Teorija sistema kao teorijsko-metodoloki okvir za prouavanje politikih sistema i sistema sigurnosti Osvrt na teorijske pristupe u izuavan teorije

sistema Znanstveno - tehnoloki napredak uslovio je potrebu da se problemima drutvenog napretka pristupi na jedan interdisciplinaran sistemski nain, to je rezultiralo prodorom termina sistem u sva podruja nauke; Osnivaem ope teorije sistema smatra se Norbert Weiner. Prvi je teoriju sistema izloio Ludwig Von Bertalanffy 1937. godine; Bertalanffy je, naime nastojao da utvrdi univerzalne opevaee zakone koji se mogu primjeniti u svim sistemima; Osnivanjem Drutva za teoriju sistema 1954.godine, koje e kasnije biti preimenovano u Drutvo za istraivanje opih sistema, dolazi do znaajne naune ekspanzije teorije sistema. Pojava teorije sistema pedesetih godina prolog stoljea predstavlja pokuaj da se otklone divergencije izmeu vie razliitih disciplina, kako bi se problemima pristupilo sa aspekta zajednitva. Teorija sistema predstavlja znaajan napredak, jer omoguuje disciplina. Pojam i definiranje sistema Osvrt na razliita pojmovna odreenja termina sistem: Bertalanffy definira sistem kao kompleks elemenata koji se nalaze u interackiji i na koje se mogu primjeniti odreeni sistemski zakoni; Cliffton definira sistem kao uzajamnu povezanost elemenata ili njihovu interakciju koja treba rezultirati nekim ciljem; Burton definira sistem kao odnose izmeu jedinki.Odnosi podrazumijevaju komunikacije, transakcije, razmjene ili meuzavisnost. S.L. Optner definira sistem kao proces koji se odvija izmeu skupa elemenata pri emu je svaki od tih elemenata povezan funkcionalno i operatvino u ostvarivanju cilja. Prema G. Meyeru sistem obuhvata ukupnost ili kompleksnost elemenata ili pojedinanih dijelova.On posjeduje strukturu, realizaciju, funkciju i predaje informacije ili ih prerauje . integraciju razliitih naunih

Znaaj razumijevanja politikih sistema za nauni i teorijski pristup promiljanja sistema sigurnosti Osnovne naznake o politikom sistemu Prouavanje sistema sigurnosti zahtijeva prethodno razumijevanje politikih sistema, naroito ako imamo u vidu da se sve promjene u drutvu neminovno reflektiraju na pojedine segmente funkcionisanja politike vlasti. Etimoloki posmatrano termin politiki sistem je nastao znatno kasnije od termina drava. Koncept sistema je u politiku nauku doao iz drugih disciplina, s ciljem povezivanja elemenata jedne cijeline i uspostavljanja potrebne interakcije s okruenjem. Definicija politikog sistema Pod politikim sistemom se podrazumijeva skup svih institucija kojima se uobliava i artikulira politika vlast, odreuju odnosi izmeu te vlasti i drutva, kao i nain vrenja vlasti, te instrumenti uticaja graana na to vrenje. Da se zakljuiti da politiki sistem obuhvata:

dravu; uzajamne odnose politike vlasti i ostalih sfera globalnog drutva, odnosno interakcijske oblike meusobnog uticaja i odnosa javne vlasti i drutva.

Neki predstavnici sistemske teorije u komparativnom istraivanju politikih sistema Pedesetih godina prolog stoljea javlja se snaan znanstveni interes za prouavanjem politikih sistema. Najvei doprinos u izuavanju politikih sistema dali su predstavnici sistemske teorije, koji su sistem tretirali kao makro jedinicu. Najznaajni predstavnici sistemske teorije su: Gabrijel Almond, Dejvid Iston i Karl Doj. Predstavnici sistemske teorije (Almond Gabrijel) Almond je svoja stajalita u izuavanju politikih sistema temeljio na funkcionalnoj analizi; On polazi od toga da je politiki sistem skup funkcija; Kao fundament za definiranje politikog sistema Almond je uzeo ulogu i strukturu; Kao bitnu karakteristiku politikog sistema istakao je postojanje monopola fizike prirode; Razlikuje dvije vrste procesa koji se odvijaju unutar politikog sistema: input i autput funkcije; U input funkcije spadaju: politika socijalizacija i selekcija, interesna agregacija i artikulacija i politika komunikacija; U autput funkcije spadaju izrada, primjena i prosuivanje po propisima. Izuavao je zajednike karakteristike politikih sistema (britanskog, sovjetskog, kineskog, meksikog), ime je dao znaajan doprinos u uvoenju komparativne metode u istraivanju politikih sistema;

Istakao je 4 osnovna zadatka politikog sistema: sposobnost ekstrakcije, sposobnost raspodjele, regulacije i reagovanja na izazove.

Predstavnici sistemske teorije (Dejvid Iston) Dejvid Iston je politiku shvatao na distributivan nain, odreujujui je kao autoritativnu alokaciju drutvenih vrijednosti; On politike sisteme analizira sa tri nivoa: Politika zajednica, koja podrazumijeva grupu ljudi povezanih politikom podjelom rada; Politiki reim, koji obuhvata bazine procedure koje se tiu sredstava pomou kojih se reguliu sukobi i uspostavljaju neki ciljevi; Nosioci rukovodeih funkcija, koji imaju posebna ovlatenje posebno data ili implicitno prihvaena da upravljaju, upuuju ili komanduju i u nekim sistemima da vre prinudu.

On ukazuje na to da se niti jedan sistem ne moe posmatrati izolovano, ve samo u odnosu na okolinu. Predstavnici sistemske teorije (Karl Doj) Karl Doj izuavanje politikih sistema temelji na komunikacijskoj teoriji; Svaki sistem treba imati organizaciju, komunikaciju, efikasnu kontrolu. On klasificira politike sisteme na: samounitavajue sisteme, koji mogu da se raspadnu i u relativno povoljnim sredinama; ivotno neotporne sisteme, koji nisu u stanju da opstanu pod uticajem niza negativnih pojava koje se javljaju u veim sredinama; ivotno sposobne sisteme, koji mogu da opstanu u uslovima sredine; samoosnaujue sisteme, koji su u stanju da poveavaju vjerovatnou svog opstanka u sve raznovrsnijim sredinama.

Najznaajni predstavnik teorije sistema u sociologiji (Talkot Parson) Talkot Parsons je izuavanje drutvenih sistema zasnivao na akcionoj teoriji, koja se prema njemu odnosi na meusubjektivno djelovanje pojedinaca uokvireno normama, a motivirano ostvarivanjem ciljeva, reprodukcijom specifine kulture, adaptacijom materijalnim uvjetima okoline i integracijom zajednice; Prema njemu osnovne komponente teorije akcije su : socijalni sistem, linost i kultura;

On razlikuje sljedee ciljeve drutvenog sistema: odravanje i ouvanje znaajnih upravljakih obrazaca sistema; orijentacija na ostavrivanje vlastitih interesa; integracija svih elemenata unutar sistema i prilagoavanje u odnosu na okolinu.

Pojmovno odreenje teorije sistema Definicija teorije sistema glasi: Teorija sistema kao interdisciplinarna nauka svojim sistemskim metodolokim pristupom prouava sisteme kao cjelinu, njihovu strategiju i ciljeve razvoja, njihov odnos sa drugim sistemima i okolinom, kao i ukupnost ostalih inilaca s obzirom da se u sistemima odvijaju diferencirane i koordinirane ljudske aktivnosti koje se odnose na razliite oblasti saznanja iz raznih naunih disciplina.