jan nn
mshirn e Allahut (nse dshiron Allahu i fal, ose jo), por q situata n t dyja
rastet sht shum e rrezikshme.
40 A ka mbrojtje prej shirkut t vogl para se ai t ndodh, apo shpagim pasi
ai t ndodh? Po. Mbrojtjen nga dyfaqsia besimtari e bn duke synuar me veprn
e tij knaqsin e Allahut. Ndrsa mbrojtja nga shirku i vogl bhet me dua;
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: O njerz! Ruhuni nga shirku, sepse ai sht m i
fsheht se ecja e milingons I than: Po si t ruhemi, o i Drguari i Allahut, kur
ai sht m i fsheht se ecja e milingons? Tha: Thoni: Zoti yn! Krkojm
mbrojtjen Tnde nga brja e shirkut n dicka q e dim dhe krkojm faljen
Tnde pr at q t shoqrojm pa e ditur.
Ahmedi.
Ndrsa pr shpagimin e betimit
q sht br jo n emr t Allahut, Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Kush betohet

1
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) i kishte treguar Ebu Hudhejfes emrat e dyfytyrakve. (shnim i prkthyesit)


105
pr Latin dhe Uzan
1
le t thot: La ilahe il llah (Nuk ka zot pr ve Allahut)
Mutefekun alejhi. Ndrsa pr shpagimin e pesimizmit nga gjrat e prmendura m lart,
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Ai q kthehet nga ndonj nevoj e tij pr shkak
t pesimizmit (nga ndonj send a ndodhi),ka br shirk. I than: Cili sht
shpagimi i tij? Tha: Duke thn: O Zoti im! Nuk ka t mira prve t mirave
Tuaja dhe nuk ka caktim prve caktimit Tnd.
Ahmedi.

41 Sa lloje kufri
2
ka? Kufri sht dy llojesh: 1) Kufri i madh, i cili t nxjerr
nga Islami e q ka pes ndarje: a) Kufri i prgnjeshtrimit. b) Kufri i
mendjemadhsis. c) Kufri i dyshimit. ) Kufri i shmangies. d) Kufri i
dyfytyrsis. 2) Kufri i vogl. Kufri i vogl sht ai q nuk t nxjerr nga Islami,
si sht vrasja e myslimanit.
42 Cila sht dispozita e zotimit? Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nuk e plqente zotimin
dhe thoshte se ...Ai nuk sjell t mira.
Buhariu.
Kjo dispozit sht n rast se zotimi
sht i sinqert pr Allahun. Ndrsa nse zotimi bhet pr t tjer e jo pr Allahun,
si sht zotimi mbi nj varr a pr ndonj evlija(i dashur i Allahut), ai zotim sht i
ndaluar (haram) dhe nuk lejohet t prmbushet.
43 Cila sht dispozita e shkuarjes tek fallxhort dhe parashikuesit e fatit?
sht e ndaluar (haram). Nse dikush shkon tek ata, por nuk i beson pretendimit t
tyre, se e din t fshehtn (gajbin), ather namazi i tyre nuk pranohet dyzet dit.
Argument pr kt sht fjala e Profetit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
): Kush shkon te falltari dhe e
pyet pr dika, nuk i pranohet namazi dyzet net. Muslimi. Nse ai shkon tek ata dhe
u beson atyre kur i thon se din t fshehtn, ai e ka mohuar fen e Muhamedit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) sepse i Drguari i Allahut thot: Kush shkon te falltari dhe i beson
asaj q ai i thot, e ka mohuar at q i ka zbritur Muhamedit. Ebu Dadi.
44 T krkosh t bjer shi nga yjet sht shirk
3
i madh, apo i vogl? Kush beson
se yjet ndikojn pa vullnetin e Allahut: duke thn se ata e krijojn dhe lshojn
shiun, ka br shirk t madh. Ndrsa kush mendon se yjet ndikojn n zbritjen e
shiut me vullnetin e Allahut, se Allahu i ka br ata shkak pr zbritjen e shiut dhe
se Ai Madhruar qoft!- ka br zakon q me dukjen e nj ylli t caktuar t
zbres shi, kjo sht e ndaluar dhe sht shirk i vogl. Ky person e bn yllin shkak
pr zbritjen e shiut, pa pasur argument nga Sheriati, nga prvoja njerzore dhe as
nga mendja e shndosh. Ndrkoh q marrja e yjeve si tregues pr ndrrimin e
stinve, a pr kohn q mund t bjer shi, sht e lejuar.
45 detyra kemi kundrejt atyre q na udhheqin? Detyra jon sht q tu
bindemi dhe ti dgjojm, si n koh t zakonshme, ashtu edhe n vshtirsi. Nuk
sht e lejuar t dalsh kundr tyre apo t bsh thirrje pr rebelim, edhe nse ata
bjn padrejtsi. Ne duhet t lutemi pr shndetin, udhzimin dhe ecjen n rrug t
drejt t tyre. Ne e shikojm bindjen ndaj tyre, si bindjen ndaj t Drguarit t

1
Emrat e dy idhujve, q adhuroheshin para Islamit (shnim i prkthyesit).
2
Kufr: Mosbesimi n Allahun dhe pejgambert e Tij, pavarsisht a shoqrohet me prgnjeshtrim,
mdyshje apo shmangie nga e tr ajo pr shkak t smirs, mendjemadhsis apo ndjekjes s
pasioneve q shmangin nga ndjekja e Shpalljes. (shnim i prkthyesit).
3
Shirk sht ti bsh shok Zotit t Madhruar. (shnim i prkthyesit)


106
Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nse nuk na urdhrojn pr gjra t ndaluara. Nse na
urdhrojn t veprojm gjra t ndaluara, vetm n kt rast e kemi t ndaluar
(haram) q tu bindemi atyre, por pr vepra t tjera t mira duhet t vazhdojm tu
bindemi. I Drguari (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Dgjoje dhe bindju prijsit, edhe nse t
rrihet shpina, edhe nse t merret pasuria: dgjoje dhe bindju!
Muslimi.

46 A lejohet t pyessh pr urtsin e urdhrave dhe ndalesave t Allahut? Po,
por me kusht q besimin a punn t mos e lidhsh me njohjen e urtsis dhe
ndrgjegjshmrin pr t. Njohja e urtsis mund t shrbej vetm pr ti shtuar
besimtarit akoma edhe m shum vendosmrin, megjithse dorzimi i plot dhe
mospyetja jan argumente t adhurimit t plot, t besimit tek Allahu dhe tek
urtsia e tij absolute; kshtu ishin sahabt -radijallahu anhum!-.
47 Cili sht qllimi i fjals s Allahut: do e mir q t gjen ty o njeri, sht
prej Allahut, kurse e keqja q t godet, sht prej vetes tnde.
EN-NIS:79.

Qllimi i fjals e mir ktu sht pr dhantit, ndrsa me e keqja pr
fatkeqsit. Q t dyja ato jan me caktimin e Allahut t Madhruar. E mira i
atribuohet Allahut, sepse Ai sht Dhuruesi i mirsis dhe t keqen Ai e krijon pr
ndonj urtsi, kshtu q n kndvshtrimin e urtsis ajo sht prej mirsive t Tij.
Veprat e Tij, q t gjitha jan t mira. Pejgamberi i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: E
gjith e mira sht n duart e Tua. E keqja nuk sht tek Ti.
Muslimi.
Veprat e
njerzve jan krijim i Allahut dhe n t njjtn koh jan veprime me vet vullnetin
e njerzve. Allahu i Madhruar thot: Sa pr at q jep (pr hir t Allahut), ka
frik (nga Ai) dhe dshmon pr vrtetsin e m t bukurs (besimit), Ne do tia
lehtsojm atij rrugn drejt shptimit.
EL-LEJL:5.

48 A lejohet t themi se filani sht shehid (dshmor)? T gjykosh se dikush
sht shehid sht si t gjykosh se dikush sht n Xhenet. Mendimi i pasuesve t
Synetit (Ehli Suneh) sht t mos themi se dikush i caktuar nga myslimant sht
prej banorve t Xhenetit, ose prej banorve t Xhehenemit, prve atyre q ka
treguar Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) se sht banor i njrs prej t dyjave. Arsyeja sht
se e vrteta sht e fsheht dhe ne nuk e dim se n far gjendje vdes njeriu nuk e
dim si vdes njeriu, ndrkoh q punt vlersohen sipas mnyrs q ndahemi nga
kjo jet. Nijetin po ashtu e di vetm Allahu, por ne shpresojm se ai q ka vepruar
mir do t shprblehet mir dhe kemi frik se ai q ka vepruar keq do t dnohet.
49 A lejohet ta konsiderojm nj mysliman t caktuar qafir? Nuk lejohet q nj
mysliman t caktuar ta konsiderojm qafir, as politeist, as dyfytyrak, nse ai nuk
shfaq gjra q tregojn pr kto veprime dhe nse pengesat pr ta quajtur nj
mysliman t till mungojn, e t fshehtn ia lm Allahut.
50 A lejohet t bhet tavaf
1
diku tjetr prve Qabes? Nuk ka vend n tok, ku
t lejohet tavafi rreth tij, prve Qabes s nderuar. Nuk lejohet, po ashtu
prngjasimi i ndonj vendi me t, sado i nderuar t jet. Kush bn tavaf diku tjetr
prve Qabes me synimin e lartsimit t Allahut, ai ka br gjynah ndaj tij.

1
Fjal arabe q do t thot: rrotullim. Ktu ka kuptimin t rrotullohesh rreth Qabes si shenj bindjeje dhe
adhurimi ndaj Allahut T Lartsuar. (shnim i prkthyesit)


107
Allahu e krijoi zemrn dhe e bri mbret t gjymtyrve. Nse mbreti bhet i
mir edhe ushtart bhen t mir. I Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot:
Devotshmria sht ktu: dhe tregoi me gisht tri her drejt gjoksit t tij.
Muslimi.
Imani, sht besim, fjal dhe vepr: Besimi sht me zemr, fjala sht me
gjuh dhe veprat bhen me zemr dhe me gjymtyr. Zemra beson dhe vrteton. Si
fryt i saj rezulton shprehja e shehadetit me gjuh, m pas zemra bn punn e saj:
ajo do, friksohet dhe shpreson. Gjuha lviz, bn dhikr dhe lexon Kuran.
Gjymtyrt lvizin. Ato bjn sexhde dhe ruku, si edhe vepra t mira q t afrojn
tek Allahu i Madhruar. Kshtu, trupi ndjek zemrn. Nuk ka gj q z vend n
zemr e t mos shfaqet n trup, n nj form a n nj tjetr.
kuptojm me punt e zemrs? Punt e zemrs jan ato vepra q e kan
vendin n zemr dhe lidhen me t. M e madhja e tyre sht besimi tek Allahu i
Madhruar. Prej punve t zemrs sht edhe vrtetimi, nnshtrimi dhe dorzimi.
Shto ktu edhe dashurin q z vend n zemrn e robit pr Zotin e Tij, frikn,
shpresn, pendesn, mbshtetjen, durimin, pruljen e vepra t tjera t ngjashme.
E kundrta e do pune t mir t zemrs sht prej smundjeve t saj. E
kundrta e sinqeritetit sht syfaqsia, e kundrta e bindjes sht dyshimi, e kundrta
e dashuris sht urrejtja... e kshtu me radh. Nse lm mnjan prmirsimin e
zemrave tona, gjynahet mblidhen njri mbi tjetrin dhe e shkatrrojn zemrn. I
Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Sprovat i paraqiten zemrs njra pas tjetrs
si kashta e hasrs fije pas fije(kur thuret). Zemrs q do t infektohet me to do ti
ngulet nj pik e zez. Ndrsa zemrs q nuk do t infektohet me to, do ti ngulet
nj pik e bardh. Zemrat jan dy llojesh: nj zemr e bardh si guri i lmuar
1
, t
ciln nuk e dmton asnj lloj sprove sa t jen qiejt dhe Toka dhe nj tjetr e zez e
przier me pak t bardh, si ena e prmbysur
2
. Ajo (zemra) nuk njeh (pranon) as
mirsin
3
dhe nuk mohon as gjynahun, prve dshirave t saj.
Muslimi.

Pr robin njohja e ibadeteve t zemrs sht m e domosdoshme se njohja e
veprave me gjymtyr. Sepse, ibadetet e zemrs jan baz, ndrsa veprat e
gjymtyrve jan deg t saj, plotsuese dhe fryte t saj. I Drguari i Allahut
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Allahu nuk shikon fizionomin apo pasurin tuaj, por shikon
zemrat dhe veprat tuaja.
Muslimi.
Zemra sht vendi i njohurive, i prsiatjes dhe i
mendimeve, prandaj edhe eprsia mes njerzve tek Allahu sht mbi bazn e
besimit, bindjes, sinqeritetit e gjrave t ngjashme. Hasan Basriu thot: Pasha
Allahun! Ebu Bekri nuk ua ka kaluar me namaz apo me agjrim, por ai ua ka kaluar
me besimin q zuri vend n zemrn e tij.
Punt e zemrs kan eprsi mbi punt e gjymtyrve pr shum arsye:
1)Mosfunksionimi i veprave t zemrs mund t oj n shkatrrimin e ibadeteve t

1
Kadi Ijdi thot se ngjasimi i zemrs me gurin e lmuar, t cilit nuk i ngjitet asgj, nuk ka si qllim
t tregoj dlirsin e zemrs, por nj cilsi tjetr t saj, at t besimit t fort dhe mos pranin e
asnj lloj boshllku n t.
2
Q nuk mban uj. Kjo nnkupton se ajo nuk mban as mirsi, as urtsi. (Komentimi sht marr
nga Sahihu i Muslimit. Shnim i prkthyesit).
3
Besimin tek Allahu dhe feja e tij. (shnim i prkthyesit).
Veprat e zemrs


108
gjymtyrve, si sht syfaqsia n vepra. 2) Punt e zemrs jan baz, ndaj dhe fjalt
a lvizjet pa qllim n zemr nuk merren parasysh. 3) Ato jan shkak pr ngjitjen n
shkallt m t larta t Xhenetit; prej tyre sht edhe zuhdi. 4) Punt e zemrs jan m
t vshtira dhe m t rnda se punt e gjymtyrve. Ibn Munkediri thot: Vuajta
dyzet vjet me veten time derisa u prmirsua. 5) Ndikimet e saj jan m t bukura,
si sht dashuria pr hir t Allahut. 6) Ato kan shprblime m t mdha. Ebu Derd
(
radijallahu
anhu!
) thot: Prsiatja pr nj ast sht m e mir se ibadeti i nj nate. 7) Ato i
lvizin gjymtyrt. 8) Zemra zmadhon shprblimin e ibadeteve, ose i pakson a i
zhvlerson ato, si sht prulja n namaz. 9) Ajo mund ti kompensoj ibadetet e
gjymtyrve, si sht nijeti pr t dhn sadaka, edhe kur nuk ke. 10) Shprblimi pr
punn e saj nuk ka kufi, si sht durimi. 11)Shprblimi i saj vazhdon edhe pasi t
ndalen punt e gjymtyrve, ose kur ato nuk jan t afta t punojn. 12) Punt e saj
fillojn para punve t gjymtyrve dhe vazhdojn edhe gjat tyre.
Zemra kalon npr disa faza para se gjymtyrt t punojn. 1) El hxhis,
ideja q i parashtrohet zemrs. 2) El Khtir, ideja pasi z vend n zemr. 3) Hadth
en nefs, mdyshja ta bj a t mos e bj nj vepr. 4) El Hem-m, animi nga ideja
pr ta vepruar nj vepr. 5) El-Azm, bindja e fort pr ta br nj vepr. Tri t parat
nuk kan, as shprblim, as dnim, ndrsa pr el hemm-in, kur synojm t bjm nj
vepr t mir, shkruhet nj sevap dhe kur kemi pr synim t bjm nj t keqe, nuk
merret si gjynah. Ndrkoh q kur el-hemm shndrrohet n el-Azm, nse synon t
bj nj vepr t mir, merr shprblim pr t dhe nse synon t bj nj vepr t
keqe merr gjynah, edhe nse nuk vepron (pr shkak t ndonj pengese), sepse
dshira dhe mundsia pr t br nj vepr shkakton pasojn (veprn). Allahu i
Madhruar thot: Ata q duan t prhapen shpifjet e turpshme (ose imoraliteti)
ndr besimtart, i pret nj dnim i dhembshm.
EN-NR: 19.
Ndrsa Pejgamberi i
Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Kur bashkohen dy shpatat e myslimanve, vrassi dhe
i vrari jan n Zjarr. Thash
1
: O i Drguari i Allahut! Vrassi po, por i vrari
pse? Tha: Edhe ai krkonte ta vriste shokun e vet.
Buhariu.

Nse e l gjynahun pasi kalon n fazn e el-Azm, kemi katr situata:
1)Nse e l nga frika e Allahut shprblehet. 2) Nse e l nga frika e njerzve e merr
gjynahun, sepse lnia e gjynahut sht ibadet dhe ibadeti duhet t bhet vetm pr
Allahun. 3) Nse e l nga pamundsia dhe pa ndjekur ende rrugt q t ojn drejt
asaj vepre merr gjithashtu gjynah, pr shkak t vendosmris pr ta br at vepr.
4) Nse e l nga pamundsia, pas ndjekjes s rrugve q e ojn drejt asaj vepre
por, nuk e realizon qllimin e tij e merr t plot gjynahun, sepse dshira me plot
bindje dhe mundsia pr ta br veprn konsiderohet si ta ket br at vepr
sikurse u tha n hadithin e mparshm-. Nse puns (s keqe) i bashkngjitet el
hemm-u merret gjynah, pa marr parasysh se cila i paraprin tjetrs. Kshtu q kush
bn nj vepr t ndaluar nj her dhe m pas vendos ta veproj prsri kur ti jepet
mundsia dhe vazhdon me kmbngulje pr ta br at vepr, ndshkohet pr kt
nijet, edhe nse nuk e bn.

1
Transmetuesi i hadithit. (shnim i prkthyesit)


109
4 44 4 Disa pun t zemrs l ll l
l ll l Nijeti. Dshira dhe synimi. Asnj vepr nuk sht e sakt dhe nuk pranohet pa
t. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Veprat jan sipas nijetit dhe gjithkush do t
marr si shprblim at q ka si qllim.
Mutefekun alejhi.

Ibn Mabaraku thot: Shpesh her nj pun t vogl mund ta shtoj nijeti dhe
shpesh her nj pune e madhe mund t zvoglohet nga nijeti. Fudajli thot:
Allahu dshiron nga ti nijetin dhe synimin tnd. Nse puna bhet pr Zotin,
ather quhet e sinqert; q do t thot se puna duhet t jet vetm pr Allahun dhe
askush t mos ket pjes n t. Nse puna sht pr t tjer prve Allahut quhet
syefaqsi, hipokrizi etj.
Dobi: T gjith njerzit jan t humbur, prve t diturve. T gjith t diturit
jan t humbur prve vepruesve. T gjith vepruesit jan t humbur prve atyre
q jan t sinqert me veprat e tyre. Kshtu q puna e par e do robi q dshiron t
adhuroj Allahun sht t msoj pr nijetin. M pas me an t veprave ta saktsoj
at, pasi t ket kuptuar t vrtetn e sinqeritetit dhe t dlirsis. Prandaj puna pa
nijet sht mundim dhe nijeti pa sinqeritet sht syefaqsi dhe sinqeriteti pa besim
t prmbushur sht kotsi.
Veprat jan tre llojesh: 1) Gjynahe: Nijeti i mir te veprat q jan gjynah
nuk i bn ato vepra t mira (adhurime), ndrkoh q nse atyre u shtohet edhe nijeti
i keq ather ndshkimi i tyre sht i dyfisht.
2) Ibadete: Ato jan t lidhura me nijetin, i cili i bn ato t sakta dhe u
shumfishon shprblimin
1
. Nse nijeti sht pr sy e faqe, ather sht gjynah dhe
shirk i vogl - por q n tre raste mund t mbrrij edhe n shirk t madh: 1- Nse
shtysa pr t br ibadet sht q n fillim pr sy e faqe t njerzve, ather sht
shirk dhe ibadeti sht i pavler. 2- Nse puna sht pr Allahun, por m pas futet
nijeti i syfaqsis , n kt rast nse fillimi i ibadetit nuk varet nga fundi i tij, si
sht sadakaja, ather fillimi sht i sakt dhe fundi i pavler, por nse pjesa e

1
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Kush bn plan pr t br nj vepr t mir dhe nuk e vepron, tek
Allahu i shkruhet nj sevap i plot. Nse e planifikon dhe e vepron, Allahu e shkruan pr dhjet
t mira deri n shtatqind fish e m shum. Kush bn plan pr t br nj vepr t keqe dhe nuk
e vepron, tek Allahu i shkruhet nj sevap i plot. Nse e planifikon dhe e vepron, Allahu e
shkruan si nj t keqe.
(Mutefekun alejhi)
Dhe: Shembulli i ktij Ymeti sht si shembulli i katr
personave: Dikujt Allahu i ka dhn pasuri dhe dituri, e ai me pasurin e tij vepron sipas
dituris s tij, duke e shpenzuar at drejt. Nj tjetri Allahu i ka dhn dituri, por nuk i ka dhn
pasuri dhe ai thot: Po t kisha edhe un si ky do t veproja me t, ashtu sikurse po vepron
edhe ky. I Drguari i Allahut thot: Shprblimi i tyre sht i barabart. Nj tjetri Allahu i ka
dhn pasuri dhe nuk i ka dhn dituri, e ai endet me pasurin e tij, duke e shpenzuar jo drejt
dhe nj tjetr q Allahu nuk i ka dhn, as dituri e as pasuri e ai thot: Po t kisha edhe un si
ky do t veproja me t, ashtu sikurse po vepron edhe ky. I Drguari i Allahut thot: Gjynahu i
tyre sht i barabart.
Tirmidhiju.
Thnia e t dytit dhe e t katrtit n hadith tregon pr aq sa ata
kishin mundsi, e cila sht nijeti me dshirn. Kt e tregon thnia e tyre Po t kisha edhe un si
ky do t veproja me t, ashtu sikurse po vepron edhe ky. Ndaj donjri i bashkngjitet shokut t
tij n shprblim a n gjynah. Ibn Rexhebi thot: Thnia e tij (e Pejgamberit) n hadith: Ata jan
t barabart tregon pr barazin e shprblimit t nj vepre n origjin pa shumfishimin e tij,
sepse shumfishimi lidhet me veprn e vepruar dhe jo vetm me nijetin pa vepr. Nse do t ishin
t barabarta n t gjitha ant, atij q do t planifikonte t bnte nj t mir dhe nuk do ta bnte do
ti shkruheshin dhjet sevape, gj q sht n kundrshtim me t gjitha burimet e argumentimit.


110
fundit e ibadetit varet nga fillimi i tij si sht namazi, ather kemi dy aste:
a)Nse personi prpiqet ta mposht syefaqsin, ajo nuk e dmton punn. b) Nse
personi sht i qet dhe nuk e shqetson syfaqsia , i gjith ibadeti prishet. 3- Nse
syfaqsia vjen pas veprs ather ajo sht thjesht cytje, q nuk ndikon, as n vepr,
as te vepruesi. Ndrkaq, ka disa dyer t tjera -jo t dukshme t syfaqsis - q
duhen pasur parasysh dhe mnjanuar.
Nse qllimi me veprn e mir sht pr ndonj interes t ksaj bote,
shprblimi a gjynahu sht n sasin e nijetit. N kt rast kemi tre gjendje:
E para, kur shtysa pr t br nj vepr t mir sht vetm dynjaja, si sht
rasti kur imami u prin njerzve vetm pr t marr rrogn e tij, ather ai sht
gjynahqar. I Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Kush mson ndonj dije me t
ciln krkohet Fytyra e Allahut; nuk e mson vese t arrij ndonj t mir t
ksaj bote, nuk do t ndiej aromn e Xhenetit n Botn Tjetr.
Ebu Dad.

E dyta, kur vepron me nijet pr t fituar knaqsin e Allahut dhe pr kt
bot, n kt rast besimi i tij dhe sinqeriteti sht i mangt, si sht rasti i atij q
shkon n haxh me nijetin pr t br tregti dhe pr t br haxh, n kt rast
shprblimi i tij sht n sasin e sinqeritetit.
3) Gjra t lejuara (mubahe). do gj e lejuar prmban nj nijet a nijete t shumta.
Ato, nse ekziston vullneti mund t shndrrohen n vepra q t afrojn tek Allahu.
Dije se veprmirt e sinqert jan n shkall t ndryshme: T ult: kur
ibadeti bhet me shpres pr t fituar sevape, ose nga frika e ndshkimit. T
mesme: kur ibadeti bhet pr ta falnderuar Allahun dhe pr tiu prgjigjur urdhrit
t Tij. T lart: kur ibadeti bhet nga dashuria pr Allahun, nga madhshtia e
Tij, nga dshira pr ta madhruar dhe pr ta lartsuar At. Kjo sht shkalla e
sidikve
1
(t sinqertve, t dlirve).
l ll l Pendesa. Ajo sht detyr e pambarimt. Rnia n gjynahe sht pjes e
natyrs s njeriut. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: do bir i Ademit sht
gjynahqar dhe gjynahqari m i mir sht ai q pendohet.
Tirmidhiju.
Dhe: Nse
nuk do t bnit gjynahe, Allahu do tju zhdukte dhe do t sillte njerz te tjere, q
do t bnin gjynahe, do t krkonin falje nga Allahu e Ai do ti falte.
Muslimi.

Vonesa e pendess dhe vazhdimsia n gjynahe sht gabim. Shejtani do q te
njeriu t kaloj njrn prej shtat pengesave. Nse njrn nga ato pengesa nuk arrin
ta kaloj, ai kalon tek ajo penges q vjen m pas. Ato jan: 1) Pengesa e shirkut
dhe e kufrit
2
. 2) Nse nuk e kalon kt prag, ather kalon tek risit (bidatet) n besim
dhe tek lnia e ndjekjes s rrugs s Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe e shokve t tij.
3)Nse kt nuk e arrin, ather kalon te gjynahet e mdha. 4) Nse nuk mundet,

1
Musi i tha Allahut t Madhruar: Nxitova pr te Ti, o Zot, q t knaqeshe. Musai nxitoi t
takohej me Allahun, q Allahu t knaqej me t dhe jo vetm si prgjigje e urdhrit t Allahut.
Shembull sht edhe sjellja e mir me prindrit: shkalla e ult sht ti respektosh nga frika e
ndshkimit nga Allahu dhe pr t fituar sevapin e sjelljes s mir. E mesme sht q t sillesh mir
me ta n bindje t Allahut dhe pr ti kthyer mundin e prkujdesjes s tyre ndaj teje, q t edukuan
n vogli dhe q ata ishin shkaku i ardhjes tnde n kt jet. Dhe shkalla e lart sht kur ti t sillesh
mir me ta nga dashuria pr ta madhruar urdhrin e Allahun mbi ty dhe nga dashuria pr T.
2
Kufr do t thot mohim, mosbesim (shnim i prkthyesit).


111
kalon te gjynahet e vogla. 5) Nse nuk mundet, ather kalon tek teprimi me gjrat
e lejuara (mubahet). 6) Nse nuk ia del, ather kalon te ibadetet q jan m pak t
vlefshme se t tjerat q kan m shum sevape. 7) Nse edhe me kt nuk ia del,
ather angazhon kundr tyre shejtan t tjer prej njerzve dhe xhindeve.
Gjynahet ndahen n disa grupe: 1) T mdha. Gjynahet e mdha jan ato q
sht transmetuar se kan dnim nga Sheriati (had-d) n kt dynja, krcnim pr n
Ahiret, zemrim, mallkim a mohim t besimit. 2) T vogla. Gjynahe t vogla jan
ato q nuk bjn pjes n grupin e par. Shkaqe t ndryshme i shndrrojn gjynahet e
vogla n t mdha. Prej m t rndsishmve jan: vazhdimsia n ato gjynahe,
prsritja e tyre, Prmimi i tyre, krenaria pr veprimin e tyre dhe shfaqja hapur e tyre.
Pendimi sht i vlefshm pr do gjynah. Ai do t ekzistoj derisa t mos lind
dielli nga perndimi, e derisa shpirti t mos arrij n gryk - n astet e vdekjes-.
Shprblimi i atij q pendohet sinqerisht sht shndrrimi i atyre t kqijave n t
mira (sevape), edhe nse ato (gjynahet) jan aq shum sa mbrrijn kupn e qiellit.
Pr pranimin e pendess ka disa kushte, t cilat jan: 1) Largimi prej
gjynahut. 2) Pendimi pr at q ka kaluar. 3) Vendimi i fuqishm pr t mos u
kthyer kurr m n at gjynah n t ardhmen. 4) Nse gjynahu ka lidhje me t
drejtat e njerzve, duhet patjetr q t drejtat tu kthehen atyre q u takojn
1
.
Njerzit n lidhje me pendesn ndahen n katr grupe:
1) I penduar, i qndrueshm deri n fund t jets s tij, t cilit nuk i shkon n
mendje ti kthehet atij gjynahu - prve disa rrshqitjeve t lehta t pashmangshme
nga njeriu-. Ky sht i penduari i qndrueshm dhe nj person i till sht prej atyre
q nxitojn t bjn t mira. Kjo lloj pendese quhet et-teubetu en nesuh dhe nj
shpirt i till quhet en-nefsul-mutmeineh (shpirt i qet).
2) I penduar, i qndrueshm n shtjet m kryesore t ibadetit, vese
vazhdimisht ai vepron gjynahe, jo qllimisht, por ai sprovohet me to pa marr
vendim paraprak pr ti br ato. Kurdoher q vepron ndonj gjynah, ai qorton
veten e tij, pendohet dhe vendos t jet i kujdesshm pr parandalimin e shkaqeve
q e ojn n ato gjynahe. Ky quhet en nefsu- leumeh (shpirti qortues).
3) I penduar dhe i qndrueshm pr nj kohe, m pas at e mund pasioni n disa
gjynahe dhe i vepron ato, por megjithat ai i kryen n vazhdimsi ibadetet. Ai
gjithashtu i ka mnjanuar shumicn e gjynaheve, edhe pse mund ti vepronte ato,
duke qen i pasionuar pas tyre. N fakt at e mundin nj a dy gjynahe dhe sapo i
vepron, pendohet. Megjithat, ai i premton vetes, se do t pendohet prej atij
gjynahu. Ky sht ennefsul-mesleh (shpirti prgjegjs). Prfundimi i tij sht

1
Na prcillet se Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ka thn: Regjistrat tek Allahu jan tre: Nj regjistr q
Allahu nuk i kushton rndsi. Nj tjetr q Allahu nuk le gj pa i kushtuar rndsi dhe nj tjetr t
ciln Allahu nuk e fal. Pr sa i prket regjistrit q Allahu nuk e fal, ai sht shirku ndaj Allahut.
Allahu i Madhruar thot: Sigurisht, atij q adhuron tjetrknd prve Allahut, Allahu do tia
ndaloj Xhenetin dhe strehim i tij do t jet Zjarri.
(Maide, 72.)
Ndrsa regjistri q Allahu i kushton
rndsi jan padrejtsit mes robit dhe Zotit t tij... Ato Allahu i fal dhe i anashkalon nse
dshiron. Dhe regjistri prej t cilit Allahu nuk l gj pa marr n prgjegjsi, jan padrejtsit e
robrve ndaj njri tjetrit. N kt rast, shpagimi mes tyre sht i pashmangshm. Transmeton
Ahmedi; hadithi sht i dobt.


112
n rrezik, sepse pendohet me vones, apo e l at pr nj koh t mvonshme, e ndodh
q ai t vdes para se t pendohet, ndrkoh q veprat jan sipas fundit nga kjo jet.
4) I penduar i qndrueshm pr nj kohe, e m pas i kthehet gjynaheve, i
zhytur n to, pa menduar t pendohet dhe pa ndjer keqardhje pr gjynahet e tij. Ky
sht en-nefsul-em- mretu bis-s (shpirti i prirur pr t keqe). Frika sht q
ky shpirt t ket prfundim t keq.
l ll l Sinqeriteti, vrtetsia. Ato jan bazat e t gjitha veprave t zemrs.
Fjala sinqeritet prdoret n gjasht kuptime: 1) Sinqeriteti n fjal. 2) Sinqeriteti
n dshira dhe qllime (dlirsia). 3) Sinqeriteti n vendosmrin pr t br nj
vepr. 4) Sinqeriteti n prmbushjen e vendosmris pr t br nj vepr.
5)Sinqeriteti n pun, n mnyr q ana e brendshme t jet e njjt me at t
jashtme, si sht prkushtimi n namaz. 6) Sinqeriteti n prmbushjen e t gjitha
gradave t fes. Kjo sht shkalla m e lart dhe m e shtrenjt. Ktu futet
sinqeriteti n frik, n shpres, n madhrim, n zuhd, n knaqsi, n mbshtetje
(tek Allahu), n dashuri e n veprat e tjera t zemrs. Ai q sht i cilsuar me
sinqeritet n t gjitha ato q u prmendn sht i sinqerti (sid-dku), sepse vetm ai
tashm e ka arritur n kulmin e sinqeritetit. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ka thn: Jini
t sinqert, sepse sinqeriteti t shpie n vepra t mira dhe veprat e mira t shpien
n Xhenet. Ai q sht vazhdimisht i sinqert dhe prpiqet q t gjej gjithmon t
vrtetn, do t shkruhet tek Allahu: i Sinqerti.
Mutefekun alejhi.

Ai q nuk e ka t qart t vrtetn dhe e krkon at nga Allahu, me sinqeritet,
pa u ndikuar dshirat dhe epshi i tij, n t shumtn e rasteve e gjen at, por edhe
nse nuk e gjen, Allahu at e arsyeton.
E kundrta e sinqeritetit dhe e vrtetsis sht gnjeshtra. Vendi i par npr t
cilin kalon gnjeshtra nga shpirti sht gjuha. Sapo ta shkatrroj at kalon npr
gjymtyr, duke prishur punt e tyre, si ia prishi gjuhs fjalt e saj. Gnjeshtra prfshin
fjalt, punt dhe gjendjet e njeriut, kshtu e keqja e rrethon at nga t gjitha ant.
l ll l Dashuria. Me dashurin ndaj Allahut, ndaj t Drguarit t Tij dhe
besimtarve arrihet mblsia e besimit. Pejgamberi i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Ai
q ka tre gjra, do t gjej n to mblsin e besimit: Ai q e do Allahun dhe t
Drguarin e Tij m shum se do gj tjetr; ai q e do dik vetm pr hir t
Allahut; Ai q urren t kthehet n kufr (n mosbesim) - pasi Allahu e shptoi
prej saj - si urren t hidhet n zjarr.
Mutefekun alejh.

Kur pema e dashuris mbillet n zemr dhe ujitet me ujin e sinqeritetit dhe me
ndjekjen e t Drguarit t Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) do t jap n vazhdimsi
shumllojshmri frutash, me lejen e Zotit t saj.
Dashuria sht katr llojesh:
1) Dashuria ndaj Allahut, e cila sht baza e besimit
2) Dashuria pr hir t Allahut dhe urrejtja pr hir t Tij, e cila sht detyr e
domosdoshme
1
.

1
Njerzit n lidhje me dashurin dhe urrejtjen (el uelu uel berr-ru) pr hir t Allahut ndahen n tre
kategori: a) Ata q duhen me dashuri t sinqert, pa as m t vogln urrejtje. Ata jan besimtart e


113
3) Ti bsh Allahut shok ne dashuri, e cila sht ti shoqrosh edhe t tjer n kt
dashuri t domosdoshme, si sht dashuria q kan politeistt pr zotat e tyre, e
kjo sht esenca e politeizmit.
4) Dashuria e natyrshme, si sht dashuria pr prindrit, pr fmijt, pr ushqimin
etj. Kjo sht e lejueshme. Po deshe q Allahu t t doj, mos e lidh zemrn tnde
me dynjan! Pejgamberi i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Mos e lidh zemrn tnde me
mirsit e jets s ksaj bote t t doj Allahu!
Ibn Mxheh.

l ll l Mbshtetja. Mbshtetja sht dorzimi i zemrs dhe mbshtetja e saj tek
Allahu pr t arritur at q krkon, apo pr t larguar at q e urren, duke qen i
bindur tek Allahu dhe duke br shkaqet e ligjshme. Lnia e dorzimit t zemrs
sht kundrshtim i teuhidit (njsimit t Allahut), ndrsa lnia e shkaqeve sht
paaftsi dhe mangsi mendore. Vendi dhe koha e mbshtetjes jan para se t kryhet
veprimi. Ai sht fryt i besimit t fort. Ai sht tre llojesh:
1) I detyrueshm (vaxhib): n gjrat q askush nuk i ka n dor prve Allahut, si
shrimi i t smurit.
2) I ndaluar (haram): i cili edhe ky sht dy llojesh: a) Shirk i madh, kur
mbshtetja sht plotsisht te shkaqet dhe duke menduar se ato t vetmet ndikojn
n prfitimin e ndonj t mire, apo n largimin e t keqes
1
. b) Shirk i vogl, si

sinqert, si pejgambert, t sinqertit, n krye t t cilve qndron zotria jon Muhamedi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
), grat e tij, vajzat e tij dhe shokt e tij. b) Ata q urrehen plotsisht, si jan mohuesit,
politeistt dhe dyfytyrakt. c) Ata q nga nj an duhen dhe nga ana tjetr urrehen. Ata jan
besimtart gjynahqar. Dashuria ndaj tyre duhet t jet sipas besimit q kan dhe urrejtja ndaj tyre
duhet t jet aq sa jan gjynahqar.Tek ata duhet pjesa e besimit q kan dhe urrehet pjesa e
gjynaheve q bjn. Dashuria ndaj mohuesve (qafirve) sht dy llojesh: 1) Dashuri q t on n
dezertim dhe dalje nga Islami; n rastin kur duhen, mbshteten dhe ndihmohen pr fen e tyre.
2)Dashuria q sht e ndaluar, por q nuk t nxjerr nga Islami; n rastin kur duhen, mbshteten dhe
ndihmohen n shtjet e tyre t dynjas. Nganjher ka nj ngatrrim dhe przierje mes sjelljes s
mir me ta (me ata q nuk jan armiq n luft) dhe urrejtjes s tyre, por q domosdo duhet q mes
tyre t bhet dallim. Drejtsia me ta dhe sjellja e mir, pa i dashur brenda vetes, si sht butsia
me t pafuqishmin, fjalt e buta dhe mshira jan t lejuara. Allahu i Madhruar ka thn: Allahu
nuk ju ndalon t silleni mir dhe t jeni t drejt ndaj atyre q nuk luftojn kundr jush, pr
shkak t fes dhe q nuk ju dbojn prej shtpive tuaja.
Mumtehine, 9.
Ndrsa urrejtja e tyre dhe
armiqsia me ta sht dika tjetr. Kt Allahu e urdhron n nj ajet tjetr: O besimtar, mos i
bni miq armiqt e Mi dhe tuajt, duke u shprehur atyre dashuri!
Mumtehine, 1.
Drejtsia n
marrdhniet me ta nga nj an dhe urrejtja e tyre nga ana tjetr sht e mundur, si veproi
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) me ifutt e Medines.
1
A bien n kundrshtim brja e shkaqeve me mbshtetjen? Kemi disa situata: 1) N prfitimin e nj
dobie t munguar. Kt e kemi tre llojesh: a) Shkak i sigurt, si sht martesa pr t br fmij.
Lnia e ktij veprimi sht menduri dhe assesi nuk mund t quhet mbshtetje. b) Shkaqe q nuk
jan t sigurta, por q n shumicn e rasteve pasojat nuk vijn pa to, si udhtari pa ushqim n
shkrettir. Veprimi i tij nuk sht prej mbshtetjes dhe ai sht i urdhruar q t marr ushqim me
vete, sepse Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) kur bri hixhretin u prgatit pr t dhe mori edhe udhrrfyes
pr n Medine. c) shkaqet q mendohet se sjellin pasojat pa nj besim t dukshm, si ai q
projekton plane t hollsishme pr t fituar. Ai nuk del nga mbshtetja, madje lnia e planeve nuk
qndron askund n an t mbshtetjes. Umeri (Allahu qoft i knaqur me t!) thot: Mbshtets
sht ai q hedh farn n tok dhe m pas i mbshtetet Allahut. 2) Ruajtja e gjendjes. Kush gjen
ushqim t lejuar, ruajtja e saj nuk e nxjerr nga mbshtetja, sidomos nse ka edhe familje.
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) shiste pemt e fisit Benu Nadir dhe depozitonte pr ta ushqimin e nj viti.
(Mutefekun alejhi) 3) Prapsimi i nj t keqeje t pa rn ende. Nuk sht prej kushteve t
mbshtetjes lnia e shkaqeve q t mbrojn nga e keqja, si veshja e parzmores a lidhja me lak e


114
sht mbshtetja te dikush pr riskun, pa besuar se ai sht vetm n dorn e tij, por
duke pasur besim se ai sht m shum se thjesht nj shkak.
3) I lejuar. Kur njeriu autorizon dik tjetr dhe mbshtetet tek ai n gjra q jan
n mundsin e tij, si n shitblerje, por nuk lejohet t thuhet Iu mbshteta Allahut
dhe ty, por thuhet T kam autorizuar.
l ll l Falnderimi. sht shfaqja e shenjave t mirsis s Allahut mbi robin e
tij n zemr me besim; n gjuh me falnderim dhe n gjymtyr me ibadete.
Falnderimi sht qllim n vetvete, ndrsa durimi sht mjet pr t tjerat.
Falnderimi bhet me zemr, me gjuh dhe me gjymtyr. Falnderim do t thot:
q mirsit ti prdorsh sipas asaj q sht e lejuar, si dhe pr t adhuruar Allahun.
l ll l Durimi. Durim do t thot q n rast sprovash t mos i ankohesh askujt tjetr
prve Allahut. Allahu i Madhruar thot: Vetm ata q jan t durueshm, do t
shprblehen pa mas.
EZ-ZUMER: 10.
Ndrsa Pejgamberi i Tij (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot:
Kush prpiqet t bj durim, Allahu do ta bj t durueshm dhe askujt nuk i
sht dhn mirsi m e madhe dhe m e gjer sesa durimi.
Mutefekun alejhi.
Omeri
(
radijallahu
anhu!
) thot: Nuk jam sprovuar me ndonj sprov q n t mos kem par katr
mirsi nga Allahu i Madhruar: 1. Q nuk ishte n fe, 2. q nuk ka qen m e madhe,
3. q nuk isha i privuar t jem i knaqur me t, 4. se shpresoja shprblimin nga ajo.
Durimi sht n disa shkall: I ult; q ka t bj me lnien e pavullnetshme
t ankeses. I lart: q sht falnderimi i Allahut pr sprovn. Ai ndaj t cilit sht
br padrejtsi, nse lutet kundr atij q i ka br padrejtsi, ka ndihmuar vetveten,
ka marr at q i takon dhe nuk ka br durim.
Durimi sht dy llojesh: 1) Trupor; pr t cilin nuk po flasim ktu.
2)Shpirtror, psikologjik
1
.
Gjithka q i ndodh robit, apo i jepet n dynja nuk del nga dy lloje: a) Q i
ndodh, apo i jepet sipas dshirs s tij dhe ktu sht i nevojshm durimi pr t
prmbushur t drejtat e Allahut, si sht falnderimi dhe q asgj prej tyre t mos
kaloj n haram. b) Q ndodh kundr dshirs s tij dhe kjo ndahet n tre lloje:
1)Durim pr adhurimet ndaj Allahut. N kt rast sht detyr t veprohet ajo q
sht farz (e detyrueshme) dhe sht e plqyeshme t veprohen ato q jan nfile
(ibadete vullnetare). 2) Durim pr t mos br gjynah ndaj Allahut. N kt rast sht
detyr t mnjanohet harami dhe sht e plqyeshme q t mnjanohet gjithashtu
mekruhi (e pa plqyeshmja). 3) Durimi ndaj caktimit t Allahut. N kt rast sht

kmbve t deves. N t gjitha kto raste ai mbshtetet tek Brsi i shkaqeve dhe jo n shkaqet.
M pas sht i knaqur me caktimin e Allahut. 4) Largimi i t keqes pas rnies s saj. Kjo sht tre
llojesh: a) Shkak i sigurt, si uji q largon etjen. Lnia e ktij shkaku nuk ka t bj kurrsesi me
mbshtetjen. b) Shkak i menduar, si hixhamja (nxjerrja e gjakut prej lkurs me kupa). Ky veprim
nuk bie n kundrshtim me mbshtetjen, sepse Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) sht mjekuar dhe ka
urdhruar pr mjekim. c) Shkak imagjinar, si mjekimi me djegie n koh shndeti t plot n
mnyr q t mos smuret. Ky veprim bie n kundrshtim me mbshtetjen.
1
Ky lloj durimi nse sht ndaj dshirave t barkut dhe t epsheve quhet dlirsi. Nse bhet n
luft quhet trimri. Nse bhet pr tu prmbajtur nga zemrimi quhet hilm (durim i skajshm),
nse ka t bj me fshehjen e dikaje quhet ruajtje e fshehtsis. Nse ka t bj me gjrat e luksit
t ksaj jete quhet zuhd (asketizm) dhe nse ka t bj me nj sasi t vogl nga t mirat e ksaj
dynjaje quhet kanah (t mjaftohesh dhe t knaqesh me aq sa ke).


115
detyr t ruhet gjuha nga ankesat, t mbyllet zemra ndaj kundrshtimit dhe
mosplqimit t caktimit t Allahut, si edhe ruajta e gjymtyrve nga veprimi i gjrave,
q nuk e knaqin Allahun, si jan vajtimi, grisja e rrobave, goditja apo grvishtja e
fytyrs etj. E plqyeshme sht q zemra t jet e knaqur me caktimin e Allahut.
Kush sht m i mir: i pasuri falnderues a i varfri durimtar? Nse i
pasuri e shpenzon pasurin e tij, apo e ruan pr ta shpenzuar n vendet ku Allahu
sht i Knaqur, ai sht m i mir se i varfri, por nse shumicn e pasuris s tij ai
e shpenzon pr gjra q jan t lejuara, ather i varfri sht m i mir. Pejgamberi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Ai q ha dhe falnderon sht si ai q agjron.
Imam Ahmedi.

l ll l Knaqsia. Knaqsia sht t mjaftohesh me dika dhe t jesh i knaqur
me t. Ajo ndodh pasi t ket prfunduar veprimi. Knaqsia me caktimin e Allahut
sht grada m e lart e t afrmve t Allahut. Ajo sht fryt i dashuris dhe i
mbshtetjes te Zoti. Lutja q Allahu t`i largoj gjrat e paplqyera, nuk e mohon
knaqsin me t.
l ll l Prulja. Prulja sht madhrimi, ndjenja e pafuqis dhe nnshtrimi i zemrs.
Hudhejfja thot: Kujdes nga prulja hipokrite! I than: sht prulja
hipokrite? Tha: Q trupin ta shikosh t prulur, ndrsa zemrn jo. Hudhejfja na
thot gjithashtu: Gjja e par q do t humbisni nga feja juaj sht prulja. do
ibadet q krkon prulje (prkushtim), shprblimi i tij do t jet po aq sa do t ket
prulje n t, si sht namazi. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) pr at q falet thot se ai,
nga namazi i tij do t ket gjysmn e shprblimit, nj t katrtn, nj t pestn... nj
t dhjetn. Madje ai mund t mos fitoj asgj nga namazi i tij, pr shkak t mos
pranis s pruljes.
l ll l Shpresa. Shpresa sht t shikosh gjersin e mshirs s Allahut. E
kundrta e saj sht pesimizmi. T veprosh me shpres sht m mir se t veprosh
me frik, sepse shpresa trashgon mendim t mir pr Allahun dhe Allahu thot:
Un jam te mendimi i robit Tim pr Mua.
Muslimi.

Ajo sht n dy shkall:
E lart: Kur dikush bn nj pun t mir dhe shpreson te shprblimi i Allahut.
Ashja -radijallahu anha!- thot: O Pejgamber i Allahut: (Fjala e Allahut) Dhe
q kur japin at q japin, zemrat e tyre i kan plot frik.
EL-MUMINN: 60.
sht ai
q vjedh, bn imoralitet, pi alkool dhe i friksohet Zotit t Madhruar? Tha: Jo, oj
e bija e Sidikut, por jan ata q falen, agjrojn, q japin sadaka dhe kan frik, se
nuk do tu pranohet: Ata nxitojn t bjn vepra t mira dhe pr kto pun jan
t part.
EL-MUMINN: 61. Tirmidhi.
E ult: Kur gjynahqari i penduar shpreson n faljen e Allahut. Ndrsa shpresa e
gjynahqarit kmbnguls, q ka ln mnjan pendimin dhe shpreson n mshirn
e Allahut, quhet dshir dhe jo shpres. Kjo e fundit sht e qortueshme, ndrkaq
dy t parat jan t plqyeshme. Besimtari bashkon veprat e mira me frikn,
ndrkoh dyfytyraku bashkon t keqen me sigurin (nga dnimi).
l ll l Frika (el-khauf). sht pikllimi i shpirtit pr t keqen q mendon se mund ti
vij. Nse e keqja sht e sigurt, quhet el-khashjeh. E kundrta e friks sht
siguria. Frika nuk sht ana e kundrt e shpress, por ajo luan rolin e shtytsit


116
nprmjet druajtjes, ndrsa shpresa luan rolin e shtytsit nprmjet dshirs. Duhet
patjetr q t bashkohet mes dashuris, friks dhe shpress. Ibnul Kajim thot:
Zemra n rrugtimin e saj drejt Allahut i ngjan zogut: dashuria sht koka e tij:
frika dhe shpresa jan dy kraht e tij. Kur frika z vend n zemr djeg vendet e
epsheve dhe largon prej saj dynjan. Frika vaxhib (detyr) sht ajo frik q t
detyron t bsh veprat q jan vaxhib dhe t lsh ato vepra q jan haram. Frika
mustehab (e plqyeshme) sht ajo q e bn njeriun t bj gjrat e plqyeshme dhe
t lr t paplqyeshmet. Frika sht disa llojesh: 1) Frika e fsheht dhe e
adhurimit, t cilat duhet t jet vetm pr Allahun. Nse ato jan ndaj dikujt a
dikaje tjetr prve Allahut, ather sht shirk i madh, si sht frika nga zotat e
politeistve, se ato mund t bjn keq a t t godasin me dika t paplqyeshme. 2)
Haram (e ndaluar ), e cila sht lnia e nj vaxhibi, a veprimi i nj vepre t ndaluar
nga frika e njerzve. 3) E lejuar, si sht frika e natyrshme, pr shembull ndaj
ujkut a dika tjetr.
l ll l Zuhdi. Zuhd do t thot t lsh dika t dshiruar pr dika m t mir(t lsh
mirsit e ksaj jet pr mirsit e Bots Tjetr). Zuhdi n dynja e qetson zemrn
dhe trupin, ndrsa dshira pr dynjan shton brengat dhe shqetsimet. Dashuria
ndaj dynjas sht koka e do gabimi, ndrkoh q mosdashja e saj sht shkak i
do adhurimi. Zuhdi ndaj dynjas sht ta nxjerrsh at edhe nga zemra e jo vetm
nga duart. Ndrsa nxjerrja e saj nga duart ndrkoh, q zemra sht e varur pas saj
ky lloj Zuhdi sht i injorantve-. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Pasuria e mir
sht mirsi pr njeriun e mir.
E prcjell Ahmedi.
Situatat e t varfrit kundrejt pasuris jan pes: 1) Kur arratiset nga pasuria,
duke e urryer at dhe duke treguar kujdes nga e keqja e saj dhe nga preokupimi pr
t. Personi i ksaj situate quhet asket. 2) Ai nuk i gzohet ardhjes s saj, as e urren
at me urrejtje bezdisse. Ai nuk gzohet kur ajo i vjen dhe as nuk e urren at sa ti
sjell dme. Ky person quhet i knaqur. 3) Kur pasja e pasuris sht m e dashur
pr t se mospasja e saj. Ai e dshiron at, por dshira e tij nuk ka shkuar deri atje
sa ai t ngrihet e ta krkoj, por nse i vjen papandehur i gzohet asaj e nse arritja
e saj krkon mund ai nuk merret me t. Ky person quhet kni ( i knaqur me at
q ka). 4) Nse e l at nga pamundsia: prndryshe nse do t gjente ndonj rrug
pr ta krkuar, qoft edhe t lodhshme do t krkonte. Ky person quhet hris
(lakmues i pasuris) . 5) Ai q sht i detyruar ta krkoj at, si nga uria, mungesa e
veshjes, ky person n kt situat quhet mudtarr ( i detyruar).


