POLITKAT E PRBASHKTA T UE-s

POLITIKA E PRBASHKT BUJQSORE (PPB)

Prof. dr. Besim Beqaj
30/10/2007
1

1. POLITIKA E PRBASHKT BUJQSORE (PPB) PPB- nj ndr detyrat m t vshtira -disa her solli deri te kufiri i shthurrjes Dallimet e mdha n shprndarjen e fitimit n tregun e prbashkt Themelimi i PPB-s- i bazuar n krkesat e shteteve antare pr :
sigurimin e kontinuitetit n mbrojtjen e bujqsis sigurimin e standardit jetsor t prodhuesve bujqsor mbrojtjen nga konkurrenca e prodhuesve bujqsor m efikas jasht BEE-s mbrojtjen nga mimet jostabile n tregun botror t produkteve primare

Formimi i BEE-s nuk nnkuptonte edhe fillimin e funksionimit t politiks s prbashkt bujqsore, e cila fillioi t funksionoj nga viti 1962. Arsyet e voness:
bujqsia lmi e ndieshme e ekonomis dallimet n mes t vendeve antare n efikasitetin e produkteve bujqsore dallimet n mnyrn e mbrojtjes nga konkurrenca e jashtme

Dy mundsi pr BEE-n:
do vend (edhe pas hyrjes n BEE), t mbaj mekanizmin e vet nacional t prkrahjes financiare
- tregtia me produktet bujqsore objekt i marrveshjeve tregtare bilaterale (vetm nj mundsi teorike)

pranohet mekanizmi i prbashkt pr drejtimin e politiks bujqsore n nivelin mbinacional

-prkrahja unike financiare e mimit unik -mbrojtja unike nga konkurrenca e jashtme

Parimet themelore t PPB-s PPB: nj grumbull rregullash dhe mekanizmash q rregullojn:

prodhimin, shitjen dhe plasimin e prodhimeve bujqsore n UE

Theksi i veant: zhvillimi i vendbanimeve rurale Rndsia e PPB-s - bartja e sovranitetit nacional n nivel evropian n bujqsi Pr realizimin e qllimeve t parashtruara parashihet formimimi i Organizatave t Prbashkta t Tregut, pr drejtimin e :
rregullave t prbashkta t konkurrencs koordinimit t obligueshm t organizatave tregtare nacionale organizatave tregtare evropiane

 Instrumentet e Tregut t Prbashkt t Prodhimeve Bujqsore:

Parimet themelore t PPB-s (t definuara m 1962): 1. Tregu i prbashkt:

aplikimin e rregullave pr qarkullimin e lir t mallrave (prodhimeve bujqsore) mes shteteve antare prcaktimi i mimeve t prbashkta, pavarsisht nga selia e subjektit ekonomik

eliminojn barrijerat e brendshme tregtare mbajn barrierat e prbashkta doganore ndaj vendeve t treta

2. Prioriteti Unionit

3. Solidariteti financiar

dhnja e prioritetit pr prodhimet bujqsore t Unionit ndaj prodhimeve t importit mbrojtjen e tregut t brendshm prej rregullimeve t shkaktuara nga importi i pakontrolluar i prodhimeve bujqsore me mime t ulta mbrojtja e tregut nga rregullimet n tregun botror Shpenzimet e shkaktuara nga aplikimi i PPB-s duhet t ndahen mes shteteve antare, pavarsisht nga interesi i tyre nacional
4

2. Evolucioni i PPB-s dhe ndryshimet n bujqsi Pengesat dhe vshtrsia kryesore pr ekzistimin e nj politike
t prbashkt qmdronte n dallimet e produktivitetit t puns mes vendeve antare. Para BEE-s qndronin dy zgjidhje t mundshme:
vendosja e PPB prmes:
-prkrahjes s prodhuesve m efikas -duke siguruar ndihmn e nevojshme financiare -mbrojtjes mesatare nga konkurrenca e prodhuesve jasht BEE-s shkalls s lart t prkrahjes financiare dhe mbrojtjes nga konkurrenca e vendeve joantare

vendosja e PPB prmes:

1957- Varsia direkte e vendeve themeluese t BEE-s- nga bujqsia

Nga numri i prgjithshm i fuqis puntore t punsuar 25 % ishte e angazhuar n bujqsi struktura e fondit toksor nuk ofronte mundsi pr prodhimtari ekonomike pjesa m e madhe e fermave nuk ishin t gatshme pr prodhimin e specializuar me shumic sepse afr dy t tretat e fermave ishin me madhsi prej 1-10 hektar. ndikimi i fatkeqsive elementare (thatsirat, vrshimet, smundjet e bagtive)- prodhimi m i vogl se sa q pritej N rast t kushteve t volitshme natyrore-prodhimi m i madh se q 5 ishte parapar

Pozita ekonomike e prodhuese bujqsor n vendet e BEE, ashtu si ndodh n t gjitha vendet e zhvilluara, ishte nn ndikimin e fuqishm t ecuris s krkess pr produkte bujqsore. Rndsia e bujqsis nga aspekti i pavarsis nacionale pr sigurimin e ushqimi -prvoja e fituar nga dy luftra botrore:nuk sht e arsyeshme mbshtetja,varsia nga burimet e jashtme t ushqimit 1960 - me propozimin e Komisionit t BEE-s, Kshilli Ministror miraton parimet themelore t PPB-s:
hapsira tregtare unike qarkullimi i lir i produkteve bujqsore doganat unike mimet e prbashkta n tregun e brendshm preferencat n raportet tregtare shprndarja e barrs financiare rreth PPB-s

 Qllimet e PPB-s: t siguroj produktivitetin e bujqsis n nj nivel t caktuar -prmes progresit teknik, zhvillimit m racional t prodhimtaris bujqsore, shfrytzimit optimal t faktorve t prodhimit t siguroj nivelin e standardit jetsor t popullsis bujqsore - rritjen e t ardhurave individuale t t punsuarve n bujqsi t stabilizoj tregun t siguroj mime t arsyeshme pr konsumatort Dy sferat e funkcionimit t PPB-s:
politika e mimeve politika e prmirsimit t strukturs s bujqsis n BEE

Politika e mimeve e bazuar n fiksimin e mimeve n tregun e brendshm t produkteve bujqsore

pr shumicn e produkteve kryesore sistemi i mimeve ishte i prcaktuar, pr kto mime - do vjet vendoste Kshilli Ministror

do produkt nn regjimin e PPB - nnkuptonte organizimin prkats t tregut

orientimi n fiksimin e mimit t prbashkt n tr hapsirn e BEE
7

 Njsia llogaritare agrare njsia pr barazimin e mimeve t prbashkta t produkteve bujqsore

mas e prbashkt e vlers pr produkte bujqsore

Njsia llogaritare agrare = vlern e dollarit amerikan Vlera monetare kompensuese - taksa kufizuese dhe subvencione pr ruajtjen e interesit t disa pjesmarrsve n procesin e prodhimit, konsumit dhe qarkullimit t produkteve bujqsore n kuadr t BEE-s mimet e produkteve bujqsore pr prodhues - t fiksuara n njsi llogaritare agrare t konvertueshme n valuta nacionale sipas kursit t "gjelbr" devizor Njsia agrare llogaritare gjer m 1973- e bazuar n $ Kalimi n revalorizimin e saj - mesatarja e disa valutave evropiane Vlerat monetare kompensuese - instrumente t volitshme pr eliminimin e dobsive n tregtin me prodhime bujqsore Rritja e buxhetit pr 1/4 e shpenzimeve t gjithmbarshme t PPB-s
8

 Procedura e formimit t mimeve:

Fiksimi i mimeve n intervale vjetore ka paraqitur problemin kryesor pr t caktuar mimin adekuat t prodhimit n tregun e produkteve bujqsore Prpjekjet e disa vendeve antare q t sigurojn mime t larta pr prodhuesit bujqsor - Vendet e tilla i bjn rezistenc PPB-s dhe revizionit t sistemit t mimeve, Vendet tjera,t cilat nuk kan interese t tilla jan pr reformat n bujqsi. Prelevmani - instrumenti kryesor pr mbrojtjen nga konkurrenca e jashtme dhe ruajtjen e nivelit t mimeve t brendshme

