INSTITUTI

SHKENCAVE

PRALLA
POPVLLORE SHQIPTARE

TIRAN, 1 9 5 4

I N S T I T U T I

S H K E N C 4 V E

PRALLA POPULLORE SHQIPTARE

TIRAME,

1954

Redaktuar nga Komisjoni i folklorit nn drejtimin e Zihni Sakos.

STASH 2204 52
Tirazhi : 6000 cop

N. SH. B. Stabilimenti Mihal Duri - Tiran

PRALLA

Peihktari dhe e bukura e dheut

Q e nj peshktar, kish edhe t shoqen. Nj dit i thot e shoqja atij: ore burr, ti ngaher shet peshk, nuk do t na sjell edhe neve njher ndonj? Edhe ay vate nesret t gjuanj pr n shtpi edhe tek hodh i mrezhn, zuri nj peshk t mir. Po ay peshk i tha peshktarit: mos m trazo mue, se s'jam fati yt, po lshom mua, pa eja nesr t zsh nj tjetr, q do t jet pr ty. Edhe ay e lshoi, e vate zbrazur n shtpi ku e shoqja po priste peshk me tigan n zjarr. E pyeti e shoqja: "prse nuk solle peshk, 0 burre ? Ay i th a se, kshtu e kshtu m ngjau, o grua. T nesrmen vajti prsri ay, edhe zu nj ueshk t math, i cili i tha atij: mir m zure, po t m bsh tet fela, dy nga ato t'i shtjesh n port tnde, dy t'ja shtjesh pels, dy bushtrs, edhe dy tja japsh s'at shoqe. Edhe ay me t vajtur n shtpi, e ndau at me vrtet ashtu si ish porositur prej sij, E paditur fare gj ay namt te porta mbin dy selvi, pelza polli dy hamshor t mir pa an, bushtra polli dy luan t udiim, edhe e shoqja lindi dy djema trima, edhe t bukur shum. N nj fshat atje pran ktyreve rinte a bukur' e dheut, e djal' i math i peshktarit posa e nxu at. u shti kaq pas asaj. sa vendosi t vej e t a marr at pr grua 1 jati i djalit edhe e ma rahn me gjith udht q ta prapsn at, sa gjith i rfyen edhe rrzikun e krejt q do t hiqte m t vajturit atje, po ay, s'qe me mund t bindet. Msfundi u tha djali se n qoft q selvija e tij t zr t mfishket edhe t mpshonj tatpjet6, ta din se athere sh. i humbur ay. Edhe u nis e shkoi. Pasi u sos n fshat t s bukurs dheut, vete me gjith luan e tij drejt e n shtpi t saj. Atje i doli prpara nj shtrig e e pyeti: " d o ? " E posa tha ky se, do t bukurn e dheut" me t part shtriga e bri gur kt, n ast edhe selvija e tij tek i ati u mfishk, edhe mvari qafn e saj e prindt e mjer ja dhan t

qart, pasi pikasn nga selvija q djali u ka humbur E kur pa kto djali i vogl, krceu e thirri: do t vete un, hem tim vlla t shptonj, hem t bukurn e dheut t marr. Po i ati dhe e ma zun t qart, e i luten ati duke u lebetitur, q t mos gnjehet t vej, prse do t'e gjeni' edhe at, ajo, q gjet te vllan. Po me gjith kt gurgule, ay s'desh l gjegjet asgj nga ato fjal. edhe u nis e shkoi bashk me luan e tij. Luan ama e porositi fort duke thn q, posa t sosen te shtpija e s bukurs dheut, e posa t dal shtriga (prse djali i kish nxn t tra ato, q shtriga u punonte djemavet) ta rrmbenj ay sa pa marr as edhe firom ajo, edhe t'a shtrngonj aqe fort sa, ja t ngjallnj ajo t vllan, t'i jap edhe te bukurn e dheut, ja t vritet. Arrin pra te port e asaj e kur pan vllan me gjith luan t ngrir e t br gur, lshuan lott si breshr nga syt. E luani si ishte porositur, e rrmbeu sakaq shtrign edhe kaq fort e shtrngoi, sa ngadish e bri kruspull. Ashtu ajo, pasi pa vethen e saj m t keqe, i tha djalit t hapnj nj dollap q'ish atje pran, e t marr q brnda dy qelqe, q kishin, njra uj si t bardh, e tjatra ui t kuq, edhe u rrfeu se, me ujin si t bardh i ngrinte njerzit, e ma t kuqin i ngjallce. Ata pra n ast shtin ui t kuq mbi vllan edhe luanirt edhe sakaq u ngjalln. I vllaj, duke fshir syt' e tij, tha: Oji! Sa shum fjeturkamo Nuk fjete, i tha ay, o vlla p kshtu, kshtu, . . . ." N ast edhe selvija n shtpi u ngrejt e u krekua. Ja dhan gazit edhe prindt duke pikasur se u sht ngjallur djali. As perralle s

Prraila e t shtat vllezrve

Nj mbret kish nj upz t vetm, t ciln krkonte t'a martonte m ndonj vnd t mir, e ajo s' donte t martohej, po kish zn nj morr, e po e mbante at n ball, e po e rritnte. T pastajmen upza shtrnguar tepr prej t'et pr tu martuar, muarr morr, q ish pra rritur, shum, e i preu kryet, edhe e vuri n mes t cborrit, edhe leiti, e prhai fjal pr gjith'ant q <! at trim q t njoh kt se 'gj sht, e kam pr t marr pr burr. Pasi u hap e mori dhen kjo fjal, urdhroi mbreti t mblidhen gjith trimat e bujart nga gjjth ant e anvet, e t prpiqen sa t duket se kush do t j t i zoti t njoh se 'sht

t marr upn e mbret pr grua, pr eleng. Sa pr upn kjo prandaj nxorri kt paari n mest, prse s'i donte zemra martes.
e

U mbluadhn adha e rrodhn gjith trimrija, e bujarrija, po pr udi, asnjeri munJi t njoh morrin. N fund fare u duk dja'li, i cili me vrtet e njohu me t part morrin, edhe pas arrsyes i hodhn molln e art atij, i dhan edhe upn e mbret pr grua. Edhe mbreti u gzua tepr, prse u khtsua nga nj barr' e madhe, edhe mbeti i kujdesur. Po djalli, posa e mori upzn, zu t'a pocaqisnj at, e t'a mundonj, edhe pas ca di e mori fshehurazi edhe iku me gjith t. pa thn se ku vate e e shpuri shum larg nn dhe, upza kish me vethe vetm nj pullumb nga vendi i saj, e me at sikur hallavitej pakz E tek vuante ajo m'at dit, mbylltur nn dhe nga djalli, u mentua t'i bnje z mbretit me pullumbin pr kt pun. E e shkruajti ajo nj opz kart, t ciln ja lidhi pullumbit n kmb, edhe e lshoi a^ s fshehurazi m' at or, q ishte dheu hapur. E pullumbi posa doli prmbi dhe, e mbajti pen drejt e n fshat t ups, edhe ra mun n pallas t mbretit. Tek ja pan edhe posulln aM, e muarrn, e e knduan at me hidhrim t math. E mbreti, q'ishte gjsr m sot aq shum' i piklluar pr humbjn e ups. pasi pa edhe kt kart, shkruer prej asaj me lot e me t dhmbura, ndonse ajo nuk quante se n ' v i d gjendet, mblodhi gjith parsin e e tij, zotrinj e bujar, edhe krert e ushtris, edhe u foli me mallngjime shum, e pastaj u tha : dua t m gjeni upn, kudo qoft, shikoni pusulln q m drgoi me pullumbin e saj. E po s'mirrej vesi se m 'vnd gjendej ajo, prandaj asnjeri kuxoi t zotohet pr t gjetur at, tek s'dihej traga faresej. Po n 'at maz e prmbledhj ish thrritur pr kt pun edhe nj plak, q kish shtat bij e ksaj plake i hyri n mnt nj ide e nj mndje se diemat e saj, q kan aq t mdha dhurata prej natyre po t beshkohen t shta', e t prpiqen sbashku, mundin t gjenjn upn pa mbdyshij, edhe zu po mentohej ajo, a t jap fjal prpara mbretit, a t mos jap. Kta djemat e plaks kishin gjith se cili dhuratn e tij m vete, po rronin t shtat ve e ve, t panjohtur njri tjatrit, aq sa, as njihte i vlllaj t vllan, as dinte ndonj nga ata, se ka t tjer vllazr. I pari i ktyre djemave kish dhuratn t fluturonj gjer n qiell, i dyti hidhte

omagn gjer n qiell edhe goditnte, i treti kish vesht kaqe t kthjellt sa, gjegjej edhe gjer nn dhe, i katrti kish nj purtek t hekurt, me t ciln kudo goditnte, bhej mb'at vnd nj pallas, i pesti kish supet kaqe t fort, sa munt t ngrinte ma ta tfc tr dhen, i gjashti kish duart aqe t fuqishme q, sado e rnd gj t'i binte s siprmi nga qiejt, mundnte t a pres m duart e tija, i shtati kish syt kaq t eiur sa, shihte edhe nn d h * gjer n

fund.
M e q djemat kishin kto dhurata, q tham, plaka po mentohej me mnyr t mundnj t mbledh ata, e t'i bashkoj. E me kt mentim zu t qepnj nj kmish, q sa her, q t'i vinte ndonj nga djemat, e ta pyeste at : e kujt sht ajo kmish?" ajo t'i thosh : shte jotja, edhe akciln dit t vish, e t'a marrsh* Kt fjal u u.ha t gjithvet, edhe me nj dit, u tha ta vinjn ata, gjithkush vean. Kur u mbluadhn t gjith'ata, nj nga nj, shihnin njeritjetrin, pa ditur gj e pa njohur shoqishoqin, edhe po uditesfiin. Athere u foli e ma: Kore djemat e mij, ju t gjith jeni tem bij, edhs t gjith jeni vllezr pe nj barku. Prse ju t rroni kshtu t ndar njri tjatrit posi t huaj? U foli ajo edhe shum t tjera fjal, gjersa i bindi, e i bri sa u puthn shoq me shoq me lot gazi. Pastaj i nisi ata, e i drgoi te mbreti e t kndojn letrn e ups. Edhe ata, pasi n letrt nuk shnonte se ku gjndej upa, muarr pullumbin me vete, e e lshuan prpara posi udhheqsin, e ata venin pas, nga i prcillta e i pronte ay. Pasi hoqn ata nj udh mjaft t qjat, duke ecur pas pullumbit, arin n nj vend, teku zu pullumbthi, e po u bnte dica shenja, e po u dftortte me qept, me kraht vendin e ups. A t here duke par ato shenja, u qas te pullumbi djali i tret, edhe vuri veshn pas faqes dheut, sa t gjegjet posht gjer ndn dhe, a kish ndonj ushtim aty ? E namta ndgjoi zrin e ups q shum se felli nn dhe, edhe u gzuan t gjith pa mas duke gjetur upzn. Tani po mentcheshin ata se qysh t qitin at, q qe nn dhe aqe shum fell. Kur u qas i shtati djal, edhe vu syn prdhe, q t shikonj se ku ri upa, m ' vnd, ' far visesh jan, edhe vshtroi e kqyri t ndejmen e ups q, si pas vendit t kuptojn edhe ata, e t din se 'u duhet pr t marr mas, e pr t br gati mjeshtrin e tyre, Ani erth i pesti, edhe i mbshteti supet e tij dheut, atje tek' e kish shnuar vendin

i shtati; popo sakaq flakriu dhen me gjith upn m t siprme gjer eku lart. E prnjherje u derth i gjashti me kraht e tij hapur edhe e priti me duart e tija upzn. edhe posae muarrrt, u nisn t kthehen prap te mbreti me gaz t math. Po djalli u ra pas ktyreve q at as, edhe u kalli nj vap, e nj t nxeht, sa njmnt i diqte. upza m s'duronte dot, edhe thirri: <(p p o ! U dogja A t ast i katrti rroku purtekn e hekurt, edhe goditi me t si kish zakon, e namta u ngre nj pallas prnjherje, n t cilin u mbylln brenda, edhe u mpruajtin nga vapa. E djalli po i ndiqte edhe, e pasi i pa t mbylltur n pallas, u lutej tepr q t'a qasn pakz, vetm sa t shoh upn, po ata s'e linin. T pastajmen ay u !ut q t'a len sa t'i shoh vetm gjishtin asai npr nj vr. Edhe ata pas kaqe t luturash, e lan. Po ay, posa hapi vrimn, edhe u qas drejt gjishtit asaj, e ththiu upn t tr sakaqe, edhe n ast flytyroi e vate n pallas t tij sipr mbi ret. Ahere vrapo i katrti i prishi pallasin atij me purtekn e hekurt, e i dyti e goditi djallin me aqe sillm sa, e coptoi fare, Pastaj fluturoi i pari, e u perndua aqe lart, gjersa gjeti upzn, t ciln e mori m krah e e suali ne t vllezrit. E kshtu kta mezi shptuan nga djalii, edh muarrn pra tidhn e tyre t kujdesur, gjersa ardhn te mbreti, E mbreti kur dgjoi shptimin e s bijs kaq tepr u gzua sa, urdhroi e u dualn prpara ti presn me nder t math kaqe parsi, e bujar e ushtri sa rrodhn njers nga gjith ant t bjn sehir. Athere upa i u lut mbretit t'a lr at t zgjedh prpara atij vet nj nga kta t shtat djema, e t a marr pr burr. E pasi e la mbreti, ajo sgjodhi t katrtin me pallasin e hekurt, edhe u martua, u gzua, e rrojtin me gaz e me nder. As prrall s'ju rrfeva po desha, e u gnjeva.

Tre vllezr me t bukurn e dheut

l/yl/^

Nj burr pas vdekjes tij la t shoqen mbars, e cila pas gjasht muajsh lindi nj djal, edhe me gjith varfri t saj e rriti djalin gjersa u b pesmbdhjet vje. Pasi erdhi n mnt djali pyeti t mn se mos kish ndonj send pe t t'et, me qn i kish thn ajo, se ay kish baba. E ma iu prgjegj, se i jati kish ln shum plaka, po ajo i shiti q rriti at gjer m'at mosh. Po ay

gjithnj po e grindnte t' nnen duke iypur ndonj send. 'fardo, nga t t'et. Edh' ajo i tha rnsfundi: (<m bhet sikur sht nj kordh n hatull t shtpis ak-se-ku". E djali i tha: <(ngrem m krah q t'a arrinj, e t'a marr. Pasi mori kt kordh djali, t palar q motit, e t ndryshkur, e lau e e shklqeu, edhe e mvari m qaf; pa i tha s'ms: un, o nne, do t vete n dhe t huaj. E ma zu t qanj' e t bubutisnj, e t i lutet atij pr t mos i k u , aq sa t pastajmen i tha: "prem kryet mua me palln e t'ytet, pastaj ik, o bir. Po djali i tha ; "Cili bir ka prei kryet e s'ms ndonjher ? Un t lutem, i tha, t mos mshosh m mua, as t thyesh zemrn, po t m urosh, e t m duash, se un do t kthehem pr s shpejti. Pas ktyre fjalsh ndrroi edhe emrin e tij, e e vurri. Kordh" edhe mori palln e shkruajti emrin e tij prsipr. T fundmen i hodhi duart e tija m qaf s'ms pr t puthur njriatrin prse do t ndaheshin, e nuk ndaheshin dot nj cop her t madhe nga t qart. E pasi u ndan , puthi kordhn djali, q t'i vej mbar, edhe duke dal jasht ; shtpis, i tha s'ms : rri me shndet e t lutem, t mos vesh sy t keq m mua, prse prmbi gjasht muaj nuk do t rnnon)" E pasi iu largua fshatit pes, a gjasht or djali, arriu n nj mal, i vetmi filli, edhe ndenji m nj shesh, e nxorri kordhn e e puthi edhe e lshoi n prhrt. Nuk shkoi gjysm' ore, edhe i erth nj djal m mosh t tij, e i tha ; "mir dita, o mik. Edhe ky iu prgjeq: "mir, erdhe, o vlla". E pyet ay kt: ngaha vjen e ku vete ? Ky i tha : kam dal pr ksmet", Edhe' un kshtu, i thot ay, edhe n do, haj t bhemi vllezr, e t vemi pr ksmet mbnj". Ky i shtiu duart m qafl e e puthi, e pyeti edhe pr emrin, 'e quanin. A y i tha, se, quhet YII i rrfeu edhe ky t tijn Kordh. U nisn pra kta t dy, e muarrn udhn d<ejt gjirsa i zurt nata. Ndejtin atje m nj vend, e pasi foln pak, ran t flen Da ngrn e pa pir. T < esrmen muarrn prsri udhn drejt, e pas ndo gjyms' ore u poqn m m djal mb mosh t tyre e i thon' ati: <(udh e mbar o fshatar ? Edh' ay u prgjegj: (<mbar pa:i, o vllezrit e mij". E kta i thon : e ng* na ke ti vllezr neve ? E ay u prgjeq; nuk ju kishnja vllezr po tani e tutje do t'ju kem. (<Po q ti do t na kesh vllezr, i thcn kta, t kemi edhe ne ty pr vila. E pyesn edhe pr emrin e tij, e u tha se e quanjin Det. I rrfyen edh kta t tyret. e u pushtuan t 8

tre. e u puthn si tre vllezr t vrtet, edhe lidhn bes q sido t'u ngjanj puna, t vdesin bashk. Kshtu pra muarn udhn t tre, e duke ecur vajtn pran nj qyteti' teku kishte edhe mbret, i cili ato dit kishte ar nj hendek t gjr, edhe kish leitur e prhapur fjal q, ay q t kaprxeij kt hendek, do t marr upn e mbretit pr grua, e atij q t mos e kaprxenj dot, do t'i pritet kryet, Shum veta krcyen atje me shpres t kaprxenin, e ran brenda, edhe me t part u drquan te the'si, i cili u preu krert t gjithvet. N at as u sosn* edhe kta atje, e kur pan at shumic e at xhgan njerz'sh, than: haj t afrohemi, e t shohim se bhet atje. Pasi u afruan atje, edhe ndegjuan se, ishte pun' e hendekut pr t kaprxyer, u mentuan kta t tre s bashku, e than, a bjm zemr t' i hidhemi ktij hendeku, e mbase e kaprxejm. E nmos e kaprxefshim, le t vdesim edhe ne. Deii tha se sht fort gir e nuk do t'i krcejm dot prtej. E Kordha mori nj gur prej dheut, e ja dha Detit, edhe i tha t'a hedh prtej, e pasi e hodhi, e pyeti at: "a ish shum' i rnd guri ? Deti i tha se, nuk ishte m shum se pes drhemash. Kaq t rnd sht edhe t kcyerit tn, tha Kordha. E pa pritur, m. u shti ay n mes t t dyvet t Yllit dhe t Detit, e i pushtoi mir t dv, me t dy kraht, edh' u hoth me gj th' ata mbatan pa ndonj rndsir, aq sa, kur i pan gjith' ay popull, q ish atje, u manitn. Edhe mbreti urdhroi n ast, e i muarrn me karoc ata i shpun n pallas, e i qitn prpara tij edh' ay i pyeti : Kcili nga ju do t marr u^n tirne pr grua ?,

I tha Kordha, se do t a marr Ylli. Edhe mbreti dha porosi t behet dasma. Ani pyeti ay pr Kordhn edhe pr Detin far buk duan, q t' i ver n pun? E kordha i tha: le t'i ap Detit, se ay pr vethen e tij, s'do g|. E ca dit pas dasms Kordha lypi ndjes prej Yllit, e prej Detit, q t niset pr t shkuar, Po ata me pikiiim t math i than: kaqe e pak qnka vllazrija jon, sa t a jep zemra t'iksh. e t na lesh neve? E Kordha u iha se "vlla zrija jon sht' e pasosur. edhe un, ja se ku ju l nj pend m der tuaj, q, po t shikoni se kjo zu t pikonj gjak. t delni sakaq e t m krkoni, giersa t m gjeni, prse do t ndodhem m dit t keqe. E u puth pra me ata, edhe u nis e shkoi. Duke ecur ky tani tri, katr di udh i vetmi, arriu n nj vnd q ndaheshin shtat udh. Atje ishte nj kull tek rrinte nj plak. Ksaj plake i u lut Kordha q t' i dftej se ku ven ato udh, e

pasi morri vesh, zuri udhn e s Bukurs s dheut. Athere plaka i tha ktij: mos, o bir, hump kryet tat, e djalrin tnde m kot prse m'at udh kan shkuar mbretr me ushtri t forta, edhe s' kan vajtur dot atje, tek krkon t vesh ti nj fill i vetmi". Edhe' ay mori e shkroi n mur t kulls, porositi edhe plakn q, n arin dy trima t t pyesin pr mua, t' u dftosh kto t shkruara, edhe udhn q un po marr. Edhe mori pameta at udhe, q kish zn <n par, e shkoi. Vajti pak m tej, e gjeti kuedrn me gjasht klysh mb' udh, e cila i u derth ta haj, po ay xhveshi kordhn edhe e preu me gjith klysh. Duke pritur m tej. i u duk a i j pallasi i s bukurs dheut' e tek ecnte udhn pr n pallas, gjeti nj krua mb' udh edhe qndroi pakz te kroji. E pa e bukur e dheut at, edhe i tha kuedrs: Kpo vjen nj trim i mveshur n rroba t bardha". E &\o i u prgjeq : "pa vshtro q nqa dritoret, vall qysh do t pij uj. M e dor apo mb gjunjazi ? Djali ra mb gjunj, kalli kryet n luk t krojit, edhe piu uj. Athere i tha kuedra asaj: ftNga ky njeri mua m' u trmp syri". Atje jasht pallasit ishte nj dru molle q kish edhe pem, e kur djali u afrua pran.ajo po e vshtronte, a do t krcente ay t mirrte at molln m t madhe. E djali krceu edhe e zuri molln me dhmb, jo me dor. Posa pa kshtu kuedra, popo! tha, nga ky njeri s' kam shptim un. Arriu ay n derS t pallasit, edhe hyri drejt' e brnda e u <( tha: mir dita. Po kuedra me t hakruar i tha atij: (<qysh kuxove ti te vish ktu? E ay i prgjeq me trsllm, e i tha asaj: ashtu si ke kuxuar t'. E ajo u ndes nga zsmrimi edhe po shikonte t' hidheshe Kordhs. Po ky arriu e xveshi kordhn n ast, edhe ja noqi asaj, e e bri dy gjymsa. E kshtu zaptoi t bukurn e dheut. Pasi shkoi ndonj jav, e u vate n vesht mbretrve se nj trim vrau kuedrn, edhe mori t bukurn e dheut pr grua, u ngrejtin ata me t pejt, e me nje cudi, e vajtin n te shtat udht, edhe po pyesnin plakn: * njeri shkoi ktu pr te e bukur e dheut ? Edh' ajo u thosh : nj djalosh nja gjashtmbdhjet vje>>. Ata pra e kuvnduan t' i ven prsipr atij. Dhe u nisn, e ja mbajtin pen drejt } e prmbi at, e e luftuan njzet e katr dit, e me gjith^at s'pan se ' ti bjn. po u kthyen prap m kot. Ata mbretr pasi nuk mundn ta mposhtin Kordhn, duke ikur prap, ardhn te plaka, e e porositn at t vej tek' e bukur' e dheut, e t ' e pyes at se, me far trirnrije, a fuqije e zaptoi at ay djal: E e bukur'

10

e dheut i tha plaks se: <(ay posa erth, me n; trsllm t math, preu kuedrn fare kollaj, edhe m zaptoi mua Pastaj plaka i tha asaj, qs t a PY ese djeln ajo vet se. ku e ka ay gjith tnmrin. Edhe ajo pas ca di e pyeti Kordhn: (<ku e ke tr kt trimris ? E ay i g j r ' ' n 9 a dashurija, q kish pr t, i rrfeu tuke thn se, qjith trinrija e tij, ish*e kordha e tij, e se, po t ' i mirrte kush kor, dhn, ishte fare i bjerr e i humbur. Ashtu pra plaka n krye pak di ia gjeti volin djalit, ia vodhi kordhn, edhe \a hodhi n det. Posa ja hodhn kordhn n det, Kordhs, q m at as ay ra n lngim, e u b pr vdekje. Plaka u kihye n kull t saj e gzuar, edh' u dha z mbretrvet se: kush t doj t marr t bukurn e dheut prao pa ushtri, e pa luft, la t vej, se i arth dita. Edhe mbretrit posa n Jgiuan, u nisn t ven prmbi Kordhn. Po, sa pa vajtur kta, t vllezrit e Kordhs kishin par pendn e tij, q po pikonte gjak edhe kishin dal me t shpejt pr t gjetur vllan e tyre. Ylli mori Detin m krah edhe sakaqher i a arritin Kordhs m pa' shum se mbretrit, e me t vajtur e pyetn t bukurn e dheut: ku e ka kordhn vllaj i yn? A j o u tha se, ia muarn, edhe i a flakn n det Prandaj u ngre Deti n ast, hyri n det, edhe e gjeti kordhn, e ja suall t vllajt, i cili, posa i erth kordha, sa t fshish syn, u squa, e-lhe u ngrit sikur ish i shndosh. E duke fshir syt, u tha atyre: O j i ! ' paskam fjetur shum, po kur pa t vllezrit pran, pikasi q e kish gjetur e keqja. Nameta \a arritin edhe mbretrit pr t luftuar, edhe i ran burrrisht, po pasi ishte pra shndoshur Kordha, edhe kt her u mposhtn ata, edhe ikn t prishur. E Kordha, pasi fitoi edhe kt luft, mori t bukurn e dheut me gjith gjn' e saj q kish, edh' u nis t vej ne e ma n dhe t tij, bashk me t dy vllezrit. Muarrn pra udhn < tyre, e me t vaturit n shtat' udht daroviti ? atje plakn darova (dhurti) t mdha, duke i thn asai: (<; darovita pr t mirt q m bre e m flake kordhn n det. Tani t lutem t u drgosh fjal atyre mbretrve, q erdhn e m luftuan se, un q zaptova t bukurn e dheut, po iknj s'andejmi, e po vete n vnt tem, n dain, e n kan mall m mua, le t vin prsri t m luftojn, se do t' i pres me nj mij t mira". Ani i tha plaks t falem, e mbe me shndet. Edhe u ndan. /" Duke hequr erdhn te mbreti, i vjehrr' i Yllit, i cili, i kish marr t bijn e i lypn ndjes pr t vajtur n dhe t tyre, me gjith t bijn e tij, po mbreti u prgjeq atyreve ; wju ecni kudo, q t,

11

doni, po i 1 dhndr' edh' ime bij do t jesn klu*. I thot Kordha 1 mbretit, se <(po t jen t dy palt m nj mndje, le t jesn ktu, po ne do t shkojm" E Ylli u tha n syt' e mbretit un pr gj edhe p vajzn e mbretit nuk ndahem p>ej jush, o vllezr. Hidhet mbreti e i thot : <(do s' do, do t ndahesh". Hidhet Kordha, e i thot mbretit : kjo do s' do do me thn? Yll, vllan tn do t mbash ti ktu me pahir ? A y njeri, q t doj t mbanj pahir nj nga ne t tre, s' sht lindur. Athere i thot mbreti portarit t i j : merr kta njerz, edhe futi mbrenda n burg1'. I u prgjeq Kordha mbretit: urdhro, e thrrit t't bij t vinje ktu, sa t shohi > se ' thot edhe ajo. Edh' ay urdhroi > e e sualln vashn ktu. Athernaj i thot Kordha Yllit: "rnerr mb njrin krah tt shoqe, e rnb tjetrin Detin, edhe ike, duke thn rrbretit: ri me shndet". Mbreti dgjon kto fjal e po uditet. Ani thrret portart e tij, e i po osit q, n port m pak se katr portai t t mcs jen. E Ylli u ngrit, e qndroi n mes t ods, e i thot mbretit : ' falem, o im vjehrr, e rr.be me shndeb, edhe u hoth npr penxheret me gjith t shoqen, edhe me Detin, edhe dualln t tre, e Kordha mbeti i vtm Mbreti duke par kto, u sul ne penxherja sa t shoh, se mos u coptuan ata q u hodhn aq s lartmi e kur i pa se s' kishin psuar as gj t keqe u mrye dhe s'dint^ m as ay 't bnte, Pastaj urdh'roj t vrasin K o d t n . Po Kordha i u prgjeq: e prse t m vra mua ? (<Prse ti ja shkaku q m iku ime bi). E kordha i tha! Urdhro edhe kthej prap, se mua s' m ha malli pr ta". Pasandaj u ngrit edhe Kordha, muar t bukurn e dheut pr t ikur, e kur portart s' deshn ta ln t dal, nxorri palln ay e i preu q t katr, edhe iku, ja arriu t vliezrvet. Kur mbreti pa gjith keto, sa i vran edhe portart e tij urdhrojti t mblidhet me t shuejf ushtrija, e t' u bjen pas, pa ecthe n mos u znin t gjall, le t u bien, e le t'i vrasn. E vllazrija, posa pan ushtrin q po u vin'.e prapa, qndruan, e i pritn gjersa u afruan. Ather ata u drguan nj njeri (laJTis) ktyreve, i cili u tha : ja t kthehi prap me t mir te mbreti, ja do t' ju bjer ushtnja, e t ' j u prishnj. E k'a u prgjegjn; <(,u t bni si ju ka urdhruar zoti juaj, se ne nuk kthehemi prap, U prua i drguari n ordhit, edhe u tha q ata nuk kthehen me t mir. T pastajmen u vste prsipr ushtrija ktyreve, e kta po rin t pa trembur. Po pasi pan q ata gjith po tureshin prmi kta, u ngrit Kordha e u thirri: pa pushoni pakz luftn. E ^ k e n i ndr mnd ju, more ! E ' ju pandehet ? A doni t' ju sh'rinj t gjith ktu, apo ikni 12

prape ? E ata, ndonse kto fjal u ran mu si plumba, nuk u bindn, po krkonin t' u vrviten prsipr. Athere Kordha pa ' pa, u tha t vtllezrvet: merri grat ju, edhe shkoni prpara". E ay, i vetm, xveshi palln e tij, e u derth mbi ata, e preu shtat qind veta prej syresh, edhe t parin e tyre bashk. Ushtri e ngrat, thyer e prishur " dite t keqe, duke par q u \/ra e i h e i pari i tyre, pa par m i pari t dyrin, ikn prap me lebe i t madhe. Ashtu pra u n!s edhe Kordha e mori udhn e tij dhe JS arriu t vllezrve atje tek po e prisnin at. Tani kra t gjith bashk muarrn udhn e tyre. edhe pas tri di arrin n shtpi t Kordhs. Duke prshndoshur t' mn e ati' i than: rrirse t gjeim o rrma jon ! E ajo me udi t madhe u prgjeq: "cilc jeni ju, q m thoni mua mm? Ata i than se: kshtu na ka porositur yt bir, i cili munt ' vinj edhe ay kto dit. N e kemi vn edhe bast m djalin tnd, se kur t vinj ay nuk do ta njohsh. E ajo u tha atyreve: djalthin tim un, edhe ndr pesqind veta t m vinj, do ta njoh", (po ndr kto fjal e mori t keqt edhe qau). Athere i thot Y l l i : nga ne te tre cili sht djali yt"? Ajo zu t ver re mir, e pasi e mblodhi vethen e saj, shmbllen t bir, edhe e njohu. E me t part ra m gjunj duke qar, edhe s' pushonte dot. Ju hoth djalit e e puthi me mall t math. Ani puthi ed'he t tjert, edhe t dy grat e atyre. Si u ver.dosn kta atje, pas ca moti, than ndr njriatrin: <(a tre vllezr jemi ne, a po dy"? Ylli u prgjeq: jemi tri. "E po kur ne jemi tre, prse t kemi vetm dy gra ? U hoth Deti, e u tha atyre: pasi, s' prish pun. Athere tha Kordha : Ktyn do t t bjm mbret mbi gjith vndin tn. EJhe e bn mbret, e mbretroi giith jetn e tij. Edhe sa rojtn ata q t tre, ishin tr jetftn vllezr t dashur.

angailozi
Ishin tre vllezr. Kta t tre vllezrit kishin mbetar pa buk, kishin edhe tre drrpnj, se qe koha e t korrave. Gjetn nj udhtar mb' udh dhe ju lutn t' u jepte ca buk. Edhe ay u tha: Khyni n kt ar, korreni, i zoti do t' u shoh dhe do t' u sjell buk pr t ngrn"; edhe ata hyn n ar, korrnin E zonja e ars i pa npr dritaret dhe i thot burrit: Burr, po na e korrn arn".

13

A y me vrap hipi kaln dhe shkoi n a'. Puna mbar, o shok. Kush ju vuri n kt ar? Nj udhtar, i krkuam buk dhe na tha hyni e korrni kt ar t u sjell i zoti. Mir, nga juve cili di shkrim? i thot i zoti i ars. Hidhen t dy t mbdhenjt dhe i thon: neve t dy dim". vogli thot: nukuB (po ay dinte). zoti i ars i shkrojti nji letr s shoqes: sapo t vinj ky shoku (pr t voglin) ta marrsh, ta thersh. ta pjeksh dhe t na e drgosh ta ham.* Ja dorzoi djalit t vogl ietrn dhe ay e kndoi dhe u dshprua shum. Athere u mendua dhe shkrojti prsri letr s; me dorn e t zot edha i thot: e dashura grua, sa po t vinj ky shoku t marrsh dashn m t mir, ta pjeksh. nj shishe ver, nj kulee dhe dorzoja t na i sjell." I zoti i ars kur e pa q u kthye djali n'ar. u udit dhe tha: a angallozi 'm bri M ! Udhro t ham i thot djali. Hani juve, se un jam i ngrn (sa ky i zot' i ars qe njeri me nj sy dhe hante njers) edhe kshtu pastaj u shtruan hngrn mjaft ata dhe i lan atij nj shpatull. Dhe pastaj u ngritn korr gjer n dark dhe nuk e mbaruan dot s korruri arn dhe ju tha i zoti i ars: M e qn se nuk e mbaroni dot, kthhuni nga neve edhenesr hajdeni e mbaroni. Mbrmanet, si hngrn dark, i vun t flen. Ay, njeriu me nj sy, kishte edhe tre djem dhe i thot gruas: Levenxn e bardh ja u hith djemve tan dhe levenxn e kuqe ja u hith t huajve, se do t ngrihem natn, t'i ther t'i ham. Djeli i vogl q u ndoth zgjuar e dgjoi t zotin e ars si tha; dhe me nj her mori levenxen e bardh, ja u hodhi vllezrve t tij edhe vehtes edhe t kuqen jo u hodhi djemve t atij me nj sy. Dhe pastaj ay i zoti i ers u ngrit dhe i theri t tre djemt e ti me latoshk, duke ditur se ishin t huajt: Vllai i vogl i zgjoi t vllezrit dhe ju thot: Ngreuni se bijt e tij i theri me laSshk, do na ther dhe ne, po hajde t ikim Ata prnjhersh u ngritn dhe ikn. E shoqe l zot t ars, kur u ngrit dhe pa djemt t therur, i thirri me sa mundi t shoqt dhe i tha: Burr, ' bre, na there djemt!

 Pse moj grua, nuk t thash t' u hedhsh levenxn e bardh djemve tan? A angollozi ' na ka br! Burr merr kaln. hipe dhe arriji t' i vra. A y hipi dhe rendi me vrap, po ata nuk i arriu dot se kaprxyen kufin. por vetm i thirri: a angallos 'm bre! Edhe, edhe ' t kam pr t br ! ju prgjegj djal'i vogl. Athere ay me nj sy u kthye prap. A moj grua m tha angallosi. edhe edhe 't kam pr

t br"
E mor burr, 'do na bnj edhe m keq? Athere kta si kaprxyen kufin, vajtn n nj mbretri m vethe edhe hyn ne mbreti n pun. Vellzrit e mbdhenj, i kishin zili ktij t voglit, se ish shum' i zgjuar dhe deshn ta humbasn dhe i thon mbretit: Ky di nj levenxe t kuqe q nuk ka n bot dhe ky mund t ve| ta sjell. Dhe mbreti i thct ktij djalit q t vej& t'ja sjell, Djali i thot q s'vete atje, se atje jan njers q han njers.8 ?a tjetr do ve ta sjellsh, se ndryshe t vete koka. Edhe ai athere i the: "Mbushm nj shinik urrof edhe nj shkall edhe gjra pr t ngrn* q t ushqehej gjer t vinte t merrte levenxn. Athere ay u nis pr t vajtur atje. Arrivi natn. Kur i zuri gjumi ata me nj sy, ay mori nj pollonic urrof dhe u ngjit n ati e hodhi. Burr koqe mel bje, do na bjrr shtpija. Hidhi rrogoz grua. Dhe ajo hodhi rrogoz mi shpi. Ay prnjhersh e mori rrogoz e flaku dhe prap hodhi urrofv E shoqja i thot prap t shoqt: - Burr do na bjr shtpija, bje koq^ mel Hidhi levenxn e kuqe, I hodhi ievenxn e kuqe. A f here prnjhersh e mori djali edhe iku. E shoqja e ati me nj sy, kur u ngrit n mngjes pa npr oborr q ish urrof t derdhur. - Ah burr. 'na bri angailozi, na e ka marr levenxn kuqe! Burr hipe kaln dhe rend arrie angalloz, merri ievenxr edhe e vraj, Ath ere ay fluturoi me kaln, mirpo angallozi e kishte kc prxyer kufm. A vangalloz 'm bere!

 Edhe edhe 't kam pr t br! Ather ai u kthye dhe i thot gruas: "edhe, edhe m tha anga^lozi, 't kam pr t br! Ky djali pa pastaj e mori, shpuri levenxn atje dhe mbreti u udit me levenxn. T vllezrit, prap e kishin z'li; u uditn q u kchye i gjall -dhe i thoni mbretit: Ky di nj kal, q flu*uron me krah. Athere e thirri mbreti djaUn dhe i tha: Do vec ta marrsh at kalin q di ti, se ndryshe t vete koka. Athere i thot djali : -s'vete dot atje, se atje jn njers q Jian njers-, Do ve ta sjellsh, se ndryshe t vete koka. Athere i thot mbretit djali: bm nj torb me rrush t thata, nj qysqi e nj kazm dhe do vete ta marr. Ky u nis prnjerjesh dhe shkoi te ata njerz me nj sy pr t marr kaln dhe atje arriu natn. Atje. ne vendi ku rrinte kali. e poi me qysqi dhe e hapi me kazm. Mirpo kali zuri thrriste: angallozi m mori, angallozi m mori, angallozi m mori!Ath<=re ju ngrit i zoti kalit dhe i thot: Do t t thyej kum'z q s'na le t qet t flem. Athere djali, mbushi dorn me rrush t thata dhe ja jep kalit. s<Na dhe hajde me mua . A y prap thirri: angallozi m mori . U ngrit i zoti, e e kDuti mir. Na, t thuash q angallozi m mori, ku u gjet angallozi n mes t nats. E pe si ta theu kurriz? Na rrush t thata, dhe hajde me mua, i tha angallozi kalit dhe kali u nis me djalin dhe ikn. Pastaj i thpt gruaja t shoqt kur u ngrit n mngjest: burr kaln nuk e kemi, rend burr na e arri, ah angallozi na bri!> Rendi ky q ta arrinj, mirpo ay kaprxeu kufin. Ky i thirri: a 'na bre angalloz! Edhe edhe 't kam pr t br. Athere u kthye prap dhe i thot s shoqes: grua edhe dhe 'na ka pr t br angulloziY Edhe m keq i thot ajo do na bj tjetr? 16

angallozi kur vajti e shpuri kaln, ky mbreti u udit me kaln. Mirpo t vllezrit u dshpruan mjaft kur e pan t vllan t gjall. i thon mbretii: mbret ky di njeri q sht me nj sy, q t uditet gjith bota, t vejs ky ta sjell". E pastazan e urdhroi mbreti dhe i tha : do ve ta mar at njerin me nj sy ta sjellsh". Amam mbret i thot si sfv. e munJur ta m=nr un at, ay do m haj. Do ta sjellsh pa tjatr. M s fundi u mei ua dhe i tha : "mbret dua nj q ^ r e , dua sharr, dua latoshk dhe dhjet perona nga gjysm kuti edhe nj ekan". Mbreti ja dorzoi kto dhe ushqimet e tija dhe ky u nis edhe arriti n nj kak, q kish njeriu me nj sy dhe po i rnuodohashe ta sharronj at kakn pr t br drrasa. Kur e shoqia e atij me nj sy, e pa pe penxheres, i thot t shoqt: Burr. rend, se po na presn kakn. Athere ay prnjerjesh u ngrit dhe e arrivi atje dhe i 'ha: Puna mbar, kush t ka vn t pressh kt arr ? A 'kam gjetur belan me nj angalloz, dua t i bnj nj qivur ta v*rros. Edhe mua ' m ka br, 'm ka bre! (s' e njovi av me nj sy). Athere ndihmom sa m shpejt ta b|m qivur. Dhi kshtu i ndihmovi ay dhe e bn qivur sa m shpejt. Si mbaruan djali i thot; zot ay sht kaq sa ty nga trupi, shtriu ta provojm, se sht m' i fort se ty Po i thot ay dhe u shtri n qivur q ta provonte, angallozi mbrtheu katr perona n kapakun, dhe i thot ati me nj sy: Luaj, a e hap dot ? A y prnjerjesh e hapi Athere i thot: mberthei t gjitha peronat ta provojm. Vangallozi, si ja mbrthevi t gjitha peronat i tha : luaj! Zuri t loz po s' e brthente dot edhe si nuk mund ta hapte, 4 thot : Tashi hape, se ay s'munt t jet m'i fort se mua. Vangallozi, q e kishte vn n qerret qivur q para se ta mbrthente, zuri e kndonte: un jam q t bra kt, t bra kt dhe tyn m n funt t mora. Hape i mir, hape i lik,
2

Pralla popullore

17

Vaj v i ja sl-puri mbretit dhe i ihot: dua ta hapin vllezrit e mi Mbreti urdhioi dhe u iha: "hapeni, hapeni po s'ja u mbante Athere zun qanin dhe i thoshin se neve nuku jemi t zotrit ta hapim po ta hap ay vet. Dhe atshere angallozi i tha mbretit Urdhro t nxejn nj hell. Dhe si nxen hellin ky e hapi atje ku e kish syn njetiu i egr dhe ja dogji syn me hellt. Alhere e qiti nga qivuri dhe ju tha; largohuni t gjith se ay vrtet sht pa sy po ka forc t madhe dhe k t zr e copton". A y si e nxori njeriun ms nj sy, ja lidhi duart dhe e shtiti n gjith qytetin. T gjith u uditn pr trimrin e ktij djali dhe mbreti i dha bijn e tij dhe e bri dhndr.

Musa i vogl e Divi

Kishin pa' ken shtat vllazen e kishin pas ba be mos m' i* martue ndryshej ve me marr shtat motra. Kush i ka?! Kush i ka shtat ika motra ? - 1 ka divi. r o kush asht i zoti me i a man divit shtat ikat ? Shkoj vet tha Musa, ma i vogli vlla. Shkoi Musa i' dit prej ditsh e e ruejti divin kur po delte prej shpijet; i ndei gadi e i grabiti shtat ikat. Kur kthei divi e nuk i gjet ikat, u idhnue n shtat vllaznt e bani be, mos me ndej gjall nji dekik pr pa i hangr gjasht vllaznt me ka 'i kashat e Musn me dy kashat. Po pse Musn me dy kashat ? - Q i t hiek keq, pse m ka grabit ikat. U nis divi me shkue me hangr shtat vllaznt e ndesh meMusn, por nuk po e njef. A din more burrec, po e pvet divi Musn se ku e kan shpin shttt vllaznt ? Po pse ? i a pret Musa. Gjasht t mdhajt due me i hangr me ka 'i kashat i' thot divi e Musn me dy kashat, pse m ka grabit shtat ikat. Hei ! thot Musa si po m'i arrt vllaznt! M mir t m arrs mue e t pshtojn ata. Un jam Musa. i thot trimnisht por amam mos m u ban gja vllaznvet. Ti je Musa ?! i a pret divi Ti kenke i vogl e po m dhimbesh; por n kjofte, se shkon e i a mer ikn kra|lit t tejdetit, qi ka tri qyrr.e arit n mjekrr e shtat qyme t verdha n krye, s'po t' i arrs as vllaznt.

18

 Po shkoj. thot Musa. Merr nj strajc buk e tre napuljona t verdh n xhep e niset. Ec e ec n breg mbrrin n b i e q ' detit t zi, hin n ni lundr e kalon n breg t detit m'an tjetr po ndesh nji nieri t shkurtuem kmbsh n giu e teposh. O r mik i thot Musa a din me m diftue ku rrin ' q y m e a r ' t n nijekrr e me shtat qyme t verdha n krye? Po pse? po e pvet ai nieri pa kamb. Paj ve deshta me marr t bin e tij i a kthen Musa Si, mor t plain syt i thot ai nieri pa kamb don me marr bin e krajlit me tri qyme arit n mjekrr? Un kan dasht sall me e pa me sy nji her t vetrne e qe se m'u shkurtuen kambt ktij zalli. Por, mbasi t' asht mbush mendja, shko n' at shehrin me kulla t nalta. se atje e ka sarajn. Shkon Musa e gjen n k'ye t shehn't nji plak t mom, qi po dijte sfium e po e pvete gjithkush pr kshill. T'a pves edhe vet thot Musa ket plak. Mir se t gjej, more plak! Mir se vjen, more djal i ri Rrin Musa e plaku m'a nderon! por nevojn djali s'i a difton. Kur ban me dal, i len nji napuljon t verdh. N e e nesre shkon prap te plaku. Mir se t g,ej plak! Mir se vjen more djal i r i ! Rrin Musa e plaku ma nderon; por nevojn djali s'i a difton. Kur ban me dal, i len edhe nji napuljon t verdh. N e e mbasnesrit shkon prap tu plaku. Mir se t gjej, plak! Mir se v/en. more djal i r i ! Rrin Musa e plaku m'a nderon; por nevojn djali s'po i a difton. Kur ban m'u ue, i ep edhe at napuljon, qi i kishte mbet. More djal, i tha plaku shum nieri ka ardh m'u pa me mua ; por askush s'ka ba kshtu si ke ba ti. Nevoj e madhe duket e t ka ra e po t vjen vshtir me fol; por fol e mos ki dert. Muer zemr Musa e i tha: Mir i ke ra m t, more plak, se edhe pr t mem t'a kam msy. A din me m msue si t muj nji her t vetme me fole m e t bin e krajlit, qi ka tri qyme arit n mjekrr e shtat qyme t verdha n krye? H e j ! tha plaku ke ardh pak si von. Q e dy jav qi ka dek * r ajli me tri qyme arit n mjekrr e me shtot qyme t verdha n krye. Po a nuk ka si i bahet? i thot Musa. Po. prgjegji plaku n kjoft se mundesh me ndej uet kraili me
tr

19

re sahat, ajo sonte shkon me tre sahat nat m'u pjek n vorr t babs s vet, e rri e rueje. Posi s'po rri uet tre sahat thot Musa. Edhe shkon te vorri e siellet e siellet posht e prpjet pr mos me e zan gjumi; kur, pa shkue dy sahat, lodhet pr gjum e flen. Vjen me tre sahat nat e bija krajlit m'u piek n vorr t t'et Shef Musn, i hiedh nji rrob sypri e shkon. Kur i del gjumi Muss, kap rroben me dor e thot: h e j ! Paska ken e bija e krajk e mue m paska pa' zane gjumi? Po tash si t'i a baj? Shkon edhe 'i her tu plaku njiqind vje e i thot: m kishte pas zane gjumi e m ka mbet e bija e krajlit pa e pa, a ka si i bahet me e pa nji her? M e ken me ndej i thot plaku dy sahat pa gjum ajo kthen prap sonte tu vorri me dy sahat nat. Po shkoj thot djali e e ruej. Po un si spo rri dy sahat pa gjum?! Shkon te vorri e sillet posht e prpjet e pa u mbush nji sahat, lodhet pr gjum ^ e flen. Vjen me dy sahat nat e bija e krajlit tu vorri, shef Musn tuj fjet e i Ishon mbi krye nj rub e shkon. Kur ohet Musa, kap ruben me dor e thot: heu paska ken e mue m paska pa kap gjumi! Po tash?! Hajt se po shkoj edhe 'i hsr tu plaku. Shkon tu plaku e i thot: m kapi gjumi e s mujta me e pa por a vjen tjetr? Edhe sonte i thot plaku vjen e mandej nuk duket tjetr. M e nji sahat nat shko te vorri e po mujte me ndej nji sahat pa fjet, e shef; prndryshej s'e shef tjetr. - Po a ka si bahet i thot djali me ndej pa fjet? Nuk t msoj tjetr i a krheu plaku por m u hiq. U nis Musa e shkoi tu nji dugajxhi Puna e mbar! T mbar pa! A ke bar mos me t zan gjumi pr nji sahat ? S'kam bar! i a kthen dugajxhija por po t ruej vet pr nji sahat. E si po m ruen? Lidhe kambn i thot pr ket konop e martdej shko kah t duesh, se s't zen gjumi. Lidhi kambn Musa me <onop e shkoi me ruejt te vorri i krajlit, e pr gjith dekik, porsa u kote e ngrehte dugaxhija pr lakut e i a nxierte gjumin. M e nji sahat nat po vjen e bija e krajlit tu vorri. E shef Musa o fek! E i a njet krahit e i thot; ti po vjen me mue.

20

 Si thot me ardh me ty?! Ti me ken Musa i vogl edhe s'ndigjoj. E pra, un jam Musa i vogl i a kthen djali e qe tri net qi t ruej pr me fol me ty; por eja me mue se kam ardh m e t t marr. A e din ka i thot e bija e krajlit. Treqind krushq kan me ardh me m marr tu saraji: por po ndrrojm teshat e shko ti n vend t'em, e ti mandej din si pshton Po ku t gjej? i a kthen djali. Ti m gjen ku sos njiky konop. A besa? Q e besa, Ndrrojn teshat e Musa veshet si nuse e shkon me treqind krushq. Kur mbrrin tu shpija e dhandrrit, po rri ngjat nji grue. Kush je ti? po e pvet Musa. Un jam e motra e t'and shoq, kunata e jote. Uh sa mir! i a kthen Musa. M e ken qi vjen ti sonte me fjet n nji od me mue e jo em shoq, pse jam lodh efort mrzitshm. Shkon a o e i thot t vllait e i vllai si a prish. Kur gjindet Musa vetm pr vetm me t motrn e dhandrrit, po i difton se kush ishte e po i thot : Po un kam a'dh me t marr ty. Po a prnjimend.? Prnjimend, po t'ikim; Mbushin xhepat me pare e ikin natn. Tu dugaja gjen t bin' e krajlit, e morrin me vedi e duen me kalue detin. N breg t detit t zi po gjejn at nierin e pa kamb, qi e pvet Musen: A mund e pe? Un e pash ia kthen Musa edhe e mora me vedi. Aman i thot ai nieri i pa kamb m'a difto nji her I difton Musa t motrn e dhandrrit e ai kujtohet e i thot: s a kjo. I difton t bin' e krajlit me tri qyme arit n mjekrr e shtat qyme t verdha n krye, e porsa e shef, des ety pr aty. Kcen Musa detin e zi e i thot s bis s krajlit : tesh po t

oj te divi,
Si po m on te divi ? i a kthen ajo un kam ardh pr ty. Nuk t la shum; i thot Musa por n mujsh me e diktue, se ku e ka forcn divi. Shkon Musa te divi e i thot: lit, qi ka tri qyme arit n mjekrr. qe t'a pruna t bin, e kraj-

N t parn dit e bija e krajlit po i a shtron odn divit me cop t kuqe.

21

E shef divi e e pvet: po ti shka ke ba kshtu moj Kesh po i baj nder forcs s' ate i kthen ajo. I bahet qefi. He i thot kam n kopsht. s'e kam forcn ktu

grue? por e

Merr e bija e krajlit ne e nesre e e shtron kopshtin me coh t kuqe, E shef divi e e pvet: po ti shka ke ba kshtu moj grue? Kesh po i baj nder forcs s'ate i a kthen ajo. I bahet qefi divit e i thot: s' e kam aty. Po ku e ke? e pvet grueja. E kam i thot n gjarpnin e shpells. M e ba me m' a mbyt mue m soset forca e des. I difton e bija e gjarpnin. krajlit Muss, Musa e shkon Musa e e pret

Kshtu des divi e pshton

m t gjith vllaznt.

B i I fr c r i
Na qe nj mbret. Ktij mbretit i kishte drguar nj mbret tjetr nj hekur t trash edhe i tha q kush ta thyei kt hekurin un do t i jap upn nuse. Edhe ktu u mblodhn nga ana e an? dhe hekurin s'e zinin dot me dor ta ngnnin, io ta thyanin. Atje m n fund mbeti Bilmeni, pr t zn he'<ur n me dor. E B i l n e i i bri nj forc t madhe edhe i shkoi hekuri tei matan Edhe tr than: E theu Bil meni, e theu Bilnsni, trim Bilmeni, kurin e dovletit. Tashti ky mbreti i thot ktij Bilmenit : M e qen thot q e theve he^urin do upn e mbretic. vem t marrim un q theu he-

E po si thot tashti do nisemi ta marrim, po nuk dua asnjeri pas, do vete ta marr v t t . Jo pn vet. i thot ky mbreti se rribjeti s'ta jep

kurr u-

Jo i thot ky djali u i do vete vet, se si do ta marr ^ht pun pr mua; un kam bor ta marr e ta sjell ktu.

22

Tashi ky niset vet ta marr nusen edhe gjeti nj burr q po thante lumn edhe i thot: Ua! i t h o po ti qenkrke trim! Jo thot ay trim sht Bilmeni q theu hekurin e dolvetit jo un. Po ta njohsh vete me at ? Po thot si s'vete? E ky i thot: ja un jam. Edhe po nisen tashti kta te dy. Hik, hik, na gjejo nj kasap; kasapi therte nj tjetr hante. I thot Bilmeni atij q hante Ua! thot po qnkfke i f_rt! ' hngrke ti tr kto mishra? Ba! i thot ay se hngrkam kto ika mish? Trim sht Bilmeni, q thevi heku'in e dovletit. Po ta njohsh, vete me at? Po - - thot si s'vete? E ky i thot: Kja un jam E mori dhe at, ju bn dy. tkn. ikn, ikn gjen dimrin. Ky dimri tashi, zjarri rreth e rrotull edhe me gun edhe:' d-d d-d dridhshe. E ky Bilmen i thot; Pu-pu-pu, po ti qnke trim, o tu mbyllt! Si s'prvlohesh me tr kr. zjarr? Bah! i thot ay trim sht Bii Tieni, q thevi hekurin e e dovletit, jo un q ngrohem me k' ik zjarr. Po ta njohsh thot vete ? Po i thot ky si s'vete? Po ja un jam i thot ay. - HajJe thot me mua. Edhe e merr ky tashi, bien tre e j h e ay ka r edhe i'<n kta. ikin, ikin kta. na gjejn nj burr q vinte veshin dgjonte q bheshe n botn e sip me e~!he n botn e poshtme Thot: Pu pu-pu, po ti qenkrks trim? Pse i thot - - jam tri-n? Se dgjoj ' bhet posht e bhet sipr ? Trim thote sht Bilmeni, q au hekurin e dovletit. Po ta njohsh i thot ky vete? Po i thot si jo? ka shok thot --- m t mir se at E hajde thotese un jam ky. Nisen tashi kta t pest ikin gjejn nj furxhi; e nj njeri tjetr. Furxfvu nxirte buk. ky i hante. E ky Bilmeni i thot; Pu-pu-pu, po ti qenkrke trim ore. q Sa tr keto buk! E i thot trim thot sht Bilmeni, q 23

thevi hekurin e dovletit. jo uns q ha thot kta ik buk Po ta njohsh thot ky vete? Po i thot si s' vete, ka shok m t mir se ay? E merr edhe kt ky, nisen. Nisen tashi kta, ikin. ik n e ven m nj vnd, na gjejn trmetin. Ky hithte dy gurka, kshtu n dor, edhe loste dheu. E i thot ky Bilmeni: Po ti qnkrke trim thot lojtkrke dy gurika ti e lot tr dheu. Ba i thot trim sht Bilmeni, q thevi hekurin e dovletit, e un se lojtkrkam dy gurika qnkrkam trim? Po ta njohsh vete? thot. Po vete - thot po si jo, ku do gjej shok m t mir se at? Hajde thot tashi, se un jam. Nisen tashii kta t vn t marrin rusen. Ky mbreti tashti kur e pa kt Bilmen me gjasht vet thot: S'ja jap upn ktij. m ka drguar kta shtat veta? 'ti bj un tr kto gjellra, tr kta harxh q kam br? Tashti ky Bilmeni i thot atij, q dgjonte ' bheshe n botn e siprme edhe n b o t i e poshtme: Pa vere veshn 'thot mbreti, q s'na fut brenda? Ky burri q dgjovi i thot Bilmenit: Nuk na jep nusen thot Trmet, tu;ide dhen thot. E trmeti e tundi. Vere veshn i thot gjene aiij. Mbreti thot: Bu bu ' qnkrkan kta I Do t ja u japi n upn, se na prmbysn. Futet ne mbreti Bilmeni. E i thot si e ke punn ? Pse nuk na i jep upn ti neve? E ke br me mbretn q po t ta thyej hekurin t'i japsh upn ? P i thot e kam br, edhe nuk sht se s' ja jap upn, po do ta bj un tr kta har q kam bre ? U n / i n o t - e prisja mbretin me ushtri, q t hanin shum. Mor thot ty kto do mos t t sosin pr kta t shtat thot jo pr tr ushtrin. Ky mbreti i thot: Si thot kta shtat veta do ma han tr kt gj q kam br? Un s' e mbesoj. Ky Bilmeni i tho': 24

Mor xhevall do t t sosin! Tashti u shtruan kto gjrat q do hanin edhe ky i thot dimrit. T' i ftosh thot tr kto gjellra edhe t' i hame. Tashti thnet kt t mishit ky:

H ti i mishit.
Zuri ay i mishit, frp-frp e hngri ky mishin. Hngr sa hngri kta buk edhe i thot ktij t furrs: E ti i furrs i thot haj kto bukrat, t mos lesh. asnj thrime. T hyri ky i furrs fllap-fllup, fllap fllup, iku edhe buka. Pin sa in ver kta e mbeti vera. Edhe i thret atij t lumit ky: Hajde - thot ti i lumit, pije vern, asnj pik t mos lesh. T i ra vers fllap-fllup, fllap fllup, e piu dhe vern ky. E i thot Bilineni mbretit: E mbret ke m?. Mbreti thot: - - U-pu-pu-pu-pu, ju qofshi si kin ngrn gjith kto gjellra I Po i thot ky ne kshtu i kemi njerzit andej, q a shum, se e kemi kasaban pasuiike, E nis upn ky, e marrin shtat krushqit upn edhe shkuan ^ashti kta vajtn gjer n vndet ku i kish marr Bilmeni edhe ndau t tr kt<-, edhe ky mbetet vetm me nusen. Bilmeni vjen pran shtpis me gjith nusen edhe i thon ushtart mbretit se po vjen Bilmeni me gjith nusen. Tani po bijen topat pr gas; edhe ky vete me nusen ne mbreti. Tashu kur e shikon ky mbreti kt Bilmen, q i vaiti vetm me nusen, u habit ky edhe i thot : Posi ta dha mbreti ty kt nusen vetm pa krushq? Ma dha si ma dha sht pun' pr mua; ta solla ty? Edhe andezaj kam ln nj prshtypje shum t rnd. Dhe tashti ky mbreti mori kt nusen dhe ja dha t birit edhe Bilmenit i dha upn e tija. E kshtu rrojtne e trashguan si jo m mir.

Grzheta.
Kishin pa ken katr vllazn. Tre ma l mdhajt merreshin me bulqsi e ma i vogli ruente delet. Shkojshin fort mir njeni me tjetrin e s dishrojshin tjetr ve m' u rahatue e me jetue n paq. Edhe nji mend, nuk shkoi shum e u martue ma i madhi vlla, mandej i dyti, mandej i treti; kur i erdh rendi t voglit, ky s'ndiqjoi kurrsesi, e prandej tjert nuk i u vun pr do koh, tuj mendue, se ai s' u ilej prej turpit.

2:5

i vogl bluete me mend ta veta shka s ia merrte mendja kurrkuj. Si' i dit' i dit u pri:e deleve e i ote me kullot n nji f>sh, q e kishte barin deri n gju. N mjedis t'asaj fushe ishte nji liqsn i madh. N'at liqen jeton'e nj Grzhet, qi gja ma e bukur se ajo nuk ishte m u pa mbi f;yr t tolcs Djali, pa e hetue ku?h, i avitej liqenit. mshehej mbas nje kaucube e knaqej tuj pa g'zhe'n, qi iahej n' ata uj e delte n shuila e krehe/. Kjo thot vedi me vedi asht pr mue e tjetr nuk marr E prher e ma fort i ngulej ky mendim n k'ye e as dit as na' s gjnte pushim, tuj mendue, se si me e ba t veten. Vlleznt tuj e pa ashtu te mrzitun, nat pr nat e gjuejshin me fjal, deri sa e lodhn e e ban me fol More vllazn, u tha sa her, q i oj delet n kullos kam pr t pa n nji liqen t madh nj grue t hish^e qi kurrkund shoqja nuk mund i gjindet lahet e krehet e del e rrin n shulla; . por s' a burr kush qi i avitet, pse me dekilc zhytet n uj e hup. Tash mue m' asht nguU mendja n te e, ja e marr, ja des pa u martue. Mos e fol at fial i a pret ma i madhi vlla se ajo asht grzheta e liqenit e pr katrqind qese s'mund ta preksh me dor jo ma me e prue tu shtpija. E pra, un e kam ba i mendim; u thot ma i vcgli por spo dij a po m ndihmoni ndopak. Vlla, i e pritn tre vllaznt nji zani per me t ndihmue l ndihmojm gjithsi t na thuejsh; por po druem, se s'na de! gja. Po na difto' i her shka ke mendue ! Kam mendue u rhot ma i vogli vlla me vu ne breg t liqenit nji kmish t bukur me gryk e mang t qepuna, nji i asqyr nji sapun e nj krahn e me il katr gropa pr me u msheh t katr ndr to. Grzheta, kur t dal n tok, ka me i pa ato sende e ka m'u ku/tue, se pr shka viejn; e, kur t'a vesh kmishen me mang t xanuna, na kemi me i ndei gati e me e kap. Mir kenke kujtue i p'g/igjen vllaznt e pa i a hi ksaj pune s'po rrim. V" N e e nesre nade, pa dal mir drita, morn sheten e kazm e kmishn me mang e gryk t qepun e shkuen. Kmishn pasqyrn, sapunin e krahnin i vu n'at v e n i ku pushonte Grzheta, mandej iln katr gropa e u strukn mbrend. Duel drita, ra dieili mbi liqen e nisi me e xe ujt Pak para mjesdite qet kryet Grzheta e shikjon mos asht kush. Mandej de

Vllau

2b

n breg p r m'u kreh. Teshat i kishte t holla e tan pola pola n shog e taposhte. Pa u ul mir, i shkojn syt tu knisha e tu pasqyra; avi et, i merr n dor nji ka nji mandej hin prap n'uj e lahet me at sapun, del prap n breg e teret; kap me njenn dor krahnin e pasqyrn e, si Imohet e zbukurohet, mer; me e vesh m e tjetrn kmishn. Prnji qi e pan vllazent, se po rropatej ma e qic kryet pr gryket e kraht per mangsh, u lshuen n t e me shum mundim e lidhn e e uen tu shpija. Grzheta e pa, se s'mund t pshtote tjetr e bani gjithsi i than ata. Hoq petkat e veta e u vesh me petka t vendit e mbas pak ditsH vu kunor me ma t voglin vlla. T gjitha punt i kryente pa mrzi, por me fol me goj nuk folte e gjindja e shpis bindeshin pr ket pun. Mbas nji vjeti i lindi nji djal i shndosht e i bukur, qi me t knaq ve tuj e pa; por as kso here nuk foli. I shoqi u mundue me i a nxierr nji fjal; por s'kje pun; athere kapi djalin e me shpat n dor i tha s shoqes: Ja po flef, ja e preva djalin. Grzheta, tuj kujtue, se prnjimend po dote me e pre ili gojn e tha: Mos ma pre djalin ! U gzue i shoqi e u gzuen t gjith, kur ndian se foli, por gerzheta vijoi e tha : Edhe katr dit kam pas me ndej pa fol e maidej m kishte dal prej liqanit gjaja e pasuiij 1 e eme, qi kam p*s kur kam ken atje n'uj; por tash q m ngushtuet me fol para l'ohet, kan hup pr gji:hmon e skan me ken ma tuejat. Keq po m vien, i a priti j shoqi por na shndosh e kemi me jetue. Vllaznt i a kishin frigen Grzhets e prher e ruejshin, qi mos t u ikte, por kur i leu djal, ateher e lan t lirshme e s'dreshten jetr. Gerzheta i u kujtue ksaj pune e njiditprej ditsh e pyeti t shoin: Zo! Ku do t n.'i kesh lan teshat, qi kam pas, kur ishem ne liqen? Po pse? e pyeti i shoqi shka po t lypen? Kurrgji i a pret qrueja ve m ka shkue mndja per to. I shoqi qi s'mendote, se mund t ndothte gja, i diftoi arkn n t ciln, r jindeshin t ndryme e du I pr pun t veta. Gerzheta i vuni synin arks e n nji she/ kohet, kur pa se s mund t * hetote kush, xuer teshar, i veshi, ngau te liqeni ra mbrenda e u zhduk nji her e qjithher. Kur u bashkuen gjindja n mbrame te shpija, u kujtuen, se shka i kishte gjet; por s'patn sh'<a me ba. 27

F e n i k a
Q e nj mbret, na kishte tre djem. Do t u rrurtonj, o djem, tani sa rronj vet, do t'u martonjj Na u dha nga nj molt, I pari na hodhi molln n nj up pasha i dyti n nj up veziri edhe i treti e hodhi te byth' e trndafilit' se kish par t bukrn e dheut atje. U kjo ne byth' e trndafilit! o t marr atje? Nj gjarpr Na b#ri mbreti tri pal pallate, na martoi c madhin, na mori upn e pashajt; na martoi t dytin, na mori upn e vezirit; martoi t tretin. 't marr nj cop gjarpr ! Kjo e bukur e dheut qe nj cop si gjarpr, po atij i bhej nj up shum' e bukur, q skish n bot. Rrintej me gruan e tija ky edhe qe i knaqur sa s kish m. Mbreti e dinte se djali i tija rrintej me gjarprin. Si shkuan cak u thot mbreti: Do t'u ftoj thot pr dark. Edhe kto nuset zun na bnin boallke pr mbretin. Nj dit kto dy kunatat e mbdha llafosen q t dyja edhe thon : A vemi nj cop her te Fenika ? (se k'. gjarprin e quanin Fenik). Edhs na ven kto nj cop her atje. U dolli njeri ktyre. Kur e pan kto, mber me goj hapur nga bukuria q kishte Afroi dreka. Kjo u tha : Rrini edhe nj ik, rrini edhe nje ik. Po 'do t bn pr drek? Ja, peshk e ngjala n tigan. Po si do t'i bn, t shohm edhe neve? Na vuri tiganin me vaj n zja rrdhe futi duart n tigan : "peshk e ngjala n tigan, peshk e ngjala n tigank Edhe ju bn peshk e ng/ala. Na ven dhe kto n shtpi edhe na ven edhe kto tigan t bjn edhe kto si bfi Fenika. Po kto, me t futur q . futn duart, u prvluan dhe me vrap i lidhn duart me lecka. Kur vijn burrat, i gjejn me duar t lidhura. U, 'sht kshtu? Ja bm edhe ne si bri Fenika. U rnt pika, u rnt ! U gnjen ajo nj cop gjarpr. Shkoi ca koh, sa u shruan duart e bn f/aln edhe van prap ne Fenika. Ardhi koh' e dreks :

28

 ' do bn, moj Fenik, pr drek ? Ja do pres gjit t bj dy qofte. Preu gjit kjo e bri qofte; gjit ju bn prap asaj. Ven edhe .ato t bjn, po atyre u dhmbi dhe s'e bn dot ta prisnin. Rrin ca dit vene prap pastaj. I thon : moj Fenik, fanj shkon ti n turinj q bnesh kaq' e bardha e kaq' e bukura, q t shklqejn turinjt" ? Tha : un mbledh glasat e verdha dhe kur bie mbrmavet n dyshek, i shkonj ne turinj edhe t nesimet lahem sdhe bhem kshtu Ven edhe ato t dyja n shtpi, mbledhin glasat e verdha edhe lyhen. Kur ven t flen n dyshek : yt jasht njeri, yt jasht tjetri. kini bre kshtu ? u thonin burraU. Ja kshtu bri Fenika. Yt jasht, lahuni, ju gnjen nj cop gjarpr. Edhe van jasht u lan. Na erdhi koha, t vem pr dark ta mbreti. Van kta t tre rre nuse, po kur hedhin syt shohn Fenikn, u udin nga bukuria. Mirpo kur hanin buk n sufr, kjo Fenika vinte nj ik mish ktej ni ik mish andej (n t dy ant e krahrorit), se kish dy pllumba n krahruar dhe i mkonte. A t o t dy/a nuset shtynin njera /atrn :

Shih se bn Fenika! Hajt t bjm edhe neve. Edhe marrin kto thelat e mishit m te mbdhat, fut njra ketej, fut tjera andej. Mbreti po i vshtronte. Si sosn s ngrni u thot mbreti :
T hiqni nga nj valle gjithkush me grua t tija. Zuri na kceu i pari. Kce, kce, bu, i ran thelat nusss; u turpruan ata burr e grua. E mori i shoqi brnda. bre kshtu, moj se m turprove ! U, po kshtu bri Fenika ! U, t rnt pika q m turprove, 'jan kto q bni ? Z dhe i dyti dhe i dyti ashtu si i pari : bu thelat. Iku edhe ay brnda. Na kceu Fenika me t shoqn. Kce, kce sa u fodh. Pr s fundi na hap krahrorin, na dalin dy pllumba dhe nj i vete nat gju, nj i vete n'at gju mbretit. Edhe mbreti u ngrit m

kmb.
~ A more bir tha kjo bn pr mua, s'bn pr ty. jA mor baba, gjer aty i tha se e kam pr vete. t d h e na u mplak e u trashgua me Fen^kn

2*1

E bukura e dheut e shtriga.

