Sahihul-Buhari (pjesa 8)

60. KREU PEJGAMBERT

1a

KRIJIMI I ADEMIT DHE PASARDHSVE T TIJ

Salsal sht argjil i przier me rr i punuar n formn e vorbs. 1 Salsal domethn:kundrmonjs,i qelbur. Rrnja e fjals sht sal-le (andaj dyfishohet shkronja sad dhe lam ) si dyfishohet te sarrel-babu dhe sarsare (dera krcet kur mbyllet). Rasti i njejt sht edhe me fjaln kebkebtuhu q don t thot: e kam rrzuar. 2 Fe merret bihi: ajo vazhdoi me barrn dhe e plotsoi. 3 En la tesxhude: t mos bj sexhden. 4

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. : ''DHE KUR ZOTI YT IU THA MELEKVE: '' UN N TOK DO T KRIJOJ MKMBSIN ! " 5

Ibn Abbasi ka thn: "Lemma alejha hafidh" domethn: mbi t nuk ka mbrojts (rojtar). 6 Fi kebed domethn: n form t vrullshme. 7 Rijash: domethn pasuri ,ndrkaq ca dijetar tjer thon se rijash dhe rish kan nj kuptim q jep t kuptojm se fjala sht pr teshat e tejdukshme. 8 Ma tumnun: domethn fara n mitrn e gruas. 9 Muxhahidi ka thn: Innehu ala rexh' ihi le kadir domethn:Ai mund t kthej farn n penis. 10 Gjithka q ka krijuar Ai ka iftin e vet. Qielli sht ifti i toks,vetm Allllahu xh. sh. sht i vetm, pashoq. 11 Fi ahseni takvim: n formn m t bukur,kurse esfele safilin : n formn m t keqe,n prjashtim t atyre q besojn. 12 Husr devijime q bjn prjashtim ata q besojn. 13 Laib sht i domosdoshm . 14 Nunshiekum: do t`ju krijojm prej fillimi n cilndo form. 15 Nusebbihu bi hamdike: T madhrojm. 16 Ebul Ali ka thn:"Fe telek-ka Ademu min rabbihi kelimatin", ndrsa fjalt e Ademit jan:"Rabbena dhalemna enfusena". 17 Fe ezel-lehuma iu dha shkas q ata t prulen. 18 Jetesenneh: ndryshon (ndrron), Asin sht i ndryshueshm si dhe mesnun sht i ndryshueshm. Hameun sht shumsi i ham'etun q nnkupton argjilin. 19 Jahsifan domethn t bsh tesha nga gjethet e Xhennetit. Ata dy i puqnin gjethet e Xhennetit dhe ashtu mbulonin veten. Sev'atuhuma ka kuptimin alegorik dhe don t thot vendet e turpshme. 20 Ve metaun ila hin deri n Ditn e Gjykimit,ndrsa me fjaln hin tek arabt nnkuptojn kohn prej nj momenti deri n koh t pacaktuar. 21 Kabiluhu ka pr qllim fisin dhe pasardhsit e tij . 22 1

3326. Na ka treguar Abdullah b. Muhammedi, ktij Abdurrezaku duke e transmetuar nga Ma'meri, ai nga Hammami e ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "All-llahu e krijoi Ademin dhe gjatsia e tij ka qen gjashtdhjet arshin dhe pastaj i tha:- Shko dhe jepu selam atyre melekve,dhe dgjo se si do t prshndetin. Prshndetja e tyre do t jet prshndetja yte dhe e pasardhsve tu". Ai u tha: "Es-selamu alejkum", kurse ato u prgjigjn:"Es-selamu alejke ve rahmetullllah", dhe ashtu shtuan ve rahmetull-llahi. Secili q do t hyj n Xhennet,do t hyj n formn e Ademit,edhepse njerzit gjer m tani pak nga pak jan paksuar"23.

3327. Na ka treguar Kutejbe b. Seidi ky nga Xheriri, ky nga Umareja, ky nga Ebu Zur'a, ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili thot se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Grupi i par q do t hyn n Xhennet do t ken formn e Hns s nats s Bedrit,grupi q do t hyn pas tyre do t ken shklqimin e yllit m t shndritshm n qiell. Ata nuk do t kryejn as nevojn e vogl as nevojn e madhe,nuk do t pshtyn as nuk do t ken qura. Kraht e tyre do t jen prej ari,djersa e tyre do t ket er misku,mangajt nga llojet e drujve eterik,grat do t jen hurit. Do t ken formn e nj njeriu,formn e babait t tyre Ademit,t lart do t jen gjashtdhjet arshin. " 3

3328. Na ka treguar Museddedi,ktij Jahja i cili transmeton nga Hisham b. Urve,ky nga babai i tij,ky prej Zejnebes,bijs s Ebu Selemes,kjo nga Ummi Selemeja,se Umi Sulejmi ka thn: "I Drguari i All-llahut,All-llahu nuk turprohet nga e vrteta. Nse gruaja n ndr ejakulon,a sht e detyruar t lahet? -Po,nse sheh lagshtin-tha ai. Ummi Selemeje duke buzqeshur tha: -Gruaja a mund t ejakuloj n ndr? -Ndryshe,fmija si do t'i ngjante asaj?- u prgjigj Pejgamberi s. a. v. s. " 4 3329. Na ka treguar Muhammed b. Selami,ktij i ka treguar El- Fezari nga Humejdi,ky nga Enesi r. a. , i cili ka thn: "Abdullah b. Selami kish kuptuar pr ardhjen e Pejgamberit s. a. v. s. n Medine. Erdhi te Pejgamberi dhe i tha: -Do t pyes pr tre gjra t cilat nuk i di askush tjetr prve Pejgamberit. Cila sht parashenja e par e Dits s Kijametit,cili sht ushqimi i par q do t han xhennetlinjt dhe n baz t kafit fmija do t'i prngjaj t atit e n baz t kafit dajallarve? -Xhibrili pak para m tregoi-tha Pejgamberi s. a. v. s. -Ky sht meleku i cili sht armik i hebrenjve-tha Abdullahu.

-Parashenj e par e Dits s Kijametit - tha Pejgamberi s. a. v. s. - do t jet zjarri prej t cilit njerzit do t ikin nga lindja n perendim. Ushqimi i par i xhennetlinjve do t jet mlia e zez e balens. Ndrsa,kur mashkulli ka marrdhnie seksuale me gruan,nse sperma e tij e tejkalon spermn e gruas,fmija do t'i ngjaj atij,e nse n aktin seksual sperma e gruas e tejkalon at t burrit, ather fmija do t'i ngjaj asaj. -Dshmoj se je i Drguar i All-llahut- tha ai dhe vazhdoi : - O i Drguar i All-llahut,hebrenjt jan popull q shpifin,nse kuptojn se un kam pranuar Islamin para se t'i pyetni pr mua do t shpifin di kundr meje. M von erdhn hebrenjt,ndrsa Abdullahu hyri n shtpi,kurse Pejgamberi s. a. v. s i pyeti: "Si e njihni ju Abdullah b. Selamin? - Ai sht njeriu m i ditur mes nesh; sht njeriu m i mir n mesin ton - than ata. I Drguari i All-llahut pastaj tha: - Sikur Abdullahu t pranoj Islamin,ka do t thoshit!? - E ruajt All-llahu nga ajo - than ata. Ather Abdullahu doli nga shtpia dhe tha: - Dshmoj se nuk ka zot tjetr prve All-llahut dhe dshmoj se Muhammedi sht i Drguar i All-llahut! -Ai sht njeriu m i keq n mesin ton - than ata dhe e sulmuan Abdullahun.

3330. Na ka treguar Bishr b. Muhammedi,ktij i ka treguar Abdullahu,ktij Ma' meri nga Hemmami,ktij Ebu Hurejreja r. a. i cili transmeton se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Sikur t mos ekzistonin israelitt,nuk do t prishej mishi dhe sikur t mos ishte Hava,grat kurr nuk do t'i kishin rrejt burrat". 24

3331. Na kan treguar Ebu Kurejbi dhe Musa b. Hizami se ktyre iu kan treguar Husejn b. Aliu prej Zaidit,ky transmeton prej Mejsere el-Eshxhaiut,ky nga Ebu Hazimi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Silluni mir me grat,sepse gruaja sht e krijuar prej bririt,ndrsa briri m i shtrembt sht n pjesn e eprme. Nse mundohesh q ta drejtosh,do ta thesh,nse e le t till,do t mbetet i shtrembruar,andaj pranojeni rekomandimin tim pr grat". 25

7 3332. Na ka treguar Umer b. Hafsi,ktij i ka treguar i ati i tij,ktij A'meshi,ktij Zejd b. Vehabi se Abdullahu ka thn: "I Drguari i All-llahut s. a. v. s. na ka treguar,e Pejgamberi fol t vrtetn dhe i besojm: "Secili prej jush n mitrn e nns , katrdhjet dit qndron n form t piks s sperms,pastaj po aq dit qndron n form t kuagulimit,pastaj po aq dit do t krijohet n form t nj cope t mishit. Pastaj All-llahu ia on melekun i cili i thot katr fjal: i shkruan veprimet e tij,kohzgjatjen e jets s tij,rizkun dhe se a do t jet fatlum ose fatkeq n kt bot. N fund n t e frymzon shpirtin. Ndrkaq,njeriu sht i lir t kryej veprimet e xhehennemlinjve, ashtu q n mes tij dhe xhehennemlinjve largsia t jet vetm nj arshin,por nse libri ia kalon dhe ai kryen veprimet e xhennetlinjve ashtu q n mes tij dhe Xhennetit ka largsi vetm nj arshin. Nse libri e kalon dhe ai kryen veprimet e xhehennemlinjve, do t hyn n Xhehennem. "

3333. Na ka treguar Ebu En-Nu'mani,ktij Hammad b. Zejdi,ky nga Ubejdullah b. Ebu Bekre b. Enesi,ky nga Enes b. Maliku r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "All-llahu do mitreje ia ka besuar nj melek, i cili lajmron:Zoti im,kjo sht sperma e farrs s njeriut,tani ka marr formn e kuaguluar,o Zot, tani sht b nj cop mishi. Kur do t vij koha q t'i jep formn e plot do t pyes: O Zoti im! Ta krijoj mashkull ose femr? O Zoti im,ta krijoj fatlum ose fatkeq,far rizku t ket dhe sa koh t jetoj". Tr kjo i shkruhet derisa ai sht n mitrn e nns.

3334. Na ka treguar Kajs b. Hafsi,ktij Halid b. El-Harithi,ktij Shu'beja i cili transmeton nga Ebu Imran el-Xhevniu,ky nga Enesi se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: - Xhehennemlinjve, t cilt ndshkimin do ta ken m t leht, All-llahu do t'u thot:"Sikur t kishe at ka ka bota , a do ta paguajshe veten me t"? Ai do t prgjigjet:"Po!" Ather All-llahu do t thot:"Gjersa ti ishe n kurrizin e Ademit,Un krkova m pak se kjo; t mos M prshkruash tjetr kend Mua,ti kt e refuzove dhe pranove politeizmin. " 26

10

3335. Na ka treguar Umer b. Hafs b. Gijathi,ktij i ati i tij,ktij El-A'meshi,t cilit ia ka transmetuar Abdullah b. Murre,ktij Mesruku,ktij Abdullahu r. a. i cili transmeton se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Askush nuk do t vritet me t padrejt e pr t t mos ket pjesn e gjakut t birit t Ademit,sepse ai sht i pari q vrasjen e bri tradit". 27

11

SHPIRTRAT JAN SIKUR USHTRIA E REKRUTUAR

336. Thot (Buhariu) se ia ka transmetuar Lejthi prej Jahja b. Seidit,ky nga Amrete,ky nga Aisheja r. a. e cila thot se e ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. se ka thn:

'Shpirtrat jan sikur ushtria e rekrutuar. Ata q njihen mes veti do t afrohen,ndrsa ata q nuk njihen do t shprndahen. "28 Jahja b. Ejubi ka thn se pr kt i ka treguar edhe Jahja b. Seidi.

12

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. : "Dhe Nuhin ia drguam popullit t tij. "29 Ibn Abbasi thot :"Badijer-re'ji" domethn :ajo q na sht treguar. 30 Ikli'i domethn :ndrpreje. 31 Ve faret-tenuru domethn:dhe gufoi uji 32. Ndrsa Ikremete mendon se me kt ka pr qllim siprfaqen e toks. Muxhahidi ka thn: "El-Xhudijju" sht emri i nj mali n mes lumit Tigr dhe Eufrat 33. De'bun sht sinonim i halun q do t thot "gjendje". 34

13

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. :

"Ne e kemi drguar Nuhin te populli i vet:"Trhiqja vrejtjen popullit tnd para se t'i arrij dnimi i dhembshm" deri n fund t sures. 35 dhe "Lexoju atyre historin pr Nuhin! Kur iu drejtua popullit t vet:"O populli im,nse iu sht mbrzitur qndrimi im n mesin tuaj dhe vrejtjet e mia me argumente t All-llahut -deri te fjala ". . . musliman" (Junus, 71-72). 36

14 3337. Na ka treguar Abdani, ktij ia ka transmetuar Abdullahu,ky nga Junusi,ky nga Zuhriu,se Salimi ka thn se Ibn Umeri r. a. ka thn: -I Drguari i All-llahut s. a. v. s. gjendej n mesin e xhematit, u ua dhe e falnderoi All-llahun ,m pastaj prmendi Dexhallin dhe tha:"Un po ua trhjek vrejtjen ndaj tij!T gjith pejgambert e par popujve t vet ua kan trhjekur vrejtjen nga Dexhalli. Edhe Nuhi popullit t vet ia trhoqi vrejtjen,ndrsa un,pr sa i prket atij, do t'ju them at q asnj pejgamber nuk ia ka thn popullit t vet: dijeni se ai sht qorr e All-llahu nuk sht qorr. "37

15

3338. Na ka treguar Ebu Nuajmi,ktij Shejbani i cili transmeton nga Jahja,ky nga Ebu Seleme i cili ka dgjuar Ebu Hurejren r. a. se e ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. i cili ka thn: "Doni t'u them di pr Dexhallin e q asnj pejgamber i mparshm popullit t vet pr kt nuk i ka thn? Ai sht qorr. Do t'ju sjell di t ngjashme me Xhennetin dhe Xhehennemin. Kur do t'ju flas pr Xhennetin dijeni se ka pr qllim Xhehennemin. Po ua trhjek vrejtjen sikur q ua trhoqi vrejtjen Nuhi popullit te vet".

16

3339. Na ka treguar Musa b. Ismaili,ktij Abdulvahid b. Zijadi,ktij A'meshi, ky nga Ebu Salihu,ky nga Ebu Seidi, i cili transmeton se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Do t vijn Nuhi me popullin e tij dhe All-llahu xh. sh. do t'i thot: - A e dorzove (Shpalljen)? - Po, Zoti im- do t prgjigjet ai. Ather All-llahu do t pyes popullin: - A ua ka dorzuar? - Jo, do t thon ata,- neve nuk na ka ardhur asfar pejgamberi!

-Kush do t dshmoj?- do t'i thot Ai Nuhit. - Muhammedi alejhis-selam dhe ithtart e tij - do t prgjigjet ai, dhe , ne me t vrtet do t dshmojm se ai e ka dorzuar (Shpalljen) . Kjo sht domethnia e fjalve t Lartmadhrishmit: "Dhe ashtu ju kemi br nj bashksi t drejt q t jeni dshmitar kundr njerzve. . . "(El-Bekare,143). Fjala vesat domethn "t drejt. " 38

17

3340. Na ka treguar Is'hak b. Nasr,ktij Muhammed b. Ubejdi,ktij Ebu Hajani duke transmetuar nga Ebu Zur'a,ky nga Ebu Hurejreja r. a. , i cili ka thn: -Ishim me Pejgamberin s. a. v. s n nj zijafet,ia dhan kmbn e par,atij kjo pjes e mishit shum i plqente dhe tha: "N Ditn e Kijametit un do t jem i pari i njerzis,39 a e dini pse? All-llahu do t'i tuboj t part dhe t mbrmt n nj vend. Do t'i sheh vetm ai q sheh dhe do t dgjoj thirrjen vetm ai q dgjon. Dielli do t'u afrohet shum afr dhe disa do t thon: -A nuk shifni se ku jeni dhe ka ju ka gjetur? A nuk prpiqeni t gjeni dokend q do t'u ndihmoj te Zoti juaj? - Babai juaj- do t thot dikush. Do t shkojn te ai dhe do t'i thon: -O Adem, ti je babai i tr njerzis. All-llahu t krijoi vet,t frymzoi me nj pjes t shpirtit t Tij,urdhroi melekt e ato t ran n sexhde,t bri q t banosh n Xhennet. A nuk do t na ndihmosh te Zoti yt,a nuk na sheh se ku jemi dhe ka na ka gjetur!? -Zoti im sht hidhruar aq shum sa q asnjher nuk sht hidhruar deri n kt shkall. 40 M ndaloi t ha nga pema,un theva urdhrin. Mjaft kam hallet e mia!Shkoni te dikush tjetr,shkoni te Nuhi- do t thot ai. Do t vijn te Nuhi dhe do t'i thon: - O Nuh, ti je pejgamberi i par n tok,All-llahu t emrtoi rob falenderues. 41 A nuk na sheh se ku jemi dhe far hallesh kemi?A nuk do t na ndihmosh te Zoti yt? -Zoti im sot sht aq i hidhruar sa q asnjher nuk sht hidhruar e asnjher nuk do t hidhrohet- do t thot ai. Mjaf kam hallet dhe dertet e mia. Shkoni te Pejgamberi s. a. v. s. Ata do t vijn te un,do t bie n sexhde nn Arsh, me 'rast do t thuhet:

"O Muhammed,oje kokn dhe ndrhy,ndrhyrja yte sht e pranuar,krko se do t jepet ka t duash!" Muhammed b. Ubejdi thot:"Pjesn tjetr t hadithit nuk e kam mbajtur mend". 42 15. Na ka treguar Nasr b. Ali b. Nasr,ktij i ka treguar Ebu Ahmedi nga Sufjani,ky prej Ebu Is'hakut,ky prej Esved b. Jezidit,ky nga Abdullahu r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka lexuar: "Fe hel min muddekir", si lexohet zakonisht. 43

19

KREU

"Edhe Iljasi sht,pa dyshim nga pejgambert. Kur i tha popullit t vet,a nuk friksoheni?A Ba'lin e adhuroni,e krijuesin m t mir e leni pas shpine. All-llahun,Zotin tuaj dhe Zotin e t parve tuaj t lasht. Ata e prgnjeshtruan prandaj,me siguri do t prezentojn (n dnim). Prve atyre robrve besnik t All-llahut. Dhe ia ruajtm kujtimin n breznit e mevonshm. Past shptim Iljasi!Ja ne kshtu i shprblejm bmirsit. Edhe ai sht,me siguri,nga robrit tan besimtar. "(Es-Saffat,123-132) Nga Ibn Mes'udi dhe Ibn Abbasi thuhet se me emrin Iljas n ajetet e lartshnuara ka pr qllim Idrisin. 45

20

PRMENDJA E IDRISIT A. S. I CILI SHT GJYSHI I BABAIT T NUHIT DHE THUHET SE SHT GJYSHI I NUHIT A. S. DHE RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. : "DHE E KEMI NGRITUR N VEND T LART"46

21

Abdani thot se i ka treguar Abdullahu,ktij Junusi nga Zuhriu. 47 3342. Na ka treguar Ahmed b. Salihu,ktij Anbese,ktij Junusi i cili transmeton nga Ibn Shihabi, se Enesi ka thn:"Ebu Dherri r. a. thot se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: - Derisa ende isha n Mekke,u hap tavani i shtpis sime. M erdh Xhibrili, m hapi gjoksin,pastaj e lau me uj t Zemzemit. Solli nj en t art t mbushur me urtsi dhe besim,i futi n gjoksin tim dhe e mbylli. M mori pr dore dhe u ngritm n qiell. Kur arriti te qielli i bots, Xhibrili rojtarit t qiellit i tha: Hape! - Kush sht?- pyeti (rojtari). - Xhibrili - u prgjigj ai. - A sht dikush tjetr me ty?- pyeti ai. - Me mua sht Muhammedi - tha (Xhibrili). - A i sht drguar pejgamberllku?- pyeti ai. - Po, hape- tha (Xhibrili). Kur kaluam qiellin (m t afrm),kur aty pam nj njeri q n ann e djatht dhe t majtn ishin tubuar njerzit;kur shikonte kah e djathta,qeshej,kur shikonte kah e majta qante. -Mir se erdhe,Pejgamber i mir dhe djal i mir!-tha ai. -Thash: kush sht ky? -Ky sht Ademi- tha ai - ky q sht n ann e djatht, kurse n ann e majt jan pasardhsit e djemve t tij. Ata q jan n ann e djatht jan xhennetlinjt, e ata n ann e majt jan xhehennemlinjt. Kur shikon n ann e djatht,qeshet;e kur shikon n ann e majt qan.

Pastaj Xhibrili udhtoi me mua deri sa arritm deri te qielli i dyt. Rojtarit t tij i tha :"Hape". Rojtari i qiellit i tha si n hern e par dhe e hapi. Enesi thot se Eba Dherri ka prmendur se Pejgamberi s. a. v. s. n qiej ka takuar Idrisin,Musain,Isain dhe Ibrahimin,por nuk m ka precizuar se k ku e ka par,prve se prmendi se Ademin e ka par n qiellin m t afrm,kurse Ibrahimin n qiellin e gjasht. Enesi m pastaj thot:"Xhibrili kur ka kaluar pran Idrisit,Idrisi i ka thn: -Mir se erdhe pejgamberi i mir dhe vllau i mir! -Kush sht ky ?-pyeta. - Ai sht Idrisi - u prgjigj (Xhibrili). Pastaj kalova pran Musait, i cili tha: - Mir se erdhe pejgamberi i mir dhe vllau i mir! - Kush sht ky! - pyeta. - Ky sht Musai - u prgjigj (Xhibrili). Pastaj kalova pran Isait, i cili tha: -Mir se erdhe pejgamberi i mir dhe vllau i mir! - Kush sht ky? Pyeta. - Ky sht Isai - tha (Xhibrili). Pastaj kalova pran Ibrahimit, i cili tha: -Mir se erdhe pejgamber i mir dhe vllau i mir! - Kush sht ky? - pyeta. - Ky sht Ibrahimi - u prgjigj (Xhibrili). (Ibn Shihabi) thot se e ka lajmruar Ibn Hazmi se Ibn Abbasi dhe Ebu Hajj el-Ensari kan thn se i Drguari i All-llahut ka thn:"Pastaj udhtova lart deri sa arrita n nj rrafsh ku dgjova krikllimin e lapsit. " Ibn Hazmi dhe Enes b. Maliku thon se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "All-llahu m detyroi t fal pesdhjet namaze. U ktheva prsri dhe kur u takova me Musain, m tha:

-Me ka u detyruan pasardhsit e tu? - U detyruan q t falin pesdhjet namaze - u prgjigja. - Kthehu te Zoti yt - tha ai - sepse pasardhsit tu kt nuk do t mund ta kryejn. U ktheva , e luta Zotin ,dhe e paksoi prgjysm. U ktheva prsri te Musai i tregova pr paksimin . Ai prsri tha: - Kthehu te Zoti yt! (Transmetuesi ka prmendur lutjen e dyt te All-llahu sikur hern e par). Ai prsri e paksoi prgjysm. Prsri u ktheva te Musai, i tregova,ai prsri tha: -Kthehu prsri te Zoti yt,sepse pasardhsit e tu nuk do t mund ta kryejn at! U ktheva prsri te Zoti im dhe e luta, ather Ai tha: -Pes namazet do t konsiderohen pr pesdhjet. Te un fjala nuk ndrrohet! U ktheva prsri te Musai i cili m tha: -Kthehu edhe njher te Zoti yt! -M vjen turp prej Zotit tim (q ta lus q ende ta paksoj), i thash un. M pastaj vazhduam bashk me Xhibrilin deri sa arritm n Sidretul-munteha t cilin e kishin mbuluar ngjyra t ndryshme,aq t shumllojshme ishin sa q un nuk dij se sa lloje ishin. Pas ksaj m futn (n Xhennet) ku pash kube me gur t mueshm,kurse toka ishte nga misku. "48

22

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT T MADHRISHM: " EDHE ADIT - VLLAUN E TYRE HUDIN; O POPULLI IM U THA,ADHURONE ALL-LLAHUN. . . " 49 (Hud,50)

Dhe rreth fjalve t All-llahut xh. sh. : "Kur n Ahkaf,popullit t vet ua trhoqi vrejtjen. . . " deri te fjalia: ". . . kshtu Ne dnojm popullin gjynahqar. " 51) (El-Ahkaf,21) Transmetohet prej Atait dhe Sulejmanit nprmjet Aishes r. a. kjo nga Pejgamberi s. a. v. s. rreth Fjalve t All-llahut xh. sh. : "Kurse Adi sht shfarosur me furtun vrshlluese. "(El-Hakkatu,6) Ibn Ujejni thot:"Melaqeve q jan t detyrara pr kt u doli nga kontrolli" "Q e lshoi kundr atyre shtat net e tet dit pa ndrprer dhe ke par n te njerz t lvarur sikur trupa t trash hurmash. A e sheh,t ket mbetur dikush prej tyre. " 52 (ElHakkatu,7,8)

23

3343. M ka treguar Muhammed b. Ar'are,ktij Shu`beja i cili transmeton nga Hakemi,ky nga Muxhahidi,ky nga Ibn Abbasi r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn:

"Un jam ndihmuar me ern e lindjes,ndrkaq populli Ad sht shkatrruar me ern e perndimit. " 53

24

3344. (Buhariu)54 Thot:"Ibn Kethiri prcjell nga Sufjani,ky nga babai i tij,ky nga Ibn Ebi Nu'mani,ky nga Ebu Seidi r. a. , i cili ka thn: "Aliu r. a. Pejgamberit s. a. v. s. i drgoi pak ar. Ai ua ndau katr vetve:Akre b. Habis el-Handhelijit, El-Muxhashi'ijit,El-Ujejne b. Bedr el-Fez-zarijjit dhe Zejd et-Taijit, pastaj edhe disave nga Beni Nebhani si Alkame b. Ulathete el-Amirijit,njrit nga Beni kilabt. Kurejshitt dhe Ensarijt pr kt ndarje u hidhruan dhe than: -Ai u ndan t parve t Nexhdit ndrsa neve na ka ln pas dore! - Me kt dua q t'i prvetsoj- tha Pejgamberi s. a. v. s.

Ather u paraqit nj njeri me sy t ndezur,me sy t mdhenj,ballmadh,me mjekr t krleshur e t shkurt dhe i nnqethur, e tha: -O Muhammed, friksoju Zotit! -Kush i prulet All-llahut- tha- nse un gaboj! Shih,Ai m ka besuar tr njerzin n Tok, e ti nuk ke besim n mua? Nj tjetr, mendoj se ky ishte Halid b. Velidi,krkoi q ta vret,por Resulull-llahu ia ndaloi e kur ai shkoi tha: -Nga pasardhsit e ktij (njeriu),do t ket t atill q do t lexojn Kur'an e ky nuk do t mund t ndaloj laringat e tyre. Ata do t dalin prej feje sikur shigjeta kur e vret gjahun. Do t vras musliman,do t'i lr t lir idhujtart. Nse i mbrij un,me siguri do t'i vras,mu ashtu si sht shkatrruar populli Ad. "

25

3345. Na ka treguar Halid b. Jezidi,ktij Israili duke transmetuar prej Ebu Is'hakut,ky nga Esvedi,i cili thot se ka dgjuar Abdullahun duke thn: "Kam dgjuar t Drguarin e All-llahut s. a. v. s. duke lexuar: Fe hel min muddekir- A ka ndokush q do t pranoj msimin?"

26

RRFIMI MBI JE' XHUXHIN DHE ME'XHUXHIN

dhe rreth Fjalve t All-llahut xh. sh. :"O Dhulkarnejn, i than ata ,Je'xhuxh e Me'xhuxht bjn turbullira n tok. . . "55 (El-Kehf,94). Si dhe rreth Fjalve t All-llahut t Madhrishm:"Dhe t pyesin pr Dhulkarnejnin,thuaj,pr kt do t'ju rrfej disa lajme. Ne e kemi vendosur at n tok dhe i kemi dhn shkase

pr do send. Dhe ai i shfrytzoi kto. . . "56 deri te Fjalt:". . . M sillni copa t hekurit!. . . " (Njjsi i fjals zuber sht zubretun q domethn copa). " Dhe kur ai i nivelizoi dy ant e malit. " (Transmetohet prej Ibn Abbasit se ato jan dy male, se seddani domethn: dy male, kurse harxhen domethn shprblimi). " . . . u tha:"Fryni zjarrit,dhe kur u skuq,tha:"M sillni bakr t shkrir ta ndezi!"(t shkrij n t plumb,madje thuhet edhe hekur,si thuhet edhe bronx,ndrkaq Ibn Abbasi thot se fjala sht pr bakr). "Dhe ata nuk mundn as t'i afrohen. . . "(t'ia tejkalojn):isteta'a sht lloji i istef'ale nga fjala eta'tu lehu (mundem),andaj ktu sht vokalizuar me fet`ha n konsonanten e mesme:esta'a-jesti'u prej ta'a-juti'u disa thon:isteta'a-jesteti'u (prej llojit ta'a-juti'u) 57 ". . . lre m ta kaprcejn. Kjo sht Mshir e Zotit tim,tha ai,dhe kur do t vij premtimi i Zotit tim,do ta rrafshoj me tok. . . "(do ta bj rrafsh me tokn; nakatun dekka'u domethn deveja me grbe t rrafshuar,ngjashm me fjaln dekdak: tok rranore) ". . . premtimi i Zotit tim sht i vrtet. Dhe ather do t bjn q ata sikur valt t przihen njri me tjetrin. . . "58 "Derisa t lirohen Je'xhuxht e Me'xhuxht t vrshojn nga do humner (shpell)". 59 Katadeja thot se hadeb do t thot kodrin. Nj njeri Pejgamberit s. a. v. s. i tha: -Kam par nj tend n form te nj gune me vija. -E ke par - tha ai. 60

27

3347. Na ka treguar Jahja b. Bukejri,ktij i ka treguar Lejthi, i cili transmeton nga Ukajli,ky prej Ibn Shihabit,ky nga Urve b. Zubejri se i ka treguar Zejnebeja, e bija e Xhahshit r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka hy te ajo i friksuar: -Nuk ka zot tjetr prve All-llahut!Mjerr pr arabt se far sherri iu sht afruar. Sot sht hapur nj pjes e tends s Je'xhuxhit dhe Me'xhuxhit,kshtu - duke br nj rreth me gishtin e madh dhe gishtin tregues. -O i Drguar prej All-llahut,- Zejnebeja, e bija e Xhahshit ka pyetur: vall do t shkatrrohemi edhe pse n mesin ton ka njerz t mir? -Po,- tha ai- kur do t'ju mundin t kqiat.

28

3347. Na ka treguar Muslim b. Ibrahimi,ktij Vuhejbi,ktij Ibn Tavusi i cili transmeton prej babait t vet,ky prej Eba Hurejres r. a. ,ky nga Pejgamberi s. a. v. s. se ka thn: "All-llahu ka hapur nj pjes s tends s Je'xhuxh Me'xhuxhit kshtu" dhe ka shkruar me dor numrin nntdhjet. 61 29

3348. M ka treguar Is'hak b. Nasri,ktij Usameja, i cili transmeton prej A'meshit,t cilit i ka treguar Ebu Salihu prej Ebu Seid el-Hudriut r. a. ,ky prej Pejgamberit s. a. v. s i cili thot se All-llahu i Lartmadhrishm do t thot: -O Adem! -Urdhro o Zot,jam n shrbimin Tnd,e tr mirsia sht n duar Tua-do t thot (Ademi) -Nxirri ata q jan pr n Xhehennem - do t thot Ai. -Sa jan ata q jan pr n Xhehennem - do t pyet (Ademi). -Prej do njmijshit,nndqind e nntdhjet e nnd - do t thot Ai. Ather fmija do thinjet,secila grua me bar do ta hedh fmijn,ti do t shohsh njerzit te dehur,por ata nuk do t jen t dehur,kurse ndshkimi i All-llahut do t jet shum i rnd. -O Resulull-llah,-than (Sahabet)- kush do t jet ai njri nga ne? -Gzohuni - tha ai -njri nga ju sht i barabart me njmij prej Je'xhuxhve dhe Me'xhuxhve,-dhe vazhdoi m tej:-Pasha At q n duar t Tij sht shpirti im,shpresoj se ju do t prfaqsoni nj t katrtn e njerzve n Xhennet. Pr kt ne morm tekbir,e ai tha: -Shpresoj se do t jeni nj e treta e banorve t Xhennetit. Prsri morm tekbir,e ai tha: -Shpresoj se ju do t jeni gjysma e banorve t Xhennetit,tha ai.

Ne prsri morm tekbirin,e ai tha: - Ju,n krahasim me njerzit e tjer, do t jeni sikur qimeja e zez n lkurn e demit t bardh ose qimeja e bardh n lkurn e demit t zi. "

30

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT T LARTMADHRISHM: ". . . E IBRAHIMIN ALL-LLAHU E KONSIDEROI MIK T MIR" 62

dhe rreth Fjalve t Tij:"Ibrahimi ka qen,njmend,i prulur ndaj All-llahut. . . "63 dhe rreth Fjalve:". . . Ibrahimi me t vrtet ishte shum i prekshm dhe i but. "64 Ebu Mejsereja thot se fjala er-rahim buron nga gjuha habeshite e q domethn "i mshirshm". 65

31

3349. Na ka treguar Muhammed b. Kethiri,ktij i ka treguar Sufjani,ktij Mugire b. Nu'mani, ktij i ka treguar Seid b. Xhubejri prej Ibn Abbasit r. a. ky nga Pejgamberi s. a. v. s. se ka thn: "Ju do t ringjalleni t dathur,t zhveshur dhe t pa br sunnet", pastaj lexoi:". . . Ashtu si u kemi krijuar hern e par do ta prsrisim at (krijimin). Ky sht premtimi yn,Ne me t vrtet mund ta bjm kt. "66 (El-Enbija,104). I pari q do t vishet n Ditn e Gjykimit do t jet Ibrahimi,disa nga njerzit e mi do t mnjanohen n t majt,ather un do t them: - Shokt e mi! Shokt e mi!

-Ata kan lshuar Islamin (jan renegat) prej kur ti u ndave nga ata - do t thuhet,ndrkaq un do t them ashtu si tha robi i mir (Isai a. s. ):"Un pr ta isha dshmitar deri sa isha me ta. " 67

32 3350. Na ka treguar Ismail b. Abdullahu e ktij i ka treguar i vllai i tij Abdulhamidi i cili transmeton nga Ibn Ebu Dhi'bi,ky nga Seid b. El-Mukbiri,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "N Ditn e Gjykimit, Ibrahimi do t takohet me t atin e tij Azerin. N fytyr t Azerit do t shihet zymtia dhe pluhuri,dhe Ibrahimi do t'i thot: - A t kam thn q t mos bsh gjynah (t'i prulesh All-llahut)? - Qe, sot i jam prulur - do t prgjigjet i ati. - O Zoti im,-do t thot Ibrahimi- m ke premtuar se n Ditn e Gjykimit nuk do t m turprosh,sot kur preokupimi sht m i madh se sa preokupimi me t atin tim? -Pabesimtarve ua kam ndaluar Xhennetin - do t prgjigjet All-llahu i Lartmadhrishm. -M pastaj do t thuhet: O Ibrahim ka ke nn kmbt? Ai do t shikoj nn kmb dhe do t habitet kur do sheh hienn mashkull leshatoke, t ciln pastaj do ta kapin pr kmbsh dhe do ta gjuajn n zjarr. 68

33

3351. Na ka treguar Jahja b. Sulejmani, ktij i ka treguar Ibn Vehbi t cilin e ka lajmruar Amri se i ka treguar Bukejri nga Kurejbi,robit t liruar t Ibn Abbasit se Ibn Abbasi r. a. ka thn: "I Drguari i All-llahut s. a. v. s. ka hyr n Qabe n t ciln gjeti fotografin e Ibrahimit dhe t Merjemes, dhe tha: - ka kan kto! Kto kan dgjuar se melekt nuk hyjn n shtpin ku ka fotografi!Kjo sht fotografia e Ibrahimit,ky nuk ka dashur t dij pr veten prmes fallit.

34

3352. Na ka treguar Ibrahim b. Musa,ktij i ka treguar Hishami,ky prej Ma'merit,ky prej Ejjubit,ky prej Ikrimes,ky prej Ibn Abbasit r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. kur pa fotografit n Qabe,urdhroi q t hiqen,ather i fshin. Ai pa fotografin e Ibrahimit dhe Ismailit a. s. ,n duar kishin shigjetat (e fallit),dhe tha: - I vraft All-llahu!Pr All-llahun,kta dy asnjher nuk kan krkuar fatin e vet prmes fallit. 69

35

3353. Na ka treguar Ali b. Abdullahu,ktij Jahja b. Seidi,ktij Ubejdullahu se i ka treguar Seid b. Ebu Seidi prej babait t vet,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se ka thn: -O Resulull-llah, cili njeri sht m fisniku? - Ai q sht m i devotshm - u prgjigj ai. E ata i than: - Nuk pyetm pr kt.

- Po, Jusufi,i Drguari i All-llahut,bir i t drguarit t All-llahut (Ja'kubit),nipi i t drguarit t All-llahut (Is'hakut),strnip i mikut t All-llahut (Ibrahimit)-tha ai,e ata prsri than: - Nuk pyetm pr kto. -Ather pyetni pr fiset e arabve. Ata q kan qen t mir n kohn e injorancs,jan t mir edhe n Islam ,nse bhen t dishm - tha ai. Ebu Usameja dhe Mu'temiri kt hadith e transmetojn prej Abdullahut,ky prej Seidit,ky prej Ebu Hurejres r. a. ,kurse ky prej t Drguarit t All-llahut s. a. v. s. 70

36

3354. Na ka treguar Muemmeli,ktij Ismaili,ktij Avfi,ktij Ebu Rexhai,ktij Semure se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Mbrm (n ndrr) m erdhn dy melek,shkuam te nj njeri i madh,aq i madh ishte sa q gati nuk ia pash kokn,ai ishte Ibrahimi s. a. v. s".

37

3355. M ka treguar Bejjan b. Amri,ktij Nadri,ktij i ka treguar Ibn Avni nga Muxhahidi i cili ka dgjuar Ibn Abbasin r. a. se kur ia kan prmendur Dexhxhalin,n mes t dy syve t t cilit do t shkruaj kafir ose K F R, thot: - Kt nuk e kam dgjuar nga Resulull-llahu,por ai ka thn:"Pr sa i prket Ibrahimit, ai i prngjan shokut tuaj . 71Kurse Musai ka ngjyr gshtenje. Ademin m bhet sikur e shoh duke u lshuar n nj fush i hypur n deve t kuqe.

38

3356. Na ka treguar Kutejbe b. Seidi,ktij Mugire b. Abdurrahman el-Kureshi i cili transmeton nga Ebi ez-Zenadi,ky nga A'rexhi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Ibrahimi a. s. sht br sunnet kur ka pasur tetdhjet vjet,edhe at me tesk".

39

Na ka treguar Ebul-Jemani,ktij Shuajbi,ktij Ebuz-Zinadi duke thn se bil-kadumi (pa teshdid) ka kuptimin e tesks. 72

Me kt pajtohet edhe Abdurrahman b. Is'haku duke transmetuar nga Ebuz-Zinadi. Gjithashtu pajtohet edhe Axhlani duke transmetuar nga Ebu Hurejreja r. a. 73 Kt Hadith e transmeton edhe Muhammed b. Amri nga Ebu Selemeja. 74

40

3357. Na ka treguar Seid b. Telid er-Rujani,ktij Ibn Vehbi se i ka treguar Xherir b. Hazimi nga Ejjubi,ky nga Muhammedi e ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili deklaron se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Ibrahimi ka rrejt vetm tri her. "75

41

3358. Na ka treguar Muhammed b. Mahbubi,ky nga Hammad b. Zejdi,ky nga Ejjubi,ky nga Muhammedi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili ka thn: "Ibrahimi a. s. ka rrejt vetm tri her edhe at:dy her pr hir t All-llahut deklara e tij se "jam i smur" 76 dhe "at e ka br m i madhi prej tyre" 77. Dhe hera e tret kur ai ishte me Sarn (vazhdon Eba Hurejreja) nj tirani i sht thn se :"Ktu banon nj njeri me nj grua shum t bukur". Ai drgoi nj njeri te ai dhe e pyeti pr at: -Kush sht ajo? -Motra ime- tha ai,pastaj erdh te Sara dhe i tha: -Sara!N tok nuk ka besimtar t drejt prve meje dhe teje. Ky m pyeti pr ty. I thash se t kam motr. Ti mos m nxjerr n rren. Tirani m von shkoi te ajo. Kur u prpoq q ta z pr dore, u shtang . Ather brtiti: -Lute All-llahun pr mua,ndrkaq un m asgj nuk do t bj! Ajo e luti All-llahun. At e lshoi shtanga. U prpoq q pr her t dyt ta zr pr dore,mirpo prsri u shtang bile edhe m fort. Prsri tha: -Lute All-llahun pr mua,e un m kurgj nuk do t bj!

Ajo prsri e luti All-llahun dhe at e lshoi shtanga. Ather thirri nj nga rojtart e vet dhe tha:"Ju nuk m keni sjell te ndonj qenie njerzore,por m keni sjell te shejtani". M n fund Sars ia dha Haxheren pr shrbtore. Ajo erdh te Ibrahimi i cili falte namaz. Duke i treguar me dor e pyeti:ka ke? - All-llahu pabesimtarin dhe tiranin e mposhti me arm t Veten dhe Haxheren ma dha pr shrbtore - tha ajo. Ebu Hurejreja tha:"Ajo sht nna e juaj,o bijt e ujit t qiellit". 78

42

3359. Na ka treguarUbejdullah b. Musa, ose Ibn Selami prej tij, kt e ka lajmruar Ibn Xhurejxhi prej Abdulhamid b. Xhubejrit,ky nga Seid b. Musejjebit,ky prej Ummi Sherikut r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka urdhruar t vritet zhapini, dhe ka thn: "Ai ka fry n Ibrahimin alejhis-selam". 79

43

3360. Na ka treguar Umer b. Hafs b. Gijathi,ktij babai i vet,ktij A'meshi duke thn se i ka treguar Ibrahimi i cili transmeton nga Alkameja,ky thot se Abdullahu r. a. ka thn: Kur u Shpall:"Do t jen t sigurt ata t cilt besojn dhe besimin e tyre nuk e veshin me mizori. . . "(El-En'am,82),ne tham: - O Resulull-llah, kush prej nesh nuk ka b mizori? - Nuk sht ashtu si thoni ju-tha ai. -Besimin e tyre nuk e veshin me mizori,domethn: nuk e veshin me politeizm. A nuk keni dgjuar fjaln e Lukmanit kur i thot t birit t vet:"Politeizmi,me t vrtet sht zullum (mizori). "80

44

K R E U

Jezif-fun d. m. th. t shpejtosh n ecje. 81 3361. Na ka treguar Is'hak b. Ibrahim b. Nasri,ktij Usameja i cili ka transmetuar nga Ebu Hajjani,ky prej Ebu Zura'a ,se Ebu Hurejreja r. a. ka thn: "N Ditn e Kijametit All-llahu do t'i tuboj t part dhe t mbrmt (t gjith njerzit) n nj vend,ashtu q do t mund t'u bj z ai q i thrret,do t mund t'i sheh t gjith,edhe dielli shum afr do t'u afrohet. . . " dhe vazhdoi t prmend hadithin pr Shefa'atin: "Ata do t vijn te Ibrahimi dhe do t'i thon: -Ti je i Drguar i All-llahut dhe mik i Tij n tok,na ndihmo(me shefa'at) te Zoti yt. Atij do t'i prkujtohen rrenat q ka br dhe do t thot: "Mjaft kam gajlet e mia!Shkoni te Musai. " 82 Kt hadith e transmeton edhe Enesi prej Pejgamberit s. a. v. s. 83

45

3362. M ka treguar Ahmed b. Seid b. Abdullahu,ktij Vehb b. Xherir prej babait t vet,ky nga Ejjubi,ky nga Abdullah b. Seid b. Xhubejri,ky nga babai i vet,ai nga Ibn Abbasi r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "All-llahu bft mshir (merhamet) n nnn e Ismailit!Po t mos kishte nxituar,Zemzemi do t rridhte nga burimi. "84

46

3363. Ensariu thot se Ibn Xhurejxhi ka thn:"Kethir b. Kethiri m ka treguar: "Un dhe Osman b. Sulejmani ishim ulur bashk me Seid b. Xhubejrin,i cili tha:Ibn Abbasi nuk m ka treguar kshtu por ka thn: -Ibrahimi udhtoi bashk me Ismailin dhe nnn e tij. Ajo Ismailit i jepte gji dhe me veti kishte nj bar. 85

47

3364. M ka treguar Abdullah b. Muhammedi,ktij Abdurrezaku, kt e ka lajmruar Ma'meri q ka transmetuar nga Ejjub es-Sahtijani dhe Kethir b. Kethir b. Mutalib b. Ebu Veda'a me at q njri nga kta dy nga njher transmeton m gjrsisht prej tjetrit,ndrkaq t dy transmetojn prej Seid b. Xhubejrit se Ibn Abbasi r. a. ka thn: "Gruaja e par q ka prdorur shokn ka qen e ama e Ismailit. Ajo prdori prparsen pr t fshehur gjurmt nga Sara"86. M von Ibrahimi u nis bashk me at dhe djalin Ismailin, derisa ende i jepte gji. I la pran Qabes, nn nj dru t madh, mbi Zemzemin,n nj vend m t lart ku m von u ndrtua Qabeja. Ather Mekka nuk ishte e banuar, e as q kishte uj. Ai, t dy i la n at vend. Iu la nj trast me hurma dhe nj calik me uj. Ibrahimi u kthye prapa,ndrsa e ma e Ismailit e prcillte duke i thn: -O Ibrahim,ku shkon. Na le neve n kt vend ku nuk ka njeri t gjall,bile kurgj tjetr? Kt e prsriti disa her,por ai aspak nuk e prfilli at,ather ajo tha: - Kshtu t ka urdhruar All-llahu? - Po - u prgjigj ai. - Pra, Ai nuk do t na shkatrroj - tha ajo dhe u kthye. Ibrahimi vazhdoi t ec derisa arriti te nj kthes,ashtu q ata nuk e shihnin. Ather u kthye kah Qabeja ,i oi duart dhe filloi t lutet duke thn:"O Zoti yn!Un disa pasardhs t mi i kam vendosur n nj lugin,ku nuk mbillet asgj, deri t fjalt ". . . pr t qen mirnjohs"87 (Ibrahim,37).

E ma e Ismailit i jepte gji Ismailit dhe pinte uj nga calik, deri sa e harxhoi. M n fund kur e harxhoi ujin u etshtua mjaft,por u etshtua edhe djali. E shikonte djalin i cili lvizteose tha: prplitej. Nga mundimi i djalit ajo filloi t ngas. E pa Safan,kodrin e cila ishte m afr asaj; u ngjit n t,u kthye kah lugina,vall mos sheh kend,mirpo nuk pa askend. Ather u lshua nga Safaja. Kur arriti n lugin, e oi mngn e kmishs dhe filloi t ngas sikur ngan njeriu nga mundimi deri n fund t lugins. Arriti deri te Merveja,u ngjit lart dhe filloi t shikoj mos vall sheh dikend,mirpo nuk pa askend. Kshtu veproi shtat her. Ibn Abbasi thot se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Ky sht sa'ji i njerzve n mes "(Safas dhe Merves). Kur u ngjit n Merve,dgjoi nj z q tha:"Hesht"! E zhytur n mendime, prsri dgjoi zrin i cili tha:"M mundsove t t dgjoj,nse mund t m ndihmosh,(m ndihmo)". Menjher pa melekun n vendin ku tani sht Zemzemi. Prpushte me kmb ose me krah deri sa doli uji. Ajo filloi ta z ,duke treguar me dor se si e ka mbushur calikun,kurse uji gufonte vazhdimisht. Ibn Abbasi thot se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn:"All-llahu bft rahmet n nnn e Ismailit;sikur ta kishte ln Zemzemin t lirose ka thn:sikur t mos e kishte zn ujin-Zemzemi do t ishte uj q do t rridhte. "88 (Ibn Abbasi) thot:"Mos u friksoni prej shkatrrimit!Ktu do t jet Bejtull-llahu,t cilin do ta ndrtoj ky djalosh me t atin e vet,ndrkaq All-llahu nuk do t'i humbas banort e tij". Kur u ngrit mbi tok,n form t nj kodrine,n t u lshuan rrket dhe e dmtuan n t majt dhe n t djatht 89. Kshtu ishte pr rreth tyre gjersa arritn nj grup nga Xhurhumi,ose nj familje e Xhurhumit,t cilt vinin nga drejtimi i Keda'as. U vendosn nn rrzn e Mekkes,me 'rast pan se si shpenzt silleshin dhe than: "Kto shpend me siguri sillen rreth ujit,e ne e njohim kt lugin. N kt vend nuk ka uj". M n fund ata drguan nj apo dy njerz. Ata rastsisht gjetn ujin,u kthyan dhe informuan pr ujin. U nisn pr atje dhe, si thot transmetuesi e takuan t mn e Ismailit pran ujit. Than: -A do t na lejosh t vendosemi ktu? -Po,-tha ajo,por ju nuk do t keni t drejt n ujin. -Po,-than ata. Ibn Abbasi thot se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn:"Kta rastsisht takuan t mn e Ismailit,por edhe ajo deshti t shoqrohej". Ata u vendosn ktu dhe menjher drguan q t'i sjellin edhe familjet e veta n kt vend. N Mekk u shtuan familjet, n mesin e t cilve u rrit i biri dhe msoi nga ata arabishten. Atyre iu plqeu dhe iu la prshtypje shum t mira ky i ri. Pasi q arriti

moshn e pubertetit,e martuan me nj vajz ,ndrsa e ama e Ismailit pas martess s t birit ndrroi jet. 90 Pasi q u martua Ismaili,Ibrahimi erdhi t`i vizitoj ata q i la n kt vend. Mirpo, Ismailin nuk e takoi. E pyeti gruan e tij se ku sht Ismaili,kur ajo iu prgjigj: -Ka dalur pr idare. Pastaj e pyeti pr gjendjen dhe jetn e tyre. Ajo tha: -Jemi n hall. Jemi n mundime dhe ndihemi shum keq- iu ankua ajo,kurse ai i tha: -Kur t vij burri,prcjellja selamin dhe thuaj q t ndrroj pragun e ders. Kur erdh Ismaili,sikur parandjeu dika dhe pyeti: -Mos ka qen dikush? -Po,-tha ajo-na erdhi nj plak i ktill dhe i ktill dhe na pyeti pr ty. I tregova se ku je. M pyeti se si jetojm;i tregova se jemi n mundime dhe shum keq. - A t porositi dika?-pyeti ai. -Po, m porositi q t t prcjell selamin dhe tha q ta ndrrosh pragun e ders. -Ai ka qen babai im,m ka urdhruar q t ndahemi me ty,shko te t tut!- i tha kto fjal dhe e lshoi. Pastaj prsri nga ata u martua. Deshti All-llahu,Ibrahimi dikur erdhi prsri. E takoi Ismailin duke prgatitur shigjetat,nn drurin e madh,afr Zemzemit. Hyri te gruaja e tij dhe e pyeti pr Ismailin. Ajo tha: -Ka dal pr idare. -Si jeni - pyeti pr gjendjen dhe jetn e tyre. -Ne jemi mir dhe rehat -tha ajo dhe iu falenderua All-llahut. -ka keni pr t ngrn?- pyeti ai. - Mish - u prgjigj ajo. - ka keni pr t pir? -pyeti ai. - Uj - ishte prgjigjja e saj. . - O Zoti im,jepu bereqet n mish dhe n uj - tha ai.

Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Ata ather nuk kan pasur grur,sikur t kishin do t'i lutej t'u jap bereqet n t. " - Banort e Mekkes do t ken mjaft (grur dhe uj)-tha ai. - Kur t vij burri , prcjellja selamin dhe urdhroe q ta prforcoj pragun e ders. Kur u kthye Ismaili pyeti: -Mos ka qen dikush? - Po, ishte nj plak i pashm - tha ajo dhe e falenderoi. - M pyeti pr ty. I tregova se ku je. Pastaj m pyeti se si jetojm. I thash se jetojm mir. - A t porositi dika?-pyeti ai. - Po,t bri selam dhe t urdhroi ta prforcosh pragun e ders. - Ai sht babai im - tha ai -e ti je pragu,m ka urdhruar q t t mbaj. Deshti All-llahu,Ibrahimi dikur erdhi prsri. E takoi Ismailin duke prgatitur shigjetat,nn drurin e madh,afr Zemzemit. Kur e pa, u ua para tij,dhe t dy morn qndrimin q merr i ati me t birin dhe i biri me t atin,pastaj ai i tha: - O Ismail,All-llahu m ka urdhruar dika. - Vepro si t ka urdhruar Zoti yt - i tha ai. - Ti, do t m ndihmosh? - pyeti (Ibrahimi). - Un do t ndihmoj! - tha ai. - All-llahu m ka urdhruar q ktu t ndrtoj Qaben. Pastaj tregoi kah bregoreja q ngrihej n at vend. Ather thot (transmetuesi),i vun themelet e Qabes. Ismaili ka bartur gurt,ndrkaq Ibrahimi ndrtonte. Kur ndrtesa lshoi shtat,ai solli kt gur dhe e vendoi. (Ibrahimi) qndroi mbi te. Kshtu ai ndrtonte e Ismaili i sjellte gurt. T dy thonin: ". . . o Zoti yn,prano prej nesh,sepse Ti,me t vrtet dgjon dhe di!"(El-Bekare,127). 91 Dhe ashtu ata ndrtuan ,thot (transmetuesi),duke u sjellur rreth Qabes dhe thonin: ". . . o Zoti yn,prano prej nesh,sepse Ti,me t vrtet dgjon dhe di!"92

48

3365. Na ka treguar Abdullah b. Muhammedi,ktij Ebu Amir Abdul-melik b. Amri se e ka lajmruar Ibrahim b. Nafi' prej Kethir b. Kethirit,ky prej Seid b. Xhubejrit,kurse ky prej Ibn Abbasit r. a. ,i cili ka thn: "Ndodhi ka ndodhi n mes t Ibrahimit me familjen e tij,m n fund ai u nis me Ismailin dhe nnn e Ismailit. Kishin me vete nj calik me uj:e ma e Ismailit pinte uj nga caliku,ndrkaq qumshti mjaftonte pr djalin e saj. Kur arritn n Mekke, e la nn nj dru t madh,pastaj Ibrahimi u kthye te gruaja e tij (Sara). E ama e Ismailit e prcolli derisa arritn n vendin Keda',dhe ather thirri: - O, Ibrahim, n dor t kujt na l neve? - N dor t All-llahut -tha ai. - Jam e knaqur me All-llahun - tha ajo. Pastaj ajo u kthya,thot (transmetuesi),nisi t pij uj nga caliku. Ndrsa qumshti i mjaftonte djalit t saj,por kur u harxhua uji,ajo tha:"T shkoj e t shoh,ndoshta do t shoh dikend". Dhe ajo,thot (transmetuesi),hypi n Safa dhe vshtroi mos po e sheh ndokend,por askend nuk pa. U lshua teposht lugins,ngarendi dhe arriti n Merve. Kshtu veproi disa her dhe pastaj tha:"T shkoj t shoh se ka bn ai",duke menduar n djalin. Shkoi dhe e pa,djalin - Ismailin n at gjendje, sikur grhaste para vdekjes. Shpirti nuk i ndejt i qet,dhe ajo tha:"T shkoj e t shoh,mund t shoh ndokend". Shkoi dhe u ngjit n Safa,shikoi gjat,por askend nuk hetoi. Kshtu veproi shtat her (duke ngarendur ndrmjet Safas dhe Merves), e pastaj tha:"T shkoj e t shoh se ka bn ai". Dhe menjher dgjoi nj z,dhe tha: - M ndihmo,nse ti mund t bsh ndonj t mir! U paraqit Xhibrili dhe, thot (transmetuesi) kshtu i ra toks me kmbn e vet,e futi kmbn e vet n tok,uji buroi, thot (transmetuesi). E ama e Ismailit u befasua dhe filloi t grmoj. (Ibn Abbasi) thot se Ebul-Kasimi s. a. v. s ka thn: "Sikur ta kishte ln,uji do rridhte". Thot (Ibn Abbasi): "Pastaj ajo filloi t pij uj,e qumshti i mjaftonte djalit t saj". Thot (Ibn Abbasi):"M von n lugin arritn nj grup njerzish prej fisit Xhurhum,dhe rastsisht pan nj shpend. Ata drguan nj njeri t shikoj. Kur pa ujin, u kthye te ata

dhe iu tregoi. Ata erdhn te ajo dhe i than:"Oj e ma e Ismailit,a do t na lejosh t rrim me ty,ose t banojm me ty?" N mesin e tyre u rrit djali i saj dhe u martua me nj vajz t tyre. (Ibn Abbasi) thot:"Ibrahimit m von i ra ndr mend (q t'i vizitoj) dhe i tha gruas:Un do t shkoj t'i shoh ata q i lash atje". (Ibn Abbasi) thot:"Erdh dhe dha selam,pastaj pyeti: - Ku sht Ismaili? - Ka shkuar n gjueti - u prgjigj gruaja e tij,kurse ai e porositi:

- Kur t kthehet i bn selam q ta ndrroj pragun e ders s vet. Kur u kthya pasi ajo i tregoi pr vizitn. i tha: "Pragu je ti,shko te gjaku yt"! (Ibn Abbasi) thot:"M von Ibrahimi u kujtua q prsri t'i vizitoj,andaj i tha gruas: - Un do t shkoj t`i shoh ata q i lash atje. Erdhi dhe pyeti: - Ku sht Ismaili? - Ka shkuar n gjueti - tha gruaja e tij,dhe vazhdoi: A nuk uleni pak,di t hani e t pini? - ka keni pr t ngrn e pr t pir? - pyeti ai,n ka ajo u prgjigj: - Ushqim e kemi mishin,pije e kemi ujin. -O Zoti im,jepu bereqet n ushqim e n pije. (Ibn Abbasi) thot se Ebul-Kasimi s. a. v. s. ka thn: "Ky bereqet sht prej duas s Ibrahimit". (Ibn Abbasi m pastaj) thot: "Dikur Ibrahimit iu kujtua,dhe i tha gruas s vet: Un do t shkoj t shoh ata q i kam ln atje. Shkoi dhe e takoi Ismailin pas Zemzemit,duke prgatitur shigjeta. I tha: - O Ismail,Zoti yt m ka urdhruar Ta ndrtojm Tempullin. - Dgjoje Zotin tnd-tha Ismaili.

- Ai m ka urdhruar q ti t m ndihmosh pr kt. - Po,do t ndihmoj - tha kshtu ose ngjashm m kto fjal. (Ibn Abbasi) thot: "Ata t dy filluan. Ibrahimi ndrtonte murin kurse Ismaili ia afronte gurt. Ndrkaq t dy thoshin: ". . . o Zoti yn,prano prej nesh,sepse Ti,me t vrtet, dgjon dhe di!" (El-Bekare,127). (Ibn Abbasi) vazhdon:"Kur ndrtesa u ngrit,plaku nuk mundte t'i mbrrij gurt,qndroi mbi nj gur te Mekami (Ibrahim),e Ismaili ia afronte gurt. Ndrkaq t dy thoshin:. . . o Zoti yn,prano prej nesh,sepse Ti, me t vrtet dgjon dhe di". 93

49

3366. Na ka treguar Musa b. Ismaili,ktij Abdulvahidi,ktij A'meshi,ktij Ibrahim EtTejmiu nga i ati i tij i cili thot se ka dgjuar nga Eba Dherri r. a. i cili ka pyetur: - O i Drguar i All-llahut,cila xhami sht ndrtuar e para n tok? - El-Mesxhidul-Harami - u prgjigj ai. - E pas asaj, cila? - ka pyetur Eba Dherri. - El-Mesxhidul-Aksa - tha ai. -Sa koh ka kaluar n mes ktyre dy tempujve - pyeta. - Katrdhjet vjet - tha ai -e pastaj,kudo q t zen namazi,fale sepse vlefta e tij sht falja n koh. "94

50

3367. Na ka treguar Abdullah b. Mesleme,q e ka transmetuar nga Maliku,ky nga Amr b. Ebu Amri,robit t liruar t Ebu Talibit,ky nga Enes b. Maliku r. a. se Pejgamberit s. a. v. s. i sht paraqitur Uhudi dhe ka thn:

"Kjo sht kodrina q na do neve dhe ne e duam at!O Zoti im,Ibrahimi Mekken e bri t shenjt,ndrkaq un t shenjt e bj at q sht n mes t gurishteve (Medinen)". Kt hadith e transmeton edhe Abdullah b. Zejdi prej Pejgamberit s. a. v. s. 95

51

3368. Na ka treguar Abdullah b. Jusufi,kt e lajmroi Maliku duke transmetuar nga Ibn Shihabi , ky nga Salim b. Abdullahu se Ibn Ebu Bekrin e ka lajmruar Abdullah b. Umeri,ky duke transmetuar nga Aisheja r. a. ,gruaja e Pejgamberit s. a. v. s. se i Drguari i All-llahut ka thn: - A nuk e di se populli yt - kur rindrtuan Qaben - i kan ngushtuar themelet n krahasim me themelet q i vendoi Ibrahimi? - O i Drguari i All-llahut - thash,ather pra pse nuk e kthen n themelet e Ibrahimit? - Sikur populli yt t mos kishin qen afr me mosbesimin (do ta bsha). Abdullah b. Umeri ka thn:"Aisheja kt me t vrtet e ka dgjuar nga Pejgamberi s. a. v. s. ,dhe mendoj se Pejgamberi s. a. v. s. nuk ka ln pa i puq dy skajet q jan te Hixhri,por fjala sht pse nuk sht ndrtuar n themelet e Ibrahimit. " Ismaili thot:"Abdullahu sht i biri i Muhammedit, t birit t Eba Bekrit. "96

52

3369. Na ka treguar Abdullah b. Jusufi,kt e ka lajmruar Malik b. Enesi duke transmetuar nga Abdullah b. Ebu Bekr b. Sulejm ez-Zurekij,ky nga Ebu Humejd esSaidi r. a. se as`habt kan pyetur: - O i Drguar i All-llahut, si t biem salavat mbi ty? - Thoni:-I Drguari i All-llahut s. a. v. s. tha. Thuani:- O, All-llah, bn Mshir mbi Muhammedin,grat e tija dhe mbi pasardhsit e tij si ke br mshir mbi familjen e

Ibrahimit. Dhe bekoje Muhammedin,grat e tij dhe pasardhsit e tij,si bekove familjen e Ibrahimit. Me t vrtet Ti je Falnderues dhe i Lavdishm". 53

3370. Na kan treguar Kajs b. Hafsi dhe Musa b. Ismaili dhe thon se iu ka treguar Abdulvahid b. Zijadi,ktij Ebu Kurre Muslim b. Salim el-Hemedani se i ka treguar Abdullah b. Isa, i cili ka dgjuar se Abdurrahman b. Ebi Lejli ka thn: M ka takuar Ka'b b. Uxhre dhe m pyeti: - A duash t t dhuroj dhuratn pr t ciln kam dgjuar nga Pejgamberi s. a. v. s. ? - Si jo, m dhuro - thash un. Ai pastaj tha:

- E kemi pyetur t Drguarin e All-llahut s. a. v. s. :O i Drguar i All-llahut,si bihet salavat mbi ty dhe familjen tnde? Kurse All-llahu na ka msuar se si t t prshndetim". Ai tha: Thuaj: O Zot Mshiroje Muhammedin dhe familjen e Muhammedit si ke Mshiruar Ibrahimin dhe familjen e Ibrahimit. Me t vrtet Ti je Falnderues dhe i Lavdishm!O Zot,bekoje Muhammedin dhe familjen e Muhammedit ashtu si bekove Ibrahimin dhe familjen e Ibrahimit. Me t vrtet Ti je Falenderues dhe i Lavdishm". 97

54

3371. Na ka treguar Uthman b. Ebu Shejbe,ktij Xheriri, i cili transmeton nga Mensuri,ky nga Minhali,ky nga Seid b. Xhubejri,e ky nga Ibn Abbasi r. a. i cili ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s. ka pasur si tradit t krkoj mbrojtje pr Hasanin dhe Husejnin duke thn:Babai juaj ka krkuar mbrojtje pr Ismailin dhe Is'hakun:Krkoji mbrojtje me Fjalt e All-llahut,t m mbroj nga t gjith helmet e shejtanit dhe nga do sy i keq".