Drejtori gjeneral pr bujqsi- harton projektin e propozimeve pr formimin e mimeve. Projekti u prezantohet t gjith prfaqsuesve n kuadr t BEE Konsultohet Komiteti Ekonomik dhe Social I paraqitet Kshillit Ministror (me ndryshime eventuale)

- Prelevmani n t vrtet paraqet diferencn mes mimit t mallit t importuar dhe t liferuar n kufi me mimin e caktuar t atij malli me t cilin mund t shitet n vendin nga sht importuar Ky sht i ashtuquajturi mimi hyrs (threshold) me t cilin importuesit e vendit mund t blejn mallra edhe nga vendet q nuk jan antare t BEE-s 9

 Ndrsa mimi i cili vlen n hapsirn tregtare t BEE-s asnjher nuk mund t jet n nivelin q rrezikon interesat e vendeve antare. prelevmani- instrumenti q barazon dallimin mes mimit t prcaktuar t BEE s dhe ecuris s mimeve botrore

mimi hyrs ndryshon krahas ndryshimit t mimeve botrore dhe kurseve devizore, ndrsa mimet pr prodhuesit bujqsor t BEE-s mbetn t pandryshueshme pr periudhen njvjeare.
Kt e mundsojn edhe instrumentet tjera t ktij mekanizmi siq jan: mimi "target-mimi m i lart i mundshm mimi intervent- u garantohet prodhuesve bujqsor si mim minimal

Produktet e jashtme bujqsore nuk mund t paraqiten n tregun e BEE-s me mimin q e kan n vendin e tyre
-duhet t ken mim m t lart -pavarsisht nga lartsia e mimit n ofertn e eksportuesit, t pranuar nga importuesi

Prelevmanet - shum m fleksibile

10

 mimet e prodhimeve bujqsore ndryshojn n pajtim me sigurimin e lartsis s caktuar t t ardhurave t prodhuesve bujqsor

Garantim i mimeve - rritja e prodhimit bujqsor, formimi i teprics s prodhimeve bujqsore

sheqeri dhe gjalpin

Shitja n tregun botror me mime m t ulta se mimet q u jan paguar prodhuesve bujqsor t vendit Diferencat pr mim - mbulohen nga mjetet e Fondit bujqsor (FEOGA)
kontributet e t gjitha vendeve antare

Problemi i sigurimit t burimeve adekuate pr financimin e PPB absorbimi i 50% t mjeteve t buxhetit
1988 - 64% e buxhetit; 2000 - 47%

Ndryshime n sfern e punsimit n bujqsi

1975-1983 n 9 vendet antare numri i t punsuarve u zvoglua pr 20% 1985- pjesmarrja e bujqsis n numrin e prgjithshm t t punsuarve: 7,5 %
11

1996: 6,1% 2004: 10.4 million t popullsis s UE mirret me bujqsi m se 40% t hapsirs s saj shfrytzohet pr kt qllim Reformat radikale n sfern e bujqsis - Agjenda 2000

3. REFORMAT E POLITIKS S PRBASHKT BUJQSORE

Harmonizimi i politiks nacionale bujqsore pr shumicn e produkteve bujqsore, u b e qart se PPB e bazuar n politikn e mimeve, nuk i prgjigjet realitetit t prodhimit bujqsor n kuadr t BEE-s. Mendime t shumta pr nevojn e ndryshimit t PPB-s -nevoja pr ndryshimet strukturale n bujqsi 1968: "Plani i Mansholt-it- esenca e kti plani qndronte n krkes pr ndryshime strukturale n bujqsi
synimi pr zvoglimin e ndryshimit t mimeve t produkteve bujqsore n BEE dhe n tregun botror
E realizueshme prmes:
- zvoglimit t shpenzimet e larta t prodhimit n BEE - zvoglimit t numrit t t punsuarve n bujqsi - rritjes s pronave bujqsore 12

