International Indexed & Referred Research Journal, October,2012. ISSN 0974-2832, RNI- RAJBIL 2009/29954; VoL.

IV * ISSUE- 45

October,2012

d/kh dkGh Hkkjrh; lektO;oLFksr irhP;k fu/kukuarj R;kP;k

kjhjklkscr iRuhykgh tkGwu ekj.;kph Eg.kts lrhph dzqj
izFkk lq: gksrh- lryh tk.kkjh L=rh lklj o ekgsjP;kauk
/kkfeZd n`V~;k iq.; laiknu d:u nsr gksrh- ;k izFksus irhlkscrp
iRuhykgh lnxrh feGrs vlk let gksrk- lkscrp lektkr
vkiyh izfrBk ok<o.ks] fo/kosyk lkaHkkG.;kP;k tckcnkjhrwu
eqDr gks.ks frP;k L=h/kukoj dCtk dj.ks fo/kospk ik; ?kl:u
?kjk.;kph vczq tk.;kpk /kksdkp eqGkrwu uV dj.ks vkh vU;
dkj.ksgh ;k izFksekxs gksrhi.k gh izFkk Eg.ktsp fnolk<oG~;k [kqukpkp izdkj
gksrk- ek=] ;kckcr fL=;kauk tks fu;e gksrk rks iq:kkauk uOgrk]
Eg.kwu ek- Qqys fopkjrkr] ^^irh fu/kukuarj tj L=h lrh tkrs
rj ex iRuh fu/kukuarj irh lrh dk tkr ukgh\** ksoVh
gh izFkk jktk jkeeksgu jkW; ;kauh iz;Rukph ijkdkBk d:u
foY;e csaVhxyk 1929 yk can ikMk;yk ykoyhlrhizFkspk fceksM >kY;kuarj fL=;kaps ekufld o
kkfjjhd NG ok<r xsys] ksoVh fL=;kauk vkRegR;k dj.;kl
Hkkx ikM.ks fdaok fryk irhP;k ?kjP;kauh Bkj eku.;kph leL;k
vktdky mxz cuyh vkgs- ;kp leL;syk izkeq[ ;kus
uofookghrsP;k e`R;wph ok gqaMk cGhph leL;k EgVyh tkrsgh leL;k lektkr fuekZ.k gks.;kph vusd dkj.ks vkgsr1- iq:k iz/kku lektO;oLFkk %
iq:k iz/kku lektO;oLFkseqGs irhyk iRuhdMwu
gqaMk] ekuiku] fdaerh oLrw feG.ks gk R;kpk gDdp letY;k
tkrs- R;keqGs fookgkP;k osGh gqaM~;kP;k jDdesph iwrZrk dj.ks
kD; >kys ukgh rj lkljh frpk NG gksrks- visf{kr gqqaMk
fnY;klgh gh eaMGh yksHkh vlsy rj R;kP;k ekx.;k ok<w
ykxrkr o R;krwu fL=;kapk kkfjjhd o ekufld NG gksrks2- eqy xh Eg.kts MksD;kojph tckcnkjh %
eqyhapk fookg gksouw fryk lkljh ikBowu fnys Eg.kts
cjsp yksd vkiY;k MksD;kojhj tckcnkjhrwu eqDr >kyks vls
ekurkr- R;keqGs lkljh eqyhoj vR;kpkj] NG ekjgk.k gksr
vlyh rjh ukbZykt Eg.kwu xIi clrkr- cjspnk lektkr
vizfrBk gksbZy Eg.kwu vkbZoMhy eqyhyk vkJ; ns.;kl r;kj
gksr ukghr- ifj.kkeh lkljP;k yksdkaps NG ok<rs3- fL=;kap h nqkhr Hkwf edk %
fL=;kaP;k leL;kr vf/kd Hkj ?kkyrkr R;k fL=;kp,-vkj- okMh;k ;kckcr Eg.krkr dh] ^^L=h;kaP;k eqDrhrhy