117
Nj burr i quajtur Abdullah
1
takon nj tjetr q quhej Abdunebi
2
. Abdullahu
nuk e pranoi n vetvete kt emr duke thn: Si mund t adhuroj dikush, dik tjetr
prve Allahut t Madhruar?. M pas ai i drejtohet Abdunebiut, duke i thn:
Vall, a adhuron dik tjetr prve Allahut?! Abdunebiu i tha: Jo! Un nuk adhuroj
asknd tjetr prve Allahut. Un jam mysliman; un adhuroj Allahun. Abdullahu i
thot: Ather sht ky emr, q u ngjan emrave t krishter, kur ata thon: Rob i
Jezusit? Por pr ata nuk sht udi, sepse t krishtert e adhurojn Isain (Jezusin)
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Ata q dgjojn emrin tnd, gjja e par q u vjen ndrmend sht se ti
adhuron Pejgamberin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ndrkoh q nuk sht ky besimi i myslimanve
kundrejt Pejgamberit dhe detyra e tyre sht t besojn, se Muhamedi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
sht rob i Allahut dhe Pejgamber i Tij. Abdunebiu i thot: Por Muhamedi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) sht njeriu m i mir dhe zotria i t drguarve dhe ne quhemi me kt
emr pr begati dhe pr tu afruar tek Allahu me pozitn q ai ka tek Allahu dhe ne
krkojm prej tij (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) q t ndrmjetsoj pr ne tek Allahu. Madje mos u
udit se emri i vllait tim sht Abdulhusejn (rob i Husejnit), ndrsa babai im quhej
Abduresl (rob i t Drguarit), ndrkoh q emrtimi i njerzve n kt form sht i
hershm dhe i prhapur ndr njerzit. Ne kshtu i kemi gjetur prindrit tan, mos e
tepro me kt shtje, sepse ajo sht e thjesht dhe feja sht lehtsi! Abdullahu i
thot: Kjo sht nj tjetr gj e papranueshme, edhe m e papranueshme se e para,
q do t thot t krkosh nga t tjer krahas Allahut at q nuk mund ta jap askush
prve Allahut, qoft ky q i drejtohemi vet Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) apo njerz t
tjer tjer veprmir me vler m t ult se ai, si mund t jet Husejni (
radijallahu
anhu!
) e t
tjer, sepse kjo bie n kundrshtim me njsimin e Allahut me t cilin jemi urdhruar
dhe kuptimin e fjals La ilahe il-lallah. Do t t bj disa pyetje q t t bhet e
qart rndsia e ksaj shtjeje dhe pasojat e emrtimeve me kt emr apo me emra
t tjer t ngjashm me t, ndrkoh un nuk kam qllim tjetr dhe me kt synoj
vetm t vrtetn dhe ndjekjen e saj, si edhe t bj t qart kotsin e ktyre
veprimeve dhe mnjanimin e tyre, t urdhroj pr vepra t mira dhe t ndaloj nga t
kqijat. Allahut i krkoj ndihm dhe Atij i mbshtetem. Nuk ka fuqi e as pushtet pa
Allahun e Lart e t Madhruar. Por m par t kujtoj fjaln e Allahut t Madhruar,
q thot: Ndrsa prgjigjja e vetme e besimtarve, kur thirren tek Allahu dhe i
Drguari i Tij, q ai t gjykoj midis tyre, sht: Dgjojm dhe bindemi.
EN-NR: 51.

Dhe: Nse nuk pajtoheni n ndonj gj, drejtojuni Allahut dhe t Drguarit, nse
besoni Allahun dhe Ditn e Kiametit.
EN-NIS: 59.
Abdullahu: Ti the se e njjson Allahun dhe dshmon se Nuk ka zot tjetr, q e
meriton adhurimin prve Allahut. A mund t ma sqarosh se do t thon kto fjal?
Abdunebiu: T njjsosh Allahun do t thot t besosh se Allahu ekziston, se Ai
i ka krijuar qiejt dhe Tokn, se Ai ngjall dhe vdes, se Ai drejton gjithsin, se Ai
sht Furnizuesi, i Dituri, i Mirnjoftuari, i Fuqishmi...
Abdullahu: Nse do t ishte vetm ky njjsimi i Allahut, Faraoni dhe populli i
tij, Ebu Xhehli dhe t tjer do t ishin njjsues t Allahut, sepse ata, si dhe

1
Q do t thot rob i Allahut (shnim i prkthyesit).
2
Q do t thot rob i Pejgamberit (shnim i prkthyesit).
Bised e qet


118
shumica e idhujtarve nuk e injoronin nj shtje t till. Faraoni q pretendonte se
ishte zot, ai n vetvete ishte i vetdijshm se Allahu ekziston dhe se sht Ai q e
administron gjithsin. Argument pr kt sht fjala e Allahut: Kshtu, ata i
mohuan ato(faktet e Allahut dhn Musait) padrejtsisht dhe me mendjemadhsi,
edhe pse ata n vetvete ishin t bindur pr t vrtetn..
EN-NEML: 14.
Kt ai e
pranoi qartazi kur po mbytej. Por e vrteta sht se njjsimi pr t cilin jan
drguar pejgambert dhe pr t cilin jan zbritur librat, pr t cilin jan luftuar
kurejsht sht ta njjsosh Allahun n ibadet, ndrsa ibadeti sht emr prfshirs
i do gjje q Allahu e do dhe knaqet me t: fjal, vepra t dukshme dhe t fshehta,
ndrsa fjala: Zot, n deklaratn e dshmis La ilahe il-lAllah do t thot, se Ai
sht i adhuruar me t drejt dhe askush prve Tij nuk meriton t adhurohet.
Abdullahu: A e di prse jan sjell t drguarit mbi Tok, i pari i t cilve ishte
Nuhu (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)?
Abdunebiu: Q ti thrras politeistt t adhurojn vetm Allahun dhe t
braktisin idhujt.
Abdullahu: Po cili sht shkaku i shirkut t popullit t Nuhut?
Abdunebiu: Nuk e di!
Abdullahu: Allahu e drgoi Nuhun pasi populli i tij filloi t madhronte njerzit
e mir: Uedn,Suuain, Jeguthin dhe Nesrn.
Abdunebiu: Mos do t thuash se Ueda, Suuai e t tjer, kan qen emra njerzit
t mir dhe jo emra tiransh mohues?
Abdullahu: Po. Kto emra jan t disa burrave t mir, t cilt populli i Nuhut i
mori pr zota. At (popullin e Nuhut) e pasuan arabt. Argument pr kt sht ajo q
transmetohet nga Ibn Absi (
radijallahu
anhu!
), i cili thot: Idhujt e popullit t Nuhut kaluan m
pas tek arabt. Ueda ka qen i fisit t Kelbit n Dumete el- Xhendal
1
, ndrsa Su-ui ka
qen i fisit t Hudhejlit
2
, ndrsa Jegthi ka qen i fisit t Muradit e m pas i fisit Beni
Gutajf n Xheuf t Sebeit, ndrsa Jeku ka qen i fisit t Hemdanit, ndrsa Nesri n
Himjer; i familjes s Dhil Kel: njerz t mir nga populli i Nuhut. Pasi vdiqn,
Shejtani u pshpriti popujve t tyre, q n vendet e tyre ata t ngrinin disa statuja dhe
ti quanin me emrat e tyre dhe ashtu vepruan, por ata nuk u adhuruan prej tyre, derisa
brezi i tyre u shua dhe dituria po ashtu, e ather ata u adhuruan.
Buhariu.

Abdunebiu: Kto fjal jan t uditshme!
Abdullahu: A t tregoj pr dika m t uditshme, q t dish se vuln e
pejgamberve, zotrin ton Muhamedin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) Allahu e drgoi te nj popull,
i cili krkonte falje nga Allahu, bnte tavaf (n Qabe), bnte sajin (n haxh), bnte
haxhin dhe jepte sadaka, por krahas ksaj- disa krijesa ata i bnin ndrmjets mes
tyre dhe Allahut dhe thoshin: Ne me ta duam ti afrohemi Allahut, ne duam
ndrmjetsimin e tyre tek Ai. Prej atyre ndrmjetsve - sipas tyre - ishin melaiket,
Isai biri Merjemes e njerz t tjer t mir. Allahu drgoi Muhamedin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
q tu riprtrinte atyre fen e babait t tyre Ibrahimit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe tu tregoj, se
ky afrim dhe besim sht nj e drejt vetm e Zotit dhe e askujt tjetr. Vetm Ai

1
Qytet n Shamin e asokohe (shnim i prkthyesit).
2
Vend n afrsi t Mekes (shnim i prkthyesit).


119
sht Krijuesi i Pashoq. Askush nuk furnizon prve Tij. Shtat qiejt dhe ka brenda
tyre, Toka dhe ka mbi t jan robr t Tij e n sundimin e pushtetit t Tij, madje
ata pranojn se edhe zotat q ata adhurojn jan nn pushtetin dhe zotrimin e Tij.
Abdunebiu: Kto jan fjal me shum rndsi dhe t uditshme, por a kan argument?
Abdullahu: Argumentet jan t shumta, prej tyre jan edhe fjalt e Allahut:
Thuaj: Kush ju ushqen nga qielli dhe Toka? Kush iu mundson t dgjuarit
dhe t parit? Kush mund t nxjerr t gjalln nga e vdekura dhe t vdekurn nga
e gjalla? Kush i drejton gjrat? Ata do t thon Allahu. E ti (o Muhamed)
thuaj: Ather prse nuk e keni frik At?
JNUS: 31.
Thuaj: E kujt sht Toka
dhe gjithka q gjendet n t, nse e dini? . Ata do t thon: T Allahut! E ti
thuaju: Vall, a nuk po ia vini veshin? Thuaj: Kush sht Zoti i shtat qiejve
dhe Zoti i Fronit Madhshtor? Ata do t thon: Allahu! E ti thuaju: Vall, a
nuk keni frik ju? Thuaj: Kush sht Ai q ka n dor pushtetin mbi do gj,
q mbron, por prej Tij nuk mund t mbrohet askush, nse e dini? . Ata thon:
Allahu. E ti thuaju: Ather prse magjepseni?!
EL-MUMINN: 84-89.
Mushrikt (politeistt) n haxh thrrisnin: Tu prgjigjm, o Allah tu prgjigjm,
tu prgjigjm, nuk ka zot tjetr t denj pr adhurim prve Teje, prve nj shoku
q ke, t cilin Ti e zotron at dhe at q ai zotron. Pranimi i mushrikve kurejsh
se Allahu sht Administruesi i gjithsis, ose ajo q quhet teuhidi rububijeh nuk
i futi ata n Islam. Synimi i tyre q melaiket, apo pejgambert, ose njerzit e mir
t ishin ndrmjetsit e tyre dhe shkak i afrimit me Allahun i oi ata n gradn e
mosbesimtarve. Prandaj duhet q lutjet t jen q t gjitha pr Allahun, zotimi t
jet i gjithi pr Allahun, kurbani t jet pr Allahun, ndihm t krkohet vetm nga
Allahu dhe t gjitha llojet e ibadetit t bhen vetm pr Allahun.
Abdunebiu: Nse teuhidi (njjsimi i Allahut) nuk sht vetm t pranosh, se
Allahu ekziston dhe se sht Ai q administron gjithsin, ather `sht teuhidi?
Abdullahu: Teuhidi, pr t cilin u drguan pejgambert dhe t cilin e refuzuan ta
pranonin mushrikt sht: Njjsimi i Allahut me ibadet, kshtu q asnj lloj ibadeti t
mos bhet pr asknd tjetr, si jan lutja, zotimi, kurbani, krkimi i ndihms etj. Ky
sht teuhidi q nnkupton thnia jote: La ilahe il Allah (Nuk ka zot tjetr q e
meriton adhurimin ve Allahut); Zoti tek kurejsht sht ai, t cilit i drejtohen ibadetet
e msiprme, qoft ai melek, pejgamber, njeri i dashur (ueli apo eulija), pem, varr a
xhind. Ata nuk ishin t pavetdijshm pr faktin se Allahu sht Krijuesi, Furnizuesi,
Administruesi, sepse e dinin se kto i prkasin vetm Allahut, sikurse tham m sipr,
ndaj dhe Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) u erdhi atyre pr ti thirrur n fjaln e teuhidit La
ilahe il Allah (nuk ka zot tjetr q meriton t adhurohet me t drejt - ve Allahut)
dhe pr t zbatuar kuptimin e saj e jo thjesht ta deklarojn me gjuh at.
Abdunebiu: A mos dshiron t thuash, q mushrikt kurejsh e dinin m mir se
shum prej myslimanve t kohs s sotme domethnien e fjals La ilahe il Allah?
Abdullahu: Po, ky sht realiteti i hidhur. Mohuesit dhe injorantt n at koh e
dinin se ajo fjal e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nnkuptonte: njsimin e Allahut me
ibadet dhe mohimin e do gjje tjetr q adhurohej prve Tij, si edhe largimin prej
atyre adhurimeve. Ai kur u tha: La ilahe il lAllah ata i than: A mos krkon ai, q t
gjith zotat ti bj nj Zot t Vetm? Vrtet q kjo sht nj gj e uditshme!
SD: 5.,



120
edhe pse ata besonin se Allahu sht Administruesi i gjithsis. Kur injorantt
mohues e dinin kt, me t vrtet sht udi me ata q pretendojn se jan
mysliman dhe nuk e din shpjegimin e ksaj fjale, t njohur nga injorantt mohues
(qafir), madje ata pretendojn se ajo nnkupton vetm pohimin me gjuh, pa qen
nevoja q zemra t besoj n kuptimin e saj. M i menuri i tyre mendon se ajo do
t thot q: nuk krijon, nuk ushqen, nuk i administron shtjet askush prve
Allahut. Nuk ka mirsi tek ata njerz q pretendojn Islamin, ndrkoh q qafirat
kurejsh e injorant e dinin m mir kuptimin e fjals La ilahe il Allah.
Abdunebiu: Por un nuk i bj shok Allahut. Un dshmoj se nuk krijon, nuk
ushqen, nuk sjell dm e as dobi askush tjetr prve Allahut, t Vetm t Pashoq
dhe se Muhamedi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nuk ka n dor pr veten e tij, as t mirn e as t
keqen, e aq m pak Husejni, Abdul Kdiri a t tjer. Por un jam gjynahqar,
ndrkoh q salihint (njerzit veprmir) kan nj pozit t veant tek Allahu dhe
un krkoj prej tyre, q me pozitn dhe personalitetin e tyre t ndrmjetsojn tek Ai.
Abdullahu: Do t t prgjigjem me at q u tha, se ata t cilt i luftoi Pejgamberi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) e pranonin at q prmende, ata pranonin se statujat e tyre nuk kishin
gj n dor, por ata krkonin prej tyre pozitn q kishin tek Allahu dhe
ndrmjetsimin dhe ne e argumentuam kt me Kuran.
Abdunebiu: Por kto ajete kan zbritur pr ata q adhuronin statujat: si i
krahasoni pejgambert dhe salihint me statujat?
Abdullahu: Ne ram dakord m par q disa prej ktyre statujave u quajtn me
emrat e disa burrave veprmir, si ndodhi n kohn e Nuhut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe se
pabesimtart krkonin prej tyre vese ndrmjetsimin tek Allahu. Kjo sepse ata
kishin nj pozit t veant tek Ai. Argument pr kt sht fjala e Allahut t
Madhruar: Sa pr ata q marrin mbrojts t tjer, prve Tij, duke thn: Ne u
lutemi atyre vetm q t na afrojn tek Allahu
EZ-ZUMER: 3.
Ndrsa n lidhje me
fjaln tnde se si i krahasoni pejgambert dhe salihint me statujat, themi: Kishte
prej pabeimtarve tek t cilt u drgua Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) q u bnin lutje
salihinve, pr t cilt Allahu thot: Vet ata q idhujtart u luten, krkojn ti
afrohen Zotit t tyre, duke shikuar se kush sht m afr Tij, duke shpresuar
mshirn e Tij dhe duke iu friksuar dnimit t Tij. Me t vrtet, nga dnimi i
Zotit tnd duhet t ruhet gjithkush.
EL-ISR: 57.
Kishte prej tyre q adhuronin
Isain (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe nnn e tij. Allahu thot: Pastaj Allahu do t thot (n Ditn
e Gjykimit): O Isa, i biri i Merjemes! Ti ishe ai q u the njerzve: Adhuromni
mua dhe nnn time, si zota krahas Allahut?!
EL-MIDE: 116.

Prej tyre kishte q u luteshin melaikeve. Allahu thot: Ditn, kur do ti
tuboj t gjith e do tu thot engjjve: Vall, kta juve ju adhuronin? Mendo
rreth ktyre ajeteve! Ata t cilt adhuronin statujat Allahu i shpalli mosbesimtar.
Ata q u drejtoheshin veprmirve; pejgamber, melaike apo t dashur t Allahut
qofshin, Allahu i shpalli po ashtu pabesimtar. Me ta u prball edhe Pejgamberi
dhe nuk bri dallim mes tyre.
Abdunebiu: Por jobesimtart krkonin q ata tu sillnin dobi, ndrkaq un
dshmoj se Allahu sht Ai q sjell dm dhe dobi, dhe Ai sht Rregullatori, dhe
un kto i krkoj vetm prej Tij. Ndrsa veprmirt nuk kan gj n dor, por un


121
prej tyre desha vetm t m desha vetm t m shrbejn si ndrmjetsues tek Allahu.
Abdullahu: Fjala jote sht njlloj me fjaln e jobesimtarve, pa asnj ndryshim.
Argument sht thnia e Allahut: Ata adhurojn n vend t Allahut at q as nuk
u bn dm, as nuk u sjell dobi dhe thon: Kta jan ndrmjetsit tan tek Allahu!
Abdunebiu: Por un nuk adhuroj tjetr prve Allahut, ndrkaq kthimi tek ata
dhe lutja e tyre nuk sht adhurim!
Abdullahu: Por un t pyes: A e pranon se Allahu ta ka br detyre q t adhurosh
vetm At me sinqeritet dhe se kjo sht e drejta e Tij mbi ty, sikurse thot Allahu i
Madhruar n Kuran: E megjithat ata qen urdhruar vetm q t adhuronin Allahun
me prkushtim t sinqert, duke qen n fen e pastr (t Ibrahimit).
EL-BEJJINE: 5.
Abdunebiu: Po m ka detyruar.
Abdullahu: Un krkoj nga ti t m sqarosh at q Allahu t ka detyruar me t, e
q sht sinqeriteti n ibadet.
Abdunebiu: Nuk e kuptova nnkupton me kt pyetje, ndaj ma sqaro!
Abdullahu: M dgjo pak t ta sqaroj. Allahu i Madhruar thot: Lutjuni Zotit
tuaj prulshm dhe fshehtas!! Njmend, Ai nuk i do ata q e kalojn kufirin.
EL-
ARF: 55.
A sht lutja ibadet apo jo?
Abdunebiu: Po, gjithsesi. Ajo sht esenca e ibadetit, sikurse thuhet edhe n
hadith: Lutja sht ibadet. Ebu Dadi.
Abdullahu: Meq e pranove se lutja sht ibadet dhe m pas i lutesh Allahut
nat e dit nga frika dhe dshira pr nj nevoj t caktuar, m pas pr t njjtn
nevoj i lutesh edhe ndonj pejgamberi, apo nj njeriu veprmir n varr; a nuk ke
br dualizm me kt ibadet?
Abdunebiu: Po, kam br dualizm dhe kto jan fjal t qarta e t sakta.
Abdullahu: T jap edhe nj shembull tjetr: Kur e di fjaln e Allahut: Prandaj
falu (vetm) pr Zotin tnd dhe ther kurban!
EL-KEUTHER: 2.

Dhe ti i bindesh ktij urdhri t Allahut dhe ther pr t. Prandaj kurbani yt dhe therja
jote, a jan ibadet pr t apo jo?
Abdunebiu: Po, jan ibadet.
Abdullahu: Nse krahas Allahut ther kurban pr ndonj krijes; pejgamber,
xhind a pr ndonj tjetr, n kt rast a ke br shirk a po jo?
Abdunebiu: Po, ky sht shirk, gjithsesi.
Abdullahu: Un t solla si shembuj lutjen dhe kurbanin, sepse lutja (duaja) sht
ibadeti m i fort i shprehur me gjuh dhe kurbani sht prej ibadeteve m t fuqishme
me veprime, por ibadetet nuk jan vetm kto. Ato jan m t gjera se kaq. N to futen
zotimet, betimet, krkimi i ndihms dhe i mbrojtjes e t tjera. Mirpo mushrikint
mbi t cilt u zbrit Kurani, a nuk adhuronin melaiket, njerzit e mir, etj.
Abdunebiu: Po. Ata e bnin kt.
Abdullahu: Mos vall ibadeti i tyre qndronte te lutjet, kurbani, krkimi i ndihms
dhe i mbrojtjes, ndrkoh q ata pranonin se ishin robr t Allahut dhe nn sundimin e
Tij dhe se Allahu sht Ai q rregullon shtjet? Ata i luteshin dhe u drejtoheshin atyre
pr shkak t pozits q kishin dhe pr ti pasur ndrmjetsues. Kjo duket shum qart.
Abdunebiu: A e mohon - o robi i Allahut ndrmjetsimin e Pejgamberit
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe e refuzon at?


122
Abdullahu: Jo, un nuk e mohoj as e refuzoj at dhe nuk e refuzoj, madje ai q
u bfsha kurban- sht ndrmjetsuesi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe un shpresoj n
ndrmjetsimin e tij, por i gjith ndrmjetsimi sht n dor t Allahut, sikurse thot
Allahu i Madhruar: Thuaju: Ndrmjetsimi sht i gjithi n duart e Allahut.
EZ-
ZUMER: 44.
Ai ka pr t ndodhur vetm pasi Allahu ta lejoj, sikurse thot Allahu i
Madhruar: Kush mund t ndrhyj tek Ai pr ndoknd pa lejen e Tij?
EL-BEKARE:
256.
Pr asknd nuk mund t ndrmjetsohet, gjithashtu vetm pasi t lejoj Allahu,
sikurse thot Allahu i Madhruar: Ndrsa ata ndrmjetsojn vetm pr at me t
cilin Ai sht i knaqur.
EL-ENBIJ: 28.
Ndrkoh q Ai sht i knaqur vese me
teuhidin, sikurse thot Allahu i Madhruar: Kush krkon tjetr fe prve Islamit,
nuk do ti pranohet dhe ai n botn tjetr do t jet i humbur.
L IMRN: 85.
Nse
ndrmjetsimi sht vetm i Allahut dhe ai mund t ndodh vetm pasi Ai ta lejoj
at, ndrkoh q as Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe askush tjetr nuk mund t
ndrmjetsoj pa lejen e Allahut dhe Allahu nuk do ta lejoj at vese pr pasuesit e
teuhidit, ather pasi u b e qart q i gjith ndrmjetsimi sht n dor t Allahut,
un e krkoj prej Tij dhe them: O Zoti im mos ma moho ndrmjetsimin e tij! O
Allah bje t Drguarin Tnd ndrmjets pr mua e ngjashm me kt.
Abdunebiu: Ram dakord q nuk lejohet t krkojm nga dikush at q nuk e
zotron, ndrkoh q Allahu i ka dhn ndrmjetsimin Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
Prderisa Ai ia ka dhn at (ndrmjetsimin)ai e zotron at, kshtu q lejohet t
krkohet prej tij at q ai e zotron dhe kjo nuk mund t quhet shirk.
Abdullahu: Po, kjo do t ishte fjal e vrtet sikur Allahu mos ta ndalonte nj
gj t till, sepse Allahu thot: Prandaj mos iu lutni askujt, krahas Allahut!
EL-
XHINN: 18.
Krkimi i ndrmjetsimit sht lutje dhe Ai q ia dha ndrmjetsimin t
Drguarit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) sht Allahu i Madhruar. Kshtu Ai ta ndalon ty q ta
krkosh at prej t tjerve, cilido qoft Ai. Gjithashtu ndrmjetsimi do tu jepet
edhe t tjerve prve t Drguarit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) sepse sht transmetuar me saktsi,
se edhe melaiket do t bjn ndrmjetsim, si edhe fmijt q vdesin para se t
mbushin moshn madhore, edhe t dashurit e Allahut do t ndrmjetsojn. Pra, a
mund t thuash se Allahu ua dha atyre ndrmjetsimin dhe ta krkoj at prej atyre?
Nse thua kshtu, ather iu ktheve ibadetit t salihinve, si sht prmendur
edhe n Kuran. Nse thua: Jo, ather fjala jote, se Allahu ia ka dhn
ndrmjetsimin dhe un e krkoj prej tij shfuqizohet.
Abdunebiu: Por un nuk i shoqroj asknd Allahut dhe kthimi te salihint nuk
sht shirk.
Abdullahu: A e pranon dhe beson se Allahu e ka ndaluar shirkun m shum se
sa imoralitetin dhe se Allahu nuk e fal at?
Abdunebiu: Po, un kshtu besoj dhe kjo shprehet qart n fjalt e Allahut t Madhruar.
Abdullahu: Ti tani ia mohove vetes shirkun, t cilin Allahu e ka ndaluar, a mundesh
ti pr Allahun! t m sqarosh se kush sht shirk i Allahut, t cilin ti ia mohove vetes?
Abdunebiu: Shirk sht adhurimi i statujave, kthimi tek ato, t krkosh prej tyre
dhe t friksohesh nga ato.
Abdullahu: do t thot t adhurosh statujat? A mendon se kurejsht kur u luteshin
atyre besonin se ata drur dhe gur krijonin, furnizonin dhe rregullonin shtjet?


123
Ata nuk e besonin kt gj, sikurse ta prmenda m par.
Abdunebiu: Edhe un gjithashtu nuk e besoj kt, madje ai q synon ndonj dru
a gur, a ndonj ndrtes mbi varr, a t tjer; u lutet atyre dhe ther pr ta kurban dhe
thot: Ato na afrojn tek Allahu. Allahu prej tyre na jep begati, ky sht ibadeti i
idhujve q kam pr qllim.
Abdullahu: The t vrtetn, por ju kshtu veproni me gurt dhe ndrtesat: mbi
varr e n vende t tjera. Gjithashtu edhe fjala jote: shirk do t thot t adhurosh
statujat! A ke pr qllim se shirku kufizohet vetm n at q e vepron at, edhe se
mbshtetja te njerzit e mir apo lutja e tyre nuk futet n at q quhet shirk?
Abdunebiu: Po, kt pata pr qllim.
Abdullahu: Ather ku qndron ti para shum ajeteve ku Allahu prmend ndalimin
e mbshtetjes mbi pejgambert, njerzit e mir, melaiket etj., e t cilat i konsiderojn
jobesimtar ata q e bjn kt, sikurse tham m sipr dhe e argumentuam?
Abdunebiu: Por ata q iu luten melaikeve dhe pejgamberve nuk u bn
mosbesimtar pr kt shkak. Ata u bn mosbesimtar kur than: Melaiket jan
bijat e Zotit; mesihu sht biri i Zotit, ndrkoh q ne nuk e kemi thn:
Abdulkadiri sht biri Allahut dhe as Zejnebja bija e Allahut.
Abdullahu: Pr sa i prket veshjes bir Allahut, ajo sht kufr n vetvete. Allahu i
Madhruar thot: Thuaj: Ai sht Allahu, Nj dhe i Vetm! Allahu sht Absoluti,
t Cilit i prgjrohet gjithka n amshim. Ai as nuk lind, as nuk sht i lindur.
EL-
IHLS: 1-3.
Kush mohon kt ai ka br kufr, edhe nse nuk mohon fundin e ksaj
sureje. Allahu Madhruar thot gjithashtu: Allahu nuk ka zgjedhur pr Vete ndonj
bir dhe prve Atij ska asnj zot tjetr, prndryshe do zot do t merrte at q ka
krijuar dhe do t ngriheshin njri mbi tjetrin.
EL-MUMINN: 91.
Kshtu ajeti kuranor
bn dallim mes dy elementeve t kufrit. Argument sht gjithashtu se ata q u bn
mosbesimtar me lutjen q i bn Latit, edhe pse ai ishte njeri i mir, nuk e bn at bir
t Allahut. Gjithashtu ata q u bn mosbesimtar kur adhuruan xhindt nuk i bn ata
bij t Allahut. Po ashtu, kur katr medhhebet prmendin n kapitullin e dezertorit t
fes (murtedit), se nse myslimani pretendon se Allahu ka fmij, sht dezertor, nse i
bn shirk Allahut sht dezertor, kshtu ata bjn dallim mes t dy llojeve.
Abdunebiu: Mirpo Allahu thot: Pa dyshim, miqt e Allahut nuk do t ken
arsye pr tu friksuar dhe as pr tu dshpruar.
Abdullahu: Ne e besojm se kjo sht e vrteta dhe e pohojm kt, por ata nuk
adhurohen. Ne mohojm vetm ibadetin ndaj tyre krahas ibadetit ndaj Allahut.
Prve ksaj sht detyr pr ty ti duash ata dhe ti ndjeksh, si edhe t pranosh
kerametet (mrekullit) e tyre, sepse kerametet e tyre i mohojn vetm ata q bjn
risi (bidate) n fe. Feja e Allahut sht e mesmja e t dyja kaheve. Ajo sht
udhzim mes dy humbjeve dhe e vrteta mes dy kotsive.
Abdunebiu: Ata mbi t cilt sht zbritur Kuran nuk dshmojn se nuk ka Zot q
meriton t adhurohet prve Allahut (La ilahe il-lAllah). Ata mohojn t Drguarin
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) prgnjeshtrojn ringjalljen, prgnjeshtrojn Kuranin, duke e
konsideruar at magji, ndrkaq ne dshmojm se nuk ka Zot q meriton t adhurohet
prve Allahut dhe se Muhamedi sht i Drguari i Allahut (La ilahe il-lAllah Muhamedun
reslull llah), i besojm Kuranit, i besojm ringjalljes, falemi dhe agjrojm. Ather


124
si t na konsiderosh ne si ata?
Abdullahu: Por mes t gjith dijetarve nuk ka kundrshtim, se ai q i beson
Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) n dika, dhe e prgnjeshtron n dika tjetr sht
mosbesimtar, dhe ai nuk mund t futet n Islam. Po e njjta gj sht nse beson n nj
pjes t Kuranit dhe mohon nj pjes tjetr t tij, si sht t pranoj teuhidin dhe t
mohoj namazin, ose ta pranoj teuhidin dhe namazin e t mohoj detyrimin pr t
dhn zeqat, ose ti pranoj q t gjitha kto, por t mohoj agjrimin, ose ti pranoj
q t gjitha kto, por t mohoj detyrimin pr t br haxhin. Kur nj pjes e njerzve
n kohn e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nuk u bindn n obligimin e haxhit, Allahu i
Madhruar zbriti kundr tyre: Dhe vizita (pr haxh) e ksaj Faltoreje (e cila sht
detyr) pr kdo q ka mundsi ta prballoj rrugn. E kush nuk beson, Allahu nuk
ka nevoj pr asknd.
L IMRN: 97.
Nse mohon ringjalljen gjithashtu, ai sht
mosbesimtar unanimisht. Prandaj edhe Allahu n Librin e Tij e bn t qart se ata q
pranojn nj pjes t Librit dhe mohojn nj pjes tjetr sht mosbesimtar i vrtet. Ai
ka urdhruar q Islami t pranohet i tri. Ai q merr dika dhe l dika ka br kufr.
Prandaj ti e pranon se ai q pranon nj pjes dhe mohon nj pjes ka br kufr?
Abdunebiu: Po e pranoj. Kjo thuhet qart n Kuran.
Abdullahu: Nse ti pranon se ai q e beson Pejgamberin n nj pjes dhe e
mohon detyrn pr t falur namaz, ose pranon gjithka, por mohon ringjalljen ai
sht mohues (qafir) me unanimitetin e dijetarve t medhhebeve, ndrkoh q
edhe vet Kurani e thot kt, ather duhet t dish se teuhidi sht detyra m e
madhe me t ciln erdhi Pejgamberi. Ai sht m i rndsishm se namazi, zeqati
dhe haxhi. Si ka mundsi q kur njeriu t mohoj dika prej ktyre gjrave, t jet
mosbesimtar, edhe nse vepron gjithka me t ciln erdhi i Drguari i Allahut
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ndrkoh q nse mohon, teuhidin, i cili sht besimi i t gjith
pejgamberve nuk sht mosbesimtar? Madhruar qoft Allahu! Kjo sht
injoranc e uditshme. Gjithashtu shikoi shokt e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) kur ata
luftuan Beni Hanifet n Jemameh, t cilt kishin pranuar Islamin me Pejgamberin
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe q dshmonin se nuk ka zot q meriton t adhurohet me t drejt
prve Allahut dhe se Muhamedi sht i Drguari i Allahut (La ilahe il-lAllah,
Muhammedun reslull-llah), t cilt faleshin dhe thirrnin ezan.
Abdunebiu: Por ata dshmonin se Musejleme ishte pejgamber, ndrsa ne themi
se pas Pejgamberit Muhamed (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nuk ka pejgamber tjetr.
Abdullahu: Por ju i ngritni disa njerz t mir: pejgamber, melaike, sahab, a t
tjer n gradn e t Plotfuqishmit t qiejve dhe t Toks. Prderisa dikush ngre dik n
gradn e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ka br kufr, gjaku e pasuria e tij jan t lejuara
(nuk sht m i mbrojtur nga sheriati Islam) dhe atij nuk i bjn dobi pohimi i dy
dshmive, as namazi, e aq m tepr atij q ngre dik n gradn e Allahut t Madhruar.
Gjithashtu, mund t argumentojm se nse t part u bn mosbesimtar vetm pr
faktin se bashkuan shirkun, mohimin e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) t Kuranit, t ringjalljes
dhe pr arsye t tjera, kuptim do t kishte kapitulli t cilin e prmendin dijetart e do
medhhebi, kur prmendin gjykimin e dezertorit, i cili sht mysliman, por q m pas
bhet jomysliman. M pas ata prmendin shum gjra, q gjithsecila prej tyre e nxjerr
nga Islami at q bie n to, madje ata kan prmendur gjra, t vogla n syt e atyre q


125
i bjn ato, si mund t jet pohimi vetm me gjuh i disa fjalve q e zemrojn
Allahun, ose prmendja e tyre pr t lozur dhe pr shaka. Gjithashtu edhe pr ata pr t
cilit Allahu tha: Thuaj: A mos vall me Allahun, shpalljet dhe t Drguarin e Tij
po talleni?
ET-ET-TEUBE: 65.
Pr ata Allahu gjykoi se kishin rn n kufr pasi kishin
qen besimtar. Ata duke qen me Pejgamberin n luftn e Tebukut than nj fjal, t
ciln ata pretendonin se e than n form shakaje.
Mund t argumentojm gjithashtu me gjykimin e Allahut pr Beni Israilt, edhe pse
ata ishin besimtar, t ditur dhe veprmir. Ata i than Musait: Na bj edhe neve
nj zot!
EL-ARF: 138.
Po ashtu edhe Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) disa njerz i than:
Na bj edhe neve dhatu enuat!
1
. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) u betua se kjo ishte
njsoj me fjaln e Beni Israilve Na bj edhe neve nj zot!
Abdunebiu: Mirpo beni Israilt dhe ata q i bn nj krkes Pejgamberit nuk u
bn mosbesimtar.
Abdullahu: Prgjigja sht se Beni Israilt dhe ata q i bn nj krkes t till
Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nuk vepruan (n baz t krkess s tyre), ndrkoh q
nse do t vepronin do t ishin kthyer n jobesimtar. Ata q i ndaloi Pejgamberi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nse nuk do ti bindeshin atij do t shndrroheshin n jobesimtar.
Abdunebiu: Mirpo un kam nj gj tjetr t paqart, n lidhje me historin e
Usame bin Zejdit, kur ai vrau at q pohoi dshmin dhe qortimin q i bri atij
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) kur i tha: O Usame, a e vrave at pasi dshmoi se nuk ka
zot tjetr prve Allahut? Buhariu., gjithashtu edhe pr fjaln tjetr t Pejgamberit
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
): Jam urdhruar ti luftoj njerzit derisa t dshmojn se nuk ka zot
tjetr prve Allahut.
Muslimi.
Ather si ti pajtojm ato q the dhe kto dy
hadithe? M drejto, Allahu t drejtoft!
bdullahu: Dihet q Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) i luftoj hebrenjt, ndrkoh q ata
dshmonin La ilahe il Allah. Shokt e tij gjithashtu e luftuan fisin Beni Hudhejfe,
ndrkoh q ata pohonin La ilahe il allah, Muhamedun reslull llah, si edhe
faleshin. Ti e pranon se ai q mohon ringjalljen ka br kufr dhe ai lejohet t vritet,
edhe nse thot La ilahe il allah. I njjti gjykim vlen edhe pr at q mohon njrin
nga kushtet e Islamit. Ather, si sht e mundur q ajo dshmi nuk u sjell dobi atyre,
n rastin kur ata mohojn ndonj deg t fes, ndrsa i sjell dobi kur mohon teuhidin,
i cili sht baza e fes dhe koka e saj?! Ndoshta ti nuk e ke kuptuar kuptimin e ktyre
haditheve. Ndrsa hadithi i Usames, se ai vrau nj burr pasi pretendoi se ishte
mysliman, ai e bri at ngaq mendonte se i ekzekutuari nuk tha "La ilahe il-lAllah"
vese nga frika e derdhjes s gjakut dhe marrjes s pasuris s tij. Ndaj atij q
deklaron Islamin duhet t ndalet dora, derisa t bhet e qart e kundrta e asaj q ai
pretendon. Allahu i Madhruar thot: O besimtar! Kur t shkoni n luft, n rrug
t Allahut, shqyrtoni gjithka me kujdes!
EN-NIS: 94.
Ajeti na tregon se ne jemi t
obliguar t mos sulmojm dhe t shqyrtojm mir (shtjet e atyre me t cilt
ndeshemi). Nse zbulohet se t tillt jan kundrshtar t Islamit, ather, vriten.
Argument sht fjala Shqyrtoni gjithka me kujdes. Nse nuk do t duhej t vritej
kur t thoshte shehadetin, ather krkesa pr shqyrtim nuk do t kishte dobi. Po

1
Mosbesimtart kishin nj pem ku qndronin nn t dhe varnin armt e tyre, e cila quhej Dhatu enuat.


126
ashtu edhe hadithi tjetr: kuptimi i tij sht ai q prmendm, d.m.th. se nuk duhet
sulmuar ai q shfaq teuhidin dhe Islamin, prve nse pas shqyrtimit bhet e qart
dika q bie n kundrshtim me kt. Argument pr kt sht se Pejgamberi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: ...A e vrave at pasi dshmoi se nuk ka zot tjetr prve
Allahut?
Buhariu.
Dhe: Jam urdhruar ti luftoj njerzit derisa t dshmojn se
nuk ka zot tjetr prve Allahut.
Muslimi.
Ai ka thn gjithashtu pr hauarixht:
Kudo q ti hasni vritini
Buhariu.,
edhe pse ata ishin njerzit q m s shumti e
prmendnin dhe adhuronin Allahun, saq sahabt nnvlersonin vetet e tyre kur i
shikonin ata, por as La ilahe il lAllah dhe ibadeti i madh, as pretendimi i Islamit
nuk i shptoi ata nga vrasja, n kohn q prej tyre u shfaq kundrshtimi i Sheriatit.
Abdunebiu: mund t na thuash pr at q sht saktsuar nga Pejgamberi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) se disa njerz n Ditn e Gjykimit do ti krkojn ndihm Ademit, m pas
Nuhut, m pas Ibrahimit, m pas Musait, m pas Isait dhe t gjith ata krkojn ndjes
derisa prfundimisht t shkojn te pejgamberi Muhamed (paqja e Allahut qoft mbi t
gjith pejgambert!). Kjo tregon se krkimi i ndihms krahas Allahut nuk sht shirk.
Abdullahu: Ky sht keqkuptimi yt pr shtjen n fjal. Ndihmn prej krijess s
gjall, n prani t tij dhe pr at q ai e ka t mundur ne nuk mohojm, sikurse thot
Allahu i Madhruar: Ai i grupit t vet i krkoi ndihm kundr atij t popullit
armik.
EL-KASAS: 15.
Apo si krkon njeriu ndihm nga shokt e tij n luft a n
vende t tjera, pr gjra q jan n dor t tij. Ne mohuam krkimin e ndihms nga
ana e juaj tek t vdekurit e t dashurve t Zotit a tek t gjallt jo t pranishm, pr
gjra q jan vetm n dor t Allahut. Njerzit n Ditn e Gjykimit krkojn ndihm
nga pejgambert, duke dashur prej tyre q ata ta lusin Allahun t bj llogarin e
njerzve, n mnyr q banort e Xhenetit t qetsohen nga tmerri i qndrimit n
pritje. T shkosh te nj burr i mir, t ulesh me t dhe t dgjoj prej teje, dhe pastaj
t krkosh nga ai t`i lutet Allahut pr ty, sht gj e lejuar n kt bot dhe n Ahiret,
si vepronin shokt e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) kur e pyesnin sa ishte gjall, ndrsa pas
vdekjes s tij kurrsesi. Ata nuk i luteshin atij te varri i tij, madje t part tan t mir,
i qortonin ata q synonin ti luteshin Allahut te varri i Pejgamberit.
Abdunebiu: Po mund t na thuash pr historin e Ibrahimit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) kur e
hodhn n Zjarr dhe i shkoi Xhibrili (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) n ajr dhe e pyeti: A ke nevoj
pr gj? Ibrahimi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) i thot: Pr ty jo . Nse krkimi i ndihms nga
ibrili (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) do t ishte shirk Xhibrili (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nuk do ti afronte ndihm
Ibrahimit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
Abdullahu: Ky dyshim sht i llojit t par, ndrkoh q transmetimi nuk sht i
sakt, por nse do t supozonim saktsin e tij, Xhibrili i ofroi ndihm me dika q
kishte mundsi, pr gjra q ishin n dor t tij, sepse sikur ka thn Allahu i
Madhruar pr t: At ia ka msuar atij nj (engjll) shum i fuqishm
(Xhibrili).
EN-NEXHM: 5.
Nse Allahu i Madhruar do ta urdhronte at ta merrte
zjarrin n t cilin do t hidhej Ibrahimi dhe do gj rreth tij; tok a kodra, dhe ta
hidhte n lindje a n perndim nuk do ti kushtonte gj. Kjo sht si puna e nj t
pasuri, q i ofron nj t varfri borxh pr t mbaruar hallin e tij, ndrsa i varfri nuk
pranon dhe duron derisa ti vij risku nga Allahu dhe askush tjetr t mos ket
merit ndaj tij. Si mund t krahasohet ky lloj krkimi i ndihms me shirkun q ti


127
bn tani?! Dije vllai im se t part, tek t cilt u drgua zotria yn Muhamedi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) bnin shirk m t leht se njerzit e kohs son pr tri arsye:
- T part i bnin shirk Zotit vetm kur ishin n gjendje t mir, ndrkoh q n raste
vshtirsish ata i drejtoheshin vetm Allahut. Argument sht fjala e Allahut t
Madhruar: Kur hipin n anije, ata i luten Allahut me devotshmri t sinqert, por
kur Ai i sjell n tok shndosh e mir, menjher ata i veshin Atij ortak (n
adhurim).
EL-ANKEBT: 29.
Dhe: Kur ata i mbulon vala si plhur, e thrrasin
Allahun me devotshmri t iltr. Por sapo Ai i shpton, duke i kthyer ata n tok,
nj pjes e tyre lkunden (ndrmjet besimit dhe mosbesimit). N t vrtet, shpalljet
dhe mrekullit Tona i mohojn vetm mashtruesit dhe mosmirnjohsit.
LUKMN: 32.

Mushrikint, t cilt i luftoi Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) lusnin Allahun dhe lusnin t tjer,
pr sa koh ishin n gjendje t mir, ndrkoh q n vshtirsi ata nuk lusnin asknd
tjetr prve Allahut. Ata n momente vshtirsie i harronin zotrat e tyre, ndrsa
mushrikt e kohs son lusin t tjer prve Allahut, kur jan n gjendje t mir dhe n
vshtirsi. Kur ata ndodhen n momente t vshtira luten: O i Drguari i Allahut, o
Hysejn e me radh, po ku jan ata q e kuptojn kt?
- T part iu lutnin - bashk me Allahun disa njerzve t afrm t Tij, qoft ai
pejgamber, uelij ( i dashur i Zotit) ose melek, ose s paku gur a dru, gjra kto q i
binden Allahut e nuk bien n gjynah, ndrkoh q idhujtart e epoks son lusin
bashk me Allahun nga m t kqijt njerzve. Prandaj ai q beson tek veprmiri, a
tek ata q nuk e kundrshtojn Allahun, si gurt a pemt, sht m pak e dmshme
se ndaj atyre q ju vrehen t kqijat.
- Pjesa m e madhe e mushrikve n kohn e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) bnin shirk
n teuhidin e uluhijes (adhurimit) dhe jo n teuhidin e rububijes
1
, ndryshe nga
shirku i atyre q erdhn pas tyre, q n t shumtn e rasteve sht shirk rububije
dhe n uluhije, gjithashtu. Pr shembull, natyrn ata e konsiderojn administruese
t gjithsis (se ajo vdes dhe ngjall...).
Ndoshta e prfundoj fjaln time duke prmendur nj shtje tej madhshtore, e cila
sht se nuk ka kundrshti q teuhid sht t besosh me zemr, t pohosh me gjuh
dhe t veprosh me gjymtyr. Nse njra nga kto nuk ekziston, ather nj njeri
nuk mund t quhet mysliman. Nse ai e njeh teuhidin dhe nuk vepron me t sht
mohues kmbnguls, si Faraoni dhe Iblisi. Ktu gabojn edhe shumica e njerzve.
Ata thon: Kjo sht e vrtet, por ne nuk mund ta bjm, as sht e lejuar n
mesin e njerzve t vendit ton, prandaj duhet q patjetr t biem n ujdi me ta,
madje t`u bjm lajka, q t ruhemi nga t kqijat e tyre. Ai i mjer nuk e di, se
shumica e prijsve mohues e din t vrtetn dhe nuk e braktisin at, prve se
duke u arsyetuar me dika, si thot Allahu i Madhruar: Ata i shesin fjalt e
Allahut pr nj vler t vogl dhe i pengojn njerzit nga Rruga e Tij. Vrtet t
shmtuara jan veprat e tyre!
ET-ET-TEUBE: 9.
Ai q punon n pamje t jashtme me
teuhidin dhe nuk e kupton at, si edhe nuk e beson me zemr sht dyfytyrak. Ai
sht m i keq se mohuesi i pastr, sepse Allahu i Madhruar thot: Pa dyshim q

1
Teuhidi rububijeh sht t besosh se Allahu sht Krijuesi, Furnizuesi, Administruesi i gjithsis
(shnim i prkthyesit).


128
hipokritt do t jen n thellsin m t madhe t Xhehenemit dhe ti kurrsesi nuk
do tu gjesh atyre ndihms.
EN-NIS, 145.
Kjo shtje do t t bhet e qart, nse do
t meditosh rreth asaj q e flasin njerzit. Do t shikosh njerz q e njohin t
vertetn dhe nuk veproj me t, nga frika se mos u paksohet dika nga mirsit e
ksaj bote si Karuni, a nga frika se mos humbasin dika nga pozita; si Hamani, a
nga pushteti; si Faraoni. Nse do ti pyessh pr at q besojn n zemr nuk din
t t thon gj. Por ti duhet t kuptosh dy ajete prej Librit t Allahut t Lartsuar:
Ajeti i par: Mos u shfajsoni! Ju e mohuat fen, pasi patt besuar.
ET-TEUBE:
66.
Po t dish se disa prej atyre q luftuan bizantint me Pejgamberin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) u
bn mohues pr shkak t nj fjale q than n form loje dhe dfrimi, do t kesh t
qart se ai q thot fjal mohuesi ose vepron me t nga frika e paksimit t
pasuris, a t pozits, ose pr t lajkatuar dik, ka vepruar m rnd se ai q e thot
at pr loj dhe dfrim, ngase gaztori n t shumtn e rasteve nuk e beson at q
thot me zemr dhe me gjuh dhe ato fjal i thot pr ti br njerzit t qeshin.
Ndrsa ai q thot fjal mohuesi, ose vepron me kufr nga frika, a nga lakmia pr
at q kan njerzit, i ka besuar premtimit t Shejtanit: Djalli ju frikson me
skamje e varfri dhe ju urdhron t bni vepra t pamoralshme.
EL-BEKARE: 268.

Dhe i sht friksuar krcnimit t tij: Vetm djalli i frikson ithtart e vet.
L
IMRN: 175.
Ata nuk i kan besuar t Gjithmshirshmit: Kurse Allahu ju premton
faljen dhe mirsin e Tij.
EL-BEKARE: 268.
Ata nuk i jan friksuar krcnimit t
Gjithfuqishmit: Ju mos iu friksoni atyre, por friksohuni prej Meje, nse jeni
besimtar!
L IMRN: 175.
Ather, ata q jan n nj gjendje t till meritojn t
jet prej miqve t t Gjithmshirshmit, apo prej miqve t Shejtanit?!
Ajeti i dyt: Fjala e Allahut t Madhruar: Kushdo q mohon Allahun, pas
pranimit t besimit (do t dnohet ashpr), prve atij q sht i detyruar me
forc, ndrkoh q zemra e tij sht plot besim. Ndrsa ata q ia hapin zemrn
mosbesimit, do t ken mbi vete zemrimin e Allahut dhe nj dnim t madh.
EN-
NAHL: 106.
Kshtu Allahu arsyeton vetm at q detyrohet, ndrkoh q zemra e tij
sht e mbushur plot besim, ndrsa t tjert kan br kufr, pa marr parasysh nse
e kan br kt nga frika, nga lakmia, duke e marr dik me lajkatime, nga
dashuria pr vendin, pr familjen, pr pasurin, a e bn kt n form shakaje a pr
arsye t tjera, prve atyre t cilt jan t detyruar me forc. Ajeti na tregon se
njeriu nuk mund t detyrohet prvese pr t thn, a pr t br dika, ndrsa
besimin n zemr askush nuk mund ta detyroj. Kur Allahu thot: Kjo, sepse ata e
duan m shum jetn e ksaj bote, sesa jetn e bots tjetr; Allahu nuk i udhzon
n rrug t drejt mohuesit.
EN-NAHL: 107.
Ai pohon qart se dnimi nuk do t jet
pr shkak t besimit, injorancs dhe urrejtjes s fes, a dshirs pr mosbesim, por
pr shkak se ai i dha prparsi mirsive t ksaj bote mbi fen. Allahu sht m i Dituri.
Pas gjith ksaj q tham, a nuk ka ardhur ende koha Allahu t udhzoft!- t pendohesh
tek Zoti yt, t kthehesh tek Ai dhe t lsh gjendjen n t ciln ndodhesh, sepse shtja
sikurse dgjove sht shum e rrezikshme. Ajo sht shum e madhe dhe e rndsishme?
Abdunebiu: Estegfirullah (krkoj falje nga Allahu), pendohem tek Ai dhe
dshmoj se nuk ka Zot q meriton t adhurohet me t drejt- prve Allahut dhe se
Muhamedi sht i Drguari i Allahut. Un i mohoj t gjith ata q i kam adhuruar


129
krahas Allahut dhe e lus Allahun t m justifikoj pr ato q kan kaluar, t m fal
dhe t m trajtoj me butsin, me mshirn dhe faljen e Tij. Un e lus At t m
bj t qndrueshm n besimin e sakt derisa ta takoj. Un e lus At t t shprblej
o vlla, rob i Allahut- me t mira pr kto kshilla q m dhat, sepse feja sht
kshill dhe pr qortimin q i bre situats n t ciln ndodhesha, q ka t bj me
emrim tim; Abdunebi. Un pohoj se e ndryshoj at me emrin Abdurrahman. E lus
Allahun t t shprblej edhe pr mospranimin e t shmtuars q ndodhej brenda
meje, q kishte t bnte me besimin e humbur, q nse do ta takoja Allahun n at
gjendje nuk do t shptoja kurrsesi. Megjithat dua t t krkoj nj gj t fundit, q t
m prmendsh disa gjra t dnueshme npr t cilat bien njerzit!
Abdullahu: Po, m dgjo me vmendje:
Mos e bj synimin tnd ndjekjen e gjrave t diskutueshme me qllim pr t
prhapur pshtjellime a pr t tjetrsuar kuptimin e tyre, q n t vrtet nuk ua di
askush prve Allahut. Synimi yt t jet synimi i t diturve, t cilt pr gjrat e
diskutueshme thon: Ne i besojm (Kuranit). T gjitha kto (vargje t qarta e
alegorike) jan nga Zoti yn!
L IMRN: 7.;
pr gjrat q jan t diskutueshme
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Kalo nga ajo q e ke me dyshim n at pr t ciln nuk
ke dyshim!
Ahmedi dhe Tirmidhiju.
Gjithashtu: Ai q u ruhet dyshimeve sht liruar
nga prgjegjsia dhe ka mbrojtur nderin dhe ai q bie n dyshime ka rn n
haram.
Mutefekun alejhi.
Dhe: Gjynahu sht ai q vrtitet brenda teje dhe nuk
dshiron q ta din njerzit.
Muslimi.
Dhe: Pyet zemrn! Pyet veten tri her- Mirsi,
devotshmri sht ajo q ta qetson zemrn, ndrsa gjynah sht ajo q vrtitet dhe t
shqetson pr brenda, edhe nse njerzit t japin gjykime t ndryshme.
Ahmedi.

Kurr mos ndiq pasionin (egon) tnd, sepse Allahu i Madhruar na ka
paralajmruar pr t me Fjaln e Tij: A e ke par ti at q epshin e vet e ka marr
pr zot? A do ti bhesh mbrojts atij?
EL-FURKN: 43.

Kurr mos u bj fanatik i njerzve, apo i mendimeve t caktuara, apo i gjrave
t t parve, sepse e pengojn personin pr tek e vrteta. E vrteta sht ajo pas s
cils endet besimtari; kudo ta gjej atij i takon s pari. Allahu i Madhruar thot:
Kur atyre u thuhet: Ndiqni at q ka shpallur Allahu! ata prgjigjen: Jo! Ne
do t ndjekim at udh n t ciln i kemi gjetur t part tan - Vall, edhe ather
kur t part e tyre nuk kuptonin gj e nuk ishin t udhzuar?!
EL-BEKARE: 170.
Mos u ngjaj mosbesimtarve, sepse ajo sht koka e do t keqeje. Pejgamberi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Kush i pngjason nj populli ai sht prej tyre.
Ebu Daudi.
Kurr mos iu mbshtet dikujt tjetr prve Allahut! Allahu i Madhruar thot:
Allahu i mjafton kujtdo q mbshtetet tek Ai.
ET-TALK: 3.
Mos iu bind asnj krijese q t on n gjynah ndaj Zotit! Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
thot: Nuk ka bindje ndaj krijess n gjynah me Zotin.
Tirmidhiju.
Kurr mos mendo keq pr Allahun, sepse Allahu i Madhruar n nj hadith t
shenjt thot: Un jam tek mendimi i robit Tim pr Mua.
Mutefekun alejhi.

