RakhineYinKyaeHmuMyarr 6

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 178

- FIRST EDITION -

1996, NOVEMBER

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

&cdkift"drmofusrf;
&cdik w
f iG f "n0wDacwfuyif eu? aA'ifusr;f rsm;? xdu
k sr;f wwf
ynm&Sirf sm;udk avhvmawGU&&dS Ny;D jzpfonf/ xdaYk Mumifh t"drmofMuKH
vxyf&ufiifjcif;? ou&mZfukd twdjk yKjcif; (ude;f cef;NzKd jcif;) rsm;udk jyKvm
cJMh uNy;D jzpfonf/ ude;f cef;NzKd czhJ ;l aom rif;rsm; qdv
k Qif 1/
&mvrm,k r if ; onf 8645 ud k rd b pH Z D t rnf j zif h
vnf;aumif;/
2/
pEol&d,rif;onf 148 udk ZD0uudef; trnfjzifh
vnf;aumif; /
3/
ol&d,pdMwrif;onf 609 udk "eudef; trnfjzifh
vnf;aumif; /
4/
oD&dpjErif;onf 560 udk Owrudef; trnfjzifh
vnf;aumif; /
rif;av;quf NzKd cMhJ uonf/ ol&,
d a&Ekrif;vufxuf tvrdu

ude;f [k jzpfay: cJah o;onf qd\


k /
txufazmfjyyg 609 ESihf 560 ESpu
f ed ;f udk aygi;f aomf "gw#k u
D m
udef; (1169)[k trnfay;cJhonf/ xdkudef;ESifh ,ckaumZmou&mZf
udak &mvQif omoemESpaf ygi;f ude;f udk od&onf/ ArmwGif oa&acw&m
okrEk & rD if;NzKd aom a'ga'g&o (622)ude;f ESihf yk*H ykyg ;apm&[Hrif;NzKd aom

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

c-q-y (560)ude;f udk aygi;f ojzifh a'G-o| ESihf {u? {um (1182)
&onf/ if;udk aumZma&mufqJ ou&mZfjzifah &;vQif omoemESpf jzpf\/
&cdkifESifh jrefrm (1182-1169) 13-ESpf uGmjcm;ae\/ &cdkifu 13-ESpf
i,f jrefrmu 13-ESpf Bu;D \/ (rsm;\)/
xdkxdk euwfaA'ifynmjzifh AdkvfwGufenf;udk wwfod&onf/
xdw
k u
G ef nf;jzifh rdrw
d v
Ykd akd omESpw
f iG f twmAdv
k ?f o0eAdv
k ?f MurwfAv
kd ?f
c,Adv
k ?f t0rHAv
kd ?f wdwAD v
kd ?f pjEr moAdv
k ?f &ufuseAf v
kd ?f t"drmofAv
kd f
&ufiifAv
kd w
f u
Ykd kd wGucf suo
f &d onf/
t"drmofAv
kd o
f nf jyu'ed cf sKyu
f kd pD&if&m toH;k 0ifavonf qd\k /
0gqEkd pS v
f rxyfbJ wefc;l ESpv
f xyfonf/ 'kw,
d wefc;l v tjr&J ufpkH
onf/ t"drmofcek pfyg;udk rum&Ewu
G f ;kd vmonfh ]]viifwu
G f ;kd ?
a*gZmrsKd ;? q,fu
h ;kd bkw
?f a'G; Asn;f t|fEiS ?hf 'owf aw&? aom|
q,f&h pS ?f use&f pf"rd mof?t|fEiS ahf om|m? ,mpmtrnf&? aooywm}}
[lonft
h wdik ;f odtyf\/
t"dym ,fum; vxyf rxyfuo
kd v
d akd omf aumZmou&mZf udk
wnf? 19 pm;yg/ t<uif; 2?5?8?10?13?16?18 usefrl vxyfESpf jzpf\/
tjcm;*Pef;userf l vxyfEpS f r[kw/f pifppftm;jzifh 2?5?7?10?13?15?18
userf l vxyfEpS [
f k od&rnf/
vxyfvQif wefc;l ESpcf k (ESpw
f efc;l ) cHonf [l\/ xdaYk Mumifh azmfjyyg
2?5?8?10?13? 16?18 [laom ude;f ckepfued ;f Burd ?f rBurd ?f (MuKH r MuKH )
(oifhroifh)? Budrf? MuHK ? oifhu vxyf ESpfwefcl;cHaMumif;od&ef
t"drmofwu
G ef nf;onf ta&;ygonf/ um; avmif; Muufewfawmif
q&mawmf OD;t*"r (ouso[
D )\ rSwpf rk S od&jcif; jzpfav\/
vxyf&ufiif tmu eusrf;jyK ppfawGNrdKU? ppfaq;Hka&SU?
ynmwyf O D ; q&mawmf OD ; uk @ vu omoemou & mZf j zif h
t"drmofwGufenf;udk odkY oifay;xm;zl;\/ omoemou&mZfudk
wnf? 148 a&myg/ 19-ck pm;/ 2-<uif;vQif prm"drmof/ 5-<uif;vQif
y"rd mof/ 7?8 <uif;rl AoQL;"drmof/ 10-<uif;aomf 'om"drmof/ 13<uif;u aw&om"drmof/ 15?16 <uif;rl aom|om"drmof/ 18-<uif;rl
t|&o"drmof qd\
k /

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

azmfjyyg t"drmof MuKH rMuKH ? vxyf? &ufiifwu


Ykd kd wGupf pfEikd af om
[l;&m;ynmudk wwfo&d ef vdt
k yf\/ [l;&m;jzLrSm [dEL ykPm ;vlrsKd ;
rsm;wnf;/ [l;&m;ndKrmS xdyk nmudk wwfoad om tjcm;vlrsKd ;rsm; jzpfav
\/ &cdik f aA'ifq&m? [l;&m;wwf wdu
Yk kd &cdik &f mZ0if ykPm ; jAm[PrsKd ;?
trSL;trwfrsKd ;? ynm&Srd sKd ;? &[ef;awmfrsm;udk awGU&MdS u& \/ ynm&St
d *Fg
vuPm0if jzpfMu&av\/
awGU&Sd&aom t"drmofusrf; wpfapmifqdkvQif t"drmof MuHK
rMuHK? vxyf? &ufiif wdkYudkvnf;aumif; udef;cef;umvtwGif;
jzpfcMhJ uKH c&hJ aom tjzpfoepfwu
Ykd kd vnf;aumif; rSwo
f m;xm;&Sad v\/
xdu
k sr;f udk wif;xdr;f &Hq&mawmfonf qm-OD;xGe;f atmifausmf
tm; ay;cJah vonf/ if;xHrS tNird ;f pm; e,fyikd 0f efaxmuf OD;BuKd io
f m
atmifu Munfh cI iG &hf &Scd ahJ vonf/ xdu
k sr;f rS vd&k mrsm;udk 1968-ckEpS ?f
azazmf0g&v
D wGif Adv
k Bf u;D xGe;f a0u xkwEf w
k af &; ul;,lvmcJah vonf/
xdu
k sr;f ayrlrmS oH;k t*Fgausmrf Q &So
d nfq\
kd / OD;xGe;f a0onf if;
ruG,v
f eG rf u
D uREyfk t
f m; 18?2?68 aeYpjJG zifh rdwL wpfapmif a&;ul;ay;ydYk
xm;cJah v\/ xdrk u
l kd ,ck trsm;avhvmEdik &f ef wifjyjcif;yif jzpfayo
wnf;/
wifjyvwHaom t"drmofusrf;ayrlwGif oD&d"rmaomurif;
vufxufu ym"drmofoifh vxyf? &ufiifjcif;rS tpcsDxm;\/
&cdik w
f iG f ol&,
d a&Ekrif;up pr"rd mof MuKH ude;f cef;NzKd c&hJ onf qd\
k /
xdkYaemuf a0omvD ausmufavSum;rif;rsm;vufxuf ym? yk&def?
avmif;Muuf? ajrmufO;D rif;rsm;vufxufxd t"drmofMuKH yu
kH kd jyqdx
k m;
\/ e&tb,&mZmrif;vufxuf a&S;ESpaf ygi;f ESpaf xmifxd wGucf suf
jyu'ed v
f yk cf o
hJ nf qd\
k /

t"drmofusrf;pmudk,f
(*kcsyf)
omoem (218)?ou&mZf (366) 0guRwv
f jynfah usmf wpf&uf
aeY yg#vdyw
k jf ynf udt
k pd;k &aom oD&"d rmaomurif;onf wwd,o*Fg
,em wifawmfr\
l / if;ESpyf m"drmof oif\
h / vxyf\/ &ufiif\/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

omoem (236)? ou&mZf (384)wGuf oD&d"rmaomurif;\


om;r[dEa x&fonf oD[Vkd o
f Ykd omoemjyK&ef ul;\/
omoem (456)? ou&mZf (604)ckwiG f t&Si"f r&udw
rax&f
onf 0#*grPdrif;udrk DS yd#u
d wfukd ayxuftu&m aus;bmomjzifh
wif\/ xdkodkYa&;om;aom q&mwdkYudk #Dumq&m[k wGifay\/ xdk
ou&mZf aomVo"drmofoif\
h / vxyf\/ &ufriifav/
omoem (830)? ou&mZf (978)wGif yd#uwfukd aus;bmomrS
oD[Vkd b
f momjzifh bmomjyef\/ if;q&mwdu
Yk kd okwe q
f &m[k wGi\
f /
omoem (930)? ou&mZf (1078)ckwiG f oxHjk ynf oDwif;oH;k
aeaom Ak'a Cmorax&fonf oD[Vkd u
f Re;f odYk ul;oGm; oD[Vkd u
f Re;f
udk tpdk;&aom r[memrrif;udkrSD; yd#uwfoHk;yHkudkaygif; jrrmESifh
a&;ul;Ny;D vQif oxHrk if; "rygvudk ay;qufvmS \/
xdq
k &mudk tu&m0kwd rSeu
f efaomaMumifh 0kwq
d &m[k wGi\
f /
aemufaemif jyKjyifymG ;rsm;aom yd#uwfukd jyKjyifaom q&mwdu
Yk kd apm'em
q&m[k wGi\
f / xdaYk Mumifh &cdik jf ynfb&k m;rsm; oGe;f vkyjf cif;onf t|u
xm q&mpum;om xif&mS ;&So
d nf/ <uif;aomq&mwdu
Yk kd pD&ifaom
usr;f wGif rygav[k odtyfuek \
f /
*kcsyf
pEmol&d,rif;tEG,f(21*)qufwGif ol&d,ma&Ek jzpfonf/
omoem (1184) ou&mZf (1332)jynfh a&mufaomtcg prm"drmof?
(95)ESpw
f iG f wpfBurd pf D (aph)vnf\/ aygi;f 14-Burd f apha&mufvwfaomf
vvGef (490) jzpfonf/ ESpfvGefudk a&wGufaomf 42-ESpf jzpfonf/
vvGef 8-v jzpf\/ em&D&ufiif 26-&uf jzpf\/ em&D<uif;okOf;\/
"rm"drmof MuKH \/ xdo
k MYkd uKH aomaMumifh ol&,
d a&Ekrif;onf &[ef;ykPm ;
[dEK waf A'ifwwf ynm&St
d aygi;f ESihf pnf;a0;wdik yf if ou&mZf(1332)
udk 2-ck Ekwf twdjk yK wnfxm;\/ Ekw<f uif;ude;f udk tmvrdu
[k
wnfxm;ownf;/ tmvrduudef;[k rSwfom;ukef\/ omoemum;
(1182) jzpf\/
xdkol&d,a&Ekrif;uonf ig;qufajrmufwGif r[mol&d,

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

wE& m; jzpfuek \
f / xdrk ifonf aA'ifynm&Sw
d EYkd iS w
hf ikd yf if ou&mZf
(152)ck? omoem (1334)wGif a0om vDausmufavSum;NrKd Uukd wnfvmS
\/ 2-ESpaf jrmuf ou&mZf 154 ckwiG f a,mufzawmf ausmufavSum;
bke;f Bu;D ESihf wGupf pf prm"drmof MuKH \/ viif\/ &ufriifav/ r[mrked
odraf wmfuv
kd nf; aqmufvyk af wmfr\
l / ewfvyHI sv
H nf;&\/ &wemrd;k
vnf; &Gm\/
ou&mZf (314) plvpE&m;vufxuf "rapm? O'rmapm? [l;&m;
jzL? [l;&m;ndK wdEYk iS hf wGupf pf "drmofMuKH aomaMumifh vxyfz;l \/ em&D
rokO;f aomaMumifh &ufriifav/
ou&mZf (419) ymNrKd Uukd tpd;k &aom ykPm u rif;eef;wuf
3-ESpw
f iG f yk*rH if;onf oxHjk ynfrEk[mrif;udk wGe;f vSef yd#uwfo;kH yHu
k kd
aqmifvSm\/ r[mrked odrfawmf udkvnf; &Sifa,mif 3000-vTwf
rD;wdu
k v
f mS \/ ykPu
rif;eef;wuf 4-ESpf ou&mZf 420-wGif "r"rd mof
oif\
h / vxyf\/ &ufiif\/
ou&mZf (496) yl&ed Nf rKd UwiG f a*gv,
d rif;vufxuf prm"drmof
oif\
h / vxyf\/ &ufiif\/ r[mxD;bk&m;udv
k nf; wnfawmfr\
l /
*kcsyf
ou&mZf (515)ckwiG f yl&ed Nf rKd U 'o&mZmrif; vufxuf prm"drmof
oif\
h / [l&m;q&m a&Tawmiftp&Sad om &Spaf ,mufaom [l;&m;wwfwYkd
ESifh q&mawmfBuD; awmae t&Sifjrwf{vmZ&udkyifh wdkifyifNyD;vQif
aA'ifq&mwdkYESifh vxyf\/ &ufiiftpHk vkyf\/ r[mrkedodrfudkvnf;
aqmuf\/
ou&mZf (656)wGif avmif;MuufNrKd U bk&ifrif;xD; vufxuf
'om"drmof MuKH \/ vxyf\/ &ufriifav/ if;ESpf yk*rH if;u orD;awmf
apmbke;f <u,fEiS hf yd#uwf(3)yHk udk ydv
Yk m\/ ou&mZf (705)ck avmif;
Muufb&k if rif;xD;vufxuf prm"drmof MuKH \/ v-&uf tpHik if\/
xdo
k u&mZf wvdik ;f jynf? oufjynf? yk*jH ynfwYkd vnf; vufeuf Edik if H
awmfBuD; jzpfukef\/ avmif;MuufNrdKUwGif Opmemi,frif;vufxuf
ou&mZf (754)wGif aom|o"drmof oif\
h / v-&uf tpHik if\/ ,if;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

ou&mZfwiG f yk*jH ynf? tif;0NrKd Uu olvQKd &Sio


f &l J a&muf\/ avmif;Muuf
NrKd UwiG f bk&ifrif;apmrGef vufxuf ou&mZf (792)wGif ao&om"drmof
MuKH \/ [l;&m;olBu;D ed&Ed & mZmESihf aA'ifwwfwEYkd iS hf wdik yf if vxyf\/
&ufriifav/ ,if;ou&mZf ajrmufO;D NrKd Uukd rif;apmrGew
f nf\/
ajrmufO;D NrKd Urif; tvDcif vufxuf ou&mZf (800)jynfph rm
"d r mof oif h \ / v-&uf tpH k i if \ / ajrmuf O D ; Nrd K U
bk&ifumvroQmvufxuf ou&mZf (824)ck AoQL; "drmof oif\
h /
vxyf\/ &ufriifav/
ou&mZf (888)ckwiG f t|vufN*Kd [f (8)vH;k okO;f aomaMumifh
rif;oZmwonf a&TNrKd Uawmf taemufjzpfaom 'dik ;f ust
D &yfwiG f ,w&m
eef ; aqmuf a e\/ ajrmuf O D ; rif ; bmvuf x uf ou & mZf (895)
prm"drmof oif\
h / ydEaJ wmif bke;f awmfBu;D ESihf aA'ifwwfwEYkd iS hf wkikd yf if
v-&uf tpHik if\/ xdo
k u&mZf NrKd Uy&da
p 'udk vkyaf wmfr\
l / t,kZy &l
[k orkw\
f / ajrmufO;D NrKd U bk&ifrif;bmvufxuf ou&mZf (908)ck
aomVo"drmof oif\
h / v-&uf tpHik if\/ xdo
k u&mZf awmifijl ynf
wyifa&Tx;D 0ef;&Hvmonfukd wGe;f vSev
f u
kd \
f /
ajrmufO;D bk&if rif;apmvufxuf ou&mZf (919) AoQL;"drmof
oifh\/ vxyf\/ &ufriifav/ if;rif;vufxuf (922)ckwGif
'om"drmof oif\
h / v-&uf tpHik if\/
ajrmufOD;bk&if pMum"dywdvufxuf ou&mZf (927)wGif
aomVo"drmof oifh\/ &ufriifav/ xdkou&mZf yd#uwfaA'if
&mZ0ifwu
Ykd kd jyKjyifp&D ifawmfr\
l / ppfwaumif; NrKd Uuv
kd nf; ydik \
f /
a*;csyf
ajrmufO;D NrKd Ub&k if rif;zavmif;vufxuf (936)ckwiG f ym"drmof
oif\h / [l;&m; olBu;D ? qifuBJ u;D iykEiS w
hf uG wdik yf if v-&uf tpHik if\/
if;rif;zavmif;vufxuf (936)ckwGif ym"drmof oifh\/ v-&uf
tpHik if\/ xdo
k u&mZf okw? avm[m twwfrsm;aom ynm&Sw
d Ykd
onfvnf; jyefaY jym\/ if;vufxuf ou&mZf (952)ckwiG f prm"d rmof
oif\h / vxyf\/ &ufriifav/ OD;&mZfawmf"mwfuv
kd nf; wnfawmfr\l /

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

wvdkif;jynf? yk*HjynfESifh tif;0NrdKU oDwif;oHk;aom &[ef;wdkYudk


rif;yifah c: tvSL'geBu;D ay;\/
ajrmufO;D NrKd Ub&k if rif;&mZmBu;D vufxuf ou&mZf (960)ckwiG f
'om"drmof oif\h / [l;&m;olBu;D rif;ausmEf iS hf &[ef;aA'ifwwf? vlaA'if
wwfwyYkd g vxyf\/ &ufriifav/ [Hom0wD rif;&Jausmpf mG ? awmifil
rif;&Jausmx
f if? ,d;k ',m;rif;jAKp&k mZfwo
Ykd nf vufeufEikd if jH zpf [Hom
0wD rif;&JausmfpGm orD; &SifaESmif;ESifh aemufyg wvdkif;av;aomif;?
u&if av;aomif;wdu
Yk kd odr;f H;k a&TNrKd UawmfoYkd a&mufvm\/ if;rif;&m
ZmBu;D vufxuf ou&mZf (963)ck aw&om"drmof oif\
h / [l;&m;ol
Bu;D rif;ausmEf iS hf &[ef; vly*k Kd vyf g vxyf? &ufiif tpHv
k yk \
f / taemuf
rZdra'o 'gumNrKd rpS (12)yHn
k mwdo
Yk nf vufeufEikd if H jzpfav\/
if;vufxuf ou&mZf (965)ck aomVom"drmof oifh\/
vxyf\/ &ufriif av/ tarw&mom usr;f udpk &D ifaom wvdik ;f trwf
"mwfusr;f q&m *0Hpm;u v-&uf tpHik ifoif\
h [k avQmuf\/ bk&ifrif;
Bu;D vnf; &ufiif&m? riif&mudk odvakd omaMumifh taemufrZrd a'oodYk
azmufusD;
BuD;udk apvdkuf\/ [dELusrf;q&mwdkYxH apm'emvwfac:
&ckid jf ynfEiS hf wpfcsuw
f nf; nD\/ yk*jH ynf? tif;0NrKd Uov
Ykd nf; Oumysu
H kd
apvTwv
f u
kd \
f / tif;0NrKd Uupkd ;kd aom anmif&rf;rif;q&mwdEYk iS w
hf ikd yf if
wGupf pfMunfah omf &cdik jf ynf nD\/ azmufusBD u;D ESihf Oumysw
H Ykd jyef
a&mufaomf trwf*0Hpm; avQmufxm;aom pum; rSm;\/
xdEk pS f oD[Vkd u
f Re;f udk tpd;k &aom A[ky&umrrif; (0drv"ro&l d
,rif;u) omoem arS;rSdef omraPBuD;wpfa,mufudk oabFm?
avSysBH u;D wpfpif;ESihf apvTwf &cdik f rif;&mZmBu;D xH oHCmawmf tyifh
tac: a&mufonf/ q&mawmf ajrmufbufwefaqmif; pE0v
d moudk
ESpu
f syd af omoHCmwdu
Yk kd trSL;jyK oD[Vkd o
f Ykd vTw\
f /
ajrmufO;D bk&if rif;carmif;vufxuf ou&mZf (976)wGif AoQL;"d
rmof oif\h / vxyf? &ufiif\/ ajrmufO;D bk&if oD&o
d "k r&mZmvufxuf
eef;wufou&mZf (984) aomVom"drmof oif\
h / vxyf\/ &ufr
iifav/ av;NrdKUacsmif;wGif qifjzLwpfpD;&\/ if;oD&dok"r&mZm

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

10

vufxuf ou&mZf (998)ckwiG f 'om"drmof oif\


h / vxyf? &ufiif
tpHk vky\
f /
e&ywdvufxuf ou&mZf (1001)ckwiG f apm&o"drmof oif\
h /
odu
k w
f uf ivuf;kH ppfwu
G f viifav\/ &ufriifav/ odu
k ef 'd ge;f ?
aA'if? yd#uwf? &mZ0ifwu
Ykd kd pD&ifawmfr\
l / ou&mZf NzKd t/hH ude;f cef;
vkyf\/
*Jcsyf
ajrmufOD;NrdKUwGif owdk;bk&ifvufxuf ou&mZf (1009)
prm"drmof oif\
h / a&TpmzwfBu;D ESihf wdik yf if vxyf\/ &uf riifav/
pEo"k r&mZm eef;wuf (8)ESp?f ou&mZf(1022)ckwiG f aomVom
"drmof oif\
h / a&TpmzwfBu;D ESihf vxyf\/ &ufriifav/ ypmrif;om;
oufolZmESifh ESa&mifpDwdkY ppfwdkufMuaomf ppfudk oufolZmrEdkif
&cdkifjynfodkY 0ifvm\/ ESrawmf paryDudk pEok"r&mZmtm; quf
vuf0pJ pfrLS ;udk Adv
k cf sKycf efY ypmjynfukd ppfcsaD v\/ {&ara&mufvQif
(12)yHn
k mudk odr;f H;k ,lc\
hJ / if;rif;vufxuf ou&mZf (1044)wGif
t|&o"drmof oif\
h / a&TpmzwfEiS hf wdik yf if vxyf? &ufiif tpHv
k yk \
f /
&ufveG f em&D <uif;oH;k \/ a&TNrKd Uawmfawmift&yfuonf 'Gg&0wDNrKd Uwikd f
atmif apwDyx
k ;kd odraf usmif;rsm;pGm wnfawmfr\
l / tvSLBu;D ay;\/
ajrmufO;D NrKd U rmkr,
d vufxuf ou&mZf (1058)wGif aw&o
"drmof oif\
h / odu
k w
f uf 'kue b
f ek ;f Bu;D wdEYk iS hf wdik yf if vxyf &ufiif
av\/ oD[dkVfuRef; omoemarS; rSdef bk&ifoD&d0drv"r&mZmrif;
oabFmESppf if;jzifh rsm;pGmaom yPmum&wdu
Yk kd ydv
Yk mS \/ &[ef;awmif;yef
aomaMumifh &cdik jf ynf rmkr,
d rif;onf avmif;Muufbek ;f Bu;D ESihf owXme
q&mawmfBuD;udk av;usdyfaom rax&fwGiftrSL;jyK vuFm'DyodkY
apvTwfawmfrl\/
bk&if 0dZ,&mZmvufxuf (1074)ckwiG f 'om"drmof oif\
h /
[l;&m;olBu;D aZ,sAvausmx
f ifEiS hf &[ef;wdu
Yk vxyf? &ufriifav/
r[mrked tp&Sad om odraf usmif;? ukw;kd ? a&wGi;f ? a&uef tvSL'ge
jyK\/ if;vufxuf (1082) ckwiG f t|m&o"drmof oif\
h / vxyf\/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

11

&ufriifaf v/ taemufppfwaumif; rif;wH;k udk odr;f ,lawmfr\


l / if;
vufxuf (1090)wGif AoQL;l "drmof oif\
h / [l;&m;olBu;D ijzLESihf &[ef;
vlwYkd wdik yf if vxyf\/ &ufriifav/
e&tb,&mZmvufxuf (1109)wGif AoQL;"drmof oifh\/
[l;&m;aoG;jynfp;kd Bu;D ESihf vxyf\/ &ufriifav/ vuf,mjref*w
l mudk
Adv
k cf efY wdu
k af vSpif;aygi;f (360) ESi?hf ykord f &efuek u
f kd wdu
k v
f eS v
f suf
twdik ;f atmufom;wdu
Yk kd rsm;pGmzrf;H;k &cdik o
f Ykd aqmifc\
hJ / taemuf
ukvm;jynfoYkd vuf,mAdv
k cf sKycf efY rif;oHvQi;f qG?J rif;uH&iS o
f w
H u
Ykd kd
apvTwfwdkufapaomf 'gumpm; tmumaygufqDckcHavaomaMumifh
ppfwaumif;NrdKUodkY ra&mufEdkifbJ jrpfurf;em;aeaom ukvm;wdkYESifh
ydu
k o
f nf 'H;k wdu
Yk kd zrf;,lc\
hJ / xd'k ;kH wdu
Yk kd &[ef;cH ud;k uG,v
f m onfrS
p EdkifiHusOf;cJh\/
a*gcsyf
if;vufxuf (1117)wGif aomVo"drmof oifh\/ vxyf\/
&ufriifav/ if;ou&mZfwGif tee'DwGif tdk;Zjcif;tuGJwdkYonf
azmifzUJG jrpfa&jyif arsmuke\
f / [l;&m; aoG;jynfp;kd Bu;D ESihf rSL;rwfwu
Ykd
,kwEf rG ;f aomtrsKd ;? 'gouRet
f rsKd ;wdo
Yk nf rif;rsKd ;? rif;aqG olawmf
aumif;wdu
Yk kd ESyd pf ufvwH[
k avQmuf\/ e&tb,&mZm bdou
d cf \
H /
'*Fg;oGe;f \/ a,mufzawmf qD;wdik ;f Bu;D wdu
Yk v
kd nf; ausmif;Bu;D (30)udk
pm;apNy;D rS ,w&mbDv;l wGi;f vSpzf iG ahf p\/ [l;&m;aoG;jynfp;kd Bu;D onf
ou&mZf (2000) ESpt
f wGuf jyu'ed f vkycf \
hJ /

jznfhpGuf&efudp
tmvrduudef;
ude;f onf ou&mZf NzKd ued ;f r[kwaf cs/ NzKd Ny;D aom ou&mZf
wdu
Yk kd pkaygi;f jy onfh ocsmF om jzpfonf/
Oyrm-148 ude;f ? 622 ude;f ? 560 ude;f oH;k &yfukd pkaygi;f ac:
xm;aom ude;f aywnf;/ oH;k ude;f aygi;f 1330 [lv\
kd / OD;ab\ uAsw
pEdu
musr;f wGiu
f m;- aumZm ou&mZf 1330 wnf;[k qd\
k /

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

12

&cdik yf jkHyifEiS hf aw;uAsmESihf vH;k yef;&rI


uREyfk o
f nf 1960-cku ]]&cdik o
f bm0 aw;uAsmrsm;}} pmtkyu
f kd
xkwaf 0cJah v onf/ pmtkyf xkwaf 0rI jzpfEikd &f eftwGuf vH;k yef;&rIrmS
rvG,fulcJhyg/ uREkfyf&efukefwGif pmayoifMum;ae&if; wpfzufwGif
&cdik &f mZ0ifEiS hf aw;uAsmrsm;udk vH;k pkavhvmrI rSpwif yPmrjyKvm
cJ&h onf/ uREyfk pf mayA[kow
k oufwrf;rSmqdv
k Qif (1954)ckEpS f 18ESpfom;t&G,favmufurs pwifvmcJh&ojzifh rsm;pGm&ifhao;jcif;
r&Sad o;yg/ xdt
k &G,f xdt
k csed af vmufro
S m od0Yk goemADZu tGeYf
tanmufay:vmojzifh t&Guw
f vlvl xGu&f ef tm;oGeBf uKd ;yrf;vmcJ&h
onfrmS ,ck (1969) touf (33)ESpx
f q
d u
kd 15-ESpf umvrsm;om
&Sad o;\/ xdrk Qumvonf tawGUtMuKH A[kow
k tvkyv
f ufp? avhvm
rI? pkpnf;rIEiS hf &SmazGrI umvESichf sn;f trsm;tm;jzifh vH;k yef;ae&onf
omjzpf\/
xdkYaMumifh 1961-ckESpfwGif uREkfyftouf (24)ESpfodkY ul;p
tcsed o
f m&Scd &hJ m 5-ESpf umvpkpnf;rIrS aw;uAsmpmtkyo
f nf &v'f
wpfckjzpfvmcJh&acsonf/ &v'fudkjyK&ef &if;ESD;jcif; vkyfaqmifjcif;
twGuf 1317-ckEpS f wpfBurd ?f rdrZd mwdcsujf rK yo
f Ykd oGm; &SmazGcyhJ gonf/
1318-ckEpS ?f oBueF t
f rD wpfzefomG ; ESpu
f ;l vQif 1319-ckEpS f csujf rK yf
&mXmaewGif &[ef;cH xdEk pS w
f pfr;kd vH;k tcsed ,
f pl pk nf;cJah yonf/ 1319

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

13

ckEpS f rukerf D acsmif;zsm;odYk c&D;csw


D ufrrI S iSuzf sm;rdum aovkxad 0'em
cHc&hJ &efuek o
f jYkd yef aq;0g; ukocJ&h avonf/ xdrk mS wpf0gatmifNy;D
pmar;yGJ qufvyk af vonf/ 1320-ckEpS f tBu;D wef; atmifjrifavonf/
1322-ckESpf (wefaqmifrkef;vuyif)wGif wpfzef ppfawGcdkif?
NrKd Ua[mif; (ajrmuf OD;NrKd U ) odv
Yk m oBueF v
f w
G o
f nfw
h ikd f (1322- ckEpS x
f )d
vkyfief; qufvufcJhygao;onf/ odkY csufjrKyfXmeESifh &cdkif&mZ
XmeDjyKc&hJ modYk t"dupcef;cs vH;k yef;jcif;jzifh jyKpk ysKd ;axmifay;&avonf/
xdt
Yk jyif t&yf&yf pmay;? pm,l qufo,
G u
f ;l vl; wpfz?kH 0wDav;
oG,rf S &Siif ,f? &[ef;i,fwx
Ykd rH S EIu
d f wpfo,
G ?f enf;rsKd ;pHu
k kd toH;k cs
&,lrIjyKcJh&onf/ bkef;BuD;ausmif;om;rsm;udkvnf; vufrvGwfwrf;
pHpk rf;ar;jref;jcif;? &SmazGay;apjcif; toH;k csc&hJ ayonf/ uk,
d Ef iS &hf if;
ES;D aom rdBu;D ?rdaxG;?tbGm;?tab;r wdu
Yk v
kd nf; tm;ud;k cJ&h ayonf/
wpfzufrS txiftjrifao;rIwu
Ykd v
kd nf; a&Smif&mS ;Edik &f ef tjrifreS &f &S&d ef
wdu
Yk kd txl;BuKd ;pm;&ayonf/ ,if;odcYk &D;Murf;wdu
Yk ekd if; ausmv
f mT ;cJ&h
Ny;D aemuf 1322-ckEpS ?f (1960)ckEpS ?f 0gqrkd D &efuek jf yef &cdik &f mZ0ifEiS hf
pmaytzGJUwGif em,utjzpf wifajrmufjcif;jzifh tzGJU0if jzpfvmcJh&
avonf/
xdkpOf tzGJUrSm jyefvnfzGJUpnf;pomjzpfao; vIyf&Sm;rI[l
pmwrf;(tuREyfk t
f yg t0if) zwfjyjcif;rQom &Sad o;onf/ qufvuf
aqmif&Guf&eftwGuf aiGaMu;vnf; t"duvdktyfaeojzifh &efyHkaiG
&&Sad &;udk OD;wnfc&hJ ayonf/ xdaYk Mumifh tzGUJ 0ifrsm;xHrS (50d-100d)pD
toD;oD;acs,lNyD; vkyfief;p&onf/ xdkvkyfief;rSjyef&vQif xdkacs;,l
pdu
k af cs; aiGukd jyefqyf&efyif jzpf\/ odaYk omf jyefvnf; qyfEikd &f rnf/
&efyakH iGvnf; &rnft
h wGuf pmaypOfxw
k af 0a&;udk pDpOfcMhJ uavonf/
yxrqH;k uREyfk \
f wifjyaomtMuu
H kd vufco
H jzifh uREyfk pf pk nf;
&&Sdxm;orQ aw;uAsmrsm;ESifh &cdkifyHkjyifrsm;udk pmtkyfjyKay;cJh&onf/
pmrlMurf;udk tzGUJ rS tBurd Bf urd f aqG;aEG;nEd idI ;f Ny;D twnfjyKum aAGaqmf
OD;tjzpf aw;uAsmrsm;udk du
k Ef ydS af pcJ&h mtcsed f rSm tawmfMum&ao;\/
pmtkyf u
kd Ef ydS af &;udk 1322-ck? (1960 ckEpS f ukev
f )k aqmif;Owk
pwifavonf/ 1961 ckEpS ?f ZGev
f rSyif Ny;D pD; qdik w
f ifjcif;? tdrt
f a&muf

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

14

vSnahf &mif;jcif;? &cdik af 'orsm;odYk jzefaY 0jcif; jyKcahJ vonf/


pmtkyaf & 2000 cefo
Y m du
k Ef ydS cf ahJ omfvnf; arQmrf eS ;f onfxuf
vufawGUwGif tpGefaxmifhaeonf/ pD;yGm;a&;vkyfief;r[kwfvnf;
vH;k yef;olu r&SMd u/ tjrwfukd xm;bd t&if;0ifaiGuykd if a<u;qyfEikd &f ef
rlv 2 usyrf S avQmah ps; 1 usyEf eI ;f jzifyh if tawmfBuKd ;pm;a&mif;cJ&h ao;\/
pmtkyfxGufvmvQif wcsdKUrSm rsufESma&qGwf 0,f&onfrsdK;?
rdrw
d Ukd tusiu
hf kd azmfxw
k &f onfh oabmrsKd ;wdx
Yk d xifjrifrmS ;rI? uJ&h jhJ yKrI
paom wefz;kd rJrh sm;xd a0zefjypf Ico
hJ rl sm; &Scd ahJ yao;onf/ acwfuAsm
GeaYf ygupf rsm;uvnf; pdw0f ifpm;ol rrsm;? jzefaY 0rIuvnf; rESpYH yfonfh
twGuf vli,fumvom; vufxo
J v
Ykd nf; ta&muftayguf enf;yg;cJh
avonf/ &cdik yf jkH yifrsm;udu
k m; tzGUJ rrS xkwjf zpfchJ yk*v
u
d vufxJ
a&muf wpfcsKd Uwpf0ufukd xkwaf 0jzpfc&hJ avonf/
uREyfk rf mS um; aw;uAsmyHjk yifpaom vky&f yfrsm;twGuf ouf
oufyifyef;rI omru omoemavmuESihf t,ltq awG;jrifrI oabm
yg;&Sm;olrsm;\ waphwapmif; IUaxmift
h zHzk u
kH kd cHc&hJ &if; ,ckwikd f vm&
onf/
odaYk omf tuREyfk \
f ravsmah omvHv
Yk aMumifh &cdik af w;oHrsm;xd
tpd;k &Xmeu xkwaf 0rIjzpfvmjcif;? ausmif;oH;k jy|mef;csuw
f Ykd &cdik f aw;
rsm; pifjrifw
h ufa&mufjcif;wdt
Yk wGuf uREyfk rf mS 0rf;omjcif;tjrwf udak wmh
vuf0,f&&SdaeayNyD/
,ckqv
kd Qif &cdik o
f bm0 aw;uAsmpmtkyu
f kd aus;Zl;wifo?H &vdk
oHrsm; nHvsuf jzpfvmcJah omfvnf; pmtkyu
f m; ukeaf csNy/D ,ck (1969
ckEpS f wpfzef) wd;k csUJ pmtkyf Bu;D (,cifxuf 2 q ausm)f tjzpf wd;k
wufvsuf pDpOf&NdS y;D jzpf&m xkwaf 0Edik rf t
I wGuf BuKd ;yrf;vsuyf if &Sad e
Mu\/
xdjYk yif uREyfk f ]]&cdik af w;uAsmrsm; pyfenf;pyfom; avhvmcsuf
rsm;}} pmtkyfrSm vnf; xdkaw;uAsmxJrS avhvm&&Sdcsufyifjzpf
vH;k yef;rI\ &v'f[yk if qdEk ikd af y\/ &cdik af w;uAsm? uav;uAsm pyfqrkd I
twGuv
f nf; enf;,laxmufupl &mrsm;vnf; jzpfEikd af yvdrrhf nf/
1960- ckEpS ?f &cdik o
f bm0 aw;uAsmudk du
k Ef ydS af ewke;f uREyfk \
f

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

15

csujf rK yaf jrrS &if;ES;D qH;k i,fuRr;f aqG vlysKd Bu;D wpfa,mufEiS hf tpfukd
r,m;jzpfMuaom uREyfk \
f r&D; 2-a,mufwx
Ykd H uREyfk cf pH m;&csu?f ab;
ydik ;f uxifjrifvmrnfh tcsu?f uvdcsu?f ajymif csuw
f jYkd zifh ay;pm 2apmif
vufo&rf;cJzh ;l onf/ if;pmrlukd ,ck&mS azG i,frjl yefvu
kd &f jcif;twGuf
onf;cHEikd Mf uvdrrhf nf[k arQmv
f ifyh gonf/ aw;uAsm c&D;vH;k yef;rItwGuf
pm 2-apmifvnf; vufeufaumif;? &Jabmfaumif;rsm; jzpfMuvdrrhf nf
[k trSww
f & azmfjy&jcif; jzpfayonf/
odYk ..............
vlysKd Bu;D ( ...............)
ewfjrpfurf;ajc
taemufjynf
1332-ck? wefaqmifrek ;f vqef; 12-&uf
(30-10-60 aeY)
pma&;vku
kd o
f nf igu,
kd af wmfAsm? ud,
k af wmfu igx
h w
H pfcgrS pm
ray;zl;ygbeJ YJ a,mifvrYkd sm; vufo&rf;vdu
k o
f vm;[k awG;aumif;awG;
wwfayrnf/ xl;vQix
f ;l ? rxl;vQif ;l ? 'DEpS rf mS b,fEiS yhf EJ idI ;f EIid ;f ? iguawmh
rqdik ;f bJ tvdu
k w
f ikd ;f acgi;f pdu
k rf nfvm;awmh rodb;l /
txl;ESit
hf l;rSm tl;uydrk sm;onfyJ qdq
k ?kd l;wwfrS Zmwfuu
G v
f S
owwf? yGyJ &dowf pnfoAsKd U? bke;f Bu;D uZmwfq&m? rif;orD;yg ,lvu
kd
ygvm;vdYk pum;rsm;vmrnfvm;vnf; aMumuf&/
tJonfvdkqdkBudKuf uav;acsmhvnf;wwfawmhrS jzpfayraygh/
tvd?k tqd?k tidyk g wdwaf pr,fh ud,
k af wmf\aw;/
rif;uav;? raracsmzh ?Ykd 0,fay;rS od&rnfuUJG /
rMumrD trSx
D u
G rf hJ {vnf;xHwsm? (oHom) aw;uAsmudk tajy;
om0,fzwfzYkd jyifayawmh/
OD;pudE \
pkaqmif;aom &cdik o
f bm0aw;uAsmyHk du
k Ef ydS af eygNy/D
vlysKd tysKd wYkd tem*wfarQmu
f ;kd Ny;D uav;&Edik rf nfqu
kd ryd?k vdv
k rkd nfrnf
om 0,fxm;zdYk owif;xl;? avl;u uGev
Yf u
kd &f ownf;/
OD;pudE 30-10-60? &efukefNrdKU/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

16

odYk .....
r&D;awmf (2)a,muf
ewfjrpf? taemufjynf/
1322-ck? wefaqmifrek ;f vqef; 12-&uf/
(30-10-60)
rwfarmifyi;f xHrS pmray;vdYk rke;f xm;rjyK a'gorckzt
Ykd aMumif;
pmIum onf;cHMuap&ef odaptyfygonf/
OD;yi;f rSmvnf; rde;f rawGtBuKd uf om;uav;idck u
kd ?f tvdv
k u
kd f
ajzacsmyh u
kd pf &m ,if;omcsi;f uAsmudk pmwpftyk jf yKzUJG pu
k m du
k Ef ydS af eNyD
jzpfaMumif; txl;owif;yg;tyf vdu
k &f ygonf/
,if;odq
Yk akd omf r&D;wdu
Yk rkd sm; uav;acsmNh yKd if ,dik ;f omcsi;f qdik rf nfh
jyKEdkifavoavm[k ydkNyD;a'gorxGufMuygavESifh/ r&D;wdkY,dkif;csif;udk
cefEY idI ;f um *kPw
f ifajrm ufay;vdu
k o
f nfh igwrYkd wfawmfyguvm;[kom
cs;D usL;p&maumif;rnft
h aMumif;udk awG;MunfMh uvifu
h ek /f
xdo
k Ykd ulnx
D rf;zdo
Yk nft
h wGuf yi;f ESirhf avsmf rawmfumrsm;?
xG-D &GpH &muvm; [kvnf; uJ&h UJ Murnfavmh/ odaYk omf &efuek o
f l rrwdu
Yk
&cdik u
f av;acsmh twefwef? qdck si[
f efvv
kd m;? tJvu
kd kd oabmxm;Ny;D
ray;&efraumif;vdYk ,ckawmh armifyi;f twif;vkyv
f u
kd af yNy/D
rwfarmif,ikd ;f ESihf r&D;,dik ;f wdYk ,ckyifNyKd ipf rf;Mu&atmif b,f,ikd ;f
uNrKd iq
f ikd zf q
Ykd kd apmifv
h o
Ykd mMunfMh u omcsi;f uoufaocHvrd rhf nf/
odaYk omf aemufq;kH ydwaf wmh rwfarmifqu
D omcsi;f om roif&
vQif odMuawmhrnf/ t"dauaoQrsm;awmh 0,fray;MuESi?hf ykcufvJT
wwf&if igygtvsiif wfrnf? odaYk omf rderf ;ysi;f ESihf omcsi;f rqdw
k wforl sm;?
pmtkyx
f u
G v
f mvQif 'kua &mufawmhrnf? tajy; om0,fzjYkd yifMuawmh?
aiG 3-usyf us&mS xm;av/ (wpftyk f 1d? 2 d pDom jzefcY scD &hJ onf/)
r&D;\ rwfarmif? OD;pudE ? &efuek f
30-10-60 aeY

azmfjyygvuFmrSm -

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

17

&cdik o
f bm0aw;uAsmpmtkyt
f wGuf pyfqckd jhJcif;yifjzpf\/ uAsm
udk rxnfjh zpfbJ if;pmtkyyf g ed*;kH ordik ;f uAsmudo
k m txnfjh zpfc&hJ onf/
odaYk omfvnf; rSww
f rf;tjzpf oufaojyK&ef azmfjyvdu
k &f ayonf/

arhIuG,f&pfaytHhavm
uAsmtp? awm&Gmuwnf;? a&S;uu0d? ynm[dw?Ykd owD[ad p?
okawES,v
f su?f ayg,m,frsm;zsi?f qifjcifbv
d sO;f ? xH;k nEd idI ;f jyK? yHck ikd ;f rIu?kd
*kavhvm? obm0awG? ajym axGaeonf? "avhvak wG? avmue,fwiG ?f
a&S U 0 ,f & if h v sm;? aqG ; ajrh j im;? xyf y G m ;axG v m? abG & m&mud k ?
tmomirf;w? woojzif?h [dcMhJ u&m? cktcgwiG ?f d;k &m"avh? arhjyKrahJ xG?
roaxbJ? Iyfazp&m? qdkMuygvifh? oifomvlom;? avmujcm;?
wpfyg;odkYyif? pdwfBuD; 0ifvsuf? ,cif&Snfvsm;? pOfvmtm;udk;?
zJ&h mS ay;rnf? oiftae wnf;/
oifum;tawG;? oifya*;rSm? oifar;ygvQif? ighrSmES,f?
aAGvke,f 0,f? omazG &TifjrL;? pdwfnKaysmfcef;? omqef;oazG?
igEiS ahf xGvQi?f a&SU0,f yjcm;? aemufyg;ywf&pf? vloepfu?kd ajyjypfajzqnf;?
bZmenf;[k? Z0JZ0g? pdwaf rmcgvQi?f obm&if?I "avhrl ?? awG;Iavav?
&oawGEiS ?hf vl0,fb eef;? awmuAsmonf? bmomtEk? ,Ofaus;rIu?kd
arhu
I ,
G &f pf? abGo epf/
uREyfk o
f nf 1969-ckEpS x
f d &cdik yf jkH yifaygi;f (159)ckukd pkaqmif;
a&;om;cJah vonf/ rdrt
d aejzifh &cdik yf jkH yif 2-tkyf xkwaf 0&musavonf/
yHjk yif (80)cefu
Y kd t&yf&yfoYkd toH;k jyKcahJ p&m pmtkyx
f w
J iG f (56)ck? owif;
pmwGif (9)ck yg&adS v (15)ckom useaf eao;onf/ rdrv
d ufxw
J iG u
f m;
&cdkifjynfcGif yHkjyifrsm;trnfjzifh xkwfa0rIjyK&ef vsmxm;pDpOfxm;csuf
pmrlwpftyk pf mwdwd use&f adS eayao;onf/
&cdik yf jkH yifrsm;xJrS vH;k csi;f oufoufpmtkyf rxkwcf &hJ onfh yHjk yifrsm;
udk vlxo
k wif;pm xnfo
h iG ;f cGiahf y;cJo
h nf/ vlxOk ;D vS\ &cdik af us;
vufyjkH yif pmtkyrf sm; xnfo
h ;kH du
k f ESyd cf ahJ yonf/ tpd;k &vlrsKd ;pkXmexkwf
&cdik yf 0kH wKpmtkyf vnf; toH;k jyKapcJyh gao;onf/ ,if;odYk tysUH tESaYH zmf
xkwEf ikd o
f avmuf azmfxw
k cf &hJ rI jyKc&hJ avonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

18

t&yf&yfoYkd oH;k cGijhf yK yHjk yif (80)rsm;wGif wcsKd UyjkH yifrsm;rSm vlxk
owif;pmom yg&NdS y;D pmtkyx
f o
J Ykd ra&muf&ao;onfvnf; &Sad vonf/
pmtkyx
f o
J Ykd ra&mufao;bJ yHjk yif (15)yk'f useaf eao;&m vlxOk ;D vS\
xGuaf y:qJ xGuaf y:vwHa om &cdik yf jkH yifrsm; yr? q|r tkyw
f w
Ykd iG f
yg&v
dS mEdik af umif;ay&m\/ xdaYk Mumifh toH;k jyKciG ahf y;Ny;D yHjk yif 80 tjyif
rdrt
d rnfjzifh oD;jcm;xkwaf 0Ny;D pmtkyf 2 tkyw
f iG f yHjk yif 43 tkyw
f u
Ykd ykd g
a&maygi;f toH;k jyKNy;D yHjk yifaygi;f rSm 123 yk'f jzpfacsonf/ vufusef
yHjk yifaygi;f rSm pm&if;t& 36 yk'f &S&d rnf jzpfaomfvnf; yHjk yif 10 yk'rf mS
aysmuf&q
S ;kH H;I cJ&h ayNy/D taMumif;um; yxr a&;Ny;D yHjk yif 30 udk 25-1961 aeYu &cdik &f mZ0ifEiS hf pmaytoif;odYk tyfEcHS ahJ y&m toif;u
xkwfa0rIrjyKEdkifcJhay/ 1966 ckESpfwGif q&mBuD;OD;atmifomOD;u
wnf;jzwf 1968-ckEpS f xkwaf 0&m yHjk yif (20)om &&Sx
d w
k af 0 Edik cf hJ
avonf/ yHjk yif 10yk'u
f u
kd m; ,ckxd pHpk rf; r&acsawmhNy/D
azmfjyyg pm&if;t& rQpak qmif;xkwaf 0rdavjcif;[k tcsKd Uu
tHhMowwfMuacsrnf/ odkYaomf uREkfyftaejzifh tHhMop&mrxifay/
taMumif;rl tuREyfk w
f \Ykd &cdik yf jkH yif pkaqmif;rIrmS ESpt
f a&twGut
f m;jzifh
1957- ckrSm 1969 ckESpfxd oufwrf;umv &SnfMumvmcJh&ayNyD/
13-ESpfcefY y&dap'twGif; taMumif;trsdK;rsdK;jzifh yHkjyifpkaqmif;rI
tif t m;rS m tvG e f t m;enf ; vmonf [ k qd k c sif a yonf /
vkyif ef;wpfcw
k nf;csn;f vnf; r[kwb
f J A[kupd v
nf; &Sad yonf/
xd k o d k Y t aMumif ; trsd K ;rsd K ;aMumif h tm;vyf c G i f h & rS pd w f & S d r S o m
pkpnf;Edik cf &hJ avonf/ ,if;ESiw
hf pfEpS v
f Qif ysr;f rQtm;jzifh yHjk yif 12yk'cf efo
Y m
pkaqmif; &rdonfudk odEdkifav&monf/ xdkYaMumifh tm;enf;vS
tHhMop&mr&Sdao;acs[k qdkcJh&jcif; jzpfonf/ odkYaomf uREkfyfESifhtwl
tjcm;yk*dKvfrsm; pkaqmif;azmfxkwfcsufvnf; renf;vSawmhacs/
tcsdKUu &cdkifyHkjyifrsm;um; rQazmfxkwfcJhNyD;jzpf yg;&Sm;av&m
onf[k rSwx
f ifMuacsrnf/ pdw&f o
dS rl sm;uvnf; tm;avsmh &awmhrnf
r[kw[
f k vufridI cf scsiMf uayrnf/ uREyfk t
f xiftm;jzifu
h m; xdo
k rYkd xifrd
ao;acs/ qufvuf&mS azGEikd v
f Qif ,ckazmfxw
k Nf y;D rSww
f rf;0if yHjk yifrsm;
atmuf renf;&Edkifrnf[k atmufarhrdonf/ razG&Sm rpkaqmif;vQif

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

19

&Sad p? azG&mS Edik v


f Qiu
f m; &Edik rf nftrSeyf if jzpfonf/
uREyfk t
f aejzifu
h m; ]]&av vdak v tdw
k ap}} ? wpfcg&&csicf si}f }?
]]aomufav iwfav? iwfavaomufav}} uJo
h Ykd &vdak o;onf/ &vQif
pkacsrnfjzpfonf/ iwfae ao;rnfom jzpf\/ odaYk omfvnf; yHjk yifrsm;rSm
wpfcw
k nf; wpkwH;k wa0;wnf;&Sd aeonfum; r[kwaf cs/ wpf&mG
wpfy'k q
f ef;qdo
k uJo
h Ykd ysUH EUHS &adS ebdonf/ &Smpk&onfrmS vnf; vG,u
f v
l S
onfr[kw/f jrwfE;kd olrsm; jzpf&rnf/ &SmazGEikd pf rG ;f &S&d rnf/ tyifyef;
vnf; cH&acsrnf/ t*Fgrsm; vdak vonf/
txl;ojzifh azmfxkwfay;&efvnf; ta&;BuD;onf/ tcuf
tcJwdkYudk uREkfyfudk,f awGU BuHK&NyD;jzpfonf/ pmayxkwfa0oltrsm;
*kPrf ajrmufav[ef oabmjzifh rxkwaf 0vdMk uacs/ xdjYk yif tenf; i,frS
tyaom pma&;q&mtrsm;wdkYu yHkjyifudk ra&;Muay/ ,Ofaus;rI
"avhxHk;pH rlorm;wdkYvufodkY 0uGuftyfcsifwwfMuonf/ if;wdkY\
tvk y f om[k twef ; tpm; cG J v d k c sif M uayonf / yH k j yif a &;
pma&;q&monf *kPn
f o
hH vdk txif tjrif &Sw
d wfMuonf/ ygarmu
*&if;nDaemifwdkYum; *kPfyifxif&Sm;cJhayao;\/ txif rao;cJhbJ
yHjk yifa&; ausmMf um;rIukd cH,o
l mG ;cJo
h nfwum;/
trSeq
f v
kd Qif yHjk yifrsm;rSm a&S;acwfvrl aI &; "avht& tajccHvm
&jcif;om jzpfonf/ xdak cwf xdu
k mvuqdv
k Qif {&mrazsmaf jza&;orm;
Bu;D qdu
k vnf; rrSm;acs/ vlU"avht& wDxiG rf EI iS hf pdwu
f ;l ,OfrI xdak cwf
\ tjrifaI xmift
h & jzpfvm&aom twwfynm[kvnf; qkEd ikd o
f nf/
if;yHjk yifwrYkd mS vlUordik ;f avhvm&mwGif wpfzufwpfvrf;rSyif taxmuf
tulrI jzpf&ao;\/
vlom;wdkY wDxGifrI? pdwful;,OfrI? xdkacwf\ aMu;rHkIaxmifh
t&yf&yf? oifcef;pmay;rItxd tusKd ;oufa&mufapaom ynmwpf&yf
jzpfonf rjzpfonfukd avhvm&ayrnf/ ,ckacwftjrifjzifMh unfh EIid ;f csed f
um t&rf;rJt
h xifao;jcif;jyK&ef roifah cs/ xdo
k q
Ykd v
kd Qif a&S; acwfordik ;f
&yf\ avhvmrItwGuf taxmuftulrsm;udk vTifhypf&m usayrnf/
rnf odyYk ifqakd p yxrwGif pmay rSww
f rf;wifxm; Edik v
f u
dk jf cif;jzifh
vdo
k vdk toH;k csa&; jyKEikd &f monf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

20

vlUordkif;qdkif&m rEkaA' bmom&yfudk avhvmae&olwdkif;


qdv
k Qif yHjk yifrsm;onf tusKd ;oufa&mufavonf/ vlrsKd ;toD;oD;\
yHkjyifrsm;udk tusdK;taMumif;qufpyf vlUordkif;twGuf avhvmrI
taxmuftul,lae&onf/ ,if;ESifh yHkjyifrsm;vnf; ordkif;aMumif;?
a&pD;aMumif;xifaomt&myif jzpfojzifh wpfwyfwpftm; xm;&So
d ifv
h S
onf/
uREyfk t
f aejzifh yxrwGif &cdik 0f wDav;&yfrS &[ef;i,f&iS if ,f
paom pmoifom;rsm;xHrS yxr EIu
d ,
f cl ahJ v\/ xdaYk emuf pmwpfwef
aywpfeufjzifh qufo,
G f awmif; cH&,lrI jyKavonf/ wwfEikd v
f Qif
rdrad &muf&ma'o ausmif;om;uav;wdYk tultnDukd ,l &Smpkav
onf/ ausmif;om;wdt
Yk m; pmoifMum;&if; yHjk yifrsm;udk 0guswjYkd zifh a&;ap
onf/ rdrad omfvnf; EIwjf zifah jymqdk twlvu
kd af &;aponf/ tzdwaf eY
wdkY yHkjyifyGJ jyKvkyfaponf/ rdrdESifh &if;ESD;orQ a,musfm;rdef;rwdkYESifh
tmvmy ovmyajympOf aus;vuf yHjk yifrsm; &Ed;k &m&mudk rodrom
vnf;aumif;? ajAmifaomfvnf;aumif; EIu
d ,
f al vawmh onf/ ,if;odEYk iS hf
150-ausmfxd pkrda&;rdEdkifcJhjcif;vnf; jzpf&monf/ xdkyHkjyifrsm;teuf
&mZ0if? avQmufx;kH ? omcsi;f ? vuFmwdrYk v
S nf; tenf;tyg; yg0ifonf/
wapyHjk yifwYkd vnf; yg0ifapcJyh gonf/
yHjk yifrsm;udk uREyfk \
f (toQipf udE ) 1961 (1322) ckEpS ?f ZGev
f
dkufESdyfNyD; xkwfa0cJhNyD;aom ]]&cdkifobm0aw;uAsmrsm;}} pmtkyf
rxkwaf 0rDuyif a&;Ny;D jzpfae onf/ xdak &;Ny;D rloefpY mrl (yHjk yifaygi;f
30)udk 2-5-1961 aeYuyif &efukefNrdKU? &cdkif&mZ0ifESifh pmaytzGJUodkY
pwiftyfEEHS ikd cf ahJ vonf/ xdt
k zGUJ wiG q
f v
kd Qif uREyfk rf mS xdt
k csed t
f cgu
em,uwpfOD;tjzpf yg0if&Sdaeayonf/ xdkyHkjyifordkif;ESifh ywfouf
tcsut
f vufrsm; udk avhvm&mwGif NrKd Ua[mif;NrKd U (ajrmufO;D NrKd U) y@dwf
OD;omxGe;f xHvnf; ar;jref;pHpk rf; cJah o;onf/ if;xHrS 28-8-61 aeYpjJG zifh
ordik ;f tusO;f csKyyf g pmwpfapmifuv
kd nf; jyefMum;&&Scd yhJ gonf/
uREyfk \f yHjk yifrsm;udk xkwaf 0&m oD;jcm;pmtkyt
f jzpf atmufazmfjy
yg 1/ &cdkifyHkjyifqef;rsm; (yHk0wK 23 yk'f)? 1967-ckESpf

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

21

xkwfa0onf/
2/ &cdik v
f ufa&G;pifyjkH yifrsm; (yH0k wK 20 yk')f 1960-ckEpS f
xkwfa0onf/
3/ &cdkif0wKyHkjyifrsm; (19 yk'f) (vlrsdK;pk,Ofaus;rIXmerS
xkwaf 0onf/) wdu
Yk kd xkwaf 0cJo
h nf/
vlxkOD;vSuvnf; if;\&cdkifyHkjyifrsm; (y? 'k ? w? p ) 4-wGJ
uREyfk \
f &cdik yf jkH yif aygi;f 37 yk'w
f u
Ykd kd azmfjyxnfo
h iG ;f ay;cJo
h nf/ vlxk
owif;pmwGif 9-yk'f azmfjyNy;D usef 15 yk'u
f kd if;vufxJ odr;f qnf;xm;
&Scd ahJ yonf/ xdUk aMumifh toH;k jyKNy;D yHjk yifaygi;f rSm 123 yk'f &So
d mG ;cJah vNy/D
aysmufq;kH oGm;Muaom yHjk yif 10 yk'rf sm;tjyif vufuseyf jkH yif rSmqdv
k Qif
26 yk'f &Sad eao;&m &cdik jf ynfciG yf jkH yiftaejzifh xkwaf 0&ef &nfreS ;f xm;cJah y
onf/ xdUk aMumifh 16-7-1969 aeYwiG f rmefatmif yD, (OD;ode;f vGi)f \
wdik ;f vif;pmay? &efuek Nf rKd UoYkd xkwaf 0rIjyK&ef ay;ydUk cUJ &avonf/ odUk aomf
,ckxd taMumif;aMumif;wdYk aMumifh rxkwjf zpfbJ MuefY Mum&yfqikd ;f vsuf
&Sad e&ay\/ (1990-jynfEh pS ?f Ek0d ifbmvu xkwaf 0jyKavNy/D &cdik w
f cH eG f
yHjk yifrsm; wpftyk pf mom &Sad o;\/)
rSwfcsuf/
/ 1957 rS 1992 ckxd yHkjyifaygif; 195 yk'f
pkaqmif;cJyh gonf/ &cdik yf akH o0wKrsm; (yxrwG)J ? ('kw,
d wG)J ESpt
f yk v
f nf;
a&;om;cJhavonf/
&cdik yf jkH yifrsm;um; tvm;wl &SmrS;D pkr;DS Muolrsm;vnf; &SMd urnfom
wnf;/ xdyk *k Kd vrf sm;wdUk vnf; xkwaf 0rI rpDpOfEikd jf cif;? tcuftcJ &SEd ikd jf cif;
wdaYk Mumifh &cdik yf jkH yifzwf y7dowfrsm;rSm tmomjywf&rwwf &Scd MhJ uacsNy/D
yHkjyifajym ,Ofaus;rI"avh ruG,faysmufap&efESifh uav;pmayESifh
uav;oifcef;pmjzpfr?I wDxiG v
f rkd ?I tawG;tac:t,ltqoabm &Sv
d m
rI? yHkjyifopfrsm; ay:xGufvmEdkifrI jzpfvmap&ef &nf&G,foifhygonf/
vlUordkif;avhvmrItwGufvnf; taxmuftuljzpfap&ef yHkjyifrsm;udk
wwftm;oavmuf xkwaf 0Muapvdyk gownf;/

ewfjrpf pef;atmif
&cdik rf *Zif;? trSwf (4)? pm-42? (1977-ck? pufwifbmvxkwf rS)

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

22

q&mxGe;f \ qH;k rpum;


OD;&mZfawmifuRef;? wefcdk;&Gmu q&mxGef;\ pmayvuf
&mrsm;um; trsm;yif&dS acs\/ trsm;tm;jzifh vH;k csi;f omcsi;f pmtkyrf sm;?
bk&m;ordik ;f ? twKyw
zd UJG vuFmrsm;? &wkrsm;udo
k m vlord sm;avonf/
q&m\ xdx
k &kd m&mzGUJ vuFmwdu
Yk m; zGmBu&J adS e\/ 1966 ckEpS u
f rdro
d nf
q&mxGe;f \om; vSausmZf EH iS hf awGUqzkH ;l onf/ q&mxGe;f \ om;ajr;
wdu
Yk m; xkwaf 0cJzh ;l aom pmtkyrf sm;? vufa&;rsm;? twdt
k xGmrsm;udk
tjrwfwEdk; odkdodyfxdef;odrf; pkpnf;xm;&SdMuavonf/ ,ckqdkvQif
xdo
k m;ajr;rsm;vnf; rpdppfEikd af wmhbJ rsuEf mS uG,o
f mG ;cJ&h avNy/D olw\Ykd
rsuu
f ,
G w
f iG f q&m\ pmayrsm;um; rnfot
Ykd ajctae &Sad ernfenf;/
qufqHxdef;odrf;aomol jrpf?wDrsm; &Sdavoavm/ xdef;odrf;rI?
wefz;kd xm;rIum; &Scd MhJ uavovm; odaYk xG&mpdwu
f ;l rI? awG;awmrI
jzpfrdavao;\/
uREyfk o
f nf q&mxGe;f ? q&matmifxeG ;f paom &cdik af emufacwf
omcsi;f pmqdrk sm;\ pmayrsm;udk avhvmcJzh ;l onf/ &cdik af 0g[m& tbd"mef
jyK&ef a0g[m&xkw,
f l pkaqmif;cJo
h nf/ twdt
k p oabmusp&mawGUu
ul;,lxm;cJah vonf/ omcsi;f avmu udk jcKH ikH tmHck pH m;Edik &f ef rnfoYkd
MuHpnf&tHhenf; awG;awmjzpfcJh\/ xdkUaMumifh &cdkifqdk ta&GUomcsif;
rsm;[l pmrlwpfck pDpOfcyhJ gavonf/ ork'& mjrpfus,u
f kd avSi,feH
apmif;ESihf ul;bdtvm; qdak vmuf\/ odaYk omf xdq
k &mwd\Yk vuf&mrsm;rS

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

23

jrnf;prf;apjcif;jzifh t&om awGU&SdEdkifacsaomf ig\BudK;yrf;rI tusdK;


oufa&mufNy[
D k ,lqxm;ay\/ xdUk aMumifh xdpk mrlukd &cdik
f eG Uf z;l r*Zif;
aumfrwDrS if;wdx
Yk w
k f r*Zif;pmtkyaf emufausmzH;k wGif aMujimcJzh ;l \/
odaYk omf xkwaf 0rIum; rjyKEikd cf yhJ g/ &efuek o
f yYkd Ukd ESpt
f wefMumxd tcg
anmif;cJh&acsNyD/ umvMumav xdkpmrlrSm jznfhpGufjyifqifvmcsifp&m
jzpfvmonf/ tcsdKU omcsif;pk (ydk'fpHkomcsif;? oZifyef;zGJU? yifv,fIcif;zGJU?
wdu
k o
f mcsi;f ? uav;acsmh ykcufvJT omcsi;f paom) rsm;udk r*Zif;?
*sme,fww
Ykd iG f azmfjycJzh ;l yg\/ omcsi;f pkum; tawmfusef ygao;\/ &rf;NAJ
uRe;f rS omcsi;f q&mwd\
Yk vuf&mrsm;vnf; wd;k csUJ Eikd yf gao;\/
xdt
k a&GUqo
kd mcsi;f rsm;pmtkyo
f nf b,faomumv tpDpOfwus
vuf&mtpHjk zifh pmyGw
J iG f jrnf;prf;t&omcHEikd af ptHeh nf;/ tacgi;f jzwf?
Nr;D wH;k nyf &cdik ,
f Ofaus;rIrsm; trSwf (3)wGiv
f nf; vd&k m&m xnfo
h iG ;f
azmfjycJzh ;l ygNy/D rnfoq
Ykd akd p ig\apwem pmay tpDtpOf wifjyvdjk cif;?
omcsi;f qdik &f m jrnf;prf;p&m? omcsi;f ESihf jzpf&yfaxGaxGwu
Ykd u
kd m; wpfpk
wpfv;kH wnf; pmtkyw
f pftyk jf zpfap xkwaf 0rIjyKapEdik u
f m aus;Zl;rsm;
p&m&Srd nf[k awG;xifajrmfjrif&adS eavonf/ odaYk omf taMumif;udpr sm;?
ta&;ay: aqmif&u
G cf surf sm;u a&SUuajy;aeonf/ olUukd ausmv
f mT ;?
ta&;rxm; ypfa&Smif&mS ;ovdk &Sv
d mcJ&h onf/ &Syd gap? q&mxGe;f \ Zmwd
ajru azmfxw
k cf iG &hf aom r*Zif;wGif owday;&jcif;uyif auseyf&
rnfom jzpf\/
,ck q&mxGef;\vuf&mrsm;rS qHk;rpmwpfydk'fudk wifjyvdk\/
if;rSm rde;f rtjym; av;yg;udk zGUJ qx
kd m;jcif;yif jzpf\/ avmuDoQw& m
usr;f vmrS rde;f rtjym;udk jyqdx
k m;acs\/
(1) y'krded = rdef;rrsdK;um; cg;pnf;? &ifus,f? ao;oG,f
acsmarm aom vufacsmif;rsm;? tom;jzL? udk,f&eHU
MumndKuo
hJ Ukd arT;? &omcsKd at;? oHomjrnfa<u;? pu0wfiu
S f
yrmuJo
h Ykd oGm;vm rI ,Ofaus;jcif; vuPm &S\
d / qifuo
hJ Ykd
Munfw
h wfonf [l\/
(2) ocFeD =rde;f rrsKd ;um; tom;ndKnuf? ud,
k &f eHUum; ikwf
yef;eHY ysUH ysUH oif; &S\
d / &omcsO\
f / [oFmruJo
h Ykd oGm;vm\/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

24

vufacsmif;Bu;D \/ rsuEf mS xl? vnfuw


k w
f ?kd &ifMum;aph? qH
yifeD &Sw
d wfonf/ usm;uJo
h Ykd Munfw
h wfonf [l\/
(3) pdMweD =rde;f rrsKd ;um; tom;a&mif 0ga&T0if;\/ usiif ,feYH
uJo
h Ykd &eH&Y \
dS / &omzefzef? wden
f if;iSuyf rm oGm;vm\/ us;D
uef;uJo
h Ykd Munfw
h wf\/ &ifuek ;f ? wifus,\
f / csuef uf?
zrd;k arG;? vufarG; &Sn\
f / vufonf;tdrw
f kd 'l;qpfatmuf
ydik ;f wdw
k wf\/ qef;Mu,fpmG jyifqif 0wfpm;wwfonf[\l /
(4) [weD =rde;f rrsKd ;um; tom;eD? yef;a&mif? ud,
k ef UH nD
a[mif\/ t&om pyf&mS ;&Sm;? qifuo
hJ Ukd oGm;vm\/ ,if
aumifuo
hJ Ukd Munfw
h wf\/ 0rf;ysO;f ? Adu
k u
f s,?f om;jrwf
&SnfwGJwGJ? acgif;oD;MuD;\/ qHaumuf ar;dk;BuD;BuD;
&Sw
d wfonf [l\/
xdak v;a,mufwu
Ykd kd odq
Yk &mxGe;f onf *gxmjzifh tpcsD pyf
qdkcJhavonf/ odkUaomf q&mum; av;a,mufpHkvHk;udk pmzGJUcJhonf
r[kw/f aemufq;kH [wew
D pf a,mufuo
kd m pyfqckd \
hJ / [weo
D nf
rde;f r,kw?f rde;f rykyf t&ma&muf q&mu xdrk ed ;f r\ Mueftifukd tHch sif
pzG,f vufprG ;f jycJo
h nf wum;/ xdUkaMumifh q&m\rde;f rAGu
D kd zwfjI cif;jzifh
trsKd ;orD;rsm;udk owd&apcJo
h nf/
om;?vifwUkd ukd cspcf ifakd owwf&ef &nf&,
G x
f m;avonf/ q&m
um; rde;f r,kw\
f trlt&m? tjyKtrl? tusiphf du
k w
f Ukd ukd ajymifavSmif
oa&mf? uavmfcsJUeJU? t&GJUtapmif;jzifh pyfqdkxm;&m aphpHkavonf/
tuGut
f csuyf ikd Ef ikd v
f S [&o? k'& o ajrmufavonf/ &cdik pf um;
vH;k a0g[m&rsm;vnf; yg0ifpyfqx
kd m;onf/
t&yfo;kH ? t&yfajymqdx
k ;kH rsm;udk ay:viG af ponf/ q&m\pmzGUJ pyf
rsm;rS a0g[&rsm; udk cufqpf azmfxw
k af y;Edik &f vQif ydk trsm; em;vnf
rnf/ a0g[m& pkaqmif;vdo
k ?l a0g[m& avhvmMuolrsm;twGuf wefz;kd
&Sad vonf/ pmta&;tom; tpyft[yfrsm;um; eabum&efrsm;jzifh
toHpyfxm;\/ qH;k rpm? arwmpma&;enf;twdik ;f qdEk ikd \
f / rltwdik ;f
wifjyjcif;uyif taumif;qH;k ? Iaxmift
h rsKd ;rsKd ;u a0zefo;kH oyf awG;jrif
apEdkifvdrfh&m\/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

25

y'kred o
d 0P? &we[
D pd ocFeD
umv0aP[d pdMwmed? [weDpmyd pwm&d/ /
xdrk ed ;f rav;vDww
Ykd iG f [werD ed ;f r\ okyu
f akd zmfxw
k f jy&vQif
tMuif&x
dS ? wd,
rde;f rwdb
Yk momrSm? "rwmtm;jzif?h vifom; wnf
axmifjyKvsu?f rIupd t
jzmjzmwdUk u?kd rvdrm rESUH pyf? rwwfruRr;f ? t,rf;
,rf;? ta,mifa,mif? tdraf xmif abm*rsm;ud?k u&m;uxm;? vabm
oa&m? txm;tod?k 0efqefwu
kd ?kd *krpdu
k /f
rdu
k v
f aS om rde;f r wd,
? 'ku epfrnfow
l Ukd rmS ? tjcLjcLt&Suf
&Su?f olUtrd x
f ufwiG ?f tcsut
f jyKw?f xrif;xkwo
f nf? vufcyk rf mS xbD
qdk;? xif;prD;p? tNzdK;NzdK;ESifh? arTxdk;aom a,mufrudk? &Smacsaomf?
olUxdkif&mpGmatmufu? ausmufom;u MuufOwif;rSm? eEGif;0gwGif?
pzdjk ymta&ma&mESi?hf td;k wjcm;cGuw
f pfp? vrf;0wdik ;f csNy;D vQi?f x&H pzsOf
crf;uGw
J w
Ykd iG ?f oH;k pGJ tjrwf? ig;ydwpfzhJ uyfvUkd ? rtyfr&m? azmifom
atmufrmS ...
a'guv
f eS ;f ? rSe0f ef;vnf;,if;wGiyf if yufvuf? uGr;f nyf wpf
vufEiS ?hf zefcu
G Bf u;D ? zvm;wdv
Yk nf; azmifomem;rSmyif? ajymhxufEiS hf
a,mifjyif0,f? pyg;ykww
f iG f MuufOwif;? acgi;f &ifrmS ig;yduikd ?f ausmuf
ysOu
f avSum;&if;? wef;jyif;pGet
f qH;k ? tkyw
f pfv;kH wGif tzH;k u yuf
vufvef? tv,ftw
H jcm;? xrif;Murf;wpfzphJ mG ud?k xnfph &m&Sm; ouJo
h Ykd
td;k cGuaf &td;k tMum;wdUk .....
us;D uef; Muufiu
S ?f wufouf pm;aomaMumif?h tacsmacsm
tusu
d s?d xrif;pd ikwpf ?d us;D cs;D wdEYk iS ?hf c&rf;oD;wpfv;kH yg? a&aomuf
&mrSm zdeyf? tpGwpf w
G t
f pdpk ?kd xm;todk rxm;? yef;uefjym;wdrYk mS ausmuf
ausmvufow
k ?f tuyfuyfwEYkd iS ?hf ikwzf wf tusu
H sH cs;D vmykyrf mS wpfpD
jrK yv
f Ukd ? rIwv
f mcGew
f efysi;f tqH;k rSm? td;k tem;wdw
k pfv;kH wGi?f xH;k bmom
xH;k ajcmuf .....
a&wpfaygufrSr&Sd? toGdoGdtuyfuyf? vufndK;omGwfawmh
onf? xGwv
f Ukd rrS &? 0ifvrf;0rSm? csm;ESiv
hf w
k w
f m;? ,OfomG ;,Ofabmif?
tdrw
f aqmifrmS ? xdik ef aD pmifr&? tIwf w
I t
f jcLjcLESi?hf A&ylxm;Ny;D vQi?f
ykwq
f ;kd c&if; pyg;<uif;ESihf ......

