0:/'

>

\-'

fe.'^_^

^^

C^SARIS BARONII

ANNALES ECCLESIASTICI
TOMUS TRIGESIMUS TERTIUS

Cetouvrage, parlescorrcctions etlesadditions

considerables qui y ont ete operees, est devenu la propriete des Editeurs, qui se reservent tous
leurs droits. Toute

Hoc

in opero

tam multa sunt aut correcla aut

Editores reddiderinl
sit,

addita, ut id

suum

ct,

quid-

quid suorum jurium

si

sibi vindicent. Itaque,

contrefacon on imltation,

quis idem aut furtoediderit autquoquo

modo

quelle que soit la forme sous laquellc elle se

prcsente, sera poursuivie rigoureusement, con-

erit imitatus, in

crimine

erit et

de injuria postu-

labitur.

formcment aux

lois.

4
C^SARIS
OD.

S.

R.

E.

CARD. BARONII
LADERCHII
ritESUYTEltOltn.M

RAYNALDI
CONIiUEC.VIlDNl.S

ET JAC.
()HAT(ll:il

ANN ALES
ECCLESIASTICI
DENUO ET ACCURATE EXCUSI

TOMUS TRIGESIMUS TERTIUS

1542-1557

Q%'
!

Ol

^l

BARRI-DUCIS
EX TYPIS CCELESTINORUM
80. Vl.\

PARISIIS
APUD BLOUD ET BARRAL, lilBLIOPOLAS
is,

3ii

BERTRAXD

DICTA BANQUE,

VIA DICTA CASSETTE,

18

M DCCC

I.XXVIII

BK

SUMMARIUM
TOMI XXXIII

MDXLII.

1-8. Inslructio data

per epistolam

H,
13.

12.

Morono internuntio ad conventum Spirensem deslinato. 9, 10. Rex Gallice oratorem aperit in lioc convcntu suam sententiam de pnesenti statu rerum. Moronus ad dietam accedit, in qua Concilium Tridenti celebrandum proponitur.
et

Bulla indictionis Concilii. 14-16. Quid de liac indictione senserint principes. 17-20. Maranum occupant Galii, unde exardescit ira inter imperatorum et Gallum regem. 21, 22. Mittit

Paulus Montepolitianum ad Carolum pro pace. 23-26. Mors cardinalis Contarini, cujus faraa regem Galli hortatur ad pacem.' 29. Quintuplici exercitu Franciscus aggreditur Carolum. 30-3j. Per litteras amantissimas Pontifex utriusque principis animum llectere nititur. 36. Expeditionis Hungaria3 contra Turcas infaustus exitus. 37-40. Lutlierani contra Catholicos bellum movent et ditiones Ecclesiasticas invadunt. 41. Livonia peste Lutherana infecta. 42. Eckius conlra mendaces Lulheranos scribit. 43. Legati a latere Tridentum deputati. 44. Helvetios, eliam hccreticos, ad Concilium invitat Paulus. 45, 46. Germaniai pr;esules ignavia insignes. 47. Cardinalium Gallorum et Hispanorum segnitiem litteris Paulus perstringit. 48-SO. Polonia^ episcopos monet Paulus ut haeresim iq
injuste laesa defenditur. 27, 28. Ponlifex

fomite pra?focare studeant. 31. InScotiarespenituslabefactataemorte Jacobi regis. 32-33. HEeresis Calviniana Galliam implet suis erroribus. 36. Ochimus Capuccinorum generalis ab
Ecclesia deficit. 37. Armeni fidei Catholicie

exemplum eximium

profitentur, 38. Auctus car-

dinalium senatus.
MOXLIIl.
1-4.

Imperatoris oratores coram legatis Apostolicis exponunt quibus de causis Caesaris clientes ad Concilium se conferre non possint, et ipsi Tridento discedere cogantur. 3-10. Concilii congregandi sludia strenue navata a Paulo qui Bononiam se conferl ad invisendum impe-

ratorem. 11-16.

Non

Bononife, ad

dem possunt

iniri colloquia, qua; nihil proliciunt. 17.

Caesarem et regcm Gallite. nus archiepiscopus Coloniensis

29.

abnuit imperator, sed in castro Buxeti tanConcilium diflert Paulus ob bella inter 18-20. Exposita; principibus causae dissoluli Concilii.21. Herman-

quam accedere

in hsresim Lutheranam lapsus. 22, 23. Colonienses et Monasterienses ad tidem Catholicam servandam hortaturPaulus. 24-28. Coloniensium constantia.

Pontifex archiepiscopo Coloniensi scribit ut resipiscat. 30. Commendat Paulus pietatem ducis Bavaria'. 31. Ciaudius Jayus et Petrus Faberex primis decem sociis S. Iguatii, pro fide laborant in Germania. 32, 33. Couventus imperialis habilus NurembergK. 34. Solymanus

Hungariam
pitur. 40.

invadit. 33. Aquilegiensis Ecclesia

ab administris conculcata.
afl"ert

36-39. Classis

Turcica, a rege Galliae excitala, gravia Chrislianis

Motus Tunetani.
destinato. 31

41. Ctesari Clivensis

dux

se

lamen ex Turcis recihumiJiat. 42-48. Conventus ordinum

;

damna

Nicia

imperii, Norimberga'
in

primum, dein
,

SpirEe coadunantur. 49, 30. Instructio data Sfondrato nuntio

litteras et

Germaniam

32.

Per

nuntios paci principum Christianorum totus est

Pontifex. 33.
Ira

Solemnes supplicationes indiclic. 34, 33. Henricus Angli;e rex bellum movet conregemScotiie. 36. In Poloniam se haeretici intrudere tentant. 37, 38. Petri Vermilii defectio
S.

a flde. 59. Georgius David hairesiarcha. 60.

Francisci Xaverii miri labores in India.

MDXLIY.

1, 2.

Cfesar pacis verba respuit et ad comitia Spira> cogenda se convertit.

3.

Paulus ad conven-

tus Spirenses rescribit se

defensurum Nicia? arcem, et aliunde Cliristianitatem tolam illis commendat. 4, 3. Carolus prudentia molus humana edicit decretum cujus venenum annotationes subnixa! demonstraut. 6-9. De Spirensi decretogravissimequeritur Pontifex tam apud imperatorem quam apud alios priucipes. 10, 11. Colonienses pro tuenda Catholica rcligione

ANN.

Toiius XXXIII.

Kayn. XIV.

II

SUMMARIUM.
ad Pontificium nuntium scribunl. )2-ll. Conatus internuntii, et supplicationes cleri Colonicnsisad Ca>sarem. 15. Arcliiepiscopus Coloniensis obdurescitin hresi. 16-1.^. .\rdetbellum inter Ca^sarem et Franciscum regem .\nglus etiam in Galliam irrumpit. lfi--2l. Inter ipsos bellicos motus spem pacis Pontifex non deserens duos legalos millil ad pacem tractandam. 22-27. Fcedus pactum, ob quod gratiarum actiones persolvunlur a Pontifice utrique principi. 28-33. Paulus redintegrandi Concilii percupidus futuris providet, pr.-esentia componit et preces solemnes indicit. 3i-36. Articulos condemnantes hiereses a Lovaniensi Academia
:

editos
38.

Ca^sar confirmat. 37.

In

Gallia ha>reses

deprinuintur

opera cardinalis Turnonii.

Thomas Villanovanus

sanctitate claritatem adeptus. 39. S. FrancisciXaverii opera Aposto-

lica et miracula. 40-42.

Cardinales creati. 43. Invenlio cadaveris imperatricis MariiE Honorio

desponsatff.

MDXLV.

t-3.

Deputantur iterum pro Concilio tres legati quibus dala potestas etiam illud alias transfesi necessitas exegeril. 4-6. Legati Tridentum ingrediuntur orationes C;esareorum nuntiorum et legati responsio. 7, 8. Diploma Pontificium quo monentur pra^sules ut per seipsos, non per procuratores, ad Concilium accedant. 9-14. Legatorum ancipites curse de aperiendo Concilio. 13. Plures episcopi Tridenlum adveniunt. 16. Regis Lusitani;e ad Pontiflcem gratulatoris lilterte. 17-19. Providet Pontifex ne in comitiis VVormaliensibus res religionis pertractentur, sed referantur ad Concilium. 20-23. Volis Prolestanlium, qui repudiant Concilium et comitia reclamanl, Csar annuit. 24-28. Articuli conclusi in dieta Posoniensi. 29, 30. Omnes episcopos, ctiam in curia degentes, Ponlifex jubet Concilio adesse, et regibus scribit ut sui regni pra^sules ad Concilium mitlant. 31-34. Morte ducis Aurelianensis, filii Francisci regis, pax abrupta, sed mox reparala. 3;)-38. Legati solemniter Concilium aperiunt. 39-42. Bulla facullalum legatis concessarum, litters absentium, et oratio legati prssidis. 43. Articuli propositi circa ordinationem Conciiii. 44,43. Hieronymus Oleaster nomine regis
rendi,
;

Lusitani;e perorat, et lilteras sui principis legi postulat. 46. Episcopi Galli petunt ut nihil in

Concilio tractetur ante adventiim oratorum regis Gallise. 47. Inslructio ad legalos de rebus

Censuras iheologorum Lovaniensium Carolus V confirmat, unde Lulheri impius Lulherus suo magno periculo damoniacam curare aggreditur, sed incassum. 30. Novos errores disseminat David Gcorgius. 31. Swenckfeldiana lneresis propagalur. 52, 53. Haeresis repressa Manlu;e et Mulinse. 34. Paulus concedit ut clerus Siculus subveniat imperatori de pecuniis Ecclesiaslicis. 33. Carolus V cum Turcis iuducias paciscilur Protestantium potenlia amplior et gravior fit. 36, 37. Paulus curat pacem firmare inter imperatorem et regem Galli. 38, 39. In Lusitania contra ha;reticos exercita severitas, et simultates erga Pontificem depositse. 60. Paulus cardiuales creat. 61. .-Ethiopes cum Romana Ecclesia, damnato Dioscoro, conjunguntur. 62. Singularis casus Gamrati Cracoviensis episcopi. 63. Parma Placentiaque Aloysio Faruesio tradita^. 64. Dissidia inter Lutherauos et Sacramentarios. 63. Ceilanensis reguli filius occisus ob fidem.
Concilii. 48.

furor. 49.

MDXLVI.

1-3.

Controversia de titulo qui inscribendus

prffisulibus. 4-6.

sit

Concilio, et de loco quiassignandus sitaliqui-

qua promulgaturdecretum de vita sanctiore Prohibeturne episcopiperprocuralores Concilioassistant. 8. Legunlur Bulla? facultatum legatis concessarum ut ipsi aperiant Concilium. 9. In designanda Synodo adoptantur h;c voces tantum CEcumenka et Geiieralis. 10-14. Agitalur inter Patres de modo et ordine procedendi, et iterum de titulo decretorum. 13, 16. Terlia sessio iu qua legitur decretum de symbolo fidei. 17, 18. Cur non fuerit adjectum decreli titulo Vnheraam Ecclesinm reprxsentans, et non simul cum decretis de reformalione decreta de fide proposila fuerint. 19-47. Explanatur qu;estio de Scriplur* et Traditionum auclorilate, necnon de VulgaUv versionis sinceritate. 48-31. Sessio quartain qua edita sunt decreta de canone Scriplurarum, de authenticilate VulgaUe et de pffnis in typographorum avariliam el temerilatem. 32. Litter;e Caroli V procuralorem C;psareum constituentis. 53, 31. Vulgata trauslatio Hom;v semper in nsu fuit, et nunquam in suspicionem iKvretici erroris adducta. 35, 36. Vera liberlas et zelus
bus

Secunda

Concilii sessio in

a clericis ducenda.

7.

illos

sincerus in Synodo Tridenlina. 37-60. Pauli ad llelvelios lnereticos litlera^quibusad officium reducere tenlal. 61. Declamationes episcopi Fesulani contra monachos. 62-64. De episresidentia agitur. 65-68.

coporum

An

pertineat ad legatos solos proponere qu;v in

Synodo

tractanda sint. 69-73. Discussio dc peccato originali. 74. Catalogus errorum circa peccatum originale. 73-83. Declarationes cl canoues de peccato originali. 84-86. Decretum de munere
06-102. (iallum regem,

pnedicandi. 87-93. Hatisponense collo(iuium. 94, 93. Fo-dus inter Ponlificem el imperatorem. Polonum, Venelos et alios principes Paulus hortalur ut arma conlra Lulherauos sumant. 103, 104. Ilermaunus Colouiensis a sede delurbatus propler aposlasiam.
111.

103-108. InsurguntProtestanles adversus C;esarem. 109. Kdictum imperaloris contra rebelles.

110,

Saxo

et

lanlgravius

vicli,

et

112-114. Udalricus Wiitcmbergensis et

ad pacem nonnisi duris condilionihus admissi. comcs Palatinus arnia deponunt. 115. Concionatores

Lutherani ponunt paci obicem. 116-118. Admonitiones legaloruni circa juslificationis

et

dogma
.'exla'

capila disculienda. 119-123. Sedalis prius disscnsiouibus de pr;ecedenlia, oratores regis

Galli

admillunlur

in

Concilium

unius ex ipsis oralio,

el

legali

responsio.

124-129.

SUMMARIUM.
sessionis prorogalio
139-110.
:

III

Concilii transiatio asitatur. )30-)3S. Krrores et dubia de justificalione.

1

Impii Lullieri niors impia. iti. Pelri Kabri mors pretiosa. U7. Venetos horlatur Paulus ut l.utheran;e luvresi Vicentiain inficicnti se objiciant. 148. InScotia nov;e circa lidem contentioiies. 119. Inter Gailum et.\nglum confecta pax. Io0-lo3. Lusitani siia virtute Cliiisti
regnuiii explicant in liulis. I.Si-lo7. Plurcs archicpiscopatiis coiistiluti in .\merica. lo8.

Apud

Armenos archiepiscopum Nazovanensem

Pauliis creat.

l.>9.

Fratri Lusitaniie regis ad cardi-

nalatum evecto permittitur apud regem ipsum inorari.

MD.XLVll.
1-0.

Uisputatur de decrelo residentiam pra'scribente. 6-lu. Sessio sexta decretum et canones de justilii-atione. 17-19. Animadversiones quorumdam Palrum circa titulum decreti. 20-23. Ap:

probalur decretum de resldentia, sed nonnihil emendatum. 24-3 i. Disponitur materia proxinin' sessionis, scilicet de Sacramentis et de Reformalione. 3o-41. Canones de Sacramentis, et

decretum spectans ad disciplinam Ecclesiasticam. 42-54. Pesle Tridenli sicviente, transferlur Concilium Bononiani. ob-o^. Ex hac Iranslatione gravissimn' dissensiones inler imperatorem et Ponlilicem exorUT. .'i8. .\cta Concilii liononiensis articuli haM'eticorum de Sacramenlo Pcenitentiie. 59-Cl. Pnelati Hispani jussu Cjesaris Tridenti morantur. 62-03. Prima sessio Concilii Bononiensis articuli hiereticorum de Sacramentis ExtremavUnctiouis, Ordinis et Malrimonii. 60-67. Secunda sessio Concilii Bononiensis articuli haneticorum de Purgatorio et indulgentiis. 68. Decreta de indulgentiis. 69,70. .\rticuli hiereticorum demissa et quibusdam aliis discutiuntur. 71. Tertia sessio Concilii Bononiensis prorogatur. 72-77. Admonitiones Concilii circa abusus qui subreperant in administrandis sacramentis.78,79. Devaliditate translationis Concilii disceptatum. 80-83. Carolus V oppugnat Concilium Bononiense, cujus rex Galliie Henricus defensionem suscipit. 84, 8b. Conventus .\ugustani postulant, sed iniquo animo, ut Concilium Tridenlo restiluatur. 86. Archiepiscopus Gnesnensis synodum colligit de episcopis Polonis ad Concilluni mittendis, sed auceps remanet, audita translatione Concilii. 87-90. Per cardinalein Madrutiiim Romam deferuntur postulata Cssaris. 91-97. Pon: : :

tifex,

consullis Palribus, judicat non

obtcmperandum
:

votis Ca^saris. 98-lOb. C;esaris et Fer-

gratiarum actiones et gralulationes exinde prolataj. 106. Lutherani victi Concilio se submittunt. 107-114. Genute Flisci conjuratio et Parmie Aloysii Farnesii c;i?des; unde nova odia exorta interiPontificem et Ca>sarem. 115. Scoti;? ab
hreticis
infestffi

dinandi fratris victori;e contra Lutheranos

libertas restituta.f llC-119.

Francisci

Galli;i'

regis obitus,

et

filii

Henrici
inani,

eoronatio.

120-124. Henricus VIII Angli;e rex moritur,

non sine voto, sed equidem

pnestandi obsequium Pontilici. 125-128. Providet Paulus rei Calholica', tuiu iu Hibernia tuin in Scotia. 129, 130. Dux Sonierseli quod reliquum erat Catholicorum dogmatum ct rituuin in
publicis comitiis abrogat. 131, 132. Tuinultus exorti ob inquisitionem in regnis Neapolitano
et

Lusitano. 133. Poloniie rex Sigismundus acerrimus religionis defensor. 134. Carolus de Guisa et Julius de Ruvere ad cardinalatum evecti. 135. Religio propagata in Indis Orientalibus

et Occidentalibus. 136.

Obitus S. Cajetani Thien;ei.

MD.XLVIII.

1-6.

Paulus, consultis pricsulibus Concilii Bononiensis, respondet lum stalibus imperii, tum
14.

oratoribus Ca?sareis circa reditum Concilii ad Tridentum. 7-13. Proteslatio facta a procuratoribus imperatoris in ipso Concilio Bononiensi et responsio sacr;e Synodi.
gionis. 19-2b.
tioni Caroli

Translatio

Concilii juridice facla. lb-18. Injuste sibi arrogat C;esar potestatem slaluendi de

rcbus

reli-

Coram

ipso Pontifice protestantur Ca^sarei oratores. 2e-30. PaulusIII prolesla31-33.

V respondet, consultis prius prsulibus Bononiensibus.

Ob

lilem

motam

a Cffisare suspenditur Concilium. 34-38. Pontifex mandat tum patribus qui Tridenli remanserant , tum iis qui Bononiifi, ut mittant delegatos Romam ad subsellia Apostolica.
39-41. Praesuluni Hispanorum responsio fallax et dc ea rectum severumque judiciuni Ponliflci obsequenlium. 42, 43. Ex agendi modo prwsulum Hispanorum etipsius imperaloris schisma timendum. 44-48. Ciesar petit ut niittantur in Germaniam nuntii Ponlificii facultatibus aniplissimis instructi pro conciliandis Proteslantibus. 49. Rex Galliie niinalur se revocaturum prffsules su;e ditionis, si h;ec concedantur. bO, 51. Ciesar subornatus ab inipiis decretum nefarium, Interim dietum, ferre meditatur. 52, 53. Arliculi propositi a Protestantibus, lauquani omnino necessarii, singulatim refutanlur. 54-37. Carolus V temere se iminiscet rebus Ecclesiasticis tractandis, quamvis a Pontifice nionilus. 58. Responsio Pauli petilionibus iniquis cujusdam ducis Germaniae. 39, CO. Deplorandum Caroli V decrelum, diclum Iuterim. Reform;itio polili;e imperialis. 62-64. .\ viris optimis Cl. Promulgatur sanctio inscripta
:

Interim Caroli

V reprehenditur,

et in

conciliandis Protestanlibus

nequaquam

proficit. 63. C;e-

sar mitiorem se gerit erga Pontiflcem. 6C-72. Quibus conditionibus admittendi sint in gre-

Ecclesi hieretici. 73-78. Sententia Gallorum episcoporum de reformalione morum. Decretum Sorbonicum contra Calvinistas. 80. Hieresis iii .\nglia propagatur. 81-83. Sigismundus senior morilur magno Poloniie damno. 84. Res Turcicie. 85. Apud Indos S. Francisci .Xaverii exantlali labores. 86. Librum Exercitiorum S. Ignatii Paulus III approbat. 87. Carolus Borbonius ad dignitalem cardinalitiam eveclus.

mium
79.

MDXLI.X.

1-4.

Nuntii .\postolici in

Germaniam missi

niliil

proficiunl, obdurescentihus in

suis erroribus

,v
et
;;-".

SUMMARHJM.
criminibus Lutheranis
;

in

Brunswicensi

tanien

ducatu Catholica rehgro reslituitur.

Magdeburgenses pnn caneris in Ca^sarem audaces. 8. Difficultates in observatione decreti Interjm nuncupati. 9-11. Ca'sar non solum Placentiam reslituere recusat, sed et Parmam sibi arrogarc afTectat. 1-2-22. Lite rursum et acerbius agitata de translatione Concilii, Paulus pacis gralia Concilium Bononiense dissolvit. 23. Detrectatum a Pontifice foedus cum rege
Gallo
:

Ochini impia scripta

incurrit.
fidei in
2.'i,

et

suspicionem

26.

Vergerii a fide defectio. 24. Patriarcha Aquilegiensis hieresis Composil;e controversi cum Hussitis. 27-31. Spes oritur

Anglia. .32. Ilenricus II Gallife rex hrrresibus regnum purgare curat. ab Espencieo confutatus. 3o. Armeni se Ecclesiaj Romana^ conjungunt. 36-44. Aposlolici laborcs S. Francisci Xaverii apud Indos el Japonenses. i'6. Auctus cardinalium numerus. id. Permitlitur a Pontifice ut Poloniic regiuic nondum coronata^ porrigantur

redintegrandiP

33, 34. Calvinus

osculanda intra missarum soierania Evangelium

virtutes.

et patena.

47,48. Pauli PontiQcis mors

et

MDL.

1.

Cardinalis de Monte creatur Pontifex

nomine

Julii III. 2-4. Julius

notam

facit

suam

electio-

Farnesio restituit, et Lutheranos principes demulcure tentat. :i, c. Carolus V Julio poUicetur se Ecclesiam defensurum, et Julius Carolo paterna officia repromittit. 7-H. De redintegrando Concilio Tridentino agitur, necnon de removendis impedimentis huic redinlegrationi, prsesertim a Gallo rege, suscitatis. 12, 13. Scribit Julius multis principibus

nem

Cssari,

Parmam

Germaniie, etiam htereticis, occasione Concilii. 14, 15. Aliqui cardinales deputati ad sanctiorem morum disciplinam restituendam. 16, 17. Henricus Galli rex benigniorem se priebet postulatis Pontificiis de Conciiio, et petit ut confirmentur veteres Ecclesite Gallican immunitates. 18. Prolestantes

Conciliumadmittunt,

modo

juxta suaphicita celebretur. 19-21.

BuUa

reassumptionis Concilii. 22-24. In Germania et Belgio contusa ha;reticorum tyrannis. 2S-27. Joannis de Vega in Africam expeditio'faustissima. 28. Absolvit Julius a censuris omnes qui sine consensu Apostolico decimas in Sicilia exegerunt, et alias exigere concedit. 29, 30. Pax regina Scotiaj et comes Arani gratulatorias a inter regem Gallia et Eduardum Anglum Pontifice accipiunt litteras. 31-34. In Anglia ha-reses varia disseminantur, et Catholici vexantur. 3'6, 36. Crescit et protegitur hieresis Calviniana iu Gallia. 37, 38. Providet Julius ne
:

gionis.

hieresis in Italiam latius serpat, et condeninat judices sa^cuiares se immiscentes causis reli39-42. Poloniam a labe haTetica purgare nititur Julius. 43-43. Fides in India propa-

gatur opera Joannis regis Lusitani. 46. Conlirmatur iterum a Julio III Societas Jesu. mira charitatis opera Romte edita erga pauperes 47-49. Annus Jubila^i a Julio III indicitur pcregrinos. 50. Pontifex memor pneterita; calamitatis solenines gratiarum actiones Ueo
:

pra^stat. 51. Joannis a Deo, conditoris Ordinis ab HospUalitate nuncupati, mors pretiosissima.

jlQLj

1.3. Sancit

Carolus V ut Germani et Protestantes se Concilio submittant, sed Henricus Galliae rex favet Proteslantibus. 4-6. Julius creat legatos qui solemniler Tridentum ingrediuntur. III. 9. Episcopi sollicitantur a Pontifice ut ad 7, 8. Prima sessio Concilii Tridentini sub Julio

Concilium accedant.
12.

lo,

11.

Helvelios invitat Julius

dum

obsistit

Henricus

Gallia) rex.

Pontifex exauctorat doctores Sorbonicos a fide deficientes. 13-17. Parmense bellum accenditur. 18-20. Ctesaris arma implorat Julius unde aucta dissidia inter Gallum et Pontificem.

Parmensi obsidione soluta, Julius ad pacem cum (Jallo se convertit. 24-26. Ca^saris odio confirmata ha^esis. 27-33. Secunda Concilii sessio in qua leguntur littera> Galli rcgis ad Coucilium. 34-36. Responsio Concilii ad prolestationem Ilenrici. 37. Impius agcndi modus principuni Concilio delrahentium. 38. Accedentibus Tridentum septcmviris pnelatis, spes concipitiir melioris cxitus. 39, 40. Ihcreticorum articuli coiitra Eucharistiam disculiuntur in
21-23.

Concilio. 41, 42. Sessio tcrtia

43-51. Concilii

leguntur

et

laudanlur

litteree

marcliionis Brandeburgensis.

decretum

et

canoncs circa Eucharistiam.

:

52.

Decretum dc reformalione circa

causas Ecclesiasticas. 53-55. Discutiunlur arliculi hierelicorum de Sacraraenlis Paraitenliie ct declarationes ct canones de Poenitentia et ExlremaExtrema^-Unctionis. 56-59. Sessio quarta 1'nctione. 60. Articuli ha-reticorum desacrilicio Missa). 61. Insigne prodigium in Germania vinculo sacramenti inique pnestiti Brunswicenses absolvuntur. 62. Osiandri novum dogma de Jiistificalione. 63. Buceri mors el variii; opiniones Mauritius SaxoniiC dux Cicsari infidus. 66-68. Exardesccnlc iterum (il, 6.'i. Ecclesiaslici septemviri rcitinentur in Concilio a Ponlilico. bello inter Carolum ct llonricuin regem, Tuicie vicloies evadunt. 69-73. Excitali in Transylvania et Polonia motus. 74. Auclus cardiiialium numcrus. 75. Urbs gravioreannona laborai.
:

7(i.

Confirmata

Coloniensis

Ecclcsiie

privilegia,

cl

inslaurata

Academia Ingolstadensis.

77. S. Franciscus .\averius

miraculo duobus simul in locis visus. 78. Gundisalvum Dominicanuni inler beatos Julius III reponit. 79. Rox Lusilaniie obcdienliara Julio pnestat. 0, 81. Comili Luraensi episcopura poslulanti annuil Ponlifex. 82-85. In quibiisdam llispaniaj provinciis jus Ecclesiasticura ad quosdara ccrtos limiles sapienter reductura.

^11,1 jl

i^ 2.

Trevirensis ob valeluilinis incomiiioda Tridenlo discedil, rt Proleslantinm delegali coiulilioncs iui(|uas ponunl in celcbralione Concilii. :i-9. Proponilur discutienda Ibrmulii doilrinie (In Sacrificio Missic nccnon de Siu:ramento Ordinis. !0-13. ((ralores Proteslanliura postulant

SllMMAUIUM.
ut supersedeatur promulgationi (lccrelorum preedif-torum,
li-tG.

V
donec aclmittantur
in Concilium.

Non Conciiium,

scd colloiiuiuni inanc petunl

Lutlierani. 17-10. Instructio Pontificis

111; salvus-conductus concussus de pra)cedcntia dirempta. 23, 2i. Oralores I.usitani ad Concilium accedunt, et Joannis reg:is pictas comnicndatur. 2a-2ii. Sessio sexta causic ct dccretum suspensionis Concilii. 30-33. Bellum movcnt in Carolum V Lutherani auxilio Ilenrici II lUilli;!' regis. 36, 37. Kex Lusitaniai pro pacc cum Octavio Farnesio scribit Julio aquo rcsponsum bcnevolenti* plenum accipit. 38-41. Inducia^ intcr Pontilicem et regem Calliic opera cardinalis Turnonii. 42, 43. Senenses tumultus. 44. Legali pro pace inter Carolum V et Ilenricum electio.

circapetitiones Protestantium. 20-22. Sessio quinta snb.Iulio

hsereticis; lis

4o-ol. Apologia Ferdiuandi regis de ca^so Georgio cardinali. 32. Ceorgii cardinalis occisorcs

dant prenas a Deo mulctati. 33-33. Repressi in Polonia hwretici. 5f>. In Germania Zuingliani impostura' et contradictionis convicli. 37. Ferrariie hseresis excisa. 38. Fides propagata ia Peruvia. 59-62. S. Franciscus Xaverius, dum Sinensibus Evangelium inferre cogitat, sanctis-

sime moritur,
MDI.IU.
1-16.

et

miraculis claret.

Maria regina Catholica in solium Anglia; evecla, Pontifex tum per litteras, tum per legationemcardinalis Poli invigilal ut rcligio orthodoxa in pristinum statum restituatur. 17. Carolus V bellum Senensibus infert, quos Galli strenue defendunt. 18-21. Bellum Senense Julius componere tentat. 22-34. Frustra Pontifex per epistolas, nuntios et preces solemnes indiclas ad concordiam Gallum et Ca;sarem reducere curat. 33. Turca, auxiliante Gallo, multa mala infert Christianis. 3G. Michael Servetus jussu Calvini Genevai exustus. 37. In Germania bellum
civile inter prscipuos Protestantium defensores. 38. Nuntius Apostolicus ad Grisones in fide confirmandos missus. 39. Ottho Augustensis cardinalis doctrina, zelo ct pietate conspicuus. 40, 41. Monet Julius Polonos ne facile credant Moschovitis, et ostendit novatores nou minus civili statui infestos esse quam Ecclesiastico. 42-45. Assyrii ad unitatem redeunt, misso

Roraam

patriarcha. 46-48.

Ad prfeparanda decreta de reformatione multi Romam

acciti prae-

sules, et auctus cardinalium senatus.

MDLIV.

1-3.

modo

Philippus Hispaniarum rex uxorem accipit Mariam Angliae reginam, quod Calvinista; omni impedire conantur. 4-8. Cardinalis Polus amplissiniis facultatibus munitus lam pro

confirmandis episcopis lupresim ejurantibus,

tutiooe eximendis. 9-12. Philippus
collatis
sibi
11

quam pro

reditibus per nefas possessis a resti-

in

Angliam

appellit

ad nuplias

cum Maria

ineundas,

prius a Pontifice juribus regni Neapolitani. 13-17. Anglia ad fldem Catholicam unde maxima in Urbe redit pietate Philippi et Mariae, sed prssertim opera cardinalis Poli
;

gratiarum solemnes acliones. 18. Ex Anglia exteri hffiretici ejiciuntur. 19. Confirmat Julius pacta cum Germanis a Nicolao IV sancita. 20. Bellum in Belgio et Italia ab Henrico Galliic rege contra Ca^sarem gestum. 21. Neapolitani tumultus componuntur.
signa
Iwtitise,
et

22.

Ad sepulchrum

Christi

reparandum Julius

III

pecuniam

colligit. 23.

Pontifex corruptelas

qucc in cardinalitium ordinemirrepserant purgat, et*religiosorum

quorumdam ambitionem

reprimit. 24-26. Spes reducendi .-Ethiopes ad unitatem Ecclesi affulget. 27. Pro tuenda fide fortiter certant usquc ad mortem Orientales Indi. 28, 29. Floret fldes in insula Japonite ob

miracula

ibi

morte

tilii

ostensa. 30. Pro fide amplificanda in America Julius III religiosos eligit. 31. De consolatur Pontifex JoannemJLusitania? regem. 32. Conimbrica3 perditissimus

peccator a tyrannide Sathan vindicatus.

MDLV.

1, 2.

Moronus

Ingenti repletus gaudio Julius ob Anglia; reditum ad fldem Catholicam. 3-3. Cardinalis mittitur in Germaniam, quaj ha;resi Lutherana laborat. 6, 7. Julius III in regno

Neapolitano Philippum regem Hispanum conflrmat et in insula Corsicse libertatem Ecclesiasticam defendit. 8-11. Ecclesia Abyssina ad coojunctionem cum Ecclesia Romana revocatur perpatres Societatis Jesu. 12. Julii III obitus. 13-20. Marcellus II, potius ostensus quam
creatus Pontifex, morte immatura pnereptus. 21-23. Pauli IV electio, patria, parenles, mores et primordia. 24. Scribit imperatori et Romanorum regi ut res Germanite coUapsas restaurent. 23-28. Anglicanse Ecclesias providet et Philippo regi gratulatur. 20-32.

Cramnerus de

sede Cantuariensi dejectus, et hiereticorum duces capitali sententia damnati. 33, 34. De restituenda disciplina in Anglia agitur, et Synodus convocatur, 33, 36. Per cardinalem Polum instaurata pax inter Ca^sarcm et Gallite regem. 37, 38. Philippus rex Anglia; Paulo IV obe-

dientiam proestat pro regno Neapolitano fiduciario. 39, 40. Henricus GalliiE rex, a Pontiflce monitus, contra hffireticos in suo regno insurgit, sed a polilicis ejus severitas reprimitur. 41. Assertum jus Ponlificium in Britannia et Provincia. 42, 43. Colonienses in fide stabiles Sacramentarii exagitati a Lutheranis. 44-46. In Augustanis conventibus Bavarus et rex Romanorum Ferdinaudus rei Catholictc propugnatores fortissimi. 47-40. Ex matris obitu Carolus V nimio ma;rore confectus in fllium transfert majorem sui principatus partem. 30-33. H;ec
:

CKsaris cessio, sicut

et decretum diet;c Augustana; ha;reticos et Catholicos in ;equalitate constituens, rei Christiamc exilialis. 34. Constitutionem edit Paulus IV ad h;creticos corapri^ mendos. 53-63. Irrepenti in Polouiam hsresi obsistitPaulus tum pernuutios, tum per litteras

hortatorias ad regem, prsesules et magnates Polonos. 64.

Antonium Navarr regem laudat

VI

SUMMARIUM.
raulus obfidem Catholicani.
ct canonizatio S. Thom;t'
fio. Mors Geraldi Runi pseudoepiscopi Olorensis. 66-69. Pia mors de Villanova. 70. Electio Dauielis archiepiscopi Moguntini mira Dei

providentia. 71. Cardinalcs creanlur. 72, 73.

lippum

II

Dux Monlorii accendit inler Pontificem bcllum, quod prius sopitum cardioalis nepos rursus inflammat.

et

Phi-

MDLVI.

1-7.

Pius ardor Pauli in cxscindendis h;eresihus, moribus reformandis et pace restituenda deprimitur administri Ilispani superhia et proditione. s-ii. Gropperus primum respuit deinde jubente Pontifice accipit cardinalalus insignia. lo, 16. Hieretici inter se dissident.
17-21.

el Albcrtum Havaria? ducem, necnon ad episcopos GermaniBe Catholicam fidem defendant. 22-24. Lulherani Evanii^elii obtentu decipiunl incautos et viam pra^bent incursionibus Turcarum. 2o. David Georgius -Major h;eresiarcha et impostor moritur. 26. Palatinus et Badensis dux religionem Calholicam e sua ditione evellere conantur. 27. Henricus Gallia; rex, non semper sibi constans, in luereticos sui regni severitatem exercet. 28. In .\nglia religio refloret. 29. Rex Poloniit per oratorein obedientiam Pontifici praeslat. 30-33. H;ereticis in Polonia resistunt .\ndreas Cracoviensis et Hosius Warmiensis. 3i, 35. Geniin;e Pauli litlera> ad regera Poloni;e quein hortalur ut h;ereticos c regno ejiciat. 36. Pauli deturpat litteras Vergerius qui refellitur ab Hosio. 37. Eucharistiaa Juditis confossa sanguine manat. 38-41. Pra?scribit Paulus ut Synodus congregetnr ad coraprimendas liBereticorum insidias. 42. Joannes Lusitania rex per oratorcm obsequium pra^stat Pontifici. 43. Commendat Paulus regi y\byssinorum patriarcham. 44. S. Ignatius obit.

Paulusad Maxiinilianum

scribit ut

MDLVII.

1-i.

Paulus

instituit

congregalionem quce terror Olhcialium nuncupatur, fesluin Cathedne

tentat, sed

S. Petri cajlesti

Rom;e

celebrari jubet, et cardinales creat. 5-10. Hispanus Horaa potiri

virtute Irbs liberatur.

totis viribus

Paulus
tiein

n-27. Paci procurand;e inter omnes principes Christianos incumbit. 28. Henricus rex Calvinistas perniciosa dogmata spargentes

deterret. 29, 30. Paulus in Gallia constituit Inquisitionis tribunalia qu;e

ob censorum

raolli-

nocent potius quani prosunt

fidei.

31-35.

Dissolvitur colloquium Wormatiense, cujus

inanitas innolescit sicut et c;eterorum conventuuni. 36. Pontifex liberaliter consulit annon;p. 37. Paulus evocat ad se priesules niagni nominisproConciliodisponendo. 38-41. Usus calicis
in Polonia

sub obtentu

fict;e

religionis fovet dissidia. 42-47. Pontifex legationem Anglican;ira

cardinali Polo abrogat et Guillelmum sufficit, sed, reclamante regina, res in statu

remanent ad terapus.

48. Varia circa 50.

collegium cardinalium Paulus disponit.

Indica^

49.

quo prius Mors luc-

tuosa Joannis regis Lusilania;.

res Christianaj efflorescunt.

51. Sebastianus,

Iriennis puer, salulatur Lusitania; rex, et Catharina tutrix regni consilia salutaria accipit a Pontifice. 52. Mulierem publice pra'dicare vetat Pontifex.

ANNALES ECCLESIASTICI.

PAULI

III

ANNUS

9.

CIIRISTI 1542,

1.

Instructio

data Morono internuntio ad

Aniio Cliristi convcntum Spirensem destinato. millesimo quingentesimo quadragesimo secundo, Indiclione quintadecima, collabentibus Christiani impcrii rebus, Turcis (oppressa Hungaria) Germania' imminentibus, Francisco Gallorum rege nova in Carolum V bella movcnte,

ct potentissima, ac pura?

orthodoxK Christianae
,

conservandic desiderium pro qua tuenda, non solum opes omnes, sed vitam quopietatis

que libenter impendere parati sumus. Idcirco cum primum superioribus mensibus ex litteris
dilecti
filii

desperandum
aliqua
iniri

grassante latius liiT?resi, ac Lutlieranis, fallaci concordife specie, majora dissidia conflare, ac principes Catholicos ab Ecclesia; Catholicae ob-

Contareni intelleximus, Ratisbonensi conventu posset concordite ratio, conservata

cardinalis
fore, ut in

religionis puritate, confestim ex consilio vene-

sequio

divellere

annitentibus

Pontifex

re

communicata

sfepius

cum

senatu cardinalium,

rejectis inanibus

colloquiorum ludibriis Conci'

lium OEcumenicum

indixit in Tridentina Germania; civitate. Qua vero occasione h<EC civitas post multas consultationes electa fuerit, modo est dicendum. Spirse igitur celebranda erat ut fuerat denuntiatum, dieta, cujus initium prima die Januarii erat futurum; quare Ponti,

rabilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium, constituimus celebrare Generale Concilium superioribus annis indictum. Postmodum vero horlatu atque consilio Christianorum principum, in hanc usque diem dilatum, et quia solum ct pra>sentaneum remedium huic morbo medendo csse semper duxi-

mus, hanc nostram de celebratione Concilii sententiam, per prwfatum legatum significari curavimus Ca^sari primum, ac deinde reliquis
principibus, ac pra-sertim
cuit ha3c nostra sententia
Ecclesiasticis. Pla-

fexMorono episcopo Mutinensi, in Germaniam pro reformatione illius cleri nuntio destinato, pr;ecepit, ut Spiram accedens ageret cum illis
principibus de mullis publicis negotiis, et praecipue de designanda civitate pro Concilii celebratione, et cum sequenti instructione dimissus
fuit:
2.

Ca;sare;e majestati,

reliquisque principibus omnibns, ut par erat in tam necessaria causa propterea, quoniam
:

putabamus non solum opporlunum, sed prope-

modum

necessarium

esse, ut in Kcclesia Chrifiat

stiana in clericorum ordinihus rcformatio

Venerabilis frater.

Cum

multffi et gra-

ves cura?

animum nostrum his temporibus, ob maximas calamitates in quas incidit Christiana

qua3 nobis instare videntur, nuUius

multarum rerum, qufc ut temporislongitudine, et liumanis omnibus accidere solet, in deterius

prolapsa' sunt, ut

rcspublica, et ob ingentia et evidentia pericula,

num

tamen

rei

cura magis nos premit, quam hujusce in religione seditionis orttc in Germania nobilissima
1

fieri pofest, ad prististatum rcducantiir, hac ctiam ratione certo scimus, et Deum magis [iropitium nos habituros esse, el Christianum [lopulum meliorem magisque orliiodoxie piclatiscultorcm; idcirco cisdom littcris injiuiximus

quoad

Christianum

Ms. card. SpaJa

lo.

xv.

p. G68.

])ra?fato

legato nostro, ut

operam

daret,
1

quod

ANiN.

TOMUS XXXIII.

lUYN. XIV.

PAULI
fieret

III

ANNUS

9.

CHRISTI 1542.
Calholicis in fcedere comprehensis,
paratissi-

hujusmodi, quam optamus, Christinna

reformatio in Gcrmania, provincianobis charissima, (]uema(lmodiim jam instituimus ut fiat

in

mos nos
ingredi,

esse

novum hoc Ratisbonense

fcedus

verum non posse approbare has super

hac nostra
ac

Romana

curia,

et in

universa

Italia,

demum

in aliisChristianisnationibus.

3. Allocutus est legatus episcopos, qui conventui interfuerunt, nonnullaque cis proposuit animadvertenda etcorrigcnda, iiiiarianimo ha-c nostra per legalum facta adhortatio ab omnibus suscepta est, adeo ut etiam petierint sibi dari in scriptis, qu ore fuerunt a legalo

hoc fa-dere confectas leges, cum nonnulla in quibus assentiri pro persona, quam gcrimus, minime possumus; portionem quoque impensarum faciendarum pro foederis conservatione nobis assignatam, quartam scilicet partem, neque vires nostras ferre posse,
eis contineantur,

neque justitiam admittere. Idcirco

pimus, ut
ita

tibi

pncci-

novii' Iitter;c

(si

principibus fcederis
conflciantur, qui-

dicla,

quorum excmplum, quamvis putemus

crit

vidcbilur) nostro

nomine

habere, qui aderant,

tamen hic colligatum.

,

Aihil pni'terea potuit a legato agi ob temporis

brevitatem fuit etiam cum jam conventus esset dissolvendus innovatum a Ca^sare et principibus Catholicis foedusCatliolicum defen,
,

sivuni,

Idcirco

quod tanien iegato oslensum non fuit. cum summopere cupiamus, ut ea qufc
te in

bene c;ppta sunt, perficiantur, decrevimus, venerabilis frater,

Germaniam

mittcre,

cu-

jus pi;obitatem el prudentiam, singularemque fidcm jam diu perspectam habemus, ad quas
accedit

maxima, qua pra^ditus es, rerum Germanicarum experientia, et non mediocris illius
nalionis erga
te

bus teslatum sit omnibus, nos libcntissime novum hoc foedus ingrcdi, cum conditionibus ct clausulis tantum perlinentibus ad muliiam defensionem in rebus religionis, quam juvaluri semper pro viribus sumus, nulla liabila mentione dc portione ad nos pertinente, vel si opportunum videbitur ut fiat mentio portionis, sicut in sextam parlem non transgredieris foederc contra Turcas inito cum Ca?sare et Venetis fuimus obligati. o. " Quoad reformationem Ecclesi;c et ordinis Ecclesiastici, quoniam novimus longe melius et magis secundum pictatem Christiaiiam
,

benevolentia,

quamobrem

spe-

omnia

fieri,

qua; fiunt animo lubenti,

quam

ramus, non mediocrem fructum cx opera tua percepturos nos esse in ea provincia, quac pra;cipue nobis cst cordi. C;eterum, quamvis arbitremur omnia qua' ad hsc qu;u designamus conficicnda facere, anle tibi explorata esse ob peritiam quam habes rerum Gcrmanicarum,
niliilominus ut petitioni tua; satisfaciamus, ac

coacto, et etiam
cio

quoniam scimus, omnes eos

episcopos vcnerabiles fratrcs nostros, pro offleorum dcbito et prudeutia, proque naturse bonitate et generis nobilitatc, per se promptos esse et paratos ad hanc rcformalionem, idcirco

sempcr in i^romptu Iiabeas animum nostrum, curavimus hanc brevem formulam nostrorum

volumus, ut in liac partc potius indices, et pra; te feras coadjutorem et cooperatorem corum a nobis destinatum esse, quam exactorem corum
capitula, qu;E requisitus ab eis legatusdedit in scriptis, si servantur, non putamus exiguam partcm rcformationis factam fore
officii, el
:

mandatorum
occurrcnt.
i.
<i

tibi perscribi, in

quam

possis in-

tendere oculos in quavis rerum quac

tibi

agenda;

horum excmplum, quamvis putamus

sicut nos
ita te

te

habere,
si

Ac primum,

nunc divinum
tibique

hic
tibi

tamen alligatum miltimus, quod

quse

auxilium imploramus,
scu
rci,

monemus
sis,

prfficipimus, ut in exordio cujusvis tractationis

quam aggressurus

invoces

Deum

vidcbunlur illis addcre, |)olcris id agere pro tua prudcntiaet probilatc, al si in quapiam rc tibi vidcbilur, opus esse majori auctorilate

optimum

C>hristum redemptorem nostrum, ut

quam

pr;estare

poteris

ex facullatibus,

ijuas

laveat tuis ca^ptis, tuascjuc actiones dirigat in

hic tibi conccssimus perBrcve, confestim facias

viam suam. Et quoniam tria sunt, ob qua; te potissimum in Gcrmaniam mitlimus, celebratio
sancli Concilii Gencralis, rcformatio

nos pcr

liltcras certiores,

nulla cnim in partc

volumus

Ecclesia-

rum, perfectio
perstringimus
,

Calholici

fa;dcris

paucis

ea

qu;e

nobis

unum(|uodque eorum, ct mus. Tutamus nos in fccdcrc Catholico delcnsivo comprehensos csse, cum anno superiori initum fuit, super quo confecta' fuerunl littera; publica' a nolario; idcirco non existimamus, sccundum hoc postcrius f(rdus ncccssariuni luissc. Verum quoniam maximc ciipimus lirdcris
hiijiis

occurrunl circa a postrcmo incipic-

aut utililati nobis mclius (]ii('as juvarc hoc rcligionis negotium, tccum mitlimus doctorcm Scotuni, ct alios nonnullos viros pcritos ct valde pios, qui tibi parcant, (juos a nobis petiisti, ct (]uorum opcra non iiariim adjumcnli
tua; opera; dcessc,
:

charissima; nationis

et ut

aclionibus tuis pra;starc

().

|)oterit.

Ucliqiium cssct, ut dc celcbralionc Concilii agcremus, verum qiioniam serenissi

mus

rcx

Romanoriim

jicr

comilcm

Iliigiirolam

(d)srrvalioneni

ot

augmciiliiiii

cl

animi proni|ptiludiii('iii omni sigiiilicatione testari contcndimus, tibi niandamus, ut noslro nominc dicas principibus
voliiiilalcm nostrani el

oralorem siiiim, a nobis (|u;r(lam pcliit abs tc in lioc convculu Spircnsi agciida iioslro nomine, ac ei respondimus, qu;i' nobis vidctur rcs ipsa cxigcrc. Idcirco antc(]u;iiu dc Concilio dicamus, per|)aucis lurc perstringamus. l'eliit a nobis

PAFLI rn AXNUS
per pricfatimi legatiim serenissimiis rexdiio; primiim, iit iii iioc converilii ita nos cum Proteslantihus !,'ereremus,
iit

0.

CHRISTI 1542.

mutationem,deindc non mediocrilcrnosmovet,

qiiod ciim iitrin(|iie in
nis acccnsi tractetur,
siiit
iiis

controversiis religiosi

faciliores recideren-

animi (Jermanorum,

res ibi

tur ac promptiores ad au\ilia pra-slanda contra

magnum

periciiliim iminincrel, ac ex

Turcas. Petiit deinde, ut in lioc conventu S[)ircnsi significaremus principibus ct slatilnis

imperii
liis

quidnam nos pr;i'stiluri sumus in auxicontra Turcas, ac petiit instanter iit polli-

contentionibus magis ac magis eorum auimi utrin(|ue inflammarentur, el ad m;ijores seditiones et discordias devenirelur, et fortasse ad
arina, (juod maxiine

abborremus,

cum

pra^ci-

ceremur ampla et magna auxilia, ut nostro exemplo jirincipes imperii ot status promptiores essent, ad majora etiam, quam in animo
pro se essent auxilia pncstanda. qua> respondimus, nos credere principes
liabituri

piie aspiciamiisconstituere

pacem

in Cliristiano

populo,etvitare omnino qiiascumque disconli;!' occasiones. Desideramus tainen, quantum ficri

potesl,

Ad
et

omnes, tani Calliolicorum, quam Protestantium pro sua gravitate et constantia, non defuturos iis auxiliis, quae sunt pollicita in conventu Ratislionensi pro defensione Germanise
status

consulere commoditati illius nationis nobis dilectissima;. Idcirco eis nostro nomine dices, videri nobis Mantuam civitatem, sitam in radicibus Alpiuin juxta Germaniam, commo-

dissimam esse

Concilii cclebrationi, ciijus ager

fertilissimus est, et civitas amplitudine et

com-

eorum

nos quoque semper paralissimos futuros ad omnia, qu;r serenissimo regi possunt aliqua in parte prodesse, prffiserfim in liac contra Turcas expeditione, ac ideo tibi injunximus, ut luimanum et Cbristianum animum oslendas
patria-,

moditate bospitiorum satis esse poterit cictcris episcopis, qui conventuri sunt. Verum quoniam veremur, ne non privata principe, qui sui juris

non bostilem, sed eorum salutis cupiduni. Quantum vero pertinet ad aliquam coneessionem vel tolerantiam, non posse honeste, nec debere (quamvis universa auctoritas
1'rotestantibus,
a

Cbristo

sit

nobis concessa)

cum

celebratio

ab ejus tutoribus non nobis concedatur idcirco post iMantuam, Ferraria nobis videretur commoditate, aliisque quiP possunt baberi, pneferenda. Est ipsa ampla, agrum habet fertilissimum, deinde vicinitate Padi amplissimi tluvii, ex omnibus fere oppidis sitis in Alpibus et Appennino omnes
sit,

ob

prffistitam fortasse

ita

facile

Concilii instet,

quippiam

in his

omnibus agere
Generalis Con-

absque deliberatione
cilii.

et consilio

7.

Quantum

pertinel ad auxilia, qu;T! prae-

res commeatuum gratiafacile eo deferri queunt. Sed quoniam ea qui|ipe civitas, quamvis sit Ecclesia; feudum, non est immediate sub potestate nostra constituta, necexploratum habemus prin-

staturi

sumus, respondemus, nos paratissimos

esse ad pra^standa

maxima

ea

qus

poterimus,

nullisque rebus parcituros in tam

publicir Cbristianie periculo.

magno reiVerum non posse

animum, niliil enim nobis visuin est cuin eo agere, priusquam inlelligamus sententiam Germanorum principum et slatuum, non poscipis

nos certam summam statuere, quippe qui nesciamus, quo impetus Turcarum intendant, nam noruntomnes Italiam omnem, ditionem sanclae

sumus eain certissime et indubitate offerre. Quod si eis placeret Placentia, aut Bononia, amplissimie civitates omnium rerum copia instructissimic,

pracipimus

tibi,

ut alteram earuin
,

ipsam maximis periculis expositam esse, si Turca supravel infra Italiam aggrederelur, quod eum facturum maxime verendum est: quamobrem cogimur rebus nostris prospicere, ac ideo offerimus, qua poterimus omnia quam maxime, certa tamen polliceri non possumus. PriEterea ilhistrissimo D. Granvello
Ecclesiir, et

Romam

ex eo quod speramus non mediocrem fructum percepluros csse. Tempus enim a nobis determinatum dics
offeras pro Concilii celebratione

Pentecostes inest, ut Synodus, qufe in Spiritu sancto congreganda est, congregetur etiam diebus illis, qui sunt Spiritui sancto ab Ecclcsia dicati, et quibus ut descendit e Coelis, ita qiio-

consiliario luajestatis Ca;'sarea\ diximus, et pu-

tamus

significata

fuisse

majestati

Caisareic a

que dignetur descendere gatain in suo nomine.

in

Synodum congretibi signi-

pra'dicto Granvellano, nisi (quod res nostrffi in

tam

magnum

Deus avertat) periculum deductiB

peterc,

Hicc sunt, quac nobis visa sunt

ficanda esse et [iriEcipienda, reliqua vero qufc

tu,

essent, ut potius ab aliis auxilia

quam

praistare

possemus.

ad bauc nostram intentionem intendunt, poteris pro tua prudentia et reruin Germanicarum
experientia, ad hanc nostram intentionem accom-

8. Quo autem ad Concilium celebrandum, nos constantissime persistere in nostra senlentia omnino celebrandi Concilium, nec ulla ratione ab ea posse dimoveri, et quoniam cupimus interesse, vel si aliie causie cogerent nos non interesse, saltem non longe abesse, idcirco non pu-

modare. Deus Optiinus Maximus, Christusque ejus Unigenitus Filius sit sein|)er tecum, et omnes actiones tuas dirigat in sui

honorem

ct

conservationem sanctic Catholicic Ecclesiic Romauic. Apud Sanctum-Pelrum sub annulo Piscatoris

tamus commodum locuin Concilii celebrandi esse Germaniam, ad quam ob gravem ivtatem nostram non possumus accedere, tum ob cocli

die

viii

Januarii mdxlii
'pistolani et

Pontificatus

nostri
y.

anno viii . Rex Gall/as per

oralorom ape-

PAULI
rit in

III

ANNUS

9.

CHRISTI 1542.

hoc conventu

statn rrrnm.

Germaniam
dalum
est,

suam sententiam de p7'sesenti petiit Moronus isla

cui loco imperatoris

insfructione

munitus, ibique nona Februarii

DietfE iuilium

public Christianae hoc tempore, id est, dissipata Ecclesiarum Germanicarum concordia, tlagrantibus dissidiis, abalienafis invicem mentibus llungarorum per dissidia et factiones non

rex Ferdinandus ejus frater pnvsedit, orationemque liahuit de subsidiis adversus Turcas, tam militaribus quani nummariis exhibendis.

minus perfurbatis, bona parte illarum Germanicum imperium aversante, denique tofo orhe
Christiano misere divulso prorifare Turcas per

hunc conventum Spirensem rex GalliaFranciscum Olivarium, supplicum libeliorum in Gallia regia magistrum, suhjectisque litteris extremo superiore mense exaratis, ad imperii Germanici ordines significavit, se ex Budensi clade gravem dolorem traxisse, rogavitque, ut regia mandata proponenti benignas aures praeMisit ad

inauspicatum bellum, ut Buda ac Pestum, Hungaricasque urbes recuperemus, quas illi omni arfe ac studio munifas incredibili tormenlorum apparalu, et insuper commeafu, ut credere par
est,

ahunde

instrucfas, ingenfibus et fortissimis

hanc esse viam compendiariam ad perdendos exercitus. Deinde cum ita

praesidiis ohfinent,

berent Reverendissimis, illustrissimis, amplissimis, inclytis, magnificis et spectabilibus Sacri Romani imperii principibus electoribus, caeterisque principibus atque ordinibus Spiraj convenlum habentibus, consanguineis, amicis et
' :

visum
vi

fuerit, facile fore illis per

universas alias,

nosfris fortedelassatis.et diutina militia fractis,

foederatis charissimis, salutem

plurimam

dicit

Franciscus Dei gratia Francorum rex. Postquam de illa clade apud Budam accepta nuntium ad nos allalum est^ pro nostra
prcestanti in

communem rempublicam
Germanicam

Ghristia-

obsidionem solvere, vel commeatum invequod si ad prfflium ventum erif, et dabilur illis vincere, antequam copias, nova tormenta, novasque pecunias cogere liceat, irrupturos illos in Germaniae viscera, ibi cladem et vastilatem miserahilem facturos, et more gentis, agmina captivorum utriusque sexus abducturos esse. Germaniam continuis militum delecfihus exhaustam, et inde tutius esse, urbes
liere
;

nam

ac gentem

voluntate, fuimus

eas, qua^ inter

Budam

et

Austriacos interjacent

comnioti, paulo post cum accepimus vos conYenturos,ut de summa reipuhlicie conservandaj consuleretis, nihil nobis antiquius fuit, quam ut istuc mitteremus, quod eramus statim facturi,
si

limiles,

visum vobis
:

fuisset

maturius convenigitur, qui vobis-

tum habere

mittimus ad vos

cum

de re tota convenire atque statuere possit,

lorum supplicum

Franciscum Olivarium equitem auratum, libelin regia nostra magistrum,

atque a sanctiore nostro consilio dominum de Quilers, quihus cerla mandala ad salutem reiChristianfE nationisque GermanicBe publictc
spectanlia

omni studio ac rafione munire, illuc undique commeatus ex agris convehere, quo in tufo sint validissima pra'sidia imponere, et omnino eadem agere in Boliemia locis scilicet maxime opportunis, qua; omnia sunt factu facilia, et non magnis sumi)fihus indigent, et in praesens tutissima sunt, neciue enim commilfendum esse, ut dum ferociter minusque prudenter, tam formidandum hostem provocamus, tempore tam non idoneo, ita Rempublicam Chrisfianam
prffcipitemus in exfremas miserias primum nobis nosfra esse munienda ac conslifuenda,
:

dcdimus vobis proponenda, quos

ut

antequam invadamus

in ea, quie ille tot pr;esi-

pelimus

benigne

audiatis

eisque

fidem

adhibcatis, etc. xix Decembris mdxli . 10. llahila est ah Olivario - regio supplicum

tam pestilens, qunm consilium pi\Tceps ef periculosa plenum alea, hoc

diis ohfinet. Nihil esse

libellorum magistro, i>ostridie idus Februarii in princii>um consessu oratio, in qua post expositam multis verborum olficiis rcgii animi erga

vcris consiliis

Germanos propensionem sendum Turcam pro Ruda

dis,

addidil
et Pesto

non

laces-

recuperan-

tempore, quo maxime si unquam alias indiget Respublica Christiana, nam quamlibef temerifalem non periculum, sed ruinam secum frahere (|uodcum(iue jam spei siiperest nobis, id pra;cipue situm esse in Germanis, tanto magis cavendum ne per hujusscilicet
; ,

cuni cie urbes milile et commealu essent munitissimii', sed potius vicinas arces necessariis ad i^ropulsandum hosfem inslrucndas, ncc

l>otentissimum lioslem temere provocandum paccm ila(|ue, si ea friii liceal, bello antefcren:

dam,

si

vero arniis

cum Turca decerlandum

sit,

liortatns est, ut suhlafis dissidiis, ijua' liactenus

Germaniaih lacciarunt, vires pro defendenda

religione conjungereiit.
"

Oratioiiis habifa' a Gallo oralore

suinma.

'

Non videlure
I.

reGennaiiia;, atque adeo reisip. 2(178. p. 08.

lanta nohis spcspereal; pivrslare in res paulo secundiores curare sese, el expectare, donec GermaiiicaD, at(Hie adeo Christiani orhis per concordiam panlo (irniiores res fact;u sint illis sic dissipatis vix posse sperari vicforiani, itaque si per Turcas liceat quiescere, ac pace frui, cerle pacem hello privponendam, sic tamen, uf inlerim nou soliiin coiisfitiiantur atque tirmeufur qu;vcuniijue supersiint nohis, quemadmodum anfea dicliim est sed insuper (|uia por imparafos
; ,

modi intempeslivissiina

consiiia

Ma. Krancisci oard. Uarberiiii

iiiliil
1'rancisciis

rocle geri pofosf,

primo

(|iiO(|uc
,

tompore

Belcar.

i\ui. niim. 7

ct 8.

conferanlur, cligantur milifes

conscrihanlur

PAULI
exercitus, denique

III

ANNUS

9.

CHRISTI 1542.

Iiujusmodi apparalus ratio

liosti sufticiat, si

(|uain tequis atqiie honestis rationibus licebit,

id(iue sanctissime vobis polliceri
"
(I

ineatur, qua^ excipiendo laiito

forte contingeret illuin
vini

.
'

parare advcrsum
:

IIu'c oratio'1 in^iiiit l"raiiciscus

Belcarius,
rex

vos, aut ulterius

arma jiromovere
ille

esse facienda, eliamsi

omnino maximeverbis pacem

h;rc
frui

iii

boiKim partem accepta iion

fuit,

enim

Francisciis l*aniioiiiaiii Turcis in prLtdam relin-

ostentaret
velitis,

si

modo

ditionilius vcstris tuto

qui velle videbalur^

ut C;esar pro defcndenda

iKec agentes

non posse circumveniri.

mox Cermania
lictis

sollicitus, res Italicas pro dere-

Quod si non licet vobis per Turcam pace frui, non esse dubitandum, quin vi ac armis agendum sit, sed quoniam ne(iue inultum prtcsidii positum est inarmis, neque vestra diutius slare possint, si vos adverso Deo discordes esse pergitis, serio anle omnia curandum esse, ut ille vobis placalus fiat, et sinceram concordiam e
coelesti illa

habere cogeretiir <>. NuIIa enim subsidia pro repellendo Turca obtulerat Gallus, et cum jactaret legatos, qui missi ad Solymannuni ;ic c;esi erant, propterea missos, ut Solymannuin
ab invadenda Hungaria averteret, contrarium tamen constabat ex litteris notis arbitrariis scri-

sede miltat, hoc pr;etermisso frustra

humanis consiliis piignari adversus impendentemDomini vindictam; per Iic flagella trahere
ad concordiam, dum sanare cupit, non perdere. Ergo implorandam prona ac supplici mente omnipotentem illam Domini misericordiam quae nunquam non patet ex animo petentibus; precandam, ut ex illo lucis supercoelestis fonte haustas scinlillas immittat in animos nostros vitiis excoecatos, quibus tandem agnoscamus in

quarum ex[iIicationem Vastius vi extorseFregosiuin missum ad Venetos, ut senatum a C;esarea societate abalienaret Rinconemmissum ad Solymannum, ut illuin ad bellum Ca;ptis,
:

rat

marique inferendum incitaret. Itaque Olivarius , addit Belcarius, a Germanis cum sua consultatione quodammodo contemptus, nec aequis auribus auditus ante convensari terra

tum dimissus
1 1
.

in

Galliam rediit

sensum divini Spiritus, et concordibus animis amplexemur purgandam mentem,

Scripturis
:

Moronus ad dietam acccdit, in qua ConMocilium Tridenti celebrandum proponitur. ronus vero vigesima tertia Martii in conventu

Spirensi productus, Pontificia mandata, quibus

erat instructus, proposuit, quibus

quae praeterita scelera oderit, tota erecta

sit

in

nimirum

le-

Deum, ab
sitiat, in

illo

pendeat, illius tantum gloriam

utilitatem proximi totam se intendat

ac exerceat, atque intrepide cula subire parata

sit

quwcumque

peri-

gibus fcederi Catholico accedere vellet, maximamque Pontificii animi alacritatem pro conjungendis auxiliaribus armis explicuit, ut Ger-

pro patria,

imo vero pro

impiorum jugo asservanda, hilariter exponere se cuicumque labori, chariores enim nos esse illi, quam nos nobis ipsis. Hanc mentem si dederit Dominus, ut certe daturus est bona fide rogantibus, primo jiacem Domini habituros, quce superat omnem sensum,
Christi religione ab

mania Turcicam tyrannidem ferocientem retunderet. Refert Belcarius -, cum varii rumores de bello Turcico spargerentur, nec quo barbarus irrumperet certum atque exploratum esset

Paulum

III pollicitum esse, si Ca>sar ipse expeditionem educeret adversus Turcam, quinque

millia peditum
pracesset

submissurum

sin

vero alius

deinde concordiam inter vos nullo negotio coituram, sine qua nec imperium vestrum, nec ulla omnino respublica, quamlibet florentissima, vel tantillum consistere potest, sed quo maturius dissidia haic componi queant inter vos,

jam nunc publicam pacem ac securitatem per omnem Germaniam edicite sanciendam liic enim primus ad concordiam gradus, interim res vestras utcumque constituet, deinde, si qiiai
,

imperio exercitui, mille quingentis stipendia suppeditaturum. Promissa ornavit cum enim elector Brandeauxitque operibus burgensis gerendo in Turcas bello praefectus fuisset, Paulus Pontifex tria millia peditum duce Paulo Vitellio, et sexcentos equites prtefecto
;

cum

Sfortia Pallavicino egregie instruct(3s submisit.

qum videntur obstare concordiae, qualiacumque hffic fuerint, primo quoque tempore
sunt,

De Concilii celebrandi loco deligendo exordeinde sunt difficultates, cum C;i;sar et Ferdinandus rex, ne Lutheranos priiicipes exasjierarent, Italicas urbes pro Concilio congregando
t;r

amolienda sic stratam viam fore ad concordiam, et breve iter ac expeditum. Htcc Christia,

nissimo regi videri in praesens utilissima, luec

admonere

libere, ut sincerum amicum et vetustissimo foedere conjunctum denique sanguinis vestri principem, rogare, ut proinde ea
,

non admilterent itaque Pontifex de his certior nullum opportuniorem locum, quam intra limites Italiae pro cogenda Synodo inveniri posse, tamen ut C;esaris et Ferdinandi regis voluntatibus se accommodaret,
;

factus, licet arbitraretur

boni consulatis, sicut ille candido animo affert, nihil aliud speclans quam publicam f.ermanife
tranquillitatem et hujus sacri imperii salutem ac dignitatem, quam et hoctempore, et iiosthac

Tridentuin proposuit, ut celebrando Concilio opportunum, vel Cameracum, quod in cardinaliuin senatu longe commodius Patribus visum
est,

urbem
'

propter exteras gentes, qu;e facilius in eam se conferre possent, in limite proximo

semper curaturus
tia
,

sit

omni

studio, conatu, graI.ib.

auctoritate

denique quibuscunKiue un-

XXII. nuQi. 8.

I.ib.

XXIII. iium. 9.

PAULI
Galli.T et

III

ANNUS

9.

CHRISTI 1542.

longinquiore,
posset.
12.

Gcrmani?c, et a Turcicis tnmultilnis ila ut nec a Germanis repudiari

bonorum spem innobis confirmandam

riiim esse

necessalisc-

duceremus, scliismatis

dissidiis et

rcsibus cratCIiristianinominisdivuIsa jam pa'ne

Audita igitura diela nuntii proposilionc,

exlii cre-

ctlaccrata unitas. Ciim tutamatquc miinitamab

qua Tridentum ad Concilii celcbrationem bebatur, " Ferdinandus , ut aitBelcarius,

infidclium armis alque insidiis rempublicam op-

tarcmus

nostris erratis nostraque

cunctorum

terique veteris persuasionis sive religionis principes, CiTsarisque legati gratias egerunt, et, si
in Gcrmania Concilium celebrari non possit, Tridenlum nou displicere declararunt. At Protestantes, qui vcrbo quidem Concilium urgcbant, re ipsa niliil magis refugiebant, neque Concilium a Pontifice iiidictum, neque locum, neque quod ulla in decrelo Pontificis mentio fiat, probant. Si lioc est, se quodammodo Concilii dominos constiluere volunt . Dimissus est Spirensis conventus III idus Aprilis decretumque editum, quo de communi consilio, supre-

cuIpa,Dei vidclicet ira peccatisnostris immincnte.RIiodus fueratamissa,Hungariavexata,concejitumet meditatumcontraltaliam, contraquc.Vustriam et Illyricum terra marique bcllum cum impiuset immitis bostis nosterTurcanulIo tem|)ore rcquiesceret, nostrorumque inter se odia et dissensioncs suam rei benc gcrend;r occasionem duceret. Igitur, ut dicebamus, in tanta ha'resum dissensionum bellorumque tempestate,
: ,

taiitisiiuecxcitatisfliictibus.cumessemusad moderandam et gubernandam Pelri naviculam vocali,

mum
tum

Christiani adversus Turcas exercitus imperium .loacliimo Brandcburgensi electori delaest

;

mum

at

quoniam

in eo

omnia ad bellum

Hiuigaricum necessaria constitui non potuerunf, alter convcntus procerum indictus est Norimberga? ad idus Juiii.
13.

nec viribusipsi nostris satis flderemus, priconjecimus in Domino cogilatus noslros, iit ipse nos nulriret ', aniriiumque nostrum flrmitale et robore, mcnteetconsilio, sapientiaque instrueret; deinde animo rcpetenles, majores
nostros sapientia admirabili
ditos,
et sanctitate prti'-

Didla indictionis Cnndlii.

illi

VonWicx,

siimmis Cliristianaj reipublic;u periculis reinedium oplimum atque opportussepe in

nuntiatum fuitdietse Tridentinam urbem pro cogendo Concilio placuisse, die decima terlia Augusti Concilium indicere decrevit. Sed cum tempus nimis arclum visum fuisset,

postquam

nissimum OEcumenica

Concilia,

et
;

cpiscopo-

rum

ipsi quoque animum ad babendum generale Concilium

generales convenlus adhibuisse

post nonnullas consultationes ter Iiabitas, tandem die vigesima secunda Maii BuIIa lirmata
fuit,

adjecimus, exquisitisque princiiium sententiis, quoruni nobis videbatur utilis in primis et

postea in festo sanctorum Petri et Pauli Ponlifex publicavit, indixitque initium Concilii fore in -solemnitate Omnium Sancto-

quam

rum, utsubjecta" testantur

litteric

'

Paulus episcopus, servus servorum Dei, ad perpetuam rei memoriam. qucm a Initio nostri bujus Pontificalus
,

opportuna ad hanc rcm esse consensio, cum eos tunc non alienos ab hoc tam sancto opere invenissemus OEcumenicum Conciliuni et generalem eorum cpiscoporum aliorumque PaIrum ad quos pertineret, convenlum in civitate .Mantuic indiximus anno Incarnationis Domini,
,
,

non ob merita nostra, sed

pro|iter

suam ma-

giiam bonitatem, Dei omnipotcnlis providentia nobiscomniisit, cernentes jam tum iiiquas perturbationes temporum, qnot(|uc incommoda rerum fere omnium nostra pastoralis solliciliido
et vi^nlantia csset vocala,

lilteris et monumcntis nostris lestatum millesimo (juingenlcsimo trigesimo scpfimo, Pontiflcatus nostri tcrtio, ad X kalendas Jiinias inchoandum spem prope ccrlam liaben-

sicut

cst,

tcs

cupiebamus quidem
malis, (|uibusiila

nomine Domini esseDominus (Mattluci 18.) in medio noslrum afluturus, ct bonitate ac misericordia sua omnes lemporum
fore, ut cuni illic in

mus

congregati, ipse, siculi promisit,

mcderi
est,

Clirisliaiiu' reipublica'

l^roccllas,

omniaijiie

pericula

spiritu oris sui

jamdudum
sed
i|)si

vexala

et

propcmodum opprcssa
iiifir-

facilc dciiulsuriis csset; scd, ut

ctiam, ut bomines circiimdati

tur piis aclionibus

milatc *, ad tanliim oniis lollcndum imparcs vires nostras esse senticbamus, nam cuin pace opus esse inlelligeremus ad liberandam et coiiscrvandam a plurimis impciulcnlibus periculis
nunpiililicam, oinnia invcnimiis odiis ctdissiMisionibiis idciia, dissenticiitibus pra'sertim priii-

scmper insidiahumani generis hostis, priinum contra omiiein spem cl cxpcctationcm nostram dciicgata fuit nohis Mantuana civitas,
nisi aliquas

majorum noslrorum
iiostraque ac
biijus

condiliones suhircmiis ah institutis ac conditione tcmporum,

sancta'

Scdis ac nominis
Qiia-

Ecclesiic dignitati^ liberlafciiiie prorsus alicnas,

qiias in aliis nostris litteris cxprcssimus.

cipibus
(iinnis a

iis

inter se, (juibus

:

summa

reriim pa^nc

Deo pcrmissa est cum unumovilect iinum paslorcm Dominici esse gregis ad iiilc'

proplcr aliiim invenire lociim, aliamque deligcrc civilatiMii neccsse habuimiis, (lua^ cum non
slallm

grilalein Cliristiana' rcligionis et ad caclestium

I

nobis

occiirrcrct

idonca

cl

apta,

ad

scqiicntes kalcnd.
\rch. Val.
III.
sii;.

Novcmhris prorogare Concilii

mmi. 3232.

p.

IG. Kxt. in Ms. Acla Conc. Tiid.

III.

sb Paul.
'

Bullar. in 4. 1'auli

llull.

33.

llcbr.

v.

Joan. X.

PAULI

III

ANNUS
Sicvus ct

9.

CHRISTI 1542.

celehralioiioiii fuiimis coacti. Iiitcrim

itinercet negotio [lacis revcrsi

omnia accuratius
tractatio-

perpetuus lioslis iioster Turca iii}!;enti chissc Itaiiam adortus aliquot oppiiia in liltorilius
Apulia; ca^pit, vastavit, tliripuit, pranlas liominum delegit; nos in maxiino timore et periculo

dirigere
ctiiin

posseinus. Interim vero in illud san-

opus maximeqiie nccessarium,

et

nein videlicet pacis inter principcs,

incumbi-

mus,
cujus
vita'

quidem omni
et

animi
Testis

studio,
est

nuiniendis liltoribus nostris, riiiilimisque auxilio juvandis fuimus occupati, nec tamen interea destitimus consulere et liortari Cliristiaiios principcs ut de idoneo liabendi Concilium loco quid sentirent, nobis exponerent,

omnium

pietate

diligentia.

omni enim Deus,

itincris
testis

freti

clementia

nosmetipsos
:

et

periculo exposuimus

nostra

con-

hahet in hac re quidem, in quo nos arguat aut prtetermissas aut non qua;scientia, qua' niliil
sitas

quorum cum

cssent incerta;

vari;e(|ue

sententia\ tempusqiie diutius,

quam

erat opus,

ipsi iestes,

principes ad pacificandum occasiones quos tam s;rpe, lam(|ue amanter

:

videretur extrabi, nos oitimo animo, atque ut

nuntiis, litteris, legatis, monitis, hortatu preci-

arbitramur, consilio, Vicentiam clcginuis, urbem copiosam, et Venetorum qui eam nobis

busque omnibus obsccravcramus, utsimultales

deponereiit, utsocietalem coirent, ut Cliristianse
reipublicte, in

conccdebant

virtute, auctoritate,

potcutia,

tum
libe-

maximum
Jam

et

proi^inqiium
illa;

jam

aditu patentem,

tum
in

stationibus

omnibus

adducta' discrimen,
diis opitularentur.

omnibus

studiis el subsivigiliie

ram, atque tutam

primis se babentem. Sed

vero testes

cum jam tempus

convenerit,

longius
kal.

progressum

esset,

atque curs,
stri

illi

diurni nocturnique animi no-

nova-que urbis electionem omnibus significari

labores, gravesque sollicitudines, quas ob

jamque

Xovembris ap[)etentes

lianc

rem

et

causam plurimas jam suscepimus,

hujus divulgationis excluderent, Hyemsque esset propinqua, rursus altera prorofacultatem

gatione teinpus
Concilii differre in

proximum

nec tamen ad optatum exituin nostra consilia et acta adhuc perducta sunt; ita enim visum Deo est, quem tamen non dcsperamus aliquando
optata nostra benignius res|)ecturum, ipsi qui-

sequens Ver, Maiique futuras kal. compulsi fuimus. Qua re flrmiter constituta atijue decreta, cum et nos ipsos, et caitera omnia ad eum bene agendum, Deo juvante, celebrandumque conventum nos pararemus, plurimumque
reputantes interesse cuni celebrationis Concilii, tum universa> Christiana> reipublica' Christianos
principes pace inter se et concordia consentire, charissimos in Christo filios nostros Carolum Ro-

dem, quantum

in nobis fuit, niliil,

officio

quod

esset

nostro pastorali

debitum, in

hac re

omisimus. Quod
nostras in

si qui sunt, qui actiones pacis aliam interpretentur partem, doleinus quidem, sed tamen in dolorc nostro gralias Deo Omnipotenti agimus, qui ad exem[ilum et doctrinam patientiic nostra; voluit Apostolos

manorum imperatorem semper Augustum,

et

ChristianissimumregeniFranciscum duo pra'cipui Christiani nominis firmamenta, atque subsidia orarc atque obsecrare institimus ut ad coUoquium inter se et nobiscum una convenirent, quorum quidem apud utrumque litteris, nuntiis etalaterenoslro missis ex venerabilium fratrum nostroruin numerolegatissaepissime egeramus, utex simultate etdissidiis ambo in unuin foedus, el piam amicitiam vellent convcnire, labentibusquesuccurrereChristianisrebus.quaruniservandarum cum esset illis potestas a Deo tributa, si id non agerent, etad commune Christianoruin bonum sua consilia nou dirigerent, acris et severa ratio ab eis reddenda esset. Qui aliquando precibus nostris annuentes, Niciani se contulerunt, quo nos quoijue longum iter et senili Ktati nostra; vehementer contrarium, Dei et pacisconcilianda; causa suscepimus, neque prffitermisimus inlerea cum tempus Concilii ()ra'stitutum,
;

haberi dignos, qui pro noinine Jesu, qui pax nostra est, contumeliam pateremur '.Verum in illo consessu colloquioque nostro, quod Niciffi habitum est, etsi (peccatis nostris impedientibus) inter duos principes vera et perpetua pax non potuit confici, inducise tamen decennales
factEE sunt,
tes, et

quarum

opportunitate nos speran-

sacrum Concilium commodius celebra-

iri, et deinde ex Concilii auctoritate perfici posse pacem apud principes, institimus ut et ipsi venirent ad Concilium, et pra^Iatos suos pr;csentes ducerent absentesque accerserent.

tum

Qui
i[)sis

cum

de utroque se excusassent, quod et

redire in regna sua necesse esset, et pr;cla-

tos,

quos secum habuissent, itinere atque impendiis fessos atque exhaustos recreari et refici oporteret, nos hortati sunt, ut aliam qiioque prorogationem temporis habendi Concilii decerneremus. Qua in re concedenda cum essemus aliquantum difficiles, lilteras interim a legatis nostris, qui Vicentia- erant, accepimus, transacto
die,

kalenda; videlicet Maia; appropinquarent,

legatos
nostro,

tres

jam

summa? virtutis ac auctoritatis a latere do numero eorumdem fralrum nostrocardinalium Vicentiam mittere,

unum

ac longius pra^terito Concilii ineundi vix aut alterum ex externis nationi-

bus

rum

S. R. E.

praelatum Vicentiam se contulisse. Quo nuntio accepto, cum videremus eo temjiore

nulla

qui initium Concilii facerent, prajlatosque undique venientes exciperent, et ea, qua; judicarent
esse opus, agerent et tiactarent,

jam

ratione liabcri Concilium posse, ipsis

quoad nos ab

Act- V.

etUCor.u.

PAULI
principilnis, ut difrerretnr

ANNUS

9.

CHRISTI 1542.
movenle, Belgis ad dcfeclionem a Ca;sare ex
parte

lcmpus agendi Conciusque ad sanctum Pasclia diemque Festum Dominica; Resurreclionis indulsimus, cujus
lii

quadam

incitatis; cujus defectionis coin-

primenda' causa

magno

benevola; inter

eos

nostri pra^cepti cxpectationisque dccreta? littera;

voluntatis judicio transiens in Belgas serenis-

Genu.T anno Incarnationis Itominica^ millesimo quingentesimo trigesimo octavo, IV kal. Julii factffi pul)licata>que sunt, atque hanc dilalionem eo propensius fecimus, quod poUicilus est nobis uterque princeps, legalos suos Romam ad nos se missurum, utea, quaad perfectionem pacis reliqua essent, neque Nicia; ob brevitatem temporis potuerant omnia confici, Roma; commodius coram nobis agerentur et tractarentur, et ob hanc rationem cliam a nobis ambo petierunt, ut ha?c pacificationis procuratio Concilii

simus Cffsar, e-t illinc deinde in Germaniam profectus, conventus Germania; principum,
ct

civitatum

trahenda;

ejus,
ille

quam
Sed

dixerat,

spe curanda; in conventibus tractanda;que concordiae, ad majores potius discordias concitandas aptus esse videretur, inducti sumus ad pristipacis

concordia; causa habere coepit.

jam

deficiente,

cum quoque modus

num

Concilii

Generalis

remedium

reverti, id-

celebralioni pra^ponerctur,
rius

cum ipsum

Conci-

lium, pace facla, multo deinde utiliuset salutareipublica; futurum esset; Cliristianffi semper enim ha'c pacis spes nobis injecta principum nos voluntatibus assentiri hortata est, quam spem vehcmenter auxit post discessum a Nicia nostrum ipsorum duorum principum inter se benevola amicaque congressio,

que per legatos nostros S. R. E. cardinales ipsi Ca;sari obtulimus, quod etiam postremo et pra;cipue in Ratisbonensi convcntu egimus cum illic dilectus filius noster Gaspar iit. S. Praxexedis cardinalis Contarenus summa doctrina et integritate legatum nostrum ageret. Nam cum id, quod nc accideret antea veriti eramus, ex
,

ejus conventus

sententia peteretur a nobis, ut

qua3
lecta

maxima cum

nostra

la^titia a

nobis intel-

confirmavit nos in bona spe, ut tandem

ab Ecclesia dissentientium quosdam articulos tolerandos declararemus, quoad per (JEcumenicum Concilium illi excuterentur, deciderentur, idque nobis ut concederemus, neque Christiana

aliquando nostras preces apud Deum exaudilas et vota pacis accepta esse crederemus. Hanc igitur pacis conclusionem cum et expcteremus et urgeremus, nec solum duobus antedictis principibus, verum etiam cbarissimo in Christo filio nostro Ferdinando rcgi Romanorum videretur actionem Concilii, nisi pacefacta, suscipi non oportere, cunctique a nobis per litleras suosque oratores contenderent, ut alias rursus lemporis prorogationes faceremus, prscipue autem instarct serenissimus Cffsar, promisisse se dcmonstrans iis, qui a Catholica unitate dissentiunt, operam suam apud nos interpositu-

neque nostra et Sedis Apopalam potius Concilium, ut (luamprimum fleret, proponi mandavimus ne(jue vero in alia unquam sententia et voluntate fuimus, quam ut primo quoque temet Catholica veritas,
stolica' dignitas permitteret,
:

pore Concilium OEcumenicum et Generale congregaretur sperabamus enim ex eo et pacem

;

populo Christiano

et Christiana; religionis inte:

gritatem posse recuperari

verumtamen

id

cuin

bona

gratia et voluntate Cbristianorum princi-

rum, ut
anle
et

ali(]ua concordia; ratio inirctur, (juod

suam

non posset

Germaniam profectionem aptc fieri. Nos cadem scmper spc pacis,

in

habcre volebamus, quam voluntatem duni expectamus, dum observamustcmpus absconditum, (eiyi/jtis beiicjilacili tiii, o Deus! aliquando tandem decernerc compulsi sumus omne esse tempus beneplacitum Deo, cum de rebus san,

pum

clis

et

ad Cliristianam

pictatem pertinentibus dolore rem Christia-

tantorum principum voluntate adducti, cum pra'sertim ccrneremus, ne ad dictum quidem Rcsurrcctionis festum alios pradatos Vicentiam
convenissc, prorogationis

Concilia ineuntur. Uuaproi^ter videnles maxiino

(]iiidem aiiimi nostri

cum

nam

(]uotidie in pejus ruere, Ilungaria a Turcis

nomen jam

fugientcs,

oppressa, Germanis periclitantibus, ca-terisom-

quod tam

sa;pe frusti\i fucrat

rc|>(!titum, ccle-

nibus metu m(rrore(|ue

principis

affiictis,

nullius

jam

brationem gencralis Concilii, ad nostrum et Sedis Apostolic;c beneplacitum suspendere maluimus, ita(|uc fecimus, et de suspensionc hujusmodi littcras ad singulos supradictorum principum x die .latuiarii mdxxxix dedimus,
sicut ex
illis

conscnsum

exi^cctare, sed tantiim Dei

ct Christiaiur reipuconstituimus. ('Ita^inc cnm Viccntiam aniplius non liaberemus, cu|)eremus(]ue tnm univers;e Christia-

omnipotcnlis voluntatcm,
blica' utililatcm attciulere

persi)icuc potcst intclligi.

ICa ita^jue

norum

salnti,

tum Germanica'

nationis ineomConcilii babendi

suspensio nccessario per nos facta, dum tempusillud inagis idoneum a nobis, pacisque aliqua conclusio cxpcclaretur, (|ua* ct dignilalcm
reii)ublic;c pr;csenliorem

modisin eligendo pcrnos novi

loco consnlere, alii]uot(]ue locis proposilis, ipsam Tridcntinam civilatcm ab liis desidcrari

postea, frcqiu;ntiami|ue Concilio, cl Cbristiaii;e salutem crat allatura. interca

res
in

vidcrcmus, nos

etsi in

cilcriore Italia

comiuo-

Chrisliana>

dcteriiis

prolapso!

dius omiiia tractari posse judicabamus, ad corum lameii postulationes noslrain volnnlatcm

sunt, Hungaris(rcgc

ipsorum mortiio) Tiircam

regc belluin in eos

vocanlibus

Fcrdiiiaiido

patcrna charitate dcfieximus. lta(]ue Tridentinain civitalem clegimus, quain civitate CtEcu-

PAULI

III

ANNUS

9.

CHRISTI 1542.
additque liumanissime fuisse rcsponsum a Ferdinando, se oratorcs am[)lissiniis fultos mandatis ad Concilium decrelurum, cuni gravissima rerum mole pressus, ad id (ut gerebat in votis)
sc coiifcrre

incnicum Conciliuni ad proximas venturas kal. Novembris liaberetur idnncunj locum illum statuentes, qiio ex Germania quidem, aliisquc
,

ex fmitimis nationil)us facillime Hispania ciuterisquc provinciis remotioribus non difficulterepiscopi et prffilali convenire possent. Dies autem Concilii ea a nobis
Germaniffi
Gallia,
,

non

posset.

13. Significavit

etiam Pontifcx canonicis ct

Capit. Tridentino indictioncm Concilii pcr Otho-

spectata est, qu;e spatium in se habcret et pu-

ncm

blicandi per Christianas nationes nostri hujus

decreti,
et

Truchscs, <]uem nunlium ad dictam Norimbergensem demandabat pro eadcin causa

Concilii.

facultatis

omiiibus pra^latis ad ve-

niendum tril)uenda\ Uno minus auteni annuum tempus prccfiniremus, mutando Concilii loco, sicut quibusdam constitutionibus alias pra*scriptum est, ea res fuit in causa, quod longius extrahi spem sananda' aliqua in parte Christiantp reipublicBe, qim tot detrimentis et calamitatibus atfecta est, noluimus, et tamen vide'

Functus cst munere suo in Norimbergensibus comitiis cubicularius Pontificius Waltpurgensis Dynasta, atque Diploma Pontificium de indicto ad kal. Novembris Concilio Tridentino promulgavit principes vero Catholici, tum Ec:

clesiastici,

tum

civiles,

ut antea pio
et

in Spirensi-

bus,

mandata Apostolica
'

grato

mus

tempora, agnoscimus difficultates quid sperari possit ex consiliis noslris incertum intelligimus. Sed quia scriptum est Revela Domino viam tua^n, et spera in eo, et ipse faciet,
:

exceperunt, ut constat ex subjecto

animo eorum re-

sponso

magis Dei clementitc

et

misericordiEe confidere,
diffidere

quam
mus.
dis, ut

nostrai
Sffipe

imbecillitati
fit

constilui-

enim

in bonis

operibus incipien-

Responsio Conventus Norimbergensis MDXLii mense Augusti ad intimationem Concilii per nuntium. 16 Sacri Romani imperii principum electorum consiliarii aliique ejusdcm imperii
,

quod humana

consilia

non

valent, divina

|)rincipes et ordines, in hisce imperialibus co-

Hujus igitur Dei omnipotentis, beatorum ejus Aposlolorum Petri et PauH auctoritate, qua nos quoque in terris fungimur, freti atque subnixi de venerabilium item fratrum nostrorum S. R. E. cardinaHum consiHo et assensu,
virtus efficiat.
Patris, et Filii, et Spiritus sancti, ac
,

sublataet mota suspensione, de

quasupracomet
et

memoratum
Concilium
el libero,

est,

quam perprasens tolHmus

amovemus, sacrum OEcumenicum

Generale

in civitate Tridentina,loco

commodo

mitiis congregati, tam ex hortationibus vestris, nuper coram serenissima et invictissima Romanorum, et Hungaria; ct Rohemia! regia majestate domino nostro clementissimo et eisdem habitis, quam ex tenore Rulla; Apostolica coram eis lecta>, intellexerunt pra^fatum sanctissimum dominum nostrum indictionem Concilii OEcumenici et Generalis in civitate TridenUna ad kal. Novembris proxime futuras celcbrandi, jam antea Roma? generaliter publicatam, majestati
regia;, sacrique

omnibusque rationibus opportuno, ad kal. proximas Novembris anni prssentis ab Incarnatione Domini mdxlii incipiendum, prosequendum, et eodem, Domino adjuvante, ad
salutem absolvendum perficiendum-

imperii principihus et stalibus

spccialiter intimare, paternoque affectu hortari

et

rogare voluisse, quatenus majestas regia et

personaliter interesse velint; archiepiscopos

principes, posthabitis aliis curis, eidem Concilio

ipsius gloriam atque laudem, et Christiani totius populi

que indicimus. Dat. Roma' apud S.Petrum anno

Incarnalionis

Domhu

mdlii, XI

kalend. Junii,

autem, episcopos, abbates, caiterosque prailatos Ecclesiasticos nihilominus commonefacere, vigore jurisjurandi Sedi Apostolics praistiti
Concilio hujusmodi universali intersint et assi-

anno

viii .

Quid de hac indictione senserint principes. De hac indictione Concilii Ponlifex Caesarem et reges certiores fccit, quo argumento extant littera; ad Joannem Lusitania; regem,
14.

quibus Christiana; rcipublica' gravissima pericula exposuit, ad qua; propulsanda Concilio opus foret, etad quod iiromovendum, utregiam

hujusmodi quidem generalis Concilii indicHonem, publicationem et insinuationem, principes etordines hujus sacri imperii, necnon absenlium consiliarii etoratores, gratis omnino animis suscipiant, non ignorantes, quanta cum jactura jam aliquot annos varia; in religione nostant, ac
stra Catholica dissensiones et controversia' su-

operam

conferret, exoravit.

borta;
luerit

Rogatus quoque esta Pontifice Ferdinandus Romanorum, Rohemia; et Hungaria; rex, ut

prffisules in regni sui principatibus constitutos,

peUtumque sint et quoties optatum Concilium illud OEcumonicum et Generale indici et celebrari, (Iuib etiam difficultates ct impedimenta circa cjusdcm celebrationem
,

necnon Germanos urgeret, ut Tridentum pro

celebrando Concilio proficiscerentur. .Meminitde his litteris Angelus Massarellus,

subinde occurrerint quamobrem sanctitali sua' iugentes agunt et habcnt gralias, quod omnibus
,

difficultaUbus postpositis

sacrum OEcumeni-

Concil. Consl. sessio x.xxix.

'

.Ms.

Krancisci caid. Barberini sig. il)77. uun). 16.

Akn.

ToJiLS

.\.\.\IH.

UaVxN. .\1V.

10

PAULI

III

ANNUS

9.

CHRISTI 1542.
in

et generale Concilium dictis loco et tempore celebrandum decrevit, quo quidem, si unquam antea, cerle liisce quoque novissimis temporibus, EcclesiaDeilottantisquc calamitalibus

cum

odiis res

bellum atrox erupit

ac Caesar in

litteris reddilis

afllicta,

innumerisque pericuiis exposita, pluriopus habet. Proinde iidem principes et stalus, cum lolies indici et celebrari Concilium

ad Pontificem, qui illum precibiis maximis urserat, ut cogend;e Synodo operain conjungeret, Pontificio prius studio erga reinpublicam Christianam collaudato, mox gravissimas (juerelas adversus Gallia' regem effudit, quas cum regis Galli;p Apologia Belcarius

mum

desideraverint,

prout recessibus seu decretis

ple-

multorum imperialium conventuum de hoc

nius continetur, ac novissimis in comitiis Spirensibus etiam in Tridentinam civitatem pro loco Concilii designandam consenserint, cidem Concilio, aut personaliter, aut justo aliquo ini-

cpiscopus Metensis fuse descripsit. 18. Amborum istorum principum studium erat, animos aliorum principum ad se allicere
at rex

pedimcnto pra^pediti saltem per legilimos suos

nuntios
et procuratores, adesseet interesse curabunt, Deum Optimum Maximum humiliter rogantes, ut in hoc pio ac necessario proposito celebrandi Coucilii sanctitatem suam clementer

Franciscus Turcarum imperatorem Solymannum omni officiorum genere studuit sibi conjungere, et occasione accepta ex rebellione terrBe Marani, Venetos, ut foedus contra Coesarem sccum inirent, pertentavit. In paludibus
Venetis Austriaci
terra? incoUe,
tis,
',

jam

triginta
at

annorum

lapsu,

terram Marani possidebant,

Germanis

lerrffi

tunc aliqui hujus custodibus ejec-

confirmct largiaturque, ut quod nomine suo cffptumest, ab ipso suscipiat incremenlum, suac blatisque dissidiis et erroribus universis Chrisliana concordia redintcgrata, sibi placilum
,

cujus militare signum in moeniis erexerant, in dominum receperunt, introducto nomine regis in terram Petro Strozzio

regem

Gallitc,

perduellium

Florentinorum

ca[)ite

quare

consequatur elJectum. Dei)ulati principum electorum, aliorum principum et ordinum Catholicorum Norimbergae

cum Germani arma

pararent ad illius terrfe recuperationem, episcopusTridentinus, cui hujus belli cura demandata fucrat,
triremes, quas
petiit.

Pontiflce

congregatorum

in

Anconitano portu habebat,

H;ec Catholici. At Protestantes in eadem pertinacia ac perfidiaobduruere, ut vellent esse

Concilii domini,

non rei violata; religionis, impostorum deliramenla impia Conciliorum desupremam in coadunando cretis anteferrent Concilio Pontificis auctoritatem denegarent, om,

Cui respondit Pontifex, sibi necessarias pro tuendis maris Hetrusci littoribus, ac in ea controversia pacis interpretem cum Gallo rege ac Venclis acturum " Dilecto fllio Christophoro electo Triden:

tino.
"

nemque

consensionis rationem cluderent. Dissolulus est is conventus exeunle Augusto, actumciue de expeditione in Turcas educenda, lato XXVI Augusti de ea re decreto. 17. Maranum occupant Ciolli, unde exardcscit irn intcr

Dilecte

flli,

salutem. Recepimus litteras

tuas Venetiis datas, super occupatione oppidi

bnpcratorcm

et

Gallum regum.

Marani, de quo nos antea audiveramiis, maximamque, [icrinde ac debuimus, molcsliam ac sollicitudinem acceperamus, cum serenissimi

Romanorum
simi causa,

regis nostri in Christo

filii

charis-

Dum

Pontifex ardentissimo studio ad indictum

Concilium celebrandum, comparandaquc ad id necessaria incumberct, humani generis hoslis,

cia,

tum ob commune periculum, quod in hoc verli ncmo non videt, qiiamobrem egimus super hoc statini, omni qua i^otnimus instantia ac stiidio, ct cuin Christianissimi
et

pcrmiltente Deo, cujus sunt inscrutabilia judicrudelc ac funestissimum bclium, ut Synodum continentibus iiiorum volis expelitam disturbaret, accendit. Cujus origo ex Fregosii et

regis

cum

Vencto oratore existcntibns,

cl

lumtium

Kinconii oratorum Gallicorum c;ede in ditione Ca-sarca patrata superiore anno manavit, qui iion apparalu regiis oraloril)us digno, scd cultu
navigio vehcbanlur. Franciscus enim rex ultioneui tanti flagitii poposcit a Caesarc, concepla ea opinione, eam ciedem consenlicnte ipso factam, vel imperio Mcdiola-

ai)iui regem (^hristianissimuin certiorcm supcr lioc fecimus, nihil(|uc pr;ctermisinuis, quod ad officiiim noslrum pertinerct: quo magis etiam dolnimus, non potuisse tu;o peli-

nostrum

simulalo per

Padum

cere, siciit

triremibus Anconilanis satisfaeas ciiim antea ad nos, ad tutclam nostri Maris luferi littorum(|uc alnuc Trbi viciiiorum, propter mctum gravioris belli ct excursiones piratarum cvocaveramus.
tioni dc nostris

optavissemiis,

ncnsis privfccti procuratam, at(iuc adeo iii.jnriam sibi illatam sarciri aMjUo jure postiilabat,
ac querebalur paclas jam ante nuncupato sacramcnlo inducias violalas fuisse. At iinperator conlcndebal purum sc esse al(|ue immunem ah

Fcbriiarii moxi.ii, anno viii . Et Pontificcm caplala hac occasione aiuiliiim ncgare voliiissc, aiidiamiis i\nx scripsit cardinali Carpio
lal. Hiiin. XVII
iic

piiletur

'

"

llodulpho

tiliili

Sancla'-l'iisca' presbytero

eo scelerc, nec illi aii(|ua latione assciisissc ncc auct()r(!S ca'dis deprcliciidi jiosse, iil siipplicio allicercntur. Quaic exardcscenlibus in dies
,

l';nil.

J.iv.
1.

1.

\l.i.

r.iiil.

III.

hli.

brcv. au. Vlll. p. 63.

>

PjiiI.

III.

III.

biov. p.

^'J.

PAULI
cnrdinali,

III

ANNUS
noslriu

9.

ut

CIIRISTI 1542.
in

11

deCarpo luincupalo.provincia'

Quare ad concitandos Turcas

fcctus Constantinopolim

Cajsarem

[iro-

Marcin;i> Anconitanic, nostro et Apostolic;c Sedis de latere lcgato.

19. Periciilis,
(|ii;e
,

Solymanno

persuasil,

maxima
il.

instructa classe ditiones imperatoris

hoc tempore univcrsic

et

invaderct, ut suo loco referetur.

rcipublica;

Christiana'

pr;csertim

ditioni

MUtit Pauhis Montcpolitidnuin ad Ca-

Ecclesiasticic, ac qua^ religionis et fidei capul

est,

rolutn pro pace.

Prudentissiinus
istoruin

Pontifex ex

alm;e Irbi, immanissimo Turcarum tyranno Italiam occupare satagente, iinminere di^nioscitur, et qu;v eo

aucta iinmani
jiciens,
deiiti;e

principum inimicitia,
singularis
direxit
,

|)roxima /Estate s;cviora bellaoriiinda esse coiiJo.

magis tinienda sunt, quominor

Montei^olitianum,
,

pruut ad

concordia inter principes Christianos cernitur, quantum nobis ad prffisens concedilur, occur-

virum

in

llis|)aniain

pacem
<<

istos principcs adhortaretur, cui subjec'

etanimo revolventes, quod sicut pro redemptione captivoruin bona Ecclesiastica alienare licet, ita omnibus fere Sedis ApostoliciB ordinariis redditibus ob immeusas impenrere cupientes,
sas,

tas tradidit litteras

Imperatori.

(c

Charissime. Remittiinns ad majestatem

quas pro

illius necessitatilnis

subire o|)orfideles,

tuam dilectum filium Jo. de Montepolitiano, camerarium nostrum secretum, latorem praesentiuin, pro ea causa,

tuit, alienatis,

licitum el Iioneslum esse bona

,

quam

majeslas tua, tam ex

ipsa

ad occurrendum
res et

ne Christiani

eorumque
apud
an.
20.

bona

in

captivitalem et perdi-

tionem deducantur, attingere.

Datum
Martii

Rom;i3
mdxlii
,

Sanctum- Petrum
Itaque Pontifex

xiii

VII! .

non modo

episcopo

Tridentino subsidium

triremium negavit, verum etiam Marani expugnationem tunc minime esse tentandam signilicavit de qua Pontiflcis
:

nuntio apud te nostro intelliget, .super rebus publicis ac pace totius Christianitatis, quamobrein majestatem tuam in l)eo Domino hortamur et studiose requirimus, ut eoruin utrique fidem habens, seipsumvi sancta cogere, omniaque posthabere saluti universali velit, queinadmoduin, cum gratia Domini, confidimus, te pro
tua singulari prudentia ac bonitate esse factu-

rum. Datum Romsexxvii

22.

Martii mdxlii, an. viii.

sententia cardinalis Farnesius

nuntium apud
die

imperatorem
bruarii

'

fecit

certiorein,

ultima Fe-

Qiioad

Maranum,

illius loci
,

occupatio suai

sanctitati

valde

displicuit

et

Romanorum non
les

potuit illuin,

postquam rex antequam rebel-

Monspolitianus vero rediitKomam vigesima secunda Julii, cuin operam et laborein perdidisset. At post ejus reditum Pontifex exposito prius cardinalibus CliristiauiT reipublic statu, pacem totis viribus inter eos principes

possent se armis et annona munire, statim recuperare, sua beatitudo existimat forsan bo-

num

non esse nunc experienquia pr;eterquain quod recuperatio forsan male cederet, rebellibus se Turcis tradendi occasio daretur, quod si eveniret, non tam regis Gallife, qui hujus loci possessionem acceptare non vult, quam Ferdinandi
esse consilium,

dam expugnationem,

conficiendam fore decrevit -. Quare sine mora duos legatos videlicet cardinalem Contarenum ad imperatorem, et cardinalem Sadoletum ad Christianissimuin decrevit. Quia vero Contarenus die xxiv mensis Augusti Bononi decessit, Pontifex in ejus locuin Michaelem de Sylva tit. S. Praxedis, tunc BasiIic;T! xii Apostolorum
suifecit.

23.

culpa evenisse judicaretur, quia supradictum periculum non prospexerit, id est, Iiomines terr;e Turcain in dominum, sicuti fiudte accidit, vocaturos esse, quando in desperationem adactos se conspicerent . Sic Farnesius. Occasione igitur horum perduellium Mara-

injuste leesa defenditur.

Mors cardinalis Contarrni, cujus fama Cum in mortem car-

dinalis

Contareni inciderimus

',

de tanti

viri

insignibus Yirtutibus, dcque in morte ferenda constantia nonnulla alleremus. Cum amicus

eum

hortaretur, ut recuperandie sanitati totis

,

viribus incumberet

qua reddita

legationis

nensium
esset,

-,

Polinus,

qui

nomine

regis Galliaj

munus

ad imperatorem quantocius perficere

hilari

iegatus ad

Solymannum

pergebat, Venetiis

cum

posset, subdidit ille statiin

vultu (ut

cogere quodammodo illam reinpublicam cogitavit ad ftcdus ineunduin cum rege Galli;e contra Ca;sarein; ideociue in senatu perorans, minabatur, ni cuin Christianissimo foedusjungerent, regern MaranumTurcarum tyranno esse traditurum, qu;e res in maxiinam perniciein Venetiarum redundatura esset. Aon valuerunt
Polini persuasiones et mina; ad

Joannes Casa testatur) ad alium longe majorem imperatorem sibi iter instare, idque ipsos brevi cognituros neque tainen se hoc dicere, quia
:

inortem valde perhorrescat, parumque aniino

intelligere a;quo ferat se e vita discedere eniin se preeclare, quot quantaque beneficia a
:

Deo

acceperit, quoruin etiam pleraque

comme-

senatum indufoedus
iniret.

inoravit,

non

gloriaj

causa ostentationisque,
erat,

cenduin, ut cuin

rege

Galli;Ti

cui tunc locus

minime

verum

ut se gra-

'

Ms. card. Bernaid. Spadin lom. LXiv. p. 454.

Paiil.

Jov.

'

Paul.

III.

lib.

1.

ILI.

Lxxxiv.

p. 439.

brev. an. viii. p. IGl.

"

Ms. card. Spada; lo.

Jo.

Casa

iii

Vila Gasp. ConUreni.

12

PAULI

iri

ANNDS

9.

illis

CHRISTI 1542.
illius,

tum

erga auctorem illorum significaret. Inquit ortum esse in ea civitate, qiuv nuUi earum cederet, qiKv in universo terrarum orbe
igitur, se

tamen de eruditione continentiaque

ipsis libris,

in

existunt

locum

in ea repul)lica teneret

itidem in ila etiam foris gradus maximos dignitatis adeptum esse utramque vitam se cum laude aliqua coluisse, et eam qua> in contemplatione rerum
: :

haud postremum consecutumque ea honores non parvos et ut domi,

familiaqne,
qua:

versatur, et

eam

qua:'

rebus agendis incumbit

pervenisse ad

a>tatis

annum quinquagesimum

nonum, quem terminum vitm multi attingere non potuerunt, quare secum quoque hac parte canereque se debere non male actum esse una cum sacro hebraiorum vate carmen, quod ad a>quum gratumque animum significandum pertinet, nomenque illius laude gloriaque cu:

quibus sentcntias ipsius oppugnahant, locuti sunt, quod fere usuvenire non solet, ut a quibus de veritate hominis dissentiant, non eosdem etiam conentur deformare, atque ita auctoritate omni spoliare . Attamen non defuerunt momi, qui ejus gloriam denigrare tentarent. Opposuerunt enim illi, quod Ochino oliin Capuccinorum primario, cuin quo de moribus Romanii> curise postremis suir vita; diebus collocufus fuerat, ad apostasiam animum adauxerit, cuin impiissimus et mendax apostata in sua; ab Ecclesia Roniana defeclionis defensionem hoc asserat. Sed Jo. Casa maculam tergit, clare demonstrans Ochinum, extremis vite diehus Contareni, non potuisse cum eo (ut scelestus apostata mentiens audacter scripsil) prolixe alloqui,
2.').

mulandum

quia vero non tam liberaliter se

quod
,

ita

probat

gesserit erga multos, ncijue totbonis expleverit omnem populum, sihi opes defuisse. Unum tan-

siliis

I^udovicus Beccatellus intimus a conContareni nec minus studiosus famre

tum

sibi

molestum

esse,

quod, ul optabat, com-

existimationisque hiijus optimi ac

simi
viri,

prudenlis-

modis quorumdam tenuiorum hominum non prospexerit , qui sil)i, postcjuam ad sacrum
illum honoris gradum ascenderit, fidelitcr misperare tamen se Deum optimum nistrarint Maximum, Pontificemque, cujus dignitati toto animo inservierit, fortunas suorum sublevatu:

(luem

sibi

in

vila

lanquam vivum

ros.

Nec oblitus

est

suo opportuno tempore

mandare custodi

ipsius, ut privilegium,

quod

beneficii loco a Pontifice impetrarat, ad delicta

penitus ahstergenda tradifum sibi legeret,

dum

mente rationeque

consisteret.

Cum

haec

animo

quoddam exemplar probitatis proposuerat, notam quam optima? vita; ipsius inurere pra>posterus quidam ainicus studuit, hoc pacto delevit. Narrat cnim forle evenisse, ut illo ipso tempore, quo graviter Contarenus Tgrotabat, Bernardinus Ochinus Bononiam venerit, Romam ad causam dicendam evocatus (insimulabatur enim insuis concionibus, quas Venetiis habuerat, nonnuUa dixisse, quffi veteribus decretis Romanic Reipuhlicae adversahantur) additque
:

versaret, sane constanti ac forti, atque hoc sermone semet consolaretur, suos, qui pricsentes

aderant

(ii

autem

erant, ut quisque

maxime

illi

acceptus probatusque fucrat) angebat atque ita perturbahat, ut lacrymas vix tenere possent, e quihus tamen sibi diligenter temperahant,

quamvis inlelligerent, ne magna quidem copia ipsarum spectante illo effusarum, posse ipsum commoveri, et e statu illo animi dejici. Eadem vero hominis irovidcntia in intelligendo prfefinem, exitu ipso comprohata esl, qum in ca'teris rebus judicandis significandisque sa>pe a|iparuerat.Crescenle enim semj^er vi morhi, remediisque omnihus
dicendo(|ue suis
vitiu

habuisseillum litteras ad se scriptas a Ciliherto episcopo Veronensi, quihus a se petebat, ut diligenter ageret cum lcgato, ut hortaretur hominem ad sistendum se in judicio, coramque ad quum ea, quai ipsi ohjiciehantur, defendenda cognovisset ipsum tiinide ad id desccndere egereque stiniulo quopiam,et auctoritate inagni alicujus et gravis viri neque eniin adliuc Gilihertus hominis levitatem inconstaiitiaiiKiue per: :

spexerat

is

autem vesperi venerat, quum jam

sutc

coenassent omnes, legatus tamen adhuc in lecto vigilaret qui ciim speraret morbum posfridie leviorem fore, ut conimodius eum audire pos:

sct,

loqui(|uc

cum

ipso fainiliaritcr, jiissit ut

opprcssus ille est, animamquc eftlakal. Septembris circa meridiem . vit 2i. Audita optimi viri morte, Paulus Pontifex non modicum indoluit, ac de eo hujusmodi
sui>eratis,
Amisimus profecto brevc protulit elogium magnum virum, et valde utilcm !{ei[iuhlicii'
:

pra;herentur

illi,

qu;i'

ad

curandum corpus
conlra, ul ea

tincrcnl; contigisse vero

pernocte

morbus ingravesceret, quare mane legatum lotum disteiilum fuisse in remediis ((|Uii' incdici
adhihcnda jusserant! sunieiuiis, novisque curationibus, unde factum fiierit, ut nequc de hospite illo, neque de alia ulla re agi cum eo potuerit. Bernardinus interim. cui in primis mala
sua mens maliisque aniinus cognitus cral alque umhras eliam (iit (iui sihi aliciijus sceleris conscii siint, faciunO reformidabat, ca^pit
,

nostrai civcm, sed ut alia, ita hoc

stanti(|UR

magno confidei nostra'

animo fiuendum
.!o.

".

Kliam

inimici

cum summis
Casa
(|ui

laudihiis extulerunt,
in ejiis Vita
sic

ut
:

supradictus
Nonnulli,

lestatur

aheo vehementerdissidebant, de

rationc vivendi, veroiiue ciillii Christiani liominis, et acerrimi adversarii opinionum, (|uas
ilh'
iii

vereri ne astule

illic

deliiierctur

piilahat

enim

('ii-rmnuia defimdit, extiteriinl,

magnifice

legalum, quo metu lioino oppressiis (nam hoc vcrum esse, noii miilto post
fingerc

morhum

PAULI
consilio

iri

ANNUS

9.

CHRISTI 1542.

13

quod cepit, perfectum cst) noncessaliat Ludovicum urgere, ul rogaret legatum poteslatem sil)i facieiidi alieundi, in quo ille ipsi non
obtcmperal)at, pufans
:

vioribus tractandis.
i|uc colcns

Cum juvenis adhuc, vitamliberam, ac nuUis sacris adstrictam, occasionem hanc ejus rei nactiis, qiiod famiBergomas deslinatus
fuc-

i)revi forc, ut melius csset videbatur enim sil)i perspexisse, cupere illum magnopere cuni Hernardino loqui, qui sane usque ad illud tem|)us magnum sibi nomen ex facultate illa dicendi et opinione sancli-

liaris ipsius pontifex

rat,

legato

tatis

conciliarat. Cum autem magis magisque semper timore crescente instaret, Ludovicus importuno sane tempore coactus cst, cum ajstu
febris in lectulo legatus jactarelur, eo

duos libros scripsit de officio eorum sacerdotum, finxit(|ue ita, atque informavil talem virum, quales si forent, quibus tantum onus commissum est, non laboraremus. Prirterea, qiuim orta qua^stio esset in senafu de Ponfificis Maximi |)ofestate, diviuitusne illa stabilita fuerit, an humanis coiisiliis

ipsum

instituere cupiens,

irrumin
:

regeretur,

quumque muUiim

dc ea re

illic

in

pere, rogareque ut pateretur

ipsum abire,

quo sane humanissinuis

:

vir et

morem

gessit

cumque ad eum Bernardinus introductus essel hwc ipsa \erba protulit Vides quo in statu sim,
te justa sit, et ora, ut Deus Optimus Maximus mihi pro[)ilius sit feliciterque institutum iter perage cui ille tantum, demisso (ut moris est) capite respondit, se prorsus ita facturum illicoque abiit. Hic est sermo, quem Bononi habuit cum optimoet modeslissimo viro Bernardinus, nec verbum prsterea auditum est, qui tamen posteaquam susceptam vitae rationem deseruisset, acerrimumque se hostem Pontificiffi potestatis prtebuisset, ut se

accusatio hsec apud

utram(|uc |)artem dispufatum essel, domum reversus, ut quid ipse de eo sentiret, ostenderet, omnique errore cives suos liberaret spatio unius noctis libellum confecif, qui nunc cxcusus in manibus versatur. Sed, ut iisdem eliam in suo proprioque ipsorum munere prodesset;
,

effigiemque ejus reipublicae, inqua natus erat, exprimeret, quinque libros confecit de Magistratibus, Reque publica Venetorum, qui itidem divulgati sunt. Postquam vero in amplissimorum antistitum collegium cooptafus est, per-

sapienter id fecisse ostenderet,

perditaque

causa
silii

et flagitiis

multis contaminata merito de-

fecisse,

habereque se multos socios ejus conprobare vellet, non veritus est criminari amicum, memoriaeque ac litteris prodere, questum secum esse eo tempore Contarenum de

Synodis omnibus, qua? variis temporibus ob emendandum statum Christianae reipublicai coactff sunt, in breve quoddam corpus gravissimas quasque illarum collegit, servato temporum ordine, materiaque omni quam persecuta> sunt demonstrata. Absoluto autem illo, par huic opus, et quod cumdem finem halectis diligenter

beret,aggressusest; scripsitenim quatuorlibros,

moribusinstitutisqueRomanorum antistitum,et
insectatione soeva atque injusta

de Ritibus Cajremoniisque nostrae religionis persuasionisque Christiana>, qua? Sacramenta

appellant; quibus libris complexus est materiam illam omnem, et quae radix visque ipsa-

bonorum

hu-

juscemodique alia multa scribere prorsus inania, et quae non solum a veritate abhorrerent,
sed etiam a vita ejus, cui adficta erant, nullo modo convenirent, qua^ cuncta Ludovicus (ut

rum

fuisset,

declaravit

quidque

demum

pie

credi etcustodiri de his deberet, veris rationibus argumentisque satis firmis probavit. Con-

omnis officii, quod in eo amiobservantissimus) asseverabat, refellendi ejus mendacii causa, purgandffique innocentia? illius viri mortui, quem vivum magnopere dilexerat nec tantum hoc se ita habere, testimonio suo confirmabat, sed alios etiam testes hujus rei producebat, qui prffisentes illi
est vir

optimus

el

citia coli debeat,

etiam tanquam Institutionem quamdam collegitque, quae brevem Christiani nominis magis mordere animum debent probra omnia,
fecit
:

Illustravit

ut aperire ipsa oporteat cum dolore sacerdoti. etiam Scholiis quibiisdam suis Con-

adfuerant, etc.

tarenus multos obscuros locos in Epistolis divi Pauli, quo sane studio toto animo occupatas erat, cum mors eum oppressit. Sed etiam
Epistolas ipse
et

26. Fuit cardinalis

Contarenus, pra;ter

mo-

rum

probitatem, eruditione multaque scientia

non paucas conscripsit eruditas, optimorum praeceptorum plenas . Hfpc et

ornatus, uti Codices ab eo editi declarant, de

Edidit juvenis quibus hasc Jo. Casa refert adhuc (trigesimum enim tertium a^tatis annum tuncagebat) librum contra judicium Petri Mantuani doctoris sui, de Materia, de Animi morta:

plura alia Jo. Casa. Et vere fulgentissimam lucernam extinctam fuisse in Israel fatendum est, cum ex ejus lucubrationibus conjiciatur,

quantum

et civili

dominatui

et Ecclesiae

lumi-

nis afferebat,

optandumque

esset, et

Deus oran-

litate in sententia Aristolelis

disputantis. Scri-

de Elementis libros quatuor, in quibus viam omnem rationemqiie .Vristotelis diligenter expressit. Addidit his in altiore Philosophiai
psit

dus, ut tales faces SEepe sa^pius accenderet, ad illuminandos, et in Dei amorem accendendos fidcles, tenebrasque errorum omnium discutiendas.
Tl. Pontifrx

parte libros quatuor; hi libri

ei, (jui

attente le-

rprjrm Gnlli.v hortafuv

ad pa-

gerit, nullo negotio patefacient, quai fueritvis

cem

Porro Pontifex Christianissimum regem,

animi ipsius,

et

quanta prudentia

in

rebus gra-

per alias Htteras a Michaele dc Sylva in Conta-

14
reni lociini sufreclo legato

PAULI
ei

Iir

ANNUS

9.

CHRISTI 1542.
tur Cdroluiri.

rcddilas ad
'

pacem

Interea Franciscus rex

,

Galliii',

infleclere conslanlissime nisus est

<(

quintuplici
bria, in
et in

exercitu comparato

mense

Julio

Regi Christianissimo.
Cliarissime in Cliristo
flli

Cajsaris dilionem in Hispania citeriore, in Insu-

noster. Etsi pa-

Lucemburgensi Comilatii.

in Brabantia,

cis

curam ac tractationem inter majestatem tuam et sereiiissimiim Ctesarem toties a nobis

frustra tentala', ut ali(|uando

deponeremus, hu-

Atrebatcnsi Ducatu invasit, ambilioso quodain ad armorum oslentationem consilio, sed ad referendam vicloriam inulili. nam si ex pru-

mana prudcntia

suadehat, tamen Deus

perirtisit,

animum

denUim

nostrum requiescere non

pra'sertim

contlasset

cum\ideremus vestris istis acerbis et infelicibus dissidiis cunctum Christianum nomen in interitum et ruinam traiii, et quidem si recta et vera ratio locum in utroque vestrum habeat,
facilis

iii unuin vel duos Insubriam recuperare, vel aliqua provincia Ca>sarem spoliare, aut insigni alia

senlentia tot cxercitus

',

vel

clade afficere potuisset. Eduxit

quidem maximo

terrore exercitum Henricus Delphinus in Hispaniam. ac Perpinianum milite imparatum oppri-

veremur,

et concordiae conventio, sed charissime, quod cum niagno dolore proferimus, veremur, inquam ne, quod scriptum est, ohscuraverit Deus oculos vestros,
sit

pacis

fili

mere potuisset, sed dum Helvetios adventantes expectat, et lento gressu copias movet, Hispani
arconi pnrsidiariis copiis egregie muniverunt. Cumque ingens auxiliaris exercitus ad eum

ne videatis, et cor vestrum, ne intelligatis. >fos igitur toties a vobis repulsi, toties frustra liabili
revertimur, tamen ad suadendam pacem non tam sponte nostra, quam Dei Omnipotentis, ut

pro|)ulsandum instruerelur, nec Barbarossam ad intercludendas Aurianas navigationes, vastandisque Hispaniir lillorihus distrahendas vires ea a^stale venturum Gallo regi nuntiatuin esset,

dicimus, nutu excitati, qua spe nescimus, sed certe testatum Deo et hominibus relinquemus, etiamsi vos filii parum obedientes fueritis, nos tamen optiini patris officio esse functos hoc ifaque consilio, etcum maximo consensu venera:

Delphinus

a palre

nem
slico

solvere,

incolumemque
:

jussus est Perpiniani obsidioexercitiim ex ho-

reducere ila illius expeditionis spes evaIn Taurinis cum Gallicie vires flaccidae essent, Guillelmus Langa^us ex a>quo pugnavit
nuit.

bilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinaliiim, duos ex eodem numero iegatos a nostro lalere ad utrumque princijiem elegimus, quorum alter Jacobus tit. S. Callixli presbyter cardinalis, qui ad majestatem tuam destinatus est, idemque tui nominis et honoris est studiosissimus, perferet ad te omnia mandata et preces nostras, quae ad cohortationem pacis pertineant, quem non audire patienter, et nostris pereum monifili charissime, ne tis non acquiescere, vide ingratum et molestum Deo, tibique propterea ac rebus tuis vehementer periculosum sif, sed meliora consulat Deus, tuqiie, Christianissime rex, Christianas maxime admonitiones nostras et vera consilia recipe, ipsiimque .lacobum legatum nostrum audi benigne atque clementer, cui ut Cdem plcnam liabeas, tecuuKjue ut coin,

cum

Hispanis, Guerassium quidem iis eripuil, sed Vaslius InsubriiP pra^fectus Villanovam Asilli

tanorum

ademit,

et

Carinianum, quod tamen

mox Guillelmus Langanis recepit. Tertius Gallorum exercitus e Picardia eductus ab Antonio
Borbonio duce Vindocinensi
op[)ida ignobilia
ca^pit

aliquot finitima

in

Atrebatensi

agro.

Quarlus exercitus, cui priefuere Carolus Francisci regis filius princeps Aureliii', elGuisii

dux,

maximo

terrore

irrupit

in

Lucemburgensein

municare nostras rationes

ut pricbeas, nos

|)Ossit, facilos

adilus

majeslatem tuam in Domino enixe adhortamur. Dal. Honiie etc. apud S. Mar-

cum xvu
-2H.

.\ugusti mdxi.ii aniio

viii .

Demulcere

etiain Henrici Del|ihini ani-

Ducatum, ac munitissimas aliquol arces Damvillerium.Zvodium, Monmcdium cxpugnavit, ipsumque Lucemburgum ad deditionem coegit. Uuinlum exercilum e Menapiis et Sicambris conflaliim immisit Guillelmus dux Clevensis Gallorum regis fcederatus de Gueldria liieredilaria cuin Cii'SiU'e certaturus duce .Marlino Hossemio, qui Brabanliain ingressus, capto deditione et copiis .\urasiie ducis Hostratensi oppido fusis, regioiiem l;ile populalus piciie .\ntuerpiam inlercepit, a (iiia, fremeiite ira milite, plurinm (ut ferunt)aiiro corriiptus castra removit, Lova,

mum

iiisus est Fontifex, ut

parentem regem

niuin(|ue friistra

leiil;ivit.

Ita

Galloium

rex, lot

bellicis curis ad

pacis consilia infiecterel, uiiiexitiali

excitatis bellis, exigiios fruclus iiule rcliilil, iiam

versam eiiim Christianam rempiiblicam

Belgic contraclo exercitu, brevi omiiia amissa

eo bello iii extremum discriincn conjici, iicc defuturas litiiim componendarum riitiones, (luas legatus expressurus sit, ipsiim(|iie suminam iii promovenda pace apud Dcum graliam promeri-

oppida

et

arces fcruK! receperuiit, laiitumniodo

iniioceiitiiim
ct

maxiina
M).

paupcriim

luiilliludo

vexala, expoliata iiiteicmpla(|iie est.

Per /ittcriis auiinilissiina.t Pontifrx utriusiiiiiniiiin f/cctrrr nititiir.

lurum,
:2',>.

ii'lernuin(|ue gloriic

decus apud omnes

iiijijn^ili-

i/iir /jrinri/tis

Ad sc-

colleclurum.
Qiiiiiliip/ici r.rrn
ilii

diiiidii

tam

iispcrii

bell;i

populoriiiiKiue c;ila-

Fninviscus

'

P.iiil.

Jov.
I.

I.

M.i.

M.iitiiiiis Hcllaiiis

I.

IX. l.iulovic.

Ciiiicci.ir.

'

l',inl.

III. Iil).

Iirev. an.

viii.

p. .'(38.

Commcnt.

viii.

PAULI
niilales lovaiuias diio
illi

III

ANNUS
niaxima
et Gallia;

9.

intor

CHRISTI 1542.
to

15

legati,

qiia

Iiotiierunt ccleritate, ad

impcratorom
in

bolio, nuila

regem pcrvencre. AtC.Tsari ingrata

tio
',

fnit

ea lega(|iii(iem

dictum rogcm Cliristianissinuiin eidem Turca> poterit ratione ohsisti, postca autcm omnis providontia sera fntnra est
ct

atqiie

Visensem

colloqninm

atqne aspero vuitn iiium mox a se dimisit, difficiiiimumque aditu se pra4)uit, cum a pace concilianda averso esset animo quare secunda die iNovembris datis iitteris ex ea legatione a Ponlifice revocatus est. At Sadoiclus benifjfno faciiique aditu a Galio rege exceptus
aiimisit, sed Iristi
;

est,

admittendaHiue pacis spes iiii injecta?, si Civsar ad a^quas leges descenderet. Cumque
asperiora in dies crescerent beiia, constituit Paulus ad eos regos pro ineundo coiio(]uio proficisci, susceptumque consilium in consistorio cardinaiibns aperuit, ut referunt Massareiius et
Gualterins. Deinde ad Caesarem sequontes tran-

smisit iitteras, quibus ilinm amantissime ad-

monuit ad pacem cum Gaiio adeo rei Christiana; nocessariam, utea infecta, necTurcarum impelus propuisari possent, nec Conciiium OEcumenec Cbristiana ros ab imminenti exitio vindicari, proindeque ad redintegrandas indncias et inenndnm coiio^iuinm
nicuni
rite ceiebrari,

slatuimus [)ropterea, I)oi adjutorin, ut niliil intentatum relinquamus, exfieriri itoruin pcr nos ipsos id, qnod hactenus per litteras, nuntios et legatos nostrosassequi non potnimus, nulia(|ue aitatis nostnc, vel temporis, aut alterius ratione habita, prodire ipsi ex nostra Sede, versusque vos iter facere colioquii vobiscum liabendi causa sperantes, si non nostra, al ejus cnjus vices gerimus, reverentia, vos noslrum congressnm, pro salute pr;csertim publica, non essc recusaturos, sed aliqnem ad locum nobis propiorem venturos, in quo, cum utriusque vestrum commodo et securitatc congrcdi vobiscnm, eaque in lioc, utinam non extremo, Christianitatis pericnio explicare vobis possimns, qn Deus nobis Omnipotens inspiraverit ad pubiicam omnium fidelium vestramque etiam privatam nti, ;

litatem.
3-2.

"

Quamobrem,

ita

nos urgente

officii

nostri debito, majestatem

tuam per Dei miseri-

animnm
31.

inflecteret

CUarissime in Cbristo

flii

noster, salu-

cordiam rogamus, ut nobis facuitatem hujus colloqnii prcPbere, interim ab armis cessare, ac viam tabeliariis et aiiis per nos ad hoc mittendis, aperiri

tem,

rit,

elc.

facerc, Dei et Christianitatis cansa

:

Mirum

fortasse majestati iuse videri pote-

velis

Et infra
velit

Hortamnr insuper

serenita-

nos bnnc laborem procurandic inter te et Cbristianissimum regem pacis, toties a nobis alias, et novissime per legatum ad te missum frustra tentatum nnnc repetere. Sed si eadem majestas tua officium noslrnm, quaie in hoc esse debeat, recordata fuerit, si statum affiicta;
Christianitalis respexerit, profecto
stas tua,

tem tuam,

pro

sua pietate curare atque

perficere, ut omnes pra>Iati tuorum regnorum, tam Hispania; quam Neapoiis et Sicilia\ aliorumque tuorum dominiorum ad Concilium

quantocitius proficiscantur, sicut ex officii sui (iebito, ac nostraetiam jussione facere tenentur.

eadem maje-

qua est aequitate ac sapientia, et nos quod agimus vaide necessario agere fatebitur, et ffiquiori animo has nostras ieget, quas nobis Dei bonor, salus populi Christiani, proximique acgravissimi periculi imminentis metuset doior expressit quamvis omnium jam inde ab initio Pontificatus nostri, sicut tua majestati notum
:

Datum Roma? apud Sanctum-Petrum sub annulo Piscatoris die xii Novemb. mdxlii, Pontificatus
nostri

anno

ix .

33. Simiilimis scntentiis

Franciscum Galioest,

rum regem permovere

indnciis ad

nisus

ut instauratis
Pontiflce

mntuum congressum cum

ac Cresare desccnderet, ut pace instaurata ha>reses comprimi in Concilio OEcumenico possent,

est,

nihii antiquius nobis fuerit,

quam

lenire

vestras iras, per quas

viam infensissimo bosti aperiri ad Cbristianitatis exilinm videbamus; atqne ob eam causam litteras, nuntios, legatosque nostros sa^pius ad vos miserimus, nosque etiam ipsi \iciam navigaverimus, licet bactenus a Deo (nostris forsan peccatis obicem inter nos et iliius gratiam ponentibus) non meruerimus
obtinere, ut nostra^ preces et bortalionos ad pa-

atqne contra irrupturos in Italiam Hungariamque Turcas socialia arma expediri Regi Cbristianissimo. Charissime, etc. Elsi vereri possumus, ne hoc nostrum officium suadenda' intcr tc et serenissimum Cfesarem pacis, toties jam a nobis
' :

frustra tentatum,

petere instituimus, nimis

cum
nuata
tiis et

tutc

quodque his litteris nunc recrebrum aul immodimajestati videatur, propterea quod
initio Pontificatus

tamen quoad nobis suppetet vita, nnnqnam a nostro munere coeptaque cura cessandum nobis putavimus etc. Et infra Nos considerantes, quod stante iioc
a vobis exandirentur
: : '

cem

jam inde ab
et

nostri,

conti-

nunquam

intermissa curalilteris, nunipsi

eam

Pelrus Paiilus
sign.

.\rel.

in
p.

Diario Ms.

.\ct.

Consislor.

Ms.

carj.
si!,'ii.

nuperrime ob Niciam profecti nihii aliud egimus; tamen si cadem tua majestas pro sua sapientia animum ad nostrum oflegatis nostris, et ante, et

missis,

demumqucnos

Spads

num. 133.

3188. p. 209.

420. Ms.
111.

arcli.

Vat. et alia. .Ms.

Paulus

lib.

brev. an. vni. p. 364. Ext.' in

'

Act. Consistor. scriplis ab .\lex. card. Farnes. Vicecancell. Ms. car.

Paulus

Spadaj

sig.

t33. p. 410.

sislor.

111. lib. brev. aii. viii. p.363. Kxl. etiam Ms. card.Spada sig. num. 133. p. 422.

in Aclis

Con-

16

PAULI

III

ANNUS

9.

viam

CHRISTI 1542.
ac

ficium, nccessitatemque Cliristianilatis, et peri-

quii prffibere, interimque ab armis cessare,

tabellariis et aliis,

cuia
et

impcndentia relulerit; sper.imus eam, boni consulturam esse hanc nostram loties
illi

repetilam instantiam,

et

fcquo animo

tias

nos-

quod ut facere vclit, studiose ab ea petimus, si unim unquam anfea, fili charissime, pax inter vos expelcnda omni busque modis procuranda fuit, hoc certe tempore magis est, cum hostes Turcoe illi quidem antea potentissimi, nunc etiam opinione maritimarum virinm aucti, et his, quic i)roxime apud Pestum in Hungaria sunt gesta elati, maximos terra marique exercitus in dies apparare dicuntras litteras perlecturam, tur, sicut nobis certissime significatum est,

quos mittere pro hoc possimus, aperire, Dei et Christianitatis causa velis, decrevimus enim posteaquam qualicuinque Dei judicio, nec tali temporc, talibus^iue periculis in hoc loco reperimus, nullas pra^termittere partes, vel parcntis, vel judicis, qua; ad
nos, nostrumquc officium pertineant sperare tamen volumus, quod vos, pro vestra singulari prudentia ct bonitatc, tum his pcriculis animadversis tum quod nos nullo alio respeclu movemur, nisi salutis publica!, qua; ctiam ad veslram privatam redundat, cum tanquam potentissimi principes plusquam cjcteri amittcre in communi ruina possitis, et plus Deo debeatis
: ,

nec

vero possumus dubitare, quin his

co|)iis affiic-

tam dissensionibus, et atlritam viribus Christianitatem, ipsamque prscipue Italiam Yere proximo invadant, nec sperare si invaserint, eis
posse alia ratione obsisti, quam si Dei clementia per hujus, quam suademus, pacis beneficium nos a potentissimo boste tueri voluerit quamobrem cum nos hanc curam die noctutiue volventes, ut si qua possimus, his malis occur:

quam
tatis

c^teri

proplerea

memores

vestrae digni-

atque

officii,

alicubi convenire

nobiscum,

monitis aures praebcre non recusabitis, cum jam dudum pcrspicere potueritis, quod ad a?qualitatem nostri in vos amoris perlinet, nos omni affectuvacuos esse, atque
et

nostris

fidelissimis

hunc laborem

nostra' certe
officii,

a?tati

non levem

nulla alia, nisi nostri

et publica> salutis

diviniiiue obsequii,

ramus, nullum aliud remedium post divinam

inConcilio universali vestraque concordia reperiremus, cum ipsum Concilium jampridem (ut tua majestas novit) indictum nuiicr-

causa suscipere: hortamur

ut

opem,

nisi

insujier scrcnitatem tuam, velit, pro sua pietate

curarc atque perficere,

omnes

pra;lati

tui

regni ad Concilium quantocitius proficiscantur,

sicut ex officii sui debito, ac nostra etiam jus-

rime Tridenti convocaverimus, loco cum omnibus idoneo, tum ad tran(|uillandam Germaniam (cujus rei tenemur summo desiderio, ut debemus) maxime apto, illuc eliam tribus legatis
nostris S. R. E. cardinalibus
tat

sione facere tenentur. Dat.

MDXLii,

Roma! xuNovembris

jam

destinatis, res-

nobis alterum, ut pacis inter vos curam repetamus eo nunc acrius, quo magis et profiius urget periculum, ut, sicut lacere debemus, nunquam ab officio nostro desistamus. Considerantes igitur omnem postea operam seram nobiset incassum futuram, si ad veslram discordiam

anno ix . 3i. De his Ponlificiis pro concilianda pace studiis, rcgibusque ad colloquiuin amantissime vocatis, meminit Massarellus, qui etiam ita sub Imperator autem Pontifici rcspondens dit sanctitatis su;r studium in ex^iuircnda pace probavit, quic cur hactenus secuta non fuissct, regi Gallorum eam essc ascribendam, neque collo:

quium tunc commode

extremum bellum
tus

et

potentissimi hostis impc,

cum

accesscrit

statuimus

Deo coadjuvanle,
exi^criri

priusquam omnia corruant,

iterum per

haberi posse videbalur, rcgna sua Castelhc inviserc jam proposucril, longe id a sua in Italiam profectionc remota, missis ad sanctitafem suam litteris sub data,
3o.

nos ipsos id ijuod per nostros nuntios obtinere non potuimus, nulla temporis, nec nostra; a?tatis, aut altcrius respectus rationc habita, prodire ipsi ex nostra Sedc, iterque versus vos arripere collo(iuii vobiscum habendi causa, spc-

Yalentiai xxvi

Deccmbris iMuxLii . Ncc minus Gallorum rcx malorum omct

nium causam

invidiam
',

in

Ca'sarem confcrc-

bat, ncc placari potucre

cum nondum corum

rantes, vos,

si

non

noslra, at illius cujus viccs

pra'-

furor duccntoruin millium, ct amplius, ut diximus, Ciiristianorum sanguine satialus essct. \i

gerimus reverentia, nostrum congrcssum,

serlim pro salute publica, non esse recusaturos, sed ali(iuem ad locum nobis propiorem venluros, in quo cum utriusque vestrum conunodo
cl securitate

ab his funcribus ad alia orationcm traducamus. 3G. Expedilioiiis /iiaignricx contra Titrcas Narrat Paulus Jovius ' rccuinfdustus cxitus. peranda' tum Ruda' a Fcrdinaiulo pr;cclarain

vobiscum congrcdi, ca^iuc in lioc, utinam non extrcmo, Christianitatis periculo, vobis narrare possimus, iiua; Dcus Onuiipolcns nobis inspiraverit ad publicam oninium fidclium veslramque eliam

spcni alTulsissc,

cumTurcarum

copi;c immiiiuf;c

csscnl, afiiue Ilungari pari conscnsione ad ex-

cutiendum
inillia

l)arbaric;c

scrvifulis

jugum

conspimillia, a

rarcnt, (uMmaiii aiitcm (dccrcto bello) friginla

Uuamobrem,
bito,

ila

privatam ulilitatcm. nos urgcnte nostri oflicii de-

pcditiim, C(|uifum(|ue scptcm

ci\if;ifiliiis

rcgulis ct libcris

suhmissa contlas-

luam

screnilalcMn, id (juod et pariler

cum
<

Cajsarea niajcstatc facimus, pcr Dci miscricordiam rogamus, ul nobis facultalcm hujus coUo-

l'aiil.

Juv.

1.

\l.ll.

^
I.

l'aul.

Juv.

I.

.\l.

Isliinaiin. Siirins
scii.

in

Commcnl.

Francisc. Bclcar.

XMii.

iiuni,

10 et

i'Aui,r

iri

AWfs

i).

cmusTi 1542.

17

scnt, ac pr;clerAuslriacos, ct Bolieinos, lliiiigarosqne, Slyria' pra-fectus decem miilia cquitum cocfjisset, Pontifex etiam tria millia lectissimo-

(I) ciimque ditionis linibus depulere, contcmpto C;csarco decrcto, ne rcligionis causa beiium cuipiam moveretur. Ferdinan-

appetiere bello

rum peditum Itaiorum, ducc Aicxandro Viteilio, qui militarem famam colicf^erat, auxiiiaria misisset, sed ingens iile beiiicus apparatus facile dissolutus est, cnm Fcrdinandus prudentiaj no-

dus vero rex Bomanorum inaniluis tantum verbis eos a fiagitio deterrere conatus est, contembeilo,

men

in

una securitatc coiiocans, discrimini

bel-

lico se objicere defugeret, l)ellum(|ue per icga-

ptusque non expedivit arma, ne exorlo civili expcditio Hungarica distiirl)aretur sed nuilum ex ea fructum retulit, et Catlioiicuin principem foederatum ejus operam imploran;

tos adminislraret,

quare tam procui a fruclu

e pcriculo abfuit; gessit

tem

deseruit. Accepit vero ex Henrici calamitate

oplata' \ictoria;,

quam

vero

supremum

militare

imperium

in

exercitu

Joachimus marcbio Brandeburgensis parum rei beilicK peritus, ac tam lentis itineribus in hostem castra promota sunt, ut hostis Budam slrenue communierit, castris vero ad eam defixis in
stris

dolorem Pontifex, atque internuntios suos apud CiTsarem et Ferdinandum operam navare jussit, ut eum principatui rcstituendum curarent, eidemque paternae benevolentia; pro tuenda asserendaque ejus dignitate plurima signa expiicuit
"
' :

summum

aiiquot tumuituariis pr;cliis Turca; noet

Diiectofllio nobili viro, Henrico duci

Brun-

superiores evasere,

Itahis,

donec Viteilius dux Perennis Hungarus erumpentes Tur-

svicensi et Luneburgensi.
38. " Diiecte
flli,

salutem,

etc.

Becepimus

cas astu et virlute fregerunt, diverberatis dein lato hiatu muri mcenibus tormentis beiiicis
,

iitteras tuse nobiiitatisLandtsuet

quarta pra;sen-

prostrati sunt, tentataque impressio hostiiis in

urbeni.
infra

Verum Segemenes Turcarum pra^ectus

latam
et

murum

prtcaitam fossam duxerat

deciivi utrinque margine, structisque munitio-

nibus retro Janizzeros coiiocarat, et munierat omni instrumento beilico, ut cum Itali per ruinas in murum assiiiissent, magna cum strage
fuerint propulsati, septingentis desideratis, Ger-

tis mensis datas, et diiectum filium Pauium Scubingerum a te missum audivimus, nec potuimus ob paternum amorem, quo personam tuam prosequimur, tot tuis calamitatibus et damnis publicis non doiere, quibus quidem omni sane respectu, prcccipue vero pro conser-

vationevera; religionis etCathoiicai fldei, quantum nobis per Deum liceat, occurrere ac provi-

dere cupientes, scripsimus constanter nuntiis

Hungari ItaiicBC virtutis otiosi inspectores, pericuium adire recusarunt, demumque Joacbimus Brandeburgensis, coacto miiitari concilio, recipienda^ ex Turca Hungari;espe abjecta exercitum cum ignominia reduxit abnuit enim in discrimen venire, ut Ferdinandus in olio Viennse triumpharet, qui si vicisset, ab
et
:

manique

60 victore Protestantes (qui in exercitu erant) sibi timuissent his addit Surius, miratos pie:

apud serenissimos Caesarem et regem ut nobiiitatem tuam eorum majestatibus ex parte nostra, omni cum efficacia commendarent, significavimusque prffiterea eidem nuntio apud regem Romanorum, ne ad proximum conventum Landtsuetuna cumdictarum majestatum oratoribus ire prKlermitteret, eum tamen admonentes, ut si ob motus rerum
nostris

Romanorum,

Hungariffi, contra Turcas ipsi Ca-sari et regi dic-

rosque fractam adeo fuisse militarem Germanorum virtulem, ut comparatus potenlissimus

ille

tum conventum

differe videretur, vel ad

ipsuin

conventum suos oratores mittere

nollent, nos

exercitus nuiia iege recesserit ex hostico,

prius certiores faceret; ut rationes et causas,

adeo ut Turca; Germanorum ignaviam cfTuse

riderent
cipiis
',

tum

subdit

Nunquam autem
spurcissimis

tot

quibus moverentur, considerare possemus, ne dicti beliiexpeditioni sine tuautilitatenocumen-

clades totque probra ex

iiiis

man-

tum aliquod

Germania accepisset, si non religionis dissensio animorum quoque concordiam et

mutuam benevolentiamabrupisset
37.

Lutherani contra Catholicos bellnm moporro expeditionis occasione Saxoniaj

,

vent, et ditiones Ecclesiasticas invadunt.

garica-

Hunfcederis

inferretur id vero te, fiii, pro certo habere voiumus,nos semper eam rcrum tuarum curam habituros esse, quam tua inciyta pietas et erga hanc Sanctam Sedem meritaexposcunt, sicut diflusius cum eodem Pauio iocuti sumus, ad quem nos super hoc referimus, et cui fidem
;

habere poteris indubiam. Dat.

39.

in civitate nostra

elector

et

I>antgravius
sociis

Hassia?

cum

Reatis die xxix Septembris mdxlii.

Anno

viii

i>.

Henricum Brunsvicensem, principem Catholicic fidei acerrimum vindicem

Smalcaldici
'

Exercuere etiam tyrannidem Lutherani in quos potuere episcopos, nam iicet in Ratis

Surius ia

Comm.

Paul.

111.

lib.

brev. an. viii. p. 442.

susceplcC alia profecto fuit quam religiunis (1) Expedilionis ab electore Sasoiiia; et Hassi lantgravio in Henricum lirunsvicensem principibns imperii iiitercausa. Cuni Brunsvicensis movisset in Goslarienses quos imperator proscripserat (quauquam proscriptiouem dein arce munitissima Wolfemcedentibus suspeudisse ait Chytrsus) suppetias illis laturi accurrerunt lanlgravius el Saxo qui Augusto mcnse, .Mansi. Brunsviceuses redegerunt in urdinem. beutel expugnata,

AMN.

TOMUS

.\.\.\1H.

Rayn.

.\1V.

18

PAULI

III

ANNUS
non

9.

CHRISTI 1542.

bonensi convcntu, in quo deconconlia egerant,

polliciti

minis etiam pcreos, qui ad hoc suos subditos

induxerunt, additis, quod nisi permiseris, tuam

cssent Cacsari
,

Catholicis

arnia

Hildeslieimensis episcopi ditionem invasere, atque inductis concionatoribus li;crcticis Hildesbeimii Ecclesias clausere, monasillaturos

eorumque vectigaUa invasere, de quorum grassationibus factus certior Pontifex episcopum Hiidesbeimensem adCbristianam in adverteria

constantiam bis litteris excitavit VenerabiH fratri Valentino episcopo Hildesheimensi. etc. kkm VenerabiHs frater, saUitem doloris aculeus, qui te spocialem, nos quoque
sis
' :

Ecclesiam invadent, nos tamen de fraternitatc tua lanquam de nobilissimo et probo episcopo illam spem ac fiduciam gerimus, quod talia, sicut hactenus non permisisti, nec permitlere potuisti contra receptum universalis et CatbolicEE Ecclesiaj ritum, nunc multo minus permittes, cum Lniversale Concilium ob hanc
pra^cipue religionis

causam Tridcnti jam

indic-

tum

generalem, tua; Ecclcsiic pastores vuUieravit, audientes quod CathoUcis, qui bona ejusdem tuce Ecclesiae occupaverant, expulsis, bjeretici
successerunt, muUo quidem iHis graviores, cum iHi terrena tantum bona tibi ademissent, hi

ad minas altinct, vel cas non credimus processuras, cum sicul tua fraternitas novit, in novissimo Ratisbonensi convcntu Cffisareff majestati promiserint, non nocere Catholicis; vcl si (|uid contra te audcrent,
cst
:

nam quod

pro ccrto

babemus

nihilo

et fortitudine

futurum

esse,

minori le constantia quani multi alii

eUam animas Deo tam

est . Et infra
:

dilectas et ccclo destina-

tas aufcrre tibi nitantur, sic

enim nobis relatum

:

Germaniae episcopi fuerint, qui quamvis vexati gravissimas passi jacturas, omnia tamen divino honori ac suo officio posthabuerunt, non
et

Te autcm, frater venerahiUs, quid exbortemur? quid moneamus qui nunquam exbortationem nostram aut cujasquam expectasU? faciemus tamen, quod dicitur, ut sUmulos tuae pietaU sponte currenti addaEt paucis interjecUs Ad Concilii Universalis Tridentini (jam indicU) determinaUonem cuncta rejicias, in Deo Patre misericor-

timentes eos, qui postquam corpiis occiderint,

non habent am[)Iius quid faciant quamohrcm fraternitatem tuam nou quidem, quod nedum executione alienissimum esse dcbet, tamen ex
:

officio nostro et

mus,

etc.

mur
Uli
,

et

monemus

paterna benevolentia te hortain virtute etiam sanct;c obeut

dienUai, et suh vinculo juramenti per te praestihi

projcipicntcs
tui,

memor

generis

diarum
reponas,

et

totius

consolationis
pr;escrtim

spem ccrlam

quod

tibi

tuum

officium

exequenti porrigclex alto dexteram, etcum non det in icternum fluctuationem justo, tandcm (quod brevi fore speramus) impcrabit mari et fluctus compescet nos quidem quantum binc
:

imo Dci oinnipotcntis, solita constantia ac robore animi utaris, ac improborum vocibus ita resistas, ut omnia sicut facere debes, integra eidem universali Concilio, ad ciijus determinationem cosdem tuos subditos remittere poteris, reserventur, ad quod sane
munerisque
Concilium quanto
det,

efficcre poterimus,

nuUa

in

parte,
tibi

aut

officii,

citius tua

fratcrnitas acccet

aut laboris, aul studii

ut sua

nostri

deerimus,

quemadmodum

ex suo officio

nostra

jamque ad Ca?saream majeslatem scripsimus,

opportunisque auctoritatc mandatis, tibi ct tu;c Ecclesiac adesso velit, quod illam pro sua pietate et causae bonestate sludiosc facturam esse confidimus. Daimperiali
,

etiam vocationc faccre tcnetur, lanto cclcrius ac salubrius huic periculo suorum subditorum
occurret.

litteris et

Datum Rom.T apud

S.

Petrum

die

tum Ronnc

Decembris jidxlu, anno

ix .

V Dcccmhris mdxlii, anno ix . 41 Livonia peatc Lutherana infccta. Crassabantur eliain in Livonia atrociter Luthcrani,
.

iO. Pari ctiam furore Lutberani usi sunt qucm adversus Merseburgenscm episcoi^um ferro flamma(|uc perseculuros intcrminati sunt, laicis^jue Calicis nisi sacerdotibus conjugia
, ,

opprimchautquc Catholicos, quorum

intcr
:

|)lurimi

communioncm

pcrmittcrct, crant cnim ii duo pra;cipui harpagones bicrcscos, (|uibus anim;c

in pra'cipitia impiclatis trahebantur, dc quibus factus certior Pontifex respondit, ul cum TridenU Concilium essct indictum, nil contrarium majorum instilutis in his statucret, intrepido-

gravissimas molcstias incorruptic fidci purilatciu constanlcr scrvavcre pricbuit vero lucreticis insolesccndi occasioncm Osilicnsis cpiscopus, qui inuncre suo improbe pcrfunctus, tumullus graves in ca provincia concitarat, ad quos scdandos, comprimcndosque Luthcranos I*onlilex crucirerorum Livoniensium priiicipcin
suis littcris sollicitavit.

Scrvit

uunc

infcliciler Livonia Lutlicrauic

que animo minas haireticorum rcfringerel Sigismundo cpiscojio .Mcrschin-gcnsi.

b;eresi, exlinctaque ciiuitum

talc,
siiiuil

Crucifcronim
provinciic

|)ie-

lihcrtas

illius

cxtiiu-ta
iii

Vcnerahilis fralcr. Liccl, sicul nohis

si-

est (livulsaqiie ;ih

impcrio, intcmpcstiviKiiie
protcrviain

gnificarc curasti, valdc urgcaris a tius subditis,

ut Ecclcsiasticis

Liitlicranos
latcni

mansuctudine Cicsar eos ad

|atiiit

iinpie-

conjugium,

cl laicis

conuini-

inagis ac

cxaspcravit, (|u;v

nioncm sub
I

utra(|uc spccic

pcrmitlcrc vclis,

rcs inaxiine

ex Ratishoucnsi collo(|iiio;
iii

n;im ciiin concordi;^ stiidio

l',iiil.

susccpta

iiii|)ic-

III.

Iib.

bicv.

aii.

vill.

\>.

lUli.

'

Il'1'l-

p. iiOO.

talc

tolcrati

fuissent,

annis lamcn, dolisque

PAULI

Iir

ANNUS

9.

CHRISTI 1542.

19

ciilis

opprcssorc Catliolicos, at(|uc ex (lisccptatiiiiiciim iis Iialiilis, ut crrorum discussa caligine vcritatis or(liO(lox;p radios cxcipercnl, oc-

periali, et regia inajestatc perscverarc. (|uam diccbat egregie dux Georgius Saxo beata; memoria! |)rinccps Ncscire Neocbristianos hodie
!

casionem fiiigendariim calumniarum sumpscre,

quasi Catliolici

quidnam
geniis

fuliiro

anno credituri

sint. ll;cc, et id

eorum artjumcntis
ipsis

prostrati in

inulta in

eamdem cum
victasque

sententiam consensisscnt,

anno

scripsit in

Buccrum . Eodem quoque eiimdcm Biicerum D. Albertus

Tridcnlinn drputati.

manus

impictati Lutlieran.T porrige-

Pigliius
43.

Campensis itidem apologiam.

Lecjati a latcre

Lutlieranorum imimdentiam obterendam Joannes Eclvius calamum strinxit, futilesque Buceri calumnias elisit doctissimis scriptis, de qiiibus bsc refert Joannes Cocbrenl, ad lianc vcro
Ipeus
' :

Sublatum omninovoiebant Liitberani decretum Augustanurn dictum intcrim,cnm stare Concilii OEcumenici decretoricC scntcntitTB dctrectanec in eo ferendo Carolus V dissensiones magis accenderat, cum eo temporum intervallo auctus im|)iorum numerus fuerit confirmataque potcnlia, ut numero virirent,
sojiivcrat, sed

moidncrs Liithcranos In causa religionis bene longum scribit. edidil hoc anno librum ciarissimus theologus dominus Joannes Eckius, qucm inscripsit apologiam pro Catbolicis adversus calumnias Bu42.

Eckiiis

cuntra

busque auctiorcs debeliare non

potuerit,

quos

super actis comitioriim Ratisbonse. In eo primum ostendit longe plures et majores articulos controversos non esse conciliatos aut concordatos per colloquiuni illud, quam sunt ii quos conciliatos dicit Bucerus. Dcinde per multas et varias annotationes declarat quidquid in libro, qui coUocutoribus propoeitus fuerat, rcprebensione dignum sit in
ceri

igitur libro

tunc piorum imperatorum exempio faciie debellare deiereque potuisset. Quid vero a Pauio indicto Concilio ceiebrando actum sit percurramus '. Interim Pontifex appctente indicta Concilii die, ne aliqua in re CbristiiincC reipu-

Tbomam

quolibet libri capitulo. Suiit autem libri capitula XXIII postea reprobat multos crrores Lu:

duos nuntios, videlicet Joannem et Joannem Mattbaeum Veronensem episcopos Tridentum direxit, ut quai ad Concilii celebrationem necessaria erant, disponerent ac die xv Octobris deputavit tres a
bliciB deesset,

Cavensein,

latere legatos, qui sacro Conciiio pr;csiderent,

tberanorum, qui habentur

in ix scriplis

eorum,
item ad

Petrum Pauium

tit.

S.

Balbin, Parisium, Joan-

qus per longum

litteras A. B. C. signata erant,

nem

tit.

per xxi puncta revellit cavillos et ca-

Reginaidum

himnias Buceri, quas edidit contra responsum Catliolicorum principum et statuum de libro coUoquii Ca'sari datum. Itcm defendit etiam
cardinalis Contareni Icgati rcsponsa et declara-

Polum

presbyteros, et Nerei et Achiiiei diaconum S. R. E. cardinales. His consentiunt

SS.

S.

Vitaiis

Moronum

Acta Consistorialia, qiu-E addunt, Paulum ad avertenda scbismatis pericuia, si vitam clauderet, quo tempore soiemnes episcoporum conventus agerentur, decrevisse, ut Romse tantum successor eligeretur. Porro, ut narrat Angeius Massareilus, le-

quas Biicerus calumniose sugillavit. Reprebendit vero responsum, quod a Protestiones

,

tantibus C<csari de articulis conciliatis et

conciliatis

non

datum

fuit.

Si maledicentia (inquil)

gati

praesidentes die xxi

Bucerum

imitari vellem,

non deesset, quo an-

sunt Tridentum solemni

latere

Novembris ingressi more legatorum de

notationem justiori et meliori causa buic responso affigerein. At quia maledici regniim Dei

non possidebunt, nolo nobilissimos principes

et status eis

hos secuti sunt , inquit Poiiis Jovius ^ aiiquot praiclari nominis cpiscopi, nam Pontifex ad reprsescntandam ejus ordinis dignitatem
ingenio doctrinaque supra centum rerum divinarum, saiuteque labantis reipiiblicaj in consessu gentium omnium disputarent. Venientes Cbristophorus Madrutius Tridcntinus episcopus, pari splcndore bumanitateque vir iiberaliter exceexcellenti

Protestantium otrendere, suspiciens in

a

Deo datum, quod omnis potestas a Deo est. Et quia ex se principcs ista non babent, sed spiraculum nun vitaj sed mortis suggerit, quffi cum fide ortbodoxa non conveniunt.

donum

descripserat, qui dcveritate

Nam
curi
,

desertores Ecclesia;, apostata", grex Epiprffidicatores

ba^rctici
et

schismatici

pit

. Is

erat presbyter cardinaiis S. Cccsarei

excelientissimos principes istos et status, Deo permittenle, letbali |tocuio aiio trahunt, non

in Palatio,
ficia

ad

quem

exlant xxv Octobris Ponti-

mandata.
4-4.

campus versandi quod tam anxie petunt sustolii recessum Augustanum, ac si Augustus nostcr Caroius a Deo corodeesset amplissimus
,

Uelvctios, etiam hxreticos,

invitat Paulus.
tifex

Interea non prtermisit

,

ad Ccmcilium
Ponut oratores

Germanis popuios urgerc

natus,

principibus (qui suae majestati fidem dederunt de conscrvando retot Catliolicis

cum

mandatis idoneis fuitos Tridentum mitterent, quo argumento extant ad Ilelvetios datc-e subject;e litterac
'
'

cessu

isto) sint

et inconstantes,

muliercularum more instabiles cum Sede Apostoiica, cum iin-

Angel. Massarel. in Acl. Concil. Trid. Ms.

p. 3G.
'

Lib. IV.

arcli. Vat. si|;. 3188. Angel. Massarel. in Diar. Conc. Trid.

Cocl. an. 1542.

Paul.

111. lib.

brev. an. vui. p. 534.

20

PAULI
Dilectis
flliis,

Iir

ANNUS

9.

CHRISTI 1542.

lio et
tatis

communi

ScuUeto, consiilibus, consiLucernensi, Ecclesiasticse liberfilii

defensoribus.
"

Sumus

vobis,

dilectissimi,

exemplo

prfedecessorum

non solum vernm nostrorum

,

tanquam ])eculiarium hujus Sanctfc Sedis filiorum, specialius exoptamus, etc. Datum Roma) xxiii Dccembris mdxi.ii, anno ix . io. Germanix preesulcs ignafid i/isir/nes.
Hccsere in pertinacia hajretici,

etiam propria inclinatione et voluntate nostra, ad quam etiam dilectus fiiius noster cardinalis Verulanus vestri amantissimus nos quotidie accendit, paterne ac benevole atfecti, tantum spei pro defensione Chrislianitatis et hujus Sancta*
Sedis in vestra fortitudine et devotione collocantes, quantum ei, ex vestra prfeteriti temporis consuetudine, et ex pr.Tsenti erga Deum et nos
fidelitate, nos collocare posse videmus, sicut et vos vicissim in nobis, et iiac Sancta Sede speciali matre vestra, fiducialiter et merito potestis collocare . Et infra Nos enim, si quis casus
:

qui ministros Sathanic pro Apostolis colebant, eorum()ue impia ])lacita tanquam Evangelica oracula excipiebant, nec Tridentum adiere,

imo etiam Geratque

manitc pra'sules insignem

inerlia^

negligentiffi

notam contraxere, de quibus enim est Robertus Vanchop insignis theologus in litteris
ad cardinalem Sanctae-Crucis Multos ex iisa celebrando Concilio abhor' :

ruisse, at^jue etiam alios, ne ad illud se conferrent, deterruisse, omnibus, inquit, viis conantur celebrationem Concilii impedire, et variis argumentis laborant inducere pr;eIalos et princi])cs

advenerit pro

defensione

supradicta,

semper

Catholicos ad non
sanctissimi D.
.\.

comparendum
et Ecclesia*,

vestram nationem tanquam liujus Sanctac Sedis flliam peculiarem pUirimi faciemus; cum prajserUm nunc in noslra Bononiensi custodia vestrorum miUtum fides ac virtus nobis pUirimum
saUsfaciat.

cultatum, hyemis et nibus et mendaciis, dicentes Pontificem dare

in contemptum nunc timore diffibellorum, nunc detractio-

solum verba,
capaci loco
,

et et

quod

Quod reUquumest, speramus

Domino

brevi fore,

Deo ut Concilio Universali, quod

in

indixerit Concilium in inincongruo tempore , scilicet

TridenU tanquam loco ])ropinquiore et opportuno ad tranquiUandam prtecipue Germaniam indiximus, sicut nostis, ut cuncta Germania,
nisi sibi ipsa defuerit,

perturbationum et commoUonum omnium fere princii)um Christianorum et provinciarum sciens Concilium hujusmodi non posse sortiri
,

vestraque pra^cipue natio,

intestinis discordiis

quod maxime optamus, ab

Uberetur
:

vos proinde horlanles id, quod etiam sine uUa adhortatione vos facturos confidimus, ut quemadmodum pios etCatholicos viros decet, pro divino honore, successuroque exinde vobis
et

omnibus commodo

etc.

veUtis

quantum

in

suum effectum et publice jactitant cum sancUssimi domini nostri offensione, unum, vel allerum pr;rlatum accessisse Vicentiam, nunc vero affirmant, nec unum compariturum , et paulo post et vere (quod dolenter profero) invenio plurimos etiam Ecclesiasticos ])lus inh;i'rere eorum mendaciis etcredere, quam litferis Apo Multa impedimenla adduxit stolicis . Etinfra
:
:

vobis fuerit ad prosecutionem promotionemque dicU Universalis Concilii intenderc, etc. Datuni
Romffi XXI Decembris mdxlii, anno ix
.

Augustensis, priino, rationc dietse Norimbergensis secundo, quod esset ilUc futurus commis;

sarius Ca?sare;e majestatis

tertio, allegavit i^eri-

Simile Friburgensibus, Uraniensibus, Solo-

durensibus.
Pellicere quoque amanUssimis iitteris ad Concilium Tridcntinum, ejus(|ue opera ad veterem cum Homana Ecclesia conjunctionem re-

devastaUonis suorum siibditnriim et possessionum Ecclesiasticarum per Lutheranos, sicut niipcr contigit duci de Briin-

culum invasionis

et

svic iminiiicre pcr i])sius et alioriim pr;vlato-

rum clongationem
I

el

absentiam,

etc.

Saltzburg;e

dintegrandam enisus est Pontifex Helvetios ZuingUana hieresi inciuinatos, ad quos excipiendos se paratissimum significavit
'

Octol). MDXI.II.

RouKiiTis Vam:iioi> theologus indignus

HelveUis universalibus Bernensibus, Ba-

Germania internuntiiim Ajiostolicum Robertiis Verauchop, postca arcliieHJ.

Agchat

in

sile.T et Scatlusae, Ecclesiastic;e libertatis defcn-

soribus.

Cum

Concilium Dei munere jam indictum

Tridenti in loco vobis [iropin(]uo et commodo hab(vUis, tem]tus advenisse videtis, in quo una

fclicemque Catholicis ])isco|)US .\rmaclianus confirmandis et confutandis luereticis o])eram dahat, mult;im(]iie aiiimariim ctrlo infeiciKhirum mcssciu colligcbal. Idem vero libelliim
,

opera Deo et hoininibiis reconciliari, alque in vetcrem vcstr;e confessionis iinitatem, qua vivestra crevit auctoritas, et deficiente, gente nonnihil dcfecit, restilui et redintcgrari, auctore
,

pro fclici progrcssu Concilii scripsit, in quo moniiit noii abblaudieiidiim li;i>relicis, maxime pertinacibus
iii(]ue llagitio oI)lirm:itis,
iii

su]tiiliccm ad legatos decretos

caiisa tidei

non

dii-

cendiim tem|us, sed

iota

lidei

regiihim ad uniiin
ul

Domino,

valealis

(]uamobrem
,

nos, etsi

om-

sive

apiciiliim (lefciKleiulam,
V;ilciiti

magnus

niiim Chrisli fideliiim salutem, jtacem et concorvestiain tamcii diam universaliter cu]>imiis
Paul.
brcv. an. viii. p. SGS.

Basilius ciiidam

comili rcspondit, noii

(Jermani;c

absistendiim cjtiscopis

et iirinciiiibus

>

III. Iil).

Kxt. In Ms. arcli. V.il. slg.

iiiuii.

3<|30. p. 3.

PAULI
11(111

III

ANNUS
:

9.

CHRISTI 1542.

21

etalii principes

comparenlibus, sed perstaiulum si C;esar non comparuerint, iteruni ad-

jam tribus mensibus, reque ad omniuni notitiam deducta, non |iiitavimus lore ul cirlapsis

moncndos royandosciue.
Aliorum etiani re;;iiorum pricsules longiores moras in profectione ad Concilium Tridentinum suscipienda extraxere, qua de re extant ad regem Lusitaniiv littene xxix Decembris, ut Lusitanos prirsules Tridentum proficisci juberet, quo legati cardinales jam se contulerant. i7. CardhiaUum GaUorimi H Hispanonan
sffptiticni Utlrris Paiihts perstringit.

cumsiiectio tua diutius ad nos venire differret,

cum pnusertim

probe

sciret, et ex nuiitio isthic

nostro intellexisset, nos post indictum Concilium neminem cardinaliiim a veniendo excusaturos csse
;

itaque mirati non

parum

suinus,

le,

audita ipsius Concilii indictione, nostric vocationiset tui simul officii fuisseobliium, nec nos

Ad 'perducenda lelicius consilia versandamque rerum gravissimarum molem, exciverat jam ante l'aulus cardinales in Urbem ex reliqua Italia, necnon
e
(iallia

Quamobrem eidem circumspectioni lua? per priesentes denuo injungimus, et invirtute sanclae obedicntiic privcipimus, ut, omni prorsus dilatione vel
aliquid de tuo ad nos accessu audire.

et

Germania

at cardinales

Calli et

Hispani in capessendis imperiis Pontificiis, or-

nullaque alia jussione a nobis expectata, quamprimum iter ad nos arripias, ita ut ad nos in proximo festo Nativilalis
cxcusatione remota,

nandaque ad Pontificem profectione segniores extitere, quos perstrinxit Paulus subjectis litteris,

Domini

nostri Jesu Chrisli

omnino
ulterius,

sis,

qui et
tiia

ipse tuo officio

non desis
rebus

nosque

(\ux Lotliaringo cardinali inscripta- sunt

'

opera, consilio, prudentia et auctoritate, sicut

Cardinali Lotharingiae.
Dilecte
fili

cupimus,

in tantis

uti

possimus. Datum
ix .

noster, salutem. Superiore

anno

Roma?

XVI Octob. mdxlii,

anno

considerantes, quod S. R. E. cardinales ad id creantur, ut Romano Pontifici in participatione

curarum
pora, ut

pra>sentes assistant; eaque esse temsi

quando antea illorum opera

et

con-

Simile cardinali Borbonio, card. Turnonio, card. Le Veneur, card. de Giury, card. Parisiensi, card. Le Noncourt, card. Aurelianensi, card. de Castilliono, card. Scotia\ card. de Gaddis, card,
Ferrariae.

silium cuiquam nostrorum pr;vdecessorum op-

portuna fuissent, nobis maxime necessaria tunc

essent,

Simile cardinalibus Toletan. Hispalen. Ge-

cum

Universalis Concilii instaret cele-

summa rerum totius Christianitamaximoque illius periculo ageretur, vocavimus ad suum officium circumspectionem
bratio, ac de
tis,

bennen. Cibo, de Auria, Grimaldo, Moguntino. Horum consiliis meditabatur difficultatuni occurrentium molestias lenire, ac salubriora expedire consilia, disciplinae etiam instauranda'

tuam, a quo tamdiu abfuerat, eiqueinjunximus

et in virtute sanctae obedientiic

sedulam operam navabat, ut ex Actis consistorialibus

<i
'

prsecepimus, ut

constat

(I)

sine alia excusatione

veldilationequamprimum

XIV

Julii MDXLii,

apud

commode

posset, iter ad nos arriperet, ita ut in

consistorium. Factum est

tione,

S. Marcum fuit verbum de reforma-

quarta feria Cinerum tunc secutura, et nunc elapsa, apud nos esset, quo ejus opera in tanta

rerum ac temporum difficultate uti possemus. Licet autem complures cardinales, quos tunc
vocavimus, ad nos postea venerint, atque effidem causae, quae nos ad id moverant, non solum ex tempore non cessaverint, verum (sicut circumspectio tua non ignorat) eliam aucta' fuerint, hodieque sint, crescente in dies haeresi, progrediente contra nos Turca, Christianisque principibus in mutuam perniciem se atterentibus, tamen eo usque toleravimus remansionem isthic circumspectionis tuae, donec ipsum Universale Concilium ad kaiendas Novembris proximo futuras Tridenti indiximus, post

dataque oinnimoda facultas reverendisS. Clementis ac Rodulpho, ut examinent et executioni mandent reformationeni alias scriptam ac promulgatam .NonnuIlis interjectis, addunt eadem Acta XI Octobris apud SS. Apostolos fuit consistoriuin. Fuit factumverbum de reformalione curiae, de iiaeresinio

domino

sibus

Polonio} 1'piscopos nionet Pauhis ut hxresim in fomite prxfocare studeant. Ingravescei8.

batadmodum earum

fiiror

Germania enim

progressa haeresis Lutherana in vicina regna. In Polonia haec magnos tumultus concitavit, cuin-

que ex regum

et

populorum obsequio Romano

Ms. card. SpaJie
sig. nura. 13.1.

quam

indictionem
'

.Vlex.

Fam.

in .\ctis Consislor.

<

Paul.

III.

lib.

brev. an. viii. p. 366.

p. 415.

illi

(1) Reforoialio illa cujus in .\clis Consislorialibus, hic in .\nnalibHS productis, fit inentio, commissa fuit a Conlareno, Sadoleto, CaralTa, Polo et episcopis ac theologis nonnullis quos Paulus Pontife.x delegit ut reromiands Ecclesia; rationera scriplis consignarent. Edideiunt scriptum insigne in quo ea quae reforniatione indigebant ad cerla capita redegerunt. .\c primo quidem ea descripserunt quie a Pontifice

ut

supremo

Ecclesia; capile desiderabantur

deiu

ea subjecemnt
esl.

quae

illi

ut

Roraaux

Llrbis

competebant. Scriptum istud typis sspius vulgatura

In uonnullis editionilius accesseruut

episcopo in melius reforraandffi dioecesi sna; supplementi loco Gasparis Contareui cardiualis

hoc anno vita functi Epistolae geminffi quamm alia cst ad Paulum III Poulilicera de poteslate Ponlificis in usu clavinm; allera vero ad eumdera escutit fonlificis potestatem in composilionibus. Utraque hac Epistola abusus quosdam, sive qui in opiniones doctorura, sive in Mansi. curiara irrepseraut, castigat et emeudat.

22
Pontifici
{iricsfito,

PAULI
ct

Iir

ANNUS

9.

CHRISTI 1542.
iu, ei

sacrosanctne

aiictoritatis

requiritiir, quaiiio

mnjoribus virtutibus

veneratione religio orthodoxa inconciissa consistat, nonnulli proccres impii Polonos ab obseqiiio et auctoritatePontificis divellere pertenta-

ornalus, et pluribus beneficiis a Deo atlecliis

fuisli.

nieritis nostris, in
stiluti

At nos, qui nunc Dei providentia, non hoc Apostolatus fastigio coninfinitas j^a^ne

runt,

atque decreta nonnulla nefaria captala occasione ediderunt, ad quiT abroganda Paulus regeni his lilleris commoneal)sentis regis
'
:

sumus, gravesque curaset

fecit

Regi Poloniae. Charissime. Cum esset ad nos allatusnun-

quod vidcmus omnia circumcirca collabi et jam ruere, nec possumus tantis totque incommodis, ut vellemus, subvenire, quania in rerum omnium desperatione essemus, nisi primuin habercmus in
sollicitudincs animi sustinemus,

auditum fuissc ex quibusdam tuorum, qui non parvam in tuo regno auctoritatem hal)erent, decreta qua;dam adversus nostram et hujus sanctfe Sedis dignitafem jurisdictionemque a proceribus et siccularibus regni tui (te iamen absente) fuisse facta, etsi neque credere poteramus, in tam Catholico regno Chrisiianissimaquc natione quidquam ejusmodi ctrptum atfentatumque fuisse, neque de rc ipsa aliquid clari certique habebamus tamen cum optimenosceremus majestatis tuffivirtutem, pietius, qui diceret,
,
:

Dci clemcnfia miscricordiaque fiduciam, deinde

in iis regibus,

qui vere

membra

Christi

sunt,

non parum poneremus, qui, si vellent omnes nobiscum una o|)itulari detrimenlis publicis, facilis esset rerum labcntium siisteniaiio, etin meliorem siatum restituiio sed si non omnes volunt (qui utinam aliquando velini !) saltem quos sibi commodos

spem

opis atqiie auxilii

ci saluiares sa?pius experta est Christiana

respu-

blica,

quosque magna ex ipsorum

piis sanciis-

tatem, sapientiam,

duximus ad eum esse scribcndum, nostra'(|ue mentis cogiiata apud optimum et prudentissimum regcm expromenda.
Nos enim,
fili

que aciionibus gloria consecuia est, persisianl licet ei perseverent, ui aliquas iamen paries in Chrisliano genere habeat Deus, quas in sola
unitaie, Catholicaque concordia habere divina

in Cliristo cliarissime,

cum reliquas

ipsius majestas

tuas virlufes pra^stantes atque cgregias semper amavimus, tamen illam moderationem animi tui, qua semper Christianis legibus subjectus,

piissime

potest. Tu ergo, rex seinper semperque Christianissime qiii tot

,

unum Deum, tem, et unum

vicarium
tibi

in

coelo

leternum

ei

omnii)oten-

in ierris ejus ipsius Dei Christi(|ue

iamque eximia de tuo prffstanle in Chrisiianam rempublicam animo documenla piffbiiisti, solita tua pieiate ei religione, dignam iiia regali jtrovideniia curam adliibe, (nicmadmodum iii
pro tua veteri gloria
coiifidimus, ut
et

proposuisti,

agnoscendum honorandumque summis laudibus dignam esse exiin

coiisuctudine

per

ie

ipsiim facturum fuisse speramus, ei

jam

fecisse

stimavimus, iantoi|ue

honoro semper liabui-

regnum iuum
unilaie

inus, utluaj majesiatis iiomen nobis inier caUera pra^cipue amandum cxioliendum(|ue videreiur,

omnes

iii

fidei
iie

ci populi in eo Chrisiianoque officio

sanciffi

contineantur,

|)erpetua liiijus
ciiin

Sedis

hoc eliam siudiosius, quod vidimus Dci omnipoleniis de ic judicia cuin noslris jiidiciis convcnire. Etenim <)uis iibi fauslos pcrpctuo felicesque successus, (luis multas pr;pclarasque viciorias, quis longjrvam viiam regnumiiiie stabile inconcussuinquc concessii, nisi idcm Deus,
ct

jura a])ud eos violcnliir,

pricsertim nos in
islliic

graiiam
tenles,
tis,

liiiB

majeslatis niulta

praMatis lui

rcgni indulscrimiis, etiamdejiire nostro rcmit-

cui in hac re

quod unum ovile ct uiuim paslorem, quantum in te fuil, semper agnovisti? Nec vcro quidquam omiiino n-ratius esse Deo omnipoienti poiesi, quam uni-

maxime

inservivisti,

idque eliam ad petiiioncm tii.T m.ajcstaquani moderaiione regia et se digiia usuram quaiilum cum Deo et honeslatc spcramus faccrc potcrimus, libculcr facerc i>araii crinuis. Daliim Uomff apiid Sancliim-Marciim xxiv Ju,

iatis interiiisius

cullores, cliarilatisque mulua'

conscrvatio, qusc si his temporibus aliqiiotics rupia et labcfaciaia est, ab haciiiic sancia Sede, (|uam l*ctrus et Pauhis beatissimi Apostoli ei
rcli(|uoriim
jirincipcs

anno mii ". Monuit ctiam Pontifex Polonia' cpiscopos, ui impioriim molimina cliderent, ac Scdis Aposlolicii' aiicloritalcin, a qua ipsorum pcndeiiii

MDXi.li,

H).

bat auclorilas,

tiicreiilur,

disccrcnt ex funcsto

suo

guinc in caput
runt,

Cailiolicic
facta,

preiiosissimo saiiEcdcsicC consecra-

CcrmaniiC lapsu praMocare iKcresim in fomiie aiilc(]uam adolesccret, coniempia enim Scdis
Apostolica'
aiicioritafc

mox

Polonicani Kcdeiri, deiii(|iic

tiiciiiltiiii

non potcsl iamen ulla humaiia miitaiio jus divinum infringcre. Kst fortasse bono rcgi laboriosior lioc iempore,
disccssio
hiijiis,

siam
\il'

nialis

inmimcris obriilum
lidci

ad

coiiccptiim
:

sacramcnfiiui

cxcila-

quam
tamen

dicimiis,
iii

Chrisliaii.e

unilatis

ct

Vciicrabilibus fratribus univcrsis pra'latis

Vciicrabilcs
Iralrcs,

Caiholica; verilaiis
viilus
slrior, (|U.t lanio

siiis popiilis

relenlio, scd
illu-

rcgni PoloniiC.

el diligciitia

hoc facicntis
tc, fiii

saliilcm. Magiia nos

magis abs
vm.

charissime,

alfccissct molcslia

rumor

islhiuc

iiupcr allatus

Pd(il. III. lib. brcv. iin.

p. 2!I8 Cl

;12'J.

l'.iul. III.

Iili.

bicv.

ilil.

VIII. p. 'J88.

PAULI
(lc

Iir

ANNUS

9.

CHRISTI 15-V2.
'<

n
(|uil)iis

(jiiil)US(lam |>er sa^culatfs istius rcj^ui atlcii-

Arliculi,

(U;

ia

proxima Synodo

tatis

contra

jus et
et

dif;nitatem

linjus

sanctu)

Sedis, nisi ea,

rcge, et vobis, ut del)cliatis, refragantibus

absente vestro serenissimo mi,

nimeque consentientibus

gesta

tuisse

inlcl-

deliberaiuium ct coiisiillandiim crit. I. Uuando(|iiidem iiivalescunt inala, quic Ecclcsiam in pr;vsciitia nostra pcrliiibant, ct ordiiicm Ecclesiasticum subruiml, nc(|iie uUuni

lexisscmus, spetiue ccrta tencremur, eumdcm rcgem, cujus pictas^ sapienlia (inolVcnso pedc ad
lioc aetatis et lelicitatis,

remcdium

(luod tcntatum

sit

profccerit, dubitare

iicino potcst

Dco illum rcmuneranlc)

provecta est, talia omnino rejecturum esse, vobis i)ra?sertim illiusauctoritatem setiuentibus.

Uuamobrcm,
tis,

rcgc talibusquc prtclanibil quod illius bonitate veslroque oflicio

et
si

illo

indignum

esset

timebamus, tamen moti bomi-

quin digitus Dei sit bic, cujus furor et indignatio effusa super nos. Quamobrem qiKcrcndic erunt caus;c taiit;c indignationis, et invenicndus inodus carum tollendarum ac placandi Dei, si forte convcrsusrespiciat nos, ct iram suam averlata nobis. II. Quld cum pertinacibus et obstinatis blaspbcmis Ecclesias occu,

fama, bas ad vos dandas duximus, non minus, ut vos dcbita laude, quam ut bortatione non necessaria prosequeremur. Est enim bac vestra in officio constantia, quanivis per vos
debila,

num

pantibus,

sacrosancta

proplianantibus,

syna-

tameu laude
digna,
sive

et

commendatione
sive

plurlsive

mum

fidem,

pietatem,

prudentiam vestram consideremus, illa fuit fides jusjurandum servasse in promissione

vestra prcrstitum,
illa pietas ab EcclesiK capite atque unitate non discedere, illa prudentia prospicere ac praividere qualis ruina EcclesiajPolonica' per bifc initia a[)eriri posscl, quod quale sit, vicina vos Germania edocere potest, cujus Ecclesia? iisdem initiis paulatimconcussffi suut, ita ut multic earum, connivenlibus ad primos

gogas novas extrucntibus, in tanta etrraMiata audacia et licciiliaj ubi nuUum in legibus et magistratibus prfesidium cst faciendum sit. III. Qiiffirendfc crunt vise, quibus ii qui discesserunt ab unitate Ecclcsise et in tot sectas scissi sunt, sanari et ad unitatem Ecclesife reduci possint. IV. Inquirendum erit, si aliquis abusus,
,

supcrstitioiies

cum

doctrina ct

j)ietate Catliolica

])ugnantes invectfe sint, et

quomodo

sine otfen-

diculo etscandalo tollendic erunt. V. Consullan-

dum

erit,

dienda

est, et

qua ratione reformatio cleri aggrequatenus extendcnda, ne infirmio-

ribus occasio dctur ad ba;reticos transfugicndi.

Cum tanta sit inopia sacerdotum et clericorum, ut multic Ecclesiaj desertaj sint, non

rem dignitatemque suam occupantibus laicis amiserint quod Deus a vobis longe dignetur avertere, sed tamen qul ca|)ut Ecclesiai nunc petunt, mox si obtinuerint, ncquaquam membris parsuros esse crcdatis quod id quod de vobis firmiter sperandum est, si quodque sine summa impietate praetermittere non possetis, unitatem in Ecclesia cum vestro
motus
pra^latis,
,
:

siue

magno animarum

periculo

sacerdotia

quoque minora, redditibus cversis, extincta, qufcrenda via erit, qua seminarium aliquod
institui
possit, et dispicienduin

anne expcdiat
et

collegia Societatis Jesu in cclebribus locis, ut-

pote Cracoviae, PoznaniBe, Mazoviaj, Lcopoli

Vilna), aut

capite

sub illius obedientia conservaveritis, solitamque reverentiam ac recognitionem buic

sanctaj Sedi in

bonorem Dei omnipotentis ac

Apostolorum continua-

beatorum

Petri et Pauli

jam tempore, tantoque gentium Cbristianarum consensu observatam, tum vos quoque vestram dignitatem vestraque jura tuto retinebitis, quod Deus omnipotens vobis perveritis, tanto

petuo concedat, idque futurum nobis post Dei

clementiam vestra dignitas ac probitas, vestro-

rumque serenissimorum regum

pollicentur.
Dat.

pietas firmiter

saltem in aliquibus borum insti'tuere, ex quorum integritate, doctrina et miro instituenda!Juventutiscompendio ingentem profectum ad pietatem Viennaj vidimus, et unde sumptus, et ad docendos et ad alcndos petendus sit . Et paulo post In conventu, qui proxime practeriit, tantus impetus tantaque impulsio ab bicreticis, qui per speciem tucndjc libertatis publicas, inter multos Equestris Ordinis facile priinum locum obtinent, eosque c;cteri etiam Catbolici sequuntur, facta in nos fuit, quod cuin sustinere ne:

Roimv apud Sanctum-ilarcum XXIV Junii mdxlii, anno viii . oO. In ancipiti eo rerum discriniine, quod a novarum rerum cupidis imminebat, visuni cst
archiepiscopo

quaquam posscmus, coacti fuiinus ex scntentia, qui adcrant, omniutn Ecclesiarum Catbedralium pradatorum promittcre Synodum sub ipsius
atquc nobis

Gnesnensi Polonia; primati congregandam esse Synodum in qua de placanda divina ira, ob quam tot consurgcbant bostcs adversus clcrum, deque elidcnda impiorum audacia alcjue improbitatc collegiisque pro erudienda pietate et doctrina orlbodoxa juventutc ageretur
' ,

proximi conventus teinpus uos esse babituros, ibi de omnibus istis controversiis qua^ cum Ordine Equestri intcrveniunt, amice

et fratcrne acturos, et

quanquam

in

co

illi

non

acquieverint, atquc rcbus infectis discesserint, majcslatcm tamen sacram regiam ex ea iiostra

promissionc
piinus.

littcris

publicis tcstatam esse acceerit,

Quainobrem consultandum
etiain

quid

To. XIII. de Conc. Ms. Arch. Vat. Polonia Archiepis. Gnesnensis.

sig.

3i00.

p.

17.

Syii.

iaccre nos oporteat.

in

"

Dc co

agcndum

crit, (|ua

rationc,

24

PAULI

III

ANNUS

9.

CHRISTI 1542.
tentis ac nostra,

el i|iinteniis disciplinsc Ecclesiaslic extendere juraelliljertatcs Ecclesianim retinere possimiis

ambigcntes

quin

quam tua eliam causa, nihil eamdem diligcnliam atque

nunc,
ct in

debeamus, cierumfiue plus nimio oppressum sublevare valeamus. Illud quo(|U(! in deliberaet

curam

sis adliibiturus, et

postcrum

sicut tuic probitati, consuetudini atque officio

tionem veniel, quando(|uidem a Summo Pontilice requisiti sumus, ut Concilio Generali, quod prope diem indicturus est, intersimus, exisliad id rcquisitos esse ibidem et alios reverendissimos dominos episcopos nostros, num liceat ex|)ediatque nos his in periculosis

convenit; nos enim

libi, ut

omnia, quic ad hoc

pertinuerint, facere, et pricscrtim nclibri ipsius

hiercsis a quibusvis laicis aut clericis tu;c dioe-

mamus

cesis einantur, teneantur aut lcgantur,

nis

sub

poe-

tam

Ecclesiasticis

quam

pecuniariis prohi-

bere, et conlra prohibitionem tuain facientes,

temporibus ab Ecclesiis nostris abessc. Deinde, qui mittendi sint Provinciae totius nomine, qui et intersintConcilio, et approbent Sanctilati ejus et Conciiio causam absentium, etc. . ii[. In Scotin res pr)iitiis lahefactotsi mnrte.
Jacobi
qua;
rer/is.

eliamsi ipsi clcrici atua jurisdictionc ordinaria

Sedem exempti quomodolibet easdem pcenas ac etiam interdicti appositionem, et si opus fuerit, auxilii brachii
per Apostolicam
fuerint, per

In Scotia res turbari

Sipcularis invocatione debite coercere possis et

cfE-pla?

sunt,

valeas, Apostolica tibi auctoritate tenore prae-

postea penitus labefactata; conciderunt; extremo enim anni mense Deccmbri Scoli cum exercitumeduxissentadversusHenricuniAngli?c lyrannum ', incuria sua, magis quam liostium virtute, fusi fugatique sunt, ex qua clade .lacobus ejus nominis Y niaximo moerore confectus letlialem morbum contraxit, ac die decimo tertio Dccembris obiit maximo rei CatholiccB damno, cum religionem Catholicam maximo
pietatis

sentium concedimus, non obstantibus ipsis exemptionibus ac littcris Apostoiicis super illis
expeditis, ca^terisque contrariis

seu

si

aliquibus

etc.

quibuscumquc, menlioncm. Dalum Koniie

.

XXII Decenibris MDXLii, an. ix

53.

Hoc anno Joanues Calvinus ', qui hactenus Lutheranorum more rcalem Christi praescntiam
in Eucliarislia

scriptis

professus erat,
institutionibus

impietate auctior,

eam

suis

ardore defendendam susceidsset.

Ileli-

quit hffiredem

Mariam

filiam

unicam

in cPtate

expunxit, ut observat Claudius Espencfeus doctor Sorbonicus. Moliebatur Calvinus novam rcli-

imbelli

cx Maria Lotharinga susceptam.

Cum

gioncin conflare, atque adeo diem Veneris pro

vero in Scotiam pervenissent hoc anno S. Ignatii socii, qui internunlii in Hiberniam decreti fue-

regno pietatem latius propagare percuperent, Paulus iisdem prtcrogativis, quas in Hibernia contulerat, eos
in

rant a Pontificc, atque

eo

Dominico celebrandum indixit, ut illius cum Mahumelica consociaretur scd illi a sectariis paritum non fuit. Enisus pariter est cum Joanne Vireto, et aliisauctoritatem ferendi
die
secta
;

anathematis
hceretici sc

sibi

arrogare,

sed

magistratus

afTecil.

illi
,

subjicere in ea rc detrcctarunt.

52. Hseresis
erroribiis.

clam serpebat, cum plures novarum opinionum audiendarum curiosa prurigine incitali, pestiferos
h?eresis Calviniana

In Gallia

Calviniana Galliam implet suis

Cscterum infelicissima illius secta latissimc propagari coepit, cujus sequaces fuisse dcteriores paganis probat Guillelmus Rossbbus Vastum, inquit, blasphemianim pelagus est,
:
<(

Hicreticorum libros, ac novas Calvini ha;resiarclia)

institutiones

lectitarent,
illecti,

ac mellita^ elo-

(luentiffi

lcnocinio

impia simul venena,

(juibus conspersa; erant, haurirent, de quibus factus certior Pontifex, Senonensem arcliicj)i-

quo longius in co (]uis fuerit provectus, eo niajorem atheismi altitudinem et ahyssum deprehendet . Etinfra " f^vangelici, quibus pcrsuasissimum csse debcbat primilivam Ecclc'
ct
:

scopum admonuit,
in eos

ut implorato regio auxilio.

qui
-

liujusmodi venenatos libros tene-

rcnt, aut vendcrcnt vel

cmcrcnl acriter animad-

verteret

Vcnerabili fratri Francisco archiepiscopo

Senonensi.
'

Vcncrabilis frater.

Cum

cn^lcras virtules

siam, quasi Christo ct Apostolis proximam sanctissima vcrissimaquc fide pra>ditam fuisse, Lucifcriana superbia eam aspcrnantur, ct singuli hicretici, Calvinus cum suis polissimum, in (]uil)us primitiva Ecclesia ab eorum placitis discedit, in iis primitivam Ecdcsiam totam igiiorantiic et stuiiiditatis damiiare non vcrentur. Si (|uis cos premat auctoritalc non unius,
scd

tuas sa-pc ac merito laudavimus,

illam, (|uod
tii

tum pra'cipue

omuiuin
:

simplieitcr

Ecdesiic

primitivfe

tanqiiam bonus pastor et diligcns, clamorem audiciis ululantium luporum, tiiam dio-cesim tiias^iuc caiilas hactenus ita custodivisti, ul iidem Iiipi rabicm Lutlicran.-c
hicrcsis

Palrum, ut jirobct Purgatorium, ct jircces pro Dclunctis Scimus, inquiunt, fuisse vetustissimam Ecclesia> consuetudincm, canKiue Patrcs
Apostolis tradentibus ascribere, scd (juierimus, Niim iii co recte fecorunt ? .Verium contra scnticiitein,

inferentcs,

illas

intrarc

oves(|uc

tibi

commissas laccrarc nc(|uiverint, de (|un pliirimum gaudcmus, ul dcbemus, tam Dei omnipo'

ha-reticum judicaruiit, sed immcrito

Lud. Guicc. iD Com.

'

KspenCiTUs in

lib.

de ndoral. Kucliar. Jacobus Lanlga-us in Vila

l"aul. 111. lib. bicv. aii. viii. p.

oj5.

Calvini. Guill. Hosstcus p. 215.

PATLI
Si dicas,

iri

ANNUS

1).

CHRISTI 1542.
geiii

25
' :

iidem aiiiirohariint sacrilicium, ctPropiictarum oraculis tancjuam Clirislianre fidei arliculum asfruxerunt Ita quidem (aiunl) sed
:

scctatoribus judicium

Vixenim,
qui
fidei
:

in-

corum decimus quis(jue rifatem ad exfremum usque

quit,
fere ad corrupteJas

est,

pu-

relinet

omnes

tamen

in

ea magis ijJtnoscendum esl

eorum

inscitia', et

sepeliendum dedecus , (juam [)ra?dicanda aucloritas, aut ei conlidendum. Si ad pnMiilentiam pro peccatis agendam,
diirnos salislactionis fructus

degenerunf, et a magistris licenfiaMlelusi propiianescunt (hoc esf, evadunt Afliei) et quamvis pra-clarum Evangciii zelum
simulant,
si

tainen inlus excutias, reperies ple-

et

edendos ejus,

dem Ecclesia? exemplo et doctrina ali(|uem vohiptuarium ex lioc grege discipulum adliortaris, respondet ut aMagistro suo instiluilur Parum me movent quiP in veterum scriptis de satisfaclione passim occurrunf. Video quidem
'

nos perfidia, fraudibus et dolis . Dislinguit Calvinus hoc genus Evangelicorum in duas sectas, sed adeo late patentes, ut sub earum altera longe maxima Protestantium
pars comprehendatur. Sic enim illc Hominis animam alii a morte ad judicii usque diem, quo
:

corum nonnuUos (dicam simpliciler) omnes fcre, quorum libri extant, liac in partc lapsos esse, aut nimium aspere et dure loculos. Neque
vcro cxcusari ullo pacto potest immodica veterum austerifas . Si Quadragesima> salfem paucis

somno suo

expergefiat

sine

memoria, sinc

sensu dormire pufant. Alii nihil minus quam substantiam esse volunt, sed vim dumtaxat vita?, qua> ex spiritu, arferie aut
intelligentia, sine

pulmonum

agitatione ducitur, et ideo

et

cum

cor-

sepfimanis acriore jejunio corporis lasciviam reprimendam esse, si sacerdotibus a conquo plenius Dci cultui jupio abstinendum precibusquc incumbant, dispufas, tota primi,

pore interire

homo nem quam

evanescere fingunt, donec totus suscitetur . Utrosque autcm ad opiniolatissime

disseminandam
ut

summo
cum

tiva Ecclesia utique

horum

suflragante

Fate-

mur, inquiunt

-,

tunc invaluisse superstifiosam

QuadragesimcB obscrvationem, qua et vulgus exiniium aliquod se prgestare Deo existimabat,

et

Luthero Pontificiam de Purgatorio et Sanctorum invocatione docfrinam a fundamentis convelidem Calvinus in eodem loco testalerent
studio elaborasse,
,

eam ob causam,

pastores

imilatione, sed

eam commendabant pro sancta Dei mera fuit cacozelia, et supersti-

qui etiam recte monet, hos, etiamsi verbotamen et rum forma multum discrepare
tur,
,

alterum de conjugio Saccrdotibus interdicto % factum est mera tyranlionis plena , illud vero

nide, et fanatici

homines erant

illi

Concilii

ccelibatum sacerdotibus iniponere volebant. ."ii. Addit idem auctor de Calvinistarum erroribus '. VI plurimi animam mortalem esse summa confentione urgent, et ea fide innumeros Evangelicorum greges inficiunt, una tamen ad 'empus breve addunt eamdem animam cum corpore olim resuscitandam, utextremo judicio sisfatur ita plurimi rursus tofam eam Catholicorum de Kesurrrectione fidem ridiculam et papisticani esse concionantur, nec quidquam tale unquam expecfandum, figurisque et metaplioris solito Frotestantium more ludenles, illas ipsas suorum catervas ad explodendam penifus resurrecfionis fidem promovent, id quod inge Hodie, inquit, nuc fatetur Petrus Martyr emcrserunt Libertini, qui corporis Resurrectionem derident, et Scripturas conantur eludere, quasi loqUantur de resurrectione animorum, qui cum mortui essent peccato, per Christum et fidem in eum vifa; restituuntur. j\eque dici
Nicffini patres, qui
:
'"

quidcm omni autem sensu et intelligenre non minus quam posteriores eamdem interficere et e.xtinguere, cum sensum ct intelligentiam eripiunt, in qua posita est anima? vis tota et encrgia. Hoc enim si sustuleris, anima non magis eo nomine vocanda est, quam corpus organicum illud quod mortuum est, et
priores
,

qui
,

animam

vivere

vcrbo

largiuntur tia privant

incineres dissolutum.

Ochinus Capucinontm Gencralis ah EcSerpere etiam in ipsa Italia animadversa est ha>resis, adeo ut non laici modo, sed eliam religiosi impietate Lutherana pollue56.

clesia dcficit.

quod maximum piis onmibus stiiporem et offendiculum atfulit, Ochinus magislcr supremus Capuccinorum Ordinis pietatis laude
rentur, et

ad Zuinglianos turpissime transhoc anno, ut narrat Petrus Paulus Guallerius -. Inprincipio (inquil) Septembris fratcr Bernardinus de Senis generalis congregationis Cappuccinorum, qui diu sanctissinicE vita' haflorentissimi
fugit

bitus
fuisse

fuit,

discessit ex Italia, et profectus est

Genevam ad Lutheranos; causam ambiliouem

puto

ferunt, speque sua

prensasse illum cardinalatum deturbatum ad famani ex

potest

quam

facile

inhjcreant hi sermones in

auribus infirmiorum fratrum, ct tamcn resurrectionis articulo sublato, cuncta nostr;v fidei mysteria funditus evertunfur .
o5.
'

impietate consectandam se prostrasse. Hic itaque dum in Draconcm versus sub Agni veste ha^resim Venetis ac Neapolitanis,
Ecclesiasfica abusus eloquentia, instillaret, Ca-

Nec dissimile
1.

est

Cahini de sui Evan1.

jetanus Thyena!us, Theatinorum Ordinis insti Guill. Hoss. p. 191. Calviii. in II Epist. Pet. c. ii. n. 2. Ross. p. 221. Calviu. iu Psycopainicliia p. 2. Pclrus Paulus.

Calvin. Inst.

ui.

c. 12.

20.
I

c.

4.

38.

' Ib.

g 23.
l.i.

iv. c. 22.

R.

'

Guil. lioss. p. 212.

Ib.
^

1.

iv.

Giiill-"

Pelrus

Gual.

Marljr. ia

Cor. cap.

ler. in Diario.

ANK.

TOMUS

-XXXIII.

IUYN.

.\IV.

2G
tiilor

PAULI

III

ANNUS

9.

CHRISTI 1542.
Et infra
Ubi tu ipse, qui praedicabas non furaiidum, furaris, qui nou moechandum, mwcharis? qui aboininabaris idoluin, sacrilegium facis? ubi lu ipse Magister, toluin id operis destituis, quod ante docebas? quis dabit cajjiti meo
:

', qiii nomiiio Saiictoruin fastos ornavit, de pro Cliristo munerc exploratoris functus perfidi Lypocritae improbitate cardinalem Tlieatinum, qui sacro inquisitiouis oflicio prccerat,
,

admouuit, a quo
liieresiarcha (ue

in jus vocatus, mox impius credere enim aliis litBretico-

aquam

et

oculis fontem lacryinarum, ut nocle

rum
slra

signiferis videretur)
conllavit,

nova liaereseon mon-

luereticorum oras perfugit, ac Italiam iinportuno impietatis monstro liberavit. Audita fuga Ocliini et defectione, Carafa cardinalis qui in Pontificatu Pauli IV nomen accepit, pareneticam ad euin scripsit Epistolain. Cujus partem bic repetere operaj pretium du.vimus
projecta larva, in
,
:

baculum Ecclesia; conmagistruin obcoecatum, pastorem in lupum conversum, sapienlem patrem in reprobum sensum coininulatum, Christi prtcconem diaboluin eflectum ? Uuis inagnum suscitelSamuclein? Uuis proferat Evangelicum patrem, qui a ineretricibus revertentem prodigum lilium
lleam, ut luce plorem
fractuin,

recipiat
et dicas

'!

si

forte surgas, si forte ad

eum redeas,
coram
te.

Uuid
te

Uuis

inealem venit, Bernardine? Domiui malus velut reprobum | olun

tibi

in

Pater, peccavi in Ccelum et

An non

tibi

melius existimas reverti ad patrem

gcuitricis luic, ubi

Israeliticum regein arripuit Spiritus Fater mi, Pater mi, currus Israei et auriga ejus, quem paulo ante, quasi in spirilu et virtute ElicC
.'

tuuin, ad

domum
quam
iu

abundas

ascendentem mirabamur

cum
cifer,

in Cojlum, quid modo curribus et equis 1'iiaraouis descendentem

dolemus
qui

in

infernum

Uuomodo

cecidisti,

Lu-

longinqua adeo regione pasceiis porcos, inori? Uuid tibi in barbaris gentibus ? quid tibi cum novcrca ? Agnosce ubera qua; te lactaverunt, agnosce vocein vocantis, vocem explorantis, vocem in Khaina, vocein ab
panibus,
excelso clamantis
similare caprex
:

mane

oriebaris? Quid orbalum luge-

Uevertere, dilecte mi, et as-

mus et sterilem, quein innumerabiliuin videbamus patrem iLetantem liliorum? delire senexl
quis
cisti,

muntes
te

Betliel.

hinmiloque cervorum super Vocat le lioinanus Poutilex, vocat

te

fascinavit, ut

allerum

tibi

conlingeres

Cbrislum,

quem

a Catbolica Ecclesia non didituu;

capulEccIesia;, luhil adhuc coinmiiiatur, viin uullaiu intenlal. Tu ad vocautis vocem uuditalis
tua;

ut te ad aliud couverteres

quod ab uberibus matris

non
!

EvangeUum, suxisli ? Ab

conscius

te

abscondis

? etc. llaic

eleganter

fortilerque cardiualis Theatinus, at

obhrinatum

eras iu oculis omniuin, si in ocuparvus esse voiuisses Consartus lile saccus tuus rudis rubentes piieos et 1'outilicum mitbras superabat. Scribis enim in illis tuis praiclaris qu;c vulgo circumferuntur apologelis tuis

quam magnus

Lutherauo adamaute Ochiui peclus pervadere

miuime
57.

potuit.

Armcni

fidci Catliolicx

ticis litteris,

Lactenus

te

Christiauo populo ve:

latum Cbristum

deinceps vero veruin illum, ac libertum i^roducturum te comminaris. Uuid est quod Io(jueris, Pater? An noh
i)ricdicasse

mia/n profitentur. At dum iinpius Ochinus dehcit a hde Catholica, Arnieni eain magnihce sunl professi ut Acta cardiualilii senalus testantur iu quo cardinalis Burgensis relalor legit exemplar quaruindam litterarum fratrum
; ,

exemplum

exi-

el laicoruui S. iMariie
tatis

Omnium-Sanctorum

ci\i-

vides tuis
.Vn

te teneri te

laqueis, tuis pedicis irretiri?

Nozovanensis iu Armenia, quarum

:

teiior

putas

impune jamdudum Christiano

po-

talis est

pulo illudcre potuisse, qui Antichristum pro

(^hristo pricdicaveris,

lu iNominc

Unigeniti

Filii

Dei

qui sua

qui Pharisaicum fermen-

gratia ct miseratione de Virgine nasci dignalus

est.

tum pro

sacra doctrina, qui

pharmacum pro

vero lacte propinaveris? Siccine simplicem gregein infecisti? Siccinc innocentes oves carnilex

sloli iiuis

Aniio Doinini muxlii, in dicB. Andreiu Apocongregati, paler beatissime, nos, (|ui su-

oves vestr;e et provinciie in spiritualibus

sermonum tuorum
Iraxisti?

lenocinio ad lanienam at-

subjcctaj vestra; sanctitati, vos

slruiu cstis, et in sieculo
iios

El quain fidem tibi |)osthac adliiben-

autem caput noomnibus supcrior, et

dam

spcrare [jossis, qui impiissiinis mendaciis auditores tuos seduxeris? Uui tamdiu divinum

verbum adulteraveris? Vides ad quod saxum impingis. Attende quam male tibi non constas,
(|uam periculose te ipsuin mutas. Si vcrilatcm libi cssc constabat ajmd Lutherum, si Petrum et Paulum eorum(|ue Ecclesiic successores iioii rccte videhas ambulare in sinccritate Evangclii,
quic in populis pra-dicabas, iion sccuiidiim Calholicam lidein esse scicbas, ciir lamdiu sisi

sub vestrie sanctitatis obedientia. Vos vero cadestcm polestatciu habetis, et gratiam a Deo ad regenduiu luundum et angelos cadesles in
societate vestra, et estis priiici[ies totius Ecclcsi;e, et

caput capiluiu, et priucipes pr;eIaloruin

vicarius Christi
iii

tolius luuiidi, et cstis

omni

loco,

ubi lidcm ejus

duodecim

.Vpostoli pr;edi-

ad ciijus
stiaiii

cavcrunl, et vos vcraiu ct rectam relinetis lidem, Scdem oiuncs lideles et Catliolici i;iiriconcurruiit, ot cslis

omniuiu
cl

ketitia

et

luisti ?

Cur Dei vcrilatcm

GastaW.
in Vila

in juslitia dctinuisli

..

exullalio; qui (|ueiuadmoduin

dc vino dicitur,
estis verus siic-

corda
'

hominum
l'elri,

lictilicatis,
(|ui

Jo. Baplisla

B. Cajetaiii

c. 6.

ccssor S.

muiulum universum maiiu

PAULI
continetis, et

III

ANNUS

10.

CHRISTI 1543.
vcstra'

27
sancti

cjuodcumque

lif,^atis

et solviiis in

tribuent sanctitati

Dei

Apostoli
a ([uibus

terra ligatiini siniiliter ct solutiim erit in coelis,

et estis

Petrus et Paulus.
<<

funilamcnlnm

totius Ecclcsi.T Dei.

in

paipse

Nos infidelibus subjecti sunius,

ter sancte,

qucm mundus
frater

partihus nostris

jam

electus captus et catenalus est, etin

non cognoscit, nos

salis,

Andreas \icarius Ca-

vinculis et catena per

qua' dicitur Corancli, et subprovincialis totius Provineia?Armenorum Catho-

seu viliw,

novem menses habitus, undc ut ipsum redimeremus, paramenta Ecclesia? et cali-ces et

cruccs vcndere coacti

sumus

fratcr Azarias prior Vill;e Sahonis, iicorum fraler Joannes prior Abarrenor, frater Joannes prior Cascasini, frater Joannes Abharecundis,
,

et ila

frater Zacharias

prior Salitach,

fraler

Thomas

redemimus, et venit in sanctam civifatem vestram. Nunc autem sanctitas veslra tantum boni ipsi contribuat, (|uantum illi Deusin mentem dederit, etillc qui scritrecentis aureis

cum

prior (>arna,

Petrus prior dc Ganza, omnes illi Christiani Catholici et fratres Ordinis pra^dicatoruni S. Dominici, subjecti et filii obefrater

Joannes

dientissimi sanctilatis vestrs, parati ad

omnia

pedes sanclilalis vestra' fraler Abbarevendis supranominatus filius Cosigian . Quibus perlectissanctitas sua contirniavit dictam electionem de dicta Ecclesia Napsit osculatur

exequenda. EtPetrusde Gianck, Petrus Joannes de Sabonis, Mirans Abbarener, Saphar de CascaPutach de Carva, sini, Acciech Abbarevendi Agabech Salitach, Silvan de Gan laici omnes, et capita seu priores villarum suprascriptarum
,

zovcnsi vacante perobitum Gregorii

id est,

filii

Azator,

Deodati, et providit de persona dicti Be-

nedicti.

est

Auctus 58. Auctus cardmaUum senatus. hoc anno cardinalium senatus a Paulo III, ut
' :

omnes

tilii.

patersancfe, mortuus est episcopusnoster, etaliuni pastorem etcaputloco cjus cupimus substitui nobis. Conferentes autem inler
nos, invenimus virum idoneum, fratrem videlicet Benedictum filium Boerzati de Nascioban

II Junii mdxlii, referunt Acta Consistorialia assumpsit in S. R. E. presbyteros cardinales

Ordinis S. Dominici, qucm adire fecimus regionem et Urbem vestram, quem elegimus in epi-

scopum nostrum
nominati,
die videlicet et

post

biennium a morte
:

prae-

et pra^dicti

Nazovensis episcopi nostri,

RR. DD. Jo. Episcopum Mutinensem, Marcellum Cresccntium episcopum Marsicanum, Joannem Vincenlium de Aquaviva episcopum Melpliitanum, et Pompeium Cecium episcopum Nepesinum, Robertum Puccium episcopum Pistoriensem, necnon religiosos viros Thomam Badiam magistrum Sacri Palalii, et Gregorium Cortesium Ordinis S. Benedicti. XXI, contulit titulos
reverendissimo domino cardinali Crescentio tit. SS. Joannis et Pauli, reverendissimo domino de Aquaviva tit. S. Martini in Montibus, reverendissimo D. Cecio tit. S. Cyriaci in Thermis,
Achillei,
tit.

pater sancte, anno supradictis papa Paule, conservet vos Deus omnipotens, et

S.