Kurr mos mbaj rreth, fije a dika tjetr me synimin pr t prapsuar t keqen
para se ajo t bjer, a pr ta larguar pasi ajo t ket rn.
Kurr mos var hajmali pr largimin e msyshit, sepse sht shirk. Pejgamberi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Kush var dika, lihet n dor t saj.
Tirmidhiju.


130
Kurr mos krko begati nga gurt, pemt, tek gjurmt e ndryshme dhe ndrtesat,
sepse sht shirk.
Kurr mos u bj nga pesimistt me an t zogjve, apo nga do gj tjetr, sepse
sht shirk. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Et tijerah
1
sht shirk, et tijerah sht
shirk.
Ebu Dadi.

Kurr mos u beso magjistarve dhe fallxhorve, q pretendojn se din t
fshehtn dhe shfaqin horoskopin n gazeta, duke lajmruar pr lumturin a zymtsin e
njerzve. Tu besosh atyre sht shirk, sepse t fshehtn e di vetm Allahu.
Kurr mos ia adreso zbritjen e shiut yjeve a stinve, sepse sht shirk, por at
tia atribuosh Allahut t Madhruar.
Mos u beto pr asknd tjetr prve Allahut, cilido qoft ai pr t cilin betohemi,
sepse sht shirk, ndrkoh n hadith thuhet: Kush betohet pr t tjer prve
Allahut ka br shirk, ose ka mohuar. Ahmedi., si sht t betohesh pr
Pejgamberin, a pr besn, nderin, jetn etj.
Mos e shaj kohn, ern, diellin, ftohtin, nxehtin, sepse sharja e tyre sht sharje
pr Allahun; Ai q i ka krijuar.
Mos thuaj sikur kur t godet ndonj gj e padshirueshme, sepse hap dern e
puns s Shejtanit, sepse ajo gjithashtu nnkupton mospranimin e caktimit t
Allahut, por thuaj: Kaderullah, mashae feal. (Caktimi i Allahut, dshiroi bri.)
Kurr mos i bj varrezat xhami, sepse n nj xhami ku ka varr nuk mund t falet
namazi. Aisheja (Allahu qoft i knaqur prej saj!) thot: Pejgamberi teksa ishte n
astet e fundit t ksaj jete tha: Allahu i mallkoft hebrenjt dhe t krishtert, q i
bn varrezat e Pejgamberve t tyre faltore. Duke qortuar kshtu veprimin e
tyre. Aishja thot: Po t mos ishte ky paralajmrim do ta nxirrnin lart varrin e
tij. Ebu Auaneh. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Ata q ishin para jush varret e
pejgamberve dhe t njerzve t tyre devotshm i bnin varreza. Mos i bni
varrezat xhami! Un ua ndaloj kt.
Ebu Auaneh.

Mos u beso haditheve q gnjeshtart ia adresojn Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) e q
gjoja nxisin afrimin tek Allahu, prmes tij ose njerzve t mir t Ymetit t tij. Ato
jan t pavrteta e t trilluara (meudah). Prej ktyre haditheve sht: Krkoni t
afroheni me Allahun nprmjet pozits sime! Dhe: Kur t tregoheni t pa aft
karshi nevojave, drejtojuni banorve t varrezave! Dhe: Zoti on nj melek n
varrin e do veliji (i dashur i Allahut), q prmbush nevojat e njerzve. Dhe:
Nse ndonjri prej jush do t ket mendim t mir pr gurin, edhe ai do ti sjell
dobi. E t tjera si kto q jan t shumta.
Mos i festo ato q i quajn ceremoni fetare, si jan mevludi (festimi i
ditlindjes s Profetit) Israja dhe Miraxhi (udhtimi i Pejgamberit n qiej) etj.,
sepse ato jan risi, t paargumentuara nga Pejgamberi, as nga shokt e tij, t cilt e
donin Pejgamberin m shum se ne: nse kjo vepr do t ishte e mir, ata do t
ishin t part q do ta vepronin kt.

1
Tijerah sht nj zakon q z fill q n kohn e injorancs (paraislame). Politeistt injorant kur
dshironin t udhtonin shkonin hert npr folet e zogjve dhe i nxitnin t fluturonin. Nse zogjt
do t fluturonin djathtas, kjo ishte shenj e mir, nse ato fluturonin majtas, kjo ishte shenj
pesimiste dhe ata nuk udhtonin. M pas kjo fjal u b sinonim i pesimizmit me an t do gjje
tjetr. Ky sht nj veprim i paprshtatshm pr nj musliman t denj.


131


Ky deklarim prmban dy kushte: I pari: Nuk ka t denj pr adhurim,q do t
thot t mohosh do denjsi reale t kujtdo a ka do tjetr, prve Allahut.
I dyti: Deklarimi i denjsis reale pr adhurim vetm pr Allahun e Madhruar.
Allahu i Madhruar thot: (Kujto) kur Ibrahimi i tha t atit dhe popullit t tij:
N t vrtet, Un i urrej dhe skam t bj fare me ato q adhuroni ju n vend t
Atij, q m ka krijuar dhe q do t m udhzoj.
EZ-ZUHRUF: 26-27.

Nuk mjafton vetm t adhurohet Allahu, por duhet q t mos adhurohet askush
tjetr prve Tij. Kshtu q teuhidi sht i sakt vetm nse bashkojm mes
njsimit t Allahut n adhurim dhe largimit nga shirku dhe ithtart e tij.
sht transmetuar se: elsi i Xhenetit sht La ilahe il Allah (Nuk ka t denj
pr adhurim prve Allahut), por vall dokush q e pohon at e meriton ti hapen
dyert e Xhenetit?
Vehb bin Munebihut i than
1
: A nuk sht La ilahe il-la Allah elsi i
Xhenetit? Tha: Po, gjithsesi, por nuk ka els pa dhmb. Nse sjell nj els me
dhmb dera t hapet; nse jo, ajo nuk t hapet.
Nga Pejgamberi yn (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) kan ardhur shum hadithe, q s bashku sqarojn
dhmbt e ktij elsi; si sht fjala e tij: Kush thot: La ilahe il Allah me
sinqeritet..., Kush thot: La ilahe il Allah duke besuar me gjith zemr...,
Kush thot: La ilahe il Allah, duke e thn vrtet me zemr... etj. Kto hadithe
e lidhin futjen n Xhenet me ndrgjegjsimin rreth kuptimit t ksaj fjale,
ndrtimin e jets n baz t saj deri n vdekje, me nnshtrimin ndaj kuptimeve t
ksaj fjale etj. Nga trsia e argumenteve, dijetart kan nxjerr disa kushte q
duhet t prmbushen patjetr dhe t tjera q duhet t shmangen, n mnyr q fjala
La ilahe il Allah t shndrrohet n els t Xhenetit dhe ti sjell dobi pohuesit t
saj. Kto kushte jan dhmbt e elsit; ato jan:
O
Dituria. do fjal ka nj kuptim, kshtu q ti duhet t dish mjaftueshm
kuptimin e fjals La ilahe il Allah. Kjo fjal mohon q dikush apo dika tjetr
prve Allahut t jet i denj pr adhurim dhe deklaron denjjsin pr adhurim
vetm pr T. Domethn: se nuk ka te denj pr adhurim prve Allahut. Allahu i
Madhruar thot: Prve atyre q dshmuan pr t Vrtetn dhe e din mir (se
ska Zot tjetr t vrtet ve Allahut).
EZ-ZUHRUF: 86.
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot:
Kush vdes duke e ditur se nuk ka zot prve Allahut do hyj n Xhenet. Muslimi.
O
Bindja. Domethn t besosh pa u lkundur n domethnien e saj, sepse ajo
fjal nuk pranon dyshime, as hamendsime, as mdyshje, por duhet t besohet
gjithmon patundshm. Allahu i Madhruar teksa prshkruan besimtart thot:
Besimtar t vrtet jan vetm ata q besojn Allahun dhe t Drguarin e Tij
dhe pastaj nuk dyshojn, por luftojn n rrugn e Allahut me pasurin dhe jetn
e tyre. Kta jan besimtar t sinqert.
EL-HUXHURT: 15.
Kshtu q nuk mjafton
vetm pohimi i saj, por ajo duhet t besohet bindshm me zemr. Nse nuk ndodh

1
Prej pasuesve t nderuar t shokve t Pejgamberit (tabiin).
Dshmia se: Nuk ka t denj pr adhurim
prve Allahut.(La ilahe il-LAllah)


132
kshtu, ather kjo sht dyfytyrsi e pastr. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot:
Dshmoj se nuk ka zot prve Allahut dhe un jam i Drguari i Allahut. Nuk ka
rob q e takon Allahun me kto dy dshmi (pa dyshuar n to dhe duke i besuar
patundur), q t mos futet n Xhenet,
Muslimi.
O
Pranimi. Pasi t dish dhe t besosh n mnyr t patundur, kjo dituri dhe ky
besim duhet t ln gjurm. Kjo realizohet duke pranuar krkesat e ksaj fjale me
zemr dhe gjuh. Ai q e refuzon dhe nuk e pranon thirrjen monoteiste (teuhidin)
sht mohues (jobesimtar), pa marr parasysh nse mospranimi vjen nga
mendjemadhsia, inati a smira. Allahu i Madhruar pr mohuesit, q nuk e pranuan
at nga mendjemadhsia thot: Sepse kur u thuhej atyre: Nuk ka zot tjetr (t
vrtet) ve Allahut! - ata tregoheshin mendjemdhenj.
ES-SFFT: 35.
O
Nnshtrimi. T nnshtruarit e plot ndaj ksaj dshmie. Ky sht kriteri i
vrtet dhe manifestimi praktik i besimit. Ky nnshtrim prmbushet duke vepruar
n baz t asaj q ka ligjruar Allahu i Madhruar, si edhe duke ln at q Ai e ka
ndaluar, sikurse thot Allahu i Madhruar: Kush i dorzohet Allahut, me tr
qenien e tij, duke qen punmir, ai sht kapur pr vegn m t fort. Tek
Allahu do t kthehet do gj.
LUKMN: 22.
Ky sht nnshtrimi i plot.
O
Vrtetsia. Dshmia duhet t pohohet me iltrsi dhe ajo nuk e pranon
gnjeshtrn. Kush e thot vetm me gjuhn e tij, ndrkaq zemra e prgnjeshtron
sht dyfytyrak. Argument sht fjala e Allahut t Lartsuar, kur i qorton dyfytyrakt:
Ata thon me gjuhn e tyre at q nuk e kan n zemrat e tyre.
EL-FETH: 11.

O
Dashuria. Myslimani e do kt fjal dhe do t punoj sipas saj. Ai gjithashtu,
i do ata q punojn sipas saj. Shenja t dashuris s robit ndaj Zotit t tij jan:
dhnia prparsi e gjrave q Allahu i do, edhe nse bien ndesh me dshirat e veta;
dashuria pr ata q e duan Allahun dhe t Drguarin e Tij (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) urrejtja ndaj
atyre q e urrejn At; ndjekja dhe pranimi i udhzimit t t Drguarit t Tij
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
O
Sinqeriteti. Sinqeritet sht q me pohimin e dshmis t synosh knaqsin
e Allahut t Lartsuar. Ai thot: E megjithat, ata qen urdhruar vetm q t
adhuronin Allahun me prkushtim t sinqert, duke qen n fen e pastr (t
Ibrahimit).
EL-BEJJINE: 5.
I Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Vrtet Allahu ia
ka br t ndaluar Zjarrin atij q pohon La ilahe il Allah me synimin pr t
fituar knaqsin e Allahut.
Buhariu.
Krahas ktyre kushteve, gjithaq duhet q tu qndrohet me vendosmri ktyre
fjalve deri n vdekje.


133


I vdekuri n varr do t sprovohet dhe do t pyetet pr tri gjra. Nse ai u prgjigjet
atyre do t shptoj, nse nuk do tu prgjigjet mbi t do t bjer mjerimi. Prej
pyetjeve do t jet: Kush ishte Pejgamberi yt? Ksaj pyetje do ti prgjigjet vetm ai
q Allahu e ka udhzuar ti prmbush kushtet e saj n kt bot, ai t cilin Allahu do
ta forcoj dhe do ta frymzoj n varrin e tij. Kshtu q prgjigja e ksaj pyetjeje do
ti vlej n Ahiret : ditn kur nuk do t vlej, as pasuria, as fmijt. Kto kushte jan:
O
Bindja ndaj gjrave q ka urdhruar Muhamedi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) Allahu na ka
urdhruar ti bindemi atij. Ai thot: Kush i bindet t Drguarit, i sht bindur
Allahut.
EN-NIS, 80.
Dhe: Thuaju (o Muhamed): Nse ju e doni Allahun,
ather m ndiqni mua! Hyrja n Xhenet sht e lidhur me bindjen ndaj tij.
Pejgamberi thot: I gjith Ymeti im do t hyj n Xhenet, prve atyre q nuk
duan. I than: O i Drguari i Allahut: kush nuk do? Tha: Kush m bindet mua
do t hyj n Xhenet dhe kush m kundrshton mua, ai nuk do.
Buhariu.

Ai q e do Pejgamberin patjetr q do ta ndjek at, sepse bindja sht fryt i
dashuris dhe ajo sht argument praktik i dashuris.
O
Pranimi dhe vrtetimi i asaj q ai urdhron. Kush prgnjeshtron dika q
sht e vrtetuar se ka ardhur nga Pejgamberi, nga dshira apo epshi, ai ka
prgnjeshtruar Allahun dhe t Drguarin e Tij, sepse Pejgamberi sht i
paprekshm nga gabimi dhe gnjeshtra: Ai nuk flet sipas qejfit t vet.
EN-NEXHM: 3.

O
Mnjanimi i gjrave t ndaluara prej tij. Duke filluar q nga gjynahu m i
madh q sht shirku, duke vijuar me gjynahet e mdha dhe shkatrruese, e duke
prfunduar me gjynahet e vogla dhe gjrat e paplqyera. Myslimanit i shtohet
besimi me sasin e dashuris pr Pejgamberin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Kur myslimanit i
shtohet besimi, Allahu ia bn t dashura veprat e mira dhe t mos e doj mohimin
(kufrin), t paplqyeshmen dhe mosbindjen.
O
Allahu t adhurohet me gjrat e ligjruara nga gjuha e Pejgamberit t Tij.
Baza n ibadet sht ndalesa, kshtu q nuk lejohet q Allahu t adhurohet prve
se me ato Adhurime me t cilat ka ardhur i Drguari (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). Ai thot: Kush
bn nj vepr, t ciln ne nuk e kemi urdhruar, ajo i kthehet mbrapsht
1
. Muslimi.
Prfundim: Dije se t duash Pejgamberin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe at q ai solli sht
detyr (vaxhib). Kush urren dika t sjell prej tij, edhe nse e vepron at, sht
mohues (qafir). Po ashtu nuk mjafton thjesht ta duash, por duhet ta duash m
shum se do gj, m shum edhe se sa vetvetja. Ai q e do dik i jep prparsi dhe
e ndjek hap pas hapi. I iltr n dashurin ndaj Pejgamberit sht ai person tek i cili
shfaqen shenjat e ecjes pas tij dhe rrugs s tij, me fjal, vepra, duke iu bindur
urdhrave t tij, duke iu larguar ndalesave t tij, duke prfituar edukatn e tij; n
vshtirsi dhe rehati, n koh gjallrie a dembelizmi, sepse bindja dhe ndjekja jan
fryte t dashuris, pa t cilat dashuria nuk sht e vrtet.
Dashuria ndaj Pejgamberit ka shum shenja. Prej tyre jan:

1
Domethn nuk i pranohet. (shnim i prkthyesit).
Dshmia se: Muhamedi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
sht i Drguari i Allahut.


134
1) Prmendja dhe drgimi salavat mbi t, sepse ai q e do dik a dika e
prmend shum.
2) Mallngjimi pr ta takuar at. do i dashuruar ka dshir t takohet me at q
e do.
3) Madhshtimi dhe nderimi i tij n astet kur e kujtojm. Ishaku thot:
Shokt e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) kur e kujtonin at pas vdekjes s tij, pruleshin,
u rrqetheshin lkurat dhe qanin.
4) Urrejtja e atyre q ai
(sal-lallahu
alejhi ue sel-lem)
i urrente, armiqsia me ata q q ishin armiq
t tij, si edhe largimi nga ata q e kundrshtojn traditn dhe sjellin risi n fen e
tij.
5) Dashuria pr ata q ai (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) donte, si jan familja e tij, grat dhe shokt
e tij muhaxhir e ensar-, si edhe urrejtja ndaj atyre q i urrejn apo i fyejn ata.
6) Ndjekja e moraleve fisnike t Pejgamberit
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ishte njeriu me moralet m t larta. Aisheja (Allahu qoft i
knaur me t!) thot: Morali i t Drguarit t Allahut ishte Kurani. Domethn q
ai kishte vendosur t vepronte vetm at q urdhronte Kurani.
Virtytet e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
Pejgamberi ishte m trimi, por edhe m trim bhej n kulmin e lufts. Ai ishte m
bujari, m dordhni i njerzve, por edhe m dordhn bhej n Ramazan. Ai ishte
kshilluesi m i mir i njerzve. Ai ishte m i duruari. Kurr nuk hakmerrej pr
veten e tij. Ai m shum nga t gjith i zbatonte me prpikri urdhrat e Allahut. Ai
ishte njeriu m modest dhe me dinjitet. Ai ishte m i turpshm se vajza n dhomn
e saj (n pritje pr tu martuar). Ai sillej m mir se t gjith me familjen e tij. Ai
ishte m i mshirshmi pr t gjitha krijesat... e shum virtyte t tjera, t larta.


135
Namazi sht shtylla e dyt e fes islame. Ai nuk pranohet pa qen trupi i pastr.
Pastrimi bhet vetm me uj, ose me dhe.
Llojet e ujit: 1-Uji i pastr absolut. Ky lloj uji konsiderohet i pastr n vetvete dhe
si i till ai mund t prdoret pr tu pastruar me t. 2- Uji i przier me lnd te papastra.
Kjo kategori prfshin dy gjendje, t cilat jan : Kur uji sht i pakt dhe ka
kontakt me lnd t papastra Kur uji sht i shumt dhe lnda e papastr ndryshon
shijen, ngjyrn ose aromn e tij.
Shnim: Uji i shumt nuk quhet i ndotur prderisa lnda e papastr nuk e ndryshon
njrn nga cilsit e tij, shijen, ngjyrn dhe aromn. Ndrsa uji n sasi t pakt
ndotet me kontaktin e par me lndn e papastr.
Uji konsiderohet i shumt, kur sasia e tij sht m e madhe se 210 litra afrsisht.
Ent: T gjitha ent konsiderohen t pastra dhe t lejuara pr prdorim prve
enve t prodhuara nga ari dhe argjendi. Ent dhe rrobat e mosbesimtarve jan t
lejuara n qoft se ato nuk jan t ndotura.
Lkura e kafshve t ngordhura: Konsiderohet absolutisht i papastr.
Llojet e kafshve t ngordhura: 1 1) ) Kafsh q nuk u hahet mishi. 2 2) ) Kafsh q u
hahet mishi, por nuk theren n mnyrn e duhur islame. Lkura e ktyre kafshve
lejohet t prdoret pr gjra t ngurta dhe jo t lngta, n qoft se ajo regjet .
El Istinxha: Pastrimi q bn njeriu pas kryerjes s nevojave personale.
Kur ky pastrim bhet me uj quhet istinxha dhe kur prdoren gur apo gjra t tjera
t pastra quhet istixhmar. Q t jet i pranuar istixhmari kushtzohet prdorimi i
gjrave t pastra, t lejuara, q nuk prdoren pr ushqim dhe gjithashtu kushtzohet
prdorimi i tre ose me shum gurve.
El istinxha (pastrimi me uj) ose el istixhmar (pastrimi me gur) jan detyrim pr
do njeri q kryen nevojat e tij personale.
Vajtja n banj
Pr at q shkon n banj ka disa rregulla:
Nuk lejohet q njeriu t qndroj n banj m tepr se sa koha q i duhet pr t
kryer nevojat e tij personale.
Personi q do t kryej nevojn, nuk duhet ta bj n burimin e ujit.
Shmangia e vendeve me hije, n t cilat qndrojn dhe flasin njerzit, si dhe e
vendeve ku ata kalojn apo mblidhen.
Nuk lejohet kryerja e nevojave personale posht nj peme q ka frute.
Ai q kryen nevojn e tij n nj vend t hapur nuk i lejohet t kthehet me fytyr
ose me shpin nga kibla.
Nuk sht mir q njeriu q shkon n banj t ket me vete ndonj gj n t ciln
sht i shkruar emri i Allahut.
Njeriu q hyn n banj nuk sht mir t flas.
sht e paplqyeshme q njeriu t urinoj n ndonj vrim apo arje t toks.
Nuk sht mir q organet e jashtqitjes t preken me dorn e djatht.
Nuk sht e plqyeshme q njeriu t drejtohet nga kibla gjat kryerjes s nevojs
personale ne banj.
T gjitha q u prmendn m sipr lejohen vetm n raste t domosdoshme.
Pastrimi


136
sht e plqyeshme pr at q kryen nevojn q t lahet apo t fshihet me numr tek.
Gjithashtu sht e plqyeshme t bashkojm mes pastrimit me uj dhe atij me gur.
Pastrimi i dhmbve me misvak Kjo nnkupton prdorimin e nj druri apo nj
objekti t ngjashm me t, pr pastrimin e dhmbve. Lloji m i mir pr tu
prdorur sht ai i drurit erak q rritet n Hixhaz.
Prdorimi i misvakut plqehet n do koh, por n mnyr t veant n kto
raste: 1) Para avdesit 2) Para namazit 3) Para leximit t Kuranit 4) Pas zgjimit nga
gjumi 5) Para hyrjes n xhami apo n shtpi 6) Kur goja mban er t keqe. sht e
plqyeshme q pastrimi me misvak t filloj nga ana e djatht e gojs dhe me dor
t majt t pastroj gjrat q nuk jan t dshirueshme.
Avdesi
Farzet e avdesit jan: 1) Larja e fytyrs. Ky veprim prfshin edhe shplarjen e gojs
dhe larjen e hunds. 2) Larja e duarve deri tek brrylat. 3) Fshirja e gjith koks dhe
e dy veshve. 4) Larja e kmbve deri te zogjt. 5) Larja e ktyre pjesve sipas
renditjes s msiprme. 6) Larja e ktyre pjesve njra pas tjetrs pa ndrprerje.
Vaxhibet e avdesit jan: 1) Prmendja e emrit t Allahut ne fillim te abdesit.
(thnia bismil-lah) 2) Larja e duarve tri her para se t futen n en, pr at q
zgjohet nga gjumi i nats.
Sunetet e avdesit jan: 1) Pastrimi i dhmbve me misvak. 2) Larja e duarve n
fillim. 3) Shplarja e gojs dhe larja e hunds para larjes se fytyrs. 4) Kalimi i
gishtrinjve npr mjekr. 5) Kalimi i ujit prmes gishtrinjve t duarve dhe t
kmbve. 6) Fillimi i do veprimi me ann e djatht. 7) Larja dy apo tre her
radhazi e secils prej gjymtyrve. 8) Futja e ujit n hund me dorn e djatht dhe
nxjerrja e tij me t majtn. 9) Frkimi i gjymtyrve. 10) Zgjerimi i avdesit (larja e
dikaje m tepr nga far sht e detyruar). 11) Duaja pas abdesit.
Veprimet q konsiderohen t paplqyeshme gjat avdesit jan: 1) Prdorimi i
ujit shum t nxeht ose shum t ftoht. 2) Larja e gjymtyrve me tepr se tre
her. 3) Larja e syve prbrenda. 4) Shkundja e ujit nga gjymtyrt.
Ndrsa tharja e gjymtyrve pas larjes sht e lejuar.
Shnim: Shplarja e gojs bhet duke lvizur ujin npr goj, ndrsa larja e hunds
bhet duke thithur ujin nga vrimat e hunds dhe pastaj ta shfrysh at.
Prshkrimi i marrjes s avdesit : S pari bhet nijeti (qllimi), i cili sht nj
veprim q rrjedh krejtsisht nga zemra dhe m pas lahen duart. Bhet shplarja e
gojs, larja e hunds dhe pastaj larja e fytyrs (ky veprim prfshin larjen e fytyrs
nga pjesa e siprme e ballit deri n pjesn e poshtme t nofulls, si dhe nga njri
vesh tek tjetri.) Vazhdohet me larjen e krahve me brrylat, pastaj bhet fshirja e
gjith koks me duar t lagura dhe m pas vijon frkimi i pjess s brendshme t
veshve me gishtrinjt tregues dhe i pjess s jashtme me gishtrinjt e mdhenj t
duarve. N fund sht larja e kmbve, e thembrave dhe e nyejve t kmbs.
Shnim: N qoft se mjekra sht e pakt sht detyr larja e lkurs s fytyrs dhe
kur mjekra sht e dendur detyrohet larja siprfaqsore e saj.
Frkimi i mesteve (mes`hi mbi orape): Mesteja sht veshje pr kmbt dhe ajo
mund t jet prej lkure ose t ngjashme me t. Nse mesteja sht prej stofi dhe t


137
ngjashm me t ajo quhet orap. Meshi mbi kto dy lloje veshjesh sht i lejuar
vetm n rastin kur merret abdes. (n rastin e papastrtis s vogl.)
Meshi sht i lejuar me disa kushte: 1) personi q merr mes`h mbi orape duhet
t`i ket veshur ato (orapet ose do gj tjetr q prdoret pr mbulesn e kmbve)
teksa ka qen n gjendje pastrtie t plot (domethn pas larjes s kmbs s
dyt). 2) duhet q pastrimi t bhet me uj. 3) meshi duhet t mbuloj pjesn q
lahet kur merret abdes. 4) t jet e lejuar (mesteja) 5) t jet e pastr (mesteja)
Meshi sht i lejuar edhe mbi takije, por me disa kushte gjithashtu: 1) ai q e
vesh at t jet mashkull. 2) t mbuloj pjesn e zakonshme t koks. 3) Meshi
mbi kok sht i lejuar vetm n rastin kur pastrohemi nga papastrtia e vogl.
4)kur pastrimi bhet me uj.
Meshi sht i lejuar edhe mbi shamin e koks, por gjithashtu me disa kushte:
1) personi q e vesh at t jet femr. 2) t rrotullohet nn gryk. 3) t bhet vetm
n rastin kur pastrohemi nga papastrtia e vogl. 4) kur pastrimi bhet me uj. 5) t
mbuloj pjesn e zakonshme t koks.
Kohzgjatja e mes`hit Pr personin vendas, kohzgjatja e mes`hit sht nj dit e
nj nat, ndrsa pr udhtarin (largsia e udhtimit sht 85 km afrsisht) ajo sht
tri dit dhe tri net.
Kohzgjatja fillon nga koha e prishjes s avdesit - pas veshjes s orapeve- deri n
t njjtn koh ditn tjetr.
Vendi i mes`hit Frkimi i mesteve bhet mbi pjesn e siprme t orapeve duke
filluar nga gishtrinjt deri tek krcyelli i kmbs. Ndrkaq, gishtat e dors gjat
meshit mbahen t hapura.
Dobi: Ai q merr mesh gjat udhtimit dhe m pas bhet vendas, ose ka marr
avdes gjat kohs q ka qen vendas dhe m pas udhton, ose dyshon pr periudhn
e fillimit t meshit, meshi i tij sht si ai i vendasit (mukmit).
Fasha (El Xhebirah): sht pjesa q mbshtjell plagt, kockat dhe t ngjashme me t.
Meshi mbi t sht i lejuar, por me disa kushte: 1) q ajo mbshtjellje t jet e
nevojshme 2) t mos jet m e madhe sa sht e nevojshme 3) q ajo t bhet n
t njjtn koh dhe sipas radhs kur t marrim abdes. Nse fasha sht m e madhe
sesa sht e nevojshme, pjesa e teprt duhet t hiqet patjetr. Megjithat nse personi
me t i friksohet ndonj dmtimi sht e lejuar q ti jepet mesh edhe asaj.
Dobi: M mir sht q meshi mbi meste t bhet n t dyja kmbt n t
njjtn koh, pa i dhn prparsi t djathts. Nuk sht e lejuar t bhet mesh
posht kmbs dhe as pas saj. Nuk sht e plqyeshme ta lagim t gjith mesten,
n vend q ti japim mesh asaj, si edhe nuk plqehet prsritja e meshit. sht
e domosdoshme q n rastin e meshit mbi takije dhe mbi shamin e koks t
prfshijm pjesn m t madhe t tyre.
Gjrat q e prishin avdesin
Veprimet e mposhtme e bjn avdesin t pavlefshm: 1) do gj q del
nprmjet organeve gjenitale. 2) Gjumi i thell q e bn njeriun t pavetdijshm
n lidhje me gjrat q e rrethojn, ndrsa gjumi i leht, ulur ose n kmb nuk e
prish avdesin . 3) Dalja e jashtqitjeve jo nprmjet organeve gjenitale. 4) Dalja
nga trupi e dikaje t pist, si pr shembull rrjedhja e gjakut me shumic. 5)Ngrnia


138
e mishit t deves. 6) Prekja e organit seksual pa ndonj penges mes dors dhe
organit. 7) Dezertimi nga feja.
Kush sht i bindur n pastrtin e tij dhe dyshon n prishjen e abdesit, ose
anasjelltas, vepron sipas bindjes s tij.
Larja e plot (gusli) Veprimet q e bjn t domosdoshme marrjen e guslit jan:
1)Dalja e sperms me epsh gjat gjumit apo n gjendje t zgjuar, qoft nga burri
apo nga gruaja. 2)Takimi i dy organeve gjenitale me njri-tjetrin, edhe n rastin kur
nuk ndodh ejakulimi. 3)Jo myslimani q pranon Islamin. 4) Grat pas periodave t
tyre (ndrprerja e hajdit dhe e nifasit) 5) Vdekja e myslimanit.
Farzet e guslit : Mjafton larja e t gjith pjesve t trupit me nijetin pr t marr
gusl, duke prfshir n kt proces larjen e gojs dhe t hunds, ndrsa plotsimi i
marrjes s guslit arrihet me zbatimin e nnt gjrave: 1) Qllimi (Nijeti).
2)Prmendja e emrit te Allahut. (thnia bismil-lah) 3) Larja e duarve para se t
futen n en. 4)Larja e organit gjenital. 5) Marrja e plot e abdesit. 6) Hedhja uj
mbi kok tre her duke e frkuar dhe duke e ln ujin q t arrij deri n rrnjt e
flokve. 7)Hedhja uj mbi t gjith trupin. 8) Frkimi i t gjith trupit me t dy
duart. 9)Larja e trupit duke filluar nga ana e djatht.
Ai q sht me papastrti t vogl e ka t ndaluar t prek Kuranin, t falet dhe t
bj tavaf.
sht e ndaluar pr at q sht me papastrti t madhe, prve atyre q kaluan:
leximi i Kuranit dhe qndrimi n xhami.
Fjetja pa avdes sht e paplqyeshme. sht e paplqyeshme po ashtu shprdorimi
i ujit gjat marrjes gusl.
Tejemumi
Kushtet e marrjes se tejemumit: 1) Kur nj njeri nuk gjen uj, apo sasia e ujit q
gjen nuk sht e mjaftueshme pr abdes. 2) Tejemumi duhet t merret me dhe t pastr.
Shtyllat e tejemumit: Fshirja e gjith fytyrs me t dy duart Fshirja e duarve
deri tek kyet e duarve Renditja Mosvonesa (kryerja e atypratyshme)
Gjrat q e prishin tejemumin: 1) t gjitha veprimet q e prishin avdesin .
2)prania e ujit. 3) mosvazhdimi i atij shkaku pr t cilin sht lejuar tejemumi, si
pr shembull shrimi i smundjes.
Veprimet sunet t tejemumit: 1) Renditja dhe mosvonesa pr at q sht
xhunub. 2) Vonimi i tejemumit deri n periudhn e fundit t namazit. 3) Thnia e
dhikrit n prfundim t abdesit.
Prsritja e goditjeve t toks me t dy duart konsiderohet veprim i paplqyeshm
gjat marrjes s tejemumit.
Mnyra e marrjes s tejemumit
S pari, personi i cili dshiron t marr tejemum duhet t bj nijetin.
Pastaj prmend emrin e Allahut, e godet dheun me duart e tij vetm nj her, fshin
fytyrn, pastaj fshin duart e tij.
Heqja e papastrtive
Papastrtit jan dy llojesh 1) Papastrti lndore. Jan ato papastrti, t cilat nuk
mund t pastrohen n asnj mnyr, si pr shembull derri. 2) Papastrti relative.
Jan ato papastrti t rastit, t cilat bien mbi dika t pastr, si n rroba, n tok etj.


139
1) Gjallesat: a) T papastra: Qeni , derri dhe t gjitha shpendt apo kafsht e
ndaluara pr ngrnie q jan m t mdha se macja.
Gjykimi: Kto dhe do gj q del prej tyre konsiderohen t papastra, si jan:
urina, jashtqitja, jargt, djersa, qumshti, pshtyma etj.
b) T pastra: 1- Njeriu : Gjykimi: t gjitha gjrat q lindin prej tij jan t pastra,
si: djersa, jargt, qumshti, etj., prve urins dhe jashtqitjes s trash, gjaku,
lngu i dal pas epshit (jo sperma), t cilat jan t papastra.
2- Kafshve q u hahet mishi:
Gjykimi: do jashtqitje e tyre sht e pastr, si sht: djersa, jargt, qumshti,
urina, jashtqitja e trash, gjaku, lngu i dal pas epshit, sperma etj.
3- Kafsh q jan t vshtira pr tu ruajtur prej tyre, si sht gomari, macja,
si dhe do krijes q sht m e vogl se ajo; miu etj:
Gjykimi: vetm djersa dhe jarga e tyre sht e pastr.
2) Ngordhsirat: T gjitha jan t papastra (prve njeriut, peshkut, karkalecit dhe
atyre q nuk kan gjak, si sht akrepi, milingonat etj., t cilat jan t pastra.)
3) Ngurtsirat: Toka, gurt, e t ngjashme me to. Gjykimi: jan t pastra (me
prjashtim t ngurtsirave prej llojeve t papastra t prmendura m sipr).
Prfundime:
Gjaku, t vjellat dhe qelbi jan t papastra. N namaz e n vende
t tjera bhen lshime n rast se jan n sasi t pakt dhe sht prej kafshve t
pastra.

Gjaku sht i pastr tek dy lloje: 1) tek peshku. 2) ajo q mbetet n mish
e n damart e kafshve t therura.

Ajo q shqyhet a prehet prej nj kafshe, s
cils i hahet mishi teksa sht gjall sht e papastr, po ashtu edhe embrioni i
kafshs n muajt e par t tij sht i papastr.
Largimi i papastrtis nuk ka
nevoj pr nijet. Kshtu nse nj papastrti largohet me an t shiut pr shembull,
ajo shndrrohet n t pastr.
Prekja e papastrtis ose ecja mbi t nuk e prish
avdesin , por bn t detyrueshm mnjanimin e saj, nga trupi dhe rrobat.
Papastrtia bhet e pastr me tre kushte: 1) t lahet me uj pastrues. 2) t
shtrydhet pjesa e lar jasht ens, nse mund t shtrydhet. 3) t mnjanohet
papastrtia me frkim, nse nuk mjafton larja. 4) nse papastrtia sht e qenit ajo
duhet t lahet shtat her dhe n t tetn t frkohet me dhe ose me sapun.
Vrejtje:

Papastrtia n tok, nse sht e lngshme, si sht urina, mjafton ti
hedhim uj derisa t largohet era dhe ngjyra e papastrtis. Nse papastrtia sht
lndore, si sht jashtqitja duhet t largohet patjetr substanca e papastrtis dhe
gjurmt e saj.

Nse papastrtia mund t largohet vetm me uj, ather sht
detyr q ajo t lahet vetm me t.
Nse vendi i papastrtis nuk sht i
dallueshm, duhet t lahet e gjith rroba apo vendi derisa t jemi t sigurt pr
pastrimin e saj.

Kush merr avdes pr t falur namaz nafile, e ka t lejuar q t
fal edhe namaz farz.

Nse prej atij q fle gjum del er, nuk ka pr detyr t
bj istinxh, sepse era sht e pastr, por ai duhet t marr avdes kur t dshiroj
t falet, a t bj ibadete t ngjashme.




140
S pari: Hajzi dhe istihadaja
shtja Rregulli
Mosha m e vogl dhe m e
madhe n t ciln gruaja kalon
periudhn e hajzit.
Mosha m e vogl sht ajo nnt vjeare. Nse para
ksaj kohe del gjak ajo sht istihada, ndrkaq nuk ka
ndonj caktim pr moshn m t madhe.
Periudha m e shkurtr e hajzit. Nj dit dhe nj nat (24 or). Nse periudha sht m
e shkurtr ather sht istihada.
Periudha m e gjat e hajzit Pesmbdhjet dit. Nse gjaku vazhdon pr m
shum dit sht istihada.
Sa sht periudha mes dy
hajzeve.
Trembdhjet dit. Nse shfaqet gjak para se t
plotsohet ky numr ditsh, ather sht istihada
1

Periudha e zakonshme e hajzit. Gjasht ose shtat dit.
Periudha e zakonshme pas hajzit. Njzet e tre ose njzet e katr dit.
Gjaku gjat shtatznis, a sht
hajz?
Ajo q del nga gruaja shtatzan; qoft gjak, qoft
kudrah
2
ose sufrah
3
sht istihada.
Kur e kupton
gruaja me hajz se
ajo periudh ka
prfunduar?
Nga ky aspekt grat jan dy llojesh: 1) prej t cilave pas periudhs s
hajzit u del nj lng i bardh nga organi femror. Ky lng sht i
pastr, por e prish avdesin . 2) ose nse nuk e sheh lngun e bardh
ather me tharjen e gjakut, t kudras dhe sufras.
ka del nga organi
femror n periudhn
pas hajzit.
Nse sht i tejdukshm ose i bardh ngjits sht i pastr, por nse
sht gjak ose kudra a sufra, sht i papastr, e q t gjitha e prishin
avdesin . Nse kjo gjendje vazhdon gjat, ather sht istihada.
Kudra dhe sufra
nga organi femror
Nse vijn ngjitur me periudhn e hajzit (para ose pas) ather kemi
t bjm me hajz dhe nse sht e ndar sht istihada.
Ajo q ka dit t caktuara
t hajzit dhe ajo i
ndrpritet para kohe?
Ajo merr gjykimin e periudhs pas hajzit, nse gjaku i sht
ndrprer, edhe nse ditt e saj nuk kan prfunduar.
Ardhja para ose vonimi i
kohs s hajzit?
Nse shenjat e hajzit jan t qarta ather ajo sht hajz me
kusht q mes dy periudhave t hajzit t ken kaluar m shum
se trembdhjet dit (sa periudha m e shkurtr mes dy
hajzeve) dhe nse jo, ather sht istihada
Nse hajzi zgjat m
shum ose m pak sa
koha e zakonshme e tij?
Ajo vazhdon t konsiderohet si periudha e hajzit prve nse
kalon periudhn m t gjat t hajzit, e q sht pesmbdhjet
dit.
Nse vazhdon
t zbres gjak
pr nj koh
t gjat, si pr
shembull nj
Kemi t bjm me disa situata: 1) ajo q e di periudhn e saj gjat
muajit dhe ditt e tij, ajo ulet (d.m.th.nuk falet, as agjron, as bn tavaf, as
lexon Kuran) pr aq dit sa e ka periudhn e saj t zakonshme n sasi dhe
n koh, pa marr parasysh nse lloji i gjakut sht i dallueshm apo jo.
2)Ajo q e di kohn e saj gjat muajit, por nuk e di numrin e ditve, ajo

1
Hajzi sht gjaku natyral n koh shndeti dhe jo pr shkak t lindjes. Istihadaja sht rrjedhja e
gjakut jo n koh t tij, pr shkak t ndonj smundje a organizimi t trupit. Dallimi mes hajzit
dhe istihadas sht: 1) gjaku i hajzit sht i kuq i mugt, anon nga e zeza, ndrkaq gjaku i istihadas
sht i kuq, i kthjellt, sikur t ishte gjak hundsh. 2) gjaku i hajzit sht i trash dhe mund t
shoqrohet edhe me copza, ndrsa gjaku i istihadas sht i holl dhe zbret sikur t ishte gjaku i
nj plage. 3) Gjaku i hajzit ka nj er t paplqyer, ndrsa gjaku i istihadas ern e gjakut t
zakonshm. Gjat hajzit jan t ndaluara disa gjra: marrdhniet intime n organin femror,
divorci, namazi, agjrimi, tavafi, prekja dhe leximi i Kuranit, qndrimi n xhami.
2
sht gjaku i rrjedhshm me ngjyr kafe t errt q del nga organi femror.
3
sht gjaku i rrjedhshm q del nga organi femror, ngjyra e t cilit anon nga e verdha.
Rregulla pr grat
Rregullat e gjakrave natyrale tek grat


141
muaj t plot
ose edhe m
shum?
ulet gjasht ose shtat dit (q sht m e shumta e hajzit) n po t njjtat
dit t periudhs s saj. 3) Ajo q e di numrin e ditve t hajzit, por nuk di
kohn n t cilin ai vjen, ulet aq dit sa di n fillim t muajit hnor.
S dyti:
shtja Rregulli
Nse gruaja lind dhe
nuk shikon gjak?
Ajo nuk i ndjek rregullat e nifasit, as q ka pr detyr t lahet dhe
nuk e prish agjrimin.
Nse shikon shenjat e
lindjes?
Nse ajo shikon gjak e ujra pak koh para se t lind, nuk ndjek
rregullat e nifasit, por t istihadas.
Gjaku q del nga
gruaja n fazn e
shtatznis?
Ky gjak sht gjaku i nifasit, edhe nse fmija nuk ka dal akoma
ose ka dal nj pjes e tij. Ndrkaq ajo nuk e ka pr detyr t
prsris namazet, q nuk jan falur gjat ksaj periudhe.
Kur fillon numrimi
i ditve t nifasit?
Pasi fmija t dal i plot nga barku i nns s vet.
Periudha m
e shkurtr e
nifasit?
Nuk ka ndonj kufi kohor pr periudhn e tij m t pakt, kshtu q nse
ajo lind dhe gjaku i ndrpritet menjher, ajo ka pr detyr t lahet dhe t
falet, e t mos pres t plotsohen dyzet ditt.
Periudha m
e gjat e
nifasit?
Dyzet dit. Nse zgjat m shum, ajo nuk duhet ti kushtoj rndsi dhe
ka pr detyr t lahet e t fal namaz, prve nse qllon me kohn e
hajzit (para shtatznis), n kt rast ajo konsiderohet hajz.
Ajo q lind dy ose
m shum binjak?
Numri i ditve t nifasit fillon pas lindjes s par.
Gjaku pas
dshtimit?
Nse fmija i dshtuar sht 80 ditsh ose m pak, gjaku q vjen pas tij
sht i istihadas. Nse sht 90 ditsh, gjaku sht i istihadas. Dhe nse
sht mes 80 dhe 90 ditve, ather gjykimi lidhet me krijesn; nse ka
marr formn e njeriut, gjaku pas tij konsiderohet i nifasit, nse nuk ka
arritur n at faz, ather gjaku sht gjak istihadaje.
Nse periudha e nifasit
ndrpritet para dyzet ditve
dhe m pas rikthehet prsri
para se t mbushen dyzet ditt?
Ndrkoh q gruas i ndrpritet gjaku brenda dyzet
ditve, ajo duhet t lahet dhe t falet dhe nse gjaku i
rikthehet ai konsiderohet i nifasit dhe vazhdon kshtu
derisa t mbushen dyzet dit.
Vrejtje:
Ajo q sht me istihada duhet t falet, por ajo merr avdes n do koh
namazi.
Nse gruaja pastrohet nga hajzi ose nifasi para perndimit t diellit, ajo
duhet t fal drekn dhe iqindin e asaj dite. Po ashtu nse pastrohet para namazit t
sabahut, ajo sht e detyruar t fal akshamin dhe jacin e asaj nate.
Nse hyn koha
e namazit dhe gruas i vjen perioda e hajzit a e nifasit para se t fal namazin, ajo nuk
e ka pr detyr pasi t pastrohet ta fal at namaz.
Gruaja duhet ti shprish flokt
e saj, nse merr gusl pas hajzit a nifasit, ndrkaq ajo nuk e ka t detyrueshme kt,
nse lahet nga papastrtia e madhe (xhunubllku).

sht e paplqyeshme
kryerja e marrdhnieve intime gjat kohs s istihadas, por sht e lejueshme, nse
sht e nevojshme.

Gruaja q sht n periodn e istihadas pasi sht lar nga
hajzi duhet t marr avdes pr do namaz derisa ti ndrpritet gjaku.
sht e
lejueshme q gruaja t marr ilae, q ndrpresin prkohsisht periodn e hajzit, pr
t kryer haxhin ose umren, ose pr t plotsuar agjrimin e Ramazanit, por kjo me
kusht q t jet e sigurt se ato ilae nuk e dmtojn at.


142
gruaja tek Allahu sht e barabart me burrin, si n shprblim, ashtu edhe n vler,
sipas besimit dhe puns s gjithsecilit. Pejgamberi
(sal-lallahu
alejhi ue sel-lem)
thot: Grat jan t
ngjashme (t barabart) me burrat.
Ebu Dadi.
Ajo ka t drejt t krkoj nj t
drejt q i takon, t ngrej nj padi pr padrejtsi t rn mbi t, sepse mesazhi fetar
u drejtohet njlloj burrave dhe grave, prve disa rregullave q bjn ndryshimin
mes tyre e q jan t pakta, n krahasim me pjesn tjetr t rregullave fetare, ngase
Sheriati merr n konsiderat specifikat q kan burrat dhe grat lidhur me krijimin
dhe aftsit; Allahu i Madhruar thot: E si t mos dij Ai q ka krijuar gjithka,
kur Ai njeh do gj me imtsi dhe sht i Gjithinformuari?! Kshtu q gruaja
ka pun q i prkasin asaj dhe burri ka pun q i prkasin atij dhe do ndrhyrje n
punt q i prkasin tjetrit dmtojn ekuilibrin e jets. Madje gruas i sht dhn
njlloj sa shprblimi i burrit, ndrkoh q ajo qndron n shtpi; kshtu Esma Bint
Jezidi na prcjell, se ajo shkoi te Pejgamberi
(sal-lallahu
alejhi ue sel-lem)
t cilin e gjeti mes shokve
t tij dhe i tha: Un jam e drguara e grave tek ti pr t msuar veten time - t
qofshim kurban!- Nuk ka grua n Lindje dhe n Perndim, q dgjon pr kt
qndrim timin, ose q nuk dgjon, q t mos jet me t njjtin mendim me mua.
Allahu t ka drguar me t Vrtetn tek burrat dhe grat dhe ne t besuam ty dhe
Zotin q t drgoi. Ne jemi t kufizuara, ne qndrojm n shtpit tuaja dhe ne jemi
vendknaqsia juaj, ne mbajm fmijt tuaj dhe juve, bashksis s burrave iu sht
dhn prparsi me xhuma, namazet me xhemat, vizitn e t smurve, prcjelljen
e xhenazes, me haxh pas haxhi dhe dika akoma m t mir se kjo, xhihadi n rrug
t Allahut. Dhe kur dikush prej jush shkon pr n haxh, n umre, apo n vendpritje
t luftimit ne ju ruajm pasurin, ju thurim rrobat, rrisim dhe edukojm fmijt tuaj,
ather me far shprblimi ju shoqrojm, o i Drguari i Allahut? Thot
(transmetuesi): I Drguari i Allahut
(sal-lallahu
alejhi ue sel-lem)
u drejtua nga shokt me t gjith
fytyrn e tij dhe m pas tha: A keni dgjuar ndonj thnie m t bukur nga ndonj
grua, q pyet pr fen e saj sesa kjo? I than: O i Drguari i Allahut, ne nuk kemi
menduar se nj grua sht n gjendje t flas kshtu. Pejgamberi
(sal-lallahu
alejhi ue sel-lem)
i
drejtohet asaj dhe i thot: Kthehu oj grua dhe msoju grave pas teje, se kujdesi i
mir i ndonjrs prej jush pr burrin e saj dhe dshira e saj pr t arritur knaqsin
e tij, si edhe prmbushja e dshirave t tij sht e barabart me t gjith ato.
Gruaja u kthye duke njsuar (duke thn la ilahe il-lAllah dhe duke madhruar
Allahun (duke thn Allahu Ekber) nga gzimi dhe knaqsia.
Bejhakiu.
Disa gra
erdhn te Pejgamberi
(sal-lallahu
alejhi ue sel-lem)
dhe i than: O i Drguari i Allahut, burrat morn
vlern e xhihadit n rrug t Allahut, po ne a kemi ndonj pun me t ciln do t
arrijm veprn e lufttarve n rrug t Allahut? I Drguari i Allahut
(sal-lallahu
alejhi ue sel-lem)

tha: Puna e ndonjrs prej jush n shrbim t shtpis s saj sht e barabart me
veprn e muxhahidinve n rrug t Allahut. Bejhakiu. Madje bamirsis ndaj t
afrmes Pejgamberi i dha nj shprblim shum t madh. Pejgamberi
(sal-lallahu
alejhi ue sel-lem)

thot: Kush shpenzon pr dy bija, ose pr dy motra, ose pr dy t afrme, duke
llogaritur shprblimin e Allahut, derisa Allahu tu jap atyre aq sa tu nevojiten,
apo t`i pasuroj ato nga t mirat e Tij, ather ato t dyja do ti jen mburoj pr
t nga Zjarri.
E prcjell Ahmedi dhe Taberiu.

Gruaja n Islam


143
4 44 4 Disa rregulla pr grat l l
sht e ndaluar q nj grua t veohet me nj burr q nuk sht mahrem
1
i saj.
Pejgamberi
(sal-lallahu
alejhi ue sel-lem)
thot: T veohet nj burr me nj grua pa mahrem!
Mutefekun alejhi.
Gruas i lejohet ta fal namazin n xhami, por nse i friksohet sprovave (fitneve)
sht e paplqyeshme. Aishja -radijallahu anha!- thot: Nse Pejgamberi do t
kishte arritur gjendjen n t ciln kan arritur grat do ti kishte ndaluar t
shkonin n xhami, si u ndaluan grat e Beni Israilve.
Mutefekun alejhi.
Sikurse
shprblimi i namazeve t burrave n xhami sht i shumfishuar, po ashtu edhe
namazi i grave n shtpit e tyre sht i shumfishuar. Nj grua shkoi tek
Pejgamberi
(sal-lallahu
alejhi ue sel-lem)
dhe i tha: O i Drguari i Allahut, un dua t falem me ty.
Tha: E di q dshiron t falesh me mua, por namazi yt n shtpin tnde sht
m i mir se namazi yt n dhomn tnde, namazi yt n dhomn tnde sht m i
mir se namazi n vendbanimin tnd, namazi yt n vendbanimin tnd sht m i
mir se namazi yt n xhamin e lagjes tnde, namazi n xhamin e lagjes tnde
sht m i mir se namazi yt n xhamin time.
Ahmedi.
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
thot gjithashtu: Xhamia m e mir pr grat sht shtpia e tyre.
Ahmedi.

Gruaja nuk e ka borxh as haxhin dhe as umren, vetm nse gjen mahrem pr ta
shoqruar. Gjithashtu asaj nuk i lejohet t udhtoj pa mahrem, pr shkak t thnies
s t Drguarit: Gruaja t mos udhtoj mbi tri net pa u shoqruar nga
mahremi!
Mutefekun alejhi.
I ndalohet gruas t vizitoj varrezat dhe t prcjell xhenaze, pr shkak t
thnies s tij (Pejgamberit): Allahu i ka mallkuar ata q vizitojn varrezat.
Ummu Atije thot: U ndaluam t ndiqnim xhenazet, por jo detyrimisht.
Muslimi.
Gruas i lejohet t ngjyros flokt e saj me fardo lloj ngjyre, por sht e
paplqyeshme q ajo ti lyej ato me ngjyr t zez, me kusht q kjo t mos
shrbej pr t mashtruar at me t cilin dshiron t fejohet.
Duhet q gruas ti jepet pjesa e saj e trashgimis q ia ka caktuar Allahu dhe
sht haram t mos i jepet. Nga Pejgamberi na sht prcjellur se ka thn: Kush
ia ndalon trashgimin trashgimtarit Allahu do tia ndaloj trashgimin e tij t
Xhenetit Ditn e Gjykimit.
Ibn Maxheh.

T gjitha shpenzimet pr gruan jan detyr e bashkshortit. Shpenzime t gruas
jan t gjitha ato pa t cilat gruaja nuk mund t bj, si sht ngrnia, pirja, veshja
dhe banesa n baz t tradits (s miratuar me sheriat). Allahu i Madhruar thot:
Pasaniku le t shpenzoj sipas pasuris q ka, ndrsa i varfri le t shpenzoj
sipas asaj q i ka dhn Allahu. Nse ajo nuk ka bashkshort, ather ato jan
detyr e prindit t saj, e vllait ose e t birit. Nse ajo nuk ka t afrm, ather sht
e plqyeshme q ta ndihmojn t gjith njerzit e tjer; sipas ktij hadithi: Ai q

1
Mahrem sht ai q e ka t ndaluar t martohet me nj grua prgjithmon, t cilt jan: babai,
gjyshi e sipr; djali, djali i djalit e m posht; vllai dhe djemt e tij; djemt e motrs, xhaxhai dhe
daja; babai i bashkshortit e m sipr; djemt e burrit e m posht; babai, djali dhe vllai nga gjiri,
si edhe burri i vajzs dhe burri i nns (njerku).