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

26

pHu;kd qefcg? zDvmapmif;uef;? a&m>yrf;,Suw


f if? MuufOpifrmS ?
td;k wGiMf uufcs?D [if;ig;uyf txG;D xG;D jzif?h OD;Nz;D (OD;bD;) ESihf qHuRw?f
wHcgcakH usmf vrf;rSmcsyv
f Ukd ? rtyf r&m? txJrmS vnf;? 0wfwefqm xydef
qd;k ? a'giMhf um;wd;k xd;k Ny;D vQi?f ykq;kd tus? xyde'f ;l ,m;? ta&ma&mESi?hf
xm;jcif; raocsm .....
tdyf&may:rSm? jcLjcmr&? acgif;tHk;uNcD&if;rSm? acgif;&if;ay:wGif
cs;D ES;D [yf? rpiftuyfuyfEiS ?hf t0wfyq
k ;kd wdu
Yk ?kd rzGyrf avQmaf omaMumif?h
tpdpk t
kd pGwpf w
G ?f csKH 0wfz,
G rf aumif;? urvmyif topftaumif; jzpf
aomfvnf;? rMumcifnpfErG ;f ? a[mif;Ny;D vQi?f uaxmifuyg;? tvm;
vm;ESi?hf rif;pm;avmifyeG ;f ? roefrY pif? tdrw
f iG ;f 0efqef? "m;vSH aqmufp;l
ayguw
f ;l y&yg? oHpjzmESi?hf Al;zm wpfp? aysmuf&S pdik v
f w
G ?f uGJ
jywfpw
k yf ?hJ tcsn;f ES;D jzpfaomaMumif?h a,musm;f tm;xkwf ? vkycf sif
orQvyk ?f wpfqyk rf pm;&? pkwpf w
k o
f m jrK y&f awmhrnf? r[kwaf om om;
r,m;wdaYk Mumifh ? avmuwGiv
f nf; rcsr;f rom? oHo&mrSmvnf; tusKd ;
r&S?d xdrk ed ;f r 'd|w
d rYkd mS ......
nOfu
h apmapm Ed;k aomtcsed u
f s? tdy&f muxaomtcg? tr*Fvm
cs;D csOcf gNy;D vQi?f cGypmxrif;csuzf u
Ykd ykd if? igtjrifuif;vSonf? jrifysi;f p&m?
vifajymvnf; ig;r&Sm? [if; rcl;? wpfcrk vky?f igcsupf mG ud?k wufumpDpw
k f
aw[k? t,kw,
f w
k f tywfywf? ykwcf wf qJq?kd om;orD;wdu
Yk v
kd nf;?
aqmifv
h akd qmifh .......
tHk;vdktHk;? aqmifhaMumifhBuD;xdkif? wifysOfwpfawmifavmufESifh
aMumufaumif; beef; jrnfwrf;qJq?kd EIwcf eG ;f udw
k ,GUJ csi;f ,GUJ v?Ykd tnihf
pdpk ?kd olUezl;jyifwiG ?f ,dpk ;D onfh acR;pdpk Ekd iS ?hf pzdw
k iG f jymud,
k uf? csujf yKwpf &m?
rD;xif;udzk &kd m? pGm&mzifaygu?f xydeq
f ;kd acguw
f u
Ykd vnf; a&Smuf?
rvHw
k vH?k td;k cGuw
f ikd ;f &pfjcKH vsu?f olUyk yf u
kH qd;k ? a&wpfcg rcsKd ;bJ? od;k od;k
tlt?l tpleeH H .......
&GzH ,
G rf qH;k ? olUu,
kd v
f ;kH wGi?f tnnt
hf wifwifEiS ?hf qHyifrmS jcL;
aqmif;? oef;OaAmif; ESi?hf OD;acgi;f prf;jcpf? oef;&pGmud?k yprSmudu
k Nf y;D vQi?f
rdu
k v
f aS omrde;f r? wd,
rSm? vifwpfa,mufu?kd cHak wmufavmuf rrSw?f
vif0wfig;yg;? xdw
k &m;udk .......

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

27

em;vnfrnfxm;? ajymoHvnf; rMum;bl;? vGeu


f sL;w&m;? wcsKd U
rde;f rrsm;vnf;? om;wpfa,muf jrifvQi?f &ifurkd ppf? vrf;cGqMkH um;rSm?
om;i,fukd EdUk wu
kd v
f su?f rppf 0wfpm;? rsuEf mS x&rf;um;ESi?hf a,musmf ;
rsm;vmonfukd jrifvQi?f i,fuvifuo
hJ ?Ykd &ifukd rzH;k ? ESv;kH om;jrwf?
ayguyf ufcwfvsu?f tvGwAf vm .........
ESp>f rmwGv
J ?JG oGm;udNk zv
J su?f BupJ ;J rsucf u
G ?f r&Surf o&D? xydef
wjcm;? um;&m; aqmifah Mumif?h yaZmifrod? xdrk ed ;f r'd|w
d rYkd mS ? omrd uwGi?f
vifocifu? oGeo
f ifjyom;? w&m;csonfrsm;ud?k r,m;uem;rem? cs;D csKfd if
cgNy;D vQi?f raumif;vQiu
f mG yg? uGmyg[?k puLvTmESi?hf uGmpmudk awmif;Ny;D
vQi?f ajcaqmifv
h ufcg? rmefygacguaf cgu?f tdy&f may:rmS ? wtH;k tH;k vJNy;D
vQif ......
cs;D wxHx
k akH yguv
f ?Ykd arSmufcgarSmuf vSecf gveS ?f jyefcgjyef - ajymif;
cgajymif;? apmif; cgapmif;? vSnchf gvn
S ?hf aeUnOfrh ysu?f rcsurf jyKw?f rvkyf
rMu?H vifa,musmf ;ajymjyefvQif vnf;? rcHtufwuf? tjyefwcsucf suEf iS hf
EIwfcuftmMurf;? qdk;oGrf;npfjrJ? tcsnf;tESD;? jzpfaomaMumifh?
vifa,musmf ;ud?k rdak ovQi?f tyg,u
f srnfaMumif?h qH;k rjcif;&m? onf
pmudk .......
Mum;emMujim;? rdef;rrsm;wdkY? rSwfom;apiSm? rdef;raumif;
vuPmESi?hf nDnmMuap? vifakd orS? ewfjynfa&mufaMumif;? pma[mif;
"rcPf? usr;f *efygV?d vm&So
d nft
h wdik ;f ? rdik ;f ap&? uAsmTe;f Ny;D vQi?f
q&mxGe;f jyaomaMumif?h omrduwGi?f vifocifu?kd cspcf if dak ovsu?f
udk,fusifhw&m;rsm;udk? em;vnfap&rnf? em;vnfap&rnf/ /

ewfjrpf pef;atmif
2-12-94

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

28

&cdkifZmwfvrf;zGJU bGJUtJrsm;
0wKZmwfvrf;rsm;
&cdkifpmqdkrsm;onf 0wKZmwfvrf;wdkYudk pyfqdkzGJU EGJUcJhMuonf/
vuFm? &wk? omcsi;f ? {jcif;-bGUJ? uAsmwdjYk zifh pHpk mG zGUJ EGUJ cJah Mumif; awGU&onf/
ra[mfvuFm? OwdE& wk? "r0Zd , omjcif;? arSmufawmf{;jcif;? pE0Zd
,ppfatmif{;jcif;? yd;k 0gbUJG? armifx;DG -arxG;D uAsm ponfwu
Ykd m; om"u
rsm;wnf;/
0wKZmwfvrf;&TDpmaywdkYonf pmayordkif;wGif t&mwGifus,f
vSonf/ Zmwfvrf; Zmwfuu
G u
f kd vnf;aumif;? b0jzpf&yfuv
kd nf;
aumif;? vlrIa&;? "avhxHk;pH,Ofaus;rI? obm0cHpm;rI? awG;ac:rI?
ywf0ef;usix
f if[yfrEI iS hf vlaerI oabmobm0wdu
Yk kd od&dS Edik af vonf/
pmqd\k vuf&m? pmaywef;qm? pmaytqift
h wef;wdu
Yk ykd g avhvmodap
edik o
f nf/ ,ckuZmwf? jyZmwfwt
Ykd wGuv
f nf; vGepf mG toH;k usEikd af v
onf/ ,Ofaus;rI okyaf zmf&mwGif xdZk mwfvrf;&TpD maywdu
Yk m; wpfwyf
wpftm; ulnrD &I &SEd ikd af yonf/

bGJU? {? toHk;ruGJ
apmrGefbGJU? xr&mbGJU? 0*gbGJUwdkYrSm 0wKZmwfvrf;&TDpmayrsm;
jzpfMu\/ twKyw
d taMumif;t&m wpfcck u
k kd pyfqakd &;zGUJ jcif;aMumifh
bGJU[kac:Mu\/ pmtkyfudkvnf; bGJU? bGJUtkyf[k toHk;tEIef;tac:xHk;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

29

jyKcJhMu\/ trSefrSm tzGJUtEGJUwpfrsdK;? uAsmwpfrsdK;yifwnf;/ xdkbGJUudk


uAsmvuFm[l tcsKd Uae&mwGif ac:o;kH aomfvnf; {;? at;? \ [l
oHk;pGJcsufyg awGU&ayao;\/ yef;wHarmifESifh oHwGJolZmwfvrf;udk
zGUJ qx
kd m;onfq\
kd / [l pyfqx
kd m;onf/ om,mzG,&f m pyfqjkd cif;tzGUJ
wpfrsdK;jzpf ]]\}} [k qdkuvnf; rSm;tHhrxif? xdkYaMumifh ]]\}}
tzGJUtEGJUuAsmpkac:rnfqdku ac:Edkifygonf/ {? bGJU odkYr[kwf bGJU{[k
trnfay;uvnf; ay;Edik o
f nf/ odaYk omf {wdik cf sD {wdik cf s{jcif;ESiu
hf m;
ra&maxG; rpyfqikd v
f aS cs/

oGef;puf{bGJU
]]r[mrkeo
d eG ;f puf\}} ac: oGe;f pufuAsmrSm xdk ]]bGUJ }}? ]]{}}
odrk [kw-f ]]{bGUJ }} rsKd ;yif jzpfacsonf/ xdt
k zGUJ ukd bd;k awmf0if (tbd;k Bu;D )
qdo
k l pmqdw
k pfO;D u (pDu;kH ) pyfqckd o
hJ nfq\
kd / tqH;k pGef wwd,t&G,f
tdrk if;Bu;D &ifrh S rSww
f rf;wifcjhJ cif;om jzpf\/ tb,faMumifq
h akd omf i,f
pOfu xdu
k Asmudk aumif;pGmqdzk ;l onf[k 0efcx
H m;csujf yKc\
hJ / oGe;f puf
{bGUJ rsm cspo
f al rmifu arudk ajymjyxm;aom tzGUJ jzpf\/ yef;wHarmifEiS hf
oHwJG olZmwfvrf;wGif yd;k &TzD rf;cef;yg&\
dS / xdyk ;kd &Tt
D jzpfukd aru ar;
armifut&if;ppfum ajymjyjcif;? yd;k &TZD mwfaMumif; jyefajymjyjcif;onfyif
oGe;f pufuAsmzGUJ {aywnf;/
OwGo
J u
l ? arsmufom;jy? pHum;yif&u
G Ef w
I zf sm;rSm yd;k &Tt
D vSukd
jrif&onf/ xdYk aMumifh ]]\/ wpfcg&aH &? cg&w
H pfx;l ? rdbjyvd?Yk yd;k &TiD u
S [
f k
rjrifz;l ? wpfcg&aH &? cg&w
H pfx;l ? rdbajymvd?Yk yd;k &TiD u
S [
f ?k rMum;zl;yg?
arrSmtcsp?f rsu&f pfyef;wH? oufEaHS rmifv?S "narsmuf om;? tvSajyma&?
iSuyf ;kd &T[
D ?k Mum;&a&? txl;trfazG? jrif&a&e}} [k qdak vonf/ yd;k &Tu
D m;
r[mjrwfrek Ed iS hf acwfNyKd if jzpfxeG ;f zufvnf; qd\k / xdaYk Mumifh ]]bk&m;oGe;f
zuf? ydk;&TDiSuf}}[k qdkxm;\/ bk&m;oGef;pOf &wem<uif;rS jzpfyGm;
cJ&h jcif;aMumifv
h nf;? ]]&Siaf wmf"mwf}} [kvnf; ac:qx
fkd m;\/ rMum;zl;
Mum;&? rjrifz;l jrif&aom oHwo
JG u
l m;
yd;k &TjD zpfjcif;pum;&if;udk
odvo
kd nf/ rajymaeu? rMum;&bJ? oGm;av&mwdik ;f woufoufEiS hf
0rf;xJygae& rnf[k ylqmonf/ xdaYk Mumifh ]]Muifcsppf w
d w
f ?l &cdik o
f ?l

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

30

tjzpfwef;'ef;? arudkcspfaus? ydk;&TDjzpfp? pum;pudk? ajymjyvwfrif;?


arsmufom;&if; avmif}} [k awmif;qdk cJo
h nf/
]]ESrajymoH? cGe;f rnHaus? w&H&eDT m;? arpum;ud?k armifvMS um;cg?
oem;csiaf zG? wpfa,mufarud?k Mum;csaD &cg? vufuv
kd u
J ikd ?f twlxikd f
aus? &Tv
D ikd u
f q
kd v
JG su}f } ajym avonf/ ]]MuifErS ud?k armifajymaravmif?
ESrpDp?D armifajymarud?k em;axmifbad ESmif? zd;k acgiaf wmifrmS ? armifcspf
a[mif;avmif;}} [k jzpf&if;Zmwfukd tptqH;k ajymjyonf/ yef;wHarmif\
i,fuynm oiif,lcJh&m q&m&SifxHrS? Mum;odcJh&orQ? pmayrS
awGU&Sd&orQ udkyif ajymjyjcif;jzpfonfqdk\/ xdkYaMumifh oHwGJolu
]]ESraZmifv?J pDpD wGuaf u? uHaumif; a&&m? wpfcsuw
f u
G cf g? uHq;kd yg}}
[l Mum;&jcif; tjzpfukd jyefajymcJah o;\/ (r[mrke&d dS &mudk vrf;Tejf y&ef
"d|mefvw
T f vdu
k af om ayguaf ygurf S yd;k &TjD zpfc&hJ aMumif;udv
k nf; &cdik f
r*Zif; trSwf (2)wGif Ow&armifarmifa&TZifu ]trsuw
f &m apmoEm}
aqmif;yg;wGif wpfenf; wifjyxm;ao;\/)

oGef;pufuAsm wifjycsuf
cspo
f El pS Of ;D onf aejynfawmfrS cspaf &;aMumifh cGcJ mG vm&onf/
]]rdbrvd?k ud,
k cf si;f vdak &? ud,
k v
f ckd P? rdjynf&yfEiS ?hf zjynf&mG rSm? rcspf
&vd?Yk rdurkd wm? zudak emufypf? NrKH ajycGirf mS ? armifaemufvu
kd af w}} qd\
k /
,if;odkY NrHKjynfoGm;vrf;c&D; zdk;acgifawmifpcef;rSm ydk;&TDiSufjzpf&if;udk
ajymjyjcif;yifwnf;/ xdaYk Mumifh pmtkyw
f iG v
f nf; ]]aemifvmaemifom;
twGuf pDu;kH xm;aom rde;f rudak jymjycef;? oGe;f Zufantusncf sKy}f }
[k pmtky\
f wGi;f zH;k ? jyifz;kH wdYk a&;&Sad y\/ pmud,
k af cgi;f pD;wdYk um;
]]oGe;f Zufantusnv
f ufum t&if;}} [k pmvH;k Bu;D ESihf a&;xd;k xm;\/
ovif;jzLpuLudk Avmpmtkyq
f u
kd if ,f pmtkyf csKyv
f suf cJaMumif;rsO;f
om;ay:wiG f rifeufjyma&mifjzifh a&;om;xm;\/ ESpzf ufrsuEf mS a&;
pmrsuEf mS 26 cef&Y \
dS / ajrmufvufom; vufa&;ac: yvefaxmifom;
vufa&;jzifh jzpf\/ &cdkifa&S;[ef vufa&;vufom;twdkif;jzpf
,ckvw
l rYkd supf Ed iS hf wpfrsKd ;jrifwwfayrnf/ vufa&;&Sif (odrYk [kw)f pmtkyf
&Sirf mS &[ef;wpfyg; jzpfav&monf/ ]]ou&mZf 1318-ck? OD;&rLt&Sif

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

31

bk&m;vufrw
S af wmf jzpfygonf}} [k pmtkyt
f zH;k a&;xd;k yg\/

pmqdk&Sif\ aemifqHk;rSmcJhjcif;
]]\? aemifvmaemifom;? aemifqufom;? vuFmqdkol? xdkvl
rsm;ud?k armifyifcck g? urn;f wifau? rSmca&av}} [k tpcsu
D m pmtkyf
tqH;k ed*;kH rSmwrf;wpfcjk yKxm;cJh avonf/ if;u rdrrd mS t&G,o
f ;kH yg;
wGif tqH;k pGef wwd,rSm vuFmudEk w
I jf zifh pDa&;&jcif; jzpfaMumif;?
i,fpOf pDu;kH cJzh ;l ao;aMumif;? toufo;kH q,fi,fpOfu vlyv
kH ,fwiG f
vnf; qdjk ycJzh ;l ownf;/
,cktcg bd;k awmf0ifjzpfvm owd,iG ;f cRww
f wf&mum; qdrk nf
udx
k m;? i,fuqdck o
hJ nfrsm;yif EIwf ay:rvmawmhNy?D odaYk omf aemifvm
olrsm;-qdpk &m&Sd xdo
k eG ;f pufvuFmudk tpOfqufa&;xm;rnf pdw&f nf
rSef;csufjzpfonf/ puLopfrSm a&;pOfowdcRwf pmvHk;ususefum
trSm;rsm;onf/ aemifvmolrsm; ynm&So
d w
l Ykd xnfq
h Mkd uuke/f igu
h o
kd m
wnf; a&;&mjypfwifrIapvdk/ igonf vufESpfzufudk 0Jumrdk;vsuf
OD;xufwifum rSmMum;cJ&h aMumif;jzifh awmif;yefcx
H m;\/

yef;wHarmifESifh oHwGJolZmwfvrf;bGJU-tJ
,ck Zmwfvrf;bGJU{rSm yef;wHarmifESifhoHwGJoltaMumif;udk
pyfqdkxm;jcif;jzpf\/ tzGJUrSm ydk;&TDiSufjzpf&if;udk azmfjyrxm;&Sday/
yd;k &TzD rf;jcif;rQuu
kd m; a&;zGUJ yg&\
dS / oGe;f puf {ESiw
hf pJG yf zwfu
I Zmwf
vrf;ay:viG \f / oGe;f puf{u r[mrkeZd mwfaMumif;rSonf yd;k &TjD zpfonfxd
tom;ay;pyfxm;onf/ Zmwfvrf;twGuf jynfph pkH mG ray:viG af cs/ xdYk
aMumifh Zmwfvrf;rSm rxif&mS ;vS/ ,cktzGUJom olw\Ykd tcspZf mwford ;f xd
pHv
k o
S nf/ ydk Zmwfvrf;jynfph akH vonf/
tzGUJ rmS cspZf mwfvrf;udk tav;ay;pyfqx
kd m; zGUJ oufouf
vnf;ru om,mzG,v
f nf; jzpfap&mum; bGUJ {[kyif qd&k ayonf/ zGUJ qkd
xm;aom uAsmyd'k rf sm;\ t&if;yd'k f tcsKd UwYkd ]]\}} [l tpcsD xm;
onfwu
Ykd kd axmufxm;odom&ay\/ tzGUJwpfcv
k ;kH &cdik pf mqdw
k \Ykd vuf
&m pyfenf;tjzmjzmwdYk a&m>yrf;yg&adS e\/ "r0Zd ,Zmwf (yif;clZmwf)
zGJUenf; rsm;? 0*gbGJU? xr&mbGJU? arxGD;-armifxGD;&TDuAsmrsm;wGif

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

32

zGJUpyfenf;rsm;wdkYjzifh pHkpGm pyf[yfyg0ifvsuf&SdaMumif; avhvm&ay\/


azmfjyygoeG ;f puf{;ESiphf yf avhvmrdMurnfqu
kd taumif;qH;k Zmwfvrf;
wpf c k ? b0t&om&S d a om pmaytzG J U wpf c k u d k ES p f o d r f h p G m
cHpm;Edik Mf uvdrrhf nf[k ,HMk unf&onf/
Zmwfvrf;bGJUudk &cdkifwdkY\ dk;&mrysuf qufcHaeao;aom
ppfwaumif;awmif wef;e,frS &&Sv
d mjcif;jzpf\/ Avmpmtkyq
f u
kd jf yK
oGef;pufuAsmuJhodkY ajrmufwufom; vufa&;jzifh a&;ul;xm;jcif;
jzpfacs\/ avQmufvmT puLjzifah &;ul;vQif pmrsuEf mS (40) ausmaf vonf/
&cdik t
f oHxu
G t
f wdik ;f zGUJ pyfxm;jcif;jzpf &cdik o
f m;wdik ;f em;vnfEikd af v
onf/

ZmwftzGJUESifh &nf&G,fcsuf
cspfa&;zGJU Zmwfvrf;&Snfwpfckjzpfonfhtwdkif; cHpm;&csufrsm;rSm
oem;jcif;? aMuuGJ jcif;? ESpo
f rd jhf cif;rsm; &Sv
d o
S nf/ &cdik pf may&oudv
k nf;
jzpfapNyD; pmzwfoludkyg qGJaqmif xm;ayonf/ vuf&majrmuf
&cdik pf may *kPaf qmif tzGUJ tEGUJ wpfct
k jzpf rSww
f rf;wif avmufonf/
Zmwfvrf;\&nf&,
G cf surf mS tcspaf rwm\ cdik Nf rjJ cif;? cspo
f al rwm
udk aygi;f ul;ay; xm;jcif;yif jzpfonf/ nDrQaom arwmapwemay:
0rf;om&Tiv
f ef;rIu auseyftqH;k tjzwfcx
H m;aMumif; awGU&onf/ xdYk
aMumifh zd;k acgiaf wmifrif;\ tcspw
f &m;cH?k arwmH;k u qH;k jzwfcsucf sum
ajyNird ;f ESpo
f rd rhf w
I &m;vrf;rSeu
f kd azmfaqmifco
hJ nft
h jzpf? odYk Zmwford ;f
xm;vsuf (pD&ifcsufcsvsuf) awGU&\/
]]yef;pdejf zLudk ? NrKH Ur pdwu
f s? yef;wHarmifEiS ?hf oHwo
JG rl mS ? aygi;f dUk us
a&? ,avSmuf auNyD;rS? oabmajymifpif? zdk;acgifawmif? &TDpwJhrSm?
pdwfvJ&Tifa&/

Zmwfvrf;tusOf;csKyfESifh avhvmcsuf
yef;wHarmifEiS hf oHwo
JG rl mS rif;om;-riforD;rsm; jzpfMu\/ aqGrsKd ;
&if;csm jzpfMuonfomru orD;arsmufom;vnf; awmfpyfMu\/ oHwo
JG l
\ i,frnf&if;rSm vSO;D &HjzpfNy;D wpftx
l q
kH if; nDr&if;wpfa,mufrmS
NcKd ;&HjzLjzpfavonf/ rdbrsm;rSm NrKd Upm; (bk&ifc)H tjzpfjzifh oHwNJG rKd Uukd

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

33

tkycf sKycf ahJ yonf/ rdbrsm;um; jynf&iS b


f &k ifNrKd Upm;Bu;D wdYk jzpfMuonfh
tavsmuf om;orD;rsm;rSm r[m&ifaoG;rsm; jzpfc&hJ \/
yef;wHarmifum; "n0wD (ajrmufO;D NrKd U) NrKd Ub&k if om;awmfrsm;
jzpfMuayonf/ yef;&TaD rmif? yef;pdejf zL[l arG;zGm;om; nD&if;ESpq
f v
l nf;
&Sdavonf/ oHwGJolESifh yef;wHarmifwdkYum; ESrom;armifom;rsm;
jzpfMuav\/ tb,faMumifq
h akd omf vSO;D &H\zcifEiS hf yef;wHarmifrcd ifwYkd
onf armifErS &if;csm jzpfonfq\
kd / xdaYk Mumifh &cdik w
f iG f orD;arsmufom;
awmfjcif;[k qdk&onf/ jrefrmtvdkrl armifESrwpf0rf;uGJ[k qdk&rnf
jzpfonf/ yef;wHarmif\OD;&D;awmf? (vSOD;&H\zcif)rSm tdkrif;vSavNyD?
touf&pS q
f ,f &G,w
f ikd ;f Ny;D &um; awmifa0S;udo
k m tm;ud;k &onf qd\k /
oHwo
JG rl cd if rsKd ;d;k um; yef;wHbUJG rawGU&? oGe;f pufuAsmwGif awmifpOf
uRe;f rS rd&rH sKd ;EG,[
f k pyfqx
kd m;\/

oGef;pufuAsmrS rsdK;EG,fqufazmfjycsuf
oGe;f pufuAsmrS olw\
Ykd rsKd ;EG,u
f kd odaYk zmfjyawGU&\/ ]]\-NrKd U
oHwu
JG ?kd pd;k wHk ydik jf cif;? i&D;awmfrmS ? jrifonf&ifo;DG ? &TeD ef;awmfrmS ? OD;
pGmrG;D a&? aemifeif;ausmjf im;? &To
D H 'Ja&? ESrvS}} [l oHwo
JG \
l zcifrmS
yef;wHarmif\ OD;&D;awmfow
H NJG rKd Upm; jzpfonfq\
kd /
oHwo
JG u
l u
kd m; awmifpOfuRe;f rSm? rd&rH sKd ;rSzmG ;jrifonf[k vnf;
aumif;? i,frnf vSO;D &H? Bu;D pOfwiG f acgu&f jH zL (acgu&f eG ;f jzL) yef;wH
armifu oHwo
JG [
l k vnf;aumif; ac:qakd Mumif; odpYk yfqx
kd m;onf/
]]\-Asnf;jzLem;wHk? ac:jzL&DcsdK;? awmifZdkifuRef;rm? rd&HrsdK;rm?
jrifonf&ifo;DG ? txG;D AkZ?HG OKpmG zGm;a& vSO;D &H? Bu;D rmac:r?I rdEiS b
hf rm?
cspv
f aYkd c:a&? acgu&f jH zL? armifrmS ac:Nr?J cspf Ukd ac:a& &To
D 'H }J }
yef;wHarmifrSm ajrmufOD;NrdKU? bk&if\om;BuD;&if;csm jzpfonf/
oHwo
JG El iS hf ajrmufom; &if;csmjzpf? cspv
f suf rdbjynf&mG u aqmif,l
cJhonf/ jrHKjynfoGm;vrf;pcef;rSm vufa&pifoGef; vufxyf&&SdcJh
aMumif;udk uAsmtpqH;k wGif odq
kdY x
kd m;avonf/
]]\ tkyv
f MS um;NrKd UZikd ?f a&T&cdik ?f ajrmufOr@dKi?f a&T&cdik ?f ajrmufOKa'
&mrSe*f if;? tmPmcsi;f a&? w&m;rif;? &ifwiG ;f a'rmvJvcJ sm? &TeD ef;awmfrm?

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

34

OKpmG zGm;a&? arsmufom; &if;a&? aemifeif;wGiaf ,mif? arudck spaf w? yef;'ef


armifavmifMuif&marsmufom;? tvSarud?k rdjynf&yfEiS ?hf bjynf&mG u?
woufcspfar? aqmif,ljim;?vifbk&m;wefrif;a'0g? jrHKjynfvrf;rSm
xD;jrm;pm;vkdY? &DZifa'rmvef;vef;? arESifharmifudk? vufa&oGef;?
odMum;vufiif;? NrKH ajyvef;rm &a&vif? tdro
f Qiaf jyma&? yd;k &TiD u
S [
f ?l
Mum;vdu
k af w? t&Siaf rsmufom;? tvSjya&? pHum;yifzsm;? EIw&f u
G zf sm;rm?
vSjim;par? yd;k &TiD u
S u
f ?kd jrif&a&avmif}} (yxrpmyd'k f rl&if;twdik ;f rS)

NrHKjynfa&muf yef;eDvmESifh &nfiHjcif;


vSO;D &HEiS hf yef;wHarmifonf i,fpOfuyif cspu
f Rr;f w0if &Scd MhJ u
onf/ yef;O,smOf wGif upm;&if; yef;cl;&if;jzifh cspaf rwmoufcMhJ uonf/
odaYk omf rdbrsm;url ]]wv*Fe?D peD&efzuf? &ufroif?h &ufom;rqdik ?f
ryD;ydik }f } qdu
k m xH;k pH"avhukd av;pm;vsuf ]]MuufzwwGe?f pnfou
H
wMum;}} cGx
J m;jcif;udk cHvmcJ&h onf/
xdkYaMumifh yef;wHarmifrSmqdkvQif i,fpOfuyif rdbESpfyg;wdkYu
ausmif;ajcwaxmif ydik af om bke;f awmfBu;D wdu
k f &TaD usmif;&Sif q&m
awmfxH tyfEx
HS m;jcif;udk cHvm&onf/
q&mawmfuykd if rdbozG,f vGeaf v;jrwf Bu;D jyif;vmonfwikd f
aemufawmfu vdu
k yf gaevmcJah vonf/ q&mawmfxaH e&if; ynmrsm;
oif,lavojzifh wwftyf&m&m odyHynrsm;? avmuDtwwfrsm;udk
wwfocd &hJ onf/ awmawmifa&ajrwdYk &ifqikd &f aom usm;&J? awmqif
rsm; tE&m,fuykd if umuG,Ef ikd af om xd;k ESaH q;pGr;f rsm;aMumifh q&mawmf
<uoGm;&mwdik ;f tm;ud;k &wynft
h jzpf ,laqmifjcif;vnf; cHc&hJ avonf/
NrKH jynfxad &mufatmif vdu
k yf gz;l onft
h avsmuf a'oE&A[kow
k vnf;
&SdNyD;jzpfonf/
q&mawmfEiS v
hf u
kd yf g NrKH jynf oH;k ESpx
f Md umcJo
h nf/ xdpk Ofq&m
awmfukd aeYpOf NrKH eef;awmfrS qGr;f cH vkyaf uR;arG;jrLcJah vojzifh NrKH eef;
awmfwiG ;f odYk 0ifxu
G &f if;ES;D jcif; jzpfc&hJ onf/ wpfaeYwjcm;jzifh NrKH jynfh
&SiOf w&pfrif;\ wpfO;D wnf;aom orD;awmf yef;eDvmESihf csp&f nficH &hJ
awmh\/ odaYk omfvnf; i,fcspu
f kd arhr&? wwrf;wjzifh jyefvv
kd S q&m

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

35

awmfxt
H wif; jyefciG ahf wmif;avonf/
jyefcGifh&aomtcg yef;eDvmudk acsmh rMumcifjyefvmrnf[k
ajymMum;cJhavonf/ jyefcgeD;wGif rcGJapcsifaom yef;eDvmtwGuf
,HMk unfaprIjyK&ef opmyEuu
f kd ay;cJ&h avonf/ NrKH rif;\tcrf;tem;Bu;D
us,pf mG jzifh q&mawmfEiS hf yef;wefarmifukd vdu
k yf &Ykd onfh aeYum; yef;
eDvm\ r&Tiv
f ef;Edik f ai;&SmrIid v
f m vGr;f wuseaf e&pfonft
h cg aywum;/

&cdkifrSNrHKjynfodkY xGufajy;jcif;
&cdik f "n0wDukd c&D;pOftwkid ;f jyefvnfa&muf&MdS uvQif q&mawmf
udk ausmif;wGif xm;cJhNyD; rdrdfrSmoHwGJNrdKUodkY ajcOD;wnfum c&D;quf
avonf/ auGuiG ;f aecJ&h aom i,fcspEf iS hf awGUq&kH vQif rdrb
d 0udk zGi[
hf
ajymjyonf/ &cdik w
f iG af eojzifh aygi;f &rnfr[kw[
f k NrKH jynfov
Ykd u
kd &f ef
qGaJ qmifavonf/ aemufq;kH wGif cspo
f El pS Of ;D rSm oabmrQ ig;oJomG ;
[efjzifh wdww
f qdwf xGuaf jy;cJMh uavonf/ NrKd UEiS u
hf mG vQif zd;k acgiaf wmif
c&D;pcef;wGif yif arwmrQum aygi;f qHrk jI zpfcMhJ u\/
olww
Ykd iG f c&D;pm? vrf;pmtjzpf rkeaYf jcmufrsm;udk aqmif,yl gomG ;
cJo
h nf/ odaYk omf &dum rSm NrKH jynforYkd a&mufrD ukeu
f sjywfcahJ v\/ awm
opfo;D rsm;ukv
d nf; rpm;Edik af om cspo
f El pS Of ;D twGuf tcufawGUcJ h Mu&
\/ xdaYk Mumifh cspo
f w
l pfO;D wnf;udk acwxm;&pfcv
hJ suf rdrrd mS aZmf*sD yk f
[eftoGijf zifh &dum &Sm&ef NrKH jynfoYkd xGucf mG cJah vonf/
NrKH jynfaps;jzpfaom Hu
k maps; (,ck-&a*F:) (&cdik &f mZ0ifwiG f Hjk ynf
ac:\/ ,ck ppfwaumif;awmifwef;e,ft0if zvefaxmifwiG f jzpf\)
odaYk &mufvQif todrek o
Yf nfr wpfO;D xH wnf;cdv
k suaf eavonf/
arwmqHkvSaom &nf;pm;a[mif; yef;eDvmonf wpfaeYo
tdyfrufxl;rsm;ruf zcifxH avQmufwifavonf/ xdktcg zcifu
orD;twGuf pdwBf uKd uv
f ifvsm (oruf awmf) a&G;&ef cGiahf y;avojzifh
oabFmavSBu;D tNy;D qif; Hu
k maps;odYk a&muf&v
dS monf/ rSL;rwfrsm;u
aps;wGif vSnv
hf nf&mS &m yef;wefarmifajc&if; qifO;D wif;qdu
k af vojzifh
owif;ydkYMuavonf/ yef;eDvmMunfha&mufavvQif rdrdcspfoljzpfae
aMumif; awGU&cdS &hJ av\/ odaYk omf NrKH jynforYkd aqmifjzpfrD yef;wefarmif\

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

36

usef&pf&Smoludk yef;eDvmudk,fwdkif oGm;a&mufawGUqHkvdkao;onf/


xdaYk Mumifh &cdik o
f El iS hf cspu
f Rr;f w0ifjyK&efqu
kd m zd;k acgiaf wmifwpJ cef;odYk
ta&muf csw
D ufrjI yKcahJ vonf/
yef;eDvmwdYk rcsv
D mrDuyif uHtm;tavsmuf oHwo
JG x
l aH rSmuf
rufawmfyef;&TaD rmifvnf; qdu
k af &muf&adS eNy;D jzpf\/ yef;eDvmwdYk csw
D uf
vmvQif rwfEiS rhf &D;wdrYk mS &efppfa&mufvmonf[k xifrw
S v
f suf pd;k &drrf I
Bu;D pGm jzpfc&hJ onf/ xdaYk Mumifh yef;pdejf zL (rwfi,f)xH arwmpmvTma&;
ppfulawmif;avonf/ xdktcg ppfula&mufvm zdk;acgifawmifwGif
qHak wGUrI jzpfMu&av\/ yef;eDvmESihf oHwo
JG u
l m; cspaf &;ydik q
f ikd rf jI yem
BuKH Mu&\/ aemufq;kH wGif avmif;wrf;uwdwpfrsKd ;jzifh yef;wefarmifukd
rnfoyl ikd q
f ikd f oifx
h u
kd af Mumif; a&G;cs,cf MhJ u&m yef;eDvmyif vufqEJG ikd cf hJ
avawmh\/
tH;I rcH tEdik rf ay;vdak om oHwo
JG v
l nf; tm;ravQmah o;acs/
rwfi,f yef;pdejf zLudk tultnDawmif;av\/ if;u ulnaD vojzifh
yef;pdejf zLESihf yef;eDvmu cspMf uawmh\/ xdt
k cg oHwo
JG rl mS i,fcspEf iS hf
jyefaygif;qHkjzpfcJh&ojzifh cspfa&;jyem Nidrf;csrf;ajyvnf oGm;cJh&\/
Zmwfvrf;rSm cspo
f El pS pf q
kH &kH onfwiG f tqH;k owfav\/ od&Yk mwGif cspo
f H
o&m c&D;wpfavQmufum; olwb
Ykd 0udk arhMurnfr[kwaf y/ cspcf &D;
onfwdkY\ b0Zmwfvrf; wpfavQmuf awGUqHkBuHKcJh&aomtjzpfum;
renf;vSacs/ qef;jym;zG,rf uavatmif &Scd ahJ y\/

tjzpfoepfrsm;um;
olwdkY\ cspfc&D;wpfavQmufwGif c&D;vrf;pcef;? yifv,f?
uRef;urf;? awmawmif? a&ajrobm0? oabFmavSBuD;? ajcusifc&D;
wefwef? NrdKUjynftawGUtBuHKrsm;? awmifolv,form;b0? NrdK? NrHK?
[dELukvm;wdkY\ "avh? aps;onf qdkifonf avmu? awmif,m
orm;avmu? Icif;axG&mt00? zdk;acgifawmifdk;udk jzwfoef;cJh&pOf
awGUc&hJ aom jzpf&yf tjzmjzm? rSwzf ,
G pf &m? zd;k acgiif u
S ?f r[mrkeo
d eG ;f zuf
yd;k &TiD u
S t
f jzpf oepf? zd;k acgiaf wmif d;k wpfavQmuf 0*g? rif;&efatmifw\Ykd
ppfa&;? EdkifiHa&; udp? xdkta&;tcif;wGif cdkvHIcJh &? a&SmifcJh7onfh

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

37

ordik ;f om"ursm;? &Sr;f jynf? jrefrmjynfoYkd ausmv


f rf;rsm;? a&wGi;f a&uef
rsm;yg pHv
k o
S nf/
Zmwfvrf;wGif zdk;acgifawmifonf ta&;ygavonf/ ,if;ESifh
zd;k acgiaf wmifjzpf&yf rSwzf ,
G u
f v
kd nf; rcsex
f m;cJah cs/ xdjYk yif zd;k acgiaf wmif
udk av;rsufESmowfrSwf trnfav;rsdK;wGif ac:xm;avonf/
jynfjcm;awmif? yd;k &TaD wmif? qifacgi;f awmif? zd;k acgiaf wmif wnf;/ ,if;odYk
rSwo
f m;p&m awmawmiftjzpf oepfrsm;ygrusef pHak phv\
S /
cspo
f El pS jf zm zd;k acgiaf wmifc&D;wpfavQmufrmS 0rf;enf;aMuuGcJ hJ
&jcif;? ,k,ESpo
f rd hf ajzodrMhf unfE;l &Tijf rL;cJ&h jcif;? (oGe;f pufordik ;f xdwikd f
ca&aphwiG ;f usajymjyvdu
k af vsm cJ&h onfukd odcMhJ uayNy)D csppf um;oG,f
oG,f oZifyef;&eHrY u cspyf ef;awGuvnf; vIid yf sH U MuLoif;cJ&h ao;\/
c&D;pOfwpfavQmuf &ifodrfhp&m? tHhcsD;zG,f&m? pGefYpm;cJh&m ponf
rsm;uvnf; rawG;0H?h aoG;xGuaf tmif Muufo;D wkeaf vmufEikd af y\/
olw\
Ykd cspaf &;rvG,rf u
I kd EIid ;f wkcpH m; Munfrh u
d cspaf &;arwmoHo&m
[lonfukd &ifarmp&m jzpf&MdS u&rnfomwnf;/

tao;pdwfudk avhvmIpm;EdkifMuygap
rnfodkYqdkap? olwdkY\ cspfa&;um; rdbrBudKufESpfoufdk;
rSecf ahJ omfvnf; ]]arESihf armif? om;csi;f BuKd u}f } ch&J onft
h avsmuf? 'ku
twefwef? c&D;vrf;Murf; ESicf &hJ ? idck &hJ ? &,fc&hJ ? aysmcf &hJ ? oufpeG cYf &hJ onf
r[kwyf gvm;/ rdbt[eft
Y qD;twm;aMumif[
h k rdbudk tjypfq&kd efvnf;
roifhacs/ raumif;jrpfwm? aumif;&mTefvSpf&rnfum; rdbwm0ef
aywnf;/
odrYk [kwv
f Qif &cdik "f avhx;kH pHuykd if tjypfzMYkd u&rnfvm;/ "avhx;kH
pHvnf; vlU,Of aus;rI tajccHjzpf&mum; ,Ofaus;rIukd aoGzv
D Qif vlikd ;f
avmuodYk ouf0if&efom &Sad wmh\/
xdkYaMumifh olwdkY\cspfc&D;wpfavQmufonf oifcef;pm&,lEdkif
oavmuf &cdkifjynf\ dk;awmifzdk;acgifvnf; cspfa&;c&D;azmftjzpf
tpOfajymjyaernfyifjzpfonf/ zdk;acgifdk;awmifum; olwdkY\ aus;Zl;
&Siw
f nf;/ xdx
k ufru &cdik jf ynf? &cdik o
f rdik ;f ? &cdik v
f rl sKd ;? &cdik yf x0D\

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

38

rdcifwum;/
zdk;acgifawmifBuD;NydKvQif? b*Fvm;yifv,f cef;ajcmufoGm;vQif
&cdik v
f al erI tb,frmS &St
d ehH nf;/ awmawmifa&ajr&Srd S acsmif;ajrmif; uRe;f
urf; jzpfxGef;vmEdkif&mum; vlonf yx0D\ om;ajr;wdkY[k ordkif;
wifMu ayNyD/ a&Munf&mjrufEk&m vlaerI qif;ouf vmcJhonf
r[kwfygavm/
xdaYk Mumifh rdcif zd;k acgiaf wmifonf olwu
Ykd kd cspcf iG ahf y;cJ&h onf/
cspfolurm-cspf a&wlrQcJh&m? cspfa&;qHk cspfZmwfodrf;cef;jyKcJh&m
cspfr*Fvmcef;om jzpfcJh&avonfom wum;/
Zmwfvrf;udk armifawmNrdKUe,f dk;&mtzGJUu ujyMurnf[k
Mum;od&onf/ Zmwfvrf;tpHu
k kd xdt
k zGUJ ww
Ykd iG f avhvmIUpm;Edik o
f wnf;/

ewfjrpfpef;atmif
&cdkifr*Zif; trSwf(5)? 'DZifbmv 1977-ck?
&cdkifZmwfvrf;zGJU bGJUtJrsm;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

39

oZifacG vifazwpfa,mufrSmjzifh
&cdkifawmifcGifwef; tcspfyef;&SmyHkawmfBuD;
&cdik jf ynfonf jrpfacsmif;? awmawmif? uRe;f urf;wdjYk zifh wnf&dS
onf/ c&D;pOfjyK &vQif jrpf0rS ;f c&D;? uRe;f pOf c&D;? urf;a,mif c&D;?
awmifpOfc&D;[l &Sdavonf/ c&D;vrf;yef;Murf;onf[kqdkum &cdkif
a&muf OD;wd;k u nnf;nLcJah vonf/ wpfcga&mufrd EkH iS hf aemufwpfacguf
roGm;0Hah wmh/ atmhaMumvefavmufatmif ]]wpfacgurf jyef? wpfcgwef}}
[k pdwfysufzG,f rSwfcsufcscJhonf/
odkYaomf &cdkifae yx0Drdom;pkwdkYum; trdajrwGif pdwfrysuf
usiv
f nfcMhJ uonf/ &cdik ef &tb,&mZmrif;u trwfvuf,mjref *lwm
udk wm0efapvTw&f m ukvm;wefr;D acsmif;zsm;odYk qGaJ qmifapEdik cf yhJ g
onf/
c&D;vrf;twdkif;oGm;u rnfodkYom,myHkaumif;onf[k
vrf;c&D; om,myHu
k kd zGUJqv
kd suf TeMf um;ay;cJzh ;l onf/ &rf;jynfu
h if;q&m
u tif;0rS&cdik o
f Ykd aus;apvTwyf ?kH a&vrf;c&D;oGm;rSww
f rf;ESihf &rf;jynfh
om,csi;f OD;tbd;k \ a&vm;omcsi;f wdrYk mS c&D;vrf; rnnf;bJ om,m
zG,f&SdcJhayonf/
]]c&D;oGm;olwpfa,muffonf tdrfrSmaeol wpfa,mufxuf
wefz;kd &So
d nf}} [k oD[Vkd pf um;yHu
k qd\
k / xdaYk Mumifh c&D;oGm;olrsm;\

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

40

c&D;pOfwefz;kd rSmvnf; Bu;D vS ay\/ &cdik w


f o
Ykd nf a&vrf;? Munf;vrf;jzifh
c&D;ESicf MhJ u&&m rdrw
d \
Ykd tcGichf &D;om,mbdoavmuf c&D;a&mufcMhJ u
onfh tjzpfoepfvnf; renf;cJah cs/
,if;odYk &cdik cf &D;vrf;yef;rsm;teuf awmifciG w
f ef;ae &cdik w
f u
Ykd m;
Munf;vrf;c&D; aMumif;jzifh vIy&f mS ;oGm;vmcJMh uavonf/
&cdik o
f w
H aJG jr awmifciG w
f ef;e,fqv
kd Qif uke;f vrf;c&D;&Snf ajrwm
wpfcjk zpfc\hJ / ta&SUbufjrefrmjynft&yf&yfwEYkd iS hf qufo,
G &f mvrf; pcef;
rsm;vnf; toG,foG,f&Sdav\/ awmifcGifwef;dk;zsm;xd &cdkifajrtESHY
qufpyfvsuf vlaerIjyKMu\/
xdk ;kd zsm;ydik ;f udk jrefrmjynfrS taemufbufus ]]taemufu
av;? taemuf;kd zsm;}} [k trnfay;cJMh uonf/ xdck &D;wpfavQmuf
vlaerIjyK&m &cdik &f yf&mG om;wdq
Yk v
kd Qif Munf;aMumif;c&D;udk rnnf;wrf;ESif
vsuyf if &Sad eMuayao;\/
xdkvrf;onf ykodrfodkYausmfvrf;c&D;vnf; jzpfacs\/ oHwGJrS
awmifcGifwef;udk avQmufvsuf taemufdk;zsm;rSwpfqifh ykodrfodkY
ausmfvrf; (Munf; ukef; vrf;) rsm;pGm &Sdonf/ yx0DpmtkyfwdkY
azmf j yxm; aom &cd k i f j ynf r S jref r mjynf o d k Y ausmf j zwf o G m ;&m
awmifMum;vrf;wGif *Gacsmif;awmifMum;udk awGUEikd \
f /
awmifcGifc&D;vrf;wGif *Gacsmif;awmifMum;vrf;vnf; tyg
t0ifjzpf\/ arsmufjzL? ysOf;rxdk;? omaygif;? ykodrfwdkYodkY *Gacsmif;
awmifMum;vrf;rSyif jzwfausmo
f mG ;a&muf&ay\/
odYk vrf;c&D;pOfrsm;rSm .....
(1) *Gacsmif; usm;acgi;f ausmv
f rf;rSwpfqifh ykord o
f Ykd oGm;&m
vrf;/
(2) abmrdacsmif;zsm;rSwpfqifh omaygi;f odaYk usmf ykord o
f o
Ykd mG ;
&mvrf;/
(3) awmifcGifwef;yifv,f urf;ajrmiftwdkif; ikwfaumif;?
qifr? armfwifxd &GmpOfavQmufvsuf ykord x
f d pcef;pOf
oGm;vrf;/
(4) armfwifuv
kd n
S v
hf suf avmif;avSwjYkd zifh oGm;vrf;[l vrf;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

41

toG,o
f ,
G f &Scd ahJ y\/
azmfjyyg c&D;vrf;rsm;udu
k m; vlwikd ;f pHv
k ifpmG oGm;zl;Muol &Sm;vS
onf/ xdke,frS yk*dKvfrsm;om uRrf;usifvnfywf oGm;vmEdkifonf/
avmif;avSwdkYjzifhoGm;aom a&vrf;udkum; aqmif;? aEGwdkYom c&D;
ayguEf ikd o
f nf/ vrf;rsm;rSm rsm;aomtm;jzifh ukeaf &mif; uke0f ,form;
wdkYtzdkYom toGm;tvmjyKMuonf/ &rf;NAJ? rmefatmif? oHwGJe,fwdkYrS
&cdik u
f ek o
f nfrsm; rMumcP vrf;jzifh ykord o
f t
Ykd a&mif;t0,frI jyK
vsufaeMuonf/
uke;f vrf; oGm;vdo
k rl sm;onf rsm;aomtm;jzifh aAm"dacsmif;zsm;
twdik ;f oGm; om aygi;f rS ykord o
f Ykd oGm;&mvrf;ESihf ikwaf umif;? qifrrS
avQmufvsuf yifv,furf;ajrmiftwdkif; armfwifxdoGm;aomvrf;
wdkYjzifhom toGm;tvm rsm;Muonf/ twefYt&yftem; pcef;vnf;
aumif;NyD; &GmpOfvnf; rjywfbJ cdk0ifwnfrSDum oGm;vm&m tqif
ajyonf/ taemuf;kd zsm; (taemufuav;) bufukd ausmf oGm;&
aom vrf;rsm;rSm awmxJ ntdyn
f ae pcef;csumoGm;vm&ojzifh ab;
tE&m,fvnf; &Sw
d wfonf/ oGm;&Jvm&J&efvnf; r0Hb
h J tazmf taygi;f
vdt
k yfvo
S nf/ odaYk omf awmvrf;c&D;pOfum; ydk c&D;eD;onf[k ajymMu
onf/
c&D;pOfrsm;wGif .....
(1) c&D;pOf oGm;vrf;rSm *Gacsmif;? usm;acgif;ausmf vrf;rSjzwf
vsuf ikwaf umif;? qifrrSwpfqifh oGm;&onf/
(2) (3) c&D;pOfurkd l vlomG ;vlvmrsm; avhvmrSwo
f m;rdorQ
c&D;wpfavQmufukd wifjyvdak yonf/
oHwrJG S awmifciG w
f ef;awmifbufoYkd avQmufvsuo
f mG ;vQif (9)rdik f
uGmwGif yef;awm&Gm &So
d nf/ xdu
k (2)rdik u
f mG &Sd ZvGe&f mG udk a&mufonf/
qufvufomG ;vQif (9)rdik f uGmwGif (armif;qG)J &Gm&Sd wpfntdy&f onf/
rd;k vif;Ny;D wpfzefxoGm;vQif rdik (f 20)&Sad om usEd v
o
D Ykd a&mufonf/ xdw
k iG f
rtdyu
f vnf; ukvm;jyif&mG wGif wpfnwef&Y yf&onf/ oHwrJG S azmfjyyg
usEd v
x
D d rdik f (40)c&D; &So
d nf/ xdu
k qufomG ;vQif anmif acsmif;
wpfntdyMf u&jyefonf/ ,if;rSomG ;jyefu *Gacsmif;wGif pcef; owf

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

42

wpfnem;&onf/ usEd v
rD S *Gxd rdik (f 40)jzpfNy;D ? oHwrJG q
S v
kd Qif *Gukd rkid (f 80)
&Sdonf/ oHwGJrS xdk*Gta&muf armfawmfum; aygufaomf vnf;
um;ud k a zmif j zif h ul ; wd k Y y d k Y w if a y;&avonf / acsmif ; ul ; wH w m;
r&Sad o;ojzifh awmufavQmufum; roGm;rvmEdik f jzpfonf/ (,ck wHwm;
&SNd y;D oGm;vmEdik Nf yjD zpf\/)
*GrjS refrmjynf ig;odik ;f acsmif;odYk 55-rdik o
f m c&D;a0;vSawmh\/ um;
vrf;ayguEf ikd u
f ydk toGm;tvmvG,u
f rl nf jzpfonf/ um;vrf;azmuf
Edik af &;twGuf oufqikd &f mtpd;k &rsm; tpDtpOf&cdS ahJ Mumif;jzifv
h nf; od&
onf/ *Gacsmif;rS 10-rdik cf &D;&Sd ausmufcReaf csmif;wGif oHwcJG dik ef ,f edrw
d f
tqH;k jzpfavonf/ (,ck oHw?JG *GrS &efuek x
f d aeYcsi;f c&D;ayguf oGm;
avNy[
D k od&\/)
*GryS ifv,furf;ajc&GmpOfavQmufvsuf wa&GUa&GUomG ;vQif ayguv
f S
csKd i&f mG odYk a&mufavonf/ xd&k mG pcef;cs&yfem;wnf;cdk Mu&onf/ xdrk S
c&D;qufMuvQif aAm"dacsmif;zsm;odYk a&mufomG ;avonf/ aAm"dacsmif;
zsm;rSp d;k zsm;onf armfwifxd qifajcavQm edru
hf m oGm;avonf/
xdak csmif;zsm;udk wpfreufcefY qefwufvQif ]]aAm"dpcef;}} odYk a&muf
avonf/ pcef;wGif &cdkifjynfoHwGJcdkif awmifcGife,fedrdwftqHk;
jzpfavonf [k od&&dS onf/
aAm"dpcef;um; omaygi;f odaYk usm&f mpcef;jzpfNy;D c&D;onfrsm;
wnf;cd&k efvnf; &So
d nf/ aumufni ;f xkypf aom tpm;tpmrsm;vnf;
0,f,&l &SEd ikd o
f nf/ xkw
d iG f wpfntdyNf y;D rS aAm"dacsmif;zsm;twdik ;f avS
uav;jzifh qefwufoGm;&onf/ avSonf a&wGif ay:Hk a&&Sd
oavmufom oGm;Edik o
f nf/ a&r&Sad om t&yfwiG pf cef;&yf qifuek ;f
avQmdk;zsm;cif;0dkif;uav; 6-ckavmufudk ajcusifwpfcef jzwfoef;
oGm;&onf/ xdrk yS if omaygi;f NrKd U e,fu&iftrsKd ;om;&Gmjzpfaom arsmufjzL
&Gmudk a&mufavonf/ xdak rsmufjzL &GmESit
hf eD;wGif omaygi;f &Gmuav;udk
awGU&onf/ xd&k mG rSacsmif;udpk ek v
f suf omaygi;f NrKd UoYkd ul;wdjYk zwfu;l oGm;
&onf/ omaygi;f NrKd UoaYkd &mufvQif wpfntdyu
f m em;&avonf/ rd;k vif;
u armfawmfa&,mOfjzifw
h pfwef ykord Nf rKd UoYkd wpfreufom ckwaf rmif;
oGm;a&muf&onf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

43

oHwrJG yS o
k rd t
f a&muf azmfjyyg(2)c&D;pOfjzifh 6-&ufom Mumav
onf/ at;at;oufomoGm;&vQif 7-&ufcefY oGm;a&muf&onf/
vrf;rSm awmifcGifawmifukef;avQm tvdkuf awmifbufodkYqif;
oGm;&aom awmifciG w
f ef;c&D;yifjzpfonf/ d;k zsm;taemuf uav;udk
ausmjf zwfjcif;rjyK&aom vrf;c&D;vnf;jzpfonf/ xdjYk yif qifr&GmrS ig;odik ;f
acsmif; odjYk zwfomG ;&aom c&D;pOfoyH wfuiG ;f ausmv
f rf; tp&So
d nfjzifh
acsmif;ajrmif;twdkif; ausmfoGm;aom vrf;pOfc&D;rsm;pGm&Sdao;onf[k
xdak 'ocHrsm; ajymjyMuao;\/

awmifcGif urf;ajrmifc&D;pOf
(3) c&D;pOfrSm awmifcGifwef;yifv,furf;ajrmifudk avQmuf
(a,mif)vsuf ikwfaumif;? qifr&GmpOfwdkYudkavQmuf armfwifxd
avQmufomG ;&m vrf;c&D;yifjzpfonf/ wpfenf;qd&k aomf &cdik cf iG w
f ef;
yifv,furf;ajrm if (urf;d;k wef;) c&D;yifwnf;/
vrf;rSm oHwrJG S awmifbufuckd sn;f OD;wnfum d;k zsm;udv
k uf0J
xm; yifv,f urf;d;k wef; vuf,mem;rS *sKd vif? vQKd ajrmif? wmavmif
uav;rsm;udk vnf;aumif;? &GmpOf&mG wef;rsm;udv
k nf;aumif; jzwfomG ;
&aom ajrjyefcY &D;pOf[yk if qdEk ikd af yonf/ &cdik f jynf awmifciG w
f ef;onf
uke;f vrf;wGif c&D;t&Snq
f ;kH aywnf;/

iovJxdk; q&mawmf
c&D;pOfukd &cdik pf mqdk iovJx;kd q&mawmfonf &GmpOfavQmuf
um r,m;aysmuf &SmyHak wmfziG chf &hJ aom idck si;f &Snt
f zGUJ jzifh pyfqx
kd m;
cJo
h nf/ xdt
k zGUJ rmS tawmfyif pHv
k nf; pHv
k aS yonf/ pmqdck ahJ om q&m
awmfrmS ud,
k ahf 'ocHjzpfojzifh &GmpOfukd ESpYH yfo&d adS yvdrhf rnf/
oHwaJG wmifciG ?f ukvm;jyif&mG ZmwdjzpfNy;D iovJx;kd &GmwGif ausmif;
xkid jf cif;jyKcahJ vonf/ q&mawmfonf aumZm 1324-ckEpS w
f iG f ysv
H eG f
awmfrcl ahJ vNy/D q&mawmf\ &SmyHak wmfickd si;f &Snjf zifh rdrad 'o wpfavQmuf
udk rSww
f rf;wifco
hJ nfh c&D;pOftwdik ;f yif azmfjyrnfjzpfygonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

44

rSwfwrf;wifcJhonfh c&D;
oHwaJG &TqaH wmfapwDatmuf "m;aoG;ausmuf&mG &So
d nf/ if;rS
awmifbufcyf vSr;f vSr;f wGif ywJaum&Gm&So
d nf/ xdu
k qufomG ;vQif
usm;udu
k &f mG udk a&mufonf/ ,if;&Gmwpfzuf om,muGi;f ? rJe,fuiG ;f
wdu
Yk jkd zwfvsuf wHceG w
f ikd &f mG ? zd;k 0uke;f ? ZvGef &Gm? r'D;&Gm? ormef&mG ?
EGm;Nc&H mG ? armif;qG&J mG wdu
Yk akd &mufavonf/ armif;qGw
J iG f c&D;onfrsm;
pm;aomuf&ef xrif;qdik o
f nfvnf; &So
d nf/
a&SUuakd vQmufaomf rif;jyif&mG ? ayguw
f ;l &Gm? uecd&k mG wdu
Yk v
kd eG f
vsuf izefcef;0 acsmif;udk ul;&Ny;D ausmufBu;D &Gmudk a&mufavonf/
c&D;qufaomf j*pfawm&Gm? MumndK &Gm? anmifyifusi;f &Gm (unif;uGi;f ?
rkq;kd ruGi;f ) opfiw
k w
f &kd mG ? aus;yif&mG a&mufonf/ xdaYk emuf pvlacsmif;
(ovlacsmif;)udk awGU&onf/ ovluAspfrS &cdkifrif;rsm;vufxuf
jrefrmjynfodkY ppfcsD&mvrf; pcef;jyKcJhavonf/ xdku ykpGefajz&Gm? &GmAdkvf
uav;? a&Smufuek ;f &Gm? apwDuiG ;f &Gm? ausmufacgi;f uGi;f &Gm? tonf
uke;f &Gm? yke;f nuf&mG wdu
Yk v
kd eG f ozef; uGi;f udjk zwf usEd v
o
D Ykd a&muf
oGm;onf/

q&mawmf\ Zmwd&Gm
a&SUudkqufoGm;vQif ausmuful&Gm? qm;csuf&Gm? udkif;ckef7Gm?
ukvm;jyif&Gm? (&SmyHkawmf pyfqdkcJhaom q&mawmf csufjrKyf&Gm) wdkYudk
jzwfomG ;Ny;D bJtif;&Gm? ojyKacsmif;&Gm? <u*D sKd i&f mG wdu
Yk kd a&mufonf/ xdu
k
armfawmfuav;wGi&f adS om (a&S;acwf&cdik af 0omvD rif;wdYk &Guaf vSvif;
,OfwdkifusdK;cJh&m) wdkifusdK;&Gmudk a&mufonf/ xdkuvGef v,fcsdKif
uaumufauGUwiG f qyfom;&Gm? qD;cke&f mG ? uif;yH&k mG ? a&TO;D uif;&Gm? a&odk
&GmwdkYudk awGUjrif&onf/ xdku wpfywfomom auGUaumufaom
]omacG*sKd i}f udk avQmuf avmifu
h sKd ; &Gmudk a&mufavonf/
avmif;usKd ;teD;wGif &cdik af 0omvDrif;rsm; wdik ;f cef;vSnv
hf nf
cspD Of a&TaiGavmif;rsm; usKd ;jywfc&hJ onf [l\/ xdu
k qufomG ;vQif
anmifacsmif;&Gm? jcHjyif&Gm? &[dkif; &GmwdkYudk ausmfvGef a&SUudkwpfrdkif
ESprf ikd f ausmw
f iG f *Gacsmif;&Gmudk a&mufomG ;onf/ qufomG ;rS *Gacsmif;&Gmxd

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

45

rdik f 20 om uGma0;avonf/
c&D;qufaomf wpfzef refusn;f il&mG odYk a&muf xd&k mG wpfzufrS
acsmif;udu
k ;l vufomG ;vsif a&T,*sKd iu
f kd a&mufavonf/ xd*k sKd iaf umuf
wmavmif;uav;wpfcu
k kd vGev
f Qif oHwcJG dik f e,fjcm;qH;k &Gm ausmufcRef
&Gm (ausmufcReaf csmif;)udk a&mufavonf/ rSm bufrmS armfwif
ta&mufxd ykodrfcdkifjzpfaomfvnf; c&D;pOfrjyifbJ wpfqufwnf;
qufvufomG ;a&muf&onf/ xdu
k ayguv
f *S sKd iu
f akd uGU ukvm;acsmif;
&Gmudv
k eG u
f qifao*sKd iu
f kd awGUEikd o
f nf/ xdrk S rwnf;pif&mG ? xd&k mG teD;
wGif *sKd iv
f ,fukd auGUvsuf aAm"d&mG ? "ed&mG wdUk ukd a&mufavonf/ xdu
k
qufomG ;jyefaomf uRe;f acsmif;? oayguf uef? c&if0g;acsmif;? refusn;f ?
acsmif;om? oZifarSm?f iaqmf? qifr? oJjzL? tkwzf ?kd opf a&mif;? *Hn
k if;wef;?
ydawmufukef;? vifaeuef? ausmufcJBuD;? rdk;wdrfjyif? qifrHI&GmwdkUudk
a&mufavonf/

ysHvGefcJhonfh&Gm
xdk&GmpOfvGefNyD;aemuf a&Txdk;ac: iovJxdk;&Gmudk awGUonf/
&Gmum; &SmyHak wmf pyfcahJ om q&mawmf oDwif;oH;k ysv
H eG cf &hJ monf/
xd&k mG wpfaxmufqufvQif tkwzf ?kd ikwaf umif; wdu
Yk kd a&mufonf/
qifrrS ikwfaumif;xd wpfaeYc&D; &Sdonf/ if;u qufjyefvQif
jrpfusdK;&Gm? uGif;0rf;bl&Gm? ewfarmf&Gm? iSufaysmacsmif;&Gm? pyg;BuD;&Gm?
yef;armf &Gm? ief;acsmif;? ZD;usKd i;f wdu
Yk kd vGeaf jrmufomG ;avonf/ xdu
k
armfwifpeG ;f odYk a&mufomG ; onf/ ZD;usKd i?f uefusKd if paom &Gmrsm;rSm
&cdik t
f rsKd ;om;rsm; aeMuonf/ xdaYk Mumifh armfwifb&k m;wdik &f wky'kd pf w
kH iG f
]]emrwifv
h idI ?f &GmqD;BuKd iEf iS ?hf uefusKd ipf p? xd*k grwGif (v)? vltrsm;onf?
oem;Muifem? usifhormjzifh? 0ifh0gr&Sd? yuwdrGef? todwefom;? wdkY
bd;k bGm;\? pum;wpfy'kd f (pmyd'k )f ? wdYk &cdik }f } [k a&;pyfqx
kd m;&So
d nf/

armfwif
ESpfwdkif;yGJawmfusif;yvsuf&Sdaom armfwifbk&m;um; (apwD)
armfakH wmifwiG f wnf&o
dS nf/ &cdikd &f mZ0if r[mynmausmf uG,v
f eG f
apwDwnfxm;cJo
h nf[k jyqdx
k m;\/ armfwif&wk ewfe*g;ESihf ukvm;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

