Professional Documents
Culture Documents
Remitencat 2010
Remitencat 2010
Remitencat 2010
Nntor 2010
MIRNJOHJET
Studimi i Remitencave n Kosov Studimi i Remitencave n Kosov sht produkt i prpjekjeve kolektive dhe sht hartuar nga UBO Consulting nn drejtimin e Programit pr Zhvillim t Kombeve t Bashkuara (UNDP) dhe mbshtetjen teknike t Agjencionit pr Zhvillim Ndrkombtar t Shteteve t Bashkuara (USAID), Fondit Monetar Ndrkombtar (FMN), Banks Qendrore t Kosovs (BQK), Entit Statistikor t Kosovs dhe Ministris s Ekonomis dhe Financave. Mbledhja e t dhnave dhe hartimi Udhheqsi i ekipit Uliks Osmani Drejtor menaxhues i UBO Consulting UBO Consulting Ekipi i analistve dhe hartuesve Berat Abdiu Kaltrina Lati Dita Bytyi Yll Hyseni Mia Marzouk Mbshtetja n politika dhe hulumtim Mytaher Haskuka, PhD, Udhheqsi i Njsis pr Hulumtime dhe Politika, UNDP Kosov Arabella Arcuragi, praktikante e Njsis pr Hulumtime dhe Politika, UNDP Kosov Artan Loxha, Udhheqs i Programit pr Ekonomi, UNDP Kosov Ulla-Maija Rantapuska, Analiste e Programit pr Ekonomi, UNDP Kosov Jocelyne Talbot, Kshilltare e Lart pr shtje gjinore, UNDP Kosov Brikena Sylejmani, Zyrtare pr shtje gjinore, UNDP Kosov
Kontrolli i kualitetit t publikimit dhe Komunikimi Armend Muja, Udhheqsi i Komunikimit, UNDP Kosov Danijela Mitic, Analiste e Komunikimit, UNDP Kosov Burbuqe Dobranja, Zyrtare pr Informim Publik, UNDP Kosov
Analizat dhe prfundimet e ktij Raporti nuk paraqesin domosdoshmrisht qndrimet e Programit pr Zhvillim t Kombeve t Bashkuara. Hulumtimi dhe hartimi i Raportit ka qen prpjekje e prbashkt e UBO Consulting dhe Programit t UNDP pr Hulumtim dhe Ekonomi.
Prmbajtja
SHKURTESAT PARATHNIE PRMBLEDHJE EKZEKUTIvE I. HYRJE II. EMIGRIMI DHE KUSHTET SOCIO EKONOMIKE N KOSOV III. PROFILI I FAMILJEVE 3.1 KARAKTERISTIKAT E AMvISRIvE 3.2 PUNSIMI I FAMILJES, T ARDHURAT DHE SHPENZIMET IV. MIGRIMI 4.1 EMIgRANTI 4.2 PLANET E FAMILJEvE PR EMIgRIM V. REMITENCAT 5.1 KANALET E REMITENCAvE 5.2 SHFRYTZIMI I REMITENCAvE 5.3 PARASHIKIMET PER RRJEDHAT E REMITENCAvE N vITIN 2010 VI. EFEKTET E REMITENCAVE 6.1 NDIKIMI I REMITENCAvE N T ARDHURAT FAMILJARE 6.2 NDIKIMI I REMITENCAvE NE PUNSIM 6.3 NDIKIMI I REMITENCAvE N SHRBIMET E KUJDESIT SHNDETSOR 6.4 NDIKIMI I REMITENCAvE NE QASJEN N ARSIM VII. PRFUNDIM SHTOJCA I. METODOLOgJIA E HULUMTIMIT SHTOJCA II. PRMBLEDHJE E REZULTATEvE 7 9 11 13 15 17 17 19 23 23 26 29 29 30 31 33 33 33 35 37 41 43 45
Lista e Tabelave
Tabela 1. Familjet n Kosov q pranojn dhe nuk pranojn remitenca. Tabela 2. Kanalet e transferit t paras. Tabela 3. Vshtirsit e mbulimit t shpenzimeve t vizits mjeksore sipas llojit t vendbanimit, gjinis s kryefamiljarit dhe prezencs s remitencave. Tabela 4. Vshtirsit e mbulimit t shpenzimeve t blerjes s barnave sipas llojit t vendbanimit, gjinis s kryefamiljarit dhe prezencs s remitencave. Tabela 5. Vshtirsit e mbulimit t shpenzimeve t udhtimit n objekte shkollore sipas llojit t vendbanimit, gjinis s kryefamiljarit dhe prezencs s remitencave. Tabela 6. Vshtirsit e mbulimit t shpenzimeve t blerjes s librave shkollore sipas llojit t vendbanimit, gjinis s kryefamiljarit dhe prezencs s remitencave. Tabela 7. Vshtirsit e mbulimit t shpenzimeve t pagess s vitit shkollor sipas llojit t vendbanimit, gjinis s kryefamiljarit dhe prezencs s remitencave. 40 39 38 37 35 17 29
Lista e Figurave
