BUHAR KAZANLARI BLF LEMLER

KAZAN BLF {NEDR-NN-NASIL}YAPILIR? Gnmzn ekonomik ve modern buhar kazan iletmeciliinde kazan blf ilemi zorunlu ve vazgeilmez bir unsur olarak kabul edilmektedir. Ancak bilinsiz ve gereksiz bir ekilde yaplan kazan blfnn iletmelere byk boyutlarda ekonomik ykler getirdiinde tartlmaz bir husustur. Bu hususu dikkate alan firmamz elindeki Teknik Blteni hazrlayarak bahsi geen konuda zerine den grevi yerine getirmektedir. 1-KAZAN BLFNN TARF Blf kazan ierisinde kirlenen suyun belli bir ksmnn atlarak yerine temiz besi suyunun alnmas ilemi olarak tarif edilebilir. Kazan blfnn anlamn yle bir benzetmeyle daha iyi aklayabiliriz. nsan vcudu yaamn srdrmek iin, beslenme,sindirim ve boaltm gibi ksaca metabolizma denilen temel hayatsal olaylar yapmak zorundadr. te kazan ierisinde alan ve i gren suyun kirlenerek blf edilmesi ilemi ile insan vcudunun boaltm olay arasnda ok yakn bir benzerlik vardr. Boaltm,insan vcudu iin ne denli zorunlu hayatsal bir olay ise,buhar kazanlar iin blf ilemi de o derece zorunludur. 2-BLF NN YAPILIR Kazan blf,kazan iletmeciliinde aada sralanan faydalar salamak iin yaplr. a)Kazandan saf ve temiz buhar elde etmek iin yaplr. b)Temiz kazan yzeyi salamak, kazan ta ve her trl birikintiyi nlemek, dolaysyla ekonomik ve emniyetli kazan iletmek iin yaplr. c)Kazan suyunun kprerek eitli iletme sorunlarna neden olmasn nlemek iin yaplr. d)Kazan suyu ierisindeki Erimi Kat Madde Miktarn (TDS:Toplam Erimi Katlar)ve Askdaki Kat Madde Miktarn(Suspans Katlar) kazan zelliine gre tespit edilen snrlarda tutmak iin yaplr. 3-BLF MKTARI Y AYARLANMADII ZAMAN KAZAN LETMECLNE NE GB YKLER GETRLR? a) Blf vanasnn her alnda belli bir enerjinin boa atld dnlmelidir. b) Bilinsiz ve gereksiz yaplan blf,yeni besi suyu gereksinimi demek olduuna gre besi suyu hazrlama sisteminin lzumsuz yere almasna neden olur. c) Kazan suyuna nazaran, nispeten souk olan besi suyu kazan ierisindeki doal sirklasyonu bozarak kazan verimini drd gibi, kazan materyali bnyesinde arzu edilmeyen ok etkiler yaratarak malzemenin yorulmasna neden olur. d) zellikle kazanlar yksek basn altnda iken yaplan ani blfler, tm kazan ve donanmnn sarslmasna ve ypranmasna neden olur. 4- BLF MKTARININ TAYN NASIL YAPILIR? Blf ileminde en nemli husus ideal blf miktarnn tespit edilmesi olduuna gre, bunun nasl yapldn aklamaya alalm.

a) Kazan iletme basncna ve zelliine gre kazan suyunda msaade edilebilen ve blf kontrolnde esas alnan baz kazan suyu safszlklarnn limit deerlerini bilmek gerekir. b) Blf miktarnn tayininde esas alnacak kazan besi suyu analiz deerleri de salkl bir ekilde tespit edilmelidir. Ayrca tespit edilen bu deerlerin besi suyu hazrlama sisteminin iletilmesine gerekli zen gsterilerek deimezliinin salanmas lazmdr. c) Kazan besi suyunun msaade edilebilen kazan suyu deerlerine ulamas iin konsantrasyon katsays deerinin hesaplanmas gereklidir. Kondktivite deeri esas alnarak bahsi geen katsay hesaplanmas aadaki ekilde formle edilebilir. Kazan suyunda msaade edilen kondktivite Besi Suyu Konsantrasyon Says= -------------------------------------------------------------Besi suyunda bulunan kondktivite www.irfanyildirim88.tr.gg irfan YILDIRIM