Kishte pas ken nji plak e i plak e kishin pas tre djelnv Seicili djal kishte nj zanat : ma i madhi isMe bulk e punonte to kt, i dyti ishte bari e shikonte gjan, e i treti ishte gjuetar. Nji dit prej ditsh i thirri plaku tre d/'emt e u tha : Ju jeni rrit e ba bu'ra e un jarn plak e mbet: p o r amanet mbanje mend nji fjal, se s'keni m'u pendue. Giithcilli nier e ka O r e n e vet, kur t jeni ma ngusht e ma, thirrni Ores, e Or$ ka me u ndimue. Djelmt u vun shej ktyne fjalve. U ue nji dit ma i vcgli dial e u tha robve ; S p o muj me ndej tjetf me jui por po dal e krkoj e ndoshti e ban Zoti mir. U vu per rrug e duel tu nji gurr buz nji verri. Aty gjer nji plak kah lan do sukuj, Mir se t gjej ! mir sa vjen ! Amanet, mori baxhi, i thot djali - a thue din kah t ojn njikto tri rrug ? Po, i a pret plaka rruga, qi shkon pr t posht. a p'e sheh ? esht rruga e nafak^. e kush shkon npr t gjn fitim; rruga, qi shkon pr trthuer, asht rruga e mundimit, e kush shkon nper te, me m zi kthen tu shpije sa gjall; rruga, qi shkon thiktili perpjet asht rruqa e ndeshtrashs, e kush shkon nper te, merr vedin

n qaf.
Po shkoj nper rruq t ndeshtrashs iha djali. Edhe u nis. Ec e ec e ec, e xu na^a n mal pr maje nj koeku e s'ishte as ai qi kthente, es ai qi shkonte para. Po tash ? ! thot me vedi kah t' i a mbaj ? Mendon n' at ngushtic m' u rrxue prej shkamit; por i shkon neper mend amaneti i babs, qi "kur t jeni ma ngusht e ma, thirrni Ors, edhe ky provon e i thrret Ors a Ora i a perspjet e e kap pr krahit e e ul posht n rrug. Ish' O r a tha si rrezja e diellit, e e zdrite vendin e e bate dit, e, kur folte ajo, t ki' anda me e ndie. Po ti i tha djalit ' deshte me ba? Po a s'e din, se ke le n hyll t mir e jo m'u rrxue prej shkamit? A po e sher i tha njat kull ? A t y asht e bukura e dheut e na e kem da pr ty me t' a dhan pr grue. Shko si n mujsh me e pshtue, pse at e ruejn njizetenji kolluk e s'e lan me pa drit as diell.

30

hkon djali t u ^ a e e ' e n ^ u " e n t e "ethuenne me rrashta t ,1 k e i hin trishtim i madh; por, mbasi kishte fjaln e Ors C " r der e don me hi mbrend, kurqe ilet n t pesHn kat tr a | |l&Q nii orezore e qet l<ryet nj ik e bardh si bora, qi kis bte ne ball n|. yll te.hndnt.hem Larqou, more djale! i thole ika A s shef sa niert , ^et pr rreth ksaj kulle? Ktu s' mund hijn zogjt e malit. ; 0 p 0 hin ti i biri i n'erit. | v j u e s' ka shka m ban kush, projegji djali pse m i E me' ato fjel shperthei dern e hiri mbrend. u e v e t Ora. Porsa hini, gjet shtat roje kah flejn e kah grhasin t madhe. I a hiek njnit taganin e me te i len t gjith dekun, pse i a ngul setcillit n grop t zmers. Njitet n t dytin kat, e edhe aty gjen shtat tjer kah flejn, e te gjithve u pret krenat. Njitet n t tretin kat e, (uj i xan bes vedit, matet me pre shtat roje tjera; por i i ishte ba shpata e pambreht e s' mujt me pre ve (re, e kat' tferSt u uen prej gjumit, rrokn shpatat e msyn me e pre djclin por djali i lypi ndihm Ors s vet e Rojs s shpis (uj brit: ndimo Roja e shpis, e ndihmo O r a eme! e erdh Roja e shpis si nj gjarpen i madh e u vu nji pelhur syve t kollukve, e s' mund e pan ma djalin, O r a erdh e i a mbrehi teganin, e me te djali u shkurtoi krenat edhe katr kollukve tjer. Ngjitet djali n katin e katrt e aty gjen O r n e shpis kah rrin n nj ode t bukur plot stola e treveza e cerga. Ky a vendi, tha Ora ku bashkohen shoqet e mija e dajm shartet e njerzmir. A i shef ato letra ? Seicilit nieri i a kerm shkrue nafakan a rriskun, qi ka me pas. Po shoqet ku i ke, pveti djali qi s' po i shof? bhoqet prgjegji Ora jan shprda per rang t n ysnnne: kush me u pri burrave n lufi, kush neper gurra e kroje, kushtuj^ruejt dhit e egra, e kush tu djepi i fmive. Nrejt tha djali ie tui kuvnd si m ka kuvend baba ku ' ishem fmi. Ndrkaq bjen nj zile. Ishte e Bukura e dheut, qi thirrte Orn, | J * , . g r a . 1 n u k m ^ t' i thrrasin Ors me za. U ue Ora me gjitb Bulcuren ! ? ^ " "jit n t peSti" k s t t ku"S e " ^ ' m e tS 6 n j u e r e " ^f ' ^ ^ t o i ' s e a i i s n t e ^ i a ' ' ' 3 e ' k'shin P a s e s n e " 3 dheut^^^ ~ ^ ' n e n ^ashk e 9 a t dh l ' r o n e t e Bukura e

3T

N nj an t lculls n katin e syprm gjindej nji od e ndryme me tre dryna. Kqyr i tha e Bul-ura e dheut djalit njat der kurr mos e il, pse me ba me e il, ne na gjen nji rrezik i madh. Djalit i u nguln n krye kto f/al e provoi e shprovoi e s' mund u prit pa e il d e n . Per nji qi e ili at od, duel nj send si r'u e bardh e u zhduk si tymi. Ajo ishte ken Nafaka e s Bukures s dheut, e shkoi e xu vend prmoi saraj t mbretit n hava. Kur e pa mbreti e njofti mir, se ishte vet Nafaka, e pran dej krkoi me dijt se e kuja ishte; por s' dijti me i diftue kush gja pr te. Ather foli pare t madhe pr njate qi ta gjente. U hap zani an-e-kand mbretnis e i vojt n vesh ajo fjal edhe plaks, n te ciln kishte pas ndesh djali tu gurra ngjat verit. Plaka ishte pa'kn shtrig. U ue plaka e vojt te mbreti e i tha: ka po m'ep, se po t ' a gjfj un t zon e Nafaks? Mbreti i foli pare shum e nji par teshe. Kthen plaka tu shpija e vet e, porsa mbrrin tu praku i drs, on nj rras e xierr nji zhab dhijet plot me pare t mome, me thngjij floksh, me pej t zez tan neje-neje ba me lesh dhije me gjylpana e me eshtna kop lash. Hin mbrenda shpijet e me nji kazm il n fund t votrs e xierr nji qyp dheut me gjithnduer baresh. Uet me to e bahet xhixh e shkon fill tu kulla e s Bukurs s dheut. Pret deri t' errej nat e prej mjesnate hm nper bir t ilcit n' od, ku fiinte djali e e Bukura e dheut e me nji gjylpan, qi qitte flak t verdh, e ther shi n zemr djalin e i cirkojn tri pika gjak e rrin porsa pa i dal shpirti; mandej murr do pej t zez e lidh t Bukuren e dhut, e i a myll gojn me thengjij, e e kap ngryk, e e on fill tu saraji i mbretit. Mbreti e ngujon t Bukuren a dheut n nji kull e ajo nuk flet pr nand vjet. Kishin kalue tri vjet ' se kishte dal prej shpis s vt djali i plakut; dy vllaznve tjer u kcei mall pr te e dueln me e krkue. Ecn e ecn e i qiti rruga shi tu gurra, ku kishte pas pushue i vllai i vogl. Aty gjetn edhe at plakn k a h lan sukuj. Mir se t gjejm, mori baxhi! Mir se vini ! Po a din gja po i thon dy vllaznt pr nji vlla tonin, qi tash tri vjet asht largue shpijet e nuk kemi pas prej t!j as fjal as letr. Dishka m bjen n mend tha plaka pr shka po pvetni.

32

Ka pas kalue ksajt nj djal n ma t mirn kohe, vesh e rt ba h - s m i ( jt, e e pa porosit mos me sh!<ue rrugs s ndeshtrtsrm: oor s' m pat ndigjue, e s' ka kthye tjeter; prandej dredhni kah shpija e mos krkoni mander. Dote plaka me i a tret gjurmn dialit t hupun / por djemt s' u priten e shkuen rrugs s neshtrashs e i xu nata n mal S'i pan shteg vedit, ve i thirrn Ors, si i k>shte pa' msue baba. M e 'i her i a mbrnjti O r a e u qiti nji tort e i pshtoi. Po shka krkoni ksajt? u tha O r a . Kemi dal me krkue nji vlla tonin, qi na ka hup tash tri vjet i prgjegjn dy shtegtart Vllan e keni u tha O r a tek sa pa dhan shpirt. E ka ther n zemer shi njajo plaka, qi keni ndesh tu gurra; por mir qi m thirrt mue. pse e kam barin, qi e shndosh. Merrnie u tha kta gjak drangonit, frkonie pr' i rreshpe me uj, e nepniani me e pi. Po vllau ku gjindet ? pvetn shtegtart. Vllan u thot O r a e gjeni n nji kull t bardh, qi asht n fund t ksaj rruge e htni mbrend pa droje e u difton rrugn me dor. U vun pr rrug dy vllaznt tuj kqyr eta gjak drangonit! T fort tha njeni e paska gjakun drangoni. Asht i fort vet, prgjegji tjetri pse ai kapet edhe me kulshedr, kur kjo neper stuhi e shtergat don me shkretnue ndoi bajrak e me ndodh qi varrohet, gjakun nuk i a lan sbiu, por ngrihef-, si po e shef. e a derman per nierz e pr gja t gjall. Mbrri in tu kulla e thrrasin t madhe; por s' u prgjegj kush; ather e rrxojn dern me shtjelma e njiten deri n t pestin kat e e gjejn vllan e voal sa gjall kah po flinte me t dekun. Moren do gjak drangonit, e frkuen per rreshpe e e przien me uj. e erdh u ba kuq si gjaku i nierit, e i a dhan me e pi. Porsa e piu pak si gjaku, lypi gruen e vet. Po far gruejet po lyp i than t vllaznt qi t kemi gjet fillakat vetm kah flet me t dekun. Vllau i vogl u ba merak pr vllazn n mos e kishin marr Pr vedi t bukuren e dheut, e kaq i randoi me fjal, sa m' u prish me ta
Ve

Na s't kemi tjetr borxh i a priten dy vllaznt me t marr gurin e me t ba ben. Edhe ma i madhi
Prralla popullore

33

muer nji helik e e vendoi n cep t krahit e tha: Merr vesh, more vlla: e paa n qaf ket gur e e ba,sha n qerpik t synit n at drnjo e hak as prgjgje mos i dhaa, n t paim hile n shka po thue. Vllau i vogl as athere nuk desht me e xan bes, e prandej dredhuen tu shpija prishaqefas tuj e nam e tuj e true. Si mbet vetm vllau i vogl, s e xu vendi vend, por dau me e krkue gruen e vet. E krkoi pr nand vjet, e s mund e gje'c, Porsa u mbushn nand vjet, e qiti rruga kah kullat e mbretit e pa pr s largut hyllin e s Bukurs s dheut, qi kishte qit kryet n prezore kesh po shef t shoin. Djali pret t largohet roja, e mandej avitet npr shku're e i ep za s bukurs s dheut. Ta pamen e shoqja, briti prej gzimit: biemani pasqyren. sa t shikjohem nji her, pse erdh dita me u kthye tu nieri i em. Pr nand vjet kishte ndeja e Bukura e dheut pa fol e mbreti kishte vu rojen, e kishte dhan urdhn me i diftue, porsa ta ndieishin tuj fol. Roja, porsa ndieu shka lypi e Bukura e dheut, ngau e i diftoi mbretit: kshtu e kshtu ka fol e ka than e Bukura e dheut. Mbreti me i her dha urdhen me ia ue pesqyrn, e ndrsa ishin habit t gjith prej gzimit e dojshin me srkue e me e pa, e Bukura e dheut duel pr deret e jasht, kapi dy atllar t shiluem, i bani za t shoit e ikn t dy bashk si vetima e mbas tyne edhe Nafaka. Mbreti, pernji qi u kujtue. i u vu mbrapa me nierzt e ver, por s'mund e xu kund, pse u err nat e bate t ftoht i madh. h Bukura e dheut e i shoqi mbrrijtn n nji kafund t panjoftun. T krkojm - tha djali n ^oi konak, pse jasht s kalohet nata! Ec, ec, ec, gjetn nji konak. U avic djali e trokati n der, e duel nji plak. Ishte shi njajo plaka, qi e kishte pas ther; por ai s'po e njef. Hin mbrend i thot plaka e xeju paksa ! Hin mbrend, e tuj mo; pa ftyr nieiir, thrret edhe t shoqen Plaka u ban nji zjarm t mir; por mendon me jua ba nji tzez. Ferkon do eshtna kopilash pr krah t djatht t djalit, e kt shtu e ven n nj gjum t rand, mandej del e thrret shtat die m

34

vet qi P rrijshin n od tjetr. e kta e bajn robnesh t Bukurn e dheut e han e pijn e bajn gost pr shyqyr, qi u erdh n konak ajo far nusje. E Bukura e dheut nuk u frigue; por nisi me qesh e me fol ta deri sa i bani m' u dej. t ur i pa, se s' ishin kurrkund n hoq petkat v e d i muer nji thik e i mbyti t gjith. Ma t madhit i armt e i muer me vedi e duel pr deret e jasht. Shkoi te kualt e i u ba si me pa nji nieri, e kujtoi se asht i shoqi, e i tha,' Hypi kalit e t ikim pse per pak kemi ken tuj mbarue A i s'ishte pa ken i shoqi, por ishte pa'ken nji div, e divi s'po dite me fol gjuhn e s Bukures s dheut; por sa her qi e pvete ajo per ndoi pun, ky prgjegjte: bu-bu-bu. E Bukura e dheut i vu shej ksaj pune e, fuj drasht, mos po i shtihej ndoi send, i a theri kalin e e bani m' u hiedh gjasht pash prpjet e ajo vet iku. Vojt e ra e Bukiira a dheut n nji vend t largt, qi kishte rribet pa sundimter, Shkurtci flokt e u vesh me petka burrit e ra nder burra t vendit, e atyne u plqei pr kah pashija e pr kah urtija. e dan me e zgiedh pr mbret. U vu me sundue e Bukura e dheut e bani nji fotografi t veten e qiti ku kryqzoheshin rrugt, e vu rojen me uHhn, qi me i kap t gjith njata, qi flitshin ndoi fjel pr at fotografi. S kaluan dy jav e divin e qiti rruga me ra para fotografi e u ndal me e kqyr e e njofti: kjo tha-asht, qi m pat ba me hyp n kal e manu'ej m pat rrxue tuj m lan Imu pr tok Roja i ndei gati, i vu prangat e e shtini n burg. Mbas pak ditsh ra asajt edhe i shoqi i s Bukurs s dheut. U ndal me e kqyr e e njofti: he! tha mir m pat msue, e mir kishe gzue me te; por paskam ken rrezikzi! Duel roja e i vu prangat edhe ktij e e shtini n burg. Mbas do kohet kal on asajt edhe plaka; ndalet edhe ajo me e kqyr e e njef: E mjera un! tha pse si krkova me i a ba ksaj, m ' a bani kjo mue e m ' i mbyti shtat djelmt! c kapn edhe plakn e uen n burg. I diftojn s Bukures s dheut, se kishin x a tre vet, ajo dhnon me i a qit nji ka nji prpara. I bijn divin. Shka ke dasht
e

ur

pvet e Bukura e dheut me tha35

n me ato fjal! kjo m pat urdhnue me hyp n kal e mandej rn; pat rrxue tuj m lan Imu per tok?

Nusja dhe sy qneza

Skam dasht me than pr ty Madhni - i a pret ai - . Q e dhe s' qe. Q e nj her vajz e martuar n nj vnd por nji grue, qi ma ka ba niat t ze/ ^" __ .hir na niprp7 L sai nes viet. ~" f . M L e i t - k,ti Da vatur n n|erz te saj pese vjet & i k;- ( J iLm ' ~ U , t o sherbetorve, t ve^ - pur m 0 Ni dit tek mirte uj n krua, rkonte pr nje.z t sajt; M i oini fort, e mandei shonie t shkoi i . : . ... i i .. / \ i L I biin plaken atje tek rnkonte, erdhi nje pleke, (e ajo qe sy qeneza), qe kish _ CLI | ' j 1 1 , , , Ufr> cv dy prapa dy rpara, po vajza s'e njohu, se t dy t prabhk i ke dasht me than me at fjal e pvet e B u k u r ^ f ! i t ^ kish lidhur e shami e i tha: pse qa biro? e dh?ut: - - b mjera un! E mjera! Pse si krkova me i a ba ur P I thot- qa o zonj, se kam pes vjet q s'kam par baban kesaje^ma ban, ajo mue e m i mbyti shtate djelmt? ^ mmn u d h a e s h t e e larg e s'kam njeri te vete. - e kam pase per ty, Madhni, - thot plalca - por p t I t hot plaka: un t shpie biro, se kam pun gjer atje, po nji grue, qi m i pat ther shtat djelmt. . ., ... ^ u f l l f , --_< [):_, ,i Di ii haide, gatitu e ketu te pres. zen f r ' l " B u l < U r a ( e d h e u t ~ iau k e ^a t zeVate vajza n shtpi t saij, u b gati e shpeitoi te plaka, i vete me pune te |, g a , q, ke krye fuj u hanger zemren fmive a e e D r it n krua. Muar nj a dy sahat udh. e u aruan n nj pse ti je shtriqe " . K ,, . , i... . . . . .. . . . i i . . . . . . . . vnd t shehur, q atje qe shtepi e syqenezes. e vajze e saj, qe sha p a ^ qia'am ^ ' ' ~ ' ^ * M " ^ ^ - thoshn Maro, rrinte brnda. r n | ji . i . i Athere e kuptoi vajza, q plaka qe syqneza po s kish kq ,r eb - i Z G : T\ r : f ' e e P a / i ^ - P o e n j i f t e e vijoi : n g a ikn. cane ne kjosha kene shtrig, Madhni, tash nuk mundem me Si ryjti brnda sy qneza, porsiti vajzn e saj Maron t ndiste nanger ma zemra pse m ka dishmue tri her teneci. f u r e n e , e v e t dolli jasht pr t mbjidhur drut. ontnga, kur kerkon, nuk mundet me kaprcye as lum, as prrue, Si iku syqneza, pyeti vaiza Maron 'e doj furrn. U r U k f - V ' u ^ ^ ^ ?1 P i n & t t e n e d t ' q i a s h t s i " i ' " b u r r e ' i Ker eshte. M e ba me dal teneci i pabes, merr e e zdesh shtrigen prej teshave te leshta e e len n fill te kmishes e e shtje kambe I thot kjo, te te pjekm tyj t t ham. Mir mua doi t m hai, po zjari mi shuhet. Une i fryj e dhizet.

A % l-t

m
ZSmra n

' matet
a

ma ko!<err rrfe et e e pvet: a

'

E tek vate Marua

e paZe 6 e kceu

t'' f rvn z i a r r i t
f u brnda &

! dha v a z a t dv duart pra

"

nqushtuLe^b b ' J k .. ^ ' " " " ' ' ^ ' gus ueme a i e, se s do te haj ma zem-a njerzish, ve buk e Sa t kthenej syqneza, iku vajza, e me t shpejt e me ajatne; tenec, atbote , a mbush gojen me buk e djath, e kshtu frik shum u kthye n fshat t saj, e i tregonte zonjs saj gjiith &an tr^here1 e shtngao t e mundl k u r a baj ma keq. s e B L t e kto q hoqi, e kush e dgjoi u udit pr trimri t saj q 9 h th dheut - nder sy sende: a po dftoj tek vuri n furr vajzn e syqnezs. - A t e jesh e - i . i .i i . ^ i , . don dy kual hamshor, a por dy thika dymisli? gje s' gjet. Plaka, tuj kujtue, se me kual po mund t daj kualt hamshor. E kshtu kje shkye pr s gjallit. pare, lypi dy

P r

ha,8r,?

Sht rga

mbylli

der6n

S mbramit i qesin para t shoin e ai e njef e i thot: shum kam hiek per ty, e shum jam pendue. qi s' t kam ndigjue, e tash ban si t dijsh me mue. U ue e Bukura e dheut e e muer ngryk, h^q teshat qi kishte si burr, t shoin e vuni me sundua si mbret e vet sundoi si mbretnesh. Prralla n lesh e mira prej nesh.

36

37

E Bukura e dheut ')

Nj her edhe nj qro ish nj burr dhe nj grua. Ishn shum t mir, po edhe shum ftoho. S' kejn ston ilio mira. Rrijn nd nj palio-shtpiz t huaj, ashtu, pr shpirt! Ajo shtpiza ish shum e vjetr, edhe dimrin, kur frin e bij, hin era edhe shiu nga dera, nga pelethureza pa flet edhe nga kaminadha e grimurisur. Ljakoj s'e mbaj fare shin, po e vij tuti mbrnda. Piqej nga tuti meret edhe prdhen truali nga ujrat bnei safi pslk. Gruaja u mbet me barr. Erth qroji do pill Njm brma, shkuar mjesnat, e zun t dhmburat. Sa vej e shtrrngojn ponet. Zgjoi t shoqin edhe i tha : (< r i nikokiri i kjosur ? Ngru shpejt; merr fanar edhe ec t' i flassh mamies." Burri u ngre mononj, u vesh manj-manj, muar fanarin nd dor edhe vate t' i thrrit mamis. Po sa t vej e t vin prap me mamien, gruaja lejti edhe bri nj djal. Nani, le t lm mamien t lidhnj djaln edhe t sijirisnj lehonn, e U t zm nj karavoqir, kej ardhur nde aj vendi me nj karaf, at to idhjo nat. A j kaiavi nga furtuna kej bartur ujrat, edhe si ish i stanahorepsur nga qroj, nk dij ku vej, po hilk staturu. Orn vej aj burri pr t' i flit mamies, ish karavij pr t bartur, pse njerzit ishn mbrda, nga skotidhi, nk shihn ku vejn. Njik akoma edhe do t bijn jasht nd stere. Atje s di/'n t bjn, bri Sn-Nkoli thamn e nz ar kundrel njrin me fanar. E pan njerizit' e karavit, katalavn q ishn qasur nd stere u-holn hapt, fundar shpejt-sbpejt anguren dhe u sosn Mb menat, dha Inzot ditn, kapetani i karavit, ish nje vasilopul nga Poli, muar feluken me dy naft, u qas edhe duall jasht nd shkal, pr t pien vent ish aj edhe li ish njeriu kej dal natn me fanar. Atje tendra nd shkal ish nj magazith. Vate karovaqiri. hiri mbrnda edhe zu e piejti njerzi: ishn atje, pr njerin kej dal natn me fanar. Piejti njn, piejti njatrne, po ndonj nk dij t'i thoj gj. Ah'era u tha: li isht prmqiri i vndit ? Flisni t vinj ktu, t' e v t thrres. Me njik erth prmqiri edhe e vu karovaqiri t thrnt: ili ish sonde, pastaj nga mjesnata, dal jasht me nj fanar, t rruset posht nd shkal ' e krkon
1) Kjo prall tregohet n fshatin Kulluri t arbreshve te Greqis.

38

E Bukura e dheut ^)
Nj her dhe nj koh ishte nji burr dhe nji grua, Ishin shum t mir, por edhe shum fukarenj. S'kishin.gj prej gjje. Rrinin pr shpirt n nji shtpi t huaj dhe t keqe, Ajo shtpiza ishte shum' e vjetr edhe dimrit kur frynte dhe binte, hynte era edhe shiu nqa dera, nga dntarja pa kanate dhe nga oxha^u i shkatruar. ta ja s'e mbante shin fare po e fute t gjith brenda Pikonte nga t giitha anr edhe trualli prdhe dhe nga ujrat behej pellk. Gruaja mbeti me barr. Erdhi koha q do pillte. Nj mbrma mbas mesnate, e zun dhmbjet, dh sa vinin po e shtrngonin. Zgjoi t shoqin dhe i tha: - - po rri nikcqiri i mjer ! Ngreu shpejt, merr fener dhe shko t thrressh mamin. Bu rri u nqf/'t menjiher, u vesh dosido, mori fenerin n dor edhe vajti t thrriste mamin. Po sa t vente e v'inte prap me mamin qruaja lindi nji djal. Tashti le t lm mamin t lidh djaln dhe t kujdes lehonn, e le t zm nj kapedan anieje, q po at nat kish ardhur ne ay vend me nji anije. Anieja nga furtuna, kish humbur ujrat edhe si ishte e bezdisur nga koha, nuk dinte ku shkonts po ikte pa drejtim. O r n q vinte ay burri, q t thrriste mamin ishte anieja pr t humbur, pse njerzit q ishin brnda, nga errsira s'shihnin ku gjndeshin edhe ku vinin. Edhe pak do t zinin tokn. A t j e , q s'dinin 't bnin bri Shnkolli udin e nxori karshi njerin me fener. E pan njerzit e anies, kuptuan q ishin afruar n tok, u t r h o q n det t hapt, ho:hn shpejt e shpejt ankorn (spirancn) edhe shptuan. N mngjes kur leu drita, kapedani i ani|es q ishte nga Oiarnbolli mcri varkn me dy marinar, u afrua edhe dolli jasht n skel, q t pyes ' far vnd ishte ay dhe cili ish ay q khh dal natn me fensr. Atje karshi n skel ishte nj dyqan. Vajti kapedan '. hyri brnda edhe zu e pyeti njerzit q ishin atje pr a! njerin q kish dal natn me fener. ryeti njrin, pyeti tjetrin, po asn^eri nuk dinte t' i thoshte gj. Athere u tha: - - cili sht tellalli i vndit? Thirreni t vij ktu ta ve t tnrres. - Pas pak erdhi tellalli dhe e vu kapedani t thrrisfce:cili kishte al sonte pas mesnats me nj fener t zbes poshtn skel se e krkon
1) p fclla e siprme kthver n gjuhn t vndit ton.

39

nj kapetan i huaj, pr t mir t' atije,,. Pastajt nga a u rrus njeriu krkojn edhe vate atje ish kapetani, e i tha/ <(u jesh! Kes dal t' i flas mamies, pse m len gruaja". puall ? piejti kapetani. <Nj djal mashkull", tha ftohoj. Ahera i tha kapetani; hajt t vemi nd shtpi tnde t shoh edhe djaln bri lot shoqe". u nisn tolipon edhe van nd shtpi t ffcohojt t shih ! t lij kapetani!* Shtpi/a nga te pjekurit ish bn pelk! Lehona me djal ish mbljedhur nde nj angon, sipr nde nj psath, psht'uar n: nj plaf t vjetr! Dridhej nga t ftohtt, pse zjarm nk kejn! Po mos kejn buk zn! U lipseshin tuti! Ishn mos krko! Kapetani, me t hir mb&rda, i tha "kalorizika lehons edhe vate e smbloj djaln, e pa, edhe tha; "kt djalan do e pagzonj u K>r duall jasht i tha jatit s djaiit; keni ktu nd katunt mastor t htisnjn ? H a H e folu t vinjn ktu i dua'\ Ama erdh mastort u dha para edhe u tha : H vini t htisni shpejt di kamare me tuti ta hriazumena". Kur u shptua shtpia, ksanavate kapetani, ngarkuer me tuti t mirat. Pagzoi djaln edhe u etimas t ikn me karaf. Prin t ikn, vate akoma nj her t shih pagzimin. O f n do ikn nxuar e i dha kumparljs nj cakule me florinj edhe nj kaselz, edhe i tha; "kta florinjt t i ksodhjasnjsh t shkoni mir edhe t pripiisnjs djaln. T'e vsh nd skolio t xr gramm. Te spudhaksnjs mir. Edhe, kur t bnet tetmbdhjet vjet, t i japsh kt kaselzn t' e hapnj vetm edhe t vishet me foresi ' isht mbrda edhe t vinj nd Pol t m onj. Po, qron do t jet t vij pr mua, t kljtosh t'i thuash "vardha mos bnj taksith rr,e spano!,, Pastajt heretisi kumpart, puthi pagzimin, u ngre, hiri nd karaf edhe iku. Djali u rrit njora-njora I Kur zu t katalaf, pa kaselzn edhe piejti t' mn; ^mmzo, ka kjo kaselza mbrnda ? Edhe jma i tha: djalth' im kjo kaselza isht jote; ta ka ! n nuni; edhe kur t rritesh, t bnesh tetmbdhjet vjet t t bnj foresia isht mbrda, do vishesh t gsh nunin nd Pol. Djali, kur ish akoma pesmbdhjet vjet, i thot s'ms; <(mm, u rritsh dhe isht qroj t m japs kaselzn t vishem t vete nde nuni." Jema, kur pa epimonin, i dha kaselzn e hapi, nxuar foresin e u vesh. Ent i vijn dreq-e-dreq, si t ish tetmbdhjet vjet. 40

n j

kapedan i huaj pr t mirn e tij. pastaj pas pal<, zbriti njeriu q krkonin edhe vajti atje ku ishte kapedani edhe i tha: y n e jsha! Kisha dal t thrrisia mamin, sepse m lindi gruaja. ' polli ? pyeti kapedani. Nji djal mashkull tha i varfri-. Ahere i tha kapedani: Hajde t vem n shtpi tnde t shoh edhe un djalin q bri jot shoqe, U nisn dhe vajtn n shtpin' e t varfrit. t shihte e 't linte kapedani ? Shtpija nga t pikuarit ishte br pellk! Lehona me djalin ishte mbledhur n nj qoshe mbi rrog-s, mbuluar me nj veleno t vjetr! Dridhej nga t tohtit, se zjarr nuk kishin! Po, mos kishin bukn! U mungonin t gjitha! >shin si mos m keq. Kapedani me t hyr brnda, i tha lehons: M e kmb t mbar edhe vajti e zbuloi d|alin e pa edhe tha: kt djal do ta pagzoj un. Kur dolli jasht i tha t jatit t djalit: kini ktu n katund mjeshtr pr t ndrtuar? Hajde thirri t vijn ktu, se i dua. Posa erdhn mjeshtrit u dha para edhe u tha : T vini t ndrtoni shpejt dy dhoma me t gjitha ' duhen. Kur u mbarua shtpija, va ti prsri kapedani i ngarkuar me t gji h t mirat. Pagzoi djalin ^dhe u pregatit t ik me anije. Prpara se t ikte, vajti dhe nji her t shikonte djalin q kish pagzuar O r n q do ikte nxorri e i dha nj qese me florinj edhe nj sndyqk edhe i tha: Kta florinjt t' i harxhosh t shkoni mir edhe t kujdessh djalin ; ta drgosb n shkoil . . . Edhe kur t bhet 1 8 vjet, t' 'r japsh kt sndyqkn ta hap vet edhe t vishet me rrobat q jan brnda edhe t vij n Stamboll t m pjek; po n kohn q do niset pr mua ta kujtosh e t ' i thuash: t ket mndjen mos bj rrug me qosen. Pastaj prshndeti prindrit e djalit, puthi djalin q kish pagzuar, u ngrit hyri n enije edhe iku. Djali u rrit shpejt e shpejt ! Kur zuri t kuptoj, pa sndyqkn edhe pyet t jmn: Mmz, 'ka kjo s=ndyqka binda? Edhe e jma i tha : Djalthi im, kjo sndyqka sht e jotja, ta ka ln nuni dhe kur t rritesh t bhesh ! 8 vjet, t t bjn rrobat q jan brnda do f i veshsh dhe do t shkosh t gjesh nunin n Stamboll. Djeli kur ish akoma 15 vjet i thot s' ms : ~ M.^, un u rrita edh sht koha t m japsh sndyqkn t vishem t vete ne nuni.-E jma kurpa kmbnguljen e t birit ja dha sndyqken, e hapi, nxorri rrobat e u vesh. Rrobat i rrinin taman sikur qe 1 8 vjet.

41

nj kapetan i huaj, pr t mir t' atije. Pastajt nga a u rrus njeriu krkojn edhe vate atje ish kapetani, e i tha/ u jesh! Kes dal t' i flas mamies, pse m len gruaja". puall ? piejti kapetani. <Nj djal mashkull", tha ftchoj. Ahera i tha kapetani: hajt t vemi nd shtpi tnde t shoh edhe djaln bri iot shoqe>\ u nisn tolipon edhe van nd shtpi t ftohojt ' t shih ! t lij kapetani!" Shtpi/a nga t pjekurii ish bn pelk! Lehona me djal ish mbljedhur nde nj angon, sipr nde nj psath, pshtuar n; nj plaf t vjetr! Dridhej nga t ftohtt, pse zjarm nkkejn! Po mos kejn buk zn! U iipseshin tuti! Ishn mos krko! Kapetani, me t hir mbferda, i tha <(kalorizika lehons edhe vate e smbloi djaln, e pa, edhe tha: "kt djalsn do e pagzonj u. K>r duall jasht i tha jatit s djalit: wkeni ktu nd katunt mastor t htisnjn ? H a jde folu t vinjn ktu i duaB. Ama erdh mastort u dha para edhe u tha: t vini t htisni shpejt di kamare me tuti ta hriazumena". Kur u shptua shtpia, ksanavate kapetani, ngarkuer me tuti t mirat. Pagzoi djaln edhe u etimas t ikn me karaf. Prin t ikn, vate akoma nj her t shih pagzimin. O f n do ikn nxuar e i dha kumparljs nj cakule me florinj edhe nj kaselze, edhe i tha: "kta florinjt t i ksodhjasnjsh t shkoni mir edhe t pripiisnjs djaln. T'e vsh nd skolio t xr gramm, Te spudhaksnjs mir, Edhe, kur t bnet tetmbdhjet vjet, t' i japsh kt kaselzn t' e hapnj vetm edhe t vishet me foresi 'isht mbrda edhe t vinj nd Pol t m onj. Po, qron do t jet t vij pr mua, t kljtosh t'i thuash "vardha mos bnj taksith rr,e spano!,, Pastajt heretisi kumpart, puthi pagzimin, u ngre, hiri nd karaf edhe iku. Djaii u rrit njora-njora! Kur zu t katalaf, pa kaselzn edhe piejti t ' m n : Kmmzo, ka kjo kaselza mbrnda?Edhe jma i tha: djalth' im kjo kaselza isht jote; ta ka n nuni; edhe kur t rritesh, t bnesh tetmbdhjet vjet t t bnj foresia isht mbrda, do vishesh t gsh nunin nd Pol. Djali, kur ish akoma pesmbdhjet vjet, i thot s'ms: <(mm, u rritsh dhe isht qroj t m japs kaselzn t vishem t vete nde nuni." Jama, kur pa epimonin, i dha kaselzn e hapi, nxuar foresin e u vesh. Ent i vijn dreq-e-dreq, si t ish tetmbdhjet vjet.

40

kapedan i huaj pr t mirn e tij. pastaj pas pak, zbriti njeriu q krkonin edhe vajti atje ku ishte kapedani edhe i tha: U n e isha! Kisha dal t thrrisia mamin, sepse m lindigruaja. 'polli? pyeti kapedani. N|i djal mashkull tha i varfri-. Ahere i tha kapedani: Hajde t vem n shtpi tnde t shoh edhe un djalin q bri jot shoqe, U nisn dhe vajtn n shtpin' e t varfrit. ' t shihte e 't linte kapedani ? Shtpija nga t pikuarit ishte br pellk! Lehona me cljalin ishte mbledhur n nj qoshe mbi rrog-s, mbuluar me nj velenc t vjetr! Dridhej nga t tohtir, se zjarr nuk kishin! Po, mos kishin bukn! U mungonin t gjitha! 'shin si mos m keq. Kapedani me t hyr brnda, i tha lehons: M e kmb t mbar edhe vajti e zbuloi djalin e pa edhe tha: kt djal do ta pagzoj un. Kur dolli jasht i tha t jatit t djalit: kini ktu n katund mjeshtr pr t ndrtuar? Hajde thirri t vijn ktu, se i dua. Posa erdhn mjeshtrit u dha para edhe u tha : T vini t ndrtoni shpejt dy dhoma me t gjitha 'duhen.Kur u mbarua shtpija, va ti prsri kapedani i ngarkuar me t gji h t mirat. Pagzoi djalin dhe u pregatit t ik me anije. Prpara se t ikte, vajti dhe nji her t shikonte djalin q kish pagzuar O r n q do ikte nxorri e i dha nj qese me florinj edhe nj sndyqk edhe i tha: Kta florinjt t' i harxhosh t shkoni mir edhe t kujdessh djalin / ta drgosh n shkoll . . . Edhe kur t bshet 1 8 vjet, t' i japsh kt sndyqkn ta hap vat edhe t vishet me rrobat q jan brnda edhe t vij n Stamboll t m pjek; po n kohn q do niset pr mua ta kujtosh e t ' i thuash: t ket mndjen mos bj rrug me qosen.Pastaj prshndeti prindrit e djalit, puthi djalin q kish pagzuar, u ngrit hyri n enije edhe iku. Djali u rrit shpejt e shpejt! Kur zuri t kuptoj, pa sndyqkn edhe pyet t jmn: Mmz, ' ka kjo s ndyqka binda? Edhe e jma i tha : Djalthi im, kjo sndyqka sht e jotja, ta ka lr nuni dhe kur t rritesh t bfehesh '-8 vjet, t t bjn rrobat q jan brnda do f i veshsh dhe do t shkosh t gjesh nunin n Stamboll. Djali kur ish akoma 15 vjet i thot s' ms : Mro, un u rrita edh sht koha t m japsh sndyqkn t vishem t vete ne nuni.-E jma kurpa kmbnguljen e t birit jadhasndyqken, e hapi, nxorri rrobat e u vesh. Rrobat i rrinin taman sikur qe 1 8 vjet. 41

n j

Kur e pa jema t veshur i tha : "djallhi im, isht e vrteta pse ent t vinjn dreq, po ti s' je akoma tetmbdhjet vjet, pr t bsh taksith, si m ka porositur nuni it. Mme, jam s' jam u do iknj t vete nd Pol t onj nunin! S' munt t rri m". Ahera i tha jema: <( e! Hajt nd urat t Hrishtojt edhe t Sr-Mris, po t kesh ment, kur t shohsh spano prpara t prjiresh prap mos bsh taksith, pse ashtu m ka ln nuni ondili." Telospanton u nis djali e iku edhe vate nd Pere, pr t on karaf t hin t vej nd Pol, nde nuni. Oren vate t hin nd karaf, n'ato edhe ni spano; etimasej t hin edhe aj t taksidheps me to idhjo karaf. (<Pr ku je djalo?" e piejti spanoj djaln. - Jam pr Pol i tha djali, "Edhe u pr atje jam,s i thot spanoj, Kdo vemi bashk. Djali atje rrij e siloisej t' mn edhe taksidhin kltoi ondilin t nunit, 'i kej ruar jema, dhe u ngte t dil jasht. Ku vete ? i tha spanoj. Di harrova" tha djaii <(do dal njik jasht t' e marr, edhe do vm| prape. Duall djali jasht edhe u prjuar prap nde jema, e i tha: mme, m duall nj spano prpara edhe ng' ajo u prjuash prap" Pastait nga a dit vate ksana djali nd Pere pr t vej nd Pol, po prap e oi spanon nde to idhjo vent, sikur t' e perimen Meta e piejti spanoj djaln : (<pr ku je djalo?,, KJam pr B Pol, u prgeq djali. Edhe u pr atje vete, tha spanoj. Po djali e kej nd ment ondilin t nunit edhe bri tropo e duall me ta jasht edhe u perjuar nde jema, "Prap djalth' im, t dua!l prpara akathartoj ? i tha e jema Meta, mmzo, edhe ng ajo nk ika. Shkuan meta a dit edhe ksana beri kriqin djali, pr t ikur Edhe orn i puth dorn s' ms i tha: Kmme, e trita-e-vrtita; nani do t iknj edhe, i t m prpiqet i t mos m prpiqef spanoj, u do hinj nd karaf t vete. Po edhe nd' e e trita her e oi djali spanon nde to idhjo vent. Meta e piejti spanoj djaln: <(pr ku je ? Pr Pol i tha djali. (<E! Hajt t vemi bashk, pr atje vete edhe u Haj t vemi" tha edhe djali, edhe hiri nd karaf edhe vate e zu nj vent ve nga spanoj. Po me njik paksi pasanoj nga njra, psaksi nga njatra edhe e oi djaln. - Vre, dajlo, 'ju bshe, e t bora. Kam kur t kerkonj t t bnj shoqeri!Na! Ktu u ndodsh itha djali, me stanahori. 42

Kur e pa e ma t veshur i tha : Djalthi im, sht e vrtet q rrobat t rrin taman, po ti s je br akoma 18 vjet, q t bsh rrug si m ka porositur nuni yt. Mm jam s'jam un do iki t vete n Stamboll t gjej nunin! S'mund t rri m. Athere i tha e ma: E ! hajt n urat po t kesh mndjen kur t shohsh qose prpara t kthehesh prap, mos bn rrug, se ashtu m ka ln nuni porosi. M n f u n d u nis djali e iku edhe vajti n Pire, q tgjente anijepr t shkuar n Stamboll te nuni. O r n q vajti t hyj n anije, ja edhe nj qose pregatitej t hyj dhe ay t udhtoj me po at vaporr. Pr ku je djalo?pyeti qosja djalin. Jam pr n Stamboll i tha djali. Edhe un pr atje jam thot qosja do vem bashk. Djali, atje q rrinte mendonte tmn edhe udhtimin, kujtoi porosin e nunit q?> |"a kishte mbajtur e ma u ngrit t dilte jasht. Ku vete? i tfia qosja. Dika harova tha d j a ! i - d o dal njiik jasht ta marr dhe do vij prap. Dolli djali jasht edhe u kthye prap ne e ma e i tha: Mm, m dolli n qose prpara edhe nga ajo u ktheva prap. Pastaj mbas ca ditsh, vajti prsri djali n Pire q t vinte n Stamboll, po prap e gjeti qosen n po at v i d , sikur po e priste. Prsri e pyeti qosja djalin: Pr ku je djalo? Jam pr n Stamboll. Edhe un pr atje vete. tha qosja. Po djali e kishte ndrmnd porosin e nunit edhe gjeti mnyrn e dolli prsri jasht edhe u kthye ne e ma. Prap djalth' im, t dolli i mallkuari prpara ? i tha e ma. Prap mmzo edhe nga ay shkak nuk ika. Shkuan prsri ca dit edhe persri bri djali kryqn pr t ikur. t d h e orn q i puthi dorn s ms i tha: Nn e treta e vrteta, tashi do t iki edhe a m dalt a nos m' dalt qosja, un do t hyj n anije t shkoj. o edhe hern e tret, e gjti djali qosen n po at vnd. Prseri e pyeti qosja djalin: pr ku je ? " Pr n Stamboll i tha djali. " E haj t vemi bashk, pr atje vete edhe un. Haj t v e m i i tha dhe djali; edhe hyri n anije edhe vajti zun vnd ve nga qosja. 43

Atje irijn, filoi mb filoi, e kataferi soanoj djaln e i tha tuti istorine: ili ish, ku vej. pr vej, edhe t tjerat. Ama i xu spanoj tuti ato sa duaj e vu mononj ponjirin nd ment, edhe s' e lij djaln fare nga prapa. Kir arru karavi nd Pol, duall djali jasht edhe zu t pien pr nunin. Tuke pier xu pse nuni ish nde nj palat nd eksohi edhe zu dhromin t vej t' e on atje. S' kej dal' mos njik m iasht nga politia edhe nato spanoj, i arru djalit edhe i tha, pse edhe aj kej pun andej vej djali. Dhromit vejn e muar etja djaln, pse bn shum vap. M e a her uan nj Fus nd'an t dhrcmit. Pusi s'ish shum i thell po s' kejn me t zijn ujt. Ahera i tha spanoj djalit : "ndigm t rrusem t pi u prota edhe pastajt t t ndih t rrusesh t pish edhe ti. Mir tha djali, ea t t ndih. E zu djali nga duart i ndihu e u rrus e piu uj edhe e holk lart. Pastajt erdh aradha e djalit. E zu spanoj nga duait e i ndihu t rrusej. Kur piu djali uj, spanoj s' duaj t' i nc'iS t dil sipr, po muar nj gur, nj pllak t madhe, edhe i tha: i do thuash kto do t thom u i do shlie kt pllakn t t vras atje mbrda je." Djali, kur pa dhistrahin, i tha : e ! Thuajm do t thom, pr t m lsh t dal sipr ? " A h era i tha spanoj : atje do vemi, nde nuni it, do thuash, pse u jam pagzimi edhe ti spanoj". Mir !, tha djali, do thom, si do ti, po ndihm t dal sipr "Akoma ! i tha spanoj. *Do bsh be." orko do t bnj?B 8 Na ! T' oikisesh t vdessh edhe kur t ngjalesh, ah era t thuash se jam u spanoj edhe ti pagzimi." Mii ! tha djali. Bri orkon si e duaj spanoj edhe pastaj i ndihu aj e duall jasht nga pusi. Kur duall djali sipr, i tha spanoj: a ! nxer ent ke, t' i vesh u, t m njoh mua nuni pr pagzimin. I nxuar djali ent, i vu sparoj. Edhe u nisn e van nd palat. Vasilopuli i kalodheksi djelt, i heretisi, edhe nj di i shkoi nga mendi, i piejti: ,! li nga ju isht pagzimi im ? Edhe amesos u vrvit spanoj u jam!" A h era e qasi vasilopuli, e puthi edhe e mbajti nd palat. Ashtu shkoi a qro. Po spanoj sa vij nd ment kse djali rron edhe 44

Po qosja n pak koh, krko andej krko ktej e gjeti djalin. Mor djalo, e 'u bre se t humba ? Kam q kur q t krkoj t t bj shoqri. Ja, ktu u ndodha i tha djali me mrzi. Atje q rrinin, fjala fjaln, qosja ja mbushi m=indjen djalit e i 'tha gjith historin: cili ishe ku vente dhe pse vsnte edSe t tjerat. Pasi msoi qosja gjithe ato sa deshte, vuri menjihar djallzin ndr mnd edhe s' e linte djalin e s'i ndahej fare. Kur arriu anija n Stamboll dolli djali jasht dhe zu i t pyeste pr nunin. Duke pyetur, mori vesh q nuni ishte n nj pallat jasht qytetit pr verim edhe mori rrugn t vinte ta gjente atje. S' kishte dal as dy hapa jasht qytetit edhe ja qosja e arriu djaln edhe i tha se edhe ay kishte pun andej nga shkonte djali. Rrugs, e mori etja djalin pse bente shum vap. Pas pak koh gjetn n| pus n an t rrjgs. Pjsi s'ishte shum i thell. po s' kishte me se t mirrnin uj. Athare i tha qosja djalit: Ndihmom t zbras t pi un prpara edhe pastaj t t ndih t zbressh t pish edhe ti. Mir tha djali eja t t ndih. E zuri djali nga duart i ndihmoi e zbriti piu uj edhe e nxori lart. Pastaj erdhi radha e djalit E zuri qosja prej duarsh e ndihu t zbriste. Kur piu djali uj qosja s' deshte t' i ndihmonte t ngjiteshe sipr, po mori nj gur, pllak t madhe edhe i tha: O s e do thuash kto q do t thom un ose do t shtie -kt pllakn t t vras atje brnda ku je. Djali kur pa vdekjen me sy i tha: E! thuam 'do t t them q t m lesh t dal sipr. Athere i tha qosja: Atje q do t vami, ne nuni yr, do thuash q un jam djali q ka pagzuar adhe ti qosja. Mir - tha djali do tham, si do ti, po ndihnn t dal sipr. Akoma i tha qosja do t bsh be. 'far be t bj? - tha djali N a ; t betohesh: t vdesshdhe kur t ngjallesh, athere t thuash se un jam qosja dhe ti djali q ke pagzuar. Mir i tha djal bri b si donte qosja edhe pastaj e ndihmoi ay dne dolli jasht nga pusi. Kur dolli djali sipr i tha qosja: -Eja nxir rrobat, q ke, t'i vesh un, t m njoh mua nuni pr djalin q ka pagzuar. I nxori d|ali rrobat, i vuri qosja edhe u nisn dhe vajtn n pallat. Mbreti i priti mir djsmt, i prshndsfci, edhe s'di si i shkoi nga md ia e i pyeti: Cili prej jush sht djali q kam pag'tzuar? Edhe men )her u vrvit qosja: Un jam Athere e afroi mbreti e puthi edhe e mbajti n pallat. Kshtu shkoi ca koh, po qosja sa kujtonte q djali rron edhe

45

sh atje afr, s'munt t'isihas edhe ske psej t rnj t t i pr t e ibn t birej. Atje m sipr nga palati, nd rrz l malit, ish nji piji. N g ' ajo pijia dil nj Lamnje e s' lij njerzit t miri uj, po vetm k t r i shtijn nj njeri t' e haj. Kathe fmilj jip me ardh nga nj njeri pr Lemnjen. Atherish aradha e Vasiles t jip nj nga njerzit e tia. Kui gegj, spanoj, se ish aradha e Vesiles, u gzua shum, pse vu nd ment, t nxir djaln nga mesi. I thiri tolipon djalit edhe i tha: t marrsh vucn, t vesh t'e mblosh uj nga pijia isht nd nz t malit edhe t ma sa-

llsh.
Djali kej gegjui, pse nga pijia dil Lamnjca e haj njerzit, po t bn! Muerr vucn nd krah edhe zu diomin e vej tuke klar. Atje, vei, i duall prpara nj plakz e e piejti : ku ve(e djalo, tuk klar ? - <(vete te sial uj pr pagzimin t Vasilopulif/ i tha, edhe muar dhromin t vej. Rri, djalo, nj ik, i tha plakza, edhe nxuer nga mesi nj luridhe, ja dha djalit edhe i tha : Merr kt luridher eche hajt nc piji, edhe kur t dal Lamnjea, t vesh nga prepa edhe t' i shtensh tri me luridhe. Ajo do t thot : "shterm akoma nj" ; ti t mos i shtersh njatr po t' i thuash: babo ! Nj her u lejsh, nj hei u pagzuash, nj her do vdes." Muar djali luridhen edfie vucn edhe me pak her u gnt nd piji. Pastajt nga njik u ndie nj vuito, dil nga pijia, edhe me nj sticmi akoma duall Lamnjea prpara djalit. H ! Bri, edhe zu t' i qasej djalit. Po aj me tropo vate nga prapa edhe i shtiu tri me luridhe, si i kej porsitur plakza. *Shterrm komi nj, biro, 8 i tha Lamnja me haidhi, pr t'e qesh dj<ln. "S'munt, babo, t t shtie njatr, pse nj her u lejsh nj her u pagzuash, nj hero do vdes i tha djali. Mugrisi Lamnjea nj ik edhe ra prdhen e gljat' e ger Vdiq. Gordhi Pastajt mbloi djali vucn e vu nd krah edhe vate nd palat e ja qali spanojt. A j , kur pa djeln e vate i gjall u vesh nd t zeza, pse sja pitihi puns si duaj, po meta nk tha gj mos prodhosej. Pastajt qro xu spanoj pse nde n politi, ish shum alarga, prej del diali, dil nj lefando, kej lkurn tuti dhjamante edhe dhmbt nga

46

sht atje afr, s' mund t qetsohej edhe mendohej gjithnj 't bnte q ta humbiste. Atje m sipr se pallati, n rrz t malit ishte nj burim. Nga ay burimi, dilte nj kuedr e s linte njerzit t merrnin 1 uj, P vetm kur i shtinin nj njeri ta hante. do familje jepte me I rradh nga nj njeri pr kuedrn. Athere, ishte rradha e mbretit i t i p t e n J e n 9 a njerzit e tija, Kur dgjoi qosja, se ishte rradha e mbretit, u gzua shum, pse vuri ndrmnd q t hiqte qafs djalin. E thirri pra djalin edhe j tha t marrsh buceln, t vesh t nbushsh uj ne burimi q sht n rrz t malit edhe t ma sjellsh. Djali kish dgjuar q nga burimi dilte kuedra e hante njerzit, I po 't bnte? mori buceln n krah edhe mori rrugn duke qar. 1 Duke shkuar, i dolli prpara nj plak e e pyeti. 1 Ku vete djalo duke qar? Vete t sjell uj pr djalin q ka pagzuar mbreti i tha dhe mori rrugn t shkonte. Rri djalo njik i tha piakza edhe nxori nga mezi nj rryp, ja dha djalit dhe i tha: Merr kt rrypirj edhe shko ne burimi edhe kur t t dal kuedra, t vesh q prapa dhe t' i biesh tri her me rryp. A j o do t t thot: bjem nj akoma ti t mos i biesh her tjetr, po t' i thuash : Babo! nj her u linda, nj her u pagzova, nj her do vdes. Mori djali rrypin edhe buceln edhe n pak koh u gjen ne burimi. Pastaj, pas pak u ndie nj zhurm, q dilte nga burim dhe n nj as clolh' kuedra prpara djalit. H ! edhe zuri t' i afrohej djalit. Po ay me marifet vajti nga prapa edhe i shtiri tri hsr me rryp, si e kish porositur

plaka.
Bjeme akoma edhe nj her biro,i tha kuedra duke qeshur,. q ta tallte djalin. S munt t t bie edhe nj her, pse nj her u linda, nj ner u pagzova, nj her her do vdesi tha djali. 7 - Uluriti kuedra njik edre ra prdhe sa e gjat ishte dhe n 9rdhi. Pastaj mbushi djah buceln e vuri n krah dhe vajti n Pallat e ja shpuri qoses. Ay, kur pa djalin, q vajti i gjall, u vesh me t zeza pse s'e mbaroi nen si dcnte, por prap ruk tha gj mos tradhtohej. Pastajt, pas ca I. ' m o r ' vesh qosja se n nj qytet q ishte shum shum lark, ku del ' dilte nj elefant, q kishte lkuren gjith diamante edhe dhmbt 47

filds edhe kush i qasej prvlonej nga zjarmi q nxir therioja nga golja. U shkreps tolipon spanoj me vethe: na a! Atje do t e drgonj t biret. I thirri tolipon djalit e i tha: Xura pse nde nj vert shum aiarga nga ktu, ishte nj lefando ; dua t vesh t' e vrassh t m salsh lkurn edhe dhmbt. Djali s' foli, po dual prjashta palatit e ndenj, e kljaj A^je. klaj i duall meta plakza prpara e i tha: ke, djalo, kia? t kem, monako, ashtu m tha pagzimi i Vasilopulit; edhe i tha tuti istorin. Mos kla, biro, u jam ktu!, i tha p l a k ' z a . T vesh t' i thcash t t jap nj par prodhimata t hekurimta, nj penqefale t hekurimt, edhe dizet thik nga aal. Kur t ta jap, t vishesh, t vsh thikt nde nj trast e t vesh t osh tfmjon. Kur t' e qasnjsh pran do bnet gjithetorr ziarm, lamburdhi, edhe nd mes t zjarmit do jet therioja. -- T mos trmbesh, po t qasesh afova e t' i shtersh !ri me kt lurzn. A j do t thot: "shterm komi nj! Po ti * mos i shtersh njatr, po t i thuash nj her u lejsh, nj her u pagzuash, nj here do vdes" edhe aj do bjer prdhen i ngordhur.s A h ' era t' e zsh t' e rrjepsh manj-manj me thikt do kesh pasije. Kur t stomose' njra t marrsh njatrn edhe sa t zn t ngrohen podhimatat edhe periqefalea t e kesh rrjepur A t o i tha plaka edhe u buar. Djali u ngre mononj, vate n palat e i tha spanojt: do vete atje q m the, po dua t m japsh nj par podhimata t hekurimta, nj periqefale t hekurimt dhe dizet thik ng' aali." Spanoj u gzua shum dhe e porositi mononj e i bn djalit ato krkoi. Vu djali prodhimat edhe periqefalen, muar edhe trastn me thik edhe u nis e vate atje ish therioja. Lefantoj, mui e pa djaln qasesh shtiu eftis zjarmin nj torr edhe perimen t digej djali si digeshin tuti t tjsrt, kejn vatur atje m prpara pr to idhjo pun. Po djali bri si e kej orminepsur plakza edhe e nxuar ndara srbesn. E rropi tolipon lefanton, i muar lkurn edhe dhmbt edhe ja qali spanojt. Tuti sa ishn nd palat u thamaksn; vetm spanoj nuk u gzua fare hi, po hiri nd siloi t re, shom si do bnej me djaln bn tuti ato thamt. Sa shkon qroj kaq spanoj s' kej isihi. Nat dit ^shkepsej t on tropo t' e nxirr djaln nga mesi. E proskalesi tolipon nj

48

Drej

fildisbi edhe kush i afrohej prvlohej nga zjarri q nxirre egr sira nga goja. U mendua pra qosja me vehte : Ja! a'je do ta drgoj t humbas. E thirri pra djalin e i tha: Mora vesh se n nj vnd shum larg q ktej sht nj elefan'; dua t vesh ta vrassh dhe t m sjellsb lkurn edhe dhmbt. Djali s'foli, po dolli prjashta pallatit e ndemi e qau Atje q qante, i dolli prap plakza prpa-a e i tha: C ' ke djalo q qan ? ' t kem mmz, kshtu edhe kshtu m tha djali q ka pagzuar mbreti; edhe i tregoi gjith historin. Mos qaj biro, se un ktu jam! i tha pla'<za T vesb t' i thuash t t jap nj pal kpuc t hekurta, ni prkre nare t hakurt edhe dyzet thik eliku. Kur t t' i iap, : vishesh, t vsh thikt n nj trast e t vash t giesh egrsirn Kur t'afrobesh afr, do t bhet rreth e rrotull zjarr, drit edhe n mes t zjerrit do t jet egrsira. T mos trmbesh, po t afroh=>sh e t i biesn tri ber me kt shkop. A i do t tho' biem edhe nj her" po ti mos i bjesh het tjetr, po t' i thuash ij her u linda, nj here u pagzova, nj her do vdes" edhe ay do ber prdhe i ngordSur. Ather ta zsh ta rjepsh shpejt e shpejt me thikt q do kesh m e vebte. Kur t mos t pres m njra, t marrsh tjatrn edhe sa t zn t ngrohen kpuct edhe prkrenarja ta kesh rjepur. Kto i tha plaka dbe u duk. Djali u ngre menjher, vajti n pallat e i tha qoses: do vete atje q m the, po dua t m japsh nj pal kpuce t bekurta, nj prkienare t hekurt dhe dyzet thik eliku Qosja u gzua shum edhe porositi menjher, i bn djalit ato q krkoi. Vu djali kepuct e hekurta dhe pikrenaren, rrori edhe torbn me thik edbe u nis e vajti atje ku ish egrsira, Elefanti e pa djalin q po afrohesbe e shoi zjarrin menjher rreth e rrotull edhe priste t digjej djali, si digjeshin t qjith t tjert q kishin vajtur atje m prpara, pr t njjtn pun Po djali, bri si e kishte mesuar plakza edhe i dolli puns mban. E ropi pra elefantin, i mori lkurn edhe dhmbt edhe i a solli qoses T gji h sa ishin n e pallat u uditn; vetm qosja, nuk u gzua bi fare, po ra n menjim t ri, q si do t bhej me djalin, q bnte gjith ato udira - a shl.onte koha aq m shum i shtohej qetsimi qoses Nat dit mendohej t gjente mnyrn t sbptonte nga djali. E thirri pra nj dit edh^ i tha :
Prralla popnllore ^Q

Ti jeshe ikano e br tuti ato thamt do jesh eksio t vsh t m sallsh t Bukurn' e dheut. Djali s' foli po duall jasht nga palati, ndenj sipr nde nj gur edhe zu meta t klart. <(Nani tha me vethe, s' ka m. Do birem. Isht telosi i m " Atje klaj i duall meta plak' za prpara e i tha: ke, biro, q klan prap ?" t kenn, kale manakoz! A j pagzimi i Vasilopulit, m tha t vete t' i siall t Bukurn' e dheut, po u s' di ute kata ku bie vendi i saja, ute si t'e marr t' e sialk "Pesho! Mos kla, pa u do t thom! U jam ktu pr ti l T vesh e t'i thuash t t jap tri barr mish, tri barr grur, tri barr mjait eclhe dhjet kafsh, t ngarkosh pramt, edhe t ngaljkosh edhe ti, "Pastajt t zsh kt dhromin, sheh prpara, edhe t vesh sa mba. Atje ndahet, do zsh at dhromin vete dheksia Do vesh, do vesh, sa dhe t shohn sit oo olo dheksia. A t j e do vesh do osh nj marmur me gram nd krie dy dhromeve; nga njra bnd shkruan: kte ven e vinjn* nga njatra bnd shkruan : "ktej ven e s vinjns. Ti, do marrash at dhrom shkruan: "ktej ven e s' vijnn'', edhe t helqsh t vesh-t-vesh, sa te marrn kmbt. Atje do vesh do t dallj nj kope shqipje e do bjefn pr te t haj A h ' era do pressh misht cop-cop edhe do e shterrsh t' e han. shqipjet t t ln tfe shkosh. " N g ' atje do vesh-do vesh-do vesh, alla kaq dhrom, edhe atje do daeljn mirminxi, mirminxia milingona me pend e do t t p*esene dhromin. A'hera do shtersh grurt t'i han t t ln t shkosh. "Ande do zsh meta dhromin t vesh-t vesh-t vesh alla kaq. Atje do t delljn mjaltezt, gononje-gononje t bjern t t han. A h ' era do hapnjsh sherkt me mjalt, t derdhet, t bjern mjaltezt t'e han t t ln t shkosh." Ato i porositi plaka edhe u buarr, u b afantos. Pastajt djali u ngre vate nde spanoj edhe i tha t' i etimas pramt edhe kafsht si i kej thn plakza. Ama u etimas muar kafsht edhe u nis e vate-vate-vate njr sa i duall shqipjet prpara e s' e lijn t shkon po duajne t'e hajn. Muar tolipon misht e preu copra-copra edhe u a shtiu e hengr e u nden, A h ' era i tha Vasilea i shqipjeve: pr t mirn na br, mer k; pendn dhe kur t na xrjasesh t' e djegsh edhe neve nd stigmi do vijm atje do jesh.

