Viec Giai Thich Kinh Thanh Trong Hoi Thanh

UY BAN KINH THANH GIAO HOANG
- GIAI THICH KINH THANH VIEC

")'
TRONG H61 THANH
Di~n vin eua Due Giao Hoang Gioan-Phaol6 II va vin ki~n eua
Uy
Ban Kinh Tha~h Giao Hoang
H,c vifl 81 Mil"

2004
DIENVANCUA
~" ?,
'-'
DUC GIAO HOANG GIOAN PHAOLO II VE VIEC GIAI THICH KINH THANH . l'RONG HOI THANH .
" ,
,
Rai di~n wIn nay diJdU(jedge ngay thu sau, 23 thang tli i993, trong budi tilp kie'n ky< ni~m bach ehu nien thong difp "Providentisimus Deus" ella Duc Ciao Hoang Leo XIII va ngii tMp ehu nien thong di~p "Divino aftlante Spiritu eua Due Giao Hoang Pio Xll. Cd hai thong difp tren d~u noi vi vifc nghien euu Kinh Thanh.
11
CUQctie'p kiln dO.di~n ra trong HQi Truong Clementina it difn Vaticano, truoc s~ hi~n di~n ella cae H6ng y, Ngot;ligiao doan chinh thuc t{Ii Toa Thanh, Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang va ban giao su ella Vi~n Kinh Thanh Giao Hoang.
Trong budi titp kiln, H6ng y J. Ratzinger dli di trinh Due Giao Hoang van kifn ella Uy Ban Kinh Thanh vi vifc gid; thieh Kinh Thanh trong HQi Thanh..
***
Di~n vAn eua Due Giao Hoang Thlia Quy vi H5ng y, Thu'a Quy vi trlidng cae phai doan ngo~i giao, Thlia Quy vi thanh vien
Uy
Ban Kinh Thanh Giao Hoang,
Thlia Quy vi giao su' Vi~n Kinh Thanh Giao Hoang, 1. Toi xin he't long cam dn Hdng y Ratzinger v~ nhung tam tlnh ngu'eJi vua phat bi~u khi trlnh eho toi van ki~n du'Qe Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang .so~n thao v~ va'n d~ giai thich Kinh Thanh trong HQi Thanh. Toi xin vui mung don nh~n van ki~n nay. Day IA ke't qua eua mQt eong trlnh ~p th~ tie'n hanh theo sang kie'n eua Due Hdng y va dii dllQe nglleJi kien tn theo <1u6i suo't nhi~u nam qua. Van ki~n nay dap l1ng mQt di~u toi vin hhng quan tam, VI vi~e giai thich Kinh Thanh co mQt t~m quan trQng ehu ye'u do'i vdi due tin Ki-to giao va dai so'ng eua HQi Thanh. Cong Ddng dii nhAe eho chung ta nhd ky : "Trong cae Saeh Thanh, Chua Cha tren trai la'y long iu ye'm de'n g~p con eai mlnh va ngo Idi vdi hQ. V~y sU'e m~nh va quy~n nang ehl1a dllng trong Loi eua Thien Clula ra't Ian de'n dQ tr~ thanh <1iSmtlfa d~y nang ltfc eho HQi Thanh va lA sU'c m~nh eua due tin, Illdng th,!e eua linh hdn, ngudn so'ng thieng lieng tinh tuy~n va trllC1ngtdn cho con eiii eua HQi Thanhu (Dei Verbum, so' 21). Cach thae giai lhich cae ban van Kinh Thanh eho nhung con nguoi nam nil' dang so'ng trong thai d~i hom nay co nhung h~ qua trlfe tie'p d6i v(ji mo'i quan h~ eua hQ, eel nhan cling nhu' eQng doan, v(ji Thien Chua, ddng thoi cling lien quan eh~t ehe vdi sU' m~ng ella HQi Thanh. Day Ia mQt va'n d~ tuy~t do'i e~n thie't dang eho tftt ea qui vi quan tam.
Vi~c giai thich Kinh Thanh trong HQi Thanh
2. (Lich sit: Hutfn Quy2n va Kinh Thanh) . Cong tdnh nay eua qui vi hoan thanh vao mQt thai di~m rat thich h<;1p,vi cho toi cd h(>i cung vdi qui vi mung hai dip ky ni~m ctfiy y nghla : bach chu nien thong di~p Providentissimus Deus va d~ ngu th~p chu nien thong di~p Divino afflante Spiritu. Ca hai thong di~p d~u d~ c~p den cac va'n d~ IGnh Thanh. Ngay 18 thang muoi mQt 1893, Duc Leo XIII, mQt vi giao hoang ra't chu 9 den cac va'n d~ tn thuc, dli cong b6 thong diep v~ vi~e nghien cuu Kinh Thanh nhAm ml;lc dich, nhu' nguoi viet, "thue dffy va khuyen khich viec nghien cuu Kinh Thanh" cling nhu "xae djnh huang di cho vi~c nghien cuu Kinh Thanh thea each thU'e phu hQp vai nhu c~u cua thoi d~i hdn" (Enchiridion Biblh'um, sf) 82). Nam mUdi nam sau, trong thong,.di~p Divino ajj1ante Spiritu, Duc Pia XII gli'i toi cae nha ehu glai cong giao nhung khich I~ va nhung ehi dftn moi. Trong khoang thai gian giua hai thong di~p tren, Hua'n Quy~n giao hoang vftn thuang xuyen quan tam den cac va'n d~ Sach Thanh qua nhi~u l~n can thi~p. Nam 1902, Dcrc Leo XIII thiet l~p Uy Ban Kinh Thanh. Nam 1909, Dl1'c Pio X thiet l~p Vi~n Kinh Thanh. Nam 1920, Duc Benedito XV ky ni~m mQt ngan nam tram nam ngay qua doi eua thanh Gieronimo bAng mQt thong di~p v~ vi~c giai thich Kinh Thanh. N6 l,!c thuc dffy vi~e nghien cuu Kinh Thanh nhu the dli dU<JC khAng djnh trQn v~n trong Cong B6ng Vaticano II, d~ toan th~ HQi Thanh dUQc hUdng nho ich leji. Bien ehe tin 19 Dei Verbum (M~e khai eua Thien Chua) Him sang to eong vi~c eua eae nha chu giiii cong giao, d6ng lhoi mfJi gQi eac ml)c tll' va eae tin huu
. Nhii'ng chii' nghieng trong ngo~c don d~ u m6i
so khong
c6 trong nguyen
ban van k.i~n, ban dlCh lhem via d~ de hi~u nQi dung.
Di~n van eua Due Giao Hoang
sieng nang Ia'y loi clla Thien Chua, dU'<;jc chua dl/ng trong Sach Thanh, na nuoi dU'ongIinh h6n nhi~u hdn nil'a. Hom nay, toi mong du<;jcneu b~t rnl)t vai khia c~nh giao hunn l'-ong hai thong di~p tren cling nhU'gia tIi b~n vung do hltong di cua hai thong di~p neu ra, qua nhung hoan canh thay d5i, dS chung ta rut du<;jcnhi~u ich I<;ji dn nua tll'd6ng g6p h ella hai thong di~p ff. y.
I. Tl1 "PROVIDENTISSIMUS DEUS" DEN "DIVINO

AFFLANTE SPIRITU"
3. TnJac he't, ta nen' lltU y ml)t khac bi~t quan trQng giil'a hai thong di~p, D6 la d phftn tranh lu~n, hay chinh xac hdn, ph'n minh giao. Th~t v~y, ca hai d~u quan tam de'n vi~c tra 1l1i nhung dii kich ch6ng d6i cach giai thich Kinh Thanh cua cong giao, nhung nhil'ng da kich nay khong theo cung ml)t huang nhlt nhau. Ml)l dang, thong di~p Providentissimus Deus mu6n bao v~ d4c bi~t cach chu gicii cong giao d6i l~i nhil'ng chi trich cua khoa hQc duy 19. Dang khac, Divino afflante Spiritu l~i 1tUtien quan tam benh vlf,c16i giai thich cong giao d6i l~i nhil'ng thai dl) phan d6i vi~c cac nha chu giai slt d\lng khoa hQc va mu6n ap d~t ml)t cach giiii thich Sach Thanh phi khoa hQc, gQi la Idi giiii thich "thieng lieng". Vi~c thay d6i tri~t d~ cach nhin nay ro rang Ia do hoan canh rna ra. Providentissimus Deus ra dl1i trong ml)t thl1id~i d~y nhung cUQctranh dii du dl)i chdng l~i duc tin cua Hl)i Thanh. LOi chl1 gicHtl! do cung ca'p cho cac tranh lu~n nay mQt di~m tl/a quan trQng, VI n6 sO' dl}ng mQi khoa hQc : tll' phe blnh van ban den dia cha't hQc, qua ngon ngu hQc, phe blnh van chltdng, Ijch sa cac ton giao, khao cd hQc va cac mon hQc khac. Trai I~i, Divino afflante Spiritu dU<;jc cong b6 it lau sau mQt cul)c tranh
Vi~c giii thich Kinh Thanh trong HQi Thanh
lu~n hoan toan khac h~n) nha"t III (j Italia) ch6ng Ic;livi~c dung khoa hQc d nghien cuu Kinh Thanh. MQl t~p sach nhi) vo danh da: du'Qc ph5 bien rQng rai nhArn canh giac rnQi ngu'oi d~ phong cai rna n6 gQi la "rnQt rn6i nguy ra"t tr~rn trQng de do~ HQi Thanh va cac linh han: d6 la h~ th6ng khoa hQc-phe binh) vdi nhung I~ch h;lCva nhung sai l~m tai h~i clla no) du'Qc dung trong vi~c nghien cuu va giai thlch Kinh Thanh)). 4. Trong ca hai trLtong hQp, phan ung clla Hua"n Quy~n ra't co y nghia) bCJiIe thay vi 10 dua ra mot diu tra lbi thu~n tuy tl}'v~) Hua"n Quy~n da: di VaG trQng Him clla clla vffn d~ va nhlt the' cho tha'y - chung ta ghi nh~n ngay di~m nay - duc tin clla HOi Thanh vao m~u nhi~m Nh~p Th~. D6i l~i lbi del kich clla 16i chu giai HI do) tflnh bay cac l~p lu~n cling nhu cac ke't lu~n tren cd sCJnhung thanh qua cua khoa hQc, Hua'n Quy~n Ie ra co th~ phan ung bAng cach len an vi~c sO' dl;lng khoa hQc trong vi~c gia i thich Kinh Tha nh va ra I~nh cho cac nha chu giai cong giao phai c~t nghia cac ban vAn theo 16i "thieng lieng)). Providentissimus Deus da khong theo con dLtbng fiy. NguQc hAn l~i) thong di~p tha thie't mbi gQi cac nha chtl giai cang giao 10 cho minh co mot kha nang thl}'c sl}'chuyen mon v~ khoa hQc, d~ co th~ vUQt qua cac d6i thll ngay trong lanh vl}'c clla hQ. Thong di~p n6i : "Phuong the' tl}'v~ d~u tien III nghien cuu cac ngon ngu c5 clla Dong phuong va thl}'c hanh vi~c phe blnh c6 khoa hQc)) (B) s6 118). Hoi Thanh khong sQ vi~c phe blnh co khoa hQc. Hoi Thanh chi e ng~i nhung y tLtCJng tien kie'n tl}'cho mlnh la co co sO khoa hQc, nhLtng thl}'c ra h;li len h1t diy khoa hQc ra ngoai tanh vl}'ccua minh. Nam mUdi nam sau) trong Divino ajflante Spiritu, Duc Giao Hoang Pia XII da co (h chung nh~n ket qua phong phu.
cua cac chi thi do Providentissimus Deus dlla fa : "Nho biet ro cac ngon ngu Kinh Thanh hon va biet tat ca nhung gi lien quan den .Dong phuong ..., mOt s6 ldn nhung van de nhu da kich tinh xac thlfc, tinh c6 xua, tinh toan vttn va gia hi ljch cua Sach Thanh ... dii dllQc neu len d thai Duc Leo XIII, ngay nay dii dUQc thao go va giai quye't" (EB, s6 546). Cang vi~c cua cac nha chti giai eang giao, "nhung ngudi da slr dl)ng dung d~n cae vu khi tri thuc rna nhung d6i thu cua hQ da dung" (so' 562), da mang I~i nhung ke't qua. Va.chinh vi 19 do do, Divino afflante Spiritu to fa it 10 chong l')i eac l~p trlldng eua loi chu giai duy 19 hon Providentissimus Deus.
sa
5. Nhllng khi {{yl'ili cgn phiii tnlldi nhung da kich xutt phat ttt phia nhung ngudi theo mQt 16i chu giai ill nh~n la "th~n bi" (so 562), nhung nglloi dang tim cach lam cho Hu{{n Quyn ket an nhung no hfc chu giiii theo khoa hQc. Thong di~p dii tra Idi nhtt the nao ? Thong di~p Ie fa co th~ chi nh{{nm'ilnh : nhung no hfC noi tren co ich IQi va th~m chi c~n thiet d~ bao v~ duc rin, di~u nay co th~ r~o ra mQt thu phan doi giua chu giiii co khoa hQc, d~ slt dl)ng ben ngolli, vdi giai thich thieng lieng, danh d~ dl)ng ben trong. Trong Divino ajjlante Spiritu, Duc Pi-a XII da co 9 tranh di theo hudng do. Tnii Ic;li,nguoi doi phai co sl! lien ke't ch~t che hai tie'n tdnh nay, mQt m~t, bftng cach d cao din quan trQng "than hQc" cua nghla theo chu, dUQc xac dinh co phuong phap (EB, s6 551), m~t khac, bang cach khAng dinh rAng, mu6n dUQc nhin nh~n Hi ngrua cua mQt ban van Kinh Thanh, nghla thieng lieng phai dua ra dUQc nhung bao dam v~ tinh xac thlfc ella nllnh. MQt hung khdi chu quan don thu~n khong duo Phai lam sao chU'ng minh dllQc do la mQt 9 nghIa "do chinh Thi~ Chua mu6n", do Ia mQt nghia thieng lieng "Thien Chua danh cho" ban van dUQc linh hung (EB, s6 552-553). Do
su
Vi~c giiii thich Kinh Thanh trong HQi Thanh
do, ngay vi~c xac djnh nghla thieng lieng ding thuQc ph~m vi cua khoa hQc chu giai. NhLt the', chung ta nh~ n tha y la, du rtit khac bi~t ve nhil'ng kho khan phai d6i pho, hai thong di~p hoan toan h<Jp nhau d muc dQ sau xa nhat. Ca hai d~u tu ch6i khong chap nh~n vi~c e~t dat lien h~ giii'a ech thuQe v~ nhan lo~i vdi eai thuQe ve linh thieng, gil1a vi~e nghien cau co khoa hQc vdi eai nhin due tin, giua nghla theo chu voi nghla thieng lieng.NhLt v~y, hai thong di~p to fa hoan toan IJoa h<Jpvoi mau nhi~m Nh~p Th~.
II. uoA HOP GIUA eHU GIAI eONG GIAo VOl MAU NHIEM NHAp TH~
6. (Lai nhtjp thi va liJi trong ngon ngii loai nguiJi). M5i tLtdng quan ch4t ehe lien ke't cae ban van Kinh Thanh dlt<Je linh hung vdi mftu nhi~m Nh~p Th~ du<;1e thong di~p Divino afflante Spiritu tdnh bay nhu sau : HCling nhlt Lai ban th~ ella Thien Chua dli trd nen gi6ng loai ngLtoi v~ mQi m~t, ngo~i tru tQi 16i, cling v~y, nhii'ng lai ella Thien Chua, dUQc di~n ta bAng cae ngon ngii' loai nguoi, da lTd nen gi6ng ngon ngu loai nguoi trong mQi slf, ngo~i tru slf sai lftm" (EB, so' 559). Khi l~p l~i g~n nguyen van loi khAng djnh tren, hie'n ehe' Cong D6ng Dei Verbum (so' 13) neu b~t slf song song d~y y nghia nay. Vi~e lai eua Thien Chua dLl<Jeghi l~i thanh chii' vie't, nha d~e sung linh hang Kinh Thanh, qua la mQt bltoe d~u tien hLtang vS vi~e Nh~p Th~ cua Ngoi Lai Thien Chua. Th~t v~y, nhung loi dl1<Jcvie't fa na y t~o nen mQt phLtdng the' vii'ng ben dS trao d5i va hi~p thong giua Dan tuy~n chQn vdi Duc Chua duy nhat cua minh. Dang khac, chinh nhiJ khia c~nh ngon su eua nhii'ng loi na y, Dan Thien Chua co th~ nh~n fa vi~c ke ho~ch cua Thien Chua dltQc hoan thanh, khi hNgoi Loi ~a lrd nen
10
Di~ n van eua Due Ghio Hoang
ngudi pham va da cu ngl;l giua chung ta)l (Ga 1,14). Sau khi nhan tinh cua Ngoi Ldi lam ngudi da dl1<;fC vinh tren thien ton quac, cling vftn nhd cac ldi dl1<;fC viet ra rna vi~e Nguoi da den song giua chung ta dUQc chung nh~n mQt each vung b~n. Cac tac phffm linh hung cua Giao Vdc Mdi, dU<;fC ket vdi cac tac noi phffm thuQC Giao 0de Thu Nhat lam nen mQt phuong the trao d5i va hi~p thong giua doan dan tin huu vdi Thien Chua la Chua Cha, Chua Can va Chua Thanh Than. Phuong the nay chac chan khong th~ bi tach fa khoi dong song slf song thieng lieng vQt len tll' Thanh 'ram cua Duc Giesu chiu dong dinh, va dang tran Ian nho cac bi tich cua HQi Thanh. Tuy nhien, phuong the nay co tinh chat vung b~n fieng, dung fa la tinh chat vung ben cua mQt ban van chung thlfc dieu do.
.. I ..
7. (Nghien
CLtU
bOI canh ijch s~). Do do, hai thong di~p
yeu cftu cae nha chu giai cong giao phai hoa h<;fptrQn vyn vdi mftu nhi~m Nh~p The, mftu nhi~rn ket h<;1p thuQc v~ Thien cai Chua vdi cai thuQc v~ nhan lo~i trong rnQt cUQc song Itch sa hoan loan co th~ xac dinh dUQc. CUQc song cua DU'c Giesu d tr~n gian khong chI dU<;fC xac dinh bAng noi chon va thai gian cua d~u the ky thu nha't d Giude va Galile, nhung con bAng vi~e Ngu'oi bAt r~ trong ljch slt lau dai eua mQt dan tQc nho be vung C~n Dong thbi c5, vdi nhii'ng yeu duoi va vi d~i cua dan tQe nay, vdi nhung ngubi cua Thien Chua va nhii'ng tQi nhan trong dan tQc a'y, vdi nhii'ng tien hoa eh~rn ch~p v~ van hoa va nhii'ng hlnh tha i ehinh tIi cua dan tQCa y, vdi nhung tha't b':li va nhii'ng chien thiing cua hQ, vdi nhung khat vQng v~ blnh an va v~ tri~u d~i cua Thien Chua. HQi Thanh eua Due Kito danh gia nghiem tue th,!e t~i Nh~p The, va chinh vi 19 do do, HQi Thanh danh cho vi~c nghien cuu "phe blnh-lich sa" Kinh Thanh mQt t~m quan trQng d~c bit$t. Khong nhung khong len an phuong phap "phe blnh-lich sa" nhu nhung nguoi thea loi cha giiii "th~n bi"
Vi~c gicii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh
11
muan, cae vi tin nhi~m cua toi con chap thu~n m~nh me. Due Leo XIII viet: "Artis criticae disciplinam quippe percipiendae penitus hagiographum sententiae perutilem, Nobis vehementer probantibus, nostri (exegetae, scilicet, catholici) excolant" (Mon phe blnh co khoa hQc hAn rat hii'u ich d~ hi~u sau xa y cae thanh ky muan noi. Chung toi nhi~t li~t tan thanh vi~c ngudi ella chung toi (tltc Ia cae nha ehu giiii eong giao) qui trQng mon do" (Tong thu Vigilantiae, thanh l~p Uy Ban Kinh Thanh, ngay 30 thang mudi 1902, EB, so 142). Cung mot tll' "nhi~t li~t" tan thanh, eung mot ph6 tll' "nhi~t Ii~t" nay Il:\i g~p tha'y trong Divino afflante Spiritu, lien quan den vi~c nghien cuu phe blnh van ban (x. EB, so 548). 8. (Nghien cLlu ngii lu/c). Chung la biet Divino afjlante Spiritu d~e bi~t yeu e~u cac nhA chu giai nghien cuu nhung v4n lo~i dung Lrong cae Sach Thanh, den do noi rhng loi ehu giii cong giao phcii "xac tin rhng khong Lh~ to ta phftn tnich nhi~m nay cua mlnh rna khong gay fa thi~t h~i nghiem trQng cho khoa chu gicii cong giao" (E8, s6 560). Ldi yeu eau Hay phat xua't tu moi quan tam muon hiiu chinh xac va chi tiel t6i da y nghia clla cae ban van. Va nhll the' nghia la hilu trong boi eanh ljeh sa va van hoa eua cae ban van do. Mot III llldng sai l'}.c v~ Thien Chua va v~ mftu nhi~m Nh~p T'h~ da dffy mot so Kito hii'u di theo hudng ngu(je I~i. HQ co khuynh hudng tin rhng: Thien Chua la Hii'u Th~ Tuy~t Doi, nen mdi Idi cua Nguoi cling co gia tIi tuy~t doi, doc l~p vdi mQi dieu ki~n cua ngon ngil nhan lo~i. Theo hQ, khong cftn phiii nghien cuu cac diu ki~n {fy mdi c6 nhilng phan bi~t giup tuang d6i hoa '9 nghia cua cac 10i. Nhu'ng thl)'Cte, d6 la hQ ao luang va chai bo cae mftu nhi~m linh hung Kinh Thanh va Nh~p Thi, bAng each bam ch~t vao mQt y ni~m sai It;lc v~ Tuy~l D6i. Thien Chua cua Kinh Thanh khong phii la mQL Huu Th~ Tuy~l D6i, de b~p mQi thO' Ngu'oi ch~m tdi,
12
Di~n van eua Due Ghio Hoang
huy di~t m<;>i bi~t va mQi sac thai. Tnli l~i, Nguoi III vi Thien di Chua sang t~o, dii dlfng nen muon loai khac bi~t nhau l~ lung, "m6i gi6ng tuy theo lo~i" , nhu trIoh thu4t sang the (x. St 1) n6i va hay l~p di It)p lC;li. hong nhung khong tri~t tieu nhung khae K bi~t, Thien Chua con ton trQng va cho chung gia tr! (x. 1 Cr 12,18.24.28). Khi Thien Chua muon n6i bAng mQt ng6n ngii' loai ngudi, Nguoi kh6ng co y cho m6i loi noi mQt gia tri h~t nhu nhau, nhung Nguoi dii su dl)ng nhii'ng sac thai co thS co trong ngon ngii' loai ngudi cach kheo leo tuy~t vdi, va Nguoi cling cha'p nh~n ca nhii'ng gioi hC;lntrong ng6n ngl( a'y nii'a. D6 chinh la di~m lam cho nhi~m Vl) cua nha chu giai tf(~ nen phuc t~p, nhung l~i c5n thiet va dfty thu vi ! Kh6ng mQt khia c~nh nhan lo~i nao cua ngon ngii' co lhS bi bi) quen. Nhung tien bo trong nghien cuu ngii' hQc, van chuong va giai thich h6i gftn day dii dua khoa chu giai Kinh Thanh den cha phai them van vi~c nghien cuu van lo~i nhiu quan diSm khac (tu tit hQe, thu~t chuy~n, cau truc hQc). Nhii'ng khoa hQc nhan van, nhu tam ly va xa hoi hQc, cling co ph5n dong gop., Ta co th~ ap d\lng loi chi dan eua Due Leo XIII danh cho cae thanh vien Uy Ban Kinh Thanh v tat ea nhii'ng diu tren : "Voe mong hQ dung eho la xa l~ voi lanh v~{ccua mlnh bat cu diu gl rna nghien cuu mi~t mai cua con ngudi thdi nay l~i tim thay. Trai l~i, mong rAng hQ co tinh th5n tinh thue d~ tiep nh~n kh6ng trl hoan diu gl hii'u ich rna m6i thai mang den cho khoa ehu giai Kinh Thanh" (Vigilantiae, EB, s6 140). Cftn phiii theo du6i vi~e nghien euu nhung hoan eanh nhan lo~i eua Ldi Thien Chua voi mot sl! quan tam dUQe d6i moi kh6ng ngung. 9. (Nghien cau trong cau nguy~n). Tuy nhien, nghien eau nay khong duo Mu6n ton trQng sl! lien l~c giua tin eua HQi Thanh voi on linh hung Kinh Thanh, khoa ehd eong giao phai ehu y d~ dung bam vao cae khia e~nh nhan vi~e dae giiii IOC;li
Vi~c giiii thich Kinh Thanh b'ong HQiThanh
13
cua cac ban van Kinh Thanh. Trudc het va tren het, khoa chl1 giai phai giup dan KilO giao hiu r6 hdn Loi cua Thien Chua trong cac ban van nay, d hQ co th don nh~n tot hdn hffu song trong sl! hi~p thong trQn vyn vdi Thien Chua. D dC;itrnl)c dich nay, hin nhien chinh nha chu giai cffn tha'u hiu dUQc Ibi thffn Hnh trong cac ban van. Nha chu giai chi co th lam dllQc di~u nay ne'u lao dQng tIi thuc cua ong dllQc doi song thieng lieng m~nh me nang d6. Thie'u s,! nang d6 nay, viec nghien cuu chu gi~ii vdn khong d'y du, bj ma't ml,lc dieh chinh ye'u cua mlnh va chi con lu~n qu~n trong nhung nhiem Vl}thu ye'u. Cong viec nay th~m chi co th tra thanh mQt thu tr6n tranh nlla. Nghien cuu khoa hQc chi nhilng khia c~rih nhan lo~i cua cac ban van rna thai co th~ khien .cho quen .r4ng Lbi Thien Chua dang mbi gQi m8i ngllbi fa khoi chinh mlnh d~ s6ng trong duc tin va duc ai. V~ va'n d~ nay, thong diep Providentissimus Deus di nhAc Il;litinh cha't d~c biet cua cac Sach Thanh va doi hoi phat xua't tu tinh cha't do d6i vdi viec giiii thich. Thong diep vie't: "Khong thE d6ng hoa cac Sach Thanh vdi cac sach thong thllbng. NhU'ng VI cac Sach Thanh di dU'Qcchinh Thanh Th4n dQc cho va mang nhl1ng nQi dung' c,!c ky nghiem trQng, nhiem mffu va kho v~ nhi~u phlldng dien, nen mu6n hi~u va c~t nghia, chung ta luan cftn cung mQt Thanh Th~n do nglf de'n, nghia la cffn anh sang va an sung cua Ngllbi, rnQt di~u rna chdc chdn phai nai xin bhng rnQt thai dQ cffu nguy~n khiern t6n va phai duy tel b~ng rnQt doi s6ng thanh thi~n" (EB, so' 89). Divino afflante Spiritu di~n ta cung yeu cffu do bhng cong thuc v~n hdn, rnuQn cua thanh Augustino : " Cffu nguy~n d~ hieu" (EB,
so 569).
14
Di~n van eua Due Ohio Hoang
Dung v~y, mu6n di tdi chd giai thich nhung Jbi dLt9C Thanh Than linh hang cho co gia If! day du, thi chinh minh phai dLtqc Thanh Than hlldng dftn va, d dllqc nhLt v~y, phai cau nguy~n, cau nguy~n th~t nhi~u. Trang khi cau nguy~n, phai xin Thanh Than ban cho anh sang nQi tam va phai don nh~n anh sang nay vdi thai dQ ngoan ngoan, phai xin long yeu men, di~u duy nha't co kha nang giup cho hi~u dllqc ngon ngii' cua Thien Chua, D5ng "Ia tlnh yeu" (l Ga 4,8.16). Chinh trong Iuc giai thich, phai het sU'c giu cho minh luon hi~n di~n trudc ton nhan Thien Chua. 10. (Nghien cuu trong long trung thanh vo; Ht}i Thanh). Thai dQ ngoan ngoan yang phl;lC Thanh Than se phat sinh va cung co mQt thai dQ khac, can d~ dinh hlldng dung cong vi~c chu giai : do la long trung thanh vdi HQi Thanh. Nha chd giai cong giao khong nuoi ao tLtdng ca nhan chu nghIa, dftn den chd tin r~ng : ngoai cQllg doan lin huu, la co th~ hi~u cac ban van Kinh Thanh r6 hdn. Ngll<jC Ii;li mdi dung, VI cac ban van nay khong dU9C trao cho cac nha nghiell cuu d~ h9 tIm hi~u rieng lLt, "nh~m thoa mal} lluh to mo hay d~ co d~ tai h9C hoi va nghien cuu" (Divino ajjlante Spiritu, EB, so 566).Nhung cac ban van nay d5 duqc uy lhac cho cQng_daun tin ,huu, cho H9i Thanh, 7 de nuoi duong dU'c tin va hudng dan dbi song duc ai. Ton tn?ng cung dich nay la di~u ki~n d~ giai Lhich dung cacho Providentissimus Deus da nh~c I~i chan Iy nen Lang nay va nh~n dinh ding: lhay vi gay lrd ngi;li, vi~c ton lr9ng Ju ki~n nay t~o thu~n l<,1i ho tien bQ dich thlfc lrong vi~c nghien Cl(U Kinh c Thanh (x. EB, so 108-1 09). Th~ 1 dang khich I~ khi nh~n thf{y nhung nghien ct1u gan day cua triet h9C giai thich da xac nh~n cach nhin nay, cling nhll cac nha chu giai IhuQc nhieu h~ phai khac nhau du lam vi~c lheo nhung nhun gidi tliong Ilf, vi dl;l, bAng cach nhan m~nh den Slf can thiel phai giai Ihich mdi ban
Vi~c giai thich Kinh Thanh trong Hc)i Thanh
15
van Kinh Thanh nhu' la thanh ph~n cua Thu Qui Sach Thanh dUQc HQi Thanh nhin nh~n, ho;)c bAng cach chu y tdi cac d6ng g6p cua chu giai giao phu hdl). Thlfc v~y, trung thanh v~i HQi Thanh la cltdng quylt dijt rninh vao trong dong Truy~n Th6ng VI d~i, rnQt Truy~n Th6ng, du~i slf hudng d~n cua Hutn Quy~n, dllQc sl! trq giup d~c bi~t cua Thanh Thjn, di nhin nh~n cac sach thuQc TIllt Qui la loi Thien Chua ngo v~i dan NguC1i,ddng thai khang bao gill ngung suy ni~rn cac loi fiy va kham pha fa sl! phong phu vO t4n cua cac sach nay. Cong D6ng Vaticano II con khAng djnh: "MQi di~u lien quan de'n cach thuc giai thich Kinh 'fhanh, cu6i cung. d~u phai tuan phl)c phan quye't cua HQi Tha~ vi HOi Thanh thi hanh tac VI} va sl! uy nhi~m di dllQc Thien Chua giao cho IA gin giu va giai truch Loi Thien Chua" (Dei Verbum, 12).
sa
Hdn nua, Cong D6ng con xac djnh them di~u Day blng cach l;)p le;tirnQt qua quye't cua Providentissimus Deus : "Nhi~m Vl)cua cac nha chu giai la nO h!c thtu tri~t va mob bay y oghia Kinh Thanh sau hdn, d~ cho nhung nghien cuu cua bQ, mQt each nao d6, lrd thanh nhung chu4n bi, giup phan quye't cua HOi Thanh du'Qc chin ch~n" (Dei Verbum, s6 12; x. Providentissinuu Deus, EB, so' 109).
11. (Ditng tach rai nghien cuu khoi
1Tl(lC V(l).
DE holo
thanh t6t hdn nua nhiern Vl) rfit quan trQng nay cua HQi Thanh, cac nha chu giai phai htu tam g~n gfii vdi vi~c giang thuyEt Uti Thien Chua, hoijc bAng cach danh rnQt ph~n thai gian cua mlnh d~ thi hanh tac vl) nay, ho~c bAng cach duy trl nhii'ng m6i lien h~ v~i nhung ngltC1idang thi hanh tac vl} nay va giup d6 hQ bhng cac sach bao chu giai theo hu~ng IDl}CVl} (x. Divino afflante Sp;rit~, EB, s6 551). Nhlt the', hQ se tnlnh khOi I,c
16
hudng trong nhung f~C roi phuc t~p cua rnQt nghien cuu hQc tfUU tu<:Jngco th~ lam hQ xa y nghia dich thlfc clla Thanh. T'llfC v~y, khong tH~ tach rdi hudng di nay khoi lieu h9 dang lheo du6i la giup cac tin huu co dUQc tuang ban than vd~ Thien Chua.
khoa Sach rnl}c quan
III. VAN KIEN MOl eVA uY BAN KINH THANH .

12. Theo nhung vi~n tUQng nay, Providentissimus Deus dIi qua quye't, "rnQt Hinh vif.c nghien cuu bao la dUQc rnd fa cho don co gang ea nhan cua rn6i nha ehu giai" (EB, so 109). Neiln rnttdi narn sau, Divino ajj1ante-Spiritu l~p l~i y nguyen loi khich I~ tren bang nhung tu ngu khac : "Can nhi~u di~rn, rnQt s6 di~m rat quan tr9ng dang cho dQi tIi sc1csao va rai nang eua cac nha chu giai eong giao co th~ va phai tif.do ban lu~n hay giiii thich" (B, 565).
so
Di~u da dung a narn 1943 vftn can dung cho thai d~i chung ta hom nay, vi s~( tien bQ eua cac eong tdnh nghien c((u da giup giai dap mQt s6 van d~, nhung d6ng thai d~t fa nhung van d~ rndi etln phai nghien cuu. Tfong khoa chu giai ding nhu trong eac khoa hQc khac, ta cang d~y lui dUQc nhung gidi h~n clla nhung gi chua hiet, ta l~i cang rna fQng lanh vlfc can khai lhac hon. Divino afjlante Spiritu cong b6 chua du<;1clam nam, thi vi~c kham pha nhung van ki~n Qumran dIi md ra mQt thdi d~i rndi cho mQt s6 Idn nhung van d~ Kinh Thanh va rna ra nhung lanh vlfc nghien cuu khac. K tll do, nhi~u kham pha mdi da dUQClhlfc hi~n, nhi~u phuong phap tim toi va phan tich mdi da dU<:JC hoan chinh. 13. Chinh slf thay d6i hoal canh nay khien cha can phai xern xet l~i cae van de. Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang da dam nhijn nhi~m Vl;ld6, va hom nay gidi thi~u ket qua cong
Vi~c giii thich Kinh Thanh trong HQiThanh
17
vi~c cua minh, d6 III van ki~n mang tlla d~ Vi~c Ciai Thich Kinh TJuinh Trong HQi TJuinh. Di~u gay fin tuqng m~nh cho chung ta khi tho~t dQc van ki~n nay, chinh Iii tinh thdn cai rna. Nhung phuong phap, nhung I6i tie'p c~n, nhung cach dQc ngay nay dang du<;jcsa dvng trong khoa chu giai d~u dLt<;jc em xet. Vii m~c du c~n phai neu x len mot vai de d~t doi khi nghiem trQng, van ki~n vAn nh4n rhog, trong h~u nhLt m6i phLtong cach, d~u c6 nhung ye'u to' hiru ich giup gicii thich trQn v~n ban van Kinh Thanh. Chu giiii cong giao khong co mot phuong phap giai thich nao rieng va dQc chiem, nhLtng khi bdt d~u tu n~n tang eua phuong phap phe blnh-ljch sit, gicii geJ di nhung tien kie'n triEt hQc hay nhung gl khac nghjch vdi chan 19 duc tin ella chung ta, ehd giili cong giao l<;1i Vng t6i da mQi phLtong phap hi~n hanh, d bAng cach tim kie'm 44h~tgi6ng Clla Lai" trong m6i phLtdng phap
d6. 14. MQt net di)c sdc khae eua t6ng h<;1p nay la tlnh each
quan binh va dung hod. Khi giai thich Kinh Thanh, 16i chu giai cong giao tlm cach hoa h<;1phudng xuyen thai gian vdi ddng thai gian (diachronie va synehronie) *, khi nhln nh~n rhng ca hai hLtdng nay b6 tue IAn nhau va ca hai d~u kh6ng thi thiEu dg lam eho chan 19 eua ban van hi~n len, cling nhu di thoa man nhung yeu e~u crunh dang ella dQe gin hi~n d':li.
Nghien cuu d6ng thai gian 130 tim hi~u ban van Kinh Thanh teong hi~n tr~ng cua n6, khong xet de'n nhii'ng gi dAng sau ban van. Nghien cuu xuyen thai gian 130 nghien cuu sl! mnh thanh cua ban van: ban van di sO' dl;lng tai li~u lhanh van ho~c truy~n khiu nao, di qua nhii'ng giai dO~D bien so~n nao, cac lac gia ke' tie'p nhau di lhem ho~c bOt di~u gl ... (chu lruch cua ngltCJidich).
18
Di~n van eua Due Ohio Hoang
Quan tf(;mg hon nITa, ehu giai eong giao k.hong chi t~p (rung ehu y vao nhung khia e~nh nhan lo~i ella m~e khai Kinh Thanh, do 1ft khuyet di6m thinh thoang phuong phap phe blnhIjeh sa mAc phai, hay vao cae khia c~nh thftn linh nhu' l~p trudng bao thu (fondamentalisme) Thien Chua (Dei Verbum, Thanh. chu truong. Chu giai eong giao ca gAng lam n6i b~ t ea hai, dll<;1eket h<;1ptrong sl! '"h~ mlnh" eua
s6 13) lfi n~n
tang eua toan th~ Sach
15. (Loi Thien Chua trong hi~n tfli). Cu5i cung, ta co th~ nh~n tha'y van ki<;n nhftn m~nh den 5lf ki~n Lifi trong Kinh Thanh hifn dang ngo vai m9i nguiii trong nhan IOfli, thuQc m9i thoi glan va khong gian. Neu' "nhfi'ng Ldi eua Thien Chua ... da
trd nen giong ngon ngil' loai ngl1di" (Dei Verbum, so 13), crunh lA mQi nglldi co th~ nghe va hiSu d~<;1e.NhO'ng loi nay khong du'<;1ed xa, "vu<;1tqua suc IVc hay ngoai tam tay anh em ... VI LC1i d ra't giln anh em, ngay Lrong nli~ng, trang long anh eln, dt5 anh em dem fa thvc hanh" (Dnl 30,11.14).
de
D6 chinh. la
Ne'u nhi~m
vl;l Vl,l
dieh cua vi~c giai thich Kinh Thanh. dau tien ella khoa ehu giai 1ft d~t tei y nghla dkh
ml)c
tht!e eua ban van thanh ho~c
ca
cae nghIa khae nua, thl nhi~ln
sau d6 1ft ph.li thong lruy~n y nghla nay eho doc gia Sach Thanh, eha moi COI1 ngl1O'i neu co the. Kinh Thanh co iinh hUdng trang su6t cae the'
trinh thudng xuyen hif-n
{{ii
ky. Tien
hoa hi nh~m lhich nghi vit%c giai (hich Kinh Thanh clio phu h<Jp vdi nao tr~tng va ngon ngG' Quong thai. D~c tloh Cy. thE va tn/e tiep eua ngon ngG' Kinh Thanh giup
cho vit%c thieh nghi na y dti<jc d~ dang fa't nhiu, nhling vit%c ngon ngil' Kinh Thanh bat ngu6n trong m9t n~n van hoa c6 gay fa nhiu kho khan. Vi thC', chung ta phai khong ngung chuy~n djch l~i ttf htdng Kinh Thanh sang ngon ngIT dltdng thdi, d6 Kinh
Vi~c giai thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh
19
Thanh du<;1c di~n ta thea nhii'ng cach the' thich hQp vdi thinh gia. Tuy nhien, ban djch nay phai trung thanh vdi nguyen ban va khong du'Qc ep cac ban van phai hQp vdi mQt cach dQc hay mQt cach tie'p c~n dang thjnh hanh trong mQt thoi di~m nhat djnh. Phai lam sao d~ Loi Chua xuat hi~n trong tftt ca ve huy hoang eh6i lQi, eho du Loi nay "duQe di~n ta bang tieng n6i cua loai nguoi" (Dei Verbum, s6 13).
Ngay nay, Kinh Thanh du du'Qc phd bien tren khdp mQi holedia va mQi qu6e gia. Nhung mu6n cho Kinh Thanh d~t hi~u qua sau xa, c~n phai c6 mQt sa! hQi nh~p van hoa tuy theo d~e tinh rieng clla tung dan lQe. C6 th~ cae dan tQc it bi anh hUCJng nhii'ng sai eh~eh ella van minh phuong tay hi~n d~i se hi~u sl1 di~p Kinh Thanh d~ dang hon nhllng dan tQe dil trd nen g~n nhll Hinh d~m d6i vdi tac dQng ella Loi Thien Chua, vi trno hru tl)c hoa va nhii'ng thai qua cua trao htu giai tru huy~n tho~i. Thoi d~ i chung ta e'n co mQt nd la!c ldn lao, khong chi v~ phia cac hQc gia va nhii'ng nha giang thuye't, nhltng ca phia nhii'ng nguoi dang lam cho tll tu'Clng Kinh Thanh den du'<;1e vdi quang d~i quftn chung: hQ phiii slt dl;lng mQi phuong ti~n co thS e6 du'<;1c ngay nay e6 rat nhieu - dS lam cho tftm mue ph6 quat cua su di~p Kinh Thanh dllQc n~n bie't fQng rai va hi~u nang cuu dQ clla Kinh Thanh co thS bQc IQ d kh4p mQi noi. Nho van ki~n nay, vi~c giai thich Kinh Thanh trong HQi Thanh co thS c6 du'<;1e Qt dn tien mdi d~ phl;le Vl;ll<;1ich m i cua toan the gidi, dS lam eho chan ly f~ng ngoi va ton du'dng duc ai trudc them Thien nien ky thu ba.
KETLuAN
16. Cu6i cung, cling nhu' cac vi ti~n nhi~m cua toi Itt Due Leo XIII va Duc Pio XII, toi vui mung gli'i den cac nha chu
20
Di~n van eua Dti'e Giao Hoang
gidi c6ng giao va, dt}c bi~t, de'n qui vi thanh vien cua Uy Ban Kinh Thanh, nhung ldi cam dn cilng nhu nhung ldi khich l~.
(Cam un). T6i xin he't long cam dn qui vi v~ c6ng trlnh
tuy~t vdi qui vi thlfC hi~n d~ phl;lC Vl;lLdi Thien Chua va Dan Thien Chua : vi~c nghien cuu, giang d~y va phd bie'n, vi~c trQ giup eho than hQe, phl;lng Vl;lva tae Vl;lgiang thuye't, nhil'ng sang kie'n cd vo vi~c d~i ke't va cae. m5i quan h~ t5t d~p giil'a cae Kito huu va ngudi Do-thai, vi~e tham gia vao n6 hfe eua HQi Thanh nhAm tra loi cho nhung khat vQng va nhung kh6 khan ella the' gioi hom nay. (Khich l~). T6i xin ~hem vao do nhil'ng loi khich l~ ndng nhi~t cho giai do~n moi sAp toi. Nhi~m Vl;lngay eang phU'c t~p doi hoi mQi ngu'di phai n6 Ilfc va phai co slf eQng tae rQng rai cua nhi~u nganh. Trong mQt the' gioi rna vi~c nghien cuu khoa hQc co tam quan tr<;>ng dang k~ trong nhi~u Hinh vlf.e, khoa ehu giai nhat thie't cling phai d~t toi mQt muc dQ tu'dng xU'ng. Day la mQt trong nhil'ng phu'dng di~n ella vi~e hQi nh~p van hoa due tin, Ia thanh phan ella su Vl;lHQi Thanh, lien ke't vdi vi~e don nh~n mau nhi~m Nh~p Th~. (Cau xin). Xin Due Kit6 Giesu, Ng6i Ldi Thien Chua nh~p th~, huong dftn qui vi trong nhil'ng eong vi~c nghien euu eua qui vi. chinh Ngu'oi la Dftng da md tri eho cac mon d~ cua Nguoi am hi~u Sach Thanh (Lc 24,45). Vdc chi DU'c Trinh Nil' Maria la khuon mau cho anh em, khong chi qua thai dQ yang ph\le quang d~i d5i voi Loi ella Thien Chua, nhung con d~e bi~l qua cach thU'c M~ don nh~n nhung gi dUQc noi vdi nlinh. Thanh Luca thu~t I~i cho chung ta ding DU'c Maria d~ tain suy ni~m nhung loi cua Thien Chua va nhung bie'n c6 da du'Qc hoan tat, "symballousa en te kardia autes" ("suy di nghT l~ i trong long", 1 2,19). Qua vi~c don nh~n Ldi, M~ lfl khu6n mftu va la M~
Vi~c ,iii thich Kinh Thanh trong Hc}i hanh T
21
cua cae mon d~ (x. Ga 19,27). Vi the', xin M~ d~y qui vi bilt d6n nh~n trQn v~n LC1iThien Chua, khong chi bhng cong vi~c nghien cuu tri thuc, nhung con bhng toan th~ dC1isang cua qui VI. f)~ cong vi~c va ho~t d<)ng cua qui vi ngay caog g6p ph~n lam cho anh sang cua Kinh Thanh r~ng ngi1i helO, toi xio gti'i de'n qui vi Phep Lanh Toa Thanh.
., " UY BAN KINH THANH GIAO HOANG

