Professional Documents
Culture Documents
RakhineYinKyaeHmuMyarr 6
RakhineYinKyaeHmuMyarr 6
RakhineYinKyaeHmuMyarr 6
1996, NOVEMBER
&cdkift"drmofusrf;
&cdik w
f iG f "n0wDacwfuyif eu? aA'ifusr;f rsm;? xdu
k sr;f wwf
ynm&Sirf sm;udk avhvmawGU&&dS Ny;D jzpfonf/ xdaYk Mumifh t"drmofMuKH
vxyf&ufiifjcif;? ou&mZfukd twdjk yKjcif; (ude;f cef;NzKd jcif;) rsm;udk jyKvm
cJMh uNy;D jzpfonf/ ude;f cef;NzKd czhJ ;l aom rif;rsm; qdv
k Qif 1/
&mvrm,k r if ; onf 8645 ud k rd b pH Z D t rnf j zif h
vnf;aumif;/
2/
pEol&d,rif;onf 148 udk ZD0uudef; trnfjzifh
vnf;aumif; /
3/
ol&d,pdMwrif;onf 609 udk "eudef; trnfjzifh
vnf;aumif; /
4/
oD&dpjErif;onf 560 udk Owrudef; trnfjzifh
vnf;aumif; /
rif;av;quf NzKd cMhJ uonf/ ol&,
d a&Ekrif;vufxuf tvrdu
&cdkifom;BuD;pmay
c-q-y (560)ude;f udk aygi;f ojzifh a'G-o| ESihf {u? {um (1182)
&onf/ if;udk aumZma&mufqJ ou&mZfjzifah &;vQif omoemESpf jzpf\/
&cdkifESifh jrefrm (1182-1169) 13-ESpf uGmjcm;ae\/ &cdkifu 13-ESpf
i,f jrefrmu 13-ESpf Bu;D \/ (rsm;\)/
xdkxdk euwfaA'ifynmjzifh AdkvfwGufenf;udk wwfod&onf/
xdw
k u
G ef nf;jzifh rdrw
d v
Ykd akd omESpw
f iG f twmAdv
k ?f o0eAdv
k ?f MurwfAv
kd ?f
c,Adv
k ?f t0rHAv
kd ?f wdwAD v
kd ?f pjEr moAdv
k ?f &ufuseAf v
kd ?f t"drmofAv
kd f
&ufiifAv
kd w
f u
Ykd kd wGucf suo
f &d onf/
t"drmofAv
kd o
f nf jyu'ed cf sKyu
f kd pD&if&m toH;k 0ifavonf qd\k /
0gqEkd pS v
f rxyfbJ wefc;l ESpv
f xyfonf/ 'kw,
d wefc;l v tjr&J ufpkH
onf/ t"drmofcek pfyg;udk rum&Ewu
G f ;kd vmonfh ]]viifwu
G f ;kd ?
a*gZmrsKd ;? q,fu
h ;kd bkw
?f a'G; Asn;f t|fEiS ?hf 'owf aw&? aom|
q,f&h pS ?f use&f pf"rd mof?t|fEiS ahf om|m? ,mpmtrnf&? aooywm}}
[lonft
h wdik ;f odtyf\/
t"dym ,fum; vxyf rxyfuo
kd v
d akd omf aumZmou&mZf udk
wnf? 19 pm;yg/ t<uif; 2?5?8?10?13?16?18 usefrl vxyfESpf jzpf\/
tjcm;*Pef;userf l vxyfEpS f r[kw/f pifppftm;jzifh 2?5?7?10?13?15?18
userf l vxyfEpS [
f k od&rnf/
vxyfvQif wefc;l ESpcf k (ESpw
f efc;l ) cHonf [l\/ xdaYk Mumifh azmfjyyg
2?5?8?10?13? 16?18 [laom ude;f ckepfued ;f Burd ?f rBurd ?f (MuKH r MuKH )
(oifhroifh)? Budrf? MuHK ? oifhu vxyf ESpfwefcl;cHaMumif;od&ef
t"drmofwu
G ef nf;onf ta&;ygonf/ um; avmif; Muufewfawmif
q&mawmf OD;t*"r (ouso[
D )\ rSwpf rk S od&jcif; jzpfav\/
vxyf&ufiif tmu eusrf;jyK ppfawGNrdKU? ppfaq;Hka&SU?
ynmwyf O D ; q&mawmf OD ; uk @ vu omoemou & mZf j zif h
t"drmofwGufenf;udk odkY oifay;xm;zl;\/ omoemou&mZfudk
wnf? 148 a&myg/ 19-ck pm;/ 2-<uif;vQif prm"drmof/ 5-<uif;vQif
y"rd mof/ 7?8 <uif;rl AoQL;"drmof/ 10-<uif;aomf 'om"drmof/ 13<uif;u aw&om"drmof/ 15?16 <uif;rl aom|om"drmof/ 18-<uif;rl
t|&o"drmof qd\
k /
&cdkifom;BuD;pmay
t"drmofusrf;pmudk,f
(*kcsyf)
omoem (218)?ou&mZf (366) 0guRwv
f jynfah usmf wpf&uf
aeY yg#vdyw
k jf ynf udt
k pd;k &aom oD&"d rmaomurif;onf wwd,o*Fg
,em wifawmfr\
l / if;ESpyf m"drmof oif\
h / vxyf\/ &ufiif\/
&cdkifom;BuD;pmay
&cdkifom;BuD;pmay
wE& m; jzpfuek \
f / xdrk ifonf aA'ifynm&Sw
d EYkd iS w
hf ikd yf if ou&mZf
(152)ck? omoem (1334)wGif a0om vDausmufavSum;NrKd Uukd wnfvmS
\/ 2-ESpaf jrmuf ou&mZf 154 ckwiG f a,mufzawmf ausmufavSum;
bke;f Bu;D ESihf wGupf pf prm"drmof MuKH \/ viif\/ &ufriifav/ r[mrked
odraf wmfuv
kd nf; aqmufvyk af wmfr\
l / ewfvyHI sv
H nf;&\/ &wemrd;k
vnf; &Gm\/
ou&mZf (314) plvpE&m;vufxuf "rapm? O'rmapm? [l;&m;
jzL? [l;&m;ndK wdEYk iS hf wGupf pf "drmofMuKH aomaMumifh vxyfz;l \/ em&D
rokO;f aomaMumifh &ufriifav/
ou&mZf (419) ymNrKd Uukd tpd;k &aom ykPm u rif;eef;wuf
3-ESpw
f iG f yk*rH if;onf oxHjk ynfrEk[mrif;udk wGe;f vSef yd#uwfo;kH yHu
k kd
aqmifvSm\/ r[mrked odrfawmf udkvnf; &Sifa,mif 3000-vTwf
rD;wdu
k v
f mS \/ ykPu
rif;eef;wuf 4-ESpf ou&mZf 420-wGif "r"rd mof
oif\
h / vxyf\/ &ufiif\/
ou&mZf (496) yl&ed Nf rKd UwiG f a*gv,
d rif;vufxuf prm"drmof
oif\
h / vxyf\/ &ufiif\/ r[mxD;bk&m;udv
k nf; wnfawmfr\
l /
*kcsyf
ou&mZf (515)ckwiG f yl&ed Nf rKd U 'o&mZmrif; vufxuf prm"drmof
oif\
h / [l&m;q&m a&Tawmiftp&Sad om &Spaf ,mufaom [l;&m;wwfwYkd
ESifh q&mawmfBuD; awmae t&Sifjrwf{vmZ&udkyifh wdkifyifNyD;vQif
aA'ifq&mwdkYESifh vxyf\/ &ufiiftpHk vkyf\/ r[mrkedodrfudkvnf;
aqmuf\/
ou&mZf (656)wGif avmif;MuufNrKd U bk&ifrif;xD; vufxuf
'om"drmof MuKH \/ vxyf\/ &ufriifav/ if;ESpf yk*rH if;u orD;awmf
apmbke;f <u,fEiS hf yd#uwf(3)yHk udk ydv
Yk m\/ ou&mZf (705)ck avmif;
Muufb&k if rif;xD;vufxuf prm"drmof MuKH \/ v-&uf tpHik if\/
xdo
k u&mZf wvdik ;f jynf? oufjynf? yk*jH ynfwYkd vnf; vufeuf Edik if H
awmfBuD; jzpfukef\/ avmif;MuufNrdKUwGif Opmemi,frif;vufxuf
ou&mZf (754)wGif aom|o"drmof oif\
h / v-&uf tpHik if\/ ,if;
&cdkifom;BuD;pmay
&cdkifom;BuD;pmay
&cdkifom;BuD;pmay
10
&cdkifom;BuD;pmay
11
jznfhpGuf&efudp
tmvrduudef;
ude;f onf ou&mZf NzKd ued ;f r[kwaf cs/ NzKd Ny;D aom ou&mZf
wdu
Yk kd pkaygi;f jy onfh ocsmF om jzpfonf/
Oyrm-148 ude;f ? 622 ude;f ? 560 ude;f oH;k &yfukd pkaygi;f ac:
xm;aom ude;f aywnf;/ oH;k ude;f aygi;f 1330 [lv\
kd / OD;ab\ uAsw
pEdu
musr;f wGiu
f m;- aumZm ou&mZf 1330 wnf;[k qd\
k /
&cdkifom;BuD;pmay
12
&cdkifom;BuD;pmay
13
&cdkifom;BuD;pmay
14
&cdkifom;BuD;pmay
15
csujf rK yaf jrrS &if;ES;D qH;k i,fuRr;f aqG vlysKd Bu;D wpfa,mufEiS hf tpfukd
r,m;jzpfMuaom uREyfk \
f r&D; 2-a,mufwx
Ykd H uREyfk cf pH m;&csu?f ab;
ydik ;f uxifjrifvmrnfh tcsu?f uvdcsu?f ajymif csuw
f jYkd zifh ay;pm 2apmif
vufo&rf;cJzh ;l onf/ if;pmrlukd ,ck&mS azG i,frjl yefvu
kd &f jcif;twGuf
onf;cHEikd Mf uvdrrhf nf[k arQmv
f ifyh gonf/ aw;uAsm c&D;vH;k yef;rItwGuf
pm 2-apmifvnf; vufeufaumif;? &Jabmfaumif;rsm; jzpfMuvdrrhf nf
[k trSww
f & azmfjy&jcif; jzpfayonf/
odYk ..............
vlysKd Bu;D ( ...............)
ewfjrpfurf;ajc
taemufjynf
1332-ck? wefaqmifrek ;f vqef; 12-&uf
(30-10-60 aeY)
pma&;vku
kd o
f nf igu,
kd af wmfAsm? ud,
k af wmfu igx
h w
H pfcgrS pm
ray;zl;ygbeJ YJ a,mifvrYkd sm; vufo&rf;vdu
k o
f vm;[k awG;aumif;awG;
wwfayrnf/ xl;vQix
f ;l ? rxl;vQif ;l ? 'DEpS rf mS b,fEiS yhf EJ idI ;f EIid ;f ? iguawmh
rqdik ;f bJ tvdu
k w
f ikd ;f acgi;f pdu
k rf nfvm;awmh rodb;l /
txl;ESit
hf l;rSm tl;uydrk sm;onfyJ qdq
k ?kd l;wwfrS Zmwfuu
G v
f S
owwf? yGyJ &dowf pnfoAsKd U? bke;f Bu;D uZmwfq&m? rif;orD;yg ,lvu
kd
ygvm;vdYk pum;rsm;vmrnfvm;vnf; aMumuf&/
tJonfvdkqdkBudKuf uav;acsmhvnf;wwfawmhrS jzpfayraygh/
tvd?k tqd?k tidyk g wdwaf pr,fh ud,
k af wmf\aw;/
rif;uav;? raracsmzh ?Ykd 0,fay;rS od&rnfuUJG /
rMumrD trSx
D u
G rf hJ {vnf;xHwsm? (oHom) aw;uAsmudk tajy;
om0,fzwfzYkd jyifayawmh/
OD;pudE \
pkaqmif;aom &cdik o
f bm0aw;uAsmyHk du
k Ef ydS af eygNy/D
vlysKd tysKd wYkd tem*wfarQmu
f ;kd Ny;D uav;&Edik rf nfqu
kd ryd?k vdv
k rkd nfrnf
om 0,fxm;zdYk owif;xl;? avl;u uGev
Yf u
kd &f ownf;/
OD;pudE 30-10-60? &efukefNrdKU/
&cdkifom;BuD;pmay
16
odYk .....
r&D;awmf (2)a,muf
ewfjrpf? taemufjynf/
1322-ck? wefaqmifrek ;f vqef; 12-&uf/
(30-10-60)
rwfarmifyi;f xHrS pmray;vdYk rke;f xm;rjyK a'gorckzt
Ykd aMumif;
pmIum onf;cHMuap&ef odaptyfygonf/
OD;yi;f rSmvnf; rde;f rawGtBuKd uf om;uav;idck u
kd ?f tvdv
k u
kd f
ajzacsmyh u
kd pf &m ,if;omcsi;f uAsmudk pmwpftyk jf yKzUJG pu
k m du
k Ef ydS af eNyD
jzpfaMumif; txl;owif;yg;tyf vdu
k &f ygonf/
,if;odq
Yk akd omf r&D;wdu
Yk rkd sm; uav;acsmNh yKd if ,dik ;f omcsi;f qdik rf nfh
jyKEdkifavoavm[k ydkNyD;a'gorxGufMuygavESifh/ r&D;wdkY,dkif;csif;udk
cefEY idI ;f um *kPw
f ifajrm ufay;vdu
k o
f nfh igwrYkd wfawmfyguvm;[kom
cs;D usL;p&maumif;rnft
h aMumif;udk awG;MunfMh uvifu
h ek /f
xdo
k Ykd ulnx
D rf;zdo
Yk nft
h wGuf yi;f ESirhf avsmf rawmfumrsm;?
xG-D &GpH &muvm; [kvnf; uJ&h UJ Murnfavmh/ odaYk omf &efuek o
f l rrwdu
Yk
&cdik u
f av;acsmh twefwef? qdck si[
f efvv
kd m;? tJvu
kd kd oabmxm;Ny;D
ray;&efraumif;vdYk ,ckawmh armifyi;f twif;vkyv
f u
kd af yNy/D
rwfarmif,ikd ;f ESihf r&D;,dik ;f wdYk ,ckyifNyKd ipf rf;Mu&atmif b,f,ikd ;f
uNrKd iq
f ikd zf q
Ykd kd apmifv
h o
Ykd mMunfMh u omcsi;f uoufaocHvrd rhf nf/
odaYk omf aemufq;kH ydwaf wmh rwfarmifqu
D omcsi;f om roif&
vQif odMuawmhrnf/ t"dauaoQrsm;awmh 0,fray;MuESi?hf ykcufvJT
wwf&if igygtvsiif wfrnf? odaYk omf rderf ;ysi;f ESihf omcsi;f rqdw
k wforl sm;?
pmtkyx
f u
G v
f mvQif 'kua &mufawmhrnf? tajy; om0,fzjYkd yifMuawmh?
aiG 3-usyf us&mS xm;av/ (wpftyk f 1d? 2 d pDom jzefcY scD &hJ onf/)
r&D;\ rwfarmif? OD;pudE ? &efuek f
30-10-60 aeY
azmfjyygvuFmrSm -
&cdkifom;BuD;pmay
17
&cdik o
f bm0aw;uAsmpmtkyt
f wGuf pyfqckd jhJcif;yifjzpf\/ uAsm
udk rxnfjh zpfbJ if;pmtkyyf g ed*;kH ordik ;f uAsmudo
k m txnfjh zpfc&hJ onf/
odaYk omfvnf; rSww
f rf;tjzpf oufaojyK&ef azmfjyvdu
k &f ayonf/
arhIuG,f&pfaytHhavm
uAsmtp? awm&Gmuwnf;? a&S;uu0d? ynm[dw?Ykd owD[ad p?
okawES,v
f su?f ayg,m,frsm;zsi?f qifjcifbv
d sO;f ? xH;k nEd idI ;f jyK? yHck ikd ;f rIu?kd
*kavhvm? obm0awG? ajym axGaeonf? "avhvak wG? avmue,fwiG ?f
a&S U 0 ,f & if h v sm;? aqG ; ajrh j im;? xyf y G m ;axG v m? abG & m&mud k ?
tmomirf;w? woojzif?h [dcMhJ u&m? cktcgwiG ?f d;k &m"avh? arhjyKrahJ xG?
roaxbJ? Iyfazp&m? qdkMuygvifh? oifomvlom;? avmujcm;?
wpfyg;odkYyif? pdwfBuD; 0ifvsuf? ,cif&Snfvsm;? pOfvmtm;udk;?
zJ&h mS ay;rnf? oiftae wnf;/
oifum;tawG;? oifya*;rSm? oifar;ygvQif? ighrSmES,f?
aAGvke,f 0,f? omazG &TifjrL;? pdwfnKaysmfcef;? omqef;oazG?
igEiS ahf xGvQi?f a&SU0,f yjcm;? aemufyg;ywf&pf? vloepfu?kd ajyjypfajzqnf;?
bZmenf;[k? Z0JZ0g? pdwaf rmcgvQi?f obm&if?I "avhrl ?? awG;Iavav?
&oawGEiS ?hf vl0,fb eef;? awmuAsmonf? bmomtEk? ,Ofaus;rIu?kd
arhu
I ,
G &f pf? abGo epf/
uREyfk o
f nf 1969-ckEpS x
f d &cdik yf jkH yifaygi;f (159)ckukd pkaqmif;
a&;om;cJah vonf/ rdrt
d aejzifh &cdik yf jkH yif 2-tkyf xkwaf 0&musavonf/
yHjk yif (80)cefu
Y kd t&yf&yfoYkd toH;k jyKcahJ p&m pmtkyx
f w
J iG f (56)ck? owif;
pmwGif (9)ck yg&adS v (15)ckom useaf eao;onf/ rdrv
d ufxw
J iG u
f m;
&cdkifjynfcGif yHkjyifrsm;trnfjzifh xkwfa0rIjyK&ef vsmxm;pDpOfxm;csuf
pmrlwpftyk pf mwdwd use&f adS eayao;onf/
&cdik yf jkH yifrsm;xJrS vH;k csi;f oufoufpmtkyf rxkwcf &hJ onfh yHjk yifrsm;
udk vlxo
k wif;pm xnfo
h iG ;f cGiahf y;cJo
h nf/ vlxOk ;D vS\ &cdik af us;
vufyjkH yif pmtkyrf sm; xnfo
h ;kH du
k f ESyd cf ahJ yonf/ tpd;k &vlrsKd ;pkXmexkwf
&cdik yf 0kH wKpmtkyf vnf; toH;k jyKapcJyh gao;onf/ ,if;odYk tysUH tESaYH zmf
xkwEf ikd o
f avmuf azmfxw
k cf &hJ rI jyKc&hJ avonf/
&cdkifom;BuD;pmay
18
t&yf&yfoYkd oH;k cGijhf yK yHjk yif (80)rsm;wGif wcsKd UyjkH yifrsm;rSm vlxk
owif;pmom yg&NdS y;D pmtkyx
f o
J Ykd ra&muf&ao;onfvnf; &Sad vonf/
pmtkyx
f o
J Ykd ra&mufao;bJ yHjk yif (15)yk'f useaf eao;&m vlxOk ;D vS\
xGuaf y:qJ xGuaf y:vwHa om &cdik yf jkH yifrsm; yr? q|r tkyw
f w
Ykd iG f
yg&v
dS mEdik af umif;ay&m\/ xdaYk Mumifh toH;k jyKciG ahf y;Ny;D yHjk yif 80 tjyif
rdrt
d rnfjzifh oD;jcm;xkwaf 0Ny;D pmtkyf 2 tkyw
f iG f yHjk yif 43 tkyw
f u
Ykd ykd g
a&maygi;f toH;k jyKNy;D yHjk yifaygi;f rSm 123 yk'f jzpfacsonf/ vufusef
yHjk yifaygi;f rSm pm&if;t& 36 yk'f &S&d rnf jzpfaomfvnf; yHjk yif 10 yk'rf mS
aysmuf&q
S ;kH H;I cJ&h ayNy/D taMumif;um; yxr a&;Ny;D yHjk yif 30 udk 25-1961 aeYu &cdik &f mZ0ifEiS hf pmaytoif;odYk tyfEcHS ahJ y&m toif;u
xkwfa0rIrjyKEdkifcJhay/ 1966 ckESpfwGif q&mBuD;OD;atmifomOD;u
wnf;jzwf 1968-ckEpS f xkwaf 0&m yHjk yif (20)om &&Sx
d w
k af 0 Edik cf hJ
avonf/ yHjk yif 10yk'u
f u
kd m; ,ckxd pHpk rf; r&acsawmhNy/D
azmfjyyg pm&if;t& rQpak qmif;xkwaf 0rdavjcif;[k tcsKd Uu
tHhMowwfMuacsrnf/ odkYaomf uREkfyftaejzifh tHhMop&mrxifay/
taMumif;rl tuREyfk w
f \Ykd &cdik yf jkH yif pkaqmif;rIrmS ESpt
f a&twGut
f m;jzifh
1957- ckrSm 1969 ckESpfxd oufwrf;umv &SnfMumvmcJh&ayNyD/
13-ESpfcefY y&dap'twGif; taMumif;trsdK;rsdK;jzifh yHkjyifpkaqmif;rI
tif t m;rS m tvG e f t m;enf ; vmonf [ k qd k c sif a yonf /
vkyif ef;wpfcw
k nf;csn;f vnf; r[kwb
f J A[kupd v
nf; &Sad yonf/
xd k o d k Y t aMumif ; trsd K ;rsd K ;aMumif h tm;vyf c G i f h & rS pd w f & S d r S o m
pkpnf;Edik cf &hJ avonf/ ,if;ESiw
hf pfEpS v
f Qif ysr;f rQtm;jzifh yHjk yif 12yk'cf efo
Y m
pkaqmif; &rdonfudk odEdkifav&monf/ xdkYaMumifh tm;enf;vS
tHhMop&mr&Sdao;acs[k qdkcJh&jcif; jzpfonf/ odkYaomf uREkfyfESifhtwl
tjcm;yk*dKvfrsm; pkaqmif;azmfxkwfcsufvnf; renf;vSawmhacs/
tcsdKUu &cdkifyHkjyifrsm;um; rQazmfxkwfcJhNyD;jzpf yg;&Sm;av&m
onf[k rSwx
f ifMuacsrnf/ pdw&f o
dS rl sm;uvnf; tm;avsmh &awmhrnf
r[kw[
f k vufridI cf scsiMf uayrnf/ uREyfk t
f xiftm;jzifu
h m; xdo
k rYkd xifrd
ao;acs/ qufvuf&mS azGEikd v
f Qif ,ckazmfxw
k Nf y;D rSww
f rf;0if yHjk yifrsm;
atmuf renf;&Edkifrnf[k atmufarhrdonf/ razG&Sm rpkaqmif;vQif
&cdkifom;BuD;pmay
19
&cdkifom;BuD;pmay
20
&cdkifom;BuD;pmay
21
xkwfa0onf/
2/ &cdik v
f ufa&G;pifyjkH yifrsm; (yH0k wK 20 yk')f 1960-ckEpS f
xkwfa0onf/
3/ &cdkif0wKyHkjyifrsm; (19 yk'f) (vlrsdK;pk,Ofaus;rIXmerS
xkwaf 0onf/) wdu
Yk kd xkwaf 0cJo
h nf/
vlxkOD;vSuvnf; if;\&cdkifyHkjyifrsm; (y? 'k ? w? p ) 4-wGJ
uREyfk \
f &cdik yf jkH yif aygi;f 37 yk'w
f u
Ykd kd azmfjyxnfo
h iG ;f ay;cJo
h nf/ vlxk
owif;pmwGif 9-yk'f azmfjyNy;D usef 15 yk'u
f kd if;vufxJ odr;f qnf;xm;
&Scd ahJ yonf/ xdUk aMumifh toH;k jyKNy;D yHjk yifaygi;f rSm 123 yk'f &So
d mG ;cJah vNy/D
aysmufq;kH oGm;Muaom yHjk yif 10 yk'rf sm;tjyif vufuseyf jkH yif rSmqdv
k Qif
26 yk'f &Sad eao;&m &cdik jf ynfciG yf jkH yiftaejzifh xkwaf 0&ef &nfreS ;f xm;cJah y
onf/ xdUk aMumifh 16-7-1969 aeYwiG f rmefatmif yD, (OD;ode;f vGi)f \
wdik ;f vif;pmay? &efuek Nf rKd UoYkd xkwaf 0rIjyK&ef ay;ydUk cUJ &avonf/ odUk aomf
,ckxd taMumif;aMumif;wdYk aMumifh rxkwjf zpfbJ MuefY Mum&yfqikd ;f vsuf
&Sad e&ay\/ (1990-jynfEh pS ?f Ek0d ifbmvu xkwaf 0jyKavNy/D &cdik w
f cH eG f
yHjk yifrsm; wpftyk pf mom &Sad o;\/)
rSwfcsuf/
/ 1957 rS 1992 ckxd yHkjyifaygif; 195 yk'f
pkaqmif;cJyh gonf/ &cdik yf akH o0wKrsm; (yxrwG)J ? ('kw,
d wG)J ESpt
f yk v
f nf;
a&;om;cJhavonf/
&cdik yf jkH yifrsm;um; tvm;wl &SmrS;D pkr;DS Muolrsm;vnf; &SMd urnfom
wnf;/ xdyk *k Kd vrf sm;wdUk vnf; xkwaf 0rI rpDpOfEikd jf cif;? tcuftcJ &SEd ikd jf cif;
wdaYk Mumifh &cdik yf jkH yifzwf y7dowfrsm;rSm tmomjywf&rwwf &Scd MhJ uacsNy/D
yHkjyifajym ,Ofaus;rI"avh ruG,faysmufap&efESifh uav;pmayESifh
uav;oifcef;pmjzpfr?I wDxiG v
f rkd ?I tawG;tac:t,ltqoabm &Sv
d m
rI? yHkjyifopfrsm; ay:xGufvmEdkifrI jzpfvmap&ef &nf&G,foifhygonf/
vlUordkif;avhvmrItwGufvnf; taxmuftuljzpfap&ef yHkjyifrsm;udk
wwftm;oavmuf xkwaf 0Muapvdyk gownf;/
ewfjrpf pef;atmif
&cdik rf *Zif;? trSwf (4)? pm-42? (1977-ck? pufwifbmvxkwf rS)
&cdkifom;BuD;pmay
22
&cdkifom;BuD;pmay
23
&cdkifom;BuD;pmay
24
&cdkifom;BuD;pmay
25
y'kred o
d 0P? &we[
D pd ocFeD
umv0aP[d pdMwmed? [weDpmyd pwm&d/ /
xdrk ed ;f rav;vDww
Ykd iG f [werD ed ;f r\ okyu
f akd zmfxw
k f jy&vQif
tMuif&x
dS ? wd,
rde;f rwdb
Yk momrSm? "rwmtm;jzif?h vifom; wnf
axmifjyKvsu?f rIupd t
jzmjzmwdUk u?kd rvdrm rESUH pyf? rwwfruRr;f ? t,rf;
,rf;? ta,mifa,mif? tdraf xmif abm*rsm;ud?k u&m;uxm;? vabm
oa&m? txm;tod?k 0efqefwu
kd ?kd *krpdu
k /f
rdu
k v
f aS om rde;f r wd,
? 'ku epfrnfow
l Ukd rmS ? tjcLjcLt&Suf
&Su?f olUtrd x
f ufwiG ?f tcsut
f jyKw?f xrif;xkwo
f nf? vufcyk rf mS xbD
qdk;? xif;prD;p? tNzdK;NzdK;ESifh? arTxdk;aom a,mufrudk? &Smacsaomf?
olUxdkif&mpGmatmufu? ausmufom;u MuufOwif;rSm? eEGif;0gwGif?
pzdjk ymta&ma&mESi?hf td;k wjcm;cGuw
f pfp? vrf;0wdik ;f csNy;D vQi?f x&H pzsOf
crf;uGw
J w
Ykd iG ?f oH;k pGJ tjrwf? ig;ydwpfzhJ uyfvUkd ? rtyfr&m? azmifom
atmufrmS ...
a'guv
f eS ;f ? rSe0f ef;vnf;,if;wGiyf if yufvuf? uGr;f nyf wpf
vufEiS ?hf zefcu
G Bf u;D ? zvm;wdv
Yk nf; azmifomem;rSmyif? ajymhxufEiS hf
a,mifjyif0,f? pyg;ykww
f iG f MuufOwif;? acgi;f &ifrmS ig;yduikd ?f ausmuf
ysOu
f avSum;&if;? wef;jyif;pGet
f qH;k ? tkyw
f pfv;kH wGif tzH;k u yuf
vufvef? tv,ftw
H jcm;? xrif;Murf;wpfzphJ mG ud?k xnfph &m&Sm; ouJo
h Ykd
td;k cGuaf &td;k tMum;wdUk .....
us;D uef; Muufiu
S ?f wufouf pm;aomaMumif?h tacsmacsm
tusu
d s?d xrif;pd ikwpf ?d us;D cs;D wdEYk iS ?hf c&rf;oD;wpfv;kH yg? a&aomuf
&mrSm zdeyf? tpGwpf w
G t
f pdpk ?kd xm;todk rxm;? yef;uefjym;wdrYk mS ausmuf
ausmvufow
k ?f tuyfuyfwEYkd iS ?hf ikwzf wf tusu
H sH cs;D vmykyrf mS wpfpD
jrK yv
f Ukd ? rIwv
f mcGew
f efysi;f tqH;k rSm? td;k tem;wdw
k pfv;kH wGi?f xH;k bmom
xH;k ajcmuf .....
a&wpfaygufrSr&Sd? toGdoGdtuyfuyf? vufndK;omGwfawmh
onf? xGwv
f Ukd rrS &? 0ifvrf;0rSm? csm;ESiv
hf w
k w
f m;? ,OfomG ;,Ofabmif?
tdrw
f aqmifrmS ? xdik ef aD pmifr&? tIwf w
I t
f jcLjcLESi?hf A&ylxm;Ny;D vQi?f
ykwq
f ;kd c&if; pyg;<uif;ESihf ......
&cdkifom;BuD;pmay
26
&cdkifom;BuD;pmay
27
ewfjrpf pef;atmif
2-12-94
&cdkifom;BuD;pmay
28
&cdkifZmwfvrf;zGJU bGJUtJrsm;
0wKZmwfvrf;rsm;
&cdkifpmqdkrsm;onf 0wKZmwfvrf;wdkYudk pyfqdkzGJU EGJUcJhMuonf/
vuFm? &wk? omcsi;f ? {jcif;-bGUJ? uAsmwdjYk zifh pHpk mG zGUJ EGUJ cJah Mumif; awGU&onf/
ra[mfvuFm? OwdE& wk? "r0Zd , omjcif;? arSmufawmf{;jcif;? pE0Zd
,ppfatmif{;jcif;? yd;k 0gbUJG? armifx;DG -arxG;D uAsm ponfwu
Ykd m; om"u
rsm;wnf;/
0wKZmwfvrf;&TDpmaywdkYonf pmayordkif;wGif t&mwGifus,f
vSonf/ Zmwfvrf; Zmwfuu
G u
f kd vnf;aumif;? b0jzpf&yfuv
kd nf;
aumif;? vlrIa&;? "avhxHk;pH,Ofaus;rI? obm0cHpm;rI? awG;ac:rI?
ywf0ef;usix
f if[yfrEI iS hf vlaerI oabmobm0wdu
Yk kd od&dS Edik af vonf/
pmqd\k vuf&m? pmaywef;qm? pmaytqift
h wef;wdu
Yk ykd g avhvmodap
edik o
f nf/ ,ckuZmwf? jyZmwfwt
Ykd wGuv
f nf; vGepf mG toH;k usEikd af v
onf/ ,Ofaus;rI okyaf zmf&mwGif xdZk mwfvrf;&TpD maywdu
Yk m; wpfwyf
wpftm; ulnrD &I &SEd ikd af yonf/
bGJU? {? toHk;ruGJ
apmrGefbGJU? xr&mbGJU? 0*gbGJUwdkYrSm 0wKZmwfvrf;&TDpmayrsm;
jzpfMu\/ twKyw
d taMumif;t&m wpfcck u
k kd pyfqakd &;zGUJ jcif;aMumifh
bGJU[kac:Mu\/ pmtkyfudkvnf; bGJU? bGJUtkyf[k toHk;tEIef;tac:xHk;
&cdkifom;BuD;pmay
29
oGef;puf{bGJU
]]r[mrkeo
d eG ;f puf\}} ac: oGe;f pufuAsmrSm xdk ]]bGUJ }}? ]]{}}
odrk [kw-f ]]{bGUJ }} rsKd ;yif jzpfacsonf/ xdt
k zGUJ ukd bd;k awmf0if (tbd;k Bu;D )
qdo
k l pmqdw
k pfO;D u (pDu;kH ) pyfqckd o
hJ nfq\
kd / tqH;k pGef wwd,t&G,f
tdrk if;Bu;D &ifrh S rSww
f rf;wifcjhJ cif;om jzpf\/ tb,faMumifq
h akd omf i,f
pOfu xdu
k Asmudk aumif;pGmqdzk ;l onf[k 0efcx
H m;csujf yKc\
hJ / oGe;f puf
{bGUJ rsm cspo
f al rmifu arudk ajymjyxm;aom tzGUJ jzpf\/ yef;wHarmifEiS hf
oHwJG olZmwfvrf;wGif yd;k &TzD rf;cef;yg&\
dS / xdyk ;kd &Tt
D jzpfukd aru ar;
armifut&if;ppfum ajymjyjcif;? yd;k &TZD mwfaMumif; jyefajymjyjcif;onfyif
oGe;f pufuAsmzGUJ {aywnf;/
OwGo
J u
l ? arsmufom;jy? pHum;yif&u
G Ef w
I zf sm;rSm yd;k &Tt
D vSukd
jrif&onf/ xdYk aMumifh ]]\/ wpfcg&aH &? cg&w
H pfx;l ? rdbjyvd?Yk yd;k &TiD u
S [
f k
rjrifz;l ? wpfcg&aH &? cg&w
H pfx;l ? rdbajymvd?Yk yd;k &TiD u
S [
f ?k rMum;zl;yg?
arrSmtcsp?f rsu&f pfyef;wH? oufEaHS rmifv?S "narsmuf om;? tvSajyma&?
