Thc trng mt s vng ven bin lin quan n thch ng bin i kh hu v pht trin bn vng vng ng bng sng

Cu Long (BSCL) Trn Vn T Ch tch Hi KHXH&NV TP.Cn Th i din Vin KH&CN Phng Nam

* V tr ca vng ven bin 3 tnh Sc Trng, Tr Vinh, Bn Tre: Vng ven bin 3 tnh Sc Trng, Tr Vinh, Bn Tre b bin c chiu di chung 202 km l vng ven bin ca sng M Cng chy ra bin ng thng qua 2 sng Hu v sng Tin, hai sng ln nht vng ng bng sng Cu Long (BSCL), c lin quan n sn xut v i sng ca trn 17 triu ngi dn trong vng. C vai tr quyt nh an ninh lng thc quc gia v gp phn an ninh lng thc th gii. Lm sao pht trin n nh v bn vng trong qu trnh bin i kh hu khi nc bin dng cao. l cu hi c t ra cc din n, c bit l din n ngy 5/6/2009 ca WWF t chc v din n Bin i kh hu BSCL ln th nht ca Vn phng Chnh ph, B Ti nguyn v Mi trng t chc ti Cn Th trong 2 ngy 12-13/11/2009. * Thc trng vng ca sng 3 tnh: L vng ca sng quan trng ca Chu Th sng Cu Long, vi cu trc c th: bi bi, rng phng h v vng m ven bin, ngun a dng sinh hc phong ph, tim nng kinh t ln v ang pht trin, nhng ang b ngi dn t pht khai ph ba bi nh x nh An Thnh 3 (huyn C Lao Dung Sc Trng), x Long Vnh (huyn Duyn Hi Tr Vinh) theo bo co ca UBND x An Thnh 3 (huyn C Lao Dung Sc Trng), ch trong mt con nc c n 300 400 tu thuyn t do co con hn (thc n ca cc loi thy sn) x Thnh Hi, Thnh Phong (huyn Thnh Ph Bn Tre) theo bo co ca tnh cng ch mt con nc c trn 3.000 ngi n co nghu ging, lm tan nt vng a dng sinh hc phong ph ny. Vn quan trng hn l lm thit hi n cu trc sinh thi v bo v b bin trong qu trnh bin i kh hu. Trong lc qun l gn nh b ng, do s lng tng ca chnh quyn a phng, v vic qun l c lin quan vi nhiu tnh trong vng (dn nhiu tnh n khai thc). * Qu trnh bin i kh hu: Theo trung tm quc t qun l mi trng khi nc bin dng cao 1m th 10 tnh BSCL s b nh hng nng nht trong cao nht l tnh Bn Tre, nc triu c kh nng ngp 50,1% din tch (1,131 km2) k l Long An 49,4%, Tr Vinh 45,7%, Sc Trng 43,7% din tch b ngp. Thng bo cc kch bn ca vn phng chng trnh mi trng quc gia v ng ph vi bin i kh hu: Trong khong 50 nm qua, nhit trung bnh tng khong 0,7oC, lm cho mc nc bin dng ln khong 20 cm. T c s thc t ny tnh ton nhit trung bnh Vit Nam c th tng ln 3oC v mc nc c th dng ln 1m vo nm 2100, th s c khong 40 ngn km2 ng bng ven bin Vit Nam s b ngp hng nm, trong khong 90% din tch thuc cc tnh BSCL b ngp hon ton. l nhng d on c c s khoa hc. Theo quan im ca ng Phm Khi Nguyn, B trng B Ti nguyn v Mi trng, chng ta khng hoang mang v c th khc phc c, khi nhn thc ca ngi dn v cc cp chnh quyn c quyt tm v hnh ng nht qun. Phi thch ng vi bin i kh hu nh th no? C th vng ven bin BSCL ang nm trong nhng nguy c ang qu trnh din ra: T thng ngun sng M Cng, cc nc p p ngn nc thng ngun. Theo thng tin ca Trung tm bo tn v pht trin ti nguyn nc Vit Nam: Trung Quc v s p 8 con p nc khng l tnh Vn Nam. Thi Lan, Lo, Campuchia c 23 d n p p thy in v tr nc ti nng nghip, lm cho lng nc ngt lu vc BSCL ang qu 1