46

nDaemifwdkY wnfcJhonfqdkcsufudk ,kwdr&Sd qdk\/ &cdkifa&S;xHk;&mZ0if


vuFmwGif &cdik pf Vl pjEr if; waumif;oif;wGo
J Ykd OD;Muyfemuk&ef oGm;pOf
a&S;uyif wnfxm;cJah om &Siyf ifthH (qH)"mwfukd yefw
T cf ahJ Mumif;jzifh
qdx
k m;ojzifh td;k apwDxuf a&S;us&adS vNy;D armfwifawmif (armfkH
zsm;)udk vSnv
hf suf plVpjEr if; oif;wGrJ t
S jyefwiG f e*g;rD;puf avmifc&H
onf/ tcsKd U e*g;ESpcf &H onf[k jyqdx
k m; Mu\/ xdaYk Mumifh e*g;&pf[k
ac:wGifvm&ownf;/
a&xJ avSavmif;udk pGaJ vmifysupf ;D apEdik af om a&pke;f wpfrsKd ;
vnf; &Sdonfqdk\/ xdktE&m,faMumifhvnf; jzpfoifhonf[k ,lq
Muay\/ ,ck e*a&[k ac:a0:aeMuay\/
xdkYaMumifh &cdkifdk;zsm;qHk;&m ]]armfHkzsm;}} armfwifapwDum;
a';0ef;atmifausmf&SD\ ArmcsD&wkvm ]]&cdkifwdkif;e,f? oHwGJajrudk?
ac:axGvw
l umwdYk awmifciG o
f marmfx
kH ?d &cdik rf if;om wnfvyk yf gonf/
r[mapwDBu;D ud}k } [laom pmaytaxmuftxm;t& &cdik rf if;ydik ef ,fed
rdwEf iS hf &cdik rf if;wdv
Yk ufxuf wnfxm;cJ&h m aumif;rIawmftrSwt
f om;
jzpfavonf/

awmifcGifc&D;pOf &SmyHkawmfidkcsif;&Snf
apmewfaqGnm wrD&,faMumifh? aomVfofjynf yg0gapcJhygaygh?
tr,frif; to0g wrDuw
kd &hJ mS tH;k r,f/ wmqH;k avapawmh? qHawmuf
to0gwpfyg;? unm*rHk;&,faMumifh avQmufumoGm;? aZmjywfum
apmewfcifunm&,f? &Smwm armifarmifarmvSaygh? kyfacsmcif wpf
a,mufu,faMumifh? oHwGJe*&mudk armifarmifa&mufjyefaygh? a&TqH
awmfapwD atmufrmS vS? "m;aoG;ausmuf&mG *grm? tr,frif;b,frmS rS
awGU Nyb
D ;l ? armvSNyD apmjr unmr'D&UJ? &GmtrnfywJaum? apmapmarmif&DS
&SmvdkY? usm;udkuf&Gm? om,muGif;? qif;rd vdkY &Smygoudk;aemfuG,f?
ysi;f &dp&m? ,rif;wrdto0g&,faMumif?h vGzJ ,frjiif;? tr,frif; twif;
rcsdw&Dvm&'gu rJeufuGif;? rvGefEdkifwHcGefwdkif? zdk;0ukef;&,fu?
ZvGefrwdkif&Gm r'JqDodkY? cifav;aMumifh vmcJhw,f? Asmyga<uygvkdY
[dkufcgarm/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

47

rawGUyg? rav;unm&JU wazrSm? acGumvJvyk gayg?h ajzrom


arto0gyv
k &J ,f aMumif?h ormef&mG EGm;jcrH vTyJ gb;l ? armif;qGt
J rnfom?
xrif;qdik w
f eif;cdik u
f w
kd hJ 0ifcgar;? rif;jyif&mG -ayguw
f ;l wjzm? uepdv
k rS ;f cg
<u&awmh? qHawmufwpfO;D unmud?k &SmMuv
H Ykd r&yguvm;? izefcyf0
ausmufBuD;&Gm a&mufrdygoAsm-&Gmj*pfawm/ Asmygi,fzdkY cifav;
unmysKd aMumif?h &GmMumndKanmifyifuiG ;f &,fEiS ?hf opfiw
k w
f kd aus;yifoYkd
qif;cJ&h ? ,rif; wrDuw
kd hJ rawGUEikd ?f wazdik yf gvYkd acGumvJ? tvGr;f i,f
ayGUv&S eT ;f to0garaMumif?h ykZeG af jz0garodYk qif;cg&? vSwaqG cifwpf
a,mufu,faMumifh? &GmpOfudkavQmufygvdkY? &SmOD;r,f/ tr,frif;?
trnf<u,fygwhJ &GmAdv
k u
f av;? a&Smufuek ;f rSm&Sm? aysmufq;kH ol cifu
nmaMumif?h vif&wem azwpfa,mufrmS vS? a&aomufcg &yfrem;cJyh gb;l ?
ewfwpfyg; tvSunmr'D? womuDrmS jzifh wdu
k cf gi;J / tr,frif; &GmapwD
udk &Smvd?Yk yke;f nuf&mG tjrefqif;cJ&h ? ozef;uGi;f rSmwJh rawGUyg? wazrIid yf g
vdYk acGumvJ ....../
t&Sed &f ,fo?D vS&eT ;f woaMumif?h usEd v
aD usmuf*o
l Ykd oGm;&jyef
ygayg?h qm;csu&f mG cserf xm;cJyh gb;l ? udik ;f ckeu
f v
k m; jyif0ifum rem;wJjh yif?
vif&wem wpfyg;rSmwJh onf; &ifem? bJtif;&Gmudw
k hJ 0ifumar;? rawGUEikd f
taqG;awG AsmygvidI v
f ?Ykd &a0ydik f aeEdik t
f m;aviJ?h wu,fcikd f cifwpfyg;
&,faMumif?h ojyKacsmif;*grm a<u*sKd iu
f kd oGm;&jyefayg?h raerem;&,fwhJ
avQmufum&Sm? tr,frif; ...... b,frmS rS awGU Nyb
D ;l /
vI d i f N zd K ;i,f o m? wd k i f ; usd K ;&G m armf & S n f u d k avQ m uf y gvd k Y ?
*sKd iaf umufukd ausmu
f m qif;wJjh yif? ,rif;wpfred ,f wpfyg;to0g?
qwfomG ;tv,f &Gmudw
k hJ 0ifumar;? &Smenf; &,fp?kH &GmqD;ckeu
f if;yHo
k Ykd
qif;cJ?h a&TO;D uif; ruse&f ? a&od&k mG ? arqHw;kd &wem&,faMumifh cgcgarm/
rawGUEikd ?f wpfaeYcgcgridI v
f ?Ykd omacG*sKd iaf &SUqu
D akd vQmufygv?Ykd avmif;
usKd ;udk cifar aMumifah &mufc&hJ ? aMumif;qd;k oudk vifazwpfa,mufrmS jzif?h
anmifacsmif;&GmjcjH yifoYkd a&mufc&hJ jyefayg?h b0ifaemufvyk gaygh rxdik yf g?
tr,frif; vif&wem wpfa,mufrmS vS? tpOfavQmufcjhJ yefayg&h [dik ;f &Gm?
iHpk u0gukd &apaMumif;? tr,frif; wpfrikd Ef pS rf ikd f vm&jyef aygh *Ga&Tacsmif;/
rat;ol? taqG;awGAsmygqv
l ?Ykd refusn;f il[b
kd ufu;l jyefayg?h

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

48

cspfOD;udkwJh awGUrnfvm;&,fvdkY? a&T&*sdKifwmavmifodkY oGm;wJhjyif? &Gm


ausmufcRef cifwpfyg;&,faMumifAh sm? oGm;&armifrh mS ? tr,frif; onfcgrS
tylrat;/
ayguv
f *S sKd iu
f v
k m;acsmif; armifarmif xdik v
f ?Ykd qifao*sKd irf usef
&bl;? refusn;f pif*sKd iv
f ,foYkd usjyefygh aAm"d&mG "ed&mG ? tr,frif;
....... b,frSmrS awGU NyDbl; ? armvSNyD apmjrr'D&J U ? womuDoG,f
acGaESmif;rSmjzifh uRe;f acsmif;&Gmoaygu
h ef ruaybl;? c&if;0g; acsmif;ruse?f
taomhtjref wpfcP&,fEiS ?hf bk&iforw rSmwJ?h &Sm&jyef? tr,frif;
ref usn;f &Gmudw
k hJ 0ifumar;? wmaygi;f &,fumG &Gmacsmif;omoZifarSmf
iaqmf M ujyef a ygh ? unmwpf a omif ; &wemarcif ZeD ; uawmf
wpfar&,faMumif?h nnfah tmf oa&GU vifvcS rsm taprif;? refusn;f &GmrSm
rawGUyguvm;? qifr&Gm? oeif;tvS &wem&,faMumifh cgcgarm/
&SmwJhvl? nmEGJUo0gjzLtkyfudk r<uif;cJhygbl;? opfa&mif;udk
armifarmif qif;&J&w,fjzifh? *Hknif;wef; rusef& ydawmufukef;&Gm?
tr,frif; aysmufqHk;ygoAsm? {uefrvGJ? cifolZmtyl[m vifazrSm
pGjJ yefayg?h vif;ae uef&mG ausmufc&J ,fEiS hf rd;k wdrjf yif qifrIH rvT&J ygb;l ?
b0wket
f onf; &,fu vIu
d cf gz?kd Iu
d cf giykd gvYkd armifrh mS arm? aerd;k i,fom
acGndK;um wpmpmESifh? arqHxdk;&wembk&if olaX;&,faMumifh?
a&Txdk;&Gm0ifar;wJhjyif? b0ifrSmrat;? usKyfidkum? tr,frif; ....
tvsit
f jref ajy;cJ&h jyefaygh tkwzf &kd mG ? ikwaf umif;rSm armifarmif&mS vd?Yk
jrpfusKd ;wjzm uGi;f ? 0rf;bl ewfarmf usjyefawmh? iSuaf ysm acsmif; ruse&f ?
pyg;BuD;&Gm? ZeD;unm udkwJh awGUNyDbl;? yef;armf&Gm &rf;a&mfum
armifarmif&SmvdkY ief;acsmif;*grm uGif;bufu cdkqif;ygvdkY/ ZD;usdKifudk
vS,rif;&,faMumifAh sm qif;&cgcg tr,frif; ....... b,frmS rS awGU Nyb
D ;l /
&yfajrnd ouwf&a0csDwJh? jrwfapwD a&SUawmfarSmufrSmvS?
vufq,fjzm OD;wif ajrm ufygv?Ykd oZifacG vifazwpfa,mufrmS Asm?
tr,frif; ...... wpfOD;ESrunm wpfyg;&,faMumifh? armifarmifhrSmAsm
.......... OD;cs0yfwmG ; /

t&Sipf ud E
'Gg&m0wDr*Zif; trSwf (1)? 1979-arv? tcspyf ef;&SmyHak wmfBu;D
&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

49

vGrf;qGwfrajy arwmacR
pr,pf u
H m;? cs&m;yef;xif&mS ;ESi?hf
acgi&f rG ;f rSm oZifjzL? nmpdr;f yef;a&TwEl iS ?hf
jrifzh sm;rl yGiu
hf m;um;? pvwmESi;f yef;
a&zse;f a&Ta0,mESi?hf Muuf;kH vS ZDo0g?
aumif;vSygonf uHah umfyef;pG,af wmf\avsmf o
kH m yef;&wk? aqmif;ygarwmvm;cg aZ,sE Kav/
(usuaf wmjyif q&mawmf arwmpmed*;kH rS)

taemufbk&ifodkY vGrf;pmacG
&cdkifordkif;udk jyefajymif;MunfhrdvQif arwmpm &wk? vuFm?
vG r f ; pmacG r sm;ud k xif & S m ;awG U & S d M urnf jzpf \ / a0omvD a cwf
od * F p jE r if ; om;onf armuf o l Z mNrd K U taemuf bk & if t jzpf
tkycf sKyaf e&pOf use&f pfoal rsmufom;awmf ok0Pa'0Du &wkpmacGjzifh
arwm rysuf ap&ef ay;ydq
Yk ufoapcJzh ;l onf/
taMumif;rSm arsmufom;awmf taemufb&k ifro
S nf xdak rmuf
olZmNrKd U ukvm; rif;orD;awmf ESpaf ,mufjzpfaom 'ef&rmZmvD? 'l&bDEiS hf
aysmpf H oH;k ESpo
f ;kH rd;k wdik f Mumjrifh vwfojzifh odeu
f efred w
f iG f cs&D wko;kH
yd'k u
f kd a&; vGr;f pmacGyaYkd pcJ&h jcif; jzpfavonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

50

ajrmufOD;acwf vGrf;pmacG
&cdik b
f &k if tvDcif (rif;c&D)ESihf oHwrJG zd &k m; apm&ifarwd\
Yk tjyef
tvSef ay;cJMh u aom pmzGUJ rmS vnf; xif&mS ;aom arwmpmzGUJ yif jzpfay\/
apm&ifar (ap,Ofr)d u rdrEd iS w
hf uG NrKd Utm;vH;k udk odr;f ydu
k yf g&ef arwm
pum;jzifh ac:,o
l jzifh rif;c&D;uvnf; ]]armif wdaYk erSm? omarmvSom;?
ESrrdjzL? vdu
k af wmfral vmh}} [l oabmwlum jyefMum;jcif; jyKcahJ vonf/
&cdik pf mqdak wmf pdew
f ifpm; OumyHsonfvnf; yJc;l NrKd UoYkd rif;carmif;
(tdraf &SUp)H ESit
hf wl ppfcscD &hJ pOf ppfajrcGiw
f iG yf if cspo
f o
l ufxm;tm;
vGrf;qGwfvmaomaMumifh ]]wpfaomif;aeajymif? pmarmif;a&Ta&mif?
raomif;apatmif}} tpcsaD om &wky'kd pf u
kH kd a&; bk&m;wdik f jyKc&hJ onf/
bk&m;wdkif&wk[l a&;pyfum tvGrf;arwmbGJUudk azmfusL;cJh
&avonf/ if;jyif pdeu
f qufonf[l tpcsu
D m r,fbUJG y'kd pf &kH wkukd
a&;pyf vGr;f pmacGjyKcahJ yao;onf/ [Hom0wD (yJc;l NrKd U)wGif rjyefjzpfb&J dS
aeaom tdraf &SUrif;om; rif;carmif;udk jynfawmf jyef&ef 12v &moDzUJG
&wkukd a&;pyfwifqufco
hJ nf/ xd&k wkjzifh &cdik jf ynf\ yGaJ wmfrnfjy awm
awmifobm0 ywf0ef;usi?f aus;iSuo
f m&umESihf yef;refrsm;? vkyif ef;
udik w
f mrsm;ESihf use&f pfol arsmufom;awmfrif;orD;rSm vGr;f zG,jf zpfvyS u
kH kd
vSnfhpm; aqmifEdkifpGrf; &SdcJhavonf/
xdjYk yif pEo"k r&mZm\ oufoZl mrif;orD;udk a&;zGUJ qakd om pmrSm
vnf; arwmpm zGUJ yif qdak vmufay\/ r*db
k &k ifoQm*sm[ef\om; oQmoQL
*smonf eef;vkyu
JG pd a Mumifh ajrmufO;D NrKd UawmfoYkd xGuaf jy;vm cJo
h nf/
if;rif;om; oQmoQL*smwGif orD;tvSoufoZl m aoG;rSm vSxw
G f acgiw
f if
jzpf&m jrif&olrsm; cEmjywfvrk wwf pGrJ ufMurnf qd\k / wkNyKd if bufwpf
rl? rd;k olewf&yfEiS rhf S EdiI ;f rpyfv?S vSwif&h mum;? tvSzUJG arwma>ccJ&h jcif;
jzpfay\/
e&tb,&mZmrif;vufxuf [Hom0wDodkY ppfcsDwuf&ef
apvTwjf cif;cH&aom vuf,mjref *lwmtrwfBu;D onfvnf; rdrad rG;&yf
XmeodYk vGr;f qGwf arwmzGUJ &wkukd a&;zGUJ jzpfc&hJ onf/
trwfBu;D onf [Hom0wDordeaf xmjynfukd oGm;a&mufwu
kd cf u
kd f
odr;f ydu
k Nf y;D [Hom0wDwiG f pcef;cs&yfae&m rdrad rG;&yfXmeDoYkd vGr;f qGwrf I

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

51

jzpfvm vGr;f [kejf cif; aumuf tpcsaD om &wkukd a&;zGUJ cjhJ cif; jzpfonf/
"n0wDNrKd U od*o
?Ykd jyefcsu
D mv? wefaumif;pG[?k jzpfMupdww
f ?l
awmifw
h rl? &Siv
f &l [ef;? rsKd ;udv
k rG ;f vsuf pum;yifrajymEdik cf MhJ u qd\
k /
vGr;f qd;k &uf&n
S f Mumvwfonf[l &ifu
h sL;idyk q
JG ifc&hJ owwf/

aus;vufzGJUvGrf;aw;oH
aus;vufaw;oHrsm;wGiv
f nf; wrf;wvGr;f qGwaf om vGr;f pm
acG? arwmpmacGrsm;um; tESt
YH jym;wnf;/ ykcufvJT om;acsm[
h efjzifh
om;udo
k D odyyf ?kH vGr;f aw;usL;yH?k vGr;f wcJyh rkH sm;udk awGUMu&rnf jzpf\/
a&T,rif;a,pEm? 0if;0if;jzmau tpcsaD om ompGav uAsm?
rdk;aomufra, tkPf? vif;jyefwHku tpcsDaom ompGavuAsm?
wefaqmifra,rke;f v? a[rErmS tpcsaD om vGr;f aw;uAsmrsm;um;
ppfonfarmiftm; ppfxGufaecsdefwGif arQmfrSef; wrf;wzGJuqdkaom
arwma&Zvmyifwnf;/
t*Fvyd af cwfO;D u e,fcsUJ uv
kd ekd rD sm;udk awmfveS cf u
hJ m a'0ef;Bu;D
atmifausm&f DS (yduRe;f tky)f onf e,fcsUJ wzYkd rf;qD;jcif;jzifh oabFmwif
b*Fvm;odYk ydaYk qmifccH &hJ onf/ xdpk Of oabFmjzif,
h al qmif&m c&D;vrf;
wpfavQmuf vGr;f arwma>ccJ&h onfukd odYk zGi[
hf azmfusL;xm;cJ\
h /
]]vGefaMuuGJurf;vrf;um? Mumy'krmudk eDylvSef;yrmodkY?
azG;arawmfrif;acR;r? om;OD;rdcif i,fuRr;f 0ifEiS ?hf om;oQiw
f u
Ykd kd
w? csKd ;iSurf [eftES,?f wlprkH b
hJ J azmfEiS u
hf JG onf? 0rf;bJ [oFm
jrnfodkY}}

aESmif;acwfpmqdkrsm; vGrf;arwm
&cdkifaESmif;acwf pmqdkrsm;vnf; omcsif;? &wkrsm;jzifh arwm
pmacGrsm;udk ay;ydkYcJhMuonf/ xif&Sm;aom arwmpmrsm;um; 1/
uif;q&m \ tif;0rSay;pm? aus;ap&wk rsm; (aumZm-1193? c&pf1831)? 0g; ausmif ; y@d w f q &m\ armf v Nrd K if o d k Y arw m pm?
qm;ukef;ykwfq&mawmf (aemif a&Tjym;ajrmufausmif; q&mawmf)\
arwmpm? usufawmjyif ausmif;q&mawmf\ arwmpm? wefcdk;&Gm
q&mxGe;f \ arwmpm? qm;jyifBf u;D &Gm q&mausmaf ZmOD;\ arwmpm?

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

52

q&maiGv;kH atmif\ arwmpmrsm; jzpfMu\/


xd&k cdik pf mqdrk sm;\ vuf&mwdu
Yk kd awGU&&dS rnf jzpfonf/ &mZ0if
ordik ;f azmfjyNy;D aom arwmpmrsm;um; xif&mS ;Ny;D jzpf\/ taemufjynf
usef&pfol cspfZeD;u &cdkifjynfa&muf auGuGif;aeol cspfviftm;
(omMunf,,
k ? raysm&f onfrsm;vSb)d tpcs&D wkjzifh urf; vSr;f cJzh ;l onf/
odeu
f efred w
f iG cf sD ok0Pa'0D\ arwmpmzGUJ rsKd ;ES,jf zpf vuf&majymif
ajrmufvo
S nf/ &cdik jf ynfe,fpmapmif ewfjrpfrmCu azmfjycJzh ;l ayNy/D
,ckarwmpmrsm;wGif azmfxw
k jf cif;r&So
d nfrsm;udk wifjyvdak y\/

qm;ukefykwfq&mawmf\ arwmpm
qm;ukefy kwfq &mawmf \ arw m pmrS m rd r d ausmif ;xd k i f c J h & m
zavmif;csdyfNrdKU? (Cox,s Bajaar) ig;clawmifausmif; 'um? 'umrrsm;
xHay;pm jzpfonf/ wefc;kd q&mxGe;f u xdq
k &mawmf\ axkyw
b
d ek ;f
armfvuFmwGif xnfhoGif;azmfxkwfcJhay\/ q&mxGef;\ qm;ukefykwf
q&mawmf twKyw
zd UJG axkyw
v
d uFm armfueG ;f udk aumZm 1275ckESpf? MobmpmyHkESdyfwdkuf? a*:'0ifvrf;? vrf;rawmf? &efukefNrdKU
yHkESdyfxkwfa0cJhygonf/

usufawmjyif arwmpm
aZ,E KaZ,sr*FvH tpcsDa&;pyfxm;cJhaom usufawmjyif
q&mawmf\ arwmpmudk ayrljzifh (u)csyrf S (Z) csyx
f ?d ESpt
f *FgEiS Ehf pS cf syf
awGU&onf/ arwmpmyd'k af & twdk t&Snf (20)cefjY zpf&m taMumif;t&m
tpm;pm;wdu
Yk kd a&;om;xm;avonf/
taemufjynfu omZHO;D rdqv
kd Qif NrKd U&efikH (&efuek )f odYk ukeo
f ,
G o
f mG ;
&if; atmufolr (jrefrmtrsdK;orD;)ESifh tdrfaxmifzufcJh&mum;
ESpv
f &moD;ajymif;csD om MumcJo
h nf/ jyefra&mufonfaMumifh om;z?
arh&if0ifvmS zd&Yk ef arwmpmquf urf;vSr;f xm;onf/
&rf;jynfhi,fZmwd vGrf;olrdcifrSm av;awmife,f p&yfjynf&Gm
(&rf;jynf)odYk a&muf tdraf xmifopfjyKaeaom yef;atmifzcifxH om;ESihf
orD; aoqHk;NyD;&mum; tm;udk;&mrJhaeaMumif;udk 0rf;enf;pGmzGJUqdk
armifBu;D od&efEiS hf a&mufoifah Mumif; arwmpmacGukd a&;om;xm;onf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

53

ppfawGaus;vuf? aZmyusm&Gmae? jrOD;zcif &mZ0wfacgif;xH


owdaqmif&efay;pmudk csKH ;azmfjyvdak yonf/

bkef;BuD;u 'umjrOD;zcifxHay;pm
cdkif<u,f0onf? at;jrom,m? aZmy&Gm? csrf;omouf&Snf?
pnf;pdrfwnf? aeonfjrifhMum? a&S;vSLumaMumifh? ynmajrmfjrif?
uk,
d *hf P
k t
f ifEiS ?hf bk&ifq&k ? aMumif;udpu
?kd wGuq
f ruse?f wwfoyd eG f
vsu?f cdu
k &f efrsm;pGm? &yfav;jzmu? a&mufvmorQ? rsuaf 'goud?k ESrd chf s
azsmif;vdiI ?f ajzqdEk ikd o
f nf? arT;BuKd io
f wif;? ausmMf um;jcif;aMumif?h aMumif;
&ifyn
k ? axmufurl ? 0ifoEG,f ;kd ? trsKd ;pOfvm? xif&mS ;pGmom;? ynm
tBu?H ckxufveG f onf? ud,
k [
f ef&iT yf ? jrOD;bvQi?f ac:MuwGi\
f / xdjYk yif
wpfxyf? &mZ0wfacgi;f ? wGiw
f kH a,Smif;onf? pdwaf umif;vnf;&? &Tiyf s
ysEiS ?hf emronf? ausmif;'umvQi?f a&S;cgyn
k ? aMumif;&if;p? jzpfMuvl U
&Gm? cktcgvnf;? 'ge? oDv? bm0emud?k ruGmr,dr;f ? r,Gi;f wdr;f atmif?
owdaqmifav? rSmvdu
k af yonf? &TiMf unfEv
S ;kH &Sad paomf/

wef;cdk;&Gmq&mxGef; arwmpm
wef;cd;k &Gm q&mxGe;f \ vuf&mwpfcu
k v
kd nf; Mum;odMuolrsm;
&SMd urnfxif\/ xdq
k &m\pmrSm r,m;ESihf uGu
J mG aeolvifu jyefaygi;f zdYk
ta&;udk q&mxGe;f tm; tultnD awmif;cHco
hJ nft
h wGuf a&;ay;jcif;
jzpfonf/ xdkpmum; vifu r,m;xHay;pmjzpf pmudk&vQif
vifr,m; oifjh rwfaygi;f oif;cJ&h avonf qd\
k /

auGuGif;aeaomr,m;xH vifuay;pm
jrwfr*Fvm? ay:O;D cgu? urmb'uyf? ac:ynwfwiG ?f wdik ;f jrwf
r[m? ay:pcgu? jA[mjrL;[H? 0JysHusjim;? ajroif;pm;? ay:jim;wPSm?
udavomaMumif?h xdck gup? vljzpf Mu? rde;f ra,musmf ;? uGu
J mjym;onf?
trsm;olig? vlwumud?k OD;pGmcsiahf xmuf? wpfa,mufuv
kd Qi?f wpfa,muf
jrifu? cspfcifMunfndK? tvdkvdkvQif? t[dka&S;u? ukovaMumifh?
'gea&puf? yef;wifzufEiS ?hf qGr;f csut
f wl? pdwMf unfjzL? 0Seq
f &l pfaESmif?
arESiahf rmifvQi?f zd;k acgiyf rm? iSu[
f oFmod?Yk xvnf;wlNyKd i?f xdik v
f nf;wlu?G

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

54

aygif;azmfMuvsuf? umvwm&Snf? aeMuacsaomf? oufa0ywjrm;?


wpfa,mufom;ud?k zGm;jrifumv? igwYkd &? ESr&Guw
f ?kH armif&u
G w
f EkH iS ?fh
jrL;ckefruGm? oifESifhigvQif? aeaysmfumv? uHaxmufr? ckrSwoD;?
,ck&o
dS nf? orD;onf;csm? &wemud?k rsuEf mS vnf;jrif? arG;zGm;usif ?
rsm;csifrMum? ig;vwm0,f? yk
p mcJ&ef? jzpfMujyef ? a&S;uHvnf;enf;?
uGmuGaJ omf? &ifaoG;ESpyf g;? orD;om;ESi?hf aemufom;aemufvif? wnf
axmifusifvnf;? zcifudk,fpm;? jzpfcJhjim; tiftm;vnf;enf;?
vl n i f ; qJ v suf ? 0rf ; enf ; pavmuf ? om;wpf a ,muf vQif ?
xajrmufta&;? rBuD;ao; ? Ekvnf;Eke,f? ighoufa0rSm? i,f
vnf;i,fao;? Ir&Jonf? &ifaoG;ESpfyg;? orD;om;ESifh? aemufom;
vifaESmif;? wnfaxmifa&Smifvnf;? aumif;rnfrxif? onfjcif;tifu?kd
oifvnf;pOf;pm;? rdbajymonf? pum;udak &Smif? em;raxmifEiS ?hf aemuf
aemiftcg? raumif;&mudk? wG,fwmrcspf? igvnf;ypftHh? topf,ck?
aumif;atmifjyK? ESpOf ;D ESpyf g;? orD;om;ESi?hf aysmyf g;wHkU jyef? wdaYk rmifEv
HS Qi?f
a&S;[efroG,?f aygi;f MuayrS? omMunfcsr;f ajr?h pdwv
f Qiaf t;rnf? t
axGaxGu?kd &SmazGxu
G cf mG ? onfpmud?k zwfcgaphaph? ar;vQiMf unfyh g?
pum;rSmonf? jcif;&mudp? om;vSrcd if odapaom0f/

pmpDq&m aiGvHk;atmif arwmpm


q&maiGvHk;atmifrSm ykPm;uRef;NrdKUe,f? awmzsm;acsmif;?
caemif;Bu;D &GmZmwd jzpfonf/ xd&k mG wGif aumZm 1250-jynfEh pS f arG;zGm;
cJhonfqdk\/ pmayvuFm a&;zGJUpyfqdk rIjyKcJhavojzifh pmpDq&m
aiGvHk;atmif[l xdka'ou *kPfjyKac:qdkcJhMuayonf/ q&monf
wpfNrKd Ue,fwnf;jzpfol rdcifwpfO;D tm; aumZm 1300-jynfu
h arwmpm
a&;zGUJ ulnaD y;cJah vonf/ uGu
J mG aeaomom;udk jyefvmap&eftwGuf
ay;pmjzpfonf/
arwmpm&Siu
f m;- arwmpmyg avmif;pifjrpf (awmzsm;jrpfvnf;
ac:\) tv,fyikd ;f ? uefacsmif;&Gm aeolwnf;/ if;onf rdcifEiS u
hf u
JG mG
vsuf ajrmufO;D NrKd U? uif;qdy&f mG wGif &Sad ecJ\
h / trnfrmS ompdeOf ;D [kq\
kd /
rdcif"rwm? om;rsuEf mS rjywfap&&mum; tvDvD pmay;rSmMum;cJzh ;l \/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

55

a&mufEikd cf o
J nft
h wGuf q&maiGv;kH atmifxH csO;f uyf arwmpmudk
&&Sad y;ydcYk NhJ y;D rSyif csucf si;f jyefvnfqpkH nf;cJ&h zl;onf qd\
k /

trdu om;xHay;pm
jrndKa&Ta&mif 0if;0if;ajymifonf? awmif*Erm? auvmob? yAw
[k? pdrf;jrndKa&mif? ig;vHk;awmifwdkY? &HapmifvSnfhywf? e0'wf[k xl;jrwf
csr;f vnf;? ckepfrnfEiS ?hf av;oG,n
f Kd a&mif? av;jzmaqmifonf? awmifjrif;
rd&k zf sm;? rd;k odMum;vnf;? ewfrsm;ESiphf ?H a0Z,ef[?k AdrmefEidI ;f wl? uRe;f ZrL?
rLyef;jrwf? txGwfoEm? wnmykvJ? jrcJa&Tpif? aomif;ajrjyif0,f?
jrwfr*Fvm? om,mjynfh0? vdkwdkif;&Edkif? jynf&cdkif[k? r@dKif&u? yl
&udk? "n0wD? zGJUusL;csDonf? XmeDe*&? &TDjynfr? &Dusxlajym? vlwdkY
a0g[m? ac:Muygonf/ onmwGiv
f pS ?f avmif;pifjrpfrmS ? vm;vm;pkeq
f ef?
vS D o r m ef w d k Y ? vm;jyef M ujim;? uk e f o nf o m;ES i f h ? uk v m;r&rm?
rsm;bmomwd?Yk xGu0f ifvm;vm? vSrD sm;pGmESi?hf em0goabFm? rjywf ayg\/
xdkrSwpfjzm? 0ifvmjrpfzsm;? vuf,myg;rSm? wnfxm;wHkNyD? cstdrfNcDESifh?
atmifNrD om,m? uefacsmif;&Gm[k? ac:vmukeMf u? xdak 'orSm? aeMu&yg?
rdcifrSmum;? bk&m; w&m; oHCm? &wem oHk;OD;? *kPfaus;Zl;udk?
ezl;xdyfpGef? &Sdcdk;jyef\/ tE&m,faygif;? raumif;[lorQ? qeykwd?
r[da&m*g? &Sif;vif;uGm? usef;rmyuwd? rdcif[d\? &yf0D;XmeD?
xdkuRef;NrD? onDjcm;em;? trsm;tdrfNcD? atmifNrDr*Fvm? axmyemESifh?
Mobmcs;D usL;? NrKd UajrmufO;D [k? *kPx
f ;l r@dKi?f wefc;kd vIid \
f ? eDxikd Mf ucg?
umvMumaomf ? onmjcm;em;? vl t rsm;wd k Y ? vm;vm;xG u f 0 if ?
cs;D obifEiS ?hf aysm&f iT v
f w
l ?Ykd &cdik Nf rKd U[?k rcsKd *P
k yf 'k ?f tkypf ;kd csKyyf ikd ?f NrKd U&cdik f ?
wnfvu
kd w
f ykH g? tdrrf sm;pGmESihf aysm&f mxyf xyf? uif;qdy&f yf? eD;uyfaom
ol? rsm;pGmvlu?kd twlrmaMumif;? arwm avmif;vsu?f qkawmif;yif?
rdcifecD g? xd&k yf&mG ? eDMuwHNk y?D om;Bu;D vGe;f Muif? rdcifcs;D usL;? om;pdeOf ;D u?
om;jrwfpom;? rsKd ;rsm;wum? tjzmjzmwd?Yk use;f rm[donf? r[donfu?kd
aMumif;ajcwp? rod&? ednc<uif;? owif;em cH? Mum;csijf yefvsu?f
wpfoufoufESifh? pHkrufrajy? atmufarhawGjzifh? NrdKifajcomarm?
a[0efawm? xlajymvSyg? iSuw
f um rsKd ;? NcKd ;vif;jymav? azmfa&GEiS u
hf ?JG

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

56

waomenf;odkY? om;vnf;rvm? rdcifrSmrl? twlwuG? reD&bJ?


azmfuJG om? &yf&mG wpfjcm;? olwpfyg;ESi?hf aygi;f jcm;a&Gazmf? eD&aomfaMumifh
? pdwaf ysmrf &Ti?f r0ifpm;aomuf? watmufrrd ?d w&D&ED iS hf eDxad omyef;?
nKd ;EGr;f aorl? wMuLMuLvQi?f cdjk zLiSurf ? vGr;f l;wodYk ednem&d? yg'Af ZD em?
cgcgrvwf? om;udrk w
G f ? vGr;f qGwBf uu
D ?JG rsu&f nf&EJG iS ?hf pm;vnf;r0if?
eDvnf;raysmf? tdyf aomfraumif;? vGefpdk;aESmif;? om;aMumifhylqm?
tjzmjzmudk? rmwmrdu? 0ef;qaomf? om;rStjyif? ZrLcGif0,f?
rsd K ;vQ i f w pf a ,muf ? yd k ; avQ m uf r jrif ? wpd r f ; cG i f ? rd c if v H k c snf ?
wpfa,mufwnf;yg? om;vnf;tod? rD;G rduydk pf? rppfrpm? olU jynf&mG ?
rvmtcsi;f (tvQi;f )? rdEiS u
hf if;um? eDEikd yf gv?J om;uGrJ rd mS ? ylqmrtD;?
iSufuRD;zdk;acgif;? azmfuGJa,mifodkY? wpfaumifrjcm;? tvm;wlpGm?
[oFmiSuv
f ?S rduw
kd od?Yk rSe;f qxyfxyf? vGr;f qGwBf uD uG?J rsu&f nf&EJT iS ?hf
aysmfyGJESifhMuHK? IMunfhwHkvnf;? pdwfxJr&Tif? tdrfwGifrdk;,dk? ESif;pGwfpdkESifh?
wydk&fcefYrQ? pdwfrcsbJ? ed&xJrSm? vGrf;pmpmESifh? jrifcsifwHkyg? ppfpmcsDrnf?
MuHaqmif&nf vnf;? t&G,fBuD;pGm? vlU &GmrSm? "rwmtavsmuf?
Z&ma&muf? tdak jrmufwrkH w
S ?f ra&mufwwfAsm (Ny;D )? om;armifomvQi?f
use;f rmyuwd? [dow
d jkH im;? vufNc;D tm;u? rsm;vSaus;Zl;? axmufI
Ny;D cg? rmwmrG;D rD? nmwdcyif;? rsKd ;qD&G if;wd?Yk csucf si;f rMum? jrif&ygatmif?
MuaH qmifjyKrw
S ?f vmygvwf[?k avmif;xyfarwm? pdwrf mS [dwikd ;f ? rqdik ;f
rMum? ydv
Yk u
kd &f monf? pma&mufvQi?f rMumcif? aMumif;tifpum;?
om;armifyg;u? aqmif;yg; wref? rdcifxo
H ?Ykd vsijf refarwm? jyefvu
kd yf g[?k
jcif;&mtrsm;? rdrmS Mum;onf? om;armifryd g;? a&mufpo
D m;/

toQifBuD;
&cdik rf *Zif;? trSwf (13)? 1990? azazmf0g&v
D xkwrf S

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

57

&cdkiftoH oufaocHrsm;
rsufarSmufacwf0,f oufaownf;/
igwdkY rsufarSmufacwfwGif awGUqHkBuHKvdkuf&? udk,fwdkifyg0if
vkyaf qmifvu
kd &f aom jzpf&yfrsm;&SMd uonf/ ,if;wd\Yk taMumif;t&mwdYk
um; aemifwiG f orkid ;f tjzpfoYkd a&mufvmMurnfomwnf;/ ordik ;f wifpOf
tjzpfreS u
f efa&;udk rsuaf rSmufacwf oufao cHvt
kd yfayonf/ xdpk Of
aqmif&u
G cf suf rSww
f rf;rSw&f mrsm; yg0ifMuolrsm;onf t"du oufao
cHrsm;yif jzpfMuay\/ xdaYk Mumifh aemifordik ;f wGi&f pfapaom vky&f yfrsm;
twGuf vkyaf qmifrI t"duoufaocHrsm;udk rsuaf rSmufumvouf
aojy xifjrifrjI yKoifMuayonf/

wdkif;&if;om;tzdkY tpDtpOf
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmfwGif vlrsdK;aygif;pHkaexdkifvsuf
&Sad yonf/ xdv
k rl sKd ;wdYk twGuf jrefrmhtoHwiG f jynfaxmifpw
k ikd ;f &if;om;
toHviT ahf &; tpDtpOfrsm;udk toD;oD; owfrw
S x
f w
k v
f iT ahf y;avh &Sad e
onf/ xdo
k Ykd tpDtpOfpepfwus rowfrw
S rf u
d qdv
k Qif &cdik v
f rl sKd ;rsm;\
toH? em;qifp&m aomwtmH[
k l rnfrnf&& Mum;odEikd &f ef cJ,Of;
avonf/
1975 ckEpS ?f 'DZifbmvrSp &cdik jf ynfe,f[l jzpfay:vmygonf/
xdt
k cg jynfe,f wpfc\
k t*Fg&yfEiS t
hf nD &cdik v
f yk o
f m;jynforl sm;qDoYkd

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

58

OD;wnfvsuf jyefMum;a&;? ajzazsmaf &;? jynfwiG ;f jynfy A[kow


k &Sad &;
wdu
Yk kd toHviT ahf y;&ef tpDtpOfvnf; vdt
k yfvmcJ&h onf/
&cdik jf ynfe,f yxrtBurd f jynfoaYl umifpD 'kw,
d tpnf;ta0;
uvnf; qH;k jzwfcsucf srw
S f oufqikd &f modYk wifjycJo
h nf/

kyfjrifoHMum;Ijrifa&; tpDtpOf
xdaYk Mumifh tpd;k &jyefMum;a&;ESihf toHviT Ohf ;D pD;Xmeonf 1976
ck? azazmf0g&v
D (15) &ufaeYwiG f &cdik t
f pDtpOfukd pwif wm0ef,l
xkwv
f iT rhf I jyKc&hJ onf/ aeYpOf owif;u@tjyif aw;*Dw? a[majymcsu?f
Zmwfvrf;? aqG;aEG;csuf? aomw&Sifvdk&m tcef;rsm;yg toHvTifhay;
vsuf &Sad eonf/ &cdik jf ynfe,faeYpaom aeYx;l aeYjrwfww
Ykd iG q
f v
kd Qif t
xl;tpDtpOfrsm;udk vTiahf y;cJo
h nf/
1986 ckEpS ?f ZGev
f (22)&ufaeYrpS kyjf rifoMH um;udv
k nf; &cdik f
jynfe,foYkd jzefY Muufxw
k v
f iT chf NhJ y;D jzpfonf/
,ckqv
kd Qif a&'D,akd vvIid ;f oHtjyif kyjf rifoMH um;tpDtpOfrsm;
udkyg Ijrifem;qifEdkifayNyD/ vdktyfaom t&mxrf;trIxrf;rsm;udkyg
ceft
Y yfvsuf tNrw
J rf;tpDtpOfjyKum aeYpOftoHviT ahf y;vsuf &Sad yonf/
aomw&Siv
f kd &mtpDtpOftwGuv
f nf; &cdik jf ynfe,f jynfoUl aumifpED iS hf
nEd idI ;f Ny;D 1979 ck? Ed0k ifbmvu toHoiG ;f tzGUJ ukd apvTwt
f oHoiG ;f
,lcJhonf/ xdkodkY 1980 jynfhESpf? azazmf0g&Dv (16) &ufaeYrSp
xkwv
f iT ahf y;Edik cf o
hJ nf qd\
k / awmfveS af &;aumifpD wufvmNy;D aemuf
1966 ckEpS ?f awmifBu;D NrKd U usi;f yaom jynfaxmifpak eYrpS ESppf Ofrjywf
&cdik f ;kd &m aw;*Dwrsm;udk azmfxw
k t
f oHviT ahf y;cJo
h nf/

toHvTifhrItajcwnf umv
&cdik t
f pDtpOfjzpfay:vm&ef jrefrmhtoHonf vGecf ahJ omESpaf ygi;f
oHk;q,fausmfu tajcwnf ysdK;axmifvmcJh&onf/ jrefrmEdkifiHwGif
toHviT v
hf yk if ef;udk 1937 ckEpS u
f pwifco
hJ nf/ rlvuqdv
k Qif oDcsi;f rsm;
jzifh taysmw
f rf;tprf;oabm vTix
hf w
k af y;cJjh cif;jzpf&m owif;aMunm
csufrsm;yif ryg&SdcJhay/
1946 ckEpS ?f azazmf0g&v
D (15)&ufaeYrpS jrefrmhtoH[al om

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

59

trnf pwifc,
H l cJah vonf/ toHviT ahf e&mpcef;qdv
k Qiv
f nf; trsKd ;rsKd ;
ajymif;vJcJhayNyD/
1948 ckEpS rf S 1960 jynfEh pS t
f xd 0if'gr,
D mu&ufqif&h dS aetdrf
wpfv;kH wGif toH vTichf o
hJ nf/ &efuek af &mufpOfu xdt
k oHviT phf uf&&dS m
XmeodYk rdru
d ,
dk w
f ikd f a&mufz;l &m ,ckwikd f jrifa,mifaerd\/ xdpk Ofu
jynfvrf;toHvTifhHkopfwGif 1960-jynfh? Edk0ifbmv (4)&ufaeYrSp
a&TUajymif;vTiv
hf mcJo
h nf/ xdk o
kH pfwiG q
f v
kd Qif a&mufz;l Hrk u toHviT hf
jcif;yg jyKczhJ ;l ayonf/

ppfawGA[dk toHvTifhXme
&cdkiftoHvTifhordkif;udk jyefajymif;atmufarhawG;awmMunfhvQif
1948 ckEpS ?f vGwv
f yfa&;&Ny;D pumvxuf aemufusrnf rxifacs/
tb,fhaMumifhqdkaomf 1948 ckESpf? vGwfvyfa&;&NyD;p tcsdefwGif
jynfwiG ;f olyek rf sm; qlyrl I jzpfvmcJah vonf/ xdo
k yl ek rf sm;udk ppfqifa&;?
&cdik jf ynfae vlrsKd ;rsm;udk tpk;d &owif;jzefcY sad &;wdt
Yk wGuf vdt
k yfco
hJ nf/
xdaYk Mumifh &cdik t
f oHukd ppfawGA[dt
k oHviT Xhf merS vTix
hf w
k jf yefMum;cJ&h jcif;
jzpfavonf/
xdpk Ofu &cdik t
f oHukd ....
eHeuf 7-em&DrS 7;30 txd
n 6;30rS 7-em&Dxd
35-rDwm (odrYk [kw)f (8.4) r,f*gqikd af urS em;qifEikd cf o
hJ nf/

&cdkiftoHaMujim
xdkYaMumifh 1311-ckESpf? e,kefvqef; 14-&uf (9-6-49)
Mumoyaw;aeY (tywfpOf)wdkif; xkwfa0aom z-q-y-v tzGJUydkif
&cdik w
f ikd ;f owif;pmwGif &cdik t
f oHaMujimudk awGU&onf/ oHwNJG rKd Uoo
Ykd mG ;&ef
c&D;onfrsm;\vHNk cKH rt
I wGuf wyf&if; (20)rS wm0ef,cl &hJ yHu
k kd (9-649)aeYxkwf owif;pmwGif odkYazmfjycsufawGU&onf/ &cdkiftoH
aMumfjimudv
k nf; azmfjyxm;&Sad vonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

60

The Arakan Paper

5-6-49
]] 7-6-49 aeYu oHwo
JG o
Ykd mG ;&ef a&mufvmaom oabFmudk
ausmufjzLNrdKUwGif y&pwyf&if; (20) AdkvfrSL;pHomausmfu oHwGJNrdKUESifh
ywfouf jzpfymG ;aeaom aumvm [vowif;rsm;t& acw&yfqikd ;f
xm;NyD; (ppfawGA[dktoHvTifhXme)ESifh tquftoG,f jyKvkyfonfqdk
aMumif;}}
xdo
k t
Ykd a&;ay:umvu xkwv
f iT chf zhJ ;l aom &cdik t
f oHonf jrefrm
jynfwiG f yxrqH;k &cdik t
f oHviT o
hf rdik ;f pwifjcif;[k qdEk ikd &f monf/

aeYxl; &ufxl;rsm;rS &cdkiftoH


xdkYaemuf z-q-y-v acwfwpfavQmufwGif &cdkiftoHudk
tcgtm;avsmpf mG om em;qif&rdonf/ &cdik Ef pS o
f pfu;l oBueF t
f cgww
Ykd iG f
&efuek af &muf &cdik v
f il ,frsm;upk;kH oBueF o
f cH syrf sm;? aw;oHqef;rsm;?
aw;oDcsi;f rsm;udk toHviT hf rkH S 1961-ckEpS f vTix
hf w
k jf cif; jyKcMhJ uonf/
xdt
k oHviT chf suw
f u
Ykd v
kd nf; pmtkyf u
kd Ef ydS f jzefcY sad &mif;cschJ Muavonf/

oefY&Sif; z-q-y-v vufxuf


9-6-58 &ufaeYwiG f oef&Y iS ;f z-q-y-v tzGUJ onf tpd;k &zGUJ
avonf/ if;vufxuf ,Ofaus;rI0efBu;D jzpfcahJ om OD;armifausmZf o
H nf
1958-ckESpf? pufwifbmvwGif ajrmufOD;NrdKUrS y@dwfOD;omxGef;udk
ac:,l &cdkiftoHudk vTifhxkwfapcJhonf/ oHk;BudrfvTifhcJh&m ulnDMu
olrsm;rSm OD;ausm&f if (ygarmucsKy?f uG,v
f eG )f ? q&mBu;D OD;atmifomOD;
(ordik ;f okawoD)? OD;bpH (pmayESihf ordik ;f okawoD)? OD;azmfZ?H OD;pHabmf
(enf;jyq&m? &efukefwuodkvf)? OD;atmifodef; (uG,fvGef)? OD;armif
armifbESihf &efuek w
f uov
kd f ausmif;om;vli,frsm;? tpk;d &,Ofaus;rI
Xme twD; trIwo
f ifMum;aeolrsm; jzpfMuavonf/
toHviT phf uf (Tape Recorder) ESihf toHoiG ;f vTichf jhJ cif; jzpf
onf/ wdu
k f u
kd f toHoiG ;f jcif;r[kwf toHaysmn
h t
hH m;enf;jcif; &Scd ahJ v
onf/ uREyfk yf if jynfoUl *sme,frS a0zefcsuaf qmif;yg; wpfy'k af &;cJo
h nf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

61

toHvTifhrSwfwrf;t&
xdktoHvTifhcJhonfudk ulnDpDpOfcJhzl;olwpfOD;u (30-9-58)
aeYpjJG zifh rSww
f rf;wif xm;cJo
h nf/ aemufykH u
kd f rdwL yGmjzifh xkwaf 0cJh
onf/ xdrk w
S w
f rf;wGif ,if;odYk toHviT &hf ef pDpOfcjhJ cif;rSm tBurd o
f nf
yxrtBurd jf zpfonfq\kd / tpOfwnfwo
hH mG ;&avatmif &cdik ,
f Ofaus;rI
toHoiG ;f toHviT t
hf zGUJ i,fwpfck zGUJ pnf;Ny;D pDpOf aqmif&u
G o
f mG ; vdrrhf nf
[k aMumfjimxm;onf/

oHk;BudrfvTifhjcif;
xdt
k oHoiG ;f csuu
f kd 1958-ck? pufwifbmv (19)&ufaeY nae
(7)em&DcJG yxrtBurd f jrefrmhtoHrS toHviT o
hf nf/
'kw,
d aeYtjzpf 1958-ck? pufwifbmv (22)&ufaeY nae(7)
em&DcGJwGif wpfBudrf vTifhcJhonf/
wwd,aeYtpDtpOftjzpf 1985-ck? pufwifbmv (27)&ufaeY
? nae (7)em&D (35)rdepfwiG f toHviT chf o
hJ nf/
toHviT chf suf tpDtpOf? toHviT ahf w;omcsi;f rsm;udyk g rSww
f rf;
tpHt
k vif azmfjyxm;ay\/

tdrfapmifhtpdk;&vufxuf toHvTifhcGifhjyK
1958-ckEpS ?f arvwGif z-q-y-v ESpjf crf;uGJ oef&Y iS ;f tpd;k &
wufvmonf/ xdaYk emuf 1958-ck? atmufwb
kd mv 28-&ufaeYwiG f
tdraf pmift
h pd;k &wufvmonf/ xdaYk Mumifh 0efBu;D OD;armifausmZf v
H nf;
3-v 17-&ufcefYom MumcJh&onf/ odkYaomf &efukefNrdKUwGif ygwDEdkifiH
a&;toG;ta&mif uif;&Sif;aom &cdkifa&S;a[mif;&mZ0ifESifh pmaytzGJU
udk 1959-ckEpS f zGUJ pnf;cJo
h nf/ xdt
k zGUJ wiG f rdrrd mS 1960-ck? pufwifbm
vpmwrf; zwfciG &hf em,uwpfO;D tjzpf yg0ifc&hJ onf/
xdt
k zGUJ \ vkyif ef;pOftwGuf trIaqmif tpnf;ta0; jyKavh&dS
onf/ tzGJ U Ou| OD;pden
f Kd xeG ;f (tdik -f pD-tufp)f tdr-f 135? wuov
kd f
&dyo
f mvrf;? &efuek Nf rKd UwiG f tpnf; ta0;yGJ rdru
d jrefrmpmjyef tzGUJ uo
hJ Ykd
toHviT chf iG hf awmif;qdo
k ifah Mumif; tqdjk yKco
hJ nf/ xdt
k qdt
k & tdraf pmifh

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

62

tpd;k &xH awmif;cHavojzifh (10)rdepf cGijhf yKpm ay;cJo


h nf/ tzGUJ wnf&m
odrjf zLvrf;? r*Fvm&mrausmif;wdu
k o
f Ykd xdjk yefpma&muf OD;armifarmifb
vufxJ &Sad ecJo
h nf/ taumiftxnf razmfjzpfchJ ZmwfarQmaeav
onf/
tzGJUtaejzifh rdrd\&cdkifobm0 aw;uAsmrsm;udk 1961-ckESpf?
ZGev
f wGif &cdik t
f rsKd ; om; OD;vSazmfyikd f jrefrmaMumfjim yHEk ydS w
f u
kd w
f iG f
du
k Ef ydS cf o
hJ nf/ Mo*kwv
f wGif Ny;D pD; (26-10-61)aeYu oH;k bD;um;
(2-usy)f jzifh ud,
k w
f ikd f wifaqmif,l 2-usypf jD zifh jzefcY sad &mif;csco
hJ nf/
&cdik f ;kd &myHjk yifrsm;udv
k nf; xkwaf 0&ef tpDtpOf&adS vonf/ tzGUJ taejzifh
yxrqH;k pmpOf (1)tjzpf xkwaf 0jcif;jzpfonf/ pmwrf;zwfjcif;rsm;vnf;
jyKchJ MuNy;D jzpf\/

&cdkifa&;&m0efBuD; vufxufta&muf
1960-ck jynfESpf? {NyDvwGif jynfaxmifpktpdk;& jzpfvmonf/
(22-8-60)aeY? Mo*kwv
f ? ygvrD efwiG f 0efBu;D csKyu
f jynfe,f (rGe?f &cdik )f
ay;&ef aMunmonf/ (13-3-61)aeY ygvDrefwGif rGefESifh&cdkifa&;&m
wpfO;D pDcef&Y efEiS hf jynfe,fjyifqifa&;aumfrwD rsm;zGUJ pnf;&ef aMunm
onf/
xdkYaMumifh 1961-ckESpf? arv (16)&ufaeYwGif OD;bNrdKifonf
&cdkifvlrsdK;pka&;&m0efBuD;jzpfvmonf/ jyefMum;a&;Xme0efBuD;tjzpf
udv
k nf; aqmif&u
G &f onf/ if;vuf xuf twGi;f a&; twGi;f 0efjzpf
aom OD;oef;az (*G)u jrefrmhtoHEiS w
hf zJG uf &cdik t
f oH vTi&hf efupd u
kd
pDpOfay;cJhavonf/
1323-ck? 0gacgifvqef; (2) &uf? (13-8-61)aeY OD;bNrdKif
(&wn)jynfe,f jyifqifa&;0efBu;D \ twGi;f a&;twGi;f 0ef wpfO;D jzpf
aom OD;oef;az (*G)u aqmfMoojzifh &efuek Nf rKd U? "n0wD omoemjyK
ausmif;wdu
k f "rmHw
k iG f &cdik t
f oHviT &hf ef tpDtpOfEiS yhf wfouf tpnf;
ta0;wpf&yf usi;f ycJo
h nf/
xdt
k pnf;ta0;odYk &cdik pf maytEkynm okawoDrsm;? &cdik &f mZ0if
ESihf pmaytoif; (&efuek )f wGif yk*Kd vrf sm;? pdwyf g0ifpm;olrsm;ESihf OD;pudE

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

63

wufa&mufcMhJ u\/ xdt


k pnf;ta0;wGif &cdik af &S;a[mif; &mZ0ifEiS hf pmay
toif; (&efuek )f rS awmif;cHcsut
f & xkwv
f iT chf iG &hf &Sad om vuf&t
dS csed f
(10)rdepf tjyif aemufxyf (5)rdepf wd;k csUJ Ny;D yxrtprf; vTix
hf w
k &f efEiS hf
taetxm;usaomtcg rdepf (20)vTichf iG &hf &ef awmif;cHMurnf/ ,if;
tjyif toHviT t
hf zGUJ oD;jcm;zGUJ pnf; toHviT &hf ef pDpOfjcif;? toHviT jhf cif;
rsm;udk aqG;aEG;qH;k jzwfcMhJ uavonf/ xdt
k zGUJ wiG f rdrrd mS em,u jzpfvm
Ny;D OD;bpH (tvkyo
f rm;refae*sm)u pDpOfa&;rSL; jzpfco
hJ nf/
yPmraw;oHESifhwD;vHk;udk xdkpOfr*Fvm'Hkav,mOfysHuGif;rSL;
jzpfaom OD;apmvS jzL (aemif-'kw,
d 0efBu;D )u pyfqckd o
hJ nf/ tcsed ,
f l
wDxGifpyfqdkndEIdif;cJh&ojzifh MuefYMumcJh&avonf/ ]]jynfe,fudk xlaxmifa&;}} oDcsi;f jzifh yPmrpwifviT chf o
hJ nf/

&cddkiftoHvTifh pwifjcif;
pwiftoHviT ahf omaeYukd pDpOfa&;rSL; OD;bpHxH zdik w
f rJG w
S w
f rf;
twdtus&adS vonf/ jrefrmhtoH pDpOfa&;rSL; OD;ausmNf ird ;f xH wifjy
vTifhcGifh,l&onf/ uREkfyf\rSwfpkwGifum; 1323-ckESpf? awmfovif;v
qkwf (10)&uf? (1961-ckEpS ?f atmufwb
kd mv 4 &uf)? Ak'[
;l aeY n
(6)em&D[l &cdkifvlrsdK;? &cdkifjynfay:xGef;aom Ak'[l;aeY&ufwGif
vTichf &hJ jcif;jzpf\/ yxrwGif (15)rdepfuspjD zifh Ak'[
;l aeYwikd ;f toHviT hf
aemufukd rdepf (20)xd vTichf iG &hf cJ\
h / &cdifk t
f oH wl&,
d mtzGUJ uv
kd nf;zGUJ
umvay:wD;0dkif;rsm;udk &yfuGuftvdkuf wnfaxmifcJhMuavonf/
&cdik t
f oHtzGUJ \ aMunmcsuu
f ykd g odx
Yk w
k jf yefcMhJ u ayonf/

&cdkiftoHwl&d,mtzGJU xkwfjyefcsuf
&cdik t
f oHw&l ,
d mtzGUJ 0ifrsm;ESiw
hf uG tpnf;ta0;rSww
f rf;rsm;udk
pm&Gupf mwrf; du
k Ef ydS f aMunmxm;&So
d nf/
&cdik t
f oHjzifh &cdik w
f cH eG v
f iT x
hf t
l ?hH &cdik w
f &l ,
d m tzGUJ ? &efuek Nf rKd U /
&cdik t
f oHukd &cdik w
f pfjynfv;kH u vdv
k m;awmifw
h vsu&f MdS uonft
h wdik ;f
avvIid ;f Mum;rS wifqufvsu&f ydS gNy/D
&cdkiftoHjzpfajrmufa&;twGuf &cdkiftoH0dkif;awmfom;rsm;u
tcuftcJtrsKd ;rsKd ; udk &ifqikd f apwem0efxrf;aqmifvsuf &SMd uygonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

64

&cd k i f t oH w d k ; wuf w nf N rJ u s,f j yef Y a &;rS m &cd k i f t rsd K ;om;?


trsKd ;orD;wdik ;f \ wm0ef jzpfyg mPftm; aiGtm;jzifh yg0ifun
l MD uyg&ef
arwm&yfcHtyfygonf/
qufo,
G &f ef .............
OD;atmifodef;
&cdik t
f oH wl&,
d mtzGUJ
198? 27-vrf;? &efukefNrdKU/

vm;[l? ytdkY? dk[if;*sm toHvTifh


vlrsKd ;i,frsm; em;qifzUkd &m[l jrefrmhtoHrS tpDtpOfopfrsm;udk
wd;k csUJ rnf[al om owif;vnf; (20-8-61)aeYxw
k f aMu;rHo
k wif;pm
wGif yg&adS vonf/ 1961-ck? Mo*kwf v (22) &ufaeYrpS t*Fg? Mumoy
aw;ESihf paeaeYwikd ;f n(6)em&D (10)rdepfrS (6)em&D cGt
J xd toHviT ahf wmh
rnf qdkonf/ 49rDwmESifh vIdif;vwf 314 rDwmrsm;rS vTifhrnfqdk
toHvTifhcsuf ay:xGufcJhavonf/ usefaomvlrsdK;pkrsm;twGufvnf;
wd;k csUJviT &hf efEiS hf awmifwef;a'orsm;odYk a&'D,rkd sm;udk oufomaps;EIe;f jzifh
jzefjY zL;&ef tpDtpOf&o
dS nf qd\
k / xdjYk yif &Sr;f jynfe,f oifah vsm&f ma'o
wpfcck k uDv0kd yf (10)tiftm;&Sd toHviT hf pufwpfv;kH zGiv
hf pS x
f m;&S&d ef
vnf; vsmxm;csuf&Sdonf qdk\/

&cdkiftoHyg0ifcJhMuolrsm;
azmfjyygw&l ,
d mtzGUJ aMumfjim pmwrf;wGif ryg0ifcb
hJ J aemufxyf
&cdik t
f oHE;dI aqmf csut
f & yg0ifvmolrsm;rSm ..... xGe;f a0 (awmifuw
k )f u
oDqjkd cif;? wa,m? AHw
k ;D jcif; jzifh ulnyD gonf/ awmifuw
k rf S pHaru
a[majymcsufjzifh vnf;aumif;? OD;ausmf&if (xdkpOf uxdu)vnf;
a[majymcsujf zifh vnf;aumif; ulnMD uonf/ a&Taomif;jzLu aw;uAsm
pyfjyKonfhtjyif wa,m? r,f'vif wD;rIwfyg0ifvmonf/ "n0wD
csKd csKd cifu vnf; aw;uAsmpyfjyK ulnv
D monf/ a&Tcikd Mf unf (rJw)l u
tpDtpOfaMunmol (taemifph m) tjzpf aqmif&u
G cf o
hJ nf/ rausmo
h ed ;f ?
rJww
l u
Ykd Zmwfvrf;yrmwGif vnf;aumif;? a[majymcsuw
f iG f vnf;
aumif; ulnaD y;cJMh uavonf/ OD;vSxeG ;f jzL (0wfvakH wmf&)\ orD;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

65

apm&ifarnDtpfrESpaf ,mufwu
Ykd vnf; pE&m;wD;jcif;? a[majymcsuf
jyKjcif;jzifh ulnDcJhMuavonf/ tjcm;tjcm;ausmif;olausmif;om;rsm;?
apwem&So
d ?l pdw0f ifpm;olrsm;? &[ef;&Siv
f rl sm;uvnf; tcgtm;avsmpf mG
ulnDcJhMuonf/
&cdik t
f oHoiG ;f &modYk vma&mufMunfh MI uolrsm;vnf; &Scd MhJ uonf/
&cdik rf *Fvmaqmifyv
JG rf; ponfwYkd &cdik t
f oHw&l ,
d m0dik ;f udk toH;k cschJ
Mujcif;jzifh vufaqmiftjzpf tzGUJ twGuf vdt
k yfaomwl&,
d mypn;f rsm;?
aiGaMu;tultnDrsm; &&Scd MhJ uavonf/

toHvTifhrSwfwrf; tqufquf
&cdik t
f oHonf (4-4-62) Ak'[
;l aeYtxd qufwu
kd v
f iT v
hf mcJo
h nf/
xdaYk emuf 1962 ck? rwfv (2)&ufaeY awmfveS af &; tpd;k &wufvmaom
tcg tpDtpOfajymif; (8-4-62) we*FaEGaeYup n(5)em&DcGJodkY
ajymif;vTJvTifhcJh&onf/ tprStqHk; pDpOfay;um a[majymcsufrsm;?
Zmwfvrf;rsm;udk rdru
d trsm;qH;k ulncD &hJ onf/ ud,
k w
f ikd f vufEydS pf uf
du
k af y;vsuf OD;bpHEiS w
hf v
JG suf vH;k yef;aqmif&u
G cf MhJ uonf/ OD;atmif
ode;f (uG,f vGe-f pufomG ;&Gm) vnf; tygt0ifjzpfonf/
tpwGif toHviT t
hf pDtpOfrsm;udk rSww
f rf;r,lrad omfvnf; (101-62) aeYrpS toHviT o
hf El iS hf toHviT chf suf rSww
f rf;udk a&;rSw&f adS v
onf/ &cdkiftoHvTifhjcif;ESifh oufqdkif&m oufaocH ulnDMuolrsm;?
tqdak wmfrsm;udk waphwapmif; odjrifEikd af vonf/ ordik ;f oufaocH
tjzpf 1961 ck? atmufwb
kd mv (10)&uf t*FgaeYpyJG g rdr\
d OyZsm,f
q&mawmf&if;xH pmwpfapmifuv
kd nf; &&Sx
d m;onf/ xdpk mwGif &cdik t
f oH
vTiahf eNy;D tBuH mPfay;ulnyD g0ifvsuf aqmif&u
G v
f su&f ydS gonf/
&cdik t
f rsKd ;om;wd\
Yk *kP&f nfukd azmfxw
k af eNyjD zpf xif&mS ;vm
awmhrnf/ rMumcif &cdik jf ynfe,fyg &vmrnfjzpf 0rf;omtm;& &Sad eMu
onf/ aqmif&u
G Mf uolrsm; tyg t0if aoaysmaf vmufNy[
D k 0rf;omrd
aMumif; ay;pmjzpfonf/ (25-8-63)txd toHoiG ;f cJo
h nfh rdr\d a[majym
csuf&Sdavonf/ uREkfyfrSm 1963-ck? Edk0ifbmv 16-&ufaeYwGif
OyZsm,fq&mysH psmye &cdkifodkY<uvm tqufjywfcJh&m 1966-ckESpf?