...
.,,, , VIEC GIAI THleH KINH THANH

TRONG Hell THANH
I~(jI NOI DAU VAN KIEN eUA UY BAN KIN" 'THANH

""'" ,... ')? ,
i~~ nghien cuu Kil~h Thanh v~ dl(QC nlu( hdn cua than h<;>c. 6 la dieu C6ng Dong Vaticano II (Dei D Verbum, so 24) da n6i khi mUQI1 l~i loi cua Dltc Gi:io Hoang Leo XIII. Vi~c nghien cu'u nay vf1n du(a kel lhllC. Moi t!ioi l':li phai thea cach cua minh ma C(l gjng jill hi~u Sneh Thanh. Trang Ijch sU' giiii thich, sll xual hi~n phlftJng phap phe binh-Ijch sa da danh dftu budc dau cua mQt ky Ilg11yen mdi. Nho phuong phap nay, nhi~u khn nang rndi gillp hi6u ban van Kinh Thanh thea y nghia nguyen thuy da dl(ljC khai md. Nhung cling nhu tftt cn nhung gi eua CUllngudi, phudng phap nay c() nh[(ng kha nang tich clfc va cling kem thea mQt nguy cd. Vi~c tIm hi~u y nghla nguyen thuy cO th~ dan den cho d5y Loi Thien Chua hoan toan lui v~ qua khu, den noi kh6ng con nh~n thfty tam quan trQng cua Ldi Thien Chua lrung hi~n l~i nua. Vi~c tIm kiem y nghla nguyen thuy co th~ dan den eha chi nham lam cho chi~ u kich nha n lo~ i cu a Loi xuat hi~ n nhl( la ca i gl thllc hi1u, con tac gia dich thlfc la Thien Chua lhi l~i vu<;1tkhoi tftm vdi cua phuong phap, von da du<;1ckhai tri~n nhlim tIm hi~u nhung thlfc t~i thuQc v~ can nguoi. Ung dl;lng mQt phudng phap "doi" van Kinh Thanh tftt nhien dua den tranh lu~n.
so
Tat ca nhung gl giup hi~u chan ly r6 hdn va giup trlnh bay tu tudng eho thich dang d~u dong gop cho th5n hQc mQt gia tf! da ng k. Theo chie u hudng d6, su dl;lng phudng pha p phe binh-I!ch su d nghien c((u thfin hQc la dieu chinh dang. Nhung
2~ ~~--~-~--
--
-_._
..
-._._._-_._-----_
...
Uy Ban --~----- Thanh Giao Hoang Kinh -.----_.~-----
can phil i IO~.l i bo U{t ca nhling gi thu ht;p en i nhln cua chung ta va nga n kh6ng cho chung ta nhln va nghe nhftng diu vUQt qua nhung gl thw1n tU}! nhan lo~i, d~ lUl)1l glu au'(je tinh th5n cdi md. Chinh vl1he khi phuong phap phe binh-ljeh xuat hi~n, l~p tac nay sinh mQl sV lranh lu~n v~ l(ji leh va hlnh d~ng rieng cua phuong phn p na y. CUQc tranh ]u~ n va n chua ke'l thue.
sa
Trang cUQc lranh ]u~n nay, Huan Quy~n cua HQi Thanh eang giao ail hon mQt lfin xac d!nh I~p lrudng qua nhung van ki~n (juan tr9ng. Tn.tdc hel, Dlic Giao Hoang Leo XIII dii an d!nh mQt cQt mac xac d!nh huang di eho khoa chu giiii, qua lh6ngdi~p Providenlissinzus Deus, ngay 18 thang mudi mQl ] 893. Va.o thdi d~i chu nghia hI do to ra elfc ky tlf tin den d9 trd thanh gino di~u, D((c Leo XIII ail lrtnh bay n~ng v tinh cach phe blnh, nhung kh6ng VI the ma lo~i trU' khia c~nh tich elfc cua nhung khii nang mdi. Nam mu'oi nam sau, nhd n6 l~(c lam vi~c phong phu eua nhung nha ehu giai eong giao co tftm co, Dac Pia XII afi c6 th danh vi tri nhi~u han eho vi~c khich l~, va trong thong di~p Divino Afflante Spiritu ngay 30 thang chin 1943, ngudi mdi gQi lam sao eho nhung phuong phap hi~n de;!i giup hi~u Kinh Thanh dUQc sinh hoa ket qua. Hien che cua
so
Cong D6ng Vaticano
II v Mt;lc khiii eua Thien Chua, Dei
Verbum, ngay 18 thang mudi mQt 1965, dil l~p I~i tat ca nhung di~m tren. Khi noi ket nhung quan di~m thudng hang cua than hQc giao phl;l vdi nhung kien thuc mdi, co phuong phap, cua cae tac giii hi~n de;! , Hien che dfi cho chung ta m9t tang h~p co uy i tin va eh5e eh5n. I'll d6 tdi nay, co ca m9t IOe;!t nhung phuong ,phap nghien cau ehu gia i dUQc md fa, ba muoi nam v~ trudc ngudi ta kh6ng th luang auqc. Nhling phuong phap moi va nhung lui tiep e:)n moi du'<)c ae ngh!, tli loi giiii thich theo ca u truc hQe eha ldi loi ehu gin i duy v~ t, pha n ta rn va giai phong. Ben c~ nh
27
d6, l~i c6 nhung c5 g~ng moi, nh5m plU.1C gia trj cua nhung h6i phudng phap chu giai theo khuynh huang giao phl;l., va md dUC1ngcho nhO'ng hlnh thuc mdi, giai thich Kinh Thanh theo chi~u huang thieng lieng. VI the, mot tram nam sau thong di~p Providentissimus Deus va nam mudi nam sau thong di~p Divino Afflante Spiritu, Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang dii phai lam nhi~m Vl;J la tim cach xac dinh I~p lru'ong chu giii i cua cong giao trong hoan canh hi~n t~i. Theo hlnh thuc mai cua mlnh sau Cong D6ng Vatieano II, Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang khong phai la mQt cd quan eua Huan Quy~n, nhung la mQt Uy Ban g6m e6 nhung nha ehuyen man. Nhung nha chuyen mon nay, vdi tu' each la nhung nha ehu giai ebng gino, y th((c lrach nhi~m khoa hQe va giao hQi cua minh, dii xuc dinh I~p tru'ong d6i vai nhung va'n d~ can ban cua vi~c chu giai Kinh Thanh va bie't rAng v~ vi~c nay, minh du'<;1C Huan Quy~n tin nhi~m. Chinh trong khung canh d6, van ki~n nay dii du<;1cso':\n fa. Van ki~n nay trinh bay mQt eai nhin Loan th~, c6 n~n tang ch~c chdn, v~ toan eanh cua nhung phudng phap hi~n nay, va nhu' the' cung ca'p eho nhung ai dang muc>nbie't hu'dng di lien quan de'n nhung kha nang va nhung gidi h~n cua nhung can du'ang nay. Lam nhu' the', van ki~n phai du'dng d5u vdi van d~ y nghla eua Kinh Thanh: Lam sao ta c6 th~ nh~n b"ie't y nghla nay, trong d6 ICfi cua can nguCli va Loi cua Thien Chua tham nh~p vdi nhau, Lrong d6 bie'n c6 ljch su Cl;1 th~ va slf ki~n LClivlnh cuu, c6 gia tIi truang t6n, nhu'ng I~i d6ng thai voi m6i thai d~i, tham nh~p vao nhau. LCli trong Kinh Thanh xuat phat tll' mot qua khu c6 thlfc, nhung khong phai chi thuQc v~ qua khl!'. Loi d6 con xuat phat tll' slf vlnh cuu cua Thien Chua. Ldi d6 dua chung ta van trong slf vlnh cau cua Thien Chua, nhung Idi d6 dan chung ta eli qua thCli gian, bao gdrn qua khu, hi~n t~i va tuang lai. T6i tin rAng van ki~n nay thlfc slf dem I~i slf trq giup qui bau giup soi
28
Uy Ban Kinh Thanh Ghio Hoang
sang vfrn d~ dau la con du'dng dung d5n d co th hiu Kinh Thanh va d6ng thoi md ra nhung vi~n tu'<;1ng mdi. Van ki<;n nay vLta tie'p tl;lc IL:;lvLta rnd rQng du'dng hu'dng cua cac thong di<;p i
nam 1893
va
1943.
Tai xin bay to long tri an d6i vdi cac thanh vien trong Uy Ban Kinh Thanh VI n6 Itfc kien tfI, va thu'dng In. vat va, da dan dan lam nen van ban nay. Tai mong u'oc van ki~n nay du'<;1C ph6 bien rQng rai d gop ph.fin huu hi~u vao n6 hfc Hm kiem ffiQt cach thich ling sa u xa hon Ldi Thien Chua trong Sach Thanh. Rama, I~ thanh Mattheu, lac gia sach Tin Mung, 1993. H6ng y Joseph Ratzinger
Vi~c giiii thich Kinh - Thanh b'ong I1Qi Thanh ---_

..
29
,...
DANNH~P
g~y nay, ;i~c, giiii thich cac ban van Kinh Thanh van lfi van de dli<)c quan lam d~c bi~t va t~o ra nhil'ng cUQc lranh lu~n quan lrqng. Trong nhil'ng nam vua qua, cac cUQc tranh lu~n th~m chi con mang nhil'ng ehieu kich mdi. VI Kinh Thanh c6 tftm quail lr9ng co ban doi vdi duc tin Kito giao, d6i vdi ddi song clla HQi Thanh va doi vdi nhil'ng tu'dng quan giil'a cae Kito hil'u vdi cac lin hau theo cac ton giao khac, nen Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang dil dl(<;1C cftu len tie'ng yeu ve van de nay.
A. VAN DE HI~N NAY

Vtln de giai thich Kinh Thanh khong phai la mQt phat minh ella thdi nay nhu' doi khi ngl(di La v5n tl(dng. Chinh Kinh Thanh cung chung nh~n r~ng vi~c giiii thich Kinh Thanh co nhieu kh6 khan. Ngofli nhil'ng ban van sang sua, Kinh Thanh con e6 nhieu doC;\ntoi nghIa. Khi dQc m9t so' ban van stlm ngon cua ngon su GierelUia, ong Danie~ dil phai s~y nghI lau d~ xem y nghla ella nhil'ng stlm ngon d6 la gl (Dn 9,2). Theo sach Cong VI;! Tong d<3,mQt ngu'di Ethiopi, the' ky thu nhat, cung dff g~p phai tlnh tr~ng nhu' the doi vdi mQt do~n sach clla ng6n su Isaia (Is 53,7-8), va ong thay cftn phai co ngl(di giai thich (Cv 8,3035). Thu' 2 Phero n6i r6 la "khong ai dli<;1C ti~n gia i thich mQt tl! loi ng6n su nao Lrong Sach Thanh" (2 Pr ) ,20). Dang khac thu ay con qua quye't rhng trong cac thu cua tong d<3Phaolo "co nhung cho kh6 hi~u, nhil'ng chd ay cung nhli nhung cho khac
30
Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang
..
trong Kinh Thanh b! nhi1ng ke vo hQC va nong n6i xuyen tc;tC, khie'n chung phai ehuck lay ho~ di~t vong" (3,16). Nhu v~y, van d~ nay da co tu xua. Nhung theo dong thai gian, no cang trd thanh van d~ : ngay nay, mu6n tie'p XtlC vdi nhi1ng 10i noi vi~c lam du<;1cKinh Thanh tudng thu~t, dQc gia phai lui l~i khoang hai mudi ho~c ba mlidi the' ky. Va d6 la diSu khong th khong gay nen nhung kh6 khan. Dang khac, VaG thai hi~n d~i, cac van d giai thieh trd nen phuc t~p hon, vi Ie cac khoa hQc nhan van da d~t du<;1cnhung tie'n bQ. Nhung phuong phap khoa hQc dff du<;1cdua ra d nghien cuu cac ban van c6 xua. Cac phuong phap nay co th dli<JCxem la thieh h<;1p vdi vi~c giai thieh Sach Tharih trong muc oQ nao? Trong mQt thai gian Hiu dai, thai de) th~n trqng vi ly do ml:1c Vl:1 cua HQi Thanh oa lra ldi cau hoi ay mQt cach de d~t, bl1i VI thlidng thudng cac phuong phap, cho du c6 nhung ye'u to' tich cl!c, nhung l~i g5n li~n vdi nhung quan di~m d6i nghich vdi duc tin Kito giao. The' nhung mQl thai oQ chuyn bie'n tich cl)'c da din ra qua m(>t lo~t cac van ki~n cua cac Duc Giao Hoang, tu thong di~p Providentissimus Deus cua Duc Leo XIII (18 tha ng mlioi mQt 1893) cho tdi thong di~p Divino ajflante Spiritu cua Due Pio XII (30 thang chin 1943). R6i sl)' chuyn bie'n fiy off du<;1c phe chuan do tuyen ngon SancIa Mater Ecclesia (21 thang sau 1964) cua Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang, va nhfit la do Hie'n che'tin 19 v M~c khai, Dei Verbum, cua cong d6ng Vaticano II (18 thang nll{oi mQt 1965). Thai OQday xay dlfng d6 dff sinh hoa ke't qua mQt cach kho co th~ chai bo duqc. Nhung no ll;l'C nghien cuu Kinh Thanh dff co dli<;1C tie'n dang k trong HQi Thanh cong giao, va gia da tri khoa hQc cua nhung c6ng trlnh nghien c((u d6 ngay cang duqc gidi chuyen mon va cae lin huu nhln nh~n. C6ng vi~c dai th0<:lid~i ke't nho d6 d5 co dUQc thu~n 19i dang k6. Anh luldng
Vi~c giiii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh
31
cua Kinh Thanh d6i vdi thftn hQc dUQc dao sau hon va da gop phftn canh tan thftn hQc. Thai dQ quan Him d6i vdi Kinh Thanh da gia tang trong gidi cong gino, va da giup doi s6ng KilO hiJu co dieu ki~n thu~n IQi d~ tien lri~n. Tat ca nhung ai da dltQc dao l~O nghiem tuc trong Hinh vlf.c nay d~u nght r~ng tit nay tr~ di khong th~ quay v~ giai do~n giai thicb ti~n-ti~n binh, vi thay rAng cach giai thich ti~n-phe binh khong tho a dang. Nh4n xet nhu the' khong phai la khong co 19. Nhung dung VaG luc phuong phap khoa hQc ph6 bie'n nhat, tuc la phuong phap "phe binh-Ijch slt", dang dUQc ap dl}ng t:-ong khoa chu giai, k~ ca chl1 giai cong giao, thi phuong pMp nay I~i bj dem ra d~t van d~, mQt m~t trong chinh gidi khoa hQc, vi co nhi~u phuong phap va nhi~u cach tie'p c~n khac xua't hien; m~t khac, vi co nhi~u Kito huu chi trich phuong phap nay Mi thay phuong phap nay co phftn khie'm khuye't v~ quan diSm dt1'c tin. Khi d~c bi~t chu Y - nhu ten gQi cua phuong phap cho tha'y den s,! chuySn bien ljch sa cua cac ban van ho~c cac truy~n th6ng theo dong thbi gian - ho~c co th~ tom tilt b4ng tit ngir "xuyen thai gian" (diachronie) - phuong phap phe binh-ljch sal hien nay, trong mot s6 linh vlic, dang phai c~nh tranh vdi cae phuong phap chu trQng de'n vi~c hi~u cac ban van theo cach "d6ng thai gion" (synchronie), tuc"la chu 9 de'n ngon ngil, 00' Cl)Cket ca u, di~n tie'n trinh thu~ t hoi)c n6 Ilf.Cthuye't phl)c cua cac ban van. Hon nila, thay vi 10 tai t&;10 khu nlnt cac phuong qua phap xuyen thoi gian, nhi~u phuong phap khac l&;1i khuynh co hudng cha't van cac ban van bAng cach d~t cac ban van VaG s6 nhung quan di~m Clla thoi nay thuQc Hinh vlf.ctriet 19, phan tam, xa hQi, chinh tri ... MQl so' nguoi cho vi~c co nhieu phuong phap va nhi~u 16i tiep c~n la dau hi~u cho thay sl! phong phu, nhltng mOl so' nguoi khnc l~i c6 cam tu'dng d6 hi mQt tlnh tr~ng IQn xQn
vo cung.
)(
.,
32
Cho du c6 th~t hay chi la b~ ngoai, finh tf'.lng JQn xQn nay ail cung ca'p nhiYng l~p Ju~n moi cho nhung ngudj ch6ng l~i 16i chu giiii th~o phuong phap khoa h9C. Theo h9, cUQc xung o(>t giua cac cach chu giai cho tha'y ngudi ta chang_~~~_cJ~l-gl khi nghien cU'u cac ban van Kinh Thanh theo nhung ooi hoi cua cac phLtdng phap khoa hQc, l~gu'<JC ngtroi Ja __ a) mat nhieu. HQ l~i m nhan mC:lnhrang cach chl1 giiii theo phLtdng phap khoa hQc gay du'<;jchi~u qua la t'.lO nen foi r~m va nghi ngo d6i voi vo so' di~m rna cho tai gio van dlt<;1C chip nh?n mot cach em thAm. HQ :.;on them rang I6i chl1 giai theo phuong phap khoa hQc da: d~y mot so' nha chu gia i de'n ch6 dlta fa nhung I?p tru'dng tnii ngLt<;1c voi dU'c tin cua HQi Thanh v~ nhung van d~ th~t quan trQng, nhl1 vi~c DU'c Maria thl;l thai DU'c Giesu rna van con d6ng trinh, cac phep J'.l cua f)U'c Giesu, va ngay ca vi~c f)U'c Giesu phl;lC sinh va th~ n tinh cll a Ngu'oi nITa. Ngay ca khi loi chtl giai theo phuong phap khoa h9C khong dua den nhung h~u qua tieu clfc nhu' the', thi loi chu giai ay, theo hQ, van mang d()c tinh Hi can c6i d6i voj nhung gl lien h~ de'n vi~c Jam cho aoi song Kito huu tie'n tri~n. Thay vi giup ngudi ta cang ngay cang d~ tie'p xuc vdi nhung ngu6n m~ch s6ng dQng cua Loi Thien Chua mot cach chac chAn han, 16i ChCI giai theo phuong phap khoa h9C l~i bie'n Kinh Thanh thanh m(>t cuon sach d6ng kin, laIn cho vi~c giai thich Kinh Thanh von Ia van d~ kh6 khan l~i phai c6 nhung ky thu~t sAc sao, bie'n vi~c giai thich thanh mot Hinh Vlfc danh rieng cho mot so' nha chuyen man nao d6 ma thai. Mot so' trong h9 ap dl;lng cho nhung nha chuyen mon d6 diu Tin Mung: "Cac ngu'di dil cat giflu chia khoa cua slf hieu hiet, cac ngudi ail khong vao, rna nhung ke mu6n vao, cac ngl1C1i~i ngan can" (Lc 11,52; x. Mt 23,13). l VI the, h9 cho ding cfin phai thay the cong phu kien lri cua 16i chu gia i theo phuong phap khoa h9c bftng nhl1ng 16i tiep
33
c~n ddn gian hdn, nhu' mQt cach dQc d6ng thili ~wn Cl;l th~ nao do rna ho coi III du, hoac tham chi khi ch6i bo moi n6 Iu'c . .. .. nghien cuu, hQ con tan du'dng mQt each dQc Kinh Thanh gQi III ,each dQc "thieng lieng", tuc Ia mQt each dQc chi do cam hung ca nhan chu quan hudng dftn va nh5m d~ nuoi du'ong cam hung nay. MQt so' ngu'di con d;}c bi~t tlm lrang Kinh Thanh mQt Duc Kito theo nhun quan en. nhan cua mInh, ding nhu' tim thoa man tinh cam d':lo due H! phat cua minh. Nhieu ngudi khac cho .-hng c6 th~ tIm thay d d6 nhung giai dap lnfc lie'p cho bat ell van d~ nao, cua en. nhan cung nhu' t~p lh{ Hon the' nua, nhi~u giao phcii con dua fa mQt cach giai thich ma hQ qua quye't d6 la cach giai (hich duy nh!t, chi du'<;1c ;}c khai cho hQ ma thoi. m B. Mt)c DieH eVA vAN KI~N NAy Vi the', can phai nh~n dinh nghiem chinh nhil'ng khia J) c~nh khac nhau cua tlnh trc;lng hi~n nay lien quan de'n van de giiii thich Kinh Thanh, can phai chu y de'n nhung loi blnh ph5m, J) phan nan va nhii'ng khat vQng lien quan de'n van de nay, can . phai danh gia nhii'ng kha nang do nhil'ng phudng phap ya nhung J) each tie'p c~n mdi dfi md ra, va cu6i cung can phai xac djnh iC:} ----\'y hudng di phu h<;1p nhat vdi s(( m':lng cua khoa chu",,,-,,,~,<~,""'.'--'.' giaiJr9.Dglloi Thanh con.ggiao. _. . '., "
_ _._.~.-..~...,_._ ..... ,.w.-'_-"~_ ..~_' " -~"'---"'-'--..
.;
..........
.. -'
- .
Do Ia ml;lc dich cua van ki~n nay. Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang mu6n neu len n~fi'~g.con du'dngthicb. .h<1pc6Jb~ t~~o_d_~ de'n ch6 giiiLt~,chJq~h~!I~~I).h s~o cho trungth~1Jh..tOi di da vdi tinh cha't vira nhan IO':livua linh thanh cua Kinh Thanh. 0 day, Uy Ban khong c6 y minh djnh I~p tntdng doi vdi mQi van de dang du<;1c d;}t fa lien quan tdi Kinh Thanh, nhu van de than hQc v~ dn Iinh hung chAng h':lo. Di~u Uy Ban mu6n, <16 la nghien cuu nhung phudng phap khii ill chftp nh~n d~ gop ph~n
.. ? ."'''''.'? ',' . .'.. . .... " ,
34
huu hi~u Jam cho tat ca kho tang phong phu chua dtfng trong cac ban van Kinh Thanh du'eJc n6i b~t len, ngB hffu Lui Thien Chua Juan ngay eang tra nen Iu'dng thtfc thieng lieng nuoi dlfong cac phffn tu trong dan cua Ngu'di, trd thanh ngu6n mC;lch doi s6ng due tin, due e~y va dlre me'n cho h9, eung nhu' trd thanh mQt anh sang chie'u soi toan th~ nhan loe;ti(x. Dei Verbum, so' 21). )6 d~t ml)c dich ay, 'van ki~n nay se
1. tr'inh bay van
t~t cae phuong phap va cac
16i tiep e~n
khac nhau I, d6ng tho{ cung neu ea nhITng kha nang Ian nhung gidi h~n eua cac phuong phap va cae 16i tie'p e~n do; 2. cuu xet mQt so' va'n de cua khoa giai thich; 3. d~ nghj mQt suy ngh! v~ nhung chi~u kich d~e bi~t cua J6i giai thieh Kinh Thanh theo eong giao va nhung tl1dng quan cua no vdi cae man than hQe khae; 4. euoi cung, xem vi~c giiii thich Kinh Thanh co nao trong dai s6ng eua HQi Thanh.
vi tri
Khi dung lit "phuong phap", chung loi muon noi den mQl loan bQ nhftng phudng lhU'c khoa h<)c dlt<)c dem ra ap dl..lng d~ giai thich cae ban van. Can khi noi v~ mQl co gang nghien cuu do mQl quan di~m d~c thu chi phoi, chung loi gC)ido la "loi liep c~n".
I
Vi~c giai thich Kinh Thanh trong H(}iThanh
35
I.
cAc
PHU(jNG PHAP
",? ?,
vA cAc
LOI TIEP
,
CAN DU<1C sir DUNG . . . DE GIAI THIeH KINH l'HANH

A.
PHl1dNG PHAp PHE BINH-qCH
sir
Phuong pha p phe blnh Hch slr Ia phuong pha p khong th~ thie'u ne'u ffiu6n nghien cuu rnQt cach khoa hQc y nghia cua cac ban van c6. VI Kinh Thanh, xet nhu la "Lai cua Thien Chua. trong ngon ngil' cua can nguai", <11 du~c cac lac gin can nglt(Ji sO<;lnra trong ffiQi ph5n va rnQi ngu6n, nen muon hi~u dung, khong nhITng phni nhln nh~n day la phuong phap chinh dang, rna con phai sU'dl;lng phuong phap nay nITa.
1. Ljch sal phu'dng pha p
.. ',~.';~.;...
Mu6n danh gia dung phuong phap nay trong hi~n tr~ng ella no, cftn phiii nhln 14;}i sU' <':llaphuong phap nay. MQl ~6 lich yeu to' trong phuong phap giai thich nay rfit c6. Cac ye'u t6 nay thai c6 dC;iidii dU<Jccac nha blnh lu~n van chuong c6 di~n Hyl,?-p,va sau nay, suat thai ky giao phl.!, dU9C cac tac gia nhu linh ml.!c Origene, thanh Gieronimo va thanh Augustino Slr dl;lng. Luc bay gia phuong phap nay chua dU<Jckhai tri~n baa nhieu. NhITng hlnh thue hi~n nay clla phuong phd p na y la ke't qua cua nhil'ng co' gang ki~n toan, nhat la k~ ttt cac nha nhan ban thCfi Phl;lC Hung va chu tn(ong recursus ad fontes (v~ ngu6n) cua hQ. Trong khi khoa hi~u dinh ban win Tan Vdc mai khoang nam 1800 mdi dU<Jekhai tri~n thanh m(>t be>mon co tinh cach khoa
36
U y Ban Kinh Thanh Giao Hoang
hQc, sau khi ngudi ta tach khoi Textu5 receptu5, thl nhung budc ch~p chung cua khoa phe btnh van chuang l~i lui v mai the' ky XVII, vdi tac phftm cua Richard Simon. Tac gia nay da khieon ngudi ta cht1 y den nhung cho di~p van (doublets), nhung bat dong trong nQi dung va nhung di bi~t v van phong thay ducjc trong Ngil Thu -nhITng nh~n xet kho co th~ dung hoa vdi vi~c gan tat ca ban van cho mot tac gia dQc nhat la 6ng M6se. Vao the ky XVIII, Jean Astruc van con dua ra cach -giai thich cllo r~ng 6ng Mose dn. su dl;lng nhiu ngu6n (nhat Ia hai ngu6n chinh) d~ so~n sach Sang the'. Nhung tiep theo do, khoa phe binh cang ngay cang nhat dinh kh6ng chiu gan cho ngay ca 6ng M6se vit%c bien so~n Ngil TI-ul'. Khoa phe blnh van chuang tit lfiu dll'<;1C d6ng hoa vdi no ltfc phfin bit%tnhITng ngu6n khac nhau trong cac ban van. Vi v~y, van the' ky XIX, gia thuyet "cac tai li~u" dn. du<;1c khai triEn. Gia thuye't nay tim cach nghien cuu vi~c bien so~n Ngil Thu. Theo gia thuyet nay, b6n tai li~u, mQt phan song song vdi nhau nhung ra dai van nhii'ng thai ky khac nhau, co Ie dn dl(QC If(>n Jfin vdi nhau : lai li~u Giavit (1), tai li~u Eloit (E), tai li~u Dt% nhi lu~t (D) va lai li~u 'I'll' te' (P). Chinh tai li~u cu6i cung nay dn: dUQc nha bien so~n chung cUQc Slr dl;lng d~ t~o nen cau truc eho toan bQ. Tll'ong ttf nhu the, d~ c5t nghla vua nhITng cha tuong dong, vua nhITng cha bat dong giii'a ba sach Tin Mung nhat Him, nguai ta lin. n~i van gia thuye't "hai ngu6n". Theo giil thuyet nay, cac sach Tin Mung cua thanh Mattheu va thanh Luca co Ie dn: dudc bien soan dua vao hai . ..! nguon chinh : mQt dang la sach Tin !\-1itng cua thanh Macco va dang khac la m(>t stiu t~p cac Idi cua Duc Giesu (su'U t~p Q, viet !tit chIT QuelLe, tieng Duc,co nghla la ngu6n). Xet ve can ban, hai gin. thuyet nay hi~n van con dl1qc 1l1u dl;lng trong khoa cht1 gia i theo phuong pha p khoa hQc, nhung cling'la doi tuqng cho nhling cu9c tranh lu~ n.
37
VI rnu6n thiet I~p nien dc;li clla cae ban van Kiuh Thanh, lo~i phe blnh van chudng nay tt! gidi hc;lnd eh6 chia efit va tach fbi ban van d~ phan bi~t eae ngu6n khac nhau, cling nhu' khong quan tam du den cfiu true chung cUQc eua ban van Kinh Thanh va sU' di~p rna ban van trong llnh lrc;lng hi~n thdi mu6n dien ta (danh gia khong cao lam eong (dnh eua cac nha bien so~n). Do slf ki~n nay, eo th~ 16i chu gia i theo phu'dng phap phe blnh-Hch slr xem nhu' eo khuynh hl1dng chi phan tan va huy ho~i ban van. Con mot so nha chu giiii chiu anh huang cua khoa ljch Slr doi chieu cac ton giao, nhl1 dang dUQc slr dl;lng thai do, ho~c khoi di tu nhil'ng quan ni~m lriet hQc, aft alta fa nhung phan aoan tieu clfe aoi nghich vdi Kinh Thanh. Hermann Gunkel la ngubi aft dua phl(ong phap ra khol cai ghetto (khu vlfc dong kin) cua loi phe blnh van chudng du'c;1C quan ni~m nhu' lren. D~u van coi cac sach lrong b(> Ngfi Thu'la nhil'ng sltU t~p, nhLtng cng da chu y den cach cau l~o d~c biet cua nhil'ng do~n van khac nhau. Dng lim cach xac dinh van lo~i m6i do~n van (ti dl;l "truy~n", 'thanh thi") cung nhl1 moi trLtong xua't xu, tuc "Sitz im Leben", cua do~n van (ti dl;l nhu b6i canh phap 19, phl;lng Vl;l.. ). Lien ket vdi eo gang tIm kiem van lo~i . nay la "nghien cuu phe bInh cae plnh th((e", "Formgeschichte" do Martin Dibelius va Rudolf Bultmann khdi xl(ong ap dl;lng vao vi~e chu giiii nha't Him. R. Bultmann pha tr(>n loi gin i thich Kinh Thanh cam hll'ng tu triet 19 hi~n sinh eua Martin Heideggef vdj nhil'ng nghien cuu eua "Formgesclzichte". Do do, Formgeschichle thubng ou'Qc nhln vdi thai oQ de d~t th~n trQng. Nhu'ng mQt trong nhil'ng hi~u qua eua phuong phap nay la cho thay r6 hdn truy~n thong Tan Vde oft btlt nguon va thanh hlnh trong cQng aoan Ki-to huu, tuc la trong HQi Thanh tien khdi, oi tlt Idi giang eua ehlnh Due Giesu den loi giang cong b6 ding Duc Giesu lil Dang Kito. Them vao "Formgeschichte", phai k~
38
den "Redaktionsgeschichte ", "nghien cuu phe blnh vi~c bien sot;).n". N6 Ilfc nghien cuu nay nh~m cho tha'y ph~n dong gop rieng cua m6i lac gia such Tin Mli'ng, va nhang khuynh hudng thftn hQc d5 chi phoi cong vi~c bien sot;).ncua ong. Khi phuong phap sau cling nay dl1\fCdua vao sa dl;1ng, lo~t cac giai do~n khac nhau cua phuong phap phe binh-ljch sa da trd thanh day du hon : ttt hi~u dinh ban van, nguoi ta di sang phe blnh van chuong nh~m rileSxe ban van (tim cac ngu6n), r6i toi vi~c nghien cU'u phe binh cac hlnh thU'c, cuoi cling toi vi~c phan tich cong tac bien sOt;).n,tU'c la chli y de'n ban van trong hlnh thuc bien sOt;).n cua no. Chinh nhu the moi co th~ hi~u r5 hon y hl1dng cua cac tac gia va cac ngl10i bien sOt;ln Kinh Thanh, cling nhl1 hi~u sU'di~p rna hQ da gdi den cac dQc giii d~u tien. Qua do phl10ng phap phe binh-ljch slr dft dt;lt toi mQt t~m quan trQng cao nh51. 2. Cae nguyen Hie Cae nguyen t5c can ban eua phl10ng phap phe binh-lich SU, trong hlnh th((c ceSdi~n, la nhung nguyen dc sau : Day la mQt phl10ng phap ijch sit, khong phai chi vi n6 dl1<;1c U'ng dl;1ng vaG cac ban van c6 - trl1ang h<;1p cac ban van Kinh Thanh - va nghien cuu t5m quan lrQng Ijch sU' cua ban van, nhl1ng nhat I;), vi phl(ong phap nay lim cach minh giai nhung tien trtnh lich su cua vi~c cac ban van Kinh Thanh ra dai, nhang lien trlnh xuyen thai gian d6i khi phuc tc;tp va trong mQt thdi gian dai. Vao nhung giai do~n sOt;).nthao khac nhau, cac ban van Kinh Thanh dl1\fC glb tdi cac IOt;).ihinh gia hoi)c dQc gia t khac nhau, song trong nh[(ng hoan canh khac nhau v{ khong gian va thdi gian.
Vi~c ghii thich Kinh Thanh trong HQi Thanh
39
N6i day la mQt phuong pha p phe binh, bdi VI d m6i budc (tll' hi~u dinh ban van tdi phe blnh cong vi~c bien soc;\n), phuong phap nay v~n hanh nhd slf trQ giup cua cac tieu chuffn khoa hQc khachqunn t6i da, sao cho dQc gia hi~n dc;\ic6 th~ tiep c~n y nghla cua cac ban van Kinh Thanh, y nghla v6n kh6 lInh hQi.
VI la phu'dng pha p pha n tich, phuong pha p phe blnhHch su nghien euu ban van Kinh Thanh theo cung mQt each (hltc gi6ng nhtt bftt ky ban van c6 nao khac, va binh lu~n ban van xet nhu la ngon ngu nhan lOl;li.Tuy nhien, phuong phap nay giup eho nha ehu giai, nhftt la trong khi nghien e(tu phe blnh vi~c bien SOl;lncac ban van, lInh hQi r5 hon nQi dung m~c khai cua Thien Chua.
3. Mieu til
a giai doc;\nkhai tri~n hi~n nay, phuong phap phe binhljeh sa di qua cae giai doc;\nsau :
Hi~u dinh ban win dfi dUQc thl,te hi~n tll' lau. Cong vi~c
nay md ra mQt loc;\tnhung hoc;\tdong co tinh each khoa h<;>c, lfa d tren chung tll' eua cae ban sao c6 nhftLva t6t nhftt, cGng nhtt dl!a van cac ban papyrus, eac ban dich e6 va cac ban van giao phI). Ml}e dich cua eong vi~c nay la co' g5ng, d~(a Lheo nh[(ng qui tiIe nhat dinh, l~p nen mQt ban van Kinh Thanh gftn vdi nguyen ban t6i da. Tiep do, ban van dUQc dem ra phan rich v~ ngil hQc (tu phap va co phap) va ngil nghia. Cong Lac phan tich nay su dl}ng nhil'ng kien thuc cua khoa nghien cuu ngil' hQc lich sU'. Bay giC1 vi~e phe binh win chuang mdi tim cach phan bi~t phftn d~u va
ph5n ke't eua nhung ddn vi ban van Idn
va
nho, d6ng thdi tim
cach ki~m dinh slf I11c;\ch'.lc nQi t~i cua cac do~n van. l
.,
40
Nhung di~p van, nhung khae bi~t khong th~ dung hoa dl(qe va nhung dau vet khae eho thay tinh eaeh phue hqp eua mQl ban van. Bay gid, ngudi ta ehia ban van thanh nhung don vi nho, roi nghien eau xem nhung don vi d6 e6 th~ thuQe v~ nh[tng nguon khae nhau naa. Phe binh win /ot;li tim cach xac dinh cac th< van, mOl trudng xuat xu, nhling net d~c bi~t va slf chuy~n bie'n eua eac th~ van. Phe binh cac truy~n thi/ng d~t cae ban van vao cae trao Iuu truy~n thong, roi co g5ng xac dinh sll chuy~n bien eua dong truy~n thong qua Iich sU'. Cuoi cLIng, phe binh bien SU{111. nghien euu nhung sl(a d6i trang cac ban van tnidc khi dl(QC co dinh trang tInh trL;lng hi~n nay. Phe binh bien so~n phan tich tlnh tr~ng chung cUQc nay, bang cach co g5ng phan bi~t nhung khuynh hl1dng rieng bi~t ella trinh tr'.lng nay. Trang khi nh[(ng giai do<;tn tnrde co g5ng giiii thich ban van bang eaeh tIm v ngu6n goc va Slf phat tri~n, theo quan di~m xuyen thoi gian, thl giai d0Stn cuoi eung nay l'.li ket thue bang vi~c nghien ClYuc6 tinh each dong thoi gian : giai thich ban van nhu ban van hi~n co, dlfa tren can ban nhung moi quan h~ h6 tuong cua nhung yeu to khac nhau, va nhin ban van thea khia c~nh Ia su di~p rna tac gia c6 y thong truyn cho nhung nguoi dong th(ji vdi minh. Khi d6, ngl(oi ta c6 thE xet den ehuc nang thlfc dl}ng cua ban van.
so
Khi ho~c co lien lich sti se b6 tn?ng ljch sa
eac ban van dUQc nghien cuu thuQc th6 van lich sU' quan den nhung bien co trang lich sa, thi phe binh tuc eho phe binh va n chuang d~ xac dinh tam quan eua cac b:in van ay.
Chinh b5ng each d6, nguoi ta da lam sang to cae giai aO'.ln khac nhau trong tien trlnh cu th6 cua m'.lc khai Kinh Thanh.
Vi~c ghii thich Kinh Thanh trong Hi)i Thanh
41
4. Danh gia
Phuong phap phe binh-lich slt, nhat la sau khi da trai qua qua trlnh chuyn bien d co tlnh tr~ng nhu hi~n nay, co gia tri the nao ? Bay Ia phudng phap rna khi du<;jc slt dl,lng mQt cach khach quan, se khong ham fin OlQta priori (tien thien) nao. Neu slt dVng phuong phap nay kem theo nhU'ng a priori nao do, lh. khong phai Ia do chinh phuong phap, nhung do nhU'ng quan dinl giai thich nao d6 da chi phoi vi~c giai thich va c6 th co tinh cach thien kien. Ngay ttt nhU'ng budc dfiu, phudng phap nay da du<;jc hudng theo chi u huang phe blnh cac ngu6n va n va lich slt cac ton giao, nen phuong phap t:;10duc)c hi~u qua la Old ra OlQt hudng mdi d tiep xlic vai Kinh Thanh, bttng cach cho thay Kinh Thanh Ia mQl luy~n t~p cac tac ph5m. Cac tac ph5m nay, nhftt If! doi vdi Clfu Vdc, rat thuang khong phai Ia thanh qua sang t':to cua mQt lac gia dQC nha't, nhung da c6 cii mQt ti~n sa dai, lien ket m~t thiet vai lich sU' Israel va vdi lich slt HQi Thanh tien khdi. Trudc do, loi giai thich Kinh Thanh cua Do-thai ho~c cua Kito giao khong 9 thU'c ro r~t v nhU'ng diu ki~n ljch sa Cl;l th va khac bi~t trong d6 Lai Thien Chua ben r~ sau trong dan. Loi giai thich d6 chi biet cac dieu ki~n nay mQt cach chung chung va xa xa. Vi~c doi chQi llic dfiu giua khoa chli giai truy~n th6ng vdi loi tiep c~n co tinh cach khoa hQc, ma ngay ttt nhung budc dfiu da c6 tach ra khoi dli'c tin va doi khi con d6i nghich vdi dU'c tin, h!n la dieu dang bu6n. Tuy nhien, sau d6 n6 li;li to ra b6 ich : mQt khi dfi Io~i khoi phuong phap nhung thien kien ngo~i t~i, phudng phap dua den ch6 hiu biet chan 19 eua Such Thanh mQt cach chinh xac hon (x. Dei Verbum, s6 12). Thea thong di~p Divino Afflante Spiritu, tim nghfa thea chil cua Such
.4.2.
Thanh ]a mQt nhi~rn V~lehinh yell eua khan ehu giai va, muon hoan thanh nhi~m VlJ nay, nhat thiet phai xae d!nh van th~ eua eae ban van (x. Ench. Bibl., so 560). f)i~u nay thlle hi~n dll<;je Ia nhd phuong phap phe blnh-l!eh sU'. Hc1n nhien, vi~e dll11g phllong phap phe binh-lieh thea loi e6 di~n fa co nhli'ng gidi he;tn, VI phuong phap tV gidi h~n vao vi~e lim y nghla eua ban van Kinh Thanh lrong cae hoan c,lnh lieh ban van 'da fa adi, chu khong chl1 9 den nhli'ng ti~m nang khac eua y nghla aV<:1cbi~u ]0 qua cac giai do~n v~ sau ella l11<;lekhai Kinh Thanh va clla lich Hoi Thanh. Nhl(ng phuong phap nay aa gop pllftn san sinh ra nhung tac ph5m chu giii i va th5n hQc -Kinh Thanh co gia tf! ldn lao,
to
su
sa
su
Ti( Ifill, ngltdi la da th6i kh6ng lien ket phuong phap nay voi rnQt h~ thong triet hQc nua, Mdi day rnQt khuynh huang chu giiii da lion nan phuong phap thea hllang nhan rnc;lnh nhi~u han tdi hinh thac ban van, rna it chu 9 den nQi dung. Nhung khuynh hu'dng nay aa du<;1c sua chua nhd ap dlJng khoa ngii' nghla nhiu han (ngu nghla cac lLt, cac di ll, ban van) va nhd nghien cuu khia e~nh thvc dlJng cua ban van. Con v~ van d~ dua vao phuong phap mQt sl! phan tich cac ban van thea quan dim d6ng thai gian, ta phai nh~n rhng d6 la mQt ho~t d(>ng chinh dang, bdi VI chinh ban van trong tinh lr~ng chung kel, ehu kh6ng phai mQt d~ng bien so~n tn(ac d6, dien tii Ldi Thien Chua, Nhung nghien cuu xuyen thai gian v5n con ]a diu kh6ng th~ b6 qua neu muon hi~u du<;jc tinh nang dong l!ch Sl( cua Sach Thanh, va neu muon cho thay Hnh cach phuc t'.lP nhung phong phu cua Sach Thanh: chiing h'.ln, lu~t Giao 0dc (Xh 21 - 23) phan ,1nh mQt tlnh lr~ng chinh tfL xa h<)i va ton giao trong xa hQi Israel, khac vdi tlnh tr'.lng dUge phall a nh qua eae lll~ t pha p khac Ou\1c luu giu trong sach D~ nh! lu~ t
43
(Dnl 12 - 26) va sach Levi (Lu~t v~ sl! thal1h thi~n, Lv 17 - 26). Tie'p theo sau khuynh hu'dng duy l!ch slt rna ngu'oi ta du tnich 16i chtl giai theo phu'dng phap phe blnh-lich su, khong nen de xay fa thai clfc ngu'eJc IC;li,uc 1ft quen di lich slt, nhfim phl;lCv~ mQt t 16i chtl giili chi c6 tinh cach d5ng thai gian. Tom l~i, ffi\lCdich cua phu'dng phap phe blnh-lich su III nhAro xac dinh, d~c bi~t theo cach xuyen thai gian, y nghia da du'eJccac tac gia va cac nhA bien so~n Kinh Thanh di~n tao NhC1 c6 cac phu'dng phap va 'cac 16i tie'p c~n khac tr<;1 giup, phu'dng phap phe blnh-Hch slt roO cho ngu'CfidQChi~n d~i 16i di de'n vdi 9 nghIa cua ban van Kinh Thanh, ban van nhu' ta dang c6.
B. CAe PHUONG PHAp
Mal at pHAN TieH vAN CHUONG
Khong c6 phltdng phap khoa hQc nao nhhm nghien cau Kinh Thanh I~i c6 kha nang dap ung tftt ca sl! phong phd cua cac ban van Kinh Thanh. VI the', cho dil c6 gia tei, phu'dng phap phe blnh-}ich sa cung khong th~ tlf hAo la hoan toan d5y do de c6 th~ dap ung du'Qc t5t ca. Phu'dng phap phap 5y bUQCphai bO qua mQt ben nhi~u khia c~nh cua nhftng tac ph5m dang du'<;1C phu'dng phap khao cau. VI v~y, ta dung ng~c nhien khi tha'y hi~n nay nhi~u phu'dng phap va nRi~u 16i tie'p c~n khac da du'Qc d~ nght, nhAm dAo 'sau khia c~nh nay ho~c khia c~nh kia dang chtl
9.
Trong ph5n B nay, chung toi xin trlnh bay mQt s6 phu'dng phap phan rich van chu'dng dil du'Qc khai tri~n h6i g5n day. Trong phfin ke' tie'p (C,D,D), chung toi se khao sat v4n t4t nhii'ng each tie'p c~n khac, trong d6 mot so' co lien quan vdi vic$c nghien cuu tfuy~n th6ng, mot s6 khac I~i cO lien quan vdi nhil'ng mon "khaa hQc nhan van", mQt so' khac nua I~i c6 lien quan voi nhilng hoan canh d~c thu cua thoi nay. Cu6i cung (E),
.,
~--------
4A
---
------
chung toi se xem xet cach dQc Kinh Thanh thea khuynh hudng baa thu (fandamentalisle), In cach dQc choi b6 m9i co g~ng giai thich co phu'ong pha p. LQi dl;lng tien bQ cua nhung nghien cuu ngu hQC va van chuang da d~t dU<;:Jc thdi d~i chung ta, khoa chli giai Kinh d Thanh ngay cang sa dl;lng nhieuu phl(dng phap mdi dE phan tich van chuang, dt).c bi~t la cach philn tich tu ttt hQc, cach phan tich ki chuy~n va cach phan tich k9 hi~u.
1. Cach phall tich tu tit hQc

