1

Hacettepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Antropoloji Anabilim Dal

ALEV KML NDE FARKLI "ALEVLK" ALGILARI: PR SULTAN ABDAL KLTR DERNE VE CEM VAKFI RNE

Tuba Atalar

Yksek Lisans Tezi

Ankara, 2011

ALEV KML NDE FARKLI "ALEVLK" ALGILARI: PR SULTAN ABDAL KLTR DERNE VE CEM VAKFI RNE

Tuba Atalar

Hacettepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Antropoloji Anabilim Dal

Yksek Lisans Tezi

Ankara, 2011

iii

ZET
ATALAR, Tuba. Alevi Kimlii inde Farkl "Alevilik" Alglar: Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ve Cem Vakf rnei, Yksek Lisans Tezi, Ankara, 2011. Kimlikler kategorik olarak tek bir ierikle tarif edilemez. Ayn kimlik iinde zamansal ve mekansal olarak farkl kimlik tanmlamalarndan sz edilebilir. Kimlikler ve kurumlar arasndaki ilikiler bu ikincilerin yani kurumlarn hem kendilerine hem de kimliklerine ynelik yeni bir ina srecine iaret eder. Dolaysyla kendi kimliini ayn kimlik iindeki dier kurumlardan farkl bir ekilde tarif edebilir. Ayn ekilde kimlikler daima siyasal ortamlarla bir iliki ierisinde kendilerini korur veya retirler. Dolaysyla siyasal sistemin nitelii kimliklerin hem grnr olma hem de zgrlk ve snrllk hallerini belirler. Trkiyede Aleviler Osmanldan gnmze kadar hemen tm dnemlerde siyasal ve kltrel dlamaya muhatap olmu byk bir topluluktur. Yzlerce yldr farkl corafyalarda dnemin koullarna gre yaanm bir inan biimi olarak Alevilik, Anadoluda kltrel, etnik, dini kimliklerinin kesitii bir noktada yeniden ekillenmitir. Osmanlda balayp Trkiyede devam eden ve uzun sre kapal bir topluluk zellii tayan Alevilik son otuz yldr sren modernlemenin krizinden etkilenmitir. Bu srete Alevilerin, rtk olarak yaadklar kimlikleri grnr hale gelmi ve Alevi rgtlenmelerinin says da artmtr. zellikle son 20 ylda bu dlama durumundaki zayflama sreci Alevi kurum ve kanaat nderlerinin seslerinin daha youn ekilde kmasna ve farkl Alevilik alglarnn ortaya kmasna yol amtr. nmzdeki dnemde Alevi kimlii zerine tartmalarn hem ayrma hem de birleme biiminde cereyan etmesini beklemek mmkndr. Birbirine yakn kurumlar ortak prensipler zerinde birleirken yaklam

iv farkll olan dier gruplar, bu kurumlarla sosyal mesafesini arttrabilir. Bununla birlikte kapsayc nitelii nedeniyle Aleviliin, btn bu farkllklar iinde tamaya devam edecei sylenebilir. Anahtar Kelimeler: Modernleme, Kimlik, Alevilik

ABSTRACT
ATALAR, Tuba. Different Perceptions of Alevism in the Alevi Identity: The Cases of Pir Sultan Abdal Culture Association and Cem Foundation, Mastere Thesis, Ankara, 2011. Identities cannot be defined with a single content when it comes to categories. One can discuss about various identity definitions based on time and space, all within the same identity, though. The links between the identities and institutions reflects a new construction process of both the identities and institutions by the latter. Therefore, they can describe their own identity different from the identities of other institutions. Similarly, identities always protect or produce themselves within a relationship in the political environments. Thus, the quality of the political system determines both the visibility and the constraints of the identities. The Alevi society in Turkey is a community which has faced both cultural and political exclusion during all periods - from the ruling time of the Ottoman Empire up until today. Alevism as a belief system obeyed according to the conditions of the period in different geographies for hundreds of years has been reshaped at a point where all the cultural, ethical and religious identities in Anatolia intersect. The Alevi society, which was a closed one for a long time starting from the rule of Ottoman Empire and continuing until today in the Turkish Republic, has been affected by the modernization crisis over the past thirty years. However, during this modernization process, the identity which Alevis preferred covered has become more visible and the number of Alevi organizations has increased. This weakening of the exclusion in the last 20 years in particular has paved the way for the Alevi institutions and thought leaders raising their voices and thus for different perceptions about Alevism. One may expect that the discussions about the Alevi identity will revolve around both as a collision and consent in the upcoming periods. Some

vi institutions which are close to each other in terms of opinions may unite on the common principles whereas the ones which have different approaches may socially deviate more. Furthermore, it can be stated that owing to its comprehensive feature, Alevism may continue to hold all these differences within itself. Keywords: Modernization, Identity, Alevism

vii

NDEKLER KABUL VE ONAY ...................................................................................... i BLDRM ................................................................................................... ii ZET ........................................................................................................ iii ABSTRACT ............................................................................................... v NDEKLER .......................................................................................... vii NSZ ..................................................................................................... ix GR ......................................................................................................... 1 ARATIRMA ALANI ................................................................................. 6 ARATIRMA YNTEM ............................................................................ 9 1. BLM: KAVRAMSAL EREVE .................................................... 10 1.1. Modernleme- Modernletirme Gerilimi ............................... 12 1.2. Ulus-Devlet Kimliklerin Grnmezlik Halleri ........................ 16 1.3. Kreselleme Kimliklerin Grnrlk Halleri ...................... 23 1.4. Kimlik Tanmlamalar Asndan Alevi Kimlii ..................... 25 2. BLM: RNEK ALEV KURUMLARI: PR SULTAN ABDAL KLTR DERNE ATAEHR UBES VE CEM VAKFI GENEL MERKEZ ................................................................ 31 2.1. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Ataehir ubesi ................ 31 2.2. Yenibosna Cem Vakf ............................................................. 34 2.3. Farkl Alevilik Alglar .............................................................. 35 2.3.1. Alevi kimlii- Alevilik slam i mi slam d m ......... 35 2.3.2. Cemevleri, Cem in Tanm, Cem Ayinleri ve Dier Faaliyetler ..................................................................... 44 2.3.3. Alevilerin Sorunlar ve Devletten Talepleri ................. 48 2.3.4.Devlet Kurumlar ve Partilerle likiler ......................... 61

viii

SONU .................................................................................................... 64 KAYNAKA ............................................................................................ 68

ix

NSZ
Bu tez konusunu sememin nedeni, 90l yllardan itibaren Trkiyede Aleviliin Aleviler ve devlet tarafndan yksek sesle konuuluyor olmasdr. Uzun yllardan beri kentlerde yaamalarna ramen Aleviler, kylerde olduu gibi Alevi olduklarn gizliyor, nyarg ve hakszlklara maruz kalyorlard. Bu skntlarn yan sra Sivas ve Gazi olaylarnn yaanmas, Aleviler arasnda gven hissinin azalmasna neden olmutur. Toplumda her kesimin farkl farkl yorumlar yapt byle bir ortam Alevilerin kendisini hem ie hem da ynelik yeniden tanmlamas ihtiyacn dourmutur. Bu sebeplerle rgtlenmeye balayan Aleviler, Alevi ve Alevilik kimliini Alevi rgtlenmeleri zerinden tanmlamakta ve siyasetle ilikisini bu kurulular araclyla kurmaktadr. Alevi ve Alevilik kimliinin tanmlamalar Alevi rgtlerinin temsilcilerinin devletle kurduu iliki balamnda farkllamaktadr. Alevi rgtlerinin ynetim kadrosunun gemi siyasi yaantlar devletle kurulan ilikiyi farkllatrmakta, bunun zerinden bir kimlik sylemi gelitirilmektedir. Tez almama bu k noktasndan baladm. Alevi rgtleri arasndan Alevi kimliini ve taleplerini kamusal alanda en ok tartan, Alevi kimliini farkl tanmlayan ve toplumda en ok grnr olan Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ve Cem Vakfn setim. Alan almam stanbulda Cem Vakf Genel Merkezinde ve 1 Mays Mahallesindeki Pir Sultan Abdal Kltr Derneinde olmutur. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ve Cem Vakf ile yaanan skntlar zerinden Alevi kimlii, rgtlenme, birbirleriyle ilikileri, devletle kurulan ilikiler konu balklarn alarak aratrmam tamamladm. Bu alma benim iin nemli bir renme sreci oldu. Youn ve zaman zaman zorlu olan bu sre bana ok nemli deneyimler kazandrd.

x Sz konusu almann eitli aamalarnda yapt nerileri ve

tartmalar ile deerli katklar salayan tez danmanm sayn Prof. Dr. Suavi Aydna teekkr ederim. Bandan beri bana inanarak, almann her aamasnda destek veren, kstl zamannda bile bana grleriyle her zaman katk salayan r. Gr. Dr. kr Aslana teekkr ederim. Tezimin alan almasn gerekletirdiim Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ve Cem Vakfnn yneticileri ve dedelerine tezime saladklar ok deerli grleri iin teekkr ederim. Tez almas boyunca yanmda olan arkadalarmn katklarnn da benim iin ok deerli olduunu belirtmeliyim. Bu srete zveri ve desteiyle hep yanmda olan Tanju Kuruze; dostluu ve katklar iin Can Gle; olumlu yaklamlaryla ve tavsiyeleriyle zorlandm anlarda beni tevik eden Selda Tuncere teekkr ederim. Tezimin ortaya kmasnda maddi ve manevi destei ile her zaman yanmda olan annem Beyhan Atalara ve kardeim Tolga Atalara minnettarm.

GR
Bu almada Trkiyede yaanan modernleme ve kreselleme srelerinin ulus-devlet yapsna gre kimliklerin grnrlk hallerini nasl etkiledii ve Alevi ile Alevilik kimliinin bu srelerde nasl tanmland ve hangi noktada bu tanmlamalarn farkllat tartlacaktr. Bir inan biimi olarak yzlerce yldan beri sregelmekte olanfakat genellikle rtk bir ekilde varln srdren Alevilik, Batdaki deiimlerin derinden etkiledii Trkiyede son yirmi yldr meydana gelen siyasal ve toplumsal deiimlere paralel olarak yeniden gncellik kazanmtr. Siyasal ve toplumsal deiimlerin etkisiyle 1990l yllarda Alevilik yeniden kamusal alanda grnr olmu ve Alevi rgtlenmeleri artmtr. Gnmzde kamusal alanda Alevi rgtlenmeleri zerinden Alevilik kimlii yeniden tanmlanmakta, Aleviler ve Alevilik ok sayda ve farkl rgtler ile temsil edilmektedir. Alevi kimlii ve rgtlerindeki/anlaylarndaki eitlilik konuyla ilgili tartmalarda sklkla dile getirildii gibi akademik ve/veya politik toplantlarda farkl yaklamlar daha belirgin bir biimde ortaya kmtr. Bu tr toplantlarn en nemlisi 2010 ylnda hkmet tarafndan dzenlenen Alevi altaylardr. Sz konusu altaylarda Alevi rgtlerinin devletten talepleri noktasnda bir ortaklk olmad ve farkl Alevi kimliklerine vurgu yapld grlmtr. Gerekte 3 Haziran- 30 Ocak 2010 tarihleri arasnda Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti tarafndan dzenlenen 7 Alevi altaynn en dikkat ekici ynlerinden biri Alevi rgtleri arasndaki farkllklarn grnr olduu bir platform olmasdr. Alevi altaylar Necdet Suba moderatrlnde yrtlm ve altaylara Alevi sivil toplum kurulular, temsilcileri, bilim adamlar, sendika, meslek odas, niversite, medya, ilahiyatlar, Diyanet leri Bakanlndan grevliler katlmtr. altaylar sonucunda 31 Mart 2011de nihai rapor sunulmutur.

2 Alevi altaylarnda Hkmet yetkilileri Alevi rgtleri arasnda ortak bir dilin olmadn, en azndan ortak talepler zerinde uzlama salanmasn istediklerini ifade etmilerdir. Devlet Bakan Faruk elik Alevi vatandalarmzn inanlarn rahata yaayabilmeleri ve aradaki ayrlklar giderebilmek iin bu altaylar dzenlediklerini 1 belirtmitir. Alevi rgtlerinin ileriki dnemlerde rgtlenmelerinin nasl olmas gerektii konusuna da deinilmitir. Faruk elik Alevi paydalarn bir vakf bnyesinde toplanarak faaliyet gstermesini esas alyoruz. Seimlerden sonra sivil yaplanmann nasl entegre olaca tartlacaktr." 2 Alevi altaylar balamadan nce de dedelere maa balanp

balanmamas, Diyanetin leri Bakanlnn kaldrlp kaldrlmamas ve Aleviliin slam ii mi, d m olduu konularnda Alevi rgtleri arasnda gr birlii olmad gzlenmektedir. Alevi rgtlerinin bir ksm ve/veya kanaat nderlerinin bir ksm Alevilii slam inancn bir blm olarak Diyanete balanmas gerektiini sylerken, bazlar Diyanetin tamamen kaldrlmas gerektiini savunmaktadr. rnein Hacbekta lesi Belediye Bakan Ali Rza Selmanpakolu: Alevilerin din ilerinin yrtlecei tek bir mercii var, o da Diyanettir.. Alevilii sanki slam d bir kltrel olguymu gibi Kltr Bakanl`na balamak ok yanl sonular dourur. Dedelere maa balanmas da skntlara yol aar. Dedenin maan o cemevinden yararlananlarn vermesi en dorusu. Zorunlu din dersleri de kaldrlmaldr. 3 demektedir. Alevi rgtlerinin bir ksmya da kanaat nderleri dedelere devlet tarafndan maa balanmasnn dedelik kurumunun bamszl asndan doru olmadn savunurlarken, dier bir ksm ise bunun Osmanl dneminde de bavurulan bir uygulama olduunu ve bunun
Eit yurttalk hakk. (t.y.). Eriim: 20 Mart 2011, http://www.sosyalistforum.net/archive/t33020.html 2 Aksoy, M. (1 Nisan 2011). Aleviler altay raporu akland [leti No:2].Eriim: Timeturk, http://www.timeturk.com/tr/2011/04/01/aleviler-calistay-raporu-aciklandi.html 3 Reha amurolu Zamana aklad. (t.y.). Eriim: 20 Mart 2011, http://www.tumgazeteler.com/?a=4387562&cache=1
1

3 dedelere rahat alma olana saladn belirtmektedirler. Cem Vakf Dedeler Kurulu yesi ve eyh Mehmet Oca Dedesi Mustafa Gven: Yzyllardr tannmayan cemevlerinin devlet otoritesince kabul edilmesi nemli bir balangtr. Cemevlerinde baz hizmetlerin yrtlebilmesi iin dedelere maa balanmaldr. Osmanl dneminde bu yaplyordu. Maa alan dede hem kendini gelitirir hem de daha iyi din hizmeti verir. Trkiye veAvrupa`da baz Alevi vakflar, dernekleri var. Onlar farkl, taban farkl eyler sylyor. Gerek Alevilii retecek otorite kurum lazm 4 diyerek bu konuda tutumunu ortaya koymutur. Aleviler arasnda Aleviliin slam ii mi d m olduu konusunda da kart grler bulunmaktadr. Alevi yazar Celal Metin: Almda samimi olunmas durumunda iyi sonular alnr. Ancak `Alevi`yim diyen ama gerekte ateist olan, Alevilii Avrupallarn kulu yapmaya alan dernekler bu programn dnda tutulmaldr. 5 demektedir. Buna karlk Alevi Bektai Kurulular Birlii Federasyonu Genel Bakan Ali Doan: Alevilik slamdan nce vard ve slamn dndadr. Aleviliin slamn bir mezhebi deil, btn dinlerden etkilenen bir yaam biimi. Tek ortak noktamz Allah-Muhammed-Ali lemesidir.demektedir. Alevi altaylar srecinde ve sonrasnda da Alevi rgtleri arasnda sert ve dlayc diyaloglarn gelitii gzlemlenmitir. O kadar ki geleneksel Alevi ritellerinde baz Alevi rgtleri dzenledikleri iftar yemekleri ya da dier toplantlarnda neredeyse btnyle Alevi olmayan evreleri misafir etmek durumunda kalmlardr. rnein, 12 Aralk 2010da Dnya Ehl-i Beyit Vakf tarafndan Muharrem ay dolaysyla iftar yemei verildi. 6 ftar yemeine Devlet Bakan ve Babakan Yardmcs Hayati Yazc, Devlet Bakan Faruk elik, Dnya Ehl i Beyt Vakf Bakan FermaniAltun, Fener Rum Patrii Bartholomeos, Prof. Dr. Nevzat Yalnta, stanbul Ticaret

45

, Reha amurolu Zamana aklad. (t.y.). Eriim: 20 Mart 2011, http://www.tumgazeteler.com/?a=4387562&cache=1 6 Dnya Ehl-i Beyt Vakfnn ftar Yemeinden Birlik ars Ykseldi. (3 Ocak 2009). http://www.haberler.com/dunya-ehl-i-beyt-vakfi-nin-iftar-yemeginden-birlik-haberi/

4 Odas Bakan Murat Yalnta, eski stanbul Bykehir Belediye Bakan Ali Mfit Grtuna, sanatlardan Emel Sayn, Dursun Ali Erzincanl, Nuri Sesigzel katlmtr. Konumaclarn birlik ve beraberlik mesaj verdii iftar yemeinde Alevi rgtlerinden hibir katlm olmamtr. Alevi rgtlerinin gerekletirdikleri faaliyetlerde de farkllk gstermekte ve bu erevede rgtleri birbirlerini eletirmektedirler. 9 Kasm 2008de Ankarada Alevi Bektai Federasyonu tarafndan dzenlenen ve yaklak 500 bin kiinin katld mitinge Hac Bekta Anadolu Kltr Merkezi, Pir Sultan Abdal Dernekleri ve ubeleri, Alevi Kltr Dernekleri gibi ok sayda Alevi kuruluu tarafndan desteklenmitir buna karlk Cem Vakf Bakan zzettin Doan miting ile ilgili Alevilerin ounluunu temsil eden dernek ve vakflar yrye destek vermiyor ifadesini kullanmtr. 7 Dnya Ehl-i Beyt Vakf Bakan Fermani Altun Art niyetli odaklarn yeni oyunlar peinde olduundan endie ediyoruz demitir. 8 Alevi rgtlerinin bir ksm Dnya Ehl-i Beyit Vakf ve Cem Vakfnn devlet tarafndan desteklendiini ve devlet yanls olduunu belirtmektedirler. Alevilerle ilgili baz web sitelerinde Cem Vakf ile ilgili olarak yle bir haber dolamaktadr: Sleyman Demirel Cumhurbakan olduu dnemde, Hac Bekta Belediye Bakan olan Mustafa zcivana, 2 Temmuz 1993 Sivas Madmak Katliamndan sonra, zzettin Doana Alevileri devletin gdmnden ayrlmamalar iin toparlama grevi verildiini sylemektedir. Demirel, Doana grevin, Madmak Katliamndan sonra ykselen Alevi muhalefetinin Krtlerle bulumamas

Kaya, N. K. (24 Kasm2008). Devlet Ne Yapmal? Nasl Yapmal? Kimi Muhattap Almal? [leti No: 3]. Eriim: Alevi Haber Ajans, http://www.alevihaberajansi.com/index.php?option=com_content&task=blogsection&id=0&Itemi d=9&limit=36&limitstart=5760 8 (t.y.). Eriim: 21 Mart 2011, http://www.yuruyus.com/www/turkish/news.php?h_newsid=5079&dergi_sayi_no=178&

5 iin verildiini ve Cem Vakfnn bu amala kurdurulduunu aklamtr. 9 Bu haberin gerek olup olmamasnn tesinde belki de bir tevatrdr, bu haber Alevi rgtleri arasnda Cem Vakfnn nasl alglandn temsil etmesi bakmndan nemlidir.