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

66

rwfvrS &efuek o
f Ykd tvnfa&mufc&hJ onf/ xdt
k wGi;f owif;tquf
toG,o
f m&Scd &hJ m &cdik t
f oHEiS hf tae a0;cJ&h onf/
1964-ckESpfaemufydkif;wGif toHvTifhjcif; &yfpJcJh&onfxif\/
tpd;k &u wdik ;f &if;om; tpDtpOfopfjyKvyk rf nf[k jyefMum;odc&hJ onf/
odaYk omfvnf; &cdik pf mayaumfrwD(&efuek )f ? &cdik ,
f Ofaus;rItzGUJ (&efuek )f
,Ofaus;rIa[majymyGrJ sm;udk 1969-70 ckEpS u
f jyKvyk f cJMh uonf/ r*Zif;?
a[majymcsufrSwfwrf; pmapmifxkwfa0cJhMuonf/ &cdkif,Ofaus;rI
tEkynmtzGUJ (&efuek )f uvnf; 1969-rS 73 txd oBueF af w; oDcsi;f
rsm;udk toHviT hf cJMh uonf/ ok0PNrKd U &cdik f ;kd &m ,Ofaus;rIoBueF rf @yfu
aw;oDcsi;f rsm;udk toHviT hf pmtkyx
f w
k f qufccH MhJ uavownf;/

toQipf ud E (&cdik jf ynf)


udk;um;csufrsm;
1/ &cdkifa&S;a[mif;&mZ0ifESifh pmaytzGJU (7efukef)\ aMunm
csurf sm;ESihf &cdik t
f oH vTit
hf zGUJ \ xkwjf yefcsurf sm;/
2/ &cdik o
f bm0aw;uAsmrsm; (toQipf udE ) 1961-ckEpS /f
3/ &cdkif,Ofaus;rI dk;&moDcsif;rsm; toHvTifhcJhonfh rSwfwrf;
(1958-ckESpf)/
4/ &cdkifjynfe,fpmapmif (trSwf-12?1982 ckESpf? Zefe0g&Dv)
jrefrmhtoH&cdik t
f pD tpOf aqmif;yg;/
5/ &cdik jf ynfe,fjzpfpOfordik ;f ('kw,
d wG)J Edik if aH &;u@/
6/ &cdkifjynfe,f 10-ESpfajrmuf txl;xkwfr*Zif; (1984?
'DZifbmv)/
7/ ESpif g;q,fajrmuf jrefrmhtoHEiS hf jynfaxmifpk wdik ;f &if;om;
tpDtpOfrsm;? jrefrmh toH ausmfOD; (15-2-87 aeYxkwf
vkyo
f m;jynfoal eYpOf owif;pm)/
8/ toQipf udE \
taxGaxGrw
S pf rk w
S &f m (5?6)/
9/ &cdik o
f [m,toif;(&efuek )f \ &cdik af &;&mpmtkypf mwrf;
(rsuEf mS zH;k ) jyyGJ tTe;f (1985 ck? Zefe0g&v
D 27)/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

67

rsufarSmufumv0,f oufaownf
pma&;ol\ rsuaf rSmufumv &cdik ,
f Ofaus;rI aqmif&u
G cf chJ suf
rsm;udk trSw&f vsuf &Sad eayao;onf/ 1953 ESprf pS &efuek o
f Ykd
a&mufomG ;&m 1963 ckEpS x
f d aevmcJh ay\/ &efuek Nf rKd UwiG f &cdik ,
f Ofaus;
rIaqmif&GufcJhMuaom toif;tzGJUrsm;? yk*dKvfrsm; xkwfa0cJhMuaom
pmayrsm;vnf; awGU&rdS w
S rf o
d nfrsm; renf;vSay/
,aeYxq
d v
kd Qif pma&;ol\ rsuaf rSmuftawGUtBuKH umvonf
tESpaf v;q,f cefw
Y ikd cf NhJ y/D &efuek af &muf vGecf ahJ om tESpaf v;q,f
cefaY vmufu rdrrd mS pmayoifMum; p? BuKd Mum;BuKd Mum;wGif pma&;oifp?
pmzwfavhusiphf om &Sad yonf/ &cdik o
f Ykd tcsed t
f m; vQijf zpfap? tem;
,lpOfjzpfap? ajrmufO;D NrKd U paom ordik ;f a'oodYk avhvmcJ&h ? pmaypkaqmif;
&SmrS;D cJ&h rIaMumifv
h nf; pmayavmuwGif csi;f eif;0ifa&mufrI &Sv
d mcJ&h
onf/
uREyfk w
f Ykd &efuek af &mufaepOfwiG f &efuek w
f uov
kd f &cdik af usmif;
olausmif;om;rsm; toif;udkvnf;aumif;? &cdkifvli,ftoif;udk
vnf;aumif;? &cdik v
f il ,frsm;pkaygi;f &cdik ,
f Ofaus;rI jyefvnfpak qmif;
a&; (&-,-y-p) toif;udv
k nf;aumif;? &mZ0if pmaytoif;? &cdik f
a&;ay; xdq
k &mawmftrnfjzifh azmfjycJah y\/
xdkYaemuf xkwfa0cJhMuaom trSwfpOfwdkYwGif rdrd\uavmif
trnf oH;k rsKd ;jzifh a&;om;cJyh gay\/ xdjYk yif &efuek w
f uov
kd af &muf &cdik f

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

68

ausmif;ol ausmif;om;rsm;onf "n0wDr*Zif;udkvnf; xkwfa0cJh


Muao;\/
twG-J 1? trSw-f 1 udk (1951-52) ckEpS u
f vnf;aumif;? twG1J ?
trSwf-2udk (1952-53)ckESpfu vnf;aumif; xkwfa0cJhNyD; &yfqdkif;
cJ&h ay\/ ESpt
f yk w
f iG v
f nf; pmaumif;ayaumif;rsm;pGm yg&adS vonf/
(2) &cdik v
f il ,frsm;tzGUJ qv
kd Qif trSwf 163? 34 vrf;? &efuek Nf rKd UwiG f
wnf&SdcJhay\/ if;tzGJUtaejzifhvnf; &cdkifvlrsdK;ESifhqdkif&m ,Ofaus;rI
rsm;udk tcgtm;avsmpf mG azmfxw
k cf MhJ uav\/ tkPOf ;D r*Zif;udv
k nf;
1952-ckEpS ?f rwfvwGif xkwaf 0cJMh uonf qd\
k /
yrtBurd af jrmuf vGwv
f yfa&;yGo
J bif0,f 1953 ck? Zefe0g&v
D
2 &ufaeYEiS hf 3 &ufaeYrsm;wGif bD-at-at upm;uGi;f (,ck atmifqef;
tm;upm;uGif;) &cdkifusifyGJ tpDtpOfudk xnfhoGif;jyocJhMuay\/
&cdik u
f siu
f pm;enf;udv
k nf; xdyk t
JG pDtpOfEiS hf wpfygwnf; xkwaf 0cJh
ay\/ 1956 ckEpS af vmufuvnf; armifz;kd Geu
Yf kd NrKd Uawmfcef;r ]]ipnf}}
ujy apcJo
h nf/
(3) aumZm 1315 ckEpS ?f Zefe0g&v
D wGif &cdik v
f il ,frsm;pkaygi;f
&cdik ,
f Ofaus;rI jyefvnfxeG ;f um;a&; (&-,-y-p)toif;udk wnfaxmif
cJMh u\/ tzGUJ csKyw
f nf&mum; &efuek Nf rKd U *Gwv
pfwiG f jzpf\/ taxGaxG
twGi;f a&;rSL;qdv
k Qif aZmf0if;trnf &So
d nf/ if;trnfjzifh tzGUJ \&nf&,
G f
csuEf iS t
hf nD &cdik ,
f Ofaus;rIazmfxw
k Ef ikd &f ef wDav;0 pmapmifukd azazmf
0g&v
D rS pwif xkwaf 0rnft
h aMumif; pmrlawmif; cHpm? aMumjimcsurf sm;
urf;vSr;f cJah yao;\/ pmapmif\ pmwnf;? pmrlay;ydUk &mXmeudk &efuek Nf rKd U
r*Fvmod'dvrf;? r*Fvmod'dausmif;udk azmfjyxm;ayonf/ odkYaomf
BuKd ;yrf;cJMh uoavmuf txrajrmuf ratmifjrifcMhJ uay/ xdt
k oif;vnf;
epfarsmoGm;cJh&&Smay\/ &cdkiftoHowif;pm? yPmrpmapmifwGif xdk
toif;\ tpnf;ta0; ac:aom owif;udk azmfjyxm;aMumif; awGU&\/
11-4-55 aeYxkwfwGif Ou| OD;pdefvSabmfESifh wGJzuftwGif;a&;rSL;
OD;pHa&TxeG ;f wdYk EIwx
f u
G f oGm;aMumif; aMunmcsuaf wGU&\/
(4) &mZ0ifpmaytoif;rSm 1956 ckEpS u
f vSn;f ul;NrKd U tpd;k &
txufwef;ausmif; q&mBuD;jzpfaom OD;atmifomOD;u aqmfMo

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

69

zGUJ pnf;wnfaxmifcjhJ cif; jzpfayonf/ toif;taejzifh wpfEpS v


f Qif ESpBf urd f
rQ &mZ0ifESifh pma[mif; aya[mif;rsm;udk dkufESdyfxkwf a0oGm;vdk
toif;0ifrsm; pkpnf;cJ&h m atmifjrifrI r&&Scd ahJ y/ toif;om;rsm;u pmtkyf
wefzdk;xuf 10 &mcdkifEIef; &rnf/ 0ifaMu;r&Sd/ pmtkyf0,f,ljcif;jzifh
toif; 0ifjzpfEdkifNyD; trsm;twGufvnf; tusdK;jyKEdkif&ma&mufrnf/
pmaya[mif; rsm;&Su
d vnf; xkwaf 0Edik &f ef awmif;cHcsujf yKcMhJ uonf/
toif;qufoG,f &mXmerSm &efukefNrdKU? vGpvrf; bodef;atmif jzpf
avonf/ if;um; xdt
k csed f atmifock yHEk ydS w
f u
kd f ydik &f iS t
f jzpf &Sad eay\/
q&mBu;D onf wpfcsucf w
k f ESpcf sujf ywfvyk if ef;udk tBujH yKcahJ omf
vnf; ratmif jrifc&hJ um; ]]&ur@v&cdik &f mZ0if}} trnfjzifh rdrad &;
aom pmtkyw
f pftyk u
f kd xkwaf 0cJyh gonf/ xdpk mtkyrf mS aumZm 1317
ckEpS ?f waygi;f vjynfh wevFmaeYrmS a&;Ny;D onf qd\
k / trSwf 147? 45
vrf;? jr&wemyHEk ydS w
f u
kd w
f iG f du
k Ef ydS cf ahJ vonf/ q&mOD;atmifom OD;ESihf
uREyfk w
f o
Ykd nf &cdik af &;&m0efBu;D vufxufwiG f &cdik f qd-k u-a&;-wD;
NyKd iyf u
JG si;f y a&;ESiyhf wfouf twGi;f 0efO;D bwif;kH cef;wGif usi;f yaom
tpnf;ta0; pwifo&d dS cJMh u&avonf/ xdpk Of uREyfk rf mS &cdik &f mZ0ifEiS hf
pmaytzGUJ (&efuek Nf rKd U) wGif em,utjzpf &Sad eavNy/D
(5) &cdik af omwkZe oHCmtzGUJ csKuu
f kd &efuek Nf rKd U aumZm 1316ckEpS ?f c&pfou &mZf 1955 ckEpS u
f zGUJ pnf;cJMh uNy;D &cdik t
f rsKd ; om;bmom?
omoema&;udk aqmif&GufcJhMu ayonf/ xdktzGJU\ 15-11-58 aeY
&cdkifaom wkZeoHCmnDvmcHrS &cdkif,Ofaus;rI aumifpD wpfckudk
zGUJ pnf;ay;oifah Mumif; Edik if aH wmftpd;k &odYk awmif;qdck ahJ vonf/ tzGUJ \
A[dkaumfrwDuvnf; &cdkif,Ofaus;rI okawoevkyfief;pOf wpf&yf
a&;qG J c J h M uonf / xd k v k y f i ef ; pOf u d k taumif t xnf a zmf & ef
nEd idI ;f aqG;aEG;yGw
J pf&yfusi;f y&ef 1320 (1958) ckEpS w
f iG f EI;d aqmfcMhJ u
aomfvnf; ratmifjrifcMhJ uacs/
(6) &cdik af &S;a[mif;&mZ0ifEiS hf pmaytzGUJ ukd &efuek Nf rKd U 1959
ckEpS af vmufu zGUJ pnf;cJMh uonf/ wuov
kd rf S &cdik u
f xdursm;? enf;jy
q&mrsm;? tpd;k &trIxrf;rsm;? tNird ;f pm;rsm; yg0ifcMhJ uavonf/ tzGUJ
taejzif h &cd k i f a &S ; a[mif ; &mZ0if p mayrsm;ud k ok a woevk y f

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

70

azmfxw
k &f ef yif jzpfayonf/ vkyif ef;t& pmtkyf u
kd jf cif;? pm&Gupf mwrf;
a0iSjcif;? a[majymyG?J aqG;aEG;yGJ usi;f yjcif;? toHviT jhf cif;? NyKd iyf jJG yyGrJ sm;
jyKvkyfjcif; wdkYudk tcgtm;avsmfpGm jyKvkyf&efyifjzpfonf/ xdktzGJU
zGJUpnf;pwGif rdrd ryg0ifcJhao;/ xdktzGJUonf uREkfyfwdkY yg0ifcJhaom
&cdik af omwkZetzG\
J vIy&f mS ;rIEiS hf ruif;vSacs/
uREyfk rf mS rdr0d goem&S&d m pmayudk vGwv
f yfpmG vkyu
f ikd v
f kd aomwk
ZetzGUJ rS tem; ,lcNhJ y;D 19-12-59 ckEpS u
f arC0wDausmZf H atmifEiS hf
&cdkifodkYoGm;a&mufum ajrmufOD;? a0omvDwdkYudk wpfoBuFefwGif;
avhvmcJMh uonf/ xdu
k jyef &efuek af &mufvQif pmwrf; wpfcak &;om;
1960-ckEpS ?f pufwifbmv 24 &uf? paeaeY aeYv,f wpfem&Dct
JG csed f
wGif &efukef odrfjzLvrf;? r*Fvm&mr ygVdwuodkvf ausmif;wdkuf
usif ; yaom &cd k i f a &S ; a[mif ; &mZ0if E S i f h pmaytzG J U t axG a xG
tpnf ; ta0; yG J a eY w G i f zwf M um;wif j ycG i f h &&S d c J h a v onf /
xdkpmwrf;trnfum; ]]&cdkifbk&ifrsm;vufxuf tpdkU tpdkU tpk ?
toif;tzGJUrsm; zGJUpnf;yHk}} jzpfonf/ xdkaeY tpnf;ta0;zdwfpmwGif
OD;pHabmf(atmifp)kH wGzJ uftwGi;f a&;rSL;u vufrw
S af &;xd;k xm;&Sad v
onf/ &cdik t
f oHoiG ;f xm;aom toHzrf;aumfjym; (wdw&f aD umf'g) rsm;udk
vnf; zGijf ycJMh uavonf/
xdkYaemufwGif rdrdrSmtzGJUtpnf;udk wufa&mufcGifh&NyD; tzGJU\
em,utjzpf yg0ifvmcJ&h onf/ tzGUJ taejzifh uREyfk w
f Ykd pkpnf;xm; aom
&cdik o
f bm0 aw;uAsmrsm;udk pmpOf(1)tjzpf 1961 ckEpS ?f ZGe;f v twGi;f
tkyfa&ESpfaxmif dkufESdyfcJhonf/ &cdkifdk;&myHk0wKrsm;udk qufvuf
xkwaf 0&ef &nfreS ;f ahJ omfvnf; rjzpfajrmufchJ 1966 ckEpS u
f q&m
atmifomOD;u awmif;,lvsuf wnf;jzwf xkwaf 0cJo
h jzifh &cdik v
f ufa&G;
pifyjkH yifrsm; trnfjzifh ay:xu
G cf &hJ avonf/ toif;taejzifh pmwrf;zwf
yGrJ sm;udo
k m aqmif&u
G jf cif;rsm;cJo
h nf/ &cdik t
f oHviT &hf ef awmif;qdck suf
t& tdraf pmift
h pd;k & vufxuf 10 rdepf cGijhf yKcsuf &&Scd o
hJ nf/
od&Yk mwGif 1961-ck? arv 16 &ufwiG f &cdik af &;&m 0efBu;D jzpfvm
twGi;f a&; twGi;f 0ef OD;oef;az (*G)\ aqmfMocsut
f & tzGUJ r&S &Sad om
tcsed Ef iS yhf ;l aygi;f 15rdepf toHviT &hf ef tpDtpOfjzpfcMhJ uNy;D toHviT hf

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

71

tzGUJ uv
kd nf; oD;jcm;zGUJ pnf; aqmif&u
G cf MhJ uavonf/ tzGUJ rS rdrd
(em,u)ESihf OD;bpH? OD;atmifoed ;f wdu
Yk yifwikd yf g0ifaqmif&u
G cf MhJ uonf/
useyf *k Kd vrf sm;um; toHviT t
hf zGUJ 0if yk*Kd vrf sm; ulnMD uolrsm;jzifh vTichf hJ
Mu&m ,cktcgqv
kd Qif tpd;k &u wm0ef,v
l suf aeYpOfxw
k v
f iT ahf y;vsuf
&Sdaeayonf/
(7) &cdik &f [ef;awmfrsm;tzGUJ rmS &efuek Nf rKd UwiG f zGUJ pnf;xm;&So
d nf/
&cdik af usmif;xdik f q&mawmfrsm; yg0ifcMhJ uonf/ aemifwiG f us,jf yefpY mG
zGUJ pnf;cJMh uaomfvnf; r&SnMf umcJah y/ oHCmawmfrsm;ysv
H eG v
f Qif oN*K [f
a&;udk t"duxm; aqmif&u
G cf MhJ uayonf/ oHCm csi;f ausmif;uef
y#dyua&;&mrsm; jzpfymG ;jcif;&Sv
d mu ulnaD jz&Si;f ay;&efvnf; jzpfonf/
&cdik &f [ef;oHCmawmfrsm;\ pmayoifMum;a&;? wnf;cdak exdik f a&;vnf;
ulnaD qmif&u
G f Edik cf MhJ uayonf/
tzGJUpnf;\ Ou|q&mawmfjzpfaom r*Fvokcq&mawmf
OD;auo&onf &cdik o
f ck pmtkyif ,fEiS hf rm&,k&mZ0if&iS ;f wrf;udk a&;om;
xkwfa0cJhayonf/
r*Fvm&mrwdkufq&mawmf OD;auo&mbd0Hovnf; &rm0wD
&mZ0ifEiS hf ausmufjzL NrKd U tjzpftysuf (1-9-56) aeYwu
Ykd kd xkwaf 0cJah y
onf/ &cdik jf ynfe,f txufausmif; awmifq&mawmf (,ck apwDjyifNrKd U)
OD;mPvnf; "n0wD&mZ0if (yxrwG)J ? 1316 (1954)? if;'kw,
d wG?J
(1960)wdu
Yk kd xkwaf 0cJah vonf/
vly*k Kd vrf sm;taejzifh vrf;ta&;ydik f OD;csex
f eG ;f onf &cdik &f mZ0if
tusO;f (1960) pmtkyif ,fwpfck xkwaf 0cJah y\/ y@dwOf ;D omxGe;f \
&cdkif&mZ0ifudk rdwLyGm; jzefYa0cJhay\/ OD;bdk;vl (a&SUae)\ &cdkif
&mZ0ifpmrlrmS vufEydS pf ufjzifh du
k x
f m;\/ OD;btke;f \ &cdik ,
f Ofaus;rI
pmaypmrlukd aumZm 1318 ckEpS f &Sipf udE wnf;jzwfay;cJ\
h / odaYk omf
yHkESdyfrjzpfcJhacs/ OD;pdefvSatmifonf t0uRef;&mZ0ifpmtkyfudk 1317
(1956)xkwfa0cJh\/ armif0P (armifvSausmf)u 1957 ckESpfwGif
&cdkifjynfe,fodkYpmtkyfudk vnf;aumif;? &cdkifa&vm; c&D;pOfomjcif;
(icRe;f a,)udk 1318 ckEpS u
f vnf;aumif; xkwaf 0cJo
h nf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

72

&cdkifowif;pm? pmapmif? *sme,frsm;


pma&;olwYkd &efuek af &mufaecsed w
f iG f &cdik jf ynfrS Edik if aH &; toif;
tzGUJ uvnf; if; wd\
Yk tmabmftjzpf owif;pmrsm;udk xkwaf 0cJMh u&m
&cdik t
f oHukd OD;yku wm0efcjH yK a&Tjynfp;kd pmyHEk ydS w
f u
kd ?f vGpv
rf;? 227?
&efuek Nf rKd UwiG f du
k Ef ydS cf o
Jh nf/ H;k wnfae&mqdv
k Qif &efuek Nf rKd U? ykZeG af wmif?
0wfausmif;vrf;wGif jzpfcahJ y\/ yPmrpmapmif twG(J 1)? trSwf (1)udk
1316 ck? wydw
Yk v
JG qkwf 12 &uf? paeaeY (19-2-55)aeYu pwif
xGufcJhonf/ t,f'DwmrSm OD;bdk;odef; jzpfonf/ tcgtm;avsmfpGm
owif;rsm;ay;ydkY&ef a&mufcJh&ay\/ &cdkiftvif;owif;pmqdkvQif
bm;vrf;? jynfo*Yl sme,fyEkH ydS w
f u
kd f 1955 ckEpS ?f Zlvikd v
f 13 &ufaeYwiG f
pwifxw
k af 0cJo
h nf/ xdaYk emuf 27vrf;ESihf Adv
k cf sKyv
f rf;axmifo
h Ykd a&TU
ajymif;um Zmwd*P
k af &mif yHEk ydS w
f u
kd f yHEk ydS x
f w
k af 0vmcJo
h nf/ xdo
k wif;
pmrsm;tm;vHk; vdkvdkyif pkaqif;xm;cJh&m &cdkifjynfodkY jyef<uvmpOf
r,laqmifrcd hJ ysupf ;D jcif;cHomG ;cJh &av\/
7cdkiftvif;owif;pmwGif &mZ0ifodkufed'gef; tcef;wpfckudk
xnfhay;xm;\/ xdktcef;wGif &mZ0ifvuFrsm;? &cdkif&mZ0ifpmayESifh
oufqikd &f m wefz;kd &Sad om pmayrsm; yg&dS tav;wpm; xkwEf w
k pf pk nf;
xm;cJah yonf/ twGJ 1? trSwf 19 (16-11-55) aeYxw
k w
f iG f NrKd UoBl u;D
atmifausmZf \
H aowrf;pmudv
k nf;aumif;? twGJ 1? trSwf 20 (181-56) aeYxw
k w
f iG f a'0ef;atmifausm&f DS aowrf;pmudv
k nf;aumif;?
twGJ 2? trSwf 22 (13-7-56) aeYxw
k w
f iG f &cdik af tmifvaH wmfzUJG vuFm
(rdyef;&H)udk vnf;aumif; azmfjyxm;ay\/ xdak tmifvaH wmfzUJG vuFmudk
b0opf*sme,f q&mOD;omxGe;f (y@dw)f u wifjycJ&h m xdu
k xkwEf w
k f
&cdik w
f uov
kd af usmif;om;pmapmifvnf; azmfjyxm;aMumif; awGU&\/
&cdik t
f vif;owif;pmum; uREyfk w
f \
Ykd uavmifaoG;&mprf;&m ausmuf
Murf;yrm jzpfcJh\/ i,fpOfu &cdkifipnftaMumif;udk 1957 ckESpf?
azazmf0g&v
D xkwf xdo
k wif;pm aqmif;yg;a&;xnfyh gao;\/ xdak qmif;
yg;rSm uREyfk \
f yxr qH;k vuf&m yHEk ydS pf maqmif;yg;jzpf 0rf;omMunfE;l
jcif; jzpf&ayonf/
&efukefuxkwfa0aom jynfolY*sme,fwGifvnf; &cdkifowif;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

73

aqmif;yg;rsm; rjywf azmfjyyg&&dS m &cdik w


f iG f ysUH EUHS c&hJ ay\/ ppfawGNrKd Uukd
b,foal wGwnfco
hJ vJ (jrwfomxGe;f )? ppfawGNrKd Uukd bmaMumifh tmusyf
[kac:ovJ (oifcsDatmif)? (3-1-54) aeYxkwfpaom ordkif;a&;&m
aqmif;yg;rsm;? &cdik t
f oHviT hf aqmif;yg;rsm;udk uREyfk v
f nf; yg0ifa&;om;cJh
ygao;\/ xdu
k mvtwGi;f wGif OD;vSxeG ;f jzL (Edik if aH wmfaumifp0D if tNird ;f
pm;)uvnf; acwfopm owif;pmudk trsdK;om;owif;pm trnf
ajymif; xkwfa0cJhay&m &cdkifowif;aqmif;yg;rsm; rjywfyg&Sd\/
t,f'DwmtzGJU0iftjzpf 'dEmpyl&f ppfajy;pmtkyfudk a&;om;cJhaom
OD;ausmpf ed Ef iS hf apmazmfwv
Ykd nf; ygMu\/
ppfawGNrKd UwiG v
f nf; 1956 ckEpS f &cdik f z-q-y-v tzGUJ rS vrf;rSef
owif;pmudk xkwaf 0cJo
h nf[k qd\
k / xdo
k wif;pmqdv
k Qif 1948-49
ckEpS af vmufu xkwaf 0cJah om &cdik w
f ikd ;f owif;pmudk qufcx
H w
k af 0
jcif;[k od&\/ 1929 ckEpS u
f ppfawGNrKd U zGUJ pnf;cJah om &cdik jf ynf &mZ0if
toif;onf &cdik jf ynf&mZ0iftoif; owif;pmudk xkwaf 0cJzh ;l &m r*Zif;
oabmjzpf wpftyk o
f m xGuaf y:co
hJ nf/ xdo
k wif;pmrsm;qdv
k Qif &cdik f
,Ofaus;rI aqmif&u
G cf chJ surf sm;udk rSww
f rf;wif&m ordik ;f rSww
f ikd yf if
wnf;/ wdv
Yk uf;kH OD;pHa&Tonfvnf; &efuek Nf rKd U? 32 vrf; wdv
Yk uf;kH
owif;pmudk (naexkwt
f jzpf) xkwaf 0cJah Mumif; odrad e\/
&cdik t
f vif;owif;pm xGuaf y:vmpOfu ppfawGNrKd UrS pmaytzGUJ
tpnf;rsm;udkvnf; awGU&Sd&onf/ xdkpmaytzGJUqdkvQif wufaeopf
vli,frsm; uavmiftzGUJjzpf\/ xdt
k zGUJrS wufaeopfpmapmmifukd xkwaf 0
cJh&m pmwnf;tzGJUrSm "nmxGef;? ppfawGaemifvyf? tn MwZH? jrwHpOf?
wGJzuf vJhvJhrm (ppfawG)? ,kwifwdkY jzpfMuonf/
wufaeopfpmapmif twGJ(2)? trSwf (4)udk 1958 ckESpf?
Mo*kwv
f wGif vnf;aumif;? trSwf (5)udk 'DZifbmvwGiv
f nf;aumif;
xkwaf 0cJMh u\/ xdpk mapmif twGJ (2)? trSwf (5) wGif &cdik jf ynfoUl pmapmif
xGuaf y:vmNy[
D k aMumjimygvm\/ &cdik f jynfoUl pmapmifukd 1958-59
ckEpS w
f iG f xkwaf 0cJo
h nfq\kd / wufaeopfEiS hf jynfoUlpmapmifukd ppfawGNrKd U?
ausmif;wufvrf;? jynfoUl pmyHEk ydS w
f u
kd w
f iG f du
k Ef ydS cf ahJ y\/ xdjYk yif ppfawG
NrdKUrS "npmapmif trSwf (3)udk 1958? acwfa&SUpmapmif (1961-ckESpf)

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

74

wdu
Yk kd xkwaf 0cJMh uay\/
odaYk omf &efuek x
f w
k rf *Zif;? pmapmifavmuf tqifrh rD? pmzwf
oluv
kd nf; qGaJ qmifEikd v
f rd rhf nf[k rxifrad y/ 1954-55 ckEpS af vmufu
ppfawGausmif;om;ESpv
f nf pmapmif? rEav;wuov
kd f &cdik af usmif;ol?
ausmif;om;rsm;toif; &cdik w
f cH eG f r*Zif;udk xkwaf 0cJMh u\/ &cdik Zf menf
*sme,fukd 1961-ckEpS ?f rwfvwGif xkwaf 0cJo
h nf/ *sme,f xkwaf 0rI
twGuf aqG;aEG;pDpOfjcif;udk uREyfk \f tdy&f mwGiMf urf;cif; aqmif&u
G cf MhJ u
avonf/ aiGaMu;t&if;tESD;tjzpf uREkfyftygt0if aumfrwDrS
wpfO;D vQif usy-f 50 pD xnf0h ifcMhJ uay\/ owif;pmqdu
k f wpfapmif?
ti,f&,
G f ESpaf pmifxo
d m xkwaf 0Edik cf ahJ v\/ 1961-ck? {Nyv
D xkwaf om
&cdkifZmenf*sme,f trSwf(2)wGif yg&Sdaom jrefrmjynfudk ukvm;
usL;ausmfNyD[laom acgif;pD;jzifh &cdkifaomwkZeoHCtzGJUrS jynfodkY
wifjycsupf mwrf;qdv
k Qif uREyfk af &;om; 3-9-59 aeYu xkwjf yefjcif;
jzpfonf/
uREyfk w
f Ykd &efuek af &mufaecsed w
f iG f &cdik jf ynfe,frS BuKd Mum;BuKd Mum;
xkwaf 0cJMh uaom pmtkyrf sm;vnf; xGuaf y:cahJ Mumif; awGU&onf/ OD;om
xGe;f (y@dw)f \ orD;awmf raiGEjk zL pmtky?f &rf;NAJ omcsr;f OD; tbd;k
(icRe;f a,)\ &cdik af &vm; c&D;pOfomcsi;f ? ausmif;q&m OD;pdeaf &Tatmif\
&cdik w
f ikd ;f yx0DtusO;f ? xdt
Yk jyif OD;atmifomOD;\ jynfoUl wd;k wufa&;
pmtkyq
f ikd u
f qdv
k Qif q&mxGe;f ? OD;atmifxeG ;f \ bk&m;ordik ;f ? vuFm?
0wKZmwfvrf;zGUJ omcsi;f rsm;udk du
k Ef ydS jf zefcY scd ahJ yao;onf/
&efukefNrdKUwGif uxdu OD;ausmf&ifu &cdkifrif;orD;{csif;udk
vnf;aumif;? ok"r0wDyEkH ydS w
f u
kd rf S "n0wDta&;awmfyt
kH ygt0if ta&;
awmfykH ig;apmifwu
JG v
kd nf;aumif; xkwaf 0cJah vonf/ Murm'du
k rf if;Bu;D
0wK? r[mynmausmf avQmufxHk;rsm;vnf; xkwfa0cJhMuavonf/
euwfaA'ifq&m q&mOD;xGef;vScdkifuvnf; t*Fvdyf-&cdkif-jrefrm
ESpw
f pf&m (1858-1960)txd jyu'ed u
f kd xkwaf 0cJo
h nf/ refatmify,
D
uvnf; &cdik o
f mpGav? vlxOk ;D vSuvnf; &cdik af us;vufyjkH yifrsm;udk
xkwaf 0cJMh u&m uREyfk rf suaf rSmuf &Spd Ofu rSwrf o
d avmuf xGuaf y:awGU
&SdcJh&csufwdkYwnf;/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

75

&efuek rf S tuREyfk t
f Ny;D jyefNy;D aemuf &cdik
f eG zYf ;l pmapmif? &cdik f
wdik ;f &if;pmay qyfaumfrwDxw
k f (rdwL yGm;rl) pmapmif? &cdik af umfrwD
(&efukef)\ aqmif&GufrI? &cdkif,Ofaus;rI tEkynmtzGJU (&efukef)\
aqmif&u
G cf suEf iS hf xdt
k zGUJ xw
k f &cdik ,
f Ofaus;rIr*Zif; (1971) ponf
wdu
Yk v
kd nf; ordik ;f qufrsm;yifjzpf&m &cdik jf ynfe,f[k owfrw
S jf zpf ay:vm
aom ,ckaeYxd &cdik pf maytoif;tzGUJ rsm;? oma&;-ema&; toif;rsm;?
r*Zif;pmapmifpaom pmtkypf mwrf;rsm;? tpd;k &ESihf jynfe,f aumifprD S
xkwaf 0pDpOforQ ,Ofaus;rIa&;&mrsm;um; rsuaf rSmufacwf awGUBuKH &
odrw
S af eMu&ao;onfrsm;om jzpfaomfvnf; aemifuo
kd rdik ;f \ oufao
cHrw
S w
f rf;rsm; jzpfvmMurnfum; rvGyJ ifwnf;/

ewfjrpf-pef;atmif
&cdik rf *Zif; trSwf (10)
1986? rwfv/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

76

&cdkifjyu'def
jyu'ed [
f al om a0g[m&udk &cdik jf ynf? jrefrmjynfww
Ykd iG f rnfonfh
acwfumvup toHk;jyKvmcJhonf[k twdtus rod&ao;acs/
odaYk omf ,aeYwikd f jrefrmEdik if t
H wGi;f awGU&&dS aom pmayrsm;pGmwdw
Yk iG f
&cd k i f b k & if bapmjzLrif ; vuf x uf a&;pyf c J h a om xd k & cd k i f b k & if
bapmjzLrif; \ orD;awmf{csi;f wGif ]]jyu'ed }f } [laom a0g[m&udk
tapmqHk; a&;om;cJhaMumif; okawoDrsm; avhvmawGU&Sd&onfqdk\/
xd k { csif ; um; &cd k i f p mqd k a wmf A'l r if ; nd K \vuf & mjzpf N yD ;
jrefrmwpfEikd if v
H ;kH wGif a&S;tus qH;k jzpfaeaom {csi;f jzpfaMumif;udv
k nf;
tm;vH;k u todtrSwjf zpfMuay vdrrhf nf/
xd&k cdik rf if;\orD;awmf {csi;f yg jyu'ed [
f al om a0g[m&toH;k onf
,aeYwdkif qufvufoHk;pGJNrJ&Sdaeao;&m acwfay:toHk;r[kwfaMumif;
xif&mS ;vS\/ ,cktcg jyu'ed f tpm; ]]yu'ed }f } [lvnf; a&;xH;k avh
jyKaeMuonfrsm;udyk g awGU&adS eMuayao;\/
uREyfk w
f Ykd avhvmod&&dS oavmufqv
kd Qif ouwbmom? b*FgvD
pmaywdYk jyu'ed u
f kd yum (toHxu
G zf iG u
hf m) [l a&;oH;k Muay\/
ygVb
d momoH;k aA'pdEm #Dumvnf; yu
d m[l a&;oH;k xm;ayonf/
t"dym ,frmS aeY&ufwu
Ykd kd rSwo
f m;xm;aom aeYpOf rSww
f rf;'dik ,
f m&D
oabmyifjzpfonf/ wGif jyu'ed o
f m rSeo
f avm? yu'ed o
f mrSef oavm
uREyfk w
f Ykd qH;k jzwfay;vdk um; r[kwyf g/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

77

jyu'def[laom a0g[m&onf ygVd-y0kw'de? ouw-jyKw'de


[laom a0g[m&rS tajccHvmonf[l bmoE&okawoD q&mawmf
Bu;D rsm;\ ,lqcsut
f & avhvmod&dS &onf/ aeY&ufukd ajymjyygonf?
ajymqdo
k nf? a[mjyonf?h t&mjzpfaMumif; t"dym ,f&dS onf/
xdky0kw^jyKwrS wpfacsmifiifjyKwf jywodkY a&TUajymif;vsuf
xdkrSwpfzef jywrSwonf uodkYa&TUajymif;um jyujzpfNyD; jyuESifh
'depyfvQif jyu'de jzpfvm&onf[l ,lqMuonf/ jyu'deudk
ygVyd suv
f Qif jyu'ed f jzpfvm&aMumif; t,ltqudk avhvmEdik f onf/
&cdkifwGif jyu'defudk rnfonfhacwfumvuyif pwifoHk;pGJvm
onfukd rod&aomfvnf; &mZ0ifww
Ykd iG f ou&mZfNzKd jcif;rsm;udk "n0wD
acwfrpS tdE,
d ESin
hf Ed idI ;f um toH;k jyKvmcJ&h m xdt
k cgrpS jyu'ed t
f oH;k
&Sv
d mcJo
h nf[k ,lq&ayonf/
&cdkifjyu'defudk ajrmufOD;acwf e&tb,&mZmrif;vufxuf
&[ef;0ynm&Sd? vl ynm&Sdrsm;ESifh ndEIdif; c&pf 1761-ckESpf? aumZm
ou&mZf 1122-ckEpS w
f iG f tpnf;ta0; jyKum 0gqv
kd jynfah eYEiS hf oBueF f
twmtwufaeYwu
Ykd kd owfrw
S v
f suf ESpaf ygi;f ESpaf xmiftwGuf wefc;l
vxyfjyu'ed u
f kd jyKvyk pf pD OfvmcJ&h onf qd\
k /
xdaYk emuf t*Fvyd v
f ufxyf ta&mufwiG f ppfawGNrKd U? usm;kyf
q&mawmf OD;t*? a&TapwDq&mawmf OD;awZm&mr? 0wfvHkawmf&
OD;xGef;pHwdkYonf xdke&tb,&mZmrif; vufxuf jyKvkyfcJhMuaom
jyu'ed u
f kd trSjD yK ou&mZf 1181-ckEpS rf S 1290-ckEpS f txd (c&pf
1820-rS 1929-ckx)d ESpaf ygi;f wpf&mhwpfq,ftwGuf t*Fvyd ?f jrefrm?
&cdik o
f ;kH 0g'yg0ifaom jyu'ed u
f kd pDpOfxw
k af 0cJMh uonf/
xdkYaemuf 1291-rS 1295-ckESpftxd (c&pf 1930-rS 1934xd)
ig;ESpt
f wGuf aA'ifq&mOD;csi;f &SED iS hf OD;jzLomatmifwu
Ykd t*Fvyd ?f &cdik f
ESp0f g'yg0ifonfh jyu'ed u
f kd "n0wDjyu'ed [
f al om trnfjzifh xkwaf 0vm
cJhMuavonf/
ou&mZf 1295-ckEpS rf pS "n0wDjyu'ed t
f rnfjzifh euwaf A'if
ynm&Sd OD;xGe;f vScikd u
f t*Fvyd ?f jrefrm? &cdik f oH;k bmomjzifh wpfEpS w
f pf
Burd u
f spD jyu'ed u
f kd ,ckwikd f ESprf ysuf xkwaf 0vmcJah vonf/ xdjYk yif

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

78

if;OD;xGe;f vScikd yf ifvQif OD;xGe;f pH\ ESpw


f pf&m wpfq,fjyu'ed pf mtkyu
f kd
vufcaH omtm;jzifh t*Fvyd ?f &cdik ?f jrefrm oH;k 0g'ygonfh ESpf (100) jyu'ed f
pmtkyBf u;D wpftyk u
f kd c&pf 1859 rS 1960 xd? &cdik -f jrefrm ou&mZf
1220 rS 1322-ckEpS f pkpnf;pDpOf 1322-ck? e,kev
f wGif ppfawGNrKd U?
zjzLvrf;? &cdik af cwf yHEk ydS w
f u
kd w
f iG f du
k Ef ydS x
f w
k af 0cJah vao;onf/
azmfjyyg ajrmufO;D acwf e&tb,&mZmrif;rS ,ckwikd f qufcH
vmcJ&h aom jyu'ed rf sm;t&qdv
k Qif &cdik jf ynfwiG f wefc;l vudk yxrwefc;l
v? 'kw,
d wefc;l v[k ESpv
f cGJ vxyfjyKcMhJ uonf/ jrefrmjynfwiG u
f m;
yxr0gqdkv? 'kwd,0gqdkv[k 0gxyfESpfjyKvmcJh Muonf/ xdkYaMumifh
&cdkifjynfwGif wefcl;vxyfaom (a'GpdMw) jyu'defESifh jrefrmjynfwGif
0gqv
kd xyfaom jyu'ed [
f l rl0g'uGjJ ym;vmcJ&h m ,ckwikd f &SnMf umvmcJ&h
onf/ t*Fvyd w
f Ykd tkycf sKyv
f maomtcg taemufEikd if 0H g' aeoGm;jyu'ed f
wpfrsKd ;vnf; 0ifa&mufcahJ v&m ,cktcgwiG f &cdik jf ynf jyu'ed rf mS oH;k rsKd ;?
oH;k 0g'jzifh &Sv
d mcJ&h avonf/
jrefrm0g' jyu'defrSm toHk;rsm;cJh&aomfvnf; &cdkif0g'jyu'def
udv
k nf; oufqikd &f m tpd;k &u vH;k 0ypfy,fEikd jf cif; r&S&d um; todtrSwf
jyKcGifhay;xm;vmcJh&ojzifh toHk;jyKolrsm;vnf; &SdcJhMuonfomwnf;/
od&Yk mwGif jrefrm0gqv
kd jynfah eYwYkd Edik if w
H pf0rS ;f H;k ydwaf eY owfrw
S af y;cJh
aomfvnf; &cdik 0f gqv
kd jynfah eYwiG u
f m; oD;jcm;H;k ydw&f uf owfrw
S cf suf
rawGU&ojzifh oDwif;oDvapmif&h ef? ukov
kd af umif;rIjyK&ef vlwikd ;f tm;vyf
cGihf r&Edik Mf uao;acs/
&cdik &f [ef;awmfrsm; taejzifv
h nf; &cdikd jf yu'ed rf t
l & 0gqMkd uonf
yh *k Kdvrf sm; &SMd uouJo
h Ykd jrefrm0g'jyu'ed rf t
l & 0gqMkd uaom yk*Kdvrf sm;vnf;
trsm;tjym; &SdvmcJhMuonf/ jrefrm0g'wGifyif 0gxyf&ufiifudponf
r&Si;f rvif;vmcJah omaMumifh jrefrmrif;vufxufrS p 0d0g'uGjJ ym;um
t*Fvyd rf if;vufxufta&mufwiG yf kd &[ef;&Siv
f w
l Ykd jyemBu;D pGm
jzpfay:vmcJMh u&aMumif; OD;uk@vq&mawmf\ tmueobm0pdEm usr;f
aemufqufwrJG S oufaocHtaxmuftxm;? pmwrf;rSww
f rf;rsm;t&
avhvmod&EdS ikd af yonf/ trSerf mS 0gxyf&ufiifonf Ak'a cwf tvdrk us
jzpfjcif;? 0denf;usr;f *eft,ltquGjJ ym;jcif;? aA'okawoDrsm;ESihf tpd;k &

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

79

wdu
Yk pepfus rSeu
f efr&I &efaqmif&u
G rf ay;vmEdik jf cif; wdaYk Mumifh vnf;
xd0k gq0kd gxyfjyemonf &[ef;&Siv
f al vmuwGif 0d0g'&SNd r&J adS eMurnf
om jzpf\/
,ckuREykf w
f ifjyvdo
k nfh jyu'ed u
f m; &cdik w
f efc;l vxyf jyu'ed rf yl if
jzpfavonf/ xdjk yu'ed u
f kd aywGif a&S;&cdik *f Pef;wdjYk zifh Z,m;uGupf Ofjzifh
a&;rSwfxm;cJh&m 1263-ckxd awGU&onf/ aypmt&if;tpudkawmh
rnfonfEh pS u
f [l rodEikd af wmhNy/D ysupf ;D usKd ;jywfomG ;&m ou&mZf
1237-ckEpS u
f pom zwfEI ikd af yonf/ ,ckayrltwl tjcm;t&yf&yf
&cdik af 'owdYk vnf; &cdik rf jl yu'ed rf sm; &Sw
d efaumif;Edik af y&mwnf;/
wifjyxm;aom ayrlvm &cdik jf yu'ed pf epfonf ,ckacwfpepf

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

80

ESihf rwlacs/ a&S;acwfpepfo;kH jyu'ed o


f m jzpfayonf/ vjynfv
h uG,u
f kd
om tqHk;jyxm;&m vqef; &ufpOf? vqkwf&ufpOfudkawG;qom
zwf,&l ayrnf/ odaYk omf we*FaEGaeY? wevFmaeY paom aeYpOfrsm;um;
azmfjyyg&Sdayonf/ xdkYjyif N*dK[fpOfESifh tjrifeuwf ponfwdkYudkvnf;
jyqdx
k m;ay&m a&S;acwfjyupepf rnfo&Ykd cdS o
hJ nf? rnfoyYkd pkH &H o
dS nf paom
aA'if ynm A[kow
k wdu
Yk ykd g avhvm&&SEd ikd af yonf/ xdjYk yif ,ckwifjyyg
jyu'ed rf mS &cdik ef & tb,&mZmrif; vufxufrS owfrw
S cf ahJ om jyu'ed f
udrk x
l m; pDpOfxm;cJjh cif;jzpf&mum; ,ck&cdik jf yu'ed rf sm;onf azmfjyyg
ayrlvmjyu'ed rf S qufumqufcv
H mcJ&h aMumif; odEikd o
f nf/
,ckerlemtjzpf ayrl&if;rS wpfvtwGuf yHpk H (1)(2)jyK azmfjy
vdkuf&ayonf/ xdkodkYazmfjy&m ayrl&if;wGifjyxm;&Sdaom *Pef;udk
vnf; erlemtjzpf wifjytyfygonf/ odom&ef ,cktrsm;oHk;
*Pef;jzifv
h nf; wifjy&jcif;jzpfayonf/
erlemjyyHpk H (1)(2)udk odom&efrmS yHpk (H 1)wGif tp&if;vm vqef;
wpf&ufZ,m; uGuf xdypf ;D (6)onf aomMumaeYujkd yonf/ if;atmuf
0JbufuGufwGif&Sd 6?13?33 wdkYonf we*FaEGN*dK[fpOfudk azmfjyonf/
if;atmuf 0?10 onf wdxED iS hf C#Dukd azmfjyonf/
vuf , mbuf w G i f 6?21?39 wd k Y o nf wevF m N*d K [f p Of u d k
azmfjyonf/ if;atmuf 15?7 onf euwfESifh C#Dudk azmfjyonf/
twdik ;f vqef; 2?3?4 &ufponf &ufpOfwu
Ykd v
kd nf; odomEdik af y
onf/ vjynfah eYum; N*Kd [f (8)vH;k wdx?D C#D? euwf C#D udyk g
pkaygif;azmfjyonf[k odrSwfEdkifonf/ vqkwfZ,m;uGufwdkYvnf;
enf;twdik ;f odrw
S Ef ikd o
f nf/ ,if;jyu'ed \
f N*Kd v?f wdxC
D #D? euwf
C#Dw\
Ykd wGuef nf;udv
k nf; a&S;rlt& &cdik jf ynfo;kH ruum&Eenf;jzifh
wGuq
f odomEdik af yownf;/
(1975-ckEpS ?f azazmf0g&v
D xkwf &cdik rf *Zif; trSwf (2)wGif euwaf A'if
okawoD ewfjrpfO;D ukrm&trnfjzifh azmfjycJNh y;D jzpfygonf)

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

81

tdrfaxmifjyK "rowfusifh0wf
&cdkifwdkif;&if;om;vlrsdK;wdkY\

"avhxHk;wrf;rsm;ESifh ywfoufaom
tcsuftvufrsm;
1/ xdrf;jrm;vufxyf&ef vdktyfonfh t&nftcsif;rsm;
(u)xdrf;jrm;vufxyfEdkifonfh trsdK;om;\
touft&G,f
touft&G,u
f kd uefo
Y wfcsurf &S?d tdraf xmift&G,af &mufcsed f
wGif xdr;f jrm;avh &Syd gonf/ trsm;tm;jzifh trsKd ;om;rsm;rSm touf(20)
ausmu
f kd tdraf xmift&G,af &muf onf[k ,lqMuonf/ i,fpOfuyif
tdrfaxmifzufjyK&ef vsmxm;owfrSwfcsufjyKxm;aom "avhvnf;
&So
d nf/ a&S;uqdv
k Qif touf (30)txd vlysKd tjzpfowfrw
S f tdrf
axmif vufxyfEikd o
f nf/
(c)xdrf;jrm;vufxyfEdkifonfh trsdK;orD;\
touft&G,f
trsKd ;orD;rSm touf (16)ESprf pS tysKd &nfa&mufonf/ xdaYk Mumifh
tysKd &nfa&muf onfh t&G,u
f p xdr;f jrm;vufxyfEikd o
f nf/ ykcufwiG ;f

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

82

i,fpOfuyif vufxyfxrd ;f jrm;&ef uwdjyK aphpyfaMumif;vrf;xdr;f jrm;


jcif;oabmvnf; &SMd uygonf/ if;udk usr;f *eftvdk om&ured ;f r[k
ac:onf/
(*) trsdK;om;(odrYk [kw)f trsdK;orD; vufxyfxrd ;f jrm;
&m rdb(odkYr[kwf)rdbr&Sdygu tkyfxdef;ol\oabmwlnD
csuf&,l&ef vdkrvdk
vdktyfonf/ tkyfxdef;olESifhuif; r&SdEdkif/ trdtkyfxdef;aom
rde;f rponfjzifh tkyf xde;f jcif;&Sad om rde;f r (20)&S\
d [k usr;f *efvm\/
tkyx
f ed ;f jcif;ESirhf uif;aom trsKd ; om;? trsKd ;orD;wdo
Yk nf rdru
d mrudk
oabmwluvnf; tkyx
f ed ;f olu tcGirhf &vQif tjypf'Pf&o
dS nf[k rEk
us,f"rowf vm&Sdonf/ usrf;*efwGifvnf; umarokrd
pmpm&
uHxu
kd o
f nf[k qd\
k /

2/ xdrf;jrm;vufxyfjcif;
(u) vufxyfyHkvufxyfenf;
aphpyfaMumif;vrf; uwdcH0efcsufjzifh vufxyfyHk? a&cGuf
vufqckH s xdr;f jrm; vufxyfy?kH yGv
J rf;obifjyK trsKd ;orD;tdro
f Ykd
trsdK;om;udkydkYay; vufxyfyHk (orufwufonf [l\) trsdK;om;
tdro
f Ykd trsKd ;orD;udyk Ykd vufxyfyw
kH w
Ykd iG f trsKd ;om;tdro
f Ykd trsKd ;orD;udk
ydYk vufxyfyu
kH kd rif;wifvufxyfonf[k qdo
k nf/
vufxyfyu
JG kd pwifaomtcg tGe&Yf o
dS l trsKd ;orD;u csncf ifukd
udik f trsKd ;orD;? trsKd ;om; ESpOf ;D pvH;k wdYk r*Fvmae&mudv
k nf;aumif;?
,if;wd\Yk tdy&f mvdy?f aowmpaom ypn;f wdu
Yk v
kd nf;aumif;? um&Hwm;
qD; &pfywf&onf/ onfuykd if xdr;f jrm;onf[k ac:onf/ yxrpwd
xdr;f jrm;jcif; rnf\/ tGe&Yf o
dS q
l o
kd nfrmS om;OD;? orD;OD; rysupf ;D bJ
toufxif&mS ;&Sjd cif;udk tGe&Yf o
dS nf[k qdo
k nf/
xdo
k jYkd rm;Ny;D aemuf trsKd ;om;? trsKd ;orD;wdYk xrif;vufqpkH m;Mu&
onf/ a&zvm;wGif twlvufaq;Mu&onf/ rdb (odrYk [kw)f tkyf
xde;f olrsm;u xrif;qkycf &H onf/ tGe&Yf o
dS l ZeD;armifEw
HS u
Ykd trsKd ;om;?

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

83

trsKd ;orD; nmvufwu


Ykd ,
kd Nl y;D vufxyfay;onf/ xdaYk emuf a&pifoeG ;f
avmif;Ny;D xdr;f jrm;rINy;D qH;k avonf/ vufxyfykH vufxyfenf; &yf&mG
vlBu;D rdbrsm; a&SUarSmufwiG f xrif;vufqpkH m;jcif;? auR;arG;{nfch jH cif;jzifh
tMuif vifr,m; jzpfaMumif;? vufxyfxrd ;f jrm;aMumif; todtrSwjf yK&m
xif&mS ;Ny;D jzpfygonf/
(c)xdr;f jrm;vufxyf&ma&mufaMumif; rnfonfh tajc
taewGif rSwf,lEdkifonf
txufazmfjyyg vufxyfykH vufxyfenf;t& &yf&mG vlBu;D rdb
rsm;\ a&SUarSmuf w&m;0ifvufqHkpm;jcif; tNyD;wGifyif xdrf;jrm;
vufxyf&m a&mufaMumif; todtrSwjf yKMuonf/ vufqrkH pm;aom
olrsm;udk vifr,m;[k todtrSwrf jyKMuacs/

3/ vifr,m;uGm&Sif;jcif;? jywfpJjcif;
(u) ESpfOD;oabmwl vifr,m;uGm&Sif;vdkygu rnfodkYrnfyHk
aqmif&Gufonf
uGm&Sif;jcif;? jywfpJjcif;taMumif; yg&Sdaomay;pmudk ay;
vnf;aumif;? odrYk [kwf vlBu;D rdba&SUarSmuf ajymqdjk cif;jzifh uGm&Si;f
jywfpJ&ygonf/
(c) vif odkYr[kwf r,m;u uGm&Sif;vdkygu rnfonfht
aMumif; tcsurf sm;tay:wGit
f ajccH rnforYkd nfykH aqmif&u
G f
onf
tcsif;csif; cdkuf&efjzpfjcif;? pum;rsm;jcif;? om;vifusifh0wf
cRwf,Gif;jcif;? pm&dwysufpD;jcif;? rauR;arG;Edkifjcif;? wpfOD;udkwpfOD;
,HkrSm;oHo,jzpfjcif;? udk,fxdvufa&muf usL;vGefrdjcif;paom
taMumif;rsm;tay: tajccH uGm&Sif;rIudk txufyg (u)twdkif;
aqmif&Guf&onf/
(*) rnfonft
h ajctaewGif vifr,m;jywfpjJ cif; ajrmufonf
w&m;0ifumG &Si;f pmay;jcif;? uGm&Si;f Ny;D aMumif;udk vlBu;D rdb tod

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

84

oufao&Sjd cif;\ tqH;k vifr,m;jywfpjJ cif; a7mufonf/


(C) vifr,m;rjywfpJbJ aemufxyftdrfaxmifjyKcGifh &Sd?r&Sd
tcsi;f csi;f MunfjzLygu tdraf xmifjyKciG &hf o
dS nf/ odaYk omf yxr
tdraf xmif jywfprJ I rjzpfap&/ aemuftrd af xmifukd r,m;i,f? vifi,f
[l ESrd chf s ac:qo
kd ;kH EIe;f onf/

4/ ypnf;ydkifqdkifjcif;
(u) toufxif&mS ;&Spd Of vifEiS rhf ,m;wd\
Yk a&TUajymif;Edik af om
ypnf;? ra&TUajymif;Edkifaom ypnf;rsm;ESifhywfouf vif\
ypnf;udk r,m;u ydkifqdkifcGifh &Sd?r&Sd? r,m;ypnf;udk vifu
ydik q
f ikd cf iG hf &S?d r&S?d ydik q
f ikd cf iG &hf ydS gu rnforYkd nfykH ydik q
f ikd o
f nf
toufxif&mS ;&Spd Of cef;0ifypn;f qdak om trsKd ;orD;tm; trsKd ;
om;bufraS y; aqmif&aom vuf0wfvufpm;? &wem a&T aiG ypn;f
rsm;udk trsKd ;orD;u w&m;0if uGm&Si;f rjywfpo
J a&GUumvywfv;kH ydik q
f ikd f
cGi&hf NdS y;D trsKd ;om;rsm;ESihf roufqikd af cs/ trsKd ; orD;u olr\oabm
qEt& vifa,musfm;ESifh uGm&Sif;jywfpJjcif;jyKvQif a,musfm;trsdK;
om;ydkifqdkifcGifhtjzpfodkY a&mufoGm;onf/ trsdK;orD;rSm udk,fydkifrdb
tdrrf yS gvmaom ud,
k yf ikd t
f 0wftpm;ypn;f rsm;om if;ydik q
f ikd &f onf/
xdt
Yk wl trsKd ;om;u if;\qEjzifh uGm&Si;f vQif trsKd ;orD;tm; ay;xm;
&Sad om cef;0ifypn;f vufaqmifrsm;onf trsKd ;om;u ydik q
f ikd cf iG rhf &Sb
d J
trsKd ;orD;om ydik q
f ikd af vonf/
(c) vif (odrYk [kw)f r,m;aoqH;k ygu useftrd af xmifzufu
vufxyfxdrf;jrm;vQif om;orD;rsm; odkYr[kwf tjcm;aqGrsdK;
rsm;u ypnf;ydkifqdkifcGifh rnfodkY&Sdonf
vif odrYk [kwf r,m;aoqH;k uset
f rd af xmifzufjyKvQif xdt
k rd f
axmifzufuyif ypn;f ydik q
f ikd cf iG hf &So
d nf/ om;orD;rsm; (odrYk [kw)f tjcm;
aqGrsKd ;rsm;u ypn;f ydik q
f ikd cf iG hf r&yg? vifao r,m;qdik ?f r,m;ao
vifqikd [
f l tarGqufcyH ikd cf iG v
hf nf; &So
d nf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

85

5/ ypnf;cGJa0jcif;
(u) ESpOf ;D oabmwl uGm&Si;f ygu ypn;f rsm;udk rnforYkd nfykH
cGJa0onf
ESpOf ;D oabmwlumG &Si;f ygu trsKd ;orD; cef;0ifypn;f udk &&Sjd cif;?
xdt
Yk jyif rdbxH rSygvmaom ypn;f toH;k taqmifwu
Ykd kd &&Sjd cif;? xdt
Yk jyif
rdrdwdkYvufxufyGm;ypnf;Opmrsm;udk tnDtrQcGJa0&&Sdjcif;jzifh cGJa0&
,lEdkifonf/
(c) vif (odrYk [kw)f r,m;\qEaMumifh uGm&Si;f ygu ypn;f
udk rnfodkYrnfyHk cJGa0onf
vif\qEaMumifh uGm&Si;f vQif cef;0ifypn;f udk r,m;tm; ay;
aqmif&onf/ r,m;\qEaMumifhuGm&Sif;ygu ypnf;rsm;udk vifodkY
cGJa0ay;&onf/

6/ ypnf;qufcHjcif;
(u) vif(odkYr[kwf)r,m; aoqHk;ygu a&TUajymif;Edkifaom
ypnf;? ra&TUajymif;Edkifaomypnf;rsm;ESifhywfouf vif\
ypnf;udk r,m;(odkYr[kwf)tjcm;aqGrsdK;rsm;u qufcHydkifcGifh
&Srd &S?d r,m;\ypn;f vif(odrk [kw)f tjcm;aqGrsKd ;rsm;u qufcH
ydkifcGifh &Sdr&Sd? qufcHydkifcGifh&Sdygu rnfodkYrnfyHk qufcHonf
vifaor,m;ydik ?f r,m;aovifyikd f pepfjzpf vif\ypn;f r,m;?
r,m;\ypn;f udk vifomydik q
f ikd cf iG hf &So
d nf/ tjcm; aqGrsKd ;rsm; qufcH
ydkifcGifh r&Sdyg/
(c) rdbESpyf g;pvH;k aoqH;k vQif om;orD;rsm; odrYk [kwf aqGrsKd ;
rsm;u ypnf;udk rnfodkYqufcHonf
rdbESpyf g;pvH;k aoqH;k vQif om;orD;rsm;u qufc&H rnf/ om;
orD;r&Su
d arG;auR;ol? apmifah &SmufjyKpo
k ?l oN*K [o
f rl sm;om qufc&H
onf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

86

(*) ajr;rsm;\ tarGqufcHcGifh rnfodkY&Sdonf


tbd;k tbGm;rsm; tarGqufcEH ikd af om om;r,m; ? om;orD;
r&Su
d ajr;rsm; tarGqufcyH ikd cf iG hf &So
d nf/
(C) vif(odkYr[kwf)r,m;onf aowrf;pm jyKvkyfcGifh&Sd?r&Sd
vif (odrYk [kw)f r,m; aowrf;pmjyKvyk cf iG hf &So
d nf/ aowrf;pm
ESihf oabmwl tusKd ;oufa&mufaom aocge;D qJ todoufaorsm;
a&SUarSmufajymqdrk mS Mum;xm;jcif;vnf; &Syd gonf/ if;rSmvnf; aowrf;pm
ESihf tusKd ;wloufa&mufonf/

7/ om;orD;arG;pm;jcif;
&Syd gonf/ rdbESpyf g;pvH;k u jzpfap? wpfO;D OD;ujzpfap arG;pm;
Edik o
f nf/ rdbESpOf ;D pvH;k oabmwl arG;pm;jcif;omrsm;onf/ arG;pm;cH&
rnfo
h \
l touft&G,f uefo
Y wfcsuf r&Syd g/ EdpYk t
Ykd &G,u
f yif EdUk wu
kd af rG;
pm;avh &So
d nf/
8/ om;orD;rsm; xdef;odrf;apmifha&Smufjcif;
vifr,m; uGm&Si;f onft
h cgwiG f om;orD;uav;rsm;udk olw\
Ykd
qEt& cGaJ 0,l jzpfap? vH;k 0 r,m; (od)Yk viftm; tyfEiS ;f ay;
xdef;odrf;apmifha&SmufcGifh&Sdonf/
9/ r,m;p&dwf? uav;p&dwf
vifur,m;tay: rjyKprk auR;arG;jcif;jzifh vnf;aumif;? r,m;\
pm;0wfaerI tcuftcJ? uav;\ apmifah &Smufxed ;f odr;f rI tcuftcJ
aMumifh vnf;aumif; r,m;u viftm; tcgtcGifhtm;avsmfpGm
pm;aomuf p&dwu
f kd awmif;cH&onf/ (odUk ) vif\ rdbaqG rsKd ;rsm;xH
tusd K ;taMumif ; wd k i f M um;&onf / vif u jzpf a p (od k Y ) vif \
aqGrsKd ;rdbrsm;u jzpfap uGm&Si;f rIr&Sad o;qdu
k pm;aomufp&dw?f 0rf;pm
qefa&pyg; ulnaD y; aqmifap&onf/ (0g) ray;aqmifEikd u
f tvQi;f
jywfpjJ cif;? uGm&Si;f jcif; jyKay;&onf/ ruGm&Si;f ao;orQ umvywfv;kH
vifr,m;? om;orD;wdYk pm;0wfaea&;wm0ef vH;k 0usa&mufonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

87

10/ taxGaxG
&cdkif vufxyfxdrf;jrm;rI? uGm&Sif;rI? ydkifqdkifrI? ypnf;cGJa0rI?
ypn;f qufcrH ?I om; orD;arG;pm;rI? xde;f odr;f apmifah &Smufr?I om;r,m;
p&dwf ponfrsm;rSm vlrI"avhtay: wGif tajccH vdkufemcJh&aom
vlru
I si0hf wf jzpfonf/ if;udk avmuorkwad c: vlom;wdYk usix
hf ;kH
ynwfcsuyf if jzpf&m aemifwiG f ,if;ynwfcsuu
f kd trsm;uvdu
k ef m
vlru
I si0hf w&m;ac: "rtrnf &&Syd gonf/ xd"k rEiS hf avsmaf om xd"k r
twdik ;f jyKvyk pf &D if&aom tqH;k tjzwfrsm;udk "rowf[k ac:onf/ (0g)
w&m;Oya'[k ac:onf/ xdv
k rl I usi0hf wf"avh "rowfrsm;udv
k nf;
urmt&yf&yfu Oya'ynm&Sirf sm;onf Oya'uJo
h Ykd usio
hf ;kH vdu
k ef m
apcJjh cif;jzifh vlr"I avh ,Ofaus;rIukd xde;f odr;f vmEdik cf ahJ yonf/ xd&k cdik f
vlrI"avh "rowfrsm;u urmOD;u rEktrwfBuD;\ tEk"rowfudk
tajcjyKvmaom a&TrsO;f "rowf t|pwmvDo (48) usi0hf wfponfjzifh
"rowfrsm;? usifh0wfrsm; &SdcJhMuonf/ a'otvdkuf vufcHtoHk;jyK
vsu&f adS om "avhusi0hf wfrsm; &SMd uao;&mum; xdx
k kd vlrsKfd ;wd\
Yk "avh
usifh0wfxHk;"rowfrsm;udk avhvm&SmrSD;pkpnf;xdef;odrf;jcif;jzifhvnf;
aumif;? Oya'tjzpfoYkd owfrw
S jf y|mef;jcif;jzifh vnf;aumif; xdv
k rl sKd ;\
ud,
k yf ikd f ,Ofaus;rI"avhrsm; raysmufrysub
f J wnfwEhH ikd rf nf jzpfygonf/
&cdik "f rowfrsm; usr;f rSm- rEk"rowf? &mZ0Housr;f ? &mZmrwPu
f sr;f ?
&mzmeDwu
d sr;f rsm;ESihf a&TrsO;f "rowfusr;f ? wdwKH yg&m usr;f ? tarGcH
"rowfponfjzifh a&S;utoHk;jyKcJhaom "rowfusrf;rsm;&Sd&m ,ck
wdrjf rKyaf ysmufu,
G o
f mG ;jcif;jzifh &Sm;yg;oGm;cJ&h onft
h wGuf azmfxw
k af y;
7ef oifv
h aS yonf/

rSwfcsuf / / &cdik jf ynfe,frS &cdik ,


f Ofaus;rIEiS yhf wfouf awmif;cH
csut
f & armifawmNrKd Ue,f jynfoUl aumifp\D ar;jref;csuu
f kd 19-886 aeYu ajzqdak y;cJ&h jcif; jzpfonf/
ewfjrpf-pef;atmif

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

88

ajrmufO;D acwf '*Fg;rsm;


a&S;ypnf; jynfyrxkwf&
orwBuD;trdefYjzifh wm;jrpfvdkufNyD/
&efukef? Mo*kwf 19-8-61
ESpfaygif; (75)ESpfxufrenf; wnf&SdcJhaom bmoma&;qdkif&m
kyyf mG ;awmf kyw
f rk sm;? jrefrmeef;wGi;f toH;k taqmifrsm;udk jynfaxmifpk
jrefrmEdik if t
H wGi;f rS jynfyodYk o,f,x
l w
k af qmifjcif; rjyK&ef Edik if aH wmf
orwBu;D u trdew
Yf pf&yfukd xkwjf yefNy;D wm;jrpfvu
kd \
f /
(14) rsKd ;/ ,if;odYk wm;jrpfjcif;cH&aom ypn;f rsm;rSm vGecf o
hJ nfEh pS f
aygi;f (75)ESpx
f uf renf; wnf&cdS ahJ om jrefrmtav;rsm;? aMu;ESihf
ajraq;weft;kd rsm;? aypmESihf yk&ydu
k rf sm;? ausmufpm? tkwcf syrf sm;? a&Tjym;
pm? aiGjym;pmESihf a&S;a[mif;ta&;tom;yg&adS om t&m0wKrsm;? armfueG ;f
0if pm&Gupf mwrf;rsm;? bmoma&;qdik &f m kyyf mG ;kyw
f rk sm;? aMu; ausmuf
t*FawESifh opfom;yef;ykrsm;? t*FaweH&Haq;csyfESifh tydkif;tprsm;?
a<uxnfEiS hf ajrtd;k ajrcGurf sm;? jrefrmeef;wGi;f toH;k taqmifypn;f
rsm;tjyif a&S;a[mif; ausmufvufeufrsm;? a&S;a[mif; aMu;vufeuf
rsm;? a&S;a[mif;ausmufjzpfyk <f uif;rsm;? oa&acw&m '*Fg;? [efvif;
'*Fg;? &cdik f '*Fg;? [Hom0wDEiS hf uke;f abmifacwf '*Fg;rsm;ponfjzifh trsKd ;
trnf (14)rsKd ; yg0ifonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

89

yifv,faMumif; taumufawmf tufOya' (19)t& Edik if aH wmf


orwBu;D u wm;jrpfxm;Ny;D jzpfojzifh a&aMumif;? avaMumif;? uke;f
aMumif;rS xkw,
f jl cif; rjyK&[k xkwjf yefxm;onf/

20-8-61 aeYxw
k f aMu;rHo
k wif;pmrS-

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

90

yPmawmfo&jcif;
rde;f rom;tm; twif;t"rzsuq
f ;D rIukd Avum&jyKusirhf [
I l
vnf;aumif;? rk'rd ;f rI[l vnf;aumif; ac:qakd vonf/ ,ckwifjy
rnfh ]]yPmawmfo&ygonf}} qdak om acsycsuf (avQmufqckd su)f pmvTm
wGif t"r? tvifu&[l oH;k EIe;f xm;onf/
oabFmrsm;ocif &ifo;DG tBu;D udv
k nf;rpyf ]ajcusiBf uKd ;pm;}
]ESi;f pDa0,m} ]Bued f jcKy}f ]ADvwfw}D ]pma&;aoQ} ]cs&m;ESi;f ZD} ]odyo
f yd f
zuf} paom &cdik af 0g[m&wdv
Yk nf; ygonf/ vuFmpyf? eabum&ef?
arwmpma&;rsdK;wdkYjzifh acswifacsyjyK w&m;twdkif; pD&ifyg[kvnf;
qdx
k m;onf/ ya'o&mZfaf cwf bk&m;uReaf wmfrsKd ;? bke;f awmfBu;D jrwf?
aersKd ;ukv? w&m;rif; ponfh toH;k tEIe;f uvnf; ruif;vSay/
avQmufvTmwifonf? avQmufqdkcsufjyKonfudk yPmawmfo
&onf[k toH;k jyK xm;avonf/ aoaysmufZ0D ? xdZk 0D wdak eY? a*g&?D
*EmH?k xeHuo
kd w
k o
f yf? kuy if&if?h udavom&ru?f t"r? rpmemavmb
ESi?hf umrpnf;pdru
f kd yPmawmfo&onf paom ygV?d ygVyd sut
f oH;k rsm;
vnf; nyv
f suyf g&o
dS nf/ t0wfru
hJ kd - 0wfvu
kH si;f / H;k pdu
k t
f yk f csKyu
f kd
- ueufpdkuf/ oabFmydkif&Sifudk - oabFmolBuD;? oabFmrsm;ocif/
&ufu-kd wdx/D trIxrf;ud-k toH;k awmfc/H ae0ifzsKd ;zsukd -aejcnfjyKw/f
&Guo
f ;kH qifh (&Guo
f ;kH zH)k vTio
hf abFmud-k oH;k yifwikd o
f abFm[l a&S;oH;k
pum;rsm;uvnf; toG,o
f ,
G w
f jYkd zifh xdak cwf xdt
k ajcudk pmwGif

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

91

avhvmod&EdS ikd af yonf/


,if;yPmawmfopmonf oH;k awmfcH pma&;aoQ (i,f)wrQ jzpf
aom pma&;armif a&TaES (ES,)f ESihf oabFm&Sio
f rD; oQiaf rG;olwYkd t"rrI
tpD&ifcHjcif;ESifh xkacscsuf? avQmufwifcsufpmyif jzpfonf/ NAdwdoQ
udv
k ekd aD cwf aumZm 1212-ck? oDwif;uRwv
f qef; (11)&ufaeY? aeYZ0D
(Mumoyaw;aeY) wGif jzpfcahJ vonf/
if;udpudk qkdif&mXmeatmufHk;wdkYwGif rNyD;qHk;? rNyD;jywf
avavm/ tdEd,wdkif; tkyfcsKyfolwdkY (qifjzL-qifeDocif)xH acsy
w&m;rif;wdt
Yk m; cGeo
f iG ;f dck ? yPmawmf o&onf[k qdak vonf/ trIEiS hf
ywfouf w&m;vd?k w&m;cH tjyeftvSef acsycsut
f m; xif&mS ;vS\/
odaYk omf trI&iS w
f \
Ykd a'oXmeudk wyftyfpmG rod&acs/
oabFmqdyu
f rf;t&yf? jrpfem;&S&d mt&yf? oabFmydik &f iS \f eef;rIyf
tdraf y:t&yfww
Ykd iG f vnf;aumif; jzpfc&hJ onfuu
kd m; awGU&\/ tacs&iS f
u olwo
Ykd abmwl reyfapmapm ayguaf wmt&yfwiG f yef;OD;yefc&hJ ef
rSmMum; csut
f & oGm;a&mufc&hJ aMumif; qdo
k nf/ xdu
k kd axmufxm;vQif
NrKd UBu;D wpfae&mwGif jzpfc&hJ csuo
f m[k ,lq&acs\/ xdaYk Mumifh trIrmS
vnf; {&mrvluHkxHwdkYESifhjzpfrI[k wxpfcsodomojzifh tdEd,EdkifiH
w&m;H;k xd ayguaf &mufav&jcif; jzpfacs\/
trItacstwifudkMunfhvQif xkacsol (w&m;cH)u pma&;
armifa&TaES (ES,)f [k qdo
k nf/ if;ESijhf yemjzpfco
hJ rl mS oabFmydik &f iS f
orD;taxG; taESmif; oQiaf rG;ol[k qdak yonf/ armifa&TaES (ES,)f acsqkd
csuw
f iG f oabFmqdyjf rpfem;pwGif olrtm; owif;t& oGm;vm Munfh I
avonf/ xdpk Of ud;k yifjcm; (onfwikd f 9 wdik &f t
dS rd )f tcef;rSm (8)cef;?
eef;rrQtrd w
f iG f t&HazmfwEYkd iS hf aysmyf g;aeonfukd jywif;avomu jrifchJ
&onf/ xdt
k cg vdck siw
f yfrufraI Mumifh ESpOf ;D pHk cspcf ifrjI zpfc&hJ Ny;D aygi;f azmfrI
jyK&efxd tmrcH&cJhonf/ xdkYaMumifh vlysdK"rwmajymqdkMuvsuf 1212ck?
oDwif;uRwv
f qef; (11)&uf? ayguaf wmqdo
k nfh t&yfwiG f yef;OD;yef;
yef (cspw
f if;tOD;jyK&ef) xGucf MhJ uavonf/ tazmfrhJ ajcusijf zifh oGm;av
aomf olrtm; pHum;yifatmuf yef;aumufaecsed w
f iG f BuKH BuKd uaf v
onf/ armifa&TaES\ acsycsuf (ol\xGuq
f ckd su)f rSm oabmwl cspMf unf

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

92

jzL jzpfc&hJ jcif;twGuf t"rrrI [kw&f aMumif;[k qdv


k o
kd nf/
odaYk omf trsKd ;orD;bufrS rnfojYkd zpf&yfaMumif; rod/ armifa&TaES
tm; avQmufxm; tpD&ifcHonfum; t"rjyKrlonf[k pGyfpGJonf/
wpfu,
kd v
f ;kH udv
k nf; zufvzkd uf? erf;vdk erf;? paeESpcf ikd u
f kd qGv
J q
kd ?JG
Avmusif; pdwf[d&mjyKusifhonf/ Oyrmrl om;wpfcJudk pGefcsDovdk
tjypfudkriJh? umr*kPfa&;udk *Grf;wGifqD;usovdk t"r cHpm;onf/
aZmwd&of ywjrm; &TUHyyk w
f iG t
f eif;cH&onf/ Ed&Yk nfwiG f ysm;aumifusovdk
aorwwf ylyif'u
k a &mufonf/ rde;f rESihf a,musmf ;jzpfojzifh tm;rwef
tEdik pf ;D cH&onf/ xdaYk Mumifh olr\ pD&ifccH suEf iS hf ol\xGuq
f ckd suf
acsyxkacsvmT yPmpmudk w&m;olBu;D xH dak opGmquf oGi;f &ygonf/
w&m;Oya'tavsmuf pD&ifq;kH jzwfay;&ef[l armifa&TaESb&k m; uRef
awmfu trItwGuaf &;om;acsycsuf (0g) t,lccH suf jzpfavonf/
w&m;vdk w&m;cHESpfOD;udkum; tdEd,Hk;awmfum; ppfaq;
qH;k jzwfcsuf jyKcrJh jyKcu
hJ kd rod&acs/ trsKd ;orD;bufrS olronfa*g&&D ,
G f
(8ESp&f ,
G f tysKd pif) vGef 12-ESpf unmppfjzpfonf qd\
k / a&TaESvnf;
vlysKd tppf (15)ESp&f ,
G w
f nf;/ olrum; oabFmtrsKd ;rsKd ; aomif;ru
udyk ikd af om vlxifay: *kP&f nf&o
dS l oabFmolBu;D orD;taxG; taESmif;
ygq\
kd / olrtm; t"rjyKoq
l v
kd Qiv
f nf; ES,Ef ,
S &f &r[kw/f tdE,
d tpd;k
&\ vufa&G;pifoHk;awmfcHpm; (cpm;) pma&;aoQwrQ jzpfownf;/
ae0ifprD;a&mif (rD;xGe;f ) jzifh aeMupOf aq;aomufurG ;f pm; 3-4acguf
oGm;vma&mufNyD; wpfoufwdkifcspfygrnf/ uwdrwnfu usdefopm
oifyh gap[k pum;qifch o
hJ nf/ odaYk omf rdbtpHak &SUwiG f awmif;cH jcif;vnf;
rjyKcahJ y/ trSwrf hJ owdvpS f ayguaf wmt&yf yef;aumufaecdu
k f
rdrx
d H wdww
f qdwv
f u
kd v
f mNy;D tyg;uxdik f azmfjyygtwdik ;f Avum&
jyKrcl ahJ vaMumif; tpD&ifcH (w&m;vdjk cif;) jyKcahJ vonf/
trIoabmrSm acsyolu oabmwl[k vnf;aumif;? tpD&ifcH
olu twif;jyK onf[k vnf;aumif; jyem&if;wnf;/ trI
w&m;vdk w&m;cHw\
Ykd wpfzufwpf zuf xkacscsuu
f kd wifjyxm;jcif;
onf pmayoabmt& xdak cwf\aMu;rHw
k pfcsy[
f k qd&k rnfjzpfonf/
,if;acwf ,if;umv rIcif;ESiq
hf ikd &f m pmayta&;tom;? pma&;om;yHk