N6i cho dung, Ioi p,han tich tu tll' hQc t~( n6 khong phai In mQL phuong ph::ip mdi. C~ i mdi, d6 In n6 du<;:JC dl;lng mQt sa each co h~ thong d~ giai thich Kinh Thanh va, dang khac, d6 Ia slf fa ddi va phat Lriin cua mot "khoa tan tu tu hQc". Ia ngh~ thu~t so~n fa nhung bai van sao cho thuyet phl;lC. VI 1Ti9i ban van Kinh Thanh In nhITng ban van co tinh cach thuyet phl;lc d mQt mac dQ nao do, nen mQl s6 kien thac ve tu tll hQc ird thanh hanh trang thong thudng cua cac nha chu giiii. Nhung phan tich tu tu hQc can phai du'Qc tien hanh lTIQt cach co phe blnh, boi VI chu gia i theo phuong pha p khoa hQc Ia mot cong vi~c nhat d!nh pha i wan theo nhung d6i hoi cua tinh than phe blnh.
Tu rtf
h(JC
Nhieu n6 lifC nghien cau Kinh Thanh mdi day da chu 9 nhieu den slf hi~n di~n cua nhtJng yeu to tu lll' hQc trong Sach Thanh. Ta c6 th phan bi~t ba cach tiep c~n khac nhau. Cach tha nhat d~(a tfen tu fll' hQc Hy-La. Cach tha hai chl1 9 den nhung phuong th((c bien so~n Semit. Cach thu ba dim hang tu nhung kham pha hi<$n O<;li na nglidi fa g9i Ia "Tan tu tu h9C". r M6i honn canh cua mOL bai van deu g6m ba yeu to: ngt(di hung bi~n (ha~c lac giii), bai van (ho~c ban van) va thinh
Vi~c giiii thich Kinh Thanh trong HQiThanh
45
gia (ho~c nguai nh~n). VI the, khoa tu til h(JC c6' diin phan bi~t ba dQng IlfC thuyet phl;lCgop phfin yao ph5rn chat cua rnQt bai van la : uy tin cua nguai noi, cach l~p lu~n cua bai van va nhung cam xuc rna bai van tt;lo nen trong thinh gia. Hoan canh khac nhau cling nhu thinh gin khac nhau anh hUdng nhi~u den cach n6i. Khoa tu tu hQc c6 dic5n, kc5tll' thai Aristote, phan bi~t ba thc5 lo~i tu tll' hQc : thc510'.li lu~t phap (truac cac phap dlnh), thc5loe;tinghi lu~n (trong cac hQi ddng chinh trD va thc5loe;timinh chung (trong cac bu6i cll' hanh l~ I~c). Nh~n thay khoa tu tu hQc co t5m anh hudng to Ion trong van hoa Hy-l~p, cang ngay cang co nhi~u nha chli giiii dl)ng cac khao lu~n tu tu hQc c6 di~n d~ phan tich ro han mQt so' khia c~nh trong cac tac phffm Kinh Thanh, nhfit la cac sach Tan
su
Vac.
Nhi~u nha chli giiii khac I~i chu y nhi~u hon den nhung net d~c bi~t cua truy~n th{/ng van chu(/11g Kinh Thanh. Vl da ben r~ sau trong van hoa Semit, truy~n th6ng nay ro rang thich dung nhung cach bien so~n can d6i han, nha nhung cach do, ngl1ai ta d~ nh~n fa m6i tuong quan giua nhung yeu to' khac nhau cua ban van. Nghien cuu nhiu hInh thuc song d6i va nhung phuong thuc d~c bi~t trong cach bien soe;tnSemit khac se giup phan bi~t [0 han cfiu truc van chuang eua cac ban van va, nhl1 the', di den ch6 hic5usu di~p mQt cach thfiu dao han. Dung tren quan dic5m t6ng quat han, "Tan tu tit h{Jc" mu6n la mQt cai gI khac he1l1 mQt ban li~t ke don thufin nhung la de;tngthuc hanh van, nhung xao thu~t tu to' hQCva nhung lo~i bai van. Khoa nay mu6n tIm xern te;tisao cach slt dl)ng d~c thu cua ngon ngu nhu the l{Jihuu hi~u va co th~ giup truy~n thong mQt xac tin. Khoa nay mu6n "co tinh cach duy thlfc", hic5u thea nghia khong rnu6n chi gidi he;tn VaG vi~c thuan tuy phan tich
46
" Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang
hinh thuc rna thai. Khoa nay d y tdi tlnh tr<;lngtranh lu~n ho:}c ban di i hi~n nay. N6 nghien cuu van phong va vi~c bien s0':ln xet nhu Ia phuong the de tac d(>ng vaG thinh gia. E>~ d':lt rnl;lc dich nay, n6 IQi dl;lng nhung thanh qua gftn day cua cac b(> man nhu ngu hQc, ky hi~u hQc, nhan hQCva xa hQi hQc. Dng dl;lng van Kinh Thanh, khoa "Tan tu tll' hQc" mu6n thau nh~p VaG t~n trung tam cua ngon ngu m~c khai xet nhU' la ngon ngu ton giao d thuye't phl;lC Yll do htdng t~m anh hU'dng cua n6 trong boi canh xa h(>icua vi~c truy~n thong. Vi nhung nghien cuu tu tll' hQc g6p phan lam cho vi~c nghien cuu phe binh cac ban van them phong phu, nen nhup.g nghien cuu d6 dang dliQc d&nh gia cao, nhfit la trong nhung co giing khai tri~n h6i gftn day. Nhung phan tich do slta chua l~i mQt thai dQ lola dii keo dai Hiu nay va giup tai kham pha, ho~c la m r5 hon, nhung huang nhln nguyen thuy da bi mai m(>t ho~c chlm trong bong toi. "Khoa tan tu tll' hQc" c6 ly khi keo sl! chu y VaG kha nang thuyet phl;lc va xac tin cua ngon ngu. Kinh Thanh khong chi la phat bi~u thuan tuy nhung chan Iy. Do la m(>t su di~p, co san noi mlnh mQt chuc nang thong truyn trong m(>t b6i canh Cl;l th~ nao do, mQt su di~p mang theo mlnh mQt suc m~nh l~p lu~n va mQt chien IUQctu tll' hQc nao d6. Tuy nhien phan tich tu tll' hQc cling co nhung gidi h':ln. Khi loi phan tich nay chi gidi h':ln d ca'p dQ mieu ta thi ke't qua thuang chi la chu y den van phong rna thai. Vi tl! can ban mang tinh chat d6ng thai gian, cae phan tich nay khong th~ ttf cho mlnh la mQt phltong phap dQc I4p, tl! rnlnh da duo Vi~c ap dl;lng phuong phap phan tich nay vao cac ban van Kinh Thanh neu len nhieu van de : cac tic gin cua nhung ban van nay c6 thuQc v~ nhii'ng fpoi tn(0r,g van hoa d dip cao nhat khong? HQ d5
47
theo cac qui t~c tu ttt hQc toi dau khi bien so~n cac lac phffrn cua rnlnh ? Lo~i tu ttt hQc nao, Hy-La hay Semit, thich dang hdn ., ., ., ea de phan tich Cl;} ban van nay ban van kia ? Li~u ta co gan the cho rnQt s6 ban van Kinh Thanh mQl diu true tu tit hQc qua cong phu khong ? NhiIng va'n d tren va nhiu van d khac khong c6 y ngan can ta dung lo<;tiphan lich nay, nhung chi co y Ilhac ta nhd rAng dung ch~y theo rna khollg phan bi~t f6 rang.
2. each philn t1ch thu~t chuy~n

Cach chu giiii theo 15i thu~ t chuy~n dua ra mQt phltdng phap hi~u va truyn thong su di~p Kinh Thanh ung voi hlnh thuc cau chuy~n va chung tu, tuc la each the' din ban trong vi~c truyn thong giua nhung con nguoi. 1'rlnh thu~t va chung tu cling la nhung net d~c bi~t cua Sach Thanh. Qua v~y, C,!u Voc tdnh bay mQt }jch cuu dQ, trlnh thu~t huu hi~u cua Hch fly trd thanh ban chfrt cua vi~c tuyen xung due tin, phl;}ng Vl;}va huan giao (x. Tv 78,3-4; Xh 12,24-27; Dnl 6,20-25; 26,5-11). Ben c~nh do, vi~c cong b5 Loi rao giang tien khdi (kerygma) cua Kito giao g6m lo~t chuy~n k~ v doi s6ng, cai che't va phl;)c sinh cua Duc Giesu Kito. Cac sach Tin Mung trlnh bay cho chung ta trlnh lhu~t chi tie't v nhiIng bie'n c6 do. Hu5n gino cling the', dU<Jctrlnh bay dudi hlnh thuc k~ ctlUyc$n(x. I C,. 11,23-25).
su
sa
V 15i tie'p C~1l thu~t chuy~n, cftn phan bi~t nhung phuong phap phan tich va suy tll thftn hQc. Hic$n nay, nhieu phuong phap phan tich dll<Jc d~ nghj. MQt s6 khdi di tu vic$c nghien cuu nhung m5u k~ chuy~n c6. t\1Qt s6 khac d~l din ban tren khoa "thu~l chuy~n hQc" nao d6 hic$n nay, co th co nhii'ng di~rn chung vdi khoa ky hi~u hQc. Vi d~e bi~t ehti y den nhling yeu t6 eua ban van lien quan den b6 Cl;}C, hun v~t va quan dim cua nguoi thu~t chuy~n, 16i phan n
48

? ?
tich thu~ t chuy~n nghien cuu cach mQt di u chuy~n du<;1cke de dua nguoi dQc vao tfong "the' gioi cua diu chuy~n" vdi h~ thong nhung gia tf! cua the' gioi d6.
Nhi~u phuong phap dua fa slf phan bi~t giua "lac gia [h~ I Slf" v(ji "lac gia ti~m 5n"; "oQC gia th~ t Slf" vdi "oQc giii ti~m 5n". "Tac gia th~t slf" 1a nguoi s0':ln fa cau chuy~n. "Tac giii ti~m 5n" In cach noi o~ chi hlnh anh tac gia ma ban van tu tu cho ra odi theo lien trlnn dQC (vdi van hoa, tinh khl, cae khuynh hLtdng, long tin ... ). "DQc gia th~t slf" Ia bat CLlai tie'p xuc vdi ban van, tu nhung dQc gia dau tien oa dQc hay nghe dQc ban van cho tdi cac oQc giii ho~c thlnh gia ngay h6m nay. "DQc giii ti~m fin" dLtCJChi~u In hgudi ma ban van gia djnh va san sinh ra, ngudi c6 kha nang v~n hanh nhung hO':lt dQng cua t[i nao va tlnh cam can phai co d~ di vao the gidi cua cau chuy~n va tra ldi thea cach tac giii thlfc slf da nha m qua tac gia ti~m fin. MQl ban van van dang co dLt(jc tam anh hUCJngtuy theo dQc giii th~t'c Slf (nhu' chung ta, nh[(ng ngudi dang song a cuoi the' ky XX nay ch5ng h<)n) co th~ t~( dang hoa vdj lac gia tim fin den rn(rc nao. MQt trang nhung nhi~m VI;! to ldn cLla khoa chu gin i na y In I[} m sao cho vi~c t~rd6ng hoa 5 y du<;1cd~ dang. Di lin vdi cach phan tich thu~ t chuy~n la rnQI each mdi o~ (hinh gia tam quan trQng cua ban van. Trong khi phuong phap phe blnh-nch Slr cau xet ban van nhiu han, coi ban van nhl( rnQt eli "CUll s6" giup nhln vao ma quan sat thdi d~i nay thdi d<)i kia (kh6ng pha i chi quan sa t nhling slf ki~n duCJc thu~ t I~i ma thoi, nhung con quan sat ca tlnh tr<)ng cQng doan nh~n nhling slf ki~n du<jc k~ I~i d6 n[Ta), thl ngudi ta nh5n rn<)nh ding ban van cling co chuc nang nhu mQl "Tam guong", hi6u theo nghla ban van phan chieu mQt hinh anh nao d6 ve the gidi "the' gidi cua cau chlly~n" - hlnh nnh ve the gidi nay anh 11l(CJng
Vi~c ,iii thich Kinh Thanh trong HQiThanh
49
VaGcac cach ohio cua dQc gia va dU'adQCgia de'n ch6 oh4n rnQt sf) gia tIi nay hdn la nhung gia tri khac. Di li~n vdi th~ lo~i nghien cuu co d~c tinh van chudng di~n hlnh nay la suy tu thdn hflC, bhng cach xem xet nhung h~u ke't g6i ghem trong ban chat cua diu chuy~n - va cling la eua chung ttt - trong Sach Thanh vai long tin g~n b6 va bAng cach lay til' 16ra rnQt phuong thac giai thich thl,l'c hanh va ml;lc Vl;l. BAng cach nay, ngltOi ta phan ung ll:li vi~c gian ht<jc ban van linh hung vao mQt 10 nhii'ng l~ tai than hQc, thuang Ia duQc l~p theo nhii'ng ph~m tru va theo mQt thu ngon ngii' phi Kinh Thanh. Nguai ta mu6n khoa chli giai th' ~t chuy~n phl;lCh6i I~i, trong nhung b6i canh ljch sU'mdi, nhung cach thuc truyen thong va y nghla thuQc rieng trinh thu~t Kinh Thanh, d~ co thS md rQng hon can luaog li tdi dn cuu dQ. Nguai ta nhftn ml:lnh de'n sf! c4n thie't phai "thu~t h.d on cuu dQ (khia c~nh "thong tri" cua cau truy~n) va phai thu~t I~i nhAm dn cuu dQ (khia c~nh "hanh dQng"). Qua the', trinh thu~t Kinh Thanh baa g6m - mQt cach ro r~t ho~c ti~m tang tuy trudng h<jp - mQt Idi mai gQi co tlnh c,(~h hi~n sinh gdi toi ngudi dQc. Cach philn tich thu~t chuy~n hi~n nhien Ia huu ich d6i voi khoa chli giai Kinh Thanh, bdi vi cach nay phu h<jp vdi ban chftt thu~t chuy~n eua rftt nhieu ban van Kinh Thanh. L6i phin tich nay gilip cho vi~c ehuy~n - thudng Ia kh6 khan - tit y ngh'ia clla ban van trong bf)i canh llch sU'ella n6 - gi6ng nhu' phltdng phap phe blnh-ljch sU'cf) gAng xac dinh -, sang tam quan trQng clla ban van df)i voi dQc gia ngay nay. Ngu<jc Il:li, sl,l'phan bi~t giua "tac gia thl,tc sl,t" vdi "tac gia ti~m fln" lam cho nhung va'n de phuc t~p trong vi~c giai thich cang gia tang. Ap dl;lng vao cac ban van Kinh Thanh, cach phan tieh thu~t chuy~n khong du<jc dem nhung khuon m5u sAn co chl;lP
50
len cac ban van IGnh Thanh. Dung ra, phai ca g~ng d~ phu h<;1p voi tinh cach chuyen bi~t cua ban van d6 hone L6i ti~p c~n d6ng thCligian (synchronique) cua cach phan tich nay d6i voi cac ban van doi phai du<;1c nhung nghien cuu d6ng thai gian (diachronique) b5 tuc cho. Dang khac, cach phan tich nay phai y tu coi chung mQt khuynh huang co th~ co, d6 la lo~i trlt mQi ca g4ng khai trin d~o ly tu cac du ki~n bao g6m trong cac trlnh thu~t Kinh Thanh. Khi dO. lai phan tich nay se khong h<;1pvoi chinh truy~n thang Kinh Thann, truy~n thang vftn thllc hanh th~ lo~i khai trin nay, va khong h<;1p vdi truy~n thang HQi Thanh, truy~n thang vftn ti~p tl}Cdi theo con duClng nay. Cuai cung can htu y rAng nguoi ta kh6ng th~ coi tinh hi~u qua hi~n sinh chu quan cua Loi Thien Chua nhu la mQt tieu chuin dii d~ hi~u chan ly cua Lai Thien Chua ....
3. each phaD t1ch
ky hi~u
Trong sa cac phuong pha p du<;1cgQi la d6ng thai gian (synchroniques), tuc la nhung phuong phap t~p trung vao vi~c nghien cuu ban van Kinh Thanh nhu ban van du<;1cdQc trong tInh tr;lng chung k~t, phai k~ d~n cach phan tich ky hi~u. Tu khoang hai muoi nam nay, cach phan tich nay da du<;1ckhai trin nhi~u trong mQt sa mai trudng. Truoc tien, phuong phap nay dUQc gQi bhng mQt tu t5ng quat Ia "duy ca'u truc", coi nha ngu hQc nguoi Thuy' 51 Ferdinand de 5aussure la ang t5. Dftu th~ ky nay, Ferdinand da: khai tri~n mQt 19 thuyet cho ding m6i ngon ngu la mQt h~ thong nhung tuong quan. h~ thang nay tuan theo nhung qui lu~t nhftt dinh. Nhi~u nha ngu hQC va van chltong da co mQt anh hUdng dang k~ trong qua tdnh chuy~n
Vi~c giaii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh
51
bie'n eua phu'dng phap nay. Da sd cac nha Kinh Thanh su dl}ng phudng pha p ky hi~ u d~ nghien cU'u Kinh Tha nh I~i cho Algirdas J. Greirnas va Ecole de Paris rna Bng la ngu'C1i ang I~p s la ddn vi chu xu'ong Iy thuye't nay. Nhung cach tie'p c~n va nhung phu'dng phap tu'dng tll, d~t can ban tren khoa ngu hQc hi~n d~i, dUQc khai tri~n d nhung ch6 khac. day chung toi xin tdnh bay va philn tich v~n t~t phu'dng phap eua Greimas.
Phudng phap ky hi~u dl,ta tren ba nguyen t~c ho~c ba gia thuye't chinh :
Nguyen tAc nQi t~i : M6i rnQt ban van t;;tOnen mQt
toan th~ nghia. Philn tich la xern xet toan th~ ban van, nhung chi ban van rna thai, cha khong n;;ti vao nhung du ki~n "ngo;;ti ~in nhu' tac gia, dQc gia, nhung bie'n cd du'Qc k~ l;;ti, Hch sU' vi~c bien SOC;ln.
Nguyen tAc cAu true eua
nghia : ChI c6 y nghia qua
va trong rndi tu'dng quan, d~c bi~t Ia tu'dng quan di bi~l. Nhu the', philn tich rnQt ban van la thie't I~p h~ th6ng nhung tUdng quan (dai nghich, chu~n nh~n ...) giua nhung ye'u to' vdi nhau. khdj tll d6 rna kie'n tC;lO nghla cua ban van. y
Nguyen tAc ngil phap eua ban van: M6i ban vAn
lien quan de'n 'llQt ngu phap, nghia Ia rnQt so' nhung qui lu~t ho~c ca'u truc nao d6. Trong mQt toan bQ nhung-cau dUQc gQi la bai van (discours), co nhG'ng ca'p dC)khac nhau, m6i ca'p dQ I~i c6 ngil' phap rieng. NQi dung toan th~ cua mC)tban van c6 th~ dUQc phan tich dlfa tren ba cftp dC)khac nhau :
CAp di) thu4t trinh. Ngu'C1ita nghien cU'u trong trinh

lhu~t nhung bie'n ddi da xay ra tu Hnh trC;1ng d~u lien ete'n tlnh tr~ng chung cUQc. Ben trong lie'n ldnh thu~t chuy~n, 15i'phan tich nay cd gdng VC;1ch nhung giai dOC;1nhac nhau eta duQc I~i k
52
Dr Ban
Kinh Thanh Ghlo H~_ang
lien ke't ch~t che vdi nhau, cae giai do~n nay danh da'u sl.! bien d6i Ul' tlnh tr~ng nay sang tlnh lr':lng khac. Trong m6i rnQt giai do~n nay, nglfdi ta xac dinh nhi1ng tliang quan giua nhung "vai tro" dl1Qc nhi1ng '"lac nang" hoan tfit, cae tac Hang nay qui dinh nhftng tinh trC:lng va san sinh fa nhG'ng bie'n d6L Ca'p dQ suy a.
h
Iy _ Phan
,..f'
"..!' "i'
tkh h~ t~i ba ho~t dQng :

11"''''
it' ,..~
f)anh d~{u va s~p xe"p cae d4ng [hite (figures), t(tc Itt
nul
-r ng yeu to ~ua ngma tr ong n191..an van ,cactac ",. b? -- ./ .
nhar:, thai gian va nvi ch6n).

b. Thic't l~p du'Cing di. eua m6i d';ing thltc lIang mQt ban van xac. ciuh cae ban van sir dl)ng d~ng thuc d6.
de
(0
c.
TlIn gia tri chu d~ eua cae dq,ng thue, Ho~t oQng cuoi cungE nay' he...... ;zac dinh '''nhan danh cai .gl" (:::: tai , gia [f!) cae d~ng thl(e theo duong di nay dlidng di
kia, trong ban van nhat dinh do.

Ca'p di) lu~n 1.9- ngO' nghia. Day ill d(p di? duc;c gQi Ia sau xa va cling la ca'p d9 trilU tl1\1ng nhatNS xuat phat tu d~nh
d~ nay If! cac hlnh (h(le lu~n 1.9 va nghia d~u nggrn trong t6 chuc thu~t trlnh va su)' 19 eua rr16i bAi van. Vi~c phan tkh d cip d9 nay h~ tf;l.i xac dinh lu~n 19 da chi phoi nhfrng khdp can ban cua
du'bng di thu~t kwh v,l d<;l.ng tlllIe etla mQ! baH Va,H. D~ dUflC nint v~y, n1Qt dVng CIJ thudng dU(jc: su dl;lng g9i lA "6 vuong ky hil$u d~ ng thuc sl't dl;(ng nhung tu(Jng quan giua hai tiJ "tnii ngu<Jc vai hai ll( "ITlaU thuftn>l (ti d~ trAng va kh6ng trAng, den
H , H
va kh6ng
den)
Cae nha chu trilling 19 thuyet v~ phuong phap ky hi~u khong ogling dl(a ra nhung khai tri~n moi. Nhi1ng nghien c(tu hi~n nay chli tr9ng nhieu v phat bi~u va v~ tlnh cach lien ban van (intertextualite). DI1Qc ap dl}ng trlidc tien van cac ban van
Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc}i hanh T
53
thu~t truy~n clla Kinh Thanh, cac ban van nay ung dl}ng d~ hdn, phu'dng phap nay ngay cang du'QCsa dl;lng nhieu vao nhiJng lo~i di~n til khac trong Kinh Thanh. Mieu ta nhu' tren ve khoa ley hi~u, va nha't la ve pilat bi~u clla nhung gia thiSt clla khoa nay, CIacho tha'y nhung dong gop va nhung gioi Ju;m clla phu'dng pha p. Khi chu trQng nhi~u dSn sl! kien m6i ban van Kinh Thanh la mQt toan th~ c6 m~eh l~c, theo nhung cd ca'u ngu hQc ro ret, phu'dng ph8p ky hieu g6p ph~n giup ta hieu Kinh Thanh, LC1iThien Ch\\ du'Qc dien t8 bAng ngon ngu loai ngu'C1i. Chi du'Qc slt dl}ng khoa ky hieu de nghien eltu Kinh Thanh nSu ta tach ra khoi phltdng phap phin tieh mOt ~ gii thiSt CIa Clu'Qckhai triSn trong triSt Iy diu truc, titc Ii sl1 phu nh~n nhung chll the va sl! qui chiSu ngo~i-van ban. Kinh Thanh la rnQt Loi n6i v~ cai thl}'crna Thien Chua CIaloan ra trong Ijeh su, rna Ngu'oi dang ngo vdi chung ta hom nay qua trung gian nhung lac gia con nguoi. L5i tiSp c~n ky ki~u phai mO ra d6n nh~n l!ch slt, trudc tien la ljch sit clla nhung nhin v4t c6 vai tro trong cac ban van, r6i ClSnlich sa clla cac tac gia va dQc gia cua ban van d6. Nhung nguoi sU'dl}ng 15i phin tich ky hi~u c6 the g~p nguy cd ldn la chi d~ng l~i CJ ca'p di) phin tich hlnh thac cua nQi dung rna khong rut ra dUQcs(rdi~p cua cac ban van d6. NSu khong ngl}p l~n trong r~ng ngon ngu xa I~ va phltc t~p va nSu nhung ySu t5 chinh dltQc giang d~y bAng nhirng t~ ngu ddn gian, 15i phin tich ley hi~u c6 the dem den cho cae Kito huu cai thu nghien cuu ban van Kinh Thanh va kham ph4 dUQc rnQt s6 chi~u kich v~ y nghia cua ban van rna khang c4n ph3i c6 mQi kiSn thuc Ijch sO-lien quan dSn viec ban van dltQC ra dC1iva khung canh xa hQi-van h6a clla ban van. Nhlt the' 16i phin tich nay xem ra c6 the huu dl;lng ca trong ml}c Vl:l, gilip
.,
54 Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang
thich ung Kinh Thanh mQt cach nao do cho nhung nguai khong chuyen mon v Hinh vlfc nay.
c. NHUNG L611lEP
C~N f)~T cAN BAN TREN TRUYtN TH6NG
Cac phuong phap van chuang vita tdnh bay trent d~u co khac vdi phuong phap phe blnh-Hch SLtvi chL1trQng nhieu den slf thong nhftt ne)i tf;licua. cac ban van, v~n khong du d~ giai thich Kinh Thanh, VIcac phudng phap do cuu xet mdi tac ph~m rieng reo Nhllng Kinh Thanh l~i khong phai la rnQt t~p hQp cac ban van kh6ng co lien h~ gl vdi nhau, tnii l~i, do la mQl loan bQ nhi1'ng chung ltt cua rnQt Truyen Th6ng VId~i. Mu6n lUdng ung hoan toan vdi doi tll<;1ng nghien cuu, khoa chL1giai Kinh Thanh c5n phai htu y den sll ki~n nay. Da'y III quan di~m rna nhieu Io'i tie'p c~n dii thea va hi~n dang khai lri~n.
1. Loi tie'p c~n thu' qui

Nhc}n tha'y phuong phap phe binh-I!ch doi khi bQc Ie) nhU'ng kho khan khie'n cho kho dC;}t,rong nhii'ng ke't lu~n cua t minh, de'n cftp de) thllc sl! th~n hQc, 1o'itie'p cc}n "thll qui", ra dC1i CJ Hoa Ky dUQc chung hai mUdi nam nay, co y dlla nhi~m Vl,1 th5n hQc \.fOf)iJ, vi~c giiii thich den ket qua my man han. khCJidi tll khung canh minh b~ch clia duc tin: Kinh Thanh xet nhll toan
sa
th~.
D tolfc hi~n ml;1ctieu tren, Ioi tiep c~n nay giai thich m6i ban van Kinh Thanh dl!a VaG Thll Qui Sach Thanh, hic la Kinh Thanh xet nhu dUQc ce)ng doan cac tin huu nhin nh~n la qui luc}t hl1dng dan ddi s6ng dU'c tin. Lo'i tie'p c~n nay co' gAng d~t m6i ban van vao trong ke ho~ch dQc nhat clla Thien Chua, nh5m hi~1l lhlfc hoa SachThanh eho thai dC;}i ngay nay. L6i tiep
Vi~c giii thich Kinh Thanh trong HQiThanh e~n nay khong e6 y thay the' nhung chi mong phap phe blnh-Iteh sii'.
55
b6 tue eho phudng
C6 hai quan diSm khae nhau (Hi dU<Jed~ nghj : Brevard S. Childs ehu 9 de'n hlnh thue thu qui eu6i eilng eua ban van ( ban van day e6 thi la mQt eu6n saeh ho~e sltU t~p g5m mQt so' sach), hlnh thuc dff dUQc cQng doan cha'p nh~n la c6 the' gia di dien ta duc tin va huang dAn dbi s6ng cua cQng doan. Di xa hdn hlnh thuc chung ke't va co dinh clla ban van, James A. Sanders l~i chu y de'n "tie'n tdnh thu' qui" ho~c sl! phat triin ti~m tiSn ella SaehThanh, Sach da dU<JccQng doan tin huu nhln nh~n la e6 gia tq phap qui. Nghien euu phe blnh tiSn mnh na y se tim hiiu xem cae truy~n th6ng e6 kinh da du'<Jctai dl)ng trong nhung b6i eanh mai nhU' the' nao, tru'oc khi I~p nen mQt toan thi vua vung b~n vua e6 thi thich ung, vua rn~ch I~c vua th6ng nha't nhung du ki~n ba't dong, noi t6m IC;lia rnQt t6ng l thi trQn v~n, trong d6 cQng doan duc tin tim dU<Jcchan tinh clla mlnh. Nhung phu'dng thue gicii thich da dU<JC dl}ng trong sufit tie'n trlnh nay va vAn con du'<Jc dl)ng sau khi Thu' Qui dii du'c;lC co' dinh. ThU'Clng thu'bng cac phu'dng thuc nay thuQc thi lo~t Midrash, dung di hi~n t~i hoa ba~ van Kinh Thanh. Cac phltdng lhuc nay giup cho IUGnc6 mQt slf tu'dng tac giua cQng doan va Sach Thanh cua cQng doan, nha cach giai thich nhArn lam sao cho truy~n th6ng du'<;fe e~p nh~t hoa.
sa
sa
sa
L6i tie'p c~n thu qui c6 19 khi phan ung l:tivi~c coi trQng qua dang nhung gl du'<;fc gia thie't la nguyen thuy va tien khai, nhU' thi chi c6 nhung cai d6 mai chan thtle thoi. Sach Thanh dl(<Jc linh hung cmnh la Saeh Thanh nhu' HQi Thanh dii nh~n lam qui lu~t cho due tin eua minh. V~ di~m nay, ta e6 the nhan m~nh vua vao hlnh thue chung ke't cua mdi eu5n saeh, vita
56
..
vao toan th~ lam nen Sach Thanh xet nhli Thli Qui. MQt cuan sach chi gQi Ia Kinh Thanh can cu vao toan thE Thli Qui. CQng aoan tin huu th,!c 5'! Ia boi canh tlidng xung as giai thich cac ban van thuQc Thu' Qui. Trong bai canh cQng aoan fty, duc tin va Chua Thanh Th~n lam cho vit$c chu giai du'<;1C phong phu. The gia cua HQi Thanh, the gia nh~rn phl;lCvl;l cQng doan, phai luon giu cho vi~c giai tWch trung thanh vdi Truy~n ThO'ng VI d~i dfi san sinh ra cac ban van (x. Dei Verbum, s6 10). LO'i tiep c~n thu' qui g~p mQt s6 vftn d~, nha't Ia khi tIm cach xac dinh "tie'n trlnh thli qui". Ta co thE noi mQt ban van thuQc Thu' Qui chinh xac tu khi nao ? Ra nhu' co thE noi ffiQt ban van thuQc Thu' Qui tu khi cQ~g doan gan cho ban van rnQt the gia qui ph~m, th~m chi trlidc khi ban van a'y hoan toan co dlt<;1c hinh thuc cO' dinh. Nglioi ta co th~ noi den rnQt thu giiii thich "Thli Qui" khi vi~c I~p I~i nhung truy~n th6ng, dJ\jc th\l'C hi~n b~ng cach chu y den nhung khia c~nh mdi cua hoan canh (ton giao, van hoa, thftn hQc), vftn giu dli<;1cchan tinh cua sal' dit$p. Nhling l':li co mQt vftn a~ du'<;1c ~t fa : Phai chang tien tclnh giai d thich dfi dftn den vi~c thanh hinh Thu' Qui du'<;1Chin nh~n IA qui n lu~t dtS giiii thich Kinh Thanh cho tai ngay nay? Dang khac, nhung tlidng quan phltc t~p gili'a Thu' Qui Kinh Thanh cua Do-thai vdi Thli Qui Kito giao lam phat sinh nhieu vftn n~n cho vi~c giiii thich. HQi Thanh Kito giao nhin nh~n la "C,!u tJoc" nhung tac ph~m tung co the gia trong cQng doan Do-thai thea van minh Hy-I~p, nhling mQt so trong cac tac ph~m fty l~i kh6ng co trong Kinh 'fhanh b~ng tieng Hipn ho~c co nhu'ng du'di hlnh thuc khac. Nhu' the toan th~, CO/PUS, co khac. Vi the, each giai truch thu qui kh6ng th nao h~t nhlt nhau trong mQi tnJ'C1ng h<;1p, i m6i ban van phai dliQCdQc trong luang v quan vdi loan th~, corpus. Nhung tren hel, HQi Thanh dQc ClfU
Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc)iThanh
57
Vdc theo anh sang cua mftu nhi~m vUQtqua - cai che't va phl}c sinh cua DU'c Giesu Kito - mftu nhi~m nay mang I~i mQt net hoan toan mdi va dung mQt the gia sieu vi~t liim cho Sach Thanh co mQt y nghia quyet dinh va chung cUQc(x. Dei Verbum, s6 4). SI! xac dinh mdi v~ y nghia la thanh phftn trQn vn cua dlic tin Ki-to giao. Tuy nhien vi~c xac dinh d6 khong c6 y n6i Ilk Ioi giai thich thlt qui c6 trudc khong c6 gl ch~c ch~n, tltc III loi giai (hich c6 trudc L VUQt qua cua Kito giao. Ta cftn phai ton trQng m6i giai do~n trong lich slt cU'u dQ. Lam c~n ban cha't cua n6 di, Cl!u Vdc se lam cho Tan V6c mtt di g6c rS sau xa trong lich sU'cua n6.
2. L6i tilp e4n dl1a vao nhilng truy~n thing giai thich eua Do-thai
B6n ho~c nam the' ky sau cung trudc ky nguyen Kito giao, CI!U Vdc da co dLiQChlnh thuc chung cUQc trong Do-thai giao. Do-thai giao nay cling la moi trLiang xutt xU'clla Tan Vdc va cua HQi Thanh sd khdi. Nhi~u c6 g~ng nghien cltu }ich slt Do-thai cd va nha't Ia nhung nhung kham pha d Qumran dii lam cho thffy ro tinh cach phU'c t~p cua the' gioi Do-thai, (j t~i da't Israel cling nhu d trong cQng ~oan Do-thai ki~u su6t thai ky nay. Chinh trong the' gioi d6, vi~c giai thich Sach Thanh c.1i b~t d~u. MQt trong nhung chltng ta cd nhtt cua vi~c giai thich Kinh Thanh theo Do-thai la ban dich Hy-I~p, ban Bay Mltdi. Ban Targurnim tie'ng Ararn la rnQt bhng chung khac v~ cling rnQl c6 gAng nhu the', c6 g4ng vAn con dLiQC theo du6i cho tdi nay, bhng cach tich tl} rnQt kh6i vi d~i nhung phLidng thuc uy~n. hac nhAm bao tel ban van ClIu Doc va d~ giiii thieh y nghia eua cac ban van Kinh Thanh. d btt cu thoi nao, nhung chl1 giai KitO
58
giao thuqng th~ng, tll hnh ITIl;lC Origene va thanh Gier6nim6 trd di, d~u cei gftng IQi dl;lng Slf uyen bac v~ Kinh Thanh cua Dothai d~ hi~u r5 Kinh Thanh hon. Nhieu nha chu giai hi~n d~i cu ng theo gltdng na y . f)~e bi~t, cae truy~n theing Do-thai e6 kinh giup biet r6 hdn ban Bay Mltdi, ban Kinh Thanh Do-thai rna sau d6 aft lrd thanh phftn lha nhat ella Kinh Thanh Kito giao trong it la bon the ky dftu eua H(>i Thanh va CJ Dong phudng eho toi ngay nay. Van ehudng Do-thai ngo<;li Hut qui, dUQc gQi la ngo~i thu hay lien uoe (intertestamentaire), vU'a nhieu vU'a aa d~ng, la ffi(>l ngu6n quan lrQng eho vi~c giai thich Tan Vde. Nhung phu'dng lhae eht1 gla i khac nhau dil dUQC Do-thai giao g6rn nrne u khuynh huang khae nhau su dl;lng co th~ thty ngay trong chinh Clfu 0de, chAng tl(~ntrong cae sach Sli bien nien so voi cae sach Samuen va cac Vua, r6i trong Tan Vdc, chAng h~n trong rn(>l so ca(;h I~p lu~n theo kit!., Sach Thanh clla thanh Phaola. Ca Clfu 00e I~n Tan 0de eUng nhlt van chudng cua eac nhonl Do-thai trude va sau thai Due Giesu deu co rat nhieu hlnh thue khae nhau (dl;! ngon, ngl;! ngon, thi ea, lien khuc ljlorilegia), thi tuy~n, dQe l~i, pesher, nip nhieu ban van cach xa nhau I~i g~n nhau, Thanh v!nh va thanh thi, thi kien, rn~e khai va gite rnd, van ehudng khan ngoan). Van chudng Targum va Midrash cho thty lruy~n thong giang giai va each thae giiii thich Kinh Thanh ella nhieu phai thuQC Do-thai giao d nhii'ng the ky dau nhu' the nao. Ngoai ra, nhi~u nha ehu giai Clfu Vdc con tharn khao cae nha blnh lu~n, cae chuyen gia ngii' phap va tll di~n Do-thai eua thoi Trung e6 va thoi gan day hon. HQ coi d6 la nhU'ng anh sang giup hi~u nhiu do~n van t6i nghia ho~c nhung tu hie'm hay chi dUQc dung co mot hln. Hun hAn ngay xua, ugay nay nguai ta thuang thay nhU'ng tham chie'u tll cac lac ph~m tren lrong nhung bfli lranh lu~n chu giai.
59
Tu thd i cd xua cho den nga y na y, slt dl;l g kho ta ng n phon~ phu cua Do-thai d~ phl;lC vl;l Kinh Thanh Ia mQt sl! lr<J giup ~at c6 gia lrj d~ chu giiii C,!u va Tan Voc, nhung voi di~u , ki~n 'Ia slt dl;lng mQt cach th~n trQng. Do-thai giao cd xU'acilng co nhi~u hlnh tllll'Ckhac nhau. H1nh thli'c eua Bi~t phai khong phai Ia hlnh thuc duy nhat, cho du hlnh thuc ay sau do chie'm lJU the' trong phong trao Rabbi. Cac ban van Do-thai giao thoa vdi nhau su6t nhi~u the' ky. Di~u quan trQng Ia d~t cac ban van d.y theo thu tll thai gian trudc khi tie'n hanh nhung phuong thac so sanh. Nhat la, khung canh chung clla cac cQng doan Do-thai va Kito giao khac nhau tu din ban : v~ phia Do-thai, trong cmnh nhung hlnh thuc rat khac nhau, do Ia rnQt ton giao xac djnh n~n rnQt dan tQc va mQt Ioi song din cu vao mQt tac ph~rn dU<JC m4c khiii va dU<Jctruy~n kh~u, Lrong khi v~ phia Kito giao, cmnh long tin vao Chua Giesu, Dang da chet, dfi phl;lC sinh va nay dang s6ng, Dang Mesia va Con Thien Chua, Ia can ban qui tl;l nen mQt cQng doan. Hai khai di~m ay, dung v~ phuong di~n giai thich Kinh Thanh, IfinI nen hai boi canh v~ din ban khac nhau cho dftu co nhi~u di~m chung va giong nhau.
3. Loi tiep c~n nhilljch sd hi~u qua cna ban vin (Wirkungsgeschichte)
Loi tiep c~n nay dlfa tren hai nguyen tfic sau : a. Ban van chi trd lhanh mQl tac ph~m van chudng ne u no g~ p nhung dQc gia dem IC;icho no sac s6ng i bAng cach bien n6 thanh cua minh.
b. Vi~c bien ban van thanh cua mlnh nay du<Jc th\l'c hi~n theo cach ca nhan ho~c cQng doan, va c6 nhi~u hlnh thli'c tuy nhung Ianh v,!c khac nhau (van
60
U y Ban I{inh Thanh Giao Hoang chuang, ngh~ thu~t, thftn hQc, kh6 che va tu duc) gop phftn hi6u chinh ban van nhieu hdn nua.
each tier c~n nay kh6ng phai Ia thai c6 hoan toan khong biet den, nhu'ng n6 dUQc khai tricin giua nhftng nam 1960 va 1970 trong nhung nghien cuu van chudng, khi khoa phe blnh chl1 y den nhung m6i tudng quan giua ban van va oQc gia. Khoa chu giai Kinh Thanh co th~ lQi d~ng dUQc lhanh qua cua vi~c nghien cuu na y, nhftt la khi khoa gia i thich theo triet hQc, ben c~nh d6, nhftn m~nh den khoang cach cftn phai co giua tac phffm voi lac gia da viet nen tac phffm do. Theo chi~u hudng nay, van de Ijch sa hi~u qua do mQt quy~n sach hay mot do~n van Kinh Thanh ("Wirkungsgeschichte") t~o nen b~t dftu dUQc dua vao lrong vi~c giai thich. Ngudi ta c6 gitng do htdng stl chuy~n bien cua vi~c giai thich qua dong thai gian dtla vao nhung 01~U du'Qc cac doc gia quan tam khi dQc ban van. NgUC1i ta cling cO' gitng danh gia t~m quan tr9ng vai tro cua Truy~n Th6ng d~ soi sang y nghia cua cac ban van Kinh Thanh. Vi~c d~t chung ban van va dQC gia vdi nhau t~o nen mQt suc nang dQng, vi ban van co mot anh hu'dng toa va gay nen nhii'ng phan ung. Ban van lam yang len mQt l(ji m(ji gQi. LC1imdi g9i nay dUQc cac doc gia Hlng nghe ca nhan ho~c ca nhom. Dang khac, dQc gia kh6ng bao giC1Ia mot chu th don doc. Doc gia thuoc v~ mQt boi canh xa hQi va song trong mQt truyen th6ng. DQc gia den vdi ban van mang theo nhung vftn n~n. Doc gia tuyn chQn, d~ nghj mot cach giai thich va, cu6i cung, dQc gia co th6 sang t~o ra mot tac ph~m khac ho~c co nhung sang kien xuftt phat trtlc tiep ttt vi~c dQc Kinh Thanh. Co nhi.~u vi d~ ve 16i tiep c~n nay. Lich su vi~c dQc sach Dim ca Ia mQt vi dl;l tuy~t vdi v~ cach tiep c~n nay. No cho thay cuon sach aa dl1Qctiep nh~n d thai cac Giao phl;l, trong
61
nhung rnoi tniC1ngdan tu La-tinh thC1iTrung cd ho~c. hon nua, noi rnQt nha th~n bi nhll' thanh Gioan Thanh Gia nhu the' nao. Do d6. 16i tiep c~n nay cho ta co may kham pha f5 hon mQi chi~u kich y nghla cua van phim nay. Trong Tan Vdc cling the, c6 thS va la dieu huu ich khi soi sang y nghla clla mQt do~n van (ching h~n, do~n n6i ve nguC1i thanh nien gi5u c6 trong MI 19,16-36) bAng cach cho tha'y s,! phong phu y nghla clla do~n van nay theo dong lich sU'HQi Thanh nhu the' nao. Nhung Ijch sa cling cho tha'y c6 nhung dong giiH thich c6 y xuyen t~c va sai I~m, dlta de'n nhung h~u qua t~ h~i. nhu d~ y de'n khuynh hudng ba i Semit ho~c nhung hlnh thac phin bi~t chung tQc ho~c, hdn nua. de'n nhung ao tu'dng clla thuytt ngan nam ching h~n. Qua d6, ta tha'y loi tiSp c~n nay khong the la mQt mon dQc l~p dUQc. C~n phai c6 s,! phan bi~t. Phai gilt sao cho dung danh ltu tien cho giai do~n nay hay giai do~n kia cua lich sa hi~u qua cua mQt ban van d~ rdi Ia'y d6 lam qui lu~t dQc nha't rna giai thich ban van d6 cho mQi thC1i.
D. NHONe L61 Tltp cAN NHd cAe KHOA Hoe NuAN vAN . .
f)S thong truy~n cho loai nguoi, Loi Thien Chua <fa ben r sau trong dC1is6ng cua m<)t'nh6m ngu'C1i x. He 24,12) va ( da rnd cho mlnh n1Qt con duong xuyen qua nhung dieu ki~n, hoan canh tam 19 clla nhung con nguC1ikhac nhau, da: bien so~n ra cac tac ph5m Kinh Thanh. Do d6, cae khoa hQc nhan van nha't la xa h<)i hQc. nhan hQc va tam ly hQc - c6 thS g6p ph~n giup hiSu mQt so" khia c~nh clla cac ban van Kinh Thanh tha'u dao hon. Tuy nhien, c~n lltu y rhng trong Hinh v,!c nay c6 nhi~u truC1ngphai tll'tuong, vdi nhung khac bi~t dang kS v~ chinh ban chftt cua cac khoa hQc nay. Nhung dau sao, mot 's6 dong cac

')
62
nha chu giai trong nhung nam g~n day da rut tia dliQc ich lQi tu 16i nghien cuu nay.
1. Loi tie'p c~n theo xa hOi hQc