55

RRETH FJALVE T LARTMADHRISHMIT: "Edhe lajmroi ata pr musafirt e Ibrahimit. Kur hyn te ai. . . "(El-Hixhr,51,52). 98 "Mos u dshpro dhe mos u frikso. Dhe kur Ibrahimi tha:"O Zot, m trego se si do t'i ringjallsh t vdekurit. . . " deri te Fjala e Tij :". . . q t m qetsohet zemra ime. "99

56

3372. Na ka treguar Ahmed b. Salihu,ktij Ibn Vehbi,i cili thot se e ka lajmruar Junusi prej Ibn Shihabit,ky prej Ebu Selame b. Abdurrahmanit dhe Seid b. Musejjebit,kta dy nga Ebu Hurejreja r. a. se i Drguari i All-llahut ka thn: "Ne kemi m shum t drejt se Ibrahimi kur tha:Dhe kur Ibrahimi tha,o Zoti im,m trego se si i ngjall t vdekurit. Ai tha:A nuk beson a?Po si jo,tha ky,por q t m qetsohet zemra. . . "(El-Bekare,260). All-llahu e Mshiroft Lutin,ai sht mbshtetur n shtyll t fort! Sikur t mbetesha n burg aq sa mbeti Jusufi,do t'i prgjigjesha thirrsit. "100

57

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT T LARTMADHRISHM: "Dhe prmende,n Libr Ismailin! Ai ka qen i sinqert n premtim. . . "(Merjem,54). 101

58

3373. Na ka treguar Kutejbe b. Seidi,ktij Hatimi duke transmetuar nga Jezid b. Ebu Ubejde,ky prej Selem b. Ekv'a r. a. ,i cili ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s. kaloi pran nj grupi t fisit Esleme. Ata garoshin n gjuajtjen e shigjets. I Drguari i All-llahut s. a. v. s u tha: -Gjuani, pasardhs t Ismailit,i ati juaj ka qen shenjtar,e edhe un do t dal nga njri grup i juaji. Njri grup,thot (Selemeja) hoqi dor nga gjuajtja. Pejgamberi s. a. v. s. u tha: - ka keni ,pse nuk gjuani? - O i Drguar i All-llahut,-than ata- si t gjuajm n ta,e ti je nga ana e tyre. -Gjuani,-tha ai, un jam me t gjith. 102

59

RRFIMI MBI IS'HAKUN,DJALIN E IBRAHIMIT A. S.

Mbi kt, Ibn Umeri dhe Eba Hurejreja transmetojn nga Pejgamberi s. a. v. s. 103

60

K R E U

"A ishit ju dshmitar (t pranishm) kur i erdh Jakubit momenti i vdekjes dhe u tha djemve t vet. . . "deri n fund t ajetit. (El-Bekare,133)104

61

3374. Na ka treguar Is'hak b. Ibrahimi se ka dgjuar nga Mu'temiri,i cili transmeton nga Ubejdullahu,ky prej Seid b. Ebu Seid el-Makburit,ky prej Ebu Hurejres r. a. , se Pejgamberin s. a. v. s. e kan pyetur: - Kush sht njeriu m fisnik? - Njeriu m fisnik sht ai q sht m i devotshm. - O i Drguar i All-llahut,nuk t pyesm pr kt -than ata. -Po,njeriu m fisnik sht Jusufi,pejgamber i All-llahut,djal i pejgamberit t Allllahut,nip i pejgamberit t All-llahut,strnip i mikut t All-llahut - tha ai,por ata prsri than: -Nuk t pyesim pr kt. -Ather m pyetni pr preajrdhjen fisnore t arabve - tha ai. -Po, than ata. Pejgamberi s. a. v. s. u prgjigj: -Ata q kan qen m t mir n kohn e injorancs,m t mir do t jen edhe n Islam,nse bhen t dijshm. "105

62

K R E U

"Edhe Lutin,kur i tha popullit t vet:-A bni marrzi haptazi?A njmend m me knaqsi kontaktoni me meshkujt se me femrat?Ju,me t vrtet,jeni njerz injorant!Prgjegje e popullit t tij ishte vetm kjo:Przeni familjen e Lutit nga qyteti juaj,ata jan njerz t pastr. Dhe Ne e shptuam at dhe familjen e tij,prve bashkshortes s tij;at e caktuam t mbetet me t tjert. Atyre u lshuam nj shi,far shiu t tmershm,atyre t cilt qen thirrur (n rrug t drejt)"(En-Neml,54-58)106

63

3375. Na ka treguar Ebul-Jemani,ktij i ka treguar Shuajbi,ktij Ebuz-Zenadi prej A'rexhit,ky transmeton prej Ebu Hurejres r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn:"Allllahu e Mshiroft Lutin,ai me t vrtet sht mbshtetur n t Fuqishmin. "107

64

"Dhe kur erdhn t drguarit te familja e Lutit,ai u tha:ju sigurisht jeni njerz t panjohur. "108 (El-Hixhr,61,62) Bi ruknihi d. m. th. ata q jan me t,sepse ata jan fuqia e tij. Terkenu d. m. th. t strehohesh. 109 Fe enkerehum,nekirehum dhe istenkerehum110 kan t njejtn domethnie (ai hetoi se ata nuk jan musafir). Jehreune: duke vrapuar 111 . Dabirun: fund,112 Sajhatun: shkatrrim,113 Lil-muteves-simin: pr ata q vzhgojn, Le bisebilin: rruga 114 . 65

3376. Na ka treguar Mahmudi,ktij Ebu Ahmedi,ktij Sufjani, i cili transmeton nga Ebu Is'haku,ky prej El-Esvedit,ky se Abdullahu r. a. ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s. ka lexuar:". . . por a ka kush merr kshill?"115 (El-Kamer,40).

66

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT T LARTMADHRISHM: "Dhe Themudit, ia drguam vllain e tij Salihun". 116(El-A'raf,73) "Edhe banort e Hixhrit i kan prgnjeshtruar pejgambert. " 117 Hixhr sht vendbanim i popullit Themud,ndrsa sintagma :harthun,hixhrun118 d. m. th. : fryte t ndaluara. Gjithka sht e ndaluar sht hixhr. Ndrkaq mahxhurun rrjedh nga hixhrun119 :krejtsisht e ndaluar. Hixhr gjithashtu domethn:gjithka ndrton. Vendosja e shenjave t ndryshme n tok gjuthashtu quhet hixhr. S kndejmi edhe hatimul-bejti (Qabes) quhet hixhr, sikur t jet nxjerr nga lloji mahtum, ose sipas Katil q ka kuptimin maktul (vrass ose i vrar). Emri kal n gjinin femrore thuhet edhe hixhr, mendja gjithashtu quhet edhe hixhr. 120 Ndrkaq Haxhrul-Jemame sht emr vendi(n mes Hixhazit dhe Jemenit).

67

3377. Na ka treguar El-Humejdi,ktij Sufjani,ktij Hisham b. Urve,ky prej babait t vet,ai nga Abdullah b. Zem'a,i cili ka thn:"Kam dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. kur prmendi at i cili preu deven dhe tha: - Pranoi ta pret deven nj njeri i fort dhe i vendosur,si Ebu Zem'a" 121.

68

3378. Na ka treguar Muhammed b. Miskin Ebul-Hasan,ktij Jahja b. Hasan b. Hajjan Ebu Zekerijja,ktij Sulejmani nga Abdullah b. Dinari,ky transmeton nga Ibn Umeri r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. me rastin e ekspedits pr Tebuk,sht ndalur n Hixhr,jep urdhr t mos pin dhe t mos shrbehen me uj nga pusi i tyre ,por ata than: - Ne tashm kemi zn brumin dhe kemi marr uj. Ai dha urdhrin q t gjuajn brumin dhe ta derdhin ujin. 122 Transmetohet nga Sebre b. Ma'bedi dhe Ebu Shumusi se Pejgamberi s. a. v. s. ka urdhruar q ta gjuajn ushqimin. 123 Ebu Dherri transmeton se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn:"Kush e ka zn brumin me uj t tyre?"124

69

3379. Na ka treguar Ibrahim b. Mundhiri,ktij i ka treguar Enes b. Ijadi,ky prej Ubejdullahut,ky prej Nafiut, ktij i ka treguar Abdullah b. Umeri r. a. se ca njerz bashk me Pejgamberin s. a. v. s. jan vendosur n tokn e quajtur Themud,n Hixher. Ata kishin marr uj nga pusi dhe kishin zn brumin,por Pejgamberi s. a. v. s urdhroi q brumin e zn t'ua japin deveve dhe ta derdhin ujin,ndrkaq t shrbehen me ujin e pusit prej nga vinte deveja. 125 T njejtin version t hadithit e transmeton Usameja nga Nafiu.

70

3380. Na ka treguar Muhammedi,kt e ka lajmruar Abdullahu duke transmetuar prej Ma'merit,ky prej Zuhriut,i cili thot se e ka lajmruar Salim b. Abdullahu prej babait t vet r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. kur kaloi pran Hixhrit tha: "Mos hyni n shtpit e atyre q kan br prdhunime,vetm duke qar,q t mos ju ndodh edhe juve ajo q u ndodhi atyre. " Ai pastaj u mbulua me gunn e tij dhe nuk zbriti nga deveja.

71

3381. M ka treguar Abdullah b. Muhammedi,ketij Vehbi,ndrkaq ktij i ati i tij se ka dgjuar Junusin duke transmetuar nga Zuhriu,ky nga Salimi, ky nga Ibn Umeri se i Drguari i All-llahut ka thn: "Mos hyni n shtpit e atyre q vetveten e kan prdhunuar,vetm se duke qar,q t mos u ndodh edhe juve ajo q u ndodhi atyre. "

72

K R E U

"A ishit ju dshmitar (t pranishm) kur i erdh Jakubit momenti i vdekjes. . "126(ElBekare,133).

73

3382. Na ka treguar Is'hak b. Mensuri,kt e ka lajmruar Abdussamedi,ktij i ka treguar Abdurrahman b. Abdullahu prej t atit t tij,ky transmeton prej Ibn Umerit r. a. ,ky prej Pejgamberit s. a. v. s se ka thn: "Fisnik,bir i fisnikut,nip i fisnikut,strnip i fisnikut sht Jusufi,bir i Jakubit,nip i Is'hakut,strnip i Ibrahimit- All-llahu bft rahmet (e mshiroft). "

74

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. : "Te Jusufi dhe vllezrit e tij ka argumente pr ata q pyesin. " (Jusuf,70).

75

3383. M ka treguar Ubejd b. Ismaili prej Ebi Usames,ky prej Ubejdullahut,i cili ka thn se e ka lajmruar Seid b. Ebu Seidi prej Ebu Hurejres r. a. se e kan pyetur Pejgamberin s. a. v. s. : - Kush sht njeriu m fisnik? - Ai q All-llahut i bn m shum ibadet - tha ai. - Nuk pyesim pr kt - than ata, e ai tha: - Njeriu m fisnik sht Jusufi,i Drguari i All-llahut,bir i pejgamberit t All-llahut,nip i pejgamberit t All-llahut,strnip i Mikut t All-llahut. - Nuk pyesim pr kt - than ata. - Ather, m pyetni pr fiset arabe. Dhe tha: - Ata q kan qen t mir n injoranc,jan t mir edhe n Islam,nse bhen t ditur. " M ka treguar Muhammed b. Selami,ktij Ebdeja prej Abdullahut,ky prej Seidit,ky prej Ebu Hurejres r. a. e ky nga Pejgamberi s. a. v. s. e ka transmetuar kt hadith.

76

3384. Na ka treguar Bedel b. Muhabberi,ky nga Shube,ky nga Sa'd b. Abdurrahimi,i cili thot se e ka dgjuar Urve b. Zubejrin,duke transmetuar nga Aisheja r. a. se asaj Pejgamberi s. a. v. s i ka thn:

-Urdhroje Ebu Bekrin ta fal xhematin. -Ai sht njeri i dhimbshm, - tha ajo. - Kur do t qndroj n vendin tnd do t mallngjehet. Ai prsriti urdhrin,por edhe ajo prsriti mendimin e vet. Shu'beja thot:Pas urdhrit t tret ose t katrtit,ai tha: - Ju jeni mu si grat q kan qen me Jusufin. Urdhrone Ebu Bekrin!

77

3385. Na ka treguar Er- Rebi' b. Jahja el-Basri,ktij Zaidi prej Abdulmelik b. Umejrit,ky prej Ebu Burde b. Ebu Musa,ky prej babait t vet i cili ka deklaruar:"Pejgamberi s. a. v. s. u smua dhe tha: - Urdhrone Eba Bekrin ta fal xhematin. - Ebu Bekri sht njeri i prekshm - tha Aisheja. Ai prsri tha t njejtn,edhe ajo prsriti t njejtn,pastaj ai tha: - Urdhrone! Ju jeni sikur grat q kan qen me Jusufin. Kshtu Eba Bekri ka qen imam gjat jets s Pejgamberit s. a. v. s. Husejni duke transmetuar kt hadith nga Zaidi,ka thn: "Njeri i prekshm".

78

3386. Na ka treguar Ebul-Jemani,ktij Shuajbi,ktij Ebu Zinadi nga A'rexhi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili thot se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: - O Zot,shptoje Ajjash b. Ebi Rebiun!O Zot, shptoje Seleme b. Hishamin!O Zot,shptoje Velid b. Velidin! O Zot,shptoji besimtart e pafuqishm!O Zot, shtoje shtypjen mbi Mudarin!O Zot, jepi vite t etjes,sikur vitet e Jusufit!"127

79

3387. Na ka treguar Abdullah b. Muhammed b. Esma',i vllai i Xhuvejriut,ktij Xhuvejri b. Esma' prej Malikut,ky prej Zuhriut,ky prej Seid b. Musejjebit dhe Ebu Ubejdeja, t cilt kan treguar nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "All-llahu bft rahmet (mshir) mbi Lutin. Ai sht mbshtetur Te i Forti. T kisha ndejur n burg sa ndejti Jusufi,pastaj sikur t m vinte nj dai(thirrs n fe) do t'i prgjigjesha. "

80

3388. Na ka treguar Muhammed b. Selami,ktij Ibn Fudejli,ktij Husejni prej Sufjanit,ky nga Mesruku i cili ka thn: "E kam pyetur Ummi Rumanin,kjo sht e ama e Aishes,se ka sht folur rreth saj,e ajo tha: - Ishim ulur me Aishen,hyri nj prej ensareve dhe tha: "All-llahu e ndshkoft filanin dhe filanin". -Pse? - e pyeta. - Ai me shpifje e ka transmetuar rrfimin - tha ajo. - far rrfimi? - pyeti Aisheja, dhe ajo i tregoi. - A ka dgjuar kt Ebu Bekri dhe Pejgamberi s. a. v. s. ? -pyeti ajo. - Po - tha ajo, kurse Aishes i ra t fikt. Pastaj erdh Pejgamberi s. a. v. s. dhe pyeti se ka ka?Un u prgjigja:I ra t fikt nga rrfimi q po folet pr ate,e ajo u ul dhe tha: - Pr All-llahun,nse betohem,nuk do t m besoni,nse arsyetohem,nuk do t pranoni arsyetimin tim. Rasti im sht sikur rasti i Ja'kubit me bijt e tij. Un krkoj ndihm nga All-llahu kundr ksaj q ju thoni. "Pastaj Pejgamberi s. a. v. s. shkoi. All-llahu m von

shpalli at q shpalli dhe ai e lajmroi ate,e ajo tha: - Falnderit All-llahut e askend tjetr nuk falnderoj". 81

3389. Na ka treguar Jahja b. Bukejri,ktij Lejthi, i cili transmeton prej Ukejlit,ky prej Ibn Shihabit, i cili thot se e ka lajmruar Urven se ky e ka pyetur Aishen r. a. ,bashkshorten e Pejgamberit s. a. v. s. :"ka mendon rreth Fjalve t Lartmadhrishmit:-Derisa kur pejgambert gati e humbnin shpresn dhe mendonin se do t'i shpallin rrenacak. . . ;129 ose mos vall gabimisht jan informuar"? -Prkundrazi,-tha ajo, - populli i vet i shpallnin rrenacak. - Pr All-llahun, - thash - ata kan qen t bindur se populli i vet i shpallin rrenacak,nuk kan dyshuar n kt! - O Urve,-tha ajo - ata kan qen t bindur pr kt! -Ather kjo mund t thot: gabimisht t informuar. Ajo tha: - Na ruaj o Zot,pejgambert nuk kan menduar ashtu pr Zotin e tyre. Pr sa i prket ajetit - tha ajo - ata jan ata q kan besuar n pejgambert dhe n Zotin e tyre dhe i kan prmbajtur,por sprovat ndaj tyre kan zgjatur,iu sht vonuar ndihma derisa nuk e humbn shpresn n krahasim me popullin e vet t cilt i detyronin t rrejn memzi pritnin t iknin dhe t'i prgnjeshtronin, e m n fund u vinte ndihma e All-llahut. Ebu Abdullah (Buhariu) thot: "Istej'esu sht lloj i foljes jeisu: kan humbur shpresat. Minhu, do t thot prej Jusufit 130. La tej'esu min revhil-lahi: mos humbni shpresn prej Mshirs s All-llahut. 131

82

3390. M ka lajmruar Abde,ktij Abdussamedi prej Abdurrahmanit,ky prej babait t vet,ky nga Ibn Umeri r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Fisnik,bir i fisnikut,nip i fisnikut,strnip i fisnikut sht Jusufi,bir i Ja'kubit,nip i Is'hakut,strnip i Ibrahimit- All-llahu qoft i knaqur me ata".

83

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. : "Dhe (kujtoje) Ejubin kur iu lut Zotit t vet:"Mua,m ka goditur mjerimi,e Ti je m i mshirshmi prej mshiruesve!"132 (El-Enbija,83). Urkud d. m. th. bjerri,e jerkudun d. m. th. ata vrapojn. 133

84

3391. Na ka treguar Abdullah b. Muhammed el-Xhufi,ktij i ka treguar Abdurrezaku, ktij Ma' meri nga Hemmami,ky nga Ebu Hurejreja r. a. e ky nga Pejgamberi s. a. v. s. i cili ka thn: "N nj rast kur Ejjubi lahej i veshur,trupin e tij e mbuluan disa karkaleca t art. Ai filloi t'i gjuaj n teshat e veta,ndrkaq Zoti i tij e thirri: -O Ejjub,a nuk t kam dhn m shum pasuri nga kjo q e sheh"? - Po,Zoti im,-tha ai,-por un pa bekimin Tnd nuk mund t bhem i pasur". 134

85

MBI FJALT E ALL-LLAHUT XH. SH. :

"Dhe prmende, n Libr,Musain!Ai ka qen i sinqert dhe ishte pejgamber,ferrfyes. Dhe ne e thirrm nga ana e djatht e Turit dhe e sollm afr shptimit. Dhe ia dham,me mshirn ton,vllaun e vet Harunin si pejgamber. "135(Merjem,51-53). Nexhijjun thuhet edhe n njejs,dysi dhe n shums. Halesu nexhijjen 136 d. m. th. u hoqn ansh q t kshillohen. Shumsi i nexhijjun sht enxhijetun . Jetenaxhevne q do t thot: prshprisin. 137 Telekkafu d. m. th. ta glltit.

"Por nj njeri, besimtar, nga familja e Faraonit i cili mbante fsheht besimin e vet. . . deri te fjalt:. . . at q tepron me gnjeshtra. "138(El-Mu' minu,28).

86

3392. Na ka treguar Abdullah b. Jusufi,ktij Lejthi i cili thot se ia ka transmetuar Ukajli nga Ibn Shihabi, i cili ka dgjuar Urven duke thn se Aisheja r. a. ka thn: " Pastaj,Pejgamberi s. a. v. s u kthye te Hatixheja, e zemra ende i rrihte,ajo e solli te Vereka b. Neufeli. Ky ishte nj njeri i cili kishte pranuar krishterizmin dhe kishte lexuar ungjijt n gjuhn arabe. - ka ke par? - pyeti Vereka. Ai i tregoi e Vereka tha: - Ai sht Xhibrili,t cilin All-llahu ia pat drguar Musait. Nse jam gjall,do t ndihmoj sa t mundem. "139 En-Namus domethn njohs i fshehtsive,t cilat ia tregon dikujt e t tjerve ua fsheh.

87

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. :

"A t ka arritur rrfimi pr Musan?Kur pa nj zjarr. . . deri te fjalt:. . . n luginn e bekuar Tuva. " 140 (Taha,9-12). Anestu: kam par zjarrin,ndoshta ju sjell ndonj ur. . Ibn Abbasi ka thn: El-Mukaddes d. m. th. :i bekuar,Tuva sht emr i lugins,Sireteha d. m. th. gjendja e saj,en-nuha: devotshmri,bi melkina: sipas dshirs s vet,heva: ka dshtuar,farigan:(i shprazt)n prjashtim t vendeve ku prmendet Musai,rid'en jusaddikuni :ndihmsin t m prmbaj,thuhet edhe ndihms ose asistent,jebtushu ose jebtishu: t nduk,je'temirun: merren vesh,el-xhezvetu :nj cop druri e ndezur q nuk ka flak,seneshuddu: do te ndihmojm;kurr do q t kesh ndonj nevoj,do t thrrassh at t t ndihmoj. Disa t tjer thon:kur do q t mos mundet t thot ndonj germ,blbzon,kjo sht ukdetun(i mirret gjuha). Ezri d. m. th. :shpina ime,fejushitekum ai t'ju shkatrrroj,el-muthla: gjinia femrore e emthel: m ideali. Populli i Faraonit thon:me fen tuaj ideale (bitarikatikumul-muthla) ose mund t thuhet:merre m idealen ose m idealin. Thumme'tu saffa: dhe hyri n rradh,gjithashtu thuhet edhe: a ke qen sot n saff,q domethn:n sexhaden (musallan) ku falesh. Fe evxhese d. m. th. ka fshehur frikn,ndrkaq nga fjala hifetun ka ra shkronja "V" pr shkak t kesres n shkronjn "HA". Fi xhuzuin-nahli :n drujt e hurmave,hatbuke: gjendja yte,misas sht infinitivi i Mas-sehu misasen: t prekurit,kontakt. Lenensifennehu: me siguri do ta shkaprderdhim,ed-dahau:nxeht,kussihi: prcjell gjurmt e tij. Ndonjher ka kuptimin e rrfimit. P. sh. n ajetin:Nahnu nekussu alejke: Ne ty t rrfejm. An xhunubin: nga larg,t njejtin kuptim ka edhe an xhenabetin dhe an ixhtinabin". 141 Muxhahidi ka thn:"Ala kaderin d. m. th. :afat,la tenija: mos u kput,jebesen:i that,min zinetil-kevmi: i zbukuruar me di popullore,me zbukurimet t cilat i morn nga familja e Faraonit. Fekadheftuhu: e kam gjuajtur,elka: e ka br,fe nesije: ka harruar (Musai). Ata(Samiriu dhe ata q jan me at)thon se Musai ka gabuar kur krkoi Zotin. En la jerxhi'u ilejhim kavlen: ai as nj fjal nuk ua ktheu,d. m. th. vii.

88

3393. Na ka treguar Hudbe b. Halidi,ktij Hemmami,ktij Katadeja i cili transmeton nga Enes b. Maliku,ky nga Malik b. Sa'sa,se Pejgamberi s. a. v. s. ka treguar pr natn kur ka udhtuar pr Mi'raxh: "Kur arritm n qiellin e pest,kur ja Haruni.

- Ky sht Haruni -m tha ai- jepi selam. Un i dhash selam, ai ma ktheu dhe pastaj tha: -Mir se erdhe,vllau i mir dhe pejgamber i mir. "142 Kt version t transmetimit e prmbajn edhe Thabiti dhe Ubbad b. Ali nga Enesi,ky nga Pejgamberi s. a. v. s.

89

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. : ". . . se All-llahu, me siguri ka folur me Musain"143

90

3394. Na ka treguar Ibrahim b. Musai,ktij i ka treguar Hisham b. Jusufi,ktij Ma'meri nga Zuhriu,ky nga Seid b. Musejjebi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Natn kur vajta n Mi'raxh e pash Musain. Ai sht njeri i that,me flok t lshuara,sikur t jet njeri nga fisi Shenue. E pash Isain. Ai ishte njeri i rritur mesatarisht,lkur t kuqe,sikur po sa kishte dalur nga banja. Nga pasardhsit e Ibrahimit un m s shumti i prngjaj. Pastaj m solln dy en. N njrn kishte qumsht e n tjetrn ver. - Pi nga cila t duash - tha ai. Un mora qumshtin me 'rast m`u tha:

-More rrugn e drejt,sikur t kishe mar verrn,pasardhsit tu do t ishin shkatrruar". 144

91

3395. M ka treguar Muhammed b. Beshshari,ktij Gunderi,ktij Shu'beja duke transmetuar nga Katadeja,i cili ka thn se ka dgjuar nga Ebul-Aliu duke thn:"M ka treguar djali i axhs s Pejgamberit tuaj,domethn Ibn Abbasi,ky prej Pejgamberit s. a. v. s i cili ka thn: "Asnj njeri nuk mund t thot se sht m i mir se Junus b. Metta"- dhe e prshkroi me t atin. "

92

3396. Pejgamberi s. a. v. s. prmendi udhtimin e nats(isran) dhe tha:"Musai ishte ngjyrgshtenj,i lart,sikur njerzit e fisit Shenue". Dhe tha: "Isai sht kaurrel dhe me shtat mesatar". Gjithashtu ka prmendur Malikun,rojtarin e Xhehennemit,dhe ka prmendur Dexhxhallin. 145

93

3397. Na ka treguar Ali b. Abdullahu,ktij Sufjani,ktij Ejjub es-Sahtijani duke transmetuar nga Ibn Seid b. Xhubejri,ky nga i ati i vet,ky nga Ibn Abbasi r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. kur erdhi n Medin,hebrenjt agjronin nj dit,ditn e Ashuras. Ata than: -Kjo sht dit e madhe. sht dit kur All-llahu e shptoi Musain dhe e fundosi familjen e Faraonit,andaj Musai agjnoi n shenj falenderimi ndaj All-llahut. -Te Musai un jam m i afrm se ata - tha (Resulull-llahi a. s. )dhe agjroi at dit dhe paraplqeu q t agjrojn edhe t tjert. "

94

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. :

"Ne i kemi caktuar Musait tridhjet net dhe kt e plotsuam edhe me dhjet,andaj koha q e caktoi Zoti i tij(pr takim q t'i jap Tevratin)u plotsua,katrdhjet net. Dhe Musai i pat thn vllaut t vet Harunit:M zvendso te populli im,dhe mbaj rend e mos paso rrugt e ngatrestarve!Dhe kur na erdh Musai n kohn e caktuar,dhe i foli Zoti i tij,ai i tha:- O Zoti im,shfaqmu t t shoh! - Nuk mund t m shohsh",i tha. . . deri te Fjala e Tij. . . Un jam besimtari i par!"146 (El-A'raf,142,143). Thuhet dekkehu q do t thot:e ka tronditur. Fe dukketa147 (sipas analogjis )fe dukikne, por (fjala)kodrina sht prdorur sikur n njejs,sikur n Fjalt e t Lartmadhrishmit:". . Qiejt dhe Toka kan qen nj trsi. . "sht thn:kaneta,e nuk sht thn:kunne. Retkan d. m. th. t ngjitura. 148 Ushribu (kan pir uj), thevbun mushrebun d. m. th. tesha t ngjyrosura. 149 Ibn Abbasi ka thn: Inbexhethet: ka vluar 150. Ve idh netaknel-xhebele :kur e ngritm at. 151

95

3398. Na ka treguar Muhammed b. Jusufi,ktij Sufjani duke transmetuar nga Amr b. Jahjai,ky nga babai i vet,ai nga Ebu Seidi r. a. se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Njerzit n Ditn e Kijametit do t jen t zalisur. Un do t jem i pari i cili do t vij n vete. Do t shoh se si Musai mbahet pr rrzn e Arshit. Nuk do t di se a ka rn n vete para meje ose mos vall ajo sht shprblim pr ate q i ra t fikt n Tur".

96

3399. M ka treguar Abdullah b. Muhammed el-Xhu'fi,ktij Abdurrezaku,ktij i ka lajmruar Ma'meri nga Hammami,ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Sikur t mos kishin qen Israelitt,mishi nuk do t prishej,sikur t mos kishte qen Hava,gruaja asnjher nuk do ta mashtronte burrin e vet. " Tufan: vrshim nga rrkeja,edhe pr shum vdekje thuhet tufan. El-kummel jan rriqrat q u prngjajn kokrrave. 152 Hakikun i vrtet. Sukita: (hidht t pendohesh). Pr secilin i cili pendohet thuhet: sukita fi jedihi. 154.

97

K R E U BISEDA E HIDRIT ME MUSAIN A. S.

3400. Na ka treguar Amr b. Muhammedi,ktij Ja'kub b. Ibrahimi se i ka treguar i ati i vet q e ka transmetuar nga Salihu,ai nga Ibn Shihabi,t cilit i ka treguar Ubejdullah b. Abdullahu nga Ibn Abbasi,se ai dhe Hur b. Kajs el-Fezari kan polemizuar rreth shokut t Musait pr t cilin Ibn Abbasi pohonte se ka qen Hidri. N ndrkoh para tyre kaloi Ubejj b. Ka'bi,Ibn Abbasi e thirri dhe tha: - Un dhe shoku im polemizojm rreth shokut t Musait me t cilin Musai deshti t gjej mnyrn se si t takohet me t. A ke dgjuar ti dika rreth tij nga i Drguari i All-llahut s. a. v. s. ? -Po,-tha ai -kam dgjuar t Drguarin e All-llahut s. a. v. s. duke thn: "Prderisa Musai ishte te disa t part e israelitve,i erdh nj njeri dhe e pyeti:A njeh dik m t ditur se veten? -Jo - u prgjegj ai.

Ather All-llahu i Shpalli Musait:"Po,ka. Ai sht robi Yn Hidri". M pastaj Musai krkoi at,me 'rast peshku iu b si shenj dhe iu tha:"Kur do t humbasish peshkun,kthehu prapa,me siguri ather do ta takosh"!Ai npr det prcillte gjurmt e peshkut. Pak m von shrbtori i tha Musait: -A t kujtohet kur u strehuam te shkmbi?Un atje e kam harruar peshkun,ndrkaq shejtani ma hoqi nga mendja q t mos m kujtohet. - Ajo sht ajo ka krkojm-tha Musai. Ather duke vzhguar,u kthyen prapa dhe e gjetn Hidrin. Kjo sht ndodhia e Musait me Hidrin t cilin All-llahu e ka prmendur n Librin e Vet. "155

98

3401. Na ka treguar Ali b. Abdullahu,ktij Sufjani,ktij Amr b. Dinari t cilin e ka informuar Seid b. Xhubejri i cili ka thn:"I kam thn Ibn Abbasit se Nevf el-Bikali pretendon se Musai, shoku i Hidrit, nuk sht Musai israelit,por ai sht krejtsisht nj Musa tjetr,ai tha: -T ka rrejtur armiku i All-llahut. Na ka treguar Ubejj b. Ka'bi nga Pejgamberi s. a. v. s. se Musai duke mbajtur fjalim israelitve,e kan pyetur: -Cili njeri sht m i dituri? -Un - sht prgjegjur ai. All-llahu e qortoi at sepse diturin nuk ia la Atij dhe i tha: -Prkundrazi,sht nj robi im ku takohen dy detrat,ai sht m i ditur se ti. -Zoti im-tha- kush do t m udhzoj te ai? Ka mundsi q Sufjani t ket transmetuar: "Zoti im,si t takohem me t?" -Do t marrsh peshkun-tha Ai-vndoe n strajc,ku do ta humbasish,aty sht ai-ka mundsi t ket thn:Atje sht ai.

E mori peshkun,e vndoi n strajc,pastaj ai me t riun Jusha b. Nun u nisn. Kur arritn te nj shkamb,u mbshtetn n t,ndrkaq Musai fjeti,e peshku doli,ra n det dhe vazhdoi rrugn e vet npr det. All-llahu ia ndali ujin peshkut,dhe ai u shndrrua n form t qeps,-ai m tregoi kshtu,di t ngjashme me qepn. Ata vazhduan t udhtojn natn dhe ditn,e kur t nesrmen gdhiu,(Musai)i tha djaloshit:"Na jep mngjezin!Me t vrtet nga ky udhtim u lodhm". Musai nuk hetoi lodhjen gjersa nuk kaloi vendin t cilin ia prcaktoi All-llahu. Ather djaloshi i tha:"A t kujtohet kur u strehuam nn shkmb?Un e kam harruar peshkun,vet shejtani ma ka hequr mendsh q t mos m kujtohet. Ai ka rrshqitur n det,sa udi!" Kshtu ishte udhtimi i peshkut,ata dy mbetn t habitur. - Ai sht ajo ka e krkojm-tha Musai. M pastaj u kthyen duke shikuar gjurmt e veta,domethn ,u kthyen pas gjurmve t veta. Kur arritn te shkmbi,pan nj njeri t mbshtjellur me tesha. Musai i dha selam,ai ia ktheu dhe tha: -Prej nga n tokn tnde selam? -Un jam Musai- tha ai. -Musa israeliti? - pyeti,kurse ai iu prgjigj: -Po,erdha t m msosh diturin q ke msuar ti. -O Musa,-tha ai,un kam nj lloj t dituris Hyjnore e t ciln All-llahu m ka msuar,t ciln ti nuk e di,e ti ke nj lloj t dituris Hyjnore me t ciln All-llahu t ka msuar,e q un nuk e di. -A mund t t prcjelli?-pyeti Musai. -Ti me siguri nuk do t mundesh t durosh,-tha ai- po si mund t durosh di q nuk di. . . -deri te Fjalt e t Lartmadhrishmit:" . . . shum i madh". 156 Pastaj ata vazhduan rrugn dhe shkuan rreth bregdetit. Pran tyre kaloi nj anije,i lutn q t'i marrin edhe ata. Pasi hypn n anije,erdh nj bilbil, ra n qosh t anijes dhe nga ana e detit biroi dy bira. -O,Musa,-i tha Hidri-dituria ime dhe dituria yte n krahasim me diturin e All-llahut sht aq e vogl sa q sht vrima q e bri bilbili n krahasim me tr detin. Ai pr nj her mori sopatn dhe e nxori nj drras. Musai i tha:

-ka bre kshtu?Njerzit falas na morn,e ti e shpove anijen q t mbysish udhtart!Me t vrtet bre gjynah t madh! -A nuk t thash-tha ai-se ti,nuk do t mund t durosh me mua? -Mos ma merr pr t madhe sepse harrova-tha- dhe mos m rndo n punn time! Kjo ishte harresa e par e Musait. Kur e lshuan detin,hasn n nj djalosh i cili lozte me fmijt. Hidri e kapi pr koke dhe ia shkuli,kshtu-Sufjani me gishtat e vet tregoi sikur dika kputte. Musai i tha: - Pse e vrave njeriun e pafajshm,i cili asknd nuk ka vrar? Me t vrtet bre dika shum t keqe! -A t thash - se ti nuk do t mund t durosh me mua? -Nse edhe pasktaj t pyes dika-tha- ather mos u shoqro me mua. T marr falje. Dhe t dy vazhduan. Kur arritn te nj qytet,i lutn banort e tij q t'i ushqejn,mirpo ata refuzuan q t'i gostitin. N qytet arritn te nj mur i cili gadi ishte duke rn. Sufjani me dor tregonte sikur dika fshinte lart. Nuk kam dgjuar Sufjanin t prmend mbiemrin i shtrembruar n prjashtim vetm nj her. -Shkuam te ata njerz-tha ai-ata nuk na dhan t ham,as q na gostitn,e ti u drejtove kah muri i tyre (ta ndrtosh)e pr kt mund t mershe shprblimin. -Tani ndahemi ne t dy-tha ai. -Do t shpjegoj pse nuk mundeshe t durosh. Pejgamberi s. a. v. s. ka thn:"Do t na vinte mir sikur Musai t kishte duruar,sepse All-llahu do t na kishte treguar pr rastin e t dyve". Ibn Abbasi lexoi:"Sa i prket asaj anijes,ajo ishte pron e disa t varfrve q punojn n det,dhe un at desha ta dmtoj,sepse prapa tyre ishte nj mbret i cili grabiste do anije t re,Sa i prket atij djaloshit,prindrit e tij jan besimtar,prandaj kishim frik mos me dhun po i kthen n mosbesim. "(El-Kehf,79,80) Pastaj Sufjani tha:"Kt nga ai e kam dgjuar dy her,dhe prej tij e kam mbajtur mend. " Sufjanit iu tha:"Ti kt e ke mbajtur mend para se ta kesh dgjuar nga Amri,ose e ke mbajtur mend prej dikujt tjetr?" "Prej kujt do ta mbaj n mend?" tha ai. "Prve meje, a e ka prmend kush kt nga Amri". 157

99

3402. Na ka treguar Muhammed b. Seid el-Esbehani,kt e ka informuar IbnulMubareku nga Ma'meri,ky transmeton nga Hemmam b. Munebbihu e ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Hidri sht quajtur me kt emr sepse sht ulur n tok t bardh e cila menjher ka filluar t gjelbrohet prej tij"(ndrkaq fjala hadire d. m. th. :t jesh i gjelbr). El-Hameviu thot se ia ka transmetuar Muhammed b. Jusuf b. Metar El-Firebrijj nga Ali b. Hashremi,ky nga Sufjani i cili e transmeton hadithin n trsi.

100

K R E U

3403. Na ka treguar Is'hak b. Nasri,ktij Abdurrezaku q e ka transmetuar nga Ma'meri,ky nga Hammam b. Munebbihu i cili ka dgjuar Ebu Hurejren r. a. i cili thot se ka dgjuar t Drguarin e All-llahut s. a. v. s. se ka thn: - Israelitve u sht thn:"N der hyni t prulur dhe thoni:Krkojm faljen e gjynaheve. Ata kt e ndryshuan dhe hyn duke u zhagitur dhe pastaj than:"Kokrra n kallinj". 158

101

3404. M ka treguar Is'hak b. Ibrahimi,ktij Revh b. Ubade,ktij Avfi q ka transmetuar prej Hasanit,Muhammedit dhe Hall-llasit,kta nga Ebu Hurejreja r. a. , i cili ka deklaruar se i Drguari i All-llahut s. a. v. s. ka thn: "Musai ka qen shum i mbarueshm dhe sht mbuluar shum,aq sa lkura nuk i shihej,sepse shum mbarohej. Disa israelit e shqetsonin duke i thn:'Ky mbulohet vetm se ka ndonj t met n lkur:ka zhugn,sht i dundur ose ka ndonj smundje

tjetr'. Por All-llahu deshti q ta shliroj Musain nga ajo q ata i thonin. Nj dit ai ishte vet,teshat i la mbi nj gur dhe filloi t lahet. Pasi u la,u nis kah teshat,mirpo guri bashk me teshat ishte humbur. Musai mori shkopin dhe filloi ta krkoj gurin duke thn:'Teshat e mia, o gur!Teshat e mia, o gur!Kshtu vazhdoi deri sa arriti te nj grup e paris se israelitve,ata e pan lakuriq,pan di shum t bukur q ka krijuar All-llahu. Kshtu e shliroi at nga ajo ka flitnin ata. Guri u ndal e ai i mori teshat,i veshi dhe me shkopin e vet filloi ta rrah gurin. Pr Allllahun,duke e rrahur gurin ai mori tre,katr ose pes kallote prej gurit. Ky sht kuptimi i fjalve t All-llahut xh. sh. : "O besimtar! mos u bni sikur ata t cilt e kan shqetsuar Musain,por at All-llahu e liroi nga ajo q ata flisnin,dhe ai te All-llahu sht faqebardh - ka autoritet. "(ElAhzab,69). 159

102

3405. Na ka treguar Ebu Velidi,ktij Shu'be q ka transmetuar nga A'meshi,i cili thot se ka dgjuar Ebu Vailin e ai Abdullahun r. a. duke thn: "Pejgamberi s. a. v. s. prfundoi me ndarjen e plaks s lufts. Nj njeri tha:"Me kt ndarje nuk deshtm t arrim knaqsin e All-llahut"! Un erdha te Pejgamberi s. a. v. s. dhe e informova pr kt. Ai aq u hidhrua sa q hidhrimin e pash n fytyrn e tij,pastaj tha:"All-llahu bft rahmet mbi Musain,at e kan shqetsuar m shum se kjo,por ka duruar (ka b sabr)".

103

K R E U

Ja'kifune ala esnamin lehum160 (ata adhurojn idhujt e tyre). Mutebberun domethn i pavlefshm,ve lijutebbiru: ta rrzojn, ma alev: ka pushtojn. 161

104 3406. Na ka treguar Jahja b. Bukejr,ktij Lejthi q ka transmetuar nga Junusi,ky nga Ibn Shihabi,ky nga Ebi Seleme b. Abdurrahmani se Xhabir b. Abdullahu r. a. ka thn: "N nj rast me Pejgamberin s. a. v. s. mblidhnim bereqetin e erakut,ndrkaq Pejgamberi s. a. v. s. tha: - Mblidhni t zezat,sepse jan m t mira. - Vall,i ke ruajtur delet? -than. - A ka patur ndonj prej pejgamberve q nuk i ka ruajtur ato? - tha ai. 162

105

K R E U

"Dhe kur i tha Musa popullit t vet:'All-llahu ju urdhron t therrni nj lop. . . "163 Ebul-Alije ka thn:"Avanun sht mesi n mes t res dhe t vjetrs. Fakiun: e pastr,la dhelulun: puna nuk e ka harxhuar, tuthirul-erda: nuk sht harxhuar as n lavrimin e toks e as n punn e mbjelljeve,musel-lemetun: pa t meta,la shijete:e bardh,safrau: mund t ket kuptimin:e zez,gjithashtu thuhet edhe e verdh,si sht n ajetin: xhimalatun sufr: devet e zezverdha 164. Fed-dare'tum: jeni mbshtetur".

106

NDRRIMI I JETS S MUSAIT DHE PRKUJTIMI PR T

3407. Na ka treguar Jahja b. Musa,ktij Abdurrezaku,kt e ka lajmruar Ma'meri nga Ibn Tavusi,ky transmeton nga i ati i vet,ky nga Ebi Hurejreja r. a. i cili ka thn:

"Meleku i vdekjes i sht drguar Musait a. s. ,kur i erdhi,Musai i ra,ai u kthye te Zoti i vet dhe i tha: - M ke drguar te njeriu i cili nuk don vdekjen. - Kthehu te ai-tha Ai-thuaj q dorn e vet ta vndoj mbi shpinn e mzatit,ndrkaq pr do kime q do ta mbuloj me dorn e vet do t'i shtohet nj vit. - Siurdhroni o Zot-tha (Musai)- pastaj ka? - Pastaj vdekja - u prgjigj Ai. - Ather le t ndodh tani - tha (Musai)-dhe e luti All-llahun q t afrohet te toka e bekuar q ta gjuaj nj gur (prej ka edhe do t ndrron jet). Ebu Hurejreja r. a. thot se Pejgamberi s. a. v. s. pastaj ka thn:"Sikur t isha un atje,do t'ua tregoja varrin e tij,sht rreth rrugs,n rrz t nj bregoreje t kuqe prej rre. " (Abdurrezaku)thot:"Edhe Ma'meri na ka treguar prej Hemmamit se i ka treguar Ebu Hurejreja r. a. nga Pejgamberi s. a. v. s. ngjashm me kt. "165

107

3408. Na ka treguar Ebul-Jemani,kt e ka lajmruar Shuajbi nga Zuhriu,i cili thot se e ka lajmruar Ebu Seleme b. Abdurrahmani dhe Seid b. Musejjebi,se Ebu Hurejreja r. a. ka thn: "Nj musliman dhe nj hebre n mes veti grindeshin. Muslimani u betua kshtu dhe tha:"Pasha At q ka zgjedhur Muhammedin s. a. v. s. mbi botrat". Ather edhe hebreu tha:"Pasha At q Musain e zgjodhi mbi tr botrat". M pastaj muslimani e ngriti dorn dhe i ra hebreut. Hebreu vajti te Pejgamberi s. a. v. s dhe e lajmroi pr ndodhin me muslimanin,ndrkaq Pejgamberi s. a. v. s tha:"Mos m konsideroni pr m t mir se Musai. N Ditn e Kijametit njerzit do t bien pa mend nga frika. Un do t jem i pari q do t kthjellohem,ndrsa Musai vazhdimisht do t mbshtetet pr Arshi. Nuk di a ka qen edhe ai nga ata qe do t'u bjen t fikt e t kthjellohet para meje,ose ndoshta do t jet prej atyre q All-llahu e ka veuar nga kjo. "166

108

3409. Na ka treguar Abdulaziz b. Abdullahu,ktij Ibrahim b. Sa'di q ka transmetuar nga Ibn Shihabi,ky nga Humejd b. Abdurrahmani,se Ebu Hurejreja r. a. ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Ademi dhe Musai polemizuan mes veti e Musai tha: - Ti Adem,je ai q gabimi yt t nxori nga Xhenneti. - Ti Musa-u prgjejg ai- je ai q All-llahu t zgjodhi me pejgamberllk dhe me t Folurit e Vet,dhe m qorton pr at q Ai e pat prcaktuar para se t m krijonte. Kshtu Ademi ngadhnjeu n polemik me Musain-tha i Drguari i All-llahut s. a. v. s. dy her. 167

109

3410. Na ka treguar Museddedi,ktij Husejn b. Numejri duke transmetuar nga Husejn b. Abdurrahmani,ky nga Seid b. Xhubejri,ky nga Ibn Abbasi r. a. i cili ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s. nj dit ka dalur dhe ka thn: "M jan paraqitur popujt dhe pash nj grup t madh i cili e mbulonte horizontin. Mu tha:'Ky sht Musai me popullin e vet. "168

110

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. : "Kurse pr ata q besojn -All-llahu si shembull ua sjell gruan e Faraonit. . . "deri te Fjalt e Tij:". . . dhe ishte nga ato t prulurat. "169

111

3411. Na ka treguar Jahja b. Xha'feri,ktij Veki' duke transmetuar nga Shu'be,ky nga Amr b. Murre,ky nga Murre el-Hemdaniu,ky nga Ebu Musa r. a. ,i cili ka thn se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Shum njerz kan arritur gradn e plot,ndrkaq nga grat gradn e plot kan arritur vetm Asija,gruaja e Faraonit,dhe Merjemeja,e bija e Imranit. Dallimi i Aishes, n krahasim me grat tjera, sht sikur prsheshi n krahasim me ushqimet e tjera. "170

112

K R E U

"Karuni ka qen nga populli i Musait. . . "171 Le tenu'u: domethn: vshtir. Ibn Abbasi ka thn:Uli-kuv-veti: nuk mund t'i ngren as m t fortit. Thuhet el-ferihin dhe el-merihin: t luaj mendsh. Vejke'en-nall-llahe: a nuk sheh se All-llahu. E njejt sht si elem tere en-nall-llahejebsutur-rizka li men jeshau: a nuk sheh se All-llahu ia lshon rrizkun kuj t doj,ve jakdiru: i jep me bollk dhe ia pakson.

113

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. : "Dhe Medjenit- vllaun e vet, Shuajbin. . . "172 Domethn:banorve t Medjenit,sepse Medjeni sht qytet. N kt kuptim shkon edhe ves'elil-karjete dhe ves'elil i're, domethn:njerzit n fshat dhe njerzit n karvan. 173 Veraekumdhihrijja: mos kthehuni nga ai. Kshtu i thuhet dikujt q nuk ka plotsuar dshirn e dikujt:"Dshirn time e ke gjuajtur pas shpine",dhe"M ke ln pas shpine".

(Buhariu) thot: Edh-dhihrijju do t thot kur me veti merr shtazn ose ndonj en dhe e vendon pas shpine me qllim q t mbrohet. 174 Mekanetuhum dhe mekanuhum kan t njejtin kuptim :vendi juaj. 175 Jagnev d. m. th. t jetosh,jej'esu d. m. th. t pikllohesh176 Asa d. m. th. m vjen keq178 Hasani ka thn:"Inneke le ente halimu: me t vrtet je i menur-tallen me t. 179 Ndrkaq Muxhahidi ka thn:"Lejketul-ejketu jevmedh-dhul-leti 180: t'i mbuloj mjegulla e dnimit ata. 181

114

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. :

"Edhe Junusi sht,me siguri,pejgamber". deri te Fjalt:". . . ndrsa ne ata i knaqm deri n nj afat t caktuar. "182

". . . dhe mos u bn si ai i peshkut q u lut i zemruar". 183 Mekdhum domethn: kedhim : i kapitur,i molisur.

115

3412. Na ka treguar Museddedi,ktij Jahja duke transmetuar nga Sufjani i cili thot se i ka treguar A'meshi. Dhe na ka treguar Ebu Nuajmi,ktij Sufjani nga A'meshi,ky nga Ebu Vaili,ky nga Abdullahu r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Askush prej jush t mos thot:Un jam m i mir se Junusi"! Museddedi ktij hadithi i ka shtuar:"Junus Ibn Metta".

116

3413. Na ka treguar Hafs b. Umeri,ktij Shu'beje prej Katades,ky prej Ebul-Alije,ky nga Ibn Abbasi r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Asnj njeri nuk duhet t thot:Un jam m i mir se Junus b. Metta-kshtu ai ia prshkruante babait t vet,domethn (ka prmendur emrin e babs s vet).

117

3414. Na ka treguar Jahja b. Bukejr prej Lejthit,ky nga Abdulaziz b. Ebu Seleme,ky nga Abdullah b. Fadli,ky nga A'rexhi, e ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili ka thn: "Nj dit nj hebre ekspozonte mallin e vet. Pr kundrvler iu ofrua dika q nuk e knaqte dhe ai tha: - Jo,pasha At q e zgjodhi Musain mbi t gjith njerzit! Nj ensarij e dgjoi,i ra me shuplak dhe tha: - Ti thua:Pasha At q Musain e zgjodhi mbi t gjith njerzit,ndrkaq Pejgamberi s. a. v. s. sht n mesin ton!" Ai vajti te Pejgamberi s. a. v. s. dhe i tha:"O Ebul-Kasim,un kam mbrojtjen dhe premtimin!Si mund ai njeri t m bjer me shuplak"? - Pse i ra shuplak?- e pyeti Resulull-llahu dhe ai i tregoi. Pejgamberi s. a. v. s. aq shum u hidhrua sa q hidhrimi i shihej n fytyr,pastaj tha:"Mos bni dallim n mes pejgamberve t All-llahut. Kur do t fryhet n Sur,gjithka ka ka n qiej e n tok do t bien si n t fikt,me prjashtim t atij q All-llahu do ta doj,mos i bie t fikt. Pastaj prsri do t fryhet n Sur,un do t ringjallem i pari,ndrkaq Musai atbot do t mbahet pr Arshi. Nuk di, kjo do t ndodh kshtu sepse atij i ra t fikt at dit n Tur,ose do t jet ringjallur para meje. Un nuk them pr askend se sht m i mir se Junus b. Metta".

118

3416. Na ka treguar Ebul-Velidi,ktij Shu'be nga Seid b. Ibrahimi,i cili ka dgjuar Hunejd b. Abdurrahmanin,q e transmeton nga Ebu Hurejreja r. a. ,ky nga Pejgamberi s. a. v. s se ka thn: "Askush nuk duhet t thot:Un jam m i mir se Junus b. Metta. "184

119

K R E U

"Dhe pyeti ata pr fshatin q gjendej buz detit kur e thyen dispozitn pr t shtunn. " Jeteadevne :tejkaluan kufijt rreth dits s shtun ". . . kur peshqit para syve t tyre. . . "deri te Fjalt:". . . bhuni majmun t prmuar. "185

120

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. :

"Dhe Davudit ia dham Zeburin. "186

Ez-zubur jan librat,ndrkaq njjsi i ksaj fjale sht zebur. Zebertu d. m. th. :kam shkruar. "Ne i dham Davudit mirsin ton. O male!lartsomni bashk me t. . . " Muxhahidi thot:"Lartsoni bashk me t" ". . . dhe me shpendt! madje ia bm t but edhe hekurin. Bn parzmore t gjera dhe thurri me fisnikri!"(kunjat dhe hallkat,kunjat nuk duhet t jen t holl q t jen t dobta parzmoret,e as shum t trasha q t kputen) ". . . Bni edhe vepra t mira,sepse Un shoh se 'bni!"187

121

3417. Na ka treguar Abdullah b. Muhammedi,ktij Abdurrezaku,ktij i ka treguar Ma'meri prej Hemmamit,ky transmeton prej Eba Hurejres r. a. i cili thot se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Davudit i ishte lehtsuar Kur'ani (leximi). Sikur ai t urdhronte q t shalohen kafsht,ai para do t arrinte t lexoj Librin se sa t shalonin kafsht. Dhe ai nuk sht ushqyer me kurrgj prve se prej fitimit t duarve t veta". 188 Kt hadith e transmeton Musa b. Ukbe nga Safvani,ky nga Ata' b. Jesari,ky nga Ebu Hurejreja r. a. ,ky nga Pejgamberi s. a. v. s.

122

3418. Na ka treguar Jahja b. Bukejri,ketij Lejthi q e ka transmetuar nga Ukajli,ky nga Ibn Shihabi,t cilit i kan treguar Seid b. Musejjebi dhe Ebu Seleme b. Abdurrahmani se Abdullah b. Amri ka deklaruar se i Drguari i All-llahut s. a. v. s. ka dgjuar se un kam thn: "Pasha All-llahun,do t agjroj ditn,e natn sa t jem gjall do ta kaloj n namaz",ndrkaq i Drguari i All-llahut s. a. v. s. m tha: -Ti je ai q ke thn: "Pasha All-llahun,do t agjroj ditn,e natn sa t jem i gjall do ta kaloj n namaz". - Ashtu kam thn - vrtetova un. - Ti kt nuk do t mundesh ta bsh-tha ai. Agjro por nga njher ndrpreje agjrimin,fal namaz por edhe flej. Pr do muaj agjro nga tre dit,sepse secila pun e mir shprblehet dhjetfish, kjo do t vjen sikur ta agjrosh tr kohn.

-O i Drguar i All-llahut,-thash-un me t vrtet mundem edhe m tepr se kjo! - Nj dit agjro,dy dit- jo,-tha Resulull-llahu a. s. - Un mundem m shum se kjo- thash prsri. - Nj dit agjro e nj dit jo-tha ai. Ky sht agjrimi i Davudit,dhe ky sht agjrimi m i vlefshm. - O Resulull-llah,un mundem edhe m shum se kjo - thash. - Nuk ka m mir se kjo - u prgjigj ai.

123

3419. Na ka treguar Hal-lad b. Jahja,ktij Mis'ari,ktij Habib b. Ebu Thabit i cili transmeton nga Ebul-Abbasi se Abdullah b. Amr b. As ka thn: "I Drguari i All-llahut m ka thn: -Mendon ti se un nuk e di se ti natn e kalon n namaz e ditn agjron? - Po, u prgjigja un. Kurse ai m tha: - Nse vepron kshtu,syt do t bien,shpirti do t lodhet. Prej secilit muaj agjro nga tre dit,sepse ky agjrim sht sikur t agjrosh tr kohn -jtn. - Mendoj se kam fuqi- thash un. - Ather agjro sikur Davudi a. s. Ai nj dit agjronte e nj dit jo,mirpo nuk luhatej kur takohej me armikun- tha Resulull-llahu a. s. "189

124

K R E U

"Namazi m i dashur te All-llahu sht namazi i Davuditi;agjrimi m i dashur te Allllahu sht agjrimi i Davudit. Ai gjat gjysms s nats flente,nj t tretn e kalonte n namaz,nj t gjashtn prsri flente,ndrkaq ditn agjronte,ndrsa ditn tjetr nuk e agjronte. Aliu thot:"Kjo prputhet me fjalt e Aishes:' Agu i mngjezit at te un gjithmon e gjente n gjum". 190

125

3420. Na ka treguar Kutejbe b. Seidi,ktij Sufjani,nga Amr b. Dinari,ky nga Amr b. Evs eth-Thekafiu,i cili ka dgjuar Abdullah b. Amrin se e ka dgjuar t Drguarin e Allllahut duke thn: " Agjrimi m i dashur te All-llahu sht agjrimi i Davudit. Ai nj dit agjronte ndrkaq ditn tjetr jo. Namazi m i dashur te All-llahu sht namazi i Davudit. Ai flente gjysmn e nats,nj t tretn falej,ndrkaq nj t tretn prsri flente".

126

K R E U

". . . dhe prkujtoje robin ton Davudin,t bindur n fe. . . deri te Fjalt. . . dhe i dham menuri e aftsi t gjykoj. "191 Muxhahidi thot: Faslul-hitab do t thot menuri n gjykim. ". . . mos u shmang,dhe drejtona n rrug t drejt. Ky miku im ka,me siguri,nntdhjet e nnt dele. . . " - kurse pr femrn thuhet na'xhetun,gjithashtu thuhet edhe shatun - ". . . kurse un vetm nj,dhe pr kt m tha:"ma jep mua"!-sikur fjala ve keffeleha zekerijja(e mori Zekerijau)-dhe n kt m mundi. U b m i fort se un. A'zeztuhu d. m. th. e kam b m t fort n dialog ose n t folur. "Njmend t ka br me t padrejt, meq ka krkuar delen tnde t'ua bashkoj deleve t veta. Shum bashkpuntor i bjn padrejtsi njri-tjetrit. . . deri te Fjalt. . . e kemi vn n sprov. . . ". Umeri e lexonte fettennahu me teshdid n shkronjn "ta". ". . . Andaj krkoi falje nga Zoti i vet,ra me fytyr n tok dhe u pendua. "192

127

3421. Na ka treguar Muhammedi,ktij i ka treguar Sehl b. Jusufi, ky thot se e ka dgjuar Avamin,ky nga Muxhahidi,i cili thot se e ka pyetur Ibn Abbasin:"A duhet t bj sexhde n suren Sad? Ather Ibn Abbasi lexoi:". . . Dhe nga pasardhsit e tij Davudin dhe Sulejmanin. . . "gjersa ariti te Fjalt:". . . prandaj paso rrugn e tyre. . . "-Pastaj tha:Pejgamberi i juaj s. a. v. s. sht prej atyre q i sht urdhruar q t'i pasoj ata". 193

128

3422. Na ka treguar Musa b. Ismaili,ktij Vuhejbi,ktij Ejjubi i cili transmeton nga Ikrimeja,se Ibn Abbasi r. a. ka thn: "Sexhdeja ne suren Sad nuk sht e detyruar,por un kam par Pejgamberin s. a. v. s. duke br sexhde kur lexonte n kt sure. "

129

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. :

"Ndrsa Davudit i falm Sulejmanin,njeri fantastik,dhe shum sht penduar", d. m. th. sht larguar nga gjynahet dhe ka br tevbe. 194 Dhe rreth Fjalve:". . . m fal dhe m dhuro pushtet q nuk do t ket askush prve meje!. . . "195 Dhe rreth Fjalve:"Dhe shkoni pas asaj q u kan folur djajt pr mbretrin e Sulejmanit. . . "196 Dhe rreth Fjalve t All-llahut xh. sh. :"Kurse Sulejmanit ern,mngjezi i s cils sht sa nj muaj. Edhe mbrmja e saj sht sa nj muaj. Dhe kemi br q t'i rrjedh burim bakri. . . " disa thon:". . . Dhe kemi br q nga burimi t'i buroj hekur"-". . . si edhe exhinet,t cilt me vullnetin e Zotit t tij,veprojn prpara tij;Dhe cili sish refuzon urdhrin ton e bjm t shijoj dnimin me zjarr. I bjn atij ka t dshiroj:faltore-Muxhahidi thot se kto ndrtesa jan m t vogla se pallatet- . . . e prmendore; dhe sahane sikur hurdha"sikur pishina pr t mbledhur ujin pr devet. Ndrkaq Ibn Abbasi thot: "sikur hurdh n tok"- "dhe koftor t palvizshm,prpiquni dhe jini falenderues n mes robve t Mi". E kur vendosm q t ndrroj jet,krimb"-erdah - "i cili e hngri shkopin e tij" - asahu " ua trhoqi vrejtjen se ka vdekur,dhe kur ai ra" -deri te fjala:"e turpshme". 197 (All-llahu i Lartmadhrishm thot se Sulejmani a. s. ) ka thn:"N vend q t kujtoj Zotin tim,un deshta pasurin"!. . . Dhe ai filloi t'i ledhatoj kmbt dhe qafat,d. m. th. i ledhatonte jelat dhe kordhat. El-esfad jan prangat. Muxhahidi thot:Es-safinat rrjedhin nga fjala safenel-feresu:kur kali e on njrn kmb ashtu q t qndroj n tehun e thundrs. El-Xhijadu d. m. th. i shpejt,xheseden:shejtan,ruhaen:pasuri(bukur),hajthu esabe:ku deshti ai,femnun:jepe (liroje),bi gajri hisab:pa prgjegjsi. 198

130

3423. M ka treguar Muhammed b. Bishari,ktij Muhammed b. Xha'feri,ktij Shu'beja i cili transmeton nga Muhammed b. Zijadi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. ,ky nga Pejgamberi s. a. v. s. : "Mbrm rastsisht mu paraqit dreqi (ifriti prej xhindve)dhe ma ndrpreu namazin. Mirpo, All-llahu m bri m t fort se ai. E mora dhe desha ta lidhi pr nj shtyll t xhamis me qllim q t gjith ta shihni,por m'u kujtua duaja e vllait tim,Sulejmanit:"O Zoti im,m jep sundim t cilin pas meje askush nuk do ta arrij!"andaj me nnmim e refuzova. " Ifrit sht individ i parespektueshm,qoft prej xhindve ose njerzve. (Njejsi i fjals sht ifrijeh) si zibnijeh shumsi i s cils sht zebanijeh. 199

131

3425. Na ka treguar Halid b. Mahledi,i cili transmeton nga A'rexhi,ky nga Ebu Hurejreja se i Derguari i All-llahut ka thn: "Sulejmani,i biri i Davudit,njher ka thn:Sonte me siguri do t'i vizitoj shtatdhejt grat e mia,secila prej tyre do t bj nijet t lind nga nj kalors, t cilt do t luftojn n rrugn e All-llahut". - Si t doj All-llahu - insha-all-llah - i tha shoku i tij. Mirpo ai kt nuk e tha dhe asnjra prej grave nuk lindi fmij n prjashtim t njrs fmijs t s cils i mungonte gjysma e trupit. Sikur t kishte thn ashtu,ata do t luftonin n rrugn e All-llahut - tha pastaj Pejgamberi s. a. v. s. Shuajbi dhe Ibn Ebuz-Zinadi kan thn:"Nntdhjet (gra)kjo sht e sigurt. 200

132

3425. Na ka treguar Umer b. Hafs,ktij i ati i tij,ktij A'meshi,ktij Ibrahim et-Tejmiu, ky transmeton nga i ati i tij e ky nga Ebu Dherri r. a. i cili thot se ka thn: - O i Drguar i All-llahut,cili mesxhit sht ngritur i pari?