Figura 1. Pjesa e familjeve pranuee dhe jo pranuese te remitencave sipas llojit te vendbanimit Figura 2. Pjesa e familjeve pranuee dhe jo pranuese te remitencave sipas regjionit Figura 3. Pjesa e familjeve pranuee dhe jo pranuese te remitencave sipas etnicitetit Figura 4. Statusi i punesimit i faniljes, sipas prezences se remitencave Figura 5. Te ardhurat e familjes (duke perjashtuar remitencat) , sipas prezences se remitencave Figura 6. Pjesa e shpenzimeve te familjes ne kategori, sipas prezences se remitencave Figura 7. Arsyet per emigrim, ne perqindje Figura 8. Shteti i emigrimit, ne perqindje Figura 9. Statusi i punesimit te emigrantit dergues, ne perqindje Figura 10. Shteti i preferuar per emigrim, ne perqindje Figura 11. Planet per emigrim Figura 12. Niveli i pages mujore te deshiruar per emigrim, sipas prezences se remitencave Figura 13. Perdorimi i emitencave sipas kategorise Figura 14. Niveli i pritur i remitencave ne 2010 Figura 15. Paga minimale e pranueshme per pune, te gjithe KF e papune (ne EUR) Figura 16. Paga minimale e pranueshme per pune, sipas prezences se remitencave 17 18 18 19 20 20 23 24 25 26 27 27 30 31 34 34
SHKURTESAT
ATP BAND BB BPND BPV BQK CPI ESK FMN HBF IDH KF MEF OECD RSFJ UNDP USAID Agjencia pr transferim t paras Bruto t Ardhurat Nacionale t Disponueshme Banka Botrore Bruto Produkti Nacional i Disponueshm Bruto Produkti vendor Banka Qendrore e Kosovs Indeksi i mimit i Konsumatorit Enti i Statistikave t Kosovs Fondi Monetar Ndrkombtar Hulumtimi i Buxhetit Familjar Investimet e Drejtprdrejta T Huaja Kryefamiljari Ministria e Ekonomis dhe Financave Organizata pr Zhvillim dhe Bashkpunim Ekonomik Republika Socialiste Federative e Jugosllavis Programi pr Zhvillim i Kombeve t Bashkuara Agjencioni pr Zhvillim Ndrkombtar i Shteteve t Bashkuara
PARATHNIE
Studimi i Remitencave n Kosov 2010 prfaqson nj prpjekje t vazhdueshme t Programit t Kombeve t Bashkuara pr Zhvillim (UNDP) pr t mbshtetur Kosovn n avancimin e rritjes ekonomike dhe agjendn e zhvillimit njerzor n prputhje me perspektivn e saj Evropiane. Remitencat vazhdojn t luajn nj rol t madh n ekonomin e Kosovs, duke kontribuar n rritjen ekonomike dhe duke shrbyer si t ardhura shtes t njerzve n nevoj. Studimi sht poashtu nj prpjekje pr t kuptuar m mir rrjedhn, prdorimin, dhe ndikimin e remitencave n jetesn e njerzve dhe efektin e tyre m t gjr n ekonomin e Kosovs. Studimi plotson vlersimet e rregullta t rrjedhjes vjetore t remitencave t ofruara nga Banka Qendrore e Kosovs, dhe sht prgatitur nprmjet bashkpunimit t UNDP-s dhe USAID-it, FMN-s, Banks Qndrore t Kosovs, Ministris s Ekonomis dhe Financave, dhe Entit Statistikor t Kosovs. Ana e fort e ktij hulumtimi qndron n mostrn e gjr n t ciln ai bazohet. Intervistat me 4,000 familje kan gjeneruar informata t pasura mbi nj fenomen i cili tradicionalisht nuk sht analizuar duke prdorur metoda kualitative. Raporti tregon se remitencat jan nj mekanizm efektiv pr zbutjen e varfris n Kosov duke ngritur veanrisht nivelin e t ardhurave t familjeve t varfra. Sipas rezultateve t hulumtimit, pjesmarrja e remitencave n BPv t vitit 2009 sht 11 prqind. Afr 20 prqind e familjeve pranojn remitenca, dhe n mesin e familjeve pranuese t remitencave, rreth 40 prqind e t ardhurave mesatare mujore e tyre lidhet drejtprdrejt me kontributin e remitencave. Krahasimi i familjeve pranuese dhe jo pranuese t remitencave tregon se familjet pranuese t remitencave raportojn t ardhura mesatare mujore m t ulta, norm m t lart t papunsis, si dhe arritjet m t ulta n arsimim. Remitencat, megjithat, shrbejn pr rritjen e nivelit t ardhurave mujore t familjeve jo pranuese t remitencave, dhe i mundsojn familjeve pranuese t remitencave t shpenzojn m shum n kujdesin shndetsor dhe arsimimin e tyre. Remitencat n Kosov jan nj element i rndsishm n luftimin e varfris. Sidoqoft, studimi tregon se ka ende potencial pr rritjen e rolit