50

 Ti q ishe i zoti edhe bre gjith ato udira, do jesh i zoti t vesh t m sjellsh t bukurn e dheut. Djali s' foli, po dolli jasht nga pallati, ndenji sipr nj guri edhe zuri prap t qaj. Tashti tha me vehte s' ka m. D o humbas; m erdhi sosja Atje q qante, i dolli prsri plaka prpara e i tha; ' k e biro q qan prap? ' t kem moj mmzo I vndi i saja, as si ta marr ta sjell. Pusho, mos qaj pa do t t thom un! Un jam ketu pr ty! T vesh e t i thuash t t jap tri bar mish, tri bar grur, tri bar mjalt edhe 10 kafsh; t ngarkosh sendet dhe t' i hipsh edhe ti. Pastaj t zsh ket rrugn, q shikon prpara edhe t shkosh sa mban rruga. Atje q ndahet, do zsh at rrugn, q vete djathtas. Do vesh, do vesh sa t thohin syt, po gjithnj djathtas. Atje q do vesh n krye t dy rrugve do gjesh nj meimer t shkruar: nga njra an shkruan : ktej ven e vijn, nga tjetra an shkruan : ktej ven e s' vijn. Ti do marrsh ate rrug q shkruan: ktej vena j ' vijn, edhe t ecsh, t ecesh, t csh sa t mbajn kmbet. Atje q do vesh do t dal* nj kope shqiponjash dhe do hidhen t te han. Athere do presesh mishin cop cop edhe do t' ja u shtiesh t han shqiponjat q t t ln t shkosh. Q atje do iksh, do iksh do iksh edhe aqe rrug tjetr edhe atje do t t * dalin mizri milingonja me pendfe e do te t presin rrugn. Athere do t u shtiesh grurt ta han e t* t lo t shkosh. Q andej, do zsh prap rrugn t iksh, t iksh po kaq rrug dhe atje do t dalin blett tufa tufa e do hidhen t tS han. Athere do hapish sherqit me mjalt t derdhen, t hidhen bletet t han t t Iftn* t shkosh. A t o i porositi plaka edhe u duk, humbi nga syt*. Hastaj djali u ngrit, vajti ne qosja edhe i tha t' i prgatit sendet e j | j e Msht si i kish then* plakza. Pasi u prgatit, mori kafsht u " shkonte
e

A y djali, q ka pagzuar

mbrati,

m tha t vete t' i sjell t bukurn e dheut, po un s' di as ku bie

' ' 'k '^ '^ 5 ) e r s a ' dualln shqiponjat prpara e s'e linin r donin ta hanin. po

n S

Mori pra mishin, e preu copra copra edhe u a shturi e hngrftn u ngopn. Ather i tha mbretresha e shqiponjave: pr t * miren, q na bre, merr kt pendn edhe kur t na kesh nevojn ta legesh edhe neve n ast do vim atje q do jesh. 51

Ashtu muar djali pendn edha zu ksana dromin si i kethn plakza. Vate-vate-vate alla kaq dhrom edhe i duall pr para milingonat me pend e ran t' e hajn. A h ' hera muar burdht me grur e i mbrazi prdhe. Milingonat an nd g'ur adhe kur hingrr edhe u frin i than: pr t mirn na bre t mir do t te bjm ?
Djali u tha : t m lini t vete nde pun karn". Haj nd urat'* i tha Vasilisa e milingonave ^meir edhe kt pendn e kur t na duas t'e djegsh edhe neve do t jemi paron nd stigmi. Muar djali pendn dhe zu prap dhromin e vate vate vate, alla kaq dhrom edhe atje ve| i duall prpara gononje gononje mjaltezt, e ran t'e hajn. A h ' h e r a djali muar shekulit me mjalt i zglidhi edhe derdhi mjaltet prdhe nJ bot. Mjaltezt ran nd mjalte, hingrhingr sa u frrin edhe u fharistisne. Pastajt i tha mza e mjaltezve : t mir do t t bfm, p&r t mirn na bre ?" Djali i tha: T m lini t vete nd sherbes kam. A h ' e r a mza nxuar nj pendi ja dha djalit edhe i tha: Mer kt pendzn edhe kur t hrjasemi t' e djegsh edhe neve do jemi n stigmi atje do jesh.* Muar djali edhe at pendzn edhe iku e vate-vate-vate sa i shihne sit edhe sa i mirr kmbt. Atje nd' an t dhromit pa nj palat. A j palati ish shtpia tre dhragonjve. Ata ishn t vlazrit t Bukurs' e dheut. M e fovo u qash djali nde palat e poq derne me andiri. Me nj-ik u hap dera edhe duall nj plakz jema e dhragonjve, edhe e piejti: * do djalth'im ktu, 6 erdhe? Nga tropoa ' i foli plaka, muar djali tharos, hiri prmbrda ders edhe i tha: "Manako, m than pse ktu tor isht e Bukura e dheut e erdha t' e marr, si ma duaj Fati. Ah ! Djalth' im, t madhe pram krkon ! I tha plaka. "Shum e krkuan vajzn time, po tuti u buarr! A n t jesh ti tihero, me ja su me hara su ! Do vn tri stih' ima, edhe an t'i osh, o t' e erdhepsnjsh, idhemi do biresh si tuti t tjert! .^1ir, tha djali, lat jan stihimat, do t vm ? "Na e para! E sheh at shtpin? Ishte plot elp, grur, edhe gur t nakatosura. Do i ndash mononat e do i bsh tre soronje, tri gulume, ve elpt, ve grurt 52

Ashtu mori djali pendn edhe zuri prsri rrugn si i kish thn plakza. Shko shko edhe aq rrug edhe i dualln prpara milingonjat me pend e u sul ta hanin. Athere, mori thast me qrur e i zbrazi prdhe. Milingonjat ran n grur edhe hngren e t mirn q na bre, ' t mir do t t u fryn; i than: pr

bjm ?
Djali u tha: t m lini t vete n punn q kam. Hajde n t mirn tnde i tha mbretresha e milingodjegsh njave, merr edhe kte pendn edhe kur t na duash ta edhe neve do t jemi aty n ast M o n djali pendn edhe e zuri prap rrugn e shko shko shko edhe kaq rrug, edhe atje q vinte i duall prpara tufa tufa blett e ran ta hanin. Athere djali mori sherqit me mjaltr, i zgjidhi dhe derdhi mjaltt prdhe n tok. Blett ran n mjalt, hngfcr e< hngr sa q u fryr edhe u knaqn. Pastaj i tha mbrtreiha e bletvet: C ' t mir do t t bsjm, pr t mirn q na bere? Djali i tha t m lini t vete n punn q kam. Athere mbretresha nxori nj pendz e ia dha djalit edha i tha: Merr kt pendzn edhe kur t na kesh nevojn, ta djgsh edhe neve do t jemi n ast atje ku do t jesh ti Mori djali edhe at pendzn edne iku e shko shko shko sa i shihnin syt dhe sa i mbanin kmbt. Atje n' an t rrugs pa nj pallat. A y pallati ish'e shtpija e tre dragonjve. A : a ishin t vllezrit e se bukurs s dhaut M e fr^k u afrui djali n pallat edhe trokiti n der me ndrojtje. Pr pak u hap dera edhe dolli nj plakz, e ma e dragonjve dhe e pyeti . do djalth im q erdhe ktu ? Nga mnyra q& i foii plaka, djali mori zmer, hyri prbrnda deris edhe i tha: Mmz, m than se ktu rrotull fcsht e bukura e dheut erdha ta marr s' > a do fati. A h djalthi im gj t madhe Kr<on ! i tha piaka shum e krkuan vajzn time, po tS gjith* numbn.Sikur ta kesh at fat, qofsh shndosh e me gzim. Do vm tri a tf? ' dhe sikur t' i gjesh, do ta fitosh ose do t humbesh si t gjith t tjere v . Mir --- tha djali cilat jan bastet q do t vm ? Nae pa-a : e sheh at shtpin? Esht plot elb, grur, edhe gur Perzier, do t'i ndash n nj nat e do t'i bsh tre togje ve elbin, ve
e

53

Drangonjet kur e pan u hodhn t' e rrmbejn, po hiri jema nd mes u drfiejti sisn edhe ata u holln mono-nj se kejn bn be nd kljumsht t' asaja. M e njik dhragonjet erdh nd vethe, e m i a r afr djaln, e vun e ndenj' e hingr bask me ata. Pastajt dhrangoj i math i nxuar nj unaz nga gljishti edhe ja vu djalit nd dor edhe ashtu u bn vla. Mb menate, kur ikn dragonjet e van nd qinih , mUar plaka djaln e i tha: "njer nani vam mir, po harruam stih imn' e dit ! Ea bask m 9 mua ! E muar tolipon djaln edhe van nde nj lum ritht afr palatit. Atje i tha : (<am, djalo unazn, t dhan d.eit dje mbrma! E nxuar djali unazn e ja dha plaks, Ajo me t marrs n dor i dha nj e shtiu nd lum edhe i tha: ama t' e osh unazn edhe t e ksanavtsh nd glijsht njer prm e do vinjn djel' do qerdhepsnis edhe stih mn e dyt A t o i tha plaka edhe iku e vate nd palat. Djali ndenj nden t lumit i stanaho-epsur e s' dij t bn. Atje siloisej ! vate menti nde shqipjet Nxuar toliDon pendn, e doq, ediie na su ! I duall prpara kopea e shqijjeve. treks, afentiko ? ' I tha vasilea i zojve. Ashtu edhe ashtu, i tha djaii edhe i tha istorin t urazse. (< Mos s anahorepsu" i tha <(pa do t e ojm". Edhe mononj drgoi shqipjet t vejn c' u thrrisn rosave mban shum vuten M e a u mbljodh rosat, rcn nd lum e zun unazn e je dhan, Muar djali unazn e vu nd gljisht edhe u nis e vate nd palat. Plaka, kui pa djaln e vate me una?: n gljisht u thamab ?dhe i tha : KE more djalo, edhe t dytn stihim ! Haj t shohm edhe t tritn ! B Nestr tolipon do vishen dymbdhjet kopile me toidhjo boj me toidhjo foresi edhe do ken t peshtruar prosipin. Nj nq^ t dymbdhjet kopile do jet edhe vajza ime. Ama t'e njohsr anamesa nde t tjerat, ah ere do t e marrsh me t vrtet. N d ' arhi djali i buar-tha se i buar tuti koposet. Me njik* amos kltoi pendzn e mjaltes Duall jasht e do;, edhe m nj stigni vuisi vendi nga gononjet' e mjaltzve ' u mbljodh. U qas e mza e mjaltezvee i tha : do zoti, na thirri

Q
n

a n gojt, eS)

kur e pan, u hodhn

ta trmbejn, por

hyri e ma

u rrfeu sisn edhe u trhoqn me nj her se kishin br be qumsht t saj. N pak koh, drangojt erdhn n edhe i a vuri djalit vehte, e n dcr

muarrn djalin pran, e vun e ndnj e hngri bashk me ata. Pastaj dra q 0 ni e dhe

i madh nxori nj unaz nga gishti

ashtu e bn vlla, N mngjes, kur ikn drangonjt e van pr

qja, mor. plaka djalin e i tha : Gjer tashti vam mir, po harruam bastin e dyt; eja bashk me mua E mori pra djalin edhe vajtn
ma,

n nj lum q rithte prane paAjo me ta marr n

llatit. Atje i tha : nm, djalo unazn, q t dhan djemt dje mbr E nxori djeli unazn e ja dha pla'<s. dor e sht;u n lum edhe i tha djalit i Po ta gjesh unazn e ta vesh prap n gisht gjer mbrma sa t vijn djemt, do fitosh edhe bastin e dyt, A t o i tha plaka e iku vajti n pallat. Djali ndenji n' an t lumit i dshpruar kopeja e s' dinte Nxorri c t bnte. Atje q mendonte i vajti mndja ne shqiponjat. pra pendn, e dogji edhe ja! Dolli prpara Kshtu edhe kshtu e unazs. Mos u ' po ndodh z o ' ? i tha mbreti i zogjve, i tha djali edhe i tha historn:

e shqiponjave

dshpro i tha pa do ta cjejm edhe me

nj her drgoi shqiponjat t shkonin t thrrisnin rosat q qndrojn shuTi brenda n uj. N ast u mblodh rosat, ran n lum, e zun unazn e ja dhan ; mori djali unazn e vuri n gisht edhe u vajti n pellat. Plaka, kur pa djalin, q vajti me unaz edhe t tretin. Nesr do vishen dymbdhjet t ken_ njsoj rrobat edhe do ken w tjerave, a here do ta marrsh. N fillim djali e humbi dhe tha se po i shkuan kot fiundimet. Pas pak, kujtoi pendzn e
h

nis e u dc

n gisht,

udit edhe i tha'.E more djalo edhe bastin e dyt ! Hajde t shohim vajza n nj boj, fytyrn e mbuluar. Nj nga t

dymbdhjet vajzat do t jet edhe vajza ime; po ta njohsh midis t gjitha e dogji

blets.

Dolli jasht

e n nj ast buiti vndi nga tufat e bletve q u mblodh. U

' r u a mbretresha e bletve e i tha: ' do zoti q na thirri ?

56

57

Dua t m ndihni t onj anamesa nde dymb^lhet kopile, do lcen toidhjo boj, edhe do jen veshur me to idhjo foresi, la do jet e Bukura e dheut, se do ken t pshtruar piosopine". Enja su i tha mza e mjaltezve. T m vzdosh mua, ku, do vete t rri, edhe atje t qasesh Ajo do jet e Bukura e dheutdhe t vish t e ngassh me dor. Mb menat, kur u hao dita u vesn kopiUt edhe zun vallen e kcejn. - M e vate plaka e i tha d|alit: Ea posht nd' avli t shohsh vashzat kenjn edhe t zgljedhsh t Bukukurn e dheut. Ama t' e osh halali su." U rrus djali edhe nd=nj tendra valles edhe vzdon vashazt nj nj me aradh. Nde m stigmi i vate mza e mjaltezve prpara nd prosopi, er h nj dy voh t' i jip djali' idhis edhe vate nd valle edhe vate e ndenj n ball t Bukurs e dheut Djali, kur pa mjaltzn ku vate e ndenj, u qas me tharosi e ngau me dor krahun t vajs edhe i tha plakse : <(U kt dua e ie t jet la t jet. Ah'era plaka zu buzn ac edhe me ca i tha : "eja, biro, e qerdepsa t Bukurn' e dheut. Haj nani t vemi lart t etimaseni edhe t shohm si do t ikni, qaset t vinjn djelt e trmbem mos t han. Mos trmbu, monako, i tha djali,
w

pa Mira, m ndihu njr

mb nani, do m ndihnj njr nd telos, pse ashtu e do In Zot." U prjuar pastajt nd vajza e i tha : "Hajnde, etimasu ; merr ck> marrsh, pse me njik do vinj kualjt t na marrne Orn etimas'?)' vajza, duall djali jasht, doq pendn, e shqipes edhe hiri mbrda t shih bn vajza, M e a u skotidn jas palati nga hea e shqipjeve frtlojne nj ton. Vasilea shqipjeve u rrus nd der t palatit, edhe thirri : zot, jemi ktu, do nga n e v e ? " ^ Ahera duall djali e i tha : dua t bni troDo t na miri t na qalni n Pol. "Meta hara suB, i tha shqipjea, aeni pa neve do t' u qalnim kur t doni. Ama u etimas vajza muar nj botiljz t mbrazt. Orn duall jasht u hullje shkipje prdhe, -edhe vun djaln edhe vajzn sopr edhe u ngren Dhromit vejn tha vajza : ^ktu, nk di t athanato nero" e doj t e mblon|( kt botiljzn sije. Ajiurefto t jet hapn pndt lart nd kiell. mir ku, reth t ' e marr pa

58

 Dua t m ndihni t gjej n mes t dymbdhjet vajzave Jo t jen n nj boj t veshura njsoi dhe me fytyr t mbuI r c||a dot jet e bukura e dheut se do r ken fytyrn t mbuluar. Budalla i tha mbretresha e bletve t m vshtrosh ( Ajo do t jet e m u a ku do t vete t rri edhe at|e t a rohesh fcukura e dheut edhe t vis^ ta preksh me dor. |sj mngjes kur u hap dita, u veshn v<jzat edhe zun vallen e ktcenin. Sa vajti plaka e i tha djalit: eja posht n avlli te shikosh vashazt q kcejn edhe t zgiedhsh t bukurn e dheut, po ta giesh hallall t qoft. Zbriti djali edhe ndenji karshi valles dhe vshtronte vashazt nj nga n' me radh. N ni as: vaiti mbrtresha e blatve perpara her irotull q ti hipte d|alit shnj edhe n fy;yr, ardhi nja dy vaiti n & valle. U vrtit edhe nja dy her dhe vajti e ndenji n ball t s bukurs s dheut. D|Ji kur pa ble'n ku vajti e ndenji, u afrua me guxim e preku me dor krahun e vajzs edh3 i tha plaks : Un kt dua, le t ie' cila t doj. Athere plaka kafshoi buzn edhe mSas pak kohe i tha : Eja biro, e fitove t bukurn e dheut, hajde tashti t vemi lart t prgatiteni edhe t shikojm si do ikni, se afron t vijn djemt e trembem mos t t han. Mos u trmb mmz i tha djali pa fati qi m ndihmoi deri tashti, do m ndihmoj gjer n fund, se ashtu e do Imzot. U kthye pastaj nga vajza e i tha : Hajde, prgaUtu, merr do marrsh, se pr pak do vijn kuajt t na marrin. O i n q prgatitej vajza, dolli djali jasht, dogji pendn e shqiponjs edhe hyri brenda t shikonte ' bnte vajza. Pr pak koh, u errsue pallati nga hieja e shqiponjave qe vinin rrotull. Mbreti i shqiponjave zbriti n der t pallatit edhe thirri: Zot, jemi ketu, ' do nga neve ? Athere dolli djali dhe i tha : Dua t gjeni mnyrn t na merrni, t na shpini n S'amboll. oi t kesh qejf i tha shqiponja - - hajr'eni pa neve do * u shpiem 'ku t doni. ^ a s " u pigatit vajza, mor: nj s^ish<? te zbrozur edhe dolli e me djalin. Ore n q dualln jaskf, u uln shqipcnjat prdhe, P e pendt edhe vun djalin edh<=> vaizn sipr edhe u ngritn *t n j , i e | | . Udhs tek shkonin tha va za: . i . ^ t u n uk e di mir ku rr|e 'h "jjr.' e pa vdeku' e doja t ja ket shishen ta merrnja me vete. Mos i a paim nevojn. 59

 t det zonja, tha vasilea i zojve. Edhe me nj it i, rrusn nde nj rrem. Atje nga nj vrah rrih pika-pika t'athanato nero." Van djelt, mbluan botiljzn, hipn prap nd pen^ t$ zojve edhe ign. Afr lidhinjot arrun prjashta Polit. U rrusn nde nj vent i but afr palatit edhe ndenj njik te kselodheshin edhe t ksemudhjaseshin zojt. Pas'ajt, afru u-h eretisn, djelm edhe zoq, zoqt frtluan, e van nd koneqe t' atire edhe djelt van nd palat t vasilopulit, Spanoj rrij nd palethure e vzdon dhromin, do vin djali. Pse panta e hai enja e djalit. Ai bri kaq tham, mbores t \ katafe rnj tutt" thoj me vethe. Kur pa tolipon djaln e vin me vajz e- preu nga prmbrda po meta s' duaj t fanerossj, ng' ajo yu thirmt, si me hare, e tha nde ata ishn torrez: ^Bre ! bre ! bre ! Na vjen sklavi e na siall t &V< urn' e dheut. Djali, nga njatra, sa qaseh' nd pala', kaq hin nd siloi, shoms do bnej nd telos me vajzn. Pr t' e vij tolipon edhe at nd idhe, ja tha tuti is'orin, si ish, rga ng' arh ia. M e t thne arrun nd palat edrtt u parusiasn nde vasilcpuk Spanoj, nga fovoa mos tih'en e thop gj pr at, vat t n vrape atje ' ishn djelt. Va,za, pastajt nga njik, bri t loahurn edhe i tha vasi opulit: Polikronemene mu, jam n duar tend, si duaj tih'i, pc dua tri dit dhiori t kselodhem. N d a o t tria di s' dua t rn ngas ndonj mos me gljisht t vogl. Pastaj do jem stus orismus-su". Vasiiopuli, 'u saiteps nga bukuria e vfljzs i tha: metaharasu. zonjzo, t duash do bnet I Jo tri, po edho njezetetri dit, jan tndet. Edhe dhjataksi t' etimasn traoez t hajn edhe kamarne do kselodhej vajza. Spanoj, kur geq dhiatain' e vasilopulit u trbua, u karfos, po ' bn! U holk nga brnJa eJhe zu e skepssj shom si to a nxi' djaln nga mesi. Po, nani, zu e trmbej edhe nga vasilopuli rr.es i mir vajzn Telo -panton shttuan trapezin m tuti t mirat edhe ndein* tfe hajn. Ndenj prota vasilopuli nd^ mes t trapezit edhe vu vajzn* sta dheksia. Nga njatra bnd ndj spanoj edhe gjithe tcrrt dhodhekadha e vasilopuht. Djali ri shtuara si sklaf e i qeras. M e t ngrn edhe t pir erdh tuti nd kef. Vetm spar.ojt

60

 ' t

doj zonja tba

mbreti

i zogjve dhe pas

pak ujt e U uln

brirn n nj rem.

Atje, nga nj

shkmb rrithte pika pika

navdekur. Vajtn djemt mbushn sbishen hipn roqjve edbe ikn. Me zmrher

prap n pend t ik q t lodjem edhe

arrin prjashta Stambollit.

- nj vnt t but afr pallatit edhe ndenjn nj zogj, zogjt fluturuan e van n konaqet
n

dheshin edbe t sbpibeshin zogjt. Pastaj u prsbndetn pallatin e mbretit. Qosja, rrinte n penxhere edhe shikonte rrugn

e tyre dhe djemt vajtn q do vinte

djali pse gjithnj e hante pun e djalit ai q bri kaqe udira, mundet t i mbaroj t gjitba tboshte me vehte. Kur pa djalin q vinte me vajzn, e preu nga prbrenda, por prap s donte t dukej, p r kt sbkak vuri ttvnrat si me gzim edhe u tha atyre e dheut. Djali hga tjetra an, sa qasej n pallat kaqe hynte n mendtm se si do t bhej n fund me vajzn. Q ta vinve pra edhe at n dijeni, ja tha t giitb historin si isb, nga fillimi. Duke biseduar arrin n pallat edbe u paraqitn ne mbreti. Qosja nga frika mos ndodhte q t thon gj pr at, vajti me vrap O at|e ku ishin djemt. Vajz a pas pak, u b si e lodhur edhe i tha mbretit : jet gjat, jam r duart e tua si e donte fati, po dua tri dit koh t lodhem. N ato tri dit s' dua t m ngas njeri as edhe me gisbtin e vogl. Pastaj do jem n urdhrat e tua. Mbreti, q mbeti me goj hapur nga bjkurija e vajzs i the: - - Me gjitb qejf zonjzo, ' t duasb do t bbet! Jo tri, po edhe njzetetri dit jan t tuat. Edbe urdhroi t pregatitnin trapezn t nan edhe dbomn q do lodhej vajza. Qosja kur dgjoi urdhrin e m bretit u trbua, mbeti n vnd, po t bente ! U hoq mnjan edhe zu e mendohe/ si t sbptonte nga djali. Po tashti zu e trembe l edhe nga mbreti mos i irrte vajzn. > M n fund shtruan trapezn me gjith t mirat edhe ndenj t i. Ndenji n fillim mbreti n mfcs t trapezs edhe vuri vajzn n t djatht. Nga ana tjetr ndenji qosja edhe rrelh e rrotull t yrnbdhjett e mbretit. Djali rrinte n kmb si skllav e i qeraste Me t ngrn'e t t pir erthr t gjith n qej^, vetm qoses
ar

q kish rreth

e rrotull : Bre! Bre! Bre! Po na v|en skllavi e na sjell t bukurn

61

s' i vej kapsorea posht, po shtih' si t pote nd bukuri t vajs^ pote nde vasilopuli edhe pote nde djal', nij shtuara Pastajt, nga a u sos vera edhe i than djalit t vej posht^ nde kato t zij ver. - Ah' era spanoj, mononj e vu t lign nd$ ment. U skeps t vej t vrit djaln nd apop. U ngre tolipon me tropo, vate posht theri djaln edhe s bri oora. Pastajt mbloi kanatat me ver edhe i qalli nd trapes Vosilopuli me t tjert s muarn habar, se ishn t pir. Vetm vajza, kur pa, pse nk u duk ksana djali, vu t lign nd& mnt, po s foli, mos tihen e vij t tjeret nd idhe t paljo. M b menate, 'u di dita, piejti vajza dhulat, van t'e petipiisn: ku isht aj djali erth e m muar nga mma? Nk dim than dhulat, po t piejm pagzimin', e vasilopu'it, mos di aj gj". Van ah era nd spanoj e e piejt', po aj tha to idhjo, se nuk dij ' u b, ma mbores t kej ikure. Vajza amos, kej vn re, se orn vate djali t zij vefi, u ngre edhe spanoj, edhe pse spanoj suall kanatat. eno djali s' u d uk m, hiri nd noim edhe s' foli, po bri se s e njasi. Pastajt nga a, dhihos t' e mirr habar muar mbotiljzn rne "t' athanato nero" edhe u rus nd kato. Atje vzdoi nga njra, psaksi nga njatra, suall butet njtor, po s' pa gjakun gj. Ma me shum t psaksur, oi edhe nj angon nj burdh t plot, t lidhur nga sipr. E zu, e holjk nd mes t opojos, e zgljidhi edhe e mbtazi t shih, t l i j ! Djali ish i thertur edhe i bn copra. Manj-manj tolipon i shtroi coprat prdhe, i ndreqi bukur-bukur, teriasi edhe pastajt u shtiu t athanato nero. Monomias u ngjal djali, hapi sit edhe i tha vajs: kur kesh q fler? Vre, Kakomir, flere i tha vajza i t kejrte thertur"! Kur gjeq djali se e kejn thertur, kej vdekur edhe ish gjaltur, kltoi orkon, kej bn pr spanon, edhe tha: oste ti'pon "vdiqa dhe u ngjalsh, nani mbores t thom tuti t vftrtete nunit" U ngre tolipon e vate nde vasilopuli e i tha: KPolihronemene mu, isht qroj t xsh nj t vrtet. Qron, m pagzove porsite mms t m thoj t mos bnj pote shoqri me spano -" Nga t shumat u qesh e bra taksith me kt spanon*, ke ktu pr pagzim.

62

' j vmte kafshata posht, po shtinte syt her ne vajza her ne mbreti j k e her ne djali, q rrinte m kmb, Pastaj pas ca u sos vera Jf,e i than djalit t vinte posht n qilar t merrte ver. Athera vinte t os ja rne nj her e vuri t lign n mnd. U mendua t riste djalin n qilar. U ngrit, me marifet, vajtr posht theri djalift J n e e bri copra. Pastaj mbushi plloskat m ver edhe i sclli n trapez. Mbreti me t t tjert s muar vesh g|, se ishin t pir. Vetm vajza kur pa se nuk u duk prap djali i vajti mndja n t lig po s'foli, mos ndoihte (qellonte) e u vinte dhe t tjerve mendja

p*r keq.
N mngjes pyeti vajza shrbyset, q vajtnft t' i Ku sht ai djali, q erdhi e m mori nga nna ? pagzuar mbreti mos di gj ay. Vaj'n ather ne qosja e e pyetn, por edhe ay i tha ashtu^ se nuk dinte 'u b, por munt t kish Sikur. Po vajza q kish vn re, se orn q vajti djali t marr ver, u ngrit edhe qosja edhe se qosja solli plloskat me ver, ndrsa djali s' u duk m, kuptoj edfies' foli gj po bri sikur s' kuotoi gj. Pastaj pas ca, pa marr ndonj lajm, mori shishen me uj t pavdekur edhe zbriti n qilar. Atje, vshtroi nga njra an, krkoi nga tjetra, u erdhi buteve rrotull po s pa gjkundi. Por mbasi krkoi shum gjeti n nj qoshe nj thes t* mbushur, t lidhur nga sipr. E zuri, e trhoqi n mes t qilarit e zgjidhi edhe e zbrazi. ' t shinte, ' t linte! Djali ishte therur dh 'shte br copra. Shpejt e shpejt, i shtroi coprat prdhe, i ndreqi bukur bukur, i vuri n vnt edhe pastaj u shtiu *uj t pavdekur m t parn u ngjall djali, hapi syt dhe i tha vajzs :. Q kur kisha q flinja! More i shkret* flinje-i tha vajza t kishin therur I K.ur dgjoi djali se e kishin therur, kish vdekur edhe ishte ngja\/j ' ' ^ e r ^ ' Q k'$n ^ r * P e r q o s e n *dhe t n a : kshtu pr. d 'qa edhe u ngjalla" tashti mundet t' i them nunit gjith t vrtetn ngrit pra edUe vajti ne mbreti dhe i tha: O jet-gjatfr ' koha t msosh nj t vrtet. Kohn q m pagzove, e poK| e n e n e n t\me t m thoshte q t mos bnja kurr shoqri m* qose. ((?.. '' a ' er - e shumta q m tha, u genjeva edhe bra udhtim mee qoien q ke ktu pr pagzim. shrbenir* q ka

Nuk dim than shrbyset po t pyesin djaJin

63

Edhe ashtu ja istorisi tuti si u bne nj nga nj: Tolipon, nun 'U jam pagzimi edhe aj ishl spanoj m bri tuti ato vasanit, pQ t' ndl/esh edhe t' e gjuash t' iknj nga ktu. Vasilopuli, kur g=q istorin t djalit, dha dh atai t' e Ujn edhe t' e vishn me en t hrsafta, edhe spanoi t' e zijn edhe t ' , yin. Nde njatra dit porsiti t etimasn darsmt e pagzimit me t| Bukurn' e dheut. Tolipon argane tumb,-ma, hares megales U bn darsmt si darsm vasilopulit. Hingr, pn, kien* glentisne nj jav rrie tuti t mirat. Ashtu djali, me tih t mir, i qerdhepsi tu i edh r oi zoin -eftih ismema me t Bukurn' e dheut. M kalesn edhe mua n darsm. Bdhe sa t vej edhe t vinjj osa nj pal kpuc edhe u batsh xathur si m shihni: i Kalinihte sas djelm. ''

b\

Edhe kshtu ja tregoi gjith si u bn nj nga nj ! Pra, nun, i a m a v I ^e pagzuar edhe ay sht qosja, q m shkaktoj gjtih ato mundime, po ta ndjesh dhe t' a zbosh q ktu. Mbreti kur dgjoi historin e djalit dha urdhr ta lajn edhe t a yeshin me rroba t arta edhe qosen ta zinin edhe ta varnin. Ditn tjair porositi t prgatitnin dasmn e djalit, qfe kish pagzuar mbreti, jne t bulcurn e dheut. Zun kng valle dhe gzime t mbdha; u b dasm si dasm mbreti. Hngr pin, kcyen bn qejf nj jav m gjith t mirat. Kshtu djali me fat t mir, i fitoi t gjitha edhe shkoi jet t lumtur me t bukurn e dheut. M ftuan edhe mua n dasm edhe sa t veja dhe t vija fiumba nj pal kpuc edhe mbeta sbathur si m shihni. Natn e mir djem.
une

/i

ralla

Popullore

m'

Shamakadija
Ish mos na ish, na qe nj mbret, na kishte tri upa. Na martoj t madhen, na e dha me nje bir pashai; na martoj t dytn, na e dha me nj bir veziri. I thot dhe s trets : T t' martoj dhe ty, o up tani, t t japim filan djal mbreti. Jo baba i thot ajo s' martohem. Po si do t rrish ti pa martuar? Domosdo do t t martoj. Jo bnet, jo s' bnet, fundi i thot upa : Un baba do t marr burr mzin. Tr ditn upa rrinte n kasolle t mzit. Mbreti hidhet n t prpjet kur i thot upa qe do t marr mzin. A ka br vaki i thot t marr njeriu mzin S'ka br thot po un do ta marr thot. E po dgjo, moj up thot (se ky mzi, na hante vetm nnebli edhe rrush t that, nuk hante bar edhe tagji si gjith lcuajt) po t jet q t haj mzi elp edhe trshre n dorn tnde, ahere do ta mar pr burr. Ahere upa me gjith t' an ven te mzi, merr upa nnebli dhe rrush t that, ja jep mzit n dor t saja, mzi ja bn : wpupu-pu-pu-puM ! I v elp edhe trshr, ahere me vrap i hngri. Ahere i jati i thot : T qoft edhe pa m qaf veten tnde. Edhe na i bn nj pallat edhe merr mzin kjo edhe vete rri me mzin. Ksaj na i bnej mzi nj njeri shum' i bukur edhe emrin ja thoshin Shamakadi. Si shkuan ca koh, na u b nj luft' e madhe edhe na ven tr n luft edhe kta dhndurt; edhe u detyrua shkoi edhe mbreti vet. Atje n luft vajti edhe Shamakadija, po mbreti nuk e dintej se qe dhndr' i tija. Ky na tregoi shum zotsi t madhe atje ; ky vrau, preu dhe e fitoi luftn. Mir po na u plagos nj ik n dor edhe mbreti nxori shamin' e tija, ja lidhi Kur pa mbreti q luftn po e fitonte, u kthye m shpejt n shtpi; po ushtrija mbetn m prapa Ahere dhndurt, po bneshin gati q t ktheneshin. N ' ato koh, bnin luft me cfungji edhe kur ktheneshin ata q fitonin, kokat e t vrarvet i futnin npr cfungjit Mir po kta dhndurt e mbretit s'kishin vrar gj. Shamakadija e kishte t gjith ushtrin me koka npr cfungji. Edhe i thon kta :

b*>

 Nmna edhe neve ca koka, q t' i futim npr cfungji, E ky u thot : u jap, po t' u v nga nj vul nga prapa. A t a e pranuan, u vuri nga nj vul edhe u kthyen te mbreti. Gjith bota yinin e utonin te mbreti, q fitoi luftn. Dhndurt po atje n od. Shamakadija vajti n pallat tek e shoqia dhe u b prap mz dhe I thot se shoqes : T ve te mbreti q ta uro, po, kur t zr mbreti qe t lavdronj e do t thot q ' qe nj djal kaq i zoti ahere t' i thua q ay sht burri im edhe ja shamija q u piagos. Na ngrihet edhe kjo, na vete t uronj baban' e saja, mbretin. fjdhe zuri mbreti at]e po lvdonte qysh u b lufta, qysh qe nje djal kaq' i zoti, kaq' i miri dhe ay e fitoi luftn t tr. Aher hidhet upa dhe i thot : A y sht burri im, o baba, ay sht Shamakadija, mzi. Qysh i thot ai s' sht e mundur, s' e besoj. S' e beson ? i thot ajo mos u plagos n dor ?

Po i thot ay.
Mos sht shami e zotris' sate kjo, q i lidhe plagn ? Ahere i jati e mori n gryk dhe i tha : E ke me hak q e more pr burr dhe t m trashgohe. Ahere zun lvdoneshin edhe kta dhndurt e tjer qe^ dhe ne/e vram. Hidhet kjo dhe u thot : Juve s' vrat asnj dhe kto koka, q suallt, ja u dhai burri im, q u vuri nga nj damk nga prapa. A t a u turpruan, "njn kokn. Si mbaruan s uruari u thot mbreti : Filan dite t me vini, se do t bj nj dark t madhe' & fitova luftn. Edhe kta u bn gati edhe van. Na niset na vete dhe up'e 'et me gjith Shamakadin. Kur erdhi Shamakadija u uditen gjith d "e motrat e saja i than ksaja : Pse nuk ja djek at lkur q mos t bnet mz ? .! '- c ' n e kjo ngrihet i krkon Shamakadis hapsin e shtpis e i' : di kam harruar n shtpi A v e kuptoi dhe i thot : vshtro mir se mos i vej era (se ja lcish treguar te tftr* n , fUfr j , e ' ' ) a i e qe djal' i kuedrs). Kjo na vajti n shtpi, nxeu dne i dogji Ukurn edhe erdhi nfe gosti, Edhe tek hanin dhe-

67

tek po pinin, na vjen kuedra, na rrmben Shamakadin. Nj uluri'mj dhe n| rrmull e madhe q u ba atje, aman; s' e mbanin up nga ulurimat. Ahere upa, na mori nj pal isme t hekurta edh, shkoi se Shamakadija ja kishte treguar rrugn nga qe kuadra. Edhe shkoo Shko, shko, shko kjo dit nat, na vete atje m nj brek edfi8 po thrret : Shamakadi. Shamakadi.. A y a dgjoi tek qe. A y duke ngjitur, kjo duke zbritur, ay duke ngjitur, ajo duke jbiitur ; poqn bashk. Po deshe moj e zez ? i thot ty do t t haj kuedra Le t m haj thot un s rronj dot pa ty. Ahere i ra nj back ay, e bri moll, e futi n xhep edh vajti n shtpi. Na vjen kuedra pr drek. Hu-hu-hu; (merrte er me hunde) Shamakadi o bir mj bije er njeriu t bute. Po mua moj nn, m ke nieri t but. Jo m bije er njeriu t but; Po sikur te jet gruaja ime, ' do b ? Nuk e ha i tha ajo Bn be i tha ay q s'e ha. - Per kok t Shamakadis, qft keshe kaq* vjet pa par q s e ha. Ahere ay e bri njeri t shoqen dhe e nxori nper shtepi Mirpo kjo tek e shihte, plciste se dontej q ta hantej, nuk dinte se ' te bnte. Nj dit i thot qe n mngjes : O nuse, o bij, na bn nj buk gjysm t pjekur gjyjm t i papjekur. Shamakadija kishte dale Dr gjah. (n shtSpi na kishte lni, nj kone t vogl). Kjo upa zuri na qantej, se s e bnte dot bukn. Edhe konia dgjoi edhe vete te Shamakadija dhe i thot* Zotrote po qesh' e lot, hankua te qan me lot, Na vete atje ky dhe i thot : ' ke, moj e zeze, q qan ? ' do t * kem ? i thot m* tha t bft nj buk* gjysme te pjekur, giysm t papjekur. Mori ky me vrap vuri giytm buke t pjekur, vuri dh' gjysm brum. Ja kshtu bhet, i tha edhe shkoi ay. Kur efOf11 kuedra, e gjeti t bre dhe duke ngrn i thoshte : 68

- H-h-h! (duke rnkuar, duke ngrn) kadis kto, o bij, s' jan t tuat.

Jane punrat e Sha-

^ j o P s f' s ^e fare "a fr'ka- Nesret i thot : * O nuse, o bij, t m b nj kade plot me L t . Kjo prap prap qante. Konia e dgjoi dhe vet e i thot Shamakadis : Zotrote qesh e lot, hankua po t qan me lot. Vjen ay dhe i thot: ke moj e zez q qan , Po m thot t mbush nj kade me lot ; mbushet kadja

me lot ?
Shpejto i thot ay uj dhe kryp. Dhe e mbushne kaden dhe u b lot i krypur edhe shkoi ay. Erdhi ajo; kur e gjen prap kaden t br. Duke renkuar e duke pir e duke thn : Heh-h! Jan punrat e Shemakadise kto, s'jan punrat e tua. Nj dit tjatr i thot : O nuse, o bije, kt grurin e hambarit, ta qro kcqe m koqe, se do bjme bukt e dasmfes, se do martojm upn (se kishte tri upa kuedra). Kjo prap zuri qantej ; qysh ta qronte gjith ata grur. Konia prap i thot Shamakadis : Ti qesh e lot, hankua po t qan me lot. Vjen ay: ' ke moj e zez prap ? Po ' do t kem ? thot m ka thn t i qeronj gjith kta grur koqe m koqe ; e qronj dot une ? Ahere ay thirri zoqt. Zoqt hngrn t tra plehrat dhe lan grurt. Kur erdhi kuedra e e pa, rnkonte edhe thoshte : H-h-h, jan punrat e Shamakadis kto, s' jan t tuat. Dhe s dintej se fanj t' i thoshte q mos t' ja bntej kjo, q ta hantej. Na i mori grurin me t tri t bijat, na e shpuri n mulli. Na porosit motrn e saja, i thot : Un do t drgoj nusen, t krkonj nj ik brum, po li ta ha. Kuedra i thot n mngjes:-0, nuse, o.bij t ve nek ime *fi t mar nj 'ik brum, do t zm bukn e dasms, se do mar tojm upn.
ot

^hamakadija e dgjoi q i tha kjo ies: kur t shkon q t krkon brum, k" L t ,. eq ;
Pa se s sa

kshtu dhe i thot s prpara do t gje nj

f sn ' r - t Pre s ' s n ^ h e t'i thua ", na fshiu", ti mos ' te bhet prap. Kur do shkon m tutje, do t gje nje qelbur, t thua: e'qnka kjo gur pr t lar gush' e faqet' 69

edhe t lan gush' e faqe,. Shlco m tutje i tha atje do t gje, nj port t prishur thuaj i tha 'qnka kjo porfee pr ^ shkuar krushq e nuse . Na ngrihet nusja dhe ra shkon. Na gjen furrn pret sisn edris ja jep; furra na zuri macen edhe i thote: T m z nj mi i thot. Macja zuri min !

Ciu, miu!
Mos qaj i tha se s' t ha, t ve fi!an pallat tek e rna tr' e kuledrs, t nxierr nj ik brum shpejt te porta. Kjo nusja duke shkuar, gjen gurn e qelbur edhe thot: 4J 'q| n . ka kjo gurr pr t lar gush' e faqe! Edhe lau gush' e faqe. Shkoi m tutje, na gjsn portn ( prishur. U 'qnka kjo port-tha- pr t shkuar krushq e nuse Na vete te port' e kuedrs. Deng-dag ports Kush sht ?.... me at z t tmeruar. Un jam, m ka, drguar zonja t m japc nj ik brurui te do zm bukn e dasms se do martojm upn, Po. po i tha ajo ja prit aty. Edhe vajti brnda t mbrinte dhmbt q ta hantej. Miu tan kish ardhur ne pallati i kuedrs dhe nxori brumt te porta. Kjo m shpejtsi t madhe, na merr brumt edhe nxiton. Del kuedra ; thm kndej, kjo kish ikur. Nxiton, edhe i thrret ports: Prite o port e prishur! Nuk e pres jo i tha porta se me tha je pr ti shkuar krushq e nuse. Prite, o gurr' e qelbur. Nuk e pres jo, se m tha je pr t lar gush' e faqe." Nxito kuedra. Prite o furrl Nuk e pres jo, se m dha sisn e u fshi. Nusja na vajti n shtpi me brum n dor. Kush ta dha ? - i thot kuedra. Ma nxori zonja te porta. Ngrihet kuedra me t tri te bijat, na vete na qyen '' motrn edhe plasi q s'dintej 't bntej s dontej t hantej V$ Nesmet i thot: O nuse, o bij, t na b nj od t qelqt, q t hidn* mi e t hidhemi e mos t thyhet. Edhe shkoi n mal kueo'' Shamakadija i dgjoi kto edhe i thot s shoqes: 70

 Merr nj torbi thot. N torb, i thot, vr nj trkuze, r "j fshesh, vr vaj, vr sapun, vr nj krehr dhe hajde t * rikojm, se sshte tcna ktu se do t t haj tani, se kjo gj
$'bnet.

Muarr toibn dhe ato t tra edhe u nisne pr t ikur. Kur erdhi kuedra n shtpi s'i gjeti kta dhe u nis me tri t bijat, t'i ndiek prapa. Shko, shko, shko u loth kjo nusja. E mori kolibo ky edhe shkuan. Duke shkuar i thot ksaj: Pa kthe nj her kokn prapa. Pu-pu-pu! i thot se 'vjen nj re e zez! [-Jith trkuzn i thot-ju xgiat udha kuedrs. Duke shkuar i thot prap:- pa kthe kokn prap ! Pu-pu-pu-! i thot ajo prap se 'vjen nj re e zmz. Hith sapun dhe krehrin dhe vajt. Krhri u b rripa-rripa, sapuni dhe vaji bn llumre dhe shkite. Po dha e dha ajo, kaprceu dhe ato. Shko, shko prap i thot ay: Pa kthe kokn prapa ! Prap i thot ajo se 'vjen nj re e zez! Hidhe fshesn dhe 'fat t kemi. Na u b nj lum shum' i math e shum' i gjr edhe s' e kaprceu dot ajo, po mbeti pr andej. Kta na van n shtpi fc yre, i pritn ma gazim t math edhe u mplakn dhe u trashguan.

; jr' U - C * -

A>

71

Vrai'ia

e dregjit

Nj her e nj her ish nj trim i bukur shum, e ng bj t jatr se t vej tue gjuar pr n male e pr n pyje. Kur ndihej i lodht, shtihej prposh nj lisi e atje prhej e flj Ndodhej ashtu i rn n hje, kur e pan tri Zonja t Jashtme, ishn e shkojn. A t o ju gzuan fort e njra tha : u dua se ky trim ka t'jet i zoti t bnet milingon, kur t det. Tha e dyta:u i jap pushtetin t ndrronet n sqyfter, kur t'i teket. E e treta : U i fal zotsin t-shndronet n drangua, me fuqin e shtat drangonjve, kur do t i vinj ky dishirim. T vaturit ' ato van, ai u sgjua e posa n gjum kish gjegjur fjalt e 'tyre si n' ndrr, tha vet me vetin. Pa sa t' shoh ne jan vrtetani i mir t shndrronem si m plqen! E brtiti : burr jam e milingon do t' bnem ! Ng kish sosur fjaln, e me t vrtet u b milingon. Pran deshi t bnej sqyfter, e sqyfter u b ; ndevon drangua e drangua u b. Ahierna, gjith i gzuam, tha : nani kam t marr pr grua t bijn e rregjit! E bri ? Kur zu t ngrysej dita, shkoi prpara shpis s rregjit e posa e bukura ish n dritsore, qndroi atje sa t'e vrrej e sa t e, prgzoj me sy. Ajo, kur e pa, u nguq gjith si lulek e i prori kraht. A i ng' u mbroi e tha tue qeshur : Ti s' m do, po fort u t' dua. Domosdo ke t duash ti mua! Natn si sqyfter, fluturoi te dritsorja, te ku kish par t * bukurn, e pran, si milingon, hiri nga nj gavr te dhoma, teku ajo ish e flj, Atje u b njeri e u vu t vrej, me dridhm te zmbra, at gzim vaizje. Po shpejt ajo u zgjua, e kur pa nj' burr prpara shtratit u trmp e luriti : Tate! Tate ! I jati vraptoi sa t shihj se kish; po trimi u b milingon. Vaiza tha: Tate, ktu brnda isht fshehur nj njeri! R prgjeq ! Si mnt t jet kurr ? K*rkoi gjithasajtna, e posa ng pa njeri, i tha s bijs : U karrt bes se ti ndrrite ! E vate me buzn m gas. Kshtu pr tri her; ahierna rregji i tha: M thot kryet se tij t flet zmbra ! Vashazit, kur jan t pesmdhjetat, ng' ndrrijn t' jatr se djelm

e dhafn!

72

Vrasje e dreqit
Nj her e nj her ishte nj trim i bukur shum q sbntetjetr vese shkonte pr gjah nr male e nr pyje. Kur e ndjente vehten t lodhur shmhej n nj lis dhe atje prhej e flinte. Ndodhej jashtnme q kalon:n aS Ku i rn nn hije kur e pan tri "zonja t andej. A t o ju gzuan shu n dhe njra tha : Un dua q ky trirr t jet i zoti t bhet milingon kur t doj. Tha e dyta: - - Un i jap fuqin t ndrrohet n sqyfter kur t'i teket: Dhe e treta: Un i fal zotsin t ndrrohet n dragua me fuqin e shtat dragonjve, sa her q t ket deshir. Pasi ikn ato, ai u zgjua edhe me q n gjum kish dgjuar fldlt e tyre si n ndr tha me vehte : Pa dal t shoh n jam< vrtet i zoti t shndrohem si m plqen! E brtiti: Burr jam e milingonj dua t bhem ! Nuk kish sosur fjaln dhe me t vrtet u b m/lingonj. Pastaf deshi t bhej sqifter, dhe sqifter u b, m von dragua dhe dragua u b. Athere tr gas tha: Tashti do t marr pr grua vajzn e mbretit! E 'bri ? Kur zu t ngrysej, shkoi prpara shtpis s mbretit dhe me q " ishte n penxhere, qndroi atje q t'a shikonte e ta prgzonte me sy. Ajo kur e pa, u skuq gjith si lulekuqe dhe i ktheu kraht. A i nuk u zmrua e tha duke qeshur : ti mua. Ti s'm do, por un fort t dua. Domosdo do t'm duash

Natn si sqyfter, fluturoj ne dritorja, ku kish par t bukurn e "ibasandaj si milingonj hyri nga nj vrim n dhom, ku ajo po flinte. Atje u b njeri dhe filloi t vrente me drithm n zmr at vajz a q t bukur. Po shpejt ajo u zgjua dhe kur pa nj burr prpara shtratit, u tremb dhe ulriti: baba I baba! I ati vrapoi q t shihte se kish, po trimi u b milingonj. Vajza tha: Baba, ktu brnda sht fshehur nj njeri ! Mbreti u prgjegj: Si sht e mundur kjo ? Krkoi kudo^ne me q s'gjeti njeri i tha s bijs: Un besoj s ti ndritedne iku me buz n gas. Kshtu tri -her me rradh, Athere mbreti tna: |v| thot mndja, se ty t flet zmra! Vajzat kur jan n tfe pesmbdhjetat nuk ndritin tjatr vese djem e dafina !

73

Tue thn kshtu, prori kraht e mbylli dern. Ather trimi (, duk prsri; e bukura luriti pameta: po i jati ng' e gjegji, e ng deshi t e gjegjej. A j o dridhej si purtek e klaj. A i u vu t'e ngush. Iloj : Pr m trmbe ? A q i shmtuam t dukem ? U ng jerdh pr t keq. Ktu m holqi dashuria q ndienj pr tyj. E aq bri e aq tha, sa ajo dal e dal sosi t' klari, fshijtj lott e hskoi gjith natn tue fol e tue qeshur bashk me at. $ ju duk se hkurta ajo nat! Kur gjeli zu t kndoj, trimi tha : Nani kam t v e t e ! Ajo ju pergjeq: ec me shndet: po mba n mnt se sonte u t pres me dishirim t math. Ashiu si kish hi/tur, ai dolli; e bukura u vu te dritsorja, sa t'i gzonej edhe ca her, e pran u mbyll te dhoma, tue thn: isht i bukuri! isht i miri, lumi a i ! E lumja u, ka t'e kem burr! Si e kish te zmbra, ashtu k l e ; prse ng shkoi shum, e ata vun kuror. Nj menat ishn t dy n lulishte; fryjti nj er e dredhur e dredhur e rrmbeu t bukurn, Trimi mbeti me goj t hapt, e kur u kujtua t lshonej sa t zj i. shoqen, ajo ish kush e di ku! Jeci, jeci shum, gjera ' u loth. Ish nat e ndodhej n mes t nj pylli t dndur e t zi. Te ku mnt t prhej ? Trmbej mos ndo gjarpr t' e prpij si t' ish n gjum. Pr s largut, ndr flet t lisevet, pa nj drit t vogl. Zu t jicj pameta, e arruri te n/ kalive Atje ish nj plakarush, , si e pa, e pyeti : E vete tue krkuar te kta vnde, o bir? A i i kalzoi si dredha i kish rrmbyer nusen. Te ku mnt t' e gjej ? . . . Plaku ju prgjeq : Jec m atei, do t' shohsh nj vetmitar tjatr, di m shum se u. jeci, jeci e, brnda nji shpellje, pa nj p'ak t lasht, rrij ujur prpara zjariit. Trimi ju fal n:e nder e i puthi dorn, e kur ai i pyejti se krkoj te ata vnde t shkret, edhe atij i rrfyejti, me z ' i dridhej, atft i kish qilluar. Plaku mirrej vesh pa tundur cinurat. Ish njeri shum i ndersfim, i veshur me gun t trash e me nj trkuz kashtje te mesi, Mjekrra e 'tij ish e ba'dh si bora, e ashtu edhe flokt, i derdhedheshin mbi kraht. Kurmi i 'tij i kurrust e i that, si kucer i vjetr,' po syr i shkdqenin si prush. Kur trimi, heshti, e i tha: Pr nani rri e prrju e pi nje kup klumsht, prse je i lodht e nester ke t besh nj udhtim t glat. Nusja e jote ndodhet te nj vnt gjfth i rethuar nga dejti, te ku mbretron Dregji

74

Quke thn kshtu i ktheu kraht e mbylli portn. A f here djali u duk prsri, e bukura prsri ulriti; po i jati nuk e dgjoi e nuk desh t'a dgjonte. Ajo dridhej si purteka dhe qante. A y filloi ta marr me t mir. Prse trmbesh? aq i shmtuar t * duke'? Un nuk erdha pr ndo nj gj t keqe. Ktu m trhoqi dashuria q ndjej pr ty. E aq bri e eq i tha, sa ajo dalngadal pushoi s qari, fshiu lott dhe e shkoi giith natn duke folur dhe duke qeshur me at. Sa e shkurtr ju duk ajo nat! Kur gjeli zuri t kndoj trimi i tha: Tashti do t ikij ! Ajo iu prgjegj: Ec me shndet po kije n mnd se sonte un t pres me dshir t madhe. Ashtu si kish hyr ashtu dolli; e bukura dolli ne dritorja q ti gzohej edhe ca her dhe pastaj u mbyll n dhom duke thn: Sa i bukuri sht! Sa i mir! lum ay! e lumtura un q do takem burr. Si e kish n zmr ashtu i dolli; nuk shkoi shum dhe ata vun kuror, Nj mngjes ishin t dy n lulishte fryti nj er e fort dhe rrmbeu t bukurn, trimi mbeti goj hapur dhe kur u kujtua t hidhej ta zinta t shoqe/i, ajo ishte kush e di ku! Shkoi shum gjersa u loth ishte nat dhe u ndoth n mes t nj pylli t dndur e t zi. Po ku t fodheshe ? Trmbej mos e hante ndonj g/arpr po t flinte. Prslargu n flet t lisave pa nj drit t vogl, Zuri t ecte prsri dhe arriu n nj kalibe. Atje ishte nj plakrush q si e pa e pyeti: E ' krkon n kto vnde, o bir ? A y i kallzoi si era i kishte rrmbyer nusen. Ku mund t' a gjej ? Plaku iu prgjegj : Shko m tutje e do tft shohsh nj plakrush tjetr q di m shume nga un. Shko shko e brnda nj shpelle pa nj plakrush q rinte unjur prpara zjarrit. Trimi ju fal me nder, i pu*hi doren e kur ai i pyeti se ' krkonte na ato vnde t shkreta, edhe ati i rrfeu rne z te dredhur ' i kish ngjar. Plakrushi e dgjonte pa lvizur (me vrejtje ^ madhe) Ish njeri shum i n"lershm, i veshur me gun t trash e roe nj trkuz kashteje n mes. Mjekra e tij ishte e bardh si bora, Po njsoj edhe flokt i derdheshin mbi krah. Trupi i tij ishte i krusur 8 ' that si krcu i vjetr; po syt i shklqenin si prush. Kur trimi mbaroi s foluri ai i tha: Tashti rri e lodhu e pi ") kup qumsht, se jc i lodhur dhe nesr ke udh t gjate. ^usja jote ndodhet n vnd t rrethuar nga deti ku mbretron Dreqi, 75

biri i Dregjit t math. N klosfshe i zoti t ve atje e t fla me t bukurn, do t xsh at duhet sa ti t bsh, pr t'e shptuar. Menatnet, m t sbardhur t' afrodits, i dftoi rrugn kish t rnirrj e i dha uratn. Trimi u nis e si arru n buz t dejtir, u shndrrua n sqyfter e vate e u mba mbi turn e shpis s' Dregjit. E dashura e 'tij ish atje klaj, ndr t zeza, me kn'pt e art t shpupurisur. Kur ai ju dftua, asaj i jerdhi zmbra. U prgafuan e u puthn. Ajo i tha : Shptom ! E ai : s' di si t bnj. Do t e gjegjesh nga goja e vet e t nmurit, m mban ktu, bashk me t jera. Si flisjn kshtu, gjegjn trokullimn e kmbvet t' rnda t

t' paudhit hypej.

M e t shpejt trimi u b milingon e u fsheh te kript e s dashurs, uji kryet e u vu si nj kla. Dregji, si i kle nd anz, zu t pij ern me hund, tue thne ? Mish burri ' bukur er ! N e pafsha, e ha m' nj her. S bukurs i zu dridhma A i e vrrejti e i pyeti: Kush ka kln ktu me tyj ? Ajo ngrjti syzit ndr lot e ju prgjeq : Po kush, pas mSndjes tnde, mnt t jet i zoti t vij te ky vnt ? Dregji krkoi t zj me t mir: Fshij ato lot, o zonj Eja ! Mos klaj m, se bukuria m t pushet. Ke shpres sa t jiksh m nga kjo shpi ? ? Jo ! ? Kuj i kla pran ? M mir isht t ngushllonesh. t lypset ktu ? Harro burrin kishe. Hanoje. vlen ai prpara meje ? Mosgj fare! E gjagj t vlej ? Beson ti se nj i vdekshm mnt t i glasnj njij s'ka pr t vdekur ? T truanj e t lutem t jesh e urt, mos t shkosh n ngashrim vasherin tnde. E e bukura atij: Prse e shan burrin tim ? M e t vrtet ai ng t glet tyj ! Ti je i egr, e ai isht i buf, me gjith se m i fort shum se kushdo ; ai isht i bukur e plot me hje, e ti je i shmtuar, vjedharak e i pa nder ? Mburre e lvdone se je i pavdekshm? Po kush ha e pi, t vdesnj ka ! U thom se n im shoq t kish n dore t' e shkulj shpyrtin, pa ndyshim ! Ti flet trash e gjr, prse sedi ai ng' isht ktu t t gjegjet A i bri buzn rn gas, tue dftuar dhmbt, kish thepe thepe, t mpreht, t zes e t ndyt, e i tha:

76

j biri i Dregjit t Madh. N qofsh i zoti t vesh atje e t flac me t bukurn, do t msosh ' duhet t bsh q ta shptosh. M t gdhir , me t zbardhur t dits i dftoi rrugn q do t merte e i dha uratn. Trimi' u nis e si arriu n buz t detit, u shndrua n sqifter e vajti e qndroi mbi kulln e Dreqit. E dashura e tij e veshur n t zeza m3 flokt t arta t shprishura, qante Kur ai dolli prpara, asaj i erdhi zmra. U prqafuan e u puthn. Ajo i tha: Shptom !

E aji: s di si t bj.
Do ta msosh nga goja vet e t mallkuarit, q m mban ttu, bashk me t tjera. Si flisnin kshtu, dgjuan trokliimin e kmbve t rnda t t paudhit q ngjiteshe. M e t shpejt trimi u b milingonj dhe u fsheh n flokt e s dashurs q uli kryet dhe u shti sikur po qante. Dreqi kur ju afrua, zuri t marr er me hund duke thn : Mish prej burri sa er e mir! N e pafsha e ha me nj her! E bukura zuri po dridheshe. A y e vrejti e pyeti: Kush ka qn ktu me ty ? A j o u ngriti, syt e prlotur, e ju prgjegj: Po kush mendon ti se mund t jet i zoti t vij i kt

vnd ?
Dreqi filloi t a merrte me t mir rshii ato lot, o zonj. Eja! mos qaj m se t prishet bukurija. Ke shpres q t iksh m nga kjo shtpi ? J o ! ' ke q qan athere? E mira sht tte bsh zemr. 't mungon ktu? Harro burrin q kishe; harroje. 'vlen ay prpara mua ? Hi fare! Edhe sikar t vlente ? Beson ti se nj i vdekshm mund t' i ngjas nj t pavdekshmi ? T kshilloj e t lutem t jesh e urtS, mos e kalosh me ngasherim vajzfin tnde. Edhe e bukura i tha a t i j : Prse e shan burrin tim? Me te vrtet ay s' t ngjan ty ! Ti je i egr, e ai sht i but, me qjitnse shum m i fort se kushdo ; ai sht i bukur dhe i lezetshm 8 ti je i shmtuar, vjedhacak dhe pa nder. Mburresh dhe lvdohesh se je i pa vdekshm ? Po kush ha e pi do t v d e s ! . . . . Un them, ' sikur t t kish im shoq n dor pa dyshim ta nxirrte shpirtin. Ti ' , e t trash' e gjer se e di q nuk sht ktu t t dgjoj. A y bri buzn n gas, duke dftuar dhembt, q i kishte tft rra ' k t mprehta dhe t pa lara e i tha :

77

 M e tyj dua t kem durim, pr paj t bukuris tnde I Ke t drejt se kush ha e pi ka t vdesnj; po t vdes u, mirr vesh se duhet: Nj trim ka t marr nga nj pflumbesh dy ve. Nj ve nga ato ka t' e shtjer n ball t Dregjit t math, do t vdesnj. Ahierna u do t' bie i smur lik, e do t sbier jetn me pahir, n ai trim arrft t anj edhe mua te bollt tjatrn ve. T duket nj gj e leht kjo ? E e leht t' ish, kush e di, n u nxjerrshe ti, s'ke kujt t ja kalzosh ? S'kotsonj pra, kur thom te jam i pavdekshm! I fshehur te kript e t shoqes, trimi mori vesh t gjitha, e kur Dregji vate, ai u b prap njeri ; ju fal s bukurs, e puthi te t dy faqet e i tha : Mos kij m dre ; perse, edhe pak, do jesh e lir, me gjith ato t hijshme shoqe t tua. Kshtu foli e u ndrrua n sqyfter; fluturoi e vate e u mba mbi nj kodr. Atje mori prap fytyrn e vet, e posa pa nj vath lopsh, u qas> e i tha skuterit n e dej pr lopar. A i e vrrejti mir, te kryet ngjera te kmbt, e pati ti plqej ; prse, pa fjal, e mori m rrog. N mngjes, kur i dha tubn e kafshvet, ai i truajti t mos e lj sa t hij n kullota t Dregjit t' math, i dftoi t ilat ishn po kotnasikot, prse trimi e shtyjti dreq dreq te ato fusha, te ku bari ish m i lart e m i njom, e u uj te nj shkmp, tue i rar flojers. Dregji i mallkuam gjegji at z e dolli i hidhruar tue thn Mish burri ' bukur er I N e pafsha, e ha m' nj her. Brtiti trimi: Shih ku t jam ! . . . Eja pra, n do t m hash! Dregji shtu nj thirrm, 'u duk nj gjm, e ju sul atij, burr ish e drangua u b, me fuqin e shtat drangonjve. U qepn e luftuan; po ng mundi as njeri, as i jetri. Kur len t lodht, plaku i tha : me te vrtet, i fort ti je ! Po n kisha ca uj t krojit tim, u t ripja nanith nanith, si brethk, e t prpija me nj kapshore ! E trimi atij N e kisha ca buk e ca ver, u nanith t bja copa copa e t jipja qenvet ! Kur iopt u mbjodhn n vath, skuteri i tha atij, si pa se ato sist i kishin shum t fryjtura m klumsh: -mos i qellete fushat e Dregjit?

78

 M ty dua t kem durim, pr paj t bukuris s' ate ! Ke te Jcejt se kush ha e pi do t vdes; po t vdes un, dgjo se cfar duhet : nj trim duhet t marr nga nj pllumbesh dy ve. Njt Madh q rert vez nga ato duhet ta shtjer n ball t Dreqit j 0 t vdes. A t h ; r e un do t bie i smar shum e do t bumb jetn me pahir, n arrift ay trimi t aj n ball vezn tjetr. T duket nj gj e leht kjo ? Dhe sikur t ishte e leht, kush e di ? n e e nxjerrsb ti q s' ke kuj tja kallzosh. Nuk flas kot pra, kur tbem vdekshm ! se }am i pa I fshehur n flokt e s shoqes mori vesh t gjitha, e kur Dreqi iku, ai u b prap njeri i u fal se bukurs, e puthi n t dy faqet e i tha: Mos ki m frik se edhe pak do jesh e lir me gjith sfioqet e tua t bukjra. Kshtu tha dhs u shndrua n sqifter, fluturoi dhe vajti e qndroi n nj kodr. A t y mori prap fytyrn e tij dhe mbasi pa nj vath lopsh u qas dhe i tha skuterit n e donte pr lopar. A i e vreu mir, q nga koka e gjer ne kmbt edhe duket se i plqeu mbasi e mori me rrog pa br fjal fare. N mngjes kur i dha tufn me lop, e kshilloi t mos e linte q t' hynte n kullotat e Dreqit t Madh q i tregoi se cilat ishin ; po kot j koti se trimi e shpuri tufn drejt n ato fusha, ku bari isht m i lart dhe m i njom, dhe u ul mbi nj shkemb duke i rn

fyellit.
Dfaqi i mallkuar dgjoi at z dhe dolli i zmruar duke thn: Mish prej njeriu sa er e mir! N e pafsha e ha me nj her. Brtiti trjmi: ja ku jam ! Hajde pra, n shoi nj britm si gjemim e ju sul atij q b me fuqin e shtat drangonjve. U kapn u mund as njeri as tjatri. Kur u lodhn plaku
e

do t m hash ! Dreqi burr ishte drangua u edhe lftuan, po nuk i tha : e

~~ Po t kisha ca uj nga burimi im, un t ripnja shpejt Pejt si zhabe e t prpinja me nj kafshore !

t trirrti atij : t kisha ca buk e ca ver, un tashti t bnja Pa copa dhe ja u hidhnja qenvet. Kur lopt u mblodhn n vath, skuteri i tha atii, si pa se siK isnin snum t f'yra me qumsht : ~~~ Mos i kullot n fushat e Dreqit. 79

Ng mnt t t' e fsheh . . . Mos guzo m; prse ndo e keqs e madhe mnt t na vinj!..

Nuk mund t ta fsheh. Mos guxo m se mund t na vij ndonj e keqe e madhe. Nga njri vesh i hyn kto fjal dhe nga tjetri i dualln. Ndaj t gdhir, lopt i oj atje prsri e prsri u zu me plakun e tmerrshm, si ditn e par. T tretn dit duke pritur kof,n q t dilte me lopt, rrinte prpara kalibes te ku flinte. Gjith natn nuk kish mbyllur syt du;<e kujtuar gruan e tij. ' bnte ajo ?.... 'far thoshte me q nuk kish vajtur m ? Kur do ta shikonte ? T shkonte atje ? A h j o ! Kishte br b n' at shtpi do t hynte si fitimtar . . . Po i qante zemra se mos armiku e merrte vesh q ndodfiej n ato vise. E sikur t ' a dinte ? . . . . Bo ! Bo ! Athere e bukura ishte e humbur. Ndrsa rrinte kshtu i ngashruar dhe i mposhtur nga dshprimi pa nj pllumbesh e vate i mori dy ve, t cilat i mori e i futi n xhep. Pasandaj vajti e zgjoi nj shrbtor t vaths i dha nj bucel plot me ver edhe nj buk e i tha: Hajde bashk me mua atje ku shkoj me lopt edhe kur t t lyp bukn dhe vern ti t m i japsh n ast. Shkuan edhe pas pak dolli Dreqi i Madh. Lufta u b m e fort se ditt e para. Kur e ndjen vehten t Iodhur dhe pushuan, trimi mori nga duart e shokut bukn dhe vern; hngri e piu shpejt e shpejt dhe u hodh mbi armikun: e prmbysi n dhe me grushte n kok dhe kur e pa t mekur, i au vezn n ball edhe ay vdiq. Ndrkaqe i biri ra i smur dhe kuptoi qa i ardhi ora e fundit. Rnkonte dhe krciste dhmbt: Mjer un i mjeri! . . . A j o e ka fajin. Ajo e nxori n shesh t fshehtn time ! . . , Vetm ajo e dinte !.... ojermani ktu se dua t' i pj gjakun. . . , Prplasej si buall i plagosur; nga ulurimat e tia kumbonte era dhe shtpija dridhej e tra gjer n themelet. Nga goja i dilte shkum dne m kot mundohej q t ngrihej nga shtrati, kur trimi i shndruar n sqifter hyri nga dritarja me rrmbim t madh, e aty pr aty mori prap fytyrn e tij.
m

Nga njeri vesh i hirn kto fjal e nga i jatri i dualln. Menatnet lopt i shtyjti atje pameta, e pameta u zu me Dreqin e tmeroshrn, si te dita m prpara. T tretn dit, tue pritur sa t' ish hera t dilj me kafshet, rrij prpara kalives te ku flj. Gjith natn ng kish mbyllur syt, tue kujtuar gruan e vet. bj ajo?.. thoshj, se ai ng kish vatur m, edhe sa t' e shihj ? . . . T vej

atje? .'. .
A h | o ! Kish br be se n' at shpi kish te hij si mundsor . . Po i klaj zmbra se armiku mnt t'e xej se ai ndodhej n ato vise... n'a e xj ? . . . Bobo ! Bobo! Ather e bukura ish sbjer. Si rrij kthtu i ngashruar e i ndrydhur pllumbesh e vate i mori di ve ai mori vate e zgjoi nj shrbtor t vaths, i clha ver edhe nj buk, e i tha : eja bashk shkonj me lopt, e kur u t t lyp bukn e pa humbur nj t' imt kohje. nga dhmbja, pa nj e vu n gajof. Pran nj buciel t' plot me me mua etje te ku vern, ti t m' i japsh,

Van e mbi ca here dolii Dregji i math. lufta kle m e keqe se te ditt e shkuame. Kur t dy u ndiejtin t lodht e pushuen, trimi mori figa duart shckut bukn e vern / hngri e piu shpejt, e u hoth pameta mbi armikun ; pSrmysi n dh me grushte te kryet, e kur e pa te mekur, i ajti ven te ballt, e ai vdiq. Ndr kt i biri u vu lik e ndlgoi se e kish zn hera. Rko e krclli/ dhmbt : Mjeri u i mjeri ! . . . Ajo e ka fajin!... Ajo e kalzoi t mshehtn time !.... Vetm ajo e d i j ! . .. Bjernie ktu, se dua t' r pi gjakun... Prplasel si buall i varruam ; pr lurimat e tij kumboi era e shpia dridhej gjith, ngjera te qndirat: kish shkumn te goja e n kot mundohej sa t ngrhej nga shtrati, kur trimi, i shndrruar n sqyfter, hiri nga dritsorja, me rrmbim t math, e atje pr atje mor prape fytyrn e vet. Dregji mbeti si i nguruam e zgardhlloi syt t pa drite e t p l o t i me dre: Kush je ti ?.,. jerdhe t bje ktu ?... A i ju qas pa fol e i ajti ven te ballt. Kshtu vdiq Dregji e kshtu trimi liroi t bukurn e gjith va shazit ndodheshin t zna tek ajo shpi e nmurr.

Dreqi mbeti si i ngurosur e zgurdulloi syt e shuar dhe p o e frik : Cili je ti ? . . . ' erdhe t bsh ktu ? A i u qas pa folur dhe i au vezn n ball.