Cac ban van tan giao g~n li~n voi cac xa hQi trollg do cac ban van ra doi bhng mQt m6i tudng quan he, tudng. Nh~n xet nay di nhien co gia tr! ca d6i voi cac ban van Kinh Thanh. Do do, nghien cuu phe blnh !Gnh Thanh cling cftn phai co sl1 hiu bie't chinh xac cang nhi~u cang t6t v~ nhung di~u ki~n xa hQi d~c bi~t cua nhung mai truong khac nhau trong do cac truyen th6ng Kinh Thanh da thanh hlnh. L6i tim hi~u theo xa hQi-Hch sO' nay c:1n du<;Jcb5 ttic bh~g mQt giai thich xa hQi hQc dOng d~n, tuc la trong m5i trliang h<1p,cung ca'p mQt cach giai thich khoa hQc v~ t~m quan trQng cua nhung di~u ki~n xa hQi co gia
tIi.
Quan dim xii hQi hQc tit Hiu da co mQt vi tei trong Hch sO' chu giai. Sl! chu y rna "Formgeschichte" danh cho mai truong xuftt xli cua cac ban van C'Sitz im Leben") la mQt b~ng chung: nhln nh~n ding cac truyen th6ng Kinh Thanh mang da'u a'n clla nhung moi trliang xii hQi-van hoa da truy~n thong cac truyen th6ng do. Trong thoi gian khoang mQt phftn ba d~u the' ky XX, trliang phai Chicago dii nghien cuu hoan canh xa hQilich sO' cua Kilo giao sd khai, va nhu the' dem l~i cho 16i phe blnh-lich sO' mQt buac tie'n dang k theo huang do. Trong vang hai mu'di nam gftn day (1970-1990), 16i tie'p c~n cac ban van KinhThanh theo xa hQi hQc da trd thanh mQt phftn khong th thie'u cua khoa chu giai. Trong tanh vL!c nay, co nhi~u vftn d~ dliQC d~t ra d6i vdi vi~c chu gia i elfu UdC,. Thi dl;l nguoi ta khong bie't nhung hlnh thlrc t6 chlrC xa hQi va lon giao khac nhau cua Israel su6t
Vi~c ghii thich Kinh Thanh trong Hc)i Thanh
63
dong ljch slt cua dan ay la nhil'ng hinh thuc nao. Trong thCJiky trudc khi trd thanh mQt quo'c gia, co phai mAu nhan chung cua mQt xa hQi khong d~u nhi~u nh6m (acephale segmentaire) la cd sd khdi diEm du r6i khong ? MQt lien minh cac chi tQc khong gAll b6 vdi nhau ch~t che HIm chuyEn sang mQt quo'c gia di dUQc t6 chuc theo chinh th~ quan chu va, tu do, sang rnQt cQng d6ng d~t din ban thufin tuy tren nhil'ng lien l~c ton giao va h~ tQCnhu the' nao ? Nhung bie'n d6i v~ kinh te', quan sa! va nhi~u phuong di~n khac nhau da dua sa! t~p quy~n chinh trj va t6n giao dftn de'n che'dQ quan chu nhu the' nao ? ChAng Ie nghien cuu nhilng qui tAc ung xU' trong Dong phuong thbi c6 va trong Israel khong d6ng g6p gl nhi~u d~ hi~u Mubi dieu ran han la nhil'ng co' gAng thuffn tuy van chuang nhAnl tai I~p l~i hlnh thlic nguyen thuy cua ban van hay sao? Do'i vdi vi~c chu giiii Tan Vdc, cac van d~ qua c6 khac. Xin trung dAn vai vi dl;l : D~ giai thich 1o'i s6ng cua Buc Giesu va cac mon d~ [rudc phl;lCsinh, ta phiii danh cho ly thuy!t v~ mQt phong trao doan sung 111hanh, khong noi an ch6n a, khong gia dlnh, khong cua cai, gia trj nao ? Li~u rnQl m6i tuang quan lien tl;lCd~t can ban tren Ioi Duc Giesu rnoi gQi di theo Ngubi c6 t6n t~i dUQc giil'a thai dQ dut tri~t dE eua Buc Giesu vdi thai dQ cua phong trao Kito hl1u sau phl;lCsinh, trong nhl1ng rnoi truong rat khac nhau cua Ki-to giao nguyen thuy khong ? Chung ta bie't gl ve ca u truc xa hQi cua cae cQng doan ehju anh hUdng cua thanh PhaoIo, cung vdi van hoa thanh thi luang ung trong m5i truCJngh(jp ?
bo
N6i chung, 1o'i tie'p c~n xa hQi hQc giup eho vi~c ehli giai md rQng nhi~u han nli'a va dem toi nhi~u khia ec;lnhItch tich c,!c. Hi~u bie't cac dli' ki~n xa hQi hQc Ia di~u khong thi thieu doi voi phuong phap phe blnh-lieh slt, nhil'ng dil' kien ly giup hi~u cach t6 ehue kinh le, van hoa va ton giao eua the gidi
sa
---------
64
Kinh Thanh.
'Trach nhi~m cua nha chu giai la hi~u ro chlIng
la
duc tin cua HQi Thanh th(ji cac T6ng D6, trach nhi~1Il d6 kh6ng th~ tie'n hanh mQt cach nghiem lUC ma kh6ng c6 vi~e tim toi khoa hQc, llIC la nghien ClIU nhil'ng 11lOi luong quan ch~ t ehe giua ban van Tan Odc vdi "d(ji song thlfC" c6 tinh each xa hQi cua HQi Thanh so khai. Vi~c su dl;1ng nhil'ng khu6n hQc xa hQi cung cap c6ng hie'n nhITng nghien nhung dI nhien
ma u do khoa
cuu nch StI van
trong th(ji df;li cua Kinh Thanh mQt kha nang cann Uin dang k~, nhii'ng khu6n mftu dlidC StI dl;1ng ay phai dli<;jc di~u chinh cho h<;1pvdi thlfC tC;li UQc nghien cli'u. d can chLi
de'n mQt vai nguy co rna 16i tiep c~n xa hQi
hQc c6 thE dem tdi cho khoa chtl giai. Qua v~y, neu e6ng vi~e cua khoa xa hQi hQc III nghien cuu nhil'ng xa hQi song dQng, thi can dE phuong
de'n nhITng kh6 khan
khi lim cach
ap dl;1ng nhITng va ngoai Kinh
phap cua n6 van nhITng m6i tnldng
l!eh sU' dil lhuQc v~
mQt qua khu xa xam. cae
ban van Kinh Thanh
Thanh kh6ng tat nhien cung cap tai li~u du d~ dlia ra mQt hinh anh thau d~o v~ xa hQi th(ji bay gi(j. Tuy nhien phuong phap cua xa hQi hQc If;liquan tam nhi~u den nhITng khia c':lnh kinh le' va thE che' cua dbi s6ng con ngu(ji hon Ia nhITng chi~u kich ca nhan va ton giao.
2. L6i tie'p c~n qua khoa nhan hQc van hoa

L6i tie'p c~n cac ban van Kinh Thanh
sU' d~JI1g nhli'ng
thanh qua cua khoa nhan hQc van hoa c6 lien quan eh~l che vdi loi tie'p c~n xa hQi hQc. Slf phan bi~l giil'a hai loi tiep e~n nay vLta nlim tren binh di~n nh~n thlIc, lai vua d6ng thdi nam lren blnh di~n phuong phap va binh di~n cua nhITng khia c':lnh ve thl;lc l~i dang dUQc xem xet. Trong khi loi tiep c~n xa hQi hqc chung ta vua noi tren - nghien cuu nhi~u v~ phuong di~n kinh te'
65
va th~ ehe', thlI5i tie'p e~n nhan h9C I~i ehl1 y de'n t6ng th~ fQng Ion eua nhi~u khia e~nh khae phan anh ndi ngon ngu, ngh~ thu~t, ton giao, va ca ndi y phl;!e, d6 trang sue, Ie l~e, nhay roua, th~n tho~i, truy~n hoang dUdng va tat ca nhftng glIien quan de'n khoa rno ta dan tQc h9C nITa. N6i chung, nhan h9C van hoa tim each xae dinh nhil'ng d~c net eua nhung m~u con ngu'di khae nhau trong rnoi tr\tong xa hOi cua hQ - chAng hC;\n nhu' '"can ngu'di Dia Trung Hai" - vdi tat ca nhung gl ham fin trong do, nhu' nghien cU'u v~ b6i eanh nong thon ho~e thi thanh va chl1 y de'n nhung gia tei du'<Jcxa hQi ba'y giC1nhln nh~n (danh dll va 0 nhl;!e, tinh cfin m~t, long trung tin, truy~n th6ng, cac Io~i giao dl;!'- va hQc du'dng) thea each rna sl! ki~m soat xa hoi thlle hi~n, ehli y den nhung tu' tu'ang eua ngu'oi dan bay gid ve, gia dlnh, nha eua, h9 hang, llnh tr~ng eua ngu'di phl;! nu, th~ che' nhi thU'c (chu nhfinJ khaeh hang, sa huu chul nguC1iHluon, an nhfinl ngu'oi thl;! an, nguoi tl;l'dol ngltl1i no l~), va cling khong quen quan ni~m v~ slf lhanh thieng va pharo 1\;le, nhung cam ky', nghi Ie khi ehuy~n III mOL tlnh tr~ng nay sang mQt tlnh tr~ng khac, rna thu~t, ngudn l<;1i lU'e, ngu5n quyc:n hanh va thong tin ... Teen cd so nhung yeu to' khac nhau do, nguoi ta kie'n tL}-o nhung di~n hlnh va nhung ':khuon mftu" chung eho nhi~u n~n van hoa. Hdn nhien lo~ i nghien eU'u na y hrtu ich cho vi~e giai thich eae ban van Kinh Thanh va thl;l'csl;l'da du'<Jesu dl;!ng d~ nghien euu cae quan ni~m v~ h9 hang teong Cl;l'uVoe, v~ vi tn eua ngudi phl;! nu teong xa hoi Iseael, v~ anh hUdng eua nhung nghi tie't lien quan de'n sinh ho~t d5ng ang ... Trang eac ban van thu~t I~i giao hua'n eua Duc Giesu, chdng h~n cae dl;! ngon, nhi~u chi tiet co th~ dUQc giai thich nhd 15i tiep c~n nay. D6i
_66
U_y_B_a_n_K_i.nh Thanh
Giao Hoang
vdi nhil'ng quan ni~~ can ban cling the', ehc1ng h~n quan ni~nl v Nudc Thien Chua, ho~e cach quan ni~m thdi gian lien quan de'n lieh sa cuu dQ, cling nhu tie'n lrlnh cac Kito huu tien khCii qui tl;l thanh nhung cQng doan. Loi tie'p c~n nay giup phan bi~t r6 h(1n dau T'hanh, la nhil'ng ye'u to thudng t6n trong sa di~p Kinh vi eo n~n tang trong ban tinh cua con ngudi, dau Iii loi
nhung yeu to bat tat, vi thuQc ve nhung nen van hoa d~c thu. Tuy nhien, cling giong nhu nhil'ng loi tiep c~n Cl;l th~ khae, lo~i cua M~c Khai. tiep c~n nay tif n6 khong du kha nang cho thay nQi dung d~c
can
phai'1
thac dieu d6 khi danh gia tam
mac quan tn?ng cua nhli'ng ket qua do 16i tiep c~n nay.
3. Loi tie'p c~n tam
Iy
va phan taU1
Tam 19 hQc va than hQc khong ngU'ng doi tho~i vdi nhau. Ngay nay, nhil'ng nghien cuu tam Iy hQc md fQng den ch6 nghien cuu nhil'ng en u true nang dQng cua coi vo thue, da t40 nen nhil'ng tha nghi~m mdi nhAm giai thich eae ban van c6, g6m ca ban van Kinh Thanh nil'a. C6 nhil'ng lac ph5m du<;jc danh hAn d~ giai thich cae ban van Kinh Thanh theo ki~u phan tam h9c. Nhung cUQc (ranh lu~n soi n6i di~n ra sau d6 : trong mae dQ nao va vdi nhil'ng dieu ki~n nao nhung nghien cuu tam 1'1 va phan tam c6 thE g6p ph5n hiEu Sach Thanh sau xa hdn ? NhiIng nghien CtIU eua lam 1'1 hQc va phan tanl hQc giup cho khoa chu giiii dUQc phong phu, vi nhd hai khoa do, cae ban van Kinh Thanh c6 thE dUQe hieu nhli la kinh nghi~m song va nhil'ng qui lu~t cua caeh eli xU' hanh dQng. Ta biet ton giao luon d tfong tinh tr~ng xung dQt ho~c tranh dii vdi va thue. Top giao dong mQt vai tfO dang k~ vao vi~c dinh hudng dung dftn eho nhung xung hfC eua con nguC1i. Cac giai do~n eua khoa phe blnh c6 tlnh caeh lieh sa cfin du<;jc b6 tue them nhd nghien cltu
Vi~c ghii thich Kinh Thanh trong HQiThanh
67
nhung muc dQ khac nhau cua thlfC t~i dLtQcdi~n ta trong cae ban van. Tam Iy hQC va phan tam hQc c6 g~ng md con dubng theo hLtdng na y. Hai khoa d6 md ra con duong giup hi~u Sach Thanh theo nhi~u chi~u kich va giup giai rna ngon ngil' nhan lo~i trong M~c Khai. Tam Iy hQC va, mot cach khac, phan tam hQc d~c bi~t da dem I~i mot cach hi~u rndi v~ bi~u tUQng. Ngon ngii' biEu tLtQnggiup dien tii nhung vung kinh nghi~m ton giao rna 19 lu$n thuftn 19 tri khong th~ d~t tdi nhung I~i c6 gia lrj doi vdi v6n dS chan Iy. Chinh vi the' nghien cuu chung giua hai mon nay do e4e nha chl1 giai cung vdi cac nha tam ly ho~c philn tam se dem l~i mQt sa IQi ich, d~c bi~t khi c6 cd sCJkhach quan va dlt<;1c kinh nghi~rn ml)c vv xac nh~n. C6 thi tntng nhi~u vi dl) cho thffy c5n c6 mQt nB 111c chung giua cae nha chl1 giiii va cae nha tam ly d~ co thi hieu co 9 nghla cua cae nghi thac phl}ng tlf, nhung hy Ie, nhii'ng ca'm doan, d~ c~t nghla ngon ngii' b6ng bffy cua Kinh Thanh, 9 nghia am dl} cua nhii'ng tclnh thu~t phep 1~, nhung ngu6n m~ch eua nhii'ng thi kie'n va sa'm ng6n khai huyen. D6 kh6ng phiii thu4n tuy la vie't l~i ngon ngil' biSu tLtc;1ng ua Kinh Thanh, nhung III c tim hi~u xem ngon ngii' bi~u tu'Qng d6 e6 chuc nang nao d6i vdi viec mac khiii m4u nhiem va dua ia )oi cha't vffn - CJd6 thuc tai ... . . cao ca cua Thien Chua di vao g~p go can ngu'oi. CUQc doi tho~i giii'a khoa chu giai vdi tam 19 hQc ho~c phan tam hQc, nhAm hi~u Kinh Thanh ro hdn, hi~n nhien phai c6 tinh cach phe blnh va ton trQng nhung bien CLtdngclla mdi bQ man. Nhu'ng d~u the' nao di nua, tiim 19 hQc ho~c phan tam hQc chu trLtdng va th~ n se khong th~ nao dua fa dUQCnhii'ng dil' ki~n duc tin. D~u hU'u ich cho vi~c xac dinh fO hdn ph~m vi tnich nhj~m con nguoi, tam 19 hQc va phan tam hQc khong dUQc lo~i
.68-
lJ y Ban Kinh Thanh Giao Hoang
bo lhlfe t~i lQi loi va on cau oQ. Dang khae, ta phai <; ttl'dltng l~m Ian tinh ton giao
phat vdi m~c khai Kinh Thanh ho:Jc larn t5n thuang tinh each lieh sCI'cua s(( di~p Kinh Thanh, vi d6 hi yu to' bao daTu eho t-jnh Thanh co gia tri eua m(>t bien e6 oQc
(if
nnat. Ngotu fa, chung la c~n chd

..._....
,,.:-
y la
ngu',:ji ta kh6ng thti n6i
v mot tht.'f '"chu giai thea .. . tam hoc" nhl! th~ n6 chi co lllOi Dhan .. ~
rnQt hlnh thue m?4 f.hoi. Thy'c tel vi phat xua't tu nhling !finh vlfe khac nhau eua khoa tam ly va nhffng tnlong phai tu lUdng khac nhau, nen co nhi~u 101 tiep c~n c6 ih~ soi sang giup giai thich Kinh Thanh ve phtfOllg di~n nhan van Ian than hyco Tuy~t d6i hoa l~p lnfong na.y l~p rHtdng IlQ eua trliang phfii nay truong nhai Kia kh6ng nhung khan/? c6 VO slf phong phu cua n6 hie chung, ma can ~:6 thti inc h~i if! dang khac.
ca
.1
,--.
(Ki/t
iuqn). Khdng th~ gi,in
luyc
khoa hQc nhan van vao
cae mon xa hQi hqc, nhan hQc van hoa va tam iy h9C. Nhi~u mon khac cung co thE f<ll hiru lch d6i voj vi~c giai thich Kinh Thanh. TJ(}ng tat ca nh[rng tanh v'.fc ay, can phai ton trqng th~m quy~n trung nhCrng lanh Vt.fc chuyen mon va p~liii nh~n ding hiem khi cung mQt con ngl.tdi viIa c6 kha nang v~ chu giai, l~i vua gioi giang ve mQt kho:.l hqc nhan van.
D.
NniJNc to! 'nEll CAN THEO
601 CANH
Vi~c glai lhkh mQt ban van Iuon iuon tuy thuQc VaG nao tr:;1Hg ngiJ'dl .:~ v~ nhfrng aieu ng1loi dye ba n van a y quan de tam. Ngu'dl dqc eLl! Y Hh]~u hon dtn mQt s5 khia cC;1nh va, i.tiu kh6ng chu y, il. chu )' de'n mQt s6 khia cQ nh khac. Vi the', kh6
, ?'
tranh khoi vi~c mQt s6 nha chu giai dua vao e6ng vi~e nghien eli'll eua rnlnh nhung quan di~m mdi tudng ung vdi nhli'ng dong til' llidng hi~n d':li, nhung dong tu tudng cho den nay vftn chlia <.:6
69
dUQc mQt vi tn d~y duo HQ c~n phai lam vi~c vdi tinh th~n phan bi~t va c6 phe phan. Hi~n nay, nhung phong trao dang dijc bi~t 16i keo dUQCnhieu clul y la phong lraO thftn hQC gicii ph6ng va de cao quyen phl;!nu.
1. L6i tilp c3n theo thAn hqc giai phong

Than hQc giai ph6ng la mQt hi~n tll<1ng phuc ~p, khong nen ddn gian hoa mQt cach tuy ti~n. Than hQCgiai ph6ng trd thanh phong trao vao dau nhung nam 1970. Kh~i diem clla than hQc nay, ngoai nhung hoan canh kinh te', chinh tri vl xi hQi cua cac nudc thuQc My chau La-tinh, phai k~ de'n hai biSn cli Ion trong HQi Thanh: Trlldc he't la Cong Dang Vaticano n v"i y mulln c~p nh~t hoa (aggiornamento) va hudng ml}c Vl}cua HOi Thanh v~ nhung nhu ca u clla the' gidi hi~n nay. Thl1' de'n II H(\i Nghi Giam m\lc My chau La-tinh Ian thO' hai CJ Medellin nam 1968. HQi nght nay dii ap dl}ng giao hutn clla Cong Dang vao nhung nhu cau cua My chau La-tinh. Phong trao cung Ian tran lJ nhi~u ndi khac tren the' gidi (Phi chau, A chau, dan tQc da den lJ
Hoa Ky).
Kh6 phan bi~t xem c6 th,!c st! "mQt" than hQc giii ph6ng hay khong, cung nhll kh6.xac dinh phllong phap clla n6. Va cung kh6 xac dinh mQt cach tlldng xung cach dQc Kinh Thanh clla than hQc nay, d~ rai neu len nhung d6ng gop vl nhung gidi h~n clla n6. Ta c6 th~ n6i rhng than hQc giii ph6ng khong theo mQt phltdng phap nao d~c bi~t. Nhltng, khlJi di til nhii'ng quan diEm xa hQi-van hoa va quan di~m chinh tri rieng, n6 theo mQt cach dQc Kinh Thanh nhhm vao nhu cau cua nhirng ngltiJi dan dang mulln tim trong Kinh Thanh 11ldng tht1c nuoi du'<JngdO'ctin va diJi s6ng.
70
., Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang
Th5n h<;>c giai phong khong hai long vdi mot Joi giai thich khach quan hoa. t~p trung van nhil'ng gi ban van noi. trong van m'.lch nguyen thuy cua no) nen dii tim mQt cach dQc phat sinh ttt hi ~n tr'.lng cua ngudi dan. (J day va hlc nay. Neu dan chung dang :.;ong trong nhil'ng hoan canh bi ap bU'c)c~n phai c~y den Kinh Thanh d~ tim 1Ltdng thlfC kha di nang do hQ trong nhii'ng cUQc da U tranh va nudi du'Bng nhii'ng ni~m hy vQng cua hQ. Khdng dUQc quen thlfc tr~ng hi~n t~i) trai l~i phai du'dng d~u d~ soi sang cho thlfC t':li fly nnd vao anh sang cua Ldi Chua. Tlt anh sang nay se xuat phat cach hanh xli' (praxis) Kito giao dich thlfc, hudng den vi~c bien d6i xa hQi nhd hanh dQng cong bAng va long yeu thlidng. Trong quan di~m dU'c tin) Kinh Thanh dUQc bien d6i thanh dQng IlfCthuc diy nhAm giai ph6ng tr<)n v~n. Nhii'ng nguyen tde clla loi tiep e~n nay nhli sau : Thien Chua dang hi~n di~n trong lich sa ella dan Nglidi d~ dem dn cU'u thoat den cho h<;>. gudi la Thien Chua N eua nhung ngudi ngheo) Nguoi kh6ng dung thU'slf a p bU'eva bilt congo Chinh vi the) khoa chu giai khong dliQc trung dung) nhling phiii noi glidng Thien Chua) Ilfa ch<;>n trlidng benh vlfc l~p nglidi ngheo va da'n than dau tranh d~ giai ph6ng nhung nglidi bj ap buc. Vi~c tham gia van euoc dau tranh do hin nhien lam xual hi~n nhung y nghla chi dli<;1c kham pha khi ban van Kinh Thanh dl1<;1cQc trong mQt boi canh lhLfc SLflien ddi vdi nhung d nglidi bi ap bac. Vi vi~c giiii ph6ng nhil'ng ngl1di bj ap buc la mot lien trinh t~p th. nen cQng doan nhung ngu'oi ngheo la noi lot nha't d~ don nh~n Kinh Thanh xet nhLfloi co suc giiii phong. Ngoai ra, cac ban van Kinh Thanh von da du'<;1c viet cha cac cQng
Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh
71
doan, nen vi~c dQc Kinh Thanh dUQc trao tntoc tien cho cac cQng doan. Loi Thien Chua mang tinh cach hi~n l~i trQn v~n, nha't la VIbien co sang I~p (ra khoi Ai-c~p, cUQc thU'dng kh6 va phl)c sinh cua Bltc Giesu) co kha nang t~o nen nhung cach thS hi~n moi mai trong dong lich su. (Tich qlC). Th~n hQc giai ph6ng ham chlta nhung yeu to' mdi chAc chAn co gia tri : Y thuc sau xa v~ slf hi~n di~n cua Thien Chua, Da'ng cuu thoat, nhii'n m'}.nh den chieu kich c(>ng doan cua dl1c tin, nhu c~u ca'p bach c~n co mQt praxis (lo'i hanh xu) giai ph6ng d~t can ban ch~c chAn tren cong binh va bac ai, dQc l~i Kinh Thanh cach mai me d~ tim each lam cho Loi Thien Chua nen anh sang va lu'dng thlfc cho Dan Thien Chua gilra nhung da'u tranh va nhung hy vQng. Cach dQc Kinh Thanh nhu the cho tha'y ban van Hnh hl1ng vfin con trQn v~n khel nang ngo l{ji voi the gioi nga y nay. (Tieu qlC). Nhu'ng mQt cach dQc Kinh Thanh nhin m~nh nhieu den dftn than nhLl the' cling ham chua nhung nguy cd. Vi cach dQc dy gan li~n vai mQt phong trao vfin con dang chuySn bien, nen nhung nh~n dinh thea do c6 thS chI c6 tfnh cach nha't thai. Cach dQc nay t~p trung VaG nhung ban van thu3t chuy~n va ngon sO' nhAm soi sang nhung hoan canh ap bue va gQi len mQt praxis huang de'n vi~c thay d5i xa hQi. Doi 16e, cach dQc nay da co thi bi thien I~ch, vi khong ch6 Y du den nhung ban van khae trong Kinh Thanh. Dung la chu giai khong du<;1ctrung l~p, nhung cung phai coi chung dS dung lrO thanh chu giai mQt chieu. Dang khac, ho~t dQng xa hQi va chinh tq khong phai III nhi~m Vl)tn)'c tiep eua nha ehu giai. VI muan du'a sl1 di~p Kinh Thanh vao bai eanh xa h(>ichlnh tr!, cac nha thffn hQc va cho giai dii di den ch6 nhCJc~y
72
nhieu dl;Jng Cl.1khac
nhau d phan tich thlfc te' xa hQi. Theo
huang di d6, mQt so tdio ILtu thfin hQc giai ph6ng dft thL,tc hi~n rn<)t loi phtin tich ch!u anh hUdng tll nhung h9C thuye't duy v~t va hQ dIng dQc cn Kinh Thanh trong chinh khung canh d6, dieu nay kh6ng th kh6ng bi d~t thanh van de, nhat la nhang gl lien quan de'n nguyen dc mac-xit ve dau tranh giai cap.
Do suc ep cua nhling van de xa h(>i to lon, nguC1i ta da phai nhan m~nh nhiu han den m(>t thu canh chung lu~n tran the. Vi~c nay d6i khi lam phuong lwi den chieu kich canh chung sieu vi~t cua Kinh Thanh. Nhung thay d6i ve xa h(>i va chinh tIi dil dua 16i tiep
c~n nay de'n eho d~t ra cho' chinh mlnh nhieu diu hoi moi va ph:ii tim ra nhung dUdng huang moi. Muan tiep tl;lc phat tri~n va gilt dUQc slf phong phu trong H(>i Thanh, m(>l nhan to' quye't dinh la cfin ph:i i la rn r5 nhltng tien de chtl gia i, cae phuong pha p cung nhu slf an khdp cua n6 voi due tin va voi toan th~ Truyen Thang cua HQi Thanh.
2. L6i titp c~n d~ cao quy~n phl} nu

L6i gia i thleh Kinh Thanh d eao quyen phl;1 nu ra dC1i
d Hoa Ky khoang cuoi the'

duy~t
ky
XIX, trong b6i canh xa hQi-van
hoa cua cUQc dau tranh d6i quyen cua phl;! nu, vdi mQt uy ban
h;ti Kinh Thanh.
Uy ban nay da cho ra dC1i be) "The
Woman's
Bible" g6m hai cu6n (New York 1885, 1898). Phong
trao nu y l~i c6 mQt sue sang moi tfong nhltng nam 1970 va phat trin f(>ng Ion cung vdi phong trao giai ph6ng phl) nu, d()c bi~t la d B5c ~1y. N6i dung ra, can phan bi~t nhieu hlnh thuc giai thich Klllh Thanh de caa quy~n phl;l nu, bdi vi nhi1ng lai tie'p c~n dUQc st1 dl;lllg rat khac nhau. Tat c:i cac lai tiep c~n d6 c6 dl1~c slf Ih6ng nhat vi xoay quanh mQt tai chung la phl) nu va
de
Vi~c giii thich Kinh Than~ trong Hc}iThanh
73
theo du6i cung mQt ml;lc dich la giai ph6ng phl;l nil va dbi cac quyn blnh d~ng voi cac quy~n cua narn gioi. ta d~ c~p de'n ba hlnh thuc chinh cua 15i giai thich Kinh Thanh d~ cao quy~n phl;l nil : hlnh thuc tri~t d~, hlnh thuc tan chinh th6ng va hlnh thuc phe blnh. linh thue trift
a da y, chung
dl ch6i
bo mQi the' gia cua Kinh Thanh, :
VI chu truong rhng Kinh Thanh do dan ong san xuftt ra nhAm
duy trl sl! th5ng tIi eua dan ong d6i voi phl,l nIT(androcentrisme Ifty nguoi nam lam trung tanl). linh thuc tan chinh thlfng chfip nh~n Kinh Thanh xet nhu la c6 tinh ngon su va co th~ dung dUQc, it la trong mue dQ Kinh Thanh dung ra benh vlJc nhilng nguai ye'u, va vi the' ding benh vl!e phl,l nil'. Huang di nay dUQc nh~n nhu la mQt "thlt qui trong thu qui", d~ lam n6i nhil'ng gi trong Kinh Thanh ung hQ vi~c giai ph6ng ph\) nil' va dbi quy~n phl;l nil'. Hlnh thuc phe binh sll dl;lng mQt phuong phap lu~n tinh vi va lim caeh tai kham pha vi tri va vai tro eua nguai phl,l nil' KilO giao trong phong trao Duc Giesu va trong cae HQi Thanh ch~u anh huang cua thanh Phaolo. Thai d6, c6 Ie ngltoi ta dii cha'p nh~n mQt sl! blnh dAng nao d6, nhung slf blnh dAng fty mOt phgn Ion di hi che d~y trong cae tac phffm Tan Vac, va sau (16 con hrln nil'a, vi khuynh huang ph\! h~ va Ifty nam gioi d~n d4n ehie'm uu the'. L6i giai thieh d~ cao quy~n phl;l nITdn khong phat triSn thanh m()t phuong phap moi, nhung sll d\!ng nhung phuong phap chu giai hi~n hanh, nha't la phuong phap phe blnh-Hch sU'oTuy nhien no them vao hai tieu chuffn nghien cuu. MQt la tieu chugn d~ cao quy~n phl;l nll, mu<;1neua phong trao giai ph6ng phl;l nll, theo duang huang rQng rai hcJn eua phong trao th~n hQc giai ph6ng. Tieu chu5n nay sU' dl;log
74
rnQt 19 lhuyet giai (hich dang nghi : Ijch su thuong do nhung ngLtoi chien th5ng viet ra, nen mu6n g~p dLt<Jc chan 19 (hI dltng tin vao cac ban van, nhung phai tim d d6 nhil'ng dau Ve( cho thay mQt cai gl khac. Hai Ia tieu chuffn thuQc xa hQi hQc. Tieu chuffn nay d~t can ban tren vi~c nghien cuu cac xa hQi thoi Kinh Thanh, cac t~ng lop trong xa hoi d6 va vi (ri cua ngLtoi phl;1nil' trong do. D6i voi nhung nhil'ng ban van Tan Vdc, d6i tLt<;jng nghien cuu, cu6i cung, khong phai Ia quan ni~m v~ ngLtoi ph\) nu nhLt dU<Jcdi~n ta trong Tan Uoc, nhLtng la vi~c phl;1cche c6 tinh cach ljch su hai Hnh tr~ng khac nhau cua ngLtoi phl} nil' (J the ky I : tinh tr~ng thuong c6 trong xa hQi Do-thai va Hy-La, va tlnh tr~ng eo tinh cai tan, da dLt<Jcl~p trong phong trao Due Giesu va trong cac Hoi Thanh chju anh hudng cua thanh Phaolo, trong d6 c6 Ie nguoi ta da I~p "mQt cong doan nhung mon d~ cua Dli'c Giesu, mQi nguoi d~u blnh d4ngn Gl 3,28 la mQt ban van thuong du<;jctrung dftn d~ lam di~m il!a eho quan di~m nay. Ml;1cdich III tai kham pha cho ngay nay Ijch su dii bj bo quen ve vai tro cua ngLtoi phl;1nu trong HOi Thanh thoi khai nguyen.
(Tich q/c). Cach chl1 giai de cao quy~n ph\) nil' dem l~i
nhi~u d6ng g6p tich el!e. NhLt v~y, phl;l nil'da c6 mQt ph~n tich cl!e hon (rong vi~e nghien eli'u chu giai. Thuong phl;l nu thanh cong nhi~u hdn nam gioi trong vi~c kham pha ra sl! hi~n di~n, y nghIa va vai tro eua phl;l nil' trong Kinh Thanh, trong Ijch su thoi khai nguyen Kito giao va trong HQi Thanh. Chan lroi van hoa hi~n d~i, nho cang ngay nguoi ta ding chu y nhi~u den phim gia va vai (ro eua ngudi phl;l nil' lrong xa hQi va trong HQi thanh, d(jt fa cho ban van Kinh Thanh nhilng diu hoi moi, do d6 phat sinh nhung cd hQi kham pha moi. SI! nh~y cam eua ph\) nil' giup
Vi~c gicii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh
75
tim fa va sua chua mQt sci each giai thich hi~n hanh, c6 thien kien va nham bi~n minh chr' s\f thcing tri cua dan 6ng doi vdi phl,l nll.
Dcii vdi nhung gl lien quan den C,!u Vdc, c6 nhi~u

nghien cU'u dang e6 gdng dC;lt en eha hi~u biet hlnh anh Thien d Chua mQt each ro rang hon. 'fhien Chua trong Kinh Thanh khong phai la hinh anh phan chieu cua mQt nao tr~ng phl) h~. Ngu'di la Cha, nhu'ng Ngu'di cling la Thien Chua day tlnh au yem va d~y long yeu thu'ang eua ngu'di Ill~.
(Tieu qIC). Trang muc dQ 16i ehu giai d~ cao quy~n

phl} nll d~t din ban tren thien kien nao, n6 se giai thich eac ban van Kinh Thanh rnQt each thien l~ch va vi the e6 th~ bj ban dii. Mu6n minh chung cac chu d~ cua n1lnh rna l~i thieu rnQt cha dl,l'a tcit hon, loi chu giai nay nhi~u khi phai c~y dl,1'aVaG nhllng 19 chU'ng ex silentio (nhllng gi Kinh Thanh khong n6i). Ma ta biet lo~i 19 chung nay n6i chung la kha nghi. Chung khong bao gid c6 th~ du d~ du'a fa mQl ket lu~n c6 n~n tang ch~c chiln. Dang khac, c6 gAng dl,1'avao nhllng di{u vet thoang qua trong ban van d~ lhLtphl)c ehe mQt hoan canh Ijch sLtma ngay ca cac ban van ra nhlt cling lllu6n che gia'u, co g~ng d6 hoan toan kh6ng phu h(,1pvdi vi~e chu giai dung nghla, VI n6 du'a den cha lo~i bo nQi dung cua nhllng ban va~ du(,1clinh hung d~ chQn mQt IllQl sl! phl)c che khac co tinh cach gia thuyet. Loi chu giai d~ cao quy~n phl,l nll nhi~u khi neu len nhU'ng va'n d~ lien quan den quy~n binh trong HQi Thanh. NhU'ng van d~ nay, ai cling biet, 1ft doi lu'(,1ngcua nhllng cUQc tranh lu~n va th~m chi doi d~u nlla. Trong lanh vl!c nay, loi chu giai d~ cao quy~n phl,l nU'se chi hllu ich cho HQi Thanh d rnU'c d(> n6 kh6ng sa VaG ehinh nhU'ng cai bAy n6 von to' giac va kh6ng quen mat cai nhln eua giao hua'n Tin Mung : quy~n binh
76
._-----_.-._-_._-_
..
_--_.
__ ._---
..
1ft mQl
slf phl;lC Vl;l,
do la giao huftn
mon d~ cua Nguoi, bat lu~n nam
fila 2 nu .
Due Giesu goi g~m mQi
E. CACH
clAI THieH BAonuJ
(FONDAMENTALlSTE)
(Nguyen ltiC). each giai thich bao tho khdi di tu nguyen t~c cho ding Kinh Thanh VIla Loi Thien Chua, dii dLt<;1c linh hung va khong vudng sai 1ftl11, nen phai dLt<;1c Qc va giai thich d sat chulfong mQi chi titt. NhLtng "giai thich sat chu" d day hi~u Ifl m(>t each giiii thich sd d~ng, cu chu, nghla la lo~i bo ba't ky co g~ng naa nham hi~u Kinh Thanh ma co d~ y de'n ngu6n goc ljeh va Sl;f phat tfi~n cua Kjnh '1'hanh. NhLt the', loi giai thieh nay di nguQc l~i vi~e slr dl;lng phU'dng phap phe blnh-lich cling nhu bat ky phuong phap khoa hQc nao nhhm giiii thich
sa
sa,
Kinh Thanh. bao tho dii b4t ngu6n tll thdi Ciii each, xufit phat tit moi 10 14ng lam sao trung thanh vCJinghla den eua Sach Thanh. Sau the' ky Anh Sang (the' ky XVIII), cach giai thich nay dii co m~t trong phong trao Tin Lanh, nhl1 ffiQt buc tuOng thanh chong I~i loi chu giiii HI do. Tit "bao tho" (fondamentalisme) g~n li~n trllc tiep vdi HQi Nghi Kinh Thanh Hoa Ky hQp Niagara, ti~u bang New York, nam 1895. Trong hQi ngh! do, cac nha Tin Lanh bao thu dii xac d!nh "nam di~ffi can ban" (fondamentalisme) : s,! vo ngQ v~ tling chu cua Sach Thanh, than tinh cua Chua Kito, yi~c NgU'oi dl1<;1C sinh fa hoi My d6ng trinh, giao 19 v~ vi~c NgLtOi d~n tQi thay the cho
(Ljch SLl). Cach giai thich Kinh Thanh
Do~n van cuoi cung nay da dl1(jc dl1a ra bO phie'u : 11/19 phie'u thu~n, 4 phieu chong, va 4 phie'u khong y kie'n. Nhii'ng ngl10i bO phie'u chong di yeu cau ia phai ghi ket qua cUQCbo phie'u nay kern theo ban van. Uy Ban di chip thu~n.
77
loai nglioi va slf phl,lc sinh than xac khi Chua Kito de'n 15n thuhai .. Khi 16i dQc Kinh Thanh baa thu Ian tran sang nhi~u ndi khac tren the' gioi, no cho ra d(ji nhi~u 16i giai thich khac, cling Ia loi dQc "cu chil''' CJ chau Au, chau A, chau Phi va chau My Nam. Trang phftn cuoi the ky xx, loi dQc nay ngay cang co nhi~u nglioi trong nhil'ng nhom ton giao va giao phai cling nhli trong s6 cac ngli(ji cang giao slt dl;lng. Cho d5u chu trlidng bao thu co 19 khi nhii'n m~nh de'n dn linh hung cua Kinh Thanh, slf vo ngQ cua L(ji Thien Chua cling nhli cac chan 19 khac cua Kinh Thanh du'<Jcgoi ghem trong nam di~m can ban, nhling caeh tdnh bay cac chan 19 nay l':li b~t ngu6n tu mot 9 thuc h~ phi Kinh Thanh, bat chap nhil'ng ngu'di chu trlidng loi tie'p c~n nay noi la co. Boi VI 9 th(te h~ nay dbi phai khong ngung theo nhli'ng quan di~m co tlnh each giao di~u, cung ng~c, va ap d~t mot cach dQc Kinh Thanh choi bo mQi thutra va'n va mQi thu nghien cuu c6 tlnh cach phe blnh, nhli th~ d6 Ia ngu6n giao huan doc nhat lien quan de'n dai song Kito giao va on cuu dQ Van d~ can ban d~t ra cho 16i giai thich Kinh Thanh bao thu nay la : khi tu ehoi khong dem xla den tlnh chii't Ijch sOcua mi:;lckhiii Kinh Thanh, n6 lam cho 1111nh hong c6 kha nang k chap nh~n trQn vyn chan 19 cua .chinh vi~c Nh~p Th~. Chu tru'ung bao thu tron tranh bftt elI lien h~ Ch~l che nao girra cAi thieng 1hanh voi cai pham nhan trong nhung moi tu'dng giao vdi Thien Chua, khong chiu nh~n r5ng Lai Thien Chua, dliC;1C Hnh hung, dff du'ljC di~n tii b~ng ngon ngu llhan lo~ i va dil du'<;1eae c tac gin nhan IO':li, ma khii nang va phu'ong ti~n co gidi h':ln, bien sOi:;tn Ju'di tac d91lg cua on th5n hung. VI 19 do do, chu tru'ong nay co khuynh huang xu ly ball van Kinh Thanh nhli th~ ban van dil dl1<jc Thanh Than dQc tung chIT eho chep. ChLi tnrdng nay kh6ng th~ nh~n ding Lai Thien Chua dff thanh van trong
78
ID(>tngon ngil' va ffi(>tcach di~n ta chiu anh hUdng cua thai d~i nay, thai d<;likia. Chu tnrong nay khong h~ chu 9 tdi cae mnh thuc van chliang cling nhli nhling cach suy nghI cua con nglioi trong cac ban van Kinh Thanh. Nhi~u ban van do Ia ket qua cua ffi(>t qua tdnh sOc;lnthao keo dhi qua nhung thai gian dai va mang dftu vt cua nhung hoan canh Hch su rftt khac nhau. Chu truc1ng bao thli cling nhan m~nh qua dang v~ slf vo ngQ cua cac chi tit trong cac ban van Kinh Thanh, nha't la v~ nhung gl lien quan dn nhung slf ki~n ljch su ho~c nhling chan 19 dU\fCcoi Ia co tlnh cach khoa hQc. Chu tnlc1ng na y thuang Iich hoa cai chftng co y obi c6 tinh cach ljch SU, blii VI chli trueing nay coi ffiQi di~u du<;jctuang thu~t ho~c k~ lc;livdi nhung oQng tu d thl qua khu Ia c6 tinh lich slt, rna khong cftn chu y den kha nang c6 th co rnQt nghia bi~u tU<Jngho~c nghla b6ng.
sa
Chu trliang bao thu thliang co khuynh hlidng khong dem xia ho~c choi bo nhung vftn d~ rna ban van Kinh Thanh, trong hlnh thuc nguyen ban Hipri, Aram ho~c Hy-Ic;lP, neu ra. Chu trliang thuang dli<;jcgftn ch~t vdi mQt ban dich nhftt dinh nao d6 cua thai xlia ho<)c thai nay.Chu truang nay cling bo khong d y den nhung "vi~c dQc 14i" (relectures) cua mQt so ban van trong chinh Kinh Thanh. Doi vdi nhung gl lien quan den cac sach Tin Mung, chu trliang bao thu kh6ng d~ y den slf tien trin cua truy~n thong Tin Mung, nhling lc;liIfin lQn ffiQt cach ngay tha giai do~n chung ket cua truy~n thong nay (tuc la nhung gi cac tac gia sach Tin Mung dft viet) vdi giai do~n khdi dftu (cac loi noi vi~c lam cua Dl1c Giesu lich sa). D6ng thai chu trliang nay coi thuang m(>t dil' ki~n quan trQng : d6 Ia cach thl1c chinh cac c(>ng doan Kito giao tien khdi da hiu v anh hUCJngdo Duc Giesu Nadaret va su di~p cua Nguai san sinh ra. Th nhung 06 14i IA
Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc)i Thanh
78
mQt loi chung ve ngudn g6e tong truy~n eua due tin KilO giao va caeh di~n 18 In,tc lie'p eua due tin' y. Nhu' the', ehu tru'dng 1>80 thu da lam bie'n chit lC1i C1i Qi do chinh Tin Mung dl1a ra .. m g Chu tntdng bao thu ding co khuynh hu'dng theo nhil'ng quan di~m e,!e ky h~p hoi, boi VI phong trao coi quan niem vil trl,! hQc cd xlla, IBi thC1ila phil hQp vdi thl,lCt~i, VI quan niem vO trl} hQc a'y dllQCKinh Thanh n6i dSn. Di~u d6 ngan can vi~e ctg'j tho~i vdi ml)t quan ni~m rl)ng rai hdn v~ nhil'ng tu'dng quan gilra van hoa vdi duc tin. Chu trlldng nay dl,la tren ml)t cach dQC khong phe blnh ml)t so' van ban Kinh Thanh d~ cung c6 nhang tll tllCJngchinh tIi va nhlrng tha i dl) xa hQi n~ng thien kiln - nho' philn bi~t chung tl)c ching h~n - hoan toan trai ngllQc vdi Tin Mitng Kito giao. Cu6i cung, khi chI bie't c6 nguyen tAc "Sola Scriptum" (duy Kinh Thanh), chu trltdng hao thu tach vi~c giai thich Kinh Thanh ra khoi truy~n th6ng dll<;jC Chua Thanh Th~n hlldng din, mQt truy~n th6ng du'Qc khai tri~n dich thl,tc gAn li~n vdj Saeh Thanh gifi'a long cl)ng doan duc tin. Chu tru'dng nay khitm khuye't CJchB khong nh~n tha'y rAng Tan Vdc da thanh hlnh trong HQi Thanh Kito giao va d6 Ia Kinh Thanh cua Hl)i Thanh nay, mQt HQi Thanh da hi~n hii'u tru'dc khi cac ban van eua minh dll<;jcbien so~n. Vi do, chu tr!ldng bao thu nhi~u khi eh6ng I~i HQi Thanh. Chu trlldng nay coi cac Kinh Tin Kinh, cac lin di~u va cac vi~c phl,!ng Vl,!,nhung dieu da trCJthanh mQt pMn cua truy~n th6ng HQi Thanh, 13 khong dang quan tam. Ca (ltn chuc nang d~y dB cua crunh HQi Thanh cling hi coi nhll the'. Chal tru'dng nay tl,t coi minh nbi la mQl hlnh lhuc giai thich rieng tll, khong nhin nh~n rAng HQi Thanh du'Qc d4t n~n tren Kinh Thanh va kin muc sl! s6ng va cam hung III Sach Thanh.
80
..
Lli tiep c~n bao thu nguy hi~m, vl n6 ha'p dftn d6i vdi nhii'ng con ngLldi dang tlm kiem nhii'ng diu tni ldi c6 s!n cua Kinh Tha nh \~ho nhii'ng va'n d~ cua cUQc s6ng. N6 c6 th~ danh lua hQ khi dem l~i cho hQ nhii'ng cach giai thich d~o duc nhLlng l':li If! ao tu'dng hao huy~n, thay vi n6i cho hQ biet rAng Kinh Thanh kh6ng nha't thiet chua difng mQt cau tra .1di trifc tiep cho m6i va'n d nhu'the. Chu lru'dng bao thu dLla tdi mQt hinh thuc tif sat cua III tu'dng, du kh6ng n6i ra. N6 dLla vao trong doi s6ng mQt xac tin giii d6i, bdi vi n6.vo tlnh Ian lQn nhfi'ng gidi h~n cua con ngu'oi lrong su dit%pKinh Thanh vdi ban cha't thftn linh cua dit%pa'y.
su
81
II. CAC VAN DE LY THUYE1' GIAI THIen