iSuyf ;kd &T[
D ?k Mum;&a&? txl;trfazG? jrif&a&e}} [k qdak vonf/ yd;k &Tu
D m;
r[mjrwfrek Ed iS hf acwfNyKd if jzpfxeG ;f zufvnf; qd\k / xdaYk Mumifh ]]bk&m;oGe;f
zuf? ydk;&TDiSuf}}[k qdkxm;\/ bk&m;oGef;pOf &wem<uif;rS jzpfyGm;
cJ&h jcif;aMumifv
h nf;? ]]&Siaf wmf"mwf}} [kvnf; ac:qx
fkd m;\/ rMum;zl;
Mum;&? rjrifz;l jrif&aom oHwo
JG u
l m;
yd;k &TjD zpfjcif;pum;&if;udk
odvo
kd nf/ rajymaeu? rMum;&bJ? oGm;av&mwdik ;f woufoufEiS hf
0rf;xJygae& rnf[k ylqmonf/ xdaYk Mumifh ]]Muifcsppf w
d w
f ?l &cdik o
f ?l
&cdkifom;BuD;pmay
30
oGef;pufuAsm wifjycsuf
cspo
f El pS Of ;D onf aejynfawmfrS cspaf &;aMumifh cGcJ mG vm&onf/
]]rdbrvd?k ud,
k cf si;f vdak &? ud,
k v
f ckd P? rdjynf&yfEiS ?hf zjynf&mG rSm? rcspf
&vd?Yk rdurkd wm? zudak emufypf? NrKH ajycGirf mS ? armifaemufvu
kd af w}} qd\
k /
,if;odkY NrHKjynfoGm;vrf;c&D; zdk;acgifawmifpcef;rSm ydk;&TDiSufjzpf&if;udk
ajymjyjcif;yifwnf;/ xdaYk Mumifh pmtkyw
f iG v
f nf; ]]aemifvmaemifom;
twGuf pDu;kH xm;aom rde;f rudak jymjycef;? oGe;f Zufantusncf sKy}f }
[k pmtky\
f wGi;f zH;k ? jyifz;kH wdYk a&;&Sad y\/ pmud,
k af cgi;f pD;wdYk um;
]]oGe;f Zufantusnv
f ufum t&if;}} [k pmvH;k Bu;D ESihf a&;xd;k xm;\/
ovif;jzLpuLudk Avmpmtkyq
f u
kd if ,f pmtkyf csKyv
f suf cJaMumif;rsO;f
om;ay:wiG f rifeufjyma&mifjzifh a&;om;xm;\/ ESpzf ufrsuEf mS a&;
pmrsuEf mS 26 cef&Y \
dS / ajrmufvufom; vufa&;ac: yvefaxmifom;
vufa&;jzifh jzpf\/ &cdkifa&S;[ef vufa&;vufom;twdkif;jzpf
,ckvw
l rYkd supf Ed iS hf wpfrsKd ;jrifwwfayrnf/ vufa&;&Sif (odrYk [kw)f pmtkyf
&Sirf mS &[ef;wpfyg; jzpfav&monf/ ]]ou&mZf 1318-ck? OD;&rLt&Sif
&cdkifom;BuD;pmay
31
bk&m;vufrw
S af wmf jzpfygonf}} [k pmtkyt
f zH;k a&;xd;k yg\/
pmqdk&Sif\ aemifqHk;rSmcJhjcif;
]]\? aemifvmaemifom;? aemifqufom;? vuFmqdkol? xdkvl
rsm;ud?k armifyifcck g? urn;f wifau? rSmca&av}} [k tpcsu
D m pmtkyf
tqH;k ed*;kH rSmwrf;wpfcjk yKxm;cJh avonf/ if;u rdrrd mS t&G,o
f ;kH yg;
wGif tqH;k pGef wwd,rSm vuFmudEk w
I jf zifh pDa&;&jcif; jzpfaMumif;?
i,fpOf pDu;kH cJzh ;l ao;aMumif;? toufo;kH q,fi,fpOfu vlyv
kH ,fwiG f
vnf; qdjk ycJzh ;l ownf;/
,cktcg bd;k awmf0ifjzpfvm owd,iG ;f cRww
f wf&mum; qdrk nf
udx
k m;? i,fuqdck o
hJ nfrsm;yif EIwf ay:rvmawmhNy?D odaYk omf aemifvm
olrsm;-qdpk &m&Sd xdo
k eG ;f pufvuFmudk tpOfqufa&;xm;rnf pdw&f nf
rSef;csufjzpfonf/ puLopfrSm a&;pOfowdcRwf pmvHk;ususefum
trSm;rsm;onf/ aemifvmolrsm; ynm&So
d w
l Ykd xnfq
h Mkd uuke/f igu
h o
kd m
wnf; a&;&mjypfwifrIapvdk/ igonf vufESpfzufudk 0Jumrdk;vsuf
OD;xufwifum rSmMum;cJ&h aMumif;jzifh awmif;yefcx
H m;\/
yef;wHarmifESifh oHwGJolZmwfvrf;bGJU-tJ
,ck Zmwfvrf;bGJU{rSm yef;wHarmifESifhoHwGJoltaMumif;udk
pyfqdkxm;jcif;jzpf\/ tzGJUrSm ydk;&TDiSufjzpf&if;udk azmfjyrxm;&Sday/
yd;k &TzD rf;jcif;rQuu
kd m; a&;zGUJ yg&\
dS / oGe;f puf {ESiw
hf pJG yf zwfu
I Zmwf
vrf;ay:viG \f / oGe;f puf{u r[mrkeZd mwfaMumif;rSonf yd;k &TjD zpfonfxd
tom;ay;pyfxm;onf/ Zmwfvrf;twGuf jynfph pkH mG ray:viG af cs/ xdYk
aMumifh Zmwfvrf;rSm rxif&mS ;vS/ ,cktzGUJom olw\Ykd tcspZf mwford ;f xd
pHv
k o
S nf/ ydk Zmwfvrf;jynfph akH vonf/
tzGUJ rmS cspZf mwfvrf;udk tav;ay;pyfqx
kd m; zGUJ oufouf
vnf;ru om,mzG,v
f nf; jzpfap&mum; bGUJ {[kyif qd&k ayonf/ zGUJ qkd
xm;aom uAsmyd'k rf sm;\ t&if;yd'k f tcsKd UwYkd ]]\}} [l tpcsD xm;
onfwu
Ykd kd axmufxm;odom&ay\/ tzGUJwpfcv
k ;kH &cdik pf mqdw
k \Ykd vuf
&m pyfenf;tjzmjzmwdYk a&m>yrf;yg&adS e\/ "r0Zd ,Zmwf (yif;clZmwf)
zGJUenf; rsm;? 0*gbGJU? xr&mbGJU? arxGD;-armifxGD;&TDuAsmrsm;wGif
&cdkifom;BuD;pmay
32
ZmwftzGJUESifh &nf&G,fcsuf
cspfa&;zGJU Zmwfvrf;&Snfwpfckjzpfonfhtwdkif; cHpm;&csufrsm;rSm
oem;jcif;? aMuuGJ jcif;? ESpo
f rd jhf cif;rsm; &Sv
d o
S nf/ &cdik pf may&oudv
k nf;
jzpfapNyD; pmzwfoludkyg qGJaqmif xm;ayonf/ vuf&majrmuf
&cdik pf may *kPaf qmif tzGUJ tEGUJ wpfct
k jzpf rSww
f rf;wif avmufonf/
Zmwfvrf;\&nf&,
G cf surf mS tcspaf rwm\ cdik Nf rjJ cif;? cspo
f al rwm
udk aygi;f ul;ay; xm;jcif;yif jzpfonf/ nDrQaom arwmapwemay:
0rf;om&Tiv
f ef;rIu auseyftqH;k tjzwfcx
H m;aMumif; awGU&onf/ xdYk
aMumifh zd;k acgiaf wmifrif;\ tcspw
f &m;cH?k arwmH;k u qH;k jzwfcsucf sum
ajyNird ;f ESpo
f rd rhf w
I &m;vrf;rSeu
f kd azmfaqmifco
hJ nft
h jzpf? odYk Zmwford ;f
xm;vsuf (pD&ifcsufcsvsuf) awGU&\/
]]yef;pdejf zLudk ? NrKH Ur pdwu
f s? yef;wHarmifEiS ?hf oHwo
JG rl mS ? aygi;f dUk us
a&? ,avSmuf auNyD;rS? oabmajymifpif? zdk;acgifawmif? &TDpwJhrSm?
pdwfvJ&Tifa&/
Zmwfvrf;tusOf;csKyfESifh avhvmcsuf
yef;wHarmifEiS hf oHwo
JG rl mS rif;om;-riforD;rsm; jzpfMu\/ aqGrsKd ;
&if;csm jzpfMuonfomru orD;arsmufom;vnf; awmfpyfMu\/ oHwo
JG l
\ i,frnf&if;rSm vSO;D &HjzpfNy;D wpftx
l q
kH if; nDr&if;wpfa,mufrmS
NcKd ;&HjzLjzpfavonf/ rdbrsm;rSm NrKd Upm; (bk&ifc)H tjzpfjzifh oHwNJG rKd Uukd
&cdkifom;BuD;pmay
33
oGef;pufuAsmrS rsdK;EG,fqufazmfjycsuf
oGe;f pufuAsmrS olw\
Ykd rsKd ;EG,u
f kd odaYk zmfjyawGU&\/ ]]\-NrKd U
oHwu
JG ?kd pd;k wHk ydik jf cif;? i&D;awmfrmS ? jrifonf&ifo;DG ? &TeD ef;awmfrmS ? OD;
pGmrG;D a&? aemifeif;ausmjf im;? &To
D H 'Ja&? ESrvS}} [l oHwo
JG \
l zcifrmS
yef;wHarmif\ OD;&D;awmfow
H NJG rKd Upm; jzpfonfq\
kd /
oHwo
JG u
l u
kd m; awmifpOfuRe;f rSm? rd&rH sKd ;rSzmG ;jrifonf[k vnf;
aumif;? i,frnf vSO;D &H? Bu;D pOfwiG f acgu&f jH zL (acgu&f eG ;f jzL) yef;wH
armifu oHwo
JG [
l k vnf;aumif; ac:qakd Mumif; odpYk yfqx
kd m;onf/
]]\-Asnf;jzLem;wHk? ac:jzL&DcsdK;? awmifZdkifuRef;rm? rd&HrsdK;rm?
jrifonf&ifo;DG ? txG;D AkZ?HG OKpmG zGm;a& vSO;D &H? Bu;D rmac:r?I rdEiS b
hf rm?
cspv
f aYkd c:a&? acgu&f jH zL? armifrmS ac:Nr?J cspf Ukd ac:a& &To
D 'H }J }
yef;wHarmifrSm ajrmufOD;NrdKU? bk&if\om;BuD;&if;csm jzpfonf/
oHwo
JG El iS hf ajrmufom; &if;csmjzpf? cspv
f suf rdbjynf&mG u aqmif,l
cJhonf/ jrHKjynfoGm;vrf;pcef;rSm vufa&pifoGef; vufxyf&&SdcJh
aMumif;udk uAsmtpqH;k wGif odq
kdY x
kd m;avonf/
]]\ tkyv
f MS um;NrKd UZikd ?f a&T&cdik ?f ajrmufOr@dKi?f a&T&cdik ?f ajrmufOKa'
&mrSe*f if;? tmPmcsi;f a&? w&m;rif;? &ifwiG ;f a'rmvJvcJ sm? &TeD ef;awmfrm?
&cdkifom;BuD;pmay
34
&cdkifom;BuD;pmay
35
awmfxt
H wif; jyefciG ahf wmif;avonf/
jyefcGifh&aomtcg yef;eDvmudk acsmh rMumcifjyefvmrnf[k
ajymMum;cJhavonf/ jyefcgeD;wGif rcGJapcsifaom yef;eDvmtwGuf
,HMk unfaprIjyK&ef opmyEuu
f kd ay;cJ&h avonf/ NrKH rif;\tcrf;tem;Bu;D
us,pf mG jzifh q&mawmfEiS hf yef;wefarmifukd vdu
k yf &Ykd onfh aeYum; yef;
eDvm\ r&Tiv
f ef;Edik f ai;&SmrIid v
f m vGr;f wuseaf e&pfonft
h cg aywum;/
&cdkifrSNrHKjynfodkY xGufajy;jcif;
&cdik f "n0wDukd c&D;pOftwkid ;f jyefvnfa&muf&MdS uvQif q&mawmf
udk ausmif;wGif xm;cJhNyD; rdrdfrSmoHwGJNrdKUodkY ajcOD;wnfum c&D;quf
avonf/ auGuiG ;f aecJ&h aom i,fcspEf iS hf awGUq&kH vQif rdrb
d 0udk zGi[
hf
ajymjyonf/ &cdik w
f iG af eojzifh aygi;f &rnfr[kw[
f k NrKH jynfov
Ykd u
kd &f ef
qGaJ qmifavonf/ aemufq;kH wGif cspo
f El pS Of ;D rSm oabmrQ ig;oJomG ;
[efjzifh wdww
f qdwf xGuaf jy;cJMh uavonf/ NrKd UEiS u
hf mG vQif zd;k acgiaf wmif
c&D;pcef;wGif yif arwmrQum aygi;f qHrk jI zpfcMhJ u\/
olww
Ykd iG f c&D;pm? vrf;pmtjzpf rkeaYf jcmufrsm;udk aqmif,yl gomG ;
cJo
h nf/ odaYk omf &dum rSm NrKH jynforYkd a&mufrD ukeu
f sjywfcahJ v\/ awm
opfo;D rsm;ukv
d nf; rpm;Edik af om cspo
f El pS Of ;D twGuf tcufawGUcJ h Mu&
\/ xdaYk Mumifh cspo
f w
l pfO;D wnf;udk acwxm;&pfcv
hJ suf rdrrd mS aZmf*sD yk f
[eftoGijf zifh &dum &Sm&ef NrKH jynfoYkd xGucf mG cJah vonf/
NrKH jynfaps;jzpfaom Hu
k maps; (,ck-&a*F:) (&cdik &f mZ0ifwiG f Hjk ynf
ac:\/ ,ck ppfwaumif;awmifwef;e,ft0if zvefaxmifwiG f jzpf\)
odaYk &mufvQif todrek o
Yf nfr wpfO;D xH wnf;cdv
k suaf eavonf/
arwmqHkvSaom &nf;pm;a[mif; yef;eDvmonf wpfaeYo
tdyfrufxl;rsm;ruf zcifxH avQmufwifavonf/ xdktcg zcifu
orD;twGuf pdwBf uKd uv
f ifvsm (oruf awmf) a&G;&ef cGiahf y;avojzifh
oabFmavSBu;D tNy;D qif; Hu
k maps;odYk a&muf&v
dS monf/ rSL;rwfrsm;u
aps;wGif vSnv
hf nf&mS &m yef;wefarmifajc&if; qifO;D wif;qdu
k af vojzifh
owif;ydkYMuavonf/ yef;eDvmMunfha&mufavvQif rdrdcspfoljzpfae
aMumif; awGU&cdS &hJ av\/ odaYk omf NrKH jynforYkd aqmifjzpfrD yef;wefarmif\
&cdkifom;BuD;pmay
36
tjzpfoepfrsm;um;
olwdkY\ cspfc&D;wpfavQmufwGif c&D;vrf;pcef;? yifv,f?
uRef;urf;? awmawmif? a&ajrobm0? oabFmavSBuD;? ajcusifc&D;
wefwef? NrdKUjynftawGUtBuHKrsm;? awmifolv,form;b0? NrdK? NrHK?
[dELukvm;wdkY\ "avh? aps;onf qdkifonf avmu? awmif,m
orm;avmu? Icif;axG&mt00? zdk;acgifawmifdk;udk jzwfoef;cJh&pOf
awGUc&hJ aom jzpf&yf tjzmjzm? rSwzf ,
G pf &m? zd;k acgiif u
S ?f r[mrkeo
d eG ;f zuf
yd;k &TiD u
S t
f jzpf oepf? zd;k acgiaf wmif d;k wpfavQmuf 0*g? rif;&efatmifw\Ykd
ppfa&;? EdkifiHa&; udp? xdkta&;tcif;wGif cdkvHIcJh &? a&SmifcJh7onfh
&cdkifom;BuD;pmay
37
tao;pdwfudk avhvmIpm;EdkifMuygap
rnfodkYqdkap? olwdkY\ cspfa&;um; rdbrBudKufESpfoufdk;
rSecf ahJ omfvnf; ]]arESihf armif? om;csi;f BuKd u}f } ch&J onft
h avsmuf? 'ku
twefwef? c&D;vrf;Murf; ESicf &hJ ? idck &hJ ? &,fc&hJ ? aysmcf &hJ ? oufpeG cYf &hJ onf
r[kwyf gvm;/ rdbt[eft
Y qD;twm;aMumif[
h k rdbudk tjypfq&kd efvnf;
roifhacs/ raumif;jrpfwm? aumif;&mTefvSpf&rnfum; rdbwm0ef
aywnf;/
odrYk [kwv
f Qif &cdik "f avhx;kH pHuykd if tjypfzMYkd u&rnfvm;/ "avhx;kH
pHvnf; vlU,Of aus;rI tajccHjzpf&mum; ,Ofaus;rIukd aoGzv
D Qif vlikd ;f
avmuodYk ouf0if&efom &Sad wmh\/
xdkYaMumifh olwdkY\cspfc&D;wpfavQmufonf oifcef;pm&,lEdkif
oavmuf &cdkifjynf\ dk;awmifzdk;acgifvnf; cspfa&;c&D;azmftjzpf
tpOfajymjyaernfyifjzpfonf/ zdk;acgifdk;awmifum; olwdkY\ aus;Zl;
&Siw
f nf;/ xdx
k ufru &cdik jf ynf? &cdik o
f rdik ;f ? &cdik v
f rl sKd ;? &cdik yf x0D\
&cdkifom;BuD;pmay
38
rdcifwum;/
zdk;acgifawmifBuD;NydKvQif? b*Fvm;yifv,f cef;ajcmufoGm;vQif
&cdik v
f al erI tb,frmS &St
d ehH nf;/ awmawmifa&ajr&Srd S acsmif;ajrmif; uRe;f
urf; jzpfxGef;vmEdkif&mum; vlonf yx0D\ om;ajr;wdkY[k ordkif;
wifMu ayNyD/ a&Munf&mjrufEk&m vlaerI qif;ouf vmcJhonf
r[kwfygavm/
xdaYk Mumifh rdcif zd;k acgiaf wmifonf olwu
Ykd kd cspcf iG ahf y;cJ&h onf/
cspfolurm-cspf a&wlrQcJh&m? cspfa&;qHk cspfZmwfodrf;cef;jyKcJh&m
cspfr*Fvmcef;om jzpfcJh&avonfom wum;/
Zmwfvrf;udk armifawmNrdKUe,f dk;&mtzGJUu ujyMurnf[k
Mum;od&onf/ Zmwfvrf;tpHu
k kd xdt
k zGUJ ww
Ykd iG f avhvmIUpm;Edik o
f wnf;/
ewfjrpfpef;atmif
&cdkifr*Zif; trSwf(5)? 'DZifbmv 1977-ck?
&cdkifZmwfvrf;zGJU bGJUtJrsm;
&cdkifom;BuD;pmay
39
oZifacG vifazwpfa,mufrSmjzifh
&cdkifawmifcGifwef; tcspfyef;&SmyHkawmfBuD;
&cdik jf ynfonf jrpfacsmif;? awmawmif? uRe;f urf;wdjYk zifh wnf&dS
onf/ c&D;pOfjyK &vQif jrpf0rS ;f c&D;? uRe;f pOf c&D;? urf;a,mif c&D;?
awmifpOfc&D;[l &Sdavonf/ c&D;vrf;yef;Murf;onf[kqdkum &cdkif
a&muf OD;wd;k u nnf;nLcJah vonf/ wpfcga&mufrd EkH iS hf aemufwpfacguf
roGm;0Hah wmh/ atmhaMumvefavmufatmif ]]wpfacgurf jyef? wpfcgwef}}
[k pdwfysufzG,f rSwfcsufcscJhonf/
odkYaomf &cdkifae yx0Drdom;pkwdkYum; trdajrwGif pdwfrysuf
usiv
f nfcMhJ uonf/ &cdik ef &tb,&mZmrif;u trwfvuf,mjref *lwm
udk wm0efapvTw&f m ukvm;wefr;D acsmif;zsm;odYk qGaJ qmifapEdik cf yhJ g
onf/
c&D;vrf;twdkif;oGm;u rnfodkYom,myHkaumif;onf[k
vrf;c&D; om,myHu
k kd zGUJqv
kd suf TeMf um;ay;cJzh ;l onf/ &rf;jynfu
h if;q&m
u tif;0rS&cdik o
f Ykd aus;apvTwyf ?kH a&vrf;c&D;oGm;rSww
f rf;ESihf &rf;jynfh
om,csi;f OD;tbd;k \ a&vm;omcsi;f wdrYk mS c&D;vrf; rnnf;bJ om,m
zG,f&SdcJhayonf/
]]c&D;oGm;olwpfa,muffonf tdrfrSmaeol wpfa,mufxuf
wefz;kd &So
d nf}} [k oD[Vkd pf um;yHu
k qd\
k / xdaYk Mumifh c&D;oGm;olrsm;\
&cdkifom;BuD;pmay
40
&cdkifom;BuD;pmay
41
toG,o
f ,
G f &Scd ahJ y\/
azmfjyyg c&D;vrf;rsm;udu
k m; vlwikd ;f pHv
k ifpmG oGm;zl;Muol &Sm;vS
onf/ xdke,frS yk*dKvfrsm;om uRrf;usifvnfywf oGm;vmEdkifonf/
avmif;avSwdkYjzifhoGm;aom a&vrf;udkum; aqmif;? aEGwdkYom c&D;
ayguEf ikd o
f nf/ vrf;rsm;rSm rsm;aomtm;jzifh ukeaf &mif; uke0f ,form;
wdkYtzdkYom toGm;tvmjyKMuonf/ &rf;NAJ? rmefatmif? oHwGJe,fwdkYrS
&cdik u
f ek o
f nfrsm; rMumcP vrf;jzifh ykord o
f t
Ykd a&mif;t0,frI jyK
vsufaeMuonf/
uke;f vrf; oGm;vdo
k rl sm;onf rsm;aomtm;jzifh aAm"dacsmif;zsm;
twdik ;f oGm; om aygi;f rS ykord o
f Ykd oGm;&mvrf;ESihf ikwaf umif;? qifrrS
avQmufvsuf yifv,furf;ajrmiftwdkif; armfwifxdoGm;aomvrf;
wdkYjzifhom toGm;tvm rsm;Muonf/ twefYt&yftem; pcef;vnf;
aumif;NyD; &GmpOfvnf; rjywfbJ cdk0ifwnfrSDum oGm;vm&m tqif
ajyonf/ taemuf;kd zsm; (taemufuav;) bufukd ausmf oGm;&
aom vrf;rsm;rSm awmxJ ntdyn
f ae pcef;csumoGm;vm&ojzifh ab;
tE&m,fvnf; &Sw
d wfonf/ oGm;&Jvm&J&efvnf; r0Hb
h J tazmf taygi;f
vdt
k yfvo
S nf/ odaYk omf awmvrf;c&D;pOfum; ydk c&D;eD;onf[k ajymMu
onf/
c&D;pOfrsm;wGif .....
(1) c&D;pOf oGm;vrf;rSm *Gacsmif;? usm;acgif;ausmf vrf;rSjzwf
vsuf ikwaf umif;? qifrrSwpfqifh oGm;&onf/
(2) (3) c&D;pOfurkd l vlomG ;vlvmrsm; avhvmrSwo
f m;rdorQ
c&D;wpfavQmufukd wifjyvdak yonf/
oHwrJG S awmifciG w
f ef;awmifbufoYkd avQmufvsuo
f mG ;vQif (9)rdik f
uGmwGif yef;awm&Gm &So
d nf/ xdu
k (2)rdik u
f mG &Sd ZvGe&f mG udk a&mufonf/
qufvufomG ;vQif (9)rdik f uGmwGif (armif;qG)J &Gm&Sd wpfntdy&f onf/
rd;k vif;Ny;D wpfzefxoGm;vQif rdik (f 20)&Sad om usEd v
o
D Ykd a&mufonf/ xdw
k iG f
rtdyu
f vnf; ukvm;jyif&mG wGif wpfnwef&Y yf&onf/ oHwrJG S azmfjyyg
usEd v
x
D d rdik f (40)c&D; &So
d nf/ xdu
k qufomG ;vQif anmif acsmif;
wpfntdyMf u&jyefonf/ ,if;rSomG ;jyefu *Gacsmif;wGif pcef; owf
&cdkifom;BuD;pmay
42
wpfnem;&onf/ usEd v
rD S *Gxd rdik (f 40)jzpfNy;D ? oHwrJG q
S v
kd Qif *Gukd rkid (f 80)
&Sdonf/ oHwGJrS xdk*Gta&muf armfawmfum; aygufaomf vnf;
um;ud k a zmif j zif h ul ; wd k Y y d k Y w if a y;&avonf / acsmif ; ul ; wH w m;
r&Sad o;ojzifh awmufavQmufum; roGm;rvmEdik f jzpfonf/ (,ck wHwm;
&SNd y;D oGm;vmEdik Nf yjD zpf\/)
*GrjS refrmjynf ig;odik ;f acsmif;odYk 55-rdik o
f m c&D;a0;vSawmh\/ um;
vrf;ayguEf ikd u
f ydk toGm;tvmvG,u
f rl nf jzpfonf/ um;vrf;azmuf
Edik af &;twGuf oufqikd &f mtpd;k &rsm; tpDtpOf&cdS ahJ Mumif;jzifv
h nf; od&
onf/ *Gacsmif;rS 10-rdik cf &D;&Sd ausmufcReaf csmif;wGif oHwcJG dik ef ,f edrw
d f
tqH;k jzpfavonf/ (,ck oHw?JG *GrS &efuek x
f d aeYcsi;f c&D;ayguf oGm;
avNy[
D k od&\/)
*GryS ifv,furf;ajc&GmpOfavQmufvsuf wa&GUa&GUomG ;vQif ayguv
f S
csKd i&f mG odYk a&mufavonf/ xd&k mG pcef;cs&yfem;wnf;cdk Mu&onf/ xdrk S
c&D;qufMuvQif aAm"dacsmif;zsm;odYk a&mufomG ;avonf/ aAm"dacsmif;
zsm;rSp d;k zsm;onf armfwifxd qifajcavQm edru
hf m oGm;avonf/
xdak csmif;zsm;udk wpfreufcefY qefwufvQif ]]aAm"dpcef;}} odYk a&muf
avonf/ pcef;wGif &cdkifjynfoHwGJcdkif awmifcGife,fedrdwftqHk;
jzpfavonf [k od&&dS onf/
aAm"dpcef;um; omaygi;f odaYk usm&f mpcef;jzpfNy;D c&D;onfrsm;
wnf;cd&k efvnf; &So
d nf/ aumufni ;f xkypf aom tpm;tpmrsm;vnf;
0,f,&l &SEd ikd o
f nf/ xkw
d iG f wpfntdyNf y;D rS aAm"dacsmif;zsm;twdik ;f avS
uav;jzifh qefwufoGm;&onf/ avSonf a&wGif ay:Hk a&&Sd
oavmufom oGm;Edik o
f nf/ a&r&Sad om t&yfwiG pf cef;&yf qifuek ;f
avQmdk;zsm;cif;0dkif;uav; 6-ckavmufudk ajcusifwpfcef jzwfoef;
oGm;&onf/ xdrk yS if omaygi;f NrKd U e,fu&iftrsKd ;om;&Gmjzpfaom arsmufjzL
&Gmudk a&mufavonf/ xdak rsmufjzL &GmESit
hf eD;wGif omaygi;f &Gmuav;udk
awGU&onf/ xd&k mG rSacsmif;udpk ek v
f suf omaygi;f NrKd UoYkd ul;wdjYk zwfu;l oGm;
&onf/ omaygi;f NrKd UoaYkd &mufvQif wpfntdyu
f m em;&avonf/ rd;k vif;
u armfawmfa&,mOfjzifw
h pfwef ykord Nf rKd UoYkd wpfreufom ckwaf rmif;
oGm;a&muf&onf/
&cdkifom;BuD;pmay
43
oHwrJG yS o
k rd t
f a&muf azmfjyyg(2)c&D;pOfjzifh 6-&ufom Mumav
onf/ at;at;oufomoGm;&vQif 7-&ufcefY oGm;a&muf&onf/
vrf;rSm awmifcGifawmifukef;avQm tvdkuf awmifbufodkYqif;
oGm;&aom awmifciG w
f ef;c&D;yifjzpfonf/ d;k zsm;taemuf uav;udk
ausmjf zwfjcif;rjyK&aom vrf;c&D;vnf;jzpfonf/ xdjYk yif qifr&GmrS ig;odik ;f
acsmif; odjYk zwfomG ;&aom c&D;pOfoyH wfuiG ;f ausmv
f rf; tp&So
d nfjzifh
acsmif;ajrmif;twdkif; ausmfoGm;aom vrf;pOfc&D;rsm;pGm&Sdao;onf[k
xdak 'ocHrsm; ajymjyMuao;\/
awmifcGif urf;ajrmifc&D;pOf
(3) c&D;pOfrSm awmifcGifwef;yifv,furf;ajrmifudk avQmuf
(a,mif)vsuf ikwfaumif;? qifr&GmpOfwdkYudkavQmuf armfwifxd
avQmufomG ;&m vrf;c&D;yifjzpfonf/ wpfenf;qd&k aomf &cdik cf iG w
f ef;
yifv,furf;ajrm if (urf;d;k wef;) c&D;yifwnf;/
vrf;rSm oHwrJG S awmifbufuckd sn;f OD;wnfum d;k zsm;udv
k uf0J
xm; yifv,f urf;d;k wef; vuf,mem;rS *sKd vif? vQKd ajrmif? wmavmif
uav;rsm;udk vnf;aumif;? &GmpOf&mG wef;rsm;udv
k nf;aumif; jzwfomG ;
&aom ajrjyefcY &D;pOf[yk if qdEk ikd af yonf/ &cdik f jynf awmifciG w
f ef;onf
uke;f vrf;wGif c&D;t&Snq
f ;kH aywnf;/
iovJxdk; q&mawmf
c&D;pOfukd &cdik pf mqdk iovJx;kd q&mawmfonf &GmpOfavQmuf
um r,m;aysmuf &SmyHak wmfziG chf &hJ aom idck si;f &Snt
f zGUJ jzifh pyfqx
kd m;
cJo
h nf/ xdt
k zGUJ rmS tawmfyif pHv
k nf; pHv
k aS yonf/ pmqdck ahJ om q&m
awmfrmS ud,
k ahf 'ocHjzpfojzifh &GmpOfukd ESpYH yfo&d adS yvdrhf rnf/
oHwaJG wmifciG ?f ukvm;jyif&mG ZmwdjzpfNy;D iovJx;kd &GmwGif ausmif;
xkid jf cif;jyKcahJ vonf/ q&mawmfonf aumZm 1324-ckEpS w
f iG f ysv
H eG f
awmfrcl ahJ vNy/D q&mawmf\ &SmyHak wmfickd si;f &Snjf zifh rdrad 'o wpfavQmuf
udk rSww
f rf;wifco
hJ nfh c&D;pOftwdik ;f yif azmfjyrnfjzpfygonf/
&cdkifom;BuD;pmay
44
rSwfwrf;wifcJhonfh c&D;
oHwaJG &TqaH wmfapwDatmuf "m;aoG;ausmuf&mG &So
d nf/ if;rS
awmifbufcyf vSr;f vSr;f wGif ywJaum&Gm&So
d nf/ xdu
k qufomG ;vQif
usm;udu
k &f mG udk a&mufonf/ ,if;&Gmwpfzuf om,muGi;f ? rJe,fuiG ;f
wdu
Yk jkd zwfvsuf wHceG w
f ikd &f mG ? zd;k 0uke;f ? ZvGef &Gm? r'D;&Gm? ormef&mG ?
EGm;Nc&H mG ? armif;qG&J mG wdu
Yk akd &mufavonf/ armif;qGw
J iG f c&D;onfrsm;
pm;aomuf&ef xrif;qdik o
f nfvnf; &So
d nf/
a&SUuakd vQmufaomf rif;jyif&mG ? ayguw
f ;l &Gm? uecd&k mG wdu
Yk v
kd eG f
vsuf izefcef;0 acsmif;udk ul;&Ny;D ausmufBu;D &Gmudk a&mufavonf/
c&D;qufaomf j*pfawm&Gm? MumndK &Gm? anmifyifusi;f &Gm (unif;uGi;f ?
rkq;kd ruGi;f ) opfiw
k w
f &kd mG ? aus;yif&mG a&mufonf/ xdaYk emuf pvlacsmif;
(ovlacsmif;)udk awGU&onf/ ovluAspfrS &cdkifrif;rsm;vufxuf
jrefrmjynfodkY ppfcsD&mvrf; pcef;jyKcJhavonf/ xdku ykpGefajz&Gm? &GmAdkvf
uav;? a&Smufuek ;f &Gm? apwDuiG ;f &Gm? ausmufacgi;f uGi;f &Gm? tonf
uke;f &Gm? yke;f nuf&mG wdu
Yk v
kd eG f ozef; uGi;f udjk zwf usEd v
o
D Ykd a&muf
oGm;onf/
q&mawmf\ Zmwd&Gm
a&SUudkqufoGm;vQif ausmuful&Gm? qm;csuf&Gm? udkif;ckef7Gm?
ukvm;jyif&Gm? (&SmyHkawmf pyfqdkcJhaom q&mawmf csufjrKyf&Gm) wdkYudk
jzwfomG ;Ny;D bJtif;&Gm? ojyKacsmif;&Gm? <u*D sKd i&f mG wdu
Yk kd a&mufonf/ xdu
k
armfawmfuav;wGi&f adS om (a&S;acwf&cdik af 0omvD rif;wdYk &Guaf vSvif;
,OfwdkifusdK;cJh&m) wdkifusdK;&Gmudk a&mufonf/ xdkuvGef v,fcsdKif
uaumufauGUwiG f qyfom;&Gm? qD;cke&f mG ? uif;yH&k mG ? a&TO;D uif;&Gm? a&odk
&GmwdkYudk awGUjrif&onf/ xdku wpfywfomom auGUaumufaom
]omacG*sKd i}f udk avQmuf avmifu
h sKd ; &Gmudk a&mufavonf/
avmif;usKd ;teD;wGif &cdik af 0omvDrif;rsm; wdik ;f cef;vSnv
hf nf
cspD Of a&TaiGavmif;rsm; usKd ;jywfc&hJ onf [l\/ xdu
k qufomG ;vQif
anmifacsmif;&Gm? jcHjyif&Gm? &[dkif; &GmwdkYudk ausmfvGef a&SUudkwpfrdkif
ESprf ikd f ausmw
f iG f *Gacsmif;&Gmudk a&mufomG ;onf/ qufomG ;rS *Gacsmif;&Gmxd
&cdkifom;BuD;pmay
45
rdik f 20 om uGma0;avonf/
c&D;qufaomf wpfzef refusn;f il&mG odYk a&muf xd&k mG wpfzufrS
acsmif;udu
k ;l vufomG ;vsif a&T,*sKd iu
f kd a&mufavonf/ xd*k sKd iaf umuf
wmavmif;uav;wpfcu
k kd vGev
f Qif oHwcJG dik f e,fjcm;qH;k &Gm ausmufcRef
&Gm (ausmufcReaf csmif;)udk a&mufavonf/ rSm bufrmS armfwif
ta&mufxd ykodrfcdkifjzpfaomfvnf; c&D;pOfrjyifbJ wpfqufwnf;
qufvufomG ;a&muf&onf/ xdu
k ayguv
f *S sKd iu
f akd uGU ukvm;acsmif;
&Gmudv
k eG u
f qifao*sKd iu
f kd awGUEikd o
f nf/ xdrk S rwnf;pif&mG ? xd&k mG teD;
wGif *sKd iv
f ,fukd auGUvsuf aAm"d&mG ? "ed&mG wdUk ukd a&mufavonf/ xdu
k
qufomG ;jyefaomf uRe;f acsmif;? oayguf uef? c&if0g;acsmif;? refusn;f ?
acsmif;om? oZifarSm?f iaqmf? qifr? oJjzL? tkwzf ?kd opf a&mif;? *Hn
k if;wef;?
ydawmufukef;? vifaeuef? ausmufcJBuD;? rdk;wdrfjyif? qifrHI&GmwdkUudk
a&mufavonf/
ysHvGefcJhonfh&Gm
xdk&GmpOfvGefNyD;aemuf a&Txdk;ac: iovJxdk;&Gmudk awGUonf/
&Gmum; &SmyHak wmf pyfcahJ om q&mawmf oDwif;oH;k ysv
H eG cf &hJ monf/
xd&k mG wpfaxmufqufvQif tkwzf ?kd ikwaf umif; wdu
Yk kd a&mufonf/
qifrrS ikwfaumif;xd wpfaeYc&D; &Sdonf/ if;u qufjyefvQif
jrpfusdK;&Gm? uGif;0rf;bl&Gm? ewfarmf&Gm? iSufaysmacsmif;&Gm? pyg;BuD;&Gm?
yef;armf &Gm? ief;acsmif;? ZD;usKd i;f wdu
Yk kd vGeaf jrmufomG ;avonf/ xdu
k
armfwifpeG ;f odYk a&mufomG ; onf/ ZD;usKd i?f uefusKd if paom &Gmrsm;rSm
&cdik t
f rsKd ;om;rsm; aeMuonf/ xdaYk Mumifh armfwifb&k m;wdik &f wky'kd pf w
kH iG f
]]emrwifv
h idI ?f &GmqD;BuKd iEf iS ?hf uefusKd ipf p? xd*k grwGif (v)? vltrsm;onf?
oem;Muifem? usifhormjzifh? 0ifh0gr&Sd? yuwdrGef? todwefom;? wdkY
bd;k bGm;\? pum;wpfy'kd f (pmyd'k )f ? wdYk &cdik }f } [k a&;pyfqx
kd m;&So
d nf/
armfwif
ESpfwdkif;yGJawmfusif;yvsuf&Sdaom armfwifbk&m;um; (apwD)
armfakH wmifwiG f wnf&o
dS nf/ &cdikd &f mZ0if r[mynmausmf uG,v
f eG f
apwDwnfxm;cJo
h nf[k jyqdx
k m;\/ armfwif&wk ewfe*g;ESihf ukvm;
&cdkifom;BuD;pmay
46
awmifcGifc&D;pOf &SmyHkawmfidkcsif;&Snf
apmewfaqGnm wrD&,faMumifh? aomVfofjynf yg0gapcJhygaygh?
tr,frif; to0g wrDuw
kd &hJ mS tH;k r,f/ wmqH;k avapawmh? qHawmuf
to0gwpfyg;? unm*rHk;&,faMumifh avQmufumoGm;? aZmjywfum
apmewfcifunm&,f? &Smwm armifarmifarmvSaygh? kyfacsmcif wpf
a,mufu,faMumifh? oHwGJe*&mudk armifarmifa&mufjyefaygh? a&TqH
awmfapwD atmufrmS vS? "m;aoG;ausmuf&mG *grm? tr,frif;b,frmS rS
awGU Nyb
D ;l ? armvSNyD apmjr unmr'D&UJ? &GmtrnfywJaum? apmapmarmif&DS
&SmvdkY? usm;udkuf&Gm? om,muGif;? qif;rd vdkY &Smygoudk;aemfuG,f?
ysi;f &dp&m? ,rif;wrdto0g&,faMumif?h vGzJ ,frjiif;? tr,frif; twif;
rcsdw&Dvm&'gu rJeufuGif;? rvGefEdkifwHcGefwdkif? zdk;0ukef;&,fu?