Alevi web sitesi. (t.y.). Eriim: 20 Mart 2011, http://www.aleviten.org.at/cms/menuleft/newsdetail/article/suleyman-demirel-cem-vakfini-biz kurdurduk.html

ARATIRMA ALANI
Burada bir ksmna iaret ettiimiz farkl Alevilik alglarn ele alan bu almada Alevi rgtleri ierisinde temsil nitelikleri olan kurumlardan ikisi seilmitir. Bunlar Cem Vakf ve Pir Sultan Abdal Kltr Dernekleridir. Alevilik ile ilgili gndemi takip ettiimiz grsel ve yazl medyada Alevi rgtlenmeleri arasnda en ok grnr olan Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ve Cem Vakf zerinden aratrma yaplmtr. Cem Vakfnn stanbulda kurulmu olmas, Pir Sultan Abdal Kltr Derneine bal 1 Mays Mahallesinde kurulan ubenin toplumsal ve siyasal dinamiklerinin youn olduu bir mahallede olmas ve bu dinamiklerinin rgtlenme yapsn da etkiledii dnlmesi sebebiyle alan aratrmas stanbulda bu iki kurulu arasnda gerekletirilmitir. Cem Vakf ve Pir Sultan Abdal Kltr Derneklerinin ikisi de nispeten eski ve oturmu kurumlardr. ki kurulu da yurtd ve yurtiinde yaygn bir rgtlenmeye sahiptir. Bu sebeple Alevi cemaati tarafndan tannan ve katlmn youn olduu kurululardr. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei, Alevilii bir yaam biimi olarak tanmlamakta ve Aleviliin dini ieriini ksmen daha geri planda tutmaktadr.1980 ncesinde Aleviliin sol ile yaknlamasnn bir sonucu olan bu dernek, devlete kar muhalif bir dille gnmzdeki Alevi rgtlenmesinin bir ucunda yer almaktadr. Dier uta ise Cem Vakf bulunmaktadr. Cem Vakfnn dier rgtlenmelerden ayran yan, amalar ve bu amalarn devlet katnda kabul edilir ekilde dile getirmesidir.Biri Alevi toplumunun bir blm tarafndan tartlan, iktidar partileriyle ilikileri nispeten istikrarl olan Cem Vakf, dieri iktidar karsnda daha muhalif bir dil ve sylem benimsemi olan Pir Sultan Abdal Kltr Derneine baldr. Bu iki kuruluun politik dillerindeki farkllk Alevi kimliinin tanmndaki farkllamay grnr klmaktadr. Bu iki rgtn kurulu sreleri de farkllk arz etmektedir.

7 Pir Sultan Abdal Kltr Dernei 1976 ylnda Sivas ili Yldzeli ilesi Banaz kynde Banaz Ky Pir Sultan Abdal Turizm ve Tantma Dernei ad ile kurulmutur. 1980 askeri darbesinde kapatlm, 1988 ylnda Banaz Ky Pir Sultan Abdal Turizm ve Tantma Dernei ad ile tekrar Ankarada alm, sonradan ad Pir Sultan Abdal Kltr Dernei deitirilmitir. Dernein Ankarada Mamak, Keiren, Sincan, Yenimahalle, Antalyada Alanya, Manavgat, Aydn, Ayvalk, Ardahan/Damal, zmirde Aliaa, Bornova, Buca, eme, ili, Gaziemir, Gmldr, Menemen, Ulukent, Kemalpaa, Zeytinli, stanbulda Esenler, Eyp, Karyaka, Kartal, Kadky, Saryer, Sultanbeyli, Sultangazi, Gaziosmanpaa, Gngren, mraniye, Pendik, Tokatda Taliftlik, Almus, Turhal, Niksar, Zile, Mulada anakkale, Havza, Data, Ortaca, Milas, Marmaris, ve Adyaman, Samsun, Bursa, Diyarbakr, Erzincan, Erzurum/ Aakzlca, Mu/Varto, Mersin/Tarsus, Gaziantep, Samsun/ olarak

Malatya/Hekimhan,

Kahramanmara, Sivas/Sarkla,

Sivas/Banaz,

Tekirda/orlu,

Tekirda/erkezky, Yalova/Altnova olmak zere toplam 63 ubesi bulunmaktadr. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinin 25 Genel Ynetim Kurulu yesi, 9 Denetleme Kurulu ve 9 Disiplin Kurulu yesi olmak zere olmak zere 44 yneticisi bulunmaktadr. Genel Bakan Fevzi Gmtr. 27 Mart 1995 ylnda kurulan Cumhuriyeti Eitim ve Kltr Merkezi Vakf (Cem Vakf)nn kuruluundan itibaren genel bakanln uluslararas hukuk profesr zzettin doan yrtmektedir. Vakf taradaki Alevi krsal corafyasnda deil, stanbulda kurulmu ve ubeler taraya sonradan yaylmtr. Genel Merkezi stanbulun Avrupa Yakasnda Bahelievler ilesine bal Yenibosna Mahallesindedir. Cem Vakfnn yurtii ve yurtdnda birok ubeleri bulunmaktadr.

8 Cem Vakfnn Adyaman, Antalya, Erzincan, Tercan, Malatya, Sivas, Ankara, Kocaeli ve Aydn olmak toplam 10 ubesi faaliyetlerine devam etmektedir. stanbulda Bakrky, Beikta, Beykoz, Beylikdz, atalca, Sultanbeyli, erkezky, Gaziosmanpaa, Avclar, Kkekmece, Bykekmece, kitelli, Kartal, Kaynarca, Kra, Maltepe, Pendik, Saryer, Tuzla ilelerinde ve Gebze, Adyaman, Amasya, Ardahan, Bingl, Bodrum, Tekirda/orlu, Edirne, Edremit, Elaz/Karakoan, zmir, Malatya, Mersin, Mu/Varto, Ordu, Tunceli/Ovack, Tunceli/Pertekde toplam 37 cem kltr evi Cem Vakfna baldr. Cem Vakfnn, 29 Ynetim Kurulu yesi ve 6 Denetim Kurulu yesi olmak zere toplam 35 kii ynetimini oluturmaktadr. Yukarda deinilen btn bu hususlar bize Alevi rgtlerinin hem kendi dndaki kurumlarla ve devletle ilikilerini hem de kendi ilerinde dier Alevi rgtleriyle ilikilerini tartmamzn ne kadar nemli bir ihtiya olduunu gsteriyor. Bylece Aleviliin farkl kimlik tanmlarnn olduu Alevi rgtlenmelerini karlatracak, tekrar gndeme geldii bu koullarda, modernleme, ulusdevlet ve kresellemeyle birlikte nasl bir seyir izlediini greceiz.

ARATIRMA YNTEM
Bu aratrma sosyal antropolojinin kulland nitel aratrma yntemlerine dayanmaktadr. Alan aratrmas yz yze bire bir grmeler, katlmc gzlem ile bunun yan sra kaynak tarama, kurum tarihinin aratrlmas ve belgelerin taranmas teknikleriyle gerekletirilmitir. Her iki kurumda Perembe gnleri akamlar yaplan cem trenlerine, ayrca cenaze trenlerine, dzenlenen yemeklere ve toplantlara katlarak gzlemler yaplmtr. Aratrma stanbulda Ataehir ve Bahelievler ilesinde

gerekletirilmitir. Ataehirde1 Mays Mahallesi Mahallesinde (Mustafa Kemal Mahallesi) yer alan Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ile Bahelievlerde Yeni Bosna Mahallesinde yer alan Cem Vakfnda yaplmtr. Cem Vakf ve Pir Sultan Abdal biri Kltr Derneinin stanbulda ve

incelenmesinin

nedenlerinden

Alevi

nfusunun

stanbulda

kurulularn bulunduu evre itibariyle youn olmasdr.Cem Vakfnn Genel Merkezi stanbulda yer almaktadr. u anda Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Ataehir ubesi olarak geen dernek 1977de kurulan stanbulun en muhalif politik mahallesi olan 1 Mays mahallesinde yer almaktadr. Mahallenin ismi 1980 sonrasnda Mustafa Kemal Mahallesi olarak deitirilmitir. Cemevlerinin faaliyetleri, tarihi ve amalar aratrlmtr. Kurulular arasnda rgtlenmedeki benzerlikler ve farkllklar zerinden Alevilikteki farkl alglar belirlenmeye allmtr. Her iki cemevinde ynetim kurulu yeleriyle ve dedelerle grlmtr. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Ataehir ubesinde 5 ynetim kurulu yesi, 2 dede ve 2 muhtar ile grlmtr. Ynetim kurulu yesi ve muhtar olmak zere iki kadn ile grlmtr. Cem Vakfndan 3 ynetim kurulu yesi, 2 dede, 1 avukat ile grlmtr.

10

1. BLM KAVRAMSAL EREVE

Sosyal antropoloji disiplini insan konu almakta ve insan trn btn eitliliiyle incelemektedir. Sosyal antropoloji doduu tarihlerde Batnn smrgecilik deneyimine paralel olarak ilkel topluluklar incelemitir. Sonralar modernlemenin ve kresellemenin geliimiyle btnsel bir bak asyla farkl kimliklerin yer ald zgl toplumlar ya da daha kk birimleri etnik, kltrel, dini vs. adan aratrmaya ynelmitir. Din, bir toplumun dnya grn kapsayan kltrel sistemin st yapsnn bir ksmn oluturur. Din, ruhani gereklik ya da doa style ilgili grlerin yan sra birbirleriyle ilikili inanlar ve trensel geleneklerin rgtl bir sistemidir. 10 Durkheim, dinin, kiisel deil, toplumsal bir sre olduunu iddia etmitir. Durkheim, toplumun tm dzen ve yapsnn dinde ifade edildiini belirtmektedir. Din, toplumun kk bir modelini oluturan bir kurumdur. Dini riteller, toplumlara gre biimleri farkl olabilmekte, ancak ayn ilevi yerine getirmektedir.
11

Dinin nemli ilevlerinden biri toplumsal dayanmay salamasdr. Dinlerin inanlar ve trensel uygulamalar birbirinden farkl olsa da, kaygy azaltmak, gven duygusunu arttrmak gibi ayn toplumsal ve psikolojik ilevleri yerine getirmektedir. Radcliffe-Brown, belirli bir dini anlamak iin etkilerini, bundan dolay da faaliyetlerini incelememiz gerektiini sylemektedir. Din zerinde yaplan
10

Haviland, William A.,PrinsHarald E. L., Walrath D., Mcbride B. (2008). Kltrel Antropoloji. stanbul: Kakns Yaynlar. 11 Aktay, Y., Kkta, M. E. (1998). Din Sosyolojisi. stanbul: Vadi Yaynlar.

11 almalarda, ncelikle ve zellikle, din ile ilgili hareketler ve kiisel veya toplumsal ayinler incelenmelidir. Baz toplumlarda din ve sosyal yap arasnda dolaysz ve yakn bir iliki vardr. Genel bir kural olarak, tm dinler ift ynl bir bamlk duygusunu ifade eder ve bundan kastettii, insanlarn kendi toplumlarnn dinsel trenlerinden hem bir ey beklemesi hem de onlardan ekinmesidir. Toplumun asl dayanmasn bu bekleme ve ekinme salamaktadr. 12 Dini bir anlam alan olarak yorumlayan Geertz, dinin zde insan varoluuna anlam veren kltrel bir sistem olduunu kabul etmeyi nermektedir. Dini bu balamda tanmlayarak, onun bylesi bir anlam sunan evrensel bir ileve sahip olduunu sylemeye almaktadr. Clifford Geertzin kltrel bir sistem olarak dini tanmlar ve onun tanmna gre din: 1)bir semboller sistemidir ki 2) insanlar iin gl, kapsaml ve uzun sre devam eden ruh halleri ve gdlenmeleri tesis etmek zere iler 3) ruh halleri ve gdlenmelerin kendilerine zg bir biimde gereki grndkleri 4) genel bir varolu dzeninin kavramlarn formle eder 5) ve bu kavramlar bir olgusallk havasyla giydirir. 13 Kltrel bir sistem olarak din dncesi kiinin dinin dnyevi gereklie ilikin bir kavray nasl ifade edeceini ve aktaracan anlayabilmesini mmkn klmaktadr. Din, antropolojik yaklamla bir toplumsal-kltrel olgu, insan

toplumsallnn bir kts olarak kavranr. 14 Antropolojik adan dine yaklarken dini kimin tanmlad ve temsil ettii, bu tanmlamann ve temsiliyetin kimler iin/adna ve kimlere kar yapld zerinde durulmas gereken sorulardan biridir.

12 13

Mardin, . (2000). Din ve deoloji. stanbul: letiim Yaynlar. Aktay, Y., Kkta, M. E. (1998). Din Sosyolojisi (s. 26-28). stanbul: Vadi Yaynlar. 14 Atay, T. (2009). Din Hayattan kar Antropolojik denemeler. stanbul: letiim Yaynlar.

12 Bu erevede dinin kltrel, toplumsal ve ideolojik ilevleri, otorite ve iktidar kayna olarak din, siyaset ve din, modern ve post-modern zamanlarda dinin yeri antropolojik almalarn ele alaca balca temalar iinde yer almaktadr. 1.1.MODERNLEME- MODERNLETRME GERLM Modernlemenin sosyoekonomik gelimeyle birlikte sanayileme,

brokratikleme, kentleme, pozitivist bilimsel bilgi ve teknolojinin stnlne inan, demokratikleme, rasyonelleme ve dnyevileme gibi nitelikleriyle belirginleen bir deiim sreci olduu sylenebilir. Modernleme, Batnn kendine zg tarihsel, kltrel ve siyasal gelimesinin rndr. Batda Rnesans ve Reform hareketlerine hatta daha da ncelere kadar geri gtrlebilecek olan modernleme, dinin sosyal hayattan ekilmesi ve giderek bireysel vicdanlarla snrlandrlmas sonucunu dourmutur. Modernleme sreci gelenekselden yeni olana dorudur. Yeni toplumsal deiim kendini kentlere ynelen olaanst bir g, gelir dzeyinde art, stat gelitirme imkan, eitim alannda frsat eitlii, meslek deiimi, aile yapsndaki deiim, erkek-kadn arasndaki ilikilerde belirgin deiiklikler eklinde gsterir. Fakat bu siyasal ve toplumsal hareketlilik ve deimeye paralel olarak her zaman toplumsal ve siyasal adan eitleyici bir durum olarak grlmez ve bu ayrmlarn ortadan kalkmas da olduka zordur. Modernleme pek ok farkl yolla balatlabilen bir sretir, ancak yine de en ok grleni, teknoloji ve deerlerdeki deiimlerle balatlmasdr. Bu rnt deikenleri neticede kurumlar oaltm, geleneksel toplumlarn basit yaps modern toplumlarn karmak yaplarna dnmtr.

13 Bat d toplumlarda modernleme, Batnn stnlnn ve

dncelerinin etkisinde kalan ynetici elitlerin tepeden inmeci bir deiim srecini ifade etmektedir. Tepeden inmeci modernletirme ile kendi kendini oluturan toplumsal bir sre halindeki modernleme arasndaki en nemli ayrm, modernletiricilerin devlet gcn ellerinde tutmalar ve kendi karlarna gre davranmalardr. Bu nedenle Batllamay savunsalar bile modernliin btn boyutlarna bal olmayabilirler. 15 Trkiyede modernleme birok zelliiyle modernletirici gelenek

ierisinde yer alr. Modernlemenin aslnda bir toplumsal dnm ifade etmesine ramen, Trkiyede modernleme srecinde modernlemenin toplumun devlete sk skya denetlenmesinin ve kontrol altnda tutulmasnn bir arac olarak kullanlmas; bu yzden de devletin modernlemeye bak as daima modernlemenin kendisine sunduu toplumu dzenleme ve kontrol etme imkan tand kadar olmasdr. 16 Trkiye rneini inceleyenlerin ou, Osmanl modernletiricileriyle Trkiye Cumhuriyetinin kurucular arasnda bir sreklilik olduunu kabul ederler.Trkiye modernlemesinin sreklilii devam ettirdii miraslarn banda devletin modernletirici misyonuna meruiyet aray gelmektedir. 17 Modernleme sreci geleneksel topluluklarn kendilerini yeniden

tanmlamalarna giden yollar oaltm, pek oklar iin de insan ilikileri ve insann psiik yapsnda ortaya kard deiimlerden hareketle tarihsel bir imkan olarak yorumlanmtr. Bylece gelenek bir yandan zlrken bir yandan da modernliin ortaya kard yeni bir hatrlama
15

Keyder, . (1998). 1990larda Trkiyede Modernlemenin Dorultusu. S. Bozdoan, R. Kasaba (Ed.). Trkiyede Modernleme ve Ulusal Kimlik. (s. 40- 41). stanbul: Tarih Vakf Yurt Yaynlar. 16 Demir, ., Sesli, M. ve Ylmaz, V. (2008). Trk Modernlemesi: Eletirel Bir Bak. Sosyal Bilimler Aratrmalar Dergisi, 2, 77-90. 17 Keyder, . (1998). 1990larda Trkiyede Modernlemenin Dorultusu. S. Bozdoan, R. Kasaba (Ed.). Trkiyede Modernleme ve Ulusal Kimlik. (s. 40- 41). stanbul: Tarih Vakf Yurt Yaynlar.