izcG vMFkGk tj dks.krk vlsy rj rks fL=;kapkp gks;- u.kan

Lor# fL= vlwugh R;k lquspk vekuqki.ks NG djrkrvkkrp R;k L=hyk tj eqy ulsy rj frpk vf/kdp NG dsyk
tkrks- fryk vkRegR;k d:u lqVdk djkoh vlkp i;kZ;
frP;kleksj jkgrks] R;keqGs [ksM~;kr fofgjhr mMh ek:u tho
ns.ks] isVowu ?ks.k] xGQkl yko.ks b- vkRegR;sP;k izdkjkr ok<
gksrs-**
4- O;luh uojk %
fL=;kauk isVowu ekj.;kps vusd izdkj O;luh
uo&;kdMwu gksrkr- O;lukf/ku uo&;kus uksP;k Hkjkr fryk
tkGwugh ekjys tkrs- ojhy dkj.kkeqGs fL=;kauk vkRegR;sl
izo`Rr dj.ks o R;kaph gR;k dj.ks ;k xqUg~;kfo:/n Qkjlk
dk;nk izHkkoh ukgh- R;keqGs fnolsafnol fookghr fL=;kaph
gR;k njjkst ok<rp vkgs- vls x`g[kkR;kr izfl/n gks.kk&;k
dzkbZe bu bafM;k ;k vgokykrwu izfl/n gks.kk&;k vkdMsokjh
izfl/n gksrs R;ko:u fnlwu ;srsizLrqr v/;iukdjhrk eqfrZtkiwj rkyqD;krhy lkr
xkokpk lekosk dj.;kr vkyk- ;k vkB xkokrhy uofookfgrkpk
tGwu ekj.;kps izek.k iq<hy izek.ks
1- tkeBh cq- & 1
2- dkyhZ & 6
3- ?kkeksjh & 4
4- jktqjk & 3
5- vkdksyh & 4
6- doBk & 3
7- f[kuf[kuh & 3
ojhy v/;;ukdMs lakks/kdkus T;k dqVcaq krhy gqM
a kcGh
xsysyh vkgs] R;k dqVqackrhy dqVqac izeq[kkP;k eqyk[krh ?ksowu
R;kauk ekfgrh fopk:u R;kauh fnysY;k ladyhr rF;kaps
lkadrs hdj.k] oxhZdj.k] lkj.kh;u d:u iq<hy fudkZ dk<.;kr
vkys- gqaMkcGh xsysY;k dqVqackpk vkfFkZd Lrj gk fuEu izdkjpk
gksrk] R;kps ksdMk izek.k 80 VDds ,o<s vkgs- cgqrkak
mRrjnkR;kaps dqVQac Hkwfeghu ksretwj vkgs] R;keqGs ksdMk
izek.k 92 VDds ,o<s vkgs- vf/kdre mRrjnkR;kaP;k dqVqackr
lHkkln la[;k 6 rs 8 P;k njE;ku vkgs vls er O;Dr
dj.kk&;k mRrjnkR;kaps izek.k ,dw.k mRRkjnkR;kaP;k izek.kkr
56 VDds ,o<s vkgs- egRre gqaMkcGhP;k dqqVqackrhy lHkklnkps
fk{k.k gs 10 oh i;Zar >kysys vkgs] R;kp izek.k 60 VDds ,o<s
vkgs- vf/kdRre mRrjnkrs ,d= dqVqac i/nrhr okLrO;
dj.kkjs vkgs] R;kps ksdMk izek.k 52 VDds ,o<s vkgs- vf/kdre
gqaMkcGhps izek.k ekxkloxhZ; tkrhr vkgs] R;kps ksdMk izek.k

SHODH, SAMIKSHA AUR MULYANKAN

83

International Indexed & Referred Research Journal, October,2012. ISSN 0974-2832, RNI- RAJBIL 2009/29954; VoL. IV * ISSUE- 45