Petrus

et

Paulus,

et

omnes
est

sancti coelestis cu-

ri, et ita

commendatum habeat vestra

sanctitas

eleclum nostrum, qui

bonus et Catholicus Christianus, qui nequeLatinam loqui linguam, neque Italicam novit, unde compatiatur eadem sanctitas vestra. pater sancte, quidquid boni
facietis

reverendissimo D. Puccio tit. SS. Nerei et reverendissimo domino Sac. Palatii

S. Silvestri .

huic

fratri

Benedicto electo nostro, re-

'

Ms. card. Spadffi

to.

cxxxiil. p. 414.

PAULI

III

ANNUS

10,

CHRISTI 1543.

I.

stoUcis
tes

Jmperatoris oratores coram leqatis Apoexpommt quibus de caiisis Csesaris cUense conferre

TrirJpnto discedere cogantur.

Anno

partu

ad ConciUum

non

possint, et ipsi

Yirginis quingentesimo, Indictione prima, afflicta maxime est res Christiana, Cfflsare et Gallo

28

PAULI

III

AXXUS

10.

CHRISTI 1543.

in iiuituum exitium bella gcreutibus, tiscreticis in Catliolicos

auctoritate Conciliorum, singulorunniue ordi-

omni dolo

et vi

grassautibus, Soly-

maiiiio
jrnanlc,

in

lluntraria Cliristianas
et aliis

quibus malis

urbcs expugravioribus impcn-

num ad illa officia, et quam exacte ab omnibus vere Catholicis observanda sint, diccre instituercmus, quod viderelur causa' ratio cxposcerc,
nisi

(lentibus ut occurreret Pontifex,

omni studio
;

et

contentione Concilium OEcumenicum, jam ante Tridenti indictum, celebrare annisus est quBe ut sint gesta.ex ipsis Goncilii Actis nitide asse-

tione

apud vos ageremus, quibus ista multa Icclongoque rerum usu sunt quam notissima. Hoc autem dicemus, si unquam, nunc

remus

'

appli Die VIII mcnsis Januarii mdxi,iii cucrunt Tridcnlum tres oratores Caroli V impe,

ratoris, videlicet illustres et reverendi doinini Nicolaus Perenottus dominus a Granvela, Antonius Perenottus episcopus Atrebatensis, et Di-

maxime Concilii celebrationem necessariam esse; neque htcc res explicationis enarratione opus habet, aut perspicuis argumentis celebranda est, cum nemo sit, proh dolor! qui aperte nimis id non intelligat (si modo priidenter expendere velit) quain infirma sit respublica
certe

Christiana,

quam

dissidioreligionis labefactata,

dacus a Mendoza . Venere illi in legatorum ApostoIicK Sedis

liabitaque oratione de Concilii celebrandinecessitatc pro hceresi comprimenda cl morum puritate restituenda, attulere causas,

conspectum

ob quas Carolus V difricillimo a Gallo rege appetitus bello accedere non posset, utque ipsi ob paratas
sissent
;

sibi a

Galiis insidias tardius acces-

sit exposita, Turcis ac Mauris assiduis illam pra-Iiis infestantibiis, accedente ad exlremum illud malum el controversia inreligione, bello intra hujus viscera ab iino e potentissimis ejus principibus renovato pluribus locis uno fere tempore, et non alieno, in quo ad propulsandos fidei nostra; hostes. tcrra mariqueexcrcitus parabantur. Nciiue mul-

et suis perpetuis

hostibus

tlagranle

vero atrocissimo bello,

in

tis

verbis referendi onus nobis

sumimus, (luam
et cele-

quo Gallus Turcas auxiliares

scilicet se conferre

exciret, praisules

sollicita

cura

contiiuio^iue

labore et studio,

Hisi^ani, vel alios Citsaris clientes ad

Concilium non posse, excusarunt. De quibus confecta ha;c publica documenta extanl
:

summisque

officiis Concilii indiclionem brationem Ca>sarea m;ijestas pefiverit,

cum

et

tate

In nomine Domini. Amen. Anno a XativiDomini nostri .lesu Christi mdxliii, IndicI,

tione

iu Christo patris et

die ix Janiiarii, Pontificatus sanctissimi domini nostri D. Pauli di-

sanctissimo domino nostro et sacrosancto collegio isla cognita sint, ct a freiiuentibus ad hoc susceptis profcctionibus Romam et ad alia Italiae loca, ad Suam Sanctitatem et Clemenfcm prffidecessorem ex continua ministrorum et oratorum, hujus petitionis amplissimiim testi,

vina providentia papa; III anno ix, existcntibus reverendissimis in Christo patribus ct dominis
Pctro Paulo S. Balbina;, Joanne S. Vitalis
byteris, ct
[)res-

Heginaldo
E.

S. Marite in

Cosmedin

dia-

cono

S. R.

cardinalibus, ac sancta; Aposto-

licK Sedis et j^raulicti sanctissimi domini nostri papffi ad OEcumenicum Concilium pcr suam Sanctitatcm in liac civitate Tridentina ad sedan-

monium sumi possit. Quare sermoncm luic convertemus, ut a nohis intelligatis, suam majcstatem, qu;TP tam studiose Concilium semper cxpetivit hactenus niinc maximc illiiis celcbrationcm, primisque votis, optare, per qiiam discordia religionis componatur, et sit iitilis
,

rciiublica; Ciirisliana;,

cum
gravi

intelligat niillo alio

das hmrcses anno superiori indictum de lalere

in ifdibus sive liospitio pr;rdicti revercndissimi S. BalbiniB in aula rcdium, in (|ua aderant nonnulli proceres et nobiles, comparuerunt ibidcm illustres et revcrcndissimi C;csarci oratores, videlicet illuslris dominus Nicole"-atis,

morbo possc illain rcformatione quoqiio oiuis essc, quam Sua Sancfitas frequcntcr oblulit ct promisit, ct pro qua Ca'sarca majestas tolics ct ]n'oprio etordinum sacrosancti imperii nominc institit, iit pro rc necessaria, et sine qiia, ne(|ue prretcrito malo mederi, neque, ne in priora
pharmaco ab hoc tam
convalesccre
;

scit et

laus Percnottus, cpiscopus Atrebatensis, et illtistris dominus Didacusa Mcndoza ad Conciliiim

incidamiis, iiUa rationc vitarc

tibi,

possumus
,

qiiod

hiijusmodi per screnissimum et invictissimiini principem Carolum V Uomanoruin impcriilorem scmpcr .\ugustum, etc. specialiter dcputati dirigcntes sua vcrba ad pr;cdictos cardinales,
lociili

rcvcrendissime cardinalis Moronc cxpericntia probiilum cxistimo. 11 aiitcm dc cclcbratione Concilii

liis

privmissis agamiis, ciipi-

inus mcinoriai vcstrai succurrcre, ne repclitione

sit opiis,

ca quic

siia

majestas superioribiis

sunt pcr voccm et

organum

dicti

rcve:

comitiis impcrialibus Riitisboniv habilis revc-

rcndissimi domiiii Atrebalcnsis, in liicc verba 2. Prolixa orationc miillis(|uc vcrbis nobis opus essel, rcvercndissimi amplissimiiiuc paires,
si

rcndissimo (luoiidam cardinali Contarcno, libi rcvciidissimo Moroiio, liinc Siut Sanclilatis nuiitio

respondcrit, ciim uli(|uc

illi

cxplicuissclis,

de originc, inslitiitionc, lorma, atqiie

slaliiissc Siiiim Sanctilatciii celcbrandiiin (lEcu-

mcnicum
'

Conciliiim indiccre, ncque ea vobis

indictionis, ct privatas

AnRcl.

Massarcl. in Diarlo Concil. Trid.

M9.

arcti.

Val.

cxcidissc puto, qu;c sua m;ijcslas respondil dic

9ii;n.

nuiD. 3218. p. G5.

XXV .Vugusli ad Bullas

PAULr
litteras suii> Sanctitatis, quilxis
C.oncilii
liic

irr

annus

10.

CHRrsTr 1543.
istuc
,

29

iili

iiKiictionom

venire,

celebrandi

si;,niificavit.
si

Saiictitas intclligere

polcst,

sua conjnnixat ciim

iis

Kx

mcnto
siimus

facile deberemus, eodein arguquo pro Sua; Majestatis excusatione

usi, bello scilicct

impedilos fuisso nulla

opcrihus (llligentem Concilii pctitionem, qua sil sua majestas voluntate, et (|na2 in jijenere dicta scriplave fuere, huc pertinere, ut revera etcum fructu cclebretur. Ne autem sua majestas, earum, quibus iniporiali et regio officio
obligata est,

fido relicta lilteris, quibiis sine poriculo transi-

tus olim concedobatur. (Ainniue terra luta

fiierit,

profecto ininus certe

iis,

mare

non non solum

enim ab
sunt,

quos bellum movisse diximus, sed

a Turcis quoque, et aliis qui a fide nostra alieni

quidquam

pra?termitteret
tribus,
et

dato

amplissimo maudato nobis

Marcliioni de Anguillara, qui

illustri

apud Suam San-

ctitatem sua; majestatis oratorem agit, singulisjussit, ut ejus nomine adessemus, absentiam, quodque neminem hactenus miserit, excusaremus diligentem pra^terea navaremus operam in his, qu;p ad ipsius Concilii cum fructu celebialionem, pietatem, Ecclesi;c unionem, fidei atque religionis stabilimen-

quc nostrum
illius

cavendum erat, cum illi publice minarenhos in perniciein sui majestatis et regnorum ejus esse venturos. Unid aulem lenlatum fucrit, et quid voluntate designatum fiducia ex|)ectationis luijus advcntus, noverunt omnes,
tur,

ne(]ue tutclir, quain sanctissimi indicti Concilii

auctoritas pr;T?bere debuerat, ulla rationo fidcn-

dum
vela

fuit, id

enim
,

res ipsa docuit,

nam

etsi

in-

tellexissent Galli a Ca?sarea majcstate D. Cran-

missum

luin et reipublica; Cliristianffi tinere videbuntur. >'on

in

commodum peradmodum laborabimus

interesset,

ut huic Concilio nomine ejus tamen ut illum interciperent, viginti

excusanda sua majestate quod non intersit existimamus enim liuic parti satisfactum per

duas triremes, et aliquot naves Turcicas longas minores sive Liburnicas instruxerunt, itaque
transfretationem necessario distulimus, ut coaclis majoribus viribus sino periculo navigaremus.Hffic certe inagislegitima excusatio nostr;p

quasad Suam Sanclilatem scriptas duximus. Quis eniin non intelligit, motum illi bellum tot locis uno tempore, et in quo nimis
eas litteras,

mora^,
aliis
cilii

ne quid pejus prieter occasionem hoc loco dicamus, ab omni jure divino et huinano, servata est ratio, excusare debere ? Ha;c autein omnibus Christiani orbis ordinibus nota, Suae vero Sanctitati notissima putamus quod sit tunc motum bellum cum indictum Concilium, ob idque cognoscere potest legitimum impedimeiitum, durn illa, et resistendo et conatus hosalieiia,
,

quam cum vellemus secundum quam judicandum perinittimus, sintne ad Conutilem celebrationem
si

admodum

animati,

reprimendo fuit occupata. Nostis quoque, reverendissimi ainplissimique patres non deesse, quae illuin nunc e suis regionibus non patiantur egredi, duin provide illi sua munienda sinl, ne proximo anno ita invadatur, ut supetiuin
,

riore,

sua majestas ageret, ut terra inacommuni vero Christianorum inimico operam, cuin tam sancta occupatio tutam illam ab omni invasione reddere deberet, pra;ter inducias, opera etmaxiino cum labore sanctissimi domini nostri fojdere
id

cum

rique, se suasque copias

adjunganturalia,dequibus Sua Sanctitas frequenter fuit admonita, et ea vos non latere existimamus. Expectabat etiam sua majestas, ut ingenue id, quod res est, profiteainur, explicationem nonnullorum a sanctissimo D. N. de quibus scripserat, qu;c videbantur a sua majestate prius expedienda esse, quam quisquam huc ab illo mitteretur; illis etsi responsum non est, tainen ne suis partibus argui posset, multum sibi pollicens de opinione, quam de sua Sanctitate concepit, sperans illam officium suum impleturam, nos huc mittere voluit. Dabimus et apertius testimonium Caesarea? voluntatis, poUiceinur illain, quod sape coram per litteras suosque ministros obtulit, adfulurain, nisi prater voluntatem suam impediatur. Si tamen hujus Concilii celebratio ita instituaqui ista perpetrant,
tur, ut res

partas,

dum
sancti

quibus tanta auctoritate firmatis fidenvidebatur. Accedit quod ordines sacro,

tam sancta Suse Majestatis praesentia

iinperii invasuro tum significaverunt constiluisse se (necessitate ad id cogente) conjunctis viribus cum sua majcslate et Sanctitatis Su;o auxiliis, aliorumque ordinum Christiana>

reipublicae,qui rein tam sanctam juvre vellent, Turcas ex Hiingaria pellere, petiveruntque, ut sccundum ea, quip tam magnifice per suas litauxiliares ex suis copias mitnec saltem ne quid occupalis illis in nostro orbe moveret, quam petitioncm ita contempsit, ut mox huic contraria molitus sit. Cceterum, si quis nobis objiciat, quod serius venerimus, dicatque debuisse nos, aut alios, impeteret,
leras obtulcrat,

debeat promoveri, lum etiam prwsules missurain, eosque, qui celebrando Concilio e suis regionibus interesse debent, modo illis tuto accedere liceat, quod profecto hacteuus non licuit, fractis crudeliter in hac novissima invasione regnorum suoe majestatislegibus contra eos qui immunes a vi bellica esse debuerant quamobrem sua majestas nobis cominisit, ut illos excusaremus, et illorum nomine significaremus, paratissimos seinper futuros, ut suo officio satisfaciant. Tt autem absolvamus, paucis;

que, quae dicturi eramus, concludantiir, venimus, reverendissimi amplissimique Patres, ina-

xima qua

id fieri

potuit celeritate,

habemus

ratore legitiine occupato, ejus

nomine prius

sua majestate manclata amplissima, parati nunc

30
secundum
ea, ejiis

PAULI

III

ANNUS
et

10.

CHRISTI 1543.
aliis

noniine imperiali

regio

omnibus

melioribus modo,

via,

jure et

Cntliolico, et

ciarum ei brationem Conciiii videbuntur pertinere, ne quidquam praetermitlalur eorum, quae imperatoria et regia dignifas, tot(|ue provinciarum administratio et moderalio iilam obligat adjuvante Spiritu sancto Paracleto, qui et affliclam

nomine regnorum ejus et provinsubditarum, ad omnia c|UBe ad cele-

causa, quibus validius et efficacius possumus et debemus, solemniter facimus, consliluimus et ordinamus noslros veros, ccrtos, legitimos et
indubilatos oratores et mandatarios
el cuilibet
:

dantcs eis
facul-

ipsorum

in solidum,

amplam

lalcm
aiit

ct

poteslalem, ut ipsi qualuor, Ires, duo,

Ecclesiam suam
consolari et

rempublicam Christianam necessario pbarmaco recreari, et a

, ,

unus ipsorum, nomine nostro, in dicto Concomparere, in omnibus sessionibus noslrum locum, ut oralores et mandatarii
cilio universali

malis

quibus circumsepta est, liberare sua

bonitate
.

noslri habere, res et negotia religionis et fidei,

et alia

immensa
dignetur

et

inefJabiii

misericordia
loquendi,

qua^cumque

in prirdicto

Concilio traChri-

Quibus

diclis, etfine facto

ctanda, una
stianic
tariis

cum

aliis statibus reipublica'

petierunt leclionem fieri mandati Coesarei, vigore cujus dicebant se comparere. Quod qui-

eorumve
consultare

legatis, oraloribus et
,

mandailiisque

agere

et

tractare,

dem mandatum lectum

est, videlicet

fuit et illius

tenor

talis

Carolus V divina favente clementia Roimperator Augustus, ac Germania}, Hispaniarum, utriusque Sicilifp, Hierusalem, Hungariffi, Dalmalife, Croatiie etc. rex, arcbidux
3.

omnibusetper omnia adcsse, consilium, volum, decrelum nostro nominc dare, impartiri et interponere, aliaque omnia traclare, procurare,
agere, concludere et exerccre debeant et possint,

manorum

tionem

qua^ ad Dei gloriani, fidei unioncm, exaltaChristiance honorem et reipublica;

,

Austria?, Fiandriio, Tirolis etc.

et

Recognoscimus,

commodum

et

augumentum

perlinere,

ConciHo

notum

facinnis tenore pra?senlium universis.

Cuin primisvotis semper cxpetiverimus in publica administralione ita versari, ut voluntalem defuisse omnes ct studium nobis nunquam inteHigerent, tractandis iis rebus, qua? ad Reipublicffi Cbrislianffi, studio parlium et dissensionum in reUgione pa?ne labefaclatam instaurationem et salulem pertinerent, et ad reducendam illam et revocandam ad Christianam et firmam concordiam. Cujus rei ampiissimum dant testimonium suscepta jam tolies niagno cum sumplu summoque labore ad id itinera et quotidianie noslr<T actiones, quil)us

expedire visa fuerint, et qu;e nos ipsi agere, tractare et procurare posscmus, si praemissis omnibus et singulis personaliler interessemus,
etiamsi talia essent, quie mandatum cxigerent magis speciale quam priesentibus est expres-

sum ponentes idcirco priefalos oralores et mandatarios nostros, quoad priedicta, in locum et vicem personiP noslrie, promiltcnles in verbo noslro Ciesareo, noshabiluros ralum et gratum, quidquid per ipsos oratores et mandatarios nostros, aut tres, duos aut unum ipsorum ad modum pricnarratum, aclum, procuraluin et
;

iHum scopum

gestum

fucrit,

constituimus. Existimamus hoc tempore nol)is diligentem navandam operam, in quo beatissimus in Christo pater et dominus D. Paulus, divina providentia Pontifex Maximus, llniversale Concilium Tridenti kalend. Novembris proximis

barum tcstimonio
scriptarum,
XVIII

dolo et fraude penilus scmotis, lillerarum manu nostra subnostri

et sigilli

apposilione inuni-

larum. Dat. in civilate nostra Barchinonic die

Octobris
nostri xxii ct

anno Domini mdxlii imperii regnorum noslrorum xxvii.

,

celebrandum

indixit; cui intcresse

cupercmus,
i.

Caroi.i

i>.

et ipsi pra!senles

toloque conalu ea promovere, quip ad publicam utilitatem pertinere existima-

Perlecto eo

mandalo

'

dominus de Gran-

vela,
vit,

suo

et alioruin

oratoruni nomine, flagita-

rcmus. Sed cum priEsens rcrum slatus id non patiatur, decrevimus oralores nostros eo mittere, qui vices noslras gcrcrent. Hinc estI(]uod
nos confisi de probilate, pio'zeIo fidei, religionisque studio, morum integrilate et in tractandis rebus cxperientia et fidc illustrissimorum domiiii a et venerabilium Nicolai Peronolti Granvela consiliarii noslri supremi, rerum
status vicesgerentis ct oratoris nostri gcneralis ad (".crmaniam et Ilaliam, Don .loannis Fernan-

ut TabuIiP publicie coiificercntur,

compa-

ruisse ipsos

excusasse cur tardius venissen' ipsi, ac pricsules non possent accedere, scque ad ]niblicain rein Christianam tucndam augcndaiiKiue, el cclebrandam Synolegatis,
et

coram

diim ])aralissimos oblulisscnl, iii moto a rege Clnislianissimo bello distrabcrcnlur. X Januarii

MDXi.iii

significavit

Nicolaiis

(Jranvcllanus,

proximo dic ad Norimbcrgcnscm convcntum

l^rofeclurus, cardinali Moroiio religionis res in

dez Maiiri(iue/, Marcliionis Anguillara>, Antonii peronolti Episcopi Atrebalensis, et D. Didaci de

(lcrmania

in dics collabi,

Ralisboiiam rcccntcr

defecissc, in Lolaringia jccla loca dcscivisse, de

diiri,

Mclim

el alia

circum-

Mendoza

consiliiirioriim

noslrorum.

el devolo-

Relgio (|uo(]ue formiexcidcrcl, licct rcgina

rum

et fidelium dilccloriim, cosdcm conjiiiiclim et scparalim fecimiis, crcavimiis, constiliiimiis ct ordinavimiis, al(|ue cx nunc, lcnore priBsenlium, ex ccrla aiiimi nostri scicntia, cl

ne a Calholica

lide

'

Toni. X.
llalia.

ile

Concil. Ms.

iircli.

Val. sig. niini. :u;)'i.p. 11 ol 12.

Fa

PAULI
Aiariu pro

III

ANNUS

10.

CIIRISTI 1543.

31

omnem operam

ea provincia iii ofllcio conliiienda collocaret cuticta in exitiuni pronavideri; onincin tamen lal)orem pro Ra:

tisbona et Metis ad ofticium revocandis, apud Komanorum regem et Havariie principem, ct

Lolliaringia' duces, pro Bclgio apud reginam Mariam contulisse; imperatorem pietate Clirisliana excellere, nientemque optimam gerere se prajcipue Concilii promovendi causa missum, ac si jusseriat legati, Tridenti moraturum rediturum vero ex convenlu Norimber: :

bus imperii, ni decem et octo mensium flexu Concilium Generale aut nalioais (icrmanica; coaventum iniperialem Syaodus celebretur coactum iri, ia quo de religionis rebus deccrnatur; id vero lempus proximeeflhixurum, cum tamen nondum Conciliuin iaclioatum sil; Cranvellanum in Germaaiam prolicisci, ut (lcraianos ia coacordiaai redigat ad Turcarum (iallorumque molimina retuadeada viin facere Lutheraaos, ut coacioaatoribus suis prajdicandi Lu, :

redire a legato fuerit jussus) Concilium omnino necessarium, atque a Cicsare ab eo pr;esules ardentibus votis exambitum

gensi

(si

litteris

Hispani* delegatum
fuerint itinera
:

iri

ad Concilium,

si

tuta

ditluadeadieque baireseos facultas ilierismi coacedatur, aique utraque spccies laicis, conjugia vero sacerdotibus permittaatur at Poiiiifex promovendi Concilii siudio Cajsarem ex Hispaaia veaientem conveniredecrevit, ut illum
:

regem captum detinere indigne Valentinum arcliiepiscopum, cum maxima Sedis Apostolica' et Clinstiana; religioais episcopis Callis liberi commeatus injuria syngrapliam datum iri, modo non alia, quam
Galliie
:

ad pacem cum Gallo llecterei. Ha!c pia celebraadi Coacilii studia cum stienue navata a
Poatilice accepisset

qux

spectant ad Concilium pertracteat

cardi-

nalem Moroaum optime conscium

Ecclesiaslica
ille

esse, quaatis

Sigismuadus Poloaia' rex, aon jam aaiplius verbis, sed operibus Lutlieranorum fingeaiium Pontilicem defugcre Concilium ei aversari, calumnias oblerere, cui respoadit Paulus, se pro
gratulatus Paulo est, illum
coaciliandis regibus,

precibus coaiitia imperii ursisseat Ca'sarem, ut discipliaa iastauraretur , utque

de ea restitueada
Poatifice egisset
:

tum Luca\ tum Ilom*

mirari,

ad C;esarem in Italiam accessiirum prolicisci decrevisse; rogavitque, ut Polonos prsesules ad Concilium Tridentinum
milteret.
6.

cum
si

auUum

Komai,
:

aulluai ia llalia elTectum opcris coasecutum

in

Impeditis militum copiis itineribus con-

Cermaaia reai perlicere aon [tosset, non ut non videri adiaodum alieauai a ratioae emendatis Romana! curia; corruplelis, se Con,

tinebant se in suis Ecclesiis episcopi, ne militari licentia spoliareatur,

ies

oppoaeret [mc dici ex suaiaii cultus in Sedem Apostolicam observantiseque oflicio. Questus etiam est de Galliae rege, qui Turca
cilio
;

ac Trideati iafrequeniteruin ad quos augeados Paulus Encyclicis litleris pra-sules ursit, ui ad Concilium se conferreni. Ne denique uUas pro
eraat ccetus,
,

concitato
in

regem Romanorum Germaaiamque

discrimen adduceret. Kespoasuai illi a legato est, instaurandaj discipliaae Ecclesiastica;navatam in Italia fuisse

congregando Concilio diligeniiai partes praetermiiteret Pontifex, Caisarem ac Ferdinandum regem vehemeaiissime ursii, ut praisulibusdarent imperia, ui prasentia sua Concilium cohonesiarent, ac publicam Ecclesi salulem (juibusvis
privaiis

anuo superiore, tum in Germania operaai Pontilicio aomiae principes vero Luttieranos Ec:

commodis ac
iri
,

periculis anteferrent

at

Caisar licei sentiret eegerrime episcopos Tridcnti

clesiasticis obstitisse,
lio

ne Ecclesiastica jurisdic-

congregatum

tamen

Pontificis

postulaiis

exerceretur, ac sacerdotes, ne emeadarentur,

assensii; nec dissensii Ferdinandus,

quem

ro-

suboraasse, ut deficereat ad Lutheranos; atque ideo Pontiticem restituendai disciplina; provinciam ad Concilium rejecisse, ut ex 1'ontificio

gaviiPaulus, ui pr;esules, qui convenius Norimbergenses adierani, impellerei ut ad Tri-

dentiaum Coacilium proficiscereniur.

7.

biplomate conslat. Cui subjecit Granvellanus, eripieadam Concilio occasionem novandarum rerum, atque adeo maculas prius eluendas.
0. Coiicilu co)i<jrefjandi stiidia strcnue navata a Paulo qui JJononia/n se confert ad invisendum imperatorem. Addunt Acta Caesa-

Coacepta! suat iisdeni senienliis

liiteraj

ad Ludovicuni Palatinum Rheni electorem, quo etiam argumento ium ad Ferdinandum, ei alios
principes, et archiepiscoi)os, et episcopos, ei

nobiles viros in Norimbergensi conventu con-

'

reos oratores Tridento recessisse,

cum
Iiis

ardente
celedeterriti

Truchses Baro

gravissimo bello dari

operam Coacilio

brando aon posse assererent. Non

suat legati

1'ontiticii a coeptis, sed ad cogenConcilium aaimos viresque obfiraiaruat, tum moauere Poatificem decretuai Norimbergaj conceptum fuisse ex formula decreti Ratisboaeasis, Ctesaremque pollicitum ordini-

dum

'

To. X. de Concil.

.Ms.

arch. Vat. sig. uuin. 3197. p. 13.

quas (3tho quibus significavii, tres legatos cardinalesTrideati consistere ad celebrandum Concilium, ad quod ut se conferrent peramanter contendit, ob lardiores eaim Germaaorum pra;sulum nioras, aliarum provinciarum lemotiorum prffisules haclenus retardaios fuisse. MisisseFerdinandumadindictumConcilium Tridentinum oratorem Franciscum e Castellonecnon Alto traduni ejusdem Concilii Acta
gregaios extant conceptae
liitera;
,

Walpurgensis

deiulit,

32

PAULI ni ANNUS
siios

10.

CHRISTI 1543.

Germanifc episcopos procuratores

decrevisse,

ad illud
opiscoiii

raretur, certior redditus,

sed

non adniissos, cum

in
i'e

imperatorem nou esse Bononiam aoccssurum, ut cum eo congrede-

suo

ipsi

munere

gravissima perfimgi dc-

retur, consilium in Consistorio a cardinalibus

pctiit, an esset consentaneum, ut se ad iinperatorem confcrret, cum ille Bononiam venire abnuisset, et decreverunt boc non decorum fore. Scd cum postea cardinalis Sadoletus, prius

berent.
8.

Peiliccre ])atcrrio sludio conatus ctiam

est

Pontifcx Hclvetiorum Zuinglianorum

pro-

ccres, ut

cum jam

ante postadversa

illa priciia,

quibus

a Calliolicis, qiios vi

opprimcre

affccta-

bnnt,fracti fuerant, consensissenf dissidiaomnia

de religione permittenda Concilio OEcumenico, decrctoriamque illius sententiam se cxcepturos spopondissent, redintegranda? vcteris concordicT

Bononiam venisset, cujus scntcntiam magni Ponlifcx facicbat, denuo res in consultationem adducla fuit, quam lamen contraclam
absens,
liac legc

tcmperarunt cardinalos,
ut Pontifex ad

uisi sjies

me-

liores cortiorcsque sanciendic pacis ostendercn-

occnsioni

praeclarissima!

non

deessent

tur

tum enim

imperatorcm

scque ad eos [latemo sinu complectcndos lissimum amanlissime exliil)uit.

9.

i^ara-

acccderct, sese
fuit

assensuros.

Conlraria auteni

sententia cardinalis Sadolcti; vidolicct ut

Interea Pontifex

Bononiam appulit pro

in

qua urbe XI Maii dcsignavit pro constituendis rebus Coucilii reverendiss. DD. decanum de Moiite GuiCa-sare

ineundo

cum

coUoquio,

diccionum, atqiie Crescenlium, et de SanctoSylvestro cardinales, quibus tres alios addidit, videlicet do Grimanis, de Sancta-Cruce, ct dc Cortesio. Et die xv in congregatione generali
reverendissimus Parisius legalus ad sacrum Concilium ex Tridento Bononiam se conferret pro rebus nonnullis cum eo communicandis, qua' ad Concilium spectabant. Promovcbat eo ardentius indicti Tridentini Concilii celebritalcm Pontifcx ', qiio Lutliorani
decrevit, ut

Pontifcx se ad imperatorem conferquare ejus rationibus auditis, Pontifex et etiam cardinalium collogium in ojus senlcntiam descenderunf. Scd audiamus ijisum cardinalcm loquentem in Epistola ad 1'aulum Sadoletum
ret,
:

omnimodc

Postridie,

qui fuit

se.ito

idus Junii, senatus

itcrum vocatus est; causaconvocandi fuit, quod cum superioribus dicbus fuissct de consilii sonfentia dccrelum, si Crcsar i$ononiam venire recusaret (properare enim dicebat, nec spatium liabcre longe ab ilinere dcclinandi) ut ne ullerius procederet Pontifex, scd vol illuni Bononirc
exciporet, vcl
si

id

non contingcrot, inappella-

tum

abire paterelur,

cum

tamen,
id

si

quid

in

grassabantur dolis, et omni contentione convcuticulum Cermanica" nationis cogcrc ambiebant, ut in eo cmentita restitucnda^ pristiuo nitori Ecclesia; specic rcligioncni turpissimc deformarcnt, cl Catliolicos ab Apostolicio Scdis obsequio divellerent vehemcntissimc vero illi a Concilio Tridentino ex omnium genlium epis:

congressu agendum
fuerat,

esset,

mittcndis nuntiis
ila

facile possel sarciri. Ralio

autcm

deccrnendi

quod videbatur

lioc dignitati et gravitati

Sedis Apostolica'

maxime non

coiiveniro, simul-

quc a-tatem

Pontificis })ergravem tot itineruni

cogcndo abliorrebant Catbolici vcio ob Ca^saris, Gallorum(|uc rcgis bclla Tridentum accedcre detrectabant. 10. Impcrator vero cxllisiiania disccssurus, ante omnia Pbilippum filium ejus nominis secundum agentcm scxtum dccimum tclatis annum, Ilispaniae regem appellaral, ct totius regni civitalum oratorcsilli sacramenlo obstrinxcral praifcceratiiuc illi ad rcgendos moros, molemque ncgoliorum tractandam Covos prudenlia singulari conspicuum militarc vcro copiarum imperium supremum Fcrdinando
copis
:

prcTCSulcs

laboribus objici non placebat; ergo, Iidbc eadein ipsa res iterum adducfa est in disccptalioncm, placerctnc ultra procedore, necnc ? Nam Cicsar quidcm ParniiC se ostendcrat cum Pontifice

libenter

convcnturum

liic

quiiuiue ante

me

rogati in sententia pristina mansorunt,

cum
irc

exccptiono lamcn, nisicerta spcs ali(|ua dc pacc

essot oblata, qua; iter suaderct,

tum onim

oportere censucrunt. Ego rogatus conlrariam scutciitiani dixi, dc valetudine et incolumitatc corporis ad Pontificis judicium rojcoi. Diguita-

tom

in

00 dixi positam,

si

quic utilia ot

com-

moda

rcipublica) Cliristiaiuo csscut, agorontur,

bauc uuam

mc

agiiosccre, noiiuo aliam praicr

Toleto, Albiu duci, coiitulcrat, feliciquc navigatione usus

cam uUam
tom.
siio

iu Ecclosiaslicis

Gcnuam

alfecto j;im

Maio applicuit.

(Iloo utiiiam consiliuiu

!)

bominibus dignilatam salubro Eodc-

Ad (juem liumanioribus olliciis prosc(|uoiuluin (ienuam primum a i'ontirice missus Aloxaiuior

Farncsius cardinalis,
rellus.
11. j\o>i.
iit

bcno porcipcrctur

Inquircre ccrlam

in

iis

reruni cvcntibus, (|uod siuo potosfati

spem Deus
;

referl

Angelus Massaulnntil

liononix,

ad (jumn acccdrrc

non csse noslrum, vcllc cl couari bona (luio in nobis essent, ad nos id portinero ino tamcn sporare, cum Ciosar^ot lcmpiis aiiiii,
roscrvasscl,
ct Poiililicis a'tatem

imperator, sed in castro

leni

ISu.rcti ta/idci jwssu/it

iniri co/hfjuia, rjua' niliil proficiunt.

Ciim

laboroiiKiuo conspcxissot,

aii-

babiltirum
ooiisilia, si

illiim olTioii

rafioncm,

ot

ad

|)aois

hoc codem teniporc Bononiic

i'onlilex

mo-

<

Ms. card. Spadx sig. nuni. 133.

non |)romptc ((|uod lamon ipsiim a taiito Poiitilicc oxpcotandum noii cssel) attamon inductum pudoris stimulis facilius de sc pcrac-

PAULI
turiiMi
iii

Iir

ANNUS
ul

10.

CHRISTI 1543.

33

liac

(|ui(leiii

rc

suaclLMiila,

pius

buisset, paulo post vocalis cardinalibusMarinus

enectunirn cssc prwscnfem 1'ontilicem, (luam liwc cadcm ageret. l'ossi alisens per nuntios tremo, vel liac una ratione nccessario dixi |>roficiscendum, ut rumores liominum comprimcrentur; erat
cssc Pontifici

Grimanus cjus ordinis princeps

fatus est
"
:

ba-c infcr alia

Pafere, gcnerose pie(|uc C;esar, ut

si

(|uid

cnim sermo

latc dissipatus, ortas

si

cum

Ca>sare simultates, (juare

non sinc pcriculo alicujus suspicionis ultcrius liominum mcntibus opinio insedisset. Hac a mc senfenlia dicta, ab omnibus deinceps in eamdem est descensuni. Ua^iuc Parmani vcnimus, berique Ponfuissct collo(|uium dencj^atum,
tilex iiigrcssus
I"2.

pra^durum in intimis scnsibus obcaliuif, id tofum Cbristiana pictatc moUiafur, honestissimis siquidem, nomiiiiquc maximc decoris condilionibus, quas prudeiitum etrcipiil)lic;c amanlissimorum bominum judicio dcscrijitas duduni perlcgisli, rcx Gallorum pefif affinifatcm, opes, copias oilerf, occupata rcstituet, ut Mediolano
tua
liberalifate

beneficiariiquc juris

nomine

urbem
in

est .

recuperato,
junctis

communem

hostcm barbarum con:

iNonnulli

Ponlificis

mentem

malevolentia suffusi piam sinistram interprctationem

armis persequatur

ut nibil porro, vel

occult;e fraudis, vcl

parum

sinccra; fidei pertiinvicti

detorsere, (juasi profectioncm banc suscepissct aftccta setate, non ad pacem inter reges conei-

liandam ac rem Cbristianam rcstituendam, sed ad privata familiK commoda consectanda sed banc suspicionem adversam, inanesque calum:

timeas (qui nibil unquam altitudine timere didicisti) socictate fcederum inita aderunt, ut justis armis
:

animi frelus

cuncti fere principes

sponsores vadesque
sanctas
pacis leges,

nias

ita refellit

inter alios cardinalis Sadoletus

' :

mibi maxime molestum est, potcst pcrsuaderi bominibus, ex boc aliud quippiam qu;rri, nisi privatum commodum. Itaque mira jaclantur
lllud

quod non
congressu

aliquorum
in

juraque omnia tueantur hanca te pacis conditionem ante alios orat Carolus AUobrogum rcgulus innocentia tantuni sua depulsus regno, et quod longe miserrinuim vidctur, per septem annos ancipiti duorum propinquorum injuria
fatigatus.

vulgus,

Hanc item Veneti tanquam ex

;

foedere

qux

vobis quidem audita esse arbitror.

fucrint
alii,
.

quoquo animo

integrum

me

Ego, qui-

debitam reposcunt
tributis

eamdem

regna perpetuis

enervata

tuorumque prseserfim ac

dcm ab omni
i;!.

labe servabo

hostium rapinis crudelissime divexata supplicitcr efflagifant

:

Cum

igiturPaulus consiliuin cardinalis

accedcre
statuisset,

valeant aliquid, obsecro, Ca?sar,

Sadoleti

sccutus, ab aliis cardinalibus appro-

fraterna

pericula,

Hungarorum supplicantium
atqueoptimis nun-

balum, ad imperatorem

iachrym;v, senatus preces, valeat ipsa sacrosancti

atque Parmam pervenit, duos legatos Pctrum Paulum Parisium et Marcellum Cervinum cardinales ad imperatorem misit, qui de colloquio infcr Pontificem Cffisaremque ineundo pertraclarent. Itaque vigesima prima Junii Pontifex ingressus est Castrum Buxeti, ibique cum

mox

Pontificis auctoritas, piis

quam

spretaregibus, ut Cbristianus orbis luctu, miseriis et Barbarorum melu liberatus post

im[)eratore per tres horas collocutus est; nec-

non quatuor sequentibus diebus.

ii.

Incubuit

summo

studio in iiscolloquiis
et

impetratam tuo incomparabili munere pacem atque concordiam fcecundissime reflorescat . 15. Attamen CtEsarflecti nequa^juam potuit ideoque tantam Cbristianorum calamitatem Jacobus Sadoletus ob Caroli ac Galliarum regis dissidia exortam ita deploravit :

Pontifex,

ut Cacsari

Hungariic

Ferdinandi
misereretur

16.

Cum

noslri principes, qui

maxime

fratris pericula in oculiscollocaret,

tueri et regere Christianam

rent, nihil
nisi

rempublicam debe-

gentis de re Cbristiana deque

meritic, qu.T

ncs suis
ria
nisi

Germania optime Turcarum alluviocervicibus sustinuisset, subacfa Hunga-

duobus

saeculis

videantur sibi Iiabere i)ropositum, exitium et eversionem earum ipsarum na-

arsuram brevi barbarico incendio Austriam,

tionum, quarum pra^cipue salus a prsepotente Deo illorum est lidei commendata et credita.

;cquissimisde pace propositis conditionibus Concilium etiam OEcumenicum , Gallico bello disturbatumiri, Lutberanorumque
assenfirctur

Cumque
ipsis

ea illi sola consilia exquirant, qu;c sibi (omissa consideratione reipublic;i') arbi-

trantur utilia, in

Catbolicorum regum bello ita auctum iri, ut Cajsarem brcvi contemptura essct. At C;esar cum Anglico rege tunc focdere junctus llecti ad concordiam non potuif, itaque pacein abnucnte Crcsare Pontifcx poslulavit, ut postquam ipse bortando nibil profccisset, cardinales de concordia et Cbristianae reipublica) commodo verba facturos audire minime grapotcntiam
civili

quo falluntur quidem, sed doclorem monitoremque non recipiunt, seque ita gerunt, ut quasi mercede a Barbaris hostibus Christiani nominis conducti, operam illis ipsis
in

profliganda re Cbristiana strenue studcant

differt

navare. 17. Concilium

Pauliis oh brlhi iiKcr

Csesarem

et

rHjem Calliw.

Oejectus conci-

liaud;c pacis consilio Pontifex, ac miratus ratio-

varefur.

Cumque

id

Csesar honori senatus tri-

ncm
1

et

studium
Jovius
1.

a?quitatis, etver;c gIori;c dccus.

'

Ms.

arcli. Val. p.

8G.

l'aiiUis

xLiii.

Jaiobus Sadoleliis

1.

xvi.

A.N.M.

TOMUS \\\\\\.

RAY^-. \\\.

34
Christinn.Tque
bella
rei

PAULI

ANNUS

10.

(}ui

CHRISTI 1543.

salulem Cjvsaris

animum

ad

propensum niiuime inQecterc, deploranscelebrari non (}ue Concilium OEi'umenicum posse, Cresare in Belgium perGerm iniam coutra
(Jallos

celebrationem venirent, et si venire non possenl. sallem viros graves, legatos cum auctoritati;,

personam principis

sui et

[irtidentia,

ot

dignitate in (joncilio [lossent referre, mitterent;

ciirarentqiie, ut ex suis

properante, ne pra^sules in pericula ^r^et

et

cnjusque regnis

et pro-

viora, obsessis milite itineribus, conjiceret.

vinciis, episco|)i et praelati. sine tergiversatione

et

opera:n

auctoritatem frustra perderet,

Coucepta; sunt cep
litterai

indi-

mora ad Conciliuin

proficiscerentur, rngavi-

clum (^oncilium Trideutinumsuspendit,

Massareilus
ctis verbis

ut refert

'.

subje-

Paulus, etc. Ad futuram rei memoriam. Quain enixc nos semper OEcumenici et generalis Concilii celebrationem concupiverimus, et quo propterea studio et animi sollicitu

obsecravimus, sperantes OEcumenici Concilii celebrationem hiijusmodi, ad (]uam [iro agri Dominici [)urgatione s;ppe antea devenire (ut prscfertiir) friistra conati eramus, et saltem
miis et
tem[)ore, Dei benignitate et clementia,

omnino

successuram esse
publicatis,

litterisque nostris prsedictis

cum

postijuam nuntios nostros spe-

dine huic

rei,

ac

inter

Cliristianos

principes

ciales pro pace inter dictos principes tractanda

paci etconcordiffi incubuerimus, tot labores [er

destinaverainus, odia et simtiltales inlereosdem

principcs augeri.

nos, pr3Bsertim

cum

ca de catisa Niciam nos

contulimus, suscepti, lot nunlii et legati ad eosdem priucipes propterea a nobis missi, tot super ea re a nobis ad illos data; iittersB, totics pcr nos deaiquc indictum Concilium hujusmodi, lot(}ue prcelatis, et aliis, (}ui ad illud Ycnire tenentur, ut omnino accederent transmissa maudata et hortationes reddunt tcstimonium veritatis. Concilium enim ipsum Mantuae primum, deinde VicentiiB, ad (]uam propterea tres a latere nostro ex venerabilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium uuniero leg-atos misimus, et novissime Tridenti per noslras litteras sub data Romic apud Sanctum-Pe-

Et

jam cum ab unoquoque eorum per

indiiciis

alterum ab

nostro inlerventu

Nicifc

inter eos factis

arma
diios

tractari

discessum esse prcetenderetur, et bellnm novari cerneremus ,

auctoritatis
[)acis

summai

viros,

intcr cajtcra
S.

animi ornamenta,

studiosissimos,

R. E.

cardiualcs a latere legatos ad

imperatorem

et

eosdem Carolum Franciscum regem misimus,

iii

qui ipsis nostro nominc,

quaiita pericula ex

eorum

discordiis universa res|)ublica Christiana

trum XI
nicai

kal. Junii

anno Incarnatiouis Domi-

MDXLU, in (}uibus ue idem referamus, cur

Domini nostri brcvi esset ventura, cxponerent, eosque per viscera Jesu Christi ad ])acem intcr se muttio complectendam, et rem[)tiblicam Christianam a tot tantisquc imminentibus periculis libcrandam, quam maxime possent, hortarentur
tur,
:

in Mantuana et Vicentina civitatibus pra^fatis Concilium hujusmodi celebrari niiUa ratione

ac appetente
et

jam

die,

pro qua, ut prajfer-

Concilium indixeramus,
desiderio
illud

valucrit, cxplicavimus, ad kal. iNovembris, qua^

posito

])roxime praet(!rierunt, incipiendum et )rose(luendum, et Domino adjuvaute ad ipsius laudem et gloriam,et Christiani tolius populi salutem, absoivendurn indiximas, annuntiavimus ct

persisteremiis,
Sancti-Vitalis
cl

dilectos

Paultim Sanctai-Balbina^

cum in eodem proomnino celebrandi filios nostros Petrnm Parisium, ct Joannem

convocavimus ex omnibus
les fratres noslros

locis, tani

venerabi-

Moroiium titulorum [ircsbyteros, Reginaldum Sanclai-Mariic in Cosmedin, tunc SS. Nerei et Achillei diaconum I'olum iiuncupatosS. R. E. cardinales, nostros
auctoritatis viros, ad
et dicta;

[)atriarclias,

arcliiepiscopos,

Sedis

episcopos,

quam

dilectos Qlios abbates, et alios

legatos de latere, sumin;B virtutis, doctrina; ct

(}uoscum(}ue, (}uibus jure aut j^rivilogio in Gonciliis Generalibus residendi, et sententias in eo dicendi [)ermissa [^otestas est, re(}uirentes, hortantes
et

ipsam civitatem Tridentiatquc ca, qua; ad hujusmodi nccessaria

:

nam, ut episcopos,
liuin

pra?latos et alios ad Conci-

venientes exci[)ereiit,

admonentcs, ac
A[)ostolicic

eis in

vim jurameuti
et

Concilii

cclebralioncm

nobis
])n}nis

et Sedi

pra;stiti,

virtuto

cssent, seu o[)j)ortuna facerout, desliuaviimis

sanctic obediculiic, ac

sub

certis tunc expressis

nisi

ncciion quamplures ex oisdem

lis

pr;i'lalis siiigu-

mandantes, nt

i[)simct,

fortc justo

ad

illos nostris

dalis litteris

admonuimus,

detinerentur im[)edimento, aut i)er suos procuratores et nuntios hiiic sacro Concilio omnino adesse et iuteresse debcrent necnon charissimos filios uostros (jaroliim im|)cratorcm seinpcr
:

ut frequcntcs Concilio luijusmodi intercsse vcllent.

Dcmum

cuin spc pacis

|)or

pnvdiclos
iis,

lc-

gatos nostros intcr cos com[)oncnd;p cx

qua;

Augustum, et Eranciscum rcgem simum, ca>ter()S(]iie reges, diiccs

(^lirislianos,

Christianiset ])riiici[)cs

nc Dci caiisam

et

ncgoliuin d(>sere(loncilii

rent, scd
'

i[(sim('t

ad sacri liujdsiiiDdi

ab eisdcm legatis acce]>eraiiius, ])oiiitiis d(!stituoreiniir, nc quod roli()tiiim or.il iii faciilbite iiostra omilloreiiiiis. )ir;i'f.tlos Caroliim imjioraloroiii ot Erancisciim rogom divcrsis noslris ad
cosdalis
littoris

admonuimiis

ot horlati

sumiis,

Aii!;(!lin Massiircll.

in

Aclis Ms. Cnnc. Triil. Ms. .inli.

V.it.

sig.

3I8S.
iiicip.

p.

0.

Rvt. cliam

Ms.

arcli.

Val. sig. iium. 3190. p. 19.

ut [)ro conciliiinda iiitor oos

;ili(]iia

concordi;! no-

I^lsi ciinclis,

cl in Ms. sig. 3232. p. 29.

biscum

iu aliquo

commodo

loco, ad

qucm,

lotati

PAULI
iinstrir iioii

Iir

ANNUS

10.

CHRISTI 1543.

35

parcpntos, nos profecturos csse polli;

ccbaniiir, x"i)iivenirent

iil(|uc

tlesidcrium nos-

tcndimus, non posse ad pncsens, Domino forsan ob [icccata nostra sic pcrmittcnlc, uostram
su|)cr liujiismodi Concilio intcntioiKMn iniplcii;
(|uiiiiino

truni pa('is colloqiiii ctConcilii cclebrationis luijiismodi re ipsa comprobarenius, c nostra propria Sedc profccti liononiam vcnimus, ut
iiiolis,

eamdcni actionem

Coiicilii

in

aliiid

opportiiniiis et
las
ct

commodius

lcmpiis,

(|iio

digiii-

(|uod spciabamus, per appr()piiH|ualionem nostrain

fre(|uentia Concilio, ct rciptiblica! Cliripossit, dilfercn-

ipsorum

]priiicipiim animis,

concordia,

stiana' pra'senlior salus allerri

slalui,cclebralioni(|iic ipsius Coiicilii securiiisct

dam

(!sse,

spcrantes ex

l)ci

bonitate et miscri-

ferventius instari, et nuctuanli reipulilictc (^liristianae aliquod saiutarc remediiim atlcrri possct

cordia post teiicbras hiccm, et aliquaiido tan-

dem, (|uod brevi

iterum(|ue post adventiim nostrum hiijusmodi praDlalos praiatos per diversas alias nostras litteras

fiifuriim speramus et o|)tamiis, Concilium i[isum celcbrari |)ossc volentes inlcrim generalcm Cliristianoriim defciisioiiem
:

admonuimus,

ut e\enii)lo

quamplurium

a [)ericulis

pro|)tcr

infideliiini

niare et terras

Irbe nostra ad locuni Concilii dc mandato nostro sc contulcrant, ad illud accedere amplius non tardarent. Cum aiilem dicti Carolus imperator et
pi'a?lalorum, qui cx

inlestantium imiictus imminciifibiis,

in

quanlum
perfugio,

nobis

erit,

procurare
capiti

et

alma; IJrbi sedi

nostra; ac orbis
(|ua' iiobis

omniumque

Franciscus rcx, suorum re{,aioriim et doniiniorum luitioni intcnti, cui se proptcr urpcntia intcr ipsos bella vacare oportere asserebant,

nobiscum convcnire recusavcrint

modum

ac licet postPetrus Paulus, et Joannes, ac Reginaldus cardinalcs, ct legali piaedicti, pro pnrdicto Concilio ad dictam civitatcm accesserint, ac
;

ab ca diutius absentibus ob ipsorum infidelium incursiones non leve [lericulum subire posset, noslra preesentia, quod necesse est, caUerisque pra^sidiis succurrere, ac conscientiis ct conimoditatibus prslatorum, qui ad ipsuiu Conciliuin venire tenciitur, ne propter ipsius
Concilii

celebrationis

inclioationem,
,

molcstia
cbaritate

aut

incommodo
:

afficiantur

[)ateriia

inibi sex

mcnscs

et uitra,

non sine aliqua

dictse
:

expectando permaiiserint niliilomiiuis pra>ter eos, qui ex alma Uibe, ut

Sedis indignitatc,
pra-fertur, venerant,
inibi

admodum
sicut

pauci

pra;lati

consulere liabita su|)er iis cum eisdem hairibus nostris S. R. E. cardinalibus nialura dcliberatione, de eorum consilio et assensu cclebrausque ad aliud tioneni Concilii liuji.smodi
,

convenerint

quinimo

provinciarum

op[)ortuiiius et

commodius tempus

(icr

nos de-

diversimode se cxcusaverint, et alii bcllorum motus, alii itinera non luta ac viarum pericula, alii alia impedinienta obtuleriint nos proiiterea pra'dictos Petrum Pauhim, et licginaldum cardinales et legatos, ut ab cis, quo iu statu res essent, et qiiid super celcbradiversitas affert,
;

clarandiim, A|)OstoIica aucloritate tenore pra;seiitium sus[)endinius, ct siis[iensam essc nun-

tiamus, ac [)oenas contra [latriarclias, arcliie[)iscopos, e[)iscopos, abbates etalios in [lostcriori-

tione Concilii sperari posset intclligercnius, ac-

cersivimus.

Cumque eumdein Carolum imperatorem Germaniam pelere, et per Italiam iter facturum csse. intelligcrcmus, nos apud eiimdem Carolum imperatorem, cum quo in opjiido Busseti convenimus, tam per nos ipsos, quam
nales,

bu litleris indiclionis Coiicilii hujusmodi comprchensas et iiiflictas, usqiie ad tem[)us [ircedictum, quo Concilium ipsum omiiino [)rosc([ui intcndimus, relaxamus, nccuon cosdem Pelruni Pauliim ct Reginaldum cardinales, et legatum pra'fatum ab eodem Concilio ad nos el Scdem
et pra;Iatis in eadem pra'diclam revocamus civitate occasione Concilii luijusmodi existentibus, inde usque ad tcm[)us pcr uos declaran,

per vcnerabiles fratres uoslros S. R. E. cardiqui tum nobiscum aderanl, pro pace

dum

pnediclum, quo eosdem

,

palriarclias, ar,

liujusmodi omni cura et diligentia (quod eliam cum iirirfato Francisco rcge non miiiori studio antea pliiribus littcris eyeramus) institinius cum vero niliil liactenus proficcre potuciimus,
;

cliieiiiscopos

episco()os

et

abbates

ac alios

in litteris posterioris indiclionis Concilii

bujus-

el a Pelro

Paulo

et

Rcginaldo cardinalibus

ct

modi com[)reheiisos sub perjurii, ac aliis in eisdem lilteris contentis [locni.s, Concilio [ira^dicto, juxla formaiu ipsarum liltenirum, adesse
et interesse

legatis

pra'dictis,
,

ac ex pr;efali .loauuis cardi-

voluimiis, recedendi licenliam conirritiini et

nalis el lcgati

nccnou cteteroruin prielatorum

existentium
littcris,

cedinuis, decernentes ex iiuiic

si

inane,

in dicta civitate Tridentina

secus su[)er

liis

a (juocuiii([iie ([iiavis auclori-

quoruni fcic singiilonim super ea re senlentiam exquisivimus cognovimiis (et nos i|si ciare perspicimus) vigentibus lol iii locis inter
,

tate, scicnter, vel ignoraiitercoiitigeritatleiitari.

Non

obstanlibiis,

etc.

Nuili

ergo, etc.

Datiim
ix .

Boiionia!

anno Incarnalionis
Jiilii,

l)omiiiic;c mdxliii.

cosdcm principes bellis, ac inimaiiissimo Turcarum tjramio, ciim validissimo cxcrcitii Iluiigaria'

Pridie noiias
18.

Ponlificatiis noslri

anuo

E.cpositm principi/jits

causee
in ;iliiid

(lissoUiti

rcgnuiu invadcnte cjus(|uc copiosa et miinitissimd classe .Mare Inteium ingicssa,

,

Cuncilii.
diiis

Extaiit

de cxtraclo

commo.Mogiiiiti-

pm

tcmpus Concilio,

Pontificis ad
,

cujus couatibus, quantum vires nostr;e, licct impares, suppetcnt, resisterc, ut tencmur, in-

iium, Treverensem, Salisbiirgcnscm

seiii,

RremcnCnesnensem, Bisuntinum arcbie|)iscopos

36
Encyclicae
ira

PAULI

III

ANNUS

10.

CHRISTI 1543.

litterfp ', qiiibus etiamdedit imperia, ut cierum sacris precibus pro divina placanda
,

bellis

extinguendisque civilibus Christianorum incumbere juberent Tibi memoranda ad boc duximus, ut el

:

tuis posses sutfraganeis significare, te et illos hortantes, ut vestri cleri jejuniis et orationibus

divinam iram placare studeatis, quo, sublatis tranquillitateque pra'sentibus impcdimentis temporum restituta, celebrationem ipsius Concilii Universalis tam salutarem ac necessariam, quantocius resumere et prosequi, Deo favente, possimus. Dat. Bononiai die x Julii mdxlui
,
,

anno
et

ix .

Dissolvendi porro Concilii indicti prsecipua arcana causa ba'C fuit, qnod prffisules Germania^ apud Pontilicem de non adeundo Concilio se excusarint, Lulberanorum infidorum

metu,ne,dumilliConcilio gladio spiritus cerlaluri interessent, Lutberani ferreo gladio eorum urbes invaderent, ad quos coercendos pax esset necessaria, ut reges im[)ioruin insidias et con-

hoc miserabili tempore concutitur, cum suas omncs curas ad sua quisque vel a fidelibus vel ;ili infidelibus defendenda convertere cogalur, iinpossibile esse ipsum Iniversale Concilium Diinccelebrari, proplereamelioratempora expecl irecoacti sumus. Interea pnelatorum ad Concilium non venientinm conscientias ulterius illaquealas non tenere, nostramque L'rbem, Sedom, et statum temporalem sanctio Homanio Ecclosiffi, qui sane adventu classis Turcarum per mare Tyrrbenum, haud procul noslro statu nunc vagantis, sunt inaxime perterriti, nostro redilu ac pr;osentia firmare et lueri (quanquain invili) decrevimus, itaiiue re mature perpensa, ac diii deliberata, tandem de consilio venerabilium IVatruin nostroruin sancta; Komaiia' Ecclesiic cardinalium, celebrationem ipsius Concilii Lniversalis eonsque suspondiinus, donec per Doi clomentiam meliora, et ad id apliora se otferront tempora, (|ua ab eodein Deo nobis

tumaciam armis frangerc et relundere possent, qua> Pontifex Sigismundo Polonia' regi, necnon consumptos injnngcndo cum Cajsare coUoquio, illustri quidem el pia conscientia, sed votorum
impote

quam|)riinum concedi, etoptamus et humilitor petimus. Ha?cautemomnia, licet ex aliis nostris gencralibus litteris propodiem sub plumbo
expediendis plenius apparitura ossent,
tu;t3

ta-

men
mus,

serenitati particulariter significanda duxi-

ut ot

ipsam rem nosset celerius,

ei

et

facli

irritos labores signiflcavit

nostri ratio

constaret,

quam

illi

ut amantis-

Kegi Polonia'. Charissime, elc. Sperantes fore ut, Dei misericordia nostras actiones coadjuvante, aliquid in proximo coUoquio, quod cum serenissimo CcBsare babuimus, ad concordiam inter eum et regem Cbristianissimum proficere
19.

simo iilio nostro,et pientissimo regi speramus et cupimus probatam esse. Dat. Ancona' xxi Julii MDXLiii, anno ix .

tuamque serenitatem tanquam optimum principem et erga publicain utilitalem semper optime animatum eo nuntio helificare possemus sod
;

eamdem etiam sententiam scripsit ducibus Bavaris ', religionis Catholica' praeclarissimis defensoribus, nec colloquio Bnxotano concordiam, aut frequentiores Conci20. In

Pontifex

lii

cavit,

Tridentini ccetus promovere potuisse signifiatquc adeo in meliora tempora actiones

extractas
fuisse,

factum cst nostris et populi Christiani peccatis, nostrse ut omnem laborem et viic et operaj frustra insumpserimus, nec qnidquam vel ad
frequentationem rniversalis Concilii Tridentini indicli,iiuod nostr;o personu^ appropinquatione
frequentius nos rcdditnros credebamus, |)rofinam (luamvis legati nostri cere potuerimus hinc tot jam mensibus cum nonnullis pra^latis
;

Coneilii

seque ob
classe

terrorem
in

Koma' injectum
tia

a Turcica

h;i'rente

finitiiuis ejus littoribus,

ad

urbom sua pnpson:

confirmaiulam prolicisci

Dilectis

filiis

nobilibus viris Willelmo

et

Ludovico

Havariffi

Cum

ducibus, etc. nos, quas ob causas, noslra Sede

nihil

rclicta,

Hononiam veneramus,

proficere

ut nobis i^rofeclis Tridenti expectaveriiit Gcrmania ca;teri pnvlati pra-cipueque ex vicina convenirent, lamen i^auet locis ei propin^iuis cissimi, ac fere nulli convencrunt, sed alii proa
,

potuissemus, nec circa concordiam Cbristianoprincipuin, nec circa freqiicntationem riiin

ipsius Concilii Tridcnti indicti,
siini

cum

el

paucis-

pr;olatorum, ctiam

(itios

|)rincipes

eorum

pterbella intcr Christianos principes vigentia, aliis de causis, alii prodiversitate provinciarum nonnuUi ob vicinitatem Lutberanorum siias Ecclesiastuto deserere, ac personaliter ad Con cilium vcnire non posse se nobis cxcusarunt.

yuamobrem nos
l)us

considerantes,
est,

idquod omniperliirbatione

manifestum

in

tanta

rerum, tanto(iiic'concursu bellorum tiim lcrrestrium, tiim maritimoruin, quibus universa

Christianitas, sicut
tiia

convcnturos nobis promisorant, convenisscnl, eorum(]uo alii ob bella inler Christianos principcs vigonlia, alii pro diversilatc provinciarum alias ob caiisas, nonnnlli ob pro|)in(iuitatom Lulheranorum siiis Ecclesiis timenles, ad ipsum Conciliiim i)ersonalitor vcnire non posso se nubis oxcusassont, nos animadvortenlos lid qiiod omnibus manileslum est)in lanla porturbatione
reruni, taiilo^iuo concursii bolloruni, tiim ler-

majestas audire poluil,

-m.
:iiM.

rostrium,

tum maritimorum,
lih.

(|uil)us

universa

l'aiil.

III.

lili.

Iinv.

M. n.

p.

'

ili.

p.

'

\'a\.

III.

liiov.

,11).

1\.

|).

.m.

PAur.r
Cliristianitas lioc
tur,

iri

annus

10.

((lui

christi 1543.

37

misorabili tomi)Oi'c coriculi[iro-

Coloniensi insinuatus archiepiscopo llermanmi

natalibus

omnesquc suas curas ad clcrensioncm

converlere
cogitur,
impossiliilc

Comos

orat a

priam

csse
.

suscitavit inter illnmet

in

Woda) gravissimam clerum cjus discordiam

illum in
niajoris

ipsuin Universale Concilium nunc colel)rari Et infra Coacti etiam necessario sumus
:

rcligione.

Induxit cniin
capitulo

Lutbori
Ecclesiaj

al-

hierosim, roclamante frustra non solum reve-

mam Urbem
manoB

nostram statumque sanctic Uo-

rondo

et

illustri

Eccb.^sia'

cxTurcarum

classe,

qua;

nunc

Coloniensis, sed

ctiam universo clero totius

Colonionsi .Pra'-

locis iucret, perterritam, nostra prssentia

etiam in propin^iuioribus Urbi ct statui nostro confirmare et tueri.

ct deliberata,

civitatis, tota^iuo Univorsitatc

fuerat llormannus multis annis archie|)iscopatui

Ob

hicc omnia,

qua- nemini

esse possunt dubia, re diu ac mature pensitata

de vencrabilium fratrum nostrolloman;x! EcclesiiB

rum
salis

sancta;

cardinalium

consilio, celebrationem ipsius Concilii Univer-

muUa cum laude, atqno etiam Synoad exscindondas Lutheraiuc impietatis propagincs celcbrarat, ab aulicis vero corru|itus, ac deliciis sonsim enervatus, cum sacrarum litterarum et Theologiaj scienti;e impcriColoniensi

dum

eo usquo suspendimus, donec per Dei clementiam meliora et ad id aptiora se olferent tempora, etc. Dat. Anconae xxi Julii mdxliii, anno ix . Consentiunt dictis, qua memorat Joannes Cochlwus do indicto Concilio Tridenlino ob
'

tus esset,

specie

componendorum

religionis

dissidiorum, a Bucero (apostata tribus incostis

nuptiis infami) fascinatus, et in

ex pastore versus

Christo illius cura;

rabidum lupnm omni contentione oves a commissas dilaniandas Lu-

bella civilia dimisso

Pontifice Cenerale

Fuiteodemanno(inqiiit)indictumasummo Concilium ad civitutem Tridentinam, quo tres misil cardiuales lej,'atos

proiiter bulla, qua^ inter potentis-

quoniam vero

simoo eranl monarclias, perpauci episcopi com-

Homam legatis, suspensum tempus Concilium illud. Cochlajus Tridentum ad Concilium Wratislavia proficiscens, dum Campidunum usque pervenisset, com[ierit ibi solutum esse conventum indictiv Synodi, ct vidit ibidem die xv Julii Cfpsarem ex Italia ciim exercitu tendentem in
paruerunt, revocatis
est ad

in provinciam Bucero Melancthone h;cresiarchis, et aliis llagitiosa el impia eloquenliaclarissimis concionatoribus, ad quod scelus, praeter libidinum lenocinia, abripi se sinit cccca mentis perturbatione et nam cum prieter Coloulciscendi cupidine niensem archiepiscopatum, etiam alios episcopatus iMindensem, Osnabrugensem et Monasteriensem, opibus florentissimos conjunxisset

Iberanis objecil, excitis

et

necdum

his

satiata

ejus

avaritia,

alia

opima

sacerdotia exambiret, qua' ipsi, violato aliorum jure, permitti non poterant a Pontifice, violato

Germaniam inferiorem adversus ducem Clevensem, qui ab eo ad regem Franciae dofecerat, atque ducatum Gueldria' occupaverat, ac multa Brabantinis damna (Ca*sare absente) intulerat;
Caisar intra paucos

menses victum ac subjuga-

tum

pro innata clementia sua rursus in gratiam

.

rccepit
21.

Hennannus
-,

nrclnepiscopus Coloniensis in

lieeresim
chlffius

Lutheraaam lapsus. Additque Cogravissimum otfendiculum piis hoc

tempore injectum ab Hermannn archiopiscopo Coloniensi (1), qui ad Lutheranam impietatem sceleratissime descivit Bucerus impia fraude
:

sacramento Pontifici pracstito, impie rebellavit, conditaque intus venena effudit, in litteris enim parffineticis ad eum datis h;ec verba descripta fuere, licet lenitatis studio postea inducta linea Superbia et iracundia adverobliterata sint sum nos intlatus, non ob aliam causam, quam quia justitiam, qua totus orbis regitur, contra te super certis beneficiis Ecclesiasticis administrari passi fuimus, propterea odiiim tuiim ad Dei olfensam religionisque detrimentum convertisti, eodem enim tempore, quo de justitia conlra te decreta rescivisti, Lutheranos ad te vocasti, ut sic te contra nos ulciscereris . ^^. Colonienses et Monasterienses ad fidem Porro mox at(|uc servandam Iwrtatur Paulus. de im[iia hac Coloniensis archie[iiscopi defe:

'

Joan. Coclil.
Lullieii.

iii

aclis et sciiptis Lulheri.

Coclil.

iii

actis et

ctione certior factus est Pontifex, senalum Colo-

scriplis

niensem

et

clernm

illius

urbis ad constantiam

(1) Qiianqiiam Hei-manni Coloniensis aicliiepiscopi lapsus anno huic ab omnibus quoliiuot leji cliionistis assignatur, altius tamen vacillaiionem ejus in liile repetcndiim essc suspicor. (Jiiin nec forte anno aDXXXVi, cum Synodum Colonia; habuit, in novatores auimiim prorsus alieiuun jerebat. Suut quidem in Actis Concilii hiijus Catholica omnia; scd quod omissnm sit dogma de Purgatorii pcniiis a ciiciiiii diuali Sadoleto lib. xiv, Epist. ix suspicionis arguitur. Id quidem casu omitti potuisse fateor; scd potuil etiam de indujtria lieri forle jam tunc llcrmamius vacillare in iis poluerit, qiuE non adeo perspicue in S. Scripliira expressa sunt, quo iioiniin' pur;

dogmatibus lide tamen ea res habeat sese, profecto constat Ilermanuum ante pricseuleni aunuiii Martiiuim Bucerum accitum liuuuam sacruni Evangelii piKConem in ea urbe constiluerit; qna; sane non ohscura erat Lutheranismi professio. Oiiaie errasse mihi eiploratum est coutiuiiatorem historia; Ecclesiastic;e de Kleury, qui uonuisi post aliqund tempus ab ahsoliita Nuremhersensi dieta llermnnuiim lidei Calholic.c nuntium remisisse aflirmat. Confessus enim ille exciinte Jauuarin ad Aprilim usque coustitit; ilerinannura vero aiitc exiliim Januarii Lutheranismum professum fuisse oportet,
galorias poenas heterodoxi rejiciuut. Itcuinque palain recessisse, cum anno prscedenti mdxlii,
:i

ciim Pontifex die

Si

quihus annalista hic num. 22. i Kebruarii hujus anui litteras ea de re ad seiiatum el clerum Coloaienseiu dederit, enim incipieulc Februario Hermanni Inpsiis jam llomK innotueral, cxploratuui est utique aliquaailm aute exitum Januarii adeoque non Mi.V3i. absoluta Nurembergeusi dieta Hermanniim ad Lulheranos defecisse.

&

38
in
fidc

PAULI
orlhodoxa

III

ANNUS

10.
est

CHRISTI 1543.

dcfendenda

hortatus

MDXI.III,

anno ix. Extantalia^eodem argumenio

ineunte Februario Senatui Coloniensi. Cum ex hac plena sollicitudiiuiiii el curarum specula, in qua nos Deus onini|joteus lioc tempore coilocavit, hunc infelicem statum inclyt nationis (lermanica intuemur, (infp ollni

non soliim

hclli

irloria,

principum noLilitate,

ad clerum dat;r llttera; Cnpltulo et clero Coloniensi. Dilecti filii, salulem. Etsi mlrabiles sunt hoc temi)ore elationes maris ', cum mundanarum temi^estatum tluctus adversus Ecclesiam isthlc gravlssime intumescant, tamen sperare, quod idem Dominus, qui nunc filii, debelis,
((

imperiiciue dignilate cffteras naliones anleibat, sed quod plus erat his omnibus, in vera et Catholica reiii.'ionc, et Sedis Apostolicae reverentia,

(exi^entlbus
suie

peccatis) Ecclesiam

suam

agitari

procellls et fluctibus concuti [^ermittit,

tandem

nulli

provincise aul rejrno cedcbat,

nunc

pluribus in sancta fide dissensionibus in partes confracta et miserabiliter discissa est; mafznuni sane dolorem capimus, etejus damnis, tanquam permovenobilissimae Christianorum partis mur, nec sane in hoc tam nostras et dictaj Sedis injurias attendlmus, a cujus reverentia, sicut a fidei obedientia multi beneficiorum ejus oblill recesserunt (matcr enini omnluni et ina,

misericordia! recordatus, surgens ventis nec ad postremum, aut imperabit ac mari suos deseret, aut permittet impios de sua iniquitate gloriari, qul llcet de suls superbianl excessibus, recordari tamcn deberent de exitu ac fine cKterarum ha?resum, et quod nihll est nos qiiidem, infelicius peccantium felicifate sicut novit Dominus, et vos eliam audire po,
;

fuislis,

nulla in

[larte

officii

nostri

hacleniis. aut in pra?senllarum

in e

defuimus desumus, lum

quam contaminatum fidei Catliolica^ sensum, ablatum Dei sanctis honorem, cultum ipsius Dei iminiiiulum, persecutionem cleri et religiosorum, moniales antea Deo dicatas, mox monachis niiptas, spoliatas Ecclesias, et per hsec irreparabiiem tot auimariim jacturam dolore, quo debemus, comploramus. lii liis autem nostri aninii vulneiibus non ievem ex eo consolationem reci()imiis, gratiasque Deo omnipogistra fuit)
tenti ajiimus,

suadenda Christianls principlbus concordia, qua omiiium status dependet, tum in promoConcilio,

veiido,
sali

portls
uiia

quantum nos facere |)Ossumus, univerquod Tridenti in ipsis Germania' ob id maxime indixinuis. ut per illud
multis
aliis Chrlslianltall

cum

vestra piiTcipue
posset,

salubrlbus pax et tran(|uillllas conslilui

rei

cui

sane

obstet discordiae venlus, nos

quamvls validus adhuc tamen (|uaiilum

quod ejus

clcmeiitia ipsiiis Ger-

undiijue etficere poterimus, tanqiiam pater pro

fllils

manici corporis non mininiam partem adliuc

et

caput

(iro

memhris, nostiam(|ue rcm

stiidio

incolumcm
cipes,

prsstltlt, nuiltos nobilissimos prln-

iigeiites,

omni

iiostro

vere ac sinccre

multasque insij;nes civitates intcffias ab hac labe conservando, qiiorum in numero vestram imprlmis esse eo mafjis jraudemus, ciuo semper illa Apostolicam Sedeiii s|icciali ab ea
aileclii dilecla s|iecialius coluil et

intendemus. Interea, filii dilectissimi, donec lempusmiserationis Domlni advcniat, quod brevi fore speramus, ad eiim ia
((|uid(|uid alii dicanl)

iribulatione clametis, et sicut Dei ministros ia

venerata

est.

elsi omnium Ecclesiarum srenevestraManien pecullaris tfcriiiius, vestram(|ue constanliam pia^terilam dl^nis In

Ouamobrem,
ralem

ciirani,

Doiiiliio laiiilibiis

commendamus, vos,

filii,

lior-

tamur, ut sollicite ca^enles, secuiiduni Aposlolum, ne i|uis vos sediical. pr()vklei|ue altenih^nCathollca reli|rlone siue EcclesiiE auctoritate (|uidquam recipieiidum, pra'serlim quotl universall Ecclesi.T el lot sa;culoriim
tes,

sorlem ejus vocatos decet, constanler in ipsius sancto scrvitlo alque in vero fidel Catholicfe sciisu perseverelis, etc. D;itum Uomie Fcbr. Mi)Xi.iii, annoix >>. 23. Monasle,rienscm pariler, Osnabrugcnsem et Miudeusem clerum datis vlgesima
i ,

secuiida Marlll lltterls, ad iiiduendos

forles aiilmos

lii

adversis

non esse

iii

Deo, qui concltalam impi.im procellam esset sedaturus, collocaniu

exciliivil
:

spemque

dtiiii

moiiuit(|ue

iill

Inlellclus

csse

observantia' adverseliir, in ca, quam a Fatribus accepistis, et illl per tot SKCula observalam ab Ecclesla vobis per maiius tradideruut, fide ac
relitrione,
sollta

lciiiporiirla |)eccaiiliiim feliciliite; luiii

cxeunle

M.iilio senatiim .Moiiiistcricusem

bus

coustaiilia

perseveretis, certi

merllis laudiciim sollicilarelur ab eorum neijuissimo prodllore pseudoepiscopo ;id l.utlicexliillt;

(|ul
i'iiii;iiu

qiiod

Deiis et Domiiius

iiosler .lesus
el fide

Chnstiis
l'elri,

impiel;ilcui

aiiiplcctciidam,
iiiipie
iii

missis ad

sicul promisil,

cum Ecdesla
in

pro

ciiiii

tlieologls,

moniiere,
si

senlire cuin

qiia ipse oravlt, usi|ue

lineiii

sa-culi periiia-

l.ulliciMiiis dcsliierel, ac
iiilcriiiiiiati
siiiil

llagilio perstarel,
>ilii
'
:

nebil, nec ista! ha-reses, (juas, exi-ieiilibiis peccalls, ideiii

de prieliciciido
iioii

meliure

homiiius
.

piilliilare
(

permisil. aliiiin
i|Uiis

cpi^copo opciiim

..

iiilerml>siiros

liiiem

soiticntiir
iiisiis

i|uaiii

icleiie,

eliam
.lcsu

Ciipiliilo ei seiialiii .Moiiaslcricnsi.

aiiiplioribus
DoiiiiiK.

vinbiis vldclis

eodcm
i

iiiiclorc

Ilciiedicliis
Cliilsli,

Keiis, el l';iler Domiiii

iioslri
Itciis

extinclas.

Datum
|i.

iloiiiie

lebriiani

Tiiler

miserlcordiiirum,
-.

et

IViul.

III.

llb.

brev. on. IX.

'

l';iiil.

III.

lib.

hiin

ai).

1\.

|i.

IS.

-'

ll>

|i.

Iil7.

PAiTi.r

ANNus

10.

cfiRrsTi

I5V3.
pcr
,

39
tcnlalioiicm
li(l(dibiis
,

totiiis consol.itidiiis,

(]ii1

nos

in

lril)iil;ilioii('

no-

tcstatc

prohatis
brevi

stra consolari niiiicr (liynaliis est, et vobis talcin

paccin
fuisse
ct

reddct

advcrsariis
sicut

vero vcstris
vcslra

anininm

et in

fi(io

Catlioiica constantiain con-

cumdem
eorum

exitum, qiicin aiiti(|uarum hsercsum

tribuet,
(lis[)aria

ccssit; perfiisi enini

siimns gaiidio aiuiicntcs,

se lial)ct, consiliis
|ictilus

legitis,

(|uod ciiin vesfer cpisco|iiis pravis, ul dicitiir,

inerita

postulant.
ix .

Datuin Bononia;

eorum,

i|uos circa

XXX Martii mdxliii, anno

'

quam
set de

sua voluntate ductus, vobis proponi lccisLutlieranisino rccipiendo,

2i. Cofonieiisiiim cnnntnntia.

FJcet saceranim.T,
a fide

seu

quadam

nova ordinatione assuinciida, vos, filii, capitulum, oblito suuin iniinus episcopo, vestrum
recordati, prgppositumet scliolasticuin ad ipsuin

dotiim ordo ac senatiis impiis Hcrmanni psoiidoarchiepiscopi molitioiiibus conslanter

advcrsaretiir,
illius ac

idiircs

tamcn

inslabiles

Liitheranorum

la(]ueis

irrctiliT',

episcopiim misistis, cuin eo nomine vestro ac totius p.-vtriie cxpostnlantes viriliterque requirentes, ut sunni pastoralc officiuin recte ageret, alioquin cogeremini de opportuno remedio meliore(|ue antistite cogitare, (jiia vestra fortitudine animadvcrsa iinpii illoruin conatus, tan^iuam ad solidain et firmain petrain aliisi
,
,

Catholica tiirpiter descivcrunt, ruptisquc daustris,

protervi

monachi

et

lascivic

moniales ad

incestas niii)lias (ementita conjugii spccic) pro-

volarunt, tum Lutherani rabnliB blasphcmas voces et convitia contrii rcligioncm orlhodoxain libere in pliiribus url)ibus etfuderunt, qua
tristi

fama accepta

rejecti fuernnt.

Agiinus
ci

igitiir

Dco oinni|iolcnti

lunio Colonicnses
tis

Pontifex iterum incunte canonicos de fractis scelcra,

pro vobis gratias,

et

enim honorem reddidistis

fidem servastis, proficientes vobis ad meritum, et aliis ad excmplum, utinamque banc et vestram (filii, senatus), pietatein cum eodem capitulo conspirantem sicut laudibus prosequimur, ita pro meritis aliquando remunerari possimus, numiuam certe ex animo et mcmoria nostra deponemus, quandoquidein non dubitamus, ex boc vestro facto confusos fuisse improbos, conflrmatos dubios, bonos meliores effectos, at(}ue hcBc quidem vestra iaus tanto major est, quanto rarior, caput eniin alias regere sua membra consuevit, vos meinbra caput vestrum
rexistis,

apostata? conatibus, ct |)Iuribus populis in sacrosancta vere religione confirmatis coininendavit fiiiitimis
:

Hermanni

Dilectis

filiis

canonicis majoris Ecclesia;

Coloniensis.

salutem. In tanta animi nostri quam pro nostro offlcio ex vpesania archiepiscopi vestri capimus, valde
n

Dilecti

fllii,

sollicitudine ac dolore,

nos coiisolatur fortitudo ac pietas vestra, qua taiia molienti vos non inodo non consensisse, veruin etiam viriliter restitisse audivimus, quod sane non solum vobis, sed etiam convicinis popnlis et Ecclesiis certam saiutem attulit,
iili

nutansque tenuistis, ne rueret, capiteque conservato totum Ecclesia) corpus in ista civitate et ditione conservastis, unde nunquam

nisi eniin illius furori, tanto

impetu

se ferenti,

vestra divina virtus se opposuisset, profecto et ista insignis Ecclesia ac civitas, et illius auctoclesia; et civitates

vestra constantia ai)ud hoinines deiebitur, nec

apud Deum suo pnicmiofraudabitur. Quo igitur felicius agerent civitates Germanise infelices ab Ecclesise corpore nunc avuisae, si vestram [lietatein iinitarentur Quid eniin boni hcec novatio
!

ritatem secuta; ciEterfe ejusdem provincise EcDeo amissse nunc essent, etc.

Datuin Bononia; i .lunii mdxiiii, an. ix . 2.^. Refert Surius in Commentariis adinonituin
S.
officii

a
,

[)rimariis cleri

Coloniensis viris

religionis

etfusionem civilis sanguinis, Turcarum roborationem, Germanoeis attulit

,

nisi

Hermannuin
Ainbrosii

cui inter

alia

propositum

est

exemplum %

qui jussus a Valenti-

rum

debilitatem ? Nunc autem miseraj quid agunt? Qiiid cunctantur? Cur ad Concilium, quod tantoperc instabant, non accedunt ? Ecce
illud Tridenti indictum, ac propinquum habent, episcopisque et omnibus exposituin patet, cur suas rationes co non deferunt, si iliis confl-

niano impcratore Aiixcntium Arianum in Ecclesiam Mediolanensem inducere, ita respondit

:

Absit a me, nt tradam Christi ha?ieditatem . Et infra Faciat, quod imperatoris est, impe
:

rator. Prius est, ut

animam mihi quam fidem

:

cur in illis obstinate cum taata suai patrioe jactura perseverant? Sed ad Tos, filii, revertimur, quos merito ut peculiares nostros et Ecclesi;B filios complectimur, vos
diffidunt,

dunt?Sin

Scio vulnera hicc, non vulnera esse, quibus vita amittitur, sed propagatur, sic te quoque, revercndissimc princcps ac domine,
auferat
.

Tum

suhjunxere

quae pro Christo excipiinus,

hortantes per euin, qui in vobis habitat, Dominum Jesum, ut in fidei Cathoiica) vestrique officii constanlia perseveretis, et ad modicum sus-

Liitheranis et Zuinglianis siiggestoribus et consultoribus pessimis respondere decuisset Absit,

:

ut ego ha>reditatcm

patrum sanctorum Seve-

sperantes quod ipse, (|ui pro fide Petri oravit, et vobis cum suis fidelibus usque
tineatis, et

rini, Cuneberti, Brunonis, Hereberti, Pcregrini, Annonis, etomnium rctro fidelium cpiscoporuin antecessorum meorum, qui per tot collegia et
'

ad consummationem
sit,

sfficuli sefuturum prominon dahit in tBlernum fluctuationein justis, sed permissa Sathaua; ad tcmpus evugandi po-

Siii-.

p.

2:J0.

in

Comm.
^

hoc

iiiiiio.

Paiil.

III.

Iib.

brov.

aii.

ix.

.\nnal. an. 387.

Amb. lom. num. i.

iii.

1.

v. posl

Ep. xxxii. Barou.

loin. iv.

^o
monaslcria, qiiBDsuo aTe

PAULI
el lal)ore

III

AXXUS

10.

CHRISTI 1543.
iis

fiindnvenmt,

quod cum jumina laude ab

pcrfectum

est,

cultiim el laiiclem Dei, et sauctorum ejus

in

me-

ut licet l.utberani mille artibus Coloniensium

moriam ac venerntionem adauxerunt, Iradam manus tam rapacium luporum ac publice dnmnalorum hsreticorum qui Ecclesiarum
,

conslantiam cxpugnare pertentarint, iinpia tan-

dem eorum molimina

rat

irrita concidcrint, ut nar:

Surius his vcrbis

28.
<c

'

collegiatarum et monasleriorum liostes sunt nefandissimi. Quis priedecessorum meorum unquam ila fecit?Tali sane responso senarcs bonam ad Deum conscientiam, bonam fidem Cliristo principi pastorum, cujus tibi commissa; sunt ovicul?p, debitam ercca summum Pontili-

Moguntia Ca?sar dat litleras ad senatum Coloniensem, quibus eorum laudat in fide
Catbolica constantiam, quod non cesserint quibusdam concionatoribus, qui cos a Catholica religione avertere inodis ornnibus attentarint,
bortatur, ut pcrscverent, et

populum

in

officio

cem

ct

Komanorum imperaforem, dominos

et

confineant.
tifex

Idcm

superiores tuos, obedientiam atque fidelitatem, apud exteras nationcs Cliristianaslaudem, apud

clerum et populum Coloniensem, qui tot jain annis unanimi teciim consensu istas perditionis damnatas sectas aboininati ac detestati sunt, benevolentiam pristinam, atqueprsecaveres infinita in plebibus Cbristi scandala, qu?e de boc facto tuo non sine multorum gemitu audiuntur
.

Paulus III. mandat, ut his edictis pareant. Dici vix queat, quot dolis, quot cuniculis, quot modo
pulo
occultis,

etiam PonSenatus itaque convocato pofere scribit ad illos

modo apertis inachinationibus malus Dicmon per suos administros hanc urbcm, multis hominibus longe celeberrimam, conatus sit ab una vera Catholica fidc inislos detcrrimos et
cere,

pugnantissimos novi Evangelii errores abduquibus tota jani fere Germania misere pesed(qua> Dei est singularis benignitas) nihil hactenus efficere potuit, scnatu [)rudentissimo

20. In

defendenda rcligionis causa conjunclero senalus et consules

riit,

xere se Coloniensi

Colonienses, quos Paulus 1'ontifex ob constantiam in tuenda fide Catholica, et pia monita
dcfectori arcbiepiscopo suggesta, ut ab
flagitio (|uo

et gravissiino diligenter invigilante,

ne homines

pestilentes voto suo potiri queant. Mullee sunt

artes Cacoda^monis, et habet illesuos satellites,

immani

se devinxerat resi[)isceret, nierita

est,

qui ubi vident nibil aperto bello posse consequi, vertuntur ad insidias, transferunt se in

laudc ornavit, hortatusque

alios

ne Bucenim et
'

An-

impios concionatores, bffireseos virus ad perdendas animas ditfundere paterentur 27. Dilectis filiis burgimagistris et scnatni
:

gelos lucis, nihil nisi

pietatem pra? se fcruut, donec hac perniciosissima simulatione apud incautos, praclara cujusdam cxistimatioet

pacem

Coloniensi.

Vestra

illa

pielas ct constantia

laudata,etin ore omnium celebris, didius fulsit, cum vcster arcbicpiscopiis,

sempcr nuper splensi

is

boc noniine jam dignus est, corrui)ta sua dia'cesi, etiam civitatem vestram corrumpere, atque a veteri fide ct usu CatholiciC Ecclesia> avertere conatus est ei enim ct virilitcr restitistis, et poslmodum non destitislis omni studio
:

magna^ |)ietatis, non dubia; inlegritatis famain sibi concilicnt. Tuni vero sensim virus clfundunt suum, et sub piefatis pratextu, etiam illos non raro a Catholica; Ecclcsia^ [)ace et unitate avellunt, quos ncque Lutberus, neque alii
nis,

omnes

ex professo Ecclesia; bostes evertcrc po-

tuerunt. Vigilandum est igitur omnibus, quibus

scmpiterna animaruin suarum salus cordi

est,

suadere, ut a tanto scclere deBenedictus igitur Palcr misericordiarum et Dcus totius consolationis qui nos in tribulalione consolari dignatur, qui si hoc tempore (pcccatis ita exigentibus) pcrmisit vcnena, ctiain antidola nobis concessit . Et Quapropter vos, filii, infra hortamur, et pcr Dominum ,Iesum, qui in vobis nunc habitat, rogamus, ut in ca-pta pietate et conslanlia perscvcrctis, modis omnibus providenlcs at(|uc impcdicnles, nc Buccruscl Luthcrani concionatorcs, minc in vicinis locis rugieiitcs, ct (|UcPientcs (|uem devorent, in vestra civitatc pra'dicarc aut ])0|)ulum scducerc possint, etc.
ct

diligentia

sisteret.
,

ne circumveniantur a Satbana. Ilabet semperque, quandiu liic stabit orbis, habebit suas laudes cxiinias inclyta ct pra'clara Colonia Agrij)pina, quod, tam multis in Germania ab avita

eadcmque
et

sanctissiina religionc delicicnlibus,

ipsa conslantissima |)erinansit, nec eani fidcm

|)ulavit,

rcligioncm puerili levitate sibi desercndam quain longe antc mille annos acce|)is-

sct, ct in

hunc usque diem

a sanclis

majoribus

suis integra fide, velut per

manus

sibi tradila,

rcligiosc conservasset, licct sa|)c incredibilibus

ct tccbnis, arinis et

astutissimorum Salhaiue salcllilum fraudibus machinis o|)[)Ugnata. Orandiis aulem esl Dcus, iil camdcm etiam dcinccps lul bene s|)cramus) constantiam scr\ct, |)ra'serlim

Datum Bononia'

.hiiiii mdxi.iii,

aiiuo ix

cum

nuii([uam cesscl Satlianas iiovos tcxcrc

Confirmati etiam fucrc iidcm Coloiiia' magistratus C;csareis liltcris, ut fidem Catholicam
lucrcnlur, slrenuc(|ue Lulheranis
brcv. an. ix. p. 21*

dolus cl novas mcdilari artcs, quibus vcl tandcin ctiam constanlissinms cx|)ugnet, ncc dcsiiit,

obsislerent,

qui hanc cximiam

Comm.

laudcm

inclyla'

Irbi

<

l'aiil.

III.

lib.

>

i^iirius in

Iioc nniio.

PAIILI
iinidcant,
vetusttis,

iri

ANNUS

10.

CIIRISTI 1543.

41

(juam

illi

tiibiiit
:

liis

verbis usus

Scriptor f|uidam l'ostquam fidem sus-

cepisti, civitas

prajnobilis, recidiva
.

non

fiiisti,

manifcstam rcdiindarunt, ati|iic eo ctiam graviora fucrunt, quod nulla aut scnatus, aut po]iuli tui, sicut alibi accidit, tiimultuantis, Lutlicraiiismunujue optantis, scditione ac necessitale

sed in fidc stabilis

AsserendiT apud Colonicnses rclif,noni multum profuit Adolphus ex comitum Scliwembur-

compulsus, scd tuamet voluntatc, contra

univcrsitatis cgregie
Catliolica

capituli, senatus, cleri et

in lide

gcnsium
litler;c.

inclyta

prosapia satus arcliicpiscopi

cxtaiit subjecta^
1'ontificis

animatorum voluntatem, eo

coadjulor, ad
29.

qucm

Pontlfex archirpiacopo Colouie/isi scriQuod ad Hermannum infelicem pseudoarcliie[iiscopum aftinet, cum is in Luflieranorum castra transfugisset, immane facinus aggressus est, ipso enim die Festo Paschae, celebrata Germanico idiomale divina re, populo non expiato rite pra>misso sacra> exhomologeseos sacramento, Eucharistiam sub spebit, itt resipiscat.

maxime temporc haec ausus es, (|uo Universale Concilium a te et cuncta Germania tantopere cfflagitatum Tridenti in i|)sis Germaniae portis habebas, ncminemque ex Germanis episcopis \idebas, qui suam Ecclesiam non viriliter tueretur, mullos efiamexeis admirari poleras, (jui potiiis cxulare ac persecutionem pati, quam
Lutheranismum recipere
elegissent. Sic tu, qui

exemplum

constantiac aliis esse debuisses, pri-

mus omnium

[)r;clatorum ab universali Eccle-

cie

utraque, confra Ecclesiae instituta,

more
:

sia et fide Catholica, in qiia tanto

Lutlierano tradidit, non repuians illud A()Ostoli Probet aiitem se ipsiim homo, et sic de illo ])ane

severaras, defecisti,

tempore |)ernullamque nec officii nec

in tuis

jurisjurandi a
praestiti

te toties

promotionibus

edat
illo

etc.

Lapsum

itaque in hEEresim Poiitifex ex

habuisti rationem, quin Deo ct sancta;

a

impietatis

cceno

amantissimis

monitis

excitare annisus est, avulsisque

verborum acu-

totics, prffisertim in

leis,quos
est,
tis

rei

indignitas expresserat, humanitate

qua iiunquam offensus, et connrmatione tui archiepiscopatus vigore cujus etiam elector sacri im-

Romanae Ecclesia\

pia ad oflicium

aberraiitem

revocare conatus
sacris decre-

anfequam graviori censura ex

'
:

illum percellere cogeretur

Hermanno archiepiscopo
mulforum
te, licet

Coloniensi.

ornatus fueras, ingratus et repente hoquo sane facto, non tu quidem nobis, aut universali Ecclesiae, cum qua se Dominus usquead finem saeculi futurum |)romisit,
perii
sfis

existens,

Venerabilis frater, ex fama

fide

undique purelatione

blica et ex

dignorum

intelleximus,

pro boni archiepiscopi, et

principis electoris officio

tuam dicecesim

et pro-

vinciam

in ea fidei Catliolica^ puritateatque obser-

vantia, in (|ua illas a tuis pra>deccssoribus acce-

peras,conservare et
salique Ecclesia in
ses,

cum

sancta

Romana

univer-

eadem

fide consentire

debuis-

prout tanto antea lemporeconservaveras, et consenseras, lamen a paucis citia mensibus repente immulatiim, ejecfis orthodoxis,vocatisque Lutheranis pra^dicatoribus, introduxisse per eos

ac Petri cymbam ctsi quandoque fluctuare, nunquain tamen mergi permisit, sed tihi ipsi nocuisti, qui in districto Dei judicio, non solum de tua, sed de tot millibus animarum, quas tecum perdidisti, rationem redditurus es.Quamvis autem omni nostra humanitate at gralia te indignum reddideris tantum facinus attenfando, tamen ex benignitate Apostolica; Sedis, antequam ad alia procedamus, pramittere hoc tecum voluimus Christiana charitatis officiuin,
,
,

Lulheranismum

in

dicecesim tuam, habila(|ue

eliam per te oratione coram trium staluum tuae provinci dc|)ufatis, suasisse omnibus ac pra^cepisse, ut ipsum Liitheriinismum reciperent,

etiam atque etiam hortantes, atque moiienut a defossa tibi fovea pedem quamprimiini retrahens, ad universalis Ecclesia gremium atque consortium revertaris, nec tantam tibi ac tuo generi et cuncta! Ecclesiae Germanica notam inuras, ut tu, qui una ex solidiorite

tes

cumque

illi

palam obsislerent, teque orarent,

te
flecti

ut ab incocpto tam pcrnicioso desisteres, nullis

nec monitis, nec piecibus eorum

tuisse,

po-

imo

in die sancto Paschse Sacrificium

bus columnis e?, illam sustentare deberes, eam primus deseras. Vide, inquam, quid agas, recole qui sis, iTiemorare quanlum Deo Omni|)0tcnti debeas, officium juramenlumi|ue tuum ante
oculos libi |)onas, coe|)isco|)Oiiim tuorum constantiam imiferis, [uudentique meditatione perpendas, quam infelices fructus liac innovatio religionis in Germania [irabuerit, effusionem scilicet civilis sanguinis, Turcarum roborationem Germanorum debilitatem Liitlieranos proinde ejicias Catholicosque concionalores restituas, tuosque subditos (sicut optaiit) in ve, ; ,

missac in

lingua vernacula celcbratum, praet

missaque publica

generali

tanlum confes-

sione et Absolutione, iiroul in Lutheranis civitatibus fieri consuevit, CcEtera Luthcranismo congruentia subsecuta fuisse, quse omnia non so-

lum

in animffi tuae et tua) curae

,

commissarum

perniciem

perpetuamque tui nominis infamiam, verum etiam in totius universalis Ecclesia;, cui tantum pra?judicium tua temeritate inferre

teri Clirislianae religionis

cultu [lerseverare perillis

pra^sumiisisti

violationem

et

offensam

mittas, (|uod

si

feceris, ct

et

tibi

melius

'

Taul.

III.

lib.

bicv. an. ix. p. 231.

consules, sin autein in cocptis perseveraveris, nos sane uec nostrum officium, nec tot anima-

ANN.

TOIITJS XXXIII.

IUyN. XIV.

42

PAULI

III

ANNUS

10.

CHRISTI 1543.

riim salnfcm negligemus, nulloqiie pacto differemus, ea contra te agere, quffi secundum sacros canones et sanctorum statuta Patrum Junii mdlxiii, agcnda fuerint. Dat. Bononia?
i

qiie fretus favorc,

una cum

dilccto

filio

Claiidio

Jayo,

quem

isfic reliquit, et aliis suis

coadjufo-

ribus in tota tua et

eorumdem

fratrum tuorum

ditione, ac in aliis etiam locis, prccserfim cir-

aniio IX .

cumvicinis, ubi necessarium ac tutum duxerit,

opere, vcrbo et exemplo, ad salutem

Commrndat Paithis pietatem ducis BaConjunxit cum Pontilice Jo. CoclihiHis xHirise. pia studia, ut arcliiepiscojjum ad mentem revo30.

animarum,
,

correctionem morum, retinendosque in fide Catholica populos et aberrantes reducendos

caref, at oiiduruit in perfidia veluti alter

Judas

quanfum

proditor Ilermannus pseudoarcliiepiscopus, ac

plures ficta, impia et dcformatissima religionis rcformationc, in scelus pellicere conatus est,

tecum ordinariis locorum communicata,

poterit, re prius
,

et

cum

aliis la-

salagat,

qua?dam(]ue efiam tibi ex boret et infendat parte nostra referat, etc. Dat. Placentiic xv Aprilis, .MDXLiii,

quem demum exauctorafum munere

Eodcm tempore
tuendare

<i

arcliiepi-

anno

ix ,

piscopali etprincipafu de[)ulsum visuri

Catliolica studia explicuere
littcris

sumus.

Bavarite principes egregia pro

:

jnis

quorum
'

pietatem Ponlifex bis

comniendal

isfinc ad nos diiecfus doctor Scotus, Ecclesiir Armacban;c adniinistrator, ea nobis de singulari vcstra pietate, et ad conservandamfidem Catbolicam indefessa
filius

Ducibus BavariiC. Dilecli. Beversus

constantia retulit,
runt, ipse
ciincta

quw semper omnes

retule-

aufem eo particularius ac certius nobis explicavit, quo diutius in istis vcstris locis ex voluntate nostra commoratus esl. Itaque quamvis minime nova, maxima famcn la?titia aflecti fuiinus ex ejus sermonibus, in quibus, commemoralis multis a vobis pie fortiferque gestis et in vestras effiisus laudes
perfccit, ut et vcstra pictas

Petrus Faber ex pridecem sociis S. Ignatii pro fide lahorant in Fuitporro Claudiiis Jayus ex priGermania. mis sociis S. Ignatii, de cujus piis laboribus iu Germania exantlatis memorat Orlandinus ', narrafqiie, ab illo mulfa Rafisbona a Lulberanis, tuin a sacerdolibus conciibinarum familiaritatc contaminatis, quos a vitiis deferrebat, tolerala, deque cjus constantia liKc addit Ipse vero cum cruces undique et |)ericula intentarenfur, triumphare gaudio coepit, ct minifantibus pr;E31. Claudiits Jaijus, et

rupta Danubii respondebat intrepidus, in Coekiin tain facile aqua, quain ferra irc posse. Nec dcfucrunt, qui ei aul mortifera cxifia veneni,

complures aut subitum molirentur e.vilium lamcn viri boni Catholicique, atque iiifer hos
:

civitalis

episcopus

in oculis et

eum

ferebant, paille

apud nos

illustrior,

lamque exallabant,

quod tam constanter

nostraquc crga vos benevolentia ficret cumulatior, quainvis antea fuisset tanta, ut iiihil ad

se facinorosis opponeret, et innocenlis vitae spe-

culo facilitateque permira, haud contemnendos

eam addi
s;ppe

posse vidercfur.

Agimus

igitur, sicut

su
tro

toleranlia? fructus ferret .

Ab hoc

et

Pe-

egimus, Deo Omnipotcnti gratias, quod adversus lias gravissimas Ecclcsia; fluctuafiones, nos amanlissimis filiis consolari ac muiiire dignatus est, quorum pr;csidio lianc procellam
sustinere |iossemus, etc.

Fabro,
in

qucm

Pontifex ex Hispania revocaproficisci jussit,

tum
viri

Germaniam

propagata
(|ui
,

est Societas Jesu in Gerniania, ex

qua innumeri

insigncs pielate et doctrina prodicrc,

Addit, mitti

eumdcm

Lufheranorum argutias egregie confutarunt

lute, liaTesi

doclorcm Scofum

vitaj puritate et

doctrina pra-

susceptisquc gymnasiis pro instrucnda juvciine latius propagaretur, forlissime egebal vcro Gcrmania hoc temporc lioriim piorum doctorum 0|)cra, cum Joannes Eckius ct Albcrfus Pighius accrrimi religionis Cafliolica? propugnatores Lulheranorumquc
rcstiferunt
:

stantem, cajcifate ipsa admirabilem, una cum Claudio Jayo et sociis, ut in Bavaria, et gcrmaiii fratris Salisburgcnsis provincia fidem tueanlur, abcrrantesque convcrtant. Dat. Placentiae

xivApril. mdxliii, anno ix . Extani de iisdcm insignibus viris picfatc cons|)icuis, litter;cad Salisburgenscm arcbicpi,

mallci, lioc ineuiifc anno, e vivis excessissent,

ut CocIiLtus narrat,
cis
li;i'C

(|ui

dc

aliis
:

rcbus Gcrmani-

scopum, cum cximiis dotibus

ornali, ctad con-

commcndat
Conventus

liislori;c

firmaiidos in fidc orlbodoxa Caliiolicos ct Lutlieranos ab impiclale ad Ecclcsi;c castra rcvo-

\V2.

iniperialis

her(jx.
sciilc

candos missi essent Archicpiscopo Salisburgcnsi. Repufanles ct mcsscm cssc niullam, opc:

anno rursus Nurcmbcrgaj, abadhiic C;i'sarc in Ilispaniis, per rcgcm

IIoc

habitus

Nurem-

Uomanorum

mcnse Januario
juiiiti

hahituscsl convcnfus imi^crialis a us(|uc ad Aprilcm, cujus reces-

rarios autcni pauoos, Scoftim, Ecclesi;c .\riiiaclianrc administrafoicm ad lectcosdciii fratrcs

,

sus factus ctpublicafiis fuil dic xxiii April. Adfucrunl rcgi;e m;ijcstali ad id iicgolii trcs
Cliri-

tuos

cum

Dci

nominc

ct ali(|uol facultafibus ei

commissarii a Cicsarea m;ijcstalc, utpotc

stopliorus ciiiscopiis
.Vugiislcnsis
,

conccssis, (|uibiis gratuito ;id Dci scrvilium uti possil, ii;milliiiius, ut is divino aii.vilio vcstro-

Fridcriciis

comcs
'

Palatiiius Ulieiii

dux

Bavari;e, el Joaiiiics

raul.

111.

lib.

brcv. an. ix. p. I3j.

'

Ib. p.

l;i3.

Orlaiiil. hisl.

Suc.

Jesii.

1.

ii.

'

Cocl.

aclls el sciiplis Liilli.

PAULI
de
iNavis,

III

ANNUS

10.

mus

CHRISTI 1543.

43
filii

(|iioruni primiis

iii

illo

convcntu

i\u-

Obsc(]ucntissimi
fideiii

ac scrvifores. Villel

reinbergic
cst aLitem

obdormivit
ct
ibi
t,^erendi,

iii

Uomino. Traclatiim

utriiisque Havariae dux, etc.

praccipue de ratione belli adde(]ue pra'sidiis subsiiii

vcrsus Turcas
tuendis.
constitui
uti()iie

diisque et constitutionibus

tempore constinihil

egregie cxsolvit Pontifex, ut Pauhis .lovius refert ac i[)sa; Ponlificia! lillera! ad Kerdinandum regem testantiir
'

Dalam

De causa vero

relij^ionis

aliud

commode

potuit, nisi ut publica pax

servetur, ne religionis pra'textu uiii vis

.

inferatur aut injnria

Habili

Begi Bomanorum. Charissime. Mitlimus ad tuam civitatem Viennensem a communi liosteTurca pro nostra virili defciulendam qiiatuor millia deleclorum
"

quidem sunt

in

Germania maximi

delectus contra Turcas, sed

tra

cum

C.crmanica'

vires dislracta> essent a Ca-sare in Belgiuin con-

Clevensem ducem

et Gallos profecturai,

tum

etiam ob Lutiieranorum dissidia debilitafic, irriti conatus conciderunt, Turcicumque imperiuni (victis Christianis)

propagatum

est a Soiy-

adventu in Hungariam duccs Bavaria' Pontiflcem certiorem reddiderunt, promissaque ab eo in coHoquio Buxetano quatuor Italorum peditum miHia subsidiaria
lerrifico

manno, de cujus

expetierunt
33.

Sanctissimo in Cbristo Patri et domino, D. Paulo IH, sacrosanctif Bomana- atque

universalis Ecclesiae

Italorum, quibus regendis dileclum nobilem virum .loannem Baptistam Sabelluin, nostriim seciindum carnem affinem, nostra' custodiic generalem prafectum, virum insignis virtutis et auctoritatis, capitaneum prtefecimus, etc. Datum Arimini xv Julii mdxliii . 3't. \on Vienna; oppugnationem - incditabalur Solimannus, sed Strigonium et Albam Regalem aliasque Hungariae nrbes expugnare, et Turcico imperio subjicere ambiebat. Primos impetusimmisso duce Amurate, effudit advorsus Walponium oppidum ad Dravi tluminis ripam positum non longe ab Exechio, Ireda Aiistriaci
pcditiiin

filium

snmmo

Pontiflci,

domino
D.

jamante nobilitatum licetvero oppidum egregie munitum esset, tamen pra^siexercitus clade
diarii
;

nostro colendissimo.

Bealissime in Christo pater

Post

et

Domine

colendissime.

pedum

oscula beatorum.

Rcdiit hodie ad nos per equos disiiositos bonns

vim Turcicam non tulere, atque in deditionem sunt accepti, inde ad Soclos promota Turcica castra, pugnalumque est accerrime ah Hungaris, qui irriimpentes Turcas viilneribus
debilitatos

accursius Gygna'us consiliarius noster, ex cujus accurato sermone intelleximus ea, qure nu-

propulsarunt,

demum

Socleiisibus
,

per a sanctitate vestra Bnxetano in colloquio in causa orthodoxfe religionisnostra" tractata sunt:
qna'

quidem omnia cum sancte

et

mature a

muro recedentibus cum sustinere bostilem impetum non possent, in arcein confugere, cumque deditionem nuncupassent, ad unum omnes contrucidali sunt. Tunc
consternatis ac
exploratis pronisque omnibus ad victoriam, cum universo terrestri navalique exercitu ad Strigonium expugnandum provolavit fugiente Paulo Vardano archiepiscopo, ne si interciperetur, horrendo inortis genere interimeretur, quod a Solymanno ad Ferdinandum defecisset. Praeerat urbi Liscanus Hispanus fastu qiiain
,

beatitudine vestra,

tamquam

parente optimo ac

pientissimo considerata esse videamus, maxi-

mas
tias,

sibi

summum

propterea et agimus et babemus gravero gratiae largitorem assidue

precantes, ut eas sibi uberiores retribuere di-

gnetur.
turi,
strae

Quoniam autem Caesaream majestatem,

sacrosancta rcligionis no-

ipsa id a nobis efflagitante, propediem conven-

cum eaque rem

omni

belli peritia nobilior,

Turcarumque impressioItalis

fide ac diligentia tractaliiri

sumus,

nes non infeliciter frangebantur ab

Ger-

singula idcirco, quae ibi inter nos, sive occurrent, sive concludentur, sanctitati vestrae ada-

manisque prasidiariis, cum senex Calaber proditor, tormentorum librandorum arti assuetus,
ad Turcas transfugit, perfldim pudorem obvequod Ferdinandus rex sibi stipendia plura non persolvisset is expugnanda' turris prwcipuffi inodum barbaros edocuit, qua ca|)ta, Strilans,
;

mussim significare non intermittemus. Caterum hac hora certiores facti sumus, Turcarum tyrannum cum omnibus suis copiis Hungariae regnum aliquot jam ante dies ingressum tripartilo

exercitu,

Austriam versus contendere, ut

Viennam magna tormentorum vi ac mole, atque omni belli apparatu oppugnet quare Beatitudinem veslram eo reverentius, quo possumus,
;

gonio potirentur, in qua oppugnanda cum vires intenderent Turcae, obsessisque auxiliorum desperatione animi frangerenfur, demuin Liscanus praefectus, auro ex continua prteda congesto pra^dives,

comprecainur, velit quatuor illa promissa Italorum peditum millia (nulla inteijecta mora) eo mitlere mature, ne quid detrimenti eorum
tarditate intercipiatur, cujus

cum aurum magis

ra[)to

partum

servare, quain Strigonium vellet, vitam libertatemque pactus, contra militum spem volunta-

summa'

benignitati

nos omni humilitate commendamus, et totos tradimus. Dat. in urbe noslra Landshut die penultima Julii .'udxliii.

temque hostem in urbem induxit moxque omni auro, et torque, et suppellectili exutiis est,
, ,

Paul.

1.

i.x.

p. 292. \'Mi\. Jov.

Islhiianir.

1.

x.\.\iv.

1'aiiliis

Joviiis

Ejusdem

sanctitatis vestrae.

Siiriiis in

Conimenl.

44
ac dein a Ferdinando ob
in

PAULI in ANNUS 10.

admissiim flagitium

CHRISTI 1543.

custodiam traditus. Solymannus vero Strigonio potitus principem Ecclcsiam prophanavit, ac Mahnmetica' impietatis superstilioni addixit: tum accitis Buda lal)ris, atque omni geiiere
militiim ad opus coacto

ejusdem cardinalis patriarcha? (nempe Germani Aiiuilegiensis et episcopi Tusculani) a tuis ministris

perturbata et molestata
tui

fuisset

postea

iidem

ministri temporali jurisdictione ab

ipsa Ecclesia in

tolum ablata

et ercpta,

urhem

firmissimis pro-

spiritualcm jurisdictionem in
licitatis

eum

etiam statum infe-

pugnaculis munivit, adeo utillius recuperanda! speni Christianis adimeret. Inde Barbarus adversus Taltam, dictam oiim Theodotam, signa
extulit,
si

dcduxcrunt, quod

in illa Ecclesia
tiia

tam

insigni, nlpote palriarchali, et in (lua

slas et

maje-

atque pra-sidiariis extremos cruciatus,

illi
,

vim experirentur, intentavit; at ptum Strigonium terrore perfusi

ob

ca-

scrcnissimus imperalor Irater tuus canoextoto intermissus, ac penitus desertus est siqnidem canonici ipsius
nici estis, cultus divinus
:

deditione

nuncupata, mox abeundi potestalem accepere, atque a viclore scricis veslibus donati sunt; mox vero arx illa eversa est, cum Turca> disciplina mililari, raris sed validissimis pra:>sidiis provincias contineant demum ad Albam-Regalem, ita dictam, quod Hungarise reges in ea
:

ministrorum tuorum eorumdem coacti sunt ipsam Ecclesiam deserere, in

Ecclesiffi

injuriis

quorum locum milites illam inhahitare, et quadam in parte bruta etiam animalia stabulari dicuntur, tum vero ipsum sacrarium Euchariconfractum, et reliquiic Sanctorum violata;, alia altentataindedccusetopijrobrium Ecclesiic et religionis fuisse dicuntnr, qua> nos nunquam credemus scitu aul voluntate serenitalis tua- factacsse etc. AddittT' preces, ne adniinistrorum fiagitiis conscientiam rcgiam mastite

multaque

urbe regium diadema accipere soliti essent, castra defixa sunt tanlusque terror obsessis offusus est, ut quingenti equites Hungari, dicti
Usarones, quod latrociniis vivere
inciudi
in
solili essent,

in

civitate

detrectarint

abierintque

culari patiatur, et cuncta pristino statui restitiial.

sylvas,

dumque nimias moras Ferdinandns

;

nectit in

submittendo auxiliari exercitu, quod Barbari, virgullis et ffirario exhaustus esset arena congeslis, fossam exfcquarunt, et propugnacula subruere coepcrunt, ut demum licet Ilalicffi cobortes virtutis militaris plurima signa explicuerint, demum post cladem insigncm acceptam, Alham, vitam, libertatemque pacli
Itali

XVI F^bruarii .mdxliii,

apucl Sanctum -Petrum anno ix . Fuisse quidem Ferdinandnm pronum ad

Datum RomfE

pietatem testanlur auclorcs ', verum ejus facilitaleabusos administros avaritia" et rapinis inac hiasse. Hactenus de Ferdinandi jacluris
,

Tiircicis in

Germanique, reditu ad Fenlinandum impetrato, Barbaro se dediderunt. Exultans tanta victoria

Barbarus, parta gloria contentus, Viennam progredi non ausus est, cum Pontificia? cohortes Joanne Baplista Sabello et Julio Ursinoducibus, Viennam jam pervenissent, et Ferdinandus Bohemorum Marcomannorumque auxiliis succinctus, ascensuro liosti occursurus esset, tum ad

Hungaria victoriis, nunc de classe Tiucica a Solymanno, duce Barharossa, in inferiMaris littora immissa agendum est.
30. Chissis

Turcica, a recje

GaUix

excitata,

(jravia Christianis affert

Turcis recipitur.

damna ; Nicia tamen ex Excivcrat eam in auxiliuin

-,

Franciscus Gallorum rex

utilitate,

nulla
et

quidem

ipsius

imo

gruvi

damno

magnic Christia-

norum
milatc,
diviiia

multitudinis, quie Turcicis grassalioniest in

hus abrcpta

Comaram insulam aditum

classi
pra'sei)sisset.

in

Danubio

hostili

pluriumque oppidorum
,

servitutem impiorum, calae.xcidio; ac nisi

Discedente vero Constanti-

nopoIimSoIymanno, Ferdinandusrex,qui perditis jam rebus sero advenerat, Autumnalis temporis imbrihus im|)editus est, ne quid regio no-

mine dignum conficeret, et qui nimia amhitione l)ati non potuerat, ul Joannis regis filius pacato regno potiretur, maxima Hungariw parte inTurcicam servitutem redacta, AustriK timere cirpit. 35. A(/i(//'(/u')isis Ecclcsia ab rjus adniitiistris

providenlia Christianorum miserla vim Barbarorum avertissct longe graviora exitia intulissel. Primo quidem impclu Rhegium in fretu Siculo, cum cives profugisscnt, caplum incendil, arcemquc tormeiitis muralihus quali

cn'ptam
tuti

in

deditionem accepit, pra'sidiariosque

qui in

ac plures cives,
addixil.

cam

perrugcranl, servi-

conculcata.

Visus

vero csl divino patro-

cinio in tot advcMsis

Chrisli
slri

destitui,

cum sacerdotum
Ecclcsiasti.

i^atrocinium descrerct, (|uippe adniinifru;na

ifa laxahaiit, iil

oris vaslalis, ad mox Osliam Tcrracinensium littora delatus pervenil circa festum D. 1'clro principi .Vposloloriim dicalum, lanlus(|ue lcrrorexi^jus adventu Roniano populo incussiisesl, utdeserere Irhem

Inde

Bruliorum

liccntia'

cogitaret, nisi
in

Polinus Gallia' regis orator, qui

scriptis
a
lilteris

cos conculcarent, atijue immania etiam sacrilegia palrarenl, de (juihus l'onlifex siihjectis littcris questiis cst

"
'

riircica

dasse vcrsabatur,
,

Rcmanos contirmasset manuo ad piicsidium

eam classem

Soly-

Uegi

Bomanorum.
antea soluni

Cum
III.

hMnporalis jurisdictio

manis, nec Poiililiciam damiuiin allaturam. Vcrum quia harharoruin

l'aul. Jov.

missam, nec Rooram incolenlibus ullum

Gallia-

Pnul.

lib.

Imov. an. ix. p. .11.

1.

XLM.

'

Paul. Jov.

I.

ILOI.

paul:
fides

iir

annus

10.

inain

ciiristi 1543.

45
(|uo feni-

undique auxilia
Urbeni, quae
:

suspecta ex coniniodo infida est, rapfiin contracla sunt ad tuendain

ex()ugnandam conatus versi sunt,

inilite vacua praeferoce lioste opprimi potiiefat sed eain mentem a Barbaro Deus avertit, nec si capta fuisset, valiiissent

blanditia) Gallici oratoris jactantis,

Franciscum

pore Marcbio Vasfi, i|iii Insubria; pra?erat, auxiliarem exercitum expedire crepit, ac Pontifex in plnribus Itali;e et Hispani;e provinciis, clero nuinmaria aiixiliaria ad solvenda cxercitui Niciain contra Turcain profecturo sfipeiidi;! imperavil, ne si Tiirca arcn potiretur, e liffore illo dein in mediterranea loca exciirreret, exifialique bello Cliristianam rem obtereret ut ex
;

regein

iiil

liabere anti(|uiiis, qiiam nt rein Ho,

sed inaxime manain, non inodo incolumem florentem, at(|ue ab omni iinpioniin iiijuria defensain vellet facta vero ada^iuatione ad ostium Tyberis, Barbarossa tiiduo post inde discedens
:

subjectis constaf lilteris

30. "

'.

Herculi

S.

Maria2-Nov;e diacono cardi-

Etruri;p et Li^'uriai orain sine maleficio pr?eter-

nali M;infua;.

vectus Massiliam contendit.

Dum

ea classiscen-

Dilecte

flli

noster. Moti
facie

gravissimo peri-

tum triremibns egregie

bat,

instructis et

biremibus

culo,

quod prima

littoribus Italife

immiet

decein contlata per Mediterraneum mare volita-

net, sed

mox

nisi obsistatur in
et

tempore,
Italige,

ad

secum(|ue per omiiia

imperia, ut siiam

littora

terrorem cir-

Mediterranea

interiora ipsius

qiiod

cuinferebat, Pontifex Melitensibus eqnitibus dedit

classem
'

cum

Pontificia

conjungerent ad Cliristianorum littoraab injuria Turcarum vindicanda 37. Dilectis filiis magistro et conventui
:

Hospitalis S. Joannis Hierosolymitani.

Dilecti salutem, etc. Superioribus fllii, diebus vos liortati fnimus, ut quoniam classis Turcarum Mediterraneo mari volitans, et in vlscerituis fotius Cliristianitalis inclusa, maximam iiosfris populis, quociiinque severteret, calamifalem illatura formidabalur, vos pro vestro officio, vesfraque consuetudine, liuic communi hosti vos opponeretis, vestrasque triremes et naves cum nostris trircmibus ad defensionem nostra? et cfflterorum Cbristianoruin orcE mari-

tiina;

Quamobrem cum commiearumdem nostrarum triremiuin, ut eas cum vestris coiijungeret, vos horfamur, ut ad cominunem omnium Cbristianorum litforum defensionem cum eisdem nostris triremibus conjuncti, contra eamdem clasconjiingeretis.

seriinus looumtenenti

Deus avertat, penetrabit, cum classis Turcarum duce Barbarossa civitatem Nicia' jam ceperif, et arcem ejus obsideat nos, ut pro nostro officio huic pericnlo, qiiantum possumus, occurramus, et charissimum in Christo filium nostrum Caroluin Bomanorum imperatorem semperAugustum ejusque duces, praesertim Marchionem Vasti, qui cid dictam civitatem recuperandam, arcique subveniendum cuin exercifu occurrit, etiam contributione Ecclesiastica coadjuvemus, quinque decimas cum in nonnullis aliis locis, tum in civitate et ducatu Mantuae, Marcbionatuque Montisferrati, quos pro nepote tuo gubernas, imposuimus, etc. Dat. Marini Albanensis Dioecesis iii Septemb. mdxliii, anno ix . Exaratai sunt eodem argumenfo ad alios litteraj cuin incendium illud -, antequain latius fiammas spargeret, extinguendum esset. Piis affuit Dens, nam Alphonso Vastio cuin exercitu ad ferendain obsessis opem imminente, Turcae elGalli obsidionem arcis solvernnf, in quo disGallorum, quibus cessu tuinultuario Tiircce
: , ,

sem Turcarum. ubicuinque

datis,

illa

fuerit,

proce-

publicanKjue salufem conjunctis animis Datum Bom;e apud Sanctum-Petrum etc. xxii Augusti mdxliii, an. ix . 38. Cum Turcica classis Massiliam applicuisset, Galliarum rex ', quid de ea ageret, ffistuare coepit, nec facile agitata consilia explicabat, adeo ut Barbarus de cunctatione Gallorum quereretur, resque ad dissidium vergeret demum a rege decrefum est, ut conjuncta classe
et viribus defendatis.

urbs tradita fuerat, nullo respectu habito, urbem diripuere, incendiisque deformarunt, et cives fidem Gallicam secutos inservitutem abripuere. Cumque jam discessisset hostis, Carolus

dux Sabaudis,
Hispanicis

et

Marchio
Italicis

Vasti,

Germanicis,

atque

copiis succincti, per

Tendanos montes subsidio venere, atque Auriana classis in Villaefrancha)

est,

portuin

invecta
trire-

quo tempore exorta procella quatuor

ines ad sco|)uIos misere sunt allisae, ac Barba-

Gallica

educfoque exercitu Nicia provincia, olim Satiaudi;e regulo oppignorata, qua; obiata ampliore pecunia, nunquam ut Gallo restitue;

rossa delendse classis Caesarea occasioni divino

nutu tuin

relur impetrari potuerat, oppugnaretur

acpost

defuit, inissis vero expedifioribus friremibusllispaniae portus evastavit, congesta(|ue prffida Algerium exportata est miserat efiain
:

varias impressiones liostiles propulsatas, non sine Turcaruin cuide, iNicienses cives extremam

cladem

veriti, Gallis pactione militari urbem dediderunt, qua in potestatem redacta, ad ar-

cem
'

situ loci

inexpugnabilem

et

opere munitis-

Constantinopolim quatnor naves praeda onustas, quibus quinque niillia Christianorum Italoruin utriusque sexus, et eleganti forma virgines Deo sacraf; ducentae vehebantur, utad Solymanni lupanaria Iraberentur, sed
Barbarossa

l'a(il.

III.

lib.

brev.

an. ix. p. 274

I.

l'aul. JlJV.

1.

XLIK.

Paul.

111.

lib.
1.

biev. an. ix. p. 37U.

x.

1'aul. Jov.

1.

xlhi.

Martin. Uellalus

Comment.

x.

Martin. liellaius

46

PAULI

III

ANNUS

10.

CHRISTI 1543.

Garzias proregis Xeapolilani

standa Turcica ora eas Tiircicas naves

stinae

cum

filius, cum ab evasua classe rediret, in

incurrit,

ac

maximo

Dei
pri-

beneficio, Cliristianos
libertati

Messanam perductos
'

rellum Tarcntinum equitem fortissimum Christianum, exsectis virilibus, in foro vivum combussit, cujus eximia fuit constantia, ut oblato vitae munere adduci non [)otuerit, ut a Cbristiana religione deflceret.
41. CiTsari Ctivensis du.c se humiliat.

Vasti vero Marcbio arcem adducto bene usus, Montemvicum, atque Carinianum, et nonnuUa
restituit.

exercitu ad
alia

iNicia;

Cee-

sar

',

qui immortali nominis sui gloria Hunga-

oppida Gallis in Subalpinis eripuit

vicis-

simque Buterius

[irorex Gallicus captis multis

oppidis Subalpinis, Vercellas obsidione cinxit,

irrito tamen cxitu, cum obsessi muris disjectis internum aggerem excitassent, dum ob Ca'-

riam defendere, vel eliam Cbristiani im|)erii limites latius proferrre potuerat, in Clivensem ducem et Gallos arma convertit. Expugnavit itaque impetu Duram arcem munitissimam
,

GeldriiB,

eamque

csedibus, ra|)inis et incendio

sarei ducis

adventum

hostilis

irruptio

retar-

funestavit,
citu,

daretur.
40.

Motus
a

Tiinetani.

quod vacuum

Juliacum deinde peliit infesto exerrecepit, posteaad Ruremunilli

Eodem tempore
ducla:;

dam

castra deflxuro cives se

dediderunt, ac
et alia Geldria;
;

expeditionis

Barbarossa

occasione,

pariter

Venlovium, Zutphanium,

maximi

in Africa

motus

concitati sunt(l),

nam

oppida Cwsareum

jugum accepere

([uibus ad-

cum

Muleasses Tuneti rex, Cajsaris cliens metueret vim Turcarum, qui aliquas regni urbes, Conslantinam, antiquitus Cyrtam dictam, Leptim i)arvam, quai bodie Africa dicitur, et Adrumelum pra>sidiis firmissimis obtinebant, improvide in Siciliam trajecerat, ut a Ca?sare

versis fractus Guillelmus Clivensis dux, deserta

Gallorum amicitia, ad Ca>sarem supplex accessit, ejuratis([ue etiam Danico etSuecico fwderibus, veniam obtinuit iis legibus, ut Geldrite juri renuntiaret, fidem Calholicam in Principatu
inviolatam assereret, ad

Genuam

quem

in fide continen-

devecto majora praesidia inipetraret. Dum autem Neapolim jussu Ciesaris subsisteret, ejus filius Amida, qui [ira^fectus eratexercitui, S[)arso

dum
dedit,
varra'

postea Ferdinandi fratris

filiam

cum
filia

sponsalia

cum

Henrici

regis

nuptui Na-

celebrata dissolvisset. Adscri|)sit

lum

rumore, Muleassem patrem Neapoli extinctum, fratremque Mabometem Cbristiana sacra regnum invasit, minores fratres suscepisse trucidavit, paternasque concubinas constupravit, quo audito Muleasses duobus circiter auxifalso
,

militiffi su;e

Martinum Rossevium, atque adveringentibus copiis est profectus,

,

sus Gallos
excivitque

cum

Henricum Anglia' lyrannum cum quo foedus junxerat, ut ex composito duobus

exercitibus Galliam invaderent. Ca^perant vero

liarium Xea[)oIitanorum miliibus conscriptis in

jam

ante Landrecium Galli, ac firmissimis pro-

Africam

trajecit;

cumque repcntmo adventu

|)utaret,

se

Amidam

o|)pressurum

irrueretque non
auxiiiiis,

pugnaculis ita munierant, ut ex eo in Belgium magnas excursiones agerent, dux etiam Aureliae

expectatis |)ro|)iiiquorum

iNumidarum

Lucemburgum
Cffisar itaque

fallacibus aliquorum princi[)um [iromissis illusus, ab boste, qui insidias paraverat fusus cap-

pactione militari receperat. ad Landrecium recuperandum co-

tusque

est, ca!sis

in

pra?lio mille

et trecentis

Neapolitanis, cui filius impius, candenti scalpello proscissis pu[)illis,

oculorum lumen adein fratres

pias admovit, quod cum commeatu indigeret, Franciscus rex, instructo exercitu, commeatum et militare auxilium illi intulit secunda Novembris, ins|)ectante Ca?sare cum suis Germanicis,
Belgicis, Hispanicis et Britannicis copiis
:

mit, addita objurgatione, illum atrociora pro-

cumspatio

meritum, ob immanitatem
paulo vero post

exercitam,

que recedcnte rege

pra'Iii

[)Ost

datam

bidui

cum

Bisertam abiisset, Tovarris

libortatem, Ca'sar ex[)editum equitalum

His()ani Guleta' prBefecti o[iera, qui ipsi

Abda-

meleclium regiie slirpis |)rinci[)em opposuit, regno |)ulsus cst, quo lamcn brevi extincto, ilerum recepit, adversantenKjue sibi .loannem I'c'

ad inse([uendum agmen postremum immisisset, ille a Delphino in insidiis conslituto cksus discum omnia in dies jectus([ue est. At C;rsar
,

'

l'aul.

Jov.

I. 1.

XLiv. Surius ia Comra. Ludovir. Guic.

ix et
.\.

in

r.omm,

Surius in Comni.

Marliu. Hellaius

(\) Hisloria

moluHm Tun(!tanorum paulo

Ageiis Neapoli .Muleasscs de
filio

diligenlius retcxcnda est;

sui

cum

iir.Tscrlim indiligcntia
facliis esl.

eliam chronologica pcccare annalislam

iu

comperlum

sil.

lilii

Amidip defcclione ccrlior

ainlssis

raplim coacla mililari niauu

.\fricam Irajecit,

uhi in insidias

oppnrtuiio in

loco collocalas incldens

lilii

mililuni
(|iio

suoriim quini;enlis, ut hislorici quidain

oculis orhatus carceriqiie liadilus cst. c

scrihunt, vel mille

noiinisi Mahomete puero regnante se libcravit. In liiinc niudiim Amiila occupaliim leKnum hrevi pacavit alque composuit. Scd non diu post cuin ipse BiserLim petiissel, Ahdamelcch ejus fialcr cuin Jovappi Uispano Gulella; praifcclo cl.Tni conveniens Tuiietum occupavil, rcgnoque fraliem expiiliavit. Novus hlc rcx intra dies scx cl triginla falo ccssil, cjusquc in locuin ah opliinatibus hlius cjus .Mahomelus duodcunis puer subslituitur. Ilicc lolo isto aiino in rcgnn Tuiietano gcsla. Succcdcnli anno HDXMV lcste Mambrino in bisloria sui lciiiporis, Ainida in spem recuperandi iinperii cxercilum coinparavil, ususque fellciler oplimatum Tunctannriim favorc pucrum cxtrusll, tolainque ad se ren Tiiiiclanain converlit. Ila ejus ,i<tatis bislDricl onincs, Sciiul bisl. Kloreiil. Mamhrin. bisl. sui tcinp. Adrlani bisl. sui leiupor. qui dc Muleassc addunl iler in Siciliam inslltuissc, uhi puhlicis sumptlhus jussii imperaloris suslcnlatus diu cgit, luin Ncapolim contendil, ac landein Ituniam, uhi a cardinali Kamcsio cxcepliis convivio ac dcin ad Ponliliccm introductus, nunquam, ne monitus quidcm, genuneclere MANSt. conscnsil, scd aliquanlulum incliualus genu Ponlilicis osculatus csl.

lerccntis, ut annalisla ex aliis nolal, ipse in liostis

iiiiiiiiis

ilcveuil, a

quo

PAULI

III

ANNUS

10.

lio

CHRISTI 1543.

47

acerbiora fiorent ob imbrcs ct niorbos, soliita

obsidione,

Molitos in Norimbcrgensibus comitiis Piotesfantcs suadere Germanis, utrepudialo Conci-

Cameracum liboram
illiiiue

civitatem, di-

lionisque Episcojialis, paiuientibus cx terrorc

portas civibus, interccpit,
suit, in

arcem impo-

42.

eaque hyberna trailuxit. ConcentHS ordinnni imperii Sorim/ipr(j,T

(]clel)rati primum, dein Spirae coadiinantiir. sunt in Germania duo conventus ordinum imperii ', primus, ineunte anno, Norimbcrga\ se-

Tridentino Concilium nationis (Jermanicai cogerent ad eos a conjunctione Romana; Ecclcsia' avellendos, conflandanKiue pro ipsorum libidine novam religionem, ostendunt Iittcr;c Joannis Moroni cardinalis legati Tridentini ad

Alcxandrum cardinalem Farnesium xxvi

'

Maii

cundus, devexo atque atlecto, Spira' in primo Norimbcrgensi actum est a Cirsareis legatis de comparandis auxiliis ad propulsandos Turcas, deque llcnrico Brunsviccnsi principe a Protestantibus ditione sua spolialo in principatum
:

suuni restituendo is enim leges C;esareas ad\ersus vim ac tyrannidem Lutheranam imjdo;

rarat, at

Protestantes

in

pertinacia obfirmali,

Catholicorum bonis inhiantes, jirffifracte contendere, recte alque ordine se iecisse, atque etiam judices Camera^ id est, senatum CBCsareum, ut erga Catholicos propensiorem, gradu
subinoveri, aliosque constitui, ni id
tiarunt
fieret,

nulla
dicta

auxilia contra Turcas se conjuncturos denun:

cumque responsum

iis

esset,

hujus anni exaralis, in quii)us narratur, ut Granvellanus, qui Norimberga Tridentum redierat, ut vcnienti in Germaniam Caisari occurreret, retulcrit legato, se in comitiis Norimbergensibus Protestantium molimina discussisse, ne fleretConcilium nationale, acreformalionem judicii camerffi imperialis a Luthcranis obtrusam, quam a Cajsarea majestate impetrasse falso contendebant, disturbasse, idco Lutheranos noluisse subsidia adversus Turcam Romanorum ingravescere vero in dies (ob regi conferre plurium defectionem) LutherancC secta? potentiam, ad quos Coloniensis idemque Monasleriensis episcopus desciverit ac ni eos Casareus adventus contineret, in Moguntinum arma conversuros. Laudavit vero Granvellanus ducum
: ;

causa judices amoveri non posse, neque Henricum jura im[>lorantem deseri, rogarenturque,
ut controversias religionis Tridentino Concilio

Ravariae.

in

propugnanda rcligione
;

pietatem,

jam
tis

indicto deferrent, flecti

professi sunt se

non potuere, atque Concilio non parituros. Remo-

itaque Protestantibus Ferdinandus rex

cum

propulsando Turca, religioneque Catholica tuenda, nonnullisque aliis rebus decretum edidere, cui decreto
reliquis

ordinibus

Catholicis de

Protestantes

seminime consentireprofessi
:

sunt.

Rem

ita

narrat Surius

Verum

Protestantes

aiunt non approbare Conciliuni. Interim nibiloniinus decretum facit Ferdinandus cum aliis

ordinibus de certis quibusdam rebus, cui decrcto Protestantes se ininime consentire profitentur. Quis non videat, quam hasc ad certam Gerniania; perniciem pertinuerint nisi Deus nobis pepercisset. Has animorum ofTensiones et
,

adversasque omnes de iis suspiciones conceptas amotas esse addidit conquestus vero estderevocatis Tridento duobus legatis, idque tota Germania pervulgatum, atque ex eo Lutheranos efferri, deprimique Catholicorum animos.Cui a Icgato responsum, non ad dissolvendam Synodum, sed ad deliberandum evocatos quia Scotis favebat Gallus, Ca;sarein de foedere appellatum ab Anglo, qui ipsum adducere conlendebat ad leges contra Sedem Apostolicam, quas ille repulit ex Hispania Genuamadvolasse, ut eam ad Gallum deflcientem in officio contincrct rogatum Pontiflcem, ut studeret magis Caesari quam Gallo, qui Turcam adversus Christianum imperium juncto fcedere concitarit, inducias
: : :

cum

Cccsare violarit,

licet

culpain rejiciat in

imperatorem, totius
Ponfifici,
44.

rei

judicium deferenfem

dissensiones peperit nobis Lutheri Evangelion, cujus protasim (sive propagationcm) longe tris-

quod Gallus recusarit. Ex quibus videfur culpam non redinte;

tissimam jampridem

vidimus

catastrophem

gratae

sequesfrai pacis Gallo regi haisisse

is ta-

vero longe turbulentiorem expectamus . De horum comitiorum Actis ab episcopo Casertano internuntioApostolicotransmissis ad Pontiflcem

men

ad Pontificem amplissimas litteras VI idus Martii hujus anni misif, quibus Carolum V in invidiam afflicta' Christiana' reipublicffi adducebat.
45. Cffisar e contra traducere in suas partes annitebatur Pontificem, utarmorum socictafcm iniret adversus (Jallorum regem, sed Paulus

meminere Acta
43.

Consistorialia his verbis

'
:

Rononia; xix Martii mdliii, fuit congregalio reverendissimoruni cardinalium lectfe lilterae reverendissimi Casertani de his, qua^
,

in Dieta Norimbergensi, primo de subdandis a Germanis contra Tiircas, ct de rebus quK ad religionem pertincnt. Factumque

aguntur
sidiis

nunquam
tes

communis
:

parentis officio deflcctere

consensit, ut pacis inter[)retcm inter dissentien-

reges agcrct
-

observanda reformatione, pra^serlim, ut proximo Concilio sententias etexempla praibcant.

'

est

verbum

a sanctissimo de

nalis Farnesii ad

Ca'sarea

quod constat cx lifferis cardircgium internuntium in aula Quoad illud (in(|uit) quod scribis,
xxvi

otMonspolitianus oreretulit, de instantia.quam

'

Act. Consiit.

Siiriiis

iii

Coiiuii.

.Mj.

caril.

Spadiu sig,

Pag. 18.

e.\lit.

ad card.

I'arii.

.Maii

)b4;i.

Ms. card,

133. p. i25.

SpadiC to, Lxxxiv. p. i53.

48
tibi et
illi

PAULI
fecerunt,

III

ANNUS

10.

cum

CHRISTI 1543.
veteri,

ul Pontifex

?e imperalori

neque

neque novo Testamento piorum

conjnnetiini declararet; scias eadcm, et Mar-

idololalris inferdicta csse foedera, Davidis,

chionem dc Aghilar, et reverendum de Bnrgo retulisse. Mulla resuaB sanctitati non semel spondendo scribere possem, cum res, de (|ua
agilur,
te

Salomonis, ca>terorum Judteorum regum exemplis probat neque Christus, neque Paulus magislratibus im[)iis pios salva piefafe parere
:

magna subministraret; attamen quia ex oppositas rationes cognoscere potes, non est

vetat

necesse tibi illas longo scrmone re[ietere. Sua majestas certa esse debet, quod sua sanctitas sem[)er parata erit, pro illo omnia agere qufc

rccenfia Venetorum, nonnullorumque aliorum cuni Turcis foedera adducit, ut Galli ([uondam rcgni Hierosolymitani compotes, Gra^cique im[)eratores senescente memoria pra^fer:

miftMntur. VI

commercia

inler se ac

Solyman-

gradus

et lionor

iili

permitfcnt. Hoc
dislat,

antem a
qnia

prfGsenti petitione

plurimum

cum

nuin libera essenf, ne privata in causa aUer alterum oflendcret, uf quantum Christiana fides
[)afercfur,

im[>erator et rex GalliK duo principcs Chrisliani

sint, inter se, salva
fidei Catholicii-

mufuis infer

se amicifia-

muneribus
.

integrifatc,

fungerenfur, convenisse [lalam fatetur

Atta-

dissidentes,

suae

sanctitati,

cum

sit

amhorum
amicum,

men quod
subjicit
:

rex sibi licifum fuisse confendit, ipsi

communis
et

pater,

non

licet,

unum

ut

Galli execrati fuere;

"

quarc idcm Relcarius

mox

alinm ut inimicum respicere . Cumque Caroli nomine Ca?sarei oratores iterum Paulum urgerent, ut ob conjunctum a Gallo armorum foedus cum Turcarum imperatore adversus Christianam rempublicam censuras Ecclesiasticas distringeret, eumdemque armis persequerelur,
respondit, Galliaj regem pari ratione im[ilorare leges, ut in imperatorem consurgeret, damna-

At

si

Clirisfianissimi rcgis ha^rcdita-

rium

tyranno

cognomen tueri vulf, quouiodo cum omnium, quorum Historia> mcminerint,

|)crsuasionis hoste infe-

teferrinio, Cliristiana^
stissinio,

longissimis terra'

marisque

spatiis

separato, sociefafem coivit, nisi ut vicinas Casaris, Ferdinandi cterorumque Christianorum |)rovincias atque insulas illi in pra^dam
objiceret,

retque illum ob armorum ioedus percussum cum Henrico Anglia- rege damnato hscreseos, pro invadenda Gallia religioneque in ea everarma adversus si secundo addidit tenda
:

que

odii

erga

flagranfissimumque invidia? succ atCa>sarem a^stum tot innoxiis

inlernecioni
esse

Christianis

patcretur
:

De

Galhim expediret, nuHa auxilia

gariic adversus

periclitanti

Hun-

Turcas a se afferri posse, nec classem instrui adversus Turcarum excursiones maritimas. Proposuit tertio ex eo foedere conlra Gallum admisso graviora pericuha impendere, ne Gallia a Pontiflce abalienata ad obsequii erga Sedem Apostolicam, fideique defeclionem inclinaret. Quarlo subdidit, se haclenus clementis-

simipatrisofhcium gessisse,omnemqueoperam
ad
lilios

intcr

sc conciliandos

consum|isisse

jam verojudicis officium exercere decrevisse ad tot ingentium malornm in universam rcml>ul)licam Christianam redundantium rcum |)ro
mcritis justis ccnsuris dcflgcndum. Accc[ito co responso Alhanus dux Mediolani [^rt-cfectus |)rolixis litteris

Nauplio afque Epidauro dictum est Joannes Vaivoda, quod Pamionia regnum Solymanno tulissct acceptum, a Homano Pontifice malis diris devotus, et Chrisfinnorum coetu exterminafus fuit quem nihilominus Franciscus et Solymanno commendavit, ac clam advcrsus Fcrdinandum, qiioad potuif, juvif, atque aliquanfo posl cjusdem vidiinm Isabcllam Hungarosijue [)roceres ejusdcm factionis, ut ad Solymanum itidcm confiigcrcnt indiixisse et pro iisdcm inlcrccssissc lcrtur. Quid, (|iiod /Enobardum ad Niciam o|)|)Ugiiandam accersivif, et ut fot Chrisfinni cundo rcdeim(lo(|uc in ser\itulcm rapcrcnfurin caiisa fuil ? Uiiin cfiam ut a Solymaniio fratcr a|)pcllarcfur susliniiit crudelissinii, iii(]iinm, fyraiini fratcr, in cujus faniilia,
:
:

Pontilicia

ad cardinnlcm rarncsium argumenta mullis argutiarum

datis

(]ui

reriim
:

pi)titur,

ca-fcros

sfalini

trucidari
inci[)if,

fucis

juhct

ha^c

immanitas, qua? a snis

figrncniis(|U(!

rcfringcrc conalus cst, asscruil-

quanta
gif?

in alios essc solcat, lioc

quis non satis colli-

((uc

i'()utificcm maximam gloriam, si Cfcsari conlra (lalliim Turcarum hcdcralum sc conjun-

Cum

frnfernitas,
liujiis

gcrct,

collcclurum

al

l'onlifex
stetit.

in

suscc[)ta

monstro ullanc Chrisliano homiiii csse [)ofest ? CaMcra Apologi;c ca|)ita proscijuciida non |)iilavi.
aut societas

priorc sentcnlia inconcussus

Ati.

t7.

Dccrcvcrat

ctiam

Francisciis

rcx ad

De

inita

cum Solymanno

sociclalc

l''ran-

ciscus [)rolixiorc orationc apud Ponlinccm, ul su[)ra innuimus, sc [)urgare nisus est, cujus

Xorimhcrgcnscm su|)criorcm convcnlum oraforcs Joanncm IScllnium c|)isco|iuin, l''ranciscum

Olivariiim
(ira'sidcm, ct Mallciuin (iraMorem Divioiicnscm sed ii in Gcrmaniam pcnclrare nou potucrunt, prohibiti ciiiiu sunt aditu a Ca*sarcis, nc Luthcranos iii Ca^snrcm, Gallos Turcis vcro III nonns .Marfii hiijns conjungcrcnt ii
:
:

summam

cpiscopus Mc Postrcmo loco dc sociclatc tcnsis ita rclulit cum Solymanno inila se [)urgarc conatur hic
Kranciscus Belcarius
:
'

gravissimus C;csarianis accusationis locus cst, in ([uo cliam magis Franciscus commoratur
Lib. xxiii, xxvii.

anni mdxlih Naulii

non.

'

pronuilgarunl Apologiam

>

'

iNaulii III

iMarlii

l'M.

PAULI
pro Friuicisco
Prinio rcge,
ciijus

III

ANNUS

10.

CHRISTI 1543.'

49

iiomeii

tan-

quain Clirisliani nomiiiis iiroiiitoris al) oiniiilnis ob Turcam iii Chrislianos concilalum diris omnibus dctigebatur, pariiiue im|)Uileiitia negarunt adniissum tlajiitiuni, qua ipse illud admiserat
:

Germanos

Novizoliensibus comitiis oratores miscre, ut excitarent ad instaurandam expedi-

Negamus (in^iuieliant) Francisco rum regi cum Solymanno toedus ullum

Francointerce-

dere intercessisseve, prieler vul^ure illud commerciorum et quietis publica' ergo, quale
Yenetis,

tionem pro Hungaria a tyrannide Turcica liberanda, exponerentque jam ante in superioris aniii Spirensibus comitiis petita fnisse auxilia pro Turcis propulsandis, atque dum ea decernerentur, Budam a Turca expugnatam, partem(|ue Huiigaria' evastatam, sollicitatis^iue iterum per litteras Germanis, ut suas copias in hostem promoverent, tardius eas venissc, etPcslooboportuit, contra Hungarosententiam obsidionem solvisse, Turcasque ex eorum discessu efferatiores factos. lu Norimbergensi vcro conventu hujus anni celebrato non quadraginta armatorum
sesso,
citius

Polonis

et aliis

(|uibus(lam Cbristiani

quam

nominis gentibus esse omnes scimus . Deinde conquesti sunt de Germanis atque Italis, proposuh vetitis stipendia sito capitali supplicio,
Gallo facere, deque aditu
cluso, junctoque

ruin Italorumque

in

Cermaniam
:

inter-

cum

Luthcranis fcedere

nobis opus est, ut multis antc swculis opus fuit, quoties bellum maximum gerendum fuit, hoc Cssar, qui sat cognitum haberet, proposuit edicta, ut levisslme dicam, severissima, ne quis Germanus miles
Pedite extero

Franco
luat,

qui militaverit Franco, capite uxore quideni ac liberis mitius aliquanto agatur italis autem, quod bis fere utamurduabus nationibus, poena prope consimilis intligitur quicumque aut in Galliam, aut in
militet,

cum

sed tantum viginti quatuor promissa fuisse niagno Hungarorum dolore; at nec illa opportuno tempore movisse signa, adeo utTurcae Strigoniuin et Albam-Regaiem duasque arces munitissimas, quibus nomen cst Sodioset Walgo, in suam potestatem redegerint, jussique sunt oratores palam contestari, se Turcico jugo colla subclituros, ni Germani idonea subsidia ferant, atque ex Hungaria in Germaniam victorem hostem penetraturum, cujus mandati formula subjectis verbis
millia, ut antea,

millia

quasciim^iue regis ditiones |)atent militi adilus omnes magnis diurnis nocturnisque pra^sidiis circumsepsit quicuniquein itinereadhuc sunt,
;

coiicepta erat

' :

Irucidari

omnes
ut

penetrare, quoad

tem,

quam

nium

fere est

regem E diverso genpropbanam atque impiam decenexecratus, nunc posteaquam sese

jussit,

neminem ad
sivit.

baronum, ac nobilium, aliorumque ordinum et statuum regni Hungariae in conventu Novizoliensi pro festo
Instructio prffilatorum,

potuit,

in nos incitari passa estad militem

evocandum

ad Germaniam, inconspectu vestro omuijuventutis

tat,

robore spoliandam summis prsmiis invineque enim licerc nobis vult omni Europic auxilio exutis, aliunde, neque ex Africa, neve
ex Asia militem evocarc, si evocaverimus, sceleralos, impios, intestabiles pronuntiat. Deus

anno mcxliii celebrato congregatorum, reverendiss. D.Martino Hechethii episcopo Vesprimiensi, ac magnifico domino Francisco de Batiun consiliariis regia; majestatis, et egregio Georgio Raroscii vicecomiti comitatus Thuurozii oratoribus ad imperialia comitia Spira? celebranda delectis data. Post salutem et servitiorum officiosam
beatiB Elisabetb

commendationem dinum et statuum

referent oratores

nomine

or-

immortalis

qua? lex gravior feratur, qute atro-

regni Hungariaj, reverendissimis, illustrissimis, generosis, magnificis ac

quam qu;c in nos statuitur adversus eum, qui victus, qui protligatus, qui bello captus vitam precario agere cogatur, si, et nova ista plusquam imperatoria adversum nos edicta iocum habcant, et omni externa ope nihiio secius excludamur, quid nobis denique fiat? Quid miseris et infelicibus Francis cognacior poena statuatur,

reverendis dominis,

principibus, electoribus, caiterisque ordinibus et statibus sacri Romani

imperii in comitiis congregatis, recenti

ria tenere

memofuerint

eosdem dominos principes

ut

et status

imperii,

cum

instructione

delecti

anno ab binc quarto ex Hungaria speciales oratores ad imperialia comitia, quae tunc Ratis-

compedibus, adamantinis obstricti, jugulum irato hosti hauriendum, cervicem victori, quod ipse jam prs sc fert implacabiii feriendam praetis

vestris supersit, nisi ut ferreis vincti

bent, etc

Tentarunt Galli oratores iterum misso ad Spirenses conventus prfficone militari (quem

haraldum vocant)

liberi in

Germaniam

aditus

tesseram impetrare, ut ad eos accederent, sed

bonae celebrabantur, prajsentibus sacratissima Caesarea et Catbolica majestate, ac serenissimo Roraanorum rege, quainquam copiose et diiigenter in gravissimo illo Cliristiani orbis Concilio ab oratoribus illis expositus fuerit regni Hungariae status, quem post varios casus, post graves etdiuturnascalamitates, postingentiapro Ciiristiana republica, pro fide et religione suscepta pericula, natioHungarica, olim interalias

tanquam bostes impcrii

4S. Coacti

rcpulsi sunt.

non postrema, tandem immodica,

'

vi hostis

pro-

Spirenscs conventus mense Decembri, ad quos Hungarici regni ordines ex

sunt

ii

.Ms. Fraiic.

cardiii. liarb. sig.

mim. i678.

p. 93.

A^N.

Toiius

.mui.

ray.v. .\iv.

50

PAULI

III

ANNUS

10.

CHRISTI 1543.

pinqui dejecla est, et(|uantum etiam, lum prope adesset extremum illius nationis excidiun), nisi (ircEsentanea ndhibcrenlur rcmedia, neque bujus solum, sed et circumvicinarum provinciarum ampla jam pateret ruina, quarum sane lutela, ac defensio ad imperii principes ac status, velut Christiana; fidei columna?, potiores

nis principibus et statibus imperii

cum

et

Hun-

gari et Halicus peditalus acriter [irovincia; in-

quemadmodum ea tunc in primis si^ectaret luculenler ab ipsis oratoribus Hungarire in praj,

dictis comitiis peracta fuisse recte conslat.

Nec

ilkid sane

prcPteril

eosdem principes
post Turca-

ac status imperii, runi tyrannus

cum non multo

sislendum esse instarent, exercitum tamen imperialem contineri diulius in officio non potuisse, atque ita re infecta, insequente nemine, pedem retulisse, adeoque muititudinem illam omnem brevissimo tem[)ore dispersam esse et dissipatam.Submissa quidem alia [)ra'sidia,sed instante Hieme, aliisque rationibus obstantibus, genles illge adduci non poluerunt, ut progrederenlur ullra Posonium, atque ita majestatem regiam, regiam expeditionem in aliud tempus
oportuit rejicere.
His igitur sic peractis, tametsi status atque ordines Hungarite fruslrati spe maxima etliberalibus oblationibus a Christianis princi()ibus sibi factis, el jam animis consternati tot tantis-

magna victoria recens in Hungaria potilus, Budam rcfjini caput in potestatem accepisset, extem|)loque inilia jam nimium manifesta extarent

multo ante

prsevisi excidii, sta-

tus atque ordines Hunj,'arici iterum per litteras,

cum

non possent ex
perii, (|uaiilo

propler temporis brevitatem legati mitti priori conventu Novizoliensi

affalim significasse princii)ibus et sfatibus imiii

discrimine res \ersaretur,

et

quam mature
oporteret,
nisi

liostcm e visceribus regni ejici

paulo

post,

et

Hungariam,

et

que calamitatibus, hoslem ferocem intra viscera habenles, et malis undique circumvenli in desperationcm jure videantur prolabi potuisse, nihiloniinus generosum illuiii s[)iritum majoruin el animum retinentes,et Dei()(itimi Maximi iu [irimis auxilio freti, acce[)ta rursum l)eiiigna
regii.c iMajestatis

vicinns

omnes provincias

illius furori et libidini

oblatione in discessu ex Foso-

deditas vellent, et

Hungari
fide

etiam extremis rebus ad iuteritum usque pro patria, pro

de[)Ugnare,

quam

nio facta de generali capessenda expeditione in

proximo
animati,
i|)sorum,

.sequenti

Vere

ideoque

ipsi

omnes

et religione Clirisliaiia
a

dumtiinc

intentique, vel patriam

liberare, vel
jienes

modo
liis

priucipibus Cliristianis non desereren-

[)ulclierrimam
si ita

mortem
inter se

0[)petere

tur, exposilis videlicet et

commemoratis

res ferat, congregati in

regem hunc lo-

omnibiis, qua? ad excitandos primos tantoad justissimum bellum in tam

et pariter

cum
fines,

ea

omuia

rum principum

quibus
erunt
rali

cum

[irssenti

communibus sutlragiis, Hyeme lueri se suosque

maximis quibus
|)otu-

justa causa pertinere videbantur.

tum ineunle

Vere,

Recordentur

domini principes

co[)iis, pra-slo

esse sua; majeslali in gene-

ac status imperii, quo pacto, sive legalionibus, et scriptis Hiingarorum, sive quod est verisimi-

expeditione.

(^um aulem status atque ordines Hunga-

Hus, avita virtute sua, et persimili etiam magnitiidine commoti iidem ipsi principes ac status impcrii pro sua singulari pielate in religio-

riic

existimare non possintquacunuiue decausa

oblata prajsidia

proximo anno neglecta

et status imperii pro

sinf,

domini principes

sua ma-

nem Cbristianam decernendum

duxerint,

sibi

eo ipso

jorumque

excellenti virtule, (iro

magniludine

tum pro continua regni defensione ad triennium, tum vero pro generali expeditione,
liosliunKjiie exterminatione de firmo validoque

auimi, et quod ipsorum pro[)rium cl |)eculiare est, Christianos [)0()ulos ab injuriis efvi crudelis

hostis sollicite vindicare, op[)ressosque assei[)si

exercitu, pracstanlissima, nec nuilto posl

illiis-

rere in libertatem,

trem D marcliionem Brandebiirgensem principem electorem cum ingentibus copiis in llungariam expediverint, ad (|uem quideni diicem elexercitum jiro oppugnanda civitate Best desccndenlem, conslat priiui|)ibus et statibus imperii

jam ruentem vatam velint,

jores

in intcritum et

quoi|ue Hungariam jamdetensam ac coiiser-

cum

in

nostros clarissimos viros,

memoria habeanl majam indc ab

rcgno
|)ro-

initio fidei nostra> Chrisliana' in lioc

[)riis

viribus Huiigaria' fines longo tem[)ore,

futatos

non

Komani,

iiu.-e

et

qiiales copiai,

cum

sacra-

solum

esse

verum etiam

prolulisse

tissimo lUimanoriim regia" majestatis,etsuinmi Pontilicis, tiim vero ex omnibus fere ordinibus
et slalibus Hiingariac

loiige laleque pcr liostis dilionem,

cum summa

i[)sorum gloria et utilitate totius Heipublicae

Clirisliana', ac ubi sensim labescere res co-pit, aucta nimirum [^crca-tcras orbis |)artes hostis
[)ot(Mitia,

paratu contliixerinl,

niagno numero alque ap qiianta cuni admiralione

exterorum omiiium acies lliiiigarorum assiduo sub obsessa urbe cum hostibus coiigresste sint,
ul facile reliquite bellicosissimu' nalionis esse

\icta()uc

vi

virtus cst
rcli(|iias

liim

demuni
[irovin-

simul

cum Hungaria

()iioi|ue

a|)paruerint.
"

regna circuiiiviciiia furorcm liostis, in(lignocorum malo, cx()criri o[)oiluisse, et nihicias, et

Bcst,

iiuamvis magiia spes luat cxpugnaiidi l'^t iiuirplamque expeditioueiu diviiia ope fepcispecluni ost lamcn domi-

loiiiinus

llungaros
aut

luillis

uni]iiam

cladibus,

niillis jacluris,

[icriciilis

rcgiio sinl ex ea

licilcr conficicndi,

relicta, Iriennisquu illa instituta expcditio,

un*

PAULI

iri

ANNUS

10.

CHRISTI 1543.
instituit,

51
ulla;

decumque

accidit, \ix in trimestris spatii pro-

reditum

quam

unquam

Christia-

gressum ovascril. Quo (|uideni facto, iiostibusque quo pius erant tnnli exercilus formidine perculsi. eo magis repenlino ejusdem exercitus
discessu irrilalis,et aniniis erectis, constatpi'incipihus, etstatil)us iiu|ierii, (juanta rnrsum con-

norum

copia; in perniciem ipsius apparerent.

Et (|iiani|uam

majestas regia soiita sua

sollicitudine indefessa, virili(|ue stiidio niisquam

milites conscribere,
iialiere
serit,

armare classem, deiectus

per regna et provincias suas iiraitermidiiigenter pararet,

illi

quibus precilius status atque ordines jier litteras ex conventu proxima HyemePosonii celebrato, ut insanctissimo suo deoreto persistenles |)rincipes ac slatus imperii continunm prwsidium in Hunfjaria tenerent, lioslem<|ue curarent ex ea exterminandum, nec ab inc^ppto deterrerentur, quavis ratentioiie,

omniaque

quo priusde manibus

Hungaria; egerint,

quam

hostis abiret, victoriam

eriperet, sic

tamen

res cecidit, ut prius iile, pe-

ractis quic proposuerat,

in reditu essent,

qua-que praemissa sunt, (luam sua majestas regia, cum

el

exercitii e

suis regnis

provinciis coacto I*o-

persuasum piane liabentes pacem el transuorum regnorum et provinciarum ex Hungaria pendere, intelligentesque Hungaros
tione

quillitalem

sonium in urbem venire poluisset. Quo quidem tempore intelligere potuerunt principes ac status imperii, quamvis nullus imperialis adesset
exercitus
copiffi
,

perpauca-que

admodum

auxiliares
ordi-

conlinuis bellis

nimium

jani

attrilos ac debiii-

conspicerentur,

statiis

tamen atque

non posse subsistere eosdem, nisi deserantur a quibus maxinie defendi ojiorteret, facturos more majornm, ut in excidium nominis (Ibristiani intelligant omnes homines extrema eos quoque subire paratos. Ad quas litleras sic Ex Nurembergensi conventu proxima Hyeme responsum fiiisse constat, sic sane regia)
tatos propriis viribus dintius
'
:

nes Hungariai paratos (uti statuerant) viritim penes suam majestatem cunctis viribus insurgere summa contentione instilisse, ut gentes
exterse, qua>

venerant, institutam
interiora

sua majestate Posonium conexpeditionem exequerentur, utque majestas regia incoepto itinere ad
regni penetraret,
,

cum

><

neque occasionem

pulcherrimam recuperandi

majostali a priiicifiibus ac stalibiis sacri iniperii

firmiter oblatiim,

ut viginti

quatuor millium
semeslri solutione

bominum
.'Estate

subsidiiim

cum

quai pauio ante amissa erant, prteteriret, nec absterreretur, et ab imitandis vestigiis majorum, qui semper pro rerum magnitudine denuntiavere imminentia
pericula principibus Christianis.

proxima majestas regia ad nutiini suum Hungarica expeditione sese biibituram sciret, et majora additum iri, si ingens necessitas exigeret. Uuo quidem responso etsi non parum Hungari erant commoti, priorem deliberationeni tantorum principum immutatam jure admirantes, quod tamen videbatur ne hoc quidem mediocre futurum subsidium quodque
in
,

Ob has

iegati,

igitur aliasque rationes orabunt obtestabunturque doniinos princi|)es et

status sacri

Romani

imperii, ut considerato ex-

cseteris

qiioque principibus Cbristianis defensionem Hungaria" cura; fore sperabant, ita seipsos compararunt, ut cum ex peciiniario subsidio inter se decreto regni fines ad initium .Estatis usque ab insultibus hostiiim tutali sint, tum vero instructos armatosque viritini insurrectu-

tremo pericuio, quod supra caputcunctisadstat, sine niora et ipsi majoribus quibus possunt viribus Hungariae subveniant, sanctissimumque propositum defendendi jugiter Hungariam, usque ad liostis exterminalionem in manus resumere, ac firmo unanimique decreto confirmare et re exeqiii velint, neque uila de causa hoc, quod pra-cipuiim ipsorum institutum esse debet, posthabendum curent, certi fore perbrevi, utamissa penitus Hungaria, tum demuni inteliigant, quanti

ros ad

proximam generalem expeditionem

peiies

fuerit illam, vi et

furori

hostis

regiani majestalem et imperii exercitum unani-

miter deliberarint. Vere autem hoste formidabili, initioque

.fEstatis

expositam, tueri, aditumque ad reliqua regna el provincias priecludere experienturque tanto

,

dilficilius in

posterum reiiqua defendi, quanto

magna

vi

regnum invadente,

consilia-

bellicosiore natione destituti, ilios ipsos adversarios paiilo post cogantur sentire, quos
in

que

et

ritate

conatus Christianorum principum celepntveniente, munitissimcB du arces So-

nunc

communi causa acerrimos oppugnatores

suiit haliitiiri,

dios et

Walgo primo impetu, cum

ditionis

civitate et

secum

Ecclesia Quinqueclesiensi

suae fiunt,

Chrislianis po|)ulis

et genlibus,

(|iieniadmodum in ca'teris paulo ante a

maioajtas nostra

nec multo post idem hostis arcem Strigoniensem obsidione cinctam deditione CcCpit, poslremoque Albani-Kegalem, haud diu obsessam expugnat, sicqueexpugnatisminimonegotio potioribus regni munimentis, qua> ex su(ierioribus cladibus reliqua erant, iisdemque validis pra;sidiis

Turcasubactis,
sensit.

magnoomnium

Addidere demum Hungari, se satis majorum gloriam fecisse, ac si se ab aliis nationibus deseri conspexerint, ac statum reipiiblic Cliristiaiia3 pro nibilo liaberi, [iro servanda vita Tur-

cicumjugum
sentis

subituros,

cum

satis

jam

praite-

tiimatis (insequente

nemine)

[irius

ipse

ritarum ab Hungaris rerum gestarum, et praj-

eoriimdem fortuna> famaterrarum orbem

,

'

.Ms. card.

Franc. Barb.

sig.

2678. num. 96.

fore ubiquc pervagata sit

52
49. Instructio data

PAULI

III

ANNUS

10.

CHRISTI 1543.

mairjam

destinato.

Sfondrato nuntio in GerIn iisdeni convenlibus

omnia
et

rt igitur ad optatum finem et pacem et alia perduceret Sua Beatitudo. nec labori

Spirensibus cum Lutberani ad deprimendam religionem Catbolicam more suo i)lura molituri essent, Ponlifex ad eos Franciscum Sfon-

nec sumptibus pepercit, ad

Deum

confugiens,

dratum internunlium
(inquit) Cppsar

misit, ut refert

Angelus
' :

Massarellus inDiarioConciliiTridentini

Cum

semfierba^c cogitans, suasque actiones omnes ad boc dirigens,et continue, modo cum nuntiis, modo ciim legatis, modo cum propria persona, seipsum in isla decre|)ita atate exponens mullis

imperialem dietam Spirw celebrandam indixisset, in qua inter alia de relisua, ne officio suo et in

et plenis

gionis controversia Iractandurn erat, sanctitas boc quoque deesset,

periculorum itineribus qui labores, ob populorum peccata, sic permitlente, quamvis aliquoties spem altulissent, fructum
;

Deo,

ali(iuem reddituros, ut
firmatii'

quando induciiv

Nicite

reverendissimum dominum Joannem Franciscum cardinalem Sfondratum, tunc in minoribus agentem,episcopum scilicet Amalpbitanum ad dictum Spirensem canventum die prima Decembris dicti anni destinavit . Postulare plura in iis conventibus non veritos

fuerunt, et

cum

Venetis fcedus conlra

Turcas sancitum fuit, attamen isforum duorum principum suspiciones et durities contrarium etfectum menti Suae Sanctilatis produxerunt, quia ex induciarum scissione majus belli incen-

dium

exarsit, et

Protestantium oratores, quce ad Catbolicorum damna bforeseosqueincrementavergebant, nec tamen Cwsarem, quamvis potentissimorum

pressiP

non solum vires Turcarum renon fuerunt, quinimo ipsi Hungariae

sibi

regnum

subjecerunt

qui eventusetlabores,

hostium armis peteretur, ad vota

luisse, refert Surius
-,

inflectere po-

missum vero Sfondratum

ad Ferdinandum Romanorum regem, atque ad alios principes Catbolicos, ut de pace redintegranda pro celebrandoConcilio, et propuisandis
Turcis ageret, cui tradita
tio
^
:

absquc fructu a Sua Sanctitate suscepti, eum, ne amplius in isto pacis negotio se inlerponeattamen Sua Sanctitas, ret, removere deberent ne suo officio deficiat, et necessitatem multo
;

majorem esseprsesentibus diebus. quam

prwteritis annis, aspiciens,

inaliis
et

cum Turca

Ger-

fuit

sequens Instru-

Instructio pro Francisco Sfondrato nuntio

destinato.

ex parte terra- proximior sit, cum jam totam Hungariam occupaverit, et ex alia parte potentissimam classem in visceribus

manife

et

Itali.T

in

Germaniam

nostris teneat,cum
terris

qua totum excurrens mare,

Hispania'. .\fric;e et

Cum Sua

Sanclilas ab initio sui Pontifica,

maritimis

Italia?,

om-

tus

prudenter considerasset
inter

quanti

impedi-

menti bono Reipublicffi Christianae essent discordiffi

nibus Cbristianis insulis ultimum atfertexitium, et cum bellorum prteteritorum inter istos duos
principes experientia docuerit,

imperatorem

et

regem Gallis,

quam

difficulter

imminerent, non tantum ob eorum dissensiones et bella, sed etiam ob internas seditiones, maxime religionis, etiamque ob potentiam periculis plenam Turcarum jam ad totius Cbrislianilalis oppressionem excitatam,
et qua^ ruinie
,

unus alterum vincere

possit, (|iian(li)(iuidem ex

eorum bellis nibil aliud, quam aliquarum pauperum regionum devastationem relulerunt, multas expensas ef mortem slrenuorum hominum, qiii ad reprimendam Turcicani audaciam
,

ideo Sua Beatitudo, paterno desiderio et permaxima soUicitudine tantis malis occurrere cupiens, in jjrincipio sui Pontificatus uti communis pater, neinini tamen singulariter addictus, CcTiiit istis |irinci|iibus se

apti fuissenf, ita f

certo haberc

si bellum producatur, pro possumus, quod cum nulla alia

res eflectum habeat, pra>ter alferutram consiim-

opponere, ut

dis-

dispendium

pecmiiarum ptionem, regioniim vastafionem et militum mortem, Turcis devin,

sensiones odia^iue eorum cxtingueret, pacemque inter ipsos firmarel, utex ista radice fructus
Conciiii oriretur, (juo religionis dissidia, et in

cendi fotam

Kuropam occasionem

pra'l)el)unf,

Germania pra'cipue, ad concordiam adducererum multarum induceretur, qua- sicuti ex temporum variatione semper accidit, incrementa majora quotidie sLimpserunt, non solum si^irituali legimine, sed etiam apud sa'culares priiicipes (^bristianos, et pnerentur, et refi)rmatio
terca
in

imperio accidit, (luod in manibus 'furcarum cecidit, ob discordias principum nrientaliiim, (juemadmodiim nunc caMlcm discordia' vigeiit inter Occidentales. Sua Sancfitas igitiir supradictas rafiones considerans, opfans(|ue fandem Concilii coadunationem ad etlcctuni perduccrc, in bonifafe Dei,
sicuti Coiislantinopolitano

qua- nosfra viiicere

ef

solet

demerifa, confidens,
difficiliiis

codem

Concilio, post
et

Cbristianorum
invitare

ali(|uando sola sua grafia, (luod

vidcfiir, ef qiiod

ad

reformalionem, incuinberc,
ad
liberandos a
illis

omnes

crudeli
el

tyrannide TuiTariim

po|)ul()s
fideiii
iii

Oriiintalcs,

ad

noslram

sanctam

mulfoties negavit, concedit, noluit prictermiftere, deniio rcposad ceie ab isfis dtiobus magnis principibus

coiicedcndiim

regionibus.
floriiil,

in (|iiilius

inilium ba-

buitetvalde
'

resliliiendam.
V:it.

AnRclus Massarel. Ms. arcli. ' Ms. card. Spadae hoc anno.

p. 21.

Sur. iu Coniin.

femporis t)revilas nnn obstitissenl. propiia persona accessissct, noii soliim iit ostendercl, (luo animi arqtios,
si

a^tas

gravis, ef

conditio,

cf

lo.

xv.

p. 7iil.

dorc isfam paccni cupiat, scd

iit

aucforifate

illi

PAULI
a

III

ANNUS

10.

CHRISTI 1543.
principes orat, ut
el
si

53

rationibus pnrsentium calamitatum Christiaiiitatis animos siliceos istorum iirincipum cmollirct; iilcoiiuc misit revercndissiuHim suum ncpolem cardinalem Farnesium, ut sic, quoad lieri pos-

Deo concessa,

et vivis

secum laborem conjungant,

necessitatum

et

aliud mediuni pra' manibiis liabent melius

ad coiis('(|Meiulum supradictiim eflectum, placeal

oiiiiii
illi

communicare
resjiectii

(]iiia

Sua Sanctitas,
sibi

scposito

omni

possibili

cui pcrsoiiam repra>sentet ccmmisit, ut oinni conatii curet istam pacem oblinere, et pra'ter supradictam neccssilatem,
sit,

suam

ipsain

couatu curabit, ul adeo concu|^ita reconcilialio

sequatur.
Istis

ratiouibus, aliis(|ue similibus,

qiias niiulius cogitare possit,

Germania' princi-

Sua Bcalitudo ccnsuit, teni|)us pra-sens novam oitportuiiilatem ad hoc traclandum prff bere cum Hveme superveniente, isti duo principes

pibus persuadere conabitur, ut imperatori et pacem ct armorum regi Gallia' amicitiam

,

arma deposuerint,
utriusiiue partis

et

Dei fjratia,

cum

lionore

inducias suadeant. Scd qiiia tota

ad

niintii intcntio est

dirigenda

hucusque bellatum

sit,

cum

rex Galliae terras parvi

niomenti amiserit, et

imperator GeldriiB ducatum recuperaverit, et absque sanguinis effusione suam bellicam virtulem ostenderit, offensionique, quam anno
pr^lerito accei)tam dicebat, satisfecerit,

quanlocyus pacis vel induciarum negotium promoveant et quo magis eos Sua Sanctitas hortatur, eo magis in hoc incumbant, ut promptius hoc ad etfectum
ut
isti

promovcndum,

princi()es

dum

in

Galliam propria persona arma intulit, ipsumque regein multoties etfortis animi principes, etGermanici imperii dignus ad campestre pra?lium
invitavit.
"

perducant, et verbis Sue Sanctitatis majorem erit etiam nuntii officium, pripstent omnem falsnm opinionem, quam forte concepe-

fidem
runt,

Sed quia

in tractatu

pacis, sicut tracta-

tiones ostenderunt, multic difficultates propoSua Sanctitas magnitudinem fuerunt sitae

,

quod Sua Sanctitas non serio, et ex toto animo lianc pacem promoveat, exillorum mentibus, quoad [lolerit, auferre.Qnod facile faciet, illis prsecipue, et ordinate omnes traclationes, quas circahanc pacem sua Sanctitas fecit, narrando, eaiiidemque justificationem de Concilio addendo;de quo juxta suae Sanctitatis Bullam, summariam rationem reddere poterit illis
,

auctofitatis imperii

quanlum eam
debeant, et
et

isti

principum considerans, et duo principes magnifacere

sit, ij^sos, et

cum

certus

|)rudentia,

declarando

ultimam

suspensionem
,

Concilii

l)onitale,

qua sunt

pra-diti,

cernentes Chriillis

Tridentini tactam fuisse, causa satis clara impossibililatis celebrationis

stianitatis

pericula, desideranles remedia

cum

tota

Christi-

semper pacem suasuros, decrcvit suo nomine mittere, ad orandum et hortandum, ut

praebere,

anitas ab intestinis cxternisque bellis, ut satis

notum

est,

arderet et vere
et

cum imperatore et rege Galli?e pax sequatur, omne studium ponant, utrisque demonstrantes, sicul eoruin dignitatibus decet, cum tam imperii

temni videretur,
valde efficax

nomen Concilii conremedium unicum et malorum omnium vanum existisic

honoranda sint membra, de illo, cujus causa pax non sequetur, quaTenda necessitatem, illisque omnes rationes, quas illorum prudenlia suggeret, aplas ad pacem inter istos duos principes componeudam, exponentes.

maretur, cum Sedis Apostolicic legati per octo continuos menses, absque eo quod ulla Concilii forma appareret, expectarunt lamen certoseos reddere poterit, Suam Sauctitatem nou revo:

casse

Sed

cum

elapsis annis,

dum

de pace inter

istos principes conciiianda tractabatur, diversai

in

fuerunt proposita' conditioues, in ijuibus, sicut varias et rebus magui momenli accidit graves difficultates apparucrunt, et ideo modo,
,

auimum, nec locum Concilii, nisi quando ob publicum bonum aliter exislimarelur, et firmata pace et armorum induciis, totusanimus et diligentia in hac celebratione posita erit. Circa istum Concilii articulum, bonum consilium erit, uuntium curare, ut cardinali Moguntino, archiepiscopo Salisburgensi etTrevirensi
facere
suis

tali ex causa conditiones pacis ad conclusionem deduci non possent, Sua Sanctitas judicat, quod melius esset, vel foedus, vel firmas inducias obtinere, et jura, de quibus disceptant, et quae utraque pars in diversis provinciis et regnis sibi deberi contendit, ad futuri Generalis Concilii decisionem, vel si in hoc convenire non poteriint, ad idoneos arbitros remittantur. Ex istis induciis armorum, non solum saltem hoc bonum sequelur, scilicet, discrimen, dam-

quando

placeat,

istam sua^ Sanctitatis mentem notam suffraganeis episcopis et imperii

:

etiamque episcopo Augustano, ut hoc negotium assumat, prsecipere, quiamultum ista justificatio et exhibitio ante Dielse imperialis coadunationem valebit, etiamque si cardinalis Moguntinus judicabit expedire, cum sit animorum volubilitas maxima, archiepiscopo Coloniensi, vel saltem ejus suflraganeis nunprincipibus
tiare, et
talis

quomodocumijue

sit,

utile valde est, ut

Dum
medio

el

probrum

belli

inter Christianos de

tollere, sed eliamConcilium adeo desideratum, quasilum et necessarium, taudem incipere,et viresad Turcarum defensionem conjun-

opinio juxta veritatem imprimatur in animis non soliim episcoporum, sed etiam principum SKCularium, et Ecclesiaslicorum, qui ad

gere.

Ideo Sua Sanctitas

hortatur

dictosque

Dietam convenire debent, promulgare.

et

ctiam inter populos

54

PAULI

ril

ANNUS

10.

CHRISTI 1543.
el vera; religionis

sfccularis princeps de Et quia aliquis abusibus, quos esse in Dei Ecclesia, et prajnunlins cipue in bac Romana aula dicent
,

semper Calholica

auxiliafrix

fuit; postea rogabit, ut

suum

credenliale Breve
ne()Oti

semper quod verum est affirmabit, sua Sanctitatis lempore non irrepsissc, nec ejus voluntalis esse eos confirmare, (juinimo ut lii abusus tollanturvalde desiderare,qua de causa Concilium semper maximopere optasse sed animadverlat querelam facient nuntius, et abstineat se a
;

suo totum, quod nominc Su;e Sanctitatis circa [lacem, Concilium et Turcarum defensionem nuntiatura ei fuit, euiiKjiie adhorlari, ut suos oratores pro

marchioni electori BraiTdeburgensi

millere placeat,

notumque

ilii

facere

jiace

mittat.

Trevirensem postea urbem

illo

petet,

eademque cum

electore archiepiscopo
ei,

com-

contentionibus circa istos abusus, et circa fidei Catliolica; dogmala, quia in prajsentiarum istud non estsuum ne^otium ettantum de liis rcbus
:

municabit, addetque

quod

si

pax

cum

Gailia; firmabitur, suaj regiones, qucC

rege continua

vexalione ob finitimas Ca^sarea} majestatis laborarunt, ()acem in Concilio assequenlur. Et istis

quantum ad niodeste defendendam veritatem sufficit, simulque hoc modo animas

loquetur,
illorum,
50. "

cum quibus

de

liis

loqui oportuerit,

aedificare curabit.

Quando nuntio

acciderit aticui

man-

data exponere, quoad poterit, ipse per se et non per inter()ositam personam faciet, et prffi-

Guillelmo et Ludovico ducibus BavaricB, qui forte simul morabunlur, sic se

cipue
cuni
geret.

qui

cum

Et posteacomiti FridericoRheni Palatino, in dietis praesidere loco imperialis

,

magni ejus persona est soleat nomine Sua? Sanclitatis dicel, Suam Sanctitatem somper in memoria res Daniic relifiubernatoris

omnibiis principibus, ad bellum dissuadendum et pacem promovendam, diuturnas populorum querelas, sui^ra vires exactionibus pra;leritis op|)ressorum, et disciimina valde clara tumultuum et rebellionum populorum ostendat. Accedat postea (ioloniam, vel Bonnam ubi Colonife archie[)isco()US moratur, et cum ipso de pace generaliter aget, et de Concilio, cum oinni certitudine ostendens, quam bona> mentis sit sua Sanctitas erga ista duo puncta, etiamque pericula, in ([uibus versatur ob res Geldrise demonstrabit sicuti et multo magis propter
<<
,

facienda,

discordiascivitatis Coloniensis, religioniscausa,

super quas, qiio

Poiitificis

sit

animo,

intelligef. Niinlius

nuisse, ob quas etiam inter diclos duos prinqua firmata, illud cipes pacem desideravit
,

[irocuret illius cives certos reddere de

voluntate erga

pacem

et

oplima Concilium,

regnum pro sua persona esse recuperandum, firmiter credendum est. Postea ad electorein
Palalinum
accedet
in
: ,

ut

imperii

prii^cipuam

partem,

illique significabit, Siiam Sanclitatem

iii

auctoritati et prudentia' suae

ncgotio pacis et

laborcsque quos ob istas res sustinet exponat, eosque horlctur constanter in vera religione permanere, quod offlcium agendum erit cum primariis senatoribus,quibus mos est, publicas personas ad eorum urbemaccedentes inviscere,
et

rebus Germaniae beiie dirigendis valde confldcre. Poterit etiam pra'iiiclis ducibus Bavarite et archiepiscopo Moguntino aiiimum sua' Sanctitatis conflrmandi, et magis firmandi fa'dus signiflcabilque Catbolicum clare exprimere etiam, cardiiialcm Karnesium habere in mandalis, et auctoiitatem omiiia qiux oportebit concludendi, et hoc idem diiciluis Bavaria; notiim facere iiolerit. Non deerit nuntiiis, (|uando
,

cum

clero pra!ci[)ue.

Sed niintius animadvertat, (|iiando necesse

diti

fuerit, iitali(|uem [)rinci[)em alloiiualur, longio-

rem
in

()roducere viam,et sic

proferreadventum

Belgium.uti esset ad archie()isco[)umSalisburel

litteris
iit

gcnscm
dere
riic
:

marchioncm Brandehurgensem acceeo cventu suppleat, communicans

esl,

omnia,

occasio aderit, omnibus episcopis, cum quiluis in itinere conveniet, juxta sii|)radiclam informa-

iionem

suadere

et

pra^cipue

animum

eis

BavaBreve ciim K[)istoIis mittat, excusando tem[ioris brevitatem ct necessitatem conveniendi cum imperalore et o[)porfunas causa; cognitiones juxla Sua3
et archie[)isco|)o

supra dicliim

cum ducibus
ef

Mogiintino,

addere, et dernonslrare, (|uod si in diela de religione agcfur, totaeoriim dominatioet spiritualis el temporalis in discrimen ventiira sit. Postqiiam cum comite Palaliiio egerit. ad cardi-

Sanclitatis

mandafum

afTcrri

ciircl.

Et

cum
isti

dictus nuntius simul erit

ct episco[)0

cum

ducihiis Bavaria'

Augustano, notiliam sumet. ubi

principes niorentur, ct diim, qiiia valde distantes

nalcin

Mogimlinum acccdct,cui omnibusamoris

Siia,'

cum

eis conveiiire

non

(lossit,

o[)crae()iscopi

declaralionihus iiateriiiim

Sanctilatis erga

Aiigustani, afVcctioiie

cum

Siia Sanclitale conjuii-

eum

aflVctum ostendet,

el (|uod

pro rcligione

ctissimi, ulalur. .Niiiitius eliam dcbel ex Aiigust;i

usque ad hoc teinpus opcraliis est, commciidabit, etiamque iit im()Osterum (lersevoret liorletur, ci oslendendo, hoc siii esse muneris, el
quia est cardinalis,
clcclor, el
est
()riiiius

vcl S()ira omiii;i nunfiare, E()islolas(|ne

Lau-

rcnlio

Bordogna

tiibellarioriim (iricfectoTridenci(|uc iiii[i()ncrc, (|iiod

si

tum transmitterc,
iidsil

non

el qiiia ()ra'ci(iuus im()crii

occasio
,

[ii.tsciis

E()islolasad

Irbem

traiis-

Magdeburgensis

arcliic(iisco()Us, ([ui

mittendi

Gcrmania', ciim cx illa ()crilluslri familia Magdcburgcnsi origincm tralial, ((uic

ali((uod grave

Bonoiiiiim statim mittiit, et si negoliiim accideril, (|iiod modo non esl noslrum providere, proprium labellaill;u<

PAULI
riuin ciirsoribiis
eciiiis

III

ANNUS

10.

CIIRISTI

1543.

55

traiismiUat, jiixta qiiod

ipse luiiitids jmiicahit nc^oliuiii cxigere. SitiriB

Cdadjiivandum, suamiiue o|)eram et aiictoritatem iipiid ainbas majestates iiiterpoiiendiim

hortetur, el requirat,
usiis,

episcoiHiin Hil(ii'siiciiiicnsciii invcniet, cui

com-

deindetiue pari
lilteris

cel(!rit;ite

missa est CamertB imperialis Jiuliciorum reformatio, cum eo, qui lidelis est, et cui bene sunt not;r res Germania;, consilia communicabit, eumque conQrniabit, ut in sua perseveret solita dicetque illi Suam Sanctitatem constantia
, ,

cum

responsionibiis ac

dictorum

principum ad residentiam
Iris
lis

screnissimi fraconvolet, ut in tempore, quo dictus cardinatui

qii.t!

legatus eo venerit, adesse possit,

pleiiius ex

omnia

etsi

relatione niintii

apud

te nostri,

apud C;csarcin, iit agat cum duce de Brunsvicb, commcndasse, ct [iraH-ipiet iteriim ((luamvis in mandatis hoc habeal) cardinali Karnesio, ut lioc ideiii cuni impcratore agat,
ejus Ecclesia' res
et quia, sicut ipse dcsideravit,

cui scribi fecimus, eras inteliecfiiriis, voliimus

tamen

ipsi

teris perscribere,

ad serenitat(!m tiiaiii liis nostris littuam scrcnitatem maxiiiie hor-

lantes et reijuirentes, ut pro tua sapientia perspiciens, qiio in pcriculo tota Chrislianitas ex

pro ipso ad inipe-

ralorem Breve scriptum ftiit, illud ei assignabit. Dalum Hom;u apud Sanctuin-Petrum sub aiinulo IMscatoris, anno Domini mdxlhi, die ultima Novembris, Pontificatus sanctissimi domini nostri

hujusmodi discordiis versetur

velis

pro tua
sere-

singulari pietate et regia sublimitate, utilitati

comniuni consulere, animunKiue ejusdem

niorem, quo
et

nissinii tuifratris ad pacis consilia reddere proet Universale

Pauli anno x

Concilium celebrari,

ii[.Per litteras et niintios paci principum

pericula a Turcis impciideiitia, qtue

Christianis, sed

omnibus

Christianorum totus est Pontifcx. De misso in Germaniam Sfondrato internuntio certiorem

fecit

quidem

Pontifex
',

Ferdinandum regem Romano-

rum

significavitque periclitanti rei Christianaj

unicam salutem in eo sitam, ut inter Carolum Caesarem et Franciscum regem extinctis veteribus odiis pax firmissima sanciretur, ad quam
conciliandam concitalissimis
equis provolare
internuntius jussusesset, qua sancita, etTurcica tyrannis ingravescens comprimi, et Concilium

imminent, repelli Novembris mdxliii, Rogatus parilerest JoacliimtisMarchio Rrandeburgensis, ut oratores pro urgenda pace transmitteret

'

tua prwcipue majestati possint, etc. Dat. Roma' xxu anno x .

Diiecto

chioni

filio nobili viro Joacliimo MarRrandeburgensi sacri Romani imperii

principi eleclori.
fili, salutem. Quamvis nostra conad suadendam inter Cajsaream et Christianissimi regis majestates concordiam

Dilecte
quffi

OEcumenicum ad Lutheranos ab
cepta revocandos,

impietate sus-

silia,

morumque

integritatem re-

stituendam celebrari posset. Regi Romanorum. Charissime, etc. Ut a nostro officio, quoad nobis vita su()petet, nunquam desistanuis, et
((

semper
inter

sint

directa,

sicut

oinnibus apparere

potuit, ssepius antea,

acnuper proxime, ex tanto

fuerint,

easdem majestates armorum apparatu, ac

tamen, ut
exerciti-

pa>ne concursu interrupta

miseram Christianitatem in extremum paene adductam discrimen, modo quo possumus, nostra^que interpositione auctoritatis

primum deductis in hyberna illoriim armorum strepitus aliquantum bus

, ,

quietos

juvemus, cu-

ram pacis inter serenissimum Caesarem fratrem tuum et regem Chrislianissimum toties a nobis
tentatae

in

pra^senlia

repetendam

et

resumen-

dam duximus. Quandoquidem non

cis

alia via Tur-

Concilium per arma interruptum resumi ac celebrari posse videmus, quod sane, nisi eisdem armis prohibeamur, omnino prosequi et celebrare intendimus, itaque ob hanc causam mittimus ad dictas Majestates dilectum fllium Alexandrum cardinalem de Farnesio sancttu Romana' Eccleobsisti, et Universale

necessario

animadvertimus, ne unqiiam ab olficio nostro desistamus et miseram Christianitatem eo modo, (luo possumus, noslr;r interpositione auctorilatis apud ipsas majestates juvemiis, nostrum officium suadend pacis resumendum, et boc beneficio Hyemis utendum duximus priusquam Vere proximo iterum illorum irae
,

atque arma in suam et totius Cbrisfianse reipublicae perniciem forsan erumpant, qiiod Deus Omnipotens dignetur averfere, etc. Dat. Roins

vicecancellarium, nepotem ac iegatum nostrum. Cupientes vero in lioc sancto opere etiam a serenitate tua ac principibus Germani;c coadsias

juvari,

misimus in Germaniam dilectum filium Franciscum de Slondrato electum Sarnensem nuntium ad hoc nostrum, ut per cquos dispositos onuii celeritatc adhibita,

xxviu Novembris mdxliii, anno x . Exlant eodem argumento iiftei\T ^ ad Liidovicum electorem comiteiu Palatinum Rlieni ad tum ad Fridericum comitem Palatiiium duces Bavarise, ad Moguntinum cardinaiem, ad Trevirensem Coloniensem et Salisburgensem
,
, ,

arcliiepiscopos, ut [)lacato bello instaurataque

concordia
posset.
32.

Concilium Tridentinum

celebrari

cum omnis mora

hoc sancto opere

valde periculosa
stro

sit,

insigniores principes no-

nomine
III,

adeat, et ad nos in

tione a Paulo

De Alexandri cardinalis Farnesii legaIII ad Cwsarem, et Franciscum

lil).

Paul.

lib.

brev.

aii.

ix. p. 453.

1'aul. 111.

biev.

aii.

ix. p. 444.

Ib.

p. 461.

56

PAULI

ANXUS

10.

CHRISTI 1543.
nitatem tuam in Cbristo Jesu, et omni quo possiimus alTectu ab ea petimus, ut operam, stu-

GaUicB regem decrela, htec

Massarelliis
' :

meinorat Angelus

.\on destitit liniiuit) Pontifex,

tum liorlaiulo, tum monendo, [rincipum nnimos ad unionem revocare, ([uare revereiuiissi-

dium
tain

et

auctoritatem tuain ad nos in hoc opere

sancto ac laudabili apud eosdem virum et

mum dominum

.\lexandrum cardinalem Farne-

sium A|)Ostolica> Sedis legalum ad comilem, et Gallorum regem pro tractanda intcreospace die XXI Novembris dicli anni in sacro Fatrum senatu creavit . Fit de ea mentio in .\.ctis Conquibus additur, accessissead Consistorium Cssareum oratorem, et littcrasislorialibus,
in

fratrem tuos, coadjuvandum enixe interponere velis, omnique cura contendere, ut ba'C sanctissiina

pax conficiatur, (|uam

tuae serenitatis

si

Deo consequi
niliil

medio
jestalc

merebimur,

eritmavel

tua,

vel

apud liomines
concedat
mdxi.iii,
,

illustrius,

apud Deuin
etiam
xxviii
.j3.

digiiius, cui post terreniim

etc.

ccrleste

regnum Datuin Romae

rum exemplum et instructii>nem regis ad ducem .\urelianensem filiuin suum

lisse, in

Gallia
prolu-

Xovembris

anno x

.
i)idicta.'.

So/f))ines supp/ica(io)ies

Tot

quibus landtgravii Hassi;e amicilia poscebatur, ostenderat(|ue se paratuin esse, Lullieranismum in (lucatum Lucemburgensem inducere. Sic .Vcta " Prffiterea leclum tuit ab oratore Caesareo exemplar litterarum Francisci Galliarum regis, et ejusdem instructiones Caroli ducis .\urelianensis ad Hassiae Lantgravium,
:

calamitatibus altritum fuerat Christianum iinperiuin

bello
, ,

ex

civili

Hispanorum
et

Gallorumque

ut ducenta
irae

millia

molata in Franciscus
derint,

amplius Christianorum et ambitioni principum suorum imvariis pnrliis, ex quo Carolus V ct

1

mutua odia contraxerant

ex
iis

ceci-

ac Turca

dissidiis
,

insolescens,
haerelici

ijuibus ideni

dux ejus societatem appetebat seque paratum fore ostendebat Lutberanismum

in

plures
rint,
ctac

provincias
effecti
,

subcgerit

atque

efferatiores

ducatum i^ucemburgensem introducere,

re-

quisitisijue

reverendissimorum cardinaliuin voest negotium in aiiud consisfotis, rejectum rium, cum res tanti ponderis maturiore deliberatione indigeret
.

venena latius propagavequare ad placandam disinam iram indisunt a Pontifice solemnes supplicationes,
oraturis

noxarumque venia
'

Deum

pro instau,

In ista

eadem congregatione

cardinalis Parisius, sic jubente Pontifice, dissexia a Ga^sare

super Pragmatica libertati Ecclesiac obnoin Hispania edifa. De scripturis auteni contra regem GallicE, cum exem|daria et non originalia essent,decretum fuit, ut legatus et nuntius de istis querelis verba facerent, audirentque quomodo se a culpa liberarent, legatoque ad reginam Galliie imperaloris sororem sequentes litteras ejusdem legati commendatitias tradita; fuerunt ^ Reginic FrancifE. Cbarissima in Ciiristo filia nostra, salutem. Semper intelleximus quantum tua majestas
ruit
: <(

ut randa principum conjunctione proposita liorum temporum referunt Diaria Capterum cum in tanla hajresum dissensione bellorumque tempeslate, lantisqiie excitatis
fliictibus,viribus suis

non

satis fideret Pontifex,

cogitatus suos in

Dominum
et

conjecit, publicas-

quc processiones
dixit,

preces die xi Decembris

jiraMati jier uiiiversum

Christianum orbem in-

totque indulgentias pro hac principum unione et jiace orantibus, concessit, quot vige-

simo qttinto quoque anno Jubilei tempore .\postolorum princijiis limina visitantibus tribui consuevere, necnon xviejusdcm mensis Pontifex ipse, una cum reverendissimis dominis cardinalibus, qui luncin Irbe viginti qiialuor erant,
etquinquagintasej)tem|iraMatis,totaqueRomana ciiria, a j^alatio Apostolico ad Ecclesiam DiviPetri per civitalem

discordiis viri et fratris tui dolens, studio pacis

inter cos

conciliandte

flagraveril

non modo

amantissimic uxoris alque sororis, verum etiam

pieiitissimic ac pr.-cstantissimai regina' ofliciuni

Leoninam profectus

est

)>.

5 i. Hou-icus
)-ef/e))i

peragens, et Deo acce|)tissimum pra;stans obse(luiuin,

llicttC

Scotix.

Ajijjelierat beiio Henricus AnScotia'

A )if//icV )'ej- /)c//u))i t))o vet coitfu

regem
,

(juainobrem,
illos

cum

sicut necessitas

af-

glus

Jacobum V
l'ontilicis

cum

variis

Cbrislianilatis
inter
toties

postulat, in pra'sentia paa iiobis tcntalam

artibus ad imjiietatem pellicere alque ab obse-

cem

denuo
tuit,

quio

divcllere

frustra jierlentasset,

repetere, ac

suadere, (|uantum in nobis

ob

jiatrata

annitamur,
filium

at(|ue ob iianc causam dilectum Alexandrum cardinalem de Farncsio viceiie|)()lem

cejjs,

enim scelera suspicacis ingenii jirinsubditisque, quos tyrannide allriverat,

cancellariiim

ac legatum nostrum,
et

a'l

exosus, metiiebat, ne conversis rebus, ex Scotia ad eum evertenduin bellum moveretur (I). At
Pontifex lacessitum ab hoslc Scotia' regeni oinni
'

eosdem mittamus, hortamur

'

rogamus
'

serobrcv.

Ms. card. Spadic

I.X.

lo. r.sxxiil.

p. 422.

IViul. III.

lib.

Ex.

Di.ir.

Concil. Tridenl.

Angel. MassarcU. Ms.

arch.

Vatic.

an.

p.

450.

pag. 33.

(1) Infelix

Scolorum

ciitn

Gallis pra;limn

nnno MnxLii Dcccinbri mcnse conimissum cst; lanlujque cjus amissi dolor Jacohum regeni

corripint,

ul nun diii post, ncmpe lertiadccinia lleccinbns intencrit, quud c\ Duiluiiianu nolat CaUisius. Lilteia' igilur Ponlilicis hic ia AnDHlibus recilala: post Jacobi rcgis ubiluin scripUe suiil, cum llomx de inorle eju ac trisli pugnx evenlu niinliuni uoudum pervenisset, quod !^nc miniin est, rum a coniniissa pugiia iisipie ad diem ix Januani incnsis plcnus iutcrccssenl. 1'orro Jacobus annis x.\ix et mcnsibus Iribus regnavll. Ilxreditas devuluta est ad iMariam infantein aule octiduum uatam, ciijus tutela ci patris voluatate iis commissa, dc quibus io Annalibus.

M.\nsi.

PAULI
priosidio adjiivare eiiisiis esl,

III

ANNUS

10.

lilia

CIIRISTI 1543.

57

saccrdotmiKiiio
'

cxercitiis,

cx.qua tanluni dolorem cepit, ut conlelhali, brevi extiiictus sit, relicta

deciiinas

illi

addixit, ad i|iiem lias litleras

aiite-

traclo

morbo

(|iiain acce|tta'

cladis etconlracti lellialis inorbi

.Maria

regni

ha-rede, ac testamento Beto-

faina in rrbeni allerretur, transmisit.

<(

Ntiper ciiin

Uegi Scotoriiin. audisscmiis

cardiiialem S. Andrete, ac Ircs alios regno administranTlo priefecit. Verum... Aravia' comes

nium
et

pcrditionis

regni iirociirationem
tifex liis litleris

iiivasit,

ac cardinalem ca

Satliana' tiliuin llenricum, qui pro rege An^liiC

sc gerit, Ijellum libi,

ptiim ciistodia' Iradidil, de (luibus adversis Pon-

quod

aiitea
,

Deo

et virtu-

condoluit

'

Suinus maximo

lihus iiitulerat

inlulisse
tc,

ferentem,

quod

quem

a>gerrime scilicct sa-pissime tentavit,

constituti

mum

mtrrore, (|iiod illum pr;cstantissiet omni laude digniim rcgein (iicmpeJaiii

perditioncm Iraliere noii [lotuerit. Nos liac lionesta ctjiista occasionc se nobis ollerente, sponte ipsi nostra, ac te niliil nunc a nobis petente, sex decimas fructuum Ecclesiasticorum

secum

in

cobum)alieiiissimo sui riigni tempore, (|uod orbatiim belloque implicilum reli(|iiit amisimus,

tum quod ca spesconservandi

in te in primis

illius

rcgni,quam
in praesentia-

habuissemus, ea nos

unius biennii in tuo regno imponendas, ct in hujus belli subventionem ac tui regni defensioiiein converlcndas duximus, illariim generalem collectorem dilccluin filium nostrum cardina-

rumd('stituit,te in potestatem perfidoriim redacto,etc. Dat.

Misit

Bononiae xxv Martii mdxliii, anno ix . vero Pontifex in Scotiam Marcum

lcm

Scotiae deputantes,

sicut ex aliis

nostris

litteris Majestati tiuB |)lenius

constabii, ex

quo

Patriarcham Aquileiensem, ut pro tuendo regno, Betonio cardiasserenda fide Catholica, ac nale in libertatem vindicando operam conferret.
qutC
fuit, continens ea, rege Galli;c agere debebat, cujus consilio nuntio in omnibiis uti praccipiebatur, et inter catera talia habuit mandata, scilicet Notam faciat facultatem exigendi acleroregni

apparcre potest, nobis, qui

eademnunc fecimus
,

55.

Cui instructio tradita

honestam quic siiperiori aiino denegavimus tunc facultatem defuisse potius, quam voluntatem, atque utinani, tili charissime, facultates Sedis Apostolicffi non essent ita attritae atque exhaustae (sicut non ignoras) certe non destilis-

cum

semus hinc quoque, missa pecunia, serenitati tuie opitulari, sed tamen te in hona spe esse voluinus, quod si necesse fuerit (quod Deus
avertat) nos lihi etiam de
tui regni, et

sex decumas, ut petitioni, de qua demortuus rex supplicaverat, satisfactum sit, adliortabi-

amplioribus decimis

de proprio nostro subsidio, quantum nobis licebit, non deerimus, cum pro te tanquam prsestanlissimo rege ac pientissimo
lilio

nostro, et contra illum

tuae causaj,

communem hostem
Tu ergo

oninia facere cupiamus et debeamus.

memor

imo Dei Omnipotentis, quam

ac fortiter prffilium
et

turque clerum, ut libentereas persolvat, curabit cum consilio reginac et regni gubernatoribus, ut unus vel plures homines probi et bonae existimationis et fama}, uti thesaurarii earum decumarum eligantur, illisque pecunia exacta custodienda tradatur, posteaque arbitrio reginae et regni gubernatorum, expendatur urbanitates graves et affabiles, sed non nimis exquisitae sint; facultates concessse ad honorem Dei,
; ,

tueris, alacriter procedas,

aedificationem populorum, et utilitatem

regni

Domiiii prBcliaturus, ipse enim Dominus, cujus

interdum auxilio unus

inille

duo

fugant

decem
ranuis,

millia tibi deesse

cum

tu

non poterit, sicut spehonorem ejus Ecclesiai, reveille

tuos ministros vigiles, ne avaritia excaecati aliquid extorqueant, et in hac re cardinalem Polum, et
alios,

solummodo

serviant,

quapropter

super

rentiam,

fidei

siuceritaiem in tuo regno contot

turae

munus

qui annis prajteritis, legationis et nuntiaillis in regnis exercuerunt, tibi pro-

servaveris et defendas, quas e contra

ponasad imitandum. Et intermulta Breviaqufe

ilii

sceleribus et crudclilatibus foedavit, ac de suo penitus ejecit. Datum Roinai apud S. Petrum,
etc. die ix

Poiitifex ad principesCalliae et Scotiaj dedit,

fuit

subjectum

ad regni gubernatoresdirectum
fratri

Januarii mdxliii, anno ix

Venerabili

et

dilectis

iiliis

tribus

litlera!, in
:

decumis extant ad clerum Scotia3 quibus haic ratio dati niandati expri Kex Henricus nihil aliud molitur, mitur nisi ut regnum Scotia; occupet, et Catholicam ac Orthodoxam Fidem in eo, sicut in Anglia fecit, destruat . Quod vero ad prosperos sucDe
indictis

deputatis ad regimen Scotorum.

Venerabiles fratres et dilecti filii, salutem. Superioribus mensibus cum esset ad nos allatum de hello per Henricum pro Angliae rege se gerentem contra clarae memoriai Jacobum regem vestrum moto, nos, qui ijisum Jacobum
,

cessus ejus belli exspectatos a l'ouliflce, visum est aliter Dco, qui gravissimis calamitatibus pios interdum exercet, quod a Propheta pra;dic-

tanlo

amore prosequehamur,

qu;into ejus erga

tum
tota

est

'

die,

Fusus
'

esl

Qmiiiam propter te mortificamnr sumus sicut oves occisionis. enim ingenti clade JacobiregisScotiae
:

animus ipsum ac regnum ejus aliqua ope juvaremus, ultro ipsi sex decimas super fructipietas, sincerusqiie in religione

Deum

postulabat, ut

sestimati

bus Ecclesiasticis

istius regni

ad deiensioncra

Paul.

III.

Iib.

brcv. an. ix

p. iil.

Ib. p, 7.

raiil. 111.

lili.

liiev. aii.
111.

i'j.

13.

\\.

"Oj.

i\. p. si.

Ms. caid. Spadic

lo. .\v,

Paul.

lib.

brev. an. ix. p. 222.

A.VN-.

Toacs xxxiii.

RAys. xiv.

58

PAULI

III

ANNUS

10.

bu'^

CHRISTI 1543.
insi(lii-;(|iie

noslras comiilures:

ejiisdem regisac regni, iniposuiniiis, lilleiasque |um su|ier ipsa impnsilione,

adducla

esl

iii

fica\it eiiim

internuntius Ponlillcius
,

discrimcn. signi ', moliri

ipsum regem, atqiie etiam ad dilecliim nostrum cardinalem S. AndreBe, quem colleclorem ipsarum decimarum deputabamiis, directas, istuc misimus, additis etiam alteris

tum

atl

filium

nonnullos luBresi pandere aditiim rcbus studere, ac si seniorem regem

contingeret,

novisque
e vivistolli
,

arces
cica

litteris, per quas de adversariis vestris repulsis eisdem regi accardinali gratulabamur, sed lieul miserabilem liumanarum rerum instabilitatem, paucis post diebus, nostrum illud gaudium in

ne ob periclitatiiram Poloniam minus munilas, dissensiones civiles, Turirruplione vastaretur ad novatorum vero
:

nefaria niolimina evertenda, PonlifexSigismundum seniorem hortatus est, ut partam Calholici

principis in Polonia ab lia;resi vindicanda glotueri pergeret, ApostolicfequffiSedis auctoritatem integram illibatamque contra nonnullos proceres novarum rerum cupidos, assereret,

amarissimum luctuni versum

est,

illius

prse-

riam

stantissimi ac pientissimi regis obitu

primum,

deinde etiam captura dicti cardinalis auditis, qua; nobis animum gravi doloris aculeo merito vulnerarunt, non solum immaturam talis regis

mortem, indignumque ipsius cardinalis casum miserantibus, verum etiam anxiis et sollicitis de salute istius regni, quod quidem ob ipsius fidem erga regem et religionem erga Deum, omni laude dignum, specialique nostra dilectione et cura jirosequendum existimamus. i\ovissime per nos audito, quod ipsius regni status

initiis, atque ex Germania; inprimas dissensionum cendio infelici edoctus in Polonia oriundarum faces extingueret Regi Polonia;. CUarissime, etsi laudatione potius quam liortatione cum tua majcstate uti debeamus, propterea quod cum superiore anno ad te scripsissemus ne jus el auctoritatem hujus sancla' Sedis, sicut a nonniillis ex proceribuset

obstaret impiis

vos ad ejusdem regni regimen interea deputarunt. dolorem nostrum non parum mitigavimus,
sperantes,

s;ccularibus tui
patereris,

regni

atlentabatur,

imminui

quod idem Deus, cujus nutu ad

illi

lianc

vestram deputalioneni
tro felici

impulsi fuerunt, vesregni

securitati

regimini,
:

et ipsius

fructum optatum tuaque majestate dignum retulimus; tamen cum iilos eosdem in proximo Petricoviu' convcntu idem conaturos esse nobis signiflcatum fuerit, existimavimus
id, quod illi clam a tua majestate (sicut credimus) moliuntur, ad majestatis tua- nolitiam per nos esse deducendum; non enim, fili charis-

unde nos pia ac paterna clementer aspirabit cura de isto regno incensi, ne vobis et eidem regno in eo auxilio decimarum, quod vivenle rege decreveramus, nunc cum illud magis necessarium vobis est, desimus, cum ea sfie quam in dicto cardinale liabere potuissemus, sinius frustrati, mittimus istuc dedita opera venerabilem fratrem Marcum patriarcliam Aquileiensem
latorem pra;sentium, virum prudenlia, nobilitate ac dignitate insignem, et cujus opera in aliis gravissimis rebus usi sumus, collectorem

sime, Satlianas dormit, scd fremens ac rugiens

invidia et dolore ardet,

mis

fere

natis,

quod quanquam finitiomnibus perniciosa ha^resi contamituuiii tamenregnum, cura ac pietate maincolume, proptcreaque
ut
initiis

jestatis tiuc videt esse

his

paulatim
in

pertentat,

idem tuum

regnum

eamdcm vicinorum

Irahat ruinam,

quod Deus Omnipotens

:

decimarum
cardiiialis,
ei

iira^dictarum

in

locum

ejusdem

cum opportuna facultate deputantes, mandavimiis, ut dictas decimas diligenter exigi, exactasque penes idoneum depositarium a vobis cligendum deponi, fidelitorque iii defensionem et securitatem istiiis regni jiixta providam ordinationem vestram expcndi, ac dicli cardinalis libcrationem, si nondiim liberalus sit,
omnibus modis apud vos curet, geiieraliterque quaciimque in re nostram auctoritatem, el suam operam essc pulavcrit utilem ad ejusdem regni tutelam pie ac sediilo vobis nostro nomine impartiatiir, ctc. Italiim Itdiionia^xxvMarlii mdxi.iii,

avertat, etmnjcstate tua tuoque nato pientissimo rege viventibus, timere non posse confldimus sed tamcn cum omnis miitatio ac novitas, pr.Tsertim in liis quae ad Heligionis obcdicntiam pertinenl, periculosa sit sicut ex propinquo Ccrmani;x? incendio majestas tua perspiccre potest, nos propterea, quamvis illam abundare sciamus sapicnlia, ct Hagrare pictatcnec egere cujusquam monitis in his qua) rccte agcnda sunt, camdcm majcstatcm tuam

patcrna benevolentia el charitatc pcr

Dominum

Jesum

rc(|iiirimus,

hortamur

et

logamus, ut

rcpressissuorum hiijusmodi conalibiis camdem in suo regiio Apostolica> Sedis rcverentiam, juriiim(|uc cjiisconscrv;itioncm fovcre vclit, (|iiam

anno

ix .