- El-Mesxhidul-Haram - u prgjigj ai. - Cili pas tij?-thot se e ka pyetur. - Pastaj El-Mesxhidul-Aksa-tha ai. - Sa sht largsia n mes tyre? -pyeta. - Katrdhjet- u prgjigj ai,dhe pastaj vazhdoi:Kudo t t z namazi,fale,e tr toka sht mesxhid. 201

133

3426. Na ka treguar Ebul-Jemani,kt e ka informuar Shuajbi,kt Ebuz-Zinadi,ktij i ka treguar Abdurrahmani, i cili e ka dgjuar Ebu Hurejren r. a. se thot se e ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. duke thn: "Shembulli im n krahasim me njerzit sht sikur shembulli i njeriut i cili ka kallur zjarrin. Fluturat dhe kto shtaz filluan t krcejn n zjarr. " 3427. Dhe tha:"Kan qen dy gra t cilat kishin nga nj fmij. Erdh ujku dhe e mori njrin fmij nga ata dy. Njra tjetrs i thot:"E mori femijn tnd",edhe tjetra i thot:"E mori fmijn tnd". Ato dyja krkuan nga Davudi q t'u gjykoj. Ai fmijn ia dha gruas q ishte m e plak. Ato doln para Sulejmanit,t birit t Davudit t cilit ia treguan vendimin. Ai tha:"M jepni thikn q ta ndaj n dysh e t'ua jap juve". "Mos vepro ashtu ,All-llahu t mshiroft!",tha m e reja,"ai sht fmija i saj. "Pastaj ai ia dha t res. "202 Ebu Hurejreja ka thn: "Pr All-llahun,nuk kam dgjuar pr sik-kin(fjaln thik) prve ather. Para ktij rasti prdornim fjaln mudje".

134

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT T LARTMADHRISHM: "Kurse Ne Llukmanit i kemi dhuruar urtsin:Jij mirnjohs All-llahut. . . "deri te Fjalt e t Lartmadhrishmit:". . . se All-llahu nuk e do arrogantin e lavdrain. "203

Ve la tusair d. m. th. :t kthesh fytyrn 204.

135

3428. Na ka treguar Ebul-Velidi,ktij Shu'beja duke transmetuar nga A'meshi,ky nga Ibrahimi,ky nga Alkameja,ky nga Abdullahu,i cili ka thn: "Kur u shpall;"Ata q besojn dhe besimin e tyre nuk e prziejn me zullum",as`habt e pyetn Pejgamberin sa. v. s. :"Cili prej nesh nuk ka br gjynah"? Andaj u shpall:"Mos i bn shok All-llahut,politeizmi,me t vrtet sht zullum i madh. "

136

3429. M ka treguar Is`haku,ktij i ka treguar Isa b. Junusi,ktij A'meshi i cili transmeton prej Ibrahimit,ky nga Alkameja,ky thot se Abdullahu r. a. ka thn:"Kur u shpall:"Ata q besojn dhe besimin e tyre nuk e prziejn me zullum" muslimanve iu ra rnd,andaj than: - O i Drguar i All-llahut,cili prej nesh nuk ka br gjynah? - Nuk sht fjala pr gjynah-tha ai-por mendohet pr politeizmin. A nuk keni dgjuar se ka i tha Llukmani birit t vet kur e kshilloi:". . . Biri im!mos i bn shok Allllahut!Politeizmi sht,me t vrtet, krim i madh. "205

137

K R E U

"Sillu atyre shembullin e banorve t fshatit. . . "deri n fund t ajetit. Feaz-zena d. m. th. i prforcuam,si ka thn Muxhahidi.

Tairukum Ibn Abbasi thot se ka kuptimin:fatkeqsia e juaj.

138

FJALT E ALL-LLAHUT T LARTMADHRISHM:

"Rrfimi pr mshirn e Zotit tnd ndaj robit t vet Zekerijait,Kur e luti Zotin e vet me lutje t fsheht, i tha:"O Zoti im,eshtrat m jan shkatrruar e kryet m sht thinjur deri te Fjalt:. . . Askujt m prpara nuk deshm t'ia lm kt emr. " Ibn Abbasi thot: "fjala semijjen d. m. th. i ngjashm". Thuhet redijjen pr fjaln merdijjen (t jesh me at i knaqur). Itijjen: pleqsi e thell,(forma e foljes sht: ata;ja'tu). "O Zoti im,tha ai,si do t kem un djal kur gruan e kam shterp,por edhe un jam shum i moshuar?!" deri te Fjalt:. . . nuk do t flasish tri net me njerzit prkundr faktit se do t jesh i shndosh". Thuhet sahihan q don t thot i shndosh. "Dhe doli nga tempulli para popullit t vet dhe me shenj ua vuri n dije ta lavdrojn All-llahun n mngjez dhe n mbrmje. "Fe evha d. m. th. :me shenj vuri n dije. "O Jahja,merre Librin seriozisht!" deri te Fjalt:". . . edhe n ditn kur do t rringjallet prsri! Hafijjen don t thot: i but. Akiren thuhet pr femrat edhe pr mashkujt q jan steril. 207

139

3430. Na ka treguar Hutbe b. Halidi,ktij Hemmam b. Jahja,ktij Katadeja i cili transmeton nga Enes b. Maliku,ky nga Malik b. Sa'saa,se i Drguari i All-llahut s. a. v. s. ka treguar pr natn e mi'raxhit: ". . . Pastaj udhtoi lart deri sa arriti n qiellin e dyt dhe krkoi q t hapet. - Kush sht - iu tha.

- Xhibrili- u prgjigj ai. - Kush sht me ty ?- iu tha. -Muhammedi - tha ai. -A i sht dhn pejgamberllku ?- u pyet. - Po - u prgjigj (Xhibrili). Dhe kur arrita n qiellin e dyt,kur pash Jahjain dhe Isain,ndrkaq kta dy jan bij motre dhe t mbess. - Kta jan Jahjai dhe Isai,jepu selam- m tha. Dhash selam,edhe ata ma kthyen,pastaj than: - Mir se erdhe,vlla i mir dhe pejgamber i mir". 208

140

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. :

"Dhe prmende Merjemen n Libr,kur u shmang nga shtpiart e vet n ann lindore. "209 Dhe kur melekt i than:Oj Merjeme,All-llahu t prgzon me Fjaln e vet. . . "210 "All-llahu me t vrtet e ka zgjedhur Ademin edhe Nuhin edhe familjen e Ibrahimit edhe familjen e Imranit prej t gjith t tjerve"- deri te Fjalt:". . . All-llahu e furnizon pa mas,k do". 211 Ibn Abbasi ka thn: Me nocionin Familja duhet kuptuar besimtart e familjes s Ibrahimit,familjes s Imranit,familjes s Jasinit dhe familjes s Muhammedit s. a. v. s. ". Ai gjithashtu thot:"Te Ibrahimi m t afrt jan ata t cilt e pasuan- e ata jan besimtart". 212 Me togfjalshin Alu Ja'kub thuhet edhe ehlu Ja'kub,prandaj kur fjaln alu e shndrrojm n demunitiv,pastaj e kthejm n rrnjn e saj,thuhet:uhejlun.

141

3431. Na ka treguar Ebul-Jemani,ktij i ka treguar Shuajbi q ka transmetuar nga Zuhriu, i cili thot se e ka lajmruar Seid b. Musejjebi, i cili thot se Eba Hurejreja r. a. thot se e ka dgjuar t Drguarin e All-llahut s. a. v. s. ku thot: "Nuk ka asnj njeri e n kohn e lindjes t mos e prek shejtani. N kt bot secili ka ardhur duke qar nga prekja e shejtanit,n prjashtim t Merjemes dhe birit t saj",Ebu Hurejreja pastaj lexoi:"Edhe un at dhe pasardhsit e saj i vendoj nn mbrojtjen Tnde nga shejtani i mallkuar. "213

142

KREU

"Dhe kur melekt i than:"Oj Merjeme,ty t ka zgjedhur All-llahu dhe t ka pastruar dhe t ka zgjedhur nga t tra grat e bots. Oj Merjeme,jij e prulur ndaj Zotit tnd dhe bni sexhde,edhe falu me ata q e kryejn t falurit (namazin)!Kto jan informata t fshehta q po t'i shpallim ty. Ti nuk ke qen te ata kur i hudhn pendat e tyre (pr short)pr t par se cilit prej tyre do t'i lihet n besim Merjemeja,dhe ti nuk ishe me ata kur shtyheshin ndr veti. "214 Jekfulu don t thot:t kujdesesh,kefeleha, pa teshdid n shkronjn "fa",don t thot:t kujdesesh pr at,ndrkaq kjo nuk ka kuptimin e larjes s borxheve dhe t ngjashme.

143

3432. M ka treguar Ahmed b. Ebi Rexha' i,ktij Nadri,ky transmeton nga Hishami,i cili thot se i ka treguar i ati i tij i cili thot se e ka dgjuar Abdullah b. Xhaferin se e ka dgjuar Aliu r. a. , i cili ka deklaruar se e ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. duke thn:

"Grua m e vlefshme ka qen Merjemeja (pr ummetet e mparshme),e bija e Imranit,ndrkaq grua m e vlefshme (pr ummetin tim) sht Hadixheja. "215

144

RRETH FJALVE T LARTMADHRISHMIT:

"Dhe kur melekt i than: Oj Merjeme,All-llahu t prgzon me Fjaln e vet se emrin do ta ket Mesih,Isa i biri Merjemes. . . deri te Fjalt:. . . Ai vetm i thot bhu". 216 Jubeshshiruki dhe jebshuruki kan t njejtin kuptim:t prgzon me lajm t mir,vexhihen :i ndershm. Ibrahimi ka thn:El-Mesih d. m. th. :i sinqert,i drejt. Muxhahidi thot:El-Kehlu d. m. th. :i but,el-ekmehe: sht ai q sheh ditn e nuk sheh natn. Disa tjer thon se ktu sht fjala pr ate q lind qorr. 145

3433. Na ka treguar Ademi,ktij Shu`beja, i cili transmeton nga Amr b. Musa elEsh'ariu r. a. i cili thot se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Vlera e Aishes n krahasim me grat tjera sht sikur prsheshi *n krahasim me ushqimet e tjera. Shum njerz kan arritur gradn e plot. Ndrkaq prej grave gradn e plot e kan arritur vetm Merjemeja,e bija e Imranit,dhe Asija ,gruaja e Faraonit".

146

3434. Ibn Vehbi tregon se i ka treguar Junus b. Shihabi, ktij i ka treguar Seid b. Musejjebi nga Ebu Hurejreja,i cili thot se e ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. duke thn: "Grat m t mira t Kurejshitve jan ato q i kalrojn devet,jan t mshirshme ndaj fmijve dhe m tepr e ruajn pasurin e burrit".

Pastaj Ebu Hurejreja tha:"E Merjemeja,e bija e Imranit,asnjher nuk ka shaluar deven. "217 Pr kt hadith pajtohen me Junusin djali i axhs s Zuhriut dhe Is'hak el-Kelbiu, t cilt e transmetojn prej Zuhriut. 147

FJALT E T LARTMADHRISHMIT:

"O pasardhs t Librit,mos iu shmangni fes tuaj dhe pr All-llahun flitni vetm t vrtetn!Mesihi,Isa i biri i Merjemes,sht vetm i drguar i All-llahut,si edhe fjala e tij,t ciln ia tha Merjemes dhe i dha jet; prandaj besoni All-llahut dhe t drguarve t Tij dhe mos thuani:"Jan tre!" Mjaft e ka! M mir u bie! All-llahu sht vetm nj Zot,qoft lavdruar Ai!Vall Ai t ket djal?! E Atij sht gjith ka ka n qiej dhe n tok,dhe All-llahu sht mjaft pr ndihms. "218 Ebu Ubejdi thot:"Fjala e tij sht:bhu dhe ai u b", disa t tjer thon:Ve ruhun minhu d. m. th. :e ka br t gjall dhe i ka dhn shpirtin. Ve la tekulu thelathetun:dhe mos thoni pr All-llahun dhe Isain dhe t mn e Isait se jan tre zotra,porse All-llahu sht vetm Nj,i Vetmi Zot,ndrkaq Isai dhe e ma e tij jan krijesa t All-llahut.

148

3435. Na ka treguar Sadek b. Fadli,ktij Velidi nga Evzaiu i cili ka deklaruar se i ka treguar Umejr b. Hani' i cili thot se i ka treguar Xhunade b. Ebi Umejje prej Ubades r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Kush dshmon se nuk ka zot tjetr prve All-llahut,i Vetmi q nuk ka shok,dhe se Muhammedi sht rob dhe i Drguar i Tij,se Isai sht rob dhe i drguar i Tij dhe se sht Fjala e Tij q ia drgoi Merjemes,dhe i frymzoi jetn,dhe se Xhenneti dhe Xhehennemi jan t vrtet,All-llahu do ta fut n Xhennet sipas veprave q ka kryer. "219 Velidi ka thn:"M ka treguar Ibn Xhabiri prej Umejrit,ky nga Xhunadeja,dhe ka shtuar:n ciln der t doj prej tet dyerve t Xhennetit".

149

KREU

"Dhe prmende Merjemen n Libr,kur u shmang nga shtpiart e vet". - Nebedhnahu domethn:e gjuajtm,q nnkupton se sht shmangur,Sherkijjen: n ann lindore,Fe exhaeha: sht e llojit ef'ale nga folja xhae,ndrkaq pr fjaln e detyroi at thuhet: elxhe'eha; Tusakit: do t bjen,Kasijjen: larg, Ferijjen:i madh. Ibn Abbasi ka thn:"Nesjen d. m. th. :nuk kam qen kurrgj,ca t tjer jan t mendimit se ka kuptimin:i prbuzur. Ebu Vaili ka thn:"Merjemeja ka ditur se njeriu i devotshm do t ngushtohet kur ajo tha:"In kunte tekijjen": nse je i devotshm. Veki'u ka thn duke transmetuar nga Israili,ky nga Ebu Ishaku,ky nga el-Berrai,se serijjen n gjuhn siriane do t thot:lum i vogl. 220

150

3436. Na ka treguar Muslim b. Ibrahimi,ktij Xherir b. Hazmi,i cili transmeton nga Muhammed b. Sirini,ky nga Ebu Hurejreja,ky nga Pejgamberi s. a. v. s. i cili ka thn: "Q n djep kan folur vetm tre veta:Isai, e nga mesi i Israelitve ka qen nj njeri t cilin e thirrnin Xhurejxh. Gjersa ai falej i erdhi e ama dhe e thirri. Mendonte,a t'i prgjigjet ose t vazhdoj me namazin?Ather ajo tha: "O Zoti im,mos e vdis prderisa nuk i shikon laviret n fytyr"! Xhurejxhi ishte n shtpin e vet. N ndrkoh nj grua ia ekspozoi trupin e saj dhe filluan bisedn,mirpo ai e rrefuzoi kt. Ajo pastaj shkoi te nj bari,iu dorzua atij. M von i lindi nj djal dhe ather deklaroi:"Fmija sht i Xhurejxhit". Njerzit vajtn te shtpia e tij; ia thyen dern,e nxorn jasht dhe filluan ta shajn. Ai mori abdest dhe fali namaz. Pastaj iu afrua fmijs dhe e pyeti: - Kush sht i ati yt? - Bariu - u prgjigj ai. - Do ta ndrtojm banesn prej ari- i than njerzia ather.

- Jo - tha ai,- do t ma ndrtoni vetm prej dheut. Nj grua israelite i jepte gji t birit. Pran saj rastsisht kaloi nj kalors i bukur,ajo tha:"O Zoti im,birin tim bne q t'i prngjaj ktij kalorsi. Djali e lshoi gjirin,u kthye kah kalorsi dhe tha:"O Zoti im, mos m bn si ky",pastaj prsri vazhdoi t pinte. Ebu Hurejreja r. a. thot se sikur e shoh Pejgamberin s. a. v. s. si e thith gishtin e vet. Pastaj e solln nj robresh,ndrkaq e ama e djalit tha:"O Zoti im,mos e bn djalin tim si kjo"! Ai e lshoi gjirin dhe tha:"O Zoti im,m bn sikur ajo"! - Pse? E pyeti e ama,ndrkaq ai u prgjigj: - Kalorsi sht nj nga gjakpirsit,kurse pr robreshn thon se ka vjedhur,ka b zina,kurse ajo nuk ka b kurgj. 221

151

3437. Na ka treguar Ibrahim b. Musa,kt e ka informuar Hishami nga Ma'meri. . . Dhe m ka treguar Mahmudi,ktij Abdurrezaku,kt e ka lajmruar Ma'meri i cili transmeton nga Zuhriu,i cili ka deklaruar se e ka lajmruar Seid b. Musejjebi nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Natn e Isras,e takova Musain. " Ai pastaj e prshkroi at duke thn:"Ai sht njeri - mendoj se ka thn- i that,flokt e lshuara sikur t jet nga njerzit e Shenues. Dhe e kam takuar Isain - tha Pejgamberi s. a. v. s. dhe e prshkroi duke thn:"Ai sht njeri i rritur mesatarisht,me trup t bardh,sikur ka dalur nga banja,do t thot nga hamami. Dhe e kam par Ibrahimin. Un i prngjaj m shum nga t gjith pasardhsit e tij. Dhe m solln - thot Pejgamberi s. a. v. s- dy en. Njra ishte e mbushur me qumsht,kurse tjetra me ver. - Merre ciln t duash nga ato - m`u tha,un e mora enn me qumsht dhe e piva,pastaj m`u tha:U drejtove n rrug t drejt,- ose:e zgjodhe rrugn e drejt; - sikur ta kishe marr vern,do t shkatrroheshin edhe pasardhsit e tu. "

152

3438. Na ka treguar Muhammed b. Kethiri,ktij i ka lajmruar Israili,ktij Uthman b. Mugire i cili transmeton nga Muxhahidi,ky nga Ibn Umeri r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "E kam par Isain,Musain dhe Ibrahimin. Pr sa i prket Isait,ai ka trup t bardh,kaurrel,krahror t zhvilluar. Prsa i prket Musait,ai ka ngjyr gshtenje,i lart,flok t drejta sikur t jet nga fisi ez-Zutt".

153

3439. Na ka treguar Ibrahim b. El-Mundhiri,ktij Ebu Damre,ktij Musai i cili transmeton nga Nafiu se Abdullahu ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s. ka prmendur se kur do t paraqitet el-Mesihud-dexhal,dhe ka thn:All-llahu nuk sht qorr. Me t vrtet el-Mesihud-dexhal sht qorr n syrin e djatht,q ka pamjen sikur kokrra e rrushit t shkelur. "

154

3440. N ndrr e pash te Qabeja. Ishte nj njeri ngjyr gshtenje. Me at bukuri q mund t ket vetm njeriu ngjyr gshtenje:nj tuf floksh t prdredhura i binin mbi krahror,flokt e krehura,kurse nga koka i pikonin pika uji. Duart i kishte hedhur mbi supet e dy burrave dhe e bnte tavaf Qaben. - Kush sht ky? - pyeta. Ata mu prgjigjn: - Ky sht Mesihu, biri i Merjemes. Pastaj mbas tij pash njeriun kaurrel,qorr n syrin e djatht,m shum i prngjante Ibn Kattanit nga t gjith q kam par. I kishte venduar duart mbi krahrorin e nj njeriu dhe e bnin tavaf Qaben. - Kush sht ky?-pyeta. Ata m`u prgjigjn: - El-Mesihud-dexhxhal.

Ubjedullahu pajtohet n transmetimin e ktij hadithi (me Musa b. Ukben) nga Nafiu.

155

3441. Na ka treguar Ahmed b. Muhammed el-Mekkiu se e ka dgjuar Ibrahim b. Sa'din t cilit i ka treguar Zuhriu q transmeton nga Salimi,ky nga i ati i tij i cili ka thn: - Jo,pr All-llahun,Pejgamberi s. a. v. s. nuk ka thn pr Isain se ka trup t bardh por ka thn: "Duke fjetur ndrrova se e bna tavaf Qaben,kur rastsisht nj njeri ngjyr gshtenje,me flok t drejta,i mbshtetur n dy njerz,nga koka i rridhte uj-ose: i rridhte uj nga koka. - Kush sht ky? - pyeta. Ata m than: - I biri i Merjemes. Vazhdova tavafin,kur rastsisht pash nj njeri me trup t bardh,i madh me flok kaurrela,qorr n syrin e djatht q ka pamjen sikur kokrra e rrushit t shkelur. - Kush sht ky? - pyeta. Ata m`u prgjigjn: - Ky sht Dexhxhali. M shum i prngjan Ibn Kattani. Zuhriu thot:"Ai sht nj njeri nga fisi Huza'a,ka vdekur n kohn e xhehaletit " (para Islamit). 222

156

3442. Na ka treguar Ebul-Jemani,kt e ka lajmruar Shuajbi nga Zuhriu, t licin e ka lajmruar Ebu Lelemeja nga Ebu Hurejreja r. a. se ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. i cili ka thn: "Un jam njeriu m i afrm te biri i Merjemes,Isai. Pejgambert jan bij t shemrave. Mes meje dhe atij nuk ka patur pejgamber tjetr. "

157

3443. Na ka treguar Muhammed b. Sinani,ktij Fulejh b. Sulejmani,ktij Bilal b. Aliu i cili transmeton nga Abdurrahman b. Ebi Amri,ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili thot se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Un jam njeriu m i afrm te Isai,biri i Merjemes,n dynja dhe n ahiret. Pejgambert jan vllezr nga shemrat,nnat i kan t ndryshme,ndrkaq kan nj fe". Ibrahim Ibn Tahmani transmeton nga Musa b. Ukbe,ky nga Safvan b. Sulejmani,ky nga Ata' b. Jesari,ky nga Eba Hurejreja r. a. , i cili thot se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn. . . 223

158

3444. Dhe na ka treguar Abdullah b. Muhammedi,ktij Abdurrezaku kurse ktij i ka treguar Ma'mar b. Hemmami,ky transmeton nga Eba Hurejreja r. a. ,ky nga Pejgamberi s. a. v. s q ka thn: "Isai,i biri i Merjemes,ka par nj njeri duke vjedhur t cilit i ka thn: - A ke vjedhur? - Jo,assesi,pasha All-llahun prve t Cilit nuk ka Zot tjetr - tha ai. - Besoj n All-llahun,m kan rrejtur syt e mi - u prgjigj Isai. "224

159

3445. Na ka treguar El-Humejdi,ktij Sufjani i cili thot se ka dgjuar Zuhriun,t cilin e ka lajmruar Ubejdullah b. Abdullahu nga Ibn Abbasi e ky nga Ibn Umeri r. a. , i cili thot se e ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s duke thn n minber:

"Mos m lartsoni sikur q e lartsuan t krishtert birin e Merjemes. Un jam vetm rob i Tij,andaj thoni:"Rob dhe i Drguar i All-llahut". 225

160

3446. Na ka treguar Muhammed b. Mukatili,ktij i ka thn Abdullahu,ktij Salih b. Hajj se nj njeri nga Horosani i ka thn Sha'biut:(Te ne sht tradit q ai q e lshon t mn e fmis s vet,e pastaj prsri martohet me t, sht i barabart me at q kalron deven),Sha'biu i tha:"M ka treguar Ebu Burdete,ky nga Musa El-Esh'ariu r. a. i cili thot se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Nse njeriu e edukon robreshn e vet me edukat m t mir,pastaj e liron at dhe martohet me te, ai njeri do t ket dy sevape. Kush beson n pejgamberllkun e Isait dhe n pejgamberllkun tim,do t ket dy sevape. Kur robi friksohet dhe e respekton t zotin e vet edhe ai do t ket dy sevape. "

161

3447. Na ka treguar Muhammed b. Jusufi,ktij Sufjani i cili transmeton nga Mugire b. Nu'mani,ky nga Seid b. Xhubejri,ky nga Ibn Abbasi r. a. ,i cili thot se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Ju do t rringjalleni t dathur,lakuriq dhe t pa br sunet",pastaj lexoi:". . . Ashtu si u kemi krijuar hern e par do t prsrisim at (krijim). Ky sht premtimi yn,Ne me t vrtet mund ta bjm kt. "*(El-Enbija,104). I pari q do t jet i veshur do t jet Ibrahimi. Pastaj disa nga shokt e mi do t ndahen nga e majta dhe e djathta,ather un do t them:"Po shokt e mi"! Do t thuhet:"Ata jan prej atyre q kan reneguar prej kohs kur ti je ndar nga ata. " Un do t them ashtu si tha robi i mir Isai, biri i Merjemes:". . . Kam qen dshmitar derisa isha n mesin e tyre,e pasi q ma more shpirtin,mbete Ti mbikqyrs i tyre?Dhe Ti je dshmitar i do sendi. Nse i dnon,dnon robrit e tu,e nse ua fal,m t vrtet Ti je i fort e i urt. "(El-Maide,117-118)226 Muhammed b. Jusuf El-Firebriu thot se sht prmendur nga Ebu Abdullahu se Kabisa ka thn:"Ata jan renegatt t cilt reneguan n kohn e Ebu Bekrit kundr t cilve luftoi ai". 227

162

ZBRITJA E ISAIT ,BIRIT T MERJEMES A. S.

3448. Na ka treguar Is`haku,ktij i ka treguar Jakup b. Ibrahimi,ktij i ati i tij i cili transmeton nga Salihu,ky nga Ibn Shihabi se Sid b. Musejjebi ka dgjuar nga Ebu Hurejreja r. a. , i cili ka thn se ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. duke thn: "Pasha At n duar t t Cilit sht shpirti im,me siguri s shpejti n mesin tuaj do t vij i biri i Merjemes si gjykats i drejt,do ta thej kryqin,do ta vret derrin do t vendos xhizjen,pasuria do t shtohet aq shum sa q nuk do t pranoj ndihmn. Nj sexhde do t jet m e vlefshme se tr bota dhe gjith `ka n t". Ebu Hurejreja pastaj tha:"Po deshtt lexonie:"Dhe nuk ka asnj pasues Libri,i cili para se t vdes,nuk do t besoj n t ashtu si duhet,e n Ditn e Gjykimit ai do t dshmoj kundr tyre. "228

163

3449. Na ka treguar Ibn Bukejri,ktij Lejthi q ka transmetuar nga Junusi,ky nga Ibn Shihabi,ky nga Nafiu,rob i liruar nga Ebu Katade el-Ensariu,se Ebu Hurejreja r. a. transmeton se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Si e mendoni,kur biri i Mrjemes do t zbret n mesin tuaj, e imami do t jet prej jush?"229 Kt zinxhir t transmetuesve e mbshtesin edhe Ukajli dhe Evzaiu.

164 N EMR T ALL-LLAHUT,T GJITHMSHIRSHMIT,MSHIRPLOTIT

KREU

KA PRMENDET PR BENI ISRAILT

3450. Na ka treguar Musa b. Ismaili,ktij Ebu Avane,ktij Abdulmelik b. Umejri ky nga Rebi b. Hirashi i cili thot se Ukbe b. Amri i ka thn Hudhejfes: - A nuk na thua dika nga ajo ka ke dgjuar nga Pejgamberi s. a. v. s. ? - Kam dgjuar" - thot ai - dhe shton:"Kur do t paraqitet Dexhxhalli me vete do t ket uj dhe zjarr. At q do t shohin njerzia se sht zjarr,ai do t jet uj i ftoht,ndrkaq ai q njerzve do t'iu duket si uj do t jet zjarr i cili djeg. Ai q do ta prjetoj nga ju le t shkoj te zjarri, sepse ai do t jet uj i ftoht e i pijshm".

165

3451. Dhe e kam dgjuar - tregon Hudhejfeja -duke thn:"Nj njeriu,q ka jetuar para jush, meleku ka vajtur t'ia marr shpirtin,dhe i sht thn: - A ke punuar ndonj pun t mir? - Nuk e di - u prgjigj ai. - Mendohu - iu tha. - Nuk di asgj - tha ai -prvese n kt dynja kam tregtuar me njerz,kam marr para nga ata,t pasurin e kam pritur pr parat,ndrsa t varfrve ua kam ulur mimin. Andaj, All-llahu e ka futur n Xhennet".

166

3452. Dhe e kam dgjuar - thot Hudhejfeja - duke thn:"Nj njeri ka qen para vdekjes dhe kur pa se sht n fund t jets,familjes s vet i sugjeroi: Kur t vdes un,mblidhni shum dru,zjarri pasi ta djeg mishin tim, mblidhni eshtrat dhe bluani. Pastaj pritni ditn kur do t fryj er e fort dhe pluhurin e eshtrave shprndajeni npr det.

Ata ia plotsuan dshirn,por All-llahu e formsoi prsri dhe i tha: - Pse veprove kshtu? - Sepse friksohesha nga Ti - tha ai,andaj All-llahu ia fali". "Edhe un e kam dgjuar kt,tha Ukbe b. Amri,ai ishte varrmihs. " 230

167

3453,3454. Na ka treguar Bishr b. Muhammedi,ktij i ka treguar Abdullahu,ktij Ma'meri dhe Junusi nga Zuhriu, e ai ka dgjuar nga Ubejdullahu, i cili thot se Aisheja dhe Ibn Abbasi r. a. kan thn: "Pejgamberit s. a. v. s. , kur i erdhi vdekja,filloi ta mbuloj fytyrn me nj mbules me kutia,kur e mundonte dhembja,e largonte nga fytyra. Duke qen n at gjendje, ai tha:Mallkimi i All-llahut sht mbi hebrenjt dhe t krishtert sepse varret e t parve t vet i kan marr pr tempuj" - duke trhequr vrejtjen pr at q kan punuar ata.

168

3455. M ka treguar Muhammed b. Beshshari,ktij Muhammed b. Xha'feri,ktij Shu'be nga Furat el-Kazzazi,i cili thot se ka dgjuar Hazimin q ka thn:"Me Ebu Hurejren kam jetuar pes vjet,andaj e kam dgjur duke thn se e ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. , i cili ka thn: - Israelitt i kan munduar pejgambert. Pasi vdiste njri ,drgohej tjetri. Pas meje nuk do t ket pejgamber,por do t ket halif,do t ket shum. - ka na urdhron pr kt - pyetm. - Mbani betimin e dhn t parit,pastaj edhe t tjerve - tha ai -jepnau t drejtn,e ata do t prgjigjen para All-llahut pr emanetin e tyre se a e kan ruajtur. "

169

3456. Na ka treguar Seid b. Ebi Merjemi,ktij Ebu Gassani, i cili thot se ka dgjuar Zejd b. Eslemin, i cili transmeton nga Ata' b. Jesari,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Jam i sigurt se do t ndiqni rrugt e t parve,hap pas hapi,arshin pas arshini. Ata edhe nse hyn n birn e zhapinit edhe ju do t hyni n t! - O Pejgamber i All-llahut - e pyetm (mendohet) pr hebrenjt dhe t krishtert? - Kush tjetr ?! - tha ai.

170

3457. Na ka treguar Imran b. Mejseri,ktij Abdul-Varithi,ktij Halidi i cili transmeton prej Ebu Kilabit se Enesi r. a. ka thn: (Sahabt) kan prmendur zjarrin dhe zilen,pastaj prmenden hebrenjt dhe t krishtert,andaj Bilalit iu urdhrua q ezanin ta kndoj n ifte ndrkaq kametin tek. "231

171

3458. Na ka treguar Muhammed b. Jusufi,ktij Sufjani, i cili transmeton nga A'meshi,ky nga Ebud-Duda'i,ky nga Mesruku,ky nga Aisheja r. a. se ajo ka urrejtur q falsi i namazit t vendoj dorn n brez duke thn se kshtu veprojn hebrenjt. Shu'beja pajtohet me Sufjanin duke transmetuar hadithin nga A'meshi.

172

3459. Na ka treguar Kutejbe b. Seidi,ktij Lejthi i cili transmeton nga Nafiu,ky nga Ibn Umeri r. a. e ky thot se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Koha e jets suaj n krahasim me jetn e popujve t parshm do t jet sa distanca ndrmjet kohs s namazit t ikindis deri n kohn e perndimit t diellit. Rasti juaj,si dhe rasti i hebrenjve dhe t krishterve,sht sikur shembulli i njeriut i cili ka marr argat duke iu thn:"Kush do t punoj deri n drek pr nj kirat dhe hebrenjt kan punuar deri n drek pr nj kirat,e pastaj ai tha:"Kush do t punoj prej dreks deri n kohn e ikindis pr nj kirat?"T krishtert kan punuar prej dreks deri n ikindi pr nj kirat,ai pastaj tha:"kush do t punoj prej ikindis deri n perendimin e diellit pr dy kirat?"Ju jeni ata t cilt punoni prej ikindis deri n perndimin e diellit pr dy kirat,andaj keni dhuratn e dyfisht. Hebrenjt dhe t krishtert u hidhruan dhe than: "Ne kemi punuar m shum,m pak jemi paguar,All-llahu do t'i pyet:"A kam pakuar dika nga e drejta e juaj"? "Jo",do t thon ata,e Ai pastaj do t'u thot: "E till sht Mshira ime,ia dhuroj kujt t dua. "232

173

3460. Na ka treguar Ali b. Abdullahu,ktij Sufjani i cili transmeton nga Amri,ky prej Tavusit,ky nga Ibn Abbasi,i cili ka dgjuar Umerin r. a. duke thn: "All-llahu e vraft filanin (i cili shiste ver). A nuk din ai se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: - All-llahu i ka mallkuar hebrenjt; atyre iu ndalua prdorimi i yndyrs,prkundrazi ata e shkrinin pastaj e prdornin". Kt hadith e transmeton edhe Xhabiri, dhe Ebu Hurejreja nga Pejgamberi s. a. v. s. 174

3461. Na ka treguar Ebu Asim ed-Dahhak b. Mahledi,ktij ia ka transmetuar Evzaiu,ktij Hasan b. Atijje prej Ebu Kebshit,ky nga Abdullah b. Amri,se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Transmetoni prej meje bile vetm nj ajet. Rrfeni (at q e dgjoni pr)israelitt,ajo nuk sht gjynah. Kush rren n emr timin me qllim,vetes ia prgatit vendin n Xhehennem. "233

175

3462. Na ka treguar Abdulaziz b. Abdullahu i cili thot se ia ka transmetuar Ibrahim b. Sa'di prej Salihut,ky nga Ibn Shihabi,i cili ka deklaruar se Ebu Seleme b. Abdurrahmani ka thn se Ebu Hurejreja r. a. ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Hebrenjt dhe t krishtert nuk i ngjyrosin flokt,ju veproni ndryshe. "

176

3463. M ka treguar Muhammedi, t cilit i ka treguar Haxhxhaxhi,ktij Xheriri,se Hasani ka thn: "Na ka treguar Xhubdub b. Abdullah n kt xhami (Basra),ne nuk kemi harruar e as q friksohemi se Xhubdubu ka rrejt n emr t Pejgamberit s. a. v. s. ,ndrkaq ai ka transmetuar se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: - N mesin e atyre q jetuan para jush ka pasur nj njeri i cili ka patur nj plag (n trup),u dshprua,mori thikn dhe e preu dorn, i rrodhi i tr gjaku,vdiq. All-llahu xh. sh. (n lidhje me at)ka thn:"Robi Im pasi m tejkaloi me veprimin e vet,ia bra haram Xhennetin. "234

177

HADITHI MBI ZGJEBANIN,QORRIN DHE TULLACIN T CILT ISHIN ISRAELIT

3464. M ka treguar Ahmed b. Is'haku,ktij Amr b. Asimi,ktij Hammami,ktij Is'hak b. Abdullahu, t cilit ia ka transmetuar Abdurrahman b. Amre, ky nga Ebu Hurejreja r. a. , i cili thot se ka dgjuar nga Pejgamberi s. a. v. s. . . . Dhe m ka treguar Muhammedi,ktij Abdullah b. Rexha',ktij Hammami nga Is`hak b. Abdullahu,i cili thot se i ka treguar Abdurrahman b. Ebu Amre se i ka treguar Ebu Hurejreja r. a. i cili ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. duke thn: "All-llahu xh. sh. deshti q tre njrz nga Beni Izraelitt t'i sprovoj:zgjebanin,qorrin dhe tullacin,andaj ua drgoi melekun. Meleku erdh te zgjebani dhe i tha: - ka do t dshiroje m shum? - Ngjyr t bukur dhe lkur t bukur. Njerzit ndaj meje sillen me urrejtje - tha ai. Meleku trupin e tij e kaloi me dore me 'rast ai mori nj ngjyr dhe lkur t bukur. -farr pasurie dshiron m tepr? - e pyeti meleku. Ai u prgjigj: - Deven- ose ka thn lopt-,pr kt nuk sht i sigurt (Is'hak b. Abdullahu)se zgjebani dhe tullaci kan thn: i pari-deve,kurse i dyty-lop. Atij iu dha deveja e cila ishte n muajin e dhjet pr t lindur. Meleku i tha:"T uroj bereqet prej saj!" Meleku pastaj shkoi te tullaci dhe i tha: ka do t dshiroje m shum? - Flok t bukura - u prgjigj ai- dhe t m hiqet kjo e keqe. Njerzit ndaj meje sillen me urrejtje. Meleku e preku me dor dhe atij menjher iu hoq tullacia ,i erdhn flokt. - farr pasurie dshiron m shum?-e pyeti meleku e ai u prgjigj: - Lop! I dha nj lop t mbarsur dhe i tha:"T uroj bereqet prej saj"!

Pastaj erdhi te qorri dhe i tha: - ka do t dshiroje m shum? - All-llahu t ma kthej t pamurit,t`i shoh njerzit- u prgjigj qorri. Thot (transmetuesi):"Ai lmoi syt e tij dhe All-llahu ia ktheu t pamurit e tij. - farr dshiron m shum prej pasuris?- e pyeti (meleku). - Delet-u prgjigj ai,i dha nj dele t mbarsur. T treve iu shumzuan, dhe ata tani m kishin nj tuf devesh,nj tuf lopsh dhe nj tuf bagtish. Dikur m von (meleku) n form t zgjebanit i shkoi zgjebanit t dikurshm dhe i tha:"Un jam nj njeri fukara. Nuk kam para t vazhdoj rrugn. Ndihm tjetr nuk kam prve ndihms s All-llahut dhe ndihmn tnde. T lutem,n emr t Atij q t ka fal ngjyr t bukur,lkur t bukur dhe pasuri,t m japsh nj deve q t mund t vazhdoj rrugn time. " - Kam shum obligime - u prgjigj ai. Meleku i tha: - M duket se t njoh une ty. A nuk ishe zgjeban,njerzit t urrenin,ishe fukara,All-llahu t fali (kt pasuri)?! - Kt e kam trashguar nga t part e mi- tha ai. - Nse ke gnjyer,All-llahu mund t t kthej ashtu si ke qen m par- i tha. Pastaj shkoi te tullaci n formn e tij dhe i tha prafrsisht ashtu si i tha zgjebanit. Ai iu prgjigj mu ashtu si iu prgjigj zgjebani. Meleku i tha:Nse ke gnjyer,All-llahu do t kthej ashtu si ke qen m par"! Pastaj vajti te qorri n form t tij dhe i tha: - Un jam njeri fukara. Udhtar t cilit nuk i ka mbetur kurgj q t mund t vazhdoj udhtimin. Sot nuk kam ndihms tjetr prve All-llahut dhe ty. T lutem,n emr t Atij q t ktheu t pamurit,t m japish nj dele q t mund t vazhdoj udhtimin. - Kam qen qorr - u prgjigj ai - All-llahu ma ktheu t parit. Ishim fukara e m pasuroi All-llahu. Merr ka t dshirosh!Pr All-llahun,nuk t ndaloj, merr ka t duash n emr t All-llahut!

- Mbaje pasurin tnde - i tha (meleku)-ju u venduat vetm n sprov,All-llahu sht i knaqur me ty,i hidhruar n dy shokt e tu". 235

178

"A E KE MENDUAR TI SE BANORT E SHPELLS,EMRAT E T CILVE JAN T SHKRUAR N PLLAK"236

El-Kehf sht shpell n mal,rekim sht libri,merkum d. m. th. :e shkruar (sht fjal e nxjerr nga rekm (e shkruar)Rebatna ala kulubihim domethn:iu dham durim;shetaten domethn:e tepruar. El-vesid : oborr. Shumsi sht vesaid dhe vusud. Disa her edhe pr dern prdoret vesid. Mu' sadetun: i mbyllur. Asadel-babe dhe evsade: e ka mbyllur dern. Beathnahum: i ringjallm. Ezka: m e pastr. Fe dareball-llahu ala adhanihim: All-llahu iu ra veshve t tyre dhe ata i mori gjum i rnd. Rexhmen bil-gajbi: dika q nuk sht e qart. Muxhahidi thot: Takriduhum domethn:i l ata. 237

179

HADITHI PR SHPELLN

3465. Na ka treguar Ismail b. Halili,ktij i ka treguar Ali b. Mushir, i cili transmeton nga Ubejdullah b. Umeri,ky prej Nafiut,ky nga Ibn Umeri r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: Tre vet nga ata t cilt jetuan para jush duke udhtuar i zuri shiu. U strehuan n nj shpell. Shpella u mbyll,njri prej tyre iu tha t tjerve:"O ju, pr All-llahun,askush nuk mund t'ju ndihmoj prve sinqeritetit,andaj secili prej jush le t bj duan n emr t sinqeritetit t vet q ka br ndonjher. " Njri prej tyre tha:"All-llahu im,Ti e din se un kam pasur nj shrbtor i cili punonte pr nj ferek oriz. U largua dhe e la orizin q i takonte. Un at oriz e mbolla pr gjat disa viteve. Fitova aq sa bleva disa lop. Dikur erdhi dhe m krkoi mditjen e

vet,ndrkaq un iu prgjigja:"Merri kto lop sepse kto jan nga ai fereku",dhe ai i mori. Ti e din se kt e bra nga frika ndaj Teje,andaj na el dern (e shpells)!"Shkmbi lvizi pak. Tjetri tha:"All-llahu im,Ti e din se un kam pasur prindrit e mi t mbetur. Pr do nat u sillsha qumsht t deleve. Nj nat u vonova,dhe kur arrita,ata kishin fjetur,kurse gruaja dhe fmijt e mi qanin nga uria. Nuk i ushqeja fmijt para se t ushqeheshin prindrit. Mirpo, m vinte keq t'i zgjoja nga gjumi,njherit m vinte keq q t'i l pa ushqim e t dobsohen. Kshtu prita deri sa agoi. Ti e di se kt e kam br nga frika ndaj Teje,andaj na e el dern!"Shkmbi lvizi aq sa mundej t shihej qielli. Tjetri pastaj tha:"All-llahu im,Ti e di se un kam pasur nj hall,t ciln e kam dashur m shum se tr botn. E nxitja t bj gjynah e ajo refuzonte deri sa i jepja njqind dinar. Un i mblodha ato dhe ia dhash. Ajo ather mu nnshtrua. Kur i hyra n mes t kmbve m tha:"Friksohu nga All-llahu!Mos ma hap unazn vetm se n mnyr t rregullt si bhet n kunor"! Un menjher u ova,ndrkaq njqind dinart ia lash. Ti e di se kt e bra nga frika ndaj Teje,andaj na el dern!"All-llahu ather i shptoi nga kjo dhe ata doln. 238

180

K R E U

3466. Na ka treguar Ebul-Jemani,ktij i ka treguar Shuajbi,ktij Ebuz-Zinadi, i cili transmeton nga Abdurrahmani,ky ka dgjuar nga Ebu Hurejreja r. a. e ky ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. duke thn: "Nj grua i ka dhn gji birit t vet. Aty pari kaloi nj kalors. Ajo,duke i dhn gji djalit,tha:"All-llahu im,mos ma merr djalin prderisa t bhet si ky". "All-llahu im,mos m bn si ai" tha (fmija)dhe iu kthye siss. Pastaj solln nj grua t ciln e hiqnin dhe loznin me t,e ama e djalit tha:"All-llahu im,mos ma bn fmijn si kjo!""All-llahu im ,m bn sikur kjo" tha fmija dhe pastaj vazhdoi: "Pr sa i prket kalorsit, ai sht pabesimtar; prsa i prket gruas,pr at thon:"Ti bn zina",ajo u prgjigjej:"Mua m mjafton All-llahu",dhe thon:"Ti vjedh",ajo u prgjigjej:"Mua m mjafton All-llahu"!

181

3467. Na ka treguar Seid b. Telid,ktij Ibn Vehbi i cili thot se i ka treguar Xherir b. Hazimi nga Ejjubi,ky nga Muhammed b. Sirini,ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili thot se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Nj qen ka kaluar rreth nj pusi,shum i lodhur nga etja. E ka par nj lavire israelite,e nxori kpucn dhe i dha uj,pr kt shkak edhe iu faln gjynahet".

182

3468. Na ka treguar Abdullah b. Mesleme nga Maliku,ky nga Ibn Shihabi,ky nga Humejd b. Abdurrahmani, i cili ka dgjuar Muavi b. Ebu Sufjanin, i cili n vitin kur e bri haxhxhin mori nj tuf floksh t ciln e kishte nj rojtar,dhe nga minberi i Resulullllahut tha: - O banor t Medins,ku i keni dijetart?Un kam dgjuar Resull-llahun s. a. v. s. se kt e ka ndaluar dhe thoshte:"Beni israelitt u shkatrruan kur grat e tyre filluan ta bjn kt".

183

3469. Na ka treguar Abdulaziz b. Abdullahu,ktij Ibrahim b. Sa'di nga i ati i tij,ky nga Ebu Selemeja,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "N mesin e popujve q jetuan para jush ka patur njerz t shkatht,nse n ummetin tim ka njerz t till ai sht Umer b. Hattabi".

184

3470. Na ka treguar Muhammed b. Beshshari,ktij Muhammed b. Ebu Adijj nga Shu'beja,ky nga Katadeja,ky nga Ebu Siddik en-Naxhiu,ky nga Ebu Seidi r. a. ky nga Pejgamberi s. a. v. s. , i cili ka thn: "N mesin e Beni Israelitve ka pasur nj njeri i cili ka vrar nntdhjetennt njerz. Pastaj filloi t pyes (se a mund t pendohet). Erdhi te nj murg dhe e pyeti:"A ka vend pr pendim?" "Jo",iu prgjigj. Ky e vrau edhe murgun. Vazhdoi t pyes,nj njeri i tha:"Shko n filan dhe filan fshatin". N rrug vdiq,mirpo gjoksin e vet e ktheu nga fshati. Meleku i rahmetit dhe meleku i azabit filluan t kundrshtohen. Dhe All-llahu e frymzoi (melekun e rahmetit)t afrohet,ndrkaq (meleku i azabit) t largohet. U tha:Matni kah sht m afr. Ishte m afr (t rahmetit) dhe ia fali". 239

185

3471. Na ka treguar Ali b. Abdull-llahu,ktij Sufjani,ktij Ebuz-Zinadi ky nga A'rexhi,ky nga Ebu Selemeja,ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s. ka falur namazin e sabahut,pastaj sht drejtuar kah xhemati dhe u ka thn: "Nj njeri e trhiqte nj lop,dikur e kalroi dhe i ra. Ather ajo foli:"Ne nuk jemi t krijuara pr kt,por jemi t krijuara q t lavrojm. - Lavdia i qoft All-llahut,- than njerzit -lopa t flet! - Un besoj n kt - tha (Pejgamberi s. a. v. s. ),-un,Eba Bekri dhe Umeri. Kta dy nuk ishin prezent (thot transmetuesi). Prderisa nj njeri ishte te tufa e dhenve,i ra ujku dhe i mori nj dele. Ky e krkoi at,kur gati e shptoi,ujku tha:"Kush do ta mbroj at n Ditn e egrsirave,at dit kur nuk do t ket bari tjetr prve meje?" -Lavdia i qoft All-llahut - than njerzit - ujku flet!

-kt e besoj un,Ebu Bekri dhe Umeri (tha Pejgamberi a. s. ) Ata dy nuk ishin aty. Dhe na ka treguar Aliu,ktij Sufjani nga Mis'ari,ky nga Sa'd b. Ibrahimi,ky nga Ebu Selemeja,ky nga Ebu Hurejreja r. a. ,ky nga Pejgamberi s. a. v. s ngjashm me kt. 240

186

3472. Na ka treguar Is'hak b. Nasri,ktij ia ka transmetuar Abdurrezaku duke e transmetuar nga Ma'meri,ky nga Hemmami,ky nga Ebu Hurejreja r. a. , i cili ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Nj njeri ka bler nj pron prej dikujt. Blersi n pronn e bler gjeti nj shtmb me ar. Blersi i tha shitsit: -Merre arin tnd sepse prej teje bleva vetm tokn,e arin jo! - Un ta shita tokn dhe ka ka n t - i tha shitsi. M n fund iu drejtuan nj njeriu q t gjykoj n mes tyre. Njeriu q duhej t'i gjykoj i pyeti: - A keni ju dy fmij? - Un kam nj djal - tha njri prej tyre. - Un kam nj vajz - tha tjetri. (Ndrmjetsuesi ather)tha: -Martoni djalin me vajzn,arin harxhone pr ata dy dhe nj pjes jipne pr sadaka".

187

3473. Na ka treguar Abdulaziz b. Abdullahu i cili thot se i ka treguar Maliku,ky e transmeton nga Muhammed b. Munkediri dhe Ebun-Nadri,rob i liruar i Umer b. Ubejdullahut,kta dy nga Amir b. Sa'd b. Ebu Vekasi i cili ka dgjuar t atin duke e pyetur Usame b. Zejdin: - ka ke dgjuar nga Resulull-llahu s. a. v. s. n lidhje me murtajn?

- Kam dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. - u prgjigj Usameja -duke thn: "Murtaja sht dnim pr nj grup t Beni Israelitve,ose pr ata q kan qen para jush. Kur t dgjoni se ajo gjendet n ndonj an,mos hyni n at vend. Nse paraqitet n vendin tuaj,ather mos lshoni vendin". Ebu Nadri ka thn:"Ikja nga murtaja mos ju detyroj ta lshoni vendin. "

188

3474. Na ka treguar Musa b. Ismaili,ktij Davud b. Abdul-Furat,ktij Abdullah b. Burejde, i cili transmeton nga Jahja b. Ja'meri,ky nga Aisheja r. a. ,gruaja e Pejgamberit s. a. v. s. , e cila ka thn: "E kam pyetur Pejgamberin s. a. v. s. pr murtajn. Ai m tha se ajo sht dnim t ciln All-llahu ia on kujt t doj,ndrkaq pr besimtarin ajo sht rahmet. Kur t paraqitet murtaja,secili q mbetet n vend t vet,duke duruar me shpres n dhurata,duke ditur se nuk mund t'i ndodh kurrgj prve se at q ka caktuar All-llahu,do t ket shprblimin sikur shehidi. "241

189

3475. Na ka treguar Kutejbe b. Seidi,ktij Lejthi i cili transmeton nga Ibn Shihabi,ky nga Urve,ky nga Aisheja r. a. se kurejshitt i ka dshpruar rasti i nj gruaje nga fisi Mahzumij ,e cila kishte vjedhur. Than: - N lidhje me kt kush do t bisedoj me Pejgamberin s. a. v. s. ? - Kush guxon tjetr prve Usame b. Zejdit,t dashurit t Pejgamberit s. a. v. s. konstatuan ata. Usameja ia paraqiti rastin (Pejgamberit a. s. )kurse Pejgamberi s. a. v. s iu prgjigj:"A do t ndrmjetsosh n lidhje me rregullin e All-llahut!"

Ather u ngrit dhe mbajti fjalimin:"Ata q kan qen para jush i ka shkatrruar ajo q kur vidhte ndonj njeri me autoritet e lironin (nga dnimi). Ndrkaq nse vidhte ndonj i dobt,e dnonin. Pr All-llahun,nse vjedh Fatimeja,e bija e Muhammedit,me siguri do t'ia pritsha dorn"!242

190

3476. Na ka treguar Ademi,ktij Shu'be,ktij Abdulmelik b. Mejseri i cili thot se ka dgjuar en-Nez-zal b. Sebrete el-Hilalin, i cili transmeton se Ibn Mes'udi ka thn: "Kam dgjuar nj njeri i cili lexonte nj ajet t cilin Pejgamberi s. a. v. s. e lexonte ndryshe. Njeriun e solla te Pejgamberi s. a. v. s. dhe e informova pr kt,pastaj pash se si u mrrol n fytyr. - T dy ju jeni t mir - tha ai - dhe mos u ndani sepse ata t cilt kan jetuar para jush jan kundrshtuar dhe jan shkatrruar. "243

191

3477. Na ka treguar Umer b. Hafsi,ktij i ati i tij,ktij A'meshi i cili thot se ia ka transmetuar Shekiku se Abdullahu ka thn: - Sikur e shoh Pejgamberin s. a. v. s. kur rrfente pr nj pejgamber t cilin populli i vet e kan rrahur dhe e kan gjakosur. Ai duke fshir gjakun ka thn:"O Zoti im,fale popullin tim sepse ata nuk din". 244

192

3478. Na ka treguar Ebul-Velidi,ktij Ebu Avane,i cili transmeton nga Katadeja,ky nga Ukbe b. Abdul-Gafiri,ky nga Ebu Seidi r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Nj njeriu,i cili ka jetuar para jush, All-llahu i dha shum pasuri. Kur i erdh vdekja, djemve t vet iu tha:

- far babe kam qen? - Bab i mir - u prgjigjn ata,ai pastaj tha: - Mir por un asnjher nuk kam br di t mir. Prandaj, kur t vdes,m digjni,pastaj m thrmoni dhe m n fund m derdhni n er t fuqishme! Ata ashtu vepruan,mirpo All-llahu xh. sh. ia bashkoi pjest dhe e pyeti: - ka t shtyni t veprosh kshtu? - Frika ndaj Teje - u prgjigj ai. All-llahu e pranoi n Rahmetin e vet. Muadhi ka thn se Shu'beja ka transmetuar nga Katadeja, i cili ka dgjuar Ukbe b. Abdul-Gafirin,ky ka dgjuar Ebu Seid el-Hudriun, i cili transmeton nga Pejgamberi s. a. v. s. 245

193 3479. Na ka treguar Museddedi,ktij Ebu Avane, i cili transmeton nga Abdulmelik b. Umejri,ky nga Rib'ijj b. Hirashi, i cili ka deklaruar se Ukbe i ka thn Hudhejfes: "A nuk na tregon se ka ke dgjuar nga Pejgamberi s. a. v. s. ",ndrkaq ky ka thn:"E kam dgjuar duke thn: - Nj njeriu i pat ardhur vdekja. Pasi q pa se sht n fundin e jets,e porositi familjen e vet:Kur t vdes,mblidhni shum dru,ndizni zjarrin,pasi t digjet mishi im deri n eshtra,merrni ato dhe thrmoni,pastaj derdheni n det,sa sht i nxeht ose n ditn kur do t ket er". -Pastaj All-llahu e bashkoi dhe e pyeti: "Pse e bre kt?" "Nga frika jote",u prgjigj ai,ather (All-llahu xh. sh. ) ia fali. - Edhe un e kam dgjuar duke e thn kt - deklaroi Ukbe.

194

Na ka treguar Musa,ktij Ebu Avane,ktij Abdulmeliku, i cili ka thn:". . . n ditn me er" (N vend t:. . . n ditn e ngroht). 246

3480. Na ka treguar Abdulaziz b. Abdullahu,ktij Ibrahim b. Sa'di i cili transmeton nga Ibn Shihabi,ky nga Ubejdullah b. Abdullah b. Utbe,ky nga Ebu Hurejreja,se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: - Nj njeri njerzve ua jepte mallin me kredi dhe i thoshte djalit t vet:"Kur t vjen fukaraja,ulja mimin,ndoshta All-llahu do t na e zvogloj dnimin". Kur u takua me All-llahun,thot (transmetuesi) ia zvogloi me t vrtet.

195

3481. M ka treguar Abdullah b. Muhammedi,ktij Hishami,ktij ia ka transmetuar Ma' meri i cili transmeton nga Zuhriu,ky nga Humejd b. Abdurrahmani,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: - Nj njeri ka gabuar shum,kur i erdh vdekja djemve t vet iu tha:"Kur t vdes un, m digjni,pastaj m thrmoni,pastaj m shprndani n er. Pr All-llahun,nse Zoti im e cakton ashtu me siguri do t m dnoj ashtu si nuk ka dnuar asnj tjetr. " Kur vdiq,me trupin e tij u veprua ashtu. All-llahu e urdhroi tokn:"Mblidhe at ka ka mbetur prej tij",ajo ashtu veproi,ai menjher u ngrit,Ai i tha:"ka t nxiti n kt"? "Zoti im,u prgjigj ai- frika ndaj Teje". Ai ia fali. (Transmetuesi)tjetr thot:"Frika ndaj Teje, o Zoti im".

196

3482. M ka treguar Abdullah b. Muhammed b. Esma,ktij Xhuvejr b. Esma duke transmetuar nga Nafiu,ky nga Abdullah b. Umeri r. a. se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: - Nj grua sht dnuar sepse macjen e pat mbyllur nj koh t gjat pr pak t ngordhte,prandaj hyri n Xhehennem. Kur e mbylli,nuk i jepte ushqim, as uj dhe as q e lente t lir t ushqehet me insekte".

197

3483. Na ka treguar Ahmed b. Junusi nga Zuhejri,t cilit ia ka transmetuar Mensuri nga Reb'ijj b. Hishami,ky nga Ebu Mes'ud Ukbeja t cilt kan deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: - Me t vrtet njerzit nga fjalt e pejgamberve kan mbajtur:"Nse nuk turprohesh,vepro si t duash".

198

3484. Na ka treguar Ademi,ktij Shu'beja nga Mensuri,i cili thot se ka dgjuar Reb'ijj b. Hirashin se si tregon nga Ebu Mes'udi se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: - At q e kan mbajtur njerzit nga fjalt e pejgamberve sht:"Nse nuk turprohesh puno si t duash". 247 199

3485. Na ka treguar Bishr b. Muhammedi,ktij ia ka prcjell Ubejdullahu,ktij Junusi, i cili transmeton prej Zuhriut t cilit i ka treguar Salimi se Ibn Umeri r. a. ka pohuar se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: -Nj njeri gunn e vet e ka bart me kryelartsi,andaj humbi . Ai do t humb sa t jet gjall ,deri n Ditn e Gjykimit. Abdurrahman b. Halidi pajtohet (me Junusin pr kt transmetim) t Zuhriut.

200

3486. Na ka treguar Musa b. Ismaili,ktij Vuhejbi i cili thot se ia ka transmetuar Ibn Tavusi prej babait t vet,ky nga Ebu Hurejreja r. a. e ky thot se Pejgamberi s. a. v. s ka thn:

- Ne jemi t fundit,por n Ditn e Gjykimit do t jemi t part. Edhe pse secili popull ka pranuar shpalljen para nesh,e ne e kemi pranuar pas tyre. Pastaj, kjo sht dita rreth t cils ata jan prar. Hebrenjt e (festojn)ditn e nesrme(t shtunn),t krishtert t pasnesrmen (t dieln).

201

3487. Pr do jav ka nj dit n t ciln secili musliman duhet t laj kokn dhe trupin. "

202

3488. Na ka treguar Ademi,ktij Shu'beja,ktij Amr b. Murre i cili ka dgjuar Seid b. Musejjebin, i cili thot se Muavi b. Ebu Sufjani,kur erdhi n Medine pr her t fundit,mbajti fjalimin,e hoqi lmshin e flokve dhe tha: "Kam menduar se askush nuk e bn kt prve hebrenjve,Pejgamberi s. av. s. kt e quajti mashtrim",do t thot grshetimi i flokve t huaja. Gunderi pajtohet(me Ademin q e transmeton kt hadith) nga Shu'beja.

203

61. K R E U

GJENEALOGJIA

RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. :

"O njerz, Ne u kemi krijuar juve prej nj mashkulli dhe nj femre dhe u kemi br popuj e fise q ta njihni njri-tjetrin. M fisniku te All-llahu sht ai,i cili m s shumti i ruhet Atij. . . "1 dhe rreth Fjalve: ". . . Friksohuni All-llahut t cilit i luteni dhe mbani lidhjet familjare!Se All-llahu,vrtet,gjithmon mbi ju vigjilon. "2 dhe thirrjeve pagane t cilat jan t ndaluara. 3 Popujt paraqesin lidhjet e lashta,kurse fiset lidhjet m t afrta.

204

3489. Na ka treguar Halid b. Jezid el-Kahili,ktij Ebu Bekri i cili transmeton nga Ebu Hasini,ky nga Seid b. Xhubejri,ky nga Ibn Abbasi r. a. se (rreth ajetit):". . . dhe u kemi br popuj e fise. . . "ka thn: "Popujt jan fise t mdhaja,kurse fiset jan deg t popujve. "4

205

3490. Na ka treguar Muhammed b. Beshshari,ktij Jahja b. Seidi, i cili transmeton nga Ubejdullahu,dhe thot se ia ka transmetuar Seid b. Ebu Seidi prej babait t vet,ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili thot se njher sht thn: - O Pejgamber i All-llahut, cili njeri sht m fisniku? - Ai i cili sht m i devotshm - u prgjigj ai. - Nuk t pyesim pr kt - than ata. - Jusufi - pejgamber i All-llahut - tha ai.

206

3491. Na ka treguar Kajs b. Hafsi,ktij Abdulvahidi,ktij Kulejb b. Vaili i cili thot se i ka rrfyer baresha e Pejgamberit s. a. v. s. Zejnebeja, e bija e Ebu Selemes,dhe ai thot se asaj i ka thn: - ka mendon, a ka qen Pejgamberi s. a. v. s. nga Mudari? - Prej cilit fis do t ishte nse nuk sht prej Mudarit,nga pasardhsit e Nadr b. Kinanes - u prgjigj ajo.

207

3492. Na ka treguar Musa,ktij Abdulvahidi,ktij Kulejbi,i cili ka deklaruar se i ka treguar baresha e Pejgamberit s. a. v. s. dhe pretendon se ajo ka qen Zejnebeja, e cila ka thn: - Pejgamberi i All-llahut s. a. v. s. ka ndaluar vnien e lngut t kungullit,n knat,ose korit prej rrshire. Ather i thash:"M thuaj, a ka qen Pejgamberi s. a. v. s. nga Mudari"? -Prej cilit do t kishte qen nse jo prej Mudarit,nga bijt e Nadr b. Kinanes - tha ajo. 5

208

3493\3494. Ma ka treguar Is'hak b. Ibrahimi,ktij i ka treguar Xheriri nga Umrete,ky nga Ebu Zur'a,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi i All-llahut s. a. v. s. ka thn: - Shihni, njerzit jan sikur mineralet. Ata q kan qen m t mir n kohn e injorancs (xhehaletit) m t mir jan edhe n Islam,nse bhen t ditur. Njeriu m i mir n kt drejtim sht ai i cili e ka urrejtur (pozitn),dhe do t shihni se njeriu m i keq sht dyftyrshi,njrit i vjen me njrn e tjetrit i shkon me tjetrn fytyr.