14 duygusu iinde srekli olumlanmaktadr. Ne var ki fark edilen gelenek, artk yeni zamanlarn kavramsal erevesine fazlasyla sadk kalnarak kurulan modern bir gelenektir. 18 Modernleme ile birlikte ortaya kan toplumsal dnmlerin

zmlenmesinde kamusal alan kavram anahtar bir rol oynamaktadr. Modernitenin Batda ve Bat dndaki durumunu anlayabilmek iin kamusal alan kavram incelenecektir. Habermasa gre kamusal alan 18. yzylda modernlikle birlikte Avrupada burjuvazinin alan olarak ortaya kmtr. Bu alan burjuva d snflar, kadnlar veya Batl olmayan milliyetiliklerle tanmlayan ve kimliklerini bu dorultuda yaplandran gruplar kamusal alann dnda braklmlardr. 19 Trkiyede kamusal alan modeli Batya pek ok ynden baml olsa da, modernliin Mslman toplumlardaki grnts ile Batdaki grntsnn zde olamayacaklar kesindir. Kamusal alan kavram, ileriki blmlerde kimlik politikalar ile ilikilendirilecektir. Kamusal alan Batda liberal burjuva snfna, Trkiyede ise cumhuriyet dnemi elit kesime aittir, kamusal alann genileyerek, daha nceden dlanm olan "tekileri" kapsay gsterilecektir.
20

Trkiyede kamusal alan oluumunun Batdakinden bir fark da bu alann, burjuva snf gibi belli bir toplum tabakasnn deil, otoriter devletin eliyle yaratlm ve laik elitlerin kontrolne braklm olmasdr. Bu nedenle Trkiyede kamusal alan toplumsal hayatn dnyevilemesi (laiklemesi) anlamna gelmektedir. Dnyevileme srecinin en nemli gstergesi de
Suba, N. (2008). Alevi Modernlemesi-Srr Fa Eylemek. stanbul: Tima Yaynlar. Habermas, J. (2010). Kamusal Alann Yapsal Dnm. (T. Bora ve M. Sancar, ev.). stanbul: letiim Yaynlar. 20 Suman, D. (1998). Modernliin Dnmesi Srecinde Kamusal Alan: Bat ve Trkiye rneklerine Karlatrmal Bir Bak. Eriim: 24 Mart 2011, A Sitesi: http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:sWmLjCuDa1cJ:www.sbk.boun.edu.tr /makale/defnesoskongre.htm+kimlik+kamusal+alan+alevilik&cd=14&hl=tr&ct=clnk&gl=tr&source =www.google.com.tr
19 18

15 Batllam kadn erkek ilikileridir. Modernleme hareketinin simgesi olan kamusal alanda kadnlar ve erkekler bir araya gelebilecektir. 21 Batdaki toplumsal ve siyasal gelimelere bal olarak tanmlanan burjuva kamusal alan ile Bat dndaki toplumlarn kamusal alan birbirinden farkldr. Burjuva kamusal alann demokratik kamusal alan, Bat dndaki toplumlarn kamusal alann ideolojik kamusal alan olarak adlandrmaktadr. Demokratik kamusal alan eitlik, zgrlk ve farkllklarn bulunduu bir ortak platformdur. Demokrasilerde zgrlk ve farkllk bireylerin sadece zel yaam alanlarnda sahip olduklar haklar deildir. Aksine demokratik toplumlarda bu tr haklar kamusal alanda bireylere verilir. 22

Bat d toplumlarda kamusal alan ideolojik kamusal alan profilini ortaya koymaktadr. deolojik kamusal alann en bata gelen zellii homojen ve farklla kapal kuatc bir dnce sistemi ortaya koymasdr. deolojik kamusal alann zellii yasaklayc ve daraltc olmasdr. Bu tr bir kamusal alan anlay her tr dnce ve aidiyeti ifa etmeyi ngren demokrasinin tersine rtmeyi, grlmezlikten gelmeyi, tartmamay ngrmektedir. deolojik kamusal alann bu zellii onun bir takm dnceler arasnda seici davranarak baz konular hararetle ve younlukla tartma gndemine getirirken, bazlarn sanki yokmu gibi grmezlikten gelmesine yol aar. 23

Suman, D. (1998). Modernliin Dnmesi Srecinde Kamusal Alan: Bat ve Trkiye rneklerine Karlatrmal Bir Bak. Eriim: 24 Mart 2011, A Sitesi: http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:sWmLjCuDa1cJ:www.sbk.boun.edu.tr /makale/defnesoskongre.htm+kimlik+kamusal+alan+alevilik&cd=14&hl=tr&ct=clnk&gl=tr&source =www.google.com.tr 22 Kalayc, N. (2007). Kamusal Alan kavram zerine bir inceleme: Aristoteles-Marx-Habermas. Doktora tezi, Hacettepe niversitesi, Ankara. 23 Demir, ., Sesli, M. ve Ylmaz, V. (2008). Trk Modernlemesi: Eletirel Bir Bak. Sosyal Bilimler Aratrmalar Dergisi, 2, 77-90.

21

16 1.2.ULUS- DEVLET VE KMLKLERN GRNMEZLK HALLER Ulus hem kltrel ve ekonomik alanlarla ilgili olarak bir toplumsallk biimi hem de zel bir siyasal birim eklidir. Siyasal birim ekli olarak ulus, ulusdevleti ifade eder. Ulus-devlet, modern dnyada meru olarak kabul edilen tek siyasal topluluk biimidir. Meruiyetin ierideki kaynan ise, siyasal iktidarn bireylerin ortak iradelerini yanstt ve ulusal karlarla bireysel karlarn rtt kabulnden alr. 24 Uluslama srecinin modernlemeyle e zamanl olduu kabul

edilmektedir. Bu sre sonucunda ulalan noktann (ulus biriminin veya ulus-devletin) nitelii, uluslama srecinin ne ekilde balad ve nasl srdyle ilikilidir. Sre Batda iki rnekle izlenebilir; ilk olarak sanayilemenin getirdii yeni oluum ve elikilerinden meydana gelen kendiliinden bir ulus birimine iaret eder. kinci rnek, Fransz Devrim dncesine ve Batdan gelen etkilere kar bir savunma arac olarak ortak dil, ortak kltr, ortak tarih ifadesinde paradan btnle doru olumu olan ulus birimidir. 25 16- 17. yzyllarda Bat Avrupada ortaya kan ulus-devlet, bir toplumun yneticilerinin, iddet aralarnn, yani asker ve polisin ynetimini tekellerine almalarna yarayan siyasi ynetim kurumlarndan oluan bir devlet olarak tanmlanabilir. 26 Uluslama, esasen bir kimlik politikasdr ve doal- toplumsal kimliklerin yerine erevesi yukardan izilmi bir ulusal kimliin yurttalara iletilmesine ve benimsetilmesine dayanr. 27

24 25 26

, Emirolu, K. ve Aydn, S. (2003). Antropoloji Szl. Ankara: Bilim ve Sanat Yaynlar. Giddens, A. (2010). Modernliin Sonular. (E. Kudil, ev.). stanbul: Ayrnt Yaynlar. 27 Emirolu, K. ve Aydn, S. (2003). Antropoloji Szl. Ankara: Bilim ve Sanat Yaynlar.

17 Osmanlnn zlmesi srecinde ulus-devlet inasnda rnek alnan model Bat modeli olmutur. Bununla birlikte bu model gerekletirilirken toplumsal grup iinde ulusal burjuvazinin az olmas ya da olmamas, tam tersine kk burjuvazinin ve aydnlarn ba rol oynamasyla, Batdaki ulus-devlet yaplanmasndan bir lde farkl bir uluslama sreci gereklemitir. Osmanl toplum yapsn ekillendiren sistem, devlet ile toplum arasndaki otoriter ilikiye; hem devlet hem de toplum iindeki ataerkil bir yapya dayanmaktadr. Devletin kendi i mekanizmas ataerkil zihniyetin yaratt enformel ilikilerle ve geleneksellemi davran kodlaryla olumaktayd. 28 Osmanl dzeni inan farkllklarn yasalarla ve geleneksel yaptrmlarla koruyan ve kabul eden bir anlaya sahiptir. Bu anlayn doal sonucu olarak Osmanl Devleti dinsel inan temelinde ayrmlam olan cemaatleri mmkn olduunca kendi i meselelerinde ve kamusal hizmetlerinde serbest brakmay tercih etmitir. Bununla birlikte Osmanl ynetimi kendi yaplanmasn cemaatlerde yeniden yaratmtr. Ataerkilliin doal bir sonucu olarak heterojenlik cemaatlerin birbirinden ayr birimler olmasn getirmitir. Bylece devlet otoritesini homojen birimler olan cemaatler zerinde srdrr. Bylece gerekte heterojenlii reddeden bir zihniyet olan otoriterlik, nispeten kk ve homojen alanlarda geerlilik kazanarak yerleik dzene katksn srdrd. Osmanl toplum yapsnn bu ekilde dzenlenmesi kamusal alann da paralanmasna ve kendi iinde hiyerarik bir dzenleme iine girmesine yol at.

28

Mahupyan, E. (Kasm Aralk Ocak 1998). Osmanldan Gnmze Paral Kamusal Alan ve Siyaset. Dou Bat, 5, 25- 55.

18

Cemaatlerin kendi aralarndaki kamusal alan neredeyse siyasete konu olmayan bir zellie sahipti. Cemaatler arasndaki g dengesinde nemli olan devlet dzeninde cemaatler arasnda daha imtiyazl olmakt. Ayrca snrlarnn belirsizleecei, devlet nezdinde btnl bozulacandan dolay cemaatler aras bir olmamaktayd. Yaplan ey devlete yanamak ve onun ara ve yetkilerini kullanarak dier cemaatler karsnda alan kazanmaya almakt. Kazanlan yeni hak ve imtiyazlar sz konusu cemaatin iktisadi ve sosyal adan hareket alann geniletiyor ama farkl bir kamusal alan anlay yaratmaktansa kltrel alan daha da yaygn hale getiriyordu. Dier bir deyile hak ve imtiyazlarn devlet eliyle datld bu dnyada cemaatler aras ilikiler anlamn yitiriyor, ikayet ve talepler dorudan devleti muhatap alyordu. 29 Osmanl dzeninin kapitalist ve aydnlanmac Bat hem fiziksel hem ideolojik snrlarn kryor, sistemin i btnln tehdit ediyordu. Bu sre 20. yzyl banda dnyada milliyeti akmla ve topraklarn yeniden blld bir dnemle aknca, eski dzenin kk dzeltmelerle ayakta kalamayaca belli oldu ve bu mecrada ortaya kan cumhuriyeti akm, radikal bir sylemle eski dzenin yerine Bat modernlemesinin sonucu olan toplum yapsn yerletirmek istedi. 30 Otoriter bir zihniyetin altnda modernleme iki anlam tamtr. Biri cemaatsel yapnn krlmas, bununla beraber vatandalk temelinde oluan homojen bir yapdr. Gemite hangi cemaatten geliyor olursa olsun, herkesin vatandalk bayla dorudan devletle ilikilendirilmesi sayesinde, devletin karsna homojen bir kitle kmaktayd. Buna karlk devletle toplum arasnda, Osmanl dzeninde devletle cemaatler arasnda
29 30

, Mahupyan, E. (Kasm Aralk Ocak 1998). Osmanldan Gnmze Paral Kamusal Alan ve Siyaset. Dou Bat, 5, 25- 55.

19 olana benzer otoriter bir hiyerari yaplat. Dier bir deyile

modernlemenin esas ilevi eski kltrel ortak alanlarn ortadan kaldrlmas ve bu sayede cemaatler aras kamusal alann lavedilmesiydi. Bu aba anlalr bir ekilde eski dzende hiyerarinin altlarnda yer alanlarca desteklendi. Hem gayrimslimler hem de Aleviler Sunni/Hanefi cemaatle edeer hale gelmenin tadn kardlar. Ama bu destein kendisi cemaatsel kald ve vatandalk kavram etrafnda zgrlk bir talep ve sahiplenme yaratmad. 31 Cumhuriyetin modernleme politikas yurttala devlet arasnda dorudan ilikiyi ngrdnden cemaatsel yaplar ortadan kaldrmay ngryordu. Bununla birlikte erken cumhuriyet yllarnda Alevilerle kurduu iliki pragmatik bir nitelik gstermitir. Bir yandan rnein Dersimde olduu gibi Alevi kanaat nderlerini meclise tarken dier yandan tekke ve zaviye kanunuyla birlikte 32 Bir Alevi yandan inan mekanlarnn Bektai ziyaret olduu edilmesi ynnde yasaklanmtr. Atatrkn

sylentilerin yaylmasna ortam hazrlanrken dier yandan Alevilik inanc ad ve Batl inanlar grubunda tarif edilerek tasfiye edilmesi ngrlmtr. Cumhuriyetin Alevilerle ilikisini belirleyen asl politikann dlayc niteliini en iyi gsteren rnek Dersim katliamdr. 1938de Dersimde yaananlar yalnzca kurulmakta olan bir ulusdevletin, ona itaat etmek istemeyen bir blgeyi hizaya sokma abas olarak okumak mmkn deildir. Zorunlu iskan, Dersim syannn sonucu olarak tasavvur etmek ise hi doru olmayacaktr. syandan ok nce planland ak olan zorunlu iskan, tekilii tehdide tercme eden bir dilin zm nerisi olarak okunmaldr. 33

31

Mahupyan, E. (Kasm Aralk Ocak 1998). Osmanldan Gnmze Paral Kamusal Alan ve Siyaset. Dou Bat, 5, 25- 55. 32 30 Kasm 1925te tekke, zaviye ve trbeler kapatlmtr.Trbedarlklar ile eyhlik, dervilik, mritlik, dedelik, seyitlik, elebilik vb. birtakm unvanlar kaldrlmtr. 33 Aslan, . (2010). Herkesin Bildii Sr: Dersim. stanbul: letiim Yaynlar.

20 Jandarma Genel Komutanl tarafndan 1939 ylnda yaynlanan Dersim Destannda Dabek Kynden Ali avuun, Bepnarl Ak Durmuun, Mazgirtli Ak Hasann, destanlarna yer verilmektedir. Destanlarn ortak zellii Trkle vurgu, aalara ve seyitlere kar kin ve nefreti gstermektedir:

Gnlerce frd gemedi stmam Bir iki hap aldm kesildi tamam Dedim aptal mym nasl anlamam Ben veli sanmm meer eytan

Ad Cumhuriyet, kendisi Hzr Onsuz aa seyit hnzr m hnzr Gayr Sakaryadan farkszdr Munzur geldi Dersimlinin huzur devran

Dabekli Ali avu Sanki illet gibi kemirmi bizi, Bkm belimizi devirmi bizi Soymu da soana evirmi bizi Zalim aa Seyyit denen adamlar

Devlet vasta bata, deil sorguta Keramet olur mu kuru paputa Kudret grnr m duvarda burta Ak gizli yz vermeyin hayduda

Kandrd vara yoa satt vicdanmz Zor kurtardk elinden u tatl canmz

21 Seyyit fesada verdi bizim imanmz Getirdi bamza devlet izanmz Bepnarl Ak Durmu. 34

Cumhuriyet tarihi boyunca Trkiyede Aleviler kimliklerini gizlemek zorunda kalmlardr (braklmlardr). Polis ve askeriye de olamyorlar, st dzey kamuya giremiyorlar, kendi inanlarn gizli yapyorlard. Kimliklerini gizlemek zorunda kalyorlard. zellikle 1960lar Trkiyede krdan kente doru youn g akmnn balad bir dnemdir. Bu g akm sonrasnda sadece byk kentlere deil, bata Almanya olmak zere dnyann deiik lkelerine de youn bir igc g yaanmtr. 1960lardan itibaren Trkiyede sol akmlar da yaygnlk ve etkinlik kazanmtr. Aleviler de arlkl olarak sol hareketlere destek vermilerdir. Bu dnemde zellikle gen kuaklar Alevilik inan ve geleneklerini kmseme eilimine girmilerdir. Giderek Alevilikle ilgili bilgilerden uzaklap, cemler gittike daha az yaplr hale gelmitir. 35 1960l yllarn ikinci yarsndan sonra Trkiye siyasal yaamna Alevilerce kurulmu bulunan Birlik Partisi katld. Bu parti bir grup Alevi kkenli siyaset adamnca 17 Ekim 1966da kuruldu ve bakanlna Hasan Tahsin Berkman getirildi. Birlik Partisinin amblemi Hz. Aliyi simgeleyen bir aslanla, onun evresinde On iki mam simgeleyen on iki yldzdan oluuyordu. Parti programnda din ve vicdan zgrl vurgulanyor, kamu dzenine, genel ahlaka ve yasalara aykr olmayan ibadetlerin serbest braklmas isteniyordu. 1967de genel bakanla Hseyin Balan getirildi. Birlik Partisi 1969 seimlerinde % 2.8 oy oran ile 8 milletvekillii kazand. Daha sonra Millet Partisinden istifa eden 2 milletvekili de Birlik Partisine

34

Slan, N. S. (2011). Dou Anadoluda Toplumsal Mhendislik, Dersim-Sason 1934-1946, stanbul: Tarih Vakf Yaynlar. 35 (Yaman, t.y.) Cumhuriyet Sonras Alevilie Genel Bir Bak.

22 katld. 1969 Kasmnda parti bakanlna Mustafa Timisi seildi. 1970de Birlik Partisinin baz milletvekilleri Adalet Partisine geti. Bu milletvekilleri partiden ihra edildiler, ancak kamuoyunda partinin imaj byk bir darbe ald. Parti 1973te Trkiye Birlik Partisi adyla girdii seimlerden sadece bir milletvekillii elde edebildi. Daha sonraki seimlerde oy oran srekli dt ve 1977den sonra siyasal etkinliini tmyle yitirdi. 36 Aleviler gerici ve rk saldrlardan Cumhuriyet dneminde de nasibini almtr. 1978'deki Mara ve 1980deki orum Olaylarnda yzlerce insann ld ve gettii bu olaylar srasnda devlet yurttalarn, saldrganlara kar koruyamam stelik sulular ksa sre sonra serbest braklarak, bazlar milletvekili bile olabilmilerdir. phesiz Aleviler yaanan bu olaylarla Osmanl dneminde yaananlar arasnda paralellik de kurmaktadrlar. Tarihte yaanm ac olaylarn izleri hafzalardan silinmeden yaanan, inan farkllna dayal basklar ve kymlar Alevilerin cumhuriyet idaresinden de umduunu bulamad dncesini glendirmektedir. 37 Kentlere gelen Aleviler daha nce hi rneine rastlanmam bir toplumsal farkllamay beraberinde getirir. Alevi burjuvazisi ve zanaatkarlar olmad iin, pek ou cretli ii ve kamu sektrnde alr. Birok Alevi, serbest mesleklere de (doktor, avukat, mhendis) kap aan eitime, bir toplumsal trmanma yolu olarak ncelik tanr. 38 Ky topluluklar dini ibadetin erevesini de oluturduu iin, kylerden ayrlmas ile birlikte ibadet de ker. Dedeler artk drt bir yana dalm talipleri iin dini grevlerini yerlerine getiremezler. O zaman bir baka gelir kayna bulmak, yani almak zorunda kalrlar; dini otoriteleri de ayn

, Alevi Bektai Aratrma Sitesi. (t.y.). Eriim: 22 Mart 2011, www.alevibektasi.org Bingl, B. (2008). Trk Siyasal Yaamnda Birlik Partisi-Trkiye Birlik Partisi. Yksek Lisans Tezi, Dokuz Eyll niversitesi, zmir.
38

36 37

23 oranda azalr. Bununla birlikte baz durumlarda gelenler, rnein kentte cem ayinleri dzenleyerek ibadeti srdrmeye alrlar.
39

Ama bu dzenlemeler ounlukla geicidir ve cemaatin hayatta kalmasn salayacak kurumlar yok olur. Seklerleme kent ortamnda dini alt yapya sahip olmayan Alevileri zellikle etkiler. Yasaklayc politikalar nedeniyle farkl corafyalarda yaayan Alevi topluluklar kendi aralarnda dzenli bir iletiim salayamamlardr ya da rtk ve kopuk bir biimde salayabilmilerdir. Bu durum kimliin kendini yeniden retebilmesini nemli lde zorlatrmtr. 1.3.KRESELLEME VE KMLKLERN GRNR OLMA HALLER Kltrleri inceleyen sosyal antropoloji, btncl bir bak asyla uzun vadeli bir uray gerektiren insan trnn eitliliini anlamaya alr. Bu nedenle, 21. yzyln bandan beri herkesin hayatnda byk rol oynamaya balayan bir konu olan kresellemeyi kavrayabilmek iin btn dier bilim dallarndan daha donanmldr. Kkeni yzyllar ncesine dayansa da, kreselleme nin kavram olarak kullanm olduka yenidir. lk olarak 1960larda ortaya kan kreselleme kavram, 1980lerde ise ska kullanlmaya balanmtr. Doksanl yllarda kreselleme kavramnn gittike nem kazandn ve bir toplumsal dnm paradigmas olarak kullanlmaya balandn grmekteyiz. 80li yllar tm dnyada olduu gibi Trkiyede de kresellemenin etkilerini aa karmaya balad yllardr. 1980li yllar modernleme ve ulus devletin inas srecinde bir sr atlamann yaand dnemdir, bunun sebebi kreselleme olarak bilinmektedir.
Bingl, B. (2008). Trk Siyasal Yaamnda Birlik Partisi-Trkiye Birlik Partisi. Yksek Lisans Tezi, Dokuz Eyll niversitesi, zmir.
39

24

Gnmzde basl medyadan, radyo ve televizyondan uydu ve internete kadar iletiim teknolojisindeki devrimler, daha fazla bilgiyi daha fazla insana, daha hzl ve daha uzaa iletmemize olanak vermitir. nsanlarn, rnlerinin ve grlerinin kresel ak, kltrel deiimde nemli bir rol oynamaktadr. Kreselleme, toplumsal ve kltrel pek ok srecin deimesi anlamna gelmektedir. 40 Kresellemenin ulus-devletlerdeki toplumsal balar zayflatmas, bir yandan ulus-st bir kimliin oluumuna katkda bulunurken, dier yandan paradoksal olarak yerel kimliklerin canllk kazanmasna neden olmaktadr. Hem ulus-st toplumsallk biimlerinin oluumu hem de yerelleme, topluluklama ynndeki gelimeler, kimlik sorununu gndeme getirerek, ulus- devletin yeniden tanmlanmasn ve yeni btnleme araylarn zorunlu klmtr. Gerek kresel btnleme, gerekse yerel nitelikli farkllama ynndeki gelimeler, ulus-devletin sorun zme ve bireylerin yaamlarna anlam vermede yetersizletiini gstermektedir. 41 Kresellemenin ulus-devlet zerindeki etkileri dier lkelerde olduu gibi Trkiyede de yerel kimliklerin (etnik veya dini) yeniden grnr olmalarna olanak salamtr. Bylece erken cumhuriyet yllarndan itibaren yasakl kimliklerden biri olan Alevilik zellikle kentlerde formel kurumlarn ina etmeye balam ve kltrel ve siyasal alana katlmtr. Kreselleme, yaltlm Alevi rgtlerinin birbirlerini bulmalarn, yeni kurumsal yaplar oluturmalarn, nce dernekler sonra federasyon ve konfederasyon gibi kapsaml rgtler kurmalarn salamtr.