144
ndihmon vejushn dhe t varfrin sht si ai q bn xhihad n rrug t Allahut,
ose si ai q falet vazhdimisht natn dhe agjron vazhdimisht ditn.
Mutefekun alejhi.
Gruaja ka prparsi t mbaj fmijn e saj t vogl, pr aq koh sa nuk sht e
martuar dhe sht detyr e babait t tij t shpenzoj pr t nprmjet ish-
bashkshortes s tij pr sa koh fmija sht n prehrin e saj.
Nuk sht e plqyeshme q gruaja t jap e para selam, veanrisht nse sht e
re, ose ekziston frika e fitnes.
sht e plqyeshme heqja e qimeve nga vendet e turpshme, sqetullat dhe prerja e
thonjve do dit xhumaje. sht e paplqyeshme nga ana tjetr q ato t lihen pa
prer pr dyzet dit.
sht e ndaluar (haram) heqja e qimeve t fytyrs, duke prfshir edhe vetullat,
sepse Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Allahu e ka mallkuar at q heq qimet e
fytyrs dhe at q krkon nga t tjert t`ia heqin.
Eb Dadi.
Mbajtja zi. sht e ndaluar q gruaja t mbaj zi pr ndonj t vdekur m shum
se tri dit, prve burrit t saj, sepse Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Nuk i lejohet nj
gruaje q beson Allahun dhe Ditn e Fundit t mbaj zi m shum se tri dit pr nj
t vdekur, prve burrit t saj.
Muslimi.
Pr burrin e saj ajo ka pr detyr q t mbaj
zi katr muaj e dhjet dit. Gjat zis s saj ajo ka pr detyr t l zbukurimet dhe
parfumet, si shafranin, si edhe vendosjen e bizhuterive; qoft edhe unaz. Po ashtu
edhe rrobat me ngjyra t forta, si e kuqja dhe e verdha. Gjithashtu edhe makiazhin,
lyerjen e syve. Asaj i lejohet t pres thonjt, t heq qimet e sqetullave dhe t lahet.
Ajo nuk ka pr detyr t vesh ndonj rrob me ngjyr t caktuar, si sht e zeza. Ajo
ka pr detyr q zin ta mbaj n shtpin e burrit t saj. Ajo e ka t ndaluar t dal nga
shtpia e burrit t saj vetm n rast nevoje t domosdoshme.
Gruaja e ka t ndaluar t pres flokt e koks pa qen e nevojshme. sht e
lejuar q ajo ti shkurtoj ato, por me kusht q t mos i prngjaj burrave, pr shkak
t hadithit q thot: I Drguari i Allahut i ka mallkuar ato gra q u prngjasojn
burrave.
Tirmidhiju.
Gjithashtu ndalohet t`u prngjasoj mosbesimtareve
1
, pr shkak
t hadithit: Kush i prngjason nj populli ai sht prej tyre.
Eb Dadi.

Gruaja ka pr detyr q kur t dal nga shtpia e saj t mbuloj trupin e saj me
xhilbab (manto, pelerin grash), i cili prmbush kushtet n vijim: 1) t mbuloj t
gjith trupin. 2) t mos jet zbukurim n vetvete. 3) T mos jet e tejdukshme. 4)T
jet e lirshme dhe jo e ngusht. 5) T mos jet e parfumosur. 6) T mos i ngjasoj
rrobave t burrave. 7) T mos i ngjasoj rrobave t qafirve. 8) T mos jet rrobe
pr tu dukur. sht e ndaluar t vishet rrobe me fotografi njeriu a kafshe. sht e
ndaluar q ato (rrobat me fotografi)t varen, q me to t mbulohet muri dhe t shiten.
Pjest e turpshme t gruas jan tre llojesh: 1) kundrejt burrit t saj; atij i takon
q nga ajo t shikoj do gj. 2) Ndaj grave dhe t afrmve (ndaj atyre q e kan t
ndaluar t martohen me t): ata prej saj mund t shikojn at q sht zakonisht e
dukshme, si sht fytyra, flokt, dora, qafa, parakrahu, kmba e t ngjashme me
kto. 3) Burrat e tjer nuk duhet t shikojn asgj prej saj, prve rasteve t

1
T mos u prngjasoj n dika, q sht br si shenj dalluese ose simbol (shnim i recensuesit).


145
nevojshme, si n rastin e fejess, mjekimit e t ngjashme me kto, sepse fytyra
sht ajo q t sprovon m shum nga nj grua, ndrkoh q edhe Aishja (
radijallahu
anhu!
)
ka thn: Kur udhtart (t hipur mbi kal, deve, etj.) kalonin para nesh, teksa
ishim me Pejgamberin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) n haxh e ulnim xhilbabin nga koka deri n
fytyr dhe kur kalonin e zbulonim (fytyrn) prsri.
Ebu Dadi.
Po ashtu Fatime
bint el Mundhiri (
radijallahu
anhu!
) thot: (n kohn e Pejgamberit) I mbulonim fytyrat
tona prej burrave.
Hakimi.

Ideti
1
. sht disa llojesh: 1) Pr at q sht shtatzn; ideti pas divorcit dhe
vdekjes s burrit sht deri n lindjen e fmijs. 2) Asaj q i ka vdekur
bashkshorti: ideti i saj sht katr muaj dhe dhjet dit. 3) Ajo q sht ndar n
kohn e hajzit: ideti i saj sht sa t mbarojn tre perioda t hajzit dhe kjo period
mbaron me pastrimin nga hajzi i tret. 4) Ajo q nuk kalon periodn e hajzit: ideti i
saj sht tre muaj. Ndrsa gruaja q sht n pritje nga nj divorc i kthyeshm
duhet q t mbetet me bashkshortin e saj gjat ktij ideti dhe atij i lejohet q prej
saj t shikoj t dshiroj, gjithashtu edhe t veohet me t deri n momentin e
prfundimit t idetit, se ndoshta Allahu do ti bashkoj ata. N rast se bashkshorti
dshiron ta rikthej gruan, nuk sht kusht q gruaja t jap plqimin e saj pr kt
nse divorci sht i kthyeshm- ndrkoh q burri mund t rikthej gruan e saj
duke i thn: T ktheva, ose me an t marrdhnieve seksuale.
Gruaja nuk mund t martoj veten e saj. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ka thn: "do
grua q martohet pa lejen e kujdestarit t saj ajo martes sht e pavlefshme.
Ebu Dadi.

Gruaja e ka t ndaluar (haram) t lidh flokt e saj me flok t tjera, apo t bj
tatuazhe t fardo lloji n trupin e saj. Kto dy veprime jan prej gjynaheve t
mdha, pr shkak t fjals s Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) i cili thot: Allahu e ka
mallkuar at q lidh flokt dhe at q i lidhen flokt, at q bn tatuazh dhe at
q krkon t`i bhet tatuazh.
Mutefekun alejhi.
Gruaja e ka t ndaluar (haram) t krkoj ndarje nga burri i saj pa ndonj shkak,
sepse Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Ajo grua q i krkon burrit t saj t
divorcohet pa ndodhur ndonj e keqe e ka t ndaluar ern e Xhenetit.
Ebu Dadi.

Gruaja duhet q ti bindet burrit t saj, pr aq koh sa ai nuk urdhron pr t br
gjynahe, sidomos kur ai e thrret n shtrat. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Kur
burri e thrret gruan e tij n shtratin e vet dhe ajo kundrshton ti shkoj, dhe ai
mbetet i zemruar, at e mallkojn melaiket derisa t gdhij.
Mutefekun alejhi.

Gruas i ndalohet t parfumohet, kur e di se n rrugn e saj do t kalojn burra t huaj
pr t, pr shkak se hadithi thot: Kur gruaja hedh parfum dhe kalon para disave q
ata t ndjejn ern e saj, ajo sht kshtu edhe kshtu; domethn imorale.
Ebu Dadi.


1
Periudha e pritjes pr tu martuar pas ndarjes ose vdekjes s burrit (shnim i prkthyesit).


146
Ezani dhe ikameti jan dy farze kifaje
1
pr ata burra q jan vendas, ndrkoh
q jan sunet pr individt dhe ata q jan n udhtim. Thirrja e tyre sht e
paplqyeshme pr grat. Ato nuk jan t sakta para se t hyj koha e namazit,
prve sabahut, n t cilin lejohet t thirret ezani i par q pas gjysms s nats.
Kushtet paraprake t namazit: 1) Islami. 2) Mendja e shndosh. 3)Pjekuria.
4)Pastrimi n rast se sht e mundur. 5) Hyrja e kohs: koha e dreks sht kur
dielli t zbres nga zeniti dhe vazhdon derisa hija e do gjje t bhet nj her sa
vetja. M pas me radh, koha e iqindis: Koha e plqyeshme brenda saj sht deri
kur hija e do gjje t bhet dy her sa vetvetja dhe koha limite e saj sht deri n
perndim t diellit. M pas vijon koha e akshamit, e cila sht deri me humbjen e t
kuqrremts nga horizonti. Pastaj vijon koha e jacis dhe koha e plqyeshme
brenda saj sht deri n mesnat dhe koha limite sht deri n agim, me ardhjen e
sabahut. Koha e sabahut zgjat deri me lindjen e diellit. 6) mbulimi i pjesve t
turpshme
2
. 7) Mnjanimi me sa t mundet i papastrtive nga trupi, nga rrobat dhe
nga vendfalja 8) Kthimi nga kibla me sa mundsi t ket 9) Nijeti.
Shtyllat e namazit. Ato jan katrmbdhjet: 1) Qndrimi n kmb n
namazin farz me sa mundsi t ket. 2) Tekbiri Fillestar (i Iharamit). 3) Leximi i
fatihas. 4)Rukuja n do rekat. 5) Ngritja nga rukuja. 6) Qndrimi drejt n kmb
pas rukus. 7) Brja sexhde me t shtat gjymtyrt. 8) Ulja mes dy sexhdeve.
9)Leximi i tehijatit t fundit. 10) Ulja n tehijatin e fundin. 11) Drgimi salavat mbi
Pejgamberin n tehijatin e fundin. 12) Dhnia selam n krahun e djatht 13) Qetsimi
gjat t gjitha lvizjeve n namaz. 14) ruajtja e radhs. Pa kto kushte namazi nuk
sht i vlefshm. Nj rekat bhet i pavlefshm, nse njra prej ktyre shtyllave
mungon; nga harresa ose me qllim.
Vaxhibet e namazit jan tet: 1) T gjith tekbiret me prjashtim t t parit.
2) Thnia Semi Allahu limen hamideh nga imami dhe ai q falet n vete.
3)Thnia Rabbena lekel-hamd n ngritje nga rukuja. 4) Thnia nj her n ruku
Subhane rabbijel-adhim. 5) Thnia nj her n sexhde Subhane rabbijel eala
6) Thnia Rabbigfirli mes dy sexhdeve. 7) Leximi i tehijatit t par. 8) Ulja n
tehijatin e par. Kto vaxhibe nse lihet me qllim namazi sht i pavlefshm dhe
nse lihen nga harresa duhet t bhet sexhdeja e harress.
Sunetet e namazit: Sunetet e namazit ndahen n fjal dhe vepra. Nse lihen
sunetet qoft edhe me qllim namazi nuk prishet.

1
Farz kifaje sht ai obligim q lidhet me nj grup t mjaftueshm myslimansh, t cilt n rast se e
kryejn at mjaftueshm bie obligimi nga supet e myslimanve t tjer. N t kundrtn, t gjith
jan gjynahqar.
2
Pjest e turpshme apo aureti jan vendet t cilat njerzve u vjen turp ti shfaqin. Kshtu aureti i
meshkujve q kan mbushur moshn shtat vjeare sht vetm pjes e prparme dhe e pasme, e
atij q ka mbushur moshn dhjet vjeare sht gjithka mes krthizs dhe gjunjve. Ndrkaq
aureti i gruas s lir e t rritur sht i gjith trupi prve fytyrs q sht e paplqyeshme t
mbulohet n namaz, ve nse n prani t tyre ka burra t huaj, ather ajo sht e detyruar ta
mbuloj. Nse ajo fal namaz, ose bn tavaf rreth Qabes dhe nj pjes e trupit t saj zbulohet, si
parakrahu pr shembull, ibadeti i saj sht i pavler, jo i sakt. Ndrsa aureti i rnd (pjesa e
prparme dhe e pasme) duhet t mbulohet qoft edhe jasht namazit dhe zbulimi i tyre qoft edhe
n errsir a n vetmi sht i paplqyeshm, prve rasteve t nevojshme.
Namazi


147
Sunetet me fjal: thnia e lutjes hyrse n namaz (subhanekja), thnia edhu
bil-lahi minesh-shejtni-rraxhim dhe Bismil-lahi Rrahmni Rrahim, thnia
mn me z n namazet q jan me z, leximi i disa ajeteve kuranore sipas
mundsis pas fatihas, kndimi me z nga imami n namazet me z (ai q falet
pas imamit e ka t ndaluar t lexoj me z, ndrsa ai q falet vetm vepron sipas
dshirs), thnia Hamden kethiran tajjiben mubraken fijh... , pasi themi Rab-
bena lekel hamd, do tesbh (thnia Subhane rabbijel- adhim n ruku dhe
Subhane rabbijel-eala n sexhde) q thuhet m shum se nj her, si edhe thnia
Rabbigfirli mes dy sexhdeve dhe lutja para se t japim selam.
Ndrsa sunete me veprime jan: ngritja e dy duarve kur themi tekbirin
fillestar, n ruku dhe kur ngrihemi prej tij, si edhe kur ngrihemi nga tehijati i par,
vendosja e dors s djatht mbi t majtn nn kraharor kur jemi n kmb, shikimi
n vendin e sexhdes, lnia hapsir mes dy kmbve kur jemi n kmb, fillimi i
sexhdes duke vendosur s pari gjunjt, n vijim dy duart, dhe n fund ballin bashk
me hund, largimi i dy krahve nga t dyja ijt, largimi i barkut nga dy kofsht dhe
kofsht nga dy krcinjt, lnia e nj hapsire t vogl midis gjunjve, ngritja e t dy
kmbve n gjendje t ndar mesatarisht duke vendosur pjesn e brendshme t dy
gishtave mbi tok, vendosja e dy duarve afr dy supeve, t shtrira dhe me gishta t
bashkuar, ngritja n kmb me shpinn e dy kmbve duke shtrnguar t dy gjunjt
me t dy duart, ulja mbi dy kmbt mes dy sexhdeve dhe n tehijatin e par (el
iftirash) dhe ulja me vithe n tok, duke i kaluar dy kmbt djathtas (et teuerruk) n
tehijatin e dyt. Vendosja e dy duarve t shtrira dhe me gishta t bashkuar mbi dy
gjunj, kur jemi mes dy sexhdeve dhe n tehijat, vese n dorn e djatht mblidhet
gishti i madh dhe i mesit n form rrethi e me gishtin tregues bn shenj kur kujton
Allahun dhe kur bn dua, duke treguar pr njjsin e Allahut. Kthimi i koks n t
djatht dhe n t majt, kur japim selam dhe fillimi i selamit me ann e djatht.
Sexhdeja e harress: Ajo sht synet kur bn nj veprim t ligjruar n
vendin q nuk i takon, si sht leximi i Kuranit n sexhde. Ajo sht e lejuar t
bhet nse lihet nj sunet. Ndrkoh q sht e detyrueshme kur shtohet nj ruku,
ose nj sexhde, ose nj qndrim n kmb a nj ulje, ose kur jep selam para se t
prfundoj, ose kur deformohet kuptimi i nj fjale, ose kur l nj vaxhib, ose
dyshon se ke shtuar dika gjat faljes. Ndrkaq namazi bhet i pavlefshm kur
sexhdeja e harress lihet qllimisht. Nse dshiron, dy sexhdet e harress i bn para
ose pas selamit. Nse harron t bj dy sexhdet e harress dhe kalon nj distanc
kohore relativisht e gjat detyrimi pr t br sexhdet e harress rrzohet.
Prshkrimi i namazit: N momentin q ohet pr t falur namazin kthehet
nga kibla dhe thot: Allahu Ekber. Imami kt fraz dhe t gjitha tekbiret e tjera
i thot me z, pr ta dgjuar ata q jan pas tij, ndrkaq ata q nuk jan imam e
thon me z t ult. Kur bn tekbirin fillestar duart i ngre deri afr supeve. M pas i
lshon dhe me t djathtn kap dorn e majt dhe i vendos nn kraharor, ndrkoh
q shikimin e tij e hedh drejt vendit t sexhdes. M tej namazin e hap me disa lutje
t transmetuara n Sunet, si pr shembull: Subhaneke-Allahume ue bihamdike
ue tebarekes muke ue tela xhed-duke ue la ilahe gajruke.. Mandej thot:


148
Edhu bilahin dhe m pas lexon Bismilahin. Mandej lexon suren Fatiha.
Sunet sht pr at q falet pas imamit ta lexoj fatihan (nn z) teksa imami
pushon s lexuari dhe kur ai lexon pa z n namazet me z, ndrkoh q sht
vaxhib t lexoj fatihan kur namazi sht pa z. M von lexon disa ajete nga
Kurani. sht e plqyeshme q n namazin e sabahut t lexoj prej sureve t gjata
t shkoqura, n aksham prej sureve t shkurtra dhe n namazet e tjera prej sureve
mesatare. Suret e gjata t shkoqura jan nga surja Kaf deri tek surja Amme dhe
t mesme jan nga surja Am-me deri tek surja Duha, ndrsa t shkurtrat nga
surja Duha deri tek surja En-Nas. N namazin e sabahut, n dy rekatet e para t
namazit t akshamit dhe t jacis imami lexon me z. Prve ktyre ai lexon pa z.
Pastaj bn tekbir dhe bie n ruku. N ruku duart i vendos mbi dy gjunjt, gishtat i
mban t hapura, kurrizin e shtrin dhe kokn e mban drejt me t. Pastaj thot tri
her: Subhaneh rabijel adhim. Pastaj ngre kokn duke thn: Semiallahu
limen hamideh. Kur drejtohet n kmb thot: Rab-bena ue lekel-hamd,
hamden kethran tajjiben mubaraken fijh, milu semuti ue milul- erdi ue
mile ma shite min shejin bead. M pas bie n sexhde duke thn Allahu
Ekber. N sexhde t dy kraht i mban larg nga ijt, barkun e mban larg nga
kofsht dhe t dy duart i vendos afr supeve. Dy kmbt i mban pingul dhe gishtat
e kmbve e t duarve i drejton kah kibla. Mandej thot tri her: Subhaneh
rabijel-eala. N sexhde ai mund t shtoj ndonj lutje t transmetuar, ose fardo
lutje t dshiroj. M pas, e ngre kokn duke thn Allahu Ekber dhe kmbn e
majt e shtrin dhe ulet mbi t, ndrkaq t djathtn e mban t ngritur pingul dhe
gishtat e saj i drejton n ann e kibles, ose mund ti ngrej t dy kmbt bashk me
gishtat dhe t ulet n thembrrat e tij. Aty ai thot dy her: Rab-big firl dhe mund
t shtoj gjithashtu: Uerhamn, uexhburn, uerfan uerzukn, uensurn,
uehdini, ue fin. Pastaj bn edhe sexhden e dyt si e para. Mandej e ngre kokn
e tij duke thn tekbirin. N kmb ai ohet me gjunj dhe fal rekatin e dyt si i
pari. Pasi ta mbaroj edhe rekatin e dyt ulet n tehijat n formn e iftirashit dhe
dorn e tij t majt e vendos mbi gjurin e majt e dorn e tij t djatht mbi gjurin e
djatht. Nga dora e djatht bashkon dy gishtat e vegjl dhe gishtin e madh dhe at
t mesit e bashkon duke krijuar nj rreth dhe me gishtin tregues bn shenj. Aty ai
thot: Et-tehijjatu lil-lahi ues-salavatu uet-tajjibatu, es-selamu alejke ejjuhen-
nebijju, ue rah-metull-llahi ue berekatuhu, es-selamu alejna ue ala ibadil-
lahis-salihin. Eshhedu en la Ilahe il-lAll-llah ue eshhedu enne Muham-meden
abduhu ue resuluhu. Pastaj ohet n rekatin e tret dhe t katrt (n namazet q
kan tre dhe katr rekate) me tekbir. Po ashtu kto rekate i fal si t parat, por pa z
dhe lexon vetm suren Fatiha dhe pastaj ulet n tehijatin e dyt n formn
"teuerruk
1
" ( ulja me vithe n tok, duke i kaluar dy kmbt djathtas) (kjo lloj ulje
bhet n ato namaze q kan dy tehijate). Pasi thot tehijatin e par ai shton: All-
llahumme sal-li al Muhammedin ue ala li Muhammed, kema sal-lejte al
Ibrahme ue al li Ibrahm inneke Hamdun Mexhd. All-llahumme barik al

1
Ulja me vithe n tok, duke i kaluar dy kmbt djathtas. (shnim i prkthyesit)


149
Muhammedin ue al li Muhammed kema barekte ala Ibrahme ue al li
Ibrahm inneke Hamdun Mexhd. N kt vend sht sunet t thuhet: All-
llahumme inn eudhu bike min adhabil-kabr, ue eudhu bike min fitnetil-
Mesihid-Dexhxhal, ue eudhu bike min fitnetil-mahja uel-memat. All-llahumme
inn eudhu bike minel-me`themi uel-magrem. Ose t tjera dua t transmetuara.
M pas jep selam nga t dyja ant. Kshtu kthen fytyrn n krahun e djatht dhe
thot: Es selmu alejkum ue rahmetullah, po ashtu edhe n krahun e majt.
Pastaj sht sunet t thot lutjet e transmetuara.
1

Namazi i t smurit. I smuri falet ulur, nse qndrimi n kmb ia shton
smundjen, ose nuk mund t qndroj n kmb. Nse edhe ulur ai nuk mund t
falet, ather falet n ij
2
. Nse edhe kt veprim nuk e ka t mundur, falet n
shpin. Nse i smuri nuk mund t bj rukun apo sexhden, ai thjesht ul kokn sa
t mundet, dhe ka pr detyr ti prsris namazet q i kan kaluar. Nse i smuri e
ka t vshtir t fal do namaz n kohn e tij, i lejohet t bashkoj drekn me
iqindin dhe akshamin me jacin, n kohn e donjrs prej tyre.
Namazi i udhtarit Nse distanca e udhtimit sht m shum se 85 km.
prafrsisht- dhe udhtimi i tij sht i lejuar, namazet katr rekatshe ai mund ti
shkurtoj n dy rekate. Nse udhtari bn nijet q gjat udhtimit t tij t qndroj
n nj vend m shum se katr dit, ai q n momentin q mbrrin i fal namazet t
plota pa i shkurtuar. Nse udhtari falet pas atij q sht vendas ose i kujtohet nj
namaz q e ka ln pa falur kur ka qen vendas ose e kundrta, ai duhet q ti fali t
plota n t gjitha rastet e mparshme. Udhtarit i lejohet q ti fali t plota namazet,
por shkurtimi sht m mir pr t.
Namazi i xhumas Namazi i xhumas ka m vler se namazi dreks. Ai sht
namaz i veant dhe nuk sht shkurtim i namazit t dreks, kshtu q ai nuk
lejohet q t falet me katr rekate dhe nuk lejohet t bashkohet me namazin e
iqindis absolutisht, edhe nse ekziston shkaku pr ti bashkuar.
Namazi i vitrit Namazi i vitrit sht sunet. Koha e tij fillon pas namazit t
jacis deri n agim. Vitri mund t falet me nj rekat dhe numri m i madh me t
cilin mund t falet sht njmbdhjet. sht mir q n namazin e vitrit t jepet
selam do dy rekate. Numri m i pakt i prshtatshm pr vitrin sht tre rekate me

1
Lutjet e transmetuara jan: t thot tri her Estagfirullah, All-llahume entes-selamu ue
minkes-selamu tebarekte j dhel xhelali uel-ikram. La ilahe il-lAll-llahu uahdehu la sherike
leh, lehul mulku ue lehul hamdu ue huve ala kul-li shejin kadir. La ilahe il-lAll-llahu uahdehu
la sherike leh, lehul mulku ue lehul hamdu ue huve ala kul-li shejin kadir, la haule ue la kuu-
uete il-la bil-lah, la ilahe il-lAll-llahu ue la nabudu il-la ijjahu lehun-nimetu ue lehul-fadlu ue
lehuth-thenau-hasen. La ilahe il-lAll-llahu muhlisine lehud-din ue leu kerihel-kafirn.
Allahum-me la mnia lima eatajte ue la muti lima menate ue la jenfeu dhelxhed-di minke el
xhed-du. Ndrsa pas namazit t sabahut dhe t akshamit thot: La Ilahe il-lAll-llahu uahdehu la
sherike leh, lehul mulku ue lehul hamdu juhj ue jumitu ue huve al kul-li shej`in kadir dhjet
her dhe mandej thot: SubhanAll-llah, uel-hamdulil-lah, uAll-llahu Ekber nga 33 her
seciln dhe n hern e nj qindt thot: La ilahe il-lAll-llahu uahdehu la sherike leh, lehul mulku
ue lehul hamdu ue huve ala kul-li shejin kadir. Pasandaj lexon ajetin Kursij, pastaj lexon suren
Kul hueAllah ehad, Kul edhu birab-bil felek dhe Kul edhu birab-bin ns.. Ndrkaq
tre suret e fundit pr aksham dhe pr sabah i prsrit nga tri her.
2
Ana e djatht ose e majt e dikujt a e dikaje. (shnim i prkthyesit)


150
dy selame. sht synet q gjat rekatit t pare t vitrit t lexohet surja El eal, n
rekatin e dyt surja El Kfirn dhe n t tretin surja El Ihls. sht e
plqyeshme q duaja e Kunutit t lexohet pas rukus, duke ngritur t dy duart e
duke u lutur me z qoft edhe kur falemi vetm.
Namazi i xhenazes Larja e myslimanit t vdekur, qefinosja e tij, namazi pr t,
mbajtja dhe varrosja e tij sht farz kifaje. Prve dshmorit n betej, i cili nuk
lahet, nuk qefinoset, por namazi lejohet ti falet dhe varroset n at gjendje n t
ciln ka vdekur. Burrat qefinosen n tri copa t bardha, ndrsa grat m pes copa:
izri
1
, himari
2
, kmisha dhe dy copa mbshtjellse. Sunet sht q imami dhe
munferidi
3
ti qndrojn burrit drejt kraharorit, ndrsa gruas n mes t saj. Namazi i
xhenazes ka katr tekbire dhe duart ngrihen pr do tekbir. Pas tekbirit t par thot
Edhu bilahin dhe bismilahin dhe m pas lexon pa z vetm suren Fatiha.
Pastaj bn tekbirin e dyt dhe pas tij drgon salavat mbi Pejgamberin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
Mandej bn tekbir pr her t tret dhe bn duan pr t vdekurin. Pastaj bn
tekbirin e katrt, qndron disa aste dhe jep selam. sht e ndaluar (haram) q varri
t ngrihet m shum se nj pllmb, po ashtu edhe lyerja e tij, puthja, parfumosja,
shkrimi, ulja ose ecja mbi t. sht e ndaluar (haram) ndezja e ndonj qiriu (a t
ngjashme me t). sht e ndaluar gjithashtu, edhe tavafi rreth tij, ndrtimi i xhamis
mbi t, ose varrosja n xhami. sht vaxhib q do ndrtim sipr tij t rrnohet.
Pr fjalt e ngushllimit nuk ka ndonj kufizim. Prej ktyre fjalve sht q
ngushlluesi t thot: Eadhamallahu exhrak, ue ahsene azek ue gafera limejjitik.
(Allahu ta rritt shprblimin, ta shtoft durimin dhe e falt t vdekurin). Ndrsa kur
ngushllojm nj mysliman pr nj t vdekurin e tij jomysliman themi: Eadhamallahu
exhrak, ue ahsene azek. (Allahu ta rritt shprblimin, ta shtoft durimin).
Ngushllimi i jomyslimanit sht i ndaluar (haram) qoft edhe pr nj mysliman.
sht detyr (vaxhib) pr at q e di, se familja e tij do t vajtoj, ti kshilloj ta
ln vajtimin pr vdekjen e tij, prndryshe ai do t dnohet nga vajtimi i tyre.
Imam Shafiu (Allahu e mshiroft!) ka thn: Ulja pr ngushllim
4
sht e
paplqyeshme (mekruh). Familjart nuk duhet t mblidhen, por t shkojn n
punt dhe nevojat e tyre: burra apo gra qofshin.
Gatimi i ushqimit pr familjart e t vdekurit sht sunet. Nga ana tjetr sht e
paplqyeshme (mekruh) t hahet nga ushqimi i gatuar prej tyre, ose gatimi pr ata
q grumbullohen n at familje.
Vizita e varrit t muslimanit t vdekur sht sunet, por pa udhtuar. Lejohet q
edhe varri i t vdekurit jomusliman t vizitohet. Ndrkaq jomuslimani nuk
ndalohet t vizitoj nj varr t myslimanit.
sht sunet pr at q hyn n varreza t thot: Es-selamu alejkum ehled-
dijari minel-mu`minne uel-muslimn, ue inn inshAllahu bikum lhikn,

1
Cop q mbulon trupin nga gjysma e posht (shnim i prkthyesit).
2
Cop q mbulon kokn dhe qafn (shnim i prkthyesit).
3
Ai q falet pa imam (shnim i prkthyesit).
4
Domethn q familjart e t vdekurit t mblidhen n nj shtpi e t presin t gjith ata q duan ti
ngushllojn.


151
[jerhamullahul-mus-takdim-ne minna uel-muste`hirn] Nes`elullahe lena ue
lekumul-fijeh. Allahum-me la tehrimna exhrahum ue la teftin-n beadehum
uagfir len ue lehum. (Shptimi qoft mbi ju, banor t varrezave, besimtar dhe
mysliman, edhe ne n dasht Allahu!- do t`ju bashkohemi [Allahu i mshiroft
ata q kan kaluar prej nesh edhe ata q do t vijn pas nesh]; e lusim Allahun q t
na shptoj neve dhe juve. O Zot, mos na privo nga shprblimi i tyre, mos na
sprovo pas tyre dhe na fal ne dhe ata!)
Namazi i dy bajrameve Namazi i bajrameve sht farz i kifaje. Falja e tij
bhet n kohn e duhas (paradites). Nse msohet se sht bajram pas kohs s
dreks, ather namazi i bajramit falet t nesrmen. Kushtet e namazit t dy
bajrameve jan si t xhumas prve dy hytbeve. sht e paplqyeshme (mekruh)
t falen namaze nafile (fakultative) para ose pas namazeve t bajrameve n faltore.
Prshkrimi i namazit t dy bajrameve: Namazi i bajrameve ka dy rekat. N
rekatin e par, pas tekbirit fillestar, para se t thot Edhu bilahin bn gjasht
her tekbir dhe n rekatin e dyt bn pes tekbire para se t lexoje fatihan. Duart i
ngre n do tekbir. M pas thot edhu bilahin dhe lexon me z suren Fatiha dhe
pas saj lexon suren Seb-bihisme rab-bikel eal, ndrsa n rekatin e dyt (pas
sures Fatiha) lexon suren El gshijeh. Pasi t jap selam (imami) mban dy hytbe si
hytbet e xhumas, por n to sht sunet q t bj sa m shum tekbir. Edhe nse
namazin e bajrameve e fal si dy rekate nafile namazi sht i sakt, sepse tekbiret
shtes jan sunet.
Namazi i eklipsit Namazi i eklipsit sht sunet. Ai fillon me eklipsin e diellit
ose t hns derisa ato t prfundojn. Ai nuk falet kaza (m von), nse arsyeja e
faljes s tij mungon. Ai falet n dy rekate. N rekatin e par lexon suren Fatiha me
z, si edhe nj sure t gjat. Pastaj bn gjat ruku, m pas ngrihet nga rukuja duke
thn Semiallahun dhe Rab-benan dhe nuk bn sexhde, por lexon suren
Fatiha dhe nj sure tjetr t gjat, m pas bn ruku gjat, ngrihet prej saj dhe
shkon n sexhde, duke qndruar po ashtu gjat. Mandej edhe rekatin e dyt e fal si
rekati i par. Pas tyre ulet n tehijat dhe jep selam. Nse memumi
1
nuk e mbrrin
rekatin e par, nuk e ka kapur rekatin.
Namazi i istiskas
2
Kur vendin e prfshin thatsira dhe nuk bie shi sht sunet
t falet namazi i istiskas. Koha, mnyra dhe rregullat e saj jan njlloj si namazi i
bajramit, ve n namazin e istiskas mbahet vetm nj hytbe pas namazit. Synet
sht q rrobat e jashtme t kthehen prmbys; si shenj optimizmi pr ndryshimin e
situats.
Namazet nafile (vullnetare) sht vrtetuar se Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) i falte
dymbdhjet rekate namazi krahas namazeve farze. Ato jan: katr rekate para
dreks dhe dy pas saj, dy rekate pas akshamit, dy rekate pas jacis dhe dy rekate
para sabahut. Prej tij sht transmetuar edhe falja e namazeve t tjera nafile.

1
Ai q falet pas imamit (shnim i prkthyesit).
2
Krkimit t shiut (shnim i prkthyesit).


152
Koht n t cilat sht e ndaluar t falet namaz sht e ndaluar (haram)
falja e namazeve nafile, ose t nj pjese t tyre n koht pr t cilat ka argument se
jan t ndaluara. Ato jan: 1) pas faljes s sabahut deri n lindjen e diellit dhe
ngritjen e tij sa nj shtiz. 2) kur dielli sht n kup t qiellit derisa t largohet prej
tij. 3) pas namazit t iqindis deri n perndimin e diellit. Ndrsa ato q kan nj
shkak jan t lejuara dhe t sakta n kto koh t ndaluara, si jan: namazi n
nderim t xhamis, dy rekatet e tavafit, dy rekatet e sabahut, namazi i xhenazes, dy
rekatet e abdesit, sexhdja e leximit dhe e falnderimit.
Rregulla rreth xhamive Ndrtimi i tyre sa sht e nevojshme sht vaxhib.
Ato jan vendet m t dashura t Allahut. Brenda tyre sht e ndaluar knga e
duartrokitja. Po ashtu edhe fyejt (muzika), recitimi i poezive t ndaluara
1
, przierja
e burrave me grat, marrdhniet intime, shitblerja; kshtu q sht sunet t`i thuhet
shitblersit n t:: Mos past sukses tregtia jote!. N to sht e ndaluar krkimi i
mallit t humbur, pr t ciln sht sunet t thuhet: Mos ta ktheft Allahu!.
Brenda tyre lejohet msimdhnia e fmijve, akti i martess, gjykimi, recitimi i
poezis s lejuar, gjumi pr at q bn itikf, pr mikun, t smurin, pr gjumin e
dreks etj. Sunet sht q ato t ruhen nga fjalt e teprta, grindjet, bisedat e gjata
dhe ngritja e zrit. sht e paplqyeshme (mekruh), q ato t prdoren si rrug
kalimi pa nevoj. Shtresat e saj, ndriimet dhe rryma elektrike nuk lejohet t
prdoren pr shembull pr martes apo ngushllim.

1
Poezi t ndaluara jan ato q i kundrvihen fes dhe moralit fisnik (shnim i prkthyesit).


153
Llojet e zeqatit: Zeqati sht detyr pr katr lloje pasurish: mbi: 1) Bagtit.
2) Prodhimet e toks. 3) Ari, argjendi dhe monedhat. 4) Mallrat e tregtis.
Kushtet q e bjn zeqatin t detyrueshm. Q zeqati t jet detyr duhet t
plotsohen pes kushte: Islami, liria, arritja e vlers s nisabit, pronsia e plot,
kalimi i nj viti t plot hnor; prve mbi frutat dhe drithrat e toks (sepse pr to
nuk sht kusht kalimi i nj viti, por zeqati i tyre sht n momentin e vjeljes).
Zeqati i kafshve. Zeqati i kafshve sht tre llojesh: I deveve, i lopve dhe i
bagtive t imta. Q zeqati t jet i detyrueshm mbi kto lloje duhet t plotsohen
dy kushte: 1) t kullosin prgjat nj viti ose t shumtn e tij. 2) t shrbejn vetm
pr shtim dhe pr prodhimin e qumshtit e t mishit.
Zeqati i deves sht:
91-
120
76-
90
61-75 46-60 36-45 25-35 20-24 15-19 10-14 5-9 1-4
Numri i
deveve
Dy
deve
tre
vjee
Dy
deve
dy
vjee
Nj
deve
katr
vjee
Nj
deve
tre
vjee
Nj
deve dy
vjee
Nj
deve
nj
vjee
Katr
dele
Tre
dele
Dy
dele
Nj
dele
Nuk ka
zeqat
Zekati i
tij
Nse jan m shum se 120, pr do 50 jepet nj deve tre vjee dhe pr do 40 nj
deve dy vjee.

Zeqati i gjedhit
1
sht:

Zeqati i bagtis s imt
2
sht:
Zeqati i prodhimeve toksore sht detyr t jepet zeqat pr do fryt a drith t
prodhuar nga toka, por me tre kushte: 1) T jen prej atyre q maten me kejl
3
dhe
depozitohen, si jan drithrat: elbi, gruri etj., apo nga frutat: si mund t jet rrushi
i that, apo hurmat (kryesisht ato arabe). Ndrsa pr ato q nuk maten dhe nuk

1
N t prfshihet edhe bualli (shnim i prkthyesit).
2
N t prfshihet edhe dhia (shnim i prkthyesit).

Njsi matse e vllimit, jo e peshs. (shnim i prkthyesit)

40-59 30-39 1-29 Numri
Nj mshqerr dy
vjeare
Nj vi nj vjear Nuk ka zeqat Zeqati i tij
Nse jan m shum se 60, pr do 30 jepet nj vi nj vjear dhe pr do 40 nj
mshqerr dy vjeare.
201-399 121-200 40-120 1-39 Numri
tre dele mbi 6
muajshe, ose tre dhi,
secila mbi nj vjee
Dy dele mbi 6 muajshe,
ose dy dhi, mbi nj vjee
secila
Nj dele mbi 6 muaj,
ose nj dhi mbi nj
vje
Nuk ka
zeqat
Zeqati i
tij
Nse jan m shum se 400, pr do 100 jepet nj dele. Nga bagtit e imta nuk
vlen pr zeqat e dobta, e verbra, e mplakura, ajo q rrit t voglin e saj, ajo q
sht me barr dhe as ajo q kushton shtrenjt.
Zeqati


154
depozitohen, si jan perimet dhe bishtajat, nuk ka zeqat. 2) Arritja e nisabit
1
, i cili
sht 653 kg. e sipr. 3) prodhimi t jet pasuri plotsisht e tij n astin e dhnies s
zeqatit, ndrkaq koha e dhnies s zeqatit sht n kohn e korrjes, ndrsa i frutave
n kohn e pjekjes s tyre. Detyr sht t jepet nj e dhjeta (1/10) nse pr ujitjen
e tyre nuk sht derdhur mund, si sht rasti kur ujiten me ujin e shiut a t
lumenjve, ose nj e njzeta, nse pr ujitjen e tyre sht derdhur mund, si sht me
an t nxjerrjes s ujit nga pusi etj. Ndrsa nse nj her sht ujitur me mund dhe
nj her tjetr pa mund parasysh do t merret mnyra e ujitjes n pjesn m t madhe.
Zeqati i monedhave Monedhat jan dy llojesh: 1) Ari, pr t cilin nuk ka zeqat
derisa t plotsohen 85 gr. 2) Argjendi, pr t cilin nuk ka zeqat derisa t plotsohen
595 gr. Ndrkaq pr parat nuk ka zeqat nse vlera e tyre deri n astin e dhnies s
zeqatit nuk arrin nisabin e arit apo t argjendit. Sasia e zeqatit t monedhs e arit dhe
argjendit sht 2.5%.
Bizhuterit (e arit e t argjendit) e lejuara pr prdorim vetjak nuk kan zeqat,
ndrsa ato q jan t prgatitura pr tu dhn me qira, a pr tu depozituar kan
zeqat. Grave u lejohet t veshin ar dhe argjend sipas zakonit. Lejohet gjithashtu
vendosje n sasi t vogl e argjendit npr en. Gjithashtu burrave u lejohet te
veshin argjend n sasi t vogl, si n unaz, n syze etj. Ndrsa sht e ndaluar
rreptsisht vendosja e arit npr en. Burrave u lejohet gjithashtu q ta prdorin
arin n sasi shum t vogla, si sht npr kopsat e rrobave, veshje t dhmbve,
por pa u prgjasuar me grat.
Ai q ka nj pasuri, e cila shtohet dhe paksohet dhe e ka t vshtir q t jap
zeqatin e do sasie kur t plotsoj nj vit, e jep zeqatin n nj dit t caktuar prej
tij. N at ast ai shikon se sa zotron dhe nxjerr 2.5% t saj, edhe nse nj pjes e
pasuris s tij nuk e ka mbushur vitin. Ai q ka rrog, nj shtpi t ln m qira, ose
tok, nse prej tyre ai nuk depoziton asgj, ai nuk e ka pr detyr t jap zeqat,
edhe nse jan shum, por nse prej tyre ai depoziton dika, pr at jep zeqat pasi
kalon nj vit. Nse e ka t vshtir q t jap zeqatin kur t mbushet nj vit, e jep
zeqatin n nj dit t caktuar prej tij pr gjat nj viti sikurse u tha m sipr.
Zeqati i borxhit Kush i ka dhn borxh nj t pasuri, ose ka nj pasuri t caktuar
diku, e q n t ardhmen arrin ta marr, duhet t jap zeqat pr vitet e kaluara kur ti
marr. Nse ato nuk arrin ti marr si sht rasti kur i kemi dhn borxh nj t
falimentuari, ather nuk jepet zeqat, sepse ai nuk arrin ta administroj at pasuri.
Zeqati i tregtis (i mallrave tregtare) Pr to nuk jepet zeqat pa u plotsuar katr
kushte: 1) T jen n posedim t tij. 2) t jen pr tregti. 3) Vlera e tyre t arrij
nisabin, q sht vlera fillestare e nisabit t arit dhe t argjendit. 4) T kaloj nj
vit. Nse kto kushte plotsohen jepet zeqat nga vlera e tyre. Nse ka ar, argjend,
ose para, ato ua bashkon vlerave t mallit pr treg, pr t plotsuar nisabin. Nse
mallin e tregut ai synon ta prdor pr prdorim vetjak, si jan rrobat, shtpia,

1
Me EN-NISBkuptojm prmbushjen e sasis s duhur t pasuris, e cila e detyron nxjerrjen e
zeqatit (shnim i prkthyesit).


155
makinat etj., pr to nuk jepet zeqat. Nse m pas synon ti prdor prsri pr
tregti, ato duhet t kalojn nj vit, e m pas t jepet zeqat pr to
1
.
Zeqati
2
i Fitrit. Zeqati i fitrit sht detyr pr do mysliman q ka pasuri shtes mbi
ushqimin e tij dhe t familjes s tij natn dhe ditn e bajramit. Sasia e sadakas s fitrit
sht dy kg. e nj erek prej ushqimit t zakonshm n vend, pr do person, mashkull
a femr. Ai q e ka pr detyr t nxjerr zeqatin e fitrit ka si detyr t nxjerr pr veten
dhe pr personat q jan nn kujdestarin e tij. sht mir q ky zeqat t jepet ditn e
bajramit para namazit. Ndrkoh q nuk lejohet q dhnia e saj t vonohet pas namazit
dhe sht e lejueshme q ai t jepet nj ose dy dit prpara bajramit. Esht e lejuar q
sasia e zeqatit t fitrit, me t cilin obligohet nj grup, t`i jepet nj personi t vetm,
ndrkoh lejohet q edhe sasia e obliguar pr nj individ t`i jepet nj grupi.
Dhnia e zeqatit Zeqati duhet t jepet menjher. Pr jo t aftin mendrisht dhe t
miturin zeqatin e jep kujdestari i tyre. sht sunet t jepet haptas dhe ta ndahet nga
vet kryefamiljari. Nijeti nga nj i rritur sht kusht i nxjerrjes s zeqatit. Nuk
mjafton q nijeti t bhet pr sadaka t prgjithshme, qoft edhe nse shpenzon
gjith pasurin me qllim lmoshe. sht mir q zeqati t ndahet mes t varfrve
t vendit, por dhnia n nj vend tjetr sht e lejueshme, nse kjo sht m e
dobishme. sht e lejueshme gjithashtu q zeqati t jepet paraprakisht pr dy vite
njhersh, kur ta ket plotsuar nisabin.
Kujt i jepet zeqati Zeqati i jepet tet grupeve: 1) t varfrve. 2) t vobektve
3
.
3)atyre q punojn pr mbledhjen e tyre. 4) pr afrimin e zemrave me Islamin.
5)robrve
4
. 6) borxhlinjve. 7) n rrug t Allahut. 8) udhtarit. T gjithve u jepet
sipas nevojs q kan, prve atyre q punojn pr mbledhjen e tij, atyre u jepet
sipas shprblimit q meritojn edhe nse jan t pasur. Zeqati sht i shlyer edhe
nse at e marrin hauarixht
5
, a agresort (t cilt mund t ken pushtuar vendin ku
ai jeton). Zeqati sht i shlyer gjithashtu, edhe nse udhheqsi e merr at me forc
a me dshir, me drejtsi a me padrejtsi. Nuk sht e lejuar q zeqati ti jepet
qafirit, robit, t pasurit dhe atyre q sht detyr prkujdesja ndaj tyre, si edhe bijve
t Hashimit
6
. Nse ia jep zeqatin atij q nuk e meriton duke mos e ditur dhe m pas
mson pr t, zeqati nuk konsiderohet i shlyer, vetm nse ia jep atij q mendon se
nuk sht i pasur dhe m pas bhet e qart se ai sht i pasur.
Sadakaja vullnetare Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Prej punve dhe sevapeve q
i shkojn besimtarit pas vdekjes s tij jan dituria q ua mson t tjerve dhe
prhapja e saj, djali veprmir i ln pas, nj libr, ndrtimi i nj xhamie, nj shtpi
pr udhtart, nj burim t rrjedhshm dhe sadakaja e dhn prej pasuris n koh
shndeti dhe jete. Sevapet e ktyre i shkojn atij edhe pas vdekjes. Ibn Mxheh.

1
EN-NISBI i mallrave tregtare sht vlera e 85 gram ar, ose vlera e 595 gramve argjend,
ndrkoh q ai mund t jap zeqat duke llogarit pasurin e tij me njrin EN-NISB apo tjetrin.
2
Zeqatin e fitrit ne jemi msuar ta quajm sadakaja e fitrit (shnim i prkthyesit).
3
N terminologjin fetare i varfri sht m n nevoj se i vobekti (shnim i prkthyesit).
4
sht fjala pr lirimin e tyre (shnim i prkthyesit).
5
Grup i devijuar nga Islami (shnim i prkthyesit).
6
Fisi i Pejgamberit ton (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) (shnim i prkthyesit).


156
Agjrimi i ramazanit sht detyr pr do musliman t aft mendrisht e t
rritur (n bylyk). Ai nuk sht detyr pr grat n kohn e paslindjes a t
prmuajshmeve. Edhe i vogli urdhrohet t agjroj nse e ka t mundur, n
mnyr q t msohet. Hyrja e muajit t Ramazanit msohet n dy mnyra: 1) me
shikimin e hns nga nj mysliman i drejt, n mosh t rritur, edhe nse sht
grua. 2) me plotsimin e tridhjet ditve t muajit t shabanit. Agjrimi fillon
detyrimisht nga agimi i vrtet (i dyt) deri n perndimin e diellit. N agjrimet e
domosdoshme duhet q patjetr nijeti t bhet para agimit.
Gjrat q e prishin agjrimin: 1) marrdhniet seksuale: nse kjo ndodh,
ather ai duhet ta prsris agjrimin e asaj dite dhe do t jap dmshprblim, q
sht lirimi i nj robi, ndrsa ai q nuk e gjen kt mundsi duhet t agjroj dy
muaj rresht. Ai q nuk mundet, duhet t ushqej gjashtdhjet t varfr dhe ai q
nuk ka mundsi edhe kt, ather nuk sht i detyruar t bj asgj tjetr. 2)
ejakulimi, pr shkak t puthjeve, prekjeve apo masturbimit, ndrsa pr at q
ejakulon n gjum nuk ka asgj. 3) ngrnia dhe pirja me qllim. Nse kjo ndodh
nga harrimi, agjrimi sht i sakt. 4) nxjerrja e gjakut me an t hixhames ose pr
dhurim. Ndrsa nxjerrja e gjakut t pakt pr analiza a kur del pa dashje, si n rastet
e plagosjes, rrjedhjes s hundve, nuk e prish agjrimin. 5) vjellja me qllim.
Nse t futet pluhur n gurmaz, ose kur fut uj n goj a n hund (gjat
avdesit) uji kalon n gurmaz, ose pr shkak t mendimit a t ndrrave del dika, ose
del gjak, a vjell pa qllim, agjrimi nuk prishet.
Kush han duke menduar se sht nat dhe vren se sht dit, ai at dit duhet
ta prsris m pas. Ndrkaq, ai q ha natn duke dyshuar se mos ka aguar nuk e ka
prishur agjrimin. Nse ha ditn duke menduar se ka pernduar dielli duhet q at
dit ta prsris.
Rregullat e prishjes s agjrimit.
Prishja e agjrimit sht haram pr at q nuk ka arsye. Ndrsa ato q jan me
t prmuajshme, ose pas lindjes e kan t detyrueshme t mos agjrojn. Duhet ta
prish agjrimin edhe ai q e ka t nevojshme pr t shptuar dik nga vdekja.
sht e lejuar t mos agjroj udhtari, t cilit i lejohet t shkurtoj namazin, nse
udhtimi e mundon, po ashtu edhe i smuri kur friksohet se mos e dmton. I
lejohet edhe atij q nis udhtimin e tij ditn ta prish agjrimin. Gjithashtu edhe
grave n shtatzni, a n gjidhnie, kur ato friksohen pr veten, apo fmijn e tyre:
q t gjith kto grupe kan detyrim vetm ti kompensojn ato dit t lna. Ai q e
vonon kompensimin e agjrimit deri n ardhjen e Ramazanit t ardhshm, ka pr
detyr prsri vetm ta kompensoj at pas mbarimit t muajit t Ramazanit. Nse
vonesa sht pa arsye, ather pr do dit q i duhet t agjroj duhet t ushqej
nj t varfr. Nse kompensimin e ka ln pr ndonj arsye dhe vdes, nuk ka asnj
detyrim pr t, por nse vonesa ka ndodhur pa ndonj arsye, pr t ushqehet nj i
varfr, pr do dit t ln pa kompensuar. sht e udhs q nj i afrm i tij t
agjroj pr t ditt e lna nga Ramazani pa kompensim, ose agjrimin e zotimit
dhe prmbushjen e do zotimi pr t.
Agjrimi


157
Kush nuk agjron pr shkak t ndonj arsyeje dhe ajo arsye bie gjat dits s
Ramazanit, duhet q ta agjroj pjesn e mbetur t dits. Nse nj mosbesimtar bhet
besimtar, ose ajo me t prmuajshme pastrohet, ose i smuri shrohet, ose udhtari
kthehet nga udhtimi i tij, ose fmija arrin moshn e pjekuris, ose t mendurit i
kthehet logjika gjat dits, ndrsa nuk agjronin, ata kan pr detyr ta kompensojn
at dit edhe nse e agjrojn pjesn e mbetur t asaj dite. Atij q i lejohet t mos
agjroj n ramazan nuk i lejohet t kompensoj ndonj dit t ln prej tij n to.
Agjrimi vullnetar
Agjrimi vullnetar m me vler sht agjrim nj dit po nj dit jo, m pas
agjrimi i t hns dhe t enjtes, m pas agjrimi i tri ditve pr do muaj; nga t
cilt ditt e bardha (13, 14, 15) t muajve hnor jan m t mirat. sht sunet t
agjrohet pjesa m e madhe e muajit Muharrem dhe Shaban, si edhe dita e Ashures,
e Arafatit dhe gjasht ditt e muajit Sheval. sht e paplqyeshme t agjrohet n
veanti muaji Rexhep, dita e xhuma dhe e shtun, si edhe dita e dyshimt, e cila
sht dita e tridhjet e muajit Shaban.
Ndalohet t agjrohet dita e par e bajramit t fitrit dhe t kurbanit, si edhe tri
ditt q pasojn kurban bajramin (ditt e teshrikut).
Vrejtje: Ai q sht me papastrti t madhe, si xhunubi, ato me menstruacione
dhe ato pas lindjes, nse bhen t pastr para agimit u lejohet ta vonojn larjen e
plot (guslin) edhe pas agimit, duke i dhn prparsi ngrnies s syfyrit. N kto
raste agjrimi sht i sakt. sht e lejueshme q femra t marr barna pr t
vonuar periudhn e menstruacioneve me synimin e shoqrimit t myslimanve
gjat adhurimit t tyre, nse nuk sht e dmshme. sht e lejueshme q
agjruesi ta prcjell pshtymn, nse ndodhet n gurmaz (po edhe at t gojs).
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Ymeti im do t vazhdoj t jet mir pr aq
koh sa nxitojn t bjn iftarin dhe t vonojn syfyrin. Ahmedi. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) gjithashtu thot: Feja do t vazhdoj t jet triumfuese pr aq koh sa
nxitojn t bjn iftar, sepse hebrenjt dhe t krishtert e vonojn at.
Eb Ddi.