Kshtu vdiq Dreqi e kshtu trimi liroi t bukurn e gjith vajzat 9 e ndodheshin t robruara ne ajo shtpi e mallkuar.
"""" Prralla Por-ullors g"j

SC

Shtat pllam mjekrr e tri pllam shtat

Kishte pa ken nji her nj burr kaq i fuqishm, sa. kur \ epte gurit prpjete, pr tre sahat nuk binte n tok. Ky kujtote, se ishte i vetmi n t tan botrt; e se s'gjindej kush qi m'u mat me te, , Nje dit i ra me ndej n bashkim me shok, n'at bashkim ndodhj > edhe nj shtegtar i largt, qi kallzoi per njenin se kaq i fort ishte, sa me mbajt katundin cufl n krah. U bindn t gjith e atij burri t fort na i mbet disi hatri e bani b, se do t delte me e kr. kue. Si tha, bani. U shterngue pr rrug e eci dhet dit e net pa ndesh frym nierit. Mbas dhet ditsh pau nj bulk kah po thete tokn me nj pend qe e me i parmend gjasht pash gjat. Kur nxirte bucat. me t than mendja, se po dynd qur e dhe. Ndalet e e kqyr pr seri e atje ma vone i thon : Puna e mbar, burra! T mbar pa !... po i prgjegj bulku. Manet a ke marr vesh pr nji nieri, qi e mban katundin e vet n krah; a por m kan rrejt? i thot udhtari. Jo s't kan rrejt i a priti bulku. Njimend asht nji qi e mban katundin e vet n krah. Po a kishte me dijt me m diftue, ku rrin ai far nieri? e pveti udhtari. S'a larg i prgjegji ai qi po livrote token. A i e njaia dy lisa n kodr? Qatje rrin ai. E tuj than kto fjal, n v n: qi me ba me gisht si bajm na, oi permenden me gjith qe. Hej! briti ai qi i epte gurit fort. Po kshtu si ?: K1 s'm lanka gja mangut, e sbaj keq me e marr pr shoq. More mik, i thot a e lshon at prmend e dalim e krkojm botn? Po mir! i a priti ai e, ndrkaq zgjidhi qt, i mbyt t dy me ka i grusht, coptoi parmendn e e bani dru; ndejf "I1 zjarm t mir e i poq ferlik. Athere u vun me hangr d a p ! e d a p ! e s lan ve eshtnat. Si u forcuen mir e mir u uen ^ kerkue e mbrrijtn tu ai nieri, qi po e barte katundin e vefc &

krah.
\ e ^ s'dijta Po po ban ashtu? e pveten dy miqt. A msue bisha prgjegji ai e s'po na len dhen as an1 kurrsi ia baj' ve njikshtu. Lshoja, he burr, katundin n vend t vet e eja me n te

82

AA

OUb

(jrkojm botn! - I ndigjon. Ul katundin n vend t vet e nisetme taBajn rrug per do dit der qi mbrrijn n nji bjeshk t nalt. A t y delshin pr gjae e nji bate x a n vend. Pr gjith dit me rend dy me hangr tuj e zi mishin n nji kazan t madh. Nji dit po i bjen rendi me ba me hangr atij qi i epte gurit fort. Copton mishin e e shtjen n kazan, ndez nji zjarm t mir ulet aty ngjat tuj thith nj kamish dymdhet oksh me dushk ahit. e S'gjat sa ndora e ilet mali e del nji burrec me shtat pllam mjekrr e tri pllam shtat. I avitet burreci e i thot t madhe: - - Shka ke n'at kazan ? Mish prgjegji i forti edhe ma t madhe: - M'a mbush nji pehar ! - i thot burreci me shtat pllam mjekrr e tri pllam shtat. | a mbush nji pehar pa dhimb, e ai e prdin ashtu val, si t'ishte ken uj lumit - M'a mbush edhe i tjetr ! brtet t madhe. I a mbush edhe nji tjetr, e, pa e ue mir tu goja, e kaprdin. I a kthen peharin e, si t'ishte vu ata mish ^r t "Edhe n j i " i thot. I mrzitun e kqyri me idhnim e i tha : S't dha tjetr sot; por hiqmu ktej. Ende s'i pat mbarue mir fjalt, kur shtat pllam mjekrr e - tri pllam shtat i ra bram kazanit me shtjelm e iku. U ue e iu vu mbrapa n topus e gur, por s'mund i a njiti Kund e u il mali e ai u zhduk mbrend. Kah mbrdmja kthejn dy shokt e e gjejn mishin e zhytun n e langun e derdhun. Po kshtu si I - e pvesin at qi i epte fort gurit. Rrezik ! prgjegji ai e u difton shka i kishte ndodh, ksi, ksi. Knke korit po i thot ai qi pat thye tokn me par"lend gjasht pash gjat. Rri vet e ruej. E njimend dy shokt dalin pr gjae e ai rrin me ba me han9^r. Copton mishin e e shtjen n kazan, ndez nji zjarm t mir e r n [' aty ngjat me topuz n dor. Mbas pak kohe ilet mali e del htat - pllam mjekrr e tri pllam shtat e fill te kazani. a Pamen bulku ohet n njenin gju per me ndej gati per do pun. Shka po ban aty ? pvet shtat pllam mjekrr e ""- tri pllam shtat. " Kah ziej do mish, a s'po shef ? 83

Ma mbush nji pehar ! I a mbush e ai e kaprdin njashtu val. Ma mbush edhe nji tjetr ! I a mbush edhe nj tjeter, por disi rryetas tuj drasht ndoi rreng. E kaprdin, edhe at e lyp edhe nj tjetr. Braf! u ue n kamb bulku e i a kputi sbkurt.Ti tjetr s'hangre sot prej mejet! Shtat pllam mjekrr e tri pllam shtat i ra shtjelm kazanit e iku. I u vu n shpin bulku tuj e gjuejt gur e topuz; por s'mund i a njiti, pse u il mali e hupi mbrend. Kthejn n mbrarae dy shokt tjer e ai qi i epte gurit fort rnir u kujtue, se shka e kishte gjet shoqin, por s'bani za. Shka e ka flligj kta mish kshtu ? pveti t madhe ai qi e kish pas bart katundin n krah. I turpnuem ai, qi kish, ba me hangr, i difroi, se shka i kishte pas ndodh. Si?! thot ai p!ot idhnim as nji kusi mish s'ke ken i zoti me e ruejt ? I Rri vet e ruej. e keni me pa, sa vi-zj, Dy shokt dalin pr gjae e ai q kishte pas bart katuncim n krah vehet me ba me hangr. Copton mishin, e shtjen n kazan ndez nji zjarm t madh e s'ulet aspak me pushue; por sillet poshs e prpjet prpara kazanit. S'vonon shum e ilet mali e del shtacepllam-mjekrr-e-tri-pllam-shtat e, si mos t kishte ndodh gja ncier dit tjera, i avitet e i thot: Ma mbush shpejt nji pehar mish Shangre mish ti sot i a pret ky tuj dal para kazanit me topuz n dor. A i "po", ky uio* deri qi shtat-pllam-mjekr-e-tri-pllam-shtat i dha t shtymen e e rrxoi me gjith kazan e iku. U ue ashtu i prvluem e i u vu mbrapa me topuz e gur e kje he-he tuj e xani por u il mali e hupi mbrend. Kur kthyen dy shokt n mbrame, u due! para e u tha: Edhe mue m ndodhi si j u ; por rrini e m pritni ksajt pse s'kam t gjall pa e diktue, se ku e ka forcn. U vu pr rrug e mbas do ditsh mbrrijti tu nji krue. A t y ishte pa' ken tuj pushue nji bari. Mir se t g j e j ! Mir se vjen! Shtrojn kuvend gjat e gjat e bariu po ankohet, se katund' kishte mbet pa kullos, mbasi bjeshkn e kishte pas xan shtat'

84

D|!am-mjekrr-e-tri-pllam-shtat

e e ruete npr thin e egr ), n t j||in e kishte tan forcn e vet e s' delte kush m' u kap me t. S'e on ma gjat por bjen n katund tu nji tubanik. A je ktu i zoti i shpis ? - Po, ktu. Byjrum ! Ta kam msy per ket nat e mos t m kesh merzi. far mrzijet! Shpija e Zotit e e miqve. Ti mir se vjen l^j t duesh. I qet kafe e duhan e i kthen tryezn. Fjal, fjal, po ankohet j zoti i shpis si ai bariu te kroni. A m merr rrogtar ? i thot. S' due pr hak tjetr ve bukn e gojs. I u mbush mendja t zot t shpis e ne e nesre e oi me berre, tuj e porosit njiqind her, qi mos t krkote kullos n bjeshk, ku gjindej thiu i egr. Ven berret prpara e msyn fill kah bjeshka. M e nji shtjelm rrxon parmakt hekurit, me t cillt ishte rrethue bjeshka, e i shtjen delet mbrend. Bjen gjaja n bar t njom e nis me blegrue t madhe. Ndfen thiu i egr e turret me furi tuj piskat: Shka je ti aty, qi guxon me e shti gjan n bjeshk teme? O o o , jam un, more, jam un! prgjegj bariu ndejshm. Avitet thiu, e, tuj mos e njoft, i thot: Kenke i ardhun prej s largut e pr sot kjosh fal; por rueju se kthen tjetr, pse nuk del shndosh. on dhent tu shpija e t gjith binden, sa mir kishin kullot. Ku i ke ue me kullot, mika qi paskan hangr kaq mir? po e pvesin gjindja e shpis. Njatje ve u prgjegi ai, tuj ba me dor k*h nji krah. N e e nesre prap i on berret n bjeshk, e ato knaqen tuj hangr trfoj t njom. E heton thiu i e^r e turret tuj ngreh krashten. A prep-a? vikat sa ku mundet. Kso here nuk t kam fal kushdo kjosh; por shtrngou n je burr I Mos t kjosha fal! i a pret barriu pcr avitu n
ta

mbajt

Avitet thiu e kapet fyt-a-fyt, e rropaten t dy deri n muzg Pa mujt kurrnjeni me e rrxue shoqin. " Ta kishe tha thiu nji rraj ligate, shpejt na me t shkye. Ta kishe - tha bariu nji poga me djath, shpejt pa <* me ta thye mzukn. 85

Vun bes pr at dit. Ndrkaq berret kullotn e u ngin, e gjindja e shpis n mbrame bisedojshin e thojshin : ky do t i oje n bjeshk, se s'ka kullos tjetr. I u nguln n krye kto fjale t zot t shpis e dau me i u vue pr gjurm ditn e nesrme. Porsa duel drita ne e nesre, bariu vu para berret e u drejtue per bjeshk. I zoti i shpis tuj u dridh u msheh mbas nji ube, pr me pa si po mbaronte puna. S' kalojn tre sahat dit, e qe se turret thiu i egr tuj ngrcllue dhambt pr mner e kapet me barin fyt-a-fyt deri qi lodhen. A h ! t'a kishe nji rraj ligate, tha thiu bukur pa me t shkye! A h ! t'a kishe nie poga me djath, i a priti bariu bukur pa me ta shkurtue kryet! I zoti i shpis shef e ndjen gjithshka e kthen mshehtas tu shpija. N e e nesre merr me vedi gjasht pogaa e gjasht gogla djath e i vihet mbrapa. Bariu prap i shcjen delet n bjeshk; egrcohet tfv'u e kapet me barin. Rropaten e shkumojn pr mner; por asnjeni nuk mundet me e rrxue shoqin. A h ! ta kishe nji rraj ligate, brtet thiu se mir pa me t shkye ! Ah! t'a kishe nji poga me djath, i a pret bariu se mir pe me ta shkurtue kryet N'ato fjal duel i zoti i shpis e i u avit bariut e i tha: qe pogaen e qindro! Pr nji kashat e hangri pogaen obani e me nji t sjellma e rrxoi thin e egr e i a shkurtoi kryet. 'at dit e at dit bjeshka kje lirue e mujt e gjithkush me e ue gjan pa frig. Katundi u gzue fort n at ast, n t cilin kishte pre ky thin e eger, kishin pa malin tuj u il e shtat-pllam-mjekrr-e-tri-pllam-shtat kishte bierr forcn e kishte p!as prej idhnimit.

Dielii e Hana n Pas

ohet nji dit prej ditsh hana e shkon n pasi te Dielli, mbre^i ' drits. Shkelxente me t pas ande e, prve do dhantive t bukura, mblodh npr qiell edhe do tubza hyjsh e i a oi Diellit. Si kreu detyrn e vet, drodhi prap n cakun e prparshm. Tash i prkite Diellit me i a kthye pasin, por kishte ra ngusfa

86

f'

s' dijte dhanti me i ue. 'ka t'i oj ?! . . . ka t'i oj?! I ra g rnend me i ue nji par petka t bukura t preme pr shtat t aj. Thirri ma t mirin hyll-terzi e i a diftoi dishirin ; e hylli po e n shtek pr nj pun, qi ve ata hyjt, qi rrijshin pr rreth hanet aet i u ; u prrall me t e kishin hetue. Po un, more mbret, po i thot hylli-terzi Diellit si t'j a pres kto petka hans, qi s'm'a ka kurnji dit shtatin barabar; p 0 r sot fryhet e rrumbullakohet, nesr thithet, e mbas do ditsh krru tet si drapni e bahet si nanza e shtrigavet. Tash ti qi sundon mbi mson si t'ja pres n e e din sa s'dijm t tan na s bashkut, a m

kto petka?
Lenie, lenie! prgjegj dielli. E dirgjet fill tu hana, Hana mundohet me i ba nder e me i ardh rreth mbretit t qiells; por, kur e shef me duer that, nisi disi m'u vra vetllash e i thot: Kur kam ardh me t pa, kam ardh me njimi t mira e e prciellun prej hyjve ma * bulcur, qi karn mujt me bashkue rvugs, e ti, le' qi erdhe vetm, por asnji send, me than, s'je kujtue me ma pru ! Ashtu asht; i a kthei dielli por jo krejt si thue ti. Tan puna e dhantis m ka ba me shty dit n tjetrn e mos me ardh me t pa. Mendova, mori bi, me t pru i par petka e thirra ma t mirin hyll-terzi me t ' i pre; por kur ai m tha, se ty po t ndrronte ftyra e shtati dita me dit, e la petkun e erdha njikshtu si po m shef, ve mos m' u korit me ty. N j i fjal po ta tham: Per n pa nevoj pr drit teme, merr n t sa t duhet pr me e hijeshue trupin t'and, pr tjetr, t mir u pafshim! E u ue e shkoi. Hana u zbe prej idhnimit e q'at dit e at dit xu me e kqyr diellin disi terthuer.

Bija e Hans' e Oiellit

Kishin qen dy kunata, burrat vllazn. Njana kishte fmi, njana sk'shte. A j o kunata e dyt kishte fmij, kunata e par nuk kishte. ~ dyta i bante naze kalamanit, e para, q s'kish i bajte sherin asaj letrs. E ajo mori shum balt e bani nji goc ; e lidhte n djepe, i ke ndonte, i bante naze. Ksaj ju ba andrr q t'shkonte ke hana e ke ,6 ' ' i , t'i ipte shpirt gocs balts. Ajo i tha burrit : Kshtu burr, un kam pa andrr tri dit rresht.

87

 Ik, o grue, mos shko se s'goditet kalamani balts. A j o e kishte marr gocn balts mshtjell si kalama ene kishte hik. Masanaj ishte pjek m'rrugt me tri goca. A t o tri gocat j kishin than: Ku po shkon plake ? Kam ba nana i goc, t shkoj t' i jap shpirt ke hana e ke dielli. Pyte ene pr ne i kan than gocat pse s na de| fati m u martu. Masanaj kishte pjek m'nji dardh. I kishte than dardha: Pyete ne pr mu se i hudh posht dardhat e s ha kush. Masanaj ka shku e ka taku n' Erzen. Ku po shkon plake ? Po shkoj, tha nana, ke hana e ke dielli me ba derman pr fmi. A i kishte than: pyte ne pr mu se kam a\ plot e nulc m pi njeri, se m qelbet ujt. Masanaj ajo ka sos ke hana e ke dielli. E ama e hans e diellit i ka than: Ku t t'oj ty, se t han unat e mi. Po aman se kam ardh pr fmi se m'ka dfty andrra qi t'i japi shpirt hana e dielli. N e nans hans e diellit, ju ka dhmys ke ju ka lut e i ra me shpull e e ka bam mshes. Kur kan ardh hana e dielli n' mbramje, i kan than nans v e t : Po vjen era mish njeriu. Nana u ka than : qyqja nuk kam njeri. Jo, o nan, kemi ardh pr^er, s'kemi ndi er mish njeriu. Po nashti tha: bani be kryt tem pa e qet nana se ka ardh pr derman. Ata ban be. E ama tha: nuk e za bes kt be, po xeni kokn t me. A t o masanej e ban be nann e vet. Kjo masanej i kishte ra m'nji shpull a;aj mshess ne e kishte ba njeri sikur qe. Masanej i ka than hana e dilli: E moj nan ar halli ke ti q ke ardh ktu ? A j o kishte than : kam ba nji fmi prej balte, mu rrfy andrr, e pruna ke zotnija juej, t'i jepni shpirt. A t o i dhan shpirt at nat e ban gocn njeri ene i than 88

aocs q' kur t t'thresin pa t than bij e hans ne e diellit mos pgrgjegj. Ka pr t t' marr biri i mretit, po me t t' than e bij' plakut e e plaks mos fol, por kur t t'thon e bij' e hans ne e-

diellit fol.
Tha Ajo plaka: kam ene nja dy amanete. Po, foli i ka than hanza e dielli. i ka than: uji vjen plot' nji lumi e se pin njeri. Pa myt' nji njeri pra, masandaj pihet. Ene dardha tha q ban plot dardha e i kalp e i

hudh posht?
Pa zan nji prfund pra, hahet. Kam ne tri goca m'kan dhan amanet <(s'na ka dal fati." Than ata: mos bajn ujt pr s'mari ka lejm na, masaraej

i del fati.
Erdh plaka ke lumi. A j o i tha: ndalo t kaloj nji ik t'ulem aty n breg, se jam e lodhme. Masanaj i tha q ti pa myt nji ske pr t'u pi. A mi plak 'ma le i tha lumi. Shkoi ke dardha ajo gruja i tha: dal t dal nji ik m'atan pra t diftoj e i tha: ti pa zan nji nn vedi masan?j t'i han dardhat. I kan dal gocat para plaks e i kan than : E' plake ? Mos bani uj pr j diellit e prej hans, masanej martohi. U, na marsh t ligat, are po thu ? Shkoi plaka m'shpi ma. Goca u rrit u ba pr t'feju ne e m Jr i birijnretit. Njime, hyni i biri mretit dhanr ke goca e plakut e e plaks. Fol o bij e plakut ne e plaks ka than i biri mretit. Ajo s'fliste. E u ba' nji jav u ba dy ajo s'fliste. Donte t'i thojshin e bij, e hans ne e diellit*. Mreti s'e dijte. I biri mretit i ka than: Un po martohem' se ti s' flet, seje menece. Hanza e dielli, vinte mje? e mram ke ajo: A t'bzajti <(bij' e hans e e diellit"? A j o : jo thonte. Masanej i kan than hana e dielli: Ti mos fol ani se t'thon menece. U martu i biri mretit; ajo rrijte ve m' nji od. Shkoi burri i
sa

l e i tha:
E bij e plakut ne e plaks u fejush e u martush.

89

A j o ka rudh kraht. A i e murr nusen, erthn grat e nuses m'kry tri dite Masanej ato kishin than: t'shkojm t'shofim menecen e pfakut e t'plaks. Q y q j a 'e bukur qenka e si s'e dashka uni mretit!. A j o goca po drithte pambuk. Ra boshti pr xbami posht, hoq syn, shkoi e mur boshtin ene syn e vu n vend ene zu tu dredh. Ene ato hikn e shkun te nusja tjetr, i than nuses tjetr: Q y q j a kshtu bani goca e plakut ne e plaks. U ! e baj ne un ka than E bani ajo, ene hoq syn, ne vdiq. I shkoi fjala mretit eja se vdiq nusja q more, e dyta. Masanej shkoi ke menecja: po martohemi prsi ? A j o rrudhte krabt, martoju-gjasme desh ti thonte. U martu prsi. N kry tri dite erthn gra prsi ke ajo tjetra. Erdhn me pa ne menecen. Prsi ajo ime, mur kusbann me tlyn e vuni n' mangallt, e zjeu, futi nji dor n tlyn e qiti dhet pare serme: n t dy durt ka pes. Shkun grat ke ajo nusja. Q y q j a si bajte menecja! Si s'u doq ajo n'tlynt ? e i tregun ' bani. Ajo tba: e baj ne un ! E bani ne ajo, m'dor t'par ne vdiq. I shkoi prsi fjala t birit mret: eja se vdiq nusja, q more

sot tri dit.

Po pse bani ajo, si bani e bij' e plaks ene e plakut ? A i s'u martu ma, ndejt me kte. Hajde, ja se po flet nji jav dy, tri s'folte. Nji nate kish artb heret i biri mretit ene po rinte ke xhami. A t y erth dielli e hana. Nuk i pa i biri mretit hanzn e diellin kur kan hy, ve ndigjoi zanin qi tba a t' kan than bij' e banzs ne e diellit" Jo kishte than - s'm kan than. Bij' e plakut e e plaks" m kan than. Masanej, i biri mretit, si e ndigjoi, u gzu, e mur pr krah: Ec, o bij e plakut e e plaks, eja hypim nalt. Sh'<un nalt, u uln : pra fol e bij' e plakut e e plaks; apo ke tjetr llagap ? Ajo hi s' bzajte. - Fol e bij' e hans ne e diellit. A j o i foli : Si urdhnon tha. Bani dasm pr' s dyti se i foli nusja. Sbtiu topa, u ban muzika e ban aheng. Prallza anej shnetja knej.

90 :Z
r ' .

^
I

fUU-^.) Pela Qyheiane

, i yjjfik

Na kishte qen nji mret. A i mreti martohesh vit pr vit dhe j kishte vra grat, se \ banin goca. N'at vit na i len prap goc, porse mamia, i oi fjal mretit un edhe mreti bani gost t madhe. U rrit vajza, u ba dhet vje. Mreti tha do ta martojm Vajza shkoi e i tha mretit: O r bab, du nji kal, se, me gjith qi do martohem desha t shtis, '"Mioreti i tha: mir. Edhe kjo i hypi kalit, dyj rne shtit. Kalin e qujshin Abruz. I hypi Abruzit edhe hiku edhe ^lvX-jasht shtetit t vet; shkoi n nji shtet t huj, se vajza sdinte gja (po iku kot m kot). Atje m'at shtetin e Jiuj ishte nji lum. A i mreti, q ishte atje m'at vend, kishte qit nji urdhnes: <(kush e hov lumin, do t'mani time bij". Mirpo kjo hovi. E kapn edhe e un ke mreti. Ky, o mret, e ka hov lumin (se ishte vesh si djal goca). Mir ka t.han mreti. Ti, o djal, do t'marrish time bij, se po s'e more, un do t t'pres. Mirpo ksai i hyni fryk; e s deshi m'u martu me te. Mreti u zemru edhe ju thot njerzve t vet qi un kte do ta pres. Kta i thort: jo, or mret, mos e pre, po ti kte oje t marri harain me nji kral edhe ta vrasi. Mreti e thirri dhe i tha : ja t'marrish harain, ja kokn tate. Ky hiku, shkoi ke Abruzi tuj qa. 'ke - i tha Abruzi q qan ? Mreti m thot : a t'marrish harain, a kokn tate. Abruzi i tha: Thu, mretit q du shtat mushka me ven. Mbreti ja dha edhe ky u nis, shkoi ke krali tuj grthit edhe filloi nji luft. Abruzi me kamn e par i myste njerzit. Krali u mef. Djali gjeti nji prift edhe i tha : Ku asht krali ? Sjyf-*Qor djal, se t' u mef. Shkoi prifti ja kallxoi krajlin ene ojali e preu krajlin. Edhe mushi shtat mushka me flori ene ja oi mretit. M nesret prsi oi mreti e i bzajti, Un prej teje, or djal, du peln qyhelane ; n qoft se ti n uk ma bie, un ty do t t'pres. Iku kjo ; shkoi tuj qa ke Abruzi. 'ke qi qan ? i tha
:

/c

y ?

n ' '' 'V'

|

Abruzi. 91

Mreti m tha : du pela qyhelane, ja peln, ja kokn tate. Abruzi tha, se kjo asht nana e ime, po t shkojsh ke mref t i thush: du nji shal florini edhe nji fren florini edhe du dy ok sheqer. Shkoi djali i tha mretit : Or mret, du nji shal prej florini edhe nji fre prej florini edhe dy ok sheqer. Mreti ja dha dhe kjo iku e shkoi ke Abruzi Abruzi e porositi q ti kur t shkojm atje ke pusi, ku pin uj pe| a qyhelane, qit ujin n lug ene hudhja sheqerin, edhe shaln edhe frenin veni ke gryka e pusit edhe vet t'i t hypish m nji dru, se ajo t han edhe mue t'm lidhsh me nji ven t meft. Kur t vij ajo t pij uj, ajo do thot a t kem nji bir njeriu t' m vej kt shal e kt fre, t' i flitiroj njiher kto male edhe kto fusha. Ti thuj, jam un, po mos zbrit prej druje se t' han po thuj ban be. Kur t thot pr ko^n e Abruzit at-here ke me zbrit. U nisen me Abruzin edhe shkun ke pusi, q pinte uj pela qyhelane. Abruzin e mefi, mushi nj lug me uj i hudhi dhe sheqerin vu dhe shaln me gjith fre ke gryka e pusit edhe vet hovi n drut. Erdhi pela qyhelane, piu uj edhe tha : A kam pi uj t'aml sot I Por t kem nj bir njeriu, t'm vej kt shal e kt fre, t i flitiroj njiher kto male e kto fusha. Kjo ju prgjegj: jam un tha. Zbrit trposht Nuk zbres se ti m' han ; ban be pastaj zbres. Pr kto male, pr kto fusha, q un ty nuk t ha. Nuk t besoj kurr, po ban be. Pr kt lug' e pr kt pus, qi nuk t ha. Jo, jo tha nuk besoj, po thuj pr kryt e Abruzit masanaj t besoj. Pr kryt e Abruzit nuk t ha, se i ka hik nans gjasht mujsh edhe s' e kam pa ma me sy. Kjo zbriti, i vu shaln edhe frenin. Pela i tha: Hyp nalt edhe kjo i hovi, i flitiroi ato male edhe ato fusha edhe erdhi ke Abruzi. I hovi Abruzit, mori peln qyhelane edhe ja oi mretit. E or mret i than njerzit e vet sa ke luftu ta zajsh peln qyhelane, s' mun ta kesh zan, porse ky ta zu. Iku djali shkoi n shpi n darkt. N mjest, oi mreti edhe e thirri edhe i tha O r djal, un prej teje du shkamin e kuedrs. Ky i tha : mir. Iku edhe shkoi ke Abruzi tuj qa. ' ke ? i tha Abruzi. M tha mbreti q du shkamin e kuedrs.

92

 Un ate nuk mund ta marr i tha Abruzi. Porse ti t shkojsh ke nana ime. Edhe ky shkoi ke pela qyhelane tuj qa. Pela qyhelane e pyeti : ' ke moj, q qan? Mreti mu m krkon shkamin e kuedrs, o shkamin, o

kokn.
At e mar un i tha pela qyhelane, porse ti do t'shkojsh j<e mreti, do t' i marrish nji gjylpan, nji sapun, nji pasqyr edhe dymdhet kokrra ve edhe dy ok sheqer, Mir i tha ajo pels e shkoi ke mre'i. O r mret, un prej teje du nji gjylpan, nji sapun edhe nji pasqyr edhe dymdhet kokrra ve edhe dy ok sheqer. Mreti ja dha. Iku e shkoi ke pela. I more ? tha pela.

Po - i tha.
Do t t msoj i tha pela. Kur t shkojm q ta marrim shkamin e kuedrs, shkami asht mun ke dera. A j o do t' thot ty: hajde mor hajde, bujrum !" Ti thuj: oj nan, t kam pru dymdhet kokrra ve edhe dy ok sheqer. A j o do t' thot ty q rri t'hajm nji goj buk Ti thuj mir, moj nan, po shpejt nja dy kokrra ve. Ajo kur t' kalo/, un i bi shkamit, por ti keja mendjen q ta kapsh. Kur t kalojm ajo na gimon. Ti ke me hudh gjylpann, pastaj ke me hudh sapunin, pastaj ke me hudh pasqyrn; edhe maj men mir kto q t msova. I hovi nalt pels qyhelane edhe shkoi. Kur sosi ke kuedra, kjo, kuedra, tha: bujrum, mor djal. Na moj nan, se t kam pru nja dymdhet kokrra ve edhe dy ok sheqer. Po rri, or bir, t' ham nji goj buk. Jo moj nan, po t desh qejfi nja dy kokrra ve pr ma shpejt. Kuedra lujti, shkoi ke zjarmi. Pela i ra shkamit, kjo e kapi edhe "ikn. Kuedra jallon me maren. Kjo ' bani: e lsHoi gjylpann, ^jylpana u ba ferr. Kur e doli kuedra farrn, ju avit prap. Kjo e 'ishoi sapun, kuedrs ju ba liqen edhe rrshqiti. Kur kuedra e kaloi ''qenin e rrshqitun, e i avitet ktyne, kjo goca lishoi pasqyrn. Pasqyra 11 ba nji lum i madh. Kuedra kt s' mun ta kalonte, por i tha; Ej bir, nana do t t' japi nji mallkim: n qofsh un u bafsh ^c, n qofsh goc u bafsh un, tjetr gja nuk ke prej nans. Ikn. "^ rrugt pela qyhelane thot:

93

 Hajt hajt, se ti e fitove, se mu nuk m ka hyp zog pr qiell, jo se m ke hyp ti, qi ke qn nji cop goc. Ikn, shkun e \a un mretit, dhe kto shkun jet t shkume. .. . j

Mali i gastares
Na kishte qen nji plak edhe nji plak, na kishin pas nji djal, po baba i djalit kishte qen fukara. Dul djali n pazar. N pazar po thrriste telalli: q kush asht nji njeri, q ta marri hutroja, ta hudhi n Malin e Gastares. Ky djali tha se jam un. E hudhi hutroja ne Mali Gastares. E pyetn populli prej sposhti: fare ka atje? Ky djali tha / - ka xhevahir edhe serm. Pa na hudh dhe neve !

Edhe ky u hudhi.
Po m zbritni ne mu. Rri ti, se je mir atje. Ky ' na bani; krko, krko gjeti nji magare dhe hyni mrena edhe doli me nji vend. Kur doli atje na hyni m nji kule ferre. Aty na ishte nj shpi. Ke ajo shpija ishte nji plak. Plaku kishte treqind kok dhi, porse ishte qorr me t dy syt. Djali ' na bante; fshiu vathin e dhivet edhe e lagu. Kur erdhn dhit thon ; (<q kush na bani kt nder neve, se plakun e kemi qorr. Kto dhit kishin nj cap t par, me tre sy. Na i thot nji dhije ky capi *ti do ta rujsh sot, kush na ka ba kt shrbim". Edhe dhija ndejt. Dhija ndejti e ndejti, ja nguli pr t hangr. Dul me hangr gjethe. Djali e fshiu vathn. Kur erdhi dhija ky shkoi n kule. Kur erdhn dhite e pyti capi madh; he, moj dhi tha ' fare pe ti ? Un s' pash gja. tha ajo. Po pse tha far bane ti aty ? Po un tha ma nguli pr gjethe dhe shkova me hangr, kur u ktheva e gjeta vathn t fshime. Capi e vrau dhin. M ' nesret la nji tjetr edhe e porositi: <(ta rush mir, mos shkosh me hangr gjethe*. Edhe dhija nuk shkoi me hangr gjethe, por dhin e zu gjumi. Djali dul nga kulje ferrs edhe mshiu vathen. Kur i dul gjumi dhis, vathi ishte fshimun edhe djali kishte shku n' kulet. Dhija s' pa gja. Erdhn dhit edhe e pyet capi dhin: <(e moj dhi tha are pe ? Jo, s'pash gja tha ajo.

94

 Po pse ? tha a shkove me ngran gjethe edhe ti. Jo tha m' kishte zan gjumi. Mur capi e e vrau dhin. M nesret i porositi dhit q t shkojn tok edhe tok t vin, se un do ta ruj vet* u tha. E rujti capi. Capin e zu ojumi. Dy syt i flijshin, i treti nuk flinte. Djali kuptoi se e zu gjumi. Dul nga kulja mur e e fshiu vathn, e goditi. Capi e kapi. Po 'far je i tha capi a njeri a po xhin? Ky ju prgjegj q un jam njeri. Po un ty do t t' oj ke plaku. Kur shkoi djali ke plaku filloi me i ba shrbim plakut ene i tha: <(o bab tha do t' shkoj me dhi nesr.B Mir o bab tha po ke rrasa dhit mos i o. Mirpo djali i ojti dhit ke rrasa edhe djali i binte kavallit fort. A t y na dul nji perri. Thot: o bir njeriu - tha ti tuj i ra kavallit edhe un tuj krcy, kush ta muni njani tjetrin". Dhe kta filluen. Djali i binte kavallit edhe perria krcente. U ba darka. I thot perria djalit: e lam krcimin ? Po i thot djali. I mori dhit djali edhe shkoi ke plaku. He, mor bir, pse erdhe kaq von ? Se m' duket q i ke u dhit ke rrasa ti ? Jo mor bab, jo i tha djali. Edhe m nesret e porositi baba q dhit ke rrasa mos i o, or bir, se aty mu kan marr syt'*. Djali ju prgjegj : jo, or bab, jo. Po djali i oi prap ke rrasa. Perria du!: "hajde, bir' i njeriut, ti bjeri kavallit edhe un t krcej, kush ta muni njani tjetrin. Fillun, ky kavallit edhe kjo krcimit e der n dark. Perrija i tna : a e lan ? Po i tha djali, si t dush ti. Hiku djali me g|ith dhi, shkoi ke plaku. Plaku i tha djalit q "'i or bir, po vjen natn, m gja' i on dhit ke rrasa. Jo, mcr bab, jo. Kshtu t' do baba fort, mos i o ke rrasa, s aty ju kan ^arr syt babs. Nesret djali shkoi prap ke rrasa. Perrija duli edhe e pyeti, e i r njeriu, erdhe ? Er ha. Filloje kavallin edhe un krcimin.

95

E filluan, ky kavallin edhe kjo krcimin e der n mjest e der n' mrame, Perrija tha; u lodha un. Edhe ra posht. Djali e kapi edhe e lidhi n vidht perrin. Ani ju tha dhivet; ^hajde se do t' ikim." Perrija i tha; eja m lisho dhe mu. Tha; un t lishoj ty, po m' dfto syt e plakut. Ja m lisho mu i tha ajo pastaj t dftoj. Djali i tha; nuk t besoj tha jo. Shko tha se i ke, ke bytha e ferrs. Shkoi djali e shikoi, nuk gjeti gja Hajde i tha dhivet se kjo nuk tregon dre/t. Dhit u mlodhn edhe u nisn me hik. Kjo tha : aman i bir'i njeriut, ja m'lisho.se syt i ke, ke bytha vidhit. Nuk t besoj tha jo. Po shifi i tha ajo, se aty i ke, ke bytha vidhit Shkoi e shikoi, nuk i gjeti. Hajde ju tha dhivet se k/o t ngordhi ke vidhi. Tha: aman, o bir njeriu, eja m' isho. Tha : un nuk t lishoj, se ti nuk m difton drejt. Shko i tha se i ke mu ke rrasa. Kur shkoi cljali i gjeti, ke rrasa. Hajde ju tha dhivet se do t' ikim nshti. Eja, o bir njeriu, eja m' lisho. Po m' tregove drejt do t' lishoj, dfto drejt si t' ja vej plakut. Do t' ngrehesh n mjest i thot perrija ta qitsh plakun n rrezen e dillit, kur t lej, edhe ta lyjsh syun me bshtym edhe tja vejsh plakut, pastaj edhe tjetrin po ashtu. E lishoi perrin, mori dhit prpara edhe shkoi ke plaku. Kur shkoi, plaku e pyeti: pse kaqi von, or bir ? M gja i ka u dhit ke rrasa? Jo, or bab, jo. Para se t lente dilli hot djali plakut: Hajde t dalim, or bab, nj ikz ke dilli. Dul plaku me gjith djalin. O bab ma t' shikoj nj iks ke ko'<a. i tha djali. Leu dilli. Djali ja vu syun plakut. O r bir tha paske qen ke rrasa. Po, mor bab, po tha po, hape ne tjetrin. I vu ne tjetrin. Tha: <(e mor bab, a i ke syt ?

96

Tha : shum mir, o bab, porse un ty do t' la n shtpi se hgba do t' shkoj vet me dhit. E mori babn djali dhe e qiti me e la. Kur e lau n mjekrn e babs gjeti dymdhet elsa. Baba i tha: Na ore bir njimdhet celsa, t dymdhetin do ta mbaj vet, se ti je i ri edhe oabohe. Djali i mori elsat. Plaku kishte dymdhet oda. Djali mori i eli odat. M nji od gjeti flori, m nj od gjeti nj kal. Pr mas ca Jit na i t^ot djali babs ( p l a k u t ) : or plak thot a ma jep ne at elsin tjetr ? Po m' vjen shum keq or bir, se ti je i ri edhe do t'gabohesh. Ja dha plaku. Djali e eli odn. Nji dit jave aty n'at od, vijshin tre t bukurat e dheut edhe u lajshin. Djali i prgjoi mas dere. Erdhi e para : t lahem shpejt, se m shef i bir i njeriut. Edhe iku. Vjen e dyta. Djali p r p mas dere prgjon. <(T lahem shpejr, se m' shef i bir' i njeriut." Iku ajo. ErJhi e treta. Hyni me u la. "T lahem shpejt, t' ik', se m' shef i bir' i njeriut." Javn e dyt, erdhi e para. Hyni me u la. T lahem shpejt, se m' shef i bir' i njeriut. Erdhi e dyta: (<fc lahem shpejt, se m' shef i bir i njeriut. Erdhi e treta : t lahem shpejt se m' shef i bir' i njeriut. Ditn e tret erdhi e para. Djali e prgjonte ke dera. E bukura e dheut tha: "shpejt t lahsm, se m' shef i bir' i njeriut." E bukura e dheut, e treta, erdhi me u la. Djali e prgjon ke deva. T lahem shpejt se m' shef i bir' i njeriut. Diali i zen linjn. E bukura e dheut nuk munt t' ikte pa linjn. L'iali na bani ? Vajti ke oda q ishin paret dhe mori hebet me Pare edhe vajti ke kali edhe i vuni shaln e qiti ke dera. Kur e qiti ke dera, patkoi i kalit bani tring. E ndgjoi plaku. Plaku tha : e bir t thash q do t' gabohesh, por kur t' bish ^ q . t'vish i here ke baba Djali iku bashk me t'bukrn e dheut e aha shkoi ke nana e ke baba dhe ndejti dy tri vjet. Mas dy tri v |etvet n mhall u ba nji dasm. Po djali e kishte myll linjn m JM^ ark prej guri edhe e porositi nann Kmos /a nep lin/n, se kjo h'Kn p 0 j a dhe linjn. Kur shkun n' dasm, nusja nuk vint, se donta linjn. Nana u ^sndu, se shpija asht e myllme, e ja dha. Kjo e veshi linjn. Aty n dt shpi kishte nj baxh.
'
Pr

Ha Popullore

97

Grat i thon : ngreu, moj nuse, krce i her. Po un s di me krcy, moj shoqe, por un di vetm t'flitiroj Edhe ato than mir. Nusja mori t' krcej edhe flitiroi n baxht edhe i tha nans q : un tt bir nuk mun ta marr pa leje t vlleznve edhe t motreve 8 edhe i la mhyrin pr kujtim. Dasrna mbaroi nga idhnimi q iku kjo. Kur erdhi djali ke nana, e gjeti nann t pezmatume. Djali u kujtu se e bukra e dheut ka hik. Ene i tha : moj nan, pse rri pezmatu ?" Iku nusja, or bir. M e qen q iku nusja, oj nan, edhe pr mu mos pyt, sepse ti e ke fajin qi ja dhe linjn, se un t porosita q mos ja jep linjn. Po un, or bir, s'ma mur mendja pr baxhn, po shikova se shpija asht e myllme e s' ka si t m' hiki, po sikurse ta lijshem un n shpi do m' vinte shum keq, se nusja nuk e shifte dasmn, pranej u gabova. Djali hiku, shkoi n pazar. Telali po thrriste : "kush do ta marri hutroja edhe ta hudhi n Malin e Gastares ? Djali ju prgjegj : un. Hovi djali dhe hutroja e hudhi n Malin e Gastares. E pyetn djalin : fare ka atje ? - Xhevahir edhe serm tha. Po na hudh ne neve Aspak s' ju hudh. Djali shkoi n magare edhe shkoi ke shpija e plakut edhe pla'<u e kapi n qaft. E mor bir i tha t tha baba ty q je i ri edhe do t' gabohesh. O bab, a kan ardh ma. n' at dit, o bab q' i ke trem ti nuk kan ardh ma. Bab t pyes ku e kan vendin ? Baba jam rjiqind vje, po do t'shkojsh ke vl ai im ta pf tsh, se asht dyqind vje. Shkoi ke i vllai i plakut e pyti. Baba, jam dyqind vje, i tha po do t' shkojsh ke vlla' i par, se asht treqind vje. Kur shkoi djali : or bab, kam ardh me t pyt : tri t bukraf e dheut, ku e kan shpin ? Baba pak e maj ment, kam qen shum' i vogl, e kan ezmefl filan vend q pin uj.

98

Djali shkoi ke ezmja edhe xuni ezmen. Erdhi dada e t' bukrs Jheut, t pars. Djali e pyeti dadn : goce, goce e kujt je ti ? Jam e t' bukrs dheut, t pares.

Hik i thaErdhi e dyte. Djali e pyeti ; goce, e kujt je ti ? Tha a j o : - : arn e t' bukurs dheut, t dyts. Erdhi e treta. D)ali e pytf: goce, goce e kujt je ti? Jam e t' bukrs dheu^, t trets. Dele, do t' pi i her uj n shishen tande. Shishja asht e zojs Po djali ju prgjigj me kreni. Vajzs i hyni fryk, ja dha shishen edhe piu uj. Po djali e kishte pas myhyrin n goj edhe e Ioj n shishet. Vajza prej shpejtsis nuk e pa. Kur e oi shishen edhe ja dfia t bukrs dheut, t trets, kjo mori t pij uj. E shef myhyrin m<ena n shishe edhe ju thot motrave se pasksh ardh ai q e pat majt. Motrat duln t trija dor m' dor shkun ke ezmja i dhan dorn edhe e ban moll e shtin n xhep edhe shkun ke shpija. Erdhn vl'eznit Vlleznit ishin dymdhet diva. Kur erdhn n shpi than : "oj motra, ardhka era mish njeriu". Ku e gjetm na mor vllezn, ne jemi t myllme, kushedi ku kini hangr ju ; por me e pas na, or vllezn, a e hani Jo oj motra, nuk e ham. Po bani be q nuk e hani. Vlleznit ban be : pr kto male edhe pr kto fusha q ne v e nuk e ham. Po kjo, cr vllazn, nuk asht be, po ju t thoni wpr kokn 6 juj, ime motra," athere neve e qisim. Edhe divat ban be or kokat e motrave. E qitn motrat. Kur e qitn edhe ju dftyn t dymdhet vlleznve, se ky ka a'dhun pr motrn e tret, ata than : po neve kemi k ndita : n qoft se ky ro t' jet ma i zoti se sa ne, masanaj ja )apim' ' n a ban dymdhet divat? Morn edhe at djalin edhe shkun n ^ pyll. Hajde mor vlla, se do t' bajm nga i barr dru. Kurse divat i ban barrt shum t mdhaja, djalit ju p'ish menja. lall ' na bani ? Kishte nj spag ene ja vu pyllit gjith. Divat e pytn : ar ban ashtu, or vlla ?

99

Un s' lodhem, por un do ta marr pylln menjiher mos t'vj pr dita. Jo, o vlla, jo, ti mos baj, se bajm neve, se me e mar, gjith pvllin katuni neve nuk na le, po bajm neve pr ty. Divat u ngarkun me dru n kraha Djali shkoi bosh. Kur shkun n shpi, motra^ i pyetn: "e mor vllaz n, si ishte ky?s O j motra, ky ishte shum ma i zoti se neve, ky desh ta

sillte pyllin t gjith.

M nesret thon divat : o vlla, do shkojm t mushim uj. Mir o vllazen, po ku ? N ezme. Kur shkun, kta murn nga i fui, ky u tha : mu m jepni nji bel edhe nji shat Po p;e? ' i ^o ti kto ? Un nuk lodhem si juve, un do ta bi| ezmen ke shpija, Jo, o vlla, jo, ss neve nuk na le katuni, po ti rri se bajm neve. Kur shkun n' shpi motrat i pytn : <(e or vllezn si ishte ? Ma i zoti se sa neve. Po pse o vllezen ? Po ky thonte t marrim ezmen, ta ojm ke shpija, po neve 'mun ta mersh'n, sa s na linte katuni, paranej ishte ma i zoti se sa na. Ditn e tret than divat : "hajd o vlla, se do shkojm t giujm.s Kur shkun me gjujt, gjetn nji lepr. Divi i gjimoi me e wai edhe e kapi me dor. Shkun me nj byth arre. Atje e Ishun lepurin Nalt n' arr ishte nj kokr. O vlla, ja hyp e merre, ja ul nj deg arre. Djali hovi Kur e lishun degn e arrs djali ra. Kur ra, ra sipr nji lepuri. E kapa, o vllazn leorin. Ata u habitn, neve kte sa e lishum, ky e kapi. Hajde tashti t' ikim than. Shkun ke shpija. Motrat i pyetn : e mor vllezn, si ishte ?" Shum ma i zoti se sa neve, se ky hovi n arr, kur ra posht zuni leprin. Po ti moj motr, bahu gati t shkosh me djalin.

Maro
Ish nj njeri m nj motr as baba as mm,

Prhitura
s' kish as vlla &\ e tundej dhe ai >

fshat dhe ish vetm, po gj kish ca pak,

100

shokt. E si ish pa njeri, u m irtua, mori n grua t nirs leshe edhe t urt, edhe shkonjn shum mii me at gruan, e u u a n gin e e bn dyfish, nga 'kish rpara burri. Pr ca koh L n dhe nj vajz ; e si bri at vajzn, gruaja pas nj viti i vdi^. Mbeti burri me vajzn t vogl edhe s' di> se ish t bn, s kish JL e hall e puns, q i prishej, edhe hall e vajzs, q kush \a mban e< vaizn, se ish e vogel e duaj njerin, t' e kish ma vethe gjlthnj. PJhe ashtu ai s'dij, se t bn; u-mbluadhn miqt e tij, q kish, e i than, q - wti s' ja del dot kshiu dynjas, se ti u prishe, po te martone edhe t marr nj grua tjetr". Po ai s' duaj t marronej edhe u tha miqet, q "mire, t mar'ohem, po pon e di, se n njeri piqem ? Ashtu ju vun miqt edhe e martuan, e mori nj grua tjetr edhe e la n shtpi e mbanej vajzn edhe bnej punrat e sh pis. Po ajo, gruaja vajzn nuk e duaj, po e mbanej me pahir nga frik'e burrit. Pas ca koh polli dhe ajo, bri nj vajz tjetr. Pas asaj bn edhe nj tjefr vajz, i bri dy; edhe nje, q ish ajo me gruan e par, i bri tri vashaz. Asaj t madhes ja kishn vn nvin Maro, t ma-lhes tje'rs ( t mesmes) ja kishn vn Lilo, edhe t vogls Len. E si u rin vashasr. q u bn nga dhjet vjee, njra pas tjetrs, i flisn vaizs madhe Maro Perhitura, edhe ajo njerka at s'e duaj t ' e shij me sy, se ajo u b shum'e bukur, edhe vashast e saji s' istin t bukura, edhe ashtu i kish inat n/erka vajzs madhe, po s' Itish se bn nga frik'e burrit. Si shkuan ca koh, vdiq burri; mbeti njerka e zonj' e shtepis, ajo e kish n dor punn t gjiih, dhnej edhe marrj; e si i mbeti pura asaj n dor, zuri e u bnej vashazet saj rroba t mira; edhe vajzn e madhe, e lij me rroba t v.'etra; edhe vashazt e saj i hj, e rrijn rehat; at e drgonej, ku t ish puna m' e rnd, e drgonej pr dru, pr uj, n t lar; t 9litha punrat e rnda i bnte ejo; edhe kur vinej n shtpi, i ipn n l cop buk t mykur edhe e haj that; ato bnjn ushqim t mir pr vethe t tyre edhe hajn mma me gjith vashzat e saj; edhe vashast e sai gjithnj po ndreqeshin e stoliseshin me rroba t m,f a edhe dil e bnjn shtitje, at pun kishn; edhe kishn inat, qe pse ish ajo m' e bukur nga ato. Ajo vajz' e madhe, Maro Prhi,ra> q i thoshna ato, kish nji teton e saj, motrn e nms, edhe diku 1 nek ajo, e i jip nga nj ik ushqim e haj, se n shtpi nuk e I as me sy, jo t haj ; po edhe kur t vij ne tetua e saj, do vij e h u r a . sa po t' e shij njerka edhe motrat e tjera, q vij atje, e "ln edhe e rrihn. E si shkoi ca koh, q u bn vashazt t tria

tn

pr t martuar, njerka p r vashaz t saj kish vn krushqar edhe dua, t' i marton; pr Maro Prhiturn s' aiej kokn pr t martuar, D( kudo qe vij, e prqeihnej edhe thosh, q "ksh'u sht Marua, , kripur me h i ; edhe u i thom, q t veshnj edhe ajo rroba t m rr , edhe t lahet, po ajo sht e shaktisur, as lahet, as krehet kurr, e rroba do t veshnj Edhe a*-o fjal thosh n gjith dunja, po dunjaja i shijn vashazt e saj, se ' gj ishn, edhe nonj s duaj t' i mirr p0 gjith ata djem, q krkonej ajo pr vashaz t saj, ata i krkonj&n Maro Prhiturn; dhe asaj i vnej inat shum, edhe s'kish, se ' m. nyr t' i gjen q t' humb. Pastajt u mendua, q t' e drgonej m nj mulli, q mblidheshin xhinrit, edhe atje t humbej, Edhe asht. nj dit i tha, q t ngarko dritht edhe t ve n mulli t blua Po duk me qen se dita kish shkuar, 'sh barabar, q sa t vij n mulli vajza, e zij nata, i tha vajza, q ku t vete tani, q v err ? Se sa t vete un n mull\ do vej nj sahst nat; po le t veh nesr menati i thot njarka, q "tani do va, edhe menati t gjr de ktu; edhe nga se do trmbe ti ? E tilla, q je ti, mos u trmb se s t ha as kukudhi tij Edhe e rrahu vajzn edhe e ngarkoi rr pahir edhe e drgoi n mulli. Vajza, si u nis, i thot njerks q air,? furkn edhe tri shtullung li, t' i tjerr natn, atje q t rri, sa t> blu^et dritht e t b|-et mielL Edhe ashtu ja dha njerka furkn edr tri shtullung li, edhe iku vajza e vate n mulli. Sa t vij atje, ki; vatur nj sahat na.. Kur vate n mulli, gjeti dern e mullirit hap. po njeri mbrnda s' gjeti, se millonejt, atje natn nuk rrinji nga friko se atje mbidheshin xhinrit natn; edhe t bluar, q t kish millonc atje i lij, edhe dern e rr>u(firit e lij hapet se njeri nuk vij atj^, : t vidh, nga frik' e xhinret. E si vate vajza e gjeti dern hapt, h) brnda, shkarkoi dritht edhe krkoi e gjeti nj' kandil nga t mi'l" nait edhe e ndezi edhe Ishoi mullin edhe shturi dritht edhe bluanej, edhe ajo rrij edhe tirr lit. M b i at van xhinrit, u mblu dh e e vun n mes edhe zun e brtisn e kndonjn, po vsjzi <ne dor s'e ngaitin,- pasandaj pushuan t briturit e t knduarit edr^ur: e pyesn vajzn e i than, q "'sht eta, q tjerr?M U tha wa)i'j q "kta sht gj, q ka shum mundim I thon ata, q "i rthua, se ' mundim ka, se ata xhinrit duajn t' i gjenjn nonj shM vajzs, q t' e shtrmbonjn. Po a|o zuri e u tha, q "kta, neve e punojm dhen, pa e kthejm, pa e mbjellm, pa e tharrim. pa e shkulim Pl e ndejm n diell e thahet, pa e mbledhim, pa e lidhim, pa e shtypi^ i marrm farrn, pa e ngarkojm, pa e shpiem n lum, pa e vulisi^

102

e lm dhjet dit, pa e nxjerrim, pa e ndejm, pa e thajm, pa lidhim, pa e ngarkojm, pa e shpiem n shtpi, pa e manganism, p a e heqim me llanar, pa e bejm shtullung, pa e vm n furk, pa e bjm lemsh, pa a e tjerrim, sa mbushim boshtin, pa e mbledhim ndim e e bjm rrob, pa e marrm, pa e lajm, pa e presim, pa e qepim, pa e veshim". Kto fjal thosh Maro Prhitura edhe xhinrit rnben me goj hapur edhe mbajn vesh, se ' thosh ajo, dhe t njith vijn e i vijn nga nj plak t florimt mbi vethe va zs, ashtu e e bn q n kok njera n thonj t florimt vajzn, edhe sosi fjalt e lirit va]za, kndoi kokoshi edhe ikn xhinrit, edhe sa mbeti vajza vetm; u blua edhe dritht, edhe ra miellt, e mblodhi vajza, mbajti dhe mullin edhe ngarkoi miellt edhe iku. Mara me mngfes vate n shtpi; njerka me t bijat flijn alcoma, s' ishn ngritur. Kur vate Maro Prhitura, qni ish n shkall, q rrij, e po q pa, q vij vajza nga mulliri edhe e br tr flori q n kok njera n thonj, lehu qni edhe tha, q vjen Maro Perhitura veshur n flori". E dgjoi njerka nga jataku, q flijn akoma, edhe i foli qnit e i tha : ku, t hngrt trbora, se Maro Prhiturn tani e kan mbytur xhinrit, edhe ti thua, q vjen Maro Prhitura e florimt." E sa t' i thosh ato fjal qnit, njerka, i foli vajza n der e i tha, q hapa dern se erdha. Ashtu u nqre njerka, hapi dern. Kur e srie Maro Prhiturn mbytur n flori, i erdhi, q t plcit; edhe ashtu e mori gjoja me t mir edhe e pjeti e i tha, q ish ish shkaku, q u bre kshtu me kto rroba t florimta ti ?" I thot ajo vajza, q <(atje tek ai mulli mbidhen xhinrit, edhe kushdo q t vej, i japin flori edhe e bjn t florimt si dhe mua". Thot ajo, q, *prm t drgoj Lilon". Edhe ashtu e nisi Lilon mbrmanet me pak drith, se s' e shpij dot shum Lilua, se s' ish msuar, q t ngarkol e j ; ashtu i dha dhe asaj tri shtullung li edhe e nisi, e vate n mulli edhe ajo edhe e gjeti mullin vetm dhe dern hapt, vate dhe ajo, snkarkoi dhe krkoi, si e kish msuar Maro Prhitura edhe e gjeti tandiln e millonait edhe e ndezi e lshoi mullin dhe shturi dritht, e bluanej. Van xhinrit prap e gjen at atje. Zun xhinrit t "fiturit e t knduarit, sipas zakonit, q kishn ; pastaj pushuan edhe * Uf i, e pysn Lilon, i than, q "'sht ata, q tjerr ? U thot Lilua, 9 e "li sht nuk e shini ? Pon u plasn syt? Edhe ata me at fjal 1 s htrmbuan nj dor. E pjen prap pr furk; prap ashtu Lilua ; i s ^rmbuan edhe tjetrn dor. E pjetn edhe pr miell, prap ashtu u " a ; i shtrmbuan edhe kmbt; sa i shtrmbuan edhe kokn, ja

Da

103

shpun suratin pas kurmit, edhe ashtu erdhi koha, kndoi kokoshi, ikn ata, mbeti Lilua n mulli shtrmbuar duar e kmb e kok e tgjitha, N mngjes, kur van millonejt. e gjen shtrmbuar, e pjen, se ngaha ish. U tha vndin, se nga ish; ashtu e vun m nj kal millonejt edhe e drguan n shtpi. E jma u kish ngritur edhe prit Lilon, t'i vij e florimt. Q n i e pa q vij Lilua shtrmbuar, e pa q mrguar qni edhe lehu e tha, q 'Vjen Lilua me kok e me duar e me kmb shtrmbr edhe kaluar m kal t millonajt. I thoi e jma e Lilos: ku, t hngrt tr bora, se Lilua do t vij mbitur n flori, se erdhi Maro Prhitura e flo, imt, jo Lilua ime, q isht m' e bukur edhe di m mir t llafoset nga Maro Prhituras. E sa t sos fialt me qn, e pa q vinej Lilua shtrmbuar; athere briti edhe dolli, e mori Lilon edhe e shpuri n shtpi edhe mori doktor edhe priftr me t knduar e dhespotr e t gjith e mezi e solli nj ik n vnd prap kokn e Lilos, q vshtronej prapa kurrmit. E si u shrua Lilua, prap zuri ajo edhe krkonsj dhndur, q t marton vashazt. Ather nj princ nga nj tjatr vnd s duaj edhe ai t martonej se sado vashaz princesha q kish par s' i kish plqyer ndonj. Nj mbrma nek flij, i bnet n ndr Maro Prhitura, pa mr; se cila ish nuk i dftoi princit; edhe atij aq i plqeu, q pa esap, edhe ju duk n gjum, sikur e pjeti, se nga ish, edhe ajo sikur i dftoi fshatin, se nga ish. Edhe ashtu ai princi i mori mas n kurm edhe n krnb, n kurm pr ti br rrobat edhe n kmb per ti br kpuct. E ashtu me at ndr gjith natn princi, edhe n mngjes, q u ngre, i gjeti mast ashtu, si i kish matur, edhe ai u merie edhe tha, q <(t bij nj par kpuc rne kt mas edhe t vete t krkoj edhe t sho, se 'sh do t m dal kjo ndrt. Edhe ashtu bri kpuc princi edhe u nis e vate m ni qytet, q ish afr fshatit, nonj gjysm sahati, edhe atje zuri nj han edhe vuri nj te'al, q u jam ktu pesmbedhjet dit, edhe do mbrma kam dark e t mblidhen, kushdo q t doje edhe kushdo q t ket vajz t pamartuar, t e sjell. se u, cila t m plqenj do t' e marr grua. Edhe ashtu zuri e bnej t ngrna princi, t mblidheshin bota. Kish edhe t pira lloi lloi, nga ' jan n bot. Ashtu mblidheshin njerzia do mbrma ne princi edhe hajn e pijn dhe bnin qejf, edhe kushdo, q t kish vajz t pamattuar, e shpij, edhe bisdonin me princin. Ashtu muarr lajmin edhe fshati, q ish Maro Prhitura, dhe u mbluadh t vijn ne princi e t shpijn edhe vashazt, kuhdo q kish vajz t pamartuar. E ashtu u nisn gjtth vashazt e fshatit edhe van; u nisn edhe t dy motrat e Maro 104

Prhiturs edhe m e t y r e ; e ndreqeshin gjivh ditn e ujdisjr* rrobat, q t' i plqensj princi. Atje nek stoliseshin ato t dya, isb e dhe Maro Prhitura e i bnej sehir; e i thoshn ato, q doje, t jeshe edhe ti, t veshnje nj par rroba nga tonat e t veje edhe tt ne princi". Edhe prqeshnjn me t ; edhe ejo u tha, q u s' janv pr atje, po t veni ju, q jeni t rnira". Edhe ashtu u nisn vashazt t dya me gjith mmn e tyre edhe vcn. E si ikn ato, mbeti Maro Prhitura vetm n shtpi, edhe u nis edhe ajo e vate ne tetua e saj; edhe si vate atje, rrij menduar edhe mbushur syt me lot. E si e p a tetua e saj ashtu, i tha, q <(pse rri ashtu mrzitur edh^ mbushur? | tha ajo, Maro Prhitura q nga t mirat q kam. I thot tetua e saj q "mos do t ve edhe ti ne princi t bsh sehir ? I tha ajo, q Kme se t vete u ? I thote tetua e saj, q f<t jap u rroba, po do t ve ? I thot Maro Prhitura q, dua t vete edhe u pr sehir, pa jo q t m plqenj mua princ' I thot tetua e saj, q mir t drgoj u. A j o tetua e Maro Prhitures ish magjistare edhe ashtu u ngre e zuri dy mi, zuri edhe katr karkalec mori edhe nj kungult' t madh nga ata, q han, edhe mit i bri kual, karkalecet i bri karrocer edhe kungullin e bri karroc, e-ihe vajzs i bri nj par rroba t florimta, edhe karrocn t art edhe karocert gjithashtu veshur, edhe shalat e gjemat e kualet edhe ato t arta edhe i bri gati prjasht ports edhe i tha Mero Prhiturs, q <(ngreu tani e hipja karrocs edhe ik, po te ke rnnden, q po q t vej sahatt dymbdhjet, n mes t nats, t ik gjysm sahati m rpara; se po mbete atje, e ra sahati dymbdhjet, kualt do t bhen, mij, edhe karroca do bhet kungull, edhe karrocert do bhen karkalec, edhe ti do mbete prap me kto rrobat e vjetra ; po me t rat njembdhjet sahati, t nise andej edhe t' ik. Edhe ashtu ja hipi Maro Prhitura karrocs edhe vate ne princi. Po q' e par njerzit, q kish princi nj zonj me kaq salltanet, q vij, i fual princit e i thon q vjen nj zonj e madhe, edhe do t jet bij mbreti pas salltanetit, q ka. Ashtu dolli vet princi prjasht edhe e priti edhe e mori nga karroca e e shpuri mbrnda n konak edhe e mori pran vethes edhe llafosej me t e e pjeti, e i tha : nga ' vnd j e . " I dfto! edhe ajo nj tjetr vnd. Edhe ndejr, edhe i pplqeu shum Princit vajza, edhe eshtu nxorri princi kpust, q kish br, edhe ua ^ha t gjithave, sa vashaz t pamartuara q ishne mbrnda, e i vun l kmb n t shij, se cilt do zijn n kmb kpust. Ashtu i shkuan t 9Jitha vashazt edhe nonj nuk zun kpust n kmb, t dya motrat

T0>

e Ma'O Pferhiturs ishn pran saj edhe e njerka, sjo i njohu, po ato nuk e njohn; edhe i vun n kmb kpuct edhe motrat e asaj edhe nuk i zun; pasandaj i mori dhe Maro Prhitura e i vuri n kmb, e e zun tamtin, si ishn prer pr at. Kur e pa princi, q e zun kpuct tamam, u gzua shum, se i plqeu vajza. Edhe ashtu bn qejf, njera n njmbdhjet sahati, edhe i ip princi Maro Prhiturs t' mbla lloi lloi edhe ja ip me dor t tij, edhe ajo u ip t motravet, e hajn edhe ato, po llafin princi gjith me Maro Prhiturn duaj t llafosej. E si ra njrrbdhjet sahati, u ngre ajo t ikn; deshi princi t' e mban akoma, t llafosej me t, edhe ajo nuk ndenii, po iku e sa erdhi sahati dymbdhjet vate ne tetua e saj; edhe u bn kualt mi, edhe t tjerat si ishn, edhe Maro Prhitura mbeti prap n rroba, q kish, edhe ashtu e pjeti tetua e saj e i tha, q ish shkove ?. I tha ajo, q shum' mir shkova / princi me mua duaj t bisedonte m shum nga gjith vashazt e rjera" edhe i tha edhe pr kpuc, q kish princi, edhe i vun gjith vashazt e tjera n kmbe, edhe asnj nuk zune, po at zun vetm, E ashtu iku Maro Prhitura edhe vate n shtpi t saj m prpara nga motrat e saj edhe u kumbis e fjeti. Kur van ato, e gjen n shtpi, si e kishn ln; i fual . u hapi dern, van u.brnda; i priti edhe ajo, i pjeti e u tha, q "ish shkuat nga princi ?" I thon a'o, q shkuam shum mir po ku t jeshe edhe ti, t shohe, le princin, po t shohe nj vajz mbreti, q erdhi atje, q ish veshur e tr n flori, edhe e kish marr princi pran vethes edhe pran' asaj jeshm neve t dya, e 'he i ip princi asaj t tjera lloi t' mbela ms dor t tij, edhe ajo na dha edhe neve, e hangrm, edhe biseduam me t vetm neve; me neve deshi muhabet edhe me asnj? nj vajz tjetr. E u tha Maro Prhitura, q mir ish, t jesh edhe u, t bnj sehir, po u s' jam pr n t tila vnde, se as rrobat kam, as vet e mir jam. E ashtu u nisn prap mbrmanet motrat e saj edhe njerka edhe van ne princi. Vate dhe ajo ne f etua e saj, edhe i dha prap ato, q i kish dhn tjetrn mbrma, edhe vate prap edhe aio; dolli princi e priti e mbajti pran vethes, edhe u knaqn edhe at mbrma si dhe tjetrn. Erdhi koha, vate sahati njmbdhjet. U ngre Maro Prhitura t' ikn; i tha princi, q <(aman rri edhe nj ik", Edhe dolli prjasht princi e u tha trimavet tij. q kish, q ndreqni kualt, i kini gati, edhe kur t hipnj kjo zonj n karrcc edhe t' iknj, ju u a hipni kualet edhe t' e mirri pas e t e shini, se ku do t vej t rrij V\ dhe ashtu vate mbrnda prap princi,' edhe ndnji nj gjizm

106

sahati akoma. Ather u ngre ajo t'ikn, edhe e nisi princ:. edhe iku. Qoli ajo, ja hipi karocs dhe iku. Trimat e princit i kishn kualt qati, edhe me t ikur ajo me karroc, ua hipn kualet kta edhe e muarr pes Ajo vate dreq e n shtpi t tetos saj, edhe u zdrigj nga karroca edhe vate, hiri mbrnda. Trimat van, q t shijn karrocn, po sa te vijn trimat ne karroca, ra sahati dymbdhjet, edl.e u-humb karroca me gjith kual e me gjith njerz. Ashtu ndnjn ata prjasht shtpis e ruanjn t shijn, se do bhej. E s; shkoi ndonj sahat, u-IUfos a|o, sa u-llafos, me teton e saj, edhe u-nis e dolli, t vi n shtpi t saj. E si dolli prjasht, e pan trimat e princit, edhe ajo si pa. Ashtu iku e vate n shtpi t saj; trimat e muarr prap pas e e pan, se n ' shtpi hiri, edhe van, e shnuan shtpin m nj an, q nuk dukej nishani, edhe ikn e van prap ne princi. Si van atje, u foli princi e i pjeti e u tha, qa ' pat ? Njera ku e shput ? I than ata q a e shpum me karroc njera n ak fshat, edhe atje u zdrigj nga karroca e hyri n nj shtpi, e sa t qaseshim neve afr karrocs, q t' e shohm, na fiumbi ka roca nga rpara syvet, edhe m s' e pam se nga na bri, po na u duk sikur e piu dhe u n vnd, edhe neve si pam ashtu, ndjm atjs e ruanjm t shohm, se ' po bnej; e si ndjm nonj sahat, pam nj vajz nga fytyra tepk si ajo, po nga rrobat, s' kish ato rroba, po kish nj par rroba t vjetra edhe dolli nga ajo shtpia edhe iku ; edhe neve e muarm pas, sa vate, hyri m nj tjetr shtpi, edhe si e pam, se n 'shtpi hyri, asaj shtpis i kemi br dhe nishan.>| U thot princi q, e mbani mnd shtpin, q t vemi tjetr her ? I thon ata, q e mbajm mend edhe pa nishan, jo q' i kemi br nkhans Edhe ashtu u prhapn njerzit, q ishn mbledhur ne princi, edhe van gjkhcili n pun t tij. Edhe princi u ngre nesret edhe iku edhe vate n shtepi t tij, edhe e prishi zjafetin, q bnej do dit ne hani. E si vate n shtpi t tij, ndnji nja dy muaj, sa u b gati; edhe mbi dy muaj nisi dazmn, q t martonej; po ku e kish nusen, njeri s' e dij. E ashtu u nis me krushq, me muzika me punra t mbdha, edhe van prap ne ai qyteti qe kish vajtur, edhe kish marr edhe rrobat edhe kpuct, q kish br, kur pa ndrn. Edhe ashtu si vate nek ai qyteti edhe me dazm edhe me krushq, q t mir nusen, u mrien dunjaja edhe thoshn, q ku e ka kt& nuse'ky kshtu? Q klu ca koh ndnji, ndonja vajz s i plqsu vem se ajo vajz' e mbretit, q kish ardhur me karroc, po ajo ktu n kt vnd nuk ishte; edhe ky, si duket,