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

93

pepf? oH;k EIe;f xm;aom a0g[m&rsm;? jzpf&yfrsm;udk y@m (pmvTm)


awmfu ajymMum;aeonf/ xdjYk yif ,if;acwftrIEiS yhf wfouf odoifh
zG,f&mrsm;udk ordkif;taxmuftul jzpfayvdrfhrnf[k ordkif;twGuf
wefz;kd jzpfapEdik o
f nf/
xdaYk Mumifh pmayoabm? rIcif;a&;&m? orkid ;f okawoewdt
Yk wGuf
taxmuftul jzpfap&ef wifjy&jcif; jzpfavonf/ y@mpmrSm
aywGif ul;vsuaf wGU&&dS &m ayoH;k csyrf Q jzpfonf/ ck? cl? ac csyw
f iG yf g&NdS y;D
awGU& onfrmS rif;jym;NrKd Ue,f? em;wif (e'if)&GmopfrS jzpfay\/ tjcm;
aycsyrf sm; wGif "rowf (Oya'xH;k )rsm;udk awGU&\/ t&ifu (u)csyf
wGit
f arGrq
I ikd &f m tarGco
H m;rsm;udk vnf;aumif;? vifaor,m;ao
w&m;udk vnf;aumif;? raemom&"rowf? rEk"rowfxGufwdkYt&
qH;k jzwfcsurf sm;udv
k nf;aumif; a&;om;&S\d / om;tjym; wpfusyd af jcmuf
yg;wdkY wGifqdkvQif tarGcHxdkufaom om;orD;ajcmufa,mufwdkYudk
jyqdx
k m;\/ xdo
k "Ykd rowfrsm; tygt0if azmfjyygtrIy@mo&onfh pmudk
18-2 1969 ckEpS w
f iG f rif;jym;NrKd U &Sad ecJ&h pOfu a&;ul;xm;cJjh cif;jzpf/
xdpk m ayrltwdik ;f odw
Yk ifjyvdu
k &f ayaMumif;/
]]oDw&OD;aoQmif? bke;f acgi0f ;kd 0if? awZusi;f vsu?f xkwcf si;f
b0*f? atmufxuf t0Dp?d ESo
H pd ;kd ydik f ? tdE,
d wdik ;f ? ueufpu
kd x
f al wmf
rlaom? qifjzL qifeD ocifxH uavmif wefa&T;kd ? rSit
f ;kd rSm ausmufp?D
a&TeD a&TyiG Ehf iS hf a&;avonf&adS omf? pma&; armifa&TaES (ES,)f qdck su?f
aps;xGufvrf;0wGifvnf; r[kwf? aps;EkwfwGifvnf; rus? jrpfem;p
oabFmqdy?f a&TAodrf a&TroQ? oabFmrsm;ocif &ifo;DG ? tBu;D udv
k nf;
rpyf? tvwfvnf; r[kw?f aESmif;qH;k jrif taxG;cdik rf av;? yGiihf u
kH o
hJ Ykd ?
oQiaf rT;ol acsmacsmud?k owif; uReaf wmfMum; oGm;vmvSnyhf wfvsu?f
wift
h yfaomae&mu Munfh &I m? ud;k yifjcm;&Spcf ef;? eef;rIy1f tdraf y:rmS ?
&Ha&Gawmftrsm;ESi?hf aysmyf g;vl;vmonfu?kd avhvmonfjywif;u 0if;ceJ
jrifvu
kd &f mwGi?f oufiifr&? avmb&ruu
f kd rxde;f Edik f wpfatmuf
1/ erf;rIyt
f rd -f eef;ratmuf tqifw
h ef;&Sd tdraf *[mwdu
k f (odrYk [kw)f
eef;rrQ tdraf *[m/ eef;ra&Ttrd /f

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

94

avmuf rIid Nf y;D vQi?f Mumcdik af ep? *Gr;f qDuso?Ykd aervSpw


d rf om? ylAsmyg
xyfavmif;vsy?f oH;k av;acgujf im;vm? ESpyf g;tpH?k xif;yHk aumif;us
(xif;yHkacgif;us) aygif;azmfygrnf[k? ,l0vlysdK? trsdK;wdkYxHk;pH? tvSef
tajymif;? qd;k aumif;ES;D aESm? ajyma[mMuonfwiG ?f cspcf if ESpo
f ufprkH uf
av;jrwfvsu?f txyfxyftmrcHNy;D vQi?f pdwrf mef[o
d rQ raysm&f onfh
twGuf aMumif?h 1212-ck twGi;f ? oDwif;uRwv
f qef; 10-&uf? reufx
apmapm? ayguaf wm qdo
k nfae&m? azmfrygwud,
k w
f ?l yef;OD;yefcyhJ g[k
tcgcgrSmonfwGif xdkZD0xdkaeYcsdefra&G; xdkem&D? xdkwdxDxdktoFmrSm?
aemufygvludk y,fcGif;vsuf? wpfa,mufcsif;xdkt&yfodkY? cifwrSwfcHk
wrif? ajcusiBf uKd ;pm;? oGm;vma&mufayguaf v&m? &ifrh m (,if;rm)o&zD?
ESi;f ZDa0,m2 ? pHum;yifatmufwGif? yef;aumuf aeonftcdkufESifh
Bued Bf uKd uaf wGUBuKH &mwGi?f auomawmfa&mifvQyEf iS h*f aZmwd&ofa&TawG
t0if? tjyifjyiftjym;jym;? wpf&mhESifh wpfyg;aomvltaygif;qdk;
aumif;Bu;D i,f? a&mufayguaf vh&adS omf? oabFmqdyjf rpfem;wef; &yfae?
yl&darb0u? 'geBuD;us,fvsuf? avSi,favSBuD;? toD;oD;BudrfjcKyf?
wvky?f uwL? a*:w;kH wH;k PD? rif;w&mpD (rif;w&m;pD;) ADvwfw1D ? ysOo
f pf?
2
rmwm&pf ? ppfwaumif;? rjrif;aumif; rjrif&iS ?hf rjrif0?Hh tHrh Edik ?f wyifwikd ?f
ESpfyifwdkif? oHk;yifwdkiftrsdK;rsdK;? tkyfpdk;ydkifo? aomif;ruoabFmwGif?
vlwiG x
f ifay:? tausmt
f jim? orm'd|Ed iS ?hf *kPEf iS 0hf k dk3 &Sad om? oabFm
olBuD;orD;tBuD;udk? y,fcGm? tv,frSmrarG;? taxG;rsmaESmif;ajrm?
a&Tabmfrsm;&Si?f nufpifMuefn?D a*g&t
D vGe?f onfqw
D iG rf u? t&G,u
f
q,fhESpfESpf? unmppfoQifarT;ol? xdyfiHkvufrdk;? q,fpHkysdK;? &Sdcdk;
2/ ESi;f ZDa0,m = ESi;f qDyef;ESit
hf a0,m (eef;vH;k BuKd i)f yef;
* aZmwd&nfa&T (rPDaZmwd&oausmuf) = tvHk;pHk ? tvdkumr?
awmifw
h tyforQaom umr0wKuakd y;wwfaom ywjrm;&wemqd\
k /
("ryt|u xm? 0gov
k 'w0wKr)S
1/ ADvwfwD = bDvyfjynf (t*Fvef)jzpf ypn;f /
2/ rmwm&pf = r'&yfa'o jzpfoabFm/
3/ 0kdk = touft&G,jf zifBh u;D ol/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

95

tpD&ifcHygonf/ armuf[eftw4? wlvSNydKifNydKif? udk;yifwdkif&Spfcef;?


ru&f;csL;vdrf? pdefudkyef;ES,f? cs,fvS,fulvsuf? eef;rIyftdrfay:rSm?
&Ha&Gawmftrsm;ESihf upm;aysmyf u
kd ?f aepOf BuKd uf 0,f?wdu
k f NE,
d ?
5
pd;k ydik o
f onf? xD;w&OD;aoQmif? wefaqmifreS u
f if;? vufa&G;pH oH;k awmf
cefYpm;(cHpm;? cpm;) pma&;aoQwrQ? rlrru (vlyrmu? vlrrQu)? ewf
vdv
k ?kd rndKrjzL? &G,rf wl (c,fwrl) a&TrrQ? r0ryde?f cg;ode&f ifus,?f
Eke,fyifu,
kd ?f vlysKd tppf? wpfq,fih g; ESpt
f &G,?f armifa&TaES (ES,)f onf?
pHy,fyiG x
hf yfu?kd em;uyfvnfyefwhJ ? aevGe;f rd;k csKy?f aeajc (aejcnf)
jyKw?f rdu
k af rSmifrmS ? rD;a&mifEiS ahf e&mwGi0f ,f? omcsKd pmG oH;k av;acguf ?
aq;aomufuGrf;pm;? oGm;vma&mufaygufvsuf? aoaysmufZD06 ?
xif;yHkodkY usatmif? cspfygrnf? Muifygrnf? rwnfvQif usrf;bk&m;?
odMum;ESihf a'0gp;l ygap? zsuyf gap? used af wG (wG,)f pum;? qifMum;onf
taemuf? ESpaf ,mufrb
d ? tpH[
k yd gvsu?f if;rSm rdbwdu
Yk ?kd tawmif;
tqdrk vTw?f trSww
f arhowdvpf? ou&mZf 1212-ck? oDwif;uRwf
vqef; 11 &uf? reyfxapmapm? ayguaf wmqdo
k nfh t&yfoo
Ykd mG ;?
5
cs&m; ? ESi;f qD? o&zD? Muuf;kH *rke;f ? qyfomG ;? pHum;? a&Tw?l aiGwl
Muufarmuf? ydawmufyGifh0g0gudk? &dyfomNrdKifatmuf? yef;aumuf
ae&mrSm? wdwfwqdwfvdkufvmvsuf? rormaompdwfxm;ESifh? tyg;
uomwdik ?f vdik w
f efuo
kd yd o
f yd zf uf2 ? b,fnm0,f *EmHk3 cHNy;D vQi?f
xeH4 udo
k w
k o
f yf? qG,
J rf;okwpf rf;onfomru? ku5yif&if?h 0wfvkH
usif;NyD;vQif? eif;vdkvdkeif;? bdvdkvdkbd? pdwfpDwdkif;pdwf[d&m? udav
4/ tw - ud,
k cf Em? ud,
k x
f nfj'yf/
5/ vufa&G;pH = vufa&G;pif? pHawmf0if? pHwifavmufol /
6/ ZD0 = touf/
1/ cs&m;?ESif;pD = c,m;yef;ESifh ESif;qDyef;
2/ odyo
f yd zf uf = wif;wif;zuf
3/ *EmHk = arT;&eHY /
4/ xeH = om;jrwf
5/ ku = opfyif

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

96

om&ruu
f ?kd Nird o
f ufatmiftm;xkwf ? om;wpfceJ eD u
D ?kd pGecf sD okwf
onfE,
S ?f avmukw& mud?k ratmufarh? umr*kPt
f a&;wGif *Gr;f wGiq
f D
6
us yrmPod?Yk t"rtvifu& ? rpmemavmbESi?hf umrpnf;pdru
f ckd pH m;
&m? jiif;qefygonf? udkvnf;rvGwf? aZmwd&ofrsuf&Sifudk? &THUykyfwGif
eif;onfaES (ES,)f ? onf;wGi;f uwke?f rvHt
k ouf? acR;pufpufp;D NzKd if
NzKd i?f atmifrh Edik af orwwf? aMumuf&UHG Muifem? ylyif'u
k ? ysm;EdUk wiG u
f s
ouJo
h ?Ykd rde;f rESiahf ,musmf ;rdUk ? tiftm;rwef? cHae&ygonf/ w&m;[d
&m? pD&ifawmfrlyg? bk&m;uRefawmf bkef;awmftvGefBuD;jrwfawmfrlvS
aom? aersKd ; ukv7? oD[8 rmefatmif? vlaY bmifbufuif;? w&m;rif;wd?Yk
cGefoGif;&dc? yPm9 awmfo&onf/

6/
7/
8/
9/

t"rtvifu& = twif;t&if; razGr&mjyKjcif;


ukv = trsKd ;
oD[ = jcaoFh
yPm = pm? pmvTm? pm&Guf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

97

tojymrIqdkif&m pD&ifcsufrsm;
&cdik rf if;vufxuf trwfBu;D tausmt
f armf tjzpfxif&mS ;cJah om
r[mynmausmo
f nf w&m;pD&ifa&; txl;xif&mS ; pHwifxm;avmuf
aom yk*Kd vjf zpfco
hJ nf/ rif;ygBu;D vufxuf vnf;aumif;/ rif;wdum ?
rif;apmvS? rif;pMu0aw;? rif;zavmif;? rif;&mZmBuD;vufxuf
wdik af tmif rif; 6-qufxd trIawmf xrf;&Gucf o
hJ nf/ if;\xdak cwfu
tkycf sKyaf &;qdik &f m? rIxrf; cefx
Y m;a&;qdik &f m? cd;k rI aysmufrI tarGcrH I
omoemrIqikd &f m ponfwyYkd g r<uif;avQmufxm;pD&ifq;kH jzwfjcif;rsm;udk
aqmif&u
G cf &hJ onf/ riftm;vnf; tusKd ;taMumif; tqd;k taumif;jy
avQmufwifcsurf sm; jyKcahJ vonf/ if;\aqmif&u
G cf chJ surf sm;rSm trsm;
tjym;yif &Sday&m\/ odkYaomf &cdkif&mZ0if taMumif;tm;avsmfpGm
rSwfwrf; wifxm;csufrsm;udkom awGUEdkifMu&awmh\/ odkUaomfvnf;
if;\w&m; pD&ifr?I avQmufx;kH jyrIwu
Ykd kd pkaqmif; ]]r[mynmausmf
avQmufx;kH }} trnfjzifh pmwpftyk -f usr;f wpfapmiftjzpfuw
kd if rSwcf suf
&Sday\/
if;avQmufx;kH usr;f udk aumZmou&mZf 1149-ckEpS ?f waygi;f v
qef; 5-&ufaeYwiG f oHwNJG rKd U omoemjyK q&mawmf OD;u0dom& rax&f
onf jyKpck o
hJ nf[o
k &d \/ xdx
k kd &cdik &f mZ0ifvuFmwGuu
f kd tajccHjyKpk
cJah om avQmufx;kH jzpfonf qd\k / usr;f jyKq&mawmfrmS ;u 0dom&mbdo&D d
y0& t*r[m"r&mZm"d&mZ*kk bGUJ wq
H yd af wmfvnf; qufuyfc&H aom

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

98

&cdik q
f &mawmfyif jzpf\/ "n0wDta&;awmfyu
kH sr;f udv
k nf; xdq
k &m
awmfyif jyKpck o
hJ nf[k od&\/ aumZm 1243-ckEpS ?f 0gqv
kd wGif &efuek Nf rKd U
jrefrmoHawmfqifh rD;pufBu;D yHEk ydS w
f u
kd f xdt
k a&; awmfyu
kH sr;f udk yHEk ydS f
xkwaf 0cJzh ;l \/ xdaYk emuf* ok"r 0wDyEkH ydS w
f u
kd t
f jyif tjcm;yHEk ydS w
f u
kd w
f Ykd
onfvnf; tBurd Bf urd f xkwaf 0cJNh y;D jzpf\/ r[mynmausmf avQmufx;kH
rSmvnf; ** xdt
Yk wlyEkH ydS cf NhJ yaD yNy;D omwnf;/
r[mynmausmfavQmufxHk;um; rif;taMumif;? avmu"r
taMumif;wdjYk zifh A[kow
k jzpfz,
G &f m rsm;pGmaumif;vS\/ xdak cwf vlaerI?
tkycf sKyrf ?I pD;yGm;a&;? "avhx;kH pH ponfwYkd aMu;rHo
k zG,f xifjrifapEdik \
f /
if;\t&nftaoG;? mPf&nfmPfoGm;wdkYudkyg avhvmp&mrsm;pGm
yg0if \ / if ; onf avmu"r w d k Y uRrf ; usif v d r m cJ h a Mumif ; ud k
xdak vQmufx;kH u oufaocHae\/ w&m;a&;&m rSeu
f efaomqH;k jzwfrI
rQwwnfrh wfaom pD&ifrw
I u
Ykd kd qH;k jzwfp&D ifcahJ y\/
r[mynmausmu
f m; "rowfp&D ifx;kH &Sd wdik ;f vnf;rSeNf y[
D k vufcH
olum; r[kwaf cs/ trSeu
f kd odwwfro
S m ynm"rowf[l qdo
k nf/
xdaYk Mumifh rkepf ;J uRe;f olaX; cGeo
f mBu;D ao tarGw&m;udk w&m;olBu;D
av;OD; pD&if&mrNy;D jynfoQirf if;xH avQmufojzifh trwfBu;D odYk tyf&
avaomcg w&m;pD&ifcsuyf gaom oabmxm;udk vnf;aumif;? pD&ifcsuf
udk vnf;aumif; odYk rdeq
Yf pkd &D ifcsuf jyKcahJ yownf;/
]]w&m;olBu;D wdpYk &D ifaom "rowftwGuf tedrt
hf jrift
h cGt
J a0
[lorQonf trSm;wapom rsm;onf? xd"k rowfpmudv
k nf; a&S;ynm&Sd
wdYk pGecYf ahJ Mumif; usr;f *efvmonf? trSeu
f kd odqw
kd wfro
S m ynm"rowf
jzpfonf? xdpk m"rowfrsm;rSm omnmtu&mrQom? trSm;rsm; trSef
enf;onf? taMumif;udk&Smaomf cGefomolaX;BuD;onf olykefjyKvsuf
t&Sifrif;tm; jypfrSm;aomf r,m;BuD;om;? r,m;i,fom;? tarGpm;
* [Hom0wDyEkH ydS w
f u
kd rf S aumZm 1297-ckEpS w
f iG f xkwaf 0cJzh ;l onf/
** "n0wD ta&;awmfyu
kH kd c&pf 1923 ? (aumZm-1285)ESihf ta&;
awmfy5kH -apmifwu
JG kd aumZm 1285 ? (c&pf 1923)wGif ok"r0wDu
ESdyfcJhzl;onf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

99

"rowfxu
G t
f vdu
k f rif;jypfray;acs? om;csi;f twlom? aovnf; ao
csif ; ? &S i f v nf ; &S i f a vQ m uf rif ; jypf a &muf &monf / ,if ; wd k Y
rdbqd;k oGr;f &m om;orD;wdYk ZD0w
d ad jEr w
S akH omfvnf; uif;&avonf/
qd;k arGc&H aom xH;k &Sv
d suf aumif;arGvnf; xd;k enf;twlom cH,Ml uap}}
if;\w&m;pD&ifxHk;u tqdktrdefYwdkYonf O'gef;wGif&pfaponfh
tjzpfow
Ykd ikd f usef &pfay\/ r[mynmausmo
f nf if;ud,
k w
f ikd f qH;k jzwf
jcif;? rNy;D jywfaom t,lcrH u
I kd Ny;D jywfapjcif;? if;\avQmufvcJT sut
f &
bk&ifu trdecYf srw
S jf cif;rsm;tygt0if trIp&D if jcif;rsm;pGm jyKc&hJ av\/
r[mynmausmo
f nf a&TaiG tojymrsm;ESiyhf wfouf pD&ifq;kH jzwf
cJah om pD&ifcsurf sm;udk xkwEf w
k w
f ifjyvd\
k /

bkef;BuD;ysHtarGrI
(1) ausmif;ae &[ef;wpfyg; ysHvGefawmfrl&m a&TaiG tojym
use&f pfco
hJ jzifh if;\rdbaqGrsKd ;ESihf ausmif;&S&d [ef;? omraP? ausmif;
'umwdu
Yk vdv
k m;Mu&um;? oH;k OD;om;wdYk jiif;cHv
k ,
k ufrI jzpfymG ;cJ&h onf/
xdt
k rIrmS bk&ifxaH &mufc&hJ m r[mynmausmf tm;tyfvsuf qH;k jzwfapcJh
onf/
qHk;jzwfyHkrSm &[ef;oHCmwdkYtm; bk&m;&Sifonf qGrf;? aq;?
ausmif;? ouFe;f [l aom ypn;f av;yg;udo
k m cGijhf yKco
hJ nf/ a&TaiGpaom
temrmo (roH;k oyf? rom,m aumif;) 0wKukd cGijhf yKawmfrrl/ ay;vSL
aomfvnf; tvSLrajrmuf/ vlcsi;f ay;ouJo
h Ykd jzpfonf/
xdaYk Mumifh ysv
H eG &f [ef;tm; vluo
hJ Ykd oN*K [&f rnf/ use&f pfaom
a&TaiGukd ay;&if; vlrsm;&Sv
d Qif jyef,al p/ xd&k [ef;tavsmuf a&mif;0,f
zvS,frIjzifh&vQif twlae&[ef; tarGcHvdkrI vlxGuf xdk&[ef;\
rdbaqGrsKd ;wdEYk iS hf tnDtrQcaJG 0,lMuap/ ypn;f av; yg;rSm &[ef;rsm;&ap?
ausmif;'umrSm yvyfap [l\/
qHk;jzwfcsufESifhywfouf yg&mZduusrSom &[ef;rjzpf[k
bk&m;ynwfonf/y&dpm*apwemac: vGwfvyfpGefYBuJaomapwem
jy|mef; vSLvQif 'geajrmufonf/ oHo&m a&;udv
k kd ? cspf ? aMumuf?
rdu
k f ? ynmvdk ? umr*kPv
f kd ay;vSLjcif; ajrmufrsKd ;&S&d m oHo&m

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

100

udv
k kd ay;&mudu
k m; jyefr,ltyfaMumif;ESihf a&TrsO;f "rowfvmonf
qd\
k / xdaYk Mumifh pD&ifx;kH udq
k ifjcif&rnf[k &cdik &f mZ0ifopfusr;f jyK
&rf;NAaJ wmif ausmif; q&mawmfu trSmjyqdck sujf yKxm;&Scd o
hJ nf/

odkufwl;&aiGcGJa0rI
(2) odu
k pf mt& a&Tt;kd &So
d nf[l vlo;kH OD;wdYk wl;azmfcMhJ u&m
aiGtojymoH;k axmif &ojzifh cGaJ 0rIrnDrGwjf zpfcMhJ uonf/ xdt
k rIonf
bk&ifrif;xHa&mufojzifh if;tm; qH;k jzwfaponf/ qH;k jzwfonfum;
wpfO;D rSm odu
k pf mTe;f awGUol jzpfonf/ aemufwpfO;D rSm if;uajymqdk
vdu
k yf g&oljzpfonf/ aeufwpfO;D rSm 'kw,
d vlu ig;ojymay;rnf[k qdk
tazmftjzpfac:aqmifvmol jzpfonf/ xdaYk Mumifh qH;k jzwfcsuw
f iG f a&ajr
ydik b
f &k if ESiv
hf nf; ruif;[kqu
kd m rif;tm;q,fzw
Ykd pfzYkd qufoaponf/
tazmfvu
kd yf got
l m; uREyfk Ef iS w
hf o
l nf[q
k u
kd m wpfu,
kd zf ;kd ig;ojym&ap/
odu
k pf mTe;f aomolEiS hf oGm;a&muf wl;olrmS vifr,m;ESiw
hf o
l nf[q
k kd
tnDtrQcaJG 0,lMuap&ef pD&ifjcif;jyKavonf/

tbdk;tyfEHScJhrIaiG tarGcH&vdkrI
(3) oD[dkVfuRef; wrKvolaX;onf ajrmufOD;rif;pvuFmol
vufxufoabFmESifh ta&mif;t0,fa&muf abmif;'GwfoabFmqdyf
olaX; tke;f tmoefEiS hf cspcf ifrjI zpfum tojymwpfoed ;f tyfEx
HS m;cJo
h nf/
if;wkEdY pS Of ;D uG,v
f eG Nf y;D aemuf ESpw
f pf&majrmufwiG f use&f pfaomtarG
udk wrKvolaX; ajr;*kro
d wfu vma&muf tarGqufc&H o
dS l tke;f
tmoefajr; a':wvDxrH S &oifah Mumif;jzifh rif;xHavQmufxm;onf/ xdk
trIudk trwfBuD; tm;tyf ppfaq;ap&m a':wvDutyfonfudk
rod [ k jiif ; csuf x G u f q d k o nf / rif ; q,f quf a jrmuf
ESpw
f pf&mausmNf y;D &mum; tpOfqufvnf; rMum;bl;qd\
k / *kro
d wfu
oufaojyqdo
k nfrmS if; wd,
Yk MkH unftyfEpHS Ofu o0efouvawmifxyd f
anmifyif&if;wGif jzpf onf/ ESpfOD;wl ausmufzsm;vufrSwfxdk;
xd k a nmif y if & if ; ajrmuf b uf em;wG i f jr K yf E S H c J h o nf [ k
tbd;k olaX;rSwx
f m;cJah om pmwGiyf g&adS Mumif; jyavonf/ xdpk mygt&

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

101

ausmufzsmud&k mS azGMu&m ckwjf zwf tikwo


f m use&f pfaom anmifyifukd
awGU&onf/
abmif;'GwfoabFmqdyftBuD;udkac: anmifyifckwfoludkar;&m
olaX;a':wvD tzoQmtvif wdu
k w
f nfpOfu ausmufzsmBu;D udk ,lomG ;
zl;onf/ anmifyifrmS um; oabFmom;wdYk xif;ckwf aoqH;k cJ&h aMumif;
xGuq
f o
kd nf/ ausmufzsmxm;cJo
h nfukd a':wvD od&monf[k ar;av
aomf oabFmqdyw
f iG f cif;xm;vsu&f adS Mumif; Tejf yavonf/ xdt
k cg
ausmufzsmudv
k eS f Munfah vvQif vufrw
S pf mudk awGU&onf/ xdaYk Mumifh
tyfEo
HS nfrmS rSef ESpw
f pf&majrmuf rif;q,fqufwikd f Mumaomfvnf;
rif;dk;rif;quf rjywftkyfcsKyfaomaMumifh rvGwfapoifh/ xdkYaMumifh
xde;f olyif xif&mS ;&Sad omfvnf; xde;f &if; tyf&if olcsi;f r[kw&f mum;
twefwefxdef;odrf;vm&onf tjzpfaMumifh xdkOpm aysmufqHk;aomf
vnf; ay;avsmf&rnf[kqdkum xdef;oludk tojymwpfaomif;&ap/
ud k ; aomif ; tojymud k *k r d o wf o d k Y ay;ap/ ausmuf p mud k v nf ;
zsuo
f rd ;f ap[k pD&ifcahJ vonf/

ajrjrKyftojymaysmufqHk; cdk;,lrI
(4) ajrjrK yx
f m;aom olaX;wpfO;D \ tojymwpfaomif;udk odol
wpfO;D u wl;azmf ,lomG ;avojzifh r&&Sb
d J jzpfaecJo
h nf/ olaX;onf
acsmif;wGif ig;&SmaeolEpS Of ;D udk zrf; du
k Ef u
S pf pfar;vmojzifh aMumuf
,lygonf/ jrpfv,foYkd csrad vNy;D [k xGucf MH uav\/ xdt
k rIukd rif;xHyYkd
quf&m 'Pf&mudjk rifawGU& qifjcifro
d nfum; olaX;xH xGuq
f akd om
pum;trSef r[kwEf ikd /f xdaYk Mumifh trwfBu;D odYk vTt
J yfav&m csKyaf ESmif
xm;aom xdw
k &m;cHwiH gEpS Of ;D &S&d m aESmiftrd o
f Ykd ta&;t&m vdrm aom
olwpfO;D udk pum;oGi;f tjypf&[
dS efjzifh twlcsKyaf ESmifxm;avonf/
q,f&ufceft
Y aphwiG f vTwf ppfar;&m if;wdrYk [kwaf Mumif; odojzifh
tmrcHESifhvTwfxm;avonf/ xdkYaemuf olaX;aeaom &Gm0ef;usifodkY
axmufvrS ;f a&;apwrefvw
T v
f suf Munfah ponf/ xdw
k iG f tvSLyGw
J pfck
udak wGU& tvSL&Sit
f m;rdwzf UJGum wpfaxmifwefvufpyG u
f kd tojymig;&m
ESihf a&mif;cs&ef tyfEaHS vonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

102

if;vnf; vufcH tjcm;rSmjyavaom wpfaxmifwefonf[yk if


jzwfqMkd uonf/ xdt
k cg aps;oufomESi&hf onfxifrw
S f olaX;xHc;kd &
aomajrjrK yOf pmaiGrS tojymig;&m ,lNy;D vQif a&mif;ay;[efjzifh vufpyG f
zd;k udk ay;acsavonf/ xdak iGu&kd vQif aysmufq;kH aeaom olaX;tm;
ac:jyonf/ olaX;u if;OpmrSeaf Mumif; avQmufavvQif xdak &mif;
ay;olukd ac:ppfar;ojzifh cd;k ,lrad Mumif; xGuq
f akd vonf/ xkt
d cg
trwfBu;D onf ig;&Smorm; wHigEpS Of ;D tm; du
k Ef u
S 'f Pfr?I cd;k ,lo[
l k
r[kwrf rSef pGypf t
JG yfEiS ;f rI? tjypf twGuf tojymwpfaxmifukd if;olaX;
tm; wHigwu
Ykd kd avsmaf y;apcJo
h nf/ rdbaqGrsKd ; t&yftrd ef ;D tBu;D OD;
udik w
f u
Ykd aiGc;kd tvSLay;aomolukd rpdppfrqifjcifbJ aeMuonfrmS
tvdyk gt&ma&mufonf/ xdaYk Mumifh vSLukeo
f rQukd vufonfvyk o
f l
udik o
f ?l pm; aomufo?l y&dwo
f wfwu
Ykd ay;avsmaf p/ cd;k ol (tvSL&Si)f
rSm 'PfcaH p[k pD&ifavonf/

&Sifa,mif odkufwl;rI
(5) d;k uRe;f tr&m awmifwiG f &Siaf ,mifwpfyg;a&muf ud;k uG,f
cJMh uonf/ pnf; acsmif;pm; owd;k atmifuvnf; MunfnKd Ny;D bk&ifxH
avQmufxm;ud;k uG,cf ahJ vonf/ rMumrD if;&Siaf ,mifonf apwDyx
k ;kd
wdrYk S Xmyem a&T aiGwu
Ykd kd azmufxiG ;f cd;k ,lxu
G af jy; zrf;rdc&H onf/
w&m;cHEiS hf cd;k &mygypn;f wdu
Yk kd rif;tm;qufovQif trwfBu;D u qH;k
jzwfonfum; ol,w
k rf mudk olaumif;xifrw
S f qnf;uyfavojzifh
ysupf ;D &onf/ xdaYk Mumifh d;k uRe;f om;wdv
Yk nf; oHo&m0#ftjypfxu
kd f
&&Sdaom a&TaiGygxnfhvsuf q&mzsufqD;orQudk txufenf;wl
aumif;pGmxnfx
h m;ay;ap&rnf/ Ny;D pD;atmif pnf;acsmif;pm;u Bu;D Muyf
&rnf/ &Spaf ,mifukd pmxd;k ESiaf p&rnf [l\/

eef;&ma[mif; a&mif;cs? rzsufqD;&rI


(6) 'g*gNrKd U? txufeef;NrKd Uawmf&ma[mif; ukvm;olaX; tpvif
qdo
k u
l wdu
k w
f nfaevdk 'g*gpm;odYk a&Tojymwpfaxmif vufaqmifay;
onf/ odaYk omf aecGihf ray;ao;bJ xdt
k ojymudk rif;xHavQmufwifaomf
rajymqdb
k J trwfBu;D udo
k m Munfah e avonf/ trwfBu;D u a&S;xH;k

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

103

vTwf uyfOyg'q
f u
kd af &muf ysupf ;D zl;onfukd om"ujyKvsuf vlwYkd
rdBuD;zBuD; vkyfaqmifxm;cJhaom tcrf;tem; taqmufttHkwdkYudk
zsuq
f ;D u tusKd ;r&S?d rzsuaf umif;? tjypfoma&mufaMumif;? avQmuf
ojzifh aumif;pGm tapmift
h aeESix
hf m;ap? tojymudv
k nf; jyefay;ap[k
bk&ifrif;u ynwfcsuf xkwcf &hJ av\/ eef;awmf&m armfueG ;f wdik pf u
kd f
xm;cJhavonf/

qifuJBuD; tojymenf;rIaMumifh bk&ifoN*K[f&jcif;


(7) trwfawmf qifuBJ u;D aZ,sAv
kd f aovGef ouf&dS oufrhJ
pm&if;,l&ef bk&ifu trdefYxkwfonf/ xdkYaMumifh roN*K[frD pm&if;
,lav &m aus;?uRef?uRJ?EGm;? v,f,m? O,smOf? taqmift&GufESifh
a&TaiG tojym tenf;i,fom&aMumif;udk avQmufwifavaomfaZ,sAdkvfonf touf&Spfq,f &SnfcJhonf/ Opmr&Sdonft&mrSm
rnfot
Ykd aMumif; trwf Bu;D tm; avQmufxm;aponf/ trwfBu;D vnf;
wnf h r wf r Q w pG m aecJ h r I ? tojym r&S m rpk c J h ponf a Mumif h
rSL;rwfaumif;t*FgEiS n
hf
D w
G f ypn;f Opm enf;yg;jcif; xif&onf[k
avQmufvQif bk&if\wdu
k af wmfrS aiGxw
k f oN*K [af pcJ&h avonf/

jynfolUtarGrif;rcHxdkufojzifh om;?ajr;r&Sd
aqGrsdK;tarGcHaprI
(8) ppfwaumif;NrKd UwiG f olaX; OD;pD&mvD aovGef tarGcH om;?
ajr; r&So
d jzifh ppfwaumif;pm;u tarGcrH EI iS yhf wfouf bk&ifxaH vQmuf
onf/ jynfoUl qif;&Jom;wdYk tarGukd rif;cHpm; oif?h roifh trwfBu;D tm;
ar;jref;av&m? avQmufonfrSm- rif;wdkYwGif jynfolwdkY vkyfcGefwGuf
q,fzw
Ykd pfzo
Ykd m rif;b@mcHxu
kd o
f nf/ rif;rsKd ;r[kwaf om olw\
Ykd tarG
udk cH,x
l ;kH r&Syd g/ cH,al omf vk,ufzsuq
f ;D rif;rl&m a&mufygonf/
xdaYk Mumifh jynfoQirf if;u igwrYkd mS vnf; om;? ajr; r&Srd ?l rif;aqGrif;rsKd ;wdYk
qufcx
H ;D eef; pH&onf/ qif;&Jom;wdrYk mS vnf; xdt
Yk wl om;? ajr; r&Srd l
aqGrsKd ; tarGc&H monf[k trderYf w
S v
f suf OD;pD&mvDtarGukd aqGrsKd ;wdt
Yk m;
cH,lapavonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

104

jynfhoQifrif; ywjrm;vufpGyf
(9) r[mrkeb
d &k m;zl;xGupf Of bk&ifrif;0wfqifygaom ywjrm;
vufpyG f a&xJus ig;rsKd xm;&So
d nf/ xdik g;udk wHig& ig;0rf;rSvufpyG u
f kd
&avvQif aMumuf rif;xHquf avonf/ rif;vnf; trwfBu;D tm;
ar;av&m trwfBu;D u wHigxrH q
S ufo&aMumif; tvdu
k akd xmuf
vsuf rSew
f ikd ;f avQmufaomf mPfenf;olwYkd NiKd jiifav&maom taMumif;
&Syd gonf/ jynfow
l u
Ykd t&Sirf if;\ bke;f usuo
f a& Bu;D us,af Mumif;udk
jynfow
l o
Ykd x
d if apNy;D rS ckEpS v
f ESiNhf y;D atmif pD&ifrnf[k jyefavQmufxm;
av\/
xdkYaemuf vufpGyfrS ywjrm;udk,lvsuf om;wpfuGif;jrKyf
tvH;k i,fjzpfatmif vS;D Ny;D xdyk wjrm;yg om;wpfEiS t
hf wl om;wpftrsm;
tjym;udk Bux
J m;avonf/ xdo
k m; wpfwu
Ykd kd us;D pGet
f rsm;cso
D mG ;ojzifh
ywjrm;vnf;ygomG ;&m q,f&ufcefw
Y iG f cs,
D o
l mG ;aom pGeu
f kd iSucf wf
om;wpfOD;& ywjrm;udkawGUojzifh pGefaumifygrif;xH qufovm
jyefonf/ xdaYk emuf olwpfa,muftm;tyf a&mif;ap&m oabFmukvm;
wpfO;D u tojym wpf&mjzif0h ,fNy;D vufpyG u
f iG ;f &ef yef;xdrx
f t
H yfonf/
xdv
k ufpyG u
f kd yef;wdrf tdrrf S olc;kd cd;k oGm; tyfou
l v
k m;u &vdak Mumif;
rif;xHavQmuf trwfBu;D um; ppfaq; qH;k jzwf&onf/
trwfBu;D onf trIppfaq;rNy;D rD vufpyG o
f cl ;kd onf jrpfq
f yd f
a&csKd ;pOf vufpyG f cRwx
f m;&m? wGi;f u<uufxu
G f ,liifomG ;avonf/
w&m;olBuD;trIxrf; wpfa,mufvnf; <uufom;pm;&efwl;&m xdk
vufpyG u
f &kd rxm;0Ho
h jzifh rdrt
d oQix
f H tyfEaHS vonf/ toQiw
f &m;
olBu;D vnf; bk&ifrif;vufpyG [
f k odvsuf rif;xHrtyfao;bJxm;onf/
if;u trwfBu;D tm; rausreyfr&I o
dS w
l nf;/ xdaYk Mumifh olu r[mynm
ausmf onf ckEpS v
f ESihf wHigtrI? yef;xdrrf ?I ukvm;rI? iSucf wfom;rIwu
Ykd kd
pD&ifrnf[k rif;xH avQmuf&o
dS l jzpfonf/ igwpYkd &D ifaom txuftarGrI
wGiv
f nf; "rowfuykd ,f igwpYkd D &ifaomw&m;udk zsuo
f jl zpfonf/
xd k Y a Mumif h ck E S p f v vG e f r S rif ; xH q uf r nf [ k tBuH j zif h xm;jcif ;
jzpfavonf/ xdo
k x
Ykd m;pOf if;r&Scd u
kd f rdr\
d r,m;jzpfou
l xkwMf unfh

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

105

teD ; xm;vsuf td y f a ysmf o G m ;ojzif h usD ; wpf a umif c sD , l u m


todu
k w
f iG x
f m; avonf/
w&m;olBu;D a&mufaomf vufpyG rf awGU r,m;udak r;&m cdu
k &f ef
t,Sut
f wif jzpfNy;D uGm&Si;f vdak Mumif; bk&ifxaH vQmufonf/ xdt
k rIukd
trwfBuD;tm;pD&ifap&m? trI&if;udk xdkrdef;rtm;ar;ojzifh vufpGyf
aysmufaMumif; od&onf/ trIudk rpD&ifao;bJ qdkif;vsufxm;cdkuf?
us;D odu
k rf S vufpyG u
f kd bke;f Bu;D ausmif;om;&&Sd q&mbke;f Bu;D xH ay;
avonf/ &wemjzpf igEiS rhf wef? rif;xdu
k af omOpm[l rif;xHquf
avonf/ rif;utrwfBu;D udak c:jy trwfBu;D vufpyG u
f kd om;wpf
xnfh iSupf may;aom&ufrS pvsuf ppfavonf/ &ufaygi;f 190&SdaMumif; odvwfrl? pD&if&ef 0efcHcsufESpf&ufomvdk awmhojzifh
pD & if r nf [ k rif ; xH a vQ m uf a vonf / xd k Y a emuf bk e f ; BuD ; up
ar;avQmufNy;D pdppf avaomf us;D udt
k &zrf;onf/ vufpyG t
f wkjyK
us;D EIwo
f ;D qGv
J suf Munfh aI p&m w&m;olBu;D tdrf pm;aeusjzpf
em;avonf/ xdktcg if;r,m;jzpfolu usD;udkvdkuf zrf;onfudk
apwrefwo
Ykd &d ojzifh if; r,m;udak c: ppfaq;onf/ ol\trIxrf;u
<uuf w G i f ; wl ; &mrS & aMumif ; ajym tapmif h x m;umaepOf
txufyef;xdrrf S vufpyG cf ;kd ol a&csKd ;&ef vmonf/ if;onf ae7m
vufpyG af ysmufomG ;bl;aMumif; ajympum;udk wrefwMYkdum;ac:,o
l mG ;Ny;D
trwftm;tyfonf/ if; vnf;rSef&m yef;xdrftdrfwGifcdk;&aMumif;
xGuq
f o
kd jzifh yef;xdru
f kd ac: ar;ppfonf/ ukvm;utyf &aMumif;/
ukvm;onf tojym wpf&mjzifh 0,f,al Mumif;udk trwfBu;D odav
taMumif ; rsd K ;pH k v if a omtcg bk & if xH 0 if tvH k ; pH k u d k
avQmufxm;pD&ifavonf/
pD&ifx;kH rSm vufpyG af &odt
Yk uswiG f ajrBu;D uvufrcH0hH ig;odr;f
xm;Ny;D xdik g;udk wHig&onf/ if;urxm;0Hh rif;xHuv
f monfrmS tpd;k &
toQif apwrefjzpfMuaom aMumifw
h nf;/ wHigqufNy;D aemuf rif;xH
ra&mufaysmufavjcif;onf wHiguHay;&aomaMumifh rif;bkef;&Sd&m
ra&muf/ xdaYk Mumifh vufpyG w
f efz;kd udk rif;uay;oifo
h nf/ wHig qufNy;D
aemuf ow0grsKd ;pHx
k H xdv
k ufpyG af &muf raysmufq;kH bJ qufvm&jcif;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

106

onf olawmfaumif;Opmudk ]]a&rSm ypfvnf;repf? rD;rSmypfvnf;rcsp}f }


[lonfpum;ESifh avsmfonf/ toQifrif;vnf; bdodufcHawmfrlaom
t*Fgjynfph v
kH suf w&m;apmifx
h ed ;f onf jzpfaomaMumifh vlvnf;MunfnKd ?
ewfvnf;vdk 3-BudrfwdkifewfTefvsuf vlvmquf&onf/ &[ef;
aomfum; w&m;ESiahf vsmf ypn;f av;yg; NraJ poifo
h nf/ wHigEiS ihf u
S cf wf
orm;rSm ud,
k Ef iS rhf xdu
k w
f ef[k odojl zpf rif;b@mxde;f aom uRef
aumif;vuPm 0ifonf/ w&m;olBu;D rSm <uufEiS w
hf l yef;xdrrf mS pGeEf iS hf
wlonf? ukvm;rSmig;ESiw
hf l olc;kd rSm us;D ESiw
hf o
l nf/ xdik g;paom ow0g
av;aumifwdYk 'Pfa&mufonfeh nf;wl? ukvm;paom av;a,mufwYkd
vnf; rif;jypfoif&h monf[k pD&ifavonf/

ewfjrpf-pef;atmif
(7-11-78)

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

107

&cdkifdk;&myHkjyifrsm; tquf
&cdkif'@m&DyHk0wKrsm; ]]uvlwwfyGJawmf}} usif;yNyD;vQif
yH0k wKtEdik t
f x ajyma[mavh&cdS ahJ Mumif;udv
k nf; awGU&ayonf/
xdyk jkH yift& &cdik v
f rl sKd ;wd\Yk 0wKajyma[mrI a&S;'@m&Dacwfuyif
&Scd ahJ Mumif; taxmuftxm;vnf; jzpfayonf/
a&S ; tcgu &u y l & jynf o Q i f &cd k i f r if ; wpf y g; &S d a vonf /
xdkrif;onf ESpfpOfrjywf eef;awmf&ifjyif n vomomtcsdefrSm
yH0k wKa[majymyGrJ sm; jyKvyk af vh&o
dS nf/ xdyk u
JG kd ]]uvlwufyaJG wmf}}
(umEl w wf y G J v nf ; [l ) [k ac:qd k o nf / xd k u vl w wf y G J a wmf o d k Y
bk&if\trdet
Yf & te,fe,ft&yf &yfrS 0wKajymwwfaomuvlwwfrsm;
vma&mufajym a[mMu&av onf/ bk&ifrif;onf ESpfpOftwdkif;
uvlwwfrsm;\ ajyma[mjcif;udk naygif;rsm;pGm emMum;&ojzifh
dk;aeNyDjzpfonf/ xdkYaMumifh qef;opfvdk aomtBuHwpfck jzpfNyD;
aemifESpfrsm;udk NydKifyGJusif;y&ef qHk;jzwfvdkufonf/ yGJawmfaeYa&muf
aomtcg wufa&mufvmMuaom uvlwwfrsm;udk 0wKt&Snq
f ;kH ESihf
twdq
k ;kH ajymEdik o
f u
l kd qkcs;D jri &hf ef aMunmvdu
k o
f nf/
xdt
k cg rdrw
d Ykd wwfprG ;f Edik o
f avmuf NyKd iyf 0JG ifMuonf/ xdNk yKd iyf w
JG iG f
BuKd wifppD Of oifMum;vTwv
f u
kd af om q&mawmfwpfyg;\wynfh nDtpfukd
ESpaf ,mufonfvnf; yg0if,OS Nf yKd icf MhJ uavonf/ nDtpfukd ESpaf ,mufrmS
tBuD;jzpfolu ]]wHk;Hk;tysHrpJ;aom t&SnqHk;0wK}}udk rqHk;wrf;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

108

&uf&Sdoa&GUajyma[mavonf/ nDti,fu ]]NrdKUopfacsmif; rS (tcsdKU


ukvm;wefjrpfzsm;rS) arQmvmaom 0g;vH;k wpfv;kH onf upye'D jrpfr
(upy e'Djrpf0) yg;rdav&m ausmufwpfv;kH ESihf xdrd xku
kd cf &H ojzifh
(0g;xk) (0xk-&cdik t
f oHxu
G )f jzpfomG ;aMumif;jzifh cPcsi;f tm0Zmef;aESm
um ajymoGm;onf/ xdaYk Mumifh if;nDtpfuEkd pS af ,mufwt
Ykd m; bk&ifrif;u
oabmus tawmfq;kH 0wKajymwwfaom uvlwwfbUJG wq
H yd yf g qkukd
cs;D jri hf qkvmbfrsm;pGmay;oem; vdu
k af vownf;}}/
xdkYjyif yHkjyifajymvQif qHk;wHk;atmif ajym&onf/ qHk;wHk;atmif
rajymu ewfused pf m oifjh cif;cH&onf [l\/ "avhEiS yhf wfoufNy;D vQif
]]ewfused pf mcHy0kH w}} tus,v
f m onf/ tpfurkd if;om;u nDi,ftm;
ntdycf ge;D wGif 0wKajymjy&m 0wKrqH;k rD tdyaf ysmf oGm;cJ&h onf/ xdt
k cg
0wKem;axmifaeMuaomewfwdkYu qHk;atmifrajym&avovm;[k
pdwq
f ;kd vsuf used pf moifah vojzifh used pf moifch &H avonf/ (tpmpm;
wdik ;f pl;tyfygavonf [l\)/ xdaYk emufrS nDi,fu tdyrf ufjrifruf
0wKukd qH;k atmif ajymaprSyif xdu
k sed pf m ajyavaMumif;jzifh qdo
k nf/
xdktcgrSp 0wKudkqHk;atmif ajym&onf/ ]]rqHk;edkifu ewfom;
ewforD;wdYk qufajymygav}}[k qdak vh&o
dS nf/ qH;k aomfwikd yf if ]]tuReYf
0wKq;kH ygNy?D rqH;k ao;[kxifuvnf; ewfom; ewforD;rsm; qufajym
ygav}}[k ewfom; ewforD;wdt
Yk m; vTt
J yf&aMumif; "avhwpfcv
k nf;
jzpf&SdvmcJh&onf/

ewfjrpf-pef;atmif

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

109

OD;OwrpmayrS
OD;Owr taMumif;t&m
OD;Owrt&Sifonf e,fcsJUqefYusifa&;? udkvdkeDvGwfajrmufa&;
twGuf wdu
k yf t
JG rsKd ; rsKd ;udk aqmif&u
G cf ahJ vonf/ a[majympnf;H;k rI
oufoufrQomrubJ q&mpHtm; vufeufuikd f awmfveS yf g aqmif&u
G f
&ef tm;ay;cJah Mumif; od&&dS onf/ wpfzufrv
S nf; pmay vufeufuykd g
udik af qmifqifEcJT ahJ Mumif; xif&mS ;avonf/ q&mawmf\rdecYf eG ;f rsm;rStp
aqmif;yg;rsm;? vHk;csif;0wKrsm;? EdkifiHjcm;wdkif;jynfrsm;taMumif;wdkYyg
pHpk mG a&;om;cJah y\/ &cdik jf ynftm; wrf;wvGr;f qGwf a&;zGUJ xm;aom
&wkwpfydk'fudkvnf; &rf;NAJrSwynfhrsm;u ul;,l&&Sdxm;ayao;\/
xdaYk Mumifh q&mawmfonf Edik if aH &;orm;omru pmay&Sif wpfqt
l jzpfukd
pmayIaxmifrh MS unfh awGUjrif&onfomwnf;/ Edik if jH cm;bmompum;rsm;
udv
k nf; wwfuRr;f ygVyd garmutjzpf aqmif&u
G cf o
hJ nfukd axmufq
odEdkifayao;\/

q&mawmf\pmtkyfrsm;
q&mawmfonf yxrqH;k 1907-ckEpS w
f iG f Edik if jH cm;rSjrefrmjynfoYkd
jyefa&mufcNhJ y;D aemuf *syefjynfoYkd <uoGm;cJah vonf/ xdrk jS yefa&muf
1912-ckEpS w
f iG f ESrtdrpf ;kd rESihf tjcm;uav;i,f oH;k a,mufuakd c:aqmif

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

110

*syefjynfwiG f ynmoifay;cJah vonf/ rdrv


d n
S yhf wfcahJ om *syefjynf
taMumif;udk ud,
k af wGUrw
S w
f rf;tjzpf a&;om;cJo
h nf/ xdk OD;Owr\
]]*syef j ynf t w K y w d } } pmtk y f r S m yxrqH k ; jref r mvl r sd K ;xJ r S
Edik if jH cm;c&D;oGm; rSww
f rf;[k qdEk ikd af Mumif;jzifh ol&,
d r*Zif; (yrwG)J
azmfjyxm; avonf/ ol&,
d wdu
k f uyifxw
k af 0 puLzH;k 2-usy?f
t0wfz;kH 2-usyf 8-yJjzifh jzefcY scd ahJ vonf/
'de;f 'vde;f ewf0wKukd (ya&mfzufqmarmifarmif)[laom trnfcH
OD;Owruyif a&;om;cJhjcif; jzpfavonf/ vluHkxHtrsdK;orD;rsm;
azmufjym;rIukd owday;xkwaf zmf xm;jcif;jzpf rcHcso
d rl sm;u ydu
k q
f H
tukeftuscHvsuf 0,f,lrD;dIUzsufqD;cJhMuonf qdk\/ AEKv*sme,f
wdu
k ?f 186? 31-vrf;? &efuek Nf rKd Uu wpfusyaf ps;EIe;f jzifh a&mif;cscahJ v
\/ e,l;bm;rm; yHEk ydS w
f u
kd ?f &efuek Nf rKd Uu 1937-ckEpS w
f iG f du
k Ef ydS cf ahJ v
onf/
ydzk ufqm OD;Owrtrnfjzifh aumZm 1299-ckEpS ?f wefaqmifrek ;f
vwGif AEKv pmyHEk ydS w
f u
kd ?f 186? 31-vrf;? &efuek Nf rKd UrS ]]bke;f bke;f ud,
k f
awGU bHk"avh}} 0wKudk a&;om;xkwfa0cJhonf/ wpfusyfwefjzpfNyD;
tvsm; 8-vufrcGeJ ;D eD;? teH 5-vufrausmf t&G,pf mrsuEf mS (137)
&Sdonf/ yxrtBudrf? tkyfa& (2000) xkwfa0cJhonf/ OD;Owrtm;
trsKd ;rsKd ;jzm;a,mif;cJMh ujcif;? txiftjrifao;Mujcif;wku
Yd kd azmfxw
k v
f suf
zwfcsizf ,
G &f m a&;om;jcif;jzpfayonf/ xdpk mtkyf vif-OD;pde'f ikd t
f m;
r,m;-a':a&TNrKd iu
f OD;OwrtaMumif; ajymjycsurf sm;yg&&dS m ud,
k af &;
twKywd wpfpw
d w
f pfa'oudv
k nf; awGU&ay\/
xdpk mtkyu
f kd vlwikd ;f zwfxu
kd af Mumif;jzifh ul;oef;a&mif;0,fa&;
0efBu;D csKyf a'guw
f mode;f armif\ axmufcpH mvnf; yg&\
dS / axmufcpH m
wGif OD;Owrudk jrefrmjynf Edik if aH &;wGif yxrwDxiG af qmif&u
G cf ahJ om
yk*Kd vBf u;D wpfO;D jzpfonf[k qdx
k m;\/ jrefrmjynftwGuf ud,
k u
f sKd ;riJh
tyifwyef; axmifwef;usonfukd *krxm;bJ aqmif&u
G cf hJ aomaMumifh
jrefrmvlrsKd ;rsm; Ed;k Mum;Ny;D jrefrmjynf\ tkycf sKyaf &;tqift
h wef; wd;k jri hf
vmaMumif; vltrsm;todjzpfMuaMumif;? rdru
d ,
dk w
f ikd f ta&SUEikd if rH sm;odYk
vSnv
hf nfomG ;a&mufNy;D a'oE&A[kow
k jynfph NkH y;D ud,
k af wGUrsm;rSm zwf

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

111

csipf &mrsm;jzpfrnft
h aMumif;jzifh EI;d aqmf xm;csuyf g jyKc\
hJ /
OD;Owrudk 1921-ckEpS ?f azazmf0g&v
D (3)&uf? (4)&ufEiS hf (5)&uf
aeYrsm;wGif zsmyH'k pd Buw
d q
f ikd &f m a';'&J? pkuvwfEiS hf wrmwaum&Gm
rsm; tpnf;ta0;jyKvyk f a[majymcJrh aI Mumifh tdE,
d &mZowfOya'
yk'rf 124 (u)ESihf 153 (u)t& 3-3-1921 aeYpjJG zifh zsmyHNk rKd U &mZ0wf0ef
tD-a*s-bD-vD \ w&m;pGcJ sut
f & ykord pf &D ifp?k ausmif;uke;f NrKd Ue,fwiG f
t*Fvdyftpdk;&u zrf;qD;cJhavonf/ xdktrIudk zsmyHk&mZ0wfw&m;
olBuD;Hk;wGif 1921-ckESpf? rwfv (21)&ufaeY csdef;qdkppfaq;cJhav
onf/ xdt
k rIppfaq;jcif;qdik &f m rSww
f rf;udk 1912-ckEpS ?f {Nyv
D (1282ck? waygi;f v)xkwf ol&,
d r*Zif; (yrwG)J rSp vpOfazmfjycJah vonf/
xdkr*Zif;wGif OD;Owrudk zrf;qD;&jcif;ESifhpyf OD;Owr\
twKyw
t
d usO;f csKyu
f v
kd nf; azmfjyxm;avonf/ xdak zmfjycsurf mS yxr
qHk; OD;OwrESifhywfoufaom twKywdjzpfrnf[k ,HkMunf&onf/
OD;OwrESifh if;\r,fawmf "mwfyHkudkygawGU&onf/ xdkYaemuf 1299
ckEpS x
f w
k f bke;f bke;f ud,
k af wGU bH"k avh (tcef; 5yg) OD;pde'f ikd Ef iS hf a':
a&TNrdKifwdkY vifr,m;ESpfa,muftar;tajzjyKjcif;wGif xdkxuftus,f
awGU7\/ trSerf mS OD;Owr\twKyw
[
d v
k nf; qdEk ikd af y\/ EIid ;f ,SOMf unfh
Mu&ef oif\
h / (1)ol&,
d r*Zif;rS rltwdik ;f azmfjyNy;D bH"k avh
0w K rmS rl aumufcsurf Qomwnf;/

(1) &[ef;awmf OD;Owrudk,fawmf\


twKywdtusOf;csKyf
&[ef;awmf OD;Owrud,
k af wmfonf &cdik jf ynf 1241 ckEpS w
f iG f
zGm;jrif
i,f&G,fpOftcgu t*Fvdyf-jrefrm pmayynmrsm;udk
oifMum;Ny;D cJo
h nfaemuf oufawmf(20)wGi;f odYk a&mufaomtcg &[ef;
cH ,cktcg &[ef;0gaygi;f 20 0grQ &&SNd y;D jzpfaMumif;? tdE,
d jynfwiG f
(8)ESpaf usmcf efrY Q aexdik af wmfrNl y;D aemuf tD*spEf ikd if ?H jyifopfjynf? Oa&my
wdkufponfwdkYodkY vSnfhvnfoGm;a&mufawmfrlonfjzpfaMumif;? xdkodkY
vSnv
hf nf&mrS jrefrm jynfoYkd 1907-ckEpS w
f iG f jyefvnfqu
kd af &muf
xdkESpf azazmf0g&Dv (4)&ufaeYwGif *syefjynfodkY xGufcGmoGm;jyef&m

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

112

*syefjynfwiG f *syeftrwfBu;D tdw


k med\ odyaH usmif;wGif ydzk ufqmq&m
Bu;D tjzpfEiS hf vpmr,lbJ ESpEf pS af usmaf vmuf vkyu
f ikd af qmif&u
G cf o
hJ nf
jzpfaMumif;/
1910-ckEpS w
f iG f *syefjynfrS xGucf mG vm ud&k ;D ,m;jynf? refcsL;&D;
,m;jynf? ydUk tmomNrKd U? wkwjf ynf? tmeefjynf? uarmpjynf? ,d;k ',m;
jynfponfwdkYudk vSnfhvnfawmf rl 1911-ckESpfwGif jrefrmjynfodkY
jyefvnf<ua&mufvmonf jzpfaMumif;? od7Yk mwGif 1912 ckEpS w
f iG f rdr\d ESr
rtdrpf ;kd rESihf tjcm;uav;oli,f oH;k a,mufukd ynmoif&ef *syefjynfoYkd
rdrEd iS t
hf wl ac:aqmifomG ;avonf/
xdaYk emuf *syefjynfrS tjyefwiG f *syeftwKyw
ad c: pmtkyu
f kd pD&if
a&;om;awmfrl av&m ,ckacwftcg jrefrmvlrsKd ;wGif Edik if jH cm;odv
Yk n
S yhf wf
aom taMumif;t&m a&;om;jcif; xdpk mtkyo
f nf yxrpmtkyjf zpfonf
[k qdEk ikd af Mumif;/
if;aemuf tdEd,EdkifiHodkY ESpfpOfuJhodkY<uoGm; tdEd,edkifiHa&;
taMumif;udk aumif;pGmem;vnfatmif pHpk rf;ar;jref; jrefrmjynfwiG f
&Spd Oftcgvnf; 0gwiG ;f (4)vudk csev
f yS f t&yf&yft&Gm&Gm tNrKd UNrKd Uwu
Ykd kd
vSnv
hf nfvsuf wdik ;f jynfw;kd yGm;a&;? trsKd ;bmomom oem ynmwd;k yGm;
a&;ESihf pyfvsO;f aom w&m;pum;rsm;udk a[majymawmfro
l nft
h wGuf
jrefrmvlrsKd ;wdYk trsm;tjym;yif rsupf yd iG v
hf if; Ed;k Mum;onf[k rvT{J uef
trSeq
f Ekd ikd o
f nf jzpfaMumif;? if;ud,
k af wmf a[majymcsurf sm;udk Mum;em
olwikd ;f yif rsm;pGmESpNf cKd uf oabmusMuonfjzpf OD;Owrud,
k af wmfukd
tNrKd UNrKd Ut&Gm&Gmwdik ;f u vdv
k ykd if yifzh w
d Mf um;onf jzpfaMumif;/

(2) OD;OwrtwKywd aumufEkwfod&csufrsm;


OD;Owrudk,fawmfonf &cdkifjynfppfawGNrdKU aqGaumif;? rsdK;
aumif;? rdaumif; zcifom;wpfa,muf jzpfonf/ i,fpOfuyif t*Fvyd -f
jrefrm [du
k pf ul;ausmif;rSm (7) wef;xd oifco
hJ nf/ aemifraH usmif;wGif
q&mjzpfoifaepOf xdak usmif;onf wjcm;NrKd U&mG odaYk jymif;oGm; (13)ESpf
t&G,fuyif umvuwm;odkY wpfa,mufwnf;xGufcGmoGm;NyD;vQif
t*Fvyd pf m oifco
hJ nf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

113

NrdKUtkyfjzpfEdkifaom umvuwm; (9)wef; pmar;yGJudk touf


(15)ESpw
f iG f atmifjrif cJah vonf/ wpfzef Ak'b
momusr;f *efrsm;udo
k if&ef
&efukefNrdKU &cdkifyGJpm;BuD; OD;baxmfxH a&mufoGm;&m if;uausmif;
awmf&m a&Tusiw
f u
kd q
f &mawmfxH tyfay;aomfvnf; oabmrus
yJc;l odYk oGm;avonf/
xdkpOfu jrefrmvlrsdK;xJrS wpfOD;wnf;tjzpf v,f0ef&mxl;ud
&k &Sad eaom &cdik v
f rl sKd ; v,f0eft&m&SBd u;D OD;owd;k jzLxH wnf;cdak e&m
if;u tBuaH y;onf/ rdrd ;kH wGif (6)v? ta&;ydik f ;kH wGif (6)vavmufpD
pma&;Bu;D vkyNf y;D aemuf NrKd Utyk jf zpfvmvdrrhf nf[k ajymaomfvnf; &mxl;udk
vufrcHay/ xdaYk Mumifh yJc;l NrKd U rif;ausmif;wdu
k o
f o
Ykd mG ;&mwGif awmifiNl rKd UrS
&[ef;wpfyg;ESiahf wGU ac:omG ;ojzifh vdu
k yf gco
hJ nf/
xdw
k iG f pv,fa'gi?hf NrKd Uaxmifah usmif;wdu
k f wnf;cdak e&m t*Fvyd f
pmwwf vltrsm;u tvGet
f a&;,lccH &hJ onf/ xdaYk Mumifh aMu;aiGcsr;f
omaom &Sr;f trsKd ;orD;wpfa,mufu omraPvkyaf y;avonf/
awmifilNrdKUwGif wpfvavmufomaecJhNyD; raysmfaomaMumifh
rEav;odo
Yk mG ;vsuf r[mrket
d eD; bk&m;Bu;D wdu
k w
f iG f o'g? oN*Kd [w
f u
Ykd kd
wpf0gwiG ;f oif,al vonf/
a&pBuKd q&mawmfonf pm0grsm;rsm;csay;Ny;D usr;f *efuEkd aYHS tmif?
teufjrefjref xifatmif oifay;onf[k owif;Mum;& xdq
k &mawmf
xH oif,v
l o
kd nf/
q&mawmfrSm a&pBudKwdkuf rD;avmifcH& oHCm 200-ESifh
yckuL NrKd U wGif ,m,D 0g;uyfausmif;jzif&h adS e q&mawmf&&dS m yckuL odYk
0guRwv
f Qif a&TUajymif;cJah vonf/
xdw
k iG f oH;k ESpw
f w
d o
d ifav&m yd#uwfo;kH yHu
k kd twefwwfajrmuf
touf 19-ESpEf iS hf 2-vwGif &[ef;jzpfc&hJ onf/ &[ef;b0jzifh 34vcefaY eNy;D bmoE&pmayudk a&SUow
Ykd ;kd oif&ef umvuwm;odYk jyef
avonf/ xdrk AS m&mPoDNrKd Uoo
Ykd mG ; [dEL aumvdyf odyaH usmif;Bu;D wGif
tuf-az udk yxrESpfup oifavonf/ 4-ESpfwdkifwdkif t*Fvdyf
pmESit
hf wl ooFudu
k b
f mom? em*&dbmomwdu
Yk v
kd nf; oifavonf/
xdak emuf umodr&d Edik if ?H r[m&mZmxH ynmrif;Bu;D tjzpfEiS hf

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

114

ausmufpm0efBu;D tjzpfaeaom yk*Kd vBf u;D wpfO;D ESihf awGUqrkH ad vonf/


if;yk*Kdvrf mS ude;f b&dwo
f yd aH usmif; u trf-atatmif t*Fvyd ?f *smreD?
jyifopf? ygVd? ouwbmomESifh a&S;a[mif;ausmuf pmwdkYudkvnf;
em;vnf wwfuRr;f avonf/ xdyk *k Kd vo
f nf Ak'b
momudk pl;prf;aeonfh
tcdu
k jf zpf 0rf;ajrmufpmG jzifh OD;Owrtm; if;ESit
hf wlae&ef zdwMf um;
avonf/ wdu
k w
f pfv;kH ESihf tapcHEpS af ,muf? tpm;taomufyg ay;xm;
avonf/ aeYwikd ;f ygVyd #d uwf usr;f vm Ak'b
momw&m;udk aqG;aEG;ar;
jref;onf/
OD;Owrvnf; rdrt
d ,l0g'udak jym ol\t,l0g'udk ajymaponf/
wpfEpS v
f ;kH aeNy;D vQif aiGwpfaxmif vSLvdu
k o
f jzifh t*Fvefjynf? vef'efNrKd U
odYk bHak bNrKd Urw
S pfqifh 1904- ckEpS ?f {Nyv
D wGif <uoGm;avonf/
xdw
k iG f OD;aratmifEiS ahf wGU rd'vwefygvf ae&mcsay;ojzifh
0wfvOkH ya'ynm udk oifMum;avonf/
,if;odo
Yk ifMum;aepOf tdE,
d ? tdik ,
f mvef? k&mS ;? *smreD? tDwvD?
*syef? wkwv
f rl sKd ; tjyif tjcm;Oa&mywdu
k ?f aemfa0;? qG'D if? 'de;f rwf?
b,fv*s,
D ef? pyde?f ay:w*l ?D Mopaw; vs? [efa*&D wdik ;f jynftoD;oD;u
wdik ;f a&;jynfa&;udk &Guaf qmifow
l EYkd iS ahf wGU aqG; aEG;rdMuavonf/
xdt
k cgrpS Oya'ynmudk roifvb
kd J wdik ;f a&;jynfa&;wdu
Yk kd zwfvsuf
wdik ;f a&; jynfa&;oifjyausmif;om Edik if aH &;twwfynmwdu
Yk kd qnf;yl;
avawmhonf/
1904-ckEpS ?f *syefEiS hf &k mS ; ppfwu
kd Mf u *syefausmif;om;wdu
Yk kd
Oa&mywdu
k o
f m;wdu
Yk rsm;pGm*kpu
kd Mf uonf/ ppfrwdu
k cf ifu ta&SUbuf
Edik if o
H m;rsm;udk tzufrvkyv
f kd Muacs/ vlrnf;? vl0grsKd ;? uRerf sKd ;[l
txifao;Muonf/
OD;Owronf xdo
k v
Ykd w
l ef;pm;cGjJ cm;wwfaom Oa&mywdu
k f rae
vdkawmhbJ 1905-ckESpfwGif tdEd,jynf? umvuwm;odkY jyefcJhonf/
xdpk Of ,leb
D mpwD ygVEd iS hf ooFudu
k jf yaom ydzk ufqm aoqH;k cJo
h jzifh
xdb
k momudk jywwfou
l kd vdck siaf Mumif; aMumfjimcdu
k Ef iS hf wdu
k q
f rkH ad v
onf/ ppfwaumif;bke;f Bu;D wpfyg;? oD[Vkd b
f ek ;f Bu;D wpfyg;wdYk avQmufMu
aomfvnf; t*Fvyd pf m rwwfojzifh ,leb
D mpDwt
D "dywd qmtmqkwrkd kd