A. CAc LY THUYET GIAI THicn THEO TRIET HQC
Bllde lien eua khoa ehu giiii dllQC moi su)' nghi I~i ph~n nao, din eu VaGcach giiii thich cua lriet hQe hi~n d~i, v6n nhftn m~nh lllang quan eua chu th~ nh~n Lhuc lrong lri thue eua con nguoi, d~e bi~l ia Lrong tri thue itch sU'. Suy tll giai lhich da c6 mQt da lien mdi vdi vi~c xufft ban nhung tac ph~m cua Friedrich Schieiermacher, Wiihelnl Dihhey va nhftl iil Martin Heidegger. Theo chan cae triet gia na y, nhung cling l()i tach ra kha xa, nhi~u tac gia khac dfi khai tri~n sau han 19 thuyet giai thich hi~n dC;\iva nhii'ng ung dl,1ng cua n6 VaG Sach Thanh. Trong s6 cae laC gia d6, chung la se d~ c~p d~c bi~t den Rudolf ., Bultnlann, Hans Georg Gadamer va Paul Ricoeur. (j day ta kh6ng lh~ t6m dt dfiy du tll tlldng cua h9. Chi xin neu ffiQt vai tll tu'dng ehinh yeu trong lriet i9 eua hQ dfi anh hudng den each giai thich cae ban van Kinh Thanh cling du 3.
,-
",:'
~,
",'?
Ly thuye't giiii thich Loi Chua do Gerhard Ebeling va Fuchs khai lri~n xual phal tu ffiQlloi tie'p c~n khac va lhuQc v~ mQl ph~m vi lLtlLtCJng khac. Day hi mQl Lhli'than hQc giiii Lhich hon la lriet hQc gicii lhich. Tuy nhien Ebeling d6ng y vdi nhli'ng lac gia nhLt Bultmann va Ricoeur khi xac quyel r~ng Loi cua Thien Chua chi c6 dLt()c y nghla In)n vtfn khi gc}p dLt<:'c nhli'llg ngLtoi ma Loi ay muon ngo.
82
't
1. Cae quan diim hi~n d~i

Nh~n thay khoang cach v~ van hoa gil1a the' gidi caia the' ky thO' nhat vdi the' ky hai mudi, Bultmann dc)c bi~t 10 lam the' nao d~ thl;tc t~i dUQc Sach Thanh ban tdi co th~ noi vdi con nguoi hi~n d~i. Gng dii nhan m~nh de'n ti~n thuc (precomprehension) cfin thie't cho bat cu tri thuc nao va ong dii thaa nlQt 19 thuye't giai thich c6 tinh cach hi~n sinh cac hic ph~m cua Tan Vdc. Dl;I'a tren tu tudng cua Heidegger, Bultmann nhin m~nh ding khong th~ chu giai mQt ban van Kinh Thanh rna khong co nhl1ng gia thiet hudng dftn vi~c hi~u biet. Ti~n-thO'c ("Vorverstandnis dUQc d~t ean ban tren mQt moi tuang quan song dQng ("Lebensverhaltnis eua ngu'Cligiai thich vdi thl}'c t~i rna ban van n6i toi. Nhu'ng muon tninh chu quan, ta phiii d~ cho ti~n-thO'c dUQc dao sau va phong phu them, th~In chi dllQC di~u chinh va sLtachua. nhd thIJc tl:\icua ban van.
H ) H )
Khi thAc mftc khong biet khung tll' tu'dng nao lhich ti'ng nhat d~ xac Glnh 10':\i cae van d~ du<jc ban van Kinh Thanh neu ra rna can ngudi ngay nay co th hi~u dUQc, Bultmann cho rang rninh dii tim du(Jc cau giai dap trong loi phan tich hi~n sinh eua Heidegger, V! 6ng eho r~ng nhung nguyen 19 hi~n sinh cua truong phui Heidegger co m91 sll ung dl;1ng pho quat va dii cung cap nhung diu true cling ohit nhung quan ni~m thich hqp nhat cho ~l! hl~U biet ve eUQc hi~n huu cua con ngu'c.1i dUQc m~c khiij trong su a\9P eua '.~'antide. Gadamer ding nhan m~lnh de'n khoang each lich su giua ball Vall vdi ngl(di giai thich ban van do. Ong l~p l':ii va khai tri~n ly thuye"t yang tron giai thich. Nhung ti~n d\f va nhCi'ng li~n ni~m anh hu'dng den tri thue cua chung ta xuat phat
tli truy~n lh6ng dang Bang da chung tao Truy~n th6ng nay h~ t~i d mQt (oan bQ nhli'ng dCi' ki~n lich sir va van hoa t~o nen boi
Vi~cgiii thich Kinh Thanh tron, Hc)iThanh
83
canh s6ng cua chung ta, chan trCJihi~u biSt cua chung tao NgltCJi giai thich bUQc phai tham gia cUQc d6i tho~i vdi thl;iCt~i t1ltQc noi dSn trong ban van. Tri thl1c dien ra trong sl! hoa trQn nhii'ng chan lrCJi khac nhau cua ban van vdi nguCJi dQc ban van ("Horizontverschmelzung"). ChI c6 thS c6 tri thac neu c6 mOt "sl;i thuOc v~" ("Zugehorigkeit"), tac la mQt sl;i lien h~ can ban giua nguCfi giai thich va ddi tltQng dUQCgiai thich. Khoa giai thich la mQt tiSn tnnh bi~n chang: biet mQt ban van bao giCf cung la biSt chinh minh mQt cach rOng rai han. Con v~ Ilt tLiong giai thich cua Rieoeur, diSm chinh c4n chl1 y la neu b~t chU'c nang cua khoang cach nhu' 1ft mQt di~u ki~n c~n c6 tru'dc dS c6 th~ Hnh hQi dung d~n ban van. C4n c6 mQt khoang cach trudc tien giua ban van va tac gia cua ban van d6, bdi vi ban van mQt khi da ra dCJise c6 mQt sl;i dQc 14p nao d6 d6i vdi tac gia da viet rae N6 khdi sl;i mQt da y nghia rieng. R6i c~n co mQt khoang cach khac giua ban van vdi dQc gia kS tiep nhau dQc ban van d6. Nhii'ng ngu'C1i ay c~n phai ton trQng n the gidi cua ban van trong tha tinh cua no. Vi the, cac phudng phap phan tich van chu'ong va lich sO'cdn d~ c6 th~ giai truch. Nhung, chI co th~ co trQn v~n y nghia cua mQt ban van ne'u ban van do dUQc hi~n th,!c hoa trong cUQc s6ng Cl) th~ cua nhung dQc gia dang tim cach lanh hQi ~o. Khdi di tu hoan canh s6ng cua minh, nhung ngu'C1i ay dUQc rnC1igQi kharn pha ra nhung y n nghIa rndi, theo dUC1ng hudng cua y nghIa n~n tang da dUQc ban van neu len. Tri thl1c Kinh Thanh khong dUQc dung l~i d ngOn ngu, rna phai c6 d~t tdi thl;iC t~i rna ngon ngii' lrong ban van rnu6n n6L Ngon ngii' ton giao trong Kinh Thanh la rnQt ngOn ngu bi~u tUQng, ngon ngu nay "thuc dffy suy nghI", mQt thli ngon ngii' rna nguC1ita khong ngung kharn pha dUQc kho tang y nghla phong phu, mQt thO' ngon ngii' nhAITItdi rnQt thllC t~i si!u
84
vit%tnhl1ng dong thC1icling danh thuc can nguC1i nghT de-n nhung chiu kich sau xa nhat trong cUQc dC1icua chinh nl1nh.
2. Ich Iqi dol vdi khoa chu giai

Phai n6i gl v nhung ly thuyet giai thich hi~n dl;li nham cac ban van nay? Kinh Thanh la L(ji Thien Chua n6i vdi mQi lh~ bo qua mQt ly thuyet va phap phe blnh van chuang lhdi dl;li ke tiep nhau. VI the,. khong giai lhich giup dua cac phudng d lam sao vU9l qua khoang hit%n d~i cua chung ta, dIng
l!ch sU' vao lrong mQl khuon mftu giai thich rQng han. D6 Hi van cach giua thdi d~i cua cac tac gia ~hu' van d lam sao hi~n t~i h6a mQi lo~i chu giai cac ban va nhung dQc gia d5 u tien dQc cac ban van Kinh Thanh vdi thdi dung su dit%p cua d':lieac ban van Kinh Thanh d~ nuoi duBng ddi song duc lin clla cac Kito huu. VIlhe, van du dU9c mdi gQi lL! b6 tuc nhd mQl "khoa giai lhich" , hitiu thea nghia hit% d'.li cll a lli na y . n Chinh Kinh Thanh dIng nhu l!ch slr vi~c giai thich Kinh Thanh cha thay c5n phiii co mQl khoa giai thich, nghla la mQt thu giai thich xuat phal lu the- gidi ngay nay va ngo ldi vdi the gidi ngay nay. Toun th~ cac lac ph5m CLfU Vdc va Tan Udc ngling 11m dUQc mQl slf giai thich l'.li du'Qc coi nhu san ph5m ella mQt lien tdnh dai trong d6 nhli'ng bien co nn lang khong nhd giin lin vdi sinh hO'.lt clla cac cQng doan tin huu. Khoa giai lhich hit%n d'.li la mQl phan ung lanh m';lnh doi l':li chll lruang lhLfc nghit%m nch slr va doi l'.li cam dd muon dem nhli'ng tieu chu5n thuan lUy khach quan von dUQc slr dl;Jng trong cac khoa dang, hQc l~( nhien
ap
dl;Jng vao Kinh Thanh.
MQl
m9i bien co dUQc tl1C1ngthu~t trong Kinh Thanh
deu 1ft
nhii'ng bien co d5 dl1Qc giai lhich. Dang khac ffiQi loi chu gi3i cac tdnh thu~t ve nhung bien c6 ay tat nhien ham chua tiuh chu
85
quan clla 16i chu giai fly. Chi ai co mQt lien h~ song th~t sil vdi di~u rna ban van n6i de'n mdi hi~u dung ban van Kinh Thanh. Va'n d~ rna ba't ky nha chu giai nao cling phai doi di~n la va'n d~ nay: 19 thuye't giai thich nao kha di hdn ca giup nAm du"c dung thilc te;titham sau rna Sach Thanh noi d6ng Lhdi giup n~m dUQc cach di~n Laco 9 nghIa cho con ngudi hom nay? eftn phai th!ng than nhIn nh~n la mQLso' 19 thuye't giai thich khong thich hQp d~ giai thich Such Thanh. Ch~ng h~n 16i giiii thich hi~n sinh eua Bullmann du'a de'n chb giam ham sU' di~p Ki-to giao vaG gong cum clla mQt thlI' trie't hQc d~c thu. Hon the' nil'a do nhunggia Lhie't du'Qc loi giiii thich nay nhAn mC:lnh, sU' di~p ton giao eua Kinh Thanh mfll di mQt ph4n Idn thllc l~i khach quail ella minh (do chuy~n "giai tnJ"huy~n lho~i" qua dang) va bi gian Iu'QCvao mQt sU" di~p chi mang tinh each nhan hQc. Trie't hQc lrd thanh mQt qui LAcgiai thich hdn In khi cv giup hi~u d6i lUQng chinh cua mQi 16i giai Lhich : d6 Ia chinh can ngudi Duc Giesu Kito va nhung bie'n c6 cuu dQ dUQc hoan La'tLrong lich sU' nhan IO':li.VI the'. mQLloi giai Lhich Kinh Thanh chan chinh tien van phiii la mQLLhai dQ an cffn don nh~n 9 nghia dft du'Qc du'a ra trong cac bie'n e6 va n6i cho cung, trong chinh con ngu'di Duc Giesu Kito. Y nghIa nay dUQc di~n ta trong ban van. Vi the'mu6n tranh Chll quan thuffn tuy, 16i giai thich co gia Lri d6i vdi thC1i nay can d~t can ban tren vi~c nghien cuu ban van va 16i giai thich nhu the' Lhuang phai luan lheo nhung gia thie't dUQc chl1'ng nghi~m nhd ban van. Khoa giai thich Kinh Thanh, VI hoan Loan la lhanh phan clla khoa giai thich t6ng quat ap dl;lng cho bftt ky ban van van ehLtdng va Heh su nao. d6ng thai 1a mot trLtong hQp duy nha't eua loi giai thich nay. Nhil'ng d~c net rieng clla n6 xua't phalli(
t t
.,
86
d6i tl1(jng cua n6. Nhii'ng biSn co' cuu dQ va vi~c hoan ta't nhii'ng biSn co' d6 noi con ngliC1iDuc Giesu Kito dem ll:li y nghia cho toan th~ Ijch nhan lo~i. Nhii'ng cach giai thich rndi theo dong thai gian chi e6 thS yen rna ho~c giai bay kho tang y nghia phong phu nay rna thai. Ly tei rna thoi khong du dS c6 thS hi~u trQn v~n tflnh thu~t Kinh Thanh ve nhung biSn co nay. Nhung gia thiet d~c thu, nhu' niem tin song dQng trong cQng doan HQi Thanh va anh sang clla Thanh Than, chi phoi cach giai thich. Khi ngu'ai dQc trlidng thanh trong sl! song cua Thanh Th~n, ba'y gio kha nang hi~u biSt cua hQ ve nhung thl!C t~i dU'c;1Can van b Kinh Thanh n6i toi cling gia tang.
sa
B. NGHIA CVA SACH THANH DUdc LINH HUNG .

D6ng g6p eua cac 19 thuyet giai thich hi~n d~i, c6 tfnh cach triet hQc, cung voi nhung phat tri~n g~n day cua vi~c nghien cuu khoa hQc cac nen van chuong giup cho khoa chu giiii Kinh Thanh hiiu biSt sau xa hon ve nhi~m V\l cua minh. Ro la nhi~m Vl;lnay cang ngay cang phuc t~p hon. Loi chu giai cd xua hi~n nhien khong thi biet nhung doi hoi khoa hQc hi~n d~i, dfi gan cho mdi ban van Kinh Thanh nhi~u ca'p dQ y ngrua. Cach phan bi~t thong thuong nha't la nghia theo chil' va nghia thieng lieng. Khoa chu giiii thai Trung cd da: phan bi~t trong nghia thieng lieng ba khia cl:lnh khac nhau Mn lU<;1t lien h~ den chan 19 dli<;1C rn~c khiii, den cach song phai theo va dSn sl! hoan thanh chung cUQc. Do d6 rna c6 cau doi n5i tieng clla Augustin de Danernark (the ky XIII) nhu sau : "Liltera gesta docet, quid credas allegoria, moralis quid agas, quid speres anagogia".
Vi~c giii thich Kinh Thanh b.ong HQiThanh
87
(Chil dl,lY cho biet cae bien co: ngl:t ngon cho biet di2u b{ln phdi tin, nghla luan ly d{lY di2u b{Jn phili Lam, nghla thdn bi chi di2u b{ln phdi hy V9ng).
ltng ehcSngl':li thlt da nghIa nay, IcSichu giai phe blnh-ljch slt da chap nh~n hon kern cong khai thuyet mOt Y nghia duy nhat, theo <16ban van khoog thS d6ng thoi e6 hon mQt y nghia. Tat ea n6 Itlc eua loi chl1 giai phe binh-ljeh sa la lam sao xac dinh "eai y nghla" chinh xac ella ban van Kinh Thanh nay ban van Kinh Thanh kia trong nhung hoan eanh n6 dUQCviet ra. Nhung thuyet nay bay gio IC;li ap phai nhung ket lu,n v clla eac khoa hQc v~ ngon ngu va cua cac 19 lhuyet giai thich e6 tinh cach triet hQc, ca hai d~u qua quyet rhng cac ban van thanh van c6 tinh da nghia. Van d~ khong ddn gian va cling khong dU<Jcd~t ra cling mQt cach cho het mQi lo~i ban van: cac trloh thu~t lich sli', cac dv ngon, cac sam ngon, lu~t, cham ngoo, cac IC1ikinh nguy~n, thanh thi... Tuy nhien, e6 th~ dLtara mQt so nguyen t'e chung trong khi vln lOOy den nhung y kien khac bi~l.
De phan
1. Nghia theo chii' (sens litteral)

Nghia rna ngLti1ita gQi la nghia theo chil' khong nhung la hQp phap, nhung con tuy~t do'i c~n thiet d~ tim cach xcic dinh y nghIa ro r~t cua nhung ban van nhu chung dii dLt<Jc ac tae gia c cho ra di1i. Thanh Tommaso Aquino dii qua quyet rhng nghia nay c6 mQt t~m quan trQng can ban (S.Th.l, q.l, a.IO, ad I). Khong dUQc lIn IOn nghia theo chu (litteral) vdi nghia
"eli' chIT" (litteraliste)
rna nhITng ngu'C1i bao thli kien quye't theo.
Mu6n co nghia theo chlY,khong phai ell dich ban van tllng chil IA du, nhung c~n phai hiEu ban van theo nhLrng qui udc vln
----')
88
_____________ Uy Ban Kinh Thanh Ghio Hoang __
chliang eua thC1i d~i. Khi g~p mot ban van am dl;l, nghia thea ehu eua ban van d6 kh6ng phai Ia nghla tn/e tiep phat xuat tu vj~e djch tlIng ehu mOt (vi dl;! : "Hay' lh~t lung", Lc 12,35) nhung la nghia tliang ung vdj each dung cae ttr Ilheo am dl;l ("Hay sAn sang hanh d<)ng"). Khi ban van la mQt cau chuy~n, nghia theo ehu ella no kh6ng nhat thiet doi phai qua quyet Ia cac sl! ki~n dLi<Jcthu~ll~i da xay fa thllc sll nhu' the, bOi vi mQt cau chuy~n co th~ kh6ng thuQc lo~ i l!ch'su, nhung lit mQt tac phffm do to , tLiC1ng tlf(,1ng rna ra.
')
tac qua gia tich

n6.
Nghia thea chIT cua Kinh Thanh Ia nghia dil dlf<;1C cac gia loai nglfdi dU<Jc linh hung di~n ta tIl!c tiep fa. Vila ket ella dn linh hung, nghTa nay ding Ia nghla Thien Chua, tac ehinh, muon noi. 'fa nh~n ra du\1c nghla thea chIT nhd phan fO ban van, d~t no vao b6i canh van chudng va Ijch sa cua
Nhi~m Vl;lehinh cua khoa chu giai Ia tien hanh cach phan tich nay eho lOl d~p, b~ng cach dl;lng mQi kha nang cua nhITng nghien cuu van chudng va l!ch nhArn xac dinh dU(Jc nghla thea eha clla eac ban van Kinh Thanh cho chinh xac toi da (x. Divino ajjlante Spiritu, EB, 550). Mu6n d~t dlf<;1cml}c tieu nay, vi~c nghien ClI'Ueac lo~i van c6 xu'a lit dieu d~c bi~t can thier (ibid. 560).
sa sa,
Phai chang m<)t ban van chi c6 mot nghia thea cha dllY nhd{ ? Noi chung thl dung nhlf the. Nhlfng d6 kh6ng phai la mQt nguyen tae tuy~t doi, VI hai Iy do. Th(( nhat, mQt tac gia loai ngudi c6 thE d6ng thdi muon nha III den nhieu Celp do clla thlfc
t~i flay 1:'1tn(Cfng
h(jp lhl(dng xay
fa
lrong
thi
ea_ On
linh hang
Kinh Thanh khong khinh thu'dng kha nang nay ella tam ]y va ngon ngu nhan ]o~i. Sach Tin MlIng tht.1tll eho ta nhieu vi dl;! khia c~nh nay. Thti hai, ngay ea khi m(>t Jdi ella con ngudi xem
ve
Vi~c gi~ii thich Kinh ~!'hanh trong HQi Thanh
89
fa chi c6 mQt 9 nghla, on linh hung vKn e6 th~ hudng ICfifryeaeh nao d6 d~ lam phat sinh fa hon mQt nghia. D6 lil lniang h<Jp lCfi tuyen bo eua thu<;1ngte' Cai-pha, trong Ga 11,50. L(ji tuyen be' eua ong vua n6i len mQt Sl' linh loan ehinh lrl vo luan I~i vua n6i len mQt m~e khiii eua Thien Chua. Cii hai phuong di~n nay d~u thuQe v~ nghia lheo chu, boi vi ca hai d~u du<Je neu b~t nhCf van m~eh. Dftu day c6 thE la truang h<Jp hy huu, nhung van la truong h<Jp tieu bi~u nhAc nha ta cftn phai coi chung mQt quan ni~nl qua http hoi v~ nghia theo chu eua eae ban van du<Jc linh hung. D~e bi~t eftn luu <; de'n khia c{lnh nang dQng eua nhi~u ban van. ChAng hl;ln khong nen giai h~n qua ch~t che 9 nghia eua eae Thanh vjnh n6i v~ vua VaG nhung hoan eanh ljeh slt khi eae Thanh vjnh ay ra dai. Khi n6i de'n vua, lae giii Thanh vlnh vua noi de'n mQt th~ ehe' th\1'e sL,t IC:li ua g<Ji len mQt eai nhln 19 v tuong v~ vuong quy~n, phu h<;1pvdi hOQ.eheua Thien Chua, khie'n ban van ong vie't fa vu<Jt qua th~ ehe' vuong quy~n dang e6 trong ljeh slt bay giCf. Loi ehl! giih phe blnh-ljeh sa thuang hay e6 khuynh huang gidi hl;ln 9 nghla eua eae ban van, bhng each gAn ehe't 9 nghla d6 VaG nhung hoan eanh f5 f~t. Dung ra, phai eo xae dinh hudng di eua tu. tuCJng dUQe ban van dien ta, huang d6 thay vi m(ji nha ehu giai giai hQ.n <; nghla ban van thi IC:l igQi eho nha chu gia i nh~ n fa 9 nghia d6 dUQe noi da i nhu the' nao.
ke
Mot tdio htu eua khoa 19 thuye't giai thich hien dl;li nhii'n m~nh fAng loi n6i cua eong nguoi khi n6 dUQc vie't fa thl d VaG mQt vi the khae. MQl ban van vie't e6 kha nang du'<;Jcd~t VaG nhung hoan canh mai. Nhung hoan canh mdi se .soi sang
ban van theo nhung each khac, va them nhung nghia mdi vao
nghla nguyen thuy. Kha nang nay cua nhii'ng ban van d~c bi~t hCi'uhi~u trang trliang hQp cae ban van Kinh Thanh, dliQe nh~n
90
OJ
nh~n la Loi cua Thien Chua. Qua the', diu khie'n cho cQng doan tin hi1u bao ton cac ban van ay, chinh la niem xac tin cho r~ng cac ban van fiy se con tie'p tl}c mang anh sang va sl! so'ng cho cac the' h~ tu'ong lai. Ngay tu d~u, nghia theo chi1 du'<;Jc dS md cho nhi1ng phat triSn xa hon. Nhi1ng phat triSn nay c6 dUQc la nha nhi1ng "vi~c dQc l~i" (relectures) trong nhi1ng bo'i canh
moi.
Nhl1ng khong vi the'ma ta c6 th~ tuy ti~n gan cho mQt ban van Kinh Thanh bftt ky y ngh'ia nao, bhng each giai thich ban van fiy mQt cach chu quan. Tnii l':li. cfin phai lo':\i bo, phai coi 1ftkhong dich th,!C bat cu 1o'igiai thich nao khong thufin nhat v{ji y nghia da du'<;Jc gia loai ngu'ai di~n ta trong ban van hQ tac vie't. Chftp nh~n nhi1ng y ngh'ia khong ddng nhat nhu the' tuc la ch~t dut su di~p Kinh Thanh khoi go'c r~ clla n6, tuc 1ftLai clla Thien Chua dUQc thong truyn trong )ich sU-,va cling la rna cu-a cho mQt thu giai thich chu quan khong thi kiim soat du'Qc.
2. Nghia thieng lieng

'fuy nhien, khong dU<;Jc hiSu "khong thu~n nha'tn thea nghia hyp, lo':\i tru mQi kha nang hoan thanh lJ ca'p dQ cao hdn. Bie'n c6 vu'<;Jt ua, cai che't va sl! phl;lCsinh ella Duc Giesu, da q dem l~i mQt b6i canh lich slt hoan toan mdi. B6i canh nay soi sang mQt cach mdi me nhung ban van cCSva lam cho cae ban van fty thay dcSi y nghia. D~c bi~t, mQt so' ban van trong hoan canh thai xl1a phai coi la ph6ng d~i (chAng h':\n nhu sa'm ngon trong d6 Thien Chua, khi noi v~ mQt nguC1ican clla vua Da-vit, dii haa eung co' ngai vang ella nguai can do "cho den rnai rna;" : 2 Sm 7,12-13; ISh 17,11-14). Cac ban van nay lU nay l~i phiii dUQc hieu sal chIT, b(ji VI "Chua Kito, mc)t khi dii phl}c sinh ttt trang eoi che't, thi khong con ehe't nITa" (Rm 6,9). Cae nha chl1
Vi~cgiai thich Kinh Thanh trong HOi Thanh
91
giai e6 mQt y ni~m h~p hoi, "duy Ijeh sti''', v~ nghia theo chiI' se eho ring day 1ft mQt each gicii lhich khong thuin nhtt. NhiI'ng nguf1ieOi mOd6n nh~n khia e~nh nang dQng cua cac ban van se nh~n thiy 0 day c6 mQt s,! lien t\lc sau xa, ddng thf1ic6 mQt . bude ehuySn sang mQt blnh di~n khae : Chua Kito dang cai hi eho <.16n muon df1i, nhung khong phai tren ngai vang tr&n th6 eua Davit (cling xem Tv 2,7-8; 110,1.4). Trong nhi1ng truf1ng hQp thuOe lo~i tren day, ngubi ta gQi la "nghia thieng lieng". Theo each chung, ta e6 the <.1jnh nghia y nghia thieng lieng, hiSu theo dU'etin Ki-to giao, la nghia dltQe cae ban van Kinh Thanh di~n ta, khi nguf1i ta dQe cae ban van d6 dudi anh huang ella Chua Thanh Th~n, trong b6i eanh miu nhi~m vUQtqua eua Due Kito va df1isang mdi phat Xuil lit m~u nhi~m d6. BOieanh nay c6 th~t. Tan (Joe nhin nh~n cac Ibi Saeh Thanh dUQehoan ta't trong bOi canh d6. Nhlt the' vi~c dQc I~i Saeh Thanh dudi anh sang eua b6i eanh moi nay, lU'ela b6i eanh eua df1is6ng trong Thanh Thin, la di~u blnh thubng. Tu djnh nghia tren, ta e6 th~ rut fa nhi~u ke't lu~n hii'u ieh v~ nhii'ng tu'ang quan giira nghia thieng lieng vdi nghia theo chiI' : Trai vdi suy nghi thong thuang, khong nhit thi6t phcii c6 sl! phao bi~t giii'a hai y nghia nay. Khi mOt ban van Kinh Thanh c6 lien h~ trl;te ti6p vdi m~u nhi~m vUQtqua ella Due Kito ho~c vdi df1i s6ng mdi xuit phat tu m~u nhi~m d6, nghia theo chITeua ban van da 1ft mOt nghia thieng lieng fdi. D6 Ii tru'f1ngh<;Jp thong thuong trong Tan {jde. Do d6 rna khoa cha1 giai Kito giao thu'C1ng ay noi dtn nghia thieng lieng khi n6i v~ h C,!u (JOc. Nhung ngay trong C,!u (JOe cling da co nhi~u tru'ong h<;1p ban van da e6 nghia theo chii' 1ft mOt nghia ton giao va thieng lieng roi. Due tin KilO giao nh~n thay noi nhung tnt(}ng
92
hQp d6 e6 moi tUCingquan truae vai ddi s6ng mai do Due KilO
mang de'n.
Khi e6 sl! phan bi~t giua hai nghla nay, nghla thieng lieng kh6ng bao gid ma'l di luong quan vai nghia lheo chil'o Nghla theo chIT van la nen tang kh6ng (h~ thie'u du<,je. Ne'u khong, khong th~ noi den vi~c "hoan la't" Sach Thanh. Th~t the, mu6n c6 slf hoan ta'L,ehu ye'u phai c6 m6i ludng quan lien tl;lc va phli h,1p. Nhung cling ean phai c6 huac chuy~n tiep di len ca'p dQ cao hdn cua Lhlfc t~i .. Khong du<,jc l~n lQn nghIa thieng lieng v{ji nhil'ng giai Lhich chu quan do Ln tudng tu<,jng ho~c ly lu~n thuftn ly t~o ra. Nghla thieng lieng phai xuftt phat tll' vi~e d~t ban van tudng quan vdi nhling di1 ki~n khong xa I~ vdi ban van, tU'c la bien co phl;le sinh va sl! phong phu khan do eua bien co do. Day la dinh cao eua vi~c Thien Chua can thi~p van l!eh slr Israel nhAm IQi leh eho toan thti nhan lo~i. Vi~c dQc Sach Thanh eo tinh each thieng lieng, dli lanl trong cQng doan ho~c rieng ca nhan, chi co th~ kham pha ra nghia thieng lieng dich thlfc neu luon nhm trong nhil'ng vi~n tu<,jngna y. Khi d6 Lad~ t ba c5 p dQ eua thlfc t~i trong tudng quan v{ji nhau : ban van Kinh Thanh, mau nhi~m vUQt qua va nhil'ng hoan canh hi~n t~i cua d(ji s6ng trong Thanh Than. Khoa chu gia i th(ji xua tin chAc r~ ng mftu nhi~m f)U'c Kito la chla khoa giup giai thich toan th~ Saeh Thanh, nen dii eo' gAng tIm ra m(>t nghia thieng lieng trong nhling chi tiet nha nh~t nha't eua ban \'3n - eh5ng h~n trong m6i khoan lu~t phl;lng tl! - bftng each dung nhung phuong phap ella cac Rabbi ho~c nhli'ng phuong phap cam hung tll 16i chu giiii ngl;l ng6n cua Hyl~p. Khoa chu gi:li hi~n d':li kh6ng lhE eho ilK;!i co gang nay mQt
93
gia tIi gicii thich thlfc sl)' cho du trong qua khu- 16i gicii thich nhu the'da c6 l<;1ich ml;lc Vl;l(x. Divino ajjlante Spiritu, EB, so' 553). i MQt trong nhil'ng khia c':lnh c6 th~ c6 cua nghia thieng lieng III khia cc;lnh tien trung (typologie). Nguai ta thuang cho rhng lo~i nay khong thuQc v~ chinh Sach Thanh, nhu'ng thuQc v~ nhil'ng thlfc tc;lidu'<;1C Sach Thanh n6i toi : Adam tien tfling cho Du-c Kito (x. Rm 5,14), hang thuy lien tfling eho phep lhanh ty (lPr 3,20-21) ... Thlfe ra, tu'dng quan lien tru'ng thu'ang d4t din ban tren caeh Sach Thanh dung d~ Inieu ta lhlfe ll:li c6 xu'a (x. tie'ng cua Aben : 5t 4,10; H,. 11,4; 12,24) ehu kh6ng phai thu~n tuy tren crunh thlfc t~i ay. Do d6, lrong tru'ang h<;1pnhu' v~y, cling c6 th~ n6i d6 thlfC III mQt nghia cua Sach Thanh.
3. Nghia sung man (sensus plenior)

"Nghia sung man" la m(>t ki~u n6i tu'dng d6i mdi dang gay nen nhil'ng tranh lu~n. Nghia sung man du<;1cdjnh nghia la mQt y nghia sau xa hdn cua ban van, do Thien Chua mu6n, nhu'ng kh6ng du'<;1C gia 10ai nguai di~n ta ro rang. Ngu'CJita tac kham phei fa nghIa nay trong mQt ban van Kinh Thanh, khi nghien cuu ban van nay dLfdi anh sang eua nhil'ng ban van Kinh Thanh khac dii sO' dl;lng ban van ay h04c dlfa vao moi lien h~ cua n6 vdi vi~c phat trien nQi tc;licua m~c khai. Nhu'the', nghia sung man ho~c la y nghia rna mQt tac gia Kinh Thanh gan cha mQt ban van Kinh Thanh c6 trudc, khi tac gia nay dung li;li ban van trong mQt van m(Jch dem ll:li cho ban van m(>t nghia thea chil' moi, ho~c la y nghia rna mQt truy~n th6ng dl:lo Iy dich thlfC hay mQt djnh tin cua C6ng Dang dem de'n cho mQt ban van Kinh Thanh. Vi dl;l van 111(Jch cua Mt 1,23 dem Ic;limQt nghia sung man cho loi sam eua Is 7,14 lien quan den alma (ngu'oi thieu nU') se thl;l thai, khi su dl;lng ban dieh Bay
94
Mltdi (parthenos) : "Ngu'di trinh nu se tht:t thai". Giao hudn giao pht:t va c6ng ddng v Ba Ng6i di~n ta nghia sung man cua giao hudn Tan Vdc v~ Thien Chua Cha, Con va Thanh Thjn. Djnh tin v~ tQi nguyen t5 do C6ng Ddng Trent6 dem nghia sung man cho giao huan cua thanh Phao16 trong Rm 5,12-21 v nhung h~u qua cua tQi Adam doi vdi nhan lo~i. Nhung khi thie'u mOt sll ki~m soat thuQc lo~i nay, nha mQt ban van Kinh Thanh minh nhien ho~c nha mQt truyn thong d~o 19 dich thllc, viec n~i de'n mQt nghIa rna ta coi la nghia sung man se co th~ dU'a de'n nhung cach giai lhich chu quan hoan toan kh6ng co gia tri. Tom l~i, co th~ coi "nghia sung man" la mQt cach the' khac d~ gQi nghia thieng lie'ng cua mQt ban van Kinh Thanh, trong tnidng heJp nghIa thieng lieng nay phan biet vdi nghia theo chii'. Nn tang cua nghia sung man nay lil sl,t kien Chua Thanh Thftn, tac gia chinh cua Kinh Thanh, c6 th~ dan dAt tac gia loai ngu'di ll;ia chQn nhung cach di~n ta de'n dQ nhung cach di~n ta ay noi len mQt chan 19 rna chinh cac tac gia cling kh6ng thau tri~t dU<JclrQn v~n chiu sau cua no. Chan 19 nay, theo dong thai gian, du'<Jc m~c khai trQn v~n hdn, mQt dang nh" nhung viec Thien Chua thl,tc hien sau nay bi~u Ie) r6 hdn t~m 9 nghia cua cac ban van, dang khac cling nha vi~c cac ban van du'eJc dua vao trong Thlt Qui Sach Thanh. Nhlt the' ffiQt van m~ch mdi dii du'<Jc thie't l~p. Van rn~ch nay lam xuat hien nhung khii nang tim tang cua 9 nghia ma van m~ch nguyen thuy vftn con d~ trong bong t5i.
. Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc)i Thanh
95
III. CAC DAC DIEM CVA KHOA GIAI THIen . CONGGIAO

hoa chu giai cong giao khong nh~n mQt phltdng phap khoa hQc nao d6 lam phltdng phap rieng clla mlnh. Khoa chu giiii nay nhin nh~n rAng mQt trong nhung khia c~nh cua cac ban van Kinh Thanh la cac ban van Kinh Thanh la tac ph~m cua cac tac gia nhan lo~i. Nhung tac gia nay da sll d\lng nhung kha nang dien ta cua rieng mlnh cling nhlt nhii'ng phltdng ti~n rna thoi d~i va moi trltOng xa hQi cua hQ da cung ca'p cho hQ. Do d6, loi chl1 giai cong giao slt dl}ng mQt cach thoai mai rnQi phltdng phap va rnQi loi tiep c~n khoa hQc kha di giup Hnh hQi ro hdn y nghia cua cac ban van trong boi canh ngii' hQc, van chltdng, xa hQi-van hoa, ton giao cacva lich sU-clla chung, d6ng thoi cling nghien cLtu cae ngu6n m'l-ch cua chung va de 9 den eel tinh cua rn6i tae gia (x. Divino afflante Spiritu, EB, s6557). Khoa ehu giai nay tich elfe g6p ph~n vao vi~c tri~n khai nhii'ng phltdng phap mdi va Va? sl! tien bQ clla cong vi~e nghien cli'u. Diem d~c bi~t eua khoa chu giiii cong giao III ttl d4t rnlnh mQt cach c6 9 thli'c vao trong truy~n th6ng s6ng dQng clla HQi Thanh, rna moi quan tam thli' nha'l cua truyen th6ng la trung thanh vdi m~c khai da dlt<Jc Kinh Thanh ghi l~i. Cae 19 thuylt giai thich hien d~i da cho tha'y ro, nhlt chung ta da ghi nh~n, la kh6ng th~ giai thich rnQt ban van rna kh6ng khdi di tir mOt
"ti~n-thuc" thuQc lo~i nay ho4c lo~i khac. Khoa chl1 giii. cang
~?
?,
,.
giao tie'p c~n cae lac ph4rn Kinh Thanh vdi rnQt ti~n thlte n6i
OJ
96
ke't eh~t ehe van hoa hi~n de;tie6 tinh each khoa hQc vdi truyn thong ton giao phat xuat III Israel va tu cQng doan Kilo giao tien khCJi. Qua d6, cach giiii thich eong giao tie'p noi tinh nang dQng clla vi~c giiii lhich CJngay lrong Kinh Thanh va con keo dai lrong doi song HQi Thanh. Cach giiii lhich ceng giao nang dQng nay phu h<;1pvdi yeu c~u phiii e6 rnoi tliong quan song dQng giua nha ehu giii i vdi doi lLt<;1ng, rnoi lliong quan na y Ia mQt trang nhung dieu ki~n. d~ e6 th~ c6 ceng vi~c ehd giai. Tuy nhien, m9i lien thue dell c6 kern thea nhung nguy co. Trang lrlidng h~jp clla khoa chd giai eong giaa, nguy co Ia gan cho ban van rnQl y nghla rna ban van khong di~n ta, nhling Ia ket qua clla rnQl sL!phat lri~n sau nay cua truyen thong. Nha chtl giiii phiii coi chung nguy co nay.
A. VI~C GIA. THicH TRONG TRUVE:N TH6NG KINH THANH

Cac ban van Kinh Thanh la cach di~n ta cac truyen thong ton giao von hi~n hl1u trlide khi c6 cae ban Vail. Cae van ban nay noi ke't vdj cae truyen thong d6 thea each thue khac nhau tuy trliO'ng h<;1p, di Hnh sang te;tocua cac tac gia bQc IQ ra v nhung cap dQ khae nhau. Theo dang thai gian, nhieu truyen thong da dftn d~n hQi tl;l I~i d te;tonen mQt truyen thong chung Idn hon. Kinh Thanh Ia rnQl caeh biu IQ r6 r~t nhat tie'n trtnh nay, tien tdoh rna Kinh Thanh dii gop phftn thLfc hi~n va vfin tiep tl}c d6ng vai (fa dieu hanh. "Vi~c giai thich trong truyen thong Kinh Thanh" co nhieu m~t khac nhau. C6 th hi~u kiSu n6i d6 ve each Kinh Thanh giai thich cae kinh nghi~rn din ban eua Con nglidi hOi)e eac bien co d~e tha) eua Ijch sa Israel, hOi)c cung co the' hieu ve each cae ban van Kinh Thanh sa dl;Jng cae ngu6n, lhanh van ho~e lruyen kh5u - mOl so ngu6n do rift co the phat xual III
Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc}i Thanh
97
nhung ton giao ho4c nhung n~n van hoa khac - bftng each giai thich I~i cae ngu5n do. Nhung vi chung ta dang ban v~ vi~e giai thieh Kinh Tluinh, nen C1 day chung toi se khong ban de'n nhung va'n d~ rnenh rnong do, rna chi d~ nghj mQt vai nh~n xet ,,~ each giai thich eua eae ban van Kinh Thanh trong ehinh Kinh Thanh.
1. DQc I~i (relecture)

MQt ye'!1t61am eho Kinh Thanh e6 dUQc sll th6ng nhit ben trong, rnQt tnJ'bng hQp dQc nhfit vo nhi, do chinh III sl! ki~n eac tac ph~rn Kinh Thanh co sau thubng Ie thuQC vao cae tac ph~m co trude. Cac tac ph~m sau nh4e de'n nhung tac phim cd xua hdn, va nhu the' t~o nen viee HdQe l~i" eac tae phim c6 trudc. Nhung cach dQc l~i nay khai tri~n them nhung khia c~nh mdi cua y nghia, doi khi khac hAn y nghia nguyen thuy. C6 khi eac tac phfim co sau tham chie'u ro r~t cae tac ph~m c6 trudc, ho4c d~ dao sau them y nghia, hoi)c d~ xac nh~n st1 hoan tit '" cua tac p h.:l truuc. am
'I ,
Chinh theo hudng do, viec huang gia tfli III m~t mi~n da't du<)c Thien Chua hua ban cho ong Apraham va dong doi eua ong (St 15,7.18) tro thanh vi~c di vao thanh di~n eua Thien Chua (Xh 15,17), viec tham dt1 vao sll nghi ngdi cua Thien Chua (Tv 132,7-8) danh cho nhung tin huu dieh thllc (Tv 95,8-11; Hr 3,7 - 4,11) va eu6i eung hi sll di vao thanh di~n thien qu5c (Hr 6,12.18-20), "gia tAi vinh CllU" (Hr 9,15). Lbi sam eua ngon su Natan hua eho vua Davit mOt "nha", tuc ia mQt tri~u d~i luon co ngl1bi n6i ngoi, "b~n vil'ng cho de'n muon dbi" (2 Sm 7,12-16), lbi sa'm ay du<)e nhilc eli nh~e l~i nhieu l~n (2 Sm 23,5; 1 V 2,4; 3,6; 1 Sb 17,11-14), nhi't la vao nhung hIe nguy ng~p (Tv 89,20-38), khong phai khl>ng co
.,
98
nhung khac bi~t dang k~. Va loi sa'm a'y du'Qc keo dai bdi nhi~u loi sam khac (Tv 2,7-8; 110,1-4; Am 9,11; Is 7,13-14; Gr 23,56 ....), trong d6 mQt loi loan bao vu'dng quy~n eua chinh vua Davit se trd l<;li(Hs 3,5; Gr 30,9; Ed 34,24; 37, 24-25; x. Me 11,10). Tri~u d<;liduqc hua ban trd thanh ph6 quat (Tv 2,8; Dn 2,35.44; 7,14; x. Mt 28,18). Tri~u d<;lidc1a on g9i cua con nguC1i dUQc thanh tlfu mQt each sung man (St 1,28; Tv 8,6-9; Kn 9,2-3; 10,2).
so
LC1isam cua ng6n sl1 Gieremia hlnh ph~t bay ml1di mim Gierusalem va Giuda dang phcii chiu (Gr 25,11-12; 29,10) dUQc nhftc I~i d 2 Sb 25,20-23. Ban van nay chl1ng nh~n loi sam tren da: thanh t,!u, nhung d6 1ftban van da: dl1(;1C di g~m h~i, suy ra't Hiu sau d6, bdi tac gia stich Danien, voi xac tin ding Loi Thien Chua d6 van con tiem ffn m(>t 9 nghia gn gia'u, y nghla nay co th~ chie'u soi hoan canh hi~n t<;li Dn 9,24-27). ( Qua quye'l can ban v~ sl! thu'dng ph<;llcong blnh eua Thien Chua, thu'dng ngu'C1i anh ph~ t ke gian tic (Tv 1,1-6; 112,1l 10; Lv 25,3-33 ...) vap phai kinh nghi~m tel!e tie'p, kinh nghi~m nay thl1C1ngl~i khong phu hQp vdi qua quye't ay. Trude van de nay, Kinh Thanh eho ta nghe thay nhung tie'ng phan khang va 19 lu~n (Tv 44; G 10,1-7; 13,3-28; 23-24) va dao sau dftn d~n mau nhi~m nay (Tv 37; G 38-42; /5 53; Kn 3 - 5).
ve
2. Nhilng lien h~ giila C,!u (JOe va Tan (J6'e