Plani i Mansholtit nuk u realizua n praktik sepse u vlersua mjaft radikal dhe i paprshtatshm - synohej zvoglimi i ndryshimit t mimeve t produkteve bujqsore n BEE dhe n tregun botror - zvoglimi i shpenziemeve t larta t tprodhimit, respektivisht t rritet produktiviteti i puns prmes zvoglimit t t punsuarve Problemi kryesor t cilin kjo politik nuk mundi ta zgjidhte ishte hiperproduksioni i produkteve bujqsore

- 1980 - 1985 prodhimi bujqsor rritet me normn mesatare vjetore prej 2.4 %,ndrsa konsumi rritet pr vetm 0.9% Masat e PPB-s nuk dhan rezultate n prmirsimin e strukturs s bujqsis n BEE Kjo situat nuk u zbut as me:

PPB-ja kontribuoi n rritjen e produktivitetit t bujqsis, pa siguruar rritjen e konsumit pr kto produkte Rezultatet e analizave afatgjata jan: Gjasat pr plasmanin m t madh n tregun botror do t jen mjaft modeste

vazhdimi i ksaj politike do t thoshte grumbullim i mtejm i rezervave t produkteve bujqsore

- rritje e shpenzimeve pr vendosjen e tyre n depo

eksport t subvencionuar zbritje t mimeve tprodukteve bujqsore pr blersit n tregun e vendit drgesat humanitare vendeve t varfra

13

 Aktualizimi i ideve pr harmonizimin e prodhimit dhe nevojave reale pr produkte bujqsore Komisioni Evropian prezanton Librin e gjelbrt - Perspektivat PPB-s-me kt synohej analiza e zgjidhjeve alternative pr t ardhmen e PPB-s Modernizimi i bujqsis dhe orientimi kah shrbimet kshtuq numri i popullats q punonte tokn shenoi rnie n 7%, n krahasim me 20% sa ishte para gjysem shekulli Zhvillimi rural u b pjes e Agjends 2000 t UE-s dhe zyrtarisht u shndrrua n Shtylln e dyt t PPB-s Agjenda 2000 paraqet reformn m radikale t br ndonjher Parashiqimet 2000-2006: pr bujqsi t ndahen 40.5 miliard /vit Ndr qllimet kryesore t Agjends ishin:
1985- Reformat fundamentale t PPB-s

sigurimi i konkurrencs s sektorit agrar t UE-s (n tregun e vendit dhe at t jashtm) promovimi i zhvillimit t shpejtuar t sektorit rural dhe ruajtja e nivelit t arritur t standardit jetsor t popullsis bujqsore

14

 Ndryshimet dhe reformat pr t mundsuar implementimin e parimeve t Agjends 2000 (kah mesi i vitit 2003)
u zvogluan ndihmat pr prodhim dukshm u rritn pagesat direkte pr farmert kusht pr pagesa:lidhej me respektimi i rregullave pr ambientin, standardet e higjiens dhe mbrojtjen e fshatrave

UE financon nj numr t konsiderushm t hulumtimve:

hulumtimet pr prodhim t qndrueshm pr shfrytzimin racional t burimeve natyrore Si dhe pr studimet mbi smundjet e bimve dhe kafshve

Procesi i zgjerimit t UE-s do t jet sfidues

sjell dyfishimin e fuqis puntore bujqsore dhe toks s punueshme tregu i prbashkt rritet pr afrsisht 100 milion konsumator

Zgjerimi do tu mundsoj shteteve t reja shfrytzimin m t mir t potencialeve t tyre bujqsore

plotsimi i parakushteve pr ristrukturimin dhe modernizimin e sektorit t bujqsis
15

Qllimet e instrumenteve t UE- s pr prkrahjejen e restrukturimit n bujqsi:

zhvillimi i qndrueshm i bujqsis dhe implementimin e acquis communautaire

Prmbushja e qllimeve t PPB-s-dshmi pr gatishmrin e UE-s pr sfidat e shekullit XXI:

nga aspekti financiar politik institucional

16

Burimi
www.Menaxherat.com

17