ZvGefrwdkif&Gm r'JqDodkY? cifav;aMumifh vmcJhw,f? Asmyga<uygvkdY
[dkufcgarm/
&cdkifom;BuD;pmay
47
&cdkifom;BuD;pmay
48
t&Sipf ud E
'Gg&m0wDr*Zif; trSwf (1)? 1979-arv? tcspyf ef;&SmyHak wmfBu;D
&cdkifom;BuD;pmay
49
vGrf;qGwfrajy arwmacR
pr,pf u
H m;? cs&m;yef;xif&mS ;ESi?hf
acgi&f rG ;f rSm oZifjzL? nmpdr;f yef;a&TwEl iS ?hf
jrifzh sm;rl yGiu
hf m;um;? pvwmESi;f yef;
a&zse;f a&Ta0,mESi?hf Muuf;kH vS ZDo0g?
aumif;vSygonf uHah umfyef;pG,af wmf\avsmf o
kH m yef;&wk? aqmif;ygarwmvm;cg aZ,sE Kav/
(usuaf wmjyif q&mawmf arwmpmed*;kH rS)
taemufbk&ifodkY vGrf;pmacG
&cdkifordkif;udk jyefajymif;MunfhrdvQif arwmpm &wk? vuFm?
vG r f ; pmacG r sm;ud k xif & S m ;awG U & S d M urnf jzpf \ / a0omvD a cwf
od * F p jE r if ; om;onf armuf o l Z mNrd K U taemuf bk & if t jzpf
tkycf sKyaf e&pOf use&f pfoal rsmufom;awmf ok0Pa'0Du &wkpmacGjzifh
arwm rysuf ap&ef ay;ydq
Yk ufoapcJzh ;l onf/
taMumif;rSm arsmufom;awmf taemufb&k ifro
S nf xdak rmuf
olZmNrKd U ukvm; rif;orD;awmf ESpaf ,mufjzpfaom 'ef&rmZmvD? 'l&bDEiS hf
aysmpf H oH;k ESpo
f ;kH rd;k wdik f Mumjrifh vwfojzifh odeu
f efred w
f iG f cs&D wko;kH
yd'k u
f kd a&; vGr;f pmacGyaYkd pcJ&h jcif; jzpfavonf/
&cdkifom;BuD;pmay
50
ajrmufOD;acwf vGrf;pmacG
&cdik b
f &k if tvDcif (rif;c&D)ESihf oHwrJG zd &k m; apm&ifarwd\
Yk tjyef
tvSef ay;cJMh u aom pmzGUJ rmS vnf; xif&mS ;aom arwmpmzGUJ yif jzpfay\/
apm&ifar (ap,Ofr)d u rdrEd iS w
hf uG NrKd Utm;vH;k udk odr;f ydu
k yf g&ef arwm
pum;jzifh ac:,o
l jzifh rif;c&D;uvnf; ]]armif wdaYk erSm? omarmvSom;?
ESrrdjzL? vdu
k af wmfral vmh}} [l oabmwlum jyefMum;jcif; jyKcahJ vonf/
&cdik pf mqdak wmf pdew
f ifpm; OumyHsonfvnf; yJc;l NrKd UoYkd rif;carmif;
(tdraf &SUp)H ESit
hf wl ppfcscD &hJ pOf ppfajrcGiw
f iG yf if cspo
f o
l ufxm;tm;
vGrf;qGwfvmaomaMumifh ]]wpfaomif;aeajymif? pmarmif;a&Ta&mif?
raomif;apatmif}} tpcsaD om &wky'kd pf u
kH kd a&; bk&m;wdik f jyKc&hJ onf/
bk&m;wdkif&wk[l a&;pyfum tvGrf;arwmbGJUudk azmfusL;cJh
&avonf/ if;jyif pdeu
f qufonf[l tpcsu
D m r,fbUJG y'kd pf &kH wkukd
a&;pyf vGr;f pmacGjyKcahJ yao;onf/ [Hom0wD (yJc;l NrKd U)wGif rjyefjzpfb&J dS
aeaom tdraf &SUrif;om; rif;carmif;udk jynfawmf jyef&ef 12v &moDzUJG
&wkukd a&;pyfwifqufco
hJ nf/ xd&k wkjzifh &cdik jf ynf\ yGaJ wmfrnfjy awm
awmifobm0 ywf0ef;usi?f aus;iSuo
f m&umESihf yef;refrsm;? vkyif ef;
udik w
f mrsm;ESihf use&f pfol arsmufom;awmfrif;orD;rSm vGr;f zG,jf zpfvyS u
kH kd
vSnfhpm; aqmifEdkifpGrf; &SdcJhavonf/
xdjYk yif pEo"k r&mZm\ oufoZl mrif;orD;udk a&;zGUJ qakd om pmrSm
vnf; arwmpm zGUJ yif qdak vmufay\/ r*db
k &k ifoQm*sm[ef\om; oQmoQL
*smonf eef;vkyu
JG pd a Mumifh ajrmufO;D NrKd UawmfoYkd xGuaf jy;vm cJo
h nf/
if;rif;om; oQmoQL*smwGif orD;tvSoufoZl m aoG;rSm vSxw
G f acgiw
f if
jzpf&m jrif&olrsm; cEmjywfvrk wwf pGrJ ufMurnf qd\k / wkNyKd if bufwpf
rl? rd;k olewf&yfEiS rhf S EdiI ;f rpyfv?S vSwif&h mum;? tvSzUJG arwma>ccJ&h jcif;
jzpfay\/
e&tb,&mZmrif;vufxuf [Hom0wDodkY ppfcsDwuf&ef
apvTwjf cif;cH&aom vuf,mjref *lwmtrwfBu;D onfvnf; rdrad rG;&yf
XmeodYk vGr;f qGwf arwmzGUJ &wkukd a&;zGUJ jzpfc&hJ onf/
trwfBu;D onf [Hom0wDordeaf xmjynfukd oGm;a&mufwu
kd cf u
kd f
odr;f ydu
k Nf y;D [Hom0wDwiG f pcef;cs&yfae&m rdrad rG;&yfXmeDoYkd vGr;f qGwrf I
&cdkifom;BuD;pmay
51
jzpfvm vGr;f [kejf cif; aumuf tpcsaD om &wkukd a&;zGUJ cjhJ cif; jzpfonf/
"n0wDNrKd U od*o
?Ykd jyefcsu
D mv? wefaumif;pG[?k jzpfMupdww
f ?l
awmifw
h rl? &Siv
f &l [ef;? rsKd ;udv
k rG ;f vsuf pum;yifrajymEdik cf MhJ u qd\
k /
vGr;f qd;k &uf&n
S f Mumvwfonf[l &ifu
h sL;idyk q
JG ifc&hJ owwf/
aus;vufzGJUvGrf;aw;oH
aus;vufaw;oHrsm;wGiv
f nf; wrf;wvGr;f qGwaf om vGr;f pm
acG? arwmpmacGrsm;um; tESt
YH jym;wnf;/ ykcufvJT om;acsm[
h efjzifh
om;udo
k D odyyf ?kH vGr;f aw;usL;yH?k vGr;f wcJyh rkH sm;udk awGUMu&rnf jzpf\/
a&T,rif;a,pEm? 0if;0if;jzmau tpcsaD om ompGav uAsm?
rdk;aomufra, tkPf? vif;jyefwHku tpcsDaom ompGavuAsm?
wefaqmifra,rke;f v? a[rErmS tpcsaD om vGr;f aw;uAsmrsm;um;
ppfonfarmiftm; ppfxGufaecsdefwGif arQmfrSef; wrf;wzGJuqdkaom
arwma&Zvmyifwnf;/
t*Fvyd af cwfO;D u e,fcsUJ uv
kd ekd rD sm;udk awmfveS cf u
hJ m a'0ef;Bu;D
atmifausm&f DS (yduRe;f tky)f onf e,fcsUJ wzYkd rf;qD;jcif;jzifh oabFmwif
b*Fvm;odYk ydaYk qmifccH &hJ onf/ xdpk Of oabFmjzif,
h al qmif&m c&D;vrf;
wpfavQmuf vGr;f arwma>ccJ&h onfukd odYk zGi[
hf azmfusL;xm;cJ\
h /
]]vGefaMuuGJurf;vrf;um? Mumy'krmudk eDylvSef;yrmodkY?
azG;arawmfrif;acR;r? om;OD;rdcif i,fuRr;f 0ifEiS ?hf om;oQiw
f u
Ykd kd
w? csKd ;iSurf [eftES,?f wlprkH b
hJ J azmfEiS u
hf JG onf? 0rf;bJ [oFm
jrnfodkY}}
aESmif;acwfpmqdkrsm; vGrf;arwm
&cdkifaESmif;acwf pmqdkrsm;vnf; omcsif;? &wkrsm;jzifh arwm
pmacGrsm;udk ay;ydkYcJhMuonf/ xif&Sm;aom arwmpmrsm;um; 1/
uif;q&m \ tif;0rSay;pm? aus;ap&wk rsm; (aumZm-1193? c&pf1831)? 0g; ausmif ; y@d w f q &m\ armf v Nrd K if o d k Y arw m pm?
qm;ukef;ykwfq&mawmf (aemif a&Tjym;ajrmufausmif; q&mawmf)\
arwmpm? usufawmjyif ausmif;q&mawmf\ arwmpm? wefcdk;&Gm
q&mxGe;f \ arwmpm? qm;jyifBf u;D &Gm q&mausmaf ZmOD;\ arwmpm?
&cdkifom;BuD;pmay
52
qm;ukefykwfq&mawmf\ arwmpm
qm;ukefy kwfq &mawmf \ arw m pmrS m rd r d ausmif ;xd k i f c J h & m
zavmif;csdyfNrdKU? (Cox,s Bajaar) ig;clawmifausmif; 'um? 'umrrsm;
xHay;pm jzpfonf/ wefc;kd q&mxGe;f u xdq
k &mawmf\ axkyw
b
d ek ;f
armfvuFmwGif xnfhoGif;azmfxkwfcJhay\/ q&mxGef;\ qm;ukefykwf
q&mawmf twKyw
zd UJG axkyw
v
d uFm armfueG ;f udk aumZm 1275ckESpf? MobmpmyHkESdyfwdkuf? a*:'0ifvrf;? vrf;rawmf? &efukefNrdKU
yHkESdyfxkwfa0cJhygonf/
usufawmjyif arwmpm
aZ,E KaZ,sr*FvH tpcsDa&;pyfxm;cJhaom usufawmjyif
q&mawmf\ arwmpmudk ayrljzifh (u)csyrf S (Z) csyx
f ?d ESpt
f *FgEiS Ehf pS cf syf
awGU&onf/ arwmpmyd'k af & twdk t&Snf (20)cefjY zpf&m taMumif;t&m
tpm;pm;wdu
Yk kd a&;om;xm;avonf/
taemufjynfu omZHO;D rdqv
kd Qif NrKd U&efikH (&efuek )f odYk ukeo
f ,
G o
f mG ;
&if; atmufolr (jrefrmtrsdK;orD;)ESifh tdrfaxmifzufcJh&mum;
ESpv
f &moD;ajymif;csD om MumcJo
h nf/ jyefra&mufonfaMumifh om;z?
arh&if0ifvmS zd&Yk ef arwmpmquf urf;vSr;f xm;onf/
&rf;jynfhi,fZmwd vGrf;olrdcifrSm av;awmife,f p&yfjynf&Gm
(&rf;jynf)odYk a&muf tdraf xmifopfjyKaeaom yef;atmifzcifxH om;ESihf
orD; aoqHk;NyD;&mum; tm;udk;&mrJhaeaMumif;udk 0rf;enf;pGmzGJUqdk
armifBu;D od&efEiS hf a&mufoifah Mumif; arwmpmacGukd a&;om;xm;onf/
&cdkifom;BuD;pmay
53
bkef;BuD;u 'umjrOD;zcifxHay;pm
cdkif<u,f0onf? at;jrom,m? aZmy&Gm? csrf;omouf&Snf?
pnf;pdrfwnf? aeonfjrifhMum? a&S;vSLumaMumifh? ynmajrmfjrif?
uk,
d *hf P
k t
f ifEiS ?hf bk&ifq&k ? aMumif;udpu
?kd wGuq
f ruse?f wwfoyd eG f
vsu?f cdu
k &f efrsm;pGm? &yfav;jzmu? a&mufvmorQ? rsuaf 'goud?k ESrd chf s
azsmif;vdiI ?f ajzqdEk ikd o
f nf? arT;BuKd io
f wif;? ausmMf um;jcif;aMumif?h aMumif;
&ifyn
k ? axmufurl ? 0ifoEG,f ;kd ? trsKd ;pOfvm? xif&mS ;pGmom;? ynm
tBu?H ckxufveG f onf? ud,
k [
f ef&iT yf ? jrOD;bvQi?f ac:MuwGi\
f / xdjYk yif
wpfxyf? &mZ0wfacgi;f ? wGiw
f kH a,Smif;onf? pdwaf umif;vnf;&? &Tiyf s
ysEiS ?hf emronf? ausmif;'umvQi?f a&S;cgyn
k ? aMumif;&if;p? jzpfMuvl U
&Gm? cktcgvnf;? 'ge? oDv? bm0emud?k ruGmr,dr;f ? r,Gi;f wdr;f atmif?
owdaqmifav? rSmvdu
k af yonf? &TiMf unfEv
S ;kH &Sad paomf/
wef;cdk;&Gmq&mxGef; arwmpm
wef;cd;k &Gm q&mxGe;f \ vuf&mwpfcu
k v
kd nf; Mum;odMuolrsm;
&SMd urnfxif\/ xdq
k &m\pmrSm r,m;ESihf uGu
J mG aeolvifu jyefaygi;f zdYk
ta&;udk q&mxGe;f tm; tultnD awmif;cHco
hJ nft
h wGuf a&;ay;jcif;
jzpfonf/ xdkpmum; vifu r,m;xHay;pmjzpf pmudk&vQif
vifr,m; oifjh rwfaygi;f oif;cJ&h avonf qd\
k /
auGuGif;aeaomr,m;xH vifuay;pm
jrwfr*Fvm? ay:O;D cgu? urmb'uyf? ac:ynwfwiG ?f wdik ;f jrwf
r[m? ay:pcgu? jA[mjrL;[H? 0JysHusjim;? ajroif;pm;? ay:jim;wPSm?
udavomaMumif?h xdck gup? vljzpf Mu? rde;f ra,musmf ;? uGu
J mjym;onf?
trsm;olig? vlwumud?k OD;pGmcsiahf xmuf? wpfa,mufuv
kd Qi?f wpfa,muf
jrifu? cspfcifMunfndK? tvdkvdkvQif? t[dka&S;u? ukovaMumifh?
'gea&puf? yef;wifzufEiS ?hf qGr;f csut
f wl? pdwMf unfjzL? 0Seq
f &l pfaESmif?
arESiahf rmifvQi?f zd;k acgiyf rm? iSu[
f oFmod?Yk xvnf;wlNyKd i?f xdik v
f nf;wlu?G
&cdkifom;BuD;pmay
54
&cdkifom;BuD;pmay
55
a&mufEikd cf o
J nft
h wGuf q&maiGv;kH atmifxH csO;f uyf arwmpmudk
&&Sad y;ydcYk NhJ y;D rSyif csucf si;f jyefvnfqpkH nf;cJ&h zl;onf qd\
k /
trdu om;xHay;pm
jrndKa&Ta&mif 0if;0if;ajymifonf? awmif*Erm? auvmob? yAw
[k? pdrf;jrndKa&mif? ig;vHk;awmifwdkY? &HapmifvSnfhywf? e0'wf[k xl;jrwf
csr;f vnf;? ckepfrnfEiS ?hf av;oG,n
f Kd a&mif? av;jzmaqmifonf? awmifjrif;
rd&k zf sm;? rd;k odMum;vnf;? ewfrsm;ESiphf ?H a0Z,ef[?k AdrmefEidI ;f wl? uRe;f ZrL?
rLyef;jrwf? txGwfoEm? wnmykvJ? jrcJa&Tpif? aomif;ajrjyif0,f?
jrwfr*Fvm? om,mjynfh0? vdkwdkif;&Edkif? jynf&cdkif[k? r@dKif&u? yl
&udk? "n0wD? zGJUusL;csDonf? XmeDe*&? &TDjynfr? &Dusxlajym? vlwdkY
a0g[m? ac:Muygonf/ onmwGiv
f pS ?f avmif;pifjrpfrmS ? vm;vm;pkeq
f ef?
vS D o r m ef w d k Y ? vm;jyef M ujim;? uk e f o nf o m;ES i f h ? uk v m;r&rm?
rsm;bmomwd?Yk xGu0f ifvm;vm? vSrD sm;pGmESi?hf em0goabFm? rjywf ayg\/
xdkrSwpfjzm? 0ifvmjrpfzsm;? vuf,myg;rSm? wnfxm;wHkNyD? cstdrfNcDESifh?
atmifNrD om,m? uefacsmif;&Gm[k? ac:vmukeMf u? xdak 'orSm? aeMu&yg?
rdcifrSmum;? bk&m; w&m; oHCm? &wem oHk;OD;? *kPfaus;Zl;udk?
ezl;xdyfpGef? &Sdcdk;jyef\/ tE&m,faygif;? raumif;[lorQ? qeykwd?
r[da&m*g? &Sif;vif;uGm? usef;rmyuwd? rdcif[d\? &yf0D;XmeD?
xdkuRef;NrD? onDjcm;em;? trsm;tdrfNcD? atmifNrDr*Fvm? axmyemESifh?
Mobmcs;D usL;? NrKd UajrmufO;D [k? *kPx
f ;l r@dKi?f wefc;kd vIid \
f ? eDxikd Mf ucg?
umvMumaomf ? onmjcm;em;? vl t rsm;wd k Y ? vm;vm;xG u f 0 if ?
cs;D obifEiS ?hf aysm&f iT v
f w
l ?Ykd &cdik Nf rKd U[?k rcsKd *P
k yf 'k ?f tkypf ;kd csKyyf ikd ?f NrKd U&cdik f ?
wnfvu
kd w
f ykH g? tdrrf sm;pGmESihf aysm&f mxyf xyf? uif;qdy&f yf? eD;uyfaom
ol? rsm;pGmvlu?kd twlrmaMumif;? arwm avmif;vsu?f qkawmif;yif?
rdcifecD g? xd&k yf&mG ? eDMuwHNk y?D om;Bu;D vGe;f Muif? rdcifcs;D usL;? om;pdeOf ;D u?
om;jrwfpom;? rsKd ;rsm;wum? tjzmjzmwd?Yk use;f rm[donf? r[donfu?kd
aMumif;ajcwp? rod&? ednc<uif;? owif;em cH? Mum;csijf yefvsu?f
wpfoufoufESifh? pHkrufrajy? atmufarhawGjzifh? NrdKifajcomarm?
a[0efawm? xlajymvSyg? iSuw
f um rsKd ;? NcKd ;vif;jymav? azmfa&GEiS u
hf ?JG
&cdkifom;BuD;pmay
56
toQifBuD;
&cdik rf *Zif;? trSwf (13)? 1990? azazmf0g&v
D xkwrf S
&cdkifom;BuD;pmay
57
&cdkiftoH oufaocHrsm;
rsufarSmufacwf0,f oufaownf;/
igwdkY rsufarSmufacwfwGif awGUqHkBuHKvdkuf&? udk,fwdkifyg0if
vkyaf qmifvu
kd &f aom jzpf&yfrsm;&SMd uonf/ ,if;wd\Yk taMumif;t&mwdYk
um; aemifwiG f orkid ;f tjzpfoYkd a&mufvmMurnfomwnf;/ ordik ;f wifpOf
tjzpfreS u
f efa&;udk rsuaf rSmufacwf oufao cHvt
kd yfayonf/ xdpk Of
aqmif&u
G cf suf rSww
f rf;rSw&f mrsm; yg0ifMuolrsm;onf t"du oufao
cHrsm;yif jzpfMuay\/ xdaYk Mumifh aemifordik ;f wGi&f pfapaom vky&f yfrsm;
twGuf vkyaf qmifrI t"duoufaocHrsm;udk rsuaf rSmufumvouf
aojy xifjrifrjI yKoifMuayonf/
wdkif;&if;om;tzdkY tpDtpOf
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmfwGif vlrsdK;aygif;pHkaexdkifvsuf
&Sad yonf/ xdv
k rl sKd ;wdYk twGuf jrefrmhtoHwiG f jynfaxmifpw
k ikd ;f &if;om;
toHviT ahf &; tpDtpOfrsm;udk toD;oD; owfrw
S x
f w
k v
f iT ahf y;avh &Sad e
onf/ xdo
k Ykd tpDtpOfpepfwus rowfrw
S rf u
d qdv
k Qif &cdik v
f rl sKd ;rsm;\
toH? em;qifp&m aomwtmH[
k l rnfrnf&& Mum;odEikd &f ef cJ,Of;
avonf/
1975 ckEpS ?f 'DZifbmvrSp &cdik jf ynfe,f[l jzpfay:vmygonf/
xdt
k cg jynfe,f wpfc\
k t*Fg&yfEiS t
hf nD &cdik v
f yk o
f m;jynforl sm;qDoYkd
&cdkifom;BuD;pmay
58
kyfjrifoHMum;Ijrifa&; tpDtpOf
xdaYk Mumifh tpd;k &jyefMum;a&;ESihf toHviT Ohf ;D pD;Xmeonf 1976
ck? azazmf0g&v
D (15) &ufaeYwiG f &cdik t
f pDtpOfukd pwif wm0ef,l
xkwv
f iT rhf I jyKc&hJ onf/ aeYpOf owif;u@tjyif aw;*Dw? a[majymcsu?f
Zmwfvrf;? aqG;aEG;csuf? aomw&Sifvdk&m tcef;rsm;yg toHvTifhay;
vsuf &Sad eonf/ &cdik jf ynfe,faeYpaom aeYx;l aeYjrwfww
Ykd iG q
f v
kd Qif t
xl;tpDtpOfrsm;udk vTiahf y;cJo
h nf/
1986 ckEpS ?f ZGev
f (22)&ufaeYrpS kyjf rifoMH um;udv
k nf; &cdik f
jynfe,foYkd jzefY Muufxw
k v
f iT chf NhJ y;D jzpfonf/
,ckqv
kd Qif a&'D,akd vvIid ;f oHtjyif kyjf rifoMH um;tpDtpOfrsm;
udkyg Ijrifem;qifEdkifayNyD/ vdktyfaom t&mxrf;trIxrf;rsm;udkyg
ceft
Y yfvsuf tNrw
J rf;tpDtpOfjyKum aeYpOftoHviT ahf y;vsuf &Sad yonf/
aomw&Siv
f kd &mtpDtpOftwGuv
f nf; &cdik jf ynfe,f jynfoUl aumifpED iS hf
nEd idI ;f Ny;D 1979 ck? Ed0k ifbmvu toHoiG ;f tzGUJ ukd apvTwt
f oHoiG ;f
,lcJhonf/ xdkodkY 1980 jynfhESpf? azazmf0g&Dv (16) &ufaeYrSp
xkwv
f iT ahf y;Edik cf o
hJ nf qd\
k / awmfveS af &;aumifpD wufvmNy;D aemuf
1966 ckEpS ?f awmifBu;D NrKd U usi;f yaom jynfaxmifpak eYrpS ESppf Ofrjywf
&cdik f ;kd &m aw;*Dwrsm;udk azmfxw
k t
f oHviT ahf y;cJo
h nf/
toHvTifhrItajcwnf umv
&cdik t
f pDtpOfjzpfay:vm&ef jrefrmhtoHonf vGecf ahJ omESpaf ygi;f
oHk;q,fausmfu tajcwnf ysdK;axmifvmcJh&onf/ jrefrmEdkifiHwGif
toHviT v
hf yk if ef;udk 1937 ckEpS u
f pwifco
hJ nf/ rlvuqdv
k Qif oDcsi;f rsm;
jzifh taysmw
f rf;tprf;oabm vTix
hf w
k af y;cJjh cif;jzpf&m owif;aMunm
csufrsm;yif ryg&SdcJhay/
1946 ckEpS ?f azazmf0g&v
D (15)&ufaeYrpS jrefrmhtoH[al om
&cdkifom;BuD;pmay
59
trnf pwifc,
H l cJah vonf/ toHviT ahf e&mpcef;qdv
k Qiv
f nf; trsKd ;rsKd ;
ajymif;vJcJhayNyD/
1948 ckEpS rf S 1960 jynfEh pS t
f xd 0if'gr,
D mu&ufqif&h dS aetdrf
wpfv;kH wGif toH vTichf o
hJ nf/ &efuek af &mufpOfu xdt
k oHviT phf uf&&dS m
XmeodYk rdru
d ,
dk w
f ikd f a&mufz;l &m ,ckwikd f jrifa,mifaerd\/ xdpk Ofu
jynfvrf;toHvTifhHkopfwGif 1960-jynfh? Edk0ifbmv (4)&ufaeYrSp
a&TUajymif;vTiv
hf mcJo
h nf/ xdk o
kH pfwiG q
f v
kd Qif a&mufz;l Hrk u toHviT hf
jcif;yg jyKczhJ ;l ayonf/
ppfawGA[dk toHvTifhXme
&cdkiftoHvTifhordkif;udk jyefajymif;atmufarhawG;awmMunfhvQif
1948 ckEpS ?f vGwv
f yfa&;&Ny;D pumvxuf aemufusrnf rxifacs/
tb,fhaMumifhqdkaomf 1948 ckESpf? vGwfvyfa&;&NyD;p tcsdefwGif
jynfwiG ;f olyek rf sm; qlyrl I jzpfvmcJah vonf/ xdo
k yl ek rf sm;udk ppfqifa&;?
&cdik jf ynfae vlrsKd ;rsm;udk tpk;d &owif;jzefcY sad &;wdt
Yk wGuf vdt
k yfco
hJ nf/
xdaYk Mumifh &cdik t
f oHukd ppfawGA[dt
k oHviT Xhf merS vTix
hf w
k jf yefMum;cJ&h jcif;
jzpfavonf/
xdpk Ofu &cdik t
f oHukd ....
eHeuf 7-em&DrS 7;30 txd
n 6;30rS 7-em&Dxd
35-rDwm (odrYk [kw)f (8.4) r,f*gqikd af urS em;qifEikd cf o
hJ nf/
&cdkiftoHaMujim
xdkYaMumifh 1311-ckESpf? e,kefvqef; 14-&uf (9-6-49)
Mumoyaw;aeY (tywfpOf)wdkif; xkwfa0aom z-q-y-v tzGJUydkif
&cdik w
f ikd ;f owif;pmwGif &cdik t
f oHaMujimudk awGU&onf/ oHwNJG rKd Uoo
Ykd mG ;&ef
c&D;onfrsm;\vHNk cKH rt
I wGuf wyf&if; (20)rS wm0ef,cl &hJ yHu
k kd (9-649)aeYxkwf owif;pmwGif odkYazmfjycsufawGU&onf/ &cdkiftoH
aMumfjimudv
k nf; azmfjyxm;&Sad vonf/
&cdkifom;BuD;pmay
60
5-6-49
]] 7-6-49 aeYu oHwo
JG o
Ykd mG ;&ef a&mufvmaom oabFmudk
ausmufjzLNrdKUwGif y&pwyf&if; (20) AdkvfrSL;pHomausmfu oHwGJNrdKUESifh
ywfouf jzpfymG ;aeaom aumvm [vowif;rsm;t& acw&yfqikd ;f
xm;NyD; (ppfawGA[dktoHvTifhXme)ESifh tquftoG,f jyKvkyfonfqdk
aMumif;}}
xdo
k t
Ykd a&;ay:umvu xkwv
f iT chf zhJ ;l aom &cdik t
f oHonf jrefrm
jynfwiG f yxrqH;k &cdik t
f oHviT o
hf rdik ;f pwifjcif;[k qdEk ikd &f monf/
&cdkifom;BuD;pmay
61
toHvTifhrSwfwrf;t&
xdktoHvTifhcJhonfudk ulnDpDpOfcJhzl;olwpfOD;u (30-9-58)
aeYpjJG zifh rSww
f rf;wif xm;cJo
h nf/ aemufykH u
kd f rdwL yGmjzifh xkwaf 0cJh
onf/ xdrk w
S w
f rf;wGif ,if;odYk toHviT &hf ef pDpOfcjhJ cif;rSm tBurd o
f nf
yxrtBurd jf zpfonfq\kd / tpOfwnfwo
hH mG ;&avatmif &cdik ,
f Ofaus;rI
toHoiG ;f toHviT t
hf zGUJ i,fwpfck zGUJ pnf;Ny;D pDpOf aqmif&u
G o
f mG ; vdrrhf nf
[k aMumfjimxm;onf/
oHk;BudrfvTifhjcif;
xdt
k oHoiG ;f csuu
f kd 1958-ck? pufwifbmv (19)&ufaeY nae
(7)em&DcJG yxrtBurd f jrefrmhtoHrS toHviT o
hf nf/
'kw,
d aeYtjzpf 1958-ck? pufwifbmv (22)&ufaeY nae(7)
em&DcGJwGif wpfBudrf vTifhcJhonf/
wwd,aeYtpDtpOftjzpf 1985-ck? pufwifbmv (27)&ufaeY
? nae (7)em&D (35)rdepfwiG f toHviT chf o
hJ nf/
toHviT chf suf tpDtpOf? toHviT ahf w;omcsi;f rsm;udyk g rSww
f rf;
tpHt
k vif azmfjyxm;ay\/
tdrfapmifhtpdk;&vufxuf toHvTifhcGifhjyK
1958-ckEpS ?f arvwGif z-q-y-v ESpjf crf;uGJ oef&Y iS ;f tpd;k &
wufvmonf/ xdaYk emuf 1958-ck? atmufwb
kd mv 28-&ufaeYwiG f
tdraf pmift
h pd;k &wufvmonf/ xdaYk Mumifh 0efBu;D OD;armifausmZf v
H nf;
3-v 17-&ufcefYom MumcJh&onf/ odkYaomf &efukefNrdKUwGif ygwDEdkifiH
a&;toG;ta&mif uif;&Sif;aom &cdkifa&S;a[mif;&mZ0ifESifh pmaytzGJU
udk 1959-ckEpS f zGUJ pnf;cJo
h nf/ xdt
k zGUJ wiG f rdrrd mS 1960-ck? pufwifbm
vpmwrf; zwfciG &hf em,uwpfO;D tjzpf yg0ifc&hJ onf/
xdt
k zGUJ \ vkyif ef;pOftwGuf trIaqmif tpnf;ta0; jyKavh&dS
onf/ tzGJ U Ou| OD;pden
f Kd xeG ;f (tdik -f pD-tufp)f tdr-f 135? wuov
kd f
&dyo
f mvrf;? &efuek Nf rKd UwiG f tpnf; ta0;yGJ rdru
d jrefrmpmjyef tzGUJ uo
hJ Ykd
toHviT chf iG hf awmif;qdo
k ifah Mumif; tqdjk yKco
hJ nf/ xdt
k qdt
k & tdraf pmifh
&cdkifom;BuD;pmay
62
&cdkifa&;&m0efBuD; vufxufta&muf
1960-ck jynfESpf? {NyDvwGif jynfaxmifpktpdk;& jzpfvmonf/
(22-8-60)aeY? Mo*kwv
f ? ygvrD efwiG f 0efBu;D csKyu
f jynfe,f (rGe?f &cdik )f
ay;&ef aMunmonf/ (13-3-61)aeY ygvDrefwGif rGefESifh&cdkifa&;&m
wpfO;D pDcef&Y efEiS hf jynfe,fjyifqifa&;aumfrwD rsm;zGUJ pnf;&ef aMunm
onf/
xdkYaMumifh 1961-ckESpf? arv (16)&ufaeYwGif OD;bNrdKifonf
&cdkifvlrsdK;pka&;&m0efBuD;jzpfvmonf/ jyefMum;a&;Xme0efBuD;tjzpf
udv
k nf; aqmif&u
G &f onf/ if;vuf xuf twGi;f a&; twGi;f 0efjzpf
aom OD;oef;az (*G)u jrefrmhtoHEiS w
hf zJG uf &cdik t
f oH vTi&hf efupd u
kd
pDpOfay;cJhavonf/
1323-ck? 0gacgifvqef; (2) &uf? (13-8-61)aeY OD;bNrdKif
(&wn)jynfe,f jyifqifa&;0efBu;D \ twGi;f a&;twGi;f 0ef wpfO;D jzpf
aom OD;oef;az (*G)u aqmfMoojzifh &efuek Nf rKd U? "n0wD omoemjyK
ausmif;wdu
k f "rmHw
k iG f &cdik t
f oHviT &hf ef tpDtpOfEiS yhf wfouf tpnf;
ta0;wpf&yf usi;f ycJo
h nf/
xdt
k pnf;ta0;odYk &cdik pf maytEkynm okawoDrsm;? &cdik &f mZ0if
ESihf pmaytoif; (&efuek )f wGif yk*Kd vrf sm;? pdwyf g0ifpm;olrsm;ESihf OD;pudE
&cdkifom;BuD;pmay
63
&cddkiftoHvTifh pwifjcif;
pwiftoHviT ahf omaeYukd pDpOfa&;rSL; OD;bpHxH zdik w
f rJG w
S w
f rf;
twdtus&adS vonf/ jrefrmhtoH pDpOfa&;rSL; OD;ausmNf ird ;f xH wifjy
vTifhcGifh,l&onf/ uREkfyf\rSwfpkwGifum; 1323-ckESpf? awmfovif;v
qkwf (10)&uf? (1961-ckEpS ?f atmufwb
kd mv 4 &uf)? Ak'[
;l aeY n
(6)em&D[l &cdkifvlrsdK;? &cdkifjynfay:xGef;aom Ak'[l;aeY&ufwGif
vTichf &hJ jcif;jzpf\/ yxrwGif (15)rdepfuspjD zifh Ak'[
;l aeYwikd ;f toHviT hf
aemufukd rdepf (20)xd vTichf iG &hf cJ\
h / &cdifk t
f oH wl&,
d mtzGUJ uv
kd nf;zGUJ
umvay:wD;0dkif;rsm;udk &yfuGuftvdkuf wnfaxmifcJhMuavonf/
&cdik t
f oHtzGUJ \ aMunmcsuu
f ykd g odx
Yk w
k jf yefcMhJ u ayonf/
&cdkiftoHwl&d,mtzGJU xkwfjyefcsuf
&cdik t
f oHw&l ,
d mtzGUJ 0ifrsm;ESiw
hf uG tpnf;ta0;rSww
f rf;rsm;udk
pm&Gupf mwrf; du
k Ef ydS f aMunmxm;&So
d nf/
&cdik t
f oHjzifh &cdik w
f cH eG v
f iT x
hf t
l ?hH &cdik w
f &l ,
d m tzGUJ ? &efuek Nf rKd U /
&cdik t
f oHukd &cdik w
f pfjynfv;kH u vdv
k m;awmifw
h vsu&f MdS uonft
h wdik ;f
avvIid ;f Mum;rS wifqufvsu&f ydS gNy/D
&cdkiftoHjzpfajrmufa&;twGuf &cdkiftoH0dkif;awmfom;rsm;u
tcuftcJtrsKd ;rsKd ; udk &ifqikd f apwem0efxrf;aqmifvsuf &SMd uygonf/
&cdkifom;BuD;pmay
64
&cdkiftoHyg0ifcJhMuolrsm;
azmfjyygw&l ,
d mtzGUJ aMumfjim pmwrf;wGif ryg0ifcb
hJ J aemufxyf
&cdik t
f oHE;dI aqmf csut
f & yg0ifvmolrsm;rSm ..... xGe;f a0 (awmifuw
k )f u
oDqjkd cif;? wa,m? AHw
k ;D jcif; jzifh ulnyD gonf/ awmifuw
k rf S pHaru
a[majymcsufjzifh vnf;aumif;? OD;ausmf&if (xdkpOf uxdu)vnf;
a[majymcsujf zifh vnf;aumif; ulnMD uonf/ a&Taomif;jzLu aw;uAsm
pyfjyKonfhtjyif wa,m? r,f'vif wD;rIwfyg0ifvmonf/ "n0wD
csKd csKd cifu vnf; aw;uAsmpyfjyK ulnv
D monf/ a&Tcikd Mf unf (rJw)l u
tpDtpOfaMunmol (taemifph m) tjzpf aqmif&u
G cf o
hJ nf/ rausmo
h ed ;f ?
rJww
l u
Ykd Zmwfvrf;yrmwGif vnf;aumif;? a[majymcsuw
f iG f vnf;
aumif; ulnaD y;cJMh uavonf/ OD;vSxeG ;f jzL (0wfvakH wmf&)\ orD;
&cdkifom;BuD;pmay
65
apm&ifarnDtpfrESpaf ,mufwu
Ykd vnf; pE&m;wD;jcif;? a[majymcsuf
jyKjcif;jzifh ulnDcJhMuavonf/ tjcm;tjcm;ausmif;olausmif;om;rsm;?
apwem&So
d ?l pdw0f ifpm;olrsm;? &[ef;&Siv
f rl sm;uvnf; tcgtm;avsmpf mG
ulnDcJhMuonf/
&cdik t
f oHoiG ;f &modYk vma&mufMunfh MI uolrsm;vnf; &Scd MhJ uonf/
&cdik rf *Fvmaqmifyv
JG rf; ponfwYkd &cdik t
f oHw&l ,
d m0dik ;f udk toH;k cschJ
Mujcif;jzifh vufaqmiftjzpf tzGUJ twGuf vdt
k yfaomwl&,
d mypn;f rsm;?
aiGaMu;tultnDrsm; &&Scd MhJ uavonf/
toHvTifhrSwfwrf; tqufquf
&cdik t
f oHonf (4-4-62) Ak'[
;l aeYtxd qufwu
kd v
f iT v
hf mcJo
h nf/
xdaYk emuf 1962 ck? rwfv (2)&ufaeY awmfveS af &; tpd;k &wufvmaom
tcg tpDtpOfajymif; (8-4-62) we*FaEGaeYup n(5)em&DcGJodkY
ajymif;vTJvTifhcJh&onf/ tprStqHk; pDpOfay;um a[majymcsufrsm;?