Hestilutus

cst

libertali

Gallicis aiixiliis a

a suis acccpit et ipsa hactenus pie cuslodivit

lioc fcccrit, I(Uiga'vaiu a'talem,

si

Fraucisco regc submissis cardinalis Betonius, atque Henrici Angiiic regis grassationes comcxarsissc vcro postea maxima de jircssa' suiit rcligionc dissidia, pietalisque Catliolica' iii co
:

pra'slantissimum-

(]ue liliiim rcgiii lucrediMu, foris \ictorias,

ti;in(|iiillilalcin, iibitiuc fclicitatcm
;i

domi
post
in

l>eo conse(jiiin

ciilura cst
vilani

iii

lcrris,

iicc

dubilaiuiis

rcgiio nitorcm dedoriiisse visuri sumiis. /hrrrtir/ inlriKlcrc tniJ)(. In Puloniinn si:
tant.

tam

pic

actam majora coiisequalur

374.

In PoloniarcsCatliolica aovalorum

arli-

'

l'aul.

III.

lib.

bicv. an. ix.

ii.

Ib.

p.

385.

PAUr.I
coelis.

III

ANNUS

10.
liac

CHRISTI 1543.
suspicionc omiiino careant
vel
;

59
liis

Daliim
.

Velitris liie

xvSoptemlHis
a
fide.

>i!i\i.iii,

vero, quos

aiino IX
57.

snhslitiicritis,

Petii Vennilii defectio

alias deputaveritis,

ccrtam

Hoc

formam

ac

normam
non

pra-scribatis, (|iiam egredi

anno

[clriis

Vermilius Canoiiicus Hefiularis,

et

in pra-dicando

possint.

Deni(|ue taliter in

Tlieolo-^Mcis artibus et lilteris l.atiiiis, Grfecis et

Hehraicis
lauile

excuitissimus,
,

sacra-

eloi|ucntia?

tlorentissimus

ex

impiorum lihrorum
pestiienlia' cons-

hoc provideatis, curam adhiheatis ita sollicitam ac diligcntem, ut deputatorum a vobis peccatum culpa vestra non sit, iit(|ne nobis, (lui cum nopra>(lecessoribus Iutc officia pranlicandi confessiones audiendi in vestro Ordine, aliis tnnc benc ntentibiis, hactenns mancre permisimus, nunc vobis et aliis abutentihus, necessastris
et

lectione lueresim adeo avide suxit, ut ad liicreticos transfugiens, calliedram

cemlerit,

ati|iie

inter im|)ios claritatem tlagitio

(jiios

collejrerit,

apnd
:

Martyris noinen falsum

sibi ascivit

digessit vero scliolastico

more

luv-

reticas

argutias

orlliodoxanu|ue

relitfionem

rinm non sit, ut ipsa officia ad alios melius usuros transferamus; sed haec vestra; charitatis

acerrimi ingenii contentione opiui^^navit, adeo

ut etiam
vicerit.

admonenda>

Calvinuni improliitate a?(|uaverit vel

Vocatns is fuerat in judicium oh errores Neapoli sparsos, sed nimia in eum adliibita clementia abnsus, et Lucam relegatus, eani urbem

gratia a nobis dictum sit, non (juod de sinceritate nniversali vestri Ordinis dubitemus, sed tamen, si haec cura atque solertia, in initio hujns mali fuisset adliibita, nunc certe

maxlme

infecerat,

ad

quam cnm

Pontifex se
:

tam periculose non laboraremus. Vester igitur Ordo semper fidei CathoIic;c Sancta'que Ecclesiee

conferret,

metu percitus (ienevain provolavit

in religiosis Ordinibiis

defensor ah

liis

zizaniis et sentihus

repur-

nec defuere
critie,

plures hypo-

qui a vera pietate aversi ha^resim simpli-

gandus vobis est, ut solito splendore niteat, utqiie non solumisto capituli hahendi tempore,

cibus aftlare niterentur, ad qua^ mala avertenda Pontifex ordinumcomitia celebrari jussit, atque

verum etiam
letis, ut

postea, assidua et jugi cura invigi-

suspectos de haM'esi a puhlicis muneribus dimoveri, tum a concionum hahendaruin exlioin

iis

deputati a vobis ad illud catholice ac pie, juxta

Ecclesiffi

utrumque officinm sensum Universalis

mologeseonque audiendarum officio inhiberi, qua de re Congregationis Lateranensis Canonicis

Re}i:ularihus, qui

exerceant, et novas atque htereticas opiniones nec reci|)iarit ipsi, nec aliis sua venena propinent; quod si qui in hnnc errorem

Placentia, et Pra?dicatoribus

qui

Parm,
et

Ancon;e,
58.

Minoribus Conventualihus qui Augustinianis qui Romae congreet

labantur, statim a vobis arripiantur ac debite puniantur, ut ipsorum pa-na aliis transeat in

exemplum, atque
est officii,
in

uthffic efficaciter, sicut vestri

gandi erant, subjeclas

Dilectis

litteras dedit

'

faciatis,

vos hortamur,

monemus

et

filiis

Hieronymo Scripando
S.

priori generali, ac definitoribus, et vocalibus,

obedientia per Apostolica vobis scripta pra'cipimus, acrius provisuri, nisi

feceritis.

virtute

Sancts

ca>terisque Ordinis

Eremitarnm

Augustini in

Datum Bononiae xxx

Martii- mdxliii

capitulo generali dicti Ordinis Roina?

proxime

anno

ix .

congregandis.
salutem. Cum instigante SaIhana, Lutherana haeresis (quod dolenter referimus) quotidie pullulet, atque ejus mali causa a

59. Georrjiiis

David hsercsiarcha.
enim

Hoc anno
a

Dilecti

filii,

Georgius David .Majorin Frisia haeresiarcharum

numerum

auxit, fascinatus

Dsmone

vcrhum Dei pra^dicantibus, qni venena hujusmodi in miseros auditores spargunt, plernmque
procedat, ideo,
filii

dilectissimi, convenientibus

unum, ut capitulnm generale vestri Ordinisde more celebretis, inter civtera ad officium vestrum, ad Dei lionorem, ad animarum salutem pertinentia, hoc in primis curandum et omni opera satagendum vobisest, utsingulos
vobis in
veslri Ordinis,

etiam magicis artibus imperitam plebem adco fascinavit, ut tamquam novus Christus ab ea coleretur, ac muliercula' se beatas praedicarent, si ab eo contaminarentur, de quo ha;cSurius llle insanus non dubitavit se Dei nepotem ap'

pellare,

cum

feris et avibus,

(]UOCumque esset
illis

collibito idiomate colloquia miscuit, et ab

alimenta accepit, haud dubio prwstigiis et Da?monum opera usus. Aiebat Coeluin esse vacuum,
se divinitus missuin, ut regni ha^redes accerseret,

quos verbo Dei praedicando, et confessionihus etiam audiendis privficere consuevislis, diligenter excutiatis,

mam,
mini,

sensus
et

et

illorumqne favoluntates sedulo perscrute-

multa(|ue id genus alia ridicula et ahsurda, quihns tainen non defuerunt, qui fidemcommodarent, ut est hoc saeculum pudenda levitate et

haresi infectos, aut de ea quoinod(dihet suspectos cognoveritis, ah (ifficio

quos hac
el

plusquam

anili

stoliditate aviduin, in res'novas

prffdicalionis

confessionnm

audiendarum

penitus amoveatis, imo etiam canonica jicena tanquam morbidas oves afficiatis ne sanas inficiant, et in eoriim locnm illos substituatis, qui
Paul.
III. lih.

alio()iii absurdas et iinjiias . Sed ab iinpio ad piissimum sermonem traducamus. GO. S. Francisci Xaverii miri labores in India. Hoc anno S. Xaverius -, Goa profectus,

quantumcumque

brev.

:in.

ix. p. 196.

'

Sur. in

Com.

Hor. Turs. S. Franc. Xav. Vil.

I.

u.

o.

60

PAULI

III

ANNUS

10.

CHRISTI 1543.

ad Paravas Malabares Promontorii Comorinensis

accolas, {lemmarum piscatores, ut eorum animas pretiosiorcs gemmis piscaretur Cliristique coronffi adderet, barbarum po|)uIum fide Cbristiana excoluit. Tota regio tri{;iuta constabat insignioribus oppidis, ac viginti ex iis millia sacro quidem baptismo fuerant initiata, sed divina

suam orbitafem deplorans, suppliciler obsecrabat, ut ad parvum filium, suum luiper in puteo extinctum accedere, ne gravaretur, tum ille negans puerum esse mortuum bono esse animo mulierem jubet eique protinus morem gerit. Ad ejus fecta ubi venfum est, procumbit
, :

in

prorsus ignara lege, destitutaque a sacerdotibus ob sterilitatem loci; magna vero adulto-

genua, Dcum aliquandiu precatus, exanime pueri corpus signat Cruce, exlemplo exilif puer

c feretro

rum infantiumque muUitudo adbuc Baptismo

abluenda supererat, necnon decem oppida adhuc in idolorum cultu perstabant riiaximos vero babores interprete usus in iis Christo aggregandis erudiendisque sanctissimus legatus
:

pertulit

unda abluobat, idolorum

accedentes ad fidem quolidie salutari sacrilicia impediebat,

non vivus modo, sed efiam valens, enimvcro circumstanfes Christiani circumstrepere et miraculiim clamitare. AtXavcrius enixe eos obtestatus, ut rem omni ope tacerent, rel)ente inde proripuit se. Ca?terum ilii, ut rem tam admirahiicm siienfio supprimerent, nequa(luam sibi temperare potuerunl. Kf Xaverii dissimuiatio iilusfriorom insuper ejus sanctimoniam fecit. Porro Joannes Triaga I.usitanus
(ut

sponsos sponsasque rite in matrimonia coUocabat, dissidentcs revocabat ad pacem, CbristianfO

de

aliis

taceam) vir juxta pius

et

gravis,

Malabaricam linguam conversa cum mandasset memoria?, mox tintinnabulo puerorum greges ac virorum cogens
disciplina; capita in

idemque Francisci

familiaris, post ejus disces-

sum

obibat, coactis in
bat,

unum locum eadem

inculcaquis-

puerorum etiam opera usus, ut suos

a Goani episcopi vicario rite interrogatus, Punicaii interfuisse se, pro festimonio dixit cum Franciscus puerum quemdam, itemque puellam revocaret ad vifam. .\ccepisse efiam
:

que parentes, cognatos, domesticos vicinosque

se a rnuitis,

alium pra^terea ab codem

se

in vico,

omnes paulatim docerent

ea qua; inschola didi-

cui

cissent. Sialicubi idoba coli accepisset, contracta

Bembari est nomen, De quo interrogalum ab

a niortuis excitafum.

Xaverium

ifa

rem

puerorum manu, eo contendebat, eaque conconspui conculcarique pedibus curabat, da'monis(|ue cultum vertebat in ludibrium tantus vero numerus sacra Christianacapessenmanibus ut inter bajtlizandum tium fuit
fringi,
:

humilitatis studio suppressisse, ut tamen sup-

pressa veritas emineret, et lisec satis tesfata, atque ab india> prorege Lusifani regis jussu
con^iuisita ohsignataque penes nos

hahemus

Cum

brachiisque dcfatigatis, s;rpe langueret, vicos enim totos, non semel, singulis diebus expiavit, confirmavil vero Deus insignibus miraculis prsdicatam ab eo Cdem. In Tutuchurino pago

deessent sacerdotes in ampla r^digione ad continendas in disciplina Christiana Ecclesias,

quas constitucrat,
qui vicem

in

omnibus

iocis

singulos
ra-

vei binos viros virtute

praistanlioros pr;rfecit,

Curionum suppierent. Baplismi

tradidit, ut
si

honesta mulier terlium jam diem difficultafe cum inanes deos frustra partus periclitata implorasset, a Francisco Xaverio, qui cum in,

tionom

iis

necessitas

urgeret,

infantil)us haplismalia sacra conferronf,

sacram curarouf,
i^atino,

bis in die

.Edem Catechismum tum

terprete occurrerat, ut(iue (desperata corporis salute) anima' consulerct, baptizata, mox innoxia foptum etfudit, at(|ue e
evasif, (]uo

tum

pafrio sermone,

mane
,

viris,

post

moribunda vegeta

miraculo primum domestici, dein oppidani Christo noniina dedere, mulli (ab eo recitato Evangelio) irgroli sanafi, mulfi energumeni liberali. Tres etiam in eodem Comorinensi tractu morlui ad vitam revocati, ut narratTurPusellinus ex fide dignissimis inonumentis
:

moridiom mulieribus ropeferent, nuplias confrahendas de nuiro promulgarenf connubioruuKiue impedimonta inquirerenl, naforum eo anno puororiun numorum, vel liahoiitium pellices vei simultaUis exercentiuni

ront, ut his malis

|)on(iiolo

mederetur

sustonl;uidos

Xavorio referad cos vero stiperfecil cum regina

:

<<

Catharina, ut vectigal,

nicale

oppidum

est in ora

Commorinensi, liaud

sane ignobile. llic adolescens quidam minime obscuro loco natus, mortcm obieraf, qui confestim ad Franciscum delatus a suis cuni ingenti comploratione, ad ejus pedes ponitur,

quod a Paravis in iilius soccos et crepidas pendobafur, in piuin iioc opus converferofur, persuasif^iue non alios soccos (luibus ipsa Civlum scanderel futuros
, ,

aptiores,

quam ncophytorum

preces.

Sa'|>ius

prehensum Christi ita^iue eum Pater manu nomine surgere jub(!t, illecontinuo surgil, haud
dubie redivivus. Id Xaverius humilitati suie indulgens, (|uaiilum iioluil, dissiniulando suppressit, sed fruslra, ne(|ue enim festes pra-cones(|ue

magnie

rei

defuere, et liuic

miraculo
.

Braciunanas in eorum supersfitioiie confudit, piuicos tamonhorum ad lidein coiiverfil '. Tanta autem iii his locis Xavorii animuni gaudia divina perrundohanl, ut ingoiilis sui laboris, soiiicifa;(iue in proximos ciiarilatis fructum quemdani vei in liac vlf;i pr;oriporo, of in civio conditam pnegusfaro mercedem sibi quodammodo
'

consimile

deinde

adlirmavif

fideiu

Ibidcni
OilniKliu.
I.

Chrisfiana muiier Franciscum adiit, et flens ac

IV.

Iioc auiio.

PAT'LI
vidoroliir
ot ille qniihMii, (Miin

Iir

ANNUS
ad

11,

cimiSTi 1544.
intcr eos labores,

fil

Romam

siios

cum

cndestis se juciinditas
:

scriltorot, discMtis vcritis ;itlirinavit

tantam essc
si

superlunderct, exclamare
noli inc t;uitis in liac vila
si

Ou;i'so tc,

Domine,

viin f^atidioruin, qiuc

Deus

in ea excoicMida l)ar-

barie sedulo laborantibiis elargiebatur, ut

pro

liia

iiiriiiita

obruere gaudiis, aiit liberalitate, liis ine circumliiiic

quid esset solidi in

liac vila

gaudii, id

nnum

flu(M'c onuiiiio

placet; transfer ine

ocius in

ibi essc viderclur. hieiiu|ue

sivpius auditus cst

islas sedes,

regioneinquc beatorum

PAULI

III

ANNUS 11. CHRISTI

1544.

1. desar pacis vcrba resjndt ct ad comitia Horreiidi belloSpirx cogenda se convertit.

rum

fragores detonuere

iii

Cbristiano imperio,
di-

aiino post Cliristum

natum millesimo quingenin

vino

tesimo quadr;igesimo quarto. Sed demum imperio fulgurantis cceli terrores

,

suavissimum concordiie rorem abiere, ut

dintegrandi Concilii expectatio reviviscere,

reet

exercere, ut docent quibus addit Angelus Massarellus in Diario Concilii Tridentini Farnesium cardinalem legatum reversum in rrbem, eamque prima die Martii ingressum. 2. Omni itaijue pacis Iractatu dissoluto imperator ad coinitia iin[)erii Spira? agenda, qua;
gerere, sed judicis

munus

Acta Consistorialia

jam ad
se

kal.

Novembris anni
Celeberrimi

pra>teriti indixerat,

melior rerum spes retbirescere coeperit, iii quo propbeta; oraculum illud suspexerunt pii Et statuit procellam ejus in auram, ct siluerunt
:

convertit.

fuere

ii

conventus

Spirenses, quibus non

tor,

sed etiain

modo Carolus V imperaFerdinandus Romanorum rex, et

fluctus ejus, ct

Isetati sunt,
sit,

([uia

siliierunt.

Ut

electores oinnes interftiere, et Germania; prin-

vero res gesta

ordinem temporis

secuti

cipes fere universi, et in hac dieta Fridericus

elector Saxoni;i'

eam percurremus.
Conciliandse paci inter GsBsarem et Franciscuin Galli;r regem ardentissimo studio navata est opera, decretusque a Poiitiflce legalus
cardinalis Farnesius (ut vidimus) in
se

ut
ita

Ferdinandum Ca.'saris fratrem, regem Romanorum agnovit. De hoc conventu

Surius
' :

Ca?sar hujus anni initio e Belgio

Belgium

Caesarem; sed jam ille IJelgio egressus, in Germaniam ad Spirensia comitia properabat, euiiKjtie in itinere coiisectitus, plurima cum eo de rediutegranda cum Galliarum rege concordia, pro publica Christiani imperii salute asserenda, pro IjUtlierana hairesi comprimenda, pro cogenda OEcumenica Synodo, pro coercenda frangendaque Turcica tyrannide verba fecit, quibus Cacsar ira vebementiore in Gallum, qui Solymannum adversus Cbristianos
contulit ad

Spiram proficiscitur ad imperii ab ipso indictum conventum, qui quidem cum [)rimis celebris fuit, prtcsentibus illic electoribus omnibus, quod raro fieri solet, etipsoquoque Ferdinando rege, et principibus plerisque omnibus. In hoc
conventu C;esar
contra
Gallicuin

regein

ab

omnibus imperii ordinibus grandem iiecuniffi suinmam in sex menses impetrat cum Daniae
:

rege, qui

cum

Gallo foedus |)ercusserat contra

ipsiim oinnino transigit. Saxoniae

tor

quoque

elec-

cum
nem

aeterno sui
disjecit

nominis dedecore concitarat,

elatior,

aures clausit,
:

omnemque

pacis actio-

Ferdinando regi observantiam |)romittit . His addit Relcarius - k Etiam S|)iram misit Franciscus rex GalliEe, ut tesseram liberi aditus legatis suis impetraret; Caisarem enim de se
:

ciimque Vormatiam pervenisset,

a|)ud
legati
nalis,

legatum

re infecta a sedimisit, de

quo Pontifex

aulcm

imperii ordines questurum pr;rvidebat; Joanues Bellaius cardi(bi er;int

:

expedili cursoris opera factus cerlior decrevit VIII Januarii ineuntis hujiis anni in ea caiisa

Franciscus Olivarius, qiii poslea canceliarius fuit, Africanus Mclleius prffitor Divioanao

batur, postbac

gravissima, in qua CbristiantB rei salus vertenon ut patrem et pastorem se

IIoc

in

Comm.

Lib. XXIII, Liv.

62
nensis)

PAULI

III

ANNUS

11.

CHRISTI 1544.
Christian

jam

nunlium

appulerant.

Heraldus

Heipublica'

partium

generalem

solemni vesle indutus, regis litteras ad Ca^sarem atque imperii ordines scriptas Granvellano oflert. At jussus redire domum, ne quis cum
illo

curam

susce[)turas esse, perinde acvestra digni-

quicquam communicaret,

adliibita custo-

quatriduo post graviter increpitus dimittitur, in magnum capitis periculum incurrisse, cum rege cnim GermaniiT hoste, jus gentiuni
dia,

tate et Romani imperii fulgore dignuni est, ac nos quidem jani inde ab iiiitio Pontificalus noslri, quales nos [iro communi salute contra hiinc communem hostemgesserimus, omnibusnotum
est,

in

omnium enim

oculis gestiim est, utque

omitlamus

sigillatim recensere tot auxilia, mili-

Germania liaud esse communicandum, Ca^sarem litteras ejus nec velle, nec recipere debere, ne propter vana ejus promissa nonnulli
in

circumscribantur. Itaque cum ca-teris remissus est, re cum principibus imperii non communicata,

quod

Germanorum conventuum more

alienum fuit. Redeunti comites dati, qui nuntium usque deducerent, quo responso acce[ito,
regis
legati
in

dum
ris e

nuntii

heraldi

Galliam revertuntur. Interim redilum prwstolarentur

filia,

Christierna Christierni Dania> regis

Ca^sa-

sorore neplis, Antonii autem LotharingiiT

tes, duces, classes contra eumdem hostem in Austriam, Hungariam, Africam, tain frequenter a nobis missa, brevi com^ireheiidemus, nullum nostri Pontificatus tem[)us, quod decennale jam esl, a nostra hujus liostis submovendi et (^hristianorum cervicibus repellendi continua cura vacavisse, tantumque auri a nobis in hoc ipso negotio fuisse profusum, in diesque profundi, quantum exhaust;r nostri aerarii vires antea quoque [)er se atlenuat;e) optime sentiunt, eaque fecimus etfacimusin maximis ApostoIic;eSedis jacturis, obedientiaque, et auctoritate ejus tot
{

reguli nurus, Spiram, socero instigante,

pacem

in

locis,

vel

|)rostrata

penilus, vel insigniter

procuratura concessit; ut quam Antonius non potuerat, ac ne quidem Paulus ipse summus
Pontifex, precibus et lachrymis obtineret
:

quanincli-

quam enim Antonius neutram

ral
,

in

partem

naret, idque ut sibi liceret longe anle impetra-

tamen

sine

gravi

provinciarum suarum

jactura bellum istud geri non posse sapienter

diminuta; quid vero interea laboris, et solliciludinis pro communi Christianorum salule nos suscepimus, quam crebro nos itineri dedimus, legatos et nuntios nostros, quos s;epe ob eamdem causam misimus, longum est censere quam inquiefos nos in hac nostra aetate cum nostra curia habuerimus, ut aliis quietem et
securitatem [)areremus. .lam

providebat. Cssar consiliorum suorum pertinax executor in instituto suo perstilit. Quinto

OEcumenicum

Ini-

versale Concilium exoplatnm a vobis et

omni-

idus Februarii nonnulli imperii principes, Ca>-

Paulum Pontificem scripserunt, ut Allobrogis opem ferret, neque munitissimam Nici arcem in Turcarum [)otessare admonente, lilleras ad

tatem venire permitteret, quin potius classem e nostro mari exjielleret, quarto kalend. Martii respondit Paulus , cujus litteras

Turcicam

bus salutare et necessarium Tridenti pro foribus Germania^ indiximus, ut et vestra inclyta natio tranquillaretur, etmores de[)ravati reformarentur, el mulfa pra'lerea necessaria, principiim([ue in [irimis Christianorum concordia, Turcarumque repulsio in isto Concilio decernerentur, sed

omnibus
ficitur,

his tenfatis ap[)aruit id (]iiod est, cura-

hic subjicimus
3.

'

tioiiem liujus morbi, ([uo Cliristiaiiifas tota con-

Paidiis

ad

conce)itus S]tirr7isesrescribit se

defensiinim Nicim arceni, et aliunde Christiani Dilectis filiis tatem totam i/fis commendat. nobilibus viris sacri Homani im^ierii [)rinci[)um electorum consiliis, aliisque [)rinci|iibus, statibus et ordinibus, absentiumque oratoribus et commissariis in comiliis imperialibus Spiren-

ab una eademque causa [)endere, qu;e ([uoniam abscindi nosfris tot curis non [lotuit,
i[)sa

Christiana res[iublica in dies coiitabescens,

sibus congregatis.
Dilecti filii

ad manifestum fertiir interitum. Quamobrem qiiod nos liumiliterac pie ad arcem .\'ici;i' dcfendeiidam nostrtiin allectum in Doinino collaud;ifis, ifa vobis res[iondeuuis, iios, (|u;uiliim licuerif, noslrarum(|iie virium tenuitas sullcret,

nobiles viri, salutem. Legimus

non solum

ipsain

arccm

Niciiv,

verum necc;vte-

libenter littcras vestras defcnsionem arcis Niciie

ras rei|iul)lic;e Cliristiaiui' |)arfes negligenuis,

et

nobis coinmeiuiatjtes, quod euim ex nobis ipsis egimus su[ieriore anno ellicacilei', et agere in
[)riesenti, (juaiilum

etiam reli(|ua Cliristiana

[irovincias,
fra
iie

legna Calliolicas(|ue

cum

[lervcrsis |)ervert;intur. con-

gaudcmus
taiii|uam

eliain

iii

nobis licuerit, intendinuis eo nos iiobilitatibus veslris

liliis
,

Turcas

ef

coiilra cujusvis gcneris im[iios

et iiilideles

pro^iosuisse defendere, el ad extre-

amantissimis

et

cn

digiiitate

imim
iioii

us([ii(' s|iirifuni

nosfro olTicio iion deessc,

[)rinci|)ibus gralilicari, i|uibus saiie pro iiostra

in eas dileclione sem|)er giiitilicatuiu cii[)imus,

enim t;iiiliiiii ejiis arcis, vcl liujiis ;iuf illiiis loci, verum folius coriioris iiicoliimilas a nobis
|)rocuraiida est, loluiii eiiim Clirisli;iiiilalis cor|)us

s|)erautes eliam illas [iro siia ingciili [)ietale

giiiqiie
|)oll(ii(,

iiisi-

aiictoritate
siciil

tjua

ajxid omiies
ila

liujus

Nicieusis,

merito cieterarum

laborat valde(|ue ;vgruin esf,

illi

foli siib-

veiiieiidum

esf, sic ef [);irtibiis ejiis subvciiicfiir.

Nos

igifur, sicuf a vobis |iarficul;irem cjiis arcis

l*jul. III.

lib. Iiiiv.

an. x. p. 47.

curam

rogati

sumus,

ila

vos pru veslru apud

PAurj

iir

ANNUS

i1.

CHiirsTr

1544.

63
pro cujusquc facululli datur
:

omnes maxinia luictorilale ac pietatc ail uiiiversalem curam etmedclam afllict;e Cliristianilatis
vocamiis, qua' qiianlo in periculo conslituta
videlis.
ipsi
sit,

tim per

omnem Germaniam

tatibus at(|ue censu, nec

immunitas

Una autem communis

,

salutis. ([uod ct

pers|)icitis

ratio

est

si

Clirisliaiioriim

principiim discordia', a (iiiibus liorum

malorum

omiiium causa et orif;o processit, tollantur, lum dcinde omnia mala lollentur tenetis ciiim memoria, ante lias discordias nec in Germania lire;

reses, nec in Hungaria, Austria et Ilalia fuisse Turcas, post ipsas vero discordias, et ab ipsis

ne (|iiis cxteris militct, Gallite rcgi pra'scrtim, gravissimis pccnis edicilur, ct magistratui permitlitur, utin eos vindicol (]ui dciirehciisi fuerint >). De liac principum et Germaiiia' populorum societate contra regcm Gallia!, et de auxiliis contra ijisum ab omnibus pra-stitis, etiam Surius et Adrianus loquuntur. In eodein vero conventu imperator, cum ingenli bellorum

mole premeretiir

magnoque

omne malum
Concilii

prodiisse,

liaM'eses, rebelliones,
lioec

indigeret a?rario, ac major principum ac civi-

Turcas, inlestina arma, et per

Universalis

priorem pacis statum rcdeiindum est, ut bis incommodis, quic ex contrario invccta sunt, careamus, ac si, ut boni medici facere solent, causam morbi abscidcrimus, omne exitii periculum evademus, pax siquidem bellum, et Turcas, Universale autem Concilium, quod sublatis armis libere et tiito,
in

impedimcntum. Ergo

tatum pars Lutherana imjiietate infecta esset, eorum amicitiam divino lionori quodammodo prffitulisse visus est ad corradenda enim ab iis subsidia pecuniaria ', edictum Lutherana! factioni augcnda' faustum cxoptalunKiueab impiis, Catholicjc vero parti infaustum promulgavit :ac licet Catholici illi ininime assenserint, neces:

prorsus i>lene celebrari poterit, ba?reses, ac pravos mores, CtEteraque fa;da fugabunt, paulaet

timque

iii

siuim nitorem

afllicta Cliristianitas

sitale tamen adacti illi paruere, ut memoratus Sleidanus ha^reticus narrat liis verbis Decretum hoc minime laudabant Pontificii, totisquc viribus impugnabant, sed cuin Coloniensis et
:

reverletur.

pacem, in Christo filii dilectissiini, pro commuiii totius Christianitatis saiulf! omnibus modis curare et perficere nobisigitur

Hanc

cum debelis, aliter, nec defensio arcis Nicia', nec ulla localia, aut particularia remedia (quanquam nec illa negligemus) ut diximus, huic
universali
Christianitatis
ffigritudini

Monastericnsisepiscopusstaret aProtestantibus, Clivensis etiam et Badensis arbitrio Caisaris omnia permitterent, qui viam hanc veluti mediam et utrisque tolerabilem post multam
,

disceptationem ostenderent
diminuti, non sc

illis,

bona sua parte

quidem

assentiri, sed ne Ca^sari

opitula-

modum

in ea pra'scribere,

nec ipsius derogare

buntur, quin (quod Deus Omnipolens dignetur avertere) omnes una ruina involvemur. Datum Romie xxvi Februarii mdxliv, anno x . i. Carolus prudentia motus humana cdicit decretum cujus venenum annotationes subnixse

potestati, sed tolerare velle dicunt .

De hoc pariter decreto ita loquitur Coclaeus Hoc annocelebris fuit conventus imperialis, a Caesare praesente SpirEC habitus, in quo septem
:

hoc ordinum imperii conventu Spirensi Ca;sar xxiv Februarii orationem habuit, in qua magnifice exposuit. quantos bellicos labores pro Christiani imperii salute ad propulsaiidos Turcarum impetus sustinuisset sed in tanlo opere Franciscum Gallia' regem juncto cum Turcarum tyranno Solymanno foedere sibi adversatum, in quem aculeatis sendemonstrant.
In
tentiis

principes electores (quod raro

defensivl contra Turcas, et de

fit)

prajsentes fue-

runt, tractatum ibi rursus fuit de ratione belli

sumptibus atque contributionibus ad bellum illud necessariis, fuit et de causa religionis ibi serio actum, et
Lutheranis ad importunam eorum instantiam nonnihil concessum, quod Summo Pontifici per

omnia placere non

toe

potiiit .

Prfficipua vero capita illius dccreti, (juo laxa-

omnium

odia

veliiti

in

communem
,

sunt

fureiiti

impictati Lutherana; habeuffi,

rei

hostem, nominisque Christiani proditorem phalerala eloqucnlia accendere enisus est ut a principibus provinciisque Germania! militaria auxilia adversus illum eliceret, eoque fraclo ac contusoliberius arma Ca^sarea adversusTurcas, qui Germania^ jugum tyrannicum imponere cxambiebant, exercere posset, potitum autem votis Sleidanus refert his verbis Pecunia Cc-Esari decernitur semestris adversus Galliaj regem, in equitum millia quatuor, peditum
' :

concussaqiie Catholica;

firmitas, ac

quam
sic

detcstandum
loquitiir
:

ct religioni

CalhoIicaV obnoxium,
-

quale fuerit, ex Sleidano

percipiamus, qui

Unia dissidium religionis in his bellicis occupationibus tractari non potuit, ad proximum conventum inque inensem Decembris
,

viginli

quatuor,

ejiis

vero pecunia' |)arlem

in

ali-

daturum ait piam aliquam emendationis formulam conscribant ut idem quoque principes faciant hortatur, qua post in
ejicitur. Interea Ca?sar

negotium
,

se

viris

bonis atque doctis

qui

quam Casar communicabit Ferdinando

qui loca finitima Turcis muniat
;

fratri,

futuris Comitiis

facta collatione, de

communi
:

bellum Turcicum
'

colligi

futurum placet pecuniam viri-

consensii statiiatur aliquid,

orbis Concilium iisque
1344,

quod ad publicum serveliir in Germania

Ubi fupra.

Lib.

XV. an, lol4.

In act. Lullieri an.

PAULI pacem

III

ANNUS H.

CHRISTI 1544.

interea colant ornnes, ncc turba> quicdo religione excilentur Ecclesia>, cujusque sint religionis, utrobique facultates suas obtineant, earumque bona dividantur Ecclesia;

negolii religionis, uti fuit factiim in conventu

quam

Ratisbonensi anno jidxli.

Circa articnhan pacis.

ministris solis et egcstate pressis. Camera'judices

locum suum
:

relineant,

usquead tempuseis

PrjEterea in

eventum inquem
jiossint, et
|)ro

in

conventu

pra>fixum

cum eum

exierint, tunc in

eum

con-

imperiali
gionis

jiroxime liabendo controversia; reli-

sessum recipianturomnespromiscue,non liabita ratione religionis. Edictum Augustanum, ellites

componi non

ad Concilium

nalionale seu generale

omnes motic
[)roscriplio

Protestanlibus, doctrina?

profes-

dem deveniendum
interim
ctabit
[^acifica

sionis causa, Goldariensis eliam, et iMindensis

eorumprocedendum foret, ut omnino el (|ui(!ta in Romano

concilialione
et

suspensa maneat, ad proximam fuAiiabaptistsp

;

im|)erio et natioiie Gerinanica pennaneant, Ira-

turam tisque tractationem.

poenam

Ca'sarea niajestas ciim statibus imperii

[)ublicie, et

subeant eam olim decrelam magistratus tamen, viros doctos atque pios adliibeant, qui comrnonstrato errore, ad sententiam ipsos revocent. Dccrelum iioc minimc laudabant Pontificii . Huc usque Sleidanus. Et quantam perniciem fidei Catliolica" quantumquc favoris liaMcticis Lutberanis boc decretum attulerit, si quis scire desiderat, sequentes audiat Adnota,

de articulo pacis
justitia',
iii

adminislrationis
[)0testatis

qiiibus

ex [^lcnitudine

imperialis, et pro oflicio Ca'sareo, ex

nono con-

sensum oinnium statuum

"

desu[)er babere ne-

quivit, ordiiiavit infrascripta.

Primo, utpublica im|)erii paxservetur, et partium alleri vim seu violcntiam inlerat, statuit conventum impepro[)ter religioncm neutra

tiones
5.

Advertenda circa articulos religionis,

'

rialem, seuConcilium nalionale vel generale, et illius determinatioiiem expectabunt.

pacisetjustitiaj

Nota. iNon dicit, ordine,

assistentc

summo

Pontifice,

modo, etlegitime quando est habenreli-

dum.
Circa articidum rcUfjionis.
"

Et attentata per
[lost

Lutlieranos circa

Ex nono,

arliculus religionis et controver-

recessum Ratisbonensem babitum repurgabuntur, et in priorein statum restituentur.

gionem

sJa^

ejusdem

in pra'sentibus comitiis conciliari

concordari non potest, et commodius quam in Concilio Universali componi non polerunt, idcirco de Concilio Generaii indicendo et celebrando Ca'sarea majestas cogitabit. El quia incertum est, quando Generale Concilium baberi poterit, ideo modoalium conventum im|)erialem Ca?sarea majestas indicet; in nono de oodem articulo religionis componendo agetur kal. Octob. Et interea per viros doctos, pertractabiles ac pacis amantes, Cbristianam reformationem Ca>sarea majestas confici et ordinari curabit, et status ct ordines imperii ctiam Iioc per suos tlieologos et doctos ficri curabunt, quod reformatio in dicto proxiuio conventu. slatibus proponctur cl delibcrabitur, ac consullabilur de conlroversis religionis articulis conciliandis, et ad ordiiiaudum <|ui(l niedio tempore, et interim
et

poenam et seu ad ba^c Lutberani loqui dcbeant, fructus, rcdditus et provenlus Ecclesiasticos,

Nota. Nullam tamen adjicit

quomodo

tam antiqua'
licorum,
ventur.
"

religionis,

quam

Protestaiitium,
[)rincipiim sol-

Ecclesiasticis ex

omnibus dominiis, tam Catbo-

quam Lutlieranorum
Ilic

Nota.

crgo ad fructus

ct

[^roventus

Ecdesiaslicos parificat Lutlieranos

clericos.

et Catliolicos

Lutberani et Protestantes

status, prin-

cipes, et eis a(llia.'rentes, libere Catbolicis pre-

sbyleris et clericis, Iructus, redditus et |>rovculus solvi |)crmitteiit, detraclis

lamen

aiite oiiinia

nccessariis,

pro

eorumdcm

concionaloribiis,
detractio,

scbolis, bos[)iiaIibus ct elecmosynis.

Nota. Hoc [)acto talis

fict

quia
fructi-

nibil

rcmancbit Calbolicis presbyteris de

(|uod Concilium (w-nerale

per

illis in

(icri non Komaiio impcrio debeat.

poteril, su-

biis liiijiismodi in

totalem |)erdilioiicm Callioli-

Non dicit, quia [lapa rogari debeat vel moneri, ul legatum seu nunliuni ad convciitum

indicendum

mittat, vel qiiia ri^forniatio illa et

coruni prcsbjtcrorum. Item status l'rolestantium, qui se composuerit et concordaverit cum Calliolicis statibiis occasioiie boiioruni Ecclesiasticorum, boc
est,

modo fial, et eliam cst advertendiim circa islam Cbristianam rcformationem, tiinc olTcrendam slalibiis, ne per im|)ios cl sceordinatio dcbilo
leralos
fial

bonismonasteriorum, Ecclesiariim collegia-

elconcipialiir, ac

Osari
et

oblrinlatiir

ad majorcm confusionem
Ms. card.
Gt. p. 106.

pcrturbalionein

tarum, vel aliis, concordia facla observari, ct boiia eisdem remaiiere debeiil. " .Nota. Non dicit concordiis rite ct reclc, ac (lebito modo, ellcgilime faclis, scd (|uil)uscum(juc eliani unicuiijue
lactis, ct ita

etiam

(|uaiii-

l'ii

sig.

lo.

visjuris ordinalionem, et dis|)eusalionem lore

PAULI
aiiprobaiuhuu
nila'.
iii

111

ANNUS

11.

CHRISTI 154A.
Item,

65
judiciales, etiam

pra-jiuliciiuu

periicUiuiii Casiiit iufi-

omnes processus

tholicoriuu, iiualcs coiu'ordi;u cxortai

in

causis

profanis post pra>tcnsam rccusatio-

nem
Circa articulum admissionis
justitis;.

Protestantium contra judicium

camerae

habiti et facti, anteiiuam de

ejusdem recusatio-

nis validitale cognoscatur, cassantur ct annul-

lantur.

Judicium camcra- ultimo mcnsis Julii proxime futuri suspendctur, et deindc alii no\i

Item,

Bannum
et

imperiale contra civitates

Goslarensem
sit

assessores et judices inditlerenter pricponentur,

tam per Catholicos quain per Lutlieranos, sive

etiam preesentandi sint Catholici
rani.
Nota. Ita parificantur ad actus legitimos ad judicia Lutherani Catholicis, qui taiuen jure ab omnihiis actis civilihus excluduntur, et ita erunt Lutlierani judices Catholicorum, quia bonorum Ecclesiasticorum occupatores, etoccasionem non habent, nec pro spoliis, nec pro sacrilcgio, quia bona illa converterunt inmelio-

Mindensem latum, suspensum et suspensum remanere debet. Item, in pra-missis omnibus Cffisarea maet
.

sive

l^uthe-

jcstas super incidentibus seu

biis

diflerentiis,

sibi

emergentibus dudeclarationem reser-

vat

et

6.

Pontifex

De Spirensi dccreto r/ravissime queritur tam apud imperatorem cjuam apud

alios principes.

Hoc decretum Spirensis dietee

et in

in consistorio fuit lectum, ut indicant Acta Consistorialia

' :

Roma;

die Mercurii, quarta Julii

MDXLivfuit Consistorium,

eo lecta; fuerunt

rem usum ad rectum et debitum cultum divinum, missas Papisticas, idololatriam, blasphemias et impictatem esse judicant et asserunt, a quibus qualcs sententi;c expectari debeant,
tacile

qusdam

scriptura; act;e

in dieta Spirensi per

cognosci

[lotest.

Juramenta novi judices et assessores pra;sentandi et assumendi, et reliqua; persona' judicii camera" de novo assumends pnrstabunt ad
sanctaDei Evangelia, ultimo per Deum et sanctos ejus, donec per C;esarem majestalem aliter
ordinabitur.
B

Cfesaream majestatem, et fuit decretum, ut mitterentur reverendissimis pcr manum . De quo etiam decreto cardinalis Farnesius in Epistola sub die vigesima tertia Julii ad nuntium Poggium - apud imperatorem loquens, sic ait Nuntius Verallus Romam misit paucos ante dies recessus Spirensis exemplar, et in Latinum idioma conversum quanto plus expensum exa:
;

minatumque

fuit,

eo magis officere nostrae Ca-

thoIic;c religioni et auctoritati Sedis Apostolicae

Nola.

Hic trahitur in

dubium

veneratio

sanctorum contra Ecclesi;^ Catholic observationem, etritum hactenusinviolabiliter observatum. Item, status Protestantium debent posse
stare in judicio,
rei

cognitum fuit, quare propter nocumenti magnitudinem Sua Sanctitas, nec tacere, nec dissimulare potuit, ideoque,

ut suo gradui in tanta re etiam satisfaceret, ipsemet de hoc imperatori, peculiariter scribit
^
:

et longius, et

Hoc idem

tanquam actores

et

tanquam
et

refert Massarellus

contra capitula,
sint publice

intelleximus de judiciis,

quamvis

excommunicati

declade-

rati liaM'etici.

Nota. Habilitatio ista per

papam

fieri

incommodis et calaquod plurimum sua; santitatis animum turbavit) quod Cssar in conventu iniperiali, Spira; habito, quaedam religionem
His tantis reipublicee
(id

mitatibus accessit

bet, quia sibi reservavit absolutioneni in BuIIa

concernentia

cum

Lutheranis tractaverat atque

et

edita contra

Lutherum

et ejus adhcerentes, ac

concluserat, quae ipsius Pontificis ac Sedis Apostolica; dignitati

etiam

in Bulla Coena;

Domini.
et

auctoritati adversabantur.

Item, jura

communia

omnes recessus

imperiales, hactenus facti adversus Lutheranos,

quamvis illi recessus religionem concernant, usque ad finalem concordiam et compositio-

Quare non parum commotus Pontifex, litteras in forma Brevis ad ipsum imperatorem scripsit, quibus intrepide magna animi constantia majestatem suam admonuit atque reprehendit
,

nem

negotii religionis suspenduntur.

<<

quod

ea,

qua; Pontificis

Summi

essent, sibi ar

Nota. Per hoc pariflcantur bona et persona; Lutheranorum per omnia Catliolicis, qiiia adduntur actus civiies et judiciales, nec ad illas

rogaret, incipientibus litteris pra^dictis:

cto majestatis tuoB Acta

Exedi-

conventus

tui Spirensis
S.

cognovimus

poenas contra ha^relicos ordinatas, contra eos procedi poterit, etita eis in futurum omnia licebunt.

die XXIV Augusti

Datum Romae apud mdxhv .

Marcum

Item,

omnes processus

et

causa;

reli-

Et etiam CochIa?us eadem'refert Recessus ergo (inquit CochIa'us) publicus datus fuit Spira X die Junii, cujus sane tenorem ubi Romaj
:

quo verbo Lutherani etiam spolia Ecclesiarum et bonoruniEcclesiasticorum comprehendunl, usque ad praedictam finalcm determinationem contra statum religionis suspengionis, sub

Pontifexaccepit,palerne admonuit pcrciuanulam

Eiiistolam Caesaream
'

majestatem ut

in

caiisa

p. 513.

Ibid. lo. L.xxxiv. Ms. card. Spadffi tom. cxxxiii. p. 438. ' Angel. Massarell. inSumDiar.Concil. Trid. sub. Paul.lll.
-

duntur.
ANN.

Ms. arch. Vat.

sig.

num. 8190.

p. 213.

ToMUS

.X.XXIII.

Hayn,

.\IV.

66

PAULI

III

ANNUS

11,

CHRISTI 1544.
prudens ac sapiens non admiretur?
illa tibi

fideietreligionis.moremajorumniliilvelitinconsullo
in

Tum

(]uia

Romano

Ponlifice stafuere, aut permiffere

.

et Nationali

Concilio arrogaveris,

qu

Sedis Apostolica? pnvjudicium

Qua' autem
'

Ponlifex Cccsari scripserit, se iiabent ut infra 7. Qua; in recessu a Spira tamquam acta
:

reliquisti,

diiectc

fili

rex,

magnam

profecto

muitis admirationem, nobisautem etiam ingentem dolorem ingesserunt, qui de imperatore Augusto muita diversa ab iliis et meiiora sperabamus. Ul enim facile ipse agnoscas, quid se-

minime g(Mitium ad vestram agnitionem et tum vel maxime, jurisdictionem pertineant (|iiod attentaveris quod scire poteras per legatum nostrum dilectum fratrem recolenda? memoria; Gasparem Contarenum, vobis esse, et
,

nostro nomine, ac spcciali mandato, vivis eliam namque tibi ad eum rationibus, interdictum
:

cundum
bas,

iidem ac religionem,
,

quam Deo

debe-

perperam egeris quod non nostri esse muneris nescimus, obsecramus te pro paterna
atque erga le peculiari dilectione nostra ut querelam atque ex[)ostulationem nostram, et juslam et necessariam patienter audias.
,

vicem in terris innumeris sanclorum Palrum sententiis ac gestis poterat esse perspicuum.

primum

spectare, qui

Cbristi

gerat,

jam

ex

Praetcrea, qu;u tibi videtur in nationali Concilio poterit esse absque nobis ulla determi-

Concordiam
te

et

pacem

inter

Germaniae

nandi facultas, ea qua; ad fidem, et Cbristianam vitam, et Ecclesiasticos ritus pertinerent? Cum el istic |)a;ne cuncta sint violata, perturbata,

primum intendere exponis, baclenus rem sane bonam atque optandam, modo ne fuerit illa pax, quam Duminus non venil in terram mittere, sed exturbare. Subdidisti id itiiprincipes

confusa
Oavi pro

et

jam pr;ejudicium factum adversus

:

veritatem. Memini dictum fuit nisi Petro

te,

Ho-

Pctre, ne deficiat fides tiia

; et

tu ali-

quando convcrsus
tu

confirina fratres tuos. Et

cum

nime

fieri

posse, nisi (|uai sunttideiet religionis

b;cc ita se liabuerint, et

quam

lalissime pateant,

inter illos controversa simul componerenlur, et hoc non abesse a veritate existimamus. Adjecisti tu, nec per te stelisse, quominus legitimo, libero el Generali Concilio, bcccjam essent definita. Quo in loco nescimus, an subtacite nos

insinuare volueris, quod satis ipsa reliqua gesta videntur pnctendere, tanquam per nos steterit, ne Concilium baberetur quodquam sit veritati
:

proximum,

in

promptu

est consecuta,

cum jam

ab exordio assumptionis nostra; fere continuum de babendo Concilio tractalum liabuerimus,nec

unquam detreclavimus illud, quin ssepius ac pluribus in locis iudixerimus et novissime Tridenti ut postulationi tuae satisfaceremus. Quod autem per temporum calamitates boc contigerit, flagranle universo Cbristiano orbe discordiis ac bellis, nc uspiam cogi potuerit, principum interim Cliristianorum animis exacerbalis, qui non persjiicue cernit, prolecto in luce
,
,

tamen, Ca;sar, pr;csumpta auctoritate (quod qu;cpace dictum velimus) declarasti cumquc erunt ibi determinata, etiam rata fore usque ad GeneraleConcilium, ita utsi lorte, imo si non forte, sed etiam certe, qua' factio l^ulberana pr;evalitura ibi, mordicus lenet, et omnis vere pius atque Calbolicus cxecralur, determinarentur, ea ex nunc tu statuis esse rala, adeo iiicircums|)eclus, ul prius approbes (|uam scias esse probanda, imo postquam probabiliter noveris improbanda, tu tamcn illa esse rata constituis. Ac undebanc arrogare potestatcm [lofes,
tua
,

vel statuendi, vel ap[)robandi coiitra lidei veritates,

qui neque illam liabes licentiam

lidei

veritatcsdcccriicndi absque nobis?

audire, et

cum

te

decct

meridiana

ccecutiet. Forte

nos essc in causa,

(juod liujusmodi bellorum incendia viguerunt,

quisjiiam objiciet
accei)lius

.'

scilicct

quo Pontificium munus

curavimus,

quia toto tcmpure, obivimus, nibil magis

ut

quam
in

videremus tan-

dicbus nostris, ita ut ncc annis nostris peijcrcerimus molesta itincra, et in liac cetate grand;eva admodum pcriculosa
aliiiuando
sicpius arri()icntcs, et ut

dcm

paccm

aut probare etiam illos gladio, quem jier nos acce[)isti a Deo, tucri, at(|uc dcfendere usque ad sauguiiicm, et non advcrsariis partibus quovis modo adli;erere aut faverc nam ejusmodi audere, ([utc tu audes, quid esl aliud, ([uam miserabiliter Ecclesiam scindcre? imo etiam tur|)iter alque inlelicitcr ab i|)sa Ecclesia temelijisum rcsciiiderc et segregare, et reliquam Germania!
recipcrc
;

atque
(juin

nondocere; non

et

jam

statuta probare

statucre

partem, qu;e (Dei gralia) liactenus a lanta labe

pcriuaiiscrat incontaminafa,
idciu
iii

uno excmplo lccum

ut, rc-

jam testimonium ad-

baratlirum errorum adducere.

vocarc nobis valcamus. Quo pacto lu, impcrator, res lidci et rcligionis, ac lanti ponderis controversias comitoncndas csse in tulo islo a Spira recessu dellnivisti? Primum Nationalc Concilium spopondisti, ut ibi dc lldei noslra; dogmalibus conlroversia' dirimerenlur, (|uein usiuu, ((ua) omnia, (|uis

convertantur ad cistcrnas dissipatas. Nos autcm qui li;cc inlerim lieri per iinperatorcm videmus, quanto pulas iiKrroro afticimur. Et pcr eum iuiperatorem Carolum,
licto fonte a(iu;c viv;e,

cui

Dominus tanta dedit, laiifa credidit, (luaiita postprimum l^arolum iicmini alteri, qu;e ct iios
scrvari, et

libi

adliuc

iiiulto

m;ijora cuin Dei

'

Ms.

CJiil.

I'ii

sig. lo. l,.\iv.

|).

lu',).

\.\L

.i|nl

c.iiiJ.

l'all,ivic.

1.

v.c. 0.

bencdictione augeri veris [icrpctuo augmcntis magnopere cupimiis. .Vudiviiuus enim libentcr, at(iuc docemus, (iu;e sunt C;csaris C;tsari, modo

PAULI
et tu lil)i>iiter audias,
(|iiiT>

III

ANNUS

11.

CHRISTI 154A,

67

sunt Doi Dco serven-

lur, nori

autem abs
si

te |)ra'ri[)iento,

cujus

i^etito-

riuni

erat,

ah alio vindicarentur vincliccm

enim tu qiiffi jura Coosaris csse putas, cura tanta niilitia tueris et vendicas, existimas Deum omnipotentem non sua tuiturum autvindicalurum ? Si quis aulem,etiamsi Caesar, eriperet, an non co^itas tidelinm animas, quas Baptismo ref^eneravit Ecclesia in spem vivam, et suo sani;;uine Jesus Christus redemil,
esse. Si

tanta

mine imperatorio dignum, ture prudentire tranmente judicandum rclinqiiimus nos enim tremendiim ac maximc perhorrendum tibi maxime existimaremus, non ob jiidicia bonorum taiitiim, apud quos tua^ bona' fam;e dispendiiim [lateris, nec ob nomen, qiiod transmittis in posteros, cum in eorum historiis, qui gesta liujiis sii^culi enarrando, inter eos te adnumeraqiiilla
:

esseipsius Dei et peculium ipsius

Cliristi ? 1'orro

earum curam numquid Cocsari demandavit? Numquid Civsari dictum est Posce oves 77ieas?
:

an uni Petro, et in ejus persona cunctis successoribus ejus ? Haec sunt fidei nostraj fundamenta, qu;e qui ignorat, certeaberrat a finibus,
et

non putamus esse domeslicum

est,

qui autem

violat,

modi

etiam liostem experiatur,cum qui liujusea quac Dei sunt sibi, ut fur et latro surripiat. Quw tibi, Ciesar, non convenire, ea tantum ratione putamus, quia hoc non a tua> mentis bonitate, sed pcr subreptionem aliquam malignorum abs te oblenta alque extorsa esse existimamus quod nobis probabit Cirsarea circumspectio, si quie perperam acta viderit, pro:

Hiereticorum fautores, et persecutores fuerunt, et infelices exitus habucrunt, verum ob judicium Dei, de quo dictum illud verbum audimus Potentes potenter tormenta patientiir. Quod si vita nostra quovis modo a Dei ritibus disjuncta esset, et illi per te periclitarentur, daremus hoc forte Cssari, obslaremus, dissimularemus at cum fieri nequeat, ut contempta auctoritate despectisque judiciis nostris, non simul etiam Dei auctoritatem despicias, jam nobis dissimu(|iii

tuin perspiciiint,
Ecclesia?
sanct;e

Dei

non licet, sed expostulare cogimur atque admonere, ut coeptum pessimum meliore consilio retractes irritumque facias, nein te iram
lare

Dei de terra provoces et de ckIo. Attende, oramus te, atque in Domino ol)secramus, quod ex ore nostro summus tibi Deus pra>fatur; quid

speramus revocaveril. Nam illud, eisdem actis abs te pra>sumptum perspeximus, quantum possemus unquam justa reprehensione prosequi, cum tumet ilie CiBsar, qui in Augustensi et imperiales in eos leges vigere decrevisti tu (inquam) illemet Ca'sar (si modo nunc ille idem) qutucumque abs te recte
tinus
,

ut

enim miri
profiteatur
:

si

quod

in

Pontifex de Cathedra intonans, Ego(inquit) Dominus Deus exerci-

tuum,

C;Esar, Erjo sim-i, qiii

rerjnant, et

manu mea
ferre

sum, perme reges potenles ducuntur justitia, et in cor regis, meumque est dare et con-

riteque

ac magnifice pro Christiana religione

nunc a novo conatu revocasti et reprobasti. Uuod adeo improbum factnm, cum omnes pii, qui sunt in Cermania, detestenlur, ut mitiore minusque inhonesto vocabulolinires, ne immodice religiosa pectora exulcerares,
gesta fuerant,

regnaatque imperia, ego qui novi super aspidem el basiliscum ambulare, et conculcare leonem et draconem ego qui aufero spirituin principum, terribilis in regesterrae, regens illos
;

in virga ferrea, et quasi vas flguli confringens eos. Et nunc, o Ca?sar, intellige, et audi, qui

judicas terram
et

recole

majorum tuorum

gesta

suspensionem vocas, quam nos abrogationem

penitus interpretamur. Cumque in nationali conventu, quae probanda sunt, facile quisque
valeat divinare, hiic in re quis

summopere non

admiretur, te illudegisse, perquod nulli hominum magis, quam tibi contumeliam feceris, et

exempla, qui illain ascenderunt celsitudinem in qua tu es, considera tam tristes eorum exitus, qui ad impietatem conversi meam Ecclesiam sunt persecuti, non cos tibi commemorabo, nec aliud quidquam objiciam, nisi In nientem redigas, quam ob causam, ego imperium ad Cermanos ex Gracis per meos vicarios
transtulerim,
tibi in

detrimentum, nullumque magis dainnaveris ? Si enim quos jam

suisti

quam teipsum
liierelicos

cen-

eamque gentem despexerim, hoc magni commentarii locum relinquo comtibi,

nobiscum

et judicasti,

eos etiam

nunc

memoratum.
insinuat

causa tuam revocandi aut suspendendi sententiain, ne imperatoria' leges in eos vigeant, cum tanto magis nunc liaMetici sint quanto pertinaciores ac duriores tanto tempore in sententia |ierstitetales putas, nulla esset tibi profecto
,

HcTc ipse Christus per os dilectissime Carole, cujus

meum
vocem

vehementem velim non obaudires, ne frustra jactam esse interpreteris, nam cum schismatico rege et Catholicae Ecclesi;i? hoste acerrimo
iniisse foedera, qui te insigni injuria atfecerat,

rint. Si

autem eos nunc

ha!reticos inficieris, ate

ipso recedens, tuam(|ue sententiam damnans, non aliud agis, nisi quod maiiifeste declaras, te
in

reginam amitam tuam, veram ejus uxorem, tanquam concuhinam et secuin adulleram infando repudio ah se segregans, quem pro horrendo scelere Romana Sedes (etinm te postulanle) damnavit,

eorum aggregare societatem, et illam (idem profiteri, quam scelerata et adultera illa factio prffidicat, etquam Sedes Aposlolica cum omnibus Calholicis Ecclesiis anathemati subdit quod quani sit gloriosum, quamque isto cul:

sanxisse, Aiiguslensem

Pragmaticam in regno His()ania; tuam sentenliam et aliorum imperalorum sanctiones nuper revocasse, nationalem Synodum haereticis promi-

68
sisse,

PAULI
et

III

ANNUS

11.

libi

CHRISTI 1544.
tibi

ejus acla

antequam appareant,

rata

ignominiosum
tur imperator

nihilominus fore conslituisse, denique nullum ulterius Concilium futurum, nisi quod celebratum fuerit in Germania, nuUa etiam nostri nominis et auctoritatis facta per te mentione, quasi
niliil

potest conflare invidiam,

magis?quid diu majorem quam quod dicaQuocirca

fili

Carolus Lutlieranus.
providere saluti, et

tuum

erit,

dilectissime
et

Carole, consulere

nomini tuo
in

ad nos negolia religionis pertinerent et spectarent? Quis adeo prorsus stupidaj mentis non sentiat, quid haec sibi velint ? Sunt enim certa nimis indicia, quia a parte Ecclesife ad
partes hostiies defecisti,

audire, sedulo ac paterno

tua
et

vocem fatris amore monentis, nec

fidere,

cum enim omnis humana

confo-deratorum quantavis potentia potentia sub

quod dum memoraet sfu-

Deo, Dei omnipotenti coniparata, jam non est potentia, sed infirmitas. Nos autem, ne quod

mus, eliam
pore

tui gratia

contremiscimus,

quodam invadimur, dum cogitamus

ardorem
si

Iutc

ab

illo

imperatore Carolo emanare, qui tantum

in

fldei

omnibus

suis actis antea pro-

ferebat. At qui

dices, quia

ego detuli generali

quod liberum et Christianum fuerit, verum cum locum adjicis, scilicet in Germania celebratum fuerit, non queat csse liberum et alterum \ero quia ibi denuim Christianum
Concilio,
,

habeas unde conqueri de nobis possis, pollicemur tibi animum nostrum ad omnia qua^cumque petieris, prom[)tum esse, niodo divinam majestatem non la>danf. Vis Concilium ? damus Conciliimi, nec ulla per nos interponefur mora quin fiat. Vis illud in Germania ? nec nos abnuimus, modo (|ueat il)i esseliberum et Cliristianum. I't enim sit Christianum non oportet illic hicreticos commisccri, tanquam sint illi pars
Concilii, qui

Christianum
factio

et

liberum, ubi

maxime Lutherana
,

jam non
sint

sunt, et seipsos segrega-

viget et pripstat caeteris

ut illud juxta

veruht. Qui

tuam mentem, liceat inlerpretari Christianum esse, quod fuerit Lutheranum. Nonne sentis, Ca;sar, nonnesentis spicula
veritatis acerba, et nonnihil ad
lia,
si

ejusmodi, non erit Ca>saris aut alterius cujus cumque id cognoscere et declarare, sed nostrum, qui hoc judicium accepimus ab ipso Christo. At vero ut sit Concilium

autem

salutem facienqufeso,

liberum,
jusseris

tuum

erit

hoc facere, quod

si

et fiet, si

resipiscas?

Nam rursum

quod

arma deponi,

animum

inclines ad

putas medilari. Ais tevelleGenerale Concilium ? hoc si vere, et ex animo, cur illis promittis nationale? cum etiam Tridenti per nos fuerit

pacem, aut saltem ad inducias,

fideles

ctiam ad
vestra'

pacem

prtevenias, interim

omni causa

controversiic ad cognilionem sancta synodi re-

indictum, cur de illo verbum nuUum ? et tamen, si ita necesse fuerit, ut alibi et in Germania celebretur Concilium, fidenles iu Domino non abnuemus. Modo illud reli^iuum conveniat, quod suo jure vera Concilia deposcunt, videlicet, ut

missa. Has leges et conditiones, qua- ad pacem faciuiit, si tu recipis, pacem certe reddes orbi.
Sin autem hactenus apud Dei majestatem excusa

bimur, quia

liberum
:

sit et

Christianum,
concilio

cum

sit scri-

ptum

Non

sedebo ctim

vanitatis, et

ciim inif/iia rjerentibus non introiho, odivi Ecclesiam malirjnantium, et cuni impiis non sedebo.

Tu ergo vide an liberum esse possit, ubi ad arma concurrilur, el ibi Christianum, ubi Christi vicarius dicitur antichristus, et tamen ibi
nihil est Christi, nisi obstentationis ac pra^tex-

te paterne monuimus, et qua" tibi adversa erant, pertraclavimus, ut niinus acerbus futurus sit nobis luctus.si forsitan((|uod minime vellemus) palernas spreveris admonitiones nostras, nec minus tamen (|uaj noslra> erunt parles, cum omnipotentis Dei auxilio et favore, ut mature meditabimur, ita firmo animo exeque-

mur

>'.

8. Exce|)it

benevola mente Pontificia monita

serie

C;psar,

ut in hisloria Concilii Tridentini

nuda vox, quanquam hanc contumeliam (si me solum percellit) ejus exemido, qui etiam Dicmonium haberi insimulatus est, mansuete omnino ferrc deberemus, atqui blastus gratia, et

visuri

sumus. At Lutherus satanica efleratus

imj^ia

rabie, lectis Pontificiis litferis,

scripta

phemiam habetin secontra Dominum clausam,

cujus (licet indigni) vicem gerimus, ob istam graliam, nec a nobis libenter accipienda est,

spurcissimis vocibus adeo conspcrsa edidit, ut ne (juidem a sectariis honcste legi possent. Scripsil etiam PontilVx multis aliis

blasphemiis

et

maxime
inter

((

aiiud Ca'sarem auctoritafe pollentibus,

ut in officio et religione Calliolica confirmaret,

neque a te patienter ferenda, cui dedit gladium Deus, non enim fruslra porlas, si ad Chrisliani nominisdefensionem, non ad Clirisli sanguinis elfusionem. Nolumus, o Ca-sar, duris ullis verbis exulcerare, et lamen verilatem continere non possumus, ad quam, si aMjuo animo rcspicias et suspicias, eril libi profeclo salularis. Id enim si ccepta prosequcris, ea certe facies.ciui-

quos Inec ad Granvcllanum l>omino de Granvela.

'

qui

Dilecte tili, salutem. Cum in eo recessu, nui^errime Spirie in conventu imperiali factus est, niulta legerimus et compercrimus

Catholica' tidci et unitati Ecclesia' adversantia,

scribcntcs superhis ad scrcuissimum Ca>sarem,

eiiin

de omnibus amanter ac palerne admoneScieiiles

bus (luaicumque haclenus pra'clara gessisli, magnoiiere obscurentur, coin(|uinenlur, at(|iu; nomcn tuum nola sempilerna inurctur. Uuid

mus.
I

autcm
an. x. p.

(|ua

auclorilate

apud

r.iiil.

III.

lih.

lircv.

Il^fl.

PAULI
ipsum merito
scribere,
polleas,

ril

ANNUS M.
ati

ciler

CHRISTt 1544.

69

voluimus etiam
et
in

te

liorlantes et studiose re(]uireutes,

ut

nobiiitatem tuam hortamur in quo possumus studio

Dominoet

effica-

re^juirimus,

ut

pro tua erga

Deum

iiietate

ipsum

("a;sa-

rem

fide,

omnia

consiiierare tliligenter velis, ac

pro tua prudentia, (luanlum in te erit, providere, ut in omnil)us ipsius Cirsaris, etin primis Uei onuiiiiotentis lionori debitus respeclus habeatur, sicut te omnino racturum essc confidimus.

ipsum Joannem Thomain ejiiscopum et nuntium nostrum, suiier iis omnibus tecum locuturum, fide adjecta, libeiiter audias, et talem te Deo etiiiiB causie priestare vclis, (]iialem dignitas,

tuaque probilas,

et [lietas Christiana

nobis

pollicentur.

Datum Roma^

ajiud

Sanclum-Mar.

Datum

Romte apud

Sanctum-Mar.

cum

xxvii Augusti mdxliv,

anno x

cum

XXIV Augusti mdxi.iv, anno x

Eodem argumento
10.

scripsit l'ontifex ad prin-

quem
rensi

.\dmonuit quot]ue Dominicum e Soto ', Ca-sar sacris exliomologesibus audiendis

inulta in decreto Ca-sareo Spi-

cipes electores Ecclesiasticos et saecuiares.

sibi adliibebat,

f/ione

ad

Cohmienses pro tuenda Calholica Pontificiuni nuntium scriljunt.

reli-

In

Catholics religioni exitialia contineri, iisque malis occurrere jussit. Dilecto filio Dominico de Soto Ord. Frsedicatorum professori, serenissimi C;esaris confessori.
'<

his Spirensibus conventibus pseudoarchiepisco-

Dilecte
tu,

fili.

quod

cum

Etsi credimus pro tua pietate, quotidie audire etvidere possis,

quid serenissimus Ca?sar agat, pra!sertim in rebus qua- ad salutem animfe, cujus curam eum tibi commisisse intelligimus, pertinent, officio luo ajiud suam majestatem non deesse, tamen cum pra?teritis dicbus legerimus recessum ab eo Spirfe imjierialem nuperrime factum, quoniam multa non solum saluti animae ejus, verum etiam unitati Ecclesisc damnosa ac pra}judicialia in illo comperimus, sicut de iis ejus majestatem paterne admonere per nostras litteras voluimus, ita quoque visum est nobis, idem officium tecum etiam peragere, cum ad id teneri videamur, quippe qui veram ejus majestatis gloriam, una cum publica Cliristianitatis quiete conjunctam, summopere exoptemus, quamobrem injungimus tibi in virtute sanctffi obedientiffi, ut tam istaCermanica, quam caetera hujusmodi, quce minoris momenti et ponderis non sunt, bene consideres ac perpendas, atque ita tuum officium administres, ut Deo in primis, deinde et nobis, qui ejus Filii in

pus Coloniensis Cssaremin Lulheranam ha>resim impeliere nisus est, illique suadere, ut fictam ab ha>resiarcha Rucero profiigatissimam reformalionem admitteret, qua religio Catholica evertebatur, Ecclesiffi vertebantur in prostibuia, sacerdotes ab aitaribus et divino cuitu ad concubinarios thalamos trahebantur, sacra poiluebantur, ac impietas (eversa pietale) in soiio et aris collocabatur, at Cwsar cum liujus nefanapostata^ nequitiam aperte aversari et conterere debuisset, poiiticis causis adductus,

dissimi

ne Lutheranos a se abalienaret, quorum arma in Gaiios etfundere decreverat, dissimuiavit nefas ac frigide reiigionis causam tulatus, nec eam impiam et bffireticam reformalionem aperte et constanter (ut pium decuerat Ca>sarem) damnavit, ex qua dissimuiatione gravissimo
,

dolore Colonienses perculsi sunt, atque internuntium Apostoiicum rogavere, ut Ca?sarem

ad damnanda impia hieretici hominis molimina in Ccesareo decreto Spirs edendo incitaret

'
:

sumus, rationem muneris reddere cum laude possis. Datum Roma; apud Sanctum-Marcum xxv Augusti MDXLiv, anno x . 9. Conquestus estetiam gravissime Pontifex apud Ferdinandum regem Romanorum de Spiterris vicarii, licet immeriti,
tui

Reverendissime in Christo pater, ac domine D. observandissime. Sparsus est hic non ita muitis anle diehus rumor quidam, etiamsi non ita certus, adeo tamen bonis omnibus et nobis potissimum ingratus, ut amicos plane sollicitosque habeat quotquot veteri EcclesiiB adhuc strenue bene volunt. Asseruntenim passim nonnulii reverendissimum D. arcbiprajsulem Coioniensem rcformationem iliam suam Germanicis dudum pariter, et nunc Latinis ex-

rensi decreto, atque Dei et religionis

causam

ei

enixe commendavit

Regi

Romanorum,

etc.

superioribus diebus eorum, quse in conventu Spirensi decreta fuerint, ad nos notitia devenerit non mediocri molestia affecti fuimus, quod illa in [iluribus capitibus Aposto,

Cum

cusam characteribus imperaloriie majestati domino nostro ciementissimo in comitiis porrexisse, precibusque apud serenissimam majesut ejus auctoritate tatem suam postulasse comprobata recipi aij omnibus veiut Catholica
,

et

orthodoxa mereretur

majestatem vero Ca>saspa-

ream post exactum breviusculi temporis

licse

Sedi et Calholicie religionis unitati adversentur, nec deesse potuimus, quin paterne (ut

nos decet) ipsum Cssarem monuerimus, sicut ab ipso nuntio nostro plenius inlelliges. itaque
'

tium, nec iectam fortassis, necnon penitus aliquanto introspectam reformalionem illam, sic reverendissimo D. arcliiepisco[io iiosfro [)ro admirabili sua et divina plane sajiientia respondisse ferunt,

non posse

ullo

modo

sese

eam

l'aul. 111.

lih.

lirev. an. x. p.

362.

'

Ib. p. 332.

Paul.

111.

lib.

brev. an. ix. p. 232.

70

PAULI

III

AXNUS

11.

lonia

CHRISTI 1544.
kal. Maias anno a restituto genere humdxliv . Reverendiss. Paternitatis Vestrae

reformationem ea in forma,
sive recipere, sive approbare,

qiia exhibita est,

cum non omni

ex

mano

parte

sibi

arrideat, nec Ecclesife Christi tole-

randa censeatiir. Qiianiobrem si res ad istum modum sese habet, reverendissime praesul, neqiie aliter mentem iianc suam et voluntatem de reformatione ista pientissimis Ciesar litteris in lucem datis expresse declaraverit, ingens est ac pra^sens nobis pericuium, ne digressus islinc, et ad suos reversus archiepiscopus noster, ac opinionem semel arreplam peri;ens retinere, mordicus persuadeat multis reformationem suam a Ca-sarea majestate per conniventiam

Deditissimi deputati servi

Designati domini ex clero civitatis Coloniensis. 11. Agebat tunc ColonitE Petrus Faber primus sancti Ignatii socius ', qui a Pontifice ex

Hispania in Germaniam se conferre jussus erat ad propagandam [)ietatem asserendamque contra lurreticorum artes; is vero Cssaris dissimu-

lationem in religionis Calholicse damnum vergere indoliiif, alque haereticos exultare, quod
Ca?sar

impiam

illain

conslituendai

religionis

approbatam
!

esse,

ut

nusquam

liodie

desunt,

vel jiotius everleiuhe

formulam non damnasset,

neces-

proh dolor qui fanquam corvi hiantesad innovandas et invertendas res Ecclesiasticas et cceremonias bonas anhelant, qui ex re, quando nobis una cum tolo clero, populoque, et plebe
Coloniensis dioecesis ingens perturbatio ac sub-

moniiit(|ue infenuintium .\poslolicum,

haud dubie sit exoritura, secuturaque omnis et fidei Christianee extrema cum videmus quaedam apud nos pernicies Bonnffi, Andernaci, Lynsi, Kompis, et aliis hujusce dicecesis in locis, religionem nostram veterem a Cisaris ambitione nihilo in melius
versio
religionis
,

sarium esse ad iiifringendam ha-reticorum impudentiam, ut Caesar apertis verbis commentitiam illam reformationem damnaret, monuitque collegii canonicorum princi[)em defecisse ad Lutheranos, ac pseudoarcliie[)isco[)0 adha;rescere, et |iercu[)ere Colonienses (([uantumvis

versam, quin polius in longe deterius csse prolapsam. Hinc occasione sumjitaad reverendissimam paternitatem vestram supplices confugimus, eamque etiam atque etiam rogatam volu-

mus,
vclit

malis, apud
facile,
si

nunc in avertendis imminentibus hisce Cssarem nostrum clementissimum hoc fiet, non solum nobis esse auxilio
ut
;

judicium religionis Caesari deferaiil) ne quid(|uam admittalur, quod Pontificia auctoritate confirmalum non sit Reverendissimo in Christo Patri, ac D. 1). Poggio episco|)0 Tropiensi nuntio Apostolico apud Ca'sarem, el Domino meo, et patrono observandissimo. Scripsi meexpectare ex dominatione vestra abeundi co|)iam, et uf intelligam islius dietae
Iia^retici
:

finem. UniversitasColoniensis, etcaeteri, qui religionem Catholicam tuentur, maxime timent, ne

archie|)iscopus suus [)lura mala prioribus,
|)Ost-

verum etiam

ex animi nostri sententia,

CiEsarea majestate diligenter agere non gravabitur, ui nequaquam laconico illo suo re-

cum

quam

islhinc rcdierit, contra haereditatem

suam
Caefieri

sponso
dato,

et

apud paucos admodum

,

fortassis

moliafurraudiunt enim reformationem ejus sarca; majestati esse ostensam, unde facile

sit

contenta

sed ubi Ca-sarea majestas

in recessu Spirensi Iiujusmodi

Coloniensem reformationein publice reprobare, ct nullam ac iiivalidam esse, quod vehementor cupcremus, declarare non polerit, saltem editis ad clerum,
et 1'niversitalem, ac stalus Coloniensis dioecesis
lilteris,

possit, ul s[)argatur rumor per mendaces homines Ca^sarem vidisse,et iion reprobasse; sicenim

loquuntur haeretici, summum judicium religionis in Caesaream majestatem refercntes non

,

propter conscientiam, sed

relici

|)ro[)ter

limorem

ha;-

enim

nulli |)oleslati,

quantum ad

ea qu;u

quid

et ipsa

de nullitate ac invaliditate et

inefficacia reformationis Coloniensis sentiat, et

cum omnibus pseudoconcionatoribus, ac subinlroductis novationibus C;rsarem majestatis auctoritate remotis, abjeclis et ab hac dioealios
cesi
cl

subditi sunl pro|)ter conscientimor tanien videtur facere, ut aliquid C;esarea3 auctoritali in liac etiam parte deferant, sed el [lopulus confortatur intellecta Caesaris
siint religionis,

tiam,

volunfafe ct mente

procul ablegatis, sentire

facial, (iiio sic

velit,

ac jubeat,

dum
sis

palam

tandem,

et arcliie[iisco-

[)ro[)ter hoc nobis parcenduin iioii sumus contenfi nisi exjiresscriptis viderimus mentiri lucreticos, aut
:

est,

[lus

noster clare intelligat ubi gradiim oporteat

sislere, tuin

nos una

ciiin reliiiuis

omnibus,qui

sese in veteris et vera' Chrislianai Ecclesia^ po-

merioadhuccontinent.Iiquido pcrsciamus, quid

nobis in serenissima ejus majestate s[iei sit reliquum, quod ul supcris beno forlunanlibiis conseiiuaiiiiir, |)ro volo reverendissima' palernitalis veslr.c

lalsa opinari, si dixerinl Ca'sarem, vel dissimulando tacere, vel aliud ageiido non esse i()sis lioc igiliir niinc eneclum vellent conlrarium domini Coloiiienses, ut C;esarea majeshis ex[iressis verbis stalibiis hujusce din'cesis sigiiifi:

caret,

se

iiullo

modo
iiec

velle, ut ha'c refoinialio

(|iiid(|ii;iiii

admilfatur, sed
ctoritate

aliiid

(jiiDd aii-

|)otissimum

in

manuesl,

(iiiain

1).

Komana;

Ecdesiii? ipsiiis

conlirmatum

Jesus Ecclesiaj sua?, et sacra; Ca'sarea; majcsac nobis omnibus pulchre valentem in tali Neslorcosusque annos servel. Ex Agrippina Co,

'

Oil.ii)<lin.

lib.

111.

'

Kxl. a|iuJ l\iul.

iii.

Iiii.

lirev.

an. ix.

png.

2M.

PAULI
non
fnerit.

III

ANNUS H,

CHRISTI 1544.

li

Ego dico desidoria

piorurr! Inijus

civilalis, etc. Coloniaj xxii

Apr. mdxliv

12.

servus et capellanus niininuis Petrus Faber . Conatm mtcnutntU et supplicationes

<i

Pervincere non i)otuit internunlius \S. Apostolicus apud Cffisarem, uf a|)0statie archiepiscopi conatus impios ferro elideret, obtiniiit tamen ut Colonienses verbis ad conslantiam, ne

quid

in religione

novarent, hortarcfur, efferalus

in

cicri Colonictisis

ad Cxsarem.

His, ac supe-

eniin odiis in Francisciim regem, iiermissa tunc

rioribus Coloniensium lilteris admonitus inter-

Lutheranis grassandi
bellandai
sui
Calliffi

Catholicos licentia, de-

nunfius niuneri suo non defuit, ac respondit Coloniensibus libellum reformafionis ab arcbiepiscopo dafum Cwsari, qui perlegendum tradiderit viris peritis, qui senserint arciiiepiseopum iinpie moliri religionem in suo jjrincipatu extinguere,

et inanem nominis gloriam divina; gloriie anteferebat, cui ne-

inhiabat,

verum

se in

spem

efferri, ini-

dum vacaret Cassar, Hermannus omni contentione clientes suos pervertero conatus est, cui sunima constantia et proeclarissimo virtutis exemplo Colonienses restifario

bcllo

apostata

quos ejus conatus a Cicsarea

obtrifum iri Coloniensibus.
:

pietate

demum

quam

Perspexi (nempe ex lifteris Coloniensium) soliicito essetis aniino quidnam Caisar

sit

Dum Gallicum fervet tere, ut narrat Surius bellum, Hermanniis Coloniensis archiepiscopus pergit urgere su;b dioecesis infaustain planeque Buceranam reformationem. Clerussese opponit,
' :

decreturus

de impia religione,

quam

in isfa

am(dissima ac nobilissima

civitate vester archi-

episcopus instituere deliberaverat. C;x;sari quidem de istiusmodi rebus libellum dedit, sed ita ab iis, quibus eral demandafum negotium, fuit lectus, ut niliil aliud illum conari judicaverint, quam sanctissimam istic delere religionem
,

hortatur et obsecrat princi|)em, ut rem diflerat ad OEcumenici Concilii cognitionem et definitionem, nam si secus faciat, ad siiiiremum magistratum sibi confugiendum, easque vias excogitandas, quibus possint conscientiis suis satisfacere. Princeps male [)ersuasus mansit in sententia. Ifaque clerus et qui ad

Ocfobris octava die ciim in

inter alia
ginli

eum [lerfinent, unum convenissent,

qiiod Cresarem

minime passurum speramus,

et

profecto quofidie magis confidimus, ciim aut ipsum Ca^sarem alloquimur, aut ejus familiares
et

tres

cunctis

commemorant, qu;e ante annos viWormatiK, ubi Lufherus a Cffisare fere illi princi|)ibus suffragantibus damqua? item postea Augusf;p et Ratis-

ministros convenimus

est prseterea s[)eran-

natus

fuit,

diiin,

Deum

nostrain

causam

vel

suam

potius

bona;, atque recens Spir.-E decreta fuerint, qui-

minime deserfurum, quam spem,

si certam et exploratam habuerimus, ea nos profecto nunquam fallet: bic nobis curse erit, ut arcbiepiscopumasuo iniquo et defestando consilio Ca^-

bus omnibus posthabitis, Hermannus archiepiscopus res novas attentarit, Buceriim apostatam et Sacramenlarium, qui jam alteris sese incoestis

nuptiis contaminarit, Argenfina evocaverit,

sar,

publice deterrere conetur, quidquid de nefando libro sentiat ut vobis per

et

privatim

et

litteras

quod quidem eum libentissime facturum baud dubitamus. Vos ad omnia sustinenda forfi animo cohortarer, nisi nunc et multo ante veslram mentem, animum et consilium cognitum et perspeclum babuissem, qutc sane quibus maxime possem laudibus exfoilerem nisi vobis injuriam tieri putarem, qui enim fieri polest, utii qui pro Chrisfo pugnant,
significet,
,

nonfortissimi constantissimique sint contra istos prssertim, qui ifa aperfe sunt improl)i, ut ne-

mini eorum possit esse ignota malitia

nec tan-

tam istorum esse ingenii acieni existimare debemus, ut ea in nostra religione videaiit, qufe
majores noslri viri sanctissimi nec viderint, nec intellexerint, quorum animi bonitafem imitari potius debemus, quam istorum non occul-

concionandi muntis, et illi, et passim aliis levihorum vero sugbus bominibus demandarit gestione quamdam reformationis formam conse ceptam et principis mandato evulgafam quidein modis omnibus princi|)em dehortatos, sed nihil promovisse, jam vero dicecesim pessime habere, omniaque ad summam perturbationem spectare quamobrem necessario ipsos [jrovocare ad summum Pontificem et ad C;Bsaream majestatem. Id ubi rescivit episcopus, scripto publico testatur, nullam eos provocandi jusfam causam habuisse, se iiihil prater ofQcium fecisse, (o im|)udentiam h^crefici hominis, et satanicum mendacium !) proinde eam se appellationem rejicere, sperareque ipsos a debito
:

non discessuros. Quod

in coeptis

si non faciant, se tainen progressurum, simul etiam non me-

diocriter Lutheri et Buceri scri[)fa

commendat,

tam maliliam, pra-serfim cum pra^clare cernamus, quotidie nihil aliud qua-rere, quam sanctissimi Corporis Christi

membra

discerpere

sed haud dubio ab aliis male insfilutus. Tum vero summaj /Edis canonici totiiis dioecesis Coloniensis ordines ad se evocant, princijiis cona-

sed confido fore, ut brevi et divino auxilio, et religiosissimi imperatoris studio et ope, tanfae

improbitati

et

malitiae occurratur, etc. Vaiete

.

Casaris quoque mandatum, ne quain mufationem admi, 'ant gravissime jubenlis, exponunt, hortantur omnes, ut in Catholica
tus explicant
:

V Non.

Maii .mdxliv

Jo.

Poggius nuntius.

'

Surius in

Comm.

72
et

TAULI

III

AXNUS

II.

CHRISTI 1544.
i|)sis

quam

ab Apostolis acceperint atque

ipsis

hacte-

dicantibus

videtur, hoc est,

non sine vete-

nus conservarint, religione, cum

perma-

neant; principi vero, ut ab appcllatione cessa-

rum solemnium precum et piarum caeremoniarum a tem[)oribus Apostolorum in Ecclesia Dei

ad sacramentorum exhibitionem usitatarum, necnon etiam a totsa;cuIis observata missa", ac
sacrosancti canonis abrogatione.
'(

rentetquffdam
et ut

alia bortanti, prolixe scribunt,

Summi
quoque

Pontiflcis atque

Cacsaris,

quibus
esset

ipse

subclitus

sit,

sententiam expectet

nionent, mullaque alia, qua' nimis

.idis,

longum

Ante comitia EccIesiaruTn ordinariis pas-

hic adscriberc, hiscc litteris canonici primariae

toribus, aliisque i)resbvteris, et clericis adliuc,

ut par est, licuit, cuique sua Ecclesiastica officia suis solilis et statutis locis iu templis pera-

sigilla

itemque divi Gereonis, et Iniversilas sua appendunt . l-l. Confugit etiam ad Csesarem clerus Co-

gere,

nuuc vero eo ventum

est, ut

ejusmodi
ne

loniensis, atque supplicibus Iiisce litteris

rogavit, ut

eum

ordinariis ministris subinde mandetur, ne vel

Hermanni

arcliiepiscopi plura adver-

pradicando vel cantando

breviter,

verbo

sus Catholicam

religionem novare molientis,

'

impietatem imperiali potestate coerceret Supplicatio praiatorum, abbatum, capitulorum Coloniffi Agrippinse contra archiepis:

copum.

Invictissime et gloriosissime imperator,

, ,

Auguste domine clementissime sub finem comitiorum Spirensium sacratissiniff majestati veslrse uti unico nostro post Deum prasidio
statum sacrosanctiP nostric religionis, ut tunc illa apud nos habebat, significavimus. ejusque opem, qua majoribus et periculosioribus nova-

impedimento sint, ut taceamus, quod ab eo tempore libeilus quidem apostata monachi Joannis Memerhagensis, qui se ministrum Ecclesis Bonnensis appellat, qui et reccns se incccstis nupblasphemis el impietiis polluit. sub titulo tatibus refertus, publicedenuo expositus fuerit, et nunc deni(]ue proslel liber illa obtensa;
vel facto pra-essendo Ecclesiis illis ullo

reformationis archiepiscopi nostri Francfordise etiam in prasentibus nundinis, jussu ejus, ut

accepimus, distrahendus, qua' omnia (quamlibet ea, ne fierent, suam celsitudinem humiliter
sedulo deprecati et obtestati sumus) in prjesentiarum, apud nos aguntur, piis ad ha?c ingemiscentibus, aguntur aufem (id quod nobis longe gravissimum et acerbissimum est) sub eo i^raetextu, perinde atque sacratissima vestra Ca'sarea majestas ipsi pra^fato principi nostro, (sicut etiam nuper quidam ex suis consiliariis ad
ct

quanlum nisi tem()estive obviam irenon temere metuebamus futuras, supplicibus votis effiagitavimus. Hactenus vero ad ea nostra scripta, qua^ extrema sane necessitas, ut
tionibus,
tur,

pra>sens
vestra^

rerum conditio

satis indicat, extorsit,

nihil responsi retulimus, nisi

quod de majeslatis
defendcnda prisca

optima voluntate

in

uostra sancta et vera religione benesperare jussi sumus, et persuasi quoque, ut si reverendissi-

nosretulit)ea agcndi fecerit potestatem. Etquan-

archiepiscopus noster a comitiis illis adversus Catholicam fraditionem quid ulterius novare pergeret, cam suo imperiali officio, quod hac spe, Ecclesia; Christi debet non defuturam qua nos utcumque sustentamus freti, ad majes:

mus

adduci non possumus, ut id fecissc ullo modocredamus, scimus enim,quid majestas vestra ()cr suas serias litteras his, deinde quoque
suo ipsius oraculo, nuper personaliter prasens, denique (juod per suum vicecanccllarium, post comitia in diversam longe sententiam nobis mandari curaverit, ut hinc facile intelligamus arcIiie[)iscopo nostro non aliam a majestale vestra ()otestatem factam esse, quam forsan [^ra'dicandi Evangclii, verum non ca (^rocul dubio meute id ut |)er schismaticos et lurrelicos adultcrantes verbum Dei facere liceref, sed tantum per pastores aliosque minislros canonice vocatos ad A()Ostolicam et Calliolicam tradilionem,

quam

ipsi non tatem vestram rursus confugimus sine gravi dolore amicorum nostrorum, quam humillime exponentes, quod is timor quem
,

jampridem timebamus advenerit,

et (]uod vcre-

baniur acciderit, adeoetiam pra'fatus archicpiscopus noster post habita comitia ab instiiuto illo suo non cessavit, ut longe etiam veliementius

quam

antea illud

urscrit ac
illi

promoverit.

Interea
in

enim schismatici

ju.Tdicantes, (|uos

quia tamen
ulla alia

liic

[ira^tcxlus

nobis

mullum

in

hanc dicrcesim infaustis aus|)iciis jam dudum induxit, ad illius sua ohtensa- reformalionis perscriplum, at(]ue adeo sa?pe deterius, sua improbata dogmata ubivis sj)argere summo
conatti

])ra'sentiarum facessit moleslia', nccjue

ratione
religionis,

videmus

quam
,

schismalici

majcslatis vestra'

imminenti aversioni veteris illi per absenliam in hac diirccsi forliler urgcnt,
si

adnituntur

veris
illis

ct

legilime vocatis
imposita.
illis

occurri

possc

quam

majcstas

vcstrTl

suis

pastoribus necessitate

cedendi

(latcnlibus impcrialibus lilleris ad nos

(]uc alios pra-lalos, capilula, abbales, tus, i^aslores, el
,

omncsconvcn-

qui et nunc jubenlur sacramcntorum

ndmi-

nistratiouem perniitlere, noii quidem ad Kcclesiasticam el Calholicam formam, scd in lingua

animarum

curatorcs, univcr,

sumi]ue clcrum
nobilcs,

necnon comiles, baroncs

Germauica
<

ct

novo more,

qucmadmodum

j^ra;-

ac

communia o[)pidorum, omncs(juc

quoquc ad scnatum
liujus in-

fiddcs hujus (li(Tcesis, conjunclim ac divisim

Ms. card. Pii sig. 6i. p. 117.

dirigendis, aliis

PAUr.I Ur
ciyliv civitatis (lesiiiiaiulis

ANNUS

11,

cniusTr 1544.
iiilicere, ei (|iiod

73
est, his
iioii

palam

faciet ac

de-

pcjus

contenius,

clarel

siia'

mentis

iuiiu|uaiii

fiiisse,

arcliiepis-

cum

sacerdoies Colouienses ad id
,

vi

secum adGeorgio

copo nostro

perniittere, etciirare in haccivitate

ducere conareiur

id(|ue

obsisiimte

et iliffcesi per aliquos

quam

pcr idoneos et

verbuni Dei pricdicari, canonice vocatos pastores

miiiistros, id^iue se-

Ecclesia" Coloniensis viro sanctissimo, et ortlio-

doxic fidei defensore efficere noii possei, divina

et Ecclesiaslicos legitimos

cundiim Apostolicam et Calliolicam tradilionem, nonautem per sectarios, lia^reiicos, scliismalicos

et
et liypocriias minisiros,

humiinaque omnia commiscere teuiavit, ct fuit commissa causa R. D. audiiori camcrre, qui moiieai Dom. Hermannum e|)iscopiim et complices, et fauiores

aliosque veteris

suos ad com|)areiulum per-

religionis eversores, noliisque et aliis

sinj,Milis

omnibus
districle

sonaliter in curia, proui in commissioiie coniinciiir .

incolis

supradictis

serio

demandei, ui veterem religionem mordicus retinentes, niissum demus liisce pseudoecclesiasticis locum, nullasque novaiiones contra priscam Ecclesiam et Catliolicam, ordinationes vel pra>textu commemorat;eobiensiT reformationis,
seu arcliiepiscopi, vel alias invectas invehendas admitiamus, denique si nos in veslra; majesiaiis singularem iutelam el protectionostri
,

i\on deterritus est sapientissimis Colonien-

sium monitis, nec

judicii

Csesaris metu, nec Pontificii

a

terrore

Hermannus aposiata

cocpta

impia iyrannide; nec Sallian;e pra;cones Lutheranos a se amovit, sed in pluribus oppidis religionem Catholicam everiit, ac rudem plebecu-

lam ha^reticorum
fuerii deiurbaius,

erroribus

illa^iucatam

in

seicrnum exiiiuin perduxii, ut vero principatu

nem
et

recipere non gravetur. Hoc igitur beneficii,

cum jam

Ca^sar, bello Gallico

ut majeslatem vesiram pro sua erga Clirisium,

Ecclesiam suani sponsam matrem nostram humilissime supplicantibiis collaiuram, el plane per hunc noslrum tabellarium idiiuc quam maturrime transmissuruin plane confidimus. Ila idem semel collaiiim nulla uiu|uam apud nos aut posieros nosiros delebii oblivio. Quod et in primis ipse Chrisius Jesus, qui majesiatem vesiram sufe sponsic advocatum poieniissimum fecii, immoriali mercede remuncrabit, et nos piis prccibus pro felicissimi imperii majestaiis
indicibili pielate nobis, (jiiam
,

composilo, a Lutheranis, qui viribus auctis connrniatisque rebellarant, lacessereiur, suo

nunc de ipso beUocum Francisco rege et pace redintegraia agamus. KJ. Ardet bellinn initmn inter CcVsarem et
loco diceiur
:

FranciscKm rec/em : A7if/Itts etinm in (ialliam irrnmpit.WeXcii Cochlaais', Ca'sarem in comitiis Spirensibus pronuniiasse hosiem impeiii Eraiiciscum Gallite regem, aique Proiefianlium arma
in

eum

versa fuisse,

verum antequam

in Gal-

liam Ca;sarct Henricus rex Anglici; irrumperent,

Cffisariana; res
siint in lialia,
iii maximum discrimeii adductanam ciim Galli Cariniaiium obsi-

veslra; propagaiione, ei de hosiibus suis refc-

renda vicioria Deo sedulo fundendo pensare nunquam intermiiiemus, qiii majestatem vestram nobis et universi orbis Christiani saluii unicum avil;e pietatis et religionis asylum incolumem perpetuo servet et prosperet, et ovantem Germanite fiacificandie restituat. Datum
Agrippinse Colonia' nonis Se[iiembr. siib nosiris videlicet majoris et metropoliiaua' atiiue divi

dione premerent, Alplionsus Davalus, Marchio Vasius, Germanicis li;ilicisque succincius copiis opem laiurus esset obsessis, commissa in Cerosolano agro pugna, die decima Aprilis eodcin-

Cereonis(;oloniensium Ecdesiarum sigillisanno ab Incarnat. Domini mdxi.iv .

Sacratissima! C;esareGe majesiatis vestra;

longe devoiissimi praelati, abbates, capiiuia et monasieria, totus(jue clerus

Agrippiiiic Coloniiv.
13.

Arcliiepiscopiis

in hseresi.

Disceptata eliam est apud subsellia

Hermanni
'

Coloniensis

{jhdurcscit

que Eesto Paschatis maxima clade dcletus est ab Angliiano duce, acceptoque vulnere a;gre fuga evasit, de qiia pugna lia!C refert Paukis Jovius^ Pugiiaium est ad Cerosolam postridie idus Aprilis, quarlo et qiiadragesimo anno supra quingenlesimum atque millesimum Chrislianic salutis. Occisa autem referuntur ad duodecim millia hominuni. Sed mulia maxima ex parte (^ermanoruin, neque eiiini, quuni in acic uirinque asquato fere numero supra quadraginia millia peditum constiiisseni, omninoin:

<>

Apostolica

aniiarchiepiscopi Colo-

cruenia vicioria Gallis obtigii, sinistro prmsertim eorum cornu magnis cfedis et fuga} deiri-

quem de liiTreseos crimine postulalum referuni Acta Coiisistorialia XXH Decemb. mdxliv fuit consisiorium publicum. Dominus .Vchilles Mafleus advocatus
niensis causa,
:

mentis afTecto
Poterant

ei

aliquoi ex
.

illusiri

Gallica

nobililaie desideraiis
Galli

consternaiam

Insubriam

pro parie procuraioris flscalis proposuit causam Coloniensium contra Herconsistorialis

invadere, ac latius vicioriam proferre, sed Angliiv rex cum ad excipiendos Cicsareic irruplionis

impetus

se

pararei, auxiliares copias

non
obsi-

mannum

episcopum

Coloniensem

qui

sua;

siibmisit, cffiierum

Anghianus

iii

C;iriiiiaiii

salutis et dignitaiis

immemor,

labe h.eresis se
'

Coclila:. in ict. el scriplis I.utlieri. l'elrus raiilusGualt.

1.

'

Acla

Coiisist. .Ms. cai-d. Spadic sig. iium. 133.

p.

19.

l'aul. Jov.

.\i.iv.

.Martin. Bellaius

1.

x.

iii

Diar.

- l'aul.

Juv.

I.

xliv.

Km.

TCMUS

.\.\.MI1.

Rayn.

.\1V.

PAULI
(iione

III

ANNUS

11.

CHRISTI 1544.
inqiiil Joviusi
'

lucsit, ac deimim paclioiie niilitari co potilus est, ciijus vicloria- sparsa fania, Floren-

Si

juberetur, ct rexCaesari im-

exules et alii Gallicarum iiarliuin stucliosi .Miraniiulam cxcrciliim att decem niillia bellatorum coiitlarunt, atquo in Insubriam excunentes lerrorem intulere, sed opportune sul)misso cquitalu a Cosmo duce FlorenticC is exertini

placabili suo hosti in Galliam irrumpcnli a'quo jiire noceiidum putaret, 'se paratum fore, ut
cx|iedita el strenua excursione tolius Hispania;

circa

citus dissipatus est. l)e (luo

:

luvc Petrus Paulus

ferro atque igni illatis delrimenPyrcnei promontorio ad Gaditanum usque fretum pervastarct id consilium rex ab insita sua pietatc prorsus alicnum, quanquam

orain

summis

tis,

a priino

Gualterius in Uiario refert " Hoc mense Junii quos Petrus Strozzius millia (leditum cum e.xercitu rejiis FranciiC in Lombardia con-

decem

jungere sludebat, fucrunt in transitu Cccsa

gata a Cwsarianis, ct ipse Petrus
evasit
.

et fu-

cum

paucis

dum
piti

Porro Anghianus dux nil ultra tentancum de belli Gallici eventu anciesset sollicitus, nam Ca!sar cum Henrico
censuil,

amicissime oblatum, continuo repudiavit. Cur cnini Christiani nominis gentes niliil tale meritas, parenlcsiiuc tantum imperio Cssaris, immanibus Rarharis delendas concederct ? cur in hoc tain atroci facto sui vetusti cognominis oblivisceretur ? cur dcnique usque adeo detcstabilis el impia' cladis invidiosam sihi et posleris me-

Angliae rege Gallis infestissimo, ita focdus percusserat, ut Galliam certa lege cum eo partire-

moriam relinqueret? Id virtutis exemplum in reprimeiida ultionis cupidine, ut sc in malo vinci sineret, placuit Deo, qui Cicsaris mentem
postca ad paccin
llexit,

atque ad Lutetiam ipsam regni sedem in ncquissimi persecutoris Ecclcsi;c communil)US armis redigendam se obslringeret, quodJovius' Tantum (inquiti Casaris silere non ])otuit
tur,
'
:

ut

Casar pane victor

picne victo Gallo ea concederet, qua" victor Galliis a viclo Cicsare vix exprimere poluisset, ut

mox

dicetur. Porro Barbarossa in reditu omissis

,

odiumvalcbat advcrsus Gallosab avorum usque memoria conceplum, ut gravissimarum otlensionum cx rc|aidiatLe adacla?que ad necem materteric penitus oldivisceretur, nec iniquum et fide sua indignum existimarct ad contumeliam
Pontilicii

Liguribus

quos Gallus amicos optabat

Hc-

truscis ac .Xcapolitanis littoribus plura

damna

nominis cum co rege foedere conjungi, qui |uo|iter cversa sacra, despectamque et conPontificis existimationcm, Cliri-

vulsam Romani

sliano jure anatliematc a Romano Pontifice damnatus, ipso pra'sertim Ca>sare id orante poslulanleque, cum se in Rritanni regis graliam nunquam rediturum jurassct, nisi Pontificia; dignitatillenricus satisfacerct,et ad veteres sacrorum auctoritaritus pristinamqiie Romaiii Pontificis

inlulit, de quo hscc habet Petrus Guaiterius Aretinus in Itiario " Hoc mense .Maii Barharossa pvrata discessit cum tota classe ex portu Toionensi, mense Junii in siio transitu per mare Tiiyrrenum occupavit et inccndit Portum llcrculis, et Talamoncm in dominio Senensium, ct ah insula Liiii inultos captivos duxit . Non muniveraiit Scncnses idoncis prtcsidiis eas urbcs, nec oblata a Cosmo duce Florenlia! subsidia admiserant, qiiod fiiiitimi hostis pr;cvalidas copias
:

finibus suis excipere

vciilu

dcm(|iie monita de repentino

tem

se conferret .
"IT.

tutum non putarent, ejusBarbarorum adsprcvcrant. Tcntavit etiam Orbctellum

tiitain

Irruiituris in (^aliiam Cffisare et

a se dimisit, licet ille

Henrico
con-

Barliarus, inliiabat (luippe Etruscae ora portii-

Anglo, Franciscus rex honestissimo

silio

et pio

bus, ut

stationem

sibi

in Kalia pararet,
Itaiiaj

ad evasGades tanduin Hispania' marilimam oram ad perpendit us(|ue se olferret, sed rex sapienter Turcicam societatem non profuisse hactenus, de sed mullum obfuisse, cuin Proteslantes ea

Barbarossam

ex qua Solyinannus ad

imperium

inva-

dcndum
titit,

aspiraret

siihmisso vero

opportune

exercitu a Fiorentiic duce, Rarbarus ccx^ptis desniulta^itic pr;c(la in

Hetruria capta disccs-

sit,

ac dcprecanlc Gallico oratore, ne Francisco

invidia contliirclur, a Pontifici;c ditionis

causa ad dccernendiim contra ipsum bcllum animos a adducti esscnt, cl ipsorum Gallorum
sc

regi

abalicnarel ea

societate inipia,

tum

etiain

Turci-c

(|uoscum(iue possent provinciales abrillispercnt in scrvitutem, nequc cx insonlium panorum calamilatc perTurcas infcrenda ullum

maritim;c injuria tcmperavit. Iii .Enariam vero insulam dchitiis, nocliiriia desccnsionc incolariim mulliludinem interccpit, Putcolos fruslra

oppugnavit,
sit,

c Rrutiis

miiltam pranlam congcs-

profectiis iiide Lipparim, illius insuhc ur-

dccus vcl
cl

commodum,

sed divinas tantiim iras

bcni lcrribili oppugnationc concussam ad dcditioiicm compulil,

publica odia promeriturum, tum (iiiia Turcas sed ul cxcivissct non ad la-dcndos Cliristianos,
taiilum classis injuria se lucretur. el dainna At Rarbarus ad Christianorum ca-dcs conluaiihelabat, et (|iiercbatur, se non sinc nominis rctineri, cum nc(|ue Gallo
a Ctcsarc;u
inclia sui
ulilis

cum

illius pricfcctiis .Nicolaus

iii

suam

libcrfatcm pactiis hosli cives

scrvitu-

lcm abducendos prodidisset, quos scplem milliiiin siimniam implcvissc Joviiis rcfcrt, ac dc
tristissima

coriim alioriimque

Christianoriim
:

iic(|uc

Cccsari

inlcslus

loret

(addcns

captoriim calamitale li;cc siibdiloiniiis gcncris mortaliiim pra-dam,

Taiilam
classc

(lui in

r.nil. Juv.

I.

V.' r,mi. Jov.

\L\.

'

l'il(il.

Ju\.

I.

M.v.

I.

.\l.v.

i'Arr.[

iri

axxus

1.

fiiiusTr

ir)'i/).

75
(lil-

eraiit fuisse relulerunt, ut

iii

lolo ctirsu ad lly-

vires resumil, luaximopercqiic brlatur. .Ncc

lidit

zaiiliiiiu ilirectffi navigatioiiis,

(ciUHia lainc,

siti

plura captivoruiu niaM-orci|Uc) corpora uti crant

intcr natur;c sordcs, angus-

Dcuni

cujus

|iict;ile

lioc

et

omiic

aliiid

iu inliiiiis cariiiis,

tissiuic coiistipata, oinnilnis

propc liorisin niare

piojiccrentur cxecrantii)us cunctis iminiles (ialli;e rcgis et Ctcsaris aniinos adco stiidcntcs vclc-

fatcndum est, ut nuijus et opus apparcal, rcservasse temporc inajoris nccessitalis, sicut vcre esl diebus istis et (|uai)ropter oh uniformitatem niiiitiorum pr;cci|)uc ob suic inajcstalis (;;cs;ircic coufesboiiuiu i^rocedcrc
su;c (lcxtcric
;

ribus

eorum
niliil

odiis, ut

subdiUc imperio ipsorum

plecterentur,

sarii

genles,

lale meritic
cffricni

quando

siue bcatitudini suadere,

toris

verba, a (|uo, ut scribis, hortatus fuisti, ulmediatoris etexcita-

quideiu cx sua
abliorrenles

obstinataque libidinc,

onus ad hanc pacem stiibilicudam susciannis praieritis

fecit,

concordiam tantis calamitalibus gravicuin inlamiacausam pr;cberc dicerentur. 18. Abcunte Constantiiiopolim Barbarossa Henricus Aiiglia*, sublato Scotia? rege Gallorum fcederalo, qui domestico metu illum dislinere potueraf, Caletum cum maximo exercitu trajecit, ac Boloniam obsidione ciiixit, parte adversa Germanis, Belgicis, Ilispanicis atque CcTsar
'

piat, decrevit, sicut

modo

eliam, officio et muneri

omiiihus

nicdiis

eam
,

suo non deesse, sed procurare, ct prrecipue

unicui(|ue majestati virum aucloritate prsedi-

tum

traiismittcre

confidens

quod

in

tantis

Christiana! reipublica' necessitatibus, unaquiE-

Ilalicis copiis

Luccmburgum

succinctus in Galliam irriipit, ac superiore anno Aureliani ducis

que majestas obligationi quain Deo et populis eorum regimini ab ipso Deo commissis debet, nou deficiet, quia res in eo statu sunt, in quo,
etiam qui in bello superior sit, cuin effcctu pacem optabit, eo majora apud Deum et apud homines merita acquiret . Et in alia Epistola ad cumdem sub die vigesima sexta Augusti
istius anni,
sic dicit
' :

virlute receptum,

antcquam communirctur ad dcditionem coegit, csepitque Linium oppidum, tuin ad Sandiscrium octava Julii castra promo\it, quo demum pactione militari lionesta potitus cst, inde ad Matronam flumen progressus,
cupiebat castra conjungere cum Anglo, qui triginta millia armaforum adduxerat, ut Franciscum Galliffi regem ad certamen adigeret, ne

Cum

in

tuis litteris
,

nuntias tractatus pacis semper vigere

sua? beatitudini nihil gratius et

scias

regnum
Gallioe

ferro

flammaque

pervastari pateretur,

sed crudelia et iniqua

eorum
,

consilia
,

Deus
nisi

misertus discussit

nam Anglus

capta Bolonia, castra movere abnuit, vel discri-

mini se objicere, ac Ca>sar, qui I^utetiae extremum terrorem inferebat, coepit commeatuum
variis difficultatibus angi
consilii ab
,

ac dolore meditati

Anglo Bolonifc hcerente confundi spesque subjiciendae GaIIi;c femere conceptas sensit, cum Galli ad cum propulsanduin acerrimis animis accingcrentur. iV>. Inter ipsos belUcos motiis spcm pacis iwn deserens Patdus duos legatos inittitadpacem tractandam. Dum tantis bellis turbaretur orbis, sein|)er tamen in imperiali aula aliisque in

jucundius nuntiari i)osse, cum ille sua desideria ad istam paccm semper direxerit, et supra quam dici possit, de ea cogitet; ideoque quidquid circa istud negolium dietim agitur, scribas, et quod ad te attinet, nihil officii circa istam pacem, quando occasio suggeret, prietermittas quia eadein nos faciemus . IIwc Farnesius. 20. Pontifex igitur tanta spe inotus diios ad tractandam pacein legatos elegit, quos sollicite expediendos essc in supradicta Epistola ^ car,

dinalis Farnesius

promittit, et sic de ista elec:

tione Acta Consistorialia loquuntur

decreti fuerunt

XXX Julii

locis pacis tractatus vigebat, sicut Epistohe car-

dinalis Farnesii ad

nunlium Poggium apud imperatorem testantur, sic sehabetin una illarum sub vigesima tertia die Julii hiijus anni - In supradictis tuis litteris cum confirmes et repetas tractatum pacis absque fundamento non esse, sua beatiludo maxiino perfusa est gaudio, eteo magis, quia ex aliis locis idein percipitur, Camilli CoIumn;c ad et pra!ci[)ue Epistola archiepiscopum suum fratrem lioc testantur, ct ab aliis ex variis partibus hoc idem nuntiatur ita ut sua sanctitas, quse pacem apud Christianos suis diebus videre semper qusesivit 0[)tavitque, solummodo nomine et spe pacis animi
: ;

duo legati pro tractanda pace reverendissimi domini Jo. Hieronymus Moronus ad serenissimum dominum Carolum V, Romanorum imperatorem semper Augustum, et MarinusGrimanus S. R. E. cardinales, ad Franciscum Francorum regem Christianissimum . Confirniat liirc Angelus Massarellus in Actis Concilii Tridentini, in quibus horum temporuin calainitates ita describit
Cffisar
^
:

Maio mense, validissimo cum exercitu Galliam aggressus fuerat, Lignique oppidum die xxix Junii anni ejusdem expugnaveral; Angli;cque regis adjutus copiis majora prope diein in Gallos ininabatur, atque ctiam eodem
temj)ore in
pias,

Pedemontana regione Cc-csareas comarchione Guasli duccnte, non minus acre bellum cuin Gallis gerebatur, quorum ambo

exercitus die xiv Aprilis mdxliv prope Carignani

'

Lbi snp.

Mi. card. Spadae

to.

cxxxiii. p.

4.30.

Jls.

'

Marlin.

Bellaiiis

Comm.

1.

x. l'aul. Jov.

1.

xlv.

.\ls.

canl.

arcli. Vat. sig.

niim. 3190. p. 213. Diar. Conc. Trid. auctore

Vngcl.

Spada; tom. Lxxxiv. p. 442.

Massarell. Secr. Ms. arch. Val. p. 23.

,,

70
oppiiliiin, (^ifsarianis in

PAtlLI

iri

ANXUS

1 1

CHRISTI 1544.
tiim filium

post, IV scilicet .lunii,

fugam versis, nec multo non lonKC a flumine Tbe-

Moronumcardinaleslegatosnostros,

sino, Gallis proflif^^atis, conflixcre.

hunc ad Ciesarcm, iiluin ad Franciscum regem, ut intereos concordiam a piis omnibus maxime
optafain, elCbristianai reipublicte conservalioni

Non desperavit tameu Pontifex posse aliquando Dei beneflcio pacem inter saepefatos principes fieri, opusque toties frustra tentalum iterum aggressus est. Quare die xxx .lulii priereverendissidicli anni duos a latere legatos mos videlicei S. K. E. cardinales Marinum episcopum Portuensem, Griinanum ad Gallorum regem, et Joannem til. S. Vitalis presbyterum,
<(
'

pernecessariam nostro nomine persuadeant,

si fieri

et

possit, ut proseculio Concilii ffilcumcnici

celebretur expeditiorqiie reddatur,

baiid nos pr;rferit,

conficiant,

quod

etiain

anno nondum

elapso animadvertimus, rem banc, pra-fcr id quod omnes fangif, ad ciarissimos Germani;e
principes prajcipue spectare,

quorum

auclorila()e-

C;i'sarem pro unione inter eos concilianda. Gravius nibilominus in dies magis atque magis bellum inter ipsas majestates exci-

Moronum, ad

fem

et

Clirisfianam cbaritatem ad negolium

el pia consilia nostra

ragendum

adjuvanda non

tabatur, Ciesare

non longe

a Parisiis in

oppido

Mellun. ciim validissimis copiis exisfente. Rex autem Turcarum fa'dere innixus, corum classe llalicas ditioiiis Ciesarea; maritimas regiones

mediocriter profutura arbiframur, atque eam ob caiisam ad te et nonnuUos alios principes mittimus nuntium nostrum venerabilem fralrem nostrum Joannem Thomam episcopum Cavenut noslrum boc pium propositum vobis significet, et fuum ac ipsorum pariler consilium auxiliumque ad id poscat quod non ad nos tantum, neque ad paucos, sed ad universos Christiana? religionis bomines pertinere manifesfum esf, etc. Datuni Roma> apud S. Marcum xxvii Augusti mdxliv, anno x . De Cavensis episcopi missione ioquens cardinalis Farnesius in Epistola vigesima sexta Et quia quo res majoris Augusfi sic fafur est ponderis necessitafisque, eo magis sua sancfitas judicat, simul omnia media, qua* adjuvare possunt, esse conjungenda, inittit modo episcolium Cavensem ad serenissimum Romanorum regem et ad alios imperii principes, ad eos adbortandos, ut a C;esarea majestale opfimum concordi;e finem curent obtinere . Ha^c Far-

sem nobis gr;itum

continuo infestabat, nam dux ipsius classisRarbarossa Tliyrreni maris dominus factus, jam Herculis Talamonisque Portus in Seneiisium

dominio meuse Junii, necnon Liparis civitatem et insulam xiv Julii una cum nonnuUis oppidis expugnaverat depopulaveralque . 21. De cardinalibus iegatis decretis pro conciiianda pace certiorem fecit Pontifex Ferdinandum regem Romanorum, eumque rogavit, ut

'

una cum Germania? principibus, concordia; pro

re Cbristiana inslauranda
:

adeo pernecessariBe

interpretem agei-et Regi Romanorum. Etsi tamdiu, totiesque, et nullis non modis, atque omni opcra et studio suinmos Cbristianorum principcs inter se accrbissime dissidentes conciliare tenlaverimus, et tot conatus et laborcs incassum liaclenus etluderimus, adeo
<<

nesius.
Scripsit efiam l'ontifex
Se|)feinviros,

eodem argumento ad
at-

ut in re bac ampiius tractanda animum fere despondisscinus, tamen alia ex parte nos movet miserrimus Cbristiana reipul)lic.T status, neque

tum ad

[liures alios principes

;

que Lusitanos |)roceres iiidixit efiam piiblicas preces populo Cbrisliano, de quo extant Encyciic;e liffera;

enim pnrterilarum dumtaxalcalamilatum damna intuemur, sed imminentem procellam prospectamiis, quando biiic Cbrislianorum vires
penitus atteruntur, inde Turcarum polentia ad

ad archiepiscopos fransmissa;.
iitrifjiie

22.

Fcechis pfictiim, ob (jiiod i/ratiariim ac-

Excepfffi

tiones persohiintiir a Ponti/icica'l()

principi.

omni conatu in pr;psens bellum excidium extremumque perniciem priino ([uoque tempore nobis minatur. Quis aulem bac non videt sentilque, aut quis cxtremo biiic discrimini remedium perquirendum esse iion cognoscit?Sed nostro hxc potissi-

suminum

aucta,

molilur,

at(|ue

piorum preces, paucis enini |)ost diebus pax confecfa esf, ul sacrum Pra'parationem illud oraculum usurp;iri posset cordis enriiin aiidlrit aiiris tiia. ihim magis , in(|uif .Vngelus .M;iss;irelltis - omnia per tofum
fuere
:

mum

pectori

sempm-

insident, urgetqiie intime

atqiie iinpellit Cbristiaiii gregis

cura nobis di-

Cbrislianum orbein, bellis, simulfatibus, disseusionibus ardeiil, ecce tandem la^lissimus, Domino miseranfe, dics illuxif, in (juo pax et unio iiiler |)iie(liclas C;esaream et Cbrisfianissi-

vinoore pra-cipue demandata, iie omnino oflicii fuin negotium siepius nostri inuuiis deseramus,
fentemus, ct etiam frustra exploraliim iteriim auxilio, ot (luantum in nobis esl, Dei benigno Cbrislo coufidenfia idem rursus iii
priecii>ua

mam

m;ijesf;ifes

conciliata est

die

v.delicet

xviii Sepf. MDXi.iv, ciijiis

pacis nunfio (|uam|)ri-

periclilemur.

Cum

igitur

proxime desfinavcri-

qiii Periisii func oraf ad Poutilicem spom Saiicfilas siia devonif, iii magiiain posse etiam faiidom OF.cnmeniciim Concilium Deoque in primis pro tanto inChrislicelebrari
,

mum

allafo,

inus venerabilem fratrem

r.nnr.Thd.

Grimanum,

el dilec1

l.ili.

lirov.

.11).

X. p. 415.

Anpel. Massarcll.

in siimn).

TriJ. Ms. Val.

1

sis;.

num.

3I!)0. p.

iU.

ot in niar. f.onc. Trid.

Conc. Ms.

Diar.

' 1'aiil.

1". lib. hrcv. an. xix. p. 332.

arrl).

Val. p. 24.

PAULI

III

ANXnS

11.

CHRISTI 15A4.
R;irg;is,

77
Pontem-.Xsturre,

;iii.imirin]iiihlicam('(illal(ili('nelii"io!;rntiasotiil)).
^2:!.

Verruani, Moncaliiim,

llis addiiiit

Acla

C.oiisislor.

'

"

VII Oct.

rtnliit Poiitifex

ailUiliem, x Octohris

fiiil

Consis-

loriiim, in

iiiio fiieiiiiil

leetie eoiulitiones paeis

Lanisium, Vigoiiem, S;iiis;ilv;ilorium, Saiigermanum, Magnum Regionis linguarum, Marcliioniilus Seviani partem, et V;il|)erg;iiu .
S;incita pace
lia'

inita'iiiterCa'saremetre^em{;iiristiaiiissimuin.

cum

(hesare, Fr;inciscu5 Gal-

Perciissum

ftediis

XIV

kal.

Octohris cou-

rex adversus Nortfolcliium

:

ducem

Montrolii

signat suis Moiuimeiitis 1'aulus .lovius. Pclrus

obsitliont;m solvere coegit

Ileiiricus vero

rex

sacrarum Ciesaris exiiomologeseon exceptor, pacis maximiis aiictor exlitit, nccnon Caliiiel r.iismaniis regin.T Gallice saceriJos piacularius, ali ea ad fratrem Ca>sarem ad promovil actioneni concordi.T missus qunm urgehat Cirsarem inopia stipcndiorum, qux Germani arrogantiiis exigebnnt, nec tutum cum Galli ardentiserat certamen experiri simis animis in eum prosilire parati essent, cum ipse vicloriam esset relaturus suo taiitum al nrremia victoriae esset comparapericulo turus Anglo, cui Lutetia ex impio ftrdere ceseiiim e Soto Oril. Hominicani,
, , , ,

jam Boloniam

in detlilionem acceperat,

Veruini

prtefecti ciilpa, qiii, licettemiiestas Iiorrida Anglorum teiitoria evertisset eoruiiKiiie caslra magnis incommodis alTeciss(!t, imminente jnni ciim exercilu Delphinoad invadendum liostem,
,

concepto inique sacramento stare m;iliiit ', licet cives ipsi adversarentur al(|ue ad repcllendum hostem essent comparati, Rolonia vero potitus

Caletum primum, dein in .\iigliam se subduxit, at(|ue a Uelphino Rolonia irrito conatu op[iugnata est, qux denuim ah Anglo, biennio post
confecta pace, Gallia? est restituta.
^i. Accepto porro inita? inter Ca?sarem et Franciscum regem [lacis iiuntio, Pontifex ingenti la^titia delibulus grates Deo cgit, atque

suraerat; pacis vero leges ad commodum ducis Sabaudiff dignilalemc|ue Galliffi regis distinctre fuere, quas si antea Ca^sar dedisset ad Pontificias

preces

conciliato sibi Gallo, et

et

Hunga-

hiscc lilteris Francisco esl gratulatus

(1

riam Cliristiano imperio asserere,

Anglum

ad officium redigere, et Protestantes ad obsequium Ecclesiir revocare, et Christianum popu-

"

Regi Christianissimo. Gratias ingentes agimus

primum Deo

lum
set
:

a Turcicis grassationihus vindicare potuis-

omnipotenti bonorum omiiium dis|)ositori ac largitori, deinde majestali Christianissima' pro

nam cum omnium

et

(lissidiorum inter Csesaet

tam exoptato, omnihus precihus, omnihus

aris

rem

Franeiscum regem fons

causa esset

expostulatio .Mediolaiieiisis principatus, quo Csesar eum anle viginti annos depulerat, ila lis

supplicato et efficacissimis votistandem exorato nuntio super pace inter C;i'sarem et serenitatem

tuam

nu[ier conventa atque

conclusa

quam

juncto novai afflnitatis vinculo dirempta est, ut Pacis condiliones refert Marlinus Bellaius statuuntur, ut Carolus Angolismensis, qui tunc dux Aurelije erat, Ca^saris filiam, aut certe ejus ex fralre Romanorum rege neptem intra bien:
<

non magis quietem vestram et utriusque incrementa cxistimamus quam totius Christiani orbis tran([uillilatem, atque inimicorum ejus excidium et confusionem, cum nostris discor,

duceret, iitque quo tempore exacto biennio conjugium re ipsa perficerelur, ei

Ca>sar vel Mediolani,
vel Flandrl;e et Belgii do-

nium uxorem

minatum, utruin tradere mallet, traderet, utque rex ab omni deinceps jiire atque actione in ducatu ipso discederet, ac in regno etiam Neapolitano
;

si

quidem Belgium
:

filio

Aurelio daretur,

utique Sahaudo omnia,

restituerentur
ditionis

(|iiaj

adempta fucrant,

atque augeri in luminum, datori omnis optimi et omnis doni perfecti indulgentissimo. Post ha;c, grates hahemus innuinerahiles eidem majestati tuae, quod se (monilis prsecipue nostris ad hoc inductam) et ut devoti filii obse(|uio erga Apostolicam Sedem versaretur (quod indefesse anlehac fecit) coactam autumat, divinam obsecranles benignitalem, iit isti
diis se tutos esse et proficere,

dies existimarent. Sit laus Patri

siinul atque Aurelius alterius

esset,

compos

utique

dum

hiennii illius

tempus adesset, quidquid

salpinis,

tum

Cisalpiiiis

tum inTranregionihiis jam inde a

iitrinque

tam bonaj, lam egregia; menti digna retribuere postremo id nohis prtcmia non dedignettir supra modum acceptissimum fuit, quod cum
:

scires quantopere id ex[iectaremus, ea obsecun-

Nicianis induciis hello ca|itum fuerat, restitueretur,

dandi [irom[ititudine usus

omniaque pristinum statum

reciperent,

ex[iectato legato nostro ad

quo

esse,

cum

illDe

induciw

fierent, constaret.

nostrum
rogaturis
tati et

im[ileveris, et

utsponte tua, non hoc destinato, volum ohsequio [ireces anlees,

Ctesar eis Alpes, regi Sandiserium,

Commercium
dium

reslituit.
:

Linium et Rex Yvesum, Momme:

verteris, ([uod nobis cordi sem[ier

Deum

sine

futurum est, uUa inlermissione, ut luec

et Landrisium Stena^um Lotharingiae duci (munitionihus prius dirulis) restituitur in It;ilia C;Bsar Mondevisium diimlaxat restiluit,

stahilia et prospera tihi, liberis tuis, [iropinqui-

rex

ei

reddidit

Sandamianum
'

Albam, Guerassium, Antinianum, Palezuolium Crescenlinum

, ,

regno larga manu concedat, et tam bonae menti, tam benigno aniino niliil neget o|itatum. Felicissime valeat m;ijeslas Cliristinnissima. Rom;e die xiii Oclobris mdxi.iv, aniio x .

Acla Consislor. Ms. card. Spada

1.

Jov.

XLV.

Jlartin. Bellaius

1.

x.

sig. nura.
*

133. p. 439. Paiil.

1.

Maitin. Bellaius

x.

Marl. Hellaius

I.

x.

Piinl.

III.

lih.

brev. an. x.

78
2o.

PAULI
Strenuam
cardinaiis

Iir

ANNIIS II.
'

CHRISTI 15.^4.

in pace conficienda

nava-

runt operam regina

soror,

Navarrai Francisci regis et Bcllaius ac Turaonins

,

perspicue refellunt, ciim eo ipso labente tem quo Adrianus loiiuilur, Pontifex arclissimum fiTdus pcrciisseril cum Ca;sare, ac supra
pore, de
qiiiiidecim millia militiim auxiliaria decreverit

Moguntinns, necnon classis Gallicie prcTfectus (admiralinm vulgo vocaiit) ([uibus a Pontifice
actre

sunt gratia?.
lau-

Commendavit porro C;esarem maximis

pro asserenda lucndaqiic in Cermania adversus religione ut cardinalis luTreticos Catholica Farnesii littcrffi ad Poggium Ponlificium inter,

dibus Pcmtife.x de publica Christiano restituta imperio, dequc eximia animi moderatione, qua gloriosissimo victoria? genere seipsum vicissel, liortatusquc, ut imperialia consilia ad frangenad h;vreseon pesles exscindendas, ad Concilii indicti actiones pro-

nuntium in aula Cffisarea agentem testantur; quibus illum docet, cardinalem Tridentinum
attulisse Pontifici sacri fffideris pacliones a C;e-

sare consignatas, easque in cardinalium senatu

perlectas, atque

dam Turcarum tyrannidem,

movendas intenderet 2fi. Ad Ca-sarem.
:

mox promissa

casse, atque stipendia pro

in aclum provoduodecim millibus

Lilter;v

majestatis tua^ quibus nos de pace

etjuilum levioiis armatur;e, seiiue legatum Xpostolicum in exercitu creatum fuisse, alque Oclavium fratrem cuin supremo militari imperio

Christianissimum regem compotantam nobis hctitiam attulerunl, ut eam verbis exprimere non facile possimus. Perspicimus enim ex hac veslra coninler

eam

et

ducem pra^fectum

fuisse.

Cum

vero Caesar

sita cerliores fecit,

pluribus districtus negotiis non lam celeriter ad sacram illam expeditionem se compararet, Pontificiarum copiarum iter in (lermaniam
aliquandiii dilatum esl.
^2H.

mum

qua in extrecordia Christianaj reipul)lica! pa>ne erat adducta discrimen, quemdam quasi in mediis tenebris salutisdiem illuxisse; quapropter ipsi Patri luminum, in cujus manu
,

Pdii/iis redi/iterjrandi Conrilii pcniipidiis

,

fiitaris providet, pr,Ts/'iitia coaiponit

et

preces
I

solemnes
lilteris

indicit.

Exeunte Octobri Franciscus

regum sunt corda, maximas egimus gratias, quod ejus rei cujus incredibili per tot annos flagravimus desiderio, sua nos bonitate compomajestati autem tus ex animo tes effecerit
:

humanissimis

Pontifici datisregias vires

gratulamur, quod hac animi sui moderatione seipsam vicerit, qu;e omnium maxima honestissimaque victoria est existimanda. Eam igitur

magnopere hortamur,

ut

quod reliquum

est,

quod(|ue illam sua sponte facturnm esse non dubitamus, ad comprimendam Turcarum audaciam, (|ua! nimium diu in nos grassata est, et ad extinguendam h;ereticorum impietatem quod OEcumenici tantum Concilii celebratione
,

pro auctoritale dignitaleqiie Sedis Apostolica; asserenda detulit, atque ad deprimendam .\ngliic regis tyrannidem aiixiliares copias proposuit, in quem etiam CTsarem sibi conjungi flagitavit, precesque addidit, ut Concilium OEcumenicum Tridenli indiclum trimestri flexu maturaret, qu;r littera; in senatu cardinalium lect;e fuere, ut Acta Consistorialia referunt VII Novembris mdxliv, fuerunt leclfe lit'

teriE

Christianissimi

regis

dal;e

xxviii

Octob.

effici

cum

posse omnibus compertum est, totis nobisviribus incumbat, utrumque cnim Deo in primis, ejusque religioni debet, in virlute ac

MDXLiv per rev. Gcorgium episcopum Uuthenensem ejus apud S. D. N. oratorem, quibus maeo se jestas sua Chrislianissima significabat
,

desiderio teneri Sanctam

Sedem
sure

.Vpostolicam
beatiludinis
el

conservandi

in

iirimis(|ue

nomine suo.

Ca;tera Tropiensis cpiscopus

nun-

auctoritatem, et qiuT ad

commodum

liono-

tius noster majestati tu;e uberius exponet. l)atum Rom;i' xvi Octobris mdxi.iv, anno x .
2".
lista

Emendandus

liic

videtur Joannes Bap-

.^drianus, qui jirivalis siimiltatibus male-

volenlia imbutus erat advorsus

ficem, inter (luem

Paulum

Poiili-

rem ejus pertinerent, ubi opus esset, ea pr;i>stare jam animo suo consliluerat, quod ut fieri posset, sanclitatem suam obsccrabat, ut in bello contra .\nglia; regem ea tantiim causa susccpto, (luod saiict;im Ecdesiam minime secutus fuit,
sibi auxilia atiiue
lis

etCosmum noimulla

interce-

o(iem ferret, ulscilicel singii-

debant dissidia, nt^iueadeo ini^iuissime Pauli III famain ac gesla Iraducere non verelur ideo:

que delira somiiia sua, et levissinii vulgi vel aulicorum rumusculos pro oracuiis hislori;e
su;i'

mensibus sex millibus iieditiim sliiieiidia persolvcrcl,(iuod(|ue iion minus ad Sanclitatem siiam (iiiam ad se pertinere asserebat. Oiiem
regein Christiiinissimum, ciim strenuos
ac forles milites liabcre Catliolici

(]ui(lein

inspersit.

Iiiter alia

fingit

Paulum

formi-

jam

vidercnt,

daiitem potiMitiam C;rsaris, ne meditata considiscuterct, iirmorum f(i'dus arcanum ciim

lia
(lallia'

cum

rege et Venela reiuiblica junxisse, ve!

sua fuMlerata fevdus inire (Iiiam maxime petcbant ad .\ngliir regis interiliim el exitium. Sed (luoniam id a neutris pra^co
sanclilate
stari

rum simulasse

neulri parti stiiderc vidle Sed inii|uam hnnc caluinniam coiitraria Pauli gesta

posse nrbiti'ab;iliir, sine consensu atijiicin primis Ca?sare;r majestalis volunlate, horlabasanclilalcm suam, ul tolis viribus ad id CacAcla

tiir
''
*^'''

Ibid.

Hg.

i-a. I'ag-

4;ifi-

I'''!!.

''it-'-

'-

''"' '"
<

lib.

brev. an. x. p. 451.

r.oii^lst.

Ms. caid. Spado! sig.

niiDi.

133. p.

It.i.

PAULI

III

ANNUS

11.

CHRISTI 1544.
elc.

79
Ilortnniur,

sarcaiii niajcstateni addiicore cdiiaictiir. Kt

totiiis Cliristiaiuc reiinililicic

cuin

mentia, pace,
celebrationi
transire, et

nt

liuic

sancta;

lienclicia in C.iiri-

favcre velint, ordinarc(|ue,

ut ad

stianornin onininni coiicordia atque pace potissimnin posila essent, ad qnam (|nidein pcr universale Concilium lacile pervenire posse putaliat, cum id imperalori atque sna; majestati
Ciiristianissima; cordi csset, sanctitatcm suam orabat, ut infra tres menses accelerari curaret,

i|isum Concilium venturi

luto pcr vestra loca

commode

in illis liospitari

possint;

nos vero dabimus oiieram, ut nostri legali statuto tempore in loco Concilii sint excepturi venientes, et ipsi celebrationi pr;i'scssnri. Dat.

Rom;i'
3-2.

III

jam indictum fuerat, scilicel Tridenli, qui qnidem locus et Cliristianissima; majcstati et imperatori quam maxime placebat, et ut onmiubi

Decembr. mdxi.iv, anno xi . Ad expcdienda vero in dubiis

certiora

consilia, Pontifex cardinalcs, qui

in variis pro-

vinciis versabantur, excivit,

bus, qui ad Concilinm ventnri essent, indictum diem nuntiari curaret, ut se ad iter comparare

n\x

festo

Rom;i'
iii

adessent,

utproximo Epipbaquo argumento

extant

littera;

Decembris exaratic ad Rodul-

posscnt reipublic Cliristian;t conscrvanda- et augenda- gratia '>. id. Pacalo ita feliciter Christiano imperio, Pontifex Paulus redintcgrandi Concilii Tridentini

plium, ad Cybum, ad Ravennatem, ad Mantuanum, ad Auriam, ad Tridentinum, ad Ferrariensem, ad Sadoletum, ad Galli;c et Hispania;
cardinales, et cardinalem Scoti;c,
si

sine detri-

percu[iidus, liabito cardinalium senalu, dc-

mento ejus regni

sibi

fieri
;

posset, cujus

securitas

cretum cdidit de instaurando Tridentino Concilio

,

cujus actiones

fuerant

intermissa',

ut

ad Moguntinum, cujus charissima erat operam pro pacanda Germania expetebat

tradnnt memorata Acta Consistorialia, quibus consentit Angelus Massarelkis, additque diialione sublata, qu;c Bononia' promulgata fuerat,

Hortamur, inquit,

te,

ut
flat,

quod persontc

rerumque tuarnm commodo

ac securitas nobis

quorum

salus

Concilinm indicta die xv Martii anni sequentis redintegratum fuisse, edila Bulla, qux incipit, L;vtnrc Hierusalem; et consilium facitc omites, qui (lilifjitis eam, etc. sub data Roma; xix Novembris MDXLiv, Pontiflcalus sui anno xi, publicata

merito cordi est, ad nos venias, ut in tanto discrimine Cafliolic;e fidei et sanct;c religionis, tantaque perturbatione istius inclyla' nationis Germanica', quain compositam

cupimus, tua prudentia ac virtufe

inus,etc.
an. XI
.

uti

possi-

Dat. Rom;i'

iii

Deceinbr.

mdxliv,

autem nltima

dicti

mensis.
est

30. Edita ac

promulgata

eodem

die alia

constitutio ad pericula scbismatis avertenda, ut

Pontifex,

sacrosanctum solium vacuum esse contingedum celcbraretur Concilium, Roms tantum a cardinalibus novus Ponlifex deligeretur, ut subdit Angelus Massarcllus in Actis Concilii
si

ret,

Ut felicius suscepta consilia perduceret implorandam in primis divinam opem censuit, solemnesqne supplicationes in Urbe et reliquo orbe Cbristiano habendas decrevit, nec33. et

non misit internuntios ad C;esarem

regem, qui
stringerent,
tur, arcliusque

Gallorum

ipsis de instaurata pace gratularen-

Tridentini.

eorum voluntates

inter se ad-

ritu

Promulgata sunt haec Diplomata solemni ullima Novembris, qua; mox transmissa
aliis litte-

ut refert Angelus Massarellus his

Christiaotfcrri et

verbis

'

sunt ad Casarem adjectis a Pontiflce

ris,

quibus rogavit, ut itinera libera atque tuta commeaturis per sua regna ad Concilium \tTX-

Diex Decembris per Urbem et num orbem preces publicas ad Deum

processiones per tres continuos dies

fieri

man-

sulibus explicanda curaret. Extant eodem argumento ad ducem Sabaudia; Pontificis litterae, cui etiam gralulatus est

de amissa ditione beneflcio pacis recuperanda, nionuitque, ut pra^sules sui principatus ad Con-

cilium mitteret. 31. Helvelicos quoqiie Pontifex amantissimis litteris provocavit, ut molas de religione
controversias adConciliumOEcumenicuni, quod

ejusdem mensis ipsemet Pontifex, cum sacro Patrum senatu, tolaque Romana curia, pedes a Basilica principis Apostolornm usque ad Ecclesiam Beal;e Mari;c supra Minervam profectus est. Pr;cterea quoniam dicta pax eo majorein hctitiam sua^ sandavit:necnon die
xii
ctitati attulit,

quomagisinco componendarum

controversiaruin negotio per tot annos laboraverat, et pra'cipuam cnram adbibuerat, de hu-

pace inter Ca^sarem

stituta

et

celebrandnm
:

erat,

cratores idoncis ad id
rent
'

Gallorum regem conreferrent, suosqne mandatis fultos mitlc-

filiis tredecim cantonibus nelvetiorum Ecciesiasiica; libertaiis defcnsorit)us in

Dilectis

Dieta congregatis.
Dilecti
filii,

jusmodi sua exbilaratione ipsos principcs non potuit certiores non reddere quapropter die XXIX dicti mensis Decembris reverendissinium D. Joannem Franciscumcardinalcm Sfondratum, tunc episco[)um Amalpliitanum in Belgis ad Cccsarem, dieque xxx D. Hicronymnm Dandinum episcopuni Caserlaniim ad Gallorum
:

salutem. Subsecuta, Dei cle'

Summar. Conc.

1'm\.

III.

lib.

btcv. an. x. p. 521.

num. 3190.

Trid. Angel.

Massarcll.

Ms.

aicli.

Vat. sign.

In eodeni Ms. sign. ;tl90.

80

PAULI

III

ANNUS

11.

CHRISTI 1544.
III.

regem, iif siia' sanclitatis et Sedis Apostolicic noinine suis inajestalilius de pace facta gratuiarentur, nniitios deslinavit
34. Articulos
.

PiKnitentire

sacramentum, quod post

condemnantes hxrcses a LovaCxsar confirmat. Rcfert Franciscus Belcarius ', Heleonoram Gallia; reginam, Aureliano ac Turnonio cardinalibus comitantibus, mense Novembri Bruxellas ad fratrem Ca'sarem profectam, de pace cum viro
niensi

Academia

cditos

relajisis est ad salutem necessarium, complectitur' Contritionem, Confesionem et Satisfactionem. IV. Contritio esi dolor de peccatis propter Dei oflensam susceptus, cum proposito continendi et satisfaciendi, non autem (ut quidam lioc sajculo perniciose docent) terror conscieniia; propter a|)prehensum gelienn?c sup|)licium
((

Baptismum omnibus

consiituta

illi

gratulatam esse

tum

addit, Ca;-

peccatis

debitum

prajiarat

enim

bic terror et

sarem pro Belgio ab luereseon peste vindicando Lovaniensium Ibeolognrum articulos triginta duos, quibus Lutberi, OEcolampadii et Anabacto

ptistarum errores damnabaiitur, Ciesareo cdiconQrmasse. Concepti erant ii arliculi sub:

jeclis verbis

33. Decanus et facultas ibeologorum Lovaniensium onuiibus in Cbristo fidelibus sa-

gebennic melus ad veram animi coiitrilionem. lcgiliniam V. Confcssurus diligcntiam adbibere debei, quod sacerdoti judici manifestet oninia peccata sua mortalia, etiam occulta cordiSj ut ab iis per ipsiim absolvatur cujus absolutionis minister esi solus sacerdos, secundiim Ecclesi;c ritus consecralus.
;

VI. Satislactio esi persolutio

p(i'n;e, ple:

luiem.

rumque adhuc
vires in bis

Magnas quotidie

accipit lueretica' |)cstis

regionibus contagium, ac nisi oc-

remissa jam culpa nam omnem pirnam peccato debitam scmper condonari, culpa remissa, erroneum est, et Scripluris
debitte,

futurum prospcximus ui bic brevi solum Lutberanorum, OEcolampadiorum et Anabaptistarum, sed istorum etiam, qui nuper adbuc obcurisnominibus emergere ccrperunt. Xec dici potest, quaiito studio teneantur multi clanculum monstra ista alendi. Quare pro officio quod in Ecclesia Dci gerimus, verbis paucis complexi sumus articulos cerios dogmatum, quos propter bajreses dicias valde ex|)edit boc iempore a bonis ei Catbolicis concionatoribus (nam populi causa operam banc suscepimus) exponi, fideliterque ei diligenter explicari. Quos quidem articulos
curralur,

sacris adversatiir.

plena sint omnia non

VII. Certa

fule

tenendiim

est,

hominem

mala ei bona agere, ei post mortale peccatum admissum, Deo adjuvante, poenitere, el peccatoriim remissionem consequi.
liabere liberum arbitrium,

quo

potest

cum

gratia Dei

<(

Vlll.

Ad

justificationem ante

omnia neces-

saria est in adultis fides,

qua certo credimus

peccatis nostris in

Christum Jesum Dei filium nobis propitiatorem

a Patre pro[)ositum csse pro

cipiis

aliquanto fusius paulo(|ue altius repetitis prinampliare exponere(|ue potuissemus vertim boc necessarium visum nonest :quinimo utilius fore credidimus, si quam simplicissime proponerentur ad captum eiiam imperitissimo;

sanguine ipsius, sine qua, nullis nostris operibus nullaque pa?nitentia justificatio oblineri potest, sicul nec fide sola, sine |)a'nitentia el proposito vivendi secuiulum mandata Dei.

qua (juis firmiler credil et ccrto Cbristum sibi remissa esse pcccata, seijue possessurum vitam lcriiam, nullum liabet Scriptura} teslimonium, imo eidem
I.\.

Fidcs,

statuit propter

rum. Porro eo libeniius ba'c curavimus, (juia eadem Ciesareic majestati magn;c cur;c essc, ut quie ipsius egregia pietas
cerlo intelligebamus
esl, ultro

adversatur, etiamsi firma et certa spe expeclare

debemus
Baptismi

in liac
et

quidem

vita per sacraiiienlum

Pocnitenliie |)eccatorum

remissioet

eiiam istiusmodi (juii)piam cogitet.

nem,

in s;ecuIo

autem futuro vilam ;i'ternam. \. Itaque quamdiu inter bostes uostros

liic

AUTICULl.

I.

Credendum

est seiiteiu
institula,

cssc Ecclesia;

sacramenla a Cbristo

quw
,

sunl Bap-

vivimus. nulla nobis esl securilas, sed cum timore et tremore (jiixla sententiam Apostoli) nosiram salutem operari debemus, ei secunduiu varias animorum nosadversarias poiesiates
iroruni atlVcliones, iiunc magis sperare,

PaMiilenlia, lismus, Confirmatio, Eucliaristia Extrema-Unclio, Ordo, Matrimonium, |)er (|iiie

nunc

(quamvis corporalia
sibiliier sivc per

ct exierna signa) Deus iinibonos, sivc per malos miiiistros nostram salutem o|)eiatur. 11. liaptismus ad salutem oinnibus est necessarius,eiiam infantibus, per (|uem peccala

magis timeie, simpliciter tamen magis et fre(|uentius de misericordia Domini speraiulum est, (|u;im formidaiulnm de severilate. XI. Opera bona omnibus adullis suni ad salulem necessaria, ct cum ex fidei ct charilatis s|)iritu

proHciscuntur, ea grata

siint

Deo,

plene tolluntur, et (iunt filii Dei ac lia-rcdes ncc un^iuam esl iteraiulum. vil;c ailcrnci'
:

et eis

tanquam justam merccdem vitam

tribuei

;rtcrnam.
XII.

'

Krauci.sc lldc.

I.

X.\iv.

uum. 8

cl

!).

Kxl. eli.im
7111.

liiiii.

Mii.

menla

siint a

Contirmatio ei Extrema l nclio sacraChristo instilula, sed non ui duo

de Concil. M. aixh. Vat.

sig. uuiu.

3200. p.

prieccdeiilia

ad salutem

ueccssaria

cx coii-

PAULI
temptii
est.
" Xlil.

III

ANNUS

1 1

CHRISTI 1544.

81

tamen

illa

omittere inorlale peceatum

XXV. Certa fide tenenda sunt, non solum qu;e Scrii)turis expresse sunt prodita, sed etiain
qu;c per traditionem Ecclesiie Catholica) cre-

In EiicharistiaE

sacramenloest reipsa
est ct in cruce

verum Corpus Domini

il)sum

nostri Jesu Ctiristi, illud

quod de Virgine uatum

denda accepiinus, et quic deliuit;i sunt super fidei et inorum negotiis per cathedram Petri
vel
gata.

passuni est. XIV. In Euctiaristia non manent panis et vinum, sed liaec In Corpus et Sanguinem Cliristi adiniral)ili potentia verbi ipsius suut convcrsa, manenlibus tamen j^anis vinique speciebus.

pcr Concilia Generalia

legitime

congre-

.\XVI. Constitutiones Ecclesi;e decelebran-

dis festis, et abstincntia

tis

ciborum aliisque mul-

obligant iu conscientia^ ctiain cxtra

casum

Unde

certa tide

tenendum

est,

sacram Eucha,

scandali.

ristiam sancte a nobis adorari

sive extra

sive

in Missa

XXVII. Recte

fit

in Ecclcsia,

quod sanctos

missam

reposita fuerit, aut quoties

in cadis

cum

Christo agentes veneramur et inorent,

in supplicationibus i^ublicisa
fertur.

sacerdotecircumad salutem de

vocamusut pro nobis

ritis

quorum etiam me-

et intercessione

Christus nobis hic multa

XV. Non est

laicis necessaria

largitur,

Communio sub utraque

specie, justisque

causis ab Ecclesia sancitum est, ut illa sub una tantum spccie panis sumeretur, in qua Carnem et Sanguinem, atque ita totum Christum sumant.

alias non largiturus, per quos etiam miracula multa interris operatur. XXVIII. Quapropter sancte et religiose fa-

ciunt, (|ui loca eis dicata

religiosa pietate visitant, et

una cuni ipsis reliquiis hoc modo ab ipsis

opitulationeni qu;i'runt.
XXIX. Gratus est et Deo imaginum usus, recteque coram eis procumbimus invocaturi eos

XVI. Sacrificium Missse ex institutione Christi tam vivis prodest quam defunctis. XVII. Solis sacerdotibus secundum Ec

quos reprajseutant.

clesiaj

ritum ordinatis data est a Christo potestas consecrandi verum Corpus Christi et san-

XXX.

Firniiter

credendum
;

est post

hanc

vitam Purgatorium esse animarum, in quo solvitur

guinem.
XVIII.

peccatum adhuc debitum

eisdem tamen

Matrimonium contractum etconsumfiat

matum

inter Christianos est indissolubile, quaalter

liscumque

conjugum

sive adulter, sive

subvenitur sacrificio altaris, jejunio, eleemosyna, aliisque bonis operibus vivorum, sicut et indulgentiis, quo citius ab eo liberentur.

sterilis, sive hccreticus.

XIX. Nunquam licet Christiano post divortium contrahere malrimonium vivente ea, cuni qua prius legilime contraxerat. XX. Matrinionia contracta contra canones ipsa dirimentes simpliciter sunt irrita et nuUa.

XXXI. Aniniae defunctorum purgata; mox cum Christo in ca;lis, et anim;e impiorum hinc migrantes sempiteruis inferni tradun

regnant

tur suppliciis.

XXI. Firma tenendum

fide,

unam

esse in

Catholicam Dei Ecclsiam, eamque visibilem, qu;e ab Apostolis fundata, in hanc usque aetatem nostram perdurans retinuit et suscepit quidquid de fidc et religione tradidit, tradit, traditura est Cathedra l'etri, super quam ita a Christo suo sponso est ledificata, nt in his, quse fidei sunt et religionis errare non
terris

veram

et

XXXII. Piecte Deo vota facimus, tam moapud Deuin, nec adversantur libertati Evangelii, qua; a peccatis libertas est, et iis qui spiritum nostrum quodammodo impediunt, quominus totns Deo serviat, aut a juramenti obligatione, sive ab obcdientia magistratus Ecclesiastici vel saecularis

nastica quamalia, etfacta obligant

liberat.

possit.

36. " Ergo,quod unum nostnufacultatisest, mandamus Theologi;c studiosis omnibus quacumque ratione nobis subjectis, et in posteruin

XXII. Extra hanc nulla sperandaest salus,

suntque extra eam hffiretici, schismalici et excommunicati, unde veliementer formidanda est excommuiiicatio nec humana, sed divina est excommuiiicandi potestas.
;

subjiciendis primum, ne quid usquam doceant aut proferant, quod dogmatibus his contrarium sit; deinde ut eadem cum locus et occasio postulabit, tueantur et explicent ad veteris et Orthodoxae fidei cuslodiam, et aidificationem Chri:

XXllI. Uiius est Ecclesiae

summus

pastor,

cui oiiines obedire tenentur, ad cujus judiciuin controversiffi, quai super flde et religione existunt, sunt referendai.

si qui vcro contraria agant, eos pro modo facultatis uostraj omnino punire decrevimus.

stiani populi

"

.Vnno a Nativitate Domini mdxliv, mensis

die vi
.

Summani hanc mus omnium gcssit sanctus

XXIV.

pra)positurani priPetrus, verusCIiri-

Novembris

sti

in terris vicarius, et lotius familia! ejiis pa-

Facultas Theologiaj congregata perjuramentum in Collegio theologorum super articulis

stor, post

Petrum vero ex

Christi institutione,
in Cathedra

pra;cedcntibns, approbavit hos articulos sub

omnes deinceps
succesioros.
.\k:{.

Pontiiices, Petri

forma

(|ua scripta sunt.

De mandato dominoruni

decaiii

el

Fa-

ToiiDS

.\.\.\lll.

Uay:,. .\iv.

82
ciiltatis .liidociis

PAULI
de Laiiglionc

III

ANNUS

11.

rolo

CHRISTI 1544,

iiolariiis siitiscri-

V imperatore

ejiisque consorte

augusta
sui

psit

".

regius Ecclesiastes designatus,

])i

maximam
inlcr

.n.
fli)ialis

Gallia hcvrrsrs drpriimnitiir itprra car-

admirationem concitavit

Tiir)io)iii.

Hisarliculis (lamiiatas a Lo-

'cum

concio-

nandum

in sacro

suggestu frequenles ecstases

in

vaniensibiis tlieologis siias iiiurcses Lutlienis in-

diviiiosque raptus vel in re divina peragenda

pateretur,

fremuit, inipiaqiie rabie efferatus, libello tvpis

necnon

liberandis

energumenis

mandato,
onisus

variis mendaciis, blasplicmisqiie ine-

pr;pcipuam potestatem obtineret, ac proplietisc

ptiis Catliolictu veritatis

est.

Habiti

splendorem obscurare (juoque sunt Melodiini in

Gallia, regio jussii

in quibiis

', ibeologorum conventus, adversus Catbolicffi religionis deser-

dono insigni jira^ditus esset, collcctaque inde maximi nominis existimalione, intcr primarios sanctioris senatiis consiliarios adlcctus, non

modo

a nobilibus

proccribus(|uc in dubiiscon-

controversa capita ex sacris litteris illustrala et conflrmata sunt, gravissima ctiam edicta adversus bwreticos sancita fuere, cumtorcs

verum etiam a C;i'sarc in omnibus gravioris momenti rebiis pcragendis cjiis sententia rogaretur, ejusdemque postulala et mosulebatur,
nita

que Franciscus cardinalis Turnonius egregiam in eo regno opcrani pro assercnda fide Catliolica

benigne

et ide

exciperentur; adeo ut

ali:

qiiando ex imperatore
Viri istius

bac vox

audita fuerit

luenda(|iie dignitate Sedis Apostolic.x nailli

:

vcrba preccs non sunl, sed imjieria;

varel,

a fontifice gratia' acta-

sunt subjectis

littcris

(1

adeoque animum meiim in (|iiamcumque velit partem traliit ac versal. Puro candorc fatur liic
l)ei

Cardinali rurnonio.

servus, et

quanquam

inter niortales positus,

Non

alia poterant expectari a nobis, ct

ab

liacSancla Sedc officia et opcra, quam ea, qufc quotidic a tua circumspcclione proveniiint in nostrum ctejusdem Sedis bonorem magna cum
:

laetilia

audimus; scimus cnim

ct

qiia

|iictate

et

virtute pncdilus sis, etquanla observantia nos et

dictam Sedem pro tua natura

officio
.MDXi.iv,

boni cardinalis
vi

immortaliiim lionorc digiuis est. PLffcrrc illiim [iroptcrea ad Ecclesiasticos bonorcs mcditatus cst Cicsar, atque arcbiepiscopatiim (iranatensem amplissimis vectigalibus opulentum obtiilit at ille actis gratiis religiosa demissione ab eo munere se abdicavit eademque mentis constantia bonorcs aversatus Valentiniim recusassct, nisi
:

prosequaris, etc. Dat. HomcD

Aprilis

superioris

sui,

cui

parere debuit, arctioribus

anno x

imperiis ad
Inereseos pra'focaiida seinina
legati

In Scotia ad

cujus

rei

cardinalis Sancli-AndretC
gnitate ornatus est,
ritate instructus.

Apostolici diid aucto-

pandum
<(

amplissimaque ad

trum XII Multorum,

adactus fuisset; ipsemct meminit in litteris ad SeriErcmitici Ordinis suprcmum magisAugusli biijus anni Vallisoleti datis
ini|uit, judicio

eum admittendum

3S. Tli<j))ias VillaaoiVDias siDirAilato clariia-

trm

adrpti/s.

digiiilatis

boc anno in arcbiepiscopalis gradu clarissimum

Fulgere
ccepit

electio existimatur, et licet

Deo pacem et
a

facta liicc

siliMitium
iiiilii

monasterii, quo fiieram professus, insequi

magis
potior

intereral, laiiien provincialis jussioni ccn-

Hispaniaruiii liiinen
iiis

Tbomas Villanovanus
(|ueni
iiiaxiiiue

Ordi-

suris interveniisntibiis
sit

obedirc proposui,

cum

Saiicti Augiistini, Isvaiigelica' pr;cdicationis

obedienlia qiiam sacrificium

. (Jiianta

lauilc

llorentissinius,

virtutcs

divinis illustrata' miraculis ad

sanctorum numeriim bonorcs(|iie cvexerunt. Ecclcsiffi cnim

Valentina', (iiuc tanlo iiastore inclaruit prspfcctus
est VII Octobris,

vero sanctitatis gloria iii Valcntina sede constitutus cflulserit, suo loco dicetur. Iiitcrim non

abs re erit nonnuila ad Conciliiim Trideniinum, quod iitse divino Spiritu pr;eiiuiiliarat celebratuni
iri,

utrelcrunt Acta (kinsistorialia',

spectantia inserere.

I)ic

(|uodam, iieracto verba cicpit

ad(luiiti|ue ex arcbiepiscopali vectigali delracta

sacrosaiictic Missa- sacrificio,

ct insolito

non sine hicbrymis

diio iiiillia

ducatoriim pro construendo collcgio

Is eniiii in

pietatis seiisu, conlerre

pro

filiis

iMauroruiii convcrtcndoriiiii.

cum

familiari (juod^im tbcologo dc infelici slatu

Salmanticcnsi academia piiblici professoris iiiusustinuit, iius cuni summa doctrinte laiidc deinde in Augustiniana familia regendis [iluribus cdniobiis adbibitus, religiosam disciplinaiii, ciini pielatis

1'A'cIcsiic,

veruni

mox

subdidit

>

Nc dubites,

magistcr, etcnim brevi liiscc nialis divinitus occurretur, certum ct indiibilatiim cssc scias, iiam iini dc scrvis suis lioc ipsiiin Deus revclavit
>'.

amplificalionc, cxcoluit, sidii-

{'ostridie

|)erv('iiit

in

Hispaniam

iiunliiis

tiorcsqiie

mores
iii

astrinxit, atiiue

ob

saiictitalis

ctscientia? claritalem, liim

ob sacra'

elnqiientia'

ciim mandatis 1'auli III Ponlilicis, nccnmi ciim litleris impcratoris. (|iiilius pricsulcs cjus regni
iid

famam.tiim

pcccatoribiis a vitiis ad virtutcm

indictos Concilii Tridcntiiii cictiis evocaban-

tradiici^iidis, (livln()riiiii(|iic

judicioriim terrore perccllcndis, vcl di^iiioamore siiis concionibiis inllainmandis insigiic iioiucn adcplus, a Ca-

tiir,

ad qiios

licet

Tbomas ob

alfcctam valctuposset,
licct

(lincm gravissime prolicisci

iioii

absens corpore, pra-seiis laiiicn aiiinio ob llagrantissimas prcccs ad Dciim proConcilio fiisas
illi iioii

'

Fraiic. Iklcar.

1.

xxiv.

uuiii.

0.

-'

l'aul. III. lib.

biev.
p.

aii. \.

deluil, ul constat ex Oratione funebri a

p. 284.

' Aclii

Consiblor. card. Spadae sig. imiii.

13:t.

133.

iii.igistro

Ludovico

1'ontio de

Leonc

in

laudcm

P.VULI ni
liiijus

ANNTS

11.

giiiti

niRI.STI 1544.

83

rum

viri Apostolici iiabita. Etenim Hispaniaopiscopi arrepto per Yalcntiain itincro ciim a^grotanlem salntasscnl, al) eo gravissiniis argu-

solers in Inenda fide

quam

serenda

extitit, vi-

eniin amplius sacclla in en tractu excita-

vit,

mentis ad prose^incndnm
laboros
pro divino
illi

iter

perferendos(iuo

discessum
stian;c

ac discedens, ut Christiana disciplina post fixa et incorrupta maneref, antemeinstitutionis

snnt

cnmijue

pcrliciendo opere incitati conscendissent mare, s;cvisvita; di-

ridianis ac pomcridianis horis oxercond;c Chri-

sima(|ne procella concitata, in extremo

pagis reliquit. Proximo anno

modoratorem in singulis mensc Aprili in

reperit rogis

scrimine pendercnt jain jam absorbondi tUictibus, conclamala(|ne omni spe salutis repenle divino miraculo conspcxore sanctum arcliiepiscopum, veluti salutare sidus pastorali baculo
etferatam tempostatom
(|uo

Coilannm insulam
qiie

trajecit, ubi

filium, et fratris exomplo, et cndestis terrestris-

crucis

prodigio

Cliristiana susccpisse, nec

|)ermolum clam sacra multo post Manaria

,

comprimcntem, ttuctnscomposconlem ac navim dirigentem adeo

;

insula

tyranno adempta a Constantino Indi;v prorege, et incohc omnes Christianis sacris inifuorc.

ut celori ct prospero cursu

perfusi delibuli^iue
salvi applicuerint,

summa
brevi

krtitia,

admiratiouc ad porlum
\n'a-

tiati

egerintqne gratias Deo, cui

placatus
ipsos

mare
cibus

et

venti obediiint, qui(|ue meritis et

,

cst insigni miraculo a Deo pia eleemosyn^c erogand;e voluntas in sancto Xaverio, qui rogatus a naufrago de subsidio pecu-

Commendata

ab imminenti morlis discriminc prodigio insigni

prwsulis Valontini
eripuisset.

niario sibi afferendo, pecunias suis

precibus,

Xaverii opera Aposto/ica et miracula. Hoc anno in India Franciscus Xaverius legalus Apostolicus e Comorinensi regione ad Travancorii regionem digressus, Macboadas, pcrlustratis eorum vicis, ab idolorum cultu ad Cbristum traduxil, tanto Evangolii in ea gento inculta ot barbara, d;cmonum(iue super39. S. Francisci

quas pauperi traderef, impetravit, ut rofcrt Vit;e ejus auctor Teslatum est et admirandum, quod in Indiaj op|)ido, Cormandeli nomen est,
'

accidisse

memorant. Hic cum

esset Xaverius,

naufragus quidam mendicns ad eum venit pro sua calamitate petitum aliqnid opis atque subsidii
:

Franciscus,

etsi

benign;c voluntati deerat

spei

facultas,

non potuit tamen miscrum illnm

;

irritum dimittere

progressu, ut capitum amplius simul uno tempore baptismali mysterio consecravit instituendi vero populi hfEc ab eo ratio servata est l'bi ad unnm aliquem pagum baptismi causa accersitns vonerat, viros omnes, pueros, mnlieres, nnum in
stitioni addicta

decem

millia

memor (et suum inseruisset manum,nihil

Nec tamen incoepto
destitit,

ergo cum sn;e egestatis imbenignitas stimulabat) in sacculum

penitus invenit.
sed respicere ccepit

'

eum

cujns est

auruin

et

argentum. Igitur

tollens in coelum oculos,

divina^ largitati jnbet
:

mendicum confidere nec Xaverii spem Deus,

locum
sibi
tatis

contractos,

cum unum

esse

Deum, Pa-

trem, Filium otSpiritum sanctum docuisset, ter

quemque ad honorem
Crucis
,

sanctissimai Trini-

signum adhibere ex prscripto

jubebat inde linteatus Christianic religionis mysteria ac priEcepta, clara pronuntians voce,

eadem ipsorum
tuti

lingua,

utcumqne

poterat, exsatis insti-

plicabat breviter, postea vero

quam

videbantur, eos a Deo veniam anteactaevita^ publice petere jussos rogitabat, an universaet

singula Christian;t' religionis capita baud dubie crederent, ubi illi bracbiis in crucis modum compositis, se vere omnia omnino credere an-

nuerant,
tur, et

tum demum baptismo rite expiabansuum cuiquo scriptnm tradebatur nomen.

nec mondici decepit Xaverius. Divin;r fiduciai plenus manum rursus inanes in loculos injectam aureis nunimulis(fanoos incohc appellant) plenam oducit, protinusqne pecuniam divinitus suppeditatam naufrago elargitus omnein, inexhausto divin;i; spei tliesauro satis fidens . 40. Cardinales cm?//. Auctns est hocanno a Paulo III cardinalium senatus, nam in primis mense Julio Christophorus Madrutius episcopus Tridentinus prosbyter cardinalis renuntiatus est. Mense vero Decembri sacra; pnrpurae jus delatum tredecim viris conspicnis narrat Diarii Vaticani Ms. Auctor-, quibusconsentientia referuntur in Actis
'

XIX Decembr. mdxliv,

S. D. N.

postquam
,

Ad ullimnm baptizalis omiiibus, Xavorius fana distnrbari, deorum simulacbra confringi peniimperabat, nec aliud illi gratius jucundinsve spectaculum erat, quain cernere idola modo ab eis suppliciter culta eorum proculcari pedibus . In lios neophytos incitati a Sathana Badag.Tin Travancorionsemorambostili impetu suscepfae ab incolis religionis odio irruperunt sed a beato Xaverio eos increpante divinitns
tus
deliniti perculsive discessere,

in Consistorio secreto

sub die Veneris ii Junii MDXLiv reverendissimos DD. Joannem tunc episcopum Mutinensem, et Marcellum de Crescentiis, tunc e|)iscopum MarsiCanum, et alios tunc expressos in S. R. E. presbyteros cardinales de fratrum suorum consilio creaverat et deputaverat, cum in eodem consistorio nonnullos alios ad instantiam principum et sanctitatis suK, sine certo numero nominandos et publi'

nec vero minns

Tursellin. in Vita S. Franc. Xaver.
lo. XI. [)iar. p. 2;i0.

'

- Ms. arch. I. v. c. 2. Acta Conslst. Ms. card. Spad sig. 233.

'

TurselliD. in Vit. S. Franc. Xaveri.

i.

n.

c. 11.

pag. 448.

84
candos
in

PAULI
pcctore
.siio

ANNUS M. - CHRISTI
idcirco de

1544.
litter.T

reservassot,

simili consiiio creavit, nominavit ct publicavit in ejiisdcm S. R. E. presjjyleros ct diaconos car-

cul)icularium transmiserat, ut indicanl

'

sequentes

Cardinali Moguntino.
Dilecte
fili

dinales infrascriptos, videlicet;ad |)reces Cxsarere majestatis rcv. Gasparem de Avalos

"

nostcr, salutem. Licet dilectum

filium

arciiiepiscopum Composlollanum, Franciscum

(lc

r.oljadilla

lom.Tum de

la

episcopum Cauricnsem, D. RartlioCueva clericum Segobiensis dicc;

cesis, His|)anos, cardinalcs presbyteros

ad pre-

nostrnm Othonem S. R. E. presbyterum cardinalcm Augustensem, (|uein nujicr crcavimiis, ad nos vcnire, pileumque riihrum cardinalatiis insigne a nobis juxta veterem et probabiliorcm morcm accipcrc maluissemus, tamen
ciim ob gencralis commissarii totius GcrmaniT officium qiio fungiliir, Wormati;r in prTsenti-

Georgium de Armagniaco episcopum Ruthenensem ipsius rejris apud sanctilatem suam oraforem, et .laces regis Cliristianissimi R. P. D.

coi)um D. llnncbatilt episcoi^um Luxoviensem, ad preces RoGailos, cardinales prcsbyteros manorum rcgis illustris R. I*. D. Otlionem Truclises cpiscoi)um Augustanum, Gcrmaniim, cardinalem presbytcrum ad preces illustris dominii Venetorum rcv. Andream Cornclimn elcctiim Brixiensem, Venclum, diaconum cardinalcm, nccnon rever. Franciscum Sfondratum arcliie; ;

bus comifiis infcrvenire cogifur, ob hoc ad nos venicndi labore excusatur, ipsum pilcum ad eum pcr dilectnm filium Flaminiiim dc Sabcllis camcrariiim nostrnm secretum mitlendum du-

ximus
nias
brari

cum

siciit scis,

juxta S.

vero in ipsius pilci assignatione, Romana? Ecclesia> ca-rcmo-

missam solemncm ab aliquo antistite celcconsuctum sit, nos deccntius cxistimantes

|)iscopum Amalphitanum Cremonenscm, Fridc-

ricum de C.Tsiis episcopumTudertinum, Romanum, Durantem de Durantibiis cpiscopnm Cassanensem, Rrixicnsem, et Nicolaum Ardingliellum episcopum Forosemproniensem, Flonecnon presbyleros cardinales rentiniim Ilicronymiim Recanalensem de Capiteferreo clectum Maurianensem, Romaniim, diaconum cardinalem, ctTiberium Crispiim electum Suessanum, Romanum, diaconum cardinalcm . 41. Dc titulis iisdem collatis hfcc referunt
:
,

cardinalcm a cardinalc potius quam a (|uovis alio dicfum pilcum cx parte nostra recipere, pro[)tcrca liiinc laborem circumspectioni tua? in eisdcm comitiis affntura' pro confratre suo libcnter injungcntcs tibi mandamus, ut solemni missa in alicjiia Ecclcsia per te cligenda priiis cclcbrata, rcce|)toqiie ab eodem Ollione cardinali .juramcnto, cujusforma infcrius adnotata csf, (lemum ex parte nostradicfum pilcum, qui a nobis de more benedictus csf, capifi cjusdem Othonis cardinalisrcvcrenter imponas for,
:

ma autem

proximi anni Acta Consistorialia

'

VII .lanuarii

publicum

fuit consistorium mdxlv propter adventum reverendissimi

,

ipsum Ollionemcardinalcin pra-standi seqiiitur, ct est talis, etc. Ego Otho cardinalis, ctc. Concepta est iisdem vcrbis
jiiramenti per
illiiis

D. Chrislopbori Madrutii cardinalis Trideiitini, antea a sanctissimo D. N. in presbyterum cardi-

allata cst, ctc. Dat.

sacramenti formula, quibus alias a nobis Rom.T xxviii .lannarii, mdxlv,

anno

xi .

vigore per Breve reservationis .facla> sibi in pectorc de anno MDXLiv u .lunii, in quo Sanctitas sua eumdcm Christophoriim cardinalem reccpit ad pedes,

nalem

creati

et

publicati

Extant

codem argumento
,

litter?D

ncm cardinalcm

qiiibiis significat ad

ad Othoprcces

Ferdinandi Romanoriim, lliingaria> cl Rolicmi;r regisea dignitatc insignitum, adcund;cque Sedis

Apostolic;c labore solufum, ut in Wormafiensi

manus

et

osculilm

cfc. ct dcdit pilciim

riibcum,
titiilum

dicens verba

solita. IX

Januarii dedit

ci

conventu, tuin in Concilio Tridenfino

Ecclesi;c

fidei

et

Sancti-Crcsarei in Palatio. Rcvercnilissimo Armagniaco titul. SS. .Toannis et Pauli. per obilum
bon.T.

causam

communemquc

Christiani

imperii salufem tueretur.

i3. Jnrpniio

memorifc

Pcfri cardinalis de la Raiiuia,

cndnveris impcrntriris Mnri,r

rcvcrendissimo dc CtsIs litulum Sancti-Pancrafii, revercndissimo Duranfi dc Diiranlibus, lit. XII Aiiosloloriim, rcvcrendissimo D. Aidingliello, tit. Sancti-Apollinaris, rcvercndissimo
D. Corni^lio diacono cardinali Sancti-Tlicodori,

Ilonorin rhsponsntee.

Dum Romir

Rasilic;c

S. Petri magnificiuitius
d;i'qu(' (larctiir

extcuenda; amplitic;in-

Miiii;e
iii

opcra, rcfossum csf sc|iulcliriim i|uondam llonorio impcratori dcspons.T,

revcrcndissimollieronymo Rccanafensi deCapiteferrco etiani

diac.

Sancti-Georgii ad Vcllus

Aureum

revcrcndiss.
>K

Crispo

similitcr diac.

S. Agallia-

(|uo apcrto inlcr gcmmarum snpcllectilcm prctiosissimam rcpcrfa csf lamina aurea in qua insculpla cranf liioc .Xngclonim noinina Grivcis litfcris, Michacl, Gabricl, Raphacl, Iricl cx quo consfaf pervcfustamcssccnMitiim invocafioncm,
:

iit

j12. Pricccpit cardinali Mogiintino Ponfifcx cardinali Aiigusfano in isfa promotionc ad

contra novatorcs.

Eruliim
sforia

c fcrra
litiiic

cf

invcnliim c;idavcr impcclaudat,

'

sacram piiri^iiram assiimpfo tradiM-et cardiiialilium pileiim, (lucm illi per suum sccrctum
'

ralricis M;iiia'
ii

;iiiiiiim

cn.jiis

lii-

Siirio
brtv.

ila
aii.

n.iriatur
\. p.

"

llujtis
p.

aiini
Siir.

Piiul. III. Iih.

i:U.

11).

U9.

Ms.

r.inl.

Sp.nil.u lo.

r.xxxiii. p. Vi!l.

in

r.omincnl.

PAULI

III

ANNUS

12.

CIIRISTl 1545.
gentis

85
diicatis

mcnsc
ciil

F(;l)iiiario

Koinic
in

iii

Vaticnno, haud jiro-

aureis
in

nempe

icstimatus est

Tibcri,

cum

saccllo S. Petri

lunda-

pra'terea

iiiaurcs,

nionilia, alia^iuc

mulieiiria
liodie

mciila fodcrcntur, invcnla est

loiif;iliidinc

marmorca arca
,

ornamenta,

(iiiibus iiiia earuiii, (|uas

pcduni octoet semis

latitudiiie

c|uiii(|uc, et sex altitudine, in qua condita fuit Maria llonorii impcratoris conjux, qucC virgo obiit, morte abrepta anle nuptias. In ca arca corpore absumpto aIi(|uot tantum dcntes supereranl, capillique, ac tibiarum ossa duo, prae-

Affnns Dfi vocant, pcr cujiis ambitmn inscriptuin crat Maria nostrtt florenlissim", laminaque cx aiiro, ct in ca iuec nomina, Micluud, Gabriel, Rapltncl, Vrial , Gra;cis lillcris. llem
:

vcluti raccnius cx

smaragdo

aliis(|iic

consertus, et discriminale longitudine norio

gcmmis duorum

terca vestcs et pallium, (iiiibus tanlum auri fuit intextum, ut cx liis combustis auri pondcra triginta sex collecta sint. Erat insuper capsula

digitorum, inscriptiim liinc, Domino noslro IJo; binc Domina nostra Maria. Ad lucc erat

argentea longa pcdem unum el semissem, latitudine digilorum duodccim in qua vascula multa excliryslallo, nonnuUaiiuc ex agallie pcrpulclirc elaborata. Item annuli aurci quadra,

sorcx cx Cliclidonio lapide, coclila^aque et patcra ex crysfallo, item pila ex auro lusoria; similis,
sed
alicC quffi
iii

duas partes dividi potuit. Innumcrae

incrant gcmmao,

quarum

etsi

plurima; veet

tustate

corrupta',

nonniilhv

tamcn rcccntem

ginta variis

gemmis

ornati.

Erat et smaragdus

auro inclusus, in quo sculptum caput, quod creditum est ipsum Ilonorium referrc. Is quin-

admirandanKiue pulchritudinem retinebanl; hacc omnia Stilico filiif dedit pro dotc (I) .

(1) Surii exleii sci-iptons aucloritas iu re asseienda,

de qua

cffiteri

cjus a:tatis scriplores

to. i,
lib.

tynis
xi.x,

vulgati

silent,

suspecta esset,
illo a;tate

nisi

domestici allerius auctoritate fulciretur. Arringus in opere

elegerunt recensens inler cscteros refert etiam Mariam

Roma mbterrnncn
filiam,

cap.

principes qui in Vaticano sepulchrum

tanien

hanc Sliliconis

quae Honorio nupta

uunquam

cum

adhuc

Ejiis sarcophagum Ronia; in Valicano repertum prope altare, quod liodie S. Petronilla; dicitur, afnrraat anno mdxliv, die iv Februarii, eaque omnia vel addil vel iudicat qua fusius hic annalista ex Surio. Hiijiis historiae testcm profert domesed mirari sticuni rriptorcm nercukmum quemdam, cujus Diarium inter Vaticanos Ms. Codices haheri afriruiat. Hffic ergo inventio cerla subit cur ucc Baronius, cum de Maria illa agit ad A. 398, nec scriptores alii Anualium de invenlione illa quidquam meminerint. lu dubium tamen immerito prorsus revocaretur, cum Cartbolomaius Marlianus, qui tunc Ronia; agobat, id coiitigisse narrat quo tempore lihrum suum

minori opus conjugale consummavit.

de

Trbis Itoma! typographia scribebat, ibique

lib. v,

cap. 21,

rem
in

tolani ila fcrr describit ac annalisla noster hic ex Surio referl.

Neminem

vero movere dehet

nomen

Vriel, qiiod

iiiter

angelorum nomina

lamina aurea insculplum ibidem legehatur;

cum

id

nominis ex apocryphis

anibusdam scriptnris sa^culo quarto vetustioribus nempe ex egregoris Henoch catum est, scd cum passim a lidelibusut boni angeli nomen usurparelur, ut ex Actis septima; synodi constat, inter angelos sepnlchri illius tulelares adscribi potuit. Inscriptio illa Mnrw nostra Florentissinin priuio quidem intuitu a genio lapidario ejus Ktatis abhorrere apparel; sed cum tanla concurrant qiia; corpus illud Maria; vindicent, cultus nempe, inscriptio iniperatoris eic. nun est cur rei verilas ex insolenti

accipi potuerit. Forte quidein illud ab hnreticis priino fabri-

quadam iuscriptiuucula sollicilarelur. Pra'sertim cum eodem sensu scribi potuerit, ac juvenum sepulcbrales

illud

Mnria

ytostra afliiie sit phrasi

illi

lapidaria;

Cwsar

noster, ct florentissima

inscriptiones in flore juoent.r.

Mansi.

PAULI

III

ANNUS

12.

CIIRISTI 1545.

I.

Drpnlantnr itrrttm pro Concilio

tres le-

tituenda?

specie conciliabulum et fraudulenta

fjati qiiibns

datapotestas etiam illud alias trans-

fermdi, si tiecessitas exetjerit. Anno Christi millesimoquingentesimoqiiadragesimo quinto, Indictione tertia, l*aulus post confectam superiore anno inter regespaccm, concepta de celebranda Synodo OEcumenica consilia ad exitum perducere omni studio et contentione conatus est, ut novatorum, qui pacis in Germania cons-

colloquia, quibus
Aposfolicii'

Germaniam ab obseiiuio Sedis omnino diveilerent, promovere an-

nitebantur, nefarias molitiones clideret; quare Ires cardinales erudifione florentissimos pra>si-

des Concilii Tridentini designavit

<

',

nimirum

Ms. arch. Vat. et aliud sig. num. 3232. p. 42. Acta Cnnsist. Ms. card. Spada; sig. num. 133. p. 452.
in Act.

Angel. Massarell. in Diar. Couc. Trid. et

86

PAULI

Iir

ANXUS

12.

CHRISTI 1545.

cx episcoporiim ordine, Jo. Mariam de Monle episcopum Pnenestinum, qui Julii III nomine

|)raesentium concedimus polestatem, etc. Anno Incarnationis Dominica; mdxliv, VIII kal. Martii, Pontificatus nostri anno xi
.\liis
.

accepto Paulo

III

successit, ex presbyteris Mar-

cellum

tit.

S.

Crucis, qui Pontificios ctiam api-

eodem nomine gessit, atque ex diaconis Reginaldum Polum, religionis Calholicu' acerrimum pro[)ugnatorem, ut Acla Consistoces retento
rialia testantur.

datis ', etiam eos potestate instruxit, ut duobus etiam impeditis, unusex iis Concilio prtesidere, omniaque
litteris die
vii

.Martii

gerenda geiere posset, rursumque

aliis x Februarii consignatis, auxit ea pr;erogativa, ut in

Traditaj sunt de ea legatione ipsis decreta

Ponlificia} littera- (inquit .\ngelus Massarellus)

ingressu Tridentin;e urbis, gratuitam conventuro |)opulo

noxarum

veniam elargirentur

sub data Rom;p VIII kal. Martii mdxliv . .\lferentur cie suo loco, cum in Concilio perlectrc tnm subdit .\ngelus Massarellus dicentur " Pripterea ne tam sanctum celehrationis Concllii Iiujusmodi opus ex incommoditate loci, aut alias quovis modo impediretur, dictis reverendissimis legatis quandocumque ipsis visum fuerit, Concilinm pra?dictum de eadem Tridentina ad quamcumque aliam commodiorem et opportuniorem, seu tutiorem civitatem, de qua etiam eis visum fuisset, transferendi et
"
:

inodo

rite

eas sacra exhomologesi expiassent,

vel expiare constituto sacris

canonibus tempore

decernerent, vel qui eo die, quo Concilium in-

choaretur, [^rinceps temi^liim pie lustrarent.

:i. Retardatus Reginaldus Polus,

est

aliquantulum ab

itinere

cum Henricus
:

Angli;e rex in

iras efferatior illius vilie

insidias compararet,

ut refert .Vngelus .Massarellus

"

immutandi

ac

ipsum

in civitate

Tridentina
sic trans-

supprimendi etdissolvendi, eidemque

lato Concilio pra-sidendi
editis

potestatem concessit,
:

desuper

litteris,

quse incipiunt

liiijbw-

Reverendissimus (inquit) cardinalis Polus oh nonnullas rationabiles causas Romae per aliquot dies immoratus esl. Aiebant enim Ludovicum ab .Vrmis Bononiensem et comitem S. Bonifacii ab Angli;e rege pecunias acce|)isse, ut suo nomine milites in Ilalia conscriherent, et (juoniam dictus rex Reginaldum cardinalem
,

nh

vnirersa/is Ecclcsix etc.

.

sub data Roma'

littera-

jirfefatum

alias miiltoties diversis technis deest, iie

VIII kal. Martii

Prfccipua

parsearum

moliri conatus
dictis

idein in pra?sentiarum a

rum, quarum auctoritate Concilium,

subjectis verbis concepta erat
2.
' :

tertio ver-

tenteanno, Bononiam translatum visurisumus,

Paulus

tionis Concilii

Ne tam sanctum celebrahujusmodi opus cx incommodietc.

impediatur, aut providere volentes, motu pro[)rio, et certa scientia, ac de Apostolicae potestatis plenitudine, pariquc consilio et assensu vobis insimul, aut duohus ex
tatc loci, aut alias

quovis
,

modo

plus dehito

dilferatur

opportune

vobis aliquo legitimo impedimento detentis, seu inde forte absente, quomodocumque vobis vidcbitur, Concilium pr;edictum de eadcm civitate Tridentina, ad (luamcumque aliam commodiore'm, et o[)[ioituniorem, ac tutiorem civita-

hac ex Urbe Triverebatur . De his insidiis adversus cardinalem Polum conflatis, meminit Paulus in litteris xxii Febr. datis ad eardinalem Tridentinum, quibus eum monuit, utdebitis honorihus legatos excijteret, necessariaque pro celebrando Concilio Tridenti Sumiis enim, inquit, in hanc compararet celebrationcm Concilii onini cordis sinceritate intcnti, siciit dcbemiis, ciim illud inaxime necessarium et salubre foie videarnus .

ducibus

ferret, arrepta

dentum versus

itineris occasione,

i.

lA'{i(iti

Tridrntinn inr/rediiintur
lcrjati

oratio-

ncs L\rsarrornni niintiuruni ct

rcsponsio.
:

Ilis

subdit Angelus .MassarcIIus

et S.

Ipsi

au-

tem

legati ,\j)ostolici et

pr;esidentes,

nimirum

tem, de (|ua vohis videbitur, Iransferendi ct mutandi, ac illud in civitate Tridentina su|)priinendi et dissolvendi necnon prtelalis ct aliis personis Concilii liujusmodi, ne in eo ad ulte;

cardinales de .Monle

Crucis, ingressi sunt

Tridentum die xiii .Martii mdxlv, excepti solemni legatorum de lalere more. Dominica vero ([iiarta
Quadragesim;e, pro inchoatione
lici
(jiia'

dicitur La'tfirc, constituta

riora in

dicta

civitate

Tri(l(;ntina

[^rocedant

Coiicilii Tridenti,

cum

.V|)ostoe[)i-

etiam sub censuris et popnis Ecclesiasticis inliibcndi, ac idcm Concilium in alia civitale hujusmodi ad quam illud transferri et niutari contigeril, continuandi, tcnendi et celebrandi, et ad illud j^ra^latos et alias personas Concilii Tridenlini liiijusmodi, etiam siib [)erjurii et
,

tantiim legati et |)r;esi(Ientes, ct uiius

[)r;ctcrea
iit

sco|)US Feltrensis adesset, visuin est ob lianc ct

(juasdam
Pontificis,

Coiicilii

causas ex voluiit;ite Siimini inchoatio inaliiid coiiimo-

dius

tcni[)iis ditVerelur.
" .\.\II

Martii illustris D.Itidacus Ilurtadiis a

aliis

in

lilteris

indictionis Concilii

hujusmodi

.Mendo/.a orator Caroli V im[)eraloris ingressus

cst
'

ex[)ressis jKvnis cvocandi, ei(lem(|iic sic translaln et

Tridcnlum
Ms.
;irch.

mutato, nomine et auctorifate pr;rdiclis pr;i'sidendi, ac in eo [irocedcndi , etmox |)lenam et liberam Aposlolica aucloritale tenore
'

Ms. Anfcl.
' '

Val. sig. niim. 318S. Kxl. Ibid. p.

8(1.

Ib. p.

80el81.

.irch. V.it. in Siininiar. C.oac.

Trid.

ol

Hononien. aurtore
brcv. an. x. p. 3;)8.
[i.

Mussiircll. sccr. r.onc.

'

1'aiil.

111. lib.

Ibid.

p. 81. cl Ms. arch.

Val.

sign.

num. 3190.

arcb. Val. sig. :U88. p. 81. cl

almd

31!0. p. 21. niar.

216. Ms. Conc. Trid.

Gxl. in cod. Ms. arrh. Vat. ig.

num.

:i232.

el aliud

Ms. rard. Rarh.

sig. nuni. 23.

PAULI HI ANNUS 12.

Lapsn quatridiio idcin oralor
lc^Mli
riiit, ati|iic
iii

tcm

CHRISTI 1545.

87

aiila

primi
pro

ipsius praescnliam pro

pra?steiTi

cardiiialis pnblicc ajjcrtis jaiuiis coinpaliahita oratioiic, (licsarcas ciiras

virili, atque aucioritaad ca omnia conficicnda, qua)

sacrosaiicti Concili confcctioni ct

Concilii

OEciimciiici

ciilclxationc

provdicnda

publica' Clirisliana>

commiini reibono sanctissinKC(|uc reli-

cxposiiil, dciiiic ca rc
liilniit,

mandatiim impcrialc cxnccnon pra>siihim llispanoriim, (iiii nonduni acccsscrant, moras cxciisavit, dc (|uil)us
confccta sunt puhlica dociimenta, (]iiorum po' :

gionis majcstati profiitura vidchuntur.

pricsciitia,

Vcrum

in

rcvcrendissimi

iiatrcs,

Cicsaris ani-

mum

tiorcm partcm atlcrimus " Superiori aiino, ilUistrissimi

Patrcs,

amplissimi N. Paulo Sumnio Pontificc Gcneralc Conciliiim indictum Tridcnti, dcstinatis ad id inclioandum el prosequendum reverendissimis Parisio, Mutinensi et Poio Apostolica; Sedis legatis, invictissimus dominus mcus Carolus Romanorum imperator Augfustus, justissimis tunc dc causis adeo detentus, iit principio Concilii a sua mjestatc tanloperc exoptati et eltlagitati adesse non posset, episcopiim Atrehatcnseni D. de Granvela, etme, qui Jacobus a Mendoza dicor, procuratores et oratorcs ad Iianc Tridentinam urbem dcstinavit,
ct

cxplicare opcric pretium iion arbitror, (luandoquidcm universoorbi notissimus sit, innumcris sanc ct cerlissimis rcrum testimoniis undcquaquc commiinitus, compluribus prtcclaris

cum

cssct a saiictissimo

I).

facinoribus, in reipublicic Christianic

collatis,

com-

modum
vis

comprobatus,

cum

nc(|ue Cic-

aiit corporis labores ullos quamtumgravissimos subire, nequc maxima ct periculosissima contra Christiani nominis hostes modo hella suscipcrc nunquam reciisavcrit

sar animi

qiiidquam subsidii rcipublicic Cliristian;c fideique Catholicic atfcrre possct, ctiam cum ingenti propriarum fortunarum dctrimento, nec sine

summo

salutis et vitse su;c discriminc.

Adsum

quo futuro Concilio, vel omnes una velquicumque nostrum ejus nomine interesset. Facta itaque a nobis Caesaris nomine coram reverendissimis illis legatis comparitione, visum fuit sanctissimo

domino ad commodius tcinpus Conci-

lium protraherc. Nunc vero idein ipse sanclissimus Dominus, ciijus niunus atque pnecipuum
officium est rcipublic;i> ChristiantB

non deesse,

Conciliuni Tridenti

iiidixit,

sicque sublata su-

spensione, omnihus qui interesse debent huc

convenire jussit ad Quartam Dominicam Quadragesima) pr.Tscntis, vos reverendissimi atque amplissimi palres, qui prffisentes adstatis, legatos ad peragendum Concili munus demandavit. Quod uhi CECsar intellexit, rogalus a Ponlifice Maximo, cum pcr nuntios, tum per litteras, ut
vel prtcsens ipse adesset, vel oratores suos mittcret statim utpote qui religiosissimi et optimi imperatoris, et piissimi principis officium nulla ex parte non explevit, aninio semper ad com-

amplissimi Patrcs, meque hic prffisentem C;csareo nomine statuo, ea pr;cstaturus, qua; a me supra relata, mihique a sicquc inviCffisare data in mandatis fuere ctissimum cjusdem animum, eaindem reliogiosissimam operam, quam C;csar hucusquc pncstitif, nunc tolam cjus vobis nomine polliceor atque exhibeo, tum ad rcipublica' commodum et tranquillitatem, tum ad sacra; religionis majestatem amplificationemque, tum ad sacrosancti Concilii prosecutionem, etc. Excusavit tardiorem adventum suum ob adversam valetudinem, necnon Hispani;i' et aliarum provinciarum episcopos, si nondum accessissent id non negligenticE adscribcndum, aut ulli dolo malo, sed itinerum difficultati ct intercapedini rogavit tum ut C;csareum mandatum Icgeretur, (|uod Bruxellis xx Februarii Iiiijus anni, imperii XXV, aliorum vero regnorum xxx, consignatum erat quod postea in sessionc quarta proigitur, illustrissimi ct
; :
:

duclum
j.

reipublica' fideiquc Christiana; dccus ac majestatem restituendain ac confirmandam maxime propenso atque addicto, homines certos, ac litteras in omnem Hispaniam, reliquasque
sua> ditionis provincias destinavit, qui excitent
et

mune

sumus. Proximo die xxvii Martii publice a legatis redditum est respousum oratori Coesareo ', in quo inter alia significarunt, sc dc Cwsaris pietate ac religione confidcre non pcrmissurum ut in conventu Wormatiensi dc rcbus fidei
visuri
,

quidquam decerneretur, sed

Concilium referrentur

controversia' ad

cogant cpiscopos alios^jue viros quihus sacrarum rerum cura pr;ccipue incumhit, ut qua maxiine poterunt celerilate Tridentum conveniant.

Responsum datiim

a rcverendissimis lc-

galis ad propositioncs oratoris Cicsarci.

Dic Veneris xxvii mensisMartii an. .mdxlv, convenerunt revercndissimi pnvnominati domini cardinales, responsumquc ad ea, quai hesterna die pcr illustrissimum oratorem Caesareum coram proposita fuere, dederunt in liunc sensum, ct vcrba pcr rc^crendissimum D. cardinalem de Monte ex scriptura in cjiis manihus

quoniam C-xsar ipse nunc se prsesentem exhibere non potest, gravissimis(|ue

Pra^terea

blice Yenctiis

impedimentis implicitus mihi, qui pusua; majestatis viccs gereham, mandavit (juod huc venircm et ejus nomine
iisdeni
,

Generali

sacro

Concilio

assislens

Augustam
Vat. et Ms.

'

aliud sig.

Angel. Masiarell. in Diar. Conc. Ttii. num. 3190. p. 216.

Mi.

mh.

'

31SS.

Angel. Massarell. in Acl. Codc. Trid. Ms. p. 30. et in Ms. sig. num. 3232.

aicli.

Vat.

88
cxistcntc,
lccla
cl

PAULI
rccitatn

III

ANNUS

12.

CHRISTI 1545.

in prrp-cnlia cliain
ct

ciscus a Castelalto orator serenissimi regis Ro-

antcdiclornm priclatornm, proccrnin

nohi-

manornm
gatis

ad Concilium designatus comparuit

et'

linm, vidolicct: " Qua' noI)is liestcrna die, illnstrissime dominc, dc invictissimo imperatoris animo ad religioiicm tncndam atqne amplificandam, et

coram revcrendissimis

illuslrissimis DD. le-

cum

litteris

regiis

sub data Worniatiaj

XXIV Martii, in (|uibus

Concilii

operam omnem suam [iro cclebratione oflerebat, id quod dictus

Concilinm Univcrsale ceiebrandum projjcnso, dominatio vestra copiose ct graviter exposuit, et si pro pcrpetna snae majestatis pielate, universo Cliristiano orbi perspecla et cognita, niliil novi audivimus, gratissima tamen nobis accidernnt. Nam cum a sanctissimo D. N. Paulo,
divina providcnlia

orator fecit ore. Reverendissimi DD. Icgati responderunt Ia?tari plnrimum de religione et

propenso erga Concilium animo regis, cui graagcbant, etc. sperareque se tum bonilate Summi Ponlificis, tuni favore Caisaris et majetias

statis sua' regire aliud

hujus nominis

111,

vero et
in

stiana' reipublicae ex

tandem commodum hoc sacro Concilio

reverendissimi

Chrialla-

indubilato Jcsu
terris vicario,

Cbristi

Uedcmptoris nostri

tum

iri

in
,

quo

ipsi

legati

principis

cum
tatc

ct

Dominici gregis pastore. ac l)eati Apostolorum successore, OEcumenicommunicato Univcrsalc Concilium

,

consilio

cum

majcstafc sua Cffisarea, in bac

sit,

civi-

ea potissinuim ralione, ut dissidia religionis tollaiitnr, ct animcB, quir ex liujusmodi dissidiis assidue periclitantnr, ser-

indiclum

veiitur, et

ad ovile Dominicum,

cum

in ca'tcris

provinciis,
tur, in

tum

in

Germania

in

primis reducan-

speramus majestatem suam cffecturam, ut conventu impcriali Wormatieiisi dc articulis causisve religionem conccrncnlibns minime agatur, sed ad Concilium intcgre remitli debeant, cum causa' ipss in eo convenlu sine humani diviniquc juris ct vetustissim;c in Ecclesia consuctudinis hcsione, ac sine pernicioso in omnc ajvum exemplo, ct absque ipsins Concilii

neiiueant.

pertnrbatione et impedimento pertractari Quam sane rem ad pcrpctuam maje-

gloriam dicere vohimus, adconscienscrcnilatem pertinere maxime arbitramur. Prffiterea vero et assistentiadominationis vcslra'
statis su;p
titB

in Concilio eril nobis gratissima,

cum

|iroplcr

conarentur nihil ex eorum parte desiderari posse etc. . 7. Diploma Pontificium qiio monentiir prs'siiles ut per seipsos, non per prociiratores acl ConAd cxcitandos vero pra'sules, lium accedant.. ut Tridentum pro cclebrando Concilio confluerent, Pontifcx xvii Aprilis in cardinalium senatu Diploma promulgavit ', quo ipsos monuit, proposifisque [jccnis canonicis jussit in Tridcntino Concilio pr;pscntes, ac non procnratorum opcra intercsse, quod Angelus Massarelhis in .Vctis Concilii conflrmat. Pra?ci[)ua ejus Diplomatis pars concepta est hisce vcrbis Ad futuram rci memoriam, elc. Attendentes gravitafem ncgotiorum, qua> in Concilio tracfanda erunt, pra'latorum ct aliorum vocem habentium hujusmodi judicium, consilium ct pra^scntiam exigcre; et proplcrea ne sub prictcxtu alicujus forsaii minime lcgitimi im[)cdimcnfi, aut spci eorum admissionis per |)rocuratorem, ipsi ab accedendo ad dictum Concilium relrahantur absque aliqua et iit corru[)lcla singulorum |)r;rlatorum ct aliorum,

cjus nobilitatcm ac virtutem, tum ob favorcm, quem a principe tam Catholico ac tam potenti

cujus vices gcrit, et nos ipsi speramus, ct ipsa nobis |iollicila est. Itaqnc mandaliim majcstalis sutc Ca'sarea' dominationi vestra' missuin, ct coram nobis exhibitum ct Icctum, quantum dc jure possuinus ct dcbemus, gralo, ct bcncvolo,
et

vocem habcntium judicia et conluijusmodi in eodem Concilio liberc ex(|iiiri et habcri possint, providere volcnlcs, liabila dcsu|)cr ciim venerabilibus fratribus noslris
ut |)r;cfertur,
silia

S. R. E. c;irdinalibus

promiito aniino adinitlinuis . Et mox De cpiscopis Hisiianiarnm cl ca'lcroriim regnorum ct iialionum ((luos a saiictissimo D. N. per litleras ctnuntios monitos magno cuin dcsiderio
:

matura dclibcralione, dc asseusu eosdem [)atriarclias, arcliic|)isco|)os et episcopos ac abbatcs, cl alios quibus in Conciliis gcneralibus rcsidendi et in
eoriim consilio
et

eis sentcnlias diccndi, est |)otcstas,

iii

iit

pr^vfortur, [)crmissa
ct

dc iiovo

moncmus

Domiiio rc(|uirimiis, eis(|uc

ct ;iliis |)(i'nis
;i

iioii

hortamur, ac sdhiiii sub

vciuni ctiain

expcclamus')
paruit, niliil

quoniam

adliiic niilliis

corum com-

|)crjiirii

|tr;c(lictis,

nnnc liabcmiis (|uod (llcamiis, nisi nos pcrlubcnti animo intellcxissc majcslalcm suain cos, qui sub cjus ditione sunt, perlittcras et nuntios cxcitassc, quo lit iit illos propcdiem
vcnluros spcrcmiis >.. rransmisit ctinm Tridcnliini Ecrdiiiaiidiis r. UoiiMiioriim rcx oratorcm suiim, propcnsissimiim crga rcligioncm rcgiiim aiiimum exposiiil,
lil,

siib siispcnsionis

rcgiminc

ct admiiiistralioiic

Ecclcsiariim,
tjitiim,

(|iiibiis [ir;csiiiit. cl ;iliariim digiii-

ca^tcrorumqiic bciiclicioriim Ecdcsiasticoriim, (iiiorum rationc cis locus iii Concilio cl

|)olcslas
|)cr

senlcnlias

iii

co (liccndi
[)cr

|)criiiilliliir.

cos oblciitoiiim; nijciion

l'A-clcsi;r

iiiliMdicti

iiigrcs-

sus

scnlcnliis

bus ciim

cllcclii [laiiiciinl.

eos nisi pricscnlico i[)so incurri-ndis,

pro cclcbraiido Concilio deliiut K lci i Angcliis Massarclhis iii Diario

o|i('rainqu(!
:

'

Act. Cimc. Md. card.

-iSi-l.

S|jailffi
'

Mci ciu

ii

vii

Aprilis, ilhistrissiiiius

l>.

Iimii-

Val. sig.

p. il.

sig. uuiii.
iliid.

133. p.

\'i:>.

.Ms.

arcli,

i;.xl.

p.

M.

PAULI
(iistricto

III

ANNUS
(jnalcnns

12.

CIIRISTI 1545.

89

pra^cipicndo
factis

iiiniuimnns
jjcr

rum

mandatis procnralionnm
pricfertur,
,

eos liactcnns, ut

vcl

in ct

posterum faciendis,

qna;

omnino revocarc,

eorum revocationcm

vicissitudines conversioncsquc, (|uas ordiniim imperii comitia parere jiossint, ac majori lucc a vcsfra bcatitudine in rc gravissima colliisfrari fiagilamus posfrcmis cardinalis Far:

procnraloribus per eos constitutis, ant in C,oncilio

luijusmodi intimarc sub cisdcm pa-nis et sententiis tencantnr, niinime altenlis i|)simet personaliter per scipsos, ct non per procuralojusto dctinean

sumus, dato casu, quo in comitiis (;ermanicisdercligioneagcndum forct,

nesii
littcris

jussi

Goncilium, non cxpectato majori pr;csulum numcro, aperirc, sin vero co pcriculo non nrgere-

rem aut procnratorcs, nisi forle tur impedimento . Et mox

:

(jnanto

cilins

potnerint, ad

eamdcm

civitatem Tridcntinam

mur, pra^stolari episcopos, ut honesto numero Tridentum conflucrcnt cx habita CiPsarco nominc oratione ad ordincs iinpcrii perpendimus
:

accedere,

et

prosecutioni celcbrationis Concilii

et interesse velint, etc.

liujusmodi adesse

Dalnm

Ronnc
nostri
8.

etc.

mdxiv,

XV

i<al.

Maii,

Pontificatus
ut

anno xi . Hoc decrctum

tcrtiiim casum posse contingcre cum h;cc concepta verba dixcrit Attamen quoniam negotium reformationis niatiiram delibera" tionem efflagitat, Tnrcaj vcro negotium ultra
,
:

cdidit Paulus,

Conci-

differri

lium pro reslitucnda sanctiorc morum disciplina atque hwreseos vicinas Germanifc provincias, instar inccndii latius depascentis, imjjC-

timat,

non potest, consultius fore Caesar exisquandoquidem ita factum sit Conci-

tus

comprimeret

at CiTsar cjus(iue administri

politica secuti consilia

OEcumenicam Synodum

variis artibus retardare affectabant; atquc ideo

Neapolitanus prorexepiscopis regni Neapolitani dederat imperia, ne adeundffi Synodi causa e suis dioecesibus discedercnt, sed procuratorium munus per litteras qualuor delectis episcopis demandarent. At episcopi Pontificalis officii mcmores iniqua respuerunt imi)eria, et constanter contenderunt velle se

reformafionis in prsesentia suspendatur, interim habcbitur, quod Conci lium progrediatur qnidque ex eo si spes nuUa rcfulserit antc hujus dietre finem, alia " indicetur, in qua hujiis reformationis et reli gionis consultatio omnino hahebitur . Grave propterea incidit dubium, ne ob imminentis discriminis gravitatem comitia brevi expediantur ut necessarius contra Turcam bellicus apparatus instruatur, ac quantocius decretum
liiim, et disputafio
, ,

Concilio vetere

more

interesse, ac religione ad id adstringi; hoc acccpto nec vclle alicna^ subjici voluntati responso, prorexedictumproposuit, quo regem Carolum ita imperare promnlgavit. Quare Pontifcx Constitutionem mox allatam edidit^ eam;

quo ex Cffisarea sponsione indicantur comitia, in quibus de rcligione agatur, atque ita omnis invidia in nos transferatur pervulfcratur, in
:

gatum cnim
illnd

iri,

patcfacta in comitiis Ca^sarea

promoveretur Concilium, inchoatum non fuisse, atque ita vulnus nullam medehi} spem admissurum maxime
,

sententia, ut ardentius

que

legatis

ante

promulgationem transmisit.
asperior visa esset,
itcrnis
ita

Verum quia paulo

temperavit, ut
iis

eam

(juod pro Germaniffi sanandis vulneribus Concilium celcbrari debeat, totiesque legati Apostolici

non constricti forcnt, <|ui Icgitimo impedimento distincrcntur, vcl a negligcntiiv culpa immunes essent. Impresso
deinde Ivpis eo Diiilomalc Ponlificius intcrnuntius, qui Neapoli agcbat, illud mctropolitanis transmisit. Prorex vcro multisvcrborum officiis acta sua cxcusavit apud Pcntificem, atque de
procuratoriis litteris scrmo suppressus est.
9.

sine ullo fructu accesscrint, in (|uascnicn-

tia

magis confirmamur, quod

D. Mignancllus

intcruuntius pluries suis litteris significarit, coacto apertoque Concilio, Lulheranos non accessuros, sed eo casu mutaturos sententiam, atque cxpetituros a Cspsarc, ut si velit ab iis
socialia contra

publictc fidci syngrapha,

Turcam jungi arma, spondcat nuUos eos damno vel

ifi,

Lefjatorum ancipitcs ciir^ de apericndo

Conciliu.

molestia religionis causa affectum

quam

Proxima
a

dic

xvm
,

Aprilis

legati

syngrapham C;csar sine majesfatis

lionoris tuendi

Cicsare.T in-

Tridenlini
serio

significarunt
agi

Pontifici,

videri

non

juria conccdcre nequeat, atque adco

atque in ancipites curas se distractos fuisse, an Goncilium aperirent, pra?scntesque casus et varias formidinum causas exposuerunt Beatissime pater post pedum oscula
Ca^sare
' :

rem

fanquam cupidissimum ad memoratum dccretum, dum hic in ofio degimus, inclinaturum.Vestramitaquesanctitatemhorumomnium

beatorum.
Accepimus reverendissimum cardinalem Farnesium Roma adCocsaream majestatem pro-

ccrtiorem reddimus, ut consueto prudentiic molimine imperet, quae a nobis agenda sint, qua in re si forte nostram exquirat sentenliam, liodic post collatos invicem prolixos scrmones constituimus, ut sacrum de Spiritu sancto soleinni

fcctum, atque ideo ad vcstram sanctitatcm no-

Hactenus heesimus ancipiti, quo tempore aperiremus ob varias

'

stras litteras direximus.

in
re-

antequam Cirsar ad comitia continuo indicatiir i^rima scssin intra paucos dies celebranda pro discutiendis erroribus disciplinaque rcstitucnda, ante(|uaui
ritu

pcragatur
ct

pcrvcniat,

-Ms.

FiaDC. (Ati. Barberini sig. 2677. p. lOS.

in comitiis
.\iv.

decretum, quod rccessum vocaut,

12

Ajsn.

Toinjs

.\.XXll!.

Rayn.

90
|)romiilgelur.

PAULI

III

ANNUS
,

12.

CHRISTI 1545.
:

aut Ai)crlum vcro Concilium progressum habiturum, ac tum dcbilas lauiies Deo i^ersolvendas, aut si ob irru|)lioncm Turcicam asperiora fuerint tempora, aut alias restra sanctitas de eo postuletur, illud in meliora et commodiora tempora differre, nou videmus in sanctitatem vestram ex incLoato et
lcliceiii

conscicntia certissiine noranl

atquc

ita

C;csar
bello

Luliierano simul et Turcico

iinplicitus

succumberct sub hostium ferocissimorum tyrannide; ideoque omni ratione nuilcendos Liilheranorum principum animos retardato Concilio;

atque injecla

illis

fiducia ac spe tilillabat

religionis dissidia, et Ecclesiasticie disciplinae

aperto Concilio
et glorice

quidquam aliud quam lionoris compendium redundaturum, quamaut

ulterius
,

cumque vero delibcralionem sumpserit,

progrediendi
,

causas in comitiis imperialibus compositum iri. At Ponlificii urgebantur a Paulo III, ut tertia -Maii die sanctissima? Cruci sacro, Concilium
inchoaretur, quod testatur.\ngeki5 Massarellus,
addit eodem fempore cardinalem Farnesium legatum xxv.Vprilis Tridentum ingressum, cum ad Caesarem se conferret, ac tunc scissos esse in varias sententias legatos cardinales, an inqiii

aut suspendendi vel transferendi vel claudendi Concilii summis precibus contendimus, ut ea quantocius nobis
signiljcet, quo ipsius mandata conficere possimus. Humillima oscula beatitudinis vestrse peut dibus libamus ac Deum comprecamur ipsam salvam, incolumem ac feiicem in longiora tempora servet. DatumTridenti xviii .\pri,
,

dicta die a Pontifice

inchoandum
,

esset Conci-

lium

an expectandum

ut prius

cardinalis

lis

iUDXLV.