t tyre n procesin e gjithmbarshm zhvillimor. gjetjet e raportit mbi menyrn e prdorimit t remitencave dhe kanaleve t drgimit t tyre krkojn vmendje t shtuar. N prgjithsi, t dhnat e raportit duhet t shrbejn pr promovimin e debatit n mes t qeveris dhe autoriteteve publike, sektorit privat, dhe qytetarve, mbi rolin e remitencave dhe strategjive inovative pr rritjen e ndikimit t remitencave n ekonomin e Kosovs. UNDP falnderon UBO Consulting pr kryerjen e studimit, FMN-n pr sigurimin e ekspertizs teknike dhe USAID-in pr kontributin e tyre substancial si dhe kontributin e tyre bujar nanciar, dhe t gjith t tjert t prfshir n prfundimin e ktij raporti, jo m pak, stan n Njsin e Zhvillimit Ekonomik dhe t Politikave t UNDP-s.
Osnat Lubrani Koordinatore pr Zhvillim e Kombeve t Bashkuara, dhe Prfaqsuese e Prhershme e UNDP Pristin, Kosov
10
PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE
Rreth 400.000 Kosovar rezultojn se jetojn jasht vendit1. Kjo vjen si pasoj e tre valve t mdha t emigrimit: n fund t viteve 1960, n fillim t viteve 1990, dhe gjat konfliktit t armatosur t viteve 1998 - 1999. Pavarsisht nj rimkmbjeje t moderuar ekonomike gjat dekads s fundit, Kosova ende prballet me kushte t vshtira ekonomike. Kjo situat shoqrohet me nj shkall t lart papunsis dhe nivelin t ult t prodhimit vendor krahasuar me vendet tjera n Ballkanin Perendimor. Pr kt arsye, remitencat nga jasht kan qen nj kontribues i madh pr mirqenien e familjeve Kosovare. Studimi i Remitencave n Kosov sht prpjekje pr t kuptuar m mir rrjedhn, prdorimin, si dhe efektet e remitencave pr Kosovn. Kjo ka si qllim paraqitjn e nj shqyrtimi m t detajuar t rolit t tyre si nj burim t mbshtetjes financiare pr kosovart. Studimi prdor t dhnat e mbledhura nga nj anket q prfshin 4000 familjeve kosovare dhe siguron informacion pr nj gam t gjer karakteristikash t remitencave. Kjo mostr prfaqsuese ka nj diferenc t gabimit <.05 dhe ofron nj mnyr efektive pr nxjerrjen e konkluzioneve analitike me nivel besueshmrie prej 95 prqind n nivel t Kosovs. Sipas t dhnave t ankets rreth 20 prqind e familjeve Kosovare pranojn remitenca, nj shifr e cila sht m e lart n zonat rurale se sa n zonat urbane, n mesin e shqiptarve t Kosovs n krahasim me komunitetet jo-shumic, n mesin e kryefamiljarve me nivel m t ulte t arsimimit dhe n mesin e grave t kryefamiljare. Hulumtimi konstaton se papunsia sht m e lart n mesin e familjeve q pranojn remitenca se sa n mesin e familjeve q nuk pranojn ato. Pr m tepr, familjet kosovare q pranojn remitenca kan t ardhura mujore prej 442 Euro dhe n kushte reale fitojn m pak (duke prjashtuar t ardhurat nga remitencat): 67,5 prqind e familjeve q pranojn remitenca fitojn m shum se 200 Euro n muaj, krahasuar me 80,4 prqind e familjeve q nuk pranojn remitenca. T ardhurat nga remitencat kontribuojn n rreth 40 prqind t totalit t ardhurave t prgjitshme mujore t familjeve q pranojn ato. Kur t ardhurat nga remitencat prfshihen si pjes e t ardhurave mujore t familjeve, studimi gjeti se familjet q pranojn remitenca fitojn, mesatarisht, m shum se familjet q nuk pranojn ato. N mnyr t veant, familjet q pranojn remitencat fitojn, mesatarisht, 480 Euro n muaj, nga t cilat 194 Euro jan nga remitencat. N krahasim, familjet q nuk pranojn remitenca fitojn, mesatarisht, 434 Euro n muaj. Nj familje shpenzon mesatarisht mbi 410 Euro n muaj. Ka nj ndryshim t rndsishm midis nivelit t shpenzimeve t familjeve q pranojn remitencat dhe familjeve q nuk pranojn ato: familjet pranuese t remitencave shpenzojn, mesatarisht, 445 Euro n muaj, ndrsa familjet q nuk pranojn remitenca shpenzojn 377 Euro n muaj.