Lutja para iftarit sht e plqyeshme. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Agjruesit
n astin e iftarit kan nj lutje q nuk u kthehet mbrapsht. Ibn Mxheh. Prej
lutjeve t prcjella n iftar sht thnia e Pejgamberit v (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
): Dhehebe
edh-dhameu, ueb-tel-letil-'uruku ue thebetel-exhru inshaAllahu. (Kaloi etja, u
lagn venat dhe u realizua shprblimi, insha-All-llah).
1

sht sunet q iftari t bhet me hurma t njoma, nse nuk gjen, me hurma t
thata, nse nuk gjen, me uj.
Duhet q agjruesi ta mnjanoj el kuhlin (vendosje e nj lnde n sy pr
zbukurim) pikat n sy dhe n vesh, n koh agjrimi pr t dal nga debati (rreth
prishjes apo jo t agjrimit). Nse sht e nevojshme, si pr mjekim, nuk ka gj,
edhe nse shija e ilait mbrrin n gryk, kshtu q agjrimi sht i sakt.
Prdorja e misvakut sht sunet n t gjitha koht e agjrimit dhe kjo, sipas
mendimit m t plqyer, nuk sht e paplqyeshme.

1
E prcjell Ebu Davudi 2/306 dhe t tjer (Sahihul-Xhami: 4/209).


158
Agjruesi duhet q t mnjanoj thashethemet, prgojimin, gnjeshtrn e kshtu
me radh. Nse dikush e fyen ose e shan le t thot: Un jam agjrueshm.. Me
an t ruajtjes s gjuhs dhe t pjesve t tjera t trupit nga gjynahet ruhet edhe
agjrimi. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Kush nuk l fjalt e paplqyeshme dhe
punn me to, Allahu nuk ka nevoj q ai t l ngrnien dhe pirjen.
Buhariu.

sht sunet q ai q thirret t bj iftar t lutet pr at q e fton, edhe nse sht
jo agjrueshm t haj.
Nata e Kadrit sht nata m e mir n t gjith vitin. Ajo mund t gjendet
veanrisht n dhjet-ditshin e fundit t Ramazanit dhe m saktsisht mund t
gjendet n natn e njzet e shtat. Veprat e mira at nat jan m me vler se veprat
n nj mij muaj. Nata e Kadrit ka disa shenja, prej t cilave jan: Lindja e diellit
n mngjesin e asaj nate sht e bardh pa shum rreze dhe n nj klim normale.
Nj mysliman mund ta mbrrij at edhe pa e kuptuar, kshtu q prej tyre krkohet
q gjat muajit t Ramazanit t bjn sa m shum t jet e mundur ibadet dhe
veanrisht n dhjet ditt e fundit. Agjruesi duhet t kujdeset q asnj nat e
Ramazanit t mos kaloj pa falur namazin e teravis, si edhe kur t falin namazin e
teravis t mos largohet pa mbaruar imami plotsisht at, n mnyr q tu
shkruhet sikur t jen falur gjith natn.
Kush hyn n nj agjrim vullnetar sht sunet q ta plotsoj, por nuk sht e
detyrueshme. Nse ai e prish agjrimin qllimisht, nuk ngarkohet me asgj dhe as e
ka pr detyr ta kompensoj.
Itikafi.
Itikaf do t thot q nj mysliman i moshs madhore t qndroj pa shkputje
n xhami pr t br ibadet. sht kusht pr at q bn itikaf t jet i pastr nga
papastrtia e madhe. Ai q bn itikaf nuk duhet t dal nga xhamia prve rasteve
t domosdoshme; si jan ngrnia, kryerja e nevojs, a marrja guslit t
domosdoshm. Kshtu itikafi prishet po t dilet nga xhamia pa nevoj, ose me
marrdhnie seksuale. Itikafi bhet n do koh, por sidomos n Ramazan dhe
veanrisht n dhjet ditt e fundit t tij. Periudha m e shkurtr pr t br itikaf
n Ramazan sht edhe vetm nj ast, por sht e plqyeshme q t mos bhet m
pak se nj nat dhe nj dit. Gruaja bn itikaf vetm me lejen e burrit t saj. sht e
plqyeshme q ai q bn itikaf t merret gjith kohs me ibadet, ti shmanget sa m
shum gjrave q nuk lidhen me adhurim (mubaheve) dhe t`i shmanget gjrave q
nuk i interesojn.


159
Haxhi dhe umra jan detyr (farz) nj her n jet. Kushtet q duhet t
plotsohen q ato t jen t detyrueshme jan: 1) t qent mysliman. 2) aftsia
mendore. 3)pjekuria. 4) mundsia, q do t thot t kesh mundsi financiare dhe
mjete pr t udhtuar. Prej pasuris s atij q nga pakujdesi nuk e kryen kt
detyrim, deri sa vdes, nxirret aq sa pr t br nj haxh dhe nj umre. Haxhi nuk i
vlen, as mosbesimtarit dhe as atij me t meta mendore. Ndrkaq, ai i vlen fmijs
dhe skllavit, por detyrimi pr t br haxhin nuk bie prej tyre(kur fmija t rritet
dhe kur skllavi t lirohet). Ai q nuk ka mundsi t shkoj n haxh, si sht i
varfri, nse merr borxh dhe bn haxh i quhet. Kush bn haxh pr t tjer, ndrkoh
q nuk e ka br vet haxhin e detyruar, haxhi i shkon pr veten e tij.
Ihrami: sht sunet pr at q vesh ihramin t marr gusl, t pastrohet, t
parfumoset, t mnjanoj do gj t qepur e t vesh cohn e poshtme dhe t
siprme, t bardha e t pastra. M pas hyn n fazn e ritualit t haxhit, duke thn:
Leb-bejkAllahum-me umraten", ose Leb-bejkAllahum-me haxh-xhen, ose
Leb-bejkellahu haxh-xhen eu umraten. Nse friksohet nga mos plotsimi i
tyre(pr shkak t ndonj pengese,si smundje etj.) le t kushtzoj duke thn: Fe
in habeseni hbisun fe mehil-l hajthu habesten.
sht n dshirn e haxhiut t zgjedh njrin prej tre ritualeve: et-temet-tu, ose el
ifrd, ose el kirn. Rituali m i mir sht et-temet-tu, q do t thot t bj umren
n muajt e haxhit dhe t dal nga rituali. M pas n t njjtn vit t bj haxhin. El
ifrd sht t bj vetm haxhin. Ndrsa el kirn sht ndrthurja e haxhit me umren.
Kur ai q synon haxhin hipn mbi kafsh (apo mjetin transportues) thot
telbijen, e cila prbhet nga fjalt: Lebbejk-All-llahumme lebbejk, leb-bejke la
sherke Leke Lebbejk, innel-hamde uen-nimete leke uel-mulk l sherke Lek
(Iu prgjigja thirrjes Tnde, o Allah, iu prgjigja! Tu prgjigja, Ti nuk ke asnj
ortak. Ja ku jam n shrbimin Tnd, o Allah! Me t vrtet gjith lavdrimi, mirsia
dhe pushteti t prkasin vetm Ty. Ti je i Vetm dhe nuk ke shok).
sht e plqyeshme q kjo telbije t thuhet sa m shum dhe me z t lart, prve grave.
Veprat e ndaluara gjat ihramit jan nnt: 1) rruajtja e flokve. 2) prerja e
thonjve. 3) veshja e rrobave t qepura pr burrat, ve nse nuk gjen izar vesh
brekushe, ose nse nuk gjen nallane vesh meste, por ato i pret deri n nyje t
kmbs dhe pr kt ai nuk duhet ta kompesoj me kurban. 4) mbulimi i koks nga
burrat. 5) parfumosja e trupit dhe e rrobave. 6) gjuetia e kafshve t egra t lejuara
pr tu ngrn. 7) akti i martess: ai sht haram, por nuk ka kompensim me
kurban. 8) marrdhniet intime, por jo n organ. Kompensimi pr kt marrdhnie
sht nj dele, ose agjrimi i tri ditve, ose ushqimi i gjasht t varfrve. 9) kryerja
e marrdhniave seksuale: nse kjo ndodh para heqjes s ihramit haxhi bhet i
pavler dhe prej tij krkohet q ta plotsoj at dhe ta prsris vitin e ardhshm,
duke therur gjithashtu edhe nj deve dhe duke ua shprndar t varfrve n Mek.
Nse ndodh (marrdhnia seksuale) pas heqjes s par t ihramit nuk i prishet
haxhi, por sht i detyruar q t ofroj nj deve pr kurban. Nse kryen
marrdhnie seksuale gjat umres ajo prishet dhe ai sht i detyruar t ofroj nj
dele pr kurban dhe ta prsris umren. Ndrkaq haxhi dhe umra nuk prishen nse
Haxhi dhe Umra


160
marrdhniet intime kryhen jasht organit femror. Gruaja sht njlloj si burri,
vese asaj i lejohet t vesh rroba t qepura dhe i lejohet gjithashtu ta mbuloj
kokn, fytyrn dhe duart.
Kompensimi. Ai sht dy llojesh: 1) me liri zgjedhjeje, q ka t bj me
rastin e rruajtjes s flokve, parfumosjes, prerjes s thonjve, mbulimit t koks, ose
veshjes s rrobave t qepura; kshtu ky person sht i lir t zgjedh mes agjrimit
t tri ditve, ushqimit t gjasht t varfrve (do t varfri duhet ti jepet nj
kilogram e gjysm drith ose nj racion mesatar), ose therjes s nj deleje. Ndrkaq
dnimi pr gjuetin sht sa kafsha e gjuetis, nse ka t ngjashme me t. Nse nuk
ka t ngjashme me t jepet vlera e saj. 2) me radh: ai q zgjedh t bj ritualin
et-temet-tu dhe el kirn ofron nj dash a nj dele. Kompensimi pr at q
sgjen kurban, sht agjrimi i tri ditve n haxh dhe dhjet dit kur kthehet prej tij.
Ndrkaq, dhurimi i kurbanve apo i ushqimit t obliguar ndaj t varfrve, sht
vetm pr t ata t varfr q ndodhen brenda Meks.
Hyrja n Mek. Kur haxhiu futet n Xhamin e Shenjt (Qabe) thot dhikrin q
thuhet n astin kur futet n do xhami tjetr. M pas, fillon t bj tavafin e umres,
nse sht prej atyre q kan zgjedhur et-temet-tu, ose tavafin e ardhjes nse ka
zgjedhur el kirnu, ose El ifrdu. Esht sunet pr at q bn tavafin e ardhjes q
mesin e rrobes ta vendos posht supit t djatht dhe ant e saj ti vendos mbi supin
e majt (duk ln kshtu supin e djatht t zbuluar). Tavafin e fillon nga Guri i Zi
(Haxherul Esvedi), duke e prekur at, ose duke e puthur, apo duke br me shenj
drejt tij dhe n t njjtn koh thot: Bismil-lah ueAll-llahu Ekber. Kshtu vepron
pr do rrotullim. Shtpin e l n ann e tij t majt dhe rrotullohet rreth saj shtat
her. N tre rrotullimet e para nxiton pak, sipas mundsis, ndrsa n t tjerat ecn
me hap normal. Sa her ti afrohet qoshes s djatht (para gurit t zi), e prek Gurin e
zi, nse mundet dhe mes dy qosheve thot: Rabbena tin fid-dunja haseneten ue
fil-hireti haseneten uekina adhben-nar. (O Zoti yn, na jep t mira n kt bot
dhe n Ahiret dhe na ruaj prej dnimit t zjarrit (xhehenemit). Ndrsa n pjest e
tjera t rrotullimit lutet me do lloj duaje q dshiron. Pas prfundimit t tavafit fal
dy rekate namaz pas Mekamit t Ibrahimit nse mundet, duke lexuar suren El
Kafirun dhe El Ihlas . M pas, pi uj Zemzemi sa m shum t mundet. Mandej i
kthehet Gurit t Zi dhe e puth at nse i jepet mundsia. Pastaj lutet mes vendit t
Gurit t Zi dhe ders s Qabes. Pastaj del n Safa, ngjitet mbi t dhe thot: Ebdeu
bima bede-All-llahu bihi (filloj me at q e ka filluar Allahu.) dhe lexon thnien e
Allahut t Madhruar: Kodrinat Safa dhe Merva (n Mek) jan pjes e Simboleve
t Allahut, prandaj ai q viziton Qaben pr haxh ose pr umre, ska kurrfar
gjynahu nse sillet mes tyre. Kush bn vepra t mira vullnetare, ta dij se Allahu
sht njmend Falnderues dhe i Gjithdijshm. M pas madhron Allahun (thot:
Allahu Ekber), e njjson at (thot: La ilahe il-lallah), i drejtohet Qabes, ngre
duart dhe lutet. M pas zbret dhe ecn normal deri tek shenja jeshile. Pastaj nxiton
deri tek shenja vijuese dhe m pas ecn normal derisa sa t mbrrij n Merve. N
Merve vepron ashtu si veproi n Safa- prve leximit t ajetit-. M pas zbret nga
kodra e Merves dhe vepron ashtu si veproi hern e par deri sa t plotsoj shtat


161
ecejake. Prej Safas n Merve sht nj ecje dhe nga Merve n Safa nj ecje tjetr.
Pasi prfundon ecjen (saajin) shkurton ose rruan flokt, ndrkoh q rruajtja sht
m e mir, prve n rastin e umres et-temet-tu, sepse pas saj ai do t bj haxhin.
Ndrsa ai q ka zgjedhur el kirn, ose El ifrd nuk i lejohet t lirohet nga
ihrami
1
, derisa t hedh guralecat n xhemratul akabeh ditn e bajramit.
Gruaja sht njsoj si burri, vese ajo nuk nxiton, as kur bn tavafin, as kur bn seajin.
Prshkrimi i haxhit: Nse sht prej banorve t Meks, vesh ihramin n ditn
e tet dhe udhton pr n Mina, me synimin pr t qndruar aty natn e nnt (t
Dhul hixhes). Pasi t dal diellin paraditen e nnt, ecn pr n Arafat. Pasi dielli t
largohet nga zeniti fal drekn dhe iqindin bashk dhe t shkurtuara. Arafati
konsiderohet i gjithi vendqndrim prve lugins Uraneh. Aty ai thot sa m
shum: La ilahe il-lAll-llahu uahdehu la sherike leh, lehul-Mulku ue lehul-Hamdu
ue Huve al kul-li shej`in Kadir. (Ska t adhuruar tjetr me merit, prve Allahut
Nj dhe t Pashoq, Atij i takon sundimi dhe lavdrimi, Ai sht i Plotfuqishm pr
do send.). Lutet sa m shum, shton prpjekjet pr pendim dhe dshir pr at q
Allahu ka premtuar. Pasi t perndoj dielli largohet me qetsi pr n Muzdelife,
duke thn ndrkoh telbijen dhe duke kujtuar Allahun. Kur mbrrin n Muzdelife
fal akshamin dhe jacin t bashkuara dhe t shkurtuara. Ai qndron aty dhe m pas
fal sabahun n kohn e tij t par dhe lutet derisa t afrohet lindja e diellit. Para se t
lind dielli ngrihet dhe kur mbrrin n luginn Muhas-sir nxiton sa m shum t
jet e mundur, derisa t mbrrij n Mina. Aty ai fillon me Xhemratul Akabeh dhe
hedh shtat guralec, me madhsi mes kokrrs s bizeles dhe lajthis. N do gjuajtje
ngre dorn lart dhe thot tekbirin (Allahu ekber). Kusht sht q guri t bjer n
grop, edhe nse nuk e qllon shtylln, ndrkaq telbijen e ndrpret q me fillimin e
hedhjes s guralecve. Pastaj ther kurbanin e tij, rruan ose shkurton flokt e koks
rruajtja e koks sht m e mir-. Kshtu me hedhjen e gurve dhe qethjen e flokve
atij i lejohet do gj prve marrdhnieve intime dhe ky sht lirimi i par. M pas
udhton pr n Mek dhe bn tavafin e Ifdas, i cili sht i detyrueshm (vaxhib), e
q me t plotsohet haxhi. Pastaj bn seajin mes Safas dhe Merves, nse ka
zgjedhur et-temet-tu, ose nuk e ka br saajin kur ka br tavafin e ardhjes n
Mek. Pasi ta prfundoj kt veprim atij i lejohet do gj, madje edhe grat. Dhe ky
sht lirimi i dyt. M pas kthehet n Mina dhe atje kalon detyrimisht nett e saj.
Atje gjuan edhe guralect n ditt e qndrimit, pas animit t diellit nga zeniti; n do
xhemerat hedh shtat guralec. Fillon me xhemeratin e par dhe hedh shtat guralec.
Pastaj ecn prpara dhe qndron pr t br dua. M pas i shkon xhemeratit t
mesm dhe e gjuan edhe at me shtat guralec. M pas ecn pak para, qndron dhe
bn dua prsri. Pastaj gjuan gjuan xhemeratin e Akabes dhe nuk qndron pas saj.
N ditn e dyt po ashtu gjuan gurt. Nse dshiron t nxitoj (pr t mos qndruar
at nat n Mina), duhet t dale para perndimit t diellit. Nse dielli i dits s
dymbdhjet perndon, ndrkoh ai sht ende n Mina, sht i detyruar t qndroj
aty natn dhe gurt i gjuan t nesrmen, prve nse pengohet nga turma, teksa kishte

1
Pasi qethja e flokve konsiderohet lirim nga ihrami (shnim i prkthyesit).


162
br nijet t dilte, n kt rast ai mund t dal edhe pas perndimit t diellit. Rregullat
e haxhiut me ritualin e "kiranit
1
" jan t njjta me t haxhiut me ritualin e "ifradit
2
",
vese haxhiu i par sht i detyruar t ther kurban si haxhiu me ritualin e"temettu-
it
3
". Nse dshiron t kthehet te familja e tij, nuk i lejohet derisa t bj tavafin e
lamtumirs s Qabes, n mnyr q tavafi t jet veprimi i fundit n Qabe. Nse pas
tavafit t lamtumirs merret me tregti, ai duhet ta bj edhe nj her tavafin e
lamtumirs. Ai q largohet pa br tavafin e lamtumirs, duhet t kthehet nse sht
afr, por nse sht larg ka pr detyr q t ther nj kurban.
Shtyllat e haxhit: 1) Ihrami: nijeti pr tu futur n ritualet e haxhit. 2)qndrimi
n Arafat. 3) Tavafi i ifadas. 4) saaji i haxhit.
Vaxhibet e haxhit jan tet: 1) veshja e ihramit n vendet e paracaktuara.
2)qndrimi deri natn n Arafat. 3) qndrimi deri pas mesit t nats n Muzdelife.
4) qndrimi n Mina netve t ditve t teshrikut (ditt e bajramit). 5) gjuajtja e
gurve. 6) rruajtja ose shkurtimi i flokve. 7) tavafi i lamtumirs. 8) therja e
kurbanit nga secili nga hanxhinjt me ritualet e "temet-tu-it" dhe "kiranit".
Shtyllat e umres; ato jan tri: Ihrami. 2) tavafi i umres. 3) seaji i umres.
Vaxhibet e umres jan: 1) veshja e ihramit n vendet e paracaktuara.
2)rruajtja ose shkurtimi i flokve.
Kush l ndonj shtyll, haxhi nuk sht i plot pa t. Kush l nj vaxhib e kompenson
me gjak (duke therur kurban). Ndrsa ai q l ndonj sunet nuk ka asgj.
Kushtet q tavafi rreth Qabes t jet i sakt jan trembdhjet: 1) t qent
mysliman. 2) me mendje t shndosh. 3) nijeti i posam. 4) hyrja e kohs pr t
br tavafin. 5) mbulimi i auretit pr at q e ka t mundur. 6) t qenit i pastr nga
t dy papastrtit. 7) plotsimi me siguri i shtat rrotullimeve. 8) Lnia e Qabes n
t majt t tij, ndrsa ato rrotullime n t cilat ka gabuar duhet ti prsris
9)mosecja mbrapsh. 10) ecja n kmb pr at q ka mundsi. 11) vijimsia e
rrotullimeve. 12) t bhen brenda Xhamis s Shenjt. 13) t fillojn nga Guri i Zi.
Sunetet e tavafit: Prekja e Gurit t Zi, puthja e tij, thnia e tekbirit tek ai,
prekja e qoshes El jemani, zhveshja e krahut t djatht, nxitimi dhe ecja normal
n vendet prkatse, brja dhikr gjat tavafit, qndrimi sa m afr Qabes dhe falja
e dy rekateve pas prfundimit t tavafit n vendin e quajtur Mekami Ibrahim.
Kushtet e seajit jan nnt: 1) t qenit mysliman. 2) aftsia mendore. 3) nijeti.
4) vijimsia. 5) ecja pr at q e ka t mundur. 6) plotsimi i shtat ecejakeve.
7)prfshirja n ecje e t gjith distancs mes Safas dhe Merves. 8) brja e sa`jit pas
tavafit t sakt. 9) t fillohet me numr tek nga Safaja dhe me numr ift nga Merveja.
Sunetet e seajit: Pastrtia (duke marr avdes dhe gusl sipas nevojs, si dhe mnjanimi
i papastrtive), mbulimi i auretit, brja dhikr dhe lutje gjat tij, nxitimi dhe ecja
normal n vendet e duhura, ngjitja n t dyja kodrinat dhe vijimsia e sa`jit pas tavafit.
Vrejtje: M mir sht q gjuajtja e gurve t bhet brenda dits, por edhe nse e
vonon nj dit, ose i vonon q t gjitha gjuajtjet pr n ditn e fundit sht e lejueshme.

1
Ai q ka br nijet haxhin e llojit el kirn (shnim i prkthyesit).
2
Ai q ka br nijet haxhin e llojit el ifrad (shnim i prkthyesit).
3
Ai q ka br nijet haxhin e llojit et-temet-t (shnim i prkthyesit).


163
Kurbani: Kurbani sht sunet i theksuar (i fort). Me hyrjen e dhjet ditve t
Dhulhixhes, sht e ndaluar (haram) pr at q dshiron t ther kurban, t pres
flokt, thonjt apo lkurn, deri ditn e therjes s kurbanit t tij.
El akikah
1
: sht sunet. Pr djalin theren dy kurban, ndrsa pr femrn nj.
Kurbani theret n ditn e shtat t lindjes. Po ashtu n ditn e shtat t lindjes sht
sunet q fmijs ti rruhet koka dhe me peshn e flokve t jepet sadaka n argjend.
N at dit i vendoset emri dhe emrat m t dashur pr Allahun jan: Abdullah dhe
Abdurrahman. sht e ndaluar emrtimi me abd (rob) i dikujt tjetr, prve
Allahut, si Abdunebij, apo Abduresul. Nse koha e akikas korrespondon me kohn
e kurbanit njra mjafton pr tjetrn.
Dobi: Kush hyn n xhamin e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) s pari fal dy rekatt e
nderimit t xhamis.Pastaj shkon tek varri i tij i nderuar, qndron prball fytyrs
s tij me shpin nga kibla, me zemr t mbushur me respekt, sikurse ta ket par
at. I jep selam duke thn: Es-selamu alejke ja ResulAllah; dhe nse shton ende
sht edhe m mir. M pas lviz n t djatht sa krahu dhe thot: Es-selamu
alejke ja Eba Bekr es-Sid-dk, es-selamu alejke ja Umer el Frk. O Zoti im
shprbleji ata me t mira, pr Pejgamberin dhe pr Islamin". M pas i drejtohet
kibles, ndrkoh q varrin e l n t majt t tij ose pas shpine dhe bn lutje.
Tabela e mposhtme sqaron shkurtimisht veprimet n haxh:

1
Therja e kurbanit me rastin e lindjes s nj fmije (shnim i prkthyesit).
Rituali Et-temet-tu El kirnu El ifrdu
Fillimi: Ihrami dhe
telbija
Leb-bejke umraten
mutemet-tian biha ilal haxh
Leb-bejke umraten ue
haxhen
Leb-bejke haxhen"
pastaj Tavafi i umres Tavafi i mirseardhjes Tavafi i mirseardhjes
pastaj Seaji i umres Seaji i haxhit Seaji i haxhit
pastaj Shkurtim (lirim i plot)
Vazhdon ta mbaj
ihramin
Vazhdon ta mbaj
ihramin
Dita e 8 para yles
Veshja e ihramit pr haxh nga
Meka dhe shkuarja n Mina
Shkuarja n Mina Shkuarja n Mina
Dita e 9 pas lindjes s
diellit
Shkuarja n Arafa, falja e namazit t yles dhe iqindis t shkurtuara e t
bashkuara n kohn e yles, m pas marrja me dua deri n perndim t diellit
Pas perndimit t
diellit
Kalimi n Muzdelife dhe falja e namazit t akshamit dhe t jacis t shkurtuar n
momentin e mbrritjes dhe qndrimi deri n mes t nats aty. Sunet sht deri n
sabah
Dita e 10 (bajrami),
pas sabahut para se
t lind dielli
Kalimi n Mina dhe gjuajtja e Xhemratul Akabeh
Therja e kurbanit Therja e kurbanit = = = = = = =
Rruajtja ose shkurtimi i flokve, pas tavafit t ifadas" dhe duke vepruar tre nga
kto dy veprime prmbushet lirimi i par dhe me veprimin e t treve prmbushet
lirimi i dyt
Seaji i haxhit = = = = = = = = = = = = = =
Ditt 11/12/13 pr at
q sht i vonuar
Gjuajtja e gurve t vegjl, m pas t mesm, m pas t mdhenj pas yleje
N kthim Tavafi i lamtumirs. Ndrkoh q rrzohet pr at q sht me hajz dhe nifas


164
Vepra e keqe shlyhet me disa mnyra si p.sh.: pendimi i sinqert, krkimi i
faljes, kryerja e veprave t mira, sprovimi me fatkeqsi, dhnia e lmoshs dhe
lutja e tjetrit. N qoft se mbetet dika prej gjynaheve, t cilat Allahu nuk ia ka
falur, njeriu ndshkohet n varr, ose n Ditn e Kiametit, ose n Zjarrin e
Xhehenemit deri sa t pastrohet prej ktyre gjynaheve. Pastaj, nse njeriu vdes me
besim t pastr, futet n Xhenet, dhe nse vdes n mosbesim, ose politeizm
(shirk), ose hipokrizi (nifak), do t qndroj prjetsisht n zjarrin e xhehenemit.
Gjynahet dhe mkatet ln pasoja t shumta tek njeriu. Pasojat e mkateve n
zemr jan: trishtimi, vetmia, degradimi dhe smundja, t cilat bhen shkak pr
largimin e njeriut nga Allahu i Madhruar. Pasojat e mkateve n besim: Krahas
trishtimit, vetmis, degradimit dhe smundjes shpirtrore, gjynahet e privojn
njeriun nga nnshtrimi ndaj Allahut, e privojn nga lutja e i t Drguarit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
pr t, nga lutja e Melaikeve dhe e besimtarve. Pasojat e mkateve n rizk
(furnizim): Ato bhen shkak pr privimin nga furnizimi, pr largimin e mirsis
dhe bereqetit n pasuri. Pasojat e mkateve tek individi: Gjynahet largojn
bereqetin nga jeta, bhen shkak q njeriu t kaloj nj jet t trishtueshme dhe t
vshtir. Pasojat e mkateve n veprat e njeriut: Gjynahet bhen penges q veprat
t pranohen nga Allahu. Pasojat e mkateve n shoqri: Gjynahet bhen shkak q
n shoqri t mbizotroj pasiguria, shtrenjtsia, hegjemonia e pushtetarve dhe e
armiqve. Gjithashtu, ato bhen shkak pr ndalimin e shiut etj.
Shqetsimet: Qetsia e zemrs, gzimi i saj dhe largimi i shqetsimeve sht
shtje e do njeriu. Nprmjet qetsis shpirtrore arrihet nj jet e lumtur dhe pr
kt duhet t bhen shkaqet fetare, natyrore dhe praktike, t cilat mund t gjenden
vetm tek besimtart. Prej ktyre shkaqeve prmendim: 1) Besimi n Allahun e
Lartsuar. 2) Kryerja e urdhrave t Allahut dhe largimi nga veprat e ndaluara.
3)Bamirsia ndaj njerzve me fjal, vepra dhe mirsjellje. 4) Preokupimi me pun
apo me dije t dobishme, t cilat mund t jen fetare ose q lidhen me dynjan.
5)T mos preokupohet me t paqenat e t ardhmes, as gjrat e venitura t s
kaluars, por t preokupohet me punt e tij t prditshme 6) Prmendja e Allahut
shpesh. 7) Tu flasim t tjerve pr mirsit e dukshme dhe te padukshme t
Allahut ndaj nesh, 8) T shohim at q sht n nivel m t ult se ne, dhe t mos
shohim at q sht n nivel m t lart se ne, n shtjet e ksaj bote. 9) Prpjekja
pr ti larguar shkaqet q shkaktojn shqetsime dhe realizimi i atyre q sjellin
lumturin. 10) Ti mbshtetesh Allahut duke iu lutur q t ta largoj shqetsimin.
Dobi: Ibrahim El-Hau-uasi ka thn: Pes gjra jan ila pr zemrn: leximi i
Kuranit me meditim, falja e namazit t nats, ti lutesh Allahut n pjesn e fundit t
nats dhe shoqrimi me t devotshmit.
Martesa: Martesa sht sunet pr personin me epsh dhe q nuk ka frik se
mund t bjer n imoralitet; sht e lejuar pr at q nuk ka epsh; sht e
detyrueshme pr personin q ka frik se mund t bjer n imoralitet, duke i dhn
prparsi m par martess sesa Haxhit t detyrueshm; ndalohet vshtrimi ose
shikimi i nj gruaje, madje edhe shikimi me epsh i nj gruaje n mosh.
Dobi t ndryshme


165
Kushtet e martess. 1) Prcaktimi ose cilsimi i dy bashkshortve: Nuk sht
e rregullt ose e sakt thnia e kujdestarit t vajzs: T martova ty me njrn nga
vajzat e mia, ndrkoh q ai ka m shum se nj vajz. 2) Plqimi pr nj
bashkshort t rritur dhe t shndosh mendrisht, dhe plqimi pr nj bashkshorte
t lir, dhe t shndosh mendrisht. 3) Kujdestari: Vajza nuk mund t martoj
veten, as nuk mund ta martoj at dikush, prve kujdestarit. E drejta e kujdestaris
n martes i takon babait, gjyshit, strgjyshit e kshtu me radh, pastaj birit t saj,
birit t tij (kur jan n mosh madhore), vllai prej nj nne dhe babai, vllai prej
babai pastaj djali i vllait, etj. 4) Dshmia: Duhet patjetr q dshmitar t jen dy
meshkuj q kan arritur moshn e pjekuris, q jan t shndosh nga ana mendore
dhe t drejt. 5) Martesa e dy bashkshortve duhet t jet e zhveshur nga disa
pengesa si p.sh.: lidhjet nga qumshti, lidhjet nga gjaku dhe lidhjet nga martesa.
Ndalesat e martess: E para: Ndalesat e prhershme, t cilat ndahen n disa
kategori: 1) Lidhjet nga gjakut. N kt kategori futet: nna, gjyshja nga nna dhe
kshtu me radh duke u ngjitur; vajza, vajza e djalit e kshtu me radh duke zbritur;
motra nga t dy prindrit apo nga njri prej tyre, vajza e motrs, vajza e vajzs s motrs
e posht; vajza e vllait nga nna dhe babai, vajzat e vajzave t tyre, vajzat e fmijve
t tyre dhe vajzat e ktyre t fundit; halla dhe tezja. 2) Lidhjet nga qumshti. Ndalohen
pr shkak t afrsis nga qumshti t gjitha ato gra q jan t ndaluara pr shkak t
lidhjeve t gjakut. 3) Lidhjet nga martesa. N kt kategori bjn pjes: nna e
gruas s tij (vjehrra), nna e nns s saj (gjyshja e gruas), bashkshortet e bijve t
tij, vajzat e gruas (ktu prfshihen edhe vajzat e djemve dhe vajzave t saj).
E dyta: Ndalesat e prkohshme jan dy llojesh: 1) Pr shkak t bashkimit, si p.sh.
bashkimi n nj kuror i dy motrave (d.m.th., sht e ndaluar q t bashkohen n t
njjtn koh dy motra), i nj gruaje me halln ose tezen e saj. 2) Pr shkak t nj
pengese q mund t hiqet si p.sh. martesa me gruan e dikujt tjetr.
Dobi: Nuk i takon babait t burrit ta detyroj at t martohet me nj grua q ai nuk
e do. Burri gjithashtu nuk e ka pr detyr tu bindet atyre dhe n t njjtn koh ai
nuk konsiderohet i padgjueshm.
Divorci: Ndalohet divorci i gruas gjat ciklit t menstruacioneve, ose lehonis, ose
pasi ka kryer marrdhnie intime me t pas pastrimit t saj. Divorci sht i urryer
kur bhet pa pasur ndonj arsye t domosdoshme; sht i lejuar kur bhet pr shkak
t ndonj nevoje; sht i plqyer kur kjo lidhje martesore mund ta dmtoj burrin.
(d.m.th., kur gruaja nuk i plotson detyrimet ndaj Allahut t Madhruar, si dhe kur
ajo sht e pandershme). Burri nuk sht i detyruar q ti nnshtrohet t dy
prindrve pr sa i takon divorcit, q do t thot se divorci sht e drejt vetm e tij.
Kush do t ndaj gruan e tij, e ka t ndaluar q ta ndaj at m shum se nj her n
t njjtn koh. Duhet q gruaja t jet e pastr kur t ndahet dhe burri t mos ket
kryer marrdhnie intime me t, pas pastrimit t saj, kshtu q ai e ndan gruan nj
her dhe e l t pres derisa t prfundoj periudha e pritjes s saj. Gruaja q sht
ndar me t drejt kthimi, e ka t ndaluar t largohet nga shtpia e burrit, ose burri
i saj e ka t ndaluar q ta largoj at prpara plotsimit t periudhs s pritjes s saj.
Divorci realizohet me fjal dhe jo thjesht vetm me qllim (nijet).


166
Betimet. Detyrimi pr shlyerjen e betimit ka katr kushte, t cilat jan:
1) Kur betimi sht i qllimt: Nse personi e thot me goj betimin (thjesht i
rrshqet goja), por pa pasur si qllim at, ather ky betim nuk shlyhet. Ky betim
quhet betim i paqllimt, si p.sh: Jo, pr Zotin, ose Po, pr Zotin.
2) Kur betimi sht rreth dikaje, q mund t ndodh n t ardhmen: Betimi nuk
shlyhet, nse personi e ka br at nga pavetdija.
3) Kur personi q betohet sht i lir n zgjedhje dhe jo i detyruar ta bj betimin.
4) Kur personi e thyen betimin e tij, p.sh., kur kryen nj vepr pr t ciln ai sht
betuar se nuk do ta kryej dhe anasjelltas. Kush betohet dhe prjashton dika, nuk e
ka detyrim shlyerjen e betimit vetm kur ofrohen dy kushte: A) Kur prjashtimi
lidhet me betimin. B) Kur betimi shoqrohet me shtesn prjashtuese: Pr Zotin,
nse do Allahu.
Nse dikush betohet pr dika dhe shikon se kryerja e dikaje tjetr sjell dobi m t
madhe se plotsimi i betimit, ather sipas Synetit ai duhet ta shlyej betimin dhe t
bj at q sht m e mir.
Shlyerja e betimit. Betimi mund t shlyhet duke ushqyer dhjet t varfr, ku secili
prej tyre duhet t ushqehet me gjysm sa (nj kilogram e erek) ushqim, ose nga
nj racion mesatar t atij vendi, ose duke i veshur ata, ose duke liruar nj rob. Nse
nuk sht e mundur shlyerja e betimit t thyer me njrn nga tri mnyrat e
siprprmendura, ather personi q sht betuar duhet t agjroj tri dit nj pas
nj. Kush agjron tre dit duke pasur mundsi ushqimin ose veshmbathjen e t
varfrve, ai nuk lirohet nga detyrimi i shlyerjes s betimit t thyer. Lejohet shlyerja
e betimit para ose pas thyerjes s tij. Kush betohet shum her pr t njjtn gj,
mjafton ta shlyej at nj her. N qoft se betimet jan t ndryshme, ather edhe
shlyerjet do t jen sipas tyre.
Zotimi dhe llojet e tij. 1) Zotimi i prgjithshm: sht kur dikush thot
p.sh.: Zotohem n Allah, nse shrohem, pastaj hesht duke mos pasur si qllim
ndonj zotim t veant. Ai duhet ta shlyej betimin kur t shrohet.
2) Zotimi i parandalimit, ose i zemrimit: Kjo nnkupton kushtzimin e betimit
me qllim parandalimi a nxitjeje t nj veprimi, psh.: Nse do t t flas do t
agjroj nj vit. Dispozita e ktij zotimi sht zgjedhja midis prmbushjes s
zotimit, ose shpagimit t thyerjes s betimit, n rast se do ti flas. 3) Zotimi i lejuar:
sht kur dikush thot, p.sh.: Zotohem se do t vesh kt rrob statuti i saj: N
kt rast personi sht i lir t zgjedh, ose t vesh rrobn, ose t shlyej zotimin.
4) Zotimi i paplqyer: Si p.sh. thnia: Zotohem se do t divorcoj gruan.
Dispozita e saj: sht sunet q personi ta shlyej zotimin dhe mos ta veproj at; n
qoft se ai e divorcon gruan, ather ai nuk e shlyen zotimin e br. 5) Zotimi q bhet
pr nj vepr t keqe: Si p.sh. kur dikush thot: Zotohem se do t vjedh. Dispozita
e saj: Ky lloj zotimi bie n kundrshtim me urdhrat e Allahut dhe pr rrjedhoj,
realizimi i tij sht i ndaluar, kurse shlyerja e tij sht e detyruar. N qoft se
personi e realizon kt zotim, ai konsiderohet gjynahqar dhe nuk e ka detyrim
shlyerjen e tij. 6) Zotimi pr nj vepr t mir: Si p.sh. kur dikush thot: Zotohem
se do t fal dy rekate namaz, me qllim q t afrohet tek Allahu i Madhruar. N


167
qoft se zotimi kushtzohet me ndonj kusht, si p.sh., shrimi nga ndonj smundje
etj., sht detyrim q ai t realizohet nse kushti i prmendur n zotim plotsohet.
Gjithashtu, nse zotimi sht i pakushtzuar sht detyrim realizimi i tij.
Gjidhnia: Ndalohet (t martohen), pr shkak t gjidhnies (afrsis nga
qumshti) t gjitha ato gra, q jan t ndaluara pr shkak t lidhjeve t gjakut. Kjo
ndodh nse ofrohen tre kushte: 1) Kur qumshti del nga gjiri i gruas pr shkak t lindjes.
2) Kur fmijs i jepet gji gjat dy viteve t para t lindjes s tij.
3) Kur vrtetohen pes e m shum gjidhnie. Me gjidhnie nnkuptojm rastin kur
fmija e thith gjirin dhe e l at edhe nse nuk sht ngopur.
Testamenti: Nse personit i afrohet vdekja dhe ka borxh nj t drejt (e cila
mund t jet e drejt ndaj Allahut ose njeriut) t pa dshmuar m par, ai e ka
detyrim testamentin duke ngarkuar dik q ti kryej kto t drejta. Nse ndonjri
ka ln shum pasuri sht e plqyer q nj e pesta e ksaj pasurie ti kaloj si
lmosh (sadaka) nj t afrmi t varfr, q nuk ka t drejt ta trashgoj, n t
kundrt, nse nuk ka nj t afrm t varfr, ather ai ia kalon nj t varfri, nj
dijetari, ose nj njeriu t devotshm. Testamenti sht i paplqyeshm, nse
testamentlnsi ka ln trashgimtar t varfr. Nse ata jan t pasur, lejohet. Nuk
i lejohet testamentlnsit, q ti l testament nj t huaji m tepr se nj t tretn e
pasuris. sht e ndaluar q ti lihet testament nj trashgimtari, sado pak qoft,
prve nse vet trashgimtart bien dakord, pas vdekjes pr kt. Testamenti
prishet nse testamentlnsi thot si p.sh.: jam trhequr ose e anuloj testamentin,
ose ndryshova mendim. sht e plqyer q n krye t testamentit testamentlnsi
t shkruaj: N emr t Allahut, t Gjithmshirshmit, Mshirplotit! Kt
testament e l filani i biri i filanit, i cili dshmon se ska t denj tjetr pr adhurim
prve Allahut, t Vetm, t Pashoq dhe dshmon se Muhamedi sht rob dhe i
drguari i Tij. Pa dyshim q Xheneti sht i vrtet, Xhehenemi sht i vrtet, dhe
Dita e Kiametit do t vij dhe se Allahu do ti ringjall ata q jan n varre. Porosis
familjen time, q l pas, t ken frik Allahun e t shkojn mir me njri-tjetrin, ti
binden Allahut dhe t Drguarit t Tij e t jen besimtar t mir. I porosis ata
ashtu si porositn Ibrahimi dhe Jakupi fmijt e tyre: Pa dyshim, Allahu ka
zgjedhur pr ju fen e vrtet, prandaj mos vdisni ndryshe vetm se duke qen
mysliman t nnshtruar ndaj Atij!
EL-BEKARE: 132.
Kur lutemi pr bekimin e Allahut mbi Pejgamberin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) sht e plqyer,
q t bashkojm lutjen pr paqe dhe bekimin mbi t, duke thn:Sal-Allahu alejhi
ues-selem! dhe nuk duhet ta kufizojm at me shprehjen: Sal-Allahu alejhi!
(Allahu e bekoft at!) apo Alejhi es-selam! (Paqja qoft mbi t!). Pr sa u prket
t tjerve, ve pejgamberve, nuk sht e plqyeshme drgimi i bekimeve mbi
persona t veant si pr shembull: Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi Ebu
Bekrin!. Lejohet q bekimet e Allahut t drgohen, nse emrat e sahabve apo
njerzve t mir shoqrohen me emrat e profetve, si pr shembull themi: O
Allah! Bekoje PejgamberinMuhamed, familjen e tij, shokt e tij, grat e tij dhe
pasardhsit e tij. sht e plqyeshme q pr shokt e Profetit (a.s.), shokt e
shokve (Tabiint), dijetart dhe t gjith njerzit e mir, t krkojm mshirn


168
dhe knaqsin e Allahut, duke thn: Ebu Hanifja, Imam Maliku, Imam Shafiu
dhe Imam Ahmedi, Allahu i mshiroft t gjith!.
Therja: Esht obligim therja e kafshs, pr t`u lejuar ngrnia e mishit t saj.
Kafsha duhet t plotsoj disa kushte, t cilat jan: 1) Ngrnia e mishit t saj t jet
e lejuar. 2) T jet kafsh q sht e mundur t theret. 3) T jet kafsh q ecn n
tok(jo ujor). Gjat therjes s kafshs duhet t respektohen katr kushte: a) Personi
q kryen therjen duhet t jet i shndosh nga ana mendore. b Mjeti i prdorur pr
therje duhet t jet i mpreht, si p.sh.: thika, guri, druri, shpata, xhami etj., me
prjashtim t dhmbve dhe thonjve me t cilt nuk lejohet therja. c) Prerja e fytit,
e gurmazit, e dy damarve t qafs ose e njrit prej t dyve. 4) Gjat therjes t
themi Bismil-lah (Me emrin e Allahut), por nse nuk e themi at (nga harresa),
mishi i therur sht i lejuar. sht e mjaftueshme, nse ne e themi frazn Bismil-
lah n gjuhn joarabe. Gjithashtu sht e lejuar q gjat therjes t themi frazn
Bismil-lah dhe Allahu Ekber.
Gjuetia: Gjuetia sht goditja e kafshs, e cila nuk sht e mundur q t theret.
Nse kemi si qllim gjuetin e nj kafshe, ather ajo kafsh duhet t plotsoj disa
kushte, t cilat jan: 1) T jet e lejuar ngrnia e saj. 2) T jet kafsh e egr pr
nga natyra. 3) T jet kafsh q nuk sht e mundur q t theret.
Dispozita e gjuetis: Gjuetia sht e lejuar, nse qllimi i gjahtarit sht prfitimi
nga mishi i gjahut. N t kundrtn, n rast loje a kotsie sht e paplzeshme
(mekruh). Por nse me ndjekjen e gjahut pengon dhe u shkakton telashe njerzve,
ather sht haram. Gjuetia lejohet, nse prmbushen katr kushte, t cilat jan:
1) Gjuetari duhet t plotsoj kushtet e thersit sipas dispozitave islame. 2) Mjeti i
gjuetis duhet t jet i njjt me mjetet q jan t lejuara pr therjen e kafshve,
kur duam ti therim ato. Pr kt shkak mjeti i gjuetis duhet t jet i mpreht dhe
deprtues n trupin e kafshs, si pr shembull: shigjeta, shtiza etj. Nse gjuetia
kryhet me nj kafsh gjahu (grabitqare), si fajkoi ose qeni, duhet q kafsha e gjahut
t jet e msuar d.m.th. ti nnshtrohet urdhrave t gjahtarit. 3) Qllimi i veprimit.
D.m.th. gjuajtja e shtizs ose drgimi i kafshs me synim pr gjah. N rast se nuk
bn nijet, gjahu nuk sht i lejuar t hahet. 4) Gjuetari duhet t prmend emrin e
Zotit, kur t qlloj gjahun. Prmendja e emrit t Zotit sht kusht dhe nse ajo nuk
prmendet nga harresa, ather ajo sht e ndaluar t hahet.
Ushqimet: do gj q hahet dhe pihet konsiderohet ushqim. Baza e ushqimeve
sht se ato jan t lejuara. Kshtu do ushqim sht i lejuar, nse prmbushen tre
kushtet e mposhtme: 1) Ushqimi duhet t jet i pastr. 2) Ushqimi t mos jet i
dmshm. 3) T mos jet i ndyr. sht i ndaluar do ushqim i pist si p.sh.:
coftina dhe gjaku; do ushqim i dmshm si: p.sh., helmi; do ushqim i ndyr si
p.sh., jashtqitjet e kafshve (bajgat), parazitt e koks, urina dhe pleshtat.
Kafsht q jan t ndaluara t hahen jan: gomari shtpiak, kafsht grabitqare, si:
luani, tigri, ujku, leopardi, qeni, derri, majmuni, macja, dhelpra, ketri, me
prjashtim t hiens. Prej shpendve ndalohen ata q sulmojn duke prdorur
kthetrat, si: shqiponja, petriti, fajkoi, skifteri, gjeraqina dhe kukuvajka, ndalohen
ata q ushqehen me coftina, si: shqiponja, korbi dhe shtrgu; po ashtu ndalohen


169
edhe lakuriqi i nats, miu, grenxa, bleta, miza, flutura; ndalohen insektet si:
krimbat e toks, minjt e gjirizeve, brumbujt dhe hardhuca, ndalohen t gjitha ato
kafsh apo insekte pr t cilat Sheriati islam na ka urdhruar q ti vrasim, si:
akrepi, ose na ka ndaluar q ti vrasim si: milingona. Ndalohen t gjitha ato kafsh
q lindin prej nj kafshe me mish t lejuar dhe nj tjetre me mish jo t lejuar, si
klyshi q lind midis hiens dhe ujkut. Nuk ndalohen ato kafsh q lindin midis dy
kafshve t lejuara si: mushka q lind midis gomarit dhe kalit. Me prjashtim t
ktyre kafshve q prmendm m sipr lejohen t gjitha llojet e bagtive, kali,
kafsht e egra si gjirafa, lepuri, dreri etj.
sht e ndaluar urimi i festave t jobesimtarve, pjesmarrja n to dhe
prshndetja e tyre n fillim. N qoft se ata na prshndesin t part, sht detyrim
q ne ti prgjigjemi me thnien: edhe mbi ju. sht e ndaluar t ngriturit n
kmb pr respekt t femohuesve apo t risimtarve (bidatinjve) dhe sht e
paplqyer shtrngimi i duarve me ta. Pr sa i takon ngushllimit, ose vizits kur
jan t smur, nj veprim i till sht i ndaluar, prvese kur ka interes fetar.


170
Ai q mediton rreth rregullave t vendosura nga Allahu n gjithsi e kupton se
sprovat dhe fatkeqsit jan prej atyre rregullave dhe ligjeve kozmike t Tij. Allahu
i Madhruar thot: Sigurisht q Ne do tju provojm me frik dhe uri, me dmtim
t pasuris, t njerzve dhe t t lashtave! Prandaj, prgzoji t duruarit. Ai q
mendon se veprmirt nuk goditen nga kto fatkeqsi gabon.
Madje sprovat jan argument i besimit. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) sht pyetur:
Kush prej njerzve sprovohet m shum? tha: Pejgambert, m pas veprmirt
(salihint), m pas njerzit m t ngjashm me ta. Burri (gruaja) sprovohet sipas
besimit. Nse besimi i tij sht i fort i ka m t mdha sprovat dhe nse besimi i
tij sht i dobt, sprovohet m leht.
Ibn Maxheh.
Sprovat jan shenj e dashuris s Allahut ndaj robit t Tij. Pejgamberi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ka thn: Vrtet kur Allahu e do dik e sprovon at.
Ahmedi.

Sprovat jan shenj se Allahu ia dshiron t mirn robit t Tij. Pejgamberi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ka thn: Kur Allahu ia dshiron t mirn robit t Tij, ia prshpejton
dnimin n kt bot. Nse Allahu ia do t keqen robit t Tij, nuk e dnon pr
gjynahet e tij, n mnyr q ta dnoj Ditn e Gjykimit.
Tirmidhiji.

Sprovat jan shlyerje gjynahesh (edhe nse ato jan t vogla): Pejgamberi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Ska mysliman q ta godas ndonj e keqe, si gjembi dhe m
shum, q Allahu t mos ia shlyej atij gjynahet, si rrzon pema gjethet e saj.
Mut-tefekun alejhi.
Prandaj nse myslimani i sprovuar sht veprmir, sprova pr t sht shlyerje e
gjynaheve t kaluara, ose ngritje n shkall. Dhe nse sht gjynahqar, ato jan
shlyerje gjynahesh dhe prkujtim pr rreziqet e tyre (t gjynaheve). Allahu i
Madhruar thot: Shkatrrimi n tok dhe n det sht shfaqur si pasoj e punve
t kqija t njerzve, kshtu q (Allahu) do ti bj t shijojn pjes nga ajo q
kan punuar, me qllim q ata t kthehen (n prmirsim).
ER-RM: 41.

Llojet e sprovave: Sprova me begati, si sht shtimi i pasuris.
Sprova me t keqen, si sht frika, uria, paksimi i pasuris. Allahu i Madhruar
thot: Ne ju vm n prov me t keqe dhe me t mir
EL-ENBIJ: 35..
Po ashtu
sprova me smundje, me vdekje, q prej shkaqeve m t mdha t tyre, pas
caktimit t Allahut sht syri dhe magjia, q burojn nga smira. Pejgamberi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: M s shumti ata q vdesin nga Ymeti im, pas caktimit t
Allahut, vdesin prej msyshit.
1

Tajlesij.
Mbrojtja nga msyshit dhe magjia. Mbrojtja sht m e mir se mjekimi, ndaj
ne duhemi t jemi t kujdesshm pr tu mbrojtur.
Mnyrat m t rndsishme t mbrojtjes: Forcimi i teuhidit n vetvete, si
edhe besimi se vepruesi i vrtet n gjithsi sht Allahu. Po ashtu edhe shtimi i
veprave t mira. Mendimi i drejt dhe i mir pr Allahun, mbshtetja tek Ai.
Kshtu q askush mos t imagjinoj smundjen dhe msyshin n do ngjarje t
rastit, sepse vet iluzioni i smundjes sht smundje.
2
Nse dikush sht i

1
Tajlesiji. Imam Ibn Haxheri dhe Shejh Albani kan thn: Hadithi sht Hasen (I prshtatshm pr argumentim).
2
Mjekt e specializuar theksojn se rreth nj e treta e smundjeve n organizm jan si pasoja t ndjenjave
shpirtrore, duke imagjinuar se sht i smur, e q n realitet as q sht i till(simptomat psikosomatike)..
Rukjah
(mjekimi me Kuran dhe Sunet)


171
njohur pr marrjen msysh, apo se bn magji, prej tij duhet t largohemi, jo nga
frika, por nga aspekti i brjes s shkaqeve. Kur shikojm dika q na plqen,
duhet t prkujtimi i Allahut dhe t themi: "Barakell-llAllahu lek "(Allahu lshoft
bereqet mbi ty!). Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Nse dikush prej jush shikon tek
vetja e tij, ose tek pasuria e tij, ose tek vllai i tij dika q e dshiron (e plqen) le
t prmendi emrin e Allahut, sepse msyshi sht fenomen i vtet.
Hakimi.

Ngrnia e shtat kokrrave hurma t "axhue-s" nga Medineja do mngjes.
Kthimi tek Allahu, mbshtetja tek Ai, mendimi i mir pr T, krkimi prej Tij
mbrojtje nga msyshi dhe magjia, kujdesi pr dhikrin dhe thnien e duave
mbrojtse do mngjes dhe mbrmje
1
.
Ndikimi i lutjeve sht i madh ose relativ me lejen e Allahun- nprmjet
dy elementeve: 1) besimi se ato lutje jan t vrteta dhe t dobishme me lejen e
Allahut. 2) shprehja e tyre me gjuh, dgjimi me vesh dhe me zemr t
prqendruar, sepse ato jan lutje dhe lutjet nuk marrin prgjigje nse zemra sht e
shkujdesur, si sht transmetuar edhe nga Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).
Koha e dhikrit dhe e lutjeve mbrojtse: Dhikri i sabahut thuhet pas namazit t
sabahut, ndrsa dhikri i mbrmjes thuhet pas namazit t iqindis, por nse
myslimani harron ti thot, ose i l nga pakujdesi, i thot kur ti kujtoj.
Shenjat e goditjes me msysh, ose smundje t tjera. Nuk ka kundrshti mes
mjeksis dhe rukjes s sheriatit, sepse vet Kurani prmban shrim pr smundjet
trupore dhe shpirtrore. Nse njeriu sht i shndetshm nga ana trupore, n t
shumtn e rasteve shenjat paraqiten n formn e dhimbjes s koks, me zverdhjen e
fytyrs, me djersitjen dhe urinimin e teprt, me rnien e dshirs pr t ngrn, me
therje, me ethe, ose ftohje t anve t trupit, dridhje t zemrs, dhimbje t
lvizshme nga supet deri n fundin e shpins, mrzi dhe ngushtim n kraharor,
pagjumsi, ndjeshmri e fort ndaj friks, zemrim jo i zakonshm, t vjella,
pshertima, dshir pr vetmi dshir pr vetmi, hapja e shpesht e gojs, plogshti
dhe dembelizm, dshir pr t fjetur dhe probleme t tjera shndetsore, pa shkaqe
mjeksore.
Kto shenja mund t jen pak ose shum t dukshme, sipas fuqis dhe dobsis s
smundjes.
Myslimani duhet te jet patjetr me besim dhe zemr t fort. Ai nuk duhet t
ndikohet nga cytjet e shejtanit, nuk duhet ta imagjinoj veten e tij si t prekur nga
ndonj smundje, thjesht se ai mund t ndjej njrin prej ktyre shkaqeve, sepse
iluzioni sht prej smundjeve m t vshtira pr tu mjekuar. Ndodh q disa prej
ktyre shenjave t gjenden tek disa njerz, ndrkoh q ata mund t jen t
shndetshm dhe ndodh q t jen tek disa t tjer dhe shkaku mund t jet nj
smundje organike. Ndoshta shkaku mund t jet edhe besimi i dobt, si ngushtimi
n kraharor, brenga, plogshtia. Prej ktij personi krkohet q ai ti rishikoj
marrdhniet me Allahun.