Zmwfvrf;rsm;udk rdru
d trsm;qH;k ulncD &hJ onf/ ud,
k w
f ikd f vufEydS pf uf
du
k af y;vsuf OD;bpHEiS w
hf v
JG suf vH;k yef;aqmif&u
G cf MhJ uonf/ OD;atmif
ode;f (uG,f vGe-f pufomG ;&Gm) vnf; tygt0ifjzpfonf/
tpwGif toHviT t
hf pDtpOfrsm;udk rSww
f rf;r,lrad omfvnf; (101-62) aeYrpS toHviT o
hf El iS hf toHviT chf suf rSww
f rf;udk a&;rSw&f adS v
onf/ &cdkiftoHvTifhjcif;ESifh oufqdkif&m oufaocH ulnDMuolrsm;?
tqdak wmfrsm;udk waphwapmif; odjrifEikd af vonf/ ordik ;f oufaocH
tjzpf 1961 ck? atmufwb
kd mv (10)&uf t*FgaeYpyJG g rdr\
d OyZsm,f
q&mawmf&if;xH pmwpfapmifuv
kd nf; &&Sx
d m;onf/ xdpk mwGif &cdik t
f oH
vTiahf eNy;D tBuH mPfay;ulnyD g0ifvsuf aqmif&u
G v
f su&f ydS gonf/
&cdik t
f rsKd ;om;wd\
Yk *kP&f nfukd azmfxw
k af eNyjD zpf xif&mS ;vm
awmhrnf/ rMumcif &cdik jf ynfe,fyg &vmrnfjzpf 0rf;omtm;& &Sad eMu
onf/ aqmif&u
G Mf uolrsm; tyg t0if aoaysmaf vmufNy[
D k 0rf;omrd
aMumif; ay;pmjzpfonf/ (25-8-63)txd toHoiG ;f cJo
h nfh rdr\d a[majym
csuf&Sdavonf/ uREkfyfrSm 1963-ck? Edk0ifbmv 16-&ufaeYwGif
OyZsm,fq&mysH psmye &cdkifodkY<uvm tqufjywfcJh&m 1966-ckESpf?
&cdkifom;BuD;pmay
66
rwfvrS &efuek o
f Ykd tvnfa&mufc&hJ onf/ xdt
k wGi;f owif;tquf
toG,o
f m&Scd &hJ m &cdik t
f oHEiS hf tae a0;cJ&h onf/
1964-ckESpfaemufydkif;wGif toHvTifhjcif; &yfpJcJh&onfxif\/
tpd;k &u wdik ;f &if;om; tpDtpOfopfjyKvyk rf nf[k jyefMum;odc&hJ onf/
odaYk omfvnf; &cdik pf mayaumfrwD(&efuek )f ? &cdik ,
f Ofaus;rItzGUJ (&efuek )f
,Ofaus;rIa[majymyGrJ sm;udk 1969-70 ckEpS u
f jyKvyk f cJMh uonf/ r*Zif;?
a[majymcsufrSwfwrf; pmapmifxkwfa0cJhMuonf/ &cdkif,Ofaus;rI
tEkynmtzGUJ (&efuek )f uvnf; 1969-rS 73 txd oBueF af w; oDcsi;f
rsm;udk toHviT hf cJMh uonf/ ok0PNrKd U &cdik f ;kd &m ,Ofaus;rIoBueF rf @yfu
aw;oDcsi;f rsm;udk toHviT hf pmtkyx
f w
k f qufccH MhJ uavownf;/
&cdkifom;BuD;pmay
67
rsufarSmufumv0,f oufaownf
pma&;ol\ rsuaf rSmufumv &cdik ,
f Ofaus;rI aqmif&u
G cf chJ suf
rsm;udk trSw&f vsuf &Sad eayao;onf/ 1953 ESprf pS &efuek o
f Ykd
a&mufomG ;&m 1963 ckEpS x
f d aevmcJh ay\/ &efuek Nf rKd UwiG f &cdik ,
f Ofaus;
rIaqmif&GufcJhMuaom toif;tzGJUrsm;? yk*dKvfrsm; xkwfa0cJhMuaom
pmayrsm;vnf; awGU&rdS w
S rf o
d nfrsm; renf;vSay/
,aeYxq
d v
kd Qif pma&;ol\ rsuaf rSmuftawGUtBuKH umvonf
tESpaf v;q,f cefw
Y ikd cf NhJ y/D &efuek af &muf vGecf ahJ om tESpaf v;q,f
cefaY vmufu rdrrd mS pmayoifMum; p? BuKd Mum;BuKd Mum;wGif pma&;oifp?
pmzwfavhusiphf om &Sad yonf/ &cdik o
f Ykd tcsed t
f m; vQijf zpfap? tem;
,lpOfjzpfap? ajrmufO;D NrKd U paom ordik ;f a'oodYk avhvmcJ&h ? pmaypkaqmif;
&SmrS;D cJ&h rIaMumifv
h nf; pmayavmuwGif csi;f eif;0ifa&mufrI &Sv
d mcJ&h
onf/
uREyfk w
f Ykd &efuek af &mufaepOfwiG f &efuek w
f uov
kd f &cdik af usmif;
olausmif;om;rsm; toif;udkvnf;aumif;? &cdkifvli,ftoif;udk
vnf;aumif;? &cdik v
f il ,frsm;pkaygi;f &cdik ,
f Ofaus;rI jyefvnfpak qmif;
a&; (&-,-y-p) toif;udv
k nf;aumif;? &mZ0if pmaytoif;? &cdik f
a&;ay; xdq
k &mawmftrnfjzifh azmfjycJah y\/
xdkYaemuf xkwfa0cJhMuaom trSwfpOfwdkYwGif rdrd\uavmif
trnf oH;k rsKd ;jzifh a&;om;cJyh gay\/ xdjYk yif &efuek w
f uov
kd af &muf &cdik f
&cdkifom;BuD;pmay
68
&cdkifom;BuD;pmay
69
&cdkifom;BuD;pmay
70
azmfxw
k &f ef yif jzpfayonf/ vkyif ef;t& pmtkyf u
kd jf cif;? pm&Gupf mwrf;
a0iSjcif;? a[majymyG?J aqG;aEG;yGJ usi;f yjcif;? toHviT jhf cif;? NyKd iyf jJG yyGrJ sm;
jyKvkyfjcif; wdkYudk tcgtm;avsmfpGm jyKvkyf&efyifjzpfonf/ xdktzGJU
zGJUpnf;pwGif rdrd ryg0ifcJhao;/ xdktzGJUonf uREkfyfwdkY yg0ifcJhaom
&cdik af omwkZetzG\
J vIy&f mS ;rIEiS hf ruif;vSacs/
uREyfk rf mS rdr0d goem&S&d m pmayudk vGwv
f yfpmG vkyu
f ikd v
f kd aomwk
ZetzGUJ rS tem; ,lcNhJ y;D 19-12-59 ckEpS u
f arC0wDausmZf H atmifEiS hf
&cdkifodkYoGm;a&mufum ajrmufOD;? a0omvDwdkYudk wpfoBuFefwGif;
avhvmcJMh uonf/ xdu
k jyef &efuek af &mufvQif pmwrf; wpfcak &;om;
1960-ckEpS ?f pufwifbmv 24 &uf? paeaeY aeYv,f wpfem&Dct
JG csed f
wGif &efukef odrfjzLvrf;? r*Fvm&mr ygVdwuodkvf ausmif;wdkuf
usif ; yaom &cd k i f a &S ; a[mif ; &mZ0if E S i f h pmaytzG J U t axG a xG
tpnf ; ta0; yG J a eY w G i f zwf M um;wif j ycG i f h &&S d c J h a v onf /
xdkpmwrf;trnfum; ]]&cdkifbk&ifrsm;vufxuf tpdkU tpdkU tpk ?
toif;tzGJUrsm; zGJUpnf;yHk}} jzpfonf/ xdkaeY tpnf;ta0;zdwfpmwGif
OD;pHabmf(atmifp)kH wGzJ uftwGi;f a&;rSL;u vufrw
S af &;xd;k xm;&Sad v
onf/ &cdik t
f oHoiG ;f xm;aom toHzrf;aumfjym; (wdw&f aD umf'g) rsm;udk
vnf; zGijf ycJMh uavonf/
xdkYaemufwGif rdrdrSmtzGJUtpnf;udk wufa&mufcGifh&NyD; tzGJU\
em,utjzpf yg0ifvmcJ&h onf/ tzGUJ taejzifh uREyfk w
f Ykd pkpnf;xm; aom
&cdik o
f bm0 aw;uAsmrsm;udk pmpOf(1)tjzpf 1961 ckEpS ?f ZGe;f v twGi;f
tkyfa&ESpfaxmif dkufESdyfcJhonf/ &cdkifdk;&myHk0wKrsm;udk qufvuf
xkwaf 0&ef &nfreS ;f ahJ omfvnf; rjzpfajrmufchJ 1966 ckEpS u
f q&m
atmifomOD;u awmif;,lvsuf wnf;jzwf xkwaf 0cJo
h jzifh &cdik v
f ufa&G;
pifyjkH yifrsm; trnfjzifh ay:xu
G cf &hJ avonf/ toif;taejzifh pmwrf;zwf
yGrJ sm;udo
k m aqmif&u
G jf cif;rsm;cJo
h nf/ &cdik t
f oHviT &hf ef awmif;qdck suf
t& tdraf pmift
h pd;k & vufxuf 10 rdepf cGijhf yKcsuf &&Scd o
hJ nf/
od&Yk mwGif 1961-ck? arv 16 &ufwiG f &cdik af &;&m 0efBu;D jzpfvm
twGi;f a&; twGi;f 0ef OD;oef;az (*G)\ aqmfMocsut
f & tzGUJ r&S &Sad om
tcsed Ef iS yhf ;l aygi;f 15rdepf toHviT &hf ef tpDtpOfjzpfcMhJ uNy;D toHviT hf
&cdkifom;BuD;pmay
71
tzGUJ uv
kd nf; oD;jcm;zGUJ pnf; aqmif&u
G cf MhJ uavonf/ tzGUJ rS rdrd
(em,u)ESihf OD;bpH? OD;atmifoed ;f wdu
Yk yifwikd yf g0ifaqmif&u
G cf MhJ uonf/
useyf *k Kd vrf sm;um; toHviT t
hf zGUJ 0if yk*Kd vrf sm; ulnMD uolrsm;jzifh vTichf hJ
Mu&m ,cktcgqv
kd Qif tpd;k &u wm0ef,v
l suf aeYpOfxw
k v
f iT ahf y;vsuf
&Sdaeayonf/
(7) &cdik &f [ef;awmfrsm;tzGUJ rmS &efuek Nf rKd UwiG f zGUJ pnf;xm;&So
d nf/
&cdik af usmif;xdik f q&mawmfrsm; yg0ifcMhJ uonf/ aemifwiG f us,jf yefpY mG
zGUJ pnf;cJMh uaomfvnf; r&SnMf umcJah y/ oHCmawmfrsm;ysv
H eG v
f Qif oN*K [f
a&;udk t"duxm; aqmif&u
G cf MhJ uayonf/ oHCm csi;f ausmif;uef
y#dyua&;&mrsm; jzpfymG ;jcif;&Sv
d mu ulnaD jz&Si;f ay;&efvnf; jzpfonf/
&cdik &f [ef;oHCmawmfrsm;\ pmayoifMum;a&;? wnf;cdak exdik f a&;vnf;
ulnaD qmif&u
G f Edik cf MhJ uayonf/
tzGJUpnf;\ Ou|q&mawmfjzpfaom r*Fvokcq&mawmf
OD;auo&onf &cdik o
f ck pmtkyif ,fEiS hf rm&,k&mZ0if&iS ;f wrf;udk a&;om;
xkwfa0cJhayonf/
r*Fvm&mrwdkufq&mawmf OD;auo&mbd0Hovnf; &rm0wD
&mZ0ifEiS hf ausmufjzL NrKd U tjzpftysuf (1-9-56) aeYwu
Ykd kd xkwaf 0cJah y
onf/ &cdik jf ynfe,f txufausmif; awmifq&mawmf (,ck apwDjyifNrKd U)
OD;mPvnf; "n0wD&mZ0if (yxrwG)J ? 1316 (1954)? if;'kw,
d wG?J
(1960)wdu
Yk kd xkwaf 0cJah vonf/
vly*k Kd vrf sm;taejzifh vrf;ta&;ydik f OD;csex
f eG ;f onf &cdik &f mZ0if
tusO;f (1960) pmtkyif ,fwpfck xkwaf 0cJah y\/ y@dwOf ;D omxGe;f \
&cdkif&mZ0ifudk rdwLyGm; jzefYa0cJhay\/ OD;bdk;vl (a&SUae)\ &cdkif
&mZ0ifpmrlrmS vufEydS pf ufjzifh du
k x
f m;\/ OD;btke;f \ &cdik ,
f Ofaus;rI
pmaypmrlukd aumZm 1318 ckEpS f &Sipf udE wnf;jzwfay;cJ\
h / odaYk omf
yHkESdyfrjzpfcJhacs/ OD;pdefvSatmifonf t0uRef;&mZ0ifpmtkyfudk 1317
(1956)xkwfa0cJh\/ armif0P (armifvSausmf)u 1957 ckESpfwGif
&cdkifjynfe,fodkYpmtkyfudk vnf;aumif;? &cdkifa&vm; c&D;pOfomjcif;
(icRe;f a,)udk 1318 ckEpS u
f vnf;aumif; xkwaf 0cJo
h nf/
&cdkifom;BuD;pmay
72
&cdkifom;BuD;pmay
73
&cdkifom;BuD;pmay
74
wdu
Yk kd xkwaf 0cJMh uay\/
odaYk omf &efuek x
f w
k rf *Zif;? pmapmifavmuf tqifrh rD? pmzwf
oluv
kd nf; qGaJ qmifEikd v
f rd rhf nf[k rxifrad y/ 1954-55 ckEpS af vmufu
ppfawGausmif;om;ESpv
f nf pmapmif? rEav;wuov
kd f &cdik af usmif;ol?
ausmif;om;rsm;toif; &cdik w
f cH eG f r*Zif;udk xkwaf 0cJMh u\/ &cdik Zf menf
*sme,fukd 1961-ckEpS ?f rwfvwGif xkwaf 0cJo
h nf/ *sme,f xkwaf 0rI
twGuf aqG;aEG;pDpOfjcif;udk uREyfk \f tdy&f mwGiMf urf;cif; aqmif&u
G cf MhJ u
avonf/ aiGaMu;t&if;tESD;tjzpf uREkfyftygt0if aumfrwDrS
wpfO;D vQif usy-f 50 pD xnf0h ifcMhJ uay\/ owif;pmqdu
k f wpfapmif?
ti,f&,
G f ESpaf pmifxo
d m xkwaf 0Edik cf ahJ v\/ 1961-ck? {Nyv
D xkwaf om
&cdkifZmenf*sme,f trSwf(2)wGif yg&Sdaom jrefrmjynfudk ukvm;
usL;ausmfNyD[laom acgif;pD;jzifh &cdkifaomwkZeoHCtzGJUrS jynfodkY
wifjycsupf mwrf;qdv
k Qif uREyfk af &;om; 3-9-59 aeYu xkwjf yefjcif;
jzpfonf/
uREyfk w
f Ykd &efuek af &mufaecsed w
f iG f &cdik jf ynfe,frS BuKd Mum;BuKd Mum;
xkwaf 0cJMh uaom pmtkyrf sm;vnf; xGuaf y:cahJ Mumif; awGU&onf/ OD;om
xGe;f (y@dw)f \ orD;awmf raiGEjk zL pmtky?f &rf;NAJ omcsr;f OD; tbd;k
(icRe;f a,)\ &cdik af &vm; c&D;pOfomcsi;f ? ausmif;q&m OD;pdeaf &Tatmif\
&cdik w
f ikd ;f yx0DtusO;f ? xdt
Yk jyif OD;atmifomOD;\ jynfoUl wd;k wufa&;
pmtkyq
f ikd u
f qdv
k Qif q&mxGe;f ? OD;atmifxeG ;f \ bk&m;ordik ;f ? vuFm?
0wKZmwfvrf;zGUJ omcsi;f rsm;udk du
k Ef ydS jf zefcY scd ahJ yao;onf/
&efukefNrdKUwGif uxdu OD;ausmf&ifu &cdkifrif;orD;{csif;udk
vnf;aumif;? ok"r0wDyEkH ydS w
f u
kd rf S "n0wDta&;awmfyt
kH ygt0if ta&;
awmfykH ig;apmifwu
JG v
kd nf;aumif; xkwaf 0cJah vonf/ Murm'du
k rf if;Bu;D
0wK? r[mynmausmf avQmufxHk;rsm;vnf; xkwfa0cJhMuavonf/
euwfaA'ifq&m q&mOD;xGef;vScdkifuvnf; t*Fvdyf-&cdkif-jrefrm
ESpw
f pf&m (1858-1960)txd jyu'ed u
f kd xkwaf 0cJo
h nf/ refatmify,
D
uvnf; &cdik o
f mpGav? vlxOk ;D vSuvnf; &cdik af us;vufyjkH yifrsm;udk
xkwaf 0cJMh u&m uREyfk rf suaf rSmuf &Spd Ofu rSwrf o
d avmuf xGuaf y:awGU
&SdcJh&csufwdkYwnf;/
&cdkifom;BuD;pmay
75
&efuek rf S tuREyfk t
f Ny;D jyefNy;D aemuf &cdik
f eG zYf ;l pmapmif? &cdik f
wdik ;f &if;pmay qyfaumfrwDxw
k f (rdwL yGm;rl) pmapmif? &cdik af umfrwD
(&efukef)\ aqmif&GufrI? &cdkif,Ofaus;rI tEkynmtzGJU (&efukef)\
aqmif&u
G cf suEf iS hf xdt
k zGUJ xw
k f &cdik ,
f Ofaus;rIr*Zif; (1971) ponf
wdu
Yk v
kd nf; ordik ;f qufrsm;yifjzpf&m &cdik jf ynfe,f[k owfrw
S jf zpf ay:vm
aom ,ckaeYxd &cdik pf maytoif;tzGUJ rsm;? oma&;-ema&; toif;rsm;?
r*Zif;pmapmifpaom pmtkypf mwrf;rsm;? tpd;k &ESihf jynfe,f aumifprD S
xkwaf 0pDpOforQ ,Ofaus;rIa&;&mrsm;um; rsuaf rSmufacwf awGUBuKH &
odrw
S af eMu&ao;onfrsm;om jzpfaomfvnf; aemifuo
kd rdik ;f \ oufao
cHrw
S w
f rf;rsm; jzpfvmMurnfum; rvGyJ ifwnf;/
ewfjrpf-pef;atmif
&cdik rf *Zif; trSwf (10)
1986? rwfv/
&cdkifom;BuD;pmay
76
&cdkifjyu'def
jyu'ed [
f al om a0g[m&udk &cdik jf ynf? jrefrmjynfww
Ykd iG f rnfonfh
acwfumvup toHk;jyKvmcJhonf[k twdtus rod&ao;acs/
odaYk omf ,aeYwikd f jrefrmEdik if t
H wGi;f awGU&&dS aom pmayrsm;pGmwdw
Yk iG f
&cd k i f b k & if bapmjzLrif ; vuf x uf a&;pyf c J h a om xd k & cd k i f b k & if
bapmjzLrif; \ orD;awmf{csi;f wGif ]]jyu'ed }f } [laom a0g[m&udk
tapmqHk; a&;om;cJhaMumif; okawoDrsm; avhvmawGU&Sd&onfqdk\/
xd k { csif ; um; &cd k i f p mqd k a wmf A'l r if ; nd K \vuf & mjzpf N yD ;
jrefrmwpfEikd if v
H ;kH wGif a&S;tus qH;k jzpfaeaom {csi;f jzpfaMumif;udv
k nf;
tm;vH;k u todtrSwjf zpfMuay vdrrhf nf/
xd&k cdik rf if;\orD;awmf {csi;f yg jyu'ed [
f al om a0g[m&toH;k onf
,aeYwdkif qufvufoHk;pGJNrJ&Sdaeao;&m acwfay:toHk;r[kwfaMumif;
xif&mS ;vS\/ ,cktcg jyu'ed f tpm; ]]yu'ed }f } [lvnf; a&;xH;k avh
jyKaeMuonfrsm;udyk g awGU&adS eMuayao;\/
uREyfk w
f Ykd avhvmod&&dS oavmufqv
kd Qif ouwbmom? b*FgvD
pmaywdYk jyu'ed u
f kd yum (toHxu
G zf iG u
hf m) [l a&;oH;k Muay\/
ygVb
d momoH;k aA'pdEm #Dumvnf; yu
d m[l a&;oH;k xm;ayonf/
t"dym ,frmS aeY&ufwu
Ykd kd rSwo
f m;xm;aom aeYpOf rSww
f rf;'dik ,
f m&D
oabmyifjzpfonf/ wGif jyu'ed o
f m rSeo
f avm? yu'ed o
f mrSef oavm
uREyfk w
f Ykd qH;k jzwfay;vdk um; r[kwyf g/
&cdkifom;BuD;pmay
77
&cdkifom;BuD;pmay
78
&cdkifom;BuD;pmay
79
wdu
Yk pepfus rSeu
f efr&I &efaqmif&u
G rf ay;vmEdik jf cif; wdaYk Mumifh vnf;
xd0k gq0kd gxyfjyemonf &[ef;&Siv
f al vmuwGif 0d0g'&SNd r&J adS eMurnf
om jzpf\/
,ckuREykf w
f ifjyvdo
k nfh jyu'ed u
f m; &cdik w
f efc;l vxyf jyu'ed rf yl if
jzpfavonf/ xdjk yu'ed u
f kd aywGif a&S;&cdik *f Pef;wdjYk zifh Z,m;uGupf Ofjzifh
a&;rSwfxm;cJh&m 1263-ckxd awGU&onf/ aypmt&if;tpudkawmh
rnfonfEh pS u
f [l rodEikd af wmhNy/D ysupf ;D usKd ;jywfomG ;&m ou&mZf
1237-ckEpS u
f pom zwfEI ikd af yonf/ ,ckayrltwl tjcm;t&yf&yf
&cdik af 'owdYk vnf; &cdik rf jl yu'ed rf sm; &Sw
d efaumif;Edik af y&mwnf;/
wifjyxm;aom ayrlvm &cdik jf yu'ed pf epfonf ,ckacwfpepf
&cdkifom;BuD;pmay
80
&cdkifom;BuD;pmay
81
tdrfaxmifjyK "rowfusifh0wf
&cdkifwdkif;&if;om;vlrsdK;wdkY\
"avhxHk;wrf;rsm;ESifh ywfoufaom
tcsuftvufrsm;
1/ xdrf;jrm;vufxyf&ef vdktyfonfh t&nftcsif;rsm;
(u)xdrf;jrm;vufxyfEdkifonfh trsdK;om;\
touft&G,f
touft&G,u
f kd uefo
Y wfcsurf &S?d tdraf xmift&G,af &mufcsed f
wGif xdr;f jrm;avh &Syd gonf/ trsm;tm;jzifh trsKd ;om;rsm;rSm touf(20)
ausmu
f kd tdraf xmift&G,af &muf onf[k ,lqMuonf/ i,fpOfuyif
tdrfaxmifzufjyK&ef vsmxm;owfrSwfcsufjyKxm;aom "avhvnf;
&So
d nf/ a&S;uqdv
k Qif touf (30)txd vlysKd tjzpfowfrw
S f tdrf
axmif vufxyfEikd o
f nf/
(c)xdrf;jrm;vufxyfEdkifonfh trsdK;orD;\
touft&G,f
trsKd ;orD;rSm touf (16)ESprf pS tysKd &nfa&mufonf/ xdaYk Mumifh
tysKd &nfa&muf onfh t&G,u
f p xdr;f jrm;vufxyfEikd o
f nf/ ykcufwiG ;f
&cdkifom;BuD;pmay
82
2/ xdrf;jrm;vufxyfjcif;
(u) vufxyfyHkvufxyfenf;
aphpyfaMumif;vrf; uwdcH0efcsufjzifh vufxyfyHk? a&cGuf
vufqckH s xdr;f jrm; vufxyfy?kH yGv
J rf;obifjyK trsKd ;orD;tdro
f Ykd
trsdK;om;udkydkYay; vufxyfyHk (orufwufonf [l\) trsdK;om;
tdro
f Ykd trsKd ;orD;udyk Ykd vufxyfyw
kH w
Ykd iG f trsKd ;om;tdro
f Ykd trsKd ;orD;udk
ydYk vufxyfyu
kH kd rif;wifvufxyfonf[k qdo
k nf/
vufxyfyu
JG kd pwifaomtcg tGe&Yf o
dS l trsKd ;orD;u csncf ifukd
udik f trsKd ;orD;? trsKd ;om; ESpOf ;D pvH;k wdYk r*Fvmae&mudv
k nf;aumif;?
,if;wd\Yk tdy&f mvdy?f aowmpaom ypn;f wdu
Yk v
kd nf;aumif;? um&Hwm;
qD; &pfywf&onf/ onfuykd if xdr;f jrm;onf[k ac:onf/ yxrpwd
xdr;f jrm;jcif; rnf\/ tGe&Yf o
dS q
l o
kd nfrmS om;OD;? orD;OD; rysupf ;D bJ
toufxif&mS ;&Sjd cif;udk tGe&Yf o
dS nf[k qdo
k nf/
xdo
k jYkd rm;Ny;D aemuf trsKd ;om;? trsKd ;orD;wdYk xrif;vufqpkH m;Mu&
onf/ a&zvm;wGif twlvufaq;Mu&onf/ rdb (odrYk [kw)f tkyf
xde;f olrsm;u xrif;qkycf &H onf/ tGe&Yf o
dS l ZeD;armifEw
HS u
Ykd trsKd ;om;?
&cdkifom;BuD;pmay
83
3/ vifr,m;uGm&Sif;jcif;? jywfpJjcif;
(u) ESpfOD;oabmwl vifr,m;uGm&Sif;vdkygu rnfodkYrnfyHk
aqmif&Gufonf
uGm&Sif;jcif;? jywfpJjcif;taMumif; yg&Sdaomay;pmudk ay;
vnf;aumif;? odrYk [kwf vlBu;D rdba&SUarSmuf ajymqdjk cif;jzifh uGm&Si;f
jywfpJ&ygonf/
(c) vif odkYr[kwf r,m;u uGm&Sif;vdkygu rnfonfht
aMumif; tcsurf sm;tay:wGit
f ajccH rnforYkd nfykH aqmif&u
G f
onf
tcsif;csif; cdkuf&efjzpfjcif;? pum;rsm;jcif;? om;vifusifh0wf
cRwf,Gif;jcif;? pm&dwysufpD;jcif;? rauR;arG;Edkifjcif;? wpfOD;udkwpfOD;
,HkrSm;oHo,jzpfjcif;? udk,fxdvufa&muf usL;vGefrdjcif;paom
taMumif;rsm;tay: tajccH uGm&Sif;rIudk txufyg (u)twdkif;
aqmif&Guf&onf/
(*) rnfonft
h ajctaewGif vifr,m;jywfpjJ cif; ajrmufonf
w&m;0ifumG &Si;f pmay;jcif;? uGm&Si;f Ny;D aMumif;udk vlBu;D rdb tod
&cdkifom;BuD;pmay
84
4/ ypnf;ydkifqdkifjcif;
(u) toufxif&mS ;&Spd Of vifEiS rhf ,m;wd\
Yk a&TUajymif;Edik af om
ypnf;? ra&TUajymif;Edkifaom ypnf;rsm;ESifhywfouf vif\
ypnf;udk r,m;u ydkifqdkifcGifh &Sd?r&Sd? r,m;ypnf;udk vifu
ydik q
f ikd cf iG hf &S?d r&S?d ydik q
f ikd cf iG &hf ydS gu rnforYkd nfykH ydik q
f ikd o
f nf
toufxif&mS ;&Spd Of cef;0ifypn;f qdak om trsKd ;orD;tm; trsKd ;
om;bufraS y; aqmif&aom vuf0wfvufpm;? &wem a&T aiG ypn;f
rsm;udk trsKd ;orD;u w&m;0if uGm&Si;f rjywfpo
J a&GUumvywfv;kH ydik q
f ikd f
cGi&hf NdS y;D trsKd ;om;rsm;ESihf roufqikd af cs/ trsKd ; orD;u olr\oabm
qEt& vifa,musfm;ESifh uGm&Sif;jywfpJjcif;jyKvQif a,musfm;trsdK;
om;ydkifqdkifcGifhtjzpfodkY a&mufoGm;onf/ trsdK;orD;rSm udk,fydkifrdb
tdrrf yS gvmaom ud,
k yf ikd t
f 0wftpm;ypn;f rsm;om if;ydik q
f ikd &f onf/
xdt
Yk wl trsKd ;om;u if;\qEjzifh uGm&Si;f vQif trsKd ;orD;tm; ay;xm;
&Sad om cef;0ifypn;f vufaqmifrsm;onf trsKd ;om;u ydik q
f ikd cf iG rhf &Sb
d J
trsKd ;orD;om ydik q
f ikd af vonf/
(c) vif (odrYk [kw)f r,m;aoqH;k ygu useftrd af xmifzufu
vufxyfxdrf;jrm;vQif om;orD;rsm; odkYr[kwf tjcm;aqGrsdK;
rsm;u ypnf;ydkifqdkifcGifh rnfodkY&Sdonf
vif odrYk [kwf r,m;aoqH;k uset
f rd af xmifzufjyKvQif xdt
k rd f
axmifzufuyif ypn;f ydik q
f ikd cf iG hf &So
d nf/ om;orD;rsm; (odrYk [kw)f tjcm;
aqGrsKd ;rsm;u ypn;f ydik q
f ikd cf iG hf r&yg? vifao r,m;qdik ?f r,m;ao
vifqikd [
f l tarGqufcyH ikd cf iG v
hf nf; &So
d nf/
&cdkifom;BuD;pmay
85
5/ ypnf;cGJa0jcif;
(u) ESpOf ;D oabmwl uGm&Si;f ygu ypn;f rsm;udk rnforYkd nfykH
cGJa0onf
ESpOf ;D oabmwlumG &Si;f ygu trsKd ;orD; cef;0ifypn;f udk &&Sjd cif;?
xdt
Yk jyif rdbxH rSygvmaom ypn;f toH;k taqmifwu
Ykd kd &&Sjd cif;? xdt
Yk jyif
rdrdwdkYvufxufyGm;ypnf;Opmrsm;udk tnDtrQcGJa0&&Sdjcif;jzifh cGJa0&
,lEdkifonf/
(c) vif (odrYk [kw)f r,m;\qEaMumifh uGm&Si;f ygu ypn;f
udk rnfodkYrnfyHk cJGa0onf
vif\qEaMumifh uGm&Si;f vQif cef;0ifypn;f udk r,m;tm; ay;
aqmif&onf/ r,m;\qEaMumifhuGm&Sif;ygu ypnf;rsm;udk vifodkY
cGJa0ay;&onf/
6/ ypnf;qufcHjcif;
(u) vif(odkYr[kwf)r,m; aoqHk;ygu a&TUajymif;Edkifaom
ypnf;? ra&TUajymif;Edkifaomypnf;rsm;ESifhywfouf vif\
ypnf;udk r,m;(odkYr[kwf)tjcm;aqGrsdK;rsm;u qufcHydkifcGifh
&Srd &S?d r,m;\ypn;f vif(odrk [kw)f tjcm;aqGrsKd ;rsm;u qufcH
ydkifcGifh &Sdr&Sd? qufcHydkifcGifh&Sdygu rnfodkYrnfyHk qufcHonf
vifaor,m;ydik ?f r,m;aovifyikd f pepfjzpf vif\ypn;f r,m;?
r,m;\ypn;f udk vifomydik q
f ikd cf iG hf &So
d nf/ tjcm; aqGrsKd ;rsm; qufcH
ydkifcGifh r&Sdyg/
(c) rdbESpyf g;pvH;k aoqH;k vQif om;orD;rsm; odrYk [kwf aqGrsKd ;
rsm;u ypnf;udk rnfodkYqufcHonf
rdbESpyf g;pvH;k aoqH;k vQif om;orD;rsm;u qufc&H rnf/ om;
orD;r&Su
d arG;auR;ol? apmifah &SmufjyKpo
k ?l oN*K [o
f rl sm;om qufc&H
onf/
&cdkifom;BuD;pmay
86
7/ om;orD;arG;pm;jcif;
&Syd gonf/ rdbESpyf g;pvH;k u jzpfap? wpfO;D OD;ujzpfap arG;pm;
Edik o
f nf/ rdbESpOf ;D pvH;k oabmwl arG;pm;jcif;omrsm;onf/ arG;pm;cH&
rnfo
h \
l touft&G,f uefo
Y wfcsuf r&Syd g/ EdpYk t
Ykd &G,u
f yif EdUk wu
kd af rG;
pm;avh &So
d nf/
8/ om;orD;rsm; xdef;odrf;apmifha&Smufjcif;
vifr,m; uGm&Si;f onft
h cgwiG f om;orD;uav;rsm;udk olw\
Ykd
qEt& cGaJ 0,l jzpfap? vH;k 0 r,m; (od)Yk viftm; tyfEiS ;f ay;
xdef;odrf;apmifha&SmufcGifh&Sdonf/
9/ r,m;p&dwf? uav;p&dwf
vifur,m;tay: rjyKprk auR;arG;jcif;jzifh vnf;aumif;? r,m;\
pm;0wfaerI tcuftcJ? uav;\ apmifah &Smufxed ;f odr;f rI tcuftcJ
aMumifh vnf;aumif; r,m;u viftm; tcgtcGifhtm;avsmfpGm
pm;aomuf p&dwu
f kd awmif;cH&onf/ (odUk ) vif\ rdbaqG rsKd ;rsm;xH
tusd K ;taMumif ; wd k i f M um;&onf / vif u jzpf a p (od k Y ) vif \
aqGrsKd ;rdbrsm;u jzpfap uGm&Si;f rIr&Sad o;qdu
k pm;aomufp&dw?f 0rf;pm
qefa&pyg; ulnaD y; aqmifap&onf/ (0g) ray;aqmifEikd u
f tvQi;f
jywfpjJ cif;? uGm&Si;f jcif; jyKay;&onf/ ruGm&Si;f ao;orQ umvywfv;kH
vifr,m;? om;orD;wdYk pm;0wfaea&;wm0ef vH;k 0usa&mufonf/
&cdkifom;BuD;pmay
87
10/ taxGaxG
&cdkif vufxyfxdrf;jrm;rI? uGm&Sif;rI? ydkifqdkifrI? ypnf;cGJa0rI?
ypn;f qufcrH ?I om; orD;arG;pm;rI? xde;f odr;f apmifah &Smufr?I om;r,m;
p&dwf ponfrsm;rSm vlrI"avhtay: wGif tajccH vdkufemcJh&aom
vlru
I si0hf wf jzpfonf/ if;udk avmuorkwad c: vlom;wdYk usix
hf ;kH
ynwfcsuyf if jzpf&m aemifwiG f ,if;ynwfcsuu
f kd trsm;uvdu
k ef m
vlru
I si0hf w&m;ac: "rtrnf &&Syd gonf/ xd"k rEiS hf avsmaf om xd"k r
twdik ;f jyKvyk pf &D if&aom tqH;k tjzwfrsm;udk "rowf[k ac:onf/ (0g)
w&m;Oya'[k ac:onf/ xdv
k rl I usi0hf wf"avh "rowfrsm;udv
k nf;
urmt&yf&yfu Oya'ynm&Sirf sm;onf Oya'uJo
h Ykd usio
hf ;kH vdu
k ef m
apcJjh cif;jzifh vlr"I avh ,Ofaus;rIukd xde;f odr;f vmEdik cf ahJ yonf/ xd&k cdik f
vlrI"avh "rowfrsm;u urmOD;u rEktrwfBuD;\ tEk"rowfudk
tajcjyKvmaom a&TrsO;f "rowf t|pwmvDo (48) usi0hf wfponfjzifh
"rowfrsm;? usifh0wfrsm; &SdcJhMuonf/ a'otvdkuf vufcHtoHk;jyK
vsu&f adS om "avhusi0hf wfrsm; &SMd uao;&mum; xdx
k kd vlrsKfd ;wd\
Yk "avh
usifh0wfxHk;"rowfrsm;udk avhvm&SmrSD;pkpnf;xdef;odrf;jcif;jzifhvnf;
aumif;? Oya'tjzpfoYkd owfrw
S jf y|mef;jcif;jzifh vnf;aumif; xdv
k rl sKd ;\
ud,
k yf ikd f ,Ofaus;rI"avhrsm; raysmufrysub
f J wnfwEhH ikd rf nf jzpfygonf/
&cdik "f rowfrsm; usr;f rSm- rEk"rowf? &mZ0Housr;f ? &mZmrwPu
f sr;f ?