Sanclitali vestra? addictissimKcreatura'

Farnesius salulato Ctcsare rem cum illo contulissct. Vicit demum ea sententia, ut prius consuleretur Casar; cum cardinalis Tridentinus et

Signiflcarunt aliis lilteris

tis legati

codem

die exara-

Pontiflci, Ca^sarem, ut ex

gravibus
cele-

Mendosius, Csesarei in Concilio oratores, certum ac prfffixum diem a Csesare pro inchoando
Concilio non acce[)issent ita enim inter Pontificem Ca^saremciue alendam concordiam videri;
:

indiciis apparet,

parum

curare, ut

modo

brelur Concilium, ac Didacum .Mendozam illius oratorem, ab ea qua comparuit die, posthac nec ne verbum quidem fecisse de agendis
,

tum quia impciator

quod edictum

comiliis indictis prajsens

ali-

fulurus non esset, nec iisdimissis exitiale

f|utEsisse

cur in otio ageremus, contentum tantuinmodo diligenli.-E suEe conscientia, ac purculpa Cajsaris ostenlalione, quod in ipsa comparitione magnifica oratione prsestitit, nec Ca;sar tuendi honoris sui avidissimus, ac laudis in omnibus gestis appetentissimus
gati al) onini

meluendum
,

esset

postquam

Farnesius legatus accessisset ad Cfcsarem; tum qui imperalorio nomine quia Granvellanus conventui prasidebat, capita omnia ad rcligionem spectantia ad Concilium ab eo dirinienda
retulisset;

tum

qiiia

jam ex omnium animis

vult, ut exeat Tridento, ut alias

ne dici ulterius

possit

Vocavit, et

mus,

et

referre,

non erat qui audiret, veniCensemus vero, non parvi ut prius aperiatur Concilium antcquam

eversa esset ea falsa opinio, legatum pro Concilio disturbando a Ponlificc missum, sed potius

non

erat vir.

reverendissimus cardinalis Farnesius in conspectum (^Ksaris veniat ne malcdica; linguai vestram sanctitatem ea calumniaai^petant, iegaConcilium missum iuin ad disturbandum
,

pro eo ex Ccesaris consensu proinovendo; tum quia prorogata dilatiobrevissimo temporis flexu esset dofinita quibus acccptis Pontifex dilationi
;

facta; assensit.
l^.

Exceptus est

perhumaniter a Ca-sare

fuisse, elc. Tridenli xviii Ai^ril. .mdxlv.

10.

Profectus in

dinalis Farnesius, lonliliciusne|)OS,

Cermaniam Alexander carhismaxime

Farnesius cardinalis; sed cum arbitrarelur Ca^sarem ingenti gaudio cumulatum iri, audita Ponlificis senlentia de Concilio non amplius
diflerendo,

quod

tot

aniiorum flcxu continenti-

mandatis gravissimis instructus est, ut numniariuin subsidium Cresari pro gerendo susteiilando(|ue contra Turcas bello aflcrrct, eumdem(|uc ad tuendum promovciidunKjuc Concilium acccnderet, curaret(|ue Hagranlissimo studio, ut omnis de rcligione actio ac traclatio ad Concilium referretur. Cicterum de ca legationc varii
varia oi)inali sunt. Bclcarius vcro scnsil, fiiisse missum, ut Ca^sarcm ad socialc bcHiini in Pro
tcstantes ad eos
rel,

bus votis
dit;

expefiissct, spe sua et opinione cxci-

tcmporum calamitatcm
ret
:

ciim Ca^sar potius illud ob iniquiorum refardaiidiim conlcndc-

prcmi cnim gravi mefu, nc Profestanfium

damnafiiin
iri

facfio, (]ua' se a Concilio

pra-vi-

dcbaf,
rcl

arma dcspcrafioiie ctlcrafa consnrgcad opprimcndos Cafholicos. afquc cfiaiii in

iii
:

olTicium rcdigendos incilaiii cogerelque decrcta Concilii amplccti.

11. AppcltMile Coiicilii aperiendi dic aiiceps curaruin testus Ponlilicios Cicsareosquc dislranain Cicsar vcrebatur, ne iiiclioato Coiicixit lio, a (|U0 perlinacissime ablKirnbant l.iiliu!:

quarc videri magis conllando a^rario opiMaiii darcl, validiora subsidia pro connrmaiidis Calholicis compararcl, ac Prolesfanfcs dilafo Coiicilio crcdiliiros sc armis non comprimcndos. \i\ \\;vc rcspondit lcgatus, PauIiim, ciim de rcligione tucnda acfiiiii fiicrat, iiun(|iiam aiixilia dciicgasse, nec iis submiffcnpriidcnlia'

Ifaliam licUum fransfcrrcf

consoniim, uf

Pontifcx

laiii,

caporcnl arma in Cirsarciii,

in

si

Conciliiiin

dis dclufuruiii, (juaiKiuam cjus opcs fcniiiorcs

tuurctur,

quo

su oinniiio

daumulus urcnte

esscnt (|uum Cxsur xstimaret. CiLlerum nulla

PAULr ni ANNUS
raliono i^osso ampliiis
in tot
(iifTorri

12,

ciiRiSTi 1545.
(jiiid in

91

Conciliiini, ciim

comiliis rcligioni noxiiim pro conciliaii-

onlinnm Ccrmania' convontitnis promisossof a

l'oiiti(ico,

dis Ca^sari Luthoranis constituoretur.

I

sum

maximamqno

infamiic

i.

Alliilsit

ca lux foliciter, etenim

cardiiiali Karnesio

Cssar

lal)om

contractnnis cssct, si Cliristiano orl)i illusisse dicerotur, ac Tridonlinos logatos urgere, ut dies certa ('.oncilio inclioando docerne-

nicntein
trabi
a

suam
se

aperuit, con-

excrcitiim, ut

Protostantcs cogeret
si illos

ad

morcm

Concilio gcrendum,

liiimanio-

relur. Perstabant dofixi in suasententia Ca'sarei

ribus

administri, tompiis colebrandi Concilii opportn-

num non
aporire
,

csse, posse (]uidoin Pontificem illud

non jiossct, ut ojiis legibus so subjicerent felici hoc nuntio allato, tum Pontifex, tum legali Tridenti maxiino gaudio
officiis fiectoro
:

sed imperatorom non assensiirum eadem(]ne Ferdinandiis rox Iiomanorum pra;sente cardinalo Augustano exposuit cardinali

delibuti, judicariint differondam adliuc prudenter (^oncilii

congrogandi colobrationem
iiriiicipes

necodito

non Catholici
se

sincera Pontificis mente

Farnesio legato,
lcfratis

(]ui

omnia tum

Pontifici, tuin

cognita recroati S|)ironsi decreto

op])osuere
:

jam ante
;

Tridentinis
:

significavit,

de quibiis

litec

Iradit

MassaroUus

MDXLV,

vigesima (juinta

reverendissimi et illustrissimi DD. legati receperunt litteras a reverendissimo et illustrissimo cardinale Farnesio Wormatiffi vigesima
Maii,

Lutbcrani vero non niovere arma Scum non inchoaretur Concilium eaque occasione sequestra pax misso oratore Gerardo Wltuvicho inter eas temporis moras cum Turca conciliata est cum ardente bello Turcico, nec
;

secunda

liujiis

datas,

in

quibus

significavit,

qualiter vigosima octava pra'sentis mensis locutus fuerat

lii,

cnm

imj)eratore de ajieritione Conci-

quo habuisset responsum, quod cum res esset ita gravis, ut erat, non j^osset tani cito certam resiionsionem dare. Videbatur autem sua* majestati, quod pro nunc suspendondum
a

Concilium celebrari, nec Lutheranus furor compesci potuisset. Ex his refellas Petrum Soaviumdum fingit cardinalem Farnesium missum ad Cffisarem, ut illum a petendo Concilio abduceret.
13. Plures ep/scopi Tridentum adveninnt. Pervenere proximo tempore Tridentum plures e])iscopi, atque insignes theologi, ac inter alios Theodoricus Raius juris utriusque doctor, ab Alberto Moguntino archiepiscopo cardinale procurator missus, qui cum accepisset promulgatum a Pontifice edictum, ne episcopi procurato-

esset a celebratione Concilii,

rationibns,

lum multis aliis lum maxime, quia Lutberani manolle ad Concilium venire,

xime

profitentur, se

operam dabit in Dieta Wormatiensi (quffi nunc celebratur) ut eorum animos flectat et ad Concilium amplectendum inducat . Qua'. omnia, ut idem Massarellus dicit, legati cum Trigesima prima patribus communicarunt
interim
:

res mitterent, exarsit in iras

sed monitus est,

obstringi,

eo decreto
re factnm

Moguntinum non

cum

justa causa distineretur,

iri

Pontiflcemque de ea

Maii vocati sunt in congregatione patres, nimi-

rum

arcbiej^iscopi

quinque,

et episcopi

qua-

sere, et ex
delecti,

tuordecim, quibus ba!c exposita alegatis fuere.

13.

certiorem. Ex Italia plures accesregno JVeapolitano quatnor illi ante non tamen procuratorias aliorum epilitteras attulerunt.

Kespondere

legati Tridentini

cardinali

scoporum
pos
et
niisit.

Rex

Gallia; episco-

Farnesio allatas rationes penitus inanes, qua de Lutheranorum adversa sententia, vel de belli

ab

iis

inferondi

terrore

adducebanlur;

illos

enim hactenus cogendo Concilio semper restitisse, atque in hoc rerum statu illum monuere,
ut in

conspicuos corda sint in nianu Dei, ita divina providentia imperatoris et Ferdinandi regis animos inflexit, ut qui antea obsliterant
scientia;

theologos

laude

Cumque regum

inchoando Concilio, jam

cius aperiretur
;

institerint, ut

quanto-

Worinatiensi

conventu

promulgandum

cumque vehementius urgerent

curaret, non ex Pontificis vitio ac culpa Concilium non inchoari, sed illud ab imjieratore impediri, qui nuUam possit excusationem praitexere, si aliquod decretum religioni cxitiale ferre velit. Addidere etiam, ut Pontificiam san-

Ferdinandi oratores, utmandata de ea re coram Patribus promulgarentur, respondere legati

expectandum,

ut

Mendozius orator Ca^sareus

Venetiis Tridentum rediret, ut

summo omnium

consensu res perficeretur, illique a cardinale

Tridentino persuasi acquievere.
16. Eecjis Lusitanice
torise
litterse.

clitatem bortarctur,

ut

prius

Pontificatu

se

abdicaret, qiiam toleraret Cffisaream, vel aliam

laicam potestatem de religionis causis pronuntianda^ sententicC sibi arrogarc auctoritatem,

illa prffitexta

ad

Pontificem

cjratiila-

Rex autem
Pontificem

Lusitanite,

cum

conceptam contra
fuisset,

indignationem

causa,

quod

jjotestas Ecclesiastica

inani de causa deposuissot,

Concilium non celebraret, suoque muneri defuisset.

Scripsere iidem legati Tridentini Pontifici,

certiorque factus Pontificem non solum Conciliiim indixisse, sed etinm legatos misisse Tridentum, Iretissimis officiis refertam Epistolam illi scri])sit
-

vehemonter se undique angustiis premi, expectandum rediluni ex aula Ca'sarea cardinalis Farnesii,se in tantareruin caligine, qua lux non afifulgeret. Angebantur enim gravi metu, ne

>

Surius in

Comm.

Ext. in arcli. Vat. Conc. to. viii. sign.

num. 3195. p.

32. Ms. areli. Vat. sig. nuni. 3232. p.92. Ms. Franc.

card. Barb. sig. 3232. p. 92.

92

PAULI

III

ANNUS

12.

fuit

CHRISTI 15A5.
convulsa
et

domino Paulo

Sanctissimo \n Cliristo patri et beatissimo papee, et III divina providentia

factionibus esset

jactala

nostra

respublica Christiana,

tamen

religionis in te

devotus etobedientissimiis sanctitatis suae filius Joannes III, Dei gratia Portugallia^ ct Algarbio-

rum

rex citra et ultra

mare

in Africa,

(;uinefc, navigatiohis, expeditionis et

cii .J^thiopia',

dominus commer-

Arabiie, Persidis et India', humil-

ad conciliandum animorum charitatem sacrosancto Concilio locum femi)US(|ue a sanctitate tua praescribi, si ulla promovenda Chrislian;e pietatis ratio haberetur, si quem augeret dolor, quein de totanimarum provinciarum([ue

limum sanctorum pedum osculum mittit. Etsi nemini unquam dubium aut obscubeatissime pater, nullum tui sanctissimi Pontificatns tempus a consiliis tuendse Cbristianae religionis, constituendrcque inter nulla tamen principes amicili abborruisse
runi
fuit,
;

jacturis

omnes capere
esset,

oportebat, transacta jamsanctitas tuatanto Conci-

diidum res
lii

cum

celebrandi studio esset infiammata, ut multis abhinc annis nos ad id hortari et incitare
ritc

nunquam
se tulit,

sanctitas tua in

conceptam de sanctitate tua opinionem Ecqueac OEcumenici Concilii indictio confirmavit quod bene fcliciter cessurum universo populo Christiano facile sibi persuaserit, qui divini nominis primum, cui ejus auctoritas innititur, majestatem, deinde sanctitatis sua' in eo denuntiando constantiam perspexerit quique postremo ad eas artes animo se et cogitatione converterit, quibus sanissimus humani
res
: :

quam animi propensionem medio bellorum tumultu i)r;c nunc [)ace tandem ali([uando facta, et
destiterit,

armis in angustiorcm reipublica; partem con-

animum induco, nullam difficultatis specicm tantam objici posse, qua; vcl eximiiim
tractis, in

sanctitatis

tu;B

ardorem

vcl

conatum

reslin-

guere possit, cui nos non solum morem gerere decet, sed etiam gratias Deo, quantas maximas cujus mens nostra conci[)ere potest, agere nutu cllectum est, ut in edicendo Concilio nun:

generis hostis
rioribus annis

omnes

aditus, qui ad sacrosancti

Concilii celebritatem patere videbantur, supe-

obstruxit

studiose id oppugnasset,

nisi

nec enim ille tam jacentcm affli-

ctamque

Christianam rempublicam cxcitari posse ea via pr;rvidissef, aut sanctitas tua animi contentioncm in agendo totius populi Christiani
nisi

qiuim sanctitatis lux industria languesceret. Nec vero diffido quin qui animo vigorem dedit, incoliimem eliam sanctitatis tu;i' valetudinem tucatur, et quod sapienter exorsa est, cum summa etiam divini et tui nominis gloria facile porro adfortiter ad extremum perducat
:

ducor, ut credam

omncs muneris

sui

jiartcs

conventu adliibuisset,
fore, ut

constanter sperasset
restitutis,

moribus pristina? severitati omnibusque idem de ortiiodoxa fide bus, facile non modo hostium vim

sanctitatcm tuam diligenter acturam, tuin qnia ca[)tato totics frustra tcmpori nollet dcessc, tum

sentientire[)ellere,
,

tum

sed etiam priorum tem|iorum calamitate amissa recipere ct vindicare possemus, qua? si ali-

minime dcceatsanctitatcm tuam id inchoaquod ut inchoarct, nullam sibi recusandam molcstiam, nullum non subeunqui;i

rclinqiierc,

quando singula tantum habere momenti

sunt, ut agi de
illis

visa

nisi

frequentissimo po|inli

concursu pro dignilate non posset, quid nos de sanctitate tua cogitare par est, (juam
Christiani
lot et

laborem, nullam honestam conditionem Xequc sane jam multa valeant ad intcrruin[)endum sacri Concilii cursum, ([uum ejus initium impcdire mulla non potuerunt, el si modo sanctitas tua ab co, quod
re|)udian(lam judicavit.
instituit, non decedet, quod Dco Optimo Maximo auctore cspit, eodem egregium conatum juvante |)rosequ(dur: (|ui, ut ([uod maxime obstare

dum

tam graves causic

,

ad

promulgandum
veteri

OEcumenicum impalerunt

pra-sertim

Christiana; reipublicai disciplina ita collapsa, et in lantam pcrturbationem adducta, ut etiamsi

vidcbatur, divinitus submovit,

nii)us sanctitalis
tuffi

ita [iroi^osito

omct

nuUus

vel luurclicorum sediliones, vel

hostium

salubcrrimo exem[)lo,

incursiones |)ertimesceret, ad colligendas tamen antiqujc sinccritatis reliquias convenire omnes oportuerit, et suo (|uemque loco sententiani dicere; nani

cum

labefactati

mores

lutre-

ticorum improbitati et hostium victoriiB aditum patefecerint. ea sane parte diligenterconstitula,

et qui

longc lateque sacri Concilii diffuso splendore, si ([uorum nondum satisest confirmata voluntas ct [ieis|)ecta, cos [)aulatim ad colcndiim Ecclesi;v Catholic;u nomen, ct ad frc(|ucnliorem OEcumenici Concilii celcbritatem adducct.

Uuamobrcm

su[)[ilex

i|)se

Sedis Ai^osto-

fidei

Catholicic

veritale defecerunt,

lica\ filius

s;inctilatcm

tuam oro aUjue obleslor,

requiescenl,
op|)Ugnaiit,

qui Christianam religionem optimi maxinu potentia opprimentur, (luam, ut si facilem habuerimus victoriam, paccni, olium, sumnia dcnique omnia nobis spondcrc possumus ? Ita eo irritato ct
et
lei

(ju;im

modcstissime [lossum. ut ad

omncm

se

difficultatcm confirmet, ne

animum

contrabat

ac

rcmittat

([uod licct sua s[)onle facturam

sanclitatcm tuam cxistimcm, vis lamcii amoris el ol)scrv;iiili;i' mcic, rei eliani magnittido cflicit,
iit

olVenso,

non video quid

in

nostris

copiis

sit

a siiiiclitate luii id [icfcn^ iihjuc

obsecrare non

reli(|uum, in <|uo
si

spem

ubi ncc ab exteris

debeamus, quod natiunibus ullum gravc ct

figcre

diihitem. Cictcrum cuiii legatos meos, el quos

illiiis

Concilii

|tiirtici[)cs

socios^jue dcstinavi,

lifriculosiim IicIIimu immineret, nec inlcstiiiis

iniiKui cclcrilate qiiam vclhMii,

vidcrcm

se ad

PArrj
iter

III

ANNus

12.

CHRISTI 1545.
ipsi pr;eseiites

9?,

comiPoiuTu,
iit

iie iilhi

csse iu

me mora

vide-

retiir,

ad

id,

quod

sanctitas siia tantopere

Milt, efticerem, delegi ex eo

et

numero

viros lionos

eruditos Fr.

Georgium

a S. ,lacol)o, Fr. Iliero-

nymum

ab Oleastro, Fr. (;as|iarem a Regibus sacrarum lilterarum professores, qui ad sancti-

majestatem tiiam alloqueremur; (]uoniam existimamus eamdem serenit;ileni tuam iii Wormatiensi conventii i>ro sua maxiiiia ac regia auctoritate adfuturam, hortamur ct in Doniino requirimus eamdem serenilatem tiiam,
ct

ut
si

causam

religionis solito f;ivore prose(]ueiis,

iii

tatem tuam celerius mea mandata perferrcnt, et quid de sacro Concilio peragendo sentirent, acquibus iit fidem Iiabcas curate responderenl
:

(]uid de ea

ipso conventu

Wormatiensi

jiro-

poni contigerit, velis curare, et efficere, ut

id

liac

de re tota, enixe

peto, beatissime

pater.

Christus Optimus

Maximus diu lueatur incolu-

meni sanclitafem tuam, pater sanctissime, et beatissime Domine, ad sui nominis laudem el jiloriam. Datuni Eborse xx die Junii, anno liuman;e salutis mdxi.v . Accepta sunt gratissimo animo a Pontilice Lusitani regis officia, et quanto animi ardore in illiul opus sanctissimum incumberet, significalum est. De prosecutione Concilii inferius denuo agemus. 17. Proridet Pontifcx jw iit comitiis Wormatifnsibua res religionis pcrtractentur, sed rcModo progressum fcrantur ad Concilium. Dieta- Wormatiensis videamus. Cum igitur Pon-

totum ad Universale Concilium, (]uod Tridenti denuo indictum et jam omnibus expositum est, remittatur, sicut oiniii jure debitum est, id erit consuctudine tua atque officio prccstantissimi regis dignum, et Deo Omnipotenti gratissimum. Dat. Roma" xii Martii mdxi.iv, anno xi .
18.

feinuntius Pontiflcius illum admoneret

sidio in
'

Jussus etiam est Fabius Mignanellus injiroficisci ad Caisarem, ut

;

ut

si

(juid

de religionis dis-

tit'extimeret,neProtestantesdereIigione tractare
vellent,

Ferdinandum Boliemia>
sacris

et

Romanorum
referenda ad

regem
qu;c ad

monitis instruxit,
,

ut ea oninia,

religionem speclarent

Coiu^ilium OKcumenicuni curaret, ad quie pro-

movenda Fabium

.Migiianellum internuntiuni ad
etc.

eum

misit
Rijgi

'

Komanorum,

Cliarissinie.

Cum

venerabili fratre Hiero-

nymo

Verallo arcbiepiscopo Rossanensi, (juo nuntio apud serenitatem tuam utebaniur, ad

majestalem serenissimi C;esaris fratris tui jier nos destinato, nunc apud le nuntio nostro careamus, nos [iro benevolentia, quam singularem ac |taternam erga serenitatem tuam merito gerimus, nuntium apud te continuum, prout semper consuevimus, habere volentes, qui nostra et
.Vpostolic;::'

conventu Wormatiensi proponeretur, id ad Concilium Tridentinum referendum curaret. Monitus eodem tempore est a Pontifice Granvellanus, qui adversa valetudine implicilo Cresare ad conventum Wormatiensem pra-missus fuerat ut qua auctoritate florebat apud C;i'sarem causam religionis in eo conventu tiiendam susciperet, controversiasque fidei ad Concilium Tridenfi indictum referendas curaret. Pr;emoniti quoque Sancli-Petri ad Vincula cardiiialis -, idemque Mogunlinus arcliiepiscopus, Joannes Ludovicus Trevirensis, Otlio cardinalis Augustanus, ne quid de religione decerni a Wormatiensibus comitiis paterenlur, sed ad Concilium Tridentinum referendum contenderent inter alios vero Moguntinum ct Trevirensem seiiteiTiviros institisse vehementer adversus Protestantes, religionis causam ad indictum Concilium refercndam esse refert Franciscus Belca,

rius

\
19.

Celebrari coeperant Wormatifc comitia principum Germania\ absente C;esare, cum podagra impeditus esset, quare Ferdinandus rex habita oratione coacti conventus causas exposuit [iracifiuas, qua? fuere gravissimffi
:

Sedis negotia jugiter

cum

tua

ma-

prima,

jestate tractet et exequatur,

elegimus venerabilem fratrem Fabium Mignanellum episcopum Lucerinum, pra?Iatum nostrum domesticum, latorem pr;esentium, singulari doctrina, prudentia
aliis

ut |iacatis pristinis dissidiis religio vera in sua

dignitate constitueretur secunda, ut commiini consensu bellum adversus Turcain conjunctis socialibus armis decerneretur ea de causa iinperatorem iiacem composuisse cum Galli;e rege, qui episcopos ad Concilium Tridentinum missurus esset, atque auxiliares copias adversus Turcam s|iopondisset congregari jain Concilium Tridenti, ac se una cum imperatore oratores ad illud decrevisse, atque adeo causa religionis
:

pra>ditum, cujus opera in legationibus etiam apud serenilatem tuam,

et

integritate

ct

cum

multis arduis rebus usi sumus; eum itaque Dei nomine ad serenitatem tuarn nuntium
et

hujus Sanct;e Sedis destinantes, serenitatem tuam hortamur et requirimus in Domino, ut pro sua erga nos et dictam sedem
reverentia,

nostrum

Concilio Trideutino permissa, de bello Turcico

eumdem Fabium episcopum nunhumanitate

et

tiiim solita, <]ua cwteros nuntios

pro ferocissimis hostibus a Germanorum cervicibus [iropulsandis in eodein Wormaliensi con-

benignitate excipere, fidemque ejus verbis tam nunc, quam quoties te nostro nomine alloquetur,

ventu agendum esse. Assensere Catholici principes propositis re-

haud minorem pr;pbere

III.

velis,

quam

si

nos
'

Ibid. p. 280. Paul.

'

l^inl.

lih.

liri'v.

an. xi. p. ^GS.

Ib. p.

256.

Ib. p.

257.

III. lib.

brev. an. Ii. p. 296.

^ Ib. p. 2.^8.

'

Lib.

xxiv. num.

9.

94
:

PAULI

III

ANNUS

12.

CHRISTI 1545.
illi

bus in rcgia oratione at Protestantes in haeresi impia confirmati dissenscre; moliebantur enim in conventu maxima ex parte ex laicis vcl h.Trcticis coacto (|iio(l(lam rcligionis monstrum conflare,

brari dcbcf, atque adco

non consensuros,

iit

conlrario
giistanir,

animarum
sunt

salufi ac

confessioni Au-

adhffrenfi rei
illiid

|)olitica',

cum

illi

qiii

celcbraturi

cum jam

anlc
rci

omnia comitia, qua; de

Catiiolic;r

reli-

gione egerant,
attulissent.

maxima damna

regi

obtulit suppliccm libcUum Mignancllus Pontificis internuntius Wormatiic vigesima sexta Aprii. mdxlv A multis jam consignatum, quo exposuit annis in omnibus ordiniim impcrii cnetibus Lutheranas res augeri ac confirmari, eos enim, quaj ipsis conceduntur avidissimc arripcrc acerbeque exigere, et ea qua> vi rationis spondeaiit, per summam perfidiam non servare, rcmque Calholicam profligarc, at(|uc bactcnus prffilcxit

Qiiare

Romanorum

'

Concilium, sacramento sint obstricti Pontifici, at(|ue proclivcs ad tuendam ejus doctrinam. Conslitutiones propterea et dccreta posse condere conformia juri papisfico, at non purissimo verbo Dei, contra sponsionem dccreti Spirensis, atque adeo rogari a se regiam majestafcm Ca>sareosque administros, ut si quid contrarium decerncrefur in papisfico Concilio Tridentino, non dissolverefur pax in reccssu Spirensi, sed potius pcrduraret usque ad Christianam compositioiiem in nalionali congrcgatione, seu dieta imperiali a Germanica natione fienda vi ct tenore antcdicti Spirensis recessus.
Quod ad articulum de justitia et pace, quia cdicta Wormaficnse ct Augustanum subjiciunt sfalus confessionis Augustana? pcenis contentis in privilegio pacis publicae, ac secun-

solitas causas tolcratcB

eorum

insolentitc, belli

discordiam principum, ac Concilii OEcumenici inancni expcctationem, jain vero principcs mutua pace conciliatos, Concilium indictum congregari, nullum imminere Turcicum terrorcm, atquc adeo rogavit, ne regia majesfas fidci ct libcrtatis syngrapiiam concedeTurcici

terrorem

dum

pefendi

legcs declarantur ha>retici, adeoque bello propferea in recessu Spirensi cxtorse;

rct Lutberanis, qui

eam

eblandiri nitcrcntur, ut

rant, ut pax

iis

concederetur

polliciti

enim
ex-

procacitcr illudercnt Concilio, nec aliam formu-

erant contra

Turcam arma

subsidiaria ea tani^psis

lam vcrborum conceptam fraderct, quam cain, quBe Concilii syngrapba concepta forct, consfare enim de Protestantium animo, in id(|ue ipsos inniti, ut si decretis Concilii non paruerinf, ad ea amplectenda obsequiumque Cssaris armis cogi non possinf, dcmumque [ireces addidif, ut
Pontificis

tum

lege ne causa religionis molestia

.

hiberefur

Addidcrc se id agere adacfos necessitate pro bono publico Gcrmanica^ nationis, ac vera, anfiqua et orthodoxa religione assercnda. 21. Agit etiam dc his comiliis Wormatiensi-.

Conciliique

aucforitatem

asscrerel.

hus

Jo.

Wormatire vigesima sexta Aprilis mdxlv >k Vigesima octava Aprilis Protcstanfes propositioni
Ferdinandi sua responsa obfulcrunt, consertaque erant solitis insulsissimis rationibus ct impiissimis na^niis, ne Concilio obtempcrarent ' "20. Votis Protestantiiim qui rrpudiant Con:

CocLtus ', et hc refert: Hoc anno indictus ac celebratus

est

Wor-

mafia! convcnfus imperialis, qui promissus fu-

lium etcomitia redamant Ceesar annuit.

Responsi dati xxviii .\prilis MDXLva Profestantibus summa, dictata a senatoribus principis Catliolici.

Respondere
,

status

confessionis Augus-

tanrc

in recessu

Spirensi

promissum

fuisse

dicm prinnim Octobris prioris anni. Itaque Csar ad eum diem siios jiissit ibi comparare commissarios. Ca'fcri tardius advcncrunt. Rex Romanorum mensc Decembri Cicsar, infirmitatc corporali pncpeditus longe tardiiis advenit. Ex principibus autcm clccforibus, unus dunfaxat personalitcrcomparuif, illusfrissimuscomcsPalafiiuis Rhcni ct dux Ravaria" Fridcricus ca;tcri miscrunt suos oratorcs. .Minus igilur frcquens
erat in recessu Spirensi, et consfitiitus in
; , ;

Concilium Univcrsale, libcrum, Chrisfianiim, id est, Lutheranum celcbrandum in (icrmania, non vero papisticum ct parfialc, ut Tridenfi-

ac celebris fuit istc conventus, (|uam Spircnsis,

licct

satis

celcbris fueril ex Cirsaris regisquc

Oflio cardinalifia

personali pra'scutia, ubi ct rcvcrcndissimus do-

num.

minus cpiscopus Augiisfcnsis

Licet alia; nationes se submiltanl judicio

dignitate ac amplitiidiiic sublimifatis insignio-

Concilii papistici,

posse,

non tamcn i|)sos vcllc, ncc quod suspectus sit ipsis locus, sus|)ccti
suspecta dccrcta inco condenda. intersiiit illi Concilio jurcjurando ob-

prffisides,

rcm co honore convcntum illum rcddidil protractus autcm est isle convcntus usquc in mcnscm Aiigiisli, cujiis die iv dalus cst publicus
:

Qui

reccssus, in (]uo proplcr paucitafcm priiuipiim

ct

adco ipsornm essc adversarios, ncc pro|)lcrea asscnfiri illi jiossc: non celcbrari sccundiim purum Dci vcrbiim, ncc
stringi
Ponfifici, af(|uc

stafuum i|ui in propriis personis acifiicruiil, majoresef graviorcs causw, de (|iiil)us tracfafiim
fiiit,

iKHi siinl dclinifa^, scd

suspcnsa;, at(|ue in

secundiim
Ecclcsiffi,

morcm

veleris, vcra' ct Aposb)lira>

alium coiivcnliim rcmissa\

tuil

qucm

Ca>sar consti-

secundum (|uem omiie Conciliumcclci:i2.

Ratisbona' cclcbrandum dic feslo Epiplia-

Ms. Franc. cird. Harbcrini p.

Ib.

si|;.

2G78. p.

Jc).

Coclil. in Actis ct script. I.nlli. ncl(,ir.

I.

xxii.

,,

PAULI
ni;v,

III

ANNUS

12.

CHRISTI 1545.
iinpcrii
articiili,

95
illa

sou Triiim-Uegnni, ad (|iiom oninos principcs et slatiis persoiialiler(exccpta caiisa iiifirmitatis) convenirc dcljcanl . Refert Bclcarius ',
misisse ad hos convcntus Wormatieiises Gallo-

ncgotia, pra'scilim vero

(|iii

puncta

et

in pi\Tsenti

dicta debiiissent cxpe-

diri,

pcrfecle consultari, concludi, et decreta

rum regem

suos oratores, atfjue eorum opera

verbis piissimis Proteslautcs principcs coliorlatuin, ut cum ipse suas lites, cum C;i!sare pace confccta, diremisset, suas etiam ipsi de religioiie controvcrsias
cilii

ad cfficacem eflectum perdiici possint. Nos quoquc omnino proposuimus ad ipsam dietam (iivina gratia non adversante, nos conferre, om-

niaque lucccum consilio ordinum impcrii,

cum

componcrcnt, atijue ad ConOEcumcniciTridciitiui sententiam referrent,

pubiica pacc fruerctur.

conservatione pacis, tranquillitatis, concordise et justiti;c in sacro imperio commodc spectare

possunt.

ut Cliristiana rcspublica, cxtinctis

sidiis

omnibus disVcrum Lutbera-

Qiioniam autem favoroso

ct

paterno ducti

alfectu

erga sacrum imperium Gcrmanicai na-

nos ha!C consilia respuisse, atcjue in pervicacia obduruisse confirmat.Surius ^; eosdem disertissiniis

tionis niliil

magis cupimus,
et

et

optamus,

quam

ut dissidium leligionis componatur, et ad Chri-

verbis ijcrnegasse sc parituros Conciiio

:

stianam concordiam
fiiimus

intellcctum redigalur,

OEcumenico
toties

ex quo patuit eos malis arlibus

quidem

et

sumus tanquam imperator

postulassc Concilium OEcumcnicum ad obvclandam eo mendacio impietatem. In lioc (iniiuit) Wormatiensi conventu inter alia, Proteslantium legati palam lestati sunt se Concilium Tridentinum, quod Pontifex indixerat, pro legitimo non agnoscere. Et ea fuit facillima ralio omnia ejus Concilii decreta elevandi et

Cbristianus, el dcfensor nostra; salutiferm fidei, inluitu nostri officii et promissionis favorose
fact,

multum

inclinati

hanc discordiam

reli-

gionis pra^senti hac dieta ad Christianam unioncm duccrc, sed omnibiis statibus imperii satis

superque

est

cognitum,
fuerint in

quam
causa,

graves

et

urgenhcec

tes rationes

quominus

ncgligendi

si

sic liccat subditis

quibuslibet

principum suorum decrcta pro legitimis non

agnoLcere, nimirum brevi pulcherrimum habebimus in republica rerum ordinein et tranquillitatem sed haec ab Ecclesiasticis suis Prole;

stantiuin ordines hauserant.

Verum

lioc illius

amplissimic Synodi auctoritati nihil penitus ponderis detraxit, atque ita videre licuit, quam ex animo tot superioribus comitiis, illi Ecclesiastae suis magistratibus suasissent, ut OEcumenicain Synoduin petcrent
22.
.

compositio nunc temporis commode fieri potuerit. Ut ergo hanc pernecessariam compositionem, Deo gratiam danle, bono aliquo ordine adjuvare et in effcctum ducerc adhuc valeamus, ex sequo et bono visuin nobis fuit, ad promovendum hujusmodi concordiam denuo concedcre Christiaiium colloquium, quod permittimus pacis viris, iisque probis, piis, doclis, bon?c conscienticC, pacificis, habentibus prae oculis pacem et tranquillitatem ita quod nos tanquam
:

cilium

repudiarentprocacissimeConpostulabant privatum colloquium quod Csesar concessit ut constat ex sequenti recessu hujus Wormatiensis

Cum vero
;

OEcumenicum

aut plures ordinabimus pra^sidentes, necnon quatuor collocutores totidemque adjutores Catbolicaj religionis ita ut simililer
caput,
faciant status confessionis Augustanai, eligant-

unum

dietai

que quatuor collocutores, totidemque auditores, et quos habere velint infraxv Septembris nominent, et prscfati

Notum facimus universis, proximis comitiis Spirensibus, propler multas urgentes et graves causas, generalein dietam dic prima Octobris pra^teriti anni
Carolus', etc.

prsesidentes

collocutores et

posteaquam

in

auditores in festo Sancti-Andreai, quiestultimus dies Novembris, Ratisbona; confluant, ne-

gotium
fidei in

ibi

et

discordantia

puncta Chrislianae

hic in nostram ct imperii civitatem

Wormatiam
Et
infra
:

promulgavimus

et

instiluimus

Arduis rationibus moti, istam dietam protraximus, et alio Iranstulimus illam per prffisentes ad festum Trium-Rcgum proxime futurum, in nostram etimperii civilatem Ratisbonam, vulgo

nomine Domini aggrcdiantur, cl insuper, quantum possibile erit, pacifice et Chrisolummodo refepicientes stiane componant
;

Regenspurg

ita

ut electores principcs, et

cffiteri

ordines imperii, intuitu

gravium

et

arduorum
:

negotiorum imperii, ad (iicm pr;escrii)tum in propria persona Ratisbona; comparcant hi vcro qui mala valcludine impcditi comparere nequcunt, nccnon Uhevx. civilatcs impcrii suos legatos et mandafarios cum sunicicnti mandato
sine ulla dilatione provideant, ita ut

communia

'

Bclcir.

1.

XXIV. nuni.

i).

-;

Sur. in

Comm.

hoc an.

.Ms.

Fraac. Barb. sig. 2678. p. 139.

sacra Scriptur;e consentanea, et ad tollcndos abusus servire possunt quin et sine aliquo impcdimento et obstaculo habeluinl respectum ad honorem Dei optinii Maximi, veram Christianam unionem et reformalioncm Ecclesim. Super hoc jam altiget, et debciit nobiscum omnibus ordinibus impcrii iii futura dicta rcferre, et copiosam dare notitiam omnium, qu.T> inter ipsos sunt acta et collocuta, ut nos deinceps cum ca^teris statibus possimus, supcr articulis, quibiis sc colloiiucntes concordarunl, vcl non, amplius nos concordes facere, deliberare et peniliis ponderarc, (|iiod in liujusmodi rebus tractaiiduiii sit, quo oinnia ncgotia [irout necessint
:

qu

96

PAULI

111

ANNUS

12.

egit,

CIIRISTI 1545.

sitas rcqiiirit, ad aniicabilcm, Christianam, et perfectam unionem et compositionem dirigantur, quod adjuvare ex officio debilo favorose et paterne prompti sumus. lU itaque per sacrum

decretoria sentcntia arcliiepiscopo Coloniensi

cum liicrcticam impietalem amplexus Protestanfium pofentia;n pcrtinaciamquc au-

imperium Germanicaj nationis, pax, tranqnillitas et justitia commodius et tutius conserventur, volumus uf publica pax antea erecla et publicata, necnon cfetcra? pacis conditiones, et
decreta imperialia, prout imperii ordines ubique acceplavere, autnosex officionostro hucus-

tum addidit, ut si Concilium aperienduin forcf, certior fieret a Pontificc, ut se Wormatia subduceret, ne importunis Lutheranoruii; precibus et qucrclis divcxarcfur.
xisset,

que ordinavimus, per

et

pr;T>sentes sint

rcnovata

His acccptis rcspondif Pontifex, cxpeditiobreviorc temporis fle.xu comparari possc, nec se submitfcndis auxiliis defuturum verum si Ca?sarea majestati in ;bcllicis rebus cxercifa-

nem

confirmata.

Universis

prceferea

et singuiis

tissimai, et j)rudentia! Iaudespcctafissim;r aliter

tam summi? quam infimis stalibus imperii, cujusque sinl dignifatis ct conditionis, tenore pra?sentium injunginuis, ut hajc in omnibus suis
punctis et articulis firmiter summo cum studio conservent, unusque alium contra suprascripta,

visum csset, cui ut[)ote in Gcrmania agenti, omnia locorum temporumquc pro re gercnda

commoda

explorafiora forent, se illius judicio

nec premat, ncc gravet sub pffna

decretis contenta
.

in

iuijusmodi

Multis interjectis de expe-

ditione inTurcas

comparanda, cogcndoqiie auro

subsidiario addit
< Ha!c omnia supradicta nos tanquani imperator spectantes, promittimus ct polliccmur

firma et rata habituros, nihil contra id inchoaluros aut permissuros, uf aliquid nostro no-

expcdifioncm tofam commcndare, ac promissa auxilia celerrimc atquc alacriter collaturum. Ita Andclofius ob conccpfam a Pnnfificia sancfitate de Ca^^sarea virtufe opinionem, et Pontificis in [)romittendis auxiliis prom[)tam alacritatcm gaudio ingenti dclibutus Roma discessit. Quod ad Concilii rcsaffinef,oslenditPontifcx, se antea C;csareis consiliis, monitisque ac placitis obsecundassc, jam vcro diffcrrc ulterius non posse, ne inchoaretur Concilium, nisi in se
('

mine, quod his contrarium sit, infentctur, in cujus fidcm et testimonium nosfri sigiJIi imperialis appcnsione muniri facimus . 23. Huic dccrefo non modo Catholici ordines, verum etiani Confessioni Augustan;c addicti

gravem culpam
labcfactaret
lio
:

susci|)eref,

famamque

Concilii

de

modo

vcro proccdcndi in Conciiri,

addidit, eain

modcrationem adhibitum

ut

nullum

rcligionis caus;!* nec meditatai cxpedi-

assenserunt.
Perculitillud decrctum Catholicos

tioni impcdimcntum objiccretur. Scripsit vcro mensc Julio cardinalis Farnesius nunfio Yerallo,

magno
menad

vix

unquam
fidci

fieri

posse,

ut in

Concilio

dolore
tis

ac

perturbatione,
partes

cum

arcana;

dogmatum
terit,

pertractatio

differafur,

cum

GspsaresB ignari suspicarenfur Caesarem

deflectere, quia

ha2c pra'ci[)ua congregandi ^Concilii causa exli-

Lutheranas

rcligionis

ut in Di[)lomatc conceptis vcrbis cxpresest,

non retulisset ad (Aincilium, sed in conventu (lcrmanicoad univcrsam Ecclesiam spectantes conlroversias dirimendas promul-

causam

sum

sem[)er

is

mos

servatus

sit

a Conciliis,

gasset,

adeo ut Tridentini
consilii

pra^sules in

cum

utante onmia fidci confroversi;c discutiantur, ncc asusce[)to eo morcdisccdendendumsit, (|ua' dcdifa occasionc insinuare pofcrit tum efiam
:

gravissimas querelas clfunderent, quos legati

Apostolici,
facti,

Ca^sarci

arcani

participes

docuere Cajsarcm hac una spe detinuisse Profcsfanlium principum animos, nc importuno admodum fcmpore civile bcllum conflarcnt,

crcdatur Profesfanlcs in oflicio facilius ca indulgcntia contincri posse, Pontificiam sancfifatcm contrarium sentire et arguere
addidil,
si

quod

ex
res

prffileritis

eorum

gcsfis

non

fanta insolcnsi

tia vel in

(^afholicos vcl in

alios grassafuros,
:

antcquam validus cxercilus pro iis com]irimcndis comparatus cssct; atquc ea de causa Andelofinm fidum admiiiislrum a Ca^sarc ad Pontificcm Iransmissum uf cerfi(ucm faccret,
obsccundarc vehementissimc enim dcposcebant, ne Concilio Tridcntfno sul)jici cogerentur, ne profifend;e ha^rescos libcrfas adimeretur, ne
:

ipsorum commodo non vcrtatur si enim Concilium corum causa coiisucftim agcndi modum conmiufarcf, obsolcsccrcf illiiis fama advcrsarii(|uc inagis consuclo
et

morc
fleri

insolcsccrcnt,
:

nollc sc iniquc l'rotcsfanlium volunfati

Catholicorum virfus cmarccsceret

ca'tcriim

C;psare;c voluntatis,

quoad

potcrit, ratio-

nem habitum
(<

iri.

Ouod vcro

spcctat ad
si

Catholicos idoneis

rapta

Eccicsiaslica

bona eliam
;

post comifia

subsidiis confirmandos,
lur,

a Lulhcranis divcxen-

Ratisboncnsia ab iis rcpetenlur cos vcro tantummodo inani convcnfus expccfationc laclari, iit felicius ad ofliciiim rcdigi posscnl, nec ullum

ccnsctsua sanctitas ul Citsar

ct

hrcrcat in loco
(jiio

in Gcrmania commodiorc vicino Rclgio, in cxorientcs molus com[)csccrc, atque ad

damnum
boruni

religioiii allaliim iri

luin muilis vcr-

ofliciis ac

singularis oi)scrvanlia! siguis

Ponlificiam auclorilalcm
pollicilus est
:

asscrtuni

iri

(ja^sar

de exaucforando ctiam Pontificia

expcdilioncm sc com[)ararc posscl, ac su;r Hali;c([uc viciiiior forcl, dcniquc quicumquc casus sc((ualur, Ponliliccm lucndis Catholicis nuuquam dcfulurum, ct hc Caisari
fiilurain

sanclitali

PArLI
nitidc cl (lc^MiiliM- sigiiilicat
;

III

ANNUS

12.

rilRISTI 1545.

97

(iiiod

\evo

C;L>sare;i

dogmatatoUanturetvetus reIigiorcpullulct,priudic;itoresqueboni per

cerilotes

majestas
iiuliciquc
est,

cttiai^itat,

iit

Ponlifcx

aHjiii

acciiiiat,
iiiiri,

regnum
iis

dis|)crgaiitur;

sa-

colliuiiiium Catliolicos iiitcr clLutlicranos

autem non crecntur,

nisi probatic vita;

iKvcaPontilice

novos ordiiuim convciitus, respoiisuin ;c(]ui boni^iuc consuli, niodo

ac doctrin;e viri, et

sacerdolia Ecclcsiasti-

caqiie beneficia conferantur, ipsi

autcm prslati
et

Ctcsar pro suo tlaiirantissimo religionis studio caveat, ne ordinum decrctum aut coUoquium
fiat,

penes Ecclesias ipsorum jugiter resideant,

unusquisque
siasticus

sive pi\Tlatus, sive alius vir Eccle-

quod

relijfioni

damnum
sibi

afferat, vel l*ontifi;

unum

tantuni beneficium possideat,

cis

Sedisquc
salvis,

Apostolicic

auctoritati

liisque

non

plura.
Si

relnis

quod

conducere censuerit,
est,

quis pr;platus publicis muneribus oc-

agat.

Dc arcliiei)iscopoColoniensi responsum

judiciarium ordinem brcvissiinum ad eum exauctorandum cxcrcitum iri, cum illius luTresis et pcrduellio sint conspicu, ut Cirsarea majesillum auctoritate uti tas I'ontificia adversus possit, iino Ponlificem, quantum sua attinct, nieditari atque paratissimum esse ad severitatem eamdein contra quemvis electorem aut

cupatus penes Ecclesiam residere non posset, vicarium viruin sufficientem et Ecclesiasticum loco suo continue teneat penes Ecclesiam. Ut autem facilius et citius boni viri per regnum dispergantur, dignetur majeslas regia, iis, qui in gymnasio bonis litterisoperamdant, gratiose providere, ita ut studia ipsorum continuare et
perficere possint. Interea utprajlati
prffinisso, officio

omnes modo

principcm ejusdem criminis affinem distringendam, necnou ad sancienda foederis capita et promissa complenda. Quod autem efflagitavil Caesar pr;emoneri antequam aperiatur Concilium, illius votis morein gestum iri, maxiine quod administri Ca;sarei spondeant, dilationem eam quindecim vel sexdeciin dies non excessuram. At de damnato episcopo Coloniensi inferius dicemus .
24. Articitli conclusi in dieta Posoniensi.

ipsorum possint omniexparte satisfacere, videntur omnia bona, etquocumque noinine vocentur 'proventus, et decim, item
abbatia}, aliaque

omnia

beneficia, qua' per lai-

cos possidentur, quajque a majestate sua regia

ad beneplacitum vel ad tempus jain occultum inscripta sunt, vel probata de factoetsine titulo occupantur, de manibus quorumcumque de facto liberanda esse, iis restituenda, ad quos spectant;
si

in

qute

autem beneficia bujusmodi vacaet

rent, majestas regia personis idoneis conferat

Modo ad narrandam dietam Posoniensem

'
:

super bonis autein

jestas sua,

proventibus cpiscopatus

Hungaria feliciter pro religione Catliolica asserenda celebratam sermo convertendus est

Jauriensis, et aliis similiter

jam

inscriptis,

ma-

queinadmodum

gratiose obtulit, di-

Articuli conclusi in dieta Posonii mdxlv.

In

quoad negotium religionis, oinnes status et ordines regni una voce sentiunt, cultum divinum et religionem ad pristipriinis,

nain

normam esse redigendum, et b^rreses undique toUendas, juxta admonitionem regiai ma Id

jestatis.

autem

recte fieri posse existimant,

si

in

omnibus
doctrina

Ecclesiis, prselati, sive sint episcopi,

sive prspositi, sive abbates, viri Ecclesiastici et

gnetur tractatus fleri curare, quibus tractatibus ea bona ac proventus, quo facilius potest, de manibus eorum., penes quos sunt, liberentur. Et quoniam episcopatus fere omnes, qui sub ditione regia; majestatis sunt, in iis disturbis, magna ex parte bonis et proventibus ipsorum spoliati sunt, adeo ut vix quotidiani sumptus episcopis suppetant, nedum arces ipsorum finiUmasconservarepossint, supplicant ordines et status regiK majestatis, ut sua majestas instet et efflciat,
et

pnBditi quainprimum constituantur, qui etipsi doceant verbo et exemplo gregem sibi

apud

sanctiss. D. N. id

quod

commissum,

et vicarios

ministrosque suos sibi

subjectos eoruin officium exercere faciant, mittautque sine inora in omnes partes arcbidiaconos, vicearcbidiaconos, et alios

etiam ordines, et status publico nomine facturi sunt, quo sanctitassuaconfirmationes episcoporum nondum consecratorum gratis concedat,

quorum interest,
ipsi forte suffi-

ad docendam plebein, quibus

cientes

si

non sunt, preedicatores bonos adjun-

gant, ut ubique vetus religio pristinusque Dei cultus restituatur. Parocbos etiam in omnibus
villis

auctoritatemque insuper graUs tribuat aliquibus ex eis consecrandis hic in rcgno sulTraganeis, ut sint qui ordines impartiantur, nam et antea suffraganeorum inopia multis in locis magnus defectus clericorum et sacerdotum in re-

gno

accidit.
Prffiterea,

oppidis tales constituantur, qui veram doctrinain sapiant et eam doceant, sacraque
et

licentia

ministrent juxta ritum sanctcC Ecclesi;c Catbolica^. lidein etiam prajlati pro facultatibus ipso-

cum hactenus mulUs in locisex multorum dominorum ct Nobilium homines idiota; et plerumque mechanici, et alii prffidicatoris offlcio fungl veriti non sint, videtur ordinibus et statibus regni, ut pradicatores,
vicarii,

rum

scliolas erigant, in quibus bonoc littera) et vera religio doceantur, etsicindiesmagisprava

archidiaconi,

vicearchidiaconi, et

alii

qui
'

Ms. Franc. card. liarber.

sig.

2677. p. "8.

supradicto ad reformationem religionis per prajlatos emittentur, diligcnter istos tales

la

modo

ANN.

TOJIUS

mill.

RAYN. XIV.

98
piohibcre, el
;id

PAULI

III

ANXUS

12.

CHRISTI 1545.

pristinam veramque religio:

ipsam
tio

nem

redigerc curent
iilis

qui

si

resiijiscerenollent,

Romam transferretur quare interuuiiVerallo in aula Ccesarea data sunt mandata,

:

tunc de bonis

ejiciantur, vel ex merito pu-

ut

cum

Lutherani apertfe sint professi, se Tri-

niantur. Domini

autem

terrestres

non solum

id

dentum non accessuros, prudenter exquirat a

Caesare, an jequi et boni accipiat, ut ob Tridentinae

non impediaut, sed

ipsos prtudicatores, et alios

ministros verbi Dei per priclatos emissos juvent omnibus modis ad exercendum ofticium ipso-

urbis angustias et incommoda, in ampliorem commodioremque urbem Concilium trans:

rum

si

primam requisitioncm
ter vel per

quis ex eis aliter facere intelligatur, ad regia- majestatis, vel in

feratur
ut,

quinimo

legati

consuluere Pontifici,

ejus absenlia, domini locumtenenlis, personali-

i)rocuratorem comparere tenealur, merito puniatur. Anabaptistas et sacramentarios juxla admonitionem regi;c majeslatis, si qui adhuc in regno supersunt, procul expellendos esse de omnibus locis, ordines et status regni statuet jure convictus ex

conscntiente translalioni Cssare, priinum inchoetur Concilium, ac deinde translatio decernatur ob loci angustias; ne si prinium indiceretur transhitio, dilaberentur Patres in suas
dio-ccses, abjecta
et

omni celebrandi Concilii spe, Christianus orbis se inani expectatione ilUi:

erunt, nec amplius illos

autquempiam illorum

intra regni fmes csse recipiendos.

proventus monasteriorum, ac claustrorum, ac capitulorum desertorum excepto Belausar, et ejus pertinentiis quas majestas regia durante beneplacito suo Francisco Thaltii ad sustentationem ejus concessit, ad alendos doctos parochos et verbi Dei sinceros pra'dicatores, qui populum in veteri orthodoxa, vcra Catholicaque fide ct religione couflrmare, et si quis ab ea desciverit in hoc rcgno, ad eam reducere studcant, necnon ad instaurationcm et erectionem scholarum particarumdemque magistrorum qui cuhirium
Praeterea

bona

et

sum opinaretur si vero Ctcsar transferri Concilium nolit, nec de religione asserenda damnandisquc hajresibusagi, Concilium in servitute redaclum iri plures vero non deesse Concilii transfcrendi causas, magnam annona; caritatem, loci angustiam, cffili asperitatcm hjberno tem:

pore; comitia iinperiaiia proxime celebranda, in quibus contraria Concilio decernentur, Lu-

theranorum obfirmatam pertinaciam

tificia'

consti-

tuend;e sanctioris disciplina> difficultatem, Pon26.

Caisarea-que majestatum absentiam. Significarunt eliam Pontifici patres

Tridentini,

consensurum

forte

Casarem,

ut in-

choetur Concilium, sed intcrcessurum ne religionis capita theologico certamine excutiantur,

docti, probi et honesti sint, intertentionem, et

denique bon;e spei et indolis juvcnum et adolescentum, ut bonis litteris operam dare possint, promotioncm et auxilium applicentur et convertantur, quo tali ratione boni et docti viri
alantur et nutrianlur. Ad hac autem pramissa et ordinc excquenda, proventusque pra:diclos in pr;cmissum usum fidelium convertcnrite

donec Ilispanice, Gallia;, Lusitaniae, Polonia; et aliorum regnorumpr;esuIes ac theologi Tridentum pervenerint, iutermissaque hcEresum damnatione de restituendo tantum morum nitore ac splendore agatur; nec se Ca;sareffi voluntati assensuros, ut ab eocolloquia vel convenlus de
sanctissimis religionis capilibus cuin Lutheranis agantur, et ipsi indiclo congregatoquc Concilio

tanquam canes qui

latrare nesciant, peni-

dos quilibet [jrajlatus sub sua dia^cesi curam gerere teneatur, et ubi opus fuerit majestati regicB de administratione hujusmodi rationem
reddat
.

tus

obmutescant, abjcctaque Concilii causa

fruslra vilam, opes, labores, desertis propriis

Ecclesiis profundant,

animasque prodita divina

25. Supplicant

ordines

et

status

regni

majestati regia^, domiiio eorum clementissimo, ut majestas sua, tum sua, tum sacra; Caisarea;

causa illusoque orbe Christiano male perdant. Si vero imperator velit rcbus suis consulere, dcfinita brevioris temporis circumscriplione, ut adversus Protestautes bellicum apparatum comparct, se a;qui accepturos, ul pro tkincilii in-

majestatis auctoritatc agantapud sanctissiinum

quo sanctitas sua Ceneralc Concilium pro complanandis omnibus diltercntiis vanisquc
D.
?<.

opinionibus de religionc, sinediuturniori iiiora cclcbrare dignetur quod si sanctitas sua id dillerret, majcstas Ca^sarea dignctur modum adhibere, nc ceiebralio Concilii diutius prolra:

choatione lempus extrahatur, nulla vcro ralionc se assensuros, ut stantc indicto coactoque Tridenli Concilio, a Ca^sarc cum Lulhcrauis pertinacissimis, vcl in colloquio, vel in convcntu dc rcligiouis rcbus transigatur.
27.

Dum

lucc agitantur ancipiti acccssit

auimorum
Vega

hatur.

asstu

ob

iniplicitas gravissimas rcruin dilficul-

bum
Tridcntiui

anxic

lcgati

Apostolici
l'onlificium

et

Patres

tales,

commode

ad

Ponlificeni

cxi)cclarent

impcrium

dc apericndo Concilio, conlroverli cicplinn esl, an Conciiium in commodiorem locum transfe-

orator C;i'sareu8 de edicto \V(irm;ilicusi proniulgato excusalioncs allalurus; ali|uc Andalo-

rcndum
|)olius

esset; aversa

enim

imi)cr;itoris voluii-

tas vidcbalur a

cclcbrando Tridcnli Concilio, ac propendebat, ut ia aliaiii urbein, vcl

noiidum Uoma discesscrat, opera cxpeulCouciliumTridcnliuum nisi exaclo mensc Dcccmbri apcrirelur; ncc in co lidci dogniala
tii, (|ui

tiit,

traclarcalur, scd de Ecclcsiaslica discipliua ad

PAUrj
piiriorem
proposuit,

III

ANNUS

12.

CIIRISTI 1545.

99

formam
aii

rfivocanda, moriltiisqiie so-

lutioribus adslringeiuiis ageretur; cui Pontifox

('icsar traiisforri
iiej,'aret,

noslro .loanni Pelro cpiscopo Albanensi ejusdoin siinclii' Romanic EccIesiiT cardinali.
Vencrabilis frater noster, saliitom. Ciim
indicsit,

Conciliiim velulla

lot;cumque orator mandata accepisse,

se

de ea ro
iin-

Universale Concilium per nos Tridenti

1'ontifex

dccreto primuin

tum propediem, Deo

inibi(|uc,

faveute,

apericndum
,

Dandino episcopo Caserlano, sed eo morlio

sicut audire

potuisti

cum

legatis

pedito, iMarquini, qui erata secretisimpcratori,

nostris notabilis

numerus prxdatorum etiam ex

prii,'latis

opcra Ciosarem <iui jamdiu Tridentini Concilii principium ac progressum retardarat, consuluit, an vellet Concilium Tridento transferri. 28. At Cifsar cum veritus esset, ne Ger-

Gallia et nis[iania convenerit, nos ctsi

in

manoriim odia ex ea
sit,

re in se concitaret, assen-

ul Conciliiim Tridenti aperiretur, deditque

imperia Mendozio oratori apud Concilium decreto, ut

mox

Venetiis Tridentum se conferret,

ac propierea 1'aulus Pontifex, qui vcliementiori

animi ardore tlagitabat, ut Conciliiim Tridentinuin celebraretur, decrevit liabito vi Novembris cardinalium senatu, ut Concilium Tridcnti XIII Decembris pra-sentis anni aperiretur, in quam diem tum DominicaTertia Adventus, dicta GAinETE, incideral. Interea Tridentum princi-

Urbe cxistentibus, ut et ipsi illuc convenirent jam monitis, ob immoderatos proximrc /Estatis fervorcs pepercimus, ne tam pcriculoso tempore hoc iter arriperent, tamen caloribus jam rcmissis, remomnino urgere, neinincmque prrelatorum eorumdem ulterius cxcusare decrevimus. Quamobrem volumus, ac tibi injungimus, ut adhibitis tecum cwteris cardinalibus collegis tuis, super negotio ipsius Concilii deputatis,

omnibus

et singulis

archiepiscopis et

episcopis, ac aliis pr;elatis ad Universale Con-

cilium ire debentibus, Romaeexistentibus,etiam quodvisofficium et magistratum Romana> curise exercentibus, nemine omnino excepto, ex parte
nostra significes, ac in virtute sanctiie obedientise

pum

oratores et episcopi accesserant, et quotiVI

die accedebant, ut refert M. S. Vaticani auctor.

et

sub pcenis

alias

geminatis inandes, ut
alios

Augusti MDXLV ', reverendissimus D. archiepiscopus Aquensis, et episcopi Claromontanus, Rliedonensiset Agathensis natione Gaili, qui heri Tridentuin applicuerunt, visitarunt reverendissimos elillustrissimos DD. legatos, quibus nomine regis Christianissimi salu-

infra oclo dies se ad iter prscparasse, ac ex

discessisse, et intra

sexdecim

Urbe Tridentum
id fece-

pro ipsius Concilii celebratione pervenisse debeant, ostendasque eis id

rint,

quod

est, si

eos suo

primum

officio satisfacturos esse,

et

lem

dixeriint, sua' majestatis

operam

et

favorem
Grato
-

obsequium

in Concilii celebratione oflerenles, etc.

et

benevolo animo excepti

stianissimo regi acttT
.

sunt,

gratia^que Chri-

deinde Deo omnipotenti ac nobis gratum prfEstituros, ac dictas pipnas evitaturos esse, ad quarum pcenarum executionem procedetur, si ipsi in hoc essent contumaces
negligentes.

Addunt Acta

de

aliis

vel

Datum
xi
.

Viterbii

ix

Septem-

oratoribus a Ferdinando rege HungariiTe et Bo-

bris MDXLv,

anno

hemife decretis XXIX Augusti illustrissimus D. Franciscns

:

a Castelalto orator serenissimi regis

Romano-

rum comparuit coram

Irissimis DD. legatis
:

reverendissimis etillus-

etiam Pontifex Christianos prinsuarum pra^sules ad Tridentinam Synodum mitterent quo argumento h<c littera? ad .loannem Lusitania! regem
30. Ursit

cipes,

ut provinciarum

quibus exhibuit inanda-

datix^

sunt, ut

Lusitanorum pra;sulum profec'

tum regium,

quo constituebanlur oratores ad Concilium su;. regia> majestatis nomine ipse

in

tionem urgeret

Regi Portugallise.

D. a Castelalto, episcopus Passaviensis, episco-

pus Viennensis, D. Joannes Cochlfpus, et D. Antonius Queta fuerunt excepti grato animo a reverendissimis DD. legatis, etc. 29. Omnex episcopos, etiam in curia degen:

Pontifex jithet Concilio adesse, et regibus reqni prscsules ad Concilium mittant. Paulus eliam dedit imperia omnibus archiepiscopis et episcopis qui Roinaj versabantur, ut licet munera aliqua curiiv exercerent, ad Concilium Tridentinum se conferrent,
tes,

serenitati tuec gratias de hoc promptitudine animi tui ad ipsius Concilii celebrationem, Deumque oramus, ut tibi,undecumquepio, etregem optimum agenti, digna prixmia in hoc et in alio sa^culo concedat. Nos quidem, fili charissime, tum nostra

Agimus
et

studio

scribit ut sui

ipsi voluntate ac desiderio,

quod omnibus spe-

ramus

ut subjecta;

litterae

ostendunt

^
:

Venerabili fratri nostro .loanni Dominico episcopo Ostiensi S. R. E. cardinali Tranensi

nuncupato;
'

et in ejus absentia venerabili fratri

Barber. p. 7.

Ms. arch. Vat. sigu. num. 3232. p. C4. ex eo Ms. Kranc. card. Ext. in Ms. Vat. Paul. 111. lib. brev. an. xi.

manifestum, tum tuiP serenitatis hortatu in ipsius Concilii prosecutionem assidue intendimus et intendemus, quod ut facere melius possimus, tuam serenitatem in Deo Doinino vicissim hortamur studioseque requirimus, ut sicut ejus prrestante pietate dignum est, nosque ipsa ad hanc rem tantopcre hortata est, velit urgere profectionem pra^latorum sui regni, curareque efflcaciter, ut illi sicut jure
esse

pag. 146.

Paul.

III. lib.

brev. an. xi. p. 43.

:,

100
obligaiitiir et

PAULI ni ANNUS 12,

jam
sirpius ad lioc sunt moniti,

CHRISTI 1545.

regis oratores Csar, nec de Mediolanensi prin-

ad

ipsiini Conciliiim

(juamprimum
sit

veniant,

cum

cipatu (civilium bellorum fonte) Gallis restitu-

prfesertim illud propediem

prajter trcs

aperiendum, ac
sanctfc

lcgatos
et

nostros

Romana;

Ecclesia; cardinales, et niultos Italia; prajlatos,

endo cx novo foedcre ilostuiata admisit, sed unum id tantum diserte Gallis oratoribus respondit, se Gallorum regi bcllum nequaquam
illaturum, nisi a Gallo regc provocaretur
:

etiam aliqui Galli

Hispani prailati eo con\e-

ita-

nerint, et rcliqui cxpectcntur, etc.

Datum Romaj
filii

xxivNovemb. mdxlv
31
recjis,
.

Morle

diicia

A itreliancnsis,

Frtmcisci
prai-

pa.r altrujita,

mox

reparata.

Dum

sulum Gallorum major mulliludo expectatur, atque exarctissimo inter Franciscum et Carolum \
I

quc Gallici oratores ad regem suum exeuntc Novembri revcrsi sunt cum hoc rcsponso, quo Gallorum animi non sedati, sed exasperati sunt, caque usi occasione Protestantes Gallorum regemsollicitarunt, utipsis adversus Cajsarem studeret, Gallique a Tridentino Concilio ijuo potentia

fccdere Lutlicrana' ba'seseos excidium, felicissi-

Cccsarea excitanda videbatur

mique speranlur Concilii successus repente illud vinculum, quo juncti erant reges, disruptum est. Carolus enim AureliEe dux ', qui Fer,

esse cocperunt,

auimis aversi adco ut Agalhensis episcopus

,

clandestinam fugam corripucrif, ex qua

legati datis litteris revocare nisi sunt.

eum

dinandi regis Romanorum filiam cum dotali Mediolanensi principatu uxorem ducturus erat, pestilenti fcbre correptus prope castra, qua; adversus Anglos defixa erant, inter Abbevillum ac Montrolium VI idus Scptembris e vita cessit

Reverendo domino tanquam

fratri

nostro

hinc perturbari inter Franciscum I etCarolum V concordia ccepit, ad quam tamen redintegrandam
rex

charissimo doniino episcopo Agathensi. " Rcverende pater et frater noster amantissime. Non parvam concepimus admirationein ex repentino discessu dominationis vestra\ cum heri vesperi venturum se hodie ad nos ministris
nostris, qui
xisset.
sciis

Novembris Claudium Hannebaldum Gallico mari pra^fectum, ac Franciscum Olivarium regii scrinii magistrum ad Cresarem misit,
ls.alend.

eam nostro nomine vocavcrant, Nullam causam habebat, cur nobis

diin-

nihil

jam

qui priore fa-dere ob mortem Aureliani ducis dissoluto, de novo ac flrmiore foederc sanquia etiam Franciscus ciendo pertractarcnt
:

atque insalutatis clain recederet, cum nobis sit magis cordi, quam ut preelati omnes ad Conciliuni venientes, ea qua decet, sccurilate ct libertate gaudeant. Cupiebamus
alloqui

dominationem vestram amice

et

fra-

rcx (quasi priora consilia adversus Lutheranos

terne de iisdemmet rebus, de quibus

eam

et

capta abjiceret) ac Synodo OEcumcnica;, quam tantopere commendarent, celebrandtc adversaretur, non misit prajsules Tridentum, qui ituri
fuerant, sed pauciores

jam missos ad

se litteris

revocavit

Aquensis et episcopi Claramontanus, Rliedonensis et Agatbcnsis, de quibus Angclus Massarellus in Dia;

erant

ii

arcliiei)iscoj)us

rio Concilii Tridentini luec rcfert

reverendissimos dominos Aquensem et Rhedonensem allocuti prius fueramus, hortando scilicet, rogandoque, et pro nostra? legalionis munere monendo, ut nobiscum ad celebrandum Concilium manere etnullo pacto discedere vellct, quod ct nunc per litteras, ea, qua possumus cbaritatc, facimus, reducentes ad mcmoriam dominationis vestrtc discrimina, in iiuibus respublica Christiana
antc
et

Sabbato xivNovembr. mdxlv. PnelatiGalli

constitula
fides
ct

cxposita
religio

petierunt liccntiam a reverendissimis et illustrissimis DD. legatis reccdendi ex Tridento, et

revertendi in Galliam, asserentes
ita

quantisque

pcriculis

noei

stra reperifur, ac i-epetentes rationes,

quas

habere in

coram adduximus, honoris,

scopalis
officii,

conscientia^, ct epi-

mandatis a suo Ciiristianissimo rege. Luna' XVI Novcmbris reverendissimi ct illuslrissimi DD. Icgati, accersitis coram sc prailatis Gallicis, videlicet arcbicpiscopo Aquensi,
et cpiscoi)is Riiedonensi el Agathensi, instantis-

cum

pra-sertim jain in porlis

nationis hic cx-

ipsius Concilii simus. Vidcrunt, audiverunt et

legcrunt
stentes.

pra'Iati

cujuscumque

sime eos rogarunl, ne discedercnl ex Tridento, ostendcntcs eis mullis rationibus quanti mali causa talis reccssus esse posset, et tandem hoc
impetrarunt, ut Rbcuioneusis crastina dic disccderct, alii duo rcmani^rent adhuc per alial) eis

Vidcrunt etiam domini Aqiicusis et Rhcdoncnsis pra'(licti, et una cum ipsis diiobiis dominatio vestra littcras revcrendissimi etillustrissimi domiiii cardinalis Farncsii vii die Novenibris

Rom;e

datas,

commissioneque

et

man-

dato sanctissimi domini noslri nobis scriptas, in quibus continctur saiictitatcm siiam in sacro
consislorio

quol dies Tridenti, doncc ha'c res signilicarclur sanclissimo di)mino iiostro . Gallorum IJrugis in Relgio :!-2. Audicrat
'

(lcomnium revcreiidissimoriim

do-

'

Francisc. llelcar.

1.

.\xxiv. niim.

\'t.

Paiil. Jov.

'

Ms.

arcli.

Val. sig. niim. :t233. Angel.

arcli.

Maasarcll.

Diar.

Conc. Trid. Ms.

Vat. Ms. Fninc. Darber. sig. niiin. 123. p. 8.

I.

Krancisc.
p. 228.

Flelcar.

xxiv. num. 10. Ms. Fianc. card.

liarb. sig.

H08.

niiuorum cardiiialium coiiseiisu dccrcvissc Conciliuiii ipsuin iiicipi debcre Dominica tcrtia .\dvciitus proximc lutura. Uuocirca dominatio vestra si adhuc prccibus nostris ullmn lociim rcli(|uil, itcruni horlamur, ct per viscera Domini iiostri .lesu Chrisli obsccramus, ut niemor
dignitatis ac nobililatis
siio',

Franc.

Ilclcar.

nnm.

17.

cogitansquc

ijui-

PAULI

III

ANNUS

12.

CIIRISTI 1545.

101

biis viiiculis, tiim proprii jiiraiiionti, tuin maii-

dali sanctissimi doniini nostri

ail

intercsscndiim

Lutlieranis

sacro Olicumcnico Concilio tcneatur, ad nos redeat. Redil)it autem optala n(d)is, atque omnibus, qui hic adsunt pradatis, in ea qua ante

pra'sulum Germanorum, (jui ob comparatas a insidias accedere Tridentum non puterant, procuratores admitlerent, iiui eorum
Lei/ati solemniter

vice sulfragii ferendi auctorilate pollerent.

;!,'i.

Concilium

aperiunt.

recessum suum erat

permansura. Dat. Tridenti die xxvi iNovembris mdxlv . Agatliensis episcoM. Rediit Tridentum
lihertate
'

Ilis

acceptis imperiis

mox

legati

ad cele-

brandum Concilium
Acta

se accinxere, ut

subdunt

pus,

ac cardinali de iMonte lcgato exposuit, se

quidem ut episcopum
:

perstare Tridenti debere,

et illustrissimi

sed mctuere, ne ab irato Callorum rege bonis exuatur felicem Concilii Tridentini successum pendere ex inslauranda |)ace intcr (tallorum regem et Caesarem, qua conslituta omnes Galli praesuies Tridenlum contluxuri sint, et Concilium celebrandum; ni concordiasanciatur, conjici Gallorum regem se Lutheranis adversus C;usarem conjuncturum ex litteris vero internuulii Pontillcii in Gallica aula agentis ad Alexandrum cardinalem Farnesium datis constat,
:

Die Veneris xi Decembris reverendissimi domini legati receperunt litteras sub data sua Sanclitate in forma Drevis
,

apud Sanctum - Pelrum xi Decembris MDXLV, quibus litteris prajcipiebalur Concilium

Romai

aperiri, et inchoari die xiii

pr;esentis mensis,

qu;e erat dies Dominica tertia Adventus Do-

mini.
Eadem die indicitur publice jejunium per totam civitatem ob felicem inchoationem sacri

Concilii etc.

Sabbato

xii

Decembris

fit

generalis proci-

Lutheranorum

principum oratores honorifice exceptos a rege, et quinquies ab eo auditos, vehementissimeque illum ursisse, ut signa attolleret in Caesarem, ac pollicitos arma Germanica conjunctum iri, ut Mediolano potiatur, atque

cessio

omnium religionum
hujusmodi
felici

et

Ordinum per

vitatem, et preces publica> ad

tur pro
36.

Deum

effundun.

aperitione Concilii

Austriaca familia deprimatur, Protestantes quoque omnes illum Germanicic nationis caput ac

principem constituturos, ad eum quoque a Ca^sare abalienandum gravissimeque conquestos

Ubi proximus affulsit dies, inchoatum est Concilium pro asserenda religione, exscindendishffiresibus,alendapublica pace, expoliendis cleri moribus, et vi hostium Christiani nbminis retundenda, vetere ac solemni ritu^ qui in Actis describitur subjectis conceptis verbis
' :

Henricum Angliip regem in ipsum concitasset, ambos bellum gerentes contemplari, deque industria favere Anglis, ut in
de
Cffisare
,

qui

In

nomine

sanct;r et individua? Trinitatis,

Patris, et Filii^ et Spiritus sancti.

Amen. Anno a
mdxlv,

Nativitate

ejusdem D. nostri
iii,

.lesu Christi

fessos bello exhaustosque viribus ipse terlius

demum

irruat,
-,

nec minus sollicitarunt

ut

Anglum

Protestanles

pacem cum

Gallo adversus

Ca?sarem redintegraret, ac perfecere demum, ut utriusque regis oratores inler Calesium Arderasque medio intervallo sub tentoriis Vl kalend.Decembris convenirent, sed irrito successu colloqnium illud dissolutum est. 34. Inter ancipites hosce difficultatum sstus,
Protestantibus in pervicacia obfirmatis, et contemnentibus Ca;sarem, Caesareque eos tandem

mensis Decembris, qu;i' fuit dies Dominica tertia Adventus Domini, in qua perEcclesiam cantatur in introitu Missa;, GAUDETE sedente in R. Petri Apostolorum
Indictione
die vero xiii
;

principis cathedra sanctissimo in Christo patre

et

domino nostro Paulo

III,

divina
xii,

providentia

papa

Pontificatus ejus anno

datum
et

fuit

initium

sacrosancto

OEcumenico

generali

Concilio Tridentino prffisidentibus in eo ipsius S. D. N. papaj et Sanct;c Sedis Apostoiicae no-

mine reverendissimis

in Christo

patribus et
S^

il-

perdomare

ferro

medilante

legatis Tridentinis iv

Paulus Pontifex Decembris dedit imperia,

,

lustrissimis dominis Joanne Maria episcopo Pr;r-

nestino de Monte, et Marcello

Tit.

Crucis in

ut Concilium inchoarent, ut refert Angelus Massarellus \ Cum (inquit) Apostolici legati et

prffisidentes

decem prope menses Tridenti abpermansissent,

et

Hierusalem presbytero Cervino, ac Reginaldo S. Maria; in Cosmedin diacono Polo, S. R. E. cardinalibus et .Vpostolicis de latere legatis.

sentes

pralatos expectando

jam

ultra triginta patres in ea civitate convenissent, placuitSummo Pontifici Paulo III ulterius

diei

Mane igitur inter primam et secundam horam convenerunt in ^de sanctissim;c

Trinitatis in civitate Tridentina ipsi reverendis-

inchoationem Concilii non esse protrahendam, sed illud aperiri Dominica tertia Adventus anni MDXLv .>. Afferuntur ab aiictore litterEE ea de re, quae ducunt initium ab iis verbis Superiore anno, et iv Decembris hujus anni consignata', quo etiam die alias ad legatos litteras dedit, ut
:

simi et illustrissimi domini praisidentes et legati, necnon reverendissimi patres et praelati, venerabilesque viri ecclesiastici infrascripti, et

exinde acceptis pluvialibus, mitris et parainentis consuelis, et inc(Epto a cantoribus Ilymno Veni

Franc. card. Barbcr. sig. num. 23. 16. p. 175. xxiv. num. 17. Angel. Massarell. in .\ct. Coiic. Ms. arch. Vat. sig. num. 3190. p. 217.
>

.Ms.

Belcar.

1.

Ansel. Massarell. in Act.

p. 18. et aliud

.Ms.

arcli.
i.

Vat. Conc. Trid. Ms. arcti.

sig.

Fr

Vat. sig. nimi. 3188. p. 103. sess.

et Ms. arcli. Vat.

nuin.

Trid'.

3232.

Ms.

sig.

num. 3218.

p. 7. Diar. Concil. Trid.

Ms. arch. Val. p. 33.

102
Cheator Spiritis
:

PAULI

ANNUS

12.

"

CHRISTI 1545.
bene
gestis con-

prspcedentibusque Ecclesire

tentia nostra, et in futuro pro

catiiedralis ipsius civitatis canonicis et capellanis, aliariimque Ecclesiarum sacerdotibus, religiosis et clericis. et associantibus nobilibus et

sequamur pra^mia sempiterna . QuaOratione Amen. finita, Canlores responderunt

popularibus, maxima cum devotione accessenint ad Ecclesiam cathedralem i^r.Tdictam sub invocatione S. Vif.nlii, et in loco eminentiori, et
parte supcriori ipsius Ecclesia? ad celebrandum Concilium et celebrandas sessiones ordinato. In

Deinde subdiaconus a sinistris illustrissimi prsesidentis surgens versus ad synodum Erifjite vos; et omnes surrexedixit alta voce
38. "
:

runt. Postea a cantoribus decanlata est Anti-

phona
cai

E-xandi nos, Domine, qnoniam henifjna misericordia tua , secundum multitudinem

:

primis illustrissimus cardinalis de Monte pri-

mus prsesidens et legatus cantavit Missam solemnem de Spiritu sancto. Qua absoluta conversus ad

popuium

baec verba fecit, videlicet

speciali privilegio Apostolico conceditur

Ex omni:

miserationum txarum respice 7ws, Domine. Iterumque diaconusversus adPalres dixil Orate: et similiter omnes genibus flexis paulisper orarunt surgensque subdiaconus asinistris dixit
:
:

Erigite vos

et

omnes surrexerunt;
:

illustrissi-

bus hic interessentibus indulgentia plenaria in forma Ecclesiae consueta. Rogate Deum pro
matris Ecclesife . Deinde per reverendissimum dominum episcopum Bituntinum, nimirum Cornelium de Mussis, patria Placentinum, eloquentire laude flo-

musque primus

prresidens, deposita mitra, dixit

pace

et

maxime

sanctfe

Mentes nostras, subsequentem Orationem quffisumus, domine, Paracletus, qui a te pro-

cedit,

rentissimum, iiidutum pluviali

est oratio
37.
:

et mitra, habita

qua' typis edita est.

Cum perorasset Bituntinus episcopus ,

',

inquit Massarellus
illustrissimi

qui a secretis erat,

postea

omnem, sicuttuus proinducat veritatem, qui tecum in unitate Spiritus sancti et regnat vivit Deus, etc. Et cantores responderunt Ame7i. Qua finita iterum omnes genuflexerunt, ct duo ex cantoribus cantarunt Litanias more Romano, et ab aliis cantoribus alta voce respondeilluminet, ctin
Filiiis,

misit

domini pra^sidentes

legati ac illu-

strissimus

dominus cardinalisTridentinus, om-

nesque alii pr;plati pluvialil)us et mitris induti suo quisque loco ex ordine promotionum consederunt, et illuslrissimus caidinalis de Monte primus pnrsidens recedens e loco ivit ad altare majus ibique assedit ad sanctam Synodum
,

batur (licet quilibet secreto responderet). Cumque cantores illi duo pervenissent ad illum versiculum Ut Do7nnum Apostolicum, etc. illustrissimus primus prffisidens surgens cum milra, versus ad Patres, benedixit Synodo per
:

ba-c verba
7ies

IJt

ha/ic

sanctam Synodum,

et

om:

Ecclesiasticos gradus de^icdicere difpicris

alta, priclati

et

conversus
ait
:

statimque Magister ceremoniarum

omnes responderunt cantores

:

Silentium.

Cumque pauUilum omnes

;

quie-

vissent, diaconus sacris indutus a dexteris prjieOrate; moxque ipsc sidentis, dixit alla voce

illustrissimus pra^sidens, ctalii

detectis

omnes

genuflexi
legit alta

capitibus,

versi

ad altare

oraverunt,

surgensque illustrissimus praisidens voce infrascriplam Oralionem

:

submissa voce Te roriamus, audi 7ios. Deindeillustrissimus primus pra;sidens iterum benedixit Synodo dicens L't hanc sancta77i Sij7wdum, et 077171CS fjradus Ecclesiasticos he7iedic.erc et reqere Te rodifpicris; omnesque item rcspondcrunt qamus, audi nos. Tertioque illuslrissimus pra;sidens Synodo bcnedicens ait Ut hanc sanctam
:
: :

Adsumus, Domine

Spiritus,

dem

peccati immanitate delenti,

adsumus quised in nomine

:

Sj/nodum,

et

omnes gradus
:

Ecclesiasticos he/ie;

dicere, 7'ef/ere et conserva7-e dig7ieris

omnesque

tuo specialiler aggregali. Vcni ad nos et esto nobiscum, et dignarc illabi cordibus nostris doce nos quid agamus, quo gradiamur, et osfende quid efflcerc debcamus, ut te auxi-

item responderunt Te ror/a/nus, audi 7ios. Postea procumbente itcm illuslrissimo domino pra;sidentc Litnniic a canloribus perfecta;

sunt. Absolulis IJlaniis

liante, tibi

n

"

complaccre in omnibus valcamus. Esto salus, ct elfector consiliorum nostrorum, qui solus cum Deo Fatre et ejus Filio nomcn possides gloriosum. Non jiatiaris pcrturbatores esse tuaj justitise, |ui suinmain diligis ajquitalem non in sinistriim nos ignorantia non lavor inllcclat, non acceiitio mutraliat nerum vel pcrsonic corrumpat sed junge nos
:

runt, et illiistrissimus
tecto capite, vcrsus

omnes surrexedominus ]n\Tsidens de:

ad altare dixit
:

0/e77ius.

Tunc liaconus
et

a dcxtris ait

Flectan/us f/enua,
:

Levate. Pra^sisubdiaconus a sinistris ait densquc ita Dcuni precatus est Da, quresu:

efficaciler
n "

lilii

soliiis tuic

grali;c

dono,

iit

si-

uiium, sed iii nullo aberrcmus a vero, qualenus in noniinc luo coUccti sic in cunctis tcneamiis cum modcraminc pictatis

mus

in te

miscricors Dcus, iit in Spirilu sancto congrcgata hoslili nullalenus inciirsione perUirbelur. Per Domiiiiim no" slruin .lesum Cliristum Filium tiium, etc. Poslca diacoiiiis pcliil ab illuslriss. domino pr?emiis, Ecclesia>
tua',

justitiam

ut hic in niilio a le dissenliat scn-

sid(!nle l>ciic(iicli<>ncm pro Evangclio, qiiam illuslrissimus (lominus pricsidcnsci dcdil, imposuit|uc inccnsiim niorc solilo, elc. cantaviti|iic

diaconus Evangcliiim scciindum Lucam, cap.

'

x.

Anpel. Massarcll.

in Acl.

Ma. scss.

i.

Desif///arii Do/nin/is ct alios se//t/iai/i/ita diios clc.

PAULI

iri

ANNUS

12.

CHRISTI 1545,

103

cuin luminarilius ct coercnioniis consuclis. Uuo ouines illustrissimi douiini lej,Mli, et carliinalis Tridentinus siuc online libtum osculati
flnito

doctrina ct auctoritatc pollentcs, (|uoruni operationc miuistcriuin nobis comiiiissum, divina

assistcnle gralia, utilitcr exc^iui valcamus.
ita(|ue

Cum

sunt.

Deindc

alii

duo

illustrissinii

domini

lcg;ali

gioiiis
liir,

nos alias si)erantes, ([uod in rcbiis relidiscordia, qua Ecclesiic unitas scindebaea, qiiic in

ad altare niajus profccti sederunt in faldistoriis, medium liabentes ipsum illustrissimum domi-

pcnitus tollcretur, et oves crranlcs ad ovile

itominicum reducercntur, ac
Cliristiano

populo

num
mus

cardinalem dc Monle
D.

cuuKiuc paululum

rcformatione indigcbant, reforma-

omnes

quievissent, surrexerunt, ct illustrissicardinalis dc Monte pricfatus, capito

rcntur, et in

meliorem formam rcstitucrcntur, necnon communi omniuin consilio at^iiic auxicxpcditio decerneretur, (|ua ct a
lidelibus

detccto gcnuflexus,
iuccepit

idemque facientibus
!>//

aliis,
:

lio

Hymnum

Creator Spiritus

om-

rccuperarentur
eraiit,

qua;

ab

infldclibus

occupata

ncsquc genuflexi permanserunt, donec primus

versiculus Ilymni
perfectus est a cantoribus.

et

tot millia

animarum, quic quotidic

sul)

eorum jugo

miserabiliter peribant, libera-

Deinde omnes surrcxcrunt, capitibus tatnen detectis, etcantorcs lotum Ilymnum continuarunt.

Cum

illustrissimus

Dominus

praisidcns dixit

rentur et servarentur, suspcnsionem celebrationis sacri OEcumenici et Universalis Concilii, duduin antea per nos in civitate Tridentina

Emitte spiritum tiium, et creabuntw ; cantores rcsponderunt Et renovabis facieni tcrrx. Poslea
:

nostrorum

cx causis tunc expressis dc venerabilium fratrum S. R. E. cardinalium consilio et

illustrissimus

verbis
sancti

dominus i^rffisidens oravit his Deus qui corda fidclium Spiritus

semper

illustrationc docuisti, da nobis in eo-

dem

Spirilu recta sapcre, et de ejus

consolatione gaudere. Per

Dominum nostrum

asscnsu indicti, ex certis aliis etiam tunc cxpressis causis usque ad aliud opportunius ct convcnientius teinpus (per nos declarandum) de simili consilio et asscnsu factam, accepto nuntio pacis inter cliarissimos in Cliristo filios nostros

Jesum Cliristum etc. Postremo duo cantores Denedicamus Dumino ; et ab aliis responsum est, Deo rjratias. Quibus cffiremoniis pe<actis, omnes suis in locis resederunt, illusdixeruiit
:

Carolum Romanorum imperatorem sem-

trissimis

suis

faldistoriis

dominis prtcsidentibus permanentibus

et

legatis in

ante

altare

majus. Tuncrevcrendissimus dominus episcopus Fcltrensis ascendens suggestum legit clara et intelligibili voce litteras Apostolicas super revocatione suspensioniset indictionis Concilii ad quartam Dominicam in Uuadragesima, qua; incipiunt Lgstare, Jerusalem, et conventum facite onmes, qui diligitis eam . InsertcC eae ante a nobis fuere suo loco. Subdiint Acta 39. Bulla focultatum legatis concessai'um,
:
'

per Augustum etFranciscuin Francorum regem Cbristianissimum conciliattc, pari consilio et assensu sustulerimus et amoverimus, prout in aliis nostris inde confectis litteris plenius continetur. Nos qui ffitate nostra valde ingravescente, et alias multipliciter impediti, ad dictam
civitatem ad prffisens personaliter accedere, ac ipsi Concilio juxta desiderium cordis nostri
interesse

nequimus, nolentestam sanctum

cele-

brationis Concilii hujusmodi initium cx nostra

absentia impediri, vos ct infra de fratrum nostrorum consilio nostros et Apostolicic Sedis legatos de latere auctoritate Apostolica tenore

litterx absentium,

et oratio

leguti prsesidis.

Deinde

legit

cam BuUam

legationis, seu

man-

dati Apostolici
et

in persona ipsorum legatorum prasidentium. Conccpta; illte erant subjectis

:

prtcsentium constituimus etdeputamus, vosque ad illain civitatem Tridentinam pro Concilio hujusmodi celebrando, tanquam pacis Angelos destinamus, ac vobis, aut uno ex vobis leseu absente gitimo impedimento detento
,

duobus vobis nomine

pictale etsapientia,
sis, et

et

auctoritale
in illo

nostris

verbis

ipsi Concilio prfEsidendi, ac

pro vestra

Paulus episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri Joanni Mariic episcopo Pra^nestino,
et

ac omnia, qua3 in prfcmis-

circa eanccessaria, et alia

alias

quomodolibet
et

dilectis

tiliis

Marcello

tit.

S.

Crucis

opportuna esse, ac

ad laudem

honorem

presbytero, et Reginaldo S. Maria; in

S. K. E. cardinalibus
,

Cosmedin

salutem

ct

Apostolicam

benedictionem.

Dei pertinere noveritis, etiamsi magis speciale mandatum exigantjuxta formam litterarum indictionis nostric faciendi et cxercendi plenara
et

Universalis gregis
viriliter

licet insufficientibus

Domini curam nobis superna dispositione comCliri-

missam

gerere cupicnles, singulis

stiana; Reipublicae occurrentiis,

quibus debitum
virtulc,

liberam auctoritate prsfata, tcnore prsesentium, concedimus potestatem et auctoritatem ; (juocirca circumspectioni vestra; per Apostolica scripta mandamus, quatcnus injunctum vobis

Apostoliccc servitutis nos ipsi personaliter priustare

munus hujusmodi
rati

nou possumus,

viros

proponimus

fructus

ita implcrc sludcatis, ut spcinde proveiiiant, vosque a nobis

coinrncndationem
eod. Ms. arch. Val. p. 79. et sig. num. Ii32. p, 42. Angel, .Massarell. in Act, Conc. Trid.

Ext.

et a Deo bonorum operura retributore felicitatis icterna; gloriam consequi

iii

valeatis,

Datum

Koraa; apud S. Petrum anno

104

PAULI

III

ANNUS

12.

CHRISTI 1545.

Incarnat. Doinin. jidxliv, VIII kal. Martii, Ponliflcatus nostri

tissima, patres, sacra" Synodi initium auspicandi

anno xi . Quibus litteris lectis -40. Subdunt Acta comparuit Doininus Alpiionsus Torilla Hispa:

bcnignitate ct providentia omnipotenlis Dei

sanctissimi domini nostri Pauli Pontiflcis Ma-

nus, vertensque se ad
:

Patres dixit infrascripta

ximi pietate et constanlia, augustissimi C;nsaris favore ac studio, clarissimorum regum consensu, vestrum
Ha!c est dies,

verba Cum dominus Didacus de Mendoza, reassislens verendissimi et sanctissimi Patres orator et procurator Cssareus gravissimo jam morbo correptus, ac morbi gravitate prapeditus, nunc Venetiis invitus detineatur, atque ut ajquum erat, et ipse cupiebat, luiic sacrosancto Concilio interesse non possif, litteras has ad vos scripsit, quibus sanctilates veslra) sua' hinc ab,

omnium charitate, illuxit nobis. quam fecit et constituit Dominus

ad instaurandam fidem, religionem, pietatem,

veritatem, Dei cultum, concordiam, sanctissi-

ad confirmandam qiioque auctoritatem EcclesiEe, castigandos errores, extirpandas luvreses, abscindenda putrida

maruin legum observantiam

membra, abjicicndam pompam, fastum, luxum,

pr;rmiis demollitiem, omneiiique libidincm nique bonos, malos vero condignis prenis afficiendum. Itaquc, Patres, genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus acquisitionis, qui nuUis longissimorum itinerum incommodis, nuUis laboribus, nullis pcriculis deterriti huc accessistis, quique tam diuturnam in unum conveniendi moram a-gre fercntcs hactenus in tristitia fuistis, gaudete nunc et consolamini ab uberibus consolationis vestrK gaudele, inquam, sicut Apostoli et Ecclesi;c vocc Spiritus sanctus cunctis fidclibus hodie pra^cipit; non quidcm in SKCulo, cujus est fallax, inane, flu;
:

sentiffi

justissimam causam intelligere valeant.

Deinde slia; procurationis et institutionis C;esareas has lilteras una cum suis mittit, ut vel liis
facile

cognoscatis,

quam

pio,

quamque

Ciiri-

stiano

animo

diviis

atque inmcthshnus C;osar

erga liujus Sacrosanctee Synodi celebrationem se gerat. Ego vero, ut utrasque has litteras legere jubeatis et audire dignemini, humilibus precibus sanctitales vestras precor, etc. Pra^ Sacrosanctai Synodo generali Tridenti congregata^, universafixa erat iis iitleris li;ec inscriptio
:

lem Ecclesiam repra?sentanti

Porro iisdem
nificabat,
se a
Ca^^sare

iue

dentur

litteris pra;fatus

Mendoza

sig-

decrctum oratorem ad

xum

et

caducum gaudium

sed in

Domino

atque ea de re Caroli V mandatum jam in Concilii initio legatis Joanni Maria;, etMarcello cardinalibus ostendisse, deinde

Concilium

fuisse,

vero graviore

morbo

implicituin

decubuisse,

atque scripsisse ad Ca^sarem, ut alium oratorem submitteret, tum hasadjecit preces Vos inte:

semper, qui vcrum, plenum, perfectum et sempiternum gaudium elargitur diligentibus se. Modestia insupcr vestra nola sit omnibus homiut bencfacientes obmutescere faciatis nibus imprudentium hominum ignorantiam. Etenim Dominus prope est. Prope est ccrte Dominus
,

rim precor, sanctissimi patres, ut hanc moram

boni consulatis protestorque hanc, quam dixi moram ob adversam valetudinem causatam nulla in re impcratori apud hos, qui in sacrosancto Concilio sunt, nocituram, ali(]uidvc dc
,

ejus jure adeinpturam, etc. Valete.

XI

Ex Venetiis Decembris mdxlv . Perlcctum deinde imperatoris mandatum, quo pr;vdictus Mendoza (>a!sareus in Concilio
orator ac procurator constiluebatur, cujus lecin sessioiie (|uarta repelitam visuri

omnibus invocantibuseum in veritate. Ibi etiaiii duo vel tres in cjns nomine congregati fuerint, in mcdio illorum cst. Oportet pr;eterea nos in cjus nomine, non aulem in virium nostrarum fiducia congregari, nihilque jam timidos aut sollicitos csse nam sl
:

seposita nuindi soUicitudine, promissa Dei pra)

oculis habentes in

omni

oratione, ct obsecra-

tione, ct graliarum actione pro tot in nos collalis

beneficiis petitiones nostr;v,

non apud mor-

tionem iterum
sulto a iiobis

tales pcr jactantiam, scd per

humilitatcm inno-

suinus, atque ideo illud mandatuni con-

nunc
:

praitermillitiir.

ct

Pergunt Acta

Uuibus

recitatis, illustrissimus

littcris et mandato dominus priinus praisi-

Deum, pax cjus, qua; summa cst exsuperat omiiem sensum, inliac sacrosancta Synodo celcbranda dirigct ct custodict corda
tescent apud

dens rcspondit impcdimpiitum advers;c valetudinis illustrissiiiii domiiii liidaci

aMendoza

esse

nostra ct intcUigciilios nostras in Cliristo .lcsu, ut cxtra ipsum niliil appetamiis, niliil (luwramus sed (|u;ccum(|ue sunt vera, (|u;ccumquc
:

notorium,

ct |)i()pt(;rea
:

admitteiidain

cxcusationem cjus essc maiKlatum vero Ca-sareum reci-

pudica, qiuccumque justa, qu;ccum(iue amabilia,

qu;i'cum(iuc

l)on;i)
sit,

fania>,

si

qua

virtus, si

pienduin esse

et

cxaminamium, prout

in litteris

(lua laus discipliiKi'

ca cogitemus, dccerna.

tum ad

doinini Didaci pelilur, i)crsisteiido etiam, (juanipsos pripsidentcs el lcgatos pcrtinet, in

mus, agamus,
i-^.

;itque cxcculioni

Et prosc(|u&julo

demandcmus sermoncm suum dixit

'

responsionil)US j;im factis,

cum

alias privalim
.

Placetne vobis ad laiidcm

cl

gloriam

coram eis mandaluiu Addunl Acla

:

ii^siim

cst cxliibitum

sanct;c el indiviihni' Trinitatis Patris, et Eilii, ct

Spiritus sancti, ad

incrcmcntum

ct

exaltationcm

11.

lllustrissimus iirimtis pr;esidcns allo:

cutus cst Patrus his vcrbis

Dics

tandcni opta-

'

lii

Codicc Ooncilii.

PAULI
tidei et religionis

III

ANNIIS 12.

CHiiiSTi 1545.

105

ChrisUana', ad extirpationem
et et

liivresuni,

ad paccm

unionem
populi

Ecclcsiie,

retorinationein eleri

Cliristiaiii,

ad ad

deiiressionein ct exstinctionein
stiaiii

liostiuin Ciiri-

Ut in loco, in quo habemus Sessiones, distinguantur sedilia pro pnelatis, secundum dignitalem et gradiim cujuslibet, et pro oratoribus piincipiim laicis, qui noii sunt adiniscendi

noininis, decernere et declarare, sacrum Tridenlinuin et Generale Conciliuin incipcre, et

cum

pnelatis indutis IMuviali et Mitra.

Ut stalualur ordo

omnium sedentium

in

incospfum esse? Responderunt

1).

1'Iacet.

Concilio, ne oriantur contentiones inter eos cuna

Etcum proxima
.lesii Cliristi,

sit

celebritas Nativitatis
alia' festivi-

N.

et

subscquenter

scandalo laicoruin. " Ut declarentur,

lenda? ad

qusp.

personaj sunt admitvel deli-

tates labentiset ineipientis anni, placetne vobis

dandam vocem consultivam,

sit

primam
Fcria V

futuram Sessionem
post Epiiilianiam,

habendam esse qu erit septima

berativam, vel utramque. Ut in qualibet Sessione

mensis Januarii anni Dom. mdxlvi? Responderunt: Placet

Feria
.

nator, et qui voluerit subire onus, det

sexta

xviii

Decembris

coacta

cst

congregatio generalis post apertionem qua D. cardinalis de Moiite primus pncsidens et legatus recitavit, ad invocandam

prima

'

Concilii, in

Ut materiffi, de quibus erit Congregationibus et Sessionibus, exaniinentur prius, et decernatur quomodo, et qualitcr, et per quos erunt examinand;p. Ut statuatur quid sit agendum in hac

unus concionomen. tractandum in

SpiritussanctigTatiam,orationem,yl(/v'i;/?s,c^c.

prima Sessione. Super his omnibus poterunt

Patros cogitare etiam in Congregatione
placet, fiet die Martis
(quixi, si

Dcinde proposuit articulos infrascriptos 43. Articuli propusiti circa urdinationem Plura discutienda videntur ad Concilii.
:

proxime sequenti)

et di-

cere sententiam.

Concilium ordinandum. Quoedam sunt extrinseca, qusdam intrinseca. Ante omnia declarandum est, ut componamus nos ipsos et personas nostra-^ in vita et moribus, etstudeamus placare Dcum precibus, jejuniis, eleemosynis et aliis
piis

Hortamur

autem

omnes

in

Domino,
:

quanta possumus charitate, ut cogitent quale sit hoc Concilium, et propter quid sit indictum quam reverentiam habere debeamus erga sanctissinium Patrem et D. N. Paulum Pontificem

operibus.

Maxinium
et

quantum
:

deferre invictissimo impe-

Ul episcopi

sacerdotes saltem in heb-

ratori, Christianissimo regi, et aliis serenissimis

doraada celebrent Missam semel.

rtfamiliares nostri sobrie, caste, pacifice, numerus eorum non sit excessancte vivant
'<

regibus Catholicis qu ratio sit habenda absentium, prsesertim eorum qui fortasse sunt in
itinere, ut propterea nihil

prKcipitanter aga-

sivus.
IJt

slatuatur dies ad celebrandam

Missam

in qualibet

hebdomada

in CoIIegiatis Ecclesiis,

cum

aliqua indulgentia pro celebrante et inte-

ressentibus, prout servatum fuit in recenliori-

busConciliis.
Ul Concilium sit securum et liberum in veniendo, manendo, recedendo et sententiis di-

mus, sed omnia cuin moderamine et temperamento condecenti. Reliqua suppleat prudentia et pietas consulentium. Proposuerunt etiam ipsi praisidentes considerandum, utrum a dogmatibus fidei, an a reformatione inchoandum sit, in materiis pertractandis, utque super his omnibus in futura Congre"gatione sententias dicerent
.

cendis.

44.
flat

Bieronymiis Oleaster nominc

rerjis

Lusi-

Ut

provisio

eorum
et

quit pertinent ad

taniai perorat et littcras sui principis

stulat.

sustcntationem nostram,
ncccssaria.

sunt

humano

victui

lecji

po-

Deinde venerabilis sacrs theologiaj

Ut honcsto pretio conducantur hospitia,

magister, Hieronymus Ordinis Prccdicatorum, nomine serenissimi D. Joannis regis PortugalIia3

atque honesto pretio vendantur et emantur res. Ul statuantur magistratus ad jus dicen-

ad patres peroravit. Prajcipua ejus orationis pars his concepta

erat verhis

' :

dum, continendumque
vero puniendum.

in offlcio bonos,

malos

Serenissimus Joannes Portugalliie rex HI,

Ut deputentur offlciales Concilii, prout sunt abbreviatores, secretarii, advocati, promo-

tores, aliqui cantores,et aliquis impressor.

spe futuri Concilii concepta, quo non corpora; sed mentes decipientium ac deceptorum homiduin liberandas sperat a potestate tenebrarum,
totus hetus totusque jucundus,

Ut couducalur ctiam aliquis medicusinsi-

non solum

pal-

gnis.
Ut constituatur lerarium a sanclissimo D. N. pro inultis, elvariis, et nccessariis expen-

mas

suas exlendit ad superos, sed quam celerius potuit oratores suos ad vos parare decreAit, qui vobis gaudium ejus de Concilii incoeplione afferrent, et promplissimi animi erga fidem
et

sis

ordinariis et extraordinariis, quas

fieri

con-

tinget.
'

Ecclesiam
to.

insignia

perferrent
.Ms.

sed

ejus
num.

Id

Codice Concilior. iaipresso, Ms.

aicli. Vat. to.

2188. p. 120.

'

Angel. Massarell. ia.\ct. Congr. prima;,

six. p. 23.

arch.Vat. sig.

Diar. Conc. Trid. p. 64.

3188. p. 121. et

hm.

ToMus xxxiii.

ratn. XIV.

106

PAULI

III

ANNUS

12.

CHRISTI 1545.

ardens animus moras non valens ierre, dum solemniores parat, nos interim tres religiosos Dominicani instituti ad vos prffimisit, ut pedi-

tuendam

Lus sanctissimi Pontificis osculatis prius, datisque ad cum litteris, ad vos tandem venerimus, quibus et iitteras dedit, qu;v ejus animum vobis aperirent, et mandata, (]uie ejus intentionem apud vos explicabant. Ait namque boc Concilii opus esse tam debitum, tamquc necessarium
tempori, quo fit, et rebus in eo tractandis, ut non sine Dei nuniine pulet illud essc indictum,
ut eo, et perversa dogmata, quibus totus flagrat orbis locis tam periculosis, quibus magna celeritate obviam iri opus est, destruantur, et mores, qui

Cbristianae religionis auctorilatem, ad restituendam veterem morum disciplinam, ad totius denique reipubli&a" pacem et tranquillitatem s[iectare videbuntur. Quibus omnibus de rebus omnino crunt vestra decreta firmiora, quanto frcquentiore celebriorcque senatu fuerint sancita ct promulgata. Proinde ne quam occasionem praHermitterem declarandic animi

mei ad cam rcm propensionis, legatos isthuc

mcos

destiucavi

qui

fectionis

diuturniorem

cum in apparatu sua; promoram mibi facere vide-

rentur,
et

quam
in

mea

jubendo

vestra in convenicndo maturitas, alacritas exigebat, praimisi

pane
.

mentur
Patres
,

decidisse videntur, ubique reforInterjectis nonnullis de vindicata ab

hcEresi Lusitania,

addidit

Indicabo vobis,

cuni serenissimi regis affectu totius regni non cxcidium, sed firmissimam fidem non reipublicffi disturbium, sed summam trannam etsi nullum aut quillitateni et pacem
;
:

ad vos interim religiosos fratres Georgium a Sancto-Jacobo, Hieronymum ab Oleastro, Gasparcm a Regibus, sacra; Theologi;c magistros, quos inter alios legatorum comites a me selecut sacrosanclo los celerius istliuc ire volui
,

Concilio obsequii mei firmitatcm patefacerent, et vobis consilii mei ralionem cxplicarent. A
tanto vero Concilio enixe postulo, ut aquis animis audiantur, etsi quid mco nOmine haberese in mandatis dixcrint, admittantur. Faxit Deus Optimus Mcaximus, et ut qui ad celebrationem

parvum

orbis

dominium

sit,

in

quo vencnala

sua dogmata nebulones isti non etfuderint, miest, quod Dci pcculiari, qua illud regnum custoditur, providentia> adscribendum, nccnon Christianissimi regis industrise, ad nos

rum tamen

quaj nunc totum hujus Lutberana^ ba?resis occupat orbcm, nec scintilla pervenerit. Valete
,

ergo, sanctissimi Patres,et pro tam piissimo et de fide ct de Ecclcsia tam benemerito principe

incessanter orate. Dixi

in.

gcneralis sacrosancti Concilii Ecclesiam Catholicam reprffisenlanlis rite convenietis, omnes legitime per Spiritum sanctum congregati ca statuatis, qua; ad Orthodoxa' religionis puritatein conservandam, et divini nominis augendam gloriam sint penitus accommodata. Datuin Ebora; xxiv Julii anno salutis humancT mdxlv.
Quibus lectis litteris illustrissimus dominus cardinalis de Monte primus prcTsidens et legatus respondit, consensu et approbationc omnium Patrum, sanctam Synodum perlibenter

Deinde primus Concilii prases rogavit Patres, an vcllent regis Lusitani litteras legi quorum publico consensu perlecta^ sunt'
:

Joanncs, Dci gratia Portugallis

et

Algar-

biorum

rex, citra ct ultra marc in Africa, dominus GuinecF, navigalionis, expcditionis, com-

audivisse litteras serenissimi rcgis, cujus stucl pietatem in defcndcnda propagandaquc Christi flde, et observantia erga Ecclesiam Catbolicam omnibus esse compcrtam. Dc animo autem majcstatis suac ad promovendas juvandasquc futuri Concilii res admodum propenso, Deo iu primis, ac majcstati suffi regia' gralias

dium

mercii sacrosancto gcnerali OEcumenico divinitus Tridcnti

collccto
,

.'Ethiopia\

Arabia;,

Persidis et India;,

gerenti,

cum

Catbolica; Ecclesia; sincera devotionc et

personam
filiali

obe-

dientia, salutem.

Cum earum

rerum, qua; ad orthodoxa;

agcrc, ipsius vcro llicronyini prajsentiam Palri-

sinceritatem Dciquc Optimi Maximi gloriam pertincnt, cxitum initii dignitate metiri debcamus, magna! miiii voluiitali fuit, ea vos
fidci

animorum conjunctione convenisse ad

:

sacri

Concilii celcbrationcm, ut Ecclcsia; Catliolica; si enim priusidio et ornamcnto esse possitis

statui dcbct nihil a sanctissimo

conventu pro-

fecturum, (luod non cssctcum publica

ulilitate

omnium
inte-

conjunctum

cui

ut

non dcfuturum

Spiritus sancti

numen

pro vcstra

omnium

bus charissimam essc ob cjus rcligioncm et deinde dimissa fuit Congregatio doctrinam hora XXIV . 40. Episcopi (inlli pctimt iit nihil in Concilio trmtctur antc /idrrntinn oralorum rrgis (ialCum autcm Ilicronymus supradictus /ix. petiisset, ul cuni velloiit rccipcre lanKiuam rcgis Lusilani;u oratorem, cum clccti a rcge oratores non adhuc ad iter capcssendum csscnt parati, huic pctitioni lcgali iion annucrunl, qiiia Epi,

grilatect concordia, vcro simillimuni cst, ita eo vereri dein consiliuin adbibilo niiiil csl, (juod beamus, (luin constituatis ca, qua; ad consli

stola; rcgi;i', (juas oblulit,

;

de cjus lcgalionc non

Ms.

Triil

3188.

90. Exl. in acl. Ms. Concil. arcli. Val. sig. niim. 32:i2. p. Concil. Ms. Vat. sipn. nuiii. aiiclorc Ank'clo Massarcll. to. de Diar. Coiicil. Trul. 122. ut lo. .M.\. p. 21!. I'.xt. ctiain in
p.

loqucbantur (h'crcvorunl taincn, alii|ucm illi pcculiarcm hoiiorcm tribucrc '. " DicSabbati \ix Dcccmbris lUl. IU>. arcliicpiscopus .Viiuciisis cl cpiscopus Agathcnsis
'

Ms.

arcli. Vat.

Pallavic. lo.

I.

I.

VI. c. 1. niim. 12.

PAULI
iKitionc
(ialli,

III

ANNUS

12.

CHRISTI 1545.

107

comparuerunt corain clominis

ne permittein Concilio,

titulos et i)romotiones

prirsiiientilius et legatis, pctentes

dc ordine
oriantur,

eorum

ct

pradatorum Concilii, oratorum principum

et

ct

in

rent ali(]uid substantiale

Iractari

sedendo cognoscant, ne altcrcationcs

niliil

lites

antc(iuam Cliristianissimus rcx oratorcs suos mitteret, exiiihentes ccciulam iiiCrascriptam Cum revcrendissima' et illustrissim.T do:

lameii dccisive, scd rcfcrant Pa.

tribus in Congregatione generali

i7.

Instructio

niinationcs vestnc inter alia nuilta ])roponant,

Interim

ad

lcgatos de rcbus Concilii.

lcgatis, qui

de variis rebus consi-

videndum csse nobis, quibus de rebus

potissi-

liuin a Poiitificc petierant, limc instructio

man-

mum

in lioc sacro

Concilio tractari conveniat,

dato ipsius Pontificis transmissa fuit

nos mandato Cbristianissinii rcgis respondcmus et i)etinuis, ne ad res tractandas ulterius procedant, sed expectent donec idem Christianissimus rcx lcgatum suum cum reliquis regni sui pradatis et doctoribus transmiscrit . Consultis Patribus, in secunda Congregatione generali habita xxn Decembris ita respon-

De capitibus religionis,abscisso (juocumque respectu, primum tracta!)itis, damnantes non j)ersonas, sed doctrinam, et non soium

nunc

generales propositiones, sed particulares, qucC vigent, et hasresum sunt fundamenta. De reformatione, nec ante dogmata, nec

sum

est

pisco])um

dominos archieepiscopum Agathensem sacra Synodus respondit, quod ad ea quae proposita per eos erant, et ad reliqua omnia pertinerent, se esse habituram semper rationem

Ad

jiroposita per rever.

simul cum illis omnino agetur, cum haic secundaria et minor causa congregandi Concilii fuerit; sed tali circumspectione in hac re utantur, ut occasioni
aliis

Aquensem

et

non

sit

credendi,

eam

nos vel evitare, vel ad finem Concilii differre velle imo declarent, quod, quando Concilium in re principali bene procedere cirperit, de illa
:

Cliristianissimiregis,quantum secundumDeum, et rectam rationem, et honorem ipsius Synodi

fieri poterit.

sicut convenit, pertractabitur.

In rebus, quae ad

Romanam curiam

per-

Hortatur autem

et

rogat majesta-

tinent,

tem suam, ut considerans quam expediat iioc tempore celebrationem Concilii non differri, velit ac dignetur quanto citius mittere legatum, sive oratorem suum, et excitare priBlatos regni sui, ut veniant ad ipsum Concilium jam Dei

de quibus querelas afferunt, consiliis pnclatorum et provinciarum libenter aures porrigant, non quia Concilii sit illas emendare, sed quia Pontifex de illis optime instructus
((

remedia porrigat opportuna.

Litterae et scripturtc quae

nomine

Concilii

muncre incceptum, cum magna omnium Christi fidelium hctitia Addunt Acta Quo responso
>.
:

expediendae erunt,

Aquensis et episcopus Agathensis gratias egerunt sanctae Synodo . Rogatae dein fuere Patruni sententife de septemdecim articulis antea propositis, qui iterum discussi fuere in tertia Congregatione generali babita die xxix Decembris, in qua etiam sancitum, ut supremi religiosarum familiarum
dato
,

arcbiepiscopus

magistri in possessione ferendi utriusque suf-

etiam nomine legatorum, uti praesidentium, et Pontificis uti ab illis repra^sentati, consignentur ita ut non solum Pontifex Concilii convocandi auctor, sed etiam summam in eo perducendo auctoritatem pr;Bferre appareat, et tribus legatorum sigillis, vel saltem primi muniantur. Celeriter negotia Concilii, ni imperia contraria recipiant, expediant ut tempus cum fructu insumatur, et calumniai ob prolixitatem
, ,

de ad Pojus iitriusqiie suffragii admittendos stremo , inquiunt ejus congregationis Acta

:

fragii ct consultivi et decisivi

assererentur

evitentur.

infulatis etiam abbatibus

visum

est pariter
:

'

delecti

sunt tres patres, Hipporegiensis, Ca-

Facultatem legatis damus aliquas indulsed animadvertant, ut concessae a Concilio non appareant, cui summum jus et auctoritas non competit . Ifa'c erant

gentias largiendi,

vensis et Feltrensis episcopi, quibus onus esset videndi titulos et promotiones Praelatorum

instructionis capita. Alii Concilii et congrega-

tionum tractatus
alia

cognoscerentque de ordine tam ipsorum praelatorum, quam oratoruin principum in sedendo

et

quoad ipsos promotionum.

pra;latos

observaretur tempus

suis locis refcrentur. Modo ad hujus anni gesta se convertat oratio. Coisuras theolofforum Lovaniensium 48. Carolus V confirmat uncle Lutheri impius
,

furor.

Hoc
fide

Feria

III,

xxix mensis Decembris fuit Con,

renda

anno ineunte, Caesar pro asseCatholica in Belgio quod impii

,

gregatio generalis
decreta,

in

qua concluduntur duo

variis haeresibus inficere nitcbantur, theologo-

unum quod abbates et generales Ordibabeant utramque vocem consultivam et decisivam in sacro Concilio alterum electionis

rum Lovaniensium
tina et

propositiones,
capitali

edictis

La-

num

Burgundica lingua conscriptis conflratque supplicio

affici

mavit

jussit

triiim prrclatorum, qui

curam

liabeant videndi

eos, qui contraria

'

num. 3232.

ADgel. Massarell. in aclis Congreg. terlin. Ms. arch. Vat. sign. p. 97.

orthodoxoe religioni sentirent; qiio audito Lutherus vencnata scripta adversus Lovanienses theologos sparsit, sacra-

mentarios tamen damnavit, ac professus est

108

PAULI

III

ANNUS

12.

CHRISTI 1545.

essc Christum in sacramento, quod antea negaverat, nam ejus thesis decima quinta his verbis concepta est In Eucharisliaj sacramento venerabile et

adorandum

anno ad infernalem carniflcinam repente abreptus est

Surii
'

repetenda verp hic visa sunt verba

:

'

gravissima, qua? his addidit

Id quitotius

dem
niliil

notatu

dignum

est

in Lutheri et

exhibctur ct sumitur verc ct reipsa Corpus et Sanguis Christi, tam a dignis, quam indignis . Et thcsi vigesima hwc habet HcEreticos serio censemus et alienos ab Ecclesia Dei esse Zuinglianos, et omnes sacramenadorabile
est,

ct

gregis ejus apostatarum

monachorum

scriptis,

tarios, qui

negant Corpus

et

Sanguinem

Christi

ore carnali sumi in vcnerabili Eucharistia . Ha?c ille de Zuinglianis; quid vero Zuingliani Tigurini de Luthero scntirent his verbis antea

promuigarant: Prophetai et Apostoli (inquiunt) Dei gloriae, non privato honori, non suse pertinaciJB et superbiic studebant, scd peccatorum salutem quffirebant unice Lutherus autem sua quaerit, pertinax est, insolentia nimia etrertur, quotquot illius et confestim Sathana? tradit
:

subscribere velint, et in omnibus correptionibus suis plurimum maligni Spiritus, quam minimum vero amici et paterni
sententia"
illico

non

ingenii habere deprclienditur

se
spirilu turgere

Plane maligno
hferesiar-

ostendit impius

cha , cum pestilcntissimas satyras adversus Pontificum Romanorum dignitatem scripsit

,

blasphemaque procacia contendit

Pontifica-

fere crebrius malo da^mone et stercore nominari, ut intelligat prudens lector, eos se totos cacodicmoni et spurcissima? Veneri devovisse, et tales tam impuri homines non alio, quam vel ipsius Christi Apostolorum loco hahorrendam nimis Dci iram Sleidabentur. nus iiarum picturarum in suis Commentariis libentcr meminit, et non modo non rcprcliendit, licet id plerosque fecisse scrihat, sed etiam nititur nohis ex Luthero prophetam efflcere. Sic olim Maniclicei impurissimum nebulonem illum Manctem auctorem sectce ipsorum non alium volebant esse, quam Spiritum sanclum. Sed quando a;quissimus .ludex veniet ille dies Christus veram feret sententiam, et tunc apparebit, (piam nihil profuerit Luthero Sleidanus vanissimus ipsius encomiastes . Sed esto in tanto honore versetur apud novatorcs inhonestus Lutherus, et propheta ab iis falso pra-dicctur, quantus illeapud Deum habitus fuerit, et quantum valuerint ejus preces, vel quanta in patrandis miraculis gratia floruerit, quantumve
!

tum
bus

a Christo institutum, a

Sathana esse con-

stitutum, ac picturas infames apposuit, in qui-

decipi

illum da>mon malus pertimuerit, quantumve Lutiierus potuerit in concepta de se

damonum succincto Pontifici satellitio aures asininas appinxit, pari insania in alia imagine Ecclesiam, quam Apostolus modo vir-

sanctitatis fiorentissimfeque

apud

Deum

gratire

existimatione, ex conspicuis ejusdem hoc anno

gestis

perpcndamus

ginem castam, modo columnam et firmamentum veritatis appeilat, de qua in Canticis diciTota pi/lchra cs, amica mca, quamque tur Joannes Evangelista mulieris amict sole lunam
,

maqno periculo dspmoniacum curarc ac^rjreditnr , scd incasstcm. Anno MDXi.v ,prosequiturSurius puella qutcdam da^moniaca c Misnia adducta est Wittem49. Luthcrns sito

vidit, specic Porcai depinxit, cui insidebat

tifex,

pedibus calcantis specic divinitus expressam Pondextra lustrale signum Crucis fingens, ac sinistraoletum fumans, <iuoOEcumenicuni Concilium adumbrari volebat, pra>fcrcns, et quia conlincntibus votis Concilium a piis expetcbatur, eamdcm porcam ad vaporem et halitum olcti adgrunnicntcm rictu avido effinxit. Quid scclcratius ct spurcius, vel a Mahometc, vel a daimonc advcrsus Dci Ecclcsiam fingi potuit?

bergam ad Lutiicrum, ccu tertium Eliam, ea spe, quod Lutlicrus da^monem esset cjectiirus. Ille quidem (ulpotc male sihi conscius) principio valde sc dilficilem pra^buit, tamen tandcm
jussit i)ucllam in sacrarium parocliiana> Ecclesiaj

introduci. Ibi suis

quibusdam Luthericis

exorcismis adjurat d;rnioncm, scd (KTmon cjus cxorcismos irridct. Tiim vcro Luthcrus mire angi, discruciari, et c sacrarii ostiosc vellc proripere. At malus da'monadeo obstnixit ostium,
ut

attamcn

Spiritus sancti essc jactavit.

spurcissimus scurra se organum Quis non cx his agnoscat illum apcrtum Satlianai administrum, bhasplicmum(iuc Dci iiostcm , cxsortcnniuc cujus tamen omnis iioncstatis ct sapientise umbralilcm ct fucatam spcciem lu-cresiarcha) affcctare consucverunt? Quis lantam amentiam
iiic
,

nequc

res etiam in majorcs illum

adduxit,

Ea miscrum angustias jam(|ue pcr fencstras crumperc conaforis nc^iue iiilus rcserari potuorit.

batur, scd conatus cjus cancelli fcrrci rctardabant, dcniiiiic sccuri ferrca pcr cancellos ini-

missa ostium
acl

pcrfriiigi

oportuit,

ut Luthcro
noslcr, ut

pateict exitus. Eaxit

Dominus Dcus

non lugeat, ac scctariorum horrcndam cn'citatcm non dcplorct? nulia quidem in tcrris sat
digna inveniri potcrant supplicia ad iilcctcndam tantam Luthcriimpietatem.alque adeo proxinio
Comm. hoc

sanitatcm rcdcant, qui ejus hominis nulla

vita?

sulVulti

sanctimonia, niilla miraculorum cfficacia infaustum Evangclium magno totiiis EuroihT malo complcxi sunt. Noii dcfiiere similes Luthcro iaiiatici imSurins

Piirins in

anno.

'

Jonn. Cochl. in acl.

ct scriptis
I

Lathcri. Sur. in

Commonl. Sleidan.

in

Comm.

PAULI

III

ANNUS

12.

(]ue,

CHRISTI 15A5,

109

postores, qui se niiminc afflatos fingerent, mcn(IncioninKiue plialerata pompa simplices ct

se oculos convertil, ut vero

perierit,

demum

infeliciter

ejusque fraudes patefacf

.

damnata>-

credulos insanis crroriluis illaqiiearent, intcr (|uos flapitio inclaruit hoc anno David Georgius,
ut narrat
50.
giits.

suo loco dicetur

51.

Joanncs Coclila^us subjcctis verbis

'

opi)ido

Novos errorcs disscminat David GcorIn Frisia surrexit laicus quidam in Emcda nomino David Georp;ius ex Del((

(]ui absurdissimos proquibusetiam Sadduca^oruin renovavit crrores, ncgans resurrectionem carnis, extrcmum Judicium, Angeios, DcTinoncs, Bapfismuin, Mafrimonium, Scripfuras,PauIum, vitam a-fernam in coeio. Affirmavit aufem se tcrtium csse David, qui in rcgno Christi super

phis oppido Hollandia',

[losuit articulos, in

Sinenckfeldiana Jhrrnsis propagatnr. Eodcm anno Svvenkfeldiana hirresis, (]iuc in Silesia el Moravia Joannis Fabri piis sfudiis, ac regis Ferdinandi scveritate soj^ifa fuerat, in Sucvia propagata vcnena latius diffudit, iif narraf Cochlanis ', qui ad confufandos impiorum errores plurcs etiam libros edidit: " Erupit (inquif) alia ha^resis nova in pleris-

que Suevia? oppidis, qiiam

Is

Swenckfeldianam

vocant, cujus aucfor Slesifa cst, genere nobilis.

ferram regnare debeat; uxores voluif esse communes, docuif non esse pcccatum coram hominibus non spiritum, sed solam carnem pec:

ergo ut aliquid novi, per quod innotescat, antiqua ManichTorum ha^resi dogma vefus arripit ac renovat, docens Chrisfuin non fuisse concepfuin in utero Virginis Maria? ex nalura et sanguine ejusdem, opificio Spiritus
afferat, ex

care, sfulfos fuisse Apostolos et marfyres,

quod

formenfa morfcmque propter Cliristi confessionem passi sunt, quia a?qiie bene salventur spiritus infldelium sicut fidelium, et a>que bene

damnefur caro Ai^osfoloruin,

sicut infidelium

Kuisse illum fascinatum a nialo da?mone, magici^que artibus instrucfum, ac pliires alios
inenfariis

efiam crrores docuisse narrat Surins in Com^ (I) Ille insanus, inquif, non se
:

nepotem appellare, cum feris et avibus quocuinque esset coUibitum idiomafe

dubitavit Dei

sancti, neque ex ea natum, sed aliunde a Deo crcafum hominem assumpsissc. Inter lias insanientium et undique irruenfium hTreticorum diversas machinafiones imi)ios(]ue conatus, sua pro parte Cafholicorum studia exerccns GochbTus qiuTdam Opuscula sua Latine scripta, velut anfidofa qupedam evulgavif^ utpoteMiscellancorum libros tres, qui diversos continent tractafus triginta item considerationem de concordia' tractatu contra duo scripta Lutheranorum item velitationem contra quafuor con;
;

colloquia miscuif, et ab
liaud dubio pra^sligiis et

alimenta accepif, daemonum operausus.

illis

jecturas Andreae Osiandri de fine nuindi

itein

Replicam
tio

in Musculi

Anticochhrum de SacerdoAntibolen

Aiebat coelum prorsus esse vacuum, se divinitus missum, ut regni ha^redes accerseret, mullaque id genus alia et absurda, quibus tainen non defuerunt qui fidem commendarent, ut est hoc sa^culum pudendum levitate, et plusquain
anili stoliditate

et

Sacrificio

nova- legis, et in
in

Bullingeri, afque

qusedam

scripta Buceri,

item in Nycticoracem novi Evangelii, etc . 52. ILvresis reprcssa Maniiise et Mutinm.

avidum
et

in res
:

novas quantumprorupit eo dea

Perfenfarunt nonnulli Italiam LutheranT Zuinglianfpque hwreseon venenis inficere, sed haec

cumque absurdas

impias

impiorum molimina legum

fracta conciderunt,

severitate
in clero ef

facile

mum
lis

ipsius impietas, ut se

Messiam

Prophe-

nam cum

populo

oraculis, suaderet,

promissum sequacibus, depravatis Scripfura; acimperium orbis terrarum

consfitufo tempore capessiturum,

cumque

arte

pingendi vitri antea fpgre vitam sustenfaret, magnas mendaciis liiijusmodi opes comparavit. Cum vero Crcsar similium imposforum amentiam coerceri suppliciis jussif, e Batavia Basileam ])rofugit ac civitate donatus quod Evangelii causa se extorrem factum menfirefur, magnificas sibi paravit sdes, tum arcem ac jirredia coemit, ac regia prope magnificentia conjuncfa cum simulata modestia, omnium in
, ,

Manfuano ea lues apertis impiis disceptatiunculis serperet, cardinalis Manfuanus eam mox coercuit, cujus diligentiam commendavit PonticensurT munus adversus fex, illique sacrae

quoscumque etiam
"

religiosos invexit

Cardinali Manfua?.
Dilecte
fili

nosfer, salufem, etc.

in ista civitafe

Accepimus

nuper, quod

cum

Manfune non-

nulli clerici etiain lifteraruin etsacra' theologiae

rudes, artesque mechanicas

exercentes,

ausu

temerario de rebus ad fidem Gatholicam perti-

'

'

Cocl. ad an. 1543.

Cochlffius in act. et scriplis Lullieri.

Paul.

III.

lib.

brev.

Sur. in

Comm.

nA an. 1543.

an. XI. p. 413.

(1)

naud

fuerint Surii

satis assequor cur annalista noster liajresis a Davide Georgio invecta; epocham lioc anno constituerit, cum pnt oculis illi Commenlarii qui rem totara biennio anticipantes anno mdxliii adscribunt. Ita pariter et secessus ejus e Batavia Casileam
definit.

cum an. mdxliv conjungendus est, ut coajvis scriptoribus adductis Spondanus ad A. mdxltii, num. 10 postmortem cadaveris exustio jussu magistratuum legilur apud annalistam ad A. mdxlvi.
Haeresis
;

Obitum

viri

hujus impii et

quoque Schwenckfeldianaj exordia longe allius sunt repetcnda Spondano enim teste vetustis scriptoribus adstipulantibiis, Gaspar Schwenckfeldius anno udxxvii innotescere ccepit, statimque se haresis nova auctorera et acerrimum Lutheri adversarium prajbuit.

Mansi.

110

PAULI

III

ANNDS

12.

CHRISTI 1545.

nentibiis, deqiie articulis fidei et sanctac

Roma-

nx

Ecclesia; sacris instilutis

non solum dispu-

tuorum pietate et religionc dictum Philippum statim comprehendi facias, et ad nostram detineri instantiam, ejusque libros ac littcras perquiri, eo
erit

tare, sed

suarum perniciem
fuil

in

etiam dubitare auderent in animarum et grave aliorum scandalum, hoc a circumspectioue tua pro boni

cardinalis et episcopi oificio opportune provisum, ita ut lioc malum, quod si fuisset negle-

enim compresso, facile nobis ac tibi complices ejus compescere, et huic malo providere, etc. Datum Tusculi xxvii Maii mdxlv,
xi .
rii.

anno

ctum, ultcrius serpcre

tua cura, et diligentia,

et

progredi potuisset,

Pauliis concedit ul clerus Siculus subvecle

metuque acriorum poenarum repressum fuerit, de quo eamdem circumspectionem tuam laudamus plurimum, ut debemus, et in Deo Domino commendamus
hortando illam,
etsi

nint imjwratori

tinctis ea diligentia
tis scintillis,

Expecuniis Ecclesiasticis. primis Lutheranre impieta-

nullum in Italiacxarsitincendium, quo conflagratura videbatur. Intentabat tunc

etiam Turca
irruptionis
tot prteteritis victoriis elatus, Italiae

hortatione in hoc scianius

ac vigilantia perauctoritate injun-

non egere, ut
gentes, ut per

in cx'pta pietate

severet, Apostolica

quoque

ei

alium, seu alios a te subdeputandos etiam contra clericos sseculares, et cujusvis Ordinis etiam Mendicantium Regulares per totam civitatem Mantu;e et tuam Dicecesim Mantuanam existenles, et ubicumque tua jurisdictio quomodolilict se extendat, etiam auctoritate Apostolica exemptos, et Sedi Apostolicaj immediate subjectos super crimine hseresis, et an eorum aliqui libros hffireticos habeant, letc, vel

barbaric terrorem, cujus primos impetus trepida Sicilia> insula expectabat ad quos propulsandos cum Caesar bellicos appara;

tus necessarios
lia

centum milsumptus spopondere, modo clerus ratam portionem pro vectigalium inagniinstruerct, Siculi

aureorum

in

tudine conferret
sanctio
vetuisset,

scd

cum

quidquam
'

a clero

Lateranensis Concilii exigcre principibus

lit-

Paulus ea religione Carolum suis

:

teris exolvit

Charissimo in Christo

filio

nostro Carolo

gant, et opiniones ab

Ecclesia reprobatas ac

Romanorum

imperalori semper Augusto.

damnatas

ipsi

teneanl, et alios

doceant, juxta

canonicas sanctioncs diligenter inquiras, testes recipias, culpabiles etsuspectos capi et praeviis indiciis torqueri facias, processusque desuper

usque ad sententiam diffinitivam exclusive formatos, tuo sigillo clausos in forma authentica ad nos transmiltas, ut desuper opportune providere possimus, etc . Ad ha!C vero peragenda amplissimis eum mandatis rescissis quorumvis contrariis privilegiis instruxit. Datum Roma; apud S. Petrum die vii Februarii mdxlv
,

Charissime in Cbristo fili noster, saluExponi nobisnuper fecit majestas tua, quod cum ut impiissimo Turcarum tyranno invasioncm in regnum tuum Sicilia; ultra Pharum classe parata iterum comminanli, divino possis auxilio obviare, et a regno pricdicto corum incursus propellere, magnales ct alii laici
tem,
etc.

ejusdem regni

in

quodam

gcnerali

colloquio

per eos habito Parlamcnto nuncupato constituerint tibi in pra^senti anno, ultra donativum in
prailcrito pra^stitum,

annoxi
33.

propulsand;c

summam centum
,

causa praedicl;^ invasionis millium duca-

Diffundere quoque virus

suum

Mutinaj

toruin

auri

coeperat hteresis, opera et astu Philippi Valentini, quod cum fama acccpisset Pontifex, mox

ci)iscopi,

dummodo archiepiscopi dare archimandrita^ et alia" person;c Ec-

ad capiendam

eam vulpeculam, ne vineam Doduci Ferraria'

in

mini evastare pergeret dedit mandata, ut pro suo

Deuin cultu et religionis studio ha;reticum liominem in carce-

rcm

conjicerct

' :

Duci FerrariLC.
Dilecte
fili,

nobilis vir, salulcm.

Relatum

est nol)is,

haTCsis Lutherana increi)uit, et quotidie magis incrcbrescit ac dilfunditur, (|uodque luijus mali auclor

quod

in civitate Mutin;e

ct

caput

fuit,

ct cst inifjuilatis

filius

Pliilippus

Valentini, (|uod tutc nobilitali, ((UiP insigni piepr;i'(lila, indccorum et nobis mcrito molestissiinum. Uuamobrcm dedita opcra pr;cscntium latorem ad le millendum duximus, te ex animo bortantcs, cl rcquirentes, ut pro boni

tale csl

pro rata reddituum dicti rcgni clcsiastica! Ecclesiarum, monasteriorum, ct aliorum bcneliciorum Ecclesiasticorum per cos obtcntorum in hoc contribucrent, qui etsi sponte ralam pncfatam ctiam in pra!senti anno, interveniente taincn nostra ad hoc licentia, darc statuerint obtulerintquc |)crsolvere, quia tamcn per diversas canonicas sauctiones, ct postrcmo per felicis recordationis Leonem PP. \ pr;i'dcccssorein nostrum in novissimo Latcranensi Concilio sub divcrsis censuriset poMiis iirohibitum cxistit, ne rcges, |)rincipes ct alii i^olciilalus ab archiepiscopis, episcopis et archimaudritis, ct aliis pcrsoiiis Ecclcsiasticis, cliam spoiilc olVerentibus,
aut

subvcntioiicm aliciuam pccuiiiarum rccipianl, pricslcnt, majcstas tua subventioncm illi

ipsiim capicndo,
el pricdicti

archicpiscopi, cpi-

ct Cathoiici ducis ofllcio, (|uod

Dco, ac nobis, cl
ct

scoiii, arcliimiuidrilii', ctaliic

stica'

pcrsoiKc Ecclesiaet

sanct;r Ecclesia! dchcs,

proquc tua

majorum

clargicndo,

dubilant ceiisuras
313.

po^nas

<

l'aiil.

III.

lib.

brcv. an. xi. p. 240.

>

l'aul. III.

lib.

bicv.

nii.

xi. p.

PAULI
lirirdictas
siio

III

ANNUS

12.

CIIRISTI

1545.

111
et rite sa-

iiicuiTere,

et prfftlictorum
iecit,

proplerea majestas tiia nomiiie liumiliter noljis

tua^ ct

absolvi, nisi
tisfaciat;

veram agat pocnitentiam

supplicare

ut pro (|uiele

ipsorum

conscienliK in prirmissis nostram et luijus sancla" Sedis auctoritatcin inlerpoiiere de benigiiitate Apostolica dignaremur. Nos igitur aftendentes ex defensione pra^dicti regni a tyrannide

quibus verbis iKcrcsiarcha, (|ui poenitentiam et satisfacfionem adeo inscctatus est, seipsum confecit. lloc loco , in(|iiit Suiius ',

ali(]uid

valct p(xnitentia et satisfactio,

isti

quam

adeo irrident

Evangelici

Nec pra'tcrmit-

iinpiissimorumTurcarum, non ininus Ecclesiasticis

silcntio .visum est, (juod cum .loanncs Gropperus canonicus Colonicnsis, eriiditione et

tcndum

|)rovonire,

quani srccularibus jiersonis commodum imo lioc etiain in alma; Urlns nostra?,

pietatis studiis clarissimus, fortissimc rcligio-

ac totius Italia' et Cliristiana; religionis conser-

vationem ccdere, Iiujusmodi supplicationibus

inclinati,

archicpiscopis, e|)iscopis, arcliiman-

dritis, et aliis

personis Ecclesiasticis pra^fatis,

fui

ut ratam

hujusmodi eidcni tux majestati persolofficiales illam

ncniCathoIicam |)ropugnaret contraLutlieranos, fictis criminibus fuissct appetitus a Lutheranis, quasi cum ipsis sentiret et rcni Catholicam prodidisset, ut eo crimine perstrictus in odium apud Catholicos adduceretur, ille elcganlem Apologiam scripsit, qua subornatum crimen a
se

vere, tuque vel

exigere

cl

depulit

de cujus insignibus virtutibus

et
:

rccipere absque

aliarum
libere
et

prKdictarum vel quarumvis censurarum aut pcenarum incursu

licite,

castiinoniic excellenti laude h;ec refert Surius

attenta causa

et

necessitate

Fuit admirabili cloquentia, rara eruditione, nocle et die Scriptura; aniino imperterritus
,

praulicta,

pro hac vice

tantum

valeatis, licen-

tiam et facultatem auctoritate Apostolica per easdem pra'sentes concedimus, et indulge-

mus, anno
tur
fit.
:

etc.

Dalum Roma?,

etc. die ix Maii

mdxlv,

xi .

55.

Carohis

ciim Turcis indiicias pacisciet

Ca?sar vero

Pmtestantium potentia amplior

',

gravior

cuni ad arcendas

Turcarum

ex Pannonia in

Germaniam

irrupliones exerci-

sanctissimorum Patrum lectionis incumbens, atque a fcedissimo concubinatu, quo se plerique ex clero turpitcr dehonestant, usque adeo abhorrens, ut cum quodam die domum reversus, famulam invenisset lectum ipsius sternentem, vehementissirne commotus, repente famulam e cubiculo exegerit et lectum e fenestra hoc ipso sane egregium cubiculi projecerit animi sui erga continentiam zelum et ardorem
sacra;
et
,

tum

pararet, nec Proteslantes principes posset

prajclare declarans,
volui, ut tanti viri

flectere, ut

adversus Turcas armaconjungerent,

Concilii Tridentini

quod idcirco commemorare exemplo commoveantur Ec-

nisi ille ipsos a

excipiendis

decretis

immunes

pronuntiaret, nec in jus ob

clesiastici, et carnis petulantiam victus parcimonia, sacrse lectionis et ferventium precum

Ecclesiasticos oppressos cxpilatosve vocari permitteret,

assiduitate,

vigiliis

opportunis,

mulierum

vi-

Gerardum Veltuvichum oratorem ad

pro iuduciis paciscendis mandalis

Solymannum

ainplissimis fultum misit, ne eodem tempore a Turcis et Lutheranis invaderetur; mense etiam

tanda consuetudine, ct id genus aliis pietatis studiis edoment, desinantque adversum se provocare iram praipotentis Dei, atque procacibus ha^reticis veterem eamdemque Catholicam re-

Junio, clerum et senatum Coloniensem

insuum

patrocinium adscivit adversus tyrannidem Her-

manni archiepiscopi Lutherani, eumdemque in jus ut accusatoribus rcsponderet accersivit, queni etiam Pontifex instituto ordine judiciario
,

ad subsellia Apostolica, recurrente die sexagesimo se sistere jussif. Sprevit ^ vero ille Pontificis et Cffisaris edicta,

cum

Protestantium armis
ingravescebat

fulciretur, queni

lamen postea gradu deturbavisuri

tum pulsumque

sumus

vcro in dies adeo Lutheranorum potentia, ut cum Henricus Brunsvicensis princeps ditione sua religionis CathoIicK odio depulsus conscriptis

ligionem 'lacerandi ac proscindendi pra;bere occasionem . Fuit ille pnrpositura Bonnensi donatus, pulso Friderico Lutherano, egregiamque religioni restituenda^ operam navavif, ob quam cardinalitiis apicibus a Paulo IV postea ornatus cst, ut suo loco visuri sumus nunc rcliquas hujus anni res prosequamur. 56. Pauliis curat pacem firmare inter impcratorem et regem GallisB. Incubuit interea Pontifex alendae fovenda^que paci, quK superiori anno inter Csesarem etFranciscum Galliec regeni confecta fuerat, atque ad eam arctius constrin;

gcndam

interpretes adhibuit, qui fuerant illius

copiis principatum recuperare anniteretur,

sanciends maximi auctores, nimirum GabriePra^dicatorum, ad

littera;,

hostiumnumeroobrutus captusque cumCarolo

filio fuerit,

cujus sortem miseratus Cssar lantgravium victorem monuit, ut benignitate captos principes complecteretur at Lutherus e contra
:

lem Gusmanum ac Pctrum de Soto Ordinis quorum postremum extant

quibus egregiis
:

cffptis jussit insistere,

cum

ex ea pace reipublica; Christiana; salus pen'

lantgravium et Saxonem edifo libello deterruit, ne Brunsvicenscm dimitlerent allato eo ar,

deret

Dilecto

filio

de Soto Ordinis Prrrdicato-

gumento
'

illum a Deo castigatum non posse

'

Surius in

Comm.

Surius ubi sup.

Lib. IV.
'

(ie

rebus memor.

Sur. iu Cnmui. Iioc an. 1547

Paul.

III.

lib.

brev. an. xi. p. 252.

112
riim
et

PAULl in ANNUS 12.

sacra Theologisc professori, serenissimi
Dilecte
fili,

CHRISTI 1545.

pertingente, eoque educto divinitus percurare-

CcEsaris confessario.
"

etc.

Yeniens nuper ad nos

Gusman Ordinis Pra;theologia professor, ChristianissimiT regina; Francia; coufessor, pro expeditione cujusdam monasterii, ad quod eum rex Christianissimus nobis nominavit, multa
dilectus filius Gabriel de
et sacra-

dicalorum

tur;caeterumincastris Gallorum, etcircumjectis oppidis horrida lues ex nimiis imbribus grassari ccepit, et noctu repente extincti [)Iures reperti,qui interdiu nuUam morbi significationem dederant, idque in diversorio, in quo ipse habitabat contigisse tradit Martinus Bellaius, addit-

retulit de tua singulari doctrina ac pietate, ut-

que tem
ris

in negotio
el

pacis inter Cajsaream majestadictum regem Christianissimum nuper

quc initigatam luem hoc remedii genere Cum ad extremum non aliud sepulturre genus usurparetur, quam quod universis in domo aliqua
:

mortuis domus ipsa in eos diruta vice sepulchri

erat. Cffiterum Ilenricus Angliae rex
jecta antea pacis consilia complexus,
'

confectffi,
;

una secum

pie ac diligenter laboravete

suorum

quae etsi erant nobis antea de

cognita, ta-

veritus odia, el belli sumptibus fatigatus, re-

men

ex ipso etiam Gabrieie audire jucundissi-

Boloniam

mum

nobis

fuit, le^iue

Domino commendamus

de hoc summo[)ere in rem enim procurasti

:

non solum illis principibus, et eorum regnis, verum etiam universffi Christianitati salutarem,
qua; ut diutissime conservetur, nobis, ac libi, et bonis omnibus laborandum est (luamobrem
;

Francisco regi redimendam auro restituit, proximo anno idem etiani Franciscus rex, postquam Caroli AurelijE diicis funus luxisset, oratores ad
Cffisarem misit, acturos de pace, qua; filiimorte

confusa erat, redintegranda, quibus Cssar damnosir transactionis sollicitudine liberatus res-

nos

[)ublica; utilitatis,

qua; ex hoc dependet,

pondit se bellum regi

nunquam

illaturum, nisi
ita

nonnulla ad ejusdem pra;servationem pacis pertinentia nobis in mentem venissent, ea per ipsum Gabrielem isthuc redeuntem tibi nota esse voluimus, ut in his serenissimo CcTsari ad communebonum sedandis pietatem tuam exerceas, quemadmodum ea plenius et uberius idem Gabriei nostro nomine tibi referet. Datum Romee xxii Martii mdxlv,
desiderio ducti,

cum

injuria a Gallo provocatus csset,

troversia; recruduere, et Carolus

priores con-

dux Sabaudia;
:

recuperandi principatus spe dejectus est tanto porro Franciscus rex regni ab IiTreticorum peste vindicandi studio arsit, ut cum in Delphinatu et Comitatu Avenioncnsi nonnulli pagi
hairesi infecti leviora

anno

xi

remedia non admitterent, immissis in eos copiis funditus deleverit, nimiaque ScCvitia miles nulli Lctati vel sexui pepercerit.
58.

Adulto anno confundi ea pax visa est ', cum dux AureliT, juvenis omnibus corporis atque animi dotibus qua; a natura conferri possent florentissimus cui Belgii aut Mediolani principatus a Ca-sare cum sponsa regia erat promissus, anno vigesimo tertio extinctus est ex febre (ut dictum est) pestilenti apud jMonasterium-Firmum, dum bello adversus Anglos vacaret Franciscus enim rex Boloniam terra marique obsidione cinxerat, et Angli a Galiis cruenta pugna tumulluaria victi deletique sunt. Classis etiam Gallica ccnlum quinquaginta one37.
,
:

In Lusitania contra hxreticos exercita

Lusitania sacra fldei censura exercebatur
in

sevcritas, et simiiltales crga Pontificem depositse.

In

nimia acerbitate

neophytos Marranicic ha;re-

seos sus|)ectos, ac Pontifici relatum est ab administris regiis et censuric gcrendiE privfectis

multa crudcliter

ct

inique patrari, insontesque

;

eadcm pa-na cum sontibus involvi insontiuni itaque a judicum crudelitate vindicandorum studio Pon.ifex cognitionem corum causic sibi
reservavit,

rariis,ac viginti quin(|ue triremibus, ct sexaginta minoris alvei navibus constans, mense
Julio in

Angliam vcla

fccit,

ac repentina cxscen-

animadvcrsionemque in mancipatos quod decrctum 1'ontificium cum Lusitaniic rex in partem iniquam detortum acci[)eret, Pontifex subjeclis litteris
carceribus extrahi jussit
:

iMisil etiam Franciscus rex regina; Scotia; vidua; subsidiarias copias (duce comite Lcnoto) ad frangcndani regis Angliic vim, sed .\nglus eumdem comitem

sione facta, multa

loca evastavit.

decrcti

sui iv(|iiitatem

firmitatemque

in

lucc
i)cr-

collocavit,
:

blaiidis(iue verbis rcgias

iias

(tradita
lexit,

illi nc[ite in uxorem) ad suas partes |)elquarc Franciscus rex -, cum novis copiis Brossium, deinde Lorgiiim, duces strenuos, nd Scotos conlirmandos submisit. Commissis autem ad Boloniain pluribus minoribus |)rieliis, contigit, ut Claudius (iuisius dnx in prirlio <|iiodam certans ab Anglo |)crcut('rclur, adaclo per ocuJum in cercbrum laiiccii' frusto ad occi|)ut

mulsit Rcgi Portugalliii;. Attulit ad nosiui[)er dilcctus

filius

Siinon

dc Vega littcras sercuitatis fuiv xiii .laiiiiarii Ehora; datas longissimas illas (|iiidcm, in (luibus causas pctitic per te imiuisitionis ab initio repetcns, dc ultimo Brcvi, per (iiiod inhibnimus, nc contra ncophjtos incarccratos ad exccutioncm procedcrctur, doiiec nos a .loamic Riccio, elccto Sypontino, (iiiein ad tc nuiitiuiu iiiisinuis, de

HelUjus
ubi supra.

I.

X. Piiol. Jov.

I.

V.

iiel(Uir.

1.

x.\iy. Mdrtiii. Heil.iiu:i

'

llelcar. rorcsl.

I.

vi. c.

1)3.

Taui.

Ili.

iib.

brcv. au. \i.

Belcar.

I.

XUL

p. llji ct 232.

PAUI.I

III

ANNUS

12.

CHRISTI 1545.

113

quibusdam informaronuir, multa

serenifas tua

queritur, coutra ipsos neoplnlos gravissime inveliilur, ne nostris quidcm parcit, ad poslre-

mum

omni

instantia petens, ut, iniiibifione rcistliic coiitra

vocata,

inciuiri

ha;reticos Judai-

maturuni, justc an injusfe cremata essent, hoc tantum |u-ovidinuis, ([uod nisi fecissemus, omncm sanc charitatem omne^iue officii nostri dcbitum cxuissemus, ut exccutio diuntaxat contra eosdcm carccralos suspeudcretur, (juoad de
justo vcl injusto ministrorum proccssu certiores fieri posscmus, (|uo nostro mandafo nulla

camque pertidiam plena

qua; nos,
lili

severitalc velimus.

Ad

cbarissime, licet multo acerbius

quam a te expectandum fuerat, scripfa, memores iamen ejus persona' (juam gerimus, remofa onuii iracundia, sedafociue animo respondebinuis, niliilciue scribct unquam fua serenitas ad nos tam asi^ere, quod nobis benevolcntiam in te nostram niinuaf, ac primum ad conununia communiter rcspoudebinuis, criminationes videlicet ac suspicioncs liinc inde esse nuituas, ef ubique famam lu)miiunu, pncserfim in aulis principum, patere linguaruni morsibus. Nos fameu de tua

nocentibus data impunitas, cum in carceribus nihilominus rcmaneant, sed iunocenfibus, ne videlicct opprimantur, fempus et spatium concedifur, quod qui reprehendit, judicum potius errafa obtcgere vidctur, nollcque id curare, ut

rcorum
hffic

dclicfa debitis pirnis aificiantur. Si ha3C

igitur pro nosfra pofestate ct aucforifafe,

cum

indignum credidisse aut creistbic minus recte per hos annos gestorum culpam non fua^ serenitafi quam piam et rectam exisfimamus, sed pofius
serenitate
niliil

ea

ad nos ouuii jure pertineat, ac iro minisfrorum ipsius inquisitionis dctegenda vel probitafe vel injustitia ordinavinuis, si jusfas preces misero-

causa spirifualis

et

proprie nostra

sif, ef

dere,

omniumque

rum non
fafis

pietale ac

neglcximus, eraf nobis dc fua> serenibencvolenfia expectandum, ut

iuis minisfris assignare,

quorum

consiliis effcc-

fum csf, utnuper fua sercnitas dilecfum filium Joannem de Monfepolitiano elecfum Sypontinum nunfium nostrum in tuum regnum venire
prohibuit,
graviter

in ipsa inquisitione intcgrifas eluccscerct, nos laudaret de ea re potius quara nosfrum nunfium, cum nostra ef ejus Sancfa;

quo etiam tua

Sedis injuria, excludcrct neque enim tua serenitas ex hoc mirari aut ofi^endi debet, si in tanta
:

qua? exclusio

nuntii
,

nostri

cum

rc ubi de

fide Cafholica

ct vifa

tof

hominum

fum causa exclusionis non minus, a fuis enim agentibus relalum nobis esf, ideo ipsum nunfium a tua
otl^endaf, ut

debef

njinisfrorum ipsius inquisifionis, prffisertim male audicntis, curam gerere, ef adagifur, nos

ministrafionis

eorum rafionem inferdum

revi-

serenitafe

exclusum

fuisse,

discessum litteris nostris qui quid contra eos ficref

,

quod nos post ejus mandavcrimus ne

,

ab inquisifionis ministris in carccribus definebanfur, quai res primum mullipliciter nos admirari coegif quod ipse nunfius nosfer mulfo antc exclusus a
,

derc vclimus, ne sanguis occisorum a nobis et tua serenitafe postea requirafur. Secufum famen est, quod niinime debuit, ut hajc cura a

nobis pro debifo nostri

officii

ad

communcra
fa-

nosfrum tuumque honorem suscepfa, quae ciliorem admissionem nunfii nosfri operari

de-

te fueraf,

quamhfenostra' liftera' cxpedircnfur, deinde quod ilht nihil continent, quod jusfitiBe
et a^quitafi
gravissiniffi

bueraf, contrarium, videlicct, cxclusionem ejus operafa sit. Accedif his efiam, quod licef cuni

non maximc conveniaf, nam cum

afque acerba; de ministris ipsius inquisifionis ad nos querclae ef anfea essenf delata' et assidue defcrrentur, fanquam suo officio injusfe ct crudelitcr utenfibus,

apud te ef per fuos apud nos protccforem nostrum afque agenfem egcrimus, ut dilccto filio nostro ac Michacli cardinali Viscnsi possessionem
serenifate tua ssepius, et per oratorem
, ' ,

nosque de

frucfus Ecclcsiae, et beneficiorum suorura, qui-

nimio erga serenifatem fuam respectu subaccusaremur, nos de ipsis querelis tuos agenfes paut serenitatem tuam (forte admonercnt; illi autem stafim nobis supplicarunf, pergrafumque iux serenitati id futurum afTirmarunt, uf nunfio ipsi nostro, quem tum expcdiebamus, mandarc vcllemus, ut dc hujusmodi querclis sc informarct, si enim eas veras compcrissef, provideri a nobis posse, si autem non comperissef, apparituram illorum minisfrorum probitatcm, tuaeque serenitatis honori sinuil consultum iri, itaque fecimus, mandatis hujusmodi ipsi nuntio, ante-

bus

fuit pcr fuara

serenifatcra spoliatus, resfi-

tuerc, aut nunfio, vel alferi ministro nostro con-

terne

admonuimus,

htec ignorantem)

tum

signare vclles, neutrum tamen hact.enus secuest, de quo non valde mirari ct dolcre non

possumus,
delicfo
illud

cum

pra^serfim nos eisdera tuis prosi

tectori ef ageufi sa?pe obfulerrmus,

de aliquo

ipsius cardinalis nobis

conslitit,

constarct, nos

a nobis discederel, datis. Cum vcro postea nova> qucrelfE secufa; essent de multis injuste cremafis, ef pluribus, qui in carccribus essenf cremandis, vidcntcs frustra nuntium nostrum,

quam

cremafis carceratorum corporibus, se esse inforANN.

qua de re nihil etiam constifissct, fructus ipsi, qui Ecclesiasfici sunt, ad alterius, quam nosfrara, dispositionem pertinuissent. Quamobrera, fili charissime, de his rcbus omnibus, utpote in divini honoris tua-que conscientia; offensam tendentibus, nu;rito dolemus et angimur, teque in ca;teris pra'stantissimum regem, in his tara dissimilem tui ac majorum tuorum esse miramur, proinde cum ncc causarum hujusmodi gravifas, nec universalis Consevere punifuros esse,

adhuc nobis

nec

si

TOMTJS .XXXIII.

Ravn. XIV.

114
cilii

PAUI.I
proiiinquitas
iiaUaiiliir,

III

ANNUS

12.

CHRISTI 1545.
in cliarissimi
filii

uf

provisionem
sereni-

loco habeamus,

quod
fili

et fulu-

opportunam

his adhibere ulferius differamus,

te

rum

in

Domino confidimus. Nos,

charis-

has nosfras ad
tateni iialcrne

privmittcre

tuamque

requircntcs, ut

dium
fiet,

afferre

monere voluimus, illam studiose liis omnibus provisionis remevclis quamprimum quod si a te
;

simc, dc hoc tui fratris honore, quein tibi iii primis tribuimus, tibi gratulamur, felixque ct

sicut fieri

ccrtc dchct ct

speramus, nos

autem secus evenerit, non commiltennis, ut Deo Omnipolenti rationcm reddere debcamus, quod in tam arduis

maxime

lirtaliimur, sin

diiiturnum hoc fore gaudiuin vobis oiitamus, sperantes vos vicissim in cultu et observantia erga nos et .Vpostolicam Sedem, a qua nierito ornati esfis, rcgio et grato animo responsuros

tamquc importantilius
nosfro oftkio

rebus

nef,4igentes

in

quemadmodum vcnerabilis frater Joannes Riccius archiepiscopus Sypontinus noster apud te nuntius hicc plenius explicahit, qui etiam
essc,

fucrimus.

Datum Roma; apud

Piscatoris
dic

birretum rubrum a nohis de more bcnedictum,

Sanctum-Marcum

suh

annuio

una cum Rrevi nostro, qucm ipso tuo

dinali mittimus,

fratri car-

XVI Junii MDXLv, Fonlificatus nostri anno xi . ?i9. Victus Bcquitatc Lusitania; rcx Pontificiis monitis morem gessit, ut cx litteris aliis colligitur,

(juorum dilectus filius Ludovicus Rrandon agcnfis apud nos tui affinis lator
erit, luic screnitati

sublatis

enim

iis

querelarum

causis,

pcr

eamdcm

cx parte nostra consignabit, serenitalem tuam eidem tuo fratri

cxlinctisquc offensiunculis,
regis

germanum

Lusitani

arciiiepiscopum Eborensem cardinalitia dignitatc Paulus ornavit, atque amoris [la-

terni notis insigneslitteras ad

eumdem regem

dedit

-<

'

cardinali ad majus utriusque vestrum gaudium consignanda. Datum Romae die xvi Decembris MDXLV, anno xii . De illo et (iO. Paulus cardinales creat. tribus aliis eodem die creatis cardinalibus haec

Rcgi Portugallia;. Charissime, etc. Quod sempcr optavimus, ut verc tua serenitas cognoscerct nostram erga se paternam hencvolcnliam, et quam illi gratum facere ex animo cuperemus, hodic Ia>ta-

rcferunt Acta
S.

Consisforialia
fuit

'

RomiE die
,

Decemhris mdxlv,
psil, creavit ct

in quo consistorium D. N. de fralrum consilio el assensu assum-

Ecclesitc

mur

serenifati tua; ostendisse,

tuum enim

ger-

fratrcm llenricum archiepiscopum Eborensem in his sacris jejuniis et iu Consistorio nostro secrcto S. R. E. presbyterum cardina-

manum

sanctic Romanse diaconum cardinales infrascripfos, videlicet R. P. D. Petrum Pacccho episcopuiu Gicnnensem presbyterum cardinalem, llis|ianum, Rev. Gcorgium de Ambasia

publicavit in

presbyteros et

lem dc ejusdcm

cardinaiium consilio crcavimus ad Dci primum Omnipotentis lauS. R.

E.

archicpiscopiim Rotliomagenscin prcsbyterum cardinalcin, Callum, R. P. D. Henricum a Portugallia

archiepiscopum Eborenscm prcsbyferum

dcm, sancta^quc Sedis Aposfolicic honorem,

totius

et

cardinalein, Lusitiinum, ct

dominum Ranutium
anno
coiistitu-

Chrislianitatis ulilitatem,

dcinde etiam

Farnesiiim, administratorem EccIesiiT Ncapolitaiue, in xvi vel circa suic ictatis

ad

tuic serenitatis

onmi

virtutc pricsfantis satis-

factioncm, tuieque donuis ((luanquam per sc clarissimiv) m;ijus ornamcntum, sed quan(iuam

tum diaconuin cardinalcm

omiiium saccrdotiorum
Consignata' suiit
cisciim
(;allii.e

ctim

dctentione

vestroque regio splcndori hoc tribuerimus, acccsserunt tamen pro cumulo

luic

screnifali

eodcm

die lifteriP ad Eran-

regcm de Georgio .\mbasiano

*
:

virtutcs ipsius archiepiscopi,

quas hac dignitate

Rotlionuigensi archiepiscopo in scnatiim cardinaliuin cooiUiito

"

ctiam per se dignas (!sse audimus, et proindc cohoncstandas csse cxistimavimus ergo digniiateni cardinalalus, qua; in cardinibus Universalis Ecclesia'. regendis vcrsaretur, et qua majorem in Romana Ecclesia Pontifex confcrre nequif, pcr obitum alterius tui fratris intua domo
;

Rcgi Christianissimo. Hodie in liis sacris j(>juuiis et consislorio nosfro sccrcfoadaliquot paucorum cardinatium creationcm devenientcs, (icorgium dc Amhoysia

archiepiscopum Rotliomagensem
tiisr

cxtincfam,

jicr

ipsius llcnrici creationem resti-

.Majestatis, ct luo

intuilu, de

in grafiam vcnerabilium
,

tuiuuis, ul defuncti fratris memoriaiu hoc reviviscat, doIoreuKiuc tuic sercnitatis cx illo con-

fralrum nosliorum saucfiv Roiiuuui' Ecclesiir

cardiiiiilium coiisilio,

cjusdem

siiiictiv

Romana;

ccptum hujus
ii

obiccs,

(jui

consoletur, at^jue utinam sine tua, ul crcdiuuis, voluntate

liclitia

Ecclcsiic
in

prcsbyteriiiu

cardinaleiu

creavimus^

(|uo
ct

sumus

lictiiti, tiiic^iue

serenitatis jiidi(|uo(l

inferposili fueraut, citius remoli fuissent, noslri quo(|ue erga vos |)aterni aiuoris signilicatio

cium
tati

probitatem laudavimus,

ejusdem

archicpiscopi eas iiudiiuus csse virliitcs nobili]iIatiouc ad

maturius

i;rupisset,

scdagimus Dco

gratias, qiii

melius, nos(|ue inler uos eosdciu fore voluil, (|ui scm|ier fuimiis et essc debeiiicc vertit in

gcnciis cjus iidjiinctas, uf (lucm tui contemliiiiic dignifafcm (\cxiiuus, ctiam ex

i(t

solis cjiis virfiitibiis

faccrc poluisscnuis, ctc.

mus, ul
1

lu nos in amanlissimi patris,

xi. p. ".

nosque

te
'

Acla Consislor. Ms.

\\.

caiii.

Spiida; sig. uiim.

133.

'

Paiil.

III.

1'aiil.

111,

lib.

brcv.

aii.

lib. brcv. an. xi.

2.

1'xVULl

ANNUS

12.

senti

CHRISTI 1545.

115

Dahim Roma'

xvi

Decemb.

mdxi.v, aniio

xii .

bis nostris litteris ad

tuam serenitatem

reinit-

Cl. .'Et/iiupcs ciDti

Romana

Calamitosisnato Dioscoro, con/aiif/iintar. simo lioc tempore, (|iio tot Eiiropa; populi ab
obseciuio
feris

Ecclcsia,

dam-

timus,

quam Dominus omnipotens,

vita prosperare, ct in

et in prie-

futura ccclestibus

praimiis
xxiii

decorarc

dignelur.

Dalum

lloiTicC

Uomaui

Poutificis iuercticorum pesti-

susurris sui)oruati deliciebant, /Etbiopes

Orienlales veterem

cum

Itomaiia Ecclesia conallata-

Augusti Moxi.v, aniiu xi . Poposcerat a Pontificc Lusitaiiia! rex, ut sacerdotcs societatis .lesu ', qua' probitalis excellentis et doctrina;
ret in

junctionem ((lamnato

Llioscori scbisinate)redin:

fama inclarescebat, milte-

tegrare, atque adstriiigcre expeliverunt

sunt eoargumento Claudii imperatoris,

(]ui

Da-

vidi patri succcsserat, littcro! ad l'ontificcm, qui

commendata
cfflesti

ejus

pietate

significavit

eum intcrnuntium missurum

doctrina
sacris

se ad ad ipsius populos
,
,

Indiam, atquc cliam a S. Ignatio socios in ^^^^tbiopiam mittendos flagitabat, ut vero ex eadem societate patriarcba delcctus sit ad .Etbiopiam a vetcribus erroribus vindicandam, suo loco dicetur.
&2.

imbuendos

afficiendosque
rati

muneribus, cum in Indiam sacerdotes pietate et Cbristianorum sacrorum cognitione apprime instructos esset legaturus Cbarissimo inCbristo filio nostro Claudio
' :

episcopi.

Gamrati Cracoviensis insignem casum Petri GainCracoviensis episcopi, qui boc anno pie
SiiiQalaris casas

Nunc

obiit,

cuma

sodalis dcfuiicti

anima pra^moiiitus

.EtbiopicC regi illustri.

Cbarissimc in Cbristo fili noster, salutem ct Apostolicam bencdictionem etc. Dilectus filius Paulus prior conventus monacborum .^itbiopum Hierosolymis existentium attulit ad nos litteras sercnilatis tu;e, quas, sicut ipse Paulus nobis affirmavit, quidam alius tuai serenitatis orator cum illis ad nos missus, et in itinere mortuus nobis reddere non potuit; itaque, etsi voluissemus ipsum tuum oratorem ad nos pervenire, atque audire, tamen quantum ejus casu
(1
;

compararet ad morlem, cx Stephano DamaI(5vicio referemus In Cracoviensem Ecclesiam anno Domini mdxxxviii suffectus est, ac tandem arcliiepiscopatum adiit, et simul cum Cracoviensi episcopatu tenuit Paulo III indulgcnte. iMultum
esset, ut se
:

ille

populari

gratia

et aulico

favore reluxit;

Augusto Elizabetbam Austriacam copulavit et diademate cinxit. Cracovicnsis civis uxorem Judaismum professam comburi in foro
regi

Cracoviensi

fecit;

pauperum etcgentioruin

sin-

gularem

gessit

curam, singulis diebus ex eo

erant, qui episcopali

doluiinus, tantum gavisi

sumus Deoque
et Apostolicae

gratias
Cliri-

numero centum

egimus, quod
stiani
voti,
rit
:

litteras tanti et tain

remote

ferculis reficiebantur;

dum

iter

faceret,

mensa et duo

regis,

nobisque

Sedi de-

nostro tempore nobis recipere concesse-

ex eis igitur

maxima
te

in

primis

sumus

lajtitia affecti,

quod

clara'

inemoriaj Davidi
tua'

tuo genitori in regno .Elbiopia; successisse co-

gnovimus, nimirum ex
conjicientes et

fama sperantes, quod

probitatis

currus onusti lineis indusiis, et laneis tunicis, si hyems esset, ex pelle ovina consutis vestibus sequebantur, nudus, vel inale vestitu, si quis opem implorans obvius erat, vestiebatur, viatico eliam donabatur ba'cconsuetudo fainiliaris Gamrato crat, cuni alioquin ipse in tantis
vel
:

tu sicut in re-

opibus, ut prodigi solent, egeret

tatibus, parasitis, ludionibus,
et libidini

luxui, vani-

gno, ita et in vera religione erga Deum, devutioneque erga Apostolicam Sedem tuis progenitoribus succedes, de quo baud dubia nobis signa in eisdem
litteris

compotationibus

dedisti, ex
te

quibus cer-

tam

in

spem adducti sumus,

studio,

quam

illi

fecerint,

baud minore sauctam fidem Catbo:

serio dolore annis fessus, ut reliquum vita; illius stylo Stanislai Lubienski episcopi Plocensis in monitis prosequar, et morti esset proximus, netjue tamen de supremo
fuit,

deditus
:

quod tamen

dicitur expiasse

nam cum

licam et veram Cbristi religionem in istis regionibus propagaturum esse ad quod sane tuam serenitatem paterno aflectu borlamur
:

vita? fuisset

exitu sollicitus, accidit, ut in pervi-

nos vero

cum proxime Deo

concedenl^; missuri
tuis rcgnis vici-

sumus
,

via

maritima ad partes

diei ad vespertinas preces Ecclcsiam ilurus accingerctur, paratusque in cubiculo aliquantisper solus subsisteret, ecce nota illi viri cujusdain nobilis
gilio festi

cujusdam

recitandas ad

nas aliquos viros probitate et doctrina conspiet ad instructionem Cliristiana! cuos fidei aplos, tunc eodem adjuvanle Domino dabimus operam, ut tuam serenitatein etiam per nostrum et Apostolica' Sedis nuntium visitemus,
teque, et tua regna, ac populos tibi subjectos
illis

jam diu fato functi persona apparet secum mutuorum conscii facinorum diu vixerant) exhorruit tamen ad visam redivivi bominis speciem episcopus, cumque ille, ut metu posito secuin ageret, bortaretur,
Curosii
(familiariter

spiritualibus

gratiis

consolemur

quas

paululum resumpto spiritu, inortuuin alfatur Etiamne tu vivis, cl in quo tandem loco es
:

tunc idem Dominus nobis inspirare dignabitur interea vero ipsum Paulum priorem cum
: >

mortali perfunctus

\ila.'

Kcspondit

illc

Vivo,

'

Orlanclin. lib. 14S1.

num. 112.

Slephanus Itamaleviciiis de

Ext. in

lib.

Litv. Paul.

111.

sig.

2S91.

archiep. Gnesnens. in Petro Gamrato p. 297.

116

PAULI

III

ANNUS

12.

CHRISTI 15A5.
solito solus

longeque feliciori quatn vos, fruor aura. Tum Tunc qucm flagitiis gravatum et Gamratus
:

publicum progressus diutius

sit, ct

man-

nisi sero

quid

sibi accidisset, iis

me (proh dolor !) conscio, fcetentem e vita excessisse constat, inter eos sis qui felices sunt? Vix credo. Credes, inquit ille, mox, paulisper sustine. Juvenis admodum cum in Germania essem, incidi in quemdam, qui
turpibus libidinibus,
sacrilego ore sanctissimam Dei

maxinie fidebat patefecit!

plerosque, qui
rant,

quibus Noverat Karnkovius

cum Gamrato familiariter vixequique supremis cjus adfuerunt, confirmabant illi ita ultimos sex illos menses ab eo
exactos fuissc, ut vere et ex animo peccata de-

matrem

Virgi-

nem

incestabat, ego flagitii impatiens colaplium

homini impingo, nec mora ille armatus, manu ad capulum admota, duelluni mihi denuntiat, ego non segnius stringo ensem, congredimur, nec diuturnum fuit certamen, nullo accepto
vulnere sacrilegum conficio, et tunc quidem ne homicidii et duelli crimine succumberem, fuga mihi consului; deinceps vix aliquando ea res mihi in mentem venit, sed cum suprema adesset hora, animacjue e corpore exitura, insultantibus

hominis omnes numeros impleret, denique sanctissimis sacramentis rite expiatum cum optima wternae salutis spe eum e vita
testantis

ccssisse

festabantur
obiit

postquam

Ecclesiam quinquennium gubernasset

Gnesnenscm anno
,

Domini mdxlv
63.
traditse.

Parma

Placentiaque A/oi/sio Famcsio

Jistate Paulus III ducatu Camerinensi Ecclesiae Romanaj juribus concesso, Parmam Placentiamque EcclesiastiAloysio Farnesio flduciario jure cas urbes

Hoc anno adulta

infernalibus liostibus conflictaretur

et

ego exilii certus nullam reliquam spem haberem, ecce mox nova affulsitlux Regina Coeli
:

angelicis choris

stipata

prsesto

aderat,

diffu-

giunt infernales bellu;e, nescio quid horrendum frementes frendentesque. At illa vultu benigno flexit in me misericordise oculos. Milesne, inquit, meus, dcfensor honoris mei peribit? Absit.

quo infelicissima mors ipsi Aloysio tempus accersita, bella inter Ca!sarem et Gallia; regem cxarsere, Tridentinum Concilium dissolutum, et impedifa Lutheranorum conversio, et in maximum schismatis discrimen adducta Ecclesia, ob Ca;tradidit, ex

conflata est, et Pontifici ante

saris et Pauli dissensiones inde enatas,

ut suis

locis lugebit historia.

64. Dissidia inter
tarios.

Tum

quo conceptus

es,

versa ad Filium, en uterus, in en ubera, qufe suxisti, ego

te

Lutheranos et SacramenHoc eodem anno gravissima inter

'

militem, quibus olim

stringebam brachiis,

complexum
nem, quem

tantispcr tencbo hunc. Tu sanguiex meis traxisti visceribus, stilla,

ego efficiam, ut cx ejus oculis uberes fluant lachrym.T abluendis sceleribus sufficientes. Dixerat, et ego ex detestationc anleactae vita? intimo concepto dolore singultibus concutior, lachrymas fundo, Patrem optimum me offendisse agnosco, et annucnte sanctissima patrona
voce,

mea, ingenti illius amore exardesco, affectu, non nam morbi vis usumlingua" interceperat, atque ita supremis meis castissima Virgine assistente expiro.

Anima

c corpore egressa ange-

loruni ministerio lcrtur in coelum, illic non meritis meis, nam ea vcl nulla, vel satis cxigua erant, scd divina miscricordia mihi per patronam meam conciliata leternam fclicitatem adeptus vere vivo; inde ad
te
te

nunc missus sum, ut

:

supremorum tuorum admonercm dudum jam merueras, ut tot bcneflciorum acceptorum ingratus morc ferali ad excmplum voiuptuarii
lldonis mulctareris, tua) largitioncs in egcnos facta;, illK epula; quotidiana} mcndicis exhibitif, illai vcstcs,

Sacramentarios dissidia erusinguli malesani sui capitis deliramenfa pro vero et puro Evangelio obtrudant, superbiaque turgidi alii aliis nolint inferiores videri, Scripturam sacram in sensus adultcrinos distorquent contenduntque hwc esse Spiritus sancti augusfissima oracula, nolentes parerc Petro Apostolo admonenti ^ Scripturas depravari ab indoctis et instabilibus ad siiam ipsorum perditionem ; iterumque docenti, propheliam Scri|)turBe propria interprelationc non fleri, nonenimvoluntate humdna ulirjuando allatam esse prop/ictiam. Porro Lutherus instar phrcnetici aliquod lucidum infervallum nacti in suis thesibus contra Lovanienses theologos editis Sacramcntarios ita damnavit Thesi xv In Euciiaristii-c sacramento veiierabili ct adorabili, est et cxhibetur ct sumitur vcre et re ipsa Corpus ct Sanguis Christi tam a dignis
et

Lutheranos
pere;

nam cum

<c

quam

indignis

Et Tiiesi xxvii

Haurficos,

inquit, serio

ccnsemus,

Dci cssc Zuinglianos ct

(juibus

nuda

Christi
te

membra

qui negant Cor|)us et carnali sumi in vcnerabili Eucharislia efc.

ab Ecclcsia omncs Sacramcnfarios, Sanguinem Christi ore

ct alienos

texisti,

ne cx mcrifis

tuis in

divina sa>viret

justitia,

prohibucrunt. Scito autcm te abhinc indulget clemens lil)i Patcr) moriturum, expendc ct dispicc quid te interim agcrc oporlcat, nam vcni;r adhuc superesse locum, vel mco doctus exemplo, ne diffidas iiis dictis, ille (juidcm disparuit cpiscopus in lachrymas resolutus, nequc co die in
scxto

Do Lufhcru vcro h;cresiarcha Tigurini sacramentarii pneclarum hoc tulere testimonium,

quanto infcrvallo istc novi Evangclii conditor ab A|)osfolis et Prophelis distaret " Prophet;v'
:

mcnsc (tantum

et Aposfoli, ^in(iuiun(> Dei

glori;i\

non privafo

lionori,

non

su;i' |)ertinaci;e et

superbiic studc-

'

Suniis iu Comni.

Pclr. tpist.

II.

c.

4.

PAULI
liaiit
,

III

ANNUS

12.

|)lani

CHRISTI 1545.
Cliristi
fideiii

117
a crudeli patrc occisus cst,
,

sod
:

|icccatorum

saliitem

quaM-obaiit
iiertinax

unicc
cst,

Lutlierus
tradit

autem sua

quserit,

insolentia nimia ctlertur, et confcslim Sa,

tiiana^

(|uot(|uot

illius

illici) stil)scril)cre

velint, ct in

sententiic non omnibus corrcp-

tionibus suis, pluriinuin

lieiuiitur

inaiifj;ni spiritus,

(|uam

niiiiimuin vcre amici, el paterni in^enii de|)rc<>.

His repetitis cx Tigurinorum sacra-

inentariorum scriptis interjicit Surius hoc epi Tali plionema contra novatores scilicet
:

ejusque martyrium iiiiraculis coinprobalum (|uil)us permoli princij^es barbari et alii nobiles spretis oninibus terrcnis, per magnos labores ad Cliristi castra sc contiileriint, ut Iiidiarum prorcx .loanni regi Liisitania' sigiiificavit. Ceilanum cst insiila, iibi rcs ad Dei gloriam contigit sanc mcmorabilis. Ueguli cujusdam filius natu maximus, quod Christiana sacra suscipere statuisset, patris jussu necatus est, (|uem Lusitaiuis

Pontilice

dij^ni

estis,

(]ui

Romani

Pontificis

quidam

Cliristiano

more

sepeliit, tali obita

;

juirum cxcussistis . Mirum certe est ac prodii,no simillimum, novatorcs sequi fictitium impostorum sensum, cum enininon de Scriptura', sed de sensus illius veritate, controvertatur, non alius scnsus amplcctendus est, quam qui tradiliis est ab Ecclesia, qua' ex Apostolo est
coluiiiiia ct

morte Martyrcm certum existimans Lusitani judicium Deus illustri miraculo comprobavit. Siquidem ejus nutu factum est, ut quoad principis corpus humatum erat, in crucis figuram
terra fatisceret, qutc bis
bis

firmaincntum

veritatis

inflatis

illi

et

crcnantibus buccis arrogantissime Scriptu-

extollunt in alienum sensum convulsas, quasi veteres bajretici pro nefariis suis liaresiras

barbarorum opera gleatque iterum in eumdem biatum cst resoluta. Aiunt etiam pcr eos dies crucein ignei coloris visain in ccelo, quibus miraculis commota magna hominuni vis ad Cliristum accessit, quoruin multi regis immanitate
oppleta, iterum

bus commcndandis easdem artes non instruxerint

ac vendilarint. Sacramcntariorum

autem

impictatem pluribus miraculis sa'pius confutalam in annalibus Ecclesiasticis vidimus ', hoc vero aniio illa in sacerdote, qui ad eamdem

eaindem martyrii coronain adepti sunt. In co numero fuisset alius quoque regis filius, itemquc sororis filius ad quem regni haM-cditas pertinebat. (Sororis enim, non regis ipsius filios
igitur uterquc ad Christuin

clam defecerat, convicta

est insigni

miraculo,

cujus historiam circumstantiis ccrtissimis instructam Seripandus Augustinianorum generalismagister, posteacardinaiis, ac prfeses Concilii Tridenlini scripsit xxviii Septembris ad

succedere in regnis Ceilani mos est). Horum propensus regis imperio mactatus esset, nisi eos prtesenli periculo

regis soror

mature exemisset. Ambos enim ad

recenti adluic miraculo iuterrofieri

se vocatos de
gat, velintne

cardinalem Farnesium, Suardini civis iNeapolitani neptem ex filio in extremis mortis confiniis agentein legente sacerdote Evangelium de Coena Domini, cum venisset ad ea verba, hoc est corptts mettm, exclamasse, praitermitte ea verba, quia ea non credis, exterritumque vaticinio sacerdotem, coram adstantibus perfidiam suam fassum essc, criminisque veniam a Deo poposcisse, illam vero dimidite horaj fluxu
efflasse,

velle dixissent,

cum se utique Lusitano transigit mulier eodem ipso, qui demortui principis fuuus curaverat, ut eos quam occultissime Goam usque perducat, quo ut venere, fidei praiceptis imbuti
Christiani
,

cum

baptizatiquemagnum pietatis ac religionis specimen prsebuere. Hos imitatus regius quidam

pricfectus, et alii decein nobiles viri, uxoribus,
liberis,

bonis denique omnibus sponte

relictis,

animam
ob fidem.

magno suo incommodo corporisque

tione

defatiga-

remque
-

certis testibus constare.

passuum amplius sexcenta

millia tcrrestri

In India
'

63. Ceilanensts ref/ttli filiits occisus

itinere emensi,

Goam

reguli Ceilanensis fllius ob susceFartics.

Trinit.

nissent,

Catechismo

baptismi causa cum veinstituti, sacroque fonte

Ex

lilterj card.

Concil.

Generale auctore Petro

lustrati sunt. Id accidit an. Christi nati

mdxlv

Lopez Altuna Caslel.

118

PAULI

III

ANNUS

13.

CHRISTl

ir)4(i.

PAULI

III

ANNUS

13.

CHRISTI

1546,

sit

qui inscribendus 1. Co)itroversia de titulo Condlio, et de loco qui assignandus sit aliAnno a Virgineo partu quibus prsesulibus.

tur, Concilii sit potestas et statuendi auctoritas;

in iis vero, qua; extra

Concilium gerunlur, au-

ctoritatem remansisse apud Pontificem. Ea ta-

MDXLvi, Indiclione iv, fracta est Protestantium procacia, qui excusso Pontificis jugo etiani Ca;sarcm de gradu imperii dejicere conati sunt,

men
fuit

disputatio statim quievit. Deinde lectum decretum formatum pro futura sessione de

nec minus divino verl)o in Tridentino Concilio,

modo vivendi et aliis in Concilio servandis. Cumque longe major pars decretuni ipsum approbaret, reverendus

quam

ferro in castris

pugnatum

est,

qua; sin-

dominus episcopus Fesualiis

gula ordine recensituri seriem temporum sequemur. Coacta est quarta JanuariiCongregatio cujus Acta Generalis a Patribus Tridentinis
,

larum
creti,

dixit,

se desiderare in titulo ipsius de-

apponi verba in
:

Conciliorum decretis

subjeclis verbis concepta sunt

'<

'.

Die Luna\ quarta Januarii .mdxlvi a Nativilate Domini, iioraxxi, liabitacst Generalis congregatio, in qua primus pra^sidens exposuit,

Sacrosancta Tridentina Synodus universalem Ecclesiam reprwsentans cum hffic nostra Synodus, etsi adhuc pusilla
apposita, videlicet
;

esset,
ritate.

non tamen minore

aliis

fungereturaucto-

simodomino

pra'sidentes ipsos accepisse litteras a Sanctisnostro, in quibus laudabatea quae

antea acta fuerant in sessione et congregationibus, hortabaturque, ut ad articulorum controquodque versorum explicationem unirentur
;

Reverendus pater Generalis Servorum dixit, non multi facienda esse verba illa, quando, uti compertissimum est, recens inventa sint, ncc usurpata ab antiquioribus Conciliis. Dominus vero Pighinus dixit verba ipsa, qu;p a nonnullis desiderantur,
si

recte considerentur qusB

:

etiam brevi mitteret viros probos et idoneos officiales Concilii, cujus expensis necessariis non esset defuturus. Omnia a Patribus laudantur, quo vero ad officiales aliqui ex Patribus
dixerunt,

apposita sunt, eadein reipsa adesse

dicitur
sale
ot et

cum enim OEcumenicum, idem sonat quod univeruniversalem Ecclesiam reprwsentans,

fucrit
ct in-

eorum crcationem, cum sua

Sanctitas

jam in proxima sessione decretum OEcumenicum Concilium esse apertum

^l.

abest, spcctare ad Concilium.

Unihus cardinalis de Monte respondit, non ea mente se ea proponeutsuperiis senlcntia' dicerenlur.sedulpatres intelligerent quid continerent littera? sua; sanctitatis, olticiales vero mitteiidos, esse approbandos aPatribus, cl cumjam audi^issct uonnullos arre,

choatum.

Caidinalis de Monte comprobavit Geneet Pighini scntentiam, addcns, quo(|ue ratione moveri, ne verba ipsa

ralis

Servorum

se

illa

a])i)oncrentur,

cum

nulliim validius telum ha-

bitraricx apcritione Concilii

imminutam

essc au-

quam quod nos hic congregati Ecclcsiam iiniversalem rc|)ra^scntebeamus adversus

liaTcticos,

cloritatemSummi l'oiitificis,(Icclaraviteos maximcfalli, imo [(otius auctam. Cui revcrendus dominus cpiscopus Austuriccnsis respondcns ait Scimus (|uidem ct nos qiia auctoritate fungamur, ut scilicct in iis, (lua- iu Concilio tractnn:

mus

noluimus eos, quos Synodiim amplecti cupimus, in primo congressu causam ct occasioncm accipcre, ut nos reprchcndant, quasi
;

nimium
brium

elatos

dilatantes

fimbriasque nostras in opproloiigc etiam diversam csse

;

rationem nostra; Syiiodi,

Angeliis Massarcll. in Acl. .Ms. Conc. Trlil. Ms. arcli. Vat. sign. nHm. 3188. p. 127. el aliuJ nnm. 3232. p. 08. cl Ms. sign. miin. 3206. p. 34. el aliiid sig. niim. 3219. in priinis Acla quarla! Cong.
'

ct

Constanticnsis, et

lieneralis,

et

aliud Franc. cardin.

Ilarb.

sig.

num. 1868.

p. 11.

Constanlicnsc cnim Coiicilium ea vcrba apposuit proptcr schisma, (luod tunc vigcbal; non cnim apparcbat ex triluis (|iiisverus
Basileensis
:

Uiar. Coac. Trid. in Act. Congr. .Ms. arcb. Vat.

Pontifex csset

nec tamcn Coucilium ipsum in

; ,

PAULI

III

ANNUS

13.
sia

CIIHISTI
saiicta,

IB/if).

119
iiitligat,

decictis, in (|iiiluis dc aliis reijiis af^ebatiir,

veiiiis usiiin fiiisse
priiis
j:;eiiii
:

liis

ictus

profundius
?

(|uis tiia

Hasileeiise vero, iinoil prodeliet, solo

prfficordia

lethalius petat.
facient inimici

facinus miseranEilii,

(loiiciiialmliiiii dici

odio Eii-

dum

(|iiid

qiios

prius

IV ea verba rninus recte usiirpassc. Kt pro-

cfflum casurum,
te

quam
;

tecto pncter alias, ea

ab

liis

verbis

debemus, ne

niaxime ratione altstiiiere inllati videamur, ut

\)0(|ui

(luibus elata pra'cipuc et

putabas, superba incedebas, iii

delecturos

arina converterunt

ii,

quos sanguine tuo

ct

dixi,

ma^niaiu

lius imitari

sumendo auctoritatem, (|uin debcmus Suminum Pontilicem,

sit,

visceribus aluisti, ut
liostes forent,
ii

tibi

murus ameus

conlra

veliiti

veneliciis incitati te dele-

cum
se
illa
tiir

Ecclesi;B Dei caput

se

tamcn servum
dixit

servorum appellat. CardinalisTridentinus

compertum

liabere, Protestantes j;re verba

liabituros, (luapropter laudabat et Lortaba-

ne apponerentur, qua sentenlia a longe majori parte 1'atrum approbata est. ', deinde actuin luisse dc ;t. Adduiit Gesta

extinctam volunt. Huccine tiii labores et vigiliie incidcrunt ? Sed quid lios incusare, aut de liis conqueri opus est ? Siint ipsi quidem nefandi, ul videlis. Uuffi sit liorum vita moresque cognovimus locus in alios diet
:

tam funditus

cendi non

erit, si

se respiciant,

libere obloquantur,

ut tamen tam lam severein nostros mores

electione Oflicialiuin, de loco oratoribus prin-

novi Catones vitamque

post
3.

invehantur. Et paulo
instituta

designando, ac de iis, qui in publica necnon de sessione sederc vel stare debcrent
cipiim
:

Postquam omnia conturbarunt

abbatibus,

pntrogativis episcopalem splendorem obscurari, auctoritatemqueinfringi

quorum

nostric religionis, ritusque everterunt, fato

om-

nia subjecerunt. Nostris insuper nos telis lacessunt,

nonnulli querebantiir

niaxime de tribus abba:

Scripturam

sanctam,

qua>

nostra sunt

tibus Cassinensibus vocatis

quam
^

conlentio:

nem

cardinalis de Monte sic diremit

"

Si placet,

possumus abbates

tres

cum

mi-

tra et pluvialibus juxta

mittere,

non

eoruin privilegium adut abbates tantum, sed ut totam

;

nostrum exitium convertunt, mutilando, lacerando, intorquendo (factum impudens quis non aspicit et detestabile, quid tandeni postea ?) Scripturffi sancta; in manibus impii tela sunl plumbea, qua; objecta clypeo
arnia, in
veritatis nullo negotio

eoruin reprffisentanles Congregationem ita tamen, ut eorum trium unica sit sententia; quod

retunduntur
hypocrisi

Nonnullis
queritur
:

interjectis

de eorum

ita

quidem ab omnibus comprobatum est poslea est de sessionis proximo die

Actum

I)um fucis verborum dolosis,

dum

severitate

conslilu-

accersita, duin veteratoria fronlis tristitia illu-

endo, quem Itali accelerandum, Galli vero extraliendum ad bimestre tempus contendebant sancitum autcm est, ut ad inensem indiceretur nimirum tertia sessio, sed secunda sequenti die
celebraretur. Adjectffi sunt Actis Pontificiie
tcra"
lit-

dentes,

niinc liorum,

sua dogmata et miracula quffidam, nunc illorum auribus inslillanles, quid dico aniculas ? robuslos quosdam, imo universas civitates in perniciem traliunt, elc . Cum finem dicendi fecisset, subduntActa:
Recitata fuit per me Angelum.Massarellum secretarium nomine illustrissimorum legatoruin admonitio, seu hortatio ad patres super

dum

prima .lanuarii die luijus anni consignatir, quibus Paulus 111 patriarcbas, arcbiepiscopos,
episcopos atque abbates in Tridentino Concilio |)rirsentes, vel ad illud accessuros omnibus
,

his, qua? in celebratione Concilii generalis per-

privilegiis,
luit,

vecligalibus ac juribus potiri voin Ecclesiis suis praesenles essenl

ac

si

exemit etiam ab omni

lutione.
i.

decumarum onere

et so-

pendendaet facienda sunt a pra?latis ipsius CoiiQuic admonilio inci[)it Cum ipsa inuneris nostri ratio. Excusa est typis, atque in editione Binii male in sessionis priniij; Actis
cilii .
:

Secitnda Concilii sessio in quapvomulrja-

collocata.
(j.

tur decretum de vita sanctiore a clericis ducenda.

Promulgatum
vita

mensis Januarii mdxlvi a Nalivitate, celebratur sessio secunda sacri Concilii Tridentini sub Paulo 111, post celebratam Missam de
VII

crelum de

fuit in eadem sessione desanctiore ducenda, et modestia

'

in Concilio,

quatuor canonibus distinctum

C.4N0N

Spiritu-Sancto per

Joannem Fonsecam
:

episco-

I.

pum
Ille

Castellanensem

est

habita

oratio per
S.

Coriolanum Martiranum episcopum

post detletas

Marci

SacrosanctaTridentinaSynodus

in Spiritu

morum
ita

corruptelas, de srevitia

sancto legitiine congregata, inea pra?sidentibus

hffireticorum, qui se infidelibus adversus Eccle-

siam conjunxissent,
tis

conquestus est

Vide-

quam

in

nos instructa?,

quam

parala),

quam

firms inimicorum ettransfugarumacies circumstant, ut certatiin contendant, quis in te, Eccle-

eisdem tribus Apostolicffi Sedis legatis, agnoscens cum B. Jacobo Apostolo, quod - omne datum optimum, et otnne domnn perfectmn desursum est, descendens a Patre luminum, ([ui iis (]ui postulanta se sapientiam, dat omnifnis affluennon improperat eis, et simul sciens, ter, et
'

'

Pallavic. tora.

I.

I.

vi. c.

1.

nim). 2, 3, 4.

Acta Concilii
Ms.
aicli.

utsup.

Vat. sig.

num. 3212.

p. 18.

Jac.

I.

120
quod
'

PAULI

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.
prfecipua cura, sollicitudo
propulsatis
et

/n/f/inn mpientia: est timo/' Domi/ii, sta-

intentio

sit,

ut,

singulos Christi fideles in civitate Tridentina congregatos exliorlandos esse prout exhortatur, ut malis et peccatis hactenus commissis emendare, ac de caetero in
tuit et decrevit
et

omnes

timore Domini ambulare -, et deside)-ia car/iis /lo/i pe/'/ice/'e, orationibus instare, sBepius confiteri, Eucharistia; Sacramentum sumere, Eccle-

Dominica, adimplere, necnon quotidie pro pace principum Christianorum et unitate Ecclesia' privatim orare veiint: episcosias frequentare,

prBecepta denique
poterit,

quantum quisque

pos vero

et

dotali constitutos,

quoscumque alios in ordine sacerOEcumenicum Concilium in

lucresum tenebris, quai per tot annos operuerunt terram, Catholicae veritatis lux, Jesu Christo qui vera lux est annuente, candor puritasque refulgeat, etea qua- reformatione egent, reformentur ipsa Synodus hortatur omnes.Catholicos hic congregatos et congregandos, atque eos pr*sertim qui sacram litterarum peritiam habent, ut seduia meditatione diligeuter secum ipsi cogitent, quibus potissimum viis et modis ipsius Synodi intentio dirigi et optatum etfectum sortiri possit, quo maturius etconsultius damnari damnanda, et probanda probari queant ut per totum orbem
'
; ;

ea civitate concelebrantes, ut assidue in Dei laudibus incumbere, hostias, laudes et preces ofTerre, sacrificium Missa; quolibet saltem die

omnes uno
glorificent
Christi.

ore

et

eadem

fidei

confessione

Deum Patrem

Doniini nostri Jesu

Dominico, in quo Deus lucem condidit, et a mortuis resurrexit, ac Spiritum sanctum in

'

In sententiis vero dicendis juxta Toletani

Concilii statulum, in loco benedictionis consi-

discipulos infudit, peragere satagant facientes,

sicut
cipit

idem Spiritus sanctus per Apostolum

',

pra;-

obsecrationes, orationes, postulationes,

gratiarum actiones pro SS. I). N. papa, pro imperatore, pro regibuset ca^teris qui in sublimitate constituti sunt, et pro omnibus hominibus, ut quietam et tranquillam vitani agamus, l>ace fruamur, et fidei incrementum videamus. Prseterea hortatur, ut jejunent saltem singulis sextis feriis in memoriam passionis Domini, et eleemosynas pauperibus erogent;in Ecclesia .catliedrali singulis feriis celebretur Missa de
Spiritu-Sancto

dentibus Domini sacerdotibus nullus debeat aut immodestis vocibus obstrepere, aut tnmultibus perlurbare; nullis etiam falsis, vanisve, aut obstinatis disceptationibus contendere sed quidquid dicetur, sic mitissima verborum prolatione temperetur, ut nec audientes offendantur, nec recti judicii acies perturbato animo in;

flectatur.

C.ANO.N IV.

cum

litaniis et aliis

orationibus

ad hoc institutis; in aliis vero Ecclesiis eadem die dicantur ad minus lilania; et orationes;tempore autem quo sacraperaguntur, collocutiones et confabulationes non fiant, sed ore et animocelebranti assistatur.
C.iNON

II.

Insuper ipsa Sjnodus statuit ac decernit, contigerit aliquos debito in loco et sententiam, eliam sub verbo Placet, proferre, congregationibus interesse
'<

quod si forte non sedere,

alios

quoscumque
;

rante

actus facere Concilio dunuUi propterea pra'judicium generetur,

nullique
7.

quoniam ^oportet episcopos csse irrepreliensibles, sobrios, castos, domuique bene pr.Tpositos, hortatur etiam, ut ante omnia (|uiiibet in mensa servet sobrietatem moderationemque ciborum cum in eo loco sa-pe otiosi
Et
;

sermones oriri soleant, ut in ii^sorum episcoporum mensis divinarum Scripturarum lectio admisceatur: familias vcro suas unusquisque instruat et erudiat, ne sint rixosi, vinosi, impudici, cupidi, elati, blasphemi et voIu|)tatum fugiant et virtutes vitia demum amatores
:

novum jus acquiratur . P/'ohibetw /ir episcopi pr/' p/'ocitrntores Concilio assistant. llis subdunt Acta ])erlectum fuisse ab episcopo Castellano Diploma Pauli III, quo prohibitum est, ne cpiscopi procuratoris opera in Concilio compareant pr;ccipua ejus pars concepta est his vcrbis Habita cum venerabilibus fratribus nostris S. R. E. cardinalibus matura deliberatione, dc eorum consilio et assensu |)atriarchas, archiepiscopos et episcopos ac abbates, ct alios, quibus in Conciliis generalibus residendi, et in iis senlcntias

><

dicendi, ut pra^mittitur, permissa est potcstas,

amplectantur,

et in vestilu, el cultu, et

omnibus
:

actionibus iionestatcm pra- se ferant decet ministros ministrorum Dei.

Cam)>n
III.

sicut

Ad

haic

cum

bu.jus

sacrosancti Cnncilii

de novo monemus ct hortamur, ac iii Domino requirimus, eisque non solum sub perjurii ct aliis poMiis praKdictis, verum etiam sub suspensionis a regimine et adniinistratione Ecclesiarum, quibus pr.Tsunt, ct aliarum dignitatum, ca'terorumque benenciorum Ecclcsiasticorum, (|uorum ratione iis locus inConcilio, et potestas scntcnlias in eo dicciuli pcrmittitur, per cos obtentorum, necnon intcrdicti ingrcssus Ecclc-

<

Psal. ciii.

' Galal. v.

'

Aclor.

ii

II

Tini.

II.

Tim.

III.

-7

Til. l.

Arr.i

rii

annus
cuni

13.

'<

f:iiRisTr

15/(0.

121
diitcoiio

siiu

seutfiiliit;

pcr cos,

iiisi

|iras('iitilius
,

S. .Mariic

iii

Cosmciliii

cardinaliluis

efJoctii parucriiit,

co ipso iiicurrenciis
,

(iistricte

noslris et Apostolica) Sedis Icgatis.

.\iiiio

pr;i'cipicniio

niandamus

f|uatcniis

inaiKiatis

supcriore seciita Dci miiiicrc pacc

prociirationum pcr cos liaclenus factis, vel in posteriim taciendis, qua) omnino revocare, ct eorum rcvocaliouem procuratorilnis pcr cos constilutis, aut in Conciiio liujusmodi intimarc sub eisdcm pienis ct sententiis tencantur, mi-

nime attcntis, ipsimet personaliter per seipsos, el non per procurutorem aut procuratores, nisi quo casu (orte justo detincantur impcdimento procuratorem ad se in eodem Conciiio cxcusandum, cl dc corum impcdimentofldem legitimam faciendum, ita tamen quod eodemimpedimento cessanle, ipsi pcrsonaliter, et non per procuratorem vel procuratores, ad Inec omnino tcnean:

scrcnissimum Ca'sarem et regem Cliristianissimum, iios spcranles Concilium Inivcrsale celebriiri jiossc, ejusdem (^oncilii suspensioiiem sustiilimus, illudqiicin Dominica L,rlarr proxime priidcrita inchoandiim et cclebrandum essc decrevimiis. Ciim aiitem ob subsccutas postea
intcr

justissimas

illas (juidein, ct i|)sammet rcligioconcernentes rationes et causas, ipsam celebrationcm in lianc usque diem distuleri-

nem

tur, constituere

possint, (jiianlo citius poterunt

ad camdem civitatem Tridcntinam acccdere, et prosecutioni celebrationis Concilii Iiujusmodi adcsse et interesse velint, nec mandata procura-

tionum pro aliquibus

ut

pra^latis

aut aliis vocem,

mus, et nuper ipsis causis cessantibus, ipsum Concilium in Dominica Gaudctr lcrix^ pra-scntis Adventus, aperiendum, inchoandum et prosequendum esse de venerabilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium consilio decrevimus, id vobis per iiricsentes nostras significare voluimus vobis injungentes, utad aperitionem et inchoationem, prosecutionemque dicti Concilii in dicta Tertia Dominica pra-sentis Adven;

prwfertur,

habentibus, nisi justo impedi-

tus, juxta

formam

litterarum nostra indictionis,

mento detineantur, et tunc ad eorum impedimenta dumtaxat deducendum et probandum, recipere aut acceptare pra;sumant. Nos enim omnia ct singula mandata per eosdem prtclatos et alios, ut prajfertur, vocem liabentes, ad aliud, quain ad eorum justum impedimentum in Conallegandum et probandum cilio hujusmodi hactenus facta et in posterum facienda, nulla, irrita et inania, nulliusque roboris vel momenti fore, ac solum proelatos, et alios vocem,ut pr;efertiir, liabenJes, in

ac facultates vobis desui^er a nobis concessas in Dei Omni|)otentis nomine procedatisetc. Dat.

Romae apud Sanctum-Petrum sub annulo Piscatoris die iv Decembris .mdxlv >. 9. In designancla Synodo adoptantur Iup Havoces tantum : OEcumenica et Generalis. bita est congregatio die xiii .lanuarii ', in qua mota est controversia, an Concilium Tridenti-

num

dicto Concilio priesentes, et

non

alios, etiamsi

ab eis niandata

cum quacum;

que, etiam plena et libera faoultate, etpotestate habuerint, vocem in dicto Concilio habere sic-

universalem Ecclesiam repra?sentaret, de qua cardinalis de Monte peroravit, vetustiora Concilia, splendidioribus licet illis verbis usa non fuissent, nullam tamen moveri dubium, quin universalem Ecclesiam reprsentarint(text. in cap. Majores xxiv quffist. i), ex usurpato vero
eo nitidiore verbo posse Ecclesia; hostes nobis odium atque invidiam conflare, cum Cajsaris
Gallisequc regis oratores nondum ad Concilium accessissent, atque in ludibrium adducere, triginta plus minus episcopos universalisEccIesise
titulos
sibi adscivisse
;

que

in prsemissis

cumque eis et corum

per quosquavis auctoritate fungentes, sublata

et singulis

omnibus

cuilibet quavis aliter judicandi et

interpretandi auctoritate etfacultate, judicariet

interpretari debere, et quidquid secus super his

quoquam

quavis auctoritate scienter vel igno-

ranter contigerit attentari, irritum et inane de-

Svnodum Universalem
larit,

et

cumque Pontifex hanc OEcumenicam appel-

cernimus etc. Datum Romae apud Sanctiim-Petrum anno Incarnationis Dominica? mdxlv XV kal. Maii, Pontificatus nostri anno xi . Addunt Acla Qua Bulla lecta, idem reverendissimus dominus episcopus Castellanus legit successive Breve sanctissimi domini nostri, per quod sua Sanctitas mandat reverendissimis et illustrissimis dominis prasidentibus et lega, ,

ab eo nomine ab ipso indictodiscedendum

tit.

non
cis

videri.

His addidit Marcellus cardinalis

S.

Constantiensem Synodum

non usam

Crueo

licet in citatione

splendido titulo nisi in gravioribus causis, videcontra Hieronymum de Praga, in condemnatione errorum Joannis Hus, etcum

tis,

ut aperiant Conciliuin,
'
:

quod

est

hujusce

tenoris
8.

Leguntw

Bulls;

faadtatum

Irgatis con-

Paucessarum itt ipsi aperiant Concilium. lus papa 111 venerabili fratri Joanni Maria> episcopo Praenestino, et dilectis filiis Marcello, S. Crucis in Hierusalem tit. ac Reginaldo
,

adversus Joannem X.XIII a Patribus proclamatum fuit Pontificiumque mandatum indictionis forma circumscriptum, ideoque extra eos limites splendidiorcm titulum non affectan:

dum.

Tum
tres

Reginaldus cardinalis Anglus pie paadmonuit, ut quie Dei forent, non sua quie-

'
<

Ms. arch. Val.

sig.

num. 3190.

p.

39.

sig.

Ms. arch. Vat. sig. num. 320j. p. 29. Ms. Franc. card. Baiber. num. 1799. p. 21.

ANN.

TOMUS

X.XXIll.

RaYN. XIV.

16

122
rercnt
;

PAULI

III

ANNUS

13.
ti

CHRISTI 1546.
?

imiltos deesse suo muneri, qui nun-

tueretur

Mox Tridentinus insurrexit, suamque

quam suorum episcopatuum

perlustrarint
:

Ecclesias vel raro

nec ex virlute humana, sed ex

in

opioninem validis rationibus propugnare percupiens, virorum Ecclesihsticornm reformationein ad reducendoshiereticff pravitatis asseclas

Dco l)onum aliquod

nec
ulili, vel

Synodo cxpectandum,

honesto, vel necessitate

Synodum

ad Ortliodoxa^ religionis semitam pra?stantissi-

cogi ad eos titulos sibi adscribendos, cujus sontenliam laudavit Trideritinus cardinalis. Tum

mum fore medium

pluribus inculcavit.

Cumque

nullum duquin Tridentinus consessus licetexiguus vmiversalem Ecclesiam repraesentet, ac demonstrare posse eum titulum vetustis temporibus frequentatum cum constet Apostolos nomine Synodi scripsisse in liaec verba
subjecit cardinalis Giennensis sibi
,

bium occurrere

hujusmodi assertio maximum apud Patres excilasset plausum, Concilii pra;ses prudenti usus consilio Deo Optimo Maximo gratias agere fassus est, quod Tridentini mentem tam piis Ecclesiasticoque praesule dignis imbuisset sensi-

bus,

nempe utCathoIicorum morum

restauratio

ab

ipsis,

potioribus videlicetEccIesiae membris,

Placiiit Spiritidsancto, et nobis, etloti Ecclesise:

cajterum in priesenti casu nulia Patres urgeri neccssitate, ut eum titulum adjungant. Ferme omnes eamdem amplexi sunt senlcntiam, de-

cretumque est, ut prsetermissis iisverbis, adderentur tantum in decreto \\x voces OEcumenica
et (icnemlis. 10. Agitatur inter Patres de modo et ordine proccdcndi , et itcrum de titulo decretorum. XVIIl ejusdem mensis Januarii habita est Con-

Mox ut aliis, quibus in Synodo ipsemet exemplum pra>beret, a Papiensi prfpsnlatu sese abdicare, splendidiore suppellectili cxpoliare, atque nimiam famulorum turmam dimittere paratissimum coram Patribus scse exhibuit, cajterosque ad hujusmodi abdicationem animavit. Verum non modo
foret incipienda.
prajcrat,

Romanaj
tioni

aulae,

sed totius Ecclesiae

esse,

restaura-

incumbendum
,

plures in quolibet

gregalio generalis, in qua

magna contentione
in

actum
cilio

inter Patres de

ordineprocedendi

Con-

et alii

Tridentino ', cum Tridentinus cardinalis censerent a constituenda emendatiore

forma

morum inchoandum, quod

ex corruptis

Ecclesiasticorum moribus liceresis emersisset, vocandosque ad Concilium Lutlieranos, ut ipsi quoque morum vitia emendarent. Alii vero colligendas esse novatorum hecreses, ut damnarentur ante omnia vero sollicitandos litteris impcratorem ac reges, ut oratores ad Concilium
:

ordine abusus reperiri, arduam nimisque prolixo indigere hanc provinciam tempore propterea, ut tot in tenebris haresum miserrime jaccrent sepulti, amplius ab ipsis non permittendum esse subjecit. Mirum fuit mox Patres fere omnes verbis ac potissimum exemplo cardinalis a Monte permotos, ejus sentcntitc adhffisisse adeo ut Tridentinus solus in arena derclictus, neminem suo sermone permovcrc potuerit, neque de episcopis duas EcEcclesiastico
: !