1
Shiko dhikrin e mngjesit dhe t mbrmjes n kt libr.


172
Nse smundja sht pr shkak t msyshit
1
mjekimi me lejen e Allahut
bhet n dy mnyra: 1) Nse e njeh personin q t ka marr msysh e urdhron t
lahet dhe kt uj a ndonj gjurm
2
t tij e merr, lahesh me t dhe pi prej saj.
2)Nse nuk dihet kush e ka marr msysh, shrimi bhet me rukje, lutje dhe
hixhameh (thithje e gjakut me kupa).
Nse smundja sht pr shkak t magjis
3
mjekimi me lejen e Allahut
bhet me njrn prej ktyre formave: 1) Nse gjendet vendi i magjis; kur t
gjendet magjia ajo merret, hapet, nyjet e saj zgjidhen teksa lexon dy suret e fundit
mbrojtse. M pas ajo digjet. 2) Me an t leximit t rukjes s sheriatit; me ajete
kuranore, veanrisht me dy suret e fundit dhe suren Bekareh, po ashtu edhe me
lutje, si do t prmendet m von. 3) En-nushrah (brja) q sht dy llojesh:
a) e ndaluar: zgjidhja e magjis me magji dhe shkuarja tek magjistart pr
zgjidhjen e saj. b) e lejuar: marrja e shtat gjetheve t lotusit, grirja e tyre dhe
leximi mbi t tri her i sureve El-Kafirun, El-Ihlas, El-Felek dhe En-Nas. M pas i
hedhim n uj. Pastaj i pi dhe lahet me to. Kt e prsrisim derisa t shrohet me
leje t Allahut.
4
4) Nxjerrja e magjis: duke e boshatisur organizmin me an t
lndve liruese (laksative), nse ndodhet n bark dhe me hixhame
5
, nse ndodhet
n vende t tjera.
Kushtet e rukjes: T bhet me ajete kuranore dhe lutje t ligjshme.
T bhet n gjuhn arabe, ndrsa lutjet lejohet t bhen edhe n gjuh t tjera.
T besohet se lutja nuk ndikon n vetvete dhe se shrimi sht prej Allahut.
Pr t shtuar ndikimin e rukjes duhet q leximi i Kuranit t bhet me nijetin e
shrimit dhe t udhzimit
6
t njerzve dhe t xhindeve, sepse Kurani ka zbritur

1
Dmtimi me sy bie mbi nj person nprmjet shejtanit, me lejen e Allahut, pr shkak t nj
prshkrimi dhe mahnitjeje nga personi q merr msysh n prezenc t shejtanve, kur nuk ka
pengesa (dhikri, namazi etj.). Pr kt dshmon hadithi Msyshi sht i vrtet i regjistruar nga
Buhariu. Dhe n nj transmetim tjetr: Me prezencn e shejtanve dhe smirs s bijve t Ademit"
(Ahmedi). Pejgamberi e quan msysh, sepse syri sht mjeti me t cilin realizohet dhe jo se
sht ai q sjell dmin, me argument se edhe i verbri mund t dmtoj dik tjetr, edhe pse ai nuk e
shikon at.
2
Gjurm do t thot dika, t ciln e ka prekur personi q t ka marr msysh, si sht mbetje nga
uji i pir prej tij, ose nga ushqimi i tij, ose dika e prekur prej tij, e merr, ose e fshin me nj shami
apo dika tjetr, i shton uj e hedh mbi trup dhe pin nj pjes prej saj .
3
Magjia sht nyje, ose lutje, ose fjal t thna a vepra q ndikojn n trupin, zemrn a mendjen e
atij mbi t cilin bie magjia. Magjia sht e fenomen i vrtet. Ka q vdesin prej saj, ka t tjer q
smuren. Magjit mund ta ndalojn burrin t shkoj me gruan e tij, ose mund ti ndajn dy
bashkshortt. Ka magji q prbjn kufr dhe shirk. Ka prej tyre q klasifikohen n gjynahe t
mdha.
4
Kjo sht e regjistruar nga Abdurr-Rrazku n librin e tij El Musan-naf.
5
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Gjja m e mir me t ciln mjekoheni sht hixhameja. Me an t
saj, me leje t Allahut (me ngjarje t vrteta) jan shruar smundje organike, ose smundje t
shkaktuara prej syrit, magjis dhe kancerit.
6
Nijeti i udhzimit: thirrja e atyre q dgjojn Kuranin n fen e Zotit, pr t vepruar t mira dhe
pr tu ndaluar nga t kqijat. Ky nijet ka ndikim t madh, sikurse sht provuar edhe n praktik.
Xhindt ndikohen nga Kurani dhe e ndrpresin t keqen e tyre mbi t smurin shum shpejt n t
shumtn e rasteve. Ndryshe nga nijeti pr ti vrar ata, sepse kjo ndjell inatin dhe
mendjemadhsin e tyre, si edhe dmtimin e atij q bn rukjen dhe t atij q i bhet rukja.
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Allahu sht i But dhe e do butsin. Me an t butsis ai dhuron
at q nuk e jep me an t vrazhdsis (Muslimi).


173
udhzim dhe shrim. Kshtu ai nuk duhet ta lexoj Kuranin me nijetin pr t vrar
xhindin, prve rasteve kur ai nuk mund t dal me ato q u than.
Kushtet q duhet t prmbush ai q bn rukjen: T jet mysliman dhe t
jet i devotshm. Sa m i devotshm q t jet aq m i madh sht edhe ndikimi.
Ti drejtohet dhe t mbshtetet tek Allahu me sinqeritet gjat rukjes, duke
bashkuar zemrn me gjuhn. M e mira sht q njeriu ti bj vet rukje vetes,
sepse t tjert n shumicn e rasteve e kan zemrn t shprqendruar, sepse askush
m shum se ai nuk e ndjen m tepr domosdoshmrin dhe nevojn e tij t madhe,
ndrkaq atyre q jan n gjendje t vshtir Allahu u ka premtuar se do tu prgjigjet.
Kushtet q duhet t prmbush ai t cilit i bhet rukja: sht e
plqyeshme q ai t jet besimtar veprmir dhe sipas besimit rritet edhe ndikimi.
Allahu i Madhruar thot: Ne shpallim nga Kurani at q sht shrim dhe
mshir pr besimtart e q mohuesve keqbrs u shton vetm humbje. EL-ISR:
82. T`i lutet Allahut me sinqeritet, q Ai ta shroj. T mos mendoj se
shrimi po vonon, duke krkuar q ai t vij sa m par, sepse rukja sht lutje dhe
kur krkohet prgjigjja me ngut, ndodh edhe q asaj mos tiprgjigjet. Pejgamberi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Iu prgjigjet disave prej jush pr sa koh nuk ngutet, duke thn:
Jam lutur dhe nuk m sht prgjigjur. Mut-tefekun alejhi.
Rukja ka disa forma: 1) Leximi i rukjes duke i fryr (me pshtym t leht).
2)Lexim pa fryrje. 3) Marrja e pshtyms me gishta, przierja e saj me dhe, dhe
frkimi me t i vendit q dhemb.4) Leximi i rukjes duke frkuar vendin e dhimbjes.
Ajete dhe hadithe me t cilat i bht rukje t smurit:
m  ~ } | { zy x w v u t s

l
1

m p on m l k j i h g

y x w v u t s r q z
 ~} |{

l
2


1
(Allahu! Nuk ka zot tjetr (q meriton adhurimin) prve Tij, t Gjallit, t Prjetshmit, Mbajtsit
t gjithkaje! At nuk e kaplon, as dremitja, as gjumi! Atij i prket gjithka q gjendet n qiej dhe
gjithka q gjendet n Tok. Kush mund t ndrhyj tek Ai pr ndoknd pa lejen e Tij? Ai di do
gj q ka ndodhur prpara dhe do gj q do t ndodh pas njerzve, kurse ata nuk mund t
prvetsojn asgj nga Dituria e Tij, prvese aq sa Ai dshiron. Kursiu i Tij shtrihet mbi qiejt dhe
Tokn dhe Ai nuk e ka t rnd ti ruaj ato. Ai sht i Larti, Madhshtori!) EL-BEKARE:255.
2
(I Drguari beson n at (Kuranin) q i sht shpallur nga Zoti i tij e po ashtu dhe besimtart: t
gjith besojn n Allahun, engjjt e Tij, librat e Tij dhe t drguarit e Tij (duke thn): Ne nuk
bjm dallim mes asnjrit prej t drguarve t Tij. Ata thon: Ne dgjojm dhe bindemi.
Faljen Tnde krkojm, o Zoti Yn dhe te Ti do t kthehemi!. Allahu nuk e ngarkon asknd
prtej fuqis q ka: n dobi t tij sht e mira q bn, kurse n dm t tij sht e keqja q punon.
Zoti yn, mos na ndshko pr at q harrojm ose veprojm pa qllim! Zoti yn, mos na ngarko
me barr t rnd, ashtu si i ngarkove ata para nesh! Zoti yn, mos na ngarko me dika q nuk
mund ta mbartim! Na i shlyej gjynahet tona, na i fal ato dhe na mshiro! Ti je Zoti Yn! Prandaj
na jep fitore kundr atyre q nuk besojn!) EL-BEKARE: 285/286.


174
m hgfedc l
1

m onmlkji vutsrqp l
2

m ~}|{zyxwvut l
3

m a`_^]\[ZY l
4
m l
5

m KJIH l
6
m l
7

m edcba`_~}|{zy l
8
m kjih gf l
9

m onml wvutsrqp l
10

m
l
11

m KJIHGFEDCBA L VUTSRQPONM
Y X W Z _ ^ ] \ [ ` d c b a f e g j i h
yx w vuts r qponmlk l
12

m l
13

m l
14

m tsrqponmlk l
15

m qponmlkjihgfedcba`_ l
16


1
"Dhe Allahu t mjafton ty (Muhamed si mbrojts) kundr atyre."(El-Bekare: 137)
2
"O populli yn, prgjigjjuni thirrsit t Allahut dhe besojini Atij! Ai do tjua fal gjynahet tuaja
dhe do tju shptoj prej dnimit t dhembshm."(El-Ahkaf: 32)
3
"Ne shpallim nga Kurani at q sht shrim dhe mshir pr besimtart e q mohuesve keqbrs
u shton vetm humbje."(El-Isra: 82)
4
"A mos i kan kan zili njerzit pr far u ka dhuruar Allahu nga t mirat e Veta? Ne u dham
pasardhsve t Ibrahimit Librin e urtsin, si dhe nj pushtet t madh."(En-Nisa: 54)
5
"Dhe kur t smurem, Ai (Allahu) m shron."(Esh-Shuara: 80)

6
"Do ti shroj shpirtrat e besimtarve."(et-Teube: 14)
7
"Thuaj: Ai sht udhrrfyes dhe shrim pr besimtar."(Fussilet: 44)
8
"Sikur kt Kuran tia shpallnim ndonj mali, ti do ta shihje at (mal) t prulur dhe t coptuar
nga frika e Allahut."(el-Hashr: 21)
9
"Hidhe vshtrimin: A sheh ndonj plasaritje?."(el-Mulk: 3)
10
"Kur dgjojn Kuranin, mohuesit sa nuk t han me shikimet e tyre dhe thon: Ai vrtet sht I
marr."(El-Kalem: 51)
11
Ather Ne i kumtuam Musaut: Hidhe shkopin tnd!- dhe ai filloi t glltiste gjithka q
trilluan ata. N kt mnyr , doli n shesh e vrteta dhe dshtoi ajo q kishin br ata. Kshtu,
Faraoni dhe njerzit e tij u mundn dhe u kthyen t poshtruar."(El-A'raf: 117-119)
12
"Ata than: O Musa, ose hidh ti, ose t hedhim ne t part. "Ai tha: Jo, hidhni ju! Dhe ja tek i
dukeshin atij litart dhe shkopinjt e tyre se po rendnin vrtet, pr shkak t magjis s tyre.
Ather Musai ndjeu frik n vetvete. Ne i tham: Mos u frikso, se, n t vrtet, ti do t fitosh!
Hidhe at q mban n dorn e djatht: do t glltis gjithka q kan br ata, sepse ajo q kan
br ata, sht vetm nj mashtrim i magjistarve; e, magjistari nuk do t ket sukses kudo q t
gjendet."(TaHa:65-69)
13
"Pastaj, Allahu zbriti qetsin

e Tij mbi t Drguarin e Vet dhe mbi besimtart." (Et-Teube:26)
14
"Allahu zbriti qetsin e Vet mbi t, e ndihmoi me nj ushtri t padukshme (engjjsh)."(Et-
Teube:40)
15
"Allahu zbriti qetsin e Tij n zemrn e t Drguarit t Tij dhe t besimtarve e i bri ata t
mbshteten fort n fjaln e prkushtimit (ndaj Allahut)."(El-Fet-h:26)
16
"Allahu sht i knaqur me ata besimtar, kur tu betuan pr besnikri nn hijen e pems. Ai e dinte se
kishte n zemrat e tyre, prandaj u dha atyre qetsi

dhe i shprbleu me nj fitore t afrt."(El-Fet-h:18)


175
m gfedcba`_^]\ l
1

Hadithe:

)

'

' _

'
.
,

'

'

' (
Es`elull-llahel-Adhim Rabbel-Arshil-
Adhm en jeshfjeke.
2
(7 her)

)

(
Uidhuke bi kelimatil-lahit-
tmmeh, min kul-li shejtanin ue hmmeh, ue min kul-li ajnin ue lmeh.
3
(3 her)

)

.
'

'

' _

'

' _
.
.'
.
,

.
'

(
All-llahum-me
Rab-ben-nsi edhhibil bese, ishfi entesh-shaf la shife il-l shifuk shifen la
jugadiru sekama
4
(3 her)

)

(
All-llahum-me edhhib anhu harr-raha ue
berdeha ue uesabeha.
5
(1 her)

)

' _

'

.
t

<

'

(
HasbijAll-llahu la Ilhe il-la
hu(ve), Alejhi teuekkeltu ue Huue Rabbul-`arshil-`adhim.
6
(7 her)

)

' '

' .

'

.' (
Bismil-
lahi erkke min kul-li din judhke ue min sherr-ri kul-li nefsin eu ajni hsid.
Allahu jeshfke bismil-lahi erkke.
7
(3 her)
Vendos dorn tnde mbi dhimbje dhe thuaj: "

Bismil-lah.(3 her)

'

'

' :
.

'
Edhu biiz-zetil-lhi ue kudratihi min sherr-ri
m exhidu ue uhdhiru..
8
(7 her)
Vrejtje:
O
Nuk lejohet t besohen trillimet q kan t bjn me at q merr msysh, si
pirja e urins s tij dhe se gjurmt e tij nuk sjellin dobi nse ai sht n dijeni Nuk
lejohet vendosja e hajmalive, byzylykve, varseve pr arsye frike nga msyshi.
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Kush var dika lihet n dor t saj. Tirmidhiju. Nse
ato prmbajn Kuran ekzistojn dy mendime, por lnia e tyre sht m e plqyeshme.
O
Nuk lejohet vendosja e hajmalive, byzylykve, varseve pr arsye frike nga
msyshi. Pejgamberi (paqja e Allahut qoft mbi t!) thot: Kush var dika lihet n
dor t saj.
Tirmidhiu.
Nse ato prmbajn Kuran ekzistojn dy mendime, por lnia e
tyre sht m e plqyeshme.
O
Mbishkrimi MashaAllah, tebarakAll-llah, ose pikturimi i shpats, i thiks, i
syrit, vendosja e Kuranit n makin, ose varja e disa ajeteve npr shtpi, t gjitha
kto nuk e pengojn msyshin, madje ato mund t jen prej hajmalive t ndaluara.

1
"sht Ai, q zbriti qetsi

n zemrat e besimtarve, pr tua forcuar besimin, krahas besimit q
patn."(El-Fet-h:4)

2
(E lus Allahun e Madhrishm, Zotin e Arshit t madh, q t t shroj!
3
(Lus Allahun q t`ju mbroj me Fjalt e Tij t plota nga do shejtan, nga do krijes helmuese
vdekjeprurse dhe prej do syri t keq!)
4
(O Zot, Edukator i njerzve largoje t keqen, shro, sepse Ti je Shruesi, nuk ka shrim prve
shrimit Tnd; shrim q nuk l smundje pas!)
5
(O Zot, largoje prej tij t nxehtin e saj, t ftohtin e saj dhe mundimin e saj!)
6
(M mjafton mua Allahu; s'ka t adhuruar tjetr merit prve Tij. Tek Ai jam mbshtetur dhe Ai
sht Zoti i Arshit t Madh.)
7
(Po t bj rukje (lutje pr shrim) me emrin e Allahut, nga do smundje q t mundon, nga e
keqja e do shpirti dhe syri i do smirziu. Allahu t shroft. Me emrin e Allahut t bj rukje!
8
(Krkoj ndihmn e Allahut me pushtetin dhe fuqin e Tij nga e keqja q kam dhe bj shum kujdes!)


176
O
I smuri duhet t besoj bindshm n prgjigjen e Allahut. Ai duhet t mos e
prshpejtoj at. Nse dikujt i thuhet se shrimi me barra do ti zgjas pr gjith
jetn, ai nuk ligshtohet, ndrsa kur zgjatet koha e rukjes ai ligshtohet, edhe pse
me do lexim t nj shkronje ai fiton nj sevap dhe sevapi shumfishohet dhjet
fish. Ai duhet t lutet, t krkoj falje dhe t jap sa m shum sadaka, sepse
shrimi krkohet edhe nprmjet saj.
O
Leximi n grup bie n kundrshtim me Synetin dhe ndikimi sht i dobt, po
ashtu edhe me magnetofon, sepse nijeti nuk sht i prmbushur, ndrkoh q ai sht
prej kushteve t atij q bn rukje, edhe pse dgjimi i tij sht i dobishm. sht sunet
q rukja t prsritet, deri n shrim t plot, vetm nse kjo sht e lodhshme pr t
smurin, ather e rrallojm, q t mos bhet e bezdisshme. Ndrsa prsritja e
ajeteve dhe e duave me nj numr t caktuar sht e pasakt dhe e paargumentuar.
O
Jan disa shenja me an t t cilave argumentojm, se ai q bn rukjen merret
me magji dhe jo me Kuran. T mos mashtrohen nj pjes nga paraqitja fetare e
dikujt, sepse ndodh q ai t filloj duke lexuar Kuran dhe pa kaluar shum e
ndryshon. Ndoshta ai mund t jet edhe prej atyre q shkojn rregullisht n xhami,
pr tu hedhur hi syve njerzve. Mund t shikosh edhe duke br vazhdimisht
dhikr para teje, ndaj kujdes mos t t mashtroj kjo.
Prej shenjave t magjistarve dhe fallxhorve: Pyetja e t smurit pr emrin e
tij, t babait, ose t nns s tij, sepse njohja e emrit a mosnjohja e tij nuk ndikojn
n mjekim. Nse ai krkon dika prej rrobave t t smurit. Ndodh q mund
ti krkoj t smurit ndonj kafsh t posame, me qllim pr tia therur ndonj
xhindi, ndoshta me gjakun e saj mund edhe t sprkas t smurin. Shkrimi a
leximi i hajmalive, t cilat jan t pakuptueshme dhe t palexueshme. Dhnia t
smurit nj letr brenda s cils ka katror t mbushura me shkronja dhe numra.
Urdhrimi i t smurit pr tu veuar prej njerzve, pr nj koh t caktuar n nj
dhom t errt. Urdhrimi i t smurit pr t mos prekur uj brenda nj afati t
caktuar. Dhnia t smurit dika pr ta varrosur n dhe, ose letr pr ta djegur
dhe pr tu tymosur me t. Tregimi i t smurit dika q sht e veant pr t,
q nuk e di askush tjetr prve tij, ose emrin apo vendin e tij prpara se i smuri t
flas. Prcaktimi i smundjes s t smurit, q n momentin e futjes tek ai, ose
nprmjet telefonit a telegramit.
O
Besimi i atyre q ndjekin Synetin e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) sht se xhindi
mund t futet dhe t banoj brenda njeriut. Argument sht fjala e Allahut t
Madhruar: Ata q marrin fajde, do t ringjallen (n Ditn e Gjykimit) si ai q
djalli e ka mendur me prekjen e vet
EL-BEKARE: 275.

T gjith dijetart jan t mendimit se prekja e prmendur n ajet nnkupton mendurin
djallzore, q shfaqet te njeriu pr shkak t mishrimit t xhindit brenda tij.
Plotsim: Magjia sht fenomen e vrtet. Ndikimi i saj sht i vrtetuar me Kuran
dhe me Sunet. Ajo sht e ndaluar (haram) dhe konsiderohet prej gjynaheve shum
t rnda dhe t mdha, pr shkak se Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Mnjanoni
shtat gjra shkatrruese! I than: O i Drguari i Allahut cilat jan ato? Tha:
Ti bsh shok Zotit, magjia...
Mut-tefekun alejhi.
, si edhe thnia e Allahut t


177
Madhruar: N t vrtet, ata e dinin se ai q e prvetsonte kt mjeshtri, nuk
do t kishte kurrfar t mire n jetn tjetr.
EL-BEKARE: 102.
Magjia sht dy llojesh: 1) Nyje t ngatrruara dhe fjal magjike me an t t cilave
magjistari bashkpunon me shejtant pr ato gjra me t cilat dshiron t dmtoj
at, mbi t cilin bhet magjia. 2) Barra, t cilat ndikojn n trupin, mendjen, dshirn
dhe pasionin e atij mbi t cilin bhet magjia. Kshtu q atij me magji i prfytyrohet
sikur dika prmbyset, se dika tjetr po lviz, ose po ecn e kshtu me radh.
Veprimi i par sht shirk, sepse shejtant nuk i shrbejn magjistarit, derisa ai t
mohoj Allahun. Ndrsa veprimi i dyt sht prej gjynaheve t mdha shkatrruese.
T gjitha kto ndodhin vetm me caktimin e Allahut t Madhrishm.


178
Krijesat, q t gjitha ia kan nevojn Allahut, pr ato q Ai i ka, ndrsa Ai nuk ua
ka nevojn atyre. Allahu e ka br duan detyr pr robrit e Tij. Allahu i
Madhruar thot: Zoti juaj ka thn: Lutmni Mua, se do tju prgjigjem! Me t
vrtet, ata q tregohen mendjemdhenj e nuk duan t M adhurojn, do t
hyjn n Xhehenem t poshtruar!
EL-GFIR: 60.
...E nuk duan t M adhurojn
domethn nuk duan t m luten. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot: Allahu
zemrohet me at q nuk i lutet Atij.
Ibnu Maxheh.
Kshtu q Allahu i Madhruar
gzohet kur robrit e Tij i luten dhe ata q i luten me kmbngulje Ai i do dhe i
afron pran Tij. Shokt e Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) e ndjen kt. Ata nuk linin gj
pa i krkuar Allahut. Krkesat e tyre ata ia drejtonin vetm Allahut dhe askujt
tjetr. Kjo tregon pr afrimin q kishin ata me Zotin e tyre dhe lidhjen e fort me
T, duke prmbushur kshtu thnien e Allahut t Madhruar: Kur robrit e Mi
(besimtar) t pyesin pr Mua, Un jam afr.
EL-BEKARE: 186.

Duaja z nj vend shum t rndsishm tek Allahu. Pr Allahun ajo sht gjja m
fisnike. Lutja mund t kthej edhe caktimin e Allahut. dokush q i lutet Allahut,
Allahu i prgjigjet atij, nse ekzistojn shkaqet dhe mungojn pengesat. Atij q
lutet Allahu i jep nj prej gjrave, t cilat i ka prmendur Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) n
thnien e tij: Nuk ka mysliman q lutet pr dika, n t ciln nuk ka gjynah dhe
ndrprerje t farefisnis, q Allahu mos ti jap tri gjra: ose i prgjigjet lutjes s
tij, ose ia depoziton pr n botn tjetr, ose i largon nj t keqe t ngjashme. I
than: Ather t lutemi sa m shum? Tha: Allahu sht m Bujari.
Ahmedi.

Llojet e lutjes Lutja sht dy llojesh: Lutje ibadeti Lutje krkese
Eprsia e veprave: Leximi i Kuranit sht m me vler, Dhikri (lavdrimi i
Allahut), apo lutja dhe krkesa ndaj Tij? Leximi i Kuranit sht vepra m e mir
absolutisht. M pas vjen prmendja dhe lartsimi i Allahut (Dhikri) e m pas lutja e
krkesa drejtuar Atij. Kjo n vija t prgjithshme, por ndodh q ajo q sht m pak
e vlersuar t ket eprsin ndaj asaj, q sht m e vlersuar, sikurse sht duaja
Ditn e Arafatit. At dit ajo sht m e mir se leximi i Kuranit, po ashtu edhe
thnia e Dhikrit pas namazeve sht m e mir se leximi i Kuranit. Shkaqet e
prgjigjes s lutjes jan t jashtme dhe t brendshme:
1) Shkaqet e dukshme: Dhnia prparsi e veprave t mira, si jan sadakaja,
abdesi, namazi, kthimi nga kibla, ngritja e duarve, lavdrimi dhe lartsimi i Allahut
me gjrat q i shkojn pr shtat Atij, prdorimi i emrave t Allahut dhe i cilsive t
Tij, sipas nevojs pr t ciln lutemi; nse duaja sht n krkim t Xhenetit,
ather lutemi nprmjet mshirs s Tij dhe bujaris s Tij, nse kundr nj t
padrejti pr shembull nuk prdor emrin Err Rrahmn (I Gjithmshirshmi) a Bujari,
por prdor emrin El Xheb-br (Detyruesi), ose El Kah-hr (Ngadhnjimtari). Prej
shkaqeve gjithashtu sht edhe drgimi salavat mbi Pejgamberin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) n
fillim t lutjes, n mes dhe n fund. Gjithashtu pranimi i gjynaheve, falnderimi i
Allahut pr mirsit e Tij, shfrytzimi i kohve m me vler, pr t cilat kan
ardhur argumente se n to ka m shum gjasa pr tu pranuar duaja. Ato jan t
shumta, prej tyre jan: 1) Gjat nats dhe dits jan fundi i nj t trets s nats, kur
Allahu i Madhruar zbret n qiellin e dynjas, mes ezanit dhe ikametit, pas abdesit,
n sexhde, para dhnies selam n namaz, pas namazeve, n prfundim t leximit t
Duaja (lutja)


179
Kuranit, gjat udhtimit, lutja e atij q i sht br padrejtsi dhe atij q gjendet n
aste shum t vshtira, lutja e prindit pr fmijn e tij, lutja e myslimanit pr
vllan e tij n mospranin e tij, si edhe gjat takimit t armikut n luft. 2) Gjat
javs sht dita e Xhumas, veanrisht n astet e fundit t saj. 3) Gjat muajve
sht muaji i Ramazanit; n astin kur bjm iftar dhe syfyr, si edhe n Natn e
Kadrit dhe t Arafatit. 4) N vendet e shenjta, q jan xhamit n prgjithsi, si
edhe n Qabe; veanrisht n vendin e Ibrahimit, mbi Safa dhe Merve, n Arafat,
n Muzdelife, n Mina gjat ditve t haxhit, kur pim uj Zemzemi etj.
2) Shkaqe t brendshme: para duas; paraqitja e nj pendese t vrtet, kthimi i
padrejtsive, ushqimi, pirja, veshja dhe fitimi t jen hallall, t shumohen veprat e
ibadetit, mnjanimi i harameve, dlirsia prej dyshimeve dhe epsheve. Gjat duas:
ajo t bhet me prkushtim, me besim t patundur tek Allahu, me prulje dhe
kmbngulje, duke ia ln gjithashtu shtjet Atij n dor dhe duke larguar
vmendjen nga dokush tjetr, si edhe duke pasur besim te prgjigja.
Pengesat e prgjigjes s duas: Mund t lutet njeriu dhe t mos gjej
prgjigje, ose prgjigja ti vonohet. Shkaqet e ksaj jan t shumta, prej tyre
jan: Lutja e dikujt tjetr krahas Allahut. Shtjellimi i duas, duke krkuar
mbrojtje pr shembull nga nxehtsia e Xhehenemit, nga ngushtsia e tij, errsira...
ndrkoh q do t mjaftonte q ai t krkonte mbrojtjen e Allahut vetm nga Zjarri.
Lutja kundr vetes, apo t tjerve padrejtsisht. Kur lutja prmban gjynah dhe
ndrprerje t lidhjeve fisnore. Kushtzimi i lutjes me dshirn e Allahut, si pr
shembull: O Zot, m fal mua nse dshiron! etj. Dshira e prshpejtimit t
prgjigjes, duke thn: Un jam lutur dhe nuk m sht prgjigjur. Lnia e duas
nga lodhja apo mrzia. Lutja me zemr t paprkushtuar e t shprqendruar.
Mungesa e edukats n lutje. Pejgamberi dgjoi dik q po lutej n namaz dhe nuk
drgoi salavat mbi t dhe tha: Ky shpejtoj. M pas e thrret dhe i thot atij e t
tjerve: Kur dikush nga ju t falet le t filloj duke falnderuar dhe lartsuar
Allahun, m pas t drgoj salavat mbi pejgamberin e Tij e m pas le t lutet pr
far t dshiroj.
Tirmidhiju.
Lutja pr dika q ka marr fund, si pr shembull pr
t qen i prjetshm n dynja. Mnjanimi i rims s tepruar. Allahu i Madhruar
n Kuran thot: Lutjuni Zotit tuaj prulshm dhe ngadal! Njmend, Ai nuk i do
ata q e kalojn kufirin.
EL-ARF: 55.
Ibn Abasi thot: Kontrollo duan me rim dhe
mnjanoje, sepse un kam jetuar me Pejgamberin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe me shokt e tij e
ata kshtu vepronin, domethn se ata e mnjanonin duan me rim. Buhariu.
Ngritja me tepri e zrit gjat lutjes. Allahu i Madhruar thot: Gjat namazit, mos
lexo (Kuran) me z t lart dhe as me z tepr t ult, por krko nj rrug t
mesme.
EL-KEHF: 110.
Aishja (
radijallahu
anhu!
) thot: Kshtu vepro edhe me duan!
Ai q bn lutje sht mir q ta rendis kshtu lutjen e tij: S pari: t
falnderoj dhe t lartsoj Allahun. S dyti: t drgoj salavat mbi Pejgamberin
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
). S treti: t pendohet dhe t pranoj gjynahet e tij. S katrti: ta
falnderoj Allahun pr mirsit e dhna. S pesti: brja e duas dhe kujdesi pr t
qen sa m e prmbledhur dhe prej duave t transmetuara nga Pejgamberi
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) a prej t parve tan. S gjashti: prfundimi i duas duke drguar
salavat mbi Pejgamberin (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
).


180
Lutje t rndsishme pr tu msuar dhe pr tu lutur me to:
Shkaku pr
tu lutur
Duaja: Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot:
Para fjetjes

. Bismik-All-llahumme emutu ue ahja.

1

Dhe kur zgjohet thot: " El-
hamdu lil-lhil-ledh ahjn bade m emten ue ilejhin-nushr.
2

Ai q
friksohet n
gjum

'

.
'

:'

. .

:
.

.
' '

.
Eudhu bi kelimatil-lahit-tammati, min gadabihi ue sherri ibadihi ue
min hemezatish-shejatin ue en jahdurun.
3
.
Kur shikon
ndrr n
gjum
Kur dikush prej jush shikon nj ndrr, t ciln e plqen, ajo sht prej
Allahut, prandaj le t falnderoj Allahun dhe le tu tregoj t tjerve dhe
nse shikon gj tjetr, t ciln nuk e plqen, ajo sht prej shejtanit,
prandaj le t krkoj mbrojtje prej t keqes s saj dhe t mos ia prmend
askujt, kshtu ajo nuk do t dmtoj.
Dalja nga
shtpia

" ' ' ' ' ' ' ' _' ' _' ' ' ' ' _' .' __ ' "All-
llahumme inn edhu bike en edil-le eu udal-le, eu ezil-le eu uzel-le, eu
adhli-me eu udhleme, eu exh-hele eu juxh-hele alejje.
4

Hyrja n
xhami
Kur futet n xhami vendos kmbn e djatht prpara dhe thot:

.
'

:
.
'

.' Bismil-lh, ues-

saltu ues-selmu al reslil-lh, All-llhummeg-firli dhunb, All-
llhumme-ftah l ebube rahmetike.
5

Dalja nga
xhamia
Kur dilet nga xhamia, dilet me kmbn e majt prpara dhe thuhet:
.'

.
'

:
.
'

'

. Bismil-lh,
ues-saltu ues-selmu al reslil-lh All-llhummeg firli dhunbj, All-
llhumme-ftah l ebube fadlike.
6

I sapo
martuari
" "
BarekAll-llahu leke, ue bareke 'alejke, ue xheme'a bejnekuma, fi hajrin.-
7

Ai q dgjon
kndimin e
gjelit a
palljen e
gomarit
Kur ta dgjoni palljen e gomarit, krkoni mbrojtjen e Allahut nga shejtani,
sepse ai e ka par shejtanin, ndrsa kur ta dgjoni gjelin duke knduar, luteni
Allahun q t`ju jap nga t mirat e Tij, sepse ai (gjeli) ka par melekun.
Kur t`i dgjoni t lehurat e qenve dhe palljet e gomarve natn, krkoni
mbrojtjen e Allahut prej tyre, sepse ata shohin at q ju nuk e shihni.

1
(O Zoti im, me emrin Tnd vdes dhe jetoj.) E prcjellin Buhariu (Fet-hul-Bari 11/113), Musli-mi
4/2083.
2
Falnderimi i qoft Allahut, q na ringjalli pasi na bri t vdekur dhe tek Ai sht tubimi. E
prcjellin Buhariu (Fet-hul Bari 11/113) dhe Muslimi 4/2083.
3
(Krkoj mbrojtje me Fjalt e prsosura t Allahut nga hidhrimi, dhe dnimi i Tij, nga dmi i
robrve t Tij, dhe nga vesveset e shejtanve, dhe nga prania e tyre shejtanve) E prcjellin Ebu
Davudi 4/12, (Sahih Et-Tirmidhi 3/171).
4
O Zoti im, krkoj mbrojtjen Tnde, q t mos shkoj n humbje, e as dikush t mos m drgoj n
humbje; krkoj mbrojtjen Tnde t mos shkas nga e vrteta; krkoj mbrojtjen Tnde q t mos
dmtoj asknd, e as dikush t mos m dmtoj; krkoj mbrojtjen Tnde q t mos shprfill asknd,
e askush t mos m shprfill. E prcjellin autort e katr Suneneve (Sahih Tirmidhi 3/153, Sahih
Ibn Maxheh 2/336).
5
- Me emrin e Allahut, Prshndetjet dhe paqja e Allahut qofshin mbi t Drguarin e Allahut. - O
Zoti im mi fal gjynahet dhe m'i hap dyert e mshirs Tnde.
6
- Me emrin e Allahut, Prshndetjet dhe paqja e Allahut qofshin mbi t Drguarin e Allahut! - O
Zoti im mi fal gjynahet, m'i hap dyert e mirsis Tnde.
7
Allahu t bekoft ty edhe pasardhsit e tu dhe ju bashkoft ju t dy n t mirn E prcjellin autort e
katr suneneve, prve Nesaiut (Sahih Tirmidhi 1/316).


181
Ai q t
thot se t
do pr
hir t
Allahut
Enesi (
radijallahu
anhu!
) tregon se nj burr ishte te Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) dhe m pas
dikush kalon pran tij dhe i thot: O i Drguari i Allahut, un e dua kt.
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) i thot: A i ke treguar? Tha Jo. Tha: Tregoja! Dhe
ky i shkon pas e i thot: Inn uhibbuke fil-lah. (Un t dua pr hir t Allahut) Tjetri i
thot: Ehabbekel-ledh ahbebten leh (T dasht Ai pr hir t t Cilit m deshe).
Kur
teshtin
vllai yt
mysliman
Nse ndonjri prej jush teshtin, le t thot: El-Hamdu Lil-lah (Falnderimi
i qoft Allahut), kurse vllai a shoqruesi i tij le t`i thot: Jerhamukell llah
(Allahu t Mshiroft), e nse i thot: Jerhamukellllah (Allahu t Mshi-
roft), ky le t`ia kthej: Jehdikumull-llahu ue juslih balekum. (Allahu ju
udhzoft dhe ua prmirsoft gjendjen!). Nse teshtin nj qafir thuaji: Ju
udhzoft Allahu! dhe mos i thuaj: T mshiroft Allahu!
Lutja e
vshtirsis
" _' , :'' , ' _ , ' _' , ' _ , ' ' ' _ ,
La Ilahe il-lAllahul-Adhimul-Halim, la Ilahe il-lAllahu
Rabbul-Arshil-Adhim, la Ilahe il-lAllahu Rabbus-semauati ue Rabbul-
erdi ue Rabbul-Arshil-kerim.
1

Allahu, Allahu, Rab-b, la ushriku bihi sheja
2

Ja Hajju ja Kajjumu bi rahmetike estegthu.
3

" Subhnell-llahil adhm!
4

Lutja mbi
armiqt
All-llahumme munzilel-
kitabi, serial-hisabi, ihzimil-ahzbe, All-llahumme ihzimhum ve zelzilhum.
5

Z
g
j
i
m
i

n
a
t

n

Kush zgjohet natn dhe thot:

. ".
L ilahe il-lallahu uahdehu la sherke leh, lehul-mulku ue lehul-hamdu ue huve al
kul-li shejin kadr. El-hamdu lil-lah ue subhnell-llah ue l ilhe il-lall-llah uell-llahu
Ekber ue l haule ue l kuvvete il-l bil-lhil Alijjil Adhm. All-llahummagfirl.
6

Prpara nj
situate t vshtir

All-llahumme la sehle
il-la ma xhealtehu sehlen ue Ente texhalul-hazne idha shi`te sehlen.
7

Lutja pr
shlyerjen e
borxhit

.
All-llahumme inn eudhu bike minel-hemmi uel-hazeni, uel-axhzi uel-
keseli, uel-buhli uel-xhubni, ue daleid-dejni ue galebetir-rixh-ali.
8

N banj

Kur hyn n banj thot:

'

'

'

_
.

.
' ' [Bismil-lah]
All-llhumme inn edhu bike minel-hubthi vel-habithi.]
1


1
(Ska t adhuruar tjetr me merit prve Allahut t Madhrishm e t Urt. Ska t adhuruar
tjetr me merit prve Allahut, Zotit t Arshit t lart. Ska t adhuruar tjetr me merit prve
Allahut, Zotit t qiejve dhe t toks dhe Zotit t Arshit Fisnik.)
2
(Allahu, Allahu sht Zoti im, Atij nuk i shoqroj asknd.)
3
(O i Gjall e i Prhershm, faljen Tnde krkoj)
4
(Larg t metave sht Allahu i Madhruar.)
5
O Zoti im! Shpalls i librave, Llogarits i shpejt, mposhti grupet. O Zoti im! Mposhti dhe
shkatrroji ata.
6
- Ska t adhuruar tjetr me merit prve All-llahut Nj dhe t Pashoq, Atij i takon Sundimi dhe
Lav-drimi dhe Ai sht i Plotfuqishm mbi do send. Falnderimi i takon Allahut, i Madhrishm
qoft Allahu, ska t adhuruar tjetr me merit prve Allahut, Allahu sht m i Madhi, ska ndryshim
e as fuqi pa ndihmn e Allahut t Lartmadhrishm, - pastaj lutet dhe thot: "O Zoti im, m fal., kur
lutet me kt dua Allahu do ti prgjigjet, nse merr avdes dhe falet do ti pranohet namazi.
7
- O Zot im, s`ka asgj t leht, prve asaj q Ti e ke br t leht dhe Ti nse dshiron e bn t
leht pikllimin.
8
(O Zoti im, krkoj mbrojtjen Tnde nga brengat dhe dshprimi, nga paaftsia dhe dembelia, nga
koprracia dhe frika, si dhe nga zhytja n borxhe dhe shtypja e njerzve.)


182
Dhe kur del prej saj thot: Gufrneke. (Faljen Tnde krkoj, o Zot!)
Cytjet n
namaz
Ai sht shejtani t cilin e quajn Khanzeb, kur ta ndjesh krkoi mbrojtje
Allahut prej tij dhe n t majtn tnde pshty tri her.
N
sexhde

.
.

<
.

'

.
. .

'
.

.
' All-llahumme-gfir l dhenb kul-
leh, dikkahu ue xhil-lehu, ue euvelehu ue hirehu ue alni-jeteh ue sirrah.
2

. .. . Subhnek-All-llahumme Rabben ue bi-

hamdike, All-llahumme-gfirli.
3

. All-llahumme inn edhu bi ridke min sehatik, ue bi muftike

min ukbetik, ue e-dhu bike minke, l uhs thenen Alejke, Ente kem
ethnejte al Nefsike.
4

Sexhdja e
tilavetit (gjat
leximit Kuran)

'

' '

<

_
.

Sexhede
uexhh lil-ledhi halekahu ue shekka semahu ue besarehu bi haulihi
ue kuuvetihi [Fetebarek-All-llahu Ahsenul-Halikn].
5

H
a
p
j
a

e

n
a
m
a
z
i
t

.
' .

'

'

.
'

'

'

'
.

.
' .

.
.'

' . All-llhumme bid bejn ue

bejne hatjje kem badte bejnel-meshriki uel-magrib, All-llhumme nekkin
min hatjje kem junekkth- theubul -ebjedu mined-denes, All-llhum-me Ig-
siln min hatjje bil mi ueth-thelxhi uel-beredi.
6

M
b
y
l
l
j
a

e

n
a
m
a
z
i
t

'

.'

'

_
.

.
'

.
All-llahumme inn dhalemtu nefs dhulmen kethiren, ue la jagfirudh-dhunube il-
la Ente, fagfirli magfireten min indike uer-hamn in-neke Entel-Gafurur-Rahm.
7

P
a
s

n
a
m
a
z
i
t

. All-llahumme einn al Dhikrike ue shukrike

ue husni ibadetike.
8

'

,'

' .

'

'

'

_
.

.
' . All-llahumme inn edhu bike
minel- kufri uel-fakr ue edhu bike min adhbil-kabr
9

Ai q t bn
ndonj t
mir
Atij q i bjn nj t mir dhe ai i thot: Allahu ta shprbleft me t
mira e ka prmbushur m s miri falnderimin. Ndrsa tjetri ia kthen
duke thn:"Edhe ty t shprbleft"ose"Edhe ty"
Kur shikon
shiun

. All-llahumme sajjiben nfian.

10

Mutirna bi fadlil-lahi ve rahmetih.

1


1
(Me emrin e Allahut, O Zot, krkoj mbrojtjen Tnde nga djalli dhe djallja dhe nga do vepr e
ndyr) E prcjellin Buhariu 1/45 dhe Muslimi 1/283. Shtojcn (Bismil-lah) n fillim t hadithit e
transmeton Seid ibn Mensuri (Fet-hul-Bari 1/244).
2
(O Zoti im, m'i fal mua t gjitha gjynahet, t voglat dhe t mdhat, t parat dhe t fundit, q i kam
br haptas apo fshehtas!
3
I Madhrishm qofsh, o Allah, Zoti yn, Ty t takon falnderimi; O Allah, m fal mua!
4
(O Zoti im, krkoj strehim me an t knaqsis Tnde nga hidhrimi Yt dhe me faljen Tnde nga
dnimi Yt. Krkoj mbrojtjen Tnde nga Ti. Un nuk mund t t madhroj si e meriton Ti; Ti je i
Madhrishm ashtu si e ke prshkruar Veten.)
5
- Fytyra ime i bn sexhde Atij q e ka krijuar dhe n t ka formuar dgjimin dhe shikimin e saj me
pushtetin dhe fuqin e Tij. I Madhruar qoft Allahu, Krijuesi m i Mir!
6
(O Zoti im, m largo nga gjynahet e mia, ashtu si e ke larguar lindjen nga perndimi! O Zoti im,
m pastro prej gjynaheve t mia, ashtu si pastrohet rroba e bardh nga njollat! O Zoti im, m
pastro mua prej gjynaheve t mia me uj, bor dhe akull.
7
(O Zoti im, un i kam br vetes shum padrejtsi dhe gjynahet nuk i fal askush tjetr prve Teje,
prandaj t lutem m fal mua me faljen Tnde dhe m mshiro. Vrtet, Ti je Falsi dhe i Mshirshmi.)
8
(Zoti im, m ndihmo t t prmend e t t falnderoj dhe ma bj t mundur t t adhuroj sa m mir.)
9
(O Zot! Un krkoj mbrojtjen Tnde nga kufri, nga varfria dhe nga dnimi i varrit!).
10
(O Zot bje kt shi t begatshm, t dobishm!) (dy ose tri her.)


183
Kur
fryn er
e fort

'

'

'

_
.

.
'

.
All-llahumme inn es`eluke hajreha ue hajre ma fiha, ue hajre ma ursilet
bihi, ue eudhu bike min sherriha ue sherri ma fiha, ue sherri ma ursilet bihi.
2

Kur
shikojm
hnn e re.

.
'

'

.
'

'

'
.

.
'

All-llahumme ehil-lehu alejna bil-emni uel-mani, ves-selameti uel-
Islami, hillu hajrin ue rushdin, Rabb ue Rabbuk-All-llah.
3

Kur i japim
lamtumirn
nj udhtari

. Esteudiull-llahe dneke ue emnetek, ue

khautime amelike.
4

Ndrsa udhtari ia kthen, duke i thn: Esteudiukum Allahe el-ledhi
l tudu uediuhu!
5

Kur shikon
dika q e
don apo e
urren
Kur Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) shikonte dika q e gzonte thoshte:

. Elhamdulil-lahi el-ledh binimetihi tetim-mu

es-ssilht
6

ndrsa kur shikonte dika q nuk e plqente thoshte:

.
Elhamdulil-lahi al kul-li hlin
7

D
u
a
j
a

e

u
d
h

t
i
m
i
t


.

'

_
.
.'

' '.

' ' .

' '

_
.

.
' .

_
.

<

'

'

.
' .

'

. _

.
'

' '

'

.
' .

'

_
.

.
' .

'

'

.
'

.All-llahu ekber, All-llahu ekber, All-llahu ekber! Subhanel-ledhi seh-hare lena
hadha ue ma kunna lehu mukrinn ue inn il Rabbina le munkalibn. All-llahume
inn nes`eluke f seferina hadha el-birre uet-takua ue minel-ameli ma terd, All-
llahume hevvin alejna seferena hadha uetui anna budeh, All-llahume entes-sahibu
fis-sefer uel-halifetu fil ehl, All-llahume inn eudhu bike min uathais-sefer ue
kebetil-mendhar ue s`il-munkalebi fil-mali uel-ehl.
8

Ndrsa kur kthehet thot po t njjtn dua dhe shton:

.
jibn tibn bidn li Rabbina hmidn.
9


1
(U furnizuam me shi, me mirsin dhe mshirn e Allahut.) M pas lutet me do gj q dshiron,
sepse kur zbret shiu duaja sht e pranuar.
2
(O Zot, krkoj nga Ti t mirn e saj, t mirn q vjen prej saj, t mirn q sht drguar me t dhe
m mbro nga e keqja e saj, nga e keqja q vjen prej saj dhe nga e keqja q sht drguar me t.).
3
(O Zot, na mundso q kt hn t re ta presim me qetsi dhe besim, me shptim dhe me
nnshtrim (ndaj urdhrave t Allahut). Qofsh hn e mirsis dhe e udhzimit. Zoti yn dhe i yti
sht Allahu!).
4
(N mbrojtjen e Allahut qofshin feja jote, besa jote dhe prfundimi i punve tuaja.)
5
(Qofshi nn mbrojtjen e Allahut, tek Ai nuk humbin gjrat e lna n dorzim!).
6
(Falnderimi i takon Allahut q me mirsin e Tij plotsohen t mirat!)
7
(Falenderimi n do situat i takon Allahut.).
8
[(Allahu sht m i Madhi!) 3 her]
(I Lartmadhruar qoft Ai q i nnshtroi kto pr ne, sepse ne nuk do t kishim pasur mundsi ta bnim
kt. Ne me t vrtet tek Zoti yn do t kthehemi. O Zoti yn, t lutemi q n kt udhtim tonin t na
mundsosh t bjm mirsi dhe t jemi t devotshm e t bjm vepra me t cilat Ti je i knaqur. O
Zoti yn, na e lehtso kt udhtim tonin dhe rrugn na e bj t rehatshme. O Zoti yn, Ti je shoqrues
n udhtim dhe mbrojts i familjes son. O Zoti im, krkoj q t m mbrosh nga vshtirsit e
udhtimit, nga fytyra e piklluar dhe nga fatkeqsit n pasuri dhe n familje.
9
(U kthyem t penduar dhe t prkushtuar dhe Zotin ton duke e falnderuar.)


184
K
u
r

s
h
k
o
j
m

r

t

f
j
e
t
u
r

. .`,. , ,., ,`- .`,. , _`,. ` . ' |, .`,. , _`. | ` ,`.,, .`,. , _.. ` ,`..`. | `,.. .`,. , ; , .`.. .`.. ;, '.. ;
,..` | _ .. .`,,.,, ,.` | _ .. .,..<, ` ,`.. .

All-llahumme eslemtu nefsi ilejke ue feu-uedtu emr ilejke ue uexh-xhehtu uexhh
Ilejke, ue elxhe`tu dhahr ilejke, rahbeten ue ragbeten Ilejke, la melxhe`e ue la
menxh minke il-la ilejke, amentu bi kitabikel-ledhi enzelte ue bi nebijjikel-ledhi
erselte.
1

<

'

' _
.
.'

' Elhamdulil-lahil-ledhi et`amena

ue sekana, ue kefn, ue avn, fe kem mim-men la kfije lehu ue la mu`ui
2

All-llahumme kini adhabeke jeume teb`athu ibadeke.

3

.
'

'

'

_ .
Suhanekell-llahum-me, Bismike Rabb bike uedatu xhenbi ue bike erfeuh. In
emsekte nefs fegfirleha ue in erselteha fahfedhha bima tahfedhu bihi ibadekes-
slihn.
4

I fryn dy duarve, lexon mbi to dy suret mbrojtse (suret e fundit nga
Kurani) dhe me to frkon mbar trupin e tij.
D
a
l
j
a

p

r

t

f
a
l
u
r

n
a
m
a
z

.
All-llhumme-xhal f kalb nra, ue f lisan nra, ue f semi nra, ue f besar
nra, ue min feuki nra, ue min tahti nra, ue an jemni nra, ue an shmali nra,
ue min emmi nra, ue min half nra, ue-xhal f nefs nra, ue adhim l nra, ue
adh-dhim l nra, ue-xhal-l nra, ue-xhaln nra, All-llhumme atini nra, ue-
xhal f asab nra, ue f lahm nra, ue f dem nra ue f shar nra ue f besher
nra.
5


1
(O Zoti im, shpirtin tim ta dorzova Ty. Ty ta kam dorzuar shtjen time dhe fytyrn time e
ktheva nga Ti. Te Ti strehova shpinn time. S'ka shptim dhe as strehim prvese te Ti. Un kam
besuar Librin Tnd, t cilin e ke zbritur (Kuranin) dhe e kam besuar lajmtarin q drgove.)
2
(Falnderimi i qoft Allahut, q na jep t ham dhe t pim, na jep veshmbathje dhe na strehon. Sa
t atill ka q nuk kan as veshmbathje e as strehim.)
3
(O Zoti im, m ruaj prej dnimit Tnd, ditn kur do t`i ringjallsh robrit e Tu.)
4
(I Lartsuar qofsh, o Allahu im! o Zoti im, un me emrin Tnd bie n gjum dhe me emrin Tnd
ngrihem. Nse ma merr shpirtin, ma mshiro, e nse e drgon (n trupin tim), ma mbro, sikurse i
mbron robrit e Tu t mir.) Nuk bie t fle pa lexuar Elif Lam Mim (suren Sexhde) dhe
Tebrakelmulk (suren Tebarek)
5
- O Zoti im! M jep drit n zemr, n gjuh, n dgjim, n shikim, bj drit prmbi mua, edhe nn
mua, nga ana ime e djatht dhe nga ana ime e majt, para dhe prapa, bj drit brenda meje, ma
madhshto dhe ma zmadho mua dritn, m bj drit dhe m ndrio. O Zoti im, m'i ndrio venat,
ma ndrio mishin, gjakun tim, m'i ndrio flokt dhe lkurn time. E prcjellin Buhariu 11/116,
Muslimi 1/526, 529, 530.