&mzmeDwu
d sr;f rsm;ESihf a&TrsO;f "rowfusr;f ? wdwKH yg&m usr;f ? tarGcH
"rowfponfjzifh a&S;utoHk;jyKcJhaom "rowfusrf;rsm;&Sd&m ,ck
wdrjf rKyaf ysmufu,
G o
f mG ;jcif;jzifh &Sm;yg;oGm;cJ&h onft
h wGuf azmfxw
k af y;
7ef oifv
h aS yonf/
&cdkifom;BuD;pmay
88
&cdkifom;BuD;pmay
89
20-8-61 aeYxw
k f aMu;rHo
k wif;pmrS-
&cdkifom;BuD;pmay
90
yPmawmfo&jcif;
rde;f rom;tm; twif;t"rzsuq
f ;D rIukd Avum&jyKusirhf [
I l
vnf;aumif;? rk'rd ;f rI[l vnf;aumif; ac:qakd vonf/ ,ckwifjy
rnfh ]]yPmawmfo&ygonf}} qdak om acsycsuf (avQmufqckd su)f pmvTm
wGif t"r? tvifu&[l oH;k EIe;f xm;onf/
oabFmrsm;ocif &ifo;DG tBu;D udv
k nf;rpyf ]ajcusiBf uKd ;pm;}
]ESi;f pDa0,m} ]Bued f jcKy}f ]ADvwfw}D ]pma&;aoQ} ]cs&m;ESi;f ZD} ]odyo
f yd f
zuf} paom &cdik af 0g[m&wdv
Yk nf; ygonf/ vuFmpyf? eabum&ef?
arwmpma&;rsdK;wdkYjzifh acswifacsyjyK w&m;twdkif; pD&ifyg[kvnf;
qdx
k m;onf/ ya'o&mZfaf cwf bk&m;uReaf wmfrsKd ;? bke;f awmfBu;D jrwf?
aersKd ;ukv? w&m;rif; ponfh toH;k tEIe;f uvnf; ruif;vSay/
avQmufvTmwifonf? avQmufqdkcsufjyKonfudk yPmawmfo
&onf[k toH;k jyK xm;avonf/ aoaysmufZ0D ? xdZk 0D wdak eY? a*g&?D
*EmH?k xeHuo
kd w
k o
f yf? kuy if&if?h udavom&ru?f t"r? rpmemavmb
ESi?hf umrpnf;pdru
f kd yPmawmfo&onf paom ygV?d ygVyd sut
f oH;k rsm;
vnf; nyv
f suyf g&o
dS nf/ t0wfru
hJ kd - 0wfvu
kH si;f / H;k pdu
k t
f yk f csKyu
f kd
- ueufpdkuf/ oabFmydkif&Sifudk - oabFmolBuD;? oabFmrsm;ocif/
&ufu-kd wdx/D trIxrf;ud-k toH;k awmfc/H ae0ifzsKd ;zsukd -aejcnfjyKw/f
&Guo
f ;kH qifh (&Guo
f ;kH zH)k vTio
hf abFmud-k oH;k yifwikd o
f abFm[l a&S;oH;k
pum;rsm;uvnf; toG,o
f ,
G w
f jYkd zifh xdak cwf xdt
k ajcudk pmwGif
&cdkifom;BuD;pmay
91
&cdkifom;BuD;pmay
92
&cdkifom;BuD;pmay
93
&cdkifom;BuD;pmay
94
&cdkifom;BuD;pmay
95
&cdkifom;BuD;pmay
96
om&ruu
f ?kd Nird o
f ufatmiftm;xkwf ? om;wpfceJ eD u
D ?kd pGecf sD okwf
onfE,
S ?f avmukw& mud?k ratmufarh? umr*kPt
f a&;wGif *Gr;f wGiq
f D
6
us yrmPod?Yk t"rtvifu& ? rpmemavmbESi?hf umrpnf;pdru
f ckd pH m;
&m? jiif;qefygonf? udkvnf;rvGwf? aZmwd&ofrsuf&Sifudk? &THUykyfwGif
eif;onfaES (ES,)f ? onf;wGi;f uwke?f rvHt
k ouf? acR;pufpufp;D NzKd if
NzKd i?f atmifrh Edik af orwwf? aMumuf&UHG Muifem? ylyif'u
k ? ysm;EdUk wiG u
f s
ouJo
h ?Ykd rde;f rESiahf ,musmf ;rdUk ? tiftm;rwef? cHae&ygonf/ w&m;[d
&m? pD&ifawmfrlyg? bk&m;uRefawmf bkef;awmftvGefBuD;jrwfawmfrlvS
aom? aersKd ; ukv7? oD[8 rmefatmif? vlaY bmifbufuif;? w&m;rif;wd?Yk
cGefoGif;&dc? yPm9 awmfo&onf/
6/
7/
8/
9/
&cdkifom;BuD;pmay
97
tojymrIqdkif&m pD&ifcsufrsm;
&cdik rf if;vufxuf trwfBu;D tausmt
f armf tjzpfxif&mS ;cJah om
r[mynmausmo
f nf w&m;pD&ifa&; txl;xif&mS ; pHwifxm;avmuf
aom yk*Kd vjf zpfco
hJ nf/ rif;ygBu;D vufxuf vnf;aumif;/ rif;wdum ?
rif;apmvS? rif;pMu0aw;? rif;zavmif;? rif;&mZmBuD;vufxuf
wdik af tmif rif; 6-qufxd trIawmf xrf;&Gucf o
hJ nf/ if;\xdak cwfu
tkycf sKyaf &;qdik &f m? rIxrf; cefx
Y m;a&;qdik &f m? cd;k rI aysmufrI tarGcrH I
omoemrIqikd &f m ponfwyYkd g r<uif;avQmufxm;pD&ifq;kH jzwfjcif;rsm;udk
aqmif&u
G cf &hJ onf/ riftm;vnf; tusKd ;taMumif; tqd;k taumif;jy
avQmufwifcsurf sm; jyKcahJ vonf/ if;\aqmif&u
G cf chJ surf sm;rSm trsm;
tjym;yif &Sday&m\/ odkYaomf &cdkif&mZ0if taMumif;tm;avsmfpGm
rSwfwrf; wifxm;csufrsm;udkom awGUEdkifMu&awmh\/ odkUaomfvnf;
if;\w&m; pD&ifr?I avQmufx;kH jyrIwu
Ykd kd pkaqmif; ]]r[mynmausmf
avQmufx;kH }} trnfjzifh pmwpftyk -f usr;f wpfapmiftjzpfuw
kd if rSwcf suf
&Sday\/
if;avQmufx;kH usr;f udk aumZmou&mZf 1149-ckEpS ?f waygi;f v
qef; 5-&ufaeYwiG f oHwNJG rKd U omoemjyK q&mawmf OD;u0dom& rax&f
onf jyKpck o
hJ nf[o
k &d \/ xdx
k kd &cdik &f mZ0ifvuFmwGuu
f kd tajccHjyKpk
cJah om avQmufx;kH jzpfonf qd\k / usr;f jyKq&mawmfrmS ;u 0dom&mbdo&D d
y0& t*r[m"r&mZm"d&mZ*kk bGUJ wq
H yd af wmfvnf; qufuyfc&H aom
&cdkifom;BuD;pmay
98
&cdik q
f &mawmfyif jzpf\/ "n0wDta&;awmfyu
kH sr;f udv
k nf; xdq
k &m
awmfyif jyKpck o
hJ nf[k od&\/ aumZm 1243-ckEpS ?f 0gqv
kd wGif &efuek Nf rKd U
jrefrmoHawmfqifh rD;pufBu;D yHEk ydS w
f u
kd f xdt
k a&; awmfyu
kH sr;f udk yHEk ydS f
xkwaf 0cJzh ;l \/ xdaYk emuf* ok"r 0wDyEkH ydS w
f u
kd t
f jyif tjcm;yHEk ydS w
f u
kd w
f Ykd
onfvnf; tBurd Bf urd f xkwaf 0cJNh y;D jzpf\/ r[mynmausmf avQmufx;kH
rSmvnf; ** xdt
Yk wlyEkH ydS cf NhJ yaD yNy;D omwnf;/
r[mynmausmfavQmufxHk;um; rif;taMumif;? avmu"r
taMumif;wdjYk zifh A[kow
k jzpfz,
G &f m rsm;pGmaumif;vS\/ xdak cwf vlaerI?
tkycf sKyrf ?I pD;yGm;a&;? "avhx;kH pH ponfwYkd aMu;rHo
k zG,f xifjrifapEdik \
f /
if;\t&nftaoG;? mPf&nfmPfoGm;wdkYudkyg avhvmp&mrsm;pGm
yg0if \ / if ; onf avmu"r w d k Y uRrf ; usif v d r m cJ h a Mumif ; ud k
xdak vQmufx;kH u oufaocHae\/ w&m;a&;&m rSeu
f efaomqH;k jzwfrI
rQwwnfrh wfaom pD&ifrw
I u
Ykd kd qH;k jzwfp&D ifcahJ y\/
r[mynmausmu
f m; "rowfp&D ifx;kH &Sd wdik ;f vnf;rSeNf y[
D k vufcH
olum; r[kwaf cs/ trSeu
f kd odwwfro
S m ynm"rowf[l qdo
k nf/
xdaYk Mumifh rkepf ;J uRe;f olaX; cGeo
f mBu;D ao tarGw&m;udk w&m;olBu;D
av;OD; pD&if&mrNy;D jynfoQirf if;xH avQmufojzifh trwfBu;D odYk tyf&
avaomcg w&m;pD&ifcsuyf gaom oabmxm;udk vnf;aumif;? pD&ifcsuf
udk vnf;aumif; odYk rdeq
Yf pkd &D ifcsuf jyKcahJ yownf;/
]]w&m;olBu;D wdpYk &D ifaom "rowftwGuf tedrt
hf jrift
h cGt
J a0
[lorQonf trSm;wapom rsm;onf? xd"k rowfpmudv
k nf; a&S;ynm&Sd
wdYk pGecYf ahJ Mumif; usr;f *efvmonf? trSeu
f kd odqw
kd wfro
S m ynm"rowf
jzpfonf? xdpk m"rowfrsm;rSm omnmtu&mrQom? trSm;rsm; trSef
enf;onf? taMumif;udk&Smaomf cGefomolaX;BuD;onf olykefjyKvsuf
t&Sifrif;tm; jypfrSm;aomf r,m;BuD;om;? r,m;i,fom;? tarGpm;
* [Hom0wDyEkH ydS w
f u
kd rf S aumZm 1297-ckEpS w
f iG f xkwaf 0cJzh ;l onf/
** "n0wD ta&;awmfyu
kH kd c&pf 1923 ? (aumZm-1285)ESihf ta&;
awmfy5kH -apmifwu
JG kd aumZm 1285 ? (c&pf 1923)wGif ok"r0wDu
ESdyfcJhzl;onf/
&cdkifom;BuD;pmay
99
"rowfxu
G t
f vdu
k f rif;jypfray;acs? om;csi;f twlom? aovnf; ao
csif ; ? &S i f v nf ; &S i f a vQ m uf rif ; jypf a &muf &monf / ,if ; wd k Y
rdbqd;k oGr;f &m om;orD;wdYk ZD0w
d ad jEr w
S akH omfvnf; uif;&avonf/
qd;k arGc&H aom xH;k &Sv
d suf aumif;arGvnf; xd;k enf;twlom cH,Ml uap}}
if;\w&m;pD&ifxHk;u tqdktrdefYwdkYonf O'gef;wGif&pfaponfh
tjzpfow
Ykd ikd f usef &pfay\/ r[mynmausmo
f nf if;ud,
k w
f ikd f qH;k jzwf
jcif;? rNy;D jywfaom t,lcrH u
I kd Ny;D jywfapjcif;? if;\avQmufvcJT sut
f &
bk&ifu trdecYf srw
S jf cif;rsm;tygt0if trIp&D if jcif;rsm;pGm jyKc&hJ av\/
r[mynmausmo
f nf a&TaiG tojymrsm;ESiyhf wfouf pD&ifq;kH jzwf
cJah om pD&ifcsurf sm;udk xkwEf w
k w
f ifjyvd\
k /
bkef;BuD;ysHtarGrI
(1) ausmif;ae &[ef;wpfyg; ysHvGefawmfrl&m a&TaiG tojym
use&f pfco
hJ jzifh if;\rdbaqGrsKd ;ESihf ausmif;&S&d [ef;? omraP? ausmif;
'umwdu
Yk vdv
k m;Mu&um;? oH;k OD;om;wdYk jiif;cHv
k ,
k ufrI jzpfymG ;cJ&h onf/
xdt
k rIrmS bk&ifxaH &mufc&hJ m r[mynmausmf tm;tyfvsuf qH;k jzwfapcJh
onf/
qHk;jzwfyHkrSm &[ef;oHCmwdkYtm; bk&m;&Sifonf qGrf;? aq;?
ausmif;? ouFe;f [l aom ypn;f av;yg;udo
k m cGijhf yKco
hJ nf/ a&TaiGpaom
temrmo (roH;k oyf? rom,m aumif;) 0wKukd cGijhf yKawmfrrl/ ay;vSL
aomfvnf; tvSLrajrmuf/ vlcsi;f ay;ouJo
h Ykd jzpfonf/
xdaYk Mumifh ysv
H eG &f [ef;tm; vluo
hJ Ykd oN*K [&f rnf/ use&f pfaom
a&TaiGukd ay;&if; vlrsm;&Sv
d Qif jyef,al p/ xd&k [ef;tavsmuf a&mif;0,f
zvS,frIjzifh&vQif twlae&[ef; tarGcHvdkrI vlxGuf xdk&[ef;\
rdbaqGrsKd ;wdEYk iS hf tnDtrQcaJG 0,lMuap/ ypn;f av; yg;rSm &[ef;rsm;&ap?
ausmif;'umrSm yvyfap [l\/
qHk;jzwfcsufESifhywfouf yg&mZduusrSom &[ef;rjzpf[k
bk&m;ynwfonf/y&dpm*apwemac: vGwfvyfpGefYBuJaomapwem
jy|mef; vSLvQif 'geajrmufonf/ oHo&m a&;udv
k kd ? cspf ? aMumuf?
rdu
k f ? ynmvdk ? umr*kPv
f kd ay;vSLjcif; ajrmufrsKd ;&S&d m oHo&m
&cdkifom;BuD;pmay
100
udv
k kd ay;&mudu
k m; jyefr,ltyfaMumif;ESihf a&TrsO;f "rowfvmonf
qd\
k / xdaYk Mumifh pD&ifx;kH udq
k ifjcif&rnf[k &cdik &f mZ0ifopfusr;f jyK
&rf;NAaJ wmif ausmif; q&mawmfu trSmjyqdck sujf yKxm;&Scd o
hJ nf/
odkufwl;&aiGcGJa0rI
(2) odu
k pf mt& a&Tt;kd &So
d nf[l vlo;kH OD;wdYk wl;azmfcMhJ u&m
aiGtojymoH;k axmif &ojzifh cGaJ 0rIrnDrGwjf zpfcMhJ uonf/ xdt
k rIonf
bk&ifrif;xHa&mufojzifh if;tm; qH;k jzwfaponf/ qH;k jzwfonfum;
wpfO;D rSm odu
k pf mTe;f awGUol jzpfonf/ aemufwpfO;D rSm if;uajymqdk
vdu
k yf g&oljzpfonf/ aeufwpfO;D rSm 'kw,
d vlu ig;ojymay;rnf[k qdk
tazmftjzpfac:aqmifvmol jzpfonf/ xdaYk Mumifh qH;k jzwfcsuw
f iG f a&ajr
ydik b
f &k if ESiv
hf nf; ruif;[kqu
kd m rif;tm;q,fzw
Ykd pfzYkd qufoaponf/
tazmfvu
kd yf got
l m; uREyfk Ef iS w
hf o
l nf[q
k u
kd m wpfu,
kd zf ;kd ig;ojym&ap/
odu
k pf mTe;f aomolEiS hf oGm;a&muf wl;olrmS vifr,m;ESiw
hf o
l nf[q
k kd
tnDtrQcaJG 0,lMuap&ef pD&ifjcif;jyKavonf/
tbdk;tyfEHScJhrIaiG tarGcH&vdkrI
(3) oD[dkVfuRef; wrKvolaX;onf ajrmufOD;rif;pvuFmol
vufxufoabFmESifh ta&mif;t0,fa&muf abmif;'GwfoabFmqdyf
olaX; tke;f tmoefEiS hf cspcf ifrjI zpfum tojymwpfoed ;f tyfEx
HS m;cJo
h nf/
if;wkEdY pS Of ;D uG,v
f eG Nf y;D aemuf ESpw
f pf&majrmufwiG f use&f pfaomtarG
udk wrKvolaX; ajr;*kro
d wfu vma&muf tarGqufc&H o
dS l tke;f
tmoefajr; a':wvDxrH S &oifah Mumif;jzifh rif;xHavQmufxm;onf/ xdk
trIudk trwfBuD; tm;tyf ppfaq;ap&m a':wvDutyfonfudk
rod [ k jiif ; csuf x G u f q d k o nf / rif ; q,f quf a jrmuf
ESpw
f pf&mausmNf y;D &mum; tpOfqufvnf; rMum;bl;qd\
k / *kro
d wfu
oufaojyqdo
k nfrmS if; wd,
Yk MkH unftyfEpHS Ofu o0efouvawmifxyd f
anmifyif&if;wGif jzpf onf/ ESpfOD;wl ausmufzsm;vufrSwfxdk;
xd k a nmif y if & if ; ajrmuf b uf em;wG i f jr K yf E S H c J h o nf [ k
tbd;k olaX;rSwx
f m;cJah om pmwGiyf g&adS Mumif; jyavonf/ xdpk mygt&
&cdkifom;BuD;pmay
101
ajrjrKyftojymaysmufqHk; cdk;,lrI
(4) ajrjrK yx
f m;aom olaX;wpfO;D \ tojymwpfaomif;udk odol
wpfO;D u wl;azmf ,lomG ;avojzifh r&&Sb
d J jzpfaecJo
h nf/ olaX;onf
acsmif;wGif ig;&SmaeolEpS Of ;D udk zrf; du
k Ef u
S pf pfar;vmojzifh aMumuf
,lygonf/ jrpfv,foYkd csrad vNy;D [k xGucf MH uav\/ xdt
k rIukd rif;xHyYkd
quf&m 'Pf&mudjk rifawGU& qifjcifro
d nfum; olaX;xH xGuq
f akd om
pum;trSef r[kwEf ikd /f xdaYk Mumifh trwfBu;D odYk vTt
J yfav&m csKyaf ESmif
xm;aom xdw
k &m;cHwiH gEpS Of ;D &S&d m aESmiftrd o
f Ykd ta&;t&m vdrm aom
olwpfO;D udk pum;oGi;f tjypf&[
dS efjzifh twlcsKyaf ESmifxm;avonf/
q,f&ufceft
Y aphwiG f vTwf ppfar;&m if;wdrYk [kwaf Mumif; odojzifh
tmrcHESifhvTwfxm;avonf/ xdkYaemuf olaX;aeaom &Gm0ef;usifodkY
axmufvrS ;f a&;apwrefvw
T v
f suf Munfah ponf/ xdw
k iG f tvSLyGw
J pfck
udak wGU& tvSL&Sit
f m;rdwzf UJGum wpfaxmifwefvufpyG u
f kd tojymig;&m
ESihf a&mif;cs&ef tyfEaHS vonf/
&cdkifom;BuD;pmay
102
&Sifa,mif odkufwl;rI
(5) d;k uRe;f tr&m awmifwiG f &Siaf ,mifwpfyg;a&muf ud;k uG,f
cJMh uonf/ pnf; acsmif;pm; owd;k atmifuvnf; MunfnKd Ny;D bk&ifxH
avQmufxm;ud;k uG,cf ahJ vonf/ rMumrD if;&Siaf ,mifonf apwDyx
k ;kd
wdrYk S Xmyem a&T aiGwu
Ykd kd azmufxiG ;f cd;k ,lxu
G af jy; zrf;rdc&H onf/
w&m;cHEiS hf cd;k &mygypn;f wdu
Yk kd rif;tm;qufovQif trwfBu;D u qH;k
jzwfonfum; ol,w
k rf mudk olaumif;xifrw
S f qnf;uyfavojzifh
ysupf ;D &onf/ xdaYk Mumifh d;k uRe;f om;wdv
Yk nf; oHo&m0#ftjypfxu
kd f
&&Sdaom a&TaiGygxnfhvsuf q&mzsufqD;orQudk txufenf;wl
aumif;pGmxnfx
h m;ay;ap&rnf/ Ny;D pD;atmif pnf;acsmif;pm;u Bu;D Muyf
&rnf/ &Spaf ,mifukd pmxd;k ESiaf p&rnf [l\/
&cdkifom;BuD;pmay
103
vTwf uyfOyg'q
f u
kd af &muf ysupf ;D zl;onfukd om"ujyKvsuf vlwYkd
rdBuD;zBuD; vkyfaqmifxm;cJhaom tcrf;tem; taqmufttHkwdkYudk
zsuq
f ;D u tusKd ;r&S?d rzsuaf umif;? tjypfoma&mufaMumif;? avQmuf
ojzifh aumif;pGm tapmift
h aeESix
hf m;ap? tojymudv
k nf; jyefay;ap[k
bk&ifrif;u ynwfcsuf xkwcf &hJ av\/ eef;awmf&m armfueG ;f wdik pf u
kd f
xm;cJhavonf/
jynfolUtarGrif;rcHxdkufojzifh om;?ajr;r&Sd
aqGrsdK;tarGcHaprI
(8) ppfwaumif;NrKd UwiG f olaX; OD;pD&mvD aovGef tarGcH om;?
ajr; r&So
d jzifh ppfwaumif;pm;u tarGcrH EI iS yhf wfouf bk&ifxaH vQmuf
onf/ jynfoUl qif;&Jom;wdYk tarGukd rif;cHpm; oif?h roifh trwfBu;D tm;
ar;jref;av&m? avQmufonfrSm- rif;wdkYwGif jynfolwdkY vkyfcGefwGuf
q,fzw
Ykd pfzo
Ykd m rif;b@mcHxu
kd o
f nf/ rif;rsKd ;r[kwaf om olw\
Ykd tarG
udk cH,x
l ;kH r&Syd g/ cH,al omf vk,ufzsuq
f ;D rif;rl&m a&mufygonf/
xdaYk Mumifh jynfoQirf if;u igwrYkd mS vnf; om;? ajr; r&Srd ?l rif;aqGrif;rsKd ;wdYk
qufcx
H ;D eef; pH&onf/ qif;&Jom;wdrYk mS vnf; xdt
Yk wl om;? ajr; r&Srd l
aqGrsKd ; tarGc&H monf[k trderYf w
S v
f suf OD;pD&mvDtarGukd aqGrsKd ;wdt
Yk m;
cH,lapavonf/
&cdkifom;BuD;pmay
104
jynfhoQifrif; ywjrm;vufpGyf
(9) r[mrkeb
d &k m;zl;xGupf Of bk&ifrif;0wfqifygaom ywjrm;
vufpyG f a&xJus ig;rsKd xm;&So
d nf/ xdik g;udk wHig& ig;0rf;rSvufpyG u
f kd
&avvQif aMumuf rif;xHquf avonf/ rif;vnf; trwfBu;D tm;
ar;av&m trwfBu;D u wHigxrH q
S ufo&aMumif; tvdu
k akd xmuf
vsuf rSew
f ikd ;f avQmufaomf mPfenf;olwYkd NiKd jiifav&maom taMumif;
&Syd gonf/ jynfow
l u
Ykd t&Sirf if;\ bke;f usuo
f a& Bu;D us,af Mumif;udk
jynfow
l o
Ykd x
d if apNy;D rS ckEpS v
f ESiNhf y;D atmif pD&ifrnf[k jyefavQmufxm;
av\/
xdkYaemuf vufpGyfrS ywjrm;udk,lvsuf om;wpfuGif;jrKyf
tvH;k i,fjzpfatmif vS;D Ny;D xdyk wjrm;yg om;wpfEiS t
hf wl om;wpftrsm;
tjym;udk Bux
J m;avonf/ xdo
k m; wpfwu
Ykd kd us;D pGet
f rsm;cso
D mG ;ojzifh
ywjrm;vnf;ygomG ;&m q,f&ufcefw
Y iG f cs,
D o
l mG ;aom pGeu
f kd iSucf wf
om;wpfOD;& ywjrm;udkawGUojzifh pGefaumifygrif;xH qufovm
jyefonf/ xdaYk emuf olwpfa,muftm;tyf a&mif;ap&m oabFmukvm;
wpfO;D u tojym wpf&mjzif0h ,fNy;D vufpyG u
f iG ;f &ef yef;xdrx
f t
H yfonf/
xdv
k ufpyG u
f kd yef;wdrf tdrrf S olc;kd cd;k oGm; tyfou
l v
k m;u &vdak Mumif;
rif;xHavQmuf trwfBu;D um; ppfaq; qH;k jzwf&onf/
trwfBu;D onf trIppfaq;rNy;D rD vufpyG o
f cl ;kd onf jrpfq
f yd f
a&csKd ;pOf vufpyG f cRwx
f m;&m? wGi;f u<uufxu
G f ,liifomG ;avonf/
w&m;olBuD;trIxrf; wpfa,mufvnf; <uufom;pm;&efwl;&m xdk
vufpyG u
f &kd rxm;0Ho
h jzifh rdrt
d oQix
f H tyfEaHS vonf/ toQiw
f &m;
olBu;D vnf; bk&ifrif;vufpyG [
f k odvsuf rif;xHrtyfao;bJxm;onf/
if;u trwfBu;D tm; rausreyfr&I o
dS w
l nf;/ xdaYk Mumifh olu r[mynm
ausmf onf ckEpS v
f ESihf wHigtrI? yef;xdrrf ?I ukvm;rI? iSucf wfom;rIwu
Ykd kd
pD&ifrnf[k rif;xH avQmuf&o
dS l jzpfonf/ igwpYkd &D ifaom txuftarGrI
wGiv
f nf; "rowfuykd ,f igwpYkd D &ifaomw&m;udk zsuo
f jl zpfonf/
xd k Y a Mumif h ck E S p f v vG e f r S rif ; xH q uf r nf [ k tBuH j zif h xm;jcif ;
jzpfavonf/ xdo
k x
Ykd m;pOf if;r&Scd u
kd f rdr\
d r,m;jzpfou
l xkwMf unfh
&cdkifom;BuD;pmay
105
&cdkifom;BuD;pmay
106
ewfjrpf-pef;atmif
(7-11-78)
&cdkifom;BuD;pmay
107
&cdkifdk;&myHkjyifrsm; tquf
&cdkif'@m&DyHk0wKrsm; ]]uvlwwfyGJawmf}} usif;yNyD;vQif
yH0k wKtEdik t
f x ajyma[mavh&cdS ahJ Mumif;udv
k nf; awGU&ayonf/
xdyk jkH yift& &cdik v
f rl sKd ;wd\Yk 0wKajyma[mrI a&S;'@m&Dacwfuyif
&Scd ahJ Mumif; taxmuftxm;vnf; jzpfayonf/
a&S ; tcgu &u y l & jynf o Q i f &cd k i f r if ; wpf y g; &S d a vonf /
xdkrif;onf ESpfpOfrjywf eef;awmf&ifjyif n vomomtcsdefrSm
yH0k wKa[majymyGrJ sm; jyKvyk af vh&o
dS nf/ xdyk u
JG kd ]]uvlwufyaJG wmf}}
(umEl w wf y G J v nf ; [l ) [k ac:qd k o nf / xd k u vl w wf y G J a wmf o d k Y
bk&if\trdet
Yf & te,fe,ft&yf &yfrS 0wKajymwwfaomuvlwwfrsm;
vma&mufajym a[mMu&av onf/ bk&ifrif;onf ESpfpOftwdkif;
uvlwwfrsm;\ ajyma[mjcif;udk naygif;rsm;pGm emMum;&ojzifh
dk;aeNyDjzpfonf/ xdkYaMumifh qef;opfvdk aomtBuHwpfck jzpfNyD;
aemifESpfrsm;udk NydKifyGJusif;y&ef qHk;jzwfvdkufonf/ yGJawmfaeYa&muf
aomtcg wufa&mufvmMuaom uvlwwfrsm;udk 0wKt&Snq
f ;kH ESihf
twdq
k ;kH ajymEdik o
f u
l kd qkcs;D jri &hf ef aMunmvdu
k o
f nf/
xdt
k cg rdrw
d Ykd wwfprG ;f Edik o
f avmuf NyKd iyf 0JG ifMuonf/ xdNk yKd iyf w
JG iG f
BuKd wifppD Of oifMum;vTwv
f u
kd af om q&mawmfwpfyg;\wynfh nDtpfukd
ESpaf ,mufonfvnf; yg0if,OS Nf yKd icf MhJ uavonf/ nDtpfukd ESpaf ,mufrmS
tBuD;jzpfolu ]]wHk;Hk;tysHrpJ;aom t&SnqHk;0wK}}udk rqHk;wrf;
&cdkifom;BuD;pmay
108
ewfjrpf-pef;atmif
&cdkifom;BuD;pmay
109
OD;OwrpmayrS
OD;Owr taMumif;t&m
OD;Owrt&Sifonf e,fcsJUqefYusifa&;? udkvdkeDvGwfajrmufa&;
twGuf wdu
k yf t
JG rsKd ; rsKd ;udk aqmif&u
G cf ahJ vonf/ a[majympnf;H;k rI
oufoufrQomrubJ q&mpHtm; vufeufuikd f awmfveS yf g aqmif&u
G f
&ef tm;ay;cJah Mumif; od&&dS onf/ wpfzufrv
S nf; pmay vufeufuykd g
udik af qmifqifEcJT ahJ Mumif; xif&mS ;avonf/ q&mawmf\rdecYf eG ;f rsm;rStp
aqmif;yg;rsm;? vHk;csif;0wKrsm;? EdkifiHjcm;wdkif;jynfrsm;taMumif;wdkYyg
pHpk mG a&;om;cJah y\/ &cdik jf ynftm; wrf;wvGr;f qGwf a&;zGUJ xm;aom
&wkwpfydk'fudkvnf; &rf;NAJrSwynfhrsm;u ul;,l&&Sdxm;ayao;\/
xdaYk Mumifh q&mawmfonf Edik if aH &;orm;omru pmay&Sif wpfqt
l jzpfukd
pmayIaxmifrh MS unfh awGUjrif&onfomwnf;/ Edik if jH cm;bmompum;rsm;
udv
k nf; wwfuRr;f ygVyd garmutjzpf aqmif&u
G cf o
hJ nfukd axmufq
odEdkifayao;\/
q&mawmf\pmtkyfrsm;
q&mawmfonf yxrqH;k 1907-ckEpS w
f iG f Edik if jH cm;rSjrefrmjynfoYkd
jyefa&mufcNhJ y;D aemuf *syefjynfoYkd <uoGm;cJah vonf/ xdrk jS yefa&muf
1912-ckEpS w
f iG f ESrtdrpf ;kd rESihf tjcm;uav;i,f oH;k a,mufuakd c:aqmif
&cdkifom;BuD;pmay
110
&cdkifom;BuD;pmay
111
csipf &mrsm;jzpfrnft
h aMumif;jzifh EI;d aqmf xm;csuyf g jyKc\
hJ /
OD;Owrudk 1921-ckEpS ?f azazmf0g&v
D (3)&uf? (4)&ufEiS hf (5)&uf
aeYrsm;wGif zsmyH'k pd Buw
d q
f ikd &f m a';'&J? pkuvwfEiS hf wrmwaum&Gm
rsm; tpnf;ta0;jyKvyk f a[majymcJrh aI Mumifh tdE,
d &mZowfOya'
yk'rf 124 (u)ESihf 153 (u)t& 3-3-1921 aeYpjJG zifh zsmyHNk rKd U &mZ0wf0ef
tD-a*s-bD-vD \ w&m;pGcJ sut
f & ykord pf &D ifp?k ausmif;uke;f NrKd Ue,fwiG f
t*Fvdyftpdk;&u zrf;qD;cJhavonf/ xdktrIudk zsmyHk&mZ0wfw&m;
olBuD;Hk;wGif 1921-ckESpf? rwfv (21)&ufaeY csdef;qdkppfaq;cJhav
onf/ xdt
k rIppfaq;jcif;qdik &f m rSww
f rf;udk 1912-ckEpS ?f {Nyv
D (1282ck? waygi;f v)xkwf ol&,
d r*Zif; (yrwG)J rSp vpOfazmfjycJah vonf/
xdkr*Zif;wGif OD;Owrudk zrf;qD;&jcif;ESifhpyf OD;Owr\
twKyw
t
d usO;f csKyu
f v
kd nf; azmfjyxm;avonf/ xdak zmfjycsurf mS yxr
qHk; OD;OwrESifhywfoufaom twKywdjzpfrnf[k ,HkMunf&onf/
OD;OwrESifh if;\r,fawmf "mwfyHkudkygawGU&onf/ xdkYaemuf 1299
ckEpS x
f w
k f bke;f bke;f ud,
k af wGU bH"k avh (tcef; 5yg) OD;pde'f ikd Ef iS hf a':
a&TNrdKifwdkY vifr,m;ESpfa,muftar;tajzjyKjcif;wGif xdkxuftus,f
awGU7\/ trSerf mS OD;Owr\twKyw
[
d v
k nf; qdEk ikd af y\/ EIid ;f ,SOMf unfh
Mu&ef oif\
h / (1)ol&,
d r*Zif;rS rltwdik ;f azmfjyNy;D bH"k avh
0w K rmS rl aumufcsurf Qomwnf;/
&cdkifom;BuD;pmay
112
&cdkifom;BuD;pmay
113
&cdkifom;BuD;pmay
114
&cdkifom;BuD;pmay
115
um*su
D OD;Owrudo
k m vdck sio
f nf/ wpfvudk 350-usyf ay;rnf[k
ajymaomfvnf; tpd;k &tvkyu
f kd igrvkyq
f Nkd y;D y,fvu
kd af vonf/
bk&ifccH sKyf avmuZif tdE,
d &Spd Of b*Fge,fukd ESpef ,fcJG bk&ifcH
ESpaf ,muf pD&ifrnf[k ajymonf/ e,foel ,fom;wdu
Yk qif;&JveG ;f
bk&ifcw
H pfa,mufuykd if tcGef trSerf ay;Edik /f ESpaf ,muftwGuf vcESihf
toH;k p&dwf ay;Edik Mf urnf r[kw/f oufouf jynfojl ynfom;wdYk pdw'f u
k
a&mufatmif vkyo
f nfqu
kd m umvuwm; ,leb
D mpwD ausmif;om;wdYk
tm;vH;k oydwaf rSmufxu
G cf mG cJMh uonf/ Edik if jH cm;ypn;f rsm;udv
k nf; rpm;
oHk;&ef oydwfarSmufMuonf/ EdkifiHjzpfypnf; t0wftpm; txnf
tvdyu
f o
kd m toH;k jyKchJ Muonf/ oydwaf rSmufausmif;om;wdt
Yk wGuf
trsKd ;om;aumvdyaf usmif;? ae&Sief ,faum vdyaf usmif;zGihf vef'efNrKd UrS
tdik -f pD-tufpu
f kd atmif umvuwm;odaYk &mufp&Sad om bmblMo&
bdefatmZdpf odyHausmif; Ou|BuD; cefYavonf/ if;Ou|BuD;u
OD;Owrtm; xdkaumvdyf yg|dbmomESifh Ak'bmom? ou#bmom?