209

3495. Na ka treguar Kutejbe b. Seidi,ktij Mugireja nga Ebuz-Zinadi,ky nga A'rexhi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: - Njerzit pasojn Kurejshitt n kt drejtim. Muslimant jan pasardhs t muslimanve (kurejshit),kurse pabesimtart jan pasardhs t pabesimtarve (kurejshit) 3496 . Edhe njerzit jan sikur mineralet. Ata q kan qen m t mir (deri sa ishin) n xhehalet (koh e injorancs) m t mir jan edhe n Islam,nse bhen t ditur. Shihni se m i miri nga njerzit sht ai q e urrente m s shumti kt pun deri sa nuk kishte pranuar. 6

210

3497. Na ka treguar Museddedi,ktij Jahja i cili transmeton nga Shu'beja t cilit i ka treguar Abdulmeliku nga Ibn Abbasi r. a. , i cili, kur Seid b. Xhubejri (n lidhje me ajetin):". . . prve dashuris ndaj farefisit,"tha se ata jan t afrmit e Muhammedit s. a. v. s. ,ka thn: "Nuk ka pasur asnj deg nga kurejshitt e Pejgamberi s. a. v. s t mos ket patur t afrm t vet,andaj iu shpall:"T mbani lidhjet me t afrmit q jan n mes meje dhe n mes jush".

211

3498. Na ka treguar Ali b. Abdullahu,ktij Sufjani i cili transmeton nga Ismaili,ky nga Kajsi,ky nga Ebu Mes'udi i cili thot se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: - S andejmi do t vijn turbullirat,nga drejtimi i lindjes. Zemra e vrazhd dhe e ashpr sht te blegtort,pronar t deveve,t cilt dgjojn zhurmn kur i prcjellin devet dhe lopt,e ata jan nga fisi Rebi' dhe Mudar.

212

3499. Na ka treguar Ebul-Jemani,ktij i ka treguar Shuajbi nga Zuhriu, i cili ka thn se i ka treguar Ebu Seleme b. Abdurrahmani prej Ebu Hurejres r. a. , i cili ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. duke thn: - Mburrja dhe mendjemadhsia jan te blegtort,pronar t deveve,butsia sht te pronart e deleve,imani sht i jemenasve,edhe urtsia sht te jemenasit. 8 Ebu Abdullahu (Buhariu)thot: Jemen quhet sepse gjendet n ann e djatht t Qabes (jemin d. m. th. e djatht),kurse Shamim sht n ann e majt t Qabes. Mesh'emeh sht ana e majt. Dora e majt quhet shu'ma,kurse pr ann e majt thuhet esh'em.

213

VLERAT E KUREJSHITVE

3500. Na ka treguar Ebul-Jemani,ktij i ka treguar Zuhriu, i cili transmeton se Muhammed b. Xhubejr b. Mu'tim e kishte tradit t flas se ka arritur deri te Muaviu. Gjersa ai ishte te ai me nj delegacion t kurejshitve,se Abdullah b. Amr b. El-Asi ka thn se do t vij nj sundimtar nga Kahtani. Muaviu i zemruar u ngrit (t flas). Falnderoi All-llahun ashtu si i ka hije,pastaj tha: - Kam dgjuar se dikush prej jush flet sende q nuk jan n Librin e All-llahut,as q transmetohen nga Pejgamberi i All-llahut s. a. v. s. . Ata jan injorantt,andaj ruhuni nga dshirat t cilat njerzit i ojn n huti, sepse kam dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. duke thn:"Kjo pun (sundimi) do t'ju takoj kurejshitve dhe askush nuk do t'i kundrshtoj e as All-llahu nuk do t`i prmbys prderisa ata i prmbahen fes. "9

214

3501. Na ka treguar Ebul-Velidi,ktij Asim b. Muhammedi duke thn se ka dgjuar babain e vet (duke transmetuar) nga Ibn Umeri r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn:

- Kjo eshtje (sundimi)do t'u takoj kurejshitve deri sa nga ata t mbeten bile dy vet.

215

3502. Na ka treguar Jahja b. Bukejr,ktij Lejthi i cili transmeton nga Ukajli,ky nga Ibn Shihabi,ky nga Ibnul-Musejjebi,se Xhubejr b. Mu'timi ka thn:"Vajtm (te Pejgamberi) un dhe Uthman b. Affani,e ai tha: - O Pejgamber i All-llahut,iu ke dhuruar pasardhsve t Muttalibit,neve na ke ln pas dore,edhe pse ne jemi si ata ,ndaj teje, n t njejtn grad. - Vetm se pasardhsit e Hashimitve dhe t Muttalibve jan nj trsi - tha Pejgamberi s. a. v. s. 3503. Lejthi ka deklaruar se ia ka transmetuar Ebul-Esved Muhammedi i cili transmeton nga Urve b. Zubejri, i cili ka thn:"Abdullah b. Zubejri me disa njerz nga Benu Zuhre vajtn te Aisheja,e ajo ka qen shum e but ndaj tyre pr shkak t lidhjeve q kishin me Pejgamberin s. a. v. s.

216

3504. Na ka treguar Ebu Nuajmi,ktij Sufjani i cili transmeton nga Sa'di,kurse Ja'kub b. Ibrahimi thot se ia ka transmetuar i ati i tij nga i ati i vet i cili deklaron se i ka treguar Abdurrahman b. Hurmuz el-A'rexhi q e ka transmetuar nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: - Kurejshitt,Ensarijt,Xhuhejnit,Muzejnt,Eslemt,Esxhe't dhe Gifart jan mbrojtsit e mi. Ata nuk kan mbrojts tjetr prve All-llahut dhe Pejgamberit t Tij. 10

217

3505. Na ka treguar Abdullah b. Jusufi,ktij Lejthi i cili thot se ia ka transmetuar EbulEsvedi,se Urve b. Zubejri ka thn: - Abdullah b. Zubejri pr Aishen ka qen njeriu m i dashur pas Pejgamberit s. a. v. s. dhe Ebu Bekrit dhe ai i ka b shum t mira. Mirpo,ajo nuk ka mbajtur nga dhuratat e Abdullahut q ia drgonte,por i ndante,andaj Ibn Zubejri ka thn:"At duhet ta vendojm nn prkujdesje. " Ajo ather tha:"Vall,un t vendohem nn prkujdesje!Betohem se atij nuk do t'i flas m!". M von ai luti disa nga Kurejshitt,sidomos dajn e Pejgamberit s. a. v. s. q t ndrhyj te ajo ,por ajo refuzoi. Ather Zuhritt,dajt e Pejgamberit s. a. v. s. n mesin e t cilve ishte Abdurrahman b Esved b. Abdu Jeguthi dhe Misver b. Mahreme, than: "Pasi t marrim leje pr t hyr te ajo,t`i hyjm pas perdes". Ai ashtu veproi (kur ajo me ndrmjetsimin e tyre ia fali):i drgoi dhjet robr t cilt ajo i lshoi n liri. Pastaj vazhdoi t lshoj n liri robrit deri sa u mbushn katrdhjet,ather tha:"Do dshiroja,pasi q u betova,t prcaktoj detyrn t ciln do ta kryejsha. "11

218

KUR'ANI SHT SHPALLUR N GJUHN E KUREJSHITVE

3506. Na ka treguar Abdulaziz b. Abdullah,ktij Ibrahim b. Sa'di i cili transmeton nga Ibn Shihabi,ky nga Enesi,se Uthmani ka thirrur Zejd b. Thabitin,Abdullah b. Zubejrin,Seid b. Asin dhe Abdurrahman b. Harith b. Hishamin t cilt kishin shkruar faqet e Mus'hafit,ndrkaq Uthmani iu tha tre kurejshitve: "Kur nuk do t pajtoheni n mendime me Zejd b. Thabitin n lidhje me dika nga Kur'ani,at shkruane n gjuhn e Kurejshitve,sepse Kur'ani sht shpallur n gjuhn e tyre. " Ata ashtu edhe vepruan. 12

219

PRSHKRIMI JEMENIN ISMAILIT A. S.

Prej tyre sht Eslem b. Efsa b. Harithe b. Amr b. Amir prej Huza'as. 3507. Na ka treguar Museddedi,ktij Jahjai i cili transmeton nga Jezid b. Ubejde,t cilit Selemeja i ka thn: "Pejgamberi i All-llahut s. a. v. s. shkoi te nj grup i Eslemes (fis) t cilt n nj shesh garonin n gjuajtjen e shtizs,dhe iu tha disave: - Gjuani, o bij t Ismailit,babai i juaj ka qen gjuajts (shnjestar). Edhe un do t jem n ann e njrit grup! Ata nguruan t gjuajn,e ai tha: -ka keni? - Si do t gjuajm,kur ti je me at grup - u prgjigjn ata. - Gjuani - tha ai - un jam me t gjith . 13

220

K R E U

3508 . Na ka treguar 14 Ebu Ma'meri,ktij Abdulvarithi i cili transmeton nga Husejni,ky nga Abdullah b. Burejde,i cili thot se i ka treguar Jahja b. Ja'meri t cilit i ka treguar Ebul-Esved ed-Dili nga Ebu Dherri r. a. i cili ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s duke thn: "Ai i cili me vetdije e thirr bab at njeri i cili nuk sht baba i tij,ka mohuar (dhuntin e All-llahut). Kush potencon se rrjedh nga nj popull e ai nuk sht i atij populli,e prgatit vendin pr n Xhehennem".

221

3509. Na ka treguar Ali b. Ajjashi,ktij Harizi, i cili thot se i ka treguar Abdulvahid b. Abdullah en-Nasri,dhe thot se ka dgjuar Vasil b. el-Eksa'a duke thn se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: - Njra nga gnjeshtrat m t mdha sht kur dikush ia prshkruan prejardhjen e vet atij q nuk e ka bab,ose tregon se kinse ka par dika n ndrr,ose i prshkruan at q nuk e ka thn Pejgamberi s. a. v. s.

222

3510 . Na ka treguar Museddedi,ktij Hammadi, i cili transmeton nga Ebu Xhemre,i cili thot se ka dgjuar Ibn Abbasin r. a. se ka thn: T drguarit e Abdulkajsit erdhn te Pejgamberi s. a. v. s. dhe i than:"O i Drguar i Allllahut,ne jemi nga Rebia. Neve me ty na ndante fisi pabesimtar Mudar, dhe ne nuk mund t vijm prve se n muajt e shenjt. Sikur t na urdhroshe di q do ta pranoshim prej teje, t ciln do t'ua transmetoshim atyre q nuk jan ktu?" - Ju urdhroj katr sende-tha ai - dhe ju ndaloj katr sende. Ju urdhroj: T besoni n Nj All-llah,(do t thot) t dshmoni se nuk ka zot tjetr prve All-llahut,t falni namazin,t jepni zeqatin dhe t jepni t pestn e plaks ,ndrkaq ju ndaloj:(lngun edhe sikur t jet) n kungullin e lngt,knat,ose n koritn e rrshant.

223

3511. Na ka treguar Ebul - Jemani,ktij i ka treguar Shuajbi i cili transmeton nga Zuhriu,ky nga Salimi se Abdullah b. Umeri r. a. ka deklaruar se ka dgjuar Pejgamberin e All-llahut s. a. v. s. se si nga minberi ka thn: - Ngatrresat do t vijn prej andej - duke treguar lindjen - prej nga do t paraqitet briri i shejtanit. 224

PRMENDJA E (FISIT) ESLEM,GIFAR,MUZEJNE,XHUHEJN DHE ESHXHE'A

3512. Na ka treguar Ebu Nuajmi,ktij Sufjani i cili transmeton nga Sa'di,ky nga Abdurrahman b. Hurmuzi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: - Kurejshitt,Ensarijt,Xhuhejnit,Muzejint,Eslemt,Gifart dhe Eshxhe'at jan mbrojtsit e mi,Ata nuk kan mbrojts tjetr prve All-llahut dhe Pejgamberit t Tij.

225

3513. M ka treguar Muhammed b. Gurejr ez-Zuhriu,ktij Jakub b. Ibrahimi ky nga i ati i tij,ky nga Salihu,t cilit i ka treguar Nafi' se e ka lajmruar Abdullahu,se Pejgamberi i All-llahut s. a. v. s. n minber ka thn: - Gifart - All-llahu i bft magfiret!? Eslemt - All-llahu i shptoft! Ndrsa Usajjat jan ata t cilt nuk kan qen t dgjueshm ndaj All-llahut dhe Pejgamberit t Tij! 15

226

3514. M ka treguar Muhammedi,ktij i ka treguar Abdulvehab eth-Thekafi nga Ejubi,ky nga Muhammedi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Eslemt - All-llahu i shptoft - dhe Gifart - All-llahu i bft magfiret. "

227

3515. Na ka treguar Kabisi se ia ka transmetuar Ebu Sufjani, ktij i ka treguar Muhammed b. Beshshari,ktij Ibn Mehdi i cili transmeton nga Sufjani,ky nga

Abdulmelik b. Umejri,ky nga Abdurrahman b. Ebu Bukre ky nga i ati i tij se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "ka mendoni,nse Xhuhejb,Muzejn,Eslem dhe Gifar jan m t mir se Ebu Temimi,Benu Esedi,Benu Abdullah b. Gatafan dhe Benu Amir b. Sa'sa?" - Ata kan dshtuar dhe gjithka kan humbur - tha nj njeri (Akre' b. Habis). - Ata jan m t mir se Benu Temimi,Benu Esedi, Benu Abdullah b. Gatafani dhe Benu Amir b. Sa'sa'a - u prgjigj (Resulull-llahu)

228

3516. M ka treguar Muhammed b. Beshshar,ktij Gunderi,ktij Shu'be q transmeton nga Muhammed b. Ebi Jakubi, i cili ka deklaruar se ka dgjuar Abdurrahman b. Ebu Bekren nga i ati i tij se Akre' b. Habis i tha Pejgamberit s. a. v. s. : - Ty t kan mbshtetur haxhinjt vjedhacak nga (fisi) Eslem,Gifar,Muzejne,dhe mendoj se Xhuhejnit - pr kt dyshon Ibn Ebi Jakubi. - ka mendon, - tha Pejgamberi s. a. v. s. - nse Eslem,Gifar,Muzejne - mendoj se ka thn edhe Xhuhejne - jan m t mir se Benu Temimi,Benu Amir,Esedi dhe Gatafan, t cilt kan dshtuar dhe kan humbur gjithka? - Po - u prgjigj ai. - Pasha At n duar t t cilit sht jeta ime,- tha Pejgamberi s. a. v. s. ,- ata me siguri jan m t mir se kta. 16

229

3517. Na ka treguar Sulejman b. Harbi,ktij Hammadi nga Ejubi,ky nga Muhammedi,ndrkaq ky nga Ebu Hurejreja r. a. ,i cili ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Eslem,Gifar dhe nj pjes e Muzejnes dhe Xhuhejnes - ose ka thn: pjesa e Xhuhejnes ose Muzejnes - jan m t mir te All-llahu - ose ka thn: N Ditn e Gjykimit - nga (fisi)Esed,Temim,Hevazin dhe Gatafan".

239

BIRI I MOTRS S NJ POPULLI DHE MBSHTETSI I NJ POPULLI U TAKON ATYRE

3528. Na ka treguar Sulejman b. Harbi,ktij Shu'be nga Katadeja,ky nga Enesi r. a. i cili ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s. i ka thirrur ensarijt dhe u ka thn:A ka n mesin tuaj ndonj q nuk sht nga ju? - Jo - than ata-n prjashtim t nj biri t motrs son. - Biri i motrs s nj populli u takon atyre- tha Pejgamberi i All-llahut s. a. v. s. "17

235 K R E U TREGIMI PR PRANIMIN E ISLAMIT NGA EBA DHERR EL-GIFARI R. A. DHE RRFIMI MBI ZEMZEMIN 18

3522. Na ka treguar Zejdi,ky sht Ibn Ahzemi nga Ebu Kutejbe Salim B. Kutejbe t cilit i ka treguar Musenna b. Seid el-Kasir, e ktij i ka treguar Ebu Xhemre, i cili deklaron se Ibn Abbasi r. a. ka thn: - A dshironi t'u tregoj pr pranimin e Islamit nga Ebu Dherri? - Gjithsesi,tham ne,(thot Ebu Xhemre) - ather ai rrfeu: - Ebu Dherri ka thn:Isha nj njeri nga (Fisi) Gifar,dhe te ne arriti lajmi se n Mekk sht paraqitur njeriu i cili vrteton se sht pejgamber, andaj un i thash vllaut tim: - Shko te ai njeri,bisedo me at dhe t m tregosh pr t.

Ai shkoi te ai,u takua dhe m n fund u kthye. - ka ka - e pyeta, e ai u prgjigj: - Pr All-llahun,pash njeriun i cili urdhron n pun t mira dhe ndalon nga t kqijat. - Nuk m knaqe me kt lajm,i thash,andaj mora strajcn dhe shkopin e u nisa pr n Mekk. Nuk e njifsha,por edhe nuk dshiroja q t pyes pr at. Piva uj t Zemzemit dhe ndejta n Mesxhidi Haram. Ather - thot ai - pran meje kaloi Aliu dhe tha: - Ky njeri m duket se sht i huaj? - Po - u prgjigja - thot ai. - T shkojm n shtpi - m tha ai dhe u drejtuam pr n shtpi. Ai nuk m pyeti kurrgj e as un i thash dika (pr ardhjen time). T nesrmen hert shkova n Mesxhidi Haram,me qllim q t pyes pr at. Askush nuk m tha dika pr t. Prsri - thot ai kaloi Aliu dhe tha: -M duket se sht koha q ky njeri t dij vendin e vet? -Jo -u prgjigja- thot ai. -Eja me mua - tha ai,pastaj m pyeti: -ka sht puna jote,ka t sjell n kt qytet? -Nse ma ruan fshehtsin,ather do t tregoj. -Ashtu do t veproj - tha ai. -Te ne ka arritur lajmi-thot ai se ather i ka thn- se ktu sht paraqitur njeriu i cili vrteton se sht pejgamber. E drgova vllaun tim t flas me t,ai u kthye por nuk m knaqi me lajmin,andaj vendosa t takohem vet. -Ti me t vrtet qenke n rrug te drejt - i tha (Aliu)- un tash do t shkoj te ai,m ndiq mua dhe hyn ku do t hyj un. Nse hasim n ndonj q t kundrvihet,ather un do t mbshtetem n mur kinse rregulloj kpucn,ndrsa ti vazhdo. Pastaj ai u nis. Me te u nisa edhe un e kur ai hyri, hyra edhe un me te,te Pejgamberi a. s. dhe i thash Pejgamberit s. a. v. s. :"Ma prezento Islamin". Ai ma prezentoi dhe un n vend e pranova Islamin. Ai m tha: - O Eba Dherr,fshihe kt send dhe kthehu n vendin tnd. Kur do t dgjosh se jemi forcuar, ather eja.

-Pasha At q me t vrtet t ka drguar,i thash,padyshim do ta shpall kt n mesin e tyre! Pastaj ai shkoi n Mesxhidi Haram ku ishin kurejshitt dhe tha: - O kurejshit,un dshmoj se vetm All-llahu sht zot dhe dshmoj se Muhammedi sht rob dhe Pejgamber i Tij! - ohuni pr kt q dshmoi - than ata dhe u uan,m rrehn e m bn pr vdekje. N ndrkoh arriti Abbasi,u gjuajt mbi mua,pastaj u drejtua kah ata dhe iu tha:"Mjer pr ju!A doni ta vritni njeriun e Gifarit,ndrsa tregtia dhe rruga e juaj sht prmes Gifarit!"Ata ather u larguan. T nesrmen pasi agoi, u ktheva dhe e dshmova at q e dshmova dje. - ohuni pr kt q dshmoi - than ata prsri. Vepruan mu ashtu si vepruan dje. Prsri arriti Abbasi. U gjuajt mbi mua dhe tha at q iu tha dje. " Kjo ndodhi n fillim kur Eba Dherri pranoi Islamin,thot (Ebu Xhemre).

230

PRMENDJA E KAHTANVE 3517. Na ka treguar Abdulaziz b. Abdullahu,ktij Sulejman b. Bilali i cili transmeton nga Thevr b. Zejdi,ky nga Ebul-Gajthi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: - Nuk do t ndodh Dita e Gjykimit prderisa t paraqitet nj njeri nga (fisi)Kahtan i cili do t'i oj njerzit me shkop. (Sikur i on delet bariu). 19

231

NDALOHET T THRRASISH SI N XHAHILIJET

3518. Na ka treguar Muhammedi,ktij i ka lajmruar Mahled b. Jezidi,ktij Ibn Xhurejxhi, i cili thot se e ka lajmruar Amr b. Dinari i cili ka dgjuar Xhabirin r. a. duke thn: "Ishim n luft me Pejgamberin s. a. v. s. me t cilin ishin edhe nj numr i muhaxhirve edhe at n numr t madh. N mesin e muhaxhirve ishte nj shakaxhi i cili nga prapa i ra nj ensariut sa q ensariu u hidhrua dhe filluan t thirren (n hakmarrje) ashtu q ensariu thirri:"N ndihm,o ensarij!" "O muhaxhir,n ndihm!" thirri muhaxhiri. Ather doli Pejgamberi s. a. v. s dhe tha:"Pse thirreni si n kohn e xhehaletit"?! Pastaj pyeti:"ka kan?" E lajmruan pr ramjen e muhaxhirit ensariut,ather Pejgamberi s. a. v. s. tha: "Lere at sepse sht shum e keqe"! Abdullah b. Ubejj b. Seluli (udhheqsi i munafikve) ather tha: "A t lejojm q ata t thrrasin kundr nesh?Nse kthehemi n Medine,m t fortit me siguri do t'i przn m t dobtit"! "O Pejgamber i All-llahut",tha Umeri pr Abdullahun "A ta vrasim kt njeri t keq?" "Jo," u prgjigj Pejgamberi s. a. v. s. "sepse bota do t fliste se Muhammedi i vret shokt e vet". 20

232

3519. M ka treguar Thabit b. Muhammedi,ktij Sufjani nga A'meshi,ky nga Abdullah b. Murra,ky nga Mesruku,ky nga Abdullahu r. a. ,ky nga Pejgamberi s. a. v. s. dhe e transmeton Sufjani nga Zubejdi,ky nga Ibrahimi,ky nga Mesruku,ky nga Abdullahu se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Nuk sht prej nesh ai i cili e rreh fytyrn,e shkyen kmishn dhe vepron si n kohn e xhehaletit".

233

RRFIMI MBI (FISIN) HUZA'A 3520. M ka treguar Is`hak b. Ibrahimi,ktij Jahja b. Ademi,kt e lajmroi Israili nga Ebu Hasina,ky nga Ebu Salihu,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Amr b. Luhajj b. Kamea b. Hindif sht Ebu Huza'a. "

234

3521. Na ka treguar Ebul-Jemani,ktij i ka treguar Shuajbi nga Zuhriu i cili ka deklaruar se ka dgjuar Seid b. Musejjebin duke thn: "Bahira sht (deveja) qumshti i s cils sht ndaluar dhe askush nuk e mjel. Ndrkaq saiba esht (deveja) t ciln ua kan sakrifikuar zotrave t tyre andaj nuk e ngarkonin. "Pastaj ai shton se Ebu Hurejreja r. a. ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s ka thn:"Kam par Amr b. Amr b. Luhajj el-Huza'a se si i gjuante zorrt n zjarr,edhepse ky ishte i pari q e ka br sakrific saiben. "21

236\a

RRFIMI MBI ZEMZEMIN DHE XHEHALETIN E ARABVE

3523. Na ka treguar Sulejman b. Harbi,na ka treguar Hammadi nga Ejubi,ky nga Muhammedi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili ka thn:"Eslemt,Gifart dhe nj grup nga Muzejent dhe Xhuhejnt" ose ka thn:"Nj grup nga Xhuhejnt ose Muzejnt - jan m t mir te All-llahu. " Ose ka thn:". . . N Ditn e Kijametit (do t jen m t mir) se Esedt,Temimt,Hevazimt dhe Gatfant".

236\b

3524. Na ka treguar Ebu en-Nu'mani,ktij Ebu Avane i cili transmeton nga Bishri,ky nga Seid b. Xhubejri,i cili thot se Ibn Abbasi r. a. ka thn: "Nse dshiron t njofish xhehaletin e arabve,ather lexo (ajetin) i cili sht para njqindetridhjetshit n suren El-En'am:". . . ata t cilt nga naiviteti,duke mos ditur,i kan mbytur fmijt e vet" deri te fjalt:". . . Ata kan dshtuar keq dhe nuk jan t udhzuar. "22

237

MBSHTETJA E PREJARDHJES N STRGJYSHRIT E TYRE N ISLAM OSE XHEHALET

Ibn Umeri dhe Ebu Hurejreja transmetojn nga Pejgamberi s. a. v. s. :"Fisniku,bir i fisnikut,nip i fisnikut,strnip i fisnikut sht Jusufi,biri i Jakubit,nip i Ishakut,strnip i Ibrahimit,mikut t All-llahut". El-Berra thot se Pejgamberi s. a. v. s ka thn:"Un jam biri i Abdulmutalibit. "23 3525. Na ka treguar Umer b. Hafsi,ktij i ati i tij,ktij prsri A'meshi,ktij Amr b. Murre nga Seid b. Xhubejri e ky thot se Ibn Abbasi r. a. ka thn: "Kur u shpall:Dhe trhiqjau vrejtjen t afrmve tu,Pejgamberi s. a. v. s filloi t thrras:O bijt e Fehrit!O bijt e Adijjit!- sipas gjirit t kurejshitve. " 3526. Dhe na ka thn Kabiseja se e ka lajmruar Sufjani nga Habib b. Ebi Thabiti,ky nga Seid b. Xhubejri, i cili thot se Ibn Abbasi r. a. ka thn: "Kur u shpall:Dhe trhiqjau vrejtjen t afrmve tu,Pejgamberi s. a. v. s filloi t'i thrras fis pas fisi. "24

238

3527. Na ka treguar Ebu el-Jemani,ktij i ka lajmruar Shuajbi,ktij Ebu ez-Zinadi nga A'rexhi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "O bijt e Abdulmenafit,bleni shpirtrat tuaj nga All-llahu!O bijt e Abdulmutalibit,bleni shpirtrat tuaj nga All-llahu!Oj e ma e Zubejr b. Avvamit,tezja e Pejgamberit s. a. v. s. ,oj Fatime,e bija e Muhammedit,bleni shpirtrat tuaj nga All-llahu!Un as juve dyja nuk do t mundem t'u ndihmoj te All-llahu (nse nuk pranoni Islamin). Ndrkaq nga pasuria ime krkoni ka t doni. "

240

RRFIMI MBI ABISINASIT DHE FJALT E PEJGAMBERIT S. A. V. S. :"O BIJT E ERFIDITVE"25

3529. Na ka treguar Jahja b. Bukejri,ktij Lejthi i cili transmeton nga Ukajli,ky nga Ibn Shihabi,ky nga Urveja,ky nga Aisheja se Ebu Bekri r. a. hyri te ajo gjat ditve t Mines. Te ajo ishin dy shrbtore t cilat kndonin dhe i binin defit e Pejgamberi s. a. v. s. ishte i mbuluar me petkun e vet. Ebu Bekri iu brtiti, ndrkaq Pejgamberi s. a. v. s. e shpaloi fytyrn dhe tha:"Lshoi ato,o Ebu Bekr,sepse kto jan dit t Bajramit"! Ato dit ishin ditt e Mins. 3530. Aisheja ka deklaruar:"E pash Pejgamberin s. a. v. s se si m pengonte e un mundohesha t shikoj se si luajn abesinasit n xhami. Ather Umeri filloi t'i urrej,kurse Pejgamberi s. a. v. s tha:"Lshoj ato!T jeni t sigurt o bijt e Erfiditve". Domethn (se fjala emnen) ka kuptimin e siguris (e jo kuptimin e besimit).

241

KUSH DSHIRON Q T MOS I FYHET PREJARDHJA

3531. M ka treguar Uthman b. Ebi Shejbe,ktij Abdeja i cili transmeton nga Hishami, ky nga i ati i tij,ky nga Aisheja r. a. , e cila ka thn: "Hasani ka krkuar leje nga Pejgamberi s. a. v. s. q t`i v n loj idhujtart,por ai e pyeti:ka do t bsh me prejardhjen time? "Do ta trhjek nga ata" - tha Hasani- "ashtu sikur e nxjerrim kimen nga brumi. "26 Gjithashtu ky transmeton nga i ati i tij i cili ka thn:"Shkova te Aisheja q ta fyej Hassanin,por ajo tha:Mos e fyej se ai e ka mbrojtur Pejgamberin s. a. v. s. Ebu Hejthemi thot: Nefehati ed-dabbetu (kafsha mbrohet) kur qet me shqelma. Kurse Nefehahu bissajf (i ra me shpat) kur e godet nga larg. "

242

KA TRANSMETOHET PR EMRAT E T DRGUARIT T ALL-LLAHUT S. A. V. S. Dhe Fjalt e All-llahut xh. sh. : "Muhammedi sht pejgamber i All-llahut,kurse ata q jan me t jan t ashpr ndaj mosbesimtarve. . . "27 dhe rreth Fjalve:". . . i cili do vij pas meje emri i t cilit sht Ahmed. . . "28

243

3532. Na ka treguar Ibrahim Ibn el-Mundhir,ktij i ka treguar Ma'ni, i cili transmeton nga Maliku,ky nga Ibn Shihabi,ky nga Muhammed b. Xhubejr b. Mut'imi,ky nga i ati i tij r. a. , i cili ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Un kam pes emra. Un jam Muhammed dhe Ahmed,un jam el-Mahi, me t cilin Allllahu e fshin pabesimin;un jam el-Hashir:pastaj njerzit do t ringjallen,dhe un jam el-Akib. "29

244

3533. Na ka treguar Ali b. Abdullahu,ktij Sufjani i cili transmeton nga Ebu ez-Zinadi,ky nga A'rexhi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "A nuk habiteni se si All-llahu i dbon nga un fyerjet e kurejshitve si dhe t nemurat e tyre?Ata e fyejn dhe e nemin Muzemmemin,ndrkaq un jam Muhammed. "30

245

VULA E PEJGAMBERVE, MUHAMMEDI S. A. V. S.

3534. Na ka treguar Muhammed b. Sinani,ktij Salimi,na ka treguar Seid b. Mina'i, ky transmeton nga Xhabir b. Abdullahu r. a. , i cili ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Un me pejgambert e tjer jam sikur njeriu q ka ndrtuar nj shtpi,e kreu dhe e zbukuroi,por i mungon nj tull. Njerzit kan hyr n te,jan mahnitur dhe thon:"Sikur ta kishte edhe at tull. "

246

3535. Na ka treguar Kutejbe b. Seidi,ktij Ismail b. Xha'feri duke transmetuar nga Abdullah b. Dinari,ky nga Ebu Salihu,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Un n krahasim me pejgambert e tjer jam sikur njeriu i cili ka ndrtuar shtpin,e ka kryer dhe e ka zbukuruar porse i mungon n skaj nj tull. Njerzit e kan vizituar,iu ka plqyer por thon:"Sikur ta kishte venduar edhe at tull". Pra, un jam ajo tull,un jam vula e pejgamberis",u prgjigj (Muhammedi a. s. ). 31

247

NDRRIMI I JETS S PEJGAMBERIT S. A. V. S

3536. Na ka treguar Abdullah b. Jusufi,ktij Lejthi nga Ukajli,ky nga Ibn Shihabi,ky nga Urve v. Zubejri,ky nga Aisheja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka ndrruar jet kur ka pasur gjashtdhjet e tre vjet. 32 Ibn Shihabi ka deklaruar se t njejtn e ka dgjuar nga Seid b. Musejjebi.

248

OFIQI I PEJGAMBERIT S. A. V. S.

3537. Na ka treguar Hafs b Umeri,ktij Shubeja, i cili transmeton nga Humejdi,ky ka deklaruar se Enesi r,. a. ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s nj dit ishte n treg. Nj njeri tha:"Ebul-Kasim"!Pejgamberi s. a. v. s iu drejtua dhe i tha:"M thirrni me emrin tim,dhe mos e emrtoni askend me ofiqin tim. "33

249

3538,3539. Na ka treguar Ali b. Abdullahu,ktij i ka treguar Sufjani, i cili transmeton nga Ejjubi,ky nga Ibn Sirini, ky ka deklaruar se ka dgjuar Ebu Hurejren r. a. , i cili thot se Ebul-Kasimi s. a. v. s. ka thn: "Emrtoni me emrin tim,por mos emrtoni asknd me ofiqin tim. "

250

K R E U

3540. M ka treguar Is`hak b. Ibrahimi 34, ktij i ka treguar Fadl b. Musa, i cili transmeton nga Xhuajd b. Abdurrahmani, i cili ka thn: "Kam par Saib b. Jezidin kur ka pasur nntdhjet e katr vjet. Ishte i fort dhe i drejt,ather tha: - E di se nuk do t knaqesha me dgjimin dhe pamjen time sikur t mos kishte qen Pejgamberi s. a. v. s. Tezja ime m drgoi te ai dhe i tha:"O i Drguar i All-llahut ,djali i motrs sime sht i smur,andaj lute All-llahun pr at,dhe ai e luti pr mua. "

251

VULA E PEJGAMBERLLKUT

3541. Na ka treguar Muhammed b. Ubejdullahu,ktij Hatimi, i cili transmeton nga Xhuajd b. Abdurrahmani,i cili thot se ka dgjuar Saib b. Jezidin duke thn: "Tezeja ime m solli te Pejgamberi s. a. v. s. dhe i tha:"O i Drguar i All-llahut,djali i motrs sime sht i smur". Ai ma lmoi kokn dhe u lut pr bekim. Pastaj mori abdes,un pita uj,nga uji q mbet nga abdesti,u ndala pas tij dhe n mes t shpatullave t tij pash vuln. Ebu Ubejdullahu ka thn:"El-Huxhla sht lara e bardh n mes t dy syve t kalit" Ibrahim b. Hamza ka thn:"Sikur veza e fllzs".

252

CILSIT E PEJGAMBERIT S. A. V. S.

3542. Na ka treguar Ebu Asimi, i cili transmeton nga Umer b. Seid b. Ebi Husejni,ky nga Ibn Ebi Mulejkete,ky nga Ukbe b. el-Harithi i cili ka thn" "Ebu Hurejreja r. a. kishte falur namazin e ikindis. Pastaj doli jasht. Duke ecur ka par Hasanin duke luajtur me fmijt,e mori n krah dhe i tha:"Do ta sakrifikoja babain pr kt!Ky i prngjan Pejgamberit s. a. v. s e nuk i prngjan Aliut. Aliu buzqeshi. "

253

3543. Na ka treguar Ahmed b. Junusi,ktij Zuhejri,ktij Ismaili, i cili transmeton nga Ebu Xhuhajfi r. a. se ka thn: "Kam par Pejgamberin s. a. v. s. ,ndrkaq Hasani i ka prngja. "

254

3544. M ka treguar Amr b. Aliu,ktij Ibn Fudejli,ktij Ismail b. Ebu Halidi, i cili thot se ka dgjuar Ebu Xhuhajfen r. a. duke thn: "Kam par Pejgamberin s. a. v. s. ,e Hasan b. Aliu r. a. i prngjante". "Ma prshkruaj",i thash Ebu Xhuhajfes,ai pastaj tha: "Ishte i bardh,flokt kishin filluar t`i thinjen. Pejgamberi s. a. v. s na caktoi trimbdhjet deve mirpo Pejgamberi s. a. v. s ndrroi jet para se t`i pranonim ato. "36

255

3545. Na ka treguar Abdullah b. Rexha`,ktij Ismaili i cili transmeton nga Ebu Ishaku,ky nga Vehb Ebu Xhuhajfe es-Suvaliu,i cili ka thn:

"E kam par Pejgamberin s. a. v. s. dhe pash ngjyrn e bardh n xhufkn e mjekrs s tij,ndr buzn e poshtme. "

256

3546. Na ka treguar Isam b. Halidi,ktij Hafiz b. Osmani se ky e ka pyetur Abdullah b. Busran,shokun e Pejgamberit s. a. v. s. : "A e ke par Pejgamberin s. a. v. s. , a ka qen i plak"? "N mjekr kishte nj xhufk t bardh kimesh, tha ai. "37

257

3547. M ka treguar Ibn Bukejri,ktij Lejthi nga Halidi,ktij Seid b. Ebu Halili,ky nga Rebi`a b. Ebu Abdurrahmani,i cili ka thn: - E kam dgjuar Enes b. Malikun i cili duke prshkruar Pejgamberin s. a. v. s. ka thn: "Kishte shtat mesatar,as i lart e as i ult,ngjyr t el,jo shum i bardh dhe as i zeshkt,flokt nuk i kishte shum kaurele e as t drejta,por gjysm kaurele. Shpallja filloi t'i zbres kur kishte katrdhjet vjet. Pastaj n Mekk ndejti edhe dhjet vjet,deri sa i vinte Shpallja,edhe n Medine dhjet vjet,(kur ndrroi jet),n kok dhe n mjekr nuk kishte as njzet kime t bardha. " M von,thot Rebia,i pash pak flokt e tij,t cilat i kishte t kuqe. E pyeta n ka m`u prgjigjn:"Jan skuqur nga misku. "38

258

3548. Na ka treguar Abdullah b. Jusufi,kt e ka lajmruar Malik b. Enesi, i cili transmeton nga Rebi`a b. Ebu Abdurrahmani, i cili ka dgjuar Enes b. Malikun r. a. duke thn: "Pejgamberi s. a. v. s nuk ishte as i lart e as i shkurt,as q ishte shum i bardh pa shklqim,as i zi,as q i kishte flokt kaurele e as t drejta. All-llahu e bri pejgamber kur kishte katrdhjet vjet. N Mekk ndejti edhe dhjet vjet,pastaj n Medine dhjet vjet. All-llahu kur e mori pran veti ,n kokn dhe n mjekrn e tij nuk kishte as njzet kime t bardha. "

259

3549. Na ka treguar Ahmed b. Seid Ebu Abdullahu,ktij Is`hak b. Mensuri,ktij Ibrahim b. Jusufi, ky transmeton nga babai i vet,ai nga Ebu Is`haku,i cili ka deklaruar se ka dgjuar El-Berran duke thn: "Pejgamberi s. a. v. s. ishte njeriu m i bukur n fytyr dhe ka pasur pamjen m t bukur. Nuk ishte shum i lart e as shum i ult. "

260

3550. Na ka treguar Ebu Nuajmi,ktij Hammami,ky transmeton nga Katadeja, i cili ka thn:" E pyeta Enesin: - A i ngjyroste flokt Pejgamberi s. a. v. s. ? -Jo, - u prgjigj ai - kishte pak kime t bardha n tmbtha. "39

261

3551. Na ka treguar Hafs b. Umeri,ktij Shu`beja i cili transmeton nga Ebu Is`haku,ky thot se El-Berra` b. Azibi r. a. ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s ka pasur shtat mesatar,krahror t gjer,gjatsia e flokve i arrinte deri te e buta e veshit. E kam par me gun t kuqe,m t bukur se ai nuk kam par. " Jusuf b. Is`haku (duke transmetuar hadithin) nga i ati i tij thot:"Deri n supe".

262

3552. Na ka treguar Ebu Nuajmi,ktij Zuhejri, ky transmeton nga Ebu Is`haku, i cili ka thn se El-Berran e kan pyetur: - Pejgamberi s. a. v. s. a e ka pasur fytyrn n form t shpats? - Jo,-u prgjigj ai, - por n form t hns. 40

263

3553. Na ka treguar Hasan b. Mensur Ebu Aliu,ktij Haxhxhaxh b. Muhammed el-A`ver n Mesis,ktij Shu`beja, i cili transmeton nga Hakemi, i cili ka deklaruar se ka dgjuar Ebu Xhuhejfen duke thn: "N pik t dreks doli Pejgamberi s. a. v. s n luginn e Mekks,mori abdes dhe fali dy rekate namaz t dreks,pastaj dy rekate t namazit t ikindis,para tij ishte nj shkop. Avniu (duke transmetuar kt hadith)nga i ati i tij ,ai nga Ebu Xhuhejfeja gjrsisht e prcjell transmetimin duke thn:"Pas tij kaloi nj grua,t pranishmit shpejtonin ta marrin pr dore dhe me duart e Pejgamberit a. s. t`u bien fytyrave t veta. Edhe un ,thot,mora dorn e tij dhe e vendova n fytyrn time - ajo ishte m e ftoht se bora dhe kishte aromn m t bukur se aroma e miskut. "41

264

3554. Na ka treguar Abdani,ktij Abdullahu,ktij i ka lajmruar Junusi nga Zuhriu, i cili ka thn se ia ka transmetuar Ubejdullah b. Abdullahu nga Ibn Abbasi r. a. , i cili ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s. ka qen njeriu m zemrbardh,por m zemrbardh ishte n muajin e Ramazanit,kur i vinte Xhibrili,ndrkaq Xhibrili i vinte pr do nat n muajin e Ramazanit dhe ia msonte Kur`anin. I Drguari i All-llahut s. a. v. s. n kryerjen e veprave t mira ishte m zemrgjer se sa era e freskt. "

265

3555. Na ka treguar Jahja,ktij Abdurrezaku,ktij Ibn Xhurejxhi i cili thot se i ka treguar Ibn Shihabi nga Urveja,ky nga Aisheja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s ka hyr te ajo i gzuar aq sa vijat e fytyrs i shklqenin dhe ka thn: "A nuk ke dgjuar se Mudlixheja, kur ua ka par shputat,ka thn pr Zejdin dhe Usamen:-"Me t vrtet kto shputa t kmbs jan si njra ashtu tjetra. "42

266

3556. Na ka treguar Jahja b. Bukejri,ktij Lejthi, i cili transmeton nga Ukajli,ky nga Ibn Shihabi,ky nga Abdurrahman b. Abdullah b. Ka`bi, se Abdullah b. Ka`bi ka deklaruar se e ka dgjuar Ka`b b. Malikun, duke treguar kur ai nuk shkoi n ekspeditn e Tebukut, duke thn: "Pasi i dhash selam Pejgamberit s. a. v. s. ,fytyra e tij shklqeu nga gzimi,aq u gzua Pejgamberi s. a. v. s. sa q fytyra e tij shklqente sikur nj cop e hns. Ne kt e hetuam te ai. "

267

3557. Na ka treguar Kutejbe b. Seidi,ktij Jakub b. Abdurrahmani, i cili transmeton nga Amri,ky nga Seid el-Makburi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "I jam drguar gjenerats m t mir t gjinis njerzore. (Kam zgjedhur)gjenerat pas gjenerate derisa e zgjodha kt gjenerat n t ciln jam (drguar)". 43

268

3558. Na ka treguar Jahja b. Bukejri,ktij Lejthi, ky transmeton nga Junusi,ky nga Ibn Shihabi,i cili ka deklaruar se e ka lejmruar Abdullah b. Abdullahu nga Ibn Abbasi r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. i ka lshuar flokt e veta mbi ball,ndrkaq idhujtart i shkaprderdhnin n t dy ant,kurse ithtart e Librit flokt i lshonin mbi ball. Pejgamberit s. a. v. s ia kishte andja q t pajtohej me ithtart e Librit rreth shtjeve pr t cilat nuk kishte urdhr konkret. M von Pejgamberi s. a. v. s. i ndau flokt n dy an. 44 269

3559. Na ka treguar Abdani, i cili transmeton nga Ebu Hamza,ky nga A`meshi,ky nga Ebu Vaili,ky nga Mesruku se Abdullah b. Amri r. a. ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s. nuk ka qen i pasjellshm dhe i paturpshm. E kishte tradit t thot:M t mirt nga ju jan ata q kan moral m t mir. "

270

3560. Na ka treguar Abdullah b. Jusufi,ktij Maliku nga Ibn Shihabi,ky nga Urve b. Zubejri,ky nga Aisheja r. a. e cila ka thn: "Pejgamberi i All-llahut s. a. v. s. asnjher nuk ka zgjedhur nga dy sende e t mos e zgjedh m t lehtn,nse ajo nuk ka qen gjynah. E nse punohej pr gjynahun,ai do t largohej shum larg nga ai. Pejgamberi s. a. v. s. pr shtje t tija personale asnjher nuk sht hakmarr,n prjashtim nse thehej parimi i All-llahut,n at rast ai do t hakmerrej pr shkak t All-llahut. "45

271

3561. Na ka treguar Sulejman b. Harbi,ktij Hammadi, i cili transmeton nga Thabiti,ky nga Enesi r. a. i cili ka thn: "As mndafshi e as mndafshi i qendisur nuk ishin m t but se shuplakat e duarve t Pejgamberit s. a. v. s. ,e as q kam nuhatur arom m t bukur se fryma dhe aroma e Pejgamberit s. a. v. s. "

272

3562. Na ka treguar Museddedi,ktij Jahja i cili transmeton nga Shu`beja,ky nga Katadeja,ky nga Abdullah. b. Ebu Utbe se Ebu Seid el-Hudariu r. a. ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s kishte mbare m shum se sa kishte mbare virgjineja n dhomn e vet".

273

M ka treguar Muhammed b. Beshshari,ktij Jahja dhe Ibn Mehdiu se Shubeja ka treguar t njejtn, dhe shtoi:"Nse nuk i plqente dika,at do ta hetoshim n fytyrn e tij. "46 3563. M ka treguar Ali b. Xha`d,kt e ka lajmruar Shu`beja nga A`meshi,Ky nga Ebu Hazimi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s. asnjher nuk bnte vrejtje n ushqimet. Nse i plqente,merrte ushqimin,nse nuk i plqente,nuk e merrte. " 47

274 3564. M ka treguar Kutejbe b. Seidi,ktij Bekr b. Mudari, i cili transmeton nga Xhafer b. Rebia`a,ky nga A`rexhi,ky nga Abdullahu,i biri i Malikut dhe Buhajn el-Esediut,i cili ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s kur e bnte sexhden,duart i largonte nga trupi aq sa ia shihnim sjetullat". Ibn Bukejri thot se Bejri duke e treguar kt hadith, ka thn:"T bardhn n nnsjetull". 48

275

3565. Na ka treguar Abdul-A`la b. Hammad,ktij Jezid b. Zurej`in,ktij Seidi i cili transmeton nga Katadeja,se Enesi r. a. iu ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s kur bnte duan nuk i onte duart,n prjashtim kur e bnte duan e shiut, ather duart i onte aq sa i shihej e bardha e nnsjetulls. "49

276

3566. Na ka treguar Hasan b. Sabahu,ktij Muhammed b. Sabiku,ktij Malik b. Migveli, ky thot se e ka dgjuar Avn b. Ebu Xhuhajfen, i cili ka prmendur se e ka dgjuar babain e vet duke thn: "Kalova pran Pejgamberit s. a. v. s kur ai ishte n luginn e Mekks n tend,n kohn e vaps s dreks. Doli Bilali dhe thirri pr namaz,mpastaj hyri dhe e nxori ujin q kishte ngelur nga abdesi i Pejgamberit s. a. v. s. Njerzit u grumbulluan t marrin nga uji. Mpastaj hyri dhe e nxori shkopin,dhe doli Pejgamberi s. a. v. s. - m bhet se shoh shklqimin e nngjunjve t tij. E nguli shkopin,pastaj fali namazin e dreks dy rekat,pastaj ikindin dy rekate,ndrkaq para tij kalonin gomart dhe grat. "

277

3567. M ka treguar Hasan b. Sabah el-Bezzari,ktij Sufjani i cili transmeton nga Zuhriu,ky nga Urveja,ky nga Aisheja r. a. e cila thot se Pejgamberi s. a. v. s. fliste ashtu q dikush mundte t`ia numroj fjalt. 5o

278

3568. Lejthi thot se i ka treguar Junusi, ky transmeton nga Ibn Shihabi, i cili ka deklaruar se ia ka prcjell Urve b. Zubejri nga Aisheja r. a. e cila ka thn: "A nuk t befason filani dhe filani?Ka ardhur dhe sht ulur pran dhoms time. Mpastaj ka transmetuar nga Pejgamberi s. a. v. s. ashtu q un ta dgjoj. Un ather bjsha dhikr,ai u ua para se t kryeja dhikrin,sikur ta arrisha,do t`i kundrvihesha. Pejgamberi s. a. v. s. nuk i ka folur hadithet kshtu si bni ju. "51 279 K R E U

Pejgamberit s. a. v. s i flente syri por jo edhe zemra. Kt e transmeton Seid b. Mina` nga Xhabiri,ky nga Pejgamberi s. a. v. s. 52 3569. Na ka treguar Abdullah b. Mesleme i cili transmeton nga Maliku,ky nga Seid b. el-Makburi,ky nga Ebu Seleme b. Abdurrahmani i cili ka pyetur Aishen r. a. : "Si ishte namazi i Pejgamberit s. a. v. s. gjat Ramazanit? - Ai as pr Ramazan e as n koh tjetr - thot ajo - nuk i ka shtuar mbi 11 rekate. Falte katr rekate,por mos pyet pr bukurin dhe gjatsin e tyre!Pastaj prsri falte katr rekate dhe mos pyet pr bukurin dhe gjatsin e tyre,pastaj falte tre edhe tre rekate,andaj un e pyeta: - O Pejgamber i All-llahut,a flen para se t falish vitrin? - Syri im flen,kurse zemra nuk m flen - u prgjigj ai.

280

3570. Na ka treguar Ismaili, i cili thot se ia ka transmetuar vllau i tij nga Sulejmani,ky nga Sherik b. Abdullah b. Ebu Nemira, i cili ka deklaruar se ka dgjuar Enes b. Malikun r. a. se si fliste pr natn kur Pejgamberi s. a. v. s. udhtoi pr n Isra nga MesxhidulHarami: "Erdhn tre melek,para se t`i vij Shpallja,ai flente n Mesxhidul-Haram. I pari melek i tha: "Kush sht ai n mesin e tyre? - Ai q sht m i miri nga ata - tha meleku tjetr. - Merreni m t mirin nga ata! -tha meleku i tret. Kjo ishte e tr,dhe ai nuk i pa ato derisa nj nat i erdhn,sipas asaj q i pati par zemra e tij,ndrkaq Pejgamberit s. a. v. s i flenin syt;ashtu sht te t gjith pejgambert: iu flejn syt kurse zemrat nuk iu flejn. Ather i mori Xhibrili dhe u ngritn n qiell. "53

281

PARASHENJAT E PEJGAMBERLLKUT N PERIUDHN PARA SHPALLJES 54

3571. Na ka treguar Ebul-Velidi,ktij Salim b. Zeriri,i cili ka dgjuar Ebu Rexha`n duke thn se Imran b. Husajni ka treguar se ata kan qen me Pejgamberin s. a. v. s. n nj ekspedit. Kan udhtuar natn dhe para agimit jan ndalur pr t pushuar,mirpo i ka marr gjumi dhe kan fjetur derisa ka lindur dielli. I pari q u zgjua nga gjumi ishte Ebu Bekri. Pejgamberin s. a. v. s nuk e zgjuam deri sa u zgjua vet. Pastaj u zgjua edhe Umeri,ndrsa Ebu Bekri ishte ulur pran koks s tij dhe filloi t marr tekbire me z t lart derisa u zgjua Pejgamberi s. a. v. s. . Udhtuam pak dhe pastaj falm namazin e sabahut,mirpo njri u nda nga ne dhe nuk u fal. Pasi q u kthye (kah xhemati)tha: "ka t pengoi q nuk u fale me ne?" "U bra xhunub (n ndr),u prgjigj ai,ather Pejgamberi s. a. v. s e urdhroi t merr tejemmum me dhe t pastr,pastaj edhe ai u fal.

(Vazhduam udhtimin) e Pejgamberi s. a. v. s. m urdhroi q t jem n grupin e vzhguesve. Shum ishim etshuar,dhe gjersa udhtonim,takuam nj grua e cila (n deve) kishte lshuar kmbt n dy ant e deves. E pyetm: - Ku ka uj? - Nuk ka uj - u prgjigj ajo. Ne prsri e pyetm: -Sa larg sht prej vendit t familjas sate deri te uji? - Nj dit e nj nat - u prgjigj ajo. Ather ne tham: - Shko te Pejgamberi s. a. v. s. ! - Kush sht Pejgamberi i All-llahut? - pyeti ajo,mirpo ne nuk e lam derisa e sollm te Pejgamberi s. a. v. s. Ajo i tregoi at q na tha edhe neve dhe shtoi se sht nn e jetimave. Ather ai urdhroi q t sjellim dy shakullat,i limoi n grykat e tyre. Ne t katrdhjett,ashtu t etshm,pim t gjith derisa e shuajtm etjen. Pastaj i mbushm t gjitha shtambat dhe shakullat,kurse asnj deveje nuk i dham uj,ndrkaq dy shakullat e prmendura aq u mbushn sa q nuk plasn nga uji. - Sillni ka keni - tha Resulull-llahu s. a. v. s. Pastaj asaj i dham ka kishim : copa buke dhe hurma. Kur arriti te t vett tha:Kam takuar magjitarin m t madh,ose pejgamberin,si pretendojn ata. " Prmes asaj gruaje All-llahu e udhzoi fshatin. Ajo pranoi Islamin,edhe ata pranuan Islamin.

282

3572. M ka treguar Muhammed b. Beshshar,ktij Ibn Ebu Adijj, i cili transmeton nga Seidi,ky nga Katadeja,ky nga Enesi r. a. , i cili ka thn: "Pejgamberit s. a. v. s kur ishte n Zevra i solln nj en,ai e futi dorn n en dhe uji filloi t rrjedh nga gishtat e tij dhe tr t pranishmit morn abdes". - Sa vet ishit ju? - thot Katadeja se e ka pyetur Enesin,ky u prgjigj:

- Treqind, ose afro treqind".

283

3573. Na ka treguar Abdullah b. Meslem, ky transmeton nga Maliku,ky nga Is`hak b. Abdullah b. Ebu Talha,ky nga Enesi r. a. , i cili ka thn: "E kam par Pejgamberin e All-llahut s. a. v. s. kur hyri koha e namazit t ikindis. U krkua uj pr abdes,mirpo nuk gjetm. Ather Pejgamberit s. a. v. s. i sollm pak uj. Pejgamberi i All-llahut s. a. v. s. e futi dorn n en dhe i urdhroi njerzit q t marrin abdes. Pash ujin se si rridhte nga mesi i gishtave t tij,njerzit morn abdes deri te i fundit. "

284

3574. Na ka treguar Abdurrahman b. Mubareku,ktij Hazmi, ky thot se ka dgjuar Hasanin, i cili ka thn se Enes b. Maliku r. a. ka treguar: "Pejgamberi s. a. v. s u nis pr n rrug. Me t ishin edhe disa nga as`habt e tij. Gjat udhtimit hyri koha e namazit,mirpo nuk kishin uj q t marrin abdes. Njri gjeti nj got me uj dhe e solli. E mori Pejgamberi s. a. v. s. dhe mori abdes. Pastaj mbi got i vendoi katr gishtat dhe tha:"ohuni dhe merrni abdes"!Njerzit morn abdes. Uj kishin t mjaftueshm, edhepse ishin shtatdhjet veta ose aty afr".

285

3575. Na ka treguar Abdullah b. Munir se ka dgjuar Jezidin, t cilit i ka treguar Humejdi, ky ka transmetuar nga Enesi r. a. , i cili ka thn: "Hyri koha e namazit. N nj shtpi e cila ishte afr xhamis,shkoj t marr abdes,njerzit tjer mbetn. Ather Pejgamberit s. a. v. s. i solln nj korit prej druri n t ciln kishte pak uj. Ai e futi shuplakn e vet,mirpo uji ishte aq i pakt sa q nuk mund t merrte uj me shuplak,andaj i mblodhi gishtat dhe i futi n korit,pastaj t gjith t pranishmit morn abdes.

- Sa veta ishin? -pyeta. - Tetdhjet - u prgjigj ai. "55

286

3576. Na ka treguar Musa b. Ismaili,ktij Abdulaziz b. Muslimi,ktij Husejni i cili transmeton nga Salem b. Ebul-Xha` da se Xhabir b. Abdullahu r. a. ka thn: "N ditn e Hudejbis njerzit u etshuan,ndrsa para Pejgamberit s. a. v. s gjendej nj kof e vogl. Ai mori abdes e njerzit vrapuan kah ai. - ka keni? - pyeti ai. Ata than: - Nuk kemi uj, as pr abdes e as pr pije,prve ksaj q sht para teje. Ather ai e futi dorn n kof,nga mesi i gishtave t tij filloi t rrjedh uj,sikur nga burimi,ashtu q ne pim dhe morm abdes. - Sa veta ishit? -pyeta un. Ai u prgjigj: - Sikur t ishim edhe njqindmij do t na mjaftonte. Ishim njmij e pesqind. "56

287

3577. Na ka treguar Malik b. Ismaili,ktij Israili, ky transmeton nga Ebu Ishaku,ky nga El-Berra`a r. a. , i cili ka thn: "N ditn e Hudejbis ne ishim njmij e katrqind. N Hudejbi kishte nj pus,e harxhuam tr ujin ashtu q nuk mbeti kurrgj n t. Ather Pejgamberi s. a. v. s u ul n buz t pusit dhe urdhroi q t`i sjellim uj. Pastaj e tundi ujin n goj dhe e gjuajti n pus. Pak koh pritm,e pastaj filluam t nxjerrim uj derisa e shuajtm etjen ton dhe t kafshve q i kalronim".

288

3578. Na ka treguar Abdullah b. Jusufi,ktij i ka treguar Maliku nga Is`hak b. Abdullah b. Ebu Talha, i cili ka dgjuar Enes b. Malikun r. a. duke thn: "Ebu Talha i ka thn Ummi Sulejmes: - Kam dgjuar nj z jo t fort t Pejgamberit s. a. v. s. nga i cili hetova urin pr buk!A ke dika (q t`i ndihmojm)? - Po - tha ajo dhe nxori pak jufka t elbit. Pastaj nxori njrn skut t veten dhe e mbshtolli at buk; e vendoi n duart e mia,ndrsa pjesn e skuts tjetr ma mbshtolli rreth koks sime. Pastaj m drgoi te Pejgamberi i All-llahut s. a. v. s. Un, thot (Enesi),vajta te Pejgamberi s. a. v. s. E takova n xhami me disa njerz e iu afrova. - A t ka drguar Ebu Talha? m pyeti Pejgamberi s. a. v. s. - Po - iu prgjigja. - Me ushqim? - m pyeti ai. - Po - u prgjigja un,ndrkaq Pejgamberi s. a. v. s. njerzve q i kishte pr rreth iu tha:"Ecni"! dhe ai u nis. Edhe un u nisa para tyre derisa arritm te Ebu Talha dhe e lajmrova. - Oj Ummi Sulejme,- i tha Ebu Talha,- Pejgamberi s. a. v. s. i ka sjell njerzit,e ne nuk kemi me ka t`i ushqejm. - All-llahu dhe i Drguari i Tij m s miri e din - tha ajo,ndrkaq Ebu Talha doli para Pejgamberit s. a. v. s. Pastaj u paraqit Pejgamberi s. a. v. s. , edhe Ebu Talha me t. Pejgamberi s. a. v. s tha: - Oj Ummi Sulejme, sille at ka ke! Ajo solli bukn. Pejgamberi s. a. v. s. urdhroi q t coptohet buka,kurse Ummi Sulejmeja e shprazi yndyrn dhe e skuqi . Pastaj Pejgamberi s. a. v. s lexoi at q deshti All-llahu t lexoj,dhe pastaj tha:"Lejoji dhjetshit le t hyj". Ai iu lejoi dhe ata hngrn derisa u ngin,pastaj doln prjashta. Ather ai prsri tha:"Lejoni dhjetshit tjetr!"Ai edhe atyre iu lejoi edhe ata hngrn derisa u ngin,pastaj doln prjashta. Pastaj ai prsri tha:"Lejoji dhjetshit tjetr!"Ai edhe ktyre iu lejoi dhe ata hngrn derisa u ngin,pastaj doln prjashta. "Lejoji dhjetshit",tha ai dhe prsri iu lejoi dhe kshtu hngrn t gjith njerzit derisa u ngin,ata ishin shtatdhjet ose tetdhjet veta. "

289

3579. M ka treguar Muhammed b. El-Muthenna,ktij Ebu Ahmed ez-Zubejri,ktij Israili, i cili transmeton nga Mensuri,ky nga Ibrahimi,ky nga Alkameja se Abdullahu ka thn: "Ne pretendonim se mrekullit paraqesin bereqet,kurse ju i mendoni se ato jan shenja pr friksim. Me Pejgamberin s. a. v. s ishim n nj udhtim,e harxhuam ujin. Ai tha:"Lypni ujin q ka mbetur,"ata solln nj en n t cilin kishte pak uj,pastaj tha: - Shpejtoni kah uji i bekuar,bekimi sht nga All-llahu! Un pash se si uji rridhte nga gishtat e Pejgamberit s. a. v. s. Nga njher dgjonim tesbihin (falnderimin) pr ushqimin q e hanim. "57

290

3580. Na ka treguar Ebu Nuajmi,ktij Zekerijai, i cili thot se i ka treguar Amiri i cili ka deklaruar se Xhabiri r. a. ka prmendur se i ati i tij ka ndrruar jet me borxh,andaj shkova te Pejgamberi s. a. v. s dhe i thash: "I ati ka ndrruar jet me borxh. Un nuk kam kurrgj tjetr prve frytit t hurmave q do ta japin,por bereqeti i tyre pr disa vjet borxhin nuk mund ta laj. Q t mos m mallkojn kreditort, ejani me mua". (Ai shkoi me t) dhe e vizitoi nj fush me hurma,pastaj bri dua (pr bereqet),pastaj vizitoi fushn tjetr,mbolli hurmn dhe tha: "Merrni (nga kjo fush)!" Ather ai ua pagoi at q u takonte,e i mbetn edhe aq sa iu pagoi.

291

3581. Na ka treguar Musa b Ismaili,ktij Mu`temiri i cili transmeton nga i ati i tij t cilit i ka treguar Ebu Uthmani se Abdurrahman b. Ebu Bekri r. a. ka prmendur nj grup t

sofs (t xhamis s Pejgamberit s. a. v. s. ) q e prbnin njerz t varfr dhe se Pejgamberi s. a. v. s n nj rast ka thn: "Kush ka ushqim pr dy vet le ta marrin edhe t tretin,kush ka pr katr,le ta marrin t pestin ose edhe t gjashtin - ose ashtu si ka thn. Ebu Bekri me veti ka marr tre vet,kurse Pejgamberi s. a. v. s. ka marr dhjet veta. Ebu Bekri mori tre veta,ndrkaq ne n shtpi ishim tre vet - thot (Abdurrahmani):un,babai dhe e ma e ime. Nuk di -(ka thn Ebu Uthmani) se a ka prmendur:". . gruaja ime dhe shrbtori yn dhe i shtpis s Ebu Bekrit". Ebu Bekri darkoi te Pejgamberi s. a. v. s. dhe ndejti te ai deri sa fali jacin. Pastaj prsri u kthye (te ai) derisa Pejgamberi s. a. v. s. darkoi,ndrkaq n shtpi erdhi pasi q kaloi nj pjes e nats,aq sa deshti All-llahu. Gruaja e tij i tha: - Ku u vonove q nuk erdhe te musafirt - ose i ka thn: musafiri yt? - A iu dha dark?- pyeti (Ebu Bekri). -Nuk deshtn t darkojn deri sa t vish ti - u prgjigj ajo. Ata iu ofruan q t darkojn,mirpo ata nuk deshtn. Un shkova dhe u fsheha e ai filloi t thrras::"Mjerim!",pastaj iu krcnua se do t`ua pret vesht dhe i qortoi,pastaj musafirve u tha:"Ju hani",dhe shtoi:"Un tash nuk do t ha assesi". Betohem n All-llahun,tha (Abdurrahmani), sa hanim, aq m tepr shtohej ushqimi,aq sa t gjith u ngin,por ushqim mbeti edhe m shum se sa pati n fillim. Ebu Bekri pa se ushqim ka si n fillim,bile dhe m tepr,andaj i tha gruas:"Motra e Beni Firasit"! - Asgj,kjo sht dhurat - tha ajo -tani ka tri her m shum se para. Ather hngri edhe Ebu Bekri dhe tha:"Kjo sht nga shejtani",mendonte pr betimin e vet. Pastaj hngri edhe nj goj,e at q mbeti e drgoi te Pejgamberi s. a. v. s. ,te i cili ushqimi ngeli deri t nesrmen. Ndrmjet nesh dhe nj populli kishim kontrat pr paqe por pat kaluar afati. (Ushqimin) e ndam pr dymbdhjet vet,n secilin grup kishte po aq njerz,kurse Pejgamberi s. a. v. s. atyre ua drgoi hisen e vet. T gjith ata - thot (Abdurrahmani) - hngrn nga ushqimi" si tha ai,ndrsa t tjert thon: E ndam ushqimin". 58

292

3582. Na ka treguar Museddedi,ktij Hammadi, i cili transmeton nga Abdulazizi,ky nga Enesi. . . (Hammadi tregon)nga Junusi,ky nga Thabiti,ky nga Enesi r. a. , i cili ka thn:"N kohn e Pejgamberit s. a. v. s. Medinen e kaploi thatsi e madhe. Gjersa ai, nj dit xhumaje, mbante hytben,u ua nj njeri dhe tha: - O i Drguar i All-llahut,kuajt shkuan kot,delet shkuan kot!Lute All-llahun q t na lshoj shiun. Ai i oi duart dhe lexoi duan. Qielli - thot Enesi - ishte sikur xham. Pas pak filloi t fryej era,pastaj u mblodhm n nj vend,ather sikur u hap qielli. Kur dolm jasht shkelnim mbi uj dhe memzi arritm npr shtpit tona. Pandrprer lageshim deri n xhuman tjetr,at dit i njejti njeri,ose dikush tjetr,u ngrit dhe tha: - O i Drguar i All-llahut,u shembn shtpit!Lute All-llahun q t na e hjek shiun! Ai n buzqeshje tha:"Pr t mirn ton e jo kundr nesh". Pastaj pash se si mjegulla trhiqej sikur t jet kuror. ".

