Professional Documents
Culture Documents
İlim Tahsilinde Temel Kurallar
İlim Tahsilinde Temel Kurallar
İlim Tahsilinde Temel Kurallar
f
Ey halkmz! Allahn davetisine uyun.
(Ahkf,46/31)
zgn Ad: Bernmicu Ameliyyu lil-Mutefakkihn Telif: Prof. Dr. Abdlaziz el-Kr el-Buhr Yaync: Guraba eviri: Ahmet hsan Dndar Dzelti: Hseyin Cinisli Mizanpaj: mer Deniz Kapak: Nuans Bask-Cilt: Step Ajans Guraba Yaynlar: 78 ISBN: 978-975-8810-50-5 Birinci Bask M.2008/ H. 1429 Her Hakk Sakldr
GURABA YAYINCILIK SAN. TC. LTD. T. ataleme Sk. Defne Han 27/9 Caalolu stanbul PK. 591 SRKEC Tel: (0212) 526 06 05 Fax: 522 49 98 www.guraba.com.tr e-mail:guraba@hotmail.com
5
Yayncdan
Hamd Allaha mahsustur. Ona hamd eder, Ondan yardm ve balanma dileriz. Peygamberlerin sonuncusu Muhammede, ilesine ve ashbna salt ve selam olsun. Yce Allah, kullarna kendini tantmak ve onlardan ne istediini bildirmek iin peygamberler gndermi, kitaplar indirmitir. Bu yce ilimlerin peygamberlere retilmesinde Cebril aleyhisselam arac olduu gibi, mmetlere retilmesinde de peygamberler arac olmutur. Dnin esas olan ilmin insana ulamas ite byle olmutur. mmetlerin en hayrls olan bu mmetin de dni Yce Allah tarafndan Cebrail aleyhisselama, Cebril aleyhisselam tarafndan Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve selleme onun tarafndan da ashaba ulatrlmtr. Bilindii gibi, Peygamberimizden
5
nsz
Hamd alemlerin rabbi olan Allaha mahsustur. Akbet muttakilerin lehinedir. ehdet ederim ki bir ve tek olan, hibir orta da bulunmayan Allahtan baka hak ilah yoktur. ehdet ederim ki Muhammed Onun kulu ve Rasldr. Allahm Ona, ailesine ve tm ashbna salt ve selm eyle; mbarek kl! lim renme meselesi ya da ilim talebinde bulunma meselesi her Mslman asndan temel bir sorumluluktur. lim, Allah azze ve celleye mn meselesinden hemen sonra gelmek gibi bir neme sahiptir. phesiz ki her Mslmana ilk olarak farz olan husus mndr. lim de hemen onun ardndan gelir. Bu nedenle selef alimleri: lim, sz ve amelden ncedir demilerdir. nk ilim renmekle mnn, akdeni ve amelini
a-
zndan almtr. Bizzat Raslullah sallallhu aleyhi ve sellemden duymayanlar da, Onun azndan duyan kimselerden dinlemitir. Onlar, Peygamber sallallhu aleyhi ve sellemden nbet usul ile ilim almaktaydlar.(1) Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem dneminde bu yolla ilim renme kudretinde olmayan birok Mslman da soru sormak yoluyla ilim tahsil ederlerdi. Uzak yakn her yerden Raslullah sallallhu aleyhi ve selleme gelirler; dinleriyle ilgili zaruri olan konularda sual ederlerdi. Daha sonra bu ilmi hemen amele dkmek zere memleketlerine ve kavimlerine geri dnerlerdi.
(1) Buhr, Sahhinde konuyla ilgili bir bab am ve Nbetlee lim Tahsili Bab demitir. Daha sonra mer b. elHattab hadisini zikretmitir. mer radyallahu anh yle der: Ben ve Ensardan bir komum ki o, Umeyye b. Zeyd Oullarndan -Medinenin kylerinden biri- idi. Raslullah sallallhu aleyhi ve sellemin yannda nbetlee kalrdk. Bir gn o kalr, bir gn de ben kalrdm. Raslullahn yannda ben kaldm zaman o gnk vahiy ve dier konularla ilgili haberleri kendisine iletirdim. O kald zaman da aynsn yapard
11
12
13
14
buyurdu.