Banka Botrore, Vlersimi i Varfris n Kosov, Volumi I: Prshpejtimi i zhvillimit gjithprfshirs pr uljen e shkalls s gjer t varfris (3 Tetor 2007)
11
12
I. HYRJE
Pavarsisht nj rimkmbje t moderuar ekonomike gjat dekads s fundit, Kosova ende prballet me kushte t vshtira ekonomike dhe me nj shkall t lart t papunsis. Remitencat nga jasht jan konsideruar si nj kontribues i madh pr mirqenien e familjeve kosovare anipse informacionet pr karakteristikat dhe ndikimin e tyre ishin shpesh t shkoqitura. Studimi i Remitencave n Kosov sht pjes e nj prpjekje pr t kuptuar m mir rrjedhn, prdorimin dhe efektet e remitencave n Kosov dhe perspektivat e zhvillimit t saj. Prve ksaj, studimi prpiqet t adresoj nevojn pr nj korniz t integruar t analizs sasiore dhe cilsore me qllim t paraqitjes s nj shqyrtimi m t detajuar t rolit t remitencave si nj burim t mbshtetjes nanciare pr kosovart. Nj nga risit kryesore t hulumtimit sht prdorimi i t dhnave t mbledhura nga nj anket e projektuar dhe e zhvilluar n mnyr specike pr t adresuar nevojat informative t Studimit t Remitencave n Kosov. Katr mij familje kosovare u intervistuan, duke dhn informacione pr nj gam t gjer karakteristikash t remitencave. Nj mostr e konsiderueshme e familjeve t intervistuara ka qen e przgjedhur paraprakisht n mnyr q t ulet gabimi n marrjen e mostrave dhe t ofrohet m shum hapsir pr nj analiz t ndar. Prderisa Banka Qendrore e Kosovs siguron vlersime t rregullta t rrjedhjes vjetore t remitencave, pak nga to analizojn aspekte t tjera vitale t remitencave si prcaktuesit, prdorimi apo efektet e tyre n kontekstin socio-ekonomik. Pr kt arsye, ky studim i komisionuar nga UNDP-ja, FMN-ja dhe USAID-i s bashku me Bankn Qendrore t Kosovs, Ministrin e Ekonomis dhe Financave dhe Entin Statistikor t Kosovs pasuron bazn e johurive mbi rolin e remitencave n Kosov. Studimi i Remitencave n Kosov prqendrohet kryesisht n rrjedhat e tanishme, prdorimin, dhe efektet socio-ekonomike t remitencave por edhe duke e siguruar nj prmbledhje t migrimeve dhe dinamiks socio-ekonomike q prcaktojn modelet aktuale t remitencave. Ky studim sht i organizuar n pes nn-tema, t paraqitura n seksione t veanta. Pas prezantimit t qllimit dhe kontekstit t studimit n seksionin e par, seksioni i dyt paraqet nn-temn n lidhje me karakteristikat kryesore t familjeve n Kosov. Seksioni tre vazhdon me nj prezantim me nn -temn migracionit, duke dhn nj vshtrim t prgjithshm mbi karakteristikat e emigrantve si dhe planeve t antarve tjer t familjes pr t emigruar n t ardhmen. Seksioni katr paraqet gjetjet mbi shumn e remitencave t pranuara, mbi kanalet e pranimit dhe t prdorimit t remitencave. Seksioni i fundit paraqet rezultatet e ankets mbi efektet e remitencave n nj kontekst socio-ekonomik.
13
14
15
16
17
Pjesa e familjeve q pranojn remitenca gjithashtu sht gjetur t ndryshoj midis komuniteteve t ndryshme etnike q jetojn n Kosov. Si sht paraqitur n gurn 3, sht gjetur se n mesin e familjeve t komunitetit shqiptar, pjesa e familjeve q pranojn remitencat sht m e lart.
Sipas t dhnave t studimit, niveli i arsimimit t krerve t familjeve t atyre q pranojn remitenca ndryshon nga pjesa tjetr. Kshtu, krert e familjeve q nuk pranojn remitenca kan, mesatarisht, t prfunduar nj vit m shum t arsimimit.