Nhung lien h~ giua cae ban van voi nhau ehie'm mQt m~t d(> rat cao trong eac tae pham Tan Voe, eh6 nao cling day dfty nhung am chi hoc)e trich d~n minh nhien Clfu Voc. Cae tac giii Tan Voc nhin nh~n Clfu Vde co gia tri mc)e khiii eua Thien
Chua. Cae eng eellg b6 fling m(je kh<ii nay dii hoan la'l ndi cUQC <toi, giao huan va nhat la eli ehel va phl;lC sinh eua f)U'e Giesu, ngu6n m~ch dn tha thU' va slf song vlnh eau. '"f)U'e Giesu dii chet
99
VI tQi 16i chung ta theo nhtt Lai Saeh_Thanh va Nguoi da du~e mai ta ng. Nguoi da phl}e sinh nga y thO' ba theo nhLl LiJi Stich Thanh va Nguoi da hi~n ra, .." (l Cr 15,3-5): d6 lil cai nhan chinh ye'u clla lai giang cae Tong (1 Cr 15,11).
Do
Bao gio cling v~y, giira Sach Thanh voi cae biSn e6 hoan tit cac loi Kinh Thanh e6 nhii'ng mo'i lien h~ khfing phai chI thu~n tuy d khia c~nh chii' vi~t, rna In mQt sl! soi sang h6 tltdng va tie'n tri~n bi~n chung: nguoi ta vua tha'y Saeh Thanh rn~e khai y nghia eua cae bi~n eo', l~i vU'a thay cae bi~n cd m~e khai y nghia clla Saeh Thanh, nghia III ehung bUQc phdi 1>0 mOt 56 khia c~nh nao c16cua mQt 16i giai thich c1a c1lt~c chap nh~n d~ nh~n mQt 16i giai thieh moL Ngay tu hIe thi hanh mQt su Vl}eong khai, Duc Giesu da e6 rnQt l~p truong dQc dao rieng, khae voi each giai thich (fa c1lt~e eha'p nh4n CJ thai c1~ieua Nguoi, to'c -Ia 16i giai thich ella "cae kinh su va Bi~t phai" (Mt 5,20). C6 nhieu bhng ehllng eho tha'y dieu c16: cae phan de trong Bai Giang Tren Nui (Mt 5,2148), sl! tt! do eao voi cua Due Giesu trong viee giu ngay Sabat. (Me 2,27-28 va /I ), eaeh Nguoi tu'dng d6i hoa cae gioi lu4t v~ s'1 thanh s~eh theo nghi thlle (Me 7,1-23 va II ). Trai I~i, Ngu'CJidoi hoi triet d! trong nhung lanh vl!c khae (Mt 10,2-12 va II; 10,1720 va 1/ ) va nhit la thai dQ than thi~n eua Nguoi d6i voi "nhirng nguoi thu thue' va nhfi'ng ngltoi lQi IOi" (Me 2,15-17 va II). Ta't ea nhfi'ng chuyen teen ~llong phai la do Nguoi thieh phan chang, nhung nglt~c l~i cho thay long trung thanh siu sa hSt sU'e ella Nguoi ddi vdi th8nh y Thien Chua c1u'~edi~n tel trong Saeh Thanh (x. Mt 5,17; 9,13; Me 7,8-13 va 1/; 10,5-9 va 1/). Cai ehSt va 511phl}c sinh eua Due Giesu da d4y each
giai thich tuy mdi me nhttng con ra't gidi hc;ln da dUQc NgUC1irolf
d~u len de'n cl1c diSm, bAng caeh t~o nen, xet v~ ffiQt so' 4iSm
.,
100
nao do, sV eiit dat hoan toan voi qua khu d6ng thdi lC:li co nhung eLra md fa bat ngo. Cai cht eua Dang Mesia, "Vua ngu'di Dothai" (Me 15,26 va II ) da bien d6i mau l~ each giai thich cac
Thanh
vjnh noi v vua va cac lC1iSanl n6i v Dang Mesia theo nghIa hoan toan trftn gian. Vi~c Dli'c Giesu phlJc sinh va du'9c
ton vinh lam Con Thien Chua tren thien auae ail khien cha ~ chinh nhi1ng ban van fl'y eo mQt y nghla sung man ma tnide d6 khong thti tuang tu'qng auve. Ker qua 1a nlQt s6 thanh ngu eo ve am di) tli nay tr() di phai dU\Jc hi~u sat chIT. Ra nhu' Thien Chua dff ehu5n bi nhi1ng thanh ngll tfy d~ di~n vinh quang eua Dltc Kito Giesu, bdi vi DU'c Giesu ..thlfc sl! lit "Due Chua" (Tv 110,1) hiu thea nghla jay du nh~t oua tif fiay (Cv 3,36; PI2,10,11; Hr
'
la
'0 '')\) ... guol!a )' (-,on jtllen Ch"ua (. v ? "1' ~,I.; lyle &, Ai" 1462 ; R ttl 1,_ 3 ... N '.' .... 4) ' III -." I' cI""" ."""" (T' v 4)~ i; lIt" 18 G.a II .-" r.f ,; i luen erma (] VOl men cnua ,;
1 l,j-I.
T' .,. .. ~7 "'-"1' ". ",'
20,28), HtIi~u d~i Nguoi se vo (;ung va t~n" (Lc 1,32-33; x.lSb
17,11-14;
Tv 45,7; ill' 1,8)
va Ngl1rJl
d6ng llidi lli "lIi
te vInh
cau" (Tv 110,4; Hr 5,6 ..10; 7,23-24).
Cae tcie gia Tan Voe da doc lai Cuu Ode nhC1 ehinh . . anh sang eua nhG'ng bHr~'n trong CU9c Phvc Sinh. Chua Thanh Than, Dang du'yc thua Kito vinh quang phai den (x. Ga 15,26; 16,7), dii giup cae tac gia Tan tide kharn pha fa nghia thieng Jieng. Nhi11he( cae ong dii duqc hudng dan de{n cha nhan m~nh hdn baa gib het y nghla ngon su eua Clfu Vdc, nhl1ng cling con tuang dni hoa mQt each dang kS gia tIi djnh che cLiu d<) eua n6. Quan di~m thU' hai nay dii xuat hi~n teong cac sach Tin Ml'rng roi (x. l"rtt 11,11-13 va II; 12,41-42 va II; Ga 4,12-14; 5,37; 6,32),
"'"',
co
".
quan ni~m nay n6i len m~nh Ine trong I11Qt so thu' cua thanh Phaol6 dlng nhl.1 lrong lhu Hipri. Thanh Phaolo va tac gia thu' Hipri chung minh ding Torah, xet nhtl If! m~c khai, loan bao
ml)c dich rieng eua n6 nhlf If! mQt h~ thong lu~t phap (x. 2,155,1; RIl1 3,20-21; 6,14; Hr 7,11-19; 10,8-9). Tlt d6 suy fa cae
101
ngU'oi ngo~i giao lien ket vdi ni~m tin vao Duc Kito khong bUQc phai tuan giu mQi gidi l~nh cua lu~t phap Kinh Thanh, lu~t phap d6 tu ray rna di da bi gian lU'CJC, theo toan bQ, vao dinh che' xet lu~t 1~ cua mQt dan d~c thu. NhU'ng ngU'oi ngoC;\igiao v~n cin du'CJcnuoi du'ong bftng Cvu Delc xet nhu' Ia Loi Thien Chua, Da'ng giup hQ kham pha sau xa hdn mQi chi~u kich clla miu nhi~m vUQt qua nay dang chi ph6i cUQc s6ng clla hQ (x. 1. 24,25-27.44-45; Rm 1,1-2). Ta't ca nhung chuy~n tren ding cho thay rhng ben trong Kinh Thanh cua Kito giao, nhung m6i lien h~ giua Tan Udc vdi ClIu Doc khong thie'u nhung phU'c t(;lp. Ne'u d6 1ft van d~ 811' dl;1ngnhung ban van d~c thu, cac tac gia Tan Doc tll nhien v~n dl;1ngnhung kie'n thU'c va nhung phltdng thue giai thich eua thlJi d(;li mlnh. Doi cac ong ph~i hCJpvoi nhung phltdng phap khoa hQc hi~n d~i la khong (hich hQp. Dung ra, nha chu giai pluii bie't nhung ky thu~ t chu gia i c5 xua, d~ c6 th gia i thich dung cach cac tac gia Kinh Thanh da sa dl;1ngphltdng thue d6. Dang khac, dung lA nha ehu giai khong du'Qc danh cho tei thuc clla con ngU'oi, v6n di gidi h(;ln,mQt gia tei tuy~t d6i. Cu6i cung e4n them r~ng ben trong Tan Doc, cling nhlt da tha y ben trong Cl,1'U Doc, nguCJita tha y co nhung quan diSm khac nhau dUQcxe'p chung voi nhall va co khi quan di~m nay l~i cang thAng voi quan di~m khac, chAng h~n trudng hQp clla Dlic Giesu (Ga 8,29; 16,32 va Me 15,34) ho~c gia tri clla lu~t Mose (Mt 5,17-19 va Rm 6,14) ho~c c4n thie't phai c6 vi~c lam 4S dUQc n~n cong chinh (Ge 2,24 va Rm 3,28; Ep 2,8-9). HiSn nhien mQt trong nhung net d~c bi~t clla Kinh Thanh lA thie'u tiob thAn h~ th6ng va, trai l~it c6 nhung cang thAng nang dQng. Kinh Thanh la cai kho chua dl,1'ngnhi~u cach giai thieh d6i vdi cung nhung bie'n co' nhU' nhau ho~c suy nghI cung nhung van c.1~nbat
102
nhau. Nhu the Kinh Thanh thuc bach chung ta tit bo thai d(>ddn gian hoa qua dang va 6c hctp hoi
3. Ml)t
so kEt lu~n
Tt nhang gl vita tdnh bay tren, c6 th~ ket lu~n rAng

Kinh Th4nh (5 nhiu chi dftn va g<;1i lien quan den ngh~ thu~t y gicli thieh Kinh Thanh. Qua th~t, ngay tit d~u, emnh Kinh Thanh III eong trlnh gicli thich. Cae ban van Kinh Thanh da du<;1ccae eQng doan Cllu Voe va eae eQng doan thC1icae Tong Dd nrun nh~n la each di~n ta due tin eua hQ tuy~t vC1i.Hqp voi caeh giai thieh ella cae eQng doan va lien ket voi vi~e giai thieh do, cae ban van du<;1enhin nh~n la S,ieh Thanh (eh~ng h~n, sach Di~m ea du<;1enhin nh~n la Saeh Thanh, vi du<;1eap dl;lng vao rn6i tUdng quan giira Thien Chua va dan Israel). Su6t qua trinh blnh thanh Kinh Thanh, cae tae phim hQp thanh Kinh Thanh, trong nhi~u tntang h<;1p,da du<;1eso~n l~i va dLt<;1eiai thfeh l~i, d~ g dap ung voi nhirng hoan elnh moi rna truoe do chua du<;1ebiet den. Cach thue Saeh Thanh giai thich cae ban van cho thay nhung nh~n xet sau day: Xet vi Saeh Thanh ra dC1itren nn tang mQt sl! ddng thu~n eua cae eQng doan tin huu nhin nh~n ban van ay di~n ta duc tin dU(je m~c khai, nen chinh vi~e gili thich Saeh Thanh phai la ngudn phat sinh sl! ddng thu~n vS nhung diem ehinh yeu, doi voi due tin song dQng cua cae eQn~ doan giao hQi. Xet vi each di~n ta due tin, nhu thay trong Saeh Thanh dU(jc mQi nguC1inhin nh~n, da khong ngitng duqe d6i moi de e6 thi dap ang voi nhirng hoan elnh moi - diu nay gi;t tWeh nhung "vi~c dQc l;ti"nhieu ban van Kinh Thanh -, nen v j~c 6iai thich Kinh Thanh ciing phai co ffiQtkhia e;tnhsang t;tova phai
Vi~c gicii thich Kinh Thanh trong HQiThanh
103
du'dng d~u voi nhung va'n d~ moi, d~ di tu Kinh Thanh rna du'a ra cau tra Idi. Xet vi doi khi c6 nhung tu'dng quan eang thAng giua cac ban van Kinh Thanh voi nhau, eho nen vi~e giai tmch nhit thie't phai e6 Hnh da d~ng. Khong e6 eaeh giai thich nao e6 the khai thae he't 9 nghia eua toan bQ, toan bQ la mQt ban h<jp xu'dng nhi~u giQng. VI the', viec giai thich mQt ban van phai tninh tinh each Io~i trll'. Kinh Thanh d6i tho~i voi eae eQng doan tin huu : Kinh Thanh xua't phat tu nhung truy~n th6ng due tin eua eac eQng doan do. Cae ban van Kinh Thanh dfi du'<Je khai triSn trong tu'dng quan voi eae truy~n th6ng d6 va ngu'<Jcl~i eling g6p phjn khai trien eae truy~n th6ng d6 nua. Do d6, vi~e giai thich Kinh Thanh phai du'<Jc thl)'c hien trong long HQi Thanh, trong tinh eaeh da d~ng va th6ng nha't eua HQi Thanh va trong truy~n th6ng due tin eua HQi Thanh. Cae truy~n th6ng dU'e tin Ia moi tnJdng sang eho ho~t dQng van chu'dng cua cac tac gia Saeh Thanh. Tham gia vao trong moi tfltdng nay cling bao g6m vi~e tham dl! vao sinh ho,t phl;lng Vl;lva ho~t dQng ben ngoai eua cae cQng doan, tharn dl1 vao the' gioi thieng lieng, van hpa va nhii'ng thang tr~m trong than ph~n ljeh sO'eua eae eQng doan. Tu'dng hI nhu' the', vi~e giii thich Kinh Thanh cling doi eae nha ehL1giai phai tham gia vao toan the ddi s6ng va toan be) duc tin cua cQng doan tin hiru th~i d~i minh. Viec d6i tho,i vdi Sach Thanh trong toan b9, va nhtt v~y Ia d6i tho~i vdi caeh hieu due tin rieng cua eac th?1i d,i tru'de, nhit thi!t phii kern theo vi~c d6i thoC:\ivdi the' h~ di tnJ4'~~tho,:\i nhu the' nghia IA thiet l~p mQt moi tuong quan lien tl;lc, nltvnl:'t.~gcon IA nh~n biet nhung khae bi~t. Do Cl6,
104
Uy Ban Kinh Thanh Gitto Hoang
vi~e giai thieh Kinh Thanh bao g6m cong vi~e kim chung va ehQn Ilfa. Vi~e giai thich nay phai liep n6i nhung truy~n th6ng ehu giai da co truoe, duy trl va don nh~n nhi~u yeu to' trong nhung truy~n th6ng do, nhung l~i tach ra d nhung di~m khae, d~ co th~ tien them nua.
B. VIEC CIAI .
THien TRONG TRUYtN TH6NG CVA HOI THANH
HQi Thanh, Dan Thien Chua, y th((e minh du'~e Chua Thanh Thein tr~ giup d~ co th~ hi~u va giai thich Saeh Thanh. Cae man d~ tien khdi eua Duc Giesu da tung bie't rAng hQ khong th~ hi~u day du ngay.mQi khia eq,nh eua kho tang sung man rna hQ da don nh~n. Khi kien tel trong dbi song cQng doan, hQ nghi~m thay mc}e khai hQ da lanh nh~n khong ngung dU<Je dao sau va m6i ngay mdi sang to them len. Trodg vi~c d6, hQ nhln nh~n co anh hudng va ho~t dQng cua "Th~n Chan L9", Dang rna Chua Kito da hua ban cho hQ d~ dftn dih hQ den sl! sung man cua chan 19 (Ga 16,12-13). Tu'dng tt! ,'hu' the, HQi Tha nh nga y nay dang di toi tren con du'dng cua mInh, du'~c ldi hua eua Chua Kito nang da : "Dang BaoTr~ la Thanh Thein Chua Cha se sai den nhan danh Th~y, Dang d6 se d':lYanh em mQi dieu va se lam cho anh em nhd l~i mQi dieu Thz y da n6i vdi anh em" (Ga 14,26).
1. Thli Qui thanh hloh

Nha Thanh Thein hudng dan va trong anh san~ cua Truy~n Th6ng s6ng dQllg ma HQi Thanh da lanh nh~n, HQi Thanh da phan djnh cae tac pham nao phai dUQe eoi Ia Saeh Thanh hi~u theo nghia cae sach do "da dUQCviet fa dudi dn linh hung eua Thanh Than, eo Thien Chua Ia tae gia, da dUQCtfuy~n I~i eho HQi Thanh vdi tu eaeh do" (Dei ~'erbum, so' 11) va ehU'a
105
dlfng "chan Iy rna Thien Chua dff mu6n d~t vao trong Saeh Thanh d~ euu dQ chung ta" (ibid). Slf phan dinh mQt "tht.t qui" Sach Thanh ia ke't qua eua mQt tie'n trlnh lau dai. Cae eQng doan trong CLlu Vde (tu cae nhom rieng, nht.t cae nhom co lien quan de'n gidi ngan su ho~e tll te, cho den toan dan) da nhin nh~n mQt s6 cae ban van la Li1i ella Thien Chua, e6 kha nang khdi len due tin eua hQ va dan dAt hQ trong cUQe s6ng. Cae cQng doan d6 da don nh~n eae ban van nay nht.t mQt gia san ean phai gin giu va truy~n I~i. Nhli the', cae ban van nay thai khong eon thuan tuy la each di~n ta dn Hnh hung ella cac tac gia Cl) th~ rieng bi~t, nhling dii trd thanh sO hfi'u chung clla toan Dan Thien Chua. Tan Vde to thai de) ton kinh d6i vdi eac ban van thanh nay. Tan Vde d6n nh~n nhfi'ng ban van !y nhll th~ d6 la mQt gia san qui bau dan Do-thai truy~n l~i. Tan Vdc coi cae ban van !y la " Sach Thanh" (Rm 1,2), dll<;1e Than Khi eua Thien Chua "Hnh hung" (2 Tm 3,16; x. 2 Pr 1,20-21) nen "khong th~ bi huy bo" (Ga 10,35). He)i Thanh da dem n6i ket eh~t che vdj nhfi'ng ban vAn laIn thanh "ClfU Vde" (x. 2 Cr 3,14), nhfi'ng tac phffm khac: trlide het la nhfi'ng Lac phffm trong do HQi Thanh nhin nh~n li1i ehung dich thlfC xu!t phat tu cae rang D6 (x. Lc 1,2; 1 Ga CI-3) va dt.t<;1e hua Thanh Than bao dam (X. I Pr I, 12) v~ "ta't ca C nhung gl Chua Giesu dii lam va dii d~y" (Cv 1,1) r6i, thu de'n la nhung giao hu!n do chinh eae Tong DB va eae mon d~ khac da dt.ta fa d~ xay dl!ng eQng doan eae tin hli'u. Sau do, hai lo~t van ph~m nay dlt<,1e la "Tan Vde". gQi Co nhi~u dQng hfe g6p phan van tien trinh nay : ni~m xae tin eho rhng Due Giesu - va eung vdi Nguai co cae Tong E>5 - d5 nhin nh~n C,!u Vdc lA Sach Thanh duqc linh hung va mdu nhi~m Vltc:1t ua eua Ngt.tC1ia slf hoan tat Sach TlJanh; nifm xac q l
106
tin cho rhng cac lac phftm Tan Vck th,!c sl! xuat phat tu IC1i giang cua cac Tong >6 (diu nay khong ham y Ia tat ca cac tac ph~m d6 do chinh cac Tong D6 bien so':\n); s,! nh~n dinh r~ng cac tac ph~m d6 phli hQp v(ji qui Iu~t dac tin va chung dUQc slt d~ng trang ph~ng v~ Kito giao~ cuai cling ia kinh nghi~m v vi~c cac tac phgm d6 hoa hQp v(ji doi song giao hQi cua cac cQng doan va co kha nang nuoi duong doi song d6. Khi phan dinh thu qui Sach Thanh, HQi Thanh cling phan bi~t va xac dinh can tlnh rieng cua chlnh minh. Til nay trd di, Sach Thanh trd thanh ta-rn gLtdng d~ HQi Thanh soi van rna khong ngling kham pha l':li din tlnh cua rninh cung nhLt ki~m chang, qua cac the ky, cach HQi Thanh khong ngung dap l':li lC1i Tin Mitng va chu5n bi cho Ininh s~n sang trd thanh phuong li~n truyn thong Tin Mung (x. Dei Verbum, s6 7). Diu do dem l':li cho cac tac phffrn thuQc thu qui rnQl gia tIi cuu dQ va th~n hQc hoan toan khac vdi gia tIi clla cac ban van cd khac. Neu cac ban van c6 nay c6 tile soi sang cho thay ro ngu6n g6c eua dU'c tin, thi h;li khong bao gid co th~ thay the cho the gia cua cac mc ph~m dUQc coi la thuQc thu qui va do d6 Iii din ban dS hiSu duc tin Kito giao.
2. Chu ghii ena eae Giao Ph

Ngay tu nhung thdi dftu, ngLtdi ta da hi~u r~ng cling rnQt Thanh Than da thuc d5y cac tac gia Tan Vdc lam cho sU' di~p cuu dQ thanh chil viet (Dei Verbum, s67; 18) cling khong ngung trQ giup HQi Thanh d~ HQi Thanh giai thich cac mc phlm linh hung d6 (x. thanh Irene, Adv. Haer., 3.24.1; x. 3.1.1; 4.33.8; Origene, De Prine., 2.7.2.; Tertullien, De Praese., 22). Cac Giao phl) clla HQi Thanh, nhi1ng ngu'C1ititng giu vai tro d~c bi~t trong tie'n tdnh thanh hlnh thu qui, cling dong
107
mQt vai tro n~n tang d6i di truy~n th6ng s6ng dong, truy~n thang khong ngung d6ng hanh va hudng dftn vi~c dQC va giai thich Sach Thanh cua Hoi Thanh (x. Providentissimus, EB s6 110~111; Divino afflante Spiritu, s6 28-30, EB, s6 554; Dei Verbum, s6 23; PCB, Instr.de Evang. Histor., sO' 1). Trong dong truy~n th6ng VI dC;lifly, ph~n d6ng g6p rieng bi~t cua 16i chu giai giao phl;! h~ tt;\i di~m nay: rut tll' toan th~ Sach Thanh nhung dltCJng huong din ban giup thanh hlnh truy~n thong dt;\o 19 cua Hoi Thanh va dem It;\imQt giao huftn th5n hQc phong phu d~ d~y d6 va nuoi du'Bng ph~n thieng lieng eua cae tin hLru. Cac Giao phl;! eua HOi Thanh danh cho vi~e dQC va giai thich Kinh Thanh mot vi tri dang k~. BAng chung ro r~l nhflt Ia cac tac ph~m trllc tie'p giup hiEu Sach Thanh, lUc la cac bai giang va cac bai chu giai, nhltng phai k~ ca cac lac ph4m tranh lu~n va thftn hQc, trong d6 l~p Iu~n chinh Ia nt;\i vao Kinh Thanh. Ndi lhltCJngxuyen d~ dQc Kinh Thanh Ia thanh du'C1ng, trong phl;!ng Vl;!.D6 Ia Iy do It;\i sao cac bai giai Ouch do cac giao phl;l dlta ra bao giC1cling c6 ban cha't th~n hQc, ml;!c V\l va d~ c~p de'n mai tuong quan voi Thien Chua, ich I(ji cho ca c(>ng doan Iftn ca nhan cac lin huu. Cac Giao phl;! coi Kinh Thanh lien van Ia Cudn Sach cua Thien Chua, tac ph~m doc nhftt cua mQt tac gia duy nhat. Nhung khong VI the' rna cac ngai gian ht(jc vai lro cua cac lac gia nhan IOt;\ide'n de) chi con Ia nhung dl;lng Cl;!thl;l dQng. Va cac ngai cling bie't cuon sach nay cuan sach kia c6 ml;lc dich d~e bi~t rieng. Nhung ki~u tie'p c~n cua cae ngai ra't it ehu y de'n slI pha t tri~n ljch slt clla m~c khai. Nhi~u Giao phl;!eua HQi Thanh tdnh bay Logos, LC1ieua Thien Chua, nhu III Hie gia eua Cl}'u
.108
_________________ . u _!Ja~
y
___l_. _h._T_h_cl_n_hGiao Hoang ~ n __
Vde va nhl1 the If! qua quyet rang wan th6 Sach Thanh e6 nghIa KilO h9C.
Trlt rnQl nha ehu giai thuQe tnldng phai Antiokhia (d~c hi~t If! Theodore de Mopsueste), cae (Hao phl,l du tha'y minh dl1Qe tl! do dem mQt ca u fa ngoa 1 va n mC;).ch6 dlta ra mQt d chan 19 do Thien Chua m~c kha i. Trong khoa minh giao doi l~i ngl1di Do-thai ho~c trong tranh lu~n giao Iy vdi cac nha than hQc khac, cae ngai khong ng~i dlfa vao lo~i giai thich nay. Moi quan Him chinh cua cae Giao phl,l la lam sao song Kinh Thanh trong st! hi~p thong vdi anh chi em cua minh, nen cac ngai thlidng sa dl,lng ban van Kinh Thanh thong dl,lng trong rnoi tnfdng cua Inlnh. Yeu to'khien giao phl,l Origene chli y mQt cach e6 h<; thong den ban Kinh Thanh Hipri, Ia vi ong 10 tim chung cd trong cac ban van dl1Qc nhung ngua:i Do-thai nhin nh~n d~ tranh Iu~n vdi ngudi Do-thai. Khi d cao ban Kinh Thanh Hipri, hebraica veritas, thanh Gieronirno da trCJ thanh mQt khuon rn~t ngo~i I~. Cac Giao phl,l hdn kern nang SLt dl,lng phu'dng phap ngl,l ngon, nhArn danh tan gu'dng rnu rna mQt so KilO huu va nhung nguai ngo~i giao doi nglijch voi Ki-to giao co th~ cam tha'y khi dQc mQt do~n van Kinh Thanh nay kia. Nhung n1t hi~m khi cac ngai bo tinh cach sat chu va Hch cua cac ban van. Vi~c cac Giao phl,l SLt dl,lng phudng phap giai thich ngl;l ngon thu'dng khac xa hi~n tUQng thich ung theo phlidng phap ngl;l ngon cua cac tac gia ngo~i giao.
sa
sa
Vi~c dl;lng phudng phap ngl;l ngon cling xua't phat tll' xac tin cho rAng Kinh Thanh, cuon sach cua Thien Chua, dft dl1Qc Thien Chua ban tc)ng cha dan Ng110i la HQi Thanh. Tren nguyen t~c, khong c6 gl trong cuon sach d6 bi bo qua mQt ben, coi nhu'd6 Hi cui c6 hu ho~c hoan toan vo nghIa. Thien Chua
sa
109
gClicho dan Kito hii'u cua Ngudi ffi<)tsU'di~p Juan Juan co tinh thdi slf. Trong cae bai giai thich Kinh Thanh, cac Giao phl;l hoa I~n va xe ket chu giai tien trung va giai lhich ngl;l ngon rnQl cach g~n nhu khong th~ tach ra dUQc, nhung Juon nhArn ml;lc dich ml;lc Vl}va su ph~m, VIxac tin rAng tat ca nhii'ng gl da dlt<;1C viet ra la dLtCJc iet nham d~y do chung la (x. ICr 10,11). v Xac lin rAng d6 la cu6n saeh cua Thien Chua, do d6 khong bao gid c6 lh~ c~n, cae Giao phl} tin rAng c6 th~ giai thich do~n van nay do~n van kia theo mQt loi giai thich rieog dlfa tren cd sCIng\! ngon. Nhung cae ngai eho r~ng moi ngltai v~n tlf do d~ nghj mQt cach khac, mi~n If! cach do ton trQng tich cach suy lo~i cua due tin. Chu giai Sach Thanh theo huong ngl} ngon, d~c diem cua lai chu giai giao phl;l, co nguy cc1khien con ngltbi hi~n d~i cam thay bB ngB. Nhltng kinh nghi~m cua HQi Thanh dlt<;1C dien ta trong loi chu gicii nay I~i III mQt cong hien Juan luon hii'u ich (x. Divino afflante Spiritu, so 31-32; lJei Verbum, so' 23). Cae Giao ph\! cua HQi Thanh d~y each dQe Kinh Thanh theo each th~n hQc, giua long mQt Truy~n Thang song dQng, voi mQt tioh lha n Kit6 gia 0 dich thlfc.
.
3. Vai tro cua cac phAn h~ khac nhau trong HOi Thanh d6i vdi vi~c giai thich
VI dUQc ban cho HQi Thanh, Sach Thanh Jll kho tang
chung eua toan th~ cae tin huu : "Thanh Truy~n va Sach Thanh Jam nen ffi<)t kho tang thanh thi~n dQc nhat chua dlfng Lai Thien Chua, dUQc trao pho eho HQi Thanh. Khi g~n bo vdi kho tang do, toan thE dan thanh hQp nhat voi cac ffil;lCtlt luon ~n vii'ng trung thanh voi giao hua'n cua cac Tong D6 ..." (Dei Verbum, so 10; x. ca so 21). Dung Ja trong Jjch HQi Thanh, (la
sa
110
Uy
Ban Kinh Thanh Giao Hoang
co mQ( so (hoi d~ i cac (in huu (han (hie( vdi ban van Sach Thanh mQ( cach dang k~ hon nhung (hoi d~i khac. Nhu'ng Sach Thanh da chiem mQt vi ui hang d~u CJ ffiQi giai do~n canh tan quan (n;>ng trang doi song cua HQi Thanh, tit phong trao dan tu thuQc cac the ky dau tien cho toi thai Cong D6ng Vaticano mdi day. Cling ehinh Cong D6ng nay d~y r~ng mQi ngLtoi da dUQc ehiu phep thanh t~y, khi tham dlf vi~c hanh Thanh Th~ (l~ T~ on) vdi long tin VaG Chua KilO, du nhin nh~n sl! hi~n di~n cua Chua Kito trong loi eua NgLtoi, "VI chinh Nguoi n6i khi nguoi ta dQc Sach Thanh trong HQi Thanh" (Sacrosanctum Concilium, s6 7). HQ l~ng nghe Loi nay vdi "dim thue dLte tin (sensus fidei)" la net d~e bi~t cua toan th~ Dan Thien Chua. Nho cam thLte dU'e tin du<;jeThftn Khi slf th~t khdi d~y va nang dB, dudi slf huong dftn cua Huftn Quyn thanh rna hQ trung thanh di (heo, Dan Thien Chua don nh~n kh6ng phai lai n6i cua nhun lo~i nhung la ehinh Loi cua Thien Chua (x. ITx 2,13). HQ g~n b6 hoan toan vdi duc lin chi rnQt Ian du'<;jcthong truy~n eho cae thanh (x. Gd 3). HQ dao sau dU'e tin each dung dan va ap dl;lng vao eUQe s6ng Kito huu eua hQ m9l each trQn v~n hon" (Lumen Gentium, 12).
ca
Nhu the' mQi phan trong H9i Thanh d~u e6 mQt vai tro trong vi~e giai thich Kinh Thanh. Khi thi hanh rae Vl;lml;lc ta, cae Giam ml:lc, vIla nhung nguoi ke' vi eac Tong 1)6, phai la nhung chLtng nhan dau lien va la nhung nguoi dam bao truyn th6ng s6ng dQng trong do Saeh Thanh du<;jcgiai thich (j rn6i thai d~i. "l)uQc Thanh Than chan 19 soi sang, cac ngai phai trung lhanh gin giu Lai Thien Chua, phiii giai tWch va phd bie'n Loi Thien Chua bAng ldi giang cua cac ngai" (Dei Verbum, so 9; Lumen Gentium ) s6 25). Vi la nhung cQng lac vien cua cac giam ml;lc, cac linh m{tC co nhi~m vl;!trudc (ien la phiii c6ng b6
ta
Vi~c,iii thich Kinh Thanh tron. H4)i Thanh
111
Loi Chua (Presbyterorum Ordinis, s6 4). Cac ngai (ht~c ban ~ng mQt d~c sung di giai thich Sach Thanh khi cae ngai ap d\lng chan 19 vinh cU'u eua Tin Mirng vao cac hoan eanh C\l the eua eUQc s6ng bang cach thong truy~n khong phai nhl1'ng tlt htdng ca nhan cua minh rna la LC1i hien Chua (ibid.). Cae linh T ml:tc va cac phd tt c6 nhiem Vl), nha't la khi ell' hanh bi tich, neu ro sl! thdng nhtt do LC1i hua va hi tich t~o nen trong tac vl}cua C HQi Thanh. VIla nhli'ng nguC1ichu to~ cQng doan Thanh ThS va la nhung nguai giao d\1c duc tin, cae thlta tac vien Lai Chua c6 nhiem Vl}chinh yeu, kh6ng phai chi ddn thu~n la chia mOt giao hutn, nhttng con phai giup cae tin hli'u nghe va nh.nbie't nhli'ng gl LC1iThien Chua ngo v~i tim h6n hQ khi hQ nghe 4Qc va suy niem Sach Thanh. Nhlt tht, HQi Thanh dja phlJdng, x~t nhu mQt toan th~, theo khu6n mlu eua Israel, Din cua Thien Chua (Xh 19,5-6), trd thanh mQt cQng doan y thltc rAng Thi6n Chua dang n6i voi ollnh (x. Ga 6,45) va mau m'n nghe Lai Chua voi long tin, long men va tinh th~n ngoan ngoan d6i vdi LC1iChua (DnL 6,4-6). Nhli'ng cQng doan thl!C sl! biet l'ng nghe nhu' the' trd thanh nhli'ng trung tam m~nh me loan bao Tin Mirng va ddi tho~i trong moi tru'C1ngrieng cua minh, cling nhlt trll thanh nhung tac nhan giup bie'n d5i.xa hQi, vdi di~u ki~n la ph8i luon hi~p nhat trong dU'c tin va long me'n voi toan the HQi Thanh (Evangelii nuntiandi, so 57-58; CDF, Instruction sur La liberte chretienne et Laliberation, s669-70).
se
Di Thanh Th~n cling du'Qc ban dn cho ca nhan cdc Kito hilu lam sao di long hQ c6 thi bung ehay (x. Lc 24,32) khi hQ c~u nguy~n va hQc hoi Saeh Thanh vdi tinh th~n e~u nguyen trong boi eanh doi song ea nhan eua hQ. Chinh vi the', Cong D6ng Vatieano II da kh~n khoan yeu e~u lam sao di bhng bit ell"each nao e6 the, cae Kito huu de'n du'Qe vdi Kinh Thanh mQt
112
cach d~ da'lg (Dei Verbum, so 22; 25). Cfrn phai chu 9 lei loi dQc nay },..hongbaa gid hoan toan co tinh cach rieng hi, vi ngu'di lin huu luon IUO;ldQC va gicli thich Sach Thanh trong long tin clla HQi Thanh va r6i mang I~i cho cQng doein hoa lnii do vi~c dQc clla minh dE lam cho niem tin chung them phong phu. Toan thE tfUyen th5ng Kinh Thanh va, mQt cach d~c bic$t,giao huftn cua Duc Giesu trong cac sach Tin Mltng neu len cho thfty nhrtng ngu'di rna the' gian coi Ia nhung ngttoi hen mQn I~i Ia nhung thinh gia uu tuy~n cua Lai Thien Chua. Duc Giesu da nhin nh~n r~ng nhung dieu bi che giau khong cho nhung ngltai thong thai va khan ngoan bie't thi I~i dUQc mt)c khai fa cho nhung nguoi don so (Mt 11,25; Lc 10,21) va Nudc Thien Chua thuQc v nhung nguai gi5ng nhu cae em nho (Me 10,14 va II). Tltong tl1 nhu the', Due Giesu dii cang b6 : "Phuc thay, anh em 13 nhung ng\(oi ngheo, bCfivi Nudc Thien Chua la clla anh em" (Lc 6,20; x. Mt 5,3). MQt trong so' cac dau chi cua thai d.i Ding Mesia la vi~c cang b5 Tin Mttng cho nhung ngu'CJi ngheo (Lc 4,18; 7,22; Mt 11,5; x. CDF, Instruction sur La liberte chretienne et La liberation, so' 47-48). Nhung nguoi vi ye'u the' va thie'u th5n nhung phu'dng ti~n nhan lo~i cam tha'y bi dgy de'n ch6 chi con d~ t hy vQng d(>c nhftt noi Thien Chua va sl1 c6ng erunh eua Nguoi, la nhung nguoi co m(>tkha nang I~ng nghe va giai thich Loi Thien Chua rna toan the H(>iThanh phai h.tu y va phai co rnQt di u tra Idi tren blnh di~n xa hQi. Khi nhin nh~n nhung on hu~ va chuc nang khac bi~t rna Thanh Thfrn ban dci phl;lc Vl;lcQng doan, nhat lei dn giang ~y (I Cr 12,28-30; Rm 12,6-7; Ep 4,11-16), HQi Thanh long tran trQng doi voi nhi1ng nguoi to fa co mQt kha nang rieng bi~l c~ gop phftn vao vi~c kien t~o Than Th~ Chua KilO qua lanh
to
Vi~c ghii thich Kinh Thanh trong Hc}i Thanh
.l.l3
vlfe ehuyen mon ve vi~e giai thich Sach Thanh (Divino aJjlante Spiritu, 46-48. EB, 564-565; Dei Verbum, s5 23; PCB. Instruction sur l' hisloricite des Evangiles, Dlin nhtJp). Dftu cong lao va't va ella cae nhil chu gidi khong phai lue nao cling du'<;1C khich l~ nhu' hi~n nay. hQ dem slf hi~u bie't ella ffi'inh phl}c Vl} HOi Thanh va d trong truyen th5ng phong phu trai dai tu cac the' ky dftu, voi ong Ofigene va thanh Gieronimo, eho tdi nhung thai moi day, voi eha M. J. Lagrange va nhltng nguoi khac, va keo dai eho toi ngay nay. E>~ebi~t, vi~e tim nghia theo chu clla Kinh Thanh, mQt di~u ngay nay dang dl1<;1e ha'n m~nh nhi~u, n doi hoi nhung n6 hfc ke't h<;1pella nhii'ng ngl10i e6 kha nang ehuyen olon ve Uinh v,!e ngon ngii' e6, su hQe va van hoa, hi~u dinh van ban va phan tich cae hlnh thue van chu'dng, va biet slt dl}ng cae phu'dng phap phe blnh khoa hQe. Ngoai vi~ ehu 9 de'n ban van trong boi eanh nguyen thuy nhl1 vua noi, Hoi Thanh can tin tl1dng van cae nha ehu giiii dl1<;1e thuc d~y bai cling ffiQt Thanh Thftn, Da'ng da Hnh hU'ng Sach Thanh, d~ bao dam chni "rnQt s5 dong he't suc nhung ngl10i phl}c Vl;lLoi Thien Chua c6 kha nang cung ca'p 111dngth,!e Sach Thanh mQt cach hieu qua cho Dan Thien Chua" (Divino afjlante Spiritu, sci 24; 53-55; EB, sci 551, 567; Dei Verbum, sci 23; Phaolo VI, Sedula Cura (1971). MQt 19 do d~e bi~t pha'n khai cho. thoi c1~ichung ta ia ngay cang co nhi~u nJu'i chu giai nil. HQ nhi~u khi d6ng g6p cho vi~c chl1 giai Saeh Thanh nhii'ng quan di~m moi va sau ~c, d5ng th"i kham pha l~i nhltng khia e~nh da tung bi quen lang.
so
so
Ne'u Saeh Thanh, nhu da n6i tren. la tai san clla toan th~ HQi Thanh va la thanh ph~n clla "gia tai dU'c tin" rna mQi ngu'oi, ml}e tll' cling nhu' tin huu, pha i "bao t6n, tuyen xu'ng va dem fa th,!c hanh bAng mQt nd l,!c chung", thl mQt di~u vftn dung la "trach nhi~m giai thich m(>t cach dich thlfC Loi Thien Chua, dUQc Sach Thanh va Truyen Thong truyen )~j. dfi dU<Jc
114
Uy Ban Kinh Thanh Ohio Hoang
giao ph6 cho mQt minh Hua'n Quyen song dQng eua H<}i Thanh rna thoi, Huftn Quy~n d6 hanh sii quy~n hanh nhan dauh Due Giesu Kito" (Dei Verbw-n., s6 10). Nhu the, euai cung. chinn ,.., ~ , , . " rt h .4' h H uan Quyen co lfac h n.:llt;m b:l uarn 1m UlCl~ th tfc cua Vl~C aO giai thich va, chi cho thii'y, nefu tntang hqp xay ra, r~ng each giai thkh nao d6 Ea khong dUT~ghqp duQ'c vo.!. Tin Mung dich th~tc. Hua'n (2Hy~n chu t.oan In'ich nhi~in nay trong koinonia (sv hi~p thong) eua Nhit;m Th, khi ~blnh thuc di~n due tin eua HQi
? ~ ?
A
ta
Thanh, d~ ph\!c
t.
A
Vi;!
HOi Tnanh .. Dt d<;lt

,I<
ffilfe
tieu d6~ HWln

l'
1-1" Q ~ :~ l' "" d~ (,tng eua h9 va .ii.uan ~ uyen 'ViI";.nc"n Kel vd~ fl9 oang ffiqX H101 q ~ hy hE... ~;A l..U"fie nt."h~!' nh~n$ .4: .l,., :r-'-:;" ,""., .r-~,'~~t '\..l.h.~; .. H"'.ng .i,;, g~;J gll~ d~'.- CU"," all Thier: (,hu " ~1 .it~ chan ... I,) , ~~l'ar ~J lar-' r.l.v, ho 4Jj,-,r~ tit d,,;" 'on~'" . i - . 1.r. ,i. ~!! ii ,U.y~. t.;" U
'9.. ..
r,"" \t ,...~'. ,,~. ! ' . -., .... lla"' (71"
Q uyen {alIl kh~O cae nna th~.' nyc, cae [la.a C~:llglal va cae n h' ~ h ' .... an "h' h" . J. , , a h. kl.' '1""" ~ h' " n . lC uyt.::;n rnofl. ,'dac rna l'~uan \:iJ ven 01 ,m n.n~ 3l! t~lCY_' Cn.1nl~
m--.0 l,]lli~!". r
:-",l"'IQ _ ~.~~
'>:4 ..
c~~
"~':->
~'.'V
(CDF', irslruction sur la

21).
VI),::'alion
cde3iale du theologien,
sO'
V(; i l-; ..:',; G (J fl ~', 11 ;"'~. j c."" tj

'.0 :.-.
-:,
.'"
-.<.
.,;;
...
".:")
z(t ~Z"' c} .;~

eo. -
(~v" . '-':..' .....,. ~'-'

1 ~~ ~
~ ~.~~ \ l'
~/,~
:t":i i e' ' .. "t.J . db .