293

3583. Na ka treguar Muhammed b. el-Muthenna,ktij Jahja b. Kethir Ebu Gassani,ktij Ebu Hafsi,emri i t cilit sht Umer b. Ali, i cili sht vlla i Ebu Amr Ala`a, i cili thot se ka dgjuatr Nafiun se Ibn Umeri r. a. ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s mbante hutben n nj cung,pasi ia ndrtuan minberin,kaloi mbi t,mirpo cungu filloi t rnkoj,ai iu afrua dhe e ledhatoi me dor". Abdul-Hamidi thot se i ka treguar Uthman b. Umeri,ktij i ka treguar Muadh b. Ala`, i cili transmeton nga Nafiu. 59 (Kt hadith) e transmeton edhe Ebu Asimi nga Ibn Ebu Revvada,ai nga Nafiu,ky nga Ibn Umeri r. a. ,ky nga Pejgamberi s. a. v. s. 60

294

3584. Na ka treguar Ebu Nuajmi, t cilit ia ka transmetuar Abdulvahid b. Ejmeni, i cili thot se ka dgjuar babain e vet i cili transmeton nga Xhabir b. Abdullahu r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. nj dit xhumaje ka ndejur n nj cung druri ose hurme,nj grua ensarite,ose ndonj njeri ka thn: - O i Drguar i All-llahut,ta ndrtojm nj minber? - Nse doni - u prgjigj ai. Pastaj ata ia ndrtuan minberin dhe, kur erdhi dita e xhuma, ai hypi n minber,kurse hurma qante sikur fmija. Pejgamberi s. a. v. s zbriti dhe u mbshtet n t. Ai filloi t cicroj sikur cicron fmija kur qetsohet. - Qante - tha ai - sepse pran tij kndohej Kur`an.

295

3585. Na ka treguar Ismaili, ktij ia ka transmetuar i vllai i tij nga Sulejman b. Bilali,ky nga jahja b. Seidi,i cili thot se i ka treguar Hafs b. Ubejdullah b. Enes b. Maliku se ka dgjuar Xhabir b. Abdullahun r. a. duke thn: "Xhamia e Pejgamberit s. a. v. s. ishte e mbuluar me shtylla drujsh t hurmave. Kur e mbante hutben Pejgamberi s. a. v. s. ,mbshtetej n ndonjrn shtyll nga ato . Kur ia ndrtuam minberin, hypi n t,dgjuam zrin e shtylls,sikur kur mundohet deveja n lindje derisa Pejgamberi s. a. v. s. erdhi dhe vendoi dorn n t ather shtylla u qetsua. "61

296

3586. Na ka treguar Muhammed b. Bishshari,ktij Ibn Ebu Adijj i cili transmeton nga Shu`beja. . . Dhe m ka treguar Bishr b. Halidi,ktij Muhammedi i cili transmeton nga Shu`beja,ky nga Sulejmani, i cili ka dgjuar Ebu Vailin se si transmeton nga Hudhejfeja se Umer b. Hattabi r. a. ka thn:

- Kush prej jush mban n mend fjalt e Pejgamberit s. a. v. s rreth sprovs (fitnes)? -Un i mbaj mend ashtu si ka thn ai - tha Hudhejfeja. - Fol, -tha Umeri, -ti je shum i guximshm. - Pejgamberi s. a. v. s ka thn:"Sprova e njeriut sht n familjen e tij,pasurin e tij dhe n fqiun e tij,kurse e shpton falja e namazit,dhnia e sadakas dhe t urdhrosh n t mir e t ndalosh nga t kqiat".

- Nuk sht kjo -tha -por przierja q do t ndodh sikur kur przihen dallgt e detrave. - O emirul-mu`minin,- tha Hudhejfeja, - pr ty ktu nuk ka kurrfar dmi. N mes teje dhe asaj dyert jan t mbyllura. - Ajo der,a thua se do t hapet normalisht ose do t thehet?-pyeti Umeri. - Jo, - tha,- prkundrazi do t thehet. - Kjo sht m mir se sa t mbyllet - tha (Umeri). Ne i tham (thot Ebu Vaili Hudhejfes): - A dinte ai pr at der? - Po,-u prgjigj ai -sikur q pas mngjezit vjen nata. Hadithin un ia transmetova pa gabime. U friksuam q ta pyesim prandaj e drguam Mesrukun,dhe ai e pyeti: - Cila sht ajo der? -Ajo der sht Umeri - u prgjigj. 62

297

3587. Na ka treguar Ebul-Jemani,ktij i ka treguar Shuajbi,ktij Ebu ez-Zinadi i cili transmeton nga A`rexhi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. ,ky thot se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn:

"Nuk do t ndodh Dita e Gjykimit deri sa t luftoni me nj popull kpuct e t cilve do t jen prej kimeve,dhe deri sa nuk luftoni kundr turqve,syt e t cilve jan t vegjl,fytyrat i kan t kuqe,hundn e vogl dhe t rrafsh,dhe fytyrat sikur i kan t mbrojtura me mbules t lkurs. " 3588. "Njeriu m i mir do t jet ai i cili prbuz kt (qeverisjen) derisa nuk vjen n qeverisje. Njerzit jan sikur mineralet:ata q kan qen m t mir n xhehalet jan m t mir edhe n Islam. " 3589. "Do t vij koha kur dikujt prej jush m mir do t`i vinte t m shihte mua sesa familjen apo pasurin e vet"

298

3590. Na ka treguar Jahja,ktij Abdurrezaku, i cili transmeton nga Ma`meri,ky nga Hemmami,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Nuk do t vij Dita e Gjykimit derisa nuk do t luftoni me joarabt Huza`a dhe Kerman,fytyrat e t cilve jan t kuqe,hundt e shtypura,syt e vegjl,fytyrat si mburoj t mbshtjellura me lkur,kurse kpuct do t`i ken prej leshi". Me Jahjan pajtohen edhe disa transmetues t tjer duke e transmetuar kt hadith nga Abdurrezaku.

299

3591. Na ka treguar Ali b. Abdullahu,ktij Sufjani,i cili thot se Ismaili ka deklaruar se Kajsi e ka lajmruar si kan shkuar te Ebu Hurejreja r. a. i cili ka thn: "Jam shoqruar me Pejgamberin s. a. v. s. tre vjet. Asnjher nuk kam dashur m shum q t msoj hadithin, sesa ather. E kam dgjuar,duke treguar me dor,duke thn:"Para se t ndodh Dita e Gjykimit ju do t luftoni me nj popull kpuct e t cilve do t jen nga leshi",ata jan nga ky Bariz. Sufjani,njher(duke transmetuar kt hadith) ka thn:"Ata jan banort e El-Barizit. "63

300

3592. Na ka treguar Sulejman b. Harbi,ktij Xherir b. Hazimi se ka dgjuar Hasanin i cili ka dgjuar Amr b. Taglibin dhe ka thn se ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. duke thn: "Para se t ndodh Dita e Gjykimit ju do t luftoni me nj popull i cili kpuct do t`i ket prej leshi dhe do t luftoni me nj popull fytyra e t cilve do t jet sikur mburoja e mbshtjell me lkur. "

301

3593. Na ka treguar Hakem b. Nafiu,ktij i ka treguar Shuajbi, ky transmeton nga Zuhriu,i cili thot se ia ka transmetuar Salim b. Abdullahu se Abdullah b. Umeri r. a. ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. duke thn: "Hebrenjt do t luftojn kundr jush,por ju do t ngadhnjeni,ather edhe guri do t flet:"O musliman,ky pas meje sht ifut,mbaje"!

302

3594. Na ka treguar Kutejbe b. Seid,ktij Sufjani, i cili transmeton nga Amri,ky nga Xhabiri,ky nga Ebu Seidi r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Do t vij koha kur njerzit do t luftojn dhe do t pyesin: A ka n mesin tuaj ndonj q sht shoqruar me Pejgamberin s. a. v. s. ?Po, do t thon ata dhe fitorja do t`iu vij. Pastaj prsri do t luftojn dhe do t pyesin:A ka ndonj nga mesi i juaj q sht shoqruar me ata q jan shoqruar me Pejgamberin s. a. v. s. ? - Po,do t thon ata dhe do t`iu vij fitoreja".

303

3595. M ka treguar Muhammed b. Hakemi,kt e ka lajmruar En-Nadri,ktij Israili,ktij Sa`d et-Tai,ktij Muhil-l b. Halife nga Adijj b. Hatimi,i cili ka thn: "Njher gjersa isha te Pejgamberi s. a. v. s. ,erdhi nj njeri dhe u ankua pr fukarallkun q kishte,pastaj erdh nj tjetr dhe iu ankua pr plakitjet q ndodhnin n rrug,ather Pejgamberi s. a. v. s. tha: - O Adijj, a e ke par Hiran? - Nuk e kam par,por kam dgjuar pr t - thash,ai ather m tha: - Nse do t jetosh gjat,me siguri do t shohsh udhtaren e cila do t udhtoj prej Hiras derisa ti ta bsh tavaf Qaben,nuk do t`i friksohet askujt prve All-llahut. Mendova n veti:Ku jan t kqinjt e Taiut, t cilt kan br rregullsi n tok? - Nse do t jetosh,(do t dshmosh) lirimin e pasurive t Kisras! - Kisra b. Hurmuzit? - e pyeta. E ai tha: - Kisra b. Hurmuzi! Nse do t jetosh gjat,me siguri do t shohsh njeriun i cili do t ndaj me grusht ar ose argjend duke krkuar se kush do ta marr nga ai,por nuk do t gjendet njeri i cili do ta marr. Secili prej jush do t takoj All-llahun,at dit kur ta takoni,pa kurrfar ndrmjetsuesi n mes tij dhe All-llahut,i cili do t jepte sqarime, e All-llahu do t`i thot: "A nuk t drgova pejgamber t t komunikoj"? "E drgove",do t prgjigjet ai. "A nuk t fala pasuri dhe t dhash talentin?" do t`i thot prsri. "M dha",do t prgjigjet ai. Ather do t shikoj n ann e djatht dhe nuk do t shoh gj prve Xhehennemit. Pastaj do t shikoj n ann e tij t majt dhe prsri nuk do t shoh gj prve Xhehennemit. Adiu thot:Kam dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. duke thn: "Ruhuni nga zjarri i Xhehennemit bile me nj gjysm hurme,e nse nuk ke m shum s gjysm hurme,ather bile me fjal t mir". M von - thot Adiu - pash udhtaren q udhtonte prej Hiras derisa nuk e bni tavaf Qaben,dhe nuk i friksohej askujt prve All-llahut. Dhe kam qen n mesin e atyre q liruan Kisra b. Hurmuzin,e nse ju do t jetoni gjat,me siguri do t shihni at q ka thn Pejgamberi s. a. v. s. :se do t ndahet duarplot".

101. M ka treguar Abdullahu,ktij Ebu Asimi,ktij ia ka transmetuar Sa`dan b. Bishri,ktij ia ka transmetuar Ebu Muxhahidi,ktij Muhil-l b. Halife,i cili ka dgjuar Adiun duke thn: "Kam qen te Pejgamberi s. a. v. s. "64

304

3596. M ka treguar Seid b. Shurhabili,ktij Lejthi i cili transmeton nga Jezidi,ky nga Ebul-Hajra,ky nga Ukbe b. Amiri,se Pejgamberi s. a. v. s. nj dit ka dalur jasht dhe shehidve t Uhudit ua fali namazin e xhenazes,pastaj hypi n minber dhe tha: "Pr ju un jam prijs dhe dshmitar!Pr All-llahun,tash e shoh kronin tim. Mua ve m jan dhn elsat e thesarit t toks. Un,pr All-llahun,nuk friksohem pr ju,se pas meje do t ktheheni n idhujtari,por friksohem se n mes veti do t garoni (pr pasuri etj. ). "65

305

3597. Na ka treguar Ebu Nuajmi,ktij Ibn Ujejne, ky transmeton nga Zuhriu,ky nga Urve,ky nga Usameja r. a. , i cili ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s. ka hypur n njrn nga fortifikatat (e Medines) dhe ka thn: - A shihni at q e shoh un?Un me t vrtet shoh shum tollovira q do t ndodhin npr shtpit tuaja, (sikur) pikat e shiut. "66

306

3598. Na ka treguar Ebul-Jemani,ktij i ka treguar Shuajbi nga Zuhriu, i cili ka thn se i ka treguar Urve b. Zubejri,t cilit i ka treguar Zejnebeja,bija e Ebu Selemes,ksaj Ummi Habibeja, bija e Ebu Sufjanit,ksaj Zejnebeja,bija e Xhahshit,se te ajo ka hyr Pejgamberi s. a. v. s. i friksuar,duke thn:

"Nuk ka zot tjetr prve All-llahut!Mjer pr arabt nga sherri q iu vjen!Sot sht hapur nj pjes e pends s Je`xhuxhit dhe Me`xhuxhit kshtu" - dhe bri nj rreth me gishtin e madh dhe me gishtin tregues. Pastaj un - thot Zejnebeja - thash: "O i Drguar i All-llahut,a do t shkatrrohemi, edhe pse n mesin ton ka njerz t mir?" "Po",tha ai, "kur do t shtohen t kqinjt. "

307

3599. (Shuajbi) tregon nga Zuhriu t cilit i ka treguar Hindi,e bija e Harthit,se Ummi Selemeja ka thn:"Pejgamberi s. a. v. s. n nj rast u zgjua dhe tha: "I Lartmadhrishm sht All-llahu!far thesari sht shpallur dhe ka sht shpallur rreth ngatrresave"!67

308

3600. Na ka treguar Ebu Nuajmi,ktij Abdulaziz b. Ebu Seleme el-Maxhishini i cili transmeton nga Abdurrahman b. Ebu Sha`sa`a,ky nga i ati i tij, se Ebu Seid el-Hudriu r. a. ka thn: "Shoh se i do delet dhe i blen,jij i mir ndaj atyre dhe ndaj barive t tyre,sepse un kam dgjuar Pejgamberin s. a. v. s duke thn: - Njerzit do t mbrin kohn kur delet do t jen pasuria m e dashur pr muslimanin,pas t cilave do t shkoj npr majet e maleve,ose pas degve t hurmave npr kodrina,npr vendet ku tubohet uji,q t ik me fen e tij nga ngatrresat".

309

3601. Na ka treguar Abdulaziz el-Uvejsi,ktij Ibrahimi, i cili transmeton nga Salim b. Kejsani,ky nga Ibn Shihabi,ky nga Ibn el-Musejjebi dhe Ebu Seleme b. Abdurrahmani,se Ebu Hurejreja r. a. ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Do t ndodhin trazira shum t mdhaja!Ai i cili do t rrij ulur do t jet m i mir se ai q rri n kmb,ai q do t rrij n kmb do t jet m i mir nga ai q do t ec,ai q do t ec do t jet m mir nga ai q do t vrapoj. Kush do t inkuadrohet n to,do t humb,kush gjen ndonj strehim, le t fshehet aty".

310

3602. Ibn Shihabi (ka deklaruar) se i ka treguar Ebu Bekr b. Abdurrahman b. Harithi, i cili transmeton nga Abdurrahman b. Muti` b. Esvedi,ky nga Neufel b. Muaviu ngjashm me hadithin nga Ebu Hurejreja r. a. me at q Ebu Bekr (B. Abdurrahman) ka shtuar:"N mesin e namazeve ka nj namaz nse i kalon ai (ka humbur aq shum) sikur t humbte nga familja dhe pasuria. "68

311

3603. Na ka treguar Muhammed b. Kethiri,ktij ia ka transmetuar A`meshi,ky nga Zejd b. Vehbi,ky nga Ibn Mes`udi se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: - Do t vij nj autokraci dhe sende q do t`i urreni! - O i Drguar i All-llahut,-than ata, - ka na urdhron? - Kryeni detyrat q i keni,luteni All-llahun pr at q keni t drejt - u prgjigj ai.

312

3604. M ka treguar Muhammed b. Abdurrahimi,ktij Ebu Ma`mer Ismail b. Ibrahimi,ktij Ebu Usame,ktij Shu`be i cili transmeton nga Ebu et-Tejjahu,ky nga Ebu Zur`a,ky nga Ebu Hurejreja r. a. , i cili ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn:

- Kjo lagje e kurejshitve do t`i shkatrroj njerzit! - ka na urdhron - pyetn (sahabt). - Sikur t ndaheshin njerzit nga ata - u prgjigj ai. Mahmudi ka deklaruar se i ka treguar Ebu Davudi,ktij ia ka transmetuar Shu`be nga Ebu et-Tejahi,i cili ka dgjuar Ebu Zur`a (duke e transmetuar kt hadith).

313

3605. Na ka treguar Ahmed b. Muhammed el-Mekkij,ktij Jahja b. Seid el-Emevi i cili transmeton nga gjyshi i tij se ka thn: Ishim bashk me Mervanin dhe Ebu Hurejren dhe e dgjova Ebu Hurejren i cili ka dgjuar at q flet t vrtetn dhe t cilit i besohet duke thn: - Shkatrrimin e ummetit tim do ta shkaktojn disa t rinj nga Kurejshitt! - T rinj - pyeti Mervani,ndrkaq Ebu Hurejreja tha: - Si t duash do t`i prmendi. Bijt e filanit dhe bijt e filanit!"

314

3606. Na ka treguar Jahja b. Musai,ktij Velidi, ktij i ka treguar Ibn Xhabiri dhe ka thn se atij i ka thn Busr b. Ubejdullah el-Hadremi t cilit se i ka treguar Ebu Idris el-Hevlani, se ka dgjuar Hudhejfe b. Jemanin, i cili ka thn: "Nj grup njerzish e kan pyetur Pejgamberin s. a. v. s. pr mirsin,kurse un e pyeta pr t keqen nga frika q t mos m ndodh dhe thash: - O i Drguar i All-llahut,ne kemi jetuar n politeizm dhe n t kqija e All-llahu na e dhuroi kt t mir. Pas ksaj t mire a do t ekzistoj e keqja? - Po - u prgjigj ai. - Pas asaj t keqeje a do t ket t mira? - e pyeta prsri.

- Po - u prgjigj ai - por n t do t ket tym. - Cili do t jet tymi i tij? - e pyeta. Ai u prgjigj: - Njerzit t cilit do t thrrasin prkundr udhzimeve t mija!Kt do ta dijsh dhe do ta gjykosh. - Pas asaj t mire a do t ket t kqija? - e pyeta. - Po -tha ai - ata do t jen duatt (thirrsit) n dyer t Xhehennemit. Ata t cilt do t`u prgjigjen do t`i gjuajn n t! - O i Drguar i All-llahut - thash - na i prshkruaj ata! - Ata do t jen nga lkura e jon dhe do t flasin me gjuhn ton - u prgjigj ai. - ka m urdhron nse m gjen kjo? -e pyeta,kurse ai u prgjigj: - Respekto bashksin e muslimanve dhe prijsin e tyre! - Nse ata nuk kan bashksi dhe prijs? - e pyeta. - Ather largohu nga t gjitha grupacionet bile sikur t detdetyrohesh t hash rrnj drunjsh derisa t t vij vdekja qndro n at gjendje - u prgjigj ai. "69

315

3607. M ka treguar Muhammed b. Muthenna i cili thot se i ka treguar Jahja b. Seidi nga Ismaili,t cilit i ka treguar Kajsi nga Hudhejfeja r. a. , i cili ka thn: "Shokt e mi u interesuan pr t mirn,kurse mua m interesonte pr t keqen". . .

316

3608. Na ka treguar Hakem b. Nafi`u,ktij Shuajbi, ky transmeton nga Zuhriu, ktij i ka treguar Ebu Seleme se Ebu Hurejreja r. a. deklaroi se Pejgamberi s. a. v. s ka thn:

"Nuk do t ndodh Dita e Mbrm prderisa nuk luftojn dy grupacione, ideja e t cilve sht e njejt. "70

317 3609. M ka treguar Abdullah b. Muhammedi,ktij Abdurrezaku,ktij i ka lajmruar Ma`meri nga Hemmami,ky nga Ebu Huirejreja r. a. ,i cili thot se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Nuk do t ndodh Dita e Mbrm prderisa nuk luftojn dy grupacione,n mesin e t cilve do t ket shum t mira,iden do ta ken t njejt. As nuk do t ndodh Dita e Mbram derisa t paraqiten dexhallt,rrenacak do t jen rreth tridhjet. Secili prej tyre do t pretendoj se sht pejgamber. "71

318

3610. Na ka treguar Ebul-Jemani,ktij i ka treguar Shuajbi nga Zuhriu i cili ka deklaruar nga Ebu Seleme b. Abdurrahmani se Ebu Seid el-Hudriu r. a. ka thn: "N nj rast ishim te Pejgamberi s. a. v. s. Ai ndante plakn. I erdhi Dhul-Huvejsiri. i cili ishte nga Ebi Temimi dhe tha: - O i Drguar i All-llahut, jij i drejt! - Mjer pr ty -iu prgjigj ai - kush sht i drejt nse edhe un nuk jam i drejt!Ke humbur dhe je shkatrruar nse un nuk kam qen i drejt. - O i Drguar i All-llahut - tha Umeri - m lejo q ta vras! - Hiqu prej tij, - tha, - sepse ai ka bashkmendimtar tjer. Secili njeri prej jush nuk do t dshiroj q t falet me ta,t agjroj me ta. Ata do t lexojn Kur`an por nuk do t ndikoj te ata. Atyre feja do t`u kaloj sikur shigjeta kur e vret gjahun e zn. Po shikove n maje t shigjets, a duket dika;po shikove n kordhn e shigjets,nuk do t hetosh kurrgj;po t shikosh n trupin e shigjets,kurgj nuk do t hetosh;po shikove n flett e shigjets,as n to nuk do t hetosh kurrgj. Shigjeta ka kaluar npr ushqimin dhe gjakun e tretur. 72 Shenja e tyre do t jet njeriu i zi,nj muskul i tij do t jet sikur gjiri i femrs,ose sikur nj cop mishi,shum do t tronditet;Ata do t paraqiten kur do t prahen njerzit n mes veti.

Un dshmoj se kt hadith e kam dgjuar nga Pejgamberi s. a. v. s. - thot Ebu Seidi dhe dshmoj se Ali b. Ebi Talibi ka luftuar kundr tyre,por edhe un kam qen me at. Ai urdhroi q ta gjejm at njeri,e gjetm dhe e sollm. Te ai pash atributet t cilat i prshkroi Pejgamberi s. a. v. s. "

319

3611. Na ka treguar Muhammed b. Kethiri,ktij i ka treguar Sufjani nga A`meshi,ky ka transmetuar nga Hejtheme,ky nga Suvejde b. Gafeli,i cili thot se Aliu r. a. ka thn: "Kur iu transmetoj nga Pejgamberi s. a. v. s. ,m i knaqur do t isha t bie nga qielli se sa t gnjej ndaj tij,e kur iu flas pr dika q ka t bj n mes nesh,(dijeni) se lufta sht mashtrim. E kam dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. duke thn:-N Ahiri zeman (para Kijametit) do t paraqiten njerz,do t jen t rinj dhe t pakuptueshm, t cilt do t lexojn Fjaln m t mir (Kur`anin),por do t kalojn npr Islam sikur shigjeta kur kalon n gjahun e zn,kurse imani nuk do ta kaloj as laringun e tyre. Kudo q ti hasni,vritni,sepse pr vrasjen e tyre n Ditn e Gjykimit do t shprbleheni. "73

320

3612. M ka treguar Muhammed b. Muthenna,ktij Jahja,i cili ka transmetuar nga Ismaili,kurse atij ia ka transmetuar Kajsi nga Habbab b. Ereta, i cili ka thn: "U ankuam te Pejgamberi s. a. v. s. Ai ishte shtrir nn hijen e Qabes,nn kok kishte venduar burdn e vet. E pyetm: - A nuk do t krkosh ndihm pr ne, a nuk do ta lutish All-llahun pr ne? - Para jush ka jetuar nj njeri, - tha ai - pr t cilin kishin hapur nj grop dhe e kishin futur n t. Pastaj e morn sharrn dhe e ndan n dy pjes,por kjo nuk e shmangi nga feja e tij. Me brush hekuri ia nxorn mishin deri n eshtra,ose inde,por edhe kjo nuk e shmangi nga feja e tij. Pr All-llahun,kjo shtje (Islami) do t plotsohet ashtu q kalorsi do t mund t udhtoj i lir prej Sane deri n Hadremeut,ai nuk do t friksohet nga askush prve All-llahut ose ujkut q t mos ia han bagtin. Por ju shpejtoni me nxitim t madh. "74

321

3613. Na ka treguar Ali b. Abdullahu,ktij Ez`her b. Sa`di,ktij Ibn Auni i cili thot se ia ka transmetuar Musa b. Enesi nga Enes b. Maliku r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. e ka humbur Thabit b. Kajsin e nj njeri i tha: - O Pejgamber i All-llahut, un do t informoj pr rastin e tij. Pastaj shkoi te ai dhe e gjeti n shtpin e tij me kokulur, dhe e pyeti: - ka ke? - Kob - u prgjigj ai (dhe i tha) se ka ngritur zrin e vet mbi zrin e Pejgamberit s. a. v. s. ,andaj druan se mos i jan djegur t gjitha veprat e mira dhe se sht nga banort e Xhehennemit. Pastaj njeriu i prmendur vajti te Pejgamberi s. a. v. s. dhe e informoi se ai ka thn kshtu. Musa b. Enesi thot se (njeriu)shkoi prsri te (Thabiti) me haber shum t gzueshm. - Shko te ai - tha (Pejgamberi s. a. v. s. ) - dhe thuaj:"Ti nuk je xhehennemli por je xhennetli. "75

322

3614. Na ka treguar Muhammed b. Beshshar,ktij Gunderi,ktij Shu`beja, ky transmeton nga Ebu Is`haku, i cili ka dgjuar nga Berra` b. Azibi , i cili ka thn:

"Nj njeri ka lexuar suren "El-Kehf",ndrkaq n shtpi ka pasur nj kafsh e cila shqetsohej. Ai e luti q t qetsohet,menjher kafshn e mbuloi tymi ose mjegulla. M von kt ia tregoi Pejgamberit s. a. v. s. i cili tha: "Lexo,o njeri!Ajo sht mshir e cila vjen pr shkak t Kur`anit,ose lshohet pr shkak t Kur`anit. "76

323

3615. Na ka treguar Muhammed b. Jusufi,ktij Ahmed b. Jezid b. Ibrahim Ebul-Hasan el-Harrani,ktij Zuhejr b. Muaviu,ktij Ebu Is`haku, i cili ka dgjuar Ebu Berra`a b. Azibin duke thn: "Ebu Bekri erdh te babai im (Azibi) n shtpi dhe bleu nga ai nj shal pr deve me `rast tha: - Drgoje djalin tnd q ta sjellim bashk. (Berrai) thot se e sollm bashk. Babai im doli q t paguaj vlern e saj dhe i tha Ebu Bekrit: - O Ebu Bekr, m rrfe si u solle kur udhtove me Pejgamberin s. a. v. s. (Me rastin e hixhretit). - Mir - tha ai. - Udhtuam (pasi dolm nga shpella Theur) natn dhe ditn e nesrme deri n drek;rruga ishte e shkret,askush nuk kalonte. Ndrkoh na u paraqit nj shkmb i lart, i cili lshonte hijen e vet,dielli nuk deprtonte. U ulm pran tij. Me dorn time prgatita vendin pr Pejgamberin s. a. v. s. ku do t flente. E shtrova nj gun prej lkure dhe thash:"Flej,Pejgamber i All-llahut,kurse un do t vzhgoj prreth teje". At e mori gjumi. Un dola t vzhgoj mos ka dika rreth tij. Menjher pash nj bari i cili me delet e veta i afrohej shkambit me t njejtn dshir q patm edhe ne. E pyeta: - I kujt je ti djalosh? - I nj njeriut nga Medineja,ose Mekkeja - u prgjigj i riu. - A ke n tufn tnde dele mjelse?- e pyeta. - Po - u prgjigj ai. Un pastaj e pyeta: - A dshiron ta mjelim?

- Po - u prgjigj ai dhe e zuri nj dele,ather un i thash: - Pastroji cicat nga pluhuri,kimet dhe brlloku. - E pash Berra`an -thot (Ebu Is`haku) - duke i frkuar dhe duke i shkundur duart. Pastaj n nj vedr mjeli pak qumsht,kurse un kisha nj calik t ciln e solla pr Pejgamberin s. a. v. s. q t pij uj dhe t merr abdes. Erdha te Pejgamberi s. a. v. s. ,edhpse nuk desha q ta zgjoj nga gjumi,por arrita mu ather kur ai u zgjua. E przita ujin me qumshtin derisa u ftoh pjesa e poshtme dhe thash: - Pi, o i Drguar i All-llahut! Ai piu aq sa un u knaqa - thot (Ebu Bekri). Pastaj tha: - A sht koha q t nisemi? - Gjithsesi,i thash - (thot Ebu Bekri) - dhe u nism pasi q dielli filloi t lshohet. Neve na ndiqte Surraka b. Maliku. Ather thash: - Na zun,o i Drguar i All-llahut! - Mos u shqetso, All-llahu sht me ne! - tha ai. Ather Pejgamberi s. a. v. s lexoi nj dua. Kali i Surraks sharroi deri na bark -mendoj (se tha) n tok t fort,ishte i dyshimt Zuhejri. - Un shoh se ju lexuat duan kundr meje! - brtiti (Surraka). - Luteni q t shptoj,e un All-llahun do ta kem pr dshmitar se do t`i kthej ata q iu krkojn juve. Ather Pejgamberi s. a. v. s. u lut pr t shptuar ai,kurse m von sa her q e takonte thoshte:"Un iu mjaftoj pr kt. " Kshtu kthente secilin q e takonte,e plotsoi premtimin - thot Ebu Bekri. 77

324

3616. Na ka treguar Mual-la b. Esedi,ktij Abdulaziz b. Muhtari,ktij Halidi i cili transmeton nga Ikrimeja,ky nga Ibn Abbasi r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. hyri te nj beduin q ta vizitoj. Pejgamberi s. a. v. s. kishte tradit - thot ai - kur vizitonte t smurin t thoshte:

"Nuk sht keq. Kjo,insha-All-llah, do t pastroj". Kshtu i tha edhe ktij:"Nuk sht keq. Kjo,insha-All-llah do t pastroj". "The se - i ka thn beduini - kjo do t m pastroj. Assesi!Prkundrazi kto jan ethe t cilat valojn, t cilat e mundojn plakun e mbetur dhe thrrasin n varr". - Mir,pra! - i tha Pejgamberi s. a. v. s.

325

3617. Na ka treguar Ebu Ma`meri,ktij Abdulvarithi,ktij Abdulazizi, i cili transmeton nga Enesi r. a. , i cili ka thn: "Nj njeri ka qen i krishter dhe e pranoi Islamin. E msoi suren El-Bekare dhe Ali Imran. I shkroi Pejgamberit s. a. v. s. dhe prsri u kthye n krishterizm dhe filloi t flas:"Muhammedi nuk din kurrgj me prjashtim t asaj q ia kam shkruar un". M von All-llahu ia mori shpirtin dhe e varrosn,por t nesrmen toka e nxori jasht. Njerzit than:"Kjo sht vepr e Muhammedit dhe e shokve t tij. Mbasi ai iku nga ata,ata e kan nxjerr dhe e kan gjuajtur". Prsri e varrosn n varr m t thell. ,mirpo,toka t nesrmen prsri e nxori jasht,ata prsri than:"Kjo sht vepr e Muhammedit dhe e shokve t tij. E kan nxjerr shokun ton sepse iku nga ata andaj e kan gjuajtur". Ata edhe njher e varrosn, bile edhe m thell, aq sa mundn. Mirpo t nesrmen toka prsri e nxori jasht. Ather kuptuan se kjo nuk sht pun e njeriut dhe e lan jasht. "

326

3618. Na ka treguar Jahja b. Bukejri,ktij Lejthi, i cili transmeton nga Junusi,ky nga Ibn Shihabi, ky ka deklaruar se e ka lajmruar Ibnul-Musejjebi nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Kur nuk do t mbetet Kisra(mbreti i bizantinve),nuk do t ket m as Kajsera. Pasha At, n duar t t Cilit sht jeta e Muhammedit,pasuria e atyre dyve do t harxhohet n rrugn e All-llahut".

327

3619. Na ka treguar Kabisa,ktij Sufjani, ky transmeton nga Abdulmelik b. Umejri,ky nga Xhabir b. Semure, i cili thot se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Kur do t shkatrrohet Kisra,pas tij nuk do t ket m Kisra". Pastaj prmendi edhe dika dhe vazhdoi:"Pasuria e ktyre dyve do t shpenzohet n rrugn e All-llahut". 78

328

3620. Na ka treguar Ebul-Jemani,ktij i ka treguar Shuajbi nga Abdullah b. Ebi Husejni,t cilit ia ka prcjell Nafi` b. Xhubejri se Ibn Abbasi r. a. ka thn: "Rrenacaku Musejleme, n kohn e Pejgamberit s. a. v. s. , erdh te ai dhe tha: Nse Muhammedi kt shtje ma l mua pas tij,do ta ndjek. Bashk me at erdhn edhe shum njerz nga populli i tij,andaj Pejgamberi s. a. v. s u nis pr te ai,bashk me te edhe Thabit b. Kajs b. Shemmasi. Pejgamberi s. a. v. s. n duar kishte ca deg hurmash. Qndroi para Musejlemes dhe shokve t tij, dhe tha: - Sikur ta kishe krkuar nga un kt deg,nuk do ta jepsha. Ti nuk do t mund t ikish nga caktimet e All-llahut t cilat i ke t shkruara,e nse kthehesh (kundr Islamit) me siguri All-llahu do ta marr shpirtin!Mendoj se ti je ai q pash n ndrr,at ka pash. (Ibn Abbasi thot) se i ka treguar Ebu Hurejreja se Pejgamberi s. a. v. s ka thn:"N nj rast, duke fjetur,ndrrova dy hallka ari n duart e mia. Ky rast m shqetsoi,ather n ndrr u inspirova q t`i fryj. Fryna n ato dhe ato fluturuan. Kt e shpjegova se pas meje do t paraqiten dy rrenacak. Njri nga ata ishte El-Ansi,kurse tjetri rrenacaku Musejleme,i cili sht paraqitur n Jemame. "79

330

3622. M ka treguar Muhammed b. Ala`, ktij Hammad b. Usame,i cili transmeton nga Burejd b. Abdullah b. Ebu Burde,ky nga gjyshi i tij Ebu Burde,ky nga Ebu Musa`a,mendoj se ky ka transmetuar nga Pejgamberi s. a. v. s. , i cili ka thn: "N ndrr pash se shprngulem nga Mekkeja n vendin ku ka hurma,mendova se ai vend sht Jemame ose Hexhereja,por ai qytet ishte Jethribi. N at ndrr pash se e

luajta shpatn,por pjesa e par e saj u thye,kjo ishte ajo q u ndodhi besimtarve n Uhud. Pastaj e lviza pr her t dyt,ajo u b m e bukur se sa ishte. Kjo ishte lirimi (i Mekks) t cilin na e fali All-llahu dhe bashkimi i besimtarve. N at ndrr pash lopt (se si therren),por prcaktimet e All-llahut jan m t mira,kjo kishte t bj me besimtart q ndodhn n Uhud. E mir sht ajo q e jep All-llahu dhe shprblimi pr sinqeritetin t cilin na e dha All-llahu pas betejs n Bedr".

331

3623. Na ka treguar Ebu Nuajmi,ktij Zekerijja i cili transmeton nga Firasi,ky nga Amiri,ky nga Mesruku se Aisheja r. a. ka thn: "Takova Fatimen e cila ecte sikur Pejgamberi s. a. v. s. Pejgamberi s. a. v. s. i tha: - Mir se erdhe, bija ime! Pastaj i tha q t ulet n ann e djatht ose n ann e majt t tij dhe i pshpriti dika. Ajo nisi t qaj. Un e pyeta pse qan. M pastaj prsri i pshpriti dika,ajo ather qeshi,ndrkaq un thash: - Asnjher nuk kam par q gzimi t jet kaq afr pikllimit. Pastaj e pyeta se ka i tha,ajo u prgjigj: - Nuk do t shpaloj fshehtsin e Pejgamberit s. a. v. s! Pejgamberi s. a. v. s kur ndrroi jet,prsri e pyeta dhe ather ajo tha: 3624. - M pshpriti:"Xhibrili pr do vit ma prsritte Kur`anin nga njher,ndrsa sivjet ma ka prsritur dy her. Mendoj se kt e bri sepse m ka ardhur fundi i jets,ti je e para ,prej familjes sime,e cila do t vij pas meje". Ather un qajta,kurse ai m tha:"A nuk je e knaqur q t jesh e para e grave n Xhennet",ose e besimtareve,prandej qesha.

332

3625. Na ka treguar Jahja b. Kaza`a,ktij Ibrahim b. Sa`di, i cili transmeton nga i ati i tij,ky nga Urve,ky nga Aisheja r. a. , e cila ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s. ,gjat kohs s smundjes prej t cils ndrroi jet,e thirri vajzn e tij Fatimen dhe i prshpriti dika. Ajo filloi t qaj,pastaj prsri e thirri dhe prsri i pshpriti,ajo filloi t qesh. E pyeta - thot (Aisheja) - pr kt e ajo m tha: 3626. - Pejgamberi s. a. v. s. duke biseduar me z t ult,m informoi se do t ndrroj jet nga kjo smundje,un qajta. Pastaj duke folur me z t ult ,m informoi se un do t jem gruaja e par nga familja e tij q do ta ndjeki (do t shkoj pas tij),prandaj qesha. "80

333

3627. Na ka treguar Muhammed b. Ar`are,ktij Shu`beja, ky transmeton nga Ebu Bishri,ky nga Seid b. Xhubejri,ky nga Ibn Abbasi r. a. , i cili ka thn: "Umer b. Hattabi r. a. Ibn Abbasin e konsideronte t afrm t vetin andaj Abdurrahman b. Aufi tha: - Ne i kemi djemt sikur ai! - Ti e di prej nga kjo - tha Umeri,pastaj e pyeti Ibn Abbasin pr domethnien e ajetiti:"Kur do t vij ndihma dhe fitorja e All-llahut" (En-Nasr,1). Ai tha: - Ai sht afati i jets s Pejgamberit s. a. v. s. t ciln ia shpalli. - Edhe un nuk di dika tjetr lidhur me ajetin n prjashtim t ksaj q di ti - tha ai. 81

334

3628. Na ka treguar Ebu Nuajmi,ktij Abdurrahman b. Sulejman b. Handhale b. Gasili,ktij Ikrimeja nga Ibn Abbasi r. a. i cili ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s ,kur ishte i smur nga e cila edhe ndrroi jet,doli prjasht i veshur me gun dhe shall t zi t mbshtjellur,u ul n minber,falnderoi All-llahun,e lavdoi At,dhe pastaj tha:

- E tash! Njerz ka m shum,ensarij ka m pak,ashtu q ensarijt n krahasim me njerzit tjer do t jen sikur krypa n ushqim;ai q do t ket sundimin nga ju,ka mundsi q disa njerzve t`iu bj dm,ndrkaq t tjerve dobi,le t`ua pranoj veprat e mira,kurse le t`i tejkaloj t kqijat! Ishte kjo ulja e fundit e Pejgamberit s. a. v. s (n minber).

335

3629. M ka treguar Abdullah b. Muhammedi,ktij Jahja b. Ademi,ktij Husejn elXhufi, i cili transmeton nga Ebu Musa,ky nga Hasani,ky nga Ebu Bekri r. a. i cili ka thn: "Pejgamberi s. a. v. s nj dit e mori Hasanin dhe hypi n minber dhe tha:"Ky,biri im,sht i pari!Ndoshta me ndrmjetsimin e ktij All-llahu do t`i pajtoj dy grupet e muslimanve. "83

336

3630. Na ka treguar Sulejman b. Harbi,ktij Hammad b. Zejdi, i cili transmeton nga Ejjubi,ky nga Humejd b. Hilali,ky nga Enes b. Maliku r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. lajmroi pr vdekjen e Xha`ferit dhe t Zejdit,para se t vinte lajmi,por syt i lotonin.

337

3631. M ka treguar Amr b. Abbasi,ktij Ibn Mehdiu,ktij Sufjani, i cili transmeton nga Muhammed b. Munkediri,ky nga Xhabiri r. a. se (kur sht martuar) Pejgamberi s. a. v. s. i ka thn:

- A keni ju qilima? - Prej nga t kemi qilima?! - iu prgjigja. - Ju do t keni qilima - u prgjigj ai. M von un i thash asaj - mendonte pr gruan e vet -:"Hiqi qilimat e tu,kurse ajo i sht prgjigjur:A nuk ka thn Pejgamberi s. a. v. s. :"Ju do t keni qilima",dhe un nuk i hoqa.

338

3632. M ka treguar Ahmed b. Is`haku,ktij Ubejdullah b. Musa,ktij Israili i cili transmeton nga Ebu Is`haku,ky nga Amr b. Mejmuni, se Abdullah b. Mes`udi ka thn: "Sa`d b. Muadhi u nis pr n Umre dhe u vendos te Umejje b. Halef Ebu Safvani,mirpo edhe Umejje,kur udhtonte pr n Sham dhe kalonte npr Medine,vendosej te Sa`di. N at rast Umejje i ka thn Sa`dit: - Prit t kaloj dreka kur njerzit pushojn,pastaj shko dhe bne tavafin. Sa`di derisa e bnte Tavafin,erdhi Ebu Xhehli dhe tha: - Kush sht ky q e bn tavafin rreth Qabes? - Un jam Sa`di - u prgjigj,kurse Ebu Xhehli i tha: - Bn tavafin pa frik!A ju e keni strehuar Muhammedin dhe shokt e tij? - Po - u prgjigj ai,kshtu kta dy filluan t ndrrojn fjal kurse Umejja i tha Sa`dit: - Mos e ngre zrin ndaj Ebul-Hakemit, sepse ky sht i pari i ksaj lugine! - Pr All-llahun, - ather tha Sa`di - nse m pengon q t mos e bj tavafin rreth Qabes,t jesh i sigurt se do ta ndrpres tregtin tnde me Shamin. (Ibn Mes`udi) thot se Umejja vazhdonte t`ia trheq vrejtjen Sa`dit:"Mos e ngre zrin, dhe filloi ta ndal,ather Sa`di u hidhrua dhe tha: - Lshom,sepse kam dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. duke thn se do t vras ty! - Mua? - pyeti ai.

- Po - u prgjigj (Sa`di). - Pr All-llahun,Muhammedi kur flet,nuk gnjen - tha ai,pastaj u kthye te gruaja e vet dhe i tha: - A e din se ka m ka thn kumbara im nga Jethribi? - ka t ka thn? - pyeti ajo,kurse ai u prgjigj: - Thot se ka dgjuar Muhammedin duke thn se do t m vret mua. - Pr All-llahun, - ka thn ajo - Muhammedi nuk rren. Kur doln n Bedr - thot (Ibn Mes`udi) - dhe erdh lajmi pr ndihm,atij i ka thn gruaja e tij:"A t kujtohet se ka t ka thn kumbara nga Jethribi?" Ai nuk deshti q t shkoj,por Ebu Xhehli i tha:"Ti je njri nga njerzit m me fam n kt lugin! Udhto bile nj ose dy dit!" Ai u nis me at pr dy dit dhe All-llahu ia mori shpirtin.

339

3633. M ka treguar Abdurrahman b. Shejbe,ktij Abdurrahman b. Mugire i cili transmeton nga i ati i tij,ky nga Ibn Musa b. Ukbe,ky nga Salim b. Abdullahu,ky nga Abdullahu r. a. se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Kam par (n ndrr) se si njerzit,ishin tubuar n nj vend. U ngrit Ebu Bekri dhe nxori nj ose dy kofa,ndrkaq njra kof e tij ishte m pak e mbushur (me uj)- Allllahu e bft magfiret. Pastaj kofn e mori Umeri dhe ajo u shndrrua n kof m t madhe!Un nuk kam par njeri gjenial sikur ai q t bnte di t ngjashme sikur ai. . . Andaj njerzit e lan punn. Hemmami transmeton nga Ebu Hurejreja se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Ebu Bekri ka nxjerr nj ose dy kofa". 84

340

3634. M ka treguar Abbas b. El- Velid En-Nersi,ktij Mu`temiri q ka thn se ka dgjuar babain e tij, t cilit i ka treguar Ebu Uthmani:"Jam lajmruar se Xhibrili a. s. erdh te Pejgamberi s. a. v. s. , ku ishte edhe Ummi Selemeja. Ai foli me t dhe pastaj iku,pastaj Pejgamberi s. a. v. s. i tha Ummi Selemes:"Kush ishte ky?" ose si ka thn. Ummi Selemeja sht prgjigjur:"Ky sht Dihje". Pr All-llahun, - m von ka deklaruar Ummi Selemeja - nuk kam dyshuar aspak se ai ishte ai, derisa dgjova prej Pejgamberit s. a. v. s. se ai transmeton nga Xhibrili - ose si ka thn. (Sulejmani) thot se e ka pyetur Ebu Uthmani:"Prej cilit e ke dgjuar kt?",ai sht prgjigjur:"Prej Usame b. Zejdit".

341

BISMIL-LAHIRR-RRAHMANIRR-RRAHIM RRETH FJALVE T ALL-LLAHUT XH. SH. :". . . e njohin Pejgamberin si i njohin bijt e vet,por nj grup sish me do kusht fshehin t vrtetn edhe pse e din. "85

3635. Na ka treguar Abdullah b. Jusufi,kt e ka lajmruar Malik b. Enesi nga Nafiu,ky transmeton nga Abdullah b. Umeri r. a. (i cili ka thn): "Hebrenjt erdhn te Pejgamberi s. a. v. s. dhe i than se nj burr dhe nj grua kan br zina. I Drguari i All-llahut s. a. v. s. i pyeti:"ka prmban Tevrati rreth vrasjes me gurr?" "T`i demaskojm publikisht dhe t`i rrahim me kamxhik" - u prgjigjn ata. "Rreni,n at prmendet vrasja me gurr" - tha Abdullah b. Selami. Ata e solln Tevratin dhe e hapn,njri prej tyre e vndoi dorn n kaptinn e vrasjes me gur dhe lexoi kaptinn para dhe pas saj. - Ngre dorn - i tha Abdullah b. Selami,ky e oi dorn,kur e pan kaptinn pr vrasje me gur,ata than: - O Muhammed, e the t vrtetn. Ktu sht kaptina pr vrasjen me gur. Ather Pejgamberi s. a. v. s urdhroi q ata dy t vriten m gur,dhe ashtu u b.

Abdullah (b. Umeri) thot:"E kam par nj burr se si mundohej ta mbroj gruan nga vrasja me gur. "86

342

KRKESA E IDHUJTARVE Q PEJGAMBERI S. A. V. S T`IU TREGOJ NDONJ SHENJ DHE UA TREGOI PRGJYSMIMIN E HNS

3636. Na ka treguar Sadak b. Fadli,kt e ka lajmruar Ibn Ujejni nga Ibn Ebi Nexhih,ky nga Muxhahidi,ky nga Ebu Na`meri se Abdullah b. Mes`udi r. a. ka thn: "N kohn e Pejgamberit s. a. v. s. hna u nda n dy pjes dhe Pejgamberi s. a. v. s. thirri:"Shihni!"

343 3637. M ka treguar Abdullah b. Muhammedi,ktij Junusi,ktij Shejbani, ky transmeton nga Katadeja,ky nga Enes b. Maliku r. a. , i cili iu ka thn: "Mekkasit krkuan nga Pejgamberi s. a. v. s. q t`iu tregoj ndonj shenj,dhe ai ua tregoi prgjysmimin e hns".

344

3638. M ka treguar Halef b. Halid el-Kureshiu,ktij Bekr b. Mudari, ky transmeton nga Xha`fer b. Rebia,ky nga Irak b. Maliku,ky nga Ubejdullah b. Abdullah b. Mes`udi,ky nga Ibn Abbasi r. a. i cili ka thn: "Hna u prgjysmua n kohn e Pejgamberit s. a. v. s. "87

345

K R E U

3639. M ka treguar Muhammed b. Muthenna,ktij Muadhi, i cili thot se ia ka transmetuar babai i tij nga Katadeja,se Enesi r. a. ka thn: "Dy shok t Pejgamberit s. a. v. s n nj nat t errt,kan dal nga Pejgamberi s. a. v. s. Ata mbanin n duar dika t ngjashme me fenerin, q bnin drit para tyre. Kur u ndan,te secili prej tyre ngelin nga nj drit deri sa arritn n shtpit e tyre. "88

346

3640. Na ka treguar Abdullah b. Ebil-Esvedi, ktij Jahjai, ky transmeton nga Ismaili,t cilit i ka treguar Kajsi se ka dgjuar Mugire b. Shu`ben se si transmeton nga Pejgamberi s. a. v. s. , i cili ka thn: "Disa njerz nga ummeti im gjithmon do t jen t vendosur (n urdhrat e All-llahut) deri sa t`u vij caktimi i All-llahut. "89

347

3641. Na ka treguar El-Humejdi ktij Velidi nga Ibn Xhabiri, ktij i ka treguar Umejr b. Hani`,i cili ka dgjuar Muaviun duke thn se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Nj grup nga ummeti im pandrpre do ta preokupoj shtja e All-llahut (Islamit),nuk do t`iu pengoj ai i cili do t`i lshoj,as ai i cili do t`iu kundrvihet,derisa t`iu vjen caktimi i All-llahut,ata do t qndrojn n at. " Umejri thot se Malik b. Juhamiri ka deklaruar se Muadhi ather ka thn:Ata jan n Sham,ndrkaq Muaviu ka thn:'Ja,Maliku vrteton se ka dgjuar Muadhin e ai ka dgjuar se ata njerz jan n Sham. "90

348 3642. Na ka treguar Ali b. Abdullahu,ktij i ka treguar Sufjani,ktij ia ka prcjell Shebib b. Garkade,i cili ka thn se ka dgjuar disa njerz nga fisi i tij t cilt transmetonin nga Urve se Pejgamberi s. a. v. s. i ka dhn nj dinar q t`i blej nj dele,por ai pr nj dinar i bleu dy dele,pastaj njrn e shiti pr nj dinar,dh te ai shkoi me nj dele dhe me nj dinar. Ai u lut q t ket bereqet n tregti dhe arriti aq sa sikur t blente edhe pluhur, do t fitonte. Sufjani thot:"Hasan b. Umare na e ka sjell kt hadith nga (Shebibi) duke thn se Shebibi e ka dgjuar nga Urve. Un shkova te ai,mirpo Shebibi tha: "Un at nuk e kam dgjuar nga Urve",pastaj tha:"Un kam dgjuar disa njerz nga fisi im se kt e transmetojn nga ai,por e kam dgjuar kur thoshte se e ka dgjuar Pejgamberin s. a. v. s. duke thn: 3643. "Mir sht lidhur pr grivet e kalit deri n Ditn e Gjykimit". Dhe kam par - thot (Shebibi) - n shtpin e tij (t Urves) shtatdhjet kuaj. "91 Sufjani ka deklaruar:"T`i blej dele sikur t jet pr kurban".

349

3644. Na ka treguar Museddedi,ktij Jahjai, ky transmeton nga Ubejdullahu,i cili ka deklaruar se e ka lajmruar Nafiu nga Ibn Umeri r. a. se Pejgamberi s. a. v. s ka thn: "Grivet e kuajve (pr t zotin) kan vler deri n Ditn e Gjykimit".

350

3645. Na ka treguar Kajs b. Hafsi,ktij Halid b. Harthi,ktij Shu`beja, ky transmeton nga Ebu et-Tajjahu, i cili ka deklaruar se ka dgjuar Enesin, duke transmetuar nga Pejgamberi s. a. v. s. , i cili ka thn: "Kuajt ( pr luft) n grivet e tyre (pr t zotin) kan t mira. "92

351

3646. Na ka treguar Abdullah b. Mesleme, i cili transmeton nga Maliku,ky nga Zejd b. Esleme,ky nga Ebu Salih es-Semani,ky nga Ebu Hurejreja r. a. se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn: "Kuajt mund t ruhen pr tri qllime: dikujt i sjellin dhurata,pr dik jan mbrojtje,pr dik mund t jen gjynah. Pr sa i prket rastit kur sht pr dhurat, ather njeriu e ruan pr hir t rrugs s All-llahut dhe e kullot n livadhin ose n kopshtin e vet. ka do q t kullot,nse sht i lidhur me litar,n livadh ose n kpsht,njeriu pr at ka dhurata. Nse ai e kput litarin dhe tejkalon nj ose dy hapa,atij pr kt i llogariten vepra t mira t veanta. Nse ndodhet prreth lumit dhe pin uj,atij edhe kjo i llogaritet vepr e mir. Njeriu i cili e ruan pr pun,mbrojtje dhe modesti,dhe nuk ka harruar detyrat ndaj Allllahut q i ka n qaf dhe n shpin (zeqatin),ai sht mbrojtje (nga fukarallku). Njeriu q e ruan pr fam,dyftyrsi dhe pr armiqsi kundr muslimanit - kalin e ka vetm pr gjynah. " Pastaj Pejgamberin s. a. v. s e pyetn pr gomarin dhe u prgjigj: "Pr at nuk m sht shpallur dika n veanti, n prjashtim t ksaj n prgjithsi,t vetmit ajet:"Ai i cili punon mir sa grima - do ta sheh at, Por edhe kush bn keq sa grima - do ta shoh. "93

352

3647. Na ka treguar Ali b. Abdullahu,ktij Sufjani,ktij Ejjubi, ky transmeton nga Muhammedi,i cili ka dgjuar Enes b. Malikun r. a. duke thn: "Pejgamberi s. a. v. s. n mngjes hert hyri n Hajber. Ata kishin dal me lopata. Kur e pan,than:Ky sht Muhammedi dhe ushtria! Pastaj duke shpejtuar hyn n fortifikat,kurse Pejgamberi s. a. v. s. i oi duart dhe tha:"All-llahu ekber!Ra Hajberi!Kur arritm n vendin e nj populli,e keqja do t`i arrij bashk me agimin popullit q i sht trhequr vrejtja!" 94

353

3648. M ka treguar Ibrahim b. Mundhiri,ktij Ibn Ebu el-Fudejk, ky transmeton nga Ibn Ebu Zi`ba,ky nga El-Makburi,ky nga Ebu Hurejreja r. a. i cili ka deklaruar se ka thn: "O i Drguar i All-llahut,un prej teje kam dgjuar mjaft hadithe,por i harroj. " "Shtroje gunn tnde" - tha ai. Un e shtrova. Ai me dorn e vet grabiti dika dhe e gjuajti n gun,pastaj tha:"Mbshtille me gjith ka ka!" Un e mbshtolla. Pastaj m nuk harrova asnj hadith. "95

P E J G A M B E R T

FUSNOTAT

1. Buhariu zakonisht n fillim t kaptinave komenton disa fjal t ajeteve, t cilat bjn fjal pr kaptinn gjegjse. Andaj, edhe n kt kaptin ,pr Ademin a. s. ka prfshir disa fjal, t cilat i prmbajn ajetet dhe i dedikohen krijimit t njeriut t par. N kt rast ai shpjegon fjaln salsal ,e cila gjendet n ajetin:"Ai e ka krijuar njeriun nga balta e thar sikur vorbn. "(Err-Rrahman,14).

2. Fjala salsal mund t ket edhe kuptimin i/e qelbur, kurse rrnja e fjals sht sal-le, prandej konsonantet sad dhe lam jan t dyfyshuara dhe kshtu prfitohet fjala salsal. N kuptimin e konstrukcionit gjuhsor kjo fjal sht e ngjashme me fjalt sarre sarsare dhe kebbe - kebkebe.

3. Fjalt fe merret bihi i dedikohen bashkshortes s Ademit a. s. ,hazreti Havs dhe prmenden n ajetin:"Ai sht i cili ju krijoi vetm prej nj frymori e prej atij krijoi shokun e tij (iftin) q pran tij t gjej qetsi. Dhe kur ai e prvetsoi (pas aktit seksual) ajo mbeti me barr t leht dhe e barti,por kur iu b e rnd ata dy iu drejtuan Allllahut,Zotit t tyre,"T na kishe dhn nj pasardhs t mir,me siguri do t jemi mirnjohs!" (El-A`raf,189)

4. Ky term ka t bj me refuzimin e Iblisit q t`i bj sexhde Ademit a. s. dhe prmendet n ajetin:"`t pengoi ty q nuk u prule kur t urdhrova? tha Ai. "Un jam m i mir se ai. Mua m krijove nga zjarri e at nga balta". (El-A`raf,12)

5. Ajeti n trsi thot: "Dhe kur u tha Zoti yt melekve:"Un n tok po caktoj nj mkmbs"!Ata i than:"A po bn aty dik q do t bej turbullira e gjakderdhje,kurse ne Ty t madhrojm e t lavdrojm dhe t lartsojm?" "Un di - tha Ai - at ka ju nuk e dini. " (El-Bekare,30). Besim Korkuti fjaln halife e ka prkthyer "zastupnik" q n shqipen do t thot "prfaqsues","zvends". Ndrkaq Ajniu ka mendimin se kjo fjal n kt ajet ka kuptimin:popull i cili ndrrohet. Sipas ksaj ajeti ka kt kuptim:Un n tok do t caktoj nj popull i cili do t ndrrohet dhe do t trashgohet npr shekuj dhe gjenerata. Shumica e komentatorve mendojn se kjo nuk i dedikohet vetm Ademit a. s. , sepse n kt rast prgjigjja e melekve do t ishte e palogjikshme:"A po cakton aty dik q do t bj turbullira e gjakderdhje. . . ?" duke pasur parasysh se Ademi a. s. nuk veproi kshtu.

6. Ajeti n trsi thot:"Nuk ka njeri,i cili nuk ka mbrojts". (Et-Tarik,4).

7. Kjo fjal gjendet n ajetin:"E kemi krijuar njeriun q t prpiqet. " (El-Beled,4).

8. Fjala rishen prmendet n ajetin:"O djem t Ademit!Ju kemi dhn rrobe q t mbuloni vendet tuaja t turpshme edhe veshje pr zbukurim,mirpo rrobet e devotshmris jan m t mirat. Ato jan disa argumente t All-llahut q ndoshta t mbledhni mend. "(ElA`raf,26).

9. Fjala ma tumnun gjendet n ajetin:"A e keni par farn q e hidhni?A e krijoni ju at apo e krijojm ne?"(El-Vakia,58-59).

10. Ky sht komentimi i Muxhahidit pr ajetin e tet t sures Et-Tarik.

11. Mendohet n ajetin:"Dhe prej do sendi kemi krijuar nga nj ift,ndoshta do t mendoni. "(Edh-Dharijat,49).

12. Ekstraktet e prmendura gjenden n ajetet q vijojn:Ne e kemi krijuar njeriun n formn m t bukur. Pastaj e shtym n fund t fundit,Prve atyre,t cilt besojn dhe bjn vepra t mira. Ata i pret shprblimi i vazhdueshm. " (Et-Tin,4-6).

13. Fjala husr prmendet n suren el-Asr:"Pasha kohn!Njeriu me siguri sht n humbje, Prve atyre,t cilt besojn dhe bjn vepra t mira dhe q porosisin pr drejtsi dhe i rekomandojn njri-tjetrit durim. "(El-Asr,1-3).

14. Fjala lazib prmendet n ajetin:"Pyeti ata,a sht m rnd t`i krijosh ata apo at q e kemi krijuar ne?Ata i krijuam nga nj balt ngjitse. " (Es-Saffat,11).

15. Fjala nunshiekum ndodhet n ajetin:"Q t`ju ndrrojm pamjen dhe t`ju krijojm ashtu si nuk dini. "(El-Vaki`,61).

16. Fjala nusebbihu bi hamdike prmendet n ajetin, t cilin e prmendm n fillim t kapitullit.

17. Ebul-Alij, ajetin:"Dhe Ademi mori parasysh disa fjal t Zotit t vet,andaj ia fali. Ai me t vrtet pranon pendimin,sht mshirplot. "(El-Bekare,37) e shpjegon me ajetin:"O Zoti yn - than ata - bm mkat ndaj vetes,dhe nse Ti nuk na fal dhe nuk na mshiron,ne me siguri do t jemi t humbur. "(El-A`raf,23).

18. Fjala fe ezel-lehuma sht marr nga ajeti:"Por djalli i mashtroi n kt pun dhe i nxori prej aty ku ishin,dhe ne u tham:"Hupnu s kndejmi si armiq t njri-tjetrit dhe do t vendoseni e t jetoni n tok deri n afatin e caktuar!" (El-Bekare,36).

19. Fjalt jetesen-neh,asin dhe mesnun kan nj kuptim. Dy t parat i dedikohen Ademit a. s. dhe n kt rast prmenden si shpjegim pr t tretn e cila gjendet n ajetin:"Ne kemi krijuar njeriun nga balta e argjilit t formsuar. " (El-Hixhr,26).

20. Fjala jahsifani dhe sevatuhuma prmenden n ajetin:"Dhe me tradhti e mashtroi. Dhe kur ata e shijuan pemn,filloi t`u zbulohen vendet e turpshme t tyre,ndaj ata filluan t mbulohen me gjethe t Xhennetit. Dhe Zoti i tyre ata i thirri: A nuk ua kam ndaluar at pem?Madje ju pata thn: Ju t dy armik t vrtet e t hapur e keni djallin. "(ElA`raf,22).

21. Fjala metaun ila hin gjendet n ajetin:"Humbni! u tha Ai,do t jeni armik i njritjetrit. Do t vendoseni n tok dhe t knaqeni pr nj koh. "(El-A`raf,24).

22. Fjala kabiluhu prmendet n ajetin:"O bijt e Ademit!T mos u mashtroj assesi djalli si i nxorri nga Xhenneti prindrit tuaj,duke ua zhveshur atyre rrobet q t`u shihen vendet e turpshme!Ai ju sheh,Ai sht edhe pararoj e tij,prej nga ju nuk i shihni ata. Ne i kemi br djajt miq t atyre q nuk besojn. "(El-A`raf,27).