18
Sipas raportit, t ardhurat mesatare mujore t nj familje n Kosov jan 442 Euro. Poashtu, n kushte reale familjet q raportojn se pranojn remitenca tojn m pak t holla gjat muajit. Rreth 67.5 prqind e familjeve pranuese t remitencave tojn m shum se 200 Euro krahasuar me 80.4 prqind t familjeve q nuk pranojn remitenca.
19
Shuma mesatare q nj familje shpenzon gjat muajit sht 410 Euro. Studimi nxjerr n pah ndryshime interesante tek shpenzimet e familjeve q pranojn remitenca. Kto familje shpenzojn, mesatarisht, 445 Euro n muaj krahasuar me 377 Euro n muaj tek familjet q nuk pranojn remitenca. Dallimet kryesore tek modelet e shpenzimit tek kto kategori jan tek ushqimi dhe banimi. Familjet q pranojn remitenca mesatarisht shpenzojn 4 prqind m shum pr ushqim se familjet jo-pranuese. N t njjtn koh, familjet pranuese t remitencave shpenzojn 6 prqind m pak pr banim se sa familjet jo-pranuese (Figura 6). .
20
21
22
IV. MIGRIMI
N kapitujt paraprak prezentum karakteristikat e prgjithshme t familjeve n Kosov me fokus t veant tek dallimet ndrmjet familjeve q pranojn remitenca dhe atyre q nuk pranojn ato. N kt seksion paraqiten karakteristikat e emigrantve pra atyre q sigurojn mbshtetjen financiare pr kto familje kosovare. Ky seksion poashtu paraqet nj prmbledhje t planeve pr migrim tek familjet kosovare n prpjekje pr t kuptuar dinamiken e ardhshme t levizjeve t popullsis jasht vendit dhe rrjedhave t remitencave n Kosov.
4.1 Emigranti
Sipas ktij studimi, emigranti n n shumicn e rasteve sht n nj lidhje t ngusht gjaku me kryefamiljarin. Tek 42 prqind e rasteve t familjeve q pranojn remitenca drguesi ishte vlla i kryefamiljarit krahasuar me 40 prqind t rasteve kur drguesi ishte fmiu apo prindi i kryefamiljarit. Rreth 20 prqind nga numri i prgjithshm i drguesve ishin femra. N ann tjetr, arsyet kryesore q kishin motivuar emigrimin tek shumica e rasteve ishin t natyrs politike ose ekonomike ( Figura 7). Shumica syresh vazhdojn t jetojn n vendet e Evrops Perndimore pra aty ku kishin emigruar m hert. Nga t dhnat e hulumtimit del q lvizjet kryesore drejt ktyre vendeve kan ndodhur ndrmjet viteve 1990-1999 (Figura 8).
23
Statusi juridik dhe statusi i punsimit t emigrantve ishin gjithashtu me interes pr kt studim. Mbi 95 prqind emigrantve q drgojn remitenca kan nj status t rregulluar ligjor n vendin n t cilin ata banojn. Nga ky numr, 47 prqind e tyre kan shtetsin e vendit t banimit, 27.7 prqind kan statusin e banorit t prhershm dhe pjesa tjetr prej 21.6 prqind banojn me leje qndrimi.
24
25
26
Rreth 42 prqind e kryefamiljarve, si tek ata q pranojn remitenca si tek ata q nuk pranojn remitenca, than se ata nuk e din pr far niveli t dshiruar t pags ata do t ishin t gatshm pr t migruar. Dikund rreth 30 prqind e kryefamiljarve pranues t remitencave jan t gatshm t emigrojn pr nj pag mujore prej 2,000 Euro ose m pak krahasuar me 25 prqind tek kategorit q nuk pranojn remitenca. Anipse ndryshimet jan t vogla, kryefamiljart q nuk pranojn remitenca krkojn nj pag m t lart pr t emigruar.
27
Si prfundim mund t ceket se emigrantt q drgojn remitenca n t shumten e rasteve jan t afrm t ngusht t kryefamiljarve t intervistuar dhe mbi 95 prqind syresh kan nj status ligjor t rregulluar n vendin e banimit. Motivet kryesore q shtyen ata t emigrojn ishin kryesisht politike ose ekonomike. T dhnat e ankets tregojn se shumica e drguesve t remitencave jetojn n Evropen Perendimore. Rreth 16.3 % e familjeve t intervistuara planikojn t emigrojn n t ardhmen. Kjo tendec sht m e lart tek familjet q pranojn remitenca. Gjithashtu, sht vn re se kryefamiljart e familjeve q nuk pranojn remitenca dshirojn nj pag m t lart pr t migruar sesa kryefamiljart e familjeve q pra nojn remitencat.