185
K
u
r

d

s
h
i
r
o
j
m

v
e
n
d
o
s
i
m

p

r

n
j

s
h
t
j
e

"Kur dikush nga ju dshiron t vendos pr nj pun, le t fal dy rekate namaz
(nafile) dhe pastaj le t thot:

'

'

'

'

_
.

.
'

'

' '

.
_

'

.
"All-llahume inn estehruke bi ilmike ue estakdiruke bi kudretike ue es`eluke min
fadlikel-adhim, fe inneke takdiru ue la akdiru, ue talemu ue la alemu ue ente al-
lmul gujb. All-llahume in kunte talemu enne hadhel emru - (thekson nevojn e
tij) - hajrun l fi din ue mesh ue kibeti emr xhilihi ue xhilihi fakdirhu l ue
jessir-hu l thumme barik l fihi. Ue in kunte ta-lemu enne hadhel emru - (thekson
nevojn e tij) - sherrun l fi din ue meshi ue kibeti emri xhilihi ue xhilihi, fas-
rifhu ann vesrifn anhu uakdir ljel-hajra hajthu kane thumme erdin bih."
1

L
u
t
j
a

n

n
a
m
a
z
i
n

e

x
h
e
n
a
z
e
s

'

<

'

'

'

<

'
.

.
'

''

<

'

.
.'

'

.
'

'

'

'

'

'

'

'

.
.'

,'

'

,'

'

'
All-llahumme-gfir lehu uer-hamhu ue fihi uafu anhu, ue Ekrim nuzulehu, ue
ues-si mud-halehu, uagsilhu bil-mi ueth-thelxhi uel-beredi, ue nekkihi minel-
hataja kema nekkajte eth-theubel-ebjeda mined-denesi, ue ebdil-hu daren hajren
min darihi ue ehlen hajren min ehlihi ue zeuxhen hajren min zeuxhihi, ue ed-
hilhul-xhennete ue eidhhu min adhabil-kabr ueadhabin-nar.
2

L
a
r
g
i
m
i

i

b
r
e
n
g

s

At q e godet ndonj breng dhe thot:

'

'

'

_
.

.
'

All-llahume inn abduke uebnu abdike uebnu emmetike, nasijet bijedike, madin
fijje hukmuke, adlun fijje kadauke, es`eluke bi kul-li ismin huue lek semmejte bihi
nefsek eu enzeltehu fi kitbik eu al-lemtehu ehaden min halkik, eu iste`therte bihi
fi ilmil-gajbi indek, en texhalel-Kur`ane rebia kalb ue nure sadr ue xhelae
huzn ue dhehabe hemm.
3




1
(O Zoti im, me diturin Tnde krkoj mbarsi. Prej fuqis Tnde krkoj ndihm; krkoj nga t mirat e
Tua t shumta, sepse Ti ke mundsi, kurse un skam mundsi, Ti di do gj, kurse un nuk di, Ti je Ai
q i di t fshehtat. O Zot, nse kjo pun imja (thekson nevojn e tij), sht e dobishme pr fen dhe jetn time,
pr t tashmen dhe t ardhmen, ma mundso realizimin e saj, ma lehtso dhe m beko n t. E nse kjo
pun sht e dmshme pr fen dhe jetn time, pr t tashmen dhe t ardhmen, largoje nga un dhe m
largo mua prej saj e m jep mirsin (mbarsin) kudo q t jet dhe m bj t jem i knaqur me t.)
2
(O Zot, mbuloja gjynahet dhe mshiroje, shptoje dhe fale, vendin bja t mir, hyrjen zgjeroja,
pastroje at me uj, bor dhe akull, pastroje nga gjynahet, ashtu si e pastron rrobn e bardh nga
njollat, zvendsoja shtpin me nj shtpi m t mir, familjen me nj familje m t mir,
bashkshortin(ten) me nj m t mir, fute n xhenet, mbroje nga dnimi i varrit dhe nga dnimi i zjarrit!)
3
(O Zoti im, un jam robi Yt e biri i robit dhe i robreshs Tnde, balli im sht n dorn Tnde.
Vendimi Yt mbi mua do t prmbushet. Gjykimi Yt ndaj sht i drejt. T lutem me do emr me
t cilin e ke emruar Veten Tnde, ose q e ke zbritur n librin Tnd, ose ia ke msuar dikujt prej
krijesave t Tua, a e ke mbajtur t fshehur n diturin Tnde, bje Kuranin pranver t zemrs
sime dhe drit t gjoksit tim, largim pr pikllimin dhe dshprimin tim.) Allahu do tia largoj
brengn dhe mrzin e tij dhe n vend t tyre do t sjell gzim.)


186
Allahu njeriun e ngriti prmbi krijesat e tjera. Ai e veoi at me mirsin e t
folurit, mjet t s cils bri gjuhn, e cila sht mirsi q prdoret pr synime t
mira dhe t kqija. Ai q e prdor pr qllime t mira do t arrij lumturin e ksaj
bote dhe vende t larta n Botn tjetr, ndrkaq ai q e prdor pr qllime jo t mira
fatkeqsia dhe shkatrrimi do ta ndjek nga pas. Gjja m e mir q mund t
fitojm nga koha sht leximi i Kuranit dhe m pas vjen dhikri (lavdrimi i Allahut
me gjuh dhe me zemr).
Vlera e dhikrit t Allahut: pr vlern e tij kan ardhur shum hadithe, prej t
cilve jan: A tu tregoj pr veprn tuaj m t mir, m t pastr (apo q
shumfishohet m shum) te Zoti juaj, q ju ngre n shkallt m t larta, q sht
m mir pr ju se t shpenzoni ar dhe argjend, q sht m e mir pr ju se t takoni
armikun tuaj e ti luftoni e tju luftoj? Than: Gjithsesi, o i Drguari i Allahut.
Tha: Dhikri i Allahut.
1

Dhe: Shembulli i atij q e prmend Zotin e tij dhe i atij q nuk bn
Dhikr Zotin e tij, sht sikurse shembulli i t gjallit dhe i t vdekurit.
2
Si dhe
thnia e Allahut t Madhruar n nj hadith kudsij: Un jam te mendimi i robit
tim pr Mua. Un jam me t kur m kujton, nse me kujton n vetvete edhe
Un e kujtoj n vetvete, nse m kujton para t tjerve Un e kujtoj tek m t
mir se ata, nse m afrohet nj pllmb, Un i afrohem nj krah.
3
Dhe: Ua
kan kaluar mufer-ridunt. Than: Kush jan mufer-ridunt, o i Drguari i
Allahut? Tha: Ata dhe ato q e kujtojn shum Allahun.
4
Si edhe thnia tjetr e
tij teksa po kshillonte njrin prej shokve t vet: Gjuha jote t mos pushoj s
njomuri me dhikrin e Allahut."
5
Si edhe shum hadithe t tjera.
Shumfishimi i shprblimit: shprblimi i veprave t mira shumfishohet
sikurse edhe leximi i Kuranit; kjo n varsi t dy gjrave: 1) sipas besimit,
sinqeritetit, dashuris pr Allahun dhe gjrave q i pasojn ato. 2) sipas prsiatjes
s zemrs gjat Dhikrit, duke mos qen vetm me gjuh. Nse kto dy gjra
plotsohen, Allahu i shlyen t kqijat, e jep t plot shprblimin, apo e zvoglon at
n varsi t plotsimit t atyre kushteve.
Dobit e dhikrit: Dijetari islam Ibn Tejmije thot: Dhikri pr zemrn sht
si uji pr peshkun, si mund t jet gjendja e peshkut pa uj?!
- Dhikri: trashgon dashurin pr Allahun, afrimin me T, arritjen e knaqsis s
Tij, ndjesin se Ai t shikon, pendesn, kthimin tek Ai, perceptimin e madhshtis
s Tij dhe ai ndihmon gjithashtu pr tiu bindur Atij sa m shum.
- Dhikri largon nga zemra brengosjen, pikllimin dhe sjell gzimin. Ai i jep
zemrs jet, fuqi dhe dlirsi.

1
Tirmidhiju.
2
Fet-hul Bari 11/208 dhe Muslimi 1/539, me kt version: [Shembulli i shtpis n t ciln
prmendet Allahu dhe i shtpis n t ciln nuk prmendet Allahu sht sikurse shembulli i t
gjallit dhe i t vdekurit.]
3
Buhariu.
4
Muslimi.
5
Tirmidhiju.
Tregtia


187
- Zemra ka nj boshllk, t ciln e plotson vetm Dhikri i Allahut. Ajo ka nj
ngurtsi, t ciln e zbut vetm Dhikri i Allahut.
- Ai sht shruesi i zemrs, ila i saj, fuqia dhe knaqsia q nuk gjen t
ngjashme me t, ndrkoh q shkujdesja sht smundje e saj.
- Paksimi i tij sht tregues i dyfytyrsis, ndrkaq shumimi i tij sht argument
pr fuqin e besimit, iltrsi ndaj dashuris pr Allahun, sepse ai q do dika e
prmend at sa m shum.
- Kur robi e njeh Allahun dhe e kujton At n koh rehatie, Allahu do ta kujtoj
at n koh vshtirsie, sidomos n astet e vdekjes dhe dhimbjet e saj.
- Dhikri i Allahut sht shkak pr shptim nga dnimi i Allahut, pr zbritjen e
qetsis, pr mbulimin me mshir dhe pr krkimin falje pr t nga melaiket.
- Kur njeriu merret me t, ai mnjanon gjuhn nga kotsit, thashethemet,
gnjeshtrat, e nga gjra t tjera t paplqyeshme e t ndaluara.
- Dhikri i Allahut sht nga ibadetet m t thjeshta, m t vlersuara dhe m t
shprblyera. Ai sht mbjellja e Xhenetit.
- Ai e vesh prkujtuesin me autoritet, mblsi dhe shklqim t fytyrs. Ai sht
drit n kt bot dhe n varr, si edhe n vendin e premtuar (n Botn tjetr).
- Ai shkakton lavdrimin dhe lartsimin e Allahut dhe t melaikeve t Tij mbi
personin q bn Dhikr. Allahu i Madhruar u krenohet melaikeve me ata q bjn
Dhikr.
- M t mirt e atyre q bjn vepra t mira jan ata q i bjn m shum Dhikr
Allahut t Lartsuar. Agjruesit m t mir pr shembull jan ata q bjn m
shum Dhikr gjat agjrimit t tyre.
- Dhikri bn t leht at q sht e vshtir, lehtson at q sht e mundimshme.
Ai sjell rizkun (furnizimin) dhe forcon trupin.
- Ai prz shejtanin, e shkul at me gjith rrnj, e poshtron dhe e nnmon.


188

N Dhikri ditor: t thuash... Koha dhe her: Vlera dhe dobia
1
Ajeti i Kursij
1
N mngjes dhe n dark, para
fjetjes dhe pas namazeve farze
Nuk i afrohet shejtani
besimtarit dhe sht
shkak pr hyrjen n Xhenet
2
Dy ajete e fundit t sures
Bekareh
2

Nj her n nat dhe n shtpi
mund t lexohet n do koh
I mjafton nga do e keqe.
3
Kndimi i El-Ihlas, El-
Felek dhe En-Nas.
Tri her n mngjes dhe tri her
n mbrmje.
I mjaftojn pr do gj.
4

.
'

'

'

_
.
.'

Bismil-lahil-ledhi la jedur-ru me`asmihi shej`un
fil-ardi ue la fis-semai ue huues-semiul- alim.
3

Tri her n
mngjes dhe
tri her n
mbrmje.
Nuk do ta godas
papritur asnj
sprov dhe nuk do ta
dmtoj asgj.
5

E'udhu bi kelimatil-lahit-tammati min
sherri ma halak.
4

Tri her n mngjes dhe tri
her n mbrmje, si edhe
pr at q shkon apo
qndron n nj vend.
Mbron vendet
nga do e keqe.
6

' _

'

.
t

<

.
HasbijAll-llahu la Ilahe il-la hu(ve), Alejhi
teuekkeltu ue Huue Rabbul-`arshil-`adhim.
5

Shtat her n
mngjes dhe shtat
her n brmje.
Allahu do ta liroj
nga shqetsimet e
ksaj bote dhe t
Bots Tjetr.
7

Redijtu bil-lahi Rabben ue bil-Islami dinen,

ue bi Muhammedin nebijjen.
6

Tri her n mngjes
dhe tri her n
mbrmje.
sht detyr e
Allahut q ta knaq
at.
8

Allahum-
me bike asbahn ue bike emsejna ue bike nahj ue bike
nemitu ue ilejke en-nushru.
7

Ndrsa n mbrmje thot:

Allahum-
me bike emsejna ue bike asbahn ue bike nehj ue bike
nemitu ue ilejke en-nushru.
8

N
mngjes
dhe n
mbrmjea.
Transmetohet
se jemi t
nxitur pr ta
thn kt.

1

~}|{zyxwvuts

2

g h i j qponmlk r ts zyxwvu { |
} ~ 

3
- Me emrin e Allahut, me Emrin e Atij q nuk t bn dm asgj n tok e as n qiell, Ai q dgjon
shum dhe di do send.
4
- Krkoj mbrojtje me fjalt e prsosura t Allahut nga sherri (e keqja) q ka krijuar.
5
- M mjafton mua Allahu; s'ka t adhuruar tjetr prve Tij. Tek Ai jam mbshtetur dhe Ai sht
Zoti i Arshit t Madh.
6
- Jam i knaqur q Zoti im sht Allahu, feja ime sht Islami dhe Pejgamberi im Muhamedi.
7
(O Zot nprmjet Teje gdhihemi dhe nprmjet Teje ngrysemi dhe kthimi do t jet tek Ti.)
8
(O Zot nprmjet Teje u ngrysm dhe nprmjet Teje u gdhim dhe kthimi do t jet tek Ti.)
Dhikri ditor i mngjesit
dhe i mbrmjes


189
9

.

. _

'

' :

'

.
Asbahna
1
ala fitretil-Islam ue ala kelimetil-Ihlas, ue ala dini
nebijjina Muhammedin, ue ala mil-leti ebina Ibrahime
Hanifen muslimen ue ma kane minel-mushrikin.
2

N
mngjes.
Pejgamberi
lutej me to.
10

.
All-llahume ma asbaha bij
3
min nimetin eu bi ehadin min
halkike, fe minke uahdeke la sherke leke, fe lekel-hamdu ue
lekesh-shukru.
4

N
mngjes
dhe n
mbrmje.
Ka
prmbushur
falnderimin
e dits dhe t
nats.
11

'

'

'

_
.

.
'

' .

'
.

<

.'

'

.
All-llahumme inni asbahtu
5
ush-hiduke, ue ush-hidu
hamelete Arshike ue Melaiketeke ue xhema khalkike, En-
neke EntAll-llahu la Ila-he il-la Ente uahdeke la sherike Lek,
ue enne Muhammeden abduke ue resuluke.
6

Katr her
n mngjes
dhe katr
her n
mbrmje.
Ai q e
thot katr
her Allahu
do ta
shptoj nga
zjarri.
12

'

' .

.
,

'

:'

.
'

.
'

'

:
.

.
'

'

'

.
'

'

.
.

'

'

'.

.
All-llahume fatires-semauati uel-ardi limel-gajbi uesh-
shehadeti, Rabbe kul-li shej`in ue melikehu, eshhedu en la
Ilahe il-la ente, edhu bike min sherri nefs ue sherrish-
shejtani ue shirkihi ue en akterife al nefs su`en eu exhu-
rrahu ila muslim.
7

N mngjes
dhe n
mbrmje, si
edhe kur
shkojm pr
t fjetur.
E mbron
nga cytjet e
Shejtanit.
13

.
All-llahumme inn eudhu bike minel-hemmi uel-hazeni, ue
eudhu bike minel-axhzi uel-keseli, ue eudhu bike minel-
xhubni uel-buhli, ue eudhu bike min galebetid-dejni ue
kahrir-rixhli.
8

Nj her
n
mngjes
dhe nj
her n
mbrmje.
Largon
brengn dhe
dshprimin,
si edhe shlyen
borxhin.

1
Ndrsa n mbrmje thot: "Emsejna ala fitretil-Islam".
2
(U gdhim n natyrshmrin islame, n fjaln e sinqert (LA ILAHE IL-LALL-LLAH), n fen e
Pejgamberit ton, Muhamedit, dhe n fen e babait ton Ibrahimit, i cili ka qen besim-drejt,
mysliman e nuk ka qen prej mushrikve (idhujtarve).
3
Ndrsa n mbrmje thot: All-llahumme ma emsa bi
4
- O Zoti im, ajo q m sht dhn mua ose ndonjrs prej krijesave t Tua nga begatit sht
vetm nga Ti, q je i Pashoq; Ty t qofshin lavdrimi dhe falnderimi.
5
Ndrsa n mbrmje thot: All-llahumme inni emsej-tu...
6
- O Zoti im, un gdhiva duke t br Dshmitar Ty dhe mbajtsit e Arshit Tnd, melaiket e Tu
dhe t gjitha krijesat e Tua, se vrtet Ti je Allahu i Vetm, s`ka t adhuruar tjetr me merit prve
Teje, Ti je i Vetm dhe i Pashoq dhe dshmoj se Muhamedi sht rob dhe i Drguari im.
7
- O Zoti im, Krijuesi i qiejve dhe i Toks! Ti je Ai, q i di t fshehtat dhe t dukshmet, Zot i do
sendi dhe Mbizotrues i saj, dshmoj se nuk ka t adhuruar tjetr prve Teje; krkoj mbrojtjen
Tnde nga e keqja e vetes sime dhe nga e keqja e djallit dhe shirku i tij, dhe krkoj t m mbrosh
q as vetvetes e as ndonj myslimani t mos i bj keq.
8
(O Zoti im, krkoj mbrojtjen Tnde nga brengat dhe dshprimi, dhe krkoj mbrojtjen Tnde nga
paaftsia dhe dembelia, dhe krkoj mbrojtjen Tnde nga frika dhe koprracia, dhe krkoj mbrojtjen
Tnde nga zhytja n borxhe dhe shtypja i njerzve.)


190
14

'

'

'

<

'
.

.
'

All-llahume ente Rabbi la Ilahe il-la ente halakteni ue ene

abduke ue ene ala ahdike ue uadike mestetatu edhu bike
min sherri na sanatu eb`u leke bi nimetike alej je ue
eb`u bi dhenb fagfir l fe inneh la jagfirudh-dhu-nbe
il-la Ente.
1

Duaja
m e
mir pr
t
krkuar
falje n
mngjes
dhe n
mbrmje.
Kush e thot
gjat dits me
plot zemr dhe
vdes at dit, ose
n mbrmje dhe
vdes at nat, ai
sht prej
banorve t
Xhenetit.
15

'

'

Ja Hajju ja Kajjmu bi rahmetike estegthu aslih li she`n

kul-leha ue la tekiln il nefs tarfete ajnin.
2

N
mngjes
dhe n
mbrmje.
Me kt lutje
kshilloi t bijn
e vet (Fatimen)
Pejgamberi.
16

'
.

<

. _

:
.

.
'

:
.

.
'

:
.

.
' .

' .

'

'

'

_
.

.
'

'
.

<

'

,'

.
All-llahume fini fi bedeni, All-llhume fini fi sem, All-
llahume fini fi besari, la ilahe il-la ente, eudhu bike
minel-kufri uel-fakri, ue edhu bike min adhabil-kabr, la
ilahe il-la ente
3

Tri her
n mng-
jes dhe
tri her
n
mbrmje.
Na prcillet se
Pejgamberi lutej
me kt.
17
'

'

'

_
.

.
' . :

'

.'

'

'

'

_
.

.
'

'
.

.
' .

_'

'
.

.
' .

'

.
All-llahume inni es`elukel-`afue uel-`afijete fid-dunja uel-
ahireh, All-llahume inn es`elukel-`afue uel-fijete fi dn
ue dunjaje ue ehli ue mal. All-llahumes-tur aurt ue
min rauti. All-llahumehfedhni min bejni jedejje ue min
half ue an jemn ue an shiml ue min feuk ue edhu
bike en ugtle min taht.
4

N
mngjes
dhe n
mbrmje.
Asnjher
Pejgamberi - sal-
lAllahu alejhi ue
sel-lem!- nuk i
linte kto fjal
kur ngrysej dhe
kur gdhihej.
18

.
SubhanAll-llahi ue bihamdihi adede khalkihi ue rid
nefsih ue zinete arshih ue midde kelimatih. (tri
her n mngjes)
5

Tri her n
mngjes.
sht m me vler
se sa ulja pr t br
Dhikr nga agimi
deri n mesdit.

1
(O Allah, ti je Zoti im, nuk ka t adhuruar tjetr prve Teje; Ti m ke krijuar dhe un jam robi Yt,
do ti qndroj besnik bess dhe premtimit Tnd me sa t kem mundsi. Krkoj mbrojtjen Tnde
nga e keqja q kam vepruar, un jam mirnjohs ndaj dhuntive t Tua, i pranoj gjynahet e mia,
prandaj m fal, ngase mkatet nuk i fal askush tjetr prve Teje.)
2
(O i Gjall prgjithmon, o Mbikqyrs i do gjje, me mshirn Tnde krkoj ndihm, ma
prmirso tr gjendjen time dhe mos m lr t mbshtetem n veten time as sa nj lvizje e syrit.)
3
(O Zoti im, m jep shndet n trupin tim, O Zoti im, m jep shndet n t dgjuarit tim, O Zoti im,
m jep shndet n shikimin tim. S'ka t adhuruar tjetr prve Teje. O Zoti im, krkoj mbrojtjen
Tnde nga kufri (mosbesimi) e varfria dhe krkoj mbrojtjen Tnde nga dnimi i varrit. S'ka t
adhuruar tjetr prve Teje.
4
(O Zoti im, krkoj nga Ti falje dhe shptim n kt bot dhe n Ahiret. Zoti im, krkoj q t m
falsh dhe t m mbrosh n fen dhe n dynjan time, ma mbro familjen dhe pasurin. O Zoti im,
m'i mbulo t metat e mia dhe m qetso n astet trishtuese. O Zot, m ruaj nga para dhe nga pas, nga e
djathta, e nga e majta dhe nga lart; krkoj nga Ti q t m mbrosh t mos m vij dnimi nga posht.)
5
I Madhruar qoft Allahu, aq sa sht numri i krijesave t Tij dhe aq sa dshiron Ai vet. Po aq sa
sht i bukur Arshi i Tij dhe sa boja e pasosur pr t`i shkruar Fjalt e Tij.)


191

N Fjala ose vepra me vler Vlera dhe sevapi t argumentuara nga
Suneti. Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot:
1
La ilahe il-lAll-llahu uahdehu la
sherike leh, lehul-Mulku ue lehul-
hamdu, ue Huve al kul-li shej`in
Kadr. (S`ka t adhuruar tjetr me
merit, prve Allahut, Nj dhe i
Pashoq; Atij i takon sundimi dhe
vetm Atij i takon falnderimi
dhe Ai sht i Plotfuqishm mbi
do send.)
Kush thot njqind her n dit: La ilahe
il-lAll-llahu uahdehu la sherike leh, lehul-
Mulku ue lehul-hamdu, ue Huue al kul-li
shej`in Kadr. do t jet e barabart me lirimin
e dhjet robrve, do ti shkruhen njqind sevape,
do ti shlyhen njqind t kqija dhe at dit ai
do t jet i mbrojtur nga shejtani derisa t
ngryset, si edhe askush nuk ka vepruar m mir
se ai, prve atij q e thot m shum.
2
Subhanall-llahil-adhm ue bihamdihi.
(I Lart qoft Allahu i Madhruar!
Falnderimi i takon vetm Atij.)
Kush thot: Subhanall-llahil-adhm ue
bihamdihi. I mbillet nj palm n Xhenet.
3
SubhanAll-llahi ue bihamdihi,
SubhanAll-llahil-Adhim.
I Lart qoft Allahu!
Falnderimi i takon vetm Atij.
I Lart qoft Allahu i
Madhruar!
Kush thot: SubhanAll-llahi ue bihamdihi. njqind
her i shlyhen gjynahet, edhe nse jan sa shkuma e
detit dhe n Ditn e Gjykimit askush nuk do t sjell
vepr m t mir se ai, prve atij q vepron si ai dhe
m tepr. Dy fjal jan t lehta pr gjuhn, t rnda
n peshore, t dashura pr t Gjithmshirshmin...
4
La haule ue la ku-uete il-la
bil-lah S`ka ndryshim e as
forc, pa ndihmn e Allahut.
A t tregoj pr nj thesar nga thesaret e Xhenetit? I
thash: Gjithsesi o i Drguari i Allahut. Tha: La
haule ue la ku-uete il-la bil-lah.
5
Dshirimi i Xhenetit
dhe krkimi
mbrojtje nga Zjarri.
Ai q i krkon Allahut tri her Xhenetin, Xheneti thot: O
Zoti im fute n Xhenet! Dhe ai q i krkon Allahut tri her
mbrojtje nga Zjarri, Zjarri thot: O Zoti im mbroje nga Zjarri!
6
Shpagesa e
kuvendimit
Kush ulet n nj kuvend n t cilin jan t shumta fjalt q
prmbajn gjynah dhe para se t ohet nga vendi thot:
Subhanek-All-llahum-me ue biham-dike, Esh-hedu en la Ilahe il-la
Ente estagfiruke ue etubu ilejke (I Lart qofsh, o Zoti im, Ty t takon
falnderimi; dshmoj se nuk ka t adhuruar tjetr prve Teje; krkoj
faljen Tnde dhe te Ti pendohem.) do ti falen gjynahet e atij vendi.
7
Msimi prmendsh i dhjet
ajeteve nga surja El Kehf
Kush mson dhjet ajete nga fillimi i sures Kehf
do t jet i mbrojtur nga Dexhali.
8
Prshndetja e Pejgamberit- sal-
lAllahu alejhi ue sel-lem!
Kush on nj her salavat mbi mua Allahu on
dhjet salavate mbi t, atij i shlyhen dhjet gjynahe
dhe ngrihet dhjet shkall.
9
Leximi i disa
sureve dhe i
ajeteve nga
Kurani.
Kush lexon pesdhjet ajete brenda nj dite dhe nate nuk do t
shkruhet prej t shkujdesurve. Dhe kush lexon njqind ajete do t
shkruhet prej t devotshmve. Dhe kush lexon dyqind ajete, Kurani
nuk do t debatoj me t Ditn e Gjykimit dhe kush lexon pesqind
do ti shkruhet nj kintr (sasi e jashtzakonshme) sevape. Kul
huuAll- llahu ehad sht i barabart me nj t tretn e Kuranit.
10
Shprblimi i
myezinve
Nuk do ta dgjoj zrin e myezinve asnj xhind, njeri, a dika tjetr,
e q nuk do t dshmoj pr t Ditn e Gjykimit. Myezint do ti
ken qaft m t gjata Ditn e Gjykimit.
11
Prsritja pas
myezinit kur ai
kndon ezanin
dhe duaja pas
tij
All-llhumme Rabbe hdhihi ed-dauetit-tm-meh ues-saltil-
kimeh, ti Muhammede-nil-ueslete uel-fadleh, uebath-hu
mekmen mahmden el-ledh ueadteh.(O Allahu im, Zot i ksaj
thirrjeje t plot dhe i namazit q do t falet, jepi Muhamedit
ndrmjetsimin dhe nderimin dhe ngrije at n vendin e lavdishm,
Fjal dhe vepra pr t cilat sht
transmetuar se kan sevape


192
t cilin ia ke premtuar.)
12
Marrja e plot e
avdesit
Kush merr avdes dhe e plotson at n formn m t mir, do ti
dalin gjynahet nga trupi, derisa ti dalin edhe nga thonjt.
13
Lutja pas
abdesit
Ska askush prej jush q merr avdes dhe e merr at n formn
m t mir e m pas thot: Eshhedu en la ilahe il-lallah ue
eshhedu en-ne Muham-meden abduhu ue rasluhu, q t mos i
hapen q t teta dyert e Xhenetit, e t futet prej s cils t dshiroj.
14
Falja e dy rekateve
namaz pas marrjes
s abdesit
Ska askush prej jush q merr avdes dhe e merr at n formn
m t mir e m pas ohet dhe fal dy rekate, me zemr dhe i
prqendruar, q t mos i bhet i detyruar Xheneti.
15
Hapat pr n
xhami
Kush shkon n xhami pr ta falur namazin me xhemat, me nj
hap t tij i shlyhet nj gjynah dhe me nj hap tjetr i shkruhet nj
sevap, kur shkon dhe kur kthehet.
16
Prgatitja dhe
vajtja hert n
namazin e
xhumas
Kush lan dhe lahet ditn e xhuma, m pas del hert pr n
xhami, ecn n kmb dhe nuk hipn (n kal, etj.) i afrohet
imamit, dgjon dhe nuk shprqendrohet, ather do hap i tij ka
vlern e agjrimit dhe t faljes s nj viti.
Nuk ka burr q lahet ditn e xhuma, pastrohet sipas mundsis,
parfumohet nga errat n dispozicion.....falet aq t mundet,
pastaj dgjon me vmendje kur flet imami, e q t mos i falen
(gjynahet) mes asaj xhumaje dhe tjetrs q pason.
17
Arritja e tekbirit
fillestar
Kush falet pr Allahun dyzet dit me xhemat, duke e arritur
tekbrin fillestar merr siguri prej dy gjrave: siguri prej Zjarrit dhe
siguri nga dyfytyrsia.
18
Namazi i farzit me
xhemat
Namazi me xhemat ka vlern sa njzet e shtat namaze t atij q
falet vetm.
19
Namazi i jacis
dhe i sabahut me
xhemat
Kush fal namazin e jacis me xhemat sht sikur t jet falur
gjysmn e nats dhe kush fal edhe namazin e sabahut me xhemat
sht sikur t jet falur gjith natn.
20
Namazi n saf
(rresht) t par
Po do ta dinin se far vlere ka ezani dhe rreshti i par (gjat
faljes me xhemat) dhe nuk do t gjenin mnyra t vihen n ato
pozita vese me short, do t hedhnin short pr to.".
21
Kujdesi pr
sunetet e
theksuara.
Kushdo q fal dymbdhjet rekate (sunete) gjat dits dhe nats, do t'i
ndrtohet nj shtpi n xhenet: katr rekate para dreks dhe dy pas saj,
dy rekate pas akshamit, dy rekate pas jacis dhe dy rekate para sabahut.
22
Falja sa m shum
namaz vullnetar
(nafile) dhe kujdesi
pr t qen t fshehta.
Bj sa m shum sexhde, sepse n do sexhde pr Allahun, Ai
t ngre nj shkall m lart dhe t shlyen nj gjynah., Namazi
vullnetar n nj vend ku nuk e shikojn njerzit sht i barabart
me njzet e pes namaze t bra n syt e njerzve.
23
Suneti para namazit
t sabahut dhe farzi i
sabahut
Dy rekatet e sabahut jan m t mira se dynjaja dhe ka
brenda saj., Kush fal sabahun (me xhemat) sht nn
mbrojtjen e Allahut.
24
Namazi i
duhas.
do dit, pr do pjes t trupit tuaj krkohet sadaka. do thnie
Subhnellah (Madhshtia i takon vetm Allahut) sht sadaka,
Elhamdu lil-lah (Lavdrimi i takon vetm Allahut) sht sadaka. do
thnie La ilahe il-lall-llah (Nuk ka zot tjetr prve Allahut) sht sadaka.
do thnie Allahu ekber (Allahu sht m i Madhi) sht sadaka. T
urdhruarit pr mir sht sadaka. rrnjosja e s keqes sht sadaka. Pr t
gjitha kto mjaftojn dy rekate namaz t duhas.
25
Kush ulet n vendfalje dhe
kujton Allahun (bn
Melaiket luten mbi ndonjrin prej jush pr aq koh sa ai
sht n vendfaljen e tij dhe nuk e ka prishur avdesin .


193
Dhikr). Ata thon: O Zot fale, o Zot mshiroje!
26
Dhikri i Allahut pas namazit
me xhemat t sabahut derisa
t lind dielli dhe m pas fal
dy rekate namaz
Kush fal sabahun me xhemat dhe m pas ulet dhe e
kujton Allahun derisa t lind dielli, dhe pastaj fal dy
rekate,do t shprblehet si shprblehet ai q bn
Umren dhe Haxhin, plotsisht, plotsisht, plotsisht.
27
Kush ohet pr t falur
namaz nate dhe zgjon edhe
gruan e tij
Kush ohet pr t falur namaz nate dhe zgjon edhe
gruan e tij e q t dy falin dy rekat do t shkruhen prej
prkujtuesve dhe prkujtueseve shum t Allahut.
28
Kush bn nijet t fal namaz
nate dhe e mund gjumi
Ska njeri q fal gjithmon namaz natn dhe e mund
gjumi, q t mos i shkruhet shprblimi i namazit dhe
gjumi do t jet sadaka.
29
Duaja e
hyrjes
n treg
La ilahe il-lAll-llahu uahdeh la sherike lehu, lehul-Mulku ue lehul-
hamdu, juhj ue jumitu, ue Huve hajjun la jemtu bi jedih el-hajru ue
Huve al kul-li shej`in Kadr.- S`ka t adhuruar tjetr prve Allahut, Nj
dhe t Pashoq; Atij i takon sundimi dhe vetm Atij i takon falnderimi; Ai
jep jet dhe vdekje, ndrsa Ai sht i Gjall, q nuk vdes kurr. N Dorn e
Tij sht e mira (hajri) dhe Ai sht i Plotfuqishm mbi do send. Atij q
thot kt, Allahu do ti jap nj mij sevape, do ti shlyej nj mij t kqija
dhe do ta ngjis nj mij shkall.
30
SubhanAll-llah,
uel-hamdulil-
lah, uAll-llahu
Ekber 33 her
dhe e mbyll
duke thn: la
ilahe il-lallah...
Kush thot pas do namazi Subhanell-llah 33 her El-hamdulil-
lah 33 her, All-llahu Ekber 33 her, ato bjn nntdhjet e nnt
dhe tha: Njqind plot bhet me La ilahe il-lAll-llahu uahdehu la sheri-
ke leh, lehul mulku ue lehul hamdu ue huve ala kul-li shejin kadir.
(Ska t adhuruar tjetr prve Allahut, Nj dhe i Pashoq, Atij i takon
sundimi dhe lavdrimi dhe Ai sht i Plotfuqishm mbi do send.) Ai
q i bn kto i falen gjynahet edhe nse jan sa shkuma e detit.
31
Leximi i ajetit kursij
pas do namazi farz
Ai q lexon ajetin kursij pas do namazi farz nuk e ndalon t
futet n Xhenet prve t vdes.
32
Vizita e
t
smurit
Nuk ka mysliman q viziton nj mysliman tjetr n mngjes, q t mos
luten pr t shtatdhjet mij melaike derisa t ngryset, dhe nse e viziton n
mbrmje pr t luten shtatdhjet mij melaike derisa t gdhij dhe do t ket
(gjithashtu) n Xhenet nj kopsht.
33
Duaja kur
shikojm
dik me t
meta.
Kush shikon dik t sprovuar dhe thot: El-hamdu Lil-lahil-ledhi
fni mimmebtelake bihi ue feddalen al kethrin mimmen haleka
tefdl! (Falnderimi i qoft Allahut, q m ka mbrojtur nga kjo me ka
t ka sprovuar ty dhe m ka ngritur mbi shum krijesa t Tij.) nuk do ta
sprovoj ajo sprov.
34
Ngushllimi i atij
q i ka rn ndonj
fatkeqsi.
Ai q ngushllon nj t sprovuar do t marr sa shprblimi i tij.,
Ska mysliman q ngushllon vllan e tij pr fatkeqsin q i ka
rn, q Allahu t mos e vesh me zbukurimet e fisnikris.
35
Falja e namazit t
xhenazes dhe ndjekja
e saj pr n varreza
derisa t varroset.
Kush sht i pranishm n nj xhenaze derisa ti falet namazi,
ka nj kirat dhe kush sht i pranishm derisa t varroset ka dy
kirat. I than: jan dy kirat? Tha: Sa dy male t mdhenj.
Ather Ibn Omeri tha: Nuk jemi treguar vigjilent ndaj
shum kirateve
36
Ndrtimi i xhamive
pr hir t Allahut t
Madhruar.
Kush ndrton pr hir t Allahut nj xhami qoft edhe sa
shtpiza e thllzs Allahu do ti ndrtoj nj shtpi n
Xhenet.
37
Dordhnia. Ska dit n t cilin zgjohen robrit, q t mos zbresin dy melek.
Njri prej tyre thot: O Allah jepi dordhnit mirsi, ndrsa tjetri
thot: O Allah jepi dorshtrnguarit humbje!


194
38
Sinqeriteti. Nj drhem ia kaloi njqind mij (t tillave). I than: O i Drguari i
Allahut, po si? Tha: Nj burr ka dy drhem, njrn e mban dhe
tjetrn e dhuron, ndrkaq nj tjetr ka shum pasuri dhe prej saj merr
njqind mij dhe jep sadaka.
39
Huadhnia pa
kamat.
Ska mysliman q ti jap hua dy her vllait t tij mysliman e t
mos konsiderohet sikur ti ket dhn nj her sadaka.
40
Pritja me
durim ndaj
atij q sht
n vshtirsi.
Ai q pret nj n vshtirsi (financiare), i shkruhet sikur t ket dhn
do dit sadaka, para se t vij koha e shlyerjes s borxhit dhe kur t
vij koha e shlyerjes s borxhit dhe ai e pret, pr do dit i shkruhet
sikur t ket dhn dyfishin e saj sadaka.
41
Agjrimi i nj dite
n rrug t Allahut.
Kush agjron nj dit n rrug t Allahut, Allahu do ta largoj
njqind vjeshta (vite) fytyrn e tij nga Zjarri.
42
Agjrimi i tri ditve
nga do muaj, i
dits s Arafatit
dhe Ashuras.
Agjrimi i tri ditve nga do muaj sht si agjrimi i t gjith
kohs., U pyet pr agjrimin e dits s Arafatit dhe tha: Shlyen
gjynahet e vitit t kaluar dhe atij n vijim. dhe U pyet pr agjrimin
e dits s Ashuras dhe tha: Shlyen gjynahet e vitit t kaluar.
43
Agjrimi i gjasht ditve
nga Shevli
Kush agjron Ramazanin dhe e pason me gjasht ditt e
shevlit sht sikur t ket agjruar gjith kohn.
44
Namazi i teravis me
imamin derisa t mbaroj.
Atij burri (personi) q falet me imamin derisa t mbaroj
i quhet sikur t jet falur gjith natn.
45
Brja e umres
n Ramazan.
Umreja n Ramazan sht e barabart me nj haxh, ose sa nj haxh
me mua., Kush i bn tavaf Shtpis (Qabes), shtat her dhe fal dy
rekat namaz, sht sikur t ket liruar nj rob.
46
Haxhi i
pranuar.

Haxhi i pranuar nuk ka shprblim tjetr prve Xhenetit., Kush bn
haxh, duke shmangur fjalt e pahijshme dhe gjynahet, kthehet si dita
n t ciln e ka lindur nna.
47
Vepra e mir n
dhjet ditt e
para t muajit
Dhul-hixheh.
Nuk ka dit ku vepra e mir t jet m e dashur pr Allahun se kto
dit, domethn dhjet ditt. I than: O Pejgamber i Allahut, as lufta
n rrug t Allahut? Tha: As lufta n rrug t Allahut, prve dikujt
q del me veten dhe me gjith pasurin e tij dhe nuk kthehet me asgj.
48
Kurbanet . Shokt e t Drguarit t Allahut than: jan kto kurbane, o i
Drguari i Allahut? Tha: Tradita e Ibrahimit, babait tuaj. I than:
Po ne me se shprblehemi pr t, o i Drguari i Allahut? Tha: Pr
do fije floku nj sevap. I than: Po lkura, o i Drguari i Allahut?
Tha: Pr do fije leshi nga lkura nj sevap.
49
Shprblimi i t diturit dhe
vlera e tij.
Vlera e t diturit dhe robit (atij q merret me ibadet) sht
si shembulli im me m t thjeshtin prej jush.
50
Ta lutsh me sinqeritet
Allahun pr t rn
dshmor.
Ai q i krkon me sinqeritet Allahut t bjeri dshmor,
Allahu do ti jap gradn e dshmorve edhe nse vdes n
shtratin e tij.
51
Qarja nga frika e Allahut
dhe ruajtja n rrug t Tij.
Dy sy nuk i prek Zjarri: syrin q qan nga frika e Allahut
dhe syrin q kalon natn duke br roje n rrug t Tij.
52
Mbshtetja tek Allahu
dhe lnia e mjekimit me
djegie, me kndimin e
rukjes dhe shikimin e
zogjve.
Pejgamberit iu shfaqn n ndrr popujt dhe pa q nga
Bashksia e tij shtatdhjet mij do t futen n Xhenet pa
llogari dhe pa dnim; ata jan: Ata q nuk mjekohen me
djegie, as krkojn tu kndohet (rukja), as ndjekin
fluturimin e zogjve dhe i mbshteten vetm Zotit t tyre.
53
Shprblimi i atij q i
vdesin fmijt t vegjl.
Nuk ka mysliman q i vdesin tre fmij para moshs
madhore dhe Allahu mos ta fus n Xhenet, nga mshira q
ai ka treguar pr to.
54 Humbja e shikimit dhe Allahu i Madhruar thot: Kur e sprovoj robin tim me dy


195
durimi pr t. t dashurat e tij dhe ai bn durim do tia kompensoj me
Xhenet (duke pasur si qllim t dy syt).
55
Lnia e dikaje nga
devotshmria pr Allahun
Kur ti t lsh dika nga devotshmria pr Allahun,
Allahu do t t jap dika m t mir se ajo.
56
Mbrojtja e nderit
dhe e gjuhs.
Kush m garanton ka mes dy mjekrave dhe dy kmbve i
garantoj Xhenetin., Kush hesht ka shptuar.
57
Brja bismilah
kur futemi n
shtpi dhe tek
ushqimi.
Kur burri hyn n shtpin e tij dhe kujton Allahun kur futet dhe kur
ushqehet; shejtani thot: Nuk keni as vend ndenjje dhe as ushqim,
ndrsa nse futet dhe nuk e prmend Allahun; kur futet shejtani
thot: E gjett vend-ndenjjen. Dhe nse nuk e prmend Allahun
kur ushqehet ai thot: Gjett vend-ndenjje dhe dark.
58
Lutja pas
ushqimit dhe
veshjes s re.
Kush ha ushqim dhe thot: El-hamdu Lil-lahil-ledhi etameni
hadha, ve rezekanhi min gajri haulin minn ue la l k`u-ueh.
(Falnderimi i takon Allahut, q ma mundsoi t ha kt ushqim dhe
m furnizoi pa mundin dhe fuqin time.) i falen t gjitha gjynahet e
kaluara. Dhe kur vesh nj rrob t re thot:El-hamdu lil-lhil-
ledh kesn hdh ue rezekanihi min gajri haulin minn ue l k`u-
ueh. (Falnderimi i qoft Allahut, q ma mundsoi ta vesh kt rrob
dhe m furnizoi me t, pa ndihmn dhe fuqin time.
59
Ai q dshiron
t lehtsoj
vshtirsit e
punve t tij.
Fatimeja (
radijallahu
anhu!
) i krkoi Pejgamberit (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) nj shrbyes.
Ai i tha asaj dhe Aliut (
radijallahu
anhu!
): A tju tregoj pr dika m t mir
se ajo q m krkuat? Kur t shkoni pr t fjetur thoni 34 her Allahu
Ekber, 33 her SubhanAllah, dhe 33 her Elhamdulil-lah. Kjo sht
m mir pr ju se sa shrbyesi.
60
Lutja para
marrdhnieve
bashkshortore.
Nse dikush prej jush dshiron t shkoj me bashkshorten e tij
dhe thot: Bismil-lah, All-llahumme xhennibnash-shej-tane, ue
xhennibish-shejtane ma rezaktena. (Me emrin e Allahut, O Zot,
na e largo shejtanin dhe na e largo shejtanin nga ai me t cilin do t
na furnizosh.) Nse n at marrdhnie atyre u caktohet fmij at
nuk do ta dmtoj kurr shejtani.
61
Dhnia e gruas
knaqsi burrit t
saj.
Nse gruaja fal pes koht e saj, agjron muajin e saj, mbron
nderin e saj dhe i bindet burrit t saj, i thuhet futu n Xhenet nga
cila der t dshirosh., Ajo grua q vdes dhe burri i saj sht i
knaqur me t do t futet n Xhenet.
62
Sjellja e mir me
prindrit dhe ruajtja e
lidhjeve farefisnore.
Knaqja e Zotit sht te knaqja e prindit., Kush dshiron
ta ket risk me bollk dhe ti shtohet jeta le t ruaj lidhjet
farefisnore.
63
Kujdesi pr
jetimin
Un dhe kujdestari i jetimve do t jemi si kto dy n Xhenet,
dhe bri me shenj me gishtin tregues dhe t mesit.
64
Morali i lart. Myslimani me moralin e tij t lart arrin gradn e atyre q
agjrojn dhe falen pambarim., Un i garantoj... dhe nj shtpi n
maj t Xhenetit pr at me moral t mir.
65
Mshira dhe
dhembshuria ndaj
krijesave.
Prej robrve t Tij, Allahu mshiron ata q jan t
mshirshm., Mshironi ata q jan n Tok tju mshiroj
Ai q sht n qiell!
66
T dshirosh t mirn
pr myslimant.
Askush nga ju nuk ka besuar derisa sa t doj pr vllan e
tij at q dshiron per veten.
67
Ndjenja
e turpit.
Ndjenja e turpit sjell vetm t mira., Ndjenja e turpit sht prej besimit.
Katr gjra jan prej traditave t t drguarve: Ndjenja e turpit, vendosja e
parfumeve, misvaku dhe martesa.
68 Dhnia Nj burr shkoi te Pejgamberi dhe tha: Es-selamu alejkum. Pejgamberi


196
selam. tha: Dhjet. M pas erdhi nj tjetr dhe tha: Es-selamu alejkum ue
rahmetull-llah. Pejgamberi tha: Njzet. Pastaj erdhi nj i tret dhe tha:
Es-selamu alejkum ue rahmetull-llahi ue berakatuhu. Pejgamberi tha:
Tridhjet, domethn sevape.
69
Shtrngimi i
duarve n takim.
Ska dy mysliman q i shtrngojn duart njri-tjetrit (kur
takohen), q t mos jen t falur para se t ndahen.
70
Mbrojtja e nderit t
myslimanit.
Kush mbron nderin e vllait t tij mysliman, Allahu do t mbroj
fytyrn e tij nga Zjarri Ditn e Gjykimit.
71
Dashuria pr t
devotshmit dhe
ulja me ta.
Ti do t jesh me at q do. Enesi (
radijallahu
anhu!
) tha: Sahabt kurr
nuk kan qen m t gzuar m shum, se sa gzimi i tyre pr
kt hadith.
72
Ata q duhen pr
hir t madhshtis
s Allahut.
Allahu i Madhruar thot: Ata q duhen pr hir t Madhshtis
sime do t ken minbere prej drite, q do ti ken zili pejgambert
dhe dshmort.
73
Lutja pr
myslimant.
Lutja e personit mysliman pr vllan e tij jo n prani t tij, sht e
pranuar, n kok i qndron nj melek i ngarkuar q sa her t lutet pr
mirsi ndaj vllait t tij, meleku i autorizuar thot: Amin, edhe ty si ai.
74
Krkimi falje pr
besimtart dhe besimtaret.
Kush krkon falje pr besimtart dhe besimtaret, pr do
besimtar dhe besimtare, Allahu i shkruan nga nj sevap.
75
Largimi i asaj q i mundon
njerzit n rrug.
Kam par nj burr q sodiste Xhenetin pr nj pem n
mes t rrugs q e kishte prer, e cila mundonte njerzit.
76
Lnia e
polemikave dhe
e gnjeshtrs.
Un i garantoj nj shtpi n an t Xhenetit atij q l polemikn,
edhe nse ka t drejt dhe pr nj shtpi n mes t xhenetit pr at q
l gnjeshtrn, edhe nse sht shaka.
77
Kontrolli i
vetvetes n
zemrim.
Kush kontrollon veten gjat zemrimit, ndrkoh q edhe mund t
mos e bnte kt, Allahu do ta thrras para t gjitha krijesave Ditn
e Gjykimit e do ta l t zgjedh hyrin q dshiron.
78
Vlersimi pr
mir dhe pr
keq.
At q e vlersoni pr mir do ti bhet i detyrueshm Xheneti dhe
at q e vlersoni pr keq do ti bhet i detyrueshm Xhehenemi. Ju
jeni dshmitart e Allahut n Tok...
79
lirimi i myslimanit
(nga nj situat e
vshtir), lehtsimi
dhe mbulimi i tij.
Ai q e liron nj mysliman nga nj prej halleve t ksaj bote,
Allahu do ta liroj nga nj prej halleve t Dits s Gjykimit. Ai q
e lehtson nj n vshtirsi, Allahu do ta lehtsoj n dynja dhe
Ahiret. Ai q mbulon nj mysliman (nga ndonj e met) Allahu do
ta mbuloj n dynja dhe n Ahiret.
80
Dhnia prparsi
Bots Tjetr.
Atij q preokupim kryesor ka Ahiretin, Allahu do tia vendos
n zemr pasurin e tij, do tia rregulloj shtjet dhe dynjaja do
ti vij e nnshtruar.
81
Drejtsia e
udhheqsit,
devotshmria
e djalit, lidhja
pas xhamis
dhe dashuria
pr hir t
Allahut.
Shtat, Allahu do ti mbaj nn hijen e Tij, ditn q nuk do t ket hije
tjetr prve hijes s Tij: prijsi i drejt, djali i rritur me ibadet pr
Allahun e Madhruar, nj person zemra e t cilit sht e lidhur me
xhamin, dy persona q duhen pr hir t Allahut, kur jan bashk edhe
kur ndahen nga njri tjetri, nj person q nj grua e bukur dhe me pozit
e thrret, ndrsa ai i thot: Un i friksohem Allahut dhe nj person q
jep sadaka (lmosh) aq fshehtas, saq dora e majt nuk e di far jep e
djathta, dhe nj person q i veuar kujton Allahun dhe i rrjedhin lott.
82
Krkimi i
faljes.
Atij q krkon falje pambarim, Allahu do ti bj rrugzgjidhje nga do
vshtirsi; n do breng lirim dhe do ta furnizoj nga nuk e mendon.




197

Nr shtja e
ndaluar
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) thot:
1
Qllimi i
veprave t
njerzve.
Allahu i Madhruar thot: Un jam m i Panevojshmi i ortakve
kundrejt shirkut. Kush bn nj vepr n t ciln m bn ortak me t
tjer, Un do ta l at me shirkun e tij (me at q i ka br shok Allahut).
2
Devotshmria
e jashtme
dhe
shkatrrimi
n brendsi.
Do t dij pr disa njerz n Ditn e Gjykimit, do t vin me sevape
t mdha sa malet e bardha t Tihames
1
dhe Allahu do ti bj
shkrumb e hi. Theubani i tha: O i Drguari i Allahut, na i
prshkruaj, na i qartso, se ndoshta mund t jemi prej tyre dhe nuk e
dim! Tha:"Ata jan vllezrit tuaj dhe nga lloji juaj, falen natn
ashtu sikurse edhe ju, por ata jan prej atyre q kur jan vetm pr
vetm me gjrat e ndaluara nga Allahu i veprojn ato.
3
Mendjemadhsia. Nuk futet n Xhenet ai q ka n zemr nj grimc mendjemadhsi.
(Mendjemadhsi sht t refuzosh t Vrtetn dhe t nnmosh njerzit.)
4
Veshja e
rrobave varur
posht zogjve
t kmbs.
Varja posht zogjve t kmbve ka t bj me veshjen e poshtme t
trupit, t kmishs s gjat dhe allms, kush trheq zvarr dika
nga mendjemadhsia Allahu nuk do ta shikoj Ditn e Gjykimit.
5
Smira. Qndroni larg smirs, sepse smira i ha sevapet, si djeg zjarri drut
(ose tha: barin (e that)).
6
Kamata. I Drguari i Allahut (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) e ka mallkuar at q e merr
kamatn dhe at q e jep., Nj drhem kamat e marr nga nj
person, duke e ditur, sht m e rnd se tridhjet e gjasht
marrdhnie jashtmartesore.
7
Pirja e
alkoolit.
Nuk futet n Xhenet ai q sht i dhn pas Alkoolit, as ai q i
beson magjis dhe as ai q ndrpret lidhjet fisnore., Kush pi alkool
nuk i pranohet namazi pr dyzet net.
8 Gnjeshtra. Mjer pr at q flet pr t qeshur njerzit dhe gnjen, mjer pr t, mjer pr t.
9
Spiunimi
.
Kush dgjon bisedn mes disa njerzve, ndrkoh q ata nuk e dshirojn
kt, Ditn e Gjykimit n vesht e tij do t hidhet plumb i shkrir.
10
Pikturimi. Njerzit q do t dnohen m shum Ditn e Gjykimit do t jen
piktort., Melaiket nuk futen n nj shtpi ku ka qen dhe fotografi.
11
Thashethemet. Thashethemexhiu nuk futet n Xhenet. (Thashethem sht
qarkullimi i bisedave mes njerzve me synim t keq.)
12
Prgojimi. A e dini sht prgojimi? Than: Allahu dhe Pejgamberi i Tij
jan m t ditur. Tha: T prmendsh vllain tnd pr gjra q ai
nuk i plqen. I than: Po nse ato q them pr vllain tim gjenden
tek ai? Tha: Nse gjenden tek ai ato q thua sht prgojim, po nse
nuk gjenden tek ai, ti ke shpifur pr t.
13
Mallkimi. Mallkimi i myslimanit sht njlloj sikurse vrasja e tij., Mos e
mallko ern se ajo sht e urdhruar! Nse dikush mallkon dika pa e
merituar, mallkimi kthehet kundr tij.
14
Prhapja e t
fshehtave.
Prej njerzve me pozit m t keqe tek Allahu Ditn e Gjykimit do t
jet burri q i shfaqet
2
gruas s tij dhe gruaja q i shfaqet burrit t saj
dhe m pas e prhapin kt t fsheht.