(6)
du. Adam yine ayn eyleri syledi. Ya Raslullah dedi, Bana kapsaml bir sre ret. Peygamber ssallallhu aleyhi ve sellem ona sonuna kadar z zulziletil-ard (Zilzal)sresini ezberletti. Adam Seni hak ile gnderene yemin ederim ki, bunun zerinde ebediyen bir ey eklemeyeceim. dedi. Sonra da dnp gitti. Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem -iki kez- Adamcaz felah buldu. Eb Dvud, Suneninde, K. Salt, Tehzbul-Kurn Bab, 2/57de ve Ahmed, Musnedde rivyet etmitir. Hadisin tahrici iin eyh Ahmed akirin tahkiki ile Msned, 10/108, H. No: 6585e baknz. (6) Sahhul-Buhr, K. man, ez-Zektu l-slm Babnda Talha b. Ubeydullahtan geldiine gre yle anlatmtr: Necd halkndan sa ba dank, sesi pek duyulmayan
15
16
Bunun haricindeki konularda ise dorudan Peygamber sallallhu aleyhi ve selleme sorar ve Ondan ilim almak konusunda hrsl davranrlard. te! Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem bayram gn erkekler arasnda hutbe okuduktan sonra kadnlara gidip onlar arasnda konuma yapnca Sadaka verin. Zira cehennem ehlinin -veya cehennem odununun- ounluu sizlersiniz. dediinde Raslullaha soru soran u kadn Bir kadn veya gen bir kz ayaa kalkm ve: Ya Raslullah! Peki neden byle? demiti de Peygamber sallallhu aleyhi ve sellem: nk siz
(7) Ensardan Enes b. Mlikin annesi mm Suleym gibi baz hanmlar bazen direkt olarak da soru sorarlard. mm Suleym Allah haktan hay etmez. Ya Raslullah, kadn ihtilam olduunda gusletmesi gerekir mi? demitir. mm Suleymin bu hadisi Sahhaynda gemitir.
17
18
22
BRNC KURAL
lim renmek -lim TalebiEn erei bdetlerdendir:
Niin? nk ilim talebi daha nce de getii zere mkellen mn ve akdesini kendisiyle dzeltecei ve amelini kendisiyle dorultaca en nemli vesiledir. badetler ancak niyetin shhati ve aibelerden uzak olmas ile sahih olabilir. yleyse ey fkh edinmek isteyen! lim talebinde de ncelikle niyetini dzeltmen gerekir. Bu sadette kendimi ve Allah telnn dininde fkh sahibi olmak isteyen kardelerimi, ilim talebinde bulunan her bir mslmann gzn kr eden nefsin iki hazzndan ve iki gizli ehvetinden
23
25
26
28
***
29
KNC KURAL
Her Mslmann Dinden lk renmesi Gereken Husus
Her bir mslmann Allah azze ve cellenin dininden renecei ve fkh sahibi olmaya alaca ilk ey nedir? Buna daha nce iaret etmitik: Tevhd ve Fkhtr. nk tevhd demek olan mn fkh ve eriat fkh demek olan ahkm fkh.. te bu iki fkh ile mkellen rabbine kendisi ile kavuaca mnn ve amelini dzeltmesi mmkndr. Bu iki ilim ve bu iki fkh farz- ayn olan eylerdendir. nk her ikisi de mkelleyetle alakaldr, amelle alakaldr. Her bir insan mn ve amelle mkelleftir. Bu iki fkh -mn fkh ve ahkm fkh- mkel30
32
Raslullah sallallhu aleyhi ve sellem: lim talep etmek her bir Mslmana farzdr(15) buyurmutur. Yani erkek olsun, kadn olsun her bir mkellefe farzdr. Mslman lafz iine erkek de girer, kadn da Arap Dilinde byledir. Erkek lafz mutlak olarak zikredildiinde kadnlar da kapsar. Ancak hitap bayanlara mahsus ise, bu hitaba erkekler dahil deildir. Fakat erkekler iin olan bir lafz mutlak zikredildiinde buna engel bir delil bulunmas haricinde bu lafza kadnlar da dahildir. Burada, bu hadiste Mslman kelimesi ile erkekler de kadnlar da kastedilmitir. lim talebi -diyor efendimiz Raslullah sallallhu aleyhi ve sel(15) bn Mce ve Beyhak rivyet etmitir. Hasen hadistir. Suyt bu hadisin tariklerini bir araya toplamtr. yle ki bu konuya tahsis ettii bir risalede elli tarike ulatrmtr.
33
***
37
NC KURAL
Akdeyi Selen Metoduna Gre renmek
man fkhn rendiin zaman selef-i salihn metoduna gre ren. Selef-i salihn ile Raslullah sallallhu aleyhi ve sellemin ashabn kastediyoruz. Selef-i salihn sfat mutlak kullanld zaman u kimseler kastedilir: Raslullah sallallhu aleyhi ve sellemin ashab. Onlardan sonra tabin ve tebe-i tabin. Bunlardan sonra ashabn metodu zere yryen raz olunmu imamlar: Mesel drt imam: Eb Hanife, Malik, a, Ahmed; hadis imamlar: Buhr, Mslim, Eb Dvd, Tirmiz, Nes, bn Mce gibi ve bunlardan sonra gelip yollarn devam ettiren bn Tey38
41
42
43
Suf Zevk Yntemi: Bu yntem de saylamayacak kadar ok yavru frka ortaya karmtr. Suf frkalar say ile snrlandrmann ok tesindedirler. Biri dierine nazaran slamdan daha uzaktr. lerinde slamdan en uzak olan ve en habis olan, Allahn belirli bir varl bulunmadn syleyip varln inkar etmi olan hull ehlidir. Bunlar, Allahn zel bir varl bulunmadn her eye hull etmi olduunu, kainatta olan hereyin Onun bir grnts olduunu sylerler. te bu mlhitler suf zevk ynteminin yavrusu olan frkalardandr.