'

clesias administrantibus
saverit.

vituperafis sese excu-

Archiepiscopus mitterent. Subdunt Acta Aquensis, et alii prailati Galli in primis salularunt sanctam Synodum nomine regis Christianissimi, eique de propenso animo, quem Synodus erga majestatem suam superioribus diebus lapsis declaravit, gratias egerunt . Rogarunt
:

Congregatione hasimul de dogmatibus et reformatione ageretur, atque a dogmalibus infuit in

Decretum itaque

bita XXII Januarii ut

choandum, tum ut errantes in viam salutis reducerentur, tum ut Calholici coutra lia;relicorum fraudes communirentur ostondit cardina:

vero ne graviora tractarentur, antequam regii oratores et alii prailati accessissent, inchoan-

lis

de Monte,

ita in

Concilio (^halcedonensi, licet

dumque

a dogniatibus censuere.

Intcr alios pra^sules

trensis auctoritas

Thomie Campegii Felpotissimum cminebat; hic ut

;

de dogmatibus fidei ac de morum disci[)Iina cui una simul agcretur, Patribus suggessit

major pars applausit. Uuare legati, qui Pighinum anlea consuluerunt, an episcopis dc dogmatibus et de rcformatione simul perIractandum csse scntientibus ipsi contradiccrc
sententiai
potuisscMit, Iioc(iue ininimc ipsis liccre ab eo-

corrupta hajreticorum disciplina ex pravis moribus originoin traxisset, nihilominus Patres l)rimuin de lide, doinde dc moribus egisse, qufe cardinalis Polus contirmavit liis vcrbis " Vidcri omnino impossibilc tractari rcvera dc moribus omisso tractatu de roligione ciui enim moros esse possunt sublala roligione aut collapsa? sic nam()ue, si paulo allius inspexcrimus,
: ;

intuobimur
Moysi,

Doum ipsum
;

daiitom diias tabulas

quorum
ct

priiua ot priccipua fidein conti;

audicranl, iii hanc ultro scnlciitiam delluxerunt. Iii seqnonti itaque congregatione cardinalis dc Moiito Palrihus pro|iosuit, an omiiibus

dem

religioncm secuuda vcro mores sic iiostor Josus Cliristiis (luando misit ilisoipulos ad praHlicanduin, dixit Itc, et prxnobat

Dominus

dirtitr Ei>ani/eliiiin

onini crcntnra', non dixit in

placcrct traclaiionem dngmatum (idei cuin roslaurationcmorumconjiiiigendaiii, uldocroliiiu dchacrcinsc(|ucntisessionoi)romulgandnmins-

moiibiis instituoiidis, (|uoiiiani sciret, ubi rcligio iiilcgra

sit,
>>.

dillicile

possc malos moros

lo-

cum
'

haberc
p. 32.

<

Tom. XIX. de Conc.

sii;.

niini.

3200. p.

:il.

II).

>

\nf. Mss.

iii

riiar.

Coiir. Triij. p. 36.

PAULI

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.

123

H. Sed cum

Pontifex justis de causis simul

optaret, ut de solis dogmalibus, et

non simul
fuerit

dc reformatione ageretur, ideo legati ut ostenderent,

i|uod recto

cousilio

decretum

simul

et

de dogmatibus et de reformatione tra-

ctare, cardinali Farncsio significarunt

secunda

Februarii rationes, quibus fueranl adducli ut illi decreto subscribereut. Primum (inquiunt) ne incideremus in foveam, (juam declinare stune Patres judicarent de debamus, nimirum
,

soia reformatione
tia

agendum
:

esse

et

experien-

docuit,

non

frustra

ipsorum inscdisse
gerit,

eum timorem auimis cum necessitas nos ade-

quidquid optatur, cum pace reclo ordine ad o|)linium cxilum perducetur. Sexlo, prospicietur lelicius rebus (Jernianicis, quarum cura et sollicitudo adeo Pontificio animo inscdit, ut ad eas restituendas Sedes Aiiostolica existimarit cogendum esse Tridenti Concilium at(|ue adeo propter propositiouem ab imperatore in conventu Wormaliensi mense Martio anni pra'leriti celebrato expositam, at^iue edictum inde promulgatum, et propter colloquium Ratisbonense, de quo modo agitur, ordinumque imperii clus mox celebrandos, tum ob con,

vitia

pluribus Ca-sareis pra^sulibus claritate nominis ac dignitate conspicuis contendentibus soli constituendae disciplina; Ecclesia,

vel de

ab hujusmodi liominibus ellundenda, si dogmatibus tantum, vel dc solareformairi

tione iu Concilio tractatum

videretur

causaj

etenim

omnium malorum,

qua? ex colloquio

castigandisque corruptelis incumbenstudio viriumque contentione adversari. Secundo, quia proliibere non potuimus, ne Synodus breviorem utilioremque
sticai

inter doctores Catholicos et Lutheranos secuto

cumbendum, omni

conventu dimanarent (et utinam nulia redundent !) in nos conjicerentur ac de nullo, qui
;

Lutheranorum partibus adhseresceret, expostupossemus, qui statim excusationem in os nobis objicerent, non adhibitum remedium a Concilio in tanto Germaniffi morbo, qui nullam moram pati poterat, nec valeret excusatio ignolare
rantia',

tractandarum rerum ordinem induceret, qui magis ad finem in sua> Sanctitatis Diplomate expressum scilicet hseresum extirpationem reformationemque, attingendum conduceret. Tertio, in hoc rerum slatu gravissimum im,

quia protestatiovei similium contestatio

minebat discrimen, quod omnino declinandum

erat
;

in

memorata propositione nobis denuntiata

Concilium streuuerestituendae disciplinse

ne

si

in ea sententia fixi perstaremus, ut

est. Si

de solis dogmatibus fidei ageretur, conjunctio nostra cum Synodo dirimeretur, cum maxima Pontificii nominis invidia et publico odio
:

Synodus vero

elata

populari aura

ac

jugo

non incumbat, ipsos reformationis sanciendaj munus aggressuros cum in hoc rerum discrimine Germania hferesum ardens incendio salva consistere non possit ac prEeterea libros
; ,
;

papali, ut iniquo et

non ferendo, necnon pu-

blicee saluti inutili excusso, absque legatorum praesidum consensu nostra imperia contestationesque contemptu proterens, ad tractandam reformationem progressa esset ex quo quantum vulnus ac detrimentum accepisset Sedes Apostolica facile perpendi potest. Deinde vero cum redintegranda fuisset concordia inter Pontificem et Concilium, media ralio amplectenda erat, ut unum extremum cum alio conjungeretur, consentiendumque, ut de duobus capi:

nuper a Lutheranis editos consentire veritati fateremur, quibus sparsere in vuigus, Concilium non cogi ad Ecclesiae corrupteias castigandas, pravosque mores ad pristinum sanctitatis nitorem revocandos, sed ad piacita Lutherana damnanda cum vitam soiutiorem ut prius ducere velimus, de qua fama increbrescente opinioneque confirmata multi praesules, tum
;

maxime

Sidoniensis, vir exaggeratse virtutis ac

tibus

dogmatum

et reformutionis

tractaretur

quod ergo tunc

exacte, et

cum maximo

Sedis

nosgraviterprffimonuerant.Septimo, Concilium habiturum est progressum, vel non: si ad ulteriora progrediatur, ad reformationem conslituendam cogere poterit;cuni itaque neprudentiffi,

Apostolicae dedecore

agendum manebat, nunc

cessario

sponte cuni niaxima sua; Sanctitatis gloria et honore Sedis Apostolicffi gestum apparet. (Juarto, ut nobis viam facilem atque expeditam muniremus, qua suce Sanctitatis imperia felicius in opus provocentur. Denique prius de dogmatibus agetur, quibus ea reformationis pars,

cum
nere,

illa sit sancienda, praestantiusest illam publica laude decernere, Christianumque

populum

in officio et Ecclesiae

obsequio conti-

qux

prompto et alacri animo pro instauranda primaeva morura sanctitate sedulam operam collocare quo praetermisso iabore prsesules qui Tridento animis male
viderit nos
,
,

cum

Romanam Curiam spectat connectetur, quam sua Sanctitas sponte perficere poterit. Quinto, dum reformationi sive sanctitati morum
ad
,

aflecti

discederent, per varias provincias

famam

melius res (uti convenit) peragetur, quam si ab ea abhorrere ostendcremus consulontes vero fantic rei houestati ac dignitati, Pontificium decus augemus existimationemque atque auctoritatem nobis in Conciiio comparamus cujus beneficio
,
:

revocandaj libenter incumbimus

nostram atrocius etiam quam ha;retici lacerarent observanlia quoque erga Sedem Apostolicam obsoiesceret, perfrigesceret amor, atque etiam jactura provenluum, qui ad Curia; offi;

ciales derivantur,
inferret,

damna

qua3 severa reformatio

mullo amidius superaret. Oclavo, non deerit su;c Sanctilati spatium temporis quo ipsa reformationem CuricC coniponat dum in,

124

PAULI IH ANNUS 13.

CHRISTI 154(3.

terim inodi illius perducendii' ad exituni Triduos autem dento llomam transmittuntur modos deseripsimus, nt praistantior seligatur, constabat pcrvel aptior inveniatur. Nono
:

adversus Turcas facinora uberiori laudum prwconio celebrarent itemque ut admoneretur ad cxcitandos reliquos Germani;(' principes, ut se ad Concilium conierrent, quod et in litteris ad
;

spicuis argumentis,

nunquam Concilium
quanqnam
privati et

solas

rcgem Poloniafuit.

reformationis leges, pressis silentio dogmatibus

fidci,

admissurum

magni

directis a plerisque desideratum Gienncnsis vero cardinalis urgebat, ut in litteris ad Cicsarem scriptis adderentur preces,

principes (quibus verbis Civsar ct cjus proceres designantur) divina suis commodis dimetientes

ut [iricscntia sua Concilium cohonestaret.

i:t.

Cffiterum
,

exarsit

gravis

controversia
littenc

ardentiore

studio

expetercnt

ul

dogmatum

intcr

Patres

ut

qux
in

videlicet

prius
,

baTcticorum damnalio

dillcrretnr.

essent perlegend;c
regi

Sessione,
(ju^c

an

e<T

qux

Antcquam has
aliis

lilteras accepisset Pontifex,

lcgatorum monitis ad ;cquitatem mcntem assensumquc pra?stiterat, ut una cum dogmatibus ctiam de rcformatione ageretur, ut ex litteris legatorum quarta Februarii dalis eniinflexcrat,
tescit.
12.

Christianissimo regi dirigebantur? Consultius itaque visum est post aliquot altercationes, in solemni congrcssu ab
iis

Komanorum, an

perlegendis abstinere.

Deinde actum
fuit

fuit

de

modo
:

eligendi pra;-

latos pcr classes distinctos

qua? electio delata

Die XXIV Januarii in alia Congrega' :

reverendissimis et illustrissimis dominis

'

tione generali pr.Tsides Concilii proposuere

legatis.

Qua via et quibus modis sit procedendum ad examinationem et discussioncm ulriusque causa*, an per aliquot priclatos vel sorte, vel viva voce, vel per scrutinium, vel quavis alia ratione deputandos, ct coram reverendissimis

dominis tribus pncsidentibus congregrandos et an per totam Synodum divisam in tres classcs congregandas, coram quolibet corumdcm dominorjum i)r;csidentium, pari numero, cadem hora, et su|)er eisdcm articulis . Decre;

Secunda Februarii coacta' sunt singulares Congregationes in tres classes distinct;r eadem hora, ac disceptatum, an decreta promulganda extrahenda essent donec ampliores coetus essent, sancitumque ut de professione fidei decretum ederetur, absentiumque ratio habe, ,

retur.

Tertia Februarii

eadem proposita sunt

in

lum

cst

per tres classcs

proccdendum,
in

deli-

Congregatione generali, qufc in particularibus, cademque in proxima sessione sancienda constitutum est.
t

gendos tamen aliquos, qui adducenda

con-

i.

silium in examcn revocent, postea actum est de prorogatione futurii' indict;c sessionis.

rum

Instaurata lunc iterum de titulodecretocontroversia a Fcsulano, Caputaquensi ct

I*accnsiepiscopis,quicfllagitarunt,utadderentur
ea verba, Univcrsalnn Ecclcsiam rcp^wsentans,

Congregatio -, iii qua fueruntlect;e ab episcopo S. Marci littera; sancta; Synodi ad S. D. N., ad imperatorem, ad regem Christianissimum, ad regem Romanorum ad regeni i'oftugalli;r ct ad regem Poloniic con.\.\l.\

Januarii

fiiit

ad conciliandam dccrctis Synodi

ritalis

majorem aucto:

spcciem. Scd miijor pars disscnsit; satis

judicavit,
si

cnim
tina

decretum

sic inscriberetur

Sacrosancta OEcumcnica ct (tcneralis Triden-

scriptij', in (jiiibus

omncs

principcs gravilcr et

Synodus

in Spirita sancto /cr/itimc cong>-e-

favendum huic Concilio, ad excitandos pnclatos corum, et c;ctera hujusniodi Ponlifici vero maxima; gratia agcbanturob pncclara studia adhibita nro pace in
crudite horlabatur ad
:

ijata.

Profitente vero Fesulano, stare sibi fixam

priorem scntentiam, ncc ab ea discessurum,

licct niiijor
suffi

pars sibi repugnaret, nc conscientia'

populo Christiano conservanda atquc etiam iiortabatur, nc ab inca^ptis desistcrctj pr;i'latos vero omnes itcrum moncrct, ut quam primum ad Concilium acccdercnt. I.cctis littcris graves (lictic fuerunt a Patribus scntcntiic. Placebat cardinali Tridcnlino, iil liltcra; qu;i' ad regem
:

tum cardinalis Polus ita fatus Quod conscientia alicui dictat, proferendum quidem est, verum i)Ost(]uam semel
vim
"

affcrret,

est

atque ilerum el tcrtio (|uis sibi satislecerit prolerendo opinioncm suam, et apertc cognitum cjus diclum ;i majori parlc non solum iion probari,sed omni conatu rcprobari, potest ac dcbel
ille

Jiomanorum
'

dcstinatce

erant

ejus

egrcgia

cst, a
lliid.

opinioncm suam dimitterc, malo cst (I) .

I.").

et

quod amplius
dc

to. xi.v. p. ;io. ct aliiid

|).

Hi.

Diar.

p. 31). to.
p. 112.
]). :iO.

.\i.\.

Ms. arch. Vat. sig. n. 3209. Conc. Tiid. p. C8. (le Conc. ct aliud Ms. arch. Vat. sign. num. 3232.
I To. .\ix. p. .3". el to. sig. num. 3232. p. 113. ot Diar. Conc. Trid. p. 20. cl in Aclis Congrcgalionuiii p. 9. Ib. p. 39.

.Ms. areli. Vat. sigu. iniin. ;)232.

Tertia sessin in ijua

/cr/itur (/ccrcluni

Diar. Ciiiip. Trid. p. 3(i. Ms. I'"ranf. card. Uaiber. sig. 1799.

cl aliud

Ms. sig. niim.

2'.\.

Ms. card.

I'ii.

(1) Alterius

1'alruin qui sulTragia in sessionc liac

iii

Imjus sessionis Tridenlin;c liislorijm fusc satis cl dillgonter annalisla perscculuscsl. iJuura siiperest addeiulum de nuincro dcderunt; qua in rc inter scriptores non salis convenil. 1'elrus Soavius vcl, si mavis, P. PaulusSarpi
feicnlihiis Ircs cl qnadragiula,
I'allaviciiius llisl.

pervulgala Concilii Tridcnlini historia discrlc sciibit adfiiisse cx Palribus snlfragia

Ihcologos ad viginli

circiter, nohilcs viros dcceni. Id vcro inlcr cictcia Suavii

mendacia accciisciiduni contendit

Irigiiila,

aflirmans 1'alrcs quidem adslilisse Ircs ct quadraginla,

thcologos quini|uc supcr

Conc. Trident. Iib. vi, cap. 5 nobilcs seplemdecim. Veruin Juannes Curleni-

PAULI
sytnbolo
fidei.

III

ANNUS

13.

CIIRISTI 154G.

125

lerUa.
',

sessio celebrala est

qiia

ilie

qiiarta Februarii

iii

prirtcr

memoratos
alii

legatos ac pi-esulcs insignes,

les,

duo

cardinaet

ne eflerareniur Lutherani cum se damnari a Concilio acciperent, sed de moribus ad puriorom saiictioremque formam revocandis agen-

Cliristophorus Madrutius
antistitos

Tridenlinus,

dum

flagitaret.
17. Ciir

Petrus Paceccluis Giennensis episcopi, necnon

aliqui
alii

iiitcrfuere.

Ambrosius
conseelan1'etri,

Catiiarinus

Politus

Senensis

piam orationem
Uui
in

Hon fuerit adjoxlum dncreti titulo rniversalem Ecclesiam repra;sentans, et non .s/rnu/ cum decrctis dc reformatione decrcta de
fide proposita fuerint.

habuit,

qua Patres

liortatus csl ad

Octava Februarii coacta

dain sancliorem vitam, cxemplo B.

etsi tcr

Dominum

negavit, conversus
.

tamen

so est ct po-nitentiam cgit

Perlectum deinde est a Salvatore Alexio decretum de Symbolo fidei -, quo Romana Ecclesia utitur, quo veluti inexpugnabili propugnaculo adversus hffireticorum assultus munitur, quo veluti clypco omnia im|)iorum tela relundit, in quo, veluti priiicipio, omnes, qui fl-

prima post sessionem tortiam Congregatio goncralis, in {|ua Joannes Maria legatus cardinalis Patribus fuse ostendit, quare decreti titulo non fuissent adjecta ea verba Universalem Ecest

clesiam repra'sentans
<(

'

Carclinalis

dc Monte , in(|uiunt Acta,

,

dixit de titulo decretorum promulgatorum quod si recte inspiciatur, satis amplum esse et decorum apparcbit, cujus rei testes locupletis-

dem

Christi profitentur, necessario conveniunt,

simi nobis sunt, ut sajpius dictum

est,

antiqua

(juod deniquo

fundamentum est firinum atque unicum, contra quod inferorum potestates nunsunt proevaliturso.

omnia Concilia

quorum

nullum

repcritur

quam

Cum

vero

perlatum
susce-

usum fuisse hoc, qui anobis efflagitatur, titulo. Noc quisquam exemplum Concilii Constantiennobis objiciat, quoniam vel diversa ratio est tempore schismatis congregato, et in isto, quod sub vero, solo et indubitato papa
sis

esset plures

pra'sules iter ad

Synodum

pisse, extracta est quarta sessio in

diem octavum
suscipe-

in illo

Aprilis, ut decreta majori vencratione

Patrum numero essent promulgata. Navata tamen interea esl opera discutiondis et in examen adducondis iis, quie in Synodo decernenda viderentur.
rentur,

quo majore

convocatum

fuit.

Constantiensis

Addamus, quod Synodus illa non dicit verba illa de omnibus

tantum loquitur. Sed quidposteriora exempla, Concilii

Conciliis, sed de se

quid

sit,

habemus
tali

16.

Legati vero

in

Epislola,

quarta

Fein

bruarii,

causam adduxerunt, propter quam

:

decretum solummodo firDecretum (inquiunt) de fidei symboio sancituni fuit primo ut antiquorum Conciliorum vcstigia sequeremur, postea ne
tertia sessione fidei

maverunt

quibus Synodus, pra^sente papa, usa est, quod tamen magis facere poterat. Quamobrcm hortor et precor eos, qui dissenserunt, ut velint tandcm senlentia' majoris partis acscilicot

Florentini et Lateranensis, in
titulo

nunquam

ista sessio abs(|ue

aliquo decreto celebraretur.

nullius

Narrarunt etiam in eadem Epistola quid acciderit Quoad hujus diei dein sessione, addenles creta, omnes, pra'ter episcopos Fesulanum, Caputa(|uensein el Pacensem, qui scriptum votum ad majorcs turbas evitandas dederunt, veterem decretorum inscriptionem approl)arunt . Mota etiam controversia, an expoliendorum sanctiorum morum, castigandorum vitiorum, tollendarumque corruptelarum leges Romie a Pontifice, an Tridenli in Concilio OEcumenico ferendie essent? ac multis ultro citroque litteris Tridento Romam, Romaque Tridentum trans:

tam frivola, lamque momenti verbafacere, et rerum graviorum cursum et tracfatum impedire . Assensisse
quiescere, nec ultra de re
:

Patres legato subdunt Acta

Quibus rationibus

moti aliqui pr^lati, qui in ipsa prtctorita sessione dixerunt, se omnino volle, quod verba illa addantur, mulaverunt sententiam et se acquiescere majori parti Patrum ostenderunt .

missis, re diligenter excussa, decretum est, ut

Doindo idem cardinalis pra'ses rationes ob quas decrctum do dogmatibus fidei una cum reformatione tractandis jiroponere Patribus omisisset, quorum pUires de hac re questos fuisse intelligebat nempe ab ampliore prKsuIum conventu tam gravis docreli promulgationem emanare debuisse nullum tamen ex
18.

attulit,

Tridenti de causis

dogmatum

ac

morum

exco-

iioc silentio

ortum

fuisse rectic

disciplinae de-

lendorum agcretur. Licet nonnulli expeterent magis Uom;c de corruptelis cmendaudis agi atque imperator non de dogmatibus Tridenti,
:

trimentum, cum eadem quantocius operibus pra^cipue quia ipsis magisconstabilienda foret
:

in Pontificis Bulla
1

omnes

fere causa; pro apep. 120. Acta Congreg.

Ms.

arcli. Vat. sign.

num. 3232.

Conc.

Ms.

arcli.

Vat.

sign.

Barber. et .Ms.

car(). Pii.

num. 3232.
-

p. 113. et sciiq.

Ms. card.

Trid. Ang. Massarell. in Diar. Conc. Trid. p. 37. et in Actis Congr.

p. 71. .Ms. card. Francisci Barb. sig.

Acta typis excusa.

num. 1799.

p. 33.

broclie

signat,

Gandavensis, qui cuni Concilii Actibus umnibus interfuerit, Latiuos cornm Commentarios scripsil, quos junctim cuui Actibus ab Angelo Massarello descriptis Pl". Marteue ct Durand vulganmt Monuni. lo. viii, scriptor, inquam, ille sessionem hanc, quaui primaiu cum alii secundam appellent, constitisse scribit ex Patribus quadraginta scptem, ct doctoribus Iriginta septem . Ideiu pariter Curtembroche sessionis terlia', vel ut ille bUpputat, secunda; Patrum immerum ita definit : Adfuerunt Paties "quadra-

gittta

quinque, doctores triginta quinque .

.Ma.nsi.

126

PAULI

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.
:

rienilo Concilio rcccnsebantur,

ilhid

quas pra^fatum
Asturicensis
aiebat)

decretum

continebat.

Tum

Quibus addidit cardinalis S. Crucis duo ego subjiciam quo' in mca particulari
,

episcopus, addiscendi

potius (ut ipse

f,n-atia

Congregatione
facicnda
sit

tractfita

fuerunt,

unum

est,

an

quam

legatum inlerrogavit, qua auctoritate decietum ab omnibus Patribus ita confirmatum ])ermutasset? Cui blandc cardinalis respondit, non modo Apostoimpugnaiidi decrcti
lico legato,

simpliciter

ap|)robatio

ipsarum

verum etiam

cuilibet episcopo per-

mitti, ante decreti promulgationem ejus mutationem proponere coram Synodo, ejusque judicio discutiendam relinquere. Amplissimas deinde legatorum a lalere facultates tunc recensere omittebat, cum ad graviora negotia peragenda urgerelur. de Scriptttrag ct 19. Explanahtr rjitx^tio

Scripturarum, sicut Florentinum et universa Concilia, an magis distingucndum sit, qui sint libri sacri ex quibus fundamenta doctrina; eiuantur qui vero sint Canonici quidem, sed non tales quales priores, sed ideo recepti ab Ecclesia, ut ex iis multitudo instrui possit, quales
,
:

sunt libri Sapienti;c, liber Proverbiorum, et

(]ui

si

Traditiomtm

aitctoritate yiecnon

de Vithjatse ver-

idque videreturere esse, quoniam ambiguum est valde, nec adbuc ab Ecclcsia determinatum, quamvis et Augustinus, et Hieronymus, et alii veteres smpius de bis nonnulla tradiderint. Alterum est, an sicco pede approbasimiles
:

sionis sinceritate.

In

eadem Congregatione

tio isla a

Patres consensere, ut sacrorum sive canonicorum librorum catalogus texeretur ex formuba a sanctis Patribus, ut in secundo Concilio Cartbaginensi, et iu Conciliis a Gelasio et Innocentio Pontificibus, et postremo in Florentino, prfeside

nobis facienda sit, an vero additis rationibus etsolutis argumentis, quibusadversarii maxime innituntur ad expungendas multas ex
Scripturis sacris
;

ba enim

ab ipsis jiotissimum

infringiintiir, liber

rejiciunt, E])islola

Machaba-orum, quem pcnitus Pauli ad Hebra^os, una Pelri,

Eugenio

Diplomate ad Armenos et .lacobitas dato. De traditionum etiam Ecclesiasticarum tuenda auctoritate actum est, coercendaque eorum licentia, qui sacris Scripturis alienum sensum ex proprii inlellectus audaci interpretatione affingunt; data imperia concionatoribus, nt Scripturas ex communi EcclesicC sensu interIV, in

altera Jacobi Epist. Canon., item Apocalypsis, et

alicC

quwdam . Tum dicta;

sunt a Patribus sententitr, in

primisque Tridentinus laudavit, ut, tametsi omnes Scripturas, quas Florentinum Concilium
iiumerat, ipse probaret, non lamen omnes probandas censebat, antequam adversariorum raMoncs audirentur etdissolverentur. At Gienncnsi contraria placebat sentcntia,
bita discussione,
libri a])i)robarentur,

prelentur,
in die

tum sortes ac superstitiones omnes EpipbanLorum ab impiis inducta; tollc'

nempeut

nulla ha-

renlur.
20. XII Fcbruarii
lis,

nulloque tractatu,

ila

omnes
nullum

Congregatio generain qua cardinalis de Monle prafatus dixit

fuit

quemadmodum
,

a Concilio

FTorentino approbati fuerunt

ita

ut

Noverunt paternitates

vestrae qualiter

fides nostra ex revelatione divina est.

omnis Hanc reve-

lationem tradidit nobis Ecciesia partim ex Scripturis, quic sunt in Veteri et INovo Testamcnto, partmi ctiam ex simplici Traditione scimus. Igitur, ut omnia ordinate a nobis tradantur, consequens est ut post fidei professionem a nobis quo peracto Scripturas probcmus factam
,
,

deinceps quoque de Traditione Ecclesiastica, qua; sine Scriptura est, iu alia tamen Congregationc, discuticmus, ct successive, si qui abusus,

tum

in vertendo ipsas Scripluras,

tum

etiam,

si

vidcbitur, in

piacdicando illos invcncrimus, cos (juoque rccidere cxtra |iropositum non crit. Nunc de Scripturis agamus, de quibus
et

docendo

discrimen inter libros adnotaretur. Cujus sententiam omnes fere secuti siint ita ut ncmo dc reprobatione librorum dissererct. Aliijui lamen, nec pauci (luidcm, et in primis Pacensis cpiscopus disiiutationem omnino rcjicicndain csse diccbat, ca'terum disquisitionem faciendam putabat exemplo Aposlolorum, qui cum dc lcgalibus legis vcteris rejiciendis a nonnullis dubitarelur, conquisitione facta scutentiam dixcrunt quam quidcin conquisitioncm non ideo fecerunt, ut dubitarent ij^si, scd ut debiles in fide conijuisilioiie illa confirmarentur ita nos ad excmiilum illorum ])ossc nostra tutari et contirmarc, adversariorum vcro argumeuta dissol; :

vcre.

Congrcgationilius iial)itus sermo, et ut dicam quid ox convcntibus illis iiauscrimiis, omnes fere probarunt, ut omnes
in

particulariltus

Cardinalis dc iMoute dixil (paulo post)

Ut

vcre dicam quod scntio,

nunquam mihi
|)ati

placuit

hac

conijuisitio, (|iiam

iion ])ossum, ul dc

lil)ri

tam Novi, i|uam Vehnis Testamenli

ita

iioslris ])iincii)iis incatiir discc])latio . diiialis CiiMinensis

:

Cui car-

probarcntur,
cilio

qucmadmodiim
:

pluribus sanclis
iii

Major
bciie,

^ii)(|iiit)

])ars [^roha-

Conciliis jtrobati lucrunt, et novissimc

Con-

vif, iic coiKjiiisilio licrcl

omniuo
ncc

id Tridenli-

Florcntino

qua

in rc

rogamus

niinc in

nus ncgabal,

ct

nec

cum

digiiilafc

plena hac Cougrcgalionc Palruui scnlcutias.

|i. 122. Acl:t Cong. r.onc. Tiiil. Mi. ;iiili. Val. siR. niini. ili.SS. Cooc. Tiid. p. 37. cl in Acl. p. 71. Ms. trauc. Ani;. Mass. in Diar. lard. Uarber. biti. num. 1977. p. 37.
1

rcm

tain
iie

sicco i^cde i)crfranscundam esse ccii-

scbat,

adviMsariis darcliir ansavocandi

Papisticiini, (|uod
in scutcutiaiu
plaiie

illiid
si

Concilium nos ita irc

facicnf,

coguovcnut.

ita uiultis

PAULI

TII

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.
Conc. damnato, dispulavit
;

127
beatusque Hieronyex Aclis anlerioris

nullo ordine ilisccptantibiis ros diu prolratia

cst'
:

inuscum

Luciferiano,
devicit,

quem

Cardinalis Anplicus

cum

advcrsus Fesu:

Concilii
siib

necnou Africanum Concilium

lanuin
alii

ct

iiiquit, aliqui

Asturicensem se converlisset Sunt, qui nos ul leves et inconstantes,

Honifacio in instriictione, ([uam legatis suis

ut

dederat,attestalur,
fiieriint invitati,

ut tardos et in re niiiil diutins lal)orantes

:

quod l)onatisl;c hac decausa secum [)acifice conferrnnt, el

accusant

quod profecto non

:

alia

ratione

illis

evenire puto, quod ipsi satis ea

qiia-

tractantur

non intelligunt uam si considerarent lii, quomodo, inquam, omiiis nostra religio ab adversariis

nostris in

non iiarum nos

fecisse,

dubium revocatur, profecto neque rem nihil [^ulare,

librorum
el traditio-

niansmdudine Christiana, si (luid veritatis tenerciit, non ambigerenl |)roferre. (^um quibus quideiii Augustinus postea dispiitavit, et nihilominus eorum errores in i\ic;ciio et Africano Conciliis damnati prius extiterant. Filiuin eniin

intellifierent in receptione

minorem Patre censebant, ut in

et

hajreticos

reba[)tizandos

c.

Quidam

2i. q. 3.

Heatus item

momenti sunt, ut niliil majoris potiiisset fieri est enim Ecclesia ista tanquamcastrorum acies ordinata, qute non num,
(\uve

quidem

res tanti

Dominicus cum Albigensibus, quorum errores

damiiati priiis fuerant, Tolosae disputavit. Item-

ante ad
lest, ni

bellum neque cerlamen progredi poprius ordinetur. Hic neinpe est ordo, ut

prius nos

decertemus

muniamus armis, deinceps vero ut cum adversariis qui quidem ordo

:

omnibus

patebit,

cum decernendum

erit

et

quia aliquibus ad descendendum ad hujusmodi

Macharius, qui in V Synodo damnatus, et relegatus fuerat, a Benedicto Roniano Pontifice in disputationem adinittitur. Nam Bonifacium consiliarium suuni ad eum misit, qui per quadraginta dies commonitoriis verbis ex divina Scriptura instrueret, licet pertinaciter sem[)er permanserit, ut habetur in c. Conreqiie

Uoinam

abusus renuit, sciat quod expedilis abusibus Scriplurarum etTraditionum, erit expedita pars totius negotii nostri, nam abiisus Scripturarum sub se cantinent ordinem etmodum praedicandi
verbi Dei, et libros ipsos interpretandi
:

Tradi-

tionum vero abusus totam pa?ne disciplinam

Ecclesiasticam respicere videntur,
fessiones et

cum

et

con-

omnes caeremonia;
.

nostraj ad ipsas

Traditiones respiciant

Censebatjure pars maxima non revocanda in controversiam -, quae ab Ecclesia sanctissime

recepta fuerant,
bia atque

55. Item Petrus 1 q. 7 et quod de semel constitutis ad sim|)lices instruendos disserere liceat, docuit Leo Ep. 76 ad Leonem imperatorem, cum ait Multo gaudio mens nostra exultat, et quae sequuntur; ad quod etiam B. Pelrus in Ep. I cap. 3 nos monuit, ut parati semper simiis ad satisfactionem omni poscenti 71US rationem de ea, ([Uce in nobis est, spe, et fide. Beatusque Paulus ad Titum inquit, ut si^nus idonei exhortari in doctrina sana, et eos, qui con-

nientidits

tradicunt, arguere.

maxime cum

lu-ereticorum du-

At

isti e

contra censebant, disputare de his

argutias
et

Joannes Eckius, Albertus

Roffensis eruditissime

Pighius,

cardinalis

sunt et a cunctis Conciliis constituta, infidelitatein sapere c. Quicunujue de Hsereticis

qurt" fidei

dissolvissent. Alii vero, licet nuliatenus receptos sacros libros in dubium revocarent, dilu-

quie disputatio inhibetur per Martianum imperatorem per Constitutionem, quae habetur
libro

enda tamen eorum sophismata ad aiernum

silentium
nerali

iis

in

1.

Nemo.

C. de
c.

Summa

Trin. et fide cap. Item

decrevit, ut

imponendum opiuabantur.
in

Gelasius in

Majores,

2-i c/. i.

quod

Quare xv Februarii

Congregatione ge-

conlra

eadem quastio

ventilata est, ut referunt

Acta.
21. Quod spectat^ad exculienda graviore examine argumenta, quibus ali(juot libri sacri Machabaeorum Baruch Epistola (ut Esdrae Pauli ad Hebraos, secunda Petri, et Apocalypsis Joannis) impugnantur, Patres bifariam divisi
, , ,

htcresim coacta semel Synodus pro fidei unione et veritate Catholica promulgasset, non sineret novis retractationibus mutilari. De quo etiam Leo Ep. 42 ad Mar-

unamquamque

tianum imperatorem,
est, ut

per

Nimis iniquum sic ait pauconim insipientiam ad conjectu:

ras

opinionum,

et

ad cariialium disceptationum
sit

bella proYocemur, tione tractandum

senserit, et

sunt; aliis omnino pra>terniittendum asserentibus,aliise contra has rationes adducentibus quod licet de his, quas semel per Concilium
:

tanquam reparata disceptautrum Eutyches impie

,

utrum impie Dioscorus

:

judicarit

minime liceat, ea tamen disceptatio, qutc ad confutandos errores fiat,

statula sunl, disputare
licita
fit

Xecnon Ep. i3 ad eumdem inquit Unde per ipsum Dominum nostrum Jesum Christum, qui
est auctor et rector, obtestor et obsecro clementiani vestram, ut in prfesenti Synodo fidem, quain beati Patres nostri ab Apostolis sibi traditam i)ra;dicarunt, noii ()atiamini quasi dubiain retractari, et qua; olim Majorum sunt auctoritate damnata, redivivis non permitlatis conatibus excitari . Quare Paulus Epistola II ad Timotheum refert NoH verbis con-

regni vestri

et laudabilis,

secunduni

Thomam

2, 2,

q.

10.

art. 7 et Gloss. in

Trin. et Fide Cathulica.

1. Nenio. c.de Summ. Alhanasius enim in An-

tiocheno Concilio
'

cum

Ario, prius in iVicaeno

' Ib. Ms. arch. Vat. sig. num. 3232. p. 46. - Ib. p. 122. |). 123. Diar. Conc. Trid. ia Act. Congreg. habila xv Feb. mdxlvi. .Ms. arch. Vat. Auctore Angelo Massarell. Secretario.

128
tendere, nihil enim
iitile

PAULI
est, nisi

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.

ad

suhversio-

scripta fuisse fateri

debemus.

.Vpostoli

cnim adeo

nem audientium.
lianc sententiam

Et paiilo posl

pr.Tdicationibus intenti erant, ut proprifE etiam

Votis pcrquisitis, a saniori

tamen paiie

in

ventum

est, ut litjri

sacri ante

omnia recipiantur omnes, ut in prirterita Congregatione decretum fuit, (ieinde domi privatim ab uno quoque (si velit) fiat ali(|ualis dictarum
rationum discussio
et

examinatio,

ita

tamen ut

mensae non ministrarcnt, qu quidem rationes plurima, quie a Domino ad Apostolos, et ab Apostolis ad nos devenerunt, scripto minime demandata esse dcmonstrant quare a traditionibiis prius incipiendum suaderi debcmus. Xiliil tamen inter Scripturas sacras ctAposto;

non videatur
22.

res in controversiam adduci.

licas traditiones differt, ilhe

enim

scriplic, hte

Deindc alia quajstio orta cst, scilicet, an aequalis fueritsacrorum illorum librorum auctoritas? Nonnullos enim libros majori lionoris gradu habendos esse plerique existimabant
:

per insinuationem habentur, utraeque tamen a Spiritu sancto eodem modo emanataj . Et mox
:

Quo autem ad auctoritatcm 'Ecclesia', quoniam ante susccptioncm sacrarum Scriptura

sententiis inquisitis,

generaliter susci])iendos
est
:

rum

de ea tractari non poterat, successive ad

pari

auctoritate

decretum

Quod

libri

illam mature suo loco devenietur.

Demum

ut

sacri (inquiunt) pure et simpliciter recipiantur

et

numerentur, rationum autem discussio om-

abusus, qui ex sacris libris et Apostolicis traditionibus occurrunt, in scriptis notarent, Patres

nino omillatur, non prohibendo tamen, quod unusquisque, si voluerit, privatim faceret ali-

admonuit
2:].

.
'

Die XIX et xx ejusdem mensis

liabitae

theolo-

quam examinationem

gorum Congregationes
;

sunt, in quibus

Habita^ sunt die xviiiFebruarii privata? Con-

gregationes, in quibus de Traditionibus actum

in

de traditione Apostolica, ac de abusibus qui circa sacram Scripturam occurrunt, actum est
a!stu. Quare a praesidentibus decretum est, qiioties de articulis fidei et dogmatibus agendum esset, antequam quidquam a sancta Synodo decerneretur omnia

Sanctpp-Crucis

sua vero classe, auditis Patribus, cardinalis Nobis haec via ila peroravit magis idonea visa est, ut post Symboli profes:

magno animorum

Concilii

sionem, sacri
ubi

libri

tanquam prima fundamenta,

omnes

nostra3 conclusiones firmari debeant,

prius

cum

dictis theologis

familiariter confe-

Multa enim ardua et difficilia a sacraSynodo |iertractandaerunt, quionisi firmis fundamenlis stabiliantur, corruerent. Post igitur primum Symboli fundamcntum, caetera, qua?
recipiantur.

renda, eorum(]ue opiniones intelligendas esse.

Isti

tis

fiebant;

autem theologorum conventus coram legaquoniam episcopi, ut in suis Con,

gregationibus interessent
bant.

constanter renue-

restabant principia, bantur. Ea autem

esse inveniemus.

sumenda necessario
fidei

vide-

nostra;

principia tria

21. X.\1V Februarii redditae

reverendissimis

doctrinam nostram, nonnisi revelationem (luamdam diversis temporibus factam, esse dignoscimus. Patriarchis primum, quorum fidem in sacris Scripturis liabemus, hasque Vetus Testamentum nominamus. Procedente tempore placuit diviniX bonitati eadem, et longe |)lura hominibus per Unigenitum Filium suum revelare, qui non scripto, sed ore, non in ciiarta, sed in corde plantavit Evangelium suum, prout nihilominus iidem !'rophela! priedixcrant, cl hoc Novum Testamentum dicimus. Eorum tamen (|Uir a Christo emanarunt, quicdam Scripluriv demandata, qua;dam in cordibus hominum relicta fuerunt, liocque sccundum principium cst fidei nostric. " Tertium autcm (|uoniiim non semper
,

Nam

reverendissimi domini cardinalis .\ugustani Dilingae data\ in (]uibus

dominis legatis

litterai

ferebaturFridericum comitemPalatinum lUieni, Othonem, Henricum ct Wolfgangum duces

Brunsviccnsem pseudoarchiciiiscoColonicnsem, xxv Januarii Francofurli, in qua urbe Lutheranoriim conventus habebatur, Smalcaldico foederi se conjunxisse in ()ua so-

necnon

pum

ciali coitione hiec

duo

pr;Eci])ua capita continevel

bantur,

ut in religionis,

quacumque

alia

causa adversus omnes molestiam inferentes, socialc belluin gcrerent, ncc ])er suas ditiones
militaribus copiis aditum privbcrenf, nisi a
dcratis conscri])tic csscnt
a Cicsarc ])etitum
iri,
:

fce-

timcrc enim sc bello ]iluresquc nobilcs urbes-

que

illi

fuMlcri acccssissc,

(]uam conjurationem

Hominis nobiscum niiinsurus eral, Spiritum sanctum suum in mundum luisit, (|ui Dei secrela, el (|iue dubia apud homincs craiit, dcclararet. Quibus oinnibus diligeiilcr consideFilius
ratis,

im])crialis defcnsionis nomiiic cohoneslaverint.

ad eadem principia suspicienda ingrcssi

dicla i)rinci]iia in Vclcris

Cicterum CcrmaniiP ci)isco])os non accessuros ad Coiicilium, vel pro])tcr scnilcm infirmitatcm, vcl ob Eutli(>raiioriim mctum, vcl quia 0|)inantur Conciliiini dissolvcndum niliil vcro ca re
:

sumus. Sed (]uoniam

et

Iristius al(]ue

funcstius Scdi

.\])ostolicii!

possc

Novi Testamcnti Scrijjturis consistunl, casdem Scri])turas in ]uimis cum I>ci licncdiclioiic suscijiimus. Cictcrum eoruiii (juic ab .Njiostolis inter homincs ]irofccta sunt, nonnulla facta ct non scripta rredimus. Igitur miilla dicla, ct iioii

adco urgcndos a Pontillce cpiscopos, ut ad Concilium sc conicrant. .Vddidil ctiam libcllos satyricos, picturas infames conaccidcrc,
atiiiie
1

Ms.

fjril.

Spadic.

PAULI
lia C.oiiciliiim l'onliricomi|iie,
iiias et
2.^.

HI

ANNUS

13.

CHRISTI 154(3.
jier

129
ct

ac

mille caluin-

(iitiones
niiiiiis

manus verbo

observanlia

com-

prolira passim sparj^i.

Ecclesia' ad nos perdiictas, cuni liabea-

XXlll Februarii
recipieiidi

'

congrcgata; siintcoram
cjuitl

mus Evangelium,
et

legalis tlieologorum

classcs, relatum()uc

in quo omnia, qua' ad salulem vitam Cliristianam nccessaria sunt scrij)ta in-

de

modo

Sacros libros

cl traditiones

veniuntiir.
15ej)reliensus est a j)Iiiribus
',

.Vpostolicas sentirent

etiain ex verct alia

Procurator reverendissimi D. cardinalis Augustani laudavit communem scntentiam ut

Traditiones

bis ipsiiismct Evangelii Joan. uit. Sitnl

rindta, cptx si stribantar

arliitfor

per singuta, nec ipsiim

:

nunc|)rimum rccipiantur. Verum

di-

stinguendas esse Traditiones, qufc reciperentur.

sitnt, libros.

Sunt enim diversarum s[)ecierum, nam cju;cdam ad fidem pertinent et ea^ pari auctoritate cuin E\angeliis anobissuscipienda! sunt;dealiis autem, qua' caM-emoniales existunt, non ita. Nam de bigamia et de sanguine suffocato aliter a nobis observatur, quam ab ipsis .\postoiis sit traditum . Laudata est ea sententia a Generali
,

mttnchim capcrc posse cos, qtti scribendi Item Jo. xx Miilta (ittidem, et alia sicjna fecit Jcsiis in conspectu discipidorum suorum, cjux 7ion sunt scripta in libro hoc. Item Jo. c. xvi Adhiic multa habeo vobis dicere, cjux
:

wm
ille,

potestis portare

modo, ciim autcm venerit

qui est Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatnn. Et Christus nunquam pra?cepit Apostolis

ut scriberent, sed ait

Ite, et

preedicate, etc.

Eremitarum

S.

.Vugustani et cardinali Sancta'-

Item Paulus pluribus

Crucis, qui subdidit, (jua? sint Iraditiones, ipsas

rum

Epistolaaperte oslcndit, inulta extra Evangelium

in locis

suarum

suo tempore revidendas putabamus. lionum aliqua scriptse, aliquffi non

Nam

tradi-

ab eo pra'cej)la ad Christianam vitam necessaria

esse emanata, ut
c. XI
I

scriptse re-

Cor.

ii

Laudo

vos, etc. et
tenetis.

periuntur, et aliquge essentiales, aliqua! care-

sicut tradidi vobis, preecepta

:

mea
et

Item

moniales sunt, ut ab .Vugustensi recle dictum fuerat nam in Sacramentis nonnuUa scripta, nonnulla tradita ab .\postolis fuerunt, qua; Sacramenta essentialia tidei nostra; sunt. In ca'remonialibus autem babemus Quadragesimam,
;

Collaudo autem

vos, fratres,
estis,

omnia mei memores

Jo.
:

quod per quemadmodiim

etc.

tradidi vobis, instituta /ee?jet similibus. Item

II Pliira habens vobis scribere nolui, Item Pauli ad Phil. iv Fratres, qucvcu^tique
:

siint

qua; licet vix ex Scripturis probari possit, .\po-

vera,

etc. haec coc/itate, cjurn et didicistis, et

acce-

tameu eam nobis tradidisse certo scimus. Quod autem scripta' sint aliqua', aliqua; non scriptae Apostolorum traditiones legit c. Ecclesiasticam ii dist. e/ //). Postremo ipse cardistolos

pistis, ct audistis, et vidistis

:

nalis legit, quae

de traditionibus congregatio
recejita fuit,

excerpserat. In congregationibus privatis auctoritas

Traditionum .Vpostolicarum

de qua legati cardinali Farnesio

ita

scripseruiit

vigesima quarta Februarii -. Heri privatis congregationibus traditiones rum receperunt, de quibus indecreto Scripturarum, post dinumerationem

omnes

in

.\postolo-

me. Item II ad Thess. State, et tenete traditiones, quas didicistis, sive per sermonem, sive per Epistolam nosiram. Item II Thess. iv Fratres , rogamus vos et obsecramus in Domino Jesu Christo, iit quemadmodum accepistis a nobis, quomodo oporteat vos ambulare, et placere Deo, ita ambuletis, itt aliundetis magis. Scitis enim, qux prsecepta dederim vobis. Item Dionys. Areopag. Hierarch. Eccl. c. I Eloquia divina duplicis sunt generis,
in
:
:

genere, et non pro nunc in Novi Testamenti facienda erit mentio, eas modo pra'termittcntes, ut de illis postea suis locis agatur. Fuit etiam juxta nostram propositionem constitutum ut sex pra'sulibus (scilicet pro
,

sacrarum tamen in specie librorum

qua^dam
mendata,

in sanctis theologicislibris nobis

et

alia

pra;terea,

qua; ex

comanimo in

animum medio
sentis

intercurrente verbo, etc.

Item

alia quamj)Iura, qua; in

classe diei xxiii pra;-

mensis commemorantur. Quod autem Augustus dicat in Evangclio omnia esse scripta, qua> necessaria sunt ad saverba illa formaliter intelligi debent, ad fidem Cliristi accipiendam, ut salvi fiamus, quo vero ad mores, et Christianam vitam instituendam certe non omnia scri|)ta suut, quare ipse Dominus noster ait 7iy?a? autem Spiritum Sanctitm Paracletum, qui docebit vos omnia etc. Ergo indigebant etiam ipsi Apostoli adhuc alia doctrina extra eam, quam ab ipso Christo verbo didicerant, ad recte beateque vi;

qualibet classe duobus) uni theologo, et alteri

lutem

Canonum

professori formatio decreti Scriptura:

scilicet

ruin et Traditionum committeretur

omnia

ista

die Veneris vigesima sexta in Congregatione ge-

nerali firmabuntur, et j)ostea ad abusus Sacra-

rum Scripturarum

tollendos intendent

20. Igitur vigesima sexta Februarii in Congregatione generali excussa est eadem controversia de traditionum Apostolicarum auctoritate.

vendum
Clodiensis (inquiunt
.\cta^

novarum rerum
qiucrere tra-

cupidus, frustra, inquit, nos

modo
liabitae

necessaria, qu;c a Spiritu sancto suggereretur eis. 27. Cum mentio dciiide injecta csset de Bulla

'

Diar.

Conc. Trid.

in Aclis

Congreg.

x.wi

I"eb. p.

8G.-

'

Diar.

Conc. Tiid. Ms.

oli.

Vat. p.

M.

lu

.\ctis

Cong. liabil*

.Ms.

card. Spadae lo. ccx. p. 59.

XXIX Febr.

A>N.

TOMUS

.\.\.\II1.

Rayn.

.\IV.

130

PAULi in ANxrs 13.

CHllISTI

\b^6.

Eugonii IV dc unione Jacobitariim, quie in cnlce VI Decretalium conscripta, in qua sacri libri connumcrantur, atque c[)isco[)us Clodiensis argueret ex adjecta temporis nota non esse editam
in

Horentino Concilio, responsum

est a legatis,

Florentinuni Concilium non fuisse dissolutum post unionem Griccorum, sed post eam perdu-

usque ad annum rasse fcre per tres annos MCDXLd, ut ex Actis ab Augustino Patritio Se,

emanavit, ideo dcputandi suntdocti in Hebrn'o, Craxo, et docti tlieologi in Latino, et etiam mixti in omnibus, etljonum essct babere textus antiquos tam in Latino, quam iii Hcbraeo et GrcEco, qui verisimiliter esscnt et reputarentur corrccti. Quantum ad translalionem, babeantur et colligantur tot antiqui translatores (aliter dicti interprctcs) quot babcri poterunt. Xon quod (lubitemus de translatione beati Hieroin

nensi editis constat, et translationem Concilii ex civitate Florentina in Latcranenscm Ecclesiam decretam in X sessione VI iial. Maii xcdxlii, cum.Eugcnio significatum essct Lcgatos etiam

nymi,

ct

aliorum doctorum ac sanctorum, sed

ficri possit.

ut emendatio ipsa circa loca corrupta et dcpra-

vata mclius

Magni regis .Elbiopiai (quem [)resbytcrum Joannem vocant) ad dictum Conciiium Florentiuum ortliodoxic fidei suscipienda- gratia advcntarc >>. Bullain vero unionis Jacobitarum
ZarfP Jacob

Sccundo, circa inlerprelationem, quia muiti detorquent sacra? Scri[)tura! testimonia, oracula ideo delermiet eloquia in perversum sensum
;

HCDXLi in Concilio Florentino editam constare

ex autograpbo, et subscri[)tionc Eugcnii et cardinalium obsignata, quam Angelus Massarellus propriis oculis Rom;c in arce Sancti-Angeli, et
cardinalis Cervinus (ut
alii

netur quis Scripturaj sensus sit Catliolicus, et quis non. Qui etiam doctores sint admittendi ad inter|)rctandum, ut scilicet sint, nedum docti, sed etiam [irobi, et Calbolici, et inter alios aliqui enumerantur in c. Sacrosancta 15 dist. Observetur dotcrminatio goneralis Concilii Lateranensis, de

asserunt) inspexefere

qua

in c. Qitia nonnulli de Marjistris

runt. Ilisdiscussis, Patrcs

unanimes

concurrere in

dcmque

eam scntentiam, ul in dccreto sacri libri et traditioncs Apo-

omnes uno eo-

in antirjais.

tenendam, quod

stolica; recipiantur.

impressionem aut scripluram fiat probibitio sub pocnis, etc. Quod Riblia ipsa nou imprimantur teneanturvc,
Tcrtio, circa

Decrcti

mox
eo

tres

arcbiepiscopi

tresque
,

minusquo
Riblia

illis

utaturi|uis, nisi

episcopi pro

decreto

conficiendo

quod

fucrint correctaet
culani, ne forte

emcndata
ignari

sccundum qiiod tum addidit sacra

linguam verna-

deinde iu Congregatione expendendum erat. lutcrim singula; classcs de abusibus Scri[)turarum sive corru[)telis cgerunt. Hic tamen non de reformanda Scriptura, sed de emcndandis erro-

non esse convcrtenda

in

nefarios scnsus sacnc

ab exscriptoribus irrcpserant, et castiganda adultcrantium Scripturas audacia agebatur. Qua; omnia, uti gcsta fucre in gcncrali
ribus,
([ui

Scripturse pro sua libidine affingant, atque in varios errores prolabantur sufficere enim mulieribus ct plcbeiis, ut sacrarum littorarum sen;

sum aconcionatoribus
aliquic apponantur.

excipiant

probibcnduin

etiam, ne in margine sacrorum librorum notae

Qiiarto subdidit arcendos laicos necnon adbibenmulicros ab babondis concionibus duin(|ue diligens studium, ut saccrdotcs non tantuni verbo, scd etiam cxcmiilo [)ra;dicent, ne
, ;

illo

convcnlu,_legati duabus E[)istolis

Pontifici

eadcm
;

die

denuntiarunt ad (luaruin calccm pr;efata; Ruila' Jacobitarum autogra|dium, vcl cxemplar autbenticum ad se mitti j)Ostularunt. Qux Rulla, ul suo loco vide-

Romaiu transmissis

bimus, Tridcntum transmissa

28.
J

luit.
')
:

Martii ([)crguiit Acta

infrascripti tcnoris

Aqucnsis

lcgit

cx A[)ostolo aliis [)i;cdicando ro()robi ctiam Cbristus pronuiitict lixc vorba'

fl

fiant,

cum

rjui frcerit

scbedulam

Abusum

qui-

dam

in scriptis,

inesse, sunt, in loco, in lem.

porc, et in flne.

Ad docendum, ad argueudum,

docuevit etc. Questus etiam est viros doctrina excultissimos in rcligiosis familiis distrabi a munere concionandi, at^iuc pr;efici alicnis mu-

ad corrigendum, ad inlerprctandum. Ad docendum abusus considerantur, aut quia non sunt idonei, aut (juia non [)ossunt, vel quia uon sunt
a[)probali. Item considcranlur

noribus

aIi(juos

otiam Evangclicam

|)r;pdica-

tionem

fabellis iinmixtis [)ollucro,

atqueadulte:

abusus

realiter,

privativc et active
1'rimo, circa

aut pr;csurare, ut auditorum aurcs litillcnt lum, saccrdotum, vol iirincipum lamam car[)crc, at(|uc in contoni[)tuni oos adduccro tum baic
:

editionem, quia non omncs tcxlus sunt conformcs, imo [)lurcs sunt corrupti, ideo erit bouum committere correctionem ct quia corrcctio Vetcris peritis dcputandis Tcstamcnti cst |)rincipalitcr considerauda circa
,

addidit, eis est [^robibitum

in

virtute

sanctaj

obedicntia', ct sub iiitcrminationc maledictionis

;ctcrn;c,

dotrabcre dictis pr;iTatis in

I J;

corum

prae-

dicatioiiibus iu Cloni.
Dicit taincn ibi gloss.

Quihus dc

jiririlcijiis.

Quod

in (lcnrrc, ctc.

Non

Ilcbnriim,
i|uibus

ct

Novi 'Icstamcnli circa Cra'cum, a

ut [)luriiiuiiii cdilio
Latiiia

resi)ccti\c

ab Ecclcsiarum suarum [xirocbialium accessu, i|uia boc ost eis jain proliiliitum, (|uiiiiiiio bortcntur cos, ut diobus Ro-

rctrabantctiam

[ia[iuIos

'

In Diar. Conc. Tiiil. aucloie

AuboIo MassaSllo Ms.

arcli.

Val.

minicis intorsiiil Missa'

|i;irocliiali,
,

[lublicationiibi

1)8(5.

y?.

bus seu dcnuntiatlonibus

qux

liuul,

ut

PAuij

ANNUS

13.

ciiHrsTi 15A0.

131

addiscaiil inamlata loi ct Kcclcsiu', et dics fcsti\os ac jejiinioniin et cavcant al) cxcommuiiicationc, ciim il)i publicantur monitoria j^cncralia.

Non al)alicneiit popnlum a solutione deciinarnm, et aliorum, ad qua jiire divino et |)Osilivo si illi qui pra^dicare tesuiit omncs obstricti ncntur noluerint aut non potuerint, vcl, qiiod absit, ettolerandum non cst, si nesciant pra;dicarc, alii eorum sumptibiis in eorum locum
:

et Pontificio internuntio purgare crimen, non Venetias adiit, scd in Kipa' oppido aliqiiandiii moratus, demum ad Helvetios JKrrelicos fugam capcssivit, exutaquc Ca-

patriarcha Veneto

tholici |)r;fsiilis larva, condita diu

intiino

pec-

tore

vciiena ])ublicc cfludit, scriptis advcrsus

:

ct Concilium libris nimia enim librorum hareticorum (sprctis sanctis Patribns) lectione mentem corrumpi ac fascinari

Pontificcrn

depulcntur juxta

c.

Iiiter

csetera de

off.

ord.

siverat. Pcrnituit illum postea flagitii admissi,

Non

praniicent absque licentia

sancttt

Sedis

Apostolic.T cl

episcopi dioecesani, quia saepe

cliias

plures indifrni disseminant per castra et parocrrores pessimos. Quomodo prxdiralmnt,

{\a(\\\'\[ Apostolus). Et in EvangeRogate Domintim messis, iit mittat operarios, etc. Qiioties habeant praedicare, qui pi\Tdicare lcnentur, ut scilicet pnedicent tempore Quadragesima^ et Adventus, et diebus Dominicis et festivis et alias si opportununi fuerit in locis suspectis de hseresi. Adjiciatur pra'ceptum quod opportuno tempore bencficiati babenles curam animarum provideant de pradicatorS pro Quadra^esima. Hactenus Aquensis. Feltrensis suam bujus tenoris sentenliam

niai mittantur
lio dicitur
:

prensavitque gratiam Pontificis, sed cum liwresim ejurare jiiberetur, respondit, non esse boncsti viri i^alinodiam canere, atque in crimineohfirmafus ba^sit. Mirum certe ac j^lane miserabile fuit virum cpiscopali charactere insignituni, qui in Germania Clcmentis VII et Pauli III internuntium egerat maxima cum laude, et flagrantissimo religionis tuendae ardore tantos
labores pcrtulerat, in ba?reseos barathrum se
foedissime conjecisse, ac
Ca^lo decidisse, ut

tanqnam Luciferum
sit

verissimum

A|)Ostoli ora-

culum, qui se existimat stare, videatne cadat. 30. De tollendis corruptelis adstringendaque solutiore Ecclesiastica disciplina, agitata sunt graviora consilia, de quibus legati vi Mar-

legit

Maximus abusus Scripturarum

ipsorum perditionem, ut
qui D. Pauli Epislolas ad
dixit B.

est

eorum,

qui indocti et insfabiles eas depravant ad

suam
detor-

Petriis de his

Paulum Pontificem certiorcm fecere secunimirum radicibus imprimendam, fibrasque malorum evellendas, instaurata enim sanctiore disciplina, non extimescendum quippiam
tii
'

rini

malum sensum

in Concilio

adversus auctoritatem Pontificiam

abusus irrepsit communionis siib utraque specie ex mala interpretatioiie illius Dominici prsecepti, quod habetnr Matth. xxvi. Bibite ex hoc omnes. Hlius Pauli I Cor. xi. Efjo enim accepi a Domino. Et ejus quod prius dixerat c. x Unus panis et imum corpus multi sumus, qui de imo pane et calice participamus, etc. et comperimus de consecr. dist. ii. Hinc connubium sacerdotum ex prava detorsione illoium locorum; Crescite, et 7mcltiplicajyii}ii. Eabeat umisquisque uxorem
quebant. Hinc in
:

Germania

novatum iri, Synodumquead feliciorem exitum perducendam fore cumque Pontificio nomine
:

transmissa esset ad legatos imperfecta disciplinai in Curia Romana consfituenda} ratio, nitide

septima

Martii

significarunt

Pontifici

legati,

non

recte ita consuli divino cultui, nec

Pontificia sanctitatis honori, nec

cessitati,

femporum

ne-

suam propter fornicationem. Melius

qiiam
uri,

est nitbere,

episcopum eligendum, qui sit unius vxoris vir, et siinilium. Hinc jejuniorum abrogatio, et quorumdam ciborum certis diebus
abstinenticC ex

nec conceptse a Patribus Tridentinis expecfafioni atque ex privato cum prasulibus sermone collegisse, eos iniquo ferre animo, eripi regendariim animariim ipsis commissarum libertatem, ac confendere spectare ad ipsos sacerdotia, quibus animarum cura annexa
:

est,

conferre, sacerdotalibus sacris initiare cle-

ricos

immunifate
addictos,

donatos
vel

vel

canonicorum

prava inlerpretatione
:

illorum

Collegiis

Scriptiira' Non est regnum Dei Esca non commendat nos Deo. Netno vos dijudicet in ciho et potu. Omnis crealiira bona est, et niJtil rejiciendum. quod cum

locorum sacra
esca et potus.

gratiarum actione percipitur, et similia. 29. Gesta bujus Congregationis lcgati Tridenlini significaruntcardinali Farnesio,

necnon

exposuere causam Petri Pauli Vcrgerii Justinopolitani episcopi, qui a cardinale Aleandro delatiis Lutlierana' ha-reseos virus hausisse, atque adeo judicio postulatus, se purgare abnuit, sed ad Concilium Tridentinum se contulit concepta spe Tridentini cardinalis opera Concilio assessurum sed spe sua dejectus, jussusque coram
:

concionatorum munus homologeses excipere sineoblenta a pra^sulibus pofestate; quastores tollcndos indulgentias sive gratuitas noxarum condonationes pro fabrica Sancti-Pefri vel Crucesignaforum militia quipstuarias abolendas; Romanam Curiam in gravissimum odium ob avaritiam, iiompaticum fastum luxumque adductam, qua> vitia castiganda sint % Pa^nitentiaria?, Cancellariae et Rotaj tribunalia ad a^quitatis leges revocanda maxiina vero contenfione deposci ab omnibus, ut
,

regulares non debere invadere, vel sacras ex-

' Epist. Legat. xxv. Martii Ms. card. Spadac ' Ubi sup. p. 76. Ibi snp. p. 73.

to.

ccx. p.

105,

132

PAULI
illa

ANXUS

13.

CIIRISTI 1546.

sacerdotia conferanfuriis, qui

et possinf, iion

gerere velint

Scripturarum
verterctur,
'.y.i.

in

linguam vernaculam contro:

a conduclitiis

adminislrantla,

ila

disseruit cardinalis Gienncnsis

decumana subsidia temperanda, expectativas gralias maximo omnium oflendiculo concedi,

.Vnimadvertebant hujusmodi deputati ad coUigendos abusus circa translationem Bi

tum

ex quibus gravissima mala emergere exploraest Pontificii decoris esse, ut bsc tollat
:
:

bliorum
tur

in

linguam maternam, quia

solet

hoc

sa>pius nonnuila scandala parere, itemque vide-

hac enim ratione praesulum benevolentiam populorumque observantiam Sedi Apostolic;i> conciliandam. 31. ExcepitPontifex a'quo animo legatorum monita, prKmisitque liberam Ecclesiarum administrationem cpiscopis se permissurum, modo immunitatem a Sedis Apostolica^ imperio non eosdem etiam legatos ursit, ut affectarent
vcl tollenda curct a Concilio
:

providendum, ne deinceps Bibliorum tam

hactenus
edita? et depra-

varia> interprelationes
vata> relinquantur in

manibus hominum. Cui

:

Nollem, inquit, si possem, adversari sententicE reverendissimi domini mei Ciennensis sed pro ea, quK nobis a Deo data est, libertate loquendi in hoc loco, summa
;

cardinalis Tridentinus

cum
milii

sinceritate loqui cogor, et ea dicere, qufp

morum
darent,

corruptelis delendis sedulam

operam

adeo vera videntur, ut tergiversari non

non tamen de

Pontificia et Concilii auc-

valeant. Illud est scilicet, ne

unquam

permitta-

toritate disceptationes induci permitterent.

pondere

Pontifici legati

hoc

maium

Resnon aliunde

tur versionem Bibliorum in

inter
sarii

posse emergere, quam ex discordia et dissensione in tractando reformationis opere, proflteri prssules Pontificem esse Concilii caput, maxi-

malernam linguam abusus numerari. Quid enim dicent advernostri, si sciverint velle nos e manibus

mam eorum parteni summo obsequio et amore illum complecti ac si quis eam quaestionem inducat, illum moliri avellere caput a corpore, et scbisma confifire; ac si qui expetant, ut in decretis addafur Concilium reprfcsenlare universalem Ecclesiam, eos negare non posse in:

hominum sacram Scripturam avellere, quam soppius Paulus Apostolus nunquam ab ore nostro separandam esse censuit ? Et mox Utinam GriTcae et H;cbraica' lingua; professores nunquam in Germania fuissent, quia ha'c mole:

stia

non
et

ita

nos hodie careremus, et infelix Germania misere in tot haereses dela[)sa fuisset.
luTreses
et

Non enim
sunt.

mala semina ab

idiotis,

telligi

Concilium suo capiti conjunctum, a quo divulsum conciliabulum evaderet. Addidere legati, ideo Concilium primum
egisse de Scripturis et de traditionibus, quia haeretici nonnullas Scripturas, quibus impiefatis

maternam tantum linguam scicntibus

orta;

Quamobrem

oro ne vobis, patres, in men-

tem veniat aliquando, ne dicatur, ut hanc rem intcr abusus numeremus, sed si eam controvertamus, posse abusum nuncupari ". 3i. Cum de corruptelis circa Scripturas admissis ageretur ', ac pra?sides legati censerenl articulum, an versio sacrarum Scri|)lurarum in linguam vernaculam permitlenda sit, non proponendum, cuni Galliae et Hisi^aniarum regna eam non suscipiant, ali.T vero nationes, ut Germani, Italique et Poloni expectant relinquendam ilaque unamquam(|ue nationem in suis instilulis, ut (|uod sibi necessarium vel ulile censet, amplcctalur, cardinalis Giennensis proponcndum articulum censuit hac decausa Quod pars affirmaliva hujus articuli a paucissimis tc; :

convicti sunt, tcntant convellere, et traditio-

nes Apostolicas rcfellunt, ut deliramenta sua nefanda obtrudant. Quajvero gesta sint in pra?sulum tbeologorumque congrcgationibus, des-

cribunt earum Acta 32. XVi Martii Congrcgatio generalis habita estinqua deputati retulerunt abusus, (juorum
'

quatuor

in

scriptis

exhibuerunt. Primus

cst,

haheri varias editiones Bibliic, etejus remedium esl, recipere tantum Vulgatam editionem, et ea
pro authentica
uti.

Secundus abusus

est

men-

dosilas Codicum, qui circumferuntur. Remedium est, ut |)urgetur unus Codex, qui impri-

nebitur,

cum
et

in

primis Hispani

pr;rlati, tialli-

quemlibet interprclari ad suum scnsum Scripturam sacram, et eam ad profana converlere. Remedium est, id gravissimis |)oenis proiiibcrc. Quartus abusus est, imprcssorcs sacrarum Scripturarum imprimere sine licentia superiorum Ecch^siasli.

matur

fideliter.

Tertius abusus cst,

que omnes,

magna

pars llalorum in negati-

vam

inclinent,
et

menti

exislimationisesse debet,

magnique apud Concilium mo(|iuid duo illa

amplissima regna llisi^aniarum et Galliaj ita versionem iianc delesfentiu-, ul ncdum pliu-ihus
edictis

paMiis

gravissimis et proliibitionibus
sed

corum,
sura.

et

libros sine
est,

nomine aucloris

ederc.

publicis vetuerint,

novissime
quae ultra

liis

diebus

Kcmedium

id

proiiibere sub

maxima

cen-

Supcr quii)us abusibus

elcnim Congrcgatione

moniti fuerunt

Palrns, ut cogilarcnt pro fulura Congrogatione

Suiicriori

cum

de vcrsione

centum el quinquaginta doctorcs habct, non solum versiones sacrorum Librorum non cssc in vernaculam linguam lacicndas ccnsuit, verum cliain, qui cas vcrtunl, taiii|uam iKcrcticos habcndos
rniversitas Parisiensis,
css(! dcclaravil. Et

' AnR. Mass.irell. in Di.ir. Conc. Triil. Ms. arili. Vjl. p, SS. Di.ir. Acla Congr. Concil. Trid. Conc. Trid. Ms. arch. Val. p. 12.'!. anclore \n'x M.issarello Sccrel. Ms. Franc. caril. Barb. sig. niim.

sacra islaSynodus,

cum

niuic

mi.

p. Mi.

lliid.

p. IJS.

PAULI

III

ANNUS

13.

lica'

CHRISTI 15'i6.

133

de abusibus Scripturanim sermonem habeat, articulum lumc relini|uet iniiiscussum ? CoTisideret

iot

fiant (lecreta, in

unoqiioque de lcgatis Apostooportet.

Scdis
37.
((

fieri

mentiouem

parumper unusquisque unde

in
alia ex

|)otissinium

Fanensis episcopus acriter dccretum

orbe Cliristiano ovitc fuerint causa id evenisse comperiet, quam ex versione sacrorum Librorum in vernaculam linguam, nam Germania in primis antequam libri sacri rusticis et plebi legendi
lia;rcses

nullaequidem

impiiguavit, primum quod ini(|iiiim videbatiirdicere,nos pari pietatisaHectu.etScripturas sacras, ettraditiones Ecclesiasticas suscipere. Sunt enim
inter lias multa discrimina Scriptura enimsacraindelebiliscst penitus, eltraditionum Apostolicarum plera'que miitabiles sunt, et pro et arbitrio Ecclesia; tolli et immutari possunt
(inqiiit)
;

iradorentur,

pauhilum

in

Catholica religione

permansit, (|uamprimum vero eorum omnibus facta est copia, in quam calamitatem devenerit,

quisque oculis intueri potest. Idem in Callia, idem et in Hispaniis puUulaie cceperat, ni optimorum principum diligentia et pietate gravissimis legibus id fuisset prohibitum. Quid vero, et in ali(niibus vestra^ Italia' civitatibus (Germania enilatur)

quamvis ab uno Spiritu profecta', non tamen sequali gradu habenda> sunt, quoniam omnis veritas a Spiritu sancto est, et tamen non omnis
Scriptura veritatem continens paris est potestatis.

Prffiterea

traditiones

non scriptas

cum suscipiamus Apostolorum in libris sacris ad eum

minime

latere arbitror. Discutia-

tur igitur articulus

iste, et

Spiritus sancti deter-

minationi acquiescamus. Egoque in primis si contrarium a sacra Synodo decretum fuerit, quam ipse modo sentiam, acquiescam libenter communi Patrum gonsilio. Cum res li;rc adeo
difficilis

controversa

et

dubia inter Patres

esset,

conficiamus, quod directe dogmati Lutheranorum, qui dicunt, niliil tenendum esse,(iuod non sitin sacris quare non potius dicendum litteris scriptum quoniam ha^c est hoc modo, videlicet Item sancta Synodus scit (]uamplura alia esse a Spiritu sancto dictata, qua- in sacris litteris non
effectum ut

dogma

contrarium

sit

ut qua; pars praevaleret in votis recte cognosci

tunc sacra Synodus statuit Summum Pontificem consulere, ejusque sententia' acquiescere, tum quia caput et dominus est nostrum omnium, et ad quem omnes res arduai

non

posset,

sunt prodita, propterea illa ([uoque suscipitet veneratur; nam hoc modo melius Synodi intentio explicatur, et ansa calumuiantibus aufertur
:

nam
isti

statim

quod

traditiones

bis ita recei)tas viderint,

Apostolorum a nodicent Qnas traditiones

:

referri
3.J.

deberent

Signiflcarunt legati cardinales Pohtiflci,

quarum ipsi violatoresexistunt ? Nam certum est communicare hominem sub

suscipiunt,

cardinalem Tridentinum vehementer, sed honeste adversatum esse cardinali Giennensi, in quffistioiie de sacra Scriptura e Latino idiomate
in

utraque specie, ut stantes a Paschate ad Pentecosten, ut adversus Orientem oremus tradiiiones esse Apostolicas, quarum aliqua; consulto
,

vernaculum non traducenda, nam

si

prohiani-

mutatffi sint, aliqua; vero

Christianorum socor-

beretur ea traductio a Concilio,

maximos

morum motus

concitandos in Germania, pluresque forte ad Lutheranas partes defecturos, proptereaque rem in aliam Congregatio-

dia relicta\ Xec satis tuti videmur, respondendo, quod recipimus eas dumtaxat, qusG ad nos per-

venerunt

pernos

esse,

quoniam adversarii dicent factum quominus pervenirent;et propterea

nem

extractam, ut accuratiore examine discute3G.

retur.

Excussa sunt acerbiore examine adulto

decreti

dicent nos eas tradiiiones suscipere, quas volumus quas vero nolumus, excludere . XXVII .Mariii cuUectae sunt tandem conlro;

mense Martio siugula

traditionibus
capita,
;

de Scriptura et

versaj difficultates, atque in schedulis ad Paires

ac de ipso decreti titulo

qua;stiones ventilat;e

\mc enim Acta Congrega-

tionis generalis referunt.

tum probare
tur,

Fesulanus se decreilla verba demerenvidelicet jirccsiclentibus ia Si/nodo trihm

dixit,
si

tamen

ApostoliCtV Sedis

/ffjatis,

quoniam

ha!C nullo ve-

singulos missis descripia', ui eas diligentissime expendereni. Ea dubia fuere numero iredecim, quorum Xn saiis sit; ciim de iraprfficipua haec fuere ditionibus Apostolorum fii meniio iu decreto, agnoscere iales esse in Ecclesia an vero per hoc
: ;

terum exemplo addita fuissent. Cui cum episcopus Aquensis respondere coepisset, cardinalis Ne velitis hunc frustra laborem S. Crucis dixit sumere, quoniam ego in vetustissimis quibusque Conciliis hoc observatum fuisse Fesulano ostendam. Cui Fesulanus nuUibi in Concilio:

decreium
esse.

sii

siatuendum eas esse

et reciiiiendas

An

placeai dici,

quod

in

decreto est

scri-

rum
:

decretis ostendi

potest de

lcgatis

Sedis

Apostolicwfactam mentionem. CardinalisS. CruHoc, inquit, accidit, quoniam omnes canocis nes uno die simul promulgabantur, et propterea satis erat in principio sessionis de ipsis legatis semel fieri mentionem, at hic, ciim separalim

pium, cum de libris sacris ei iradilionibus Aposiolorum fit mentio, quibus par dehetur pietalis an vero ha?c verba sini expiingenda, affectus (luic debitam ei alia illorum loco addenda uiriusquerevereniiam adhibeiidam exprimani . 38. Legati deinde Pontificem enixe roga:

runt, etc. ui proinovenda' sancieiKheque disciplino' Ecclesiasiic;c adeo strenue operain daret,

ut

illa

Chrisiiani

orbis expectati(mi concepia;

134

PAULI

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.

responderct. Ouibus xxviri Martii l^ontificio noinine cardinalis Farnesius res|ponfuni dedit, nil
gratius
Pontifici accidere

quod me

torquet,

nam

vultis

Vulgatam

editio-

nem
boc

recipere, et dicitis illam

mendosam

esse

posse,

quam

ut ex-

milii implicat contrarictatem. Ciii

:

Fanensis
edi-

tremo hoc vit;c suee cadentis flexu deletum omne corruptelarum genus, ac primanam Ecclesiasticffi

episcopiis

Non dicimus,
;

inqiiit,

Vulgatam

tidncni corriiptani esse,

nam
,

illam integram el

disciplincC sanctitatem suo splendori tulam intueretur ;verum admonuit, ut

resti-

in ea

libris,

controversia nil penitus decernerent, nisi antea

incorruptam habemus sed dicimus aliquos ex mendosos esse qui circumferuntur quod minus inconvenit, ncquc decreto nostro
confrariatur
:

rem totam
in

Pontifici

dctulissenl, nddidit etiam

al) Eugenio IV Pontifice mola fuerat in congrcga-

emendalionem autem

in sanctis-

se mittere auto^ra|)lium illius Dijdomatis, c|uod

Concilio Fiorentino
fuerat, dc (juo

editum
39.

tione generali a nonnullis controversia.

Prima Aprilis

summa Patrum

consen-

sione confectum est decretum, quo Scripturarum et traditionum Apostolicarum auctoritas

asserta est, iterumque de corruptelis in vertendis

simiim D.N. ideo rejecimus, quod cuin ad ipsam faciendam tria requirantur pra>cipue, scilicet Codicum antiquorum copia, multa hominum doctoriim peritia, dcniiiiie vero maxima pecuniarum quaiilitas, habemus nos dumtaxat ex his tribus unum, scilicet peritorum copiam, exemplaria autem pecuniasque non habemus,
quae
cile

tamcn omnia Optimo Maximo

adsunt.

Pontifici fa-

vel

invertendis

et

evertendis

Scripturis
'

est, de quibus Acta Ikcc addunt Expedito decreto, cardinalis de Monte Adhuc, inquil, restat, ut de abusibus Scripturarum, de quibus toties facta est mentio, agamus . Et mox u Cardinalis Giennensis Multa habeo (inquit) qux me dubitare faciunt, in primis mihi parum provisum videtur circa multi:

actum

quit, inter

Tunc Giennensis Non adnotatum est, inabusus hujusmodi translationes in

:

linguam vulgarem, cui cum Fanensis respondere vellet, cardinalis de Monte dixit Non est
alicujus novas qua^sliones proponere, sed nos-

trum

id est

munus,
.

et id,

cum tempus

erit fa-

ciendi, faciemus
41.

plices translationes Biblite, nisi post hujus Vulgata;

ajiprobationcm

rcjiciantur

editiones, item(]ue ba'rcticoruni

omnes aliac omnes transla-

damncntur. Cui episcojius Fanensisunus Si placet, inquit, ego facile has dubitationes resolvam nam advertendum est, quod nos non dicimus i^ro abusu diversas et varias esse Bibliorum translationes, quoniam ct hoc semper anti(|uis temporibus toleraium sed dicimus abufuit et hodie tolerari debet sum esse plures hujusmodi translationes ut authenlicas afferri, quibus in disputationibus,
liones

ex deputatis

Nonnullis interjectis subjecit GiennenPlura sunt, qua- in hac abusuum collectione me offendunt; et in primis mihi videtur, quod recipere hanc Vulgalam editionem pro authentica, et non rcjicere alias, sit niliil agere :
sis
:

propterea desidero, ut

omnes

ali;c ctlitiones et

Iranslationcs, etiam ilhc sepluaginta Intcrpre-

tum, rcjiciantur,

et

ejiciantur ilhc, quBE ab hiB-

reticis translat;e fucrunt, sed

ante

omnia

desi-

dero, ne recipiatur Biblia, nisi o|)time prius ex-

interpretalionibus el pra>dicationibus utantur

nam unam solam authenticam

esse

volumus

Vulgatam editioneni, tum quia antiqua est et semper in manibus Ciiiistianorum habita, tum
etiam ne adversariis ipsis detur ansa dicendi, nos hactenus libros non probos habuisse si enim, in^iuiunt, librns bonos non habuerunt, quomodo hona dogmala ct bonas ca^rcmonias hahcrc potuerunt? alias autem non rcjicimus, quoniam noluimus Christianam libertatem rcsIringere, imo ne luereticorum (|uidem translationes rejicerc voluimus, id(iue exemplo vctc;

ad normam vcterum excni[)Iarium cujus emeiidationem hic niagis per deputatos ab liac sancta Synodo, (]uam Boma; Cardinalis de Monte fieri cupio . Et infra (lixit Uiueritur tantuni an una Biblia, id est, Vulgata editio, quam emcndalissima haberi et probari debcat pro canonica. Et quod dictum est d(; remitfcnda emendationc illius ad Sanctiss. D. N. est dictuiii pro facilitate matcriae, non enim aliud est Pontifex, aliud est Synodus, sed iitrius(|ue unum est corpus ciijus ipsc jiapa est caput, (|ucm Iiic rei)r;vsentanius.
polita,
et

emendata

1'2.

Tertia Aprilis liabita cst Congrcgatio

generalis, in
fuil

rum, nam coustal A(|uilam, Symmacbum. Theodosionem luereticos (|uidem fuisse, el nihilominus ab illa anlii|na Ecclesia non fiierunt
rcjcclffi

qua (imiuiiint Acta ') concliisum rccipicndam csse Vulgalam cdilioncm Bircformalioiicm
in (jiiarla

hlia*, ct alia,(|u;pcirca

sessionc promiilgafa fucrunt. Itcui dcmandatur

illoriim translationes. Accedit ad h;cc,

ilii,
(|iii

quod noiidum
fiierunt
cati.
40.

translaliones fcccrunt,
ul
h;prelici
piibli-

hactcniis

palam

cura conticicndi dccretiim siiper his abusihus cisdcm palrilius, ()ui (>()s collcgcriinl, dc qiiibus siipra in Congrcgatioiic liabila dic v Martii . llis addiiiit Acla- Congrcg;itioiiis lcrlia ,\prilis
liahil;e
:

Tunc

cardiiialis Cicnnciisis

Est claliud

'

Acla r.onpr. r.onp. Trid.

Ms. Fr.inr.

r.ird.

llarber. siu-n. nnni.

'

Ms.

.irrh.

Val. sipn. nuin. .1232. p.

I.II.

Ms.

.irrh.

Val.

119. p. 51.

iif. nnui. :)219. p.

Hl.

PAULI

III

ANNUS

13.

CIIKISTI

1546.
ita

135
rcspoiidit
'

Valdo iliscussiim

liiil

Palribiis,
iii

sacra Scriptiira verti deliercU

a sancla

liiij^iiain

an i|)sa vernaiit

legatus, ex consensii l*atruiu,

tlratissimum esse sanctte Syuodo adventum

doinini
oratoris
,

ciilam, iiomuillis id eiiixe petenlibiis, at(|uc

ipsius

iibeiiter^iue

ct

grato

S>nodo

ilecietuni lieri delieret, imillis

rationiljus conteiulentihus,

ne iincsertim,

(|ui

aiiimo audivissc augustissimi impeiatoris mandalum, et sua' Caesareu! majestatis o|)timam

linguam Latinam ignorant, leclione sacrarum Scriplurarum carereiit, ac aliquibus eliam suadentibus, ut Missa, linjjua, quam populus qui
adstat, iutelligeret, celel)raretiir, ut
([uoties a
,

inentem erga religionem Cbristianaiu et banc sanctam Synodum de (luo gratias Deo ()|)timo
;

sacerdote invitatur, respondere posset

vel omiiino taceret, ut solet
.

alias

43. Visumest Patribus nil iu ea re novandum, cum iilurima' rationes atTerri possent, eain

Maxiiuo et ipsi Ca-sari agit. Qi\od vero ad |)ropositioncm ipsius domini oratoris, Sanctam Synoduin daturam ei esse responsuiii in proxima Congregatioiie . 45. Addil in Actis Angclus Massarellus se postea iegisse dccretum de sacris libris et traditionibus Apostolicis

tantum referemus ', quam alfert Slanislaus Hosiuscardinalis Varmiensis intract. de Sacram. Eucbar. Ne existimet aliquis temere sic sine causa factum esse, quod una et soia lingua Lafina in Occidentali Ecclesia sacra peraguntur,
in

suscipiendis

idque in

examen adductum

postea lectuin aliud decre-

tuiu de corruptelis sive abusibus circa sacros

Libros. Sexta Aprilis die congregatas esse prae-

ut

qua una

sicut

una

est tides, ita

visum
,

esl

a3quum,

esset quasi Catliolica lingua,

communis

omnium gentium et natioiuim qua res divina fieret, per quam etiam unilas fidei retineretur, etc.
.

41. Proximae congregatioui generali interFranciscus e Toieto Cajsareus orator, atque ad Patres orationem muilis bonestissimis offlciis ornatam babuit, quae ab bis verbis duxit Cajsarea exordium majestas eximio illo
fuit
:

amore

et studio,

quo universam rempublicam

Cbristianam sedulofovere solet ac prosequi vos omnes, o reverendissimi domini, quotquot in bac sacrosancta Syuodo in fide et sinceritate Evangeiica estis congregati, officiosissime per me saiutatos esse voiuit in Cbristo . Piuribusque verbis in laudes Caesareas etlusus addit Quod reliquum est, Patres amplissimi, prffisules vigiiantissimi,
sanctis,

Dominum Deum commuistis vestris

sulum ciasses pro responso oratori Ca?sareo dando, ac die septima Congregationem generaiein babitam esse, ac post iieractam rem divinam precesque repetitas, responsuiu bisce ver iUustrissime domine bis redditum fuisse orator, adventus dominationis vestra' buic sacrosanct;c Synodo gratissimus est, tum propter eaiu observantiam, qua merito augustissimum imperatorem Synodus ipsa prosequitur tum propter favorem, quem de piissimo aniiuo majestatis suae in tam sancto et universo CbristianeB reipubiicEe saiutari opere sibi firmissime poilicetur in qua etiam dominationis vestrae preesentiam ob pra;stantes cjus aiiiiui dotes, et religionis studium plurimum adjumenti allaturuiu sperat, quareet dominationem vestram grato ac benevolo aniiuo ampiectitur, et mandata C;esareae majestatis per eam exbibita et producta quantum de jure admittit . Ea verba ita expressa referunt alia Acta - bac de causa
:

nibus votis omnes oremus, ut

tam

tam

piis

conatibus, diviuo suo

numine

Quoniam in mandato ipso aderat, orator in omnibus congregationibus et

ut ipse
sessio-

aspirare dignetur, et

quod bujus

negotii praici-

nibus admitteretur

etiam ad interponendum

|)uum ca[)ut est, robur et stabilimentum, sanctissimum dominum nostrum Pauluiu ill et invictissimum Ca^sarem iu bac tam pari et ger-

volum

et

decretum Ca>sarea; Majestatis, quod a

.
:

jure absonuiu est

mana quadam animorum

conjunctissimi

conformitate

quam

diutissime conservel, qua ipsi inter sese nuituo

Paucis interjectis verbis in Pro conjuncta adjecta vero ipsius augustissimi imperatoris cum santissimo domino nostro Paulo III Pontifice ma-

eodem respouso bac

omnes

rationes, consiiia, studia,

ximo

in ortliodoxa fidc

et religione nostra tu,

conatus et vires suas ad assereudam Evangeiicam libertatem couferunt, ut qu;ccumque saeculi malignitate,
tia,

moruiu corruptela,
,

vitce licen-

enda et conservanda voluntate omnipotenti Deo oiunium bonorum operum auctori, (|uaiitas maxime potest gratias agit, queiu assidue precabitur,
ut
i)iis

vitiorum omnium seminariis in Cbristi sponsa Ecclesia fajdata sunt, in pristinum ilium
restitui

utriusque studiis

ad ipsius

onuiipotentis Dei laudeiu etgloriam, Ileiigionis

candorem

possint, atque utriusque so-

CbristianaMncrementum, Ecciesia' paceiu, pros-

ierti industria, diiigenti

agro Domini omni erroruiu caligines ac tenebrai profiigala} ad coruscantem Evangeiii iucem tamquam umbrae evanescant .
Lecta ea propositioue, cardinaiis de Moute
Hosius card. VariDien.

cura, sedulo iabore, ex convulsa zizania, omnes

perumque

in

omnibus

et 0[)tatum ipsius sancta;

Synodi recessum aspirare dignetur . 4(). Rogatae deinde fuere Patrum sententiae circa decreta in |)roxiiua sessionc [)romuiganda,

communique
Dissentiente

coiisensione

confirmata

fuere.

taiuen ac inboneste
num. 3232. p.

repugnante
p. 139.

'

c. 41. conless. Catliol.

p. 124.

Ms. arch. Vat.

sig.

13li.

- Ibid.

136

PAULI

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.
i8.

episcopo Clodiensi, qiii iii ca parlc dccreti, qua referfiir Scripturam et Traditiones rccipi pari piclatis ajfcitu ot rccrrrntia prolaturus sententiam, dixil se ea verba ut impia rejicere, nec eumdem pietatis cultum atque afTectum deberi traditionibus
jitura:', etc.

Scssio f/ua?'ta in r/ua cdita su?it dcc?'eta

de authcnticitate Vulde prpuis in t>/jjoi)?rip/ioruni avaritiam et tc??ieritatrm. Celebrafa cst quarta sessio octava die Aprilis, cui prfeter legatos, et Tridenca?xQ?ie Scriptura?-u??i.
fjutie, ct

de

Apostolorum,

et sacrse Scri-

tinum ac Giennensem cardinales, Ca-sareumque oratorcm quinquaginta quinque pr;esules

milrati, et prsopositi generales interfuerunt
(1).

17. Fascinatus ilie erat fallaci atque nefaria rccenfiorum veterumque hspreticorum opinione, qui ut Scripturam sacram in alienum sensum

Sacrum de

S[iiritu

sancto
est,

ab archiepiscopo
et

Turritano celebratum

oratio
'

habita a
(Lutheri

distorquerent,

traditioncs Apostolicas

rejece-

Francisco Augustino Bonuccio

Generali Ser-

non perpendebatEvangelium, non scriplo instar Mosaicse legis ]iromulgatum, sed verbo, propagatamque fuisse fidem Cliristianam primum verbo et Iraditione ab Apostolis, antequam Evang^elia et reliqua Instrumenta
runt
:

vorum
opera)

B.

iMaria?,

in

qua Da?monis
:

primum

Cliristiana; legis scriberenfur.

Xon perpenderat
II

quod

dictuni erat a divo Paulo, Ep.

ii
:

ad Thes-

adversus Ecclesiam nefanda molimina hac a[ioslrophe ila expressit Xovum nactus esJudam, jam in novum ingressus es apostatam, qui simulato osculo et ficta salutatione Christum prodere non veretur, falsum sanc illum discipulum nosfris his temporibus ver-

salon. cap.
r/idicistis,

Statc et tcnete traditioncs, qiias

bum

pcr scr?nonc??i, sive pcr Epistolam; ilerumque I ad Corinth. cap. xi. vers. 3 Laiido vos, frat)'es, qiiod per onDiia mei me?)iosicc
:

res estis,
tcnetis
;

et

sicitt

tradidi vobis, prsecepta

mca

postquam Apostolus toto eo capite de Sacramento Eucharistia; disseruerat, demum

ac
in ultimo versu addidisse

Dei, cujus est sceleratissimus corruptor, prcctendentem, ctEvangelii fitulo dicentem ea, qua; recto, ut aiunt, diamefro cum Evangelio pugnant, numerosam habet cohortem fustibus et arniis instructam, nempe auctores sectarum qua> carnis sunt docenpropriis furoribus
,

tes efc .

Csetcra cimi rc?iero dispona?n. Ex quibus verbis colligit Augustinus in Epistola ad Januarium, ordinem qui in cele:

Ubi ab co [leroratum
Massarellus
:

est,

inquit .\ngelus

quorum
sacri et

universa per orbem tenet Ecclcsia, tum a D. Paulo, tum ab aliis Apostolis fui^se instifutum nec enim deccbat, ut singula scripta consignarentur, ne margarifae(exCliristi monifoi projicercntur ante porcos. Non perpenderat Clodiensis Scripfur;e auctorifatem tradisacrificio
:

brando

Publicantur duo decreta, in primo recipiuntur et numerantiir libri canonici Veteris et Novi Testamcnli.

Item, reci[iiuntur traditiones Apostolorum. In

secundo aufcm decreto, recipilur Vulgata

Biblia; pro

cditio

authentica. Item, corrigunfur qui-

dam abusus qui circa dictam sacram Scripturam orti erant, videlicet circa interpretationem
ipsius sacra; Scripturse. Item circa impressorcs
et modum imprimendi dictos sacros libros decretum autem primum erat infrascripti te:

verumque Scriptura^ sensum Iranon enim verbum Filii cum Patre consubsfantialis quo Ariana Iiresis jugulata est nec illud dogma Deum essc
tione
niti
,

ditione

teneri

noris

unum

in

natura ac trinum in personis, nec

eliam ipsum person.T vel Iiypostaseos

Scri[itura Iiabcri.

nomen

in

Non

distinxerat alias traditio,

nes spectare ad fidem alias ad reliuionem, aliasad ritus sive c;erimonias, et prioresimmutabiles, de quibus agebat Svnodus, alias jure
positivo nixas pro varia

Sacrosancta OEcumenica et Generalis Tridentina Synodus . Et infra Orthodoxorum Patrum exempla secuta omnes libros tam Veteris quam Novi Testamenti cum ufriusquc unus
:

Deus

sit

auctor,

necnon traditiones

ipsas, tuin

ad fidem, tum ad mores pertinentes, tanquam

vel ore

temporum occasione
pra>ce[)ta

mutari possc, ut

modo

fuerit laico-

dictatas ct continua

rum communio sub

una tanfum
;

duplici specie, alias sub pr;eceptam a sanguine et suffocato abstinenfiam, deiiule vero sublatam. Ideoque incrito a Patribus correctus fuit, ut legati in E[iistola oclava die Aprilis Homani direcla
ita

tenus a Cliristo, vel a Spiritu sancto succcssione in Ecclesia Catholica conservatas, pari pietatis atlectu ac

revcrentia suscipit et veneratur.

Sacrorum vero

' Aiig. Boniicius Gcner. Scrvoium iu serni. liabllo dic viii .\pr. Ms. arcli. Val. sign. SIDXLVI. Ms. Val. sig. niim. 3190. p. 91. num. 3232. cl aliud sig. nuni. 3249. Angel. Massardl. in Diaiio

Pontifici renuntiiirunt.

Conc. Trid. p. 39.

(i; In numiTO Palrum scssionis liiijus omnino corrigcndus annalisla ; suppulal tanlummodo 55, Suavlus cardinales quinquc cl cpiscop03 48 liibcl, Vcrum Curtcmbrnclic Patrcs convcnissc scriblt duos supra sc.xitpinta. iloclorcs vcro quatuor cl Iriginla. Idcmquc scriplo^ iolam rccilal oralioncin Aiipustini dc Arrctio ad Concilluni, In qua vir pius monendos Palrcs illos ccnsuil iit dogmala llla vel probarc vel damiiarc sliidcanl, qiia' lidci cl moribus aul planc consona, aul planc ropugnanlia oircndcrinl, inlacta rclinqucnlcs ca qu.v inlcr doclores Calbolicos salva fidc iii nlraniquc parlcm disputautur. Ncquc cnim dcccic ail ('oncilium corum niorcs scqui, qui si contrariuni aliquod

doclriniF,

quam scmcl in scliolis pcrbibcrunl, audierinl, slatim vclul impiuni ct l.ulhcraniim dogma Iradiicunl ct dcleslanlur. Addcndum hic pariler censeo nunicruni coruin omiiiiim qui scssioni V inlcrfncrunt. i.iuanquaiu cnim idcm Palrum numcrus
;

el

apud

Pallaviciniim cxlerosque Aclorum Concilii scriplores occurril

scriplor
ille
:

atlainen Coilcmbrocbius dorlorcs suppulat, quos reliqui pr.Tleieunl. Ila crgo

Adfucrunl palics scxaginla i|uinquc

",

ipiot ailamussini icddit juniina coruni P.itruni qiios in suas classes

cnumciat. SIans:

PAULI

III

ANNUS

13.

CHRISTI 154G.

137

Libronim liuliccin iuiic decreto adscril>eniiiim censuit, necui dubitatio suboriri possit, quinam
ab ipsa Syiuuio suscipiunlur. Suul vcro infrascripti, Testamenli Vcteris, quinciue Moysi, id est, Gciiesis, Kxodus, Loviticus, Numeri, Deutcronomium, Josue, Judicum, Rutli, quatuor Kegum, duo Paralipomenoii, necuou Esdni' priinus, et secundus qui dicitur Nehesint
i)ui

ad scurrilia scilicet, fabuiosa, vana, aduiationcs,

delractiones, superstitiones im[)ias, et dial)oli-

cas incantationes, diviiiatioiies, sorles, libeiios

etiam fauiosos, maiuiat ct pracipil, ad toiiendam iiujusmodi irreverentiam et contemptum, ne de ccetero (luisquain qiiomodolibet verba
Scriplura' sacrtu ad liac et simiiia aiideat usurpare, et ut oinnos hujus generis temeratores et violatores verbi Dei, juris et arbitrii
,

mias, Toi)ias,

Jiuiilii,

Esther, Job,

l'salterium

Davidicum centum quin^iua^Miita Fsalmorum, Parabola>, Ecclesiasles, Canticum Cauticorum,

Sapientia, Ecciesiasticus, Isaias, Jeremias cum Barucli, Ezechiei, Daniei, duodecim ProphetLU

i)a'iiis per episcopos coerceantur etc. Liltiino canone quinta sessio in feriam quintam i)ost festivam Peiitecostis celebritatem indicta est. 5^2. Litterie Caroli V proci/ratorem Cwsa-

Minores,

id

est,

Osea,

Joel

Amos

Abdias,

rci/m constituentis.
ter;c Caroli

Demum perlecta'

sunt

lit-

Jonas, Micheas,

Nahum, Habacuch, Sophonias,

AggfEus, Zaciiarias, Maiachias, duo Maciiabeorum primus et secundus. Testamenti Novi, quatuor Evangelia secunduin Matlha)um, Mar-

V ', ampiissimis tituiis referta, quibus Jacobum Mendozam procuratorem Ca;sareuni in Synodo conslituebat.
Carolus V, divina favente clementia Roetrex Germania), Hispaniarum , utriusque Sicilise Jerusaiem Hungaria', Dalmatia, Croatiaj, insularum Baiearium, Sardinia;, Fortunatarum insularum, ac

cum, Lucam et Joannem, Actus Apostolorum a Luca Evangeiista conscripti, quatuordecim Epistolac Pauii Apostoii, sciiicet ad Romanos, duae
ad Corinthios, ad Gaiatas, ad Ephesios, ad Phiiippenses, ad Colossenses, duai ad Thessalonicenses,

manorum imperatorAugustus,

dua;

ad

Timotheum, ad
:

Tituni,

ad

PhiIa>monem, ad Hebrjeos
,

Petri Apostoli

du,

Joannis Apostoii tres, Jacobi Apostoii una, Juda; Apostoli una et Apocalypsis Joannis
Apostoli. Si

Archidux Audux Burgundite, Brabantia;, Lotiierici, Limburgi, Lucemburgia;, Gheldria;, WitembergiBe, comes Habsburgi, Flandriaj, Tyrolis,
terra;
stria;,

flrma; maris Oceani, etc.

Arthesia; et Burgundia'

quis autem libros ipsos integros

cum omnibus

suis partibus, prout in Ecciesia Catholica legi consueverunt, et in veteri Vulgala

Latiiia etlitione iiabentur,

Palatinus Hannoniic , Riburgi, Nainurci et Zuthphaniie, lantgravius Aisatite, marchio

,

Iloilandiffi, Zelandia;, Ferreti,

Burgoviae

et sacri

pro sacris et canonicis

Sueviae, etc.

Romani imperii, et princeps dominus Frisia;, Molinae, Salinaet

uon susceperit, et traditiones praedictas sciens et prudens contempserit, anatliema sit . 50. Ad reprimendam etiam eorum temeritatem, qui diviua? Scriptura; oracuia "n sensus contrarios iis, quos tenet Ecclesia, detorquerent, ha^c sancitaaSynodo Ad coercenda petulantia ingenia decernit, ut nemo sua^ prudentia; innixus in rebus fidei, et inorum ad a;dificationem doctrina Christiana; pertinentium, sacram Scripturam ad suos sensus contorquens, contra
:

ruin, Tripolis, et Mechliuia, etc.

Recognoscimus

coinmendamus memo-

moria; universis qiiibus expedit. Cum beatissimus in Christo pater et dominus , dominus

Paulus III, divina providentia sacrosancta; Romana; Ecclesia Ponlifex Maximus, OEcumenici Conciiii celebrationcm aiiquandiu suspensam

jam denuo

instituerit, ac sublata et remota ea suspensione, ipsius Concilii prosecutioni aliam diem, nempe quartam Dominicam luijus immi-

eum sensum, quem

terpretatione

teuuit et tenet sanctaMater

Ecclesia, cujus est judicare de vero sensu et in-

nentis Quadragesima;in civitate Tridentina pnefixerit, nosque cum per litteras tum per nuntios rogaverit, utvel personaliter, vel per oratores nostros idoneos adesse ct assistere velimus nos vero jam olim ipsius Concilii celebrationcm
;

Scripturarum

sanctarum

aut

contra unanimem consensum Patrum ipsam Scripturain sacram interpretari audeat, etiamsi hujusinodi interpretationes nullo unquam tempore in lucem edenda' forent qui contravenerint, et per ordiuarios declarentur,

etiam

votis

omnibus, et expetiverimus, et quantum in nobis fuit soliicite procuraverimus, et per nostros

oratorcs soiemnes Tridenti

;

companicri-

et pocnis a jure statutis

51.

puniantur . franandam Interjectis nonnuliis, ad

sine

mus

typographorum avaritiam, qui

prasulum

proinde quamvis alioqui justis impedimentis delineaniur, quominus principio Concilii adesse possimus, tamen ne quid mora aut
difficultatis

venia expositiones in sacros libros typis excudunt, vel pretio distraiiunt, pcen;c a Lateranensi
Concilio in

per nostram ai)sentiam injiciatur,

neve in verbis quidpiarn dcsideretur, quod ad

eos

constitulK, instaurata?

sunt.

rem juvandam

Vetiti suntfideles sacris oracuiis, vei

ad facetias

pertinere queat, idcircoconfiside siuguiari pietate, reiigione, fide, probitate, eruditione, judicio, et muitaruin

et scurrilitates, vel

ad magicas artes abuti. Temeritatem (inquit) iilam reprimere volens, qua ad profaua quaque converluntur et torquentur verba et sententiie sacrtc Scripturte,
AiNN.

rerumexperientia

vencrabilis devoti nobis diiucti domini Jacobi a

'

L\t. elium

III

51j. aiclj.

Val. sig.

iiiiin.

o24'J. p. ls;j.

TO-MUS

.\.\.\1II.

HaYiN. \iV.

18

138
iMendoza consiliarii
netos,

PAULI
ct oratoris

III

AXNUS

13.

pra;

CHRISTI 1546.
in

apud Veoratorem, nuntium et procuratorem nostrum fecimus constituimus et deputavimus, ac tenore praisentium ex nostra certa scientia facimus, constituinostri

omnes tamen
Latinam, qua

eumdem dominum Jacobum

Romana
aliis

omnibus

hoc consensisse, editionem Ecclcsia semper usa est, firmiorem csse gravioreque

auctoritate pollere, ac
reticaj

nunquam

pravitatis haj-

et deputamus, dantes ei plenam poteslatem et facultatem una cum amplo et libero mandato, citra tamen aliorum nostrorum procuratorum et mandatariorum jam constitutorum et constituendorum revocationem vel prsejudicium, ut nostro nomine priefatte Concilii

mus

nota perstrictam, quamvis in aliquibus versibus a textu Hebraico et Graco discrepare videatur, ejusque stylus humilis sit nec careat
alicujus vocis barbarae labe. Porro
alia

hsereticos

volumina variis in locis corrupisse atque adeo non alio confugiendum esse, quam ad observantiam legemque ejus
sacrai Scripturse
:

celebrationi
resse,

intervenire, atque adesse et inteet vices

Ecclesite, quse imperii Christiani caput est, et

nostrasin omnibus sessionibus, consultationibus, deiiberationibus et actibus obtinere, et gerere votum, et decretum nostrum interponere, atque alia omnia agere, procurare et facere, dicere, gerere, tractare promovere possit et valeat, quse ex usu reipublicae Cbristianae et dignitate nostra fore vide-

locum

qute singulari divina gratia conflrmata, fidem ab omni erroris labe purissimam semper servavit, perpetuamque ac nun(]uam interruptam Pontiflcum successionem tenuit. Yulgatam itaque Latinam editionem rece[)tam cum maxiinae
auctoritatis prairogativa,

non tamen
illustrent.

alias cdi-

tiones damnari,

modo

Catholicai doctrina' con-

buntur, quaeque nos ipsi facere, dicere, gerere

et

sentiant

aut Vulgatam

Addidere

tractare possemus,

si

coram

prtcsentes esse-

demum,
dos, nec

errores, qui exscriptorum vitio irrep-

mus, etiamsi talia essent, quaj mandalum exigcrent magis speciale quam hic expressum est habituri proinde ratum ct gratum quidquid per pricfatum oratorem, procuratorem et mandatarium nostrum pr;emissso modo actum, dictum,
gestum, factum
et

sere, Pontificio studio

ac diligentia

emendan-

Synodum

illius

subsidio defuturum.

54. Assensit Pontifex Biblia sacra ab erro-

ribus, qui vitio exscriptorum aut typographo-

rum
rei in

irrepserant,

vindicanda, decrevitque,

ut

procuratum

fuerit,

dolo et

fraude remotis, Uarum testimonio litterarum manu nostra subscriptarum , et sigilli nostri Cfcsarei appositione munitarum. Datum in oppido nostro Bruxellensi die xx mensis Februarii

opus provocandge strenua ac diligentissima opera daretur; cujus pium consilium

meritis laudibus

legati

commendarunt; cuin

anno Uomini mdxlv, imperii nostri xxv, gnorum nostrorum xxx.

et re-

ad conciliandam neauctoritatem apud ignarum vulgus, novas in dies ex Hebraico et Gncco idiomate translationes impietate inquilueretici sathanico furore

fandissimis suis erroribus

Carolls
se

natissimas, licet Latini sermonis elegantia perpolitas

Addit Angelus
aliud

Massarellus

perlegisse

mandarent

typis

cum
tcrsa,

mandatum Cajsarcum

Francisco a Toleto

translatio, licet miiius

nisi

nunquam

contra Vulgata antea

traditum, ut Jacobo a Mendoza

Ctesareas vices gereret,
ris

morbo implicito quod hac loci et tempo:

ab hostibus Ecclesiie rccentioribus, in suspicionem hferelici erroris adducta fuisset; cu-

nola consignatum erat Datum in civitate nostra Trajectensi die altero mensis Februarii anno Domini mdxlvi, imperii nostri xxvi, et

jus veritas flagrantissimo pietatis studio adversus novatores, qui eam ex Hebrseo et Grieco

sermone emendarc

alfectant

asserenda

sit

regnorum nostrorum xxxi

t)'3.

quanquam
itsu

si

qui

illis

textus obscuri videantur,

Vuhjdta

traiislalio

Romx semper in

liccat eos cx Hebra;o et

Gneco

textu, theologis et

fuit, et
ris

nunquam

in suspicionem hseretici erro-

decrcta hujus sessionis Romam pcrlata fuissent, quibus maxime Vul"ata edilio Scripturiu a Concilio recepta fuerat,

adducta.

sacris interpretibus illustrare, ad

majorem

lu-

Cum

cem alVundendam
magis inclarescit
(luaiii

Catholica' veritali, qu;c sa^pe

siinplici

ac agresli sermone,
:

perpolilo ct phalcrato
iii

quod cardinalis

nonnulli cxposlularunt, cur in eo decreto de emendalione errorum, (lui in illam irrepserant, actum iion fuisset; (|norum cxpostulatio cum a
cardinalc Farnesio cardinalibus legatis signilicata tuisset, hoc illi responsuin dedere Uevcrendissima vestra dominatio sciat, plurimos
:

Baronius
.').>.

Annalibus ex sanctorum Patnim

rt

decretis anli^iuissimis denionstravit.

Vcra lihrrtas

zrlussincerus in Si/nodo

doctorcs Hispanos, (Jallos atque Ilalos, tlieololum exdiversis Acadcmiis, tum cx pluribus religiosis familiis i)r;edicatorum, ac S. Fran-

gos

lioc loco videnlur calumniiv hicreticorum elfusiv adversus Conciliuni rridcntinum, inlcr quos Petrus Soavius libcrliitcm (]oncilii ;i Ponlilice legatisque Apostolicis violatam conqueritur, quasi Patres Trideiiliiii scrvitiite prcmcrontur, co ([uod Pontifcx

Tridcntina.

Uefellendie

aljoruiiKiue ordinum, opinatos edilionem Vulgalam l.alinam a S. llieroiiymo conleclam fuisse, multa(iiie argumenta ad id comprobandum cuiiiulasse; alios vcro id non approbassc,
cisci

(lUic

Poiitilicio
tici

agcnda forent lcgalis pricciperct, illique c nulu pcndcrciil. Sed nc liujus hicreaciilcatis diclis ac laqueis prudcns lcclor
,

irrcliatur

rcvolvat,

(|u;vso,

OEcumcnicorum

PAULI
Conciliorum codices, ac pnccipiie
Acla,
iiistructiones

III

ANNUS

13.

ciiRiSTi 1546.
sua' nalionis
rent, l'aulus
\it,

139

sexta'

Synodi
traditas

ordinum celebres conventus ageamantissimis

lilteris

1'ontiricias lejjatis

eos jirovoca-

sedulo animadvertat, quilms prrecipieljatur, ne

limites ipsis pra'scriptos transirent, a

ncque

in

Concilio alia decerni permitterent, nisi ea qua'

Romana Sede Apostolicaque

auctoritate san-

comparanda, parentum exemplo, (|ui nun^juam a religione Calholica defecerant, redirent in sinum Romana.' Ecclesiffi, ac pro componendis dissidiis,
ut |iro a'terna

animarum

salute

Perpendat aliam esse libertatem carnis, quam affectant lueretici, aliam spiritus, quam commendat Apostolus nam et i/Ij/ Sjiiricita erant.
:

exci|iiendisque Concilii Tridentini decretis, oratores ad illud mitterent,

Dilectis

cum jam

ante illud
' :

congregari ardeiitibus votis expetiissent

tus, ibi /idcrtas.

Omnia enim

in Concilio debila
:

filiis

Helvetiis Liga;

superioris

directione

cumque
ad

Pontifex

atque ordine pertractanda erant sit caput visibile Ecclesiie

milifantis, et

monarchicum

teneat imperium,
('.onciiii, et

eum

pertinere directionem

qua'

Alemania; Ecclesiasticse libertatis defensoribus in dia^ta congregandis. Dilecti filii, salulem et Apostolicam benedictionem. Magno in dolore animique nostri
anxictate

excutienda ac decernenda proponere perspiciium est; nam si quisque episcopus sibi arrogaret jus proponendi quse \ellet, tum masint

sumus, quod
Christi fidelium

omnium

pra'ter eam <]uam animarum curare de,

bemus, salutem, vestram fortissimam nationem

Sedi Apostolicffi speciallter devotam, titulum-

xim
ac

turba' inducta anarchia concitarentur

pra!terea

nec inique correpti fuere aliqui

vel aliena a rei veritate

episcopi,

cum absona

in Concilio effutirent;

nec legati ea dicta corri-

gendo male libertafem sustulere; quEe enim a Deo sunt, ordinata sunt; sed de hoc alibi occurret

sermo.
56. Absolutis sessionis quart;e actionibus

que meritam Ecclesiastica' libertatis defensorum, jamdudum divisam ac scissam inter se novis in religione videmus, cum quidem antea in religione concors etunanimis,etrobore esset et auctoritate apud omnes insignis itaque, quod ad nostrum officium et in vos paternum amorem pertinet, non destitimus crebris litteris et
:

legati

Romanis, qui de

variis corruptelis con:

mandatis per
pristinam

dilectum

filium

Hieronymum
hortari, ut in

questi erant, responderunt

Datario' reformatio-

Franchum nuntiuni nostrum vos

sancta.' fidei

nem dam

opere potius quam Diplomate perficiencathedrales sine pra^vio debito examine et informatione minime conferendas; ad illas,
:

unitatem, etveterem concordiam, per quas vestra in tantum creverat

existimatio,

redire

velitis

congruentes

cum

quarum nominatio ad principes pertinet, viros setate jam adulta, doctos et graves promovendos, ita

patribus et majoribus vestris, qui ex quo Chri-

tamen

ut velint ac possint in

iis

resi-

dere; Ecclesiarum pluralitatem etiam in cardinalitio ordine qui aliis virtutis normam
,

nunquam illam deseruerunt, aut ulla sui parte imminuerunl, sed constanter in omni tempore retentam pie constianam fidem acceperunt,
servarunt,

cumque

laudabilis et pia responsio

pra?ferre debet,

omnino auferendam. Quantum ad episcopos spectat, ipsis residentiam non solum ex honestate, verum etiam ex necessitate prsscribendam. Quamvisautem episcopalis potestatis

vestra ad nos fuisset perlata,

quodcuncta super

religione ad universale Concilium Tridenti in-

dictum

exercitium a regularibus, a dominis temporalibus, atque ab ipsamet Apostolica Sede persaepe impediatur, ideoque pra-sules a suis attamen opporsedibus crebro removeantur tunam aliquam regularium cum episcopis conventionem opera ac studio prfepositorum suo:

essetis rejecluri, ejusque determinationi obedienter acquieturi, dici non potest quam illa voluntas ac pia intentio vestra fuerit nobis
et grata.

jucunda

Ecce

igitur,

filii

dilectissimi,

advenit tempus sponsionis vestra?,

acceptabile,

et tempus tempus non solum salutis, veruni etiam tranquillitatis vestra\ ipsum enim Concilium Dei munere jam apertum et celebrari

rum generalium
tractandam
;

in Synodo prssenlium pernecnon contra dominos saBculares

jurisdictionis Ecclesiasticie usurpatores sacro-

coeptum, Gallisque, et Ilispanis, atque Italis ca'terisque prselatis in dies confluentibus frequens habetis, a quo remedium vestrarum in
religione
polestis,
si

rum canonum
vero,

constitutiones instaurandas. Has necnon alias corruptelas sublatas suis locis visuri sumus. o7. Paidi ad Heivetios heereticos lilters q//iCoUocabus ad officium illos reducere tentat. bat interea omnem operam Paulus Pontifex

dissensionum
ad illud,
:

et

petere

et

obtinere

quemadmodum

promisistis,

accedere volueritis vos igitur per illum, qui nos pretioso suo sanguine redemit, communem

Dominum Jesum hortamur

ipsum Concilium vestros

et

rogamus, ut ad
(luampriet

oratores

flagrantissimo pietatisardore, utexlinctis hferesibus omnes populos ad Ecclesise conjunctio-

mum
vestris

mittere velitis, pro

medela

remedio

dissensionibus

nem

revocaret

quare Helvetios

qui

antea

multis rebus praclare gestis in bello pro Ecclesiastica libertate suscepto a Julio II Pontifice maximam nominis gloriam coUegerant, cum

Nos enim in sanctam et spiritualem ejusdem Concilii

'

humiliter implorando. Domini misericordia speramus, si

disci-

Paul.

111.

lil).

brev. an. xii. p. 27i.

140

PAULI

III

ANXUS

13.

CHRISTI 1546.
:

pliuam, ut vos decet, admiscritis, nec obicem

divinae
{rratin:'

tationibus requirunt
divin;c

illud

tamen Deo, ejusque

referimus acce-

opposiieritis, fiitiirum, ut saiutis,

bonitati

et clementia"

quietis et tranquiilitatis vestrae fructum opta-

tum inde referentes, at(|ue in unum religionis consensum unanimes reversi, et pietate apud Deum et auctoritate apud liomines, ut prius,
poUeatis; nosque, qui neniini praidecessorum

ptum, quod bona pars vestrum in fide erga ipsum Deum et erga sanctam niatrem Ecclesiam perstitit, nec se alienari a cultu vera? et
Christiana; religionis

passa

est, in

quo Deus,
qui inlegri

misericordiae

Dominus,

et vobis,

nostrorum
filios

in

benevolentia erga vos cedimus,

remansistis, de spiritu su;e sapientis etiudit, et

si

vestra concordia et pietate laitemur, ac

peculiares
et

hujus
liffic

sanct

tanquam Sedis omni

qui gentis vestr;e decepti et inducti improboin alienum sensum abierunt, tamen exemplum ante oculos positum esse

rum sermonibus
illis

nostra cliaritate

lavore semper prosequamur,

quemadmodum

plenius et particularius

voluit constantioris et melioris partis, per (|uam

idem noster nuntius vobis explicabit. Datum Romse die xi Aprilis mdxlvi, anno xii . o8. Extant ali;e ad eosdem eodemque argumento exarat;e litterae, quibus dolet aliquorum impiorum insidiis ac dolis magnam gentis HelvetiCtP partem fuissealiobsequio Romanae Ecclesise divulsam, provocavitque ipsos ad exempla majorum qui post acceptam fidem Christianam summa constantia Romauce Ecclesiaj adh;esissent, hortatus(|ue est, ut Concilii OEcumenici, quod regi solet a Spirilu sancto, auctori,

aliqiiando possint facilius resipiscere et reverti

eam sanctam fidem, quam patres ipsorum, omnesque avi et majores, perpetuo cursu vetead

rum

sfficulorum in Catholica; Ecclesi;e gremio

tenuerunt, cujus Dei voluntatis maximum est argumentum, quod pax et concordia inter vos

ne dissidio quidem religionis

asperrima; seditiones
poluit,

quo solent
autviolari

oriri, infringi

quam pacem vestram

et

conjunctionem

nos oplimuin signum vestrae probilatis et optatc-e ac sperata; nobiscum consensionis habe-

tatem sequerentur

'

mus.
59.
,

Dilectis

fiiiis

tredecim Cantonibus Helvelibertalis

tiorum Liga; superioris Alemaniffi

Ecclesiastic;e defensoribus.
Dilecti
filii

Pontificatus initio
libus,

Ac nobis quidem jam inde a nostri omnia tentantibus ac molienhis dissidiorum atque

quo

Pro nostra perpetua et prajdecessorum nostrorum erga devotiones vestras totamque istain forlissimam nationem benevoleutia, qu;e facit, ut semper nos vestri memores, vestrorum commodorum atque honorum summani rationem habeamus, non dubitamus quin vobis quoque in animo et in memoria infixum sit, quanta fuerit semper inter vos et hanc sanclam Sedem conjunctio, quod mutui amoris vinculum, (juam multa indicia benevolae utrinque et beneQc;e voluntatis, cum nos semper nostris judiciis noslrisque stipendiis vos honestaverimus vestra fides nunquam pra;decessoril)us nostris, etnobis uUa in temporum varietate defuerit, atqui hanc tantam et tam arctam inler nos amiciti;e conjunctionem, quaj utrique parti et honori fuit semper et coinmodo, fucrunt t;imen vafri et insidiosi homines
etc.
, :

mesticis malis occurreretur,

cum

ha^resum doet pro pace

et

inter Christianos principes reconcilianda, sicut

notum vobis

est,

plurimum laborassemus,
lia;reticorum

lenibus primo remediis, scribendo, hortando,

monendo, iniquos

animos placare

studuissemus, postquarn cffitera non satis processerunt, ad summuni et maximuin omniiim hujusmodi maloriim remedium, OEcumeiiicum et generale Concilium indicendum, devenimus, et quoniam in (icrmania maxime haec ha^reticorum prava seges pullulnbat, locum Concilio

habcndo Tridentum elegiinus,

Germanicffi civitateni,

juris et nationis
illi

ad

quam
in
:

commode
(si

venire tutoque commorari

vellent) partes suas possent
id

ea, et tueri

speravimus enim,

ralis aucloritale, cui

speraudum, in tanta Concilii genesemper reges Christiani et populi plurirnum detulerunt, in tanto conventu
erat

quod

perlurbatores

legum, niorumque

bonorum,

iideiiKiue sancl;e Catholica; et Apostolic;e reli-

venerabilium episcorum, (|ui ex omriibus nalionibus illuc collccti, de sumrna lide Catliolica
(aiictore Spirilu sancto) esseiit actiiri,

gionis corruptores, qui separare et convellere conati sunt, (|uibus tantum favit perfidus hu-

neminem
se tanta;

fore taiita impiel;ile perdilum,

divin;e
terel,

(|ui

non

mani gcneris
avcllerc

hostis, ut ex ista fortissima et no-

magis quain liumaiue

auctorilati subinit-

bis charissima natione aliquos a nobis potuerit

magno cum

dolore nostro, tanquam e

sinu et complexu amantissimi patris dilectissimos filios, quoruiii jacturain ahiue damnum etiain nuiic liigere et lauieiilari non desistimus,
desideraiiles

(iiii noii rcjeclis falsis siiggestioiiibiis improborum, judicium universuni Catholica' Ecclesi;e susci|)eret, (luain eiiam luinc spem, dile-

ctissimi

lilii,

de vobis

reliiieruus

pacemque

illam inler vos,

aiite

quam omni

laude dignam paiilo

(liviniliis iiobis

Deo

resliliii

el iiol)is, (juos iiostra;

diximus, taii(|uam ansaiii

cur;c, diurna;i|ue el iiocliiiiue cogitationes, oiii-

(latam, accipimus ad congluliiiaiidos iteruin vestros

nibus prccibus ajiud Deuin,

'

et assiduis

lamen-

cum Deo

cl

nobisciim aiiimos,

cum

et

qui
lioc

fideles et constaiites ex vobis

l'aiil.

manserunt,

III.

lib.

brcv.

.in.

i.".iC.

p.

371.

certc aninio

oblemperandi sacro Concilio

sint

PAULI
fiituri, et qiii
litatis

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.

141

non

siia ciilpa,

scd (iiiodam creduConcilii,

errore, qui siepc ctiam bonis incidit, prosunt, anctoritatem

lapsi

OKcumenici

et ejus Spiritus sancti,

qui (^onciiium regit, non

contempluri esse videantur, ad (juoii nos Concilium tanquam ad cddestem senatum quemdanii cui

animum nostruin et totam consilii rationem voluimus vobis, dilecti lilii, nostris litteris fatan(|uam cere notam, primiim, ut vobisciim cumeis:(|uos cluirissimos liabemus, curas et soUicitudines, qucC nos premunt, communica,

remus

etc. .
,

Deus

pra^est,

eum(|uc ipsemet

et

mo-

fheserc in pertinacia Zuingliani

].,uthcra-

deratur et gubernat, devotiones vestras, sicut etiam ante fecimus, et invitamus, ct adliorta-

mur.
60.
et

Uuod vero nobis pruHcr omnem spem

accidit,

expectationem

ut invenirentur inter

Germanos, non pauci etiam de numero corum, qui se dicunt esse principes, qui OEcumenici Concilii gravissimam auctoritatem, potius^iuc divinam, ut diximus, quam luunanam, ita superbe insolenterque despicerent, ut non modo
ad id se accessuros negarent, sed contumeliis et maledictis petulanlibus at(|ue nefariis omnem Conciliorum sanctitatem improbissime insectarentur, se^jue nec Concilii decretis staturos dicerent
(lolori
:

qua enim licentia divina pcrvcrlunt oracula, et sanctorum Patrum doctrinam respuunt, cadein Concilii auctoritatem abjecerunt. XV Aprilis post sessionem quartam habita est Congregatio gencralis, in quarcfert Angelus
seculi,

norum exemi^Ium

Massarellus

adductum

fuisse

in

exaincn

'

Dccretum de lectoribus
.

et lectionihus

sacra;

Scripturte instituendis, et concionatoribus ordi-

nandis
Gl.

id nobis,
fuit
:

loquamur, maxime vidimus enim Iianc perditorum

ut vere
af-

contumaciam suminam nobis necessitatem

ferre,

ut de vi atque

armis esset cogitandum,

cum nec tantum aniiiiarum interitum, quse hairesum venenis quotidie inficiebantur, nec conculcationem totius non magis Ecclesiastici
,

quam Cliristiani nominis atque Iionoris possemus amplius perferre, quod alteriim nobis pastoraleofflcium, cliaritasque paterna, quam erga
omnes
fideles Dei filios atque nostros
et

Declamationes episcopi Fesulani contra Qua occasione usus Braccius Marmonnchos. tellus episcopus Fesulanus, erga Pontificem et declainavit religiosos Ordines inale atfectus contra monachos, ut referunt alia Acta Fcsulanus ex scripto sentcntiam dixit .Me torquet, ut sit liberum rcgularibus in suis monasteriis, nec missis, nec vocatis anobis in nostris dioecesibus prffidicare, nam hoc si admiserimus, Pontificcs, quid aliud cst, quain pati, ut lupi non pcr ostium, sed pcr posticum intrantes, grcges nostros tiirbent. Qiiapropter rogo vos, Pontifi-

ccs, ut hffic pati nolitis.

fucrit, protestor

Quod

si

sccus factiim
per-

quod

invitus

omnino hoc

gerimus;
Pontifi-

alterum locus, atquc honor,

catus dignitas
cogitantibus,

summi

non permittebat; sed nobis

quid

ssepe

agendum

esset,

Deumque

veriim provocabo ad Christi tribunal, me nihil in hoc peccassc. Super vos igitur erit et culpa et sanguis eorum. Cui suo ordine Britinoriensis optiine rcspondissc visus est, inquit
mittain
:

precantibus, ut his divini sui consilii nobis lu-

men

afferret,

opportune accidit, ut cliarissimus

in Christo filius noster Carolus

perator semper Augustus,cujus erga

Romanorum iinDeum Om-

nipotcntem,

et

sanctam Catliolicam Aposloli-

camque

fidem, singulare semper extitit studium

Patres, scire nos oportet omnium Christianorum e|)iscoporuin esse papam, nos autem in partem ejus sollicitudinis vocatos esse quamobrein non minus per ostiuin iiitrat, qui a Pontificc Maxiino mittiturad nostrasovcs, quam is, qui a nobis mittitur. Cogitate, si placet, Pon-

eniin

et praestantissima pietas, impioruni sceleribus, eisdem fere quibus nos oflcnsus, et quod cum Concilium Germanicse nationi ipsius |)rffisertim

ipsos Maximos privilegia ipsa regularibus concessisse propter nostram desidiain, ne ditificcs

cam ignorantiam

quod

ni

fccisscnt,,protinus

postulatione et o|)era a nobis

id

datum

esset, qui

Christi Ecclesia corruisset; sunt

cnim regulares,

contemnebant, ipsius (|uoque et factiim et auctoritatem videbantur contcmncre, sicut quidam apcrte petulanterque faciebant, armis sibi
constitueret violata; fidei CatiioIic;e sanctitatem
ac unitatem csse vindicandam, cui nos occasioni

qui oinne onus episcopale subeunt; nos si quid lucri est, nullo labore suscipiinus. Britinoriensis

scntentiain
G2.

alii quoque secuti fuerunt . De episcoporiim residentia agitur.

In

tanquam nobis
ta;

Deo sine

ulla dubitatione obla-

studiose nos adjunximus, summiiiue impe-

optimam voluntatem omnibus nostris et sanctae Romana; EccIesicB opii)US atque auxiliis juvare constifuimus, Deo hanc nostram operam et aclionem tribuentes, ciijtis noiueii honoremque defeiidimus, nec volumus commitlere, ut si
raloris

congregalione generali dccima quinta Aprilis actuin fuit de episcoporum rcsidentia, et de tollcndis ejus impedimentis deindc cunctorum Patrum suffragia superduos Scripturarum ahu:

sus, scilicet lectioniim et

concionum,
rite

in

aliis

prioribus conventibiis non

fuere.

discussos audita
Tridenti-

Hoc teinporis

ficxu cardinalis

nus ac Ciesareus
cfflagitarunt,

orator

nomine imperatoris
prffiterinissa

lente negligenterquc

nos geramus,

is

post tot

ut in Synodo,
num. 3212.

dog-

filiorum animas htereticorum pcrfidia in interi-

tum

adductas, e nostra

manu

rcquirat,

quem

'

Ms.

arcli. Vat. sig.

p. 151.

142

PAULI

iri

ANNUS

13,

rem
sed

CHRISTI 1546.

matum
eo enim

discussione, de vitiis exscindendis et

:

provocavi ad tribunal Christi, non ut provocasic ut qui

disciplina Ecclesiastica restituenda ageretur

superiorem judicem appellant,

faciunt, qui

Lullieranorum, ut damnarentur ha^reses, etEcclesiastici cumulatis in eos calumniis vexarentur. Ca'sar vero Lutheranos asperare verebatur, ne res in aperlum bellum erumperet quare legati misso concitatissimis equis tabellario Pontificem consuluevergeljant studia
:

quemadmodum

suam

conscien-

runt

quo responsum

est,

causam dogmatum
in

non pra^termittendam,
gravissimam.

ut

omnium

Concilio

63. Coactam fuisse Congregationem generalem decima Maii tradit Angelus Massarelius, in qua lecta' sunt sententiae collecta' in qualibet ciasse super decreto de lectionibus et |)rffidica-

tiam exonerare cupiunt, ejus rei causa perliumane fui hodie a reverendissimis legatis admonitus, qui mihi dixerunt, provocationem ad Christum hicresim sapere, si quis in illa perlipropterea me declaro, non naciter insistat provocandi et appellandi animo id dixisse, sed ut meam conscientiam exonerarem, et nihilominus ab appellatione ipsa, quatenus appellatio est, desisto, illique penitus renuntio . Et infra Cardinalis Anglicus ad Eesulanum conversus dixit Multa bona dicta fuerunt a domino
: :

<(

Fesulano, quaj

tione sacra; Scripturae.

Tum

vero Petrus Pacec-

chus cardinulis de episcoporum residentia, ac de causa pro instruendo Christiana doctrina populo sermonem intulit, ut referunt Acta Omnis substantia liujus rei, ut mihi quidem qu;c si videtur, est episcoporum residentia fiat, omnia, ut optime a domino meoTridentino dictum fuit, facile pnestabimus. Et cum dico
;
;

et nos et boni omnes a;que secum desiderant; nam episcopos residere, pr^dicare, muneri episcopali operam dare nonnisi bonum

est;
est,

modus"autem dicendi nequaquam bonus

hoc enim magis invectiva
fuit

sententia, et seditiosa concitatio

quam libera quam plana et

residentiam, inteiligo ad effectum ut pr;edicent et officio sibi commisso fungantur. Utinam etiam

quamvis, si omnia perpendanlur, neque oratio ipsa aque ipsamet satis sibi constat, non videt enim, quod dum proximis diebus curaret, ut nomina legatorum delerentur ex
sequa oratio
;

decretis, et pridie
pellasset,

dum

ad tribunal Christi ap-

verum

quodPanormitanus archiepiscopus dixit, ut videlicet jure divino non essemus adstricti ad prffidicandum, quoniam bene nobiscum ageretur verum scimus Paulum sa'pius Vse mihi, si non evanfjelizavero : et dixisse alibi, sumus doctores et pastores; quamobrem non opus, ut in hoc nobis nimis indulgeamus,
esset,
:

quantum
si

in se erat, jus et auctorita-

tem

Concilii minuisset,

quam maxime

debeat

ex Concilii auctoritate desiderabat pristina jura episcopis concedi et restitui nunc rursus non cogitat, dum adversus omnes regulares invadit, ut episcopis propria restituantur,
extollere,
:

sciamus oportet, jure divino nos coactos esse ad prffidicandum, quando autem pr^dicare debeamus, id jure liumano statutum est. Debet igitur, ineo judicio, sancta haic Synodus in primis et ante omnia renovare canones antiquos super episcoporum residentia per fructuum subtractionem, et per aiia opportuna remedia ita ut si diu ea pcena parvipendatur, tandem ad depositionem deveniatur. Et in jirimis exoretur Summus Pontifex, ne passim indocti ad episco|)atum promoveanlur, nam lia;c jusla est causa, ut deponi possit episcopus, si litteras nesciat. Memini cum primum promotus fuissem ad Ecclesiam Pampilonensem, audivisse, civilalem
sed
:

hoc unum agere, ut episcopi careant ministris. Utinam enim episcopi sine iis facere possent, quoniam res Christiana melius se haberet, quam
se habeat, etc.
65.

qux

in

An perlinent ad leejatos Synodo tracianda sint.

solos

proponere

Significarunt

legati cardinali Farnesio gesta istius conventus,

nempe
in
finis

ut decreto de tollendis corruplelis, qua^

sacris Scripturis commilluntur, imponeretur, exlractamque in rem iioctem ob sententiarum in diversis capitibus variela-

traclandis

annis octuaginta ante me non vidisse episcopum suum (|uod accidit (|uoniam cpiscopatus semper fuit iu manilnis can]in;iliiiiii ". Oi. Addit Angelus Massarellus ortani fuisse non modicam altercationem de (luibusdam verillam
:

tem cum plures episcopi propriis commodis magis quam a'(iuilati consulerent, ac regularium parochoruuKiue privilegia resciiidi cupercnt quasi ipsorum auctoritas ex depressa eorum dignitate excresceret consumptam partem tcmporis, ut Tridentino cardinali, qui legatorum inunus atlectare visus esl, obsislereliir, cum siionte sua proponeret, dandiim rcsponsum lit; :

teris

regis Lusitaiii;i', qiias

diio
et

reiigiosi

viri

bis prohatis a Eesulano, (luod e|)iscopi Ciiristi viceni in terris gerant, sed omnia pacata mox
fuisse, qu;e distinctius in Actis sic referunliir
"
:

Clodiensem cpiscopos, (|uorum dicla ad seditioiiem quo-

Uoma

atlulerant

lesulanum

dammodo

Cardinalis de Monle conversus ad Eesula(iixit

:

caiidos videri

spectare viderentur, ex Coiicilio revoarsisse aulem odio Fesulanum

;

num
;i(l

Domine,

altcra die dixisli appelh-ire

Iriliiinal Chrisli, si

aiilerin re, de (|ua agilur,

:

stalueretur, (|uam a vobis dicliim fueral

sistisne in illa appeliatione?

per-

Eesulanus

Obliliis

pr;esulem in religiosos Ordines, declamanlemque adversus eos lubenler audiri a iduribus scripsere l'elargum iiilerjeclis paiicis diebiis Ordinis Pr;vdicahirum llieologum acccssisse
:

sum,

inquit, id diccre.

Ego, ut

scitis, Patres,

Tridenliim

ac litteras archiepiscopi Trevirensis

PAULI
et cardinalis

III

ANNUS
illi

13.
sc

CHRISTI 1546.
tiam
(|uit
,

143
eis licere,
sit.

Aiigustani attulisse, quibus

liistiueri

iit

sciant

omnes

gravioie imiiediiueiito

siguifiearuiit,

quodlibet,

dummodo honeslum

proponere Crcdo (in-

nc, ul gerebant in votis, se ad Conciliuui Tri-

(iienncnsis) cardiiialem de Monte,

quando

dentinum conferrent

commciidatus

est

ctiam

dixit noii iicere e|USCopis

ita,

proponcre, intelligerc

ab Aiigustano interniiiilius Vcrallus, (]ui siiis concionibus sacris [)ietatem late jiropagaret
:

ut vota pr;esidentibus ipsis invitis colligerc

;

CO. XVIII Maii,

coacta Congregatione ge-

nerali, cardinalis de

sarellus) reprehendit

Patruin in
tiose

Monte (imiuit Angelus Masimmodestiam aliquorum sententiis dicendis, (jui nimis licen-

loquunlur, noininavitque episcopuin Fcsu-

lanum, contra qucm excerpla fuerant qua-dam capita ex concione, quam ipse Fesulanus liabuit in Congregatione die x prcEsentis mensis contra regulares, inonens omnes, ut in futurum niodestius et reverentius loquantur, et quod si iibera debentesse, prout sunt in Concilio, Patruin sulfragia, ea tamen dici debenl, quic in nullius ii)juriam cedant . Tum addit, orlain contentionein inler Concilii pra^sides et

vcrum ac quod qui(jiiod et ego credo duin senfeiitiam dicit, non possit, quid sentit, [)roponere et cx[)licare, non credo essc ejus senteiitiam. Dico (inquit Asluricensis) posse singulos cpiscopos pro[)onere, nec aliter fieri posse, excmpli causa ponamus ali^iuem episco|)Uin velle aliquam materiam conlra legatos ipsos vel cardinales [)ro|)onere, a;quumne censetis illa oportere lcgatis ipsis prius dicere, an non ? Non (inquit cardinalis de Monte) vobis licere arbitror, neque licebit unquain contra
possint
:

libet,

legatos Sedis Apostolica', neque coiitra cardi-

nales ali(|uid proponere, nec eniin ine prffisente

lalia alicui

permittam impune facere,

et

miror
:

quosdam

proe-

sules, nuin ad legatos Apostolicos tantuin spec-

tetofricium proponendi in Concilio et Congre. Quo argumento, qua; hinc inde jactata sint^ recensent alia Acta 07. Asturicensis inquit Fateor et seinper

vos audere talia dicere. Asturicensis inquit Non dico de legatis, ut dc legatis, sed ut de cardinalibus in genere. Ne iioc quidein vobis licet
(inquit cardinalis

gationibus generalibus

de Monte)

nam

quae vobis

liceant satis alias explicavi, et

nunc optiine ex

cardinali Giennensi discere poteritis. Cui

cum

fassus suin, ad pnesidenles pertinere specialiter

ut proponant, etvotasuper propositis colligant

acquiesceret Asturicensis, cardinalis Giennensis

ad illum conversus dixit

tis,

Satis est (inquit) di-

sed et inunus hoc proponendi cuilibet coinpetere puto. Sic Osius in Laodiceno Concilio, et

xisse vestram sententiam,quain Patres, ut vide-

quamvis non pr.Tsiderent, materias proposuisselegimus, superquibus materiis deinde canones facti fuere, si quis tamen hoc neget, ego id me probaturum et probatissimis
alii

plerique,

vobis refero,

non probant. Cratias (inquit Asturicensis) quoniam satis meam audivistis

:

viris interpretibus

profiteor. Cui cardinalis de

prcesi-

Monte

Istud (inquil) plane recipio ad

dentes pertinere ut proponant et vota colliganl;

at illud idein cuilibet

episcopo competere pror-

Non Cui cardinalis Giennensis possuin (inquit) id probarequod ego nonteneo. Ego nunquam, Episcopus Yasionensis dixit etiain rogatus, respondebo, nisi legatis interrogantibus, qui nostrum caput sunt, alios autem omnes in Concilio pares esse existimo . Haec paucis perstringens Angelus Massarellus ita
sentenliam.
:

sus nego, quando apud oinnes constat, propo-

scribit
tis

Cardinalis de Monte comprobavil mul-

nere et prffisidere ad eos tantummodo pertinere, qui in unaquaque universitate locum primum tenent, sic eniin leges, consule interrogante, sciscebantur, et plebiscita plebeio magistratu, id est, Tribunis interrogantibus, et quod dictuin

rationibus et auctoritatibus, quod licet unisit

cuique liberum
tiain,

dicendi in Concilio scnten-

pro[)onendi ad solos reverendissimos cardinales pertinet . Recruduisse cain controversiam post plures annos sub Pio IV

munus tamen

de Osio non mirum est, quouiam is legati primcC Sedis fuisset auditor . Ernnt igitur (inquit) 68. At Asturicensis adeo adstricti episcopi, ut nihil, quod ad rem
:

visuri

sumus.
de peccato
orifjinali.

69. Discussio legati,

Interea
percc-

cum

ex cardinalis Farnesii

litteris

pissent Pontificis mentein esse, ut

peccati
originalis

omnimode

Christianam, nihil quod ad proprias provincias

possint?Quod si fateatur, nescio an rebus Concilii bene caveatur. Nain apud omnes, quos ego hactenus percurri auctores, et apud Bartolum et Balduin invenio^ licere omnibus de universitate pro[ionere id, quod possunt omnibus ostendere. Cui cardinalis de Monte Non est (inquit) ut hac de re vobiscum disputem, sunt enim si vultis hic jurisconsulti, (jui vobiscum de jure disceptabunt. Cui Asturipcrtineat, proponere
:

summa
;

diligenlia discuteretur

dogma proponeretur atque absque mora

,

Pontificio imperio sese

censis
tare,

nec a

Nolo (inquit) cum jurisconsultis dispume suut dicla jurisconsultis, sed

Synodo,

quam

volui

meam

intelligere senten-

obtemperaturos significarunt priccipue quia de Justificatione rite pertractare non poterant ante decretum de peccato originali quare mox auditis theologis, et expensis mediis, quibus in dogmate peccati originalis proccdendum erat, decretum ab iis fuit prius diligenti examine perquirendum, (|uid de liac re Concilia generalia, aliaque a Sede Apostolica approbata statuerint et iniiovatis veteribus Conslitutionibus, illas addcre, qiuc ad statuin rerum prKsentem magis accommodsc cen; ;

i44

PAULI

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.
Projtositio arliculi

sebantur, rejectis tamen supervacaneis et non necessariis qiiem niotliim una siuuil Palres
;

dcpcccato oriqinali.

commenilarunt

licet

nonnulli ac |)olissimum
ejiis

"

Articiilus de peccato originali

dividi potest in

His|iani, excepto

tamen cardinale Giennensi, de

:

mode

non incomduas parles. Prima est de

reformatione ante oninia pertractandum esse a Synodoinsisterent (]uibus tanien poUicili sunt, post hujus decreti decisionem, de rcformatione ac de episcoporum residenlia absque mora pertractaturos.
70. Perspexcrat imperator (ut paulo ante insinuatum est) Protestantes ad defectionem a Csesareo obsequio inclinare, atque adeo promulgatisinConciiio dogmatibus Catliolicisaspe-

cognitione, propagatione, et malilia seu

damno. Secunda de ejus remedio et remedii cllectibus. Uuoad primam attinet, de qua nunc

agendum
ficum
et

est, lucc

ex decrclis

Summorum

Pon-

Conciliorum annotata

sint pro faciliori

Patruni indagatione, ut per ea invitentur ad exquirenda alia, et ca addenda, qu;c pro hujiis

temporis statu deesse videantur

Subjecit

mox

ex Concilio Milevitano cano-

randos, atque in arma cousurrecturos verebatur Patres vero Triduntini extimescebant, ne si invito ac reluctante imperatore, de dogmati:

nem secundum^
letano
12,

Arausicano canonem
can.
2.

ex Carthaginensi cap. 72, ex i, ex eodem can. 2, ex To-

bus

agerent, ejus patricinio orbarentur. Consuitum itaque est a cardinale Tridentino, ut

fidei

Ex Concilio Florcntino de unione Arineno-

de peccato originali ageretur, cuni in illo articulo in colloquio Ratisbonensi Catholici et Protestantes inter se consensisse diccrentur verumtamen Franciscus Toletanus C;csareus ora:

rum Firmiter credit, profitetur et docet neminem unquam ex viro famiinaque conceptum,
:

ne ille articulus tractaretur, donec Ratisbonensis conventus solutus foret, lraliebat(iue in suas partes prKSules Hispano imperio obnoxios, verum major episcoporum pars una cum legatis in suscepta perstitit sententia adducendic in examen quKstionis de peccato originali, definienda;que in proxima sessione jusserat enim Ponlifex, sicuti innuimus,
tor intercedebat,
:

fiiisse liberum, etc. . deinde testimonia Ponlificum Innocentii I ad Concilium Carthagincnse Epist. 23, Coelestini I Epist. i, c. -i, Leonis Epist. 81 ad Aquilegiensem episcopum, Leonis Epist. 01,

a Diaboli

dominatu

Subjiinxit

can.

9et
72.

10.

Quarum auctoritatum cxcmpla ad

eadem
die transmissa suiit.

oin-

nes Patres
Institit

iterum Giennensis cardinalis

in ea-

ut ea controversia dirimeretur, ex cujus mandato coilegere animos legati ut importunee Francisci Toletani faclioni generose repugna,

cx siiigulari (ut videbatur) sensu pietatis, qua erga B. Virgincm dclibutus erat, ut de immaculata B. Virginis Conceptione

dem Congrcgationc

ageretur in Concilio
orbis partem pie
et Gallis forc

maximam cnim
sentire,
:

Christiani

ita

rent.
71.

XXIV

Maii pro|ositi sunt theologis piu-

res
die

articuli

controvcrsiarum circa peccatum

originale, de quibus disserturi erant.

in

XXVHI vero
'

gratissimam quibus se etiam aliqui Hispani coiijunxcre, sensit ab ea (lua-stione magnis implicita difficultatibus abstinendum, ac potius

remque Hispanis maxima lamen pra3-

sulum

pars,

Congregatione generali Cardinalis de Monte de eo dogmate ita ad Patrcs disscruit Audilis theologis, et considerato quanta labore:

tis ct

pcrspicuas ha^rcscs damnandas, quam in occulanibiguis controversiis lompns terendum,

mus

tcnii)oris angustia,

tcrest,

qua

via

quoniam. permagni procedatur, cogilabamus, si

in-

qu;c significavit cardinalis c Montc lcgafus cardinali Farnesio, opportuniore vcro tenipore cam

vi-

deretur Patribus, ut is modus foret optimus, si antc oninia prospiceremus, (|uid super hujus-

qu;cstionemcxcuti atque illustrari posse.Veruin Gicnncnsem cardinalcm magis ductum abblanquain pietatis diendi C;rsareis voluntatibus
,

modi

articulo a majoribus nostris in Conciliis,

sludio, rcferunl Acta, ut

dum
,

in ca qi(;rstioue

aut uiiivcrsalibus, aut provincialibus approbatis et receptis ab Kcclcsia dccrclum csset ct iilis
:

tererctur

lcmpus

Lutlicran;c

impielatis dogtiim
:

pro statu pra;sentis temporis addeiida viderentur, et vetcea, (lute

omnibus

coliectis

addcremus

ribus decrctis innovatis, ctnovis additis, al) hac sancta Sjnodo super lioc, iit fieret salutare decrctum. Dicant igitur Palres, utruni hic modus

procedendi
per(|uisitis,

cis placcat.

Supcr

(^ua ro sententiis

omnes niodum propositum

laiida-

subdunt Aquensis miruni in modum institiitum lcgatorum dc dogmalibus pertractandis laudavil in eo(|ue perscveraiulum esse dicebat, doncc tandem omncs h;ereses, quarum pra'cipue causa Concilium coiivocatum fuerat, exlirparcntur . Reformationem uiuisquis(|iic sibi Et inox faccre possel, doginata nonnisi in Conciliiscom-

mata

silenlio

involverentur

runt

. Dcindc ipsc rcverciidissinius et illustrissimus pnvsidcns lcgit ea, (nue super ipso articulo collegerat \ videiicct
:

modc

dcliniri possc

Multis iiiterjectis
:

Fanensis Episcopiis Probo (iiKiuil) quod dc peccato originali propositum cst, quod autcm controvcrsia illa de Maria Virginc in sacrosaiicta

'

Ms. arch. Val. sig.

40.

arcli. Val. p.

niini. 32;i2.

p.

l.^iSli.

Ilhir.

Conr. Trid.
sig.
niiin.

.Ms.

' l^it. etlani

Ma. arch. Vat.

'iU9.

hac Sjnodo pcrlracteltir,

polorit.

iiiilii

pcrsua-

p, 239.

dcri

nou

Prinuim, quod sciam utrain-

TArr.r

irr

annus

13.

rirrtrsTi

154G.

145

que partem mnxime piam

csse, et a lot sanclis-

per pcccatum mors,

pcrtransiit, in
Cj[uo

simis doctoriljiis liinc iiide suas partes comprobanles, ut non sine nianifesta plurimn nota ot

dem mors,
duo
in

nisi

et ita in omncs Jiomines mors omnes pcccavcrunt. Ou;r (|uiper Raptismum tollatur, omnes
:

damnatione posset Synodus lianc rem deterniinare addo etiam rei ditdcultatem quis enim
: :

reos gehenna^ facit

quibus

in

rebus statuenda

lic;e

sententiam lianc nosse pofuit, (|u;i' Sedi Apostoadeo obscura liactenus visa est, ut neutram
ciegerit.
niliil

primis semper consideranda mihi visa sunt. Alterum, ut ita concipiamus verba, ita reni i^ertractemus, ut nulla culpa ipsi Deo, nullaqiie injustitia ci, (|ui

usque adbuc partem

Ne aulem

vos,

Patres, praetereat, scitote,

Protestantibus

a nobis vidcatur. Altcrum, ne

semper rectus est, tribui peccatum ipsum

gratius boc tempore nos facere posse, nisi de hac ipsa re pertractare, quiP nou adeo brcvis
erit,

Ada'

ita

minuamus,

ut pa'ne frustra

Dominum

ut aliqui putant,sed ([ua' ne tribusquidem

perfici poterit, cum magno dedecorc Synodi, dicentibus omnibus quoc decidenda sunt omilti, et silenda decerni, propterea liac in re laudarem, ut perpetuum silentium imponeretur omnibus, ita ut nuUi deinceps liceret hac de re palam disputare, neque aliquid populum docere . XXXI Maii in Congregatione generali excussa est prima qua'stiode peccato originali,de ejus cognitione, propagatione etmalitia, de quibus primum a cardinali Giennensi, deinde ab archiepiscopis, et episcopis, et abbatibus sen-

mensibus

noslrum Jesum Christum humanam pro nobis carnem sumpsisse afnmiare videamur. Quod autem I.utheranos ipsos tangit, omnino falsum
dicunt per Baptismum peccatuin orinon tolli, sed nobis non imputari, nos vero, neque manerc, neque imputari nobis deest,

dum

ginis

fendimus, etc. "i. Cataloqus errorum circa peccatum

nale.

ori^ji-

IV Junii et v in Congregationibus gene-

'

ralibus

', de secunda qua;stione, nimirum de remedio peccati originalis, et de ejusdem remedii etfectibus actum est. VIII vero Jiinii propositum decretum de Peccato originali excutien-

dum.
IX Junii in Congregatione generali residentia

tentiee

dicta\ inter quos

Fanensem episcopum
:

erudite perlocutum referunt alia Acta Tbeologi rem ipsam longa oratione prosecuti sunt,
capite
est.

episcoporum proposita deinde hfereseon circa peccatum originale catalogus perlegitur ,

quorum omnium Fanensis ejjiscopus omnem a materiam commode pertractasse visus

Heereses et errores super peccato originali.

Constare quidem ipse ex totius Ecclesia' Adam ipsum, pra^ter ea, qua' ut homo ab auctore consecutus fuerat, fuisse insuper rectitudine etjustitia donatum a Deo, quam quidem si servasset, ut |)oterat, perpetua immortalitate gavisus fuisset, et ha'c quidem

consensu dicebat,

ipsi

Adamo

parenti, ita

data fuere a Deo ipso, ut natura' ut in omnes ex seinine ejus nascitu:

I. Primus errorestille notissimus Pelagii nos non nasci aut concipi peccatores, sive nullam peccati labem ex nostra generatione contrahere quem errorem damnavit Concilium Milevitanum.
:

ros provenirent

de

aliis

autem

virtutibus, qui-

II. Est Valentini, Manich.pi et Priscilliani, ex Christiano conjugio natos non contrahere

bus

Adam a Deo ipso donatus fuerat, puta de stellarum cognitione, de natura animalium et similibus, non satis constat inter theologos, ut
ita data^ essent,

an propriic ipsius Adami essent, an potius ut transmitterentur una cum rectitu-

dine ipsa. Constat quoque apud eamdem Ecclesiam, Adam ipsum coram Deo peccasse, et genus qui-

Quem errorem damnavit Innocentius I et profligavit Augustinus lib. de peccat. iner. et remiss. c. 23 et 26. III. Est Pelagianorum, quem etiam secutus est Erasmus, Pauluin, Ep. ad Rom. 5 hujus peccati originalis nullam prorsus facete menoriginalis culpfe contagionem.

tionem.
IV. Peccatum originale nihil esse in unoquoque nostrum, sed esse dumtaxat ipsam Ada> prffivaricationem, qufe revera nobis non insit,

dem

peccati inobedientiam fuisse, sive fuerit per pomorum susceplionem ex arbore prohi-

quovis alio modo, nihil interest. Satis nos scire Adam peccasse, cujus peccati ea vis fuit, ut mereretur ipse Adam gratia justitice
bita, sive

sed soli Ada;.

est

V. Est Martini Lutheri,

concupiscentiam
sci-

nobis innatam atque inspersam, qua; remanet

in baptizatis, esse
licet

et rectitudinis sibi a

Deo

data; privari

quo

qui-

peccatum originale, quae

complete

Ada' privilegio posteros quoque ejus privavit, quoniam sicut gratia ipsa .\da' data fue-

dem
rat,

concupiscentia

atque praecise

sortita sit originalis peccali rationein.

V[. Est ejusdem Martini Lutlieri, originale peccatum esse concupiscentiam ultimo prfficepto

ab ipso et per ipsum a posteris ejus accepta fuisset. Id Apostolus dixit Per imum
ita
:

homhiem peccatum

iii

liunc

mumlum

intravit, et

Decalogi notatam.

Ms. atcli. Vat. sig. imm. 3i32. p. 163. Acta Congr. Conc. Trid. Ms. Franc. card. Barber. sig. -2799. p. 100.

Ms. arch. Vat.

sig.

num. 3231.

p.

lCi.

sig.

num. 3249.

p. 275. perlect. ix Junii in

Ext. etiam ia Ms. Cong. gen.

'-

AMN.

TOMUS XXXIII.

Rayn. XIV.

19

146
VII.

PAULI

III

AXNTTS 13.

CHRISTI 1546.
ipsa,

Est error Pelagii, peccatum orifjinale

Est ejusdem Pelagii,

qtiam

ipsi

sciamus, quid
inde

esse pr;i!varicationis Adte imitationein.

VIII.

|)i('liendere.
(|iio(l,

Hsec

sit, verbis compossumus ostendere

quem Martinus

Lutherus sequitur, ad peccatum originale expiandum in parvulis Baplisma non esse necessarium. IX. Ejusdem etiam Pelagii, ad quem errorem Martinus Lutherus accedere videtur, puellos non baptizatos morientes non damnari, sed salvari, et vitee sterna^ fieri possessores, licet ad regnum Christi non pertiueant. Contra quem errorem late scripsit Augustinus. " X. Est Priscillianorum, Euchytarum, Messallianorum et Manicha^Trum, Baptismum infantibus niliil prodesse quem errorem etiam Anabai)tist;e sequuntur.
:

multi sanctissimi Patres de hac re scripserint, tamen hoc quid esset, definire nescienint. IIoc etiam vobis patuit ad oculum tam
in Congregationibus episcoporum, quam theologorum, in quibus maxima fuit omnium concordia in reli(|uis constituendis, sed in hoc uno

cum

valde fuerunt dissidentes. Illud valde sciinus, morteni nobis pcr Adse peccatum interminalam esse, mortein, inquam, non ut statim occumberet ipse Adam, et nos cum ipso, sed mentis obtenebrationem, qu;r et ipsa mors dici potest. Hoc senserunt et vetustissimi Philosophi fere

<<

XI.

Esteorunidem .Vnahaptistarum, parvuEst eorum, qui dicunt quoslibet in-

los in infantia haptizatos rebaptizandos esse.

XII.

omnes, non a fide ut nos edocti, sed a natura vim et mortein sentiebant in malam pcenam esse. Id Aristoteles dixit, dum regimen magis apud rempublicam esse vult, quam apud
ipsa, cujus

regem unum, ea
ritus

scilicet ratione,

quoniam

spi-

fantium actus, quamvis ralione careant, esse peccata, atque in ejusmodi consistere peccati originalis rationem, nuUaque alia ratione eos
esse baptizandos, piantur.
Tertius decimus cst eorum, qui tenent non unum esse peccatum originale, sed plura, quem errorem confutat Magister Sententiarum

quam

ut h;cc sola peccata ex-

unius saepe impottntes sunt ad resistenduin malis, ad quffi natura nos inclinat. Id ostendit Socrates, dum post universam perlustratam Philosophiam se unum scire fassus est, (juod nihil sciret. Philosophi igitur huic
,

morbo providere
esse

volentes, legibus

muniendam

33

dist.

Quorum errorum unusquisque

.

hodie suos

rempublicam decreverunt, ut quorum scilicet concupiscentiam indomitam esse cognoscebant, saltem poena cuin metu coercerent. 76. Longe alia via Deus Omnipotens cum
priscis Patribus noslris egit
;

habet defensores

certavit

scilicet

cnnones de pcccnto oriDecima Junii in Congregatione genef/inali. cumque ea rali agilatum est de residentia
75. Dfcliirationcs et

beneficiis et gratiis nostros

motus

repriinere, et

impetum
niia,

controversia dirimi non posset in proxima sessione, in aliud tempus extracta.

XIV Junii discussum est acerho examine decretum de pcccato originali In cujus dccreti examinatione (addunt Acta Angeli Massa'

protiniis extinguere. Sed neque pra-neque manna^ manducatio diuturna, neque aliquod aliud gentem dura" cervicis potuit domare. Exemplo [lotestesse Salomon tottantisque bonis a Deo donatus, ut nemo plus eo acce[)erit,

fatetur phine ipse

omnia vanitatem
labores.

essc, et in

ipsa

quoijue

saiiientia

Quamobrem

relli)

oritur

magna

contentio, disputatio inter

Patres,

num

in lioc decreto de peccato originali

esset decidenda quffistio de Couceptione Beata;

Maria? Virginis

Lecta tum in caCongregatione

generali fuere ah episcopo Bituntino auctoritates plurium sanctorum 1'atrum neg;uitiuni Im-

Deus, ut generi luimano provideret, per mortem rnigeniti Filii nobis gratiam et salutem dedit. H;ec tendunt ad (lemonstrandum, quod'ad aboleiidam hiijus peccati viin nulla unquam huniana rcs valerc jiotuit. ILccque ad declaratioiiem |)rimi, secuinli et
fuit, est
tertii

ca[)itis,

iii

(jiiihus

macuhitani Conceptioricm. Addit vcro Angclus Massarellus decretori;un Et inajori jiarti visum in ea re sententiam fuit reliii(|ucndum esse liunc articulum suh de:

uihil addi miiiuive desidero.

Quod

milii dtihiuin
iiiliil

(juod dicilur in tine decreti,

esse,

([uod
si

Deo

(lis[iliccre possit. Qu;i' (jtiidem

verba,

terniin;iti(iiic fclicis recor(l;itioiiis Sixli |)a|);e IV,

rite iiitelligaiiliir, nullam liahcnl distinctionem, quo modo de hoc ijiso Paulus hnjucns
:

quK

determin;itio a Concilio innovotur

In renntis (inquit)
/)i/r

qtii in C/iristo simt, ni/iil odi-

Narninlur paulo fusius liujus Congregatioin (juo verba a Polo et Paiii alio Ms. ceccho cardinalihus li;ihit;i recenscntur.
nis Act;i
-

esse

nam

in aliis

non auderein

id
:

ego

affir-

m;ire, [iniiiter nostr;is imhccillitafes

[iro^iterea

addcndum
ram
niiio

alii[uo(l

verhtim cxislimarem ad maalio([uin aliqui, perpeli)ciim, inlelligant

:

Lccto (iccrelo de pecc;ito originis, cardinalis Uf a capite Polus sententiam suam ita dixit decreti incipiam, quid sit [(cccalum origin;ilc,
'

jorcm declaralionem, nc
iiitclligciites
liiinc

om-

rcnatos imiieccahiles esse

([uod
,

(|uam

magis nos

ipsi

iii

omnibus sentimus omnes

u;6. Kxt.
'

le

falsissimum esl, omiics intclliguiit quinimo sLilutum csl, ul eliain viri sancli dicerent ([iiofidic, Diiiiittr iio/n\ i/e/iitn

'

Ms.

arcli. Val.

sig.

niiin.

32nf). p.

119.

nuin. .320. p.
lli. p.

iii

ItiK.

Tn. \ix.

ilo

Ms. V.il. Conc.

si(tn.

nostrn

c\

non

[)ro[ifcr

htiiiiilifalcm, scd proptcr veritatcm.

PAULI

'

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.

U7

Giennensis ccnsebat slare posse verba nec aliquo niodo mutanda, ne viileatur niagis potuisse unius Ad;e peccatum quani Clirisli meritum. Hoc referre, quod etiamjusti dicunt Dimitte nobis peccata nostra; quia id sit propter peccata, qusD timentur, ct qufe a quantumvis justis tinieri debent. lllud autem, quod
illa (iecreti,
:

dalionis Sixto IV decretum

nalis Giciinen.
terita

fuit. Attamen cardinon acquievit, asserens, in pra;-

Cougregationc geiierali ex tribus partibus supra duas consensisse, utdecreto adderelur, de qua pie creditur, sine pcccato origiiiali concep-

in fine decreti ])onitur, milii

non

placet,

dum

tam fuisse . Et paulo post Asturicensis e[)iscopus proposuit, ut illa verba declararentur, quibus asserebatur, Concilium modo niliil se
:

dicitur

declararc intelligebat. Placuit ista

propositio

Declarat aulcm Synodus non csse suse intentionis, in decreto bujusmodi, ulii de peccato
originali ioquitur, compreliendere Ceatam et Immaculatam Virginem Mariam matrem Jesu
Christi,

Bertano aliisque Dominicanis. Sed cardinalis Gieunen. ejusque sectatores eam non approbarunt. Et cum plus temporis (|uam par erat, et pneter consuetum in illa Congregatione con-

de qua re ad prasens

niliil

declarare

sumptum
fuere, et

fuisset,

tandem

suffragia

collecta

intendit, prffiter id, (|uod a felicis recordalionis

Sixto IV decretum fuit

non

est juxta

lia>c enim deciaratio decretum Synodi, nam in proxima

;

congregatione pltisquam du ex tribus partibus tenuere eximeiidam esse a decreto B. Virgiuem Mariam, cum liac adjeclione, videlicet, de qua
pie creditur sine peccato originaii

conclusum, quod quamvis major pars Conceptionem absque peccato fuisse crederet, tamen etiam major pars melius consilium existimavit nullum contraria; opinioni praejudicium esse ferendum. Quare verba decreti juxta
,

conceptam

cardinalis Giennensis
pertulit.
78.

sententiam Asturicensis recepta fuere, quod cum amaritudine animi

fuisse

Verum quidem

est, in

antecedenti con-

gregatione ex tribus parlibus duas in dictam decreti formam consensisse, sed in sequenti recesserunt, ut iu Actis in Castro S. Angeli asservatis ita uarratur
77.

generalis, in

XVI mensis Junii coacta Congregatio qua sancita decreta de peccatoori-

ginali, et de lectionibus sacrae Scripturse insti-

tuendis, et concionatoribus ordinandis promul-

Die octava Junii, in congregatione ge-

ganda esse
branda.
79.

in quinta sessione postero die cele-

nerali
iu

decretum de originali peccatoa theologis privatis congregationibus compositum, lefuit.

Giennensis prcBcognoscens tam brevi temporis intervallo tali qusepossibile non esse finem imponere stioni

ctum

Cardiualis

XVII Junii celebrata est quinta sessio Tridentini ', cui quadraginta novem episcopi, archiepiscopi novem, quatuor cardiConcilii

requisivit, ut universali propositioni,

declaratur originalem

culpain

esse

cum qua commu-

duo monachorum abbates, tres Mendicantium prsepositi Generales, duo Csesarei oranales,

tores interfuere, atque in ea gravissimi novato-

nem omnibus hominibus,

verba
git,
, :

attinet,

adderentur Quod ad Beatam Virginem scilicet sacrum Concilium nibil deflnire intellitalia

rum
fuere

errores circa peccatum originale damnati

:

quamvis

pie credatur,

eam

sine originali

Sacrosancta OEcumenica et Generalis Trid. Synodus in Spiritu sancto legitiine congregata

praesidentibus in ea eisdem tribus Apostolicae

peccato conceptam fuisse. Tali sententia' tunc major pars consensit. Sed episcopi, aliique ex Praedicatorum familia ardentes contradixerunt,

Sedis legatis

jam ad revocandos errantes et nutantes confirmandos accedere volens, sacra,

mullique

eis adhseserunt.

Opponebantque,

si

rum

pium
ter

est

unam opinionem
tacite)

credere, consequen-

Scriplurarum, sanctorum Patrum, ac probatissimoruni Conciliorum testimonia, etipsius

Ecclesiae
'

aliam partem credere

qu;estio

impium
definita

esse. Et sic

judicium

et

consensum

secuta, haec de

(quamvis

censerelur.

de ipso peccato originali

clarat.

statui fatetur ac de-

I(leoque consilium fuit, excogitanda esse verba, quibus nec unius, nec alterius opinioni prscju-

Si

quis non confitetur,

et

primum hominem

amba! in eodem statu, quo tunc in Ecclesia erant, permanerent. Ideo theologi, ut Synodi mentem executioni mandarent, in suis congregationibus sequens decretum exararunt Declarat sancta Synodus, non esse suae intentionis in hoc decrcto, ubi de peccato originali agilur, Beatam et Immaculatam Virginem Mariam matrem Domini nostri JesuChristi

dicium

alferretur, et

Adam, cum mandatum

sum, statimsanctitatem
titus fuerat,

Dei fuisset transgres-

justitiaminqua cons-

amisisse, incurrisseque per offen-

cuin modo circa lioc uihil declarare intelligat, prajter quod a fclicis recor-

comprelieudere,

sam praevaricationis hujusmodi iram et iudignationem Dei, atque ideo mortem, quamantea illi comminatus fuerat Deus, et cum morte captivitatem sub ejus potestate, qui mortis deinde habuit imperium, hoc est, Diaboli, fotumque Adam |)er illam prtcvaricationis oflcnsam secundum corpus et animam in deterius comuuitatum fuisse,

<

To. XIX. Je Conc.

anathema
i.
1.

sit.

.M=.

arcli.

Vat. sig. 320G.

p. 117.

Ms.

Ir.

uum. 1119. p. 116. Diar. Coiic. Ms. p. 41. card. Pallav. lo. l. I. vu. c. 7. nuiu. 2.
card. Barbcr. sigo.

arcli.

Val.
'

1'allavic. lu.

VII. c. i:j.

148

PAULI
Si quis AdiL'

III

ANNUS

13.

iiant

CHRISTI 1546.

pripvaricationem sibi

soli, et

non ejus propagini asserit nocuisse, el acceptam a Deo sanctitatem et justiliani, quam perdidit, sibi soli, et non nobis etiam cum perdidisse, aut inquinatum iikun per inobedientia'
peccatum, mortcm et pa-nas corporis tantupi in omne genus hiimanum transfudisse, nonautem anathema et peccatum, quod mors est anims Pcr Apostolo dicenti sit. Cum contradicit
;
'

concupiscentiam esse peccatum, qute cum remaneat in baptizatis, concludebant peccatum cliam in iis remanere ac verba Apostoli et S. Augustini, qui concupiscentiam dixere peccatum^eo (juodconcupisccntia sit peccaticausa,
;

et

poena peccati, atque etiam inclinet ad peccain pravum sensum quasi sit sccundum essentiam suam peccatum,
;

tum, detorsere
proprie et
tini in

contra quos novatores addidere PatresTridendecreto

Si quis
:

iinum hominem peccatum intromt in mundum, ctper peccntum mors, et ita in omnes humines mors pertransiit, in quo omnes peccaverunt. 80. Si quis hoc Adse peccatum, quod origine

pcr Jesu Christi

in

Domini
:

nostri

baplismate confertur, reatum originalis peccati remitti negat aut eliam assegratiam,
rit,

quK

unum

est, et

propagatione, non imitatione

,

non

tolli

totuni id,

quod veram
;

et

propriam
In renatis

idest (inest) unicuique transfusum omnibus proprium, vel per humana? naturfe vires, vel per aliud remedium asserit tolli, quam per meritum unius mediatoris Domini nostri Jesu Christi, qui nos Deo reconciliavit in sanguine suo, factus nobis justitia, sanctificatio et redemptio
;

peccati rationem habet, sed illud dicit tantum

radi aut

non imputari

anathema

sit.

enim
in
iis,

nihil odit Deus,

quia nihil damnationis

qui non

sed veterem

hominem

secundum carnem ambulant, exuentes, et novum, qui

est,

secundum Deum creatus

effecti

induentes, inno-

aut negat ipsum Christi Jesu meritum per

:

centes, immaculati, puri, innoxii ac

Baplismi sacramentum in forma Ecclesia' rite collatum tam adultis quam parvulis applicari anathema sit quia non est aiiud nomen sub cado datum hominibus, in (juo oporteat nos
:

Deo dilecti hsredes quidem Dei, cohsredes autem Christi ita ut nihil prorsus eos ab insunl,
;

gressu

cceli

remoretur.

salvos

fieri

unde

illa

vox, Ecce
induistis.

Aynus

Dci, ecce

r/ui toUit

peccata mundi, et

illa,

quicumcjiu- ba-

ptizdti estis

Christum

Si.Si quis parvulos rccentes ab uteris

matrum baptizandos negat

etiamsi fuerint a

baplizatis parentibus orli, aut dicit in remissionem (juidem peccatorum eos baj^tizari, sed nihil

83. Manere autem in baptizatis concupiscentiam vel fomitem htec sancta Synodus fatetur et sentit, qu;e cum ad agonem relicta sit, nocere valet conseutientibus, sed viriliter per Christi gratiam repugnantibus non valet, quinimo qui Icgitime certaverit coronabitur. Hanc concupiscentiam qiiam aliquando Apostolus
,

peccatum
Ecclesiam

ajipellat, sancta

Synodus declarat
intellexisse

ex Adam trahere originalis peccati, quod regenerationis hivacro necesse sit expiari ad vitam leternamconsequendam; unde fitconsequens,ut ineisforma Baptismatis in remissionem peccato-

Catholicam

nunquam

peccalum appellari, quod vere et proprie in renatis peccatum sit, sed quia ex peccato est, et ad peccatum inclinat. Si quis autem contrarium
senserit, analliema sit .
8i. Decretum de munere prsedicandi. Perlectum etiam est in eadem Sessione decre-

rumnon
sit.

vera, sed falsa intelligatur:

aliter

anathema
id,

Uuoniam non

intelligendum est

quod dixit Apostolus, Per imum Itomiiiempeccatum intravit in mundum, et per peccalum mors, in qiio et ita in omnes homines mors pertransiit, omnes peccaverunt ; nisi quemadmodum Kccleintellexil sia Catholica ubique (hflusa semper propter lianc enim reguhuu fidei cx traditione
Apostolorum eliam parvuli, qui nihil peccatorum in scmctipsis commillcrc potucrunt, ideo veracitcr baptizanin remissionem peccatorum nuuidetur, quod tur, ut in eis regeneratione "cncratione contraxerunt. ]\'isi enim qiiis renalus potest infuerit ex aqua et Spirilu sancto, non decrcto troire in reqmim I)ei . Damnati sunt co Calvinista>, (jui scgniorcs crantad confercndum
parvulis liaptisma, ut eoruni pliuimi inde infcliciter pcrirciit.
8-2.

tum de

certis capilibus resliluenda> adstringenda^que disci[ilina) Ecclesiastica atque in primis sancitum, ut sacraruni lilterarum inlerpre:

tes ac lcctores

stipendiis Kcclesiaslicis sustentandi in Ecclesiis insignium civitatum suo mu-

fungerentur ut in oppidis magistcr Grammaticic pro instruendis clericis inopibus lenerelur, ut sibi \iam ad sacra Thcologia' studia munirenl; ut iii monastcriis ct conventibus Bcgularium sacra; Sciiplurae lectiones habeantur ab iis, qui prius de vila, moribus et scientia
nerc
;

excussi, atquc ab episcoiio a|)probati

liierint,

ne impielas spccie pietalis proi)agctiir.

8.'.

De Kvangclii pra'dicalioiie constitufum

alii

(;st,

ut primalcs, archicpiscopi, episcopi, cl

pradati,

Invcxeratalium crrorcm Lutherus, (juem

,

Kcclesiarum
ct

nccnon archiprcslt\teri,

seculus cst Calvinistariim grex, rcmanerc post Baptisinum in baiitizatis |)cccalum sed non utiiuc crrorcm iuicircnl, conlendojmpiitari
:

parochi Evangclium praHlicciit ad populum inslrucndum, ac si fuerint imitedili, iduneus coiicionalores cliganl. De Bcgiilaribus vero concioncs sacras habituris li;ec sancila lex
:

liegularcs cujuscuin(|uc Ordinis, uisi a suis

PAUI.I
siiperioribus de vita,

III

ANNUS

13.

CMRISTI 1546.

149

moribus

et scienli;i

exami-

nali et approbali luerint, ac de

ctiam

in Kcclesiis

eorum licenlia, suorum Ordinum pr;pdicare

eoruni consilia divina misericordia confudit. Conati sunt illi quidem missis oratoribus Caisarem dclinire, ne Coloniensi exarchiepiscopo
adversaretur clerumque
C;itliolicum

non possint, cum qua licenlia pcrsonaliter sc coram episcopis pra'sentare, et ab eis benedictionem petere teneanlur, anleciuam pnedicare incipiant >.. Additum esl, nc sine inipertita ab
episcopis iacultate in aliis Ecclesiis qu;c

tueretur,

sed a suscepta animi constanti;i dimovere non |)otuerunt, eos enim C;esar hortatus est, ut abjecta pertinacia mitiora pacis consiiia sequerentur, ut refert Angeliis Massareilus in Diario
cilii

non

Con-

suorum Ordinum concioncs liabeant, si quis vero lucresim in populum sparserit, omni immunilatum respectu abscisso, in eum e|)iscopus auctorilate Apostolica, et tanquam Scdis ApostoIic;e dele;,'atus severitatem legum disunt
stringat.
8(i.

Tridentini
II

'

Beverendissimi domini iegati recepe88. runt iitteras a reverendissimo domino archiepiscopo Bossanensi Verallo nuntio apud Cffisar

ream m;ijcstatem ex Leodio

in

tertio

hiijus datas,
,

quibiis

signiflcat

oratores

Lutderanorum

Lectum postea

fuit petente

archiepiscopo

Turritano Breve Pontilicium legatis dircctuni. Postea procurator Severolns absentium contu-

trium saicularium electorum, Saxoniee, Paialini et Brandeburgensis petiisse Csesarem apud Mastrich die Vcneris xxvi Februarii,
prffisertim
in

maciam
dentina;
inler se
lenti;v

accusavit,

ut

contra ipsos processus

sed in
liac

qua die
,

tria Caisarea;

majestati proposuisse,
eiectore

statuerentur, etjanua; Catliedralis Ecclesise Triaffigerentar

;

primum
ob
alias

ut mitius

cum

Coioniensi

re suffragia

agat, tuin quia elector et princeps imperii,

tum

multnm discrcpantia fuernnt. Duic sennumero ampliores apparuerunt, in una

legati, qui contra non legitime impeditos distringendas ieges judicabant, in alia cardinalis Giennen. e.\cipiendos esse dicebat Germanos, quam exceptionem aliqui volebaut extendere ad omnes illos quibus Cajsari respectum habendum esse in proxima Congre-

earum convenerunt

multas raliones. Casar enim dicto electori injunxit, ut infra quindecim dies restituat quantum ab eo in nova secta innovatum est.

Secundum, quod amicabiliter per

viani concor-

galione requisierant. Alii solos in Dieta

rantes, et

commo-

congregata esset, excipi optabant; sed praeter istas duas sententias, qu;e pluribus placebant, episcopus Faventinus eorum
illa

usquedum

diK ad conciiiandam Gernianiam pergere veiit, uon autem armis, ut verentur, et ex rumoribus, qui ubique sparguntur, conjicere est. Tertium. Petierunt ut Cwsarea majestas eis dicat, an cum consensu suo Conciiium Tridentinum sit apertum, non enim hoc credere possunt, cum loties
Caesar eis promiserit, colloquio, dieta, vei natiosi generaie haberi non posset, res controversas reiigionis in Gerniania tractatu-

naii concilio,

soiummodo contumaciam,
tur,

qui Roniffi moraban;

accusandam esse censebat

absquc justa
et

aiii,

ne episcopi

rum, Conciiium autcni Trideutiuum

noii esse

a Conciiio

cognita a Concilio

causa possent discedere, addenduin esse dicebant. Et aiii alias diversas sententias protuierunt.
S". Ratisponense coHoqiduni.

Dum

l^itres

iegitimum, tum quia illa civitas, licet sit imperialis, non est in Germania, et ejus episcopus est obnoxius papa\ tum quia auctoritate Pontiflcis Romani ceiebratur. Det igitur Ca!sar liberum Concilium in Germania, et ipsi libenter
illuc proflciscentur.

Tridentini

pro restituendo primario religionis splendore, exscindendis vitiis, discutiendafjue ha^reseoncaligine,

nullis parcunt iaboribus

His respondit imperator prima hujus

:

men-

coegere Lutherani suos conventus ad confirmandam suam in Pontificem Ca;saremque perdueliionem in iisque de respuendo Concilio Tridentino, de prorogando impio firdere, de
,

hanc sententiam Quoad primum, quod Coloniensis pessime se gerat, parvique faciat et
sis iu

suam quod

et

imperii auctoritatem.

Ad secundum,

sumptibus

beiii

Brunsvicensis sustinendis, de

Hermanno antiarchiepiscopo
,

Coioniensi, qui a Calholica religione desciverat, tuendo, deliberarunt in quo quidem conventu Coloniensi apostatK legati questi sunt de clero Cathoiico,

quam res Germaniai amicabili tractatione componere, quare bono sint animo, hac enim de causa nunc Ratisbonam petit, hortarique, utsui princi|)es illuc iter capiant. Ad tertium respondit adeo obscure, ut verus sensus elici non possit, inquieus Ranihil

neque magis

optavit,

tisbona? ciarius

qui sacras aras pra^ferret meretricuiarum thaiamis,religionemque avitam deserere abnueret, deque promulgatis in ilcrmaniium a Ponlifice
et Ca;sare edictis, ut
riis

responsurum esse, etc. Condictum fuerat superiore anno in Wormatiensi conventu Ratisbonense colloquium
Catholicis

invitis

principibus

cum

indicto

Lutheran;e libertati contra-

coacto(|ue
vei

questi sunt

derat, ut de

Eo jam res in Germania recisummis magislratibus iiceret que: -< ,

jam Concilio OEcumenico, vei inane exitiaie futurum esset tale colioquiuni, taCaesar iiiud inter Cathoiicos ct Lutheranos

men
'

relas deferre ad paucos imperii principes, (|ui

etiam dicerent archiepiscopo,

se

si

non defuturos Coloniensi qua vis ei fieret At impia

..

.Ms. aicli.

Vat. iuscii|iluiii
p.

liiar.

Conc. Trid. auct. .\ngel.

\\,\

jaiell. secr.

Couc.

126.

150

PAULI

III

ANNUS

13.

el

CHRISTI 1546.
:

ad tentnndam aliqiinm concordicP rafinnem advel ul ad comparandiim cxercitum miserat temporis mnras captaret. 89. Cnllnqiiium die uilima Octoliris mdxlv indicluni fuerat ', sed C;rsar justis de causis ad
,

sacramento Eucharistia;
siib
et in

de adminisfratione

sacramenfi
ejiisdem
;

utraqiie spccie, de adorafione

:

Poenifcnfia

de Confessione elSade .Matrimonio,

tisfacfione.ad

eumdemmodum;

Ordine
<<

et reliquis.

diem decimam quartam Decembris protraxit, ct inceplum fuit solummodo vifjesima septima .lanuarii
liujus amii,
(|iiia

De Purgalorio

et Sutfragiis

Dcfunctorum,

l.aurentius

Znccliius

de Veneratione, Invocatione, Reliquiis et Imaginibus Sanctorum, de Votis Monasficis, ct Coelibalu

audilor, et Geor^iiis Major colloculor pro Pro-

sacprdotnm

de delectu ciborum

de

Ratisbonam pervenerunt vifiesima prima ejusdem mensis. Die igilur vijresima

teslantibus

Feriis, La^laniis, aliisque ca>remoniis, ac Ecclesiaslicis tradilionibiis (|iiomo(io obligent

cons-

septima inilium liabuit colioquium, de ()uo

lo-

cienliam ad
"

siii

observationem.

quunfur Spondanus, Hzovius, Belcarius, Cochlfeus, Surius, el riembcrgus, et ita dicunt imperator Maurifium c|)iscopum Eistelen. et Fridericum comitem Furslemberpensem, quibus posfea addil Jnlium Pflut;ium electum epis:

niimo

de Ecclesia, iiotcstate clavium, or-

dinc Hierarcbico, auctoritafe episcoporum, Uomani Pontificis et Conciliorum. Si quid lamen

inciderit

dubitationis,

vult Ca-sarca majestas,

copum Naumbergensem prssides

elegit.

Pro

Catholicis ad disccpfandnm asfilerunt, Pelrus Maluenda Dominicanus, Everardus Bellicus Carmelita, Jo. HofTonisferus Augustinianus, et Jo.
Cochlffius doclor clericus sffcularis. Pro h;preticis

non remorentur, sed nibilominus in illis procedalnr, usque ad advcnliim siup majestatis, qufe tamcn sujicr hujusut ob

cam caiisam

reliqua

modi
ferre

incidcntiis ct conlroversiis

mentem suam

declarabif. Veriim cuni talia fuerinf, qua?

morain non possunt, ea ad majestatcm suam per-

steternntin acie MartinusBucerus, Jo. Bren

zius,

Georgius Major, Erardus Sclineppiiis. Die

scribanlur in itinere, qu;p pari ratione significaIiit id quod facere opus judicavcrit .
ilO. H;pc forma ab imperatore proposifa, non placuit Protestanfibus, ideo(|ue nolebant

autem supradicta, Calholici primum sacrnm solemne de Spirilu sancto in Cathedrali Ecclesia
celebrarunl, et posfea

cum

lia^reficis in

publico

mandatum imperialc legerunt, et postca formam constitufam ab imperatore servandam in dis|iufaqn;e est tione materiarum a collocntoribus
Palatio convenerunt, ubi prwsidentes
,

colloquio inilium dare, ni modus ab ipsis pripscriptus observaretur, quare proplereorum duriticm, colloquium die (juarfa Februarii inchoa-

sequens

Primo, ut csteris omissis, tractefur

tum fuit, qua dic Maluenda thcologus Catholicus scrmonem habuit dc Jiistificatione, cf usquc ad vigcsimam quarfam ejiisdem mcnsis disceptationes perseveraverunf
;

confessio exbibita per Protestanfes in Comifiis

pra'sidentes hoc tem-

Augusta3 babitis anno Dom. mdsxx, cujus singula facta discutianfur, ac inter cos ct Cafboliquidvc 009 agalur, quid in ea recipiendum rcjiciendum eis videatur, et relatio fiat(;a;sarc;c
,

pore mediante

imperatorem

admonucrunt

(luod ncccssitafc addiicti, permiseruiit nf forma al) eo pr;pscripfa in colloqucndo non servarelur,

scd

illa

ulerentur

quam

Prolestanles proimsue-

majeslati et stafibus imperii.

"

Disputafio versefnr in eis solum, qua; fidei

sunt, omissis opinionibus,

lenl exerceri.
'(

quibus studiosi so-

Primi tres arficuli Confcssionis prydicfsc

omitfantur, quia iirimus et tertius sunt dc Incarnntione ac Trinifate, in (|uibus nulla est controversia.

Secundus vero

cst

de peccato origi-

discedendum crant parali, quando in co!Io(]iicndo forma ab eis tradita non se(|ueretur. En quo arrogans petulanlia rebcllinm al) Ecdesia devcneraf, ut legcs etiam imperalori et omnibus ordinibus pr;pscribere aiiderenf. Vigesima sexfa Febriiarii responsum imperatoris rcceptum fiiil, in qiio formam scrviiiidam in collo(|uiis dabat Calholici ad obcdiendum se
ranl, qiiia ad
:

nali, et safis est dispufatus, iiec miiius

opus

est

illum dcniio agitari. Uuia in confcssione Aiigusfana suiif miiHi articuli, etiam divcrsi quo(|iie nd unam malc(<

rinni pertincnfes.

Primo

agafiir de Jusfiilcafionc,

Heniissioiie |ieccaforuin, Implcfione

Lcgis, dc

Fidc bonis(|ui; 0|)eribus, ncccssilate corum et mcrilo secnndo dc Sacramcntis et eorum \irtute in universum, ac etiam sigillatiin dc (jiioli:

Prolcslanles vero pcrvicacissima obslinalione in sua senlenlia seipsos rirmariint, pro causa adducenfes, eorum principes talibus condilionibus non consenlirc; deni([ue proposuerunt, ut imperalori ilcriiiii scriborctur orando, ul ordinalioncs illas immutaret, cuin Protestanles iii aliam formam addiiccrc non liceret. Pnpsidenlcs pacis et concordi;^
csse paratos dixcrunl
;

amntores
bac re
die
iii

Cai-sari ileruni

scripscrunt, ut etiam in

bet coruni, de Baptismo scilicel, Eucliarislia, ct liriclcrea in singiilis ea agaiilur, (|ii;c iii uno
(luo(|uc coruiii conlrovcrlunlur
:

Prolcsliintibus salisfiucrel, et diini de

diein C.jpsaris
et

rcsponsum expcclabalur,
Marlii

ut

iii

malcria

collocutores
siiiia et

auditores Protoslanliiiiii vigeiiriiua

vigesima

clam discesse-

>

Tu.

111.

n.

VH6.
c.

iiiim.
iiiini.

Iii.

an. 1!)4U.

iiiiiii.

li,

7. Iib.

xxiv.

ruiil,
jii.

ot |>osl

oorum

disccssuin dccinia .Vprilis

lo4b.

Aii.

1545.

30.

7.

Caisar Katisbunum pervcnil, ac do colluquio re-

PAn.r

iir

annus

13.

christi 1546.

1.51

dintejjrando afiere ocepil, consiilitquo Catliolicos collofutoros, an spes ulla concordia' co inslaurato

Gr;ccis

ncminem ad

Ecclesin'

grcmium

rcvo-

carunt.
"

qui nitide rcs|ioudcre, unllam affulticrc, cuin pcrlinacissiinc vcritatcm Catliolicam, (|iiam prolic norant, oppuj,Miarcnl, ct profitcrcntur iiiuKinam ali iKcrcsi discessuros, prinatl'ulf.'crel,

periorilius (luatuor collo(|uiis

Etut pra^tcrmittniniis vctcia, ccrtc in suAugustano, Wor-

maticnsi, Katisbonciisibiis priore ct postcriore,

cipesque

at)

iis

illusos csse inanilius arj^utiis,

remque

fclicius per

quam percolloquium sum dederunt

'

Concilium OKcumcnicum gereiidam,et lale responCallioli-

sacnc majestalis vestradiligentia oinnia tontata sunt ct procurata, miitatis subiiulc ralionibus, ut concordiam velut fugicntem rctinere possemus, rerum tamcn gestarum evcntus ostcndit, nulluni indc fructum maximis laboribus etiam
et

Kesponsio quatnor collocutorum

corum data

Ctesaroa' majcstatixiv ApriiisMUXLVi,

quid ex novo colloquio sperandiim. Imperialis vestra majesias rogari 91.

jussit sententiain de spe futura' concordise,
si

ad colloquium, quod non culpa nostra, sed adversariorum potius im|)robitate discussum
est,

rediretur, ut

scilicet

ex

iis,

quic

Iioc

et

superioril)uscoIloquiisgestasunt,conjectura, an in colloqucndi ratione facta diceremus

et
,

locum ullum concordiae relictum, aut pacificanda; in Germania relifjionis remediiim aliquod positum esse arbitremur, aut si omnino (luonam inutile colloquium esse sentiamus modo liis C.crmaniiE malis occurrcndum esse
,

sumptibus respoiidissc. Ad hffic quid Catholicum sit adversarii non ignorant, ct si sequi vcllent, neque disputatione colloquiorum, nc^iuc alia admonitione opus esset. Sed Catholicam veritatcm voleiites ac scientes nunc oppugnant, quin etiam libris editis profltentur se nulla ratione ab iis dogmatibus, quiE hactenus docucrunt vclle recedere, ut supervacaneum sit ullo disputationis genere ejusmodi homines ad agnitionem verilatis vclle permovere. Porro ad coUoquii tractationcm ab adversa parte semper adhibentur, aut auctores
sectarum, aut promotores,iique principes ipsos et respublicas in errores et gravissimum hoc discordiae maluni induxerunt. Hi vero si Catholicam doctrinam, sine qua vera concordia esse non potest, acceplaverint, satis intelligunt certum sibi exitium impendere a principibus ac populisquos per summum flagitiuni deceperunt, econtra si in errore
porsistant, imperare se principibus et populis, jura [ira-textu Evangelii dicero, atque in sumnia rerum omnium copia vitani agere. Quomodo autem hi in colloquio concordiam appetent,

putemus.
II

iVos etiamsi

intclligamus in sacra majesingenii ac judicii in

tate veslra

eam vim

omui

reipublicffi

administratione semper fuisse, ut nullius liominis consilio indigere possit, parentes tamen majestatis vestiae voluntati sanctissima?, quidnobisde totohoc negotio videatur

paucis explicabinuis. At primum coUoquium, quod discussum est, videlur nobis instaurandum, ueque recens

aliquod hoc tempore constitueiidum, quod ul senliamus his pofissimum rationibus adduci-

cum qua

certe sciunt sibi, aut

morienduin esse

mur.
Mandatum est Apostoli Pauli Hsereticuni hominem posl unam, et alteram correptionem
:

suorum manu, aut ad severitatem vitie monasAnnoa potius discordiam tica' redeundum ?

cum

devita, sciens quia suhversus est hujusmodi, et

delinquit,

ipsius imperii ruina cogitabunt, in qua multis jam annis, opibus, luxu, dignitate, ac principum et civitatum justo prope imperio

cum

sit

proprio judicio condrmnatus.

Terlullianus, scriptores
qiiBe

Sic Irenaeus martyr et

perfruuntur? Nos equidem vehementer miramur, ab illis etiam principibiis non animadverti

vetustissimi, lucrcticorum dispulationes et col-

horum hominum

cogitaliones eo tcndere,

loquia vitanda csse censent, ut

Catholica;
rinl.

Ecclesiae
attule-

ul

cum

ementito Evangelii nomine populum

nullam

unquam

utilitatcin

Ita in Nicccno Concilio sub impeiatore CoDStantino Catholica pietas nihil adversus Arianos disputationibus profecit Theodosius quo(jue magnus, liortante .Nectario Constantinopolilano episcoi^o, Arianorum pertinaciain non disputationibus, sed vetustatis auctoritate,
,

obsequentem fecerint, ut non de religione solum, verum etiam de summa rerum Germanicarum pro arbitrio possint statuere. " Hac aliaque non pauca colloqtiium instaurare dissuadent, (juod restitutum nun(|uam cum lanta adversariorum ignominiadiscutietur
sibi satis

(|uanta

postremum hoc desertum

Altera de

fuit.

quam
variae

soleat ctiam haretica

impudentia rcvesic

reri, censuit esse

reprimendam;

Augustini

Donatislis collationcs; sicsub Eugenio IV Kerraria! et Florentiic disputationes cum

cum

huic dissensioni remediis deliberatio difflcilior nobis est visa, (|uam ut principium commodum, aut exitum invenire possit, sed quando ita jiibet sacra vestra majestas,consiIium,quod nobis in suinma rerum difflcultate solum rcstare videlur, etiam

quwrcndis

sig. to.

Ms. card. Barb. sig. 2679. p. 143. Ext. etiani Lxiv. in cbarta volatili. ,

iii

Ms. card.

Pii

non celabimus. Primo omniiim curandum esse putamus.

152
ne

PAULI
de pace
et

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.

cum

componenda

religione conilli

sultabitur, seclarum anclores (quos

verbi

ministros appellant) consiliis princii)um intersint, ne frustra omnis de statuonda religione labor suscipiatur, in quam sententiam ul facilius veniant Protestantes,
si

responso Caesar, abruptum i)'2. Accepto eo colloquium redinlegrare meditatus, principes Lutberanos subjecto edicto sollicitavit ad componendas religionis controversias, quibus non conciliatis, pax et concordia in imperio conciliari

jiacis et

Germaniae

non

|)osset

'

quietis desidcrio tenentur,

runt, ut
<(

liis

rationibus pote-

quidem speramus, adduci. Prima ratio, quod ab auctoribus hujus dissidii variin et compugnantes sententia' in (iermania sint inducke, et ferc tot dogmata quot
civitates aut principes, et ex illa varietate con-

Carolus divina clementia imperator semper Augustus.

"

Romanorum

Dubitamus minime ex
nostra
civitato

edictis ratione
rialis ex

nostris proximis hujus instantis conventus impe-

Trajectensi inferiori

pridie kal. Februar. Fideles charissimi,

nupcr

cionatorum fraus

et

error facile possit dei)re-

doctrinae inconstantia,

hendi. Item, quod in singulis seclis magna sit cum vero hoc ad salutem

necessarium esse dicant, modo diversum, et innumeris scriptorum suorum locis a seipsis dissideant, et ncque in obscrvandis traditioni-

vobis cum cicteris nostris et imperii principibus el ordinibus redditis tempus ct locum determinatum, priclerea etiam animum et conatum nostrum eumdem conventum constitutum pro-

cum

bus ac adminislratione sacramentorum alicjuam

formam

retineant.

Tertio,
falsa, et

quod

EcclesiLc

Catbolicir imjiin-

absurda, atque indigna, quo bonorum animos, qui Catholicam doctrinam non legerunt a nobis alienent, universumquc Calhogant

cum primis visitaluros una ampliore ejusdem edicti sententia vos satis superque intellexisse, quamvis tamen nos deinde adventum nostium ex solo nostro hicreditario inferioris Germaniic non distulimus, sed ita Omnipolentis auxilio jam ante aliquot planeque dies Ratisbonam ingressi sumus
pria persona nos
,

omnes principes

electores,

cum

principibus,

licorum nomen fictis inanium sentenliarum mendaciis reddant invisum.

Tria h;ec productis earum rerum testimoniis diligenter sunt principibus Protestanti

ordinibus et statibus imperii, vel majorem ex

his [)artem prffiscntem
illic

invenisse sperasseullos imperii

stai

mus, verumtamen quod nec

ter

tus vel ordincs bactenus propria persona prre-

bus commonstranda ac inculcanda, ut in omni actione, qua- ad pacem religionemque pertinot,

datarios, legatos et

nonnullos numcro perpaucos eorum mancommissarios comparuisse

suorum concionatorum consilium,

aut tollant,

aut cerle babeant suspectum. Est pricterea non diffltendum multos crassosque abusus contra disciplinam et regulas Patrum in Ecclesiam irrepsisse, sed Protestanutrinque sutes teneri majoribus, quos omnes
blatos in primis cupiamus, et ut ad Fidei et Catholicse doctriniv regulam reformentur, optc-

videmus, non possumus satis admirari, et eo magis, quod cum convenlus ipse nostcr imperialis initio in comitiis Wormatiensibus, jam nuper cclcbratis, arbitratu quidem et consensu omnium imperii ordinum delerminatus et constitutus, postca etiam absque omni procrastina-

neminem tione declaratus et publicatus sit sua negotia hunc in modum disposuisse, ut ad
,

mus.
"

Atque hinc admonendi sunt, ut tam

in

accipienda vera Catholicaquc doctrina, quam ordinain morum ac discii)lina3 reformatione

riic potestati,

hujus conventus congregationem dcbito tempore paratum se facere potuisset, quanto magis autem causic et negotia qu;c apud nos truti-

nanda pcr

se

non pauci momcnti, sed ipsagraatquc

ita

boc

est,

sacro Concilio,

morc ma-

vitate gravioris,

formata

sint, (luod

ea

jorum

quod et ab aliis omnibus, (]ui Cbristiano nomine censcntur, faciendum vidcut.

se dedant,
Cielerum, si Augustan;e confessionis ormovcantur, dines bis verissitnis rationibus non nec malint se saluberrimic Concilii auctoritali,

non ampliorem imperii partem, ac in ca cujusvis, et corporis, ct animic, bonorunu]UC corum omnium salutem comprchcndant, tanto magis
ad lcgitimam unilatcm ct couunodam concordiam liarum controvcrsiarum omnium principum ct statuum priescntia maximc opus

etiam

quam suorum concionatorum

feste

sul)jicere,

mani-

fraudem commitlcrc.
In

consiliorum inopia nulluin conceptam aliud videturnobissupcrcssc, ijuam aliquam rctormationem piam etCathoIicam, ita

summa

ergo sacri imperii nationisGcrmanica' gravaminum causani proindc vos ilcrum atquc iterum per obcdicnliam, qua
fucrit. Ncccssitatis

(|uc

nobis
stricte

et

sacro imperioastiacti cstis, rc(|uirimus

pctunt constilutam, ut qua; sibi Protestantcs prodonari, prorsus ad Concilium rcjiciantur, pcr Triponi eisjubcat vestra iniijestas, dum Concilium mclius fusius^iue, (|u;r ad

admonentcs, ac ha>c pricdicta gravia negolia, ct Germaniciv nationi omnia neccssaria et mentibus vestris ad;iniussim perpcndcrc
,

dentinum

couuncnthirc,

doctrinam ct niores spcclaiil, non imperio tanlum, sed reli(|uis eliam rcgihus ac principibus
pricscribuntur
.

nos

horum

ct

ciim bis cogitare velitis, nonaliorum causa pr^ccipiic, vidc;il(iuc

Ms.

Ciird. Ilaib. sig. il)7S.

ii.

.li.

PAULI
licet
iiica"

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.

153

ad reparalionem sacri imperii, et (;crmaiialionis componeiitias, sedandas in causa

lan(|nam principalius
nalionis {^ravamen, ex(|uil>iis
dissensio,
perturl)alio,

reliffionis eontroversias,

Germanic
diversitas,

omnis

diltidentia,

copteraque

incommoda promanarunt.
,

Et timen-

instantcs lue reli^nonis discordia; sic diutius per diulurniorem induljjentiam manelnint, posteriora primis pejora immineant

dum

nc

cum

piam mentem ad sedandas civiles discordias commeiidal, tum subdit lla demum eliam hacvice res ipsa probavit (ut inquit Surius) uon esse in ejusmodi colloquiis expedilam ct cerlam p.acis componcnda> ralionem maxime cum religionis negotium omniiio maluriori el augustiori delib^natione tractandum sit, nec in paucorum hominum pri: ,

vato Iractatu

modo

ad vos venisse

ne(|ue vos lateat simul

justitiam(|ue, tranfiuil-

ac (|uil)us modis
in sacro

pacem
et

ponendum, tiim (|uoque ea sit sectariorum pervicacia, ut vinci (luidem facile possint, sed nec victi unquam cedere velint,
.
si

lilatem. religioncm,

imperio,

pietalem et concordiam, intcr cjusdcm universa

victique videri

Tolli poterant \v<sc dissidia

promissis ste-

viscera status et ordines erijjere, instaurare, transplantare et propagare, ca'tcrisque imperii

tissent.Lutherani, toties

enim expetierant Con,

cilium, questique fuerant illud dolo et simulatione a Pontiflcibus indici

'
:

necessitatibus succurrere possimus, ad

pncmenecnon

dilanda decrcvimus, hanc perlonjfam et mole-

stissimam

nostram

peregrinationem

imbecillitatem minime respicientes, cseterisque multifariis negotiis interea etiam postpositis,

pro[iterea pra-fatarum

causarum causa
estis,

qua

primum,
itineri,

et post intuitu
si

luijus nostri edicti vos

adeo ut Joannes Deus faciat ut papa Eckius exclamaret Paulus noster hoc semel tollat opprobrium, quo omnes jactitant, Pontifices hactenus non ex animo indixisse Concilium, sed fuco quodam voluisse Germanis illudere, et vana spe decipere . At cum fracta; jam essent eae calumnise,

nondum

accincti

accingere,
nostri

acjam plures

sessiones Concilii essent habitse,

etiain

juxta tenorem

supcrioris edicti

apud nos et communem imperii congregationem comparere non gravemini, qus negotiis
his arduis, pro quibus hic conventus imperialis incoeptus ct institutus est, eo exactius ct salubrius consilio et adminiculo vestro salutem

concludere valeamus. et peremptorie Quin etiam nemo absenliam suam in alios transferre, vel aiia negotia impedire prasumat. Cffiferre
,

Concilium pertinacissime respuerunt; quale autem Concilium vellent Lutherani, descripsit ipse Bucerus in pestiferi liljelli folio 25, ex quo Joannes Eckius haec repetiit Fundamentum componendi facit impius apostata, ut id flat, sine consensu Pontificum, episcoporum et doctoruni, imo ipsisreclamantibus, modo fiat sub hoc bono et solo Pastore Christo. Non videre
:

teruin

cum

auditores

et

colloquentes

qui

miseri novatores, Pontifice et Episcopis spretis, oos non Christum pastorem, sed Daemonem
et solum pastorem habere, contestante Domino Si quis Ecclesiani non audierit, sit tibi tanquam Etlmicus. Etljriicorum aiitem pastorem Dajmonem esse constat . Repudiato Con:

Augustanse Confessioni adha^rentium nomine in proximo colloquio ad dispares religionis articulos conciliandos vocati et ordinati fuere, nuperrime ante nostrum adventum, nobis insciis, etiam (uti ex aliis accepimus) nostrorum
ad id deputalorum praesidentium, eorum deliberatione habita ab ipsis neglecta, citra omnem necessariam et legitimam causam (quod forte neminem clam habet) inexpectata festiuatione
terga dederinl,

malum

cilio Tridentino, principes Protestantes in pervicacia confirmati, ac perduellionem meditati, cum viribus pollerent, varia conventicula ege-

runt,

armorumque

fcedera inter se pegigerunt,

excitatus, exper-

ac Cacsar

jam ex longo veterno

quorum

r(!cessus culpa, actus

totius coUoquii silet et jacet, denuo in hoc necessitas requirit vestrum etiam consilium. Quare sic priemeditatis et bene inslructis

nuuc

tusque vera esse tot Pontificum oracula, qui illum tot jam ante annis prffimonuerant, haereticos, qui Ecclesiaj jugum excutiebanl, Caesareum quoque jugum tandem excussuros, domare armis eorum perduellionem constituit, de

omnibus obsequiis nobis deesse minime velitis, quod de vobis |)rompte sic fore non dcsperamus, his enim non solum expectalionem et desiderium nostrum implcbilis, verum etiam
sacro imperio,
ritis feliciter.

quoliaecSurius^ :CEesardum multa dissimulat, sed pactis cum Turca induciis, i)ace quoque

cum

Gallo et Anglo cohfecta, non putavit ulle-

communique

patris consuluecivitate Rati-

rius differendum, prassertim

cum

vir prudentis-

Datum

in nostra imperiali
.

sbonensi xxii die Aprilis .mdxlvi

93.

simus non ignorasse videatur, quid plerique molircntur. Erant per id tempus Luthcranorum seu Protestantium magnaj vires, porro Ctesari
exigua; copia;, et
initio

Laudarunt decrctum Caesaris Catholici

magna

gerendi belli in ipso

preesertira

ordines de extinguendis religionis dissidiis, gratesque de praeclaro eo studio cgere, ac mulla

impedimenta ac

difficultates,

quod Ccesarisconsiliaetiam ab amicis ad hostes

perferri diceretur .

ad rem in opus provocandam variis distincta capitibus consilia suggesserunl. Jleminit superioris edicti

Joannes

Cochlaeus,

Caisarisque
.XIV.

'

Joan. Kck.

in

replicd contra Hticer. p. \a.

Siir. in

Com,

ANN.

TOMUS

.\X.XIII.

Ravn.

154

PAULI
91.

III

ANNUS

13.

CHRISTI 154G.

In hoc
cum

Frrdus inter Pontipcnn ct impcratorein. anci|iiti discrimine C.Tsar sanxitfa>dus Pontifice, qui ad submittendas illi copias
fuit facta

subsidiarias se obstrinxit.

XXII Junii MDXLvi,

Congrcgalio

UR. DD. S. R. E. cardinalium coram Sanctitate sua, in qua fuerunt lecta pcr rcvcrendissimum

dominum Auguslinum

Sancti-IIadriani

diaco-

semestrc tempus ita intclligatur, si cxpeditio tantiim tcmporis tcnuerit. Concedat Pontifex C.Tsarea' majostati dimidiani partem vectigalium Ecclesiaslicorum Hispania; unius anni flexu, ut in sumptus hujus sacra; ex|)editionis vertantur, de quo jam confecta sunt Diplomata. " Concedat etiam, ut ex distractis juribus

num

cardinalem Trivultium, capitula tenoris

'

monasteriorum Hispanire

in

bona

liduciaria ac

sequentis

clientes, redigantur qiiingenta millia

nummo-

multis jam retro evolutis annis Germania variis liaTesibus perturbata et concussa fuerit, ex quibus innumera pericula et damna
oborla, quae

Cum

summam extremamque

illius per-

niciem maximo aliarum |)rovinciaruni oflendiculo minitantur, cumque illius concordia et

quies ejus Provincia> variis rationibus tentata
fuerit, ac
cilio

expeditionem derivanda. Si quis princeps sine justa causa vel Pontifici vcl Cacsari bellum moveat, quod expeditionem lianc disturbet vel retardet, juncla armorum societate compescatur, atque bcTC societas tcmpore sexque mensium toto expcdilionis
in lianc
((

rum

flexu pcrduret.
"

congregato Tridenli OEcumenico ConProtestantes et Smalcaldiano foedere juncti

Accedere possint

luiic fcederi

omnes

prin-

cipes Catholici,

professi sint publice, se

nunquam

decrclis cjus

ac pro cujusque gradu honoris, debitus gradus

laici,
sit.

tam

Ecclesiastici

quam

Concilii submissuros, quod tertia Dominica Adventus proxime pra^teriti inclioatum est, et in quo plures sessiones habita\ ut divina juvanle

cuique relictus

Ad majorem

fccderis

conjunctionem ac
a Pontifice

perspicuitatcm, ut htEC conventa a sacro cardi-

gratia

publica imperii Christiani

,

maximeque

nalium senatu approbentur, ut tam

inter PonliGermania^ salus promovcatur ficem Ccesaremque htTC caiiita foederis sancita sunt UtCajsarea majestas in nomine Domini, cum auxiliis Pontiflciaj sanctilatis proximo mense Julii in expeditionem educat omnes copias suas summo virium molimine adversus
:

quam
<(

a Ca'sare integre et sincere observcntur.