107

krkon ern A t o thoshn dynjaja, kur e pan, q u-nis pr ne fshat i Maro Prhiturs, duall gjith e bnjn sehir, se ku do vij. Edhe at u nis drejt e ne fshat, edhe trimat rpara, q dijn vndin, edhe van drejt e r shtpi t Maro Prhiturs, e njohn shtepin edhe pan edhe nishan, q kishn br trimat. Edhe ashtu porsiti princi edhe e rrethosn shtpin nga t gjith ant, se mos u dil nga ndonj an Maro Prhitura edhe ikn j edhe ashtu vate mbrnda ne shtpi princi edhe me trimat e tij edhe me t tjer, edhe atje i gjen t tri vashazt edhe mmn e tyre, njerkn e Maro Prhiturs, e si j gjen mbrnda, nxorri kpuct prhci e ua dha vashazet tjera prpara, i vun n kmb, po kpust s i zun ato ; pastaj ja dhan dhe Maros, e i vuri n kmb, e I e erdh tamam, si ishn prer me porsi pr kmb t asaj, Ashtu nxorri dhe rrobat princi edhe ja dha e i veshi; e si veshi edhe rrobat, i erdh tamam edhe ato, ashtu si ishn prer me porsi, e kur e pa ashtu princi, q ish ajo dora vet q kish par n gium ndrr, edhe q kish vajtur ne hani, kur bnej zjafetet, u gzua shum ed'he i tha Maro Prhiturs ; me sado q bra, po t gjeta tij, q krkonjas, edhe ashtu i tha, q shko, se do vemi n pallat tim, edhe ti je gruaja ime, edhe u jam burri yt. Kur digjuan motrat e tjera edhe nierka at jal, u-nxi dynjaja. edhe than me njerjatrn, q ish isht kjo pun, q Maro Prhiturn, q s' e keshm m nonj esap neve, u b princesh ? Edhe ashtu zun t klart t tria bashk e klajn edhe thoshn, gjoja sikur u erdhi keq nga Maro Prhitura, q u il<u; edhe ashtu u puthn me Maro Prhiturn edhe iku Maro Prhitura edhe u tha motravet edhe njerks, q "ju mos u mrzitni, se u pr pak koh do drgoj t'u marr edhe juve atje, e t jemi afr t gjitha bashk" Edhe ashtu iku; e mori princi edhe e shpuri n oallat t tij, edhe vun kuror edhe duheshin shum. Si shkuan nja dy muaj, i thot -'arua, princesha, princit, q, m mori malli pr motrat edhe pr njerkn, e n sht e mundur q t' i sjellm edhe ato ktu e t i vm m nj shtpi nga tonat, q i kemi t tepra, edhe t rrin edhe ato ktu, q t' i kem edhe u afr E me t thn at llaf princit, ai nuk ja prishi fjaln, se e duaj shum, po i tha, q ace drgojmq t' i sjellm". Edhe ashtu drauan edhe i muarr edhe ato i vun m nj shtpi t turen, edhe u ipn, e hajen mir ecihe pijn, edhe rroba t mira. Pr pak koh martuan edhe Lilon, sido e shtrmbr q ish, edhe ja dhan njj oficeri; e ashtu mbeti njerka ^ Lenn ne shtpia edhe vshtrojn gjithn| princin me princeshe.t, qa t' i

108

W~

qinjen edhe asaj ndonj burr t mir e t' e martonjn, se ajo ish n j ik m' e mi' nga Lilua ; e ashtu u a krkonjn shum po s'mund t bnjn karar, t'e ipn gjakund, edhe ish akoma Lena pa martuar, fs/jbi at princesha u b me barr, e si erdhi koha, bri djal. Njerk' vate njerka e vshe s aj, q kur u b me barr Maro Prhitura, shtronte magjistrlat, se ' rnarifet t' i gjnej, q t' e humb at edhe t' i ip vajzn e saj princit. Ashtu atje ish nj magjistrl e madhe, q dij shu- magji; e vate e u poq njerka me magjistrln e i tha, q "kt edhe kt hall kam; tani n mun q te m b, t humb princesha, e t jap vajzn time ne princi, ty do t t jap, sa t dua." I thot ajo, q u kam marifet, q ta humb edhe mos t kuptonj as princi as nonj, po t ve e t m sjell njqind lira, q m duhen t ndreq magjit, edhe pastaj t msoj u, se ish te b. Ashtu vate njerka e i tha princeshs, q m duhen njqind lira, se dua t' ja jap njit krushqarit, q t m bnje krushqin, t japm Lenn m nj pasha." Ashtu nxorri princesha e i dHa t njqind lirat I mori ajo edhe ja shpuri magjistrls pas fjals, q kishn; e si ja shpuri, i mbajti magjistrla lirat edhe i tha, q ik tani, e pr dhjet dit t vi, t t jap magjit edhe po nuk u zun, t t jap t njqind lirat e tua edhe njqind t tjera nga t miat. Edhe ashtu iku njerka edhe vate prap n shtpi t saj, e si iku ajo, i bri magjistrla magiit m nj gjlpr. e si erdh t dhjet ditt, vate njerka prap ne magjistrla e i tha, q i bre magjit ? I thot ajo q Kgati i kam. I tho njerka, q ja sjelli t'i sho edhe t m mso, se ish do t'i bj. Athare nxorri magjistrla gjlprn e i tha, q (<na kt gjlprsn, edhe kjo i ka t gjitha magji , po t e l, e kur t bjer princesha lehon. q t lindnj djal a vajz athere t e b nj fjaln rne mamin, edhe me t rat djali, edhe ti fu kt gjlprn n kok princeshs, edhe ajo me njher do ohet zog edhe do t'iknj edhe ti n vnd t asaj t v vajzn tnde Pr lehon, edhe kur t vinj koha, q do e shoh princi vajzn, e n i thnt, q pse u ndrove e u-bre ndryshe nga 'jeshe? t i thot vajza, q grat lehonia ashtu i ndron", edhe princi do e besonj at edhe m s' ka pr t thn gj, edhe do t mbetet Va lza jote princeshe.8 Edhe ashtu mori njerka gjilprn me magji edhe vate n shtpi. Pr pak i erdhi koha princeshs i* t p i l l ; e me t kuptuar njerka, q i erdhi koha, q do pill princesha, mori mamin ahe e kuvndoi edhe i tha, q 'u tani, q t pjell princesha, do e i nj pun, q t v vajzn time n kmb t asaj, edhe at do

109

t e bj zcg, e t'iknj; po t i sido q t sho, mos t dfto, edh u do t t bj mir, do t jap sa t dua ti, Edhe mamija ja b r i mir at fjal, i tha, q *bn, ' t di edhe u nuk do t dftoj Edhe ashtu erdhi sahati, q do t lehej foshnja, edhe vate mamia edhe njerka t' dya, e mbanjn princeshn, q do pill. Edhe prirci si e mori vesh, q i ardhi sahati t shoqes, q do pill, kish vatur e rrij n tjetr konak e prit t mirr lajm, se ' do lehej, djal a vajz. Edhe ash^u t dy a'o kishr marr edhe vajzn fshehura mbrnda edhe me t let djali, i vuri njerka gjlprn n kok princeshs edhe u b zog dhe iku nga peoxherja; mori njerka vajzn e saj edhe vuri n jatak pr lehon. Edhe van e i dhan s'haiiqin princit, q u-le dial; vuri princi e bri zjafet, q i shptoi princesha edhe bri djal. E mir ; po vajze, q vuri mm' e saj n jatak pr lehon, klumsht nuk kish, q t ' i ip djelit; djali duaj t pij edhe klehej gjithnj; e vij n sis Lena po klumsht nuk kish; e nga t klart e shum djali e ndgjoi princi edhe tha q ' ka, q klan ai djal ashtu gjithnj ?" I thot e jem' e vajzs q <(princesha sht protare, edhe s' ka klumsht; edhe nga ajo, q s' ka t pij djali, klan>. M e t shpejt urdhroi princi edhe mori nj vaj, edhe mndnej djaln, edhe princi e dij, se kish princeshn e tij Po djali, megithat q suall vaj, e e mndnej, gjithnj klanej. Princesha, q ish br zog, vinej do dit n penxhere, e n penxhere q vinej, thosh: "ciu ciu, djal' i mms8. Nj dit ndodhi princi, edhe vate zogu n penxhere edhe foli e tha: tfciu ciu djal' i mms. E dgjoi princi dhe u mrie edhe ai e s mund t mirr vesh, se 'zog ish ai. Nj dit thot e njerka e princeshs, si klanej djali gjithnj, q "ktu na vjen nj zog do dit n penxhere edhe flet e thot : <(ciu, ciu, ciu, djal' i mms, edhe, si duket, ai zogu do j f t hije, edhe nga ajo klan djali giithnj. Po vr gjator, e t' e ruajn kur vjen, e te vrasn, se pa vrar at zog nuk ka pr t pushuar djali, se ai sht hije Edhe ashtu ndnji mbreti vet me dyfek n dor e ruanej n penxhere, vuri dhe gjator t tjer, e ruanjn prjasht, q t vinej zogu dhe t' e vrisn. Ashtu erdhi prap zogu edhe i ran edhe s' e vran dot. Athere si pa ashtu zogu, u mrgua edhe iku vate n shkrettire e ndnji ca koh Si shkuan dyzet dit u ngre Lena nga lehonia dhe vate mori urat, edhe erdhi koha, q do t flij me prircin Kur e pa princi e njohu, q s' ish princesh' e pa r , q kish, edhe i tha asai, q ish u bre kshtu ti ? I thot ajo, q nuk e di ti, q grat po q t pjelln, ndrohen rga siklet' i lehonis

110

dhe princi besoi nga fjalt se n z ujdisnjn, si motra q ishn, e dhe nuk e vuri aq re princi at pun, po tha, q "vrtet ashtu do jete, q grat ndrohen nga ehreja nga siklet' i lehonis; edhe as htu kish Lenn pr princesh. Si shkuan ca koh akoma, u qas zogu e vij n bae t princit do dit. Nj dit kish dal princi edhe bnej shtitje n bae, dhe dyfekun nuk e khh me vethe. Si e pa zogu q s'kish dyfek princi, u qep zogu e ndnji mbi nj pem lart. Si e pa princi zogun, q rrij mbi pem, u qas e vate nn pem edhe e bn sehir, se ajo ish br zog shum i bukur m' i bukur ed*ie nga thllnxa. E si e pa mbreti aq t bukur edhe aq t but, mbeti nn pem me kok prpjet edhe bnej sehir zogun. Zogu si e pa q e bnej sehir shum, u zdrigj m nj deg m prposh e ju afrua m afr ; Si ju afrua m afr princit i hiri m shum sevda ne zogu, e thosh me mnde t tij, q <(sikur t m qasej akoma m afr ky zou, e t'e zr t gjall, gzim t madh do keshe." Si kuptoi zogu mndjen e tij, q s'kish mnde t lig pr zogun, po duaj t' e zij t gjall, fluturoi nga dega edhe i vate e i ndnji princit n duar, edhe ei e zuri zogun edhe e puthi edhe zuri, e frkon edhe i gzonej zoqut, q e zuri t gjall; edhe ish zog, q m aq t bukur s'kish par. E si e frkonej, e frkoi n kok, atje nek e frkoi, e shpoi gj pra, q kish zogu n kok. Si e shpoi, vshtroi n kok t zogut, se 'kish zogu n kok, q i shpoi dorn, e kur vshtron, q kish gilpr, e zuri gjlprn princi edhe ja hoqi zogut nga koka, edhe me t hequr gjlprn, u-b menjher e shoqja, q kish prpara, n duar. Kur e pa princi, u-merie edhe u-trmb, q nga zogu u b njeri, edhe i tha, q *' je ti, q jeshe zog e u-bre njeri ? I tho' ajo, q *u jam gruaja jote, princesha, q bra djaln edhe m vuri njerka at gjlprn, q m holqe ti, n kok, edhe u b zog, edhe n krr,b time vuri vajzn e saj pr lehon. E si i tha ato fjal princit u-rrmbyen edhe u puthn, edhe iku nga baja edhe van n pallat t dy bashk. Kur i pa njerka, q vijn t dy bashk i ra pika ; e si van mbrnda drgoi princi e i foli n Jrks m vajzn e saj edhe i mori n konak t tij edhe e pjeti n )srkn e i tha, q e nje ti kt grua ? I thot ajo, q (<a njoh. ' thot p c : po um q' e nje, pse e bere at pun q bre ? ? t lig t kish br kjo?. I thot ajo, q u gnjye edhe ma ^ r ' f'lan magjistrel'. Ashtu drgoi princi e i foli dhe magjistrels e mori; atje usdftua edhe pun e mamis; mori dhe mamin edhe 1 mori q t katra ato, njerkn edhe vajzn e saj edhe magjistrelr*

edhe mamin, e i vuri n dhe t gjalla edhe u la kokn vetrn ijasht njera sa ngordh me muubret; edhe ai mbeti me princeshn q mori, me sevda edhe me djal, edhe jan sot e gjith ditn.

Letr pr n' Airet

Ish nj njeri i varfr, po ai ish gjatuar edhe rr nej me gja. Erdhi koha, u martua edh bri nj d,al. Si bri at djalin vdiq qjatori, e la djaln t vcgl. E jem' e djalit mbeti me at djal verm, edhe ndnji e rriti djaln. U b, vate djali pesmbdhjet vje edhe vij n shkolle. E shanjn djelt e tjer, si i varfr q ish edhe i pa njeri, e i thoshn djelt bashto. Nj dit e shajtin shum djelt e tjer, edhe vate n shtpi t tij ne e jema duke klar djali. I thot e jma, q ' ke, bir, q klan ? I thot djali, q ' do kem ? mua m shajn t gjith djelt edhe m thon bashto; tani dua t m thua, se kam baba, apo bashto jam". I thot e jma, q *tani baba nuku ke, se baba t ka vJekur edhe ty t la t vogl". I thot djali, q baba im ' zanat bnej? I thot plaka, q 'e do ti zanatin ebabait? se ai zanat, q kish babai yt, s'bn prokopi kurr I thot djali, q u dua, t m dfto, se ' zanat bnej, edhe ja m thua, se ' zanat kish babai im, ja se u do t ikij, se ktu s mund t rri nga fjalt e shokvet". Si e pa plaka, q u shtrngua djali, i dftoi, i tha, q, "babai yt ish gjatuar, po nonj hai nuku bri. I thot djali, q dyfekun, q vij pr gja, ku e ka. Ashtu ja dftoi plaka; ish ndryshkur dyfeku e ish br si nonj masha e vjetr. E mori dhe djali e i krroi skurn edhe e lau e e mo r i e vate pr gja ; edhe zuri zanatin e babait dhe u msua gjatuar m j mir nga babai i tij, dhe gjaja i dil m mir, edhe ironej mir me gja. Nj dit si kish vatur pr gja, u mrgua shum nga vndi. Atje vate n nj pyll, q t gjnej gja; atje mbrnda n pyll she mbi nj iis katr kmb mish vartur. Kur i pa u mrie; tha me mende t tij, q "'e ka sjell kta misht edhe e ka vartur ktu ? Edhe ashtu hipi mbi lis edhe vate atje nek ish vartur misht, edhe zuri misht me dor, q t' e mirr. Me t ngar misht me dor, edhe u ngjall nji grua. Kur e pa ky, u trmb, po gruaja i foli e i tha, q j e ti ? i thot ai q <(u njeri jam, po ti je ? Thot gruaja; shyqV zotit q kam dhjet v ( et pa par njeri me sy, e pe sot'\ I thot djali, q Vish je ti ? I thot ajo, q u jam e bukur' e

112

Jheut,
e dhe

edhe m

m e

ka

marr nj xhin, ngallem, edhe m

edhe

vjen t

ktu do gjall

nat gjith

nget,

mban

patn, edhe n mngjes m bn katr copa si e pe, edhe m var |<tu edhe ikn, edhe prap mbramanet vjen ; e kta t rruar kam |<to dhiet vjet q bj I thot djali, q do, t t bj u, tani q t gjeta ?* I thot ajo, q t' ikim t vemi n shtpi tnde, edhe u j<am zanat, q t rrojm mir Ashtu e mori djaii, edhe iknft. M e t
zdrigjur

djali nga lisi, n byth t lisit gjeti dy gur xhevair; i mori se ' gur ishin ata, po si i pa t bukur, e nga ajo i

ato guret djali edhe asaj s' i tha, q u gjeta kta gurb. Edhe djali nuk i njij, mori. E si i mori, ikn e van n shtpi t djalit ne plaka. Si van n shtpi, gurt djali i la m nj brim prja-hta shtpis edhe shpur gjane, q kish vrar, edhe bn ushqim e hngr. At dit kish vdekur mbreti nek ai qytet edhe mbrmanet foli telali, q nga dy sahat nat e tutje drit mos t jet ndezur n t gjith qytetin; edhe kish vn djal i mbretit njerz m nj vnd, kish drit. E si ndjeu djali telalin, q foli, dritt edhe u kumbisn e flijn Ata q ruajn, vshtrojn andej, q q dukej gjith qyteti, e hngr buk, ishn; gjith edhe i shoi qyteti pis ku t shijnfe drit, t' i ipn lajm djalit mbretit, dhe t' e prit at, q Po gurt s' i dij djali, q ata ndrinin,

sntepija e gjatorit kish drit. U foli mbreti atyre, q rruajn, n mngjes e i pjeti, se pan drit gjakund apo jo ; edhe ata i than q "gjakund nuk pam, vem se n shtpi t djalit t' gjatorib. Drgoi djal' i mbretit e i foli djalit gjatorit e e pjeti, telalin prm, q kesh vn u ? i tha, q "ti s' e ndjeve, gjatorit q
K

I thot djal' i

ndjeva I thot djal' i mbretit, q kur e ndjeve, pse dolle irne edhe mbanje drit gjith natn?"
n

nga fjala *u

I thot djal' i gjatorit, q

djeva, q thosh telali, q

i shuhen dritat n dy sahat t nats", nga hera dritn, sa jam i qe

edhe u e shova q n nj, se u e shuaj

va

ffr, e s' m jep dor, q t' e mbaj gjith natn ndezur; po te m

japsh lejft edhe sot, e prm t ruaj, se kjo pun do t jet,

e

^a bri ndonj tjetr njeri pr inat, se u drit nuk kesh. Ashtu i dha J mbreti pr tjatrn, mbrma, q t shij, se ish ish puna. Edhe iku
(<

djaii, vate n shtpi. E pjeti e bukur' e dheut djaln e i thot:

8

't tha
113

Pralla popullore

mbreti q t krkoi ?

I thot

djali

prm dikush inat, gur, maksus

erdhi q t atje

pr. m te

jasht shtpise edhe kish vn I thot djali, q u prm 'isi, q t gjeta ty.
8

drit pr nja dy

prit mua mbreti. I thot ajo, q "mos ke ln gj prjasht prm'*? la q gjeta I thot ajo, q hajde sjelli,
K

t' i shohim, s q' i pa e n karsell ruanjn s' pan

' gur jan' ata". Vate djali,

j mori

e ja shpuri. A j o po le t' i vme

kuptoi q ata ndrisnin. I thot djalit, q

kta gurt edhe prm ruejm e t shohim, se ish do jet ajo pun, q ndrit. Edhe ashtu i vun gurt n karsell edhe duall e natn: s' pan gj. Vshtrojn njerzit, q kish vn mbreti: as ata. N mngjes u foli mbreti atyre, q kish vn, i pjeti; Ashtu q
(<

e ruanjn, e I thot djali,

i than, q s' pam gjakund, as te djal i gjatorit as gjekt. drgoi mbreti e i foli djalit gjatorit e e pjeti.
8

u sonde rova gjith natn edhe dhezur" I thot djali, q

w

gj s' pa . I thot mbreti, q

ti thua rrer, se prm s ' e kesh dhezur kandilen edhe njnatz e keshe as prm as njnatz e keshe ndei mrs'e e q zur: po t m l edhe sonde akoma t sho, se ish sht ajo pun. Edhe mbreti e la edhe at dit. Vate n shtpi djali e rrij zitur. I thot e bukur e dheut, q ' ke, q rri gjejm dot, edhe mbreti e merr keshm ndezur vet dritn". pr t djali, q ^do kem ? q at njeii, q na ndezi dritn I thot ajo, mrzitur ? I thot njenatz, q

rrejm at llaf, thot

q drita ish nga gurt, pun

keshe ln prjasht, po po ja dftove mbretit ata shum punra. I thot ai, q u t shptoj nga kjo t mos t m pres mbreti e bnet le t bnet I thot ajo: 'me q do ashtu, "kta gur m kishin

gur, do pso nj her, t prap

t bnem i lir, edhe pastaj si na e vri

n vnd, q i keshe gurt, edhe nesr shpjerja mbretit edhe thuaj, q vn, edhe kta ndrisnin ?, e mos i dfton, q edhe van n mnsonde drit,,. gurt, t' ja gjeti dhe i ke gjetur vet gurt." Ashtu djali i vuri p^ap gurt n vnd, qs i kish prpara. E pan dritn ata, q ruanjn, gjes e i than mbretit, q djal' i Drgoi mbreti e i foli prap gurt gjatorit djali, Vate kish prap mori i

shpij mbretit. N shkall, q qepej, t vij mbrnda ne mbreti, vezirin, edhe vezi'i ja pa djalit edhe njohu, se

' vlenjn

114

e dhe

i tha djalit, q

atd gur mos ja shpier" mbretit, m

se edhe n

shptofsh kt her, do pso punra edhe njmij lira". I thot djali, q

t mbdha ; po ami mua e si t

qurt, edhe t t shptoj nga mbreti, mos t t pres edhe t t jap u do ja jap mbretit, psoj le t psoj. Edhe ashtu djali vate e ja shpuri mbretit. Po q vate mbrnda, i thot mbreti, q prap ndeze drit prm ? I thot djali, q nuku ndeza, po m kishn vn kta gurt m nj brim t shtpis prjasht, dhe kta ndrinin". I foli mbreti vezirit edhe e pjeti e i tha, q i njeh ti kta gure, se 'gur jan ? I thot veziri, q i njoh, edhe ata gur s' i kish as babai yt, as nonj mbret tjetr i ka. Ashtu mbreti i dha djalit bakshishin edhe mbajti gurt, edhe ku djali, edhe bnej prap zaiatin e tij djali, vij pr gia. Veziri nga inati, q s' ja dha gurt djali atit, por ja shpuri mbretif, mendonej se 'shkak t' i gjen djalit, q t' e humb. I thot nj dit mbretit veziri, q ai djal' i gjatorit, q t solli ata t shtrngo, edhe t' i sjell, e po s'ti solli, dy gurt, mund t t sjell t'i pre kokn". Mbre ', u shum gur nga k a, sa t b nj pallat; edhe t' e marr edhe t'e djal q ish akome, vi| me kshillat t vezirit, edhe ashtu drgoi e i foli djalit t' gjatorit e i thot, q nga ti dua, t m gj nga kta gur, sa t bj nj pallat. I thot djali, q u ku do i gjej ata s jan ; u i dua nga ti kta gur, sa t gur ata sjan kollaj. I thot mbreti, q ti e di at oun, jan kollaj a bej pallatin, edhe t jap t dya do bkoh njera nesr, t men^one e t m sjell prgjegje, sa ja do t m sjell gurt, ja do t t pres kokn, nj nga net; tani mendo edhe nesre t m jap q mr2 tesh
al;

prgjigje.

Ashtu

iku djali

sdhe vat s n shtoi duke klar. I thot e bukur edhe klan? I thot ai, q

e dheut, q ' ke

'do kem,' mbreti krkon

gur si ata t dy, q i shpura, sa t bnj nj pallat; tani gjnden a gur q t' ja shpie ? Nuku ginden e domosdo do t m pres. q u te tha q lpara, u mrzit q ata gur do na nxjerrn ec e thuaj mbretit:
<(

' thot ajo,

Pun, po tani mos

edhe nesre

at

Pun do t' e bj, edhe gurl do vete t' i gjej, po ti t b gati ustQilart edhe mushkat q ti mbajn e t' i sjelln". Edhe ashtu
d d

vate gati

i li e i tha

mbretit

fjalt

i tha ajo, edhe

mbrsti b l r i

115

ustallert edhe mushkat, e tjetrn dit t' i shpij djali, nek ishn gur nga ata, t mir. E si vate djali n shtpi t tij i thot asaj, q i tha mbretit, si m the, edhe mbreti u b g a t i ; tani u ku do t'i gjej ata gur e ku t'i shpie ? Ashtu mori ajo nj kusi, e vuri prpara vethes dhe i tha djalit, q bjerm nj bac n mes t syvet, sa or q ke. I ra djali, po i ra kadale ; i thot ajo, q t tha, bie me sa for, q t ke, mos m kurse." Edhe ashtu i raprap djali, edhe ju nisn lot asai, sa e shpuri lasin njera n mes me lot, dhe i tha djalit, q nriirr kt kusin me lot edhe ik e t lagc gur me barabar, sa t kta lot e mi, po t b prapa malit hesap q t laksh

bnet pallatis. Ashtu vate djali edhe lagu gurt me

iot e t bukurs dheut, edhe u bn t gjith gur xhevair, sa q lagu. E drgoi mbreti edhe i mbajti, edhe bri pallatin, edhe ishn barabar sa pr pallat, as teperuan m gur as u deshn m. E si bri mbreti pallati me gur xhevair, i dha djalit prap bakshishin, Nj dit edhe rronej mir edhe djali, edhe vi| gjithnj pr gja vrau nj ris, e e ropi e i mori lkurn tha t bukurs dheut, q falet Se djali
(<

goditi e t

edhe vate n shtpi edhe j do t ja shpie mbretit e dil i lir ne ai q

kt lkurn

kish zn miqsi

me mbretin, hyn

mbreti. E si i tha at fjal t bukurs dheut, i thot ajo q mos ja shpjer kt lkur mbretit se do na nxjerr pun prapJ> Thot ti ashtu, shpjerja*. E mori djaii lkuren u do ja shpie, e si t bnet le t bnet". I thot ajo: um q do t ' j a shpij mbretit; gjeti prap vezirin prpara. I thot veziri d|alit: "' sht ajo lkur? I thot djalii q lkur esht edhe do ja shpie mbretit. I thot vezin, q " e ao mbreti at lkur ?. I thot do ja shpie mbretib. tha :
<(

djali : *T falet I tha veziri: Nuk q s ta jap, mbreti

ma se

ep mua, e t t jap, sa t dua>\ I thot d;ali, krkon,,. E ashtu iku d|ali e vate, ja shpuri *Na kt lkurx dhe mbreti i dhe edhe i thot veziri mbretit, q

E! hajde i tha veziri, pa do e gje at, q lkurn edhe ' se kjo sht e mir pr t falur.s E mon bakshishin djalit, edhe iku. Si shkuan ca koh'
<(

mir shtpit i bre gjith t xhevairta, q

m tjetr mbret nuk i ka, po t bnje edhe t shtruarit e tyre gjith me nga kto lkur, q ke zotrote, q falej'*. I thot mbreti, q "k"

116

gjn^en kaq lkur s i t shtronen t gjicha odat e pallatit ? Ktu m=zi

u

gjnd nj lkur sa pr t falui. I thot veziri, q shtrngo djaln

e gjatorit edhe ai i gjn. Ashtu mbreti drgoi e i foli djalit gjator't e i thot, q "dua t i 4 sjell nga kta lkurt, sa t shtroj g-itho gja, edhe nga ky solla ty. I thot bn; u i dua s j shpezsh mbreti, s' kam gjetur vem se at
pa

||atin. I thot d|ali, q J ka-n kaq vjet, q vete dit pr di. p' q t pr_ q ajo pun sht jotja ; i<h do b ti, nj-ra nesre ja m sjell
<(

domosdo kto lkur;

gjegje, q do mi sjell ja se t pres kokn. Ashtu vate djali prap n shtpi i mrzitur. I thot e bukur e dheut, qe zitur ?" I thot ai : do kem ? ke, q rri mrq mbreti m k&rkon
<(

lkur nga t

risit, sa t shtronj ngjitha odat e pallatit; tani u ato ku t'i ajej ? Kam kaq koh gjatu*r edhe nj gjeta. i thot ajo q para, q, mos ja shpjer pun do bnet, po do edhe t ve nesr e t daln punra mushka, q u t tha q predhe kjo barr t' mbretit at, se do t dil pun;

t tjera m t mbdha; t' i ngarko , edhe

t' i thua mbretit,

t bnj gati njzet

ver nga tri vje, edhe njzet

marr e t ve n e!< k'ua e t mbyll kruane e t mbushsh magjet e kroit me ver, edhe ashtu do vin risrit t pin uj, edhe do pin ver e do dehen, si i edhe t' i z e t' i ther t gjith. Edhe ashtu bri djali, tha a|o; vaie i tha mbretit: T m ngarko

njzet barr ver t vietr, edhe nesre t vete e t t i sj?ll. Ashtu i bri gati mbreti vern, edhe mushkat i ngarkoi, vate dhe djali, i mori edhe i tha mbretit, q nesr q menatt m drgo njzat kasap n ak vnd. edhe u vete e i gjej e t'i marr t rjepn tisrit e t t sjellin lkufh>. Ashtu i la fjal mbretit djali, edhe iku, mori mushkat ngarkuar me ver edhe i shpuri ne kroi, i shkarkoi edhe i hoqi mushkat mbylli Van mrguar nga kruan edhe risrit edhe " o i edhe i la atje; edhe ai vate n krua edhe ^bushi magjet e kroit me ver edhe vet u fsheh. P'tin ver edhe u djn, edhe ca ngor ih o^rabar sa t shtron gjith
sr, s

vet nga

t dert, ca i pa, dha baksh'q djaln

vrau ai. Nesret vate, mori kasapt, edhe i ropn, ja shpui mbretit odat; edhe prap mbreti shtpi t tij, Veziri si e in djalit, edhe vate n

mund l humbnej me nonj marifet, i thot mbretit veziri, q "ti

117

II

i bre gjith k^o punra, q

s' i ka

br

ndonj

mbret n bot, edhe at pun I thot

edhe pallat t xhevairt bre edhe me

lkur

t risret e shtrove, mbretriver,,

po tani nj pun t duhet akoma, e po bre dot

athere do je' m' i penesuri gjith dynjas edhe i gjith

I thote mbreti, q "thuajm edhe at, se ish duhet akoma,,

veziri, q "mir, ti i bre gjith kto gjra pa vatur dy vjet akoma babai vdekur, po t' i drgonje edhe babait nj letr, q t gzonej dhe ai nga punrat, q bre ti. I thot djal' i mbretit, q "sht e mundur, q t vj dot letr nek ajo dynjd,,, I thot veziri, q "vete djal' i gjatorit edhe shpie, si bri edhe kto ai si punra, bri pallati i e xhevairt mundur edhe kjo t' e tej e prtej odat, ish kto pun, punra me q t tjera lkur se risj Po shrruar

t bnej?

kto punra, ashtu mund foli dialit gjatorit ne

bnj edhe at. Djal' i q "do ve t m

mbretit, si djal q ish, besoi vrtet, q vijn letrat nek ajo dynja edhe drgoi e shpie nj letr e i thot, babai, t gzonet edhe ai nga mua, q bra dynja ? Njeriu, po vate nek ajo e di at

pallat t xhevairt edhe e shtrova me lkur risi,, I thot djali gjatorit q "mund t vej letr nek ajo Hynja m ktu s vjen dot I thot djal i mbretit, q bra u, e t gzonet edhe ai, q "ti

pun ; u dua t shpie letr ne babai t msonj edhe babai, punrat pa ti do vi m a nuk vjen, prgjigje, q do ve a nu< s' kam merak; tani nesre t m japsh

vete. Edhe ashtu iku djali e vate n shtpi menduar. I thot e bukur e dheut, q "' ke q mrzitej ? I thot djali, q "tani erdhi me t drejt fundi, q m shpres nuk k a ; se djal i mbretit krkon, t \ mrzit, t t mbretit, shpie letr mbretit, q sht vdekur,,. I thot ajo, q "mos u se edhe kt pun do e bjm. po t ve t' i thua jap pesmbdhjet dit koh, edhe t gonj, se do vej njeriu,,. Ashtu dhe ver

mbreti te!a! n gjith

mbretrit e ti|, q kush ka letr pr n'ahiret, t shkruanj e t'e drdjali u ngre nesret, vate ne " si thua ? do t' e shpie I thot djali, q "do vete prap prgjigje : po t v kushdo q ka pr t shkrusr mbreti, e e pjeti mbreti e i tha, q letr ne babai, a-po t t pres kokn ? edhe do t' e shpie, edhe do t t sjell tellal n t gjith mbretiin tnde. q

118

jetr pr nek ajo dunja, t shkrllanj.

n e

e n

pasmbdhjet i

dit t

niblidhen gjith letrat sa jan, edhe t vete,,. Ashtu bri mbreti, edhe pesmbdhjet dit erdh letra nga t gjith ant mbluadh u bn nj barr. Si erdhi dita, q do ikn djali, t shpij letrat.

j thot e bukur e dheut, q tani q t ve ne mbreti edhe do nise, t ve vet n grazhde t kualet mbretit edhe t zgjedh nj kal, q t jet i shndosh nga t gjith kualt, e t' i ngarko letrat edhe t'ja hip dhe t'ik, e t ve, sa t ve ditn, edhe natn t kthejiesh nga tjetr udh, edhe t vi ktj, po te ruhe, q mos t djali : vate ne mbreti, i t shoh nonj nga do vi. Ashtu bri

thot mbretit, q "jan gati letrat? I thot mbreti, q "gati jan, jan br barr pr t ngarkuar,,. Edhe mbreti letrat e ti edhe t gjith atyret t mbdhivet, t vezirit me shok, i kish vn m nj'an n hejbe, q t mos humbeshin. Ashtu dhe djali vate, zgjodhi m t mirin edhe m t sh/idoshin e kualet, ngarkoi letrat edhe ja hipi e iku. Si iku gjith ditn, mbrmanet natn u kthye edhe Si vate atje, e mori e bukur e dheut edhe e t hajn ; edhe ajo zu'i e hapnej letrat edhe , shkruajn, djaln edhe kaln n tri dit u ip njzet vate n shtpi t tij, rnbylli djaln m nje i kndon tri e shij se dit, ata

konak edhe kaln, m nj tjetr edhe i la tri dit pa dhn hi gj q tu bn prgjigjen gjith cilit. E si i la

e pes drhem elp, ditn

kalit edhe nj fik ditn djalit. E ashtu i mbajti me at ngrnj q t dy, djaln edhe kaln, sa kndoi ajo gjith letrat edhe u shkroi prgjigjen gjith cilit. M n fund shkroi thosh mbreti djalit q u letrn e mora ma drgo edhe ' shkruanej mua vezirin edhe edhe t mbretit, edhe i u gzua, q bre kem ktu; se u edhe Ashtu ajo, vethe gjith dhe letrat n

gjith kto punra me t msuar t vezirit. Po nj lutje t kam, t ca koh, t ' e sa ktu prap mbret jam, dhe t m' e drgo vezirin domosdo. letr e babait djalit. E nj mbaroi natn shkuan dy muaj, sa u bn djali edhe kali, q nuk u mbeti. Ashtu i nxori
e

m mish

mbrma

ngarkoi letrat

vuri dhe djaln kaluar mbi kal, po edhe kalit i mirreshin kmbt vate, sa vate, natn, nesret pp q dolli dita, u kthye e vij prej q vinej djal' i gjatorit nga 119 Pallatit mbretit. E muarr vesh dynjaja,

aireti edhe duall gjith e e prin, e kur i pan, djaln edhe kaln q ishn katandisur q t dy lkur edhe kokalle, t gjith besuan, q kish vajtur vrtet n' airet. Si knduan dhe letrat gjith cili, edhe u kish ardhur prgjegje pas fjalvet, q kishn shkruar. e be. sojtin m shum akoma. E si kndoi djal i shkruan, t' i drgon vezirin, i thot i mbretit letrn e babait, q mbreti, q t ve ne vezirit

babai; se i hyn n pun atje. I thot veziri, q kto letra ian t rrejma, q s'sht e mundur, q t vej njeriu i gjall n'airet e t vij prap. I thot djal i mbretit, q
<f

mua

prpara

ti m the, q vete,

tani m thua: s sht e mundur po do ve domosdo, se po s vajte, do t t press Thot veziri, q "kjo pun sht e rrejm; e po sfit drejt, t hynj djal' i gjatorit n kazane, q zjarr, e t dal prap i sakt, ather do t' e besoj edhe nuk vete. I thot djal i mbretit hy n vaj t vluar e t dal prap i sakt, t zienj me vaj n s' e q do besoj, e kshtu djalit gjatorit,

q t besonj veziri

I thot djali, q u tani, m she se 'jam nga udha, po t vete n shtpi, t rri nj a dhjet dit, t lodhem, edhe pastaj vij e tthom Ashtu vate djali prap n shtpi t tij e ndnji, ke t q po rrij mrzitur. I thot prap e bukur e dheut, q ' ke q rri mrzitur, tani q m nonj t keqe nuk ke ktej e tutje, po do mira ? I thot t hyj n rehat, se
K

djali, q tani sht m' e keqja, q m thot mbreti, q kazan e mbrnda n vaj t vluar". I thot ajo, kjo s' sht hi gj." Si shkuan t dhjet dit, kzanen t'e mbushnj me vaj, edhe n t'e bn

i thot ajo, q sot sa t

t ve ne mbreti edhe t' i thua, t bnj zjarr t mir, t vrdhe bn' t vlonj vajt t'e ke n duan ata; i thot ajo. Prandai i dha nj bar e i thot, q na kt barin, e kur t kce mbrnda kazane goj kt barin, edhe me kt s' pson hi gj, se u kt bar kesh, kur m

prit xhimi e m bnej katr copa edhe nga ky bar ngjallesh prap". Ashtu e mori djali at barin, e kish me vethe edhe vate n mbreti; i thot mbreti, q do hy n kazan me vaj t vluar sot, a po 'do b ? I thot djali, q vr, t e bin gati, edhe t hyj. Ashtu vate vet veziri dhe e bri zjarrin, vuri dhe kazanen edhe e mbushi me vaj plot edhe e la, sa vloi mir ; pastaj i foli mbretit edhe djalit, e

120

j thot veziri mbretit, q t krcenj djal i giatorit mbrnda ktu", ather do besoj, q letra sht e vrtet,. e po dolli prap i gjall e dhe do vete ne babai yt. E me t thn veziri ato fjal, mblidhet Jjali edhe kceu mbrnda n kazan, edhe dolli, nxorri kokn nga mbrnda n vaj, edhe vajt vlonej, tdhe u tha, v ajt dhe kurmin q doni, t rri shum akon.a mbrnda, apo t dal ?s I thot mbretf q del. Ashtu dolli djal i sakt nga vajt. I thot mbreti vezirit, q e! tani e besove, q sht e vrtet puna ?* I thot veziri q nuk e besoj se ky do jet magjistar". A t her mbreti urdhroi, e muar vezirin e vrvin mbrnda n kazan, e s i mbeti as kokall ; edhe djaln e gja'orit e bri vezir, mori edhe t bukurn e dheut ojuas djal i gjatorit edhe rruan e trashguan.

sh pr

n telcsl.

121
t

E bija e rregjit e i biri i buikut

Nj her e nj hr ish nj rreq, kish nj bij t vetme, ipo m t bukur se drita e diellit, m t hjeshme se hnza ; m t dijshme se njqint t dijshm. I jati ish plak e dej t' e shihj t martuar, m para se t voisej. Po ajo ng dej t gjegjej t vj kuror ; e porsa rregji ng lodhej t i thoshj djt e nat sa t sglidhej, ndr tjer, trimin ' i dukej m i miri i gjithve, nj her ajo, sa t' e nxirrj prpara, ju prgjeq e i tha : Pr burr, o tat, u deja nj trim me mnt t holl shum. M e nj fjal, ai t jet i zoti c m vr prpara nj t thn, un ng mnt t ndlgonj e t shtiell, ai ka t jet jm shoq. Regji u gzua fort pr kta t fol e dha urdhr t shpallej <lshrimi i s bijs me do vnt, tue shtuar se gjith ata mberteshin t mundur, ki$h t' ishn vrar. Disa nga trimat m t lert guzuan t mateshin me vaizn, sbuarn jetn. Ish ndr tjer, n nj katunt t' saaj mbretrije, nj bir bulku, mendtak sa ng mnt t'ish m ; djalosh i pashm e zmbr math. Edhe ai deshi t stenej ndr ata dishirojn t bneshin t dhndur t rregjit. E jma krkoi t ja nxirrej ka kryet; po ng pati ball t ' i mbush mndjen. E hidhruar pr qnin e t' birit, tha me vetin: M mir t e vras u se t' e l sa t m' e vrasjn tjer! E brif Mori ca miell, i prziejti ca helm, e gieshi mir, bri nj pet e ja dha tj birit, m para se sa t nisej. Po ai, kur kle jasht katundit, i shtui nj copz guces s' tij, ' i thoshejn Mer, e ajo ngordhi ashtu si e prcolli. Djalosfvt i erdnSi keq pr klyshztn, ai kish rritur me kujdes t math, e u uj mbi nj gur, nn hjes t' nji ulliri e i vij klaj, edhe sa kujtoj s>e pak u duk sa t vdisej edhe ai, pr lnsin e s jms. Si rrij atje ashtiu i ngashruam, pa nj korp, ' u kish qasur sa t h?j gucen. Ahi ernea ndiejti se gjith gjaku ju hyp te kryet; rrmbeu shkluhn, e shkrehu rmbi korbin e e vrau ; po vrau edhe nj Ijepur, ' ish e shkoj atei nd' anz. Mori Ijepurin e u vu t icej. Arruri te nj klish e hiri, sa t prhej e porsa ki:sh uri, mori libret gieti atje, i dhezi e ' e

122

E bija e mbretit dhe i biri i bujkut

Nj her e nj her rronte nj mbret, q kishte nj vetme, m t bukur se drita e dieliit, m t m t ditur se niqint t ditur. |<onte t martuar m par se martohej; dhe t vdiste. hijshme se I jati ishte plak dhe deshte Po ajo nuk vajz t hnza. ta shit

dgjonte

me qn se mbreti nuk Iodhej s thni dit e nat ajo q

q t zgiidhte djalin q do t' i dukej m i mir, nj her t' i mbyllte gojn ju prgjegj e i tha:

P*r burr o baba, un desha nj trim shum t zgjuar, me nj fjal ay q t jet i zoti t thot nj enigm q un kuptoj ta zgjidh, ay do n do vnd t jet burri im. mos ta

Mbreti u gzua shum pr kto fial dhe dha urdhr t pallej dshira e s bi|s duke shtuar se ata q do t munm t dgjuar, bujku i zgjuar q kuxuan t n nj mateshin katund t m; me asaj deshin do t vriteshin. Disa nga trimat mbretrije, nj bir vajzn humbn jetn. Ishte ndr t tjert,

sa s' kish ku vinte

djal \ t' ja

bukur dhe zemr gjr. Edha ay deshi t paraqitej ndr ata q ddshironin t bheshin dhndur t mbretit E ma krkoj q hiqte nga mendja po nuk mundi t a kandis. E hidhruar nga kok-

fortsija e t oirit, tha vet me v e t e : m mire ta vras vet, se ta le t ma vrasin t tjert!. Dhe ' bri! Mori ca mjell, e przieu me ca helm e ngjeshi mir, bri nj kulae dhe ia dha t birit m prpara se t nisej. Po ai kur qe jasht katundit, i shtiu nj copk kones s tij q e quanin Mer, e ajo si e hngri ngordhi. Djaloshit, i erdhi keq pr konen
se d

q e kishte rritur me kujdes t madh, dhe ulliri edhe i vinte t

unj mbi rrinte

nj atje

jur, nn hijen e nj

qante, duke

menduar

prpak nuk vdiq, nga marrzia e s' ms. Ndrsa po

$htu i dshpruar, pa nj korb q ishte afruar pr t ngrn konen n dhe e vrau, po vrau, edhe nj Ijepur q po shkonte aty pran.

Athere i hypi gjaku n kok ; rrambeu pushkn, e shkrepi mbi korb|

^lori Ijepurin, dhe u nis pr rrug. Arriu n nj kish dhe hyri q t odhej dhe me qen se kish uri, mori librat, q gjeti atje, i ndezi e n l?3

flaka poqi Ijepurin. Hngri e u cit. Pran pati et, e p!u ujt jsL te nj llmb. Kur kle prpara rregjit, i tha '. Kuror, u dua t' t bij pr grua. Po ti e di at duhet ? i tha rregji. jerdha ktu s6

E, di ju prgjegj djali. Ahierna regji drgoi e thirri t bijn Kur ajo jerdhi e pa djalin, i tha tue qeshur : Pr se m vrren sikur se do t ma hash me sy? E djali asaj: U ng citem t shoh sa je e bukur. Nani, n kam t vdes, u do t le jetn shum i gzuam! Jardh'e e nisi vai/a: A.htu kloft I po mos e nglat m e fol. E djali, pa sbjerr koh :

Dftom, o faqe-mo/f, Se mnt ti ke t holl, Mern e vrau ca oet, E Mera vrau dy vet. Shkreha mbi at oash; ia zura kuj ng oash. Poqa ca mish me f/a/, e e hngra vql' e va/. Piva n kuo t' re, As n qiell, as n ahe. Dftom, o faqe-mo/l, * se mnt ti ke t holl.
Vaiza mbeti e mejtuar. U nguq, u zverth, po ng dij t thoshj. Pran tha : Dua tri dit sa t prgjigjem. E djali njerzisht: sa t duash, o zonja e jime I Kishin shkuar dy dit e e bija e rregjit ng kish ndlguar gj. I vij t mbytei ! Drgoi e thirri djalin e ju lut t' i zbloj t mbshtjelln i kish qitur prpara. A i i tha: T parn pjes u t' e shtiell, n ti m jep unazn tnde; t dytn, n m jep gushoren, e t tretn, n m jop brezinAjo i dha gjithqish ' i lypi, e ai e kndaqi. Ditn pas, prpara rregjit e prpara parsis, vaiza kthjelloi at vij me rar t thnt e djalit. Gjith lvduan ndlgimin e saj, e rregji u pruar ka djali e i tha : Nani ke t vde edhe ti ! Prpara gjindes ai ng foli, se ng dej t' i prishj zmbrn

124

f
flak t * t v r e P a i Ijepurin. Hngri e u ngop. Pastaj pati etje e piu Kur qe prpara mbretit i tha : u jt q ndodhej n nj llamb. fliadhri, un ardha ktu, se dua tt bij pr grua. Po ti e di ate q duhet ? i tha mbreti. E di ju prgjegj djali. Ather mbreti drgoi e thirri t bijn. Kur erdhi ajo dhe pa diahn i tha duke qeshur: Prse m vren si kur do t m hash me sy ? E djali i tha asaj: un s' ngopem s pari sa e bukur je! Tashti edhe sikur t vdes, un do t jem shum i gzuar! Po vajza i tha : Ashtu qoft ! Po mos e zgjat m e fol. Dhe djali pa humbur koh: (filloi).

Dftem o faqe mol/, se mndjen e ke t hol/ M*rn e vrau ca pet E Mera vrau dy vet. Shkreha mbi at q pash; godita at q s' pash ; Poqa ca mish me tjai dhe e hngra t val. Piva n kupt t re as n qiell as n dhe. Dftom o faqe mo/l se mnd/en e ke t ho/l.
Vajza mbeti e menduar. U skuq, u sverdh, po s' dinte se t thoshte. Pastaj tha : dua tri dit q t prgjigjem. Edhe djali i tha njerzisht: Sa t duash, o zonja ime! Shkuan dy dit dhe vajza e mbretit nuk kish kuptuar gj. ! vinte t mbytei! Drgoi e thirri djalin dhe ju lut t' i shpjegonte enigrnn, q i kishte treguar. A i i tha: Pjesn e par t' a them n qoft se ti m jep unazn tnde; t dytn, n qoft se m jep gjerdhanin e t tretn n qoft he ma jep brezin. A j o ja dha giith ato q i krkoi dhe ay e knaqi. Ditn e nesrme, prpara mbretit dhe prpara parsis, vajza shpjegoi kuptimin e fjalve t djalit. Gjith e lvduan pr zgjuarsin e saj edhe mbreti u kthye nga djali dhe i tha : Tashti do vde edhe t i ! Prpara gjindjes, ay nuk foli, se nuk desh t'ja prishte qejfin s

125

s' bukurs. Po pren, kur klen t' vetm nxorri ka gajofa stringlt e pamoshme, ' ajo i kish falur, e ja dftoi rregjit, tue thn: | njeh kurora jote ? Sqirat e sime bijje! jerdh' e nisi rregji, gjith i bindur. Si i ke ti ? Ka t jerdhn? Vaiza ahierna i rrfyejti t' jatit si kish vatur puna. Ka ana e tij, djali vraptoi t' i thoshj : N kurora e jote do t m vrasnj, u jam ktu; se ng dua t ket helm jot bij I Regji vrejti vaizn. A j o ish e kuqe si lulek e mbaj syt te dheu, Ti thua ? e pyeti rregji. E bukura e bukur ish e m e bukui u b. Ngrejti syt, ata sy t parrfyeshm, e i nguli te syt e djalit. Zmbra i krzej n gji. Pran u lshua te kraht e atij ' kish dftuar aq dashuri e jercm' e nisi : Njerzia e jote m mundi I U jam e jot|a! Mbi tri dit vun kuror,

iQt^us^

fiJLfJLV

<

^ /

n*to

126

hukurs. Po pastaj kur mbetn vetm, nxorri nga xhepi stolit q kish dhn ajo dhe ja tregoi mbretit duke thn : I njeh madhrija jote? Stolit e sime bije! tha mbreti i uditur Si i ke ti ? Ku i g i e t e ? Athere vajza i rrfeu t' et si kish vajtur puna. Nga ana e tij djali vrapoi t' i thoshte: N qoft se Madhrija e jote do t m vras un jam ktu, nuk dua t helmohet jot bij ! se Mbreti i hodhi syt vajzs. A j o ishte e kuqe si lulkuqe dhe inbante syt mbrdhe, Ti ' thua ? e pyeti mbreti. E bukura e bukur ishte po u b akoma in' e bukur. Ngriti syt, ata sy t parrfyeshme dhe ia nguli dialit. Zmra i hidhej si zog, pastaj u lshua n kraht e atij q' i kishte treguar aq dashuri dhe tha : Sjellja e jote m mundi. Un jam tndja ! Pas tri ditsh u martuan.

127

Bramadonia
Na ish nj Bramadone. A j o ish dhe e bukur tepr. A j o thoshte' kush t m mundin n fjait mua, t m marr pr grua edhe ka pesmij napolona. Mirpo vinjn t tr aty, e nuk e thyenjin dot, Nj qeros ruante dhit. Van t dy vllezrit e ati qerozit tlan nqa njqind napolona, dyqind napolona, s' e lidhn dot. Qerozi tha: do vete dhe un. Ik e o dhit than t vllezrit kan vajtur t ditur atje dhe s e kan lidhur dot jo t ve tin! Un dua njqind napolan, se do vete. Nuk donjin t ' i epnin ata dhe ay u tha: Mirni dy pleq t na ndajn, un pjestar n mall ntk jam, po m jepni njqind napoiona, I merr njqind napolonat ky dhe mori dv kcqe vez dhe i vuri n xhept dhe u nisti, po nuk shkonte udhs aji, po shkonte ferr m ferr, driz m driz. A t j e ku po qasesh dielli m t pernduar, nj dele po pillte dhe ky ja kapi brf, at qngjin edhe e ropi e poqi dhe e hngri dhe fjeti lart m nj shtrat. nga ata q rinjn menanxhinjt. Kur u gdhi iku ky edhe vate tek ajo zonja atje. Kopilja ,prjashta dhe ky i thot : I thua zon/s, se do ngjitem njik lart. Edhe ky te u ngjit n shkalit du, du, du, Avash qeros, sa do bje. M prpara u ngri se rash. M "udherdhe? i tha zonja. As n udh as mbi uJh - i tha. hngre mbrm i tha As t pjell as t pa pjell Ku fjete mbrm ? tha. As n qiell, as mbrdhe tha. tha. ishte

Vrng gjit* ja nxori ajo Bramadonja : e, cila sht' e djalit, C"a sht' e ups ? Ft dy koqe vezt ai : cila sht' e puls bardh, cila sht e puls zez ? Ngeci zonja. mori pr grua zonjn ai, u b qerosi me pesmij napolons edhe vinjin dynjaja udiin, si e lidhi n fjal qerozi.
] 28 ^"' ^
c U v

'

^ ' < - * ' '

r
Xhymert Ahmeti
N a kishte qen nji mret dhe na kishte pas nji vajz. Kte vajzn e kishte pas rnyll m nji xham mrena ly krejt me boj l zez ^ k|o vajza mos t ihifte gja prjashta hi. E kishte pas ushqy me tu | simite e me palc mishi. Ky mreti i kishte pas vu nji dad, q i bajte shrbin. M a sanaj nji dit, kjo goca ishte mrzit prej ktij ushqimit, ene i thot fcsaj dads v e t : Aman, moj dad, u mrzita gjithmon me kte t ngranme. Po 'ti baj mretit, moj bij, i ka than kjo se me qn thot dada, t bij nji ik mish me koc. Aman, moj dad, ' asht ai mish me J<oc ? Aman moj dade thot ma bjer. Q y q j a moj bij thot se na e merr vesh baba. Jo, jo - i thot kjo, se s' e merr vesht baba. E nji nata i oi mish me koc Kjo murr e xhveshi kt mishin prej qejfit dhe mori t lujte me kte kocin ; ky koci shkoi e ra n xham dhe e theu. Kjo duel e pa n xham dhe kishte pas ran bor prjashta; kjo u udit. Kur vjen kjo dada me i marr pjatat i thot : Qyqja moj dade ! ' ishte ajo prjashta e bardh ? Ka ra vdor, o dade thot. Po ' asht ajo vdor moj dade ? Ashtu bje pr dimn i thot kjo. Aman t m' qesish ta sjiof. Qyqja, moj bij, kena fryk se na merr vesh baba, masnej na shohin dhe shrbtort. Nuk ka gajle, se s' na shofin shrbtort. Ene e mur e qiti pr vdor tue shetit kte vajzn ; ene tue shetlt pan se kishin pas ra n vdor ca pika gjaku dhe nji pupl. Qyqja, moj dade, ' asht kio kshtu ? Kjo bir thot qenka e bardh si ftyra e xhymert A h "etit, pikat e gjakut si faqet e xhymert Ahmetit, pupla si vetlla e x ^ymert Ahmetit. Kjo vajza zu dashtni me xhymert Ahmetin ene erdh tu u dobsu d 't e pr dit. Baba vet thojte : ' m ka goca, q po m dobsohet kshtu. ^ s doktora, hoxhallar s' ja gjejshin smundjen ksaj. Kur nji dite vjen n ' plak aty te mreti ene i thot :
~* Prralla Popullore Shqiptare. i og

 Un kam ardh se kam marr vesh q |ce gocn smu. Posi thot ky f"ajde. Po t m' japish nj pat t rjepme i thot kjo. Posi, thot mreti. Dhe i dhan kte patn ksaj plaks e shkoj n' od t gocs. Kam ardh dada t' piek kt pat ktu sonde. Posi, moj dade, piqe i thot ajo. A j o goca kishte ra smnn. Kjo plaka mur me pjek patn nr, oxhak. Si e poq mir e mir e Ishoi hellin me gjith pat n zjem erie u shtri, e bani sikur ishte n gjum. Kjo i thot: dade, moj dade, tu dogj pata. Kjo hi nuk jepte prgiegje. Kur kjo prap: K Dade moj dade, u dogj pata. Kjo hi nuk i jepte prgjegje. Kur kjo prap : dade, moj dade, u dogj p a t a ; ah moj pat si po digje e prvlohe si zemra ime pr xhymert Ahmetin. Ene plaka ohet : pse moj bij, u dog/ a ? Ene u ngre kjo, mur patn e shkoi ke mrfeti. Hajde ktu i thot mretit se e gjeta se ' hall kishte goca e jote. Goca e jote kishte zan dashtni me xhymert Ahmetin? Po ku pat goca ime me zan dashtni me xhymert Ahmetin ? A j o nuk del. Po, po thot se e mora vesh thot. Ene baba i vet mur i shkroi letr edhe ja oi xhymert Ahmetit Ky ja ktheu letrn: "Kur t verdhem si florini, kur t'vjerem si zinxhiri. kur t' bahem zok e fluturoj athere vij marr gocn tate'>. E merr baba letrn e shkon ke goca : ' hall ke qi je tret kshtu, m kallxo goca im". Hi, thot kjo s' \cam gja. M kallxo thot se e kam marr vesh, po baba ja oi letrn xhymert Ahmetit ene ai ma ktheu: kur t verdhem si florini, kur t vjerrem si zinxhiri, ku t' bahem zok e t' fluturoj vij e marr gocen tate. Ti bab s' ke ' m ban tjetr mu, vese me m ba nji ark florini e t m' fusish ushqim pr gjasht muej mrena, t m'fusish, ne mu mrena e t m hudhsh n' det. Si thot baba t' baj at gja pr fmirr e vet ? S' ke ' ba, s' kam shptim tjetr. Shkoi i jati i porositi, i bani, ark florini, ja bani t gjj" 1 2

730

e murr e shkoi e e hudhi n' det. Deti shkoi e qiti m'nji b re k kt arkn. M ' at brek kishte pas qen mullini i halls xhymert /\hmetit. Edhe ata q punojshin n' mulli, i shofin rrezet e ksaj arks, q shklqete ene i thon: '''asht kshtu ke ay biegu detit, a shkojm ene e bijn ke shpija e halls e rnarrim", Shkojn ene e marrin arkn xhymert Ahmetit. I thon ksaj halls: Dum me e lan kt arkn kiu. Po si thot futeni ke oda e shrbtoreve Ene e vun aty ke oda e shrbtoreve. Natn kur po flejshin shrbtoret del kjo goca prej arke, se ju kishte maru ushqimi. Kjo jshte e veshun shum bukur e tu u sjell gjith ods s' gjen ushqim Kto shrbtoret e pan e u tremn shum, po nuk e pan se ka dul kjo. Kjo krkoi e krkoi e shkoi e hyni prap n' ark dhe e mbylli prap nga mbrena se e kishte me els. Kur ngrehen kto shrbtoret thon: Q y q j a , nuk flejm kurr sonde ma aty. Pse s' po fleni, aty keni pas fjet pr nat, 'paski sonde tfiot halla e xhymert Ahmetit. Q y q j a , se ' na ka dal ne sonde natn. E ju dul thot ajo ' ju dul ? Ene haila e xhymert Ahmetit shkoi me fjet natn, aty ene nuk flejti po bani sikur po fle. Ene kjo goca pra u prau eli aikn e du e krkoi e ^rkoi, po 's' gjet gia me hangri Kjo halla u trem, masanaj mur kuxim e kapi kt gocn. a je, a njeri a peri ? Jo i thot njeri jam. Ulu thot m kallxo 'asht kjo puna jote? Kjo u ul ja kallxoi gjith historin, e i thot: (<un kam shti dashni me xhymert Ahmetin. Ti ke ra shum mir ktu, se ktu, jam halla e xhymert Ahme'it. pr tri jav vjen xhy.nert Ahmeti ktu se ka i her n vjet v Jen, se asht shum larg, p o i thot: kur t'vij xhymert Ahmeti ti ke Pr tu ba si shrbtore, ene ti ke pr t' i qit kafen, po kur tja qisish Men, t dridhish dorn e t' ja derdhish n fustane." f^ushen tri jav ene vjen xhymert Ahmeti. Kur vinte ky laj^rojshin shrbtoret : "hall, mij hall, po rrjedhin esmet, po knojn ilbilat, po elin trandafilat, po vjen xhymert Ahmeti. Ene vjen ky ktu mrena ma, ene i thot kjo halla gocs, bjeri

e dhe

131

kafen unin. Ene kjo vjen ja qet. Kjo vp e lujti dorn ene j a derdhi kafen n fustane. Qyqja, moj shtrig, ' bane ashtu? Ban pis unin. Ene e kapi e e rrafi. Aman tho' moj hall, mos i bjer se asht mkat. Qyqja, si mos t i bi nuk shef se ' bani ? T bani pis. Ene e qiti pr dere, Ene hiku xhymert Ahmeti ma. Kjo halla shkci te goca: mos u mrzit i thot g o c s s e vjen pre3. Jo i thot kjo s' po mrzitem. Kur mas nji jave vjen xhymert Ahmeti. Prap shrbtoret thon hall moj hall, po rrjedhin esmet, po knojn bilbilat, po eliri trandafilat, po vjen xhymert Ahmeti". Ene kjo halla kishte thull peta, ene i kishte pjek kto petat ene mur i shtroi nn shtrat t ksaj gocs ene e vu kt gocn sippetve. Prit ky djali se po del kjo goca; s' ka goc. I thot halls: "halle, ku asht goca, q rrafe at dite? Q y q j a , moj hall, e kam rraf, i kam thy kocat. ' ke ba kshtu moj hall ? Po nuk pe se 'bani ar. dite? Aman thot t' shkojm ta shofim nji her. Posi, si s' po shkojm. Ktheu nji her ktej t t' shofi uni, ene kje kjo goca u kthy. Krrrrr filluan ato petat tuj krcit. Pu pu, ' paske ba kshtu ? A , ja kam thy kocat ma.Ene iku prap xhymert Ahmeti Mos u mrzit i thot halla gocs se vjen prap ky Kur mas nja dy jave kthehet prap ene prap fillojn shrbtoret: halle moj halle, po rrjedhin esmet, po knojn bilbilat, po elin tranafilat, po vjen xhymert Ahmeti. Ene e mur e futi n : odt halla. Kte gocn mur e e veshi me plaka t mira, ene prit ky se pc del kjo, s' ka. He moj hall m bjer nji shrbtore t m' presi kto miza Ene kjo i oi nji tjetr. Ik or dreq i thot, ti m' i prune ma fort mu. He mo hall, ma bjer nji tjetr se kjo nuk di. Kjo i oi nji tjetr. Ik or dreq, se m' i prune prap. Ene kjo halla i oi kt gocn e bukur ene kjo hyni n' der e ndei lark. Afrohu, afrou i thot se ty t' krkoj Jo, i thot goca Kpa u verth si florini e pa u vjerr s'

132

ty
UA

?' ,'

/ '.''" '

-?.,/

'^

zinzhiri, kur t' bahem zok e t fluturoj at' her vij ke ti. Pse ti qenke ajo q m' ke krkuar ? Po i thot kjo ene kapen e prqafohen, ene u martun
ene

u gzun. E prallza n lesh, shndetja prej nesh.

Kush po i a ruen vorrin babs?

Ishin pa ken tre vllazn e kishin pas nji bab t dhimbshm fort. Para se me u dek baba, i shkuen tu kryet e e pvetn, a kishte ndcnji amanet me u lan. Kqyrni u tha baba n kje se m dueni prnjimend, keni me m' a ruejt vorrin me rend pr tri net rresht. Pun e kollajt, more bab i prgjegjen djemt nji goje. Diq baba e i bane drek te mira Erdh e para nat, e djalit ma ta voglit, qi ishte qelan, po i bjen ndr mend amaneti i babs e i thot ma t madhit vlla: - - A po shkon me i a ruejt vorrin babs, se i ke dhan fjaln? far vorrit?! i a piet ai un kam than ashtu sa me i ba qejfin e me e lan me dek rahat. E mir prathote i vogli po shkoj vet n vnd tand. Shtrngohet n' arm e shkon e ruen vorrm e babs. Kalon n ter t nats andej pari nji nieri n kal. Si nieri, si kali ishii krejt vesh n serm. M len t kaloj mbi vorr t babs i thot qelanit ai nieri n kal. Jo kurr! i a pret qelani po un ka ruej ktu ? A i : po, e ky: j o ; rraf! ngrehi arkun e pushks vllai i vogl e e qiti pike giall kalorsin. Mandej i a zdeshi petkat kapi kalin pr frenit e shkoi e i mshehi nnji ksoll mbrenda pylles. Erdh e dyta nat e po i thot vlleu i vogl t dytit vlla : A po shkon me i a ruejt vorrin babs, se i ke dhan

fjaln ?
' far fjalet ?! i a pret ai Un kam than ashtu sa *> i ba qejfin babs. E mir pra thot i vogli po shkoj vet e e ruej vend t'and. Merr pushkn e shkon tu vorri i babs e rrin e ruen.

133

M e dy sahat nat po vjen andej pari nji burr i nalt n nji gjog t bardh. Petkat e ti|a ishin krejt ngri m' ari. M len t'a shklas vorrin e babs ! brtet t madhe ai nieri n kal. Jo kurr pr t gjall! i a pret qelani. A i : po, e ky : jo ; qelani i rrin gati me pushk e e vret. M a . ndej i a zdesh petkat e me gjith kal shkon e i msheh n nji ksoll tjetr mbrenda pylls. N t tretn nat u thot t vllaznvet : Po shkoj e i a ruej vorrin babs, pse kam endin. Shtrngohet n' arnr e shkon tu vorri M e tre sahat nat po vjert asa|t nji burr i pashm mbi nj vrra t zi. Petkat e tija krejt ar e gur t mueshm. M len t kaloj i thot mbi vorr t babs! Jo kurr! i a pret qelan'. E pra un ktej e kam rrugn ! i thot nieri mb kal. E i grah kalit. M ' ato fjal i ep zjarm pushks qelani edhe e qet dekun e n tok. I a zdesh teshat e mushme e e^merr kalin pr doret e shkon e i msheh n nji ksoll mbrenda pylls. Vllaznve s' po i difton kurgja. Kalojn do dit e qet fjaln mbreti : Kush asht i zoti me kcye nj ledh t nalt trupash e me qit n tok kunorn e vierrun n qarr ka pr t marr t bin e mbretit pr grue e pr ma tepr kulla e saraje. Nget dynjaja tu saraji i mbretit, kush pr me e pa e kush pr me u provue. Shkojn edhe vllaznf e qelanit. Kur sheh qelani, se po shkojshin edhe t vllaznt, u vehet mbrapa e u thot: A m merrni edhe mue? Rri. more, tu shpija i thon se a marre me t pa kush me gjith at bashkim! E e lan tu shpija. Mbas do kohet ohet qelani e shkon te ksolla, ku kish' shti s parit petkat e sermit e kalin e kuq. Veshet me ato petka, i hyp kalit e shkon n'at bashkim. T gjith e shikjojn: por askush nuk po e njef. Ishin ken provue shum djem t ri shpijash s mira me e kcye iedhin; por s' kishin mujt. A po m leni edhe mue t'a provoj nji her?po u thot qelani 134

T gjith i a Ishojn rrugn. I brtet kalit t madhe e me shpat dor kcen ledhin e kput kunorn. U bindn t gjith ; por mbretit s' i u mbush mendja me i a jhan ta bin pa e provue n krye t tet ditve edhe nji her. Shprndahet bashkimi e qelani kthen para tjersh, shndrrohet petkash e rrin tu shpija kesh se s' po din gja. Kur vin vllaznt, po i pvet.' A e kceu kush ledhin ? Jo, askush, i a pritn vllaznt prve nji t huejit qi ishte pa' ken i shkurt me trup e i keq pr t pam si ti, i veshun krejt me petka sermit; por as atij s i a dha mbreti vajzn. Sot nji jav do t provohen edhe 'i her djemt e ri me kcye ledhin e me kput kunorn. Mbushet java e po shkojn vllaznt n bashkim pr me pa. A m merrni edhe mue ? po u thot qelani. Rri, more, tu shpija, se je m!r po i prgjegjin ata. Aty t qeshin gjindja. Nisen ata, e mbas do kohet po shkon edhe qelani, por kso here i veshun me petka arit e mbi giog t bardh. Ishte ken ba bashkim i madh e shum kishin provue me e kcye ledhin ; por s' klshin mujt. Provon qelani : kceu ledhin e kput kunorn. As tash i thot mbreti s' due me t' a dhan vajzn, pr pa t provue edhe nji her. Shprndahen t gjith ndr shpija t veta. Qelani para tjervet shkon e ndrrohat petkash. Kur kthyen t vllaznt po i pvet : Si shkoi bashkimi ? A mujt kush me e kcye ledhin ? Askush than ata prve n/i t hueji shtatvogl e i *eq si ti, vesh me petka arit n gjogj t bardh ; por as kso here s i a dfia mbreti t bin, per pa e provue edhe nji her n krye
fl

t dy jave.
Mbushen dy jav e prap po shkojn vllaznt n bashkim. Po i 'ut qelani t' a merrshin me v e d i ; por ata i ven edh'e gazin. Bashkimi ishte ' mos kurr. Provo nji e provo nji tjeter. S u giet djal, qi me e kcye ledhin. ohet qelani e shkon tu ksolla e t<et e vsh petkat me ar 16 me gur t mueshm e i hyp vrrait t zi. T gjith po e shikjojn e po i a Ishojn rrugn. Kcen ledhin e kput kunorn e merr t bin e rrbretit. Bahet

135

gzim i madh n' at dit e mbreti i Ishon sarajin ma t mirin. PQr shka se tuj e ue nusen tu saraji, duel shtat pllam mjeker e trj pllam shtat e i a grabiti. Krko ktej, krko andej, hupi nusja. S' kam t gjall tha qelani pr pa e gjet nusen, se ^ kam fitue me shum mundim. Ban mendim me shetit botn deri sa t' a gjente. Ec e ec, mbrrijti tu nji krue e aty gjen O r n e vet. O r , e bardha O r , i tha qelani a din me m diftue se kush ma ka marr gruen ? Nuk e dij i a pret O r a por e din mbreti i shpendvet. Shkon qelani me O r n e vet n nji mal te nalt deri tu Maja e res e aty gjen mbretin e shpendvet. Mbret, i thot qelani kam ardh me t pvet pr nji fjal. A din me m diftue, se kush m' a ka marr nusen e ku mund

t' a gjej ?
Ty nusen t' a ka marr i tha orrli i madh shtat pllam mjekerr e tii pllam shtat, por mbasi paske O r e n me vedi po t' ap nj sokol e kyta dfton vendin. Prini sokoli e e oi qelanin n gryk t nji shpelle. A t y mbrend po ishfe shtat pllam mjekerr e tri pllam shtat e nji numur i madh varzash t bukura, qi po kndojshin e po lodrojshm. O r a e qelanit xu vend shi n gryk t shpells e, kur i erdh rendi s shoqes s qelanit m' u avit asojt, i a njiti feshk pr krahit e e xuer e i a dha

djalit.
Amanet i tha qelani Ors s vet m' i kap edhe nja dy par vllaznt e mij ! E ndigjoi Ora. Xuer edhe dy tjera e u nisn kah shpija tuj kndue e tuj lodrue. Kur mbrrijti qelani tu ksollat, ku, kishte pase mblue petkat e mueshme, e ndryni me t madhen vajz n ksoll ku kishte pase mblue petkat e sermit, e nisi me dal nji drit e bardh, e ndrynit dyten n ksoll, ku kishte pas mblue petkat e- arit, e nisi me dal nji drit verdh; n treten ndryni t vetn e duel nji dric e fort, qi me t marr syt. E pan t vllaznt gjith at drit e than me v e d i : Shoa do t jet aty! A t shkojm e t shofim nji her ? Shkuen me pa : por shka me pa ? ! U dl prpara qelani e i> difton, se e kishfe pjeV O r a n dit t m i r . Kam shtit uthabotn skaj m skaj e u kam pru varzat ma t bukurat e ma t pasunat.