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

115

um*su
D OD;Owrudo
k m vdck sio
f nf/ wpfvudk 350-usyf ay;rnf[k
ajymaomfvnf; tpd;k &tvkyu
f kd igrvkyq
f Nkd y;D y,fvu
kd af vonf/
bk&ifccH sKyf avmuZif tdE,
d &Spd Of b*Fge,fukd ESpef ,fcJG bk&ifcH
ESpaf ,muf pD&ifrnf[k ajymonf/ e,foel ,fom;wdu
Yk qif;&JveG ;f
bk&ifcw
H pfa,mufuykd if tcGef trSerf ay;Edik /f ESpaf ,muftwGuf vcESihf
toH;k p&dwf ay;Edik Mf urnf r[kw/f oufouf jynfojl ynfom;wdYk pdw'f u
k
a&mufatmif vkyo
f nfqu
kd m umvuwm; ,leb
D mpwD ausmif;om;wdYk
tm;vH;k oydwaf rSmufxu
G cf mG cJMh uonf/ Edik if jH cm;ypn;f rsm;udv
k nf; rpm;
oHk;&ef oydwfarSmufMuonf/ EdkifiHjzpfypnf; t0wftpm; txnf
tvdyu
f o
kd m toH;k jyKchJ Muonf/ oydwaf rSmufausmif;om;wdt
Yk wGuf
trsKd ;om;aumvdyaf usmif;? ae&Sief ,faum vdyaf usmif;zGihf vef'efNrKd UrS
tdik -f pD-tufpu
f kd atmif umvuwm;odaYk &mufp&Sad om bmblMo&
bdefatmZdpf odyHausmif; Ou|BuD; cefYavonf/ if;Ou|BuD;u
OD;Owrtm; xdkaumvdyf yg|dbmomESifh Ak'bmom? ou#bmom?
zDvq
kd zkd t
D aMumif;udk a[majym oifjyapavonf/ tpm;taomufukd
bdk'defuay;ydkYavonf/ vcwpfjym;wpfcsyfrQ r&bJ wpfESpfoifjyNyD;
aemuf tvkyt
f yfvsuf jrefrmjynfojYkd yefum wdik ;f a&;jynfa&;udk a[m
ajymrnf[k &efuek Nf rKd Uo<Ykd uvmcJah vonf/ tazmfrygbJ oydww
f pfv;kH ?
ud,
k 0f wfzsif ouFe;f rQjzifh ajcusio
f mG ;um w&m;a[m xGuaf vonf/
wdkif;jynfudk apmifha&Smuf&ef? trsdK;om;udkcspfcif&ef? EdkifiHjcm;
ypn;f udk roH;k pGJ rpm; aomuf&ef? tcsi;f csi;f cdu
k &f efrjzpf&ef? cdu
k &f efjzpf
uvnf; H;k urf;ra&mufapbJ rdrw
d Ykd &yf&mG &Sd vlBu;D wdjYk zifh ausat;vdu
k f
emMu&ef? nDn
D w
G
f w
G af eMu&ef qH;k rMo0g' ay;avonf/ tpd;k &t&m
&Srd sm; e,fox
Ykd u
G v
f Qif tpd;k &xHrS c&D;p&dw&f Ny;D jzpf if;wdcYk ikd ;f orQ
awmif;orQ xdu
k w
f efaomydu
k q
f rH &bJ jyKvyk af y;Mu&ef rvdak Mumif;
a[majymojzifh rsupf yd iG u
hf m jyKcsiw
f ikd ;f r&bJ jzpfvmMuonf/
xdaYk Mumifh OD;Owr oGm;&maemufrS pHak xmufEiS hf ykvyd Ef pS af ,mufpD
vdu
k yf gav onf/ vSL'ge;f auR;arG;Muol? twnf;cHMuolrsm;udk if;wdu
Yk
ar;jref;pdppfjyKjcif;? tpd;k & udk qefu
Y sib
f ufvyk o
f nf[k ajcmufveS jYf cif;
aMumifh OD;OwrrSm wnf;cdak &;? qGr;f uGr;f &&Sad &; qkw,
f w
k cf cH &hJ onf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

116

xdpk Of wdik ;f jynfom;wdu


Yk vnf; tvGeaf tmufusaemufusonfh
tjyif Edik if aH &;udv
k nf; em;rvnf? Ed;k Mum;rIr&S?d owif;pmvnf;aumif;
aumif;r&Sd pdwyf suu
f m 1907- ckEpS ?f azazmf0g&v
D twGi;f oabFmpD;
um yDeef? puFmyl? a[mifaumifNrKd Uov
Ykd mNy;D wkwf jynf? &Sr[
f ikd ;f NrKd UoYkd
a&mufavonf/ xdrk S *syefjynfoabFmqdyBf u;D jzpfaom ,du
k [
kd jrpfr
twdik ;f oGm; wdu
k sKd NrKd UawmfBu;D odYk csO;f usyaf vonf/ xdpk Of wdu
k sKd NrKd UrmS
vlaygif;ESpfoef; ausmfavmuf &Sdonf/ [dkw,fwpfckwGif wnf;cdk
trwfBu;D tdw
k meDxH pma&;qufo,
G f cJah vonf/ rdr\
d a&muf&mae&m
XmeESihf wwfajrmufaomynm (t*Fvyd ?f ygV?d ou#? b*FvD bmompmay
ESiphf um;) wdu
Yk kd azmfjy trwfBu;D udk tm;xm;aMumif;? rdrt
d m; tcsed f
ra&G;toH;k csEikd af Mumif; pmwGiaf &;om;vdu
k o
f nf/
aemufwpfaeYwGif trwfBuD;\nDESifh tusdK;aqmifwpfa,muf
a&mufvmNy;D ac:,o
l mG ; awGUqrkH &d m aumvdyaf usmif;rSm ydzk ufqm
tjzpf pmoifycYkd saom q&myg vkyaf pavonf/ t*Fvefa&mufz;l aom
ydkzufqm wpfa,mufudkvnf; *syefpum;ESifh pmzwfwwfatmif
OD;Owru oifay;avonf/ NcBH u;D wpfcw
k iG f tdrBf u;D wpfv;kH aumif;pGm
jyKpkauR;arG;xm;vsuf OD;Owronf odyHausmif;BuD; (4)ESpfvHk;vHk;
oifjyay;cJhavonf/
1911-ck? {Nyv
D rS tcGiw
hf pfEpS af y; aiGwpfaomif; ay;onf/
xdak iGjzifh *syefjynfrS ud&k ;D ,m;? wkwjf ynfBu;d ? uarm'D;,m;? armif*kd
vd,? k&Sm;jynf? *smref? Oa&mywdkufESifh tD*spf? yg&Sm;EdkifiHrS bHkab?
tdE,
d odv
Yk mNy;D vQif arGzmG ;&m &cdik jf ynf? ppfawGNrKd UoYkd oGm;rnfh tBuEH iS hf
tjynfjynfr&S aom vufaqmifrsm;? pmtkyrf sm;udk oHaowmBu;D wGif
xnfh ppfawGNrKd U&dS rdrq
d &mxHoYkd ydaYk vonf/
OD;Owronf (13)ESpfom;t&G,frS ppfawGNrdKUrS xGufcGmcJh&m
(17)ESpMf um touf (30) wdik cf NhJ y;D bmomtrsKd ;rsKd ;udo
k if ydzk ufqm
vkyv
f suf urmudv
k n
S chf o
hJ nf/ aqGrsKd ; o*F[ausmif;aezuf rdwaf qGwYkd
vnf; ppfawGoabFmqdyaf &mufvsuf wpfaomif;ausmaf vmuf BuKd qMkd u
vdrrhf nf[k pdww
f iG Bf upH nf 0rf;ajrmuf0rf;omjzpfum vmcJ&h m umv
uwm;NrKd UoYkd a&mufavonf/ xdw
k iG f [dw
k ,fwpfck wnf;cdak epOfppfawG

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

117

NrKd UrS q&muvTwv


f u
kd o
f El iS hf awGU ajymqdak vonf/
ud,
k af wmfvmrnfukd t&yfom;wpfO;D rS rodcif tpd;k &u yxr
od arG;zGm;&m vrf;? tdr?f rdb? trsKd ;tEG,u
f ykd g pHpk rf;onf/ t&if;
tcsmaqGrsdK; [kwf? r[kwf odomatmif yxrOD;pGm t&m&Sdrsm;u
ud,
k af wmftaMumif;udk cs;D ajrm ufajymavonf/ tvGef ynm&So
d nf/
mPfBu;D onf/ olrsm;xuf vdrm onf/ bmomtrsKd ;rsKd ;wwfNy;D urmudk
NyNJ yu
J ek af tmif vSnv
hf suf vlrsKd ;pHEk iS ahf jymqdEk ikd o
f nf/ aMumufpw
d rf NhJ y;D
&JprG ;f owd& o
dS nf qdu
k m aqGrsKd ;&if;csmwdu
Yk kd pHpk rf;avojzifh wcsKd Uu
tpd;k &yif ta&;,laomyk*Kd vBf u;D wpfO;D ESihf aqGrsKd ;awmf&jcif;twGuf
*kPw
f pfct
k jzpf xifrw
S u
f m pyf[yfawmforl sm;uyif igw
h ?l igt
h pfuo
kd m;?
igEh rS om; [l ajymqdck MhJ uavonf/ xdo
k w
l t
Ykd m; ykvyd w
f u
Ykd a&;rSwf
xm;avonf[k ajymjyavonf/
xdaYk emuf OD;OwrtdE,
d wGi&f pdS OfwiG yf if 0&rf;xkwaf vojzifh xd0k
&rf;ESihf ykvyd t
f &m&SBd u;D i,fwo
Ykd nf vlBu;D vlaumif; bDatbD t,fvf
wpfa,muf? xdo
k \
l tpfukd wpfa,muf? olBu;D wpfa,muf tm;vH;k oH;k
a,mufwdkYonf OD;Owrypnf;a&mufrd&m q&mausmif;odkYoGm;
0&rf;pm&Gurf sm;udk wpfcpk u
D yfvsuf rnforl Q udik w
f ,
G zf iG v
hf pS f cGirhf jyK&ef
wm;jrpfcMhJ uavonf/ ykvyd t
f &m&Srd sm; jyefomG ;aomtcg xdv
k o
l ;kH a,muf
q&mawmfteD;rSm use&f pfojzifh q&mawmfukd if;wdu
Yk avQmufMuonf
rSm tpd;k &t&m&Su
d ar;vQif OD;Owronf wynfrh [kwf aMumif; ajymyg/
OD;Owrtjypf&vQif q&mawmfvnf; &vdrrhf nf/ xdt
Yk jyif OD;Owrudk
ppfawGNrKd UrmS raeEdik af tmif vkyyf g/ wynfah wmfwu
Ykd vnf; avQmufxm;
rnf[k tBuaH y;Muonf/
xdaYk emuf ykvyd t
f &m&Srd sm;vnf; OD;OwraqGrsKd ;wdu
Yk kd ajymonfrmS
aqGrsKd ;awmfMuonfreS v
f Qif owdxm;/ OD;OwrrSm omrn rxifEiS /fh
wdik ;f jynfukd qefu
Y sib
f ufvyk f tpd;k &udt
k wdu
k t
f cHajymNy;D urmvSnhf
aeonf/ pum;ajymwif;rmNyD; w&m;a[mvQifvnf; xdk;enf;wl/
xdaYk Mumifh tpd;k &u ykvyd pf akH xmuf aemufvu
kd cf ikd ;f vsu&f o
dS nf/ tenf;
i,f Oya'ESihf qefu
Y sib
f ufjyKvQif ud,
k af wmfrmS axmifus 'kuj zpfrnf/
xdo
k Ykd ajymxm;ojzifh aMumufvefNY y;D vQif aqGrsKd ;awmfonf[k ajymrdjcif;udk

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

118

yif rSm;avpG[x
k if vltrsm;rSm pdwrf aumif;jzpfc&hJ onf/ xdt
k aMumif;
udk q&mbke;f Bu;D u OD;OwrxH &[ef;wpfyg;vTwf ajymqdjk cif;jzpfonf/
vTwv
f u
kd af om&[ef;tm; OD;Owru bmrSupd r &Syd g[k jyefomG ;
apNy;D if;rSm aemufoabFmywfjzifv
h u
kd v
f m&m rZrd a'o Ak'X mersmudk
zl ; jrif *syef j ynf j yef r nf j zpf a om *syef b k e f ; BuD ; ES p f y g;ES i f h t wl
qHkrdavonf/
if;wdu
Yk OD;OwrtaMumif;udk *syefowif;pmwGiyf g odxm;
ojzifh ,cku,
kd f awmfEiS hf qH&k onft
h wGuf 0rf;omaMumif; ajymjy
OD;csMuavonf/ xdyk *k Kd vEf pS yf g;wdt
Yk m; OD;Owonf ppfawGNrKd UwiG q
f if;
if;ESit
hf wlwnf;cd&k efajymojzifh vufcaH vonf/ oabFmonf ppfw
aumif;NrdKUodkYa&muf xdkrSnxGufvQif reufrdk;vif;aomtcg ppfawG
NrdKUqdyfodkYa&mufonf/ OD;pGmrSef;xm;ouJhodkY wjcm;vlwdkYudk rjrif& /
ta&;ydik &f mZ0wf 0efBu;D ? 0efuav;? ykvyd t
f ifpyufawmf? *gwXf memtky?f
&cdik v
f rl sKd ; e,fyikd 0f efaxmuf wpfa,muf? xdjYk yif a*:&cg;? yefcsmyDyv
k yd rf sm;
om awGUjrif&onf/ aqGrsKd ;-ponfrsm;udk wpfa,mufrS rjrif&aom
aMumifh bmtaMumif;udrk Q rod&ao;? oabFmwHwm;odu
Yk yfaomtcg
ykvdyftifpyufawmfwufvm OD;Owrudk 07rf;pm&Gufay;avojzifh
zwfMunfrh S em;vnfonf/ ypn;f rsm;udv
k nf; zGijhf y&Ny;D pmtkypf mwrf;
utp eHeuf 6-em&DrS 9-em&Dxd &SmazGc&H onf/ odaYk omf xdcu
kd pf &m
rawGU& q&mawmfudk ausmif;odkY<uapvsuf ykvdyfESpfa,mufudk
tapmifh xm;cJNh y;D t&m&SBd u;D i,fwrYkd mS jyefomG ;Muavonf/
aeYqrG ;f pm;Ny;D aemuf q&mudpk pfawGNrKd U wpfEpS ?f ESpEf pS f ae
vdrm a&;jcm;&S&d ef rsupf zd iG v
hf o
kd nf[k avQmuf&m ausmif;'umwdYk a&SUae
Bu;D wdEYk iS hf wdik yf ifMunfrh nf[k ajymonf/ aeY 2-csuw
f ;D wGif tcsKd Uyv
k yd f
rsm;ESihf t&yfvBl u;D vlaumif;ESpaf ,muf? NrKd Utyk f wpfa,muf? &mZ0wf
0efBu;D ? 0efuav;wdv
Yk m OD;Owr r<uvmrD ydv
Yk u
kd af om ypn;f rsm;udk
zGifhjy&onf/
wpfcrk rS awGU&if;wdo
Yk nf (4)em&DwiG f jyefomG ;avonf/ aemuf

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

119

wpfaeY q&mawmfu rSmac:aom 'umav;a,mufvm OD;OwrESihf


ajymcGiahf y;onf/ OD;Owru (rdrrd mS 17-ESpv
f ;kH ynmoif? ynmydcYk s q&m
vkycf o
hJ nf/ ,cktouf 30 &Sd rdrw
d wfaom ynmudk rdrad rG;zGm;aom
&cdik jf ynfwiG f wpfEpS ?f ESpEf pS af eNy;D oifMum;jyoay; aecsif aMumif;)
ajym&m if;wdkYxJrS bDatbDt,fvfatmif yk*dKvfwpfa,mufu
]]NrKd Ui,f e,fi,fEiS hf roifah wmfyg? vlwu
Ykd vnf; tvdrm enf;ao;
onftwGuf raexdik o
f ifah o;yg? NrKd UBu;D ? jynfBu;D om aexdik Nf y;D oifjy
oifhygonf/
]]udk,fawmfodonfhtwdkif; ykvdyfwdkYonf aeYwdkif;apmifhaeMu
onf/ odt
Yk wGuf NrKd U&Gmu vlrsm;wdo
Yk nf aMumufvefY zl;jrif&ef? w&m;
em&ef? vSL'ge;f &ef rvm&JMuyg}}[k ajymavonf/
OD;Owru (ighudk EdkifiHrSm raeapcsifvdkY wjcm;wdkif;jynfudk
oGm;aeygq&kd m a&mufaeonf)[k ajymNy;D 10&ufavmufom aecJo
h nf/
xdak emuf rdciftm; orD; (OD;Owr ESr)udk ynmoif&ef xnfv
h u
kd yf g[l
ajymNyD; ac:aqmifcJhonf/ jrefrmjynfrSvnf; rEav;rSwpfa,muf?
ppfuikd ;f NrKd UrS wpfa,muf? &efuek Nf rKd UrS ESpaf ,muf? nDryg tm;vH;k (5)
a,mufukd ,lvsuf 1912-ck? {Nyv
D &efuek rf S *syefoYkd ynmoif&ef
xGufoGm;avonf/
OD;Owrum; rlvjycJah om wuov
kd af usmif;wGif ig;ESpjf y&ef pmcsKyf
tmrcHavonf/ xdt
k wGi;f jrefrmjynfoYkd (2)Burd f vm wdik ;f jynfa&;?
trsKd ;bmom Bu;D yGm;a&;udk aqmif&u
G o
f nf/ csr;f omolrsm;tm;ajymjy
rdef;r-a,musfm; 16a,mufwdkYonf *syefjynf? tar&duefjynfwdkY
ynmoifxm;cJhMuonf/
OD;OwrrSm 5-ESpfaph 1917-ckESpfwGif jrefrmjynfodkY jyefvTwf
vdu
k o
f nf/ OD;Owr um; 1918-ckEpS ?f *syefjynfrS tar&duefyikd af om
zdvyd ikd u
f Re;f ? Mopaw;vs? e,l;ZDvef? wqreD,m? *smAmuRe;f Bu;D odYk
vSnhf puFmyl? yDeefrS &efuek o
f Ykd jyefvmavonf/
jrefrmjynfa&mufvQif NrdKU &Gmwdkif;vSnfh EdkifiHa&;? acRwma&;?
pnf;vHk;nDGwfa&;? ynmoifMum;a&;? ul;oef;a&mif;0,fa&;wdkYudk
Edik if jH cm;om;wdu
Yk o
hJ Ykd twk,l trsKd ;bmom? omoem Bu;D yGm;wd;k wuf

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

120

atmif a[majymavonf/
txufyg taMumif;udk OD;Owru a':a&TNrKd iEf iS hf orD;ESpOf ;D wdt
Yk m;
(3)&ufvHk;vHk; tusOf;csKyfajymjyojzifh OD;Owrudk,fawmfuJhodkY
jrefrmjynfwpfjynfv;kH rSm &Sm&zdcYk ,
J Of; onf/ &SmrS&mS ;? vTmyg; qdo
k uJo
h Ykd
jrefrmbke;f awmfBu;D wpfa,mufrw
S pfyg; &zd&Yk ef cJ,Of;onf/ ,ckjrefrm
jynfwiG f &Spaf omif;ausm&f adS om &[ef;awmfrsm;teuf OD;Owr ud,
k f
awmfuJhodkY b,fESpfyg;&ygrnfenf;[k OD;pdef'dkiftm; ajymjyjcif;jyKav
ownf;/

toQipf ud E (&cdik jf ynf)


20-6-79? r*Zif; trSw(f 6)? 1980? azazmf0g&v
D

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

121

cHkorm"dESifh a&SUaepma&; okcrdef


]]*wdav;yg;? rrSm;apatmif ? aus;Zl;aqmifvsu?f wnfaxmif
urm? tppGmu? q&mrEk? 7aohjyKom;? vlrIqHk;jzwf? "rowfESifh?
nDw
G rf ,Gi;f ? apmifph nf;jcif;jzif?h ryif;rsuEf mS ? remtm;yg;? ESpzf ufom;\?
tMum;wnfrh eS ?f csed cf iG [
f efo?Ykd {uefusus? ar;jref;rSvQi?f qqawG;awG;?
HI;Edkifay;avmh? ta&;tavsmuf? razmufrjyef? usrf; Tefom;?
a&S;vGefenf;rSD? xHk;wD;rSwfom;? ydkif;jcm;t[kwf? pufoGm;ckwfodkY?
pkwfpkwfwGif;wGif;? BuHxdk;xGif;? pif;pif;rwfrwf? w&m;jzwf onf?
vlewfaumif;cs;D ? jimaprif;/}}
(avmuom&ysdKU? tydk'f(42)
,ckwifjyaom cHkw&m;olBuD;ESifh a&SUaepma&;wdkY odtyfaom
tcef;rSm "rom&'D yeDusr;f wwd,wGrJ S jzpfonf/ xdu
k sr;f onf tcef;
wpfq,fah jcmufcef;yg0if\/ ygVad wmf? tVuxm? #DumBu;D i,f? ysKd U? uAsm?
vuFmtoG,foG,fwdkYudk xkwfEkwfpD&ifjyKpk xm;aom pum;ajy
usr;f wpfqjl zpfonf/ w&m;tESpu
f kd xGe;f njD yaom w&m;qDr;D usr;f
pm[l qdo
k nf/ wwd,wGq
J o
kd jzifh yxrwG?J 'kw,
d wGJ usr;f rsm;vnf;
&SEd ikd af o;ay&m\/ ,ckwwd,wGw
J iG f ud;k um;csuw
f rYkd mS vuFmtrnfwYkd

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

122

um; "ra'oemvuFm? teE ZdevuFm? ** bHck ef;vuFm? pwk"rom&


vuFmwdYk jzpfMu\/ ]]ud;k cef;ysKd U? [wdy gvysKd U? pwk"rom&ysKd U }} onf
trnfuaJG omfvnf; wpfcw
k nf;aom &Sirf [m&|om&ysKd U\ysKd U [k od&\/
oH0&ysKd Uvnf; if;yk*Kd v\f ysKd Ujzpf\/ yg&rDcef;ESihf qkawmif;cef;um;
r[moDv0Ho ysKd U[k od&\/ odaYk omf usr;f jyKou
l m; xdyk sKd UvuFmpmqdu
k kd
azmfjyjcif;r&SdcJh/ vuFm[lom
dk;dk;udk;um;cJhavjcif; jyKcJh\/ usefvuFmrsm;? trnfrygaom ydk'fa&
rsm;udu
k m; rnfonfh yk*Kd vv
f uf&m[l rod&acs/ tvm;wl yxrwG?J
'kw,
d wGJ usr;f wdYk vnf; uAsm-ysKd U-vuFmrsm; ud;k um;yg&EdS ikd af v&m\/
odaYk omf 'gecef;? oDvcef;? rPdu@
k 0wKwYkd Munfah v[l Tejf yxm;
\/
"r o m& 'D y eD u d k j yK p k c J h a om yk * d K v f r S m bk & m;qk y ef c J h a om
mPy@du 0dbGJUtrnfcH &cdkifaemufacwfpmqdkwpfOD;yif jzpf\/
if;\usr;f ayrl ]]ik}} csy?f ausmbuf ]]bk&m;qk udyk efqifawmfral om
"rom&'DyeDwnf; [laom wwd,wGJudkjyKpkpD&ifawmfrlaom q&m
y@du0doal wmfaumif; onf}} [l azmfjyawGU&&dS \/ xdq
k &mudu
k m;
&cdikd jf ynfukd aumZm 1186 ckEpS ?f t*Fvyd o
f rd ;f ydu
k Nf y;D aemuf awmif&if;
uRe;f wGif arG;zGm;cJo
h nfq\
kd / rdbwdYk rSm Zmwd? &rf;NA?J uif;e,fom;
jzpfcahJ omfvnf; jrefrmNrKd U0efwYkd tkycf sKypf Ofu jynfwiG ;f rNird o
f ufraI Mumifh
taemufjynfodkY a&Smifwdrf;cJhMuolrsm; jzpfMu\/ t*Fvdyftkyfpdk;pOf
jyefvnf0ifa&mufc&hJ m om;jzpfopl mqdu
k kd awmif&if;uRe;f wGif arG;zGm;
cJhjcif; jzpfav&monf/
if;pmqdkrSm t*Fvdyf (ukvm;[lvdk\) odrf;ydkufpOf arG;pm;
ukvm;Bu;D [k i,frnfwiG cf o
hJ nf/ if;touf ig;ESpw
f iG f uif;e,fZmwd
XmeodYk a&mufco
hJ nf/ twnfwus aecJo
h nf/ if;ukvm;Bu;D udv
k nf;
ckepfESpft&G,fuyif uif;q&mOD;0& (aemifuif;vlxGuf OD;yef;OD;)xH
ynmrsm;oifMum;wwfajrmufcJhonf/ aA'ifq&mtjzpf vnf;aumif;?

** aerdbckH ef;ysKd UrmS oQit


f *orm"da&;[l qdMk u\/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

123

w&m;qH;k jzwfot
l jzpf vnf;aumif;? usr;f *ef? vuFmpmayjyKpo
k t
l jzpf
vnf;aumif; aqmif&GufcJhojzifh [l&m;wwf? aA'ifq&m[l vnf;
aumif;? ynmmPfjynfh0oljzpf mPy@du0d[l vnf;aumif;
xifay:ausmMf um;cJo
h nf/ olawmfaumif;pdu
k u
f kd aumif;pGmusiBhf uv
H u
kd f
em bk&m;apwDykxdk;wnfxm;vsuf Ak'BuD;'g,umtjzpf cH,lcJh
ao;onf/ uif;e,f uke;f abmif&mG wGiaf exdik cf o
Jh nf/ wynfw
h yef;ynm
oiforl sm;jzifh ygaruq&mjyKco
hJ nf/
a&S;usaom i,fq&mOD;0& (uif;q&m)\ enf;ay;vdrm wwfod
ajrmfjrifjcif;aMumifh ynmyg&rDjzpfap&ef bk&m;avif;vsm ukoZmwfukd
vuFmpyfqckd o
hJ nf/ ,if;ukoZmwf vuFmudk omoemou&mZf 2421ckEpS ?f aumZmou&mZf 1239-ckEpS f pyfqckd o
hJ nf[k armfueG ;f xd;k cJo
h nf/
,if;q&m\ "rom&'DyeD wwd,wGu
J jkd yKpak om ckEpS u
f u
kd m; rod& acs/
igwdkY\awGU&aom ckepfaMumif;a&;ayrlrSm ]]utp-pm;}} tqHk; 6t*Fg&o
dS nf/ xdak yrltqH;k pm'um? &Gma[mif;&Gm xG;D vSatmifu 1231ckEpS f a&;ul;xm;onf[k awGU&\/ xdaYk Mumifh ukovuFmxuf a&S;OD;
usrnf[k ,lq&onf/
q&monf 'DyeDusr;f udk wnfw
h nfah jymr&dyrf ad om olrsm;vS
aomaMumifh rodoo
l ad tmif? odNy;D ol xyfymG ;atmif[l ajymifajymifxif
xif a&;jycJhonf/ ukodkvfaumif; rI ESvHk;roGif;? owdrxm;
a&SmifuGif; oGm;olrsm;vwHonfudk jrif a&;cJh&onf qdk\/ cHka&SUaepma&;tcef;udk xdak yrl ]]Cl}} csy?f 0rf;bufrS ]]aCmf}} csy?f
0rf;buf wdkifig;csyfcGJxd awGU&onf/ warmwry&m,epaom
trdkufuvm trdkufudka&muf yk*dKvf? trdkufuvm tvif;a&muf/
tvif;uvm trdkufa&muf/ tvif; uvm- tvif;a&muf[l
yk * d K vf a v;OD ; ud k jyqd k c suf t cef ; wG i f v nf ; cH k - a&S U ae
pma&;wdEYk iS yhf wfouf owday;xm;csuf awGU&ao;onf/
a&S;ujyKaomukov
kd af Mumifh pnf;pdrcf sr;f omtusKd ;udk &&Sad om
tvif;b0odYk a&mufaeonfukd owdarhvsuf trdu
k o
f rYkd a&mufapbJ
wpfzeftvif;odkYyifjyefoGm;&avatmif (0g)aZmwd-aZmwd y&m,eyk*Kd vjf zpfatmif jyqdjk cif;jzpfonf/ ypKye u
f kd rSwf / y&[dw-olwpfyg;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

124

pD;yGm;udk rjrif/ 'geoDvudk tm;rxkwf/ om;r,m;wdkY\udpudkom


tm;xkwaf omol/ vufryI nm-EIwrf yI nmESihf toufarG;? rrSeaf om
trIuo
kd v
D suf vdu
k af om a&SUae qE*wd? a'go*wd? arm[*wd? b,
*wdoYkd vdu
k af omcHak &SUae? pma&;paom twwfwjYkd zifh wwfaom olwYkd
onf a&S;a&S;aomukov
kd u
f aH Mumifh igw,
Ykd ck b0wGif wwfov
d rd m
toufarG;&onf/ tvSLay;&onf/ atmufarh&rnfukd ratmufarhbJ
vGrJ mS ;aomtm;jzifh r[kwrf rSejf yKacsu aZmwdwry&m,e(0g)tvif;rS
trdu
k o
f Ykd a&mufrnfyh *k Kd v[
f l jyqdck ahJ yonf/ ,ckcakH &SUae pma&;wdEYk iS hf
qkid &f m owdxm; qifjcifvu
kd ef ma&SmifMuOfoif&h mtcsuw
f u
Ykd kd ]]EIid ;f EIid ;f
csed cf sed ?f okcrde}f } t& EIid ;f csed zf ,
G f jzpfap&ef wifjy&jcif;jzpfonf/ ynm&Sd
y@dwjzpfMurSvnf; okcrdejf zpf&monf/ xdaYk Mumifh oD;jcm;tcef;tjzpf
azmfjycsuf ydk jynfph pkH mG odEikd af y&monf/
"rom&'DyeDusr;f cHak &SUae pma&;wdt
Yk cef;udk odjYk yqdx
k m;
onf/ qE*wd? a'go*wd? arm[*wd? b,*wd xd*k wdav;yg;udik hJ
pD&ifaomcH?k rodrjrifbv
J suf ud,
k t
f mHEk iS hf aumufaomcH?k aus;tm;?
aiGtm;? ynmtm;udk ud;k pm; aumufaomcH/k xdck w
kH o
Ykd nf rdr&d aom
ypn;f roef/Y aovQiv
f nf; tyg,q
f if;&JwiG ;f Bu;D odYk Bu;D pGmcH& av
onf/ ud,
k \
f ud,
k u
f kd ud,
k o
f mvQif tyg,af v;yg;rSm a&mif;pm;onfEiS hf
wl\/ cHk pma&;wdu
Yk m; rd
p mtmZD0cHjk zpfaomaMumifh avSum;cHEk iS w
hf \l /
orm"dcu
kH m; rnfuo
hJ Ykd enf;/ rdrad omufaom aq;wHukd OyrmjyK
ur|mef; I&rnf/ aq;wH? aq;tdk;? rD;cJ? aq;&Guf xdkav;yg;nDrS
aq;aomufaomud&d,m pHkvifouJhodkY av;&yfrSvmaom w&m;em
y&dowfra&mufrD ig\txHodkY tnpftaMu;wdkYudk pifapjcif;iSm
vma&muf vmvQif okbmodw? aumif;aompum;udkom igqdkrnf/
yd,0gpm? cspzf ,
G af ompum;udo
k m igqrkd nf/ opm? [kwrf eS af ompum;
udo
k m igqrkd nf/ "rm? "rowfw&m;u vmonft
h wdik ;f igaumufrnf
[l tzefwvJvJ ESvHk;xm;&onfESifhtnD ajzmifhrwfpGm aumuf,l
pDpOf&rnf/ uJhodkYpD&ifrS y@dwcHk rSefonf/ rSefrS tyg,f0#fw&m;
vGwrf nf/ vGwrf S csr;f omoH;k yg;odYk a&mufrnf/ cHu
k m; xkyu
d mcH[
k l
od&rnf/ opmav;yg;yef;udk yefqifukefaomolwdkYonf ork'&m

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

125

0JMoCodkYyif a&mufaomfvnf; opmNrJu 0JMoCrSvGwfaom xHk;pH


oufaoudk axmufvnf;aumif;? jrm;qdyf a>rqdypf aom Oy'fwu
Ykd kd
vnf; opmjyK opmrSefojzifh aq;MoZmuJhodkY opfyifopfjrpfwdkY
onf v nf ; aq;zuf 0 if o nf / op m rS e f a omol o nf yp K y e f r S m
cHpm;&onf/ oHo&mrSmvnf; jrwfaomtusKd ;udk &avonf/
onfudk&nf yg&rDcef;vuFmwGif ]]0okEa&? ajraomfvnf;
aumif;? apmifah prk om;? Munfaomtm;jzif?h pum;opm? rSeaf omcgum;?
MoZmvnf;euf? azmfaq;wuf EG,jf rufopfyif? aq;zuf0ifo?Ykd tMuif
a&m*g? opmonf? t&mcRwfvGJ? roHk;pGJwnf;? pnf;vJpum;? rSm;av
wHt
k ?hH NrcJ pkH wef;? rkom;xrf;om;? wpfuRe;f wpf&?H wpfEikd if H ? toHro
k m;?
ysupf um;wnf;? rMum;cvd?k atmifvrd q
hf akd omf? ay:p&Ykd om? ajrrsuEf mS rl?
wpfxGmwpfawmif? vufckyfaqmifvQif;? eufacsmif0kyfvpf? atmufvQdKU
jzpf? cg;cspfaq;0g;? vlwdkYpm;vnf;? emzsm;rvTwf? Oy'a0g? ab;jyefY
ajym\? oabmw&m;? pum;opm? rSeaf om cg? jcif;&mrrSm;? ESpyf g;ud?k
EIe;f wm;azGabmf? &SmwHak omfvnf;? tausmo
f pm? pum;omvQi?f jynf&mG
&yfom;? vlo;kH yg;ud?k trsm;tajrmif? Bu;D us,af qmifonf? ukeaf tmifajr
ESihf pm&Sw
d nf;}} [laom pum;udq
k o
kd nf/
cHktcef;NyD;\/
rif;ra[mfo"muJo
h Ykd cHyk nm&Sw
d rYkd S aumuf,pl &D if&rnf/ qdo
k rQ
vnf; yGwfaqmuf tzsm;oGm;odkY a&mufNyD;aomtkyfuvmyfwdkYonf
t0ef;taumufr&S?d a&nad omcsed u
f o
hJ Ykd aumuf,pl &D if&rnf? pD&ifr-S
tyg,v
f w
G rf nf? tyg,rf vm;apjcif;iSm jyaomtcef; wGif Ny;D \/
]]qE-a'go? b,m-arm[? tyg,u
f som; "rav;rnf? uwd
wnf? vlU jynf ewf&Gm? csrf;omaumif;rGef? pHpkefqefvsuf? edAmef
a&mufaMumif;? usiahf umif;oDv? vSL'ge ESi?hf yknv,fajr? pdu
k Bf uaJ xGjzif?h
ysKd ;ajctyif pnfaprif;}}
(avmuom&ysdKU tydk'f-4)
a&SUaetcef;udkjyaytHh/
/ olUa&SUuae trIonfwdkYu
iSm;oef;aom a&SUae trIaqmifaom olwo
Ykd nf rdru
d ,
kd u
f kd rdrcd spaf om

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

126

a&SUaeum; enf;onf? rcspaf om a&SUaeum; rsm;onf? rnfuo


hJ Ykd rsm;&m
oenf;ar;&m tMuiftrIonfwu
Ydk toD;oD;vm Muonf/ uReaf wmf
om;orD;udk cd;k onf? Opmudk cd;k onf? olUom;orD;udk Avum&jyK acsonf?
rk'rd ;f usirhf ad csonf? qJqrkd ad csonf? um,uHo;kH yg;jzifh jypfrmS ;rdacsonf/
qdrk ?d qJr?d jyKrad omtjypfwu
Ykd kd raygurf Mum;&atmif a&S;aqmifawmfryl g/
uReaf wmfo
h m; orD;udv
k nf; tapwyg; ,lvakd omf ,lawmfryl g/ trIonf
wdu
Yk jyefajymvQif oifajym onft
h wdik ;f usL;vGeo
f nfreS \f avm/ usL;vGef
ayonf[k trIonfuajymvQif rnfonf udrk Q rpd;k &drEf iS ?hf [dapawmh/
rH;I &atmif igqrkd nf/ raMumifMh uESihf 0efco
H nfvnf; a&SUae wpfO;D /
wpfa,muftrIonfuvnf; onf,m-onfuef-onfO,smOfonfajr-onfjrif;-onfuRJ-onfEGm;-onfa&T-onfaiG-tarGOpm&yf
wdkYonf uRefawmfu rqdkifrydkifbJ? rqdkifrydkifaomfvnf; trIonf
wpfzufu aus;qif;&Jonf/ vlvnf; rvdrm ? om,matmif azsmif;zs
vnf;aumif;? ajcmufNcrd ;f vnf;aumif;? vSnphf m; vnf;aumif; ,l
vQif &rnf/ rlvvuPm&Syd gonf/ r[kwaf omfvnf; [kwaf tmifBuH
aqmif qdak wmfryl g/ vufaqmifrmS a&Twefonf? aiGwefonf? jrif;wef
onf? om;orD;vdo
k nf qdo
k rQ ay;ygrnf? trIonfu jyefajymonfukd
rpd;k &drEf iS ahf wmh [dap? tarmifOpmom rSwaf v? jyefqakd om a&SUaevnf;
wpfOD;/
xdpk um;udjk yefqv
kd mS aomtrIonfru
kd f ESpaf ,muftay:rmS a&SUae
ESpaf ,mufxyf rdu
k yf gavvQif Oyrmqdo
k nf&adS omf vuG,v
f nf;
BuKH ap/ oef;acgiv
f nf; BuKH ap/ wdraf wmif-wdryf yk f zH;k tkyo
f nfvnf;
BuKH ap/ Orif awmifacgi;f zH;k tkyo
f nfvnf; BuKH ap/ av;yg;rdu
k af rSmif
BuD;xuf xdktrIonf a&SUaeESpfa,mufwdkYonf trdkufBuD;avaom
aMumif h avmuwG i f oH y l r D ; wG i f ; od k Y ES p f a ,muf v H k ; zk w f o nf
rD;wGi;f odEYk pS f a,muf-av;a,mufuu
kd ikd Nf y;D vQif wGe;f cs cPcsucf si;f
aoavaomf jrwf\/ vljzpfaeaomf raumif;/
tb,faMumifhenf;ar;&m trIonfurdkuf r[kwfonfudk
vnf; [kwaf tmif ajymvSmonfukd r[kwrf rSeo
f v
d suf 0efcv
H u
kd af om
aMumifh &JvSpGmaom rD;wGif;xJodkYqif; aoouJhodkY vnf;aumif;/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

127

wGe;f cs ouJo
h Ykd vnf;aumif;/ xdt
k rIonfwo
Ykd nf i&JwiG ;f odcYk sonf
rxif/ vufaqmifwpH ;kd udk rufvnf;aumif;/ tausmt
f apm tcs;D
tajrm ufuv
kd nf;aumif;? rufarm vdu
k af oma&SUaewdo
Yk nf ,cka&SUae
cH&onf? oHawG cJ&&J u
J kd pm;&onfrw
S /f rpifbifyyk pf nfomG ; pl;ajimif-h
'g;vSw
H yf vl;? 0wfaomykq;kd - xbD rSw/f igaovQif i&JjynfoYkd
oGm;&rnf/ i&Jtaumifrw
S /f om;r,m;rSm 0wf&pm;& ap/ wpfzufom;
rSm rukefwefonfudk ukefatmifajymaom a&SUae/ / trIonfwdkY
ajyNird ;f csiyf gvsuf xd;k yifah oma&SUae/ / xdo
k al v;a,mufwo
Ykd nf
i&Jjynfoo
Ykd mvQif pD;yGm;udak qmifavonf/ xdt
k rIurkd pGeaYf om umv
ywfv;kH touf&n
S o
f rQaeonfxuf aoonfyif aumif;&moifo
h nf/
tb,faMumifhenf;? r[kwf rrSefonfudkodvsuf [kwfa,mif?
rEdik -f Edik af tmif/ olwxl;um; tusKd ;enf;ap? igom&ap[l apwemaZm
oH;k wefEiS o
hf m Mumavonf/ tdak vonf/ MumusKd ;rrnf/ tdu
k sKd ;rrnf/
touf&n
S u
f sKd ;rrnf/ vljzpfusKd ;r[daom aMumifh aeonfxufaovQif
aumif;&monf./ raumif;rIBuu
H i&JBu;D rSmcH&onf[l rdeaYf wmfro
l nf/
qdt
k yfcNhJ y;D aom trIonfa&SUaewdo
Yk nf ayyif-0g;yifEiS w
hf al omaMumifh
ynm&Sijf zpfusKd ;rcH&/ tEy*k Kd vjf zpfaomaMumifh omoemwGif vljzpfusKd ;
rcH&/ ud,
k u
hf ,
kd u
f o
kd m vlrw
S o
f nf/ w&m;ESiq
hf ifjcifvQiv
f nf; omoem
yvljzpfaomaMumifh wpfcgoD;vQif aqG;jrnfhaom ayyif-0g;yifESifh
wlawmfrl onf/
tMuiftrIonfwpfO;D onf ud,
k Ohf pm[kwv
f suf rrSeaf ESmif,
h u
S f
onf/ olwxl;udk usL;vGepf mG jyKusichf o
hJ nfukd cHc&hJ onf/ aus;Zl;udk
vnf; aqmifygajymqdak omaMumifh r[kwo
f nfukd t[kw/f ud,
k yhf pn;f
udk olUypn;f / qif;&Jou
l Ekd ydS pf ufonfreS u
f tMum;tv,frmS rSeo
f nfukd
jzpfap&rnf/ ajymqdak qmif&u
G f w&m;vnf; rSeaf vaomaMumifh w&m;
vnf; Edkifonf/ aus;Zl;vnf;xdkufonf[l ,laoma&SUaeonf
oHo&m0#frv
S w
G f umrok*wdbo
kH m;jzpfaomaMumifh rZrd yk*Kd vrf nf\/
tMuiftrIonfwYkd toD;oD;vmMu r[kwrf w&m;trIonfEpS Of ;D
cdu
k &f efjzpfymG ; w&m;&efppfukd rjzpfay&m oHo&mb0tqufquf 0#f
w&m;&efol wZmpfom jzpfawmhrnf/ oHo&m0#fryg&atmif w&m;olBu;D

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

128

wdu
Yk si&hf maom w&m;t&m t*Fgav;yg;? a&SUae wdu
Yk si&hf maom y#dnmOf
tjym;tif ig;yg;ESin
hf pD mG vdu
k af om a&SUaeomvQif y@dwa&SUae rSeaf om
aMumifh csro
f moH;k yg;wGif tqH;k jzpfaom edAm efcsr;f omudt
k yf/ vdu
k af cs
aomf tyg,&f mG wGif rdru
d ,
kd u
f kd a&mif;pm;aygiEf o
HS nfEiS hf wl\/ a&SUaewdrYk mS
y#dnmOftjym;udv
k nf; &ap? usiv
hf nf;usiahf p? usirhf S a&SUaerSeo
f nf/
y#dnmOftjym; tifig;yg;udv
k nf; rodrusiahf csaomf vlw&d
p mefa&SUae
[l rdru
d ,
dk u
f kd rdrd odap&rnf/
trIonfEpS Of ;D wd\
Yk t"dukP;f udNk ird ;f csr;f pGm qH;k jzwfp&D ifaom
cHak &SUaewd\Yk od&m usi&hf maom y#dnmOftjym; tifyg;yg;um; a&SUaewdrYk mS
rdrw
d Ykd aqmif&u
G af om uGr;f tpfukd ur|mef;jyK&rnf/ rnfuo
hJ Ykd uGr;f tpf
udk ur|mef;jyK&tHeh nf; ar;&m uGr;f tpfonf ig\ud,
k cf EmESihf wl\/
uGr;f tpfxJ ygaom uGr;f &Guf ? xH;k ? &Sm;ap;? uGr;f oD;? aq;xdk ig;yg;onf
pHv
k ifrS uGr;f pm;&aom ud&,
d mpHv
k ifouJo
h Ykd xdek nf;wlpmG ig\ 0rf;wGi;f
y#dnmOf tjym;ESihf ig,ckvu
kd v
f maompum;onf xdik g;yg; ESin
hf rD S a&SUae
rSeo
f nf/ w&m;"rdu
vnf; nDonf[l uGr;f tpfukd uodP
k ;f cGuf jyK&
rnf/
a&SUaewdUk usi&hf maom ur|mef;um;- (1) umave 0ur-d aem
tumave-qdo
k ifah om umvudo
k m igqrkd nf? rqdo
k ifah omumvudk
igrqd[
k l aqmufwnfonfvnf; wpfyg;/ (2) qdo
k ifah omumvjzpf
aomfvnf; blawe0umrd/ aemtblawe- [kwrf eS af om pum;udk
omqdkrnf/ r[kwfrrSefaompum;udk igrqdk[l aqmufwnf&m
onfvnf; wpfyg;/ (3) [kwrf eS af omfvnf; - two[
H ad we 0umrd/
aemtewo[
H d awe- tusKd ;taMumif; pD;yGm;ESpyf g;ESihf pyf,u
S af om
pum;udk igqrkd nf/ tusKd ;taMumif; pD;yGm;ESpyf g; ,kwaf ompum;udk
rqdk[l aqmufwnf&monfvnf; wpfyg;/ (4) tusdK; pD;yGm;ESifh
pyf,Sufaomfvnf;- oHaPSe0umrd/ aemzkae-odrfarGUEknHhaom
pum;udk igqrkd nf/ odrzf si;f ,kwrf maompum;udk igrqd[
k l aqmuf
wnf&monfvnf; wpfyg;/
(wpfenf;vnf;) wpfzufom;udk &Suzf ,
G [
f ad tmif? trIonfwYkd
0rf;omatmif? EGm;vm;OobuJo
h Ykd wPSm&m*ESiphf yfaompum;? 0pDav;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

129

yg;ESiphf yfaompum;udk rqdk aqmufwnf&mvnf; wpfyg;/ (5) Murf;wrf;


ke&Yf if; odrzf si;f aompum;udyk if rqdak omfvnf; rdwm pdawe0umrd/
aema'goEa&m-olUtrIonfukd ud,
k t
hf rIonfuo
hJ Ykd vnf;aumif;? arwm
pdw?f ukPmpdw?f rk'w
d mpdw?f Oayumpdw?f jA[p&kd af v;yg;ESihf &if0,f
om;uJo
h Ykd qdt
k /hH &efow
l \
Ykd qufq&H m avmb? a'go? arm[ wnf;[l
aom tukov
kd w
f \
Ykd vdr;f us&H m wpfq,fEh pS o
f if;aom awmbDv;l wdYk
vIy&f mS ;&m? tukov
kd f pdwf 'Gg'o-wpfq,fEh pS yf g;ESihf pyfonfukd rqd[
k l
aqmufwnf&monfvnf; wpfyg;/
(rSwcf su)f azmfjyygig;yg;udk apm'uusi0hf wf (w&m;vdu
k si0hf wf)
[l ac:onf/ 0denf;y&d0g ygVad wmf vm\/
xdkig;yg;wdkYonf tNrJwnfu cHkolawmfaumif; a&SUaepma&;
olawmfaumif; jzpfacs onf/ olawmfaumif;jzpfrS ud,
k cf Emudk cspo
f nf
rnfacsonf/ aumif;aom w&m;onfvQif aumif;&modkY ydkYacsonf/
ao&mudk OpmrvdkufrSef;udk odMuonfESifhtnD ESvHk;oGif; Mu&rnf/
rdrpd um;udk rdred D (ae)odyYk if pD;jzef;Edik af omfvnf; w&m;ig;yg;ESin
hf aD p/
tp- tv,f-tqH;k oH;k yg;udk a&G;pdppfaomf qH&if;om;uJo
h Ykd vnf;
aumif;? pum; zd-k r edrhf jrifjh cif;? vSnyhf wfjcif;? tar;ig;axG? tajzig;yg;?
pum;t&m t*Fgpn
kH aD tmif &maxmifrQavmufaom vlwt
Ykd v,fwiG f
ynm&Si[
f k ausmaf pmxif&mS ;pGm t*Fgig;yg;ESin
hf rD S a&SUae olawmfaumif;
rSeo
f nf/ rSeaf pjcif;iSm a&SUaewdYk rrSm;r,Gi;f apjcif;rSm tusO;f jyonf/
onfu&kd nf yg&rDcef;vuFmwGif ]]taxGtaxG? cGaJ 0aMumif;jcm;
ES;D odjYk zmrS? enf;empDvsn;f ? xH;k yHv
k sn;f vsu?f bdnmOftjym;? tifig;yg;ESi?hf
pum;tajz pHak jyaoG;aoG;? tar;ig;axG? tajzig;yg;? rSwo
f m;cJw
h ikd ;f ?
qdw
k EkH idI ;f ? OD;wdik u
f siw
hf ef? EIwt
f cH scs? tp tv,f? tus,t
f qH;k ?
odefuHk;yef;ref? vufa&G;qefodkY? wwfyGefwnfae? ppwnfvsuf?
tajct&dyf? todyftae? avayavcsdef? pnfodef0g'? ESdrfhcsajcwif?
tiiftvdu
k ?f qdck u
kd f rdxeG ;f ? twGet
Yf &Sn?f vnfvnfywfywf? nDw
G f
a,muf,m;? pum;zdrk ? pHak tmif&vsu?f ukeif odpYk if? jzpfusi&f um;? pum;
t&m? t*Fgav;wef? rrSeaf csaomf? &molawmf[?k rausmf apmyg}} [laom
pum;udk qdo
k nf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

130

cH-k a&SUae-pma&;wdo
Yk nf owd?ynm? orm"dwEYkd iS hf rrSm;r,Gi;f ap
jcif;iSm jyaom tcef;Ny;D \/
(rSwcf su)f a&SUaeonf w&m;pD&if jyefwrf;0ifw&m;olBu;D ajcmuf
rsKd ;wGif trIaqmif a&SUaeudv
k nf; wpfO;D tygt0ifxnfo
h iG ;f xm;aMumif;
awGU&&dS onf/ xdaYk Mumifh "rowf0if w&m;olBu;D rsKd ;wGif vnf;aumif;?
apm'u (w&m;vd)k bufu vdu
k yf g&aom apm'u0iftjzpf vnf;aumif;
rSwf,l&rnfjzpf\/
]]tMuifool? ESpfa,mufvlwdkY? t,luGJjym;? cdkuf&efyGm;aomf?
w&m;oifph mG ? ajz zsO&f m\? ,kwrf mrdu
k pf ?k uke;f wdu
k rf u
I kd rjyKMuyfMuyf?
a&Smifavrif;}} / (&Gmacsmif;Bu;D q&m OD;atmifxeG ;f \ aumif;&mvrf;jy
qHk;rpmysdKUrS)/
(0efccH su)f ppfawGNrKd U r[mrkead usmif; OD;ynmpm&xHrS vnf;
aumif;? armifawmNrdKUe,f? NrdKUopf&Gm OD;ijzLxHrSvnf;aumif; pmay
rlrsm;udk aus;Zl;jyKMuonf/

OD;pud E

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

131

vGrf;olUpmacG
tusOf;axmifrS vGwfaomfvnf; tus,fcsKyfjzifh
usqHk;&&Smaom e*g;eDudkxGef;a&T
1942-ck? rwfv 23-&ufaeY jzpfygonf/ xdak eYeeH uf 11-em&DcefY
tcsed w
f iG f jrefrm jynfumuG,af &;qdak om Oya'aMumifh tcsKycf aH eMu&
aom uRefawmfwdkYwpfpkonf ppfawGtusOf;axmif&Sd oD;oefYESpfxyf
taqmifi,fwpfc\
k tay:xyfwiG f xrif;pm;ae Muygonf/ xdpk OfrmS
pl;pl;0g;0g;ESihf avab;tcsuaf y;OMooHaMumifh atmufxyfoYkd ajy;qif;
um tajctaeudk apmifMh unfah eMuygonf/ ra&S;raESmif;rSmyif awmifyH
wGif teD0ikd ;f Bu;D ESihf *syefwu
kd af v,mOfysEH pS pf if;onf axmifBu;D \ tay:
wnfw
h nfrh S eD;uyfpmG xd;k qif;oGm;Ny;D av,mOfuiG ;f &Sd ppfwyfpcef;udk
pufaoewfjzifh ypfcwfoGm;Muygonf/ xdkrSwpf qufwnf;yifvQif
tmumxufwiG f cdik u
S if ,frQavmufom jrif&aomav,mOfrsm;rSvnf;
AH;k rsm; ypfcswu
kd cf u
kd Mf uojzifh wpfcPtwGi;f rSmyif ,rf;cd;k rsm;csKyu
f m
rnf;arSmifoGm;ygonf/
wpfem&DcefMY umaomtcgrS ab;uif;aMumif; tcsuaf y;OMooHukd
Mum;Mu&ygonf/ nae 7-em&Dcefw
Y iG f tusO;f om;rsm;ESihf tcsKyo
f m;
tm;vH;k udk tjyifox
Ykd w
k Nf y;D vQif armvdy&f yfuu
G &f dS ba*Fgvb
d m ompmoif
ausmif;odYk tapmift
h a&Smuf tpDtpOfjzifh ac:aqmifomG ;ygonf/ ,if;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

132

ausmif;aqmif\ atmufxyftcef;wpfcef;wGif vlaygi;f ESp&f mcefY wdrYk mS


usyw
f nf;usO;f ajrmif;pGm wpfnOfah eMu&ygonf/ uReaf wmfEiS hf e*g;eD
udkxGef;a&TrSm eHab;csif;,SOfMuum tjcm;olrsm;enf;wl tenf;i,f
oufom&m&atmif wpfa,muf xdik af evQif wpfa,mufux &yfum
jzifh rd;k vif;Mu&ygonf/
rd;k aomufbuf 8-em&DavmufrmS axmift&m&Srd sm; a&mufvmMu
ygonf/ tusOf;om;rsm;ESifh tcsKyfom;rsm;\trnfudk wpfa,mufpD
ac:um vGwfNidrf;cGifh ay;ygawmhonf/ usefaom ao'PftrdefYus
BuKd ;ay;cH& rnfo
h l 7-a,mufEiS hf jrefrmjynfumuG,af &;qdak om Oya'jzifh
tzrf;cHaeMu&ol uReaf wmfwYkd 23-a,mufurkd u
l m; csex
f m;vdu
k yf gonf/
xrif;ESpfxyfrQ iwfNyDjzpfaomfvnf; qm&rSef;rod/ naeydkif;usvQif
vGwfaumif; vGwfrnfvm;[laom arQmfwvifhvifhESifh&SdaeMuygonf/
0efBuD;a[mif; rEav;OD;bOD;udkvnf; wjrefaeYuyif vTwfvdkufNyD;
jzpfygonf/
nae 3-em&DavmufrmS ta&;ydik f OD;ausmcf ikd ?f axmifrLS ;Bu;D OD;a&TZH
ESihf vufaxmuf axmifrLS ; OD;a&Tcikd w
f Ykd ausmif;0if;odYk 0ifvmMuygonf/
uReaf wmfwrYkd mS vGw&f awmhrnf txifEiS hf &Tiyf sryd gonf/ odaYk omf OD;a&Tcikd f
rSm rsuEf mS xm; wif;wif;ESihf tapmifo
h rm;rsm;tm; xefrmef[ed ;f a[muf
um uReaf wmfwt
Ykd m;vnf; ESpaf ,mufwpfwpJG D aqmifah Mumifh xdik Mf u&ef
trdeaYf wmf a>cygonf/ ygvmaompuLudjk zefu
Y m wpfa,mufp\D trnfukd
zwfMum;ygonf/ aemuftapmift
h a&Smufrsm;ESihf ac:,o
l mG ;um yifv,f
ul;oabFmqdyw
f iG f qdu
k u
f yf&adS eaom vlemwiftvHviT x
hf x
l m;onfh
(tdE) ac: ppfoabFmay:oyYkd Ukd Ny;D aomf jyef<uawmfrMl uygavonf/
nae (6)em&DcefYrSp ppfoabFmESifhygMu&ol uRefawmfwdkYrSm
xrif; 3-xyfrQ iwfNyjD zpfaMumif;udk oabFmolBu;D tm; ajymjyMuygonf/
aemufwpfem&DcefYtMumwGif aMu;vifyef;BuD;wpfcsyfvQif 3-a,muf
uspjD zifh qdwo
f m;? tmvl;[if;ESihf xrif;t0 pm;Mu&ygonf/ aemufwpf
aeYeeH uf 8-em&DavmufwiG f ppfwaumif;oabFmqdyrf S wpf qifh tusO;f
axmifodkY ESpfa,mufwpfwGJpD vufxdwfcwfNyD; trdk;tumrygaom
armfawmfum;jzifh wifaqmifomG ;ygonf/ xdrk w
S pfqifh n 8-em&Dcefw
Y iG f

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

133

rD;&xm;jzifh ydkYjyef&m eHeuf 10-em&DausmfausmfwGif 'um;NrdKU A[dk


axmifBu;D odYk a&mufMu&ygonf/ wGif txl;wef;tcsKyo
f m;tjzpfjzifh
a&SUaeOD;armifndK? OD;vSarmifom? udkausmfOD;ESifh udkxGef;a&TwdkY 4OD;wpfae&m? uReaf wmfwYkd 19-OD;tm; wpfae&m? useaf om BuKd ;orm;
7-a,mufwt
Ykd m; wpfae&mpDjzifh taqmiftoD;oD;&Sd tcsKycf ef;rsm;odYk
cGJjcm;ydkYxm;vdkufygonf/ uRefawmfwdkYa&mufoGm;aom tcsKyfcef;rSm
BuKd ;'Pfc&H rnfo
h w
l t
Ykd m; avSmifxm; aomtcef; (20)&Sd wpfxyfaqmif
wdu
k w
f ef;vsm; jzpfygonf/ wpfa,mufwpfwu
kd pf jD zifh avSmifxm;aom
tvHak xmif jzpfygonf/
xd'k um;NrKd UaxmifBu;D xJwiG f qif;&Jjcif; 'kur sKd ;pHak Mumifh wpfv
avmuftMumwGif wdik ;f a&;jynfa&; tcsKyo
f rm;wdYk &xdu
k af om tcGihf
ta&;udk uRefawmfwdkYtm;vHk; wnDwGwfwnf; tpmiwfcH qEjy
awmif;qdMk u&m 7-&uftMumwGif rqdpk avmufaom tcGihf ta&;rQEiS hf
vufavQmhvdkufMu&ygonf/ aemuf&uftenf;i,ftMumrSm e*g;eD
udx
k eG ;f a&TwYkd 4-OD;tm; axmifajymif;oGm;Nyq
D akd omowif;udk tapmifh
vkvifrsm;xHrS wpfqifh Mum;od&ygonf/ xdkrSquf (11)vtMum
twGif pdwrf aMuyGt
J jzpfjzifh axmif o&J? axmifobufw\
Ykd ni;f qJjcif;
trsKd ;rsKd ;udk &ifqikd Mf u&um tcsKyo
f rm;rsm; tjzpfjzifh pm;0wfaea&;
oufomaom tqifo
h aYkd &muf&MdS u&ygonf/ tajctaeodaYk &mufonfh
tcsed w
f iG u
f m; NrKd Ua[mif; NrKd Ue,frNS cw
d af csmif; bk&m;Bu;D 'g,um opfacgi;f
OD;atmifomOD; rlum; ]]Mum;olrsm;ajrmif? &ifuaJG tmifrQ? wdik af tmifa'o?
owwjzif?h b0ajymif;cg? qH;k &&SmonfrmS }} (3)vcefrY Q Mum&So
d mG ;NyD jzpfyg
onf/
1943-ckEpS ?f azazmf0g&v
D odYk a&mufaomtcg uReaf wmfwt
Ykd m;
tdEd,jynfajrmuf ydkif;&Sd 'defemyl&fqdkaom cdkifNrdKUwpfNrdKUodkY ajymif;a&TU
vdu
k yf gonf/ ,if;'deef myl&af xmifwiG f rarQmv
f ifyh gbv
J suf udx
k eG ;f a&T?
udak usmOf ;D ESihf OD;vSarmifomtjyif ausmufjzLNrKd UrS &rm0wD OD;bxGe;f ?
ausmif;om;acgi;f aqmif udo
k mxGe;f (,ck tvif;0if trwfa[mif;)?
ocifcsufzm; (rif;jym; trwfa[mif;)? ocifzdk;pH (ocif tdk;avmif)
paom rif;jym;NrdKUrS ocif (9)OD;ESifhvnf; tm;wufp&mBuHK&ygonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

134

ocifxGef;pdef? ocifzdk;vS wdkYESpfOD;udkrl t*FvdyfppfAdkvfwpfa,muf


vma&mufac:,o
l mG ; Muonf[k qdyk gonf/ umvuwm;rS OD;ode;f az
(ode;f azjrif)h ESihf oydwn
f Kd xeG ;f (Mopaw;vs oHtrwf)wd\
Yk tpDtpOfjzifh
*syefawmfvSefa&; twGufjzpfonfudk aemufrSodMu&ygonf/ ocif
zd;k vSrmS *syefw\
Ykd vufcsujf zifh uG,v
f eG &f mS ygavNy/D ocifxeG ;f pdeBf u;D
rlum; tcsKd UcsKd UtiJih EhJ iS hf ,cktcg rif;jym;NrKd UwiG f &Syd gonf/5 ]]&cdikd w
f ikd ;f
awmif? bl;oD;awmifrS acgi;f aqmifO;D pD;? a&SUaeBu;D [k? a0;eD;MunfnKd ?
OD;armifnKd um;? NiKd jiifcjH yif;? axmif0#fwiG ;f rS? aojcif;qd;k pGm? aoqH;k umjzif?h
ao&GmXmeD? vSr;f &SmavNy}D } [lonfuv
kd nf; aMuuGzJ ,
G &f m od&MdS u&
ygonf/
,if;'deef myl&f tusO;f axmifpm;yG0J ikd ;f wGif eHeuftcsed f vufzuf
&nfaomufMuNyD qdv
k Qif ylyal EG;aEG; a&muf&v
dS maom (tNrw
d mbmZm)
ac: owif;pmudk e*g;eDukdxGef;a&Tu 'dkifcHNyD; aeYpOfzwfjyygonf/
udx
k eG ;f a&T zwfjyyHrk mS txl;yifou
G v
f uf xda&mufvyS gonf/ owif;pm
t*Fvdyfpmom;rsm;udk rsufpdjzifhpl;pdkufNyD; EIwfcrf;uav; &Gum
vIyu
f mESihf bmomjyefNy;D om; jrefrmtoHxu
G v
f myHrk mS rsm;pGm&Si;f vif;
ajyjypfvSygonf/ aeYv,faeYcif;qdkvQif axmifO,smOf&Sd ydEJyifBuD;\
t&dyaf tmufwiG f ukeaf bmifac: apmifMurf;wpfxnfp? ESpx
f nfpcif;Ny;D cg
axmifwiG f pmMunfw
h u
kd rf &S &Sad om &Sw
d pf yD;,m;\ 0wKrsm;udk zwf&I if;
ajymjyonfrSmvnf; q&mBuD;yDrdk;eif;\ 0wKaumif;wpfyk'fudk em;
axmif&ouJhodkY MunfEl;jcif; jzpfMuygonf/ nOfhOD;,Htcsdefqdkjyef
vQiv
f nf; t*Fvyd pf mudk avhvmtm;xkwo
f w
l t
Ykd m; apwemBu;D pGmjzifh
BuKd ;BuKd ;pm;pm;jzifh oifjyay;jyefygao;onf/
odkYaomf udkxGef;a&Ttm; ESdyfpufvmaom wDbDa&m*grSmrlum;
wa&GUa&GUESifh rodromuJhodkY uJnif;qJaeygawmhNyD/ tnMwaxmif
q&m0efrmS 0wfaus0wfuek f oabmrsKd ;jzifh vmukoygonf/ aomuf
aq;rSwpfyg; xdak q;jzifh ukojcif;r&Syd g/ odEYk iS hf csnehf pJY jyKvmaom udx
k eG ;f
a&TrmS tdy&f may:wiG f acGacGuav;ESihf auG;omae&&SmavNy/D wpfcgaomf
5= uG,v
f eG cf ahJ vNy/D

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

135

Ni;D aiGU p&maxmifBu;D xJwiG f udo


k mxGe;f rSm pmtkyw
f pftyk u
f kd vSeaf vSae
&if;u rnfoaYkd ompdwf ul;ayguv
f mrSe;f rod ]]vlraJG wGu? raES;acwfr?D
olaX;jzpf&rnf? e*g;eDwefc;kd eJ?Y trsKd ;*kPf wufaprnf}} [laom e*g;eD
oDcsif;udk rwdk;rus,fESifh ydkifydkifEdkifEdkifoDqdkaeay&m udkxGef;a&TrSm
acgi;f axmifMunf&h if; pdw0f ifpm;aeonfukd uReaf wmf owdxm;rd vdu
k yf g
onf/
wpfaeYo uRefawmfwdkY eHeufpmpm;aeMupOf axmifrSL;BuD;
0ifvmum ]]eyfjzefcg qdv
k Qif cifAsm;wdu
Yk kd 'Dae&mu tjyifoaYkd rmif;xkwf
&rSmyJ}} [k NyHK;NyHK;csdKcsdKjzifh ajymqdkNyD; jyefxGufoGm;ygonf/ wGif
uReaf wmfwrYkd mS aysmrf qH;k atmif 0rf;ajrmufMuygawmhonf/ aemufaeY
nae(5)em&DavmufwiG f emqDy&l af c: ppfajy;'kuo
nfpcef;rS ac:aqmif&ef
a&muf&SdvmMuaom armifawmNrdKUZmwd &cdkiftrsdK;om; (3)OD;ESifhtwl
OD;ausmOf ;D rSwpfyg; uReaf wmfwrYkd mS bwfpu
f m;Bu;D (3)pD;jzifh vdu
k yf gomG ;
Mu&ygonf/ (udak usmOf ;D qdo
k u
l m; ppfNy;D acwfwiG f &aohawmifrS zqyv
trwf? wpfzefppfawG txl;ta&;ydik f (rD;wdu
k af usmOf ;D )[l xif&mS ;cJh
aom &efolYvufcsufjzifh usqHk;cJh&ol rsdK;cspfausmfOD;yif jzpfygonf)
udak usmOf ;D rSm wpfvavmufMumNy;D rS vGwv
f mygonf/
udx
k eG ;f a&TrmS rl tiftm;csnehf aYJ e&SmaomaMumifh ociftek ;f ausmf
(oHw)JG ESihf ocift;kd avmif (rif;jym;)wdu
Yk 0J-,mwGJ um;ay:ow
Ykd ifum
taeoufomatmif emqDy&l pf cef; odYk jznf;nif;pGmarmif; aqmifMuOf;cJh
ygonf/ ,if;'kuo
nfpcef;um; t*Fvyd w
f Ykd qkwcf mG pOfrmS ay:ayguv
f m
aom ukvm;-&cdik f t"dukP;f Bu;D aMumifh armifawmNrKd UEiS ehf ,fwpf0u
kd rf S
ajymif;a&TU,al qmifum ae&mcsxm;aom pcef;yifjzpfygonf/ vlO;D a&rSm
ajcmuf axmifausmyf gonf/ rlpvifrsm;tm;vnf; a&mifjzL(ac:) 7efy&l Nf rKd U
teD;wGif xm;&Syd gonf/
emqDyl&f&Jpcef;a&SUwGif &yfonfESifhwNydKifeuf vltrsm; 0dkif;tHk
a&muf&v
dS mMuygonf/ uReaf wmfEiS ahf usmif;aezuf oli,fcsi;f udpk aH usmf
jzL (,cktNird ;f pm; txufwef;jyq&m? abmufo;D pk&yf? ppfawGNrKd U )rSm
uRefawmfhtm; 0rf;omtm;&ayGUzuf EIwfqufvmygonf/ aemuf
vlrrmudx
k eG ;f a&Ttm; pcef;&Sad q;Ho
k Ykd vdu
k yf Ukd Muygonf/ ,if;q&m udpk H

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

136

ausmjf zLrSm csucf si;f qdo


k vdk MuufO? EdUk ? oMum;jzifh ylwif;wpfcu
G u
f kd
jyKvkyf,lvmum q&m0efxHcGifhyefNyD; umzDaEG;aEG;ESifhcsnfheJYaeol
udx
k eG ;f a&T wdu
k af uR;ygonf/ q&mudpk aH usmjf zLrSm e*g;eDpmay y&dowf
wpfO;D jzpfcahJ vonfEiS hf udx
k eG ;f a&Ttm; txl;av;pm;um aeYpOf0wfr
ysuf ausmif;tm;csed w
f ikd ;f vma&mufjyKp&k mS ygonf/
uReaf wmfwaYkd xmifrv
S w
G u
f m tus,cf sKyjf zifh aeMu& ESpo
f ;D
wif;cefY Mumaomtcg *syefawmfvSefa&;udptwGuf vQdKU0SufpGmESifh
&cddkifwdkif;rSwpfqifh umvuwm;odkY a&muf&SdaecJhaom pma&;q&m
umvuwm;ode;f az (OD;ode;f azjrif)h xHrS udx
k eG ;f a&Txo
H Ykd use;f rma&;
twGuf tm;jyKapvdak Mumif;? rMumrD wdik ;f jynfojYkd yefMu&awmhrnfjzpf
aMumif; ponfjzifh tm;ay;pmwpfapmif a&muf&v
dS mygonf/ uReaf wmfwYkd
zwfIUMunfh&ef twGufvnf; ta&SUuae0ef;xGufonfhyrmqdkaom
vufa&;pmrlwpfapmifukd ay;ydUk vu
kd yf gonf/ aemuf oDwif;wpfywfcefY
MumaomtcgwiG f td;k a0ndKjra&muf&v
dS mum udx
k eG ;f a&Ttm; tm;ay;
pum;rsm; ajymMum;Ny;D aiGwpf&musyf ulncD yhJ gonf/
uRefawmfwdkYrSm tusOf;axmifrSvGwfaomfvnf; tus,fcsKyfcH
aeMu&olrsm;jzpfyg eHeufwikd ;f ESin
hf aewdik ;f aeYpOfreS rf eS pf D &Jpcef;odYk
oGm;a&mufvufrw
S x
f ;kd aeMu&ygonf/ &uftenf;i,ftMumwGif pcef;
udt
k yk cf sKy&f eftwGuf OD;ausmcf ikd f (tdik pf t
D ufp)f \ ae&m0,f ausmjf zLNrKd U
Zmwdjzpfaom q&m0efBuD; ume,fatmifcif a&mufvmygonf/
uRefawmfwdkYrSm ,if;q&m0efBuD;\ pdwfoabmaumif;ESifh aq;pGrf;
xufyu
kH kd ,HMk unf&if; &SMd uonft
h wdik ;f udx
k eG ;f a&Ttm; tm;wufpmG
ESpo
f rd phf um; ajymxm;Muygonf/ aemufwpfaeYeeH ufwiG f BuKd qMkd uNy;D
udkxGef;a&T&Sd&modkY yifhac:cJhMuygonf/ q&m0efBuD;rSm vlemtm;
pdw&f n
S v
f uf&n
S f prf;oyfppfaq; ygonf/ xdaYk emuf olemjyKq&mrtm;
aq;wdu
k &f ef tpDtpOfrsm;udk TeMf um;Ny;D jyefxu
G pf OfrmS wHcg;0odYk
ta&mufwiG f uReaf wmfwYkd odcsiaf ZmESihf tajctaeudk ar;jref;Muygonf/
arQmv
f ifch suu
f ek Nf yjD zpfaMumif; wd;k wd;k wdww
f w
d f tajzay;onfh q&m0ef
Bu;D \ t&dyt
f uJukd tuif;yg;aom udx
k eG ;f a&TrmS em;vnfomG ;onfEiS hf
vH;k 0pdw"f mwf usqif;oGm;&Smygonf/ a&m*gwumwdw
Yk iG f pdw"f mwfus

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

137

aom a&m*gonf aMumufrwfz,


G f taumif;qH;k qdak om pum;twdik ;f
aemufEpS &f ufcefY tMum 9-4-44 t*FgaeY rGe;f wnft
h csed w
f iG f EGr;f vs
ndK;acGaeaom udkxGef;a&T\ tem;rSrcGm&ufbJ &SdaeMuygonf/
udx
k eG ;f a&TrmS wpfcck ak jymvdak ZmESit
hf enf;i,f vl;vGeNYf y;D acgi;f axmif&ef
tm;jyKyg onf/ uRefawmfwdkYu rvIyf&Sm;&ef awmif;yefMuygonf/
wpfckckajymvdkaomfvnf; toHxGufrvmonfESifh vnfrsdKudk zspfnpf
tm;jyK&Smjyefygonf/ xdkYaemuf uRefawmfwdkYtm; aemufqHk;EIwfquf
aomtm;jzifh vufoD;qkyf tav;jyKum rsufpdrSdwf&if; Nidrfouf
oGm;&Smygawmhonf/
touf(30)rQom&Sad o;aom e*g;eDux
kd eG ;f a&T aoqH;k Nyq
D o
kd nfh
owif;rSm wpfr[kwcf si;f ysUH Eo
YHS mG ;onfEiS hf 0dik ;f tHak &muf&v
dS mMuaom
y&dowfBu;D ESihf wdik yf ifNy;D ausmif; tkyq
f &mBu;D OD;armifa0\zciftm;
Ou|tjzpf wifajrm ufum psmyeaumfrwDwpf&yf zGUJpnf;vdu
k Mf uygonf/
td;k a0ndKjr ay;cJah omaiGrmS oN*K [&f mwGif rwnfaiG jzpfomG ;ygonf/
1944-ck? {Nyv
D (10)&ufaeY rGe;f apmif;csed w
f iG f tdraf pmifMh uufEiS hf
tbd;k tabmif wdrYk w
S pfyg; emqDy&l pf cef;vH;k &Sd y&dowfBu;D jzifh okmef
ydaYk qmifum atmufygvrG ;f olyef;acGukd zwfMum; tav;jyKr;D oN*K [Mf uNy;D
aomf jrefrmEdik if v
H w
G v
f yfa&;BuKd ;yrf;&if;? uG,v
f eG o
f mG ;&Smonfh txdr;f
trSwt
f jzpf ausmufwikd w
f pfwikd f pdu
k x
f v
l u
kd Mf uygonf/ aMomf .... e*g;eD
udx
k eG ;f a&T jrefrmhq&kd ,
S v
f pfvaYl bmifopf wnfaqmufMu&mrSm pmayvkyf
om; aumif;tjzpfjzifh wpfwyfwpftm; rygvmonft
h wGuf txl;yif
ESajrmwordygonf/
]]0rf;enf;ygonf? tmZmenfa&? jrefrmjynfXme? vGwv
f yfa&;
&atmif? rlvud,
k hf e,f? NrKd U"0,fr?S arG;r,frb
d ? OD;ESrd cf svsu?f &|aZ,H?k
NrKd U&efuek f ? zHzk o
kH yd ? t00ud?k oifjyTeu
f m? ausmif;q&m[k? ynmay;
cef;? vGefBudKyrf;om;? wpfvSrf;wufcg? owif;pmjzifh? jrefrmjynfusdK;?
trsKd ;rsKd ;ud?k o,fy;kd yHk u
kd ?f 'D;'kww
f u
kd w
f iG ?f pl;pdu
k af umif;pGm? t,f'w
D m
[k? q&mwpfc?k a&SUaqmifjyKNy;D ? wdik ;f rIBu;D i,f? toG,o
f ,
G f ? mPfus,f
zGijhf y? tvif;&atmif? aeYnzefzef? aqmifMuOf;[efaMumif?h Edik if AH v
dk x
f ?k
a&TvdkO? jynfolY0efxrf;? vGefcsD;rGrf;cJh? wpfcef;qufcg? rdwfrsm;pGmESifh?