40 41

, Haviland, W.A.,Prins, H. E. L., Walrath, D. ve Mcbride, B. (2008). Kltrel Antropoloji. (. Deniz ve E. Sarolu, ev.). stanbul: Kakns Yaynlar.

25 1.4. KMLK TANIMLAMALARI AISINDAN ALEV KML evresinden yaltk kltrel btnler olarak ilkel topluluklarn gnmzde var olmay, sosyal antropoloji disiplinini nce geleneksel topluluklarn incelenmesine, ardndan da inceleme konusu olarak farkl kimliklerin yer ald kent balamna yneltmitir. Kimlik insana zg bir kavramdr. Kimliin iki temel bileeni vardr. Bunlardan ilki tanmlama ve tannma, ikincisi ise aidiyettir. Kimlik, kaba bir tanmla, ksaca, kiilerin ve eitli byklk ve nitelikteki toplumsal gruplarn kimsiniz, kimlerdensiniz sorusuna verdikleri cevaplardr. 42 Birey, kimlik bildiriminde bulunduu her seferinde, hem tannma hem de tanmlama faaliyetini gerekletirmekte ve bu yolla kendi aidiyetiyle balantya gemektedir. Kimlik, birey zerinden yaratld gibi kltr zerinden de yaratlabilmektedir. Aleviliin yeniden canlanarak youn bir biimde ina faaliyetlerine ve buna bal olarak ortaya kan siyasallatrlma biimlerine konu olmas, dnyada ve Trkiyede gzlemlenen kimliklerin yeniden ina srecinin bir paras olarak grlebilir. Dolaysyla tartmaya ve yeniden biimlenmeye aktr. Aleviliin yazl balayc bir kaynann olmamas, merkezi bir dinsel merciinin bulunmamas bu durumu pekitirmektedir. Alevi kimliinin yeniden inas ve bu kimliin toplum ve siyasetle ilikisinin nasl bir iliki kuracan belirleyecek taraf olarak Aleviler, bu kimliin ve bu kimlikle oluturulacak siyasallamann neye tekabl edecei konusunda uzunca bir sredir hararetli bir tartma ierisinde bulunmaktadrlar. Bugn gzlenebildii kadaryla Alevilii yeniden ina etme srecinde bir kimlik oluturmaya alrken genellikle geleneksel Alevilikten hareket
42

Aydn, S., Emirolu, K. (2003). Antropoloji Szl. Ankara: Bilim ve Sanat Yaynlar.

26 edilmektedir. Kimlik tartmalar ekseninde asl soru gerek ya da z Aleviliin ne olduu noktasnda dmlenmektedir. Geleneksel Aleviliin ne olduuna ilikin olarak tarihe geri dnlmektedir. Ama ayn zamanda bu tartma Alevilerin kim olduklarnn yan sra nasl olmalar gerektiini de ieren yeni bir tartmay da kapsamaktadr. Trkiyede cemaat kimliklerinin gelenee baklarak ve modernist elerle harmanlanarak ina ediliine zellikle 1980lerin sonlarndan itibaren tank olmaya balanmtr. Etnik, blgesel ve zellikle dinsel semboller ve gelenekler etrafnda ekillenen bu yeni kentsel cemaatlerin talepleri, byklkleri ve yeleri arasndaki balarn nitelii elbette son derece deiken ve kimi durumlarda belirsizdir. Dolaysyla, bu alanda yaplacak bir zmleme giriimi, her eyden nce ele alnan cemaatin kendine zg tarihi, kltr, devlet karsndaki konumu, grubun dnda kalanlarla olan snrnn netlii ya da bulankl ile onlarla etkileimi gibi konular zerinde odaklamak zorundadr. 43 Bu balamda 1980li yllarn sonu itibaryla dnyada ve Trkiyede tarihe kart varsaylan birok etnik ve dini hareketin yeniden canlanmas, Alevilii de etkilemitir. Kamusal alanda 90l yllarla birlikte Aleviliin yeniden canlanma srecinde, Alevi cemaati kendini yeniden ina ederek veya dnerek, yitirdii dinsel ve toplumsal yaplar yeniden biimlendirmeye ya da geleneksel dini kimlik kalplarna yeniden dnmeye alarak, bir tarihsel gelenek yaratma arayyla dikkatleri zerinde toplamtr. 90l yllarla birlikte Alevilik etrafnda beliren tartmalar, Aleviliin yeniden nasl ina edilecei, modern ya da modern tesi olarak adlandrlan dnemde nasl bir kimlikle temsil edilecei, Alevi kimliinin ne olaca ve
43

Mahupyan, E. (1998). Osmanldan Gnmze Paral Kamusal Alan ve Siyaset. Dou Bat, 5, 25- 55.

27 bu kimliin siyasallatrlmas sorunlar etrafnda balayan tartma devam etmektedir. Bu anlamda 1990l yllarla birlikte Alevilik, 1979 ran slam Devriminin tetikledii varsaylan kktendinci ya da siyasal slamcln kendisine ynelik artan tehdit alglamasndan hz alarak siyasallama sreci ierisine girmitir. Ayrca Alevilik Trkiyede sol, sosyalist hareketin toplumsal taban olarak da grlmtr. Ykselen slamn Snnilik olarak alglanmas, iki kesim arasnda tarihsel, toplumsal ve dinsel dzeyde olumu ve Alevilik-Snnilik biiminde beliren kartlk, Alevilerin, rgtllk ve kimlik baznda kendisini bu ykselie kar bir tepki olarak kurmasna yol amtr. 2 Temmuz 1993te Sivasta bir Alevi enliine katlanlardan 37 kiinin ldrlmesinde slamclarn oynad rol, mum snd yapmakla sulamas Alevilerde Suniliin kolektif belleinde kendilerine ynelik olarak oluturulmu ahlakszlk, sapknlk sulamalarnn ve karalamalarnn silinmemi olduu bilincinin uyanmasna neden olmutur. 44 Aleviler kreselleme srecine eitli faktrlerin etkisine ak olarak katlmlardr. Alevilerin kylerinden karak Trkiyenin byk kent merkezlerine ve Almanya bata olmak zere yurtdna youn ekilde gleri, geleneksel iliki alarnn form deitirmesi ve zellikle Avrupa merkezli Alevi derneklerinin ortaya k, kentleen Alevilerin Sunni ounlukla etkileimi, kimliin bir insan hakk olduu kresel sylemi ve son olarak da devletin Alevilere ynelik politikalarnn deimesi nemli birer hareket noktas olarak deerlendirilebilir.

44

Nurhak Acaar evre Kyleri Web Sitesi, (t.y.). Eriim: 23 Mart 2011, http://www.nurhakagcasar.com/index.php?option=com_content&view=article&id=23:alevlkhakkinda-blgler&catid=25:the-project

28 Resmi dzeyde de Aleviliin yeniden ina edilmesi srecine youn bir biimde mdahale edilmitir. Alevilii slamclk ve Krt hareketine kar bir kimlik harc olarak istihdam etme abas devletin eitli dzeydeki yetkililerinin eylem ve sylemlerine yansmtr. Alevilerin laikliin gvencesi olduu tezi bunun bir rnei olarak grlebilir. 45 Bu srete Alevi rgtlenmelerinin oalmasna kout olarak, bir anlamlandrma abas da kendini gstermitir. Alevilik tabu olduu ve damgaland iin, Alevi hareketi youn bir yeniden tanmlama etkinliini gerektirmitir. Kimlik tanmna dayal medya organlarnn kurulmas, yaynlar, simgesel eylemler ve tartmalar, zellikle hareketlenmenin ilk dnemlerinde odak noktasnda yer alrlar. 46 Bu aba, ulusal aptaki medya organlar araclyla, darya doru da gerekletirilmitir. Alevilie toplumsal ve siyasal bir gereklilik salamak, onun adna talepler dile getirmek; btn bunlar, ona bir mana verilmesini gerektirir ve bir tasnif zorunluluunu da beraberinde getir(mitir). Ama badatrmac ve kendi iinde ayrmam bir fenomen olarak Alevilik hem inan, hem din, hem kltr hem de toplumsal ve ahlaki yaam sistemi tasnif abalarna kar ciddi bir meydan okumadr. Din, mezhep, tarikat, kltr, felsefe veya yaam biimi gibi allm ina edilmi ama doal diye alglanan kategoriler onun hakkn teslim edemez. Onun bu kategorilerden biri ierisine yerletirilmesi, hangi kstaslara gre toplumda bir yer talep edeceini belirlemektedir.
47

Bu balamda Alevi rgtlenmeleri iinde yer alan temsilcilerin beyanlar hareketin hem dna hem de iine ynelik olmaktadr. Her trl tavr al rnein Sivas olaylarnn Alevilere kar saldr

, , Massicard, E. (2007). Trkiyeden Avrupaya Alevi Hareketinin Siyasallamas. stanbul: letiim Yaynlar.

45 46 47

29 olarak yorumlanmas tavr sahibini kendine zg bir anlam sistemi, Aleviliin anlam sistemi ierisine yerletirmekte, Alevilik bu dzeyde sadece teki kavramlardan (ifade zgrl, laiklik, insan haklar vb.) ayrl ile tanmlanmaktadr. Bununla birlikte bu olaylar ikinci bir dzeyde, Aleviliin yklenmesi gerektiini dndkleri manay temsil etmeye uraan Alevi rgtlenmeleri arasnda youn bir rekabete yol amtr. 48 Alevilikle ilgili en sert tartma slamla ilikiler konusunda yaanmaktadr. Alevilik slama m aittir, ona gre nasl bir yer igal etmektedir. Alevilik tanmlarn dini eksen etrafnda yaplandranlar bu konuda gr ayrl iindedir. Bazlar Alevilii Muhammedin tebli ettii ve Alinin de uygulamaya alt gerek slam olarak grmektedir. Bakalar ise dinsellik boyutunu tamamen inkar etmeseler bile ona bu kadar merkezi bir yer verilmesinden rahatszlk duymaktadrlar. Onlar Aleviliin slama gre zglln farkl terimlerle tartmay tercih ederler. Alevilii slamn eitli, ama meru dallarndan biri olarak grrler 49 . Burada asl sorun Alevilerin, Alevilie getirdikleri yorumlarn trleridir. Ayrca ok geni bir siyasi yelpazeye dalm olan Sunni/slamclar karsnda Alevilerin de slam, kendi politik tercih ve amalar dorultusunda yeniden tanmlamalar sz konusudur. Aleviliin temelinde slamdan slam ncesi inanlara kadar pek ok dinsel, etnik ve kltrel enin katksna ve karmna da iaret eden ve bu zellii ile Aleviliin senkretik yann vurgulayan grlere rastlanmaktadr. Alevilii slamla, iilikle, Hristiyanlkla, amanizm, Maniheizm ve Zerdtlkle ilikilendiren, din d (Alisiz) bir Alevilik yorumu da sz konusudur. 50 Bu gre gre Alevilii yalnzca dini adan kavrayamayz. Alevilii anlamak iin, onun etnik bir ynnn de olduu gzden uzak tutulmamaldr. Farkl gruplarn

, Massicard, E. (2007). Trkiyeden Avrupaya Alevi Hareketinin Siyasallamas. stanbul: letiim Yaynlar.
50

48 49

Bulut, F. (2007). Alisiz Alevilik: slamda zgrlk Aray-1. stanbul: Berfin Yaynlar

30 birbirleri zerine olan sylemleri ile kendi kendileri hakkndaki sylemleri de etnik kimlii biimlendiren nemli zelliklerdendir. 51 Alevilikte topluluun srekliliinin nemli bir yer tutmas, grup ii evliliklerin yaygn olmas ve ancak Alevi ana babadan olan ocuklarn Alevi olarak kabul edilmeleri vb. rneklerle de netletirilebilecek bu kendi-d na kapallk olgusu, bizi etnisite kavramn Alevilik balamnda ele almaya gtrmektedir. 52 Bugn gelinen noktada Aleviliin, Trkiye toplumunun ou tarihten gelen, kimi de yeni birok siyasi, sosyal ve ekonomik sorunundan ayr dnlemeyecek ok boyutlu bir konu olma zelliini srdrdn ifade edebiliriz. Bu almada 1980lerin sonu ve 1990larn bandan itibaren vakf, dernek, dergah gibi kurumlarda bir araya gelen Alevi rgtlerinin Alevi kimliini kamusal alanda temsili konusu incelenecektir. Gnmz Aleviliinde zt rnekler olarak kabul edebileceimiz Cem Vakf ve Pir Sultan Abdal Kltr Derneinin, ncelikle kurulu tariheleri anlatlacak, daha sonra eitli yaynlar ve her iki kuruluunda ynetim dzeyindeki kiilerin grleri irdelenerek deerlendirmeye allacaktr.

51,52

Okan, M. (2004). Trkiyede Alevilik. Ankara: mge Kitabevi

31

2. BLM RNEK ALEV KURUMLARI: PR SULTAN ABDAL KLTR DERNE ATAEHR UBES VE CEM VAKFI GENEL MERKEZ
Daha nce vurguladmz Ataehir Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ve Yenibosna Cem Vakf bu blmde anlatacamz zellikleriyle bu almada rnek alan olarak seilmilerdir. 2.1. PR SULTAN ABDAL KLTR DERNE ATAEHR UBES 1976 ylnda Banaz Kynde Pir Sultan Abdal adyla bir dernek kurulmutur. 12 Eyll 1980 askeri darbesinden sonra dernek kapatlmtr. 1988 ylnda Pir Sultan Abdal Kltr Dernei adyla dernek yeniden kurulmutur. Genel Merkezi ve 61 ubesi Alevi-Bektai federasyonuna baldr. Alevi-Bektai Federasyonuna ayrca Alevi Kltr Dernekleri Genel Merkezi ve 102 ubesi, Ankara Cem Kltr Evleri Yaptrma Dernei, Seyit Garip Musa Sultan Kltr Dernei, Bozyk Hac Bekta Veli Kltr Sosyal Dayanma Dernei, Yalncak Sultan Kltr Tantma Yaatma Trbe Onarma Yaatma Dernei, Hacbekta Kltr ve Yardmlama DerneiTadelen, Hubyar Sultan Alevi Kltr Dernei, Kayseri Hac Bekta Dernei, Kayseri Alevi Kltr Merkezi Dernei, Alevi Bektai Kltr Tantma DerneiNarlidere, amh Hseyin Abdal DerneiSivas, Ktahya Hac Bekta- Veli Kltr Ve Sosyal Yardmlama Dernei, Atakent Cemevi Kltr Merkezi Yapma ve Yaatma Dernei, Topu Baba Anma Yaatma Kltr ve Sanat Dernei, Piribaba Kltr Dayanma Dernei, Hseyin Gazi Dernei, Torbal Alevi Bektai Kltr Dayanma Yardmlama Dernei, zmir Alevi Yol Dernei, Gven Abdal Aratrma Eitim Kltr ve Tantma Dernei, Kestel Hac Bekta Veli Kltr Tantma

32 ve Sosyal Yardmlama Dernei, Adaky Hac Bektai Veli Kltr Tantma ve Sosyal Yardmlama Dernei, zmir (Balova) Alevi Bektai Dernei, Didim Alevi Bektai Kltr Merkezi ve Cemevi, orum Alevi Kltr Merkezi Dernei, Erenler Kltr ve Dayanma DerneiKahramanmara, Antalya Abdal Musa Kltr ve Tantma Dernei, Boazii Alevi Kltr Dernei, Kbrs Pir Sultan Abdal Kltr Dernei, Firuzky Hac Bekta Veli Kltr Tantma Dernei, Hac Bekta Veli Kltr Dernei baldr. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Ataehir ubesi 1995- 1996 yllarnda kurulmutur. Balangta baka yerlerde kira vererek enformel olarak faaliyetlerini yrtm, 2001 ylnda u anda mekan olarak kullanlan Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Ataehir ubesi olarak kurulmutur. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinin Trkiyede 70e yakn ubesi var, Diyarbakrdan Samsuna kadar lkenin birok yerinde, stanbulda da 11 ubesi bulunmaktadr. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Ataehir ubesi, stanbulun Anadolu yakasnda Ataehir ilesine bal Mustafa Kemal Mahallesinde bulunmaktadr. 2 Eyll 1977 ylnda 1 Mays Mahallesi adyla kurulan mahalle, 1984 ylnda Mustafa Kemal Mahallesi ismini almtr.1 Mays Mahallesi 2009 yerel seimlerine kadar mraniye ilesine baldr. 1 Mays Mahallesi 2009 yerel seimlerinde nce otobann yaplmasyla fiziksel olarak drde blnm,2009 yerel seimlerinden sonra drt ayr mahalle haline gelmi, pei sra bu mahallelerden ikisi bir ileye dier ikisi de baka bir ileye balanmtr. Ataehire, kiidir. 53 Mustafa Site Kemal ve Mahallesi veAk Veysel Mahallesi Mahallesi Esenevler Mahallesi mraniyeye

balanmtr. 1 Mays Mahallesinin bugnk nfusu yaklak 14.635

Ataehir Belediyesi. (t.y.). Eriim: 4 Nisan 2011, http://yeni.atasehir.bel.tr/DirectorateDetail.aspx?DirectorateId=19

53

33 Pir Sultan Abdal Kltr Genel Merkezi tznde amacn u ekilde belirtmitir: Pir Sultan Abdal'n yaam ve felsefesi dorultusunda sosyal, kltrel almalar yapmak, bata Anadolu Alevi kltr olmak zere, tm kltrleri yaatmak, gelitirmek ve yaymann yan sra demokrasi, laiklik, hukuk devleti ve insan haklar gibi deerlere sahip kmaktr. 54 Dernek amalar dorultusunda konferans, seminer, panel, sempozyum, semah, mzik, saz, tiyatro, halk oyunlar, eitim ile ilgili almalar, aratrma, gezi, toplant, sergi, fuar, festival gibi gsteri ve etkinlikler dzenlemekte ve yaynlar karmaktadr. Ayrca tznde almalarn rk, dil, inan, cinsiyet ve siyasal ayrm gzetmeden srdreceini taahht etmektedir. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Genel Bakan Avukat Fevzi Gmtr. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Ataehir ubesinin bakan Metin Arslandr. Ynetimi, Ynetim Kurulu, Denetim Kurulu ve st Kurul delegelerinden olumaktadr. Ynetim Kurulu 7 kiidir, toplam 7 asl 7 yedek olmak zere 14 kii bulunmaktadr. Denetleme Kurulu 3 kiidir, toplam 3 asl 3 yedek olmak zere 6 kiidir. Dernein en son kaytlara gre 1607 yesi vardr. Cemevinin tm masraflar yelerin aidatlaryla karlanmaktadr. Balarn %40 Ankarada bulunan genel merkeze gnderilmektedir. Cenaze arac iin tutulan ofr ve ynetimde yer alan cemevinde gerekletirilen cenaze ve yemek ileriyle ilgilenen kiiye cret denmektedir. Dernein binas iki katldr. st katta ynetim odas ve cemevi yer almakta, alt katta ise morg ile cem ayininin ve cenaze yemeklerinin verildii bir aevi bulunmaktadr. Cemevinin yapld yer 150- 200 kii kapasitelidir.