zDvq
kd zkd t
D aMumif;udk a[majym oifjyapavonf/ tpm;taomufukd
bdk'defuay;ydkYavonf/ vcwpfjym;wpfcsyfrQ r&bJ wpfESpfoifjyNyD;
aemuf tvkyt
f yfvsuf jrefrmjynfojYkd yefum wdik ;f a&;jynfa&;udk a[m
ajymrnf[k &efuek Nf rKd Uo<Ykd uvmcJah vonf/ tazmfrygbJ oydww
f pfv;kH ?
ud,
k 0f wfzsif ouFe;f rQjzifh ajcusio
f mG ;um w&m;a[m xGuaf vonf/
wdkif;jynfudk apmifha&Smuf&ef? trsdK;om;udkcspfcif&ef? EdkifiHjcm;
ypn;f udk roH;k pGJ rpm; aomuf&ef? tcsi;f csi;f cdu
k &f efrjzpf&ef? cdu
k &f efjzpf
uvnf; H;k urf;ra&mufapbJ rdrw
d Ykd &yf&mG &Sd vlBu;D wdjYk zifh ausat;vdu
k f
emMu&ef? nDn
D w
G
f w
G af eMu&ef qH;k rMo0g' ay;avonf/ tpd;k &t&m
&Srd sm; e,fox
Ykd u
G v
f Qif tpd;k &xHrS c&D;p&dw&f Ny;D jzpf if;wdcYk ikd ;f orQ
awmif;orQ xdu
k w
f efaomydu
k q
f rH &bJ jyKvyk af y;Mu&ef rvdak Mumif;
a[majymojzifh rsupf yd iG u
hf m jyKcsiw
f ikd ;f r&bJ jzpfvmMuonf/
xdaYk Mumifh OD;Owr oGm;&maemufrS pHak xmufEiS hf ykvyd Ef pS af ,mufpD
vdu
k yf gav onf/ vSL'ge;f auR;arG;Muol? twnf;cHMuolrsm;udk if;wdu
Yk
ar;jref;pdppfjyKjcif;? tpd;k & udk qefu
Y sib
f ufvyk o
f nf[k ajcmufveS jYf cif;
aMumifh OD;OwrrSm wnf;cdak &;? qGr;f uGr;f &&Sad &; qkw,
f w
k cf cH &hJ onf/
&cdkifom;BuD;pmay
116
&cdkifom;BuD;pmay
117
&cdkifom;BuD;pmay
118
yif rSm;avpG[x
k if vltrsm;rSm pdwrf aumif;jzpfc&hJ onf/ xdt
k aMumif;
udk q&mbke;f Bu;D u OD;OwrxH &[ef;wpfyg;vTwf ajymqdjk cif;jzpfonf/
vTwv
f u
kd af om&[ef;tm; OD;Owru bmrSupd r &Syd g[k jyefomG ;
apNy;D if;rSm aemufoabFmywfjzifv
h u
kd v
f m&m rZrd a'o Ak'X mersmudk
zl ; jrif *syef j ynf j yef r nf j zpf a om *syef b k e f ; BuD ; ES p f y g;ES i f h t wl
qHkrdavonf/
if;wdu
Yk OD;OwrtaMumif;udk *syefowif;pmwGiyf g odxm;
ojzifh ,cku,
kd f awmfEiS hf qH&k onft
h wGuf 0rf;omaMumif; ajymjy
OD;csMuavonf/ xdyk *k Kd vEf pS yf g;wdt
Yk m; OD;Owonf ppfawGNrKd UwiG q
f if;
if;ESit
hf wlwnf;cd&k efajymojzifh vufcaH vonf/ oabFmonf ppfw
aumif;NrdKUodkYa&muf xdkrSnxGufvQif reufrdk;vif;aomtcg ppfawG
NrdKUqdyfodkYa&mufonf/ OD;pGmrSef;xm;ouJhodkY wjcm;vlwdkYudk rjrif& /
ta&;ydik &f mZ0wf 0efBu;D ? 0efuav;? ykvyd t
f ifpyufawmf? *gwXf memtky?f
&cdik v
f rl sKd ; e,fyikd 0f efaxmuf wpfa,muf? xdjYk yif a*:&cg;? yefcsmyDyv
k yd rf sm;
om awGUjrif&onf/ aqGrsKd ;-ponfrsm;udk wpfa,mufrS rjrif&aom
aMumifh bmtaMumif;udrk Q rod&ao;? oabFmwHwm;odu
Yk yfaomtcg
ykvdyftifpyufawmfwufvm OD;Owrudk 07rf;pm&Gufay;avojzifh
zwfMunfrh S em;vnfonf/ ypn;f rsm;udv
k nf; zGijhf y&Ny;D pmtkypf mwrf;
utp eHeuf 6-em&DrS 9-em&Dxd &SmazGc&H onf/ odaYk omf xdcu
kd pf &m
rawGU& q&mawmfudk ausmif;odkY<uapvsuf ykvdyfESpfa,mufudk
tapmifh xm;cJNh y;D t&m&SBd u;D i,fwrYkd mS jyefomG ;Muavonf/
aeYqrG ;f pm;Ny;D aemuf q&mudpk pfawGNrKd U wpfEpS ?f ESpEf pS f ae
vdrm a&;jcm;&S&d ef rsupf zd iG v
hf o
kd nf[k avQmuf&m ausmif;'umwdYk a&SUae
Bu;D wdEYk iS hf wdik yf ifMunfrh nf[k ajymonf/ aeY 2-csuw
f ;D wGif tcsKd Uyv
k yd f
rsm;ESihf t&yfvBl u;D vlaumif;ESpaf ,muf? NrKd Utyk f wpfa,muf? &mZ0wf
0efBu;D ? 0efuav;wdv
Yk m OD;Owr r<uvmrD ydv
Yk u
kd af om ypn;f rsm;udk
zGifhjy&onf/
wpfcrk rS awGU&if;wdo
Yk nf (4)em&DwiG f jyefomG ;avonf/ aemuf
&cdkifom;BuD;pmay
119
&cdkifom;BuD;pmay
120
atmif a[majymavonf/
txufyg taMumif;udk OD;Owru a':a&TNrKd iEf iS hf orD;ESpOf ;D wdt
Yk m;
(3)&ufvHk;vHk; tusOf;csKyfajymjyojzifh OD;Owrudk,fawmfuJhodkY
jrefrmjynfwpfjynfv;kH rSm &Sm&zdcYk ,
J Of; onf/ &SmrS&mS ;? vTmyg; qdo
k uJo
h Ykd
jrefrmbke;f awmfBu;D wpfa,mufrw
S pfyg; &zd&Yk ef cJ,Of;onf/ ,ckjrefrm
jynfwiG f &Spaf omif;ausm&f adS om &[ef;awmfrsm;teuf OD;Owr ud,
k f
awmfuJhodkY b,fESpfyg;&ygrnfenf;[k OD;pdef'dkiftm; ajymjyjcif;jyKav
ownf;/
&cdkifom;BuD;pmay
121
&cdkifom;BuD;pmay
122
&cdkifom;BuD;pmay
123
w&m;qH;k jzwfot
l jzpf vnf;aumif;? usr;f *ef? vuFmpmayjyKpo
k t
l jzpf
vnf;aumif; aqmif&GufcJhojzifh [l&m;wwf? aA'ifq&m[l vnf;
aumif;? ynmmPfjynfh0oljzpf mPy@du0d[l vnf;aumif;
xifay:ausmMf um;cJo
h nf/ olawmfaumif;pdu
k u
f kd aumif;pGmusiBhf uv
H u
kd f
em bk&m;apwDykxdk;wnfxm;vsuf Ak'BuD;'g,umtjzpf cH,lcJh
ao;onf/ uif;e,f uke;f abmif&mG wGiaf exdik cf o
Jh nf/ wynfw
h yef;ynm
oiforl sm;jzifh ygaruq&mjyKco
hJ nf/
a&S;usaom i,fq&mOD;0& (uif;q&m)\ enf;ay;vdrm wwfod
ajrmfjrifjcif;aMumifh ynmyg&rDjzpfap&ef bk&m;avif;vsm ukoZmwfukd
vuFmpyfqckd o
hJ nf/ ,if;ukoZmwf vuFmudk omoemou&mZf 2421ckEpS ?f aumZmou&mZf 1239-ckEpS f pyfqckd o
hJ nf[k armfueG ;f xd;k cJo
h nf/
,if;q&m\ "rom&'DyeD wwd,wGu
J jkd yKpak om ckEpS u
f u
kd m; rod& acs/
igwdkY\awGU&aom ckepfaMumif;a&;ayrlrSm ]]utp-pm;}} tqHk; 6t*Fg&o
dS nf/ xdak yrltqH;k pm'um? &Gma[mif;&Gm xG;D vSatmifu 1231ckEpS f a&;ul;xm;onf[k awGU&\/ xdaYk Mumifh ukovuFmxuf a&S;OD;
usrnf[k ,lq&onf/
q&monf 'DyeDusr;f udk wnfw
h nfah jymr&dyrf ad om olrsm;vS
aomaMumifh rodoo
l ad tmif? odNy;D ol xyfymG ;atmif[l ajymifajymifxif
xif a&;jycJhonf/ ukodkvfaumif; rI ESvHk;roGif;? owdrxm;
a&SmifuGif; oGm;olrsm;vwHonfudk jrif a&;cJh&onf qdk\/ cHka&SUaepma&;tcef;udk xdak yrl ]]Cl}} csy?f 0rf;bufrS ]]aCmf}} csy?f
0rf;buf wdkifig;csyfcGJxd awGU&onf/ warmwry&m,epaom
trdkufuvm trdkufudka&muf yk*dKvf? trdkufuvm tvif;a&muf/
tvif;uvm trdkufa&muf/ tvif; uvm- tvif;a&muf[l
yk * d K vf a v;OD ; ud k jyqd k c suf t cef ; wG i f v nf ; cH k - a&S U ae
pma&;wdEYk iS yhf wfouf owday;xm;csuf awGU&ao;onf/
a&S;ujyKaomukov
kd af Mumifh pnf;pdrcf sr;f omtusKd ;udk &&Sad om
tvif;b0odYk a&mufaeonfukd owdarhvsuf trdu
k o
f rYkd a&mufapbJ
wpfzeftvif;odkYyifjyefoGm;&avatmif (0g)aZmwd-aZmwd y&m,eyk*Kd vjf zpfatmif jyqdjk cif;jzpfonf/ ypKye u
f kd rSwf / y&[dw-olwpfyg;
&cdkifom;BuD;pmay
124
&cdkifom;BuD;pmay
125
&cdkifom;BuD;pmay
126
&cdkifom;BuD;pmay
127
wGe;f cs ouJo
h Ykd vnf;aumif;/ xdt
k rIonfwo
Ykd nf i&JwiG ;f odcYk sonf
rxif/ vufaqmifwpH ;kd udk rufvnf;aumif;/ tausmt
f apm tcs;D
tajrm ufuv
kd nf;aumif;? rufarm vdu
k af oma&SUaewdo
Yk nf ,cka&SUae
cH&onf? oHawG cJ&&J u
J kd pm;&onfrw
S /f rpifbifyyk pf nfomG ; pl;ajimif-h
'g;vSw
H yf vl;? 0wfaomykq;kd - xbD rSw/f igaovQif i&JjynfoYkd
oGm;&rnf/ i&Jtaumifrw
S /f om;r,m;rSm 0wf±& ap/ wpfzufom;
rSm rukefwefonfudk ukefatmifajymaom a&SUae/ / trIonfwdkY
ajyNird ;f csiyf gvsuf xd;k yifah oma&SUae/ / xdo
k al v;a,mufwo
Ykd nf
i&Jjynfoo
Ykd mvQif pD;yGm;udak qmifavonf/ xdt
k rIurkd pGeaYf om umv
ywfv;kH touf&n
S o
f rQaeonfxuf aoonfyif aumif;&moifo
h nf/
tb,faMumifhenf;? r[kwf rrSefonfudkodvsuf [kwfa,mif?
rEdik -f Edik af tmif/ olwxl;um; tusKd ;enf;ap? igom&ap[l apwemaZm
oH;k wefEiS o
hf m Mumavonf/ tdak vonf/ MumusKd ;rrnf/ tdu
k sKd ;rrnf/
touf&n
S u
f sKd ;rrnf/ vljzpfusKd ;r[daom aMumifh aeonfxufaovQif
aumif;&monf./ raumif;rIBuu
H i&JBu;D rSmcH&onf[l rdeaYf wmfro
l nf/
qdt
k yfcNhJ y;D aom trIonfa&SUaewdo
Yk nf ayyif-0g;yifEiS w
hf al omaMumifh
ynm&Sijf zpfusKd ;rcH&/ tEy*k Kd vjf zpfaomaMumifh omoemwGif vljzpfusKd ;
rcH&/ ud,
k u
hf ,
kd u
f o
kd m vlrw
S o
f nf/ w&m;ESiq
hf ifjcifvQiv
f nf; omoem
yvljzpfaomaMumifh wpfcgoD;vQif aqG;jrnfhaom ayyif-0g;yifESifh
wlawmfrl onf/
tMuiftrIonfwpfO;D onf ud,
k Ohf pm[kwv
f suf rrSeaf ESmif,
h u
S f
onf/ olwxl;udk usL;vGepf mG jyKusichf o
hJ nfukd cHc&hJ onf/ aus;Zl;udk
vnf; aqmifygajymqdak omaMumifh r[kwo
f nfukd t[kw/f ud,
k yhf pn;f
udk olUypn;f / qif;&Jou
l Ekd ydS pf ufonfreS u
f tMum;tv,frmS rSeo
f nfukd
jzpfap&rnf/ ajymqdak qmif&u
G f w&m;vnf; rSeaf vaomaMumifh w&m;
vnf; Edkifonf/ aus;Zl;vnf;xdkufonf[l ,laoma&SUaeonf
oHo&m0#frv
S w
G f umrok*wdbo
kH m;jzpfaomaMumifh rZrd yk*Kd vrf nf\/
tMuiftrIonfwYkd toD;oD;vmMu r[kwrf w&m;trIonfEpS Of ;D
cdu
k &f efjzpfymG ; w&m;&efppfukd rjzpfay&m oHo&mb0tqufquf 0#f
w&m;&efol wZmpfom jzpfawmhrnf/ oHo&m0#fryg&atmif w&m;olBu;D
&cdkifom;BuD;pmay
128
wdu
Yk si&hf maom w&m;t&m t*Fgav;yg;? a&SUae wdu
Yk si&hf maom y#dnmOf
tjym;tif ig;yg;ESin
hf pD mG vdu
k af om a&SUaeomvQif y@dwa&SUae rSeaf om
aMumifh csro
f moH;k yg;wGif tqH;k jzpfaom edAm efcsr;f omudt
k yf/ vdu
k af cs
aomf tyg,&f mG wGif rdru
d ,
kd u
f kd a&mif;pm;aygiEf o
HS nfEiS hf wl\/ a&SUaewdrYk mS
y#dnmOftjym;udv
k nf; &ap? usiv
hf nf;usiahf p? usirhf S a&SUaerSeo
f nf/
y#dnmOftjym; tifig;yg;udv
k nf; rodrusiahf csaomf vlw&d
p mefa&SUae
[l rdru
d ,
dk u
f kd rdrd odap&rnf/
trIonfEpS Of ;D wd\
Yk t"dukP;f udNk ird ;f csr;f pGm qH;k jzwfp&D ifaom
cHak &SUaewd\Yk od&m usi&hf maom y#dnmOftjym; tifyg;yg;um; a&SUaewdrYk mS
rdrw
d Ykd aqmif&u
G af om uGr;f tpfukd ur|mef;jyK&rnf/ rnfuo
hJ Ykd uGr;f tpf
udk ur|mef;jyK&tHeh nf; ar;&m uGr;f tpfonf ig\ud,
k cf EmESihf wl\/
uGr;f tpfxJ ygaom uGr;f &Guf ? xH;k ? &Sm;ap;? uGr;f oD;? aq;xdk ig;yg;onf
pHv
k ifrS uGr;f pm;&aom ud&,
d mpHv
k ifouJo
h Ykd xdek nf;wlpmG ig\ 0rf;wGi;f
y#dnmOf tjym;ESihf ig,ckvu
kd v
f maompum;onf xdik g;yg; ESin
hf rD S a&SUae
rSeo
f nf/ w&m;"rdu
vnf; nDonf[l uGr;f tpfukd uodP
k ;f cGuf jyK&
rnf/
a&SUaewdUk usi&hf maom ur|mef;um;- (1) umave 0ur-d aem
tumave-qdo
k ifah om umvudo
k m igqrkd nf? rqdo
k ifah omumvudk
igrqd[
k l aqmufwnfonfvnf; wpfyg;/ (2) qdo
k ifah omumvjzpf
aomfvnf; blawe0umrd/ aemtblawe- [kwrf eS af om pum;udk
omqdkrnf/ r[kwfrrSefaompum;udk igrqdk[l aqmufwnf&m
onfvnf; wpfyg;/ (3) [kwrf eS af omfvnf; - two[
H ad we 0umrd/
aemtewo[
H d awe- tusKd ;taMumif; pD;yGm;ESpyf g;ESihf pyf,u
S af om
pum;udk igqrkd nf/ tusKd ;taMumif; pD;yGm;ESpyf g; ,kwaf ompum;udk
rqdk[l aqmufwnf&monfvnf; wpfyg;/ (4) tusdK; pD;yGm;ESifh
pyf,Sufaomfvnf;- oHaPSe0umrd/ aemzkae-odrfarGUEknHhaom
pum;udk igqrkd nf/ odrzf si;f ,kwrf maompum;udk igrqd[
k l aqmuf
wnf&monfvnf; wpfyg;/
(wpfenf;vnf;) wpfzufom;udk &Suzf ,
G [
f ad tmif? trIonfwYkd
0rf;omatmif? EGm;vm;OobuJo
h Ykd wPSm&m*ESiphf yfaompum;? 0pDav;
&cdkifom;BuD;pmay
129
&cdkifom;BuD;pmay
130
cH-k a&SUae-pma&;wdo
Yk nf owd?ynm? orm"dwEYkd iS hf rrSm;r,Gi;f ap
jcif;iSm jyaom tcef;Ny;D \/
(rSwcf su)f a&SUaeonf w&m;pD&if jyefwrf;0ifw&m;olBu;D ajcmuf
rsKd ;wGif trIaqmif a&SUaeudv
k nf; wpfO;D tygt0ifxnfo
h iG ;f xm;aMumif;
awGU&&dS onf/ xdaYk Mumifh "rowf0if w&m;olBu;D rsKd ;wGif vnf;aumif;?
apm'u (w&m;vd)k bufu vdu
k yf g&aom apm'u0iftjzpf vnf;aumif;
rSwf,l&rnfjzpf\/
]]tMuifool? ESpfa,mufvlwdkY? t,luGJjym;? cdkuf&efyGm;aomf?
w&m;oifph mG ? ajz zsO&f m\? ,kwrf mrdu
k pf ?k uke;f wdu
k rf u
I kd rjyKMuyfMuyf?
a&Smifavrif;}} / (&Gmacsmif;Bu;D q&m OD;atmifxeG ;f \ aumif;&mvrf;jy
qHk;rpmysdKUrS)/
(0efccH su)f ppfawGNrKd U r[mrkead usmif; OD;ynmpm&xHrS vnf;
aumif;? armifawmNrdKUe,f? NrdKUopf&Gm OD;ijzLxHrSvnf;aumif; pmay
rlrsm;udk aus;Zl;jyKMuonf/
OD;pud E
&cdkifom;BuD;pmay
131
vGrf;olUpmacG
tusOf;axmifrS vGwfaomfvnf; tus,fcsKyfjzifh
usqHk;&&Smaom e*g;eDudkxGef;a&T
1942-ck? rwfv 23-&ufaeY jzpfygonf/ xdak eYeeH uf 11-em&DcefY
tcsed w
f iG f jrefrm jynfumuG,af &;qdak om Oya'aMumifh tcsKycf aH eMu&
aom uRefawmfwdkYwpfpkonf ppfawGtusOf;axmif&Sd oD;oefYESpfxyf
taqmifi,fwpfc\
k tay:xyfwiG f xrif;pm;ae Muygonf/ xdpk OfrmS
pl;pl;0g;0g;ESihf avab;tcsuaf y;OMooHaMumifh atmufxyfoYkd ajy;qif;
um tajctaeudk apmifMh unfah eMuygonf/ ra&S;raESmif;rSmyif awmifyH
wGif teD0ikd ;f Bu;D ESihf *syefwu
kd af v,mOfysEH pS pf if;onf axmifBu;D \ tay:
wnfw
h nfrh S eD;uyfpmG xd;k qif;oGm;Ny;D av,mOfuiG ;f &Sd ppfwyfpcef;udk
pufaoewfjzifh ypfcwfoGm;Muygonf/ xdkrSwpf qufwnf;yifvQif
tmumxufwiG f cdik u
S if ,frQavmufom jrif&aomav,mOfrsm;rSvnf;
AH;k rsm; ypfcswu
kd cf u
kd Mf uojzifh wpfcPtwGi;f rSmyif ,rf;cd;k rsm;csKyu
f m
rnf;arSmifoGm;ygonf/
wpfem&DcefMY umaomtcgrS ab;uif;aMumif; tcsuaf y;OMooHukd
Mum;Mu&ygonf/ nae 7-em&Dcefw
Y iG f tusO;f om;rsm;ESihf tcsKyo
f m;
tm;vH;k udk tjyifox
Ykd w
k Nf y;D vQif armvdy&f yfuu
G &f dS ba*Fgvb
d m ompmoif
ausmif;odYk tapmift
h a&Smuf tpDtpOfjzifh ac:aqmifomG ;ygonf/ ,if;
&cdkifom;BuD;pmay
132
&cdkifom;BuD;pmay
133
&cdkifom;BuD;pmay
134
&cdkifom;BuD;pmay
135
&cdkifom;BuD;pmay
136
&cdkifom;BuD;pmay
137
&cdkifom;BuD;pmay
138
jrefrmjynfaus;? vGwv
f yfa&;ud?k raES;BupH nf? ESv;kH &nfjzif?h twnf
usus? tkwfjrpfcsvsuf? ,if;uwpfvD? e*g;eD[k? onDjyKvkyf? pmapmif
xkwaf omf? tkycf sKyaf &;&m? tjzmjzmESi?hf urma&SU aemuf? odmPfazmuf
vsu?f rsm;ajrmifv&l iS ?f c&D;wGicf ?hJ Munfvifoef&Y iS ;f ? mPftvif;aMumif?h
owif;arT;MuL? aomif; ZrLwGi?f wpfvx
l eG ;f ay? udx
k eG ;f a&T[?k ajymifa0
vQr;f Mu? vES,yf &Si?hf jrefrmEdik if ?H e,fcsUJ 'PfaMumif?h azmufjyefajymif;vJ?
ppfrD;pGJaomf? 0rf;enf;zG,f&m? wrf;wyg? rsm;pGm'ku? tdEd,0,f?
&ufv&SnMf um? oH;k ESpw
f mrQ? r[mi&J? rD;Bu;D pGo
J ?Ykd tonf;uRr;f avmif?
tusO;f axmif? wdr;f a&SmifrvGw?f a&m*guyfc?hJ xyfxyf'u
k ? tjzmjzmESi?hf
wGJcgxGuf&? csdefwpfv0,f? &ur@dKif? wdkif;&cdkifrS? ppfNydKifwdkuf&m?
raeom? cGcJ mG &ay? rsm;Adv
k af jc wd?Yk a&ajruGjJ ym;? b*Fvm;? ac:jim;&Siv
f ?l
emqDy&l [
f ?k jyKp*k gr? &yfXmewGi?f b0ukov
kd ?f uH,iG ;f ,dk ? ac:qakd umZm?
axmifo
h ;kH &mESiphf eG ;f vmow? rd&moD? wefc;l qDo?Ykd vSr;f csu
D sL;wuf?
qef;(8)&uf0,f? oufcEmvQi?f qH;k &tifaMumif?h b0ifq<l u? 0rf;enf;
&vsu?f rsm;vSaxGaxG? usrsu&f nfEiS ?hf ajzqnf;r&? ylaomuESi?hf wlrpHpk ?D
Adv
k yf ckH sD ? nDnmjzjz? 0dik ;f 0ef;Muvsu?f vSLMu'ge;f Mu? urf;vSr;f MuESi?hf
'geaxGaxG? jyKMuay jrefajr rsKd ;jri ?hf om;*kPw
f ifu
h ?kd Bu;D jrifah pwem?
ukPmjzif?h Adv
k yf g;kH pk? oN*K [jf yKonf/ aumif;rI trQa0umaomf ......./
&cdkifom;BuD;pmay
139
&cdkifom;BuD;pmay
140
tkyfcsKyfrIacwfESifh tajctaersm;
xdo
k Ykd bk&ifacwf pDrt
H yk cf sKyaf &;cefcY rJG I tpk-Yd tpk zGUJ pnf;jcif;onf
&cdkif&mZ0if cefYnm;aom tpDtpOfwpf&yfjzpfaMumif; ,lqEdkifay
&monf/ tb,faMumifq
h akd omf ,cktcgwiG f jyefvnfxal xmifa&;Xme?
u,fq,fa&;Xme zGifhvSpfjcif;wdkYjzifh xdkXmetrIxrf;wdkY\ pm;0wf
aea&;wdkYtwGuf txdkuftavsmuftvkyftBuH pDrHay;xm;jcif;uJhodkY
ae&mcsay;xm;jcif; oabmyifjzpfonf/
rSef\/ tkyfcsKyfoltmPmydkifonf tkyfcsKyfcH&ol jynfoltay:
pm;0wf aea&;ponfh b0wnfwHha&;twGuf ta&;BuD;vSonf/
tmPmydik w
f \Ykd tpDtrHaumif;orQ jynfoo
l nf oufomacsmifcsEd ikd rf nf/
,ckvnf; tpdk;&onf vlxktwGuf pDrHudef;rsm;jzifhaumif; atmif
cefYcGJae&onf/ tpDtrHaumif;orQ toufom&ayrnf/ odkYaomf
,ckjynfoaYl cwfEiS hf a&S;bk&ifacwf\ pDrrH u
I Ekd idI ;f ,SOf Munfh w
I wf&ef
vdak yonf/ bk&ifacwfonf oufO;D qHyikd pf epfEiS hf tvsO;f ruif;onfh
enf;wl jynfoaYl cwfvnf; tkycf sKyo
f \
l tmPmay;cH&jcif;eSihf ruif;&
um; Od;acgi;f aqmif&m ]ud,
k }f ygaeonfom jzpfonf/
xdkYaMumifh pufrIvufrIacwfrwdkifrD bk&ifacwfrSm tpdkY? tpk
wnfxm;zGUJ pnf;jcif;onf acwftavsmuf tpDtrHjzpf&m\/ ,ckjynfoUl
acwfrmS vnf; tvkyo
f rm;? awmifol v,form;? pufrt
I vkyo
f rm;?
vufeufuikd f tkycf sKyaf &;orm; ponfjzifh tpDtrHjyKum vlwef;pm;&Sd
aeMuouJo
h Ykd tpd?Yk tpkonfvnf; &cdik b
f &k ifacwfwiG f vlwef;pm;zGUJ pnf;
&Sad ecJjh cif;yif jzpfonf/
odaYk omf bk&ifacwfwiG f ppfoyYkH ef;tjzpf wdik ;f wpfyg;om;wdt
Yk m;
uRejf yKoabm tvsO;f ruif;cJo
h nfomru vlrsKd ;a&;t& zdEydS rf v
I nf;
&Scd MhJ uonfrmS ,Hrk mS ;p&mr&Sad y/ odaYk omfvnf; olaY cwf olUtqift
h wef;
onfvnf; wpforwfwnf; r[kwb
f J taumif;tqd;k ? twd;k avQm?h
a&jrifMh umwif?h a&edrMhf umedrhf tvm;rsm;pGm &Sad yonf/
tk y f c sK y f o l E S i f h trS L ;trwf y nm&S d w d k Y tpD t rH r I o nf v nf ;
&cdkifom;BuD;pmay
141
&cdkifom;BuD;pmay
142
&cdkifom;BuD;pmay
143
&cdkifom;BuD;pmay
144
&cdkifom;BuD;pmay
145
&cdkifom;BuD;pmay
146
avmufygNy?D txl;ojzifu
h m; &cdik b
f &k if'o&mZmrif; tbdou
d w
f ufcef;
tcrf;tem;qif,ifusif;yyHktpDt&if t"du&wdkY aqmif&Guf&aom
tonfom;wd\
Yk wm0efrmS ta&;ygvaS yonf/
xdt
k pDtpOf oD[moer@yf? *Zmoer@yf? arm&oe@yf[k
qdt
k yfaom r@yfo;kH aqmifaqmufvyk &f ef opf? 0g;? Burd w
f u
Ykd kd tonf
om;wdkYu t&if;tzsm;rrSm;ap& rSwfom;ckwf,l ay;&avonf/
xdrk @yfukd aqmufvyk af omtcg tonfom;wdu
Yk aqmufvyk rf ;kd um&
onf? arm&moer@yfukd tonfom;wdyYk if apmif&h monf? odYk tonf
om;wdo
Yk nf bk&if\t"du&wdYk yg0ifta&;omonf? tvm-uym;wdYk
um; ,if;odYk xD;eef;wdEYk iS hf rnforYkd rS oufqikfd f ta&;romav[k cefrY eS ;f
&m\/
bk&ifacwf ta&;omqH;k rSm rif;? rdz&k m;? rif;nD? rif;om;? rif;orD;?