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

138

jrefrmjynfaus;? vGwv
f yfa&;ud?k raES;BupH nf? ESv;kH &nfjzif?h twnf
usus? tkwfjrpfcsvsuf? ,if;uwpfvD? e*g;eD[k? onDjyKvkyf? pmapmif
xkwaf omf? tkycf sKyaf &;&m? tjzmjzmESi?hf urma&SU aemuf? odmPfazmuf
vsu?f rsm;ajrmifv&l iS ?f c&D;wGicf ?hJ Munfvifoef&Y iS ;f ? mPftvif;aMumif?h
owif;arT;MuL? aomif; ZrLwGi?f wpfvx
l eG ;f ay? udx
k eG ;f a&T[?k ajymifa0
vQr;f Mu? vES,yf &Si?hf jrefrmEdik if ?H e,fcsUJ 'PfaMumif?h azmufjyefajymif;vJ?
ppfrD;pGJaomf? 0rf;enf;zG,f&m? wrf;wyg? rsm;pGm'ku? tdEd,0,f?
&ufv&SnMf um? oH;k ESpw
f mrQ? r[mi&J? rD;Bu;D pGo
J ?Ykd tonf;uRr;f avmif?
tusO;f axmif? wdr;f a&SmifrvGw?f a&m*guyfc?hJ xyfxyf'u
k ? tjzmjzmESi?hf
wGJcgxGuf&? csdefwpfv0,f? &ur@dKif? wdkif;&cdkifrS? ppfNydKifwdkuf&m?
raeom? cGcJ mG &ay? rsm;Adv
k af jc wd?Yk a&ajruGjJ ym;? b*Fvm;? ac:jim;&Siv
f ?l
emqDy&l [
f ?k jyKp*k gr? &yfXmewGi?f b0ukov
kd ?f uH,iG ;f ,dk ? ac:qakd umZm?
axmifo
h ;kH &mESiphf eG ;f vmow? rd&moD? wefc;l qDo?Ykd vSr;f csu
D sL;wuf?
qef;(8)&uf0,f? oufcEmvQi?f qH;k &tifaMumif?h b0ifq<l u? 0rf;enf;
&vsu?f rsm;vSaxGaxG? usrsu&f nfEiS ?hf ajzqnf;r&? ylaomuESi?hf wlrpHpk ?D
Adv
k yf ckH sD ? nDnmjzjz? 0dik ;f 0ef;Muvsu?f vSLMu'ge;f Mu? urf;vSr;f MuESi?hf
'geaxGaxG? jyKMuay jrefajr rsKd ;jri ?hf om;*kPw
f ifu
h ?kd Bu;D jrifah pwem?
ukPmjzif?h Adv
k yf g;kH pk? oN*K [jf yKonf/ aumif;rI trQa0umaomf ......./

(OD;owd;k vS?(ppfawGNrKd U)ajymjy a&;om;cJo


h nf)

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

139

&cddkifrif;rsm;acwf tpdkY tpkU toif;


zGJUpnf;jcif; pmwrf;
]]........ tpDt&if? cyford ;f tifEiS ?hf onfwiG o
f nfoif?h onfEiS o
hf nf
vl? onfro
l nfvu
kd ?f onfEu
dI o
f nf[ef? onfomrSeo
f nf? rvGeaf p&...}}
[l r[mynmausmf avQmufx;kH &Scd o
hJ nf/ odyYk nm&SBd u;D rsm;onf
rif;\ta&;t&mwdkY rnfodkYzGJUpnf;wnf axmifoifhonfrsm;udk xHk;
a[mif;pHwk? EIdif;jyKcsifhcsdef? tBudrfBudrfawG;awmvsuf? cefYcGJcsrSwf? pD&if
tyfonfrsm;um;- bk&ifrif;rsm;\ tpDt&ifwdkY rsm;pGmyg&Sdonf/
odkY&mwGif xdkodkYt&yf&yfjyKvkyforQwdkYrSm &mZ0ifpmwiftyfaom trI
udpr sm;pGmudv
k nf; pmwifvsuf &Scd o
hJ nft
h avsmuf armfueG ;f wifrw
S f
tyfaom pDrHcefYcGJrIrsm;udk ordkif;armfuGef;wdkYjzifh toD;tjcm;pD &SdcJh
Muayonf/
bk&ifrif;wd\
Yk xD;eef;pd;k pHjcif;wdEYk iS yhf wfouf a&TbekH 'd ge;f uJo
h Ykd
aom yvi&f pS cf ef;? MuiSe;f ud;k aqmifww
Ykd iG f nDvmcH qif,ifusi;f yyHrk sm;
(]]&Spw
f efyvif ;kd ? bd;k uqufc?H beef;pHonf? eef;&HwYkd trsKd ;wnf;}}/
apmjynfhndK qdk-oQdKUvdkuf&wkrS) ppfcsDppfqif&mwdkY AsL[puD usrf;?
AsL['fppfcsDusrf;? wdkif;jynftkyfcsKyfa&;&mESifh rSL;rwfponfh tkyfcsKyfa&;
zGUJ pnf;yH?k NrKd U&mG wnfaxmifjcif; axmifwnfarmfueG ;f ? uRe;f wnf&mG wnf
orkdif;? NrdKUwnf eef;wnfordkif;? awmifawmfordkif; avQmuf xHk;?

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

140

jynf\&mZ0if ponfh tpDtpOfwus rSww


f rf;rsm; &Scd MhJ uavonf/

tkyfcsKyfrIacwfESifh tajctaersm;
xdo
k Ykd bk&ifacwf pDrt
H yk cf sKyaf &;cefcY rJG I tpk-Yd tpk zGUJ pnf;jcif;onf
&cdkif&mZ0if cefYnm;aom tpDtpOfwpf&yfjzpfaMumif; ,lqEdkifay
&monf/ tb,faMumifq
h akd omf ,cktcgwiG f jyefvnfxal xmifa&;Xme?
u,fq,fa&;Xme zGifhvSpfjcif;wdkYjzifh xdkXmetrIxrf;wdkY\ pm;0wf
aea&;wdkYtwGuf txdkuftavsmuftvkyftBuH pDrHay;xm;jcif;uJhodkY
ae&mcsay;xm;jcif; oabmyifjzpfonf/
rSef\/ tkyfcsKyfoltmPmydkifonf tkyfcsKyfcH&ol jynfoltay:
pm;0wf aea&;ponfh b0wnfwHha&;twGuf ta&;BuD;vSonf/
tmPmydik w
f \Ykd tpDtrHaumif;orQ jynfoo
l nf oufomacsmifcsEd ikd rf nf/
,ckvnf; tpdk;&onf vlxktwGuf pDrHudef;rsm;jzifhaumif; atmif
cefYcGJae&onf/ tpDtrHaumif;orQ toufom&ayrnf/ odkYaomf
,ckjynfoaYl cwfEiS hf a&S;bk&ifacwf\ pDrrH u
I Ekd idI ;f ,SOf Munfh w
I wf&ef
vdak yonf/ bk&ifacwfonf oufO;D qHyikd pf epfEiS hf tvsO;f ruif;onfh
enf;wl jynfoaYl cwfvnf; tkycf sKyo
f \
l tmPmay;cH&jcif;eSihf ruif;&
um; Od;acgi;f aqmif&m ]ud,
k }f ygaeonfom jzpfonf/
xdkYaMumifh pufrIvufrIacwfrwdkifrD bk&ifacwfrSm tpdkY? tpk
wnfxm;zGUJ pnf;jcif;onf acwftavsmuf tpDtrHjzpf&m\/ ,ckjynfoUl
acwfrmS vnf; tvkyo
f rm;? awmifol v,form;? pufrt
I vkyo
f rm;?
vufeufuikd f tkycf sKyaf &;orm; ponfjzifh tpDtrHjyKum vlwef;pm;&Sd
aeMuouJo
h Ykd tpd?Yk tpkonfvnf; &cdik b
f &k ifacwfwiG f vlwef;pm;zGUJ pnf;
&Sad ecJjh cif;yif jzpfonf/
odaYk omf bk&ifacwfwiG f ppfoyYkH ef;tjzpf wdik ;f wpfyg;om;wdt
Yk m;
uRejf yKoabm tvsO;f ruif;cJo
h nfomru vlrsKd ;a&;t& zdEydS rf v
I nf;
&Scd MhJ uonfrmS ,Hrk mS ;p&mr&Sad y/ odaYk omfvnf; olaY cwf olUtqift
h wef;
onfvnf; wpforwfwnf; r[kwb
f J taumif;tqd;k ? twd;k avQm?h
a&jrifMh umwif?h a&edrMhf umedrhf tvm;rsm;pGm &Sad yonf/
tk y f c sK y f o l E S i f h trS L ;trwf y nm&S d w d k Y tpD t rH r I o nf v nf ;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

141

t"dujzpfcJhonfhtavsmuf xdkolwdkY\ ESvHk;&nf? vufHk;&nf? tBuH


tpnfonfvnf; jynfolwdkY\ cHpm;rI? epfemrIjzifh 'GefwGJvsuf&SdcJhMu
onfum; rrSm;acs/

axmif? tpdkY? toif;tyif;? tpkzGJUjcif;rsm;oabm


tpdzYk UJG jcif;ESihf toif;? tpk? axmifzUJG jcif;wdrYk mS oabmtm;jzifh
wlrQMuaomfvnf; wnfaxmifyHktjcif;t&mcsif;um; uGJjym;Muonf/
wnfaxmifyrkH mS wdu
k ef ,ftavsmuf vnf;aumif;? a'oavsmuf vnf;
aumif;? vlrsKd ;tavsmuf vnf;aumif; NrKd U&mG a'o wnfaxmifay;xm;
jcif;yif jzpfonf/ wnfaxmifjcif;ESiyhf wfouf wpfo;D woefY pHpk v
kH if
vif &SmazGavhvmNy;D a&;om;rS jynfph v
kH akH vmufrnf[k atmufarhro
d nf/
toif; zGUJ pnf;jcif;rSmvnf; ,ckuo
hJ Ykd Edik if aH &;toif;tzGUJ rsKd ; r[kwaf y/
vufeufuikd f wyfzUJGwyfpw
k pf&yfuo
hJ Ykd ud,
k &f aH wmftoif; ponf
wd&Yk NdS y;D vuf,m oif;rSL;? vuf0o
J if;rSL;wdjYk zifh Bu;D MuyfMuonf/ oif;rSL;
rsm;rSm vuf,m? vuf0eJ yH g;rsm;rSm jcaoFh yk x
f ;kd &onf[k qdo
k nf/ tpkrmS
bk&if\xD;eef;twGif;tjyifwGif tkyfcsKyfolrsm;ESifh if;wdkY\ om;orD;
r,m;rsm;ESihf 0if;ol0if;om;wdt
Yk m; ]'dik ;f 0if;umtpk} ponfjzifh zGUJ pnf;
jcif;rsdK;yif jzpfonf/ xdktpkrSmvnf; 0if;rSL;ponf toD;oD;cefY
vsu&f o
dS nf/ xd0k if;rSL; rsm;onf ppfcs&D mwGiv
f nf; ud,
k &f aH wmfwyf
aemufrS yg0ifcsw
D ufc&hJ onfuv
kd nf; rif;yg Bu;D ppfcscD ef;wGif awGU&onf/
xdt
k oif;tpkrmS bk&if\vufuikd o
f ;kH wyfrsm;jzpfMuojzifh wdik ;f jynf
\tmPm&a&;rSmvnf; xdw
k yfw\
Ykd tay:wiG f rlwnfaeonf/ xdaYk Mumifh
Edik if aH &;? wdik ;f a&;? jynfa&;? qlyv
l yI &f mS ;rI? tmPmodr;f ydu
k &f ,l vdrk I
twGuf if;toif;tpkwo
Ykd nf rsm;pGmjc,fv,
S f Edik o
f nf/
bk&ifwpfyg;udjk zKwf bk&ifwpfyg;udk tvdak wmfus eef;wifEikd f
onf/ xdaYk Mumifh Edik if aH &;tmPm&rItwGuf Edik if aH &;toif; tyif;uJo
h Ykd
r[kwaf pumrl Edik if aH &;tmPmudk if;toif;tpkwu
Ykd &,l ay;ydik cf efcY JG
Edik pf rG ;f tm;&Sad Mumif; odoifah yonf/
tpdrYk mS eef;awmfNrKd Uawmf\ tjyiftywGif wpfo;D wjcm; olt
Y vkyf
Xme? olaY e&m tavsmufom acsmif;? awmif? uke;f jrif?h uRe;f ? v,fawm

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

142

ponfh eD;pyf&mwdYk tpdzYk UJG um ae&mcsay;xm;jcif;yif jzpfonf/ tpdo


Yk m;
rsm;rSm bk&if\trIxrf;oufoufom jzpfc&hJ onf/ tpd?Yk tpk toif;om;
ESihf tonfom;rsm;rSm uGmjcm;avonf/
Oyrm ,ckacwf tpk;d &trIxrf;ESihf tpd;k &vufatmuf tcGef
taumufay;um tkycf sKycf &H ol jynfom;wdo
Yk nf oabmtm;jzifh tpd;k &
vufatmufcyH if jzpfaomfvnf; tpd;k &u wdu
k f u
kd t
f yk cf sKyNf y;D ta&;&Sd
orQ toH;k csEikd o
f l ]twGi;f vl} ESihf ta&;Bu;D rS toH;k csEikd o
f l ]tjyifv}l
rsm;tm;jzifh uGmjcm;ouJo
h yYkd if jzpfayonf/

tonf? tvmESifh tpdkY? tpk cGJjcm;jcif;rsm;


jynfojl ynfom;vlrsm;udk &cdik &f mZ0ifu tonf? tvm odrYk [kwf
uvm[k awGU&\/ odkYaomf tonfESifhtvm (uvm)rSm tpdkYom;?
tpkom;rsm;uJhodkY rif;trIxrf;rsm; r[kwfMuay/ rif;\ydkifajrEdkifiHrS
wdik ;f om;jynfot
l jzpf tkycf sKycf &H olrsm;yif jzpfonf/
ydk &Si;f vif;ap&efrmS a&S;tcgu rif;rIxrf; r[kwMf uol vlo;kH pm;
&Sad Mumif; cGjJ cm; odtyf\/ if;wdrYk mS tonf? tvm? uym;rsm; jzpfMu\/
wcsKd Uu ]0ifae}[kwpfpm; ydx
k nfu
h m av;pm;cGjJ cm;jyqdMk uay\/ odaYk omf
0if a eES i f h uy m ;rS m wpf o abmwnf ; jzpf rxl ; jcm;ojzif h
cGjJ cm;&efrvdak y/ if;wdt
Yk vdk cGq
J &kd if;rSm uym;udk olqif;&Ja[m ]uyP}
[laom ygVd ysu[
f k BuH qif;&Jojzifh wjcm;wpf&yfrS vma&mufNy;D
olwpfyg;\ teD; tyg;rSDcdkuyf&yf aexdkif&ol ,m,DoabmrsdK;[k
qdo
k nf/ 0ifaeudu
k m; wpf&yf wpfajrrS ppfr;D 'kua Mumihv
f nf;aumif;?
iwf r G w f a cgif ; yg;aom aMumif h vnf ; aumif ; cd k 0 if v mol [ k
wjcm;pDcGJqdkMuonf/
trSerf mS - uym;ESihf 0ifaerSm wdik ;f wpfyg;rS olwpfyg;\ydu
k ef ufwiG f
tcGirhf 0hJ ifa&muf vmolcsn;f jzpf\/ if;wd\
Yk &yfwnfrrI mS vnf; twnf
wusr[kwaf o;vS ,m,Djzpf ovdk uyf&yf wpfeyfyifpm;ae pm;ae
&? tiS m ;tapyif tvk y f t cd k i f ; cH & &? oabmrwl rMunf j zL
ESix
hf w
k yf cJ &H &? ,m,DoabmrsKd ;jzifh tprf;uyfajrm if cdrk aDS exdik Mf u&jcif;
jzpf qif;&Jaomb0oepf BuKH &&SmMuolrsm;om jzpfMuonf/ xdaYk Mumifh

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

143

uym; ESifh0ifaerSm wdkif;wpfyg; wpf&yfwjcm;rS vma&mufcdk0ifum


uyfraDS exdik f Mu&aom jynfyEdik if jH cm;om;[kyif ac:qMkd u&rnfjzpf\/
azmfjyygtcsKd Utvdt
k &qdv
k Qif uym;rSm- cdrk &DS Hk ,m,DoabmrsKd ;?
0ifaerSm 0if aexdik af eol? odrYk [kwf aexdik cf iG &hf Ny;D oabm&So
d [
l k
oabmayguu
f m av;rsKd ;av;pm; cGjJ cm;jcif;rsKd ;[k xif&onf/
trSerf mS wdik ;f jynfwpfjynfwiG f vl0ifvx
l u
G ?f toGm;tvmonf
&SMd uNrjJ zpf\/ xdo
k Ykd &SMd uvQif 0ifvmvQif 0ifakH vmufr[kwb
f J aexdik cf iG &hf
Muatmif BuaH qmifBuKd ;ukwf tm;xkwMf u&ayrnf/ xdt
k cg if;wdt
Yk m;
jynfwiG ;f wdik ;f &if;om;tjzpf csucf si;f wap tavmBu;D pGm rajymif;vTEJ ikd f
ao;bJ Edik if jH cm;om; uym;tjzpfEiS o
hf m tajctaeudak pmifh Munfv
h suf
tcGit
hf a&;udv
k nf; xdu
k o
f vdo
k may;um vlwef;pm;wpf&yf oD;jcm;
ay;xm; &S&d avonf/
,if;odt
Yk aeMumvQif Mumvmoavmufjzpfap? odrYk [kwf rif;rSL;
xrf;tjzpfjzifh jzpfap? wdik ;f jynftm; tusKd ;jyKaqmif&u
G v
f mrI? wdik ;f jynf
tay: opmapmifo
h d akd ovmrI cH,v
l m&jcif;jzpfygrS if;wkt
Yd m; jynfyom;
tjzpfrS csKycf s,rf I rvGwv
f yfrpI onfh aESmifBuKd ; wdo
Yk nf wjznf;jznf;
yg;&Sm;aygv
h sm;cJNh y;D jynfwiG ;f om;ESihf wef;wlnrD QrI tusKd ;tcGihf &&Sv
d m
&avonf/
,if;okYd ESpv
f &SnMf um aevmcJMh uojzifh if;\yifrZmwdrsm;? Edik if H
jcm;ya,m*rsm; aysmufjy,fNy;D tajymtqd?k toH;k tEIe;f ? ,Ofaus;rI
ponfrsm;rSm jynfrom;oabm vH;k 0jzpfvmawmhrS tonfom;tjzpfoYkd
owfrSwfxnfhoGif;cGifh &Muavonf/ odkYaomfvnf; wdkif;&if;om;ESifh
wpfwef;wnf; rae&ao;bJ ,ciftpOftvm owfrSwfxm;aom
tonfaxmif? tonf&mG wdYk om tonf[al om trnfcu
H m oD;jcm;ae
xdik &f onf/ xdu
k o
hJ Ykd tonfom;wdt
Yk m; ae&mcsxm;ay;cJah om &Gmonf
trsm;tjym;yif &Srd nf jzpf\/ ,ck rif;jym;NrKd UteD;wGiv
f nf; tonf&mG [k
,ckwikd f ac:vsu&f adS o;\/ onfrmS bmomw&m;ESihf a&maESmysupf ;D Ny;D
trsKd ;om;qH;k H;I epfemrIukd umuG,jf cif;? trsKd ;om; udk xde;f odr;f jcif;
enf;vrf;aumif;wpf&yfvnf; jzpfonfudk acwferlem,lp&m oifhvS
onf/ ,if;odYk trltusirhf ajymif;oa&GU rnforYkd S ta,mifaqmifrjI zifh

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

144

uyfc&kd if;u tonfom; rjzpfEikd af Mumif; bk&iftrdeaYf wmfwYkd awGU&


vdrfhrnf/
odkY jynfwGif;a&; trsdK;om;0g' BuD;pdk;rIaMumifh omvQifpH/
emvQirf cHro
I abmudk rusio
hf ;kH Edik af wmhbJ tcuftcJEiS hf awGU&awmh&m
mPfyvDBuq
H ifrI jyKvv
kd mMu&awmh\/ if;rSm jynfrtonfom;vnf;
jzpfcsio
f nf/ rdrw
d Ykd Edik if jH cm;jynfyom; taeb0udv
k nf; vufravQmh
ao;vdjk cif; paomenf;vrf;rsKd ;wpfcu
k kd &SmazGMu&awmhrnfyif jzpfonf/
xdek nf;vrf;rSm taumiftxnft& jynfrom;ESijhf ynfyuym;
wdt
Yk m; om;quf orD;quf aqGrsKd ;zufpyfawmf[yfjcif;jzifh [efaqmif
jcif;wpfrsKd ; jyKMu&avonf/ odaYk omf if;wd\
Yk tusit
hf Buo
H nfvnf;
trsKd ;om;0g' jyif;xefraI tmufwiG f bGi;f bGi;f Bu;D ay:vmcJ&h ojzifh &cdik f
a&S;d;k &m? "rowf? rEka&TrsKd i;f ? avmu"rusi0hf wft& bmomjcm;ESihf
tdraf xmifzufjcif;udk qD;wm;cJo
h jzifh tcGit
hf a&;edr&hf onf/ if;ujym;
wdt
Yk m;vnf; ]]tonf om;}} [k rowfrw
S cf ahJ v/ if;wdEYk iS ahf vsmpf mG
tvm? odrYk [kwf uvm[kom ac:qkd owfrw
S cf MhJ uavonf/ tb,f
aMumifhqdkaomf tonfESifhuym;wdkYaygif;oif; arG;vm aomolrsm;
jzpfMuojzifh ,ckacwft& ujym;? &cdik v
f kd ]]uysu}f }[k ac:q&kd rnfjzpf\/
a&S;acwftoH;k tEIe;f t&qdv
k Qif azmfjyygtwdik ;f tvm[k vnf;aumif;?
uvm[k vnf; aumif; oH;k EIe;f wGicf o
hJ nf/
odkYaomf if;wkdYonf wdkif;jynftrsdK;udk zsufqD;Murnfholrsm;
jzpfoavm[k pd;k &drrf uif; ,Hrk mS ;jcif;&So
d rl sm;tjzpf cHMu& if;wd\
Yk
[efaqmifjyKrrI mS vnf; {uef[k rrSw&f ojzifh uvm odrYk [kwf tvm[k
oD;jcm;aom vlwef;pm;wpf&yf zGUJ ay;jcif;jzpfonf/
xdkYtwl tvmonfvnf; jynfroabm? jynfrom;tjzpfESifh
ESpEf pS cf ifcif rcGrJ jcm; ,HMk unfro
S mvQif tonfom;tjzpf vlwef;pm;
tqifo
h Ykd wa&GUa&GUqufE,
T f aygi;f ,Su&f awmhonf/ tvmrSm tonf
om;jzpf z d k Y & ef yd k r d k e D ; pyf v G , f u l a omf v nf ; tyG m ;rS m rl tvmok d Y
vnf;aumif;? wpfqifhwufae&rnfjzpfojzifh rvG,fvSay/ odkYaomf
bk&if\trdefY tmPmawmft& if;\ta&;t&mvdrmyg;eyfrI? wdkif;
usKd ;jynfusKd ; aqmif&u
G rf aI Mumifh tcGit
hf a&;uyfzNhJ y;D tonfom;tjzpf

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

145

&aumif;&wef&monfvnf; &Sad yrnf/ xdaYk Mumifh tvmrSm wdik ;f &if;om;


tjzpf wpfqifw
h ;kd jzpfomG ;Edik af om ]]tonf}}ESihf jynfwiG ;f wGif "m;r
OD;cs aexdik v
f maom jynfrom;tonf[l ESprf sKd ;cGjJ cm;odrw
S t
f yf\/
pifppf tonfrmS wpfrw
d nf;zGm;? wpftw
l ;kH qif;? wpfa&wnf;aomuf?
wpfavSwnf;avSm[
f k qdMk uonf/ rsKd ;wlZmwfwl vlrsKd ;pkraS yguzf mG ;ol
jynfrwdik ;f &if;om;ppfrsm;omjzpf\/ tusO;f tm;jzifh jynfrom;ac:qt
kd yf
\/ nD&if;tpfuw
kd rQ tcsi;f csi;f t&m&Su
d ckcu
H muG,Mf u&olcsn;f jzpf
ojzifh aoG;eD;pyfr&I NdS y;D omwnf;/
odaYk omf if;wdik ;f &if;zGm; tonfom;wdrYk mS rif;rIxrf;tvkyu
f kd
rvkyMf u&awmhbJ vufvyk v
f ufpm;jyK aexdik v
f mcJMh u&if; olrsm;udo
k m
rSw,
f &l m\/ if;tonfom;onf vnf; wdik ;f a&;jynfa&;ESiu
hf m; vH;k 0
uif ; &S i f ; Muol [ k rqd k E d k i f a y/ &G m rI ? &yf r I ? wd k i f ; jynf t rI w d k Y w G i f
tBu;D tuJacgi;f aqmifjyK uGyu
f MJ u&onfvnf; &So
d nf/ xdaYk Mumifh
rif;rIrif;wdik ;f wdu
Yk kd o,fy;kd aqmif&u
G u
f m ulnaD y;Mu&olvnf; jzpfMu
&\/
if;tonfw\Ykd tBu;D trSL; (odrYk [kw)f if;wdt
Yk m; tkycf sKy&f aom
olrsm;udk tonfvlBuD;? tonf0ef[k ac:Mu\/ xdktonf0efwdkY
tkyfcsKyfjcif;cH&aom tonf&Gmrsm; trsm;tjym;&Sdaoma'oXmeudk
axmif[kzGJUqdk tonfaxmif[k ac:wGif\/ xdktonf axmifudk
pm;aMu;&oltm; tonfaxmifpm;[k ac:\/ ( )enf;wl tvmwd\
Yk
tBu;D trSL;uGyu
f t
J yk x
f ed ;f olrsm;udv
k nf; uvef[k ac:Muavonf/
(ajrmufO;D acwf e&tb,rif;vufxuf trwfpaH &Tay:onf tonf
axmifudk pm;&aomaMumifh tonfaxmifpm; pHa&Tay:[k wGif\)
uvefrmS ,ckacwftac:t& t&yfvBl u;D (odrYk [kw)f &GmolBu;D yif jzpf\/
xdaYk Mumifh ,ckwikd f &cdik o
f ufBu;D tdrk rsm;u ]]olBu;D uvef r&Sad om&Gm
vnf; txde;f r&Sad om jcnfEiS w
hf o
l nf}}[k pum;qdk ;kd jyKonfukd rSwo
f m;
Mum;zl;Muygrnf jzpfygonf/
tonfom;wd\Yk aqmif&u
G &f rnfw
h m0efum; trsm;yif jzpfrnf[k
cefrY eS ;f &onf/ taMumif;um; (tonfom;um; ajrmufO;D NrKd UEiS hf &cdik f
tumrysu&f m)[k ajrmufO;D NrKd U wnfcef; qdx
k m;jcif;uyif xif&mS ;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

146

avmufygNy?D txl;ojzifu
h m; &cdik b
f &k if'o&mZmrif; tbdou
d w
f ufcef;
tcrf;tem;qif,ifusif;yyHktpDt&if t"du&wdkY aqmif&Guf&aom
tonfom;wd\
Yk wm0efrmS ta&;ygvaS yonf/
xdt
k pDtpOf oD[moer@yf? *Zmoer@yf? arm&oe@yf[k
qdt
k yfaom r@yfo;kH aqmifaqmufvyk &f ef opf? 0g;? Burd w
f u
Ykd kd tonf
om;wdkYu t&if;tzsm;rrSm;ap& rSwfom;ckwf,l ay;&avonf/
xdrk @yfukd aqmufvyk af omtcg tonfom;wdu
Yk aqmufvyk rf ;kd um&
onf? arm&moer@yfukd tonfom;wdyYk if apmif&h monf? odYk tonf
om;wdo
Yk nf bk&if\t"du&wdYk yg0ifta&;omonf? tvm-uym;wdYk
um; ,if;odYk xD;eef;wdEYk iS hf rnforYkd rS oufqikfd f ta&;romav[k cefrY eS ;f
&m\/
bk&ifacwf ta&;omqH;k rSm rif;? rdz&k m;? rif;nD? rif;om;? rif;orD;?
rif;\taqG trsdK;rsm;? if;aemuf rSL;BuD;? rwfBuD;? &mxl;XmeE&
&&SMd uolrsm;tjyif olaX;ol<u,f? ,molBu;D ? awmifoBl u;D ? v,foBl u;D
rsm;? jynfwiG ;f tonfom;rsm;rSp wdik ;f a&;wdik ;f &m azmfjyyg tqifh
twef;tvdu
k f ta&;ay;ajrm ufpm; cs;D jri chf MhJ uayonf/

'o&mZmrif;vufxufrS tpdkYpwifzGJUpnf;jcif;
tpdk Y zGJUpnf;jcif;ESifhywfouf &cdkif&mZ0ifwGif tb,frif;
upwif pDrw
H x
D iG f cJah Mumif;udk od&efvt
kd yfonf/ trsm;tm;jzifh xif&mS ;
pGmawGU&onfrmS 'kw,
d yk&ed Nf rKd Uacwf aeodr;f rif;\ om;awmf iESv;kH rif;
(aumZm-608-612) c&pfat'D 1246-1250 vufxufyifjzpf\/ odaYk omf
iESv;kH rif;vufxuf ppfoBl u;D "raZ,sonf ukvm;jynfrS ppfcsD tjyef
wGif rif;trdet
Yf & tdraf xmifprkH ysurf uGaJ pbJ ukvm;wpf0ufukd odr;f ,l
vmcJ&h m tpdo
Yk m;tjzpf zGUJ pnf;csxm;onfum; ukvm;trwfEpS &f mrSm
wefqmudo
k rd ;f ap twGi;f rde;f r oH;k armfvyd t
f pdw
Yk iG f jznfah wmfro
l nf/
ukvm;rif;om; aus;uReyf g&if; vlig;&mudak omfum; yg&if;twdik ;f
ay;oem;awmfrl onf[q
k &kd m armfvyd pf rYkd mS iESv;kH rif; vufxufrwdik f
rDuaomfvnf;aumif; &Sad umif;&Sd Edik af yonf/ rif;vufxufwiG u
f m;
jzpfNy;D onfrmS ajymp&mr&Sad y/ uset
f &yf&yf ukvm;aygi;f av;aomif;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

147

ckepfaxmifig;&m (47500)wdu
Yk kd toD;oD;cGaJ 0ay;zGUJ onfwYkd um; tpD
trHvmonft
h wdik ;f xif&mS ;Ny;D jzpfonf/
odkY&mwGif ukvm; 47500udk tpdkYrzGJUrD bDawmf'o&mZmrif;
(aumZm 485-501)? c&pfat'D 1123-1139) vufxuf zGUJ awmfrcl o
hJ nfh
vlrsKd ;tpdo
Yk m;wdt
Yk m;vnf; &S&d if;twdik ;f vnf;aumif;? tpdrYk mS Ekwyf ,f
tonfom;tjzpfvnf;aumif;? pDro
H nfwu
Ykd kd awGU&&dS ojzifh tpdUk zGUJ
jcif;rSm bDawmf'o&mZmrif;\ vufxufuyif jyL-wvdik -f urf;,Hjrefrmwdt
Yk m; tpdt
Yk zGUJ wnfxm;ay;cJNh y;D jzpfaMumif;rSm xif&mS ;ae\/
'o&mZmrif;onf &cdkif&mZ0ifwGif pE&m;rS q,fqufajrmuf
pMumav;ESi"hf m;ud&k onf[k qdo
k nf/ r[mxD;&Siyf if (odrYk [kw)f aumvd
&Sifyifbk&m;udk wnfxm;cJhaom aumvd,rif;\om;awmfvnf; jzpf
onf/ aumvd,rif;ESifh if;\aumif;rIawmf r[mxD;bk&m;wnf
ausmufpm? if;rif;\ ukov
kd af wmftvSLwrf; (rSwcf su)f ausmufr;D
ausmif; ausmufpmrSm txift&Sm; ,ckwikd f &Syd gao;\/ 'o&mZmrif;
onf 'kwd,yk&defNrdKUudk wnfaxmifcJhonf/ r[mrked&SifyifESifh twkdif;
twmnDpGm vufav;pd i,fonf[laom udk;qlaomoGef;pufawmf
rsm;udk oGe;f vkyu
f ;kd uG,cf o
hJ nf[\
l /
xdaYk Mumifh armufawmf {csi;f ac: t'lrif;ndKpmqd\
k &cdikd rf if;orD;
{csi;f "raomuESihf wef;wlyif tvSL'ge&So
d nfh rif;wpfyg;jzpfaMumif;udk
]]'o&mvQi?f "rmaomu? 'gepHk ruf? ckepf&ufq;kH ? vH;k vH;k ZrL? vSLaom
[l\}} [k ckepf&ufwiG f wpf&ufrvyf tvSLtwef; pHrk uf&&J ifo
h jl zpf
\[k cs;D usL;cJo
h nf? z&if*sb
D ek ;f awmfBu;D tp refvnfq&mawmftqH;k
#DumcsJU pHwifcJh&aom 'o&mZmrif; tbdodufcHjcif; tpDt&ifrSm
&cdik b
f &k ifacwf tpDt&ifwiG f tBu;D tus,q
f ;kH wpf&yf jzpfonf/
if;jyif 'o&mZmrif;onf bDawmf-jyLwode;f rif;ac: vuf,mrif;
eefrpS rif;(4) qufajrmuf uG,af ysmufaeaom kyw
f ak wmf r[mrked
&Siyf ifukd &Smap &&Syd if,
h cl ahJ vojzifh ud;k uG,&f mwGiv
f nf; bk&m;uRef
tjzpf tapmift
h ae? qGr;f awmfwif? pnfw;D ? rsuEf mS awmfow
k ?f wHceG q
f ?JG
wHjrufcwf? us;D ESi?hf pmajcmuf? jyL-wvdik ;f ? ukvm;? NrKH ? csi;f ? wpfaxmifpD
vlaygi;f av;axmifukd toD;oD;pm;ajr aeajray;csawmfrl armfueG ;f

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

148

ausmufpmxd;k vsuf vSL'ge;f cJo


h nfwu
Ykd kd Munfjh cif;jzifv
h nf; odEikd yf gonf/
&cdik rf if;orD; {csi;f vnf; ]]ye;fwif[
h J ?kH NrKH um;wHjruf? qGr;f csuv
f yk f
auR;? uav;jrwfEkwf? oifykwf yk*H? p&GHykodef}}[k bk&m;uReftjzpf
vSL'ge;f cJjh cif;jzifh a&;om;pyfqx
kd m;&Sad Mumif;rSm xif&mS ; onf/
odaYk omf jyLwode;f rif;ac: vuf,mrif;eef1 (aumZm 465-471?
c&pf at'D 1103- 1109) vufxuf ou&mZf aumZm 468 ckEpS f
a&;xd;k cJah om tdE,
d rZdra'o&Sd r[maAm"dausmufpmvnf; odYk
bk&m;uRef vSLyHrk sm;um; xif&mS ;vSonf/ xdaYk Mumifh 'o&m Zmrif;vuf
xuf rwdik rf u
D p tpdUk zGUJ pnf;onfrmS xif&mS ;onft
h jyif zGUJ pnf;aMumif;
vnf; taMumif;vHak vmuf&monfukd awGUoEd ikd o
f nf/
xif&mS ;aptH?h i^ESv;kH rif;onf ]]bdawmf'o&mZmrif; zGUJ awmfrcl hJ
onfh tpdkUom; wvdkif;? jyL? urf;,H wdkYrSm qiftpk? yef;wdrftpk?
obiftpk? ajrmufpnftpkom;wdkYudk &SdNrJ&Sdap? xdkYjyif tpkom;wdkYrSm
jrefrmjzpfap (&cdik v
f rl sKd ;jzpfap[k rqdv
k ?kd jrefrmuJo
h o
Ykd m jzpfap[kqo
kd nf)
tpkuEkwf ,cifjrefrmtonfom;wdkYuJhodkY (yk*Hom;? ykodrfom;wdkY
tonfom; jzpfaeonfuJhodkY) tonfumvtrIudkxrf;ap} [k
trd e f Y a wmf y nwf tpd k Y o m;tjzpf r S tonf o m; jzpf a ponf /
tonfom;wdu
Yk trIxrf; vlaygi;f wpfoed ;f udk vuf,m ig;aomif;?
vuf0J ig;aomif;? vuf,m-vuf0-J eHyg;rSm jcaoFh yk x
f ;kd ]]ud,
k f &Hawmf
toif;zGJUonf}}[k awGU&onf/ onfudk axmufu tpdkYom;ESifh
tonf o m; uG J j cm;onf u d k vnf ; aumif ; ? tpk o m;ES i f h toif ;
uGJjcm;onfudk vnf;aumif; awGUEdkifonfhtjyif oif;rSL;rsm;rSomru
toif;om;wdik ;f vuf,m-vuf0J eHyg;rsm;wGif jcaoFh yk x
f ;kd Edik o
f nfukd
vnf;aumif; od&ayonf/

iESvHk;rif;vufxuf tpdkYzGJUjcif;rsm;
iESvHk;rif;vufxuf t&yf&yfukvm; 47500wdkYudk toD;oD;
tpdzYk UJG pnf;yHt
k jyif tpdt
Yk rnfrsm;udv
k nf; atmufygtwdik ;f ,ckwikd w
f nf
1 rif;xD;omtrSejf zpfonf/ ou&mZf ajcmuf&mausmo
f mwnf;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

149

&So
d rQ XmeESiw
hf uG azmfjytyfygonf/
tpdt
Yk rnfrsm;rSm 'dik ;f 0if;umtpd?Yk qifpmjrif;pm&dwt
f pd?Yk (tpdEYk iS hf
ywfouf ajrmufOD;NrdKUteD; ywf0ef;usif 0if;pm;rt&yf? 'dkif;usD;
t&yf[k ac:wiG &f adS o;\/ ajrmufO;D NrKd U ta&SUbufwiG f jruf&w
d u
f Re;f [k
,ckwikd f ac:wiG &f adS eao;onf/) opfcw
k f 0g;ckwf ][&m} tpd?Yk v,fawmf
vkyfrif;w&m; uReftpdkY (tpdkYom;wdkYtm; tkef;uRef;wGif ae&mcs
ay;xm;cJo
h nf/ if;tke;f uReo
f m;wdt
Yk m; umvMumaomtcg vrdik ;f om;
[k wGi\f )/ [if;oD;[if;&Gu?f ikwMf uufoeG f uGr;f quftpdYk (tpdo
Yk m;
ESiyhf wfouf MuufoeG f uRe;f ponf ac:wiG v
f su&f o
dS nf) H;k awmfrpS
rdz&k m;? om;awmf? orD;awmf? rSL;awmf rwfawmfrsm;tdrw
f iG f a&uefw;l ?
a&cyfap&ef ]]pD&D}} tpdkU? av;udkif;tpdkY? &ufuef;&uf onfhtpdkY
(&ufuef;tpdkYESifhqdkif&mudk ,OfonfuRef;[k ac:wGifvsuf&Sdonf/)
xrf;pif xrf; ]]apmfwvD}} tpd?Yk Burd cf JG Burd u
f ikd f Burd 'f Pf ay;olrsm;yif
jzpfonf/ ,cka0g[m& tm;jzifh &cdik u
f qyfusmowf onf[k ac:onf/
jrefrmrsm;u Burd 'f Pfu
kd o
f nf[k ac: onf/ ,ckwikd f eef;us&mG awmif
bufwiG f qyfusm&Gm[k wnf&adS c:a0:vsuyf if &SMd uao;onf/) qm;csuf
tpdYk (,ckwikd f rmefatmifuRe;f wGif qm;csu&f mG [k ac:wiG &f o
dS nf)/ tapcH
tpdkY? wHigydkufonfzGJUonfh ]]'Hk;tpdkY}} ('Hk;tpdkYom;wdkYtm; csay;xm;
cJah omae&monf ajrmufO;D NrKd Uawmf\ taemufajrmuf ausmuf&pfacsmif;
em;wGif 'H;k uRe;f [k ,ckwikd f &So
d nf)/
NrKd UwiG ;f NrKd Ujyif roefrY pif &So
d rQukd ,lypf&onfh ]][m&D}} tpdYk
(,cktcgqv
kd Qif rdvm orm;[k ac:rnf/ if;rsKd ;EG,t
f qufrsm; Adv
k rf if;
axmife,frSm &SdMuao;aMumif; pHkprf;od&Sd&onf/ ajrmufOD;NrdKUvnf;
[m&Dawmif[k ae&mXme tac:ta0: &SdMuao;onf/) 'Hk;ESifh[m&D
a&m,Sufaygif;zuf jzpfyGm;qufET,folrsm;udk ]]pnf'g;}}[k ac:qdk
avonf/ vluo
kd wf&aom y&0gtpdYk (,ckacwf BuKd ;trdeaYf y;ouJo
h Ykd
a&S;bk&ifacwf owfjzwfap[k trdefYcH&olrsm;udk vlowfy&0gwdkYu
pD&if&onf/ jrefrm&mZ0if vlowfom;? tmPmom;? yg;uGuo
f m;[k
ac:Muaomfvnf; &cdkif&mZ0ifwGifum; y&0g[k oHk;onf/ ,ckwdkif
owfjzwfot
l m; vlowfy&0g[k ac:Muwke;f &So
d nf)/ (y&0gEiS hf Adv
k &f mG rS

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

150

uGmjcm;onf/ Adv
k yf gppfonfoif;yif;\ tNct
H &Hrsm;ae&mudk Adv
k &f mG ac:\/
,ckwikd f r[m xD;teD;wGif Adv
k &f mG aps;? Akv
d &f mG opf? Adv
k &f mG a[mif; ponf
&Sad o;onf)/ vuform;tpd?Yk yef;xdrf yef;yJtpd?Yk vTwu
kd o
f rm; tpd?Yk
azmifxed ;f azmifzUJG ]]"&D}} tpdYk (bk&ifacwf wdik ;f cef; vSnv
hf nf&mwGif
vnf;aumif;? ppfcsDppfwdkuf&mwGifvnf;aumif; opfpdwfcGJjcif;? avS
oabFmjyKvkyfjcif;? avSazmifopfazmifwdkYudk zGJUpnf;csdKifaESmifay;jcif;
twGuf oufouf tvkyo
f rm;trIxrf;rsm; jzpfMu\)/ '*Fg;cwfaqmf
yef;piftpdkY (yef;pifrSm aMu;udkoGef;xk vkyfol? aMu;cwf aMu;oGef;
aMu;vkyo
f rm;udk ac:qMkd uonf)/ tpdUk rsm;udk aemiftpOf jzpfatmif
armfuGef;xdk;awmfrl rif;oHk;? rif;rdzk&m;oHk;? rif;om; rif;orD;oHk;?
rSL;rwfo;kH toD;oD;tpdEYk iS chf JG a0ay; zGUJ awmfro
l nf[k awGU&onf/

rif;xD;vufxuf tpdkYzGJUpnf;jcif;rsm;
rif;bDv;l om; 'kw,
d avmif;MuufNrKd Uawmf&iS f rif;w&m;xD; (odrYk
[kwf) rif;xD; (aumZm 645-751? at'D? c&pf 1283-1389)
vufxufwiG f b*FgrS zrf;,lcahJ om ukvm;oHyYk ef;wdt
Yk m; taumuftvdrf
rsm;onf[q
k kd ig;&mteuf wpf&mudk wefqm odr;f vufrzGUJ vsuf
rdef;rpdk; armfvdyftpdkYrSm jznfhawmfrlonf/ usefav;&mudk a&cyfpD
&iftpdrYk mS jznfah wmfro
l nf[k awGU&onf/ vlrsm; us,jf yefw
Y ;kd yGm;vm
onfwu
Ykd kd vnf; '&um (qifxed ;f )? wk&*F (jrif;xde;f ) paomtzGUJ rsm;
zGUJ pnf; ay;cJah vonf/ if;tjyif ta&SUoufwYkd rNird rf ouf awmifpOf
aus;&Gmwdu
Yk kd zsuq
f ;D vmaomaMumifh oGm;a&muf ESrd ef if;av&m rpm*D&d
o&ufNrKd U &Sif oufrif;&Siaf pm (,Ofapmvnf;[l\)ESihf rdz&k m;wdYk tjyif
ouftrd af xmifpk wpfaomif;udk zrf;,lvmcJNh y;D trf;acsmif;? l;acsmif;
zsm;wGif ae&mcsay;awmfrl 'dkif;eufaiGcGeftpdkY zGJUawmfrlonf/ xdkrS
'dik ;f eufvrl sKd ; [laom qufE,
G rf I rsKd ;EG,pf w
k pf&yfonf &cdik &f mZ0ifrmS
xif&mS ;vm&onf/ ,ckwikd f 'dik ;f eufvrl sKd ;pkrsm;? wpfo;D wjcm; wnf&dS
ayonf/ 'dkif;eufwdkYonf &cdkifawmifwef;rsm;wGif vkyfudkifpm;cJhNyD;
&cdik rf if;rsm; vufxufwiG f 'dik ;f vTm;um av;jrm;vufeufuikd f ol&t
J jzpf
bk&ift
h rIawmfxrf; vkyu
f ikd Mf uzl;onf/ 'dik ;f eufvrl sKd ;pktaMumif; &cdik f

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

151

rsKd ;EG,q
f uftyk pf w
k iG f wpfo;D wjcm; azmfjyygrnf/

(&mZol) 0&"r&mZmrif;vufxuf trdefYtmPm


eef;usi,f odn
;f om;awmf'w
k ,
d avmif;MuufNrKd U&iS f (&mZol)
0&"r&mZmrif; (aumZm 756-763? c&pf? at'D 1394-1401)vufxuf
("n0wD ta&;awmfykH um; rif;xD;om; &mZolonf 0&"rbUJG ukd cH,l
onf[k qdo
k nf/ rif;xD;\om;um; OZemi,f om jzpfonf)/ tpdt
Yk ief;
om;wdYk ay;qyftyfaom tcGeb
f @maMu;tjyif tjypf&o
dS t
l m; tpdYk
wGijf znf&h jcif;rsm;udk rif;\tkycf sKyyf kH tpDt&if odaYk wGU&onf/ xdw
k iG f
]]tonfom;wdkYtm; tdrfBuD;wpfESpf ig;ojym? tdrfi,fESpfojymcGJ?
tpdt
Yk cGef om;wdrYk mS tdrBf u;D q,f ojym? tdrif ,f ig;ojym? tdik ;f tpdw
Yk rYkd mS
"m;wpf pif;? ,mwpfcif;vQif oH;k ojympD? trIxrf; om;ud,
k &f rH pS
0if;om;? 'dkif;om;? [,m;? pD&ifwdkYudk tcGeftwkyf rawmif;cHapESifh?
tpd&Yk if;rSmom xrf;&Guaf exdik af p}} [k trdex
Yf m;onf/
([,m;[lonfrmS wHjrufusKH ;? rpifwiG ;f wl;orm; trIxrf;rsm;
yif jzpfonf/ bk&ifacwfrmS tpdzYk UJG ay;cJo
h nfrpS if;wdq
Yk ufE,
T v
f suf
[,m;vlrsKd ;[kyif &cdik jf ynfwiG f &SMd uao;onf[k od&onf/ if;vlrsKd ;wdYk
\ toGit
f jyifrmS rsupf ad MumifaMumif &So
d nf [l\/ &cdik &f mZ0ifvuFm
bd;k awmfrif;odr;f ydu
k f rif;qufjywfjcif;ESihf omoemIyaf xG; apjcif;
taMumif;udk pyfq&kd mwGif ]]'gouReEf iS ?hf [,m;? yGeaf csmif;? vlaygi;f
tm;}}[k a&;jyKcjhJ cif;udk awGU&onf/
xr&mbGJUvnf; ]]'Hk;ESifh[m&D? ocsoif&m? rnfa&wjcm;?
wGio
f nf';kH ud?k [,m; &Gmudk ? &Gef (vGe)f ca&av}} [k tpyf&adS vonf/
,if;odt
Yk rdex
Yf m;onft
h jyif uym;rxm; &eftwGuv
f nf; odyYk w
d yf ifchJ
aMumif;udk azmfjyawGU&onfrSm ]]rif;? rdzk&m;? rif;om;? rif;orD;?
rSL;rwfwrYkd mS vnf; a&S;rif;toD;oD;a&;zGUJxm;cJh [donfv
h u
l o
kd m oH;k ap?
tjcm;olwu
Ydk kd uyfcv
kd ufcrH jyKapESi}hf } [k qdo
k nf/
xdjYk yif tjypf'Pfoifo
h rl sm;tm; tpdw
Yk iG f jznfo
h nfrsm;vnf; trsm;
tjym;yif &So
d nf/ trdet
Yf mPmowfrw
S &f m cd;k onfreS v
f Qif pmxd;k
[,m;tpdrYk mS jznf[
h q
k o
kd nf/ toufaoqH;k vQif rnforl qdk aopm;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

152

aoap? rSL;rwfr,m;udk jypfrmS ;olwrYkd mS rsuEf mS rSm aq;a&; armif;vnf


Ny;D vQif rde;f r? a,musmf ;rqdk a&cyfp&D t
D pdrYk mS jznf&h onf/
bdou
d rf *FvmykPm ;ESihf tjcm;ykPm ;ra&m&[k awGU&onf (tbd
odufoGef;cef; avQmufxHk; ykPm;wkdYwGif apmif;wD;ykPm;? yef;wif
ykPm ;? [kr;f ewfyal Zmfaom ykPm ;? pEDy &rDomG &? AdEd;k ylaZmfaom
ykPm ;? [l;&m;wwfyP
k m ;? y&dw&f w
G yf P
k m ;? tpdyYk P
k m ;? tif; rEe?f
aq;? ya,m*? aA'ifudk avhvmMuonfh ykPm;tm;jzifh cGJjcm;&Sd&m
tbdou
d f awmf& ykPm ;rSm wl&odeEf iS hf pvG,u
f kd ud,
k u
f ruGmjcif;
paom t*Fg&pS yf g;ESihf jynfph o
kH rl S jzpfEikd o
f nf/)
odYk rif;tqufquftyk cf sKyyf ?kH w&mpD&ifyw
kH rYkd mS tpDtrHwus
jyKvyk Mf uojzifh aumif;onfxuf aumif;vmonfwu
Ykd kd tpOftwdik ;f
azmfjyvdkygonf/

rif;Am;BuD;vufxuf tkyfcsKyfyHkESifh tpdkYjznfhjcif;rsm;


odYk toif;tyif;? tpd?Yk tpkzUJG ay;jcif;rSm vlrsKd ;csi;f ? vlwef;
pm;csi;f a&m,Surf rI &SMd u&bJ t,kwt
f vwf tjrwf oD;oefaY exdik Ef ikd f
onft
h jyif bmomZmwftm;jzifv
h nf; Iyaf xG;&ef rjzpfEikd af y/ wdik ;f jynf\
tkycf sKyaf &;t&vnf;aumif; ae&mcsxm;ay;&mvnf; a&mufavonf/
xdw
k iG f tpku
Yd kd Bu;D Muyforl sm;tm; ]]tpd;k }} [k ac:onf/ xdt
k pd;k
onf rdrt
d pdYk trIcyford ;f ESihf ywfouforQ wm0ef&&dS onft
h jyif if;tpdYk
pd;k \ qH;k jzwfay;ydik cf iG hf trdeYf tmPmudk cH,&l ayrnf/ ydrk x
kd if&mS ;ap&ef
atmufrif;Am;Bu;D vufxuf tkycf sKyyf pkH epf udMk unfu
h xif&mS ;odom
\/
azmfjyaytH/h wwd,ajrmufO;D NrKd Uwnf bk&ifrif;AmBu;D (aumZm893-915) vufxufvnf; txufrif;rsm;uJo
h yYkd if &S&d if;tpdYk tpkwu
Ykd kd
rysuaf p&ef &SNd r&J adS pNy;D xdt
k pdYk tpkwYkd tBu;D trSL;rsm;udk pepfwus
cefYcGJrIjyKcJhonfqdk\/
a&S;,cifxuf ynm&Sdrsm;\ yJhudkifrI&Sdvmojzifh ydkaumif;rGef
wdk;wufvmavonf/ q&mjr0g? 0drv? r[mynmausmfwdkY\ w&m;
oabmtkycf sKyrf w
I rYkd mS ya'o&mZfenf; vrf;pepfa[mif;rsm; r[kwaf wmh

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

153

bJ 'Dru
kd a&pDacwfoaYkd &SUI acwfrv
D w
T af wmfpepfoYkd csw
D ufvmcJah y
onf/
xif&Sm;ap&aomf w&m;oabmqHk;jzwfcsufrsm;? "rowfrsm;?
usi0hf wfrsm;jzifh vnf;aumif;? vl,
Y Ofaus;rI enf;ay;vrf;jy oGeo
f ifjyo
rIup pepfwusjzifh vnf;aumif; tkycf sKycf o
hJ nf/
xdrk if;vufxuf a&S;tpOftqufrif;wdYk usio
hf ;kH pGaJ om rEk"r
owfukd q&mjr0g? t*rek q
d &mawmf trSL;xm; &[ef;ynm&S?d vlynm&Sd
wdEYk iS hf nEd iId ;f wdik yf ifNy;D twnfjyKtyfaom a&TrsO;f "rowf? t|pwmvDo
usi0hf wfw&m;ponfh Oya'"rowf usi0hf wfrsm; ay:aygucf ahJ vonf/
w&m;apmifah om a&S;&cdik rf if;orD;rsm;wd\
Yk usiehf nf;xH;k jzpfaom
orKw"d rowfpaom umrE&eD w
D d usr;f *efrsm;vnf;&Sad Mumif;? xdu
k sr;f
*eftwdik ;f &cdik o
f us0ifBu;D rif; (aumZm-582-584)onf aqmif&u
G cf hJ
aMumif; awGU&onf/ if;jyif 0&"r&mZmrif; (&mZol? aumZm-756763) tpDtrHtwdik ;f a&S;rif;wdYk trdeu
Yf ykd if vdu
k ef musio
hf ;kH avonf/
w&m;qH k ; jzwf j cif ; ? tk y f c sKyf j cif ; wd k Y vT w f a wmf t &yf & yf
zGJUpnf;vsuf&Sdonf/
trIay:ayguu
f wm0efusqikd &f m tpdpYk ;kd u a';0efXmeodYk ydq
Yk uf
wdik Mf um;&onf/ (,ckvnf; ppfawGNrKd U a';0ef;Bu;D atmifausm&f DS aexdik f
cJah omae&mjzpf a';0ef;&Gm[k ac:tyfvsuf '0ef;&Gm? 'd;k 0ef;&Gm[kom
ac:qv
kd suyf if &So
d nf) if;XmerSyif zrf;qD;csKyaf ESmifvsuf jypfrt
I avsmuf
avsmfpGmvTwfawmfodkY ydkY&onf/
Oyrm- a,musfm;? rdef;rwdkYonf qdk;oGrf;aomif;usef;jcif;jzifh
usi0hf wfw&m; rnDw
G ?f azmufjyefusiBhf uH avmfvnfrI ay:ayguv
f mvQif
(pm&dwy supf ;D ygu) a';0ef;Xmeu oufqikd &f m armfvyd v
f w
T af wmfoYkd
ydaYk qmif&onf/ if;vTwaf wmfyikd u
f ppfaq; rSeu
f efu w&m;tm;avsmf
pGm rif;vnf; tjypfra&muf? toufvnf; rqH;k H;I ap&ef trdet
Yf mPm
csrw
S f tpdw
Yk iG f jznfah vonf/
odYk pm&dwy sujf ym;rIqdv
k Qif armfvyd v
f w
T af wmfyikd u
f qH;k jzwf
pD&ifonfwGif a,musfm;jzpfu ]]a,musmf;qdk;oGrf;? vlo&rf;tm;?
wpfu,
kd w
f pfa,mufwnf;? 'dik ;f *sD uRe;f tpdo
Yk Ykd ydaYk p&monf}}[k qdo
k nf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

154

xdt
k cg a,musmf ;vnf; 'dik ;f *su
D Re;f wGif wpfa,mufwnf; jynfusKd ;aqmif
tapcHuv
l D (tvkyo
f rm;) tvkyjf zifh ae&avonf/ (xdo
k t
Ykd vkyo
f rm;
wdYk twGuf ay;zGUJ xm;aom 'dik ;f *sD ('d&*f ?D 'DC= a&uefBu;D ) uRe;f onf
ajrmufO;D NrKd Uawmf\ taemufbuf? atmifwyf oabFmqdyw
f pfzufurf;
wGif ,ckwikd f awGUjrifEikd o
f nf/ Bu;D aoma&uefwnf&&dS muRe;f jzpf 'dik ;f *s;D
uRe;f [k wGiaf vonf/)
rdef;rjzpfu ]]rdef;raomif;usef;? udk,fa&EGrf;udk &ufuef;
awmf&uf? ,Ofonf uRe;f odYk ydaYk p&onf[k qdo
k nf/ xdt
k cg rde;f rvnf;
om;orD;&Sdu om;orD;yg,lvsuf ,OfonfuRef;wGif &ufuef;&uf
tvkyform;tjzpf aexdkif&avonf/ (,OfonfuRef;rSm NrdKUawmf\
taemufawmif,eG ;f ,Ge;f ? abmif;'Gwo
f abFmqdyt
f vGef r[mxD;bk&m;
ra&mufrD armif;qGt
J eD;wGif ,ckwikd w
f nf&adS eao;onf/)
EdkifiHawmf BuD;pGmaomrif;jypfrIwdkYudk usL;vGefvQif aopm;
aoaprjyKbJ bk&m;ausmif;uef trIupd x
rf;&Gu&f ef ezl;wGif pmwrf;
xdk; ausmufpmarmfuGef;a&;xdk;NyD; acgif;avmif;xdk;um bk&m;
uRet
f jzpf (oCs) wnf oCstpdw
Yk iG f jznf&h onf/ ,cktcg ocs[
l
ac:a0:Muvsuf &Sad eavonf/ &cdik Zf mwd0o
H armfueG ;f pmum; rSL;Bu;D
rwfacgif aoemywdoal X;ol<u,fwikd ;f udk rav;rcefY y&pfuef qefu
Y sif
avaomaMumifh bk&m; tvkyftauR;ocs jzpf&onfqdk\/ ocsESif
[
h &m;rSm uGjJ ym;onf? w&m;um; tcdu
k t
f wefY tm;jzifh tjypfay;cH&ol?
axmifusorm;uJo
h w
Ykd nf;? odaYk omf tjypfrv
S w
G v
f suf w&m;[l onfrS
vGw&f monfom/ odaYk omfvnf; tjypfczH ;l onfukd [deum(0g) Iwcf sum
ESyd v
f suf [&m;rsKd ;[k ac:a0:aomfvnf; tpdo
Yk ;D oef[
Y l um; r&Sad cs/
&cdik Zf mwd0o
H armfueG ;f pm wGiu
f m; rpifacs;wGi;f (tdro
f m)wl;&aom
tvkyo
f rm;[l jyqd\
k /

rif;zavmif;vufxuf
tpdkY jznfhjcif;? tjypfay;jcif;rsm;
wwd,ajrmufO;D acwf bk&ifrif;zavmif; (aumZm 933-955)
(c&pf at'D 1571-1593)vufxuf a&S;rif;wdkY pD&ifonfhtwdkif;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

155

rif;wdik yf iftrwfBu;D (rif;Bu;D - 4 yg;) av;yg; (jynfp;kd Bu;D ? [&Zm;Bu;D ?


qif0efBu;D ? ud,
k &f BH u;D )/ trwfi,fav;yg; (a&SUawmfct
H rwf 4 yg;vnf;
[l) (twGi;f a&SUawmfc?H tjyifa&SUawmfc?H jyiftrwf? jyif0if; rSL;) ESiw
hf uG
&mxl;&mcH&adS omolwu
Ykd kd vnf;aumif;? jynfow
l u
Ydk v
kd nf;aumif;? vuf0J
axmif? vuf,maxmif? vuf0o
J if;? vuf,moif;[l orkwaf vonf/
jynfov
l x
l k taygi;f wdu
Yk kd tBu;D ? ti,f? tvwf[l od&adS p&ef jcm;em;
odomatmif axmifoif;cGJ xm;avonf[k Zmwd0o
H armfueG ;f jyqdk
xm;\/
(u) vuf,mtrwf &Spw
f ikd ?f vuf0t
J rwf &Spw
f ikd f (toif;)/
(c ) vuf,moif; &Spaf ,muf? vuf0o
J if; &Spaf ,muf/
(qkpm;- qkawmfcHrsm; jzpfMuonf/)
a&S;rif;wdkYuJhodkYpD &if toHk;taqmifjyKcJhaom qwmonf?
vuf y G e f zG y f ? 'k e f ; ? [m&D ? pOf ; 'g;? [,m;? ocs w d k Y u d k v nf ;
owfrw
S x
f m;cJo
h nf/ wdik ;f jynfaeukeaf om vltaygi;f wdo
Yk nf ae&if;
uRe;f ? &Gm? acsmif;? axmif? vltrnfwu
Ykd kd toD;oD;azmfxw
k f ac:a0:
Edik af p&ef owfrw
S &f jcif;jzpfonf qd\
k /
rif;zavmif;vufxuf tpdo
Yk m;wdt
Yk m; tjypfay;tyfjcif;ESihf tpdYk
jznfjh cif;rsm;udk r[mynmausmf avQmufx;kH vnf; yg&o
dS nf/ ajrmuf
rdz&k m; &Siaf ESmif;ESihf rde;f rpd;k armfvyd w
f Ykd jypfrmS ;,Ofyg;MuaMumif;udo
k d
avmf v nf a omrd e f ; r? ,k w f r maomtrI ? trsd K ;rapmih f ?
,kwrf maomtrsKd ;ESihf ,Ofyg;onf[q
k u
kd m rif;wdrYk oH;k aqmiftyf[q
k kd
ESpOf ;D pvH;k tm; rmefatmifuRe;f odYk ydaYk pavonf/
if;jyif wef;aqmifrzd &k m;onf a&S;xH;k udrk odbJ bdou
d af wmf
quf omoemydik f ykPm ;udk taemufwcH g;u oGi;f ac: taqmifvufzUJG
apojzifh rdz&k m;tm; rdz&k m;t*Fg r&So
d jl zpfonf[k vnf;aumif;? ykPm ;
vnf ; tbd o d u f a wmf q uf r*F v myk P m ;t&m ysuf o nf [ k
vnf;aumif;? taemufwcH g;rSL;ESihf rde;f rpd;k armfvyd w
f o
Ykd nf a&S;xH;k rod[k
vnf;aumif;? ol,kwftBuHtusifhudk usifhBuHolrsm;jzpfonf[kqdkum
av;OD;om; tjypf&adS Mumif;? rdz&k m;udk O,smOfprYkd mS jznfo
h nf/ ykPm ;udk
yef;wifprYkd mS jznfo
h nf/ wHcg;rSL;udk a&cyfp&D t
D pd?Yk rde;f rpd;k armfvyd u
f kd

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

156

opfckwf[&mtpdkYrSm toD;oD; tjznfhcH&aMumif;jzifh qHk;jzwfcsuf


trdefY&SdcJhonf/ if;rif; zavmif;vufxuf OD;&pfawmf"mwfwnf&ef
tpdo
Yk m;wdt
Yk m; nDnmpGm ajrudjk yKjyifnzd Ukd aponf[k awGU&adS yonf/

rif;&mZmBuD;vufxuf tpdkYzGJUjcif;
wwd,ajrmufO;D acwfb&k if rif;&mZmBu;D (aumZm 955-974)?
(c&pf at'D-1593-1612)vufxuf? yJcl;rStjyef ,dk;',m;wyfESifh
wpfzef&ifqikd &f ojzifh ,d;k ',m; wyf;IH zrf;,lvmaom oHyYk ef;wdu
Yk kd
twD;? tu? paMum tpd?Yk if;jyif a<uwJwyf? a<urodwyf? &mZN*Kd [w
f yf?
rIid ;f wyf? awmifbufwyf? NrKd Uopfwyf? awmifiw
l yf? uRe;f aumif;wyf
ponfh &Spw
f yftpkzUJG awmfrl u
pye'Dta&SUbufzUJG xm;uRe;f ? &marmif
uRe;f rsm;rSm csxm;awmfro
l nf/ xdjYk yif wvdik ;f oH;k axmifukd qifatmuf
roif; ('&umtoif;)rsm;rSm jznfah wmfrl ig;pifikd ;f uRe;f wGif csxm;awmf
rl\/ ,dk;',m;tuobif av;pdkYom;wdkYudk trwfoli,fawmf aoG;
aomufwYkd tyfawmfro
l nf[k "n0wD&mZ0ifopf vmonf/ tif;apmuf
&mZ0if A*d;k (yJc;l )rS ygvmolwu
Ykd kd acsmif;zsm;wdw
Yk iG f wyfcs aexdik af pcJh
avonf/ xdaYk Mumifh acsmif;om;[l ac:a0:rnfwiG v
f mcJ&h onf qd\
k /
(*d-aocsyf)
(paMum qdkonfrSm BudK;wef;avQmuf wufupm;? uRrf;bm;
upm;wwfonfh uacsonfukd ac:onf/ xr&mbGUJ ]]BuKd ;wef;uNc?D
pHpk rD ,Sm;? ZaMum&Gmud?k &GH (vGe)f ca&av}}[k vnf;aumif;? ]]BuKd ;wef;
uNc?D pHpk w
D jcm;? csuaf rSmufom;wd?Yk ZaMumAmyl,m}} [k vnf;aumif;
pyfqdkavonf/)
if;aemuf yJc;l rStjyef zrf;,lvmcJo
h rl sm;udk wyfcsxm;ay;&m
oH;k ESp&f v
dS wfaomf a<uwJwyfrS wvdik ;f wpfaxmif xGuaf jy; awmifciG f
pm; zrf;rdvQif rif;xHqufay;vdu
k f u bd;k awmf rif;AmBu;D aumif;rIjzpf
aom oHw0JG ,f eHawmf? qHawmf? tHawmf bk&m;oH;k qlrmS xyf ausmuf
pmxd;k Ny;D vQif vSLawmfro
l nf/ bd;k awmf vSLcJah om ukvm;av;axmif?
wvdik ;f wpfaxmifb&k m;tonfocsr mS tpdo
Yk csw
rYkd [kwb
f J v,fvyk f
um bk&m;twGuf tcGeaf y;vsuf bk&m;tcGex
f rf;jynfol tonfom;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