~-' ,' ~ , ~.
'"
~ ~ -~ j il "t"~ "'H; -~"1 I'~ ..! H ... .;':::!.1
,.=. _.. H1'..:,.Ht ..I,

.-!" i
1 ./'"
co'u kh)a h(>c. Lting kLi:.:, :,lh\~m Vl;! nay vf(f~ bao g6rii. \'i~. nghiell"':uU b~ vua t),..iO 0.. p6rl1 viec day... d6. Ca hai vie."c nay Ll~jh ~ , _ thl({jn2 ,.iltv. dC"f. v1e.;'c xuat ban. -'
lUi
(
1. Nhii'ng du"Ynghu"dng chinh

Khi thi hanh nhiem v~ cua minh. cac nha chu giai cong giao phai d~ y de'n tinh cach Itch cua m~c khiii Kinh Thanh. V1 hai giao udc deu dien tat bAng nhung lai n6i cua con ngu'CJi va mang dau an thai d~i clla n6. rnijc khai c6 tinh cach lich rna Thien Chua di thllc hien bAng nhi~u cach khac nhau de hOc IQ chinh Ngltoi va ke'.ho~ch cuu dQ clla Nguoi. Do d6, cae nha chu giai phiii su d~ng phuong phap phe blnh-Ijch sU'. Nhung cae nba chu giai khong du<;jeeho cac phuong phap ay 18 tuyet d6i. MQi phuong phap thich dang d~ giiii thich cac ban vAn d~u e6 leha nang d6ng g6p cho viec ehu giai Kinh Thanh.
su
sa
Trang viee giai thich, cae nha ehu giai eong giao khong bao gio du<;jcquen rhng nhung gl minh dang giiii thieh la Wi cua Thien Chua. Nhiem v~ ch\ ng cua hQ lehong ke't thue khi hQ da phan bi~t dUQc cac ngu6n, xae djnh dUQc nhung hlnh thlic ho~c giai thich dUQc nhung phuong thlic van chllong. Cong vi~c hQ lam chi d~t tdi dich khi hQ da giiii dUQc y nghia cua ban van Kinh Thanh xet nhu Loi cua Thien Chua cho ngay hom nay. Mu6n d~ t ml)c dich y, hQ pha i xem xet cac vi~n tUQng giai thich lehac nhau kha di giup hQ nhijn ra y nghia hien d~i eua sat di~p Kinh Thanh va lam cho sU' diep ay c6 th~ giiii dap nhu .. g nhu c~u cua nguC1idQc Kinh Thanh ngay hom nay.
Cac nha chu giiii cling phai c't nghia t~m quan lrQng v~ Kito hQc, thu qui va giao hQi hQc eua cac ban van KiDh Thanh. T~m quaD trQng v~ Kito h{Jc eua cae ban van KiDh Thanh khong phai hic nao cling ro ret. c~n phai neu b~t len m6i khi c6 th~. D~ u Duc Kito da thiet l~p Giao Ude mdi trong Mau cua Ngucsi. cac sach thuQc Giao Vac Thu Nhat v5n khang mi't di gia tri cua chung. Vi dUQc tiep nh~n vao trong l(ji eang 1>6
Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang cua Tin Mling, cac sach d6 c6 va bi~u 1(>9 nghla tr9n v~n clla chung trong "Mau nhi~m Chua Kito" (Ep 3,4), Cac sach d6 cling soi sang nhi~u khia c~nh cua mau nhi~m ay, trong khi l~i duqc mau nhi~m fty soi sang cho. Qua th~t, cac sach nay da chuffn bj Dan Thien Chua d6n Nguoi de'n (x. Dei Verbum, 1416)
..
Dft u rn6i cuon sach lrong bQ Kinh Thanh da duc;1e vie't ra nhAm mQt ml;1c dich r6 r~t va c6 9 nghIa d~c bi~t rieng, n6 v~n mang m(>t 9 nghia sau xa han khi n6 lrd thanh rnQl phfin eua toan b(> thu qui. Vi the', nhi~m Vl;! eua cac nha chL1giai bao ham vi~c tdnh bay chan 19 cua eau cham ngon cua thanh Augustino : '''Novum Testamentwn in Vetere latet, et in Novo Vetus patet" (Tan Uoc (In trong CifU Uoc, C{tu Uoc to Ie) trong Tan Uoc, x. Quaes!. in Hept., 2, 73, CSEL 28, III, 3, p. 141). Cac nha chu giiii cling phai c~t nghla mei tuong quan giua Kinh Thanh vdi He)i Thanh. Kinh Thanh da ra doi trong cac c(>ng dOaIl tin huu. Kinh Thanh di~n ta ni~m tin cua Israel, r6i ni~m tin cua cac c(>ng aoan Kito huu tien khdi. DUQc nei ke't vao Truy~n Thong seag dQng c6 tnlde Kinh Thanh, d6ng hanh vdi Kinh Thanh va dUQc nuoi duong nho Kinh Thanh (x. Dei Verbum, so 21), Kinh Thanh la phuong ti~n u'U vi~t Thien Chua dung d~ hudng dan, ngay ca bay gio nua, vi~c kie'n t':10 va hIm tang tnldng HQi Thanh xet nhu la Dan Thien Chua. Hudng md d~i ket eung khong th~ tach khoi chi~u kich HQi Thanh nay. Han nua, VI Kinh Thanh n6i den vi~c Thien Chua t~ng ban on CLfU dQ cho m9i nguoi, nen nhi~m Vl;1 chu gia i bao g6m mQt chi~u kich phd quat, nghla la phai chu 9 tai cac ton giao khac va nhung n6i ni~m hy VC;lOgua the' gidi hom nay. e
117
2. Cong vi~c nghien
CUD
Nhi~ln Vl)chl1 giai qua menh mong, khong th~ d~t ke't qua hoan toan m~ chi do c6 gAng cua mQt ca nhan. C5n co sl1 phan cong tac, nha't la d6i vdi vi~c nghien CLlU, mQt cong vi~c doi phai c6 nhung nha chuyen mon v~ nhi~u Hinh vt!c khac nhau. Se tranh du<;fchung ba't ti~n co th~ c6 do vi~c chuyen mon hoa ne'u co n6 hlc cQng tac giua cac bQ mon vdi nhau. MQt di~u tai quan trQng d6i vdi l<;fiich cua toan th~ HQi Thanh cling nhu' do'i vdi anh huCJngella HQi Thanh trong thl gidi hi~n d~i, 16la c~n c6 mQt tuc so' nhung ngu'CJidli<;fchua'n luy~n chu dao da'n than vao cong vi~c nghien cuu trong nhiJng lanh v,!c khac nhau thuQc khoa chl1 giai. Vi qua quan tam dln nhung nhu c~u tn!c tie'p hdn thuQc tac v~, cac giam ml)c va cac b~ teen dong tu thuang bi cam dB khong danh gia du nghiem tuc trach nhienl clla mlnh III cung ca'p cho nhu cdu can ban nay. Nhu'ng s,! thie'u tho'n v~ lanh v,!c nay Ilia HQi Thanh din ch6 thi~t h~i tr~m trQng hdn, VIcac ml;lc tii' va cac tin huu khi d6 li~u mlnh rdi vao tlnh tri;\ng ph6 m~c cho rnQt thl1 khoa hQc chu giai xa l~ vdi HQi Thanh va thie'u tlidng quan vdi doi so'ng dLlc tin. Khi tuyen bo' rhng "vi~c nghien cuu Sach Thanh" phai 11 "nhlt th~ h6n clla Th~n hQc" (Dei \l.erbum, s6 24), Cong D6ng Vaticano II da neu len t~m quan trQng to ldn cua cong viec nghien cuu v~ chu giai. D6ng thCJi,Cong D6ng cling ngdm nh4c cho cae nha chu giiii cong giao nhd rhng nhung vi~c nghien cltu eua hQ c6 mQt m6i tLtdng quan thie't ye'u voi thftn hQc, hQ ptu\i Y thl1'cro v~ lu6i tlidng quan thie't ye'u d6.
3. D~y
Lai tuyen b6 cua Cong D6ng cling bao g6m ca vai tro can ban eua "i~c d{lY khoa chl1 gicii trong cac philn khoa Th4n
118
Uy
Ban Kinh Thanh Ghio Hoang
hQc, cac De;ti chung vi~n va cac HQc vi~n cua cae dong tu. Duong nhien cac tnrong h'Jp khac nhau tren da y kh6ng c6 cung mQt' cap dQ nghien cuu nhu nhau. Di~u dang mong It& d6 la vi~c de;ty khoa chu giai oU'Jc ca nhftng ngu'ai nam IAn ohllng . nguai nft dam nh~n. Trong cac phan khoa, vi~c d~y nay c6 tinh cach chuyen mon nhieu han, con (j cac chung vi~n tm l~i c6 khuynh huang rnl;JcVl;J tnfe tiep han. Nhung khong bao giCJdu'qe thieu chieu kich tn thue nghiem tuc. Lam khac di 1ft to r:l thie'u kinh tr9ng Lai Thien Chua. Cac giao slt d~y mon ehu giiii phai thong truy~n eho sinh vien thai do tr9ng kinh sau xa d6i vai Sach Thanh, bAng cach eho hQ thay Kinh Thanh dang dlt<;1e ghien cU'ucin th~n va n khach quan nhu the nao, va vi~c nghien cU'u khach quan giup cho danh gia tfj van chuang, Ijch sO', xa hOi va Thftn hQc cua Sach Thanh dung dAn hon nhlt the nao. Cae giao sU' khong dltc;1c bAng long vdi vi~c truyen thl;l mot lo~t cae kien thuc eftn ghi chep mot cach thl;J dQng, nhung phai dAn sinh vien di vao cae phuong phap chu giai, bAng cach giai (hich nhftng budc cmnh cua phuong phap nhAm giup sinh vien co th~ co phan doan cua rieng ca nhan. VI thai gian co h~n, c~n phai luan phien sO'dl;lng hai cach giang d~y : mot dang tdnh bay tang h<;1p nhAm dlta sinh vien vao vi~e nghien cuu toan th~ cac sach Kinh Thanh rna khong bo qua mQt phftn quan trQng nao eua ca Clfu Vac I~n Tan Vdc. Dang khac, phan tich sau mQt so' ban van duc;1cIlfa chQn ky luang, nhAm d6ng thai dua sinh vien vao vi~c thlfc hanh chu gial. Trong ca hai truang h'Jp, c~n phai chu y tnlnh 16i tiep c~n mot chieu, nghla la dang giai h~n d i6i binh lu~n thien ve thieng Jieng nla thieu n~n tang phe blnh-Ijch SU, va cling dling gidi ht;ln C1 vi~c blnh )u~n phe blnh-Ijch su ma thieu mat nQi dung 0':10 ly va thieng lieng (x. Divino ajjlante Spiritu, EB, sO' 551-552; PCB, De Sacra Scriplura recte docenda, EB, sO' 598).
Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc)i Thanh
119
Vi~c d~y phiii vua chung minh du'<Jcg5c rS ljch slt cua cac tac ph~m Kinh Thanh, cach thuc cac tac ph~m d6 Him thanh lClicua chinh Cha tren troi dang dem long thudng yeu ngo l(ji voi con cai cua Nguoi (x. Dei Verbum, 21), vua chung minh du'<Jcvai teo khong th~ thi~u ella Kinh Thanh trong tac vl) ml,lc vl,l (x. 2 Tm
3,16).
4. Xu4t ban
Xet nhlt IIi ke't qua cua vi~c nghien cuu va b5 lliC cho viec giang d~y, viec va xua'l ban c6 mot .vai tro ra't quan trQng d6i vdi slI tie'n bo va viec truy~n ba cong trlnh chu giai. Nglly nay, vi~c xua't ban khong con chi du'<;1c thllc hi~n bAng nhung ban van in, nhu'ng con bAng nhi~u phu'dng ti~n truy~n th6ng khac, nhanh hdn, m~nh hdn (truy~n thanh, truy~n hlnh, cac ky thu~t dien Iii' khac). HQc cach dl,lng cae phu'dng li~n 4y la di~u ra't huu leh.
su
D6i v<1inhung ngu'oi da'n than vao cong vi~c nghien cuu, vi~c xua't ban CJ mnh do khoa hQc cao III nhung phu'dng the' chinh y~u clla viec d6i tho~i, tranh Iu~n va cQ.ng taco NhC1<16, khoa chu giai c6ng giao c6 th~ duy lei dltcjc m6i quan he h6 tltdng vdi nhiSu linh vl1c nghien cuu chl1 giai khac cung nhlt vdi gidi hQc gia n6i chung. C6 mot blnh thuc xua't ban khac, tll ban cha't ng~n h~n hdn, d6 III nhung vi~c xua't ban phl,lc Vl) ra't nhi~u bAng cach thich ung voi nhi~u Io~i doc gia khac nhau, III cong chung c6 hQc cho toi cac em dang hQc giao ly, qua cac nh6m Kinh Thanh, cae phong trao long da va cae dong tu. Cae nha chu giai c6 thien phu ve vi~c phd bi~n cho d~i chung dem I~i mot cong tdnh huu ich va phong phu, khong thS thi~u, neu muOn cho nhung c5 gAng nghien cuu chu giiii du'<JcIan rQng. Trong tanh
120 v,!c nay, nhu cau lam cho phai chu
s((
di~p Kinh Thanh hi~n t~i hoa cang
ngay cang to fa cap thiet hdn. Di~u d6 dOl hoi cac nha chu giai
den nhung yeu cau chinh dang cua nhung ngudi c6
hQc, co van hoa trong lhdi d~i chung ta va giup hQ phan bi~t r6 rang cai gl can dUQc coi Ia chi tiet phl;l thuQc, do hoan canh cua thoi d~i, cai gl can phai giai thich nhu th~ do la ngon ngu huyen tho~i va cal gl can phai tran tr9ng nhu la nghla Hch sa dich thl,tc va duc)c linh hang. Cac lac 'phfim Kinh Thanh da khong dUQc bien so~n bang ngon ngu hi~n dC;li,cling kho!l.g theo van phong cua lhe ky XX. Vi the, phai lam sao cho cac runh lhac di~n ta va cac th~ van dUQc dung Lrong cac ban van Hipri, Aralll ho~c Hy-Ic;!p trd lhanh kha di hi~u dUQc dBi voi nhung nguOi nam nu dang song trong lhoi dC;li hom nay, nhung nguoi rna neu lam khac di, co Ie hQ se bi cam d6 ho~c kh6ng thich thu Kinh Thanh nua, ho~c giai thich Kinh Thanh ddn gian Ia tu'dng lUQng ra. Trang tat ca cac nhi~m Vl;lkhae nhau na y, nha chu giai cGng giao khong nhAm ml;lc dich nao khac ngoai vi~c phl;lC Vl;l Loi Thien Chua. Tham vQng cua nha chli giUi kh6ng phai Ia dem nhftng ket qua do n6 hfe cua mlnh thay the eho cac ban van Kinh Tha nh, cho du d6 c6 Ia n6 Ilfc ta i l~ P I~i nhung ta i li~ u c6 dii dUQc cac tac gia linh h((ng mot cach d~ dai : c(( chu ho~c
su dl;lng ho~c
Ia n6 I,!e trtnh bay
c~p nh~t hoa nhung ket )u~n nldi nhat cua khoa ehli giai. Tnii IC;li,lham vQng cua nha ehu gic1i phai Ia lam cho chinh cae ban van Kinh Thanh sang to nhi~u hdn nfla, b~ng cach giup eho eae ban van d6 duqc nguOi La lran trQng nhieu hon va dUQC hi~u eang nga y eang ehinh xae hon v~ Iieh slt va chi~ u sa u thieng
lieng.
121
D. NHUNG LIEN H~ VOl cAc MON THAN I-IQC KHAc

Vi chinh mon chu giai cling III mQt mon th~n hQc, "fides quaerens intellectum" (due tin tim kiem tri hi~u), nen khoa chl1 giai cling c6 nhflng m6i quan h~ ch~t che va phuc ~p d6i voi cac man th~n hQc khac. Th~l v~y, mot dang th~n hQc h~ th6ng c6 anh hUCJngd6i voi ti~n thuc (pre-comprehension) nhes d6 cac nha chli giai tie'p c~n cae ban van Kinh Thanh. Nhung dang khac khoa chli giai l~i cung ca'p cac dfi' ki~n n~n tang cho cac mon th~n hQc khac. Vi the, phai thiet I~p nhfi'ng lien h~ d6i tho~i gifi'a man chu giai vdi cac man th5n hQc khac, trong tinh th~n ton trQng tinh chuyen mon cua In6i ben.
1. Than hQC va ti~n thuc lien quan de'n cac baD van Kinh Thanh
Khi tiep c~n cac tac phfim Kinh Thanh, cac nha chu giai nhat thiet phai c6 mot ti~n lhuc (pre-comprehension). Trong trliang h<jp nha chl1 giai cong giao, d6 la vffn d~ v~ nhli'ng gia djnh trlidc d~t can ban tren nhfi'ng s,! chile eh~n eua due tin: Kinh Thanh la mQt ban van dliCJeThien Chua linh hang va duCJe trao eho HQi Thanh d~ nuoi dliBng duc tin va hudng d~n dai s6ng Kito huu. Nhli'ng s,! ehilc chiln v~ duc tin d6 khong den voi nha chl1 giai trong tr~ng thai tho sd, nhling sau khi da . dli<JCkhai tri~n trong cQng doan HQi Thanh qua tie'n tdnh suy tu th~n hQc. VI the', cac nha ehu giai dLlCJc jnh hudng trong n6 l,!c d nghien euu cua mlnh nha suy tLlcua eac nha thfin hQc h~ th6ng v~ dn Iinh hung cua Sach Thanh va v~ ehuc nang eua Sach Thanh trong dai s6ng HQi Thanh. Nhling d6i l':li, eong trlnh cua cac nha chu giai va cac ban van linh hung dem I':li cho hQ rnQt kinh nghi~rn rna cae nha thfin hQ~ h~ th6ng phai htu y den khi tim cach e~t nghia fO hdn
122
than hge v~ on linh hung Such Thanh va vi~e giai thich Kinh Thanh trong H(>i Thanh. Nhit Ia vi~c chli giai khoi len mQt y thue song d(>ng va r6 r~t hon v tinh cach lieh eua on linh hung Kinh Thanh. Vi~c chL1giai cho thay rAng tie'n tdnh cua on hnh hung co linh each lieh sU', khong phai vi dn hnh hung da co du<;1effi(>tvi tri trong dong lieh slr ella Israel va eua HQi Thanh lien khdi, rna con VI du<;1cthanh tl!u qua trung gian cua nhung can nguoi nhan lo~i, :1't a d~u mang (hlu an cua thoi d~i mlnh e va tat ca, duai sl! huang dftn cua Thanh Th~n, d~u dong mot vai tro tich clfc trong doi song cua Dan Thien Chua.
su
Hon nua, qua quyet eua than hge v~ moi lien h~ ch~t che gii1a Such Thanh va Truy~n Th6ng cua HQi Thanh con dUQc xac nh~n va lam r5 nhd tien bQ ella vi~c nghien cuu chl1 giai, vi~c nay da khien eac nhfl chL1giai cLing ngay cflng chl1 y den anh hUdng, doi vai cae ban van, eua moi truang song ('.SilZ im Leben"), trong d6 cac ban van da thanh hinh.
2. Chli giai
va
than hQc tin
Iy
Dftu kh6ng phai If! uyen nguyen th~n hQc dQc nhat, Kinh Thanh v~n If! n~n tang l1Uvi~t cua cae nghien euu than hQe. Muon giai thich Kinh Thanh cho chlnh xac, khoa hQc va r5 rang, cae nha than hQc can den cong vi~c ella eac nha chL1giai. V~ ph~n minh, cae nha ehL1giai phai huang vi~c nghien cuu ella mlnh sao eho "vi~c nghien cuu Sach Thanh" eo th~ thLfc sLf thanh "'nhu th~ h6n cua Than hQe" (Dei Verbum, 24). Muon d~t dUQc hi~u qua do, cae nha ehL1giai can phai d~c bi~t chL1y den nQi dung ton giao ella cae tae phftm Kinh Thanh.
so
Cae nha chL1giai c6 th~ gilip cae nha than hge tin Iy tninh dUQc hai thai clfe nay: mQt dang Iii thl1 nhi nguyen tach fbi h~n ffiQt chan ly tin Iy ra khoi each di~n ta ngii' h9c, bi eoi la
Vi~c giaii thich Kinh Thanh trong Hi)i Thanh
123
kh6ng quan trQng, dang khac d6 la thu bao thu Iftn lQn cai thuQc v~ con ngu'C1ivdi ciii thuQc v~ linh thieng, th~m chi ca nhlrng khia ci:;lnhba't ta't trong cach di~n ta cua con ngu'C1i ling du'<1c c coi III chan
19 m~c
khcii.
Mu6n tranh hai thai cllc tren, c~n philn bi~t rna khOng tach fai, va nhu' the' Iii cha'p nh~n, mQt sll ding thAng dhng dai. L(ji cua Thien Chua du<:Jc dien ta trong tac ph~rn cua cac tac gia nhan lOi:;li. ac tll tuong va tu ngu d6ng thai ia cua Thien Chua C va cua con nguCJi,den n5i ch5 nao trong Kinh Thanh cling d~u Ia cua Thien Chua va cua tac gia dUQc Hnh hung. Tuy nhien, nhu the' khong c6 nghia Ia Thien Chua da danh cho hoan canh Hch sU'eua su di~p cua NgUC1i Qt gia tri tuy~t d6i. sa di~p nay m vlra co th~ du<1cgia i thich vita c6 th~ dudc c~p nh~ t hoa, nghia Hi dl(,iC tach roi, it Ia ph~n nao, fa khoi nhung hoan canh Ijch su thuQc qua kha, d~ deln van trong nhung hoan canh }ich su hi~n t~i. Nha chu giai la ngllC1ithie't l~p nhung n~n tang cho ho~t dQng nay, nha thin hQc tie'p n6i bhng cach chu 9 de'n nhO'ng uyen nguyen thin hQc khac g6p phin van sl! phat tri~n cua tin di~u.
]. Chu ghii va thAn hqc luan
Iy
C6 th~ ap dl;lng nhung nh~n xet tu'elng tl! van m6i lien h~ gii1a chu giai vdi th~n hQc luan 19. Kinh Thanh n6i ke't ch~t ehe Hhi~u giao hua'n ve thai dQ s6ng cin phcii co - eac gidi ran, eae l~nh ca'm, cac chi thi lu~t phap, cae lC1ikhuyen nhu va eao gdc, nhung loi khuyen eua cac hien nhan - vdi nhung trinh thu~t lien quan den lich SlJ cuu dQ. MQt trong nhung nhi~rn Vl.J ella khoa ehtl giai la dQn duong eho ccng vi~c cua eae nha luan 19 bh r.g each xac djnh t~ III quan trQng eua nhung chftt Ii~u phong phu
na y .
.,
124 Nhi~m
Uy Ban Kinh Thanh Ciao Hoang
Vl;} nay khong ddn gian, VI thl1C1ng cac ban van Kinh Thanh khong quan tam den vi~c lam sao phan bi~t cae nguyen ttic Juan J9 ph6 quat, cac chi thl v~ slf thanh s':\ch theo nghi thuc, vai nhung chi thj lu~ t pha p d~c thu. Tat ca d~u dl1Qc hoa l~n vai nhau. Dang khac, Kinh Thanh phan anh mQt sl! chuy~n bien dang k~ v~ luan 19, stf chuy~n bien nay len den chd thanh toan trong Tan Oac. VI the, mQt l~p tnldng nao d6 v luan 19 dl1Qc chung thtfc trong CLfu Oac (nhu th6i bAt nglidi lam no l~ ho~c ly di, hay vi~c t~~ di~t trong chien tranh chAng h~n), kh6ng du d~ eho l~p trl1dng nay tiep tl;1C con gia trio Can phai c6 tien tdnh phan bi~t. Tien tdnh nay duy~t l~i vftn de dtfa thea slf tien bQ cua 9 thac luan 19 va stf nh':\y cam da xuftt hi~n theo dong thai gian. Cac tac ph5m CLfu Odc chli'a dtfng mQt s6 yeu t6 '"bftt toan va nhftl th~Ji:1(Dei Verbum, so 15) rna khoa su' ph~m cua Thien Chua dii kh6ng th lo~i di ngay dUQc. Chinh Tan lJoc kh6ng cung de gicii thich trong lanh vlfc luan 19, vi thudng Tan Vac di~n ta IllQt cach b6ng bffy, ho~c nguQc ddi, hay th~m chi c6 tinh cach gQi 9. Hdn nua, trong dia h~ t Tan Vac, moi lien h~ giua cac Kito huu voi Lu~t Do-thai cUng la d tai tranh lu~n gay g~ 1. bUQc phai d~t fa cho cac nha chu giai nhiu vftn d quan trQng. Nhung vftn de nay se kich thich stf tim toi cua cac nha chu giai. Trang nhieu tntdng hQp, diu gicli dap c6 th~ lfl ch~ng c6 ban van Kinh Thanh nao n6i r6 v~ vAn de dl1QCneu len. Nhl1ng ngay ca trong trl1C1ng hQp do, chli'ng 13 eua Kinh Thanh, hi~u trong tinh nang dQng m':lnh me chi phoi loan bQ, chtic chan se giup xac dinh mQt huang di phong phu. D6i vdi nhung dim quan trQng nhat, nhung nguyen tAc luan ly 'ong Th~p gidi v~n la can ban. Clfu Vac dii chua dlfng nhunguyen tile va nhung gia tfl chi phoi cach hanh dQng hoan phu h<;1p vdi phftm gia con nguoi, con nguoi ail
VI the, cac nhfl th~n hQc luan
19
Vi~c ghii thich Kinh Thanh trong Hc}i Thanh
125
du'Qc sang t~o theo "hlnh anh cua Thien Chua" (5t 1,27). Tan Udc soi sang trQn vyn nhung nguyen Hic va nhung gia tr! nay, qua m~c khai cua tlnh yeu cua Thien Chua trong Duc Ki-to.
4. NhuDg quaD diim khac Dhau va sri can thiEt phaiphoi hqp hanh dQDg
Trong van ki~n nam 1988 v~ vi~c giiii thich cac tin diu, Uy Ban Th~n HQc Qudc te' dfi nhAc nhd rhng mQt cUQc xung dot dii bung n6 trong thcsi gian g~n day giua khoa chl1 giiii c6ng giao vdi th~n hc;>c 19. Tie'p theo, Uy Ban nh~n xet v~ tin nhung dong g6p tich c~c cua khoa chl1 gicii hi~n d~i cho th4n hQc h~ thdng (L'interpretation des dogmes, 1988, C.I,2). Mu6n ro hon, c~n them rhng cUQc xung dQt d6 do Idi chl1 giai ttl do gay nen. Giua Idi chu giai c6ng giao v{1i th~n hQC he th6ng kh6ng c6 xung dQt, hi~u theo nghia t5ng quat, nhung chi c6 mOt sdll1c th~t cang thAng. Tuy nhien, qua th~t la cang thAng c6 th~ tho,li hoa va trd thanh xung dQt, ne'u nhu' ben nay ho~e ben kia, nhung quan di~m khac bi~t, nhung t'1 n6 hoan toan cbinh dang, trd thanh cung nhAc de'n do thl}'Cs~ tra thanh nhung ddi chQi kh6ng th~ hoa giai du'<JC nua. Qua th~t) quan di~m cu~ ca hai mon co khae va phai khae. Nhi~m Vl}hang d~u eua khoa ehu giai la phan biet ro 9 nghia eua cac ban van Kinh Thanh trong van m~ch neng cua n6, tuc la trudc tien trong van m~ch van chuong va lich d~c thu, ke' d6 trong van m~ch rQng hon cua Thu Qui Sach Thanh. Trong khi hoan thanh nhi~m Vl} nay, nha ehu giai lam n5i y nghia thftn hQc cua cac ban van, khi cae ban van nay eo mQty nghia nhll the'. MQt m6i tuong quan lien t\le nhll the' trO thanh kha di giua chu giai vdi suy tll thftn hQc xa hon. Nhung quan di~m khong gi6ng nhau, VI nhi~m Vl}cua nha ehli giai e6 tinh
sa
126
cach can ban ljch su va mieu ta d6ng thai gidi h~n thich Kinh Tha nh.
a vi~c
giai
Con nha th~n hQc co vai tro mang linh cha't suy 19 va h~ thong hdn. Vi Ie do, nha thftn hQc thlfc slf chi quan tam de'n mQt so ban van nao do va ffiQt so khia cC;lnhnao do cua Kinh Thanh. Dang khac nha thftn hQc chl1
9 dtn
nhieu dii' ki~n khac
kh6ng thuQc v~ Kinh Thanh tin ella cae C6ng D6ng,
- cac van ph~m giao phl), cac dinh
ca~ van ki~n khac clla Hua'n Quy~n,
phl)ng Vl) - cling nhll nhi1'ng h~ thong !fitt
19
va boi canh van
hoa, xa hoi va ehinh lrl clla the' gioi dltdng thdi. Nhi~m Vl) eua nha than hQc kh6ng phcii ddn thu~n la giai thich Kinh Thanh, nhu'ng nhAm tfioh bay illQt SL! hi~u bitt hoan toan co suy nghT each suy tll v~ duc tin Ki-t6 giao trong mQi chi~u kich va nha! la trong moi tltdng quan quyet dinh clla duc tin vdi cUQc song con
nguoi.
Vi theo hudng suy
thua Chlidc cam tin
d6
va h~thong, th~n hQc thuang d~ coi Kinh Thanh nhu illQl kho chl1'a nhi1'ng fiJi nhArn xae quytt nhung chu d~
19
di minh chung (dicta probantia)
19.
Ngay nay, cae nha tin

illZiCh
19 da: y
iliuc r5 hdn ve t~m quan
tn;>ng eua van
van chudng
va lich sa lrong vit%cgiai thich
dung d~n cae ban van c6 va hQ san sang cQng tac lam vi~c vdi cae nha chli giiii nhieu hon.
Xet nilu' LC1i Thien Chua dude vitt ra, Kinh Thanh co
mQt kho ta ng phong phil ve
nghIa rna khong mQt h~ thong
than hQc nao co th~ hoan toan n~m b~t ho~c giam ham. MQt trong nhung chuc nang chinh ytu eua Kinh Thanh la du'a fa
nhung thac!! de) nghiem tuc cho cae h~ th6ng than hQc va kh6ng ngirng nhac nhCi v vi~c co khia e~nh quan trQng trong m~c khiii eua Thien Chua va trong thlfc t~ icon ngubi rna dni khi bi quen Hing hay bi Id 1ft trang nhung n6 h!c suy tu co h~ thong. SL! canh
127
tan eua phuong phap hQe ehu giai e6 th~ d6ng g6p vao s1.1 eanh giae nay. D5i l~i, khoa ehu giiH eftn phai de eho vi~e nghien ellu soi sang cho. Nghien euu thftn hQe se kich thich khoa chL1giii d~t eho cac ban van nhung vftn dS quan trQng va kham pha ro hon t't ca tftm quan trQng va phong phd eua cae ban van .d6. Nghien cuu Kinh Thanh mot cach khoa hQc khong th~ tach rlji khoi nghien cuu thftn hQc, cling nhu khoi kinh nghi~m thieng lieng va sl! phan Jinh cua Hoi Thanh. Khoa chu ghii san sinh hoa qua t5t hon khi dUQc thl}'c hi~n trong b5i canh duc tin s5ng dong cua cQng doan Kito huu, cong doan dUQc huang vS dn cltu do cua toan th~ the' gidi.
128
Uy
IV. VI~C GIAI THICH KINH THANH TRONG

DOl SONG CVA HOI THANH
iiii thich Kinh Thanh, luy hI b6n ph~n d~e bi~t ella cac nha chu gtai, nhung khang VI the rna trd tha nh doc quyn ella cae nha ehu giai, VI trong Hoi Thanh, vi~e giiii thich bao g6m nhung khia e~nh di xa hon vi~c phan tich cae ban van mot each khoa hQe. Qua v~y, Hoi Thanh khang eoi Kinh Thanh thuftn tuy la mot t6ng lh~ nhung van ki~n Ijeh lien quan den ngu6n cQi ella minh. HOi Thanh don nh~n Kinh Thanh nhu la L(ji Thien Chua ngo vdi HOi Thanh va vdi loan the' gidi, trong th(ji dL;lihi~n nay. Xae tin nay xuat phat tll' long tin I~i alta den h~ qua la n6 Ilfe lam cho su di~p Kinh Thanh du<;1c hi~n tC;li hoa va hQi nh~p vao van hoa, cling nhl1 su dl;lng cae ban van au<;1c linh hung theo nhiu each khac, nhl1 lrong phl;lng Vl;j, "lectio divina" (dQe va suy g~m L(ji Chua), rnl;le Vl;lva eang cuoc dC;l ket. i
",,' ? '" ~
"
?,
sa
A. HI~N
T~I BoA
Ngay trong ehinh Kinh Thanh - nhl1 chung ta da ghi nh~n d chuang trude -, ngu(ji ta da lam c6ng vi~c hi~n t~i hoa : cae ban van c6 hon dU<Jc dQc l~i thea nhung hoan canh mdi va dl1<;1cp dl;lng vao hoan canh hi~n t~i cua Dan Thien Chua. Dlfa a tren xae tin can ban ay, hi~n tL;li oa van con la cDng vi~c e~n h phiii dUQc tiep tl;JcthLfchanh trong cac c(lng Goan tin huu.
129
1. Cae nguyen lAc

Vi~e hi~n t~i hoa dL!a tren cae nguyen tAe din ban sau day: Hi~n t~i hoa la eang vi~e the"' thl;l'ehi~n du'<Je,vi y nghIa ella ban van Kinh Thanh phong phu sung man khie'n Kinh Thanh c6 gia tIi cho mQi thai d~i va ffiQi nen van hoa (x. Is 40,8; 66..18-21; Mt 28,19-20). sa di~p Kinh Thanh co thS vita tu'dng d6i hoa vua phong phu hoa cae h~ th6ng gia tIi va cae qui t~c (tng xU' ella m6i the' h~. Hien t~ i hoa la eang viee cdn lhiet, vi dftu di~p Kinh Thanh e6 m(>t gia tri tru'bng tdn, nh,~ ~g cae ban van Kinh Thanh l~i du'<Jc vie't fa tuy theo nhi1'ng hoan canh trong qua khlt va trong m(>t ng6n ngil' tuy thuQc nhil'ng thai d~i khae nhau. Mu6n b(>e lQ t~m quan trQng ella cac ban van eho con ngul1i ngay nay, b~t lu~n nam nil', c~n phai ap dvng su di~p ella cac ban van d6 vao nhung hoan eanh hi~n t':li va di~n ta su di~p d6 ra bhng mQt ngan ngu thich h<Jpvoi thai d':li hi~n nay. Dieu do gia thitt phai co mQt n6 Ivc ve ffi~t giai thich, ml;lc dich la vu'<Jtqua cac hoan canh ljch d~ xac djnh du'<Jc nhil'ng di~m ehinh ye'u cua
co
su
su
su
di~p. Khi lam eong vi~e hien t':li hoa, phai luan dS y dtn nhung m6i tu'dng quan phue t~p trong Kinh Thanh ella KilO giao, gii1'a Tan Doc vdi Cvu Doc, bbi Tan Doc vua tl! coi nhu' hoan thanh Cvu Doc l~i vua VU<Jt ua Cl;l'UDoc. Phai thl!C hien q vi~e hi~n t~i hoa sao eho phu h<Jp voi sL!th6ng nhat nang dOng dil dUQe thie't l~p nhu the' giua C\!U Doc va Tan Voe. Tinh nang d(>ng ella truy~n th6ng s6ng d(>ng eua e(>ng doan due tin th\!e hi~n vi~c hi~n t':li hoa. C(>ng doan nay ro rang tie'p n6i cae e(>ng doan dil eho fa doi, dil bao t6n va truy~n l~i Saeh Thanh. Trang lie'n tdnh hi~n t':li hoa, truy~n th6ng d6ng
130
Uy Ban Kinh Tha!lh Ciao Hoang
hai vai lro : mQl dang, ehe ehd eho khoi nhfrng each giai thich sai I~c, dang khae l'.li bao dam eho vi~c thong truy~u cua tiuh nang dOng nguyen thuy. NhLi the, hi~n l~i hoa khong c6 nghla la leo hii ban van. Do khong phai la vi~c dQi vao cac lac ph~rn Kinh Thanh nhllng tu lUdng ho~c nhii'ng 9 lhac h~ rnai, nhung la chan thanh tim xern ban van n6i gi cho thoi de;tihi~n nay. Ban van Kinh Thanh co the gia tren H(>iThanh Kito giao mQi thoi va, rn~c du nhieu the ky dii troi qua k~ ttt ngay Kinh Thanh dU<Jcbien soe;tn, Kinh Thanh van gill vai tra huang dan d~c bi~t rna ta kh6ng th~ leo lai dUQc. Huftn Quyen cua H(>i Thanh "khong d tren Loi Thien Chua, nhung phl;!c Vl;!Loi Thien Chua khi chi de;t nhii'ng y gl dii dl1Qc truyen l'.li. Do Thien Chua uy thac va dl1Qe Chua Thanh Than trQ giup, Huan Quyen lang nghe Loi Thien Chua voi long yeu men, gin gill Loi d6 m(>t each thanh thi~n va giai thich Ldi d6 m(>tcach trung thanh" (Dei Verbum, so 10).
2. Ca c phlidng pha p
Dlfa vao cac nguyen tac tren, co th~ dung nhieu phuong phap hj~n t~i hoa khac nhau : Vi~c hi~n t~i hoa, dii dUQc thlfc hi~n trong chinh Kinh Thanh, sau d6 dl1<Jctiep tl;!c trong truyen thong Do-thai nho nhii'ng phuong thac rna ta c6 th~ nh~n thay trong cac lac ph~rn Targownim va Midrashim: tim cac dO'.ln van song song (gezerah shawah), SLrad6i trong cach dQc ban van Cal tiqrey), lhem m(>t nghla lhu hai (tartey mishma') ... Ben c'.lnh d6, cac Giao phl;! eua H(>i Thanh dii su dl;!ng loi tien trLing (typologie) va loi ngl) ngon (allegorie) de hi~n lC;li hoa cae ban van Kinh Thanh theo eaeh the lhich ung voj hoan eanh eua cae Kito huu d thdi eua cac ngai.
131
>e'n thai d~i chung la, khi lam cGng vi~c hi~n l~i hoa cdn phai dS y de'n nhung thay d5i trong nao lrl:\ng va s,! tie'n be} cua cac phltdng phap giai thich. Hi~n t~i hoa gia thie't chu giai dung ban van, xac dinh dUQc nghfa theo chii cua ban VdH d6. Ne'u chioh nguai lam cong vi~c hi~n tl:\ihoa khong du<;1c huftn luy~n v~ nhung phudng thac chu giai, thl phai nha de'n nhung cu6n such huCJngdfin c6 gia tIi. Nhu the' mCJibao dam giai thich dung huong. Phu'dng phap hi~n tl;lihoa chAc chAn nha't va phong phu nha't la dung Sach Thanh d giai thich Sach Thanh, d~c ~i~t trong truang h<;1p ban van Cl.tu lJdc dltQCdQc ll;li trong chinh cac C,!u Vdc (nhu Manna (j Xh 16 trong sach Kn 16,20-29 chAng hl;ln) valho~c trong Tan Vdc (Ga 6). Khong th~ hi~n t&;\i hoa mQt ban van Kinh Thanh vao cUQc s6ng Kito huu cho dung rna khong d~t trong tudng quan vdi m~u nhi~m Chua Kito va mSu nhi~m HQi Thanh. Ching hl:\n se la chuy~n khong blnh thuang khi chi d~ nghi eho cac KilO huu nhung diu chuy~n rut tit Cl,l'u Vdc (Xh; 1-2 Mcb) lam khuon mftu cho vi~c da'u tranh giai ph6ng. Dl!a tren nhung trie't 19 giai thich, nhi~m Vl;l giai tbich g5m ba giai dOl;ln: II Ldng nghe Lai Thien Chua trong hoan canh hi~n t~i. 2/ Phan bi~t nhung khia e~nh ella hoan eanh hi~n t~i rna ban van Kinh Thanh soi sang ho~e d~t va'n d~ cho tha'y. 3/ Rut tll' sl! sung man y nghia eua ban van .Kinh Thanh nhung ye'u to' khii di giup cho hoan canh hi~n nay tie'n tri~n mQt caeh phong phu, hQp vdi y mu6n eau dQ cua Thien Chua trong Chua Kito. Nho vi~e hi~n t~i hoa, Kinh Thanh soi sang cho nhiSu va'n d~ hi~n nay, chAng h~n nhtl' va'n dS cae thua tac vl,l, chiSu kich cQng doan eua HQi Thanh, u'U tien l,!a chQn ngl10i ngheo,
132
Uy Ban Kinh Thanh
Giao Hoang
th~n hQc gia i ph6ng, than ph~n ngl10i phl;l nu. Vi~c hi~n t~i hoa cling co th~ chu y den nhung gia tri cang ngay cang dl1\1C111dng tam nhan l04i nh'iH nh~n nhi~u hon nhu cae quy~n con nguoi, baa vf; st! song can ngltoi, gIn gill thien nhien, khat vQng n~n hoa hinh the gidi.
3. Nlu1ng gidi h~n Mu6n cho vi~c hi~n t~i hoa luon h<;1p voi chan ly CllU dQ d5 l111<jc din ui trong Kinh Thanh. phai ton lrQng mQt s6 gidi
he;tn va pha i coi Chting dl1C1ng.
Chu
nhung
tha i dQ co th~ khie'n cho
If;lC
da u m<3ieach
ehqn mot quan each gidi thfch ihiell kitn, (uc lil nhilng cach dQc thay vi d~ cho nl1nh dlf'Jc bj n va n chI bao thi h,li chi nh~m dl;lng ban van
dQc Kinh Thanh tat nhien d~u ilIa di6rn nhftt djnh, nhl1ng c~n phai tranh nhi1ng
su
ilhfrng mu.c dich hi;tll http (nhlt !a tntorg h\1p hi~n t'ili hoa eua ;..:~icgi,io phai, giao phai Chung nhan Giehova chAng h'iln).
VaG
Yi~c hi~n tZti hoa se mat het gia trj neu nht.t d~t can ban tie:n nhli'ng !:guyen tde ly thuye't mau thudn vdi nhftng dltong
httdng can tdn eli1 ban van Kinh Thanh, ch~ng h~n nhu chu tnldng Juy 19 d6i i~p vl3i duc tin ho~c chli lrltdng duy v~t YO
th5n.
'fat nhien cling can phai IO<;ii bo bftt ell ki~u hi~n t~i hoa n:10 di theo hudng nghjch vdi cong bdng va hac ai theo tinh thAn Tin i\rhtng, ch5.ng lwn nht.t nhil'ng loi hic$n t~i hoa mu6n can ell' vao nhu'ng bJn van Kinh Thanh d~ bi~n minh cho thai dQ ky
v~ phia nam Ifin phla nU'. Theo tinh lh~n eua Cong Ddng Vaticano II (Nostra aetate. 4), ejn ph3i d<)c bi~t cht1 y tranh luy~t doi khong hi~n U;ii
lhi gidi (inh, haa Jll(H sf; ban van Tan Vdc co thE gay ra hay lam gia tang thj chC: rig t(>e, ba i Do-thai
hoi)c
ky
ca
Vi~c giaii thich Kinh Thanh trong HQiThanh
133
nhung thai dQ ky thi ngu'di Do-thai. Nhung bie'n co dau thu'dng trong qua khu, trai l(;li, phai thuc Iffy mQi ngu'di khong ngling nhd rhng, thea Tan Vdc, ngu'di Do-thai vin la nhung ngu'di dlt<Jc Thien Chua "yeu thu'ang", vi "Thien Chua da ban cac an hu~ va keu gQi, lhi Ngu'CJikhong h~ d5i f' (Rm 11,28-29).
Se tnlnh khoi bi l~c du'CJngneu nhu vi~c hi~n t~i hoa

kh(ji di tll' mot cach giai thich dung ban van va dlt~c tiSp u~c lrong dong Truy~n Th6ng s6ng dQng, dudi sl,t hu'dng din eua Hua'n Quy~n HQi Thanh. Nhu'ng dftu thS nao chang nila, nhung nguy cd l~e dltCJngkhong th~ la mQt 19 phan bac c6 gia tfi, ngan can chung ta chu hoan mQt b5n ph~n c~n thiSt, do la lam cho sO'diep Kinh Thanh vang dSn tai va vao trong tam h6n cua nhung nglt~i thuQc cung thS h~ vdi chung tao
B. HOI NHAP VAN HoA . .