28
V. REMITENCAT
Kjo pjes e studimit prmbledh t dhnat e mass s remitencave t pranuara, mnyrat e prdorimit t tyre dhe opinionet dhe parashikimet e rrjedhave t remitencave pr vitin 2010. Raporti prdor si t dhnat e anketimit ashtu edhe ato t Entit Statistikor n prpjekje pr t vlersuar sasin totale t remitencave. Shuma e prgjithshme e remitencave t pranuara n vitin 2009 vlersohet t jet 422.7 milion Euro. Nga kjo shum e prgjithshme, 191.6 milion Euro (45.2 prqind) ishin para t gatshme, 47.7 milion Euro (11.3 prqind) n form t t mirave materiale , dhe 183.4 milion Euro (43.4 prqind) ishin n form t "shpenzimeve t emigrantve" gjat vizitave n Kosov.
Tek kanalet jo-formale dominon forma e dorzimit personal t t hollave nga emigrantt. Agjencit e transferimit t parave (ATP) jan kanalet kryesore t pranimit t t hollave nga kategoria e drgesave nprmjet kanaleve formale. Pr nj prezantim m t hollsishm t shpeshtsis s prdorimit, n vend t shums s parave dhe t aksioneve t vlers s prgjithshme, pr secilin nga kanalet e paraqitura n tabeln e msiprme, ju lutem shihni Shtojcn II t ktij studimi.
29
30
Ndrsa 54% e familjeve presin t pranojn t njjtn sasi t remitencave n 2010, si n 2009, pjesa e familjeve n pritje pr t marr m shum ndihm nga jasht n 2010 sht m e lart se pjesa e familjeve q pret t marr m pak. Prandaj mund t kuptohet se opinioni i prgjithshm pr nivelin e remitencave sht se ato do t jen pak m t larta n 2010.
Shuma totale e remitencave t marra n 2009 vlersohet t jet 442.7 milion Euro, prej t cilave 191.6 milion Euro jan pranuar n para t gatshme, 47.7 milion Euro jan pranuar n natyr, dhe t mbeturat jan marr n formn e "shpenzimeve t emigrantve" n Kosov. 42 prqind e remitencave jan pranuar nprmjet kanaleve zyrtare, ndrsa 58 prqind jan dorzuar jozyrtarisht, t tilla si personalisht nga mi gruesit ose nga ndonj mik. Studimi gjeti se rreth 45 prqind e remitencave jan prdorur pr konsum, ndrsa pjesa e mbetur jan prdorur m shum pr banim dhe investime n njerz, dhe m pak pr in vestime t biznesit. S fundi, familjet presin nj rritje margjinale n shumn e remitencave q ato do t pranojn n 2010.
31
32
33
Kur kryefamiljart e amvisrive t papuna kategorizohet sipas ndihmes s remitencave, studimi konstaton se prqindja e kryefamiljareve t amvisrive q do t pranonin t punonin pr m pak se 150 Euro sht m e lart tk amvisrit q nuk pranojn remitenca. Megjithat, brenda rangut prej 151-300 euro, pjesa e kryefamiljarve t papun t cilt jan t gatshm t pranojn nj shprblim n kt rang sht m e lart n mesin e familjeve q pranojn remitanca sesa n mesin e familjeve q nuk pranojn remitanca. Prve ksaj, pjesa e kryefamiljarve t papun q nuk e din pr ciln pag minimale do t ishin t gatshm pr t punuar sht m e lart n mesin e familjeve q nuk pranojn remitancat (Figura 16).
34
Kur vshtirsit e qasjes n shrbime shndetsore jan analizuar mbi bazen e kategorive gjinore, del q 51 prqind e t anketuarave femra e kan klasikuar mbulimin e shpnzimeve t vizits mjeksore si shum t vshtir ose mjaft t vshtir krahasuar me vetm 36 prqind t t intervistuarve meshkuj e q dhan prgjigje t njejta. Nga kjo mund t konkludohet se kryefamiljart e amvisrive t gjinis femrore e shohin qasjen n shrbime shndetsore si m t vshtire.