Pir Sultan Abdal Kltr Dernei. (t.y.). Eriim: 3 Nisan 2011, http://www.pirsultan.net/kategori.asp?KID=4&ID=26

54

34 naat halinde ikinci bir bina bulunmaktadr. Cemevi yneticileri kendi imkanlaryla iki katlk bir bina yapmlardr. Binann tamamlanmas iin Ataehir belediyesinden sz alnmtr. Ancak henz binaya ynelik bir alma balatlmamtr. Bu binada semah, saz, rencilere ynelik kurslar yaplmas planlanmaktadr. 2.2.YEN BOSNA CEM VAKFI 27 Mart 1995 ylndan itibaren faaliyet gsteren bir vakftr. Kuruluundan itibaren genel bakanln uluslararas hukuk profesr zzettin Doan yrtmektedir. Genel merkezi stanbulun Avrupa Yakasnda Bahelievler ilesine bal Yenibosna mahallesindedir. Cem Vakfnn genel merkezine bal 15 cemevi bulunmaktadr. Adyaman, Antalya, Erzincan, Tercan, Malatya, Sivas, Ankara, Kocaeli ve Aydn olmak toplam 10 ubesi faaliyetlerine devam etmektedir. Vakf, Ynetim ve Denetim kurulu olmak zere 35 kiiden olumaktadr. Vakfn gelir kaynaklar balara dayanmaktadr. Vakfn amac, zellikle tasavvuf kltrnn aratrlmas, ortaya karlmas, gelitirilmesi ve korunmas, lkemiz kltr hayatnn uluslararas kltr deerlerine katkda bulunmas amac dorultusunda seminer, brifing, konferans, tartma, sohbet toplantlar dzenlemek, kltrel faaliyetlerde bulunmak, ayn amala alan gerek ve tzel kiilere yardmc olmak, hibir din, dil, cins, renk rk ayrmn yapmakszn, yetenekli fakat maddi imkandan yoksun rencilere her trl eitim, retim ve barnma olanaklar ile ada bir toplumda gerekli sevgiyi gelitirmek ve dayanmay salamak amacyla birletirici bir istikamette katkda bulunmaktr. Genel merkez binas 5 katldr, katlarda srasyla Aevi, Genel Mdrlk, Alevi-slam Din Hizmetleri Bakanl, kurslar ve cemevi bulunmaktadr. Alevi-slam Din Hizmetleri Bakanlnda 7 dede grev yapmaktadr. En

35 st katta yer alan cemevinin iki girii bulunmaktadr. Sa kapdan kadnlar, sol kapdan erkekler cem yaplan salona girmektedirler. Salon 1000- 1500 kiiyi alacak kapasitededir. En alt katta cenaze faaliyetlerinin yrtld ve morgun bulunduu bir alan bulunmaktadr. Cem baladktan sonra her iki kapda da kapc bulunur, cem bitene kadar kimse darya kamamaktadr. 2.3.FARKLI ALEVLK ALGILARI Alevi ve Alevilik kimlii tanmlamalarnda Alevi rgtleri arasndaki benzerlik ve farkllklar Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ile Cem Vakf zerinden incelenecektir. Her iki kuruluun yneticilerinin Alevi ve Alevilik kimlii tanmlamalar Pir devletle Sultan kurduu Kltr iliki balamnda ile Cem farkllk Vakf gstermektedir. Abdal Dernei

yneticilerinin kltrel ve siyasi gemileri bu tanmlamalar da etkili olmaktadr. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei yneticilerinin ii ya da memur olduu grlmektedir. Cem Vakfnn ncelikle genel bakan zzettin Doan uluslar aras hukuk profesrdr, dier ynetim yeleri ise zel irkette ya da memur olarak almlardr. Kimlik tanmlamalar Aleviliin slam ii mi d m olduu, cemevlerinin statsnn ne olmas gerektii, devletten talepleri noktasnda odaklanmaktadr. Bu balamda her iki kuruluun devletle olan ilikilerine gre hem kendilerini hem Alevi kimlii tanmlamalarnn farkllat detayl olarak incelenecektir. 2.3.1. Alevi kimlii- Alevilik slam ii mi slam d m Alevi kimliinin tanmlanmas Alevi rgtlenmeleri arasnda en nemli tartmalardan birisini oluturmaktadr. Aleviliin z ne ilikin bu tanmlama ayrca Aleviliin nasl temsil edilecei noktasn vurgulamaktadr. Bu tartmalar Aleviliin Hz. Aliyle balants, bir inan

36 m bir yaam biimi mi bir felsefe mi olduuna dair grler ve tanmlamada en ok dile getirilen Aleviliin slam ii mi yoksa slam d m olduu konularna odaklanmaktadr. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ile Cem Vakf Alevi kimliinin tanmlanmas noktasnda benzerlikler olmasyla beraber genel olarak kart grlere sahiptir. Alevi ve Aleviliin tanmlanmas ile ilgili yaplan grmelerde, Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ve Cem Vakf, Aleviyi Hz. Muhammed ve Hz Aliyi seven, Ali taraftar, Ali evine bal kiiler olarak genel bir tanm yapmaktadrlar. Aleviliin ise insan sevgisine dayanan bir inan, yaam tarz ve felsefe olduu konusunda fikir birlii bulunmaktadr. Ancak bu tanmlarn detaylarnda ve yorumlamalarda farkllklar gze arpmaktadr. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinden ynetim kurulu yelerinden biri Alevilii yle ifade etmektedir: Hz. Peygamber ve Hz. Aliye itaat edenlere, onlar sevenlere alevi denir. Aliye alevi denmez, Ali evine bal kiilere Alevi denir. Ehl-i beyti seven kiilere denir. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinden bir dede ise Aleviliin batini ynn vurgulayarak Aliyi tanmlamtr: Aliden nce hibir ey yoktu, ali evvelidir, o srdr, cenab- Allahn en gzel srlaryla donatlm, Hz. Peygamberimiz de keza, peygamberler Hz. Muhammede kadar hep Batni yoluyla gelmitir. 124 peygamber gelmitir, dedemizin belirttii gibi Hz. Peygamber zamannda aikar gelmitir. Ali demek Allah demek, Alinin ismi Allahtr, Ali dediimiz, Kurana bakn, bir gn Sultan Ahmet

37 camisine giderseniz orada kapda yazyor, Allahn 7 tane ismi vardr ve en eyde de Ali koymu, Allahn bir ismi de Ali dir, bu u demek deildir, biz Aliyi Alevi sureti olarak Aliyi biz hak biliriz. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinin karm olduu Pir Sultan Abdal Kltr Sanat Dergisinde de Aleviliin z olarak grlen Ali kavramnn benzer bir ekilde tanmnn yapld grlmektedir. Aydn da, Alevilii Snnilik ve iilikden ayrm, onun z n belirlemek iin tanr, insan, inan ve toplum tasarmna bakarak konulabilecei belirtilmitir. z anlatrken Ali kavramndan balamann doru olacan vurgulamtr: Ali, Alevilii dier tm inanlardan ayran alamet-i farika olmak yan sra, ayn zamanda bugn yaanan kendi i ayrmalarn da belirleyen anahtar kavramdr. Alinin lm sonras Aliye atfedilen szler ve yaamna dair olumluluklar zerinden belirlenecek bir Alevilik, Alevilik gereine uygun dmeyecek, dahas Alevi felsefesi asndan alamaz sorunlara neden olacaktr. nk buradaki grece olumluluklar, yukarda da iaret ettiim gibi eriat gelenei iinde ve ona kyasla belirlenen olumluluklardan ibarettir. Oysa Aleviliin inan tarihi, bizzat eriatn, bir btn olarak reddi ve ona kar direni zerinden biimlenmitir. Dahas Aleviliin Ali imgesi, sz konusu bu tarihsel Alide olmayan, Onu niteliksel olarak aan zellikler tar. 55 Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ynetim kurulu yeleri ile dedeler arasnda Alevilik-slam arasndaki iliki konusunda farkl yorumlar bulunmaktadr. Aleviliin slam ile olan ilikisini, ynetici yelerinden biri,sre iinde oluan olaan bir etkileim olarak deerlendirmektedir:

55

Aydn, E., (2005). Alevilik-slamiyet likisi. Pir Sultan Abdal Kltr Sanat Dergisi, 59, 19- 86.

38 Alevilik bir yaam felsefesi hem inansal hem kltrel birok inantan etkilenmi, iyi yerlerini alm, deiime ak olan, kendini deitiren yenileyen, en son slamiyet ile bulumu. Ayrca Anadolu Aleviliinin ran iiliinden farkl olduunu belirtmi ve eklemitir; Alevilik insanda ne ararsan kendinde ara sen iyiysen doruysan tahakkuk dediimiz insanlar sana sayg gsterir seni nc nder grr senin huzurunda seni yaratana ister madde, g de, ister Allah de bu da nemli deil insana taparlar znde insan vardr. Alevilikin insana inanlr budur yani Alevilik. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinden bir dede Aleviliin slam olduunu belirtmi, ancak Snnilerden farkl bir slamiyet yorumu getirmitir: Alevilik slamiyetin temelidir. Adem sofullah bir islamdr. slam demek o gnk artlarda 1400- 1500 l yllara kadar nceki islamda insanlarn zgrlne sayg gsterip eler arasnda ayrmclk olmamak artyla yetimlere fakire fukaraya yardm etmek zalimlerin karsnda durmak slam dini budur. slam hep vardr, ademsofullah da keza aynsn uygulamtr. Yani Ademden Hz. Muhammede kadar gelen Nebilerimiz slam, ama bunlarn bahsettii slam deil. slam belki de Musevice Yahudice, slamn farkl bir ismi vardr. Btn slam felsefi kltr budur. Tasavvufudur.Lakin belli bir ey koyarsak slam olarak girmi olur ama biz tabii, Musa da bir slamdr dediimizde o zaman neden Yahudi oldu. Yahudilik nedir, Hz. sa iin dediimiz zaman neden slam ismini koymad diye cevap verebiliriz. Sadece getirdikleri sreler slama uygundur. Dier bir dede Ali nin kim olduuna ilikin tanmlamasyla slamiyet ile ilgisine gnderme de bulunmutur: 124 peygamber gelmitir, dedemizin belirttii gibi Hz. Peygamber zamannda aikar gelmitir. Ali demek Allah demek, Alinin ismi Allahtr, Ali dediimiz, Kurana bakn, bir gn Sultan

39 Ahmet camisine giderseniz orada kapda yazyor, Allahn 7 tane ismi vardr ve en eyde de Ali koymu, Allahn bir ismi de Ali dir, bu u demek deildir, biz Aliyi Alevi sureti olarak Aliyi biz hak biliriz. Yine Pir Sultan Abdal Kltr Derneinden yneticilerinden biri Aleviliin felsefi boyutuna vurgu yapmaktadr: Bununla ilgili ok farkl yorumlarda var mesela slamn ok ncesinde de binlerce yllk gemii olduu syleniyor, Kzlbalktan Alevilik tredi bunu sylyorlar farkl yorumlanyor. Dnyann neresinde olursa olsun ezilen eyleri kabul etmi, Aliye de hakszla uradndan inanyor Aliyi alyor. Yani o ilerici mcadeleci olduundan Alevi toplumu ondan dolay Aliye farkl bakyor. Aleviliin gemiten itibaren slamiyete kar konumlan her zaman nemli bir yer tutmutur. Alevilik devlet ile ilikilerinde de kamusal alana kendini sunumunda da slam erevesinde ele alnmtr. Aleviliin z tanmlamas ayrca kimliin kendini iten tanmlanmas haricinde da da kendini tanmlamas demektir. Bu nedenle yaplacak her tanmlamann siyasi tarafnn olduunu gstermektedir. Bir grmeci bu ekilde tanmlamalar yapmann ayrlk a neden olacan belirtmitir: Aleviliin bence bir tanm olmamal, Alevilii bir kalp iine sokarsak ok farkl bir eye gider, sizin sylediiniz eyi AKP Alevi almnda Aleviliin tanm iin bir dayatmada bulundu, neyse ki olmad, kurumlar bir araya geldi de Aleviliin bir tanmn yapmadlar. Semavi din gkyzne ait, kitab olan, tek tanrl dinlere denmektedir. Semavi dinler Musevilik, Hristiyanlk ve slamiyettir. Cem Vakfndan hem

40 dede hem ynetim kurulu yesi olan grmeci, Alevilii semavi bir din olarak tanmlamakta,ancak semavi dine farkl bir yorum getirmektedir: Yani yaratandan tr yaratlann deerlendirilme halidir. Alevilik budur, semavi anlay, semavi dinde bu demektir, yersel anlay dini kltrleriyle gelenekleriyle yaad blgedeki oluumlaryla tanmlamak yersel bir anlaytr ama insan yaratcsyla deerlendirmek semavi bir anlaytr, gksel bir anlaytr.Ancak Alevilik yle bir inan ki kr krne iman etmeyen, itikat etmeyen bir inantr. Tanyarak ilim, bilim, fen esasl. Cem Vakfndan dier bir dede Alevilii iilikin bir kolu olarak belirtmitir: Alevilik bata Hz. Peygamber dneminden sonraki dnemde Hz. Aliye, ia demiler Alevilere, daha sonra onlarn arasnda eliki knca ikiye blnnce o gruplar Hz. Ali tarafndan olan insanlara Ali evi Ali taraftar, Aleviler o anlamda bu ismi koymular bize gelene kadar Alevilik olmu, Alevi deil de Alevilik olarak gelmi. Cem Vakfndan dier bir grmeci Aleviliin slamiyetten farkn slamn yorumlanmas balamnda kurmaktadr: Ben Alevilikte eyi ok seviyorum, zahiri ve batni diye ayrlyor ya, bu bana batni ksm gibi geliyor olayn. Ben yle yorumluyorum. Tabii ki Hz. Hseyin de bir insand. Ama gerekten vermek istedii mesaj nedir? Sadece bir mazlumu temsil etmek mi? Yok. O da var. Sadece insann doru mesajn m vermektir? O da var. Zalime boyun ememek midir? O da var. Cem Vakfnn 5. Uluslar aras nan nderleri Toplants ile ilgili yaynnda da Alevilik slam olarak tanmlanmaktadr:

41 Alevi/Bektai slam anlay; slam iinde kendi ibadet, inan kural ve kaidelerini, ritellerini eitli kalplar eklinde oluturmu, birbirinden eitli nedenlerle farkl grnmlere sahip olsalar da cem, semah, dede, baba, ocak, msahiplik, muharrem orucu, hzr vd. ok nemli ibadet uygulamalarnda ciddi sistemler gelitirmi, Kuran gibi, Buyruk gibi, ulu ozanlarn ve dnrlerin grleri, szleri, iirleri, deyileri gibi belli kaynaklar kendilerine rehber edinmii bu sistemlerle yaamlarn srdrm bir inan btnldr. 56 Alevi slam anlay; ok farkl inanlarn, kltrlerin etkisi altnda ok geni bir corafyada ve biraz da uzun bir zaman diliminde ana yapsn olutururken, temellerinde Trk/Krt gibi birbirine olduka yakn ulus aidiyetleri, Mezopotamya/Anadolu/Balkanlar gibi birbirine ok yakn zengin corafi yaknlklar, yine Trk, Krt, n Asya, Mezopotamya, Balkanlar, Anadolu gibi ok zengin ve derin kltrel platformlarn yer ald geni sahada olumu bir byk yapdr. 57 Her iki kurulu Alevilii slama kar konumlandrmasyla farkllayorlar. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei slamiyetin etkilerini yadsmamakla beraber Alevilii onun bir paras gibi yorumlamamaktadr. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinden bir grmeci: slamla ilikisi sonuta Aleviliin slamdan nceki birok dinden, amanizm gibi etkilenen, slamiyet ile de banda bulumasyla beraber, ite Hz. Muhammedden sonra halifelik zerinden balayan ayrma, bu noktada da tam bir buluma denilemiyor ilk srelerinde, tam bir buluma deil ama onun zerinden de Aleviliin kendinden o dinden de br dinlerden de iyi yanlarn alp, etkilenip farkl bir inancn farkl bir kltrn ortaya kmas.
56 57

, Cem Vakf. (2010). 5. Uluslararas nan nderleri Toplants. stanbul: Cem Vakf Yaynlar.