Bu deer esas alnarak kazana giren besi suyunun belirli bir yzdesi kadar kazan suyu blf edilir.Blf yzdesi aadaki formlden yararlanlarak hesaplanabilir. 100 % Blf = ---------------------------------------------Besi Suyu Konsantrasyon Says rnein;besi suyu konsantrasyon says 10 karsa kazana giren besi suyunun %10u,20 karsa %5i kadar su kazandan blf edilir. 5-BLFN AYARLANMASI N KAZAN SUYUNDA HANG TESTLER YAPILIR?

Kazan suyu safszlklarnn srekli ve dzenli bir ekilde kontrol iin en basit yntem,kazan suyunun elektriksel iletkenliini len aletlerden(Kondktivitemetre)yararlanarak kazan suyundaki Erimi Kat Madde Miktarnn(TDS)tayinidir. Klorr,kimyasal i slah yntemleri ile kazan suyundan uzaklatrlamadndan kazan suyu blf ayarlamasnda ve kontrolnde esas olarak alnr. Besi suyunun konsantrasyon says yukarda akland zere salkl bir ekilde tespit edilir. Ayrca besi suyundaki klorr miktar da llerek kazan suyunda msaade edilecek maksimum klorr deeri aadaki ekilde hesaplanr. Kazan Suyunda Msaade Edilebilen Klorr Deeri =Besi Suyu Konsantrasyon says x Besi Suyu Klorr Miktar Her kazan iin besi suyunun zelliine gre kazan suyunda msaade edilebilecek klorr deeri bu ekilde tespit edildikten sonra kazan suyunda yaplan periyodik klorr deneyleri ile blf kontrol bilinli bir ekilde gerekletirilmi olur. Neticede kazan suyundaki klorr deeri tespit edilen st snrn zerine kmayacak ekilde blf ayarlanabilir. Baz durumlarda kazan suyu toplam alkalinite deeride blf kontrolnde esas alnabilir. Ancak alkalinite deerlerinin kazan koullarnda ve slah amac ile kazana verilen katk maddeleri ile deiebileceini gz nnde tutmak gereklidir. Yksek basnl buhar kazanlarnda genellikle silika ve demir tayinleri esas alnarak blf kontrol yaplr. 6-BLF YNTEMLER LE YAPILI EKLLER NASILDIR? Kazan blf,Ani Blf(Elle Blf) ve Srekli Blf eklinde iki temel prensibe gre yaplr. Bu iki blf ynteminin aralarndaki fark nedir? Btn kazanlar zellikle amurun topland dip ksmlara irtibatl blf vanalarna sahiptir. Bu blf vanalar ok ksa zaman aralklarnda periyodik olarak alarak amur ve kirli kazan suyu ani olarak kazandan uzaklatrlr. Bu ileme Ani Blf denir. Bir ok