Ul expeditionis conficiendse mense Junio proximo tempus designatum exprimatur^ de mensc Junio praesentis anni mdxlvi, cum ha;c capita multo ante descripta fuerint, licet consignata non essent, ut omnis erroris scrupulus

eximatur

.
:

Protestantcs ct Smalcaldianos, ha-reticos cujuscumque sect,

antiquam religionem
stolicffi

et

omnesque alios et ad veram et obsequium Sedis Apo-

revoccntur, [lossitque Ca?sarea majestas

Fueriint apconsislorialia probata supradicta capilula, ct unanimi consensu reverendissimorum cardinaliiim, excepto ca|)itulo continente venditionem vassallagiorum

Subdunt Acta

tentare omnesmodos, si forte sine armorum vi ipsos ad rcligioncm Catholicam traducere possit, teniporequc constituto, si res e sentenlia

monasteriorum Ilisiiania', quod noii fiiit approbatum, sed fuit dicliim, ut provideretur majenia,

non

successerit, capessanlur arma.

Non

[)0ssit

Ca'sarea majestas

cum

Protc-

de Tquivalenli recom[)ensa in Ilispadeducto co, quod sua sanctitas in recompensam dictorum vassallagiorum dare prostali sufc
.

stantibus et Smalcaldianis, vel aliis lucreticis focdus ullum aut concordiam inire, quod expe-

misit
Junii

Licet secundo

capilc

indicta

in

mcnsem

ditionem dissolvat aut retardet, maximeiiue quippiam permitterc non possit contra religioneni Catholicam atque Ecclesia; sanctiones sine cxpresso consensu Scdis .Vpostolictc vel
legati Apostolici.

declaratur intclligi pra'sentis anni mdxlvi, quia miilto ante concc[)t;c fueranl has leges, (juarum nonnullfe conexpcditio sanciatur,

Teneatur Pontiiicia sanctitasunius mensis hoc foederc pacto dcponere apud Trapezitas Venetos ccntum millia aureorum, (jua' una cum aliis ccntuni millibus Augustoe Vinde

flexu ab

IrovcrsT crant. Subscripsit his capitibus Pontificia sanctitas RouKc XXVI Jiinii pra^sentibus reverendissimo et illustrissimo Tridentino ac D. Joaiine de Vega
Ca'sarea> majestalis oralore.
Coiice|)tiim id fiiisse aliijuot aiitc
refcrt 1'ranciscus Relcarius
'.>:..

mcnsibus

licorum depositisab adniinislris Pontiliciis convertanlur in hujus (^xpeditionis sumptiis. " Teneatur Pontilicia sanclitas mittcrc diio-

'.

Uiiod

(lala>

Iiltcr;c

ad episcopum Tro-

decim

inillia

iieditum subsidiaria, et quiiigcnexercilui inlersil, iina ciim

tos equitcs senicstii slipcndio conducla, mitlat

inlcrnuntium dc cogendo aiiro subsidiario, (|Uod Carolo Ca'sari cx Ecclcsiasticis liahito vccligaliliiis, nullo etiam cardiiialiiim
|)ieiiscm
discriiiiine, decreverat
iii
:

etiam l(!gatiim,

(jiii

('jiisdciu

regniset prin-

aliiscenlurionibus

tribiinis(|iie ncccssariis,(|uod

cijiatibus,

ostcndunt

'

Acla Consist. Ms. cird. Spad.X' sig. iium. i:t3. p. 4S'i.

'Fraiic. HHr.l. \xiv. n.

;il.

M'.nii.

lll.lil>.

Imn.

iin.

\ll. p. 27!).

PAULI
'<

III

ANNUS

13.

qiic,

CHRISTI 1540.

155

Vciicrabili IValri Joaniii

iii

l'ojij;io

cpiscopo

Christianissimc rcx, inullum approbantc,

Tropicnsi
i<

rcjjiiis

llispaniaium niiniio nostro.

Vcnerabilis fratcr, saliilcin etc. Siipcriori-

bus mensihiis siib dala viilclicet lcrtio kal. Septcmb. anni pnttcriti ex nrf;cntissimis ct ficlem Catbolicam concerncntibiis luiic e.xprcssis causis, unum subsidium quart parlis veri annui valoris cx omniiim ct siiiirulornm tructuum, reildituum cl provcntnum Kcclesiasticorum duorum intc<jriirum annoruni, in istis rcgnis et aliistnncexpressis domiiiiis, cbarissimo inCliristo filio nostro Carolo

congrcgatoqucConcilio, cuin spcrarcmus ali(|iiando malorum animos coinpuiictos niclius prospcciiobis ncccssc fueril dcvcnirc; (|uo indicto

turos conscicnti;c sua;, ct simul paci

tati(|iie

traiii|iiilli-

publica',

jamque septcm mcnsibus

;

(lon-

cilium apcrtum manserit, aliquotiiuc in eo actaj ct cclcbratic fucrint sessiones noii modo iinpii homincs niliil moli siint, iit qiiam dcbent obcdientiain sanctai matri Ecclcsiic pnestent, sed
ultro jactare ct pra3 se ferre non dcsiiuint, sc ad Concilium non iluros, scquc judiciis definitionibusquc Concilii ncc lldcm ullam cssc, ncc honorein habituros, quod nunquam ulla nalio tam fera fuit, aut tam iminanis,.nullus tam potens, tam superbus rex, qui ausus fiicrit adversus Conciliorum gencralium auctoritatem aut sentire, aut dicere, ut jain certum ct cxploratum omnibus esse possit, horuin animos cssc pcnitus immedicabiles, qui omnem ab sese et a suis mentibus tum venerationem divina? rcligionis,

sempcr

.\iigusto

Hoinanorum impcratori eorumdcin regnorum regi Ca-

tholico, subjcctis, ipsi Carolo imperatori con-

dcfcnsioncm fidei exponcndam , et infra imposuimus, ctc. Itatum Uoma; apud Sanctum-.Marcum xv Jnlii .vmxLvi, an. xii . t)G. Gallum regcm, Polomim, Vem'tos et alios

signandam,

et

per

eum

in

Caibolicic ct Cbristiana^

rcipiiblic;c

contra Luvero in sacri hujus belli adversus Lutheranos socictatem Catholicos reges nisus est Poutifex, atque in priinis Francisciim Callorum regem sollicitavit, ut ad
priiicipes Paiihis hortatur,
iit

theranos sumant.

Pelliccre

arma

tum buinani

juris a?quitatem rejccerunt

quai

sacrum foedus accederet in iinpios, qui insidiis dolisque grassari non desinerent, borrendamque stragem animarum ederent, ac fastu inaudito negarent jirofecturos se ad

Concilium Tri-

denlinuin, vel ejus decreta judiciaria admissuros

'
:

Regi Cbristianissimo. Charissime etc. Ex quo tempore in hunc summi Apostolatus apicem divina providentia sublati fuimus, seinper ca cura in animo fuit nobis insita, qua; quidein nostro honori atque

nos videntes magno quidein cum dolore, sed tainen misericordia moti erga Germanicam nationem, quam senipcr amavimus, quam amplam et florentem (sicut erat antc ha?c dedecora pcrturbata; in ea contaminataequc religionis) videre semper cupivimus, in cujus etiam coinmodum et honorem, quo his tot inalis, quibus illa plurimum et premebatur et afflicta erat, propinquior esset medicina universale Concilium
,

Tridenti potissimum in ipsius ejusdcm gentis

jurc ditioneque indiximus

coacti

ad arma tandem
pati

sumus

respicere, potiusque adhibcre vi-

tiosee parti scalpelluin,

quam

totum corpus

officio

maxiinc conveniebat, ut

et

pacem procu-

lurpi et pestifcra contagione corrumpi, ad

quod

rarcmus intcr Christianos principes, et perniciosarum ba^resum mala semina, qus in Germania plurimum pullularant sparserantque etiam intcr alias alicjuot nationes vim non modicain zizaniorum, exlirparc possemus, satis
,

nos consilium non voluntas nostra, sed necessitas ipsa deduxit, et confldimus quidcm Deum bonarum cogitationum auctorcm, boc nostrse menti lumen prffitulisse, sed tainen tua quoque,
cbarissime, auctoritas, tua prudentia magno ad bujusmodi ratiouem ineundam nobis fuit incitamento. Perspexiinus enim seinper, quid tu de boc genere hominum judicares; (]uod(|ue banc labem atque pestem perversji' supcrstitionis a tuis populis atque provinciis esse amotam vcllcs, in quo animi tui virtus, et erga Deum
tili

intelligentes, nisi

boc posterius (Dco nos ju-

vante) bene fuisset effectum

quod
efflci,

perlineret ad

cum

pateat

neque illud prius, pacem commode |)osse omnibus, quoad belluin iin, ,

pium geratur adversus Deuin (quod hscretici homines stabilem locum nou esse. Hac igiturcura sempcr nos cxstiinulante, urgentcquc paterno afrectu,quem babemus erga
faciunl) paci inter
filios

Omnipotentem

preestans et singularis pietas, et

est,

tunc plane patcfacta

et

nun((uam postea

nostros, quoruin
studii,

tantum

numerum

perire

eadem

csse destitit. Nos certc cjusdem fldei et

quotidie dolcbamus, nibil |)ra'lcrmisimususque

pietatis vestigiis ingressi,

postquam dc istorum

nec diligenti, quo per lcniora remedia, qua^ boni parentis propria sunt, partiin aversos a veritate Qdei Catholica! simpliciorum

adhuc nec

salutc et correctionc desperare ca'[)imus,

charissimo

filio

nostro Carolo

cum Romanorum im-

animos
insidiis

in

viam rectam reduccremus, partim

grassantes aliquo tcrrore

peratore semper Augusto, ad qucin Iubc res Germanica prsecipue pcrtinebat, assidue ac diligcntcr

scelereque
et

comprimcremus,
et

summum
'

usque ad ultimum qiiidcm auxilium generalis Concilii, tc quo.xii.

cgimus, ut susciperet curani ac ncgi)lium sanandfc illius fortissimne ac nobilissima! nationis, et quos auctoritate ac monitis non posset,
eos ferro atquc armis coercerct, in quod opus foedusque sanctum, ctnomini Clirisliano in pri-

l'aul. 111. Iib. brev. aii.

p. 36u.

156
inis salutare,

PAULI

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.

nos i|uoque ea auxilia, easque coobtulimus^ ct pra?slaturi sumus, quas non vires nostr, neque Romanai EcclesiEB opes (superatur enim nostra lacultas magnitudine rei) sed quas Dei inspiratio et ardens in nobis restituendie vcra; religionis studium, ut offerremus et polliceremur, nobis suasit quod ea re etiam studiosius fecimus, quod intelligimus tentatis tol aliis rationibuset modis, banc unam certam atque exploratam ad esse reliquam
pias
ei
:

tentasset,

eaque de causa indictum fuisse Triverum Luthcrauos in pertinacia majore obduruisse, et Concilii decretis slare abnuisse, itaque spe eorum cmendationis
denti Concilium,

omissa, se opes viresque Roman;e Ecclcsiaa ad

comprimendam eorum insolentiam Cajsari detulisse, ac Polonum rogavit, nl ad redigendos ad officiuni publicai pacis hostcs Polonica arma conjungeret, fum gloriam immortalem, quam
in co pio

opere essetcollecturus, proposuit

'.

concordiam tolius Cbriad quam stiani nominis perveniendi viam ineundam, ila nos jiaramus, ut confidamus (Deo Omnipotente freti) omnes Cbristianos principes
et
;

communem paccm

RcgiPoloniffi

"

mum
sine
alia

Cbarissime, etc. Quo tempore ad sumApostolatus fastigium (Deo ita disponente)

cum

dignitate et gloria sua,

et

quemque

in

unum
esse

sacrum fcedus
coituros
;

communem consensum

atque ba;c quidem consilia sunt, et prEcsentes cogitationes nostrtc, quaj ut procedere
opis et

melius etfelicius possint,

rimum

tem tuam in solum agnoscere,

cum intuamanu plumomenti sit, bortamur majestaDomino, eamque rogamus, ut non

et

ullis nostris meritis evecti sumus, cum mulla gravia onera in nostros humeros incumbcrc intelleximus tum illud pr;ecipue officii nostri esse duximus, impiis ac pestiferis hairesibus, (imc in Germania exorta; et corroboratffi, in aliis cliam Cbristiani nominis provin,

acceptas liaberc rationes

nostras, quse ad Dei

num

spectant,

bonorem et publicum i)overum etiam eis favere, atque

pullulareet serpere jam ccepcrant. lollcndis atque exlir|)andis, animarum saluti ct Ecclesia; itaque cum paci tranquillitatique consulere omncs curas nostras ad bujus mali originem in
ciis
:

adesse omni sua ap[)robatione et ausilio velit, ac si preces et auctoritas nostra apud te vim habent, etiam teipsum nobiscum non graverisconjungere, ut in lioc sanctissimo opere, et exequendo, et conficiendo partes CcE et honoris, et laudis, qua- tua virtute et Cbristianissimi co-

Germania abolendam convertissemus, miserantes casum illius nobilissimse et huic sanctee Sedi conjunctissima; nationis, mullos jam annos omnem operam ac diligentiam adhibuimus, ut
illos

populos, qui pietatis

et religionis

laude

quondam maxime
et

floruerunt, quique

gnominis gloria digna; sunt, ad te ipsum perveniant, nec sohim iiumanis, sed divinis ctiam
immortalitatis ])ra'miis tanti in populos Christianos beneficii tui par gratia referatur. Datum Roms apud Sanclum-Marcum die xi.Iuiii mdxlvi,

nobilissimum Cbristiani his coutaminarentur ba^resibus, fuerunt, sanaremus, etad Ecclesiaj Catbolica; uniquodque nosler in eos tatem reduccrcmus

maximum nominis membrum,

antequam

paternus hortabatur affectus, fecimus, ut lenibus primo rcmediis eos sanare, ac nobis et
sancta; Catholica! Ecclesia; reconciliare conareid, quod cum diu frustra tentavissemus omnesque conatus nostri irrili atque inanes

anno xn
97.

Lutheranis amicitiam Franciscus rcx, verum cum superiorc anno ipsos horlatus esset oratoris opera, ut ad EcclesifE castra revcrtcrenlur, sperncntesejus monita deseruit. Cum etiam ba^resis in ejus regno pullularet, Franciscus rex ad pricfocanda cjus semina regiam operam adbibuit, nam cum Meldis profani hBcreticorum ritus in sacris iEdibus excrcercntur, ex iis circiter sexaginta deportatos carris Luteliam judiciaria severitatedamnari jussit;exiis qualuordecim dccrcto scnatus flamJunxerat antca
'

cum

mur,

paulo clficacius remedii genus adhiberc coacti sumus, ita(|ue generale Concilium (quemadmodum tua novit majeslas) iiuliximus, idque congregari in ea urbc voluimus, quae
fuisscnt,

urbs

illis

et

ad accedendum
tuta esset.

commoda

et

ad

commoraudum

Tridcntum enim deIcgimus oppidum in ipsius Gcrmanio! fiiiibus situm, ac sanc sperabamus, eos auctoritate
Concilii

gcncralis adductos,
ail

|icrtinaciie fiuein

c^dendi Mchlam remissi, nonnulli cxilio mulctati, quam animadversionem in ba.'reticos a caidinale Tnrnonio promolam ferunt ca vero res idibusAovcmbris accidit, (iu;e avcrsum ab hxrcticis rcgium ani-

mis exusti; rcliqui

virgis

facturos cl

Ecclcsia; obedieiitiam rcdituros,

vcrum ca nos opinio tantopcrc fclcllit, ut majorem ctiam quam anlea perliiiaciam acriorcmquc animorum obstinationem pr;r se fcraiit
:

jaclant cnini cl diclilant aperlc()iic ostcndunl

nulliiis

dcmonstrat. Concitare (|uo(|uc nisus cst adversus Lutiicranos Paulus 1'orilifcx Sigismundum Poloiiim regcm, illi(|uc litlcris cxposuil, quantis sludiis cl piis laboiiliiis (icrmanos ab Iwcrcsi ad avilam orlhodoxam(|uc rcligioncm n-vocnrc pcr
<.ts.

mum

apud

sc aucloritalis cssc

illud gcneralc
id

Coucilium,

ila(|uc

ciim scplcin

jam menses
ali(|iiol-

apcrlum

fiicril.

plurimi^iuc co cxvariis rcgionifucrint,

bus cpiscopi Ibcologi^iut! convcnirciil, quc liabil;c iii co cl cclcbrahc scssioncs

ncmo

coruin illuc acccdcrc.

ncmo

adcssc voluit,

I.

\.\iv,

niiiii-

lO.

C.Kil.

III. Iil>.

Iirev. in.

PAULI

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.

15T

sequc ejus actis, decrctis ot constilulioiiihus miiiime slaluros esse cleniinliaiit. lla, (|uo eos remedio tlecti el ab iin|iiclatc ilcciiici posse sperabamus, id eos vcliemcnliiis ctiam obduravil, ct

ad i*olonice regem lcgalum miscrat, ct se jam imiltos annos tolis viril)us laborasse significa-

ad agnoscendam tidei Calliolica; veritatem aiienatos reddidit (]uamol)rcm liujusmodi fruslra rationibus tcnlalis, nostra(|ue modcratioue ct lenitale jam oinnibus speclata, cuin de eorum correctionc despcrarcmus, nequc |iali debercmus id makim ad cictcroriim conla^io:

oinnes Christiani ])riiicipcs in Turcam uno consensu arma sua converlcrent, solas religionis controversias impcdimcnlo esse ea; ut
ral, ut
:

perniciem coiifirmari aliiue augini, aU|ue voluissemus, vn consiiia capere, ])er(]iia' insolenlium liominiim furor atque impietas rciirimcretiir, paciqne et
ac
coacti

nem

sunuis conlra

com])onantur, aut penitus toilanlur, Conciiium magiio suo iabore Tridcnli indictum, rogare ul lcgatos suos co mittat, Concilium ai)i)robet, cui i'rotcstantes, si in conlumacia sua j^crsevercnt, ciim ca;leris Christianis j^iincij^ibus parerc cogat. Omnia princij)Uin Chrislianorum robora adversus Turcam cx])licari, i*olonus se mirum in modum desiderare respondit, ubi sc haud ])ostrcmiim fore spopondit desiderare non
:

tramiuillitati publiciB consulerctiir. igilur

cum

niiiius rcligionis

concordiam ac tranquiililatem,

charissimo in Christo tilio uostro Carolo iiomanorum impcratore cgimns, ciquc ojilime senfacile persuasimus ut Cathoiica; fldei, tienti quam sibi maxima; cur*, (ul Catliolicum principem deccbat)esse sem])er ostcndit, defensionem susci])erct, et quando ne ipse (]uidem diuturna patieulia mollibus \iis (ut jam diu conatus
fuerat)

quidquid ad

id conducet, pro virili parte se lu-

bcnlissiinc pra;slalurum, Ceesari

quum

rcs [^ostulabit,

100.

amico et affini non defuturum . Mouuit etiam fontifex iManciscum Do-

natum ducem Veneioruin, Liitheranos nibil bonoris vei obedientia; Coucilio OEcumenico
deferre voluisse, ac petulantissimis diclis scriptisque EcciesicB auctoritatem quotidie violare, ialiusque venena dillundere itaque se adactum
:

eam nationem

corrigere potuisset,
et

arma

adversuseam, non minus pia quam necessaria

sumerct; nostrasque
Ecciesia?
illi

Sancta;

quanUe esse sanctum opus ct tam quicti publica; recuperanopes,

Romana; possunt, ad tam

nccessilate,
visse,

beiium

in eos

cum

Ca;sarc decre-

dae

necessarium detuiimus

quam nos

cogita-

auctore susceperimus, qui religionem suam integram inviolatamque servari, et hsereses ex Ecclesia sua tolli atque
tionein
j)rimo auxilio, deinde sanctoque subsidio Calhoiicorum principum, quos hujus puicherrimae actionis societatcm nobiscum inituros esse speramus, ceieriter eum quem meretur exitum habituram confidimus in primis autcm te, charissime fili, et de toto consilio nostro cerliorem faciendum, et horlandum eliam duximus, ut cum nos ad hoc beilum suscipiendum gravissimis et maxime
cxtirpari vuit, ejus etiani

cum Deo

rogasseque Francorum regem, ut ad domandain lan^am perfidiam, delendumque e Germania tantum dedecus asserendunique Chrisliani nominis si^iendorem auxilia confer,

ret

demum ducem senalumque Venelum

pre-

pio

cibus ursit, utacceptam a mujoribus, qiii toties contra infidcles pro tuendo rcligionis splendore arma arripuerant, gloriam praeclaro hoc faci-

nore in conjungendis contra Lutheranos subsidiis cumuiarent. Tentati vero fuere Veneti variis promissis a Lulheranis, ut se iilis ad deprimendam Caesaream ])otcntiam nimium ipsis suspectam conjungerent, ut refert Angelus Massarellus his verbis

'

necessariis causis

compulsos esse

intelligas,

pro tua perpetua erga

Deum

religione,

erga

XVIII Julii reverendissimi domini iegati miserunt me ad illustrissimum dominum Didacura oratorem Csesareum, qui dixit mihi contenta in
litteris

hanc sanctam Sedem

res tui

et

rem Christianam studio

et [iricdecesso-

iinperialibus
sit

videlicet,

quod

atquc obscrvanlia, de (jnibus tu

sunt,

iniperator conquestus
Hatisbona;,
sit

cum

oratorp Veneto

religiosissimi principes oplime meriti

nobiscum tc conjungas, elcontra perditos atque impios bomines pacis Ecciesise turbatores, susceptum belium tuis opibus adjuves qua actione nullam susci])ere poles, quse aut tulela; regni tui accommodalior, aut Deo acceptior, aut nomini tuo luUira sit gloriosior. Datuin Ilomse apud Sanclum-iMarcum dic m Juiii MDXLVi, anno xii 99. Soliicilatus fuerat superiore anno Polonus a Ca;sare, ut sibi adversus i>ullicranos et Turcas subsidio csset, alque illc C;esari non defuturum spoponderat, ut refert Franciscus
:

quod orator Venetus Koma^ conatus suadere 1'ontifici, ne uuiatur Cajsarea; majestati in boc beiio contra Lulheranos. Secundo, quod cadat suspicio Venetis, ne l^ntitex et impcratorhac occasione aliqua ioca Veuelorum
surripere velint. Tertio, quod admiserint orato-

rem Lutheranorum

Veneliis, cui

dixerint,

ne

>>.

timeant beiium imperatoris, quia neque Pontificis, neque Cassaris pecunia; diu hoc beilum sustinere poterunt, quare pcrseverent in suis opinionibus, quia sic ])erduiaiido per quatuor menses, non deerunt, qui in sui favorem se discooperiant qui orator Lullicranorum obtu:

Belcarius Metensis episcopus

xxiv. nura.

'

((Cu;sar, inquil,

lit

Venelis

decem

miilia peditum ct milic quin-

'

l"ranc. Belcar.

1.

i:;

Diar.

Conc. Trid. auct. .\ng. MassareU.

.Ms.

arch. Vat. p.

i.i

158

PAULI

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.
sunt, qua^que nos necessario ob debitum nostri officii moverunt, velit i(l accipcic in partem optimam, quod a nobis ad |iublicain ulilitatem Christiani nominis gestum
pi'oposit;c
et

gentos equites in suis occurrentiis quare mandat Csesar oratori Didaco, ut Venetias se confe:

munus

rat .
tOl. Nil valuere

Lntheranorum
iittercc
'.

artes,

nam

Veneti conjuncli lifBsere Cicsari ac Pontifici, cu-

cst,
fldei

tum cliam
et

causa; et defensioni

Catholicae
et

jus exlant ad eos subjecla;

"

sua ope adesse, ut bona pars,

gratiaj

Dilecto

filio

nohili viro

Francisco Donato
res sic se

apud Dcum,
vestra;

apud homines
civitatis,

gloria?,

ad laudem

duci Venetorum.
Diiecte
fili

inclytffi

et

ad caelera ampla

etc.

l'rofecto

hahi

atquc honorifica veslra

facta, accedat.

bet,

ut qui a Deo
potestale

penilus se removerint,
;

majorum vestrorum Datum Romoe apud S. Marcum

et
.

toti in

contrarii daemonis sint

modo enim

impii iuerelici, nihil lionoris

non neque

dic

III Jiilii

MDXLvi, anno xii

in

obedientifc Concilio delulerunt, sed et dictis et

scriptis nefariis et pelulanlibus quotidie illius

principes ad hanc defendenda religione societatem Catholicos etiam GermaniaB provocati fuere
10:2.

Reliqui etiam

Italia;

gloriosam
principcs

nomen

et

auctoritatem non desinunt violare

hortatus est Paulus, ut

arma cum

hoc nos moti dolore, qui non tam ex nostra,

quam ex Dei omnipolenlis illiusque sponsse sanctissimae injuria et contumelia in nobis est
excitatus,
rant, et

postquam

alia

remedia

nil

profue-

profutura in posterum desperavimus, circumspeximus jam diu mente et animo, si

imperatore Carolo V ad contiindendam Lutheranorum, qui Ecclesia; parere recusabant, procaciam arrna conjungerent, inter quos Moguntinum arcliiepiscopum incitavit, ut pietatem in Deum studiumque religionis asserenda; in ea occasione explicaret, maxime cum certum dis-

qua oOerretur occasio alia ratione experiendi, quod obtinere precibus nequivimus, ut scilicet
h;ec tanta pestis e Christiana republica ejiccre-

crimen dignitatis
cis,
si

et vit;e

imminerct Ecclesiasti-

Lutherani (quod Deus averlat) vicloria

' :

potirentur

cum interea non sine nutu et providentia summi Dei charissimus in Christo filius noster Carolus Romanorum imperator semper Augustus in cujus niaxime munus atque officium
lur
:

.Vrchiepiscopo .Moguntino.

Venerabilis fraferetc.

Quod semper
,

cogi-

tavimiis (Deo nobis inspirante) et

quod propo-

illa

Germanica' sanandsr nationis cura incumbebat, eisdem rationibus motus accessit ad hanc voluntatem, ut bello alque armis purgandam pravis vepribus et spinis Germaniam, decusque et splendorem veteris, sancta" vera^que
religionis,
illi
:

situm consiliis nostris habuimiis ul aliquo niodo aliqiioque non minus necessario quam salutari remedio istis furoribus impiarum heeresuin, quibus maxime afflicta et vexata est Germania obviam iretur, postquam lenia remedia,

quibus jamdiu

usi

sumus,

niliil

adhuc pro-

nobilissima' nationi constitueret

cui nos

restituendum

quidem omnibus

nostris

etsanctic Ecclesise auxiliis atque opibus, statuimus non decsse, sed ut in re magna atque
gravi, et cujus utilitas in
ct

fuerunt (eliam Concilio generali a nobis indicto et ab illis superbissime contempto) ad illud extremum accessimus, quod non voluntas nostra,
sed
ipsa necessitas

reliquum nobis

fecit

ut

omnes

pios principes

fcediis

sanctum
filio

et

salulare

mur

popuios communiter est redundatura, cogietiam aliornm auxilia implorare quicum-

Christo
ratore

nostro Carolo

cum charissimo in Romanorum impe-

que sunt, qui causam Dei, ct integra; ac pura; religionis adjutam et defensam velint, et ad charissimum in Chrislo (ilium nostrum Franciscum regem Chrislianissiniuni, hac de re scripsimus, (|uasi pro ccrto nobis pollicentes, cjus majestatem scmper ad fidei Catholica^ defensionem paratam, eas partes in favorem hujus sancla; expcdilionis suscepturam, qua; dign;c illius virtule el pra!slanlia animi sunt, ct ad

scmpcr Augusto iniremus ad impios homines, quos ratio bona docere non i)0sset armis fiangendos ct reprimendos:quis enim esf,
qui alia pulct medicina eos posse corrigi, qui

diu Deo et Ecclesia' rebelles, violalis omnibus etdivinisel iuimanis lcgibus, nomiiicipso Christiana? apiiellationis ad omnes suas ciipiditates

improbe satiandas soliim abusi sunt? ac invenimus (|uidem in siiinmo impcratore Carolo

eam virtulcm
spcravcranius
nobis. iiec
vil
: ,

(;t

magniliidincm animi
eiiim
iic(|ue

quam
ncque
co-

tuam itcm nobilitatem, istud(|uo amplum et ul illuslre dominium scribondum duximus, cum virtute el religionc pr;iMliti, usu morcquc

nihil

rcligiosissimiis ct

pra'stantissimiis princcps,
su;i'

Deo

ampliludiiii dignitatique nega-

majorum vcstrorum, el vestro, sa'pe contra inlidelcs pia arma lulcrilis, velilis (|uo(|ue in
hac causa nobis, vcl potius Dco,
fidei
:

sed

rcli(|iia

cura nostia
i|ui

est, ul

omnes

horlcmur
lica

ct

moneamiis,
iit

in

lionore et priu-

ejus(|U(' divin;i'

cipatii ali(|iio positi, beiic

ac religioni sullragari (juarc nobilit;item tuam in Domino horlamiu-, ul intclleclis elconsideralis ciscausis

scntiunt,

si

de Deo el lidc Calho(|uem sperant, unum se

habiluros lociim grati;e

ipso
bcncticiis rcfcrcnd;!'

Deo pro acceptis ab

,

omnibus, qu;r
xii. p. ;tflj.

sii|ira a

nobis

sciant

lioc

tcmpiis

l'.iiil.

III.

lil).

lircv.

.111.

I'.llll.

III.

Illi.

llRV.

dll.

Ml.

|i.

.'IS

PAULI lU ANNUS
nunc opportiiiiissinium

13.

niRiSTi 154G.
aiiiiis

159
,

esse, pietaleiii siinm et

si

coadjulor extiterat
o[)era

et

Colonienses

illi

animum

erf;a

Deum

j^iatum deelaraiuli,

cou-

omni

adcsse, lortissime(]iie

Hermanno
llerman-

veuire nobiscum in lioc sanctissimo fuHlere, ct atljuvare Dci ipsius causam, non solum voluntale et studio,

olisistere jussit,

tum Acta
filiis

jiidiciaria in
'

iiuni confecta ad i[)Sos transmisit lOi.

tui,
<c

instituant: (]Uod nos in primis abs

bilis frater,

sed eliam opibus suis arinisquc te, venera(]ui

Dilectis

capitulo, et clero, senastndii

necnon Iniversitati
<<

generalis Colo-

expecfamus,

Ecclesiastica di^ni-

niensis.

tate

exiniia
et

eiector,

fulges, sacrique Komani imperii et natione ipse (lcrmaiuis debes

,

et difinitati inde

boc auxilium, et Ueo et patriie boc etiam magis quod tuic si istorum amentia manserit impunita, facile est cognoscere, im[iios bomines ita omnia esse occupaturos, nt nec tibi, nec c;eteris, qui lionoliunc
et
;

animum

Dominus Deus noster, qui rerum creandarum subito fecit e tenebris lumen s[)lendescere, non desinit nostris etiam temporibus, quasi in fine s;rculorum, eisdem
Itilecti filii etc.
iiiitio

mirabilibus

sua>

Omnipotenti;e
qua?
tot

operibus
qui,

fir-

mare
essent

ct

statuere ea

crcavit,

ofl'us;e

tenebra'

cum jam bominum et

etimma-

ribus nunc insignes sunt, locus futurus

non solum dignitatis, sed ne incolumitatis quidem sua? diutius retinendai quare [)io animo erga
sit,
:

paMie populoruni mentibus, ut luxvera'

culat;c religionis per impias b;creticorum sua-

siones et doctrinas esset

illis

abscondita, vos-

rem[iiiMicain Cbristianam, i[)sainque prtvcipue Germaniam moti, quam vindicare in suum ho-

norem pristinum,

et liberare a

domesticis hosti-

bus cupimus, hortamur fraternitatem tuam in Domino, impenseque ab ea |)etinuis, ut se nobiscum et cum clarissimo im[)eratore conjungere,

que circumfusi hac veliit nocte essetis, vestrum tamen et clerum, et populum, vestram istam incljlam et nobilem civitatem sole justitia? sua? et diviiio lumine veritatis fulgere seinper voluit, tanto majore sua; in vos benevolentia? charitatisque testimonio, quanto cum qui vobis lux
esse debebat,
is

juvaie

omnibusque suis et Dei causam, et

velit
,

sua; Ecclesi;e o[)ibus

fuligo

faclus

sit,

vos

tamen

communem omnium
quo opere sancto
et

lumen vobis

ipsis

fuistis, et

in

unum Deum

Christianorum
laudabili
pr;emii,

in

tua virtus ad utilitatem publicam atlulerit, tantum eo plus mercedis et

quantum

ejusque sanctam et immaculatam sponsam matrem vestram Ecclesiam intuentes, illam potius
audire, illique
vicario
et

obtemperare,
et

quam
:

falso

ejus

primum a Deo summo remuneratore omnium bonorum operum, deinde a nobisquoserenissimo imi^eratore est receptura. Datum Roma;apud S. Marcum lu Ju,

interpreti voluistis

quod vestrum

factum egregium
aetas

memorabile, nulla deinceps

que

et

ab ipso

iion
:

tura est

in cwlum sublahabetis am[)lam et magnificam civita-

omnibus laudibus

lii

MDXLYi, anno
103.

xii .

Hermaiiniis Coloniensis u Sede deturbatur propter apostasiam. Decretoria quoque

tem, florentissimum populum, clerum modestia et religione insignem, vigent in vobis rerum

divinarumet bumanarum studia, optimse

artes,

senlentia deflxit Paulus XVII kal. .Maii,omnique archiepiscopali jure deturbavit Ilermannum

pr;vclara officia, sed nihil est pra.'stantius,quam

arcbiepiscopum Coloniensem nequissimum apostatam qui postquam in varias libidines

,

turpi levitate se effudisset,

demum

in hiereseos

hoc nomen, quod per constantiam et sanctitatem religionis vobis acquisivistis cui vestr;!' virtuti non facile cernimus, qua; antiquorum virtus possit comparari itaque, et gratulamur
;
:

LutherancT abyssum prolapsus, conjunctusque civteris Protestantibus, popubs antea subditos trahere in exitium annitebatur XVI Aprilis MDXLVi , inquiunt Acta Consistorialia fuit Consistorium pronuntiatuin in causa Colo:
'

vestrae laudi affectu veri patris,

et

devotiones

vestras in

Domino de hac re plurimum commendamus, ac quod ad nostrum munus et offlcium pertinebat, fuimus fortasse ad malum

niensium, prout in cedula . A qua sententia nefandissimus apostata ad hierelicorum conciliabulum provocavit fretus nobilium et plebe-

res,

amovendum aliquanto tardiovidebatur justa severitas postulare [)ra>sertim cum ille etiam antequam in hoc se
pncsulem
a vobis

quam

iorum multitudine, quae haTCseos laqueis

irretita.

fiierat

barathrum hsreticae impietatis praecipitasset, levitate quadam et amentia diictus, nunquam

sui lioiioris,

Diutius Pontifex sententiam in btereli-

nunquam

sui decoris habuisset ra-

cum

[)r;esulem distulerat,

cum

mansiietudine

tionem

illum ad officium redigere pertentarei, atque ad sententiam in opus adducendam C;esareis armis

fllii, partim naturae nostnv, quaead humanitatem est [)ropensa, partim etiam imitationi Dei Creatoris noslri, qui
:

sed

nos, dilecti

opus esset
gavit

Adolphum

sium nobili
liccc

Hermanni vero lociim subroex comitum Schwembergenprosapia satum tueud;e fldei Cathoiu

justiis et patiens,

tius exj^ectat in
infligit

multumqiie misericors, libenpeccatore paMiitentiam, quam

;

studiis prajstantem, qui

Hermanno multis
num.
1:J3.

pocnam, servire aliquandiii voluimus nunc maturo jam lem[)ore, ipsa justitia cogentc, servatis omnibus rebus, qute debueranl
I

'

kt\. Consistor. Ms. card. Spad.T sig.

I.

p.

481. Frant
Paul.
III.

Belc.

XXIV. um. 20.

lib.hrev. an.

.xii.

p.

216.

ieo
servari
,

PAULI
ipsiim

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.
Casar Ratisbonenses conventus inanes ageret ', illi tantas copias contraxere, ut ad nonaginta

Hormannmn

arcliie[)iJco|)nm

olim vestrnm, qni diidnm rejecta, prn Dei et Ecdesice

tlianae et impielalis filius,

(^atliolica
filio,

religione

factus est Sa-

ipso arcliiepisco|)atu
coetn

[ledilnm millia, equilum vero decem millia asccndcrent, atque in castris maximam tormentoriiui

privavimns
nostrae in

cum(|ne ab omiii
lal;e sententi;i'
:

|)iorum
<)u;c

bellicornm co[)iain baberent, quse

si

recta

ejicimus, cffiteraque egimus et fecimus,

ad

enm

plenam execntiocon-

Ratisbonam contendissenl, non iis [lollebat viribus Cffisar, ut resistere [losset; nam ex longinquis partibus contr;ihend;c ejus
ex Dalia, ex Pannonia, ex Bclgio
co|)iffi
:

nem

visa sunt pertinere

quam nostram

fncrunt,

demnatoriam privaloriamque sententiam, cum

cseteris actis, qna3 intervenernnt,

misit

quidem
foedus

ad vestras de-

Paulus Ponlifcx ad Caesarem,

inierat,

cum quo

votiones mittendam esse dnximns, non solnm ut cognosceretis justissimnm deoretum deliberationis nostrai, veruin etiam
ul ad id

mandan-

dum
ut

executioni,

omni

vestra ope oniniqnc anetiani vos

liort;iiites,

xilio adesse stnderelis, id

depositi

jam

archiepiscopi

coadjulnrcni,

quem

nos vestrarum devotionum testimonio probum, et pinm, et prndentem esse cognovimus, ad snscipiendum oiins regendiE et admivestra

peditnm, equites vero mille, e quibus ducenti a Cosmo Medice Florentino, centnm vcro a Ferrariensi mitlebantnr. Pr;cfnit vcro illi exercitni snbsidiario Octavius Farnesius Pontificis nepos, cui Alexander Farnesius - cardinalis legatus adjunclus est, qui de so ac fratre Octavio liaec refert in Actis
circiter millia

duodecim

Consistorialibus

nistrandce Ecclesijc cobortemini, eique

ope
filii,

faveatis, et assistatis, ad

quem

nos quoque

scribimns, idem postnlantes. Vos itaque, dilecti qnibns vere Deus |)aler, et sancla Ecclesia Catliolica esl mater, qui virtutc; et pietate vestra estis meriti, ut et nobis et cEcteris in visceribus
sitis positi p;iterna! fraterna'()ne cliaritatis,

Rom;E die xxv Jnnii mdxlvi, fnit Consislorium, in quo fui de|)ut;ilus legatus de latere ad serenissimum [^rincipem Carolum V semper Augustum, ac exercitum, quem sanctitas sua
contra Lutheranfe et aliarum damnalaruin hae-

resum

in

[larlibus
et

Germanige

sectatores ad

praesens destinat,

per-

terras et loca, ad qu;i'

quascumque provincias, mc cum eodem exercitu,

ca^plnm est, liabere Deum semper vobis proposilnm, fidcni(|ue sanctam, quam patres et majores nostri ab Apostolis usqne, perpetna successione, pie conslanterque coluegite, ut a voliis

vel sine illo decliiiare contigerit,

cnm

facnlta-

tibus in litlcris ex|)rimendis.

Die Doininica

iv Jnlii

mdxlvi, in Ecclesia

B. Marite de Ara-CaMi |)ost celebrationem Miss;r

runt, et factis vestris pra>claris et scriptis, sicut

adliuc fecistis, adversus inipios defendite magna est vobis |)arat;i apud Dciiin gratia, magnus
:

congregatis ad hoc reverendissimis DD. cardinalibus, S. D. N. me legatum de latere ad sere-

apud bomines

Mos (jnidcm, qui illius vices in terris, quan(|nam indigiii, gcrimus, qui bonorum opernm suminns rcmnneralor est, non solum nostram vobis jiaternam benevolcntiam,
lionor.

nissinium |)rinci|)cm Carohim V Roinanorum imperatorcm scmper Angnstum, ac exercitum,

quem s;inclitas sua contra rum damnatanim luTresum

Lutherantc et aliain partibus Ccrma-

nia" sectatores destinavit, a sanctitate siia iiu|)er

sed et facult;itein
et lionoribus

spiritnalis

liujus

poteslatis,

creatum ante Crucem genuflexum stantem, beosculatoque ad ineam legationeni profcctiirus qiicm reverendissimi cardinales us(|ue ad B. Mariam dc populo de more comitati suiil. Fuit cliam (lc|)ut;itus ca|)ilancus
nedixit,
dicciis

qu;E a Deo nobis esl tradita, veslris

commodis

solitas orationes,

otlerimus et pollicemur, id gr;itissimiini luibitiiri, iii (|uo vobis rem gratam f;icere potcrimus. Dat. Iloma; apud S. Mardie
lOri.
iii

omnem

pede

sanctit;itis su;e, recessi

:

cum
rem.

Julii mdxi.vi, aiino xii .

Colonienses cximiae pietatis el constantia' exempla, proximoqne anno cum Cacsar viclor Lntberanos coiijuratos frcgisset, pulso Hermaiiin) ba^retico, rcstilulam toti Coionieiisi dia'ccsi religioncm Calliolic;im ab Adolplio successore visuri snmiis. Extulcrat autcin se adco Lutlicniiiorum poteiitia, nimia Cicsaris
clcmeiitia

Explicnere

Insiinjiint ProtcnUiiiti-s advcrsus

Vxsa-

generalis dicti exercitus illustrissimus D. Octavius Farnesius, cui similiter genuflexo ad pedcs
sua; sanclilatis, staiiti sanctitas sua dedit vexil-

lum

cailesti

in libro

bencdictionc saiictificatiim, prout c;crcnioniarum continctur, accc|ito(|ue

etosculatis [tcdibuscjnsdcni sancipse D. Oclavins

(licto vexillo,
tilatis
siiic,
.

cum

siiis

slalim

recessit

Prtclcr Ponlilicium anxiliarcm cxer-

abusa

ut

aliis

at(]ue aliis

iii

dies

principibus et civilatibus iii su;is parles pcllectis, cxtremi exilii lerrorem intciitarcl, ii;im receiiler prictcr llcrm^innnm Coloiiicnsem, ctiain

citum, cx Relgio Maximiliaiius Egmoinlaniis Burani comes bcllica [leritia llorentissimus dcccm
millia
iicditiiin

c^jnitniiKjue
'

(|ii;ituor

millia

addiixit. Pr;vtcrca

Cicsar (iermaiiorum sexde-

Fridericum ['abiliniim
rat, ac
nil

Lulli('r;iii;i

lucresi iiifeceul

ciin millia contraxit,

Hispanorumque octo miliii

pio(iius aeral, (|u;im

Ca's;iicm
'

Cermaiiico impcrio de|)ellcrciil coiijurali, (|uod uli(iue iis facillimum fuisse constal, iiisi Dcus

i.iidovioiis Avila

Maif. Mcjinlara; Camerariiis. Siiriiis

Comni.

Liiilovicn Gni(M'iai'(l. LainbcrUis llorlcnsiiis.

'

Belcaiin^.

Panvin.

malam eurum

meiiloiu turbassel

dum

Alcx. card.
|).

cniiii

'IS:t.

^SI.

Karnes. in Art. Consist. Ms. card. Spadn) ixg. l.ud. Avila. Liid. Guicc.

uum

PAULI
lia prtvsto illi

iri

ANNUS
conimperio

13.

iilc

CHRISTI 1546.
108. Interea
'

161

alfiicre,

(|iiil)iis

ploriiiue sc

juiixeic,

(|uarum copiaruin miiifari FcrdinaiKium Ali)ie ducem pra'1'ccii.

.lulio,

rcis copiis in

Albanus diix cum aliis Ca-saScerlcium signa cxtulerat, quarc lcriitus ad fopderatoriim pcrdiiellium exer-

107. Bclli iiiilium 1'cceicLullieraiii ',incunle

citum, qui ad
pit,

Danubium
,

caslra fixerat, se rece-

duce Sebastiano Scertelo, (|ui cum Vindeliciis copiis Fiessam Augustani cpiscopi oppidum ad Lycum amnem obscdit, arcenKjue
Ylidus.lulii dcditione cepit
:

Clusa

mox

at]ue

Ercbergo Fcrdinandi arcc in Alpium cxilu potitur, quibiispra'sidio firmatisOEnipontem oppugnarc decrcvit, ut Pontificiis copiis ac ca'tcris Ilalicis adilum in Gcrmaniam prLCcluderet. At

Coj^stenum cum Lulherani prssidii strage rcce|)crunt, nccnonDiilingam, Augustani episcopi opi^idum, arccmque X kal. Augusti deditione cci^criint. Uuo die Ca'sar, qui tamdiu proterviam ac j^erducllionem Lantgravii Ilassia; ct Fridcrici eiectorisducisSaxonia? |)ertulerat,cum fastu turgido illtim imperio deturbare molirenlur, tanta(]ue

quo

digresso

CtTsarei

inagiia

nam consilia irrita cecidcre Franciscus Castelaltus Fcrdinandi rcgis ad TiiLiiliicranorum

,

dcntinum Concilium orator, coactis duodecim lirmissinuim prfEsidium pedilum millibus

,

OEniponti imposuil, at(jue itinerum anguslias occupavit, de (]uibus b;cc Angelus Massarellus
in Diario Concilii Tridcnlini scribit

XIII

.liilii

cardinalis Tridentinus dixit sc

quod dux Wittembergensis occupavit Clusiam, quam vocant, locum scilicet angustum post OEnipontem, ut
recepisse iitteras ex Germania,

contemptus significatione bellum indicerent, ut non Ca'sarcni, sed Carolum (Jaiidavenscm, qui Ca^saris noinen sibi arrogaret, appcllarent (adeo vera extiterant Clemenlis Yli ad Caroium V monita ante viginti annos data, Lutheranos excusso Pontificio jugo Ctesarem quoque depeilere meditaturos) edictis in cos editis decretoriam proscriptionis sentenliam Ratisbona3, quain parte exercitus ad sui custodiam reservata firinaverat, pronuntiavit, in qua eas causas recensuit, Lantgravium et Saxonem sibi Germania? dissidia

recepto

illo

transitu, im|)ediatur aditus Italicis

componere

annitenti seinper obstitisse, tyranni-

mililibus in

Germaniam transgrediendi, quod

dcm

in alios imperii ordines exercuisse, bella

,

viginti quinque millia militum, et conatur ulterius progredi ad OEnipontem, cui ex adverso obsistit illustrissimus D. Franciscus Castelalto cum octo millibus militum, et quod lot aiii conscribanlur usque ad summam viquare velit mittere ginti quinque iniliium cursorem ad reverendissimum cardinaiem Farnesium, qui cito buc advoiet cum exeicitu, rogavitque ut rcverendissimi legati idem scri-

dux habeat

Brunsvicensem propria audacia suscepisse principatus possessione depuiisse, plures episcopos

et

aiios Ecciesiasticos clientes iinperii

oppressisse, multos suis honis reiigionis prtetextu spoiiasse, Ratisbonensia comitia

sisse,

contemp-

sibique imperatori parere recusasse, nec-

quod et fecerunt . Decimo lertio post die pervenit Tridentum auxiliaris Pontificius exercitus de quo liaec subdit idem auctor XXVI Julii iilustrissimus D. Octavius Farberent,
,
'

scriptis caiumnias et probra in piures conCa3saream majestatem sparsisse ventus ad ineundas conjurationes coegisse, exteras etiani nationes adversus imperium concitasse, omniaque ciementia^ officia erga eos exhibita contemptu protriviss6, quod edictum
,

non pubiicis

subjectis verbis
109.

conceptum est Edictum imperatoris contra

:

rebelles.

nesius capitaneus generalis exercitiis, Joannes Baptista Sabclliis generaiis equitum, Alexander
Viteiiius generalis

peditum, Paulus Yitellius,

Nos Caroius V, divina favente ciementia, Romanorum imperator etc. Significamus omnibus et singuiis eiectoribus, princii^ibus, tam spiri-

Fridericus Sabellus, Julius Ursinus, Sforzinus Sfortia de S. Fiora Columneili , necnon alii

quam sa^cularibus praiiatis, comitibus, baronibus, capitaneis, praitoribus, consulibus,

tualibus
judicibus, civibus civitatum, et aiiis universis et singulis Romani imperii, cujuscuinque status
sint,

quampiures capitanei et nobiles ad suinmam feresexcentorum a legatis honorifice spiendideque recepti sunt dum in prandio erant, omnis exercilui suo ordine ante mensam reverendissimorum iegatorum pertransivit, qui exercitus est pedilum duodecim miiiium, et cquitum octingentorum, et oinnes sunt Ituii, quos tamen sequuntur ullra quingenti nobiles Itaiici, qui sua pecunia militant, cum causa reiigionis hellum hoc susceptum sit, nenijie contra Lutheranos . Jure vero sensere vim ferri Pontificii hos:

pra;cipue autein Joannis Friderici

ducis

Saxonia;, ct eiectoris, et Phiiippi iantgravii Hassi;e subditis his nostris iitteris a fide dignis
,

transcriptis, saiutem

nostram

et

omne honum.

Reverendi, iiiustres, dilecti, nepotcs, electorcs, principes, comites etc. Ouainvis ab initio nostr imperialis gubernationis, in

quam omnipotens Deus nos legitima eiectione constituit, ex innalo amore,

sicuti

qui per Hjemem in profanis ac impiis comediisPontificiae illuserant majestati.

tes,
1 Franc. Belc. 1. xxiv. num. 21 2 in Diar. Conc. Trid. et 22. ^ Diar. Conc. Ms. arcli. Val. p. 158. Ms. arch. Vat. p. 161. et aliud Ms. sig. num. 3132. p. 206.

quo sacrum

imperium Germanicic nationis, dilectam nostram i^atriam semper am-

auct. Ang. Mass. Secret.

'

Angel. Massarell. in Diar. Cnnc. Trid.

l.iS.

M=. Franc. cardin.

liarber. sig. nuni. 267S. p.

AJ(N.

TOMUS XXXIIl.

Rayn. XIV.

102

PATTJ

Iir

ANNUS

13.

CHRTSTI

15/|().

pleclimur, scnsum nostnim oo dircxeiimus, ut

gicndum
adjungat.

invitct, ct fugitivos iilos sua3

ditioni

Gcrmantp nationis lionorem ct commodum pro viribus nostris procuraremns. Quamobrem ssppe
SeTpius liicrcditaria nostra rcgna iion parvo nostro dispcndio

Cnm autem
sicuti

prfccipuum niunus no-

strum

sit,

divina providentia in
tos data cl

descruimus, tum ctiam, ut jam a

et noxiis crrori-

Romani imperatoris est, cui omnes imi)eratoris subdicommissa est supcrioris potestas,

multis annis periculosissimis

bus

quibus ipsa Gcrmana natio nostris temporibus yravissime occupata existit,

religionis, in

auctoritate noslra imperiaii supradicta conservare obcdicntes in pace et jure bono defendere,

liberarelur,

clemcnfi

et

paterno

animo non

parva exhibuimus officia, ut has perniciosas Gcrmania' discordias in bonam unitatem et incrcmcntiim dissidcnliir ordinum imperii in
,

injuriosam aliorum potentiam dcpeliere, revero et corruplorcs imperiaiis nostraj pacis, adhibitis omnibus idoneis modis, ad deet

bcllcs

amicam

et bonam reconciliationem addnceremus, tam studiosc, ut animus noster nuUo tempore alia prffidilus fuerit voluntate, nec sit, quam ut semel ])r<Tdicti crrores, sicuti multa

bitam obedicntiam rcdigere, cum nulli, cujuscunique status, conditionis, seu religionis fuerint, cum divinis, lum humanis slatulis nequaquam concessum sit, in nos temere manus qua inferrc et debitam suam obedicnliam
,
,

habila comitia et
stra^

ordinum

initia voluntatis no-

lestimonia pcrliibcnt, per gencrale Concilium aut alia idonca mcdia conciiientur cl ordinentur, in quo nos adhibito consilio ordi-

nobis constrictus cst, abstrahcre, quod bonis politicis gravem jacturam afferret, imo singulorum subditis, (juibus per hujusniodi exempla rcbcllionem in magistratum suum excrccndi

campus
<<

patcrcl.
officiis,

num, imo pro noslra propria persona

tentatum reliquimus
,

nihil in-

Attendentes, quod spretis nostris

nobis visum cst erroribus istis aliqnid commodi allaturum quod etiam nos ab initio nostra' imperialis gubernalionis, et hucusque crga univcrsos et singulosimpcrii snbditos talemostenderimus,quod nnila bona fide nullus in nos transferre potest, quin veram Christianam religionem et Gcrmana' nationis libertatcm conscrvavcrimus, quamvis
(jnod
,

supranominati .loannes Fridcricus dux Saxoni;T; elcctor, ctlMiilippus lantgraviusHassia\ jam per longa tempora, mera propria temcraria voluntatc ct pcrtinacia adducti,

omni

nostra? adhibita?

diligenlia", iabori et

bus, quibus (ut

sspissime habitis actionisnpra dictum esti ad sustinen-

dam Homani
et

imperii

pacem

et tranquillitatcm,
illius

aliqui injurii contrarium sine ulla veritate, temcrc proj^rio nialevolo animo vobis persuadcre

intendunt

hoc ipsum testimonio csse potest,, quod nulli rebcllionis causani dedimus, imo paccm, commodum et concordiam Romani imperii semper qu;csivimus singulis comitiis omnem opcram adhibcndo, ut Christiani sanguinis etnominis immanissimus iiostis Turca, et alii
:

errores incupro viribus impcdimcnto fuere, detracta propria et dccenti nobis ohcdicntia insupcr etiam alios ordines et mcinbra sacri Komani impcrii clanculum initis multis prohibitis conspirationibns ad hujusmodi inobcdientiam com|)uIoiunt, scduio operam dantcs, (luo pacto nobis in nostra consueta impcriaii poten-

dcponendos multifarios
,

buimus
:

iiactenus

tia

infideies,

qui Christianis fere in foribus sunt, dcbcllarcntur.

illi,

pnccipue

PraMerea (quod charitates

paternitates-

jacturam ali^iuam inferre posscnt (luod primitns lantgravius neglccto ct non respecto co, quod sicuti mcmbrum sacri imi^crii, nobis ct impcrio subjectiun liaud decerc uilam tyranni:

que vestras iiaud latel) omnes et singuii, tam supremi quam inferioris gradus ordinis, membra et snbditi im|)crii nobis uti naturali suo domino ct capili, vinculo juramenti obstricti
promisislis,

in alios imperii ordines cxerccre, nequc ulium l)cllum ignoranlibus nobis infcrre. Nihilominus contra ali^iuos ordincs sub pra>fextu juste infercndi bclli, propria audacia, bclium

dem

nim(iuam in illis locis inveniri, ubi contra nostram pcrsonam iniretnr consiiium, sed nostro ct sacri liomani impcrii commodo

suscepif, eos gravitcr gravans, parfim fributum

imperans, parlim vero princii^atibus et dominiis suis depeliens. Nec his conlcntus, una cum
.loanne
l'"ii(lcrico clccfoi-e Saxonia! sibi similcm principcm el commemi)rnin imperii, rebellavif, non expcctans scnfcntiam judicis, sed propria in cumdcni principcm, (|ui sunm principatum

semper prodesse, detrimento autem quantum ad vircs vestras perlincret, nunquani adcssc, ct si aliquis consiiiis contra majestalcm nostram
sivc

i)crsonam consulcrctur, cerlior

cl tarditatc

fieret,

id

absque omni mora

tenerclur.
"

ad nos rcferrc

nostra ct impcriali auctoritatc possidcbat, dc principatu pra'dicfo dcjccif, adliuc dominium

iilud occuitans, ali^iuos cfiam

Insupcr ctiam

in

nostra impcriali pacc el

principales cpi-

secutis induciis darissime continctur,

reiigiosis,

lum

in

scopos, muifas(iuc di(rcescs

cf

pradafuras, co-

tum

in

aiiisrebus, quod nuilus ailepossil, dcljcliet,

mitatns
nifi,

el

dominia,
a
cf

(lua'

rum,

(luovis prrrlcxlu id ficri

Homanii impciii
nobisiiiic

haclcnus sicut membra nobis cl ipso imperio cog-

moleslct aut perlurbel, ncquc dc suis possessionibus pciiat ot sua' rciigioni adlucrcre cogal, subditos cliam suos nuila rationi- ad fu,

sacro impcrio dcbilam obedicnliam prjcsfanf.a (|uibussa'pissimc in liabitis

coniiliis su|iplicali,
iil

cos in vi^lcribiis

corum

PAULI
ro{^alil)us

ANNUS

-13.

CHIIISTI ^5fiG.

1G3
,

siislinerc debcrenuis,
illis

curarccnie

iie

ullacalumuia
ct

inferrclur,

Rnmano
(lilioni

iniperid,

nobis abstralicrc, suaMiue

sunt;

adjungcrc

conati

qucmadmotluni multos iinperii subditos violcntcr ct temcic sine ullo bono jurc contra mandata nostra in suam obedicntiain rcdactos, adliuc possidentes, insuper niultos tam supremi quam inlerioris fjradns ordinis, suis rcdditibus spoliaverunt cos, clanculum callidisua sub prmtextu boncc rcligionis, co vertcntes, ut defcnsionibus suis se commiscrint,
tatc

scd eliam nos cxcitaverunf, (]iiibus polliciti sunt cas, pro viribus omnibus modis quibus nobis noccri possunt, juvarc, (|uarum reruin ali^ini, si necessitas postularct, produci possent, qui testimonium pcrMiilicula

conlra nos collegoriint

nmllas

ext(M'as nationes insidiose in

hibcrent ct quo pacto Gcrmanam nalioncm cum immanissimo Turca periculis exponere
,

operam dederunt,
ret

ut tandcni
exerceiidi
illis

tyrannidein
sui,
uti

prtedicta

omnia nuUa
uti

alia ratione

facientcs

animi nobis

neglectis

cainpus patcdesiderium juramentis, (]uibus

illis

juxta

imperatori
et

Romanorum

et

nalurali

qnamque nobis
jungere possint.

naturali

imperii subditos sulitrahant,

domino nostros et utsuodominio adordi-

domino

mera pcrvicacia aliquos ncs eo compulerunt, quod luvc nostra

Similiter ex

Uati-

sbonensia comitia invisitata reliquerint cum maxima nostra ignominia ct impedimento gravissimarum iniperii causarum, quod propterea

in condetractionem nostrse im|)crialis auctoritatis (!t contra imperialem nostram pacem secutasque inducias, ausi sunt asserere pra^dictas politias nuUam aliam ob causam erectas esse, quam ut obedientibus naturalem

obstricti reperiuntur,

necnon

temiitum

et

concessam defensionem auferrent, ob idque

contra concessuin esse, oinnes inhibitas

illis e

sepositaomni cura facere ausi sunt, quia neqne judicium neque magistratum agnoscunt, sed omnem administrationem justitia' tali ratione
taliter turbant,

et injustas

machinationes

in imperii

obedientes

ordines excogitare.

Quibus enumeralis rationibus, nempe re-

tentiis iion

quod justissimis judicum sensolum rebellatnm est, eo modo, quod

diei et anni justitia

bellione et detractione nostrpe imperialis celsi-

nulli per
strari

spalium

admini-

potuit,
est,

dum
juri

quod non solum graviter ferenverum eliam dolendum, quod multis

castigationem nostram meritos esse, haud narrare necessarium i^utainus, quandoquidem ncmini eorum perpetrata facinora non comperta sunt; ex quibiis quamvis non modicffi
tudinis,

oppressis miseriis et spoliatis a contra partibus non parum detrimenti parit, et apud exteras
id

occasioncs nobis data; fucrint, pra'dictos Saxoniee

ducem ctLantgravium
j^ccna afficcrc
:

Hassipc debita et be-

nationes minimis laudibus extollitur;

autem

universos pra^ omnibus gravat, quod faciunt pra^dicta omnia bonEC religionis sustenlaculo,
pacis, justiti;c ac
pra?texlu,

tamen ad sustinendam pacem ct cavenda bclla, id clementissimc omisimus, illis multo pluris quam nos decuerat, non
nemerita
parva Iresione nostra" conscientia;,
dispendio multorum ordinum
,

Germana; nationis libertatis quibus ut obice suorum malelacto-

maximoque

haclcnus non

rum

utuntur, cum tam vera Christiana religio nuUo modo jubeat hujusmodi facinora perpctrare, et in sacra Scriptura, et aliis fide dignis

soluin pcpercimus, vcrum etiam principio proximis habilis Ratisboneiisibus comitiis erga lantgravium et in Spirensibus erga cleclorem
Saxonia;,

scripturis et historiis contineatur,

Cliristi fideles,

quod primi qui non solum verbis, sed effuso

quam

cleinentissime nos ostendimus,

putantes eos per nostrain offensam clementiam

a rebellione et inobedicntia sua revocarc.

sanguine (iroprio fidem suam in publicuin dederunt, etiam genlilibus iinperatoribus et re-

Scd postquam

re ipsa

comperimus
et

pater-

gibus debitam exhibueruntobedientiam,quanlo magis indccens reputanduin est, quod pranlicti inobedicntes notorie perfidi, nobis naturali eo-

nam nostram clementiam

rum domino debitam obedientiam

bonffi religionis
"

prwtextu subtrahere conantur. Significamus ergo omnibus et singulis,

alia ratione id facere,

electorem et bis hactcnus non soluin verba dedisse, factis autem nihil respondisse, sed omnem eorum operam eo directam esse, ut nostris imperiali-

patientiam apud lantgravium languere, eosque no-

bus

politiis

recta?que religionis

paci

impedi-

cos

nuUa

quam

ut po-

stremo nos auctoritate nostra imperiali, corona sceptroque spolient ac una cum religione pace, justitia et libertatibus opprimere possint, proprium suum commodum et honorem ambi,
,

mento futuri sint, cum maxima abusione nostrorum mandatorum, qua' ad sustincndam religionem in imperio Romano a nobis cxierunt, utentes omnibus nostriscum illis Spira; liabitis
ad protegenda maleinterim non inalo et inviindecentique cupiditate domidioso animo nandi, bonis suis spoliare contendunt, ob idque judicia, neque jura pati volunt, sed jiotius ex concepfa invidia contra omnem justitiam et
pactionibus vice obicis
facta sua,

tiosis rationibus quajrentcs,

quod aperte ex

illis

ncminem
,

frivolis

scriptis

videre

est,

qux
in

in ditionibus

suis in

publicum dederunt,
et

quibus maximis

opprobriis

calumniis

alTecti

sumus,

iiuod

sane nulla alia opinione fccerunt, quam ut vulgus ad tumultuosas discordias incilarent.
Prffiterea

non solum conspirationes

et coii-

bcros nobilcs, imo alios

a-quitatem, j^rincipes, comitcs, baroncs et liomnes impcrii ordines,

104

PAULI

III

AXNUS

13.

CHRISTI 1546.

tam s|)iritiiales qiiam s<eculares, coutra condictam imperialem pacem per vim suaj ditioni conjungere conali sunt, priecipue tamen pacem etjusimperii opprimere ac sihimetipsis dedicare, convcnticulas congregarc, iaidera et con-

nostro

spiraliones contra nos inire, et nobis honorique per calumniosa eorum scripta detri-

Mandantcs omiiibus et singuiis Romani imperii subditis per illam objurationcm, qua nobis obstricti estis, imo immissionem regalium et libertatum vestrarum, (|Uce a nobis et felicis memoria> imperatoribus et regibus antecessoribus nostris meruistis, ut praedictos eiectorem et
lantgravium, nuilo modo, quoad fieri possit, bombardis, commealu aut aliis rebus beilicis niinquam juvetis. Si autem aliqiiis salario eorum obstrictus, aut aliis rationibus illis inservierit, inspectis nostris litteris continuo eis abrenuntiet, nec suo famulatu ulterius eos uli permittat. Vobis

mento
illis

esse,

quanquam clementem
;

et

pium nos

exliibuimus, fam pervivaces e regione se nobis ostenderunl quas ob causas nullas non magnas inconsuetasque pcenas meritos esse

censemus

propterea

si taiia

facinora a nobis

ulterius tolerarentur, nec nostra imperiali potentia in [)r;rdictos rebelles, electorem Saxoniae
et

autem

et

omnibus imperii

sjepe-

lantgravium liassia,' iiteremur, nullo modo pax et concordia in militanti religione speranda esset, sed potius carenlia j^acis et bonijuris,

dictorum electoris Saxoni;e et lantgravii subditis, mandamus, ut eis debitam obedientiam,

si

ulla

obstricti

estis,

ulterius

non

prsstetis,

immanisque potentia tyrannidis, destructio denique bonarum politiarum in foribus nostris continue versarentur, qme omnia imperiali nostra gubernatione diutius pati, nuUo modo justitia" consentaneum putamus. Idcirco nobis est animus, ad vitanda plurima damna, qu;c imperio
tati

eosque nequaquam, quavis ratione id fieri possit, juvetis, ne a nobis rebellionis eorum partisicut ipsi, corrigamini. Insuper cipes facti etiam suppetias vestras contra rebelies et perfidos illos petimus, ut ea saltem ratione ad debitam obedientiam rcdigi possint, inita foedera, et conspirationes (quantum in vobis est) impe,

Germame

nationis

universicque Christiani-

dire

nou

preetermittatis, quaj foedera auctoritate

,

ex prffidictis meis imminere possent, nostro imperiali officio adversus sajpedictos eiecto-

nostra

animo sunt

rem

Saxonia; et lantgravium HassicE

uti.

Cum enim

nemini non istorum

rebellio,

quse contra nos malevolo cassamus in nihilumque redacla esse voiumus. Vos ordines, ab illis fcederibus, subditos autem praedictorum electoris
imperiali
inita,

perturbatio
traj

pacis

et concordiae, et offensa

no-

majestatis pateat,

quorum

se dicli elector

Saxoniic et iantgravii, ab omnibus ha?reditariis juramentis, absolvimus ac vobis libertatem

,

et lantgravius nulla

bona fide excusare possunt, qui neque judicem, neque jus am|)lius pati volunt, sed violenter, tam in nostram amplitudinem, quam in alios ordines suas inferre manus,
constituimus propter inevitabilem necessitatem juxta nobis a Deo commissura ofticium sivpedictos Joannem l''ridcricum electorem et lantgravium Hassis sicuti inobedientes, perfidos, rebeiles, corruptoresfidei, tumultuosos, noslrajque majestatis contemptores, extra nostrum et
sacri

nostram imperiaiem prffisentibus nostris litteris donamus. Constituimus insuper serio auctoritate nostra, ne ullam profectionem ex gratia,
liberlatibus, regia pace, jure civiii, veteribus-

que consuetudinibus, qua illis a pra'decessoribus nostris donatie sunt capere [)Ossint, ex qui-

busomnibus consuetudinibus,
iilos (juasi extra

iibertatibusque,

vel plures, cujuscumvolumus. Si que status vei conditionis hi fueriut, eos juva-

ordinem autem uuus

positos, seclusos esse

ilomani imperii ordinem redigere, prout

verint, el in pra-dictis iuobedientes fuerint nobis

re[)erti, iilos

ileclaramus et redigimus exlra ordinem de Komani imperii pacc, eosque in pradictas et multifarias pa-nas incurrisse his nostris iitleris significamus. 1'roptercaanimo nostro proposuimuspra;dictam exordinationcm, quam Joannes Fridcri-

non minus (|uam electorem

ipsum Saxonitc

mcrilis i^cenis aflicere [iroposuimus ex

ianlgra\ium Hassia; justis et illis cdumeratis causis. Uuisquis igitur scmeti[)sum, ue

ct

nostras [)Ocnas incurrat, [irudenter regat.

cst

IIa'c

cus et laiitgravius
qui,

Ilassia'

coscjue

sicuti coiruptorcs

benemeriti sunt, excbonai pacis ct

animi noslri seria sententia. Datum in nostra et imperii civitate Ilatishona; xx Juiii anno
vero

a Christo nalo mdxlvi, nostri im[)erii x.\vi, aiio-

lran(|uiliilatis, justisp(i'nis

afliccre.demum cessantc illorum impedimento, pacem, jus ct unitatem in sacro Uomano imperio revocare et [irout officium noslrum impcriaie renovarc ipsaque Cermana' nationis urgens nccessilas
,

rum
ct

regnorum

xx\i

Prcssit silcntio Cjcsar [ira^cipua lantgravii

Saxonis Uagitia de eversa religione Catliolica im[)iclatc l.utherana propagata, non enim voluit omncs Luthcranos cjus criminis socios
ct

exposlulal.
<<

Significamus crgo vcslris charitalibus

,

co edicto iiivolverc cx |)olilica' [)rudeiitia> icgibus, ne [)iures in sc hostcs coiicitaret. Scd prorcssus est noii rcligionis caiisa
,

luntatem,

hauc noslram vopatcrnitatibus ct singulis cl justas noslras causas, a quibus ad

scd

a'(|ui

con-

servaiidi graliaadvcrsus coiijuratos

suscipicndum hnc licllum cogimur, nc poslea a vobis tamquam falsi et injurii accuscmur.

caque arlc Brandcburgciiscm, ct .Maurilium Saxonica:

puisse
,

arma corriJoachimum marchionem

stir-

PAULI
pis [irincipem in

III

ANNUS

13.

pacis

CHRISTI 1546.
legibus ac
dcditione

165
supplices
appel-

obseqiiio retinuit, dcterruitin iiello se

que Hermannnm Coloniensem cxarcliiepisco-

larunt.

pum,

et Helvetios Zuinjiiianos,

iic

Cipsar

successuum

fclicitatc ercctus

duras

commoverent. 110. Saxo

nonnisi
diiris

et

Ifintgraciiis victi, et

ad pacem

conditioncs proposuif, ut scilicet Saxo et lantgravius exercitum dimitterent, quid(|uid possidebant, arma, tormenta, urbes, oppida, arces, victori CK-sari permitterent, suppliccs accedcrent petituri veniam, quam deprecalorc Joanne

conditioniljus

admissi.

Tertio

idus Augusti
litari,

Saxo

et

lantgravius

r,;Bsari

ad

Landtsliutum castra lial3enti,niisso praeconemibellum indixere, epistola sagitlaj cuspidi

prsligata.
CiT-sar cpistolani

non accepit, sed

,

Brandeburgensi essent consecuturi, nihil ic(]ui postea a Caesare, qui nonnisi justa hella suscipit,

proscriptionis tabulas ab eodem ferri jussit vetuitque ne quis in poslerum ab illis ad se ac-

susceptaque non minus

fortilcr gerit se

im-

petraturos certo sciant.

Ad

Incc

illi

non rcspon-

cederet

proposita

accessuris
'

ca|iitali

poena.

derunt, sed

cum

sei)timo kal. Deceinhris in eos

cum liostes ob inde coactis omuibus copiis pugnanlia inter se consilia gerendae rei occasioni deluissent, in eos ad Ingolstadium stativa habenles eduxit exercitum, multisque affectos
incommodis loco cedere

Cwsar irruere pararet, illi rem subodorati fugam nocturnam capessiverunt, a ([uihus persequendis asperitas Hyemis Cfcsarcm detcrruit,

cum

gum
tia in

petit,

Neoburcompellitque ad deditionem clemencoegit, inde

bes, Bopingha, Nordlinga,

occasioni antea defuisset plures vero urOEtlingensis arx at;

que Hala
ris

in Suevia, ac

Rottcmburgum

in Ca'sa-

prcesidiarios usus, lustratoque

exercitu

recensita sunt quadraginta qninque

peditum,
venienti

novemque equitum
porta;

millia

Vendingum

potestatem concesserunt' Uldalricus Wittembcrgensis ct comes 1 12. Diim Roltemhurgi Palatinus arma deponunt.

panduntur, detrectantibus vero hostibus inire cum eo certaminis aleam, varias Lutheranorum 'irbes Danovertum ad Danubiumsitum, necnon Dilingam, et Laugingam et Gundelflngam in suam potestatem redegit fuso fugatoque Scerlelo qui aegerrime cum paucis
:

ageret C;rsar, ad Udalricum Wittembergensem

regulum

litteras dedit, ut terrore p^sntC

ad of-

ficium illum redigeret,

his verbis conceptaest

'

quarum
:

prfecipua pars
[iropter bel-

Quamvis aliquot ante annis

evasit.

V Septembris

inquit Massarellus

in

Diario Concilii Tridentini,

venit cursorexGer-

lum ahs te et lantgravio adversus fratrem meum motum, et agrum Wittembergenscm, quo mulctatus fueras, receptum, in vos exemplum edere jure potuissem, noxam tamen omnem et injuriam clementer
remisi
.

mania,
stadio,

cum

litteris

cardinalis Farnesii ex Ingol-

quod exercitus simulquolidie coufligant, et comes Durus Ratisbonam applicuerit, quod C;esar, ut vere Cssar, se gerebat, tum agendo, tum bortando milites, et quod exercitus lantgravii non distat a CECsareo, nisi per unum milliare llalicum.
X

supplex petebas, tibi Tu, his omnibus ludihrio habitis, violata fidei (quam mihi dehes) religione, societatem et amicitiam cum hostibus
,

quam

Et infra

inivisti, quos proscripsi, quorum urhes, oppida, arces agrosque, non hasta, sed armis

meis

subjeci,
fuit facta
et

cum

his

arma

et vires consociasti, et

MII Septembris
;

processio genecivitatis et

ralis

omnium Ordinum

Religionum

Tridentinai

iverunt etiam

reverendissimi

illustrissimi prsesidentes et revereudissimi

DD.

cardinales Tridentinus et Giennensis

iverunt

necnon pra-Iali et oratores, acc;eteri conciliares omnes, ob felicem eventum Caesarei belli contra Lutheranos .
111.

Dum

Ferdinandus rex

itaprospere res geritur a Cffisare, et Mauritius princeps in Saxo-

niam irrupere, magnamque ejus partem subegere quo tempore perduellium exercitus a Cicsare commeatus eorum intercipiente ita vexatus est inedia, ut quinque diebus pane caruerit. His itaque incommodis attriti Fridericus Saxoni dux et Philippus lantgravius Hassia;
:

superbos spiritus fregcre

castris cedere

coacti

eraut

quater enim jam Cccsaremque de

ne qua contumelia ludihriumque praetermitteretur, confcederatorum tuorum opihus fretus, fratris mei primum deinde quorumdam ex ordinibus imperii, adeoque mea, qu;c ad imperium pertinent, oppida armis petivisti non modo, his nondum.quamvis sed etiam dolo invasisti gravibus et atrocibus flagitiis ex|)ietus bellum insuper, qua fuisti amentia captus, mihifecisti, majestatem meam dictis virulentis imminuisti meam auctoritatem decusque levasli, omnemque inid o|)eram sedulo navasti, ut meimperarenuntiata ea torio splendore exueres qua mihi obnoxius es fide, quam sociorum conjurationi posthabuisti . Et paulo post Ha^cquanquam ita se habent, et causK cur in te ultimo humanorum supplicio animadvertere possem, comparent, uti meritus es, ne tamcn [ilebs in, : : , ,
:

sons, cui plus misericordia;,

spei debetur, rei principis

quam

tuic causa;

' Franc. Bclcar. 1. xxiv. num. 27 et seq. auct. Ang. .Massarell. Sec. Ms. arch. Vat. p. iig. num. 3232. p. 313.

omnino parcere
2

stat

peccatum luat (huic sententia) edico, ut cxlemi.

Diar. Conc. Trid.

'

166. Ms. areh. Val.

Exl. apud Melch. Goldaal. lo.
p.

517.

166
plo

l'AULI

Jll

ANNUS

13.

CHRIST.I

154G.

simul ac ineas

lilteras acccperis, te ullro

voluntatc etconsensu nostro vel legati nostri, et

dilectus filius noster Aicxander cardinalis Fariicsius,

milii dedas,

omnem tuam
quantum

[)rovinciam, urbes,

agros, caslella,
til)i

deni(|ue fortunarum

quem

in

ipsam expeditionem nostruni

est,

in jus

meum

tradas, ut de his ex

meo

et Apostolica;

Sedis legatum miscramus,

cum

iu

Dahv Kottemburgi ad Neccarum mdxlvi, mense Decembri . Consederat in finibus agri Witlembergensis
arbitrio
etc.

consulam,

permansisset, ct nonnullis necessariis et rationabilibus causis a nobis rcvocatus ad nos redierit iNos nc ob dicti
ali(|uot
:

Gcnnania

mensibus

CiTsareus exercitus, alque Idalricus sustinenda' moli impar aufugerat, supplicibus(]uc belli
litteris

Alexandri

veniam precatus

xiii

Januarii proximo

mense
alias

C;csari reconciliatus est,

Hassiam
bis

Burenus etiam populatus, Francofurtum ac plures

absentiam idem C;T'sar ipsos hareticos ad obedientiam recipcre, aut cum eis aliqiiam honestam concordiam inirc impediatur, de tus fraternitatis fide ac [irudenlia confisi, eidem fratcrnitati tua^ camcardinalis
legali

felicibus Cpesaris
'

urbes ad Ca^saris obsequium redegit. De successibus meminere

his verbis
:

demsupcr

pra;missis facullatem et auctoritatera

conccdimus, quam idein Alexander cardinalis

legatus habebat, etc.

Acta Consistorialia
((

DatumRom;e,
'

etc.xxiii De-

RomEe apud Sanctum-Petrum

xvii

De-

cembr. mdxlvi, fuerunt lecla^littera; reverendissinii Hieronymi Veralli archiepiscopi Rossanensis, sanctitatis suk apud C;esareani majestatem nuntii, quibus significabat felicem successum rerum Germania) contra han'eticos, et proptcrea
fuit

cembris anno xiii . lU. Extremo anno Palatinus comes elcctor

Caisarea felicitate tcrritus,
(Xatholica, excito

cum

antea religione

declaratum, ut
.

fierenl

supplicationes et

Missa celebraretur
1

13.

Suffectusfueratinlocum Alexandri car-

dinalis Farnesii, qui ex legatione

Germanica

re-

Argenlina Paulo Fagio, dcscivisset, et quadringentos cquites ad Lutheranos, apud Ingolsfadium stativa habentes, auxiliares misisset (inimicitias cnim graves cum ducibus I{avari;c Catholica; religionis acerrimis delensoribus contraxerat)ad Ca;sarem per dcprecatores impctrato aditu ejus pedibus advohitus veniam

vocatus fuerat, Rossanensis archiepiscopus, instructusque est manda'tis amplissimis, ut cum ex pacti foederis legibus Cwsar cum Lulheranis pacem inire non posset inconsulto Pontifice,
vel ejus legato, ipse in ea re

polleret
fuerat,

eadem
ac
si

auctoritate, qute

legato

collata

honesta concordise ratio alfulgeret, eam auctoritate Apostolica confirmare posset. De reditu
vero cardinalis Farnesii e Gcrmanica legatione - in Diario Conli;ec refert Angelus Massarellus
cilii

Ulmenses quoque missis Ilalam lesuaque omnia C;i^sari permiserunt, qui ccntum aurcorum millibus et tormentis bcllicis duodecim mulctati fuere. Florebat Ulma opibus civiumque niullitudiiie (juare ex cjus deditione Casarcfe res inultum aucta; pervenit vero fama ejus dedilionis Tridenlum primo die Januarii anni insequentis ut refert Angelus Massarcllus ", et confirinant
impetravit
gatis
:

(culpa agnita) se

.Vcta Concilii.
Die Dominica ii mensis Januarii grati;c Deo agunlur [iro deditione civilatis ITmcnsis in potcstatem invictissimi Ca;saris, qui una cum

Tridcntini

\IV Novembr. cardinalis Farnesius rediens ex Germania, ubi lcgatus Pontificii excrcitus contra Lutheranos fuerat, Tridentum applicuit, die xvii Romam proliciscitur . Mandata vero internuntio Verallo data his verbis conccpta sunt

Pontificiis copiis in pr;Esentiarum contra Lutlieranos et ha;reticos jiugnat . 113. Concionatorcs Lutherani ponunt paci Inclinabant ad concordiam Lutlicohiccm.

Venerab.

fratri

Hieronymo archicpisc.

rani principes
torcs
,

nisi

im|iroliissimi

conciona-

Rossanensi apud scrcniss. Cicsarem nunlio noslro, salutcm.

qiii

privata

commoda

cx ipsorum prin-

Venerabilis fratcr,

cum

inter CiVtera capi-

tula foederis, inter nos el screnissimum Ca'sarem contra hajrcticos Germania; anno pr;clerilo
initi, illud sit,

cii)um exitio animarumque ;cterna internecione conscclabantur, eos miscrc fascinasscnt ut lanlgravius ad vero copias ita divisere ii
,

quod

ipse Ca>sar

non possil cum

sua tuenda in Hassiam se rcceperit, Fridericus vcro Saxo ad Saxoniam contra Fcrdiiiandi

Lutheranis, seu Protestanlibus, vcl aliis haM-elicis aliqucm traclatum liabere, vel concordiam facere, (lua; etVectum aut substanliam exjieditionis coiitra cos concernerct, aut aliam inipcdirct, vel rclardaret, ct iiarliculariler, {juod iisdcm
liaTclicis ali(iuid,
(|U()(1

rcgis

diicisqiie Maiirilii grassationcs dc[irociirrit,

lcndcndam

ahiuc

iii

ilincrc

Gcmun("a-

(lam Sucvia^ oppi^kim cnepil,

priiici|iciii cl l'"iil(l(Miscm

al(|iic

.Mogiinlinum

abhalcm, alios^iuc

Iholicos pr;csiiles viribus impares auro miilclavit,

coiilra

Calholicam

rcli-

iMoneiii, aul licclcsiaj constiluliones cssel, con-

ccdcre aut
.1

permitlerc ncquirel, sinc exprcssa

(luos C;esar lillcris sohilus est sc hrcvi hoslium tyiannidem obtriluriiin '. Hic fuit , in(|uil Surius, primi bclli Germanici contra
'

'

itiar. l.onc.

Acla Consisl. Ms. caid. Spadac sign. nnm. 133. p. 488. Trid. Ms. card. Kranc. Harbcr. sig. num. 23. Ms. car.
III.

Kranc. Helc.
Triil.

I.

xxiv. nuro. 31.

Val. sig. niiin.

>

Ang. Massarcl.
p.

in Piar.
'

Conc.

Ms. arcli.

3232.

2U.

fur. in

pjj. I'aii1.

lib.

brcv. an. xii. p. 3i0.

Comni.

i'Ari,r

irr

anni-s i;^

CHRISTI 154(1.
sconl,
falsa
ita

107
liaireticos veris

imporalorom tomere suscopti cvoiitiis, ad (|uod imperii ordines impuleruiit impuri a|)ostata^ ot
seditiosi occlesiaslac qui, salva Cicsaris ampiis-

Lutherum aliosque
;

sima auctoritato, res suas salvas essonon posso

facile

permiscorc consuevisse ncc statim tcmerariain sentcntiam noii probe cxcussam proferendam, omnia in iis conteiita falsa ac respuciida,

providohant, ox ipsis autom alrocissimis

oxemplumque

attulit .Mberli Pighii, qui

roliy:ionis ot

dogmatum

dissidiis, (|u;o inter illos

dum

in poccali originalis articulo

,

omnem

Lu-

vigent,

obscure potost animadverti, non magnopore illis cura? esso reipuldic et Cliristianorum salutem, sed ut suis privatis robus
liaud

tlieranorum doctrinam confutaret

propius ad

Pclagianorum errorem
117. (^uni

accessit.

])eroiasset Polus cardinalis, Pa-

consulant,

quanlumvis interim sursum deorIpso

sum moveantur omnia. in lihello, quem non diu

lioc

quidem

Lutlierus

ante obitum

suum ad

Saxonia principem et lantgravium scripsit, ad

Cermania' bellum classicum canit, dum Quisquis arma non corriiiit, dum potest, is non ufitur robus a Iteo oblatis >. Sublatus ex humanis fuerat impius ille luepro cujus resiarcha, Gormania" fax et pestis luendis deliramentis tantum bellum sibiquo
inter cictora ait
:
,

cechus subjunxit, non modo veteros theologos (luicstionem de justiflcatione contractiore sermono i^erlractasse, sed etiam in antiquis Conclliis agitatam deflnitamque non fuisse; ((uare in Tridentino pnTsenti Concilio eam excutiendam divinaiiue ope deflniendam. Consulere itaque utinhoc argumento servetur ordo accuratior,

quam

in aliis

quaestionibus.

Primum

ut

mino-

res theologi singulas quaestionis ])artes diligen-

exitiale

ii

principos male fascinati concitarunt.

Sed de Luthcri morte infelici agctur inforius. 110. Adimnitiones lecjatomm circa justifi-

Dum cationis dogma, et capita discutienda. stringuntur arma a Ctesare adversus lantgravium eiSaxonem
perduelles, certatum est verbo

tum oxcussas inler se confeexpensas illustratasque postea Patribus exponanl, qiii singulos articulos summo adhibito studio expendant, atque in luce collocatos in ordinem redigant. Pro disciplina vero Eccleconstituenda proposuit agendum de siastica
tissimc excutiant,
rant,

residentia

monuitque, ut

illi

operi

preefecti

divino in Concilio Tridentino adversus Luthera-

ad
est

id s])ectantia colligerent.

Conquestus etiam

norum errores '. qui accuratissimo examine tum in theologorum, tiim in pra>sulum Congregationibus discussi sunt. Pnfcipuus orror circa
justificationem vertebatur.

Cum

do justificatione in Concilio

agendum
inflr-

esset, cardinalis Cervinus, qui

absentc ob
legati

mitatem cardinale de Monte, orimi

gerebat
,

vicem

Patribus significavit
in

justificationis

dogma, (]uod
difflcullatibus

peccati originali

examon adducendum erat, ex qu;estione obscuris magnisque

idem cardinalis plures episcopos, quorum tam gravi condendo decreto Tridentum nondum accessisse alios autem ad defugiendum laboreni in vicina ama?na loca discedere, ac tum die consessus futuri accessuros accurato enim examine decretorum argumenta perpendenda, di\inamque opem precibus ardentissimis efflagitandam antequam lecto decreto verbum
pra^sentia in Concilio erat nocossaria, pro
; : ,

Placct proferretur.
didit,

Tum

cardinalis Cervinus sub-

implicitum esse :nam licet antiqui scholastici fusius de peccato originali scripsissent, de justificatione tamen parcius disseruere quare cum orthodoxi scriptores qui retro evolulis viginti annis offusas a Luthero tenel)ras scriptis suis discussere, plurima lucc voritatem collustrassent, ab ipsis potissimum, quid in hac re statuenduin, decerpi facile posse. Tiim Reginaldus Polus cardinalis legatus addidit, hoc dogma cum originalis peccati dogmate
: ,

conneclendum

ut perspecto oo,
,

Adamo perdidimus

per secundi gratiain adeo quo magis sit ardua ac difficilis quLestio, eo magis divinum lumen fusis ad Ueum |)recibus atque auxilium implorandum propterea
;
;

quod in primo agnoscamus etiam quid comparaverimus atque

nemini a legatis discedendi facultatem pormissam, ac de compescenda ea licentia sumendum esse consilium. Postrcmo decretum est, ut in tractandis qua^stionum capitibus, propositus a legatis ordo servaretur sancitumque, nulli pr;csulum fas esse Tridento discedere. Kx cardinalium legatorum modestia dicentium quaestionem de justificatione difficultatibus esse implicitam, arri|)uit occasionem impius calumniator Soavius prfcsules ac theologos Tridentinos insimulandi, eosque ut imperitos et bardos traduxit, qui Lutheri doctrinam non cai)orent. .\t re ipsa eam quaestionem fuisse magnis difflcultatum sentibus obsifam ostendit
;

stultissima Lutheri
sine charitate

Lutheranorumque

iinpietas,

qui justiflcationem in vana sua; salutis flducia,

se liortari

patres, ut sacra oracula consulaiit, adversariorum etiam libros niature excutianf,

divinorumque mandatorum ob-

servantia collocarunt, ciim sacra oracula con-

bonaquo

a malis

discernant

non

aliter

enim

quam

venefici

venena exquisitis cibis immi-

' Jls. arcli. Vat. sig. num. 3L>32. p. 181. Ang. Massarell. in Diar. Conc. Trid. Ms. arcli. Vat. Ms. Franc. card. Barber. sig. num. 23. p. .")4 el alii Ms. card. l-^ii Diar. Conc. Trid. apud Pallavic. tom. i.

trarium omnino promulgarint. Sed spretis serpeiitis hujus sibilis institutam orationem prosequ;imur. 118. XXI ifaque .lunii in Congregatione ge-

1.

viii. c. 2.

num.

2.

propositum est dogma de justificatione discutiendum, necnon circa emendationem monerali

168

PAULI

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.

rum, de residentia episcoporum. Sequenti vero die in Congregalione theologorum minorum

hsDCcapita proposita

Qui cideantur errores circa ea, quae primum statum justificationis concernunt.
Natura nostra post Ada? peccatum proetiam gratia non pra^venta, potest se disponere, acquirere et mereri gratiam apud
I.

Dicant primo, quid sit ipsa justificatio, quoad nomen, et quoad rem, et quid intelligatur

priis viribus,

per juslificari hominem. hoc II. Ou;p sunt causa; justificationis est, quid efflciat Deus, et quid requiratur ex parte hominis. " III. Quomodo intelligendum sit, justiflcari
<i
,

Deum.
II.

Post Adse peccatum, liberum arbitrium

est res de solo titulo,

III.

imo

titulus sine re.

Propriis viribusjustificamur,

etomnia

hominem
IV.

per lidem.

peccata vitare possumus, et pra^cepta implere,

faciant ad juset

An

et

quomodo opera

prLEservari, et gloriam mereri

tificationem ante et post.

Idem de Sacramenlis.

quod

gratia Dei cooperante

absque hoc egeamus, nisi forte,

facilius

V. Declaretur quid [)ra?cedat, quid

tetur, ct
VI.

comiquid sequatur ipsani justificationem.

Quibusauctoritatibussacrffi ScripturtP
,

ut facienda

cognoscamus

vel cognita

exequamur.
IV.

Deum quidem solum

incipere justifi-

aut sanctorum Patrum sive Conciliorum traditionum .^postolicarum, ea qu?e statuenda erunt fulciantur. Habila' sunt de iis plures concertationes a theologis in pluribus eorum Congregationibus, qua- reiiquo mensis flexu coacta;
el

tionis opus, et nos solos illud perficere.

V. Sola opinione de Deo, et dolore, etiam

sine fide, posse

hominem

ad justiflcationem dis-

poni.
VI. In justiflcationis negotio solum Deum omnia operari, nobis nihil cooperanlibus, sed mere passive habentibus.

sunt

XXX
est, in

qua cardinalis de Monte, qui ex

Junii Congregatio generalis celebrata infirmi-

tate

convaluerat (ut referunt Acta) proposuit artres status,

ticulum de justificatione divisum in sub his verbis

:

Ante charitatem justiflcamursolafide, vel confldimus vel sentiinus nobis dimissa peccata per justitiam Christi, nobis licet injustis imputatam, et justiliam aliam in VII.

qua credimus

De justipcatione adidtorum.
Circa

ha;rentem non habeutibus. VIII. In peccatore justiflcando, dolor vel timor non faciunt, vel disponunt ad justitiam,

hunc articulum videntur posse com:

mode
deli

hominum Primus status est, quomodo quis ex infifit fidelis, hoc est, acccdit tunc primum ad
considerari tres stalus
:

omnis talis conatus, ante remissionem peccatorum etgratiam, peccatum est damnabile, nec ante remissionem, posse hominem vel votum
et

gratia^ habere.

et in lioc slatu examinandus est totus fidem progressus justificationis. Quomodo ei merita Christi Salvatoris nostri applicentur, quid faciat Deus, quid rcquiratur ex parte hominis, an et quomodo opera faciant ad hanc juslifLcationem, quid sit ipsa justificatio, et quomodo intelligendum sit hominem justificari j^er fidem, et si qua alia ad lianc

XI. In Baptismate sola fides est, quse red-

dit

hominem justum,

ipso Baptismate nihil ju-

vante.
X. Ihec justitia, vel vocationis gratia
aliis,

non

dalur nisi pra-destinatis,

dum

vocantur, a

Deo

illusis.

Errores circa ea

rjuse

secundum statum

rem

pertinent.

justificationis concernunt.
est,

Secundus status
conservare, et in

quomodo jam
fidoliter

justif<

ficatus

possit et debeat

acceptam
illa

justilicalio-

1.

Justificatus potest sine Dei aiixilio spe-

nem

laborare,

ciali

perseverare, et vitare
II.

omnia

peccata, ctiam

proficere, ct

quomodo
,

filiorum

Dei

renatus in spem gloriae tandem ipsam gloriam consccst,

si

venialia.

Quod
Quod

justificatus

non potest
adulto

jiistitiain

qualur. Tertius stalus

amitlcre.

quis post justifica-

"

III.

iii

justiflcalo
licet

maiicant

lionem peccando exciderit, quomodo resurgere liabeat, ut itcrum justificetur, el ei mcrila Chrisli

etiam peccata actualia,

IV.

non
;

iiiiputentur.

Quod

justificatus iion tenetur implerc

iterum ai)plicentur,

el in

justificalio a
niat.
i(

prima
iii

ditlerat, et in

quo luec quo convea Patribus

Si ciiiid

i)robatis Conciliis

nostris declaratiim esl, ijuod ad hanc rem faciat, sancta Sviiodus poterit iniiovare, cf co uti.
Deinde lecti fueniMt errores circa articulum de justilicationc.

liuiic

et(|uod promissio Evangelio sit absolulc credendi, el non sub condilione servandi maiidata. ( V. Quod omiiia opcra justificali sint peccala, cl iiitVrnum moreanlur. VI. Quod opera omnia spe gloria' vcl melu pcciia' julcrmv facta siiit mala.
gloriaiii

pra'cepla, niaxime perfectus

VII.

Quodopera bona sequantur juslitiam.

i'Arr.r

iir

annus
id
est,

13.

illos

cniusTi

15/ir.,

169

ciiin laiitiim sif;;niliceiit,

jiistiliie
X

iit^c

jiisliliccnt,

admittendos essc,

cum maximo
docti
;

sint viri

augmeiitiim mereanlur,
Oiiod oper.i
jiisti
iioii

graves
inereiiliii- \i-

admodum

et

de

loco

autem

Vill.

credo certe, ipsos de loco

ribus

cum

(^a-sareis orato-

tam

a-ternani.
<<

non decertare,

et

propterea
liactenus

laudarem,
niilla

IX.

Unod

jiistilicatus

teneiur credere se
peccala, et

ut de

corum

loco, quia
niliil

est

esse in gratia, et sihi iion imputari

se esse pra'destinatiim.

controversia,
tiir

diceretur, sed res relinqua-

oinnino, donec vel controversia cesset, vel

Errores circn

ea,

cjiicV

tcrliiim statiim concerniuit

in jiistificationr prccatoris fidelis lapsi.

Patres melius super Iioc cogitent. Kgo (qiiod ad me atlinct) de liac re nulliim aliud sciicm proferre, (|uam ut aliorum Concilioruin, cl Scdis
Apostolicffi

1.

Pr;eparatio

a<i

dolorem

est superthia,

mos inspicerctur et secunduin illum locus assignaretur. Qiiis autein fuerit usus vcl
mos, ego ingenue fateor

et

mala.
11.

me

nescire. Dixerunt

voto, et
cati

Confessio non cst necessaria, vel iu peccatum non delet, scd remissio pecsoli fidei,

datur
;

qua credit quis

,

se esse ab,

solulum
III.

fidem autem

vel

credulitatem

vel

deinde etreliqui Patres sententias, quorum non pauci iverunt in sententiam Giennensis, alii ad legatos rem totam rejecerunt. Noii defuerunt, qui de praicedentia inter regem liomanorum et

fiduciam intelligunt.
peccato remaneat obligatio ad satisfactionem per poenam temporalem culpa", et poenai a'terna> remissio-

regem Gallorum
in lali

dissererent,

dicentc arcbiepi-

Uuod nunquain

nem,

et

per Iioc

niliil

valere indulgentias, neque

esse Purgatorium post Iianc vilam, neque valere suffragia pro defunctis.
V, VI et VII Julii, ea capita in e.xamen adducta fuerunt in Congregationibus genera-

libus.
1

19. Seclatis priiis

dissensionibus de prsece-

dentia, oratores Galii admittimtur in Coneiliiim lis U7iius ex ipsis oratio, et lecjati responsio.

diebus, scilicet vigesima sexta Julil, ad Concilium pervenerunt d'Urfe, Jacobus Ligneri, et Petrus Danes regis Galli oratores llorebant magna nominis existimatione, et publice in ii Congregatione generali auditi fuerunt, sed antequam in Congregationem admitterentur, dc loco ia quo sessuri essent, disceptatum fuit, quia lecto in Congregatione generali die trigesima Julii regio mandato, cardinalis de Monte inquit Datum est mibi mandatum, etpetitum ut admittantiir oratorum legatorum nomine ipsi tam in Synodo, quam in Congregatione, qiia de re considerare oportet nedum de admis;

scopo Materano, non satis se scire quid juris esset in casu isto, verum sc scire oratores regis Romanorum in Concilio Lateranensi prsecessisse oratores regis Gallorum. Cui Armacanus Rex, inquit, Romanorum, de quo in Concilio Lateranensi, fuit Maximilianus, qui tametsi coronatus non erat, imperator tamen erat, et jura imperii exercebat, qua; ratio in Ferdinando rege Romanorum cessat, qui tantum futuram imperii successionem habet. Fellrensis duos esse posse imperatores probavit, seque intellexisse dixit, regem Romanorum privilegia concedere et alia plerumque jura imperialia exercere. Cui
:

Bituntinus, se unum imperatorem scire dixit, non duos, nec unquam legisse Carolum et Ferdinandum simul iinperatorem sed Caesarem Caroluin tantum propterea sibi miruin videri de re tam liquida aliquos ha^silare . Et infra De loco , inquit cardinalis de Monte nos ipsi cogitabimus,et ne qua controversia eveniat jam
,
;

enim,ut Patresnorunt,fecimusdecretum, ne cuique acquiratur jus,vel priejudicium generetur. I2(t. Sed oratores regis Gallia^ de istis controversiis admoniti offensi animis et variis
,

sione ipsa, sed etiam de loco iibi sedere ipsi oratores debeant. Propterea dicant Patres super iis sententias, si tamen prius admoniti fuerint,

suspicionibus suffusi, declararunt primum per episcopiim Agathensem, et postea perse ipsos,
[irivate legatos inviserunt, se esse discessuros, nisi inter alios principum oratores locuin obtinerent; legati vero ', ut eorum ani-

quando

nos eisdem verbis responsuros et admissuros mandatum ipsum, quibus admisimus mandata oralorum Cssarea' majestatis. Tunc cardinalis Giennensis Grati;e, inquit, sunt habend;e tam pio, tam maximo et
:

mos compescerent, responderunt,

faciendum, quid
in

tlocci

esse

Cliristianissimo regi,

qui tanta pietate Conci-

lium confovet, decujus laudibus nemo unquam satis (ut arbitrori dicere poterit, laudo ilaque responsionem, quam recensuit D. priinus praeses, si illi addantur verba ostendentia (luam gratissimum fuisse Synodo ipsorum legalorum adventum de admissionne eorum tam in ses:

consessu tot variorum capitum aliquis minus prudenter locutus esset, sed ad rei substantiam respicerent, qiiia cum Ferdinandi oratores in publicis Comitiis nunquam adfuissent, consequenter nemo aderat, qui se eis in hac sessionis honorificentia opponeret. Sed liis oratores non ac(|iiiescentes suspicionem moverunt legatis ne vellcntinde discedere, et pra;textu uterentur. Deni(|ue persuasionibus

sionibus,
cio

quam

in congregationibus,
et

non

esset

dubitandum,

meo judipropterea censeo

Rayn, XIV.

'

lipistolu lcg.Tlornm
li.

ail c.Tid.

F.Ti-iic?. .ipuil I'.illavic.

lo. i.

1.

vin.

r.

inini.

?,.

ANN.

TOillS X.\XIII,

22

170

PAULI

Iir

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.
liujus

cum

cedentes, ne res in controversiam addiiceretiir consenseriint in Concilii pertiirl^ationc

,

fum de
Francisci

ipsius, a

(|U0

allegati

perpetuis in
ita

eamdem
pra>conio

officiis

sumus, non
:

publicis convenfilnis

cum

C;esareis oratorihus

quod, aut luinc

velle arbitror, aut illos, ut

sedere

cum
esse

Ferdinandi

oratores

non adesgra-

clariores fiant, egere

putem;neque

sent. Et ut Cfpsarei oratores ostenderent,

ium

illis

simul

cum

Gallicis oratoribus
liie-

enim, aut liic cum ita se gercret, et ut i[)So ct ejiis majoribus dignum erat inanem nescio
([iiam

assidere in Congregatione, in qua recepti

runt, Didacus de Mcndozza, qui ob

verborum laudem
vel

expectavit, aut illorum

suam

inflr-

res pro Christi Ecclesia gest ita sunt obscur;e.

mitatem nunciiiam
intererat, adesse

in

aliis

Congregationilius

ut

illiiminari,

comnuines, ut ornari, vei

voluit simul

cum

Francisco

deni(|uo tenues, ut amplificari

tjone debcant. Sed ef
liic,

cujusquam ora-

Toletano, qui in aliis Congregationibus solitus erat solus pro imperatore pra?sentiam pra-stare.
Sic
tio,
lite

qni se uni Deo [)roba-

fum

vellet, soia recte

composita

Tertia

Jiilii fuit

Congregavidelicet

contentus, id

demum

factorum conscientia facile bene agendo s|)eravit,

ut

in

qua

tres

legati

regis

Calliffi,

scniper bene ut ageret, et illonim, qiias dixi

actiones bujusmodi certe sunt,
orationis facultafem, nediim
tio,

Claudius D'Urfe, Jacobus a I.ingueriis, ac Petrus Danesius, per arcliiepiscopum Corcyrensem ct episcopos Senogaliensem et Vasionensem, de

nullam non
sen-

meam, quam
.

quam

sit

modica, exsuperet
dein

mandato DD.

|)ra'sidentiiim

introducti

fiiere

I^xcurrit

orator

in

velcrum regum

quorum legatorum postremus Danesius, postquam omnes consederunt, et ipse sedens, foribus adliuc Congrcgationis apertis, et niaximo audientc populo elegantem sane ac doctam habiiit orationcm. Concepta illa fuit sul)jectis
verbis
'.

pra^clara gesta pro Dei gloria et merifa am|ilis-

sima, de()iie mutua Pontificum regumque Galiorum conjunctione Ii.tcc addidit

:

Sanctissima ha;c necessitudo ac conjuncPontificis et

tio

Uomani

Francorum

regis

nun-

Ii21.

S. R. E.
CBeteri

legati et cardinales,

Christianissimo regi, reverendissimi archiepiscopi, et

in

omnium ordinum

hanc sanctam Syno-

dum
puus

cooptali et conscrii^ti Patres, sicut prsciantea pro cjus pietate eratdolor, ex miser-

rimis et post liominum mcmoriam tnrbulentissimis Ecclesia' temporibus susceptus, ita nunc cujusdani bTlitiffi causam attulit nova tranquillitatis oblala spes, quam sacri hujus Concilii nomen expectatioque commovit. iNeque enim potuit aut non sperare id fnturum, quod vos

qiiam ex eo tempore (nimirum Caroli M. et Ludovici Pii) intermissa, sed multis potius et magnis ufrinque officiis cuita, cum uter(|ue suain in altcrius dignitale contineri dignitatem existimaret, integra adhiic incolumis()uo [lermansit, ut verissimiim esse videatur, quod innocentiiis ili Episf. ()uadam ad Galliarum cpiscopos niissa testatus est Frtniconmi refjinti
,

('xaltationem, (ipsius

enim verba, quo magis

Apostolic.v

agnoscanfiir,

ponam) sHfilimntionrm

Sedis esse, videriijiie id

rcgnum

[irajcijiua

qua-

dam
et

gratia a

Deo benedictiim,

cujiis ct rex et

Conciliorum |)rseside Deo agere quod maxime semper expediret, non vebementer eventurum esse hrlari nec vero
auclore
ijiso

po[iulus sinceram sem[)er fidem retiniiissenf,

sciret; aut

singularc (juoddam oxiiniiim(|ue stiidium in

Ecciesias, pr;eci[)ue in

Romanam [)r;estitissent .
i

convenire existimavit, cum de summa re Christiana ageretnr, non singulare existere Christianissimi regis studiiim, qui ad bene de ea me-

Demum
tor,

ad Franciscum

(lebqisus est ora-

cis

eum()uc commendavif, (jUod sjiretis jiolificoinmodis regiium ai) lucreseon recenfium

rendiim
pliiriiiiis

cniii

cognomine

sibi brereditario,

tum

infoctione vindicasset.

majorum exemplis
etsi

invitaretnr

ita(|ue

Quid
ejiis

lioc (inquit)

commoniorem perpecustodias

(liiod facturiis ipse, si

pracsens adesset, fuissot,

tuas

excubias et

nemiie ut vos

sponte

currentes

aciius incitaret ad [lopuli Christiani concordiam reconciliandam, sacerdotii

tamen pacem et
,

nostrai rcligionis? qua3

vigiiiti

cum

sanctissimap per lioscc sex et

;innos ita jacfaretur in liac,

quamomnes

digni-

tatem (propi! amissain) recupcrandam, veteres niiiiiiim(|ue diu neglcctas Ecclesiie ruinas fulcieiidas, ad ea(|uc conficicnda suas omnes curas, (tonsilia, cogitationes et opes |)ollicereliir, id nol)is legationis hii.jus miinere imposito, suo nominc iit faccremus mandavil, ciijiis cgo iegatioiiis summam, priusqiiam vobis, Palres.exponam, (luod (|ui(lem extrcma oratione mea faciam, paiica (|iia'dam necessaria dicam cuin de
pliiiimis rcgiini Fiaiicia"

moininimus, [larfinKjue etiam sentimus, contrariarum o|)iiiioiium qiiasi venforum tempestale, vix
iit

stafiii

[losset

quid qiiisiiue
sa|)ientissinie

so(|iier(1-

tur,

i(l

ogit, qiiod

pro sua ot m;ijoriim

suorum
[)ofuit
,

perpetua consiiotiidine

quoil eiiim acce[)erat, et ipsnriim oxem[)lo A|)o-

stolorum tradilum,

ot a
iif

Catholicis

]iriiici[)il)us

seni[)or ol)Sorvafum,

do

iis, qiiiv>

do

tido voca[irivata

reiiliiriii (|uivsfi()iiem, niliii a

quo(|uam
Fcclosiie

aiictoritato conslifiiorotiir, sod

[lotius

supcriorum meritis,

Judiciiim, cui omiics staro oi^orterel, oxjiecfaiTdiiigoiitissime iii omnes tur, ila sane fecil
.

'

Ms.

arcli. Viil. sign.

mim.

ni!)5. p.

l>i!.

Ms.

aliiid

sign.

iiiiiii.

parlos cavit, ne
ciesiac
iisii

(jiiid

omiiino

in

communi

Ec-

32n2. p. 1SR.

novarotur,

cum

interea

non dees-

PAULI
sent, qui imilta ciim
stiani, tiiin
iii

III

ANNUS

13.

luit
tate

CHRISTI 1546.
desiderarit,

171

iii

doctriiia populi Ciiriinstilulis inu-

rum amicitiam
suorum

eaque

re

parum

sit

inoriluis vilaM|iie
,

i|uieti et otio

coiisulere visus, sed ina-

idque adeo tentare tanda esse ccnserent auderent, ut in(|uirerent eos qui in dies nova perferrent. Sed ipse omiies lias causas vestris,
l'atres,

maxiino et excellenti animi roborc ac piepraHiitusJustum bellum,quaiii inhonestam

'<

pacein.

judiciis

reservavit,

(|iiainobrcin

iiuo

assequeretur iquamvissuapte ingenio ad clenientiani ac lenitateni pronior essei, et eliam vel a siiigulortim liominum, quoad publica salus paleretur, paMiisaliliorrerel) coactus est interdiim in tanta muUiludine peccantium, et oninia miscere ac perturbare, nisi occurrerelur, paratorum, coiilra naturam siiam esse
facilius id

aulem, ut certior priinum est faclus Cliristiani noiniuis universi hanc in urbein indictum esse a Paulo III 1'ontifice maximo, in quo de tantis Ecclesite inceiidiis coml*ost

conventum

muni tandem
jaiiKjue co

consilio restinguendis ageretur,

aliquot parvo
sanctitate
,

uumero, sed

et sa-

picntia

et

pr;cstantissimos
,

Patres

pnemissos

qui

ea

severior, ut graviora in illos edicta |)roponeret,

si

saria viderentur, ante

qua; Concilio necesproviderent, compara-

tum

qui auderent privala temeritate Ecclesia- staconvellere, et ita perfecit cum sua provi,

rent, adminislrarenl; sibi

non

defuit,

quin eo-

dem

delectos e suisepiscopos initteret,

participes curaruin et socios
aIii|uo
satis

commu:

dentia

tum judicum suoruin

incredibili

in

nium

futuros

exequendis mandatis

stiidio et vigilantia, ut in

denique

tanla repente coorta teinpeslate, in

qua

difticil-

interjecto, et

temporis spalio rem serio agi, et consessionibus

inagno

limum videbatur cursum

(juo intcnderat

tenere, facillime eo

pervenerit, cuin

siEvissima h.TC procella (proU Dei immortalis tidem

tamen multas civitates imo vero

,

nationes gentesque tolas vel everterit vel gravissime cerle affli1)

:

duabus, tribusve, aliquot jam auctoritate vestra perscri[)tas esse leges allatum est, qui illuc usque oinnia fecisset, i\\vx principem et re et nomine Christianissimum decerent minime
,

judicavit convenire,

suum

in re tain necessaria,

xerit pacatam dat vobis, Patres, amplissimam nobilissimamque provinciam, nihil in ea iiovum, nihil alienum, nihil non ex veteri more ac disciplina publice introductum reperietis
:

tamque

et a se,

et

ab omnibus bonis semper

exoptata officiuin non

inulto libentius
(si

prsstare. Itaque qui regni negotia id pati potuissent) fecisset, ut hic adesset, ubi tot sanctissiDei sacerdoles, divino, ut credi par est, maximis de rebus consistentes videret, quorum in vultu, gestu, oratione acspiritu afflatos,

omnia
nia?
,

in illa vetera,
,

doctrina, ritus, ca-reino-

mos

mores justitia constant. Vos nunc de omnibus ea statuite, qinevera, quac e republica

esse, quae ad

suminam populi
l)ei

cordiam,

et
,

ad

Christiani congloriam perlinere vobis vi-

debuntur ne quod adhuc magno piorum omniuin animi dolore accidit, ultra eveniat, ut
inipuri Turca?, uefarii Judsei, et utrisque impor-

quod proxiinum erat, legatos procuratoresque suos, et voluntatis interpretes nos misit, cuni his maudalis, quce ego nunc universim lantum summatimque exponam.
quiesceret, sed
122. Hffic est

mandatorum

Christianissimi

tuniores non homines, sed in beliuse, novi quidain horum

rei,

hominum
temporum

figura
Ejiicu-

qui oinnem ex

hominum animis

loUere

humanitatem et religionem convellere de mundo conantur, suo illo inceslo ore sanctissimsc nostra? pietali conviliuin faciuut, et quod iinperitis jure agere videantur, crebro illud nobis exprobrent, Ubi est Deus eorum? Porro autem

suinma etsi miniine dubitat, quin vos, omnia de quibus convenistis, qutcque ab hoc sanctissiino Concilio expectantur, sumino sitis pervos studio acturi, a vobis tainen [iro sua pietate in Deuin, observantia in hunc ordiuem, et in populum Christianuin universum chariregis
:

tate

petit

[iriinum

ut pacis

concordigeque

cum

aniinadverteretChrislianissimusrex, quanres contiiiendas,

causa, ac ne amplius non soluin imperitte imbecilK-eque mullitudinis, sed quorumdametiam

tam semper vim habuisset ad

esse unuin in Ecclesia
late et dignitate

robustoruin
sia;

(licet

leviuni) inentes fluctuent, et

et

Romana

episcopuin, ut-

in diversa ac contrarialerantur,

pote Petri successorem, reliquorum et auctori-

statuin

perturbet

qus res Eccletanquain unitatem

principem, ad quem cteteri ut ad caput referrentur, qua maxiine re nostra ha-c

in terris militausEccIesia, illius in ca'Io

trium,

phantis effigies quiedain aguosceretur uou minore cura ac studio providit, ne qua inde secessio defectiove ullam ob causam accideret in quo vel clarissima regia virtus et constantia enituit. Sa-pius eniin omni ratione tentatus et inultis invilatus, nec his vulgaribus commodis,
ut aliiiuid auderet aliquando,
altero

abrum|)at, de doctrinis ea seinel constituatis, publiceque [)roponatis qua; oinnes ubique Christi lidem professi sequantur, teneant, credant; nec enim lleri [lotest, ut alia ex re ulla
,

inajor existat

animorum

disjunctio reiqiie pu-

quain ex sententiaruni, quie de religione habeantur, dissidio, ut nou libentissime oinues assenlianlur iis, quic vos auctore
blica^ perturbatio,
S|)iritu

nec cdiluiii ab
perstitil

cxemplum
ut

dubitaret sequi,

in

senteiitia,

quorumdam

pro[ilerea

linitimo-

Deo, qui huic loco priesidet, sanctissimo Dei com|ir()baveritis. Deinde cum oinnia Ecclesia; inala et incomuioda cx co loute profluxisse luultis videantur, qiiod umiiium |ia;ne

172

1'AUH

III

ANNUS

13.

CHRISTI 154G.
Suprascripta oratione absoluta, reverendis-

temiiorum sanctitale

ordiniim ministri Ecclesisc ab illa priscoriim ct innocentia plurimum deflexerint, ut vix tenue ejus vestigium jam
appareat; ideo vos rogat
et

obtestatur, ut

vitae

morumque in Ecclesiasticis personis disciplinam acerrima sacrorum canonum norma dirigatis

:

ita

enim

fiet,

ut hic ordo, qui pra?lucere

cwteris et ad doctrinam et ad vita> exempla deberet, nunc autem maximo reipublica' malo,

simus cf illusfrissimus dominus cardinalis de Monte [irimus ipsius sacri Concilii prresidens ei legatus respondit consensu et approbatione totius Synodi, sub infrascripta forma Sacrosancta S>nodus, 1^23. rcgis legati ornatissimi, magnam cepit ex advcntu dominationum vestrarum voluptatem atque Ifftitiam.
,
'

libentissime ctiam audivit ea, qua; de

Gallia?
et

summa

ob plurimasquorumdam lal)es et maculas vulgo est despectissimus, longo intervallo pristinum suum splendorem dignitatcmque obtineat; ex quo illud mox consequetur, ut cum tanta jam esse coeperit in ordine auctoritas, quanta esse in moderatoribus magistrisque vitae deberet, latius se fundat utilitas, ut qua in pra'clarum Dei populum, id cst, eos, quos propterca majores nostri clericos appcllarunt, privatim sanxeritis,

rcgum

in

liomanos Pontifices, Concilia

et
])iefate et laboribus amplificanda suscep-

Catliolicam P^cclesiam
fide Christi

pro
tis,

tuenda

comperta quamvis omnibus et explicata, dominafiones vestne luculcnta oratione recitarunt. Sciunt

omnes

ii

sanctissimi

patres, Chri-

eadem valeant
quie

in toto

omnes, nuUusque jam corporc Ecclesia; mevus, nulla labes,

in

tianissimum regem Franciscum ab ejus majoribus nequaquam esse degenerem, fixumque in animo divinum illud eloquium habere Perme ri-t/es refjnaiit, per nie primijiex mijierant, et jiotentes decermmt juslitiani. Itaque dominatio:

nuUa ruga,

quidem sponsum quealgravius

nes vestras, (|uas

esse

pracstanti

virtute

pr;editas

olfenderc, relinquatur. Agite ergo, excitamini per immortalcm Deum aliquando, Patres, et in

causam tantam, tam gravem, tam necessariam totis pectoribus animisque incumbife. De doctrinis, de moribus ea statuitc ac decernite, qu;e
sapientissimus
ille

liujus

moderator Concilii

Spiritus vobis suggesscrit, quibusque popukis omnis Christianus ac Christianissimus, quasi

cerlissimis ab ipso Deo editis miraculis libens pareal ea certe, ut ia Galliis toto(|ue Franco:

amplectuntur atque recipiunf animis, regium mandatum in hoc loco lectum et rccitatum, quantum dc Jure debcnt, admittunt. Ut autem pax ef concordia, sanaque et vera in Ecclesia doctrina statuatur, omniaque rcligionis dissidia tollantur, moresque depravati emendentur, pro se quisque, sicul
hvtis

non ignorant,

decet Dei ministros

res,

rum imperio
poscit,

observentur, Cliristianissimus rcx pro sua pictate curabit. Has sibi ille i)artes de-

et .\postolorum successoatque hujus calamitosi temporis necessitas exigit, Conciliorum duce, auctore et gubernatorc Spiritu sancto inspirante, maxime nitetur. Oiiod vero rex ipse patrocinium et custodiam

patrocinium

vestrorumque ille decretorum curam, propugnationem profitetur. In

,

eam omnes

regiai

potestatis nervos intendet

',

eorum, quaj sacrosancta Synodus decernenda censuerit, se in ditionis sua^ locis habiturum ])ollicctur, majeslati ipsius Synodus universa
qiias ])olest grafias agit.
in

gladii etiam,

quem

Deo porrcctum ad malo-

rum, ut sanclissimus ait Apostolus, vindictam, bonorum vero laudem gestat, vim aciemque, si ita oj)us sit, experiefur. Denique cum tanta esse constet Francorum rcgum in Ecclesiam, et pra'cipue

Komanam

merita, quibus majores vesfri

(jua;

summi(|ue
postulat,
sibi

Pontifices,

am[dissima liabute(|uissir.ium,

Cujus sane ingentitim Christinnam rcmi^ublicam meritorum jirivilegiorumque (ialliarum Ecdesiis concessorum, (]uantum publica ulilitas feret, rationem habel)it, ita ut rex ipse Christianissimus sacrosancti Concilii i^ropensam in se voluntatem ac studium agnosccrc facillime possit, nec ei ullo

crunt [iricmia, semper fribucrint, a vobis hoc

(|uod
est

un(|uam tem])ore
pietatis pivniteat
>

caiisa ftitura
.

sit,

uf sua'

eum

profecto

ea

ut pra?mia conservelis, ne(|ue quid(|uam

omnino imminui aul mutari patiamini eorum, quorum in possessione cum ille ipse, cujiis
anlca memini, Ludovicus
filius,

Dcindc idem re\crcndissimus el illustrissidominus cardinalis do .Monle jiost lectas ct recitatas ad invocandtim S|)iriltis sancti luimcn
miis
jircces consuetas,

IMus Caroli Magni

sinc
:

rogavil 1'alics,
articiili

iit

proseiiue:

tum

alii

deincei^s

Francorum reges

rcntiir

cxaminalionem

dc jiistificatione

ulla dubitatione aut controversia, fuerint

po-

stremo, ut omnibus Galliarum Ecclesiis, (juarum ipse tutelam a majoribus relictam et commendatam habet, sua omnia jura, privilcgia,

immunitates confirmctis. Ila'c si feceritis, erit cur ct gratias vobis (|uam maximas universi cx Gallia agamus, nec vos ita aul scnsisse, aut
fecisse
<

super qiio dixit sciitciitiam suam H. D. c]iiscopus Fancnsis. l'oslca dimissa fiiit Congregatio. 1:21. Scxtx scssionis prorngatio : Coiicilii Nonis .liilii x, xi, xii, traiis/atio affitatiir. cl XIV, excutiendis accrrimc articiilis de jiistifi-

catione data cstojicra, dicla'quc a pluribiis Patribiis

scnteiitia>;

c|iisco]iiis

vero Cavciisis in
sc])tiiiKi

unquam
num. 3232.

ptt'nitcat >.
Dum. 3i0j.
p.

Coiigregalionc gcnerali tlecima

35
cl

Julii

Eil. etiam in Ms. aicli. Val. sign.

p. 197.

p.

60.
'

et .Ms. sig.

Ms.

arcli.

Val. jig. uuui. 3232. p.

M.

PAULI
liabita

III

ANNUS

13.

CHRISTI

15/|G.

173

cuni
est

nonnulla vcrlia consona protulissct, ab episcopo Chironensi correptus

in dicendasentcrilia

cum

vcritate

Catholica> fldci

jiaruin

Patres certi csse non possent, quo tempore, (luave dic decreta ipsa ita al)Soluta cssent, ut
pulilicari

qua corrcptione ita excanduif, ut diniissa concione antequam lcgati cx aula cxiisscnt in cpiscopum Ciiironcnsem iiefulanfissime insi:

num

posscnt, consentaneum et opportuvisuin est ut dics incertus reliii(|ueretur,

liens aliquos harba'

pilos evulserit; ad ([uem

nc ifcrum ad prorogationem facicndam, non abs(iu(! indignifate devcnire necessum esset. llahita igitur in ipsa die xxix Julii Congregatione generali, sessio ipsa, qua' dicta die juxta

dein, coacta alia Congrciiafione ad euin castigandum, anathemacontraxissc |)ronunfiatus, et

decrefum
erat,

carccri in monasferio S.
licet ipse

sedafa ira atque ctiani Chironensis episcoiius la'sus flexis genihus flafjiitaret, ut illi parceretur. De re tota certiore facto Pontifice, jussus est pclli e Condecilio, cxilioque Tridentin urhis mulctari
:

Hernardini addictus; veniam flagifii deposceret,

in V sessione puhlicatuin celebranda prorogatur ab beneplacitum ipsius sanctse

.

Synodi

Adjecta sunt prassulum,

interfuere nomina.
l"2(l.

(|ui

Congregationi

XXX

Julii

Congregatio generalis habita

:

est

',

nuim anatiiematc solutusa legatis,cum reatum dcflecleret, in suam dioecesim amandatus est. 12.%. XXVm Julii actum est in Congregatione generali a cardinali a Monte de promulgando decreto de justiflcatione, verum consulti Patres sessionem prorogandam censuerunt, de quo
alia Acta ha^c

quit,
lega'

qua cardinalis de Monte Vidi, invota Patrum, quK quoniam mihi et colin

meo ;equalia videntur, propterea mus accelerandum esse, ut extrema

censui-

inanus
,

huic decrcto de justiflcatione imponatur

et

deinde dies sessionis pr;eflniretur . At Giennensis NonnuUi Pafres retulerunt

:

addunt

'

Pniroijatio sessioiiis

vi

Concilil

Tridentini

sub Paulo III Pont. Ma.r. Gorenfe betlum invictissimo Carolo V iinperatorc adversus Ecclesia' hostes Lutlieranos. eorum ducibus .loanne Friderico Saxone electore et Philippo lantgravio Hassiffi, qui contra ipsum Cffisareni rebellaverant, etprimi arma
'<

ca'perant,

ac propferea

ingentemque exercifum paraverant, cumjamomnia in Germania armis

mihi numerasse vota et invenisse minorem partem sentire, utdiescertus praiflnirctur. Quamohrem senfenti;e majoris partis, non vestrffi ordinationi standum est . Cui cardinalis de Monte "Fafeorego numerum corum qui diem certam statueruntvisum in uno,autaltero excedere, sed non semper numeranda' sunt sententi;T?. Mihi, inquit Giennensis, ex hoc irrogatur injuria, quoniam ex hoc censetur esse meain senfentiam
:

((

(lebiliorem

quam

alterius,

quamobrem

afferan-

arderent, et dissensionibus, et tumultibus scaterent, Cajsari

fidei Catholica'

tur sententia'
et

Patrum per secretarium

coUecta',
".

summo

Pontitice Paulo

III

(uti

secundum m;ijorem partem

in

decernatur
et

et Christiana; doctrinae
:

propu-

Tum
suam

ex responsione cardinalis de Monte,

Concilio
prffisidentiam

qui

gnatoril suppetias ferente

libus

nonnuUis
ct

aliis ipsius

novatoribus rebelGermaniai principi-

Pontiflcis

intentionem plurimum extollehat, Tridenlinus

bus
lica,

ex liberis
milites,

civitatihus

faventibus,

quamplurimis pecuniam, tormenta bel:

paululum
Christiane

excitatus, ut

magis blande,

pie ac

Christiana in
in

commeatusque suhmittentibus respublica maxiinum discrimen adduci, sed primis sacrum Concilium omni spe ejus,
intenderat, reslituendaj Ecclesi;e unitatis
(Jnare Patres in tanta perturbafione, nonsolum ab inctvp-

quam

desfifutum videbatur.

temporum
tis

rerum tractandarum discussionibusaliquantulum remorari coacti sunt,scd quod consilium capiendum foret ignorabant. Adveniente itaque
die XXIX niensis Julii .mdxlvi, qua; pro sessione vi

cardinalem de Monte admonuit. Hic vero intrepido animo, a quocumque etiam minimo privatim se corrigi publicis autem et moneri paralum esse, in Synodi conventibus juxta delegatam sibi a Pontifice auctoritatem, nemini tanquam magistro sese nunquam subjecturum professus est. De hac dicendi libertate excusari nierito potest cardinalis pra-ses, quia Tridentinus semel et iterum ei dixerat, ne verbum proferret cujus deinde p(Eniteret, quod sane dictum minantis
ipsis

cum

ageret,

celebranda fuerat constitufa, cum iieque decreta super re tam ardua, nempe de justifica-

imperanfis, non prajlati in Synodo tanlum libere loquentis speciem pra?ferebat,

potius ac

tam prrecipiti ac turbato tempore pra^paneque Patres ad ea publicanda quieto ac pacato animo esse possent (cum multo longius tcmpus, major alia perquisitio, alia discussio, alia denique animorum i)uies ad ea decreta conficicnda atque deccrnenda re(juircretur) necessario sessio ipsa proroganda crat. Cunique
tionc,
rari,
Ms. arch. Valic. sign. nutn. 3232. p. 200. Angel. Masiarell. in

tum subdidit constanti animo

nullas esse Tridentini etiam

Sciat ipse,

irati

minas apud

cardinalem de Monte, cui vis quideni inferri potest, ut timeat autem, non sat fieri potest, inaxime uhi id officium exigat suum .
127.
((

Multis

interjcctis

Secretarius legit vola

Patrum

additur in .Vctis dicta inhesterna

:

'

Act. Conc. Trid. .Ms. arch. Val. sig.

num. 3212. p. 37.

' Ms. arcli. Vat. sign. num. 323. p. 207. Acta Congreg. Concil. Ms. Franc. card. Carber. sig. uum. 1799. p. VJi.

174

PAULI

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.
gas suos in Synodo recenter obortas percepisset,

Congregatione siiper certitiidine vel incertitudine diei sessionis, inventiqne fnerunt viginti septem, qui diem incertam probarent, novem, (|ui certam. Decernalur ergo, intjuit Giennenlis

maximoaffectusdolore, cardinaliTridenlino insinuare studuit, ut ipsemet imperatori necessitatem Concilii alio Iransferendi signilicaret,
consensiim impetrare conarelur, et ita honori suo consuleret alias lofam in ipsum cul[)am Palruni Tridento discedenliiim refiindendam. Scripsil quoque ad Bernardiniim Maffeiim, qui Pontifici a secretis erat, ut Pauliim do liis omnibus certiorem redderet hanc pricejiis(|ue
:

secundum vota majoris parlis. Cui cardinade Monte Plura in hac materia concurrunt, quie consideratione indigent; primum, quod
sis,
:

sumus

in rebus, qu;e

ciliarium perlineant,

quarum

ad ordinem rerum concidirectio cit niode-

ratio ad nos soios prtcsidentes s|)ectat,

(juorum

est dirigere gesta Concilii, alioquin niiiii diflert

priEsideat quisque an subsit,

si

parestauctoi'itas;

deindecum

in

ubique omnium rebus magnaest

controversia, parvaque esl in

ditferentia,

numero Patrum

quas siia sanctitas novit, occasionem minime amitlendam jiistissimas esse causas et ab omnibus etiam ap[)robandas, quiP hinc cogunt discedere, non iit Conciliiim suster cseteras,
;

legatorum Sedis Apostolica} sentenponderanda est, ut cuicum(|ue parti tia ita adhEEserit, stetur. Tertio considerandum est, quoniam non est major numerus eoriim, qui dicm certam volunt, si recte sententia? perpendantur, (juoniam plurcs dixerunt diem certam,

pendatur, sed ut in locum ciinctis

tutiim transferatiir
;

nullo

modo sperandum

nationibus ad

dogmatum, ac
sionem

pr;pcipue ad justificationis deci-

posse perveniri, Germanis Patribiis Ca?saris voluntati niinium faventibus. Prosequi-

dummodo
alii

intra octo dies, alii

alii

dummodo

intra

quindecim,
sint, nihil

diimmodo

intra tres

menses,

intra sex, quic sententite

cum

conditionales

ponunt

in esse, niliilque

juvant paripsis

luridem Cervinus in Lpistola referre, quod ipse Tridentum quamprimum reversus, ut turbatis rebus finem imponeret; cum Faneiisi e[)isco|)0 egisse, ut cardinalem Tridentinum adimpetrandum cjus opera ab imperafore alio Concilium

tem

illam, nisi

prius

statuatur dies ab

nominata, quamol)rem si hx conditionaies sententicE submoveantur, remanel)unt multo plures, qui diem incertam statuanf, quam certam, etc . Dimissa Congregatione, statim Giennensis conversusad cardinalem de Monte, petiit ab eo, utvelletin bonam partem trahere verba, qua; ab eo dicta fuere, eiqiie [larcere, si in ali(|uo illum oflendisset. Cui cum annuisset cardinalis verum de Monte, Tridentinus similiter fecit cum cardinalis dc Monte capite parum inclinato ei annuisset, indignatus cardinalis Tridentinus, quod non et verbis ei responderetur, dixit Capiatis mea verba ut vultis, (luoniam mea nihil refert quomodo accipiatis, sum enim ego
: :

consensum adhortaretur; ne ipsi causa hujusmodi recessiis adscriberetur eteniin injuria, qua legatum, etConcilii prssidem affecerat, nota omnibus, coram oratoribus Galtransferendi
;

et tota Synodo illata erat. Subjicit mox episcopum Fanensem cardinali Tridenlino liicc omnia renuntiasse, qui non modo de prudenti
lis

dato consilio sibi gralias retulerit,

i[)suin

Fanensemcum

verum etiam Nicolao fratresuo mittere

decrevit ad imiieratorem,
daverat. Interim

posse,

quod jam operi mansuam beatitudinem decernert quoinodo se gererc debeat in eo rerum

eventu, etlocum designare ad Concilii prosecu-

tionem.
in

Lucam tamen

ipse

summo[)ere
;

ap[)ro-

babat. Veriim Pontificis

mens

ante has turbas

(]iiare

translationem

valde

[iropendebat

nobilis

. Si

nobilis es

inquit cardinalis de

Monte,

ego ignobilis non sum, sed ibi ad locum, ubi nobilis milii imperare non possit. Ximiiim efferri se sinil cardinalis Tridenti-

legatisfacultatem per Hreve concessit Conciliiini alio transfcrcndi, quotiescuuiquc major l'atrum-

numerus
Lucain
tior
reiidi

assentiretur
[ira>ci[)ue

([uorum etiam arbitrio

[ilacere significavil. Cer-

locuin relinquebat, Fcrrariam tameii, Senain et

sibi

niis inani nobililalis generis jactantia, (|iiam nobilitalem D. Gregorius iNazian/enus luteam vocat. Cum vero Tridentinus ct Gicnnensis, at(|iie alii Ctesarea; majestati obnoxii pra'sules

factus

iin[ierator de liac

Concilii transfe-

urgere vel etiam cogere velle viderentur legatos

Apostolicos, ut potiiis (^msareas

quam

1'oiititi-

cias volunlates se(|uer(!ntur, a lcgatis de trans-

Fanensis ad eiim [icrveniret ira excanduil, adeo ut cuin legatis as[)i're dc hac re cx[)ostulare suo oratori [iriece[lerit, et [)r;eci|)ue cuin cardinale Cervino, qui liujus rei auctor credebatur. De quo sic Acla
tractalionc, aiitequam

ferendo (kincilio

iii

Italia'

iirbein

non obnoxiain
est,

Conciliaria tiadiinl
((

'

Ciesari ciim 1'oiitilicc agi ciiJiituin

ex (|uo

dissidiorum

fonlc

pioximo

aiiiio

Tridentiiium

Conciliiim dissoliitum \isuri sunuis. Cardinalis Ccrviiiiis Tiidenlo lunc abseiis erat, ul cardicum Ponlilicio iiali Kariiesio legato a lalerc

Augusli illustrissimus D. Didacus a Mendo/.a venit ad rc^erendissimos legatos, dociiitque de iriente im|)craloris, qiii non vull ut Concilium ex Tridcnlo lr;iiisfeialiir. In inaximo
.Xll

|)ei'iculo suiit res Christianllatis

uii(li(|ue jiro-

(iermaiiiam |)rolicisceiili assisleret, ct Kovcrcti oppidi, rridcnto pioximi, inlirmilate

excrcilii
iii

leclu

ingeiilia

ma!a

imiiiineiil

cx uiia eniin

(lcfciiliis

ila(|iic

cum

altercatioiies iiilcr collc-

'

Diiir.

C.onc. Tiiil. Ms. arcli. Val, p. \ii3.

PAULI

Iir

ANNITS 13.

CHRISTI 1546.

175

im|ierat(ir iion soliim dicit, qiiod iion viiit,

qnod

Concilinm cx Tridento disccdat, scd ctiam minatur, si aliquis loqnatur dc translationc, ct [u icscrlim minatus esl reverendissimo cardinali
S. (Irucis, cui im|)ini;unt i|UO(l

confcctiim

dccrctum de justificationc a domiiiis depulatis . De quo iterum Patres xvii Aiigiisti

scntciitias dixere,

decrcvcre(|ue,

ut Ponlilicia;
fclici

indulgcntia'

iu'oposita^ oraturis pro

suc-

cu|dat ct agat ul Concilinm liinc fransfcratnr. contra qucm cardiiialeni adeo prorupit iii injiirias, et jurgia, et minas impcialor, ut lUinKiuam contra ali(|ucm
falia
tia

ccssu cxpeditionis Ca'sarea3 conlra Luthcranos solcmnis ac xix Augusfi liromulgarentiir

'

supidicatio instructo agmine religioso a Patribiis Tridcntinis cclcbrata est

:

dixcrit.

Kx

altera

vero

ob

immincii-

bcUa locus iste tutus non est, et uiuli(|uc Lntlicranis circumvallalus et rusticis, qui etiam contra proprium cpiscopum non scincl macliinali et yrassali sunt, iie

dicam de rerum omnium

in liac civilatc

pcnuria, sterilitate et loci anguslia. Deus igitur faxit, ut quod reipublicce Cbristiau;e cxpedit, et Dei gloriam concernit, tiai .
1'28.

XXVlll Augiisti iii Congrcgatione generali pra?sides legati consuluere Palrcs, an dccidenda (]ua^stio dc ccrtitudinc gratire, (|utB etiam infer Catliolicos vertitur, an vero solummodo daiiiiianda sitasscrlio Lufheranorum. Placiiit majori parli damiiandam tantum esse assertionem hx<

Indigna Caesarci oratoris exambienlis

Ecclesiasticum

insolentia aspcravit

imperium subjicere Coesareo magis legatorum animos,

;

ut Pontificem urgerent ad Concilium Tridento transferendum in Italiam ut eorum litteriT ad cardinalem Camerarium ostendiint Nos expedire judicamus firma fronte et animo constanti
:

translationem Concilii executioni mandandam esse, ci;m certnm sit Tridenti non diu possc permanere ideoque si liic repugnante natura
:

reticorum, qui dicunt justificatum fcncri ex fide ad credendum se esse in gratia Dei, quod nisi certo credat, non esse justificatum . 130. E/rores et dubia de jitstificatione. XXIII Septembris - in generali Congregatione decreti nova formula proposita excussaque, necnondie xxvii Septembris, ac xxix, et Octobris, ac ii et v et vi, quo die errores Lutheranoatque in rum circa justificationem collecfi medium adiiucti fuere ', ut gravissimo examine

discuterentur.

retinere quis velit, dissolutio necessario, et alia

absurda sequentur,

et

si

sua

sancfitas

istis

comminantibus vili animo cedat, episcopus non est, qiii in futurum nec verbum pro nobislocuturus sit, nec imperatori et suis ministris oppositurus . At dein legatorum animi sedati sunt ob Ca?saris modestiam observantiamque erga legatos nam cum ad imperatorem perve:

Errores Lutheranorum circa articulum de Justificatione coUecti a R. D. Episcopo 3/inoricensi. et lecti in Congregatione vi Octohris mdxlvi.

P.aptismo non

tolli

peccatuni, sed solam

imputalionem.
"

Solam fidem

sufficere ad salulem.

n
n

nisset cardinalis Farnesius,

injuriis vcrbisque

questusque esset de minacibus ab oratore profusis contra cardinalem Cervinum, negavit imperator dedisse oratori ea imperia tum addidit,
:

Opera nullo modo juslificare. Evangelium pugnare cum lege.

Deum
orat.

iiraecepisse impossibilia.
in

Justum

omni bono opere peccare, etiam

dum
et

si

ex Pontificis

voluntate

translatio

Concilii

invidiam ac reatum omnium malorum qua' inde emergerent suscepturum, suamque conscienliam oneraturum si vero pra^sules
ficret,

eum

n Omne opus opllme factum esse peccatum, mortale quidem, nisi Dei misericordia fiat

veniale, licet alibi inter veniale et inortale

faciat ditrerentiam
:

non

iinperii sui

ac

pro-berent, se in eos
igitur
iras
legati
,

regnorum translationi causam animadversurum. Posuere

silenfioque
translatione

Theologi, qui diflerentiam inter mortale et veniale docent, ad insaniam perditissime nituntur torqucrc conssed dicunt
:

cientias

hominum.

damnandas Luthcranorum aliorumque impiorum haereses flagrantissima studia

prcssa, ad

Honio Christianus continuo pcr Christum

liberatus est a lege Dei.

converterunt, ut Acta manuscripfa denonfant

li>9.

'

Decem

prfficepta

non pertinent ad Chri-

rali

Augusti in Congregatione gcnecardinalis de Monte (in^iuiunt Acta) admo XIII

stianos, sed ad solos Judaeos.

n

Nihil est praeceptum a

bono essent animo, nihilque timerent (nam rnulti ob hos tumultus bellicos cx Tridento discederc decreverant) neque ex Concilio recederent, sed permanere vellent una
nuit Palres,

ut

Deo in Evangelio. Opera Deus nihil curat, nec eis indiget. Opera nihii omnino ad salutem, aut ad

justitiam valent.

cum

ipsis reverendissimis et illustrissimis doef

simus

Sola fides Christi necessaria est, qua jusfi ca?tera autem liberrima sunt, neque
:

minis prsesidentibus, quibus salus

cujuslibet ex Patribus
ita

securitas
curfe

prieccpta,

neque prohibita.

erat cordi et

atque propria
Ms. arch. Val.

deinde proposuitexaminandum
num. 3232.
p. 208, 1586.

Ms. arch. Val. sign. mim. 3232. p. 213. In Diar. Conc. Trid. * Ms. card. Barb. sign. auclore Aiig. Massarello. Ms. arch. Vat. Ms. arch. Val. sign. num. 23. p. 63. et aliud iMs. card. Pii.
'

'

sig.

num. 3249.

p. 109.

176
'<

PAULI ni ANNUS 13.

\ulla peccata possiint homines damnare,

CIIRISTI

154G.
slatuitur 1'urgalorium,

Item,

etiamsi velint, nisi sola increilulitas.

agimus,
judicio.

in^iuit,

de

aniniffi glorificatione,

quia non sed de

Xulla est justitia nisi fuies. Opera (iua>cum(|ue ante cliaritatem facta, sunt peccata, et damnabilia, et indisponentia ad gratiam. Opera niliil sunt, aut sunt ctiam ;p(]ualia,
"

Aninne enim Purgatorii certa- sunt de sua salute, et si diceretur; Nostra imperfectio suppletur justitia Chrisli, quid amplius purga-

quantum ad moritum atlinet. Omnia dobet opcrari homo pro

i<

egemus? Respondent, qiiod suppletur non usque ad glorificationem, sed ad judicium, an scilicetdigni judicemur purgari in Purgatorio?
tione

aliis, et

Et infra

quia solum aliis vivit, non sibi. Sola ultima duo decalogi praecepta a nullo quocumque sancto aliquo modo implentur, caetera alia implentur, sed in his manent rei et

non pro

se,

peccatores.
Pra^ceptaduo ultima Decalogi non habent rationem peccati, et ideo non sunt confltenda. Omne pra^coptum Doi magis est positum ut ostendat praeteritum et pra'sens peccatum,

Aiunt nonnulli justitia fldei dicitur, quia fldes prima datur etc. Quanto verius Augustinus, quem docta sequitur Iheologorum schola, quijustitiam fldei comparationo ad actum credendi, atiiue ad actiim justificandi, non ad ordi:

nem
est,

accipiondi definivit dicens

Justitia ex fide

hoc est, justos fieri gratia Dei per Jesum Christum, vel quia credimus justitiam nobis divinitus dari, non

qua credimus

justificari,

quam

futurum prohiboat. Bona opera non salvant

ut

nostris viribus in nobis

noS;,

fieri

cui justitiam ox
(iiii

mala non

lege opposuit, et ejus csse definivil,

sui viribus

arbilrii

damnant.
'

legem implelurum esse

occidat etc.
Patres, ut

conlidit, nec

Tam

peccata

quam bona opera damnant,

fide recurrit

ad spiritum vivificantem, ne

reum
',

sola gratia salvat.

factum

littera

non

in

Nulla res tam bona, nulla tam mala quse bonum mihi convertantur, si credidero. Doctrina operum necessario flt doctrina
;

132. Plura alia addidit, qu;o eo spectabant

utadmoneret
vollent, no

quam

oculatissimi esse

dffmoniorum Caveamus
;

a peccato, sed

multo magis ab
es, tanlo ci-

dum Luthcrum et ca;teros sequaces damnaro cupiant intor quos Conlaronus et .Kgidius cardinales sibi hoc decrcto damnari
,

tius

operibus bonis ([uanto sceleratior Deus gratiam infundit.

videbantur, et
alii

cum

ipsis

Albertus Pighius,

et

plures.

131. YIll die

Christus non est Lcgislator . Oclobris in generali Congregasenten-

lioue

Hieronymus Scripandus Augustinianorum

, :

magister, postea cardinalis iiam dixit his conceptam verbis

summus

Statum quajstionis hunccsse aiunt, utrum sumus apud divinum tribunal, judicandi simus ox una tantum justitia operum nostrorum prodcuntium cx cbaritate,
nos, qui justificati

.Noque (inquiti timendum est, per hujusmodi opinionom satisfaclioni ot bonis operibus detrahi, quoniam si recte inspicimus, ipsas maximopere conflrmat. Nisi enim aliquid essent coram tribunali Doi, asserenda? non essent, et gratia, quam per Cbristiim meruimus, non posset uti, (luai non ost incrementum dare, quem-

admodum

.\ugustinus dixit

iis,

(lui

proplerca

qu;e in nobisest; an duplici justitia, nostra scilicet prBcdicta, et justitia Cbristi supplenlo im-

pcrfectiouom justitim iiostrio Dicunt rospondendum esse in hac re non spoculative, sod |)ractice. Statuatur scilicot poccator ante tribunal Doi, ot interrogetur, an volit judicari sua juslitia lantum, ot in oa fide? an et justitia Chrisli ojus imporfectionem supplere?
.'

((

quod viderent ipsum magnifacienlem gratiam, dicebant ipsum negare liborum arbitrium. At Dum majorom gratiam facio, tunc illo iiuiuit maxime liberum arbitrium magni facio, quod nisiadossct, pergratiam augeri neqiiirot. Neque rursus timendum csl, per hanc ipsam opinio:

nem

ita ost,

Purgatoriiim nogari, aiit infringi, nam si ego omnium primus damiiare illam cuadvertatis

pio, sed, (jUioso,

quoniam non

dici-

cum

.Vugustinus dicat
,

Wv homini
si

vitx qiian-

tur, (|uod staliin ac (|uis se privsontat Iribunali

fiimriimr/ur hiudnhilis
dincAaiiitiir ,
'<

rcmota misericordiu

Dei, olVorons
sli,

uodum

inorila propria, sod ot Chri-

quod

ol IJornardus sontire videtur.

Secundo, justitia Christi nostra dicitur, non (|uod nos informot, sod quod per sacramenta nobis communicctur, ut nostram sup-

stalim ad gloriam assumatur, sed ila dicimus oliam homiuem justificari, iit dignus haboatiir (lui in Purgalorium mittitur pro salisfacliono luvnartim tom-

plenc jusliflcatum, uf

(|uomadmo(lum ciuffi impor!'oclionom pro defunctis aginuis, defuuctoruui dici possunt, (|uoniam noslra' charilalis vi illis i>rnpleat
;

poraliiim

nam

corliim ost

omnes

qui in Pur-

galorio suiit, jusliliciilos essc ex co, (jiiod corti

siiiil

do gloria co-Iosti, sibi aliiiiiando dohila posl

sunl, et (luod iilis deest supplomus. staluitur salisfaclio, (|uia " llac assorli(uu'
si

luilioiioni |Mriiaiiiiii

lomporaliiim

<

niilla essot, (lU(Miu)do ojus

imperfoclio possi'1
'

AcU
p.

CoDsiop. (;onc. Trid.

ifi'i.

.M)!.

Kr.iiic.

ciid. Harlicr. sis.

num.

supplori por salislactionom Christi?

nw.

PAULI
Addil se hcec Patribiis
seiitiret,

111

ANNUS
iioii
iit

13.

liir,

CHRISTI 1546.
fnit

177
nisi

di.visse,

ita

dictum

ab boc titulo abstiiiendum cssc,

sed ut

lotain

rem ob oculos
in lioc sc
ik>.

sanclse

alitcr, ct legalis, et
id(|ii(!

Syiiodi

judicandam propoiieret,
satislecisso diceiis,
|)er

saltem

Synodo qiiando(|iie videreab omnibus ( paucis exceplis ) fir-

Synodo
inauditi

scilicet tot Patres

Syiioduni damnarent.
'

inatum fuit, quorum qui sua iii opinione permanserunt, id etiam inscssionibus lirinaveruut,

IM. XI Octobris
iierali
(i

cardinalis de Moiite

coacla Congrcgalione {;cita Patres alfalus est

quod
riint,
l)ori

el iiunc (si ita eis videbilui)

facere jiote-

quoniam nos cum

ne(|ue rei, ne(|uc tem-

Inter alia, (jua; in ipso decreto de justilicalione

necessarinm esse hujusmodi titiilum co-

consideranda occiirriint, prttcipui sunl illi diio arliculi de justilia imputativa et cerliUidine videri sibi anle omiiia bos diios arlicugralia'
:

giioscamus, ut apponatur, volumus (iiisi tainen vobis videatur) illis verbis et boc addcnduin
esse
:

Universalis

Synodm

universalnn Eccle-

ticulos bcne examiiiandos

ritas elucescal, et
et

cum

a Patribiis,

tum

siam reprxsentans a S. D. N. qui unicum in

Ecclesia militanti caput est et Christi vicurius,
lefjitime

etiam a tbeoloyis minoribus, ut inde inagis ve-

imponatur
quffi

finis

controversiis

eisdem articulis passim non solum inter brereticos, sed etiam Catbolicos versantur, (juod cum ab omnibus laudatum fuisset, decretum fuitbabendam Conconlenlionibus,
siiper

addi

convocata est : quo casu facile patiar verbum Universalis Ecclesix. Addo etiam (luod sive exemplum Constantiensis, sive eliam Basileensis Synodi accipiamus, neutrum casui nostro deserviet, quoniain in iis omnibus consentientibus titulus universalis Ecclesiic a|)positus
fuit,

gregalionem tlieologorum minorum . XII Octobris - in Congregatione generali Keformationcm (inquit cardinalis de Monte)
:

et hic

nedum
.
'

aliqui

contradicunt,

<(

sed longe major pars

nemo (jiiam nos magis unquam concupivit, scimusque eliain S. D. N. non minus cordi esse, quam nobis et unicui^iue vestrum :etinprimis
hanc quain noniuiUi notaverunl, avaritiam extirpare, (|uantum possumus, nobis inanimo est, qua in rc non |)arum faciemus, si velerum statuta obscrvaverimus,

134. XV Octobris in theologorum Congregatione discussi sunt articiili controversi de

Justitia

imi)iitativa,

et

certitudine

gratiai

his

concepti verbis:

Articulus dr.Justitia imputalivu.

lltrum justiflcatus, qui oneratus est opera bona, ex gratia et auxilio divino, a meritis Pas-

nempe

ut

omnium
Cliristi

Eccle-

siasticorum |)roventuum quatuor partes faciamiis,

quarum una pauperibus

deliir,

altera clero. terlia fabricffi Ecclesia- imitendatur,

sionis

Domini

nostri Jesu Christi

profecto, ifa

reliquam vero dumtaxat nostris necessitalibus reservatam esse sciamus. Quod ad ambitionem allinet, et id reservandiim erit, sed bac [lars nou
miiius sfficulares principes
tangit,

ut retinuerit inhajrentem justitiam, pra^sentans.

se ciim illa ante tribunal Christi censeiidus sit
satisfecissc divinae justitia'

ad meritum

et ac-

quam

Ecclesiaslicos

quisitionem

vitse

cetern;c?.Vn vero

cum

hac

in-

impcrator, et Galloruni re.x in Ecclesiis, in quibus eligendi jus babent, coercendi erunt. De titulo vero decreli, videlicet illa verba

qiioniam

et

hau-enle justitia opus insuper habeat miscricordia etjustitia Christi, hoc est, merito Passionis
ejus,

quic justitia Christi

quo suppleantur defectus sua; justitiifi, communicetur ex divina

,

sint in Prcefatione ipsius decreti,

Vniversalem Ecclesiam repraisentans addendane statueram me

dispensatione
charitatis
?

secundum mensuram

fldei

et

nibil velle dicere,

sed in eorum gratiam, qiii tunc non interfuerunt, cum bffic controversia a
et

Articulus de certitudinc gratiiv.

Utruin aliquis possit esse certus de sua adepta gratia, secundum pra>sentem justiliam, et qiio genere certitudinis ? Ilabita' sunt pluribus diebus a Ihcologis concertaliones in eorum Congregationibiis, in quibus, addunt .\cta ab Angelo Massarello

(luibusdam suscitaretur,
Christianissimi regis,

maxime oratorum
de quo agitur,

specialiter aliqua diccre

hic,

cogar, et in primis,
titulus iiuni|uam
fuit.

quod

ab antiquis Conciliisusur|)atus Constanliense Concilium primo boc titulo usum cst, sed eo tempore, quo nullus indubitatus

Pontifex

.loannes X.XIII qui

tinebal,
liiim nihil

Maximus esset et postquam majorem papatus partem obpa|)atui cesserat, quod quidem Conci,

scripta

habet cum isto ab unico papa indicto. Basileensis vero Synodus quam feliciter hoc tilulo usa fiierit, vos omncs scilis. His omnibus aliisque multis rationibus, cuni de re bujusmodi alias ageretur.
ct iiidubitato

commune

Locuti sunt triginta septem thcologi, quorum quinque tanlum tenuerunt csse necessariam novam applicatiouem justitia' imputalivw, reliijui omnes censuerunt justitiam inba-ren-

tem

sufflcere.

Quo vero ad certitudincm

gralia' viginti

'Ms.

aicli. V:il. sig.

mini. 3232. p. 216.

iiiini.

Acta Coiigr. Coiicil.

Ms. arcli. Vat. sig. num. 3232. p. 217. Diar. Coiic. Triil. JIs. arcli. Vat. Ep. .XLVii. Ms. Franc. card. Barber. sig. iiiiiii. 23. p. CG
'

Trid. Ms. Franc. caid. Baiber. sis.

1799. p. lOS.

et aliud .Ms, card. Pii.

.\NN.

TCMUS

.\.\.\III.

KaY.N. XIV.

178

PAULI

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.
13.J.

supra uiium lucrunt in sententia, quod liomo

justificatus possit in aliquo casu, sine certitu-

XXII Decemhris

'

lahorarunt

prfelati

theologi in inveniendo perpetuo consensu Ecclesia' in interpretatione

dine

fidei, scire se

esse in gratia Dei

quatuor-

verhorum

Pauli,

cum
:

decim autem tenuerunt, (]uod in nullo casu homo (quantumvis justus) scire potest certitudine
illi

dicit fjratis sine operibus 7ios Justificari,

etomnes
verba

tandem consenscrunt

in

infrascripta

fidei,

se esse in gratia, et inter hos

omnes

"Gratisveroigitnr justificari dicamiir, quia nihil

theologos duo fuere neulrales, facile huic vel

parti atllia?rentcs .
'

eorum

qua; justificationem

pracedunt,

sive

fides, sive

opera, ipsam justificationis gratiam

XXIX Octobris in Congregatione generali cardinalis de Monte Patribus retulit quae acta fuissent, tum addit Propterea ad evitandas
:

meretur

XXIII Decembris concordarunt ut maneIia>c

rentin dccreto

contentiones et scandala, videretur consultius eos damnare secundum assertionem hivretico-

Dei et Chrisli, ac vita a^terna

verba, finalis causa, gloria . Et paulo post

rum super qua rc senlentiis rogatis placuit majori parti, ut ii articuli damnentur, prout a Lutheranis asseruntur, et nihilomiuus super iis, in examinatione decreti de justificalione
:

Egerunt magna disceplatione, an fides habere debeat aliqucm locum in ipsis causis justificationis. Et quia Patres concordare non polerant,

diflertur decisio

bris
in
ei

Patres sententias dicant.

xxviii DecemConclusum concorditer, quod iiullam causam sit ponenda fidcs, sed satis

hujus qUtTstionis

Et

mox

XXXI Octohris
Concilii oh

caidinalis Polus tertius

tributum
.

sit

in verhis decreti

plurihus in

adversam valetudinem ahiit e legatione cum hona Ponlificis venia, Antonius Maria de Monte et Marcellus Tit. S. Crucis rcmansere .
prffises

locis

In

Congregatione vigesima nonaDecemhris

-,

celebrata

decreta fuit dies sessionisad decifiituri,

mam

tertiam Januarii anni proximi

de

IX iNovemhris vocalur in

examen decretum
:

cum duobus

articulis de justificatione et certi-

tudine gratiw, ac 18 i)r;csules sententias di.xere die sequcnli aiii duodecim xii meusis alii sex;
;

quo sic inquiunt legati in Epislola ad cardinalem Farnesium. Illi qui sessionis decretum non approbarunt, fuere fere omnes illi, qui Julio
ne stabiliretur totis viribus contendcsexdecim fuerunt, et quinquaginta Indictionem sessionis approbaverunt. XX.X DecembrisMn Congregationc generali actiim cst de residentia, in qua, inquiunt Acta, cardinalis Giennensis hora cum dimidia de maprBclerito,
riiiit,

xiu Noveinhris octo alii, hahitaeque duodecim alice congregationes generales in eadem controversia, ac rursus decrctum, et censuiffi de ea-

dem in plurihus aliis excutiuntur reliquo anni decursu. XVIII Decembris (inquit Angelus Massarellus fit Congregalio thcologorum |)ra!latorum, qui diu disputarunt in inveniendo perpetuo cousensu EcclesitC in interpretandis illis
'"]

verhis Pauli

Arbitrainur Iiomineni justificari

teria residentiBe erudite et copiose disseruif. Ejus orationis siimma hoec fuit, residcntiam esse de jiire divino, (|uod maximc ex C.ijctano comprohavit, ct episcopos non residentes ab Augustino pro non episcopis haberi, sed pro

per fidem, et conclusum, ut inveniantur verha, qua? ponantur indecrcto iii vii cap. qucc ad om-

canibus, a

Damasovero papa mcictricihus com;

parari, quo' partus suos aliis cdiicandos tradunf,

ut possint Iiixiiria^ ct voluptatihus indulgere

nem justiticationem relerri possint, scilicet primam, id est, dispositionem, ipsam justiUcationem,
cis,

cum idem
tes,

fuit a

incrementum i|)sius qiiud propositum reverendissimo domino cardinale S. Cruet ah omnii)Us api^robatum cst . XXI Decemhris fit Congregatio theologoet
:

(|uoque faciant episcopi non residenquoniam populum sibi commissiim, ut vo-

luptatibus et gciiio iiidulgeaiil, aliis regcnduni

proponuntur verha dcclarantia, verba Pauli iWctinixs pcr fidetn sine Dperibm lciiis /i(/uiiiirm Justificfiri, quie siint < Per lidem autem ideo justiHcari dicimiir,
prffilatoriim,

rum

(juibus

Ouamobrem statuendum esse residentiam de jurc diviiio cssc. Et mox Cui consequens est residentia parocliorum, sinc (luibus parochis vix csl, ul episcopus imineri sub commisso par csse possil se scirc aflirmans, nultradunt.
:
:

quia lides est liumaiiic salutis initium, fuiida-

parochorum rcsidentiam facere, quoriiin aliqui, quod exempli sint. alii quod
los fcrc liodic

mentiim ac radix omnis

siiic

jiislificalioiiis

nam
ad verha
el

lidc

iiiii)Ossibile

cst

placcre Deo
>
:

lilioriim Dci consorliuin pervcnire

qiiic

fueriint exaiiiinata, el tandcin

ah omnihus ap-

prohala.

curiales, alii qiiod liccntiain haheanl, alii aliis dc causis, ita ul omiiis |)opiilus ciiratis commissus, non persc, scd pcr mercciiarios pascalur, quoruin proprium csl ncgligcre gregcm, pasloris autein iiiori (si opus sil) pro ovibus

suis ctc.
'

Ms.

arcli.

Vat. sig. niim. 3232.

V.it. sig.

|i.

223.
323^.
arc-h.

Ms. caid. llaibcr.

<if.
'

num.

13. Ms. arch.

in

niini.

p.

224

,et

Ang.

.Mass.

Diar. Conc. Trid.

Ms.
|i.

Val.

seqq.

'

.\ls.

I"r.

car

Ilarh. sig. nuin. 23, el alind

.M>. car. Pii.

' .Ms.

Ms. arch.

Val. sig. niim. 3232. p. 238. Dlar. Conc. Triil. aiirl. \n'^. Massar.

car. Spadic Ep. xxviii Dec. to. ccx. ^ .Ms. arch. Val. sig. num. 3232. p. 240. .\cla Oong. Conc. Trid. Ms. card. Barb. sign. niim.

\N

..ivh

\.,l.

111

\.-l.

Ciii"!-. L'.-n.

VM\.

1795. p. 17.

i>.\rr.T

iir

.\nnus 13.
iii

niRiSTi

1546,

170

\.\\1 Uecembris

'

pra^lati tlicoiojifi

Con-

gerentiir,

nec sine crimine iiromulgationem

grogatione
dies

siia

excnssere ea vcrha
)

ijnstilicati in

docreti de jnstiflcatioiio dilTorri [losse; cnm(|uo

magis renovanlnr.

Cum

ali(|ui iliiliilent,

Ca>sar

(luod ex eis iniinalnr ali(]nid realns remanere in liomine post Uaptisnium, (|no(l iii dies in ipso
jnstilicatio iniiovetnr,

(|nod

tamen falsnm

est

|)lures alios thoologos ex l*aiisiensi ol Lovanionsi .Vcadomiisoxciri [iroinjicionda mora llagitarot, ros[iondere legali non [^endero auctoritatom Concilii ox hominibus illiid com[)onen-

sed ex(]uisitis seiitenliis idacnit nt manerenl, cum revera justificati in dies renovenlnr, id est,
ex jnstitia crescant, et gralia auj;eatur, juxta iilud, (]ui jnstus est, et jnslificetur adliuc, et illnd, ne verearis ns^juo

tibus, sod a

Deo

et a

Sode A|K)stolica, nec tande Jnstilicatione, sed

fidei

tummodo
etiain in

in

quffistione articulis

magis

justilicetur

ct

aliis

controvorsis,

iit

tandem

finis

Concilio im[)onatur; noc

[iro
fiori

qnidquam
salnte

salubrius et augustins

Germaiiia"

ad mortem justilicari. Item discursum fiiit, an Videlis (^uoniam ox oiieribiis auctoritas Jacolii justilicalur liomo, el non ex lide tantum, lo(]na:

asserenda consuli vol

CatlioliciB fidei rite ac

posso, (luani veritas

nitide sancialur ac [iro-

tur de secnnda justificatione, lioc est de oporihus quio snbse(]nuntur ipsam Justificationem
:

mulgetur. .\ddid(!reetiam legati Tridenlini Gallia! regis oralores ejusdem([ue rogni e|)isco[)os maxinie gerere in votis, nt decretum de Justiflcatione in Concilio,
ratur.
138.

etconClusum
bus
facta

sit
,

cnm

.lacobus dicat ex operi-

rescissa

omni mora,

fe-

justilicari
,

justificant

id

opeia post jusUflcatioiiem est justitiam augent, opera vero

et

Tandem

xiii dio

Januarii proxime se-

ante justificationem non justificant, sed prsparanl ad i[)sam justificationem. Item, an

consilia sint

qnentis anni, celobrato solomni

episcoporum
de justifica-

consessu, doctrina Catholicto

fidei

bona opora, qnibns justificatio augetur ? et conclusum, qnod non, cum sub nomine bonoruni ojjernm consiexprimenda
inter
13(j.

tione promulgata est, ut postea dicetur.

139. Impii Lutheri mors impia. Accidit anno im[)iissima mors scelestissimi liffiresiarcha! Lutheri; de qua haec Joannes Cochhous ', qui ine[)tias lia-reticorum refellit.
lioc
<<

lia com|ireliendantiir.

Excurrente octo

mensium
-,
,

flexu qua;-

de Justificatione agitata est propter gravissimas difficultates

stio

non modo quibns erat

Islebii

die

xvii

Fobruarii

[leracta

in

publico
riit,

cum

aliis coena,

eaque largiter sumpta,

implicita,

sed etiam, quia CBCsar variis arlibus

et facetiis hilariter extracla,

extraliebat

administrorum opera perfoctionem ac promulgalionem decreti verebatur enim ne Lnlberani, quos armis fractos vel territos ad snnm cogebat obsequium, audita fldei Lutlieran;e damnalione, in rabiem desperalionemqne adducti, itorum ab eo deflcerent ac meditaba:

eadom nocte intedo ciijus obitu multa scribunt. Aliter narrant, scribunt ex vicinis locis Catliolici, aliter
loquuntnr et scribunt Lntherani, qui multos agminatim emittnnt Germanice libellos ad persuadendnm cnnctis, quam sancte mortuus sit
ille

tur

animo clementia eos

flectere,

ut

domum
man-

excipiendis in religionis cansa Concilii decrelis

se subjicerent. Sed nuUis offlciis, nulla

sanctissimus (ut aiunt) omnium eorum At quo majorum aut .\po. Et infra stolorum exemplo, ipse liffireticus notorins et
pater
:

sueludine obdurata eornm jiertinacia vinci poterat,

137.

omniaque Ca?sarea consilia eludebat. Ex retardatis vero Actis decretisque

Lutherana atqu3 Zuingliana,
et

Concilii, fldes

Calvinistica hseresis in plura regna latius diffun-

debatur, atque
pites

innumerae anima! ignorantise

ab utra(|ne potestate snprema legitimo Juris ordine damnatus, atque in episcopum nunquam electns aut ordinatus, novo ritu a seso frivole excogitato ordinavit et consecravit (ut ait Jonas in ista sua historia) Islebii duos presbyteros, i[)se neque Missam celebrans, neque tunc cum aliis communicatus? Quid vero sanctitatis aut
miraculi Iioc habet, quod omni vespere, post coenam opipare paratam et largiter acceptam,
distento cibis et potu ventre, in habitaculo suo
(por fenestram
vit,

tenebris immersa? in exitium salntis suic pra;ci-

ruebant

querebantur etiam

episco[)i

se

Tridenli in

maximis domestica^ rei difflcnltatibus et periculis, ne a furentibus Lulheranis circumsiderentnr, sine ullo fructu et divina;
glorico ac religioiiis

prospiciens) aliquantulum orainterdum tain serio ac sednlo (sicut recitat

tione distineri;

compendio, \el am[)liflcacuintamen Concilium indictum esset ad haereses exortas in Germania delendas, nec Germani proesules, nec hwretici ad Concilium accederent. Legali etiam A[)Ostolici opponobant iiitide Ca^sareo consilio, non ita aSynodo
Tridentina curandas res Germanicas, ut Gallia, Hispaniffi, Italia et alia Christiana regna negli-

dum tacili adessent, qn;odain ejus verba admirabundi perco[)erint, cum niliil dicatur ibi vel de Horis Canonicis, ad quas dicendas utiqne, ut monaclius profoshistoria) ut circumstantes,

sus et presbyter olim ordinatus, de juro obligatiis

orat, vel

de

quas

modo

fecit)
,

miraculosam

ab eo interdiu factis (si orationibns sanctitalem et apud Christianos nunquain

aliis
!

'

Ms. arch. Vat.

sig.

nuin. 3232. p. 241.

Ms. card. Spad

'

Cochl. in acl. et scriptis Lutheri Ms. Fr. card. Rarh.

si:;.

nuni.

p. 210.

2678. p. 149.

180
auditnm
et ccrnae
!

PAULI

ril

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.
xisse, tu

qiiod noviis Saxoniir ai^ostolus, tola

nefjrf^*''^-

De

nre tno jiidico

te,

serve

nequam

quia

die siTcularibus iiitenlus

prandiique

ipse antea dixisti et scripsisti, te audire in

(Itcm,

crapuia oneratus, omissis totius dici

paj^a
tis.

Horis Canonicis, paululum antequam cubilum iret in fenestra? prospectum orasse deprehensus
est
:

vocem Christi in eo loquentis et pracsidcnanalhema sit et maledictus, qui conApostolicarum veniarum loquitur.
:

tra veritatem

cujus haeresi

ac scelere

tot

per

omncm

fere
et

Saxoiiiam,Pomeraniam, Daniam, Sueviom

Norwefjiam, monastcria et collcpiatae Ecclesias atquc oliam cathedrales (non soliim omissis, sed etiam publica violentia prohibitis et interdictis Missis ct Horis (-anonicis) desolantur, et a Dei laudibus obmutescunt die noctuque, et ab omni cultu veterique solemnitatc
. Etpaulo jiost iW. Quid item egregium ejus apojditegma? nos senes tam diu vivere oportet, ut in

Item fateor sub papatu ])liirimum esse boni Ciirislianorum, imoomne bonum Christianum et sub papa esse verain Christianitatem, atque adeo verum nucleuin Chrislianitatis). Quid igi-

cessant

homini sic indufinem usque coiitra charitatem, in haeresi, schismate, ac rebellione, odioque contra papam perpetuo persistenti, ac pertinacem et obstinatam animam efHanli ? judicat enim
tiir

spei de saliite potest esse

rato, et in

eum non solum

stini

Christi, Pauli, Cypriani,

Augu-

diaboii posteriora respiciamiis, ac tot mala, in-

miseriasque muiidi experientes, tesdiabolum tam malum spiritum fuisse . Id certe verissime factiis est Lutherus, cum dacmonem diicem secutus sit ejusque priceuntis vestigiis inlueserit, atque a sectariis
fidelitates,

tes

sumus

similium sententia multi[)liciter attestata, sed etiam sermo ij^sius, et oris proprii judiciiim. Stulte igitur ac impie laudat eum de hac oratione Jonas, (iiiemadmodum et Pomeranus in line fuiiel)ris ad [lopiihim orationis suac canlatam jactitat stulte illius prophetiam lioc carmine
et
Feslis eiaii) viveus, moriens eio

perfidis et sceleratissimis
trata
testis

mala innumera paoculatus viderit. Pergit Cochlifus, usurpataque a Luthero adagia atfert Item,
:

mors

tua, papa.

genus
nis.
Jonffi

humanum
illud

est sicut ovile

Item,

quod
:

iii

historiii

ovium occisioomissum in

ad electorem Saxoniae Kpistola mnjusculis

litteris

insertum est
Isetitiam
:

solilarium esse non affert

vero nionachis a Paulo dictum non sit : Gaudcte in Domino semper, iteriim dico, {fO)idete, aul quasi non ad vilam et saluqiiasi

enim tam jiapae, quam Germainnumeris aniinabus pestis fiiit vivus mortuus quoqiie nemini inagis, quam iis qui ei crcdunt, pestis etexitium fuit quod si vivus et moriens, mors est summo Pontifici (ut vane gloriatur), quid est, qiKTso, quod elector Saxoniac in edicto suo nuper decima quarta die Fe141. jVon
niae et
: :

tem, sed ad occisionem et perditionem a Deo creatum sit genus humanum, aut falso dixerit Dens riilt oinnes homines salvos Apostolus fieri, aul quasi non fiierit Lutliero senior Moyses, quando dixit ei Deus Videbis posteriora mea,
:
:

bruarii per

omnes
ait)

terras suas proimilgato, lain

vehementer
praclicis (ut

sibi suisqiie

confa'deratis a

^iajiae

timet, et

suos domi manere,

faciem antem
igitur potius

ridere non pnteris : ad Dei ad diaboli posteriora respiciendiim est senibus. Quid deni(]ue dicemiis de uUima Lulheri ralione, quain historia majiis-

meam

quam

culis litleris
quit)

notatam recitat?Omi Patcr, (inccelestis, Deiis et Pater Domini noslri

atijue in continuo armorum a])paratu iiersistcre jubel? Numquid niortuus pa^ia tam magno[iere timendus est?at vulgare esl Italoriim proverbiiim ftomo mortuus non facit f/uerram. .Manet igitiir papa, et manebitusque ad consiimmationem sacculi luerctici vero veliit aqua diliibuniibi nimc sunt inagnilotiir iiniis post aliiim
: : :

(]ui

op[)iignatores papae, Ziiinglius, Carolosta-

Jesu Christi, Deiis totius consolationis, gratias ago tilii, quod inilii dilcctiim Filitim tuuni Jesum Christum revelasti, in (jucm credo, qiiem
prfpdicavi,
:

dius, (^apito, Grinanis, Lutherus et

alii?

mors depasciteos nunc

:

ct

complures usque in irler-

et coiitessus

sum,

(|iiem

amavi

et

quem abominabilis piipa ct oinnes laudavi perse(|uiintiir et blaspheimpii vituperant mant elc. Interroget liic Jonas Patres, excutial
,

vel diligenlissime
el

omnes

Scri|)tiirarum, legiiin, apiid

Sedcs Aposlolica supra [ictram (Jiiid vcro prodesse potiiit aniniie Lullicri ad Iribunal ("Ihrisli ra|ita' vanissima pompa fiincris ? Kt Qiio dcnique excm[)lo Catherina moiiifra nialis uxor Lutheriiia post fiiiieris ciirrum car-

num

Papa

ct

firmitcr ivdilicata [lerpetiio [icrmanet.

canonum, Conciliorumqiic angulos, an

(|iicat talein

ulluin (^hrislinniim iiiveniic

turi
tet, ita prrc sc

mori-

pento vccta in [uiblica i^rocessione, se suosqiie Ires ex Liithero filios, Joannem, Marliniim et

orationcm, in (|iia (iiiispiam ila sese jaclicunctos, (|iii siib papa Christiim colueriint, coiilcmnal ct incusel, ila inseclelur
et

calumnietur KcclesiiP
?

piishircm

summiim
,

Paiilum (ut cnnmcral hisloria) s])eclaiidos [)ra>biiit ? nuuKinid tali modo dcdiiclum fuit fiiniis oliin n. Marliiii, aiit H. Ambrosii, aut divi .\umiseros olcxc(i'catos lioniines. (iiios guslini ?
l.ilium iion [iiidct,
(|iii

Poiiliticcm

crcdcndiim esl Christiim judicem mox posl vciba ejiis, in ipso exitii rn])lie jam dc coi|)orc animula' cjus di.\n

noii

poliiis

tam ccrciim habcnt,

cl

dc rcbiis iiunianis, ct de rcligionc Christiana

jiidicium
!

Vir iiiitcni im]irol)is cl im[)iis laiida-

p.vur.i

iir

ANNus

13.

christi 1546.

I8<

toribns
niiin

illi*.

maUim, pononlcs
142.

qni (liciml mahini Itoiuim, ot botoncliras liicoin, olliioom

sparf/it. iNon

ovilc suiim, sed

liircos

tenebras.

enim agnoscit Dominus oves extra malo olentos capras el foctidos damnat .
(jiio

Considoront aiitom |pii, (|iii(l lantis prav;v intentionis laborilms cnris(|iio ac sliuliis
ciijus robelli ac soditiosa concitatione tam multa hominum millia et corpore et anima in a^teriuim periornnt, at^iiio

Tradiint
B(>lgio
'

die LuIIkmiis vivoro dosiit, in

plures

efTocerit Lutiierus,

nibiis liborari

onorgumonos abountibus thomovisos, doindo vcro in eadom cor-

deinceps adbuc peribnnt, et tota per eum tiermania confnsa etcontiirbata omne decus pristinnm porturbato^imporio amisit, ol ad bolla tnm externa, Inm civilia spoctans tropidat, a
generali
et

pacifico

papa,
limet.

a qiio

fidem

Cliristi

Conciiio abliorrens, et a snscepit, velut ab

pora rcversos de extiucto Liitliero,cujus aiiimam iiifernal(! baralhriim dolatam stipassent, fidem fecisse, cum |>ost alit|ii()d tompus de Luthero eo die sutilato publica fama manasset. l-ii. !d porro animadvorsiont^ digimm est -, (|uod cuiii Lulherus, BucoriiS(|iio, ot alii haeretici advorsus vitia sacerdotiim l{omana' Ecclesitc et Catholicoriim acerbissime doclamarint,
ad

antichristo per scelerata Lnthori

dogmata

sibi

maximam tamen mornm cladem

sociis

Luthero

et

roformationis

biiccinatoribus

illatam

Sliilta enim Jona> histnria refert lianc 143. quoque Luthori moritnri tam impiam quam ridiculam stnltifiam, qiiod eadem nocte, qua
(I

fuisse, ut vitia

longo magis inter soctarios

inliorriiorint
,

inter Catholicos

ex

quam eorumdem

periit, dixerit ipsi

,lona\ ol Coelio, aliisque cir-

cumstaiitihus
et ejns

Orate pro

domino nostro Deo

confossione Luthorusliboro professus est (inquit Erasmus ') Malle se pristiniim pap?e ac monachoriim regnum qiiam lioc hominum genus
:

Evangelio, utoi hene succedat, qnia Concilium Tridenti et ahominabilis papa graviter quis nnquam andivit orandiim ei adversantur esse prf Domino nostro Deo ? Quem tandem pro Deo blasphemus ille orandum voluit? de
:

sub Evangolii pra^textu

sese proripientium.

qno

illud

Davidicum vere usur|)ari

a dpxtris
ejits;

potest, Stet

diabohix

cum

ji/dicatitr

exeat

in Sogdianornm vitam Idem in siiis ad me litteris doploravit Molancfhon. Idem incolloquio fassus est OEcolampadius . Sic item Lutherus ipse de suis sectariis Voliint (inquit) plusqnam Christus ipsevideri Evangelici; dicunt Domine, Domine, sequar, quocumque, quocumque; etde
*
:
:

condemnatiis, et oratio ejits fiat in peccatinn. De eo vere anlea adversus Buccrum Lutheri Encoscripserat Ex miastem Joannes Eckius
' :

diclis, scriptis ac factis

Lnlhcri

liice

clarius ap-

Evangelio loquuntnr, quasi sint Angeli, sed si opera specles, sunt meri diaboli . Imo vero (ut videas mirahile incrementum liiijus Evangelii omnia hominum genera suo contagio vastantis)

paret,

Dei, sed diaboli,

hunc carbonarii filium non esseorganum non membrnm Christi, sed

non solum
plices et
tanter,

mercatores, sed

Antichristi et nonnfe sure, Ecclesiarnm interna?

magni viri, nobiles el etiam rustici, qni alias simsinceri solebant esse, thrnsonice, jac(inquit
ille ')

ipsi

ac externs" deformatorem, Antichristi prrecurso-

rem

Apostolum. ha^roticorum omninm ha^redem et faecem . Et infra Vanissime jactat Bucer myriades Ecclesiarum qum Lutherum
et
:

sibi jam nullo prwdicatore opus esse. Qnid ita? An quia paucis annis pra>dicatum a Luthero Evangeliiim novum itaeos roddidit, vel

in omnibiis fulei mystoriis porilos, vel excellenti

seijiiantur; profecto liaec esl ira Dei

potentis,

qudd in tam modico tempore tot millia ex (iermanis a stabilitate fidei exciderunt ad unius lupi excucnllati monachi vocem sic monuit
;

Tertullianus
va/ere
:

Nemo

miretiir
est,

hsereses

tantiim

ideo credibilius

quid

sit

futurum

sanctimonia pra;slantes? Niiiil minus, sed homines mira periiicitate ad extremum Iiiijus Evangelismi finem et scopum proficiebant, quia (ut ipse ait Lullieriis) fiiturw vitse rationem habent nnllam, sed siciit credunt, ita vivunt, sunt et manent sues et sicut sues movita"

quia

(nam

tempore Anticbristi, qui a|)ertis thesauris suis divitije Ecclesiarum et monasteriornm tunc erunt absumpta>i tot myriades hominnm attrahet, ut Christus dicat Veriimiamen Filins
:

riuntiir

hominis veniens piitas inveniet fidem in tcrra? paucis interjectis, dictum Bnceri fingentis Lutheranas Ecclesias non esse alionas a Christo

verissimum est \ Lutherum in Commentariis suis omnes consectari verborum et syllabarum argutias, quihus post morlem animas cum corporibus dormire etsepeliri probet, atque ita cum corpore omni, ut gaiidio, sic
Illud cerle

Bucer non vult Ecclesias Lutheranas judicari alienas a Christo at hoc est Dei judicium, extra unam Ecclesiam Christi, extra arcam iNoe, extra naviculam Chrisli nullam novimus. Judicium Christi est Qiii non est mecum, contra m est, etqui non conrjregat mecum,
ita

refellit

pcena carere (exempli gratia sic illo in Eccle Ex hoc, inqnit, loco patet mortuos sic dormire, ut prorsns niliil sciant, el est for'

siasten)

tissimus locus pro mortiiis

niliil

intelligonlibus

rerum nostrarum contra sanctorum

2

invocatioin
>

Cialepolius.
Fi'.

ad
in
'

infr.

Germ.

Giiill.
*

Ross. p. 191.
iii

Erasm.

Lulli. to. v.
Giiill.

Mallli. c. v.

Coiint. c. xv.
c.

Ross. p. 209.

Epist. enar.

Ib.

'

Lulh.

to. v. in

Jo. Eck. iu Replica advers.

Bucerum.

Eccl.

IX, 5.

: ,

182

PAULI
et
1'iir^^atorii
'

III

AXNUS

13.

CHRISTI 1546.
:

nem dem
niliil

capite

fictionem . Rursum in eoHic alius locus ost, quod mortui

elamante claudamus U vere mortem expavescendam et borrendam, ita obstinato in Pontificem

et

scntiant. iNuila cst, in(|uit, in inferno cogi-

Catbolicos odio exlialare

spiritum,
judi-

tatio, ars,

cognilio, scientia. Sensit ergo Salo-

atque

sic proflcisci
si

ad illum

wquissimum

dormire, et niliil prorsus sentire . Ubi ut prfctermittam manifestam vim Scriptura\ et sensui et vcrbis illatam, maxime si inferni vox se|)ulcbrum significet, ut in eadem prorsus sentenlia Ijiliierus docet, iiiud solum animadvertat Ciiristianus iector, quam curiose
etacritcr nefarius impostor
bras, ut

mon mortuos omnino

cem
illa

miser ille seipsum cognovisset, certe cxtrema bora palam fassus esset, se longe
I

omnes

captat

suam

illam pestiferam de

umanimarum

atrocissime et immanissime vitupepersecutum fuisse et blaspbemasse Cliristum, cui unus ipse suis impiis dogmalibus tot abstulit animas, ut sine liorrore et stupore nec dici queat Ille quidem sic mortuus est, sed post
rasse,
1

omnium

se in multis Europ;e amplissimis regiiis et pro-

dormilione bscresim persuadcat. Atque in liunc scopum, ne plurimis locis coacervandis prolixior sim, peniitissimus

vinciis

supremam

fere reliijuit vastitatem, reli-

obscura Scriplurarum
prelatur,

ille quwcumque membra et incisa

:

potest
interse-

sempenjue

illud inculcat
dicit,

Ego

gione miserabililer confusa et perturbata, innumeris eversis Ecclesiis, destruclis monasteriis, omnibus piis abrogatis ca^remoniis et ritibus Ecclesiaslicis, sacramentis borrendum in mo-

quor Scripturam,

qu.-e

Ego puto eos sic ineflabili sopitos, ut minus scntiant

hi

et
^

morlui dorniimil. miro somno con-

dum

profligatis,

ut ad

Mabometanam
niliil

consti-

tuendam impietatem parum aut

videatur.

superesse
jiroduxit

aut videant,
etc.

quam
insi-

Eos nobis fructus

et

affatim

qui alias dormiiint. Anima^

mortuorum
Deus
facit

grediuntur, ncc in Infernum

mortalium omnium longe infelicissimus, qui utinam nunquam natus fuisset,

miscr
ille,

miles bestiisdormiendo, vigilando, comedendo.

aut certe solus periisset

Et bene, (|uod de im-

Anima enim buinana dormit omnibus sensibus sepultis, ctc. Ita nec mortuonim locus cruciatus
Uuis autem fructus ex bac doctrina? nisi quod per uiiiversam Germaniam pervaserit, ut quam impudenter liomines in omnem se luxuriam et libidinem etliindant, quam eflra'ullos babet
.

piissimo Christi
perlegitur
'

[)roditore

Juda

in

Evangelio

Bommi
novo
:

erat

ei, si natits

non

fuisset

homo
lus,

ille

Iiuic

Judsc

nefandissimoque

nate publicas vias obsideant, et

quorumcumque
liac

in ejus enim cor misit diaboassidue agebat (iinde vas Satina> a cardinali Hosio nuncupatum est) ut traderet Ciiristi Ecclesiam, animamque suam ob vile

apostatae convenit

cum quo

bona depriedentur, ul fcedissimis peccatis nul-

lum

statuant fiiiem nec

modum,

diabolica

confidentia subnixi, (juia post lianc vitam alia nulla est attendenda nullum Dei judicium,
,

humanre gloriola" pretium perpetuis deputaret inferorum tormentis -. Qaantum enim fjlori/icavit se, et in de/iciis fuit, tantum dabitur illi tor-

mentum
l-iO.

et lactus.

nulla in coelo pra-mia, nulla in inferno cruciamenta, sed morte corporis omnia terminentur,

Petri Fahri mors pretiosa.

fuit apostata^

Verum

quam pcssima

Lutheri mors, tani

Is

anima simul cum

clusa
:

corjiore in

sepulcbrum

in-

pretiosa exlitit Petri Fabri [)rimi D. Ignatii socii,

boc partim supra altigimus, partimdein-

qua? hoc anno accidit, mors.

rente ex Hispaniis
Pontiflcis

ab o|itimo pa-

ceps ostendetur. Intcrim ex Hrentio (quo quem qurerimus testem fide digniorem ? prom[)tum est colligere lianc valde generalem Proteslantium fidcm et sententiam. Et si inquit
,

Romam

evocatus, ut juxta

mentem ad Concilium Tridentinum

pergerel, a ferventibus infesla; canicula? calori-

bus, imbecillis ac prope ager, vexatus, [laucos

vi arreptus, e vita decespro fide Catbolica in Gcrmania navassc 0[)eram, Rticeriim et Melaiictbonem ad certamen [irovocasse, ac validissimis argumentis rationibusque eorum insanias confutasse, ad

Brentius
sio,

',

nulla

sit

iiiter

quod anima simul cum quod non sit mortuorum resurrectio, tamen
impurissima
et

nos publica profescorpore intereat, et

et
illa

intra dies
sit.

nova morbi

Streniiam

profanissima

vita,

quam

maxima

liominum sectatur, perspicue innon sentiant csse vitam post banc, nonnullis etiaiii tam voccs iiiler pocula, (|uam
pars
dicat, (|uod

Joannem

(".ro|)|)erum
et

Ecclesia; Coloniensis ar-

sobriis

in

Ikec iJrenlius,

familiaribus colbxjuiis excidunt . (|ui (|uo(l de impurissima el provita,

ad .\nloniiim Perenollum (iranvelaniim, ([ui demiini cardinalis fuit, liim Alrebaleiisem e|)isco|)um acrcs lilteras dcdisse
,

chidiaconum,

fanissima Iratriim siiorum

Evangcdii
tlore

idque
est

in

ipso

quibus fallaces liaMcticorum dolos aperiehat,

et

coii(|uerilur,

tam

evidcns,

ut inniimeris Musciili, Liitlieri, Huceri, et Calvini testimoniis compiobari possit. \\\\. Deni(iiie de iiilelicissimi Liitlieri obilu

ad (k)Ioniensis |)olissimum Ecclesia; causam omni ardore defendendam eos excitabat, alias

tractalionem
'

cum
iii

Surio

ila

adversus
'

eiiiii

de-

vidimus. Iii E|iistola ad l.ainium in Societate collegam de modo ba-relicos recle ciirando, qua l>olissimum in sanandis eo infcctis veiieno mentibus

I.utli. toni. V.

Kccl. c. ix, 26.

Lutli.
xi.iii,

iii

Jonain
*
.

r,ip.

uorma

i|)sc se

gercret, luculentera|)paret

Ib. lo.

VI. Gcnes. c.
c.

xxv.
3.").

fol. ,161. )b. c.

H -

RrenliiH
'

in

Luc.

XXII. hoin.

>Ultli.

XXVI. 24.

Apof. XViii, ".

PAULI

Iir

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.

183

Quoniam

in c<uteris Lullicranoriim
is

crroribus

(post |ilura sic inquit)

cst

lcrmc conHUunis,

administrator, suo boni pastoris officio nulla in partc dcfiierit, bracliiumquc dicldriim potestatis
et ca|)itauei, sine

ut liumanas actioncs ac iacta suis mcritis spolient,

quo rcm
:

pcrliccrc

non

potcrat,

conlcmptis(iuc rectc

factis,

omnia

in litic

sa'pius imploravcrit
laliim est) ct de
ellcclu

sed tamcii (sicut nobis resatis mirari

rcponant; idcirco facicndum nohis cst, ut in corum congrcssibus atciue collociuiis ai) operil)us ac rectc factis progrcdiamur ad (Idem, iis perpetuo sermouil)US inscrendis, quibus eorum

quo

neiiuivimus,

mandati

vestri et spei nostra; cx eo ca-

riiimiis,

quod

ipsi potestas et ca[)itaiieus jussio-

nem vcstram

diligcnler (sicul oportebal) exequi

i[)si

animi ad amorem ac studium excilcutur

inl'ra:"Sicexislimo,
si

Et

quis cfficacitatc doctrinii',

neglexerunt, ob quod facti, urgcnte gressus

su;c

ha?retici

alacriores

eorum

diabolo,

radices
et

aut ardore spiritus |)crsuadcre Luthcro possct, ut excussis ex animo pravis suis opinionibus, et
rccepto relij^ionis ornalu sese alacri quadam parendi volunlate ad ea, quic imperantur, cxplenda cl facicnda convcrleret, forc ut eo ipso nulla adliibila conccrtatione ha'rcticus esse dc-

im|)ictalis latius postea prolcnderunt,

(luotidic ita prolendunt, ut nisi vcre ac alacriter

huic malo obsistatur, vcrenduin sit ne scr[ialad proxima, et in dicta civitate mtillo acrius convaquamobrem nobilitalem ct devotiones lescat
:

vestras iterum in
et

Tanta autcm in ejus dictis vis, tantus e consuetudinc familiari questus pictatis, tanta
sincrel
.

apud omncs ejus existimatio ac celebritas percrebuit, ut Lainius sanclum Ignatium pcr litteras, quanta cum Gcrmauiic labe ac bonorum liominum desidcrio Fabcr abscesserit,certiorem reddidcrit, cujus vel nomen ipsum in utraque Germania Catholicos crigere, et ad utriusque
reparanda^ spcm viros etiam principes excitare
fassus est. 147. Venctos hortatiir Pauhis, ut Lutlierana;
Intehxresi Vicentiani inficienti se objiciant. rim excubabat Pontifex omni studio, ne Luthe-

Domino re(|uirendas duximus, omni studio atque instanlia rc^iuirimus, ut sicut dignum [^ietaic aiquc officio vestro est, remcdium huic malo nimium sane jam lolerato
cfficaciter afTerre, potcstatique et ca[)itaneo in

dicta civitate

nunc existentibus

districtius

man-

darc

velitis,

ut vicario dicti cardinalis admini-

omnes favores in com[)rchendendis puniendisque dictis h;rreticis quamprimum pr;T!beat opportunos, negligentiamque praedecessorum suorum studio fideli et diligentia sua compensent nam cum vos vestrorum majorum exemplo, religionem Catholicam summa constratoris
:

slantia

semper

colueritis et colatis,

minime

est

qiKT cum rana ha^resis Italiam pervaderet Vicenliam Vcneto subditam imperio inficere ccepisset, ducem ac scnatum Vcnetum pracmonuit,
,

ut fidei censores sua auctoritatc fulcirent

licet

verum

Uodulphus cardinalis Vicentinae

,

Ecclesi;c

vobis ferendum vestros subditos in cultu Dei omnipotentis a vobis deviare, pcrniciosamque lianc hseresim aperie profiicri in oculis prope vcstris et Universalis Concilii, quod Tridcnti ob has praicipue hsereses ex[)ungcudas indictum et
a[)ertum est nec vero fugitsapientiam vestram, quge singularis est, pra^ter eam, quam Deo con:

adnunistrator capieudis vulpeculis, quae Vicen-

tinam vincnni demoliebantur operam daret, tamen administri magistratus Vcneti illius studiis non tam cito obsecundarunt, quarc latius conlagio harcseos diflusa plures corripuit, adeo ut Pontifex itcrum ducem senatumque Venctum sollicitarit, ut ad cxscindendas mali fibras, ante(|uam ingravesceret, scdulo incumbcrent " Ddci ct senalui Vcneiorum.
'

scrvare debetis, sicut facitis, sanctam Catholi-

cam religionem tot jam sa-culis per vos majoresque vestros observatam, etiam ad divisiones
factionesque illius civitatis animadvertendum csse, ne ad veteres hac nova superaddita causa, novitalibus aditumque defectionibus aliquando
pr;ebeat,

cum

sicut nostris, vel h;Bc sola religio-

<>

Dilecti

filii

etc.

Egimus

alias

vobiscum,

et

nis dissensio

multis in

locis

obedientiam ac
fideles esse

per littcras, et per nuntios nostros sa?pius, ut

fidclitatem excusserit, ideoque a vobis

haTesim Lutheranam in vestra civitate Viccntia; exortam ctanon paucis illius civitatis rece[)tam,
vestro favore et pia justitia succidi facere in ipso

sananda

esset.

cum hominibus

omnino non

possint, qui

Deo omni[)otcnli fidem violaverint:

semine

velletis,

nc moxconfirmata invalesceret,

sed prudcniia vestra non egct monitis, cxcilanda solum a nobis fuit, ut quod laudabiliter ccepisiis, efficaciter perflciatis,

intellectoque tunc per nos,

quod potestati et capitaneo dicta- civitatis mandaveratis, ut in extirpalioncm ipsius hixresis totaliler intenderent ac faverenl, lirmiter speravimus, vestram auctoritalem apud illos magistratus, ct corum cxcculionem adversus ipsos hsreticos ita valituram,

slra pietate ac justitia firmiter

Dat.

lloma

quod sane nos a veexpectamus etc. Maii mdxlvi, anno xii ".

Paruere Veneti Pontificiis monitis, atque

accrbissimis cdictis h;crelicos proscripsere, ut (|ui divino timore arccri a fiagitio non poterant,
su[>i)Iiciorum

ut negotio optatus finis atque exitus cito im|)0neretur, cuni pra?sertim dilectus filius nostcr -V. cardinalis Kodulphus EcclesicC Vicentina^

metu abini|)ietatesubmoverentur,
:

quoruni |)ictalem ac prudentiam eximiam commendat Surius his verbis

Veneti edicto cavent, ut libri a Catholica religione discrepantes ad certos homines addu

'

Paul.

111.

lib.

brcv, an. xn.

p.

ris.

iU
canliir.
in<iuisiliini
iri

PAULI

AXNUS

13.

CHRISTI 15A6.
dcciis suspenderunt. Sed mirum fuit, quod ejus sanguis in lapides efliisus, niilla aquarum atfusioiie quacumque adhihita, ab impiis arte et diligentia clui potuit eo ca-so parricidap arcem urhis S. Andreo! occuparunt, ad quam recuperandain Jacobus Arranise comes Scotiiie admini:

idi|ue inlra dies octo, (|iiibiis clapsis,

aiunt, et qui dcpreliensi fueriul

:

non impune ahituros

edicli

iis

qui dcferant liujus

conlemptores, munera promittunt. Haec molestissime feruut homines, sed si sa|>erent, gauderent magistratus eorum saluti mature consulere, ati|ue utinam uhique tcrrarum proscripti cssent liliri

strator

cum

exercitu provolavil, ne .\nglia? regi

omnes

ex hsreticorum ofQ-

dixit A|u)stoius,

cinisprofecli.nam sermo eorum,(juod verissime i/t cancer serpit . 148. In Scotia nova> circa lidemcontentiones. In Scotia maxima? de reli^ione contcntioues hoc tcmpore exortte multos tumultus peperere,

infensissimo Scotorum hosti dederetur. Cum vero ohsessi de transigenda deditione verha

cumiiue Florentius Yolusenus Scotus iu patriam reditum pararet, Jacohus Sadoletus cardinalis illum liisce monitis praeceplis(|ue ad colendam religionem Calliolicam sectasque novas res,

eam addidere legem, ut a f*ontieliam censuris omnibus ob ca?siim cardinaIcni solverentur, de quo proximo ineunte anno factus cerlior Paulus, ne Angli ea arce recepta in regni i^nteriora penetrarent, misso Diplomate
niiiicupasseDt,
fice

de legum severitate remisit, qiio Arrania? comes uteretur, si militum virtute proditorum pcrtina-

ciam expugnare

iion |)osset

'

pueiidas erudivit
(<

Dilecto
Dilecte

filio

nohili viro Jacoho comiti Ar-

Cum

tus

ipse docuerit

hominum
stam esse

nos litlera', et rerum evenEcclesiam Dei turhulentis seditiosorum consiliis perpetuo iufeet sncrtc
,

et

obnoxiam, nimirum

id

permittente

Deo, quo hic

constantia,

bonorum exploretur fldes atque profecto dubium esse non potest,

quin quod sanctissimi viri hujusmodi dissidiis et conlentionihus exorlis semper fecerunt, ut eique tanquam EccIesicB partes sequerentur firmamento veritatis inniterenlur, in hoc quoque
,

optimus et gravissimusfacere deheat, et sanctissimum parenlem omni pietate et studio constantissinie tueri atque defcndere. Etenim summa sit, non dicam, imprudentia, sed ameutia, Cathoiica relicla ac deserta Ecclcsia, ejusque per-

regno Scotia; gubernatori. fili, nohilis vir, salutem, etc. Scribil ad nos nobilitas tua, quod inlerfectores homv memoria; Davidis cardinalis S. .\ndrecE olim in isto regno nostri et Apostolicic Sedis de latere legati, quipostdicti cardinalis caedem castrum civitatis S. Andreee hostiliter occuparunt et adliuc occupant, castrum ipsum, quod tua nobilitas quamvis jamdiu magno labore obsessum, hactcnus recupcrare non potuit, nullo modo reslituere intendiint, nisi ab hnjusmodi delicto ahsolvautur et non ab re formidari, quod nisi idem castrum ad manus tuas quampriiiium
raniiP in

redigatur, Catholica! fidei hostes, qui dicti regni occupationi semper inhiant, occupantiiim deditione dicto castro potiantur, ct per illud vcluti
ipsius regiii

petuo consensu, et

tot

sanctissimorum patrum

auctoritate contcmpta,
im|)ulsi odio, furore

eorum scctam
rapti,

se(|ui,qui

januam regnum ejusmodi invadant

:

quodani

tam temere

ad direptionem
provideri posse

et

huic

imminenti
tiia

()ericulo
si

ac nefarie ab Ecclcsia discedere, eamque vexare atque oppugnare ausi sunt, quos ut corrupti sacerdolum morcs gravissime offeuderint, ne-

nohilitas

asseral,

dicti

quaquam
pacis ct

commovendte

ea tauien aut alia omniiio turbandic seditionis causa justa

esse potuit.

Quamohrem

suadeo, hortor et movestigiis insistas,

neo, ul

majorum nostrorum

ali|ue ea, qua; statuit, decrcvit, et tot

jam

sa?culis
,

crimine absolvantur. Quamobrem, etsi nobis flagitium illud longe atrocissimum etomiii indulgentia indigniim vidcatur, tamen minus maliim eligenles. ne dictum regnum aliquod majus detrimentum patiatur, ipsam absolutionem certis islhic judicihus commisimus, sicut in aliis nostris iii forma Brcvis
occupatores
a dicto
litteris

observavit Ecclesia tanquam Spiritus sancti qui illi cuslos et veritatis oniuis doctor peri^etuo adest, decreta et instituta, sanctissime scr-

cxpressum

est,

quod

etsi istius

regni sa-

lute permoti fecimus, jiisto

tamcn Dci judicio,

tuaquc ac tiiorum militum virtute lore spcramiis, ut tanti criminis rci potiiis in tuas maiius,

vanda essc censeas. Dat

1'ricerat

aiino mdxi.vi
'

sacnc tidei ccnsuric David iJelonius cardinalis, idcnique arciiicpiscopus S. Andreie, qui iu novalores iegum scvcritate dislringchat, ac concionatorem haMcticum

tum

in Scotia

nondum dcvcnerunt devcniant (|U0(l de absolutione a nohis pervim extorla, gloriari iion possiiil; nos (|uidcm, (]ui hanc rcm rcgi Clirislianissimo commcndavimus, tihi ct isti regno,
si
,
,

tlammis exuri jussit, cx quo impiorum odia adco in se accendil, ut cum Norma'o Lcsle comitis filio trucidandum conjiirarint, (|uod iiii-

(|uantum nohis licucril, num(|uam deeVimus.

Dat.

noma- iii Fchriiarii mdxi.m, anno xiii Non potiiit Scotiic administralor pcrfidos

mane
ccplo

llagiliiiin

patrarunl

co in ciihiciilo |iroditione iiitcrac gladiisqiic ciuihulcrunt

,
,

armis fraiigcre, iid quos cdoniandos aiixiliarcui Gallorum classcin excivil, ut |)roximo aiino diccliir.

deiiide ad fencslras, ad miijoris iguomiuitc do-

IMdI.

lil.

Iil>.

Iirev.

wiil.

|i.

i^i.

PAULI

111

ANNUS

13.

iiinie

CHRISTI 1546.

18f

Confecta [torro est hoc aiuio pax

ciscuni
r.allia;
tii

iM. Intrr Oa/li/m

ct Anfjluni confccta
'

pax.

ballistas

inter Fran-

applicitum, quater ignem coelo mipluvio respuisse, et super ajdiculain arcis

re;:;em ct Ilenriciim

An^lia^ tyI'atri-

ajqiaruisse

mulierem
ita

ca-h^sti luinine

radiantem,

ranniim, (|iiam etiam a Coesare Bernardi

Veneti opera

cujus fulgor

adspicientium oculos mcntes-

promotam
,

reteriint. Sollicitatiis

ab An,i,Mo ut Callicam expeiiitionem (oinissa Germaiiica) oblato iii sinynlos menses

enim

in ordines ire,
l)osscnt,

que perstringeret, ut cffici pro|)em()duin, neque neque in unuin conglohare se

ac lanto superiores

numero, tamen
specie,

Anglicano anro subsidiario susciperct, ut internuntii Pontificii ad cardinalem Farnesium

dalac
littera'

immutata repentc rerum omnium

in

ostendunt,

tla^'itio

abstinuit,

ac

potius An^luni ad concordiam

tavit.

cum

Callo inciin

Fatigatus i|ui(lemerat Ilenricus, el morbo,

belli,

denos Lusilanos pugnaturi singuli viderentur; inde consternationem et fugam ortam; pnctor ab tain felici eventu, primum Deo supplicationes habendas curavit, collaudato dein exercitu,
laureatas ad
ISl.

et

maximis sumptibus gravioris

quo

Joannem regem

litteras misit .

multis adversis exceptus erat, nam etiain boc anno Anglos tumultuaria pugna cicsos describit Bellaius
:

inclinasse

ait,

Franciscum vero regem ad pacem eo quod extincto filio Aurelia;

:

Conlulittam insignem victoriain Joanni regi Lusitania; Deus, ejus(|ue in India firmavit imperium, cum Joannes |)auloante piis Michaelis

Vasaii

saccrdotis,

virtutibus

conspicui, ct

duce rebus suis a Caesarc diffideret legcs itaque lata; sunt in liunc modum, ut Bolonia et aliae arces in ejus agro cxcitatte ab Ilenrico
Gallo traderontur. Gallus vero octingenta coro-

natorum
factos

miilia, ex reliquationc pensionis inter-

missae, vel ob
intra

sumptus

in

muniendis arcibus
:

inductus ad proferendam in India Christianam religionem augendamquc delendam idololatriam tuendos neophytos alendos sacerdotes insigne edictum ad Joannem Castrium proregem dedissct, quod veluti illustre regia; pietatis monuinentum suhjicimus
S. Xaverii consiliis
, , ,
'

octo annos Henrico solveret

at

hujus pacis beneficio rebusque humanis brevi

Joannes rex Joanni Castrio India? amico, salutem.

[)ra;tori

non licuit; cum utrumque Deus proximo anno ad tenendum alium in sternitate pro meritis demeritisve locum evocarit.
potiri, iitrique regi

150.

Lusitani

siia

virtate

Christi rcgnuni
-

explicant in Indis.

In

Quod non ignoras, idololatria tam grave piaculum est, ut ea in ineis regnis ullo pacto ferenda non sit delatum autem est ad nos in Goanis finibus, tum publice, tuni privatim coli
:

India

gestuin est hoc

sacella idoloruin. Prscterea ludos ritusque eth-

anno gravissimum bellum

inter Christianos ac

iMahomelanos, ac divino potius miraculo, quam Lusitanorum virtute Christianum in India imperium stetit contra vim Mamudii Cambaiffi regis, qui Sofarem Diensi toparchia donatum
huic bello prsfecerat. Preeerat arci Mascharenius, a quo plura bellica! virtutis exempla edita, ac licet in oppugnatione Sofar Diensis toparcha

palam, et proinde tibi etiam atque etiain mando, atque planc jubeo idola omnia per idoneos administros investigata et
nicos celebrari

globo discerptus fuerit, succedente tamen militari imperio Rumccane filio, prEcferoci animo Lusitani in extremum discrimen a prffidilo suheuntibus in mcenia hostibus, ac propugnacula cuniculis subruentibus, adducti sunt, donec Joannes Castrius prorex India> instrucla classe suppetias attulit, ac III idus Novembris in hostium castra tantoimpetu irrupit, ut caesis
,

undique sublata comminuas comburasque, et gravibus edicas minis, ne cui prorsus ullum ejusmodi simulachrum, aut signum ex ffire, ligno, argilla, gypso aliove inetallo, materia, massa, fundere, ducere, sculpere, fingere, exprimere, figurare, aut aliundc importatum

cum

habere, seu sacra ludosve elhnico more facere, aut Brachmanas concionatores magistrosve
,

teterriinos Christi adversarios, ulla ope juvare,

vel tecto recipere liceat. Qui secus faxit, poenis
in ediclo propositis nulla

remissione mtilctato.

Et quia gentes ad legitimum unius Dei

quatuor Barbarorum millibus, desideratis tantuiu Lusitanis sexaginta, florcntissimam victo-

cultum non modo spe futura; heatitudinis, sed etiam prffisentibus interdum prffimiis invitanda; sunt, curahis enixe ut redemptura; vectigalium,
curationes publicse, et alia
in

riam

retulerit,

potitus universo militari appa-

munera

quaestuosa,

ratu, atqueinteraliostrigintaquinquemajoribus

tormentis seneis. His

auctor. Clara
.i

subdit Indicte historiae

et gloriosa Lusitanis hajc

homines ethnicos ad hanc diem conferri solita, in ipsos Christi neophytos primo quoque
teinpore transferantur
.