42 Tam bir slam diyemeyiz onlarn uygulad ok farkl onlarn uygulad slamiyet anlayyla bizim baktmz yaptmz eyler ok farkl, arada dalar kadar fark var. Hani kuran dualar sureleri, kurandan Hak, Muhammed, Ali. Muhammedi ya da Aliyi anar ama mesela Alevi toplumu meri Osman sevmez ocuklarna isimlerini takmaz, yani bunlarn sorumlusu muhataplarn bunlar olduunu bu noktada tamamen bu srete taht kavgas gibi halifelik yar gibi Hz. Muhammedden sonra balayan bir sre slamiyetin ilk dnemlerinde balayan, sonradan ite mer ve Osman zerinden balayan Alevileri dlayan onlarnda katliamlara maruz kaldklar saldrya uradklar katklar ve kendine gre o slamiyetle beraber o srele beraber gemite yeni bir anlay znde dn gibi ama Kurana inanrlar ey yaparlar. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinden dier bir grmeci de ayn ynde fikirlerini belirtmitir: Bana gre de baktnzda mantk olarak aleviler slamiyetten nce de varlar, dinlerden etkilenmi bunlarn etkilerini grebiliyorsunuz bir amanizm Alevilikte baktnz zaman Zerdtlk, aman birok eyin izlerini tayor slamiyetle tantn slamiyet ncesi olduunu dnyorum. slamiyetten de etkileniyor kendi ritellerine gre yorumluyor. Belki o yaamn sorunlar olmasayd farkl bir gidiatta olabilecekti, o yaam srecinde Alevilik kendine gre biim alyor, yaadklar. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinden yine bir grmeci, Anadolu corafyasnda kendine zg eitlilii nedeniyle slamiyetten nce birok inan olduunu, birok inann slamn etkisinde kaldn, bunun Alevi topluluunda da olduunu belirterek:

43 slamiyet yeni oluuyor, bir slamiyet, bir ey yok, inanmayan var, puta tapan var, birok inan var o blgede Alevi denilen toplulukta var, bu noktada o yeni srele slamiyetle Ali zerinden buluan ama bulumann olmad Hz. Muhammedin lmnde sonra, mer Osman halifelikten sonra bir etkileime getii bir sre. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Aleviliin slamiyetten etkilendiini ancak slamiyet olmadn belirtirken, onun slamiyetten daha eski ve daha evrensel bir inan, felsefe ve yaam biimi olduunu vurgu yapmaktadr. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinden bir grmeci: nan boyutu felsefi boyutu olan bir kltr olarak gryorum, slam dininden daha farkl bir yaam biimi, inan boyutu cemlerde yerine getiriyorlar, slamdan farkl. Alevilik slam deil, ondan nce bin yllk bir gelenek var, ben o gelenei benimsiyorum. Alevi rgtleri Aleviliin tanmlanmasnda da siyasi bak ile ilikisini de kurmaktadr: Onun felsefesi, sosyalizmi yaam bilmem ka bin yl nce. Aleviliin slamla yorumlanmasnn asimilasyona bal olduu, bundan dolay farkl Aleviliklerin olduu belirtilmitir: Bugn Aleviliin iine slam girmi, ona da bir ey diyemezsin, katliam normal yani, asimilasyon olmas normal, ona ramen Alevilik damarn bulmu, gerek yolunda yryor, zzettin doan Alevilii deil, Pir Sultan Alevilii, FermaniAltunun deil. Alevilik tanmlar ile ilgili Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ile Cem Vakf arasnda farkllklar gzkmektedir. Kamusal alanda Alevi kimlii rgtler zerinden temsil edilmektedir. Ancak Pir Sultan Abdal Kltr Derneinden ynetim kurulu yesi bu farklln Aleviler arasnda olmadn vurgulamaktadr:

44

Farkllk yok aslnda, cem vakfna giden alevi ile buraya gelen alevi ayn alevi, ayn retiyi aldlar, zzettin Doann kafas farkl. 2.3.2. Cemevleri, Cem in tanm, Cem ayinleri ve dier faaliyetler Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ile Cem Vakf Aleviliin inan boyutunu oluturduu ve topluluun temel pratii, toplumsal dzeni asndan cem ayinlerinin neminin farkndadrlar. Cemevlerinin de iin cem bir ayinlerinin ihtiya gerekletirilmesi, ibadetin da

gerekletirilmesi

olduundan her

iki kurulu

cemevlerinin yasal stat kazanmas noktasnda hem fikirdirler. Cem ayini ve cemevi ile ilgili grlere gemeden nce Cemin tanmnda yola kmakta yarar vardr. Cem Vakfndan bir dede cemi slamn zerinden tanmlamaktadr: Cem aslnda slamdaki tevhid olgusunun addr yani slamda tevhide uygun anlay cemdir, tevhid inancnn dourduu ibadet ekli cemdir. Cem insan vahdeti vcuda cem birliine getirmektir, can birliine getirmektir, ekil okluundan kurtarp can birliinde insanlarn birbirine ulama halidir. Yani benim canm acdnda sen duyacaksn ben zldmde sen duyacaksn, insanlktan hi birbirinden ayrlmadan, ya o Hristiyan bize ne demeden can birliine ulaan herkesin onun cannn acsn duymak birbirine yardm etme hali insandan birbirini ayrtrmadan ona davran ya da hal btnl iinde yaklama halidir. Kadn erkek yoktur, imdi bizim aklmzn kadn erkei var m. Cem Vakfndan dier bir grmeci tanmlamasnda cemin tarihsel olarak kna gnderme yapmtr. Yine ayn ekilde slamn bir paras olduunu vurgulanmaktadr:

45

Hz peygamber mira dnnde krklar meclisine uradktan sonra, krk tane evliyann topland Hz. Fatmann evinde topland, kendi aralarnda yaptklar ibadete katlr, ibadet Hz peygamberle beraber devam ettirilir zamanla Hz peygamber bunu devam ettirmitir. O ibadet ismi cemdir. Krklar meclisindeki o semah ibadetini grnce kendi de katlm olur ve daha sonraki dnemlerde Hz peygamber bu semah devam ettirmitir. Biz semah duas verirken bize semah balayan Hz. Muhammed Mustafann diyoruz nk semah o bize balad. Krk kii bu semah yaparken Hz. Peygamber bu semah herkese yaymtr, herkese yapmasn sylemitir, odur budur alevi toplumu cem evlerinde semah dner semah ibadetini yerine getirir o tarihten bugne kadar biz semahmz devam ettiriyoruz. Gnmzde Alevi rgtleri arasnda mekansal koullarn uygun olduu her rgt cem ayini dzenlemektedir. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ile Cem Vakf haftada bir cem ayinleri dzenlemektedir. Alevi geleneinin bir paras olarak cem ayinlerinin yaplma skl, biimi, ayinde okunan dualar noktasnda iki kurulu arasnda farkllklar gze arpmaktadr. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinde cemler hemen hemen her hafta yaplmakta, yazlar skl azalmakta ayda bir olmaktadr. Bir grmeci: Sonuta byk ehirlerdeki Alevilik farkl tabii biraz da eyden kaynakl, devletin asimile etmesinden. Alevilerin stnde oynad oyunlar bunlar ve Cem Vakf tarz zerinden cemleri be vakit namaza dntrme gibi, bugn Anadoluya bakarsanz toplumun isteinden dolay, bana kalrsa kn 7-8-10 kere olmayabilir, ayda bir kere yaplmas yeterlidir.

46 Pir Sultan Abdal Kltr Dernei bir ynetim kurulu yesine gre cemlerin her Perembe gn yaplmasnn anlam udur: Anadoluya baktnz zaman cem yaplacak diye bir ey yok burada biraz da dediim gibi devletin eitli yanda Alevi rgtlerini yaratmas bunlarn zerinden toplumu ynlendirmesi ile oluan eyler. Farkl yerlerde Cem Vakfna bal yerlerde yaplyor byle bir talep de var tabii, onlara kalsa her gn yapacaklar cemi zaman iinde, belki din biraz da insanlarn kullanabilecekleri kullandklar ynler. Kylerde evlerde yaplan cem ayinleri, kent koullarnda deiiklie uramtr. Kentlerde Alevilerin toplu halde buluacaklar evlerin yeterli byklkte olmamas, ulam skntlar gibi nedenlerden dolay genellikle cem ayinleri cem evlerinde dzenlenmektedir. Bunun dnda hala evlerde de cem ayinleri yaplmaktadr. Cem Vakfndan bir dede: aa yukar her Perembe cem yapyoruz, her Perembe yaplan cemin herkesin girebildii birlik cemi, her ocan talipleriyle kendi ilerinde yaptklarn ve bunun bir mekana bal olmadn sylyor. Buralarda yapyorlar yine cem evlerinde yapyorlar ya da herhangi bir evde yapyorlar. Alevilikte ibadeti yaptn her yer cem evidir. Alevilikte belli bir ibadethane artlanmas yoktur. Buraya da geliyorlar burada hem yemeini yapyor hem kurbann kesiyor yukarda zel cemlerini yapyorlar. Her iki cem evinde de her perembe yaplan cem ayinlerinde halkn katlm olduka youndur. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei cem evi en fazla yaklak 150- 200 kii almaktadr. Normal zamanlarda 80- 100 kii katlm olurken, zel cem ayinlerinde (Muharrem ay, Hzr orucu vb.) katlm 150- 200 kii olmaktadr. Cem Vakfndaki cem evi yaplan yerin

47 kapasitesi 1000- 1500 kiidir. Ayn ekilde zel cem ayinlerinde katlm bu sayya ulamaktadr. Cem ayinleri dnda cenaze ileri, cenaze yemekleri, yresel cemler ve kurslar dzenlenmektedir. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinin bu etkinliklerde halk kurulua bata bulunmaktadr. Mesela cenaze masraflar bu balardan karlanp cenazesi olan kiinin ailesine ve yaknlarna katk salanmaktadr. Ayrca her gn gelen, giden geleni arlayan, kurulutaki ileri dzenleyen kadna ve cenaze arac kullanan ofre balarla belli bir cret verilmektedir. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ile Cem Vakf yalnzca inansal dzeyde faaliyetler yapmamaktadr. Bunun yan sra Cem Vakf dedelik, semah, kuran kurslar vermekte, ayrca genlik ve kadn komisyonlar bulunmaktadr. Din derslerinde, dinler tarihi, slam tarihinde Alevilik, ayrca da cem ayinlerinin iinde 12 hizmetin verilmesi konusunda kurslar dzenlemektedirler. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei buna benzer faaliyetleri gerekletirmek istemekte, ancak mekan inaat halinde olduundan u anda gerekletirememektedir. Cem Vakf, bu faaliyetlerin dnda da kurulu amalar dorultusunda seminer, brifing, konferans, tartma, sohbet, toplantlar, kltrel faaliyetler yapmaktadrlar. Ayrca Cem TV ve Cem Radyosu araclyla Alevilik ile ilgili yaynlar yaplmaktadr. Alevilik ile ilgili yaynlar kartlmaktadr. Ayrca inan nderleri toplantlar dzenleyerek, dedeleri bir araya toplayp, syleiler dzenlemektedirler. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ise, Alevilerin sorunlar ve talepleri hakknda mitingler dzenlemektedirler. Alevi Bektai Federasyonu nderliinde Ayrmcla Kar Eit Yurttalk Hakk mitinglerinin birincisi 9 Kasm 2008 tarihinde Ankarada, ikincisi 8 Kasm 2009 tarihinde stanbulda, ncs 6 Mart 2011 tarihinde zmirde gerekletirilmitir.

48 Ayrca mahallede belli etkinlikler (p toplama, festivaller vb)

dzenlemektedir. 1 Mays Mahallesinin kuruluuna ynelik, Sivas ve Gazi olaylarna ynelik olarak anmalar yaplmaktadr. Merkezin kard yaynlar arasnda kitaplar, dergiler ve takvimler bulunmaktadr. Genel merkezden ubelere, ubelerden de halka datlmaktadr. Dergilerde ubelerin faaliyet raporlar, almalar anlatlmaktadr. 2.3.3. Alevilerin Sorunlar Ve Devletten Talepleri ki kuruluun yneticileri ile devlet tarafndan salanan destek ve engeller zerine konuulmutur. Kurucu ve yneticilerinin belirttiklerine gre Pir Sultan Abdal Kltr Dernei, devletten hibir destek almamaktadrlar. Cem evinin tm giderleri ye aidatlar ile karlanmaktadr. Bu konuda devletten bir destek de beklemiyorlar. Bu konuda bir grmeci grn u ekilde dile getirmitir: Desteklemekten ok yle diyebiliriz devlet katnda tannmasn hatta devletin Alevilerden zr dilemesini bekliyoruz. Alevilik hakknda artk karalama kampanyasn brakmasn istiyoruz. Eit yurttalk temelinde Pir Sultan Abdal Dernei cem evlerinin tannmasn, zorunlu din derslerinin kaldrlmas gibi taleplerinin demokrasinin bir gerei olarak yerine getirilmesini ve dier konulardan devletin elini ekmesini istemektedirler. Cem Vakf da Pir Sultan Abdal Dernei ile konu balklar dzeyinde devletten talepleri ayn olmakla beraber, konuya yaklam ve ierik anlamnda farkllamaktadr. Cem evlerinin ibadet yeri olarak tannmas noktasnda; ibadet yeri statsnn getirecei haklardan yararlanma olana salayaca ve yasal bir stat olmadnda uygulamada yaanan skntlarn ortadan kalkaca dncesiyle her iki kuruluta bu konuda benzer fikirleri paylamaktadrlar.

49 Cem evinde yrtlen faaliyetler ile ilgili yaanan skntlarla ilgili olarak Pir Sultan Abdal Derneinden bir grmeci durumu u ekilde dile getirmitir: Biz mesela burada cenaze ileri yapyoruz, ama bu yasaya bakarsanz yasa d, bu ileri yapacak yerler belli, mdahale edemiyorlar, ama ben cenaze aracyla giderken evirdiler,cem evi yazsndan dolay ceza yazdlar, niye iletmediniz, sonuta cem evi yasal deil, tannmad iin. Ayrca cem evlerinin yasal bir stats olmad cem evlerinin giderleri noktasnda da sorunlar yaanmaktadr. Ancak Pir Sultan Abdal Kltr Dernei bu hususunda devletten bir yardm beklememekle beraber Cem Vakf elektrik, su, doalgaz gibi harcamalarn kuruluun genel giderleri olduu iin bunlarn Diyanet leri Bakanlna ayrlan bteden karlanmasn beklemektedirler. Cem Vakfndan bir grmeci: Yasalardan kaynaklanan bir ey var, sz gelimi, 26 Temmuz 2008 tarihinde kan elektrik piyasas kanununa eklenen ek geici madde var. Burada yle bir hkm var, yani dediim gibi bu yasa daha 2008, daha 3 yl dolmam bir yasa. Yasada trnak iinde yle diyor, halkn ibadetine ak olan, cretsiz girilen yerlerin aydnlatma giderleri diyanet ileri btesine konulan denekten karlanr. Kriter ne, halkn ibadetine ak olacak ve cretsiz girilecek. imdi bunun zerine biz diyanet ilerine dileke verdik, dedik ki yani biz halkn ibadetine ak cem evimiz, ister alevi ister Snni, kim gelirse gelsin, isterse Hristiyan gelsin biz kapda yoklama yapmyoruz, cret de almyoruz. O nedenle biz bu yasann tam da kapsamna giriyoruz. u elektrik giderlerimizi karlayn.

50 Pir Sultan Abdal Kltr Dernei kuruluun genel giderlerini ye aidatlarndan, cenaze ilemleri iin gelen gelirden ve halkn balarndan karlamaktadr. Cem Vakf balarla giderlerini karlamaktadr. Ayrca Pir Sultan Abdal Kltr Derneinin binasnn tapusu

bulunmamaktadr. 1 Mays Mahallesinde bulunan dernek, igal edilmi bir yer olduundan mahallenin genel yaps itibariyle ou yerin tapusu yoktur. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei yapt mitinglerde bu taleplerini eit yurttalk temelinde dile getirmektedirler. Bir grmeci: Vergi veriyoruz, askere gidiyoruz, ama hibir eyden

yararlanamyoruz eit bir ekilde, sorun da zaten buradan balyor, yaplan mitingler eit yurttalk temelinde bizde bu lkede yayorsak, vergi veriyorsak, askere gidiyorsak ayn ekilde biz de toplum olarak bu imkanlardan yararlanmak istiyoruz. Ayrca Pir Sultan Abdal Kltr Dernei laikliin olduu bir lkede devletin btn dinlerden elini ekmesi gerektii dncesindedir. Bir grmeci: Bu lke hibir zaman laik olmad, bu lkede gerek anlamda laikliin gelmesini, devletin btn dinlerden elini ekmesini istiyoruz. Devletin tek devlet, tek millet, tek din ve tek vatanda syleminden kanmasn gerektiini belirtmilerdir. Bu balamda yurtdndan bu yapnn farkl bir ekilde ilediini, devletin buna ayr bir pay ayrmadn, herkesin mensup olduu inanca ynelik maddi desteinden kiinin kendisinden salandn belirterek, Trkiyede ayn bu ekilde bir sistemi nermektedirler.

51 Diyanet leri Bakanlnn kaldrlmas noktasnda her iki kurulu farkl yaklamlara sahiptir. Cem Vakf Aleviliin de Diyanet leri Bakanl ierisinde yer almasn talep ederken, Pir Sultan Abdal Dernei bu kurumun tamamen ortadan kaldrlmasn savunmaktadr. Ayrca Aleviliin bu kurumda yer alrsa Snniletirileceine ynelik endielerini dile getirmilerdir. Alevilerin talepleri noktasnda temsil gc en yksek olan iki kurulutur. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei, Cem Vakf ile farkl olduunu vurgulamakta, kendini bu farkllk zerinden konumlamaktadr. Bir grmeci; slamlatrma suniletirme politikas zzettin Doan zerinden yryor bu doru. Mesela bizim dedelere maa balatmak istiyor, diyanetten mdrlk istiyor. Biz diyanetin lav edilmesini istiyoruz. Cem Vakf Diyanet leri Bakanlnda Aleviliin de yer almas gerektii grndedir. Bir grmeci diyanetin devlet ynetiminde anayasal bir kurum olduunu, genel bteden ciddi bir pay alndn, ancak Alevilerin bundan yararlanamadn dile getirmektedir: Tabii ki genel bteden pay alyor ve 2011deki btesi yanl hatrlamyorsam 2.8 milyar dolardr. (telefon) hoca tabii bu ayrmcl ok net grd iin, ite diyanet ileri bakanlnn btesi milyar dolarlarla ifade ediliyor, yanl hatrlamyorsam 2.8 milyar dolar olmas lazm, 3 milyar dolara yakn. imdi bu bteyle, dediimiz gibi 25 milyonluk kitleye hibir ekilde hibir hizmet verilmemektedir, bu tescilli. Cem Vakfndan diyanet ile ilgili taleplerinin anayasaya dayandn vurgulayan ve bu nedenle bir hak olduunu iddia eden grmeci:

52 imdi diyanet bir anayasal kurum ve burada sadece Snni inancna sahip insanlara hizmet veren bir kurum haline gelmi. Bir defa eitlii kaldrm. Anayasal bir kurum ama anayasann baz maddelerine ters den uygulamalar var, rnein 10. maddeye, 14. maddeye, 24. maddeye aykr uygulamalar var. Bunun yeniden, anayasal bir kurumun objektif, tarafsz bir hale getirilmesi, yeniden yaplandrlmas, Alevilik de temsil edilsin, Hristiyanlk da temsil edilsin. nk bu slam din bakanl ya da Snni din bakanl deil. Herkes orada temsil edilsin veya herkese bu deneklerden para verilsin. Aleviler devletten taleplerini dile getirirken dnyadaki toplumsal ve siyasal konjonktre uygun olarak insan haklar temelinde dile getirirken Trkiyedeki devlet yaps nedeniyle Alevi rgtleri bunu kendi aralarnda bir dayanmayla yapmamaktadr. Bunun aadaki u ifadede grebiliriz. Cem Vakfna Avrupadaki inanlarla ilgili sistemle ilgili grleri

sorulduunda bir grmeci grlerini u ekilde belirtmitir: imdi o devletin tercihi. Bizim talebimiz bu, devlet bunu tercih ederse yani diyaneti laveder, hibir ekilde vatandan vergisiyle ey yapmazsa, bu 117 bin kadroya maa vermezse, tamam biz deitirmeyiz. yle bir derdimiz yok. Ama u anda, dediim gibi 2.5 -3 milyar dolar bteye sahip, bu bte kimden, vatandatan. Tamam, kaldrsn, diyaneti lavetsinler, hibir derdimiz yok. Ayrca buna ek olarak nemli olan o yasalar nndeki ayrmcl kaldrmak, eitlii salamak. Ama yle ama byle. Yani bu mevcut durum yasalara, anayasaya, ahlaka, vicdana, her eye ters. Bunu bir ekilde bertaraf etmek. Cem Vakfndan diyanet ile ilgili taleplerinin hukuk temeline dayandn vurgulayan dier bir grmeci:

53

imdi diyanet bir anayasal kurum ve burada sadece Snni inancna sahip insanlara hizmet veren bir kurum haline gelmi. Bir defa eitlii kaldrm. Anayasal bir kurum ama anayasann baz maddelerine ters den uygulamalar var, rnein 10. maddeye, 14. maddeye, 24. maddeye aykr uygulamalar var. Bunun yeniden, anayasal bir kurumun objektif, tarafsz bir hale getirilmesi, yeniden yaplandrlmas, Alevilik de temsil edilsin, Hristiyanlk da temsil edilsin. nk bu slam din bakanl ya da Snni din bakanl deil. Herkes orada temsil edilsin veya herkese bu deneklerden para verilsin. Cem Vakfnda grmeci; talepleri noktasnda 2002 ylnda Cem

gerekletirilen toplantnn ok geni katlml olduu, 632 dernek ve vakfn kurum temsilcilerinin katlmyla kararlar alndn vurgulamtr. Vakfnn bu taleplerinin ok geni bir kitleyi yansttn ifade etmitir. Alevilerin talepler konusunda ortak bir gre sahip olmadn, hangi Alevi rgtlerinin Alevilii temsil ettii noktasnda devletin kimi muhatap alacana ynelik ifadeler medyada da sklkla vurgulanmaktadrlar. unu sylemek gerekir ki, her iki kuruluta Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ile Cem Vakf Alevilik adna taleplerini insan haklar ve eit yurtta temelinde dile getirmektedirler. Daha nce de szn ettiimiz gibi her iki kuruluta Alevi kimliini temsil noktasnda birbirine gre konumlanmaktadr. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei de yapt mitinglerde Cem Vakfnn bu kadar halk bir araya toplayamayacan iddia etmiler, Cem Vakfna giden kitlenin de bu mitinglerde yer aldn vurgulamlardr.