Batn Putu Yntem: Bu da mmetimiz ierisinde slamla uzaktan yakndan alakas olmayan birok din, birok
44
45
Ey Mslman! Muhammed sallallhu aleyhi ve selleme indirilen mn fkhn renmek istediinde bu yntemden uzak dur. Bunlardan ne isteyebilirsin ki? mrn buralarda zayi etme! mrn lozoarn, kelamclarn dmlerini ya da hurafeci zevk ehlinin veya Batn putularn gln ifadelerini zmeye almakla m zayi edeceksin? mrn bu yollarda, bu yntemler iinde niin zayi edesin ki?! Kayna dorudan Kitab ve Snnetten alve sellemin iki vezirinden nasl beri olurum? demiti. Rafz vasf, eyhaynn (Eb Bekr ve merin) imamlklarn reddetmelerinden ve onlardan beri olmalarndan ve hatta drt kii dnda ashab kabul etmemelerinden dolay Caferleri, on iki imamclar ve gnmzdeki dier btn ii frkalarn kapsamaktadr.
46
***
47
DRDNC KURAL
Fkh lmini renmek
Ahkm veya eriat fkh: Bu fkhtan gaye Allah telnn er ahkmn, zellikle de bunlarn amelle alakal olanlarn bilmektir. Yani gereince uyulmas istenen ve amel edilmesi ile mkellef klnan ahkm bilmektir. te, fkhtan gaye budur. Seni bu fkha ulatracak en yakn vesile ve en salam yol olarak ey fkh talebesi, bu yola girmen gerekir. lim ehlinin halkalarna katlarak fkh talebelii yapan kimseleri gayesine ulatracak en salam, en hzl ve en gzel vesilenin, eriat konusunda fkh edinebilme vesilesi olarak drt mezhepten birini mezhep edinmesi, yani mezhepli olmas olduunu grdk.
48
49
(27) Muhammed b. Ali e-evkn, San halkndan. Yemenin byk mctehid ve muteber alimlerindendir. 1250h. ylnda vefat etmitir.
50
51
52
53
54
***
syleyen kimse acaba btn delillerin ak ve net, nasslarn sarih olduunu mu tasavvur ediyor? Mtehitlerin kknn kesildiini sylemiyoruz. Fkhn diri olabilmesi iin mtehitlere ihtiya duyulmaktadr. Fakat bizim tm titizlik gsterdiimiz konu, bu yola giren kimseyi er ahkam fkhna ulatracak ekilde metodun doru, vesilenin salam olmasdr. Bu konuyla ilgili olarak detayl bir telif almasyla megulm. nk bu konu ilim talebesinin net kirlere muhta olduu gnmz sorunlarndan biridir.
55
BENC KURAL
Taassup ve Donukluktan Saknmak
Taassuptan ve donukluktan saknmak. Bunlar birer hastalktr. -zellikle selef dneminden sonraki alarda- fkh talebeleri bu hastalklara maruz kaldklarnda fkhn deerinde eksilme olmu, itihat kaps neredeyse kapanacak hale gelmitir.(31) k asrna ulatmzda bu iki has(31) Taassup ve donukluk bir araya gelip oaldklarnda fkh bir felaket olutururlar. Fkhn zayamasna sebep olup onun hareketliliini durdururlar. Fkh hareketsiz kalp hayatla, hayatn olaylar ve vakalar ile birlikte hareket etmedii zaman artk mmetin sosyal ve siyasal hayatna gelebilecek bozgunlar sormanza bile gerek yok. Byle bir durumda en tehlikeli olgulardan biri ne nasibi, ne dini ne de fkh olmayan kimselerin fetvaya yeltenip itihat iddiasnda bulunmalar ve yardmc edindikleri idarecilerle birlikte yeryznde fesat stne fesat karmalardr. te bu noktada; hayatn fkh ierisinde yeniden diriliinden
56
57
58
59
ALTINCI KURAL
lmin En Gereklisinden Balamak
lim tahsil ederken ve Allahn dini hakknda fkh sahibi olma gayreti iindeyken amel ilimlere ve ilimlerdeki amel ynlere zen gstermeye almalsn. Her ilmin amel ile alakal olan ynleri vardr. Bundan daha fazlas, ilm lks saylabilecek fazlalk da bulunmaktadr. Daha nce de dile getirdiimiz gibi mrler snrldr. Ey fkh talebesi mrn bunlarn hepsini iine sdramaz. yleyse mrn ganimet bilmeli, amelle alakal olan ynler zerinde younlamalsn. mrlerini vehimler ierisinde, hibir faydas olmayan tartmal teorilerle uraarak zayi eden lozoar gibi yapma. yle ki phe, felsefecilerin
60
62
63
64
65
66
67
Fkh talebesinin Halilin bilmecelerini zmede mrn heba etmesinin ne gerei var? Burada neden ilk kaynak olarak ncelikle bn Eb Zeydin muhtasarndan istifade etmesin? Halbuki bunun ibaresi daha ak. slubu da daha kolay. Hem de canllk asr olan o faziletli asra daha yakn.