Trong khi hi~n t~i hoa III lam sao cho Kinh Thanh vln tiSp l\lc sinh hoa kSt qua phong phu qua nhi~u thCJid,i We nhau, lhl hQi nh~p van hoa I~i chu 9 dSn nhilng noi ch6n khae nhau va n6 111clam cho su di~p Kinh Thanh ben r~ siu vao nhilng manh da't ra't khac nhau. 01 nhien khong bao giCfe6 sll khac bi~t hoan toano Thl!C ra, m6i n~n van hoa dich thllc, theo cach cua mlnh, d~u mang nhung gia te! ph5 quat da dlt~c Thien Chua dat dinh. . . N~n tang th~n hQc cua vi~c hQi nh~p van hoa 13 ni~m xac tin do duc tin cho rhng LCJiThien Chua lr5i vu'<Jlcac n~n van hoa trong d6 LCJidu'Qc di~n ta, va co kha nang lruy~n ba sang cac n~n van hoa khac, sao cho co lh~ de'n vdi mQi ngltCfi trong bcSicanh van hoa hQ dang song. Xac lin nay xuftt phat ti't chinh Kinh Thanh. Ngay III sach Sang The', Kinh Thanh Ii theo
.,
134
mQt dUC1ng.. !dng ph5 quat (5t 1,27-28), dUC1nghudng nay tie'p u tl}C t6n lC;lilong phuc lanh Thien Chua haa ban cho mQi dan tQc l qua cng Apraham va dong doi cua cng (5t 12,3; 18,18) va du<;1c xac nh~n vlnh vin khi vi~c loan bao Tin Mung cua Kito giao vuon tdi "rnQi dan tQc" (Mt 28,18-20; Rm 4,16-17; Ep 3,6). Giai do~n thu !lhat eua vi~e hQi nh~p van hoa 1ft chuyln djch Sach Thanh du'<;1chnh hung sang mQt ngon ngu lchac. Giai do~n nay da du'<;1e u'<;1t ngay ttt thai Ct!u Vde, khi v qua ban van Kinh Thanh bang tieng Hipri du'<;1c djch mi~ng sang tieng Ararn (Nkm 8,8.12), va sau d6 bAng ehft viet sang tieng Hy-I~p. DI nhien, chuy~n djch khong phai chi don thu~n lA sao chep I~i nguyen van (transcription). Chuy~n tit mQt ngon ngu nay sang rnQt ngon ngu khac nh!t thiet la thay ddi b6i canh van hoa : nhii'ng quan ni~m kh6ng con d6ng nh!t va cac bi~u tLt<;1ng cling khong con giu nguyen du'<;1c nghIa, vi c6 lien h~ vdi y nhung truy~n thong tu tu'dng va nhii'ng 16i song khac. VI du'<;1c viet bhng tieng Hy-l~p, Tan Vdc toan bQ dLt<;1c ghi dau bdi tinh nang dQng cua vi~c hQi nh~p van hoa. Khi ehuy~n su di~p eua Duc Giesu, ngLtai xU' Palestine, vao n~n van hoa Do-thai Hy-I~p (judeo-hellenistique), Tan Vdc cho tha'y y mu6n vu<;1t ua nhung gidi h~n cua mQt moi trLtang van hoa dQc q nhat. Tuy la giai do~n can ban, nhLtng vi~c chuy~n djch cac ban van Kinh Thanh tt! n6 khong du d~ bao dam la da hQi nh~p van hoa tht!c st!. Vi~c hQi nh~p nay con phai dLt<;1c n6i nha tiep vi~c gidi thich, lam cho sa di~p Kinh Thanh c6 dU<;1cnoi tuong r quan ro r~t han vdi nhung cach cam nghI, cach s6ng va cach di~n ta rieng cua m6i mQt n~n van hoa dja phuong. Tie'p do, tu vi~c gicii thich nguC1i ta budc sang nhung giai do~n khac cua vi~c hQi nh~p van hoa va di tdi ch6 thanh hlnh mQt nn van hoa
Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh
135
Kito giao dja phuong, bao g5m mQi chi~u kich cua cUQc song (c~u nguy~n, lam vi~c, sinh ho~t xa hQi, phong tl;lc, lU~l phap, khoa hQC va ngh~ thu~t, suy lu triet hQc va thftn hQC).Qua th~t, Loi Thien Chua la h~t giong, hut nhl,ia song la nhung yeu to' hii'u ich giup Loi tang tntdng va sinh hoa ket qua noi manh Cla't h~t giO"ngda dU\1Cgieo VaG (Ad Gentes, sO"22). Do d6, cac Kito huu phai e6 gAng phan biet "dau la nhung kho tang phong phu rna Thien Chua, do long d~i IUQngcua Nguoi, da ban phat cho cae dan t{>e.D6ng thoi, hQ phai c6 g~ng chie'u giai nhil'ng kho tang 'y bhng anh sang Tin Mung, giiii ph6ng chung, dua chung v~ duoi quy~n cua Thien Chua, Dang Cuu D{>"(Ad Gentes, sci 11). Ta th'y, d6 khong phai la tien tdnh chi c6 mQt chi~u, nhung la rnQl cO" g~ng "lam phong phu I~n nhau". MQt dang, cac kho tang phong phu chua dl)'ng trong cac n~n van hoa khac nhau giup cho Loi cua Thien Chua sinh nhi~u hoa trai moi va, dang khac, anh sang eua Loi Thien Chua giup chQn Il)'a trong cac n~n van hoa d~ lo~i di nhung yeu to"tac h~i va phat huy nhung yeu to" c6 gia trio Long trung lhanh hoan toan vdi con nguC1iDuc KilO, vdi tinh nang dong trong m~u nhi~rn Vu'Qt Qua eua Ngltoi va trong tlnh yeu eua Nguoi dcii voi HQi Thanh se giup tranh dUQc hai giai phap sai I~m d6 III "thich ung" su di~p mQt each hoi hQt va t6ng h'Jp su di~p mot cach h6n don (Ad Gentes, sci 22). Trong Kito ghio (j Dong phuong cling nhu Tay phuong, vi~c hQi nh~p van hoa cua Kinh Thanh da dUQc thl)'C hi~n tit nhung the ky d~u va da d~l dUQCnhung ket qua phong phu. Tuy nhien, khong bao gio du'Jc coi c6ng vi~c d6 nhu' da ket thuc. V~n phiii thuong xuyen thl!c hi~n vi~c hQi nh~p nay, trong tuong quan vdi sl)' bien chuy~n khong ngung cua cac n~n van hoa. Trong nhung xU'mdi dUQc loan bao 'rin Mung, va'n d~ du''Jc
iJ y
d~t fa caeh khae. Qua lh~l, cae nha truy~n giao the nao cling mang den Loi Thien Chua dudi hlnh thue da duqe hQi nh~p VaG xu sa goe ella mlnh. Nhung HQi Thanh dia phuong mdi phiii n6 llfc th~t nhi~u d~ co th<i di tll hlnh thuc hOi nh~p Kinh Thanh mang tinh cach ella nudc ngoai sang rnQt hlnh thue khac phu hCJphon vdi van hoa ella xu sd mlnh.
c. VI~C SU Dt)NG KINH THANH'

1. Trong phl}ng vl}
Ngay ill thoi d~u clla HQi Thanh, vi~e dQc Sach Thanh da la mQt thanh phftn ta't ye'u trong phl)ng Vl) Kito giao, ke thlla mQl phftn tll phl)ng Vl;lHQi duong Do thai. Ngay nay cilng v~y, 'chinh qua phl)ng Vl), nha't la khi cll' hanh Thanh Th~ ngay Chua Nh~t, cac Kito huu co dip tie'p xuc vdi Sach Thanh. Thea nguyen t~c thl phl;lng Vl),nha't Ia phl,lng Vl,lbi tich, trong do dinh cao Ia cli' hanh Thanh Th~, la cach hi~n t~i hoa hoan hao nhat cac ban van Kinh Thanh, bdi vi ban van Kinh Thanh duqc cong b6 giua cQng doan tin huu dang qui tl;l chung . quanh J:)U'cKilO d~ tie'n IZlig~n Thien Chua. Chinh khi ay, Due Kito "hi~n di~n trong loi clla Nguoi, bai vi crunh Nguoi noi khi ngu'oi ta d9C Sach Thanh trong HQi Thanh" (Sacrosanctum Conciliwn, 7). Nhl( the, ehIT vie't lra thanh loi s6ng dQng.
so
C6ng cUQc canh Hin phl}ng Vl;ldo Cong D6ng Vaticano II khdi xudng dii co' g5ng cung eap eho nguoi cong giao luong lhlle Kinh Thanh d6i dao hon. Cae bai dQc Kinh Thanh trong cae thanh 1~ Chua Nh*t, thea chu ky ba nam, danh vi tei u'u lien eho cae sach Tin Mung, nh~m lam n6i b~t m~u nhi~m Chua KilO. M5u nhi~IIl nay If! nguyen uy dem l~i cho chung ta on eU'u
dQ. Khi thu'ong dt)t ITlQl ban van
Cl;I'u
Voc tliong ung vdi mQt
137
ban van Tin Mung, chu ky nay lllllbng gQi cho thfty cach giai thich Kinh Thanh theo chiu hudng khuon mfiu tien tfling. Nhlt La dft bie't, day khong phai la cach giai thich duy nha't. Bai giang cling la thanh ph~n tftt ye'u clla phl;lng Vl;l,vi bai giang hi~n t':\i hoa Lbi Thien Chua ro rang hdn nua. Chung ta se n6i l':\i van d nay khi d~ c~p den teic Vl;lml;lc Vl;l. Theo cac chi dftn cua Cong D6ng (Sacrosanctum Concilium., s6 35), Sach Bai DQc phiii giup cho vi~c dQc Kinh Thanh "phong phu hdn, da d':\ng hdn va thich hQp hdn". Trong tinh tr~ng hi~n nay, Sach Bai DQc m(ji chi dap uug du'C)cph~n nao ffil;lCdich nay. 'Iuy v~y, such nay dii t':\o duC)c nhung hieu qua dang mung theo hudng d~i ket. T~i mQt s6 nude, cu5n saeh nay cling la thude do cho thay ngu(ji eong giao dii quen vdi Kinh Thanh den rnue nao. Ph\lng V\lL(ji Chua la mQt yeu t6 quyet djnh trong viee ell' hanh m6i bi tich cua HQi Thanh. Day kh6ng phai chI la dQc bai nay tiep theo bai kia, bdi vi cling cgn co nhung khoang th(ji gian thinh l~ng va e~u nguyen. Ph\lng V\l nay, nhat la Ph\lng Vl} Cae Gi(j Kinh, dii su d\lng saeh Thanh vinh d~ giup eQng doan KilO huu e~u nguyen. Cae thanh thi cling nhu cae l(ji nguyen d~u dffy day ngon ngu Kinh Thanh va bi~u tuC)ng Kinh Thanh. Nhu the, th\}'c hanh vi~c dQc Kinh Thanh la c~n thie't de ehuin bi va di kern theo vi~e tharn d\}'phl,!ng vI,!. Neu qua cae bai dQe, "Thien Chua noi voi dan NgltCJi" (S,kh U Ro-ma, s6 33), thi cffn phai het sue quan tam den ph\lng vI,!L(ji Chua, ea trong vi~c eong b6 ban van lfin vi~c giai thich. V1 the, khi dao t':\o nhung ngltbi se giu vai tro chu to~ cong doan cling nhlt nhung ngltbi phl;l giup, c~n lltu tam t6i da de'n nhung doi hoi coa vi~c cO'hanh phl;lng Vl;lLai Chua dii dU'Qc canh tan sau xa. NhU' the', nhb co gAng co" mQi ngu'C1i,HQi
138
Uy
Thanh tie'p tl;lc su m~ng da dU(jc trao pho cho nlinh, la "lay banh ban slf s6ng ta ban li~c Ldi Chua cling nhu ttt ban ti~c Minh Chua Ina trao t~ng cac tin huu" (Dei Verbum, so' 21).
2. DQC va suy gAm LiJi Chua (Lectio divina)

Lectio divina la dQc mQt do~n Kinh Thanh, dai hay ngan, dQc ca nhan hay dQc chung trong cQng doan. Do~n van nay trudc tien dUQc don nh.~n nhu la Ldi Chua, sau do dUQc tri~n khai qua vi~c suy gftm, Cffllnglly~n va chiem ni~m nhd suc tac dQng cua Chua Thanh Thgn. M6i b~n tam lam the: nao d~ dQc Kinh Thanh d~u d~n, th~m chi hang ngay, phan anh mQt t~p tl;1cc6 kinh trong HQi Thanh. Vi~c dQc t~p th~ dUQc chung nh~n ttt the' ky Ill, thai giao phl,} Origene. Dng quen giang dlfa van mQt ban van Kinh Thanh du'<;1c Qc lien tl,}csuat ca tuftn. Thai bay gid dli co nhii'ng d budi hQi h9P nloi ngay d~ d9G va giai lhich Kinh Thanh. Sau do, thoi quen nay bi quen lang va kh6ng phai luc nao cling dUQc cac Kito huu hUdng ling (Origene, Hom. Gn., X, I). Con lectio divina xet nhu la mQt vi~c dQc Cel nhan thi da co trong sinh ho~t dan vi~n thCii xa xua. ThCii nay, Huan thj cua Uy Ban Kinh Thanh, do Duc Giao Hoang Pio X phe chu~n, dli khuyen cac giao 51 ca trieu I~n dong giii' thoi quen fly (De Scriptura Sacra, 1950; EB, so' 592). Nhu' v~y, lectio divina du'di ca hai hlnh thuc, ca nhan cling nhu' cQng doan, ngay nay l~i du'Qc nhan In~nh. Ml,lc dich la lam sao khdi d~y va nu6i du'Bng "mQl long yeu me'n thiet thlfc va ben bi" dai vdi Kinh Thanh, ngu6n m~ch cling co' ddi sang nQi tam va lam cho hO~l dQng tong dd d~t ket qua ddi dao (EB, 591 va 567), ddng thdi cling nhArn giup hi~u phl.Jng Vl,}lhau dao hdn va bao dam cho Kinh
so
139
Thanh c6 mQt vi In quan trQng hon lrang vi~c nghien cU'u th~n hQCva c~u nguy~n. Hien che Lbi Thien Chua (Dei Verbum, so 25) eua Cong D5ng cung nhan m':lnh v vi~c cac linh ml;1cva tu SI phai cham chI dQc Kinh Thanh. Ngaai fa, day la di<im mdi Ole: Hie'n che' cung moi "mQi tin huu Chua Kito sieng nang dQc Kinh Thanh" de "duQC sl)' hi~u biet tuy~t vbi v Duc Kito" (Pi 3,8). Nhiu cach the khac dii dUQc d~ nghj. Ngoai vi~c dQc Celnhan, con co vi~c dQc theo nh6m. Ban van Cong D5ng nhan m~nh fhng kinh nguy~n phai di kem vdi Kinh Thanh, VI kinh nguyen iil sl! dap tra Loi Thien Chua mlnh g~p dUQc lrong Kinh Thanh dLtdi s\! linh hung cua Thanh Thftn. Nhiu sang kien v~ viee dQe Kinh Thanh trang cQng daan dii nay sinh trang gidi Kito huu, va ngu'oi ta chI c6 thS khich l~ khat vQng nay, muon hi~u bie't ngay cflng sau xa heln v~ Thien Chua va chLtelng trlnh euu de) eua NgLtoi trong Duc Giesu Kito, qua Kinh Thanh.
3. Trong tac vl} ml}c vl}

Theo loi khuyen eua Bien che Lbi Thien Chua (Dei Verbum, s6 24), trong tac Vl;1 ml;1cVl;1, 6 nhi~u cach khac nhau c d~ thLtong xuyen sll' dl;lng Kinh Thanh, tuy theo la~i giai thich cac ml;le tll' dung va cae tin huu c6 th~ hi~u dUQc. C6 thS chia thanh ba lo~i chinh : hua'n giao, giang thuyet va tong d5 Kinh Thanh. C6 nhiu yeu t6 anh hLtdng lUYtheo trlnh de) chung cua doi s6ng Kito giao anh hudng vao nua. Vi~c giai thich Loi Chua trong huOn glaO (Sacrosanctum Concilium., so' 35; Huong ddn tling quat v2 hucfn giao, 1971, so' 16) Ifty Sach Thanh U~m ngu5n m~ch d~u tien. DUQCgiai thich trang b6i canh Thanh Truyn, Kinh Thanh se lit khdi di~In, la n~n tang va III qui t~c cha vi~c d~y giao 19. MQl
140
Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang ----------~---_._-----------------------
trang nhi1ng ml;Jc dieh ella huan giao pll4ii la gillp ngl1ai hQc hi~u bie't dung dtln v~ Kinh Thanh cilllg nhu' biet dge Kinh Thanh sao cho hi~u qua. Slf hi~u bier nay se giup kham pha slf th~t ve Thien Chua ham chua trong Kinh Thanh, d6ng thai khdi len loi dap tra quang d':li tai da doi vdi su di~p Thien Chua gCJiden eho nhan IO':liqua l(ji ella Ngl1oi. Huan giao phai khdi dau tt! boi canh Ijch cua m~c khiii cua Thien Chua, nh~m [dnh bay nhung nhan v~ t va nhftng bien co' lrong Clfu Vdc va Tan Vdc theo anh sang ke hO{ichcua Thien Chua. D~ di tll' ban van KiI1h Thanh sang <; nghIa cuu dQ cua ban van eho thai hi~n r{ii, ngl(oi ta sa dl,Jng nhil'ng 1<; lhuyet giai lhich khae nhau. Nhil'ng 1<; thuyet nay sinh ra nhil'ng loi chu giai khac nhau. Huan giao phong phu chll'ng nao la tuy thuQc gia tIi cua 19 lhuyer giiii thich dLt<Jcsu dl,!ng. Nguy cd la ngudi ta hay thoa man vdi each chu giai be m;}t, lUc la crn 10 trinh bay nien bi~u cua nhil'ng slf ki~n va cac nhan v~t tiep noi nhau trong Kinh Thanh. 01 nhien, huan giao chi co th~ khai thac mQt phan nho cac ban van Kinh Thanh. N6i chung, huan giao su dl,!ng nhi~u nhift la cac diu truy~n trong Tan Vdc cling nhu Clfu Vdc. Huan giao chu tr9ng den Muoi di~u ran. Huan giao cling phai htu tam den nhil'ng loi sam cua cac ngon SU, giao huin trong cac sach khan ngoan, va nhi1ng din tll quan tr9ng trong Tin Mllng, nhLt Bai giang tren nui ch~ng h(;in. Phai trlnh bay cac sach Tin Mung the nao d~ khdi len cUQc g;}p go vdi Duc Kito. Nguoi la Dang n~m gii1 crna khoa giuphiu toan bQ mi)c khai Kinh Thanh va la Dang chuyc3'nd(;it loi moi gQi cua Thien Chua rna m6i ngltoi phai dap l(;ii.Loi cua cae ng6n su va cua "nhi1ng nguoi phl,!c Vl,!Ldi Chua" (Lc 1,2)
sa
Vi~c giai thich Kinh Thanh trong IIQi Thanh
141
phai dl1Qc tdnh bay nhl11a nhil'ng Idi dang dU(jc n6i cho nguCli Kito hil'u hom nay. Nhung nh~n djllh tliang tif cling ap dl;!ng cho tac Vl;! giang thuye't. Tac Vl;} nay phai rut tia lu nhil'ng ban van cd llidng thl;tc thieng lieng phu heJp vdi nhu c~u hi~n nay cua cQng doan Kito hil'u. Tac Vi;!nay hi~n nay du'9C thl;tc hi~n cach d~c bi~t (j cu6i phftn thu nhat trong bu6i cli' hanh Thanh Th~, trong bai giang theo sau philn cong b6 Loi Thien Chua. Trong bai giang, khong th~ giiii thich qua chi tie't cac ban van Kinh Thanh. Vi the', nen nhan m~nh de'n nhil'ng di~ln nhan chinh trong cac ban van, nhil'ng di~ln nhan d~e bi~t giup soi sang duc tin va giup doi s6ng Kito giao eua ca cQng doran l~n ca nhan tie'n tri~n. Khi trinh bay nhil'ng di~m nhii'n tren, phai quan lam de'll vi~c hi~n t')i hoa va hQi nh~p van hoa, theo nhu nhil'ng gi da dl19c n6i tren. Mu6n d~t du'Qc hi~u qua nay, egn phai co nhung nguyen t~e giai thich co gia trio Thie'u chudn bi trong lanh vl;te nay se d~n de'n h~u qua la kh6ng chu y dao sau nhung ban van Kinh Thanh rna chi thoa man vdi vi~c du'a fa nhil'ng bili hQe lU3n 19 ho~c n6i v~ nhil'ng van de thai sl;t, thay vi lay Loi Chua ma soi sang nhung v~n de ii'y.
T':l i mQt so' qu6c gia, dff c6 nhung sach bao th,!e hi~n
vdi sl;tcQng lac cua cac nha chu giai, nhAm giup nhung nglioi co tnich nhi~m ml,lc vi;!giai thich dung dAn cac bai dQc Kinh Thanh trong phl;!ng Vl;} ap dl.lI1gphu h<;1p hoan canh hi~n t':ii. Vae va vdi mong ngay cang co nhiu n6 hIe tu'dng tl;t. Nhung ngLloi giang thuye't phai tninh nhtn m~nh mQl chi~u de'n nhung b6n ph~n ap d~t len cac tin huu. SU di~p Kinh Thanh pluli giil' dLt<;1c~c tinh chlnh ye'u cua minh, tuc 13 Tin d Mung v dn cuu dQ do Thien Chua ban nhung khong. Giang
142 thuye't se ich hJi hon het giup cae tin huu 4, 10), nhu dl(lJe Ill()C hi~u mQt cach tich Thanh.
iJ y
Dan Kinh Tha.nh Giao Hoang
va phu h{jp voi Kinh Thanh hon ne'u tnidc "Ilh~n biet an hu~ cua Thien Chua u (qa khai trang Xin1l Thar 1.., d6ng thoi giup hQ cL!c nhf(ng bon ~~~n p~lat xuat tll' Kin~
Vi~c tong 16 Kinh TluinlL co m,'~cdich giJlp ngl(C1ikhac

bi~t Kinh Thanh ia L(ji rnhie'l Chua va ia ngu6n rn~ch slf song. Tnldc hel, cong uic nay df vo vi~c p~l:~n dich ~(inh r:'hanh ra cac ngon ngu khac nhau va vi~c ph6 Ji~n cac ban d~ch nay. Cong lac nay khoi len va nang cB nh:~I' sang kien nhu' : l~p cac nhorn hQc hoi Kinh Thanh, t6 chU'c cac bu6i thuy~t trlnh v6 Kinh Thanh, cac tuan l~ hQc hoi Kinh ~hanh, a'n hanh sach bao,
vv ...
V diem nay, co slf dong g6~ quan trQng cua cac hi~p hQi va phong trao trong HQi Thanh. Cae doan the nay coi vi~c dQc Kinh Thanh theo cai nhln duc tin va nh~m slf dan than cua Kito hilu la u'U tien hang dau. Nhiu "cQng doan cd ban" t~p trung cae cUQc hQp cua minh vao Kinh Thanh va d6 ra ba ml;lc tieu: hieu bi~t Kinh Thanh, xay dlfng cQng doan va phl,lC Vl;l dan chung. day, sL!trQ giup cua cac nha chu giai cling la di6u huu ich d~ lranh nhung each ap dl,lng vao hien l~i rna kh6ng ~6 cd sd vung chdc. The nhu'ng, lh~t dang mung khi tha'y sach Kini"' Thanh dLtQc trao vao tay nhilng ngLtC1i hieIIl t6n, nhli'ng ngl(di k ngheo. Nhilng ngLtC1i nay co th dem l~i mQt anh sang sau xa, ca v phLtong di~n thieng lieng l~n ~li~n sinh, cho vi~c giai thich va hi~n t~i hoa Kinh Thanh, hon 'a an~1sang p~uit xuat tll' lh(( khoa
hQc qua tt! tin (x. Mt 11,25). Cac phuong ti~n truyn thong d~i chung lh,( b() chi, truyn thanh, truy~n hinh, cang ngny cang co tafT' quan '~9ng. Di~ll nay dbi hoi vi~c loan bao Loi Thien Chua va slf hi~u bie't
143
v~ Kinh Thanh phai dLt<1C phd bie'n cach tich cl!c nhcs cac phU'dng tien nay. Cac phu'dng ti~n nay c6 nhii'ng khia c,nh r5t rieng bi~t, va dang khac, c6 tftrn anh hu'ong d6i vdi quang tt,i quin chung, nen mu6n sa d\lng cac phu'dng ti~n nay, c4n (ht~c chuin bi d~c biet hiu tranh du'''c nhung ng4u hung t6i te cung nhU'nhung gi ~o dU'"c in tU'''ng rn~nh nhU'ngkern phim chit.
V3Y, du la huln giao, giang thuySt hay tong d6 Kinb

Thanh, ban van Kinh Thanh vAn luon phai dLtQc trinh bay vt1i thai dQ ton trQng x((ng dang.
4. Trong c6ng cul)c d,i ktt

Cong cUQc d~i kSt, xet nhu' mQt phong trao d~c biet va c6 t5 chuc, chi mdi xua't hien g~n day, nhU'ng y tu'dng v~ sl1 hiep nha't cua Dan Thien Chua rna phong trao nay mu6n kh6i ph\lc thi da b't ngudn sau xa trong Kinh Thanh. D6 la ml}c ti~u Ch4a Giesu hhng b~n tam 10 l'ng (Ga 10,16; 17,11.20-23). MIIC tieu d6 dbi hoi s,! hiep nhlt cac tin huu trong duc tin, dac c4Y va 4ltc mSn (Ep 4,2-5), trong sl1 ton trQng lin nhau (PI 2,1-5) va trong tlnh lien ddi (l Cr 12,14-27; Rm 12,4-5), nhltng nbit la doi hOi sl1 hiep nbit huu cd giua cae tin huu vdi Chua Kilo nhlt canh nha v(ji CAy Nho (Ga 15,4-5), nhl! chi the vt1i D'u (Ep 1,22-23; 4,12-16). S,! hiep nhit nay phai hoan hao, thea blnh Anh sl1 hiep nhlt giua Chua Cha va Chua Con (Ga 17,11.22). Kinh Thanh 4i xac dinh n~n tang thin hQc cua sl1 hiep nbit d6 (Ep 4,4-6; Ga 3,27-28). COng doan tien khdi thcsi cac Tong D6 la kiSu mAu Cl} tha va s6ng dOng v~ sl1 hiep nMt nay (Cv 2,44; 4,32). Ph4n Idn cac vln d~ rna euOc d6i tho,i d~i k~t phii dU'dng d4u d~u e6 lien he vdi viec giai thieh eac ban vln Kinh Thanh. MQt s6 vin d~ thuQc lanh vl!c tMn hQc: canh chung lu4n, cd cau eua HQi Thanh, quy~n t6i thLtc;1ng'vatinh t4P doln,
144
iJ y Ban
Kin3 Thanh Giao Hoang
hon nhan va ly di, vi~c truy~n chuc linh m\lc thua tac cho phl} nu, v.v ... Me!t s(; van d~ khac thuQc H\nh vlfc giao lu~t va quy~n tAi phan. cac van d~ nay lien quan den vi~c quan tri cua HQi Thanh phd qua t va cua cac Giao HQi dia p~l(dng. Sau cling, mQt so van d~ khac nua thuQc Hinh vlfc Kinh Thanh dung nghia : danh m~c cac sach thuQc thu quy, mQt so van d~ chu giai. Tuy khong c6 tham'vQng mQt mlnh giiii quyet het mQi van d tren day, nhung khoa ehu giai Kinh Thanh du<;1e keu gQi dong gop mQt ph~n quan trQng eho cong eUQc d~i ket. Da c6 nhung bUC1ctien dang k. Nhd chap nh~n cung nhung phuong phap va nhung quan dim chu giai giong nhau, cae nha chu giiii thuQc cac h~ phai khac nhau trong Ki-to giao da g~p nhau d mQt so di~m chung dang k trong vi~c giili thich Sach Thanh, nhu ta thay qua cae ban van va cac chd thich trong nhiu ban dieh Kinh Thanh do cong cUQc d':li ket thl!c hi~n, cling nhu nhi~u sach vd khae. Dang khae, cling c~n nhin nh~n rAng CJ nhung di~m d~c thu, nhung bat ddng trong loi giiii thich Saeh Thanh thl!dng l~i huy dQng nhung n6 h/c tim kiem chan Iy, va e6 th~ I~i b6 tuc va lam phong phd lfi:nnhau. D6 lit tn(dng h<;1p nhung di~m bat ddng cho thay nhung gia tri thuQe eac truy~n thong rieng cua nhung cQng doan KilO huu khac nhau, va nhl! the cling n6i len nhung khia c':lnh da d~ng clla M~u Nhi~m Chua KilO.
VI Kinh Thanh Ia n~n taf'g chung clla qui IU~l duc tin,
nen doi vC1imQi Kito huu, n6 Ilfe d~i ket phai thl,fc hi~n cling baa g6m mot Idi keu gQi cap bach la hay dQc l':li cae ban van hnh hung trong tinh thftn vang phl;lCThanh Thftn, trong dlrc men, trong thai do chan lhanh va khiem t6n, d6ng thdi phai suy ni~m va s6ng nhung di~u dii hQc lam sao d~ d';lt toi slf hoan cai trong
Vi~c giii thich Kinh Thanh trong Hc}i Thal1l~
145
tam han cung sl! thanh thi~n trong ddi s6ng. Hai yeu to' nay mQt . khi dU<Jclien ket vdi ldi c~u nguy~n cho cac KilO huu hi~p nhat, se trd thanh han cua toan thS cong cUQc df1.i ket (x. Unitatis redintegratio, s6 8). D~ dUQc nhu v~y, phai co' gdng lam cho cang co nhi~u Kito huu am hi~u Kinh Thanh cang t6t, khuye'n khich cae ban dich df1.ike't - bdi vi mQt ban van chung se giup"co chung mQt 16i dQc va mQt cach hiSu -, d6ng thC1iphat dQng nhung nhom c~u nguy~n d')i ke't, dS nhC1chung tit tich cl;1'cva s6ng dQng, ta't ca nhung n6 h!e do gop ph~n thi hi~n du'Qc sl! hiep nha't trong da d~ng (x. Rm 12,4-5).
KETLUAN .
h~n tdnh bay tren day kha dai nhung v~ nhi~u di~m con qua ngAn Qn. 'I'll nh(:'ng gl da nei, trudc he-t ta co th~ ke-t lu~n r~ng trong.-IQi Thanh va trong the- gidi, khoa chu giai Kinh Thanh dam nh~n mQt trach v~ khong thi thitu. Mu6n hi~u Kinh Thanh rna kh6ng e~n khoa chu gicii tLtc lil rdi van ao tUdng va to ra thitu kinh trQng ddi vdi eudn saeh du<Je Thien Chua linh hang. Cac nguoi hi~u Kinh Thanh theo chu trudng bao thu muan gidi h~n vai tro cua cae nha chu giai van eong vi~c phien djeh (ho~c khong hi~u r~ng phien djeh Kinh Thanh da la lam cong vi~c chli giai r6i), va VI khong muon theo cae nha ehl1 gicii xa hon trong eac eong tclnh nghien cLtu, laIn nhu the- hQ khong tha'y du<;1eding ehinh thai dQ 10 lAng ra't dang khen eua hQ, mu61.l hoan toan trung thanh vdj Loi Chua, th,!e ra l~i dang d~y hQ van nhung con duang khin hQ lia xa y nghla dich th,!e cua nhung ban van Kinh Thanh, cling nhu' kh6ng eha'p nh~n trQn vt;n nhung h~ lu~n eua f\,1~u Nhi~m Nh~p Th~. Loi Vlnh CU'u da nh~p th trong mot giai d04n Heh sU' nha't djnh, trong mQt m6i tniang xa hC)i va van hoa nha't djnh. Ai muon nghe OltQC Lai, phai khiem ton tim kiem Lbi d btl eli' noi nao Loi d~ eho ta Hnh hQi duqc, bAng cach chap nh~n Sl,f tr9 giup c~n thie-t eua tri thue nhan lo~i. D~ n6i vdi nhfi'ng con nguoi, nam cling nhtt nu, ngay tu thai c~(ulJdc, Thien Chua dft v~n dl,lng 11191 khii nang ngon ngt1'nhan lo~i co the co, nhl(ng dong thoi Nguoi cling chap nh~n d~ cho Ldi Uhl Ngl(di phai l~ thuQc nhung gidi h~n eua thu ngoll ngu do. Ton tHIng thlfc slf Sach oa duqc linh hung la phai huy oQng m\}i n6 hlc can thiet de co th~ thftu tri~t duqc 9 nghla
?, ~
147
clla Sach Thanh. Ta't nhien m6i Kito huu khong thS mQt minh th,!c hi~n mQi lo~i nghien cuu giup hi~u cac ban van Kinh Thanh ro hdn. Cong viec nay du'<;jc thac cho cac nha chu giii. uy Trong lanh v,!c nay, hQ la nhung ngu'C1ic6 trach nhi~m 10 cho thi~n ich clla mQi ngu'CJi. KSt lu~n thu hai IA : chinh ban cha't cua nhirng ban van IGnh Thanh doi nguoi ta phai tiSp tl,lc sO'dl:lng phuong philp phi blnh-ljch sa, it IA trong nhirng ho~t dC)ng crunh ySu cua n6, giai thich nhung ban van d6. Thllc v~Yt khong duC)c coi Kinh Thanh lA mC)t m~c khai tn/c tiSp v~ nhung chan 19 sieu thi1i giant nhung thllC s,! la rnQt lai-chunt-nghi~rn-thanh-van v~ mOt chu6i nhii'ng can thi~Pt qua d6 Thien Chua tll rn~c khai trong ljch sit nhan lo~i. Khac v~i nhung d~o 19 thanh thieng cua cae ton giao khact su di~p IGnh Thanh da ben r~ sau trong lich sU'. Do d6 khong thS hiSu dung cac ban van Kinh Thanh nSu khong xet dSn nhung gi~i h~n lich slt clla nhii'ng ban van d6. Nhirng nghien cau c6 tinh cach xuyen thl1i gian (diachroniques) se luon con c~n thiSt cho cong tac chu ghii. Nhii'ng nghien cuu c6 tint cach d6ng thai gian (synchroniques)t du IQi ich the' nao di nira, ding khong c6 kha nang thay thS cho lo':\i nghien cLtu kia. ho~t dQng c6 ke't qua, nhung nghien cuu thuQc lo~i sau tien van phai cha'p nh~n nhung kSt lu~n eua lo~i nghien cuu tru'~ct it la
de
De
trong nhung du'CJngnet can ban. Nhu'ng mQt khi cha'p nh~n di~u ki~n fiYt nhung 16i tilp c~n ddng thl1i gian (tu tit hQct ngh~ thu~t kS chuy~nt ky hi~u hQCva nhung phu'dng phap khac) c6 the canh tan ph~n nao khoa chu giiii va dern l~i mQt phdn d6ng g6p rftt huu ich. Th~t v3Y, phu'dng phap phe blnh-lich slr khong th~ cho minh la c6 dQc quy~n, rna phii y thac v~ nhung gidi h~n cua rninh cling nhu' v~ nhung nguy cd dang de do~. Nhung phat tri~n gin day cua nhung Iy thuylt gicii thich trilt hQCt va ben c~nh d6 III nhirng
')
148
nh~n xet chung ta dua ra v vi~e giai thich trong Truyn Thong Kinh Thanh cling nhu trong Truyn Thong HQi Thanh, da: lam sang to nhi~u khia e~nh trong va'n d~ giai thich rna phuong phap phe binh-Ijeh sa da: co khuynh hud~g bo qua. Th~ t v~y, vi b~n tam xae djnh r6 rang y nghla cae ban van, bAng each d~t nhung ban van nay van trong bo'i eanh Heh su nguyen thuy eua chung, phuong phap phe binh-Heh su d6i khi fa nhl( kh6ng chu y dung rnue tdi khia e~nh nang dQng eua y nghla cling nhu kha na ng phat tli~n eua nghla. Khi phuong phap nay kh6ng di tdi vi~e nghien eU'u qua trinh bien sOC:ln,na chi 10 nhung vftn d nguon r go'e va s5p xep b6 cl)c cua cac ban van, thl se kh6ng ehu toan dUlJe nhi~rn Vl)chu giai. Do long trung thanh vdi truyn tho'ng Idn, rna chinh Kinh Thanh la mQt bAng chung, khoa ehu giai eong giao phai het sue tranh b~nh mea rn6 ngh~ nghi~p tren day va phai co duy trl can tinh eua rninh In. rnQt bq mon tJu1n hQc, e6 rnl)c dich chinh la dao sau dU'c tin. Noi the khong c6 nghla la khoa chu giai nay it Jftn than vao vi~e nghien cuu c6 tinh khoa hQc nghiern tue nhftt, ho~c d~ eho nhung b~n tam ve m~t minh giao b6p meo cac phuong phap. M6i Hinh vlfc nghien cU'u (hi~u dinh ban van, nghien cU'u ngu hQc, phan tich van (h~ ...) deu c6 nhung qui dc rieng, c5n phai theo vdi tftt ea slf dQc I~p. Nhung khong mQt Hinh vLfcchuyen mon nao tLfmlnh la mQt ml)C dich. Trong t6 ehU'e toan bQ cua cong vi~e chu giiii, phai thLfc sLfqui hudng v~ ml;lc dich chinh yeu, va nho d6 tranh dUQc sLflang phi nang Ilfc. Khoa chu giai coog giao kh6ng dUQc gio'ng nhu' mQt dong nudc ngarn VaG bai cat, tuc la 1o'i phan tich qua thien v~ phe binh. Nhi~rn Vl) khoa ehu giiii, trong HQi Thanh cling nhu trong the' gidi, la phai ehu toan m(H chti'c nang tuy~t doi cfin thie't, lue In. gop phffn vao vi~c truy~n d~t nQi dung eua euon Sach dUQc linh hung sao eho trung thlfe han.
149
chioh la ml)c dich rna khoa chu giiii cong ghio dang c6 gAng vlldn tdi, tfong s,! lien ket voi cong cUQc canh tan cac bQ mon th~n hQc khac cling nhll vdi cong uic ml)C VU"nhArn hi~n t~i hoa Ldi Thien Chua va dlla Ldi Thien Chua hQi nh~p vao van hoa. Khi khao sat cac va'n d~ hi~n dang dll<;JC fa va d~t tnnh bay ffiQt vai suy tll v~ nhung va'n d~ nay, t~p khao cU'u teen day hy vQng giup cho ffiQi nglldi co dllQCffiQl Y thuc fO rang hdn v~ vai teo cua cac nha chu giiii coug giao.
))6
Roma, ngay 15 thang tll 1993.
MOT .
SO TU VUNG DOl .
metaphore redaction redacteur
CHIEU
Am dl)
Bien so~n
Bien so~n (nguoi)

Cau truc hQc Ca u truc chung cUQc Chu giiii duy 19 Chu giiii theo khoa hQc Chu giiii tt! do Chu giiii thftn bi Chl1 giiii duy v~t Chl1 giiii theo phan tam hQc Chu giiii khach quan hoa Chl1 giiii cua cac giao phl;! Chl1 giiii (nha) Chungtlt Cll phap Duy cftu truc Duy Ijch sa Di~p van D6ng thoi gian (Xuyen thoi gian Giiii thich Giii i thich sa t cha
structura liste structure finale exegese rationaliste exegese scientifique exegese liberale exegese mystique exegese materialiste exegese psychanalytique exegese objectivante exegese patristique exegete temoignage syntaxe structuralisme historicisme doublet synchronie diachronie) interpretation interpretation
litterale
151
Giai thich thieng lieng Gia:i thich cong giao Giai thich trQn v~n Giai thich ti~n-phe blnh Giai thich nghi ngo (Ly thuye't giai thich -) Giai thich (khoa) (Vong tron giai thich) Giai tell' huy~n tho~i Hi~n t~i hoa ffinh th~ hQC Hinh thuc ban van Khoa hQc nha n va n Khoa gia i thich Khoa chu gia i Khong thudn nhat Ky hi~u hQc
interpretation spilituelle interpretation catholique interpretation integrale interpretation pre critique hermeneutique du soupcon theorie hermeneutique) hermeneutique cercle hermeneutique) demythologisation actualisa lion morphologie forme du texte science humaine hermeneutique exegese heterogene semiotique historicisant sens de I'Ecriture sens Iitteraliste sens litterale sens mystique allegorie philologie, linguistique semantique (analyse) linguistique
L!ch slt hoa

Nghia Nghla NghIa NghIa cua Sach Thanh Cll chii' theo chil' thdn bi
Ngl;l ngon
Ngil' hQc Ngu nghla Ngu hQc (phan tich)
152
Mo t s6 tit vue d6i ehie' u . . anthropologie anthropologie culturelle bin6me
Nhan hQc Nhan hQc van hoa Nhj thu Phan tich van chuong Pha n tich tu ta hQc
analyse litteraire analyse rhei:orique Phan tich thu~t chuy~n analyse narrari ve Phan tich ky hit?u analyse semiotique Phe binh (vit?c) bien so~n critique de la redaction (redactionsgeschichte) Phe blnh co khoa hQc critique scientifique Phe binh cae hinh lhuc critique des formes (formgeschichete) Phe blnh lich sU' historico-critique Phe blnh cac ngudn crique des sources Phe blnh cac van ban (ban van) critique textuell,~ Phe blnh van chuong critique litteraire Phe blnh van lo~i critique des genres Phe blnh cac truyn th6ng critique des traditions Phuong phap methode Phuong phap lich sU' methode historique Phuong phap phe blnh methode critique Phuong phap phan tich methode analytique Phong trao <loan sung mouvement chari~matique Song <l6i Th~ lo~i Thu~tchuy~n (thu~t chuy~n hQc
Tu
parallelisme genre narratif narratologie) rhetorique
ta hQc
Vi~c giai thich Kinh Thanh trong Hc}i Thanh (tan tu tll' hQc Thu ban Thu' quy Sach Thanh (ti~n trlnh quy thu' Ti~n dl;! ti~n thuc Ti~n ni~m Ti~n be'n nouvelle rhetorique) manuscrit canon des Ecritures processus canonique) anticipation precompre hension preconception presuppose prehistoire Ti~n slt approche Tie'p c~n (l6i approche sociologique Tie'p c~n theo xa hQi approche canonique Tie'p c~n thu quy approche anthropologique Tie'p c~n nhan hQc approche psychologie et Tie'p c~n tam 19 va phan tam psychanalytique approche contextuelle Tie'p c~n theo hoan canh approche liberationiste Tie'p c~n gicli ph6ng Tie'p c~n cao quy~n phl,l nil' approche feministe approche fodamentaliste Tie'p c~n bao thu typologie Tien trung seculalisation Tl,lc hoa
153
de
Van ki~n
Van IOi:li
Van phong Van m~ch V0 ngQ v~ van tll Xuyen th(ji gian (D6ng th(ji gian
docunlent genre litteraire style contexte inerrance verbale diachronie synchronie)
MUCLUC . .
OlEN VAN eUA Due GIAO HoANG GIOAN PHAOLO II I. Tu "PROVIDENTISSIMUS DEUS" DEN "DIVINO AFFLANTE SPIRITU"6
'u III. VAN KI~N MOl eVA Uv BAN KINH TH~H I1JEfT I.U~
t ~ " ??
II. UoA H<1PGIUA eHil GIM CaNG GIAo VOl MAu NHIEM NuAP THE.. 9 . . .
16
l~
",,,
VAN KI~N eUA UY BAN KINH THANH GIAO HOANG Lili noi dau van kj~n cua h6ng y Joseph Ratzinger 25
D~ NH~P
A. Van d~ hi~n nay B. Ml)c dich eua van ki~n nay
I. cAe PHI1<1NGPHAP vA eAe LOI TlEP e~ DI1Qe sir Dl)NG DE GIM THi cn KINH THANH ...........................................
:!~
29 33
35
A. PhLtdng phap phe binh-Ijeh sal

1. Lich
35
35 . 38
sa phuong
ta
phap
? C ac nguyen lac ".: .. ~
3. Mieu
39
41
4. Danh gia
B. Cac phLtdng phap mdi d~ phan tich van ehLtdng

). each phan tich tu tu hQc 2. each phan tich thu~t chuy~n 3. each phan tich ky hi~u C. Nhfi'ngloi tiip c~n dijt can ban tren Truy~n Thong
43
44 47 50
54
Vi~c ,iii
thich Kinh Thanh tron, Hc}i Thanh
155
c. Nhii'ng 16i tip

'A' ~
c~n d4t can ban tr~n Truy~n Th6ng 54 54 2. Loi tiSp e~n dl;ta vao nhung truy8n thang giai thich clla Do-thai 57 3. Loi tiSp c~n nha Ijch slt hi~u qua clla ban vin 59 D. Nhii'ng 16i tip c4n nh~ cac khoa hQc nhAn van 61 I . L 0111ep e~n 1heo xa h Ql hQc . 62 2. Lai tiSp c~n qua khoa nhan hQc van hoa 64 ' ~ 3 . L 01 tlep c~n tam IY Vel Ph an 1am . 66 D. Nhii'ng 16i titp c4n theo b6i canh 68 I. Loi liSp e~n theo thin hQc gicli ph6ng 69 ~ 2 . L~. tlep e~n d~ cao quyen Ph l,lnil' 01 .'" " e . 12 E. Cach giai thich bao tho (fondamentaliste) 16
. I . L"'. tlep c~n t h u'qUl. 01
A" ~ A A ' A" A' A A A A
II.
eAe vAN at LY THUYET GW THieH . 81

A. Cac It thuytt giai thich theo triEt hQc I. Cac quan diSm hi~n d~i 2. fch l<jid5i vdi khoa chu giai B. Nghia cua Sach Thanh dlt(jc linh hltng I. Nghia theo ehii' (sens litteral) 2. Nghia thieng lieng 3. Nghia sung min (sensus plenior) A. Giai thich trong truy'n 1. DQc I~i (relecture)
3. MQt
81 81 84 86 81
90 93 01.cAe a~e aIiM eVAKHOAGW THieu CONC cIAo . 95

th6ng Kinh Thanh 96 97
102
sa kSt lu,n
B. Giai thich trong truy~n th6ng cua H~i Thanh I. Thu' Qui thanh hlnh 2. Chu giai clla cae Giao Phl,l 3. Vai tro eua cae phan tll' khac nhau trong HQi Thanh dai vdi vi~e giii thich C. Nhitm V\I cua Dba chai giai
104 104 106 109 114
ll~6
_
1. Nhung duong huang chinh 2. C6ng vi~c nghien cau 3. De;ty 4. Xuat ban D. Nhii'ng lien h~ v8i cac mon than hQC khac 1. Th~n hQC va ti~n thac lien quan de'n cac ban van Kinh Thanh 2. Chu giai va th~n hQc tin ly 3. Chu giai va th~n hQCluan ly 4. Nhftng quan di~m khac nhau . ) 14 1 )6 117 119
"
120
121 122
123
va sl)' c~n thitt phiii ph6i hqp hanh dQng

N. V1~c CW THicn KIN" THANH
125
TRONC DOl S6NC eVA H(U THANH. 128
A. Hi~n t~i hoa 1. Cac nguyen Hic 2. Cac phudng phap 3. Nhftng gidi h~n B. HQi nh4p van hoa
128
129 130
132 133 136
c. Vi~c
sO' dl}ng Kinh Thanh
1. Trong phl;lng vl) 2. DQC va suy g~m Loi Chua (Lectio divina) 3. Trong tac Vl) ml;lc vl;l
, ,
136
138
139 143
4. Trong cong cUQc de;tiktt
~T I.lJ~ ................... 1~f) MQT
s6 Tit V1JNG 001 CHIEU
"
150
lWi(J(; JllJ~ ......... l~"
. .

Viec Giai Thich Kinh Thanh Trong Hoi Thanh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Viec Giai Thich Kinh Thanh Trong Hoi Thanh

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Viec Giai Thich Kinh Thanh Trong Hoi Thanh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UY BAN KINH THANH GIAO HOANG

- GIAI THICH KINH THANH VIEC

TRONG H61 THANH

Ban Kinh Tha~h Giao Hoang

H,c vifl 81 Mil"

Ban Kinh Thanh Giao Hoang,

Vi~c giai thich Kinh Thanh trong HQi Thanh

. Nhii'ng chii' nghieng trong ngo~c don d~ u m6i

Di~n van eua Due Giao Hoang

I. Tl1 "PROVIDENTISSIMUS DEUS" DEN "DIVINO

Vi~c giii thich Kinh Thanh trong HQi Thanh

Di~n van eua Due Giao Hoang

Vi~c giiii thich Kinh Thanh trong HQi Thanh

Di~ n van eua Due Ghio Hoang

bOI canh ijch s~). Do do, hai thong di~p

Vi~c gicii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh

Di~n van eua Due Ghio Hoang

Vi~c giiii thich Kinh Thanh b'ong HQiThanh

Di~n van eua Due Ohio Hoang

Vi~c giai thich Kinh Thanh trong Hc)i Thanh

11. (Ditng tach rai nghien cuu khoi

Di~n van eua Due Giao Hoang

khoa Sach rnl}c quan

III. VAN KIEN MOl eVA uY BAN KINH THANH .

Vi~c giii thich Kinh Thanh trong HQiThanh

Di~n van eua Due Ohio Hoang

s6 13) lfi n~n

tang eua toan th~ Sach

tht!e eua ban van thanh ho~c

cae nghIa khae nua, thl nhi~ln

Vi~c giai thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh

Di~n van eua Dti'e Giao Hoang

Vi~c ,iii thich Kinh Thanh trong Hc}i hanh T

., " UY BAN KINH THANH GIAO HOANG

.,,, , VIEC GIAI THleH KINH THANH

I~(jI NOI DAU VAN KIEN eUA UY BAN KIN" 'THANH

Uy Ban --~----- Thanh Giao Hoang Kinh -.----_.~-----

Cong D6ng Vaticano

II v Mt;lc khiii eua Thien Chua, Dei

Vi~c giai thich Kinh Thanh trong HQi Thanh

Uy Ban Kinh Thanh Ghio Hoang

Vi~c giiii thich Kinh - Thanh b'ong I1Qi Thanh ---_

A. VAN DE HI~N NAY

Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang

Vi~c giiii thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh

Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang

Vi~c giiii thich Kinh Thanh trong HQi Thanh

Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang

1. tr'inh bay van

t~t cae phuong phap va cac

16i tiep e~n

Vi~c giai thich Kinh Thanh trong H(}iThanh

CAN DU<1C sir DUNG . . . DE GIAI THIeH KINH l'HANH

U y Ban Kinh Thanh Giao Hoang

Vi~c giai thich Kinh Thanh trong Hc}iThanh

Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang

Vi~c ghii thich Kinh Thanh trong HQi Thanh

nho, d6ng thdi tim

Uy Ban Kinh Thanh Giao Hoang