T madhit i ep t madhen, t dytit t dytn e pr vedi ndal t bin e krajlit. Blejn vend e ngrehin saraje e jetojn si askush ma mir mbt shpin t ksaj toke. Prralla n lesh, shndetja prej nesh.

Ura e dhelprs n Dib re ksb>>

/Lo^sHLU.

Q e n tre vllezr t martuar, q t tre muretar, kishnirr tre vjet q po punonin n nj ur, e m s e ngrenin dot mb kmb, se posa e ngrenin, u rrzohej prap. Nj dit shkon nj plak atje, e u thot : puna mbar o muretar. Mbar pa, edhe mir' se erdhe. Kemi tre vjet q punojm e s'e ngrejm dot mb kmb T ju msonj un, o djemt' e mij: "t' a bni me besa-besn gravet t mos u rrfeni. Nd themel kurban t bni, nj grua t gjall t' e shtini, nga grat tuaja. Pra ashtu ju qndron puna. Ndryshe as t mos mundohi se mb kot do t punoni, urkurrs'do t ' m b a roni. E m n fund, ata t dy t mdhenjt u rrfyen fshehurazi gjithkush gruas tij, q t ruhen ato, e i vogli nuk i kalloi gruas vet. Kur u b pra koh' e dreks, i thot kunata e madhe s mesmes: t' u shpjer buk burrave. E ajo i prgjigjet se kish kmisht pr t lar, pastaj i than s vogls, edhe ajo u prgjeq se i qante djali, po i tha asaj e madhja: ec t' i, pa l' a mbanj djaln un. Edhe ajo, duke mos ditur se 'i tirej, u nis e vate. E t shoqin, posa e pa at q s largu. e morri t klart, edhe posa u afrua ajo, ay u largua. M e t ardhurit ajo prshndoshi t kunetrit, e ata i than asaj: hyr ktu n themel, se ktu e paske thn. E mjera gruaz u lut atyreve q t'i ln npr mur ndonj vr sa pr t dhn qumsht djalit t saj. Edhe ata i lan nj vrim, tek i kullonte djalit qumsht, edhe pas vdekjes vashs gjithnj pjersa u rrit ay. E pasandaj, n vend t qumshtit zu e delte uj e dhe mbeti krua pi gjithirion. E kshtu qndrojti ura.

Plaka me nnt djelm

Q e nji plak q kish nnd djelm edhe nj up. Kt up martuan ata djelm s largu n nj fshat t huaj, thuaj se pa dashuri t s ms e m tepr nga t gjith Konstandini vuri ngulmm< Pef ta martuar etje.
e

137

Pas ca kohe ngjan luftra t mdha, edhe ata djem vajtn n luft, si gjith trimat e tjer, e u vran t nnd asij viti. E zeza e ma, helmuar kaq tepr, duke mos pasur pran as upzn ndobare q t' i rkonej asaj, vente mbi varr t djemvet saj, e m tepr t Kcstandinit, e thrriste duke qar mbi t: 0 Kostandin biri im ! Ku ke besn q m dhe? Siellm upn q m'e martove slargu, se m' u doq zemra, e dua t' a shoh, q t shuanj kt zjarr q kam, edhe t halladitem me at ndopak. Po H vdiqe edhe shkove, o bir ! E Kostandini, pasi s' pushonte e ma s vajtuari, e s ulryeri, nga t keqt, q i arth, u ngrejt nga varri, e vate tek e motra, edhe e mori at, t' ia shpjer s' ms. Udhs tek ecnin t dy Kostandini me t motrn, namta u knduan gaiat : Kga, ga, ga, ecn i gjalli me t vdekurin". Ather i thot' e motra te vllat: "Kostandin vllaj im, ' thon kshtu kto gala ? E ay iu prgjegj : Nuk' sht gj moj motr, se ata si shpesa q jan po kndojn". Van m tej, e u knduan arrabelat: ciu, ciu, ecn i gjalli me t vdedurin*. E pyet prap e motra Kostandin, po ai u prgjegj prsri ashtu, si edhe m par. Duke hequr udh, u afruan te fshat' i tyre e atje pameta u knduan kn lezet: ki, ki, ki, shkon i gjalli me t vdekurin". T pastejmen kur ata u nqasn te shtpija e tyre Kostandini gnjeu t motrn duke thn asaj: Shko ti prpara, pa edh' un po vinj pas teje" edhe vate prap n varr. Ajo hoqi e vate ne der' e shtpis, edhe trokiti mb dert, tak, tak. E ma thirri; kush sht ? Un jam, jot bij, po hape", (i tha upa). E ajo i tha: "nuk je ti, ime bij upa i tha prsri: un jam. Pasandaj i tha plaka: (ut glishtin e vogl t dors npr dert, sa t t'a shoh m par, pa t t hap Edhe upa e futi glishtin e saj ndpr dert, papo e ma posa e pa at vdiq n ast edhe ajo pr brenda, edhe e bija prjashta ders. As prrall s' ju rrfeva, po desha ju gnjeva.

\j\jjju>h-

Vc

'

'

Hajduti dhe tri upat e plakut

Q e nji plak dhe ay kish tri upa. Plaku qe shum fukara dhe nj dit i thot ups s madhe: Ec, moj bij, ne kjo komshija, na merr nj gomark t bjm ca dru.

138

Edhe kjo e bija vajti, i thot ksaj komshis dhe kjo komshija j a dha. E tashti ky plaku na mer gomarkn, i ven kto upat nj \c buk e nj ik krip n torb edhe shkon ky plaku t bj j r u , edhe vajti n nj pyll t math. Atje ku po bnte drut, i dolli kapedani i hajdutve edhe i thot: ' p o bn kshtu, mor xhaxho ? Ja i thot ky mundohem t bj ca dru. Po pse vjen t bsh ti? Nuk ke ndonj djal, q t t'i bj ? Jo, mor bir, nuk kam po kam i thot tri upa,

Edhe ky kapetani ja bri drut ktij plakut, ja ngarkoi drut, e nisi plakn, i dha nj kulae dhe nj gjysm mishi t pjekur edhe

i thot:
Nesr kur t vish ktu, t mos marrsh upn e madhe dhe t vish ktu. marrsh gomar, po t

Kur e muaiT torbn kto upat i than : Mor baba, po ' e ke kt buk kaq t mir ? A , moj bij, mua m dolli nj kapedan, m' i bri drut, m dha dhe kulaen, m dha edhe mishn edhe m prcolli dhe m tha q nesr kur t vijsh, t m sjellsS edhe upn e madhe. Pu pu pu tha mor baba, po si t vinj un, jam veshur, s kam fustan, Do vijsh tha moj bij, me kto q ke, s ke 't bsh, na din tha q jemi fukarenj. Tashti, nesmet n mngjes, ky pla'<u niset, na merr upn dhe shkon, t bnte drut prap. Ky (hajduti) tashi kishte vajtur q shpejt, priste plakn q ar upa kish plaku, (s' e kishte zn giumi nga msraku). E kta e gjetn atje. Ky e shikon kt upn eplakut edhe e plqen shum edhe tashti e nis kt plakn me dy hajvan dru, i jep edhe nj mish t br t pjekur, i jep edhe nj buk me qiqra nj pllmb edhe njzetepes napolona flori edhe i thot

plakut :
Shko ti tashti, se kt upn tnde to ta mar un nuse. EJhe ky plaku merr hajvant edhe niset pr n shtpi. Vete n sntpi ky; kto te motrat shikojn vetm baban. Dualln, karkuan 'hajvant edhe i thon t jatit : Po motrn 'e bre baba? A , moj bija thct kur t vij brenda do t' u rrfej, Vajti plaku brenda dhe u thot :

139

 Moj bija, mua ma mori ay kapedani motrn tuaj pr g r u a dhe u rrfen si ngjau. A y kapedani hik, hik. hik shkoi me upn n pallatin e tija. q e kishte mu n maj t malit. Kjo upa si ishte hipur n kal i thot; Bobo ; qnkrka ajo gj e mir atje! A j o sht shtpija ime-tha hajduti. Ba i thot kjo kam fat un t vete atje ! Afrojn kta pran shtpis, zbresin nga kali dhe hyjn n shtpit. Ky e baret npr tr dhomat, andej ktej, npr tr ant dhe, kur afrohen m nj dhom, i thot ups : T tra dhomat ti hap, po kt dhom mos e hap. Edhe kjo s' e hapi. Ky e la kt kshtu dhe i thot : T tr ditn t flesh po natn, po bra ak n port, ti te jesh n kmh. Nj nat ardhi ky n port. Trokit, trokit. trokit, po t shkretn e kish zn gjumi. Ky ardhi nga avllija dhe hyri brenda. E shikon kt n gjum dhe i tho* '. Pse s' m dgjon q kam nj or q po trokas ? A p o sa t vij t m rr tjatri te porta ? Ja kt radh t fala, po tjetr her po t gjeta n gjum, ta dish se ta preva kokn. Edhe tashti hikn ky gjene prap (Se ky hante buk edhe hikte nuk rrinte hi n shpit). E porosit gjene kt t shoqen : Shiko. t mos t t zr gjumi, se po t' ardha t gjeta n gjum, ta preva kokn me sopat Ndenji sa ndenji kjo, gjene e zu gjumi. Kur erdhi ky trokitr m tepr, gjene s e dgioi kjo. A y u inatos, u hodh nga avllija. vajti gjene brenda. Kur e shikon kt q po flirite, M e tr at inat q kishte ky, nj t marr kt t shoqen, i ra me sopat, e e ja hodhi kokn atje tutje. E mbuloi n bashtt edhe ky na niset na vete prap n pyll dhe pret mos dal plaku atje. Plaku na kishte marr hajvant edhe vete q t bnte dru n mal. Vete ky piqet me at plakn dhe e pyet si vete si shkon, si kini shkuar. Mir i thot ky po ti si vete, si e kam uprv kini lindur gjkafshi ? Po i thot kemi br nj djal.

Po t' uroj thot ky.

Po e di pse kam ardhur, mor xhaxho ? Pse mor bir ? thot.

140

 Un kam ardhur, se m hngri vesht ajo jot bij, m ka malli pr motrn, m ka zn malli pr moren. Ky plaku tashti ngarkon drut edhe niset n shtpi. Vete n shtp j gzuar edhe upat e pyesin: E baba, shum u vonove. Poqa dhndrin tha dhe m tha q upn e kemi fare mir, por q ka ber nj djalk edhe krkon t shikoj njrn motr. Po kush t vej, o baba ? Po le t vej, e mesmja. Edhe t nesmet niset ky plaku me gjith t bijn edhe vete atje. Ky kapetani po i priste. Kur e pa kt plakui me kt upn q po vinin, thot : I paskrka plaku t bukura upat. E tashti i thot plakut: E xhaxho thot un do ta marr kt upn tnde, se e do motra. E i jep ktij plakut 5 0 napolona flori. E mer kt t 'bijn ky dhe hikn. Hik, hik. hik. hipur kta t dy me kuaj me shal <kshtu gjersa dukshe q zbukuronte pallati i ktij. Edhe kjo thot : Hajde, hajde ' qnkrka ay pallat aq i bukur atje ! A t j e ka vajtur jot motr i tha ky. Ba thot kjo ka motra time fat t vej n' ato pallate ? Pse i thot ky t duket udi ? S beson ti se ka vaj tur motra tende atje ? Edhe kur afruan atje pran pallatit, edhe hyn ktu n dert, prit k|o t dal e motra, s' ka. Po ku sht motra ? Si s' mii dolli motra prpaa, kursre e ka zn malli ? A y tha: O u , sa shtpi e madhe sht kjo, kush' e di se ku sht futur n ndonj dhom e s' na ka par. Tashti ky ardhi mbrmanet dhe i thot ups: Un do ta dftej t vrtetn : motra tnd ka dy vjet q na 'ka ln; si bri djalkn, vdiq edhe djalka edhe ajo ; i kam mbuluar n bashtt, po tashti thot ky mos t shkoj pasurija n dor t t tjerave, un do t t msrr tyn. Po sei thot nuk t plqen ty t m marrsh pr burr ? Jo thot se s' m pelqen po m vjen keq pr motrn. Ti i thot ktu do t shkosh si mbretresh. Edhe u kandis kjo. Si u martua ky me kt i thot:
2 n

141

Grua, ja ku t l shtpin edhe ke gjith kto gjra rie shtpi, se puna ime sht m tepr natn se ditn, prandaj ti f|j ditn. Edhe natn thot po t trokas, ti t jesh gati ne porta. E kjo rrinte sa rrinte dhe e znte gjumi. Ky vinte trokiste, kjo s' e dgjonte. Edhe ky trokiste sa trokiste ed^e kishte frik se mos e zinin edhe hidhshe nga avlliia edhe vinte kt e shikonte n gjum. I thot : Ti fle, s' t kam thn t mos flesh natn, po t m pre mua? T prita, t prita i thot kjo po pa llafe pa kuvnd, t z gjumi; edhe ti t jesh, t z gjumi, T fala edhe kt radh i thot po nesr mbrma n rast se s' t gjeta ne porta sa t trokas, prej meje s del mir. Hngrn buk kta, ndejn sa ndejn edhe iku ky gjene prap. Kjo flinte dhe ditn e shkreta po gjene natn priste, priste, priste dhe e zinte gjumi. Ky kt nat g ardhi kishte nj nxitim t madh edhe deshte t hynte m shpejt n shtpi. Trokiti, trokit, trokit, u egrsua shum edhe duke hipur nga avllia edhe si bn z ksaj, \..o nj t marr spatn edhe nj t rn n kok ksaj edhe ja vuri s motrs pran. Tashti spastroi dhe kt ky edhe niset pr ne plaku. Vate etje n pyll dhe po priste plakn tashti. Edhe plaku llafoset me kt t bijn, q i mbeti n shtpi : Moj up nuk vai njher atje, se mos e pjek at dhndrrin, t shikojm si na u bn kto upa, s' kemi nonj haber hi. Edhe plaku vete edhe e gjen kt atje. ! thot: Plak si vete, si je ? Mir, bir, mir, po juve si vini, si shkoni, si i kam upat ? thot. Mir mir thot ky si jo m mir. Si s' e solle thot plaku et t dytn. A t o thot krkojn t tretn, ti thua t sjell t dytn, po nesr kur t vish, sill edhe at t tretn, ta marr, ta mbajm nja dy muaj dhe pastaj i sjell t dyja. Vete plaku n shtpi tashti edhe i thot e bija ktij: E, mor baba, e poqe thot at dhndrrin? E poqa thot moj bij, po t krkojn motrat edhe ty t vesh nja dy muaj edhe pastaj t vini me at t dytn. Edhe kio upa, kur i tha i ati kshtu, u vesh, u la, u pastrua, 142

e niset me baban, vete ne dhn^rri. Kur po afrohen e shkon k kapedani t bijn e plakut. Kjo qnka m' e bukur se t motrat thot hajhe hajde ' i paskrka kto upa kaq t bukura plaku, kjo qnka m' e bukur akoma se t tjerat. Ven tashti atje, u prshndoshn, si vete si shkon, si i kam motrat Mir, mir i ke rnotrat si jo m mir, po vese i ka zn malli shum pr ty. E tashti e merr ^t ky, nxjerr njqind napolona flbri dhe ja> jep ktij plakut dhe i thot : Nai kto t i kesh nja dy tre muaj, sa t t vijn upat, E mer ky plaku edhe i thot: Prokop, o b<r, pa uratn! E mer ky kapedani kt upn, e hip n kal me shal, hipnedhe vet edhe nisen kta ikin pr n shpi. Edhe i thot kjo: Ua i thot po aVoma m larg sht ? U thot k y p o pallatet ashtu bhen larg, z'bhen n qytet. Ik, ik, ik, dolli mali q dukeshe pallati i ktij. Ua thot ' qnkrka ay pallat aq i bukur atje! Ky i thot: atje sht motra tnde. Ba thot ~~ pse n tr ato pallate ka vajtur motra ime? Kaq fat t madh ka pasur ? Po kur t hysh brenda i thot ky - do t'shikosh 'bukuri ka ky pallat, po kshtu jasht s'duket gj, se zbukuron nj ik pun' e madhe. E duke afruar kshtu prapS i thot kjo : Ba thot si s' dualln kto motrat t& na shikojn ! A thot ky ato kushedi ku jan futur m ndonj dhom dhe s' na kan pikasur neve. E ndenji kjo. Ahere ky ja thot shpejt e shpejt; Motrat e tua thot kan vdekur q t dyja. Po pse i thot kjo. Prej t lindurit. Tashti i thot !<y - do t t marr ty. (Kjo e pikasi, $ e xhe u ka br motrave ky ). Kjo s' i bn shamat Ndenji ky n )a dy tre dit n shtpi e ja dfteu t tra gjrat ku i krshte, vetm nj dhom nuk i d ; teu dhe i tha : T tra dhomat t' i hap vetm kt t mos hap edhe "'ten t flesh edhe natn t jesh qiqr n kmb.

143

Edhe kjo i hapi tr dhomat, vajti edhe ne kjo dhoma edhe tha: Pse t mos e hap un kt, ku do m shikoj ay se e 'hap ase s' e hap, Dhe kjo e hap kt dhomn, hyn atje brenda ohe shikon nj djal futur n sndyq. E mer kt djaln, i jep nj ik qu_ msht sefte sa i lagi gurmaz njher, ndenji nja nj or a dy or, i zjeu kjo prap ndonj gjysmok qumsk edhe ja jep ktij djalit, e pi ky djali qumshtin e ardhi nj ik ndr vehte dhe thot: A thot sa paskam fjetur! Thot: Si e ke patur punn q ke ardhur ktu ? i thot upa djalit. Po thot ky dyke shkuar un pr gjah ky m zuri edhe >m tha, q s' e di q sht e ndeluar t shkoj njeri prpara ktij pallati ? Jo i ihash un s' e dinja. A y m mori, m futi brenda edhe m futi ne ky sendyqi edhe m mbylli dern edhe m la. Mir i t.ha kjo mos ki merak. I v nj kazen me uj, e lan mir e mir, e mvesh me nj pal rroba t mira, i bn nj krevat ashtu t mir e ushqim t mir. E sa vinte ay (hajduti) kjo hante e pinte, rrinte me it djalin. Sa bnte porta deng, kjo prapa ports. A thot ky kjo qnkrka pr mua, kshtu t flesh gjith ditn i thot edhe natn t jesh prapa ports. Mir, mir i thot kjo. Ndenji ky, ta zm, atje nj nat, nj dit edhe ardh e thirr <nja dy shok. U fjalos me kta shok, pastaj vjen ne e shoqja dhe i thot : Dgjo grua, ti mos u frikso, un do t largohem dhe do t vonohem ca net, po ti mos ki frik ! Ha, pi, vere festen mi sy, po t kesh mndjen ne porta, se s'dihet kur do vij un. Mir - thot kjo. E thot ' do bjm neve, ikim thot. E po si t' ikim i thot ky. Si t' ikim ? zile' E tashti iku edhe kjo i thot ktij djalit :

Thot : -

Ja, do marrim mushkat, t' i ngarkojm, t' ja u zem edhe me bar q mos dgjohen.

E ngarkuan mushkat kta, ja u zun dhe zilet me bar q mos 144

bnin tkerr tkrr edhe shkuen npr pyll. Sa duall pe atij pyllit, me frjk e me dat se mos i dilte i shoqi, se ay me shok npr malet rrinin e npr pyje. U larguan prej kasabas t ktij t shoqt edhe ; a u hoqn zileve bar dhe shkonin pastaj pa frik. Kur afrohen |<ta pran kasabas s t' et t ktij djalit, e shikojn ca edhe ven e i thon t e t : Po t vjen djali. larguar dhe Ktij i vinte habi dhe tha : Si do t'jet djali em? Djali em ka vjete q sht nga shtpija, si mund t ngjallet ? Mor po me nuse. t vjen i tha me dymbdhjet

mushka

E ky mbesovi kt q i tha, dgjovi kasabaja edhe thot: 'sht kshtu, 'sht kshtu?... Edhe dualln e pritne kt djal me nuse edhe me gjith popull. Ky vien n shpit ne i ati. Kur hyri djali ne porta edhe shkreu vet i jati gjasht her koburen, tri her pr t birin e tri her pr t ren. T trashigohesh, mor bir, dhe t mplakeshI N shpi ky gjen t katr Tashi kthehet ky hajduti n shpit. muret edhe thot: -

Edhe un ja punova, po edhe kjo 'ma paska punuar!

Kur vete ky atje n od q kishte mbyllur djaln, s'gjeti gj dhe i ra ndrmnd demek q kjo kishte marr kt djaln edhe kishte ikur edhe i ra ndrmnd q kjo rrinte me kt djaln natn, pa e priste. Tashi ky si e si q t' i bj t lign ksaj, bri nj fener t madh dhe e bn me lulka jasht, me zilka edha vete ta shes ky me gjith nj kal edhe thrret: Fenerka t bukura, fenerka t stolisura ! Edhe kjo, q atje n dritare, i thot njrit: Pa ec ktheje, pa vrtite at fener ta shikojm si sht, Po pa siHa ta shikojm ktu lart i thot kjo q nga dritarja.
s

Jo i thot ky hajduti s' ka nkosh ktu (se e njojti ky hajduti). Edhe afrohet nj edhe i thot :

mundsi, po t zbre

Po ' kuptim ka ky feneri q sht kaq i math ?

Popullore 145

10

Prralla

 Rily feneri edhe nj njeri mund t qndroj brenda thot tflfliiti. Pa i thoni t hyj brenda nj her t shkojm si rri brendnifener njeriu se e pikasi kjo upa q qe i shoqi. Ky haftiideshte t hynte n fener, se edhe ktij i ra ndr mnd q e J s E zun pastazaj, e vun ne ay feneri e e dpao . nuan. Tashtiiiijali e ngre at shpin me gjithsej, e sjell ktu ne i jati, drgttlp upa mori dhe t jatin edhe rrojti e trashgovi

ne ky djali

Vajza e menme e piakut

Kishtf ken nji mbret. Ky mbante gjat vedit nji burr t' urt e t!!(!!>, qi dijte me e qit n shtek mbretin n do nevoj. Nji dipsj ditsh e thrret mbreti e i thot. Kiiim' a pru nji dash t gjall e t paqethun, me nji mbloj t Jqn me lesh t tij e me nji hae mish t xierrun prej reu r trupit t tij Z*i- i a kthen ai burri i mem m len ndoi dit me e pleqilil pun, pse s mundem ashtu kamb e n dor. Pnii, tha mbreti lyp e krko shtat dit e net e, po s' m'a ptdashin si e lypi vet, t ka shkue kryet. U larfiiburri i mem e mendoi e shmendoi e s'mujt me i ra ne t;A& dau me krkue e me pvet. U vu pr rrug e n nji shej 1 ndeshi nji plak t ngarkuem, qi memzi ecte. Falet me t e epsli, n se ishte lodh fort. Zhplenn. prgjegj plaku rrug e largt e barra e rand, miiideri ktu. Kclj- i thot ai burri i mem Na po barim shoqishoin. SriiA tuj than k y ? ! mendon plaku. - Po ky a asht mir n mafUn me m zi po oj vedin, jo me bart edha at. Nuk Ija Kur mbrrijn tu nji vij ujit, po e pvet burri i mem plakun 146 Aflgjak e qelb kjo vi, a por serm e ar? SUiituj fol? thot vedi me vedi plaku Po ky 3

nuk shef? More mik i a kthen plaku un e dij se kjo vi/ qet uj e jo tjetr. Vijon rrugn e kalon npr do vorre. Ndalen t dy e po i thot plakut burri i mem : Ndr kto vorre a ka shum t dekun me jet a por t

t gjith jan fik ?

Seritet plaku e thot me vedi: si flet ky si i marr! Jo more mik i thot t dekunt kan dek t gjith. Kishte p!aku tu shpija nji vajz t meme, qi dite gjithshka. A mujte, b a b ? e pvet v a j z a a u lodhe fort ? Mujta kaclal i a kthen plaku e s' jam lodh fort. Po, a fjal, a gja? Jooo, kurrgja e r e ; por kam ndesh rrugs n nji nieri, q flite si mos me ken mir n mnd. Po shka te tha? Porsa ndeshm bashk e u falm, m tha - * H e ! se mir po . e bajm shoqishoin! e un memzi ojshem vedin Ti bab i tha vajza s' ke dijt me e marr vesht, se ai ka fol mire e ka dasht me t than : Sa mir qi u ndeshm, se po i a hiekim mrzin shoqishoit. Po tjetr a t tha? Po, kur mbrijtm tu Vija e Shtjerravet m p v e t i : A bjen kjo vij gjak e qelb a por serm e arR ? E un i tha, si thon t gjith, se vija bjen uj e jo tjetr. S' e ke marr vesht, more bab, tha vajza se ai t paska pvet edhe mir. A i ka dasht me t than: a e ka ndreq katundi kt vi ae gzon mundin e vet, a por e ka shtrngue mbreti e e ban me pague pr t. Po tjetr bab, a foli ai nieri ? Po, edhe nji fjal e ka than. Kur shkuem tu vorret n drum, m pveti : a ka shum t dekun me jet ndr kto vorre, a por t gjith jan fik? Po ti si i a ktheve ? T gjith kan dek. ka pa me i than tjetr? Jo more bab, ai ka fol mir, ai ka dasht me dijt n se gjinden ndr ato vorre njerz t dam n shej pr urti pr burrni, e u prmendt emni edhe sot, a por t gjith kan dek e shkue pa lan shej as emn. A i paska kan nieri i mem fort: por a e din kah ka shkue? M e shka dij vet i a kthen i ati ai ka shkue n Log te mullijvet.

147

Ban gadi vajza nji buk e i ven sypri gjasht kokrra voe e i t'et: Bab, mos len pa shkue me e krkue at nieri e me i a ue kt buk e kto gjasht kokrra voe e me e pvet: Si asht hana? A asht gjys a e plot, e sa hyj shef n qiell ? pse n kjoft se e din, at e ka ue mbreti pr t mirn ton. S' po ta prishi, mor vajz, i a kthen i ati, pse s' karrt tjetrknd ve Zotin e ty. Merr bukn me gjasht voe pr sypri e niset kah Logu i mullijvet. Tuj shkue rrugs mendon me vedi e thot : Shka e ban ai gjithket buk e gjith kto voe ? As ma mir po e ha vet gjysn ? S' e on ma gjat, por e pret bukn per mjedis tuj mos i a prish trajtn, han pjesn e fundshme e tri kokrra voe e pjesn e syprme i a on atij burrit t' ^rt. E krkon n Log t mullijvet e i a ep buken e voet e i thot : t falet me shndet vajza e eme, me m diftue, si e shef hann e sa hyj duken n qiell. E merr ai burri i urt bukn me voe pr sypri, e shikjon e i prgiegj: Thuej vajzs s' ate ; se hana asht n gjyse e n qiell s duken ve tre hyj. Kthen plaku e i defton s bis: kshtu e kshtu e kshtu ka than. Po ci, bab, i thot vajza a i a ke ue bukn cop thot

a gjys?
Jo, i a priti plaku i a kam ue gjys, e me tri voe pr sypri. E paska dijt; tha po shko e bierna n shpi, se e paska ue mbreti e paska nji nevoj t madhe. Shkon plaku e e krkon n Log t mullijvet e e merr me vedi e kihen cu sfipija me c. Kur e shef vajza, i thot: Ti paske nji nevoj t madhe. N kjoft se ma ep besn, se s' m qet ve me t fur n konop, po t diftoj gjjthsi t del puna mir. Nevoj e madhe tha burri i urt m ka pru n l<t vend, e ta l<am dhan besn se, pa m fur, nuk t qes. Mir pra tha vajza ma difto nevojn qi ke. M ka lyp mbreti i a kthei burri i urt me i ue nji dash t gjall e t paqethun, me 'i mbloj n shpin t ndrequn me lesh te tij e me 'i hae mish t xierrun prej trupit t tij, e sdij kurrsesi me i ra m t ksaj pune.

148

H,

>v

Kollaj I tha vajza Shko e blej nji ogi t paqethun e t paqiruem e t msoj, vet si me ia ba. Shkoi ai burri i urt e bleu n nji vath ogiin ma t mirin e kthei tu vajza. Muer e e qethi vajza dashin gjithkund per rruz te shpins andej e kndej e ia la leshin t papiekun n ba'k e teposht ; e punoi shpejt e shpejt ata lesh e ndreqi nji mbloj t mir e ia shtroi n shpin, mandej i tha t et me e tredh dashin, e kshtu i duel me ndreq nji hae mish. Q e i tha burrit t' urt shka ka lyp mbreti; por mbaje fjaln, qi m ke dhan. Kthen ai burri i urt tu mbreti e i a qet p<r3 dashin e paqethun me rrbloj n shpin e me i hae mish prej trupit t tij. Bindet mbreti e i thot : Kush t ka msue, qi i ke ra n t kaq mir ? Askush s' m ka msue; i prgjegj ai por i kam ra vet m t. Jo, i thot mbreti dikush t ka msue e do t m diftosh pa tjetr. S kam shka me t diftue, zotni, i a kthen ai mbasi e kamt gjet vet. Pvet e pvet e pvet mbreti, e s' kje pun me ia xierr ; ather urdhnoi me e rrah mir e mir. E rrahn e e rrahn aq sa i erdh shpirti me dal, por nuk e qiti vajzn. E kapn ather me e fur. Kur morn me ia vu konopin n qaf, ather ili gojn e diftoi. Shpejt tha mbreti me ue me e marr at vajz ? Shkuen e e morn vajzn e u martue mbreti me t e e mbajti plakun &s t' ishte baba i vet, e atij burrit t' urt i dha pare e saraje gjithsa desht.

Ma i vogli vlla, ma i dhimbshmi vila.

Ishin tre vllazn e s' kishin ve nji motr. Motra ishte rrit e ba pr fejes. Nji dit ran n bised tre vllaznt mbi kt pun tuj fiendue me e qit sa ma mir e ma. I pari thot ! (<Po e martojm n l dit !arg psc kshtu mund t' a shofim ma shpesh. I dyti thot; ( i, edhe me e dhan dy dit larg s' prish gja, pse shkoj vet e e rr>arr. Jo prgjegj i treti po e apim tri dit larg se e 9lejm mikun ma t mir.

149

Ran n godi e e dhan tri dit larg. Mbas disa vjetsh po u kcen dishiri me pa motrn, e dajn me shkue e me e marr n gjini pr do dit. Shkon ma i madhi vlla e, porsa e shef miku tu shkalla, gzohet sa t thuesh, i de|l prpara, e merr gryk me dashtni e, tuj e shti mbrend, i Ishon za t shoqes,' eja' i her moj grue, se t ka ardh ma i madhi vlla, ma i dashtuni vlla ! E e porosit ma ba gadi nji dark t mir e nji pite t mir. Vjen koha e darks e ulen n sofr, qi ishte shtrue me njimi t mira. Porsa han i zoti i shpis dy-tri kashata, mshin buzt, frkon duert e iargohet tuj than ; Kfale zot, ngi e pa ngi, miku daha asht ngi ! Kshtu qi i a xen bukn n fyt vllaut t madh, pse i duhet edhe atij m u largue, me gjith se ishte fort unshm. Shkojn me ra. Nja nji sahat para mjesnatet ohet i zoti i shpis e i thrret s shoqes e i thot : ma bje at pite, se u fika unit! E e han deri n ma t mbramen dromc. Del drita e ohet vllau i madh; pin kafe, xen kuveid me t zo' n e shpis, e ndr tjera i thot : A po ma len motrn pr do dit, pse na ka marr malli pr t ? A i i qet njiqind arsye e fundi nuk ia ep, e i duhet vllaut t madh me kthye tu shpija i koritun. Si merr vesht i dyti vlla, se s' kishte mujt me e marr motrn thot trimnisht; Shkoj vet e e macr, e pa e pru s e la. Por edhe ai dahet si i pari. S' po i viejkeni gja kuj : po u thot t vllaznvet ma i vogli, qi ishte qelan motrn shkoj e jau bie vet pa tjetr. Mrrin tu shpija e mikut, e ky edhe e pret me gzim e me dashtni, e i thrret s shoqes e i thot : Del, moj grus, se t ka ardh ma i vogli vlla, ma i dhimbshmi vlla ! E e porosit me ba gadi nji dark t mir e nji pite t mir. Vjen koha e buks e ulen n sofr Motra bjen t gjitfn t mirat. Fillon i zoti i shpis, e mbas tri-katr kashatsh mshin buz, frkon duert e largohet tuj than: "zoti t falt ! Ngi e pa ngi, miku daha asht ngi. Ti, me gjas i thot qeli paske hangr tash von; mjesa un s'kam shti gja n goj qysh nade e jan fik unit. E vehet e han pr kadal, me ia pas lakm'. U ngi: por pau, se ' kishte tep'ue nji cop pite n tepsi. Hajde, motro. e krko, krkoje

150

ti pak i i thot s motrs. Ajo, be e rrfe qi s' due. Athere thrret nji zagar, qi rrite tuj prit ndoi kashat n fund t'odse j a qet krejt shka kishte teprue. I zoti i shpis grihej vedi me vedi, por s' mujte me ba za. Shkojn e biejn. Q e l i n e ven me fjet n'od t zjarmit, e porsa ulet shtrihet si ta kishte xan nji gjum i rand, mjesa i zoti i shpis me bark that siellej e prsiellej npr dyshek si t ishte n prush. Mbas do koh t s' mundet ma; por thrret gruen e i thot: Crue ou e ma ndreq ndoi send se diqa unit! A don qull a prefull ? ia pret ajo nn za. Cili t bahet ma par prgjegj a i ; por aman shpejtoja. Grueja nget tu magja, njesh shpejt e shpejt nji kula e shkon e e mblon me prush. Ky ishte prefulli. Q e l i shikonte me bisht t synit e vente oroe gjithshka. N nji shej kohet bani braf! prej dyshekut e fil! tu e motra. Po ti, motr. shka po ban kaq von ? Pa do puni prgjegji a j o e erdha me mblue zjarmin. Shka me t diftue, i thot qeli sa mir q ndodhm vetm pr vetm: e nis e eulzanin pash andrr, motro, se u dam na tre vlleznit ndrmjt vedi me truell, me gja e .T.e bjeshk, e ndr kaq muer mashn n dor e vijoi tuj e trash zanin : t madhit i ra, si me ken proni njiktu e lisat binak njiktu e bani nji viz pr t gjat t kulait; mandej t dyfcit i ra prej lisave binak e deri tu vaJa, - e bani nji viz tjetr mbi kula e mue m ra si me than prej ktu e deri ktu e bani nj viz t re. Mandej bjeshkn e dam kshtu, livadhet kshtu, ograjt kshtu e ndrkaq i a thrmon kulain tuj i a przie me hi. qi mos me e hangr gja Motra, kishte ndej e shikjote, tuj hangr buzn me dhamb, Kur e pa, se i u prish faret prefulli i brtiti t vllat; M s bre vlla, se aty kam kulain pr tem shoq! Po kulain si ? thot me t bindun qeli e shkojn prap me ra. Grueja i diftoi t shoqit, se shka i kishte ndodh. Plasa thot i zoti i shpis por aman mos prito e shko e ma ziej at qull ! ohet grueja mbas do kohet e shkon prap tu zjarmi. Q e l i shtihet ti t'ishte n gjum, por shifte gjithshka. Vehet kusija nzjarm e qulli f,ll on me zim. Pup! ohet n nji shej kohet qeli e shkon tu ^ motra.

e dhe

151

 Motro, shka po ban ktu i thot. M patn mbet do tesha pa i la gjegj ajo e deshta me krye sonte, Aman, motro, i a kthen qe!i, ma laj edhe njikt ksul ndrkaq hiek shpejt ksu!n e a hieJh n kusi t qullit. M o bre vlla, brtet e motra pse kje tuj zi do qull. Por kje tepr von e qulli shkoi dam. T zo' n e shpis s' e lete uja me myll sy, e qeli e ndien kah i thot s shoqes, me shkue me miel lopn, e prandai ulet n' aher para saj e mshehet nn shkali. Shkon e e miel lopn e motra, por, sa ban me i u njit shkallvet ashtu npr terr, i del para qeli e, tuj ndrrue za, i thot: M a Isho ktu, moj grue, pse pr ndryshe po na e flliq qeli. Ajo, tuj kujtue, se i kishte dal para i shoqi, i a Ishon; por sa mbet e habitun kur gjet t shoqin me sy kokrlloc tuj dihat i fikun ujt. Ather s'i shef tjetr shteg vedit i zoti i shpis, ve del n kopsht e nis me hangr lakna pa zie e pa piek. Q e l i dal-kadal i vehet mbrapa, merr nji dru e tuj siell n t sa ku mundet ashtu npr terr, i thrret s motrs e i thot: Del, motro, se na paska hi' nji gomar ndr lakna I" Ikn i zoti i shpis, kesh mos m' u njoft, e shkon e hin n dyshek me bark that e me do dhimba n shpin. N e e nesre qeli falet me t, si mos me dijt gja ; edhe ai rri pitas, si mos me i pas ndodh gja. A po ma ep motrn pr disa dit ? i thot qeli. S' kam se si i a pret ai tuj i qit njiqind arsye, Q e l i atbot nisi me i t ash fjalt, kshtu qi i hini frika t zotifc t shpis e kje ngushtue me i a lan. Merr qeli t motrn e kthen tu shpija shndosh e mir. U difton t vllaznvet si ia kishte ba, e del prnjimend ma i vogli vlla ma i dhimshmi vlla. Prralla n lesh, shnde'ja prej nesh.

Nemo Nemuka
Ishte ni baba dhe kishte tri upa. U dha urdhri nga mbretf q do familje duhet t dergonte nga nj ushtar. Mirpo ky plaku

152

 u k kishte djal dhe vinte n shtpi shum' i mrzitur se duhet ose {g paguance shum para ose t vinte usbtar. Kur e pa up' e madhe, q ishte shum' i mrzitur i jati, i tha : Mos u mrzit baba, se ushtar vete un. Jo, moj bij' e babajt. se ushtar s' mund t vn upat. Jo, baba, do vete. Ahere i jati e veshi dhe kjo u nis pr t ikur. Mirpo babaj q ta provonte n qoft se bnte pr ushtar, u fsheh n mes t nugs dhe e trmbi. Kur vjen babaj n mbrmje n shpi gjen upn Po pse moj b i j ' e babajt u ktheve? Baba, se kush ishte n rrug dhe un u tremba. A h i mjeri un q s kam djal t vej ushtar, q s kam dhe para t paguaj se jam plak. I thot up' e dyt : mos u tremp baba se do t vete un ushtar. Jo, moj bij e babajt, se as e madhja s ' v a j t i d o t , as ti vete Jo baba, un do t vete. Dhe u nis e iku. Mirpo udhs i dolli gjene plaku dhe e trembi Kur vjen plaku n shpi e g,en prap upn. E moj bij' e babajt ? Jo. baba, s' e bnje dot. Po kur t thash un q upat s' ven dot ushtar, q lufta s' sht pr upat! Ahere i thot up' e vogl : baba do shkonj un ushtar. Jo moj bij' e babajt, se nuk vajtn dot kto, q jan t mbdha e jo ti q je e vogl. Jo, un do t shkoj. E nisi dhe kt plaku dhe kjo iku. I dolli dhe ksaj i jati mb udh e trembi, po ajo s' desh t ja dij. Kshtu kjo vaiti ushtar dhe u ba nj nga ushtart m trinna. T gjithe ushtart e deshn dha f gji'h oficerat. Kshtu kjo u b oficer nga trimrija dhe u b shoku fn i ngusht i t bitit te mbretit. Mirpo srokt giithnj dyshonin se rnos ishte up, mbasi ishte shum e bukur. Kjo upa ruheshe aq shum s a kta s' mund t' a kuptonin. Ahere kta shokt vajtn pyetn nj Plak q si munt ta njohin n qcft se sht up a djale. Plaka u tha : t flini n lndin, se atje ku flen upat lndina f shket, ku flen diemt rri e e!ur. Kjo .pa ' bnte ? Binte flinte prpara shokve dhe ngrihej s npejt, e knftonte lndinn, kshtu q s' e merrnin dot vesh. Kjo

153

upa ishte kaq trime sa arriu u b oficeri m i math e shoku m' j ngusht i t birit t mbretit dhe kjo e fitoi luftn. Si mbaroi lufta do ktheheshin npr shtpit. I biri mbret j u lut shum q t rinte oficer n' oborr, po kjo nuk deshte. Aher hipi kaln, hoqi kapelln : Djal erdha, up' u ktheva. Ahere i biri mbret qiti unazn, ja hodhi dhe i theu dhnv bin e par. Q ' at dit djali i tnbretit, na u smur se e deshte kt upn Mirpo ku ta gjente s dinte ; krkonte andej ktej, po s i dilte. M n fund shkon n nj plak dhe i thot : Aman, moj nn, si munt ta gjej ? Ajo i tha: <(t vishesh lips dhe t bare n tr vndin gjersa ta gjesh. Ky u vesh lips, mori nj shkop dhe bariste. Kur m n fund e gjeti. Ky i krkoi lmosh dhe ajo i qiti nj pjat grosh. Ky bri sikur t' i shtjer n qesk dhe i derdhi prdhe dhe zuri t' i mblidhte nj nga nj koqet. Mos, mor xhaxho, i mblith kto, se t jap t tjera. Jo, moj bij, jo, s ky ishte ksmeti i jem. Mblith mblith plaku nga nj koqe e nga nj koqe na u b nat. Moj bij a munt t fle sonte kt J ? Po, mor xhaxho, fli. Kshtu ky priti gjersa i zuri gjumi upat; aher u hodhi dhe pe t vdekuri taz, qe t mos ndjnin, e rrmbeu kt upn dhe hiku vajti e shpuri n pallat. Kjo upa kur po sqoheshe n mngjes dgjonte zoqt, patat, gjelat dhe tha : U moj motra, ' m ngjan sikur jam n pallatin e gomar mbretit! Ahere djali i tha: Pa hapi syt se sikur je dhe n kraht e gomar mbretit". Kur ha pi syt dhe pa q ishte n pallat dhe n kraht e t birit mbretit aheie s' foli m. Kshtu na ndenji tre vjet pa folur. Mbrti, si pa q k o nuk fliste, e vuri ruante patat dh ay do martoheshe me nj tjtr dhe i ftuan t tftr n dasm. Kur do vinin kuror, i biri mbretit nga q e deshte, e ftoi dhe kt u n n dasm, i dhan dhe ksaj nj qiri dhe kjo e mbante n dor gjersa po i digjeshe gjishti. Nusja e pa dhe i tha :

154

U^*

****

*,JJJ*-QS

Moj Nemo Nemuko, moj sklepo sklepuk, le q je nemecke; po qnke dhe qork, shiko si po t digj<?t gjishti ! As Nemo Nemuko is^a, as Nemo Nemuko jam, nuse j5ha, nuse jam; un pr nj fjal q kam folur s' hapa goj tre v jet, e ti pa hequr dullakui s durova dot pa folur! Ahere i biri mbretit u gzua shum dhe hoqi nusen e mori Nemo Nemukon. Kaqe dinja kaqe thash, merre shoqe se ta lash.

E mori vllai dhe shkoi

Na ishte mos na ishte, na ishte nj grua e na vajti n mal pr dru me shoqet. I pren drut, i vun stav. Mirpo kjo e shkreta ish me barr, u ngarkua dhe s' ngriheshe dot. Shoqet ikn edhe kjo mbeti n mal vetm. Mundoju e shkreta t ngrihet, s' ngriheshe. U b nat. Kur na vjen ujku. ' bn thot ti kitu? Un do t t ha. Amane thot kjo se jam pr t pjell, mos m ha por nm dorn t ng ihem, se, n qoft se bj up, do t b j dhndrr; n qoft se bej djale do t' bj kumbar. Vajti kjo n shtpi e bri up, mirpo tja jepte ujkut, si t' ja jepte dhe rrinte s' vinte n mal hi mos e shikonte ulku. Prit ulku ta fto|, o kumbare o dhndrr, s' ka. Kur nj dit, na ngrihet e na i vete ksaj n shtpi.

Tak tak.
* ft Kush shc ? Kur na e hap dern, ' t shikoj! Pa ulkun, u tmerrua ! ' bre i tha ulku! up t keqen, po prisnja t rritet pa t ta sjell. E mori kt upen ky ulku dhe e shpuri n shpin e tij n mal. Mirpo kjo gruaia na kishte edhe nj djal. Edhe kt gjithnj e tallnin shokt: li q ke martuar motrn me ulkun ! E ky djali ktir u 'rit s' duronte m ta tallnin dhe i thot s jms. T m bsh nj kula se un do t shkoj t gjej motrn. Si mor i tha e jma s' ke frik mos te t haj ulku ? Jo i tha un do vete ta marr motrn, s e le ne ujku.

155

E na shkon n mal, drejt e n shpin' e ulkut. Troket atje. De| e motra. Kur del sheh t vllan. Hik i thot t ksqen motra, se vjen ulku edhe t ha se ka vajtur pr gja. Jo thot ky s' ikij un. Un kam ardhur t t marr bju <iati.

Jo i thot kjo.
Hajt t ikim thot ay se gjer sa t vinj ulku t t krkoj ty andej kndej ne vemi n shtpi. Jo, i thot kjo se ktu t tra gjrat jan me goj. Pjatka, lug, poka e ' kish n shpin' e ulkut t gjitha llafoshin. Edhe kjo, q t' i marr me t mir kto, hyri n magje dhe u bri t trave nga nj kula dhe ja u ndau kjo kulakat. Mos i rrfeni gj ulkut ju tha. Dhe kta duke rendur ikn. M e nj ik na vjen ulku me nj cjap ( e kishte zn nj cjap pr gja dhe erdhi ta bnin pr drek cjapin ). Zafiroooo, hape dern ! Hiii. Mirpo nj |uk' e thyer kish rn prapa magjes dhe Zafirua s'e pa q t' i bnte kulak dhe ajo thrriste q prapa magjes : E moli vlai dhe sko;, e moli vlai dhe skoi. Lan koken ? Bnte ujku. Koka f plast mole shuldhaman ! E moli vlai dhe skoi, e moli vlai dhe skoi!

Bn gjell?
vlai dhe U rros e hngrsh mole! E moli vlai dhe skoi! E mori i vllai dhe shkoi ? E mo!e shuldhaman, e moli vUi dhe skoi. skoi, e moli

Ulku hipi cjapin dhe rente t zr Zof ron dhe thrriste:

Kce cjap t kcejnn, t arrijm Zafiron ! Rent cjapi me ujkun, rent Zafirua me t vllan, e q thuani, do t' i arrinte pr nj fill. Rent ata, shpejto arrin n shpi e mSylln portn. Vajti ujku trokiste: "Zafiro, hajde ! . Ahere dolli i vllai q nga penxhereja e vret ulkun e kshtu Zafirua rrojti me maman, vllan e jan e sot e ksaj dite dhe Zafiron e martuan me nj burr tjetr.

156

$jjf#j^ fk*-**^

-Y)

Qoset edhe bujku

Ishn tre vllezr, q t tre qose ; ata s' kishin tjetr pun, po Jil e zijn urdhrat, q kushdo q t shkon, t' e qeshn ; edhe a5 htu me at pun kishn fituar shum para, sa q kishn zn miq Stamboll edhe bnjn edhe tregti. Nj dit drgoi nji e dhe n bujk ( puntuar) t shoqen n pazar t shit n,' ka, q e kish t tepr nga pnda. Si e mori e shoqja kan edhe iku nonj sahat udh, atje ish nj ur, q do shkonej; nek ejo ura ish nj nga ata qoset, q prit dynjan t i gnjen. E si vate gruaja atje, e pyeti qosja : pr ku e ke at ka ? I thot qruaja, q do t e shpie pazar t'e shes". I thot qosja, q (<kau sht i mir, do shitet mir n pazar, se kan vleft q e t ; po t ish e mundur q t' i pre bishtin, do shitej shum m mir. Edhe gruaja, pandehu vrtet edhe i preu bishtin kaut edhe iku, vate m tej. M e nj tjetr ur gjeti tjetrin qose t vllan e atit. I thot ai gruas q ku e shpie kt k a " ? I thot ajo: N pazar e shpie pr t shitur I thot ai, q mir i ke br, q i ke prer bishtin, po t' i thyenje edhe brit, do shitej m mir, nga do shitet Gruaja e mbajti vesh dhe at edhe i thjeu edhe brit kaut, edhe iku. Vate m tej ; gjeti tjetrin qose n tjetr ur, q rrij. E e pjeti edhe ai gruan e i thot, q pr ku e ke kt ka ? I thot ajo, q (<do e shpie n pazar t' e shes. I thot qosja, q mir ke br, q i ke prer bishtin e i ke thyer edhe brit, po t' i presje edhe vesht, do dukej m' i mir kau, edhe do e shese m mir, nga ' do e she." Ashtu e mbajti vesh edhe ate gruaja edhe i preu edhe vesht kaut, e bri q m s'ish pr t par me sy. E ashtu iku gruaja e vate n pazar, q t' e shit; po kush te mirr ashtu, si e kish br ajo ? E ndnji gjith ditn n pazar, nonj nuk ja krkoi kan, q t' e blen ; edhe aja e mori prap e e shpuri n shtpi. Kur vate n shtpi, e pjeti i shoqi e i thot: e shite kan ? I thot ajo, q nuk e shira se kshtu kshtu psova ; m duall tre njerz n tri ura, edhe njeri m tha, q t' i pres bishtin kaut, edhe ashtu do shitej m mir, edhe u ja preva. Vajta ne tjetra Uf , m tha tjetri, q I i thyenj brit, edhe u ja thjeva. Vaita ne tjetra ur, m tha tjetri, q t i pres vesht, edhe u ja preva edhe vesht pr t shitur m mir. Po si vajta r. pazar, vineshin dynjaja e qeshnjn me mua, edhe nj pazar nuk m dha edhe u e solla Pfap ktu Kur vate bujku, q pa kan edhe ai u trmb nga kau 1 tij, edhe e mori kan, e theri e ca e shiti e ca e hngri vet.

157

Pasandaj si slikoi nonj jav, vete bujku e l qet penk edhe mori dhjet lira edhe mori dhe gomfr edhe u nis pr n pazar. Vate m tej nga fshati, nxjerr pes lira edhe ja vuri gomarit ; edhe vate ne ura, q ish qosja, e i dha mirditn qoses, e u prshndoshn edhe ndjn e bisedoneshin. E pjet qosja se ku vij, q t' i thosh nonj t rreme ; po bujku dij m shum nga qosja, e si ndjn atje llaf m llaf ata, bujku me qosen, i erdhi koha t baglit gomari, edhe bagliti, e si bagliti gomari, u ngre bujku edhe hapi baglat e gomarit edhe mori t pes lirat. E pa qosja, q mbledh lira; j thot bujkut, q (<ish sht kjo pun, q mbledh lira n bagl t gomarit ? I thot bujku, q kij gomar, kurdo q baglit, nxjerr lira, her pes, her tet, her dhjet, pas t ngrnit, q t tnje, po hngri shum tagji, nxjerr m shum? lira ; po hngri pak, nxjerr m pak. I thot qosja nuk ma shet mua kt gomar" ? I thot bujku, q (<ta shes, po ka shtrenjt. I tho: qosja; thuajm pazar, sa do". I thot bujku <(Pesqind lira dua". I tha qosja dy qind: s' ujdisn n pazar. E mori bujku gomarin edhe iku. Si iku bujku, nga tjatr' an qosja, vate e i dha haber t vllait e i thot, q mos marr dot nj gomar, q shkon ak njeri me t, se ai gomar kurdo q bagl/t, nxjerr lira <(edhe u dha dyqind lira, t ma ip edhe ai krkon pes qind, po ti jepi treqind njera n treqind e pes dhjet, mos ja marre E ihe iku qosja i vogl edhe vate, zuri vidin e tij. Bu)ku, si vij udhs, i vuri prap pes lira gomaiit, e sa vate ne ura e priti ai qosja tjetr, zun llafin me t. N ' at e sipr, beglit prape goman'. Vate bujku edhe mblodhi prap t pes lirat; e pa qosja, i thot bujl'ut : "Nuk e shet at gomai" ? I thot bujku, q Ke shes, po ka shtrenjt". I thot qosja : Ksa do ? I thot ai : pesqind lira dua, se dyqind m i dha nj ne ura tjetr, edhe s'ja dha. I thot qosja, q u t jap treqind. I thot bujku: Nuk ta jap I dha treqind e pesdhjet, edhe nuk \a dha, po iku bujku me gomar. Nga tjetr an qosja, vate prpara ne vllai madh edhe i tha q kshtu ishte nj gomar, q kurdo q baglit nxj*rr nga pes fira, edhe reve i dham pazar q t dy, edhe s'na e dha ; vllai vogl i dha dyqind lira, u i dha tre qind e pesdhjet, edhe ai krkon pesqind edhe nuk u ul nga t pes qinda, po ti t'e marr pesqind" Edhe iku e vate n vnd t tij edhe ai. Bujku prap zakon e tij, ' vuri t pes lirat gomarit, e si vate ne i madhi e priti ai me llai i edhe ndjn, u llafosn njc cop her. Atje n llaf e sipr bagliti gomari vate bujku dhe i mblodhi prap lirat; e pjeti qosja i madh edhe

158

bri, sikur s'dij gj nga t vllezrit, q i kishn dhn haber, e i thot bujlcut, q nulc e shet kt gomar? I tfiot bufku, q e shes p 0 ka shtrenjt". I thot qosja: "sa do n t? I thot ai ; Pes qind lira, se tre qind e pesdh/'et m'i dhan, edhe s'e dha." j thot qosja ; t t jap katr qind, t ma jap mua.> I thot bujku : Ng a ^ pesqinda n/' para t m lipset, nuk e /ap I thot jqosja : pesqind do pesqind t t jap, po t m dfto, se mar fet t'i bj, q t bj m shum lira," I thot bujku q "am t pesqind lirat, edhe u t dftoj, se 'ti b q t pesqind lirat t t' i bnj qosja edhe ja nmbroi lirat bujkut; si mori n tri dit, Nxori dhe lirat bujku i thot qoses, q tani t'e marr gomar e t'e shpiesh n shtpi edhe t'e ve mbrnda n magazi t elbit, t haj, sa t mund edhe tri dit e tri net t mos t vej nonj, t'e shoh, s merr sysh edhe s'bn shum lira. Edhe ashtu mori lirat bujku edhe nga tjetr udh vate n shtpi edhe bnej punn e tij. U mbluadh qoset t tre bashk edhe muarr gomar, e shpun n shtpi me gzim t madh, q do u bnej lira shum, Si e shpun n shtpi, e muarr e e mbyll n magazi, q kishn elbin edhe rrinjn q t tre n shtpi e prisn, t soseshin t tri dit, q u kish thn bujku, t vijn t mblidh lirat. Gomari pa shkuar njzet e katr sahat, ngordhi, se riangn' hangri eib, edhe uj s'kish t pij edhe plasi. T tretn dit vete qosja i vogl e vshtron nga brim e ders, q t shij, se kish br gomari. Gomari si kish tre dit ngordhur, u kish fryr e u kish br si kaup, edhe i ishn ngritur kmbt prpjet, edhe i ndrisnjn petkonit. S'i pa qosja nga brim' e ders q ndrinjn petkonjt edhe dukeshin aq t mbdha, vate me t katra ne vllezrit edhe u thot, q ai ka br lira pa hesap edhe tani ka zn edhe bn para t ergjnda shum t mbdha, bara me nj Petkuanj E si dgjuan at llaf vllezrit, u gzuan edhe prisn kur t virej sahati, q t vi.n t mblidhn lirat ; e si erdhi sahati, van e hepn magazin hyjtin mbrnda : shohn gomarr me kmb prPjet- Vshtrojn pr lira: hi gj. Ashtu muarr gomar, e hodh Posht, edhe u nisn t vijn t vrisn bujkun. Bujku at pu1 ^ a kuptoi, q do vijn ata, edhe do e vrisn. Nj dit m prpara bujku kish zn dy lepura t vogjil, At dit ^jerin e la n shtpi edhe tjetrin e mori n at q pu"onej; edhe mpnat, q u nis bujku pr ne ar, porositi t stioqen e i tha, q caher t b pes giashta lloi gjell". Edhe lk u. vate n ar; nek punonej, erdh qoset drejt pr t vrar

159

bujkun; ai i priti me llafe t mira, t buta e u thot, q "'keni, q erdht me kaq inat? I thon qoset, q <('do kemi? Ti na qeshe; na dhe gomar, q t bn lira; edhe ai s'bri asnj lir, po ngordhi, U thot bujku, q "'ish e bri at pun, q nuk bri m lira? Se ai s kish mbetur nonj her pa br lira E ashtu u thot: Mos u mrzitni, se ua jap parat prap, e n dai q t m leni edhe mua nonj qind lira, lemni; jo, po s'desht, mos m leni, mirri t gjitha ju ; po rrini sot, e prm vemi n shtpi edhe drkujm edhe flm, edhe nesr me nat u jap parat, edhe veni n pun tuaj, Ashtu e pranuan qoser, edhe van e ndjn mbdhe atje nk kisfi lidhur lepurin. Vete bujku merr lepurin e i thot, q t ve n shtpi e t'i thua zonjs tnde, q t na bnj ushqim pr prm, se kemi mysafir, edhe t bnj at gjell e at gjell ato q i kish thn gruas q me nat, ato i tha edhe lepurit. Edhe ti i thot lepurit <(t rri atje e t tund djepin, t mos t klanj djali, se s' e l t mn, q t bnj dark Edhe ashtu nj t lshuar i bri lepurit, edhe vate n pun t tij; se pa ndonj (se nga bri). Qoset si pan ashtu, u mrien; than me njer' tjatrin, q "vrtet t jet kjo pun, q t vej lepuri t'i jap haber edhe t rrinj t tundnj djalin? Thot njeri, q prm do e shohim at pun; n sht lepuri vrtet n shtpi, edhe n jan ato gjell q porositi, e vrtet do jet", Ashtu si u err dita, lshoi qet bujku, edhe van gjith bashk n shtpi, e me t rit bujku n port t avllis, i foli t shoqes, edhe ajo ju prgjegj. I thot ai, q (<erdhi lepuri ? I thot ajo : erdhi. "Po ku sht tani" ? i thot ai. Tund djaln i tha ajo, I thot prap ai, q t tha per darkn, q kesh Dorositur"? I thot ajo, q m tha, edhe i bra gati, po ndreq plakat, edhe ejani mbrnda se darka gati sht. Ashtu van mbrnda bujku rne gjith qoset; ndejn nj ik, u vate darka me ato, q kish porositui lepurin Kur shohn qoset q ishn t gjitha ato gjell, q kish oorsitur, pan dhe lepurin, q ish lidhur nga djepi, edhe nek bnej q t'iknej lepuri, tundej djepi, e besuan, q ish e vrtet ajo pun& q lepuri ip haber. E a\ hngr buk, ran e fjen. U ngren me mngjes qoset, e i thon bujkut, q "nuk na jep lepurin, e t' e bim barabar me para" ? U thot plaku, q "lepurin s'ua jap dot, se u lepurin e kam, q n> bn shrbim, se djelt i kam t vogjij akoma; edhe lepuri ka m shum nga gomari U vun qoset, q <(t na e jap edhe po do akoma para t tjera, t japm*. E posh e lart e ndreqn pazar, i dhan edhe trenind lira akoma dhe t pesqinda,

160

q i kishn dhn t gomarit, u b tetqind lepuri, edhe e muarf qoset lepnrin edhe ikn edhe van n shtpi t tyre. Pr ca dit qoset kishn nj dftes pr t drguar n Stamboll e t mirrne parat Ashtu shkrojtin nj letr ne miku, q kishn n Stamboll, vun edhe dftesn mbrnda edhe )a varr lepurit n qaft edhe i i thon, q <(t ve edhe t vi shpejt, t na sjell letr nga miku" edhe lshuan lepurin; edhe vate lepuri edhe alcoma vjen Si shkuan pes, gjasht dit, q s' erdhi lepuri, u nisn prap e van rie bujku me vendim q t ' e vrisn. Bujku at dit e kuptoi, q do vijn qoset, t ' e vr'sn; me mngjez, q u nis pr n ai, vate bleu nj zorr n pazar dhe e mbushi plot me gak e vate n shtpi, i tha t shoqes, q caher t b pe> gjasht lloi gjellra edhe gjismat t ' i b bar pa krip edhe gjismat t ' i b shllir, q t mos t hahet nonj; edhe kt zorrn me gjak t' e lidh n gryk; edhe kor t marr inat u, q do vij, sikur t t ther, edhe do shpoj zorrn, t dal gjaku, ti t t tartali e t bsh, sikur vdes'l A t fjel i la gruas, edhe iku, vate n ar. A ' j e van qoset ma inat, q t' e vrisn; po ky i priti prap me fjal t buta, edhe u thot, q keni ? I thon ata, q (<tij nuk t sosi, q n na qeshe n^ her me gomar, po na qei-he prap me lepur. "Pse?* u tha ai. I ihon ata, q "lepuri na iku; neve e derguam me nj kait edhe me nj dftes n Stamboll, e t na sill haber, edhe ai iku e m s u kthye" Thot bujku, q kushedi, se ku do i;h vndi i nqusht, e e priti ndonj gjatuar e e vrau; po rrini, edhe prm vemi n shtpi, ham buk edhe flem, edhe nesr u jap paran tuaj, ed^e ikni. Ashtu mbrmanet van n shtpi t bujkut u solli gruaja darkn, q t hajn. Marrn afa t han, vun nga njra gjell n goj: bar, vun nga tjetra: shllr; nga t gjitha gjellrat, q muarr t hajn, nonj s hahej. Bri bujku, sikur mori inat edhe e shau t shoqen edhe nxorri thikn, e vuti mbi dhe t shoq<=n, sikur t' e therr, dhe ashtu i preu zorrn, q kish vn n qaf, edhe u derdh gjeku. Brin qoset e i than: ima dhe hata bre, q there gruan pr shkak tn. U thot ai, q u ashtu e ther ngahera, kurdo q marr inat, po e ngjall prap. I thon ata, q wish do e ngjall ? Ngjallet prap i vdekuri?, U thot ai, q sht thika, q e ngjall, po daleni t m shkonj inati; pastaj e ngjall prap 8 . Qoset si digjuan at fjal, s' lc ishn m durim po duajn t shijn at pun, se i.h mund q t ngjellnej; edhe i thon, q pr hatr tn t ngrihe tani edhe t' e ngjall; edhe po e ngjalle, neve do t t' i dhurojm parats. U ngre eJhe ai
'1 - Prolla popullore

161

mori thikn e vate e vuri pfap h gryk t jruas edhe i tha: ti thik q e there, ngjalle* tri her, edhe me t thn t tri hert at fjal u ngre grueja e tha, q ;sh m zuri ky gjum mua kaq shpejt?" I thot i shoqi, i bukur gjum t kish zn, po t' ua ke pr berqavre miqet, pa u nga ajo, q na bre ti sot, nuk t ngjallnje m E si e pan qoset ashtu punn, i thon bujkut, q Knuk na jep kt thik, e t t lm parat, sa t kemi dhn, se nga nonj her marrm edhe neve inat, e t' i therim grat pr frik, e t' i ngjallm prap". U thot bujku, q (<mua thika m lipset, se po s' e therra gruan n do muaj, nuk v mnd, edhe nga ajo nuk e jap; po pr hatr tuaj u a jap, po do m ipni edhe pesqind lira akoma i thon ata, q <(jan shum. Posht e lart e ndreqn, i lan parat, q kishn dhn m rpara nga gomari e nga lepuri, i dhan edhe dyqind lira akoma edhe muarr thikn edhe ikn e van n shtpi t tyre. Pr ca dit mori inat qosja i madh, e mori thikn edhe therri t shoqen, e si e therri, e !a nj ik sa i shkoi inati edhe vate e i thosH: "ti thik, q e therre, ngjalle po 't ngjallnej! A i e kish therur, si lipsej, dha, mori, s' e ngjalli dot. I thot i mesmi, q nuk di ti, po am mua, t therr gruan time, edhe t sho, q e ngjall prap E theri dhe ai edhe zuri t' e ngjall/ dha, e mori, s' e ngjalli dot. Thot i vogli, q s' dini ju, po jamm mua, t shini se ish e ngjalk E mori dhe ai, edhe e therri edhe ai t shoqen edhe m s' e ngjalli dot. Van q t tri grat e qosevet. e i muarr e i kall, edhe u nisn me vendim edhe van t vrisn bujkun. Si van, e gjen prap n ar edhe m nuk e pjen, po deshn t' e vrisn. Thot i madhi, q's mos t' e vrasm, po t e marrm dhe t e mbytm n det. Atje bujku kish thesin me far, q kish marr edhe mbill arn; si pan thesin qoset, e derdhn farn, edhe muarr bujkun e vun n thes edhe e lidh grykn e thesit mir edhe e muarr n krah, t vijn t' e shtijn n det, t mbytej, Van njer afer detit; atje e lan t vijn t gjnjn vnd, se ku t' shtijn. Edhe ashtu van qoset e krkojn pr vend; bujku atje, q' e lan brnda n thes, zuri e thosh, q *>' e dua un t bukurn e dheut, se jam plak, s' ja ka<r> fuqin. Atje shkonej nj oban me dhn e ndjeu bujkun, q thosh ato fjal; vate dhe obani atje ne thesi e i fcli, i tha, q <(' je ti atje mbmda n thes? Thot ai, q ftmua m ka ardhuar urdhr nga mbreti, q t i m japn t bukurn e dheuf, edhe u jam plak e s' kam fuqi pr t tilla punra, tani n pleqri, se u kam dhe djelm; e si s' desha, m muarr me pahir e m vun ktu n thes, t m shpien ne

162

bukufa e dheuto I tnot obani, q nuk del ti nga thesi, e tfe (,y dhe vete u, marr t bukurn e dheuts. I thot bujku, q zgjidhe sa shpejt thesin, edhe eja, t hy ti brnda, edhe t ve t marr t bukurn e dheut". Ashtu e zglidhi obani thesin, edhe dolli ai, e j,yri obani. Bujku e lidhi thesin prap, si ish, edhe mori dhnt edhe iku Qoset si van e gjen vnd ku t'e hidh, erdh pastaj, e muarr ihesin, q e dijn, se ish bujku mbrnda, edhe e shpun, e hodh n det; edhe u mbijt obani. Bujku, si i pa ata, q van, e hodh obanin n det edhe u kthen, mori dhnt bujku edhe dolli rpara qoseve me kope me dhnd. Kur e pan qoset, u mrien; i thon q nuk je ai, q t hodhm n det: ti ?" U thot ai q dora vet jam; po ' e do? mo hodht n' an; t m kesht hedhur nj ik m thell, akoma, do t kesh nxerr m shum dhnd, akoma edhe m te mira se m mbrnda ishn gjith dhn kalesha e etje n'an isfn kto sy kuqat. I thon ata q <(ka, t vemi t nxjerm edhe neve? U thot ai q Ksa m thell t kceni, edhe m shum edhe m t mira do i nxirri". I thon ata, q eja dhe ti, t na dfto, se ku t kcejme". Vate dhe bujku e i shpuri n nj 'ouz, q jsh e larte, edhe atje u tha q "mirri hov" q t keceni sa m thell, sa t mundi. Ashtu kceu prpara i madhi edhe vate n fund t detit edhe dolli prap sipr; e si prpiqej me duar e me kmb, q t mos mbytej, i thon ata t tjert q "'thol vllai yn, tani q dolli sipr?" U thot ai q sa shpejt t kceni edhe ju, se s' mund t' i mbanj. Edhe ashtu kcjen edhe t dy t tjert qose edhe u mbyn q t tre. Edhe bujku mori edhe dhnt edhe parat edhe i fitoi. Pr vesh t kaut, q i pren, edhe pr bri edhe pr oisht i humbi qoset gjise nga dynjaja. Edhe bujku sht mir sot e
e

gjith ditn.