rif;\taqG trsdK;rsm;? if;aemuf rSL;BuD;? rwfBuD;? &mxl;XmeE&
&&SMd uolrsm;tjyif olaX;ol<u,f? ,molBu;D ? awmifoBl u;D ? v,foBl u;D
rsm;? jynfwiG ;f tonfom;rsm;rSp wdik ;f a&;wdik ;f &m azmfjyyg tqifh
twef;tvdu
k f ta&;ay;ajrm ufpm; cs;D jri chf MhJ uayonf/
'o&mZmrif;vufxufrS tpdkYpwifzGJUpnf;jcif;
tpdk Y zGJUpnf;jcif;ESifhywfouf &cdkif&mZ0ifwGif tb,frif;
upwif pDrw
H x
D iG f cJah Mumif;udk od&efvt
kd yfonf/ trsm;tm;jzifh xif&mS ;
pGmawGU&onfrmS 'kw,
d yk&ed Nf rKd Uacwf aeodr;f rif;\ om;awmf iESv;kH rif;
(aumZm-608-612) c&pfat'D 1246-1250 vufxufyifjzpf\/ odaYk omf
iESv;kH rif;vufxuf ppfoBl u;D "raZ,sonf ukvm;jynfrS ppfcsD tjyef
wGif rif;trdet
Yf & tdraf xmifprkH ysurf uGaJ pbJ ukvm;wpf0ufukd odr;f ,l
vmcJ&h m tpdo
Yk m;tjzpf zGUJ pnf;csxm;onfum; ukvm;trwfEpS &f mrSm
wefqmudo
k rd ;f ap twGi;f rde;f r oH;k armfvyd t
f pdw
Yk iG f jznfah wmfro
l nf/
ukvm;rif;om; aus;uReyf g&if; vlig;&mudak omfum; yg&if;twdik ;f
ay;oem;awmfrl onf[q
k &kd m armfvyd pf rYkd mS iESv;kH rif; vufxufrwdik f
rDuaomfvnf;aumif; &Sad umif;&Sd Edik af yonf/ rif;vufxufwiG u
f m;
jzpfNy;D onfrmS ajymp&mr&Sad y/ uset
f &yf&yf ukvm;aygi;f av;aomif;
&cdkifom;BuD;pmay
147
ckepfaxmifig;&m (47500)wdu
Yk kd toD;oD;cGaJ 0ay;zGUJ onfwYkd um; tpD
trHvmonft
h wdik ;f xif&mS ;Ny;D jzpfonf/
odkY&mwGif ukvm; 47500udk tpdkYrzGJUrD bDawmf'o&mZmrif;
(aumZm 485-501)? c&pfat'D 1123-1139) vufxuf zGUJ awmfrcl o
hJ nfh
vlrsKd ;tpdo
Yk m;wdt
Yk m;vnf; &S&d if;twdik ;f vnf;aumif;? tpdrYk mS Ekwyf ,f
tonfom;tjzpfvnf;aumif;? pDro
H nfwu
Ykd kd awGU&&dS ojzifh tpdUk zGUJ
jcif;rSm bDawmf'o&mZmrif;\ vufxufuyif jyL-wvdik -f urf;,Hjrefrmwdt
Yk m; tpdt
Yk zGUJ wnfxm;ay;cJNh y;D jzpfaMumif;rSm xif&mS ;ae\/
'o&mZmrif;onf &cdkif&mZ0ifwGif pE&m;rS q,fqufajrmuf
pMumav;ESi"hf m;ud&k onf[k qdo
k nf/ r[mxD;&Siyf if (odrYk [kw)f aumvd
&Sifyifbk&m;udk wnfxm;cJhaom aumvd,rif;\om;awmfvnf; jzpf
onf/ aumvd,rif;ESifh if;\aumif;rIawmf r[mxD;bk&m;wnf
ausmufpm? if;rif;\ ukov
kd af wmftvSLwrf; (rSwcf su)f ausmufr;D
ausmif; ausmufpmrSm txift&Sm; ,ckwikd f &Syd gao;\/ 'o&mZmrif;
onf 'kwd,yk&defNrdKUudk wnfaxmifcJhonf/ r[mrked&SifyifESifh twkdif;
twmnDpGm vufav;pd i,fonf[laom udk;qlaomoGef;pufawmf
rsm;udk oGe;f vkyu
f ;kd uG,cf o
hJ nf[\
l /
xdaYk Mumifh armufawmf {csi;f ac: t'lrif;ndKpmqd\
k &cdikd rf if;orD;
{csi;f "raomuESihf wef;wlyif tvSL'ge&So
d nfh rif;wpfyg;jzpfaMumif;udk
]]'o&mvQi?f "rmaomu? 'gepHk ruf? ckepf&ufq;kH ? vH;k vH;k ZrL? vSLaom
[l\}} [k ckepf&ufwiG f wpf&ufrvyf tvSLtwef; pHrk uf&&J ifo
h jl zpf
\[k cs;D usL;cJo
h nf? z&if*sb
D ek ;f awmfBu;D tp refvnfq&mawmftqH;k
#DumcsJU pHwifcJh&aom 'o&mZmrif; tbdodufcHjcif; tpDt&ifrSm
&cdik b
f &k ifacwf tpDt&ifwiG f tBu;D tus,q
f ;kH wpf&yf jzpfonf/
if;jyif 'o&mZmrif;onf bDawmf-jyLwode;f rif;ac: vuf,mrif;
eefrpS rif;(4) qufajrmuf uG,af ysmufaeaom kyw
f ak wmf r[mrked
&Siyf ifukd &Smap &&Syd if,
h cl ahJ vojzifh ud;k uG,&f mwGiv
f nf; bk&m;uRef
tjzpf tapmift
h ae? qGr;f awmfwif? pnfw;D ? rsuEf mS awmfow
k ?f wHceG q
f ?JG
wHjrufcwf? us;D ESi?hf pmajcmuf? jyL-wvdik ;f ? ukvm;? NrKH ? csi;f ? wpfaxmifpD
vlaygi;f av;axmifukd toD;oD;pm;ajr aeajray;csawmfrl armfueG ;f
&cdkifom;BuD;pmay
148
iESvHk;rif;vufxuf tpdkYzGJUjcif;rsm;
iESvHk;rif;vufxuf t&yf&yfukvm; 47500wdkYudk toD;oD;
tpdzYk UJG pnf;yHt
k jyif tpdt
Yk rnfrsm;udv
k nf; atmufygtwdik ;f ,ckwikd w
f nf
1 rif;xD;omtrSejf zpfonf/ ou&mZf ajcmuf&mausmo
f mwnf;
&cdkifom;BuD;pmay
149
&So
d rQ XmeESiw
hf uG azmfjytyfygonf/
tpdt
Yk rnfrsm;rSm 'dik ;f 0if;umtpd?Yk qifpmjrif;pm&dwt
f pd?Yk (tpdEYk iS hf
ywfouf ajrmufOD;NrdKUteD; ywf0ef;usif 0if;pm;rt&yf? 'dkif;usD;
t&yf[k ac:wiG &f adS o;\/ ajrmufO;D NrKd U ta&SUbufwiG f jruf&w
d u
f Re;f [k
,ckwikd f ac:wiG &f adS eao;onf/) opfcw
k f 0g;ckwf ][&m} tpd?Yk v,fawmf
vkyfrif;w&m; uReftpdkY (tpdkYom;wdkYtm; tkef;uRef;wGif ae&mcs
ay;xm;cJo
h nf/ if;tke;f uReo
f m;wdt
Yk m; umvMumaomtcg vrdik ;f om;
[k wGi\f )/ [if;oD;[if;&Gu?f ikwMf uufoeG f uGr;f quftpdYk (tpdo
Yk m;
ESiyhf wfouf MuufoeG f uRe;f ponf ac:wiG v
f su&f o
dS nf) H;k awmfrpS
rdz&k m;? om;awmf? orD;awmf? rSL;awmf rwfawmfrsm;tdrw
f iG f a&uefw;l ?
a&cyfap&ef ]]pD&D}} tpdkU? av;udkif;tpdkY? &ufuef;&uf onfhtpdkY
(&ufuef;tpdkYESifhqdkif&mudk ,OfonfuRef;[k ac:wGifvsuf&Sdonf/)
xrf;pif xrf; ]]apmfwvD}} tpd?Yk Burd cf JG Burd u
f ikd f Burd 'f Pf ay;olrsm;yif
jzpfonf/ ,cka0g[m& tm;jzifh &cdik u
f qyfusmowf onf[k ac:onf/
jrefrmrsm;u Burd 'f Pfu
kd o
f nf[k ac: onf/ ,ckwikd f eef;us&mG awmif
bufwiG f qyfusm&Gm[k wnf&adS c:a0:vsuyf if &SMd uao;onf/) qm;csuf
tpdYk (,ckwikd f rmefatmifuRe;f wGif qm;csu&f mG [k ac:wiG &f o
dS nf)/ tapcH
tpdkY? wHigydkufonfzGJUonfh ]]'Hk;tpdkY}} ('Hk;tpdkYom;wdkYtm; csay;xm;
cJah omae&monf ajrmufO;D NrKd Uawmf\ taemufajrmuf ausmuf&pfacsmif;
em;wGif 'H;k uRe;f [k ,ckwikd f &So
d nf)/
NrKd UwiG ;f NrKd Ujyif roefrY pif &So
d rQukd ,lypf&onfh ]][m&D}} tpdYk
(,cktcgqv
kd Qif rdvm orm;[k ac:rnf/ if;rsKd ;EG,t
f qufrsm; Adv
k rf if;
axmife,frSm &SdMuao;aMumif; pHkprf;od&Sd&onf/ ajrmufOD;NrdKUvnf;
[m&Dawmif[k ae&mXme tac:ta0: &SdMuao;onf/) 'Hk;ESifh[m&D
a&m,Sufaygif;zuf jzpfyGm;qufET,folrsm;udk ]]pnf'g;}}[k ac:qdk
avonf/ vluo
kd wf&aom y&0gtpdYk (,ckacwf BuKd ;trdeaYf y;ouJo
h Ykd
a&S;bk&ifacwf owfjzwfap[k trdefYcH&olrsm;udk vlowfy&0gwdkYu
pD&if&onf/ jrefrm&mZ0if vlowfom;? tmPmom;? yg;uGuo
f m;[k
ac:Muaomfvnf; &cdkif&mZ0ifwGifum; y&0g[k oHk;onf/ ,ckwdkif
owfjzwfot
l m; vlowfy&0g[k ac:Muwke;f &So
d nf)/ (y&0gEiS hf Adv
k &f mG rS
&cdkifom;BuD;pmay
150
uGmjcm;onf/ Adv
k yf gppfonfoif;yif;\ tNct
H &Hrsm;ae&mudk Adv
k &f mG ac:\/
,ckwikd f r[m xD;teD;wGif Adv
k &f mG aps;? Akv
d &f mG opf? Adv
k &f mG a[mif; ponf
&Sad o;onf)/ vuform;tpd?Yk yef;xdrf yef;yJtpd?Yk vTwu
kd o
f rm; tpd?Yk
azmifxed ;f azmifzUJG ]]"&D}} tpdYk (bk&ifacwf wdik ;f cef; vSnv
hf nf&mwGif
vnf;aumif;? ppfcsDppfwdkuf&mwGifvnf;aumif; opfpdwfcGJjcif;? avS
oabFmjyKvkyfjcif;? avSazmifopfazmifwdkYudk zGJUpnf;csdKifaESmifay;jcif;
twGuf oufouf tvkyo
f rm;trIxrf;rsm; jzpfMu\)/ '*Fg;cwfaqmf
yef;piftpdkY (yef;pifrSm aMu;udkoGef;xk vkyfol? aMu;cwf aMu;oGef;
aMu;vkyo
f rm;udk ac:qMkd uonf)/ tpdUk rsm;udk aemiftpOf jzpfatmif
armfuGef;xdk;awmfrl rif;oHk;? rif;rdzk&m;oHk;? rif;om; rif;orD;oHk;?
rSL;rwfo;kH toD;oD;tpdEYk iS chf JG a0ay; zGUJ awmfro
l nf[k awGU&onf/
rif;xD;vufxuf tpdkYzGJUpnf;jcif;rsm;
rif;bDv;l om; 'kw,
d avmif;MuufNrKd Uawmf&iS f rif;w&m;xD; (odrYk
[kwf) rif;xD; (aumZm 645-751? at'D? c&pf 1283-1389)
vufxufwiG f b*FgrS zrf;,lcahJ om ukvm;oHyYk ef;wdt
Yk m; taumuftvdrf
rsm;onf[q
k kd ig;&mteuf wpf&mudk wefqm odr;f vufrzGUJ vsuf
rdef;rpdk; armfvdyftpdkYrSm jznfhawmfrlonf/ usefav;&mudk a&cyfpD
&iftpdrYk mS jznfah wmfro
l nf[k awGU&onf/ vlrsm; us,jf yefw
Y ;kd yGm;vm
onfwu
Ykd kd vnf; '&um (qifxed ;f )? wk&*F (jrif;xde;f ) paomtzGUJ rsm;
zGUJ pnf; ay;cJah vonf/ if;tjyif ta&SUoufwYkd rNird rf ouf awmifpOf
aus;&Gmwdu
Yk kd zsuq
f ;D vmaomaMumifh oGm;a&muf ESrd ef if;av&m rpm*D&d
o&ufNrKd U &Sif oufrif;&Siaf pm (,Ofapmvnf;[l\)ESihf rdz&k m;wdYk tjyif
ouftrd af xmifpk wpfaomif;udk zrf;,lvmcJNh y;D trf;acsmif;? l;acsmif;
zsm;wGif ae&mcsay;awmfrl 'dkif;eufaiGcGeftpdkY zGJUawmfrlonf/ xdkrS
'dik ;f eufvrl sKd ; [laom qufE,
G rf I rsKd ;EG,pf w
k pf&yfonf &cdik &f mZ0ifrmS
xif&mS ;vm&onf/ ,ckwikd f 'dik ;f eufvrl sKd ;pkrsm;? wpfo;D wjcm; wnf&dS
ayonf/ 'dkif;eufwdkYonf &cdkifawmifwef;rsm;wGif vkyfudkifpm;cJhNyD;
&cdik rf if;rsm; vufxufwiG f 'dik ;f vTm;um av;jrm;vufeufuikd f ol&t
J jzpf
bk&ift
h rIawmfxrf; vkyu
f ikd Mf uzl;onf/ 'dik ;f eufvrl sKd ;pktaMumif; &cdik f
&cdkifom;BuD;pmay
151
rsKd ;EG,q
f uftyk pf w
k iG f wpfo;D wjcm; azmfjyygrnf/
&cdkifom;BuD;pmay
152
&cdkifom;BuD;pmay
153
bJ 'Dru
kd a&pDacwfoaYkd &SUI acwfrv
D w
T af wmfpepfoYkd csw
D ufvmcJah y
onf/
xif&Sm;ap&aomf w&m;oabmqHk;jzwfcsufrsm;? "rowfrsm;?
usi0hf wfrsm;jzifh vnf;aumif;? vl,
Y Ofaus;rI enf;ay;vrf;jy oGeo
f ifjyo
rIup pepfwusjzifh vnf;aumif; tkycf sKycf o
hJ nf/
xdrk if;vufxuf a&S;tpOftqufrif;wdYk usio
hf ;kH pGaJ om rEk"r
owfukd q&mjr0g? t*rek q
d &mawmf trSL;xm; &[ef;ynm&S?d vlynm&Sd
wdEYk iS hf nEd iId ;f wdik yf ifNy;D twnfjyKtyfaom a&TrsO;f "rowf? t|pwmvDo
usi0hf wfw&m;ponfh Oya'"rowf usi0hf wfrsm; ay:aygucf ahJ vonf/
w&m;apmifah om a&S;&cdik rf if;orD;rsm;wd\
Yk usiehf nf;xH;k jzpfaom
orKw"d rowfpaom umrE&eD w
D d usr;f *efrsm;vnf;&Sad Mumif;? xdu
k sr;f
*eftwdik ;f &cdik o
f us0ifBu;D rif; (aumZm-582-584)onf aqmif&u
G cf hJ
aMumif; awGU&onf/ if;jyif 0&"r&mZmrif; (&mZol? aumZm-756763) tpDtrHtwdik ;f a&S;rif;wdYk trdeu
Yf ykd if vdu
k ef musio
hf ;kH avonf/
w&m;qH k ; jzwf j cif ; ? tk y f c sKyf j cif ; wd k Y vT w f a wmf t &yf & yf
zGJUpnf;vsuf&Sdonf/
trIay:ayguu
f wm0efusqikd &f m tpdpYk ;kd u a';0efXmeodYk ydq
Yk uf
wdik Mf um;&onf/ (,ckvnf; ppfawGNrKd U a';0ef;Bu;D atmifausm&f DS aexdik f
cJah omae&mjzpf a';0ef;&Gm[k ac:tyfvsuf '0ef;&Gm? 'd;k 0ef;&Gm[kom
ac:qv
kd suyf if &So
d nf) if;XmerSyif zrf;qD;csKyaf ESmifvsuf jypfrt
I avsmuf
avsmfpGmvTwfawmfodkY ydkY&onf/
Oyrm- a,musfm;? rdef;rwdkYonf qdk;oGrf;aomif;usef;jcif;jzifh
usi0hf wfw&m; rnDw
G ?f azmufjyefusiBhf uH avmfvnfrI ay:ayguv
f mvQif
(pm&dwy supf ;D ygu) a';0ef;Xmeu oufqikd &f m armfvyd v
f w
T af wmfoYkd
ydaYk qmif&onf/ if;vTwaf wmfyikd u
f ppfaq; rSeu
f efu w&m;tm;avsmf
pGm rif;vnf; tjypfra&muf? toufvnf; rqH;k H;I ap&ef trdet
Yf mPm
csrw
S f tpdw
Yk iG f jznfah vonf/
odYk pm&dwy sujf ym;rIqdv
k Qif armfvyd v
f w
T af wmfyikd u
f qH;k jzwf
pD&ifonfwGif a,musfm;jzpfu ]]a,musmf;qdk;oGrf;? vlo&rf;tm;?
wpfu,
kd w
f pfa,mufwnf;? 'dik ;f *sD uRe;f tpdo
Yk Ykd ydaYk p&monf}}[k qdo
k nf/
&cdkifom;BuD;pmay
154
xdt
k cg a,musmf ;vnf; 'dik ;f *su
D Re;f wGif wpfa,mufwnf; jynfusKd ;aqmif
tapcHuv
l D (tvkyo
f rm;) tvkyjf zifh ae&avonf/ (xdo
k t
Ykd vkyo
f rm;
wdYk twGuf ay;zGUJ xm;aom 'dik ;f *sD ('d&*f ?D 'DC= a&uefBu;D ) uRe;f onf
ajrmufO;D NrKd Uawmf\ taemufbuf? atmifwyf oabFmqdyw
f pfzufurf;
wGif ,ckwikd f awGUjrifEikd o
f nf/ Bu;D aoma&uefwnf&&dS muRe;f jzpf 'dik ;f *s;D
uRe;f [k wGiaf vonf/)
rdef;rjzpfu ]]rdef;raomif;usef;? udk,fa&EGrf;udk &ufuef;
awmf&uf? ,Ofonf uRe;f odYk ydaYk p&onf[k qdo
k nf/ xdt
k cg rde;f rvnf;
om;orD;&Sdu om;orD;yg,lvsuf ,OfonfuRef;wGif &ufuef;&uf
tvkyform;tjzpf aexdkif&avonf/ (,OfonfuRef;rSm NrdKUawmf\
taemufawmif,eG ;f ,Ge;f ? abmif;'Gwo
f abFmqdyt
f vGef r[mxD;bk&m;
ra&mufrD armif;qGt
J eD;wGif ,ckwikd w
f nf&adS eao;onf/)
EdkifiHawmf BuD;pGmaomrif;jypfrIwdkYudk usL;vGefvQif aopm;
aoaprjyKbJ bk&m;ausmif;uef trIupd x
rf;&Gu&f ef ezl;wGif pmwrf;
xdk; ausmufpmarmfuGef;a&;xdk;NyD; acgif;avmif;xdk;um bk&m;
uRet
f jzpf (oCs) wnf oCstpdw
Yk iG f jznf&h onf/ ,cktcg ocs[
l
ac:a0:Muvsuf &Sad eavonf/ &cdik Zf mwd0o
H armfueG ;f pmum; rSL;Bu;D
rwfacgif aoemywdoal X;ol<u,fwikd ;f udk rav;rcefY y&pfuef qefu
Y sif
avaomaMumifh bk&m; tvkyftauR;ocs jzpf&onfqdk\/ ocsESif
[
h &m;rSm uGjJ ym;onf? w&m;um; tcdu
k t
f wefY tm;jzifh tjypfay;cH&ol?
axmifusorm;uJo
h w
Ykd nf;? odaYk omf tjypfrv
S w
G v
f suf w&m;[l onfrS
vGw&f monfom/ odaYk omfvnf; tjypfczH ;l onfukd [deum(0g) Iwcf sum
ESyd v
f suf [&m;rsKd ;[k ac:a0:aomfvnf; tpdo
Yk ;D oef[
Y l um; r&Sad cs/
&cdik Zf mwd0o
H armfueG ;f pm wGiu
f m; rpifacs;wGi;f (tdro
f m)wl;&aom
tvkyo
f rm;[l jyqd\
k /
rif;zavmif;vufxuf
tpdkY jznfhjcif;? tjypfay;jcif;rsm;
wwd,ajrmufO;D acwf bk&ifrif;zavmif; (aumZm 933-955)
(c&pf at'D 1571-1593)vufxuf a&S;rif;wdkY pD&ifonfhtwdkif;
&cdkifom;BuD;pmay
155
&cdkifom;BuD;pmay
156
rif;&mZmBuD;vufxuf tpdkYzGJUjcif;
wwd,ajrmufO;D acwfb&k if rif;&mZmBu;D (aumZm 955-974)?
(c&pf at'D-1593-1612)vufxuf? yJcl;rStjyef ,dk;',m;wyfESifh
wpfzef&ifqikd &f ojzifh ,d;k ',m; wyf;IH zrf;,lvmaom oHyYk ef;wdu
Yk kd
twD;? tu? paMum tpd?Yk if;jyif a<uwJwyf? a<urodwyf? &mZN*Kd [w
f yf?
rIid ;f wyf? awmifbufwyf? NrKd Uopfwyf? awmifiw
l yf? uRe;f aumif;wyf
ponfh &Spw
f yftpkzUJG awmfrl u
pye'Dta&SUbufzUJG xm;uRe;f ? &marmif
uRe;f rsm;rSm csxm;awmfro
l nf/ xdjYk yif wvdik ;f oH;k axmifukd qifatmuf
roif; ('&umtoif;)rsm;rSm jznfah wmfrl ig;pifikd ;f uRe;f wGif csxm;awmf
rl\/ ,dk;',m;tuobif av;pdkYom;wdkYudk trwfoli,fawmf aoG;
aomufwYkd tyfawmfro
l nf[k "n0wD&mZ0ifopf vmonf/ tif;apmuf
&mZ0if A*d;k (yJc;l )rS ygvmolwu
Ykd kd acsmif;zsm;wdw
Yk iG f wyfcs aexdik af pcJh
avonf/ xdaYk Mumifh acsmif;om;[l ac:a0:rnfwiG v
f mcJ&h onf qd\
k /
(*d-aocsyf)
(paMum qdkonfrSm BudK;wef;avQmuf wufupm;? uRrf;bm;
upm;wwfonfh uacsonfukd ac:onf/ xr&mbGUJ ]]BuKd ;wef;uNc?D
pHpk rD ,Sm;? ZaMum&Gmud?k &GH (vGe)f ca&av}}[k vnf;aumif;? ]]BuKd ;wef;
uNc?D pHpk w
D jcm;? csuaf rSmufom;wd?Yk ZaMumAmyl,m}} [k vnf;aumif;
pyfqdkavonf/)
if;aemuf yJc;l rStjyef zrf;,lvmcJo
h rl sm;udk wyfcsxm;ay;&m
oH;k ESp&f v
dS wfaomf a<uwJwyfrS wvdik ;f wpfaxmif xGuaf jy; awmifciG f
pm; zrf;rdvQif rif;xHqufay;vdu
k f u bd;k awmf rif;AmBu;D aumif;rIjzpf
aom oHw0JG ,f eHawmf? qHawmf? tHawmf bk&m;oH;k qlrmS xyf ausmuf
pmxd;k Ny;D vQif vSLawmfro
l nf/ bd;k awmf vSLcJah om ukvm;av;axmif?
wvdik ;f wpfaxmifb&k m;tonfocsr mS tpdo
Yk csw
rYkd [kwb
f J v,fvyk f
um bk&m;twGuf tcGeaf y;vsuf bk&m;tcGex
f rf;jynfol tonfom;
&cdkifom;BuD;pmay
157
e&ywdrif;vufxuf tpdkYjznfhjcif;rsm;
ukove&ywdrif; (aumZm 1000-1007? c&pfat'D 16381645)vufxuf? txufomuD0ifrif; oD&o
d "k r&mZm rif;[&D\ rdzk
&m;a[mif; pvuFoo
l rD; a&Ttrd rf zd &k m;udk (tcsKd U a&Ta&;aqmif rdz&k m;[k
qd\k ) e&ywdrif; trwfoaH xmifpm; iwH;k ndKEiS hf tdraf xmifoifah Mumif;udk
jynf&h iS rf if;od q&mawmf 12yg;wdt
Yk m; avQmufxm;Ny;D aemuf jynf&h iS rf if;
trde&Yf o
dS nfwiG f oD&o
d "k r&mZmrif;onf tbdou
d cf aH om rif;aumif;rif;
jrwf jzpfonft
h jyif jynfow
l t
Ykd m;vnf; w&m;ojzifh apmifraomrif;
jzpfacsonf/ xdrk if;rdz&k m; armif;rtm; tjcm;ol raeoif?h oHaxmifpm;
iwH;k ndKvnf; aus;Zl;rodaom ol,w
k rf sKd ; jzpfonf/ pm;aus;udEk w
k f
pD&Da&cyftpdkYrSm jznfhawmfrlonf/ rdzk&m;udkvnf; odumysuf aom
&[ef;ESifh wlonf? jynfhwefqmr jzpfap? ,if;odkY a,musfm; rdef;r
ESpaf ,mufukd ,kwaf omtpdYk jznfah wmfro
l nf/
pEok"r&mZmrif;vufxuf urefaxmifzGJUjcif;
pEo"k r&mZm (aumZm 1014-1036? c&pf 1652-1674)vuf
xuf? aumZm 1023-ck? wydw
Yk v
JG wGi;f (c&pf 1661) ypmrif; oufoZl m
ac: oQmoQLZmonf &cdik jf ynfukd ykeu
f efawmfveS cf o
hJ nf/ rEdik ef if;aom
aMumif h upmye'D j rpf n mzsm;od k Y ajy;cJ h & \/ om;ES p f a umif E S i f h
aemufygo&l w
J Ykd onf use&f pfc\
hJ / xdo
k w
l u
Ykd v
kd nf; owfypfav\/
<uif;usef aomol&J wdu
Yk kd opmawmfa&wdu
k f urefjrm;pl; udik af pvsuf
rif;txHwGif; taqmifudkif,l tvSnfhpm;ESifh cH&av\/ xdkolwdkYudk
]]urefonfaxmif}} [k wGiaf v\/ yxefvrl sKd ;wdjYk zifh zGUJ pnf;ay;jcif;
&cdkifom;BuD;pmay
158
jzpfacs&m\/
um; &cdkif&mZ0ifwdkif;wGif rawGU&aom axmifzGJUyHkwpfcsuf
jzpf onf/ &cdkifjynfrS ureftrnfcH aeMuolrsm;onf xdkaxmifzGJUcH
vlwef;pm; rS qufE,
G v
f mcJo
h nf[\
l / urefaxmif zGUJ pnf;yHyk gaom
&mZ0ifrmS &cdik f &mZ0ifa[mif; (ayrl) wpfcsyw
f iG f yg&\
dS / b*Fvm;NrKd Uae
&cdik yf pJG m;wdu
k rf S rSwpf t
k jzpf ewfjrpfojH zLausmif;q&mawmf OD;ol&,
d u
ul;,lcJhjcif; jzpf\/ (&cdkif&mZ0ifa[mif;rS vdk&maumufEIwfcsuf)
xdrk w
S pf o
k nf uREyfk x
f w
H iG f odr;f qnf;&Sad e\/
ureftaMumif;ESihf &Si;f vif;azmfjy&aomf &cdik &f mZ0ifwYkd av;jrm;
udkvnf;aumif;? av;udkifol ol&Jrsm;udkvnf;aumif; ac:qdkaMumif;
awGU&\/ 'dik ;f vTm;udik pf o
JG u
l kd 'dik ;f euf? 'dik ;f euf[l rSnahf c:ouJo
h Ykd jzpf\/
if;tjyif av;twwfuv
kd nf; ureftwwf[k ac:qakd y\/ ]]vTm;um?
vS"H m;? urefjrm;vnf;? rMum;aphpyf? avSwiG Mf uyf? rvyf&xm;}} [l
&cdik &f mZ0ifvuFm a&;zGUJ cahJ v\/
&cdik &f mZ0if &cdik b
f &k if bapmjzLrif;onf av;ureft&m bk&m;
avmif; to'd oukrmuJo
h Ykd vGepf mG wwfajrmufaMumif; cs;D usL;xm;\/
tif;0rif; e&ywdxH if;\jrm; ckepfcRefjzifh ypftyfaomoHjym;udk
ydaYk y;cJo
h jzifh rsm;pGmtHMh ocs;D rTr;f cH&aMumif;? xd&k cdik rf if;onf ppfwaumif;
udk aMu;urefav;Bu;D jzifh ypfazmuford ;f qnf;cJah Mumif;jzifh qdak vonf/
A'lrif;ndK\ &cdik rf if;orD;{csi;f rsm;pGm cs;D usL;zGUJ EGUJ xm;aMumif; awGUEikd af y
onf/
&mZ0ifq&m [mAGDu uref[laompum;rSm tma&Asbmom
pum; jzpfonfq\
kd / &cdik rf if;wdo
Yk nf av;udik o
f &l t
J jzpf trIxrf;Muol
r[mar'if bmom0ifrsm;twGuf if;wdkYpum;toHk;tEIef;udkvkduf
rSnahf c:jcif;jzpf&m\/ odaYk omf &cdik w
f u
Ykd urefrsm;udk olw\
Ykd oufarG;
vkyif ef;udv
k u
kd f iwef;om? ioef;om [lvnf; ac:Muao;\/ om;ig;
&SmazGrI uRr;f usipf mG vkyu
f ikd pf m;aomuforl sm;[k qdv
k \
kd / tdE,
d om;
wHigonf rsm;udkrl 'Hk;ukvm;[kac:\/ if;wdkYrSm pE0dZ,&mZmrif;
vufxuf ausmufeaD rmfoYkd ydaYk y;cHc&hJ ojzifh t&yf&yfysUHEUHScJ ah vonf qd\k /
&cdik rf if;acwf tpdt
Yk pkzUJG &m r*"a0g[m&? ou#a0g[m&? b*Fvm;
&cdkifom;BuD;pmay
159
&cdkifom;BuD;pmay
160
onf/ if;wd\
Yk oufarG;rI vkyif ef;udpk JG ioef;om? iwe;fom[l
rnfwiG ;f jcif;jzpfvmcJMh u&av\/ 'ke;f ESiihf wefomrSm vlrsKd ;bmomuGjJ ym;
Muonfuv
kd nf; odrw
S t
f yf\/
xdrk if;vufxuf ta&ma&mtaESmaESm &SMd uolrsm;udv
k nf; oif;cGJ
Ny;D (oD;oefjY cm; em;vsu)f Zmwfwl bmomwl tavsmuf &Gmcsay;av
onf/ trsKd ;tEG,pf pd pf r&olwYkd tm; oif;rcGEJ ikd o
f jzifh NrKd Ujyifox
Ykd w
k f
]]a&G;rukejf yifp}k } [k tpdzYk UJG onfukd awGU&\/
rlpvifrsm; 0ifa&mufvmjcif;ESifhywfouf
NAdwdoQacwf tkyfcsKyfa&;orm;wdkY\ rSwfwrf;a*ZufwD;,m;
(NAw
d o
d Qbm;rm; a*Zufw;D ,m;twGJ (2)ESihf bm;rm;a*Zufw;D ,m; (&cdik f
wdik ;f twGu)f (u)) a&;om;azmfjycsuu
f kd awGUEikd \
f /
xdw
k iG f r[mpE&m;rif; c&pf 788-ckEpS w
f iG f eef;wuf &rm0wDNrKd U
a[mif;&mwGif NrKd UwnfpOf tm&yf odrYk [kwf ]]rl;}} vlrsKd ;rsm;qdak om
oabFmom;wdYk oabFmysupf ;D &rf;NAu
J Re;f ausmufeaD rmfwiG f use&f pf
onf/ xdkrS rlpvifrsm; &cdkifjynfwGif OD;pGm0ifa&muf cJh&onf[k
vnf;aumif;? &cdik jf ynfrjzpfaom a0omvDoYkd &cdik b
f &k ifu ydaYk qmif
ay;onft
h wGuf a0omvDxw
d ikd f rsKd ;qufc&hJ onf[k vnf;aumif; &Snf
vsm;oHo&m "GeaYf 0;uGmuyif qG,
J al eMuonf/
okawoDrsm;u r[mar'ifukvm;rsm;onf c&pf 1203 ckESpf
xufapm b*Fge,f odYk ra&mufcMhJ uaMumif;qd\
k / &cdik jf ynfou
Ykd m; 13
&mpk tpydik ;f avmufuom 0ifa&mufEikd \
f / xdck &pf 788 onf jrefrm
ou&mZf 150cefEY iS hf nDrQonf/ xdaYk Mumifh r[mpE&m;rif; eef;wuf
ou&mZfEiS v
hf nf;aumif; ,kwrd wefaMumif; &cdik &f mZ0ifopf (yxrwG?J
282ESm) wGif tus,&f iS ;f vif;xm;onf/
(r[mpE&m;rif; eef;wufou&mZfrmS rif;pOfZ,m;t& c-qyued ;f 249-306? c&pf at'D 328-385 jzpfavonf/ 4-&mpk at'D
twGi;f usa&mufonf/ ,ck ou&mZf 1321 (c&pf 1959-ckEpS x
f )d
qdv
k Qif ESpaf ygi;f 1632 ESpw
f ikd f ajrmufcNhJ yD jzpf\/)
&cdkifom;BuD;pmay
161
&mZ0ifrSwfpk
awmifausmif; &cdik &f mZ0ifopf (yxrtky?f 284-285 ESm) odYk
r[mpE&m; eef;wufaMumif;udk azmfjy&m uRe;f wnf;cef;udyk g atmufyg
twdik ;f jyqdx
k m;onf/
]].... &mZ0ifa[mif;aemufw?JG &rf;NAu
J Re;f udk jyKpw
k nfaxmifcef;
ESpaf pmifv;kH ]]*H}} csyf r[mpE&m;rif;Bu;D onf uReaf wmfijzLESiw
hf uG
apvTwfawmfrl a&csrf;BuD;? rif;jyif? ovlawmif ponfwdkYudk jyKpk
wnfaxmifapaMumif;ESihf qdo
k nf/
xdu
k Re;f wnfcef;um; 449-ck [lyif ygavonf/ (odaYk omf
vnf; ta&;rSm;[ef &So
d nf? 249-ck [lom trSe,
f &l rnf) xdaYk Mumifh
r[mpE&m;rif;Bu;D onf e0-c-q ude;f udk NzKd Ny;D aemuf 249 ck? ou&mZf
wGio
f m eef;wnfonf[k pifppfrck s,&l rnf....}}
&Si;f tH/h
/ if;ou&mZf at'D 788^aumZm 151-ckonf
&cdik &f mZ0if yJjzLrif; vufxufom jzpfonf/ if;yJjzLrif;vufxuf
(138-156) a0omvDudef;cef;ukefNyD [kqdkum yxrajrmufOD;NrdKUudk
if;eef;wuf 138-ckEpS yf if wnfawmfrl 17-ESpaf eNy;D rS ud;k ode;f aom
oQr;f wdo
Yk nf zsuq
f ;D vmojzifh ,d;k acsmif;zsm;odaYk jymif; oydwaf wmif
NrKd Uwnfumaeav\/ xdw
k iG f 156-ckwiG f vGeaf v\/
usef&pfaomolrsm;wdkYudk oQrf;ppfonfwdkYonf zrf;,lav\/
xdt
k cg ajrmufO;D NrKd U ysupf ;D rif;r&So
d nfjzpf Mum;wpfEpS jf ywfav\/
&rf;NAJuRef;udkvnf; oQrf;zsufqD; vlolrsm;pGm,lNyD;vQif ta&S U jynf
pudik ;f t&yf &Gmwnfxm;av\/ oHwNJG rKd Uuv
kd nf; ydik af v\/
,if;odkY rif;r&SdbJ Mum;wpfESpfvGefNyD;aemuf plVpE&m;rif;\
om;onf ode;f wefzsm;oufae&mjzpfaom ppfwef;wifNrKd UrS csv
D m 156ckwGif pr0ufNrdKUudk wnfawmfrl av\/ xdkrif;ESifh yk*HjynfapmrGefepf
rif;onf xD;NyKd ief ef;NyKd iMf u\/ xdrk if;wefc;kd aMumifh ydawmufpnf wpfcg
wD;vQif yk*jH ynfwpfaeYo;kH Burd f vefzY sef NyKd avonf[\
l /
q&mirnf&mZ0if? &mZ0ifopfwdkYum; r[mpE&m; rif;BuD;
eef;wuf ou&mZfudk 151-[l qdkMuav\/ ,if;odkYqdkMuaom
&cdkifom;BuD;pmay
162
r'&mZfrif;vufxuf tpdkYzGJUjcif;rsm;
r'&mZfrif; (aumZm 1099-1104^c&pfat'D 1737-1742)
vufxuf ta&SU jynfu t0NrKd Ujynf&h iS rf if; tusiyhf suo
f nf[k ipHO;D ?
ia&TavSm?f iyknKd oH;k a,mufwo
Ykd nf vlaygi;f a,musmf ;rde;f r wpfaxmif
ESihf 0ifa&mufvmonf/ if;wdt
Yk m; trwfBu;D OD;a&T oJu avQmufMum;
ppfurl ay;bJ ukvm;wefjrpfnm? ayacsmif;wGif csxm;awmfrl av;
ausmt
h pkzUJG awmfro
l nf/ iyknKd ukd av;cufaxmifpm;t&mudk cefaY wmfrl
onf[k qdo
k nf/
tb,r[m&mZmrif;vufxuf
vrdkif;om;tpdkYudk tjypfay;jcif;
tb,r[m&mZmrif; (aumZm 1126-1135? c&pf at'D 17641773)vufxuf tke;f uRe;f ae v,fawmfvyk f vrdik ;f tpdo
Yk m;? rif;w&m;
uRe;f vrdik ;f tpdo
Yk m;wdu
Yk kd "m;? vS?H um? 'dik ;f ? vTm;? vufeuftyfav
wpfEpS cf ef&Y v
dS wfaomf &rf;NA0J udk toGm;tvmrjyK 0HMh u? "m;jywdu
k f vk
,uf &Sad v&m rif;trsuaf wmf0if vlaygi;f ig;&mausmu
f kd ukepf ifatmif
owfNy;D rS vufeufuo
kd rd ;f awmfro
l nf/
pEokre&mZmvufxuf
tpdkYzsuf tonfom;jyKjcif;
pEokre&mZmrif; (aumZm 1135-1139)? c&pfat'D 1773-
&cdkifom;BuD;pmay
163
&cdkifvlrsdK;pk qufEG,frsm;
odaYk omf tpd?Yk tpk zGUJ pnf;onfrS ayguzf mG ;vmMuaom if;
trsdK;tqufwdkYonf ,ckwdkif wpfoD;wjcm;om wnf&Sdvmojzifh
vlrsdK;wpfrsdK;wnf;yifjzpfapumrl tpkdYrsdK;? tpkrsdK;EG,f rsdK;quf ruif;
&cdkifom;BuD;pmay
164
&cdkifrsdK;EG,fpkrsm; tusOf;
taMumif;oifh &cdkifrsdK;uGJ av;tkyfpk&SdcJh&m &cdkifvlrsdK;
[lorQukd tonfrsKd ; (wdik ;f &if;? jynfwiG ;f om;rsKd ;) [l owfrw
S af c:qkd
xm;avonf/
rsKd ;EG,pf w
k iG u
f m; - awmzsm;om;rsKd ; ckepfrsKd ;[l jyqdx
k m;onf/
acsmif;om;rsKd ; [l jyqdx
k m;onf/ acsmif;om;rsKd ;[l 14-ck cGjJ cm;&So
d nf/
&rf;NArJ sKd ;wGiv
f nf; ud;k rsKd ; cefY rsKd ;EG,pf u
k rJG sm; owfrw
S x
f m;onf/
(u) &cdik rf sKd ;onf = tonfrsKd ;? tvmrsKd ;? uvmrsKd ;? oCsrsKd ;[l
av;rsdK;&Sd\/
tonfrsKd ;EG,pf rk sm;wGi-f
(c ) awmzsm;om; 7-rsdK; &Sd\/ ckepfrsdK;um;(wef;rif;om;rsdK;? Adkvfrif;om;rsdK;? rkef;wdkif;om;rsdK;?
aMumpD;om;rsdK;? &SDabmf om;rsdK;? jratmifom;rsdK;?
tmawmifom;rsdK;/ )
(* ) acsmif;om;rsdK; (14)rsdK;um; (z&if;om; (zsm;om;)rsKd ;? ysm&nfrsKd ;? awm&GmrsKd ; (w&Ged ;f rsKd ;)?