Et infra
inihi

Ad

ha;c

admodum
ct

certis auctoribus

magno

meo

dolorc com-

victoria fuit, vel

magnitudine periculi, vel prs:

fama celehritatem auxere divina miracula, quodhostes ipsimet affirmarent conserta jam pugna majores aIi(|uot
dicatione
Eil. in Ms. card. Spadse sig. iium. 137. p. 44. Ludovic. Giiic.

omnium

pertum est, ab Lusitanis hominihus vili pretio coempta mancipia, qua- a|)ud Christianos dominos |)erfacili negotio adduci possint, Mahoinetanis ac barbaris mcrcatoribus ad non du-

bium animarum interilum,

'

ubcrioris qutestus

in

Comm.

Martinus Bellams
i\SiV.

lu

Comm.

Jiaff. hiil. ludiiE 1. xiii.

'

Ext. apud Joan. Fel.

Mafl'. Iib. histor.

Indis xii.

TOMDS

XXXIII.

Rayn. XIV.

186

PAULI

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.

causa veniindari. Id periculum ne admittatur in posterum, ne\e servilia ulli nisi Christiano emptori aut licitatori, gravi cavebis edicto. Fa3neratoruin licentiam, quam certp capite Goanarum legum didicimus fac imperio atque auctoritate coerceas, idque caput e legum serie quamprimum expungas. In oppido Bazaino
,

conversionem haud leve momentum est, dabis operam, ut doctrina quideni ac moribus in D. Pauli collegio cum alumnis cicteris imbuatur quod vero victum cultuuKiue attinet, lauto separatim liospitio impensa inea copiose ac liberaliter habeatur. Significavit is ipse mihi
:

temphim

divo Joseplio e.\truito,

idoneumque

stipendium alendo vicario et beneficiariis aliquot de mco adsignato. Annua porro tria pardaum miilia in impuras Mahometis eedes et nefariuni cultum ab ejus sectatoribus antebac impendi solita, Evangelii pra?conibus et conversionis adjutoribus in posterum numeranto . Et paulo post Ages etiam cum ipso Cocini rege ut ritus quosdam ellHiicos ab ipsius augu:

per litlcras ad Ceilani regnum sibi jus actionemque competere, quidnam hoc sit, totamque rem probe exploratam ct cognitam ad me perscribes. Quod aulem tyrannus in suos populares,

qui Evangelio credidere,

seras

tam crudeliler

ribus

in

piperis

vendilione adhiberi solitos

(quandoquidem nihil ipsius ea res interest) e nostro commercio toUi permitlat. Ab eodem
rege aiunt Indos ex ejus ditione, qui relictis fortunis idoiis Ciiristiana suscipiunt sacra
,

verum tamen debitas tanto sceleri pcenas ab eo per te (|uamprimum exigi volo, et gravem audaci mercedem statui, quo intelligant omnes, nihil milii esse antiquius, quam ut omni ex parte integri incoiumesque serventur, qui a da^monum castris ad Christiana sacra transierint. Ab ethnicis arliflsaevit,

quidem

illas,

cibus, Christi Domini, Virginis Mari;E, et sanc-

Ab ejusmodi immanitate, et tu omnibus nervis amicum regem niteris avertere, et nos ipsi quoque in eamdem
omnibus
iilico

spoliari.

torum imagines pingi atque adeo circumferri venales, minime decorum est nomini Christiano tu ergo cum proscriptionis ac virgarum
:

minis edices, ne cui profano ejusmodi tabiiias pingere aut vendere quoquo modo iii posterum
liceat. Paroeciale

sentenliam ad

eum

litteras

dabimus. Socoto:

Cocini templum, atqiie Col;ini

ranam causam
et

diligenter ipse tu mihi coram,

dudum

inclioala patere
est,

per litteras commendasti eos ego populos e miserrima servitute ereptos admodum cupio, sed cum eo ne Turca, cujus iu imperio sunt,
acrius irritetur
,

turpissimum
adhibitis,

imbribus |iulrefacicnda utrumque, archilectis ac fabris

ac perflcien-

quamprimum tegendum

dum
plum

curabis.
D.

Placet etiam invilo Noroa tem-

mittere
incolas
ferunt,

paulatim

classesque in isthsec maria adsuescat. Piscarii littoris

afflci

Thom;c Apostolofieri. Calapore cocptam

cum

aliis, injuriis

a meis ducibus

SanctcC-Crucis ajdem absolvi, itemque in Ciorano insula templum excitari. Pra^terea locis
idoneis auditoria et scholas institui, ad qua?
statis diebus uon Christiana modo plebs catechismi causa, verum etiam ethnici ad Evangclium audiendum, vel inviti conveniant quan:

ad ea quae piscantur sibi tantum iniqua conditione vendenda. Cavebis igitur etiam atquc etiam ne populisiisliberum vendendi arbitrium adimatur, ducesque mei iu commercio ejusmodi ne quid sibi pro-

tum vero

cogi

doquidem

in
et

isla

mea

dilione
est

milii

primum

prium arrogent; at(]ue ad c^teram quoque tollendam vexationem, videbis num ea littora sat
custodiri
,

omnium

maximum

obse(|uiuin Dei et

Christianaj religionis ampliflcatio; cupio vehe-

meaque

vectigalia

sat

commode
si

exigi sine classibus possint, qua3 res tem habuerit, non est cur illuc in

faculta-

posterum

navigent.

Xaverio

magistro Francisco consultabis, atque dispicies num ad

Pra!lerea

cum

meuter e Salsetanis et Bardisiis fluibus, quibus mihi nuper Idalcan ccssit, idolorum cullum, ac profanas genlium superstitioiies prorsus evelli, id quod cilra tiimultum ac vim hoc pra;sertim
iiiitio fiat

expedit, ratiouibus ac dispiita-

ejus Ecclesia;

incrementum expediat,

fasve sit

tionibus

quam

lenissime

populos edoceri

piscandi polestatem peterelantum iis, qui Christum induerint, caiteros quoad sapiant, co quuislu et commodo proiiiberi. Uui ex elhnicis

quauto
sit,

in errore ac veritatis

ignoralione ver-

senlur, (niam(|ue, vel perversum, vel

impium
lapi-

ad Cliristum sese convertunt, eos audio tanquani sceleralos el sacros, a parenlibus, cognatis aniicisque lecto
ejici,

cullum uiii debitum Deo, simul;icris dibusque ab liomine tribui. Porro ad eas

pel-

nus
rc,

in solitudiiie at(|ue egestatc

bonis everti, ac summa protiversari:horuin

lendas tenebras, alios viros adhibcbis virlute el eruditioiic pricstanles; lum vcro ipsc tu primarios geiilis, evocare, all(>(]ui, moncre noii dcsines, at(]ue omiii ralione ad Chrisliim alliccre.

tu iuopiie sul)levaiid;e,

annuam

e redditibus

commuiiicatacumVasaDO meis pecuniai suin(jui

mam
(.

decernes disfrilnieiidam a sacerdote,

Qui sesc dedcrint liosce iu fidem rccc))los non tiielieris modo, scd eliam |)ro suo ()iiciii(iue
c;i))lu fovcl^is orn;ii)is(]U(>.

ejusmodiiieophUorumiiislitiitionipra-ruerit. ECeilauo iiisula regius, uti ferliir, ado-

Ihvc omiiia scilo nobis

:

iiiiijorcm

in

modiim

csse cordi
jirohilalc

(juir

siiigula

impias avuiiculiiie an pareiilis enugieiis manus, Goaiii baptismi gratia se coiituiit, hujup in persona, quando ad aliorum
icscciitulus
,

lc jiro tiia iiidiisliia ct

scdiilo curalii-

rum
tii

cssc conlidiimis. .Vlmcrini VIII idus

'.

Mar-

MDXLVI

PAULT
'

III

ANNUS

13.

CHRTSTI 1546.

187

S. iM-ani-isciis Xavcrins in lo5. IIoc anno Indiis lcjialus Scdis Aposlolicir acinaudaliim a

dcsiiicns, insidet in

summo columha
:

la!t;e

ab

imo herbae hixuriant

cernuntiir,
tuissc iicgant,

in co circiilo incisa; notae

m, convcrlendoruin etlinicoruin nniiHis slrcnuecxercens incnsc Maio ad insulam Mauricain a|)i)ulit, ac duiu fortc dic Micliacli arclianp>lo sacro divinam rem dc more faceret, repente tota insiila contremuit, quod ille ita
Paiilo
interiu-etatiis
est, ut diccrct

quas propter vetustatem legi poquidain alii seorsum ad legendum adliibitos (liversarum nationum Rrahinanas duos prcccipua eruditionis fama, haud parvo (juidem labore, verumtamen congruenti

divum Michaelcm

amboriim

deturbasse in lartara d;rmoncs divino ciiltui advcrsantes, totvcro etlinicos ad Christiim traduxit, ut in

interprctatione, respondisse fcrunt. Notas eas plurium Iittcr;u'um singulas ohlincre viin, iis Apostoli sancti martyrium, (luale nos e
traditionc dcscripsimus, breviter conlineri,
at-

uno oppido,

cui

Tolum nomen

est, ini-

ad viginti (|uin(|ue
tiata

inillia

capitum Christo

que

illud

nominatim (quod

ipsan

tcstantur

At maffna corum pars postca tyranni cxtcrni vim veriti seu gratiam inituri, simul a Christo at(|uc a Lusitaniae rege defeccrunt ac mox sacram a^dem evertere,
tradantiir.

gutta>) Chrisli

famulum

inter ejus crucis adora-

Cdiolii

cruces et sacras imagines per ludihrium fregere, pioruin hona invasere at in perfldissieorum mos apostatas mox divina ira ssevit ager e\ feraci s(|uallidus et sterilis evasit, fruges
:

oscula cecidisse. Extractam ergo tabulam ac probe purgatam Lusitani confestim constituunt, intcntiore in ara gratulabundi cura sacellum absolvunt. Nova inde loco frc-

tionem

et

quentia,

novus honos

accessit,
in

sed

miraculo
;

mox

evidcnli

majorem

modum

aucta religio

in horreis

corrupta\

atjute

amarse
;

effectae,

indeprEC-

octo ante Christi Domini, tribus ante Apostoli natalem diebus, cum ah Ecclesia celebratur
expectatio Virginei partus, in
Christiani rei divinae convcnerant.

quepluresmortalcsabsumpti

Molucorum

fectus hortatu Xavcrii in eos helluni capessivit,

eam aediculam Mirum dictu,

inoxque Deus pro Lusitanis pugnare visus, nam antequam exsccnsionem facerent, sol circa meridiem a rcpenlina caligine offusus est, atque exvicini montis vertice horrendo cum fragore erupit incendium, vibrataque maxima cineris et pumicum vis, arcis fossas implevit, succussa terraeinotu horrido terra tectorum magnam stragem fecit, tempestas tres dies noctesque
tenuit :Tolani plures ruinis oppressi, plures in

simul alque a sacerdote coeptum Evangelium universo inspectante populo crux ea, modicis primuin stillis, largo dein sudore inanavit,
est,

admota hinc
tas ebibere

tersui linteola sacra liquido cruen-

fiigam

acti,

plures

pavore

consternati,

cum

armatus Lusitanus

irruit, ac

peraggestos pumi-

ces conscendil facile in moenia, ac sine praelio

arcem, urbem, regioneinque subegit, pacemque victis dedit iis legibus, ut templum eversum reficeient, adempta \V\\s restituerent bona, fiilem(]ue Christianam sanctissime colerent;
snbdil auctor
:

maculas. Color etiam crucis e candido sensim in pallidum, ex pallido in atrum gralo post haec splendore ceruleus effulcessit ad extremum sacrificio peracto nativus sit rediit. Scilicet res tam nova et illustris ineffabili quodam gaudio delibutis adstantium animis, altos gemitus, pias acclamationes, vim lachrymarum excivit neque vero proprium illius dumtaxat diei cfftusque id spectaculum fuit. Exeo tempore singulis ferme annis eadem fesla luce, eodem non modo sacrificii, sed etiam
: : :

Evangelii

momento

recurrit,

Tam memorabilem

victoriani

missum
tali

esl,

ipso doctuseventu

divina magis qiiam

humana ope partam etiam

tam opportu-

inter Barbaros constitit. Caeterum

portendi populus putat. tantaque re dubitandi foret locus, totam

facti

quando interdierum aliquid Ac ne quis apud nos in

si

num

fl.igrantis

montis auxiliuin,
congerie,

cincris ac

pumicum

cum subita communis Lusirelulit,

dein

seriem publicis consignatam

in

litteris,

et operis effigiem e lapide ipso

diligenter ex-

tanorum coiisensus acceptum Francisco

pressam Cocinensis episcopus

134.

Europam sub
constrfift/

qui velut alter Moses ipsis cum perfido hoste bellantibus, divinam opem conciliarat, ut cujus
belli fautor extiterat,

initia Concilii Tridenfini transinisit.

Plures

archiepiscopatus

praecipuus quoque existeinsignis ad

America.

Propagata latius in America sive

conditi
'

ret adjutor .
153.

Indiis Occidentalibus religione Catholica plures

-

Meliapore
:

memoriam

ac-

episcopatus
erexit ad

sunt;
verbis

ut referunt
:

Acta

cidit

suburbano in colle, ubi mactatum a barbaris Apostolum Dei Thomam fuisse docuimus, novuin eidem Apostolo sacelres

Lusitani

Consisloriulia

his

VIII

Januarii
majcstatis
del

supplicationem Ccesareae
del

oppidum

Quito,

aut

Santi-Francisci

lum

instruet)ant. Aperientibus

fundamentum

insculpla quadrato lapidi sanguineis et in speciem reccntibus conspersa giittis npparuit crux,

lapideo item circulo inclusa

repandum
1.

in liliiim

Quito nuiicupatum, situm in Brasilia in insulis Indiarum Oceani, in civitatcm, ut arcliiepiscopo Hispalensi jiire metropolitico subsit, allributis pro dote a (^irolo iinperatore ducentis nonaginta ducatis auri annuis, deque persona Gar'

'

Horat. Turscllin. in Vit. S. Franc. Xav.

iii. c. 3.
I.

Joan.

.Mair. hist.

IndiK

1.

xii. Tursellin. in Vil. S.

Xav.

ii.

c. 14.

Acta Consist. Ms. card. Spada sig. niim.

13:5.

p. 474.

188
zise

PAULI

III

ANNUS

13.

CHRISTI 1546.

Dias 10161311 dicecesis providit in episcoet 135.

de Popatan, aliarumque in ejusdem Ecclesise

pum

pastorem

Regum
fuere
Brasilii
et

limitibus

et

provinciis similiter erigencivitates

et

Quo

humano
phi de
iis

ab cullu abhorrentes, eo clariores triumefferatiores

darum cathedralium Ecclesiarum,

diopceses

pro

suis

provinciis, ac

earumdem

Christo adjunctis fuere.

In Mexicano etiam regnO et aliis vaslissimis

provinciis

instituti sunt ad

novi episcopatus, proximo mense barbaras eas gentes ad Ecclesijp

Ecclesiarum prfesules pro tempore existentes pro earum sufTraganeis, ac illarum capitula, clerum, et populum pro suis iirovincialibus clero et populo concessit et assignavit, cum
clausulis ojiportunis et consuelis
.

quo tempore plures sathaab Ecclesia infelicissime desciverunt, placuit enim divina? misericordi.T coronas coelestes in eos trnnsferre, qusp indigne a pluricastra traducendas,
illusi

nico astu

Sub ejusdem

Caroli

V imperatoris

auspiciis

bus Europeis abjiciebantnr oblilis ejus sacri Vide ne coronam tnani alter acripiat. moniti Eorum vero episcopatuum provincije limifes in
:

Popatensis episco|iatus in Americae provincia ejus nominis instiliitus est ut eadem Acta narrant 157. XXII Augusti MDXLVi. Erexit ad supplicationem serenissimi dom. Caroli imperato' :

Actis consistorialibus

'

subjectis verbis recen-

ris

sentur

XI Februar. mdxlvi, referente revelo(). rendissimo cardinali Burgensi, S. D. N. dismembravit et separavit ad supplicationem (Lk<<

oppidum, seu pagum de Poiiatam situm in provincia de Popatam Indiarum Maris Oceani in civitatem de Popatam nuncupandam, in qua
erexit

cathedralem sub invocationebeala? Mariae pro uno episcopo do Popatam nuncupando, qui
illi

sarea; majestatis singulas cathedrales Ecclesias

pra?sit, et in ea, ac ejus civitate et diopcesi

insularum magni maris Oceani

essent,

qua^cumque
a

verbum Dei
les ad

pra^dicel, ac

eorum

incolas infide-

cum earum

civitatibus et dioecesi,

fidem convertat, et in ea instruat, necnon

ministret
et

provincia metropolitana Ecclesia; Hispalensis, cui metropolitico jure suberant, de consensu moderni archiepiscopi Hispalensis, ac illarum
pra;suies

spiritualia

ministrari

faciat,

ac

pro tem[)ore existentes, necnon cle-

jurisdictionem temporalem exerceat, nccnon in ipsa Ecclesia dignitates et canonicatus, et prtebendas, aliaque beneflcia Ecclesiastica, cum

rum

et

populum

superiorilate,

visitatione,

correclione et jurisdictione pro existentis archiepiscopi Hispalensis, prorsus exemit et tolaliter

liberavit,

ac de Mexico, cui Joannes de Zumarrga, et Sancli-Dominici, cui Alfonsus de Fuente Mayor, ac Regum Ecciesias in dictis
insulis consislentes, cui

curaet sine cura erigat. et archie[)iscopo civitatis Regum pro tempore existenti jure metropolitico subsit. Subditur, ut Carolus V imperator annuum vectigal diicentorum aureoruin e|)iscopatui illi contulerit, cui JoannesValle presbyler
Segoliiensis prTfectus est
.

Hieronymus dc Lojasa

de Mexico,

et Sancti-Dominici, ac Regum episcopi prseesse dignoscuntur, in metropolitanas,

,\ddunt eadem Acta Consistorialia translatum fuisse ad Americte, sive Novi-Orbis patriar-

chatum Ferdinandum archiepiscopum Granatensem

"
:

cum

archiepiscopali dignitate, jurisdictione, ac omnimoda pallii et crucis delatione, et aliis

metropoliticis insignibus erexit el instituit, ac

VIII.

MDXLVI

absolvit reveren. Ferdinanet

dum
eum

arcliiepisco|)um, nuper Granatensem,

eosdcm Joannem,
iUis
in

et

Alfonsum,

et

Hieronymum
prtefecit et

arciiiepiscopos

rcspective

ad pivTsentationem CaesareT majestatis transtulit ad patriarchaleni Ecclesiam liidiarum

Maris Oceani, tunc per obitum bona" memoriT Gabrielis lit. sanctorum Joannis et Pauli vacan-

necnon de Mexico, de Antequeras, et de Mechoacan, ac de Texcala, et de Guatimala,

pastores,

ac civitatis regalis de los Navos, de Cliiapa, et

tem,
sunt,

et

curam
iii

ipsius Ecclesia', qiuv sede patriar-

de proximo in nova Galitia, aliarumque limilibus ct terminis dictic Ecclcsia> do Mexico erigendarum et inslitiiondarum catheilraliuni

chali et ca|)ilulo caret, et cujus rriictiis nulli

sibi

s|Mritualibus et temporalibiis ple-

narie commiltendo.
I.")8.

Roma? apud

S.

Pelrum

Ecclesiarum, ac Sancti-Doniinici, Conceptionis, et de la Vcga cidem Ecclesi;c Sancli-Dominici ad vitam dicti Alfonsi unit;r, si ab ea dissolvi contigerit, ac insula" Sancti-Joannis de Piierlo Rivo, et insula; de Cuba, ac civitatis dc Co/o provinciae de la Veruevcla, ac SanchT-MartlKr, el de Carlhagena, necnon civitatis de Trugillo provinci;e de Ilondras, Regum ^ero Ecclesiis pra^dictis dcl Cu/eo, et civilatis del Quito, ac
Castell.T de aiiro provincia' lerra' firma?, el civitalis

Apin/ Arnirnos archiepiscoptirn A'azovanenseni Pait/its creat. Non pr;rtermitlendum eliam ducimus Paulum ad continendos in fide

Catholica Armenos - creasse arcliie|)iscopum Nazovanenscm virum doctrina et |)ictate clarum

ex Ordine

Pr;i'dicaliiriim.

qui in

iis

regionibus
Referentc
Ec-

pr;i'cl;iram Christo el Ecclesi;v

operam navabat.

Rom;p

xxvii

Januarii Bmxi.vi.
in

reverendissinio

cardiii;ili caiiierario [)ro\idit

clesiani Na/ovaiienseiii

parlibus Arnienia',

Legionensis

iii

provincia de Ricarcgna, ac
'

Acla Cons. Ms. oard.

Spail.-e sijt.

niim. 13.1. p. 490.

' Ibid.

<

Acla Consist. Ms.

c.ir(l.

Spadx

sif;.

niiin.

1.33.

p. 470.

PAULI

III

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.

189

dc Masciocan oliin nrciiicpiscopi Nazovanionsis oxlra Romanain cnriain (loliincti, do |)ors(>iia D. Slopliani
tiinc pcr obiUini (iiiondain Bonedicli

tuos dcclaratum do ipso cardinalc apiid te nunc rctinciido, cunctis postliabitis rospcctibus, tuae
voluntati ac dcsiderio satisfaciondiim diiximus, firmiter etiam sperantos, ipsiiin cardinalom se

Cazorzonlis Ordinis rratrimi l'ra'dicat(iriiiii |irofcssoris, (]ni cjnsdom Ordinis iii illis parlibiis
profcssorcs jnxta corimi laiidabiloin consnotndinem, sanclitali suaj ad hoc pcr cdriim iitlcras

mombriim
siiniim

linjus

sancta; Sodis lionorificentis-

nominaverant, ipsum in archicpiscopuni

fecit .

pra>-

niinorem istliic haiid ejusdem Sodis utilitati alque ornamento, quam si apud nos moraretur esse, posse, ac futurum

rominiscentem

csse

pra^sertim pio tuie serenitatis favore acce-

159. Fratri Lusitania' refjis acl rardinalatuin

evecto permittitur

apud

rcrjeni

ipsum marari.

dente.

Qucmadmodiim
siiis

igitiir

ipsuin

adjutnm quoquo
inajeslatis

virtutibns in gratiam

Hcnricum tu

Motns (jno(|ne ideni Paiilus ratioiiabili dosidcrio reis Lusitani, bcniime indiilsit llonrico illius grermano XVI kal. .laniiarii praH-edontis anni ad cardinalatum cvccto apud ipsum regom morari, ad quein finom pileum rubrum transinisit, ct
sequenti littera directa regi
<
'

associavit

cardinalem creaviiniis, itactiam eum absentem ipso pileo rubro in eamdem tuain gratiain ornandum existimantes, miltimus ad eumdom cardinalem ipsum pileum rubriim per dilectum filiiim Stephanum de Bubalis nobilem Romanum camerarium secretum nostrum exhibitorem
serenitate

sit

Rogi Porlugallia'. Cbarissime etc. Quanli ponderis apud nos voluntas majestatis tua, cum in ca^teris, tum

prtesenlium
tua

cui

mandavimus,

ut

nostro

noinine officiose

atque

gaiidemus tibi ostendisse. Licet ut dilectus filius noster enim slatuissemus Henricus cardinalis Portugallia? frater tuus veniret ad nos pro pileo rnbro a nobis ipsis jnxta \elerem et probabiliorem inorem recijiiendo, denique apiid nos commoraretur, utopera, conin lioc (juoqiie
,

amantissime salutata, nostram tibi paternam et intimam benevolentiam, sicut in hoc ostendimus, ita etiam in cffiteris tuis honestis desideriis semper paratamfore crederet^cum te etiam pro
tua pietate prsstantissimique regis officio, et

majorum
et

tuoruin consuetudine nobis in amore

filiali

observantia

responsurum esse spereipse Slephanus,

silio et auctoritate
et

ejus in Iiac tanta

;

temporum

mus,

quemadmodum tam

quam

tamen, ut cognovimns desiderium serenitatis tu;e nobis juxta tuas littoras por protectorem et agentem
Paiil. III.
lirev.

reruin difficultate, uti possemus

venerabilis frater Joannes archiepiscopus

pontinus nuntius apud

plicabunt. Dat.
die XV Octobris mdxlvi,

te

Synoster Iktc latius exetc.

Romte apud Sanctum-Petrura anno xii .

'

lib.

nn. xii. p. .301.

PAULI

III

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.

1.

Disputatur dc decreto residentiam prses-

natur, an

sit

cribente.

Anno

simpliciter verum,

quod per

infi-

Christianaj salutis millesimo

delitatem amittatur fides,

cum habeamus exem-

quingentesimo quadragesimo septimo, Indictione qninta, in Tridentino Concilio, ut roforunt

plum

beati Petri, qui licet infidelitate peccaverit,

dum

ejus Acta ab Angelo Massarello conscrijita

' :

Prima Jauuarii

fit

Congregatio in qua exami-

Cbristum etiam cum juramento negavit, fidein tamen non amisit, cum Christns ipse Petro dixisset Rogavi pro te, Petre, ne deficiat fides
:

tua; sed

Diar. Conc. Trid. auct. Angel. Massarell. Ms. arch. Val. p.

i.
I.

5.3.

Epist. card. Farnes. apud Pallav. to.

viii. c. 18. nuin. 1.

conclusum quod amiltatur . iisdem Congregationibus de tollendis iinpedimentis residentiae episcoporum actum
In

190
fiiit,

PAULI

m
;

ANXUS

14.

CHRISTI 1547.

quac crat refoiiiialionis materia

nniltae et

diversfe sententia? in

mediiim iirodierunt.

I.ega-

tis autem jam inente Junio, (|tianclo post quintam sessionem decretum fuerat, ulde residentia

tractaretur, Pontifex expresse pra?ceperat, ne in

decrelo de refoimatione
rent, ut de cardinalil)us

residentiae permitlefieret,

mentio

nam

isti

verendissimum collegam meum, ut omnes quocumqiie gradu sint et cujusvis existimalionis, residere cogantur, legemque ferre, quantum unquam latam ut tamen expresse nominentur cardinales, icquum esse non censeo. Videretur enim de illis male existimari. Unum est reliquiim, quod admoneam Patres, quam brevis;

cnm
non
tifice

prsecipui

P^cclesise

senatores

sint,

decere

videtiatur, ut

ali aliis,

qnam

Summo

Pon-

emendatione

et poena

aflicerentur, sicuti

ipse poslea

cum

peculiari Bulla execiitioni

man-

ne in disputationem adduci paterentur, an residentia esset de jure divino necne, quia ubi de pncnis agendum erat, non del)el)at discuti an residciitia esset de jure
davit; et insuper jussit,
divino,

cum

esset res difficultatilius plena, et

longum tempus ad disceptandum exigeret. Sed quando legati resideiitiae decretiim proposuerunt,

sime possunt, sententiam dicant. Consumimus tres integras congregationes in lioc uno articulo de poena contra non residentes, quibus potiiissemiis discutere decem et amplius capita ad residentiam pertinentia quamobrem si pauca hoc tempore expedientur, non putetis per nos stetisse verum fiet decretum, et in prima Congregatione Patribus legendum exhibebitur. 3. Die octava fuit Congregatio ad dicendum sententias super decretiim de residentia. Gien-

enim

((

nensis

Etsi heri (iii(|uil)

quamvis

ista

duo capita

evilaverint,

tamen

tum

auribus meis

dum legeretur decrequodammodo applaudere

maturius considerata,
et

Hispani et alii, ut de istis etiam ageretui% postularunt; quibus cardinalis de Monte sic respondit, ut Acta Concilii a Massarello conscrijita
lestantur
'

visus sim,
singulis

tamen

re

decreti

verbis bene pensatis, in

eam

2. Dictis

sententiis, cardinalis de
iit

Monte

velim omnia a Patribus dicta recensere, neque illis respondere, qiii ab aliis dissentire visi sunt; dicam tamen aliqua, et in primis, quod pertinet ad an residentia sit de jure illam qiiajstionem

Non sum

(inquit)ejus sententia?,

descendo sententiam, ut milii non placeat, et parcant mihi qui illudfecerunt, dico, quod nulla decreti pars, prooemio excepto, mibi [ilacet; et ut aliqua tangam, videtur omitti provisio, ut
episcopatus personis dignis concedatur, quod in primis curandiim erat dejnde, qiioad resi:

divino? Reverendissimus dominiis meus Giennensis multa dixit, sed tamen non mibi esse liujus sententia! visus est, ut velit illam statui esse de jure divino. Et licet aliqiii post euni ita tennerint, nibilominiis majori parti aliter visum est, et certe non absqiie ratione. Scimiis eiiiin

denliam episcoporum, non video, (]uomodo provisuin esse quisque dicere possit, nisi in primis caveatur expresse, quod nemo possit duosepiscopatus obtinere, quociim(|ue bonore fulgeat, etiamsi cardinalis sit; alioquin decretum facimus inane et vaniim, obligabimus habentes
plures episcopalus ad impossibilia, quod nihil
aliud est,
et niliil

hoc conveniunt omnes, residendiim esse. Ad quid ergo, quo jiire id facere teneamur explorare? certe si lioc sit, ne Pontifex
nos
et in

quam coiiscientias illorum onerare, pro\idere calamitatibus Ecclesia^; (|uoad

et

pa-nam

executores

perliiiet,

utrumque remeexeciitio, et pro-

diuin milii leve videtur. Si tamen videalur au-

dispenset, ridicula est ratio. Nam cum nullo episcopo non residenti dispensavit papa, etsi

genda poena, non negligalur

plerea

sum

in sententia,

iit

alias dixi, ul execu-

non propterea probiberetur. Qtiando omnes fatemur ali(|ua esse impedimenta, quae excusant episcopum non residentem quid ergo Ihcc statuere, ut onus nostris humeris imponamus, (|uod ferre non valeamiis? Alii fiierunt, qiii cardiiiales omiiino ad residenvellet dispensare,
;

tores sinttaliuin

pa-narum Concilia Provincialia.

Qua; (|uidein Concilia tot bonorum fueruni causa, ut audeam dicere per ipsa conservari eam canonicac disciplin;c partem, quam habe-

mus

et

miror aliquein tam

,

saiicto et pio insti-

tiam cogendosesse arbitrantur, allegantes cliartiilam quamdam (luoriimdam cardinalitim, (|ui alias hoc boniim esse Pontifici suaserunt. lloc
sciant hi,
niliil

tulo velle adversai-i, cuiii utique jiost tot Concilia geiieralia etiain postremo loco Concilio

Lateranensi
fiiisset

ultimo confirmata fuerint. Qiioad curatorum residentiam attinet, mclius, arbitror,

esse actiim, tametsi cardinalcs

suas dixerint, tameii non super ea rc facta fiiit aliqua lex, idijue in caiisa fiiit, quod multo plures ex
ipsi iiiterrogati a 1'ontifice sententias

niimero cardiiialium,

et alii,

non coiisenlientcs,

dcmisse loqui; eoruiu excusationes, non illas tollere. Scio enim, non solere concedi in Uomana ciiria, ul perpeluo i|iiis non accedat, sed pro tempore at coiilirmare ista
iiihil

dicere,

quam

ita

(luinimo

hoc confirmare

est

auctoritale juris ipsi Poiililici

Maximo

alitcr fa-

niliil

aliiid

est,

(|uaiii

cieiidiim esse, miillis et ma\itiii)> ratioiiibiis dixerunl. Sed quicqiiid sit, ego, i|uaiitiim iii iiie
est, facile asseiiliar, idein(|ue

tatc liiijiis (^oiicilii

introducere, ut auctoriiiemo accedal. I)e revocaiulis

vero exemptionibus, non video ad (|nid prosit

laclurum

piito

ri!-

decretum

lactiim,

iiisi
;

iit

ptioiiibus lirmciitur
Ma. card. Spadie
to.

nam

exempli iii suis exemsi firmonlur exemsi

xii.

ptiones in fuiidatione concessa;,

exeinpti ab

PAULI

III

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.

191

immomorabili tempore debpnt remanere exempti, si (icni(iiie teiiiporaies

exeniptiones firmen-

tur,

(|ni<;

erit liujns decreti

trnetus? aul

iii

(lui-

bus casibns loenni sibi ven^Heahil ? (".erte in nuUo. Ue reli(|uis ilecreti parlihns, non cst, quod amplius lo(|uar, lioe unum est, deeretnm milii non probari, et maj;is esse conveniens Synodo nil aj;ere, f|nam tale (juid a;;;ere.
Ad luvc cardinalis de Monte, cnm non parnm commotam Synodum animadvertisset

ini(|uum esset illos suo Jure privare. Qiioad vero exem|itiones lemporales infirmari voluproplerea addinius, si ex causa et ad tempus tiim est in decreto, conlra certum prielatnm. Qiiod antem adcuralorum residentiam pertinet,
;

unusdumtaxat casus exceplus

vidctur, ut (luan-

do ad breve tempus concessiE sunt, veluti liis, qiii sunt in stndiis, vel aliis hujumodi. Et prolilerea, salva pace domini mei oplime decretum
providissc videlur in oninibus
liis

casibus.

Tunc
:

,ex \erbis

Giennensis l't Palres (in(|nit) melins rem totam teneant, pancis respondebu ad ea qiur reverendissimns dominus Ciennensis dixit;
:

Giennensis

et in

primis, ut

adnioneamns

et

rogemus Sum-

mum
bis

Pontificem, ut e|iiscopatus det dignis lali honore, id mihi cautum plane ipso decreto viconvenit.

detur, plene,

esse,

imiuam, qnantnm Synodo et noCertnm est enim, nostrum non legem in boc prsdnire Sanctissimo Do-

ad hoc respondere vellet Hoc (inquit cardinalis de Monte) esset in infinitum [irocedere. Nolo (in(|uit Giennensis) respondere, sed uiium verbum addere, ct lioc est Me seml)er existimasse, in rebus reformationis plus posse uno die Pontificem quain Synodnm uno anno, et proplerea cuperem htec per Sanctissi:

cum

mum Dominum
nendum

mino

nostro, et si antea aliquK faclae fuerunt provisiones circa tales promotiones episcoporum, fnerunt facts tunc cum per capilnla fle-

nostrum sanciri, et nunc abstiquando in rei veritate, hoc non est quod a nobis expectat mundus . suas sententias super idem i. Alii Patres decretum non solum in ista Congregatione, sed
esse a nobis,
'

bant promotiones episcoporum, qnibus Synodus jubere poterat, at nostra alia est causa propterea debet sufficere, et abunde quidem, id quod in decreto provisum est. Legitquc verba ipsius decreti in prooemio, ubi liabetur: Sancta Synodus confidens sanctissimo Domino nostro ejusque successoribus, ut tales eligat episcopos, qui Ecclesia3 regimine juxta canonicas sanctiones digni sint. Quod vero perlinet ad sciant Patres, id pluralitatem episcopatuum raro, et non sine magna causa Romse concedi solere, ut liceat alicui duos episcopatus babere. Scio enim, quod cum reverendiss. Tridentinus, tunc in minoribns constitutus, fuisset a capitulo Brixinonensi postulatus, factafuit maxinia
: ,

etiain in aliis dixere,

sed inter se adeo dissi-

dentes, ut perdifficile esset ad unitatem adducere.

tioiie

Quare cardinalis de Monte, in Congregadecima Januarii, ut in Diario Massarellus

ad Patres conversus
:

refert,

Plures fuerunt

(inquit) Patres, qui dixerunt in

hoc decreto car-

diiialescoinprehendendos esse verbis expressis, sed si recte verba decreli ipsi perpendant, nihil dubitabunt quin hoc decreto et cardinales comprehendantur verba enim generalia sunt, et ad omnes qui quovis modo Ecclesias regunt, pertinent. Et ideo omnes, quovis colore illas
, ;

obtineant,

comprehendi

in

dubium non
:

venit.

Et

diligentia et diu disputatuin, et

magnam
tum
est,

Ecclesiaj

utilitatem

tandem propter hoc iili indul-

fuit;

ea

maxime

ratione, quia creditum

illum ita posse melius quam alius, adversum Lutheranos et hjcrelicos resistere. Prt-eterea habemus exemplum Gregorii, ut liceat alternm episcopatum in titulum, alterum in commendam habere. Sed quidqnid sit, nnncdehoc non
tur,

quid est, quod deesse videatur, suppleri potest. At dixerunt aliqui nominentur ergo cardinales expressim. Hoc sequum, ut arbitror, non est, multis magnisque rationibus. Pracipue quod nec episcopi nec alii in decreto nominantur. Ideo ne quodammodo contradicere nobis ipsis videamnr, quod esset, si diceremus, carsi

dinales

(quorum officium

est papae in concilio

quomodo eniin residebit, qui apnd papam erit? Quoniam autem a multis
adesse) resideant:
cilia,

estsermo; quando de reformatione pleniusagetractabitur de hoc articulo, et circa hoc considerandnm erit, et si placuerit, poterittunc prohiberi multiplicilas episcopatuum. De poena ego non curo, quicquid in liac parte placuerit Synodo, id facile sequar, idemque faciam de executoribus. Quanquam non video alium legitimum episcoporum executorem, prter papam. Quod ad exemptiones attinet, satis superque provisum est, nec amplius sine aliorum injuria
concedi
poterat
,

probari video, ut renoventnr Provincialia Consciant Patres, nobis quoque (quoad me

tantum loquor) id non improbari, inslaurationem Conciliornm provincialium (inquam) qua; ab uno metropolitano et suffraganeis ejusdem constilunntur, non plurium, velnti quK natiohaec enim semper perniciosa nalia vocant fuere, illa vero, ut plurimum, salubria. Quamobrern mihi non displicet nedum ut hujus
; ,

decrcti de residentia executores sint, sed etiani

quoad ea
cessa

privilegia, qiue

(|uam concessum est. Nam exemplis in fundatione

tractu

oinnium, quiC ab hac sancta Synodo emanabiinl.

Verum

ba-c alia crit materia, el necesse

aliciijus bencficii

vel Collegiata- Ecclesiic con-

crit ha;c sancla;

Synodo

referre. Alii alia

mulla

fuerunt, qua;

temporis in

usu
extat.
.Ms.

fuerant, cujus contrarii

memoria non

drd. Spads

lo. xii.

192
dixerunt, quae ut breviori

PAULI

III

ANNUS

14.

care

CHRISTI 1547.

manu

tractare possi-

cbirographo
|)oterit,

manu

propria subscripto, signifirecirei

mus, cras de mane legum professores mecum erunt, et curabimusut decretum ipsum aptetur. ait) die 5. Hoc interim (ut Massarellus Dominica, nona Januarii, fuit Congregatio prae'

quod quidem cbirographum

pietiir, et

ad futuram

memoriam

registrabi-

tur. Statula estetiam,

omnibusconsentientibus,

sessionis dies Feria quinta post [>rimam

Domi.Monle

latorum theologorum, qui dlffuse egerunt de certitudine gratia", et tandem omnes convene-

nicam Quadragesima?. Mox cardinalis de

quod nemo potest esse certus cerlitudine non potest subesse falsum, dc gratia Dei, quod magno gaudio, cum Dei iaude factum est, approbatusque Can. xxvi, secundum censuram Parisiensem. Et propterea die undecima Januarii, bora xxi, fuit Congregatio generalis, in qua plures ex Patribus sententias dixerunt super decretum Justificationis. Giennensis cupiebat i^er Canones damnari tenentes
runt,
fidei, cui

podagra" dolore vexatus discessit. Egit tum cardinal. Sancta>-Crucis de pr;clatorum contumacia, qua inre, inslante Concilii promotore, placuit Patribus, ut tres ex Patrihus per reveren-

dissimos legatos deputarentur judices, ad [irocessum faciendum contra episcopos absentes.

dixit se Pacensis conversus ad Synodum adluic permanere in sua sentenlia, ita ut animus non quiesceret suus, nisi iis decretis addatur dictaeque clausula Ecclesiam reprtesenlans
, , ,

cerlitudinem gralice paucis decretum

,

probaveruntque
exceptis

omnes
,

admodum

qui

magis de quibusdam verbis, quam de re ipsa loquebantur. Deinde cardinaiis Sanctje-Cruut de mane essent cis admonuit tbeologos coram eo, ut pauca becc, qua? remanserant, ex tbeologorum voto aptarent , et huic de,

sunt multa; rationes a cardinali Sanctae-Crucis, quare id fieri non deberet >'. 6. Sessio sexta decretiim et canones de jus:

tificativne.

Celebrata
(1)

est de

more solemnis

de qua hsBC refert Diarii auctor: Die Jovis, xiiJanuarii, anno salutis mdxlvii, fuit Sessio, in qua interfuerunt duo Sedis ApoSessio sexta
stolicae

Mercurii

Die vero Congregatio gequa fuit ultima ante sessionem ) in neralis Habui, inquit, hoc qua cardinaiis de Monte
creto

uitima

manus imponeretur.
fuit

legati,

item cardinalis Tridentinus et

ejusdem

alia

decem archiepiscopi, quadraginta quinque episcopi. iNuIIus tamen orator principum interfuit. Nam Galli, qui soli ex omnibus
Giennensis,
Tridenti erant, ad Sessionem venire recusarunt,

mane consultationem cum

fessoribus, et

D. praelatisjuris pro-

bunc modum, praisente etiam reverendissimo D. Giennensi decretum aptavimus. Legit deinde ipsum decretum, quo

tandem

in

quoniam aiebant
cere,

lecto dixere Patres senlentiam. Giennensis desi qutedam non adeo maximi momenti adderentur. Aliorum desiderium, et Concilio in eo ut plurimum versata est, ut vellent omnino expressis verbis cardinales comprehendi. Itemque boc decreto pluralitatem tum parrocbialium, tum etiam metropolitanarum

cretum probavit,

noUe Cfcsari injuriam faCssarem non sane libenter auditurum Sessionis hujus celebrationem, quod ex eo aiebant constare, ex quo ad Sessionem Didacus de Mendoza suus orator non venisset,
se

arbitrantes

et venisset, si

visset,

tandem
si

turos,

Casari Sessionem placere cognose venturos aiebant, et intervencardinalis Giennensis nomine Coesaris

huic sessioni interfuisset, et chirograpbo manu sua conscripto affirmaret, quod cum cardinalis

Ecclesiarum probiberi. Dictis omnium sentcntiis cardinalis de Monte conversus ad Synodum, dixit: Post sex mensium quidem spatium, Deo juvante, cras hora xvi celebrabimus sessionem,
et

Giennensis se facturum recusaret.domi permanserant Galli caeterum missam celebravit archiepiscopus Salpensis, dcinde decantalis I.itaniis, et per diaconum Evangelio Vos cstis sal lerrx,
:
:

duo ista sanctissima decreta iiublicabuntur. Quoad primum de justificatione, certi sumus
aliquid desidcraturum. Quo vero ad aliudde residcntia, ai^tabimus nos illud in his, qua' votis Patrum adaidari possc videbimus. In reliquis, si quis vestrum erit, qui aliquam decreti

Matt.c. o, ipse reverendiss. et illustriss.

cardinalis de .Monte allocutus est

dominus Sanctam Sy-

neminem

nodum
7. "

'

Magnus

antistites,

ille propheta Isaias. dignissimi pranidens lumcn atque gloriam i^er

partem non probet,

id

in

ipsa scssione

Christum Ecclesiiv venturam,e.\clamavit:5r7(', illuminare, Jcrusalem, quid vcnit lumcn tuum,

'

In acl. SC3S. 6. Ms. arch. Vat. sign.

<

Acl.

Cong. Concil. Trid. Ms. card. Spadic

lo. xii. Diar.

Conc.

sit;.

nuni. 3232.
l'ii.

p. 251. Ms. card.

Barber. sig.

num. 319. p. Ii2. et .Ms. num. 23. et aliud

Trid. Massarell.

Ms. card.

sessionis scxtx tum el Patrum nuincrus mullo diligcntius deliuiendi sunt. Dic .\ii Januarii coivisse Patres in (1) Certa dics liabitie ariirmant acta Curtembrocliii, ncc dlsscnliunt Acla ab annalisla cxccrpla ; quamiuain enini diem scssionem nrxtcr Pallavicinum et Snavium illam scssionis cum fcria V componunl ; feria vero quinta co anno in dieni xiii iion vero xii Januarii XII Januarii prccferunt, dicm tamen Salpensis, ut Acla annalisla; niendose lcguut, scd arcbiepiscopus Spalatensis ; ueque Sacris opcralus esl, iion quidein episcopus incidit. tantuminodo egil. Qui lamen Salpensis pro coiicionc verba fccit ad Patres et syuodalia enim Salnensis archiepiscopum, scd cpiscopum seiagiuta ocla et doclores quinquaglnta sex , Curteiubrocbio teste, apud quem orationem episcopi AITuerunt Palres pcrlegit.

dccreta

'<

Salpensis legas.
ProiimiT, sessionis ad dieni
iii

Martii indicla) Patres

LX idem Curtombrochius

recenset.

Ma.nsi.

PAurj
fl (jlorin

rrr

annus

14.

CHRrsir 1547.

193
re^iui-

Domiiii sitper tc orta rst ; qiiam sane jiicundissiinamfiuc voccm iiis proximis soicmniis s.tj^c rcpclitam, cum nunc
luilcliciTimnm

aqua potum sumat? Quisinca-no fonlcin

rat? quis ab intempcrantibus bominibiis

ali(|ui(l

fulgcntissimum fulci, spci ct charitatis (quod pa'nc absconditum videbatur) iterum apparcat, jurc ac mcrito putannis a nobis Surgc igitur, ct illuminarc, liodic repcti posse Jcrnsalem, surgc, inquam, tu, ct illuminarc, ipsius Cdirisli Domini ac Dei nostri Sponsa dilccta nimis Ecclesia. Non le postbac baM-elico-

lumcn

iliuci

baiiricndum putct? quis nos alienic caus;c utiles crcdat quos vidcrit inutiles esse sua'? Vos " Audivimus in Evangelio dictum csse
:

estis

sal terrsp. Vos estis lux

mundi

Ad nullos

alios

verba

illa

magis quam ad nosmetipsos

sale

pcrlinere credi par cst, ut scilicetsanicdoctrinai

vcr?cquc sapientia;

condire, et

bonorum

opcrum luce

mundum
si

illuminare debeamus,
sal evanuerit, miltatur

runi vcrsutia' doli(|ue decipient, ut scelus pro

pietate, iniquilatem

priBcaventes in priinis illud quod ipse Servator

pro justitia, neglectum sa-

noster nos monet, ne

crorum pro rcligionc, ca'remoniarum contcmptum pro cultu, servitutem carnis pro libcrtatc
legis Cbristian,

foras et conculcetur ab

hominibus

que
in

ffiterna;

ejus ac divinir promissionis

et docuerit, hic

memoresQui
:

confusionem, perturbationcm, dissipationom pro recto bcne beatcque vivendi

ordine, cuncta dciii^iuc vitia pro virtutibus
plectaris.

(lutein fecerit

magnus vocabitur regno coelorum; nempe hac una ratione fit,

ii,

am-

ut

qui ex adverso sunt, vereantur et confun-

dantur,

suamque abnegantes impietatem

Quod

et see-

Cessent nunc,

jam cessent

irridcre te bo-

cularia desideria, sobrie, el juste et pie vivant,

ac pacein Ecclesiffi reddant. ut nobis cle-

stes tui, probris contumeliisque lacessere, doctrinam tuam spernere, se puros, beatos, vcritatis amatores falso jactent. Nam tenebra; qu tot annos operuerunt terram, et caligo qua; tam jam advelongo tempore operuit populos niente lumine, recedunt. Popiihts, qui ambiilabat in triifbris, Jam videt hicem magnam, liabitantibiis in regionc utnbrx mortis hix orta est
,

mentissimus ipse Deus elargiri dignetur, Spirilus ejus alini pra?sidium atque

opem

supplices

omnes una nobiscum implorate.

Quibus verbis completis, ipse reverendissimus et illustrissimus dominus cardinalis de Monte invocavit auxilium Sancti Spiritus per

hymnuin

eis.

in et

In httnine tiio ambidabunt gentes, et reges splendore ortustiii. Te audivimus, tua monita jussa sequentes, tuaslegesvencrantcs.Leiv//;;

Veni, Creator Spiritus ; cantoribus prosequentibus. His oinnibus absolutis, reverendissimus

:

et

illustrissiinus

dominus

cardinalis SanctK-

omnes isti filii tui congregati sunt, vcncrunt tibi, quo sua videlicet singulari prudentia liumanarum divinarumque rerum peritia, pictate demum et auctorilate, tuis prospiciant incommodis, tuis medeantur
circuitu oculos iuos, ct vide,
,

Crucis secundus ipsius Concilii prffisidens et legatus accessit ad Altare majus, ante quod ipsi

reverendissimi

et illustrissimi domini legati consederunt in faldistoriis versa facie ad sanc-

vulneribus, tuum tibi |rristinum splendorcni restituanl, pro tua denique dignitate ac majestate

tam Synodum, ca;terisque praelatis sedentibus in locis suis secundum ordinem suarum promotionum. R. D. arcbiepiscopusSpalatinus accciiit e inanibus reverendissimorum ct illustrissimorum doininoruin legatorum decreta duo, qua^ in bac sessione publicanda erant, alterum scilicet de Justificatione, ct alterum de residentia cpiscoporum et aliorum inferioruin, ascendensque ambonem legit priinum alta ct intelligibili voce ipsum decretum dc Justificatione ." 8. Distinctum est illud decretuin capitibus scxdecim, quibus adjecti sunt anatbematismi
triginta tres

tuenda,vclsanguinemet animameffundant. Unde, fratres sancti vocationis ccelestis

,

participes,

cum

et EcclesicP

testimoniis, et re

videamus apparuisse graiiam, ct benignitatein, ct lumen, atque gloriam Salvatoris nostri Dei, sine mora surgamus. Jam tempus est nos de somno surgere, satis superque satis dormivimus, salis induciaruin dedimus callidissimo bosti ad seminanda zizania, parandas insidias,
ipsa

struendos laqueos, dillundenda venena, inva-

contra ha^reticos inale scntientes

dendos mactandosque greges nostros. Expergiscamur, vigilemus, laboremus, omnibus liominibus prrebeamus nos ipsos exemplum bonorum operum omnis conversatio nostra sit
,

de justiflcationc.
In Prffifatione declaratur a Tridentina

OEcu-

menica
noinine

et generali

Pauli

111

Synodo pra^sidcnllbus in ea Pontificis Joanne Maria de

S.

rationabilis, casta et sancta,

quam

infideles re-

Monte episcopo Prisnestino, ctMarcello

tis
:

Crucis

prebenderc nequeant, fideles imitari queant. Sedemus censores Cbristiani orbis, de religione ac flde, dequc uniuscujusque vita et moribus judicantes. Decet propterea nos a nobis ipsis judicium auspicari, nos ipsos ante omnes alios
in fide, spe et cbaritate corroborare, inoros(|ue

presbyteris cardinalibus Apostolica' Scdis lega Exponi omnibus Cbristi fidelibus veram sanainque doctrinam Justificationis, quain Sol

Justitiic

consummator
tuo retinuit,

Cbristus Jesus fidei nostrre auclor et docuit, Apostoli crcdidcrunt, el

Catliolica Ecclesia Siiiritu S. suggcrcnte pcrpe-

nostros

melius formare. Alioqui, ut D. Ambrosii verbis utamur, quis e turbida

et in

componere

inhibendo ne

deinceps

audeat

quisquam

aliter credere, pr?cdicare, aut docere,

ANN.

TOMUS XXXIII.

Rayn. XIV.

2o

194

PAULI

III

AXXrS

\U.

CHRISTI 1547,
,

qiiani pr.TScnU dccrcto crediliir ac declaraliir .

mino, pivTire justificationi

justificalionemque

Priino capitc dcccrnitur,

cst,

omncs

liomines,

nt in dccrcto de pcccato originali constitutum ex pra;varicationc Adjp ctrectos filios

iit

irac,

non esse solam rcmissionem peccatorum, sed cliam sanctificationem, ct renovationem intcrioris bominis per voluulariam susceptionem
gratia;
et

scrvitulique Dcemonis addictos,

lecre

ncc gentes natura^ nec Juda)i lege Moysis posscnt a

donorum supernaturalium, quibus

fit

homo
cus, ut

ex injusto
sit

justus, et ex inimico amivita? ffiterna-.

est,
vitai

peccato vindicari in gratia?lil)crtatcm, licct liberum arbitrium exlincluni non csset, scd viribus
debilitatum.

ha-res

secundum spem
et

De causis
a;terna?

justificationis

pronuntiatum
Cbristi,

finalem esse gloriam Dei

ac

Secundo docetur, generis humani, ante

Deum Patrcm misertum

Lcgem
et
,

pra^mium

efficicnterri vero,

misericor-

Legis tempore,
ac proposuisse

dem Deum abluentem peccatorum

ctificantem,

sordes,ctsan:

promisisse Filiuui venturum

j)ropitiatorem pcrfidem in sanguine ipsius,non

solum pro
peccatis.

nostris,

scd ctiam pro totius

mundi

consignantcmquc Spiritu sancto causarn meritoriam passionem Cbristi qua scelera nostra cxpiavit nec tantum placavit divinam justitiam, sed etiam justificationem ado,

decretum est, etsi ille pro oranibus non tamcn mortis ejus beneficio omnes potifi scd eos tantum, quibus meritum passionis cjus confertur ut cnim, qui cx Adani propagantur, peccalum contrabunt, ila qui in Christo rcnascuntur, pcr mcrilum passionis cjus
Tertio

niortuus

sit,

ptionemque nobis promeruil instrumenlalem, Baptismum, quod est Sacramentum fidei, sine formalem denique quo non fit justificatio justitiam Dei, non qua ipse justus est, scd qua ipse justos nos efficit., ut simus 7iova Dei crea:

tiira,

diffusa cliaritate in cordibus nostris

nec

gratiam justiliamquc adipiscunlur

atque in

modo reputamur justi,

sed ctiam vere dicimur ct

regnum brarum
9.

Filii

dilectionis sua^ c potestale tenc-

suinus justi secundum mcnsuram,

tus singulis imparlitur, ct

quam

Spiri-

ercpli transferuntur.

una cum remissione

:

Quarto sancitur post Evangelium pro-

mulgatum eam translationcm in adoplionem filioruni Dci, non perfici sine Livacro regcneralionis aut sine cjus voto ex Cbrisli

pcccatorum per Christum, cui inserimur, Fides, S[ies et Cbaritas infunduntur sola enim fides nonperfectc nosconjungit Cbristo, utvere sinius
illius
sit
:

Domini ora-

renalus fiierit cx aqiia et Spiritu sancto, non potest intrare in rcrjnum Dei.

culo

Aisi

rjiiis

Quinto dcclaratur, bominem adullum pccinquinatum non possc viribus natura> disponerc sc ad gratiam juslificantem, colluslralum vero divina luce prfPvenicnte a Spiritu
cato
,

membra viva, cum sine opcribus inorlua quarc dictuin est ab Apostolo neque circumcisionem valere, neque pncputium, sed fidem, qua" per charitatem operatur, at de vera fide cl
:

justitia prolata esl a Cliristo ba^c sententia

vis

Si

ad vitam

inrjredi, serva )7iandata.

Octavo illustratus verus sensus verborum

Apostololi dicentis, ho7nine77i
rjratis justificari

sancto posse, non ul

omnino

ipse nibil agat,

si velit,

cum cam motionem

lamen sine
JitterBB,

abjiccrc possit,

nec

per fidem,

dici

perfidem, quia fides esthumana)

sine

gratia Dei

libera sua volunlalc possif,

movere se ad justitiam, quod teslantur sacra;

ct e(jo

salulis initiuiUj

justificationis

fundamentum, et radix oinnis qua inipossibilc esl placcre

gralis

cum

dicitur

Convertimini acl me ,

Deo
niiiil

ideo vero dici justificari

quia
,

admonemur; cum respondemus Convcrte nos, Dominr, ad te,

convertar ad ros, liberlatis nostra'
:

eorum

qua; justificationcm pr;vccdunt

sive fides, sive opera,

:

ipsam

justificationis gra-

ct

converlemar, Dei nos gratia prtcveniri confi-

leraur.

si enini gratia est, jam non tiam promerctur cx opcribus, alioquin ut idcm Apostolus inquit,

Sexlo illustratur modus, quo adulli anle baplismalia sacra suscepta se comparant ad justificationem, cxcitari nimirum illos a divina gratin, ut fidcm ex auditu concipiant, credant
qua? divinitus revclata sunt, atque a Dco jiromissa atque in primis justificari pcr gratiain

rjratia

jam

7\on est rjratia.

redemptionis, conceptoquc pcccatorum odio, et spcm figant in Dni divinino timore perculsi miscricordia, proponanlque susccpto baptismo
,

confulatus cst ha;reiicorum error asserentium juslificationem sitam csse in fiducia inani ct pcrsuasione, sibi remissa csse pcccata proptcr Cliristum, al()ue hac sola fidcabsolulioquasi (|ui lioc ncin justificalioncnKiuc perfici noii crcdit, dc Dei promissis, dc(|ue mortis ct
li. iNono
:

rcsurrcctionis Christi cfficacia dubitet; ut cnim

nemo

de

Sacramentorum

novam

ac

piam vitam insliluere

: :

divinis(|uo

i)ital, ita

virtutc cl efficacia duproplcr infirmitatem de recta disposicu77i

mandatis parere
contincntur
eos in

(iiue Kvangclico illo oraculo Docctc omncs (jcntes, baptizantes

lione sua ad gratiain perlimescere potest,

7iuHus scire vuleat vertiliuline fidei, cui non potcst

nominc Patris

et Filii

ct

Spiritiis sancti,

subcsse falsum, se gratiam Dei csse conse-

docentes cos scrvare

vobis.
10.

omnia quxcumque viandavi

, ,

culum.

Decimo pronuntiat justificatum hoininem

Scptimo dccisum est disposilioucm dictum est Prxparate corda veslra Do:

per gratiam Christi, cooperanlc fidc

ct

bonis

dc (|ua

operibus pcrlcctis, crcsccre possc iu gralia ct

PAULr
juslilia, ex

irr

axxus

14.

ciiiusti 1547.

195

justificetur adhuc. Et ex
tis

Qni JKstiis cst, Jacobo Apostolo Videquouiam ex operibiis justificatiir liomo, et non
oraculo
l).
: :

ioannn

alia pia spiritualis vita; sacrificia,

non (juidem pro pa-iKi letcrna, (|ute vel sacramciiti voto una cum culpa rcmittitur sed pro ptena tempora,

ex fide tanlinn.
intenlato anatbemato

Undecimo promulgatiim impiam

:

est
illani

prohibitain

semper, ut in Baptismo, dimittilur: hac eniiii plecli promerentur, ((ui inria,

(|uie noii

tota

vocem

Dei
iio-

grati gratia; accept;e

immemores, templum

Dei

pra?cepta ad observantiuinessc impossibiiia

violare

priccipit,

Nam Deus iinpossibilia non jubendo monet, et faccre quod possis, et petere (luod non possis, et adjuvat ul possis, cujus mandata gravia non sunt, cujus jugum suave est, et onus leve . Tum
mini justificato
seil
><

ac Spirituin sanctum |)ellere nou periiorruerunt. De qua pa-nitcntia scriptum est

csto

Mcmor
i;!.

unde

cxcideris, aqr /)a>nifentiam, et

prio)-a opo-a fac.

Decimo quinto

convicti impii assenlato-

res peccantium, fliigeiites solo infiilelitatis pec-

subdit
tutuni,
si

Itaque

nemo

sibi in fide sola blandiri

catojustificationem amitti:
stricli

cum Apostolus

plura

debet putans

fide sola se baM-edeni esse

consti-

recenseat peccata lethalia, quibus

a

hwreditatemque consecuturum, etiam Christo non compatiatur, ut et conglorifice:

obregno Dei exchuluntur; etabiis, divina adjuvante gratia, abstinere potuerint.

fldeles

tur

nam

et
iis

Christus ipse,
qua^
factus

inquit xVpostolus,

didicit ex

passus est obcdientiam, et

Decimo sexto, explicata commendata fidelibus bona

nunt
in
hicretici,

est meriti ratio, et

opera, qua; sper-

consummatus
sibi

omnibus obtemperantibus
.

causa salutis aHernaj

Damnali etiani omnes, qui dicunt justum omni bono opere peccare, vel ut sit dignus venia, aut quod intolerabilius est, icternas pcenas mereri, vel peccare qui prffmiorum lelerin

Abundate omni opere bono, scientes quod labor vester non est inanis in Domino : bene enim operantidicat Apostolus,

cum

bus usque
Dei

in finem, et in

Deo sperantibus pro-

posita est vita aelcrna, et

tanquam

gratia

filiis

per Christuin .lesum

misericorditer pro-

norum
i-2.

:pc ad virlutes se excitarit.

missa, et tanquam merces ex ipsius Dei promissione bonis operibus et meritis fideliter red-

Duodecimo

damnala quoque eorum

,

vana pra;sumptio, qui certo statuunt se in nuesse prredestinatorum quasi verum sit justiflcatum amplius peccare non posse aut si peccaverit, certam sibi resipiscentiam arrogare

mero

debeat.

Non enim

sciri

posse sine divina revela-

tione quos Deus eleiferit.

tiaj

Decimo tertio sancitum est de perseveranmunere, obtineri tantuni posse a Deo, qui
:

et

stantem conflrmare potest, ut slare perseveret, cadentem restituere flrmissiinam vero iu Deo spem collocandam Deus enim, nisi illius gratia? defuerimus, sicut coepit opus bonum, ita perflciet operans velle et perflcere . Formidandum tamen, cum sciamus in spem gloria;, nonduin in gloriam rena-tos, et in pugna, quoc su:

denda. Cum ille ipse Christus Jesus tanquam caput in membra, et tanquam vitis in palmites inipsos justiflcalos jugiter virtutem influat, qua; virtus eorum bona opera semper antecedit, et comitatur, et subsequitur, et sine qua nullo pacto Deo grata et meritoria esse possent . Et paulo post Itaque neque propria nostra justitia tanquam ex nobis propria statuitur, neque ignoratur, aut repudiatur jus: ,

titia Dei qua; enim juslilia nostra dicitur, quia per eam nobis inhDcrentem justiflcamur, illa eadein Dei est, qua; a Deo nobis infunditur per Christi meritum . Et infra Absit tamen
,
:

ut Cliristianus

homo

in seipso vel confldat, vel

perest

cum

carne,

victores esse

cum mundo, cum diabolo, non posse nisi cum Dei gratia.

tes

Decimo quarto pronuntiatum est, peccanBaptismum amissam gratiani rccuperare posse per Poenitentia} sacramentum, quod sanctiPatres secundam.post naufragium, deperditaj graticG tabulam appellarunt. Hoc vero sacramentum Poenilentite institutum a Christo
post

glorietur, et non in Domino, cujus tanta est erga homines bonitas, ut eorum velit esse merita, qua> sunt ipsius dona . Additum est, quia in multis omnes oftendimus, divina; s.pei (iivi-

num timorem conjungendum

vita
et

(juia

humana

non humano judicio, sed divino excutienda

cum

dixit

Accipite S/)iriticm sanctiim, quoriim

judicanda est. Huic doctrino! sive decretoria; sententise adjuncti sunt triginta tres Canones, quibus defixi anathematc promulgantur, (jui doctrinam
dejustificatione respuerent.

remiseritis peccata, remittuntur eis, et

r-tiniieritis retenta sunt.

quorum

Atque adeo poenitentiam Christiani hominis post lapsum din"erre a poenitenlia baptismali complectique nonmodo
;

DE

JUSTIFIC.VriO.NE.

abstinentiam a prioribus peccatis,

eorumque
II. Si

CANON
(juis dixerit

I.

odium,

humile et coutritum, sed etiam eorumdem sacramentalem confessionem, sallem in voto, ac suo tempore peragendam, et sacerdotalem absolutionem itemque satisfactionem per jejunia, eleeinosynas, orationes et
sive cor
,

hominem

sais operi-

bus, quiB vel per humanie natur;c vires vel per legis doctrinam flant, absque divina per Jesuin

Christum gratia posse

justificari

coram Deo

anathema

sit.

196

PAULI

III

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.

voluntatis

motu

praeparari atquc disponi; ana-

thcma
Si quis dixerit, ad hoc solum clivinam gratiam per Christum Jesum dari, ut facilius homo juste vivere ac vitam fcternam promereri possit, quasi per liberum arbitrium sine gratia
(c

sit.

'<

Si qiiis dixeril,

homincm

sine Christi jus-

titia

per

utrumque, sed anathema sit.

segre

tamen

et cUfficulter possit;

eam

nobis meruit justificari, aut per ipsamformaliterjustosessc; anathema sil.

quam

<<

Si

quis dixerit homincs justificari, vel

ct charitate,

Si

quis dixerit, sine prKveniente Spiritus

sperare, diligere, aut poeniterc
ei justificationis

sola imputationc jwstifia; Christi, vcl sola pec-

sancti inspiratione atque ejus adjutorio, iiomi-

catorum remissione, exclusa gratia

quse in cordibus

nem

credere,

eorum per Spiritum

sancluni

posse, sicut oportet, ut

gratia

diflundatur, atque inhacrcat, aut ctiam gratiam,

conferatur; anathema

sit.

qua justificamur, esse tanlum anathema sit.

favorem Dei;

Si

quis dixerit, liberum hominis arbitrium

'<

aDeomotum

et excitatum nihil cooperari, assentiendo Deo cxcitanti atque vocanti, quo ad obtinendam justificationis gratiam se disponat acpra?paret; neque posse disscntire, si velit^ sed velut inanime quoddam nihil omnino agere,

Si

aliud esse,

quis dixerit, fidem justificantem nihil quam fiduciam divinfe misericordia*

pcccata remittcntis propter Christum; vel eam fiduciam solam esse, qua justificamur; ana-

thema

sit.

mereque passive

se

habere

anathema

sit.

CA>"ON XIII.
Si quis dixerit, omni homini ad remissionem peccatorum asscquendam necessarium esse, ut credat ccrto, etabsque ulla hssitatione

Si

quis liberum hominis arbitrium post

Adee peccatum amissum etextinctum esse dixerit, aut rcm csse de solo titulo, imo titulum
sine re
in

proprifp infirmitatis et dispositionis, peccata sibi

figmentum dcnique a Satana invectum Ecclesiam; anathema sit.

;

esse remissa;

analhema

sit.

Si

quis dixerit,

hominem

a peccatis ab-

quis dixeritnon essein potestate hominis vias suas malas facere, scd mala opcra, ita ut bona Deum operari, non permissive solum, sed etiam proprie et per se, adeo ut sit pro Si

eo quod se absolvi ac justiflcari certo credat; aut neminem vcre esse

solvi ac justificari, ex

justificatum, et hac sola fide absolutioncm et

justificationem perfici;

anathema

sit.

prium ejus opus non minus quam vocatio Pauli; anathema

CANON
Si
VII.

proditio Judaj,
sit.

Si

quis dixerit,

hominem renatum

ct jus-

tificatum teneri ex fide ad

esse in

justificationem fiunt,

quis dixcrit, opera omnia, quic ante quacumquc ratione facta sint, vcre esse pcccata, vel odium Dci mcreri; aut quanto veiiementius quis nitilur sc disponere ad gratiam, tanto eum gravius peccare;

credcndum, sc certo numero pra}deslinatorum;anathcma sit.

CANON XVI.

Si quis

magnum
donum

ilkul

usijuc

in

finem

perseverantipe

se cerlo

habilurum absosit.

anatbema

sit.

luta et infallibili certitudine dixcril, nisi hoc ex

speciali revelatione didiccrit; aiiathcma
C.VNOJi VIII.

quis di.\erit gebenna- mctum jier ad misericordiam Dci de pcccatisdolcndo confugimus, vel a peccando abstincmus, peccatum csse, aut peccatorcs pejorcs faccre; ana Si
, ,

CANON
Si

XVII.

quem

quis

justificationis

gratiam

nonuisi

pra'deslinatis ad vitam contingcrc di.xeril, reli-

tbema

sit.

quos vero omncs qui vocaiilur, vocari quidem, scd gialiam non acciiicrc. utpolc divina polestalc |ira'dcslinatos

ad

malum;
XVIII.

aiiatlicma

sit.

Si

quis dixerit, sola fide

aliud

impium
rc(|iiiri

CANO>
juslifi-

rari, ita ut intclligat niliil

quo ad

justificationis graliam
lur, ct

conse(|uendam cooperc-

juslificato, cl

nulla ex

parte ncccssc cssc, cuin suac

prwccpla iKiiiiiiii ctiain sub gralia conslilulo, esse ad obscrvanduni impossibilia; anatheina sil.

Si (|uis dixerit Dci

PAULI in ANNUS

l-'l.

CHRISTI 1547.
CANON XXVIl.

197

Si (|uis

dixcrit

niliil

pra^ccptiim cssc

iii

Kv;ini;clio priXlcr rKlcm, cictera esse indiirercutin,

ncqiic procccpln, nc(iuc proliibita,se(l lilicra;

niliil

aul (icccm pr;cccpta

lianos; anatlicma
sit.

pertinere

ail

Cliris-

" Si quis dixeril nulliim cssc mortalc pcccatum, nisi infidelitatis; aut nullo alio, (|uam tumvis gravi et cnormi, pr;rtcrquam iiifidclila gratiam amitli; tis, peccato, semel acceptam

anathema

sit.

CANON xxviii.

quisliominem justilicatum ctiiiiannon tcneri ad obscrvantiam mandatoriim Dci et Ecclcsia^ sed tantiim ad crcdcndiim, quasi vcro Evangelium sit
i;>.

Si

tiimlibet perfcclum dixerit

tia,

quis dixerit, amissa pcr pcccatum grasimul fidem semper amitli, aut fidem, qua'
u

Si

nuda ct absoluta promissio vita; a!terna\ sinc conditione observalionis; anathema sit.
CANOX XXI.

remanet, non esse veram tidem, licct non sit viva;auteum qui fidem sine charitate habet, non csse Christianum; anatiicma sit.
CANON XX IX.
Si

Si quis

dixerit

Christum Jesum a Deo

lapsus
:

est,

quis dixerit eum qui post Baptismum non posse per Dei gratiam resur-

hominibus datum fuisse, ut redemptorem cui fidant; non etiam iit legislatorem, cui obediant; anathcma sit.
CA>0N XXII.

gere aut posse quidem, sed sola fide amissam justitiam recuperare sine Sacrameiito Pcenitcntia', prout sancta Romana et universalis Ecclesia a Christo

Si quis dixerit justiflcatum, vel sine spe-

Domino, et ejus Apostolis edocta, huc usque professaest. servavit et docuit; anathema sit.
CANON XXX.
quis post acceptam justificationis gratiam cuilibet peccatori p^Enitcnti ita culpam remitti, et reatuin ceterna! pcenm deleri dixerit, ut nullus remaneat reatus poena; temporalis
Si

ciali auiilio

Dei in accepta justitia perseverare

posse, vel cuni co

non posse; anathema

CANON xxin.

sit.

rit

quis hominem semel justificatum dixcamplius peccare non posse neque gratiam
Si

amittere; atque ideo

eum

qui labitur et peccat,

nunquam

vere fuisse justificatum; aut contra,

exsolvendae, vel in hoc sa;cuIo, vel in futuro in Purgatorio, antequam adregna cseiorum aditus patere possit;

posse in tota vita peccataomnia, etiam venialia, vitare, nisi ex speciali Dei privilegio, quemad-

anathema

sit.

CANON XXXI.
Si

modum

de beata Maria Virgine tenet Ecclesia;

sit.

anathema

quis dixerit justificatum peccare,

dum
ana-

intuitu eeternce mercedis bcne operatur;

CA?ON XXIV.

thema

sit.

Si

quis dixerit justitiam acceptam

conservari, atque etiam

non non augeri coram Deo

CAXON xxxii.
Si

per bona opera, sed opcra ipsa fructus solummodo et signa esse justificationis adeptae, non

opera

ita

quis dixerit hominis justificati bona esse dona Dei, ut non sint etiam bona

autem ipsius augenda;causam; anathema

CAXON XXV.
Si

sit.

ipsius justificati merita; aut ipsum justiticatum bonis operibus, qua; ab eo per Dei gratiam et

Jesu Christi meritum, cujus vivum membrum est, fiunt, non vere mereri augmentum gratiae,
vitain a^ternam, et ipsius vitee ajterncC
in gralia decesserit)
gIori;c
(si

quis in quolibet opere justum saltem

tamen

venialiter peccare dixerit, aut

lius est, mortaliter,

quod

intolerabi-

consecutionem, atque etiam

sit.

atque ideo pcenas teternas

augmentum; anathcma
CANON XXXIII.

mereri; tanlumque ob id non damnari, quia

Deus ea opera noa imputct ad damnationem; anathema sit.

CAMIN XXVI.
lU. Si

hanc doctrinam Catholicam de justificatione, a S. Synodo hoc proesenti decreto expressam, aliqua ex partc gloriiE

Si (juis dixerit per

quis dixerit justos non debere pro

bonisoperibus, qusc in Deo fuerintfacta, expcctare et sperare reternam retributionem a Deo, per ejus misericordiam et Jesu Christi meritum, si bene agendo et divina mandata custodicndo usque in finem perseveraverint; anathema sit.

Dei vel meritis Jesu Christi Domini nostri derogari, etnonpotius veritatem fidei nostra', Dei

denique ac Christi Jesu gloriam

illustrari;

ana-

thema
17.

sit.

circa tittdum decrcti.

Animadcersioiies qiionimdam Palrnm Perlecto decreto dc

198
justiflcatione

PAULI
una cum canonibus,

Iir

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.

R. D. archi-

episcopus Spalatrensis interrogavit Patres, an placeret, per hjec verba, videlicet Reverendis:

placentne h^pc omnia vobis?Tunc a reverendissimo et illustrissimo D. card. de Monte primo praesidente et
simi et illustrissimi
,

Domini

Decretum sanctissimum justificationis ia omnibus suis partibus mihi summopere placet, quo vero ad prooemiuin ipsius decreli, videlicet Universalem Ecdesiam reprxsentons, aliqui ex

reverendis patribus objecerunt titulum Conslantiensem, quod Concilium ab Ecclesia revera est

legato

cent, et ita
et

responsum est his verbis, videlicet Piacum magnavenerafione suscipimus, amplectimur hanc sanctam et Catholicam de
:

receptum

proi^lerea dico
;

et

respondeo

cum

R. Aiiffiistino

distingue tempora, et concordaIntcIIigo

bis Scripturas.

considerandum esse

justificatione doctrinam. Et successive a reve-

quo, etquali tempore, quave ratione Concilium

(^onstantiense
ista

rendissimo et illustrissimo D. card. S. Crucis secundo prsesidente et legato responsum fuit per eadem verba formalia. Deinde quilibet cx
I^atribus

dixerit,

schismatis,

quo erant

tres

nimirum tempore quorum quilibet se

verum papam

asserebat, et in

interrogatus

fuit

singulariter a

me

pore schismatis fateor

videri, et

tali casu et temConcilium esse supra

Angelo Massarello sacri Concilii sccretario, an placerent. Et i^rimum reverendissimus et ilUisverba, videlicet
card. Tridentinus dixit htcc Placebunt omnia probata pcr sanctam Synodum, quia ego non interfui Congregationibus. Postea reverendissimus et illus-

frissimus

dominus
:

papam, quia aliter non posset Ecclesia; Dei proscandalum exitiale schismatis non posset extingui. Hoc enim unicum est remedium in terris aliorum autem temporum non
:

est similis ratio, et propterea aliis

talis

temporibus

clausula, videlicet Universalem Ecclesiam

trissimus D. cardinalis Giennensis, et successive archiepiscopi et episcopi CcEterique prfelati res-

repreesentans (prout ipsi Patres asserunt)

non

ponderunt omnes per verbum Placent, profcrens fere quilibet haec verba formalia Placent,
: :

et
et

magna cum

reverentia et devotione suscipio,

debet apponi, et prsesertim ad removenda multa scandala, qua; exinde possent oriri in Ecclesia Dei, maxime his temporibus. In summa dico, clausulas illas Concilii Constantiensis

amplector sanctam hanc Catholicam et salutarem de justificatione doctrinam, et anathematizo omnes, qui eam non receperint. Dederunt tamen aliqui schedulas infrascriptas, videlicet R. D. Archiepiscopus Turritanus. Sanctam hanc et Catholicam de justificatione doctrinam, fidem etregulam amplector et veneror ego archiepiscopus Turritanus et sic fideliter toto corde suscipio. Ita me Deus perpetuo justiflcare dignetur. Amen. " Et quod sancta Tridentina hfcc Synodus
:

esse intelligendas tempore schismatis,

non

alio, et

ideo non esse apponendas. Quidquid

videtur aut simile reperitur in .\ctis ejusdem Concilii Constantieusis, ad idem tempus schis-

malis censeo referendum cum ante nihil unqtiam tale in ullo Concilio fuerit constilutum imo potius trecenti illi Patres, qui sub Marcel: :

lino

papa

et propter

Marcellinum
:

collecti fueest,

runt, asseverant

primam Sedem,

id

Roma;

nam, a ncmine judicari atque propterea non sed eo ipsi damnantaut dcponunlMarcellinum
instante ipsi (inciuiunt) ex tuo ore ipsc judicabis, et ex

tenet, tcneo

quod anathematizat, anathematizo.

Idem archiepiscopus manu propria subR. D. episcoi)us Senogalliensis.

tuo orc condemnabis,

dist.

nam primam
Itaque non

scripsi, et placet decies.

Sedem nemo
Gratiani
i21.

judicat, prout recitatur indecretis

c.

Nunc mttem.

Patres amplissimi,

quantum

nefas opinor

cxpcdit, ut hoc temporis talis clausula decreto

fuerit satis staluere hoc sacrum Concilium essc Generale aut OEcumenicum,

repugnare conformibus sententiis vestris, et tantumdem reluctante conscientia quidiiuam

inseralur, sed

modo, (|uo possumus, in pricscntiarum me ipsum explicem, easpartesdecreti, in quibuscum de miscricordia Dei diminule tractatum tuisse censui,
slatuere. Ut igitur ex his tricis eo

quando
et

rationibus in Congrcgationibus adductus, exoah|nc vestras nerando conscienliam meam

,

onerando comprobo,
in

dummodo

conformcntur

id fuit satis Concilio illi frcquentissimo celeberrimo Chalcedonensi, reliquis(juc priscis, (luorum aucioritas et nunc est, et merito erit semper gravissima aU|ue sanclissima. Hajc pauca volui dixisse submitlens me correclioni reverendissimorum et illuslrissimorum dominorum meoriim pr;esidentium et luijus sacro-

omnibus ct sacrie Scriptur;e et sanclorum Patrum scntentiis, (luemadmodum prolitemur, qua legc reli(|ua milii probantur omnia. Articulum pra;lcrea ccrtitudinis grati.T ea legc comiirobatum volo,
si

sancta'Synodi.
"

Rcvereiidiis(lomliiusopisco|)usi.aiiciaiicii-

sis.
iit noii ponaliir in tit. decreli de inicersalrm Ecclesiam, et quia iion confodiunliir haTelici contrarium asseren-

Displiccl,

(|ucmadmodum
luit,

a sacrosaiicta

.liislilicatioiie

Synodo decrelum

opinioues tantummodo

confutentur liaM-elicorum. " Mahcis EPisropis Se>og.vlliensis. Revercndus (lomiims c;)isco|>us Sibiiiicciisis.

tes.
.lOANNES EPISCOPIS Lv>CI.\NENSIS. Rcverendiis dominus cpiscopus 1'acensis.

IK.

Decrelum de

.lusliflcalione

summe

PAur.i
l>robo,(]iiancloqiiiclein

II

ANNUS

14.

christi 1547.

199

vidco illud csse piiim^san-

Uuibus

votis collectis, et rcverendissimis

ctmii, et vere rJiristianum. 0|)to

tamcn

iii

litulo

cl illustrissimis

dominis prmsidentibus

signifi-

apponi

illa verlia,scilicet
:

UnivrrsaleinEcclcsiatn
ciuos

catis, i|)se illustrissinuis

dominus

cardinalis de
Ik-cc

rrprxsentaiis
iius

ixhiii^imc lioc velim, ut in ullo

Monle

dixit
:

alta et intelligibili

voce

verba,

convcniam cum schismaticis,

bcne senlientes
detestor
;

omnes miApo-

ilc

auctoritafe Sedis

stoliciB

et

exccror, ut
milii

Ciiristianum

sed

quoniam

verum decct pro re com-

pertissima

indiclum

et

Concilium Universalc rite congregatum ab eo, qui habct hanc

liabeo

polestatem,
))r;psentare

nempe

summo

Pontifice Christi

vicario (ut est hoc Concilium Tridentinum) re-

Ecclesiam Universalem, ut tenent

c.

memoriaj GelaMajorcs i'i q. i, idem Gelasius c. Cuiifiditnas^o. q. i. facilsextaSynodusactionc 17. cum dicit Hoc Sanctitm universale nostruin
n. Gregorius cap. Sicut, bona?
pa|)a

innumcras agimus omnipotcnti I)co, sanctum hoc decrelum de juslificalione approbatum csseuniversaliter ab omnibus uno consensu. i2(). Approbatur ilecretum dc residcntia, scd nonnihil einendatum. Deindc idem reverendus dominus archiepiscopus Spalatensis, exislens adhuc in ambone, legit dccretum de residentia episcoporum et aliorum, inquohajc primo capite Quia integritas ])ra^sidentium
videlicct

Gratias

sius

salus est subditorum, continentur

Eadem

saet

crosancta Synodus,

eisdem prffisidentibus

Apostolicfe Sedis legatis, etc.

conc/rer/ans collegium totius Ecclesix aclunavit

compacjiimn. Unde hoc scmctum nostrimi universale : etc. quare si ha^c verba non apponuntur, videtur Concilium privari suo proprio et debito
titulo.
"

Quia nonnuUi (quod vehementer dolenhoc tempore reperiuntur, qui proprite etiam salutis imniemores, terrenaque coelesti-

dum

est)

bus, ac divinis

humana

prreferentes, in diversis

curiis vagantur, aut in

negotiorum temporalium
atquc ovium sibi sinunt sese occu-

Itcm

notum
hac

est

fuisse iisuni
ter schisnia,

])ra?fatione,

Concilium Constantiense non tantum prop-

sollicitudine, ovili derelicto,

commissarum cura

neglecta,

quod tunc erat in Ecclesia, scd, ut co constat, quia Wiclelf, Joannes Hus et Hieronymus a Praga, quorum errores in eo Concilio
e.v

patos esse, placuitsacrosanctffi Synodoantiquos canones, qui teinporum atque hominum injuria
pffine in

dissueludinem abierunt, adversus non

damnati suut, falso asserebant, Concilium Universale rile congregalum non vere repra?sentare Ecclesiain Universalem, quod postea approbavitMartinus V in sua BuUa, et jjrsecepit inquiri
contra

residentes promulgatos innovare,

quemadmo-

dum
rius

virlute pra?sentis decreti innovat, ac ulte-

omnes suspectos quod

Hus,

favissent dictis
et

lucrcticis, scilicet Wiclcff,

Hieronymo

pro firmiori eorumdem residenlia, de reformandis in Ecclesia moribus, in hunc qui scquitur modum slatuere atque sancire. Si quis a patriarchali, primatiali, metropolitana, seu
cathedrali
Ecclesia,
sibi

Praga, vcl credidissent illorum erroribus, dicens quod interrogentur inter alia si credant, teneant et asserant, quodlibet Concilium Gene-

quocumque

titulo,

causa,
ille

nomine seu jure commissa, qiiacumque

legitimo

etiam Constantiense repra;sentare Universalem Ecclesiam et post alia " Liber etiam Cceremonialium, lib. i. cap. deConcilio generali
rale, et
: :

gradu et prfficminentia prffifulimpedimento, seu justis et rationalibus causis cessantibus, sex mensibus
dignitate,
geat,

conlinuis extra
rit,

suam dioecesim morando abfue-

fol.

tl-2.

dicit

eam

esse

observantiam Concilio-

quarta; partis fructuum unius anni fabricae

et

rum, cum summus Ponlifex est prsesens in Concilio, omnia expediantur sub nomine papse et per ejus Bullam cum autem est absens, sub nomine Concilii, additis illis verbis, UniversaIcm Ecclesiam, etc. Meminerint etiani reverendissimi legati, quod cuin in principio Concilii fuit controversum de his verbis apponendis in titulo, dictum fuit quod, cum causK graviores
;

Ecclesifc,

Ecclesiasticum
jure incurrat.

pauperibus loci per superiorem ap[)licandorum poenam ipso

Quod si per alios sex menses in hujusmodi absentia perseveraverit, aliapi quartam partem fructuum similiter applicandam eo
ipso amittat.
severiori
tur,

Crescente vero contumacia, ut

sacrorum canonum censura> subjicia-

tractandm essent,
fidem,

maxime
illa

quc

spectant ad
titulo.

apponenda erant

verba in

Cum

igitur in decreto de justificatione

agaturde

fide nostra, itaque

de re gravissima, non video cur non debeant apponi in titulo.

Fr.\nciscls episcopus Pacensis.

Reverendus dominus episcopus Calagur-

rilanus.
19. Placet

decretum
illa

in
:

omnibus,

nisi in

eo,

quod desunt verba

Universalem Eccle-

melropolitanus suffraganeos cjiiscopos abmelropolitanum vero abseulem suffraganeus episcopus antiquior residens sub poena interdicti ingressus Ecclesiffi eo ipso incurrenda iiifra tres menses, per litteras, seu nuntium Romano Poutifici denuntiare teneatur, qui in ipsos absentes prout cujusque major aut minor contumacia exegerit, sua; supremai Sedis auctoritate animadvertere, et Ecclesiis ipsis de pastoribus utilioribus providere poterit, sicut in Doniino noverit salubriter expedire .
sentes,
21. Capite

siam rcpreesentans,

in titulo cjus.

secundo decreli ejusdem jussi

Episcopls Calagurritanus.

episcopi adigere sacerdotcs ad personalem resi-

200

PAULI

irr

ANNtTS 14.

CHRISTI 1547.

dentiam obslriclos, uteam exhibeant pro divini cultus amplificalione, ct o[itimo Ecclesiarum regiminc gerendo, ac in rehictantes legibus animadverlere, rcscissis omnibus contrariis
prarogativis.
Tertio capite
prielalis, ut

quam pro trina et canonica haberi volumus, sub jioMiis pra>dictis, inonemus et requirimus, ne discedantab hac civitate antefinem sessionis subsequentis quod ct alii probaverunt, paucis
:

adniodum
imperatum
cst

cxcejitis.

Postremo idem proniolor

et

Ecclesiarum

jieliil,

jicr

notarium

severitatem in subditos

criminum

tcs ficri

unum

vel plura
gestis,

reos distringant, ac regulares exlra monasterium \agantes ex canonicis sanctionibus coerceant.

bus

et

singulis

protonolarium pracsenInstrumenla de omnisolutaque est Synodus,

.

cum jam
23.

esset hora xxiii

Quarto
Ecclesiis

capite

canonicorum

collegia

in

principibus episcoporum

auctoritati

subesse jussa, pronuntiatumque in eosdem canonicos ab episcopis inquiri ct animadverti posse, si a suo munere defecerint, et omnia
contraria acta ct privilegia quovis cepta delela.

Absoluta igitur sexla Sessione, ita Acla Concilii loqiuinlur. Die Decima quinta ejusdcm incnsis Januarii fuit Congregatio, in qua cardinalis de Monte laudavit summopcre Patres de concordia eorum super decreto de justificatione.

Tum idem

diversas recensuit Patrum sen-

modo

con-

tentias qu;c cxliibita' per

cbirographum fucrant
:

sujier decretuni residentia!

ginli ct octo qui

Fuere, inquit, vi-

Quinto capite decretum, ut nullus episco-

pus cujusvis praTogativa; prfetexlu

dioecesi pontificale
sulis

in

aliena

runt, sex

qiii

decrelum simpliciler jirobavenomine cardinalium cxprimi desi-

munus,

sine ordinarii pr-

faculfate dala,
:

cxercere possit. .Subdunt

ActaConcilii
22.
sibi

derarunt; qualuor, qui titulum Ecclesia; Universalis vellcnt addi in decreto totidein, qui unam reformationis parlem sinc allera sanciri
;

Quo

dccretolecto, rogavit patres,

num

decrelum jilaccret. Cui reverendissimus de Monte sibi placere rcspondit, et cum eo niulli luere tamen plures mulla in decreto dcsidcrarunt, dederuntque ipsi cliarlulas, quibus eorum
:

non debere affirmarent duodecim, qui poi^nas contra non residentes statutas, desidcrarunt ad
;

jus

commune
iis,

reduci.

Tum

addidit: Scilis vos,

sententia explicata erat

ctis votis,

omnium

itaque colle-

cum

difficile

tunc foret

omnes scbe:

nomina cardinalium exprimi dcsiderabant, sa>pius responsum essc, itaque non jilacct, nequc a;quum cst noininarc exprcssc. De tilulo sscpius dictum cst, adliuc tamcn si
Patres,

qui

dulas percurrere,

singulorum sententias cxcutere, reverendissimus de Monte dixit Patres omnes probanl decretum exceptis quil)usdam parlicnlis, de quibus liabebitur sermo
et
set,

(juis dubilat, videre poterit in Cajelano ct Turrecremata adversanlibus Concilio Basilcensi ct

Constantiensi, in hoc,

quod

in decrctis suis no-

mcu

Unirersa/is Ecclesix rcpra-sentans apposuc-

Congregationc. Quod cum omnibus placuisidem episcopus cx Palrum voto unanimi, pronuntiavit futuram sessionem tenendam esse
in

runt. Legitque Palribus

corum bac dc

re sen-

tentiam. His autcm, qui

tionis

unam parlem

reforma-

Fcria (juinta post ])rimam

gesima;. Posl
lia'c

Dominicam

Qiiadra-

Ilerculcs Sevarolus

Concilii accusavit contuniaciam

torum absenlium,

et

i^eliit

promotor oinnium prKlaillos ut contumaccs

sine altera non esse expediendam censucrunt, non cstquid respondcrc oj)orteat, adeo ab omni ratione aliena est eorum sentcntia. De
I)ocnis

vcro et dc Provincialibus Conciliis, suf-

ficiant ca qupc a

baberi et declarari, ct proptcrea cos incidisse in ccnsuras et paMias tam in jure, quam in ea a
sanctiss. D. N. expressas. Cui

erunt.

me proximis diebus dicta fuHocunum addcrem, mecogilare in fulu-

riim abstincre a Congregatione, i)Osl(]uam vidco

revcrendissimusde

plurcs itadura cervice, utex sua oj^inione nulla

ratione divcUi queanl, et cerfe
cst, frustra
si ita

Monte
ci;c, ct

Placet, inquit, dc accusationc contiima-

agendum
as-

declaramus advcrsus omnes, cxceptis

hunc laborem Congregationuni

igilur
sit
; :

procedendum csse per dominum episcopuin A(|ucnsem, cpiscopum Astulegitimc impeditis,

riccnsein, et Alifanensem,
ler
(|iios

sumimus. Cogilcnt
re
tcr

Pafrcs, quid hac de

libeii-

agcndiim

ego illorum ojiinioncm

ad

Iioc spccialict

audiam

quo!
lia;c,

deputamus. Placuit omnibus deputatio

erunt, siint

vero in futurum tractanda vidclicet, de dogmalibus cl

contumaci;e accusalio advcrsus omnes, exceptis tamen Cermanis episcopis, tan(|uam notoric
imiicditis.

malcria Sacramentorum. De reforiiialione vero agetur, et dc imi^edimcntis cpiscojiorum. Expe-

Mox

idcin

sancl;e .Synodi,
lcs

promotor j)cliit auctorilate moncri omucs pr;cIatos i)ra>sen-

dienlunjue omnia, qu;ead dccrclumdc residcntia

j)crliiicnl.

.\d

li;vc

cardinalis

Ciicnncnsis
jirobavi

nc ab hac civitatc disccderent, anle finilain |)roximain scssioncm, sub pccnis cxcommunicaprivatioiiis

Kgo

simjilicilcr

(iiKjuil)
;id iiic

decretum

ct

jirdbo,

(luanlum

attinct, ct desideravi

ab

tionis el

oniiiiiim

oflicioruni

ct

(imiiibus itciu jiroliari, vcriiin

sc babuil,

posbjuam

aliler

bencficiorum Ecclesiasticorum i|)sojurc incurAd cujus jietitionem rcverendissimus cardinalis de Moiile Placet, iiujuit, omncs jira^rendis.
:

latos

moncri

ct

ila

omnes

liac

moiiilionc,

oj)timum cssc arbilror, de hac ipsa Congrcgalioncs parlicularcs, et de consensu jurisi)critoruiii, ac dcmum Coiiidcjuc grcgalionis gcncralis ajilarc dccrclum
re liabcrc aliquas
;

PAULI
11011

III

ANNUS
:

14.

CHRISTI 1547.

JOI

tameii, ut Asluricensis
(iiiiniiio

fiierc paruni Palribus placoic videhalur et Calagurrilanus, qui

Conciliuni,

cuin |)Iures dubii Pontiflcium jus noinen^iuc sibi ascisccrent, universalem Eccle-

pulilicandum decretum (lixenint post

iii

(lccreluiu adinoiiitionis pcvnaruni, ([uod et

aiiis

Couciliis, el

pnecipue

in

uUinio i.atcra-

nensi factuni fuisse constat. Uuibus cardinaiis de Montc Non est par ralio (inquit) illius atque isiius Concilii, ct non est unus, aut alter, (|ui dissentit, sed plurcs admodum. El propterea
:

siam repr;esenlare jure professus cst. ii. Disponitur matcrid proximai scssionis, scilicet dc Sacramcntis ct dc Refurmationc. Uie Luna; deciina cjusdem fuit Congregalio, in qua cardinalis de Monte Non parum (in(iuit) liodie agimus, si pra'parabiinus inatcriam se(|ucntis Sessionis ha'C duplex esl, una ad do:
;

satius cxistimo

decretum ipsum
(inquil) tituluni

iion publicare,

(|uam
scribi

tot notis in illo appositis edere.

:

\d

luec

l*acensis

Non

desideravi inut hiEreses

decrcto aiia de causa,

quam

damnarentur, coiistat enini inter alias luercscs, banc unam pnccipue Lullieranos opinionem sequi, ut negenl Concilium legitimc congregatuni l-lcclesiam l-niversalein reprx'sentare.

mores spectat, de priina dicct reverendus eollega meus, cgo alleram |)roscquar. Mox cardinalis Saiicta'-Crucis Dcdimus (in(iuit) operam, ut omnes errorcs circa Sacramenta inveniremus, inventi auleni sunt lii, qui sequuntur, quod in tres partes divisi sunt lu-igniata, altera ad
: ;

ma

pertinet ad errores concernentes circa Sa:

Cui

hac causa quisque movetur, bono zelo eum moveri necesseest; sed ne anipiius hoc desideret quisque, faciie iiet, si ia uno atque altero articulo hanc adversariorum luvreticam sententiam damnaverimus, quod cum omnes probare viderentur, episcopus
cardinalis de Monte dixit
:

Si

crainenta in genere secunda ad errores, qui versantur circa aliquaSacramenta. Quod rursus

Creclo, inquit, Patres, et muitis Saiutiarum quidein ralionibus, Concilium Ecclesiam L'niversalem non repra>sentare, nam cum constct ex capite et membris, non potest totum corpus
:

reprivsentare sine capite,

rius.

quod

est Chrisli vica-

Item Ecclesia constat ex vivis et mortuis, ac hic nulli mortui reperiuntur. PraatereaEccIe-

duas dividitur partes, legitcjue ipsos oinnes, admonuit, ut eorum exeinplaria acciperent, et suo tempore essent parati dicere sententias postquam sacri theologi extra Concilium auditi fuerint. Deinde cardinalis de Monte legit notulam impedimentorum collcctorum ex diversis impedimentoruin chartulis porrectis ab ipsis episcopis. Aec (inquit) erit materia a nobis tractanda eodem tempore, quo reverendus colIcga meus pertractabit materiam Sacramentoruin, seorsum tamenintervenient mccum jurisin
et Patres
,

perili, et

qui interesse volent

cum

illo

autem
tam Pavi-

omniuin lidelium, et constat cxtra hoc greinium inultos csse fideles. Addebat et alia in hanc sententiain, sed ejus oralioue adeo l^atres cominoli sunt, dicentes hanc sententiam ha;resini sapere, ut omnes inclamarent. Sed et pra;sia est

thcologi. Haec fuerunt verba revcrendissimi de

Monte, et

mox impedimentorum

lectio,

tribus grata, ut prae laititia gestire

omnes

dcrcntur. Admonitique fuerunt omnes, ut eoruin impedimentorum exemplaria, si qui vellent, describi

sides dixere,
est,

nunquam

se ita sensisse

inquit, cardinalis de Monte, ut

ginta episcopis priEsim, nisi

Et quid ego hic triEcciesiam Univer:

facerent. Acluin est denique, ut concederetur licentia aliquibus episcopis, qui ex causa essent discessuri, brevi tanien rever-

salein correpra^senlaresciain? sed

abstinendum

esse tilulo censuimus semper, ne posteris ina-

lum exeinplum
hujusexemplo

pra^beanius,

non enim hocCon-

Quod ita deinum fieri placuit, si hi epiantequam discederent, se obligarent ad redeundum intra terminum per legatos statuensuri.

scopi

ciiium, sed posteriora limemus, ne aliquando

dum
nere

adversus Apostolicam Ecclesiam moiiantur. Addidit inox episcoEgo (inquit) verba inea intelpus Salutiaruin
invitati aliquid
:

et in specie

Errores auteni circaSacramenta in gesunt qui sequuntur

:

Articui-i ii^reticorum super Sacramentis

in

ligo adversus eos,

illis

qui moliuntur aliquid sub

genere.
Ecclesise

verbis, ut velint

papam

alicui subesse Con25.

ul scio aliquas ^TiIpeculas facere. Qu;c postrema verba tanta cum indignatione a pluribus, et inaxime ab Hispanis audila sunt, ut nihil supra multaque mox verba ab illis in iliuin dicta sunt, nec cessatuin fuisset, nisi pra;sides siicntiuin indixissent . At vera sententia erat Conciliuin Ecclesiam universaiem non recilio,
;

L Sacramenta
dici possint.

non

esse sc-

ptem, sed vel plura vel pauciora, qua; vere Sa-

cramenta
II.

sine eis

Sacramenta non esse necessaria et ac eoruin voto homines a Ueo gratiam

,

adipisci.
lii.

iNulIum Sacramentum esse alio di-

pra;sentare sine capite, id est, sine PontiQce. At in Concilio Tridentino legati Apostolici re-

gnius.

IV.

Sacramenta novcC Legis non conferre

praesenlabant Pontiflcein non dubium. Basilccnse quidem post translationem cum esset ace-

phalum, stante non aiubiguo Pontiflce, Conciliabulum cxtitit schismaticum, Constantiensc

ANN.

gratiam etiain non poneuti obicem. V. Sacramenta nunquam gratiam aut remissionein peccatorum dedisse sed solam fldem
;

Sacrainenti.
26

TOMUS XXXIIi.

FUYN. XIV.

'20-2

AULl
VI.

III

ANNUS

I'l.

CHRISTr 1547.
inlcrrogandos, an ratum iiabeant Baptismum, quod si negent se habere ratuin, dimittendos. XVI. Bemilti peccata postBaplisnuini sola recordatione et fide quod quis sit baptizatus.
XVII.
tioiiem nisi fidei, et alia

Satiiii

post lapsum Adac fuisse Sa-

cr.imenta a Deo instituta, in quibus gratia darelur.

" VII. Sacramenlis tanlummodo dari gratiam credentibus sibiremilti peccata. VIII. Non dari graiiam in Sacramentis

Votum Baplismi non habere condiomnia vota evacuare .

semper et omnibus, quanlum est cx parlc Dei, sed quando ct ulii \isum est Deo. IX. In nullo Sacramcnto imj^rimi characterem, sed rem fictitiam csse. X. Malum ministrum non conferrc Sacra'<

ErRORES LlTHER.ANORLM CIRCA SacRAMENTI.M CONFIRMATIOMS.

27.

1.

Confirmationem non esse Sacramen1'atribus insti-

menta.
XI. Omnes Cbristianos cujusvis sexus liabere parem potestatem in verbo et Sacramento ministrando. XII. Quemvis paslorem habere potestatem
'

tiim.
II.

Confirmaliouem csse a

tutam, ct non habere promissionem gratire Dei. 111. Confirmationem esse otiosam c;fremoniam, et olim fuisse catechesim, qua adolescenlia!

formas Sacramentorum prolongaudi

viandi pro arbitrio suo, et nuitandi.

et

abbre-

proximi,

tidei

su;p

rationem coram

Ecclesia ex|ioncb(uit.
IV. Confirmalionis ministrum non esse solum episcopum, sed quemvis sacerdotem.

XIII.

Intentioncm ministrorum non re-

quiri, nihilquc agerc in Sacramcntis.

'<

XIV. Sacramenla ad solam fidem nutricnDie XX Januarii, Feria

lecti
v,

Die vero LuucC, ullima Januarii, fnit Con:

dani esse instituta.

"

grcgatio, et cardinalis dc Monte dixit vocatis in Con-

l'er de-

l)utationem particularem jurisperitorum aptatos

fiiisse

gregationibus Patribus

sunt crrores ha^rc-

nonnullos canones

in

matcria

residentiffi,

licorum circa Sacramenla Baptismi et Confirmationis, ut maluro cxaminc discutiantur

dc (juilius in proximis Congregationibus generalibus erit sermohabendus, et proptereapoterant omiies cpiscopi eorum canonum exemplaria

KrIIDRES Ll'TIIER.\N0Rl.M CUiC.\ SiCR.AMEMlM

Baptismi.
2ti.

sumere, et in i^rima Congregatione venire parati ad dicendum supcr iis. Interim enim (inquit) dum hffic a nobis geruntur, reverendus collega

I.

In Ecclesia

Komana

et Calliolica,

non esse verum Dai^tismum.

II.

Baplismum liberum

csse, nec necccs-

sarium ad salutcm.
'

111.

Baptismum dalum ab
ob hoc ilerandum.

h;creticis

vcrum

non

esse, et
ly.

Baplismum essc paMiitenliam. Baptismum esse tanlum externum signum, utovium creta rubea, ncc liaberc parlem
V.
in justificationc.
"

non consuper reliquis Sacramentis. (Juod ea ratione cogilalum est, non ut oiniiia in hac proxima Sessione expediantur, sed ut in subsequenti Sessione paratiores simus. Sunt enim proximc abfuturi theologi isti ob proedicationem, ct proptcrea judicavimus csse pr;eveniencurabit, ut audiantur tlieologi
ciliares

meus

dum

Et ideo tcrtia Februarii die c.Tpti sunt

discuti a thcologis

ha'rclicorum articuli
:

'

de

Eucharistia subjeclis his concepti verbis

VI.
Vli.

Baiitismum iterandum esse. Verum Baplismum csse fidemcredenArTICILI HyERETlCORUM SUPER SaCRAMENTO
ElCllARISTI.E PROPOSITI EXAMINANDI TllEOLO(ilS.

tem

pffinitcntibus rcmitti pcccata.

"

Baplismo non lolli jicccatum, sed solani impulationcm. IX. Eamdcm csse vim Baptismi Christi, ct
Vlll.

28.
))us ct

I.

In Eucharislia

non csse revera CorChrisli,

.loannis.

Sanguiiiem Domini noslri Jesu

siciit

X. Baptisnuim Christi non evacuasse Bajitismum Joannis, sed ei addidisse promissionem.

" XI.

sed tantuin ul in signo,

Ilic

vinum

dicitur esse

in circulo aiite faberiiam

Bitus alios in Baplismo adhibcri soli-

error est Zuinglii el OEcolampadii, ct

tos liberos csse, id est, siiie pcccalo omilti possc,

et solain

Sacramentariorum.

II.

immersionein essc necessariam. XII. I'ra'slare, omitlere Baplisma puerorum, quain eos non credentcs bapli/ari. ' XIII. Tarvulos propriam haberc lidem, idco non csse baptizandos. " XIV. Bapli/alus in pueritia, (|uia non cicaiiiios discrctionis.

Exhiberi in Eucharistia Christum, sed

specialilcr
llic

lantum manducandum pcr fulem . crror cst OEcolampadii in libello deEuIn Euciiarislia essc
iiosiri

cliaristia caj). li et inullis aliis in locis.

"

III.

quidem Corpus

el

Sanguinem Domiiii

Jesu Cliristi,sed simul

ut iionsit Iran-

diderunl, esse reba()ti/andos, cuin perveiicrint

cum
'

substantia paiiiscl

\iiii, ila

ad

XV. Bapli/.atos

in iHfaiilia cuiii

adolescunl

Ms.

V,il.

sig.

nmn. M'M.

p.

j'.)!i.

I'AL-I,I

Iir

ANNUS

A\.

CHRISTI 1547.

203

siibstantialio, sed
et siihstantia}

unio hypostatica Immanitatis

.

panis et vini

Testamento dc Sacranicnto Alquod in eo veraciter corpus et Sanguis Cliristi in pane et vino corporaliter mandncatur et bibitur, idem in Assertionibus.
I.utlienis in
:

taris ait

Profitcor

non esse adovcnerandum, ncque in processionibus circumgcstandum neque ad infimios defercndum, et ejus adoratores essc
<<

IV. Clirislum in Eucliaristia

festis

randum, neque

qua dixerunt plcrique Patres sententias supcr canonibus pr;cmissis. Omnium primus fuit Gienncnsis, (lui non pauca adnotavit. Non cnim probavit, ut recentioris Concilii Latcranensis mentio habcretur, addique cupiebat, nemincm in cpisco[)um creari dcbere, nisi legitimo matrimonio natum. De bcneficiorum ct Ecclesiarum [iluralitatc niliil actum esso aicbat, nisi etiam dc pricterilis providcretur, subjiciebat insupcr ut nuUi
pastoralis Ecclcsia darctur, qui

non actu
fieri

resisi

veros idololatras . Lutlierus ad Valdenses.

V.

dentiam impleret, quod facillime

ita

posset,

omnes

curat;e

Ecclesia;

conferrentur, quo

Non

sacrario, sed

essc reservandam Kucliaristiam iu statimconsumendam, ct pra^scntiet aliter facicntcs abuti

modo

patrimonialia beneficia conferri in Hisp;i-

nia consuevorunt, boc est, prajhabito rigoroso

bus dandam, mcnto ".

Hffic

Uoc Sacra-

examine. De dispensationibus autem, hoc in

babenlur

in

Libello reformationis ad

universum censuit, ut quoad possibile esset, restringerentur adjecit et alia in hanc pa?ne
;

Colonienses.
VI.

sententiam,
seu particulis consecratis
rianus, se

quam

etTurrianus, et nonnulli

alii

In bostiis

secuti sunf. I'r;efatus in primis

tamen

est

Tur-

post

Communionem remanentibus non rema-

nere Corpus Domini, sed tantum ibi esse dum sumitur, non autem ante nec post sumptio-

nem

Lutherus, ut refert CocKtus in Libello contra

maximopere cupere, ut totus hic de reformatione tractatus rejiceretur ad Sanctissimum Dominum nostrum, cujus de hac re sententiam secuti sunt Feltrensis et Aciensis. Sed pluribus Aciensis disseruit,ut ostenderet omnia
esse, nisi

eum

edito.
VII.

congregationem frustra acturam

tifcx

Pon-

Dejure divino esse, sub utraque specie eliam populum communicare, ac propterea peccare eos, qui cogunt populum altera specie uti, et lamen pra^cipiente Concilio ut plebs sub utratiue specio communicet, co casu sub altera tantum communicandum . In Confessione Aug. c. De iitraque specie et Lutlierus Df Formiila MisSiV. Si quo casu Concilium statuerit (minime omnium vellemus) utraque specie potiri, imo tunc primum in despectum Concilii vellemus, aut una tantum, aut
neutra, et

Maximus

assenserit, aiebatque spcpius Ro-

m;eactumfuisse hacdeipsa rcformatione,primo

per

decem

a sua Sanctifate deputatos, et alios

deinceps, et tamen

omnium

laborcin incassum

cessisse. Proptera scircnt Patres, ita

demumdesi

cretum de residentia locum habiturum,

tifici

Pon-

Maximo

placuisset. Adjecit pr;Tterea,

non

esse potestatem Concilii ad hoc. Hujus senten-

eos anatbema VIIL

nequaquam utraque potiri, ac plane habere quicumque auctoritate

utraque.

talis Concilii [)Otiretur

i<

Non

contineri sub altera specie quan-

tum continetur sub utraque, nectantum sumere communicantem sub altera specie quantumsub
utraque . Joannes Eckius in disputationibus item Lutherus Lib. disput. 1531. IX. Solam fidem esse sufflcientem prsparationem ad sumendam Eucharistiam, neque teneri homines ad Communionem in Paschate . Lutber. Lihr. de Captiv. Bahijlonic. Item In Visitatione Saxonica cap. Dc Eucli.
,

tiam nonnulli secuti sunt. Senogalliensis potius aiebat, omnino a reformatione abstinendum, quain lales canones edere, per quos polius deformaretur, quam reformaretur Ecclesia dicebatque maxima expectari ab isto Concilio, quaj nisi prsestentur, futurum, ut maximum in Ecclesia Dei scandalum veniat. A cujus opinione parum dissiderunt Fesulanus et Caputaquensis. Illud in primis aftlrmantes, se huic decreto
;

assensum non pra?bituros,

nisi expresse de cardinalibus mentio haberetur, affirmantes- nun-

Ecclesiis,

quam ferendum esse, ut postbabitis majoribus quorum major pars est in manibus

cardinalium, tenuioribus tantum Ecclesiis provideatur -. Sed cum Patres in ista Congregatione non
dixissent omnes suas sententias, in aliis tamen Congregationibus protulerunt, et ideo sequuntur Acta Die Veneris quarta Februarii dixerunt sententias plures ex Patribus eadem de re. Episcopus Salutiarum nisus est defendere canoiies ipsos ab his objeclionibus, (|iue a cardinali Giennensi et aliis Patribus factte fuerunt, quod et ante Tarentinus e[)iscopus pra^sfiterat c;eteri [)a?ne omnes canones probaverunt, l?e:

X.
>.

Non

licere, ut quis

seipsum

commu-

nicel

<x

error videtur esse Lutheri et aliorum hrereticorum superiorum. Hos articulos AlpbouIlic

sus Salmeron in Congregatione tlieologorum luculenter confutavit, et consequentibus diebus

alii

theologi refellerunt.

29. Dum a theologis dissereretur de Sacramentis, et jurisperiti egissent de reformatione Die tertia Februarii fiiit CoiiL'rcL'afio, in
:

sionibus iisdeni notis adjectis. :!(). Die sequenti dixcrunt scntentias

reli(jui

204
Patres,

PAULI
tribus

III

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.
de Monte aliqua ad Patres pra^fatus est super querelis, quas nonnulli fecerunt adversus corruptos mores hujus sfficuli Tum dimittamus (inquit) qucrelas et veniamus ad remedia ipsa. Multi de potcstate Concilii frustra disputarunt; quid enim opus est tam longis dispufationibus
:

quatuorve exceptis. Agattiensis

a cardinali Gien-

mus

omnia picne improbavit, qua?

nensi
dicta fuerant,

itemquc ctiam fccerunt

Lancianensis, Syracusanus, Pacensis, Asturicensis, Osciensis, Caiagurritanus, cum quibus ct Aquinas, et Bituntinus, ct Rritinoricnsis in nonnullis capitulis sensere, et
lex

maxime

in lioc, ut

de pluralitate cardinalium et curatoruni Ecclesiarum generaiis esset, nemoque ab ea

exciperetur,
ris,
ita

temi)us terere, cum id quod a multis petitur verbo, re ipsa prffistatur^ duni a nobis leges promulgantur. Aliqui suadere conati sunt, ut

etiam ut lex non tantum futu;

verum sed etiam prsesentibus providcret bac in re et in aliis pluribus longe vchementio(luorum summa sententite res fuere Hispani
;

haec continebat

Ut qufc a majori parte Patrum in proxima sessione sancita fucre, ederentur, nec amplius

dc

illis

esset quscstio.

Ut Concilium Lateranum nulio

modo

pro-

negotium reformationis remittatur ad Sanctissimum Dominum nostrum, non ea ratione, ut putarcnt Concilium carere potestale, sed quia videbant Patres non convenire inter se plerique etiam ad interrogata non responderunt. Aliqui censuerunt statuenda esse omnia, qua de re alias a me dictum fuit. \on enim video, quod ex hoc provenire possitaliqiia utilitas. Omnesenim bonum et rectum cupimus, sed sjepius decipi:

baretur quoad rcformationem, et (luod in pluribus suis capitibus deformationem Ecclesia; magis augeret quam toUeret. rt nulla omnino dispcnsatione liceat cuique ultra duas curatas Ecclesias liabere. rt nemo nisi unam cathedralem haberet,

mur

specie recti aIi(|uos episcopos cupere examinari omnes beneficiatos, omnes uniones, et omnesque dispensationes revocare, quod tempora minime ferunt, etvereor, ne si hoc statueplurimis ridiculi essemus. Quid ergo retur
; ,

quacumque prKfulgeat

dignitate.

Ut in hoc decreto de cardinalibus expressa fieret mentio. Ut nulla omnino teneat dispensatio, nisi exjustis et in jure expressis, vel saltem rationabilibus causis concessa.

Ut causa; hujusmodi coram ordinariis

sint.
ita

probaudai
"

Canones autem

comprobandosesse, ut

faciendum ? Illud quod licet et quod expedit, hoc est, ut cura animarum a nobis nullatenus negligatur. Quod credimus his canonibus ample provisum esse, si tamen aliquid deerit, ex sententiis dominationum vestrarum supplebitur. Alii cxecrati suntsimoniam, maxime curialium, ct ha^c culpa non estrcjicenda ad Sanctissimum Dominum nostrum. Sunt et in curia Romana et boni et mali, nec est possibile in omnes malos animadvertere, et prsecipue quia mali homines
caute in hac materia proccdere solent, ut a nemine deprehendi valeant fiat tamcn de hoc
;

dicant abusum esse aliter facere. Dispensationes esse dissipationes, et non juvarc (|uemquam in Foro Poli, nisi ex justis et
rationabilibus causis conccssa; essent. Et propterea cardinales beneflciis nunquam sat plenos, cum pcccato mortali beneficia
retinere.

qua^cumque provisio Synodo placucrit. Permagni putant plurimi ad conservan'

dam

auctoritatem Sedis .^postolica?

;

fldei

exac-

tissimam rcformationem
tentiam,
fiat

probamus hanc

sen-

reformalio, sed debito

omnia Albiganensis multis rationibus rcspondit, sed minus grata cjus oratio visa cslmultis, propterea quod asscruit omnino episcoporum auctoritatcm a Scde Apostolica

Ad

ha^c

dum volumus
Sedis tueri et
et

ne potcstatem ipsius defendere. cujus causa pra^cipuc

fiat,

modo

auctoritatem

et

Concilium

in iiac civifate indicfuni fuit, ipet

sam hTdamus
verbo afnrmare
si

infriHgamus, ncc

satis esset

cmanassc, nec aliciuam episcopos auctoritatem habcrc a Uco, nisi co quod et omnes alia- res immediatc sunt a Dco. Itcm, quod Concilii ])0tcstas delegala esscl, nec quicquam Concilium decernere posset, quod non silii a prima Sedc

et fatcri

suprcmam

potcsfatem,

facto

vcUemus
crit in

tium igitur
cili

illam convcllere. Opera> prchoc sequi anfi^iuorum cano-

num normam.

In

Canonibus cnim

.\ica?ni
5;

Conct
I

insertis inter dccrcta papa^ Julii

3,

inandatum

esscl.
roliiiui

his verliis Apostolica auctorifas cxcipitur, salvo

in

" hic scqucuti dixcrunt scntcntiani cx Patribus. Canaricnsis multa dcduxit, suadcrct, antc omnia statuenduni cssc porum rcsidcnliam dcjure divino csse

omnibus Romana>
li,

Ecclcsia' privilcgio,
q.
:!,

quod

ut pcr-

ct alilii lialicfiu" c.

c.

Prrcrjrino. .\Iiquis

cpiscocpisco-

prtvlatus dixil
liencficiis

promulgandam

csse

legem dc

patum et cpiscopalc oKiciuni in jurc divino cssc contendit. Cui Alisanus ct Minoritcnsis responderunl, adco ut omncs ejus rationcs convcllcrcnt. Sequuntnr Acla narrare (jua' gcsta fuerunt
in
alia

efiam Sanctissimus Dominus noslcr observarc lencalur; huic respondet Paschalis Ponlilcx, qui in c. Signifi])r flcctinno
dcCuiic.
:

confercndis,

quam

iqsti.

Aiunt (inquit) in Conciliis

sig. iiiim.

>

(iusdcni tuil

Congregalionc. Dic scquenti, scptima CDngrcgalio, in (|ua rcvcrcndissi-

Ti). .\ix.

:irr1i.

'iiWu

\i.

t!IO. .Ms. sig. iiiiin.

p. 275 ct283. Arla Concil. Trid. num. nO!t. p. 202.

:i2;ii.

Jls. rr.

cird. Baiber. sigii.

PAULI

Iir

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.
in

205
verbo etSacramento admi-

statutum non invcniri, quasi Romanrc

legcni Concilia ulla
pi;pfixcrint,

Ecclcsia^.

parem potestatem
nisfrando.
<i

cum omnia

Concilia
et facta

sint, ct

per Uomanu' Ecclcsi;r auctoritatem, robur acccperint, ct in eorum

Pontificis palenter cxcipiatur

S.icramcnta ad solam fidcm nutriendam

csse inslituta.
/)e flt/jil/smo.

Statutis

Romani
si

auctoritas. Alii|uis dixit

essc. Certe
lu-cc

canoncs

lios sopliisticos

verba canones ipsos rcspicerent, non aulcm personas nostras, non a;pro animo id accepisscmus propterca enim canones dantur 1'atribus, ut ex pcrfcctis corum scntenliis, quod ipsis deest suppleatur. At diccre sopluslicos essc canones, cst nobis imponere quod Palres bis canonibus decipere voluerimus, qua dc rc plura a nobis dicenda cssent, ni inter eos essemus, apud (juos certe liabemus
:

In Ecclesia

Komaua

et Catliolica

non essc

vcrum Rapfisma.
Daiitisuuim liberum esse, necnecessarium ad salufeni. l$ai)tismum dafum ab ha'rcticis non esse v(!rum, et ob lioc iferaiulum.

num,
tcm
<

ct ut

Baptismum ovium

csse

tantuni cxfernum sig-

creta rubea, nec habere par-

in Justificatione.

fidem et intcgritatem nostram esse perspectam. Hactcnus fortassis plusquam oportebat patientcs fuimus, si post hitc aliquis adversus nos talia dixerit, sciat nos muneri noslro non defuturos,
et hocc familiariter et
sint.

Raptismum iferandum esse. Verum Bapfismum esse fidemcredentem

folli

paMiitentibus rcmitfi peccata.

Baptismo non imputationem.

peccatum, sed solum

cum omni

charitate dicta

tentia;

omnia boni consulant, Patrum senproponantur, et ex eorum voto Canoncs aptabuntur. Palres dicent scntentias in materia
Patrcs

Praistare

omitfere

Baptisma puerorum,

quam

eos nou credentes baptizari.

Sacramentorum.
31. -

Mox

cardinalis S. Crucis

Rcdegimus

Parvulos propriam haberc fidcm, et ideo non rebaptizandos. Baptizatos in pueritia, quia non credide<

articulos istos dc Sacramentis in tres classes,

runt,

esse

rebaptizandos

cum
cum

pervenerint ad
adolescunt, in-

quorum prima

continet articulos, qui exjudicio

fcfatem discretionis.

theologorum visi sunt omnino haeretici. In secunda classe positi sunt, qui scandalosi visi
sunt. In tertia vero articuli, qui partim omit-

Baptizatos in infantia,
,

terrogandos

quod

si

an habeant rafum Baptismum, negent, habendos pro Ethnicis.

sit

autem dubii visi sunt . Hic animadverlendum est, repelitionem articulorum haereticorum circa sacramenta, quos in hoc congressu factam supra recitavimus fuisse qua autem ratione id gestum fuerit, cutendi, partim
, :

Remitti peccata sola recordatione, et fide

baptizatus.

quod quis

nisi

Yotum Baptismi non habere conditionem fidei, et omnia alia vota evacuare. De Con/irmatione.

rioso lectori discutiendum relinquimus.

ArTICLLI .\ITEM SEQUUNTUR, ET SUNT T.\LES.

Errores Lutheranorum
circa

Sacramenta

in genere.

Sacramenla Ecclesifc non esse septem, sed vel plura, vel pauciora, qua; vere Sacramenta
dici possint.

Confirmationem non csse Sacramentum. Confirmationem esse a Patribus institutam, et non babere promissionem gratiae Dei. Confirmationem esse otiosam cseremoniam, et olim fuisse catechesim, qua olim adolescentia} proximi, fidei suae rationem coram Ecclesia exponebant .
Articili, qui multis theologis non videntur

eis ac
.

Sacramenta non esse necessaria, et sine eorum voto bomines gratiam adipisci.

damnandi, sine aliqua declaratione.

Nullum Sacramentum

esse alio dignius.

' Sacramenta nova; Legis non conferre gratiam etiam non ponenti obicem. Sacramenta nunquam gratiam, aut remissionem peccatorum dedisse, sed solam fidem

De Sacramentis

in genere.
,

septem sed vcl plura, vel pauciora, qua; vere Sacramenta dici
possint.

Sacramenta non esse

Sacramentorum.
Sacramentis dari tantummodo gratiam credenlibus remitti sibi peccala. Non dari gratiam in Sacramentis semper el omnibus, (juantum est ex partc Dei nisi quando ct ubi visum est Deo.

Hunc articulum aliqui cuperent damnari fantum quoad primam partem, videlicet Sacramenfa Ecclesis non esse scpfem, nulla facta mentione partis posterioris, sciliccf, quod non sint plura vel pauciora, ut factum est in Conci'

lio

Florentino.

Malum ministrum non conferre Sacramcntum. Omnes Christianos cujusvis sexus babere
M
<<

eis ac

Sacramenta non esse necessaria, et sine eorum vofo per solam fidem hominem a
adipisci.

Deo gratiam

206
"

PAULI
Nonnulli censent luinc

III

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.

articulum
sed

non

esse

damnandum, prout
ut dicatur

jacct,

cum hac
singulis

ArTICILI, QLOS ILTRA PROPOSITOS THEOLOGI

additione,

non

esse necessaria in

DAMNANDOS ARBITRA>TLR.

Ecclesia, quia

non singula Sacramenta

necessaria sunt.

De Sacrame/itis

in

ric/ie)'e.

NuUum Sacramentum
damnandus

alio dignius.

aliis

Quia Sacramenta diversis respectibus alia digniora esse possunt, aliquibus non videsine declaratione.
In

Oninia Sacrainenta non esse a

Christo
cl

instituta.

tur hic articulus

Sacramenta essc tantum signa

professionis,
sivc

notas

nuUo Sacramento imprimi charactercm, sed rem fictitiam esse. Quidam optarent hunc articulum non
simpliciter damnari ut haereticum, sed ample-

nostrae

allegoria

bonorum
iu

operum.
"

Non

esse

Sacramentum,

nisi

habeatur

Scripturis.

xandam aliam partem,

ut probabiliorcm. Intentionem ministrorum non requiri nihilque agere in Sacramentis. " Quoniam intentio ministrorum, ut aliqui
,

De Baptismo.
maternis jier invocatiobenedictionem salvari. " Negantes fidcm Christianam apud infideles, cuin revertuntur ad propria, rebaplizandos esse.

Pueros

in uteris

nem

Trinitatis et

non est simpliciter necessaria, sed tantum quod intendant facerc id, quod Ecclesia inlendit, ideo cuperent huncarticulum damnari
asserunt,

cum

aliqua declaratione.
tis

Neminem baptizandum

essc, nisi in

mor-

articulo.

De Baptismo.

Baptismum

esse pcenitentiam.

Baptismus aliquo modo dici possit Poenitentia et ita appelletur ab Epiphanio et

Tertulliano, nonnuili censent

Cum

hunc articulum

damnandum iioc modo, Baptismum esse Sacramentum Poenitentia?, quod a nemine non esse damnandum judicatur.

Ritus alios in

Baptismo adhiberi

solitos

" Neminem baptizandumesse, nisi ea retate, qua baptizatus est Christus. " Aquam uon esse de necessilate, sed solam assistenliam Spiritus sancti. " Baptismum non esse nisi signum afllictionum, quod oportcat Christianos subire fluctus, ct pericula omnis generis perferre. " Morte corporali Baptismo et satisfieri eam esse ejus proprium significatum. Baptismum omnia ]eccata, qus post ejus
, (I

liberos esse, id est, sine peccato omitti posse,

et

solam intentionem esse necessariam. Aliqui declarandum putabunt de ritibus

quia arbitrantur alios omitti

substantialibus,

posse sine peccato.

De Confirmatmic.
"

susccptionem perpetrantur, venialia facere. Fredus inter Dcum et ba[)tizalum in Baptismo initum non implicarc divina; legis observantiam. Filios Israel in transilu Maris Hubri non figurative, sed vero fuisse Baptismate baptizatos, sicut et Noe cum vehcretur in arca. F^omitem retardare baplizatos ab ingressu
cccli.

Confirmationis ministrum

non essc

so-

lum episcopum, sed quemvis sacerdotem. Hunc articulum vellent redigi ad normam verborum exprcssam in Concilio Florenlino
.

De

C/ir/s)nate.

Qui dicuul oloiim Chrismatis csse oleum

salutis, (^hristum negant.

.VnTrr.ti.i,

yios aliqui tiieologi nom damnandos,

SED SILENTIO PRyETEREUNDOS CENSENT.

Dc
"

S(i(

ramnUls

in iiciicrr.

Spirilui sancto sunt injurii, (|ui Confirmationis olco uliam tribuunt virUilcm, quia. perinde est ac si <iuis dicerel, omne oleum virtutem csseSpiritus sancti . Oclava Fcbruarii coacta Congregatione
"

Slatiiu

post

lapsum Ad;e

fuisse a

iJco

gcnorali primus Concilii pra^scs dc instauranda

vctcrc
disciplina

Sacranicnta instituta, quibus gralia daretur.

I)C
l)'(ljllis//lll.

Chrisliana

moribus(|iic

ad

saiuiiorcm
slravil,

normam
lameii,

a Ponlilico ot
ila

rcvocandis egil, rem(|iie logatis inaximc cfllagilari demoiiiit

olVcndicula pra'cavcaii-

Kanidciii

i'ssi-

\im

lt;i|ilisiiii

('.hrisli,

cl

.lonnnis.
"

Quoniain nonnulli coiiquosti suul in votis suis rcddondis dc inaligiiitato temporum,

liir
:

P.aptisnuiiu Chrisli
oi

non cvaciiasse Baptis>.

I

inuin .loannis, scd

dcdissc luomissioncni

hiiir.

CoMC.

Iriil.

aiKl.

Aiif,-.

.Masstrcl.

>!?.

aivli.

V,il.

p.

20:i.

PAULI
el
(l(!

III

ANNUS U.

et
aliis

CIIRISTI

\^)M.

Wl

quod pripsenlanea indigcmus reformatione,

(jua

longo scrnione i^crorarunt; rcvcrendissinuis D. cardinalis dc Montc conlcssus csl Kcclesiam Dci indigcrc rcrormalionc, et (juod
ncnio magis cam cupial (luam l'onlifcx ct ipsi reverendissimi DD. icgati vcrum ca statuenda suni, (|uie exccutioni dcmandari possunt, ne
:

majori ordineet majori lima politos unacuni canonibus vobis nunc dcdinuis in manibus, ul omnes, si ita Patribus placchit, cx inte-

reformare volumus, orbcm Clirislianuni scandalum ponamus, dum iincscrtim pra;lerito cl pra>scnti providcrc intcndimus, in quo

cum
in

gro ct in proxima scssionc statuantur. Si tamen Patribus placcl, ut canones ipsi habeantur pro cxpcdilis, nos legati libcntcr voto Palrum subscribemus, ct ita minuctur in hac parte labor noster. Scd considercnt Patres ne ridiculi videamur, si canoncs tantis notis onuslos eda-

mus. CardinalisSancttc-Crucis Quaistio, inquit,

:

multorum

jiira

offendcntur.

Scd

id in

primis

facti est,

crastina dic vota ct censura;

Patrum

attcndendum cst, quod licet aliqui dixerint, (luod Conciiium non potesl facere reformatio-

videbunlur, et quod apluribus probatum fuisse cognoscetur, id pro firmo habcbitur. Ego qui-

ncm

iqui fucrunt episcopi Kcllrensis, de Nobili-

dem, quoad me, semper tenui dccretum ipsum

valcre, nec esse in potcstate nostra illud

bus et Ciiironeusis) lioc vcrum non cst, quia Concilium hoc legitime congrcgatum omnia polesl in liis, qu;e sibi a Sua Sanctitate demandala sunt, inaliis

am-

plius minuere, vel variare, nisi

sessione. Fuerunt viginti

sunt, adeo ut

simus in alia novcm, qui decretum

Patres
divisi

autem

niUil potest. Si igitur

in
his, quiE in

simpliciter probaverunt; rcliqui

Concilium procederc voluerit

Hullis Sanctissimi D. N. continentur, procedat, quia habebit ipsoslegatos promptissimos, salva tamcn semper auctoritate ct prcceminentia Sedis

Apostolica*, ut alia Concilia

semper fecerunt,
Concilii in multis

allegando exempla
canonil)US, et

Nicai^ni

decrctum ipsum obtentum fuerit; tamen de hoc lectis et consideratis sententiis Patrum, deliberare poterimus. Feltrensis dixit et quK nullam Separari potuerunt capitula habuerunt controversiam publicare reliqua vero remanere, ut judicastis. Contra Pisauren: , ,

rum.
ct

nonnullorum aliorum Concilioaulem, qusc Concilium non potest proprie spectant ad Pontificem, asserunt leIn his

gati se paratissimos futuros mediatores, ut

Sanclitas ea

concedat,

qute a

Sua Sua Sanctitate

',

inquit: Omnia sunl connexa, et a residentia omnia dependent, et propterea unum caput sine altero publicari non potest. Castelliinaris episcopus omnia aiebat separata esse, et tot esse sentcntias, quot rerum capita, propterea posse
sis

petuntur.

unum
et

Die octava ejusdem fuit Congregatio

sine altero sustineri. Adjecit ad hsec Calagurritanus notas Patrum a decreto non dissentire,

successive diebus sequentibus, exceptis Dominicis diebus

,

quoniam nonvidentur decretum improqui dicunt ultra

usque ad

vigesimam primam

hujus niensis, fuerunt Congregationes, in quibus disceptatum est super articulos damnan(ios, de quibus supra. Patrum vero sententias non recensendas esseduxi proplcr iilarum multitudinem.
Die Jovis xxiv cjusdem mensis FeCongregatio in qua cardinalis Giennensis Antequam, inquit, de canonibus
32.

personas in decreto comprehensas, velle etiam ut nominatim cardinales exprimantur. Cardinalis de Monte Omnia (inquit) a residentia dependent, et ideo si illa non stat, nec reliquastare poterunt, quoniam ejus respectu canones conditi sunt, nec subsistit ratio domini Calagurritani, quoniam
bare
, :

bruarii

fuit
:

cum

in lcge intervcniat stipulatio, scilicet inter-

dicere incipiam, velim

scirc,

an canones, qui

promulgali fuerunt in proxima Sessione, vim et robur obtineant. Si enim vim obtinent, ut et ego credo, nonerit amplius de iis dicenda sententia, alioquin oportebit et illos

iterum exami-

nare.

Quantum lamen

si

simpliciter ego illos

tunc probaverim, id feci, ne aliqua inter nos controversia oriretur, et ideo si non essent expedili, dicerem et de illis qucC mihi occurrunt.

Ad

ha.>c

cardinalis de Monte. Sciunt, inquit, Pa-

omnes, quod propter sentcntiarum varietatem in sessione concludi non potuit, et ideo tunc dixi nos in Congregatione deliberaturos, sed postquam Patrum tamvarias vidimus annotaliones censuimus parvum decorem esse Concilii, si hujusmodi canones cum tot censuIres
,

non dicitur respondere ad intcrrogatum, nec aliquid firmare, qui pure et simpliciler interrogatus, sub conditione respondet; leg. i. . Si qids simpliciter. fj^. deverbonim sirjnificationibus, et jura sunt vulgaria. Giennensis Mihi placet, inquit, opinio ista, ut reliqui canones pendeant a residentia, et quod nisi ista subsistat, nec reliqua subsistant. Hoc tamen scimus, quod in Concilio Lateranensi, etiam in praesentia papte, audiebantur vota Patrum contradicentium, etregistrabantur eorum dicta, una cum ipsis decretis. Frustra nunc de hac re, inquit cardinalis de Monte, meo judicio disputatur, cum prfficipue nos parati simus
rogatio, et responsio,
:

sequi Patrum sententias,

stra

nam

nihil

omnino novel in

neque Synodi rcfcrre putamus, hoc

pra;terita sessione

ris

ederentur, et propterea
Acta Conc. M5. card,

eosdemmet canones,

statutum fuisse, vel in proxima illud ipsum esse statuendum. Nam de canonibus illis nihil omnino, quod substantiam
mutct, deniimus.

Spada

to. xii.

Uuod autem

alias in Concilio

208
Lateranensi factuin fuerit,
facit,

PAULI

irr

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.
sufficit,

niiiil ad propositum quia ])apa in Concilio non tenebatursequi sententias Patrum, si nolebat et propterea
,

hoc, inquit Albinganensis,

testatio contraria esl facto,

quando

pro-

ftiamsi

niajor

pars

contradixisset

potuisset

etiam ipse solus statuere. .Sed dimissa pro nunc conlroversia hujusmodi dicantur sententia; super reliquis octo canonibus, de quibus nonduni audit.T fuerunt l*atrum sententitc, uam de reliquis, quorum audita; sunt scmel Patrum senlentia;, alia die
"

indequeortis multis verbis inler Castellamarensem et Albiganensem, dixit Castellamarensem noii vcra dicere, inde clainores magni ex omni parte exorli.
:

Hispani omnes Fesulanum luebantur, et cum eis Senogalliensis contra Albigancusis et Ali:

fanus clamabant, adeo ut prtu clamore uon facile dicentes audirentur. Isti, non esse quem-

agelur.

Mox Giennensis sententiam de canonibus

ullimo addilis dixit; illud soluni desiderans, ut uniones, quie ex causis non veris fact;c
cssent,

adversus primam Sedem loquentem audiendum: alii libertatem Concilii Uesam clamase ex Sanctis. D. nostro bant. Armacanus audivisse nuper dixit (redierat is Tridentum ab
'

quam

revocentur. Item,

sciscilarentur,
in

quod episcopi, qiii excmptos liabere stipendium, et

c.
i.

Urbe, |)auci erant dies, ut I*allavicinus observat)

quod

vellet

liberum esse uniciiique dicere

omnibus

priviiegiatis servetur

de priviin hisce

vilegiatis in YI. Materensis

admonuit

plura esse, qua; Apostolicffi Sedi derogarent, et propterea scirent omnes, eum qui de privilegio primte Sedis detraliere studet ul hicreticum a jure haberi. Senogalliensis dixit, se canones acceptare, dummodo juribus DD. episcoporum non derogent in aliquo, ct

canonibus

sententiam in Coneilio, tam circa mores quam circa dogmata, ncc aliquem velle reprehendi, etiamsi manifestam hieresim dixerit, dummodo se submitteret Concilio. Cujus verba ita lauda-

verunt Hispani, ut nihll sauctius, nihil sapientius a

summo

Pontiflce exire potuisset.

Tandem

sint

conformes regulis sanctorum Patrum,

et

aliquibus abbatibus non faveant. Fesulanus ex scriplo recitavit, se valde condolerc, episcopos
in pro|)riis dioecesibus auctoritate aliena agere,

legatorum auctoritate omnes quieverunt. Dixeruntquc reliqui Patres sententias, quorum plures sinipliciler canones probaverunt. Alii se imparatos ad dicendum sententiam dixerunt.

hoc nequaquam ferendum esse aiebat, ut episcopi Apostolicam, id est, alienam auctoritatem
in

gregem

sibi

Quod, inquit,
verbis, sed
attendile.

commissum quam iniquum

alla

animadvertant.
sit,
I

omnes cum Gienneusi fuerunl. Calagurritanus post h;ecmulta de Ia;saliberlate Conciiii conquestus est, petiit sibi licentiam abeundi concedi, si pro arbitrio uniuscujusque in alium sit invehendum, et adversus ea, qu;c
Reliqui fere

non

meis

Materanus postulaverat,
hic,

dixit

Non

est aliquis

verbis Clementis papa;

Pontificis

ut arbitror,

qui prima; Sedi privilegium

Tunc

voce clamavit episcopus

:

Alifanus conversus ad legatos, dixit Non esse fercndum l''esulanum in tanto consessu adversus bus,

auferre conetur, sed omnes, si opus esset, credo, pro ipsa moreremur. Sed sumus vocati huc, non alia causa, quam ul restituantur coilapsi

primam Sedem loquentem,

petiitque dari

sibi libcllum,

quem habebat Fesulanus

:

quoniam convincerc volehat Ad qux Fesulanus Quid, quam, dixi, quod haTeticum sapiat ? Ego quod dixi. Dico autem juxta Clementem
hrcretica esse.
pa/Ti
I,

maniverba illa
in

mores, et quomodo hoc flet, nisi piaga; ostendantur ? Non dico ego papani hoc vel

indixi

pa-

sententiam nieam, quam nondum protuli, submitto judicio sanctic Synodi. Contra hasc Alilanus dari libellum postulabat, ul redarguere posset illum de hairesi. Adversus queni Calagurritanus et (jicnnensis dixerunt Inconveniens essc in Synodo libertatem impedire, nc()ue esse Alifani aul alterius cujuscjuc pra^Iati, dicentem impedire, vel de
et

quicquid

sit,

illud facere non posse, sed dico non debere, non decere, hoc non ;i>dificare. Si pr;elerea niale dico, non est quod ultra permaneamus in hoc loco, nec quod lahorcmus. Adjccit et alia in hac senlentia. Multa ctiam protulit, quarc omnes exemptiones omnesque annexioncs, maxime Parochialium Ecclesiarum, non funditus essent

revocaiid;r. Adversus(|uemox.Vlifensisdisseruit,

affirmans,
vilio, si

nulli libere loquenti

tlandum esse

qu;c mala esse arbitratur, i)roferat, sed

hicresi argucre, scd

solum reverendissimorum
:

prffisidentium. Albiganensis

Non, Patrcs, am-

plius Fesulanus, imjuit, audiendus, i|uia relap-

(jui potestalem pap omncs uniones, nihil aliud csse, quam omnem mundi machinam everlcre, et quod subtus est, sursuni ponerc. Exemplos quoque privare suis privilegiis, om-

nullum csse fcrendum,

neget. Rcvocare aulcui

sus

est,

sed acriler coerccMulus. Castellamaris

inrjuit,

NuIIa

amplius libertas. Cardinalis de Moiite Jussit Fesulano sub cxcommunicationis pa^na libcllum tiaderc; cui cum statim non parerel, itcium at(|uo itcrum illuni admouuit, landemijue l''esulanus libcllum |>orrcxit cardinali S. Crucis, asscrcns omnia, (|uic
cst,

Concilii

nino nihil aliud esse, quam nolle Punlilicem posse ali(|uem cx unius e|)iscopi gremio ad se traiisferre. Satis ahundeiiue lieri, si in hoc, uiulc deliuqucndi occasioiiem pcrcipcre solccrat.

bant cxempti, canone provideatur, ut iirovisum Neinpe, ul e|)iscopi auclorilate AposloTo.

IX. c. 2. nuin. ,

Uixit,

submillcre judicio sanclic Synodi. Non

<

1.

I.

wrr.i

iii

ANNUS

14.

ciiristi
aiigcli

I5'i7.

209

lica (|u;mdo siia non potcranl) piinire possent discoiosct (lclinquentcs. Dictis oninimii scntenNisi, in(|iiain, fiducai-dinalis de Montc tiis, ciain in Domino liabcremiis, mahmi omiiino
:

ttir ct

sinl, laiiieii

siiiil
;

ex

nili, ct cariic

circumamicti

(juod

carne jirogesi inter sancirca

possint,

ctissimos

1'aradisi

incolas disscnsiones

mcdia

(licet

non circa

finem)

oriri

coiijectiiram
hiijiis

facere

oporterct
vidcntcs

de
in

progressii

anlcfjuam Dci voluntas

ex Danielis
ciit
'

illis

innotescat, ut clare

sancliT

Synodi

principio

revelationibus nobis constat, non

Quadrag^esima',
irritatos,

tam

omniiim
(]ui(lem

pa>nc

scnsus

mirum

in terris episco])OS alifjuos

nonnun-

utnc

unum

vcrbum

(|uis(]uam

ferre possit, scd ut dixi, lidinuis in Domiiio, ct etiam in vobis, ut dcinccjis (]uieliores esse debealis. Kt certe si cum nnus cx Patribus pro zelo

(juam intcr sc dissensisse. Die sequenti, xxv ejusdem, fuit Congregatio -, in qiia dixerunt senlentias Patres illi,
(jui jirius

non dixerant, qu;e jiarum, imo

:

nihil

suo conlra aliijucin lo(]uilur, quod omnino tempcrate agrendum cst, alii silerent, non profecto in tantas rixas incideremus. Scitote quod hiec perfcruntur nedum ad Catholicos, sed etiam ad iKvrelicos, hujusque rei causa apud pUirimos male auditur. Pro|)terea obsccro Padeinceps omnia patienter ferant. Nos (jua' Fesulanus dixit, boni consulimus, ct crcdimus ipsum potius judicio dece])lum, quam spontc errassc, et pro]>terea facile
tres, ul

omnia

etiain

ignoscimus
abstineat
;

ilii,

dummodo

in

futurum

a simili

rogamusque

1'atres,

ut dicta

ad

invicem
deeet.

sibi

remittant, agantque ut episcopos

Et ad

Calagurritanum conversus

sunt, ut alias dixi,

nostra; aHatis
cupilis,

Non domine Calagurritane, tales homines, ut talem qualem vos

:

reformationem sustinere possint. Scio cnim omnia a bono zclo proficisci, sed idem (juoque boniis zelus cst apud nos, sed sa^pe recti sjiecie plurimum homines decipiuntur;
tur, ct talis

Congregatione dictis fucre discrepantes. Deinde cardinalis de Monte Consideravimus, inquit, et diligenterconsideravimus vota 1'atrum super decretum dc residentia in proxima sessione lectum, et invcnimus jilures esse eos, qui decretum simpliciler probaverunt fuerunt triginta duo, quibus si addantiirgenerales et abbates, sunt triginta octo. Qui autem dissenserunt, vel cum aliqua conditione decretum probaverunt, non sunt nisi viginti quinque. Et jiropterea pronuntiamus et concludimus, decretum fuisse obtentum et observandum, et ([uamvis ab initio fuerim alterius sententi;e, tamen admonitus a reverendissimo domino Giennensi, et etiam considerata rei qualitate, facile ex sententia discedo, et dico cum reverendissimo collega meo, decretum liaberi pro expedito, et dandam coj)iam petentibus. Ad hwc, inquit Pisaurensis, indecorum valde erit Synodo, si tot notis distinctum decretum edatur; quamobab
iis,

in priori

incboafa est reformalio, et (Deo dante) perficiequic possit omnibus j)lacere, sed
et

rem

statuatur,

ut

sine notis edatur.

Cumque
nunc

ea die et a
tentisr,

diversis diversa' proferrentur sen:

omnia suo loco

tione
fiet.

suo tempore. Quod vero

cardinalis de .Monte dixit

ista, alias forte

.Missa

sicpius inculcatum est, et de cardinalium

men-

faciamus

dc hac re agetur.

Nunc

facienda,

proculdubio

S.

D.

J\.

certior

Mox cardinalis S. Crucis conversus ad Antonium a Camera (qui erat proximus episcopo
Albiganensi;
]iuit,

et

admonuitque,

ad .Vlifanum illos leniter corriut deinceps munus hoc

rcdargueiuli pr;platos non sibi assumerent. Si cnim, inquit, nos lic audimus et toleramus, qui legati sumus, et niliil minus quam vos Sedem .\postolicam diligimus, vos etiam tolerare |iotestis. .Mox Fesulanum admonuit, ne toties re|)clitas cantilenas cum offensione aurium omnium bononim repeterct, hortatusque est illum, ad remittendam, si (]uam animi propler verba !>. .\lifani concepisset trislitiam. Et ita deinceps, et Fesulanus et Alifaiius miituis amidexibus sese exceperunt. Idem inox fecerunt .Vntonius a Cainera et Caslellamaris, quibus |)eractis reverendissimus de Monle restituit Fcsulano suiim libellum ciim maxiina Patrum cousensione . 33. Hic lectores animadverlant, Concilio

descendamus ad reliquorum canonum absolutionem, quod antequam faciamus, volumus vos certiores facere, jam pcr sanctissimum Dominum nostrum circa cardinales provisum esse, legitque alterum caput litlerarum reverendissimi Farnesii, in quo continebatur, in proximo Consistorio statutiim fuisse, ne quis deinceps cardinalis ultra unam obtineat Ecclesiam cathedralem qui autem nunc habenl, illasdimittant
;

infra sex
collatio,

menses,
si

si

Pontiflcis

sit

libera ejus

vero ad nominationem vel aliam disposilionem jirincipum esset, infra annum . Ista etiam adnotata sunt in Actis Consistoriali-

bus
git

homines,

et

non angelos
',

interfuissc,

nam

etsi

^ sul) die xviii Februarii hujus anni Ledeinde canonem, quo statuitur de qualitatibus assumendorum ad catliedrales Ecclesias, rogavitque an is Patribus j)laceret ? Et omnes responderunt, placet. Deinde legit canonem de submovenda jduralitale Ecclesiarum cathedralium, quod omnibus jHcne placuit, si ea adderenlur, qu;n a Sanctissimo D. \. optimo de cardinalibus provisa fuerunt. Quod a Giennensi
:

in sacra Apocalypsi

episcoj)! angeli aj)i)ellen'

Daii. X,

13.

.\cta i.oncil.

.Ms. card.

Spad;c

toiii.

.xi!

Cap.
.\.N.N.

.Ms.

card. Spada; to. cxxxiii.

TOJIUS XXXIII.

Kav.n. XIV.

210

PAULI

]ri

ANNUS

14.

CHRrSTI

1547.
fuit

primiim, cl deinde a plurimis firmalum fuit, paucis admodum exceptis, qui simpficiter canonem probarunt. Et ita, inquit cardiualis de Monte, ut placuit Palribus canonem aptabimus,

gregationibus cclebrata qua sic Acta

:

septima sessio

de

3.'>.

spectans

Canoiifs de Sacrameiitis et decretum ad disciplinam Ecclesiasticam. a Die

utinam ita in reliquis conveniamus. Legit(jue allerum caput, quo cautum est de quatitate promovendorum ad curala beneQcia. Ad quod
cardinalis Giennensis respondit
:

scquenti tertiaMartii fuitsessio publica ', in qua cantavit missam archiepiscopus Corcyrensis. Oratio liabita autem non fuit, quia episcopus
S.

Frustra esse

Marci, cui hoc

munus niandatum

fuerat, rau-

membranas occupare repetitione antiquorum canonum, si nihil adderetur de novo, prout

niliif

addebatur.

uitra jura anti(]ua

visi a

provisum

Cui Aiifanus dixit In lioc esse, ut etiam pro:

Sedo .Vpostoiica examinari possint,

idonei visi fuerint, sacerdotiis

et si

miniis
ila est,

privari,
erat. Si

qiiod in antiquis canonibus

cautumnon

inquit Gieiincnsis, bene est, sed decla-

ialiter verba, ut nemo de voluntate Synodi dubitet in futurum. Fuere deinde aiii aptati canones plures, magno cum Patrum con-

rentur

sensu.

vigesima sexta Februarii, et uttima et die prinia et secunda Martii fuerunt Congregationes, in quibuscum maximo consensu Patrum fuerunt approbati canones, lam ad Sacramenta spcctantia, quam ad reformationem. Die secunda Martii de sero liora vigesima prima fuit Congregatio generaiis, in qua poslrema manus canonibus de Sacramentis imposila fuit, et aptafa fuere in eis ad viginti ioca de Patrum consensu. Fuerunt nonnuili qui prorogationem sessionis ad aliquod breve lempus desiderarunt quo majori cum animi quiete ct majori cum diligentia canones ipsi expediri posseut non tamcn de hac re quidquam a pricsidentibus propositum fuit. Deinde cardinaiis de Monte legil decretum de reformalione, (luod ab omnibus probatum fuit; fuere ad decem, qui aiiqua desiderarunt; Senogaiiiensis se aiebat probare canones, quateniis conformes essent canonibus sanctorum Patrum, et niliii juribus DD. episcoporum [)ra?judicarent. Claramonlanus, providendum essedepra':U. Die

ejusdem mensis,

cus adeo erat, ut vixloqui posset. Post coiisuetas ca'remonias, episcopus Saipensis iegit decretum sive canones de Sacramentis, per qua? justitia vel incipit, vel coepta augetur, vei amissa recuperatur concepta vero suot hisce verbis Sacrosancta (Kcumenica et generaiis Tridentina Synodus in Spiritu sancto iegitime congregata, prKsidentibus in ea eisdem Apostolica; Sedis legatis, ad errores eliminandos el extirpandas htcreses quae circa sanctissima ipsa Sacramenta hac nostra tempestate, tum de damnatis olim a Patribus nostris ha;resibus suscitatae, tum etiam de novo adinvonlii' sunt, quae Catholica; Ecclesife purilati et animarum
:

<(

saiuti magnopere offlciunt sanctarum Scripturarum doctrina, Apostolicis traditionibus atque aliorum Conciliorum et Patrum consensui
:

inhaerendo, hos pr^sentes canones statuendos

et

decernendos censuit reliquos (|ui supersunt ad ccepti operis perfectionem deinceps, divino
:

Spiritu adjuvante, editura.

DE SACUAME.NTiS.
CANO^
36. Si quisdixerit,
I.

non

fuisse

omnia

Sacramenta novai legis Jesu Cliristo Doniino no-

stro instituta, aut csse plura vei pauciora (luam

septein videlicct: Baptisinum, (>onfirinationem, Eucharistiam, l^cenitentiam, Exlremam-l iictionem, Ordinem et Matrimonium aut etiam aliquod horum septem non esse vere et proprie Sacramentuin anatlicma sil.
;
:

terito, et

tandum

in iioc

nominandos esse cardinales, et imidecretum Sanclissimi D. i\. qui

iii

suo sanctissimo de pluraiitate Ecclesiarum decreto non pepcrcerat. Fesulanus

cardinalibus
ut
bat,

omnia episcopi siiojure agerent, desideranon ul Apostoiica' Sedis deiegati. l'aceiisis,

Astiiricensis, et (^alagurritanus addi in

Si quis dixerit, ea ipsa nova" legis Sacramenta, a Sacramcntis antiquae Legis non differre, nisi quia ca;rcmoniic sunt aiia', etalii ritus externi anathenia sil.
;

itemque

titulo desidcrabant, liiiversn/ein

prxsriilatis, ct cxi)rimi

Ecclcsiam rccardinalium iiomina, ct

circa pluralilatem cura-

Si

quis

di.veril,

hajc scptciu

Sacramenta
sit

ita

esse inter se paria, ut nulla ratione aiiud

provideri dc i)rielerito

alio dignius,

anathcma

sit.

lorum lieneficiorum,
lieri

etiiisiiper iiullas

amplius

anncxioiies perpetuas parochialium KccleSi

siarum. Castellamaris canones, non autcm dccretum, se publicare dixil, (luod perinde erat ac si dixisset, se ncijiic titulum, ne(|ue verba illa

quis dixcril, Saciameiila

nova Legis

quud

probarc, videiiccl, saha A/wslo/ica aucloritale : el Lancianeusis seciitus fuit. Dimissa esl
(^ongregatio liora lerlia iioclis
>.

saiulem necessaria, sed sui>i'rllua. ctsiiie iis aut eorum \olo persolam lidcm liomines a Deo gratiam justilicalionis adipisci. licel
iion esse ad
'

Absidulis Ciui-

Ms.

ciird.

SJiiadu:

lo. .\ii.

PAur.r

III

ANNUs
analiicma

14.

liliito

christi 1547.

211

omnia
sit.

siiigulis neccssaria

uou

sint

ijue

omitti, aut in novos alios per quemcumEcclcsiarum pnstorem mutari posse ana;

Uiema

sit.

Si quis dixerit, ha;c

Sacramenla propter
;

UE IIAPTISMO.

solam fidcm nulrieniiani

lliema
sil.

instiluta fuisse

ana.38.

Si quis dixerit

baplismum

.loannis
Christi
;

lia-

buisse
3". Si

eamdcm vim cum Baptismo

sit.

ana-

quis dixcrit, Sacrainnnia noviclegis

tbcma

non continere gratiam (|uam significant, aut gratiam ipsam non ponentil)us ol)iccm nonconquasi signa lanluni cxterna sint acccpta ferre per (ideui gratia? vcl justiti.T, et notaj qudam
;

Chrisliana? professiouis, quibus apud homines discernuntur fideles ab infidelibus; auathema

sit.

Si quis dixcrit aquam vcram ct naturalem non^ esse de necessitate Bajttisini atquc ideo vcrba illa Domini nostri Jesu Cbristi Nisi qitis renatus fwrit ex aqua et Spiritu sancto, ad meta|)horam aliquam dctorserit; anathc-ma sit.
:

Si quis dixerit non dari gratiam per bujusmodi Sacramenla sempcr et omnibus, quan-

Si

quis dixerit in Ecclesia

est

Romaua, quse
et

omnium Ecclesiarum maler

nonesse vcrum Baptismum
;

magistra,
sit.

tum

est ex parte Dei, etiamsi rite ea suscipiant,

;

anathcma

sed aliquando et aliquibus

anathema

sit.

CANOS vut.
per ipsa novse Legis Sacramenta ex opere operato non conferri gratiam, sed solam fidem divinfe promissionis ad gratiam

Si quis dixerit

Si quis dixerit Baptismum qui etiam datur ab haireticis in nomine Patris, et Filii, etSpiritus sancti, cum intentione faciendi quod
,

facit Ecclesia,

non esseverum Raptismum

ana-

consequcndam

sufficere

anathema

sit.

thema

sil.

Si

plismo

scilicet,

quis dixerit in tribus Sacramentis BaConflrmationc, et Ordine, non

in

Si

quis dixerit,

hoc

est,
cit.

Baptismum liberum esse, non necessarium ad salutem ana:

imprimi cbaracterem

anima, hoc
sil.

est,

signum
ite-

thema

quoddam
rari

spirituale et indelebile,
;

unda ea

non possint anathema

Si

verbo et omnibus Sacramentis adminislrandis habere polestatem analhema sit.

Si

quis dixeril Ghristianos

omnes

In

amsi velit que peccet,

quis dixerit baptizatum non posse, etigratiam amittere quantumcum, ,

nisi nolit credere

anathema

sit.

CANOX vu.
Si

quis dixerit baplizatos per

fidei

Baptismum
fieri,
;

Si

quis dixerit in ministris,

et

dum

Sacra-

menta conficiunt

conferunt, non requiri infacit

ipsum solius tantum autem universBe legis thema sit.

debitores

non
ana-

Christi ser-vandaB

tentionem saltem faciendi quod

Ecclesia;
Si

analhema

sil.

omnibus
Si

quis dixerit baptizatos liberos esse ab sanctffi Ecclesia praiceptis, qua; vel

quis dixerit ministrum iu peccato mor-

scripta vel tradita sunt, ita ut ea observare

non

taliexistentem,

modo omnia

essentialia,qua; ad

teneantur,
voluerint
;

nisi

se

sua sponte
sit.

illis

submittere

Sacramentum conficicndum aut conferendura pertinenl, servaverit, non conficere aut conferrc sacramentum anathema sit.
:

anathema

Si quis dixerit ita revocandos cssc homines ad Baptismi susccpti memoriam, utvotaomnia,
Si

quis dixerit receptos et

approbatos

qua} post

Baptismum

flunt, vi

promissionis

in

Ecclesia; Catholica; ritus in solemni

Sacramen-

Baptismo ipso jam

factic irrita esse intelligant,

torum administratione adhiberi consuctos, aut

contemni
,

aut

sine

peccalo a ministris pro

quasi per ea et Hdei, quam professi sunt, detrahatur, et ipsi Baptismo anathema sit.
;

212

PAULI

Iir

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.

;).

Si

post

Baptismum
sit.

quis dixcrit peccata omnia, qua^ fiunt, sola recordalionc et fidc

fieri

derunt per verbum Placft. Calagurritanus vcro episcopus flagitavit adjici titulo has voces Lniversalcm Ecclesiam reprsesentam. Postea Salpensis episcopus decrctum spectans ad Ecclcsiasticam

susccpti P.aptismi, vel dimitti vcl vcnialia

disciplinam solutiorcm adstringen-

anathema

dam

perlegit e suggestu. In primis ut nullus ad modcrandas catliedralcs Ecclesias nisi legitiino

conjugio procreatus,

a?tate

matura, mo-

Si

quis dixerit

verum
esse

et ritc
illi

Baptismum iterandum
tiam converlitur
;

coUatum qui apud infiad poeniten-

rum

gravitate ct scicnlia ornalus prwflceretur.

Secundo, ut nulius quacumque dignitatc

conspicuus ac pra^cellcns
plures cathcdrales
Ecclesias quovistitulo vel prictextu oblineat.
Tertio, utEcclesia', quibus animarum cura conjuncta est, viris dignis atque idoneis probi-

deles fidcm Christi ncgavcrit,

cum

analhema
(ANON
xir.

sit.

(<

Si

<|uis

dixerit

neminem
;

esse

baptizan-

tate et doclriiia instructis tradantur, et residere

duni, nisi ea aetate, qua Clirislus baptizatus est, vel in ipso mortis arliculo anathcma sit.

in iis cogantur.

Quarto, qui plura sacerdotia gerunt, qua3 ab eodem jure nequeunt possideri, retento uno,
alia dimiltcre jussi sunt.

CAKON
Si

Xlll.

quis dixerit parvulos co (|uod actum credendi non liabent, suscepto Baptismo intra ac propterca, fideles computandos non csse
;

Addita sunt alia undecim capita qua; in

Actis Concilii avidus lector consulcre potest.
liogati 1'atres, an ha?c decreta iilacerent quinquaginta ea comprobarunt tredecim vero alia quadam addcnda, de quibus actiiin crat in ultiina Congregatione flagitarunt. Intcrtucrc huic Sessioni tres cardinales, arcliicjiiscopi novem, episcopi quinquaginla duoabbatcs initra ornati, religiosarum familiariim (juinque pra',
;

cum

ad annos discrctionis pervenerint, esse rebaplizandos, aut prsestarc omitti eorum baptisma quam eos non actu proprio credenles
,

baptizari in sola fidc Ecclesia?,

anathema

sit.

zatos,

quis dixerit hujusmodi parvulos baptiadoleverint, interrogandos csse, an ratum liabcre velint, quod patrini corum nomine, dum l^aptizarentur, polliciti sunt, et ubi
Si

fecti

gcnerales

de (luibiis petente Severolo pro-

cum

motore Concilii publica Instrumcnta confecta sunt proxima vero Scssio ad xxi xVprilis indi:

cta cst.
i2.

se

noUc responderint, suo esse arbitrio rclinquendos, ncc alia inlerim poena ad Christianam vitam cogendos, nisi ul ab Euciiaristia! alio-

festc Tridenti saeiiente, transfertiir Con-

cilium Bononiam.

rumque Sacramcntorum
donec
rcsipiscaiit
;

])crceptione arceantur,
sil.

anathcma

dic Mercurii, IX Martii Congregatio generalis liabita cst, in qua plures Patres de sacranicntis suain scntenliam dixcre quibus dictis, cardinalis c Moiite sigiiificavit Patribus grassari Tridenli morbuin pcstilcntem
, :

DE COiNFIRMATIONE

pestisqucpra'niintiiim,dictiiinlcnticiilarum,(juo
affecta

corpora

iiiaculis iiistar lciiticularum as-

40.

<<

Si (|uis dixerit Confirmationciii bapli-

persa apparent; (|uas maculas ap(icllaiit medici pettechias, quod |)lcrum(iuc pcctora iiKiiiinciil;
disccssissc iridcnlo
sc insalutato,

zatoruin otiosam c(crcmoniam cssc, et non poaut lius vcrum ct proprium Sacramcntum
;

duodccim

prirlalos, parliin

olim

niiiil

aliud fuisse^ quani calcciicsim (luam-

dam,

(|ua adolcsceiitia'

proximi

fidei sua- ratio;

iiom ((iram Kcclesia cxponcbant

aiKitiicma

sit.

Si qiiis (lixerit iiijiirios

csse Spiritui san-

cto eos, qui sacro Coiifirmationis chrismati vir-

tutcm ali(|uam

tribiiuiil;

analhcma

sit.

partim pctita a sc at non oblcnta abciindi facultatc, hesternaquo dic plurcs pra^siilcs Caputaijuciisiscpiscopi morle pertiirbatos ad sc conlluxisse, ac dcnuntiassc Tridento disccssuros, ut vita' consulercnt, rogatos vcro iil ditVcrrcnl disccssiim, doncc dc ca rc ad Synodiim rchituin fiiissct. .\ddidil lcgatiis scin liac rcnim difticiillalatc iiuUius opinionis vcl coiisilii vdlc qiiam scd cam scnlcntiam aucliucm licri
: ,

Sviiodus amplcclatur,
ciirisliaiia'
" Si (|uis

scculurum

duminodo

rcipiiblica' cl

(lixcrit

sanclic Coiifirmationis oriion

tuni

sil, iicc

Synodi saluli consulConcilium dissolvatur.

dinarium ministriim

csse

soliiin

cpisco-

piim, scd (lucmvis simpliccin sac(M(l()lciii, ana-

Ihcma

sit .

11, {'crlccto

siipcriorc dccrcto rogati patrcs

niclurus senlcntiam cardinalis Cicnncnsis gravissiiiiam (iua'stioncm dc translaliiiiic Coiuilii, vcl dc disccssu iatriim o Concilio proposilam, sc(|ue noii pcrspisccrc, an ca,
siibjccit
1'oiiliticc

sinLTuli suniMi.i .iiiiiiiorum

conscnsionc respoii-

cl

Ca>sarc ac princiiiibiis Christiaiiis

PAULI
iiiconsiiltis,
ti-actari

III

ANNUS
;

l'l.

ditre

CHRISTI 15-47.
. Ilis dictis,

213
cardinalis de Monlc
:

vol
iii

(Jirimi

possit

al(|iie

marciit

Au-

adco rcm
daiii, ut

i>er(lilTiclicm

dics alicjiiot diircren-

sunt,

inquit,

Patrum

sententia;,

et licet

priidcnter delil)crari possit, intcrcaciue

secuti

1'ontificein

C;csarem(]uc coiisnlcndos. .Scnlcntiam cardinalis Giennensis

longe major fuerit pars eoriim, qui discedendum csse ab lioc loco quam|uimum arbilrantur, ct pro|)tcrea secundum coriim sentciitias concludi possct;

sunt liispani omnes, et cum iis consenserunt arcliiepiscopns Tnrrilanus, et Panormitanus, ac Fesnlanus, Sancli-Marci, episcopi Calestanus Syracusanus, el alii nonnulli. Vicit tamen con,

tamcn quoniam rcs gravis est, et quoniam non adbuc i^lanum esl, (luo abcundum
sit,

videtur nobis, pro

rei gravitate,
liic
liis

aiidiendos

disccndendum omnino csset. Succlamabant cnim Matcranus et cum co plurcs non expectandam esse pestem, quando(|uidein
traria sentcnlia, ut

itcrum esse Patres, (lui cogitarc poterunt super

cta sunt, etsic sacra

ad dicm crastinum qute a Palribus di-

sufOciat sola pestis suspicio, ne alioquiii larda

sint remedia.

Commemoratnmqueliiitanonnullis,quod cum anno pra>terito duo pcste periissent in op

pido Uovereti, clausa? fueruntTridentinis

omnes
fuit

Synodus cavere, postpositis omnibus humanis allcctionibiis. Hoc intcrim volumus scire Patres, nos non rccusare bic perquamvis manere cum nostra^ \\Vx periculo maximo, si reliqui Patres nobiscum permancant; verum si major pars discesserit, nos hic cum minore parte Patrum permansuros non
,

vicinarum civitatum

portre,
,

interdictumqne
accidit
,

esse

omnino commercium

unde

ut

non

pauci ex liis Patribus, qui eo tempore discesserant a civitate Tridentina, nuUibi in terra Vene-

tio,

torum
culc.

liospitio

reciperentur

dio pcrnoctarunt,

non

sine

quamobrem sub maximo vita> peri;

ptem

in

Additum eadem

est

praeterea,

beslerno die se;

CongregaCogimur, inquit, ea, qure in besterna Congregatione gesta sunt, summatim repetere; diximus enim, plures ex Patribus post Sessionem celebratam recessisse, partem nobis insciis, multos pra?terea
43. Die

sequenti

eadem hora

fuit

in

qua cardinalis de Monle:

civitale sepultos fuisse

et ultra

quadraginla reperiri eodem niorbo laborantes. Eorum autem, qui disccdcndum esse arbitrabantur, divisa erat sententia, quoniam nonnulli suspendendum esse Concilium aiebant; alii concedendam esse Patribus licentiam ad aliquot menses; alii transferendum essc Concilium dicebant mulla! in bis sententiis difficultatcs scse offerebant. Nam pcr suspensionem, si fleret ad certum tempus, non satis rebus consulebatur, quia possibile esset, ut finito suspensionis tempore, adbuc duraret aeris intemperies. Si vero suspensio ad certum tempus non referretur,
;

nudius tertius testatione nobis firmasse, se omnino discessuros esse, propter hancinfluentiam,
sive

morbuin. Quamobrem

nobis accitos me-

dicos esse, ex quibus multa de hujus morbi evidentia audivimus, qua^ quoniam non con-

temnenda videbantur, ad vos retulimus, quod

cuin causa communis esset, et videremus ex hac Patrum profectione Concilium dissolvi, existimasse ad officium nostrum pertinere, Patres de his omnibus admonere, et insuper rogare,

prout rogavimus, ut omni

posito, et

bumano

affeclu de-

solum Deum

pra> oculis

habentes,

viderctur potius dissolutio,

pensio,

quam

Concilii sus-

Patribus daretur licentia discedendi quo vellent. Translatio improbari non posse videbptur, sed locus, quo
el eveniebat, si

quod

unicuique Spiritus suggesserit, pro communi securitate et Concilii conservatione dicerentur. Diximus etiam nos auctores
sententia^ prout

aut persuasores esse nolle alicujus consilii vel deliberationis, sed omnem supcr hac re delibe-

Concilium transferendum
difficultatcm babebat,

esset, non minimam quoniam ad alienam ci-

rationem liberain

et

integram Patribus relin-

vitatem, sine principis illius sententia accedere,

pneterid quod indecorum erat, etiam periculoipse cujus esset civitas, nollet Concilium admittere et nuUum dabatur tempus quo consuli posset. Deinceps iterum cardinalis Giennensis eadem pfene qute antea dixerat, replicavit, addens, plures quidem causas a pluribus allegatas fuisse, quare discedendum esset, si ver;p essent, ut proponebantur, idoneas posse judicari ad Concilii translationem verum non essede facili credendum omnibus, et eo minus,

quere, protestantes omni vita? discrimine neglecto, paratos esse remanendum hic usque ad finem Concilii, si Patrcs vcUent manere nobis-

sum, ne

cum, de quibus omnibus estis. Consideratis Patrum mus longe majorem partem
discederetur
:

vos,

Palres

testcs

sententiis,
stare, ut cx
rei

inveni-

quoniam ea
poterat;

qua^ dicebantur, in faclo consistc-

banl, dc (luorum veritate

una die conslare non

erat,
ita

hoc loco visum est nobis conclusionem differendam usque ad prajsentem Congregationem, et interim rogavimus Deum ex toto corde ad inspirandum illud consilium, quod magis conveniret Reipublica? Cliristiana'. Ilestat nunc discutiendum de modo discedendi, ita ne Concilium dissolvatur, (lua de rc aliqui putabant transferendum, aliqui suspcndendum
pro gravitate
essc Concilium, aliciui dandam csse licciitiam Patribus, ut possint secedere ad Inca vicina, non tamen ultra duas vel tres dictas, et ibi ex-

propterca

ageretur, ut ablato

agendum quodammodo velo,

si

quid

ut aiunt,

tanla res agi videretur. Fuerunt aliqui, qui le-

gatorum senlentias

se adjuturos libenter affir-

pectandam dclibcralionem Sanclissiiui Domini

^14
nostri super loco
:

PAULI
aliqiii

III

ANNUS
retardan-

l'i.

CHRISTI 1547.
Sanctltatem Suam et Ipsam Sedem Apost licam, accedente consensu slve approbatione majoris partis Concilii . Quibus ab eo graviler
explicatls cardinalis Giennensis
qult,
Quanto, inmajore studlo et dillgentla [lotui, (juantumque mibi propter lcmporis penuriam datum
:

putabant

'

daiu esse deliberationem ad aliquod tempus, donec Sanctissimus Dominus nosler et Csesar acclamantibus \ero aliis et dlconsulerentur centibus, vim el genus morbi tale esse, ut nul:

lam pateretur moram, nos quamlibet deliberalionem probare cupimus,

dummodo

Concilium

est,

non dissolvalur,
heri, ut

et

quia multi rogaverunt nos

quentes,

vellemus super bac re aperire mentem noslram, libere proferemus id quod nobis occurrit, repelentes id quod a nobis saepe dictum

omnem nostram curam et sollicitudinem adid tendere, ut Concilium conservetur, quamobrem non satis probare possumus Concilii suspeusionem, quoniam susjiensio ipsa in boest,

minum opinione baberet s[)eciem dissolutionis. Primum igitur quod sese oifert nobis est, ut
vitate, ul

pra^supposita profectione et discessu ab bac cimajori parti Patrum placuit, designe-

raus locum, in quo ccrti simus Concilliim recipieudum esse secundum, quod locus sil buic
;

materia translationis lofalelur articulum ipsum gravissimum esse et plurcs sunt qui boc essc de reservatis papa> fatentur, et propterea nescio quomodo nos sine auctoritale expressa sancllsslmi Domini nostri boc nedura faccre sed etiam tenlare possimus. Sciunt enim omncs Patres, quanto labore quantisque vigilils tandem factum sit expetenle sercnissimo Cnrolo impcratore ut Concilium hic baberetur, et deiuceps quamdiu bic permanserimus, ante(juam Concilium aperiretur et debitum liabcret itrogressum, qiiod quo mngis notum est Palribus, eo minus mllii laborandum esl, ut ostendam vobis et invictissimum imperalorem,
evolvi libros de

eorum nemo non

,

propinquus quantum fieri potcst, non solum pro majori commofntate binc recedcntium, sed etiam pro majori facilitate redeunsi quando cessantitium ad banc urbem bus impediinenlis qua? nunc urgent, videretur Sanclissimo Domino noslro pro rebus Germania; Concilium esse in banc civltatem reducendum terlium, quod locus sit capax, babeat salubritatem aeris et copiam rerum bumano victui necessariarum, ut uno nos absolvamus verbo, sola Bononia videtur nol)is liuic intentioni accommodata. Non diibitamus quin ibi
civitati
, , ;

et rcliqiios principes Christianos

banc nostram

hinc abierimus, non Fcqiio animo laturos, eoque miniis ab omnlbus probabltur profectio Concilii, quoniam niiUam habemus proficiscendl legitlmam causam. Nam raorbus iste puncticiilarum, qiil pra-tciidltur, si vera essent, qua? a multis heri dicta fuerunt, fortassc legitima causa abeundi esse possel. sed maximain ego pro mei Informalione diligentiam feci, ut invenirem veritatem tam corum,
profectioncm, et
si

modo

reci|)iamur,

cum magna

gralulatione et venerasit

ex hoc morbo perieiunt, quara inlirmorum; de mortuis quidcm tcstantur parochl, qui medio jiiramcnto testantur, paucos admodiim qui

tione, dcillius civitatis dollbus disserere super-

morbo defunctos
chus sancti
toto lioc

esse, et inter ca^teros parodigniis,

vacaneum

csset,
Italice

cum omnibus palam

civitatibus

paucis

Petri, vir fidc

admodum

secundam

esse. Ita-

flrmavit, in siia parochia, qua; valde

juramcnto ampla est,

que putamus posse a nobis commode statui, Concilium illuc transfercndum, et ibi celebrandam csse sessionem a nobis indlctam pro

alteruni
pisi

mense nonnisi duos defunctos esse, quidcm infantcm, alterum vero bydro-

incumbendum ad beneplacitum Sanctissimi Domini nostri, et donec et quousque aliter Sauctitati Su;r et sacro Concilio providendum et decernenduni
XXI Aprilis, et prosecutioni Concilii

quisili sunt,

laboraufcm. Infirmi quoqiie dillgenlor pernecinvenlisunt in tota hac civltate

triginta

plusquam

qiiinque infirmi

quorum

vidcbitur.

qualnor vcl qulnque ad summum hoc piiiictlcularum inorbo laborant. Quamobrem non video (luomodo causa isla discedendi lcgltlma
videri possit. Si tameii aliquis dc his, (|u;r a
dicta sunt, dubilal, possunt cligi

U.

"

IIoc
iis,

enim pacto videtur

satisfieri

quotres

me

dammodo
scandilum

qui volebant Patres

ultra
et

dielas ab bac civitate

in

non abcsse,

nullum

populo generabitur. Uuod reccdaut qui voluerint recederc ct rcmaneant, qui voluerint remanere, hoc nos prolilbcre non possumus. Poterunt igitur Palrcs dicere sentcnliam. \n placcatcis Concllium Bononiam transferri, ct ibi cclebrare jam (llctam scssioncm, et deinceps ad ulterinra procedcrc, iisquc ad bcncplacilum sanctissiini Donilni nostri et Sedis .\postolic.T, donec alilcr stalutum fuerit per

per saiiclam Synodum trcs vel (]uatiuir ])r;vlati, qui do pra*missis se diligontcr iiiformciit cl ad Syuodum leferant. Quod enim ad mcdicorum judlclum attinct.se contraria cx modicis liiijus ci\llatis
intcllexisse.
i5.
tiir

Sed

csto, t]Uod caiisa

(|ii;o

iir;otondi-

manifcsla cssct, adhuc uon ])0sset Concilliim traiislorri, nisl omnes conscnllant. Kt proj^lerca, ciim

cgo

iiiius

dlss(Mitlam, Iranslalio

licri

non
slet

potest. rtauloni porpoliiis tcm])0rll)us con-

me
in

translationi

hiijiisniodi

iion

conscn-

Aela C.nnRr. Conc. Trid. 297S. p. il9.

'

.Ms.

Kranc. card.

r.nrlicr.

sicn.

niim.

sissc,

incam

hac sclicdula, quain rcgistrari jiclo, sontcnllam ox|)osul. .Mollus igitiir orlt

PAUI.I
ineo jiuiicio,
iit

III

ANNUS

14.

CHRISTI

215

expectefiir

per tres \el octo

dies, doriec liabeantiir littenp a Ctcsare et sanc-

sis, se testatione firmarc, ut nullus omnino discederet ex hac civitatc; quod si disccsserit,

tissimo Dotnino nostro, ([uos ccrti csse possu-

se protestari,

remanere

et

remansuram semper
,

menlis ut velint cum vitaE discriminc liic nos permanere. Et interim cogantur pra'lati subgravissimis paMiis, ne discedant ab hac civilatc, donec aliter deliberetiir. Illud non pnttermittam, medicos liujiis civimiis,

non esse

liujiis

apud

qui remanerent auctoritatem ct |)otestatem.

eos,

omnem

Concilii

Qua de

re libellos

sive chartulas quasdam secretario regisfrandas tradiderunf, in ((uibus coruni sentenliffi scriptae

tatis

rogatos fuisse a Fracastorio, ut se subscriberent ejns seutentire, et id facere recusasse,

sibi

omnes uno orc consilium reverendissimorum legatorum probarunt, nec deerant. Ca-feri

quoniam
r.ui

non videbantur vera

:

ea, quaj

ab

ipso Fracastorio in scriptis redacta erant.

cardinalis Sanctfe-Crucis Hoc, inqiiif,

quod medici Tridentini dicunt, vcrum non est. cardinalis de Monte Pauca adbuc me dicere necesse est. Nam quoad infirmos et mortuos attinet, quid opus est amplius quaMere, cum c;emeteria jam omnia pro morfuorum
Mo.x
:

fuerunt ([ui respondcrent His|)anis et cardinali Giennensi, dicentes profestationes hujusmodi nuUum babere robur ([uoniam contra jus facta; erant. Alii adlaborarunt ut ostenderent, in casu inopinato, maximo licere Concilium et
,

transferri et suspendi, etiam

absque auctoritate Sedis Apostolica'. Duo, qui hesterna die cura

:

multitudine defossa sint et Tridentini cives, ne tot quotidie mori intelligerentur a nobis, prohibuerint pro mortuis campanas pulsari, propfereaque mortuorum corporanocfu efleruntur, ne
;

Giennensis sententia fueranf, senfenfiam mutarunt, laudantesConcilii translalionem hi fuere Hispalensis archiepiscopus et episcopus Calestanensis, et forte
alii.

Dictum

fuit a nonnullis,

adeo rera iustare,

ut

et pericuiura

esse in mora,

bouum

esset confesfim accedere ad Eccle-

sciamus stragem hujus contagionis.-anfciiuam nos occupaverit. Quod medicos attinet, non esse comparandos bujus civitatis medicos cuin Fracastorio, cujus fides a Concilio jam probafa est, et eo maxime, quod apud nos istorum fides suspecta non parum est ex justissimis causis, veriimfamen scimus se subscripfuros fuisse dictis per Fracastorium, nisi quibusdam rationibus Pafribus notis detenti fuissent; qux antem dicta fueruntde auctoritate sanctissimi Domini nosfri, safis adesse ejus auctoritatem ubi legati
ejus adessent.
latione

siam, et ibi celebrata parva missa de Spiritu sancto in arena capere consilium. Quod et multi Hispani, et in primis episcopus Castellimaris probare videbantur. Sed hoc minime Giennensi placebat cujus opinionem secuti sunt etiam legati, nedum propter hora; tarditatem, sed ne tumultuaria profectio videretur.
,

Omnium
:

sententiis

explicatis

cardinalis de

Monte Non est, inquit, cur hic amplius laboremus, hora duodecima ibimus in Ecclesiam,
celebrata Missa, el factis aliis de more invocafionibus, orabimus ad Paraclcfum illum Spiritum sanctum, qui devote invocantibus non
et ibi

Quod autem requiratur

in frans-

omnium consensus, se non invenisse apud graves auctores, nisi cum translafio fit absque aliqua causa quod autem jubeamus majori parti ne discedat, non sat scimus quo jure facere possimus, cum teneamur hac in re sequi majoris partis sententiam, co maximc, quo (|uis non est cogendus invitus ad perma:

deficit;

hoc iterum edicimus

nos nullo

modo

cum decem
ros esse,

vel viginti prselatis hic

permansu-

^erum si omnes permanere voluerint, nos libenter permanebimus, omni vita' periculo
postbabito
40.
est, in
.

nendum
minc. Ad
lationi

aliquo in
hffic

loco

cum

sua; vita
:

discri-

Undecima Martii octava Sessio habita qua ob raorbura epideniicum, qui Tri-

Giennensis inquit
videlicet,

Unum verbum
trans,

tantum addam,

quod consentire

dentum etvicina loca invascrat, Concilium Tridenfo Bononiam translatum est, qua auctoritate
instructi fuerant Diplomate Ponfificio, cujus Sessionis Acta compendio contracta referuntur in Actis typis excusis. Cura vero ex ea
legati

Concilii est de reservatis papfe el propferea nd hoc speciali mandafo opus est. Dixerunt deince[)S ordine reliqui Pafres scntentiam. Quorum decem et sex, vel decem et

translatione

raaxiraa;

controversiffi exarseriot,

ad summum, secuti sunt Giennensis senlentiam, pluresque eorum eo sub pra^fextu

se|>tem
Giennciisis sententia? inha>rebant,

non sine gravissimo schismatis terrore et incremento hccreseos, ipsumque Concilium intercisura
sit,

quoniam

aie-

fusius repetenda Acta ex Ms. Archivi

',

bant sihi non constare de voluntate Pontificis, cujus voluntas si perspecta illis esset, se ab eo, quod sanctissimus Dominus noster juberef, ne

Vaticani ab Angelo .Massarello

qui Concilio,

ut seepe dixiraus, a secretis erat, consciipta, ex

lalum (iiiidem unguem discessuros . Et cuni haberent, uti inferius videbitur, Bullam facultafis

Concilii

transferendi

legati

illam

tunc

quibus nonnulla visa sunt ad rei gestae veritatem in sua luce collocandam decerpenda In nomine Domini nostri .lesu Christi, Amen. .\.nno a Nativitafc ejusdem .mdxlvii, In:

noii [)ul)licarunt, ut Palribuslibertatem dicendi

non

adiiiierent . Addidit episcopus Castellima'

ris. et ()ost

eum

.Vng. .Mass. Secr. in

Aclis Ms.

fess. 8. Ms. arch.

V.it.

Pacensis, Asturicensis et Oscen-

iiuni.

3100.

|i.

1S2. Ms. ejusd. arili. sig. nutn. 3:!32. p. 3i3.

216
dictione
v,

PAULI
die vero Veneiis

III

ANNUS

14.

CHRISTI

15W.

undecima mensis

quam

totPatres pcrseverabant in suo discedendi

Martii, Pontificatus sanclissimi in Cliristo |>alris

proposito, et nullis pcrsuasionibus adduci pout per brevissimum saltcm temporis spatium nobiscum remanere vellent, ct erant in tanto nunicro, ut longc majorem partem Concilii facerent, designaremus locum, in quo certi esscmus Concilium ipsum constitui posse, et Palres omnes, sine aliqua contradictione seii difficultate, ibidem esse recipiendos. Sccuiidum, quod locus ipse esset huic civiterant,

domini nostri domini Paiili divina providenpapre III anno xiii. Convenerunt in Ecclesia Cathedrali Tridcntina sub invocatione S. Vigilii in loco ad Sessiones habcndas et Concilium celebrandum depulato, pro Sessione habcnda ad
et
tia

infrascripta, revercndissimi et illustrissimi do-

Monte,

mini Joannes Maria cpiscopus Prfpnestinus de et Marccllus tit. S. Crucis in Hierusalem

presbyleri sancta"
latere legati,

Homana;

Ecclesiai cardinales,

ipsius sacri Concilii prresidentes et Apostolici de

trissimus

necnon reverendissimus et illusdominus Petrus Paceccus cardinalis

Giennensis, et revercndi domini arcliiepiscopi,

episcopi, abbafes, et Generales
scripti,

propiiniuus, quantum fieri posset, saltem pro majori facultate rcdeundi ad hanc urbeni, si quando, cessantibus per Dei gratiam impedimentis qua^ nunc urgent, videretur Sanclissimo Domino nostro pro rebus Germania' Concilium
tati

ordinum

infra-

esse in liac civitate

reducendum

et

rcponendum.

ubi reverendus in Christo Patcr et dominus episcopus Britenoriensis cantavit Missam solemnem de Spiritu sancto. Qua finita, tam prffidicti reverendissimi et illustrissimi domini
prBBsidentes et legati, fiuam csteri praelati

om:

nes acceperunt solita paramenta et mitras deinde per reverendissimum et illustrissimum

Carolum de Monte prEcsidentem

et

legatum
in

pree-

fatum decantata- sunt orationes et preces blicis Sessionibus cantari consuets, ac

pu-

solita;

ca-remoniaj de more peracta? sunt, invocato etiam auxilio sancli Spiritus perllymnum, Fe?z/, creator Spiritm ; et decantatis a cantoribus Concilii Lilaniis, et perUiaconum Evangelio, Euntes docete omncs (jentes Matt. x etc. quibus omnibus completis, et ipsis reverendissimls et illustrissimis dominis pncsidentibus et legatis sedentibus ante Altare majus versa facie ad Patres Concilii, pra'fatus revcrendissimus et illustrissimus dominus cardinalis de Monte legalus et praises, alta et intelligibili voce ex scripto recilavit, et legit de verbo ad vcrbum , ca qua? in duabus proximis i^ra-ccdentibus Congrcgationibus ad prohibendam inimincnlem dissolutionem Concilii, et ad cjus conservationem, prosecutio-

Tertium, quod locus ipse esset capax, habcret salubritatem aeris, copiam rerum, qua' sunt liumano usui et victui nccessaria, et alia requisila ct ut uno nos absolveremus verho, solam Bononiam a pluribus nominatani videri nobis his omnibus intentionihus accommodatam non dubitare nos quin ibirecipiamur cum magna omnium illorum civium gratulationc, et vcneratione erga singulos Patres. De illius civitatis dolibus disserere supervacaneum essc, cum paucis civitatibus Italiu' poslhaberi possit, viderique nohis hac via satisfieri illorum opinioni, qui volebant Patres non abcsse ultra tres
: :

dietas,

cum non mullo

,

longiori itinere distet

itemque Sanctissimi Domini nostri deliberationem expectari, non dissolvi Concilium, non generari scandalum in populo Cliristiano, non omitti celebrationcm scssionis jam

Bonouia

deliberationem Sanctilati subsequenti tempore, vel in eodcm loco, vel in alio, vel etiam in hac ipsa civitate Tridentina. Dcnique si Concilium conscrvetur et manulenealur, omnia bona sperare nos posse
indicta', et reservari

sua; pro

si

dissolvatur,

omnia mala pertimeri

et eant

quod

re-

cedant qui velint,

quocumque

velint, cl

nem, necnon pro communi salute

rilale acta fuerunt.
17.
tiis
:

et vita>

secu-

rcmancant

Dcindc

su!)jccit, audilis

Patrum sentcn-

nixinius (|uamcum(|ue provisionem et delibcrationcni nos probare posse, dummodo Con-

(lui voluerint remanere, nullo modo nos prohibere posse. i8. Ilis a nobis expositis, Patres omncs dixerunl senlenlias suas, et pro longe majori partc

cilium non dissolvatur. El(|iiia niulti rogavcrunt nos, ul vcllcmus super hac rc ali(|uod lumen eis prrebere, cum (luo posscnt in hac rcpcntina
reiielcnlcs ncccssitate dirigere sentcnlias suas illud, (juod antca saqic dictum fueral a nobis,
;

concordes et conformes fuerunt. Uuibiis audilis diximus, ct pro gravilalc eorum, (jua' dccer-

ncnda cranl, dignmn

vini

ct

aMiuum
:

essc, ut

omnis

nostra iu hac rc deliberalio ab invocatione di-

scilicet

ad

nostram curam ct sollicitudinem conscrvctur, cl iit Concilium suum possil habere progressum, subjunximus nos satis et undei|ua(|uc probarc non posse
id

omnem

lendere,

numinis inilium sumcret etpropterea alla vocc monuimus omnes, ut lioc ipso dic el liac hora ad hanc Ecclesiam in paramcnlis consiiclis convcnirent, facluri cam dclibcralioncm, (luani Spiritus sanctus mcnfibus Palrum inspirarcl.

Dc

his

omnibus

cstis vos, Pafrcs,

:

coram Dco

ef

cum ^uspcnsio ipsa haliitura suspcnsionem essct specicm dissolutionis, saltcm (|uoad ho,

lioiuinibiis lociiplcfissimi lcslcs

ca, (lua' pidfcicl
liac

audiefis cfiam
Coiicilii in

dominiis |U(iniofor
piiimotiir
dixit
cl

iiiiniim (ipinidiKMii.

malciia.
El

Primuiii
liMc iMlidiic

cl
aiil

piM(i|iuuin, ijiiod sese in lnla

(lisciirsii (illri
ii-l

slalim
i-t

ipsi'

licvcrcn-

iiobis,

iit

post-

(iissiiiii

illiisliissinii

doiuini,

amplissimi

AULr
Patres.

III

AXNfS

14.

ct

CHRISTI 15'i7.

217

Cum audiYissem iii Coiigregatioiiibus proximc faclis aliquos Patres (lcsiclcrarc lieri aliquam invcstigatioiicm snpcr hac intcctionc ct suspicionc, cxaminavi tam ex clficio, quam cx commissione et mandato revercndissimorum ct illustrissimorum liominorum lcfralorum uonnullos testes'super (|uilHiS(iani arliculis, quos pcto recipi et admitti. Kt revcrcndissimus et iilustrissimus dominus cardinalis de Monte prasidens.et lcpatus dixit
:

magis paratum, salubrem et idoneum pro temporc transferendum esse et ex nunc transferri,
ibidem sessionem jam indictam statuta die vigesima prima .Vprilis celebrandam csse ct celcbrari, elsuccessive ad ultiora |)rocedendum, donec Sanctissimo Domino nostro et sacro Concilio expedire videbitur, ut ad hunc seu alium locum, comniunicato etiam consilio cum invictissimo C;csare Christianissimo rege et aliis regibus ac principibus Christianis, ipsum Concilium rcduci possit etdebeat? Responderunt
,

Placet

quod legantur?
:

Kt

omncs

Patrcs respondcrunt

Lej;antur, etc.

Concepti erant ii arliculi de morbo epidemico contagioso dicto puncticularum, qui ab excurrente mense Tridentinam urbem ac finitima loca invasisset, atque e|)iscopum Caputa(luenscm, et Generalem Observantium, et Bal-

Placet.
50. Quo decreto lecto ', unusquisque etiam interrogatus singulariter a me Angelo Massarello secretario Concilii una cum I). Claudio de

(iuinum canonicum, et plures alios extinxisset, deque gravibus ejus morbi symptomatibus, cx quibus qui cvaserant aut stolidi aut capti ocudeque gravissimis periculis in lis manerent quibus versarentur Palres, si is morbus in pestem, uti calore aucto fieri solet, descideret; quadraginta et amplius co morbo Tridenti laborare, nec medicos accersitos velle accedere ad invisendosa'gros, ac de ea re testium dicta relata
,

Casa ipsius Concilii notario, dixit alta et vocc sententiam suam in hunc (]ui quitur modum, videlicet reverendissimis et
la
tclligiliili

inseil-

lustrissimis dominis

sunt. Fracastorii et Balduini

medicorum

tcsti-

prwsideniibus et Icgatis placet decretum, et omnia alia adducta et probata, tan(|uam vera et legitime approbala. Beverendissimus cardinalis Giennensis dixit, non sufficere allegata per promotorem, quia eorum majorem partem scil esse falsam fit contra jus Iranslatio, cum nulla sit causa legitima transfercndi in camdeni [)rovinciam etsi esset transfe:

monia qu.T ex
exitus
.Vcta

'

parte fuissc fallacia secutus

rerum

rendum,
tiensis

comprobavit, quibus perlectis addunt

:

Concilii Constantransferendum, quare protestatur se non

esset juxta

formam

assentiri translationi

Successive ipse reverendissimus ct illustrissimus dominus cardinalis de Monte praesisidens et legatus praMatus versusad ipsos Patres dixit Reli(|uum est ut nunc super decreto ex mente majoris partis Patrum concepto et formato scntcntias vestras libere dicatis, et nulla
:

rogari.

Reverendus
:

Spalatensis dixit

|)Osset tamen sessio prodominus archie|)iscopus Placent decreta. Reverendus

;

dominus archiepiscopus Turritanus dedit schedulam infrascripti tenoris Uuia proposita tran:

mora

intcrposita legit alta et inlelligibili voce

:

ad civilalem Bononi;e ab hoc loco, in quo legitime in S[)iritu sancto congregatum et inchoatum exislit, videtur mihi coram Deo
slatio Concilii

decretum ipsum subsequentis tenoris

49.

verisiniiliter allatura

scandalum

et

perturbatio-

Placetne voliis decernere et declarare

de hujusmodi niorbo ex iiramiissis et aliis allegatis ita manifeste et notorie conslare, ut pradati
in

et paci ac unitati Ecclesire, ha-rcsumque illarum extir-

nem

reductioui errantium

Germanorum,

hac

civitatc sine vita;

discrimine commorari,
retineri possint et

pationi propterquod conventusin lioc pracipue loco celebratur a sacri imperii ordinibus accepid quod maxime hoc tempore speratur, quo pacata ct subacla provincia, jam rerum potato,

et in ea idcirco inviti

minime

debeant?

Itemque altento recessu niultorum

prfflatorum post proximam praeteritam sessionem. et attentis protestationibus aliorum complurium pnrlatorum in Congregationibus generalibus factis hinc omnino timore i[)sius niorbi abire volenlium, qui juste detineri non possunt,
et

titur Catholicus imperalor, et ad religionis prae-

sertim negotia, de quibus agimus, dietam indixit, cui vcl

hocnomine parum commodos non

dubito nos futuros,

nos,

ncdum

nobis ipsis importutentari

cum hoc

[)rffisertim

videam sine
Ponti-

ex

quorum

discessu Conciiium vel dissolveet

scientia et voluntate sanctissimi

ficis,

Romaui

relur, vcl ex paucitate prailatorum

progressus impediretur,
nenti periculo
vita", et

bonus ejus attento eliam immi-

aliiscausis pcraliquot ex

quo mandante, huc convenimus, cujus speciale oraculum res hujusmodi desidcrabat ideo non probatur mihi, nec placet, sed neque
:

Patribusin

ipsis

Congregationibus allegatis, ut-

pote notorie veris et legitimis? Placetne vobis similiter decernere et declarare pro conservatione et prosecutione ipsius Concilii, et securitate
\ita? ipsorum pra^Iatorum Concilium ipsum ad civitatem Bononia; veluti ad locum
,

credo de jure licere hoc Patribus, inconsuita Sua Sanctitate pra?fata, et propter rationabilem contradiclionem etiam minoris partis, pra'sertim (juia numerus non in tantum cxcedit, ut excludat alias juridicas considerationes, quas

non im[)edit modicus e.xcessus

'

in nuniero,

in

Exl. in

.Vct.

lypii excusis.

Mi. sign. num. :3190. p.

1!)

Ann.

Toiics

.V.\.\III.

RayiV. XIV.

28

218
qiio

PAULI
neque
est, et

irt

AXNUS

14.

cel,

CHRISTI 1547.

in

iiiultitiidine,

dum
,

alias timori ac saluli

sed ratione vincenPatrum per

prorogationcm indictre sessionisad certumtempus vel ad l)eneplacitum Sanctitatis SucC et sanctre Synodi circa Concilii dissolutionem vel coaclionem.opportuniuspotcratesseconsultum, cliamsi causa conlagionis prfclensa legitima foret, et juridice ac mature discussa fuissel, nec in conlroversiam vel dubium verleretur . Suhdunt Acta archiepiscopos Antibarcnsem, Maleranum, Naxiensem, Hispalensem, Arniacanum approbasse eadem decreta, Panormilanum

quia reverendissinii domini legati non ostenderunt liabere polestatem transferendi, et permanentes sunt obedientes Su;p Sanclitati et [)lacet senlentia reverendissimi domini cardinalis Giennensis si autem constaret de mandato Sanctissimi Domini nostri, obedirem. Episcopus Agathensis non probat, ne(|ue re[)robat; hoc
,
:

tanfuni, ut

Synodus

faciat

quod

Ecclesia' et rei-

publica; Christianac est expediens.

"

R. D. episcopus Lancianensis dixit

Non

Non placent quousque pa^ja^ et vero dixissc imperatoris volunlas habeatur . 51. Rogatoe deinde sunt episcoporum sententiae, quorum primus Scnogalliensis ita fatus Probo decretum et translationem ad beest neplacitum Sanelissimi Domiiii nostri, et hujus
:

<<

(1

causa legilima prwsertim cum sine consultatione Sanclissimi Domini noslri, et reverendissimi domini legati non habeant potestatem. R. D. episcopus Syracusanus dedit schedulam Nullo modo mihi placet translalio Concilii, cum nulla subsit causa legilima seu legi[)lacct,
sit
:

cum non

<<

tinie

ob urgentem necessitateni, adhibito (si opus est) singulari cujusque nostrum juramento Luc revertcndi, quandocumque Suse Sanctitati et sacro Concilio pro rebus religionis videbitur cx[edire, si quo modo possimus reverendissimos dominos Ilispanos fratres nostros inducere ad conveniendum nobiscum quo(J si nolint, et ex boc timendum sit de aliquo schismale, censerem quod potius hic moreremur omnes, quam quod hodie occasionem schismatis prseberemus in Ecclesia Dei .
sacri Concilii
;

cum
ex

probala, et quae allegatur est levissima, revera [)auci infirmentur in civitate ista. et

illis

quasi nullus moritur

nam rem agimus

magnaj

im[)ortantia; de slalii lotius Christiana'

si Concilium hoc est per tot annos desideratum, et tantis laboribus tandem [^er Sanctitatem D. N. congregatum, accedente etiam assensu et voluntate Cajsarea' Majestalis el Christianissimi regis, ac aliorum principum, nullo

religionis, et

modo
priiis
tifice

debuit ita pra^cipitanter transferri, uisi consullo Sanctissimo Domino nostro Pon-

At episcopi .Vsculanus, Feltrensis, Aciensis, Melitensis, Iserniensis, Placentinus, Torcellanus, Sibinicensis, Albensis, Vasionensis, EmoMotonensis, niensis Tarvisinus, Parentinus Salutiensis, Milonensis, Capruhuius, Vigorineu,

Romano, et C;esarea majestate, et reliquis principibus Chrislianis quod per breve tem[)us
:

lleri

poterat. Propterea

nisi

prius

consulatur

Sanctitas D. N., Caesarea inajestas,Christianissi-

mus

rex et reliqui principes, ea via qua de jure

Corsulanus, Bellicaslrensis, Britinoriensis, Famaugustanus Albiganensis Pisauriensis decreto Narniensis, Aliphanus, Minoricensis
sis,
, , , ,

et debeo, protestor me non conseulire recessui,nec franslationi, neemutalioni Concilii.

possum

necuon abbas Cassinensis, ac Ires Generalcs Ordinum. Ex episcopis verohi repugnarunl, in primis Cadicensis dixit Placuissel quod ante(|uam de translatione Concilii (luidquam deliberatum esset, quod [)ro humilitate et reverentia, quam Summo PontiQci domino debemus, Sanclitatem Suani consuluissemus
assensere
:
:

Pacensis episco[)Us addit Non [)lacent informaliones |)romoloris, neque Iranslatio, |)r;esertim cum non constet de mandato Pontillcis.
:

Subjecit Asturicensis

Non

[)lacent

pro-

bationes, (juia
ciali
:

non sunt

facl;e aucloritale judi-

ne(|ue placet translatio, cum non appareal de volunlate Sanclissimi Domiui noslri. Neque
[)lacet locus,

quo

transfertur, (|uia noii est liber.

Uuod
sirni,

si

aliter constaret

de voluntale Sanctis.\oii

tamen

si

reverendissimi domini

[)ra.'sidentcs in

essem paralus obedire.

R. D. e[)isco|)US Calagurrilaiius dixit
:

hoc mentem Sanctilatis Su;e sciuut, sum in sentenlia Patrum, qui volunt Conciliuui Bononiam
Iransferri.

placct decrelum. el caiisa

re
cl

B. D:

episco|)US Sancli-Marci dedil

schedulam
et

f'go persisto in hcslerna senlentia,

non est sutliciens in tanti inomenti, maturius esset deliber^induin non ila timide cl [)r;eci[)itanl(r procedendum.
:

dico

me

nullo pacto asscntiri huic translaet

tioni, [)roplerea (|uod

et
i(loiu\a,

(juia

causa non videliir jusla, sil inconsulfo Sanclissimo

R. D. episcopus Canarieusis dixil .Nun([uam placuil, ne(|ue placel, (juia caiisa non est

suflieienler [(robata
(;;es;ir
i|)si

el i|ui;i iie()ue [);i|)a

iRHjue

Domino
nissimo.

noslro, inconsulto Ciesare ct Christia-

fiierunt consulli: (juaie ex[iecletur

[)er

donec

consuhinlur ad miiuis
'>-2.

oclo dies

probo
nala'

Non H. D. .\rchie[iisco|ius Rossanensis causam translationis, el [)erson;e exami:

Diclis

omiiium

senlenliis, iis(|ue per se[letiil

erelarium alla voce

Ciii enrdiiialis

recihilis,

cardiiialis

sunt sus|)ecta' el |)roplerea non placet Iranslatio, quia non conslat de volunlal.T pa^^a-,
;

(lieiincnsis, ut el ipsi legali

dicercntsculcntiam.
:

de Monte

'

Ego

(inquit) post-

dc qua

si

conslarel, |)Iaceret.
:

R. D. episcopus Casleitimaris

Non

pla-.

'

KaI. exciisa

lii

.\clij

c\ cililioDe

lliiili

post Sess. 7.

IWULI
(|iiMm

III

ANNUS
a

14.

CHKISTI

I5'|T.

219
(iiilii

trMiislalioiicm

Coiicilii

iicdiim

iiiajdii

Ciesare, eciijiis \oiiiiilalc iiciKicliaiil,

vero

eliam a (luabus cx Iribus |iarlibiis abunde probari video, iit ApostoliciP Sedis logaius, et episcopus, et ut cardinalis traiishitioni
parle, soci

discesserant,
regiiliis

Mt(|iic

oralores

Fraiicisci

regis,

de

l.igiiy iinle
:

DurCe iMueiisium i)ra'f('ctus, et pra^ses mediiim Februarii Venelias concestranslaliniiem

consentio, el

ita

Trinitalis Sessio

iii nomine sancta; et iiuiixiduie jam indicta lial)eliitur Ronnniac

seiaiit

quam
',

versam

in

maxieral a

mum

rei Calliolica;
(|ui

damniim deplorat Angelus

Coiicilio Tridenlino
:

die ipsa xxi Aprilis, et ut 1'atres cognoscanl, quam sincere, quam simpliciter semper in usus
Concilii processerimus, el quantiim libertatcm

Massarellus

secrelis, ut siejie dicluiii cst

ejusdem

Concilii semper fecerimus, ad corum coiisolationeni, f|ui dixerunt se consensuros transliitioni, si sibi conslaret de aiictoritale jiapie nobis ad lioc concessa, sciant Patres

De

tianslntioin'

Condlii Tridento BoHoniam.

maxime

Si.

'(

Sacrosancto Concilio Trldcnlino pros-

pere

feliciterque
el

magno omniiim nationum

nos ab
tissimo

initio nostra' lcgationis

habuissc

ii

sanc-

Concilium.

Homino iioslro facultaleni Iransferendi (|uemadmodum in Bulla ejus nobis concessa mnx apparebit, quam quidem Bullain

hactenus noluimus legi, ne honor, qui debile defcrlur ab omnibus ipsi Sedi, Irabcrct fortasse aliquos ad consenliendum in id, quod aiias facturi non essent: ea, si placet, legelur? Cumque
id

plausu procedentc, et jam majori ex parte dogmatum erroribus Irucidalis alque evulsis, corruplis cleri populique Clirisliani moribus multis capitibus emendatis, ac denique se ad oplatum flnem (Deo benevolenle) omni conatu alacriter disiionente ac pra-paranle

consensu

omnes uno

ore pctiissenl, Angelus a secretis

,

legit

Bullam ipsani

in

qua cardinalibus de

Monte, SanctDC-Crucis, et Anglico, vel duobus ex ipsis dabatur polcslas a sanctissimo Domino noslro transferendi Concilium aucloritate Aposlolica, si (]uando vel pesle, vel bello, vel alia juslacausa Tridenli esse non possent. Qua Bulla lecla, idem cardinalis de Monte admonuitomnes prielalos prcEsenles sub pffinis clcensuris in ipsa

(pauca enim tam circa ipsa dogmala, quam reformalionem expedienda supcreranl), ecce (ui fit in bonis operibus consummandis) humani generis hostis hunc felicem cursum, hoc sanclum propositum interrupii alque perlurbavit. In civitate enim Trideniina nescio qua' aeris iniemperies suboriiur, qua" sajvissimum puncticularum, seu leniicularum, uivocanf, morbum
inducit,
luit,

adcoque

in ipsa civiiate

morbus

inva-

BuUa
nia;

expressis, ut

eadem

die xxi Aprilis Bono-

ad celebrandam Sessionem iiuliclam adessent. Qua Bulla lecta, Ciennensis et omnes, qui cum eo senseranl obmuluerunl. Giennensis tamen peliit tam Bullae quam aliorum geslorum sibi fleri copiam. Mox Hercules Severolus promolor Concilii pefiit de omnibus et singulis gestis in sancta Synodo per nolarios et protono,

utquotidie mulii etiam ulira loci qualitatem perireni, interquos fuere dno Paires Concilii, episcopus Caputaquensis, et Generalis Ordinis Minorum de Observaniia, mulio etiam plures infirmarentur, et

jam

pesiis uii ipsi

morbo

peculiari ralione insii, aique in vicinis regio-

nibus, prffisertim vero in Germaniii saevientis non solum suspicio,sed perspicuaindicia habebantur. Quo malo periculo ac timore ita perierriti

suutPatres Concilii, ui quoiidie quamplu-

larios Concilii

fieri

ununi vel plura, publicum

'

res ex Tridenio, vel

non

petiia, vel petita ei

non

seu publica Instrumenla. o3. Kefertauctor Diarii

ex
litleris

Concilii Tridenlini

xxiii Mariii

Roma Bononiam

trans-

obtenia licentia, recedereni, ei qui remanebant nuUis horiationibus, persuasionibus \el monitionibus retineri possent, asserenies nullo jure
eo in loco
detineri.

cardinale a Monte Pontificem de Iransferendo Concilio sed adeo vehemenli impetu deliberationem ab eo
missis,
:

consultum

fuisse antea a

cum

evidenti

vitie

Ex qua continua

I^airuin

discrimine posse secessione

prfficipilatam,

ut
:

responsum non

expeclaril.

animadverlentes legaii ipsi ei priesidenies Concilium cerio cerlius dissolutum iri, (|UO(I nullo

Subdunf Acta
((

modo permiitendum

esse exisiimabant, habita

Die XXII Marlii discesserunl reverendissimi legali a civilate Tridentina, et die xx ejus-

dem pervcnerunt
non paucis
Ilali
;

privlatis (i)

ad civitatem Bononiie, cum fuere illi ferme omnes

:

per inedicorum judicium, tum per complurium fide dignorum iesiium deposiiionem ceria notiiia, proposuerunt Patribus quid super hujusmodi rerum
siatu esset consilii

priusipsiiis morbi, iuin

at Hispani

aliorumque regnorum Ciesari

capiendum

obDoxiorum
'

priesules Tridenli hffisere consulto

'

Aug. Mass. Secret.

in

Actis Conc. Trid. Sls.

arcli.