Cmiri ndr oly motra

Ish nj burr ^bars; kish edhe ^io nuk e duante s hihte. I erdhi dita asr >j qeverni n me gjith shoqen shum i vapk, e shoqja ishte nj motr edhe at mbars e shum kamse. Po at fare, sepse ish e vapk, as me sy nuk e asaj pr t lindur, e pasi nga skamja s' kishin, shtpi t tyre thot i shoqi ; shpinje n J lar

1) u ver n tekst.

163

hdonse lari sht dy or larg, q t lind atje, telcu do ta ken ndoca kujdes". E shpun atje edhe lindi n mes t nats nj up E et nat gjithashtu lindi nj up edhe motra, q si tham, ishte edhe ajo mbars. I erdhn t tri fatiat pr t lidhur fatin e up$ edhe zun t flasin shoqmeshoq pr at, E vogla tha: un do te bj kt up q, kur ta krehnjn, t' i derdhen diamande nga lesht e saj. E dyta tha: un do ta bnj q, kur t qanj t'i derdher margantar nga syt. E treta tha: edhe un do ta bnj q, kur te qeshnj, t'i dal trndafil i ndrim nga faqet, edhe q te ma-rj i bir i mbretit pr grua. Kto fjal i ndgjoi e ma e u nis t kthe het n shtpi t saj, dhe duke shkuar udhs piqet mb t bir' e mbretit pa njohur se ' ish ay, i cili kish dal me shum njers pas pr t baritur. Ky i vu re asaj upi vn n djep, teku kish qarr q i kishin rn margaritar pas faqes edhe i a lypi. Po ajc i tha se kt up, s cils i bi diamandi nga lesht' e kreit, margaritar nga lott e syvet edhe trndafila nga faqet, e ka pr t marrre grua i biri mbretit. Fdhe ay i prgjegjet se, (<un i tri jatn i bir' i mbretit. N je ti, i thot ajo edhe un ta jap. Athere ay nxorri unazn e gishtit t tij e i a dha s ms, edhe e porositi t mbanj fjaln. U sos pra ajo n shtpi t saj, edhe u prhap fjal se ajo lindi nj t mrryershime up, t ciln edhe do ta marr i bir' i mbretit pr grua. Duke ndgjuar kto lajme, e motra, q a s i shkelte n shtpi kurrnaj, tashi me vrap i erdhi asaj, pr te par me kaq prgzime. Pasi u rrit upa, ardh edhe dita q ta sbpien te dhndri. I vjen papa e motra e i thot; '/emi t dyja bashk ta shpiem upn. Edhe u nisn t dyja bashk me t dy upat u tyre, e shkuan. Duke vajtur dreit nj fshati, qndruan n nj vnd tek s'kishin asgj, se fshati ishte larg. Athere i thot e motra: nic e bli ti gjsendi n fshat, pa upzat i ruanj un. E ajo u mbesua edhe vajti. E motra e mori upn e asaj e i nxorri t dy syt, edhe e hodhi n nj plel.. Kur u kthye ajo i thot: "Jot bij u trbua, edhe iku e mori mal. A q e ndoqa q ta z, sa rasn kmbz, po s'e zura dotB. E t dy syt e upzs s mjer i kish mfsne hur ajo n gji t saj. E zeza e ma mbesojti edhe zuri t qart, ajo po e rrkonte sikur pikllohej. M s fundi thot e gjora mm se "skemi 't bnjm tashi tek i bir' i mbretit, po hajt t kthenef E motra i tha: Ja te kemi upn time, edhe ja shpiem n vend ' ups sate. E ajo u bind edhe muarrn udhn prsri edh' u sos^ n qytet t mbretit, e posa vajti atje e vuri kt motra e lig 164

p
patat. upzn e mjer . qe kish mbetur n pleht shkon e e gjen nj gomarjar, i cili posa e pa se i rithnin asaj marqaritar nga syt e mori e shpuri n shtpi t tij, edhe m par i Jha t haj, q t marr ajo pakz vetehen. Tek e mbanin me t mjr upzn hem ay hem e shoqja, qeshi ajo nj dit, edhe namta i doli nj trndafil nga faqja, q ndriti posi shkreptimi e ata (< mer kt trndafil u uditn. Athere i thot e shoqja gomarjarit: edhe ec n qytet e shpj'ere mu n pallas' t mbretit se atje do te she me nJer t math Ama mos ta she m para, po me sy njeriu. dhe ay vajti atje, dhe tek i ndritnte trndafili posi rreze diellit, pikasi sa kaq e emt' e ups, e :he dolli me vrap, e bleu me njrin sy pe t upzs, q mbante fshehur n gjit. Posa e mori, shkoi n ast e vajti tek i bir i mbretit edhe i dfteu at edhe ca margartar, q kish nga lott ups. Rrahu ta gnjej at e t j a jap upn e saj, sikur kjo ish e vrteta e vluara e atij. Po ay nuk mbesonte, se mbante mnd mir upn, q kish zn, edhe unazn q ' i kish dhn s'ms. E gomarjari i solli syn ups edhe ia vendosi mir fare. E upza aq fort u gzua sa nga gzimi' qeshi edhe i dolli edhe nj tjetr trndafil gjithashtu i ndritim. E shoqja q'at as drgoi gomarjarin n qytet q te shes edhe kt trndafil, si shiti t parin me sy njeriu. Edhe ay posa vajti ja shiti prsri s enr ts ups me syn tjetr, t cilin vrepo ja pru upzs edhe ja vendosi edhe kt mir sa u b ajo me sy po si 'ishte q prpara. Pasandaj gomarjari me t shoqen duke par k! vashz me t ktilla dhurata t udiime, than se, kt nuk ka hije prve se ta marr i biri i mbretit pr rua. Kshtu e kshtu e mori ay edhe e shpun n pallas. I biri mbretit posa e pa upn e njohu, edhe u kujtua q i kish dhn edhe unazn pr vles: E mori pra upzn Pr grua, daroviti dhe gomarjarin q e shptoi kt, darova mbreti. Pas ca dit pasi ndgj'oi t kqijat q emta i kish br ups, nxjefr t dy syt edhe hedhur t verbr n pleht urdhroi e e muaffn at grua e bn copra-copra dhe u a hodhn qenavet. Pastaj argoi e i suali edhe t'mn e ups, vjehrn e tij, t ciln e rnveshi me rroba t hijshme si mmn e mbretreshs. E kshtu m Se fundi rojtin s bashku me dashuri e me buk t'mbl, e shkuan Je* me gas a me t mira shum.
a ndej rUanj

As prrall s ju rrfeva, po dasha e ju gijnjeva.

f x

C -^MCHJfrrt'

Tdfip.''

jr

' ^ , MV*

J ^

165

Tri dredha shpins

Kishin pas ken tre vllazn; ma i vogli ndr ta ishte qelan. Nji dit ban pleqni s bashkut e than: Jemi t vorfn e s'po na del me rrnue keshtu; por dy te rrim tu shpija e nji t hij rrogtar. Po shkoj vet tha ma i madhi e hi n rrog. U ue aty e te nii zotni. Mir se t gjej! Mir se vjen ! A ke nevoj pr nji rrogtar? Nevoj kam i thot zotnija por s' po dij a po plqejm bashk. Gjithsi t m thuejsh, po rri i a pret vllau i madh. E mir pra, i tha zotnija kemi me ndej bashk deri t kndoj qyqja e kuqe. Ti ke me ba gjithsi t tham vet, e cilli t mrzitet ma par, ka me i hiek shoqit tri dredha shpins. V||au i madh s'e oi ma gjat, por i tha po. Eja ktu i tha zotnija se po i a fillojm qysh sot. ke me shkue n'ar teme njatje rranx kodrs, a po e shf ? F ban me dor aty jan gjashtmbdhet dit ar. Ke me marr c err e parmnd e ke me m'i ardh rreth deri mbrama an e m'an. Si t kryejsh pun, qerrin ke me ngarkue me dru e jo me ma shti pr ders s'oborrit, por qerr e dru me m'i qit pr maje avullis. A more ve>ht ? Po, zotnl i a ktnen ai. Merre i thot zotnija edhe ket buk e ket vegsh me grosh, Ha e ngiju, por bukn ma bje t papreme e vegshin plot. Shkoi rrog'ari n pun, e u mundue gjith ditn; por s'muj me ba shka i tha zotnija, e si mbas fjalve, q kishin ba, e la t'ia hiqta tri dredha n shpin, e krhei n shpi t vet. Heir! i than t vllaznt shka t pru kaq shpejt ? Nuk mujta kurrsesi u prgjegji vllau i madh e kshtu, e kshtu e kshtu m ka ndodh. Shkoj vet tha i dyti vlla. Edhe njim a nd shkoi e u vendue me t njajtin zotni, por edhe ky u mrzit n' at dit e i kjen hiek tri dredha shpins. Po shkoj e provoj dhe vet tha vllau i vogl. Shkoi u vendua me > njajtin zotni. Merr i tha zotnija qerr e q e parmend e shko e m' i puno gjashtmbdhet dit ar reth e rrotull deri mbrama; n mbrame ke me m' a pru qerrin me dru e ke

166

me m i qit q, qerr e dru per maje avulis e jo per deret; qe mandej per ty nji buk e nji vegsh grosh. Bukn ke me e pru t papreme e vegshin plot. Muer qelani q e qerr e parmend e t' i ra ars kryq e t e r ihuer e me nji hulli i u suell rreth e rrotull, mandej u ul nen nji hije, i ili buks n t nji bir sa grushti i dors, hangri gjithsa desht tul buke e bukn e la t papreme. hangri gjithsa desht grosh e mandej e mbushi me zhuri e u L I e fjet gjith mbasditen. Kah mbramja bani drut, ngarkoi qerrh e kthei tu sKpija. Coptoi parmendn e qerrin e i qiti per maje avullis, mbyti qet e i bani krah e kofsh e i hodh per sypri e vet kej e ra n' oborr. Po e shef zotnija e po i flet me idhnim : Shka bane ashtu ? Si me ke than, zotni, i a kthen qe ani : por per ne kjosh pendue, po bajm hesap: ami tri dridha e po shkoj S' bani za zotnija, por hangri buzn n dhamb. Njijciit tjetr e oi zotnija qelanin me thi Ke me shkue i tha tu kneta e ke me u dhan me pi uj e me i kullot mir. Merr qelani e u pret gjith thive bishtat. Thit i on ne shpi e i shet. e bishtat i ngul n balt e shkon i thot zotnis: m' u mbytn thit n knet e s' mund i nxora. Bahet zotnija ma luejt men, shkon me pa e i gjen njimend bishtat e thive mbi balt. Ngreh nji e i mbet n dor; ngrehe nj'i tjeter e i mbet n dor e kshtu t gjith. Bahet marak e i thot qelanit: po thit ku jan ? Jan kalb, zotni, i thot qelani pse a balt e fort; por per n kjosh mrzit, bajm hesap: ami tri dredha e t shkoj, Jo, ende sjam mrzit - - i a ktheu zotnija.J Nj dit tjetr i thote zotnija rrogtarit: Merre tufn e dhivet e ke m'i pru mbrama t gjitha dhit tuj qesh e tuj kcye. Merr qelani dhit e i on me kullotl Kah mbramja u pret t gjithavet buzen e syperme e u then ka nji kam, kshtu qi dukethin dhit tuj qesh e tuj kcye. Kur i avit shpis, i thret zotnis e i thot; del e shif, se t' i pruna dhit tuj qesh e tuj kcye. Duel zotnija: por ka me pa ? I T gjitha dhit i cofen natn e s mbet asnji per be, e me gjith Kta s' mujt me i dhan rrogtarit gja, pse ai vet i kishte pmt "dhnue me ia kthye dhit tuj qesh e tuj kcye. 167

Zomija s' kishte ve nji dja' t vetem. Nji dit i kishin pas ardh do miq e fmija po kjate e po bate zhurm, Na e hiq i tha zotnija qelanit at fmie qite jasht, Qelani s' priti me i than dyher; por kapi fmin e e hodh per dritsorjet e posh' pik gjall, ?o ti bane ashtu ha t' u thajshin kraht ! si m le pa d j a l i brtiti zotnija. Po ti vet m the i a kthei qelani m? e kap e me e qit jasht. Zo'cni i tha n kjosh, mrzitun po baj hesap: ami tri dredha e po shkoj n shpi t eme, S' i ra npr shtat kto fial zotnis e s foli tjetr. Nji her tjetr kje thirr zotnija ns nji darsm. Tuj mos pas kuj me i lan shpin, thirri rrogtann e i tha: Kqyr, un po shkoj n dan&m, e ke me pas kujdes ma m a ruejt derm e shtpi?. Sa per der, m'a len mue i a kthei qelani. Shkoi zotnija n darsm e mbas pak kohet i a behi edhe rroqteri ma der t shpis n krah. Po ti tha zotnija ktu ? ! Po shpin kuj i a la ? Zotni, prgjegji rrogtari ti m ke than me ruejt deren, e deren e kam marr me vedi e s ta merr kush I fik i un, i fikti ' fshani zotnija. E nget me pa tu shpija; por shpin e gjen t plaki un e s'i kishte mbat me than nji e mir. U mrzit pr kt rrezik, por s'i diftoi qelaiit, pse drote se po i a hie'< tri dredha shpins. Shka bani? Mendoi me i hiek nji dredhi. Nji dit i thot s an s : Nan moj, nan, s'po qitet ma ket rrogtar; por hyp mb nja': man i e kndo si qyqe, se ndoshta po e hie'<inn qafet. U njit plaka n mand e nisi me kodue n nade si qyqe kuk-

ku ! kuk-ku!
A e ndien qyqen tuj kndue? po i thot 2otnija qelanit T'u mfcush vadja a po dahemi. Si? i a ban qelani ku kndon qyqja kaq heret e iu preft nafaka! E mat hov kap pushkn e qet n qyqe e e rrxon plaken dekun n tok. Shka bane bre, se m vrave nanen?! bertet zo l nija. Jo more, ti m the, se a qyqja prgjegji qelani. Fshani zotnija, e qelani i ndei gati: zotni, i tha n kjosh

lh8

merzit, po bajm hesap : ami tri dredha e po shkoj n shpi teme. Zotnija s'i dha ma andej asaj pune, ve e bani pleqni me ik pa prit pa kujtue prej shpijet me gjith t shoqen. Bani gadi teshat e oi e muer nji karroc. Qelani i ra n'er ksaj pune e hini n nji thes ndr tesha t zotnis e, kur zotnija hiku natn me t shoqen tu marr teshat, qi kishin pas ba gadi, moren me vedi edhe qelanin, qi kishte ken msheh n nji thes. Rrugs iu beditn do qej e s'e lejshin me shkue para karrocn. M'at poter duel qelani prej thesit e i boi qejt e pshtoi zotnin. Po ti more i thot zotn'ja qelanit ku paske ken ? Zotni, prqjegj qelani pa ra me fjet nder tesha tueja kesh me t' i ruejt e s' paskam ndie gja kur i paskeni ngarkue. Zotnija u sh'-rngue fort e s'dijte kurrshka me i ba Kur mbrrijn mbi nji ur, ndalet e i thot t shoqes e rrogtarit: sonte kemi me fjet ktu. - Han buk e bijn me fjet. Rrogtarin e ven n njenn an, grueja n tjetrn an, e vet xen vend n mjedis, Mbas do kohet po i thot t shoqes nn za: kur t baj me shej, t ohemi e ta kapim pr kambsh e pr krejet e ta qesim n'uj. Q e lani i ndieu mir, por s bani za. E zu giumi zotnin e e xu gjumi edhe gruen, e qelani u ue ngadal e u hini ndrmjet, N nji koh natet i duel gjumi zotnis e e shtyni, mendja e t'j t shoqen, e i tha: ou se a koha me e hiedh n'uj, U ue me i her qelani e i ndihmoi zonis, e e kapn gruen pr kambsh e pr krejet e e hodh, n'uj. Kur duel drita e e pa zotnij'a qelanin shndosh e mir, e u kujtue, se kishte hiedh n'uj gruen e vet, si pa hall tjetr ve i tha qelanit: m'i hiq tri dreJha shpins e hajt udia e mbar kjoft! I a hoq pa dhimb tri dredha shpins e shkoi ' prap n shpi t vet. Prralla n lesh, shndetja prej nesh.

Vr

kopan

Ish nj plak e nj plak e na kishin tri upa. Si na i martuan kto cupat s' na kishin plaku e plaka as buk t hanin. Na ngrihet plaku e na vete ne up' e vogl: tak tak. Kush shta ? 169

^7

Hape, moj bij' e babajt. Kur e hap ajo upa, shikon t jatin E ' krkon mor baba ? Prse ke ardhur ? E moj bij e babajit ne po vdesim pr t ngrn, s'kemi buk. Mir i tha upa na kt kungull dhe kur t vesh n shtpi t thuash ; shtro kungull shiko mos i thuash q n mes t udhs e porositi e bija. Plaku shko shko vajti gjer n mes t' udhs, s' ju durua dhe i tha; shiro kungulL e ' t shikoj! Na u shtrua nj trapez me soje soje gjell. Hngri sa hngri plaku u gzua dhe tha; mblith kungul!" i mblodhi kungulli, e mori plaku kungullin dhe iku. Shko shko na vajti n shtpi. Kur na e shikon piaka kungullin i thot : E ' e b kt kungul!, mor t preft, ne s' kemi mjell t hamij buk jo dashke dhe lakror. Hesht moj plak, mos thirr moj plak, thuaj nj her: "shtro kungulls pastaj t shikosh. E mori plaka, e shpuri brnda e i tha "shtro kungull" e ' t shikonj ' i shtroi plaks! Tr kto gostira t mira ! Hngri e hngri plaka sa mend plasi, se ishte dhe e urtuar, E kshtu na u bn zengjin keta, se kishin t hanin e t pinin sa t donin. Mir po nj dit plaks ju kujtua t marri .ndrikulln pr dark. Dhe plaka budallaka jo t'i thoshte kungullit m njan "shtro kungul!* po e vuri n mes kungullin e i tha: shtro kungulk Kjo ndrikulla, e e pa ku e vinin prapa ders kungullin e na kishte nj kungull si at njsoj, ja u vodhi kt kungullin e ja u vuri at. E marin n dark kungullin kta pleqt t han dark. I thon Shtro kungull*. S ka. Aman mor kungull. S' kishte kungulli. Na ngrihet plaku e na shkon gjene ne upa. E erdha, o baba i tha gjene ? E moj bij e babait atij kungulli q m dhe, ju sosn tashti

s' ka tha.
t i thuash Si more baba atij nuk i soseshin. Ja kungullin e kemi, po nuk lshon thot plaku. Po mos kini marr njeri pr drek ? Jo moj bij vetm ndrikulln muarrm. Mir i tha na kt gomar e kur t vesh ne shpi : pr gomarM. Plaku mori gomarin e shkoi. Mirpo s' duronte sa t vinte nS shpi dhe i tha n mes t udhs: p r gomer, ' t shikoj plaku i

170

W hkret! Kur zuri gomari pr pr florinjt ! I U gzua plaku, me gas t math e merr gomar e shkon ne l plaka. Vate n shpi tak thak, Kur e hap plaka portn, na shikon plakun me gomar. E ' e ke kt mor t preft, ne s' kemi me se t' ushqehemi vet jo gomar. Heshtt moj plak, pla t preft gjithnj do skrnjitesh: pa merre brnda dhe thuaji pr gomar . E rr.ori plaka i tha: pr gomar kur ju mbush pqinjt me florinj. U mnd dhe plaka nga gazi. Plak merr gomar e shko n pazar, bli bereqet, na bli dhe plaka, velenxe nga t tra >\ Na e merr plaku gomarin e na shkon. Bli nj gj. bli nj gj na ju sosn parat. Na del jasht dhe i bn gomarit pr gomar >\ dhe gomari i bri florinjt. Mirpo nj burr, q kish nj gomar si t plakut e pa dhe vajti i mori gomarin plakut dhe lidhi gomarin e tij n vnt t gomant t plakut. Del plaku, e merr gomarin e iku. Pas ca di i duheshin gjene para. I thot gomarit pr gomar. s' ka gomari. Dhe plaku na vete gjene ne up, e vogl. Kur e shikon e bija u udit : E ' erdhe, o baba prap ? E moj bi' e babaj, atij gomarit ju sosn dhe jemi prap pa buk. Si mor baba! tha ju sosn gomarit ? Ju sosn, o bij e babajt, iu sosne. Mir tha baba na kt kopan dhe kur t vesh n shpi i thuaj vr kopan . Plakut s' ju durua, vajti gjer n mes t' udhs e na i thot kopanit : * vr kopan . e ta nis ay kopani ku t ha e ku t dhemd, bamb e bamb e bamb ta b&ri plakun pr n likur. Amam se dhe nj her do t'i dgjoj porosit. Amam derman, mezi e la kopani. Na niset plaku,, na shkon n shpi me gjith kopan n sup. Kur e shikon plaka zuri prap thirr e buir, E ' e ke kt kopan, more i zi, ne s' kemi lecka t vishemi jo t'i lajm me kopan. Hesht, moj plak, hesht pa zer i thuaj njher vr kopan. T'i tha plaka vr kopan po po kur ta ka zn dhe plakn bamp e bamp, aman, more aman, se dhe nj her nuk e shaj plakun, t keqen. Dhe e la kopani. A Kjo ndrikulla na e kish marr vesh q kta kan nj kopan 1 171

dhe tha me mnt q dhe kupani xhe do t nxjerr; e i vete plaks : Ndrikull ke nj kopan ? E kam moj ndrikull. pa ati kopanit tim. po s i the vr kopan nuk kopanis. E mjri ndiikulla e i tha vr kopan" e ta ka zn kopani bamp e bamp e ta ka br peshk. Aman, ndrikull, t keqen se do t t jap kungullin q t vodha. Ahere kopani e la. Plaku ' na bn, na merr kt kopan e na del n paza. A y q ja kishte vjedhur gomarin kujtoi se dhe kopani pillte flori. E 'e ket kopan o plak ? A e shet ? E shes i tha po ky po s'i the Kvr kopan" nuk punon. E ay i tha vr kopan e ta nis dhe at bamp e bamp e bamp. Aman, mor aman mo e, se do t jap gomar q t kam vjedhur ve t m ler. Kshtu q piaku mori gomar, mori dhe kungullin nga ndrikulla dhe u bn zengjin me gjith plakn. Edhe juve po mos dgjoni na theshin plakat, do t'u sjellim "yrr kopanin ".

Kocamki
Ishte nj her nj plak e nj plak. A f o ishin pa bir e pa bij. Murn nj kungull. Shtjer pleku uj, shtjer plaka, e mbushn plot ene e vun ke turra e druvet. Si shkun dyzet dit, shkun ene e hapn kungullin, ve kur duln dyzet mi t vegjl. Plaku e plaka u-idhnun tepr, ene murn e i vran t gjith. Njani ishte mef npr drut ene s'un e pan qi t' a vrasin. Si shkun disa dit, u-pendun ene po vritshin kryet me grushta, Nji dit miu dul prej druvet, ene hyni mrenda n shtpi t' zjarrit. Kur e pan ato, u gzun tepr ene e murn e ban bir, ene i a ngjitn emnin Kocamic. Nji dit u nisn t shkojn n ar. Vun vorbn n zjarr, ene e pcrositn Kocamicin t mos shkoj afr vorbs, se mund fc binte mrenda e digjesh. N qoft se shkon, ' i than, mos e trazo vorbn me lugn e vogl, po trazoje me lugn e madhe. Si ikn ata n ar, Kocamici mur lugn e vogl, ene vojt n vorbt t qisi frashull, Sa futi dorn mrenda, rrshqiti ene ra mrenda, e u-doq, 172

Kur erdhn ato prej ar, e krkun Kocamicin npr shtpi po nuk gjindesh ma. Si e pan qi s' po vinte, i tha pla'<a plakut; Eja hem buk neve' se dru se vjen ma von". Kur zbrazn frashullt n sahant, ra Kocamici mrenda i djegun e i prvlum. Kur e pan Kocamicin ashtu, plaka shkuli flokt ene pla^u shkuli mjekrn. Tyke qa e tyke brtit, vjen nji larask ene i gjen ene i pyet pse qajshin tepr, ene prej idhnis shkuli bishtin. Prej aty laraska shkoi e ra n nji dardh. Kur e pa dardha pa bisht, i the : k e kshtu, moj larask ? Kush t'a paska shkul bishtin ? Ajo i tha, S' di gja ti !

Kocamici ra n vorbt, Plaka shkuli ilokt, P/aku shkuli m/ekrn, Ene un shku/a bishtin.
Kur e ndgjoi dardha, i erth shum keq ene lshoi lulet. Pas nji-cop her vjen derri t haj dardha, ene s' gjet as gj. Pse moj dardh, i tha, i ke lshue lulet?" <Ah I more derr, ku di gja ti ?

Kocamici ra n vorbt Plaka shku/i ttokt, P/aku shku/i mjekrn, Laraska shkuli b/shtin, Ene un /shova /ulet.
Derri nuk e bani t gjat, theu ene ai dhamt. Tyke ik rrugs pjek me ukun. Kur e pa uku, i tha "'paske, or derr, qi i paske r thy dha mt ?" E, or uk, t'a dish ti se ' na ka gjet:

Kocamici ra n vorbt, P/aka shku/i t/okt, Plaku shkuli mjekrn, Laraska shkuli bishtin, Dardha /shoi /u/et, Ene un theva dhamt*
J173

Uku s'e bani t gjat, thu ne ai kamh. Si u-da prej derrit, shkoi n esmet t pij uj. Kur e pa esmja ukun me kam t thyme, i tha: <(Po ' pate* or uk, qi e paske thym kamn ? Ah moj esme, t' a dish ti :

Kocamici ra n vorbt, Plaka shkuli flokt, Plaku shkuli mjekrn, Laraska shkuli bishtin, Dardha leshoi lulet, Derri theu dhamt, Ene un theva kamen.
Kur ndgjoi esmja ato fjal, pr nji her meni ujt. Pas njicop here vin dadat t mushin uj, ene e gjejn esmen pa uj. "'pate, moj esme? i than, qi na e mene ujt?" <(Ku dini gja ju, moj dada i tha esmja;

Kocarr>ici ra n vorbt, Plaka shku/i flokt, Plaku shkuli mjekrn, Laraska shku/i bishtin, Dardha lshoi lulet, Dern theu dhamt, Uku theu kamn, Ene un mena ujU.
Dadat s e ban t gjat, po thyn ne ato shtamat, ene shkun n shtpi pa uj. Kur i pa zonja pa shtama, i foli e i tha, a i bat shtamat ? Ah! moj zonj, t a dish ti se ka ba vaki sot ?

Kocamici ra n vorbt, P/aka shku/i f/okt. Plaku shkuli mjekrn. Laraska shkuli bishtin, Dardha lshoi lulet, Derri theu dhamt, Uku theu kamn, esmja meni ujt, Ene neve thym shtamat. 174

Zonja u-idhnue teper, ene hoq florijt nga qafa, ehe i hudhi zjarr. Kur erth zotniia n shtpi, i gjet zonjn ene dadat tyke qam, | pyti, ene ato i kallzun gjith ' kishin ngja. Zotnija s' e bani t gjat, hoq ksuln ene e hudhi n baltt. Prrallza n Godolesh, shndeti prej nesh
n

AMJH'
Gjymsa gjelit

^lw^

Kishte qen nji plak e nji plak. A t o kishin pas nji dac e nji gjel. Plaku kishte than : un do ta ha gjysmn teme; plaka kishte than: jo, un do ta oj pr fitim. Masanaj kishte shku gjeli ene plaku kishte ue dacin. Ishte pjek gieli me skilen. Ku po shkon gjymsa gjel ? Po shkoj pr fitim. A m mer ne mu? Po, eja, kishte than po ke pr t' u lodh. Ti me nji kam-kishte than un me katr do t lodhem ? muer gjymsa-gjeli, U lodhsh, o gjymsa-gjel. Eja banu koqe mel e eja se t' mar un, Masanaj a pjek me ukun. Ka than uku: Ku po shkon, gjymsa gjel ? Po shkoj pr fitim. Kishte than uku; T vi ne un me ty ? Jo, se lodhe. Jo kishte than, ti me nji kam, un me katr t lodhem ? E muer gjeli. U lodhsh o gjymsa-giel! Banu koqe mel e eja se t' mar un. Masanej merr, merr, merr ishte pjek me dyrdylin. I kishte than: A t' vi ne un me ty ? Jo, kishte than se lodhesh. Si, kishte than, un t' lodhem ? Ti me nji kam, une jam ayrdyl q t ngre m' kre. E muer ne kte. Hajt, hajt, hajt. U lodhsh, o gjymsa gjel.

157

 Banu koqe mel e eja se t marr un. Masanej kishte hyp n' maj t' binas mretit:

Kikiko!
T' bin e mretit me g j o !

Kikiki !
T'bin e mretit n'gjo! Qyqja kishin than dadat a ky me ? Hudheni ke pulat njiher ta han e ta qukin, se na myti kshtu tu knu. A i hudhi skilen; i kishte stais pulat. Masanej kishte shku prsit :

Kikiko!
T' bin e mretit me g j o !

Kikiki !
T' bin e mretit n' gjo! E kishin than: merreni njiher e hudhni ke ata atllar se na myti. A i kishte hudh ukun ke atllart, i staisi ma. Kishte hyp prsri rri tjegullat:

Kikiko i
T' bin e mretit me g j o !

Kikiki!
T' bin e mretit n' gji ! Merreni, hudhnje njiher ke ata flori, se ishalla mytet. Ky ha ha, ishte mush me flori. Kishte marr nji flori t madfi n sqep sikur me i ngel n fyt, e ne e kishin qit prej floris U shyqyr q pshtum. Ene e kishin hudh. Daci tue hangr zorr. U nisa, i kishte than dacit gjymsa gjeli. E u nis gjymsa gjeli me dacin. Shkun ke plaka. Gjeli ka than:

Kikiki!
Ba shosh'e satac gati !

Kikiko!
Mora moll' e mora gjo !

Daci:
Ra ra ra reu ! Ba shosh' e satac gati ! Plaku mur shoshn, plaka mur satacin, plaks i hudhi gjeli daci i hudhi zorr plakut. flof'

176

Kush punon han

Nji zot shpije kishte zakon me pvet zojn e shpis n mbramje SQ shka ka ba e punue seicili rob shpije. Si mbas pune i dake bukn me drejtsi secilit. Kishte marr nji nuse demele. I kishin pa than mos m' e shti n konak, por ky u kishte prgjegj: tesh e baj vet me punue prdhuni, si t tan robt t tjer. Pr gjith nat i a dake bukn mbas puns s bame, kshtu qi n pak koh xuni nusja me punue e me vjeft, qi ke. Tuj dal nusja me dru ndeshi n t vllaznit, qi po vijshin pr mik. Falet me ta e u thot mos shkoni te shpija pa gja, por merrnje ka' i dru n krah, pse besa, s' u ep buk sont i zoti i shpis atyne, qi s punojr. Jo, lum motra, i a mbeten vellaznit, ne s na len pa buk por ty, pse duket se s' vyen gja. Kshtu buka e msoj nusen prituese me punue sa ma i miri f o b shpije. Kush s' punon s' ka t drejt a> me hangr.

yi

12 Pralla Popullore

177

Gomari, eni, mica e gjeli. 1)

N i njer e ko pat ni gomar fort t plak ish nuk do mujt vish me punua; parata ko shiti n mendime me vro e pe likure t ti me bu tamburin. do dash me me Ali than mu gomari, da it
K

ish ko mar vesht gji, ni dit kur nuk ko ken

kurkush n shpi, ko ik n fusha, Uts u ndeshen enin e i tho : ^isrv je ashtu i tuzhno ?" e eni i otgovorit : zoti kc n bir t enve e un parata kam ik pe shpie e mbarue

tash nuk po di ish kam me bo". Qndar gomari kur eni ko me fol i thot:

ea me mua e bashk kemi me vot pr n jet. "

eni i kttntent i thot da ko me art e ashtu kan zan me vot para ali mas pak e pojnj 2) micn ku po ri afr nji gardit e asoj kshtu gomari i ze me fol : ish po bn ti aty ?. E mica atit i otgovorih* zotia mu ko po da nuk po munj me kap mi parata ko dash me mu it n det e un ondar kam ik pe shpie". E gomari i thot: Ea me ne, mos pat merie". E t tre, gomari, eni e mica, dekordo, kan zan me vot para Kur tuk asht n ni stupc e pojnj gjelin ku po kantat e gomari si m'i mall pe sish i ko zon me i fol : ish po bn ti aty ? E gjeli atit: Zotia mu kc po t moj e ko dash pr t djeln me vro; ali kur kam art me di^ mandime t soj kam ik me frutulue der kto e tash pu mendoj ish kam 3) rce bo.* Gomari ondar i t h o t : "eja 4) me ne urt, kemi ik para." Ashtu t katr kan zan me vot. Shko e shko i kapn nata> Tash ish kan me bo ? Gomari i thot gjelit : ip n nt stupc e shigo a ke me po doku aro." Gjeli ipn e kur ko art n me stupcit u brtt pshtjer : n' otie larg po poinj ni iri ku po lezt. O i d a j r gomari i b'tt: eja frk phtjer e anja para, mozhda e kemi me gjet do kn ish na ko me lan me angr e ni vend pr m& flet'!> Shko e shko vinj nai ni shpi ku ko ken e lezt ni lumet e brenda ian ndie njerit ku po folin e shushur i pjatave. Gomari thkejnt mieve e ju thot anja me kantat, mozhda n kan me lan me angr ata ish ju ko mbet pr n pjatnj. B Gomari afroje nai balku e P
1) Proll n t folur t kolonis shqiptare t Borgos EricosDalmacL 2) 3) 4) edhe.' "poinj ka qjithastu edhe " e a -

kemi

m'e

vot p na jet e neve se ty zotnjat kan dash me na vro: ali ne, t

178

Gomari, qenf, macja e gjeli

Nj njeri ka pas nj gomar shum plak, q nuk munte m t punonte; pr kt arsye mendoi t'a vriste dhe prej lkurs s tij t bnte nj daulle. Po gomari, si e mori vesh t gjith (punn), kur nuk qe njen n shtpi, iku n fush. Udhs takoi qenin e i thot: 'do me thn q je kaq i trishtuar? e qeni i u prgjegj: (< i zoti ka dashur t me hidhte n pus t qen dhe un pr kt gj kam ikur nga shtpija e tani s' di se ' t bj. Ahere gomari, kur qeni mbaroi s foluri, i thot : tt eja me mua e bashk do t shkojm npr bot . Q e n i i knaqur i thot q do t vij e kshtu zun udhn; po pas pak u poqn (takuan) me macen q po rrinte afr nj gardhi, e e gomari filloi t'i flas asaj kshtu: 'po bn ti aty E macja i u prgjeg': e zonj 'e shtpis, d j k e m par se nuk po mundem t z m mi, deshi t m hidh n det dhe un ahera ika prej shtpie. E gomari i thot; eja me ne, mos ki frik. E t tre, gomari qeni dhe macja, dakord, filluan t' ecin prpara Kur ja n nj perri takojn gjelin, q po kndonte dhe gomari, si m i madhi i tyre, filloi t'i flas: "'po bn ti atje? E gjeli (i u prgjegj) atij: e zonj ' e shtpis, duke m par t majm, deshi t rr. t m therte pr t djeln; porsa mora vesh mendimin e saj kam ikur duke fluturuar deri ktu e tani po mendoj se ' far duhet t bj. Gomari ahere i t r o t : * eja me ne e do t krkojm npr bot, edhe neve, si ty, t zotet e shtpis donin t na vrirsin. po ne t menur, ikm m prpara. Ashtu t katr filluan t' ikin. Shko e shko i zuri nata. Tani ' t bnin ? Gomari i tha gjelit : hyp n kt pem e shiko mos ka n ndonj vnd drit. Gjeli hypi e kur herriti n maj t pems" u thrriti atyre posht : <( atje tej shikoj nj qiri, q po digjet, <( Ahere gomari u fclli (miqve): hajdeni shpejt posht e t shkojm prpara, ndoshta do t gjejm ndonj, q do t na jape t ham e nj vnd Pr t fjetur. " Shko e shko vin n nj shtpi ku ishte ndezur nj Hamb dhe brnda dgjoheshin njerz q flisnin e zhurm pjatash. (3omari u kthehet e u thot miqve : shkojm Y kndojm, ndoshta do t na japin t ham 'u ka mbetur n pjata . Gomari u afrua n dritare e i thot qenit t'i hypij sipr, e maces sipr qenit e gjelit ' fluturoj mbi macen e, kur ay t'u bj shnj me vesh, t gjith ' * zn t kndojn. Sa gomari u bn shnj me vesh t gjith fi-

179

iot enit me ip pr mi se e micas pr mi enit e gjelit me frutub pr mi mice e, aj kur ju ko me bo shenjin me vesh, ata t gji b me u shti me kantat. Apena gomari ko bo me vesh kan zen gji le kantat: gomari me revat, eni me umat mca m'u krivit e gjeli ms latat. Kur ousort, ish kan ritn at shpi kan ndie at shushur e kan lishua gji ati ish kan pat e si t mort kan ik pr n fush. Gomari, eni, mica egjeli ipinj brenda e kur kan angr e kan thyer lumetn e gji pjattl e kan vot me flet : gjeli ipn n bro, mica shtjert n komi a int, gomari n koridur e eni afr dere. N meznat ni gusor [i 1 zembrueshim pe t gji ju thot tjerve, ish ele jan dryll pe merie 1 d oj do me vot me po kush asht. Kur ko art n shpi brenda ko e kn i shkuro e vet n komi ko po dy copa si zjarm. Ko vot afr e eta zan me fry. A l i kur mica ko ndie me i fry n sy i ktheu fae igji grvisht. A i pe merie ik. A l i kur ko art n koridur gomari ja n a elm; eni e grzatn pr kambe e kur ko ken jur -jasht gjeli po gt j m me kontat kikifiku Kur ko art naj mi gusor si e aj mo $hum i dekum se i gjol jithut : an shpi vish nuk mumi me vot prcesh asht plot me drenje; J nuk kam ik pak mu kenjn vro prnjimend." a Ashtu gomari, eni, mica e gjeli ka dal zotnje t shpis e ka ilet shum mot gjo! e t kuntent.

10 8

I
lluan t kndojn : gomari t pllas, qeni t leh, macja t mjauHis e gjeli t kndoj. Kur kusart, q ishin n at shtpi, dgjuan at zhurm, lan gjith at q kishin dhe si t mar r.gan npr fusha. Goman, qeni, macja e gjelj hyn brnda e si hangrn, thyn llambn e gjith pjatat, e shknn t flen. G j e l i hipn n tra, macja shtrihet n vatr n hi, gomari n koridor e qeni efr ders. N mesnat nj kusar, m i kuximshm se t gjith, u thot t ijerve, q akoma dridheshin nga frika, se ay do t shkoj pr t par kush ishte, q erdhi n shtpi brnda. Ishte t' errt e vetm mbi vatr pa dy copa si zjarr. Shkoi afr e filloi t'u fryj, po kur macja ndjeu t fryrt n sy i u hodh n fytyr e e grvishti t gjith. A y nga frika ngau me vrap, po kur erdhi n koridor gomari i a hoqi nj shqelm. Q e n i e kafshoi n kmb e kur ishte jasht gjeli filloi t kndoj kikirikiki. Kur erdhi te miqt (e tij) kusari (i bri) me shum i vdekur se i gjall u thot : n shtpi nuk kemi pse t shkojm m, sepse sht p!ot ma dreqr ; si kur t mos kisha ikur shpejt do t m kishin vrar prnjmnd. Kshtu gorrari, qeni, macja e gjeli u bn zot t shtpis e rrojtn shuTi koh gjall e t knaqur

t
:
!

181

Zogla e

dhelpna

Zogla e dhelpna u ban nji her bashk e menduen me miell nji cop tok. Ti i tha dhelpna mblidh farn, e un kam me e

miell.
U vu zogla aty-ktu, aty-ktu e e bashkoi krejt farn. Tash na e miell i thot dhelpns se t' a bashkova. Jooo, i a k hei dhelpna me e miell s' dij, por tash i her mielle ti, e kam me ta korr vet. ]a hini zogla puns e me shum mundim e mbloi farn kokrr pr kokrr n dhe. Fara bijti pr bukuri, u rrit, lidhi e u poq. A po na e korr ? i tha zogla dhelpns. Jooo, i a priti dhelpna un me e korr s' d i j ; por korre ti se ta shij vet. Si kshtu ?! tha zogla. E u vu kep! kep! kep ! e e kputi grunin kallx pr kallx e e mblodh grumbull. Tash tha un e korra, e ti dhelpn, na e shij. Jooo, Prgjegji dhelpna shije ti e e daj vet. I u desh zogls me e shi grunin, e dau n njenn an hullinat e n tjetrn kokrrat. Mir punove tha dhelpna ti merr hullinat e un po marr kokrrat. ka t' i baj hullinat ? i a kthen zogla. - Un kam ba krejt mundin e tash me dal pa hise ! Kjo asht e padrejt e qesim pleqt kur t duesh. Hajt thot dhelpna se po qesim pleqt. Ti ke me m pru pr plak nji pata t madh. Kujlote se po han hem farn, herti patanin. Niset zogla me krkue patanin e ndesh n mal n nji send gja. qi i thot : ftmos e-merr pr plak patanin se dahesh keq, por merr njat langue, qi a shtri n breg t' ars njatje posht8. Shkon zogla te langoni e e gjen kah cof. Kumbar i thot zogla a m vjen pr plak, se kam nji gjyq me dhelpnn, S' kam se si, moj ndrikull i a kthen langoni a s' po shef si jam ba ; por ndigjoje' i fjal: N kjoft se ma ngop barkun me kryelan e tlyen, qi t m vij paksa forca, e n kjoft

182

se ma l/en shtatin me voj, sa t m zbruhet pak Ikura e t mu. ane livrue, ather po t vi plak e po ta daj pleqnin ma s miritj Kollaj thot zogla. Po a s' do tjetr ve ? Ejal <jnbas meje. Nsen N nji ar po punojshin pes burra. Njaty pr cill po i ban za i zoti i ars grues s vet e po i thote : O j grue, shpejto me na pru cilln. E ndien grueja. Kishte pas ba gati nji kryelan ma tlyen. v = n tepsin mbi krye e niset kah puntort me nji fmi t vogl p\ doret. Zogla, t' a pamen, i thot t vogl langonit: Mshehu ktu mbas kaubet, se s'po vonoj ma t dh an

shka lype.
Mshehet langoni, e zogla shkon e i del para fmis e kcen a'y ngjat si mos t dote me ik. U h ! nan, zogu ! brtet fmija. E vehet me e kap. Zogla nuk fluturon; por i sillet aty ngjat tuj e mundue fmin. E ama srrehet e kujton prnjimend, se zogla s' ik. Piit thot se po t ' a xen nana. Ul tepsin n tok e vehet mbas zogut. Zogla dalkadal largohet, e i ban me shej langonit t' aVitej me hangr, e kur e sheh se pc Ipite tepsin, fluturon e ik. Kthen gruja me marr kryelanin; por sa bindet kur kujtohet se ia kish hangr langoni. Bahet bashk zogla me langonin. Pr' i shteg - - i thot langoni m ke kiaq e m $ca ardh krejt forca; tash ve me ma gjet edhe do voj sa t lyej shtatin. Kollaj! i a kthen zogla eja mbas meje. Shl<on n drum t vojvet, ku po pushojshin do shtegtar <e i kishin ul pr tok rnhiqt me voj. T gjith i kishte kap gjumi e ve nji po ruete. Perrr! ulet zogla mbi nji rrshiq. Shtegtari e gjuen me' i guralec e zogla s'luen vendit por i dredhon pak sa. Pfju! e gjuan s dytit zogla prap dredhon. Kap ather shtegtari nji gur a grushti e e gjuen me idhnim. N vend qi me i ra zogels, i ra rrshiq't e e shk-eu e derdhi vo|in. oniu, burra, u tha shokve se na u prish nji rrshiq.

183

y^iA , ;

, ifJlMJLP^xJK

AAUQ

S' patn ka me mbledh n te, por morn rrshiqt e u nisn, Hajt tash i tha zogla langonit se t gjeta vcj mjaft. Shkoi langoni e u shkrye mir e mir n'ata voj e i u zbut Ikura i ndriti qymja. Kur t duesh tha zogl, t vi pr plak. Merr zogla' i thes e e shtjen rnbrenda langonin e shkon n Q a f t shpellavet, aty ku kishte ba m' u perpjek me dhelpnn, Dhelpn! thrret. Hoja! Ta pruna patanin, qi m ke lyp pr plak; por avitu nji her. Avitet dhelpna e kujtohet, se s' ishte pata e po thot : I madh kenka plaku e si kodra-kodra e s' po mund avitem fort ngjat. N kto fjal zogla il grykn e thesit e del langoni e i vehet n shpin dhelpns. Nga njena, nga tjetri, deri sa dhelpna gjet nji zgavr n rraj t nji lisi e, sa bani me hi mbrend e kapi langoni pr bishtit. Ajo ngreh e ky ngreh ; i u kput bish'ti e vet shptoi. Langoni i a oi bishtin zogles e i tha : Bishtin ia kputa e tash baje grurin ti vetun, se s t thot ma gja. e

Tre qet dhe ujku

Tre qe kishin pas dal n bjeshk e kullotshin s bashkut. Nde jn gjith vern e gjat e treten rrug e s' dijtn ma me kthye tu shpija, por i xu vjeshta n mal. I hetoi ujku. T punoft bafti tha se tek m ka ardh nafaka te dera! Edhe u sjellet e u sjellet e shikon me ia njits ndonjenit; por s' i del kurrsesi, pse qet porsa e shifn n, aviteshin l tre shpin pr shpin e qindrojshift me brina. Ra ma e para brym e bari filloi m'u pakue. Ujkut i i;hte njit barku pr kurriz e nuk ju date qeveh Nji dit po i gjen dy ma t rit m anesh e merr e u thot: Kqyrni, se edha pak tash po vjen bora; qai ma i madni asht kah ju mbaron krejt barin; as ma mir me ms lanp ta ha> pse kshtu ju keni ma pas ushqim mjaft, e un po shtyj edhe ndonji dit-

184

 S' po thue keq i a priten dy qet e ri. Kshtu kaut t madh i shkoi kryet, Ra ma e para bor. Ujku prap po u sjellet dy qevet, po s' po mundet me i pre, pse ata t bashkuem shpin pr shpin qindrojshin trimnisht. Ban pleqni ujku vedi me vedi me i fol atij ma t voglit. I avitet e i thot : Kq>r, nuk tash po ngjat me ra bora tjeter e ti tash po ke me hjek keq. M e pas per t m lan me e hanger at shoqin t' and, un kishe me pas mjaft deri n pranver; n pranver mandej dalm shtjerrat e shtyj edhe mir. Rrehet i vogli e e len ujkun me ba punn e vet. Nuk shkon shum e ujku duket prap e i thot ktij kaut t r i : mjaft keq po m vjen, more shoq, me t hanger; por mbasi mue m'asht mbarue mishi e ty t'asht mbarue bari, s'kam shka t baj Edhe pa tjetr i kcen n qaf e e pret.

Mini, bubrreca e maorri

i N'ini nj her na kishte pas mbet pa hangr. S' la bir, as skut pa krkue ; por nuk gjet er sendit, e u ba me plas b e t ! tuj drasht mos t' i cofte robnija unit. Mendon e shmendon, se kuj me ia msy, por s' din me ia gja kurrqysh, mbasi dimni at vjet ishte i vshtir fort e gjithkush kishte hall pr vedi. Dikur e ban zemren gur e thot : po shkoj ei bie n konak bubrreos, ndoshta m ndihmon. Edhe shkon fill tu konaku i bubrrecs. Dang ! dang ! Kush asht? Jam vet. - i a kthen mini n kje se ke ba ndoi her t mir, a sot a kurr me m ndihmue, se po m cofin robnija unit. He ! i thot bubrreca asht dimni i gjat e kam rob shum e po drue, se s po m del pr vedi I u lut! tha mini e i u lut, e s mbramit bubrreca u lodh e e pyeti : - ~ Po sa don ? Per ' i her

i prgiegji mini

nja dy koshiq.

Po a m' i lan ndonj her ? Per t shndosht sa t dal korra e re. 185

 Po k po m shtjen dorzan ? i tha bubrreca. Ku po je ngusht pr dorzan. i a kthei mini un fjaln e kam fjal. E pra, un s' jam tuj t dhan gja i thot bubrreca n Iqoft se nuk m shtjen dorzan maorrin. Mini s' pat kah me i a mbajt e, pa e pvete aspak maorrin, e shtini dorzan Muer dy koshiq grun e u nis. Erdh pranvera e dikur ra korra. Priti sa priti bubrreca, por mini s' u pa, as s' u ndie pr t gjall. U ue ather bubrreca e shkoi te mini me marr grunin ; por mini nuk u giegj me ia dhan. S' kam kokrrn, i tha as s kani me e pas ; prandej kot se mban uzdaj. Si ? ! i thot bubreca po fjalt ku jan ? N kjoft se nuk m lan gja, un po i a lcrkoj dorzanit. Te dorzani s' ke pse shkon, i a priti mini pse mbasi Tiuk kam er sendit, s ka shka m merr, as s' ka shka m ban. Ban edhe do fjal nder vedi e u dan prish, e bubrreca shkoi fill te maorri. E kam ba nji pun pa t pvet ; i tha bubrreca dacit por mos m' a merr pr t keq. M pat ra njaty n dimen mini pr dy koshiq grun, e un, tuj mos i xan bas, t lypa ty dorzan e ai e plqei. Tash nuk gjegjet me m a kthye grunin. Aman, a ke si m' a nxjerr ? Maorri luejti kryet dy tri her e ndej mendueshem, mandej e pveti bubrrecn : A i a din konakun ? Po, i tha bubrreca pr ashtu t prij vet e t oj

fill te ai.
U vun pr rrug e mbrrijtn te konaku i minit. Maorri ndej jasht e bubrreca u avit te dritsorja e i tha : M i , tSa a ke mujt me ba ha!l pr ata dy koshiq grun ? Jo, prgjegji mini as s'kam krkue, as s' kam me krkue, e hiqe mend. se po merr ti grun te vet, por ka ken shka ka ken. E pra, i a pret bubreca un tash po t bie maorrin te aera. N da bjere. n da mos e bjer. i tha mini pse s' po kem fort kujdes pr t.

186

te*-A
B

-v..

Mjau ! Mjau ! briti maori Aman, pritni t kqyr pale a ka mbet gja ? Edhe shkoi e muer faqja e bardh dy koshiq grun e jau qiti pr dritsorjet. S' mbaron puna me kaq : i thot daci por ngarkoi n shpin e oja bubrrecs tu konaku. I u desht minit m' u ngarkue me dy koshiq grun. Prij i tha maorri bubrrecs. Prini bubrreca, mbas tij u vu me ec mini, e rnbas minit maorri. Sa her lodhej mini e dote me pushue, bate daci mjau! mjau ! e ai i shkreti kapte barrn e vehej me ec pa fjal. Kshtu i kje shprblye ndera bubrrecs. Po s' deshte me e ndjek t drejten me t mir, ke me e ndjek me t vshtir. i Prralla n lesh, shndetja prej nesh.

Pulka dhe

gjelka

Ish nj gjelk dhe nj pulk dhe kta na duall shtitje. Shko shko, u larguan shum. Udhs, na i zuri nj shi i math u lakn, u bn qull, I zuri dhe nata. E, q thua ti, udhs gjetn nj mulli e trokasin ne dera : tak, tak. Kush sht? thot mullxhiu. A m a i thot ajo gjelka hapna nj ik portn, se u bm qull, pa kur t m bj pula nj vazk, do t ta jap tyn. Nuk dua tha ay jo, po hiquni q ktu. Shko, shko, shko, gjetn nj mulli tjetr. Trokitn dhe atje : tak, tak. Kush sht? Nj gjelk dhe nj pulk q jemi |agur, jemi br qull, ^man hapeni, pa kur t na pjell pulka do t t sjellim vesk. Nuk dua thot ay jo, ikni q ktej 'poruni! SHko, shko, shko, na gjejn nj mulli tjetr. Posa trokitn atje ky mullxhiu ish njeri i mir ja u hapi portn, iu bri nj zjarr t math, u thane dhe i vuri t= flen. Kta u ngritn qmenat dhe ikn q mos i ipnin vaskn kur ta bnte pulka, Ky mullxhiu i shkret si i pa q s' qen atje tha : D o vijn t m' i sjellin vezt. Prit, prit kta m s' v'nin e ky tha :

187

V I C'

' '' Dal t vete n

f K

. V gjej dhe t' ja u marr veskat. q kishin, i mbuluan guaskat n krkon

fshat ti

K/o pu'ka me gjelkn e pan q po vinte mullxhiu prslargu shpejto-shpejto vajtn i pin vezt shpuz, mbushn dhe rizn me gjjlprka dhe u fshehn. Vajti ky n shtpi, krko ande/, krko kte/, s' i g / e t i ; dhe vezt s i gjeti. Pa dal t rri afr zjarrit t' i pres. fshihet' u b tr gjak. U ngrit mullxhiu Zuri t'i fryj z/arrir, kcyen guaskat, ment i qitn syt. Vajti shpejto u la, mori rizn t shkoi n mullj. Kur na duall dhe me t keqen. nj her tjetr gjelka me pulkn s' u hapte thoshin, e shprblejn t mirn asnjeri portn, se gjelka me pulkn,

Daci edhe mit

Daci shkoi m' u ba haxhi. Goditi nj od t mir e thirri mit po shkon daci Nji mi trathtue". q topall i Mit i e ka na lan rehat. ka me ju daci,

m'gost pr me u hallallshtis e mit u bane n'qejf, q : e po bahet haxhi e thot mive : thon minit topall: kshtu ka me ntk na mos shkoni te daci, pse trathton

se e dim

ba me be q mos me na nga ma. E ky mini topall i thot mive ; ju shkoni te daci, por un nuk vi s . Kta nuk e ndigjuen minin topall e shkuen m zjafet te daci Hine mren n od, i duel daci prpara e i bani nder boll. Ky topalli rri jasht e ndigjon, daci mbylli dern e ods e fillon me i predikue mive. Masi mbaroi, daci pretkun, i thot nji minit: ti m' ke hanger djalin tem : Mini i bjen mohit e daci fiilon me e kap kt mi: I ba/n lutje mit t/er q : Kna fal kt shokun ton, a ba a ba, tash edhe po shkon e po bahe haxhi e na fal shokun ton! Daci i thot ktyne ; "ju q po bani t lutun pr shokun tuej, kenkeni edhe ju t' kqij e katila prmi mue e u ue daci, s' mbaroi fjalt e i myti t'gjith ata mi, q kjen aty e topalli u thot mive : "mir e keni, pse ju tha, mos shkoni, se ju trathton daci, p*e dac haxhi nuk ka ba vaki as nji her, as nuk asht e mundur me u ba

Mushka me zog
on Veziri nji her e thrret Nsstradinin na kala. Nastradirt ba grusht prej frike, niset me shkue e rrugs thot vetmeveti: Pse do t m ket thirre, he Zot?! Shka do t ket aj me mue? Mos m ka padit kush? Uh ! shka asht aj-oco! Po me ba me m shkurtue kryet?! Prite Zot ! Shka asht sdhe ma zi, po m duhet me shkue me kamb te mija me ra ndr thoj t asaj bish ? Kam ra gjall e ngusht! Po mos me shkue aspak ? Po mir po, kah t' ia mbaj! Mandej ndoshta s' ka t keq me mue, e me ba me ik, po baj fajtuer vedin pa ken I N baft t ZoHt po shkoj, e t dal ku t d a l . . . nji her va kam me dek ! Tuj iu dridh kambt mrrini tu dera e kalas e lyp me e shti mbren^ tu Viziri. I prijn e e shtin. Viziri e pret me nji kal turecka e i thot

Kush je ti ?
Zoto, un jam njeri i vorfn, pa kurrkend nen Zotin, pa gja mbas shpirti, qi rrnoj gjall me thoj t durvet, me mund t krahvet e me djers t ballit. Jam njeri i qet, rri n pun teme, kuj sherr s i baj, as nuk turbulloj uj me kamb!

Mjeft, mjefr, po m kallxo si t thon emni ? Mue a ? Po t kallxoj, posi, posi. . . por t' a dish se kuj gja nuk i kam ba . .. nuk jam i zoH pr t keqa t k u j . . . gjith kush e njef urtin tems . . . s' po tham me levdue veten . . . por mundesh me pvet ku t duesh e ke t duesh... Mos kjoft si po tham, short qafn . .. Deri m sot s'e kam than kur nji send pr'ni tjetr. Un jam msue qysh i vogl: pohin po, e johin j o ! E s' lot ndryshej I
Emnin more, emnin! Leni ojnat e m kallxo si t thon. Mue a? Po njitash, njitash... Pr mue a nder e madhe meia pa syt Vezirit, me kuvend gojagojas me ty, me t kallxue si m thon . .. Mue Zoto m thon Nastradini . . . Vrtevert, vrtevert . . . m ke mrzit shpirtin tash i cop ! Nejse... pa far rrug t Po m difto pa zhigla: shka flasin gjindja pr mue? Pr ty a ? ma mir s' ka. Mir pr mue, qi nuk la gja pa ba ? Pr mue qi burgosi kdo dhimbje q vras e pres, grebis gjan e tjervet e ' i qes n madhe? I S'kan si me fol mir pr mue .. . Po, po, t gjith flasin mir pr ty. . . i madh e i vogl . . .

189

\A ' (J^fkjAji^

wv,

trim e grue . . . plak e i ri . . . lan nam pr ty.. . . bajn be ne krye tand . . . Nejse, nejse . . . Po, ti Nastro, shka thue pr mue ? Un ? Un tham se nuk e ke kund shoqin mbi fytyr t toks, e lum zemra e jon qi jem nn hije tande . . . Nastro, Nastro, nuk je kah m kuvend t vrtetn... Fol pa droj, fol shka ke n zemr. . . Si mund t jem i mir un ? A e din pse je i mir pr ne? Pse jena ba ilaik pr t y ! Vezirit i a pat anda ket gjegje me vend e siellet e i thot prep : ~ Nastro, do ta dijsh se un kam miq pak; por nder ata pak miq do t jesh edhe ti. Un miku i Vezirit? Jam teper i vogl, Z o t o ! Un m'e pa anderr kishte me ken nder tepr e madhe, josema. . . Po, ti ke me ker sot e mbrapa miku i im i dashtun.. e n shej dashtnije po t'ap mushkn teme me shetit npr dhena e me ba qef me te. . . N krye t vjets ke me m'a kthye mushken me zog, A more vesh ? T'u rritt jeta e ndera e pa faqen e bardh, se mushkn posi t motmotit? tym e miegull pr te gjat t mushkn, ulet prej kalaje me t pr dore. T maje soj e s'po t a kthej me zog n krye Merr Nastradini ramen n pazar, kcen

qytetit. E shofin gjindja e habjtsn. Dikush e pvet : Po ti, Nastro, ku e more kt far mushke? Mad|e mue ma ka dhan Veziri pr mik! Veziri pr mik? I Po kur u bane mik me Vezirin ? Pr mik, pr m ik. . . Kur vjen nafaka 'l' dern. . . Njimend ka dhan me i bisht. . . por. . . nejse. . . Po far bishti ? Vezir loci m ka than me i a kthye n krye t motmotit m zog M e i kthye mushken me zog?! Po a ke ndi kurr se pjeli mushka ?! Fjala e jote asht, lum shoq^; edhe un e di se mushka nuk pjell por deri sot nj vjet jan treqind e gjashtdhjet e pes dit. . . Piii, deri ather o des un, o cof mushka e na mer t keqen ase han dreqi Vezirin. . . Per tash njiher po shtis e po baj kokrrn e qejfit me mushk; mandej e ban Zoti mir. 190

Tre fiq n qerre

Nastradini nj dit merr tre fiq shnjini, i shtjen me nj kosf t madh pr bind, mrthen qet n qerre, koshin me ta e fill e tuVeziri. I iajmojn Vezirit se ka ardh Nastradini me qerre e me qe e don me fole. Vezirit i a pret mendja se pr dishka ka ardh e del me t shpejt. Sa e sheh Nastradini Vezirin falet me te e i thot me t shpejt e i thot: Lum zotnija, kah jam i vorfn, s't kam prue gja kur. Sot m V e ka ba zoti nafak njekta tre fiq e t'i kam pru dhanti. Veziri kah sheh se ka prue tre fiq me qerre, sjellet e i thot si n loj. Nestro, po kta tre fiq si hahen ? Kta a? A pun e kollajt, lum zotnija, po t msoj un, shih, Nastradini kap tre fiqt njanin mbas tjetri, i shijen ne goj"krrup, krrup, krrup." Veziri mbet me goj hap prej kso loje s papJtme.

Njiqind

ujq....

N j i njeri tuj shtegtue vetun, kalon npr nji pyli t dendun me aha, pisha e brej kaq t nalt, sa mos me muejt nieri me pa as rrezet e dieliit n pik t mjesdits. Kah nuk sheh kund as shpi, as ksoll, as rob, as zog, t ngratin nis m'e kap frig e madhe e pr t let lshohet n pik t vrapit tuj dihat. Kur del n t lam, has me nj udhtar, q kah e sheh tuj u dridh si thupia nd'uj, zb e ba si flaka e qirit, tuj nga vrap, si t'a merrte kush mbrapa m'e mbyt, i epet m'e pvet: Shka ke, mik qi nget pa frym e t ka tret ftyra kshtu ? Mos t ka ndoll ndo' i rrezik ? Shka me ken, lum miku! Kje kah sharroj n dit t some,.. Kam pshtus per pisk. . . Kam le s dytit .. Kurr ma ngusht s'e kam pas, se leva e rash n tok. .. , Zotit i kjosha fal ! Zotit i kjosha fal, qi m pshtoi edhe ksaj her... Sa s'm kan Ishue kambr, sa s'kam dek prej friget... Kjoft mbajt mend dita e some.... Po, nejse; fol ma iltas, m kallxo shka pave, shka ndjeve, shka t ndodhi, shka t'u vue mbrapa, shka t gjel?! 191

Ah! Shka me t kallxue, shka me t kallxue. . . nuk me punon goja... m dridhet kmisha n shtat kah mendoj rrezikun e madh, qj kje tuj m gjet n dit t sodit aty n at pyll... me hup si spata pa bisht... m'u ba kashata e bishvet t'egra, pa m pa as rob, es zog... pa dijt kush se ku e kam vorrin... Tuj kalue npr njat pyll kalli vetun, mu mjedis soje, pa prit e pa kujtue krisi qielii e dhe.. ndjeva nji zhurm, nji poter, nji britm, nji ulrim t hatashme. . Po m des fjala n goj. .. po m lshojn kambt... Sjellem mbrapa e kqyri! Shka me pa... Shoh njiqind ujq t'unshm, t terbuem... njarii ma i madh e ma i shpejt se tjetri... t ngerlesht, ma goj ha^t, me dham jasht, tuj msy, luj u tuir n mue e me m shky, me m prpi gjall... Ah, kam pa'dek e shkue... Jo, he vrae / o t ! Po shka je kah thue?l Njiqind ujq grumbull n kt py|l, nuk i ka p i kush kurr se a xan jeta. Po ty duket se t kan rrajt syt e t kan ba vasht, lum miku, e s'ka tjetr ! M u e m kan rrejt syt e m kan ba vesht? Ti nuk m beson sa shum jan 'ken.. . Mos kjoshin ken njiqind, pesdhet jan ken me t sakt; i kam pa vet, i kam pa vet... Ti thuej si t duesh, po nuk lot ndryshej.. J o , more mik, pesdhet ujq grumbull m nji vend, s' a pun qi bahet; por mos ta ndij kush, se t ven gjindja n bisht t lahuts. Pasha kaq e kha, jan ken shum, shum fort, sa mos me t'a marr mendja... I kam pa ma kta dy syt e ballit. Paj, mos kjoshin ken pesdhet, bare njizetepes jan ken pa dyshim. Kush nuk i ka pa me sy, nuk ka si e beson! E un i kam pa... ve un e di, e kput e maro.. - U n jam rrit n kto ana, lun miku, prandej kte pyll e kam kerkue pllam pr pllaam, e njimi her; diku tuj ruejt gjan e gjall dikuj tuj ba dru per zjerm e diku tuj pre almise (hallate). Gjysha e strgjysha njiktu kan le, njiktu jan rrit, njiktu jan plak e kan dek, e kur s e ka ndi kush prej gojs s tyne, se jan. pa ndo i her n kt pyll njzetepes ujq grumbull. Por kqyr se e ke gabim, e s'di shka flet. Paj, s'po di shka me than, lum shoqi!... Pylla ve krisi, e se shka dreqi kje, as vet s'mund i dha maje... Udhtarit t ngrat pak ka pak nis e i vjen fryma e ftyra, ulen e rrin bashk sa grima maje njaj gurit, kallin ka i duhan, msndej seicilli an rrugs n pun t vet.

192

/* V cfr*w

""&

Prralla e rrenave
Kan qen tre vllezn. Kur u ndan, dan ka tridhat kol. Vllai i par u nis n rrug, takojti me shejtanin, O r ti i tha shejtani kush t rrej ma shum, t'i <marri kolt njani tjetrit. Po rrej ti prpara i tha d,ali. Uno tha shej'ani fillova nji dasm, thirra qiell e dhe rn'i kokrr ve. Hangrn e teproi gjysma, Rrej tha ti 'do t'rrej un ma tha djali. ]a morri kolt shejtani, u ba me gjashtdhet kol shejtani ; tridhet t vetat dhe tridhet t djalit Shkoi n shpi i pari. E pyeti i dyti t'parin : O vlla ku i le lcolt? Vlla, i shita. Por i shite no nji ik shtrejt ? Shum shtrejt. Po do t'shkoj dhe un. Mir i tha shko. U nis n rrug edhe shkoi takoi me shejtanin. O r djal i tha un kam gjash'.dhet kol, ti ke tridhet, !<ush ta rrej shoqin, t'i marri kolt. Mir i tha ai. Po rrej i tha shejtani djalit. Po djali i tha shejtanit rre ti prpara. Shejtani filloi t rrej q (<un fillova nji dasm, thirra qiell e dhe me nj kokrr ve. Hsngrn e pin, m teproi gjysma. Rrej bi i tha shejtani djalit. S' kam 't rrej ma i tha diali. I la kolt, hiku shkoi n shpi. I treti e pyti t dytin, po i treti ishte qeros.