35
36
37
N lidhje me vshtirsin e mbulimit t shpenzimeve t blerjes s librave, 38 prqind e familjeve klasikojn kt shpenzim si vshtirsi mesatare, ndrsa 33% e ka mjaft t leht pr t mbuluar kt shpenzim (Tabela 6). Kemi nj dallim prej 1 prqind n klasikimin e raportuar t vshtirsis s blerjes s librave n mesin e familjeve n zonat rurale dhe familjeve n zonat urbane: prqindja e kryefamiljarve t familjeve q klasikojn vshtirsin e blerjes s librave si, shum t vshtir, deri diku t vshtir ose mesatare sht 1% m e lart n mesin e familjeve n zonat rurale se sa familjeve n zonat urbane. Megjithat, pjesa e kryefamiljarve t cilt kan klasikuar vshtirsin e blerjes s librit si shum t vshtir sht 2% m e lart n mesin e familjeve n zonat urbane sesa familjeve n zonat rurale. Ky ndryshim i vogl n mes t niveleve t raportuar t vshtirsis n mes t vendbanimeve urbane dhe rurale do t thot se lloji i vendbanimit nuk paraqet ndonj vshtirsi n shpenzimin e blerjes s librave. N zonat rurale, femrat kryefamiljare t familjeve q pranojn remitenca e gjejn m pak t vshtir pr t mbuluar shpenzimet e blerjes s librave nga femrat kryefamiljar t familjeve q nuk pranojn remitenca. Meshkujt kryefamiljar t familjeve q pranojn remitencat e gjejn m pak t vshtir pr t mbuluar kt shpenzim se sa ata q nuk pranojn remitencat, dhe dallimi midis dy kategorive n klasikimin e dhn nga ta sht m i theksuar se sa me femrat kryefamiljare. N zonat urbane, nuk ka ndonj dallim domethns n mes t familjeve t kryesuar nga femrat t cilat pranojn remitenca dhe atyre q nuk pranojn remitenca. Megjithat, meshkujt kryefamiljar t familjeve pranuese e gjejn m pak t vshtir t mbulojn shpenzimet e blerjes s librave.
38
Rreth 41 prqind e familjeve t intervistuara klasikon vshtirsin e mbulimit t shpenzimeve t vitit shkollor, si mesatare, ndrkoh q 29 prqind e tyre gjejn mjaft t leht (Tabela 6).Si ishte rasti me renditjen e mparshme, familjet n zonat rurale e kan m t vshtir pr t mbuluar shpenzimet e vitit shkollor se familjet n zonat urbane. N zonat rurale, femrat kryefamiljare t familjeve q pranojn remitenca e gjejn m pak t vshtir pr t mbuluar kt shpenzim se femrat kryefamiljare t familjeve q nuk pranojn remitenca. E njjta gj vlen pr meshkujt kryefamiljar t familjeve n zonat rurale. N zonat urbane, femrat kryefamiljar t familjeve q pranojn remitenca e kan m t vshtir t mbulojn shpenzimet e pagess pr vitin shkollor sesa femrat kryfamiljare t familjeve q nuk pranojn remitenca. Megjithat, meshkujt kryefamiljar t familjeve q pranojn remitenca e gjejn m pak t vshtir se sa meshkujt kryefamiljar t familjeve jo-pranuese pr t mbuluar shpenzimet e pagess pr vitin shkollor.
39
T ardhurat nga remitencat kontribuojn me rreth 40 prqindtn totalite t t ardhurave mujore t famil jeve pranuese. Studimi nuk gjeti ndonj ndrlidhje t fort ndrmjet remitencave dhe rezervimit t rro gave. Pra, remitencat nuk ndikojn n gatishmrin e njerzve pr t punuar pr rroga t ulta. Amvisrit n zonat rurale e kan m t vshtir ti mbulojn shpenzimet shendetsore dhe ato t arsimimit. Amvisrit q pranojn remitenca shpenzojn m shum n arsim dhe shndetsi. Prezena e remitencave ndlidhet me prsimirsim t qasjes n sistemin shendetesor nga ana e amviserive me kryefamiljar femra dhe qasjen n arsim pr amviserit me kryefamiljar meshkuj.