trnh gim mnh. Theo o c ca Trung tm quan trc Ti nguyn v Mi trng thnh ph Cn Th (ths.K Quang Vinh) thng 10/2008 cho thy lu lng nc ch cn 28.000 m3/s trong khi trc y l 40.000 m3/s. V ng Xun nm 2009 lng nc trn sng Tin v sng Hu ch t mc 1.600 m3/s so vi nhu cu 1,5 triu ha ng Xun phi l 1.700 m3/s. V la ng Xun (2009) thiu nc, c bit l vng Duyn Hi (BSCL) ngi nng dn vt v nc ti (Bn Tre, Tr Vinh, Sc Trng, Bc Liu, C Mau). ng thi nc mn ngy cng thm nhp su v t lin, c ni n 70 km. Th x V Thanh (Hu Giang) nc mn ngp th x 3 4 ngy, ngi dn khng c nc ngt s dng (ngnh cp nc khng hay bit, vn ly nc mn cung cp). Tng t c nhiu thnh ph, th x b ngp, ring thnh ph Cn Th nm 2008 trn 50% din tch b ngp triu (vi mc khc nhau). Nguyn nhn ch yu l dng nc thng ngun sng M Cng gim ng thi nc bin dng. Nguy hi hn l s t pht ca bn thn ngi dn BSCL, c bit l s t pht ph rng nui tm ca ngi dn vng ven bin sinh sng, lm trm trng thm cc nguy c n s sng ca vng ny. * Thc trng t chc qun l vng ven bin: Mc tiu lnh o ca ng v qun l ca cc cp Nh nc ta l nng cao i sng dn sinh trn c s c t chc v qun l. Ring vng ven bin 3 tnh t chc qun l lng lo dn n mt nghch l: ven bin l vng giu ti nguyn nhng t l dn ngho cn ln. y l iu quan tm ca lnh o v cc cp qun l chnh quyn nhiu tnh. - Vng bi bi: L 3 tnh ca ca sng M Cng ngun nc ra bin ng, mang c nc ngt v ph sa, bi lng vng ca sng thnh bi bi 3 tnh rt c th, c bi bn, bi ct pha (bn) v bi ct, ni chung l bi bi ph sa mi. T cu trc rng rt a dng, ch yu l rng bn, rng mm v rng ctheo a dng sinh hc cng ang sinh si ny n. Bi bi xu hng ang pht trin mnh, theo o t ca tnh c trn 45.000 ha, nhiu vng bi cha nh ln khi mt nc, tnh lun c vng ang pht trin c khong trn 60.000 ha (din tch t gn 2 huyn) li l vng t ang sinh si a dng sinh hc, vng bi sinh sn ca nhiu loi sinh vt bin v sinh vt nc ngt, hnh thnh bi ging cc loi sinh vt bin v sinh vt ven sng ca vng BSCL, mt vng t giu tim nng cha c qun l, khai thc v bo tn lm giu cho vng. * Rng phng h: Cu trc vng ven bin l bi bi, rng phng h v vng m m trung tm l rng phng h. Theo mt s nh khoa hc Nht Bn c 1m2 rng ven b bin c th lm gim 50% nng lng ca ln sng bin cho nn rng phng h ven bin l mt l chn vng chc bo v b bin v bin. Hin nay trong thc t cha c vt liu mi v cng ngh mi no Vit Nam c th ngn c nng lng tn ph ca sng bin, m 800m b k p Bo - x Hip Thnh b sng bin, tn ph (huyn Duyn Hi Tr Vinh) ni ln iu . Rng ven bin rt qu cho s sng ca con ngi c trong trc mt l lu di, nhng do sinh sng v cha hiu bit, con ngi ph rng nui tm, lm nng nghipdin tch rng t nhin ca 3 tnh b ph nhiu nh tnh Tr Vinh, trc gii phng din tch rng t nhin cn 16.300 ha, nm 1992 cn 5.429 ha, hin nay (2009) ha 6.993 ha (c trng mi). Nhng nhng nm gn y vi s ch o quyt tm ca 3 tnh, rng ven bin c t chc qun l v phc hi. Hin ti tnh Sc Trng c 10.217 ha rng, v tnh Bn Tre 3.759 ha (trng mi 810 ha) c quan tm t chc qun l. Cu trc rng ven bin 3 tnh ch yu l 2 loi cy bn v cy mm l 2 loi cy ln bin, pht trin bi bi, nhng do qui lut sinh trng cy mm i trc (ln bin) cy c theo sau (thay mm) nn din tch cy c 3 tnh c din tch ln nht, k cy mm ri n cy bn l 3 cy quan trng ln bin v bo v b bin. UBND 3 tnh u quan tm ch o qun l rng bng cc hnh thc khon cho dn gi rng, giao cho tp th c quan, lc lng bin phng Bn Tre: rng c dng, c t chc thnh trung tm qun l. Nhn chung c 3 tnh Bn Tre, Tr Vinh, Sc Trng t chc qun l rng c tin b, xu hng bo v rng ang pht trin. 2