- - O vlla, ku i ke kolt?
I shita, o qeros. I shite no nji ik shtrejt a ? Shtrej o qeros. I muer kolt qsrosi dha shkoi N rrugt takojti me shejtanin. O r djal i tha shejtani, un kam nandhet kol, ti ke tridhet, kush ta rrej njani tjetrin t' i mari kolt. Po rrej o djal i tha shejtani. Jo i tha po rrej ti o shejtan i tha qerosi. Filloi shejtani me rrejt; fillova nj dasm. thirra qiell e dhe, me nji ko13 Frralla Popullore

193

krr ve, hangrn e pin e na teproi gjysma. Fillo ti i tha shejtani qerosit. Po i tha qerosi nashti do t filloj urr : or shejtarv kur leu tata, una isha me pata. M'erdh lajmi se t'ka le tata. Shkova n shpi pyta mamin qi far do tata. M tha q tata do djepe edhe shprqaj edhe cimoc. Un 'bana! i tha qerosi futa sharxhit me a drrasa t' baj djepen e tats. I mate drrasat nuk m dilshin t' i baja djepen tats Nji ashkl mbeti n sapatt, i bana dje~ pen tats e m teproi gjysma. Shtiva barit me qeth delet. Bai^, i qethn delet, e lava leshin edhe e drodha, nuk m Hul, nji bisk lesh, ngeci n majn e grshans. E lava dhe e drodha, bana shprngajt e tats e cimoa^, m teproi gjymsa. Shkova ja ova tats. Kur shkovs ke patat, m kishin hik. Mbolla nji po, poi rritu edhe un njitu Kur hypa sypr posht gomari hante poin. Pa nji pe n xhep, c Iova njish s' m dul, e Iova dysh m teproi nji cop. Zbrita. Hypa n nji kodr t shof pr pata, nuk i shifshe. Zbrita posht, r.gula nj gjylpan, hypa n bythn e gjylpans e pash pafcat. Ishin matan ujit, Shkova t' i marr patat, i mora patat prpara. A t y m bzajtn: nalo se pa'n e bardh e keni ba bekshi, do t t' iapim hakun. M dhan nji gjysm qasje mel, ja ngarkova pats bardh ene hyna n' uj, pc patn e bardh e hante ana. Numurova melin kokrr pr kokrr, m'at krah q e hante kishte pasun nj kokrr mel ma shum. Kokrrn e melit e dava pr gjyms s'e hante ana me, Rrej, o shejtan ' far t rrej ma tha Ngreu e shko n' hurdht (i tha djali). se atje e ke venin Hiku qerosi, u kthye, mori kolt e shejtanit edhe t vlleznvet edhe shkoi ke shpija. I thon vlleznit: He mor qeros ? Nuk jam shoqi juj qi lat kolt atje, po un jam q i prune kolt t' uej prap edhe t mit,

Lopa e Nastradinit e marlmi bots

Plak e mbet Nastradini, kah s' a i zoti me ba pun tjetr,. del dit pr dit n fush me ruejt nji qyqe lope. Kur qe po kalojn atypari tre qytetas, zotni t mdhai, vesh math si ata e kurr kush. Kur shofin Nastron, i thon shoqishojt :

194

Q e aj batakija q s' lend pa rrej.! A e rrejm edhe na nji her ? Besa bess, asht zor m'e e rrejt Nastron; deri m sot s'ka dal kush m' e rrejt. Asht dhelpen e gjall. A j na shet e na blen nji qind her. Po i mbushim menden me pre sot lopen, tuj i than se neser a mbarimi i bots e dita e gjygjit. Po ia nisim nji her e t dal ku t dal ; por drue se po na qet n kurth, sikur ka qit shumkend deri tash I aviten Nastradinit idhshem e zymt n ftyr e i thon : Mir se t gjejm, Nastro ! M'r se vini, mir se vini, zotni ! Shka je kah ban ktu n kt fush ? Paj, kah s' jam i zoti pr tjstr pun, po kaloj mot tuj ruejt njiket !opa t keqe. Po, lopa shka t duhat more i shkret ? Pr nji pik leng, sa me njye kashatn e mos me hangr bukn that. S' ka ma mir. Po ti a nuk ke ndi gja a ? Jo, madje, un jo. Po, hejr e baft zoti ! A ka bi gja e keqe ? Si a zi e ma zi per ne, pr ty e pr gjithkendin ! Nesr soset bota e bahet dita e gjyqit ! Mo', 20' ma keq per ne' se kena sharrue ! Mo', bre bura, shka jeni kah thcni! Ma fcrt po m chimbeni ju, qi kenkeni n lule t djelmnis, se per vei, mana, s' po kam gjithaq dert: un tashma e kam hangr livadhin tem. Un, lum zotnit e mi, s'kam pa dit t mir kurr se kam le e ra n tok/ prande deka pr mue asht kapak florini. G j a mbrapa edhe nuk m kjan. Pra mb-si neser po mbarojm, as lopa nuk ka me t'u dasht ma gja. Jo, jo, asht e dijtun : as mue lopa as ju gjaja e malli qi keni. A di shlca po bajm sot ? Po marrim e prssim lopn tande, qi nuk L duhet gja ma ktu e mbrapa ; po e rjepim na vet, po e bajm mish ; po ham e po pijm e po bajm qejf sot, qi asht e mbramja dit, e neser po desim e po mbarojm ngishem fare ! - S' ka ma mir se keni mandue. Marrin e presin lopn, e bajn kortar kortar. kerkojn e gjej195

n nji kazan n katund, ndezin zjermin mjedis fushs s lame e nisin m' e zi. Nastradini siellet e u thot : Lum zotnit e mi, marre me than un kam ken gjithher akshi i permendun. S a ba kund darsem, as s'u lut kund fest pa m thirr mue me zi haenat. A po m' a leni mue sot t' a zij mishin e lops seme ? Ju s' keni tjetr, vese me m prue dru mjeft, derisa t zihet e t shkrihet, pse lopa ka qen pak e shtyeme n mot e ka me ngiat bukur fort m' u zi. Tre zotnit shend e ver, pse i a kishln dal m' e rrejt Nastron, pa mendue aspak se shka po i g;e, zdeshin pe'kat e ngrime n'ar, hjekin armt e brezit vesh n'ai e argjand, sahatet e qestekt e i lan grumbul'l, mandej shprndahen npr do kodrina me mbledh dru pr me zi lopn. Nastradini, kur shef se a ndez zjermi mir, merr e kqyr npr xhepa t teshavet; paret q gjet i meir pr hak t lops s therme e teshat i shtje n zjerm ka nja ka nja e i djeg krejt. Njatje von u thot zotnivet : U lumshin kraht, se keni bart dru mjeft e s' a nevoja ma. Zotnit ulen e pushojn rre'h zjermi, kqyrin kazanin e mishit, i losin synin shoqishojt e bajn buzn n gaz, kah kujtojn se i kan dal me rrejt tekembramja nji nieri qi deri at dit s' ia kishte dal kush m'e rrejt kurr. Nj er e leht nis me i pre, e krkojn teshat me i vesh. Lyp kndej, s' ka ! Mrzitshm sjellen e pvesin Nastron: Nastro, po teshat ' na i ka marr, si s' po mund t' i gjejma. A mos i ke m!ue ti kund njeti ? Teshat ? . . . Po cilat tesha ? . . . Po, po, tash po m bjen n mend . . . Sa ishi ju pa ardh, filluen me m mungue drut, e per mos m e lan zjermin m'u fik, mora e i shtina n zjerm. Shake kd ba, more ? Na ke djeg teshat aq t kushtusshme ? Po ty a t kan plas syt e ballit e luajt ment e kres, qi e ke ba kt marri t& pakurrkund shoqe ? Un luejt men aspak, besa ; por mandoya se teshat nuk u duhen ma gja, mbasi nasr maron bota e bahet dita e gjygjit. Per kte pun mbytm edhe lopn e shkret, pse un rand e tepr s'e kam pas t ngratn. Burrat a bajn si gra t kqija ? ! Qindroni. nji dit ma . . , Un po rri pa lop, qi m ka tha konakun, josma jo pa tesha deri nesr. Sot po ham e po pijm e po bajm koKrrn

196

e qefit, e mandej neser t bahet shka t bahet nji her kemi pr t dek. Njani nder ta, pezmatue e ba si pika e helmit, s mund t pritet ma e sjellst e i a pret Nastradinit: Po rrezik patm na sot me u ndesh n ty, qi nuk t'a ka pa kush hejrin kurr, por gjithmon sherrin ? Po dit gjygji nesr ?! Po na kena dasht me luejt me ty e me t rrejt, more i panafak ! Hajde! Paski pas kujtue se nesr maron bota pr mue e pr lopn teme, e jo rer tesha t tueja. I a dijni, burra, se Nastradinin s' e ka rrejt kush kurr deri sot, as nuk ka m' e rrejt deri t shkoj m' u kalb n vorr. Udha e mar u kjoft, se jeni da teper mir. Zotnit u nisne me krye nder kamb, e Nastradini bleu tri lop t tjera me pare t tyne.

Kurbetliiu
Vinte nj nga kurbeti dhe takoi pojakn mb' udh edhe pyeti ' bni, ore, si jini ? Nga shtpia ime si jan ? Si do vet Perndia. Vetrn konka na ngordhi. Po ' pati konka q ngordhi ? S ngrni mish. Po mishn ku e gjeti ? Duke ngrn qet. Po qet ' patn? Ngordh s mbajturi gur n varr t zonjs. Po zonja tha ' pati ? Po qaj nat, po qaj dit Sulon, t vllan, vdiq edhe zonja. Po ahere m qenka mbyllur dera ? J tha hapur e ke dern n t dy ant. Atje ku varje tin armt, atje kam varur un targaxhikn, pa hapur e ke.

F u n d

197

DY

FJALE

Si shihet n kt vllim jemi prp/ekur t jopim n/ numur prralash popullore nga m t bukurat, m t plotat dhs t treguara m mir nga nara ort popu/lor. Numri i prrallave popullore shqiptare sht rr-iaft i madh Nga ato q jan botuar n fill min e g/ysms s dyt t shekullit XIX e deri m sot, si dhe nga ato t pa botuarat, t mbledhura, pas lirim/t nga komis/oni i folklorit, kupto/m se edhe k/o g/'ini e folklors n vndin ion sht mjaft e prhapur. Pr kt arsye edhe n kt vl/im pothuaj prfaqsohen t g/itha krahfnat e Shqipris si edhe arbresht e Italis, Greqis dhe ata t Borgo Ericos. Kshtu q larmia e subjekteve dhe t iolmeve t g/'uhs son prbjn nj far pasqyre t qart, n t ciln /exonjsi c/o t marr n/ohuri mjaft t plota si pr prhapjen e sub/ekteve t prral/ave ashtu edne pr gjuhn ton Po duke pasur pr qllim q kjo prmbledhje prrallash t' u shrbe/ si lexonjsve n prg/ithsi ashtu edhe studentve, msuesve, profesorve t gjuhs, shkrimtarve, jemi detyruar q kt v/l/'m ta prgatiiim n n/' mnyr t atil/ q t'u shrbe/ t dy palve d.mth. t mos botojm n/ prmbledh/e thjesht me karokter shk^ncor, po q t prmba/ edhe disa e/ement t ksaj natyre. Pr rastin e par nga botimet e vjetra kemi hequr -n, n gjith ato f/ai' dhe fof/s q na sht dukur e tepr; lidhur me kt karakter arkaik t gjuhs kemi zvndsuar edhe disa forma t ciiat, sot /'an zvndsuar me t reja si fjala vjen, n vend t parafiials nd kemi v'n'i n. Gjthashtu pr disa trajta kemi prdorur at m t prhapurn. Kshtu p sh. vallazen e kemi br
vllazn ose dolen e kemi br do'n.

Duke qn se gjuha jon ka br n/e prparim t madh, n zhduk/en e f/alve t huaja, n t gjitha prralat e kti/ vilimi jemi prpiekur t i zvndsojm. P. sh. f',alt adet, s:llo;s, gjol et/. i kemi zvndsuar rr.e f/'a/t zaVon (m e prhapur se adet), mendoj liqen etj Nga nj her ndonj f/al t hua/ e kemi zvndsuar me n/ t/etr t huaj m t prhapur 'si foti me kandile Pr kto jemi prpjekur ti airohemi m shum leksikut teritorial ku sht mbledhur prralla. Po ato q /an t prg/ithshme i kemi zvndsuar si pr prra/lat e Jugs dhe t Veriut p.sh. liqen
pr giol OSe ushtri pV asqer.

Nj pun e madhe na u desh me tra/tat idiomatike. Pr kt jemi prp/ekur q duke prdorur tra/tn m t prgjithsuar ta bjm tekstin m t prdorshm edhe pr lexon/sin e do krahine. Kshtu p. sh. nota (pr prrallat e Tirans) e kemi br nata, tyve e kemi br ty, ose ne pr d (Kor) ose dy pr di (Gjirokastr) et/. Pr ata q duan t stud/o/n veanrisht sht/et specifike t gjuhs n fund kemi vn nj shnim bibliografik t hollsi198

shm pr t'i gjetur kto prralla n botime ose n orkivin e Instiiutit t Shkencave n trajtn e tyre si /'an mb/edhur n astin e par nga goja e popul/it. G/ithashtu prrallave u kemi ln pasunn /eks/kale, lokucjonet, anakoluthet dhe tra/tn e narac/onit, me nj f/af g//th ko/oritin popullor. Pr /ehtsim /eximi dhe kuptimi, prral/at e arbreshave t Jfalis, t'arbreshve i Greqis dhe t Borgo Er/cos i kemi kthyer edhe n g/uhn e prg/ithshme. Do t ishte e plot puna s/ kur t kishim shnime edhe pr naratort. Po kt g/' nuk mundm ta bjm dot pr arsye se n bot/met e hershme emrat e tyre mungojn. Vetm tani pas lirimit kt g/ kemi tnundur ta b/m,kshtu q v/ent prmendet se n/' kontnbut t vlefshm kan dhn pr pasur/m/n e ktij j vl/im/ m prralla t pa botuara asnjher, si edhe pr pasurimin e ark/v/t, M. Donato, Z. Ze/ka, R. Ba-hmeta, Th. S/na q kan n repertorin e tyre m/aft prralla, n t cilat rua/'n n'/ kolor'/t t bukur naracjoni popullor t pasur n g/uh dhe n sub/ekte. Do t vihet re n kt vllim se ka m/aft prralla t ci/at kan subjekte t n/ohura dhe t prhapura edhe n vende t tjera t Europs e t Az/s. K/o sht nj karaktenstik n prozn popullore. Me g/ith at duhet pasur parasysh, dhe duket rn/r n kt vllim, se ato kan kryesisht n/' vesh'/e kombtare. Motnet e tyre kan mari her her funkcjone t reja, her jan pasuruar me t t/era; po a/'o q i dallon me " n/her sht mnyra e narac/onit dhe ambjentit ku vendosen, elementt materjale, q'a hy/n n pun pr sht'/ellimin e ng/'a r/eve si edhe elementt artistike Me kt v/lim t disa prra/lave popu/lore shqiptare beso/m se do ti vim n ndihm njohuris s kulturs son nac/o.nale. Ato kan pr t'i shrbyer populft prt n/ohur kt pasuri t madhe, q Uegon vet me cilsit e tij t rra/la kri/on/se dhe do t msof se sa e fuqishme sht mndja dhe iantazia e njeriut, i cili ka kri/'uar kaq g'/ra t mrekullueshme. Me kto prralla do t shihet se si jan prpjekur t part tan pr t prba/luor vshtirsit e /ets, se si kan iuftuar kundr frytzimit, se si guximtari, n'/er/u / dre/t gjithmon fiton dhe e mposht Hgsin. Ato do tu argto/'n fantaz/n /exon/sve dhe do t mso/n prej tyre mythollogjin popul/ore pr t bukurn e dheut, pr kua/t q fluturo/n, pr kuedrat, pr ort etj. Me mbledhjen dhe redaktimin e par t kti/ vllimi sht marr kryesisht K. Harito, npunse e komis/onit t folklorit N/ ndihm t v/efshme ka dhn edhe kom/s/'cni i f/alorit t shqipes pr 7/alorin, q sht n fund f kti/ v/limi. Zihni Sa'<o 199

ll

Shnime e bibliografi
1) Peshktari dhe e bukura e dheut 1924 (Arkivi f. 2 8 3 . fsfis. btare, Shkodr rrethit t Tirans rrethit t' Elbasanit 2) 1942 II f. 13; Th. Mitko : Bleta Shqiptare, V j e n 1952 nr. 1 9 t C a n t i Tradiziona li. N a p o l i 1923 f. 4 1 1 ; Pralla KomKhs. Prralla

Pralla t rrethit t Kavajs motivin e ngurosjes

i Institutit t Shkencave). Pr 1950

1 9 5 0 nr. 2 ( A r k i v i i Institutit

t Shkencave); Shkencave).

Prralfa t

nr. 1 ( A r k i v i i Institutit t

Pralla e t shtat vllezrve - Th. M i t k o : (idem f. ^ 9 6 ) Khs. P,K. II f 1 2 ; - A . Dozon: Manuel c'e h Langue C h l i p e , Peris 1 8 7 9 f; 2 8 ; G a z e t a Shqiptare nr. 2 9 f. 1 8 8 . Tre v;!ezrit 19^0 nr. 5 3 me t bukuin e dheut Kava)s 1952 ( A r k i v i Institutit t Th. M i t k o nr. 2 6 ; (idem, f. 2 7 3). Khs.

3)

Prralla t rrethit t

Prralla t rrethit t

Devollit

Shkencave). Prralla t rrethit t nr. 2 Devollit (Arkivi (Arkivi

4)

angallozi 1950;

A r k i v i i Institutit ta Shkencave.

Khs.

P.K.I f. 1 3 2 ; Prralla t rrethit t Dibrs 1 9 5 3

i Institutit t S h k e n c a v e ) ; Prralla t rrelhit t Tirans 86) 5) Nr. 8-9. e Divi P.K. I f. 1 0 9 . Khs.

1 9 5 0 nr. 1 3

i Institutitt Shkencave) Tridhiini: Fjamuri A r b r i t viti III,

1885-6, (1885-

Musa i vogl

A . Dozon M . C h . f. i Institutit t

49;

Prralla t rrethit t Tirans 6)

1950

nr. 2 ( A r k i v i

Shkencave)

Bilmeni A r k i v i i Institutit t Shkencave: Prralla t rrethit t Kors 1 9 5 3 nr. 8 5 . Khs 1940 P.K. II f. 2 1 ; Folklor l| Botim i Ministrise s' Arsimit. II f. 1 0 9 ; Prralla t rrethit t Kavajs 1952 Shkodr nr. 2 4 f. 1 6 4 ; P.K

( A r k i v i i Institutit t Shkencave). 7) Gerzheta P.K. II f. 4 2 Khs. Fol. II f. 2 0 6 ; P.K. II f. 129.

8)
9)

Fenika Arkivi i Institutit 1953 nr. 103.

E bukura e dheut e rrethit t Prmetit shtnga 1953

Shkencave: Prralla t
P.K. il f. 8 9 Khs.

rrethit t Prmetit
t

P.K.I f. fc2; Prrilla

nr. 7 3 . Albanesische Studien II Jena 1854

10)

Nusja dhe

syqnza F . G . H a h n :

f. 1 6 4 . Khs. Prralla t Lunxheris f. 9 3 ( A r k i v i i Institutit t 11) E bukura e dheut: I en atiqi A . Dozon M C h . f. 5 6 ; PK. votrs dibrane nr. 1 5 f. 3 2 heiinoalvaniqi

Shkencave).

dhjalektosAthin 1 9 3 3 , Khs.

I f. 1 2 2 ; Fol. I). f. 2 1 7 ; H. S t e r m i l l i ; Ranz ( A r k i v i i Institutit t Shkencave).

200

s
12) Shamalcadija 1953 t Prans : 13) 14) 1949 A t k i v i i Instituit t Shkencave: Prrel'a t rrethit t Prmettt: 1939 i V f. 2 8 3 : Prralla t rrethit nr. 2 8 C ( A r k i v i i Institutit t Shkencave). T. f. 410. P.K. li f, 5. Khs. H Strmillt nr. 1 0 7 . Khs. Visaret e Kombit Vrasja e Dregjit

Shtat pllam mjekr e tri pllam shtat R V . D . nr. 5 f. 5 4 . ( A r k i v i i Institutit t

Shkencave).

15) 16)

Dielli e hana n pasi -

P K. I f.

156.

Bija e hans' e e diellit A r k i v i i Institutit t Shkencave: Prrlla t rrethit t Tirans 1 9 5 0 nr. 3. Khs. Prralla Shkencave). r, djal t Pela Kavajs Qyhelane 1952 A i k i v i i Institutit t Khs. A . Dozon M. t rrethit t Tirans 19o2 rr. 45 ( A r k i v i i !n ititulit t

17)

Vajza C h . f.

qe u 71.

shndru

Shkencave: Prralla t rrethit

nr ^ 2 5

18)

M a l i i Gastares Fierit 1952

Atkivi

Institutit t ShUi.cave,

Prralla t rrethit t Ka-

vajs 1 9 5 2 n r 2 0 . Khs. P.K. II f.

1 4 1 ; P K. II f. 1 2 9 ; Prralla t rrethit t e

nr. 9 ( A r k i v i i Institutit t Shk encave . Texte mit Glossar 1 9 4 9 f. Leipzig, 1 ; Ptralla 1 9 5 3 nr,

19)

M a r o Prhitura H. Pedersen: Albanesische 1 8 9 5 . Khs. P.K. 78; t rrethit t lirans cave ). 1950

I f . 6 2 : Prralla t rrethit t Kurveleshit 1953

nr. 2 5 ; Prralla t rrethit t Kors

Ptralla t rrethit t Prmetit

nr. 9 7 ( A r k i v i i Institutit t Shken-

20)

Karl pr Tirans 1 9 5 2

n airet nr. 4 3

H. Pedersen :

A . T . M . G I . f. 5 9 . Khs. Shkenc&ve).

Prralla

( A r k i v i i Inslitutit t

21) 22)

E bija e rregjit dhe i biri i bulkut C.T. f. 3 2 2 . Bramadonja A r k i v i i Institut t t Shkencave. Prralla t rrathit t Fierit 1 9 5 2 nr. 13 ( A r k i v i i Institutit t Shkercave). A r k i v i i Institutit t Shke r cave. Prralla t rrethit t Tirans 193? f. 5 0 ; Prralla t nr. 1 6 . nr. 1 7 ; Prralla t rrethit t Kavajs 1 9 5 2 P.K. I f. 8 9 . (idem 2 7 2 ; Khs. : ( A r k i v i i Insttutit

23)

Xhymert A h m e t i -

19 5 0 nr. 3. Khs. M . Hasluck : Kndi me Inglisht-Shqip rrethit t Tirans 1 9 5 0 24) 25)

Kush po ia ruen vorrin babs

Ura e Dhelprs ne Dibr - Th. M i t k o i Shkencave X f. 1 5 4 - 2 1 5 ) .

26)

Plaka me nnt djemt Th. M i t k o (idem f. 3 0 3 ) . Khs. D e Rada R.P.A. 2 9 ; C a n u r d a A p p e n d . f. 9 8 e 1 0 2 ; C.T. f. 4 4 ; Hylli Drits 1 9 2 4 f. 5 3 4 ; Fol. II f b . Hajduti dhe tri upat e plakut A r k i v i i Institutit t Shkencave: Ptralla rrethit t Kors 1 9 5 3 nr. 8 4 . t

2?)

20*

28)

Vajza e meme e plakut P.K. II f. 2 7 . Khs. Prralla t rrethit t Tirans 1950 nr 8; Prralla t rrethit t Fierit I f 135. P.K. I f, 2 6 . Khs. fol. II f . l 7 3 ; f. 1952 nr. 3 ( A r k i v i i Institutit t Shk encave ). P.K.

29)

M a i vogli v l U , ma i dhimihmi vlla Prrala t rrethit t D e v o l l i t 1950 2 2 (Arkivi i Institutit t Shkencave).

nr.64; Prralla t rrethit t Konispolit

30)

Nemo-Nemuka A r k i v i i Institutit t Shkencave: Prralla r rrethit t Kors 1 9 5 0 nr. 1 . Khs rrethit t Prralla t rrethit t Devo'lit 395 1950 nr 3 9 ; Prralla 1950 nr. t 3 Tiro^s 1 9 5 3 , nr, 6 4 ; prralla t rrethit t'Elbasanit

( A r k i vi i Ins titutit t Shkencave); C.T. f. 31)

E mori vllai dhe shkoi A r k i v i i tnsttutit t Shkencave: Prralla t rrethit t Kors 1 9 5 0 nr.6. H.P edersen (idem f. 7 0 . ) Khs. Prralla te rrethit

32)

Qoset

dhe

bujku -

t'Elbasanit 1 ^ 5 0 t 5hke ncave). 23)

nr. 2 Prralla t rrethit t Fierit 1 9 5 2

nr. ( A r k i v i i Institutit

Cmiri ndr dy motra Gustav M e y e r : Albanesis.he stukcen und Glossar Leipzig 1 8 8 8 f. 5 ~ . Khs 1 0 ( A r k i v i i Institutit t Shkencave).

Grammatik mit Lese-

Prralla t Tirens 1 9 5 0 nr.

34)

Tri dredha shpins nr. 8 6 .

P.K.

II f. 7 3 .

Khs

Prralla

rrethit

Kors

35)

V r Kopan 1953 nr. 8 8

Arkivi (Arkivi

i Institutit t Shkencave: i Institutit t Shkencave).

Prralla t rrethit

t Kors

36)

Kocamici Khs. P.K. I f

M . Hasluck: V; 1950

Kndima

Englisht Shqip

Londr

1932

f.

2.

M Lambertz: Schr. der Balk

Kom. 1 9 2 /

f. 2 4 2 ; Prralla

t rrethit t Kors 37) Gjymsagjeli A r k i v i t Shkencave). 38) Kush punon han -

nr. 7 ( A r k i v i i Institutit t Shkencave). Shkencave. Prralla t Tirans 1953

i Institutit t

nr. 6 5 . Khs. P.K. I f. 7 4; H. Strmilli R.V.D. nr. 2 f. 4 ( A r k i v i i Institutit

Fol. II f.

106.

202

BIBLIOGRAFI

1 . Arkivi 2. Foik/or

fo/kloristlk II

i Institutir. t Shkencave. 1940.

Botim i Ministris s'Arsimit. Shkodr

3. P. Fur/qiS 4. J. G . Hahn

I en attiqi helmoalvaniqi dhialektos. Athin 1933 Albanesische Studien II Jena 1 8 5 4 .

5. Fjamun
6.

Arbnt

1885-86.

M. Hasluck

K ndime Englisht-Shqip. Londr 1 9 3 2 .

ed altri saggi delle colonie Albanesi di Sicilia Napoli 1923

7. Canti

Trodizionali

8. Gustav

Meyer

Albanesische Grammatik

mit Lesestijcken.

und Glossar Leipzig 1 8 8 8 . 9. Th. Mltko a) Alvaniqi Melisa Egjypt 1878.

b) Bleta 8hqjptare V|en 1 9 2 4 . 1 0. Holger Pedersen - Albaiesiche Texte mit Glossar Leipzig 1 8 9 5 .

11. Prral/a
12. C

Kombtare
-

Bleni l-ll Shkodr 1944.

Tag'iaV/ni

L'Albanesa di Dalmazia-Firenza (lcalia) 1 9 3 7 .

203

FJALORI I ANTOLC 3JISE SE PRRALLAVE A Ac: z buzn

z buzn Arruan, arrijtin.

Arryere, athere. oc, kafshcj

e buzn: (n' Arbresht e Greqise); aj, (n Arberesht Italis), Arryer, si kish arritur. Asa/t. andej. Asht, ahisht, pyll n aha.

Aalj. elik,
Adha. Ah, gr. pra : qr trmbem; hidhrim, identike me pasAgreDSem-.

Ashtu glltiti.

si prco/l/.

sopo e

B Bac, Ba/t, dack, shuplak. balt : n' Arbresht e m/O/t

thirm ah
i Airet (turq.), bota tjetr simbas bokuptimit fetar. Alarga, larg: trajt e shqiptarve t Greqis dhe t'ltalis, Anil,< nmi, m'i jep. An, edhe sikur (n' Arbresht e Greqis). Anamesa, (gre). n mes midis. Ande, andej ( n ' Arberesht

Piana dei Creci (Siqeli) / pare, t ndrrohet n / kshtu dhe

pr m/a/t. Baglit, bj bajg.

Bares, endem, shits, shkoj posht e prpjet. Bartur, humbur: bar, humb. Baxhl, plak; fj'al prkdhelse prnenn edhe gruan. kur i thrrasin. Beditem, ( i ), i ngjitem pas, e mrzit, i qepem. Be/eg, dylyftim, luft; shpr-

Greqis ).
Andiri, (gr,) me drojte. AngOn, (gri) qoshe, ip. Angure, (gr.) spiranca. Aoofas, (gr.) vendim. ApODO, (gr.) prstri. Aradha (gr.) radh ( n' Arbersht e Greqis dhe t Ka-

blimi i lufts. Bj, bnte, geshej, geshte thoshj; thoshte, dej,

donte. deshte, e vjetr e inperfektit rndom n dialektet vet t'l talis dhe t sht trajta si e gjejm e ArbereshGreqis, n

labris ).
Arrft, Arruan. arrift. (u), arritn.

Arru, ariti.

204

disa dalekte t sotme t toskris, si edhe te autort e vjetr geg (Buzuku, Budi, Bardhi, Bogdani ) Bnd, (gr.) an. Bne/, b'e|, dgjohet edhe sot n toskri

Cerga, plaka pa vleft; n tekst ka kuptimin pr qylym i vogel ode C/nurat, qerpikt dhe kapakt e syve. Citem, ngopem.

Bri

t /odhwn,

u shti

ak, as.
arrs, e/eng, prish. (turq) shprblim

si e lodhur, u b si e smur fi/'/, bij* (n Jug n'Arebershet e Italis dhe t Greqis ), Bindem-, n Veri uditem Bire/, humbte; shif bjerr. Bistr, prbindsh.

eku, diku. esa, disa

, q ; Arbresht e Italis pr premrin lidhor dhe lidhsen q t Shqipris prdorin .

Boi, shtat.
Bot, e derdhin nd bot, e derdhi prdhe, Brethk, bretkos. Bnn, britn. Buar, (u) u zhdu'-, humbi shif

ish, si, qysh.

omage, (turq. ) shkop i trash. xhore. oni, gjej, (ne Jug*, n Arbres!'t e Greqis e t' lcalis). orr, nj lloj omagaje. knftonj, shkrif, shkrifronj. D Daha, (turq.) akoma, edhe. Daj: n Veri edhe vndos*. Dej, don l e: nga folja dua, De/d, deshnja, donja. Derdhen, (i), i sulen, i lshohen, i hidhen. Deshi veshi. Deshinj, desh, (shums i dashit). Drt (t), t dehurit, e dehura (amri). Drfienj, dftoj, tregoj; Drkuj, ha dark, darkem (amri). Dlhas, mar frym shpesh edhe me zor. Dlhem, gdhihem; U dl, U 205

bjerr.
BubutlS, qaj, vajtoj. Burdh, thes (n dialektet e Arbreshve t Greqis), e gjejm dhe tek Buzuku me kuptimin barr me diu. stiv, turra e dru/e

Bursa. xhep.
Bushm, (i), i bshm, i shtatshm Burrec, burracak. burr 'i vogl e i pa vleft.

c
C o her, sonte.
Cara, gur'i vatrs mbi. t cilin vihen urrt e zjarrit

Caz , mb caz, pas pak.

gdhl (n ]ug n'Arbresht Greqis dhe t Italis).

Dhn/

dhe

marr/,\

Dfshir: djal

dishiri, djali i

vetm, fig. i prkdhelur, Dishilim, dshir. Dora vet; n tekst ka kuptimin Dreqi veht. Djallosm (i), i xhindosur. Drasht (me) pas frik; (druaj). Dredh, shakulli, shakullina;

dhn e t marr Dhmysem (i), i dhimbem. Dhistrahl, (gr. i vshtirsi, zor, jndje e vshtir, Dhrangon/, drangonj

Dhri, hardhi.
Dhul (gr.) shrbyse.

edhe er e

dredhur.

E. EgjllOJ, zbardhdhonte, po gdhinte; g/'/l, esil. Ent, n dialektet e A t b reshve t Greqis petkat, rroba'.

Dredhoi, kthehem. Dre, droe, droje, frik.

Drejt (0, i djatht; te krahu

I drejt, te krahu i djatht. Dreq, drejt, tamam (n Jug n' arbresht e Italis dha t Greqis), Dromc, thrrime, drudhe. Drum, dhrum, vrom. rrug. Druse, mbase, ndoshta. Duaj, deshte, donte ; prdoret n Jug, n' Arbresht e Greqis

En/, (gr.) mendim /

en/a-su,

mos ki gajle. Errmi, (gr.) vetmi, shkrettir

. mza e mjaltezve, mbretresha e bletve, parica, matka.

dhe t' Italis

Duga/a, dyqani.

Duk: Dymisli,

i keq pr dhimisqi;

duk, ' Fanar thik me

Faneksem tem, fanepsem.

F. (gr.) fe ner.
(gr.) dukem, fani-

shmtuar n t par. lule t gdhndura q punohen n Damask. DH, Dhain, dafin, ar. Dhez, ndez; n Jug n'Arbresht e Italis dhe t Greqis, nn e folme e Gjakovs si dhe ns autort e vjett eg uzuku) Aoristi dhezi.

Fanerosem (gr.) dukem. Faresej, fare,

Feluk, herrllk, lloj barke. qingj a dash i pjekur

n hell.
Fmil/, pr fmij; sht trajta e vjetr (nga latinishtja familia) q? e gjejm n Jug n dialektet e Atbreshve

206

t Greqis dhe n disa t Arbreshve t' Italis. Frtloni, fluturoj. N ' Arbresht e Greqis.

autort e vjetr geg. Gerhan, krehr pr t epkatir leshin. Grdhisht, grvisht.

Fild, fildish.
Flloi, fjal bised.

Grmoj: shka m
'm shtyri mua.

grmoj,

Fi/I; e len n fill t kmishs, e le n kmish. F/ombur, flamur.

Grmushem

(i), i kancsem,

Filt

(pr t'i)

t'i fliste.

N'Arbresht e Greqis fjalija qllimore sajohet me pr -f- mnyrn lidhore.

Flojer,

fyell,

Foll (i), i premtoi. ForeSl, (gr.) petka, roba, For, (gr.) fuqi.

i brtas keq, i krcnohe-n me fjal dhe me gjest^. Grvallem, kndoj keq, me z t jerr. Grzheta, floka, nimfa, figur mitologjike q prfytyrohet si nj vajz e bukur q rron n uj.

Gzfm : at gzim G!edh,

vaj-

Frashul/, fasule.
Fundar (gr.) hedh n uj, Furcat, forcat fuqi. Fur kndin (me\ i marr frymn, e mbys. Fyset, prej natyre; sht barazi me fjaln //S

Zje, at vajz kaq t bukur. G/Cllo/, gilikos, gudulis.

zgjedh.

G. G o c , thngjill i ndezur. Gajofa, xhepi. Galkoj, ngalkoi, ngarkoj. Gand, papritmas, (ktu n tekst), pa dashur, me t qlluar,

Glisj, ngjiste, qlas, ngjas. N (dialektet e shqip. t'ltalis) rruhen grupet kl dhe gl ashtu S! ruhen dhe n Arbresht e Greqis dhe n amri. N Shqipri prgjithsisht kto grupe jan asimiluar n q. f/. n Kosov k. q. pranda) n' Arbresht e Italis dgjchet klaj,

klumsht,
Gl/dt' gjr.

qlat, gluS.
qer (e), e gjat e

Godi: biem n qodi, biem

dakord, ujdisim Goqt, kokrra e selvis, gj e rrumbullakt, e vogl dhe shum

si ndodhi.
Gardhiqe, shumsi i gardhit. Gasshlt, n' Arbresht e talis rruhet edhe sot ablativi i vjetr i shumsit n-shlt -. gazsisht etj. q e gjejm edhe n

e leht.
G 0 / / 0 , goja, trajt e vjetr q dgjohet n Jug, n Arbresht e Greqis e t Italis. 207

Gomar/ar, gomar.

ay q punon me

H. Hae, gjellt. haeja, gjella; haenat

Gonon
tufa-tufa.

e - gonon/e, (i), / groh

(gr.)

Grah

kalit, i flas

kalit, e ngas kalin. Gramin, shkronj, shkrim. Guce, kone femr; guc, kone. Gu/cohem, qetsohem, t merret fryma. Gu/ume, togje. Gurcok, gur t vegjl q gjinden^n zall t lumit, Gurgu/e, ngatrres, zhurm, trazir. Gushore, gjerdan.

Hallashtisem, ja bjm njeri tjetrit hallall kur ndahemi. halladlt, freskoj Hallavitem, dfrehem, kaloj

kohn. Hal/m,
Hakruar Haps, Hare,

hallv.
(i), i egrsuar (Jug). burg, hapsan; nga

Turq. habs.
gr. gzim (n dialektet e Greqis dhe t'ltalis); Hatullat, trer t holl mbi t olt vihen qeprat, e mbi kto tjegullat. Hauz, humner, thellsi; pellg artificial,

G].
G/akun/, gjkundi. Gjegj, gjegjem, dgjoj -. te arb. e Italis dhe t Greqis dhe te autort e vjetr Geg, po dgjohet edhe sot n Veri. G/ell, jet (n cialektet e Atbreshve t Creqis dhe

Hekunmt

(i), i hekurt,

Italis.
Gjem, (turq) pjesa e frenit q i shkon kalit n goj. Gjesh, ngjesh (brumin). Gjm, shumic, mori njerzish. G/r/t, kushrinjt, afrija, rrethi i kushrinjve. G/'ij, giej (amri). G'/ise, gjisej, gjithsej. Gjlthasa/tna, nga t gjitha ant, gjithandej. Gjlthtorr, rreth e prqark.

He/lk, guralec, gur i vogel. HeretlSi, (gr.) i nderoi, i prshndeti. Hetoj, shoh, diktoj me sy. Hr/asem, (gr.) kam nevoj m duhet.

hje:

Se t baj hije

mbi

tok, sa t jem gjall. Hllk, hiqte; helk, heq, prdoret dhe n' Arbresht e Italis dhe n amri.

Hingrr

e u nden.hn-

grn e u ngopn: hojlk, n amri, n' Arbresht e Greqis dhe t'ltalis; shih

helq.
Ho/ql. hoqi; he/q, heq (kt

Gjoje, 208

gja.

trajt e ka dhe amria, e prdorin dhe Arbresht e Greqise. Hon, Hop. HtlS, Huljem, Dulll, gr>k, golle, ast, hov. (gr.) kthis, ndrtoj. ufem, zbres (N'A-bvija q hap parmnda thellsir, humner (gr.)

J.
Jashtme (t), (tri zonja), tri fata, (figura mitologjike), sht nj eufemizm.

Jatri,

tjetri.

fesht e Greqis). fi er, brazd, zagn.

I. Idhe idhis, (gr) dijni:

Javd, ja, qe. Je, lej. Jerdh', erdhi. N diaiektet e Arbreshvet t' Italis dhe t G r e qis prpara vokalit n (illim t fjels kemi shpesh her / protetike, p. sh. / jati, i ati, e J9/T70 e ma etj. Kto forma ndihen nga ni her edhe n Toskri. JeS, jeta, mbetem, mb?ta,

(gr.) lajm, shnj, T), me idhnim, me zzotl; e n kshtu i iralis auktort thon t

Jesh,

kesh

pr

isha,

Idhsh
mrim. Inzot. Greqisa e

n' Arbresht t Shqipris.

dhe

e vjetr

///': e kam
njen IstoriS, kam maraz.

(n) \ri

at

s' e dua, s' e shoh dot, e rrfej, tregoj, kallxoj.

kisha. Jan trajta t vjetra q i gjeim edhe sot, n dialektet e )ugut e n Arbresht e Italis e t Greqis, e q pas dshnnis s' autorve t vjetr, i ka pasur edhe Gegrishtja. Jet (ka t), do t jet (dialektete Arbreshve t' Italis, e sajojn t' ardhmen me an t folejs ndihm e kam - iidhoren e ver-

bit:

p. sh. kam

t vete pr

Ish e mbilej, po e milte. Ishn e oe/sish/n, qen

duke plasur: n' Arbresht e Italis, folja ndihmse jsm -*+ verbi i veprimit q jan lidhur me e japin kuptimin e gerundit p. sh. jam e ha, /am e fl, j a n e pi: jam duke flejtur, duke ngrn, dyke pir. . .
Prroiia Popullore

c/o t vete, gegrisht kam me shkue. Jicj (t). t ecte; /'ec, ecnj. Josema, aq m tepr; aq m pak.

K.
Kaup, kales, kacek, rrshek. ftoj, thres;

kaiesh, sysk. 209

ka/emendem,
mnt, ec si i dehur.

m mirren

kamare,
kams, Kanat,

od.
i pasur.

Kam/nadh,

oxhak (gr.)
(Arb-

pllosk e vers (gr.)

Kopsorea, kapshorja resht e Greqis). Karaf,

amri, n'Arbresht e Greqis dhe n Gegrishten e vjetr. Kle, qe, ishte; prdoret edhe n Arbresht e Greqis, dhe n Gegrishten e vjetr. K/eva, qesh, isha. K/lk, kri, kro, gomark.

Kl/sh, kish.
K/ofshe, qofsh. Kfumsht, qumsht, (n amri n Arbresht e Greqis dhe n disa dialekte t Arbreshve t' Italis); trajta e vjetr me ruajtje t grupit kl, si p. sh. n klaj, kle klis etj. Koek, shkmb me maj. Kokrlloc (me sy), me sy t zgurdulluar.

karav (gr.) anije.

Karfosem, (gr.) mbetem n vnd, ngrij, gozhdohem.

Kasandis.
Kase/z,

fitoj. (Turq.)
sndyq; (gr.)

Kashkariqe,
Katafer, n Aibresht (gr.) e

qeratallk.
rregu!loj, por Greqjs edhe

"bindx, ja mbush mndjen.

Kata/avn,

kuptuan (gr.)

KatO, (gr.) qilar. Kerleshte, leshaman, me lesh shum, i leshtorm. Kljtonj, edhe kujton), kujtoj. Krieshem, m nqrihen leshrat prpjet, kapem, prleshem. Krkojn (f), ta krkonin. N kto dialekte kur piqet t me trajtn enklitike t premrit vetor nuk shkrihen n nj ta po e-ja e ruan trajtn e saj : t e thash, t' e mora etj. Kt prdorim e gjejm dhe n disa krahina t Jugut. Kiall, qiell (N Arbiesht e Greqis). Klte, kishte (Malsija e Madhe) Klaj, qaj ; gjndet dhe n

Kokrra -. kokrra

rrles,

rrufeja. Kollaq, kollaj; form dialektale q e prdor Malsija e Ma-

dhe.
Ko/luk, roj. Koncqe, konaqe (shumsi i konokut), n Arbresht e G r e qis; n Veri dgjohst trajta koniqe. Konk, kone, qen i vogl i shtpis. Kooi/e, vajz, up, gcc n dialektet e Arbreshve t Greqis dhe t ' Italis, kop/f ka kuptim t mir pr djal dhe kODl/e pr vajz. atje nuk njihet kuptimi i keq q ke mi n Shqipri.

210

KoDilri, Kopi/oj, Koshiq,

shrbim. shrbej.

Kundrel/, karshi; p r d o r e t n Arbresht e Italis dhe t Gr^qis

Kortor-kortar, ok.

copa-copa.

Kurora m nget mua, m

prket, m takon. Kurm, gr. trup ; (n jug, si Arbresht e Greqis dhe t' Ita-

mas drithi bara 2 5

Kotem, dremit. Kotsonj, flas prart. Kovak, (srb) kllok, Krehkohem, ngrihem. Kria, krye; n dialektet e Jugs dhe t' Arbreshve t G r e qis dhe t' Italis, n vnd t y-s shqiptohet zakonisht /. Kript (neutr) flokt (fjala prdoret dhe n veri). Krusem, zbres; prdoret n dialektet e Arbreshve t G r e qis dhe t' Italis, gjithashtu dhe n dialektet e amris. KruSDull gr. kuspull, grmuq, sakat.

lis) Kurrna/. kurr

KuturiS, (gr.) kuxoj.

Kuturu sta kuturu (gr.) kot,

n tym.

Kuvend
gjithsesi,

(ja) L.

ounn

ja spjegon me hollsi.

Laika e oaika (lodr fjalsh),

llafe, muhabet, bised. Lambourdhi, (gr.) shklqim. Lomnie, (gr.) lamj, sht figur mitologjike q' i prngjan kuedres. Lanar, itanar (gr.) krehr i lirit. grhan. Lar, banj. Latoshk, spat e vogl. Lebetl. fsllav.) tmer. Leit. shpall me an t tellallit. Lekovas (sllav.) mjekoj. Lerte (t), t lart. Lfshlt, (n ju m). n m lnit. Lnsi, marzi. Lnsone (e! e ln, e marr. Lngim, smundje e gja'<, t lnguarit.

Krye,

me

krye
me

ndr
bisht

kmb, i turpruar, ndr shal.

Krye: dha

krye, u duk.

Krrame. krrname, naze. Ksana, (gr.), prap, prsri. Ksanav, (gr.) v prap Ksanavate (gr.) vajti prsri. Kucr, krcu; e ka edhe Jugu. Kukudhl, gogol. smundje, murtaj. Kukzuem (i), i krusur. Kumoailj, e shoqe e kumbars. Esht nj emr femror i formuar me sufiksin -l-l/, n vnd t j-s rndomt, si e gjejm dhe n Jug p. sh. magistrl.

Lren/, l. Lshoj; s'e /shon

s' e humb kurain. Lldhin (gr), zmr

zemra,
pasdreke.

211

Likur: u b or likur, u
b pr t shtn n lkur, simbas nj zakoni q i futnin n nj lkur berri, ata q ishin plagosur keq q t shroheshin. LlDSem, mungoj. Llt (neutr) liri,

Manitem,

mahnitem, uditem-

Mand. man. Manganis (qr.)

mang, n mngr.

shtyp n

Manj-man/, shpejt.
Maz, Mbahem, Mba'j, fekt ime vise / t

(gr.) shpejt e

(gr.), rr.bledhje qndroj. e mbante; sht impersi e e gjejm n dhe dhe din lulis,

Livroj, lviz : hvroj

lroj tokn, Ljakoj, Lmu Lnur, (gr.) !loj tarace. (me lan),

tokn,

L/OSO, (gr.) shkriva, treta. me e lan n d o n l thes pr tok. shprish lesS, epka; leshLubi, figur mitologjike q afrohet me kuedrn ; fig. shtrngat, furtun. Luk, Lurimat. Luriti, Luzm, Shqipri zgjoj. Lyqi, shkoj mbas gjurms, Llaftari (gr.) tmerr, frik. Llaosur (.). (gr.) i plagosur. LlaUZ, popull. (gr.) Limb, anak. ini, misur. M. Magistros. (r.) magjistar, magjistrel, magjistare. luge a vogl.

n'Arbresht sa

Toskris

autort e vjetr Geg. Mbandej, mbasandaj, pastaj.

Mbetem
prgjegjn.

: jo mbeten, bashk.

ju

Mbnj,

Lul, lule.
ulurimat. brriti, thiri, ul iti. shumic prdoret njerzish, pr q n shqemen, del nga

Mbrnaa, mbrnda; e ka dhe f m ie. Mb/oni, mbush; n dialektet e Arbreshve t Greqis dhe t'Italis, dgjohst dhe tek tuk n jug.

Mb/tl (t), t mbyllsh ; mblli

pr mbyll n Jug e n Arbresht e Italis. Mbores, fgr.) mundem.

grumbullin e blets

Mbras,

mbraza,

zbraz.

Mlbrymur (i), i harbuar. Me t nt, me t hyr (amri) Mekur (i), pa goj, i ngrir. Memund, e mundur. Mnatnet, n mngjes hert, ndaj t gdhir, Arbresht e Italis mngjezit i thon menata. Dgjohet dhe n J u .

212

g.

Fjela

ka

dal

nga

/77e

not.
Mendtak, i mnim, i zgjuar. Meni, shteroi, shterpoi. Mrete, (gr) ant. Merudhi (gr.) er e mir. Mestr (n) n mes (dgjohet dhe n veri e ka dhe Buzuku).

te bardh, me krah a p a krah s.mbas yndit, dhe me dy kapak n gjoks, t cilt kapak j a n me tre sqepa ar.ve. Mjaltez, mjalcz. mjalc blet, n dtalektet e Greqis. Nj emrtim i ktili i blets nga mjalti gjn'iet dhe n Shqipri p. sh. e ka Bog"lani. Moc, mosh. MolloiS (gr.) Tregoj. dftoj

Meti:

meti

koks

me

grushto, i mbeti koks me grushte, i dha koks me grushte, i ra koks me grushte. Mhane. (turq) shkak, pretekst; Mnd, jap gji, jap sis. Mnoj, vortoj; vonohem. Mnt, mund. M rezh, rrjet.

kallxoj.
Molloj, gr. detyrim, bor. Mononat, gr. m nj nat. Mononj, (gr.). prnjheresh Mosgj, asgj. Mot, vit, koh: koloj mot, kaloj kohn, po merrem me.

Mshel, mbyll,
Msh^, Mui, Mudet, MugriS, rndoj. sapo. mundin, torlur. (gr) ulurij. (turq.) efat.

Mrien

(u), u uditn.
(i), i mrekullue-

Mryershim shm. Ml, mos (gr.)

Muumbret,

Miell, mbjell.
Mljt, miqt. N shum t folura t shqipes Q prpera nj konsonanti tjetr kthehet e bhet / p. sh n amrishte u prpojn. e ndrejn, shojshojn etj Mllingon, miz prdheck, karanxha, Mlllonejt, (gr) mullxhinjt, mullisit. Miro, (gr.) fat

Murg/an,

soj kali.
N.

Naft. (gr.) marinar, detar. Nako, nno (pr prkdhelje). Namta, (gr.) pastaj, m von. Nani, tani, tashti (prdoret dhe n'Arbresht e Italis).

Mirmmxi-mirminxia,

emri

i karanxhave, i prdheckave. emri i prdheckave n prrall. Mlton. mintan, nj lloj xhamadani prej shajaku t kuq ose

Nanith, tashti. Natje, mngjes: n not/'e,

n mngjes hert. Nek, tek (amri). NemeC, memec.

213

Neshtrash, fati q parashihet, ksmeti. Nevo/, nevoj. Nk, nuk; n'Arbresht e Italise nnk, nng. Ndara, prtej, ndan. Na'anz afr, pran. Ndek, nek, tek, te (Jug). Nder, ka dhe kuptimin mim>\

dhe e mbyllur prpara, bhet prej basme ose mndafshi. N Toskri. anteri. NunOS: e bj q t rrfehet, q t thot t vrtetn.

Nxir d/aln
[t'e) ta hiqte qafs,

nga
ta

mesi
zhdukte

NJ.
N/as, mendoj. (gr.)

Nd/gonj,

kuptoj.

Ndeljenj, fal fajin. ndjej fajin, trajt e vjetr q ndodhet n Jug n Arbresht e Greqis

N/atri, tjetri.
N/e/m, i kripur shum. Nier, gjer, njera, deri.

e t' Italis. Ndrmjem

Ndrshej,

(>). i mesm.
midis, n mes.

Njeri, nieri q s'le gur bashk, i ptap.

dy

Ndora; sa ndora ; menjher. Ndreqem, rn' drejt.

Ngaha brj, nga shkojti. Nga/kon/ .hypi mbi kal; kt fjal e gjejm n dialektet e Arbreshve t Greqis dhe t'ltalis ; e ka edhe Bardhi n fjalorin e tij t 1 6 3 5 .

N/ natz, pardje mbrma; (n Jug, n Arbresht e Italis, Greqis) nj ditz, pardje. Nj torr, me nj hov. Njlt (ja), ja ngjit, ja ngul (thikn). Njohsin, mirnjohjen (neollogjizm e Skirojt). O. Ondl'/l', (gr.) porosi. O o O / O , (gr.) qilar Ordhl', (turq.) ushtri, fushim.

Ngas, prek.
Ng, nuk; n arbresht e

Greqis nek

nuk.

Ngljatem, zgjatem, ndrem. Ngrnl, ngrnje, ushqim. Ngujoj, e mbyll brnda. Nguruam (i), i ngurosur. Nikogir, (gr) zot shtpije. Noim, kuptim, shnj.' hin' nd no/m e kuptoi (gr.). Ngasem, qasem, afrohem. Nteria, veshje grash a burrash, n kostumin shkodran q shkon deri n hije, me krah

Orko, (gr.) be :
betohem.

Orkisem

P Pa-ndlgim (i), pa mnt, i

trash. Paha, (turq.) mim. Pa/, (pr), Pa/'t, n saj t, pr hir t.

Pajcoj, pajtoj.
Pajtoj. ka edhe kuptimin bie

214

dakord,

merrem

vesh

me.

!* Pak e shtyme n mot, pak

e shki ar nga mosha. Palethurz (gr.), penxhere. Pamhani, t mosditurit nga t' ja mbash. Pameta prsri (dgjohet n Toskri si dhe n' Arbresht e Greqis dhe t' Italis). Paoa, prap, prsri. Parusias, (gr.) paraqit Pas/j'e, pas, me vehte Pataksem, (gr.) uditem. Pasi, gostija q shtrojn prindrit e vajzs, kur u vjen pr t parn her dhndri n shtpi pas martess. Pasi, pase, prase, s'prish pun, Pavrapthi, shpejt e shpejt.

Pezmatohem, zmrohem, iclhrohem; pezmatohem, egrsohem (pr plag). Prdhen, prdhe.

Prgzim, gzirn, gaz. Prjirem, shif. prirem. Plqej; n veri edhe shkoj mir me nj njeri'*.

Pl/as, pallat.
Pqi, orehr. Proj, prij, udhheq. Prhltura, e kripur me hi. Prit, prit, pusi. Prpoq (u), u prpoq, u has, u takua. Prsojet (me), me beh, vij me t shpejt, nuk vonohem, nuk qellem, nuk sillem. Prsysh, e ha me sy. Psho, pusho, he?ht. PshtrOJ, mbuloj: n dialektet i Arbreshve t Greqis dhe

Pektonit, potkonjt. Pe/k, pelik.

Penesur (l), (gr.) i lvduar Peri, figur e besimit popullor q prfytyrohet e pajisur me nj bukuri t madhe. Peripisn/S, (qr.) trajtoj mir, kujdesem. Penstej, gr. gjndje e keqe, rrethana t kqija, PeriOrisem, (gr.). mblidhem nga frika Pesh, trajt lokale per O e sh; prdoret pr nj njesi peshe t caktuar.

t' Italis
Pienj, pyes; n'Arbresht e Greqis e t Italis. Pikas. (qr.) diktoj, kuptoj. Piqej, pikonte. Pis, gr. errsir, e errt; Pisn, pyesnin (Jug). Pltas, i mpir. Pltlh, (gr,), i dal m' ban, kam sukses, Plakarush, plak (trajt prkdhelse, zvoglimi).

peshk:

e bri

oeshk,

Po ng

oati

bal/,

s'ja

vdiq n dru, e rahu keq, e ngordhi n dru. Pet, ktu pr nj lloj kulai.

arriti dot, s' i dolli ndan. Po q, sapo, posa. PocaqiS, mundoj.

215

Pojak, (slav.) beki, ushtuer, poljak Pokt/S, (gr.,) pjell. Pola-pola, me fryta (p rroba) Poll, Stambolli. Pollt/a, Pollonic, Pon, vall ooni, ka G r e q i pond (gr.) qytet. sll. mas pr drith (n Jug), n kuptimin mos

Psathi, hasr, rrogos. Psonj, msonj. PuntO/, shrbej.

Q.
Qal, sj<-ll, shif sht e Greqis). qell (Arbre-

Qar, fitim
Qarja, ! qara.

Qarr, nj l!oj lisi,

Qasur, afruar. Qelan, qeros Qe/li bashk, mori me veht e : qell, sjell, shpie, bie. Qeni, kokfortsi. Qepem, ngjitem (Jugu). Qeon (u), u kapn, u prleshn, u aprlluen. Qer, smundja e qerozit, q e rosa, krosa.

Slkur-. prbhet prej po + n.

Pores, (sllav), taks;

Posae, veanrisht. sidomos Praj, hesht pushoi; mej. PramOtl, (gr.) tregti. Pramt, (gr.) sendet, gjrat.

Pran. pastaj.
Prapsm (i), q ndodhet prapa, i fundit, i mbrami. Praps, ndeloj largoj. Prefull, kula i pjekur n hi, Pretk. predikim. Prm, n disa krahina t Jugut dhe n' Atbresht e G r e qis ka kuptim jc mbrm!> po sonte.

Qeski, qyski.
Cesh, N Jug dhe n A r bresht e Greqis ka kuptim "gnjej'*. Qeverni, plaka shtpije, mjete. Qndrat, themelet. Qndr, ka edhe kuptim qndrim" kurajo. Q / ke, shum mir, q 'ke me t. (pr mir, me kuptim t mir). Qit pleq, vm pleq, e pleqsojm nj shtje. QlVUr, tabut: varr i ndrequr. Qosur (l\ ktu pr i mjer more derbardh, krahthat. Qym, grup, tuf, trup.

Pr/'n. pritn.
ProdtlOS, (gr.) tradhtoj ProkODI, (gr.) mbarsi. PrOSOpi, (gr.) fytyr. Prota, (gr.), s pari. Protare, (gr.) q piell pr her t par.

Pruar (u), u kthye :

pnrem

kthehem, kt folje e ka Kristoforidhi n Prmet, e kan dhe dialektet shqiptare t Greqis, e gjejm dhe te Kavaljoti si dhe te Ungjilli i Pashkve.

Kaf, raft.

216

Raft [0 gurit e molit

shkret,

Rrok, u kapn
rrok,

rrok

u largoft e keqia, vaft

u mundn, (dyke u zn nga

atje ku s' bn dm, vaft n gur

mezi); n rrok t bal/it, n lule t ballit, mu n mes t ballit. Rropatem, prpiqem, mundohem, orvatem, rrekem. Rrozg, njeri pa vleft, njeri q s ta z syri.

e n dru; mo / gunt e
qoft larg. Rem, Resh, Reth, m,,

malit,

(gr.) rrjedh uj. bie (shi, bor, etj.) rrjedh. (gr,)

Rruz, het shoins,

rruaz; pr
n kurriz.

rruz

Rkoj, rnkoj; / rnko

i qaj hallin. Rpara, prpara (prdoret n

Jug):
Rin (u) u ritn. RlS, rrqebull. Robmja, n Veri ka dhe kup (< timin njerzit e shtDis". Ruaj, N'Arbresht e Italis prdoret pr vshtroj, shikoj gjithashtu dhe n J g t Shqipris. Rub, shami; shamia e zez pr zi. Rrusem, rusem. Krejme (e), gnjeshtr, e rreme. Rrem, lopat rr t lundruar

S.
Sa t, q t : prdoret n fjal qllimore, undrinore etj. me mnyrn lidhore; p. sh. sa t zglidhej, q t zg| idhte. Sa t'l shlSj, q t'u shiste.

Sa t vej e t
vej e t vinte.

vin, sa t t' ish m

Sa nga

mnt

sa s'kish ku vinte m, sa s'bhej m; mnt, Safi Sakaq, murtt ndrkaq. (gr.) thjesht krejt.

rrem

uji; vij uji.

Rreq, regji, mbret (Arbresht e Italis). Rrer, gnjeshtr, e rreme (amri).

Sall, S'all, siell, bie (Dialektr i shqiptarve t Greqis). Savej, sa vente, sa vej.

Rreshpe,
Rreshk/S,

nj lloj guri.
thek, rreshk.

Seritem, uditem. Srbes, Shrbes,

shtbis e pun.

shmb i

Rrtehet

(m),

m duket.

Siell-. siei/ me grusht;

bie, e godit me grusht, Sl/n, ndriimin, shklqimin. Sllo/. (gr) mendim Sl/lm, (slla.) ashprsi. Sirm, (i) i siplrm.

Rnsk, fat, kismer. Rrjeclh, prdoret si n Shqipri, si n dialektet e Arbreshve t Greqis dhe t' Italis edhe n

kuptimin vrapoj,

rrent.

217

Sglidhj, zgjedh
Skejn, Skrn/ltem, Skuter, So///esh, Sokllim,

zgjithte;
s' kishin. grindem. kryetari fisnike. britm, i

zg/eth,

Syresh
nga ata.

(prej), SH.

prej

sish,

barinjvet^

Shaktisur, r,i shastslu i harruar, i humbur (pr njeri). Shart, kondit; fat.

Shastl, habi.
Shehr, (turq.) qytet. Sherk, shirk, kacek, shakull, rrshek (pr djath, vaj, mjalt etj) Shesht, kompas, skic, plan; Shmtuam (i), i shmtuar, n dialektet e Arbreshve t'ltalis, pa'ticipi i trajts psore sidomos te verbet me O/ ua/ sajohet zakonisht me /77 si n Gegrishte, kurse Toskrisht me r, kshtu edhe e shkruame. (kshtu edhe n t shkrojtur.)

Sosem,' n dialekfet e Arbreshve t Greqis shptoj. Sosla, fund; nga folja sos

(amri).
Sosur (/'), i prsosur. Spono, (gr.) qose, Spudhaks, (gr.) msoj Sqirat, xhavahiret, stolit. S t o l / , sllav. dru t vna nj nga nj stiv. Ste/, kasollja, ku fle qani i rojs. Stenem, paraqitem. Stere, toka, n kundrshtim me detin. (gr.) Stol, fron i vogl me tri k" mb pa shpinzjronk, shkamb. Stom, vnd i ngritur buz nj uji a nj grope, qoft prej natyre qoft artificialisht. Stomoset, hahet, trashet (pr

Shnk:

shngu,

shnj (<

prdorin dhe shqiptart e G r e qis n kt trajt). Shi, po ajo, bash. Shilo/, i v shaln kalit; strvit kalin n shal.

ShklOS, shkel. / shklepur, i al.

Snkluh, pushk.

thik).
Stringlat, byzylykt e gjerdant. Suk, kodr e vogl n mes t nj vndi t hapt. Sukull, leck, rreck; suku'l, lecka; lvere. Syqenza, figur e besimit popullor q prfytyrohet me dy sy prpara e dy mbrapa dhe q besohet se ka njers t gjalle.

Shkrep,

shkrepur

(/), i

gjlthash pa asgj. Shkrolat, sfikronjat, g *t ornamente me vija t vcgla. Shkurtz, shkurt, shorte. Shkurre, lloj drizeje, shkoi * (prdoret m tepr n shums). Shog. brez. Shoi (t), t shoqit. ShpotlS, tall.

218

Shoupurisur, truar (pr flok).

shprishur,

nga-

streksi. Tnmroi,
mr, jap kurajo.

jap ze treta
br/

Shtat: m
pr shtat,

bien shtat

petkat kto

Tnta-e-vrtita

(e)

m rrin mir,

s'/
fjal,

ran pr
s'i qlqyen.

e vrteta. TrOPO, mnyr, mjet; trOOO gjeti mnyr.

Shtersh

(t'i),

t'i biesh, t'i

spjegoj, zbr-

Tub, tuf.
Tufoj: Turra, nxjerr tuf (misri). tu'ra e druvet; shif

shtiesh, ta goda. Shtiell, zgjith,

thej.
Shtuara, m kmb, n dialektet e Jugut, t'Arbreshve t Italis dhe t Greqis. Shturi, shtiri, shtiu (Jug). Shtypj (se t), vese t shtypte.

edhe burdh. Turr, kull.

Tut, frika; /' /)//"/ tuta, i

hyri frika.
Tutl e tuhu, tutje thu, a-idej ktej posht e lart. Tym dOS. iku vrap.

Shuk. top. Shushavat-, mori

vat. u nis e shkoj ku, n tym. T. pa

shushaditur se

TH.
Thagm. shih thann. Thamaksem, uditem (gr.)

Taks, (gr.) premtoj. Targaxhlk, lkur keci a qengji e br si torb. , Tendra, karshi, prkundrejt. Tenec, a) q udhheq shtrigat. Terias, (gr.) prshtat. Tesh, tash, tani. Trbora, trbimi i qenit.

Tham, udi (gr.) Thers, xhelat.

TheriO, (gr.) bish, egrsir

Thiktili, thik. U.
U, un ; trajta e vjetr e premrit vetor (si te // t/n) ; e gjejm edhe sot n ]ug n Arbresht e Greqis dhe t Italis, po vnde vnde edhe n Gegri dhe rndon te autort geg t vjetr. Uiaksem. prsyshem.

Trnj, gjithnj.
TrslJm, (turq.) rreptsi, kanosje. Tor, rreth, qark; ktu tor, ktu afr, ktu pari, Traga, (silav.) gjurm. Trapit, (silav.) vete e vinj, Treks, ndodh (n Arbreshe e Greqis) n'Arbresht e Italis.

Uzdaj:

maj

uzda/'

n,

shpresoj, kam shpres; e mban uzdaja; bn iiluzjone, e gnjen mndja.

219

V.
Vaj, dad, dojk, nanshore (gruaja q i jep sis foshnjes s bots). Vapk (i) (sliav.) i vobekt, Vardha, (gr.) shikoj, hap syt.

Vu llk (u), u smur. Vuc, bucel. Vul, prdoret edhe pr (<unaz. Vulis, e v brnda n uj. Vute, (gr.) t kredhurit, t zhyturir.

Vyej: m vye/'n dishka, m

vlejn dike, m hyjn n pun. X. Xathur, zbathur; n disa dialektet t Jugu. si n b'eg t detit, n amri gjithashtu n dialektet t Arbreshve t Greqis e t' Italis. Xix, shkndi e vogl. XH. Xhgan, shumic, mori njerzish.

Varroj,

plagos,- prej varr,

plag. Varruam [/), i plagosur (krijim, i autorit, fjale marr nga gegrishtja.

Vaturit {t) 'ato van, si

shkuan ato.

Vath, bane

vath e

vire

n vsh, mbaje mnd mir, mos e harrro, Vdor, bor, dbor. Vendoj, v n nj vnd. Verr (u), u err (amri). Verri, vrri, lloj druri. Vesht (l), zgjuar : i squar d/dl ivesht, djal i squar. Vzdon/, vshtroj, shikoj.

Xhixh,

e b/ xhixh,

bj q t shkelqej shum :

Vijm rar, at vij m

rar, at q donte t thoshte. V/rerCt, ujrat, burimet.

Y. Z.
Zbloj t mbshtje/ln
{t'i). t' i zbulonte (t' i zbrthente) enigmn, gjzn. Zbierr, zbors, humb, humba, Bjerr dhe sbierr pr hurrb i ka amria dhe dialektet shqipe t Greqis dhe t' halis, po bierr e kadhe Ve riu. Zbruh, zbut nj gj t fort p. sh zb'uh kokn ma nj lng.

V/shem, ju

veshn

atij

ta hanin, ju vrsun, ju mbshtolln ta hanin.

Vjerr, var.
Vies, Vodhl, arom. fejes. (gr.) er, er e mir,

Vogl (i), i thot t vogl

langonit, i flet me z t ult. Vo/i, rast i rnir. Vrah, shkmb (gr.) Vre, bre, more; (gr.) Vrra, kal i z', kara.

Zdrigj, Zekth,

e zbres;

zdrigjem,

zbres (amri).

miz e kaut, ka zek-

thin, s' rri dot rahat; ajo q t shtyn t bsh nj pun e s't l

220

rehat. Zmbra,

ZH. (tij, t flet), je

Zhab, nj cop lkur elast ; ke; n tekst ka kuptimin pr qese.

dashuruar. Zgljeth, zgjedh. Zguer, zgavr, golle e v o g l ;

Wubin.
Zljn ujt. Zura ujt (t). t merrnin kuj ng pash (/'o)

Zhgrehshem,

m fuqi t e

peksuara, i kputur, i shkrehur. Zhgun, Stof leshi m e dendur se shajaku: petk prej ketij stofi. Zhuri, bashk. rrz e gur t vegji

godita, qllova at q s' pash Zymt, me fytyr t vrejtur; m e trishtim.

221

L n d Pralla
1) Peshkatari dhe e bukura e dheut 2 ) Pralla e t shtat 4 ) angallozi 5 ) Musa i vog! e Divi 6) Bilmeni 1) Grzheta 8 ) Fenika 9) E bukura e dheut dhe shtriga 10) 12) Nusja dhe Shamakadiu syqer.za . 1 1) E blikura e dheut 1 3 ) Vrasja e dregjit 1 4 ) Shtat pllam mjekr e tri pllam shtat 15) Dielli e hana n pasi . . 1 6 ) Bija e hans e dillit 1 7 ) Pela Q y h e l a n e 1 3 ) M a i i i Gastares 19) Maro 20) 22) 23} 2^) 25) 26) 28) 30) 32) prhitlira Letr pr n airet vllezrve bukurn e dheu 3 ) Tre vllezrit me t

2 1 ) E bija e regiit e i biri i Bramadonia. . Xhymert Ahmeti

bulkut

Kush po i a ruen vorrin bab Ura e dhe iprs n U.br Plaka me nnt djelm Vajza Nemo e meme e plakut Nemuko

2 7 ) Hajduti dhe tri upat e plakut 29) M a i vogli vlla ma i dhimbshmi vlli

8 1 ) E mori vllai dhe shkoi Q o s e t dhe buiku . 33) Cmiri ndr dy motra 3 4 ) Tri dredha shpins * 5 ) Vr 36) 38) Kopan . gjeli Kacami.i Kush pur,on han

^ 7 ) Gjysma

222

39) 40) 41) 42) 43) 44) 4 5) 46) 47) 48) 49) 50)

Gomari, qeni, macja e gjeli Zogla e dhelp na . Tr qet e ujku Mini, bubreca e maori Pulka dhe gjelka . . Daci dhe mit Mushka me zog Tre fiq n qerre . Njqind ujq . Prralla e rrenave Lopa e Nastradinit e marrimi i bots. Ku.betlliu Dy fial Shnime e bibliografi
D I

> * * "

* * " "

rjalori Shnim

179 182 184 185 187 188 189 191 141 193 194 197 198 200 204

: N fjalor jan edhe fjalet rre origjin greke, ose greqishte

t prralls E bukura e dheut.