kazanda buhar mahallindeki su seviyesinin hemen altna yerletirilmi blf balant devreleri de mevcuttur. ok az miktarda kazan suyu bu balantlar vastasyla srekli bir ekilde kazandan uzaklatrlr. Bu ilemede Srekli Blf denir. Klasik kazan iletmeciliinde Srekli Blfle birlikte Dip Blfn kullanlmas gerei daima uygulana gelmitir. Zira Dip Blfle kazandan amur ve benzeri birikintiler atlrken, Srekli Blfle de kazan suyu gayri safilerinin konsantrasyonunun sabit tutulmas salanmtr. Ancak son yllarda gelitirilen ve kazan suyu i slah ilemlerinde kullanlan katk maddelerinin etkinlii sayesinde kazan blf ilemlerinde deiik uygulamalar yaplmaktadr. Bu uygulamalarda kazan suyu safszlklarnn limit deerleri daha yukar snrlara ekilmekte ve sadece bir eit kazan blf ile yetinerek kazan iletmeciliinde ekonomiklik salanmaktadr. Zira dispersant ve yzey aktif zellie sahip yeni gelitirilen kazan suyu katk maddeleri uygun kpk kesicilerle de takviye edildikleri iin amur oluturmak yerine, kazan suyundaki suspans kat maddeleri datarak birikinti oluumunu nlemektedirler. Bu durumda kazan suyu safszlklarn maksimum snrda tutacak ekilde ok az miktarda yaplan srekli blfle yetinerek kazan iletilmektedir. Bu blf ilemi kazann dip tarafna konulacak bir devre ile gerekletirilebilir .Ayrca bu srekli blf ile atlan kazan suyu bir stcdan geirilerek ssndan yararlanlabilir veya kazan besi suyunun stlmasnda kullanlabilir. Dip blfe nazaran avantajlarnn tartlmaz olduunu syleyebileceimiz tek eit srekli blfn stnln yle bir rnekle daha iyi aklayabiliriz. Srekli blfle kaybedilen enerji uzun yolda sabit hzda giden bir otomobilin harcayaca yakt miktarna e deer olarak kabul edilirse, ani ve aralkla atlan enerji, ehir ii trafiinde seyreden bir otomobilin tketecei yakt miktarna e deer olarak kabul edilebilir. 7- SONU Enerjinin gnmzde ne denli pahal bir kaynak olduu hususu daima dikkate alnarak kazan blf vanas almaldr. Blfn gerektirecei koullarn tayin ve tespiti ok iyi yaplmaldr. Her kazan iletmecisi kendi kazanna en uygun blf yntemini tespit etmek iin yukarda akladmz hususlar dikkate alarak gerekli www.irfanyildirim88.tr.gg irfan YILDIRIM