1
Emr mali n Gadishullin Arabik. (shnim i prkthyesit).
2
sht fjala pr at q ndodh mes atyre t dyve n nj marrdhnie intime, bashkshortore (shnim i
prkthyesit).
shtje pr t cilat sht
transmetuar se jan t ndaluara


198
15
Fjalt
vulgare.
Nga njerzit me pozit m t keqe tek Allahu Ditn e Gjykimit do t
jet ai prej t cilit njerzit largohen pr shkak t vulgaritetit t tij.
16
Akuzimi i myslimanit
pr mohim t Allahut
(kufr) .
do njeri q i thot vllait t tij mysliman: O qafir! Kjo do
t prmbushet mbi njrin prej tyre. Nse sht sikurse
thot... por nse nuk sht sikurse thot kthehet mbi t.
17
Mohimi i
atsis.
Kush pretendon se nuk i prket babait t tij, duke e ditur (se i prket
atij), pr t Xheneti do t jet haram., Mos pretendoni se nuk jeni t
babait tuaj, sepse pretendimi se nuk i prket babait sht mohim (kufr).
18
Friksimi i
myslimanit
Nuk i lejohet myslimanit q t tremb nj mysliman., Kush bn shenj
me thik drejt vllait t tij, e mallkojn melaiket derisa ta largoj nga dora.
19
Vrasja e besmarrsit
n vendet islame.
Kush vret nj person nn bes pa t drejt, nuk do ta ndjej ern
e Xhenetit, edhe pse era e Xhenetit ndjehet njqind vite larg.
20
Armiqsia me t
dashurit e Allahut.
Allahu i Madhruar thot: I kam shpallur luft atij q bn
armik nj t dashurin Tim.
21
Thnia zotri dyfytyrakut
dhe t prishurit.
Mos i thoni dyfytyrakut zotri, sepse nse ai sht
zotria juaj keni zemruar Zotin tuaj.
22
Mashtrimi i atyre q
jan nn kujdestari.
Nuk ka rob, t cilin Allahu e ka br prgjegjs mbi disa, q
vdes ditn q vdes, ndrkoh q i ka mashtruar ata q jan nn
kujdestarin e tij, q Allahu mos tia bj haram Xhenetin.
23
Dhnia fetva (gjykimet
fetare) pa njohuri fetare.
Gjynahu i atij q i sht dhn nj gjykim pa njohuri
sht mbi at q e ka dhn gjykimin.
24
Lnia e xhumas
dhe e iqindis.
Atij q e l xhuman tre her nga pakujdesia, Allahu ia vulos
zemrn., Puna atij q l namazin e iqindis i shkon dm.
25
Shprfillja apo
lnia e namazit.
Besa mes nesh dhe mes tyre sht namazi, kush e l at ka
br kufr., Mes nj njeriu, shirkut dhe kufrit (mohimit)
qndron lnia e namazit.
26
Kalimi para atij q
falet.
Sikur ta dinte ai q kalon para atij q fal namaz, se dnim ka,
m mir do t qndronte dyzet... se t kalonte para tij.
27
Mundimi i falsve. Kush ha qep, hudhr dhe pras, t mos i afrohet xhamive tona,
sepse melekt i mundon ajo q i mundon njerzit.
28
Rrmbimi i toks. Kush rrmben nj cop tok padrejtsisht, Ditn e Gjykimit
Allahu do tia var at n qaf nga shtat shtresat e toks.
29
Fjal t cilat e
zemrojn Allahun.
Robi mund t flas disa fjal q e zemrojn Allahun pa e
pandehur, t cilat e flakin n Xhehenem shtatdhjet vjeshta (vite).
30
Fjalt e shumta pa e
kujtuar Allahun.
Mos flisni shum pa e prmenduar Allahun, sepse fjalt e
shumta pa prmendjen e Allahut e vrazhdojn zemrn.
31
Fjalshumtit
mendjemdhenj.
M i urryeri juaj tek un dhe m larg meje n vendulje Ditn e
Gjykimit jan: llafazant, llafemdhenjt dhe fjalamant mburravec.
32
Shkujdesja ndaj
prmendjes s
Allahut.
Nuk ulen disa njerz n nj vend ku nuk e kujtojn Allahun dhe nuk
drgojn salavat mbi Pejgamberin, pa ndjer humbje dhe
keqardhje. Nse dshiron Allahu i dnon dhe nse dshiron Ai i fal.
33
T knaqesh pr
fatkeqsin e nj
myslimani.
Mos e shfaq knaqsin tnde pr fatkeqsin e myslimanit,
prndryshe Allahu e mshiron at dhe ty t sprovon.
34
Ftohja mes
myslimanve
Nuk i lejohet nj myslimani t braktis vllain e tij m shum se tre
(dit). Kush e braktis m shum se tre dit dhe vdes hyn n Zjarr.
35
Shfaqja e
gjynaheve.
I gjith Ymeti im sht i shptuar, prve atyre q i shfaqin hapur
gjynahet e tyre.


199
36 Morali i ult. Morali i ult e prish veprn si e prish uthulla mjaltin.
37
Ai q e rimerr
dhuratn e tij.
Ai q e rimerr dhuratn e tij sht si qeni q vjell dhe m pas i
kthehet prsri asaj., Nuk i lejohet nj burri q t bj nj dhurat, a
t fal dika dhe m pas ta rimarr at.
38
Padrejtsia
ndaj fqinjit.
Q nj burr t bj imoralitet me dhjet gra sht m e leht se sa t
bj imoralitet me gruan e fqinjit t tij. Q nj burr t vjedh nga
dhjet shtpi sht m e leht pr t, se sa t vjedh nga shtpia e
fqinjit t tij.
39
Shikimi i
gjrave t
ndaluara.
Birit t Ademit i sht shkruar pjesa e tij nga imoraliteti dhe patjetr
ajo do t prmbushet. Kshtu q imoraliteti i t dy syve sht shikimi,
imoraliteti i t dy veshve sht dgjimi, imoraliteti i gjuhs sht
fjala, imoraliteti i dors sht kapja, imoraliteti i kmbs sht ecja,
ndrsa pr aq sa zemra e dshiron dhe e imagjinon, organi i epshit e
vrteton ose e prgnjeshtron.
40
Prekja e burrit
ndaj nj gruaje
q nuk i lejohet.
Pr nj burr t ahet me nj shufr hekuri sht m mir, se sa t
prek nj grua q nuk i lejohet., Un nuk u shtrngoj duart grave.
41
Martesa e
shigarit.
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) e ndaloi martesn e shigarit. Shigari sht
kur nj burr i jep nj tjetri vajzn e tij, q ai ti jap vajzn e vet pa
mehr (prik).
42 Vajtimi. Ai q vajtohet do t dnohet pr at q vajtohet Ditn e Gjykimit.
43
Betimi pr t
tjer prve
Allahut.
Kush betohet pr t tjer ka br kufr, ose shirk., Kush betohet, le
t betohet pr Allahun, ose t hesht., Kush betohet pr besn nuk
sht prej nesh.
44
Betimi i
rrejshm.
Kush betohet rrejshm pr t zhvatur pasurin e nj myslimani do ta
takoj Allahun dhe Ai do t jet i zemruar me t.
45
Betimi n
tregti.
Kujdes nga betimi i shumt n tregti, sepse ai shet mallin, por largon
bereqetin., Betimi shet mallin, por zhduk bereqetin.
46
Prngjasimi
me qafirat.
Kush i prngjason nj populli, ai sht prej tyre., Nuk sht prej
nesh ai q u prngjason t tjerve prve nesh.
47
Ndrtimi mbi
varreza
Pejgamberi ndaloi t suvatohet varri, t ulet mbi t, apo t ndrtohet
mbi t.
48
Tradhtia dhe
thyerja e
bess.
Kur Allahu do t mbledh t part dhe t fundit Ditn e Gjykimit, pr
do tradhtar do t ngrihet nj flamur dhe do t thuhet: Kjo sht
tradhtia e filanit birit t filanit.
49
Ulja mbi
varreza.
Q dikush prej jush t ulet mbi nj thngjill, ti digjen rrobat dhe m
pas t deprtoj n lkur, sht m mir se sa t ulet mbi varr.
50
Ai q dshiron ti ohen
n kmb kur hyn...
Kush dshiron q ti ngrihen njerzit n kmb le t
prgatis vendin e tij n Zjarr.
51
Lypja pa e
pasur t
nevojshme.
Kurdoher q nj rob do t hap dern e lypjes, Allahu do ti hap
dern e varfris., Kush u lyp njerzve pr ti shumuar ai u krkon
atyre gaca (gur t ndezur), le ti shumoj ose ti paksoj.
52
Abuzimi n
tregti.
T mos i shes vendasi t ardhurit, mos mashtroni njeri-tjetrin, e t
mos bj dikush shitblerje n dm t vllait t vet.
53
Krkimi i t
humburs n
xhami
Kush dgjon nj burr q krkon dika t humbur n Xhami le t
thot: Mos ta ktheft Allahu!, sepse xhamit nuk jan ndrtuar pr
kt.
54
Sharja e
shejtanit
Mos e shani shejtanin dhe krkoni ndihm (nga Allahu) prej t keqes s
tij!, Njri nga sahabt thot: Isha ulur pas Pejgamberit mbi nj kafsh


200
dhe ajo u pengua. Un thash: U shkatrroft shejtani! Ai tha: Mos
thuaj u shkatrroft shejtani, sepse kur thua kshtu ai zmadhohet dhe
bhet sikur shtpia dhe thot: Me fuqin time., por thuaj: Bismilah,
sepse kur thua kshtu ai zvoglohet, derisa bhet si nj miz.
55
Sharja e
etheve
Mos i shani ethet, sepse ato zhdukin gjynahet e bijve t Ademit, si
zhduk gjyryku mbeturinat e hekurit.
56
Prhapja dhe
propaganda e
gjrave t ndaluara
Kush thrret pr n humbje do t marr gjynahet e t gjith
atyre q e ndjekin at, pa iu paksuar ndrkaq asgj atyre q e
veprojn at gjynah.
57
Gjra t
ndaluara
gjat pirjes
Pejgamberi (
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
) ndaloi t pihet nga gryka e ens., Pejgamberi
paqja e Allahut qoft mbi t!) e ka qortuar pirjen n kmb.,
(Pejgamberi paqja e Allahut qoft mbi t!)) ka ndaluar t fryhet n
pije.
58
Pirja me
en ari, ose
argjendi
Mos pini n enn e arit, a t argjendit dhe mos e vishni mndafshin e
dibxhin
1
, sepse ato jan pr ata (jomyslimant) n kt bot dhe pr ju
n Botn Tjetr.
59
Ngrnia dhe pirja me
dorn e majt
T mos haj dikush me dorn e majt dhe t mos pij me t,
sepse Shejtani han me dorn e majt dhe pi me t.
60 Shkputsi i lidhjeve fisnore Nuk futet n Xhenet ai q ndrpret lidhjet fisnore.
61
Lnia e salavatit mbi
Pejgamberin
(
sal-lallahu
alejhi ue sel-lem
)
U poshtroft ai tek i cili prmendem dhe nuk drgon
salavat mbi mua., Koprrac sht ai tek i cili prmendem
dhe nuk on salavat mbi mua.
62
Mbajtja e
qenve
Kush mban qen prve qenit t gjahut, a t bagtis, nga shprblimi i tij
i paksohet dy kirat.
63
Mundimi
i
kafshve.
Nj grua u dnua pr shkak t nj maceje, t ciln e kishte mbyllur,
derisa ngordhi, kshtu u fut n Zjarr., Mos synoni (t vrisni pa qllim)
dika me shpirt.
64
Varja e kmbanava n
qafn e kafshve.
Melaiket nuk e shoqrojn nj shoqri n t ciln ka qen
dhe zile., Zilet jan fyejt e shejtanit.
65
Kur i jepen
mirsi
gjynahqarit.
Kur shikon se Allahu i jep robit gjynahqar at q dshiron nga
dynjaja, (dije) se ajo sht prshkallzim dhe m pas lexoi: Kur ata
i harruan paralajmrimet Tona, Ne ua hapm dyert e do mirsie.
Por sapo gzoheshin me at q u dham, Ne i dnuam befasisht
dhe ather ata u zhytn n dshprim.
66
Dhnia
prparsi ksaj
bote.
Ai q ka shqetsimin m t madh dynjan Allahu ia on varfrin
mes t dy syve, ia shprndan punt dhe nga dynjaja i jep vetm at
q i ka caktuar.

1
Nj lloj tjetr i prafrt me mndafshin.


201
"O besimtar, friksojuni Allahut dhe do njeri le t shikoj se ka prgatitur
pr t nesrmen! Kijeni frik Allahun, sepse Ai di do gj q bni ju"
1. Varri - Stacioni i par i jets s prtejme. Ai mund t jet nj grop zjarri
pr mosbesimtarin ose nj kopsht i lulzuar pr besimtarin. Dnimi n jetn e varrit
sht lakuar si ndshkim edhe pr shkujdesje e gabime t vogla, t tilla si: mospastrimi
nga urina, prgojimi, gnjeshtra, fjetja gjum n kohn e faljes s namazit, braktisja e
Kuranit, kurvria, homoseksualizmi, fajdeja, kamata, moskthimi i borxhit etj.
Nga dnimi n jetn e varrit, njeriun e shptojn vepra t tilla si: punt e mira dhe
t sinqerta pr hir t Zotit, krkimi i mbrojtjes s Allahut ndaj ndshkimit t jets s
varrit, leximi i sures Mulk etj.
Njerzit e mbrojtur nga dnimi i jets s varrit jan: shehidi, lufttari i vendosur t
mbroj pozicionin e tij n luft t shenjt, personi q vdes ditn e premte, kush
vdes nga smundjet e barkut etj.
2. Fryrja e Surit (Bririt) Suri sht nj bri i madh q e mban engjlli Israfil.
Ai do t pres urdhrin e Zotit pr t'i fryr:
Fryrja e par sht fryrja e tmerrit si thot Allahu n Kuran: "Dhe Ditn, kur t fryhet
n Sur, do t tmerrohet dokush q gjendet n qiej e n Tok, prve atyre q
Allahu nuk dshiron ti friksoj. T gjith do ti vijn Atij t prulur." Pas ksaj
shkatrrohet e tr Gjithsia, dhe mbas 40 (e paprcaktuar se or, dit, net, muaj, vite)
do t'i fryhet srish Surit. Kjo quhet fryrja e Ringjalljes. Allahu thot n Kuran: "... pastaj
do t fryhet pr t dytn her n Sur dhe ata prnjher do t ngjallen e do t presin."
3. Ringjallja M pas Allahu do t drgoj shi, nga i cili trupat do t dalin srish
nga toka sikurse elin bimt. Ata do t jen krijesa t reja dhe t pavdekshme. Do t
ringjallen lakuriq, kmbzbathur. Do t'i shohin engjjt dhe ringjallja e tyre do t
jet pikrisht me veprn e fundit q kan kryer n Dynja.
4. El-Hashr Tubimi Allahu do t'i tuboj njerzit pr t dhn llogari. Ata do
t jen t trembur dhe si n gjendje t dehur. Ajo dit do t jet nj dit e madhe, e
gjat sa 50 mij vjet. Jeta e Dynjas do t'u ngjaj njerzve sikur t kish qen nj or
e vetme. Dielli do t afrohet mbi koka 1 milje. Trupat e krijesave t Zotit do t
mbyten n djerst e tyre, sipas punve q kan kryer n Dynja.
Ai sht momenti kur do t grinden e debatojn t dobtit dhe mendjemdhenjt.
Mosbesuesi do t grindet me shoqruesin e tij, me shejtanin e tij dhe pasuesit. Ata t
gjith do t mallkojn njri-tjetrin. T padrejtt zullumqar do t kafshojn duart e tyre.
Xhehenemi do t vij duke u trhequr nga 70 mij mbajtse. N do mbajtse ka 70
mij engjj q e trheqin. Kur ta shoh mosbesuesi n Dynja at sken, do t
dshironte vdekjen ose t kish qen m mir dh.
Pr sa i prket mkatarve do t ket:
Kush nuk e ka dhn zukatin, do t piqet e przhitet me flakn e parave t tij q do
t'i derdhen prsipr.
Mendjemdhenjt do t tubohen porsi milingonat. N at dit do t turprohen e
demaskohen solemnisht, mashtruesit, t shfrenuarit dhe uzurpatort. Hajduti do t
vij me mallin e vjedhur, ndrsa t fshehtat do t zbulohen krejtsisht.
Ndrsa besimtart e devotshm nuk do t sprovohen, madje ky moment do t
zgjas pr ta aq sa zgjat namazi i dreks.
Udhtimi i Prjetsis


202
5. Shefaati Ndrmjetsia Bhet fjal pr "Ndrmjetsin e Madhe" q sht
e posame pr Profetin ton t dashur, Muhamedin a.s. Ai do t ndrmjetsoj pr
mbar njerzimin, Ditn e Tubimit n Mahsher, pr t ndaluar sprova e madhe dhe
llogaria. Prve ktij ndrmjetsimi t posam ka edhe ndrmjetsim t
prgjithshm, q sht pr Profetin a.s. por edhe pr t tjer, si p.sh. ndrmjetsimi
pr t nxjerr besimtart nga shpagimi n zjarr, apo ndrmjetsimi pr ta pr t
fituar grada m t larta n Xhenet, etj.
6. Hesapi Dhnia llogari Njerzia do t paraqitet para Krijuesit e vendosur
n rreshta. Do t'u paraqiten punt dhe do t pyete pr to. Ata do t'u krkohet llogari
sidomos pr jetn e tyre, rinin, pasurin, dijen dhe mbajtjen e premtimit. Do t
pyeten pr begatit q u jan dhuruar si shikimi, dgjimi dhe mendja.
Mosbesuesi dhe mynafiku do t merren n pyetje (llogari) publikisht pr t'u
poshtruar para t gjithve me argumente kundr tyre. Ndaj tyre do t dshmojn
shumka: njerzit, toka, dita, nata, pasuria, engjjt, organet e tyre etj, derisa t
vrtetohet plotsisht faji i tyre dhe ta miratojn edhe ata vet.
Ndrsa besimtarin do ta marr n llogari Krijuesi mnjan, derisa t pranoj
mkatet dhe gabimet e veta e m pas do t'i thot: "Ti mbulova n Dynja, dhe ja ku
sot Un po t'i fal ato (mkate)!"
I pari popull (turrm) q do t merret n llogari sht Umeti i Muhamedit a.s..
Vepra e par pr t ciln do t pyetet sht namazi dhe shpagimi i gjakut.
7. Ardhja e fletushkave Kto fletushka do t vijn at Dit dhe do t bhen
nj libr, si thuhet n Kuran: "Dhe Libri (i veprave t tyre) do tu vihet prpara, e
do ti shohsh gjynahqart se si do t tmerrohen nga ato q gjenden n t dhe do
t thon: T mjert ne! far sht ky libr q nuk paska ln asnj vepr t
madhe apo t vogl pa e shnuar at.
Besimtarve libri u vjen nga e djathta, ndrsa mosbesimtarve dhe hipokritve do
t'u vij nga e majta, mbas.
8. Peshorja: Veprat e njerzis do t peshohen n "Peshoren e Veprave" pr t'u
shprblyer m pas sipas tyre. Peshorja sht reale dhe ka dy krah. Veprat e kryera
n pajtim me besimin islam dhe pr hir t Allahut peshojn rnd n krahun e
peshores. Prej ktyre veprave q rndojn n peshore jan: Dshmia La ilahe Il-
lallah..., morali i mir, Dhikri (prmendja e Allahut) si "Subhanallahi ve
bihamdihi, subhanallahi el-adhim". Kshtu q njerzit do t gjykohen sipas
veprave t tyre, t mira qoshin apo t kqija.
9. Hauzi
1
M pas muslimant do t'i drejtohen Hauzit. Kush do t pij prej ujit t
tij, nuk do ndjej m etje. do profet i Zotit do t ket hauzin e tij, ndrsa hauzi m
i madh sht ai i profetit Muhamed a.s. Uji i Hauzit sht m i bardh se qumshti,
me er m t mir se myshku dhe m i mbl se mjalti. Kupat dhe ent n an t tij
jan t panumrta, si yjet n qiell. Ato do t jen t florinjta dhe t argjendta. Uji i
hauzit vjen prej ujit t lumit Keuther n Xhenet.

1
Vend ku mblidhet uj, grop e madhe. N kontekstin islam, hauzi i Profetit Muhamed a.s, sht
nj grop e madhe me uj, n form katrore, gjatsia e nj brinje e s cils sht e till sa 6do ti
duhej njeriut nj muaj koh pr ta prshkuar t trn. (shnim i prkthyesit)


203
10. Sprovimi i besimtarve N fund t Dits s Tubimit (Hashrit),
jobesimtart femohues do t ndjekin zotrat e tyre q i kan adhuruar n Dynja.
Zotrat do t udhheqin drejt Zjarrit t Xhehenemit grupe-grupe. Nuk do t mbes
kush tjetr, prve besimtarve dhe hipokritve. N kt moment Allahu do t'i
pyes t mbeturit: "far po prisni?". Ata i thon: "Presim Zotin ton!" Ata do ta
njohin, kur t'u zbulohet krciri i Tij, e mu pr kt do t bien prultasi n sexhde,
prve munafikvve. Pr kt sken n Kuran thuhet: "Ditn (e Kiametit), kur t
zbulohet krciri, ata do t thirren q t prulen n sexhde, por nuk do t munden!".
Pas ksaj ata ndjekin Allahun, i Cili do t vendos Urn e Siratit pr kalim dhe do t'i
jap drit pr ta kaluar at, e ndrkaq drita e hipokritve (munafikve) do t shuhet.
11. Sirati Ura Sirati nnkupton nj ur t gjat e t shtrir mbi Xhehenem,
mbi t cilin do t kalojn besimtart, pr t sosur n Xhenet. Kt ur e ka
prshkruar profeti Muhamed a.s.: " Ura e Siratit sht m e holl se qimja e flokut
dhe m mpreht se shpata, mbi t do t ket ganxha t mdha, si gjembat e
sadanit
1
."
Transmeton Muslimi
.
M tej besimtarve do t'u dhurohet nga Zoti i tyre drit, sipas veprave. Do t ket
syresh q do t'u jepet drit sa nj mal, ashtu si do t ket ndr ta q do t'u jepet
pakz drit n majn e gishtit tregues, sa pr t'u ndriuar paksa. do besimtar do ta
kaloj urn sipas veprave t tij. Shpejtsia me t ciln do ta kalojn Urn do t jet
e ndryshme. Do t ket prej atyre q do jen t shpejt si nj kapulitje e syve, si nj
rrufe, si er, por edhe t shpejt si nj galop me kal.
Hipokritt nuk do t ken drit. Ata do t zbrapsen dhe mes tyre dhe besimtarve
do t ngrihet nj mur. Ata do t prpiqen t kalojn Urn, por m n fund do t
prfundojn n Zjarr.
12. Zjarri i Xhehenemit N fillim do t hyjn jobesimtart (femohuesit), pas
tyre mkatart nga radht e besimtarve, dhe pas tyre munafikt ose hipokritt.
Thuhet se n do 1000 (pa prcaktuar gj) 999 do t hyjn n Zjarr. Xhehenemi ka
7 dyer. Zjarri i tij sht 70 her m i fort se zjarri i Dynjas. Trupat e
jobesimtarve do t zmadhohen fizikisht, me qllim q ta prjetojn sa m shum
dnimin. Distanca ndrmjet supit dhe mjekrs tek tta do t jet e barabart m
distancn q prshkohet n 3 dit. Dhmbi i tyre do t ket prmasa sa mali i
Uhudit. Do tu rreshket lkura nga prcllimi dhe do t'u ndrrohet me lkur t re.
Do t pijnuj t nxeht q do t'u poj zorrt dhe do t ushqehen me zakum (frut
me arom, pamje dhe shije t keqe) dhe qelb.
Ndshkimi m i leht n Xhehenem sht ndshkimi i atij personi q do t'i
vendosen nn kmb kongjij zjarri, prej t cilave do t'i ziejn trut. Ndshkimet do
t jen t ndryshme, me zinxhir me vargonj zjarri, petka zjarri, pjekje e lkurs,
shkrirje etj. Fundi i Xhehenemit sht shum i thell. Sikur t hidesh n zjarr nj
foshnje, ai do t soste n fund t tij 70 vje.
Lnda djegse e Xhehenemit jan mosbesimtart dhe gurt. Ajri i tij sht i ndotur dhe i
helmatisur, hija e tij sht tymi i zi. Ai prpin do send dhe nuk l asgj nga lkura deri

1
Bim gjembore q rritet n vendet e nxehta.


204
n asht.
13. Al-Kantarah ( kalimi n nj ur t dyt) Profeti Muhamed a.s. thot: "Kur t
shptojn besimtart nga Zjarri, do t bllokohen n nj tjetr ur m t vogl (Al-
Kantarah)
1
. Aty do t shlyejn padrejtsit q i kan br n Dynja njri-tjetrit.
Vetm kur t pastrohen dhe t lirohen prej tyre do t'u lejohet t hyjn n Xhenet.
Pr At q ka shpirtin e Muhamedit n Dorn e Tij, secili besimtar do t dij t
udhzohet pr t shkuar drejt vendit (shtpis) q i takon n Xhenet, m mir se
'di t kthehet n shtpin e tij n Dynja."
Transmeton Buhariu
.
14. Xheneti Ai do t jet streha e fundit e besimtarve. Ndrtesat e tij do t jen t
bra me flori dhe argjend e t veshura me myshk (aromatik). Gurt e tij do t jen
perlat dhe rubini, ndrsa vet toka do t jet prej shafrani. Xheneti ka 8 porta. Gjersia
e secils port sht sa distanca e prshkuar pr 3 dit e megjithkt, prsri do t ket
dyndje tek to. Xheneti ka 100 shkall (pozita), e hapsira ndrmjet dy shkallve t tij
sht sa hapsira ndrmjet qiellit dhe Toks. Firdeusi sht shkalla m e lart e
Xhenetit e prej tij burojn t gjith lumenjt e ujit, vers, mjaltit dhe qumshtit, t cilt
rrjedhin pa ndonj rrjedh t caktuar, por do t jet besimtari q do i japi drejtimin
sipas dshirs s vet. Mbi Firdeus ndodhet Froni i t Gjithmshirshmit.
Ushqimi i Xhenetit (frutat) do t jen t prhershme, t kapshme pr dorn e
njeriut. N Xhenet do t ket tenda n formn e guasks s perlave, me gjersi 70
milje, e n do qoshe t saj do t ket banor t gjat, pa mjekr, me sy t ngjyer
me kuhl dhe me flok t prdredhur.
Aty banort do t ken rini t prjetshme, nuk do t'u mbarojn kurr veshjet e
bukura, si dhe nuk do t kryejn nevoja personale si n Dynja.
Krehrat do t jen prej floriri, sekrecionet e hunds do t jen si myshku me er t mir.
Femrat e Xhenetit do t jen bukuroshe, t virgjra, e t dashura pr bashkshortt
(partnert) e tyre.
I pari q do t hyj n Xhenet sht Muhamedi a.s. i shoqruar nga profett e tjer.
M e pakta q do t'i jepet nj banori t Xhenetit sht dhjetfishi i asaj q ai vet
ndrron e dshiron. Shrbtort n Xhenet do t ken pamjen e djelmoshave
prher t rinj.
Mirsia dhe knaqsia m e madhe e Xhenetit do t jet shikimi i Zotit, e pas ksaj
knaqsi t shumta.

1
Pr kuptimin e Al-Kantarah ka pasur disa mendime. Nj pjes e komentuesve t hadithit kan
mendimin se ajo sht nj pjes e Urs s Siratit. Nj pjes tjetr shprehen se sht pjesa fundore e
Urs s Siratit, ndrsa t tjer dijetar kan mendimin se ajo sht nj ur tjetr kalimi q s'ka
lidhje me Urn e Siratit. (shnim i prkthyesit)



Lajm kraht duke nisur nga majat e gishtrinjve deri n brryla. Plqehet nisja me krahun
e djatht pastaj t majtin dhe frkimi gjat larjes. Larja e duarve n fillim t abdesit sht e
plqyeshme, ndrsa n kt faz sht e detyrueshme. Plqehet frkimi i gishtave t t dyja duarve.
I japim mes'h gjith siprfaqes s koks, duke filluar nga e prparmja e koks deri
mbrapa n qaf dhe anasjelltas. Duhet pasur parasysh q t mos lm hapsir pa i dhn
mes'h. M pas fusim dy gishtat tregues n vrimat e veshve dhe duke i lvizur brenda
ksaj hapsire i pastrojm, ndrsa dy gishtat e mdhenj i kalojm nga jasht veshit. N
fardo mnyre t'i frkojm vlen. Nuk sht e detyrueshme dhnia mes'h flokut n tr
gjatsin e tij, kur kemi t bjm me flok t gjat. I jepet mes'h lkurs s koks n raste
kur s'ka flok. sht i detyrueshm frkimi (pastrimi) i pjess s lkurs n regjionin e
pasm t veshit deri tek flokt, sepse konsiderohet si pjes e kok gjithashtu. Nuk sht e
plqyeshme prsritja e dhnies mes'h koks m shum se nj her. Nuk sht e plqyeshme
larja (lagia) e tr koks n vend t dhnies mes'h, megjithse ajo konsiderohet e vlefshme.
Lajm kmbt, duke prfshir n larje edhe kyet. sht e plqyeshme
larja e kmbs s djatht para s majts dhe frkimi i tyre. sht i
plqyeshm frkimi i gishtrinjve t kmbs me ato t duarve gjat ksaj faze.
Lajm fytyrn plotsisht, nga njri vesh n tjetrin horizontalisht dhe nga rrnjt e flokve
(tek kufiri i zakonshm ku i kan pasur pr ata q s'kan flok) deri tek mjekra vertikalisht.
sht e domosdoshme ndrfutja e ujit me gishtrinj n mjekr, pr ata persona q kan mjekr
jo t dendur, ndrsa sht e plqyeshme pr ata persona q e kan t dendur. Nuk vlen kalimi
thjesht i ujit mbi lkurn e fytyrs pa e frkuar at. Shplarja e gojs dhe pastrimi i hunds
duhen br prpara larjes s fytyrs. Nuk sht e plqyeshme larja n brendsi e syve gjat
larjes s fytyrs. Plqehet larja e fytyrs me uj t bollshm por pa e tepruar dhe shprdoruar.
Fut uj n hund pr ta pastruar, duke e trhequr at nga vrimat e hunds. Plqehet
prsritja tri her. Pastrimi i hunds bhet vetm sipas prshkrimit t dhn. sht e
plqyeshme futja e ujit n hund me dorn e djatht dhe nxjerrja me t majtn. sht e
plqyeshme q shplarja e gojs dhe pastrimi i hunds t bhet sa m mir, duke pasur kujdes
rastet kur jemi me agjrim dhe duhet t tregohemi t kujdesshm q t mos kaloj uji prtej.

Fut uj n goj duke e shplar at nga brenda trsisht. Plqehet prsritja tri her. Shplarja
e gojs bhet vetm sipas prshkrimit t dhn. Nuk sht e paplqyer prcjellja e ujit n fyt pas
shplarjes s gojs. sht i plqyeshm pastrimi i gojs me misvak paralelisht me shplarjen e saj
me uj n kt faz t abdesit. sht e plqyeshme bashkimi ndrmjet futjes ujit n goj dhe futjes
ujit n hund, duke ndar nga grushti me uj nj pjes pr n goj dhe pjesn e mbetur pr n hund.

Abdesi fillon me thnien "Bismilah" dhe sht e plqyeshme larja e duarve, n fillim, duke
e prsritur tri her, sidomos pr at person q sapo sht ngritur nga gjumi. Nse
besimtari harron t thot "Bismilah" n fillim, abdesi i tij sht i sakt gjithsesi. N qoft se
kujtohet gjat marrjes abdes pr kt thnie, e thot n at moment, por nuk e rinis abdesin nga e
para. Nuk sht plqyeshme larja m shum se tri her e gjymtyrve,, gjat marrjes abdes.
Nuk lejohet marrja e abdesit, vetm se me uj t pastr. Uj i pastr konsiderohet ai uj q ka
mbetur n natyrn e tij fillestare (i pastr), ose ai q ka ndryshuar nj nga cilsit e tij: ngjyrn,
ern, shijen, si rezultat i przierjes me dika t pastr. Pr shembull prmendim ujin q ka
ndryshuar dika n cilsit e tij pr shkak t ndejties s gjat n nj vend. Nuk sht e
plqyeshme marrja abdes me uj t nxeht apo t ftoht shum, apo edhe t folurit gjat procesit
t marrjes abdes. Uji q konsiderohet i pakt bhet i pist menjher, kur bie n kontakt me
papastrtit. Ndrsa uji q konsiderohet i bollshm (afrsisht mbi 210 litra) nuk bhet i pist
nga kontakti me papastrtit, vetm nse ndryshon 1 nga 3 cilsit e tij ngjyra, era ose shija.
N marrjen e abdesit sht kusht larja e gjymtyrve (pjesve t trupit) sipas rendit t dhn m lart.
Pra, fillojm me shplarjen e gojs, pastrimin e hunds, larjen e fytyrs, larjen e krahve, dhnien
mes'h koks dhe n fund larjen e kmbve.
Gjithashtu sht kusht n marrjen abdes, vijueshmria e larjes s pjesve t trupit, q nnkupton larjen
e tyre njra pas tjetrs pa ndrprerje t atill q t mundsoj tharjen e ujit n gjymtyrn paraardhse.
Lejohet fshirja e ujit t abdesit, por lnia q t thahet vetvetiu sht m e plqyeshme.
Nuk plqehet prplasja e ujit gjat marrjes abdes. #Nuk quhet abdes i sakt, nse i lajm t gjitha
pjest njkohsisht, si pr shembul t hidhem n nj pishin e t zhytemi n t.
sht tradit profetike q pas marrjes abdes t themi: "Esh-hedu en la ilahe il-lallah vahdehu la
sherike lehu ue esh-hedu en-ne Muhameden abduhu ue resuluhu", ashtu si sht tradit profetike
gjithashtu q t falim dy rekate namaz pas do abdesi.
Abdesi
Mnyra e marrjes abdes

























Namazi
Mnyra e faljes s namazit


M pas ngrihet koka nga rukuja duke thn "Semiall-llahu limen hamideh"
shoqruar me ngritjen e duarve. Kur t jet drejtuar trupi plotsisht, thuhet
"Rabbena ue lekel hamdu, hamjen kethiren tajjiben mbuareken fihi, mil'es-semavati
ue mil'el-erdi ue mil'e ma shi'te min shej'in ba'd..." Nuk thuhet duaja "Rabbena
ue lekel-hamdu..." vetm se kur t jet drejtuar trupi plotsisht. Duart pas ngritjes
nga rukuja mund t lshohen ose mund t vendoset e djathta mbi t majtn e t lidhen s bashku.
Shprehjet lavdruese pas rukus kan ardhur autentike nga profeti Muhamed a.s. n katr
versione: 1. Rabbena ue lekel-hamdu. 2. Rabbena lekel-hamdu. 3. Allahume rabbena lekel-
hamdu. Dhe. 4. Allahume rabbena ue lekel hamdu.
Dora e djatht vendoset mbi dorn e majt, duke mbrthyer shpinn e pllmbs ose
kyin. Shikimi vendoset n vendin ku bn sexhde. M pas namazi hapet me leximin
e ndonj lutjeje q sht prcjell n traditn profetike, thuhet eudhu-besmeleja, t
cilat shqiptohen t gjitha nn z.
M pas imami lexon fatihan dhe nj pjes fardo n Kurani. Ai i lexon me z si Fatihan
ashtu edhe pjesn e zgjedhr nga Kurani, n namazin e sabahut dhe dy rekatet e para nga
namazi i akshamit dhe i jacis. N do namaz tjetr ve ktyre, leximi bhet nn z.
Nuk sht e plqyeshme prsritja e Fatihas n t njjtin rekat, ashtu si dhe leximi i
vetm i saj pa shoqruar me ndonj sure tjetr ose pjes kuranore n dy rekatt e par. Nuk sht e
detyrueshme pr xhematin q t kndoj n rekatt me z, kur kndon imami, sepse kndimi i imamit
sht kndim pr xhematin. Por sht e plqyeshme q xhematliu ta lexoj fatihan gjat heshtjes s
imamit. Nuk sht e ndaluar prsritja e t njjts sure n dy rekat t ndryshm, as ndarja e saj n
dy pjes, nga nj fragment pr secilin rekat, as edhe leximi i m shum se nj sure n nj rekat t
vetm, por edhe as leximi nga fillimi, mesi dhe fundit i sures. sht e plqyer q suret t lexohen
sipas rendit kuranor dhe sht jo e plqyer e kundrta. Nuk lejohet ndrprerja dhe prgjysmimi i
germave, fjalve dhe ajeteve t Kuranit, si dhe ngatrrimi i tyre brenda t njjts sure.
M pas bhet tekbir duke ngritur duart dhe lshohet trupi pr n ruku. Pllmbt
vendosen mbi gjunj duke i kapur ato me gishta hapur. Kurrizi shtrihet drejt dhe koka
mbahet n nivel t njjt me t. N ruku thuhet: "Subhane rabijjeladhim" tre her.
sht vaxhib thnia e tekbiri dhe e shprehjes "semia-allahu limen hamideh" para
dhe pas rukus. Kto duhen thn respektivisht para rukus pr tekbirin dhe pas
rukus pr thnien "semia-allahu limen hamideh". Kohzgjatja minimale e lejuar pr rukuni sht aq
sa t mundsoj prkuljen dhe prekjen e gjunjve me duar. N kt pik as nuk duhet tepruar me qndrimin
n ruku dhe as neglizhuar duke e br shum shpejt. Kush mbrrin namazin n ruku ka mbrritur
rekatin prkats t rukus. Prandaj duhet mbrritur para se imami t ket ngritur kokn nga rukuja.
Nse dikush futet n xhami dhe sheh imamin q sapo u ngrit nga rukuja, sht e plqyeshme q
ai t bashklidhet n namaz me xhematin, pavarsisht se nuk e ka kapur rekatin. Nuk sht e
plqyer kndimi i Kuranit n ruku dhe n sexhde, vetm kur ato ajete kan domethnie lutjeje (dua).
Kur besimtari dshiron t falet, e nis namazin me tekbir "Allahu Ekber". Imami e
shqipton tekbirin me z t lart, aq sa t dgjoj kush falet pas tij, ndrsa xhemati e
shqipton nn z. Ngjashm veprohet edhe me tekbiret e tjera.
Duart n tekbirin fillestar ngrihen duke i bashkuar gishtat deri n lartsin e supeve.
Xhemati bn tekbir mbas imamit. Besimtari duhet t qndroj drejt n kmb,
kur bn tekbirin fillestar t namazit. Nuk lejohet q ai t qndroj i prkulur ose i ulur, vetm n rast
se sht i smur. sht e plqyeshme q personi q falet t vendos prpara vetes nj sutre
(penges q mos t'i kaloj kush prpara). Sutreja e imamit konsiderohet sutre edhe pr xhematin.
Nijeti (vendosja me zemr) bhet pikrisht n kt organ dhe nuk ka nevoj t shqiptohet me
fjal. Nuk duhet neglizhuar ose ekzagjeruar n ngritjen e duarve tek tekbiri fillestar. Duhet
ngritur paksa zri, qoft edhe n namazet e pazshme, deri n at mas sa namazliu ta dgjoj vet
kndimin. sht jo e plqyeshme kthimi majtas-djathtas, ngritja e shikimit, mbyllja e syve,
qndrimi me duar n brez, apo qndrimi mbi nj kmb pa qen e nevojshme nj veprim i till.
Gjithashtu nuk plqehet mbajtja e kmbve ngjitur me njra-tjetrn gjat qndrimit n kmb dhe as
hapja e tyre tej mase.



# #
# #



# #


N fund jepet selam n t dy kraht, duke e kthyer anash kokn dhe duke thn "Es-
selamu alejkum ue rrahmetullah". Pas selami, namazi quhet i prfunduar dhe duke
mbajtur t njjtin pozicion thuhen lutjet e transmetuara n hadithet e sakta.
sht e plqyer q t kthehet koka gjat dhnies selam, dhe t fillohet me krahun e
djatht para t majtit, dhe e kundrta nuk sht e plqyer.
#sht e paplqyer lvizja e t dyja duarve sa majtas djathtas, prplasja apo ngritja e
Bhet ulja pr n sexhde, duke br tekbir fillimisht. N sexhde kraht mbahen
hapur dhe larg trupit, ashtu si duhet mbajtur larg barku nga kofsht. Duart
vendosen n nj drejtim me supet. Gishtrinjt e duarve, por edhe t kmbve (t
prthyer) duhen drejtuar kah Kibles. N kt pozicion thuhet "Subhane rabbijel-
a'la". Sunet sht t prsritet tri her. Nuk sht e plqyeshme shtrirja prdhe
e krahve si qeni. #Hapja e krahve sht e plqyer, me kusht q t mos shqetsosh
a lndosh personin q falet n krah. Lejohet t mbshteten brrylat n kofsh nse
sexhdja zgjat. Sexhdja duhet kryer, duke mbshtetur n tok (dysheme) 7 pjes t trupit: majat e
kmbve, gjunjt, duart, ballin dhe shpinn e hunds. Namazi prishet nse e l me dshir
vendosjen e njrs prej tyre n tok.
Ngrihesh nga sexhdja dhe qndron ulur n at q quhet qndrimi ndrmjet dy
sexhdeve. Qndrimi sht i sakt n t dy mnyrat e paraqitura n foto. 1. shtrihet
kmba e majt dhe ulesh mbi t, duke mbajtur t djathtn ngritur me gishtrinj t
drejtuar kah Kibls. 2. t dyja kmbt mbahen ngritur me gishtrinjt e secils t
drejtuar kah Kibls dhe ulesh mbi thembra. N kt pozicion thuhet lutja "Rabig-
firli" tri her, si dhe mund t shtohet "uer-hamnij, uexh-burnij, uer-fa'nij, uer-
zuknij, uen-surnij, ueh'dini, ue a'fini ua'fu anni". M pas bhet ulja pr sexhden e
dyt dhe thuhet e njtja lutje si n t parn. M pas thuhet tekbiri gjat ngritjes s
koks nga sexhdja e dyt. M tej ngrihesh pr t qndruar n kmb dhe fillon me
rekatin e dyt njlloj si t parin. Nuk sht e plqyer ulja ndrmjet dy sexhdeve n nj form t
ndryshme nga ajo e paraqitur n foto. sht e plqyer t bhet nj ulje qetsimi e shkurtr para
ngritjes pr n rekatin e dyt. Ajo sht relativisht pak m e shkurtr se sa ulja ndrmjet dy
sexhdeve q u prmend m lart. Tekbiri pr ngritjen nga sexhdja sht vetm nj, edhe nse bn
nj ulje qetsimi. Nuk kndohet fatihaja, vetm kur personi t ket marr drejtqndrim m
kmb plotsisht. Nse ndodh ta lexoj pa arritur mir drejtqndrimin, nevojitet q ai ta prsris
kndimin e sures, prndryshe namazi prishet.
Kur i mbaron t dy rekatet, ulet pr t knduar teshehudin e par, ulur mbi kmbn e
majt t shtrir, duke vendosur dorn e djatht mbi kofshn e djatht dhe dorn e
majt mbi kofshn e majt. Bashkon dy gishtat e fundit dhe bn rreth duke bashkuar
gishtin e madh me gishtin e mesit, ndrsa gishtin tregues e mban t ngritur dhe
ndrkoh thot "Et-tehijjatu lil-lahi ues-salavatu uet-tajjibatu .....". M pas ngrihet
pr t plotsuar rekatin e tret dhe t katrt, duke ngritur duart gjat tekbirit t
ngritjes. Rekati i tret dhe i katrt falen duke knduar nn zz, njlloj si t part, me
dallimin se n qndrim kndohet vetm Fatihaja. Gjat kndimit t Teshehudit t
par sht e plqyer q shikimi t fiksohet tek gishti tregues i dors s djatht. sht e plqyer q
gishti tregues i dors s djatht t anohet paksa gjat teshehudit. Nuk plqehet qndrimi n
teshehudine par m tepr se 'nevojitet pr t knduar lutjen e siprprmendur dhe t njohur.

M pas bhet ulja pr n teshehudin e fundit me kmbn e majt t shtrir dhe t
futur n krcirin e kmbs s djatht, ashtu si paraqitet n foto n tre mnyr. Kjo
mnyr uljeje bhet vetm n ato namaze q kan dy ulje teshehudi dhe konkretisht
n uljen e dyt. Pra n namaze me dy rekat nuk bhet.
Gjat uljes s fundit kndohet teshehudi, i prmendur m par, salavatet dhe n
fund lutje t transmetuara nga tradita profetike, por edhe t tjera lutje sipas dshirs
dhe nevojs. Ulja e fundit kryhet n tri mnyr: 1) Shtrin kmbn e majt
duke e futur nn krxirin e kmbs s djatht dhe e nxjerr prtej. Kmba e djatht
qndron e ngritur me gishtat drejtuar kah Kibls 2) Njlloj si pozicioni 1, por me
ndryshimin q kmba e djatht shtrihet prdhe dhe nuk mbahet ngritur. 3) Njlloj
si pozicioni 1, vetm se kmba e majt futet ndrmjet pulps s kmbs s djatht
dhe kofshs. 4) sht e plqyer thnia e lutjeve t prcjella nga tradita profetike si
"Eudhu bil-lahi min adhabin-nari, ue adhabil-kabri, ue fitnetil-mahja uel-memat, ue min fitnetil
mesihid-dexhal" apo lutjen "Allahumme inni dhalemtu nefsi shulmen kethiren ue la jagfirudh-
dhunube il-la ente fag-firli magfireten min indike uer-hamni, inneke entel gafurur-rahim" Nuk
sht e plqyer t mbshteturit mbi pllmb gjat uljes s fundit pa pasur nevoj.

Vlla dhe motr musliman!
Lutem q Allahu i Madhruar t'ua lehtsoj leximin e ktij libri t dobishm
dhe t ngel pr ty fryti i ktij leximi, q sht puna sipas prmbajtjes s tij.
Ki parasysh q:
Sa her t rastis t lexosh, dgjosh apo nxsh nj ajet nga Kurani, apo nj
fragment prej tij, ti duhet t punosh n prputhje me domethnien e tij, sepse
Sahabt (shokt e Profetit a.s.), sa her q lexonin dhe nxinin 10 ajete nga i
Drguari i Allahut, nuk nisnin t msonin 10 ajete t tjera, pa vn n zbatim
ato q kishin msuar m par. Edhe feja islame pr kt ka urdhruar. Ibn Abasi
(Zoti qoft i knaqur prej tij) n lidhje me ajetin kuranor "Ata q u kemi dhn
Librin dhe e lexojn ashtu si sht shpallur..." sqaron se kuptimi i tij sht "e
ndjekin at (Librin) me vepra ashtu si duhet". Ndrsa Fudajli (Zoti qoft i
knaqur prej tij) ka thn: "Kurani ka zbritur pr t'u zbatuar e vn n praktik,
ndrsa njerzit e kan kuptuar se t punosh me Kuranin do t thot ta lexosh
at."
Sa her q dgjon pr nj sunet (tradit e profetit a.s. vepr, fjal apo atribut i
tij) nxito t'i prgjigjesh ashtu si i ka hije, duke e zbatuar at. Njerzit e mir t
ktij Umeti, viheshin n gar me njri-tjetrin se kush e zbaton m mir dhe m
shpejt do gj t vyer q msonin nga kjo fe. Njherazi me kt reagim ata
besimtar t devotshm vinin n jet fjaln e Profetit a.s.: "Nse ju kam
urdhruar pr dika, zbatojeni at me sa mudsi t keni e, nse u kam ndaluar
nga ndonj vepr, largojuni prej saj." (hadith autentik) Ata me kt veprim
ruheshin gjithashtu edhe nga ndshkimi i madh i prmendur n fjaln e Allahut
xh.sh.: "Le t friksohen ata q kundrshtojn urdhrin e tij, q t mos i arrij
ndonj sprov ose q t mos i godas nj dnim i dhembshm.". Por le t
prmendim disa shembuj.
Nna e besimtarve Ummu Habibah (Zoti qoft i knaqur prej saj) prcjell tek
ne hadithin ku thuhet: "Pr doknd q fal 12 rekate namaz gjat nj dit-nate,
do t'i ndrtohet nj shtpi n Xhenet." Duke vijuar Ummu Habibah thot: "Q
prej momentit kur i dgjova ato fjal nga Profeti a.s., nuk i kam ln kurr pa i
falur ato rekate."





Nj dije e cila nuk shoqrohet me vepra, prbn nj realitet t
qortuar dhe t dnuar nga Allahu xh.sh., i Drguari i Tij, Muhamedi
a.s. dhe nga mbar besimtart e besimtaret musliman.
Allahu i Madhruar thot n Kuranin Famlart: "O besimtar,
prse thoni at q nuk e bni? sht shum e urryer pr Allahun
t thoni at q nuk e bni!".
Surja Saff, ajetet 2-3
.
Nga Ebu Hurejre transmetohet se i Drguari i Zotit, Muhamedi a.s.
ka thn: "Shembulli i dijes, e cila nuk vihet n zbatim, sht si
shembulli i asaj pasurie, q lihet e nuk shfrytzohet n rrug t Allahut."
Fudajli (Zoti qoft i knaqur prej tij) ka thn: "Do t ngelet n
vazhdimsi i paditur, kushdo qoft ai "dijetar" q nuk e v n
zbatim dijen e tij." Ndrsa Malik ibn Dinar (Zoti qoft i knaqur
prej tij) ka thn: "Ka njerz q s'gabojn nj germ n t lexuar (pra
jan njerz t ditur), ndrkoh q veprat e tyre jan nj gabim i tr."



Domosdoshmria e
shoqrimit t dijes me
vepra
(Dija nnkupton punn)



Ibn Umeri transmeton nj hadith ku thuhet: "Sa e drejt sht pr nj mysliman,
i cili ka dika pr ta shkruar dhe ln n testamentin e tij, kur atij i kalojn dy
net, pa e pasur t shkruar at (testamentin e tij)." Ibn Umeri m pas thot: "Q
kur e dgjova kt porosi nga Profeti a.s., nuk kam nj nat t vetme, pa e
pasur testamentin t shkruar."
Imam Ahmedi ka thn: "do hadith q e kam shkruar, e kam vn n jet. Nj
her msoj se Profeti a.s. bri hixhame dhe pr kryerjen e hixhames e pagoi nj
burr me emrin Ebu Tajbah me nj dinar. Ather edhe un shkova e bra
hixhame dhe e pagova njeriun q shrbente me nj dinar."
Imam Buhariu ka thn: "Q kur msova se prfolja sht e ndaluar n fen
ton, nuk ia kam lakuar emrin askujt. E mu pr kt shpresoj ta takoj Zotin tim,
i pastr, pa m gjykuar pr kt vepr n kurriz t ndokujt!"
N nj hadith thuhet: "Kush e kndon ajeti kursijin pas do namazi, at person
nuk e ndalon nga hyrja n xhenet asgj, prve vdekjes deri sa t vij." Ibn
Kajimi tregon pr msuesin e tij Ibn Tejmije, t ket thn dika pr veten e tij
n lidhje me kt hadith: "Nuk e kam ln kurr kndimin e ktij ajeti pas do
namazi, vetm se kur kam harruar."
Pas dijes dhe puns sipas saj, vjen thirrja n rrugn e Allahut, n at rrug me t
ciln ty t ka bekuar Zoti, duke mos ia privuar kt mirsi tnden edhe t
tjerve. Profeti a.s. ka thn: "Kush udhzon pr nj t mir, do t fitoj
shprblimin ngjashm me at q e v n jet kt t mir!" N nj tjetr hadith
thuhet: "M i miri ndr jush sht ai q e mson Kuranin dhe vepron sipas tij!".
Profeti a.s. ka thn: "Komunikoni (prcillni) prej meje, sikur edhe nj ajet t
vetm!". (hadith autentik) Sa m shum ti prpiqesh ta prhapsh mirsin, aq
m shum zmadhohet shprblimi pr ty n t dyja bott. Gjithashtu Profeti a.s.
ka thn: "Kur vdes njeriu i ndrpriten t gjitha punt e tij prvese n tri raste:
kur ka dhn sadaka t rrjedhshme, kur u ka msuar njerzve nj dije t
vlefshme dhe kur ka ln pas nj fmij t hajrit q lutet pr t."
(transmeton Ahmedi)
Kujtes:
Gjat namazeve t dits e kndojm Fatihan m tepr se 17 her. E dim fort
mir, se gjat kndimit t saj, ne krkojm mbrojtje dhe streh tek Allahu, q t
mos bhemi si ai grup njerzish q kan merituar zemrimin e Tij, apo si ai grup q
kan humbur. Si sht e mundur q i lexojm kto ajete prdit dhe u ngjajm atyre
q kan humbur, duke vepruar si ta , q e len dijen mnjan dhe punojn n padije
dhe errsir, apo t'u ngjajm grupit q kan merituar zemrimin e Zotit, q
zotrojn dije po nuk i vn n zbatim.
Lusim Zotin q t na dhuroj t gjithve dije t vlefshme dhe pun t mira.
Ai sht m i Dijshmi, paqja dh bekimi i Tij qofshin pr t Drguarin a.s., t
afrmit dhe gjith pasuesit e tij.