23. Sipas ktij hadithi,lartsia e njerzve sht zvogluar deri n kohn kur erdh Muhammedi a. s. ,ndrkaq xhennetlinjt do t ken lartsin e Ademit a. s. ,t ciln e ka patur kur u krijua n Xhennet. Prshndetja e xhennetlinjve do t jet selami.

24. N lidhje me qndrimin se "sikur t mos ishin Beni Israelitt,mishi nuk do t prishej" Katadeja ka thn: "Manat dhe thllzat,Beni Israelitve u binin nga qielli sikur flutura bore,prej agimi deri n mbrmje. Ata prpiqeshin q t marrin sa ju duhej pr at dit,n prjashtim t dits s xhuma kur rezervonin edhe pr t shtunn. Mirpo, kur tejkalonin kt, kjo shkaktonte prishjen e ushqimit tjetr. Qndrimi:"T mos kishte qen Hava,gruaja nuk do ta kishte mashtruar burrin asnjher",domethn se Hava e thirri Ademin a. s. t haj nga pema e ndaluar e Xhennetit. Pra,mashtrimi i saj ka t bj me mashtrimin e shejtanit, duke pasur parasysh se ajo sht nna e t gjitha grave,kjo cilsi trashgohet edhe te grat tjera. Ndrkaq, ky mashtrim nuk ka t bj me tradhtin bashkshortore, por ka t bj me prkushtimet shpirtrore dhe morale.

25. Fjala istevsu ka disa kuptime,kurse kuptimi primar sht: t pranosh porosin. Sipas ksaj fjala ka kt kuptim:"Pranone porosin time pr shtjen e grave dhe veproni sipas ksaj porosie. Duroni dhe jini t but ndaj tyre. " Prsa i prket shtjes s krijimit t Havs nga kurrizi i Ademit a. s. thuhet :"Pasiq Allllahu xh. sh. e vendosi Ademin a. s. n Xhennet,pas nj kohe u gjet i vetmuar,pr ka iu ankua All-llahut xh. sh. ,m pastaj e mori gjumi dhe ndrroi gruan. Kur u zgjua e pa pran vetes. Kur e pyeti se kush sht ajo?Ajo u prgjigj:"All-llahu m krijoi q ti t qetsohesh me mua dhe un t qetsohem me ty".

26. Ky hadith sht prmendur n kapitullin pr Ademin a. s. pr shkak t pjess:". . . deri sa ishe n kurrizin e Ademit . . . " q aludon n ajetin:"Dhe kur Zoti yt nga kryqet e Ademit nxori pasardhsit e tyre dhe krkoi prej tyre t dshmojn kundr vetvetes:"A nuk jam un Zoti juaj?" "Po si jo, than ata,ne dshmojm,q t mos thuani n Ditn e Kijametit:-Ne kemi qen indiferent ndaj ksaj. "(El-A`raf,172).

27. Buhariu hadithin e prmend me qllim q t tregoj rastin e dy bijve t Ademit a. s. pr t cilt Kur`ani flet n suren El-Maide, ajetet 27-31. N lidhje me shtjen e bijve t Ademit a. s. Kabilin dhe Habilin transmetohet edhe kjo: Ademi a. s. ka martuar secilin djal me vajzn q nuk ka lindur bashk me tjetrin. Motra e Kabilit ishte m e bukur nga motra e Habilit,andaj Kabili deshti t martohet me motrn e vet,mirpo Ademi a. s. ia ndaloi kt. Kabili ishte kmbnguls. Ather Ademi a. s. i urdhroi q t presin nga nj kurban. Kabili solli nj barr grur sepse ishte bujk,ndrkaq Habili ishte blegtor dhe solli nj ka t madh. Zjarri e glltiti kurbanin e Habilit por nuk e glltiti kurbanin e Kabilit. Kjo ishte shkak pr armiqsin n mes t dyve.

28. Duke prmendur kaptinn mbi shpirtrat pas kaptins mbi Ademin a. s. ,Buhariu dshiron t vr n dije lidhshmrin n mes shpirtit dhe trupit t njeriut. N kt kaptin prmend vetm nj hadith,por me sened jo t plot. Kt hadith Muslimi n Sahihun e tij e transmeton me zinxhirin e plot t transmetuesve. N hadith, n mes tjerash, thuhet:"Shpirtrat jan krijuar bashkrisht,pastaj jan shprndar npr trupat e tyre,ai i cili ka gjetur iftin e vet,sht knaqur me t,kush nuk e ka gjetur,sht larguar,"

29. Prkthimi i ktij ajeti n trsi sht:"Edhe Nuhin ia drguam popullit t vet. Un jam q t'ju trheq vrejtjen haptazi. "(Hud:25).

Ibn Haxheri pr Nuhin a. s. thot:"Nuhi sht bir i Lemkas,nip i Muteshelehut,strnip i Hanuthit,pr t cilin thuhet se ka qen Idrisi a. s. "Ibn Haxheri thot se Nuhi a. s. ka lindur n vitin 126 pas lindjes s Ademit a. s. dhe se Shpallja i ka ardhur kur ka pasur 350 vjet por ka edhe mendime tjera. M pastaj thot se Nuhi a. s. pas vrshimit (tufanit) ka jetuar edhe 350 vjet. Madje transmetohet se ai pas dhe para pejgamberllkut dhe pas vrshimit ka jetuar gjithsejt 950 vjet. Ibn Hibbani thot se nj hadith, i cili sht autentik, e transmeton Ebu Umame se nj njeri ka thn:"O Pejgamber i All-llahut,,a ka qen Ademi pejgamber?" "Po" u prgjigj ai. "Sa koh ka pasur n mes tij dhe Nuhit?" ka pyetur ky,ai u prgjigj:"Dhjet shekuj"(Ibn Haxher el-Askalani,Fethul-Bari, VI:372).

30. Fjala badiur-re'ji gjendet n ajetin:"Dhe paria e popullit t tij,ata t cilt kan mohuar,than:Me sa shohim ne,ti je njeri sikurse edhe ne,por shohim se t pasojn pa kurrfar mendimi vetm ata q s'jan kurrkushi ndr ne; ne nuk shohim se je di m i mir se ne,aq m tepr mendojm se je gnjeshtar. " (Hud:27).

31. Fjala Ikli'i gjendet n ajetin:"Oj tok! i tha,thithe ujin tnd,e ti o qiell ndal! Dhe uji u trhoq edhe urdhri u zbatua,ndrsa anija u ndal n malin el-Xhudijj,dhe u tha:Qoft larg populli mizor!"(Hud:44).

32. Fjala ve faret-tenuru gjendet n ajetin:"Dhe kur u shpall urdhri yn dhe vrshoi uji nga siprfaqja e toks,Ne i tham:Ngarko n anije nga nj ift t secilit lloj t gjallesave dhe familjen tnde - prve atyre pr t cilt sht br fjal - edhe besimtart!Po pak ka pasur me t,t cilt besuan. "(Hud:40).

33. Fjala el-Xhudijj gjendet n ajetin t cilin e prmendm n fusnotn 31.

34. Fjala de'bun gjendet n ajetin:"Sikur rasti me popullin e Nuhit,me Adin dhe Themudin edhe me ata pas tyre. Porse All-llahu nuk ua dshiron t keqen njerzve. "(ElMu'minu:31).

35. Duke pasur parasysh se sureja Nuh ka t bj me Nuhin a. s. dhe me popullin e tij,Buhariu n fillim t titullit t kaptins ka filluar me ajetin e par t ksaj sureje,pastaj prmend pjesn tjetr t sures e cila n prkthim don t thot:"Ne e kemi drguar Nuhin te populli i vet:"Trhiqja vrejtjen popullit tnd para se t'i arrij dnimi i dhembshm"!O

populli im! - u tha ai - Un ju trheq vrejtjen haptazi, Adhurone All-llahun,edhe friksoheni prej Atij,edhe m dgjoni mua! Do t`ua fal mkatet dhe do t`iu lr n jet deri n momentin e caktuar,por kur t vij momenti i caktuar i All-llahut,ta dini se nuk ka vonim. O Zoti im,tha,un kam thirrur popullin tim nat e dit,por thirrja ime edhe m tepr i largonte. Dhe sa her q i kam thirrur pr t`i falur Ti,fusnin gishtat n vesh dhe mbuloheshin me teshat e tyre;ishin tepr kmbnguls dhe mendjemdhenj t fort. Pastaj un i kam thirrur haptazi,E pastaj u kam shpallur haptazi,edhe fshehurazi. U kam thn:"Krkoni falje nga Zoti juaj sepse Ai,vrtet,fal shum. Ai do t`ju drgoj shi t mjaftueshm. Dhe ua shton pasurin e djemt,dhe do t`ju bj kopshte edhe lumej. `sht me ju q nuk shpresoni n fuqin e All-llahut?Kurse Ai ju krijon shkall-shkall. A nuk shihni si i ka krijuar All-llahu shtat qiej n kate, dhe ka ka n ta. Hns i ka dhn drit,kurse diellin e ka br dritdhns. All-llahu ju krijon nga dheu sikur bimt,Pastaj n t ju kthen dhe pa dyshim do t`ju nxjerr prsri. All-llahu ua ka br tokn t rrafsht,Q t ecni npr t,rrugve t gjera. Nuhi tha: Zoti im,ata nuk m dgjojn dhe pasojn at,pasuria dhe fmijt e t cilvet vetm ua rrisin shkatrrimin dhe thurrin kurtha t mdha,Dhe thon:"Kurrsesi mos i lini zotrat tuaj,dhe assesi mos e lini Vedan as Suvazan;Jeguthin dhe Jukn e as Nesrn!"Dhe humbn shum. Prandaj Ti mizorve mos u jep tjetr send prve humbjes. Dhe ata, pr shkak t gabimeve t veta,u prmbytn dhe u hudhn n zjarr,dhe pr ata nuk do t ket,prve All-llahut,asnj ndihmtar. Dhe Nuhi tha:"Zoti im,mos le n tok asnj banor nga mosbesimtart,Sepse nse i l,ata,robrit Tuaj do t`i shpiejn n humbje dhe do t lindin vetm mkatar dhe mosbesimtar! Zoti im,m fal mua dhe prindrit e mi,edhe kush ka hyr n shtpin time si besimtar,edhe besimtart e besimtaret;ndrsa mosbesimtarve shtojau vetm shkatrrimin!" (Nuh,1-28).

36. Autori aludon n ajetet q vijojn:"Lexoju atyre historin pr Nuhin!Kur iu drejtua popullit t vet:O populli im,nse u sht mbrzitur qndrimi im n mesin tuaj dhe vrejtjet e mia me argumente t All-llahut - e un jam mbshtetur n All-llahun ather,bashk me zotrinjt tuaj vendosni dhe mos fshihni asgj,dhe ekzekutone at kundr meje,mos pritni!Por nse ktheni shpinn,ani,un prej jush nuk krkoj kurrfar shprblimi,mua do t m shprblej All-llahu. Un jam i urdhruar t jem musliman. "(Junus,71-72).

37. N hadithet mbi Dexhxhallin thuhet se ai do t pretendoj t jet zot andaj Pejgamberi a. s. ktu thekson se ai do t jet qorr,ndrkaq All-llahu xh. sh. sht i pastr dhe pa t meta,kurse qorrsia e Dexhxhallit do t jet shenj se ai nuk sht zot. Ky hadith prmendet n kapitullin pr Nuhin a. s. , sepse n te flitet pr vrejtjet e Nuhit q ia bnte popullit t tij nga rreziku i Dexhxhallit.

38. N kt hadith shpjegohet nj pjes e ajetit 143 t sures el-Bekare,ku thuhet:"Dhe ashtu ju kemi br nj bashksi t drejt q t jeni dshmitar kundr njerzve,dhe Profeti do t jet dshmitar kundr jush. . . . "(El-Bekare,143).

39. Muhammedit a. s. n Ditn e Kijametit do t`i takoj nderi m i lart q t merret me t gjith njerzit kur ata do t jen m ngusht;q sa m par t gjykohen. Prparsia e tij sht n kuptim t nderit,grads dhe gjendjes,ndrkaq pr sa i prket pejgamberllkut, t gjith pejgambert jan t barabart.

40. Rreth shprehjes:"Zoti im sht i zemruar",Nevaviu thot:"Zemrimi i All-llahut xh. sh. do t shihet n Ditn e Kijametit kur Ai do t dnoj gjynahqart dhe frika e cila do t mbretroj. Ndodhi t tilla asnjher nuk kan ndodhur e as q do t ndodhin. Nuk ka dyshim se di e till nuk ka ndodhur e as q do t ndodh ndonjher. " (Umdetul-Kari, XV faq. 221).

41. Ktu aludohet n ajetin:"Ju pasardhs q u kemi bartur me Nuhin. Ai prnjmend ishte njeri mirnjohs. "(El-Isra`,3).

42. Ky hadith sht m i gjat, si shihet nga tranmsetime tjera. Nuhi a. s. njerzit do t`i udhzoj te Ibrahimi a. s. ,ai te Musai a. s. , i cili do t`i udhzoj te Isai a. s. ; ky do t`i udhzoj te Muhammedi a. s. Prndryshe,n kt hadith bhet fjal pr shefa`atin e veant n krahasim me shefa`atet q do t jepen n Botn tjetr.

43. Fjalt fe hel min muddekir gjenden n ajetin:"Dhe kt e lam si msim,por a ka kush merr msim?"(El-Kamer,15). Ky ajet bn pjes n grupin e ajeteve ku flitet pr Nuhin a. s. dhe shkatrrimin e popullit t tij,prandej prmendet n kt kaptin. Fjala muddekir sht participi aktiv i llojit t tet t foljes dekere dhe do t duhej t lexohet mudtekir. Kshtu lexohet n disa kiraete t rralla,por sipas rregullave t gramatiks arabe ajo kalon n formn muddekir dhe kshtu lexohet n shtat leximet q jan mutevatir.

44. Ky ajet sht marr nga sureja Es-Saffat, ajetet 122-132. N lidhje me Iljasin a. s. transmetohet nga Vehbi se pas vdekjes s Hazekijelit te Beni Israelitt kan ndodhur gjra t rndsishme. Kan harruar detyrat ndaj All-llahut xh. sh. ,ndrtuan idhujt dhe filluan t`i adhurojn. Ather All-llahu xh. sh. ua drgoi Iljasin a. s. pejgamber. Ktij i besoi vetm nj mbret i Beni Israelitve kurse t tjert adhuronin idhullin q e quanin Ba`l. Ibn Is`haku tregon se ka dgjuar nga disa ulema se ky Ba`li ka qen nj grua q ata e adhuronin. Vetm nj mbret e dgjonte Iljasin,por dikur m von edhe ai ktheu dhe u bashkangjit me t tjert dhe me mbretrit e kohs s vet andaj edhe ky filloi t adhuroj idhujt. Ather Iljasi a. s e luti All-llahun xh. sh. dhe prgjigjja ishte q Ai ua ndali shiun. Pastaj iu tha q t lypin shiun nga idhujt e tyre,kur ajo nuk iu shkoi pr dore kuptuan se jan n lajthitje. M n fund Iljasi e luti All-llahun xh. sh. q t`ia merr shpirtin. Idhulli q prmendm gjendej n qytetin Balebek n Sham. Ishte i ndrtuar prej ari,i lart njzet arshin dhe ka pasur katr fytyra dhe katrqind rojtar,t cilt njerzin e onin n lajthitje dhe t adhurojn at idhull.

45. Buhariu ktu shprehet n formn pasive (prmendet -thuhet se)q n terminologjin e hadithit sht shenj e dobsis s transmetimit. Deklaratn e Ibn Mes`udit "Iljasi sht Idrisi,kurse Jakubi sht Israili "e ka evidentuar Abd b. Humejdi dhe Ibn Ebi Hatimi,ndrkaq derklaratn e Ibn Abbasit e ka regjistruar Xheriri n tefsirin e vet. Mirpo,dihet se shumica jan t mendimit se Iljasi ka qen pejgamber i drguar te Beni Israilitt dhe se Idrisi ka qen gjyshi i babait t Nuhit a. s. ,pra nj koh t gjat para kohs s Beni Israelitve.

46. Sureja Merjem,57.

47. Buhariu n kt hadith prmend dy senede, transmetuesit e t cilve prputhen te Zuhriu,andaj pasi prmend emrin e tij e mbyll senedin me shenjn HA q don t thot se kalon n sened tjetr. Pastaj prmend senedin tjetr dhe vazhdon me tekstin e hadithit.

48. Buhariu n kt kapitull ka prmendur hadithin pr Mi`raxhin sepse n t prmendet takimi i Muhammedit a. s. me Idrisin a. s. me rastin e Mi`raxhit. Ndrkaq, n disa transmetime tjera prmendet se Idrisi ka qen n katin e katrt t qiellit.

Ibn Hibbani thot se transmetimi i Ebu Dherrit r. a. sht i besueshm (autentik) n t cilin prmendet se Idrisi a. s. ka qen pejgamber (nebijj dhe resul) dhe se ka qen i pari q ka shkruar me laps. Ibn Is`haku thot se Idrisi a. s. ka qen i pari, i cili ka br shum sende e n mes tjerash ka qen i pari i cili ka qepur tesha.

49. Prkthimi i ajetit n trsi sht:"Edhe Adit - vllaun e tyre Hudin;O populli im, u tha, adhurone All-llahun,ju nuk keni tjetr zot prve Atij,ju vetm po kurdisni trillime!"(Hud,50). Hudi sht njri nga pasardhsit e t birit t Nuhit a. s. Samit. Qe i drguar te populli Ad, t cilin e prbnin trembdhjet fise. Vendi i tyre gjendet n jug t Gadishullit Arabik. Toka e tyre ishte shum e bereqetshme,mirpo pas ndshkimit t All-llahut xh. sh. u shndrrua n shkrettir. Era e fort e cila zgjati shtat dit e shtat net shkatrroi gjithka n prjashtim t Hudit a. s. dhe atyre q i besuan atij. Muxhahidi thot se ka pasur mbi katr mij.

50. Buhariu,ktu aludon n ajetet q vijojn:"Dhe prkujtoje vllaun e Adit (Hudin)kur popullit t vet ia trhoqi vrejtjen n Ahkaf,por ka pasur edhe para tij edhe pas tij pejgamber. Mos adhuroni tjetr vese All-llahun,un i friksohem dnimit tuaj n ditn e madhe!Ata i than:"A ke ardhur t na shmangsh prej zotrave ton?Na e sill at q na e premton,nse je i sinqert". "Vetm All-llahu e di at,u tha ai,kurse un kumtoj at me ka jam drguar,por un e shoh se ju jeni popull i zhytur n injoranc". Dhe kur e pan at (mjegulln)n horizont q lvizte kah luginat e tyre,thirrn:"Kjo re na sjell shi"!Jo,kjo sht ajo q e krkonit shpejt!Nj er me vuajtje t dhimbshme, q zhduk do send,me vullnetin e Zotit t vet. Dhe kur i gdhini drita nuk kishte mbetur gj,vese banesat e tyre. Ashtu ne e shprblejm popullin mizor. "(El-Ahkaf,21-25).

51. Transmetimin e Atait,Buhariu e ka prmendur n librin e Krijimit n kapitullin:" Rreth asaj se ka transmetohet mbi Fjalt e t Lartmadhrishmit:"Dhe Ai e drgon mjegulln si lajmrim t gzuar". Ndrkaq hadithi n fjal thot:"Atai thot se Aisheja r. a. ka thn:"Pejgamberi s. a. v. s e kishte tradit q kur e shihte mjegulln n qiell,t ec para e mbrapa,hynte dhe dilte,ndrronte n fytyr,dhe kur binte shiu,ai qetsohej. Aisheja e njohtoi me kt e ai tha:"Nuk e di. friksohem t mos jet sikur nj popull i cili ka thn:"Dhe kur e pan at (mjegulln)n horizont q lvizte kah luginat e tyre. . . "(ElAhkaf,24). Transmetimin e Sulejmanit,Buhariu e ka regjistruar n tefsirin e sures El-Ahkaf se Aisheja r. a. ka thn:"Nuk e kam par Pejgamberin a. s. t qesh aq shum sa q t`ia shoh lnjerthin,por ai vetm buzqeshte. Kur e shihte mjegulln ose ern,ajo hetohej n

fytyrn e tij",andaj ajo i ka thn:"O i Drguar i All-llahut,kur e shohin njerzit mjegulln,gzohen sepse shpresojn mos po bie shi. T shoh ty,kur sheh mjegulln n fytyr je i padisponuar"?Ai u prgjegj:"Aishe, ka m garanton se n te nuk sht dnimi?Nj popull sht dnuar me er. Ai popull ka par dnimin. "Prsri kan thn:"Kjo mjegull na sjell shi".

52. Buhariu ktu ka prmendur tre ajetet e sures El-Hakka (6-8),ku flitet pr dnimin e popullit Ad. Fjalt n kllapa jan shpjegime t Buhariut rreth ajeteve n fjal.

53. Shiko shpjegimin e hadithit n librin II n kapitullin pr duan e shiut.

54. Ky hadith nuk sht regjistruar n numrin rendor t zakonshm sepse Buhariu thot se nuk e ka dgjuar nga Ibn Kethiri,andaj senedi,n shikim t par, ka ndrprerje,por pjesn e par t hadithit ai e transmeton n tefsirin e sures Beraetun ku thot:"Na ka treguar Muhammed b. Kethiri",q don t thot se senedi sht i ngjitur.

55. Prkthimi i plot i ajetit sht:"O Dhulkarnejn,i than ata,Jexhuxht e Mexhuxht bjn turbullira n tok,prandaj a po ngre nj mur ndrmjet nesh dhe atyre,apo don t t shprblejm?"(El-Kehf,94). Dhulkarnejni si duket ka jetuar n kohn e Ibrahimit a. s. . N Kur`an nuk prmendet se a ka qen pejgamber ose jo. Je`xhuxhi dhe Me`xhuxhi jan pasardhs t Jafethit,djalit t Nuhit a. s. . Sipas mendimit t Kadi Ijadit kta emra jan nxjerr nga sintagma: te`exhuxhun-nari d. m. th. ashprsia e zjarrit. Jan quajtur me kt emr pr shkak t numrit t shumt q jan dhe ashprsis s tyre. Thuhet se ata prbhen nga njzet fise,ndrkaq Ibn Abdul-Berr thot:"Ata jan katrdhjet fise. Kan forma dhe madhsi t ndryshme. Secili fis ka sunduesin dhe gjuhn e vet. Disa prej tyre n ecje krcejn,prej tyre ka q sulmojn njri-tjetrin. Disa nuk flasin por vetm blbzojn;disa jan t mbrapsht. Ata jan t fuqishm dhe shum t ashpr,dhe ushqehen kryesisht nga gjuetia". Pra, Je`xhuxht dhe Me`xhuxht prshkruhen n mnyr shum t uditshme. Mirpo,vshtir sht t dim se sa sht i drejt dhe i vrtet prshkrimi i tyre.

56. Buhariu ktu ndrpret citatin shum t gjat pr pendn q e ka ndrtuar Dhulkarnejni,por ka prmendur ajetet t cilat i ka ln,ata jan:"Derisa arrijti n vendin ku perndon dielli,kur ju duk se perndon n nj burim t turbullt dhe aty gjeti nj popull. O Dhulkarnejn,i tham Ne,ose do t`i dnosh ose do t sillesh mir me ata. Ai q bn krim, tha, do ta dnojm,e pastaj do t`i kthehet Zotit t vet,andaj edhe Ai do ta dnoj me dnim t rnd. Kurse ai i cili beson dhe bn vepra t mira - ka shprblimin e mirsis,dhe atij do t`i afrojm lehtsi. Dhe ai prap shkoi. Derisa arrijti atje ku lind dielli,dhe e pa se po lindte te nj popull,t cilit ne nuk i kemi dhn mundsi t mbulohet prej tij (diellit). Dhe ai u soll me ata ashtu si u pat sjell me ata prpara. Dhe ai prap vazhdoi,Derisa arrijti ndrmjet dy pendave,e ndrmjet atyre gjeti nj popull,i cili gati nuk kuptonte asnj fjal. O Dhulkarnejn,i than ata,Jexhuxh e Mexhuxht bjn turbullira n tok,prandaj apo ngre nj mur ndrmjet nesh dhe atyre,apo don t t shprblejm?M mir sht ajo ka m ka dhn Zoti im -tha ai. Por,ju ndihmomni mua sa m tepr,do t bj nj mur ndrmjet jush dhe atyre. "(El-Kehf,86-95).

57. Buhariu ktu shpjegon rrnjn e fjals isteta`a, duke prmendur se sht e llojit istef`ale nga fjala ta`a. Disa gramatikan pretendojn se n konsonanten e mesme t prezentit theksohet me vokalin i (ta`a - jeti`u),ndrkaq ca t tjer pretendojn se ajo ka konsonanten me vokalin u (ta`a - jetu`u).

58. Kt citat t sures El-Kehf (83-99) Buhariu e prmend si hyrje t gjat n kaptinn mbi Je`xhuxh dhe Me`xhuxhin. Fjalt n kllapa jan shpjegimet e tij pr disa shprehje t ajeteve kur`anore,ndrkaq fjalt q jan shkruar me shkronja t mdha jan prkthimi i ajeteve kur`anore.

59. Ky sht ajeti i 96-t i sures El-Enbija,ndrkaq fjala hadeb ,t ciln Katadeja e shpjegon me fjaln "kodrin" gjendet n kt ajet.

60. Buhariu nuk e prmend senedin e ktij hadithi,por senedin e ka regjistruar Ibn Ebu Umeri nga Katadeja,i cili ka deklaruar se nj medineli i ka thn Pejgamberit s. a. v. s. : - E kam par pendn Je`xhuxh dhe Me`xhuxh. - Si e ke par? - pyeti ai. - Sikur ishte me gun me vija-vija,vija t kuqe dhe vija t zeza - u prgjigj ky. - Me t vrtet i paske par - tha Resulull-llahu.

Kt hadith e transmetojn Taberaniu dhe Bezzari.

61. Termidhiu,Ibn Hibbani dhe Hakimi transmetojn nga Ebu Hurejreja r. a. hadithin pr kt pend ku thuhet se ata pr do dit do ta grmojn pendn,dhe kur do t afrohen q ta rrzojn,udhheqsi i tyre do t thot:"Kthehuni,nesr do ta rrzoni". Ndrkaq, Allllahu xh. sh. gjat nats do ta kthej n gjendjen e par,kshtu do t vazhdojn derisa t vij koha kur All-llahu xh. sh. t`i drgoj ata. Ather udhheqsi i tyre do thot:"Nesr,dhasht Zoti,do ta rrzojm". T nesrmen do ta gjejn punn aty ku e kan ln,andaj do t rrzojn dhe do t paraqiten n mesin e njerzve.

62. Buhariu titullin e kaptins e fillon me nj pjes nga ajeti kur`anor, i cili n trsi sht:"Kush sht m i mir n fe se ai, i cili sinqerisht i sht dorzuar All-llahut,duke br edhe vepra t mira,dhe q pason fen e drejt t Ibrahimit,e Ibrahimin All-llahu e konsideroi mik t mir. "(En-Nisa,125).

63. Ktu prmendet vetm fillimi i ajetit,prkthimi i t cilit n trsi sht:"Ibrahimi ka qen,njmend,i prulur ndaj All-llahut,besimtar i vrtet,nuk ka qen prej mosbesimtarve. "(En-Nahl,120).

64. Ktu prmendet fundi i ajetit, prkthimi i t cilit n trsi sht:"E q Ibrahimi u lut pr babn e vet, ajo ishte vetm nga shkaku q i pat premtuar vetm atij,dhe sapo iu b e qart se ai sht armik i All-llahut,hoqi dor prej tij. Ibrahimi me t vrtet ishte shum i prekshm dhe i but. "(Et-Tevbe,114).

65. Vekiu n tefsirin e vet ka regjistruar deklaratn e Ebu Mejseres:"Ervah n abisinishte don t thot: i mshirshm. "Transmetohet edhe nga Ibn Mes`udi se fjala ervah domethn: i mshirshm,por ai thot se nuk rrjedh nga abisinishtja. Ndrkaq Ibn Abbasi thot se fjala ervah ka kuptimin: i bindur,kurse nga Resulull-llahu transmetohet se fjala ervah domethn: i prulur n momentin kur lexohen dua. " N kto ajete shprehet knaqsia e All-llahut xh. sh. me Ibrahimin a. s. e fjala halil domethn:miqsi e sinqert dhe prkushtim i mirfillt. Pretendohet se Ibrahimi a. s. ka lindur n Babilon n kohn kur sundonte Nemrudi. Hishami thot se ndrmjet Nuhit a. s. dhe Ibrahimit a. s. nuk ka pasur pejgamber tjer,

prve Hudit dhe Salihut a. s. , dhe se ndrmjet Ibrahimit a. s. dhe Hudit a. s. ka pasur rreth 630 vjet,kurse ndrmjet Ibrahimit a. s. dhe Nuhit a. s. ka pasur 1143 vjet.

66. Resulull-llahu ktu lexoi pjesn e ajetit:"At dit kur t`i mbshtjellim qiejt sikur q mbshtillet fleta e letrs. Ashtu si u kemi krijuar hern e par do t prsrisim at (krijimin). Ky sht premtimi yn,Ne me t vrtet mund ta bjm kt. "(El-Enbija,104)

67. Resulull-llahu ktu lexoi dy ajete:"Un nuk u kam thn asgj tjetr prpos asaj q m ke urdhruar Ti. Adhurone All-llahun,Zot i im dhe Zot i juaj!Kam qen dshmitar derisa isha n mesin e tyre,e pasi q ma more shpirtin,mbete Ti mbikqyrs i tyre. Dhe Ti je dshmitar i do sendi. Nse i dnon,dnon robrit e tu,e nse ua fal,me t vrtet Ti je i fort e i urt. All-llahu tha,kjo sht dit kur t sinqertve u ndihmon sinqeriteti i tyre. Atyre u takojn xhennete ku po rrjedhin lumenj ku ata do t mbesin prgjithmon e jet;All-llahu sht i knaqur me ata,por edhe ata jan t knaqur me T. Kjo sht fitore e madhe. "(El-Maide,117-119). Disa mendojn se Ibrahimi a. s. do t jet i pari i cili do t vishet, sepse kur e gjuajtn n zjarr ishte i veshur. Disa t tjer thon se do t jet i pari, sepse ai i pari ka bart shallvare.

68. Dashuria dhe mshira e Ibrahimit a. s. e detyruan q t krkoj falje nga All-llahu xh. sh. pr babain e tij Azerin,por ai n at rast iu paraqit n form t hiens s ndytur,andaj ai u shmang nga babai.

69. Imam Ahmedi r. a. n Musnedin e tij prmend se Xhabiri r. a. ka thn:"N muret e Qabes ishin t vizatuara shum fotografi,andaj Pejgamberi s. a. v. s. i urdhroi Umer b. Hattabit r. a. q t'i shkatrroj. Umeri me leck t lagur i fshiu. Pejgamberi a. s. kur hyri n Qabe,n t nuk gjeti asnj fotografi. "

70. Buhariu ktu tregon edhe dy senede tjera t hadithit, t cilt n vendet tjera t Sahihut t tij i ka prmendur bashk me tekstin e hadithit. Senedin e Ebu Usames e ka prmendur pr rrfimin e Jusufit a. s. ,kurse senedin e Mu`temirit e ka prmendur n kaptinn pr Jakubin a. s. N t dy senedet Seidi e transmeton hadithin drejtprdrejt nga Ebu Hurejreja r. a. ,andaj numri i transmetuesve sht m i vogl se sa n senedin e lartprmendur,ku Seidi transmeton nga i ati i tij,e ai nga Ebu Hurejreja r. a.

71. Shkronjat KFR do t jen t shkruara n ball t Dexhxhallit andaj secili besimtar do t njeh prmes atyre shkronjave se ai nuk sht zot. Muhammedi a. s. m shum i prngjante Ibrahimit a. s. andaj ka thn:"Pr sa i prket Ibrahimit,shikoni n shokun tuaj".

72. Fjala kadum sipas disa t dhnave ka teshdidin n shkronjn dal ,sipas disa t tjerve sht pa teshdid. Pjesa drmuese e ulemave mendojn se kjo fjal prcakton disa nga pajisjet pr zdrukthtari (tesk),ne kt hadith e kemi prkthyer me kt kuptim. Prndryshe, disa t tjer mendojn se fjala Kadum sht emr i nj fshati n Sham,q do t thoshte se Ibrahimi a. s. sunetimin e kreu n Kadum.

73. Me Shuajbin pajtohet Abdurrahman b. Is`haku dhe Axhlani se fjala kadum sht pa teshdid. Transmetimin e Abdurrahmanit e ka regjistruar Museddesi n Musnedin e tij,kurse transmetimin e Axhlanit - Imam Ahmedi n Musnedin e tij.

74. Transmetimin e ktij hadithi e ka regjistruar Ebu Ja`la n Musnedin e tij. Pasiq Ibrahimi a. s. e kreu sunetimin,ky rit fetar mbet sunnet edhe pr pasardhsit e tij. Vetm Shafiu mban qndrimin se sunetimi sht vaxhib.

75. Buhariu pr kt hadith ka prmendur dy senede (pr hadithet nr. 31 dhe 32) Pr senedin e par thuhet: Ebu Hurejreja r. a. ka deklaruar se Pejgamberi s. a. v. s. ka thn:"Ibrahimi ka mashtruar vetm tri her". N senedin tjetr thuhet: - Ebu Hurejreja r. a. ka thn:"Ibrahimi a. s. ka mashtruar tri her", pastaj i prmend t tri rastet. N shikim t par, senedi i dyt (32)sht thnie e Ebu Hurejres r. a. sepse kt nuk ia prshkruan Pejgamberit a. s. Mirpo dihet se sht thnie e Pejgamberit a. s. Kt e vrteton transmetimi q e regjistron Nesaiu dhe Bezzari,kurse Buhariu kt hadith e ka regjistruar n librin pr shitblerje, libri V, duke prmendur se e ka thn Pejgamberi a. s. . Muhammed b. Sirini shpeshher prmend hadithet n emr t sahabeve prej t cilve i ka dgjuar, duke mos prmendur Resulull-llahun a. s. ,kshtu ndodh edhe me kt rast,andaj n senedin e dyt nuk prmendet Resulull-llahu a. s.

76. Q t kuptojm m mir deklaratn e Ibrahimit a. s. , do t prmendim disa ajete t cilat flasin pr rastin konkret:"I drejtimit t tij ishte edhe Ibrahimi, Kur i erdh Zotit t vet me zemr t shndosh. Kur i tha babs s vet dhe popullit t vet:ka adhuroni? A,n vend t All-llahut,doni zotra t rrejshm? E `mendoni pr Zotin e prbotshm? U lshoi nj shikim yjve Dhe tha:"Un jam i smur"! Dhe ata u larguan duke ikur, kurse ai iu qas fshehtazi zotrave t tyre dhe tha:A nuk po hani ju? `sht me ju q nuk po flisni? Dhe, kalimthi,iu qas me nj t rrn me t djathtn. "(Es-Saffat,83-93).

77. "A ti e bre kt me zotrat ton,o Ibrahim" e pyetn. "At e ka br ky,m i madhi i tyre,pyetni ata nse flasin", u tha ai (Ibrahimi). (El-Enbija,62-63).

78. N hadith prmendet se Ibrahimi a. s. ka mashtruar vetm tri her,por pr t tri rastet n pyetje jan aluzionet,e jo mashtrime t vrteta. Kshtu pretendimi: Un jam i smur,domethn:do smurem. Tjetra:Kt e ka br ky m i madhi prej tyre,domethn:Nse ata mund t flasin,ather at e ka br m i madhi prej tyre. Kur me Sarn tha se sht motra e tij,ka menduar n motrn nga feja. Thuhet se Ibrahimi a. s. nj koh t gjat ka banuar n Sham. Kur mbretroi thatsia e madhe, ai bashk me Sarn shkuan n Egjipt, ku sundonte faraoni i par. Ktu Ibrahimit i ndodhi rasti q prmendm. Ai tha se Sarn e ka motr,sepse ky mizor kishte tradit q t sulmoj grat e huaja. Kur u orvat ta sulmoj,Sara lexoi kt dua:"O All-llahu im,nse un me t vrtet besoj n Ty dhe n pejgamberin Tnd,trupin tim e ruaj vetm pr burrin tim,ather mos i mundso ktij pabesimtari". Ebu Hurejreja r. a. arabt i ka quajtur bijt e ujit t qiellit sepse ata jetojn nga shiu dhe uji i shiut q mblidhet npr lugina;at uj ua jepnin edhe kafshve t tyre. Disa pretendojn se ktu fjala sht pr ujin e Zemzemit,i cili buroi pr hir t Haxheres,me t ciln pastaj jetuan arabt, t cilt ajo i konsideroi si fmij t saj.

79. Imam Ahmedi dhe Ibn Maxhxhe transmetojn nga Aisheja r. a. kt hadith:"Kur e gjuajtn Ibrahimin a. s. n zjarr,t gjitha kafsht e toks e fikshin prve zhapinit i cili ndihmonte t marr flak zjarri,andaj Pejgamberi a. s. kishte urdhruar q ta vrasim at".

80. Pejgamberi a. s. ajetin:"Do t jen t sigurt ata,t cilt besojn dhe besimin e tyre nuk e veshin me zullum,edhe ata jan t prudhur"(El-En`am,82),e ka shpjeguar me ajetin:"Kur Llukmani i tha birit t vet duke e kshilluar:Biri im! mos i bn shok Allllahut!Politeizmi sht,me t vrtet zullum i madh. "(Llukman,13).

Buhariu hadithin e lartprmendur e ka regjistruar n kaptinn mbi Ibrahimin a. s. , edhe pse n t nuk prmendet Ibrahimi a. s. Mirpo,shprehja:"Do t jen t sigurt ata,t cilt besojn dhe besimin e tyre nuk e veshin me zullum",n fakt sht fjalimi i Ibrahimit a. s. , t cilin ia drejtoi popullit t vet,duke zhvilluar dialog me ata,e q m s miri shihet nga ajetet q vijojn:"Dhe populli i tij e kundrshtoi. Ai tha: A do t polemizoni me mua pr All-llahun,e mua Ai m udhzoi? Un nuk u friksohem atyre q ju u bni shok,me prjashtim nse Zoti im dshiron dika. Zoti im ngrthen do send me dijeni t vet. A nuk mblidhni mendjen?"Po si t`ju friksohem atyre q ia bni ju shok,kur ju nuk friksoheni q i bni shok All-llahut; dika pr t ciln nuk ju ka dhn kurrfar argumenti pr t?N`e dishi cila nga kto dy grupe sht m e denj pr t qen e sigurt?Do t jen t sigurt ata,t cilt besojn dhe besimin e tyre nuk e veshin me zullum,edhe ata jan t prudhur. "(El-En`am:82-82).

81. Folja jezifun gjendet n ajetin:"Dhe ata (populli) ia behn me t shpejt. "(EsSaffat,94).

82. Hadithi mbi shefa`atin ktu sht prmendur n version t shkurtuar,me theks t veant pr rastin e Ibrahimit a. s.

83. Buhariu kt hadith e transmeton edhe nga Enes b. Maliku n kaptinn mbi Tevhidin,ndrsa ktu vetm sinjalizon n t.

84. Kur buroi Zemzemi,Haxhereja e mori calikun dhe filloi ta mbush me uj,me qllim q t ket pr do rast. Uji ather filloi t rrjedh,andaj Pejgamberi a. s. ka thn:"Allllahu bft rahmet ndaj nns s Ismailit. . . "

85. Nj njeri i tha Seid b. Xhubejrit: "Themi se gruaja e Ismailit,kur vajti Ibrahimi a. s. te ata i ofroi mikpritje,e kur ai refuzoi,ajo i solli gurin dhe e vendoi". Nuk ka transmetuar kshtu Ibn Abbasi- tha ai - por ka thn:"U nis Ibrahimi. . . "

86. Sara Ibrahimit a. s. ia dhuroi Haxheren,kur kjo i lindi Ismailin,Sara filloi ta ket zili at dhe u betua se do t'ia pret tri gjymtyr,duke e trhequr pas veti gunn me qllim q t humbas gjurmt e t ecurit.

87. Kjo dua e Ibrahimit a. s. gjendet n ajetin:"O Zoti yn!Un disa pasardhs t mi i kam vendosur n nj lugin,ku nuk mbillet asgj, te tempulli i shenjt i Yti,pr t kryer faljen!O Zoti yn, bn q zemrat e disa njerzve t mallngjehen pr ata dhe pr t qen mirnjohs furnizoji ata me frute. "(Ibrahim 37).

88. Kjo pjes e hadithit sht pjes nga fjalimi Muhammedit a. s. ,andaj Ibn Haxheri mendon se ky sht argument se i tr hadithi sht fjalimi i Pejgamberit a. s. e nuk sht fjalimi i Ibn Abbasit r. a. , si kuptohet n shikim t par.

89. Bejhekiu n prmbledhjen e tij Delail transmeton nga Abdullah b. Amri se Pejgamberi a. s. ka thn:"All-llahu e drgoi Xhebrailin te Ademi dhe i urdhroi q t ndrtoj Qaben. Ademi e ndertoi Qaben. Pastaj e urdhroi q t bj tavaf rreth saj, me 'rast i tha:"Ti je njeriu i par,kurse kjo sht shtpia e par e ndrtuar pr njerzin". Ibn Ebu Hatimi transmeton kt hadith nga Abdullah b. Amri:"N kohn e vrshimit,Qabeja u ndrtua,pejgambert e kan vizituar edhe pse nuk dinin se ku gjendet derisa All-llahu ia tregoi Ibrahimit dhe e njoftoi pr vendin e saj".

90. Ktu nuk prmendet ardhja e Ibrahimit . a. s n Mekk pr ta br kurban Ismailin,mirpo n disa hadithe tjera prmendet se Ibrahimi a. s. e ka vizituar Haxheren pr do muaj. I hypur n burak n mngjez hert arrinte n Mekk kurse n drek kthehej n Sham.

91. Kjo dua prmendet n ajetin:"Dhe derisa Ibrahimi dhe Ismaili ngrenin themelet e tempullit luteshin: o Zoti yn,prano prej nesh,sepse Ti me t vrtet dgjon dhe din!"(ElBekare:127).

92. Ky sht versioni m i gjer i hadithit t mparshm, i cili flet pr ardhjen n Mekk dhe ndrtimin e Qabes. Senedi i par i hadithit i prshkruhet Pejgamberit a. s. ,kurse ky, jo. Ibn Haxheri,si u tha, pretendon se ky hadith i Pejgamberit a. s. sht fjalimi i tij t cilin e vrtetojn komentet pr vet hadithin e prmendur.

93. Ky sht senedi i tret i Ibn Abbasit pr shkuarjen e Ibrahimit a. s. me Haxheren dhe djalin Ismailin a. s. n Mekk, dhe pr ndrtimin e Qabes. Teksti i ktij hadithi sht di m i shkurtr n krahasim me tekstin e hadithit t par,mirpo n t disa detaje shpjegohen imtsisht.

94. Ibrahimi a. s. n Mekk ndrtoi Qaben,Sulejmani a. s. n Jerusalem ndrtoi Mesxhidi Aksan. N mes ktyre dy pejgamberve ka kaluar rreth nj mij vjet,jo katrdhjet,andaj hadithi i lartprmendur nuk iu dedikohet ktyre,sepse kta nuk jan t part q ngritn kta tempuj. Prndryshe, dihet se Qaben pr her t par e ka ndrtuar Ademi a. s. ,kurse Ibrahimi a. s. e rindrtoi n t njejtat temele. Kshtuq Sulejmani a. s. e rindrtoi Mesxhidi Aksan n temelet q pat vn pr s pari her Ademi a. s. ,ndonjri nga bijt e tij ose nga pasardhsit e tij. Sipas ksaj,hadithi i lartprmendur i dedikohet ngritjes s par t ktyre tempujve.

95. Kt hadith t transmetuar nga Abdullah b. Zejdi, Buhariu e ka prmendur n kaptinn pr shitblerjen Libri V,mirpo pa prmendur pjesn e par ku flitet pr kodrinn Uhud. Kt pjes t hadithi ai e ka prmendur n disa hadithe tjera,njri prej tyre sht prmendur n kaptinn pr zekatin Libri IV.

96. Historiant thon se meremetimi i Qabes u b kur Muhammedi a. s. ,ishte 35 vje,pes vjet para se t`i vinte Shpallja. N senedin e hadithit thuhet se kt hadith nga Aisheja r. a. e ka transmetuar Abdullah b. Ebu Bekri,mirpo Buhariu n fund t hadithit prmend transmetimin e Ismail b. Ebi Uvejsit nga i cili shihet se Abdullahu i prmendur,biri i Muhammedit,biri i Ebu Bekrit q do t thot se sht nip i Ebu Bekrit e nuk sht djali i tij.

97. Lypja e bekimit pr Muhammedin a. s. , ashtu si q e fitoi Ibrahimi a. s. , nuk don t thot se ka t bj me krahasimin e t mirit me m t mirin,prkundrazi: ktu bhet krahasimi i t njohurit me t panjohurin edhe at duke u mbshtetur n ajetin Kur'anor:". . . Mshira e All-llahut dhe bekimet e Tij jan me ju,familjen e Pejgamberit. . . "(Hud,73). "All-llahu na ka msuar se si t t prshndesim" i dedikohet prshndetjes e cila lexohet n tesheh-hud:"Es-selamu alejke ej-juhen-nebij-ju ve rahmetull-llahi ve berekatuhu".

98. El-Hixhr,51.

99. Kto fjal ndodhen n ajetin:"Dhe kur Ibrahimi tha: o Zoti im,m trego si i ngjall t vdekurit. Ai i tha: A nuk beson a?Po si jo,tha ky,por q t m qetsohet zemra. Merri,i tha,katr zogj dhe preji,dhe nga nj cop t tyre veni n kodra t ndryshme e pastaj thirri,prnjher kan pr t ardhur. Dije se All-llahu sht i fort dhe i urt!"(ElBekare,260).

100. Rreth shpjegimit pr pohimin:Ne m tepr kemi t drejt t dyshojm se sa Ibrahimi,Shafiu thot:"Dyshimi pr Ibrahimin a. s. sht absurd. Sikur pejgambert t dyshonin,ather un do t dyshoja para se t dyshonte Ibrahimi a. s. ,kurse e dini se Ibrahimi a. s. nuk ka dyshuar. Kur un nuk dyshoj,edhe pse nuk m sht treguar ringjallja,ather Ibrahimi a. s. ka m shum t drejt t mos dyshoj". Ai kt e ka thn nga modestia. Duke folur pr Jusufin a. s. , Muhammedi a. s. dshiron t tregoj pr durimin e Jusufit a. s.

101. Ajeti n trsi thot:"Dhe prmende n Libr,Ismailin!Ai ka qen i sinqert n premtim dhe ishte pejgamber ferrfyes. "(Merjem,54).

102. Pejgamberi a. s. kta njerz i ka quajtur pasardhs t Ismailit duke dashur t tregoj se shumica e arabve kan prejardhjen nga Ismaili a. s.

103. Ibn Is`haku pohon se Haxhereja dhe Sara kan lindur n t njjtn koh Ismailin dhe Is`hakun a. s. dhe se ata jan rritur bashkrisht. Buhariu n kt kaptin nuk ka prmendur asnj hadith,por tregon hadithet, t cilat i transmetojn Ibn Umeri dhe Ebu Hurejreja r. a. nga Pejgamberi a. s. Ibn Haxheri mendon se kjo i dedikohet hadithit t Ebu Hurejres r. a. , i cili prmendet n kaptinn q vijon (ku thuhet se Jusufi a. s. sht nip i Ishakut a. s. )dhe hadithi i Ibn Umerit r. a. , i cili prmendet n kaptinn mbi Jusufin a. s. ku gjithashtu thuhet se Jusufi a. s. ,biri i Jakubit a. s. , sht nipi i Is`hakut a. s. dhe strnip i Ibrahimit a. s.

104. Ajeti i prmendur n trsi thot:"A ishit ju dshmitar (t pranishm)kur i erdh Jakubit momenti i vdekjes dhe u tha djemve t vet:"ka do t adhuroni pas meje?"Do t

adhurojm,than ata,Zotin tnd dhe Zotin e t parve tu:Ibrahimit dhe Ismailit e Is`hakut, vetm nj Zot. Edhe ne Atij i jemi dorzuar. "(El-Bekare,133).

105. Ky hadith prputhet me hadithin i cili prmendet n fillim t kaptins sepse edhe n ajet e edhe n hadith flitet pr gjenealogjin e Jusufit a. s. ,njrit djal t Jakubit a. s. , t cilve Jakubi a. s. para se t ndrroj jet ua trhoqi vrejtjen q t jen t sinqert n Islam.

106. En-Neml,54-58.

107. Ktu aludohet n ajetin:"Eh! sikur t kisha pasur forc pr ju,tha ai,ose t kisha mbshtetje n ndonj krah t fort!"(Hud,8). Prndryshe Luti a. s. nuk kishte ndonj t afrm t vetin n popullin t cilit i ishte drguar,sepse ky me Ibrahimin a. s. u shprnguln nga Mesopotamia. Pastaj All-llahu xh. sh. e drgoi pejgamber banorve t Sodumit n Sham,t'i thrras n Islam dhe t'i kthej nga homoseksualizmi. Mirpo,ata nuk iu prgjigjn, andaj All-llahu xh. sh. e drgoi Xhebrailin,Mikailin dhe Israfilin q t'i zhdukin. Kta melek Lutit a. s. i erdhn n form t musafirve. Pasiq ai u frikesua nga populli i vet q t mos iu ndodh dika , deshti t ket farefisin e vet, t cilt do t'i ndihmonin,kurse melekt ia treguan qllimin e ardhjes s tyre. Pastaj meleku Xhibril e zhduki vendbanimin e tyre. All-llahu xh. sh. e shptoi Lutin a. s. dhe familjen e tij me prjashtim t gruas s tij.

108. El-Hixhr,61-62. Kjo kaptin n fakt sht vazhdim i kaptins s par dhe Buhariu shpjegon disa terma nga ajeti, t cilat kan t bjn me Lutin a. s.

109. Fjala bi ruknihi gjendet n ajetin:"E ai,duke shpresuar n forcn e vet,,i ktheu shpinn dhe tha:sht magjistar ose i marr!"(Edh-Dharijat,39). Terkenu gjendet n ajetin:"Dhe mos iu bashkohuni atyre q kan br padrejtsi e t ju djeg zjarri,ju nuk keni tjetr mbrojts prve All-llahut,pastaj nuk jeni ndihmuar. "(Hud,113). Kto dy ajete nuk flasin pr Lutin a. s. andaj Ibn Haxheri mendon se fjaln bi rukni dhe terkenu Buhariu ktu i prmend me qllim q t shpjegoj fjaln rukn n ajetin:". . ose t kisha mbshtetje n ndonj krah t fort!".

110. Kto tri fjal kan nj rrnj dhe nj kuptim. Buhariu i prmend t tri fjalt me qllim q t shpjegoj fjaln nekirehum e cila gjendet n ajetin:"Dhe kur pa se duart e tyre nuk shtrihen kah mishi,ai e kuptoi se nuk jan musafir t zakonshm dhe e kaploi njfar frike prej tyre. Ti mos u frikso,i than ata,ne jemi drguar te populli i Lutit. "(Hud,70).

111. Folja juhreun prmendet n ajetin:"Dhe kur populli i tij u vrsul te ai - t cilt edhe m par punonin vepra t turpshme. O populli im,tha ai,qe vajzat e mia,kto jan m t pastrta pr ju!Friksohuni All-llahut dhe mos m turproni me musafirt e mi!Vall a nuk paska prej jush asnj njeri t marr vesh (n rrug t drejt). "(Hud,78).

112. Fjala dabirun gjendet n ajetin:"Dhe ne ia shpallm at q do t ndodh. Se ata t gjith,do t zhduken mu n agim. "(El-Hixhr,66).

113. Me fjaln sajhatun Buhariu aludon n ajetin:"Nuk ka pasur tjetr vese nj z t tmerrshm,dhe ata t gjith vdesin. "(Jasin,29).

114. Lil-mutevessimin dhe lebisebilin gjenden n ajetet:"N kt ka njmend argumente pr ata q i hetojn. Dhe ai qytet sht pran rrugs edhe tash. "(El-Hixhr,7576). Kto dy ajete prmenden menjher pas ajeteve ku flitet rreth dnimit t popullit t Lutit a. s. ,pr at edhe aludohet n kt kaptin.

115. Ajeti:"Ne Kur`anin e kemi br t leht pr kshill,por a ka kush merr kshill?"(El-Kamer:40) n suren El-Kamer prsritet disa her edhe at pasi prmenden disa nga pejgambert e All-llahut xh. sh. ,andaj Buhariu deklaratn e Abdull-llahut r. a. e prmend n kaptinn ku bhet fjal pr pejgambert, m sakt pr Nuhin a. s. ,Hudin a. s. dhe Lutin a. s.

116. Prkthimi i ajetit n trsi sht:"Ndrsa Themudit - vllaun e tyre Salihun. O populli im! - u tha ai,adhurone All-llahun,ju nuk keni zot tjetr prve Atij!Qe,ju ka ardhur fakti nga Zoti juaj:kjo deve e All-llahut sht argument pr ju. Lshone le t

kullos n tok t All-llahut dhe mos e ngucni se do t`ju godas dnim i padurueshm. "(El-A`raf,73). Salihu a. s. iu drgua popullit Themud i cili jetoi n Hixhr,vend n mes Hixhazit dhe Shamit. Ata shtpit i gdhendnin n gur,mirpo kjo ata nuk i shptoi nga dnimi i Allllahut xh. sh. I vetmi q shptoi ishte Salihu a. s. dhe nj numr i vogl i ithtarve t tij, t cilt besuan. Sipas fjalve t Suddiut,ata shkuan n Mekk,vdiqn atje dhe jan varrosur n perndim t Qabes;n mes t Darun-nedves dhe Hixhrit.

117. Ajet n trsi thot:"Edhe banort e Hixhrit i kan prgnjeshtruar pejgambert. (El-Hixhr,80).

118. Buhariu, duke prmendur disa terme, ka shpjeguar kuptimin e fjals Hixhr. Harsu Hixhrun gjendet n ajetin:"Ata thon:Kjo e kjo kafsh dhe kto e kto bim jan t kufizuara,mund t`i han vetm ata t cilve ne ua lejojm",konstatojn ata. Kurse ka edhe kafsh q jan t ndaluara t prdoren pr grahje. Ka kafsh me rastin e therrjes s t cilave ata nuk e prmendin emrin e All-llahut,duke trilluar pr te gnjeshtra. Ai do t`i shprblej ata me siguri pr trillimet e tyre. "(El-En`am:138)

119. Togfjalshi hixhren mahxhuren prmendet n ajetin:"Kur t`i shohin melekt, nuk ka gzim at dit pr mkatart,dhe do t thon (kategorikisht) sht ndaluar. "(ElFurkan,22).

120. Fjala hixhrun n kuptim t t menurit prmendet n ajetin:"A sht ky betim pr t menurin?"(El-Fexhr,5).

121. Pasiq Salihu a. s. e thirri popullin e vet t besojn n All-llahun xh. sh. ,ata nga ai krkuan nj deve me pamje t veant. All-llahu xh. sh. i mundsoi q nga shkambi t dal nj deve e till. Disa nga ata besuan,disa refuzuan besimin. U pajtuan q devja t kullot ku t doj dhe t pij uj n ditn e dyt. Mirpo, ajo ujin nga pusi e pi pr nj dit,kurse ata nevojat e tyre i kryenin ditn tjetr. Kjo nuk u plqeu, dhe nnt veta u morn vesh q ta therrin. Deven e therri Kudar b. Salifi. Salihu a. s. kur dgjoi kt iu tha se pas tri ditve do t`ju vij ndshkimi,gj q edhe ndodhi. I prmenduri Kudar b. Salifi n popullin e vet kishte autoritet dhe fuqi, ashtu si kishte autoritet dhe fuqi n popullin e vet Esved b. Abdulmutalib Ebu Zem`i.

122. Pejgamberi a. s. i urdhroi q t mos pin uj nga pusi i Themudit nga frika q t mos trashgojn vrazhdsin e atij populli ose ndonj ves tjetr t atij populli.

123. Kt transmetim t Sebre b. Ma`bedit e kan regjistruar Imam Ahmedi dhe Taberaniu,kurse versionin e Ebu esh-Shemusit e ka regjistruar Buhariu n veprn El Edebul-mufres ku thuhet:Ai q ka pasur brum e ka gjuajtur,e kush kishte hajs e ka derdhur".

124. Kt hadith, nga Ebu Dherri r. a. e ka regjistruar El-Bezzari. Sipas tregimit t Ebu Dherrit r. a. ata erdhn n nj lugin e Pejgamberi a. s. iu tha:"Ju jeni n luginn e mallkuar,andaj shpejtoni. " M pastaj urdhroi:"Kush ka zn brum ose ka zier dika, le ta derdh".

125. Pejgamberi a. s. ka ndaluar prdorimin e ujit dhe t ushqimit t prgatitur me uj nga puset e Themudit,ndrkaq ka lejuar q at t`ia japin kafshve. Nga kjo prfundojm se mekruh sht t shfrytzohet uji nga puset e popujve t cilt All-llahu xh. sh. , pr shkak t gjynaheve t tyre, i shkatrroi.

126. Buhariu nj kaptin sikur kjo, e ka prmendur pas kaptins mbi Ismailin a. s. dhe Is`hakun a. s. ,pra katr kaptina para ksaj, ku prmend nj hadith me kuptim t ngjashm por m gjrsisht. Hadithi prputhet me titullin e kaptins sidomos nse kemi parasysh se Jusufi a. s. ka qen njri nga bijt e Jakubit a. s. ,t cilve, para se t ndrroj jet, ua trhoqi vrejtjen q t qndrojn n Islam.

127. Jusuf,7.

128. Ky hadith prmendet dhe shpjegohet gjersisht n kaptinn e Ezanit, Libri II.

129. Aisheja r. a. djalit t motrs,Urves,ktu ia shpjegon domethnien e ajetit:"Derisa kur pejgambert gati e humbn shpresn dhe mendonin se do t`i shpallnin rrenacak,u arrinte ndihma jon dhe shptonim k donim,dhe dnimi yn nuk zbrapet nga populli gjynahqar. "(Jusuf,110).

130. Istej`esu minhu gjendet n ajetin:"Pasi q i humbn tra shpresat,u konsultuan n nj an,dhe m i vjetri ndr ata tha:A nuk dini se babs tuaj ia keni dhn besn e Allllahut,e m hert ka bt me Jusufin?Un nuk e lshoj dot kt vend derisa t ma lejoj kt babai im ose All-llahu t m gjykoj,dhe Ai sht gjykatsi m i mir. "(Jusuf,80).

131. La tej`esu min revhil-lahi gjendet n ajetin:"O bijt e mi,shkoni dhe interesohuni pr Jusufin dhe vllaun e tij,dhe mos e humbni shpresn n mshirn e All-llahut. Vetm mosbesimtart e humbin shpresn n mshirn e All-llahut. "(Jusuf,87).

132. "Edhe Ejubit,kur e thirri n ndihm Zotin e vet "M gjeti fatkeqsia,kurse Ti je m i mshirshmi nga t mshirshmit. "(El-Enbija:83) Shkaku i duas s Ejubit "M gjeti fatkeqsia. . . ",sipas disa dijetarve ishte rasti kur gruaja e tij shiti njrin grshet t flokve t veta,pasi q nuk kishte me ka t blej at q deshti ai. T tjert thon se kt dua ai e tha kur Ejubit i ra smundja pr shkak t gjynahit q e bri. Ndrkaq, ca t tjer thon se kt dua e tha kur krymbat ia hngrn trupin. El-Hasani transmeton se Iblisi gruas s Ejubit i solli nj vi, t cilin Ejubi duhej ta bnte kurban pr Iblisin po qe se dshiron t shrrohet. Ajo i tregoi Ejubit,e ai tha:"Gati m zhduke!Nse All-llahu ma hjek kt t keqe,do t rrah njqind t rrahme. Ti m urdhron q t`i bj kurban dikujt prve All-llahut!"Pastaj e przuri gruan dhe mbeti vet,pa ndonj ndihms,andaj tha:"M gjeti fatkeqsia!"Smundja i zgjati disa vjet. Ibn Haxheri pranon mendimin se Ejubi ka dergjur 13 vjet.

133. Fjala urkud gjendet n suren Sad,n t ciln pr Ejubin thuhet:"Dhe prkujtoje robin ton Ejjubin,kur iu lut Zotit t vet:-Djalli m ka mbrthyer me mundime e me lodhje!Silli toks m kmb - ja uj t ftoft pr larje e pirje! Dhe nga mshira jon ia shprblyem familjen e tij dhe t tjert me ta si msim pr t kuptueshmit. Ti merre me dorn tnde nj tuf thupra dhe bjeri me t e betimin mos e prish!Ne e kemi ditur se ai sht i durueshm. Ka qen njeri shum i mir,sht penduar. "(Sad:41-44) Folja jerkudun prmendet n ajetin:"Dhe sa po e prjetonin forcn ton iknin kah syt kmbt. "(El-Enbija:12)

Ky ajet nuk bn fjal pr Ejubin,mirpo Buhariu foljen jerkudun e prmend ktu sepse rrnjn e ka sikur urkud e cila i dedikohet Ejubit a. s.

134. Sipas transmetimit t Imam Ahmedit dhe t Ibn Hibbanit,ky rast Ejubit a. s. i ndodhi pasi q e shroi All-llahu xh. sh. nga smundja.

135. Pr shkakun e shpalljes s kaptins mbi Musain a. s. Buhariu ka prmendur disa ajete nga sureja Merjem (50-53),ndrkaq para ajetit t fundit ka prmendur domethnien e fjals nexhijjen dhe thot se ajo ka kuptimin:ka folur me at. Pas ktyre ajeteve ,prsri shpjegon domethnien e fjals nexhijjen.

136. Togfjalshi halesu nexhijjen prmendet n ajetet ku flitet pr vllezrit e Jusufit a. s. (Jusuf ,80),kurse Buhariu ktu e prmend si argument se fjala nexhijjen prdoret n shums me t njejtn form si n njejs.

137. Folja jetenaxhevne ktu prmendet sepse ka t njjtn rnj,dhe prmendet n ajetin i cili iu kushtohet hebrenjve. Ai ajet thot:"A nuk i sheh ata t cilve u sht e ndaluar pshpritja e ata prsri kthehen n at q u sht ndaluar dhe merren vesh fshehtas pr gjynahin,armiqsin dhe kundrshtimin ndaj Pejgamberit. Dhe kur vijn te ti,t prshndesin ashtu si nuk t prshndet All-llahu,dhe thon me vete:"Prse nuk na dnon All-llahu,pr kt q po flasim?Atyre u mjafton Xhehennemi!Aty do t digjen. Sa vendbanim i keq sht ai!"(ElMuxhadele,8).

138. Prkthimi i ktij ajeti n trsi thot:"Por nj njeri, besimtar,nga familja e Faraonit i cili mbante fsheht besimin e vet, tha:A vetm prse thot se Zoti im sht All-llahu,ta mbytni njeriun!At q u ka sjell argumente t qarta nga Zoti juaj?Nse sht rrenacak,rrena e tij sht kundr atij,po nse flet t vrtetn,ather do t`u godis,t paktn prej asaj q premton. All-llahu nuk udhzon n rrug t drejt at q e tepron me gnjeshtra. "(El-Mu`minu,28).

139. Kjo sht nj pjes e hadithit t cilin Buhariu e prmend n fillim t veprs s tij, Libri I,ktu prmendet vetm pjesa e hadithit ku bhet fjal pr Musain a. s.