almalar yapmaldr. Sonuta, iletmeye saf buhar temini, temiz kazan s transfer yzeyi ile ekonomik ve verimli kazan iletmeciliinde kesin baar elde edilmi olur. =RNEK= a-15kg /cm2 basnta iletilen ve besi suyu zellikleri aada belirtilen deerlerden olan bir buhar kazannn blf yzdesini hesaplaynz. b-Ayn kazanda blf ayarlamak iin klorr deerinin hangi snra kadar ykselmesine msaade edilir. Besi suyu iletkenlii = 280 S/cm Besi suyu klorr miktar = 21,3 mg/lt (ppm) Cl 10000 a-Besi Suyu Konsantrasyon says = -------- = 35 280 100 Blf %si = ------- = 2,8 35 Kazana giren besi suyu miktarnn %4 kadar su,kazandan blf edilecektir. b-Kazan suyunda msaade edilecek maksimum klorr deeri = 21,3 x 35 = 745,5 ppm(mg/lt) Cl Bu kazann suyunda klorr deeri 745,5 mg/ltye ykselinceye kadar kazan suyunu blf etmeye gerek yoktur.

BUHAR KAZANLARINDA SAF BUHAR RETM N ALINMASI GEREKL NLEMLER VE SRKLENMENN KONTROLU
Buhar kazanlarndan retilen buharn safiyeti, gerek baz retim ilemleri asndan, gerekse trbin altran iletmelerde olduka nemlidir. Zira kazanlardan saf buhar ekilmezse, buharla birlikte srklenen kazan suyu ile sonuta elde edilen rnler kirlenerek kaliteleri bozulur. Ayrca buharn getii borularda ve yzeylerde birikintiler oluarak eitli iletme zorluklarnn yansra trbin ve makine aksamnda mekanik anmaya (erozyon) neden olabilir. En nemlisi de alma verimi der. Bu nedenlerden dolay srklenmenin kontrolu kazan iletmeciliinde vazgeilmez bir husustur. Kazan suyunun srklenmesi buharn kazan suyunun solit maddeleri ile kirlenmesidir. Drt yaygn tip srklenme vardr. Bunlardan birincisinde kazan suyu yzeyinde kpk veya kabarcklar meydana gelir ve buhara geer. Buna kprme ad verilir ve bir bardaa konulmu birann st ksmnda oluan stabil kpkle mukayese edilebilir. Bu ekildeki kprme kazan gzetleme iesinden dahi gzkr. kinci tipte sprey veya sis eklindeki kk su damlacklar, buharn serbest kald yzeylerde ykselen buhar kabarcklarnn patlamasyla buhar ierisine frlatlr. Bu tip srklenmeye, bir bardaa konulan gazoz,kola gibi ieceklerin yzeylerinde oluan ve stabil olmayan sv pskrmeleri en gzel ve en yakn bir rnek olarak gsterilebilir.Priming denilen srklenmenin nc ekli ise tpasz dolu bir gazoz veya kola iesini alkalayp braktnzda olduu gibi,kazan suyunun ani dalgalanmayla buhar ile birlikte tanmasdr. Priming eklindeki srklenmeye, uygun olmayan kazan konstrksiyonu, ar yk veya ani yk deimeleri (pik ekiler) sebep olmaktadr. Priming kazan suyundaki safszlklar tarafndan iddetlendirilir. Srklenmenin drdnc ve zel bir ekli de silika srklenmesidir. Silika normal kazan suyu srklenmesi dnda ok yksek basnl kazanlarda buhar fazna geerek buhara karabilir. Su borulu kazanlarda dizayn hatasndan dolay veya kazan domuna konulan buhar ayrma tehizatnn uygunsuzluundan ileri gelen su kaaklar da buhar safiyetinin bozulmasna neden olabilir. Kazan suyunda herhangi bir solit maddenin ok yksek konsantrasyonu kprmeye neden olabilir. Genellikle alkali maddeler, yaktlar,yalar,gresler,baz organik maddeler ve suspans katlar gibi maddelerin zellikle kprmeye neden olduu sanlmaktadr. Kazanla balantl alan makine, pompa vs. nin sebep olduu kazan besi suyundaki ya kirlenmesi ciddi kprmelere neden olabilir. Bu genellikle yan kazan suyundaki alkali maddelerle sabunlamas sonucu kazan suyunda sabun teekklne atfedilir. Suspans katlarn srklenmeye etkisi ile ilgili gelitirilen teoriye www.irfanyildirim88.tr.gg irfan YILDIRIM