54 Bu erevede unu belirtmekte yarar vardr. Cem Vakf ynetim dzeyinde, haklarn mitingler yoluyla istenmesine kardr ve bunun toplumlar ayrtrc olduunu, taleplerin hukuk dzeyinde dile getirilmesini gerektiini savunmaktadr. Alevi Alm ile ilgili taraflardan biri olan Cem Vakfndan bir grmeci Cem Vakfnn roln u ekilde dile getirmektedir: Cem vakf Trkiyedeki rgtl en byk alevi kurumudur. Yurt genelinde 51 ubesi var, yurt dnda temsilcilikleri var. Ve bir de konumamzn banda genel bakannn zelliklerinden kaynaklanan artlar var. nk genel bakan bir defa sorunlar ne olursa olsun hukuk ierisinde halletmek istiyor, bar ierisinde halletmek istiyor ve yllardr bunun mcadelesini veriyor. Prof. Dr. zzettin doan bir hukuk adam, talepleri hukuk erevesindedir, talepleri insan haklar temel zgrlkler erevesindedir. Ve toplumu kkrtmak deil, tam tersi birletirmek, tantrmak, bir arada yaamay gelitirme gibi talepleri var. Bu nedenle iin yani bir, taleplerin ok objektif olmas, ok toplumsal olmas, barl olmas var. Dier Alevi rgtlerin yapt mitinglerin ayrtrc olduunu belirterek zzettin Doann hukuk kiiliinden dolay Cem Vakfnn misyonunu u ekilde belirtmitir: Ayrtrc deil hibir zaman, hibir zaman mesela dikkat edin biz sokaklardaki hibir alevi mitingine katlmyoruz. nk yani sokaklarda bara ara, mitingler yaparak, slogan atarak bu iler olmuyor. Bu ii oturursunuz masa banda, muhatabnz hkmettir.

55 Mitinglerin bir hak olup olmad sorulduunda ise mitinglerin de bir hak olduunu, ancak zm olmadn, bu ekilde talepleri hkmetin dikkate almadn dile getirmektedir: Bu talepleri siz sokakta bardnz zaman ben hkmet olsam, size derim tamam kardeim, anayasay deitirin aln, benim anayasay deitirecek ounluum yok, ben sizin sorunlarnz ok zmek istiyorum ama benim anayasay bu oyalamadr. Yani rasyonel bir yaklam deil. Mara, Sivas ve Gazi olaylar ile ilgili mitinglerin yaplmas ile ilgili dncesi sorulduunda Cem Vakfndan dier bir grmeci: Tabii ki bu olaylardan sonra mitingler de oldu. Miting de gerekliyse yaplmas lazm tabii ama bizimde bu konuda Aleviler arasnda, rgtler arasnda bir ey var, bir birliktelik tam yoktur. Dedelerin kent koullarndaki misyonu, konumu ile ilgili deiiklikler, devletin bu konudaki tutumu temelinde tartlan konulardan biri dedelere maa verilip verilmemesidir. Cem Vakf ile Pir Sultan Abdal Kltr Dernei bu konuda farkl grler dile getirmektedir. Cem Vakf, dedelere maa verilmesini devletten talep ederken, Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Alevilik de dedeliin misyonuna ve bamszlna vurgu yaparak dedelere maa verilmesini doru bulmamaktadrlar. Cem Vakfndan bir grmeci de grlerini u ekilde ifade etmektedir: Dedelerin eitimi ve dedelerin zlk haklar olsun, dedeye maa verilsin, sigortas olsun, emeklilii olsun. Neden olsun? nk dede artk bir kamu grevi yapyor. Kentsel ortamda dede sabahtan gelip cem evinde hizmet verip akam eve gidecek peki deitirecek ounluum yok. Gelin ounluu salayn, deitirelim. Bu nedir,

56 oluk ocuunu neyle geindirecek, hastalandnda sigortas olmayan bir dede nasl tedavi grecek, yalandnda emeklilii olmayan bir dede ne yapacak? Ne yapacak yani, dede sonuta bir hizmet verecekse, hizmetin karlnda da, nasl ki u anda 117 bin kiiye diyanet ileri bakanl kadrosu var ve maa veriyor devlet, cem evlerinde hizmet veren insanlara da dedeye, zakire, cenaze grevlisine dier burada hizmeti zorunlu olan kadrolara da devletin maa vermesi, sigortalarn yapmas lazm. Cem Vakfnda bir grmeci, dedelere maa verilmemesi ile ilgi itirazn u ekilde ifade etmitir: Eskiden dede napyordu, dede kyde herkes gibi tarlasn ekiyordu, ite varsa ineini sayordu, keisini sayordu, sonbaharda genelde krsalda ilerin artk olmad dnemde de gidip taliplerini dolard onlarn hizmetlerini grrd, cemlerini yapard, sorgularn, grglerini yapar gelirdi. Ha orada ite dedikleri bir para verilir, o yol parasdr. az verilir, ok verilir o ayr ama dedenin bir geim eyi vard yani herkes gibi. Dede de yine o k dnemi genellikle getikten sonra gelir, tarlasn eker bier filan iini grrd. Ama gnmzde eer dede burada hizmet veriyorsa, verecekse gidip fabrikada vardiya iisi olma ans yok. hatta gidip baka bir kurumda ynetici olma ans da yok. Kylerde cem ayinlerinin younlukla i olmad k aylarnda yapld hatrlatlarak, gnmzde tam zamanl olarak dedelerin cem evlerinde bulunmasnn gerektiren koullarn ne olduu sorulduunda Cem Vakfndan bir grmeci: Haftada bir, imdi normalde her Perembe akam, eskilerin tabiriyle Cuma akam cemler yaplr. imdi mesele haftada bir cem yapmak deil. imdi insanlar dededen ne bekliyor? Diyelim

57 gelir, sorular olur, inanl ilgili danlacak kii dededir.

Cenazelerde dualar olur, ha cenaze grevlileri de var tabii, cenazeleri dede kaldracak diye bir ey yok. Ama bir cem evinde, srekli bu inanca sahip insanlar muhatap olmay veya sorular sorarak, kendi kafalarna gre muhatap aradklar bir dedenin orada, hatta younlua gre. imdi Bahelievler ilesine bakarsak, 1 milyona yakn nfusu var, yani 800 bin nfusu olan bir ile, orada alevi nfusu ne kadardr bilmiyorum ama en azndan bir 200 bin alevi vardr. Bu insanlarn birok inansal sorunlar vardr. Siz yle ayda bir gelip cem yaparak bu sorunlarla baa kamazsnz. Ve meseleyi sadece ceme indirgeyemezsiniz. Yani Alevilik retisini, yaamn, kltrn, o eline, diline, beline sahip olma ilkelerini yanstabilmek bir eitim iidir bir sreklilik iidir. Bu nedenle dedenin burada srekli grev yapmas, yani her cem evinde bir kadro, nedir o, bir dededir, zakirdir, cenaze grevlisidir, asdr, iisidir. Dede de orada olacak, zaten inan nderi konumundaki kii dededir. Bu durumda dedenin hizmet verebilmesi zlk hakknn verilmesine baldr. Siz dedeye maa veremezseniz, dede bu hizmeti veremez. Pir Sultan Abda Kltr Derneinden bir dede, dedelerin maa almasyla bamszln kaybedeceini dnmektedir: Byle bir maaa girdii zaman dede bir devlet memurudur. Saatiyle gelip burada oturacak saatiyle gidecek maan tanyacaktr. Dedenin tanm nedir, hakullah hakknda, dedenin yapaca ey rzasz lokma yememek lazm. Dedenin grevi rzalktr, doruluktur. Gnl iidir, bunun haricinde yapamazsn. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ile Cem Vakfndaki gzlemlere dayanarak, Pir Sultan Abdal Derneinde bir dede ve bir de cenazeleri yapan hoca bulunmaktadr. Her iki dede de emeklidir, bununla birlikte tam

58 zamanl olarak deil, cem ayinleri ya da cenaze trenleri gerekleecei zaman gelmektedirler. Mahallede oturan iki dede de kurulutan hibir para almamaktadr. Tam aksine Cem Vakfnda dedelerin grev ald Alevislam Din Hizmetleri Bakanlnda tam zamanl olarak bulunmaktadrlar. Yedi dedenin grev ald kuruluta dedelerin ou emeklidir ve baka bir ile uramamaktadr. Dedelerden biri, daha nce insan kaynaklar ynetiminde altn, ancak u anda yapmadn belirtmitir. Ancak tam nasl olduunu aklkla dile getirmi olmamasna ramen Cem Vakfndan belli bir miktar aldn ifade etmitir. Dier dedelerde buna benzer bir ifade kullanmlar, ancak maa almadklarn dile getirmiler, ou zaman kendi ceplerinde harcama yaptklarn sylemilerdir. Zorunlu din dersleri konusu da her iki kuruluun talepler noktasnda ayr grler ifade ettii bir dier konudur. Cem Vakf din kltr ve ahlak bilgisi derslerinde Aleviliin ve dier btn dinlerin okutulmas gerektiini savunmaktadrlar. Niye zorunlu deil de semeli olmasn tercih etmedikleri sorusuna bir dede byle bir eyin mahalle basksna neden olacan belirtmitir. Cem Vakf temsilcileri okullarn dnda televizyonda da Aleviliin anlatlmas gerektiini belirtmilerdir. Bir grmeci: Bu talepler arasnda eskiden biliyorsunuz, o kadar yaygn televizyon kanal yoktu. Hatta bizim de o zaman Cem kanal da yoktu ama olsa bile TRT bir devlet kurumudur, inanla ilgili yaynlarda Alevilie de yer versin. Mesela diyelim ramazanda 30 gn boyunca srekli ite sohbetlerdir, dini telkinlerdir vs. vs. ite kandil, mevlit gnleri yaynlar yaplr, bayramlarda unlar yaplr, bunlar yaplr. Devlet televizyonlar, dier televizyonlar demiyorum. O zaman devlet televizyonunda Alevilik de retilsin, Alevilikle ilgili zel gnlerde de yaynlar yaplsn yani devlet kurumu benim verdiim vergiyle orada i yapyor, hizmet versin.

59 Alevi Almnda bu taleplerin hepsinin dile getirildiini, her talebin ayr ayr masaya yatrldn belirtmitir. Alevi altaynda dile getirilen talepler noktasnda uzlamaya varldn ileri sren bir grmeci: altaylarda taraflar, taraflar dediim ne, bir bata cem vakf olmak zere alevi kurumlar, bir tarafta da ite devlet adna devlet bakan ve ilgili devlet brokrasisi arasnda tam bir mutabakat saland ancak uygulamaya yansmas biraz zaman alyor. Din derslerinin hazrlanmas ile ilgili devlet Alevilik konusunda ileri gelenlerden birka kiinin de yer ald bir komisyon oluturmutur. Devlet bu komisyonu olutururken Alevi rgtlerinden kurum dzeyinde bir talepte bulunmam, Alevilik konusunda alan aydn ve dedelerin yer ald birka isimden olumutur. Dedelerden biri de Cem Vakfnn ynetiminden bir isimdir. Ayrca din derslerinde Alevilikin anlatlacan ve tm dinlerin okutulmasnn toplumun birbirini tanmas asndan nemli olduunu bir grmeci grlerini u ekilde dile getirmitir: Din kltr ve ahlak bilgisi dersleriyle ilgili daha ileri bir aama var. O konudaki almalar biraz daha elle tutulur hale geldi. nmzdeki 2011- 2012 eitim retim ylnda, mfredata konulmak zere almalar devam ediyor. Ve bize gelen bilgilere gre de nisan aynda kitaplar basma veriliyor, o zamana kadar da ite almalar nmzdeki 15- 20 gn iinde tamamlanmak zere. Yani talebimiz din kltr ve ahlak bilgisi dersinde btn inanlarn retilmesi, Alevilik de dhil, Nusayrilik de dahil, Caferilik, iilik de dahil, yine Snni itikatlar, yani Hanefi, maliki, afii, Hanbeli neyse drt mezhep dedikleri, onlar da retilsin. Ama renci tarafsz olarak o mfredat dhilinde bilgi sahibi olsun ki toplum birbirini tansn, toplum birbirini tanmyor.

60 Dedeler Cem Vakfnn dzenledii toplantlarda bir araya gelmektedir. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinden dedesi katldn belirterek: Tabii ki bir araya geliyoruz. Bahsettiiniz gibi eski dedelik dnemi dald. G nedeniyle. Dede talibi unuttu, talip dedeyi unuttu. Ne yapmak gerekiyor? 40 seneden beri neredeyse dedelik de taliplik de yok olacak. Nasl bir araya getirebiliri, nasl bir alma yapabiliriz bunun zerine alyoruz. Konuuyoruz. Anlatyoruz birbirimize bilmediimiz, ey yapamadmz eyleri, nasl siz tez hazrlyorsanz biz de kendimize gre ecdadmz, yolumuzun erkanmzn ne ekil yrmesi gerekiyor, insanlara ne verebiliriz alyoruz. ve eklemitir: Buras pir sultandr oras cem vakfdr tesi Hac Bekta derghdr, bizde byle bir ayrm yok dedelerden. Yani bu yola serini veren, hizmet edenlerde byle bir ayrm yoktur biriz. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinden bir grmeci yle bir aklama yapmtr: Grne baktnz zaman diyorsunuz ki, cem vakf var, pir sultan abdal dernekleri var, unlar bunlar var. Ama bunlar bir araya gelemiyorlar, szleri bir deil, bunlar afaki eyler. Mesela Mehmet dede burada dedelik yapar, gider cem vakfnn toplantsna da girebiliyor. Yani tabandan birleme var, tavanda bir ayrma var. Byle lanse ediliyor, deniyor ki bunlardan bir ey olmaz. Yneticiler arasnda ayrm var. Dede sylemekten imtina ediyor oda dorudur, bizim srrmz iimizde kalsn. ok da dorudur, dnce de dorudur. Bugn bir alevi yry olduu zaman bir rgt kalkyor diyor ki, rgt dediimiz alevi rgt, orada komnistler var, solcular var oraya gitmeyin diyor. Halbuki onun secde ettirdii talipler o yrytedir, oraya giderler. Biz hibir eye, ne derneklere, ne uraya buraya mahkum deiliz. Biz

61 aleviyiz, dernekte de, sokakta da, yryte de. Kimse

zannetmesin ki bunlar bize mahkmdur, biz olmazsak Alevilii srdremezler. Dedem bilir, biz bundan nce de hemhal oluyorduk canm, yrtyorduk ama bir kurumlaalm, g birlii yapalm dedik. 2.3.4. Devlet Kurumlar ve Partilerle likiler Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ile Cem Vakf cemevlerinin ihtiyalar konusunda belediyelerden zaman zaman talepte bulunmaktadrlar. Ancak cemevlerinin yasal stats olmad iin belediyelerin bu konuda ekinceli davrandn belirtmilerdir. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei iki katl binasnn yan sra dier faaliyetlerini gerekletirebilecei baka bir bina inaatn tamamlamak zere Ataehir belediyesinden destek istemilerdir. Belediye bu konuda destek olacan sylemesine ramen yaklak 1 senedir inaat beklemektedir. Ayrca eski Mustafa Kemal Muhtar u anda Site Mahallesinin muhtarln yapan grmeci, destek olmamann tesinde engelde olduklarn belirterek, cemevine tapu verilmediini, tapuda yeil alan olarak getiini, bu konuda belediyenin hibir ey yapmadn belirtmitir: Bizim Mustafa kemal mahallesi, u anda, yeri yeil alan dendi. Burann tapusunu vermemek iin direniyorlar. Ama bir cami cemaati olmu olsayd, cami inaat olsayd, 50 sefer meclis kararn, bykehire aldrarak buray imdiye kadar, tapusunu 50 sefer verirlerdi. Yani aktan biz buray yaptrmayz demiyorlar ama yaptrmamak iin ellerinden geleni yapyorlar. Ataehir belediyesinin tapu vermek iin imkan olmadn bunun iin Bykehir belediyesinin onaynn gerektiini ancak Bykehir

62 belediyesinin AKPli olmas, Ataehir belediyesinin CHPli olmasndan dolay tapu iin izin kmadn eklemitir: Bykehirden olmad iin yani biliyorsunuz ki bu ile belediyeler bykehirden geiyor. Bykehir de u anda AKPde olduundan dolay, onlara vermiyorlar. Cem Vakfndan dede; kurumsal olarak hibir siyasi grleri olmadn belirterek: Bizim siyasi bir grmz yok, tavrmz yok, yani yle cem vakf Alevilerin hukuki haklarn elde edebilmeleri iin kurulmu bir kurumdur, bandaki biliyorsunuz uluslararas hukuk profesrdr, dolaysyla biz inanc siyasete engaje edip siyasi bir ama gdlmemitir burada, birincisi Alevilii aslyla zyle insanlara ulatrmak ikincisi Alevilerin hukuki haklarn elde etmek iin kurulmutur. Aleviler Cumhuriyeti, Atatrk, laiklii savunan kesim olarak bilinir. Cem Vakfndan dede ayn ynde grlerini belirtmitir: yle paral yaklamaz genellikle unu esas almtr onu belirteyim Atatrklk, Cumhuriyet temel esastr yani birtakm kimseler kandrlrsa farkl amalara ynlendirilmi olsa da Alevilerin tamam cumhuriyetidir ve Atatrkdr dolaysyla bundan dn vermezler onun iinde bu zamana kadar CHPye emanete sahip kmak gibi hep oraya vermiler fakat genel olarak dncelere bal, kimseye uraya ver buraya ver diye bir ey yok Alevilikte, bu cemaatin yapt gibi g odakl bir alma yaplmad, genel kanaat tabii ki var, biz cumhuriyete Atatrk ilkelerine zarar verecek hibir siyasetin ideolojinin arkasnda yannda olmayz bizim temel eyimizdir bu yani. Aleviler bir zaman

63 k noktas bulamad, kapal kalm bir topluluktu, solculuk kardelik, adalet sylemleriyle aleviler bir an iinde kendilerini gr olarak iinde hissettiler fakat zaman ierisinde solculuun kendi ait bir gr vardr temel olarak dine yaklam farkldr mesela doal olarak aleviler kendi iinde bu sknty yaadlar yani soldan da solcu olmaktan da ok ezildiler sac kapitalist sisteme zaten yaklaamazlar grleri buna ters dnya grleri buna ters ya da siyonizme yaklaamazlar ya da emperyalizme yaklaamazlar grleri ters yaam biimleri ters nk dolaysyla ikisinin arasnda kaldlar daima fakat bana sorarsanz bu benim kiisel grm benim ne Lenine ne Marksa ihtiyacm var ne Mao ya ihtiyacm var ne de herhangi bir adama ihtiyacm yok eer Atatrk anlalrsa dnyaya da Atatrk yeter ben Fidel Castronun bir szn ok beeniyorum siz niye lider aryorsunuz, dnyada Atatrkten daha ileri bir lider yok ki, siz neyin peinde kouyorsunuz hala. Her iki kurulua bir alevi partisine nasl yaklatklar ve Birlik Partisi deneyimlerini nasl deerlendirdikleri konusunda grleri alnmtr. Pir Sultan Abdal Kltr Derneinden bir grmeci bunun ayrmcla neden olacan belirterek: imdi yle bir parti olduu zaman da blnm olur. Bugn yle bir Sunni arkadalarmz var ki, onlar da bir tarafa atmamak gerek, Aleviden daha Alevidir. Bunlara sayg duymak lazm. Byle tek partiye girdii zaman, ayrmclk olmu olur. Buna ben karym.