140. Ajetet n t cilat mbshtetet Buhariu jan:"A t ka arritur ty rrfimi pr Musain?Kur pa nj zjarr dhe i tha familjes s vet:"Pritni ktu,un kam par nj zjarr,ndoshta ju sjell ndonj ur ose gjej te zjarri ndonj udhrrfyes. Dhe kur erdhi aty,dikush i thirri:O Musa!Me t vrtet Un jam Zoti yt!Zbathi para kpuct tuaja,se ti je,pamdyshje n luginn e bekuar Tuva. "(Taha:9-12) Buhariu pasi q i prmend kto ajete,shpjegon foljen anestu ,e cila gjendet n ajetin e lartprmendur.

141. Duke prmendur komentet e Ibn Abbasit,pastaj t Muxhahidit pr ajetet kur`anore n fjal,Buhariu dshiron t flas pr disa ndodhi t caktuara nga jeta e Musait a. s. si sht shkuarja e tij n Medjen,pastaj kthimi n Egjipt,ndodhia me Faraonin,vdekja e Faraonit n det,shkuarja e Musait a. s. n Tur dhe adhurimi i viit nga Israelitt. T gjitha fjalt e prmendura kryesisht jan marr nga sureja Taha dhe sureja Kasas. Q t kuptohen ma mir,ktu do t prmendim ajetin ku ndodhen ato fjal. El-Mukaddesi tuva:"Un jam Zoti yt!Zbathi para kpuct tuaja,se ti je,pamdyshje n luginn e bekuar Tuva. "(Taha,12). Sireteha :"I tha:merre at dhe mos u frikso!Ne do ta kthejm n gjendje t mparshme. "(Taha,21). En-Nuha:"Hani dhe kullotni kafsht tuaja!N kt ka,njmend,argumente pr ata q kan mend. "(Taha,54). Bimelkina: "Nuk e kemi thyer premtimin q ta dham nga vullneti yn,than ata. Kemi qen t ngarkuar me barra nga stolit e popullit dhe at e shkrim. Ashtu veproi edhe Samiriu. "(Taha,87). Heva: "Hani ushqime me shije me t cilt ju furnizojm dhe mos zemroheni n kt e t`ju qlloj hidhrimi im,sepse k e godet hidhrimi im,ai ka psuar. "(Taha,81). Farigan: "Dhe zemra e nns s Musait mbeti e zbrazt,prpak sa nuk u paraqit,sikur t mos ia kishim forcuar zemrn dhe br besimtare. "(El-Kasas,10). Rid`en jusaddikuni: "Me q vllau im Haruni sht m gojtar se un,nga gjuha;drgoje me mua edhe at si mbshtetje timen,t vrtetoj fjalt e mia,sepse friksohem mos t m quajn gnjeshtar. "(El-Kasas,34). Jebtishu: "Dhe kur deshti ta sulmoj at q ishte armik i t dyve,ai i tha:"O Musa,a do t m mbysish edhe mua si e mbyte dje njeriun?Ti don t zbatosh forcn n tok,e nuk do t jesh nga pajtimtart. "(El-Kasas,19).

Je`temirune: "Dhe nga skaji i qytetit erdhi vrap nj njeri dhe i tha:O Musa,kryepart bjn marrveshje t t vrasin,prandaj ik!Un,sinqerisht,t kshilloj". (El-Kasas,20). El-Xhevzetu: "Dhe kur Musa e plotsoi afatin e u nis me familjen e vet,ai pa nj zjarr n nj an t Turit. Pritni! i tha familjes s vet,kam vrrejtur nj zjarr,ndoshta do t`u sjell far lajmi prej atje,ose ndonj ur t ndezur,q t ngroheni. "(El-Kasas,29). Seneshuddu: "Do t forcojm ty me vllaun tnd,tha Ai,dhe t dyve do t`ju japim pushtet ashtu q ata nuk do t guxojn t`ju afrohen juve. Ju t dy me argumentet tona,dhe ata q do t`ju pasojn,jeni ngadhnjimtar. "(El-Kasas,35). Ukdeten: "Zgjidhma nyjen n gjuhn time. Ta kuptojn fjaln time. "(Taha,27-28). Ezri: "Forcom,me at,fuqin time. Dhe bma shok n punn time. "(Taha,31-32). Fejus-hitekum: "T mjert ju"! u tha Musa. Mos shpifni gnjeshtra pr All-llahun e t`u shfarros me dnim. Pamdyshje kush shpif-dshton. "(Taha,61). El-Muthla: "Thoshin:kta dy jan magjistar q me magjit e tyre duan t`ju largojn nga vendi juaj dhe ta rrnjosin fen tuaj shembullore. "(Taha,63). Summe`tu saffen: "Prandaj bashkoni rradht tuaja dhe dilni si n front. Sot ka sukses ai q ngadhnjen. "(Taha,64). Fe evxhethe fi nefsihi hifeten: "Dhe Musa ndjeu n vete nj frik. "(Taha,67). Fi xhuzuin-nahli: "A ju i besuat,u tha (Faraoni)pa u lejuar un?Ai sht msuesi juaj,ai ju ka msuar magjin dhe un,gjithsesi do t`jua pres duart e kmbt trthorazi;do t`ju var n trupat e panjave dhe,sigurisht do ta dini se kush prej nesh e ka dnimin m t tmerrshm dhe m t gjat. "(Taha,71). Hatbuke: "Po ka thua ti, o Samirij?"- i tha (Musai). (Taha,95). Mithahthe dhe lenensifennehu: "Shporru pra! i tha,Musa. Ti tr jetn tnde do t thuash:-Mos m askush!Por t pret nj prfundim q nuk ndryshohet dot. Shikoje vetm Zotin tnd t cilit i je bindur!Ne me siguri do ta djegim e hirin do t`ia derdhim npr det. "(Taha,97), Ed-dahau (tedha): "Dhe ti aty as ke etje as vap. "(Taha, 119). Kussihi dhe an xhunubin:"Dhe ajo i tha motrs s tij,t shkoj pas tij dhe ajo e prcolli anash(prej s largu)kurse ata nuk e hetuan. "(El-Kasas,11). Nahnu nekussu alejke: "Ne ty t rrfejm,duke t shpallur kt Kur`an,m t bukurin rrfim,edhe pse prpara tij ke qen indifirent. "(Jusuf,3).

Ala kaderin: "Kur shkoi motra jote dhe tha:"A doni q un t`ua tregoj at e cila do t kujdeset pr t?Dhe n t kthyem te nna jote q t gzohet,t mos pikllohet. Dhe ti pate mbytur nj njeri,por ne t liruam nga ajo breng dhe t shptuam nga peripeci t ndryshme. Ti i kalove disa vjet n mesin e banorve t Medjenit,pastaj,o Musa, erdhe mu n kohn e caktuar. "(Taha,40). La tenija: "Shkoni ti dhe vllau yt,me argumentet e mia,por Mua mos m hiqni nga kujtesa!"(Taha,42). Jebethen: "Dhe Ne i patm kumtuar Musait transferoi robrit e mi dhe nisu me ta natn rrugs s that npr det,pa u friksuar se po t arrin kush dhe mos i druaj prmbytjes". (Taha,77). Min zinetil-kevmi,fe kadhefnaha dhe elka: "Nuk e kemi thyer premtimin q ta dham nga vullneti yn,than ata. Kemi qen t ngarkuar me barra nga stolit e popullit dhe at e shkrim. Ashtu veproi edhe Samiriu. "(Taha,87). Hebrenjt nj dit para se t dalin nga Egjipti morn hua nga fqinjt e vet dhe miqt e vet egjiptian shum stoli t arit dhe ato mbetn tek ata. Kur erdhn n Sinaj, deshn ta zgjedhin at shtje. Samiriu ishte antar i familjes hebraike Samira dhe nuk ishte besimtar. Fe nesije: "Dhe ai derdhi (bri)nj vi q jepte z sikur plliste e ata i than:-Ky sht zoti juaj dhe zoti i Musait,ai e ka harruar". (Taha,88). Vii jepte z sikur plliste. Vii prej ari ishte i punuar aq me mjeshtri se kur kalonte ajri npr zbrazsti t tij,dilte prej tij nj z sikur pall vii. En la jerxhiailejhim kavlen: "A nuk e shihnin ata se ai asnj fjal nuk u prgjigjet dhe nuk ka mundsi t`u bj dm as dobi?(Taha,89).

142. Kjo sht nj pjes e hadithit mbi Miraxhin t cilin Buhariu e ka prmend n m shum vende. Ndrkaq ktu prmendet pjesa ku bhet fjal pr Harunin a. s. ,kurse ajetet q prmenden n fillim t kaptins prmendet Musai dhe Haruni a. s.

143. Ajeti n trsi thot:"Edhe pejgamberve pr t cilt t kemi rrfyer m par edhe pejgamberve pr t cilt nuk t kemi rrfyer,se All-llahu,me siguri, ka folur me Musain. " (En-Nisa,164).

144. Pr simbol t rrugs s drejt e zgjodhi qumshtin sepse sht i pastr,i mir,i dobishm. Kurse pr sa i prket alkoolit,ai sht nna e t kqijave,ai sht shkak i t gjitha fatkeqsive, t cilat nganjher prfundojn me vdekje.

145. Kirmani thot se Junusi a. s. sht Dhin-nuni t cilin All-llahu xh. sh. e drgoi te populli i Mosullit. Disa thon se atij pejgamberllku i erdhi pasi q doli nga peshku. Pr kt hadith thuhet s sht vrejtje se statusi i Junusit a. s. n esenc nuk ka humbur pas gabimit pr t cilin Kur` ani thot:-Ti duro,deri n caktimin e Zotit tnd dhe mos u bn si ai i peshkut (Junusi) q u lind i zemruar. Dhe sikur t mos i mbrinte mshira e Zotit t tij do t ishte hudhur n vend t shkret dhe i urrejtur. Por,Zoti i tij e ka zgjedhur dhe e ka br nj nga ata t mirt. "(El-Kalem,48-50). 146. Buhariu ktu prmend ajetin 142 dhe nj pjes t ajetit 143 t Sures El-A` raf,kurse pjesa tjetr thot:"Por kur Zoti i tij iu shfaq kodrs,e bri rrafsh me tok,ndrsa Musa rra pa mend,dhe kur erdhi n vete tha:"Ty t lartsoj!T pendohem. Un jam besimtar i par!" 147. Fjala dekken gjendet n ajetin e prmendur,ndrkaq fe dukketa n ajetin:"E toka me kodra t ngrihet edhe mnjher t thrmohen. "(El-Hakka,14). Kjo folje prmendet ktu sepse sht nxjerr nga rrnja e fjals dekken. 148. Ennes-semavati vel erda kaneta retkan gjendet n ajetin :"A nuk e shohin besimtart se qiejt dhe toka kan qen nj trsi,porse Ne i kemi ndar n pjes-pjes,dhe Ne nga uji krijojm do gj t gjall. A nuk do t besojn. "(El-Enbija,30). 149. Folja ushribu gjendet n ajetin:"Dhe kur prej jush kemi marr besn tuaj,dhe e ngritm prmbi ju malin Tur. Merrne seriozisht at ka ua japin dhe dgjoni!Ata thon:Ne dgjuam,por jemi t padgjueshm. Zemrat e tyre pr shkak t mosbesimit t tyre akoma ishin t fryera me vi. Thuaj:sht shum e keqe ajo ku po u shpie besimi juaj,nse jeni sado pak besimtar. "(El - Bekare,93). 150. Fenbexhethet gjendet n ajetin:"Edhe ne i shprndam n 12 fise,dhe Musait,kur populli i tij krkoi uj,i kumtuam:-Mshoi gurit me shkopin tnd!Dhe prej aty shprthyen 12 burime e secili fis e dinte se prej cilit burim do t pij. Kurse ne i bm hije prej reve dhe u dham thllnza dhe mena (nj lng i mbl). Hani gjrat e mira me t cilat ju furnizojm!Ata nuk na kan br neve padrejtsi,ata vetvetes i kan br padrejtsi. "(El-A`raf,160). 151. Folja netakna sht nxjerr nga ajeti:"Dhe kur e ndritm kodrn sikur re mbi ta,dhe ata menduan se ajo do t bie mbi ta. Pranone me vendosmri at q ju kemi dhn dhe kini ndrmend ka ka aty,q t jeni t devotshm. "(El-A`raf,171). 152. Fjalt tufan dhe el-kummel gjenden n ajetin:"Prandaj atyre iu lshuam prmbytjet,edhe karkalecat,edhe rinn edhe bretkosat edhe gjak;argumente t qarta,por ata bn mendjemadhsi;kan qen popull mkatar. "(El-A`raf,133).

153. Fjala hakikun gjendet n ajetin:"Kam detyr t them vetm t vrtetn pr Allllahun. Ju kam sjell argument t qart nga Zoti juaj,lri pra le t vin me mua izraelitt!"(El-A`raf ,105). 154. Sukita gjendet n ajetin: "Dhe kur e kuptuan gabimin dhe e pan se kan humbur than:Nse Zoti yn nuk na fal dhe nuk na mshiron,ne me t vrtet do t jemi t humbur. "(El-A`raf ,149). 155. N kt hadith prshkruhet takimi i Musait a. s. me Hidrin pr ka flitet n suren ElKehf. Disa ajete jan prmendur trsisht ndrsa disa t tjera vetm aludojn si aludojn kto ajete:"Ke pr t par se do t jem,n dasht All-llahu, i durueshm". I tha:"Dhe nuk do t kundrshtoj pr asgj". Po nse m bn shoqri,pra,tha ai,ather t mos m pyesish pr kurrgj derisa un vet t rrfej pr at. Dhe ata dy u nisn,mirpo kur hypn n anije,ai e zhbiroi at. A e zhbirove t`i mbysish ata q po lundrojn me t?Ke br,njmend,dika pr udi!"(El-Kehf ,69-71). 157. Hadir ose Hidr sht pseudonimi i Ermijaut ose e Beljaut,birit te Melkanit. Disa dijetar jan t mendimit se Hidri sht ende i gjall dhe prmendin ndodhi t ndryshme. Mirpo,pjesa drmuese e dijetarve thon se edhe pse ai ka qen evlija i cili ka jetuar n kohn e Musait a. s. edhe ai iu nnshtrohet ligjeve natyrore t ksaj bote,andaj pasi q jetoi aq sa jetoi ka ndrruar jet. Ky mendim prputhet me ajetin kur`anor:"Edhe prpara teje asnj njeri nuk e kemi br t pavdekshm,e nse ti vdes, a thua ata do t jetojn prgjithmon?!"(El-Enbija ,34). N kt kuptim Muhammedi a. s. thot:"N fillimin e shekullit qe vjen nuk do t jet (i gjall) askush prej atyre q jetojn n fytyr t toks. "Andaj Hidri edhe sikur t ket jetuar nj koh t gjat,m n fund ai prjetoi jetn e ksaj bote. Prndryshe ajeti q flet pr takimin e Musait a. s. me Hidrin m gjrsisht prmendet n kaptinn mbi shkencn, Lib. I. 158. Ktu aludohet n ajetet q vijojn:"Dhe kur ju tham:Hyni n kt qytet dhe hani ka t dshironi dhe sa t dshironi,por n hyrje hyni kokulur dhe thuani:"Na fal!",do t`jua falim mkatet tuaja,madje bmirsve do t`u japim edhe m shum. Mirpo mizort e ndrruan fjaln q u sht thn me fjal t tjera q nuk u sht thn,dhe Ne mbi ata q kan br mizori ua lshuam nj dnim nga qielli,pr shkak se ishin t mbrapsht. "(ElBekare,58-59). Ata u urdhruan q t hyn t prkulur,kokulur duke br istigfar. Prkundrazi ata prbuzn urdhrin e All-llahut xh. sh. ,hyn mbrapsht duke thn:"Kokr n elb" than: hinta n vend q t thon hittah. 159. Shih: El-Ahzab ,69. Nga ky hadith mund t prfundojm:

- n pjest e turpshme t trupit lejohet shikimi vetm n raste t veanta (si kontroli mjeksor etj. ), - pejgambert kan qen shembullor n sjellje,n pamjen fizike dhe n moral, - pejgambert me durim t paprshkruar kan duruar peripetit nga populli i tyre. 160. Fjalia ja`kifune ala esnamin lehum dhe fjala mu`teberun jan nxjerr nga ajeti:"Dhe ne i transferuam israelitt prtej detit, dhe erdhn te nj popull q adhuronte idolet e veta. "O Musa,i than,na e bn edhe ti neve nj zot si kan edhe ata zotra!" "Ai,u tha juve njmend jeni popull injorant". Pamdyshje kjo q adhurojn kta do t shkatrrohet edhe ka po bjn ata nuk ka kurrfar vlere. "(El-A`raf ,138-139). Prndryshe kjo kaptin konsiderohet vazhdim i kaptins mbi Musain a. s. 161. Ve li jutebbiru ma alev gjendet n ajetin:"Nse veproni mir, e bni pr vete,e nse bni keq, prsri e keni kundr vetes suaj. Dhe kur erdh koha e premtimit t dyt ather le t`u mrrolen fytyrat tuaja dhe le t hyn n xhami sikurse hern e par dhe le t shembin me temel gjithka kan ngritur. "(El-Isra,7). Me sa duket, ktu mendohet pr kohn kur Romakt n shekullin e par para ers son pushtuan Palestinn,shembn tempullin n Jerusalem,kurse nj numr t madh hebrenjsh i vran ose i robruan. 162. Pejgamberi a. s. kur tha: "Mblidhne frytin e tij t zi" sahabet menduan se ai i din frytet e arakut. Mirpo,kto fryte kryesisht i dinin vetm ata t cilt kan ruajtur dhent,andaj e pyetn se a i ka ruajtur ai vet dhent. N kt hadith nuk prmendet Musai a. s. ,mirpo deklarata e Pejgamberit a. s. :"A ka pasur ndonj nga pejgambert q nuk i ka ruajtur ato. "Prfshin edhe Musain a. s. 163. Buhariu ktu prmend nj pjes t ajetit dhe vetm tregoi ajetet t cilat flasin pr therrjen e lops. Ato ajete n prkthim thon:"Dhe kur i tha Musa popullit t vet:All-llahu ju urdhron t "therrni nj lop",ata i than:Ti po tallesh me ne,a?Mos e bft Allllahu,tha ai,un t jem nga injorantt!I than:lute Zotin tnd pr ne t na sqaroj far duhet t jet ajo lop. Ai u tha:Po thot se ajo sht nj lop as e madhe as e vogl,mesatare,ndrmjet atyre moshave,andaj veproni si po ju urdhrohet. I than:Lute Zotin tnd pr hir tonin le t na sqaroj far ngjyre duhet t ket. Po thot,u prgjigj ai,se ajo sht nj lop qimeverdh me ngjyr t theksuar,q i plqen gjithkuj. Lute,i than prsri,Zotin tnd,pr hir tonin t na sqaroj far duhet t jet,sepse neve na duken lopt t ngjashme,dhe ne,n dasht All-llahu,gjithsesi do t jemi t udhzuar. Ai thot,u tha ky,se ajo sht nj lop jo e lodhur duke lvruar tokn dhe duke ujitur arat,duhet t jet pa t meta e pa shenj. Eh,tash e ke prshkruar si duket,i than, dhe e therrn por memzi e bn kt. Dhe kur e patt mbytur nj njeri,dhe filluat t ziheni pr ta fshehur,por All-llahu e nxori n shesh at ka e fshihnit ju. Prandaj tham q t`i mshoni atij me nj pjes t saj!E ashtu All-llahu ngjall t vdekurin dhe iu tregon argumentet e veta,mbase do t mblidhni mendjen!"(El-Bekare,67-73).

164. Ajeti i prmendur thot: Ke ennehu xhimaletun sufr (Sikur t jen deve t murme). El-Murselat,33). Buhariu kt e prmend sepse fjaln sufr q gjendet n kt ajet mufessirt e komentojn me ngjyrn e verdh n t zez,edhe pse ajo ka kuptimin e ngjyrs s murme. 165. Senedin tjetr t hadithit Buhariu e prmend q t tregoj se hadithi i lartprmendur sht fjal e Pejgamberit a. s. dhe se nuk sht fjal e Ebu Hurejres r. a. edhe pse n senedin e par nuk prmendet Resulull-llahu a. s. Pr sa i prket vendit se ku ka ndrruar jet Musai a. s. mendimet e historianve jan t ndryshme. Pjesa drmuese jan t mendimit se ka ndrruar jet n krahinn Tih. Vehbi thot se melekt Musait a. s. ia faln namazin e xhenazes dhe e varrosn. Musai a. s. ka jetuar 120 vjet,ndrkaq ka lindur 25o vjet pasi ndrroi jet Ibrahimi a. s. Nga hadithi i prmendur prfundojm: - Musai a. s. ka pasur grad t lart te All-llahu xh. sh. , - Rekomandohet q t vdekurit t vorrosen n vende t mira dhe n afrsi t vorrezave ku jan vorrosur njerz t mir, - Bota, pasi ndrroi jet Musai a. s. do t jetoj edhe gjat. 166. N mesin e pejgamberve ekzistojn grada t ndryshme,mirpo n esenc detyra dhe misioni i tyre ka qen i barabart,andaj t`i jepet prparsi njrit ndaj tjetrit sht gynah kurse mospranimi i pejgamberllkut t cilit do pejgamber q prmendet n Kur`an, njeriun e nxjerr nga Islami. 167. Ademi a. s. i argumenton Musait a. s se ai patjetr duhet t veproj ashtu(mendohet n pemn e ndaluar n Xhennet)sepse ashtu e kishte t caktuar (takdir). Prandaj Musai a. s nuk duhet q ta qortoj pr veprimin q ka kryer. Pr sa i prket vet veprs, Ademi a. s. sht penduar e edhe All-llahu xh. sh. ia pranoi pendimin. 168. Ktu sht prmendur nj pjes e hadithit t gjat ku prmendet se ummeti i Musait a. s. sht ummeti m i madh n prjashtim t ummetit t Muhammedit a. s. 169. Prkthimi i ajeteve t prmendura n trsi sht:"Kurse pr ata q bisedojn - Allllahu si shembull u sjell gruan e Faraonit,kur tha:O Zoti im,ndrtoma nj shtpi,te Ti,n Xhennet dhe shptom nga Faraoni dhe sjelljet e tij dhe m shpto nga populli mizor!Dhe Merjemen,t bijn e Imranit,e cila e ruajti virgjinitetin e saj,ndrsa ne aty krijuam jet (mbeti shtatzn),u besoi fjalve dhe librave t Zotit t vet dhe ishte nga ato t prulurat. "(Et-Tahrim,11-12). 170. Vlera e h. Aishes n krahasim me vlern e grave t tjera t ummetit t Muhammedit a. s. sht e pjesrishme si sht vlera e nj ushqimi n krahasim me

ushqimin tjetr pr nga oreksi. Kt hadith e transmeton edhe Taberaniu. Sipas transmetimit t tij n grat m t vlefshme hyjn h. Hatixheja dhe h. Fatimeja. N transmetimin e hadithit thuhet:"Grat q kan arritur shkall t lart jan :h. Asija,gruaja e Faraonit,Merjemeja,bija e Imranit, Hatixheja, bija e Huvejlidit dhe Fatimeja bija e Muhammedit. "N kt kuptim Imam Ahmedi, Ibn Hibani,Ebu Ja`la,Taberaniu,Ebu Davudi dhe Ebu Hakemi nga Ibn Abbasi r. a. transmetojn se Pejgamberi a. s. ka thn:"Grat m me vler nga xhennetlinjt do t jen:Hatixheja,bija e Huvejlidit,Fatimeja,bija e Muhammedit,Merjemeja,bija e Imranit dhe Asija,gruaja e Faraonit. "N lidhje me dallimin n mes t ktyre grave,Ibn Asakiri transmeton nga Ibn Abbasi r. a. se Pejgamberi a. s. ka thn:"Grua e par n Xhennet do t jet Merjemeja,bija e Imranit,Fatimeja,pastaj Hatixheja,pastaj Asija gruaja e Faraonit. " 171. Me kt aludohet n ajetet q vijojn:"Karuni ka qen nga populli i Musait dhe ka shtypur at popull dhe ne i patm dhn aq pasuri sa elsat e tij me vshtirsi kan bartur disa vet t fort;prandaj populli i thoshte: Mos u entuziazmo,sepse All-llahu nuk i do ata q jan shum t gzuar. Dhe prpiqu me sa t ka dhn All-llahu t fitosh botn tjetr,por mos e harro as pjesn tnde (prgjegjsin tnde)n kt bot, dhe bn mir si t ka br mir ty All-llahu,e mos bn rregullime n tok,sepse All-llahu nuk i don ata q bjn rregullime. Ai tha:Ajo q m sht dhn,m sht dhn me dijen time. A nuk e ka ditur se All-llahu para atij ka shfarosur disa popuj,t cilt kan qen m t fort se ai (Karuni) a edhe m shum. Prandaj gjynahqart as q do t merren n pyetje pr gjynahet e veta. Dhe doli para popullit t vet me stolit e tij,e ata,t cilt adhuronin jetn e ksaj bote thoshin:Eh sikur edhe ne t kishim at q iu dha Karunit!Ai sht,njmend,fatlum. T mjert ju - thoshin t diturit pr at q beson dhe bn vepra t mira,m i mir sht shprblimi i All-llahut,por do t`u jipet vetm durimtarve. Dhe ne,at dhe pallatin e tij e shafitm n dhe askush nuk ka mundur t`i ndihmoj,prve All-llahut, e as vet s`ka mundur t`i ndihmoj vetvetes. Ndrsa ata,t cilt dje dshironin t jen n vend t tij,filluan t thon: A nuk shihni se All-llahu i jep pasuri dhe ia mungon atij q do Ai nga robrit e vet. Sikur All-llahu t mos ma kishte dhuruar mshirn e vet,edhe neve do t na kishte shafitur n tok. A nuk e shihni se mohuesit kurr nuk do t ken sukses. "(ElKasas,76-82). Karuni ka qen Israelit. Disa thon se ka qen djal i mixhs se Musait a. s. Ndrkaq, ca t tjer mendojn se ka qen bir i tezes s Musait a. s. Ibn Is`haku thot se ka qen mixha i Musait a. s. Ibn Ebu Hatimi, prmes senedit autentik, ka regjistruar se Ibn Abbasi r. a. ka thn:"Musai shpesh iu thoshte israelitve: All-llahu ju urdhron kt dhe kt prderisa nuk filloi t flas pr pasurin. Kjo Karunit i vinte shum rnd,andaj ai israelitve iu tha: Musai thot se ai q bn laviri duhet t vritet. Israelitt vendosn q ta paguajn nj lavire e cila do t pranonte se ka br zina me Musain a. s. Ather do ta vrasim dhe vetm kshtu do t lirohemi nga ai". Ata e bn kt,mirpo, kur Musai a. s. filloi t`ju mbaj fjalimin,ata i than:"Nse ti ke br zina!""Po,sikur t jem edhe un" -tha ai. "Po,ti ke b zina", i than ata. Musai a. s. u friksua. Drguan nj njeri ta thrrasin gruan. Pasi erdh Musai a. s. iu betua n at q i shptoi israelitt nga Faraoni dhe e pyeti se a vrtet ka br zina me t. Gruaja refuzoi,ather Musai a. s. ra n sexhde duke qar. All-llahu xh.

sh. ather i shpalli:"Un i kam urdhruar toks q t t dgjoj,prandaj urdhroje ka t duash". Musai a. s. e urdhroi dhe toka e glltiti Karunin bashk me ata q ishin me at. 172. Ajeti n trsi thot:"Dhe Medjenit - vllaun e vet,Shuajbin. O populli im,tha ai,adhurojeni All-llahun,ju nuk keni tjetr zot prve Atij,dhe mos bni padrejtsi n peshoj,qoft me litr a me terezi. Un e shoh se ju keni mjaft dhe friksohem se nj dit do t`ju godas dnimi. "(Hud,84). Krahina Medjen shtrihet ndrmjet pjess jugore t Siris dhe pjess veriore t Hixhazit. 173. Ves-selil karjetel-leti kunna fiha vel-ire gjendet n ajetin:"Pyete qytetin ku kemi qndruar dhe karvanin me t cilin kemi ardhur!Ne,padyshim,flasim t vrtetn. "(Jusuf:82) Kto fjal Buhariu i ka evidentuar sepse kan kuptimin e ehlun (banor) si kuptohet nga fjala ve ila medjene q don t thot:banort e Medjenit. 174. Veraekum dhihrijjen gjendet n ajetin:"O populli im,tha ai, fisi im sht m i dashur se All-llahu pr ju,e ju at e keni ln krejtsisht pas dore?!Zoti im e di mir se ka bni ju. "(Hud,92). Prndryshe fjala dhihrijjen sht mbiemr pronor nga fjala dhahrun: shpina. 175. Togfjalshi mekanetikum gjnedet n ajetin :"O populli im,bni sa t keni mundsi,por edhe un do t bj. Do ta merrni vesh cilin do ta zr dnimi q do ta turproj dhe kush sht gnjeshtar. Pra,pritni,edhe un do t pres me ju!"(Hud,93). 176. Fjala jagneu sht nxjerr nga ajeti:"Sikur t mos kishin ekzistuar fare n te(Tok). Qoft i larguar Medjeni si sht edhe Themudi!"(Hud:95) 177. Ktu mendohet n shprehjen kur`anore fe la te`se e cila gjendet n ajetin:"Ata,tha ai, do t bredhin katrdhjet vjet npr tok,sepse at (Tokn e shenjt)e kan t ndaluar,e ti mos u pikllo pr popullin mbrapshtan!"(El-Maide,26). Ky ajet nuk i kushtohet Shuajbit a. s. por Musait a. s Ndrkaq Buhariu fjaln je`se e prmend sepse sht e nxjerr nga fjala asa. 178. Fjala asa sht nxjerr nga ajeti:"Prandaj, ai u largua prej tyre dhe tha:O populli im!Ju kam komunikuar traktet e Zotit tim dhe ju kam kshilluar, e si t vuaj pr popullin mosbesimtar?"(El-A`raf,93). 179. Inneke le entel-halumu gjendet n ajetin:"O Shuajb,i than,kjo e falmja jote a t urdhron q t`i lm ata q i kan adhuruar baballart tan ose t mos veprojm me pasurit tona ashtu si dshirojm vet?Ti njmend qenke i but dhe i udhzuar!"(Hud,87). 180. Fjala el-ejketu gjendet n ajetin:"Edhe banort e Ejks pejgambert i trajtonin gnjeshtar. "(Esh-Shuara,176).

Eika ose Lejka sht emr i nj territori nga bregu i detit deri n Medjen ku ishte i drguar Shuajbi a. s. 181. Togfjalshi jevmi dhul-le sht nxjerr nga ajeti:"Dhe ata vazhduan ta trajtojn si gnjeshtar,prandaj i prfshiu dnimi nga ret;ai dnim ishte nj dit e tmerrshme. "(EshShuara,189). Transmetohet se gjat dnimit ka mbretruar vap e madhe andaj ata dalin nga qyteti. Kur i mbuloi nj re, e cila n veti mbante nj er t freskt,ata hyn nn t. Prkundrazi nga reja ra nj zjarr me `rast u dogjn. Shuajbi a. s. ishte i drguar pejgamber te populli i Medjenit dhe i Ejkes. Medjeni u shkatrrua nga krahu u Xhibrilit,ndrkaq Ejkeja nga zjarri i res. 182. Autori ktu tregon n ajetet q vijojn:"Edhe Junusi sht,me siguri,pejgamber. Kur iku, iku me nj lundr t mbushur plot. Trhoqi shortin dhe shorti i ra atij,Dhe e glltiti peshku,sepse ai e meritonte kt,dhe sikur ai t mos ishte prej atyre q e lartsonte (Allllahun),Dhe do t mbetej me siguri n barkun e tij deri n Ditn kur do t ringjallen. Por Ne e nxorm n nj vend t shkret,ndrsa ai ishte i smur,Dhe mbi t mbltuam nj loz kungulli;Dhe at e drguam pr njqindmij e m tepr njerz. Dhe ata i besuan,ndrsa ne ata i knaqm deri n nj afat t caktuar. Por,ti pyeti!A pr Zotin tnd jan vajzat - e pr ata djemt"?(Es-Saf-fat,139-148). 183. Ajeti n trsi thot:"Ti duro,deri n caktimin e Zotit tnd dhe mos u bn si ai i peshkut (Junusi) q u lut i zemruar. "(El-Kalem,48). 184. Muhammedi a. s. kt e ka thn me qllim q t`ua trheq vrejtjen atyre q dgjojn pr ndodhin e Junusit a. s. duke pasur pr qllim q t mos kuptohet se ky pejgamber ka pasur mungesa n krahasim me pejgambert e tjer. Junusi a. s. ishte i drguar te populli i Ninivs. At,populli e detyroi q t gnjej pr ka ai iu premtoi dnimin pr nj koh t caktuar,kurse vet shkoi n mesin e tyre i turpruar. Populli, kur pan parashenjat e dnimit u prkuln dhe filluan t`i besojn. Mu pr kt All-llahu xh. sh. ua lshoi rahmetin e vet dhe ua hoqi dnimin e parapar. Pastaj Junusi a. s. hypi n nj anije. Anija filloi t fundoset. Njerzit filluan t shtyhen se kush duhet ta lshoj anijen me qllim q t ndihmojn n shptimin e udhtarve. M n fund gjuajtn shortin. Shorti,pasi q e gjuajtn tre her,i ra Junusit a. s. , prandaj edhe e gjuajtn n det. N at rast Junusin a. s. e glltiti nj peshk i madh dhe m n fund e nxori n breg t detit. 185. N kt hadith,Buhariu, sipas mendimit t shumics, tregon ndodhin e Ejlit, e cila ndodhi n rrug pr n Egjipt. Pr kt ndodhi flasin edhe ajetet:"Dhe pyeti ata pr fshatin q gjendej buz detit kur e thyen dispozitn pr t shtunn. Kur peshqit, para syve t tyre,u vinin deri sa e festonin t shtunn,dhe kur nuk e festonin m,ata nuk u vinin m. Ja,ashtu i kemi vn n sprov pr shkak se gjithmon kan gabuar. Dhe kur nj grup prej tyre i than:Pse kshilloni nj popull t cilin All-llahu do ta shkatrroj ose do ta dnoj me mundime t rnda?Ata u prgjigjn:-Pr t`u arsyetuar para Zotit tuaj dhe ndoshta do t shmangen pak prej gjynaheve. Dhe kur e harruan at me ka ishin t qortuar, ne i

shptuam ata t cilt pengonin nga veprat e kqia,kurse me dnim t rnd i prfshim mkatart,pr shkak se gjithmon kan qen mbrapshtan. Dhe pasi q ata me ngulm refuzuan t heqin dor nga ajo q u ndalohet,Ne u tham:Bhuni majmun t prmuar!"(El-A`raf,163-166). Abdurrezaku transmeton nga Ibn Abbasi r. a. se banort e Ejles,ditn e shtun i vendonin rrjetat dhe ditn e diel i nxirrnin peshqit. Dikush ua trhoqi vrejtjen se kjo sht e ndaluar,ndrkaq disa t tjer thonin:Lshoni ata,ne distancohemi nga ata. Ata q bn gjynah u shndrruan n majmun. Si majmun jetuan nj koh shum t shkurtr dhe m n fund u zhdukn. 186. Ajeti n trsi thot:"Ne ty t japim inspirim ashtu si i kemi dhn inspirim Nuhit dhe pejgamberve t tjer pas tij;e i kemi shpallur edhe Ibrahimit,edhe Ismailit edhe Is`hakut edhe Junusit edhe Harunit edhe Sulejmanit,kurse Davudit i dham Zeburin. "(En-Nisa` ,163). 187. Shih ajetet 10-11 n suren Es-Sebe`. Buhariu qllimisht e ndrpret ajetin q t shpjegoj disa fjal pr t cilat mbshtetet n komentin e Muxhahidit. 188. Nga hadithi prfundojm se bereqeti n disa momente mund t shihet brenda nj kohe t shkurtr si dhe brenda nj kohe t shkurtr mund t kryhen pun t mdha. Davudi a. s. fitonte nga duart e veta sepse ndrtonte parzmore prej hekuri. I shiste dhe nga fitimi i tyre jetonte edhe pse ishte nj nga mbretrit m t fuqishm t kohs kur jetoi. All-llahu xh. sh. atij i mundsoi q n mnyr shum t leht t prpunoj parzmoret prej hekuri. Mendohet se Davudi a. s. sht i pari i cili parzmoret i ndrtoi nga karriget e telit. ndrkaq m par i ndreqnin nga pllakat e hekurit. 189. Nga kjo kuptojm se agjrimi i shpesht nuk e bn t paaft pr luft. 190. Ibn Haxheri mendon se deklarata e Buhariut:". . . thot Aliu. . . " i dedikohet msuesit t tij Ali b. el-Mediniut dhe se e prmend duke dashur t shpjegoj fjalin:". . . dhe nj t gjashtn e nats e flente. " q nnkupton se shprehja e Muhammedit a. s. para mngjesit,pas namazit t nats,prputhet me shprehin e Davudit a. s. 191. Ktu aludohet n ajetet q vijojn:"Ti duro ata ka do q thon dhe prkujtoje robin ton Davudin,t bindur n fe,i cili prher i drejtohet All-llahut. Ne i kemi nnshtruar malet q bashk me t t lartsojn All-ahun n muzg dhe n agim. Edhe shpendt e tubuar --- t gjith --- atij i drejtohen. Dhe ia prforcuam mbretrin dhe i dham menuri e aftsi t gjykoj". (Sad,17-20). 192. Kto jan disa pjes nga ajetet kur`anore:"Kur hyn te Davudi dhe ai u friksua prej tyre. Mos u frikso - i than. Ne jemi dy pal n konflikt. I kemi br dm njritjetrit,andaj ti na gjyko me drejtsi,mos iu shmang,dhe drejtona n rrug t drejt. Ky miku im i ka,me siguri,nntdhjet e nnt dele,kurse un vetm nj,dhe pr kt m tha:"Ma jep mua"!dhe n kt m mundi. Njmend ta ka br me t padrejt,meq ka

krkuar delen tnde t`ua bashkoj deleve t veta. Shum bashkpuntor i bjn padrejtsi njri-tjetrit,prve atyre,t cilt besojn dhe bjn vepra t mira,por t atill ka pak. Mirpo,Davudi e kuptoi se e kemi vn n sprov, andaj krkoi falje nga Zoti i vet, ra me fytyr n tok dhe u pendua. "(Sad,22-24). Davudi nuk dgjoi t dy palt n konflikt,por vetm njrn pal dhe n baz t deklarats s tij mori vendimin. Pastaj iu kujtua se nuk guxonte t veproj ashtu dhe u pendua. 193. Ibn Abbasi lexoi kto ajete:"Dhe ne i falm Is`hakun dhe Jakubin. Secilin e kemi udhzuar - ndrkaq Nuhin e patm udhzuar q m par - dhe nga pasardhsit e tij Davudin dhe Sulejmanin,edhe Ejubin dhe Jusufin,Musain dhe Harunin. Ashtu i shprblejm ne ata q bjn vepra t mira. Edhe Zekerijan,dhe Jahjan edhe Isain e Iljasin - t gjith kan qen t mir. Edhe Ismaili edhe Eljesau dhe Junusi e Luti - secilin e kemi dalluar nga t tjert. Edhe nga baballart e tyre, edhe pasardhsit e tyre, edhe vllezrit e tyre - ata i kemi zgjedhur dhe i kemi udhzuar n rrug t drejt. Ai sht udhzim i All-llahut ku Ai udhzon k t doj nga robrit e vet. Po nse ata i bjn tjetr shok Atij,me siguri do t`u shkoj kot ajo ka bjn. Ata jan,t cilt ne u kemi dhn Librin,urtsin dhe pejgamberllkun. E kta nse nuk u besojn,Ne kemi mobilizuar njerz t cilt nuk e mohojn. Ata jan,t cilt All-llahu i ka udhzuar,prandaj paso rrugn e tyre. Thuaj:Un prej jush nuk krkoj shprblim pr kt (Kur`anin),ai sht vetm kshill e qortim botrave". (El-En`am,84-90). 194. Buhariu n kaptinn mbi Sulejmanin a. s. ka prmendur ajetin 36 t sures Sad dhe pastaj shpjegon kuptimin e fjals evvab. 195. Prkthimi i tr ajetit sht:"O Zoti im,-tha,m fal dhe m dhuro pushtet q nuk do ta ket askush prve meje!Ti,me t vrtet,shprblen shum. "(Sad,35). 196. Ajeti n trsi thot:"Dhe shkonin pas asaj q u kan folur djajt pr mbretrin e Sulejmanit. Sulejmani nuk ka qen mosbesimtar,porse djajt jan mosbesimtar (patn mohuar)duke i msuar njerzit magji dhe ka u zbriti dy melekve,Harut dhe Marut,n Babilon. Dhe ata dy nuk ia kan msuar askujt,madje thonin,ne jemi vetm nj sprov,ti mos u bn mosbesimtar!Dhe njerzit msonin prej atyre dyve si ta ndajn burrin prej gruas,por me kt nuk mund t`i bnin dm krkujt pa vullnetin e All-llahut. Dhe msonin at q u bn dm atyre e nuk u bn kurrfar dobie edhe pse e kan ditur se ai q e merrte at (mjeshtri) nuk do t ket kurrfar fati n botn tjetr. Po shum e keqe sht ajo,nse e din,pr ka e kan shitur veten. "(El-Bekare,102). 197. Ktu prmenden disa pjes t ajeteve kur`anore ku thuhet:"Kurse Sulejmanit ern,mngjesi i s cils sht sa nj muaj. Edhe mbrmja e saj sht nj muaj. Dhe kemi br q t`i rrjedh burim bakri;si edhe exhint t cilt,me vullnetin e Zotit t tij,veprojn para tij;Dhe ai i cili refuzon urdhrin ton e bjm t shijoj dnimin me zjarr. I bjm atij ka t dshiroj:faltore e prmendore;edhe en t mdha e kazana t palvizshm. O familja e Davudit,punoni dhe jini mirnjohs!Mirpo pak ka mirnjohs ndr robrit e mij. Dhe kur zbatuam vdekjen ndaj tij,pr vdekjen e tij nuk i njoftoi askush prve

"dabbetul-erdit"q hante shkopin e tij dhe kur ai u rrzua,exhint e kuptuan se sikur ta dinin fshehtsin nuk do t`i ekspozoheshin dnimit t turpshm. "(Seb`,12-14). 198. Ajetet e cituara dhe termet e prmendura gjenden n kto ajete:"Kur nj mbrmje iu paraqitn atij atllar q rrinin n tri kmb, Ai tha:"Un shfaqa dashuri ndaj pasuris sipas vrejtjes s zotriut tim,deri sa humbn sysh ,m`i ktheni ata"! dhe filloi t`i lmoj kah qafa dhe kmbt. Ne e vum n sprov Sulejmanin dhe e mbajtm n post vetm si figur (t palvizshm) e pastaj u shrrua. O Zoti im-tha- m fal dhe m dhuro pushtet q nuk do ta ket askush prve meje!Ti,me t vrtet shprblen shum. Dhe ne ia nnshtruam ern q t lvizte leht sipas urdhrit t tij dhe kah dshironte ai,Edhe djajt,gjithfar ndrtuesish dhe zhytsish. Edhe t tjer,mbrthyer n pranga. Ky sht shprblimi yn,e ti ose liroj ose mbaj,pr kt nuk jep llogari. "(Sad,31-39). 199. Autori n kuptimin gjuhsor shpjegon fjaln ifrit. 200. Ky hadith transmetohet n shum variante andaj edhe numri i grave ndryshon. N disa prmenden 60,n disa 70,n disa 90 ndrkaq n disa transmetime tjera 99 ose 100 gra. N baz t ksaj Ibn Haxheri prfundon se ai ka pasur 60 gra t lira,kurse tjerat kan qen robresha ose e kundrta. Sulejmani a. s. i ka dashur shum kuajt pa ndonj qllim t ksaj bote,por pat harruar t thot:"Insha-all-llah" (Dasht All-llahu). Ai q ia prkujtoi sipas t gjitha gjasave, ka qen melek. Kur bhet fjal pr t ardhmen, duhet t thuhet:"Insha-all-llah". Ai q e thot kt pasi t betohet e pastaj nuk e plotson betimin,nuk ka thyer betimin. 201. Ky hadith prmendet dhe shpjegohet m gjrsisht n kaptinn mbi Ibrahimin a. s. 202. Buhariu ktu prmes nj senedi prmend dy hadithe, sepse transmetuesi ka dgjuar t dy hadithet,andaj edhe i ka transmetuar bashkrisht. Hadithi i par nuk prmendet n trsi edhe pse n t flitet pr rolin e Pejgamberit a. s. n thirrjen n Islam. Ibn Arabiu mendon se krahasimi q prmendet n hadith ka pr qllim t shpjegoj se njerzit nuk punojn dika q do t`i onte n Xhehennem dhe se prmes tyr duan t zhduken,porse ashtu veprojn duke menduar se nga veprat e tilla kan dobi si dhe duke i pasuar ndjenjat. Sikur flutura e cila fluturon drejt zjarrit por jo me qllim q t digjet,por pr shkak t drits q e sheh. Hadithin tjetr, ku prmendet urtsia e Sulejmanit a. s. ,Buhariu e prmend bashk me senedin n kaptinn mbi trashgimin (feraidin). 203. Titulli i ksaj kaptine,ku flitet mbi Llukmanin a. s. ,na drejton te kto ajete:"Kurse Ne Llukmanit i kemi dhuruar urtsin:Jij mirnjohs All-llahut!Kush falenderon,at e bn pr vete,po ai i cili mohon - ani! All-llahu sht njmend i pasur dhe i denj pr falnderim. Kur Llukmani i tha birit t vet, duke e kshilluar:Biri im!Mos i bn shok Allllahut!Politeizmi sht me t vrtet, krim i madh. Ne e kemi porositur njeriun pr prindrit e vet t sillet mir,;se nna e vet e ka bartur duke dmtuar shndetit e saj,kurse nga gjiri e ndan brenda dy vjetve. T jesh mirnjohs ndaj Meje dhe prindrve t

tu!Tek Un do t ktheheni. Po nse t nxisin q tjetrknd ta konsiderosh t barabart me Mua,at q ti nuk e di,mos i dgjo,por ndaj tyre sillu me zemrgjersi n kt bot dhe paso rrugn e atij i cili m drejtohet mua me sinqeritet!Pastaj tek un do t ktheheni dhe do t`ju informoj se ka keni punuar. O biri im! mir a keq,qoft ajo sa kokrra e unthit,qoft n qiej,n shkrepa a n tok,All-llahu do ta nxjerr n drit,se All-llahu sht i but dhe i informuar. O biri im! kryeje faljen dhe urdhro t bhen vepra t mira e ndalo nga veprat e kqija;Prballo me durim kado q t gjen!Kjo sht me t vrtet detyr themelore. Dhe,nga aroganca,mos ua kthe njerzve fytyrn tnde dhe rrugs mos ec kryelart e me aroganc,se All-llahu nuk e do arogantin e lavdraqin. "(Llukma,12-18). 204. Ve la tusa`air gjendet n ajetin e cituar t fundit. Llukmani prmendet n Kur`an mirpo nuk theksohet se ka qen pejgamber. Nesefiu n tefsirin e vet thot:"Dijetart jan n ujdi se ai ka qen njeri i urt,dhe se nuk ka qen pejgamber. Prjashtim bn transmetimi i Ikrimes, i cili mendon se Llukmani ka qen pejgamber. "Transmetohet se Llukmani ka jetuar ne kohn e Davudit a. s. 205. Pejgamberi a. s. me kt shpjegon ajetin:"Kur Llukmani i tha birit t vet, duke e kshilluar: Biri im! mos i bn shok All-llahut!Politeizmi sht, me t vrtet, krim i madh. "(Llukman,13). Prndryshe,kjo sht forma e par e komentimit t Kur`ani Kerimit me ajet t Kur`anit. Mirpo,duhet t kemi parasysh se nuk mund t gjejm komentimet e ajeteve me ajete t tjera,andaj pr komentimin e ajeteve shfrytzohen format dhe mnyrat e tjera si sht pr shembull komentimi me hadithin e Pejgamberit a. s. edhe at duke u mbshtetur n deklaratat e sahabeve,n kriteret gjuhsore etj. 206. Pr rastin e prmendur flasin ajetet:"Sillu atyre shembullin e banorve t fshatit q i kan ardhur t drguarit. Kur ne u drguam atyre dy e ata i prgnjeshtruan t dy,i prforcuam edhe me t tretin dhe than:-Ne jemi t drguar te ju. Ata u than:Ju jeni vetm njerz sikurse edhe ne,dhe i Mshirshmi nuk ka shpallur kurrgj por ju vetm gnjeni. Zoti yn e din se ne jemi,me siguri,t drguar te ju,than ata. Dhe nuk kemi tjetr (obligim)prve shpalljes haptazi. Ata than:Ne parandjejm rrezik prej jush dhe n qoft se nuk trhiqeni do t`ju mbysim me gur dhe njmend do t prjetoni dnim t dhimbshm nga ana jon. Fatkeqsia juaj sht me ju! Than ata:A edhe nse u trhiqet vrejtja?Po, ju jeni popull q e teproni. "(Jasin,13-19) . Ibn Is`haku thot se ktu mendohet pr Antakien,banort e t cilit adhuronin idhujt. Thuhet se pejgambert e tyre jan quajtur Sadik,Saduk dhe Shelum. Komentatort thon se kta pejgamber n fakt kan qen t drguart e Isait a. s. ,t cilt i drgoi n qytetin e prmendur. 207. Autori ktu ka prmendur disa ajete, kurse pr tjert vetm tregon. Ato ajete gjenden n fillim t sures Merjem. Pasiq ato i dedikohen Zekerijait a. s. dhe djalit t tij

Jahjait a. s. ,t prmendim vetm prkthimin e tyre:"Rrfimi pr mshirn e Zotit tnd ndaj robit t vet Zekerijait,Kur e luti Zotin e vet me lutje t fsheht. I tha:-O Zoti im,eshtrat m jan shkatrruar e kryet m sht thinjur,por kurrnjher kur t jam drejtuar me lutje Ty,o Zoti im,nuk kam qen i pafat. Un friksohem pr t afrmit e mi,pr kah gjaku,pas meje,kurse gruan e kam beronj,prandaj m fal nj trashgimtar!T m trashgoj mua dhe familjen e Jakubit, dhe bre at, o Zoti im, t mirpritur. -O Zekerijja,po t prgzojm me nj djal, i cili do t quhet Jahja. Askujt m prpara nuk deshm t`ia lm kt emr. -O Zoti im, tha ai,si do t kem un djal kur gruan e kam shterp,por edhe un jam shum i moshuar?! - Ja,ashtu! - i tha,Zoti yt ka thn:-Ajo sht e leht pr mua,edhe ty t kam pas krijuar m par kur nuk ke qen kurrgj. -O Zoti im, tha-m jep ndonj shenj! -Shenja jote do t jet ajo se ti nuk do t flasish tri net me njerzit,prkundr faktit se do t jesh i shndosh. Dhe doli nga tempulli para popullit t vet dhe ua bri me shenj ta lavdrojn All-llahun n mngjes dhe n mbrmje. O Jahja,merre Librin seriozisht! Dhe i dham urtsi qysh kur ishte si fmij; Butsi dhe sinqeritet dhe ishte i iltr. Edhe ndaj prindrve t vet ishte i mir,nuk ka qen i ashpr dhe i pasjellshm. Dhe paqa qoft me t n at dit kur u lind dhe kur do t vdes,edhe n ditn kur do t ngjallet prsri. "(Merjem,2-15). Fjaln hafijjen autori e shpjegon me termin e prmendur edhe pse nuk gjendet n ajetin n fjal,por gjendet n ajetin:"Qofsh n paq,tha Ibrahimi. Do ta lus Zotin tim t t fal, sepse Ai sht shum i mir ndaj meje. "(Merjem,47). 208. Kjo sht nj pjes nga hadithi i gjat mbi Isran, e cila trsisht prmendet n kaptinn mbi melekt. Ktu prmendet vetm pjesa ku flitet pr Isain dhe Jahjain a. s. Mendohet se Muhammedi a. s. ata i takoi n t njejtin qiell sepse rrjedhin nga nnat q kan pasur lidhje t ngusht familjare sidomos nse kemi parasysh se e ma e Jahjait a. s. ka qen motra e nns s Merjemes. Tha`lebi thot se Jahja ka lindur gjasht muaj para Isait a. s. kurse Ibn Is`haku thot:"Zekerijai dhe Jahjai,biri i tij jan pejgambert e fundit t drguar te Israelitt para Isait a. s. "Ai thot se Israelitt u orvatn q ta vrasin Zekerijain a. s. ,mirpo ai u iku dhe u msheh n nj dru. Mirpo,shejtani duke u mbyllur druri i hapur ia kapi teshat n baz t kafit edhe e hetuan. Israelitt me sharr e pren drurin n t cilin kishte hy Zekerijai dhe kshtu e prgjysmuan edhe at. Ndrkaq Jahjain e vran pr shkak t nj gruaje me t ciln deshti t martohet nj mbret,ather Jahjai tha:"Nuk t lejohet martesa me at". N fakt ajo grua ishte motra e gruas s Jahjait a. s. andaj nuk i lejohej t lidh kuror me t. Prkundrazi,gruaja e korruptoi mbretin dhe e vrau Jahjain a. s. 209. Shih,sureja Merjem, 16. 210. Prkthimi i ajeteve n trsi sht:"Dhe kur melekt i than:Oj Merjeme,All-llahu t prgzon me fjaln e vet se emrin do ta ket Mesih,Isa i biri i Merjemes,faqebardh n kt bot dhe n botn tjetr,dhe do t jet njri nga t afrmit. "(Ali Imran,45). 211. Ktu aludohet n kto ajete:"All-llahu,me t vrtet e ka zgjedhur Ademin edhe Nuhin edhe familjen e Ibrahimit, edhe familjen e Imranit prej t gjith t tjerve. Si pasardhs t njri-tjetrit,dhe All-llahu dgjon dhe di shum. Kur gruaja e Imranit tha,o

Zot,un po ta kushtoj Ty me gjith zemr kt q sht n barkun tim,prandaj pranoje prej meje,se Ti me t vrtet dgjon dhe di shum. E kur e lindi at,tha:"O Zot,un kam lindur femr!Porse All-llahu e di mir se ka ka lindur; dhe mashkulli nuk sht sikur femra". Un ia vura emrin Merjem. At dhe pjelln e saj un po e l n mbrojtjen tnde prej djallit t mallkuar. Dhe Zoti i saj e pranoi me ndje at dhe e rriti mir dhe ia la n bes Zekerijait. Sa her q hynte Zekerijja te ajo,n tempull,gjente ushqime te ajo. Prej nga kjo,oj Merjem? i thoshte kurse ajo i prgjigjej:Prej All-llahut,All-llahu e furnizon pa mas,k do". (Ali Imran,33-37). 212. Termet ur`anore:"Familja e Ibrahimit","Familja e Imranit" etj. jan me kuptim t prgjithshm. Kurse Ibn Abbasi trheq vrejtjen se kjo iu dedikohet vetm besimtarve t atyre familjeve dhe pr kt prmend ajetin:"M t afrt se Ibrahimi jan ata,t cilt ndoqn rrugn e tij,edhe ky Pejgamber dhe ata q kan besuar. Ndrkaq All-llahu sht mbikqyrs i besimtarve. "(Ali Imran:68),ndrkaq pr shprehjen ". . . ata t cilt e pasuan. . . " thuhet se ata jan besimtart. 213. Ky hadith n t njejtin version sht prmendur n kaptinn mbi prshkrimin e Iblisit dhe ushtris s tij,e q t jet m i qart,ktu do t citojm n trsi tekstin e tij:"Secili njeri,kur lind,shejtani me gishta t vet e prek n t gjitha ant e trupit,n prjashtim t Isait (birit t Merjemes). Shejtani vajti ta prek, mirpo i shkoi pr dore ta prek vetm shtratin e tij. " Duaja e ms s Merjemes, t ciln e prmend Ebu Hurejreja r. a. gjendet n ajetin:"E kur e lindi at,tha:O Zot,un kam lindur femr!Porse All-llahu e di mir se ka ka lindur;dhe mashkulli nuk sht sikur femra". Un ia vura emrin Merjem. At dhe t voglin e saj un po e l n mbrojtjen tnde prej djallit t mallkuar. "(Ali Imran,36). 214. Shih,sureja Ali Imran :42-44. 215. Hajru nisaiha, komentatort e shpjegojn n mnyra t ndryshme. Disa thon se ajo don t thot:se ka qen gruaja m e mir e asaj kohe. Kurse disa t tjer thon se ka qen gruaja m e mir e t t gjitha kohrave,ose gruaja m e mir nga pasardhsit e Israelitve. 216. Ktu aludohet n ajetet q vijojn:"Dhe kur melekt i than:Oj Merjeme,All-llahu t prgzon me fjaln e vet se emrin do ta ket Mesih,Isa i biri i Merjemes,faqebardh n kt bot dhe n botn tjetr,dhe do t jet njri nga t afrmit. Ai do t`u flas njerzve q n djep,por edhe si i rritur,dhe do t jet nga t mirt. Ajo tha,o Zot,po si do t kem un fmij kur nuk m ka prekur njeri?Qe,kshtu tha. All-llahu krijon ka t doj. Kur vendos dika,Ai vetm i thot Bhu! dhe ajo bhet. "(Ali Imran,45-47). 217. Ky hadith nuk prmendet si i veant sepse nuk prmendet senedi i plot,ndrkaq me senedin e plot prmendet n kaptinn mbi kurorn. Kurtubiu, duke shpjeguar hadithin, thot:"Me kt theksohet n mnyr t veant vlera e grave t kurejshitve n krahasim me grate tjera t arabve,pasi q vetm ato jan pronare t deveve. "Supozohet se Ebu Hurejreja r. a. ka thn se Merjemeja nuk ka shaluar deven sepse ka vlersuar se

ajo sht gruaja m me vler. Ndrkaq n hadith prmenden vetm grat e arabve q kan pasur vlera (pronare t deveve) dhe se ktu nuk sht fjala pr grat m me vler nprgjithsi. 218. Shih En-Nisa` :171. 219. ". . . sipas asaj q ka punuar. . . "mund t ket dy kuptime: a) sipas asaj q ka vepruar do t ket gradn n Xhennet,ose b) pa marr parasysh se a ka punuar mir ose keq,ai me q ka vdekur si besimtar nj dit do t hyj ne Xhennet edhe pse pr veprat e tij t kqija pr nj koh mund t vuaj ndshkimin n Xhehennem e m n fund t kaloj n Xhennet pr shkak t besimit q ka pasur. 220. Termet q prmenden gjenden n kto ajete kur`anore:"Dhe prmende Merjemen n Libr,kur u shmang nga shtpiart e vet n ann lindore, Dhe u fsheh prej tyre,por Ne drguam te ajo Xhibrilin dhe ai iu paraqit asaj si njeri i prsosur. Un mbshtetem te i Gjithmshirshmi prej teje,tha ajo,nse i friksohesh atij. E un jam - i tha ky - i drguar i Zotit tnd,t t dhuroj nj djalosh intelegjent. Si do t kem un fmij - tha ajo - kur nuk m ka prekur asnj mashkull dhe un nuk kam qen e shfrenuar. Ashtu! - i tha. Zoti yt ka thn:Ajo sht e leht pr mua,dhe ta bjm at argument pr njerzit dhe mshir nga ana jon. Kjo sht pun e kryer. Ajo,pra mbeti me barr dhe u shmang n nj vend t largt. Dhe dhembjet e lindjes e shtrnguan t shkoj te nj trup hurme. Ku ta kisha at fat,tha ajo,e t kisha vdekur qysh moti dhe t isha harruar krejtsisht!Dhe ai (meleku)m posht se ajo: e thirri:-Mos u pikllo,Zoti yt ka br q nn ty t rrjedh nj prrock. Shkunde trupin e hurms se pr ty kan pr t rn hurma t freskta,Andaj ha, pi dhe qetsohu!E nse sheh ndonj njeri,ti thuaj:-Un i kam dhn bes t Gjithmshirshmit se do t agjroj (n heshtje) dhe sot me asnj nuk flas". Dhe e solli at te familja e vet,duke e bartur. Oj Merjeme,i than,ke br nj pun t urrejtur!"(Merjem:16-27) Togfjalshi nebedhnahu gjendet n ajetin:"Por Ne e nxorm n nj vend t shkret,ndrsa ai ishte i smur. "(Es-Saffat:145) Ky togfjalsh i dedikohet Junusit a. s. Ndrkaq ktu prmendet sepse rrjedh nga e njejta folje intebedhe. 221. Kjo kaptin flet pr Isain a. s. andaj prmendet hadithi ku thuhet se Isai a. s. ka folur si foshnje n djep. Prve tre vetve q prmenden n hadith,transmetohet se edhe katr vet t tjer kan folur si foshnje: dshmitart e Jusufit a. s. ;foshnja e cila i tha gruas s Faraonit,kur ai deshti ta gjuaj n lum (Musain a. s. ):"Nan,duro se ne jemi n t drejt. "Pastaj nj foshnje foli mbi shtjen e banorve t Jarugs. kur banort deshtn ta gjuajn dik n zjarr. Foshnja s ams i tha:"Duro, nn,se ti je n t drejt" tha Jahja a. s. 222. N kto hadithe prmendet takimi i Muhammedit a. s. me pejgambert e mparshm pr t cilt dihet se kan jetuar shum hert. Mirpo,Kur`ani thot se shehidt jetojn te Zoti i tyre. E pejgambert jan n grad m t lart se shehidt,andaj takimi i

Pejgamberit a. s. me pejgambert e tjer nuk sht i pamundshm. Prkundrazi,kjo ndodhi n natn e Mi`raxhit mu ashtu si prshkruajn dhe prmendin hadithet autentike t Pejgamberit a. s. 223. Muhammedi a. s. sht m i afrt me Isain a. s. sepse ndrmjet tyre nuk ka pasur pejgamber tjetr,dhe se Isai a. s. ka paralajmruar ardhjen e Muhammedit a. s. "Djem nga nna t ndryshme" pr pejgambert don t thot se kan gjenealogji t prbashkt,thrrasin n t njejtn fe edhe pse ka mundsi q sheriatet e tyre t ndryshojn. 224. Me kt Isai a. s. tregoi gatishmri t lart q t pranoj betimin. 225. Ktu aludohet n prshkrimin e hirsis s Isait a. s. nga ana e t krishterve. 226. Ky hadith prmendet dhe shpjegohet n kaptinn mbi Ibrahimin a. s. 227. Ismaili ka regjistruar nga Ibn Abbasi r. a. deklaratn e prmendur nga Buhariu, e cila ka t bj me dezertort, t cilt i nnshtroi Ebu Bekri r. a. n kohn e halifatit t tij. 228. Shih En-Nisa`:159. Sipas ktij hadithi dhe haditheve tjera t ngjashme,para Dits s Mbram,Isai a. s. do t zbret si ithtar i Muhammedit a. s. Si parashenj tjetr e ksaj Dite sht pasuria do t derdhet pa kontroll nga shkaku i bereqetit dhe begatis s madhe. Isai n tok do t vendoj drejtsin dhe do t zhduk padrejtsin. Dshira pr pasuri do t zvoglohet nga frika e Dits s Mbram. Njerzia m shum do t`i jepen namazit dhe ibadetit. M tepr do t duan nj rekat namaz se sa tr botn. Ibn el-Xhevziu thot:"Ebu Hurejreja r. a. ka lexuar kt hadith me qllim q t tregoj ndeshjen n mes t pjess s hadithit ku thuhet se nj sexhde do t jet m e vlefshme se e tr bota dhe ka ka n te. Kjo do t argumentoj mirsin e njerzve,besimin e tyre t fort dhe se jan t gatshm pr t kryer vepra t mira,andaj ata do t dshirojn m tepr nj rekat namaz se sa tr botn. "Dijetart mendojn se qllimi i ardhjes s Isait a. s. do t jet argument se Isai a. s. nuk sht vrar. Disa t tjer mendojn se kur ka par veorit e Muhammedit a. s. dhe t ummetit t tij,i sht lutur All-llahut xh. sh. q t jet nga ummeti i tij,andaj i sht pranuar duaja,por sht mbajtur deri Ditn e Mbram kur do t rikthehet si prtrirs i Islamit. 229. Nga hadithi nuk sht e qart se Isai a. s. do t jet n pozitn e imamit ose t muktediut (antar i xhematit). Disa dijetar mendojn se ". . . imami juaj nga ju. . . "do t gjykoj sipas Kur`ani Kerimit e jo sipas Inxhilit. 230. Buhariu prmend tre hadithe me nj sened. I pari flet pr Dexhallin,dyshimi i t cilit do t jet aq sa zjarri do t duket sikur uji,kurse uji sikur zjarr. Dy t tjert flasin pr dy njerz nga popujt e mparshm,andaj ky hadith rradhitet n kaptinn mbi Israelitt.