Nhng do c ch v chnh sch cha ph hp vi cuc sng thc tin, bo v v pht trin rng cha c s thay i nhiu (khon rng cho 1 h dn t 1 2 ha, ngi dn c hng t 100.000 150.000/ha nm, cha c chnh sch r v trng rng v bo v rng). Qu trnh bin i kh hu, nhit tng lm bng tan nc bin n, triu dng, sng ln, nng lng sng cao lm cho xi l b bin 3 tnh tc kh nhanh. Vic bo v v pht trin bn vng ven bin tr thnh cp thit. Vng m: l vng t nng dn ang sinh sng cp theo rng ven bin, din tch t 3 tnh rt ln, ln nht l Tr Vinh cn trn 23.000 ha (c t qui hoch trng rng) theo bo co ca tnh th tnh no cng c t 10.000 20.000 ha vng m cp rng ven bin. Khi nim vng m qua lch s hnh thnh vng ca sng chu th Cu Long v thc tin hin nay phi tnh lun c din tch cc cn (c lao) th din tch vng ny ca c 3 tnh ln gn 100.000 ha, cn nu tnh theo tiu ch quc t th cn cao hn gp nhiu ln (tnh t b bin su vo t lin hng chc km). Cu trc ca sinh thi vng m ny (tnh theo trc mt) ch yu l t ct, pha trn ph sa mi, c c th nc mn ngt 2 ma (ma ma ngt, ma nng mn), ma nng nhn dn o ging, lm cy nc khai thc nc mt (t ct ging tn tr nc ma) ti rau mu. Vng m ca 3 tnh, i b phn din tch nng dn vn lm nng nghip c 2 ma (nng, ma) kt hp nui trng thy sn. Ngi nng dn vng m 3 tnh, thc sn xut hng ha cao nhng t pht cng ngy cng tng, sn xut li phn tn, ang nhu cu bc xc t chc li sn xut ph hp vi vng ny, kt hp thc hin chin lc pht trin n nh v bn vng vng ven bin trong qu trnh thch ng bin i kh hu. Vng ven bin BSCL cn li ca tnh Kin Giang, C Mau, Bc Liu b tc ng ch yu t bin Ty, nhng cu trc vng ven bin cng tng t nh cc tnh Sc Trng, Tr Vinh, Bn Tre, ch khc l 3 tnh ca sng ny (Sng Tin, Sng Hu) mt nm 2 ma mn, ngt. Nhng nay cng ang bin ng mn cao hn, trc y cao nht l 18, u nm 2010 tng ln 21, con cua bt u chm ln. * Nhng xut: 1. Bin i kh hu ang qu trnh din ra BSCL mi bt u nhng din bin phc tp. Cn nghin cu khoa hc c bn v bin i kh hu, ang tc ng n sn xut v i sng nhn dn ca vng, c c s khoa hc v thc tin b sung qui hoch BSCL, gn ng ph bin i kh hu vi pht trin KTXH ca vng: nhm gim nh thin tai trc mt v xy dng chin lc thch ng bin i kh hu. Ni dung c bn ca chin lc l bo v a dng sinh hc, bo v v pht trin rng ven bin trong qu trnh cng nghip ha. 2. Kinh t bin ca vng BSCL rt ln, tim tng cha khai thc bao nhiu, vng ven bin l mt tin kinh t bin BSCL. Cu trc ca vng ven bin: Rng phng h ven bin (chng xt l, ln bin) to ra din tch bi bi ngy cng ln, a dng sinh hc sinh si ny n, l vng bi , nui dng cc loi sinh vt bin. Nhiu nm qua tng tnh khng qun l c v dn nhiu tnh t pht khai thc. Cc tnh BSCL cn hp tc t chc li qun l ngun lc to ln ca vng ven bin ny l nhu cu bc xc ng ph gim nh thin tai v chin lc thch ng bin i kh hu. 3. T chc li sn xut nng nghip v nui trng thy sn vng m ven bin, gn trng rng vi bo v rng v bi bi a dng sinh hc, pht trin bn vng (nh m hnh p Hai Th, x Long Ha Tr Vinh) ang lm v bt u c hiu qu nh 39 h vng m cp rng (3 km ven bin) t chc HTX nui nghu gn kt qun l bo v a dng sinh hc; a dng sinh hc sinh si, to thc n cho cc loi sinh vt bin, nhiu loi xut hin tr li nh c bng sao, cua conlm ngun cua ging cho b con chuyn c cu sn xut: Tm + cua + trng la (trn nn nui) thu nhp v i sng pht trin. Thy c li ch b con tham gia trng rng v bo v rng. Trong thc tin rng trng y gim nh thin tai, ngn c xi l, s to l 3

chn vng chc bo v bin trong chin lc thch ng bin i kh hu pht trin bn vng ca vng ng bng sng Cu Long.