40
VII. PRFUNDIM
Studimi i Remitencave n Kosov ka analizuar t dhnat e nj anketimi t drejtprdrejt me rreth 4000 amvisri kosovare me qllim t pasqyrimit t rolit dhe ndikimit t remitencave, t kuptuarit m t mir t rrjedhes dhe prdorimit t tyre n Kosov. Raporti analizoi tendecat e emigrimit n t kaluarn dhe kushtet socio-ekonomike q mund t ken motivuar lvizjet e popullsis. Poashtu, analizimi i rezultateve t karakteristikave t amvisrive kosovare dhe emigrantt q mbshtesin ato sikurse edhe rezultatet mbi masn dhe efektet e drgesave t parave ishin pjes esenciale t studimit. N prgjithsi, hulumtimi tregon se remitencat prbjn nj kontribut t madh n mirqenien e amvisrive, shoqris dhe ekonomin kosovare. Studimi v n pah se nj pjes e konsiderueshme e amvisrive pranojn remitenca dhe se ato ndikojn n mnyr domethnse n nivelin e t ardhurave, mnyrn e shpenzimit t t ardhurave, gatishmrin e kryefamiljarve pr t punuar me pag t ult por edhe mundsit e tyre pr t patur qasje n arsim dhe kujdes shndetsor. Sipas t dhnave t pranuarit e remitencave ndikon edhe ne prspektivat e amvisrive pr t emigruar. Rreth 19.6 prqind e amvisrive kosovare pranojn remitenca. Amvisrit q raportojn se pranojn remitenca kan mesatarisht nj antar m shum n familje dhe shfaqin tendenca m t larta t jen t papun. Kto familje n kushte reale dhe n munges t remitencave do t tonin m pak t holla. T pranuarit e remitencave i bn kto amvisri shpenzues m t mdhenj krahasuar me amvisrit tjera. Amvisrit q pranojn remitenca shpenzojn mesatarisht rreth 100 Euro m shum gjat muajit. Sipas hulumtimit amvisrit shpenzojn gati gjysmn e shums q ata pranojn n remitenca pr konsum. Kontributi mesatar i remitencave n t hyrat e prgjithshme t amvisrive sht 194 Euro apo rreth 40 prqind. vlersohet se shuma e prgjithshme e remitencave t marra n 2009 ishte 442.7 milion Euro, 191.6 milion Euro nga t cilat jan pranuar n para t gatshme, 47.7 milion Euro n t mira materiale, dhe pjesa tjetr n formn e "shpenzimeve t emigrantve" n Kosov. Remitencat prbjn 11 prqind t BPv-s t prgjithshme n vitin 2009. T dhnat e hulumtimit treguan gjithashtu se familjet presin pr t marr pak m shum remitenca n 2010. Rreth 58 prqind e remitencave totale ishin drguar n Kosov nga shokt e familjeve apo vet emigrantt, ndrsa 42 prqind ishin transferuar familjeve nprmjet bankave dhe agjencive pr transferim t parave. Prqindja e amvisrive t cilt jan t gatshm t punojn pr rroga t ulta ( deri n 150 euro) sht m e ult n mesin e familjeve q pranojn remitenca dhe implikon se t pranuarit e drgesave nga jasht mund t dekurajojn kryefamiljart pr t punuar me paga m t ulta. gjithashtu, remitencat ndikojn edhe n shpenzimet e amvisrive pr kujdesin shndetsor dhe arsimim amvisrit pranuese t remitencave shpenzojn m tpr dhe e shohin qasjen n kto shrbime si m t leht. Amvisrit shpenzojn pothuajse gjysmen e remitencave n konsum. Remitencat kontribojn me 194 Euro apo rreth 40 prqind t t ardhurave mujore t amvisrive q pranojn remitenca. Kjo kategori poashtu shpenzim mesatarisht 70 Euro m shum sesa amvisrit q nuk pranojn remitenca. Ato kategori q pranojn remitenca shpenzojn m shum pr shndet dhe arsim dhe e gjejn m pak t vshtir t qasen n kto shrbime.
41
42
Pyetsori
Kjo metodologji e hulumtimit sht mbshtetur n nj teknik hulumtimi t popullsis, me mjet mats t zhvilluar nga UBO Consulting n bashkpunim me komisionin e projektit. Mjeti mats sht i organizuar n tre seksione t veant. Seksioni i par prfshin detajet e prgjithshme t popullsis pr t siguruar pr mesin e nj grupi t kontrollit, seksioni i dyt, pas shqyrtimit jep informacione pr familjet q pranojn remitencat, dhe seksioni i tret, emigrantt e rastsishm q kan ndodhur t jen n shtpi n momentin e intervists dhe u krkuan pr t dhna shtes specike.
43
44
45
Shpenzimet mesatare mujore t familjes n Kosov sipas kategorive t shpenzimit pr familjet pranuese dhe jo pranues t remitencave
46
Arsyet pr emigrim
Kros-tabulimi n mes t prezencs s remitencave dhe planeve pr emigrim duke prjashtuar remitencat pr familjet pranuese
47
48
49
50
51
52
53
Kros-tabulimi pr vshtirsit n mbulimin e shpenzimeve t vizits mjeksore sipas llojit t vendbanimit, gjinis s kryefamiljarit dhe prezencs s remitencave.
54
Kros-tabulimi pr vshtirsit n mbulimin e shpenzimeve t udhtimit n objektet shkollore sipas llojit t vendbanimit, gjinis s kryefamiljarit dhe prezencs s remitencave.
55
Kros-tabulimi pr vshtirsit n mbulimin e shpenzimeve t vitit shkollor sipas llojit t vendbanimit, gjinis s kryefamiljarit dhe prezencs s remitencave
56