gre; srklenmenin nedeni suspans katlarn buhar kabarcklarn evreleyen yzey filminde toplanarak onu daha dayankl yapmalardr. Buhar kabarc bundan dolay paralanmaya kar daha ok diren gsterir ve kprme oluur. Suspans katlar ne kadar ince ve kk olursa kabarcklarda o kadar ok toplandklar sanlmaktadr. Fakat deneyimler gstermektedir ki baz kazanlar ok az miktarda suspans maddeyle srklenmeye neden olurken, bir ok kazan ok fazla miktarda suspans maddeyle srklenme olmakszn almaktadr. Bu da suspans maddelerin tipinin de miktar kadar srklenmeyi etkilediini gstermektedir. Srklenmenin sonucu elde edilen slak buharn dezavantajlar, alma veriminin dmesi, trbin ve makinalarn erozyona uramasdr. Bunlara ilaveten buharla birlikte tanan safszlklar,buhar ve youum devrelerinde kme eilimi gsterirlerken, buharn dorudan kullanld bir ok proseste eitli problemlere neden olurlar. Srklenmenin nlenmesi iin alnacak nlemler olarak kazanda yksek veya dk su seviyesinden kanmak, kazanda ar ve ani yk olumasndan ve ani yk deiikliklerinden(pik buhar ekilerinden) kanmak ve uygun bir buhar ayrma tehizat kullanmak saylabilir. Kimyasal nlemler ise blf kontrol ve kpk kesici kullanmaktadr. Srklenmenin nlenmesi iin en yaygn nlem kprmeye neden olan kazan suyundaki Suspans Katlar, Toplam Erimi Kat Madde, Toplam Alkalinite, Silika ve Ya deriimlerini makul seviyelerde tutacak ekilde yaplacak blf uygulamalardr. Bilindii gibi blf,kazandan konsantre olmu erimi veya suspans katlar ihtiva eden suyun uzaklatrlmasdr. Blfle atlan suyun yerine daha az kat ieren besi suyu kazana girecei iin kazan suyunun ihtiva ettii erimi veya suspans kat madde miktar azalr.Bundan dolay uygun ve yeterli bir blf uygulamasyla kazan suyundaki kat madde miktar kontrol altnda tutulabilir. Bu konuda verilen limitleri rnek olarak aada bir tablo halinde sunmak istiyoruz. ALL-ORGANC ARTLANDIRMA KONTROL LMTLER 0 - 0.5 NORGANK ARTLANDIRMA KONTROL LMTLER 0 - 0.5 MAX. 650 MAX. 950 10.5 - 11.5 MAX. 6.000 MAX. 500 MAX. 150 MAX. 250

(H) TOPLAM SERTLK (P) ALKALTE (M) ALKALTE PH LETKENLK KLORR(C1)SLS(SiO2)-2 SLFAT (SO4)-2 TOPLAM DEMR(Fe) AKTF FOSFONAT POLYAKRLAT(DSP) POLYAMN FOSFAT(PO4)-3 SLFT (SO3)-2

Fr mg/lt CaCO3 mg/lt CaCO3 S/cm mg/lt Cl mg/lt SiO2 mg/lt SO4 mg/lt Fe+2,Fe+3 mg/lt PO4 mg/lt PAA mg/lt PA mg/lt PO4 mg/lt SO3

10.5 12.0 MAX. 10.000 MAX. 1.000 Katsayya Gre Katsayya Gre Katsayya Gre 10 - 15 10 - 15 0.1 - 0.2 MAX.10 -

30 - 60 20 - 40

Blf konusu baka bltenimizde incelenmi olduundan burada zerinde durulmayacaktr. kinci kimyasal nlem olarak kpk kesici kullanmn ele alacak olursak, kpk kesiciler konusunda son yllarda bir ok yeni gelimeler kaydedilmitir. Bu gn en etkin ve kazan sistemleri iin en uygun kpk kesiciler polimerize ester,alkol ve amid esasl olanlardr. Kpk kesicilerin srklenme zerinde ne kadar etkili olduunu grebilmek iin yukardaki diyagram incelemekte yarar vardr. Diyagramda grld gibi fosfat slah program uygulanan bir kazanda kpk kesici kullanlmadan 2000 ppm Toplam Erimi Kat Madde deeri aldnda buhar safiyeti bozulmakta; buna karn ayn sistemde kpk kesici kullanldnda Toplam Erimi Kat Madde deeri 16000 ppm mertebelerine kadar kartlabilmektedir. Kpk kesicilerin etkisi konusunda bir ok teoriler olmakla beraber, en mantkls kpk kesicilerin buhar retim yzeylerinde daha az fakat kolayca snen daha byk kabarcklar olumasna sebep olan

www.irfanyildirim88.tr.gg

irfan YILDIRIM

hidrofobik artlar oluturmas eklindeki teoridir. Ayn yzey aktif maddeler oluan kabarcklarn yzeylerinin daha zayf olmasn, dolaysyla kazan suyu yzeyinde daha kolaylkla patlamasn salarlar. Bylelikle yzeyleri dayankl ve kk kabarcklarn oluumu ile kprme nlenmi olur.

www.irfanyildirim88.tr.gg

irfan YILDIRIM