68
YEDNC KURAL
lim Basamaklarn Srayla kmak
Bu yedinci kural Allah azze ve cellenin dininde fkh sahibi olmak ve er ilim talebi konusunda en nemli kurallardan biridir. nk bu kural eitim alannda hepimizin farknda olduu ada bir olguya deinmektedir. Kural udur: lim adamlarnn terimletirdikleri renim basamaklar konusunda hrsl olacaksnz. Bu renim merdiveninin basamaklarn srasyla kmada titiz davranacaksnz. lme srayp atlamakla nail olunmaz. Duvarn tepesinden sradn zaman ayan kayverir ve renim alannda tepe st dverirsin. Byle bir durumda kendi nefsinden bakasn knama. nk olmas gerektii ekilde evlere kaplarndan gelmek yerine duvarn stnden amaya almsndr.
69
72
77
78
79
80
81
SEKZNC KURAL
lim Ehlinden Alnmaldr
lmi ehlinden, kklerden deil byklerden almak konusunda titizlik gstermektir.(52) Her zaman ve mekanda ilim ehlinden ilim tedrisi iine koyulmu olan kimseler bulabilirsiniz. Ayrca ilim iddiasnda bulunanlardan ve ilim yolculuuna henz yeni balam olan kimselerden kendisini ilim tedrisi makamna koymu olanlar da vardr. Dolaysyla -mmkn ise- ilmi byklerden alma konusunda titiz olmalsnz.
(52) Kkler ve bykler tabiri selef-i salihn imamlarna aittir ve merfu bir hadiste varid olmutur. Kklerden maksat, ilim yolunun henz banda olanlardr. Ya kklne nispet edilmelerinin sebebi ya kk kimselerin normalde genel olarak akl, ilim, tecrbe ve hikmet asndan da yetersiz seviyede bulunmalardr. Bykler ise bunlarn aksidir.
83
86
87
91
92
SORULAR VE GRLER
Soru: Fkh rencisinin veya ilim talebesinin sz edilen iki arzuya maruz kalacan ifade ettiniz. er ilimler alannda niversite diplomas sahibi olup da -niyeti grev almas bakmndan- bu ilimlerden nasibi fazla olmayanlar hakknda ne dersiniz? Bunlar da vad hadisi kapsamna dahil olurlar m? Yoksa tevbe edilmesi bunlar siler gtrr m? O diploma ile getirildii grev dolaysyla elde ettii kazanc kendisine haram olur mu? Cevap: Bu mesele fkhla ilgili bir eye ihtiya gsteriyor. Talep edilen ey ilim talebelei srasnda niyetinizi dzeltmenizdir. Dnyev bir niyet ierisine derseniz ve bu niyetle bir mik93
***
96
97
***
zerine Ali radiyallahu anh: Hem kendin helak oldun hem de bakalarn helak ettin. demitir. Huzeyfe radyallhu anh da benzer ekilde unu ifade etmitir: nsanlara ancak u kiiden biri fetva verir: Kurann nasih ve mensuhunu bilen adam, k yolu bulamayan amir, zorluk altna giren ahmak. bn Abdilberr, Cmiu Beynil-lmde rivyet etmitir.
98
***
103
105
***
(58) Bu meseleyi el-Akde Evvelen lev Kn Yalemn ve elBehll f Asril-Kumbiyutr adl iki risalemizde akladk.
109
NDEKLER
Sunu ............................................................... 5 nsz ............................................................... 9 Birinci Kural lim renmek -lim TalebiEn erei bdetlerdendir ............................... 23 kinci Kural Her Mslmann Dinden lk renmesi Gereken Husus ............................................... 30 nc Kural Akdeyi Selen Metoduna Gre renmek ..... 38 Drdnc Kural Fkh lmini renmek ..................................... 48 Beinci Kural Taassup ve Donukluktan Saknmak ................ 56 Altnc Kural lmin En Gereklisinden Balamak ................... 60
111
112