64

3. SONU
Dnyada ve Trkiyede modernleme ve kresellemenin getirdii toplumsal ve siyasal deiimlerle birlikte var olan kimliklerin grnrlk halleri, kimlik sylemleri ve kimliklerin kendini tanmlamalar zamann ve mekann koullarnda belirlenmitir. Kimlikler duraan deil, dinamik bir yap gsterirler. Dini, etnik, kolektif gibi ayrmlar yaparak tek bir kategori iinde deerlendirmek bir kimlii tanmlamak da yetersiz kalr. Alevi kimlii zelinde bu durum ok daha net bir ekilde grlmektedir. Alevi kimliinin badatrmac ve ayrmam yaps onun hem inan, hem kltr, hem din hem de yaam biimi olarak tanmlanmasn mmkn klmaktadr. Yzlerce yldr var olan Alevilik, Trkiyede Osmanl dneminden gnmze kadar muhatap olduu siyasal ve kltrel dlanmaya kar kapal bir topluluk olarak kendini korumutur. Trkiyede son 20 yldabu dlama durumunun bir lde zayflamas, deien toplumsal ve siyasi koullar, Alevi rgtlenmelerinin artmas,Alevi kanaat nderlerinin seslerinin daha youn kmasyla Alevi kimlii grnr hale gelmi, konuulmaya ve tartlmaya balanmtr. Kentlere g eden Aleviler belli mahallelerde bir arada yaamalarna ramen bir arada olma halini gsteren somut, resmi ya da fiili bir durum olumamaktadr. Alevi rgtleri byle bir ihtiyaca karlk gelmektedir. Alevilerin kurumsallamasn ve bir g birlii oluturmasn salamtr. Kimlikler ve kurumlar aras ilikiler kurumlarn hem kendilerine hem de kimliklerine ynelik bir ina srecine iaret etmektedir. Dolaysyla her kurum kendine ynelik ina srecinde ayn kimlik iindeki dier kurumlardan farkl bir ekilde tanmlayabilir.

65 Kimliklerin hem grnr olma hallerini hem de zgrlk ve snrllk hallerini siyasal sistemin nitelii belirler. Aleviler siyasal yaplanmann niteliine gre kimliklerini korumu ve yeniden retmilerdir.1990lardan itibaren kamusal alanda Alevi rgtleri Alevileri temsil etmekte ve devletle ilikiler bu kurumlar zerinden yrmektedir. Bu ilikiler ierisinde Alevi kurumlar arasnda farkl yaklamlar bulunmaktadr. Alevi rgtleri arasndan toplumda ve devletle ilikileri balamnda daha grnr olan Pir Sultan Abdal Kltr Dernei ile Cem Vakfnda yaplan grmelere dayanan bu tezde bu farkllamalarn hangi noktalarda younlat incelenmitir. Kurulular hem ie hem da ynelik olarak Alevi kimliini yeniden tanmlamlardr. Alevileri kamusal alanda temsil eden kurulu ve yneticilerinin ne syledikleri devletle ilikileri nasl kurguladklarna bal olarak deimektedir. Bunun en gze arpan rnei Alevi altaylar olmutur. ki kuruluunda yer ald bu altaylarda devletle kurduu ilikiye bal olarak Alevi rgtlerinin Alevilik kimlii tanmlamalar ve bu dorultuda devletten talepleri farkl olmutur. ki Alevi rgtnden yneticiler ve dedelerle Alevi ve Alevilik kimlii tanmlamalar, cemevlerinde ibadet ve dier faaliyetler, diyanetle ve dier snni cemaatlerle kurulan ilikiler, devlet ve partilerle ilikiler konular zerinden grmeler yaplmtr. Alevi ve Alevilik kimlii tanmlamalar zellikle slam ii mi yoksa slam d m tartmas zerinden yaplmaktadr. Bu tartmann k noktalarndan biri Alevi kimliinin z olarak kabul edilen Ali nin kavramsallatrlmasndadr.Ali Hz Muhammed peygamberin damaddr ve buna bal olarak Alevilik slamiyetin temelidir. Cem Vakf ve Pir Sultan Abdal Kltr Derneinden dedeler Ali nin peygamberin damad ve vekili olduunu belirtirler ancak Aliyi batni ynden, Alevi inanc iin tad anlam ve deerler asndan yorumlamaktadrlar. Aleviliin de bu noktada yani slamn yorumu noktasnda snnilerden farkl olduu vurgulanmtr.

66 ki rgtten dedelerle yaplan grmeler de benzer yaklamlar gzlemlenmektedir. Ancak ynetici dzeyinde Aleviliin ne olduu noktasnda farkl yaklamlar grlmektedir. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei yneticileri Alevilii slam d olduu grn savunmaktadrlar. Onlara gre Alevilik binlerce yldr var olan bir inan sistemi, sre ierisinde slam ile karlam ve slamn bir takm etkileri olduunu ancak Aleviliin daha eskilere dayanan bir inan olduunu vurgulamaktadrlar. Alevi rgtlerinin iinde yer alan cemevlerinde Aleviler ibadetlerini yapmaktadrlar. Cemevlerinin ibadethane olarak yasal stat kazanmas konusunda her iki kuruluta hem fikirdir. Alevi rgtlerinde cem ayini dnda baka faaliyetler de gerekletirilmektedir. Bunlar toplant, miting, kurslar gibi faaliyetlerdir. Ancak bu faaliyetlerde kurumsal olarak farkllklar gzkmektedir. Cem Vakf toplant ve seminerler dzenlemekte, bunun dnda da dedelik, semah, kuran, hocalk kurslar vermektedir. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei daha ok mitingler ve yryler dzenlemekte ve katlmaktadrlar. Cem Vakf miting ve yryleri doru bir yol olarak bulmadn, devletin bunlar dikkate almadn, bundan dolay da kar olduunu belirtmektedir. Cem Vakf devletten taleplerini toplant, seminer ve medya kanallaryla devlet tarafndan daha kabul edilir ekilde sesini duyurmaktadr. Diyanetin konumu, dedelere maa verilmesi ve zorunlu din dersleri konularnda da iki kuruluun grleri farkllamaktadr. Cem Vakf cemevlerinin diyanete balanmas grn savunmakta, buna bal olarak da dedelerin maa almas gerektiini vurgulamaktadr. Aksine, Pir Sultan Abdal Kltr Dernei diyanetin tamamen kaldrlmas gerektii, dedelere maa verilmesi noktasnda onlarn bamszln etkileyecei grndedir. Ayrca zorunlu din derslerinin kaldrlmasn, derslerin semeli olmasn ve Aleviliin de okutulmasn devletten talep

67 etmektedirler. Farkl bir ekilde Cem Vakf zorunlu din derslerinde Aleviliin de okutulmas grn ne srmektedir. Kurulularn politik dillerindeki farkllk Alevi kimlii tanmlamalarnda da farklla neden olmaktadr. Alevi ve Alevilik kimliinin yeniden inasnda Alevi rgtlerinin temsil dzeyinde devlete kar durularna, devlete yaknlk derecesine bal olarak farkllamaktadr. Bu balamda her iki kuruluun da Alevi ve Alevilik kimlii zerine sylemleri ve devletten talepleri farkl olmaktadr. Alevi kurumlar arasnda farkl Alevilik alglar bulunmasyla beraber Aleviliin kapsayc nitelii btn bu farkllklar iinde tamaya devam edecektir. leriki zamanlarda Alevi kimlii zerine tartmalarn hem ayrma hem de birleme biiminde cereyan etmesini beklemek mmkndr. Birbirlerine benzer yaklamlara sahip kurumlar aralarnda ortak talepler noktasnda birleirken yaklam farkll olan gruplar bu kurumlarla sosyal mesafesini arttrabilir.

68

KAYNAKA
Alevi Halk Ayaklanmalar. (Ekim 1999). Pir Sultan Abdal Kltr Sanat Dergisi, 7, 34. Alevi rgtlenmesi. (Aralk 1999). Pir Sultan Abdal Kltr Sanat Dergisi, 7, 35. Anadolu Alevilii ve ok Kltrllk. (Mart 2005). Pir Sultan Abdal Kltr Sanat Dergisi, 59. Aslan, . (2010). Herkesin Bildii Sr: Dersim. stanbul: letiim Yaynlar. Aslan, . (2008). 1 Mays Mahallesi- 1980 ncesi Toplumsal Mcadeleler ve Kent. stanbul: letiim Yaynlar. Atay, T. (2009). Din Hayattan kar-Antropolojik Denemeler. stanbul: letiim Yaynlar. Aydn, S. (1999). Kimlik Sorunu Ulusallk ve Trk Kimlii. Ankara: teki Yaynevi, Ankara. Balibar, E. ve Wallerstein, I. (1995). Irk-Ulus-Snf (N. kten, ev.). stanbul: Metis Yaynlar. Bauman, Z. (1999). Kreselleme. stanbul: Ayrnt Yaynlar. Bayndr, N. (2009). Alevilik. stanbul: Chiviyazlar. Bingl, B. (2008). Trk Siyasal Yaamnda Birlik Partisi-Trkiye Birlik Partisi. Yksek Lisans Tezi, Dokuz Eyll niversitesi, zmir. Bozdoan, S. ve Kasaba, R. (1998). Trkiyede Modernleme ve Ulusal Kimlik. stanbul: Tarih Vakf Yurt Yaynlar. Bozkurt, F. (2006). adalama Srecinde Alevilik. stanbul: Kap Yaynlar. Bruinessen, M. V. (2009). Krtlk, Trklk, Alevilik- Etnik ve Dinsel Kimlik Mcadeleleri. stanbul: letiim Yaynlar. Bulut, F. (2007). Alisiz Alevilik: slamda zgrlk Aray-1. stanbul: Berfin Yaynlar Cem Vakf. (2006). Alevilik-Bektailik Nedir?. stanbul: Cem Vakf Alevi slam Din Hizmetleri Bakanl. Cem Vakf. (2008). Alevilikde nan nderlii (Dedelik-Babalk).stanbul: Cem Vakf Alevi slam Din Hizmetleri Bakanl.

69 Cem Vakf. (2010). Cem. stanbul: Cem Vakf Alevi slam Din Hizmetleri Bakanl. Cem Vakf. (2006). Gelin Canlar Cem Olalm. stanbul: Cem Vakf Alevi slam Din Hizmetleri Bakanl. Cem Vakf. (2008). Gl ve Zlfikar. stanbul: Cem Vakf Alevi slam Din Hizmetleri Bakanl. Cem Vakf. (2008). Kan Kalesi. stanbul: Cem Vakf Alevi slam Din Hizmetleri Bakanl. Cem Vakf. (2010). Muharrem ve Aura. stanbul: Cem Vakf Alevi slam Din Hizmetleri Bakanl. Cem Vakf. (?). Yol ve Srekler (Erkanname). stanbul: Cem Vakf Alevi slam Din Hizmetleri Bakanl. Cem Vakf. (2010). 5. Uluslararas nan nderleri Toplants. stanbul: Cem Vakf Yaynlar. Chambers, I. (2005). G, kltr, kimlik. stanbul: Ayrnt Yaynlar. Connolly, W. E. (1995). Ayrnt Yaynlar. Kimlik ve Farkllk. (F.Lekesizaln, ev.). stanbul:

amurolu, R. (2008). Deien Koullarda Alevilik. stanbul: Kap Yaynlar. Demir, ., Sesli, M. ve Ylmaz, V. (2008). Trk Modernlemesi: Eletirel Bir Bak. Sosyal Bilimler Aratrmalar Dergisi, 2, 77-90. Elmas, A. (2004). Anadolu Alevilii. Ankara. Emirolu, K. ve Aydn, S. (2003). Antropoloji Szl. Ankara: Bilim ve Sanat Yaynlar. Ergun, D. (2000). Kimlikler kskacnda ulusal kiilik. Ankara: mge Kitabevi. Eriksen, T. H. (2002). Etnisite ve Milliyetilik- Antropolojik bir bak. (E. Uakl, ev.). stanbul: Avesta Basn Yayn. Mahupyan, E. (1998). Osmanldan Gnmze Paral Kamusal Alan ve Siyaset. Dou Bat, no. 5, s. 25- 55. Marshall, B. (2011). Kat Olan Her ey Buharlayor. (. Altu ve B. Peker, ev.). stanbul: letiim Yaynlar.

70 Giddens, A. (2010). Modernliin Sonular. (E. Kudil, ev.). stanbul: Ayrnt Yaynlar. Giddens, A. (2010). Modernite ve Bireysel- Kimlik/ Gen Modern ada Benlik ve Toplum. (. Tatlcan, ev.). stanbul: Say Yaynlar. Giddens, A. (2000). Sosyoloji. (H. zel ve C. Gzel, Haz.). Ankara: Ayra Yaynlar. Gven, B. (1999). nsan ve Kltr. stanbul: Remzi Kitabevi. Habermas, J. (2010).Kamusal Alann Yapsal Dnm. (T. Bora ve M. Sancar, ev.). stanbul: letiim Yaynlar. Haviland, W.A.,Prins, H. E. L., Walrath, D. ve Mcbride, B. (2008). Kltrel Antropoloji. (. Deniz ve E. Sarolu, ev.). stanbul: Kakns Yaynlar. Her Gn Madmak Her Gn 2 Temmuz. (Temmuz 1999). Pir Sultan Abdal Kltr Sanat Dergisi, 5, 33. Kalayc, N. (2007). Kamusal Alan kavram zerine bir inceleme: AristotelesMarx-Habermas. Doktora tezi, Hacettepe niversitesi, Ankara. Korkmaz, E. (Austos 2000). Alevilik ve rgtlenme. Pir Sultan Abdal Kltr Sanat Dergisi, 8, 39. Korkmaz, E. (2008). Anadolu Alevilii. stanbul: Berfin Yaynlar. Kehrer, G. (1998). Din Sosyolojisi. (Y. Aktay ve M.E. Kkta, ev.). Ankara: Vadi Yaynlar. Keyder, . (2009). stanbul- Kresel ile Yerel Arasnda. stanbul: Metis Yaynclk. Kottak, C. P. (2001). Antropoloji- nsan eitliliine Bir Bak. Ankara: topya Yaynevi. Kurtolu, A. (2004). Hemehrilik ve ehirde Siyaset- Keiren rnei. stanbul: letiim Yaynlar. Laclau, E. (2003). Evrensellik, Kimlik ve zgrleme. (E. Baer, ev.). stanbul: Birikim Yaynlar. Malinowski, B. (2000). By, Bilim ve Din. stanbul: Kabalc Yaynevi.

71 Mardin, . (2011). Trkiyede Din ve Siyaset. (M, Trkne ve T. nder, Der.). stanbul: letiim Yaynlar. Mardin, erif. (2010). Din ve deoloji. stanbul: letiim Yaynlar. Mardin, . (2002). Trkiyede Din ve Siyaset, stanbul: letiim Marshall, G. (2003). Sosyoloji Szl. (O. Aknhay ve D. Kmrc). Ankara: Bilim ve Sanat Yaynlar. Massicard, E. (2007). Trkiyeden Avrupaya Alevi Hareketinin Siyasallamas. stanbul: letiim Yaynlar. Melikoff, . (2007). Krklarn Ceminde. (T. Alptekin, ev.). stanbul: Demos Yaynlar. Morris, B. (2004). Din zerine Antropolojik ncelemeler. (T. Atay, ev.). Ankara: mge Kitabevi. Ocak, A. Y. (2010). Alevi ve Bektai nanlarnn slam ncesi TemelleriBektai Menakbnamelerinde slam ncesi nan Motifleri. stanbul: letiim Yaynlar. Okan, M. (2004). Trkiyede Alevilik. Ankara: mge Kitabevi. Olsson, T.,zdalga, E. Ve Raudvere, C. (2010). Alevi Kimlii. stanbul: Tarih Vakf Yurt Yaynlar. zbudun, S. (1997). Ayinden Trene. stanbul: Anahtar Kitaplar Yaynevi. zbudun, S. (2003). Kltr Halleri- Gemite, telerde, Gnmzde. Ankara: topya Yaynlar. zbudun, S. ve afak, B. (2005). Antropoloji: Kuramlar/Kuramclar. Ankara: Dipnot Yaynlar. Roger, A. (2008). Milliyetilik Kuramlar. stanbul: Versus Kitap. Suba, N. (2008). Alevi Modernlemesi- Srr Fa Eylemek. stanbul: Tima Yaynlar. ahin, E. C. (2009). Alevilikte Hakka Yrme Erkan. Ankara: Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Yaynlar. ahin, E. C. (2008). Pir Sultan lr Dirilir (Ozanlarn Dilinden Sivas Katliam). Ankara: Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Yaynlar.

72 Tan, A., Yaman, A. ve Erdemir, A. (2010). Tarihten Bugne AlevilikSempozyum Bildirileri (18- 19 Nisan 2009). Ankara: Cem Vakf Ankara ubesi Yaynlar. Tomlinson, J. (2004). Kreselleme ve kltr. stanbul: Ayrnt Yaynlar. Uar, M. (2009). Nerelisin kimlerdensin- Mezhep, Cemaat ve Yurttalk arasnda orum. Ankara: Dipnot Yaynlar. Zrcher, E. J. (2010). Modernleen Trkiyenin Tarihi. (Y. Saner, ev.). stanbul: letiim Yaynlar. 13 Yl Sonra 2 Temmuz. (Haziran 2006). Pir Sultan Abdal Kltr Sanat Dergisi, 62. Elektronik Kaynaklar Eit yurttalk hakk. (t.y.). Eriim: 20 Mart 2011, http://www.sosyalistforum.net/archive/t-33020.html Aksoy, M. (1 Nisan 2011). Aleviler altay raporu akland [leti No:2].Eriim: Timeturk, http://www.timeturk.com/tr/2011/04/01/aleviler-calistay-raporuaciklandi.html Reha amurolu Zamana aklad. (t.y.). Eriim: 20 Mart 2011, http://www.tumgazeteler.com/?a=4387562&cache=1 Dnya Ehl-i Beyt Vakfnn ftar Yemeinden Birlik ars Ykseldi. (3 Ocak 2009). http://www.haberler.com/dunya-ehl-i-beyt-vakfi-nin-iftar-yemegindenbirlik-haberi/ Kaya, N. K. (24 Kasm2008). Devlet Ne Yapmal? Nasl Yapmal? Kimi Muhattap Almal? [leti No: 3]. Eriim: Alevi Haber Ajans, http://www.alevihaberajansi.com/index.php?option=com_content&task=blogsect ion&id=0&Itemid=9&limit=36&limitstart=5760 (t.y.). Eriim: 21 Mart 2011, http://www.yuruyus.com/www/turkish/news.php?h_newsid=5079&dergi_sayi_no =178&

73 Alevi web sitesi. (t.y.). Eriim: 20 Mart 2011, http://www.aleviten.org.at/cms/menuleft/newsdetail/article/suleyman-demirelcem-vakfini-biz kurdurduk.html Suman, D. (1998). Modernliin Dnmesi Srecinde Kamusal Alan: Bat ve Trkiye rneklerine Karlatrmal Bir Bak. Eriim: 24 Mart 2011, A Sitesi: http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:sWmLjCuDa1cJ:www .sbk.boun.edu.tr/makale/defnesoskongre.htm+kimlik+kamusal+alan+alevilik&cd =14&hl=tr&ct=clnk&gl=tr&source=www.google.com.tr Alevi Bektai Aratrma Sitesi. (t.y.). Eriim: 22 Mart 2011, www.alevibektasi.org Ataehir Belediyesi. (t.y.). Eriim: 4 Nisan 2011, http://yeni.atasehir.bel.tr/DirectorateDetail.aspx?DirectorateId=19