84 VDds ,o<s vkgs- gksr vlysY;k =klkcn~ny ekgsjhy

eaMGhyk dGfoys gksrs vls er O;Dr dj.kk&;k mRrjnkR;kps
izek.k ,dw.k mRrjnkR;kaP;k izek.kkr 68 VDds ,Ok<s vkgs- vkEgh
eqyhP;k rdzkjhdMs nwyZ{k dsY;keqGs vkeP;k eqyhyk vkiyk
tho xeokok ykxyk] vls er O;Dr dj.kk&;k mRrjnkR;kps
izek.k ,dw.k mRrjnkR;kaP;k izek.kkr 52 VDds ,o<s vkgs- 56
VDds gqaMkcGhauk yXukuarj ikp okkZrp vkiyh thou ;k=k
laiokoh ykxyh= egRRke gqaMkcGhyk dks.krsgh viR; >kysys
uOgrs] R;kps izek.k ,dw.k mRrjnkR;kaP;k izek.kkr 56 VDds ,o<s
vkgs- vkeP;k eqyhyk lklj dMhy eaMGh osGksosGh iS;kph
ekx.kh djhr gksrs] vls er O;Dr dj.kk&;k ekgsjdMhy
mRrjnkR;kps izek.k ,dw.k mRrjnkR;kP;k izek.kkr 64 VDds
,Ok<s vkgs- vkeP;k tkok;kyk vkEgh vkfFkZd Lo;eiw.kZ Ogkos
;kdjhrk vkfFkZr enr dsyh vkgs vls er O;Dr dj.kk&;kps
izek.k 72 VDds ,o<s vkgsvkEgh vkeP;k eqyhyk osxGs jkgk;yk lqpfoys gksrs
vls er O;Dr dj.kk&;k mRrjnkR;kps izek.k ,dw.k mRrjjkR;kaP;k
izek.kkr 56 VDds ,o<s vkgs- gqaMkcGhP;k eqykyk viekutud
okx.kwd fnyh vls er 60 VDds mRrjnkR;kauh O;Dr dsys vkgs-

egRre mRrjnkR;kyk yXukr HksVoLrw feGkY;k ukgh] EEg.kwu

ukjkth O;Dr dsyh vls er O;Dr dj.kk&;k mRrjnkR;kps
izek.k ,dw.k mRrjnkR;kaP;k izek.kkr 64 VDds ,o<s vkgsvkeP;k eqyhP;k e`R;wuarj vkEgh iksyhlkr rdzkj
uksanfoys vls er O;Dr dj.kk&;k mRrjnkR;kapsizek.k ,dw.k
mRrjnkR;kaP;k izek.kkr 80 VDds ,o<s vkgs- ygku lgku
dkj.kko:u okn >kY;kuarj vkeP;k eqyhyk ekgsjh ikBfoY;k
tk;ps vls er uksanfo.kk&;k mRrjnkR;kaps izek.k ,dw.k
mRrjnkR;kaP;k izek.kkr ksdMk 84 VDds ,o<s vkgs- vkeP;k
eqyhP;k e`R;wuarj tkok;kus yodjp nqljs yXu dsys vls er
O;Dr dj.kk&;k mRrjnkR;kps izek.k ,dw.k mRrjnkR;kaP;k
izek.kkr52 VDds vkgs- vkeP;k eqyhP;k iP;kr frpk ekSY;oku
oLrw vkEgkyk ijr feGkY;k ukghr vls er O;Dr dj.kk&;k
mRrjnkR;kps izek.k ,dw.k mRrjnkR;kaP;k izek.kkr 76 VDds
,o<s vkgs- vkeP;k eqyhP;k iP;kr vkEgh frP;k lkljdMhy
eaMGhoj iksyhl dsdl dsyh ukgh vls er O;Dr dj.kk&;k
mRrjnkR;kps izek.k ,dw.k mRrjnkR;kP;k izek.kkr ksdMk 52
VDds ,o<s vkgs-

1- vkxykos MkW- ih-,u-] lkekftd lakks/ku i/nrh

2- [kMls MkW-Hkk-dh-] lkekftd leL;k]
3- dksaMsdj ,-ok;-] lektkkL=

84

kks/k

leh{kk vkSj ewY;kadu