157

wpfrsKd ;[k qd&k ayrnf/ oufouf ocs wnfxm;cJo


h nfrsKd ; r[kwaf y/
bk&ifrif;&mZmBu;D onf nDawmfukd ppfwaumif;pm;ay;awmfr&l m
ESpfESpf&Sdaomf oufrif;wdkYESifh yl;aygif;NyD; aomif;usef;jyefaomaMumifh
csw
D ufav&m qd;k oGr;f Muaom a';0ef;eywfukd opmrapmifah omaMumifh
rsuaf wmf0if a';0ef;eywfXmem vlaygi;f wpf&m wefqmodr;f Ny;D armfvyd f
tpdrYk mS jznfah wmfro
l nf[k qdo
k nf/

e&ywdrif;vufxuf tpdkYjznfhjcif;rsm;
ukove&ywdrif; (aumZm 1000-1007? c&pfat'D 16381645)vufxuf? txufomuD0ifrif; oD&o
d "k r&mZm rif;[&D\ rdzk
&m;a[mif; pvuFoo
l rD; a&Ttrd rf zd &k m;udk (tcsKd U a&Ta&;aqmif rdz&k m;[k
qd\k ) e&ywdrif; trwfoaH xmifpm; iwH;k ndKEiS hf tdraf xmifoifah Mumif;udk
jynf&h iS rf if;od q&mawmf 12yg;wdt
Yk m; avQmufxm;Ny;D aemuf jynf&h iS rf if;
trde&Yf o
dS nfwiG f oD&o
d "k r&mZmrif;onf tbdou
d cf aH om rif;aumif;rif;
jrwf jzpfonft
h jyif jynfow
l t
Ykd m;vnf; w&m;ojzifh apmifraomrif;
jzpfacsonf/ xdrk if;rdz&k m; armif;rtm; tjcm;ol raeoif?h oHaxmifpm;
iwH;k ndKvnf; aus;Zl;rodaom ol,w
k rf sKd ; jzpfonf/ pm;aus;udEk w
k f
pD&Da&cyftpdkYrSm jznfhawmfrlonf/ rdzk&m;udkvnf; odumysuf aom
&[ef;ESifh wlonf? jynfhwefqmr jzpfap? ,if;odkY a,musfm; rdef;r
ESpaf ,mufukd ,kwaf omtpdYk jznfah wmfro
l nf/

pEok"r&mZmrif;vufxuf urefaxmifzGJUjcif;
pEo"k r&mZm (aumZm 1014-1036? c&pf 1652-1674)vuf
xuf? aumZm 1023-ck? wydw
Yk v
JG wGi;f (c&pf 1661) ypmrif; oufoZl m
ac: oQmoQLZmonf &cdik jf ynfukd ykeu
f efawmfveS cf o
hJ nf/ rEdik ef if;aom
aMumif h upmye'D j rpf n mzsm;od k Y ajy;cJ h & \/ om;ES p f a umif E S i f h
aemufygo&l w
J Ykd onf use&f pfc\
hJ / xdo
k w
l u
Ykd v
kd nf; owfypfav\/
<uif;usef aomol&J wdu
Yk kd opmawmfa&wdu
k f urefjrm;pl; udik af pvsuf
rif;txHwGif; taqmifudkif,l tvSnfhpm;ESifh cH&av\/ xdkolwdkYudk
]]urefonfaxmif}} [k wGiaf v\/ yxefvrl sKd ;wdjYk zifh zGUJ pnf;ay;jcif;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

158

jzpfacs&m\/
um; &cdkif&mZ0ifwdkif;wGif rawGU&aom axmifzGJUyHkwpfcsuf
jzpf onf/ &cdkifjynfrS ureftrnfcH aeMuolrsm;onf xdkaxmifzGJUcH
vlwef;pm; rS qufE,
G v
f mcJo
h nf[\
l / urefaxmif zGUJ pnf;yHyk gaom
&mZ0ifrmS &cdik f &mZ0ifa[mif; (ayrl) wpfcsyw
f iG f yg&\
dS / b*Fvm;NrKd Uae
&cdik yf pJG m;wdu
k rf S rSwpf t
k jzpf ewfjrpfojH zLausmif;q&mawmf OD;ol&,
d u
ul;,lcJhjcif; jzpf\/ (&cdkif&mZ0ifa[mif;rS vdk&maumufEIwfcsuf)
xdrk w
S pf o
k nf uREyfk x
f w
H iG f odr;f qnf;&Sad e\/
ureftaMumif;ESihf &Si;f vif;azmfjy&aomf &cdik &f mZ0ifwYkd av;jrm;
udkvnf;aumif;? av;udkifol ol&Jrsm;udkvnf;aumif; ac:qdkaMumif;
awGU&\/ 'dik ;f vTm;udik pf o
JG u
l kd 'dik ;f euf? 'dik ;f euf[l rSnahf c:ouJo
h Ykd jzpf\/
if;tjyif av;twwfuv
kd nf; ureftwwf[k ac:qakd y\/ ]]vTm;um?
vS"H m;? urefjrm;vnf;? rMum;aphpyf? avSwiG Mf uyf? rvyf&xm;}} [l
&cdik &f mZ0ifvuFm a&;zGUJ cahJ v\/
&cdik &f mZ0if &cdik b
f &k if bapmjzLrif;onf av;ureft&m bk&m;
avmif; to'd oukrmuJo
h Ykd vGepf mG wwfajrmufaMumif; cs;D usL;xm;\/
tif;0rif; e&ywdxH if;\jrm; ckepfcRefjzifh ypftyfaomoHjym;udk
ydaYk y;cJo
h jzifh rsm;pGmtHMh ocs;D rTr;f cH&aMumif;? xd&k cdik rf if;onf ppfwaumif;
udk aMu;urefav;Bu;D jzifh ypfazmuford ;f qnf;cJah Mumif;jzifh qdak vonf/
A'lrif;ndK\ &cdik rf if;orD;{csi;f rsm;pGm cs;D usL;zGUJ EGUJ xm;aMumif; awGUEikd af y
onf/
&mZ0ifq&m [mAGDu uref[laompum;rSm tma&Asbmom
pum; jzpfonfq\
kd / &cdik rf if;wdo
Yk nf av;udik o
f &l t
J jzpf trIxrf;Muol
r[mar'if bmom0ifrsm;twGuf if;wdkYpum;toHk;tEIef;udkvkduf
rSnahf c:jcif;jzpf&m\/ odaYk omf &cdik w
f u
Ykd urefrsm;udk olw\
Ykd oufarG;
vkyif ef;udv
k u
kd f iwef;om? ioef;om [lvnf; ac:Muao;\/ om;ig;
&SmazGrI uRr;f usipf mG vkyu
f ikd pf m;aomuforl sm;[k qdv
k \
kd / tdE,
d om;
wHigonf rsm;udkrl 'Hk;ukvm;[kac:\/ if;wdkYrSm pE0dZ,&mZmrif;
vufxuf ausmufeaD rmfoYkd ydaYk y;cHc&hJ ojzifh t&yf&yfysUHEUHScJ ah vonf qd\k /
&cdik rf if;acwf tpdt
Yk pkzUJG &m r*"a0g[m&? ou#a0g[m&? b*Fvm;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

159

a0g[m&wdkYudk oHk;pGJcJhMuav\/ xdkYaMumifh "&D? [&m? [&D? [,m;?


apmfwvD? uref? oCs ? armfvyd ?f 'dik ;f *s?D a';0ef;? 'ke;f ? paMum? vrdik ;f ?
axmifpm; paom a0g[m&rsm;udk toH;k jyKxm;jcif; jzpfacs&m\/ odaYk omf
av;cuf? av;ausmhtpk? yef;wiftpk? ,Ofonftpk ponfrsm;jzifh
wdik ;f &if;bmom a0g[m&trnf rSnchf surf sm;vnf; &Scd MhJ uonfomwnf;/
tvkyo
f rm;trIxrf;rsm;udk olw\Ykd vkyif ef;t& ac:v,
G ?f odv,
G ?f
qufqHvG,fap&ef rSnfhac:ajymqdkcJhjcif;rSm xl;jcm;onfum; r[kwf/
rdrb
d mom &cdik af 0g[m&r&S[
d l rSw,
f &l ef rjzpfacs/ ,ckvnf; ygP0D vm
(a&cyfol)? '&0ef (wHcg;apmifh)? rmpD (tvkyf acgif;aqmif)? em,m
(ydu
k o
f nf) paom toH;k tEIe;f rsm;/ vHawmif;? ysKd iaf wmufwm;? udwrf ek ?Yf
ajrZum? tcrJeh m? oHr,fe? AmZltus? paom wGo
J ;kH jcif;rsm;/ arG;pm;?
zvS,f iSm;oH;k jcif;rsm;udk erlemtjzpf odoifMh u&m\/
ay:w*l b
D ek ;f Bu;D refe&pf &cdik af jrmufO;D NrKd UawmfoYkd a&muf&adS exdik cf hJ
zl;\/ if;\rSwf wrf;wGif oD&o
d "k r&mZmrif;\ ud,
k &f aH wmfxJ *syef
vlrsdK;? tdEd, (yxef)vlrsdK;? jrefrm vlrsdK;? rGefvlrsdK;? &cdkifvlrsdK;rsm;udk
awGU&onfq\
kd / xdaYk Mumifh tma&Asbmompum;ajym r[mar'if vlrsKd ;
rsm;vnf; trIxrf;aexdik jf cif;? oHyYk ef;tjzpf ac:aqmifc&H jcif;rsm;um;
&S d c J h r nf o mwnf ; / &cd k i f & mZ0if rif ; AmBuD ; vuf x uf
ukvm;av;axmifukd oHw?JG qHawmf? eHawmf? tHawmf vSLcJah Mumif;
awG U & \/ xd k u k v m;rsm;onf jref r mjynf o d k Y xG u f a jy;cJ h M u&m
ajrwl;NrKd UoaYkd &mufomG ;cJah vojzifh ajrwl; ukvm;[l rSnahf c:ccH &hJ ay\/

pE0dZ,rif;vufxuf trsdK;oefYjcif;? tpdkYzGJUjcif;rsm;


pE0dZ,&mZmwEAdkvfrif; (aumZm 1071-1093? c&pfat'D
1709-1731) vufxuf ud,
k &f aH wmftrwfrsm;ESihf ukvm;tEG,f uref
av;pGJol&Jrsm; acsmufcsm; wdkif;jynfrNidrfroufojzifh[k od&
rwnfMunfaom ud,
k &f aH wmftrwfrsm;udk zrf;qD;Ny;D ukvm;urefav;pGJ
ol&w
J rYkd mS NrKd UawmfEiS rhf wef[k &rf;NAu
J Re;f ausmufeaD rmfoYkd vQKd ydaYk ponf/
urefav;onfawmftjzpfrS &yfpJcHoGm;&ojzifh ausmufeDarmfpaom
uRef;urf; yifv,furf;ajrmifwdkY om;ig;&SmazG oufarG;aecJhMuav

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

160

onf/ if;wd\
Yk oufarG;rI vkyif ef;udpk JG ioef;om? iwe;fom[l
rnfwiG ;f jcif;jzpfvmcJMh u&av\/ 'ke;f ESiihf wefomrSm vlrsKd ;bmomuGjJ ym;
Muonfuv
kd nf; odrw
S t
f yf\/
xdrk if;vufxuf ta&ma&mtaESmaESm &SMd uolrsm;udv
k nf; oif;cGJ
Ny;D (oD;oefjY cm; em;vsu)f Zmwfwl bmomwl tavsmuf &Gmcsay;av
onf/ trsKd ;tEG,pf pd pf r&olwYkd tm; oif;rcGEJ ikd o
f jzifh NrKd Ujyifox
Ykd w
k f
]]a&G;rukejf yifp}k } [k tpdzYk UJG onfukd awGU&\/

rlpvifrsm; 0ifa&mufvmjcif;ESifhywfouf
NAdwdoQacwf tkyfcsKyfa&;orm;wdkY\ rSwfwrf;a*ZufwD;,m;
(NAw
d o
d Qbm;rm; a*Zufw;D ,m;twGJ (2)ESihf bm;rm;a*Zufw;D ,m; (&cdik f
wdik ;f twGu)f (u)) a&;om;azmfjycsuu
f kd awGUEikd \
f /
xdw
k iG f r[mpE&m;rif; c&pf 788-ckEpS w
f iG f eef;wuf &rm0wDNrKd U
a[mif;&mwGif NrKd UwnfpOf tm&yf odrYk [kwf ]]rl;}} vlrsKd ;rsm;qdak om
oabFmom;wdYk oabFmysupf ;D &rf;NAu
J Re;f ausmufeaD rmfwiG f use&f pf
onf/ xdkrS rlpvifrsm; &cdkifjynfwGif OD;pGm0ifa&muf cJh&onf[k
vnf;aumif;? &cdik jf ynfrjzpfaom a0omvDoYkd &cdik b
f &k ifu ydaYk qmif
ay;onft
h wGuf a0omvDxw
d ikd f rsKd ;qufc&hJ onf[k vnf;aumif; &Snf
vsm;oHo&m "GeaYf 0;uGmuyif qG,
J al eMuonf/
okawoDrsm;u r[mar'ifukvm;rsm;onf c&pf 1203 ckESpf
xufapm b*Fge,f odYk ra&mufcMhJ uaMumif;qd\
k / &cdik jf ynfou
Ykd m; 13
&mpk tpydik ;f avmufuom 0ifa&mufEikd \
f / xdck &pf 788 onf jrefrm
ou&mZf 150cefEY iS hf nDrQonf/ xdaYk Mumifh r[mpE&m;rif; eef;wuf
ou&mZfEiS v
hf nf;aumif; ,kwrd wefaMumif; &cdik &f mZ0ifopf (yxrwG?J
282ESm) wGif tus,&f iS ;f vif;xm;onf/
(r[mpE&m;rif; eef;wufou&mZfrmS rif;pOfZ,m;t& c-qyued ;f 249-306? c&pf at'D 328-385 jzpfavonf/ 4-&mpk at'D
twGi;f usa&mufonf/ ,ck ou&mZf 1321 (c&pf 1959-ckEpS x
f )d
qdv
k Qif ESpaf ygi;f 1632 ESpw
f ikd f ajrmufcNhJ yD jzpf\/)

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

161

&mZ0ifrSwfpk
awmifausmif; &cdik &f mZ0ifopf (yxrtky?f 284-285 ESm) odYk
r[mpE&m; eef;wufaMumif;udk azmfjy&m uRe;f wnf;cef;udyk g atmufyg
twdik ;f jyqdx
k m;onf/
]].... &mZ0ifa[mif;aemufw?JG &rf;NAu
J Re;f udk jyKpw
k nfaxmifcef;
ESpaf pmifv;kH ]]*H}} csyf r[mpE&m;rif;Bu;D onf uReaf wmfijzLESiw
hf uG
apvTwfawmfrl a&csrf;BuD;? rif;jyif? ovlawmif ponfwdkYudk jyKpk
wnfaxmifapaMumif;ESihf qdo
k nf/
xdu
k Re;f wnfcef;um; 449-ck [lyif ygavonf/ (odaYk omf
vnf; ta&;rSm;[ef &So
d nf? 249-ck [lom trSe,
f &l rnf) xdaYk Mumifh
r[mpE&m;rif;Bu;D onf e0-c-q ude;f udk NzKd Ny;D aemuf 249 ck? ou&mZf
wGio
f m eef;wnfonf[k pifppfrck s,&l rnf....}}
&Si;f tH/h
/ if;ou&mZf at'D 788^aumZm 151-ckonf
&cdik &f mZ0if yJjzLrif; vufxufom jzpfonf/ if;yJjzLrif;vufxuf
(138-156) a0omvDudef;cef;ukefNyD [kqdkum yxrajrmufOD;NrdKUudk
if;eef;wuf 138-ckEpS yf if wnfawmfrl 17-ESpaf eNy;D rS ud;k ode;f aom
oQr;f wdo
Yk nf zsuq
f ;D vmojzifh ,d;k acsmif;zsm;odaYk jymif; oydwaf wmif
NrKd Uwnfumaeav\/ xdw
k iG f 156-ckwiG f vGeaf v\/
usef&pfaomolrsm;wdkYudk oQrf;ppfonfwdkYonf zrf;,lav\/
xdt
k cg ajrmufO;D NrKd U ysupf ;D rif;r&So
d nfjzpf Mum;wpfEpS jf ywfav\/
&rf;NAJuRef;udkvnf; oQrf;zsufqD; vlolrsm;pGm,lNyD;vQif ta&S U jynf
pudik ;f t&yf &Gmwnfxm;av\/ oHwNJG rKd Uuv
kd nf; ydik af v\/
,if;odkY rif;r&SdbJ Mum;wpfESpfvGefNyD;aemuf plVpE&m;rif;\
om;onf ode;f wefzsm;oufae&mjzpfaom ppfwef;wifNrKd UrS csv
D m 156ckwGif pr0ufNrdKUudk wnfawmfrl av\/ xdkrif;ESifh yk*HjynfapmrGefepf
rif;onf xD;NyKd ief ef;NyKd iMf u\/ xdrk if;wefc;kd aMumifh ydawmufpnf wpfcg
wD;vQif yk*jH ynfwpfaeYo;kH Burd f vefzY sef NyKd avonf[\
l /
q&mirnf&mZ0if? &mZ0ifopfwdkYum; r[mpE&m; rif;BuD;
eef;wuf ou&mZfudk 151-[l qdkMuav\/ ,if;odkYqdkMuaom

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

162

ou&mZfonf P0paE? AoQL;pwkyl ? e0cq? cqyued ;f 4-&yfwiG f


rnfonfu
h ed ;f udNk zKd Ny;D aemuf jzpfymG ;vmaom ou&mZf [l rjyqdak v?
xdik rnf&mZ0ift& 151-udk c&pfEpS t
f vdk 788-[k a*Zufw;D ,m;u
a&;om;avjcif;omjzpfaMumif;rSm xif&mS ;aeonf/
xdaYk Mumifh t*Fvyd t
f yk cf sKyaf &;vufxyf a&;om;cJMh uaom &mZ0if
tud;k tum; taxmuftxm;wdrYk mS &cdik &f mZ0ifrrl eS rf [kwo
f nfu rsm;
aomaMumifv
h nf;aumif;? wpfqifph um; yg;pyf&mZ0ifpum;udk ar;jref;
udk;um;jcif;rsm;ponfh rcdkifvHkonfh om"uwdkYjzifh a&;om;cJhMuaom
aMumifh vnf;aumif;? y,fveS u
f efu
Y u
G zf suq
f ;D acsyoifo
h nf/

r'&mZfrif;vufxuf tpdkYzGJUjcif;rsm;
r'&mZfrif; (aumZm 1099-1104^c&pfat'D 1737-1742)
vufxuf ta&SU jynfu t0NrKd Ujynf&h iS rf if; tusiyhf suo
f nf[k ipHO;D ?
ia&TavSm?f iyknKd oH;k a,mufwo
Ykd nf vlaygi;f a,musmf ;rde;f r wpfaxmif
ESihf 0ifa&mufvmonf/ if;wdt
Yk m; trwfBu;D OD;a&T oJu avQmufMum;
ppfurl ay;bJ ukvm;wefjrpfnm? ayacsmif;wGif csxm;awmfrl av;
ausmt
h pkzUJG awmfro
l nf/ iyknKd ukd av;cufaxmifpm;t&mudk cefaY wmfrl
onf[k qdo
k nf/

tb,r[m&mZmrif;vufxuf
vrdkif;om;tpdkYudk tjypfay;jcif;
tb,r[m&mZmrif; (aumZm 1126-1135? c&pf at'D 17641773)vufxuf tke;f uRe;f ae v,fawmfvyk f vrdik ;f tpdo
Yk m;? rif;w&m;
uRe;f vrdik ;f tpdo
Yk m;wdu
Yk kd "m;? vS?H um? 'dik ;f ? vTm;? vufeuftyfav
wpfEpS cf ef&Y v
dS wfaomf &rf;NA0J udk toGm;tvmrjyK 0HMh u? "m;jywdu
k f vk
,uf &Sad v&m rif;trsuaf wmf0if vlaygi;f ig;&mausmu
f kd ukepf ifatmif
owfNy;D rS vufeufuo
kd rd ;f awmfro
l nf/

pEokre&mZmvufxuf
tpdkYzsuf tonfom;jyKjcif;
pEokre&mZmrif; (aumZm 1135-1139)? c&pfat'D 1773-

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

163

1777) vufxuf rSL;rwfwdkYudk owfjzwfojzifh taemufuHomodkY


ajy;Mu& onft
h jyif jynfow
l EYkd iS hf uRe&f dS orQwu
Ykd kd oif;xkwo
f nfqkd
tuket
f pif vTwMf u&onf/ if;aemuf a&S;rif;wdYk vufxufzUJG cahJ om
tpd?Yk ud,
k &f H awmfwu
Ykd v
kd nf;zsuf tonfom;jzpfonf[k "n0wD
&mZ0ifopfwiG f qdak vonf/

tpdkY? tpk? toif;tzGJU0ifrsm;ESifh


uif;vGwfcH&olrsm;
wifjytyfNy;D aom tpd?Yk tpkrsm;onf &cdik &f mZ0ifygtcsut
f vuf
rsm;rS aumufEw
I v
f suf om"ujyozG,f azmfjy&jcif;rsm; jzpf\/ odYk
azmfjycsurf sm;udMk unfu
h tpd?Yk tpk? axmif? toif;? tzGUJ tpnf;rsm;rSm
t"dym ,fwpfoabmwnf;jzpfonfukd odEikd Nf y;D tjcif;t&mom uGmjcm;
oavmuf uGmjcm;av\/
tpd?Yk tpk? axmif? toif;tyif; tzGUJ tpnf;rsm;&Sd vlrsm;rSm
vnf; trIxrf;? rSL;rwf t&mcHutp aus;uReftvkyform;rsm;yg
tygt0if jzpfonfukd odtyf\/ d;k d;k jynfojl ynfom;? wdik ;f oljynfom;
t&yfom;rsm;rSm tcdu
k t
f weft
Y m;avsmpf mG rif;trdet
Yf & xrf;aqmif&
onfrw
S pfyg; vGwv
f yfciG &hf MdS uolrsm;[k odtyf\/
xdkokdYvGwfvyfcGifhonf tonfom;wkdYtm;om tcGifhta&;
&Sad Mumif; odtyf\/ xdYk aMumifh &cdik v
f rl sKd ;wdw
Yk iG f tdraf xmifusNy;D aom
a,musfm;rsm;udk rif;uRef[kvnf;aumif;? rdef;rrsm;udk rif;uRefr[k
vnf;aumif; orkwrf n
S ahf c:ccH &hJ &m tonfom;xJrS xdt
k rd f axmifonf
a,musmf ;? rde;f rrsm;om rif;\trIxrf;b0udk uscMH u&onfrmS xif&mS ;
ae\/ vlysKd -umvom;? tysKd -umvorD;rsm;um; rif;rIxrf;cGiw
hf m0ef
us? rif;\taptcdkif;uscH&jcif;rS vGwfNidrf;oufomEdkifonf[k ,Hk
Munf&ay\/

&cdkifvlrsdK;pk qufEG,frsm;
odaYk omf tpd?Yk tpk zGUJ pnf;onfrS ayguzf mG ;vmMuaom if;
trsdK;tqufwdkYonf ,ckwdkif wpfoD;wjcm;om wnf&Sdvmojzifh
vlrsdK;wpfrsdK;wnf;yifjzpfapumrl tpkdYrsdK;? tpkrsdK;EG,f rsdK;quf ruif;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

164

Muolrsm;udk trsdK;jrwfolrsm;u a&maESmqufqHaygif;oif; ,SOfzuf


rjyKMud;k &Sad vonf/ vlrsKd ;pkujJG ym;&jcif; jzpfaMumif;pOfvmrsm;udk ca&aph
wGif; uspHkpGma&;om;EdkifvQif vGefpGmpdwf0ifpm;p&m jzpfayrnf/
,ckwikd f &cdik jf ynf acsmif;om;? r d;k om;? &DBuKd io
f m;? rvdik ;f om;?
oAufom;? 0EG,fom;? av;NrdKUom;? aumufu'kef;om;? r&rmom;?
ausmufzsmom;? &rf;NAo
J m;? rmefatmifom; ponfrh sKd ;EG,pf rk sm; trsKd ;rsKd ;
&Sad v&m vlrsKd ;wlyifjzpfvifu
h pm; rlurJG sm; jzpfaom trsKd ;quftyk pf 0k if
rsm;yif jzpfonfwu
Ykd kd odtyf\/
tpd?Yk tpk zGUJ pnf;jcif;ESihf &cdik v
f rl sKd ;tkypf rk u
l 0JG if &cdik v
f rl sKd ;quf
EG,frsm;udk ,SOfpyfavhvmod&SdMuygrS ydkpdwf0ifpm;Muayvdrfhrnf/
tcgtcGi&hf ygu &cdik rf sKd ;EG,pf 0k ifrsm;udk avhvmwifjy&ef &nf&,
G cf suf
&Sdygonf/

&cdkifrsdK;EG,fpkrsm; tusOf;
taMumif;oifh &cdkifrsdK;uGJ av;tkyfpk&SdcJh&m &cdkifvlrsdK;
[lorQukd tonfrsKd ; (wdik ;f &if;? jynfwiG ;f om;rsKd ;) [l owfrw
S af c:qkd
xm;avonf/
rsKd ;EG,pf w
k iG u
f m; - awmzsm;om;rsKd ; ckepfrsKd ;[l jyqdx
k m;onf/
acsmif;om;rsKd ; [l jyqdx
k m;onf/ acsmif;om;rsKd ;[l 14-ck cGjJ cm;&So
d nf/
&rf;NArJ sKd ;wGiv
f nf; ud;k rsKd ; cefY rsKd ;EG,pf u
k rJG sm; owfrw
S x
f m;onf/
(u) &cdik rf sKd ;onf = tonfrsKd ;? tvmrsKd ;? uvmrsKd ;? oCsrsKd ;[l
av;rsdK;&Sd\/
tonfrsKd ;EG,pf rk sm;wGi-f
(c ) awmzsm;om; 7-rsdK; &Sd\/ ckepfrsdK;um;(wef;rif;om;rsdK;? Adkvfrif;om;rsdK;? rkef;wdkif;om;rsdK;?
aMumpD;om;rsdK;? &SDabmf om;rsdK;? jratmifom;rsdK;?
tmawmifom;rsdK;/ )
(* ) acsmif;om;rsdK; (14)rsdK;um; (z&if;om; (zsm;om;)rsKd ;? ysm&nfrsKd ;? awm&GmrsKd ; (w&Ged ;f rsKd ;)?
0EG,rf sKd ;? ausmufzsmrsKd ;? avmif;uwkwrf sKd ;? obuf

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

165

om;rsdK;?r&GD;om;(r&Gdwfacsmif;om;) atmif ausmfom;


rsdK;?aumufuwef;om;rsdK;? jym;om;rsdK;? rdk;om;rsdK;?
rvJom; (rvdkif;om;)rsdK;? av;NrdKUom;rsdK;/)
(C) &rf;NAo
J m; (9)rsKd ;um; (ausmufjzLrsKd ;? awmifpOfrsKd ; (yvJom;)? *efaY *:rsKd ;? t0jyifrsKd ;?
uefwdkif;rsdK;?av;awmifrsdK;? ausmufacsmif;rsdK;? [krf;
acsmif;rsdK;? rmefatmifrsdK;/)
(i ) &rf;NAJi,frsdK;? oif;yef;udkif;rsdK;? wefYrsdK;? &rf;aygufrsdK;?
qdyfcrsdK;?&A'ifrsdK;/(tjcm;vnf; usefygao;\/)

wpfacwfajymif;cJhavNyD
odaYk omfrl ,cktcgwiG f tpdYk tpk[o
l nf a&S;acwfumvuJo
h Ykd
wpfo;D wjcm; vnf; r&Sad wmhNy/D zGUJ pnf;jcif;oabmvnf; rjyKMuawmh
acs/ azmfjyyg ynwftrnf? tac: ta0:? Xme? ya'orQom useaf wmh\/
,cktcg &yf&mG rsm;wGif awmifbufp?k ajrmufbufp?k acsmif;em;pk? awmif
bufwef;? ajrmufbufwef;? acsmif;em;wef; ponfh tac:ta0: trnf
emrum; &SMd uao;\/
trnfEiS hf wpfxyfwnf; &cdik &f mZ0if ]]tief;}} [k tac:&dS
onf/ tief;rSm tpdo
Yk m;r[kwb
f J e,fy,fyikd ;f jcm; cefcY x
JG m;&m y&da
p
'omwnf;/ wmief;? wef;vsm;? twef; ponfyh &d,m,fwl t"dym ,f
oabm&Sad yonf/ &cdik rf if;orD; {csi;f ]]ZrLwpf uRe;f ? rif;quf0ef;wd?Yk
wmief;cscs? vky&f aomtm;}} [l a&;oH;k pyfx;kH awGUEikd af y\/
a,murjzpfou
l orufjzpfot
l m; v,fuiG ;f ief;&Smpyg;&dwf
&ef ajymMum;vdu
k &f m ief;&Sm&efqakd om pum;udk em;rvnfwmaMumifh
v,fwpfuiG ;f vH;k udk a>rief; aumifom &SmazGaeavojzifh pyg;cif;rsm;
ysupf ;D zl;cJ&h avonf[k yHak jymavh&MdS u\/
xdkYaMumifh trnfrSm rnfodkYrQtaMumif;t&mxl; 0dwm&
rawGUr&Sd bJ rSwo
f m; vG,u
f ?l ac:,rl w? rnfemrom? xl;rQaMumif;vsm;?
r&Sjd im; onfukd awG;awmEdik o
f nf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

166

ed*;kH csKyf
tpdkYtpkzGJUpnf;yHkrSm &cddkifrif;rsm;vufxufawmf zGJUpnf;yHk
pDrrH pI epf\ tygt0if yifjzpf\/ ,ckacwf tpd;k &\ Xmeqdik &f mtrIxrf;
t&mxrf;rsm; (0efxrf;Xmetvdu
k f owfrw
S jf cif;uJo
h )Ykd owfrw
S cf jhJ cif;
oabmomjzpf\/ acwftqufquf jyKjyifzefvmyHkudk vlwef;pm;
uGJvmyHk[k A[kokw,lMuygap&efESifh &cdkif&mZ0ifwGif ta&;ygt&m
a&mufco
hJ nfh zGUJ pnf;tkycf sKyyf kH pDrcH efcY yJG pkH epf\ a&S;a[mif;aESmif;jzpfukd
atmufarhrd enf;wl &mZ0if Iuu
G f Iaxmifrh sm;udv
k nf; acwftjrif
tajctae[yfpyfrad tmif acwfrjD yKpak &;om; wifjyEdik Mf uyg&ef &nf&,
G f
wifjyvdkuf&ygaMumif;/
(pmwrf;udk 1960-jynfEh pS ?f pufwifbmv 24-&uf? paeaeY
aeYv,f wpfem&Dct
JG csed w
f iG f &efuek Nf rKd U? odrjf zLvrf; (pawmhuw
d )f ? r*Fvm
&mr ygVw
d uov
kd af usmif;wdu
k f usi;f yaom &cdik af &S;a[mif;&mZ0ifEiS hf
pmaytzGUJ tpnf;ta0;wGif zwfMum;wifjycJo
h nf/)

toQipf ud E (&cdik jf ynf)

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

167

qifatmif;r toif;
a&S;rif;wdv
Yk ufxuf qifonf ppft*Fgav;yg;wGif wpfyg;tyg
t0ifjzpfonf/ ,ckqv
kd Qif opf0g;xkwv
f yk af &; qifonf tvGet
f a&;yg
t&ma&mufvo
S nf/ &cdik rf if;vuf xuf qifukd arG;jrLjcif;? qifzrf;jcif;?
qifyo
JG bifusi;f yjcif;rsm;yif &Scd o
hJ nf/ xdrk if;wdYk qdv
k Qif qifjzLocif?
qifeo
D cifrif;[l tjrwfwEd;k bGUJ wq
H yd f cwfEydS cf MhJ uonf/ xdq
k ifEiS hf
ywfouf twwfynmonfrsm;? qifrx
I rf;rsm;yif xm;&Scd &hJ onf/
qifEiS yhf wfouf avhvmp&mrsm;um; trsm;tjym;&So
d nf/ uRe;f
urf;&yf? awmawmifa'owdkY qifESifhoufqdkif&m ae&mXmersm;yif
trSww
f &&Sad eao;onf/ if;wdu
Yk m; ordik ;f udk Tejf yajymjyaebdonf/
qifarG;jrLa&;ESiyhf wfouf &cdik &f mZ0ifwiG f xif&mS ;aom uRe;f wpf&yf
wpfc&k o
dS nf/ xdu
k Re;f rSm ,ckppfawGcdik f rif;jym;NrKd U ta&SUbufurf;
wGif wnf&o
dS nf/ av;NrKd Ujrpf0jzpfaom &marmifjrpf wpfzufurf;rSmyif
jzpfonf/ xdu
k Re;f onf &marmifuRe;f ? ipifikd ;f acsmif;uRe;f [k xif&mS ;
onf/ xdu
k Re;f wGif qifajrmif;? qif vrf;wdo
Yk nf qifEiS yhf wfouf
ordkif;oufaocHwdkYyifwnf;/
xdak e&modYk uREyfk o
f nf ordik ;f wif&ef ud,
k af wGUomG ;a&mufMunfh UI
avhvmcJo
h nf/ oBueF t
f vGef (oBueF t
f ys)H wGif xdu
k Re;f rsuaf rSmifawmf
bk&m;yGu
J si;f ywdik ;f vnf; bk&m;zl;&if; avhvmEdik o
f nf/ &cdik &f mZ0ifvm
qifatmif;roif; zGJUcJhaMumif;udkvnf; xdka'ou tcdkiftrmazmfjy

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

168

aeonf/ uREyfk w
f o
Ykd nf &mZ0ifrw
S w
f rf;csn;f auseyf rjzpfao;acs/
ordkif;jzpf&yf a'oXmersm;udkyg udk,fawGUavhvmrIrsm; jyK&efvdktyf
ayonf/ odkYrS xdkESpf&yfudk ndEdIif;oHk;oyfvsuf okawoewif
tcdik t
f rmvufc&H efyif jzpfavonf/
xdu
k Re;f udk obm0tm;jzifh qifarG;jrL&ef awmifwef;? csKd i0hf rS ;f ?
tif;? ajrmif;rsm;u zefw;D ay;xm;onf/ odrYk [kwf jyKjyifay;xm;onf/
ESpt
f Mumuyif qifarG;jrLcJah om tif;? tdik rf sm; jzpfcahJ omfvnf; ,ckxyd if
rwdraf umao;acs/ xdjYk yif ,ckxd aEG&moD wdik af tmifyif a&cef;ajcmuf
jcif; vH;k 0r&Sad cs/ awmifeaH jcwpfavQmufwiG f qifomG ;vmaeaom awmif
Mum;? vrf;usyrf sm;? qifuakd &cs&aom qifvrf;? a&cs&m a&ajrmif;?
a&tdik rf sm;rSmvnf; txift&Sm;yif &Sad eao;onf/
ipifdkif;acsmif;uRef;udk &cdkifrif;wdkYvufxuf qifarG;jrLjcif;rQ
omruao;? NrKd Uawmf\ tumtuG,t
f wGuf tee'Dac: av;NrKd U jrpf
wpfavQmufwiG f csxm;&m wyfwmae &mtjzpfvnf; toH;k jyKc&hJ onf/
zm;NyKd urf;wGiq
f v
kd Qif a&wyf? avwyf? opfwyf? uif;wyfrsm;yg csay;
xm;cJ&h onf/ zm;NyKd urf;bk&m; us0t
J eD;wpfavQmufwiG f opfwyfrsm;
csxm;cJ&h m ajrwyfawmifrsm; ,ckxt
d xift&Sm; use&f adS eao;onf/
xdaYk Mumifh &cdik &f mZ0ifvuFmwGif ....
]]zNydKuRef;? wyf0rf;wyfacsmif;? wnfNyD;a,Smif;rSS }} [l
vnf;aumif;? ]]aex wyfwyf? zNyKd wyfu?kd 0uf0ufusKd ;EG?H wdu
k t
f hH
BuHaomf}} [lvnf;aumif; pyfqdkcJhavonf/ if;jyif xif&Sm;aom
Ak'" mwfawmf (ovH;k awmf? rsuaf rSmufawmf) bk&m;apwD arGo&Drsm;?
uRe;f OD;apwDb&k m;tjyif &marmifewfoQirf ESihf ywfouf&mrsm; yg&adS v
onf/ csi;f ys\
H zcif NrKd UoBl u;D ioHaxGonf uRe;f olyek Af v
kd rf if;jyK
jcm;em;vsuaf ecJzh ;l onfh tjzpfoepfrsm; yg&o
dS nf/ csi;f ysrH mS yif uRe;f rS
arG;zGm;oGm;olyifwnf;/ csi;f yst
H aMumif; udu
k m; vlwikd ;f odMuNy;D vnf;
jzpfonf/
uRef;wGif &cdkif&mZ0if qiftrIxrf;rsm;udkyg qifatmif;r
toif;zGJU csxm;cJhonf/ xdktoif;tpktzGJUom;wdkYaecJh&m &yf&Gmrsm;
vnf; rif;&Gm? oif;aygi;f acsmif;&Gm? t0&Gm ponftrnfxif&mS ; &Sad e

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

169

onf/ cGq&kH mG taemufbuf &raxmf&mG ? t0&Gm ta&SUbuf uef&mG wdYk


um; a&S;u&yf&mG rsm;yif jzpfaomfvnf; ysuNf yKd omG ;cJNh y;D jzpfonf/ xd&k mG
a[mif;&mwdrYk S ajrtd;k ? ajrcGu?f ajrq;weft;kd ? ajrvifyef;paom a&S;vl
oH;k ypn;f rsm; &&SMd uonf/ qifatmif;roif;rSm bk&ifrif;\ Xmeqdik &f m
trIxrf; toif;tyif;tpdt
Yk pkrsm;teuf ta&;Bu;D aom tpdt
Yk oif;
wpfcyk if jzpfonf/
toif; t&yf&yfrS zrf;,lac:aqmifvmol ppfoyYkH ef;wdt
Yk m;
vnf; toif;wGif jznfx
h m;jcif; jyKcahJ vonf/ Oyrm ajrmufO;D acwf
ta&SUba*Fg? aomif;wD;? [wd,m paom uRef;rsm;rS zrf;rdcH&aom
ay:w*l b
D &k if *szD avmif;wdt
Yk m;vnf; wnfcsay;xm;cJh onf/ if;wdt
Yk m;
&cdik w
f u
Ykd *sw
d af uvlrsKd ;[kvnf; ac:ojzifh if;wdaYk ecJ&h mae&yfukd tpGjJ yK
,ckxx
d u
kd Re;f *sw
d af uawmif[k ac:wiG &f adS eao;onf/ xdak wmifrmS
,ckipifikd ;f acsmif;uRe;f &Sd ausmif;awmif ajrmufbuf qifajrmiftqH;k wGif
&Sad eonf/ wpfzef rif;apmrGef (e&rdwv
f )S taemuf ol&wefrjS yef
xD;eef;jyef&Ny;D aemuf ipifikd ;f acsmif; uRe;f wGif wnfcs ay;xm;cJah om
&Gmrsm;udk rif;&Gm[k trnfwGif&Sdao;onf/ ipifdkif; acsmif;uRef;
bk&ifrif;\O,smOfawmf yg&SdcJhzl;onf[k ajymMuonf/ rif;pm;0g;[l
0g;wpfrsdK;yif awGUjrifvdkuf&ao;onf/ xdk0g;rSm uif;ydwfjzpf
tv,fwGif tacgif;tayguf rygbJ tom;wHk;tom;cJyif jzpfonf/
xd0k g;\ rQpw
f w
k rf sm;udk [if;csupf m;&vQif tvGet
f &om MoZm&So
d nf/
xdYk aMumifyh if tjrwfwEd;k jzifh rif;pm;oH;k &ef[l bk&ifO,smOf pdu
k cf sxm;
cJh&aomaMumifh rif;pm;0g;[l wGifcJhonf/ bk&ifonf xdkO,smOfodkY
c&D;vSnchf sD &if;a&mufpOf O,smOfxu
G o
f ;D ESrH sm;udk csujf yKwaf pum wnf
cif;auR;arG;aom awmifjzpf yGw
J ifawmif[yk if ac:wiG jf cif;jzpfonf
qdk\/
uRe;f rnfonfrh if;vufxufup qifatmif;rrsm; pwif
arG;jrLjcif;jyKco
hJ nfuu
kd m; wyftyfrod&adS cs/ odaYk omfvnf; &cdik &f mZ0if
wGif rif;&mZmBu;D (ou&mZf aumZm 955 rS 974) vufxuf [Hom
0wDyJcl;udk csDwufcJh&mrS odrf;,lac:aqmifvmcJhaom wvdkif;rGef
oH;k aomif;teufrS qifatmif;rtoif;rSm jznfw
h if; ig;pifikd ;f acsmif;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

170

uRe;f wGif csay;cJah vonf/ xdaYk Mumifh wvdik ;f wd&Yk yf&mG wnfcs aecJ&h m
ae&mudk if;wdb
Yk momjzifh raxmf&mG [k ac:wiG o
f nf/
xd&k mG rSm ,ckNyKd ysuo
f mG ;cJah yNy;D jzpfonf/ aumZmou&mZf 1070
wGif &cdik rf if;jzpfaom used ;f xH;k ndKrif;ac: pE0Zd ,&mZm wEAv
kd rf if;
vufxufvnf; ta&SU jynfoYkd csw
D ufwu
kd cf u
kd &f mrS odr;f ,l&&Scd ahJ om
wvdik ;f ? jrefrmwdu
Yk kd uRe;f &yf&mG wnf txde;f xnfu
h m csay;
xm;cJhzl;onf/ &cdkif&mZ0ift& uRef;\vlae&yf&GmrIonf &cdkifrif;
vufxuf tpD&ifyif jzpfonf/ ,ck uRe;f wGif vlae&yf&mG 16&Gmxd &So
d nf/ &cdik &f yf&mG rsm;tjyif csi;f trsKd ;om; &yf&mG rsm;vnf; wnf&dS
onf/

qifatmif;roif;zGJU
&cdik rf if;vufxuf qifikd ;f rsm;udk zrf;,l Edik if aH wmfumuG,af &;
twGuf qifwyfzUJG jcif;? tdE,
d paom Edik if rH sm;tm; qifrsm;udak &mif;csjcif;
jzifh toH;k jyKco
hJ nf/ qifikd ;f rsm;udzk rf;&ef wnfqiftjzpf atmif;rrsm;udk
arG;jrLxm;&onf/ if;atmif;rudk ]]aygu}f } [kvnf; ac:onf/ ,if;odYk
qifdkif;udk wnf,l&ef ,Ofyg;atmifvkyfxm;aom qifr,Ofom
atmif;rwdkYudk xdef;ausmif; arG;jrLcJhavonf/ ,if;odkY arG;jrL7aom
t&yfwdkYwGif uRef;onfvnf; wpfcktygt0if jzpfonf/ qifESifh
ywfoufaom tjcm;tvm; wlXmersm;vnf;&Sad o;&m avhvmoifMh u
ao;onf/
if;qifxdef;ausmif;olrsm;tm; rdom;pktdrfaxmifonftvdkuf
tpdkYtoif;zGJU rif;\trIawmfxrf; jzpfaponf/ if;trIawmfxrf;
toif;zGUJ ukd qifatmif;r toif;[k ac:onf/
xdkqifatmif;roif;0if trIxrf;rsm;onf ig;pifdkif;acsmif;
uRe;f paom toif; tpdzYk UJG cs&mXme aexdik Mf u&Ny;D qifatmif;rrsm;udk
xde;f ausmif;arG;jrLjcif; jyKavonf/ xkaYd Mumifh qifatmif;rudk a&csKd ;&ef?
a&cs&ef? ausmif;xdef;&ef ,loGm;&aom vrf;rsm;udk qifvrf;[l
,ckxad c:wiG f &Sad o;onf/ xdv
k rf;rSm &marmifawmifwef; awmifajc&if;
wpfavQmuf awmifMum;vrf;yif jzpfonf/

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

171

xdkqifatmif;rwdkYudk a&csdK;&ef? a&cs&ef? a&wdkuf&eftwGuf


wpfzufqnfajrmif; Bu;D rsm;? awmifMum; csKd i0hf rS ;f Bu;D rsm;vnf; ,ckxd
a&jynfv
h Qv
H suf &Sad eao;onf/ ausmif; awmifta&SUbuf ajrmif;Bu;D ESihf
rif;&Gmta&SUbuf o&Dawmf"mwfywfvnf&dS ajrmif;Bu;D rSm qifrsm;twGuf
toH;k jyKc&hJ m jzpfayonf/ awmifcsKd i0hf rS ;f rsm;udk obm0tavsmuf wl;azmf
qnfzYkd jyKjyifxm; a&tdik 0f rS ;f Bu;D rsm; jzpfaeonf/
qifESifhywfouf qiftrsdK;tpm;? qifzrf;yHk? qifyGJobif
ponfwdkYudk tusOf; azmfjyvdkonf/ qifonf trsdK;tpm;tm;jzifh
uGJjym;vsuf&Sdavonf/
qifrsK;d d;k onf ...
1/ aygurf (atif;r)
2/ [dik ;f
3/ [ef
4/ aw//
,if;odYk qifrsKd ;d;k uGjJ ym;avonf/
aygurf ac: atmif;ronf qiftdik ;f udk wnf,&l ef ,Ofyg;atmif
vkyx
f m;aom qifr,Ofom trsKd ;td;k jzpfonf/
[dik ;f trsKd ;rSm tpG,rf xGu/f xGuaf omfvnf; yg;pyfwiG ;f xJwiG yf if
iSuaf ysmzl;iH[
k ef wnf&o
dS nf/
[eftrsKd ;tpm;rSm t*FgvuPmjynfph akH om rif;pD;&efavsmufywf
onfh qifawmfrsKd ; jzpfonf/
awtrsKd ;um; tpG,w
f pfacsmif;wnf;xGuaf om qifrsK;d wnf;/
if;jyif ygVad wmfusr;f *efwYkd vmaom umVm0uqif? *a*F,sqif?
y@&qif? wrqif? yd*v
F qif? *Eqif? r*Fvqif? a[rqif? Oaygo
xqif? q'Eq
if[l qifq,frsKd ;&So
d nf/
,if;umVm0u ponf qifrsKd ;wdw
Yk iG f OaygoxqifrsK;d ESihf q'Er sKd ;
onf qifjzLrsKd ; jzpfavonf/ useq
f if&pS rf sKd ;rSmum; qifrnf;rsKd ; jzpfav
onf/
if;qifrnf;rsKd ; teufrS wrac: qifrsKd ;onf touf&mausmv
f Qif
tarT;jzL qifjzLtjzpfoYkd a&mufonf/ Oyrm-vlwOYkd ;D acgi;f wGif qHyifjzL

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

172

bdouJo
h Ykd jzLjcif; jzpfonf/ ,if;odjYk zLjcif;udk qife[
D k ac:onf/ ,if;
aemuf wrrsKd ;qifwrYkd mS tdrk if; jzLaomta&mif taoG;uJo
h Ykd qifjzLac:
qiferD sKd ;udk &Hzef&cH g arG;zGm;avh&o
dS nf/ if;udk qifepD pfppf[k ac:onf/
bke;f Bu;D aomrif;wdv
Yk ufxufusrS a&S;bke;f a&S;uHaMumifh qifjzL? qifeD
udk cGjJ cm;odprd t
hf ahH omiSm NyKd if arG;zGm;avh&o
dS nf/

ta&miftqif;
Oygox? q'Ew
\Ykd ta&mifrmS EGm;Edo
Yk pftqif;? ckoif;yGwo
f pfp
tqif;? yGwo
f pfp ykvt
J qif;wdu
Yk o
hJ Ykd jzLjzLazG;Ny;D tmaygiaf pG;apG;eD&jJ cif;?
ajconf vufonf;eD&jJ cif;? ajcz0g; vufz0g; eD&jJ cif;? OD;uif;a& urkwf
uJo
h u
Ykd sjcif;? ESmarmif;ESpaf cGcH ajrodaYk xmufjcif;? Nr;D qHuefaumufrf S
vTwf usjcif;? rnf;aom tarT;rsdK; trQifi,f wpfrQifrQryg&Sd jcif;?
rsuf&pfeufjcif;? rsufwGif;eDjcif;? rsufvHk;jzLjcif;? rsufESmrnf;jcif;? 1/
vuf?ajc 2/ ESmarmif;? 3/ udk,f? 4/ tNrD;? 5/ tpG,f odkY
NzKd ;jcif;ig;yg;wdo
Yk nf tzktqpfr&Sd NzKd ; a0jcif; &Sad vonf/
qifeD;rsdK;wGif udk,fvHk;uRwfjzLaomfvnf; csufNyD;aom EGm;EdkY
tqif;&Sdjcif;? a,marT; tp&Sdaom trSifayguf&mwdkY rnf;aom
tarT;trSif aygujf cif;? ajconf; vufonf; reDjref;jcif;? azmfjyyg vuf
ajc? ESmarmif;? ud,
k ?f tNr;D ? tpG,f [laom tNzKd ;ig;yg; rnDjcif;? omref
qifw\
Ykd ud,
k Ef iS w
hf jl cif;? odt
Yk *FgvuPm uGjJ ym;avonf/

cGeftm;ESifh owd
qifjzLESpfrsdK;onf qifeuf q,fpD;tm;udk aqmifEdkifavonf/

qifew
D pfrsKd ;onf qifeuf ESppf ;D tm;udk aqmifEikd af vonf/ qifjzL qifeD
ESpfrsdK;pvHk;wdkYonf ppfajrjyif t&yfodkYa&mufonf&Sdaomf axmif
aomif;ruaom t*Fgav;rsdK;wkYdudk &ifqdkifwdkufjim;& aomfvnf;
aMumuf&UHG jcif;pdwf tvsO;f r&Sad cs/ rdrt
d &SiOf ;D pD;ESihf yJch syd Ef pS Of ;D rSwpfyg;
rnfonfh tjcm;yk*Kd vu
f rkd S pD;cGirhf jyKay/ qifxed ;f udk &cdik u
f '&um
ac:onf/ aygi;f oif;&mvnf; rdrt
d rsKd ;rSwpfyg; tjcm;qifrsKd ;ESihf raygi;f
oif;? qufqv
H nf; rjyK? 0,f,l vnf; r&? zrf;vnf; &cJonf/
rnfoyYkd if qifusKH ;oGi;f zrf;rdjim;aomfvnf; rpm;raomufaeNy;D vQif

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

173

rdrEd mS armif;udk rdred if; taocHomG ;&Smavonf/ xdaYk Mumifh bke;f Bu;D
w&m;aom rif;aumif;wkYd ay:ayguaf omtcgro
S mvQif bke;f uHtavsmuf
qifrsKd ;wdYk ay:&v
dS mwwf Edik af y&monf/
&cdik yf nm&St
d rwfBu;D 0drvausmo
f nf qifjzLrsKd ;jzpfaom q'E
qifrsKd ;\ ta&mif tqif;vuPm*kPo
f wdw
u
Ykd kd bk&ifrif;AmBu;D tm;
vuFmjzifh avQmufx;kH jyKcahJ om rSww
f rf;txift&Sm; &So
d nf/ atmuf
azmfjyaytHh/
]]umVm0u? *a*F,sEiS ?hf y@&ac:? ayguaf usmw
f r? yd*v
F [k?
ponfausmf[dk;? qifq,frsdK;xuf? wefcdk;tvGef? q'efajymifjrwf?
ywf&wfnDpGm? vuPmum;? oEm pG,fa&mif? tmabmifapG;apG;?
azG;azG;jzLpif? aiGoGiftvm;? pG,fzsm;tnD? vusfmcsD\? em&DESifhzuf?
em;&Guef m;Ek? rpkrGw?f o&ywfo?Ykd rjywfrapmuf? aemufa&S U OD;uif;?
rpif;rukef;? ukd,fvHk;aMumh&Sif;? a&qif;nmwif? av;cGufpuf0ef;?
rcRef;ryk? &SpfcktpGef;? v0ef;o@mef? rifa&cHodkY? toHoGefenf;?
a&Munf;ESpo
f ,
G ?f nmb,fra&G? tajy;toGm;? e*g;OD;cs?D &moDo;kH rnf?
ig;wnfo;kH csu?f rkeo
d ufrMuL;? xdyOf ;D vnfwikd ?f BuchH ikd pf rG ;f oGe?f &Jrmef
wnf;wnf;? ajconf;aecsu?f ausmufrsuef v
D m? yrmrjcm;? ESmarmif;zsm;
wGi?f ywjrm;&dy?f ta&mifzw
d o
f ?Ykd ttdyo
f ;kH axG? taeav;yg;? tpm;oH;k
csu?f ruGurf oef;? awmifuRe;f ZrL? qif[o
l rQ? rmerNyKd i?f OD;qdik rf wef?Y
aMumufvefaY &Smifajy;? jraoG;ESmcsy?f Ny;D cyf&m[k? puKawmfNr?J yvJtmeD?
pHknDr,Gif;? qifrsm;rif;um;? aeYcsif;ravmuf? ajcmufq,fcefYuGm?
,lZemud?k rMumvsijf ref? aeYcsi;f jyefonf/}}

qifjzLocif? qifeDocifrsm;
&cdik w
f iG f txift&Sm;awGU&onfrmS aiG'*Fg;wdw
Yk iG f qifjzLocif?
qifeo
D cif[l tBu;D tus,f cwfEydS cf o
hJ nf/ &cdik x
f ;kd ausmufpmwdYk
vnf; trsm;tjym; awGU&&dS onf/ &Siaf xGaumif;rIausmufpmwGif qifjzL
ocif? qifeo
D cif[l txift&Sm; a&;xd;k csuf awGUEikd \
f / qifukd &cdik f
wGif tBu;D tus,f toH;k jyKco
hJ jzifh qifEiS q
fh ikd &f m qifMuefusr;f rsm;?
qifMueftifvuPmudk wwfuRrf;aom rSL;BuD;rwfBuD;rsm;ae&m

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

174

uRe;f urf;udk qifMuef uRe;f [k ,aeYwikd f ac:wiG &f adS o;onf/ if;qif
wdu
Yk kd &cdik t
f ee'Dac: av;NrKd Ujrpfta&SU bufurf;ajc? awmif&if;uRe;f ?
jym;uRe;f wdYk wpf&yf/ d;k rawmifajc armfwifteD; armfkH awmBu;D rSp
&cdkifdk;rawmifwpfavQmuf ta&SUb*Fvm;e,f awmifwef;tqHk;txd
qifESifhpyfqdkifaom &yf&Gm? awmawmiftrnfemrrsm; ajrmufrsm;pGm
&Sdonf/ qiftdk;? qiful;vrf; qifcsqdyf t&yfxmetrnfrsm;vnf;
,ckxd ac:wGif&Sdao;\/ &cdkifwdkif;wGif pdkjynfpdrf;vef;aom opf0g;
awmBuD;rsm; jynfhESufaeojzifh qifpma&pmvnf; aygrsm;vSonf
jzpfojzifh qifrsm; tBu;D tus,f jzpfxeG ;f cJ&h avonf/ ta&SUygupwef
urf;ajct0ifjzpfaeaom ewfjrpftaemufbufurf; b*Fvm;urf;ajrm if
wpfavQmuf awmifwef;wdkYrS oHk;ESpfwpfBudrfponfjzifh tpdk;&u
ukrP
w
D t
Ykd m; qifzrf;cGit
hf rdeaYf y; zrf;,lap&m qiftrsm;tjym;udk
zrf;&avonf/ xdek ,fwiG f qifrsm; rQzrf;rukeaf tmif aygrsm;jcif;
rSmvnf; &cdkifurf;rS (r,lawmif? r*FvmBuD;awmif? pdkif;wifawmif
ponf) awmawmifwdkYu qifrsm;rjywf ul;oGm;aygufa&muf quf
oG,af eavh&o
dS nf[k xdek ,f&dS &cdik rf sm;u ajymqdMk uonf/ xdaYk Mumifh
yifvQif rnfrQrBuD;rm; r&Snfvsm;aom xdkawmawmifwdkYu rjywf
qifzrf;&,lEikd Mf uonfukd tHt
h m;oifrh d onf/ xdaYk Mumifh &cdik ef ,fbuf
rS qifrsm; rul;roGm;Edik &f eftjyif qifxed ;f odr;f a&;? arG;jrLa&;wdu
Yk kd
pepfwus xde;f odr;f arG;jrL apmifah &Smufoifah yNy;D jzpfonf/ qifrsm;onf
tkypf ak cgi;f aqmifjyK e,fy,fusupf m;&mudk &SmazGvsuf wmydik ?f awm
ydik o
f abmjzifh aeavh&o
dS nf/

qifzrf;jcif;
qifzrf;jcif;udk &cdkifrif;vufxufuyif jyKvkyfcJhavonf/
atmif;r0efBuD;? trwfawmfqifuJBuD;? qifxdef; tp&Sdaom rSL;BuD;
rwf&mwdkYonf qifwyfrawmfudkvnf; tkyfcsKyf&onf/ qifdkif;rsm;
udv
k nf; zrf;&onf/ &cdik Zf mwd0o
H armfueG ;f pm qif0efBu;D rSm rif;wkid f
yiftrwfBu;D av;yg;wdw
Yk iG f wpfyg;tygt0ifjzpfonf[k azmfjyxm;onf/
qifzrf;yHrk mS tjcm;aom rSL;Bu;D rwf&mwdx
Yk uf atmif;r0efBu;D u OD;pD;

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

175

aqmif&u
G &f onf/ if;atmif;r0efBu;D udk atmif;rcs[l vnf; ac:wiG f
onf/ atmif;rcsonf Bu;D pGmaom qift;kd udk jyKvyk &f onf/
qift;kd qdo
k nfrmS ywfywfvnf&x
H m;aom awmifMum;wpfcu
k kd
eufpmG wl;&onf/ xGuaf ygu0f ifayguw
f w
Ykd iG f NyKd i;f ? tifMuif; tp&Sad om
opfrmopfwdkifBuD;wdkYjzifh ESpfxyfus pdkufxlum&Hxm;onf/ ,if;odkY
opfwikd Bf u;D wdu
Yk kd wHcg;vkyf vnf;aumif;? awmNcKH &pf vnf;aumif;
zH;k vTr;f xm;&onf/ tapmift
h aewdo
Yk nf awmifjrifw
h pfcrk S OrSijf yK
apmifMh uyfae&onf/ if;wdaYk eaomae&mrSm awmifu,
kd u
S f (ydik ;f jzwf)
xm;aom ae&m jzpfonf/
qifusKH ;odv
Yk mrnfh c&D;wpfavQmuf awmifMum;awmifxyd w
f w
Ykd iG f
vnf; q,fzdkY&mudk q,fzdkYxm;&onf/ wcsdKUae&mwGif xGufayguf
oPmefuo
hJ Ykd awmifMum;vkyx
f m;onf/ if;udk qifusy[
f k ac:onf/
atmif;rjzifh vSnphf m; oGi;f ,laom qifwu
Ykd kd qift;kd qifusKH ;odYk roGi;f rD
jyifqifxm;aom awmifMum;wdYk avSmifrad omtcg trwf awmf qifuJ
BuD;u tuJcwfMunfhI&onf/ oGif;xm;aomqifwdkYwGif Murf;aom
qifrsKd ; yg&cdS ahJ omf Oy'ftE&m,fjzpfapEdik o
f jzifh xdq
k ifrsKd ;udk usKH ;oGi;f
&mwGif roGi;f apav/ oGi;f cJah omf usKH ;wGi;f &Sd qiftaygi;f ao&rnfjzpf
onf/
,if;odYk qifMurf;? qiforG ;f onf awtrsKd ;qifrS rsm;pGmjzpfxeG ;f
wwfonf/ awtrsKd ;aumif;udk vlo;kH &ef &onf/ Murf;wrf;aom aw
trsKd ;udk vlo;kH &efr&ojzifh a&S;&cdik f usr;f wdw
Yk iG f qifawvl;[l ac:
onf/ if;udrk jDS irf;jyK ausmufrsu&f wemwGiv
f nf; ausmufawvl;udk
vnf;aumif;? MuuftrsKd ;wGiv
f nf; Muufawvl;udk vnf;aumif; roH;k
tyf[k vm&So
d nf/ jrefrmwdw
Yk iG f OD;csKd uyk af uGUonfh uREJ mG ;udk awvl;[k
ac:onf/ &cdik w
f w
Ykd iG f qd;k oGr;f onfuo
kd m awvl;[k ac:onf/

qiftdk;
qifzrf;&eftwGuf qift;kd vnf; ESprf sKd ;ESppf m; &So
d nf/ wpfrsKd ;rSm
tdik ;f udk atmif; rjzifh ausmo
h iG ;f aom qift;kd rsm; jzpfonf/ NrKd Ua[mif;
NrKd Ue,f tee'D ta&SUS bufurf;ajc *Hu
k Re;f ESihf jAKwaf csmif;&GmtMum;wGif

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

176

atmif;rcsjyif? atmif;uGi;f [l ,aeYxd &Sad o;\/


aemufwpfrsKd ;rSmum; zrf;&SNd y;D aom qifrsm;udak vSmif ,Ofyg;
atmifvyk af om Xmejzpfonf/ if;wdrYk mS opfwikd Bf u;D rsm;jzifh um&HNy;D vQif
ajrudu
k si;f Bu;D wl; xnfx
h m; onf/ qifaumifa& ta&twGut
f vdu
k f
usi;f td;k rSm Bu;D avonf/ xdq
k ift;kd wdYk qifrsm;udk ,Ofyg;apjcif;? vS?H
"m;ypfcHtwwf ponfrsm;udk oifMum;ay;jcif;wdkY jyKcJhav onf/
qifzrf;yGJ odYk bk&ifrif;ud,
k w
f ikd v
f nf; oGm;a&mufMunfh aI vh &So
d nf/
,ck oHwJG NrKd Ue,fww
Ykd iG f d;k &mqift;kd i,frsm;jzifh qifzrf;pepf rysujf yKavh
&Sdao;onf/

qifyGJobif
&cdik rf if;vufxufwiG f qif jrif; tp&So
d nfwu
Ydk kd obifyu
JG si;f y
ay;onf/ ewfawmfvwGif xdo
k bifyJG usi;f y jyoavh&o
dS nf/ qifyJG
obifodkY bk&ifESifhwuG jynfolrsm; MunfhIMuonf/ xdkobifyGJ
taumif ; qH k ; ynmtomqH k ; jzpf o l w k d Y t m; rpcsD ; ajr m uf u m
olaumif;jyKavonf/
yGJobifrS qiftmZmenf? jrif;tmZmenf? av;tmZmenf?
'dik ;f ol&t
J mZmenfwu
Ykd kd arG;xkw,
f al vonf/ obifcif;usi;f jyo&m
ae&mrSm NrKd Ua[mif;NrKd UtwGi;f &wemrm&f atmifb&k m; ta&SUbufwiG f
wnf&o
dS nf/ yGMJ unfph ifrsm;vnf; ausmufcif; tqifq
h ifh pDwef;um
(atmifqef;uGi;f ? yGMJ unfph ifavSum;xpf tqifq
h ifjh yKxm;ouJo
h )Ykd ,ck
xd vuf&m awGU&&dS ao;\/
,if;odkY obifodkY0if&ef qifrsm;udk aeYpOfoifMum;xm;aom
qif&iS ?f jrif;&Siw
f u
Ykd ud,
k w
f ikd f twwfynmpGr;f jyo&onf/ qifwu
kd f
yGjJ yKaeyHk yH[
k efrsm;udk oQpaf omif;bk&m;odrw
f iG f xGi;f xkcsuaf wGUEikd o
f nf/
a&S; acwf &cdik w
f o
Ykd nf taMumif;rJh tv[ raecJMh u/ oGr;f wD;aom
upm;ckepf m;rIrsm;udv
k nf; jyKavhr&Scd /hJ eHeuf naewdik ;f wdw
Yk iG f rdrw
d Ykd
qifjrif;rsm;udk "m;ypf? vHyS pf twwfwjYkd zifh oifMum;aeonf/ xdo
k Ydk
oifMum;jyo&mXme? ajrmufO;D NrKd Uawmf (tck NrKd Ua[mif;NrKd U) ta&SUbuf
avomawmifcHwyfrSonf ajrmufodkY ykPm;ajrmifxd? awmiftzdkYwGif

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

177

armif;qGJ"mwfawmfawmifxd awmifMum;wdkYudk qiftdk;i,f jyKvkyf


oifMum;avh&SdMuonf/
rdrq
d ifwt
Ykd m; vScH su?f "m;csuf ypfcwfEikd pf rG ;f &Sad p&onf/ vScH su?f
"m;csuf wpfcrk o
S nf wpfq,f? wpfq,fro
S nf wpf&m? wpf&mrSonf
ig;&m? wpfaxmifxd ypfEdkifpGrf;&Sdjcif;? cHEdkifpGrf;&Sdjcif;jzifh qifrsdK;wkdYudk
wdk;wuf apvmonf/ rif;xD;\ pD;awmfqif i&Jcufonf vSHcsuf
wpfaxmif ydik o
f nf/ rif;Am;Bu;D \ pD;awmfqif ZD0pd;k onf vScH suif g;&m
ydkifonf/
if;qifwo
Ykd nf &efoyl pfvu
kd af om vScH suw
f u
Ykd kd ya'omyifwiG f
za,mif ; wd k i f q G J bd o uJ h o d k Y wG J & &G J u sapNyD ; rS rd r d E S m armif ; jzif h
q,fpif;jzpfap odr;f usKH ;,lNy;D vQif wpfzuf &efou
l kd jyefvnfypfEikd pf rG ;f
&S d a vonf / ,if ; od k Y typf c H E d k i f & ef v nf ; qif \ ud k , f c E m wG i f
ud,
k cf w
H yfqif xm;av onf/ ud,
k cf t
H jzpf azmhv;kH azmif;0yfwu
Ydk kd
twGi;f ucH ud,
k f vTr;f NcKH ap onf/ qif\twwfynm qifwyfwm
tif t m;wd k Y a Mumif h v nf ; uk v m;pl vwef r*d k r if ; rsm;onf
&cdik rf if;ppfwyfukd tvGeaf Mumuf&UG H cJMh uavonf/ rif;apmrGef plvwef
aejynfawmfwGifa&mufaecJhpOf qifudk usHK;csjcif;? a&wdkufjcif;paom
twwfynmrsm;udk oifMum;ay;cJ&h ao; onf/
azmfjyyg qifEiS yhf wfouf MueftifvuPm? qifzrf; qifvu
kd yf kH
tjcif;t&mwdYk onf tvGeu
f s,0f ef;pGm qdx
k m;csu&f &dS m qifMuefusr;f udk
avhvmrS ydrk &kd iS ;f vif;rnf jzpfonf/ ,cktcgwiG f odyyH nmxGe;f um;
vmojzifh qifzrf;&ef vG,u
f al vNy/D vQyo
f mG ;? rd;k BuKd ;oGm; wyfqifxm;
aom ud&,
d m arhaq;wdjYk zifh qifujkd yHrk QEiS hf OD;acgi;f idu
k pf u
kd f usawmh
onf/ zrf;rMumcif aq;0g;"mwkaA' tpm;tpm auR;jcif;wdjYk zifv
h nf;
,Ofyg; apEdik af vonf/ qifukd twdik ;f wdik ;f tjynfjynfwiG f Oya'jyKynwf
xm;&So
d nf/ tpd;k & trdet
Yf mPm tcGirhf &bJ zrf;qD;jcif;? ypfowfjcif;?
nO;f qJEydS pf ufjcif; rjyK&awmhNy/D opfvyk if ef;wdYk qifonf ta&;ygq;kH
jyKae&onf/ qifwpfaumif\ wefz;kd onfvnf; rsm;pGm&So
d nf/
&cdik rf if;vufxuf qifzrf;yH?k qifEiS t
hf oH;k csyrkH mS azmfjyyg qif
atmif;rtoif;u qifarG;jrLay;jcif;? xdak tmif;rwdjYk zifh vSnphf m;zrf;jcif;?

&cdkifom;BuD;pmay

&cdik ,f Ofaus;rIrsm; trSw(f 6)

178

qifyu
JG si;f yjcif;wdjYk zifh qifrsm; zGUH NzKd ;pGm aygrsm;&Edik jf cif;? qiftwwf?
qifEiS q
hf ikd &f m A[kow
k rsm; wd;k wufvmjcif; jzpfc&hJ onf/ xdaYk Mumifh
&cdik rf if;vufxufwiG f qifatmif;rtoif;onf ao;i,faomtoif;
r[kwaf cs/ if;wd\
Yk vkyif ef;wm0efrmS vnf; Bu;D av;vS&m Xmeqdik &f m
vkyfief;&yfwGif ta&;ygyHktoif;jzpfaMumif; avhvmod&SdEdkifayonf/
if;jyif ,ckacwf tpk;d &vkyif ef;qkid f &mwdYk trIxrf;qdik &f mXmepdwf
zGUJ pnf; vkyu
f ikd o
f uJo
h Ykd a&S;&cdik rf if;vufxufwiG v
f nf; trIxrf;pdw?f
Xmepdwf vkyif ef;rsm; &Scd ahJ Mumif; EIid ;f ,SOo
f o
d mEdik af yonf/ ydrk pkd v
kH ifaom
bk&if acwftrIxrf; tpdt
Yk pkvyk if ef;qdik &f m tzGUJ toif;rsm;udk uREyfk f
avhvm &&Sdaom &cdkifrif;acwf tpdkYtpk toif;tyif;zGJUpnf;yHkrsm;
pmwrf;wGif tus,af vhvmEdik Mf uay&m ownf;/

toQipf ud E
&cdik
f eG zYf ;l ,Ofaus;rIaqmif;yg;rsm;? 1968-ck? Zlvikd /f

&cdkifom;BuD;pmay

You might also like