231. Ky hadith prmendet dhe shpjegohet n kaptinn mbi fillimin e ezanit, Libri I. 232. Hadithi me kt kuptim sht prmendur n kaptinn se kush arrin t fal nj rekat t ikindis para se t perndoj dielli, Libri II. 233. N kt hadith prmenden tri sende: a) Urdhri pr transmetimin e Kur`anit q e prfshin tr at q na e ka sjellur Pejgamberi a. s. Ky urdhr theksohet edhe n disa hadithe tjera t cilt autori i ka prmendur n fillim t veprs s tij n kaptinn mbi shkencn. b) Leja pr t transmetuar at q dgjohet nga Israelitt pr udirat dhe ndodhit e jashtzakonshme, t cilat iu kan ndodhur e q mund t jen si msim,por me kusht q t mos jen gnjeshtra t kulluara. Imam Shafiu mendon se kjo do t thot:"Transmetojeni at q dini se nuk sht gnjeshtr",sepse nuk lejohet q t transmetohet dika q dihet se sipas Kur`anit apo Sunnetit sht gnjeshtr. N fillim ishte e ndaluar t bisedohet rreth israilijateve,ndrsa me kt hadith lejohet n baz t kushteve q u prmendn. c) Rreptsisht ndalohet shpifja ndaj Pejgamberit a. s. andaj edhe shum her potencohet n hadith, i cili arrin gradn e mutevatirit. 234. N baz t ktij hadithi vijm n prfundim se vetvrasja dhe vrasja sht gjynah i madh dhe se ndalohet gjithka q shpie deri te vrasja. Lejohet t bisedohet rreth ndodhive t popujve t mparshm. 235. Nga hadithi mund t nxirren shum msime, si: - lejohet t flitet rreth ndodhive t t tjerve dhe se kjo nuk sht prgojim; - begatit nuk duhet t refuzohen,prkundrazi duhet t falnderohemi pr to; - kopracia sht cilsi shum e keqe,ajo njeriun e on t rrej dhe t mohoj dhuntit e All-llahut xh. sh. 236. Ajeti n trsi thot:"A ke menduar ti se banort e shpells edhe "rekimi"(emrat e t cilve jan t shkruar n pllak) kan qen nga mrekullit tona t rralla?"(El-Kehf:9) 237. Pr Banort e Shpells flitet n suren El-Kehf duke filluar prej ajetit 9 deri n ajetin 26. Buhariu i shpjegon disa terme t cilat gjenden n ajetet e prmendura, duke mos prmendur asnj hadith. Prndryshe pr vendin e shpells,te dijetart ndryshojn mendimet. Pjesa drmuese e tyre mendojn se vendi i shpells gjendet n territorin e Bizantit. Ibn Abbasi sht i mendimit se vendi i shpells sht n rrethinn e Ejles,kurse disa t tjer thon se gjendet n mes vendit t quajtur Ejle dhe Palestins. Ndrkaq, nj grup tjetr mendojn se vendi i shpells gjendet n rrethinn e Tarsusit.

Abd b. Humejdi prmes nj transmetimi autentik transmeton nga Ibn Abbasi r. a. tregimin pr Banort e Shpells, n t cilin mes tjerash thuhet:"Ata kan jetuar n shtetin e nj tirani, i cili adhuronte idhujt andaj kta lshuan shtetin. All-llahu xh. sh. iu mundsoi q ata t takohen me `rast i dhan besn njri-tjetrit. Mirpo,pasiq ata u humbn,t afrmit e tyre i krkuan shum dhe m n fund lajmruan sunduesin. Sundimtari urdhroi q emrat e tyre t shkruhen n nj pllak prej hekuri,t ciln e varrosn n thesarin e vet. Ata hyn n nj shpell. Pasi hyn n shpell All-llahu xh. sh. bri q ata t`i kaploj nj gjum i rnd. Pas nj kohe drgoi nj njeri q t`i kthej trupat e tyre prndryshe dielli do t`i kishte djegur ose toka do t`i kishte kalbur. Dikur,m von sunduesi u humb e at e zvendsoi nj tjetr i cili i zhduki idhujt,besoi n All-llahun xh. sh. dhe ishte shum i drejt. N kt koh All-llahu xh. sh. i ngjalli banort e shpells. Ata nga mesi i tyre drguan njrin q t sjell ushqim. Banori i shpells n qytet hyri fshehurazi. Mirpo,n qytet nuk njihte asnj njeri. Gjellbrsit i dha nj dirhem. Kur pa dirhemin ,u habit sepse ajo monedh ishte jasht prdorimit. Njerzit i rrethuan kta dy dhe menjher lajmruan sundimtarin. N ndrkoh sundimtarit iu prkujtua pllaka,andaj e pyeti pr emrat e shokve t tij. Banori i shpells pasi q u bind n drejtsin dhe sinqeritetin e sundimtarit i tregoi emrat e shokve. M n fund t gjith t pranishmit u nisn pr n shpell. Banori i shpells u nis i pari me qllim q t`iu tregoj shokve q mos t friksohen. N rrug e sipr humbn rrugn. M n fund pasi i gjetn,sundimtari urdhroi q t`u ndrtojn xhamin ku do t luten. " 238. Nga hadithi prfundojm: - Duat duhet t bhen sa m shpesh e n veanti n raste t vshtira, - Lejohet t`i lutesh All-llahut xh. sh. edhe duke i prmendur veprat e mira, - Bmirsia ndaj prindrve sht detyr islame, - Ndershmria,ruajtja e emanetit dhe kryerja e premtimit t dhn jan veori t besimtarit t mir. 239. Kt hadith e ka regjistruar Muslimi n Sahihun e tij,mirpo versioni i tij sht shum i gjer dhe se n baz t atij jan marr termat q prmenden n kllapa. N at, gjithashtu prmendet shkaku se pse sht urdhruar q t bj hixhretin n "fshatin e mir",mbasi aty jetojn nj grup njerzish q besojn All-llahun xh. sh. Andaj edhe ai le t`iu bashkangjitet n ibadete dhe t mos kthehet n vendin e vet sepse ai vend sht i keq. Taberaniu ka regjistruar se "fshati i mir" ka pasur emrin Nusra kurse "fshati i keq"Kufra. Muhaddithint mendojn se kjo ndodhi pas Isait a. s. sepse njeriu i prmendur s pari i drejtohet nj murgu. Dijm se murgria sht paraqitur pas Isait a. s. N baz t hadithit mund t prfundojm:

- Teubeja-pendimi sht i mundshm edhe pas gjynahit t madh dhe sikur t punohet pr vrasje sepse nse All-llahu xh. sh. e pranon teuben e vrassit, t vrarit Ai do t`ia kompenzoj ashtu q t jet i knaqur; - gjat dhnies s prgjigjeve n shtje t ndryshme mund t gabohet; - mbasi t largohesh prej kryerjes s ndonj vepre t keqe ke pr detyr q t largohesh nga ndikimet q mund t t shpiejn t prsritish t njejtat gabime, andaj m s miri sht t shprngulesh nga mesi dhe vendi ku mbretrojn tradita dhe zakone t kqija; - pr gjynahet mund t shpresojm vetm nse pendohemi pr to. 240. Ky sht sened tjetr pr hadithin e prmendur, i cili prmendet edhe n kaptinn mbi Israelitt, sepse njeriu q ka ruajtur lopt dhe bariu i deleve kan qen israelit. Nga hadithi prfundojm se kafsht duhet t shfrytzohen pr ka jan t dedikuara. ". . . T krijuara vetm pr t lavruar. . . "nuk kufizon funksionin e lops por me sa duket ktu tregohet pr detyrn e saj kryesore pr at koh dhe pr ka i kan shfrytzuar sidomos kur kemi parasysh se nga lopa kemi dobi edhe nga qumshti,mishi,lkura, etj. 241. N kt si dhe n hadithin e par trhiqet vrejtja se nuk duhet lshuar vendin ku sht paraqitur ndonj smurje ngjitse e as q lejohet hyrja n at vend. Kjo sht njra nga format paraprake pr evitimin e smurjeve ngjitse t ciln form sot e ka pranuar edhe mjeksia moderne. Muhammedi a. s. pr kt ka trhequr vrejtjen para 14 shekujsh. 242. Ndodhia q prmendet ka ndodhur me rastin e lirimit t Mekks. Fatimeja,e bija e Esvedit,ka vjedhur nj stoli q sipas Kur`ani Kerimit duhej t`i pritet dora. . Pasiq ajo rridhte nga familja autoritative. kurejshitt e drguan Usamen te Pejgamberi a. s. si njeri m i dashur i tij me qllim q t ndrmjetsoj. Prkundrazi Pejgamberi a. s. fort kundrshtoi. Nga kjo prfundojm se ndalohet ndrmjetsimi kur sht n pyetje aplikimi i ligjeve t All-llahut xh. sh. po si delikte duhet t shqyrtohen edhe n instanca m t larta. 243. Ky hadith ndrlidhet me Shpalljen e Kur`ani Kerimit n shtat harfe. N kt kaptin prmendet pr shkak t fjalis:". . . se ata q kan jetuar para jush,jan prar,andaj edhe u shkatrruan. " 244. Disa mendojn se kjo i dedikohet Nuhit a. s. Nevaviu mendon se kjo nuk i prcaktohet ndonj pejgamberi konkret. Kjo ndodhi Pejgamberit a. s. i ndodhi n betejn e Uhudit. 245. Muslimi kt hadith e prmend n Sahihun e tij me t njjtin sened. 246. Pr kt hadith Buhariu prmend disa versione,n njrin nga ato njeriu i prmendur ka thn:"Le in kadere alejje rabbi",n prkthim do t thot:"Nse Zoti im e cakton

ashtu". Mund t ket edhe kt kuptim:"Zoti im,nse do,mund t m dnoj". Kjo nuk don t thot se njeriu ka dyshuar n Fuqin e All-llahut xh. sh. ,prkundrazi,kshtu sht shprehur n gjendje afektive ose nga frika e madhe q e ka kapluar. Pr sa i prket tubimit t trupit t tij,ajo do t ndodh n Ditn e Mbram kur do t ringjallen t gjith njerzit. 247. Kjo domethn: trupi yt sht m i rnd nga vepra yte,ose:vepro si t duash,ashtu do t prgjigjesh;ose:nse je i sigurt se nga vepra yte nuk duhet t turprohesh ather vepro si t duash.

1. Ajeti n trsi thot:"O njerz,Ne u kemi krijuar juve prej nj mashkulli dhe nj femre dhe u kemi br popuj e fise q ta njihni njri-tjetrin. M fisniku te All-llahu sht ai, i cili m s shumti i ruhet Atij;All-llahu,me t vrtet sht shum i dijshm dhe i informuar mir. "(El-Huxhurat:13).

2. Prkthimi i ajetit n trsi sht:"O njerz,friksohuni Zotit tuaj i cili ju krijoi prej nj njeriu,nga i cili krijoi edhe shokun e tij pr jet dhe,prej atyre dyve bri shum meshkuj dhe femra. Friksohuni All-llahut t cilit i luteni dhe mbani lidhjet familjare!Se All-llahu, vrtet,gjithmon mbi ju vigjilon". (En-Nisa,1).

3. Autori n fillim t ksaj kaptine prmend edhe thirrjen pagane pr t ciln do t bjm fjal m posht,n njrn nga kaptinat q vijojn. Prndryshe,me thirrjen pagane mendohet pr vajtimin q ia bnin t vdekurit ose zakonin q njeriut ia prshkruanin pr bab at i cili nuk ishte bab i vrtet.

4. Ky sht komenti i Ibn Abbasit pr termat kur'anore: shu'uben ve kabaile. Arabt kan karakteristikat e veta pr shtjen e gjenealogjis e cila sipas Zuhejr b. Bekkarit,prbhet prej gjasht kategorive e q jan: sha'b,kabile,imare,batn,fahdh dhe fasile. Sipas ktij kategorizimi gjenealogjia e Muhammedit a. s. do t ishte kshtu: fasile -Abbasi, fahdh - Hashimi, batn -Kusajji,Imare - Kurejsh, kabile -Kinane dhe sha'b Huzejme.

5. Disa pjes t ktij hadithi ,Buhariu i ka prmendur pjesrisht n kaptinat e mparshme,kurse ktu e prmend tr hadithin,ashtu si e ka dgjuar ai,pa marr parasysh se hadithi flet pr dy shtje t ndryshme. Pr ndalesn e pirjes s lngut nga disa en t prcaktuara dhe pr gjenealogjin e Pejgamberit a. s. Ndrkaq,delegacioni i Abdul-Kajsit e ka pyetur Pejgamberin a. s. pr lngun nga hurmat dhe rrushi t cilat i mbanin n en t ndryshme,andaj ai ua ndaloi pirjen e lngjeve nga disa en t caktuara, n t cilat shum shpejt dhe n mnyr t pahetueshme mund t shndrrohen n alkool. Hanefitt mendojn se kjo ndales vlente vetm pr ditt e para t Islamit,sepse m von Pejgamberi a. s. ka thn:"Hurmat dhe rrushin tharbtoni n do en dhe pini lngun e tyre,por mos pini nse ato jan shndrruar n alkool". Gjenalogjin e Pejgamberit a. s. e ka prmendur Ibn Sa'di n veprn e tij Tebakat,si vijon:Muhammed b. Abdullah b. Abdulmutalib (i cili ka pasur pseudonimin Shejbe elHamed) b. Hashim (emri i t cilit sht Amr) b. Abdulmenaf (i cili quhej edhe Mugire) b. Kusajj (emri i t cilit sht Zejd) b. Kul-lab b. Murre b. Ka'b b. Luaj b. Galib b. Fehr (prej t cilit fillon fisi kurejshit,dhe ata t cilt jan para Fejrit nuk jan kurejshit por kenanijj) b. Malik b. Nadr (emri i t cilit sht Kajs) b. Kinane b. Huzejme b. Mudrike(i cili ka pasur emrin Amr) b. Iljas b. Mudar. Strgjyshrit e vjetr t Muhammedit a. s. kan qen musliman,pasardhs t Ibrahimit a. s. Hubejbi n veprn e tij Tarih ka regjistruar deklaratn e Ibn Abbasit r. a. , i cili ka thn:"Kan vdekur Adnani,babai dhe i biri i tij,Ma'd dhe Rebi' ,Mudar,Kajs,Temim,Esed dhe Dabbe si musliman,pasardhs t Ibrahimit a. s.

6. Ktu jan prmendur dy sende pr hadithin i cili flet pr m shum sende: a)Njerzit iu prngjajn mineraleve,ashtu si jan disa minerale t mira,disa t kqija,ashtu edhe njerzit disa jan t mir e disa t kqinj. Xeheja, kur nxirret prej toke,ajo prmban disa veti t cilat nuk i humb;ashtu edhe njeriu kur pranon Islamin,nse ka pasur veti fisnike i ruan ato sidomos nse bhet i ditur. b)Njeriu m i mir pr udhheqs sht ai q nuk prpiqet t bhet udhheqs sepse friksohet se nuk do t mund t vndoj drejtsi dhe mirqenie,por kur e pranon at detyr e pranon me dshir dhe e kryen me nder dhe si duhet. c)Dyftyrsh sht ai i cili para njrit tregohet ndryshe e para tjetrit ndryshe,ky sht njeriu m i keq. d)Arabt shikonin kurejshitt dhe i ndiqnin ata. Kur Muhammedi a. s. filloi t thrras n Islam,ata pritnin se si do t veprojn kurejshitt. Pas lirimit t Mekks,kur kurejshitt pranuan Islamin,Islamin e pranuan t gjith arabt.

7. Pjesn e ajetit kur'anor il-lel meved-dete fil kurba Ikrimeja e ka komentuar kshtu:"Kurejshitt kishin kujdes n lidhjet gjenealogjike,por kur Muhammedi a. s. filloi t thrras n Islam,ata e refuzuan dhe ndrpren lidhjet me te,andaj u urdhrua q t'i mban lidhjet mes veti. " Deklarata e Ibn Abbasit se ajeti i shpallur:"Prve se t mbani lidhjet gjenealogjike t cilat i kemi n mes meje dhe juve" aludon n ajetin pr t cilin ka folur Sejid b. Xhubejri dhe paraqet shpjegimin e tij pr kt ajet e jo pr ajet tjetr, si mund t kuptohet nga formulacioni: andaj ju shpall.

8. Fjalin: "Imani sht jemenli " komentatort e shpjegojn n mnyra t ndryshme. Disa mendojn se i dedikohet Mekks, sepse ajo sht n ann e djatht n krahasim me Medinen dhe se n te erdhi Shpallja e par. T tjert mendojn se ai i dedikohet Mekkes dhe Medins, sepse Muhammedi a. s. hadithin e tha kur ishte n Tebuk e Mekkeja dhe Medineja n at rast i vinin nga ana e Jemenit. Ibn Salahu hadithin e merr tekstualisht dhe mban qndrim t prer se hadithi i dedikohet popullats s Jemenit. Kt e mbshtet n hadithin: "Ju erdhn jemenlinjt,ata kan zemra t buta dhe shum t ndjeshme. Imani sht jemenas,urtsia sht jemenase,ndrkaq udhheqsia e mosbesimit sht n Lindje. "

9. Kurejshitt jan pasardhs t Nadr b. Kenanit,sipas mendimit t shumics s dijetarve. Nj numr i vogl jan t mendimit se ata jan pasardhs t Fihr b. Malik b. Nadrit. Thirren ashtu sepse kryesisht jan marr me tregti,sepse tekarush prcakton fitimin dhe tregtin. Disa t tjer mendojn se thirren ashtu sepse Nadri dhe bijt e tij merreshin me shtjen e haxhinjve dhe t fukarave. Tekrish domethn: gjurmim,hulumtim,kurse disa t tjer jan t mendimit se ky nocion paraqet deminutivin e fjals kirshun q don t thot:peshkaqen. Ajni ka prmendur edhe rreth dhjetra mendime pr gjenezn e fjals kurejsh. Kurejshitt jan arab mustaribe (t arabizuar),pasardhs t Ismailit a. s. ,kurse fisi Kahtan jan arab vendas. Muaviu kt hadith t Pejgamberit a. s. e ka kuptuar n form tekstuale edhepse ai thot se kjo nuk don t thot se dikush nga pasardhsit e Kahtanit nuk mund t ken n duar pushtetin n ndonj krahin.

10. Davudi,duke komentuar hadithin, ka thn:"Kushdo q t zihet rob nga kto fise ndaj tyre nuk do t aplikohet robria". T tjert mendojn se kto fise jan ndr t part q kan pranuar Islamin edhe pse ishin ndr m t voglat ndr arabt,mirpo, me pranimin e Islamit ata kishin prparsi ndaj disa fiseve tjera arabe.

11. Rasti q ndodhi mes Aishes r. a. dhe djalit t motrs Abdullah b. Zubejrit sht prmendur n hadithin e parafundit,ndrsa n kt hadith spjegohet m gjersisht. Mirpo,Aisheja nuk precizon betimin e vet mbasi e prmbushi at q e precizoi,prndryshe ajo ka liruar shum robr dhe vetm pr pes robr nuk sht e sigurt se e ka plotsuar betimin e dhn.

12. Osmani r. a. formoi nj grup prej katr antarsh q ta prshkruajn Kur'anin n disa kopje. Komisionin e urdhroi q t'u prmbahet transmetimeve t kurejshitve,sepse vet Muhammedi a. s. ka qen kurejshit. N Kur'an thuhet:"Ne nuk kemi drguar asnj pejgamber q ai pr t'ua shpjeguar t mos ket folur n gjuhn e popullit t vet. . . "(Ibrahim ,4).

13. Nuk ka dyshim se fiset Mudar dhe Rebi' kan gjenealogjin nga Ismaili a. s. Prsa i prket jemenasve,ata jan pasardhs t Kahtanit pr t cilin thuhet se sht strnip i Nuhit a. s. Disa t tjer thon se sht strnip i Hudit a. s. , kurse disa t tjer thon se sht strnip i djalit t vllait t tij. Zubejr b. Bekkari mendon se Kahtani sht strnip i Ismailit a. s. Kt mendim mbshtet edhe Ibn Haxheri pasi q numri i pasardhsve t sahabeve nga Kahtani sht i barabart me numrin e paraardhsve t sahabeve nga Adnani. Sikur Kahtani t ishte nga koha e Hudit a. s. , ather do t ishte i dhjeti pasardhs i Adnanit. Mirpo,dihet se n mes t Adnanit dhe t Ismailit a. s. ka pasur katr apo pes brezri. Hadithi prmend se Eslemi ka prejardhjen nga Ismaili a. s. ,por kjo nuk kupton vetm ann e babs por mund t jet edhe nga ana e nns.

14. Kjo kaptin sht vazhdim i kaptins s par n t ciln flitej pr prshkrimin e jemenasve se kan lidhje me Ismailin a. s. N dy hadithet e para flitet pr prshkrimin e rrejshm,kurse n dy hadithet e tjera flitet pr fiset Rebi' dhe Mudar, t cilt kan jetuar n lindje t Gadishullit Arabik,ndrkaq Jemeni gjendet n jug.

15. N kt hadith ka ardhur deri te nj lidhje e prshtatshme n mes faktit t rastsishm me emrat e ktyre fiseve dhe domethnien e ktyre emrave,sepse gafir domethn: t falsh. Ndrkaq, Pjgamberi s. a. v. s. ka krkuar t fal fisin Gafir. Kurse selam domethn: shptim,andaj pr fisin Eslem krkoi shptimin. Fjala asa domethn:t jesh i padgjueshm. Fjala usajjeh i dedikohet degs s fisit Beni Sulejm, i cili theu premtimin e dhn. Te pusi Meune u vran hafizt t cilt ua drgoi Pejgamberi a. s. Ather Pejgamberi a. s. tha se ata jan t padgjueshm ndaj All-llahut dhe Pejgamberit t Tij.

16. Fiset Eslem,Gifar,Huzejne,Xhuhejne dhe Eshxhe'a n periudhn paraislamike kan pasur fuqin m t dobt dhe m pak fam n krahasim me fisin Benu Amir,Benu Temim dhe fiset e tjera. Por kur erdh Islami iu takoi nderi dhe fama m e lartr. Sahabi m i njohur nga fisi Gifar ishte Ebu Dherri,nga fisi Huzejne Abdullah b. Mugaf-feli,nga fisi Xhuhejne Ukbe b. Amir. nga Eshxhe'a Nuajm b. Mesudi. Prndryshe t gjitha kto fise kan gjenealogjin nga Mudari. Fisi i Benu Esedit n kohn e Ebu Bekrit ra nn udhheqjen e Talha b. Huvejlidit,kurse Benu Temimi nn udhheqjen e Sexhahut.

17. N baz t ktij hadithi hanefitt pretendojn se daja ka t drejt n trashgimi,nse nuk ka fis nga dega e babs ose dik tjetr m t drejt t trashgimis s prcaktuar. Kt vrteton edhe hadithi i Aishes r. a. :"Daja sht trashgimtar i atij q nuk ka trashgimtar. "

18. N disa botime t prmbledhjes s Buhariut kjo kaptin sht emrtuar: Pranimi i Islamit nga Ebu Dherri dhe rrfimi pr Zemzemin. Titullohet me kt emr sepse bhet fjal pr Ebu Dherrin se si e pranoi Islamin,ndrkaq pr Zemzemin ka t bj pjesa e hadithit ku thuhet:". . . Kam pir uj t Zemzemit dhe kam ndejtur n Mesxhidi Haram. . . "

19. N transmetimet e tjera thuhet se ky sundues do t jet nga fisi Kahtan, i cili do t vij pas Mehdiut dhe se do t vazhdoj rrugn e tij, dhe se do t sundoj njzet vjet.

20. Me "thirrje pagane" ktu mendohet n thirrjen e antarve t fisit t cilt duhet t luftojn kundr antarve t fisit tjetr. N periudhn paraislamike te arabt ishte prezent kjo tradit,por Islami e ndrpreu kt si shihet edhe nga hadithi i prmendur edhe nga hadithi q vijon:"Kush thrret n ndihm n mnyr pagane nuk sht prej nesh,vetes le t'i prgatit vend n zjarr". Abdullah b. Ubejj b. Seluli,udhheqs i munafikve t Medins, kt rast deshti ta shfrytzoj t fut armiqsi n mes t muslimanve. Megjithat, Pejgamberi a. s. nuk i lejoi Umerit r. a. q ta vras, sepse munafikt n sy t bots ishin musliman,kjo do t thoshte se Muhammedi a. s. i vret ithtart e vet.

21. Disa thon se fisi Huza'a ka prejardhjen nga Jemeni dhe se n Mekk kan ardhur pasiq u shkatrrua penda e Jemenit,kurse disa t tjer thon se Huza'a jan nga fisi Mudar. Ibn Kulejbi prmend se Amr b. Luhajj sht biri i Fuhejres,kjo ishte bija e Amr b. Harithit,sunduesit t fundit n Mekk nga fisi Xhurhum,t cilin e trashgoi nipi i tij Amr b. Luhajj. N kt mnyr qeverisja e Mekks kaloi n duar t fisit Huza'a,e pas 300 vjetsh qeverisjen prej tyre e mori Kusajj b. Kulabe, nprmes t cilve qeverisja erdhi n duar t kurejshitve. Ibn Is`haku prmend se Pejgamberi a. s. Eksem b. Xhannit i ka thn:"Kam par Amr b. Luhajjin se si zorrt e veta i gjuan n zjarr,sepse ai sht i pari, i cili ka ndrruar fen e Ismailit a. s. ,ka ngritur idhuj,e ka ln saiben,e ka prer behirn,e ka ngjitur vesilen dhe haman e ka br t paprshtatshme". Ktyre kafshve t cilat arabt n kohn paraislamike nuk i shfrytzonin, iu kushtohet edhe ajeti:"All-llahu nuk ka caktuar Behirn,as Saiben,as Vasilen, as Hamen por ata q nuk besojn,shpifn ndaj All-llahut gnjeshtra, sepse shumica prej tyre nuk kan mend". (El-Maide:103) Arabt paraislamik kishin dispozitat e veta t pashkruara pr kafsht:disa kafshve nuk ua hanin mishin,disa t tjera nuk i mjelnin, iu grahnin dhe i ngarkonin. a) Nse devja pjellte pes her dhe i vogli i saj i pest ishte mashkull,deves s atill ia prisnin veshin dhe e lshonin t kullos e lir,as e milnin, as i hipnin e as e ngarkonin (bahira); b) Nganjher udhtari ose i smuri betoheshin:"Nse kthehem gjall e shndosh nga rruga,ose,nse shrrohem,kjo ose ajo deve e imja qoft e liruar!" - dhe ather as i grahnin as e ngarkonin,e lshonin t kullos e lir (saiba); c) Nse devja u pillte qingj (femr) e mbanin pr vete e nse pillte dash,ather e flijonin pr idolin e tyre. Po nse pillte edhe qingj edhe dash,ather dashin nuk e flijonin pr idole t veta. Delen e till e quanin vasila. ) Nse devja mashkull mbars,prkatsisht bhej me dhjet pasardhs,nuk i grahnin m e as e ngarkonin,e linin t lir t kullos (ham).

22. Ajeti n trsi thot:"A kan pasur ata t cilt nga naiviteti,duke mos ditur,i kan mbytur fmijt e vet dhe e konsiderojn t ndaluar duke shpifur kundr All-llahut,ate me ka i ka furnizuar All-llahu. Ata kan dshtuar keq dhe nuk jan t udhzuar". (ElEn`am,140). Katadeja thot se t gjitha fiset n prjashtim t fisit Kinane i kan vrar vajzat e tyre duke u friksuar nga robria dhe fukarallku.

23. Kjo sht vetm nj pjes e hadithit i cili n trsi prmendet n kaptinn e xhihadit.

24. Kur u shpall ajeti:"Trheqi vrejtjen familjes sate m t afrt. "(Esh-Shuara,214), Muhammedi a. s. e thirri n fe t gjith farefisin e vet dhe m n fund bijn e tij Fatimen.

25. Abisinasit jan pasardhs t Hamit,birit t Nuhit a. s. ,jan vendosur n afrsi t Jemenit nga i cili i ndan vetm gjiri i detit. Para ardhjes s Islamit ata sundonin Jemenin dhe u orvatn q t sulmojn Qaben,pr ka flet sureja el-Fil. N kt kaptin prmendet nj grup i abisinasve, t cilt n xhamin e Pejgamberit a. s. luanin me mburojat dhe shtizat e tyre,ai iu drejtua atyre duke i thirr si rafidijj.

26. Muslimi ka regjistruar nga Aisheja r. a. se Pejgamberi a. s. ka thn:"Prqeshni dhe tallni kngt e idhujtarve,sepse kjo pr ata sht m e rnd se sa t'i gjuani me shigjet". Pastaj drgoi ta thrrasin Ibn Revvahun, t cilit i tha:"Prqeshi duke knduar !" Ky i prqeshte duke knduar,por ai nuk u knaq vetm me kt dhe drgoi dik q ta thrrasin Ka'b b. Malikun,pastaj Hasanin,dhe tha:"Erdh koha q t drgoni prmes ktij luani, i cili rrehet me bishtin e vet". Pastaj ai tha:"Pasha At i cili t ka drguar Pejgamber,un prmes satirs do t'i shkatrroj trsisht". "Mos shpejto", tha Pejgamberi a. s.

27. Buhariu ktu prmend nj pjes nga katr ajetet kur'anore ku Pejgamberi a. s. prmendet me emrin Muhammed. Ajeti n trsi thot:"Muhammedi sht pejgamber i All-llahut,kurse ata q jan me at jan t ashpr ndaj mosbesimtarve,por t mshirshm ndrmjet veti;i sheh si prkulen dhe bien me fytyr pr toke (sexhde),duke dshiruar mirsin e All-llahut dhe knaqsin e Tij. N fytyr kane shenjat,gjurmt nga t rnat me fytyr pr toke (sexhde). Ai sht prshkrimi i tyre n Tevrat,kurse prshkrimi i tyre n Inxhil;ata jan sikur bima kur lshon filizin e vet e pastaj e forcon,trashet dhe e pjek frytin e vet duke nxitur entuziazm te mbjellsit e pr t'i zemruar me te mosbesimtart. All-llahu u ka premtuar atyre,t cilt besojn dhe bjn vepra t mira falje dhe shprblim t madh". (El-Fet`h,29).

28. Emri i Pejgamberit a. s. Ahmed prmendet njher edhe at si fjalim i Isait a. s. n ajetin q vijon:"Dhe kur Isai,i biri i Merjemes,tha:O Beni Israil, un jam te ju i drguar i All-llahut pr t vrtetuar Tevratin e shpallur prpara meje dhe t'iu prgzoj pr

pejgamberin, i cili do t vij pas meje,emrin e ka Ahmed". Dhe kur u solli argumente t qarta ata than:Kjo sht magji e qart". (Es-Saff,6).

29. Kta jan pes emrat m t rndsishm t Pejgamberit a. s. Muhammed dhe Ahmed jan lloje t foljes hamide (t falenderosh), mahi sht ai i cili fshin, hashir domethn:ai i cili ringjall,e ktu fjala sht se ai do t jet i pari i cili do t ringjallet,ndrkaq akib domethn:i fundit. Prve ktyre emrave, n Kur'an dhe n hadithe jan prmendur edhe disa emra tjer t Pejgamberit a. s. , si jan: Shahid,Mubeshshir,En-Nedhirul-Mubin,Ed-Dai Il-lallllahi,Es-Siraxhul-Munir,El-Emin,El-Muhtar,Mustafa etj. Mirpo,pes emrat e prmendur n hadithin e shnuar jan m t njohurit dhe askush para tij nuk i ka pasur,porse transmetohet se disa arab, pak para lindjes s Muhammedit a. s. , e kan vn emrin Muhammed,sepse nga priftrinjt patn dgjuar se n at koh do t vij pejgamberi, i cili do t ket emrin Muhammed,andaj disa nga ata shpresonin kt pr djemt e tyre dhe i emrtuan me kt emr. M i njohuri nga ata sht Muhammed b. Adijj b. Rebi'a,nga i cili transmetohet se e ka pyetur babn e vet pse e ka emrtuar Muhammed,i cili iu prgjigj:"Katr temimijt:un,Sufjan b. Muxhashiu,Jezid b. Amri dhe Usame b. Maliku shkuam pr n Sham ku nj murg na tha se s shpejti do t vij pejgamberi, emri i t cilit do t jet Muhammed. Kur u kthyem,secilit prej nesh i pat lindur djal, andaj i emrtuam me emrin Muhammed".

30. Idhujtart kurejshit Muhammedin a. s. , pse e urrenin, nuk e thirrnin me emrin Muhammed por e thirrnin me emrin Mudhemmim q n at koh nuk kishte t bj me te.

31. Pejgambert dhe misioni i tyre ktu krahasohen me ndrtesn themelet e s cils jan venduar dhe sht ngritur konstrukcioni,por n te ka ngelur nj vend i shprazt, i cili kur mbushet ndrtesa prkryhet si prfundoi drgimi i pejgamberve me drgimin e Muhammedit a. s. sepse ai sht pejgamber i fundit nga All-llahu xh. sh.

32. Buhariu hadithin e prmend n kt kaptin q t shpjegoj kohzgjatjen e jets s Pejgamberit a. s. Pjesa drmuese e dijetarve pajtohen me Aishen r. a. pr kt shtje edhepse ka disa transmetime se jeta e Pejgamberit a. s. ka qen m e shkurtr se 63 vjet. N disa transmetime thuhet se ka jetuar 65 vjet.

33. N kt hadith prmendet arsyeja se pse sht i ndaluar emrtimi me emrin e Pejgamberit a. s. ,andaj disa dijetar mendojn se kjo ndales ka qen n fuqi vetm pr at koh,ndrkaq Shafiu,duke u mbshtetur n kt hadith, mendon se ndalesa vlen pr gjithmon .

34. Kjo kaptin mund t ndrlidhet me kaptinn e par n kt mnyr:Sahabet Pejgamberit a. s. i drejtoheshin me disa emra (Muhammed,Ebul-Kasim etj)kurse m mir sht t'i drejtohen me fjalt: Pejgamber i All-llahut si veproi tezja e Saibes kur e solli te Pejgamberi a. s.

35. Saib b. Jezidi sht njri nga sahabet, i cili ndrroi jet n Medine n vitin 94 sipas hixhretit. Vula e Pejgamberllkut, t ciln e pa Saibi n shpatullat e Pejgamberit a. s. , sht shenj e pejgamberllkut, sipas t cils kitabijt e njihnin Pejgamberin a. s.

36. Ebu Xhuhajfi me bashkatdhetart e vet dhe me Pejgamberin a. s. ishte n Haxhxhin Lamtumirs,me 'rast Benu Suva'a i dhuroi 13 deve. Mirpo, ai s shpejti ndrroi jet e devet ia dha Ebu Bekrit r. a. N lidhje me ngjashmrin me Pejgamberin a. s. Ebu Umeri r. a. ka thn:"Pes vet i prngjanin Muhammedit a. s. :Xha'fer b. Ebi Talibi,Hasan b. Aliu,Kasim b. Abbasi,Ebu Sufjan b. Harithi dhe Saib b. Ubejdi".

37. Ky sht njri nga hadithet e rralla q n senedin e tij gjenden vetm tre transmetues. Senedet e ktilla konsiderohen si senede t "larta". Thuhet se n mjekrn e tij ka pasur 70 kime t bardha.

38. Sipas ktyre deklaratave t Enesit, Muhammedi a. s. ka jetuar 60 vjet. Mirpo Muslimi transmeton nga Enesi se Muhammedi a. s. ka jetuar 63 vjet, q njherit prputhet me deklaratn e par t Aishes r. a. , q sht edhe qndrimi i shumics s dijetarve. Andaj,Enesi pajtohet me qndrimet e t tjerve,vetm se ai,13 vjett e Mekks i rrumbullaksoi n 10 vjet.

39. Pra,Muhammedi a. s ka pasur disa kime t bardha n mjekr dhe n flok, t cilat nuk ia zvoglonin bukurin e tij. Ebu Hurejreja r. a. thot se pasi ndrroi jet Muhammedi a. s. ai q kishte ndonj kime t tij e ngjyrosnin me qllim q t jetoj m tepr. Duke pasur parasysh se Pejgamberi a. s. nuk ka pasur shum kime t bardha ,nuk ka qen e

nevojshme q t'i ngjyros,edhepse nga njher i ngjyroste me qllim q t tregoj se ngjyrosja e flokve dhe e mjekrs sht e lejuar.

40. Kjo mund t kuptohet n dy mnyra:sikur shpata e gjat dhe sikur shklqimi i shpats. El-Berra nuk ka krahasuar bukurin e Pejgamberit a. s. me shpatn por e ka krahasuar me hnn sepse ajo shndrrit m shum se shpata;sht e rrumbullakt dhe ka dy veori.

41. Muhammedi a. s. ern e mir e kishte edhe kur nuk prdorte erra t mira (parfeme)edhe pse krahas ksaj shpeshher i prdorte q m tepr t'i vij era e mir kur takohej me melekt ose kur pranonte Shpalljen,ose kur ulej me muslimant.

42. Idhujtart mohonin gjenealogjin e Usames nga Zejdi, sepse ai ishte i zi,kurse Zejdi ishte i bardh, edhepse nna e tij Bereka ishte zezake nga Etiopia. N nj rast ata dy ishin ndr nj mbuloj, kmbt e t cilve u shiheshin. Mbasi q arabt pranonin pohimet e fiziognomistve Muhammedi a. s. u gzua pr kt, sepse kjo deklarat ndrprente mohomin e gjenealogjis s Usames. Shafijt thon se duhet t merret mendimi i fiziognomistve. Prkundr ksaj, hanefijt mohojn mendimin e tyre.

43. Sipas ksaj gjenerata m e mir sht gjenerata e Pejgamberit a. s. ,pastaj gjenerata e sahabve,pastaj gjenerata e tabi'inve dhe kshtu me rradh.

44. Duke pasur parasysh se kitabijt n kohn e Muhammedit a. s. vepronin sipas rregullave t shpalljeve t mparshme,ai m tepr dshironte q t pajtohet me ata se sa me idhujtart. Kur shumica e tyre e pranuan Islamin,ather dshironte t sillej kundr veprimeve t kitabijve.

45. Nga hadithi prfundojm: - t zgjedhish sendet q jan m t lehta, - t falish pr fyerjet e bra, - t mbrosh rregullat \parimet Islame dhe

- t thrrasish n vepra t mira e t ndalosh nga t kqijat.

46. Muhammedit a. s. , kur nuk i plqente dika nuk fliste por ndrronte n fytyr. Nga kjo sahabet kuptonin se ajo nuk i plqen.

47. Logjikisht kjo ka t bj vetm pr ushqimin q sht i lejuar.

48. Bardhsia e nnsjetulls s Pejgamberit a. s. hyn n cilsit e tija t mira. Disa thon se ai nuk ka pasur qime nn sjetull,andaj nnsjetullat i kishte t bardha sikur pjest tjera t trupit. Disa t tjer thon se nnsjetullat i kishte t bardha sepse i pastronte rregullisht dhe nuk ka pasur mundsi t'i shihen kimet.

48. N shum hadithe autentike thuhet se Muhammedi a. s. ka ngritur duart kur lexonte duat,ndrsa ktu mendohet se n duat tjera nuk i ka ngritur duart aq lart sikur q veproi kur lexoi duan e shiut.

50. Pejgamberi a. s. fliste ngadal me qllim q t kuptohet m mir dhe fjalt e tij t mbahen mend m leht.

51. Nga transmetimet e tjera t ktij hadithi shihet se Ebu Hurejreja r. a. ka qen ai i cili ka cituar hadithet,ndrkaq veprimi i tij arsyetohet sepse ai ka njohur shumicn e haditheve dhe i ka transmetuar,andaj nuk ka pasur mundsi q pr secilin hadith t ndalet n veanti.

52. Kjo kaptin sht vazhdim i kaptins s mparshme,sepse cilsi e Pejgamberit a. s. ishte q zemra e tij gjithmon t jet e zgjuar ashtu q edhe kur i flente syri paraqitte virtytin e rndsishm t tij. Kaptina e par i dedikohej virtyteve dhe cilsive t Pejgamberit a. s. . Hadithin e prmendur Buhariu n trsi e ka prmendur n kaptinn I'tisam.

53. Natn e par, kur Pejgamberit a. s. i erdhn tre melek, n dhomn e tij flente nj por thuhet edhe se flenin m shum njerz. Thuhet se kan qen Hamza dhe Xha'fer b. Ebu Talibi r. a. Deri m ather ende nuk kishte pranuar Shpalljen. Pastaj i erdhn dy-tre vjet para Hixhretit,ather ndodhi edhe Miraxhi. Dihet se Muhammedi a. s. nuk ka udhtuar n Miraxh duke qen n gjum,por ka qen i zgjuar. Ktu prmendet se ai ka qen i zgjuar vetm me zemr,q ka t bj me takimin e par me melekun e jo edhe pr tr udhtimin n Miraxh.

54. Nocioni "alamat" sht m i prgjithshm se nocioni "mu'xhize". Ndr kushtet tjera t mu'xhizes sht q kundrshtart t krkojn ndonj udi me t ciln do t vrtetohej pejgamberllku,ndrsa te alamatet ky nuk sht kusht;kjo mund t ndodh pa krkes dhe pa ndonj nxitje. Muxhizeja m e madhe dhe m e njohur e Pejgamberit a. s. sht Kur'ani,sepse ai i thrret arabt, t cilt jan t njohur si gjuhtar dhe orator t mir,ndrkaq ata, prkundr armiqsis q kishin ndaj Islamit, nuk mundn t prpilojn bile nj sure. Krahas Kur'anit,Muhammedi a. s. kishte edhe muxhize tjera. Nevaviu mendon se ka pasur mbi 1200 muxhize. Buhariu n kt kaptin vetm ka prmendur muxhizet, t cilat i jan paraqitur Muhammedit a. s. gjat periudhs s pejgamberllkut. Mirpo,atij edhe para pejgamberllkut i kan ndodhur veprime t mbinatyrshme,si jan rasti me priftin Buhajra,paralajmrimet e ehli kitabve pr lindjen e tij etj. Imam Ahmedi,Ibn Hibbani dhe Hakimi transmetojn nga Irbad b. Sarija se Muhammedi a. s. ka thn:"Un jam rob i All-llahut,vula e pejgamberve. . . Un jam duaja e pranuar e babait tim Ibrahimit,paralajmrimi i gzuar i Isait,ndrra e nns sime q ka par n gjum. T gjitha nnat i kan par n ndrr pejgambert!E ama e Pejgamberit a. s. ,kur e lindi Muhammedin, pa nurin, i cili shndrriti pallatet e Shamit. " N ato muxhize hyn edhe shtimi i qumshtit kur Muhammedi a. s. thithte te Halimeja,shtimi i qumshtit t deveve dhe te deleve. sht i njohur rasti kur dy melek ia hapn gjoksin dhe ia pastruan zemrn. Gjithashtu transmetohet se at nat kur lindi Muhammedi a. s. sht tronditur pallati i Kisras nga e cila kan rn 14 taraca;u shua zjarri i persianve, i cili nuk ishte shuar prgjat nj mij viteve dhe u tha liqeni Save. Kto jan vetm disa nga muxhizet q jan t ndrlidhura pr Muhammedin a. s. e q kan ndodhur para se t'i vinte pejgamberllku.

55. Ky hadith q e transmeton Enesi n kt rast prmendet n katr mnyra. Mirpo, n vet prmbajtjen tekstuale t hadithit ka disa dallime sa q shihet qart se fjala sht pr raste t ndryshme;kjo shihet nga numri i ndryshm i atyre q kan qen prezent si dhe

ndryshimet q prmenden n vendin e ngjarjes. Kurtubiu thot se rasti i burimit t ujit nga gishtat e Pejgamberit a. s. arrin gradn e tevaturit nga vet transmetimet e shumta.

56. Hudejbija sht pus i cili sht larg nga Mekkeja nj konak n drejtim t Medines. N muajin Dhul-ka'de t vitit t gjasht sipas hixhrit,Muhammedi a. s. bashk me ensarijt dhe muhaxhirt u nis pr n Mekk q t kryej Umren. Mirpo, idhujtart nuk iu lejuan q t hyn n Mekk at vit,ather u nnshkrua kontrata e rndsishme n mes muslimanve dhe idhujtarve i cili rast sht i njohur me emrin Paqja e Hudejbis. Disa transmetues thon se n Hudejbi, bashk me Pejgamberin a. s. , kan qen 1400 sahabe, kurse disa t tjer thon se ka pasur 1500 vet. Nse krahasojm kto deklarata,komentatort konstatojn se me Muhammedin a. s. nga Medineja jan nisur 1400 ensarij dhe muhaxhir,ndrkaq gjat rrugs iu bashkangjiten edhe 100 t tjer,andaj n Hudejbi ka pasur gjithsejt 1500 sahabe.

57. Disa muxhize, sikur kjo e ujit ose e ushqimit q ka qen i mjaftueshm pr nj numr t caktuar,paraqesin bereqetin,ndrsa t tjerat sikur marrja e hns dhe e diellit,paraqesin frikn,andaj Ibn Mesudi trheq vrejtjen se nuk duhet t merren t gjitha mrekullit pr frik. Krkesa pr shtimin e ujit ka pasur pr qllim q t mos kuptohet se Pejgamberi a. s. krijon ujin. All-llahu xh. sh. sht krijues i gjithkahit si thuhet edhe n nj hadith:"Urata sht nga All-llahu".

58. Ky hadith prmendet dhe sht shpjeguar n kaptinn Koht e namazeve, Libri I,faqe 481-482.

59. Senedin dhe tekstin e plot t hadithit t prmendur Darimiu e prmend n Musnedin e tij.

60. Bejhekiu kt hadith e prmend n nj version tjetr,kurse Ebu Davudi e prmend n form t shkurtuar.

61. Hasan Basriu kur e lexonte kt hadith thoshte:

"O musliman! Druri rrnkon nga dshira q t takohet me Pejgamberin a. s. ,ju duhet t dshironi m tepr q t takoheni me Pejgamberin a. s. " Ibn Ebu Hatrimi transmeton se Imam Shafiu ka thn: "All-llahu xh. sh. nuk i ka dhn asnj pejgamberi at q i ka dhn Muhammedit a. s. :Isait i dha fuqin q t ringjall t vdekurit - tha Amr b. Sevadi. - Muhammedit a. s. i dha q druri t rrnkoj dhe t'i dgjohet zri i rrnkimit. Kjo sht m e madhe se ringjallja e t vdekurve - u prgjigj (Shafiu)" Ndrtimi i minberit u b n vitin e shtat ose t tet pas Hixhretit. Pastaj kt dru e mbuluan,mirpo,si duket, prsri u paraqit kur e pastruan,andaj Ubejj b. Ka'bi e mori dhe e ruajti deri sa u kalb.

62. Kjo sht nj nga muxhizet e Pejgamberit a. s. pasi q fjala sht pr ndodhit t cilat do t'i ndodhin n t ardhmen. Kto ai i msoi prmes Shpalljes. Nevaviu ka thn:"sht e mundur q Hudhejfeja t ket ditur se Umeri r. a. do t vritej,mirpo nuk ka dashur t`ia prmend vrasjen,duke pasur parasysh se Umeri r. a. e ka ditur se ai ka ditur pr vrasjen,andaj ka prdorur shprehjen e cila aludonte n t pa mos prmendur vrasjen. "

63. Fjala bariz sht e arabizuar dhe don t thot:shesh. Ndrkaq fjala bariz sht shprehje e shtrembruar e fjals bariz. N hadithin e prmendur bhet fjal pr ndeshjet e caktuara me popuj t caktuar. Disa mendojn se pjest e hadithit kan t bjn me fitoret e muslimanve kundr mongolve te Ajni Xhaluti,pasi u shkatrrua Bagdadi. Mirpo,ka mundsi q kto ndodhi t paramendohen se do t ndodhin m von,si parashenj e Dits s Gjykimit.

64. Ky sht senedi tjetr pr hadithin e prmendur, t cilin Buhariu e ka prmendur n kaptinn mbi zekatin, libri II,faqe 428-429. Hira sht qytet i njohur afr Kufs. Ka qen qendr e arabve q ishin nn sundimin e persianve. Aty ka jetuar fisi Tajj. N hadithin e prmendur paralajmrohen tri ndodhi: lirimi i Persis,sigurimi n udhtim (t cilin e prjetoi Adijj b. Hatimi,transmetues i hadithit),ndrkaq pasurimi i madh u realizua gjat sundimit t Umer b. Abdulazizit.

65. Ky hadith sht prmendur dhe e kemi shpjeguar ne kaptinn e Xhenazes,libri II,faqe 363-365.

66. Kirmani thot se n kt hadith ka parashenja pr luftrat, t cilat m von ndodhn n Medine ku ran shehid Umeri dhe Uthmani r. a.

67. Ky sht versioni i shkurtuar i hadithit i cili prmendet m von n kaptinn rreth ngatrresave.

68. N transmetimin e ketij hadithi, t cilin e shnon Nesaiu,theksohet se ktu mendohet pr namazin e ikindis. Prndryshe,ky hadith prmend se duhet t ikish nga ngatrresat dhe se njeriu ka gjinah pr do ngatrres aq sa ka qen i inkuadruar n te.

69. Mirsin q do ta prcjell e keqja,Pejgamberi a. s. ka thn se ajo do t ket si shenj tymin,q do t thot se ajo nuk do t jet mirsi e pastr,por n t do t ket njolla dhe paqartsi,sikur tymi i zjarrit. Nevaviu mendon se me kt tym do t kuptohen zemrat se nuk jan t pastrta ndaj njri-tjetrit dhe se nuk do t kthehen n nivelin e pastrtis q kan pasur. Kadi Ijadi mendon se kjo pastrti ka mbretruar n kohn e sundimit t Umer b. Abdulazizit. "Ata jan nga lkura e jon" domethn: ata jan nga populli yn,mirpo,disa mendojn se don t thot: ata jan nga njerzit nprgjithsi (pasardhs t Ademit a. s. ).

70. Disa mendojn se kjo i dedikohet Aliut dhe Muaviut r. a. ,i cili ndodhi n Siffin,kur Aliu r. a. ishte halife,dhe padyshim,njeriu m me vler n at koh. At t gjith e pranuan pr halife n prjashtim t banorve t Shamit n krye me Muaviun r. a. Kermani thot se formulimi:". . . ideja e t cilit sht nj. . . "domethn se secili prej tyre do t pretendoj se ka t drejt,ndrsa kundrshtari sht n lajthitje. Nuk mund t mohohet se vetm njri do t jet n t drejt,tjetri n lajthitje,si sht rasti me Aliun dhe Muaviun; Aliu ishte n t drejt,kurse kundrshtari i tij ishte n gabim,edhepse ai ka arsyetimin pr gabimin e vet. Ai ashtu veproi n baz t ixhtihadit;kur muxhtehidi gabon,nuk i llogaritet pr gjynah.

71. Pjesa e par e hadithit flet pr t njejtn shtje pr t ciln flet hadithi i par,e pjesa tjetr bn fjal pr paraqitjen e individve, t cilt do t pretendojn se jan pejgamber. Disa nga ata u paraqitn q n kohn e Pejgamberit a. s. N Jemame u paraqit Musejlemeja,n Jemen Esved el-A'nethi dhe gjat kohs s Ebu Bekrit Tulejha b. Huvejlidi, te Beni Es'ad b. Huzejme,Sexhah b. Temimi te Benu Temimt. Esvedi u vra para se t ndrronte jet Muhammedi a. s. :Musejlemeja u vra n kohn e Ebu Bekrit r. a. ,Tulejhi bri teube dhe ndrroi jet si musliman. Transmetohet se edhe Sexhahu ka br teube. Numri prej 30 dexhxhallve iu dedikohet atyre q kishin ose do t ken ndikim t caktuar,ata do t jen shum dhe do t pretendojn se jan pejgamber,por nuk do t ken ndikim n popull.

72. Ktu aludohet n shpejtsin e shigjets n t ciln nuk ka ngel kurrfar gjurme nga gjahu i gjuajtur. Qllimi sht q t krahasohet besimi i havarixhve, i cili n to kalon shum shpejt dhe nuk le gjurm. Pra, besimi i tyre krahasohet me shigjetn e gjuetarit t shkatht.

73. Edhe ky hadith iu dedikohet havarixhve, t cilt luftuan kundr Aliut r. a. Ata iu kundrvun arbitrazhit n mes t Aliut dhe t Muaviut, duke thn:"Aktgjykimi i takon vetm All-llahut. "Pohimi sht i vrtet,por ata thon se domethnia nuk sht e drejt. Pejgamberi a. s. urdhroi q ata kshtu t dnohen sepse mbillnin prarje dhe kaos.

74. Habban b. Eretti sht ndr t part q pranoi Islamin dhe mbante mend ndjekjet dhe torturat t cilat i ushtronin kurejshitt ndaj muslimanve t par. Pejgamberi a. s. i qetsonte ithtart e tij duke iu vn n dijeni se muslimant e par kan prjetuar tortura dhe mundime shum m t rnda pr shkak t fes s tyre,por kan duruar. Kjo muslimant i kalitte dhe kshtu iu prballonin mundimeve.

75. Thabit b. Kajs b. Shemmasi ka qen orator i ensarijve dhe i Pejgamberit a. s. Ka pasur z t lart,dhe kur u shpall ajeti:"O besimtar,mos ngritni zrin tuaj m lart se zri i Pejgamberit,dhe me t mos bisedoni me z t lart ,si bisedoni me z njri me tjetrin,q t mos zhduken veprat tuaja e ju t mos e hetoni fare. "(El-Huxhurat,2). Thabiti u friksua mos po i digjen veprat e mira sepse n prezencn e Pejgamberit a. s. fliste me z t lart, andaj nuk dilte nga shtpia. Pejgamberi a. s. ather i ka thn:"A nuk je i knaqur t jetosh i lumtur,bie shehid dhe hyn n Xhennet?!"Ky premtim u realizua,Thabiti ra shehid n betejn e Jemames.

76. Ky hadith paraqet nj nga muxhizet e Pejgamberit a. s. sidomos kur kemi parasysh se nga leximi i Kur'ani Kerimit qetsohen edhe shtazt.

77. Ky hadith i dedikohet rrjedhs s Hixhretit i cili pr Pejgamberin a. s. ishte muxhize,sepse pas duas s tij kali i Surraks u gremis n tok t fort. Pasi q e luti Pejgamberin a. s. q t shptoj,Surraka shptoi. Nga hadithi i prmendur mund t prfundojm: - Ebu Bekri ka qen as`habi m i mir, - Tevek-kuli (mbshtetja n All-llahun xh. sh. ) sht veori e rndsishme pr muslimanin. - Ithtari ka pr detyr t ndihmoj udhheqsin.

78. ". . . Pastaj prmendi edhe dika. . . "domethn se ka prmendur edhe pjesn tjetr t hadithit i cili thot:"Kur do t rrnjoset Kajseri,pas tij nuk do t ket m Kajsera". Kjo i dedikohet Kisras n Irak dhe n Sham. N kohn e Umerit r. a. kur u lirua Iraku dhe Shami,pasuria e tyre u harxhua n rrugn e All-llahut xh. sh. kshtu u realizua ajo q Muhammedi a. s. e ka thn n kt hadith.

79. N vitin e nnd, sipas Hixhretit,Musejlemeja si antar i delegacionit para popullit t vet erdhi n Medine. Vetvetes i kishte dhn pseudonimin "rrahman" dhe ishte i njohur si Rrahmani nga Jemameja. Sa u kthye nga Medineja lshoi fen Islame dhe filloi t shpall pejgamberllkun e rrejshm. Deshti t bj udira: gjuante vezt n shishe,pritte kraht e shpendve,pastaj ua ngjitte. Thoshte se kaprolli i vjen nga mali dhe e mjel. N betejn e Jemames e vrau vrassi i Hamzs Vahshiu. Kjo ka ndodhur n kohn e Ebu Bekrit,kur kishte 150 vjet. Esved el-A'nethin e vrau as`habi Firuzi n kohn kur Pejgamberi a. s. ishte i shtrir n shtratin e vdekjes. Prmes Shpalljes Pejgamberi a. s. mori vesh pr vrasjen e tij dhe i lajmroi sahabt me qllim q t'i prgzoj.

80. H. Aisheja thot se h. Fatimeja ka ndrruar jet n muajin e Ramazanit,gjasht muaj pasi ndrroi jet i ati i saj e ajo ishte 25 vjeare.

81. Disa as`hab Umerit r. a. ia shihnin pr t madhe pse e merte pr kshilltar Ibn Abbasin r. a. , i cili ather ishte i ri,kurse t tjert ishin n vitet e pjekuris. Ai i bindi ata se Ibn Abbasi me t vrtet meriton kt ,sepse Pejgamberi a. s. pr at sht lutur:"O Zot,mundsoi q t'i njeh rregullat e fes dhe msoja shpjegimet e tyre!"

82. Duke pasur parasysh se ensarijt ndihmuan Pejgamberin a. s. dhe muhaxhirt,ai ua trhoqi vrejtjen q t respektojn detyrat ndaj tyre,sidomos kur ata do t jen pakic.

83. Kjo n t vrtet ndodhi kur Hasani ia lshoi halifatin Muaviut. Kshtu u pajtuan dy grupet e muslimanve pr meritat e tij.

84. Ky version i hadithit gjendet n kaptinn Ta'bir me sened t plot. Fjalia:". . . N nxjerrjen e ujit ka pasur dobsi. . . "nuk zvoglon vlern e Ebu Bekrit porse tregon kohn e shkurt t halifatit t tij dhe angazhimin e tij pr t luftuar renegatt. Pr dallim nga ai,Umeri sundoi nj koh t gjat kur Islami u prhap n shum an,andaj edhe kofa e tij ka qen m e madhe. Pra sundimi i tyre krahasohet me pusin e ujit,ndrsa nxjerrja e ujit me drejtimin e pushtetit.

85. "Atyre q u kemi dhn Libr e njohin at (Pejgamberin) si i njohin bijt e vet,por nj grup sish me do kusht fshehin t vrtetn edhe pse e din". (El-Bekare,146). Ky ajet ka dy shpjegime. I pari sht se ithtart e Librave t Shpallura me t vrtet kan ditur se Muhammedi a. s. sht Pejgamber sikur q kan ditur se fmijt e tyre jan t tyre. I dyti sht se ata kan ditur se Muhammedi a. s. sht Pejgamber mu ashtu si din t dallojn fmijt e vet nga t tjert.

86. Ky hadith sht i ndrlidhur me hadithin e par. Duke pasur parasysh se Pejgamberi a. s. iu ka vn n dijeni se n Tevrat gjendet rregulla pr dnimin e zinaqarit edhe pse Pejgamberi a. s. nuk dinte shkrim-leximin dhe nuk e kishte lexuar Tevratin as m par. U vrtetua se rregulla gjendet n Tevrat. Pyetja nuk kishte pr qllim q t dihet se sa dhe

si aplikohet kjo rregull e Tevratit n praktik,e as q prej tyre ta msoj t vrtetn,por mjafton q ata vetm t pranojn pr detyr nga Libri t cilit i besojn.

87. Buhariu ktu prmend transmetimet e tre sahabeve, edhe pse pr coptimin e Hns transmetohen hadithe tjera nga Aliu,Hudhejfeja,Xhubejr b. Mut'imi, Ibn Umeri r. a. dhe disa t tjer. Enes b. Maliku dhe Ibn Abbasi r. a. at koh nuk ishin prezent, sepse kjo ndodhi kur Pejgamberi a. s. ishte n Mekk,afro pes vjet para Hixhretit. Enesi ather ishte pes vjear dhe jetonte n Medine,ndrsa Ibn Abbasi ende nuk ishte lindur. Abdullah b. Mesudi ka qen prezent dhe e ka par at. Ebu Nuajmi transmeton nga Ibn Mesudi, i cili ka thn:"Kam par vetm njrn pjes t Hns n kodrinn mbi Mine,e ne ishim n Mekk". Termidhiu gjithashtu transmeton nga Ibn Mesudi se ka thn:"Derisa ishim me Pejgamberin a. s. n Mine,Hna u prgjysmua n dy pjes,njra pjes pas kodrins,pjesa tjetr nn kodrinn". Idhujtart e Mekks kur pan coptimin e Hns,disa prej tyre than se ktu ka mundsi t jet magji dhe propozuan q pr kt t pyesin udhtart q ishin jasht Mekks. T gjith vrtetuan se kan par coptimin e Hns. Pr coptimin e Hns flet edhe ajeti kur'anor:"Momenti po afrohet e Hna po coptohet!E ata,kur shohin mrekulli,e kthejn shpinn dhe thon:"Nj magji e vazhdueshme!"(ElKamer,1-2).

88. Ktu jan prmendur kerametet e dy sahabeve dhe t Usajd b. Hudejrit dhe Ubade b. Bishrit t cilat jan prmendur edhe n kaptinn pr muxhizet, sepse kerametet e sahabeve pas Pejgamberit a. s. paraqesin muxhizet e Pejgamberit a. s.

89. Nevaviu pretendon se kta njerz nuk jan vetm shkenctar porse jan edhe trima,lufttar,fakiha,muhaddithin,da'i dhe besimtar t sinqert dhe nuk sht e thn q t gjith t jen nga nj vend,por ata kan jetuar n vende t ndryshme. Prve ksaj, ky hadith sht argument i fort se Ixhmai sht burim i sheriatit.

90. Kjo deklarat e Muadhit nuk sht hadith por sht mendim i tij.

91. Pr kaptinn rreth muxhizeve ka t bj pjesa e hadithit:"Ai e luti pr ta bekuar n tregtin e tij, dhe sikur t blente pluhur,fitonte". N baz t ktij hadithi hanefijt thon se

shitja sht e lejuar edhepse disa shkenctar tjer kt nuk e pranojn dhe thon se hadithi ka t bj pr rastin konkret.

92. Ky hadith sht radhitur n kaptinn mbi muxhizet, sepse n t prmenden shtje t cilat do t ngelin deri n Ditn e Mbram.

93. Sureja Ez-Zilzal,8.

94. Pejgamberi a. s. ka thn se Hajberi do t bjer n duar t muslimanve para se t ndodhte ajo. Pasi u realizua,hadithi sht radhitur n kaptinn mbi Muxhizet.

95. Ebu Hurejreja r. a. kt e ka thn n nj rast kur Pejgamberi a. s. mbante vaz. Pejgamberi a. s. e urdhroi q ta shtroj gunn e vet,pastaj simbolikisht mori dhe lshoi dika. Kjo ishte nj simbolik pr dhnien e dituris;kjo m von u b realitet,sipas deklarats s Ebu Hurejres r. a.