0EG,rf sKd ;? ausmufzsmrsKd ;? avmif;uwkwrf sKd ;? obuf
&cdkifom;BuD;pmay
165
wpfacwfajymif;cJhavNyD
odaYk omfrl ,cktcgwiG f tpdYk tpk[o
l nf a&S;acwfumvuJo
h Ykd
wpfo;D wjcm; vnf; r&Sad wmhNy/D zGUJ pnf;jcif;oabmvnf; rjyKMuawmh
acs/ azmfjyyg ynwftrnf? tac: ta0:? Xme? ya'orQom useaf wmh\/
,cktcg &yf&mG rsm;wGif awmifbufp?k ajrmufbufp?k acsmif;em;pk? awmif
bufwef;? ajrmufbufwef;? acsmif;em;wef; ponfh tac:ta0: trnf
emrum; &SMd uao;\/
trnfEiS hf wpfxyfwnf; &cdik &f mZ0if ]]tief;}} [k tac:&dS
onf/ tief;rSm tpdo
Yk m;r[kwb
f J e,fy,fyikd ;f jcm; cefcY x
JG m;&m y&da
p
'omwnf;/ wmief;? wef;vsm;? twef; ponfyh &d,m,fwl t"dym ,f
oabm&Sad yonf/ &cdik rf if;orD; {csi;f ]]ZrLwpf uRe;f ? rif;quf0ef;wd?Yk
wmief;cscs? vky&f aomtm;}} [l a&;oH;k pyfx;kH awGUEikd af y\/
a,murjzpfou
l orufjzpfot
l m; v,fuiG ;f ief;&Smpyg;&dwf
&ef ajymMum;vdu
k &f m ief;&Sm&efqakd om pum;udk em;rvnfwmaMumifh
v,fwpfuiG ;f vH;k udk a>rief; aumifom &SmazGaeavojzifh pyg;cif;rsm;
ysupf ;D zl;cJ&h avonf[k yHak jymavh&MdS u\/
xdkYaMumifh trnfrSm rnfodkYrQtaMumif;t&mxl; 0dwm&
rawGUr&Sd bJ rSwo
f m; vG,u
f ?l ac:,rl w? rnfemrom? xl;rQaMumif;vsm;?
r&Sjd im; onfukd awG;awmEdik o
f nf/
&cdkifom;BuD;pmay
166
ed*;kH csKyf
tpdkYtpkzGJUpnf;yHkrSm &cddkifrif;rsm;vufxufawmf zGJUpnf;yHk
pDrrH pI epf\ tygt0if yifjzpf\/ ,ckacwf tpd;k &\ Xmeqdik &f mtrIxrf;
t&mxrf;rsm; (0efxrf;Xmetvdu
k f owfrw
S jf cif;uJo
h )Ykd owfrw
S cf jhJ cif;
oabmomjzpf\/ acwftqufquf jyKjyifzefvmyHkudk vlwef;pm;
uGJvmyHk[k A[kokw,lMuygap&efESifh &cdkif&mZ0ifwGif ta&;ygt&m
a&mufco
hJ nfh zGUJ pnf;tkycf sKyyf kH pDrcH efcY yJG pkH epf\ a&S;a[mif;aESmif;jzpfukd
atmufarhrd enf;wl &mZ0if Iuu
G f Iaxmifrh sm;udv
k nf; acwftjrif
tajctae[yfpyfrad tmif acwfrjD yKpak &;om; wifjyEdik Mf uyg&ef &nf&,
G f
wifjyvdkuf&ygaMumif;/
(pmwrf;udk 1960-jynfEh pS ?f pufwifbmv 24-&uf? paeaeY
aeYv,f wpfem&Dct
JG csed w
f iG f &efuek Nf rKd U? odrjf zLvrf; (pawmhuw
d )f ? r*Fvm
&mr ygVw
d uov
kd af usmif;wdu
k f usi;f yaom &cdik af &S;a[mif;&mZ0ifEiS hf
pmaytzGUJ tpnf;ta0;wGif zwfMum;wifjycJo
h nf/)
&cdkifom;BuD;pmay
167
qifatmif;r toif;
a&S;rif;wdv
Yk ufxuf qifonf ppft*Fgav;yg;wGif wpfyg;tyg
t0ifjzpfonf/ ,ckqv
kd Qif opf0g;xkwv
f yk af &; qifonf tvGet
f a&;yg
t&ma&mufvo
S nf/ &cdik rf if;vuf xuf qifukd arG;jrLjcif;? qifzrf;jcif;?
qifyo
JG bifusi;f yjcif;rsm;yif &Scd o
hJ nf/ xdrk if;wdYk qdv
k Qif qifjzLocif?
qifeo
D cifrif;[l tjrwfwEd;k bGUJ wq
H yd f cwfEydS cf MhJ uonf/ xdq
k ifEiS hf
ywfouf twwfynmonfrsm;? qifrx
I rf;rsm;yif xm;&Scd &hJ onf/
qifEiS yhf wfouf avhvmp&mrsm;um; trsm;tjym;&So
d nf/ uRe;f
urf;&yf? awmawmifa'owdkY qifESifhoufqdkif&m ae&mXmersm;yif
trSww
f &&Sad eao;onf/ if;wdu
Yk m; ordik ;f udk Tejf yajymjyaebdonf/
qifarG;jrLa&;ESiyhf wfouf &cdik &f mZ0ifwiG f xif&mS ;aom uRe;f wpf&yf
wpfc&k o
dS nf/ xdu
k Re;f rSm ,ckppfawGcdik f rif;jym;NrKd U ta&SUbufurf;
wGif wnf&o
dS nf/ av;NrKd Ujrpf0jzpfaom &marmifjrpf wpfzufurf;rSmyif
jzpfonf/ xdu
k Re;f onf &marmifuRe;f ? ipifikd ;f acsmif;uRe;f [k xif&mS ;
onf/ xdu
k Re;f wGif qifajrmif;? qif vrf;wdo
Yk nf qifEiS yhf wfouf
ordkif;oufaocHwdkYyifwnf;/
xdak e&modYk uREyfk o
f nf ordik ;f wif&ef ud,
k af wGUomG ;a&mufMunfh UI
avhvmcJo
h nf/ oBueF t
f vGef (oBueF t
f ys)H wGif xdu
k Re;f rsuaf rSmifawmf
bk&m;yGu
J si;f ywdik ;f vnf; bk&m;zl;&if; avhvmEdik o
f nf/ &cdik &f mZ0ifvm
qifatmif;roif; zGJUcJhaMumif;udkvnf; xdka'ou tcdkiftrmazmfjy
&cdkifom;BuD;pmay
168
aeonf/ uREyfk w
f o
Ykd nf &mZ0ifrw
S w
f rf;csn;f auseyf rjzpfao;acs/
ordkif;jzpf&yf a'oXmersm;udkyg udk,fawGUavhvmrIrsm; jyK&efvdktyf
ayonf/ odkYrS xdkESpf&yfudk ndEdIif;oHk;oyfvsuf okawoewif
tcdik t
f rmvufc&H efyif jzpfavonf/
xdu
k Re;f udk obm0tm;jzifh qifarG;jrL&ef awmifwef;? csKd i0hf rS ;f ?
tif;? ajrmif;rsm;u zefw;D ay;xm;onf/ odrYk [kwf jyKjyifay;xm;onf/
ESpt
f Mumuyif qifarG;jrLcJah om tif;? tdik rf sm; jzpfcahJ omfvnf; ,ckxyd if
rwdraf umao;acs/ xdjYk yif ,ckxd aEG&moD wdik af tmifyif a&cef;ajcmuf
jcif; vH;k 0r&Sad cs/ awmifeaH jcwpfavQmufwiG f qifomG ;vmaeaom awmif
Mum;? vrf;usyrf sm;? qifuakd &cs&aom qifvrf;? a&cs&m a&ajrmif;?
a&tdik rf sm;rSmvnf; txift&Sm;yif &Sad eao;onf/
ipifdkif;acsmif;uRef;udk &cdkifrif;wdkYvufxuf qifarG;jrLjcif;rQ
omruao;? NrKd Uawmf\ tumtuG,t
f wGuf tee'Dac: av;NrKd U jrpf
wpfavQmufwiG f csxm;&m wyfwmae &mtjzpfvnf; toH;k jyKc&hJ onf/
zm;NyKd urf;wGiq
f v
kd Qif a&wyf? avwyf? opfwyf? uif;wyfrsm;yg csay;
xm;cJ&h onf/ zm;NyKd urf;bk&m; us0t
J eD;wpfavQmufwiG f opfwyfrsm;
csxm;cJ&h m ajrwyfawmifrsm; ,ckxt
d xift&Sm; use&f adS eao;onf/
xdaYk Mumifh &cdik &f mZ0ifvuFmwGif ....
]]zNydKuRef;? wyf0rf;wyfacsmif;? wnfNyD;a,Smif;rSS }} [l
vnf;aumif;? ]]aex wyfwyf? zNyKd wyfu?kd 0uf0ufusKd ;EG?H wdu
k t
f hH
BuHaomf}} [lvnf;aumif; pyfqdkcJhavonf/ if;jyif xif&Sm;aom
Ak'" mwfawmf (ovH;k awmf? rsuaf rSmufawmf) bk&m;apwD arGo&Drsm;?
uRe;f OD;apwDb&k m;tjyif &marmifewfoQirf ESihf ywfouf&mrsm; yg&adS v
onf/ csi;f ys\
H zcif NrKd UoBl u;D ioHaxGonf uRe;f olyek Af v
kd rf if;jyK
jcm;em;vsuaf ecJzh ;l onfh tjzpfoepfrsm; yg&o
dS nf/ csi;f ysrH mS yif uRe;f rS
arG;zGm;oGm;olyifwnf;/ csi;f yst
H aMumif; udu
k m; vlwikd ;f odMuNy;D vnf;
jzpfonf/
uRef;wGif &cdkif&mZ0if qiftrIxrf;rsm;udkyg qifatmif;r
toif;zGJU csxm;cJhonf/ xdktoif;tpktzGJUom;wdkYaecJh&m &yf&Gmrsm;
vnf; rif;&Gm? oif;aygi;f acsmif;&Gm? t0&Gm ponftrnfxif&mS ; &Sad e
&cdkifom;BuD;pmay
169
&cdkifom;BuD;pmay
170
uRe;f wGif csay;cJah vonf/ xdaYk Mumifh wvdik ;f wd&Yk yf&mG wnfcs aecJ&h m
ae&mudk if;wdb
Yk momjzifh raxmf&mG [k ac:wiG o
f nf/
xd&k mG rSm ,ckNyKd ysuo
f mG ;cJah yNy;D jzpfonf/ aumZmou&mZf 1070
wGif &cdik rf if;jzpfaom used ;f xH;k ndKrif;ac: pE0Zd ,&mZm wEAv
kd rf if;
vufxufvnf; ta&SU jynfoYkd csw
D ufwu
kd cf u
kd &f mrS odr;f ,l&&Scd ahJ om
wvdik ;f ? jrefrmwdu
Yk kd uRe;f &yf&mG wnf txde;f xnfu
h m csay;
xm;cJhzl;onf/ &cdkif&mZ0ift& uRef;\vlae&yf&GmrIonf &cdkifrif;
vufxuf tpD&ifyif jzpfonf/ ,ck uRe;f wGif vlae&yf&mG 16&Gmxd &So
d nf/ &cdik &f yf&mG rsm;tjyif csi;f trsKd ;om; &yf&mG rsm;vnf; wnf&dS
onf/
qifatmif;roif;zGJU
&cdik rf if;vufxuf qifikd ;f rsm;udk zrf;,l Edik if aH wmfumuG,af &;
twGuf qifwyfzUJG jcif;? tdE,
d paom Edik if rH sm;tm; qifrsm;udak &mif;csjcif;
jzifh toH;k jyKco
hJ nf/ qifikd ;f rsm;udzk rf;&ef wnfqiftjzpf atmif;rrsm;udk
arG;jrLxm;&onf/ if;atmif;rudk ]]aygu}f } [kvnf; ac:onf/ ,if;odYk
qifdkif;udk wnf,l&ef ,Ofyg;atmifvkyfxm;aom qifr,Ofom
atmif;rwdkYudk xdef;ausmif; arG;jrLcJhavonf/ ,if;odkY arG;jrL7aom
t&yfwdkYwGif uRef;onfvnf; wpfcktygt0if jzpfonf/ qifESifh
ywfoufaom tjcm;tvm; wlXmersm;vnf;&Sad o;&m avhvmoifMh u
ao;onf/
if;qifxdef;ausmif;olrsm;tm; rdom;pktdrfaxmifonftvdkuf
tpdkYtoif;zGJU rif;\trIawmfxrf; jzpfaponf/ if;trIawmfxrf;
toif;zGUJ ukd qifatmif;r toif;[k ac:onf/
xdkqifatmif;roif;0if trIxrf;rsm;onf ig;pifdkif;acsmif;
uRe;f paom toif; tpdzYk UJG cs&mXme aexdik Mf u&Ny;D qifatmif;rrsm;udk
xde;f ausmif;arG;jrLjcif; jyKavonf/ xkaYd Mumifh qifatmif;rudk a&csKd ;&ef?
a&cs&ef? ausmif;xdef;&ef ,loGm;&aom vrf;rsm;udk qifvrf;[l
,ckxad c:wiG f &Sad o;onf/ xdv
k rf;rSm &marmifawmifwef; awmifajc&if;
wpfavQmuf awmifMum;vrf;yif jzpfonf/
&cdkifom;BuD;pmay
171
&cdkifom;BuD;pmay
172
bdouJo
h Ykd jzLjcif; jzpfonf/ ,if;odjYk zLjcif;udk qife[
D k ac:onf/ ,if;
aemuf wrrsKd ;qifwrYkd mS tdrk if; jzLaomta&mif taoG;uJo
h Ykd qifjzLac:
qiferD sKd ;udk &Hzef&cH g arG;zGm;avh&o
dS nf/ if;udk qifepD pfppf[k ac:onf/
bke;f Bu;D aomrif;wdv
Yk ufxufusrS a&S;bke;f a&S;uHaMumifh qifjzL? qifeD
udk cGjJ cm;odprd t
hf ahH omiSm NyKd if arG;zGm;avh&o
dS nf/
ta&miftqif;
Oygox? q'Ew
\Ykd ta&mifrmS EGm;Edo
Yk pftqif;? ckoif;yGwo
f pfp
tqif;? yGwo
f pfp ykvt
J qif;wdu
Yk o
hJ Ykd jzLjzLazG;Ny;D tmaygiaf pG;apG;eD&jJ cif;?
ajconf vufonf;eD&jJ cif;? ajcz0g; vufz0g; eD&jJ cif;? OD;uif;a& urkwf
uJo
h u
Ykd sjcif;? ESmarmif;ESpaf cGcH ajrodaYk xmufjcif;? Nr;D qHuefaumufrf S
vTwf usjcif;? rnf;aom tarT;rsdK; trQifi,f wpfrQifrQryg&Sd jcif;?
rsuf&pfeufjcif;? rsufwGif;eDjcif;? rsufvHk;jzLjcif;? rsufESmrnf;jcif;? 1/
vuf?ajc 2/ ESmarmif;? 3/ udk,f? 4/ tNrD;? 5/ tpG,f odkY
NzKd ;jcif;ig;yg;wdo
Yk nf tzktqpfr&Sd NzKd ; a0jcif; &Sad vonf/
qifeD;rsdK;wGif udk,fvHk;uRwfjzLaomfvnf; csufNyD;aom EGm;EdkY
tqif;&Sdjcif;? a,marT; tp&Sdaom trSifayguf&mwdkY rnf;aom
tarT;trSif aygujf cif;? ajconf; vufonf; reDjref;jcif;? azmfjyyg vuf
ajc? ESmarmif;? ud,
k ?f tNr;D ? tpG,f [laom tNzKd ;ig;yg; rnDjcif;? omref
qifw\
Ykd ud,
k Ef iS w
hf jl cif;? odt
Yk *FgvuPm uGjJ ym;avonf/
cGeftm;ESifh owd
qifjzLESpfrsdK;onf qifeuf q,fpD;tm;udk aqmifEdkifavonf/
qifew
D pfrsKd ;onf qifeuf ESppf ;D tm;udk aqmifEikd af vonf/ qifjzL qifeD
ESpfrsdK;pvHk;wdkYonf ppfajrjyif t&yfodkYa&mufonf&Sdaomf axmif
aomif;ruaom t*Fgav;rsdK;wkYdudk &ifqdkifwdkufjim;& aomfvnf;
aMumuf&UHG jcif;pdwf tvsO;f r&Sad cs/ rdrt
d &SiOf ;D pD;ESihf yJch syd Ef pS Of ;D rSwpfyg;
rnfonfh tjcm;yk*Kd vu
f rkd S pD;cGirhf jyKay/ qifxed ;f udk &cdik u
f '&um
ac:onf/ aygi;f oif;&mvnf; rdrt
d rsKd ;rSwpfyg; tjcm;qifrsKd ;ESihf raygi;f
oif;? qufqv
H nf; rjyK? 0,f,l vnf; r&? zrf;vnf; &cJonf/
rnfoyYkd if qifusKH ;oGi;f zrf;rdjim;aomfvnf; rpm;raomufaeNy;D vQif
&cdkifom;BuD;pmay
173
rdrEd mS armif;udk rdred if; taocHomG ;&Smavonf/ xdaYk Mumifh bke;f Bu;D
w&m;aom rif;aumif;wkYd ay:ayguaf omtcgro
S mvQif bke;f uHtavsmuf
qifrsKd ;wdYk ay:&v
dS mwwf Edik af y&monf/
&cdik yf nm&St
d rwfBu;D 0drvausmo
f nf qifjzLrsKd ;jzpfaom q'E
qifrsKd ;\ ta&mif tqif;vuPm*kPo
f wdw
u
Ykd kd bk&ifrif;AmBu;D tm;
vuFmjzifh avQmufx;kH jyKcahJ om rSww
f rf;txift&Sm; &So
d nf/ atmuf
azmfjyaytHh/
]]umVm0u? *a*F,sEiS ?hf y@&ac:? ayguaf usmw
f r? yd*v
F [k?
ponfausmf[dk;? qifq,frsdK;xuf? wefcdk;tvGef? q'efajymifjrwf?
ywf&wfnDpGm? vuPmum;? oEm pG,fa&mif? tmabmifapG;apG;?
azG;azG;jzLpif? aiGoGiftvm;? pG,fzsm;tnD? vusfmcsD\? em&DESifhzuf?
em;&Guef m;Ek? rpkrGw?f o&ywfo?Ykd rjywfrapmuf? aemufa&S U OD;uif;?
rpif;rukef;? ukd,fvHk;aMumh&Sif;? a&qif;nmwif? av;cGufpuf0ef;?
rcRef;ryk? &SpfcktpGef;? v0ef;o@mef? rifa&cHodkY? toHoGefenf;?
a&Munf;ESpo
f ,
G ?f nmb,fra&G? tajy;toGm;? e*g;OD;cs?D &moDo;kH rnf?
ig;wnfo;kH csu?f rkeo
d ufrMuL;? xdyOf ;D vnfwikd ?f BuchH ikd pf rG ;f oGe?f &Jrmef
wnf;wnf;? ajconf;aecsu?f ausmufrsuef v
D m? yrmrjcm;? ESmarmif;zsm;
wGi?f ywjrm;&dy?f ta&mifzw
d o
f ?Ykd ttdyo
f ;kH axG? taeav;yg;? tpm;oH;k
csu?f ruGurf oef;? awmifuRe;f ZrL? qif[o
l rQ? rmerNyKd i?f OD;qdik rf wef?Y
aMumufvefaY &Smifajy;? jraoG;ESmcsy?f Ny;D cyf&m[k? puKawmfNr?J yvJtmeD?
pHknDr,Gif;? qifrsm;rif;um;? aeYcsif;ravmuf? ajcmufq,fcefYuGm?
,lZemud?k rMumvsijf ref? aeYcsi;f jyefonf/}}
qifjzLocif? qifeDocifrsm;
&cdik w
f iG f txift&Sm;awGU&onfrmS aiG'*Fg;wdw
Yk iG f qifjzLocif?
qifeo
D cif[l tBu;D tus,f cwfEydS cf o
hJ nf/ &cdik x
f ;kd ausmufpmwdYk
vnf; trsm;tjym; awGU&&dS onf/ &Siaf xGaumif;rIausmufpmwGif qifjzL
ocif? qifeo
D cif[l txift&Sm; a&;xd;k csuf awGUEikd \
f / qifukd &cdik f
wGif tBu;D tus,f toH;k jyKco
hJ jzifh qifEiS q
fh ikd &f m qifMuefusr;f rsm;?
qifMueftifvuPmudk wwfuRrf;aom rSL;BuD;rwfBuD;rsm;ae&m
&cdkifom;BuD;pmay
174
uRe;f urf;udk qifMuef uRe;f [k ,aeYwikd f ac:wiG &f adS o;onf/ if;qif
wdu
Yk kd &cdik t
f ee'Dac: av;NrKd Ujrpfta&SU bufurf;ajc? awmif&if;uRe;f ?
jym;uRe;f wdYk wpf&yf/ d;k rawmifajc armfwifteD; armfkH awmBu;D rSp
&cdkifdk;rawmifwpfavQmuf ta&SUb*Fvm;e,f awmifwef;tqHk;txd
qifESifhpyfqdkifaom &yf&Gm? awmawmiftrnfemrrsm; ajrmufrsm;pGm
&Sdonf/ qiftdk;? qiful;vrf; qifcsqdyf t&yfxmetrnfrsm;vnf;
,ckxd ac:wGif&Sdao;\/ &cdkifwdkif;wGif pdkjynfpdrf;vef;aom opf0g;
awmBuD;rsm; jynfhESufaeojzifh qifpma&pmvnf; aygrsm;vSonf
jzpfojzifh qifrsm; tBu;D tus,f jzpfxeG ;f cJ&h avonf/ ta&SUygupwef
urf;ajct0ifjzpfaeaom ewfjrpftaemufbufurf; b*Fvm;urf;ajrm if
wpfavQmuf awmifwef;wdkYrS oHk;ESpfwpfBudrfponfjzifh tpdk;&u
ukrP
w
D t
Ykd m; qifzrf;cGit
hf rdeaYf y; zrf;,lap&m qiftrsm;tjym;udk
zrf;&avonf/ xdek ,fwiG f qifrsm; rQzrf;rukeaf tmif aygrsm;jcif;
rSmvnf; &cdkifurf;rS (r,lawmif? r*FvmBuD;awmif? pdkif;wifawmif
ponf) awmawmifwdkYu qifrsm;rjywf ul;oGm;aygufa&muf quf
oG,af eavh&o
dS nf[k xdek ,f&dS &cdik rf sm;u ajymqdMk uonf/ xdaYk Mumifh
yifvQif rnfrQrBuD;rm; r&Snfvsm;aom xdkawmawmifwdkYu rjywf
qifzrf;&,lEikd Mf uonfukd tHt
h m;oifrh d onf/ xdaYk Mumifh &cdik ef ,fbuf
rS qifrsm; rul;roGm;Edik &f eftjyif qifxed ;f odr;f a&;? arG;jrLa&;wdu
Yk kd
pepfwus xde;f odr;f arG;jrL apmifah &Smufoifah yNy;D jzpfonf/ qifrsm;onf
tkypf ak cgi;f aqmifjyK e,fy,fusupf m;&mudk &SmazGvsuf wmydik ?f awm
ydik o
f abmjzifh aeavh&o
dS nf/
qifzrf;jcif;
qifzrf;jcif;udk &cdkifrif;vufxufuyif jyKvkyfcJhavonf/
atmif;r0efBuD;? trwfawmfqifuJBuD;? qifxdef; tp&Sdaom rSL;BuD;
rwf&mwdkYonf qifwyfrawmfudkvnf; tkyfcsKyf&onf/ qifdkif;rsm;
udv
k nf; zrf;&onf/ &cdik Zf mwd0o
H armfueG ;f pm qif0efBu;D rSm rif;wkid f
yiftrwfBu;D av;yg;wdw
Yk iG f wpfyg;tygt0ifjzpfonf[k azmfjyxm;onf/
qifzrf;yHrk mS tjcm;aom rSL;Bu;D rwf&mwdx
Yk uf atmif;r0efBu;D u OD;pD;
&cdkifom;BuD;pmay
175
aqmif&u
G &f onf/ if;atmif;r0efBu;D udk atmif;rcs[l vnf; ac:wiG f
onf/ atmif;rcsonf Bu;D pGmaom qift;kd udk jyKvyk &f onf/
qift;kd qdo
k nfrmS ywfywfvnf&x
H m;aom awmifMum;wpfcu
k kd
eufpmG wl;&onf/ xGuaf ygu0f ifayguw
f w
Ykd iG f NyKd i;f ? tifMuif; tp&Sad om
opfrmopfwdkifBuD;wdkYjzifh ESpfxyfus pdkufxlum&Hxm;onf/ ,if;odkY
opfwikd Bf u;D wdu
Yk kd wHcg;vkyf vnf;aumif;? awmNcKH &pf vnf;aumif;
zH;k vTr;f xm;&onf/ tapmift
h aewdo
Yk nf awmifjrifw
h pfcrk S OrSijf yK
apmifMh uyfae&onf/ if;wdaYk eaomae&mrSm awmifu,
kd u
S f (ydik ;f jzwf)
xm;aom ae&m jzpfonf/
qifusKH ;odv
Yk mrnfh c&D;wpfavQmuf awmifMum;awmifxyd w
f w
Ykd iG f
vnf; q,fzdkY&mudk q,fzdkYxm;&onf/ wcsdKUae&mwGif xGufayguf
oPmefuo
hJ Ykd awmifMum;vkyx
f m;onf/ if;udk qifusy[
f k ac:onf/
atmif;rjzifh vSnphf m; oGi;f ,laom qifwu
Ykd kd qift;kd qifusKH ;odYk roGi;f rD
jyifqifxm;aom awmifMum;wdYk avSmifrad omtcg trwf awmf qifuJ
BuD;u tuJcwfMunfhI&onf/ oGif;xm;aomqifwdkYwGif Murf;aom
qifrsKd ; yg&cdS ahJ omf Oy'ftE&m,fjzpfapEdik o
f jzifh xdq
k ifrsKd ;udk usKH ;oGi;f
&mwGif roGi;f apav/ oGi;f cJah omf usKH ;wGi;f &Sd qiftaygi;f ao&rnfjzpf
onf/
,if;odYk qifMurf;? qiforG ;f onf awtrsKd ;qifrS rsm;pGmjzpfxeG ;f
wwfonf/ awtrsKd ;aumif;udk vlo;kH &ef &onf/ Murf;wrf;aom aw
trsKd ;udk vlo;kH &efr&ojzifh a&S;&cdik f usr;f wdw
Yk iG f qifawvl;[l ac:
onf/ if;udrk jDS irf;jyK ausmufrsu&f wemwGiv
f nf; ausmufawvl;udk
vnf;aumif;? MuuftrsKd ;wGiv
f nf; Muufawvl;udk vnf;aumif; roH;k
tyf[k vm&So
d nf/ jrefrmwdw
Yk iG f OD;csKd uyk af uGUonfh uREJ mG ;udk awvl;[k
ac:onf/ &cdik w
f w
Ykd iG f qd;k oGr;f onfuo
kd m awvl;[k ac:onf/
qiftdk;
qifzrf;&eftwGuf qift;kd vnf; ESprf sKd ;ESppf m; &So
d nf/ wpfrsKd ;rSm
tdik ;f udk atmif; rjzifh ausmo
h iG ;f aom qift;kd rsm; jzpfonf/ NrKd Ua[mif;
NrKd Ue,f tee'D ta&SUS bufurf;ajc *Hu
k Re;f ESihf jAKwaf csmif;&GmtMum;wGif
&cdkifom;BuD;pmay
176
qifyGJobif
&cdik rf if;vufxufwiG f qif jrif; tp&So
d nfwu
Ydk kd obifyu
JG si;f y
ay;onf/ ewfawmfvwGif xdo
k bifyJG usi;f y jyoavh&o
dS nf/ qifyJG
obifodkY bk&ifESifhwuG jynfolrsm; MunfhIMuonf/ xdkobifyGJ
taumif ; qH k ; ynmtomqH k ; jzpf o l w k d Y t m; rpcsD ; ajr m uf u m
olaumif;jyKavonf/
yGJobifrS qiftmZmenf? jrif;tmZmenf? av;tmZmenf?
'dik ;f ol&t
J mZmenfwu
Ykd kd arG;xkw,
f al vonf/ obifcif;usi;f jyo&m
ae&mrSm NrKd Ua[mif;NrKd UtwGi;f &wemrm&f atmifb&k m; ta&SUbufwiG f
wnf&o
dS nf/ yGMJ unfph ifrsm;vnf; ausmufcif; tqifq
h ifh pDwef;um
(atmifqef;uGi;f ? yGMJ unfph ifavSum;xpf tqifq
h ifjh yKxm;ouJo
h )Ykd ,ck
xd vuf&m awGU&&dS ao;\/
,if;odkY obifodkY0if&ef qifrsm;udk aeYpOfoifMum;xm;aom
qif&iS ?f jrif;&Siw
f u
Ykd ud,
k w
f ikd f twwfynmpGr;f jyo&onf/ qifwu
kd f
yGjJ yKaeyHk yH[
k efrsm;udk oQpaf omif;bk&m;odrw
f iG f xGi;f xkcsuaf wGUEikd o
f nf/
a&S; acwf &cdik w
f o
Ykd nf taMumif;rJh tv[ raecJMh u/ oGr;f wD;aom
upm;ckepf m;rIrsm;udv
k nf; jyKavhr&Scd /hJ eHeuf naewdik ;f wdw
Yk iG f rdrw
d Ykd
qifjrif;rsm;udk "m;ypf? vHyS pf twwfwjYkd zifh oifMum;aeonf/ xdo
k Ydk
oifMum;jyo&mXme? ajrmufO;D NrKd Uawmf (tck NrKd Ua[mif;NrKd U) ta&SUbuf
avomawmifcHwyfrSonf ajrmufodkY ykPm;ajrmifxd? awmiftzdkYwGif
&cdkifom;BuD;pmay
177
&cdkifom;BuD;pmay
178
qifyu
JG si;f yjcif;wdjYk zifh qifrsm; zGUH NzKd ;pGm aygrsm;&Edik jf cif;? qiftwwf?
qifEiS q
hf ikd &f m A[kow
k rsm; wd;k wufvmjcif; jzpfc&hJ onf/ xdaYk Mumifh
&cdik rf if;vufxufwiG f qifatmif;rtoif;onf ao;i,faomtoif;
r[kwaf cs/ if;wd\
Yk vkyif ef;wm0efrmS vnf; Bu;D av;vS&m Xmeqdik &f m
vkyfief;&yfwGif ta&;ygyHktoif;jzpfaMumif; avhvmod&SdEdkifayonf/
if;jyif ,ckacwf tpk;d &vkyif ef;qkid f &mwdYk trIxrf;qdik &f mXmepdwf
zGUJ pnf; vkyu
f ikd o
f uJo
h Ykd a&S;&cdik rf if;vufxufwiG v
f nf; trIxrf;pdw?f
Xmepdwf vkyif ef;rsm; &Scd ahJ Mumif; EIid ;f ,SOo
f o
d mEdik af yonf/ ydrk pkd v
kH ifaom
bk&if acwftrIxrf; tpdt
Yk pkvyk if ef;qdik &f m tzGUJ toif;rsm;udk uREyfk f
avhvm &&Sdaom &cdkifrif;acwf tpdkYtpk toif;tyif;zGJUpnf;yHkrsm;
pmwrf;wGif tus,af vhvmEdik Mf uay&m ownf;/
toQipf ud E
&cdik
f eG zYf ;l ,Ofaus;rIaqmif;yg;rsm;? 1968-ck? Zlvikd /f
&cdkifom;BuD;pmay