Val. sign.

Diar.

Conc. Tiid. p. ili.

nuiu. 3212. p. 6i.

(1)

Episcoporum qni sessioni huic Hoiionieusi interfuenint calalogum exhibnis Curtembrochins perspiciie (icmonstrat e\ Galliarum

episcopis unicum lautuniinodo I'elruni Vosalium, episcopum Aquensem, Flandrum, adfuisse. Patres vero simul onines
;

numerum 36

ciiciter

non superasse ex eodem scimus llalos omncs prajler episcopum illum Aquensem, Rlchardum Petrum episcopum Vigorniensem. cl Gr.-ccos nonnullos, cnm archiepiscopo Armachano Scoto. Ex qnibus omnibus falsi arguilur Segnius qui in Historia 1'lorentina lib. xii, episcoporuin neminem Bononiain inviialiim venisse asserit. Mansi.

220
d.%.

PAULI

III

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.

Ej

/i>/c

fr////s/al/)n'

/j/-//c/ssima;

dissen-

siones

inle/-

imperatorem

et

Pontificem exortai.

niam

PervulgatatranslationisConciliiTridentinifama, 111 Ponlificem, et Carolum V imperatorcm ciisscnsionum semina ad

i;ra\issiina intcr 1'aiilLim

ei nonnibil molesta videtur accidisse, ila gubcrnetur atque proccdat, ut si quid offensionis in illius animo est natum, id nostra obse(|ucla nostrisque officiis tollatur atque omne

sanetur, in quo nos,

cvertendam Cliristianam rempublicam, et confirmandam luercticorum pertinaciam excreverunt, cum incontrarias scntentias nec obscura Paulus enim odia infelicitcr cxardescerent Pontifex XXIII Marlii accepto translationis nuncoacto cardinalium senatu tio, rem gestam comprobavit quantumvis Burgensis, de Auria
: :

nos voluntatem,

et

et tuam benevolam crga probum sapiensquc consi-

liuin tuum non solum valde comnieiulamus in Domino, verum etiam grate et libenter accipimus,ac quod ad mutuam inter nos ct screnissimum ipsum Ca^sarem benevolentiam, paceni

conseiisionemque
potcst esse tcstis,

attinet, tua devotio optima quantopere nos semper stu-

et

Sadolelus prudcntia

admodum
;

insignes sua-

derent, ne quid in ea re decerneret, nisi prius consuluisset Caisarem exipsius enim ac Caisa-

duerimus illum omnibus nostris obsequiis et donis, et omnium rerum concessionibus juvare
atque ornarc,

cum

niliil

ille

unquam

a nobis
cl

dissensionegravissima mala cmersura, quibus Pontifex subiratus paulo acerba voce reris

poslulaveril, in

quo nostra ad indulgendum

fucrit parata,

concedendum voluntas non.

si

nisi

spondit,
plius

Germanos
:

biennii
cui

flexu

expectatos

Trldenti, nec
subjiceret,
perstrinxit
Cffisari

unquam

accessisse, nec

jam am-

qua nonnunquam petita ejusmodi sunt, qiuc aut nostras longc supcraverint vires, aul alia
esse nobis
visa sunt, ut salva
:

expectandos

cum

cardinalis Auria

iiostra

dignitate

sperandum eos

a Caesarc cogendos,

illum tacitc Paulus

nimio

stadio
ordinis

adlicerere, cardinalitii

nimirum

permittcrcea non possemus in cicteris (|uideni rebus nunquam nos illius commodis, bonori, famtc amplitudini(|uc defuimus, sed liuic saiictiT'

viros dcbere ab

omni luimano

affectu esse di-

Sedis pecuniis, et Ecdesiasticis

multarum

vulsos aflinnans.
oCi.

sus

At Cscsar maximas Paulum Pontificcm

,

iras concepit adver-

qui

arcanis

littcris

provinciarum facultatibus, terrestri militum manu et maritima participes esse voluimus illius laborum, sollicitudinum, sumjjtuum, cum
quidani erga illius majcstasusccptus amor sanctissimc(juc conscrvatus impellcret, ut illius commoda atque ad
id

transferendo Concilio favisset ac jure translalum contenderet, cumque ex boc dissidio imminentia yraviora mala pr;csentiret Petrus Soto
Ordinis

nos

summus

tcm ab

initio

Pra^dicatorum, vir eximiffi prudentiu' etinsignis Cliristiana! demissionis, qua oblatas dignitates conslantissime respuit, qui Cssaris sacras exliomologescs excipiebat Alexandrum cardinalcm Farnesium monuit ut partes suas
,

ornamcnta omnia procuraremus, quic tamcn nostra merita crga cum fcrme iniquorum et malevolorum obtrectationibus in eam partem accepta sunt, ut vidcremus in ipsis beneficiis
quasi

damnum
quod
Itaque

illi

adbiberct apud Pontificcm, ut Concilium Tridento restitucndum curaret, de quo factus ccrsignificavit tior a cardinale Karnesio Pontifcx
'

inferre,
((

ccrte
saepe

atque nobis
ipsi

incommodum magno dolori

\ellc
fuit.

Petro e Soto quantis studiis CaDsarcm semper essetcomplcxus, addiditijue vebementer dolere
se a malcvolis

nobiscum taciti ;estimantes, et animum nostrum erga illum, et illius erga nos, non potuimus non summopere angi, ditionc ad

omnia

pia

studia sua in

odium

adduci, deque translatione Concilii addidit, se inconsulto cam factam, posse vero eos, qui Tridenti ba;scranl P.ononiam acccderc, ac dein vel

nostra prctationibus (|ii()rumdam in suspicionem el dubium apiid illum adduceretur sed nos in
:

cum videremus, quam impari conamandum acccssisscmus, ct quam optinia crga cum voluntas pravis intcr-

Tridentum, vel alium locum designatum

57. " nilccto filio Pctro c

iri.

nostra sempcr scntentia et prisfiiio

amore

per-

Soto Ordiuis Pradicatorum profcssori, screnissimi Cicsaris confessori.

Dilcctc

fili.

Ex

litteris

quas dilccto

filio

manentcs, non dcsistemus tamcn faiilum el tam insignem principcm omnibus noslris officiis ct nicritis lionoribus prosc(|ui, cujus pra?scrtim virtus et animi magniludo, ac pro
dcfcnsionc
borcs,
ciita fidci

nostro Alexandro
et (|U0

cardinali

Farncsio misisti,

Catliolicic susccjifi

tot

jam

la-

ipso nobis referenle cognovimus, (juo lu animo,

lii(|ue

crga nos ct lianc sanctam Scdem devo-

grati

tam admirabili fclicitafe conscatque acccpti Deo dcdarati, non

CliristiaihT rcipublicir, scd

tionis /clo capiaris, atqiie dcsideres ut omiiia inier nos et cliarissimum in Cliristo filium

soliim in

iiiiivcrsic

ctiain liujus saiida' Sedis, cui diviiia providcntia

nostrum Carolum lionianorum imperatorcm sempcr Augustum pacata, (|uicta bcnevola(|uc

succedant, at(|uc ul ba-c Coiicilii Cciieralis iiiiper Tridcnto Piononiani facta translatio, qiioIiifv.

pricsidcmus, i<eciiliare benclicium rcdiinda:

vcriiit

(iiiiirc,

dilcctc

fili,

(|iiiv

nosfric

siiiit

partcs, iios Cicsaris

aiit(!a

amori

al(|uc amplitudini

cf

dediti

scmiicr fuimiis, ct siimiis

sif, (^iia

fiituri.

lllc,
I

ut ca volunlafc

iirofccto esse dcbcf,

l'.iu).

III.

Iili.

aii,

xiii. p.

Iiili

ncquc scsinal malcvdldniiii immufari sermoni-

PAULI
Ims, cujiisliliet hoiii ost
tii;i

III

ANNUS

14.

CIIRISTI

1547.

221
M siPKit Sach.vmknto

et

iii

|iriinis tiiiiin
;

prd

AuTii

ii.i

ii.KiiKrii.iiiu

|irol)ilate et virtiile

ad Concilinm attinet, reculi^a, ant error, nos certe expcrtes carum rum fnimns anle cnini caiilum ab illisconsilium cst quam ad nostras aures potnerit res pcrvenire, et tamcn jusla ipsimct Concilio causa
;

procurare nam, qnod in Iranlercndo fnit si

"
1.

1'h;mtknti.i:.

cognoscere

neque vcro adliuc minus BononiK quamTridenti possint omnia ad Ca^saris cominodum et utililatom agi sed tamen si mutatio qui pro imperio et loci est quwrenda, nos, auctoritate niliil agere volumus, quod videatur
luit

\isa

tranferendi

sese,

Non esse tressacramentalis P(onitenliae Contritionem, Confcssionem, otSatisfactionem, sed duas tanluin, mortilicationcm scilicet ct vivificationcm, scu (|uod aliis verbis dicunt, terrorem seu timorcm, et huic succurjiartes,

potuimus,

cur

auctoritati Concilii ulla in parte derogare, cen-

seremus
runt,

lioc

expedire

esseque opportunum

rentem fidem certa; remissionis peccatorum. " 11. Contritionem cx recogitatione et consideratione peccatorum ortam, aut timore serhypocritam et vili paratam, facerc liominem magis peccatorem. 111. Confossionem auricularem, noc mandatam esse jure divino, nec nccessariam, quia
<<

ul pra-lati alque cpiscopi qui Tridenti

manseCDcteris

sinc ea peccata rcmittuntur contritis et fide se

Bononiam acccdentcs, Patribus

substentantibus.

persuaderent, ut rursus Tridentum, aut aptiorem alium in locum relerretur Concilium., quo

IV.

Confcssionem

auricularem

quam

Ecclesia quotannis facicndam pr^Bcipit, esse im-

communi

concordia

consensuque

omnium,

possibilem, adeoque figmentum

qua' ad inlegritatem Catholic;e fidei, morumque correclionem pertiiient, Dco, et Spiritu sancto

V.

Non

esse necessarium conliteri

hominum. omnia

peccata mortalia,
sed ea tantum, tenent et angunt
tias

quorum
qua?
:

quis sibi estconscius,

auctore

tractarentur,

de

qua
i^ut

rc

si

Bononiaj

agelur, convenientibus eo

diximus) omnibus rem totam etiam nobis adjnvantibus dirigere, ut et Cicsaris voluntati ct pnblica' simul ulilitati satisfiat, cui in primis studemus omnibus viribus et conatibus

conscientiam perplexam sed nequc ullas circumstan-

non eril(credimus!

difficile ita

peccatorum confitcndas essc. VI. Nec peccata contra duo ultima Decanec licere venialia

logi pra!cepta confitenda esse,

confiteri.

nostris consulere, sicut eliani referet tibi latius dilectus tilius, et legatus noster cardinalis Sfon-

libet

dratus, cui lidem

indubiam adbibebis. Datum Bomaj XXX Martii mdxi.vii anno xiii . Adduci non potuere Hispani pra^sules qui

Tridenli lupserant, ut

Bononiam

se conferrent

Absolutionis ministrum esse queniChristianum, etabsolvere posse etiam non confitentem peccata. VIll. Absolvi hominem a peccatis, modo crcdat se absolutum, etiamsi non esset contritus, aut saccrdos non serio, sed joco absolvat.
VII.

ad egrogia cffipta absolvenda, nam Cajsar in suscepta sententia perstitit Concilii non in Italia, sed in Germania celebrandi. Rcliqui vero
<iui

IX.

Absolutionem

iirivatam

sacerdotis

nihil efficere.

X. Satisfactionem poenitenlium non esse

Bononiain elegerant, ad Concilii 1'ontificisque auctoritatem tuendam Synodumque prosequendam, in qua urbe maximo cum lionore et
publica hetitia excepti fuerant, animos obfiimarunt, cujus Acta typis non sunt excusa, ne dissensioni majori occasionem pra?berent 58. Acta Concilii Bonuniensis : articuli hic'

aliam,

quam

solani fidem,

qua apprehendunt

Christum
XI.

satisfecisse.

Deum

tem non exigere opera

1'oetiitentiae.

pcr gratiam peccata condonanseu dignos fructus

,

vel

Die xxv reticorum dc Sacr(rniento Pwnitentiee dicti mensis Martii , inquiunt Acta, ipsi reverendissimi ct illustrissimi domini prajsiden
-

XII. Satisfactiones canonicas quondam exempli vel disciplin;c causa fuisse a Patribus institutas non autem ad rcmissionem
,

poenic.
XIII. Satisfactionibus a sacerdote injuncobscurari doctrinam de gratia et vero Dei

exhibuerunt tlieologis minoribus exemplum xiY Articulorum excerptoruni ex libris modernorum ha-reticorum super Sacramento
tes

tls

cultu.
'<

XIV. Temporalibus pcenis ;eterna mutari

Poenitenti;c, ut juxta

morem

liactenus Tridenti

supplicia fictio est,

in sacro Concilio

observatum, antequam dominis pr;elatis et 1'atribus ipsius Concilii proponerentur, ab ipsis theologis minoribus discuterentur et examinarcntur
-

Martis XXIX mensis Martii, ctc. celebrata fuit prima Congregatio theologorum minorum, ct sumpsit
,

non \eritas . Anno Domini mdxlvh die vero

'

Ms. card. Barber.

pag. 2.

sigii.

num. 123.

in

sciipl. .\cta Concil.

Bn-

iion.

cxordium sacrum OEcumenicum Concilium Bononiense quibus theologis proposili sunt examinandi et discutiendi articuli su|)rascripti de Sacramcnto Pcenitcnti;c.
;

.)'.. Prxlati Ilisjiaui Jussu Cxsaris Tridenti Interim Uom;v mota? sunt graviouMrautur.

222

PAULI

Iir

ANNUS

14.

fieri

CHRISTI 1547,

translatione

res lites apiiil Pontificeni a Caesare de Concilii nam Joannes Vega orator C;psa:

Sanctitas (^a^sareis postulatis non nsscntinl. id

non quod

ipsi

gralificari

nolit.

sed quia
jHitet,

reus acceptis litteris impcratoris eadem die questus est apud 1'auliim III de repentina mutatione Concilii Tridentini

non

possit, vel quia rationi

consona non
,

Bononiam

translali,

non consulto prius Ciesare. Pontifex vero, cum adhuc ab inlcinuntio litteras non accepisset, respondit VcpiP, suinma maturitate consullum iri, Conciliiquc Patribus exponenda istius rei capita, ut pcrpendcrentur; se quoque de ea non praemonitum translationem non modo a majori partc, sed etiain a duabus et amplius
;

secus sentiant; eadem conferat cum piaculario CEcsareo sacerdote consuetis qiii o[itimis officiis non sit dofulunis. Dat. Uoma; V Aprilis muxlvii . 00. Interea significarat caiilinalis Farnesius legatis Ponlificio nomine translationem Concilii approbatam a Pontifice ob allatas causas, monuitque ne ob paucilatcm pra-sulum pars
licet alii
i

partibus factam, adeo utqui repugnent, tertiam

non

propterea legitimam cenTridentinum Conciliiim se reducere non seri posse, nisi auctoritatem ejus infringat, omniaconficianl;

ac

que acta agendaque convellat; neque pr?csules suis mandatis forte parituros, ut ad reditum
adigerentur;

enim magna Tridento ad suas sedes se subduut Bononiam se xerat expectandaque erat conferret) quippiam de dogniatibus decernerent, indictain tamen sessionem ad xxi .\prilis celebrarent, corruptelisque cmcndandis cl castigandis moribus darent operam; necnon trans,

lationis Acta repeterent ad

cum

ibi

latius grassaretur lues,

plurimosque non modo Tridcntinos cives, vectiam et nonnullos Patrum famulos extinTridentinum xisset. Subjecit etiam Ponlifex Concilium revocari non posse, nisi ex decreto ejusdem Concilii, cum ipse nollet illi libertatem quam infcgram ill.xsainque servarc eripere

rum

voluerat, etiain cum de proprio commodo et Romana; curi-xrebus ageretur pollicilus tamen
:

eam confirinandam, quibus haec addidit, ut refert Angelus Massa" Et quod in modo procedcndi idem rellus inodus et ordo servetur, qiii hactenus servatus est in ConcilioTridentino in omnibus, in decretis promulgandis de dogmatibiis ot reformatione, quod in omnibus aliis, et deinceps in subsequenti sessione mnturius procedenduin . .Vddunt Acta a legatis per litteras x .\prilis exa'

ratas sollicitatum fuissc

lica Pontificium

Dandinum

in

aula Gal-

est oratori, se Patres Concilii

admoniturum

ut

nunlium,

ut rogaret

Hcnricum

sua utantur libertale, seque conferant

in alium quemvis locum Bononia accomodatiorem, ut Caesarea' majestati rem gratam facerent, pluraque alia congessit, quibus Bononiam a nemine

regem, ut pra?sulibus, qui Tridenti fuerant, daretimpcria, ut Bononiam acceilercnt, tum ha'c addita rcfert Massarellus Ilem de roluis Concilii, videlicet, quod impcrator post translatio:

suspectam censeri jure posse, cseterisque urbibus tutiorem csse ostondebat; pra-sertim cum undiquc ea cincta esset provinciis Ca-sarca

nem

pctierit

magna cum
Conciliiim

instantia a Pontifice,

nt reduccrct

Tridcntum

et

(|uod

Ponlifex rcsponderit, qiiod

ril

cum

seinper reliqiie-

quam
vero,

majcstatis partibus addictissimis in Italia, ad etiam ipse Poutifex una cum Csesare, si
,

voluisset

commode

accedere
id

posset.

Ad

id

quod ad Ca-sarem spectabat

intelligi

Concilii tute-

lam gerere, respondit,

duintaxat in

Concilium in sua libertate, ct ipsuin Concilium causam translationis voram ot legitimam judicaverit eamtjue approbaverit. nunc sanctitas sua non vult ne(|uc dcbet ipsum Concilium cogerc, ac proptcrca antc oinnia Concilium congregetur Boiionia;, quo translatum est, et ibi postea cogitari |)olerit dc capienda ea dcliberatione, qu;c exi^odire videbitiir honori Dei, religioni, et reipiiblicir Christianic; (iiiare reverendissimi ipsi legati Concilium hic prosequentur. indictam xxi Aprilis omniiio et sessionem

casu quo foret nccessarium, ac Patres Concilii quare cum Bononia id ab eo efflagitassent tula esset, ncquc ob nationum discrimina ulla
:

oriri

posset sus|)icio

Ca'sarea ista securitas

supervacanea videbalur, cum ipsemet Pontifex in ncutram partem inclinaret, commiinisijue

parcnlis
nesii ad

munus

gcrcret.

Isla dcccr|)siinus

cx

litteris

cardinalis Far

Hicronymiim Veralliim conscriptis, ad

calcein liiccerant subjccta
:

celebrabunl . Ilenricus vcro Gallorum rex (nain Franciscus I jain obierat, ut dicoliir infcrius) sensit ad schismalis pericula ox laccrato Coiicilio

quarum

Hcc sunt,

avertenda, Coiiciliiim auclorilate Pontificia

csso
,

qua' a vestra dominatione Ca!sarca' majeslati insinuanda sunt, cam(|ue pro rcsponso ad ca, qua' .loanncs e Vega orator rcpcliit sanctilali su;c de optima Cajsaris in cam voluntalc, confirmet,

suspendcndum
<<

idqiio

Ponliiici

suadore
:

nisus csl, ut Diarii auctor coinmcmorat

\II! .Vprilis cardinalis
S.

Crucis reccpil

litteras a
lis

Bornardino

.Mallco sccretario

cardina-

sanclitatem

suam

pari

studio amoris

Farnosii, (piiluis srribit,

regcm

Galliaj pro-

inajcslati responsuram, rogctquc ne aures improbis pandat, sed tcneat CTlissime sanctilalcm suani ipsiim palcrno ainore compledi, iit liliuin primogcnitum, iiim ob con-

Cscsarca'

jiosiiisso siiic saiiclitiiti susitensionom Concilii taiiquam ncccssariam rcbus prwscnlibus, cui suspcnsioni tota Ecclcsia tiallicana conseusura

Ir.ulii'

iitlinilalis

vincula, ac

si

iiilcrdiiiii

Sua

'

Anp. \Uss.

iii

lliiir.

Conc. Tiid.

PAUI.I
sit, elc.

III

ANNUS

14.

moda

CIIRISTI

1547,

223

llex itat|iic onliiiavit, (iiiod (natoros ct

rcijni,
(ini

priicl.iti illiiis

liactcniis

fiicrinl Tri-

denti in Concilio, niorcnliir Fcrrariic, expcctanfacerc tes qiiid inipcrator circa Conciliiiin

voluerit
<.

Et

iiifra
ile
,

Cardiiialis
ficri

.Montc gratnni liabuii sus-

pensionein
(il.

cujus
.

contrarium

censuit

cardinalis S. Criicis
1'rovocali
.lilteris privsnles,
tis

liberlaic ei securiiaie gaudeani, i|uo(l ci nos dominationi vcstra; iam privato nosiro quam publico lcgalionis nostra' nominc liarum lilicrariini vi ac virlutc specialitcr pollicemur. Parati jaiii sumiis, ut sessionem staluia die, XI scilicct kalcnd. Maii Dco favente cclebremus, ubi pr;esciitiam dominaiionis vesfr;c ct docirinani magnopcre dcsideramus, quam et in Do,

interea fuere

humanissimis

inino benc
&2.

valere
sessio

cupimus. Datum Bononia;

.

qui Tridenii luvscrani, a lega.\postolicis. ut IJononiam sc conferrent ad

die XI .\pril. mdxlvii

Prlma
,

Concilii Bononiensis

arti-

optima consilia pro rc Ctiristiana expedicnda, ut narrat .\ctorum Concilii scriptor: " Die xiimcnsisApril. ejusdemanni mdxlvii, reverendissimi et illustrissimi domini pncsidenlcs et legati
scripscrunl ad
pra>lalos,

culi hxrctironim dc Sacramentis

ctionis

qui

Ordinis et Matrimonii. Dimoveri e non potuere prsesules Tridcniini ob mandaia coniraria Cajsaris, qui a Pontifice iandem iinpeinivii per siium Roma> oraiorem, ne
senieniia

Exlmnx-Un-

remanserunt Tridcnti post translationem

Concilii infrascriptas lilteras videliccl
'

sacri

" Reverendissimo et illustrissimo D. Petro Paceccho S. P>. E. cardinali Gienncnsi.

.\d XIU kal. Aprilis Bononiam pervenimus, ubiab ovanlibus magislratibus et omniuin ordinum civibus nuUo erga nos et alios pra>la.'

quid gravioris mopromulgaretur, nec in ea translafio confirmareiur, ui Diarii aucior narrat, qui efiam addit, cardinaleni Sfondrafum ad C;esarem ad componeuda ha>c dissidia, flecfendumque animum inissum fuisse, idque Patribus Bononia;
iu sessione iiidicta Concilii

inenti

'

significatum

tos gralulationiset honoris genere prajtermisso,

quod tam necessaria loci muiaiionc proposuerii ocnlis Palrum urbem adco pulcliram. opulentam, et omnibus, quajadvictum necessaria sunt. abundantcm, in qua Concilium prosequi cnin omni pace, liberiaie et securitate valcamus. Parati jam sumus, ui Sessionem siaiuta dic.X kal. Maii Deo duce omnino celebremus qua; omnia dominaiioni vestrae
recepti fuimiis. Graiire sunt agendffi Dco,
in illa

tam jusia

ei

XVIlIAprilis rcverendissimi DD. legati receperunf litleras a reverendissimo cardinali Farnesio, quibus significabat Sanctissimo Domino nostro non videri, quod in hac Sessione aliquod decreium subsianiiale publiceiur, ne-

que confirmeiur iranslaiio Tridento, sed ianium prorogetur Sessio usque ad Peniecostem, quod factum est, id petente maxima cum insiantia illustrissimo D. Didaco a Mendoza oraiore Ctesareo
.

reverendissima' pro nosira in cam observaniia signiQcanda duximus nos eidem plurimum
;

XIXAprilis

[)oniiur a revereudissiinoD. cardinalc

commendantes. Datum Bononite

MDXLVII
').

die xi .\prilis

quod

grafi;c

Congregaiione generali prodeMonte, agendte sunt Deo, quod huc incoin

lumem hanc
:

sanctain

Synodum

reduxerit

dixit

Conceptae sunt eodem argumento eorunidem pr;esidum litlera? - ad omnes conjunctim divisiniiiue singulos prasules, (jui TridLnli ha;scrant provocalique humanissime ut Bononiam accedercnt.
,

<i

Keverende

[laler,

nostro

lcgationis et

deinde Uuod h;rc translatio Concilii grata fuif sancfissimo Domino nosfro et oiniiibus principibus Christianis, excepto Ca^sare quod nunc mitlitur ad suain majestatem rcvercndissimus D. cardinalis Sfondrafus legafus Aposfolicus, qui procurabil uf ejus majcsfas fransla, ;

prajsidentia'

muncre minime alieiuim

,

esse pu-

tioni

assenfiat,

et

pr;elatos

suorum regnorum

tamus dominationi vesir

significare, id

quod

facimus per prjcsenies nos XIII kal. Aprilis Bononiam incolumes Dei graiia pervenisse, atque ab omnibus magistraiibus et omniuni or-

huc accedere permittaf. Inferiin videtur o[iportunum, quod Sessio in proxima dic indicla celebrefur, sed in ea nihil subsfanfialc agafur, nevel dc reforinafionc, scd

dinum civibus, cum ingenii osiensionehttitia", ac omni genere honoris, humanitatis et officii erga nos et pnelatos, qLii nobiscum venerunt,
receptos fuisse,
et iia e.xcipi quoiidie Patres venientes. Urbs ipsa pulchra, ampla, honcstis-

que aliquod decretum promulgetur vel de fide fanfum i|isasessio prorogetur ad feriam v infra Ocfavam Pentecostes -, quo tempore haberi poferit mens Ca^saris, el
maferi;c, qu;c i)ropfcr absentiain [ira^latorum et
festa Paschalia fractari et

simis hospiiiis, et

omnibus rebus, qua; liumaabundat; publico conet

\K
1.

runt, absolventur. Supcr

ii;e,

examinari non pofequo roganfur senten-

nitus necessaria) sunl,

tenta lolam se coinmodis Concilii exliibuif, in

ei ab omnibus iirobatum esi . Quod ad cardinalis Sfondraii lcgaiionem

,

qua omnium naiionum Palres plena

>

omniS(i.

altinet

decreta ea jam

ante fueral extremo

To. X.

tle

Coiie. Ms. areh. Vut. s>.

uuni.

iuUi' Acl. Coiic.

lionon.
-

|>.

i. Diar. aucl.

Val. p. 219.

3197 Ang. Mis-

Kxl.
.ircli.

.M.

. Coin-. Ti-id.
iii

[I.

2i(l.

Jo. l-ranciscus Kini..i

Kit. ihid. p. 425.

Diar. Ms. arcli. Vat.

224
Februarin, niitc(]iiam
tiir

PAULI
fi(M'ot

III

ANNUS
iit

14.

CHRISTI 1547.

IranslatiOj

dice-

Vnii, Crralor .Spiritas,

qucm

caiitores al)Solvc-

infcrius.
(llj.

runl, us(|ue in finem.

Uuo

absoluto,

ambo

revc-

Appetentexxi .\iirilis (lic, c)u;c adSessionem Bononia; condicta fuerat, veteres ritus celebrati fuere, quos in Actis describit Angelus
Massarellus

' :

rendissimi ct ilhistrissimi doinini |ira'sidcntcs

ct lcgati

consederunt ante Altarc majus

iii

fal-

distoriis versa facic ad S.

Synodum, ca

lcrisquc

Nomine Palris et Filii, et Sjiiritus Sancti. Amen. Anno a Navitate ejusdem Domini nostri
In
,

[ira-Iatis scdentibus in locis suis juxta tcm|)iis suariim [iromotionum, et D. arcliici)isco|)US Naxiensis indutus pluviali et mitbra acccdens ad .Vltarc majus, accepit e manibus ipsorum rcvc-

Jesu Cbristi mdxlvii, Indictionev, die vero .lovis XXI mensis Aprilis, Pontificatus Sanctissimi in Chrislo Patris ct Domini nostri Pauli divina providentia PP. III anno xiii celcbrata fuit prima publica Scssio sacrosancli OEcumeniti et generalis Concilii Bononiensis, prajsidentibus in eo nomine Sanctissimi domini nostri papa; reverendissimis Patribus ct illustrissimis dominis, doininis .loanne Maria episcopo Pra'nestino de Monte, et Marcello tit. S. Crucis in Hierusalem presbytero S. H. E. cardinalibus, et Apostostolicis de latere legatis. Mane igitur hora circiter XIII, ipsi reverendissimi et illustrissimi domini et prsesidentes et legati, ac reverendi
,

rcndissimorum

et illustrissimoriim

doininorum

pra^sidcntium decretum, (juod in hac Sessione

publicandum

crat,

illud alta et intelligibili voce,

infrascripti, vidclicet
Hffic
:

asccndensqueambonemlegit quod est tenoris

sacrosancta OEcumenica et generalis

Synodus, qua'
gregata,

dudum

in civitate Tridenti con-

in Spiritu sancto legitime congregata, pra;sidentibus in ca nomine sanctissimi in Christo Patris et Domini nostri D. Pauli divina providentia PP. 111, ejusdem

nunc Bononi;c

domini
nes

pra?lati infrascripti (fuerunt

ii

archiepi-

scopi sex, e[iiscopi unus et triginta, ferme

Itali,

om-

Gra'cia tres, ex Anglia unus, e Sco-

tia unus, ex Hispania unus, c.v Belgio unus, et quatuor Ordinum generales) convenerunt in CoUegiata Ecclesia S. Pelronii Bononiensis, in loco ad Concilium celcbrandum et Sessiones habendas ad ipsa sancta Synodo deputato, ubi reverendissimus D. Sebastianus Lequavela archiepiscopus Naxiensis celcbravit Missam solemnem de S[)iritu sancto qua absoliita, et
,

publicata de

more per diaconum

indulgentia,

revercndissimus D. Catliarinus Politus episcopus Minoricensis indulus |)luviali et mitbra ascendens amboncm habuit [liam ct luculentam orationem, (|ua complcta, tam ipsi rcvcrendissimi cl illustrissimi domini prirsidentcs
et Icgati,

reverendissimis dominis DD. .loanne Maria c|)iscopo Pra'iiestino de Monte et Marcello tit. S. Crucis in Hicrusalem presbytero S. R. E. cardinalibus et .Xposlolicis delatere legatis. Considerans, quod die xi mensis Martii prssentis aniii in generali publica Sessione in eadem civitate Tridenti et in loco consueto celcbrata, omnibtisque agendis de more peractis, cx caiisis lunc instantibus, urgentibus ct lcgitimis, inlerveniente etiam aiictoritate sancta" Scdis Apostostolica' eisdem reverendissimis pr;csidciitil)iis ctiam specialiter concessa, decrevit ctordinavit Concilium ex eo loco in hanc civitatcin transfcrenduni esse, siciiti transtulit, ilcmquc Sessionem pro [ira^senti die xxi .\prilis illic indictam, ut de Sacramentorum et reformatioiiis malcriis. canones de ([uibiis tractandum proposuerat sancircntiir ct [iromulgareiitur, in hac ipsa civitatc BononiiX! cclcbrari deberc, consideransquc nonnullos cx Patribus, qui in hoc Concilio
, ,

fjiiam caMeri

[iradati

omnes

acce^ie-

inteiesse consueverunt, his siipcrioribus

joris

ma-

runt |)luvialia et mithras alia(|ue paramcnta consueta, canlantibus cantoribiis Psal. 83. Quani Dominc. Deinde revcdilecta tahn-naaila tiia
.

HcbdoiiKuhc
|)ro|iriis

et

solcmnitatibus Paschalis

(licbiis, in

Ecclcsiis occu|)ati)s, ali(|iios

etiam

aliis imiicdinicnli.';

rendissimiis ct illiistrissimus dominus |)ra'sidens et lcgatus [)ra'fatus acc(!ssit ad allarc majus,

acccssissc, (juos

ubi solitas Oratioiics

[xircgit,

lcgit, ct

ca^rcmonias

(lum est, (juam sancta Synodiis dcsiderabat,

frc(|uciitia (lotiicrint malcria' ipsic

dctcntos, buc nondum lamcn brcvi alliiluios speraiiac i)ro|)tcrea factum csse, ut iioii ea,
iirsclatoriini

in aliis |)iil)Iicis Sessioniliiis

servari coiisuctas

Sacramcnlo
:

bcncdiccns tcr sanclam Synocantores dccantatai fueruntLitania>, /sV/o sion rilis, ct per diaconum Evangcliiim ct von palmiti-s, .loan. xv. Postea reverendissimus et illustrissimus D. cardinalis S. Crucis
de morc

dum,

et p(!r

ul riim ct rcforniationis cxaminari ac discuti ct ciim (lignilalc et omnia maliiro coiisilio

,

gravitalc dcbila

llant,

boniim, o|)|)orliiiuim

et

ex|)cdiciis ccnsuit, ceiiset^iiic

Scssioncm

[^ranli-

ctam,
crat,

secundiis |)ra'sidens ct Icgatiis pra'fatus acccssit

cliam ad altarc iiiajus, et revercndissimus ct illiistrissimiis dominiis cardinalis dc Monte imj)loravit

aiixilium

S.

S[)iritiis

|)cr

llymnum
lloiioii

([iia' lioc ipso dic, ut pra'lcrliir, cclcbranda ad diem .lovis iiilra Octavam Pcntccostcs I^roximc hiluram, (|uoa(l ipsas malcrias cxpeesse diciidas, dilVcrcndam ct prorogandam i|iicma(lmo(liini dillcrt ct prorogal. Quam dicm,
,

ct rei
'

gcrcnda'

maximc opportimam,
pcr

ct Palribiis

|)ra'scrtiiii absciilibiis
\\\,\r.

commodam

jiidicavil

(junc. Tii(J. .Ms.

iiri,li.

V,il.

p. ii!).

.\cla C.oucil.

p.

li.

M.

Krnnc

r.nd. Ilaibcr. per NiiKCl. M.issarcll. secr. l^onc.

i't

jiKlical

lioc

lamcn adjcclo, ([uod lcrminum

VAVIA
Hisum

III

AN'NUS 14.

ab

CHRISTI

15-'lT.

225
malrimonium, unde

ipsa Saiicla Synoilus pro ujus arhilrio ct

IV.

Divortium

diriinit

voluntalc, sicuti rcbus Concilii putaverit expedirc, ctiam in privala Congrcjrationc rcslrin^ere
et

illo ritc

celebrato, licct ct repudianti et rc-

pudiatii' reilerare
"

conjugium.
consaiiguinitatis ct
aflinitatis
,

imminuere possit et valcat . Addunt Acta, pra^sides Concilii

inlcrrogatos
et
,

V. (Jradus

ali

eodem

descriplos Levitici x [irsccise servandos esse

:

archiepiscopo
tos, id
(ii.

prwsuies vero a
nolariis roga-

secretario Concilii

coramduobus

decrelum graluni

ratum habuisse.
',

Celebrala |)rimasessione

cum

peracta

minores cxaminatio suprascriptorum articulorum Sacramcnti Prenitenliip; incoppli fuerunt discuti el examinari ab ipsis theologis minoribus arliculi hfercticorum super tribus Sacramentis qua restabant, scilicet; Exlrcma-Unctione, Ordine sacro et Matriqui articuii incceperunt examinari monio die XXIX .Vprilis mdxlvu, sub infrascripta forma
essct inlcr tiicologos
,

nec plures, nec pauciores Ecclesiam in aliis, neque interdicere ]osse ne matrimonium contrahatur, neque rescindere contractiim . Qui articuli suprascripti disciitiuntur, el examinanturin Congregationibus ipsorum theo-

logorum minorum a dicta dic xxix Lisque ad diem vii mensis subsequentis.

.\prilis

Peracta examinatione articulorum hsereti-

corum super omnibus Sacramentis

inter ipsos

videlicet

ARriciLi siPER Sacramento Extrkm.k-Unctioms.

minores theologos, incipiunt examinari et discuti in generalibus Congregationibus a RR. DD. prslatis canones formati super Sacramento Eucharistia^, qui canones proponuntur primum Patribus in generali Congrcgatione die Lunae IX Maii ejusdem anni mdxlvii habila, et examinantur usque ad diem xvi ejusdem mensis.
Censurre autem facta? in (iictis Congregationibus generalibus super ipsi? canonibus Sacramenti Eucharistiaidiscutiuntur, et examinantur in particularibus Congregationibus dominorum pr?cIatorum theologorum deputatorum, ut hactenus observatum fuit iii Concilio Tridentino, qui RR. DD. deputati convenientes corain reverendissimo et illustrissimo D. cardinale S. Crucis,

Extremam-Unctionem figmentum esse aut ritum acceptum a Patribus, diversum omnino a Sacramentis, quae mandatum Dei habent et promissionem gratiac. TI. Extremam-Unctionem non fieri ab Ecclesia Romana, juxta Evangelii et Jacobi sen
I.

humanum,

tentiam, ideo ritum

immutandum

esse

Articili h,ereticorum slper Sacramento

ORDINIS.

seciindo ipsius Concflii

j)r!T>sidente

per

I.

Ordinem non esse Sacramcntum, sed

effectum, et ex jure divino per populares institui et destitui debere. H. Ordinem potestatem esse pra;dicandi, non otferendi ideoque eos qui verbuin Dei
,

solummodo

multos dies a die scilicet xvii usque ad xxvii ejusdem mensis .Maii ipsos canones secunduni prsedictas censuras aptarunt et reformarunt, ut habentur in textu Concilii.
65. XXX Maii legati recepcrunt litteras reverendissimo cardinali Farnesio, quibus
'

si-

gnificabat

suam

sanctitatem velle, ut haec prima

non

prffidicant,
111.

non

esse sacerdotes.
sive

Omnes

Christianos ex a^quo esse sa-

cerdotes, sed ad

usum

exccutionem opus

esse vocatione majoris et consensu populi.

1\. Episcopos non habere jus ordinandi, ideo ordinationem per eos factam irritam esse .

usque ad.mensem Augusti, non longe ab Assumptione R. Maria? Virginis. Prima Juuii mdxlvii, auditis sententiis, reverendissimus dominus cardinalis de Monte
sessio prorogaretur
repetiif, qutc

in principio dixerat

Non expe-

Articili ii.ereticorlm slper Sacramento

matrimomi.
1.

quod publicentur decreta de dogmatibus neque de reformatione tum qiiia materife quoad reformationem non sunt paratse, tum quod si essent etiam parata^, non deberent expedire
,

diri

ob statum pra?sentium temporum

sunt,

parataj

Matrimonia clandestina non esse legi-

tima, ac proinde a parenlibus irritari posse. 11. Licere Christianis plures simul habere
uxores, et polygamiam bitam.
111.

nuUa

lege esse prohi-

quoniam qua" rcstant de reformatione, sunt duo capita, unum quod tangit regulares, quorum generales sunt absentes sine quorum prKsentia non potuit tractari.
,

autem non

Mulier qua3 alteri viro sui

fecit

copiam

adeo uxor esse desiit, ut utriiiue, aut alii saltem conjugum liceataliam u.xorem ducere, vel alteri nubere, et non mcecliari, qui dimissam adulteram illam duxerit.

Alterum tangit principes soGCulares quorum cum nuUi adsint oratores, neque ea materia traclari potuit. Et decretum de dogmatibus solum expediri non debct, cum simul de utraque materia juxta ordinem et morcm Concilii agendum sit. Pra^terea habenda est ratio alisentium.
,

'

Ms. Fr. card. Barb. sign. num. 23. et Ms. card. Pii inscriptum

To. XVII. de

Conc.

.Ms. aicli.

Conc. Bonoii.

Vat. sig.

num. 320i.
231.

p.

124.

Diar. Act. Conc. Trid. et

Bonon.

Ann.

.Vs. arcli. Vat. p.

TOMCS XXXIII.

Ratn. XIV.

29

226
qui sunt Tridenti,
irianeant,
etc.

PAULI

III

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.

cum

intuitu imperatoris ibi

autem sententiam D. Acciensis, qui nolebat ullius humance causae,

Improbans
vel principis haberi rationem, proba\it sententias majoris partis, et ita conclusit, ut cras
fieret sessionis

non venerunt etiam adhuc benigne agere, eadeni sacrosancta Synodus in Spiritu sancto legilime congregatapra^sidentibus in eo eisdem
S. B. E.
tis,

cardinalibus et Apostolica' Sedis lega-

prorogatio solemniter in Ecclesia

ad dictum diem xv Septembris proxime futuri. Uute prorogatio liac de causa facta est, ut habeatur ratio imperatoris, qui adhuc perseverat in opinionc, ut Concilium Tridentum revertatur, et nullatenus consenlire vult, ut suorum regnorum prfclati Bononiam conveniant et
<(

sessionem ipsam, quam hac die secunda Junii pra;senlis anni .mdxlvii celebrare decreverat ad diem Jovis post festum Nativitatis B. Mariae Virginis, quieeritxv mensis Septembris proxime futuri, quoad pra;dictas et alias materias expediendas ditTerendam et prostatuit et decernit

ideo praelati Hispani et regni Neapolitani, qui Tridenti remanserunt, post translationem illinc discedere noluerunt, et adhucnolunt, ut Ctcsari salisfaciant. Facta est etiam prorogatio hffic, quoniam materia', qua; publicaudaj erant ex

rogandam esse, quemadmodum diflert et proroila tamen quod prosecutio discussionis tam eorum qu;E ad dogmata, quam ad reformationem pertinent, interim non omittatur, et terminum ipsum ipsa S. Synodus pro ejus
gal
:

libito et voluntate

etiam in privata Congrega-

decreto Synodali in utraque causa, tam dogmatum quam reformationis adhuc digesta; non erant . Et mox Accedit ad lioc quod neque
:

tione abbroviare et prorogare libere possit et valeat. Cujus decreti lectione absoluta, idem

reverendissimus D. archieplscopus Fpsalensis interrogavit Patres an placeret his verbis

,

rex Gallorum misitadhuc aliquem e suis Bono-

videlicet

niam,

et brevi

sperandum

sit,

quod uterque

princeps, imperator scilicet et rex Gallorum, Concilio adh;i'reant, cum duo reverendissimi

Reverendissimi amplissimique Patres

et
:

illustrissimi

doniini

vobis

Placentne hjpc omnia Et statim reverendissimi et illustrissimi

pr;csidentes
et

domini cardinalos

legati de latere
.

ad quemlibet

domini
Placet.

legati

responderunt

eorum

missi fuerint

66. Seatndu srssio Concilii Bononiensis : articuU hxreticoritm de Purrjatorio et indulgenDie Jovis u mensis Junii ejusdem anni tiis. habetur secunda sessio Bononiensis ', ut infe-

rius descriptum est. u Anno a Nativilate Christi .mdxlvii, Indictione v, die vero Jovis secunda mensis Junii,

Deinde quilibet ex Patribus interrogatus singulariter a me Angelo Massarello ipsi sacri Concilii secretario una cum dominis Claudio della Casa, et Nicolao Duiel notariis, an Placet, explaceret ? Et omnes responderunt
fuit
:

coptis

duobus

etc.

Pontificatus

sanclissimi

in

Christo

Patris

et

Postremo idem reverendissimus el illustrissimus D. cardinalis de Monte pivTsidens el legatus

S.

Domini nostri I). Pauli divina providentia PP. III anno xiii, celebrata fuit secunda publica sessio sacrosancti OEcumenici et gejieralis Concilii Bononiensis,. iirffisidentibus in eo nomine
ejusdem sanclissimi D. N. PP. reverendissimis Patribus et illustrissimis DD. DD. Joanne Maria episcopo Prajncstino de Monte et Marcello tit.
Sanctffi-Crucis inllierusalcm presbytcro S. R.E. cardinalibuSjCt Apostolicis de latere legatis etc

ptffifatus

manu

elevata
et

bcnedixit iterum

Synodum

sigiio crucis et Patres

omnos depo-

suerunt paramenta,
citcr XV.

discesserunt hora cir-

Intorfuoro huic sessioni prieter duos cardinales legatos, sex archiepiscnpi variarum nationuiu ot episcopi triginta sox.
(m. Domiiii theologi convenientes coram revereiulissimo et illuslrissimo D. cardinali S. Crucis secundo sacri Concilii pra^sidontc, por mul-

Nonnullis de sacris ritibus observari consuetis interjectis, addunt Acta, hoc decretum in Synodo al) archiepiscopo li[)salensi (is erat Olaus

tos dies, iiempo a XVII dicti

monsis Junii usque

Magnus Gothus) pcrlectum Quamvis hiix sacrosancta OEcumenica et generalis Synodus sessione, quai die xxi men:

sis Aprilis

proxime

pra-tcriti

super Sacramen-

relormationis materiis in liac inclyla civilale Bononia' ex decreto in urbe Tridonlina in publica sessioue die xi mensis Martii promulgato celcbranda erat, propler aliquas cau-

torum

et

ad XII monsis Julii subse^iuontis, ipsos canoncs secuiuium priodictas censuras aptarunt ol relormarunt. Iiitoroa (luiu de Pivnitontia canoncs a l'atrilius (loputatis aptantur ot rorormantur, proponuntur tlioologis miiioribus dispufaiidi ct discutiondi arliculi supor Purgalorio et hululgentiis
sul) his vorhis, \idelicot
:

sas ac priesertim i^ropter absontlam nonnullorum Patriim, (juos iirovi alluturos sporabat, ad

l)r Vurii(ili<riit.

hunc pra!sentcm diom diilereiidam

et

proroganiis

'c

I.

Esso Purgiitorium,
si

iui

haboatur

in Scrip-

dam
'

esse censuoril, volens tanien

cum

(|ui

tiiia? ot
u
11.

liabolur, (luihiis in locis?

roliiiiiiii'
iit

\n
it
i

p(HCiitoriim purgentur per

lliid.

p.

12. Secund;i scss.

Ilonoii.

inoitoiii.

1'iirgiilorio noii sit

opus?

l'AULI
111. Aii

IH
siiit

AXNTS

l't.

CHRISTI 15A7.
liunc ac planc

227
divinum Ecel

aiiima'

iii

1'uryatoriu

cxtra sta-

maxime coelestem
clesiic

tum merendi
c<

seii peccaruii, etaii

iiabeant incer-

tbesaurum

summa
;

cuin

sinceritate

litudinem sua^ salutis?

IV.

integritate dispensari
locis,

al)usus,

(jui in

aliquibus

in Scriptura, et

Sutlragia jtro (ictunctis babeanturne si babeantur, (juihus in iocis ?

non sine ejusdem

Ecclesiic divinique iio-

De
.<

Indulgentiis.

pa" ?

an reniissio culI. Uuid sit Induigentia, an paMia? ? 11. Si ptvna;, an temporalis? an ffiternae? III. Si temporalis, vel juxta taxationem
?

norismagnajacturainoieverunt,sancta Synodus prffisenti decreto tollendos csse statuit atque decernit. In primis autem in Domino bortatur episcopos, ut curent omiies, quiims pnudicandi munus incumbit, ut populum (juam diligenter

admoneant per Indulgeiitias non remitli culpam, ut quffstores pleriquc cauponantes ver-

bum

Dei, falso et temerarie jactitant, sed

iis

Canonum
IV.

vel justitia? divin;e?

Tbesaurus induigentiarum, quibus ex

sit

meritis

collectus? Et

si

ex meritis etiam

soium prodesse, qui ab omni peccato mortaii liberi et immunes, cum Deo in gratiam redierunt, quai nonnisi per Sacramenta re vei voto
suscepta
II.

sanctorum, quomodo

cum

ipsi sancti

bonorum

sint.

omnium

auctori

qua^cumque

egerint, vel agere

Quoniam vero ex eadein

de causis, atque

S. R. E. anti-

potuerint,

Deo debitores fuisse videantur?

qua consuetudine constat Induigentias nonnisi

V. Si contritus, confessus et absolutus

non

piis et justis

maxima cum moquoque

egetnova applicatione justitia; Cbristi, quomodo Indulgentia, (lua' ex meritorumCbristi tbesauro

est, erit ilii

deratione concedi solitas fuisse, illud

noii probat,

quod ob

leves causas, veluti ob pau-

adjumento?

culas (juasdam preces,

et

amplissima Induigentiae
ani-

An requiratur causa ad Induigentia? valid'talem? Et si requiratur, qmr ex usu sit

VI.

multorum annorum remissiones, atque

:

idonea.

maruin a poenis Purgatorii liberationes concedantur facile enim evenire soiet, ut faciiitas
venia? liberius ad

VII.

Indulgentia an prosit defunctis et

peccandum
nimia

invitet et alliciat,

(juomodo?

atque

ita disciplinje Ecciesiasticae

vigor, pceni-

Qui articuli suprascripti discutiuntur et disputantur ab ipsis tbeologis minoribus per viginti tres dies continuos, a xxiii scilicet mensis Junii usque ad xv mensis Julii subsequentis

tentiaiis satisfactio
III.

largitate enervatur.

Prseterea, ut avaritise, qua^ radix

om-

nium malorum
statuit

esse soiet, ostium occiudatur,

,

cumdem.
Memorata vero die xxiii Julii distributa; sunt Patribus scbeduise iisdem concepta; verbis,
in quibus argumenta qiue vim sacrarum Indulgentiarum contirmant, brevi compendio con-

sancta Synodus ut cum Indulgentiai propler eleemosynas ad certum aliquem pium

usum conceduntur

veiuti ad redemptionem captivorum, aut bospitale, seu locum aliquem pium conslruendum, aut quodvis aliud opus,
,

cujuscumque

illud sitgeneris, a

nemine,neque

tracta designabantur.

XVI Julii DD. iegati scripserunt ad cardinalem Farnesium significantes perfectionem examinationis articuiorum de Purgatorio, et Induigentiis, et canonum de Poenitentia. G8. Decreta de Indidgentiis. Die decima

ab executoribus quidem statuatur ccrta aliqua pecunise summaexsolvenda, sed quilibet libere donet quod pro sua pietate et devotione malit.

Cum tamen

intelligere debeat, tanto apud Deum magis promercri, quanto devotius, religiosius
et liberalius piis bisce

operibus vacaverit. Quee

nona

Julii

'

excussie sunt controversia; de In-

duigentiis a tbeologis et a pra?suiibus in suis

autem bactenusaiiter quacumque ex causa concessae, vcl a quocumque taxata' sunt, boc modo
moderatai esse censeantur.
IV.

Congregationibus usque ad decimam quintam

Julii,

conceptumque

fuit

boc decretum

Ilhc

quoque detestandae fraudes

et

im-

postura; probibendae et coercenda; sunt, prout

De
" I.

I/>dn/genti/s.

pra>senti

decreto

sancta Synodus probibet et

graviter coerceri jubet, ut ne ex

eadem Indul-

sancta Ecclesia divino spiritu docta, et potcstalis sibi a Deo traditie conscia, anti-

Cum

quissimo usu etiam generalium Conciliorum

auctoritate

comprobato receperit, Indulgentias

et

ex

piis,

justis

rationi

Cbristi fidelibus concedere,

ralis pirna, qua; tur,

consentaneis causis quariim vi tempo-

condonata jam cui[ia Deo debeetiam extra Sacramentum Panitentia; per summam misericordiam remittitur, deceatque
'

Decr. Conc. Boiion. Est. ia

.Ms.

arcli.

Vat. sig. o. .iUil. p. 31 4.

gentiarum conccssione plures i^arles a commissariis et executoribus fiant sub eisdem vel diversis nominibus, ctiam cum revocatione vel suspensionc aliarum partium, ne ut quod singulis personis ad vitam vel in longum tempus conceditur, post breve lempus facile rcvocctur vel suspendatur. Si tamen ex rationabili causa illas revocare aut suspendere contigerit in earumdem personarum, vel locorum temporale commodum, iterum nuilatenus concedantur, cum ex eo nibil aiiud, (luam novi proventus

228
qusri \ideantur quffirimoniarum
esse solet.

PAULI
quod
sordida'

III

AXNUS
,

14.
et

CHRISTI

5A7.

avarilia;

alque scandalorum occasio

et

concedatur, aut ita interpretalio a commissariis vel executoribus fiat, ut de male ablatis, vel iis,
quiP incertis personis debentur, compositio
ali-

V.

Maximus item

execrandus abusus,

qua,parte etiam parva soluta,fiat; unde occurrit,

atque Clirisliana' charitati in primis contrarius est, quod propter Indulgentias cogantur homines, etiam pauperes agricola; et artifices, a suis operibus diebus profestis cessare, et eas conciones, quas ad Indulgentiarum publicationem
seu explicationem spectant,
tiim pietatis causa,
inviti

ut non facta diligentia ut veris dominis innotescat, ipsi debita restitutione fraudentur,
aliis

quam

ul

audire, non divinarum rerum

:

aut cogantur Indulgentias accipere vi, eliam abulendo censuris Ecclesiasticis, compellantur nomina dare ad accipiendas Indulgentias et taxatam pecuniam solvendum cum tamen hilarem datorem diligat Dominus, hisque tam iniquis exprtctextu

etiam, quod fraudibus vel

delinquendi occasio pricbeatur, atque aniniED magis illaqueentur cum certum sit peccata non diinitti, nisi qua; ablata sunt restituantur. Quamobrem pracipit sancta Synodus, ut hicc facultas nemini unquam concedatur neque hujusmodi interpretationes fiant hactenus vero concessas ita moderatur,
et

miserorum

ut certis personis ablata eisdem

omnino

inlegre

restituantur
tota

ea vero

qua

incertis

debentur,

facultas concessa

iisdem locis piis aut personis quibus illa erat, aut pauperibus restiFacultas eligendi confessorem et ab-

torsionibus,
fiant,
et

et

coelestes

hi

thesauri invidiosi

tuantur.
" IX.

sanctissimum EcclesicC ministerium

vituperetur.

solvendi a casibus
quae etiam concedi
genli causa, et

quocumque modo

reservatis,
solet,
et ur-

Locationibus quoque proventuum qui Indulgentiarum intuitu accipiuntur, atque quibuscumque aliis contraclibus quibusvis per"

VI.

una cum Indulgentiis

confcssor
is

nemini deinceps concedatur sine magna

dummodo
sit

sit

ab episfacultas
:

sonis tam Ecclesiasticis

quam

laicis,

districte

copo, vel

si

regularis

cui

hii^c

sancta Synodus interdicit, atque decernitut ipso facto Indulgentia; prorsus revocatae esse censeantur, et excommunicationis censuram incurrant,

conceditur, a suo superiore approbatus et ita hactenus concessa intcrpretentur. Ne vero disciplina Ecclesiastica paulatim collabescat, ea-

tam locatores quam conductores,

etcaiteri

dem

ratione

contrahentes, qui a nullo, iiuam aUomano Pontifice possint absolvi, cum a Chrisliana pietate
et religione, atque a

ceps, nisi

admonet sancta Synodus, ne deinmagnis et urgentihus de causis, rela-

xationes pra;ceptorum Ecclesiasticorum conce-

sanctissimorum Romano-

dantur, priBsertim eleemosynarum intuitu, qua-

rum

Pontificum, qui hasce Indulgentias concesserunt, mente sit valde alienum spirituales
gratias in
VII.

liseslciborumdeIectus,jejuniorum observanlia'
relaxatio, qualis
privatis

sordidum quicstum converti. Et cum nupcr in iiac sancta Synodo

fuerit,

queestorum nomen atque usus abolitus

et Indulgentias aut alias spirilualcs gratias per

ordinarios locorum, adhibitis duobus de Capitulo

,

concessio sacramentorum in administrationis, votorum commutationis, sive redemptionis, quibus relaxationibus, et merila diminuunlur, et homines ad puenitentiam fiunt segniores liisce pra-sertim tcmporibus, in quibus antiqua canonum in

domibus

debitis

temporibus populo publicandas

paMiitentiis injungendis severitas tantoiiere languit.

esse decreverit, quibus etiam eleemosynas atquc oblata sibi charitalis subsidia, nulla pror-

X. rt vero hicc recte executioni

et

mandensancta

sus mercede acccpla, fideliler colligendi facultas tlata sit, statuit sancta Synodus, ut nemo illas practicare audeat, (lui uoii ab episcopo deputatus, atque pius, eruditus, et ad id munus apte cxc(|ucndum idoncus ab eodem judicatus fuerit.

tur,

nulla fraus intervenire

|)Ossit,

Synodus committit omnibus episcopis, ut Apostolica auctoritate

(|uoties

per

se,

aut suos vicarios,

iiululgenlias

dicfcesim
vcl

suam

visitavcrint, vel alias

quoties
Ecclesiis

o|)portunum

videbitur,

Qui vero liululgenlias pricdicare non deiuitatus ab cpiscopo pra-sumpscrit, ipso facto scntenliam excommunicationis incurrat, el a ministerio Altaris sus[)ciisus
sit,
si

monasteriis,

aul aliis piis locis

conuiiunibus(|ue bc-

uedciis Eccb^siasticis,
Ejiiscoiti
tia-

(Iikp haluibit, privctur.

aulem

teiieanlur, anlc(|uaiu Indulgcn;

(pie ulla ratione

divulgentur, illarum origiiialia viderc nepcrmittant oorum intcrprcta,

ctiam exemptis, etpersonis quibuscumquo itom excmplis coiicossas oxaminoiit, ct animadvertanl, aii indulgonliic ad ccrtum temims conccssa; sint, illuibiue ne sit nnitum atquc an in eos usus pios clcomosyiuc cxpondantur, (|uarum causa concessa' sunt, ct (juiitonus causa
;

cessa\crit, ipsas (|uo(|uc cessasse dcclarent, et

tionem
<|ui

nisi

a sc

approbatam
et

|)ublicari

ne
,

impcrit.e plebi

perditi

scelerali

homincs

suris coorcoaiil.
(|iiam

(|Uiestum pietatcm esse cxislimaiit, impo"

iraudcm committcntos dcbifis puMiis alque cenoiunia(|uo ita modoronlur, ut (|ua> ab Ecclesia piotatis opus in avariliam
,

iiaiit.

loiigissimc
\I. El

abesse debeat, nullo

ct

modo
v.i-

VIII.

esse solet,

Multorum etiam malorum occasio (|uod facullas una cum Indulgcntiis

oodaiit.

quin o\ locoriim

tomporum

PAULI

III

ANNUS

14.

CHRISTI 15'i7.

229

rielate alii aUiiie alii abiisus evenirc soleiit,

nee

possunt oniaia uniea

resula

tolli,

Conciliis

provincialibus sancla Synodus committit, ut i)ua' in suis provinciis circa pra^missa etnendationc iniligent, ea lolli et nioderari procurcnt, qua; episcopi mandare executioni curabunt, et

logis censuric facta' in Coiigregationibus generalibus super canonibus Sacramenti Extrema^-Unctionis et Ordinis, secundum 1'orniam exiiibitam Patribus die .\xvii niensis Julii, qui

tanquam
09.

.\postolicaj Sedis delegati

domini deputati convenicntes per plures continuos dies, a secunda videlicet mensis Augusti usque ad vigesimam sextam ejusreverendi

Artkidi /uvreticornmde Missa

et ijiii/nis-

dem, coram

reverendissimo
S.

et

illustrissimo

dam rum
die

a/iis disciitiuntur.

Post

varias theologo-

domino
Concilii

cardinali

Crucis,

secundo ipsius

concepti sunt, xxvii Julii discussique in Congregatione generali, atque accuratissimo cxamine exjjensi hi articuli, necnon in consequentibus Congregatiodisceptationcs
',

nibus.

pi"csidente, canoncs ipsos secundum censuras pr;udictas aptarunt et reformarunt. fuit congregatio prailatorum IX .\ugusti theologorum in canonibus Extrem;e-Unctionis fuit maxima disputatio inter Patres, an usus
'

Addunt Acta

-,

perfecta discussione cano-

num

Extreraie-Unctionis et Ordinis, propositos fuisse theologis minoris gradus articulos litere-

ticorum adversus sacrosanctum Misss sacrificium. Articuli super quibus domini theologi dicturi sunt, an videlicet omnes, aut lueretici, aut schismatici esse videantur et si videntur, quibus testimoniis sacra Scriptunc, aut sacrorum Palrum, \el Conciliorum auctoritatibus id com;

Extrems-Unctionis fuerit semper in Ecclesia id esl, dandi Sacramentum hoc in extremis, cum neque Marcus, nequc Jacobus memincrit hujus dictionis, sed locuti fuerint generaliter Si quis infirmatur in vo/)is. Et, Ungebant infir: :

mos, et sanahantur. Et conclusum quod sic, quia licet forsan in primiliva Ecclesia daretur aliquando non laborantibus in extremis, ut et donum miraculorum ad fundandam ipsam

probari possit.

De Missa.
1. Eucharistiam in Missa non esse sacrificium, non esse oblationem pro peccatis, sed tantum commemorationem sacrificii in Cruce peracti, neque eam otferre esse opus bonum aul meritorium. 11. .Missam nec vivis nec mortuis ut sacriticium prodesse, nec aliis applicari posse. " III.Missam non esseex Evangelio, nequea Cbristo institutam, sed inventam ab hominibus qmeslus et lucri causa. " IV. Missas privatas illicitas esse, alque abrogandas, neque ullo die in una Ecclesia nisi unam tantum Missam celebrandam esse. " si

Ecclesiam faceret, tamen eodem ipso tempore et laborantibus in extremis dabatur. " XIII .\ugusti legati scripserunt ad cardinalem Farnesium de iis qu;e aguntur in Concilio, id est, quod heri pcrfecta est examinatio
-

censurarum canonum ExtremiB-Unctionis, et quolibet die audiuntur tlieologi super examinatione articulorum de Missa
.

reverendissimi UD. legali receperunt litteras a reverendissimo cardinale Farnesio Pontificem excogitasse se conferre ad
^

XXIV Augusti

hanc civitatem Bononiensem, et Concilio interesse, super quo petit legatorum consilium. Laudat item nomine suse Sanctitatis, quod
reverendissimi legati diligenter intendant prosecutioni et examinationi materiarum Conciut suo tempore in plena sessione omnia lii,
publicari possint.

V.

Non

licet

sacerdotibus sacrum facere,

non adsint communicanles.

XXV Augusti fuit Congregatio prwlatorum theologorum super examinatione quatuor capi'

" VI. Canonem Miss;e abrogandum esse iugiendumque non secus ac pessimam abomi-

tum

I.

nationem.
VII.

testas in

Exprimatur, quod saccrdotium est poanima, et quod per depositionem non

Aquam non
quod
ita

esse

miscendam cum vino

in

aufertur.
" II. Damnetur, quod necjue presbyteri, neque diaconi pr;pdicarc possunt, nisi mittantur ab cpiscopo, vel a Sede Apostolica. III. Exprimatur, quodepiscopus prtescitus habeat eamdem potestatem, quam electus et

in Missa,

factum

Evangelio non

le-

gitur

Uui articuli suprascripti examinantur, et disputautur ab ipsis theologis minoribus a die .Martis, secunda mensis .\ugusti, usque ad diem

Lnmc, vigesimam secundam ejusdem mensis,

anni mdxlvii. Intcrea vero dum a theologis minoribus examinantur articuli de Missa suprascripti discutiuntur a dominis prselatis deputatis theodicti
, '

praidestinatus.
<i

IV. Declaretur,

quid

sit

sacerdos, et quid

ad

eum

pertineat

70. XXI.X Augusti propositi sunt canones de Sacramento Extremse-Unctionis castigati ac

.Ms.

arch. Val. sig. ntim. 3192. p. 373.

redacti in
-

bonam formam.
p.

.\ct.

Conc. [ionon.

Auct. Angel. Mass. Secr. Ms. Kranc

et aliud Ms. card. Pii.

card. Barber. sign. nuin. 23.

p.

Diar. Conc. Trid. et Bon. 243.

149.

' Ib.

249.

Ut

supra

|i.

210.

Ib.

'

Acia Conc. Bonon.

230

PxVULI

III

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.
noii [lutuerint seipsos et

Hoc eliam tcinporc dtun

arliculi de Missa a

theologis minoribus discutiuntur, et canones super Estremi-c-Unctionis et Ordinis sacramentis,

mare
prout

in

animuin suuin informateria tam gravi, ampla et diffusa,

ha;c

est

Sacramentorum
qui

Ecclesia^

et

prrclatis

theologis deputatis
:

secundum

abusuum innumerabilium,

in ministerio

censuras prtcfatas reforinantur reverendi domini deputati canonistai collegerunt abusus super Sacramento Poenifentifc. Qui abusus exhibiti fuerunt ab ipsis dominis deputatis in generali Congregatione die Lunu' xxix Augusti pra;dicti anni mdxlvii. Supercrant plura discutienda de Sacramento Matrimonii, atque in primis cum Lutherani
valida,

ipsorum Sacramentorum irrepserunt. Sed quid loquimur de absentibus, aut de iis qui nuper vcncrunt ? cuin illi, qui semper fuerunt prssentcs, et tota .'Estate versati

sunt in disputationiexaininationibus et in audiendo privatim et publice minores theologos, adhuc parati non

bus

et

sint,

neque esse potuerint. His

qui

difficultatibus

atrocitas irrepsit casus illustrissimi ducis Pla-

negarent clandestina Matrimonia esse tum etiam contcnderent vinculum Matrimonii solvi crimine adulterii, adeo ut saltem pars innocens ad alias nujjtias transvolare [)0sset, data sunt ad discutiendum singulis Patribus ac theologis argumenta in utramque partem, partim e sacra Scriptura, partim e Conci-

ccntia\

libertatc civitatum
|)er

nos detinet occupatos Ecclesiae, ut nos

iii

tuenda

ipsi

neque

horain quidem, vel punctum temporis libcri simus. Lffitamur et gratias agimus Deo, quod ,in dccreto proxime praelerita; sessionis fucrit addita illa clausula, in fine prorogandi et restringendi terminum etiam in privata Congregatione,
ctc.

liis,

partimejure Pontificio etdictisSS. Palrum auditisquc dciii sententiis formati decerpfa sunt canones de Sacramcnto Matrimonii, qui
:

pcr

sollicitudine lcvamur,

quam certe magna cura et cum non oporteat nos

diligentiori

cxaminc discufi

coepti

in

gencrali

Congregatione habita dic \ Septembris, tum in aliis Congregationibus coactis usque ad xxiv ejusdem mensis.
71. Tertia sessio

imparatos ad Ecclesiam accedere, ut sessionem cclebremus. Itaque ne diutius dominationes vestras perplexas detineamus, consilium nostrum est quid dicimus consilium ? quinimo
:

Bononifusis prorogatur.

necessitas,
sulfp

ut beneficio illius dccrcti

et clau-

Dum

agitantur eae controversise fidei ad discu-

nos juvemus, prorogando nunc terminum sessionis, et omittendo crastina die celcbrationein.

tiendos hfercticorum errores, ut coacto amplis-

Cupimus

intelligcre,

simo episcoporum Ilalorum Gallorumque consessu decretoriic in co sententia; sive canones promulgarentur, inopino casu caedis Pctri
Aloysii Farnesii,
prififecfo

nationibus vestris consilium nostrum |)uncto absoluto, agemusde temporc )>.

[)Iacuit

utrum placeat domi? Hoc

ct

Placentiic a Mediolanensi

Supcr qua re rogatis sententiis Palrum, omnibus, sessionem ipsam, qua; die

interceptffi, atquc provincia; ob id perturbats, quare agendum fuit de prorogatione sessionis, dc qua ha'c refernntActa Anno salutis mdxi.vii ', Indictione v, Fe:

crastina celebranda erat, prorogari.

" Deindc idcm reverendissimus et illuslrissimus dominus de Monte prscsidcns et legatus [ira-fatus proscquendo sermonem suuin dixit

Scptembris, Pontificatus IV, XIV mensis sanctissimi in Christo Patris et Domini nostri
ria

infrascripta verba, videlicct

Pauli divina providentia PP.

nia'

III

anno

xiii,

Bono-

ipsius Concilii

Congregatio generalis Patrum multisque interjectis dc rilibus sacris obscrvatis additur Absoluta orationc rcvcrcndissimus ct illuslrissimus D. cardinalis dc Montc pra;sidens ct
habita
fiiit

"

legatus [)ra'fatus aliocutus fuit Patres, his verbis

tcin|)orc hujus nullam tandcm invcnimus in mcntc nostra rationcm, in qua possimus figere [)cdcm i)ro dic aliquo certo. Certi esse non possumus, ([uando orimus parati in matcriis ipsis, ita iit supcr i|)sis possit promulgari dccretiim. Sciinus quod cum essemus Tridcnli, ct ciedercmiis s[)ati() (|uiii(lccim dicrum |)0sse cxpcdiri

Multuin cogitavimus de
:

[)rorogationis

(lccrctiimjuslificationis, coacti fiiimus insudarc

iii

Dics craslina, sauctissiini Patrcs, (ut dominationes vcstra- sciunt) crit ca dics, qua; stafuit a nobis ad scssioncin celcbrandam. Uuot, (|uautisquc et (luam divcrsis circumveniamur angustiis, (lifficuUatibus ct iinpcdimentis, nemo est ijui non vidcat. Nondum venerunt

tcndi) unuiii

co continuis sc|)tcm mcnsibus, non intermitdicm, ct iiabcndo s;cpc duas (]on-

tuta

grcgalioncs in uno ct
lide,

eodcm

dic.

Ibi igitur dc

quos scimus arripuissc itcr, pncscrtim |)ic ct inclylii' nalionis Gallicaiuc. Aliqui vcncriml iiodic, licri, iiiidius tertius, nudius quartus denique lain dc repente, ut
pra;Iali com[iIurcs,
clc
: '

de dogmatibus, de confutandis iucrcticis, oportct nos cum pcdc plumbco procedcre, et iiitcrduni in iinius verbuli discussionc longo ti'm[iiirc immorari. Occurrunt cliain nobis alia^ (lilliciiltal(>s [)crmiilla\ sed (]ua' nos acrius ct
Nclicmcntius iirgcl, cst, (juia v.nw vidcmus esse coiiditioncm tcm[)oruiii, ita cssc tcin|)ora pi\T|)aiata ct (lis|)()sila ad i^roduicndas rcs novas,
iit

.Ms.

Val. sig. nuin. 3J03. inscripliim Acla Honoi). Conc.

siib IVinlo III.

36:).

Angcl. Masa. Secr. in Aclis Conc. Ilnnon.

V;il.

Ms. nrrli.

ncsciamus,

iici[iic [in) lirnu)

ctconslanli assc-

sig. nuin. :I213.

p. 7li.

rcrc possimiis.

Mlnini

ncccssilas iiobis fulura

PAUI,I
sit

III

ANNUS

14.

CHRISTI 15'i7.
bris in

23
,

celebrandi scssionem perendic ex aliquo et insperato emergenti et incidenti, vel tiinc ad octo dies, vel ad unum menscm, vel

Congregali()nil)us discussi sunt

:

ha!C

novo

etiam jirovisa
si fieri

sacerdotes in exhibitionc Sacraconfessi et conlriti sint

;

mentorum omnino
,

et

plures. Propterea

sumus

liujus senlenti;c, ut

si

vclimus caute ct prudenter agere, debcamus facere prorogationem ipsam ad bcneplacitum hoc modo et hac rationc crit scmper Concilii sacro Concilio libernm ct intcgriim ut j^ossit cclebrare sessionem tunc et ([uando noverit ita honori divino, rationibus ipsius Concilii etrcipublica' expedire, sic denique pulamus ex usu
:

legantque orationes ab Ecclesia institutas et Cicrcmonias solitas faciant cum condeccnli devotione, ad (juam etiam eorum exemplo laici pra;scntes moveri possint, et parochianos suos erudiant, quomodo in casu
potest, jejuni

esse pra'sentis lemporis, etc.

pueri sinl domi baptizandi debet primis adhiberi sacerdos, si in tcmpore fieri potest, sin minus diaconus, aut subdiaconus, vel saltem clericus si vero clericus haberi
necessitatis
:

enim

in

Poslca Patres dixerunt sentenlias suas, et omnibus placuit sessionem ipsam, qme die

craslina juxta decretum publicatum in

proxima
prsesen-

pra?cedenti sessione die secunda .Junii

tis

anni celebranda crat, prorogari ad benepla-

non potest, vir aliquis, mulier autem nonnisi in subsidium viris deficieatibus, et quicumque baptizat verba formalia Baptismi omnino explicare debct, neque sacerdotes debent puerum domi baptizatum rebaptizare etiam subillaconditione
:

citum sacri Concilii. Et ita fuit conclusum, decrctum et flrmatum, dein dimittitur Congregatio
.
illi

Quatenus baptizatus non

sis

sed ora-

tiones tantum et cteremonias omissas supplere,

Interfuere vero

coetui

duo cardinales

Galliarum regis Claudus Durfe Forensis provinciai pra^fectus, archiepilegati, orator Henrici

non baptizare nisi prajcedente catechismo ad minus viginti dierum, diligenter eos ipsos interim admoncndo, ne ad tantum Sacraet adultos

mentum causa
vel

alicujus

commodi
solum
;

temporalis,

scopi quinque diversorum regnorum, episcopi

humante

grati;e, sed

zelo fidei et spe

quadraginta octo, Pr;t'dicatorum, Augustiniano-

ffiternai

beatitudinis accedant

in

pramissis ne-

rum Carmelitarumque

Generales.

gligens a suo ordinario coerceatur.

72. Admonitiones Concilii circa abusus qui subreperant in aclministrandis Sacramentis. Prorogata ita Sessione tertia, vocati sunt in cxamen canones advcrsus abusus quos tam in conferendis quam recipiendis vel custodiendo necessario apparatu Sacramentorum Baptismi et pluresque Confirmationis admitti contigerat congregationes prslatorum theologorum habitae, in quibus in examen vocantur canones de iis abusibus conscripti, de quibus htec deli-

Vetitum quoque
convivia

ne occasionc Baptismi

cum

tripudiis et choreis fiant, sed

Deo

laudes etgratiarum actiones pro tanto beneficio reddantur. Addunt Acta Domini deputati convenicntes per plures dies coram revercndissimo et illu:

strissimo

domino cardinale

Sancla^-Crucis, se-

cundo ipsius Concilii prajsidente, a die Lunse, X mensis Octob., usque ad diemVeneris ivmensis Novembris dicti anni mdxlvii, canones ipsos

bamus

Ecclesiastica Sacramenta gratis et libere

secundum censuras marunt .

j^raefatas

aptarunt et refor-

conferantur, ac pro

eorum

collatione nihil pror-

sus quovis colore petatur vel exigatur. Proinde nec vasculum, nec linteum. nec aliquod id ge-

nus apponatur, per quod saltem tacite quidpiam peti videatur, neque eorum coUatio denegetur vel differatur pra^textu alicujus quantumlibet
longED atque antiqu;e consuctudinis,

73. Interea habiti sunt alii conventus praelatorum jurisperitorum coram cardinale de Monte pro emendandis corruptelis in Sacramentorum Baplismi ct Confirmationis adminisfratione committi solitis exeunteque Octobri in generalibus Congregationibus cariones de iis
,

quod Sa-

concepti accurate excussi.

Addunt

.Vcta

cramenla non conferantur, nisi certa prius recepta mercede, aut nisi fuerit satisfactum conferenti

de aliqua re suetudinis obtentu

possit,

ei

debita,

cum

nullius con-

reatum suum quis tueri nec diuturnitas temporis peccatum di;

proponuntur examinandi et discutiendi Patribus canones formati super abusibus Sacramenti Eucharistitc snb forma infrascripta, videlicet Canones super abusibus Sacramenti san:

X mensis

sa^pcdicti Octobris

rainuat, sed augeat

nis contra
'<

qui vero secns fecerit poj-

tissima? Eucharisti;e.
Quoniam detestabile nimis et piis auribus horrendum est, et nulla ratione ferendum, quod

Simoniacos a jure statutis subjaceat. Saluberrimum Baptismi Sacramentum non in profanis locis, sed in Ecclesiis tantum conferatur, nisi necessitate urgente . Et infra
:

minici Corporis

Episcopi sedulo prtecavcre

studeant,

ut

nullum adultum excommunicatum,

sive inter-

dictum, seu alias in peccato morlali existenlem confirment, etc. . Hi Canones a xxvii Septembris ad v (Jcto-

omnium maximum DoSanguinis Sacramentum, cui omne genu flecti debet, coelcstium, terrestrium et infernorum, hac ;clate nostra a nonnullis frigida et negligenti devolione colatur; idcirco et ex indevotioue hujnsmodi irreverentia crescat,
sanctissimum
illud et
et

ex irreverentia contenii)tus

ct

ex contemptu

232

PATLI

III

AXXUS

14.

libet

CHRISTI
et

1547.

iinpietas; ad ejus lionorem et gloriam, qiii

siib

Sanctum

Oleum Catechumenorum, munda,

Sacramento
prfficipere
<<
:

illo

mirabili

prEcsentia

invisibili

extcrsa et sub clavibus bene custodita, et quo-

continelur, placuit sanct Synodo statuere et

Ut quoties sacratissinnim Eucharistia; sa-

anno rcnovent Oleum Chrismatis pro benedictionc fonlis, et Chrisma accipiatur a proprio episcopo ac in diebus festis accedenti
,

cramentum ostenditur in altari, vel etiam defertur in via, nemo scdcre, nemo stare, cuncti
qui adsunt protinus assurgere, genua tlectere, et
capita aperire debeant.
Ut in qualibet Ecclesia curam animarum habente sanctissimum hoc Eucharistia; sacramentum, in vase mundo atque honorifico^ et sub fideli custodia perpetuo conservetur, et cum necessitas exegerit ad infirmos quocumquc tempore deferri possil. necultra quindecim dies renovatio ipsius Sacramenti differatur, ac in Ecclesiis omnibus, in quibus conservari solet ac debet, diu noctuque lampas ante ipsum ardens continuo teneatur. Et cum ad infirmos ipsum Eucharistia? Sacramentum defertur, in habitu decenti et lionorifico per sacerdotem manifeste ante pectus
,

populo ad divina declarent formam verborum Baptismi, vim(|ue et substantiam illorum, et in Ecclesiis Collegiatis in quibus est fons Baptismi, unus de collegio, qui sit idoneus scientia
et

moribus ad exhibendum ipsum Sacramentum eligatur. Et in baptizando sacerdos admoneat, ac jubeat

et

compatres diligenter attendere, animadvertere ad ea quse dicuntur, qua?que ipsi compatrcs pro pueris spondent, cum pueros ipsos in illis instruere suo tempore leneantur. Sintque saccrdotes in exhibitione Sacramento-

rum omnino
test, jejuni,

stitutas, et

confessi et contriti, et si fieri polegantque Orationes ab Ecclesia inceremonias solitas faciant cum con-

decenti dcvotionc, ad

quam

etiam eorum exem-

plo laici prcesentcs moveri possint, et parochia-

cum omni
deferatur.

reverentia,

nunquam

sine

lumine

Ut episcopi et sacerdotes curam animahabcntcs non desinant frequenter admonere et edocere populos sufc spirituali currc subjectos, quanta in hujus admirabilis Sacramenti Eucharistiai perceptione gratia conferatur ac propterea eos hortentur, ut frequentius illud accipiant, prsparatione tamen debita pr;cmissa. Et qui illud saltem in sacratissimo DominicsD Uesurrectionis Paschate recipere neglexerint, sciant se nulla excusatione fuiciri, quin O^nnis poenas Constitutionis quaj incipit utriusque sexus, in sancta magna Laterancnsi Synodo promulgatai incurrant. Ut ordinarii super iiis omnibus, de quibus Deo (cujus res agitur) rationem reddituri sunt, diligenter invigilenl, curentque ut haec pnEce-

rum

nos suos erudiant, quomodo in casu necessitatis pueri sintdomi baptizandi. Debet enim in primis adhiberi sacerdos, si in temporefieri potest, sin minus diaconus, aut subdiaconus, vel saltem clericus, si vero clericus haberi non potest, vir aliquis, mulier autein nonnisi in subsidium

quicumque sit, qui baptiverba formalia Baptismi omniiio explicare debet, neque sacerdoles debent pucrum domi baptizatum rebaptizare etiam sub illa condiQuatenus baptizatus non sis ; sed oratione tiones tantum et ca^remonias omissas supplere, ct adultos non baptizare, nisi pra;cedente calechismo ad minus viginti dierum, diligentereosdem ipsos interim admonciido, ne ad tanlum
viris deficientibus, et
zat,
:

Sacramentum causa
ralis
et

alicujus

commodi lemposolum
zelo fidci

vel luimana? glori;v, scd

spe jeternec beatitudinis accedant. In pra?missis ncgligens a suo Ordinario cocrccatur.

Admonet etiam sancta Synodus omncs cpiscopos, ut singulis annis in Coena Domini

pta transgredientcs ultra pfrnas in Constitutione

Honorii
(juai

III

qua' incipit Sa/ie, ct alia Innoccntii

III

incipit Statiiimus, in sancto magno Laterancnsi Concilio edila (|uas quidem Conslitutioncs eadcm Sacrosaiicta Synodus innovandas censuit ct innovat, eorum <]iioque arbitrio gra:

nova Sacramcnla conficiant,

et

Sacrum Chrisma

nonnisi honeslis sibique notis pcrsonis ccdant ac tradant, ct saltcm in solcmnilatc Pentccostes

vissimc puniantur.

Admonitiones circa administrationem

l$a-

ptismi et Conrjrmafionis. 1\. PlaciiitS.Sjuodo statucrc ct ordinarc

ut sacerdotcs, (|ui

confirmarc iion pi\Ttcrmittant, ac magiiam diceccsim habcntcs, dum cam visitaiit, dia>ccsanos suos ad cvitandam confiisioncm, qu;r interdum cx nimia multitudinc venicnlium oriri solet, in
locis

',

commodis

ct

opportiinis

confirmcnt,

et

populum sibi couiinissum, ct confcrunt Sacramentum Haptismi, Ii.ilicant penes sc libriim, iii quo dcscribantur nomina corum (|ui bapti/aiitur, ac parentum,
habeiil
et

pcr scijisos vel alios idoncos dcclarent confirmandis et aliis praisentibus vim et virlutcm

illonim paritcr
et

(jiii

liapli/atos cx foiitc susci-

piiint,

tcncaiit

fonlcm

Haptismi claiisum

itcmqiic vasa i!i(|uibiis s(Mvatur Clirisma,

(Hcum
Ilonoii.

'

sig.

To. XVII. de r.onc. Ms.,irch. num. 320t. p. 398.

V.it. iiisrri|iluin

Acla C.om

Sacramcnti Coiifirmationis, ct dum confirmando paccm (lanf, connrmalis lcvitcr cos manii tangant, neiiuc iti sua diirccsi cpiscopi lcvcnt cx sacro Konlc, vcl pra^scntcnt conlirmandos, cum ipsi pcr cxhihitioncm Sacramcnlorum liujusmodi, (|ii.T ad cos vcrc pcrtinciil, patrcs sint, ct jiirc iiiiiprii dfticii nioncrc ;ic doccrc populos silii i-oiiiiiii<<(is lciii';\nliir, ncc pcrmiltantab uno

PAITJ IH ANNUS
linusciiluri iu uiio dic
iiisi

14.

CHRISTI

lr)'i7.

233

ullra

lics (iMiliiiuiUKlos

casu necessitatis, admoucriiiuc curcnt plcbcs sibi crcditas, ne occasiouc liaptismi (iant solemnia convivia cuni tripudiis ct clionris, sed
iu
ciiin

(|uo

Priimim igitur rciniMliuiii isliul ossct, sine sempcr omnis bibor circa rclormationcm
ct irritus crit, si a SiuictaScde,\i)ostoIica,

vanus
ad

dequc

bcncdictionibus et gratiarum actionc, lauet gloria Uci et Itomini llcdem[itoris

quam ordinationes ct promoliones cpiscoporum p(!rliiieiit, omiiis cur;i et diligcntia ;idliiberettir,

uttales taiitum ordinarentur et proinovepr;clati,

noslri, qui ex sua inetVabili bonitale

Sacramenta

rentur episcopi ct

(|uorum

vita,

mos,

largitus est
frajjjiiilalis.
-:..

bominibus
'

in

rcmcdium iuimana>

scientia et a?tas congriicrciit ccnsur;p sacrortim

(^anonum.

iu quatuor CongregaOctobris tionibus maximis disputationibus actum cst, an, ubi dicitnr in canone illo primo, pro Sacramentorum collatione niliil petatur, vel exigatur,

Wll

Ilem,

modiis

;ili(|tiis
tit

;ulliibcretur

circa

numertim, ([uando,
rtuus
libet

cx[icriciitia docet, siiper-

numerus niillam utilitatcm allerat, quanietiam amplissimam dignitatcm vilem et

addi debeat, neque cliam accipiatur, adeo ut Fatrcs fcre wqualitcr divisi fuerint, alii affirmativam, alii nc^ativam i)artcm defendcntcs.

XXIX

t)ctobris

consentiunt

addendnm

contemptibilem reddat. Idco titulaies episcoi^i, a quibus Ecclesia multa damna et incommoda sustinet, et nullam vel modicam iitilitatem recipit, nonnisi ex magna et urgcnti causa pro-

nibil accipiatur. Et in fine canonis fiat mentio,

movendi

essent.

quod non propterea sancta Synodus intendit

probibcre pias
oblaliones.
u

et

voluntarias Clu-isti lidelium

stolicain
in

cum secundum regulam Aponon conveniatepiscopum ordinari, nisi magnis et populosis civitatibus, ne tanta diPra?terea

XXIV

et

XXV

Octobris

liabit;e

sunt con-

vina auctoritas ignobilitatc loci vilcscat, et in

gregationes, in quibus excussi canoncs superiores dc Sacramento Matrimonii, etdecorruptelis,

quse inoleverant circa Sacramcntnm sanctisconsecutis etiam diebus sinia' Eucbaristiae

:

censunc circa eos allatse injurisperitorum csetu coram primo pra-sidc Concilii discussa?. Mense Noveinbri plures ccetus liabiti pro emendandis corruptelis admissis circa Sacramenta Pccnilentipp, tum Ordinis, tuin Extrema!rnctionis.

multis locis (pr;pscrtim in Italiai vidcmus in ex quolibet oppidulo ordinatum episcopum quo fit, ut cum propter ingcntem numcrum, tum propter ignobilitatem loci, tum (|uia ex redditibus illius Ecclesiic, vel cx oblationibus
,

fidelium tantum percipi non potest, ut secun-

dum

decentiam episcopalis dignitatis episcopus

vivere valeat, necessarium est

cat episcopalis dignitas.

quod valde vilesHonestum igitur, quinSedcs

imo necessarium
^

videretur, ut Sancta

XVUI Novembris ccepli sunt revocari ad examen canones de abusibus circa Sacramentuin Ordinis in generali Congregalione quod ad xxviii cjusdem mensis Bononia' pcrductum
(>
:

Apostolica, ad quain lioc spectat, plures hujus-

modi Ecclesias convicinas simul

lalis

uniret, ita ut

constitueretur episcopatus, ex quo bonus

est;

(juorum exempla singulis Patribus tradita sunt, dcinde in ccetu publico ita peroratum est 7U. Uolebat etbnicus apud Gentes, in bumanis Lonoribus dandis ultimam dc moribus fleri quaestionem. Quid nobis faciendum est, quoniain in sacris ordinibus et dignitatibus decernendis, nullam de moribus baberi rationem videmus? Ex boc baud dubie effectum est, ut

omnis Ecclesiastica disciplina, vcl encrvata, vel corrupta, vcl pane extinctajaceat. Hinc tota illa officina vitiorum, qua3 a dissolutis moribus clericorum confecta est, proflciscitur qu;c quanta sil, non ignorare polest, qui videt tot clericos cujuscumquc Ordinis, ct utinain non etiam majores prselatos, concubinarios publlcos, inces:

episcopus commode vivere et e(iiscopalia onera supportare valeret. Item, desideratur ab illa Sancta Sede, ut rarissime, et nonnisi ex magna devolione et exemplari vita, cumordinandis, sed vcl alia urgentissima causa cum promovendis ad episcopalem ordinem, necnon ad saccrdotalein, in fftate disjiensaret, cum indeceiis videatur cos, qui cura aliorum indigerent, ad regendum alios [)r;cpositos esse el non conveniat tantum mysterium, prout est mysterium Altaris, ct adolescentibus tractari, quod plcrum(|ue ipsos videntes ct audientcs indevotiores reddit, ct nonnullorum animos valde conturbat qua ratione
; :

idem quoque

in religiosis

statuendum
qtui'

esset.

tuosos, et aliis aboininabilibus fornicationibus

[tublice

tamquam

in cceno involutos.

simonia-

cos, ebrios, etc. Et quia ab indiscretis i^romotio-

nibus episcoporum etaliorum pr;L'latorum longe majora et graviora oriuntur scandala, ideo ab iis exordium sumendum est, et in primis circa

promovendos.
'

Diar.

Conc. Bonon.

Val. sig.

num. i20i.

p.
'

26G.
.Ms.

Acta Conc. Bonon. Ms. arch.

ad episordinaiidum esset ad cvitandam confusam multitudinem clericorum et sacerdotum, ut unusquisque cpiscopus tantum tot clericos in sua Ecclesia et dicecesi ordinaret, quot videret eisdcin necessarios vel utiles fore, etnon admitteret aliquem non idoneuin scientia, moribus et atate secuiuium cuet niliilominus juslibet gradus congruentiam
ordinationes,
co|)OS pertinet, illud in priinis
:

Quod vero ad

arch. Vat. sig. nura. 3192. p. 3aG.

non ordinarct

ali([uein

iii

sacris Ordinibus, nisi

TOJTOS X.KXIII.

Rayn. XIV.

234

PAULI

Iir

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.

ad tiluhini beneficii vel patrimonii liabilem, et sufficientcm ad sustentalioncm ipsius ordialioquin episcopus de propriis redditinandi bus clericos aliter a se ordinatos honeste alere teneretur, nec ulla conventione aut pacto defendi posset. Eadem quoque observantia facienda esset in littcris dimissoriis dandis, quas episcopi nuUo modo dare deberent, nisi habita diligenti informatione, ut dictum cst, dc vita, morihus et scientia ejus, cui dicta" littera; conceduntur et nihilominus statuendum esset, ut
; :

excedens xxv annum possel a minoribus Ordinibus ad sacerdotalem Ordinem, nisi post triennium ascendere nisi quis alioquin idoneus
,

fuerit,

vel

ex aliqua urgenti

necessitate,

vel

episcopo aliter expedire videretur. Quibus casibus nihilominus triennium illud pcr episcopum ad minus quam ad annum
utilitate Ecclesia?

limilari

non

possel. Religiosi vero, ubi testimo-

nium

rum

vita; et magns devotionis ab eosuperioribus secum habebunt, post annum statim, ct non antea, ad sacerdotalem Ordinem

probata^

nullus episcopus clericum alterius jurisdictionis ordinare posset, nisi per litteras plena fides sibi fieret de vita et moribus ipsius promovendi, si in sacris Ordinibus de sufficienti titulo, et ipsemet talem clericum liabilem in scientia invenerit. Et
in

ascendere poterunt. Curare autem deberet episcopus infra hoc tempus probationis, diligenfem et fidelem habere informationem de vita ct moribus ordinan-

quamvis

tria sint, quae principaliter

videlicet, litterarum scientia et

dandis Ordiiiibus consideranda sunt, a?tas mores, attamen

episcojJO

satis cst sibi servare

sis,

quoad a?tatem non est elaborandum decretum Concilii Viennencontra quod ipse dispensare non potest.
:

dorum, et illc vidcretur bonus modus si in Synodo sua dioecesana, quam singulis annis tenetur habere, committeret omnibus suis parochis, ut unusquisque diligenter procuraret vitam et mores clericorum, qui sub sua essent parochia, ut in proxima Synodo sibi referre
possent
facere

Circa vero litterarum scienliam, constat pcr rei evidentiam, sivc ncgligentia, sive dolo examinatorum, valdc crratum fuisse, unde tot

quam relationem cum juramento.

:

tenerentur parochi

apparcnt imperiti et indocti sacerdotes, ut infinitus propc sit eorum numerus. VI autem aliquando hujusmodi perniciosus abusus ab Ecclesia removcatur, ordinandum est, quod episcopus non majoribus aut gravloribus negotiis impeditus, examini ordinandorum in sacris Ordinibus, ct prjcscrtim ad sacerdotalem Ordinem, duobus
viris
litteratis
et timorat;p

conscientiEC

secum
sive
,

adhibitis,

personaliter adesse

tenerefur,

examen

ficret

per archidiaconum

suum

ad

quem

regulariter hoc

munus

pertinet, sive in

defectum archidiaconi pcr dej)utatos a seipso. Eo vero legitimc impcdito, archidiaconus^ si adest, et ad eum hoc munus de jure seu consuetudinc pcrtineat, duobus pari modo adjunctis sibi viris litlcratis ct probis ab cpiscopo deputandis pcrsonaliter munus siium adimplcre stucpiscopus per idoneos deat; qiio dcficicnte deputatos lioc ficri procuret, tencaturque archidiaconiis, scu deputati ab cjiiscopo fidelem relationcm dc idoneitate ordinandorum modio ju,

Et quia plerumque indiscretffi promoliones procedunt etiam a radice avaritia;, vel ab humana gratia, providendum csset^ ne episcopus sub poena suspensionis ab officio et beneficio, ipso facto incurrenda, aliqiiod Iiicrum seu cmolumcntum occasione ordinationum dircctc vel indirecte, per se vel per mediam pcrsonam, nec etiam occasione sigilli siii recipcre posset, exceptis faculis, qua* juxta formam Ponlificalis ofPerri debent. Similiter eadem poena statuenda esset, ne aliquem in gratiam alicujus ordinaret. Et bonum esset ad rcmovendam omnem fraudem, qUiT adhiberi posset, ipsis nolariis, qui adhibentur pro rogatii el ordinationihus, sta-'

tuerc certuin

salariiim pro
si

merccde sua, quod

videtur

pro quoiibet promolo pctentc a se tcstimonium, seu instrumentum, seu promotionis, et non alitcr, scxtam partem

congruum

unius aurci taiitum exigerc possct.

torcs, ut

Providendum quoque cssct quod cxamiipsi aliquid non recipercnt pro cxaipsis
;

minc ab
suo,

ramento lidcm
77. " Circa

facere.

ordinandis sed episcopus illis dc dc rcdditibus archidiaconatus, ubi archidiaconus cxaminarc tcncrelur, et negligevel
rct, vcl
<'

vcro mores, in quibus est

diffici,

lior

cognitio et
in

majus

versatiir

vidctur quod aliqua

possit, nisi

utilis

periculum provisio ficri non

.\djuncti sunt alii

ct pcrnis,
(]iii

idoneus non cssct, providcal. canones dc habitu

cleri-

conim,
tulis
:

eum
;

noii defcrrct, coiisti-

partcm saltcm renovaretur ccn-

iiccnon dofamilia cpiscoporumotalioriim

sura anticiuorum canoniim circa tcmpus iuobationis vita^ ordinandorum. Vix cnim fieri potesl,

pr;rIaloriim
iilia

componcnda

desiippcllcctilis lau-

possit

ut in trii)US vel in (|ualuor mensibus ficri probalio vila^ ordinandi, sallem (jiioad

inhibenda, luxiique castigando, dc instaurandis vcro provincialibus Conciliis ha;c addila

:

conlincntiam,

multi i^crduosvcl trcs mcnses polcriint sc contincrc, (lui pcr diios vcl frcs annos non polcrunt. Staliicndiiin igilur csset, quod disposilio Concilii Vicnnensis omnino scr-

rum

"

lUilc cssct, ut

provincialia Concilia
iit

cum

cffcctu rcslitucrcntiir,
rcaiit, ct

vera Concilia apia-

vanda csset

el

insupcr quod

ncmo

sa;cularis

non Concilioriim umbra, in quibiis mctropolitanus diligcntor curam adhibcret, ut plcnam nolitiam de vita, inoribus, scicnlia et

PAULI
rei^iiiiinr siiormii

III

ANNUS
:

1A.

CIIRISTI

1547.

235

sulVraganeoriiin eaperel
vel

ct si

78. D(^ validilatr iransUUiiniis Concilii disce-

aliqiieni

reperiret,

propter inalos mores,

ptatum.

Ob motas

litcs a

C;esarc de transla-

vel

propter intolcrabilein ignoraniiam, vel malam admiiiistrationem sen iie|ilif;entiamsnos subiiitos scandalizantem, illnm oinnino denuntiaret Sedi Apostolic;v jnxta

tione Goncilii,

I>ontiflcein ipsuin

de validitate

sanctorum ratrum
:

ipsius translationis ad sc ct sanctam Apostolicam Sedcin advocarc oportuit, ipsaque causa pcndcnte Concilii [iroccssum snspcnderc ac

regulas corrigendum, et prout salnti snbditorum magis ulile Sedi Apostolica3 videretur sufVraganci antem pari modo suum mctropolita-

|)rohibcrc

Hujus

vero rci
',

implicalissimai

series inodo describenda est

cum

Iranslationis

num

scandalosuin denuntiarc tenercntur. Yalde etiam utilc essct si sanctissimus Dominus noster papa singulo saltem triennio

decreto pr;csules divcrsornin regnorum Ca?sari obnoxiorum interccssissent, certioreinque de ea fccisseut C;Bsarem, jussi ab eo sunt Tridenti
perstare,

cum

anctoritatc sua a Pontiflce obtenillins

per oinnes provincias visitatores deslinaret, (lui plcnam capercnt informationem dc vita, inoribus, scientia et regimine pra?latornm, et jnxta otliciura visitatoris, qua.^ digna correctione inveniret, ct

turum
ea rc

se

putaret, ut Concilium Tridcnto resti-

tucretnr,

emendaret,
scandalosa

et

corrigeret;
sua;

graviora
in

autem,

et qu;c fide

dignornm testimoniorum
reperiret,

pra>latis

Sanctitati

oraior de impetrare poiuit, utdictum est, maxiine cum contenderet Cicsarei esse juris, ut Concilium hahcret in sua potestate, atque Alexandcr cardiualis Farnesius Pontiflcio nomine scripsit ad Hieronymum Vecgissct

scdcum Joannes Vega

cum

Pontiflce,

niliil

fideliler dcferrei, ut

pro exigeniia ct subdito-

opportune providere possel, curaretque Sanctitas sua scandalosos prajlatos se-

rum

saluie

cundum

regulas Patrum

nulli (larcere, ul saltem formidine poena;

omnino punire, et omnes

rallnm archiepiscopum llossanenscin, Apostolicum apud Cfesarem internuntium -, ut doceret Cjcsarem Concjliura Bononiense Tridenium reduci non posse, nisi ex conscnsu ipsius Concilii, cujus in ea re auctoritas infringi non deberet,

abstinerent a malo
visitatoribus
niitteret,

curaret etiam, ut eisdem

offlcium visitationis comeis

quffi

littera^

quinta Aprilis exarata! sunt.

merum

luillamque aliam faculiatem concede-

ret

iuliiberet

quoque

omnem pecuniarum

exactionem. Qno vero ad inferiores sacerdotes ct clcricos, nt tollantnr inflnita scandala, quai in dies
oriuniur, illud videretur
esse,

Medio vero Aprili ' a Poniiflce cardinalis Sfondraius missus est ad C;csarem, ut eas de Concilii translatione controversias componeret, promovereique ut residuos Tridcntinos Bononiam accedere juberei, at Ca3sar e contra misso
Didaco Mendoza urgebat Ponlificem, ut Concilium Bononiense Trideuium revocaret, adeo ut
ex contrariis voluntatibus Poniiflcis C;csarisque animi exasperari ccepcrint, ut narrat Angelus

omnino necessarium

qnod statuatur sub gravissimis poenis, ut unusquisque praelatns, qui de jure vel de consuetudine visiiationem babet,
Tel territorium
in
fuerit, et

sibi

suam dicecesim, commissum, semel salicin

Massarellus

",

qui Concilio a sccretis erat

anuo personaliter,

nisi legitime impeditus lunc per vicarium idoneum visitare

teneatur, et in ipsa visitatione nihil aliud acci-

pere possit, quam procurationem victus, et eura nullo modo in pecunia, etc . Jussi quoque religiosorum prresules ad subditorum castiganda vitia Incumbere, ct qui

neglexerinta Suinmo Fontiflce mnnere suo deturbari, aliosque in ipsorum loca subrogari. .Mense Decembri actum in Congregatiouibus de tollendis corruptelis circa Sacramentum Malrimonii. iSon tamen superiores canones, in Concilio Bononiensi excussi, iu publica scssione promulgati fucre cum praistolarentur Patres, ut Hispani pra-sules, qui Tridenti baiserant,
'

Secunda Maii rciuli D. cardinali dc Monte in Congregaiione reverendissimorum deputatorum cardinaliLvm Roma; super rebus fidei conclusum esse, ut Concilium hic Bononia^ suum haberet progressum, et quod Pontifex ea die, qua recessit ex Urbe, praiteriti mensis vcrsus Viterbium, cum denuo molestarctur ab illusirissimo domino Didaco a Mendoza oraiore Caesareo, ut comiiium Tridenium revertcrctur, idque instantissime nomine Csesareo [)eteret, neque
rationibus suae sanctitatis acquiescere vellet, Pontiflcem respondisse, quod Ca^sar volebat Concilium reverti Tridenlum, et ipse volebat

Bononiam accederent,

ut

unanimi consensu,

possent, sed advcr&ante pcrpetuo Casare Rononiensi Concilio, contendenleque illud jurc non translatum Tridento, demum proseculio Concilii intercisa
est.

sine schismatis inetu promulgari

quod perinaneret Rononia;, ubi nunc est. Cumque iierum impeteretur Poniifex ah illustrissimo domino Didaco, suara sanclitatcm replicasse, quod Ca^sar debehat meminisse, quod non su;c inajestati Caesarea;, neque imperatori dictura fucrit a Christo Tu rs Petrus, et super hanc petram xdificabo Ecclesiam tneam, sed Petro et Pontificibus successoribus, quo dicto
: '

Angel. Mass. ia Aclis Coiic. Bonon. Ms.

arcli. Vat. sij;n.

niiiii.

arch. Vat. sig. uiim. 3204. pag. et aliud Ms. Fr. card. Bar. sig. niim. 123.
'

AcU

Conc. BoDon.

.Ms.

- Ext. 3212. p. 79. Conc. Tri.l. ct Boiion.

in

Ms. card.
An^^el.

Pii

siii.

2B0.

num.
Diar.

'

Mass. p. 221. ' .Ms. Arcll. Vat. Diar. Couc. Tiid. ct Bonon. Auct. Angel. Mass. p. 224G.
.\iict.

236

PAULI

III

ANNUS

14.

CHRISTI 1547.

terga dcdit, et recessit a conspectu ipsius D.

oratoris Cccsarei.
" in Maii ex (lermania dominus Verallus nuntius Apostolicus litteris xxiii datis sigaificat imperatoreni adliuc csse flrmi animi, ut ConciliumTridentumrevertatur, adduciquenon posse, ut credat eo temporc, quo Iranslatio Concilii facta est,Trideiiti fuisse puncticulas, proptereaque cum Poiitilice et rcverendissimis leoalis

maxima

sit

concitatus ira

maximeque

in spccic

totum negotium translationis tribuit. Reverendissimi domini lcpati scripserunt ad cardinalem Farnesium miltcntcs copiam litlerarum domini Vcralli, ct rcspondcntcs ad tria capita ipsarum lilterarum, quilnis impcrator dicit non fuissc (ictccliias loci nominationcm ct assecurationem perlinerc ad suain majestatem tertio (|uod
contra cardinalcm
Sanct.x-Crucis,
cui
: :

|)ra>cepti

declarationc lcgati

iisi

sint

in

ipsa

translationc, f|ua;

omnia

falsa

esse ostendunt

rcverendissimi legati, eto-.

79.

Interca

componendac

liti

navata est

Pontificem in rc ad univcrsum spectantc prudentia non uti, si verbis nudis ad deliberationem gravissimam movcrelur, eoque magis, (|iiod Concilium jam bis Tridcnti convocatum sit, ncc duorum annorum fiuxu aliquod convcrsionis (icrmanoruin signum ailulserit remque eo magis lione-stam, nc Fontifex sine causa id aggrcdiatur, ac tum sibi fcqui consulerc, tum aliis principibus rationem redderc possit, ad qiuc Didacus respondcre non pofuit, licet opinetur Cermaniam Concilio parituram negare ctiarn non potuit consentaneum esse rationi, utTridentini Kononiam veniant, ac una cum aliis de rebus ad Ccrmaniam spectantibus decernant, maxiinc pro reslitiienda disciplina, tum ne Concilii fama obsolcscat, dum marcetotio, tum ul communibus sententiis Bononia pro Ccrmania) reconciliatione translatio fiat. De liis Didacus ad C:csarem rcscripturiis est, pctiitijue, ne IhTC actio nononiensium decretis pcrturbaretur, ut eorum scssio protraheretur, cui Pontifex protraliendam
jcstimaturos,

orbem Cliristianum

propositiim est, ut praisules qui Tridenti luTserant Honoiiiam accederent, ut Conciopcra, ac

consensit,

ut antea protracta est,

tuin ut

illc

lium llonoiiia Tridentum unanimi voluntalum conspiratione rediicerctur lum ctiam postula:

tumvestra dominatio ad Ca'saream majestafem rebus integris pervecirptain promoverc,

possit

rem

nire

certiorcm eliam

facimus,

(Jalliif

ad exciiiienda Concilii deercta cogcret, de quibus ultima Maii acardinale Fariicsio ad cardinalem Sfondratum
a Ca!sarc,
ut

tum

l.ullicranos

rcgcm pr;csules quampliirimos missurum Bonimiain, ac dignitatis Scdis Apostolicic asserenda' stiidium ingens explicare convenitprTterea
:

in

Germania legalum

subjccts!

littertt'

'

cxa-

ratic.

Didaco, ut Ca?sari pro compensatione fiduciariorum bonorum Ecclcsiasticorum

Pontifex

cum

Dc

liis, qiKT.

iiiler

1'ontificem et Didaciun

quatercentum

millia
sit

numero

tradantur, licct

certiorem facimus, (juia est animadversum, cx dissensionc circa Concilinm [iliira mala cmergcre posse, de conCa.'saris

oratorcm acta

siint,

nondum
Cffisar

ca'pta

o|)tiniam

sccre possit. xxxi

80.

corditc ratione ineiinda

licet

Didacus

iiiillis

ad

agendum visum est, et eam sil inslructus man-

Carolus

nicnse, ciijus rex

suscipit.

servandm conjunctionis colloquium non refugit, proposuitqiie ut Concilium revocetur Tridentum, vclin alium Ccrmanim locuin transdatis, tainen cupiditale

inler C.Tsarem ac

Pontificcm

ut

si

Extremo eodcm mense actum est, Tridcnlum leduci (^oncilium non {)Osset,
'

Gcrmania' reductio, cx quo Pontificis vohintatem dignoMai mdxlvii. V oppiit/ntit ConciUiim /ionoGalliiV llenricu^ defensionem

alia

Italia'

civitas,

ut Fcrraria,

vel

Luca, vel
sui

Sena' pro celcbrando Concilio a Ponlilice designarcntiir

:

pro ca provincia Ecclcsia; concilianda, ul Concilii Sedisque Apostolicic dignitati consulatur, possc pra'sules Trideiitinos Hononiam accersiri, ut (lommuni consilio ca translatio deccrnatiir. Cui rcsponsum cst, ut conscntiat
feratur
:

at

neque Ca>sar oratoris

sed
in

propo-

sitionem
biis

admisit,

siisccpta

voluntate

pcrslilit, (|uod

significatiiiii

niense Julio legatis Bononicnsia cardinale Sfoiidrato rcfcrt

:

Augeliis Massarelliis
M

lontifex

illi

translationi in (Jermaniam, necessacltcctu

\ll,lulii liltcris cardinalis Slondrati lcgati

vii

cl succcssu fclici (cujus Concilium) ipsi cxploratum sit, (it (Jijrmania siibmiltat sc ad exci|)ien(la decrela cjusdcm Coiicilii, nec id diflicilc forc Ca-sari, ul id siiadcat 1'oiitilici, si Gcrmanos adduxcrit

riiim,

ut

de

apud Ca^sarem ad rcvcrcndissimos lcgatos

liujiis

gratia |)elitur

.Norimberga'

datis

signilicatiim

(|iiod

Casar adliuc
Tridciitiim

cst cjus opinionis,

ut

Concilium
ratioiiibus

rcvertatiir,

nc(|ue

ullis

liuciisi|ii(' tlccti potiiit ".

ad decrela Trideiiti edita, vcl in comiliis Ordiiiiim pcrmoverit, iit decerneiidis in Concilio pareanl, ^cl alia (|uacum(|ue ratione constare jiossit ellectiim, (|ucm pro motivo atfcrt, siicccssuriini,
scciis
iii

Olifirmato in siia scntcntia Ca'sarc Pontifex

iu eas lcgcs dcscendit, Coiiciliiim rridenlorcsti-

tutum

iri,

iiiodo (icrmani

polliccrcnlur sc dc-

creta Coiicilii exceiitiiros, et

solio niliil iiovatiim
iri.

vacuo sacrosancto
in

cnim

iira^siilcs

pcrsiiadcri

non

Uuod
lil.

sanctiore sc-

possc

iit

Cermaniam
^ii,'.

redcaiit,

|)lurcsque
'

l)i.ir.

r.oiic.

Trid.

ct

llonoii.

card. I'arn.

.id

leg.ilos.

'

y.U. in Ms. rard. Tii

niiii).

261).

' Diar.

Conc. Trid. cl Honon.

PAUM
iialu
l'(iiililii'i(i
'

nr

ANNUS

14.

CHRISTI ir)47.

237

coiisUtulum uanal iiifnioralus

(iiiod dic

<!xaspor;it;o noii siiio

maximo

Kcclesiic

damno,

auclor

Ex

lh-l)0 soriliilur,

xi\ liiijus

iii

lidoliumque jiorturbatione, li;orelicorum vero funestissimo tripiulio; C;t!sarcnim in sua obfir-

C.ongregalionc ili^putatoriiin i-ardiiialium foiiclusuin sil, (|uod l'ontif('x roducat Conciliuni

matus

seiilonti;i piiblicas

iirovocationis litloras

Tridenlum
\idelicot,

(iiiiliusdam adjectis coiidilionibus,

adversus Concilium Bononioiis(! edidit ', atque ad ojus ini|)odien(I;i acta litom intoiit;ivit, illiul
jiiro tianslatiim iion fuisse, ita

(]uod (icrmani [u-imo

promittant

si;

demonstrans

recepluros (iuid(]uid aclum ost et a;:;elur in Concilio, item i|iiod in evcntu Sodis vacantis,

Concilium

niliil iiinovet,
(',;L'sar

et
id

(]uibusdam
olistringi,

aliis .

Carolus V, diviiia lavonti! clomciitia Uomanoriim impcrator Auguslus, ac Germaiii;i', Hierusalem, llispaniarum, iitriiis(|ue Sicili;o
xi.
'<

si. .Noluit

ad

siiliinde

IUiiigari;i',

l)almati;e, Croali;o, etc.

actum
bat,

ost de intorcidendo iirogrossii Boiionion-

dux

Austria',

Bex archidux Burgundi;i>, Brabanti;c, etc.

sis Concilii, (^uod

Ca^sar toleraturum se negaterror inipenderet,

ul pro[iterea boUi

ad

Comes Ilabspurgi, Flandriio, Tyrolis, etc. Notum facimus tcnoro [ira^sontium, ciim
'>

(juod

propulsandum

intor Pontificoni, ot (ialloItalia trac-

jiro

rum regem, ac Venetos pro tnenda tabatur; cum vero Sfondratus in

legatus Concilium Bononiense

rationo muncris nostri, maximi voluntate fungimur,

(juo

Dei

j)roque

optimi co zolo,

Germaiiia

quem
nis

suspendendum
:

erga sacrosanctam fidem et religionem noslram orthodoxam gerimus, etipsius religio-

consuleret, Bononienses institere, ut coctus Tri-

summa

necessitate

ita

exigente,

cogamur

dentinus dissolvcretur, ut tradit Diarium (XXII .Inlii cardinalis Sfondratus legatus

apud Ca^sarem ex (iormania signiticabat C;osaream majestatem adhuc enixe petere, velleque qucd Concilinm revertatur Tridentum, suadetque ipse reverendissimus Sfondralus fieri suspensionem Concilii, ipseque cardinalis Farnesius potebat consilium, et sententiam i|jsoruni reverendissimorum legatorum; qui igitur reve-

contra nonnuUos, qui sese asserunt legationis niunere fungi una cum aliis pr.nolatis et personis in conventu Bononiensi, cui titulum Concilii generalis praetexunt, jam congregatis et eo nomine congregandis, justam atque legitimam
[irotestationom facere, id vero ob locorum dis-

rendissimi legati responderunt, suspensionem

eis

non

displicore,

quando

fieri

[losset, ut prcC-

lati,

qui sunt Tridenti, illinc descenderent, necor|ius illiid

qualecumque sit, remanerot, legitimum, (quod nunc est Bononias) dissolverelur. Sed quoniam hoc fleri non posse crednnl, consulunt ut sanctitas sua [ler Breve convocet ad se unum ex iiisis legatis, vel ambos una cum aiiquibus priTlatis, qui liic sunt, Romam^ et similiter cardinalem (iiennensem, et aliquolexpra^latis, qui sunt Tridenti, bac occaque
et
lioc

tantiam coram facere non possimus. Eapropter de fide, ]3riidentia et rerum usu honorabiliuin doctorum, fidelium nobis dilectorum Francisci Licentiati Vargas procuratoris generalis fisci nostri regii Castelhx', Marlini de Soria Velasco Burgensis jurium doctoris, consiliariorum nostiorum plane confisi, eosdem fecimus, constituinius ct deputavimus, ac tcnore pr;csentium ex certa nostra scientia, deputamus procuratores et inandatarios nostros simul et iii solidum, dantes eis plenani facuUatem ct potestatem, ut simul, vel saltem eorum, qui interesse poterit protestalioncm nostro ac totius sacri imperii,

sionc, ut velit intelligere

eorum
et

rationes et

causam eorum coneordare,

lium suspendatur, novo mandato Sua>
id
est,

interim Conci-

regnorumque et dominiorum nostrorum oinnium nomine contra pr;ofatos assertos legatos, aliosque pra^latos ct personas nomine Concilii
Bononia', tam congregatos
solemniter,

rum

inuitis

non procedat sine Sanctitatis. Quod utile futurationibus demonstrarunt . His

quam congregandos
scripto [iroponere,

tum

verbo,

tum

et adregistrari

petere, et obtinere instrumenta

addidere legati Bononienses datis x Augusti ad cardinalem Farnesium, Concilium non esse revocanduni in Tridentinam civitatem,
litteris

non modo
cretuni
gusti ad

Cffisare,

sed etiam

c;otcris

regibus

inconsultis,

cum
:

ita in

translatione Concilii dealiis

esset

rursumque

dalis xiii

Au-

superindc necessaria a notario seu notariis puadhibitis seu adhibendis reijuirere, et omnia alia dicere, facere et exercere possint et valeant, qua; in hujusmodi actibus requiruntur et necessaria fuerint, seu quovis modo opportuna, ot quae nos ipsi faccre possemus et
blicis

eumdcm Farnesium

Pontificis

optimam

deberemus,
seinus, et

si

prffiinissis

[lersonaliter interes-

voluntatem commcndarunl, quod Iranslationis ncgolium ad Concilium Bononiense referret, rursumque xx Augusti cardinali Sfondrato vehementer suadenti, ut Concilium Bononia Tridenlum revocaretur acerrime contrariis argunientis rcjiugnarunt, ex

qua

re discordia?

magis

a nobis habent in mandatis, promittentes in verbo nostro Caisareo et regio, nos ratuin gratumque habituros qtiidquid per pra>fatos procuratores et mandatarios, vel alterum eorum, factuin, dictum gcstumque fuerit in [)r;rniissis, nec quovis inodo illis con'

secundum quod

'

Dinr. t.onc. Trid. p, 242.

Ext. inlor Acta Conc. Bon. p.

1.

i'.i.

Ext. cliani apnd

.Melcli.

Gol-

Exl. in

lit.

card. Farnes. Diar.

dast. lo.

p. 563. Ext. inler Acta

Conc. Bon.

p. 48. jiniil. p. TStj.

r.onc. Trid. el Hoiion. Arcli. Vat. p. 212. Auct.

kas. Mass. Sur.

jd Didacum Mendoza. Ext. in

.Ms. card. Pii.

238

PAULi

irr

AXNUS

14.

christi 1547.

travenluros esse, dolo et fraude penitus rcmotis, haruni testimonio litterarum manibus nostris subscriptarum, et sigilli nostri appensione munitarum. Dat. in civitate nostra imperiali

Auguslae Vinilelicorum die xxii mensis Augusti anno Domini mdxlvii, imperii nostri xxvii, et

regnorum nostrorum
Ex
liis

xxxvii.
<c

Carolis

corrigas errores, qui apud Goldas-

tum

in nota

male annum

temporis irrepsere, adscripsit enim Domini mdxlviii imperii an,

Incunte Septembri iterum Sfondralus et Augustensis cardinales monuerc Pontificem fixum stare Cwsareac menti provocare adversus Concilium Rononiense, atque ad Pontificem jus ferenda" sententiaB in ea lite spectaturum, retardandamque esse sessionem Concilii Rononiensis, ut docent Acta. III Scfitembris reverendissimus legatus cardinalis Sfondratus et cardinalis Augustensis scribunt ex Germania, quod imperator adhuc cnixc petit, ut Concilium reducatur Tridentuin,
et

num

XVII.

deprimere atque evertere Concilii Bononiensis aucloritatem niteretur Cfpsar, Pontifex ad oam conrirmandam de adeunda Bononia Audeliberavit, sed lcgati Bononienses xxvii gusti rescripsere id rebus prajsentibus non conducere, ne videretur cogere velle Concilium
83.
'

Cum

quod alias sit protestaturus contra nullilatem Ronoiiia^attentatam, etc. Consulunt reverendissimi legati fde his consulti a cardinali Farncsio)

ad toUendas omnes altercationes, ut sua Sanctilas judicium de hac controversia faciat, ad eum enim pertinetdecidere,scilicetantransIatio sit valida necne, quod judicium Sua Realitudo
faccrc potest in consistorio publico coram cardinalibus, praelatis aliquibus et oratoribas prin-

ad suas voluntates. Porro ad infringcnda Ca^saris molimina Pontifex Gallorum regis amicitiam prensavit, qui promptissimo aninio ad Pontificis et Concilii

obtulit,

Rononiensis defensionem suscipiendam sc Galiicarum rerum in Italia agendarum spe, de quo bicc Angelus .Alassarellus narrat Reverendissimi legati receperunt litleras a reverendissimo Domino cardinale SancliGeorgii legato apud regein Christianissimum, et episcopo Imolensi nuntio xii hujus, regem illum accepissc coronam et inunctionem xxvi prwleriti mcnsis .lulii in Rhcmensi civitate a novo cardinali et archiepiscopo illilis loci.
:

cipum, ut re cognita et informalionc habita, a se uno, vel eliam duobus legatis pronuntiet veritatcm, ut fandein una pars (luicscat, et quod cum expcdiat prorogare futuram sessioncm pra^Iali Galli prope diem venturi sint . Ea monita de retardanda Sessione secutus Pontifex legatis Rononiensibus significavit vii Scptcm,

bris opera cardinalis Farnesii, ut aiunt Acta

"

Quod

Sanclitas Sua cupiebat relinqui dieni

Itcm, (juod rcx

ii)sc

jusserat, ut illustris-

simus dominus Durfe orator suus designatus ad Concilium una cum pradatis nonnullis electisex Galliis discederent, et Bononiam peterent, miseratque duas lilteras regias domino archi-

incerlum pro fiitura Sessione, et (juod prorogaretur ad teinpus beneplacito Synodi dcclarandum. Item, quod orator ipse Didacus ponat et offerat (|uasdam conditiones non adeo spernendas pro concordia Pontificis et imperatoris circa

locum

Concilii .

episcopo Aquensi,

et alteras

cpiscopo Mirapis-

sed iniquo animo, ut Conciliujn Tridcnto rostituatur. Decima Septembris, trucidato Petro Aloysio
8i. Convnitiis Aiifiitstani postulnnt,

censi, qui fueraiit in Concilio Tridentino regio

nomine, post translationcm lamcn huc accedcrc noluerunt sine mandato sui regis, quibus inandatiir, ut

Farnesio, Parin;!; et Placenti.-B duce, Placenliaque ab InsubriiB pra^fecto Cscsarco occupata, dissidia magis interPontificem Ca^sarcmque exa-

slatim sc

Cum
lifici

misissct etiam
illc

Hcnricus rex, ut
addiceret,

Bononiam conferant . regulum Bohanum regio nomine obsc(iuium Pon'

cerbata sunt, Bononiaque bellico lerrore concussa cst. Decimo quarto vero Septcmbris tlrdincsimperii Status Ecclesiaslici cx Augustanis
Gomiliis Pontificem supplicibus litleris rogarunt, ut pro Lutheranis, qui se Concilii decrctis siibmiserant, ad Ecclesia^ gremiiim revocan-

vigesima secunda Augusti

legatos Concilii convcnit,

Bononiam pcrveniens

quibus oiilimain regis erga Pontificem et Concilium lioiioniense voluiitalcm cxposuit, significavil regulum Durfcum oratorcm ad Concilium, cum niuilis prirsulibus ac tiieologis dccrctum fuissc, ([uod exeiiiitc Augusto in Galiica aula
Ponlificius

asscrenda libcrlate Ecclcsiastica cxscindendis lurrescon crroribiis, inslaiiranda discidis,

,

pliiia
ret,

Cliristiana,

Concilium

rrideiito reslitue-

ni justis i)ostulatis

obsecuiidarct, alia con-

lcgatus litleris suis

coiillrmavit

silia

rei

conlicicnda' idonca,

ac

forlc

ingrata

quem
mcnse

(|uidem

oratorcm vciiissc Ronoiiiam Scplembri ac sccunduin oratorcm

,

Poiitificia'
litlcr;r liis
'

majcslati ineuiida moiiiicrunt, (|iur

verbis coiicepta" fucre

in

'

fuisse Ilospilalis

pra;sidcm rcfert Diarii Itononicnsis auctor, atquc ipsa Concilii

Parisiensis

Sanctissimo

Cliiisto
III,

patri

ac

domino
Ecclesiaj

Acta leslanlur.

Paulo ejus nominis crosanctm Romana;

divina providcnlia sauniversalis

et

'

Diar. Conc. Trid. et

Bonon.

>

Diar. Coiic.

Donon. Bonon.

p. 250.
ibid.

ar.

Oonc.

Triil.

cl

Exl. in Ms. arili. Val. sig. niim. 3ii4. p. 92. in Ms.

ciril.

Pii

sig.

360 p. GO.

1'AULI

III

ANNUS

14.

CIIKISTI

1547.

239

Siimmo
..

Post licbita l)catornm

PonliDci, lioinino noslio colendissimo. ])C(iuni oscula. Bea-

tcrror actrepidatio extitit, iitmetu jiericulorum

armorumque
;

disciirsucoiii]ilcta fuerint omiiia,

adiliis

tissimc in Cliristo patcr el iloinine clenienlis-

sime. yuanlis malis at(|iic incoinmodis muitos jam annos cx novorum doj;inatuni importunitatc

nuUumitersatis lutum, iiulltis tuiu jialucrit sed nunc viclis

sullie tcmcritatis viribus,

ad Triden-

fractis(]uo iiicon-

cum

virtute ac lelici-

vcxelur (^lcrinanica natio

(|uanlis(iiic agi-

tata dissidiis

concussa

tluctuct, altlicla()ue pa-ne

ad cxtrcma deducta

sit,

inullis

sanctitas vestra, ct ni cognovisset,

modis cognovit vocem tamen

in

CKsarea} majestatis, adcoque cvideiiti clarissimoque Dei bcncflcio res eum in locum adducta sit, ut respirare tandem ac meliora spcrare liceat; cumquc omnes jaindudum in
tatc

gemitus lalioraiitium Ecclesiaruin

tionc, et coiivulsi

cadem nancxus, ad

spe certa erecti sinuis pacein reslitui posse Gerinania^, omiiiaiiue ad iirislinuin

Ordinum

im|ierii

exlrenium etiain frcmitum, fragoreuKjue armorum iii ultiinam inlcr sc cladem iinininentium Transalpiuin juga exaudirc potuisset, ncc dubium est, (juin liis tantis malis paratuin semsi modo per provisuiiKiue fuerit auxilium
,

quillitatem facile rcdigi,

erit,

si

modo

ordincm cttranradix incum-

bentium malorum causaque

ecce in ipso portu,

ijisa ainimtata fumcdioi]ue successu

rerum bene gerendarum,

alii

vel transfertiir, vel ut volunt, dividitur Conciliuin, ex cujus pro,

adliibcri

maluro

gliscenti(|ue

occurrere poluissct.

morbo in tempore Qua (]uidem in re, beatis-

sime paler, cum nos pro officio, et fide nostra erga remiiublicain Ecclcsiasticam, procjue obscrvantia ca quam debcmus ac libenter deferimus Sedi Apostolicoe, in generalibus convcnti-

bus actum illud sempcr judicaverimus, non posse tantorum malorum causam terminari, nec restingui inccndium, nisi universalis Concilii judicio ct auctoritate, suinmo consensu ac sludio, non semel egimus apud Ccrsarcam majestatem, quam per se propensam tamen, nostraquc studia antevertentcm

gressu et determinatione ])endebant oinnia ejusque judicii sevcritate tanquain gladio quodam amputari, exscindique oportebat stirpem hanc ex qua ])rovenerant liaec mala omnia, neque futura tempora, nisi propitia, sine dubio proventura sunt. Non possumus, beatissime pater, non possuinus non dolere ac satis conqucri vicem periclitantis Germaniic, totos septem et viginti annos conflictamur cum variis perniciosisque dogmatibus invaluere sectic varia? episcoporum auctoritas, universa pa^ne disciplina Eccle, , ,

mus, ut pro
instaret

imperiali auctorilate ac

semper inveninomine

siasticajacet.

turain

Heu quantummali, quantam jacanimarum traliit htec una vastitas. Tunc

!

apud Sanctitatem Vestram de iudicendo in aliquo opportuno loco Germani Concilio non equidem ad rationem civitatis, privatamque commoditatcm nostram,
celebrandoque
,

vero ex eodein fonte veneni ])romanantibus late rivis, nulla societas aniinorum inter diversae
religionis
sectatores,

nulla flrina conjunctio,

sed ut obiri

ab

aliis,

is conventus ac frequenlari possit quos maxime interesset, qui cum pro-

jampridem extitit. Laxata est pulchra illa imperii compago, turbatique ordines, in quibus
nulla
dignitas cuin potentia,
vires

cum

auctoritate

suos tenerent etiam sfficularium ditionum gubernacula, in hac temporum perturbatione, incertoque reruin statu louge abesse a domo atque evagari, siiic publicie pacis periculo non possent, et liac quidem sedula, omnibusque conventibus repetita tlagitatione, eo usque profectum est, iit post irritam Mantuana" ac Vicentina! Synodi indictionem longo satis, scd lieu! nimis longo intervallo, ac picne fessis Germaniic rebus, indictum sit Tridentinuin Concilium, ne indictuin modo, sed eliam inclioatum magno quidem voto omnium ct expectatum, scd noii, ut flagitatum crat, intra flnes Germaniae, resqueita poscebat, sed inTridenti oppido longe interjectisAlpium inontibus,
ptcr episco])atus
,

non ad privatorum modo salutem, sed etiam ad totius Ecclesia; ])ra3sidium semper cunjunctae fuerunt nec patet taineu adhuc exitus, frustrata expectatio, quia quo solum sustentabatur Sedis Apostolica auxilium, negatum fucrit, spes omnes rationesque nostra> pariter conci:

derunt.

cum ita sint, vereque majora etiam, mature provideatur, im])endeant, sup])licamus saiictitatem vestram, quantoque ]iossumus
lla^c

nisi

ut verius in
nicc

Italia)

flnibus, quain

intraGerma:

videatur quifi sane etiam causa fuit, beatissime pater, quod pauci adinodum cx nostris, ac nulli paenc eain adire Synodum, ac ue nuutios quidem suos mittcre potuerint, pra-sertim ardeute bello maximo pcriculosissimoque in Gcrmania, quod jam niulto antc ex eisdem malorum causis, de
fuisse

oram constitutum

studio et obsecratione obtestamur, ut iatcgrato Tridentino Concilio, quo in pristinuni locuin ac statum suuin restituto, consulat saluti et tranquillitati nationis Gerinanica2 : eadem opera efficiat, ut ex]iulsis erroruni tenebris oninique dissidio procul ab Ecclesiastica doctrina atque animis hominum profligato, reddalur lux priin Germania cum splendore cultusque religionis Catholicfe pristinum locuin et dignitatem suam recuperaverint, tum fructus coelo digni ampliores profecto (luam multis jam annis factum est, consequentur. Hoc si fcccrit sanctitas vcstra, nostrisque precibus, quas non justas inodo, scd ctiam

stina Ecclesiis

cum

veritas

quibus

liic

querimur, impendcrat, cui tantus

240
necessarias
liabebit
(|u;e

PAULI
arhitiali
cf

Iir

ANNUS

14.

(liie

CHRISTI 1547.
Liitlieranos

suiniis,

locuin

(iefierit,

gcrct ad

adigendos

ut decrefis

nos jiaratos

oljsequentes ad omnia,

Concilii Tridentini promulgafis iiromulgandis-

pro exstirpandis liKresibus, profiue pacifi-

obseqiierenfur. Ea vero in litfcris cardina-

catione non tantum Germanicaj nationis, qua? ut

ila majore etiam cura, pvxmedico opus liabet, sed totius etiam imperii,at(jue adeo (latbolicffi Ecclesire tranquilseu minus, quod divina litate suscepta fuerint clementia in boc ancipili periciiloso(|ue rerum statu avertat, (|uod agemus aut quo confugiemus, beatissime paler?Unde petemus auxilium certis nimis ruinis nostris ? Cui denique Sedis ApostoliciP, ([uam conlra procellas omnes Ser\ator noster supra firmam petram constituit, praesidium implorabimus ? Undique urgent venti et ad exlrcma jam ventum est. Yideat san-

lis

SfondiMti, qua- Bononia; xi Octobris exce[)fie

labore pra; Cicteris,

sentiore(|ue

fuere contiiieri docet Angelus .Massarellus, qui

Concilio a s(M'rctis crat, his verbis:

leliilit, (|ii;e siiit illa

<<

Cardinalis

enormia, qua? pelunt Lufberani circa religionem et Concilium ab imperalorc, videlicet quod volunt Coneilium sedere Tridenti. Secundo, quod jabsolvantur a juraniento prastito Sedi Apostolica". Tertio, (|Uod papa non pr;esit Concilio, sed tantum mittat

suos legatos, ut simplex episcopus llomaniis . Xuii(|uam tot s;eculoruin tlexu bujusmodi na;nias Catliolica Ecclesia sibi cani ab luereficis audicral, (]ii;e in totConciliis OEcumeiiicis legalos 1'ontificios ut prassides
sit, iit

ctissima paternitas vestra, ac pro flde

summaCliri-

Conciliorum admi-

que soUicitudine sua erga rempublicam

stianam
nostra;,

cx ipsorum Actis, et a cardinale Baronio

Arcldepiscopiis

reputet,
iiiiiil

si

niliil

profecerint
ijuai

preces

[lericula

Germaniir,

neque

progrcdi longius, nequc ampliorem dilationem possunt, qiiis fandem exitus malorum futurus sit, adeoque illum possideat, ne cessante
ferre

diulius in lioc opere Sede ApostoUca, alia su-

mantur consiUa,

aliis(|ue viis et rationibus iitcc

demonstratur. Gnesncnsis Synodutn coUifjit dc episcopis Polonis ad Concilium tnittcndis, sed miceps remanet, audita translationc Concilii. Qua; vero inter Alexandrum cardinalem Earnesium, et Didacum Mendozam Ciesarcum oratorem perfraclata pro componeiida
in bisloria Ecclesiastica
8().

causa tandein expediatur. Uasc sunt, beatissime pater, qu;e nos hoc temporc pro officii nostri ratione coegit suinma rerum necessitas ad sancfitatem vcstram |)erscribere, orantes, ut sludiuni lioc sedulifafcmque nostram boni consu-

confroversia, vidimus ea a Ca^sare reiiudiata, ut cardinalis Sfondralus, scripsit mense Ocfobri

'

quo lempore Nicolaus arcbiepiscopus Gncsnensis 1'olonia} primassigniQcavit Paulolll coactam

pro deccrnendis cpiscopis sed translationis Tridcnto Bononiam facta; fama accepfa luTsisse an anciiiifes Polonos pra^sules ac doctores Itononiam proficisci dcberent, in qiiam nondiim Transalpini aliorum regiiorum episcoi^i
fiiissc a se

Synodum

Deumqiie Optimum maximiim precantes, ut eamdein sanclitatem vestram longissimo tempore valentem et incohimem conservet. Ex conventu Augustano xiv Septembris mdxlvii. Ordinum imperii status Ecclesiastici in conventu
lat,

ad

Conciliiim TridenUnum,

.\ugustaiio
8,").

se contulisscnt,

exposuitque nullam iitilifatem

Uiiid ad lias litteras responderit Foiiti-

fex

qui

proximo anno referemus. At 1'rotestantes, nunquam sincero animo, sed fraudulento

ex Concilio Bononicnsi, ad quod Germani non essenf accessuri, decerpi posse, ac si Bononia

de concordia egere cuin Calliolicis,

renl 1'ontificem
a

cum

audi-

Concilio
institere,

Tridentum rcduiit

Koniam franslaturus sit, eo majores animoriim motus claniorcs(]ue adversariorum concitatum iri, at(|uc adeo rogavitPolonorum nominc Pontificiam sancfifalem, ut pro univers;c Ecclesi;c

cendo abliorrerc,

in

rridcntinam

urbcm
cato,

revocarelur, eo tainen Tridentum rcvopetitiiri,

bono
(juc

mox
;

ut in interiorem

Cermaniam

iii Trideiitinam urbem Gcrmanis Poloniscommodiorem Concilium rcvocarc dign;i:

transleratur,

beant

in sua potestate baetiam postuiata impia, ut episcopi a sacramenfo Pontifici pra^sfito et

(|uo

ipsum

rctiir
"

addiderc

alia

Sanclissiiiio

ac

bealissimo
Paiilo
III,

in

Cliristo

[)atii et

domiiio,

domino
ac

diviiia |)ro-

religione
lantiim

solvercntur, ct
(]oncilio,

iit

legati

1'ontificii

videntia

sacrosancl;c

universalis

Ecclesiie

non prtcesscnt
cst, ut (^albolici

sed taiuiuam privafi

interessent,
;i(l

Pontifici Miixiino,

domino clemcnlissimo.
in Clirisfo [later

episcopi
et

intcrniinfii

linc

Sanclissime ac beatissime

a (iliristo et ejus Vicario

(lelicerent, iiec

Sa-

ac

domine clemenfissimc, observanliam mcam

ineam per[)efuani
iii

tbanain
lier(!t

Uiitlicnim
ail

Tridenti

et S(U\ilufeni

Siinctifafi vesfra;

(yonciliiim

diviils;i

Ecclesi;e

membra
vefi'-

submisse
iii

(!t

rcvereiitcr

[iriinis

dcfero, i]iiod

redinlegiiinda,

simI

(onciliabiiliim

confra

liiiiic iis(]iie diciii

ncino cx [irovincia inca ad

riim Conciliorum insfiliifa ad sisc a siio capite divcllcnda. \)c

nalis Sfondratiis

membra
liis

Eccle-

vero cardi-

ne

sacrosanctiim Conciliiini OEcumcniciim vencrit, jiutet Saiiclilas Veslra negligentia id factuni

i|e

apud C;rs;irem

legatiis,

Hono-

essc, sed (jiiod maiid.ifiim ea

lilatis, iilijue
iit

re Vestr;e S;incail

niensis Concilii legalos ccrfiores recit,cx (|uibus

p;it('bat, (|iiam just(! foiififi^x
iit

more majorum meoriim

iirgerct (;;esarcm,
I

pro rcslifiieiido Tridcnto Concilio sc obsfrin-

Diai-.

C.onc.

Tiiil.

p. 2(15.

Ms. caiJ. Pii

sii;.

i'GO.

p. 84.

PAur.i

iii

ANNTS

l'l.

ClIRrSTI

I5'|7

n\
,

^acriiin Oonciliuin lioc a Sanclilalo Vcslra voca-

icr

exiioclabani,

postqnam vero ccrlior sum

factus, (lui antc

ad Ecclesia> metropolitamv luijus gulicrnacula scdit rev. D. Petruni archicpiscopum Cnesnensem et episcopuni Oaco-

mc

vicnsem ad Conciliumhoc, quod Tridenti iueral

in Chrislo conjjrcgatum,
teris

Sanctilatis Vcstr.-B
si

lit-

iTciuum erat, ut illo cx hac vita sublato mihi quoquc, qui sum illi in liac Ecdesia melropolitana successor, aliqua cjus rei significatio daretur, feci nihilominus,

vocatum

fuisse, et

ut in provincia mea Synodum convocarem, in qua de mitlendis ad Concilium hoc OEcumeni-

cum cum

legatis deliberatio susciperetur, ad

quam

frequenles nuntii et Ecclesiarum cathedralium nuntii venissent, designati quidemsunt de consilio sententiaque omnium, qui ad Conci-

vestr;f, (|uam indubitatuin Christi ejus auctoritalem non vicarium profitemur modo non fugimus, verumctiam, nisi illasalva, salvos nos esse non posse persuasum habemus, non visa tamcn sunt nobis ea negligeiida, qu passim a multis dicuntur, dc (piibus ut certiorem facerem Sanctitatem Vestram universaj Synodo, a qua tamcn propter adversam valeludinem meam longius aberam, visum fuit, cujus eliam nomine ad beatos sanctitatis vestra; pedes provolutus supplico vestr;c sanctitali, qua summa [lossum animi mei submissione, ut rationem aliquam ineat, qua possit pr;efato quoque ordini, quem sa^cularem vocant, satisfieri alia autem ratione vix possc videtur, quam si Concilium in hujusmodi loco habealur, de quo nemo queri possit, quod ei tutus ad illum ac-

sanclitatis

quoniam allasacrum Conciiium hoc Tridento Bononiam esse translatum, quo nenio se Transaipinorum episcopus conferre voluerit, ingens fuit dubitatio, num ad id Conciliuni, sive potius ad eum locum nobis proficiscendum esset, quo nullus adhuc Transalpinorum venisse diceretur. Tandem decrclum est in Synodo provinciali perme congregata, ut ad Sanctitatem vestram litteras darem, quibus quid esset de multorum consilio hoc judicium
liuni istud proficiscercntur, sed

cessus non pateat,

nam

si,

quod

instituisse dici-

lum sub

id

tempus

fuerat,

tur Sanctitas vestra, longius etiam in ipsam

ad sanctum Joannem Lateranum Concilium transtulerit, majores etiam clamo-

Urbem usque

res et graviores suspiciones excitabuntur, nos'

vero alacri animo, prout fides ac officium no-

strum postulat
facere

imperata

Sanctilatis

veslrt-e

sumus

parati,

adcujus nos etiam nutum

libenter conversuri

sumus

omnes

sed

eam

tamen etiam atque etiam majorem

petimus
velit

in

modum

ilii

significarem, simul etiam

communi

sacer-

dotum

mea

ordinis nomine. qui sunt in provincia supplex illum orarem et obsecrarem

,

habere tcmporum istorum rationunc sunt, quam fnerant a multis sseculis, neque de loco Concilii quid-

nem, quse

difficiliora

quam

statuat, nisi

(|uandoquidem capitisnustri Domini,IesuCliristi

in terris

Christianse

quod esse cum reipublicai commodo conjunctum intellexerit;

locuni gerit, ut

afflictis

ejus rationi-

bus succurrere, et quae gravissima nostris cervicibus impendere pericula videntur, ea prudentia

quandoque etiam eorum sententia poterit approbari, ad quos quamvis id minus pcrtinere videatur, multum tamen interest, ad perficienda
ea quae cogitat Sanctitas vestra, hoc est, ad pacem et tranquillitatem in Ecclesia Dei constituendam, ut eorum etiam vohHitates a consilio
Sanctitatis vestra;

vigilantiaque sua,

prout
decet
,

amantem

sui

gregis

pastorem facere

propellere et

propulsare dignetur. Summa secundum Deum spes nobis fuit exstirpandarum ha-resum et tollendorum fidei dissidiorum, et rerum Ecclesiasticarum constituendarum in sacro Concilio hoc OEcumenico edicto. sed cum ad id e Cerniania nemo prope venisse diceretur, qu;c praecipue Concilio huic congregando causam dedisse videbatur, et in provincia mea dubitare multos videbam, num apud omncs rata erant futnra, quvc in eo definita essent, quoniam sermones quorumdam ad me perferebantur, quorum in his terris auctoritas erat non postrema, qui dicerent nequaquam se recepturos, qusn per
vestros el Concilium forent allata, nisi a
finiti-

non

sint abjectnc

quorum

mis quoque nobis populis eadem illa recepta prius essent, justam etiam habere causam ad Concilium non veniendi Germanos vulgo ferlur, quibus cum liberum Concilium promissum esset, nunc in his locis haberetur, ubi
tuto eis versari, ac libere quid sentirent dicere licitum non foret quorum causa etiamsi a
,

fidem atque auxilium in executionem eorum, quaj decrela fuerint in Concilio facienda, necesse erit implorare, quid enim ex eo Concilio utilitatis ad nos esset perventurum, si quae saacita in eo sint (quod omen Deus aveftat) in sola Italia, aut ei finitima una sive altera provincia, et non in universo orbe Christiano recepta fuerint? Velititaque providere Sanctitas vestra, ne locus detur cuiquam tergiversandi, et auctoritatem sacri Concilii defugiendi, quin omnes potius causse prfficidantur, quibus adducti, jure fecisse se contendere possint, qui se nuper ab Ecclesiffi corpore segregarunt, quod ad sacrum hoc Concilium non acccsserunt. Nonest fortasse tenuitatis nostra? Sanctitalem vestram harum

rerum commonefacere, qua^ non eget consilio, quo valet plurimum, cum in his etiamlocis sit,
ubi lux est orbis terrarum,

lorum

nostra sejuncta

nos tamen nusquam esse possumus tutiores, quam sub umbra alarum
esl,

et summum popugentium omnium consilium cum praesens periculum videtur, sed iie^jue novum suminos gubernatores in est et insolitum

et

\m.

ToMcs xxxill.

Ravn. XIV.

242
magnis tenipestatibus

PAIILI

III

ANXUS

1-'(.

CHRISTI

1547.
Iutpc

a vecloribus adnioneri. (iabitveniam Sanctitas vestra cura' nostrse et sollicitudini, (\uiv cum velicmenter angat animos nostros, has a nobis litteras extor-

Quamobrem

legatus est, de quo niensis Diaria

'

referunt Concilii Bono-

" XVII Novembris applicuit Bononiam Christophorus Madrutius tit. Sancti-Stephani in

sit,

atque in
terris

eam nos mentem,

aliis

licet

humiles

Sanctitalis vestra' creaturas, impulit ut Christi

in

Monte presbyter cardinalis, qui venit ex Germania ab Augusta missus a Carolo V impeCcelio

vicarium tum
et

multis virtutibus,
prirdi-

ratore ad

tum usu rerum

tum, de
tari

providenlia singulari

cum

Summuni Pontificem Paulum III, ut eo agat de reductione Concilii ad civitatem

:

his, quse
et

libere

vehementer nos urgent, horobsecrare auderemus. Quod si

Tridentinam, et de aliqua concordia ineunda super civitate Placeutia . His subjiciunt Acta

scire posset Sanctitas vestra, qui

rum noslrarum status, malum nos pericula circumstent,

ceret curfc huic nostrpe
et anxia;

nunc requanta propter vicinum

sit

XXX Novembris allata" littera' cardinalis Farnesii xxviii dats unacum instructione, quam
"
-

facile

ignos-

imperator dedit cardinaii Tridentino de agendis

et

sollicitudini,

tractandis

coram

Pontifice,

in

qua instruc-

quod eam pro sua paterna clementia facturam,

ac divina sua providentia Christo opitulante, eo metu et discrimine, in quo nunc videmur nos esse, liberaturam contidimus. Pertinet autem hsec res ad Sanctitatem vestram, cum ad promerendam Dei optimi Maxinii gratiam et

tione ha?c continentur.

Primum, quod noniine

misericordiam, tum ad laudem nominis ejus ad sempiternam memoriam propagandam, nos ])orro Deum supplices precari nunquam intermittemus, ut illam pro sui nominis gloria, et Ecclesia? utilitate, quam longissimo tempore
servet

RoGermania?, petat magna cum instantia a Sua Sanctitate, ut reducat Concilium Tridentum, oslendeiis necessitatem esse, ex eo quod provincia ipsa Germania; vult stare detcrminationi ipsius Concilii, et ei se submitlcre pure et simpliciter; et quod ad illud venient

su;c majestatis C;esare;p et serenissimi regis

et totius

manorum

omnes.
<<

bitur,

Et quod interim donec Concilium celebraSua Sanctitas inveniat modum, secundum

vivere.

incolumem, ac omni

felicitatis

genere

quem

cumulet. Lovicii die xx Octobr. mdxlvh.

"

Ejusdem
"

sanctitatis vestrtP

humillimus
..

deberent Germani et ea de causa Sua Sanctitas in Germaniam aliquos viros cum potestate hoc faciendi. Quod si Sua Sanclimittat

capellanus et creatura. NicoL.\is, archicpiscopits Gnesnoisis

87. Per cardinalem Madrutium Romam deV Novembris feruntur poslulata Cassaris. cum Yelascus regnorum Hispania; flsci procu-

'

rator Tridento

Bononiam

accessisset, ut

si

pu-

blica fieret Sessio, C-Esareo

illius .\cta,

nomine adversus

nuncupata protestatione intercederet, legati Bononienscs cardinalem Farnesium Pontificiarum voluntatum interpretem consuluere, quid CiTsarea; protestationi respondendum esset cardinalis vero Farnesius viNovembris in hoc ancipiti casu, ad schismatis aver:

tenda pericula, iisdem lcgatis proposuit, num conduceret Catholica; rei Concilium suspendcrc, et (]ua rationc, ct quo tempore, at ad quantum tcmporis intcrvallum. VHl Novembris,cum graviora de rebus (^oncilii impenderent pericula, ut certius dc his deccrneret, Marcellum cardinalem Saiict;c-Crucis legatum Bononia Komam cxcivit, jussit(|ue ut alter legatus Joanucs Maria dc Monte vocandis ad examen controvcrdare operam pcrgeret, quod Patribus eodem dic a cardinali e Montc significatum cst. Proxima vero die nona Novembris cardinalis Sancta'(-rucis Patrcs monuit, se ob puiiiicum Clu-istiana' rcipuiiiica" connnndum ad aulam Pontiliciam
siis

ad civitatem Tridentinam, tunc ipse cardinalis Tridentinus una cum domino Didaco a Mendoza oratore suo apud Pontiflcem certiores reddant onines cardinalcs, qui sunl Roma^, et omnes oralores principum de hac diligentia et instantia, qihun lacit sua majestas apud Suam Sanctitatein. Quod dcnique, si nuila via movcri polest Sua Beatitudoad reducendum ipsum Concilium Tridentum, tunc orator ipse interponat protestationes, quas habet in mandatis, pra>serlim si aliiiuid ageretur Bononi;^ a Concilio quod esset in pr;ejudicium Concilii Tridentini, ipseque revcreiidissinuis dominus cardinalis Farnesius scribit ipsi revcrendissimo domino cardinali de Monte, ut dicat judicium suum, quid rcspon<<

tas nollet consentire reductioni Concilii

dendum
SK.

sil

a Pontilice .

Prima Decembris ' cardinalis de Montc legatus Bononiensis rcsponsum dedit adea qu;v
a cardinale Tridentino

nomine C;tsareo propo-

nenda allercbanlur, quod responsum liis fcre verbis conccptum crat, quibus transmissum est
ad Ponlificem Ucvercndissimis dominis depulatis visum est, ([uod Sanctitas Vestra paterna cliaritate sa:

proficisci.

l*aulo post Cliristophorus

Madrutius

iutem provincia; (iermanica> (luiiiuscumque mosempcr iirocuraverit, iiuod cx mullis argumcntis, pr;escrtim cx Concilio Tridenti indicto, et cx legatis scmcl atque itcrum ad eani
dis potuit

cardinalis Tridenlinus a Ca;sare ad Ponlificeni

Hiar. Ciinc. Trid. cl
'

Honon. p. 2*9.

'

Diar. Conc. y.

i7i.

lliar. C.oiiril.

Triil. cl

Itonoii.

Ms.

arcli.

V;il.

p. 208.

Ms.

cari).

Pii p.

18.

PAur.i

ni

AXNUs

]-'i.

CHRISTI
Si.

l5-'l7.

243
dic
'

civildtom missis aiiertissime coiistal, niinimeqiie diibitandiim sif, qiiin Sanctitas Voslra eodem

iVona Deccmbris

<^liristopliorus

animo
tura

erf,M

illam provinciam in posterum fu-

Madrutius cardinalis, Roma3 in frequentissimo cardinalium senatu coram 1'ontificc liabita oratione, (^Ksaris

sit,

ut antea

semper

tuit,

optimo

scilicet et
:

studia ct labores pro Germanis

ad l)ene de eamerendum propensissimo <juantum ad ea, qua' rcverendissimus dominusmcus cardinalis Tridenlinus nomine invictissimi imperatoris, serenissimi Komanorum regis, nec-

Ecclesiffi conciliandis

laudibus

exfulif, rogavit-

que,

ut

cum

Profestantes dccrefis Tridenfini

Concilii se submitfcrent, 1'afres, qui

Bononiam

Ca-sare inconsulfo migravcrant, Tridentum redire juberef,

neret, cx

uon illustrissimorum statuuni C.erniania? retulit, scilicet ut omnes sacro OKciimenico Concilio se submittant,Iaudandam esseadmoduni pietatem majestatis sua;, ac bonam spem de eorum salute,

tum legatos in Germaniam decerquorum senlentia usque ad exitum

et
ir-

Concilii

disciplina Christiana rcstitueretur,

corrupteh-c, qua; in

ordinem Ecclesiasticum

qui

liactenus

recla via

aberraverunt,

repserant,

delerentur,
Concilii

demum

jussus addidit

concipiendam. Yerum quoniam illa ipsorum submiSsionc additum esf, quod se submitfant Concilio Tridenti celebrando, et ca de causa petitur nunc ut Sanctifas Vestra ipsuni ad Tridentinam civitalem reduci faciaf, revercndissimis

non

sine Pontificis offensione, perpenderet ac

si

stafueret,

e vivis eripi,

tempore contingeret ipsum ufrum eligendi pofestas ad Patres

in

Roniffi degant,

Synodo congregafos, an ad cardinales, qui perfineaf, plerosque enim jure

DD. deputatis persuasum

imperatore, et nobilissima
tari

est id a pientissimo
illa

provincia eftlagi-

quatenus sine scandalo, imo cum concordia caHerarum provinciarum servata etiam auctoritate Concilii et Ecclesiastica lihertate, fieri possif, ad qua; omnia, sicut Sancfitas Vestra pro sua pastorali cura et omnium Ecclesiarum soUicifudine prospicere jure debet, et ea nullo modo negligere, sic e.xistimandum esse majestatem suam et illusfrissimos sacri imperii status in bonam parfem laturos, si
et peti,
et

pace

metuere, ne si res ad eum casum redactffi sint ex ea occasione dissensionum semina oriantur. Re in quccstionem adducta et rogatis cardinalium sententiis, alii Ca^sari salva et incolumi

indulgendum non safis idonee a Ca-sare et Ferdinando caveri Germanos Concilii decrefis parituros, nec Bononia Concilium dimovendum, ni idonee cautum esset alii ad Patres qui Bononiae essent rem integram deferendam qui enim
Pontificiae auctoritatis majesfafe

dixere

alii

Pontificia aucloritate fulti franstulissent Conci-

sanctitas vestra

more majorum suorum

in

tam

ardua

et

communi

deliberatione episcopos fra-

tres suos et prBelatos, qui

omnium

fere

nationum

inConcilio nunc Bononiae existunt,pro communi pace servanda, et turbis ac scandalis vitandis ante omnia consulere velit, eisdemque dominis meis videtur par esse, Sancfitatem Vestram operam dare, ut quam minima niora in ipsa consultafione facienda inferponatur, atque etiam ne res in Germania detrimenfum pafianfur, benigne satisfieri debet a Sancfitafe Vestra secunda; petitioni majeslatis su;p de miftendo ad illam provinciam, uno vel pluribus pra^lafis cum opporfuna facuJtate, ut communis aliquis et rectus
vivendi

lium, Ecclesiamque universam referrenf, omnino consulendos hanc sententiam ut juri consonam amplexus Pontifex cardinali Tridentino respondit, se Pafribus Bononitc congregatis revocandi Tridentum Concilii jus conferre, deque ea re ad Christiani orbis principes, quorum mutua consensione celebrandum erat Concllium, velle perscribere.
:

90.
.in

Didacum quoque Mendozam

fere

eadem

pro Caesare retulisse narrant Acta ^ videlicet Caesarem graviora discrimina subiisse, ut aberrantes Germanos ad Ecclesite obsequium revocaref, voforum vero compotem
Consistorio
:

fierl

non posse,

nisi

promissum Germanis Con-

modus usque ad flnem metur et statuatur. Quod vero

Concilii reforatfinet ad uni-

cilium in Germania celebretur, quod

cum

ex

versalem reformatiouem, cum de ea Concilium ipsum jam plurima et salutaria decreta ediderit, et eorum, qua? restant, examinata ef discussa apud se prosequafur, eam brevi perfici posse sperandum est, cui etiam et perficienda; et observanda} Sanctitafem Vestram omnem suam dillgentiam et aucforitatem adhibifuram >-. Ad postremum caput de elecfione Romani Pontificis, si durante Concilio (quod Deus averlat) Sedem vacare contigerit, tametsi jura hujus Collegii firma et adeo clara et diuturna sint, ut verti in dubium minime possit, quin Romani Pontificis electio ad solos cardinales perfineat, etiam durante Concilio, tamen pro tam benevolo

conimuni principum consensu Tridenti indictum sit, rogare ut Tridenfum revocetur, cum ex eo tot animarum perditarum millia in lucrum cessura sint, quod beneficium ea ratione
possit indulgeri, ac
silica
si Turca, vel Judaius in BaLateranensi Baptismo initiari vellef, qui cerfe cum periculo cjus animiT ad Basilicam

Sancfi-Petri initiandus amandaretur, nec

uUuin

damnum

ex ea Pontificia indulgentia ad alias provincias redundare posset. Rogati vero in eo Consistorio cardinales ut sententiam diccrent, inter alios Guisius cardinalis graviter dixit
:

Summopere laudandum esse Caesarem, qui cum subjecerit corpora Germanorum armis

'

animo

suae majestatisei grafias liabendas esse.

Cioldast. to.

I.

consisl. Imp. Tluianus

1.

iv.

l'jg.

14.

PAULI

III

AXNUS

14.

CHRISTI

1547.

temporalibiis, velit cliani arniis spiritualibus, hoc est, sacro Concilio subjicere animos et spiritus eorum . Ac demum conclusit consu-

ardua, more

majorum nostrorum

ipsius sancl;c

lendos Patres Bononienses, an Bononia' promovendiim Concilium, an Tridentum foret transferendum ? cjuam senlentiam ma.xima senatus pars amplexa est. At cardinalis Theatinus acerbc addidit eum non esse Christianum, qui diceret Concilium Bononiense non esse veruni Concilium, nec ex iegibus canonicis translatum. At sapientissime cardinalis Polus consuluit, mit-

Synodi fratres nostros episcopos et praelatos, qui ex omnibus fere nationibus isthic sunt, consulendos esse decrevimus. Quamobrem de salute dictii' nationis solliciti, et ne mora ad

respondendum ipsi Ca>sari interponatur, volumus iit lucc omnia ejusdem sacrosancta; Synodi Patribusexplices, ac sancti Spirilus numine quo
illa

regitur invocato, universale

bonum

reipu-

blica' Christiana> et
dicta3 nationis

sanctaj fidei Calholica',

ac

tendos esse qui Protestantes principes pertentarent, rogarentque an accessuri ad Tridentinum Concilium, scque ejus decretis submissuri atquc essent, eademque cum ipsis asserente
offerente CBesarc, submotis

reunionem pra; oculis habenles, omnes ea mature examinetis et perpendatis, ct

quid
ipsi Ca'sari a nobis super hoc rcspondcri posse putetis, ad nos scribere non dilferas. Dat.

omnibus

difficulta-

toris die

tum impedimcntis, Concilium

revocandum.

esse Tridentum

Roma' apud Sanctum-Petrum sub annulo'Piscaxvi Dccembris mdxlvii, Pontificatus nostri anno xiv .
02. .\cceptis Pontificiis litteris, generalis ac

91. Pontifej-, consuUis Patribus, judicat noii

obtemperandum
bris
'

rotis Cxsaris.

Ponlifex

subjectis

XVI DecemConcilium litteris

pro

solemnis Congregalio

Bononia; coacla est

legato cardinale Prtenestino, cui 'episcopi quin-

quaginta septem, ac duo Gallonim rcgis oratores interfnerunl, in

Bononiense consuluit,

quid

Germanica'
celebrandi

qua respondendum decrc-

nationis, qua sc Concilii Tridentini

vere, ut prius

decretis Cajsarea opera submiserat, salute agen-

dum

ipsis videretur,

numinis gloria, jussusque tribus proponere

:

proposita ob oculos nnius est legatus rem Pa-

Hispani qui Tridenti ha?seranl. Bononiam se conferrent, ut explicaretur nilide, an Germani decreta jam editaessent admissuri,
qua'
retiir,

formu

decernendi

observanda essel

in

Concilio, ut

Patrum
'

securitati libertati<|ue cave-

" Vencrabili fratri nostro Joanni Mariac episcopo Prcnfestino nuncupato, nostro et Apostolicse Sedis legato de latere. Venerabilis fratcr, salutem et Apostolicam benedictionem. Missus ad nos his proximis diebus a serenissimo Cccsare dilectus fllius noster Christophorus tituli sancti Cajsarii presbyter cardinalis Tridentiiuis ijisius Csesaris noniine nobis retulit, majestatem suam magno studio et diligentia procurasse, ut universa natio Ger-

qiiod Acta

a Massarcllo descripta testan-

lur

03." Die Luna;, xix Decembris, hora xxi, fuil Congregatio generalis Bonouia', in qua rcverendiss. dominus cardinalis de Monte praisidens
retiilit

Patribus, qualiter

heri sero recepisset

Brevc uiium a sanctissimo domino noslro sub data Roma' aj^ud S. Pctrum sub annulo piscaloris dic xvi Decembris praisentis, in quo sua sanclilas narral, quo<l cardinalis Tridenlinus,
et l>on

manica Concilio jam indicto

et incccpto Tridenti

celebrando se sul)mitteret, prout se submiserat, addiditquc se habere in mandatis ab ipso

Ca;sare, ut suafratris

majestatis ac
regis,
et

serenissimi ejus

Didacus a Mendozza orator Cffisareus sua magna cum instantia. ut Concilium rcduceret Trideiilum, cum Ca'sar ipse induxerit Germanos omnes, etiam ha^retipetierit a sanclitale

Romanorum

statuum

sacri

imperii nominc a nobis peteret, ut pro reunione ipsum dicttc nationis ad grcmium Ecclesite Concilium Tridentum reduci faceremus. Et

deinde dih^clus filius Didacus Mendoza ipsius CKsaris orator in nostro Consistorio (intcresscntibus de nostra volunlate, cuin ipsi id cupcrcnf, CcTteris oraloril)US principum ct rerumpublica-

Tridenti cos, ad submittcndum se Concilio celebrando, et quod sua sanctitas super ca dcliberare nolit, nisi prius intclligat consilium ct judicium sacr;c Synodi, quid sciliccl ci videatur, <iuidsit a sua sanctitate ipsi Ca'sari rcspondcndiim. Ouo<l Rrcvc ipsc reverendissimus dominus cardinalis alta voce legit, deinde ad

majorcm informationem Patrum,

ita
ficri

cl

<iuoniani

rum, qui apu<l nos sunt) idem dixit ne mora interponcrctur instanter
iNos vero rc
S.
\\.

et

petiit, et

poslulavit.

rcbus anhiis consulcndis, ut prius pcr ipsum piicsi<lciilem Palrcs informcnsolct

in el cis
vi<lcii

cum

vencrabilii)us fratribus nostris

tiir,

lumcn

ali<iuod oslciulalur, dixit, sibi

E. cardinalibus

communicata, de ipsorum

non

sanctain
pr;clati
illi

Syiuxlum supcr pr;cscnti

siiiit Tridcnti Rononiam coiitcmptiim Concilii post

consilio et voto pro communis pacis consrrvationc, et pro evilandis scandalis, ctuttam illiid,

rc<luctionc Coucilii Irich-iitum possc <lclibcrarc,

nisi prius
<|ui

per quod Coiicilium IJononiani translatum cst, quam c;rtera istius sacrosancta- Synodi decrela
ilhcsa conscrvarenlur,

vi;nianl,

cum
ct

in

Iraiislatioiicm ibi rcmanserint,

quod

sit

coiilra

ante

omnia

in

re

tam
12:).

honorem
'

aucloritatcni Concilii.

l'.xl.

111

\cli?

l.oiif..

Honiiii.

p.

:i8.

Ms. Kr. cird. Uarl). sig.

Diar. r.oiic. Tviil. Aiict.

Anp. Mass. Sccr.

,Ms. .ircli. Vat. p.

i74.

PAUI.I

III

ANNUS

1-'l.

CIIRISTI

I5-'|7.

2/if>

Sccuiulo,

iiisi

priiis

(leclarcliir

qiiomodo

Ca'saris iiominc, inajestatcm siiam

magno

stu-

inlcllis^atiir

Ccruianoruni, an (lecrcta jam luiblicata Tridcnti firma ct rata manere debeant, cuin illa nullo modo rctractari debeant, ncque possint, pncscrtim cum illa decrela sint jain a toto Christiano orbc reIiaic

siibinissio

dio et diligentia procurassc, ut univcrsa natio Germanica Concilio jam indicto ct incoepto Tridcnti celcbrando se submiltcrcl, prout se sub-

cepta.
..

miserat, addiditque sc liabcrc in mandatis ab ipso Cffisarc, ut sua' majcstatis ac sercniss. fraIris Uomanorum rcgis, el statuum sacri imperii
a Sanctitate Vestra [)ctcret, ut pro reunione dicta> nationis ad grcmium Ecclesia; ipsum Conciliiim Tridentum rcduci facerct, et dilcctum Sanctitatis Vestra; filiuin Didacum dc

Tertio,

qua lorina

sit

proccdcndum

in

nomine

Concilio.

Quarto, quam sccuritatcm Patrcs buntstandi, cundi, reccdendi, etc.

habc-

Uuinto,

quod liberum
ei
,

sit

Concilii majori

parti,

quandocumquc

videbitur subsistcre

se transfcrrc ex Tridento ad legitima causa alium locum, et ctiam si Yidebitur, Concilium ipsum claudcre, tenninare et finirc quibus dubiis cxplicatis, Concilium poterit delibcrare, quid faciendum sit de reditu ad civitatcm Tri(lenlinam superquibus rogavit Patruin scntenmoncnclo, hortando bis aut tcr, ut tias, cos libere quilibet dicerct sententiam suam. Patres omnes probarunt multis rationibus, quod dixerat reverendissimus dominus
; :

Mcndoza, ipsius Ca^saris apud cumdem oratorem, in sacro Consistorio intcressentibus de Sanctitatis Veslra' voluntatc (cum ipsi id cuperent) ctctcris oratoribus principum, et rerumpublicarum, qui apud eam sunt, idcm dixisse ctne mora aliqua interponeretur inSanctitatcm vero Vestram stanter postulasse re cum vencrabilibus fralribus suis sancta; Romana; Ecclesi;c cardinalibus dominis ineis observandissimis communicata, dc ipsorum consilio ctvoto, pro comiminis pacis conservatione,
et petiisse,
;

et

pricsidens, ostendentes esse

oinnino

necessa-

rium prius cxplicari dubia illa, quam de redilu ad Tridentum deliberare, exccptis quinquc, qui volebantresponderi a sanctaSynodo, quod esset absque ulla declaratione Tridentum rcdeundum, cum id (ut ipsi dicebant) cxpediat reductioni

pro cvitandis scandalis, et ut tam illud per Bononiam translatum est quam ca^tera hujus sacrosancta; Synodi decreta

quod Concilium
illajsa

conservarentur,

ante

omnia

in re

tam

ardua more majorum ipsiusSynodi

fralres suos

Germanoruin.

Conclusum luit, quod reverendissimus dominus pra;sidens forinaret litteras scribcndas

ad

episcopos et prrelatos, (jui cx omnibus fere nationibus hic sunt, consulendos esse decrevisse, quamobrem de saUite dicta; nationis Sanctitatein Vestram soliicitam, et ne inora ad respondcndum ipsi Ca;sari interponerctur vellc ut
,

suam

sanctitatem, et die

crastina Patribus
ita

hiT!C

omnia ejusdem sacrosancta' Synodi

regitur, invocato, universale
et

Patri-

legerentur, et ab eis coinprobarentur, etc. et

dimittitur Congregatio hora

bus explicarem,
illa

et sancti Spiritus nuininc,

quo

prima

noctis, cui

bonum

reipu-

interfuerunt ainbo oratores Galli, et quinquaginta scptem pra;Iati

Ji.

publica; Christiana;

sancta; fidei Catholica',

[)ra'

.
'

ac dicta- nationis reunionem

oculis haben-

X\ Uecembris
est, in

hora

xvi,

Coiigregatio
est littera.-

tes,

omnes ea maturccxaminaremus, etperpen-

generalis habita

qua perlecta

rum
bata

a lcgato

ad Ponlificem mittendarum for-

mula, quae omniuin Patrum consensu comprocst, inquibus repetitum est, quid Ca'sareis oratoribus respondenduni esset, quidvc exigendum pro Concilio ad Tridcntinain urbein revocando.

dercmus, etquid ipsi Cwsari a Sanctitate Vestra supcr hoc respondcri posse piitarcmns, ad eam scribere non differrem, quo Brevi per me qua Sanctitatis Vestra' debeo reverentia rccepto mandatis parere volens statim operam dedi, ut hujus sacrosanctoe Synodi Palres subsequenti
,

Beatissime pater

et

clementissime do-

hesterna videlicet, in loco ct tem[)ore consueto congregarentur, quibus quidcinin Spiritu

die,
xilio

mine, post humillimam recommendationem, et pedum oscula beatorum. Recepi nudius tertius, adveniente nocte, Sanctitalis Vestra? Breve Roma apud SanctumPetrum sub annuIoPiscatoris die xvi Deccinbris
MDXLVii, Pontificatus sui

sancto congregatis ejusdem Spiritus sancti auimplorato, solitisquc orationibus et preci-

bus per

me

factis,
ita

Rreve

ipsum

alla et in-

telligibili voce,

tenorcm commode
recitavi,

ut neino non ipsius Rrevis intelligerc posset, legi ac

anno xivdatum,

in

quo

narralur

dilectum flliuin Sanctitatis Vestraj CLristopboruin tit. Sancti-Civsarei presbyterum cardinalem Tridentinum, dominum ameobserhis proximis diebus a serenissimo Ca'saremissum,SanctitatiVestra;retuIisse ipsius
,

me lectum

subinde vero posteaquam Rrcvc ipsum et recitatum fuit(|)utans ad me pra-

sidentia; et legationis officio id

,

maxime

perti-

vandum

|)ro ingenii mei nerc) Patres, quibus potui tcnuilate, vcrbis hortatus sum, ut omnia bene

'

1802.

Acta C.onc. lionoii. p. |i. i\.

:i9.

Ms. Franc. carJ.

Il.irber.

si;,'.

num.

ac diligenter considerarent, dcnique reiiiublica' Christiana- salutem, honorem Concilii, ac pium desiderium Sanclitatis Vcstra; reuniendi illam

inclytam Germanicam nalioiiem, atque

ipsi Ca;-

246
sari,
lis

PAULI

ANNUS

14.

CHRISTI 1547,
ad civitatem Tridenti deliberari
prius
pr;clati
ipsi

quantum

fiori possit,

gratificandi pr;p ocu-

possit

nisi

habentes, libere, et prout Spiritus idem sanctus suggereret eis, dicerent sentenlias suas, sicuti prudenter, graviter et copiose dixerunt,

Bononiam
se

veniant, et

cum

reliquis Patribus

conjungant, atque ipsius

sancta; Synodi auctoritatem et potestatem agnos-

quarumquidem sententiarum summa

In

hajc est

primis sancta ipsa Synodus Beatitudinis Vestrae pietatem cum pastorali sollicitudine con-

cant et amplectantur, quod Synodus ipsa ad tollenda scandala in populis suscitata, ac pro
Ecclesia' pace atque unilate

maxime

cupit, et

junctam, Jesu Christi Redemptoris nostri vicario

summoque

in Ecclesia Dei pastore

dignam

aguoscens, et Sanctitati Vestraj maximas, quas potest, gratias agens, eamque venerans, ejusquc sauctissimos pedes deosculans, itemque invictissimi et augustissimi imperatoris erga sanctam Catholicam fidem et religionem nostram

studium zelumque commendans, ac pro ipsius

et

sacri imperii prosperitate

Deum Optimum

rogans, cum a Sanctitate Vestra, tum a sua majestate humiliter petit, ut qua^cumque ipsa sancta Synodus in hac re, de (|ua consuet pro Dei luerit, responderit, boni consulere

Maximum

parvo negotio, ac solo ipsius Casaris nutu fieri posse confidit et de hoc majestalem suam enixe precatur. Non etiam videt ipsa sancta Synodus quomodo de hac deliberatione tractari possit, nisi prius certa reddatur quod ita se natio Germanica Concilio Tridenti celebrando submittat, ut fidem concernentia decreta, quae ibidem promulgata etiam ab omnibus Christianis regnis, gymnasiis, atque insignibus theologorum universitatibus, et ab omni Catholica Ecclesia summo assensu, et gaudio, et plausu rccepta sunt, rata, firma, stabilia et perpetua
,

futura sint, nec ulterius in controversiam ali-

gloria, et Christiana:^ Reipublica^ salute et pace

quam

dicta esse censere velint

bus, qui

jam

multis Patritribusfere annis assiduos labores,

:

nam

etsi

quovis pra>textu, colore, occasione vel causa deducantur, cum juxta sacros canones,

sanctorum Patrum exempla

contra

et statuta.

etimpe-

graves expensas, plurima et varia incommoda sustinuerunt, durum admodum atque intolerabile videtur de reditu ad Tridentinam urbem

rialesconstitutiones exploratissimijuris sit,quae

noduspro

unamquamque haeresim coactasemel Syfidei communione et unitateCatholica

hoc tempore agere, quo de exitu Concilii cogi-

tandum

et

sperandum

erat, praisertim

cum

ex

magna
gatum
possit,

parte ea, propter

et

qux indictum,
discussa
et

congredigesta

aperlum

fuit, ita

csse videantur, ut nihil aliud jure desiderari

Synodum

([uam ut publica sessione per sanctam statuantur et promulgentur, tamen nemoest,qui ut SanctitatisVestra:',etsua' majestatiszelo, et pia> erga nobilissimam illamnationem Germanicam voluntati respondeat, Triden-

tum redire, novaque et graviora incommoda ac dispendia sustinere recuset, si modo dum imi

atque Apostolica promulgasset, non esse novis postea rctractationibus mutilanda, et injuriam fieri reverendissima^ Synodo si quis scmel judicata revolvcre et publice'disputare contenderit. " Practerea cum rumor increbucrit praetextu cujusdam vulgaris seu popularis Concilii, ex omni hominum genere colligendi (quod Christianum Concilium appellant) mutandam esse formam generalium Conciliorum, qua' per Apostolos et ab Apostolorum temporc per sanctam liomanam et universalcm Ecclcsiam
celebrata fuerc, posthabito laudabili

more

sive

Germani*
clesia, et

prospicitur,
et in

nunc,

san intemjiestiva e transmigratione manifestis perturbationibus ex|)onatur, cum enim constet aliquos pra>Iatos Concilio e civitate Tridenti ad hanc civitatem Bononiac Icgitimc translato ibidem post generalem monitionem in publica sessione ipsa translationis die omnibus pradatis factam, post
amical)iles nostras Epistolas

non ipsa universalis Ecposterum liac nostra forBononia ad Tridentum

modo

proccdendi, atque in nostris conciliaribus definitionibus a nobis hucusque rctento, cupit sancta Synodus de ipsa re certa reddi, ac sibi opportune caveri, antequam de reditu ad

ipsam Tridenti urbcm deliberetur.

Scire ctiam cupit (]uaMiam cautio dabitur Patribus Tridcntum ituris, pro suis personis, rebus ct bonis, ita ut tam singuli, quam universi plena securitate ac libertate fruantur et
<<

eorum

unicui^iue

hinc ad Tridcntinam civitatcm pernuntium spccialem a mc et a reverendissimo collega meo missas et pr;csentatas, jam pcr tot menses ad liunc usque dieni remansisse, et adhuc rema-

gaudcant, ct unicuiquc pro suo libito eundi, standi, ac reccdcndi libcra potcstas futura sit, atquc a nemine via lacli compclli possit. Scirc etiam cupit, et certa rcddi, quae
cautio ipsi Concilio dabitur, ut

quandocumque

nere non sine magno vilipendio Concilii, ac fortassc ali([uorum scandalo, qui remansionem illain divisionem arbitrantur, ac propterea minoris auctoritnlis Concilium essc putanl, non videt sacrosancla Synodus, (lua via quave ramajcstate honorc el salva dignitaU; tione
,
, ,

vidcbunlur majori
les causa' adcssc,

parti

lcgitima) ct rationabi-

sc

ex Tridcnlo ad locimi ab

cligendum transfcrcndi, itcm([ue causis (ob (|uas Concilium indictum fuit) satisfactum cssi>, libcrum sit ipsi majori parti
ipsa majori partc

(cujusvis coiitradiclionc, opiuisitionc seu rccla-

existimationc ipsius Synodi, ac sinc pernicioso pestifero(|uc iii omiic .ivum exemplo de rcdilu

matioriC non obstante)Conciliiim transfcrrc, vel ctiam clauder(> et finire.

PAULI

III

ANNUS U.
vcstra)
cl

cilii

CHRISTI 1547.
<<

247

Alia vero, iHKt

;ui

Sanctitalis

siKi-

Aposlolic;!} Scdis aiictoritatem

ad removcndam iiuociim<|iie lis occasionem, conscrvaiuiaiiKiue (^iiristianissimi rc^Ms ct aliorum princiinim crj^a sanclum Concilium {^ratiam, assensum, ct favorem pertinet, vestr;u beatitudinis pnuienlissimo judicio relinquenda censuit, lioc tamcn adjicicns, quod ubi ipsa sancta Syno(ius (tempore ei i)ene viso)

tucndam, ct temporc scliisma-

Ego Angelus Massarellus secretarius Conomnibus ct singulis interfui el pncsens fui. Ego Claudius .dciia Casa sacri Concilii

notarius,
inlerfui,

dum
ct
iii

pr;cmiss;e

lilterae

legerentur

notam sumpsi una cum meo

sacri

coiiega rogatus.
"

Ego

iNicolaus Driel

Concilii nota-

rius,

dum

pr;i'miss;i' litterse, ut prteferliir, lege-

rentur, et sententia! cxquirerentur et dicerentur

interfui,
et

harum

difficultatum dilucidationem, scu decla-

in

notam sumpsi una cum meo

.

rationem acresoiutionem cxiiectaverit, iiberum sibi esse vult ad expcdilionem materiarum discussarum et cxaminalarum, canonumque ac decreforum promuigationem Spiritu sancto inspirante, et Conciiium ipsum dirigcnte, ac protegenle proccdere. " Hicc sunt, beatissime pater, qu;e in liesterna Congrcgatione pro Dei gioria, sacri Consecuritate bonoque libertate bouore exemplo, reunione potentissima! nationis Gerciiii
,
,

coiiega prwdicto rogatus

9(i.

Aiiato ad Pontificem Conciiii Bononien-

sis

tior

responso, vocatus est xxiv Decembris sanccardinaiium senatus, in quo re maturius perpensa ac discussa , inquit Angelus Massa

reiius,

Synodi responsionem

et

omnia

in ea

petita, eljusta et iegitima Pontifex et sacer se-

natus probiivit ac judicavit . Habito dein xxvii Decembris

natu, ad reus,

'

publico seCtcsa-

nKinic;c juxta

pium

Sanctitatis VestraD et sere-

quem Didacus .Mendoza orator etaiii regum et principum oratores

acces-

nissimi imperatoris desiderium, pro

commusalute
,

nique

totius

Cbristiana;

reipublicae

Patribus consideranda
majestati
suse

occurrerunt

queeque

sere, Pontifex responsum conceptum contextumque responso Conciiii Bononiensis Ca?sari dedit,ut siibjecta documenta teslantur, ore pr;i'sulis,

per Sanctitatem Vestram con-

qui a secretis Pontiflciis erat

gruenter, et rationabililcr, et opportune responderi posse Patres ipsi putaverunt.

95. Quibus auditis, eos hortatus sum et monui, quo res gravius et maturius delibera-

retur, bodie

manc

iitteras ex

eorum communi
re ipsa

Responsio Summi Pontiticis data oratori Cffisareo super petitione imperatoris de reductione Concilii Tridentum etc. Cum in uitimo consistorio secreto, iilustrissime domine orator, Sanctissimo Domiiio

sentenlia Sanctitati Vestra; miltendas audituri,

el

tam super

ipsis lilteris,

quam super

hesterna die examinata iterum sententias dicturi ad Congregationem gcneraiem convenirent. Itaque hac ipsa die congregatis omnibus Patribus, ac ceiebrata prius per unum ex sacerdotibus nostris Missa de Spiritu sanclo, recitatisque a me de more precibus et orationibus consuelis, has prccsentes litteras alta et intelligibiii voce ego ipse, et an ipsic iitter;c [dacerent, et si quid addcndum, vei minuendum, seu immutandum esse exislimarent, nt sententias suas libere dicerent rogavi, semeietiam atque iterum com-

nomine Cwsareffimajestalis supplicasses, Sua Sanctitas universale Concilium pro salute Germanica; nationis Tridentum remitlere dignaretur, Sanctitas Sua (sicut exceiienlia tua
nostro
ut

recordari potest) etsi fuisset parata statim ad proposita per te (quantum in ea erat) respondere, tainen quoniam eaipsa non coram sancti-

monens,

ut conscientiis suis

omnes

et

singuli
,

prout Spiritus sanclus illis subministraret plene et libere satisfacerent. His peractis, unoquoque suo ordine sententiam suam dicente omnes (quatuor dumtaxat exceptis, duobus scilicet expresse contradicenlibus, aiiis vero duobus sub certis conditionibusapprobantibus) has

omnia quse in eis continentur, comprobarunt et laudarunt, et Sanctitati Vestrae mittendas unanimi consensu decreverunt. Dominus Deus benedictus Sanctifatem Vestram diu Ecclesiae suae servet incoiumem. Dat. in generali Congregatione Bononiae die xx Decemipsas lilleras, et
bris UDSLVii
"

Sua solum, verum etiam universis his dominisreverendissimis sancttc Homanae Ecclesi;i' cardinaiibus exponere voluerat, merito eosdem reverendissimos dominos pro rei etiam gravitate consuiendos duxit, et excelientiam tuam monuit ad redeundum in prinio consistorio pro responso Su;e Sanctitatis accipiendo, qua in re ne longior mora interponeretur, negotiuni cum eisdem reverendissimis dominis cardinalibus eo ipso in consistorio discussit, ac de eorum consilio etassensu reverendos episcopos et pra;latos, qui Bononiic in Conciiio sunt, ante omnia consuii debere decrevit, quod sane statim Sua Sanctitas fecit ceieri etiam Tabeliario dedita opera ad eos cum iitteris missis hiijus
tate

tenoris

tera;

III, etc. Subjectee sunt litad cardinalem e Monte exaratae, qu;c ab his verbis ducunt exordium Missus ad iios a
:

Pauiiis papa

".

serenissimij

Cassare, etc. In fine

autem ipsius
:

Ejusdem Vestne

Sanctitatis

creatura Joannes Maria

humiilima cardinalis de Monte

Brevis scquuntur ha>c vcrba videlicet

'

Ms. card. Ilarb.

sis;.

iiiiiii.

li:i.

sacri Concilii praesidens et iegatus.

p.

.4:).

Kxt.

eliaiii

iii

Ms.

ciird.

Pii sig. 260. p. 21.

i4S
l()sa

PAUI.I

III

AXXUS

14.

CHRI.STI

1547
,

'

autem

sacrosaiicla .Syuodus auxilio

sentibus

Spiritus sancti implorato, solitisque orationibus

pum

et

ac precibus per reverendissimum dominumcardinalem de Monte prffisidentem et legatum Concilii

nent in
tori

omnibus oratoribus reguni |)rincirerum publicaruni, qui eo tempore maUrbe. Die xxii Decembris mdxlvii .

antea

lectis,

ac litteris Sanctitatis suse pra-

dictis alta et intelligibili vocc, ita ut

nemo

ipsa-

tenorem commode intelligere non posset, recifatis, ac re in duabus desuper

rum

litterarum

Ingratum adeo accidit Mendozae Cffsarco oraPatruin Hononiensium Pontificisque responsum, ut in eodem senatu de translatione Concilii non legibus, sed vitio, sine justa causa
facta Ga?sareo

nomine protestationem interpo-

Gongregationibus factis discussa,in primis quidem bumiliter a Sanctitate sua et dicta inajestate petit, ut qu.TCumque ipsa Synodus de hac re, de qua consulitur, responderit, boni consulere, ac pro Dei gloria, et pace dicta esse conferre velle, deindeque responderit, quod cum
constet aliquos |)ra;latos Concilio e civitate Tri-

siturus fuerit, nisi cardinalium ordo intercesGa>sari

rem differret, donec id responsum renuntiatum esset. Anno sequenti videbimus quid actum fuerit a Caesareo oratore circa protestationem, modo tempus est agendi de bello contra Lutheranos feliciter auxiliante
sisset,

ut

Deo confecto.
98. CA's//ris F/'/'dina)idi f/'atris victori.v con-

dentina ad civitatem Bononi;p legitime translato ibidem post generalem monitionem , et cstera quoe sequuntur supra in litteris reverendissimi
et illustrissimi

tra Luthcra/ios

g7'atiarimi actioncs et gratala-

tiones c.rindc prolatee.

rii
,

Igitur

prima Janua'

cardinalis de Monte ad

Summum
cipit:.'.\lia

1'ontificem,

ipsum usque ad caput quod in-

in(|uit .\ngelus
<

Massarellus

in

Diario

vero,quae ad SanctitatisYestra>, etc

exclusive.

sequuntur in eadem responsione verba ', videlicet 1)7. Ex quibus quidem excellentia tua cognoscere clare potest, non posse ipsam Synodum de reditu ad ipsam civitatem Tridentinam
Deinde
<(

Pontiflcis ha-c

delibcrare,

antequam praimissa omnia

diluci-

nuntiatum, quod Ulmensis civitas Germania; fecerit deditionem Caesari qupe civitas pr;ecipua est ex Lutheranis civitatibus, ideo magni momenti res existimatur, quare intimatur Missa solemnis pro crastina die, ut Deo gratia; reddantur . Tertio nonas Januarii - Lldericus Wittembergensis dux extremo superiore anno reconciliationem pactus ad Caesarem accessit, veniam
Goncilii Tridentini,
,

plana fiant, quse tanquam rationabilia et sanctoruni Patruin CiTterorum decretis conformia ct ad bonum publicum et quietem lleipublicai Christianae tendenet declarentur, ac
tia, et

dentur

defectionis petiturus,

qua donatus, foedus

,

cum

Saxone

et

Landgravio damnavit

decretisque

C;csareis de republica latis ferendisque paritu-

rum
bes,

se pollicitus est

nonnullis arcibus suis

supc Sanclitati et eisdemreverendissimis

oppigneratis. Post

dominis cardinalibus ab iis, qui se Concilio submiserunt,sicuttua excellentia asseruit, juxta desiderium dict;e sancta' Synodi ante omnia reipsa adimpleri, ipsamque deliberationem pra'cedere debere videntur. Quantum autem ad Sanctitatem suam pertinet, respondel se omnibus studiis ac votis cupere salutem, pacem et quietem ipsius nationis GermaniciT,

Wittembergensem plures urMemminga, Ravensburgum, Campodonum,

Isnenses, .\rgentoratenses legatis inissis ad Ca;saris obse(]uium procubuere, quibus felicibus successibus auditis, Pontifex ' grates Deo solemni rifu persolvit, supplicationesque Rom;i' decrevit, subjectisque litteris victori Cwsari cst

gratulatus

Imperatori.
etc.

sicut

jam
:

miiltis et claris argu-

Cliarissimc,

Vcnerabilis fratris Hie-

mentis ostendit,
jestati

ct ipsi in

primis Ga;sarese ma-

cognitum cst ac paratam esse et semper fore omnia cnrare et facere, qua; pro ejusdem nationis salule ad boni pastoris et amantissimi

ronymi archiepiscopi Rossanensis apud m;ijestatcm tuam nuiitii nostri littcris ct nuiltorum sermonc cognovimus, eos jam csse cxitus rerum (Jermanicarum, cffectumque hiijus justissim;r
sanctissim;iM]iie

parentis
,

officium
sibi

nebunt
iiorum,

certo

quomodolibct jjcrtipersuadens rem ipsam a

oxpcdifionis,

ut

omnia
neque

tuo imi^erio

ct voluiitati

prona jam

admodum
(]ui

sapientissimis et optiinis Ctesare et rege

Uoma-

ct parata sint, cf ul im()ii liomincs,

provincia catenus peti, quatenus sinc scandalo ct perturbationc,

nobilissima(|uc
ct
illa

contenfi violassc ciiltum et vcrifafem Catholic;i'

fidci
et

rcligionis, ctiam coiifra tuain aucfori-

imo cum pacc

num

ct

concordia c;cteraruin natioprovinciariim, scrvata ctiam aucloriet

tatcm

im])craforiain((uc

jurisdicfioncm arma

sum[)serant, duccs(]uc sese miiltoriim sivc errori sivc furori in

tate Goncilii

libcrlate

Kcclesiastica

ficri

hoc crimine [ir;rbucrunt, nunc

possit,
sali

ad qu.T omnia suaSanctitas pro univcrejus cura ct officio invigilare universaliler

Daliim i<om;i' in sacro Consistorio pra?-

tua virtufe consiliis([ue domiti atque victi, aut

confiigianf ad (lcdifioiies ;ifquc [)rcccs, aut salutis

debel.
"

su;c i)r;csidium in fuga ct exilio

Ms.
arcli.

ponerc coganx,xiv. n. 31. Surius

'

\al. p.

li>:).

1'ianc. Ilelc.
I.

I.
'

in
'

Comm.

lioc

anno

.Nalal.

conies

ii.

Paul.

III.

lib.

brev.

Exl. inlcr Acl.i Conc. Uonon. p. il.

an. XIV. p.

Ifl.

PAULI
lur
:

III

ANNUS

14.

CIIRISTI

1547.

249
reccpisti, rcstituatur, (juod

bus

iiuo uos uuulio, ouiuiluis prosporis evoutiniajestatis tuiv. incrcdibile p;cuo est (juaula

modum
erit

te

facturum

tirorum lactorum clarorum al(|UP maguotau(|uain apex (|uidam absoliila(|ui'. pcrfe:

hclitia allecti fuerimus, ac jure istuti (|uidem, etenim videtur ii;vc (|uo(iue viclori;r et felicitatis uratulatio ad uos ali(]ua ex partc pertiucre (jui uostra tecuni socia arma conjuuxinuis ad retuiidendos utrius^iue nostrum liostes, quan-

rum
ctio

tumque potuimus copiis at^iue auxiliis, ct causam sanct;B relisiionis tutandam suscepimus, el in tua auctoritate nonvindicanda solum, verum
eliam augenda
et

am|)litlcanda non
et

destitimus

jam

s;rpius

omnem curam

omne studium

nos autem jamconfcctop;ene bcllo, rebusoptimc, ut cernimus, conslilutis, cam manuin militiim, (]uam auxilio tibi miseramus ad paucosjam redactam rcvocare ex Germania institiiimus eo animo, ut cum alia sese occasio oblulerit, et simile aliquod bellum adversus Christiaiiai religionis liostes susceperis, tibi, ut hactenus fecimus, nunquam pro nostris et Apostolicse Sedisviribus simus defuturi. Dat. Koma;
(juc tuis

proprium nobis nec separatum qu;crentes, boc uno potissimum loetamur, quod cernimus charissimum lilium noadliiberc, sed nos nihil

XXII Januarii .mdxlvii, annoxiii .

99. XXVIII Januarii Augusta Vindelicorum ad Ca;saris obsequium reversa est, ut refert
'

strum,

su;i'

eximise virtutis, sua) paticntise, sui

Diarii Tridentini auctor his vcrbis

"
I

fortissimi animi eosfructus capientem, qui maximi in hac vita et uberrimi semper existimati

Februarii nuntiatum est Tridenti qua-

sunt: laus enim, et celebritas, et pr;edicatio rerum fortiter sapienterque gestarum summum semper virtutum pra?mium esse consueverunt,

liter die xxviii mensis pr;eteriti Januarii civitas Augustanadedissetse in gratiam etdiscrelionem
Cffisaris, et

recepit. Civitas h;ec est

quod eam Ca?sar in suum arbitriuni una de illis, qua^ jilurifuit

quod quidem pra?niium tum maxime

bile,

est opta-

mum

infensa

imperatori,

dum

hactenus

et

cum est cum honore Dei Omnipotentis, cum laude pietatis erga ipsum Deumconjuntibi

ctum, qu;e
erunt,

quidem omnia
et religio
:

feliciter

affu-

bellum inter ipsum Caisarem et lantdgravium gcstum est, et una magis hferetica et Lutherana ex omnibus civitatibus Germaniffi. Deo igitur
gratias

armis tuis et virtute defensa est et in difticillimis rebus asperrimisque periculis tantam constantiam forut nihil majus ne titudinemque prasstitisti cogitari quidem possit, et lam admirabili erga
et justilia
,

nam

agamus

(1) .

Cffisar,

latius victoriam proferret ac perduelles plures urbes parere sibi cogeret, nondum tamen confectum erat bellum
:

100. Licet vero

nam

Fridericus Saxonia? dux copias ad

suam
jirinci-

te

Dei benignitate et gratia es usus, ut

[lericulis te

cum

m;i-

ditionem adversus Ferdinandum regem

involutum timebamus, tum maxime ab omnibus periculis te liberum intuemur, in quo nemo est, qui non intelligat pra^sentem Dei opem, coelesteque pr;csidium tuis justissimis armis sanctissimisque non defuisse, itaque nos initio rerum bene succedentium tuarum, cum speraremus Dei clementiam piis consiliis sua ope subvenire,divina re superioribus diebus celebrata, supplicationibusque per totam Urbem indictis,et gratias ei egimus tuo nomine, quod a nobis optatam atque expectatam benignitatem erga te suam ostendere jam coepisset, et de reliquo precati sumus, ut in favendo et secundando actiones tuas plenum suum beneticium ad nos vellet pervenire, cujus jam voti et desiderii compotes facti, post gratias
ximis

pemque Maurilium recuperandam

converterat,

ususque felicitate, non hostes modo dispulit, atque amissa inThuringia ctMisnia recuperavit,

verum etiam subegit

exceptis Dresda,

et Lipsia,

ditioneniMauritii principis, cujus obsidionem

decima octava Januarii solvit, tum ad deturbandum Bohemia Ferdinandum artes viresque
instruxit, plures

enim Bohemos ad suas partes Joachimicam vallem, a-ris argenti auriquc feracem Ferdinando eripuit, adeoque in Ferdinandum serpsit rebellio, ut Casurgii partiumSaxonicarum studiosi comitia iniverint. Scribit etiam Angelus Massarellus Xlil Aiirilis "
pellexit
, , :

Deo

actas, tibi, charissime

lili,

ma

erga

te

benevolentia, et in

pro nostra sumcunctum Chri-

Bononienses legatos excepisse litteras Quod Bohemi rebellassenl regi Ferdinando pelerentque in regemMaximilianum ipsius filium . Addiderat iis animos Alberti marcliionis clades,
,

qui

cum

Bocanizzi, quod deditione ceperat,

cum
prinilluilla

stianum nomen pietate plurimum ineodem Deo Dominoque gralulamur, et pariter optamus, ut
sancla etCatholicareligio multis locis rebusque labefactata,tuadiligentia, ope auctoritateque in

copiis

ageret, blanditiis

Biuda'

fffiinina)

cipis Philippi landgravii sororis delinitus

susque rem bellicam ignave

tractavit,

dum
Bon.

integrum reponalur, verusque Dei cultus inipsa Germania, unitasque Christianie fldei, quemad-

'

Diar.

Conc. Trid. p. 202.

-'

Diar. Conc. Trid. el

.Ms.

arch. Vat.

(1) .\ugu5lana urbs in Caesaris gratiam ita rediit tioc anno ut simul el Catliolica sacra jamdiu intermissa receperit. Qui enim Augustanos Annales per baec lempora scribebal, Achilles Gassarus ait hoc ipso anno Ottonum episcopum qui S. U. E. cardinalis tilulo S. Balbina; renuDtialus fueral in urbem illam suam venisse, et e.veHnte Julio poUuta templa expiasse, solemne S. Afra; festum die vii Augusli celebrasse, ac denique canonicos antehac expulsos postliminio revocasse, eosiiue festa S. Tlilaria; die vespertinas preces in expiato majori templo cccinisse.

Mansi

ANN.

TOMCS XXXIII.

RaYN. XIV.

32

250

I'AULI

Iir

A.VNUS

14.
lica,

CIIRISTI

15-1 7.

Fredericiim Saxonein de oinnihus lecit certiorem; quo irruente cuni exercilu generoso, et militari magis quam prudenti consilio usus, copias in planitiem vicinam urbi eduxit, com-

vicloriain

mulla signa legionaria et equestria capta nobiiitarunt quinquaginta tantum equites in pradio Ca^sar amisit, at(|iie ob facili,

tateni celcrifatcmque |)arta' victoria', cujus glo-

captusque est cum Cliristoptioro Liclitembergensi prona inde omnia ad victorem fuere, ac Praga a Ferdinando descivit, adeo ut seditiosi filias Ferdinandi in arce obsederint, quibus adversis fractus Ferdinandus citam fratris Cajsaris opem impioravit, qui inox Morimbergam venit, secunda(]ue civium gratulatione exceplus, aliquot diebus ad infirinam valetudinem confirmandam lia-sit, demuinque ad .Egram Boliemi;c oppidum, Ferdinandi regis

missoque

praelio fusus

riam Numini acceptam rcferebat, Julii Cffsaris in Pontico triumpho decantata vcrba, sed ob verani pictatcm pauio immutata usurpavit
:

I>/, ridi,

Dcns

vicit.

Fuit

autem

is

dies vige-

sinuis quartus Aprilis, a cujus hora undecima ad septimam noctis pugnatum est quindecim

milliarium intervalio
tluvio
in

suo

recessu

quod Saxones ab Albi pugnando confecere

:

postero die intercepta suntsex hostium tormenta

et

Mauritii

principis

copias

suis

conjungit,

florentissimo atque succinctus exercitu F"ride-

ricum ducein Saxoniee viribus imparem persequi constituit. Posuerat ad Milburguni in

Fridericus Saxo, cuniquc latior tluminis alveusjungi constrato naviculis ponte non posset ad intercipiendas
ulteriorc

atque ex itinere Torga in deditionem ad Wiltembergam denique Luthcrana' hffireseos sentinam ac rebeliionis fornacem belli moles incubuit, adductis ad eam universis
bellica,

accepta

Albis

ripa

castra

hostium naves

decem Hispani admirandum

hanc Saxo viginti quinque annoruin Drmissimis propugnaculis ita communierat ut diuturnam obsidionem toleralura intenlato vidcretur. Jussus Fridericus Saxo capitali supplicio, ut ^eam ad deditionem adicopiis
flexu
: ,

facinus sunt aggressi,

nam

exuti vestibus gla-

geret, respondit iibertaleinanimi

sibi, iicet

nouademplam

dios ore tencnles mordicus in scaphas evasere,

corporis libertatem amisisset, relictuin

ac ut erant nudi triginta tres Saxones armatos confodere, navesquc adduxere, etvado a pastore

id Ca!saris potestati, ut

eam

vi

101.

Accepto
lajtitiain

superioris victoria'
iiausit Ponlifex,

expugnaref. nuntio

praeeunte ostenso, Ca^sar cum equitatu in adversam ripam non sine singulari divina providentia
trajecit,
trajici

maximam

cum

reli-

gionis causa ad conficienduin id belluin ipse

nam non multo

post tempore vado

non

potuit, duin vero tardius

traduce-

copias subininistrasset, ac solemnibus supplicationibus decretis solemnes grates Deo egit,

Ca'sari

rctur pcditatus, ne hostis fuga avolaret, Ca'sar cum solo equitatu in cum irruere decrevit

vero

de

Lutherana!

secta;

signifero

victoriam iu celeritate positam ratus, antequam aut Wittembergam, aut Gotham se subducere posset. In ipso autem itinerc , inquit Surius, dum hostes insequitur, in statuam Christi e Cruce pendentis, cujus pectus tormenti globulo trajectum erat, id ille pius |)rinceps conspic<

Saxone capto gratulatus eum hortatus cst, ut ad religionem Catholicam pristino in Gerinania spiendori reslituendam inciimberct, ut scripta' in eam sententiamsubject littera? osteiiduiil
'

Imperatori.

Cliarissime etc.
iin|)iiiin

Cum

audivimus nuntiuni
tidei

dc tua; majestatis rebus contra (^atholica!

catus, inagno animi dolore correptus suspicit in

hostem ducem Saxonum gestis.ea qua

Coeluin, etc:

potes

Deus tantum scclus

itcr
.

(iiiquil)

modo velis,
:

lacile

uleisci

sicque cffiptum

prosequitur
tcs in

eam Lutherani non

Factain hostes impressione, sustinuere, eorumque cqui-

fugain etfusi peditalum canli ac pra-da' objccerunt, maxima eorum pars in sylvam Lochanam se proripiens arina projecit, ut i)ondiis inutile fugienti, adeo ut eorum muililudo

cursum

victoris in iicmorc retardarel

majorin

insectando, cicdciido capiendoiiuc hoste, quam in pugiiando fuit labor, ac Fridericus ille Saxo,

nobis erant optatissima referentem, summam (luidein et singularcm hetitiam cepimus, quod talis victoria non soluin tuo nomiue ampla, ct Christiaiur Itcipuhlica' ulilis, saiichnjue Apostolica! Sedi, in (luadivina provid(!iitia pra'sidcmus, in primis opi^i^irtuna et coinino(l;i accidisset, sed auxit etiam gaudium ct Juciiiiditateni aniini iioslri, (]uod jiereiim esset ]iarta, in quo nos uno lirincijie et fortissimo omnium et inaximo spes Iranquillilatis public;i' janidiu rcposuimus. Gratiilamur itaque tihi, lili charissime. de tani
iiisigni jiarta victoria, nobisijiie
cniiii
cst, (jiuv

(|uem iiairesis ita inflarat fastu, ut alleclaret imperiuin, ct Cppsarcm per iudibrium Caiolum a C.aiulavo, (jui se lalso C;psarcm dicclial, appcllarct iii litteris puhlicis, captus est cum in vultu sauciatiis esset,adduclus(|ue ad Ca'saicm super-

gaudemus,

ea

non soluin
et

rcfringit

impictafis

germina, sed
caj^ut

radices tolas jiciiifus extirpat,

iin|iii)liilatis

cnim

sceieris, origo omiiis

iste Saxoiii;i'
slaiiti;i

dux fuil.cujus

tii

])crlinaci;iin

con-

bos spiritus
(lavit.

fregit,

iiudal()(|iie

capitc

veiiiam

tua, imiiictalcm

ini(|uilalcm(]ue iidini:

prccari coactus, Ca-saris clcinentia' se coininenCuiCa'sar, illiim pio mcritis liabiliim iri,

rahili

quadam

virlule iiaticiitiaque repressisfi

ilaquc. (jiiod in IMiar;ionem cgit Deus, ut illuin

icspondit

caplus una cuin eo est Eriieslus dux

'

IJnin-^iccnsis, cajila cst iinivcrsa suppcllcv bcl-

il>.

Itcv. mii.

|).

ir.7.

Paiil.

III.

lih.

Inev.

.1,1.

xiii.

|i.

168.

1'AULl

111

ANNUS

14.
in

CHUISTI

ir)A7.

251

coii)|)liirihiis ilamiiis paMiijinioaditumittiiii ciiiii

vidtTetnori i)ossec.omgi,cxtremo tanilem exitio iti retiilit in luinc manifestoque mactaret

,

imperaloris;
cafiis in

curia CiPsarea vel principis llispaiiiarum liiii quoddelomnia loca niiinila sui du-

pofestatcm C;rsaris

quod rcddat quod

Saxonem,

iiiii

ipso

illo

Pliaraone deterior non

abstiilitdc t)onis Ecclcsiarum ctdc aliis principi-

alienam religioncm suppliciis insectatiis esf, sed suam sanctam al(|ue vcram in seipso corrupit, ailjiinxilquc
aii

rebeliioncm,

quam

adver-

suo justissimodi^snissimoqueimperatori arma impia feferre est conalus. Deus igiliir illiim jtisto severoquejudicio suo in maniis tuas fradiliim tuir potestati sul)jccfum esse voluit, ut qui superbia tumcns omnia divina et bumana jura spcrnebat, nunc se intelligrat eis legibus subjectnm, nou qii;c bonis pracmia, sed qua3 impiis et nefariis suppiicia scelerum proponunt et minitantur.
sus Deiim susce|ierat, etiam illam, (|ua
tibi

bus (|uod promiflatse r(!ce|)tiiriim (|uoad religioncm, (]uod in Conciliogcnerali detcrminatum fucrit; qiiod cedat Elcctoratum impcrii frafri suo Maurilio quod de suis reddilibus tantum quinquaginta millia tlorcnorum habebif, creteraregi
;

Romanorum

et fratri siio

quod

solvat ad prac-

sens imperatori quingcnta millia llorenorum . 103. His consentientia tradunt alii scripto-

pro Saxone accessisse demum concordiae ac venia; deprecatorcs .loachimum electorem Brandeburgicum et Clivenscm prinres,

inferpretes

Quod nos opus

liyis.

vcre Dei csse et fuissc agnoscialiter (ut

cipem, cujus soror Saxoni niipseraf, et capitalem sententiam ob affectalam lyrannidem com-

mus, neque vcro tu

opinamur)
flli,

intel-

mutatam

esse iislegibus,

iil

Witlemberga dedi-

Quamobrem, charissime
certissimis videas atque

cum

signis

jam
sit

intelligas,

quam

expeditiouibus favens et propitius Deus, perge, qua^sumus, frui hac tanta ipsius erga te et benevolentia, et gratia, et ea, qua2 tibi felicissimc processerunt , ad illius liouorem gloriamquc conver.te primo, ut qui a
piis et sanctis
;

tioncm faceret, atqucomnem bellicarum rerum a])paratiim et tormenta a?nea minoraet majora, quorum inaxima erat mullitudo, traderet, Gotha
cforis dignitatem

arx inexpugnabilis ;vquarctur solo, cederetelecum omnibus oppidis ad eleilli vero ad fuenfamilireque splendorcm aliqu;ie ar-

ctoris ditionem pertinentibus,

dam vitam

recesserunt ad veritatis lucem ut qui semper impii et Chrisli hostes perstiterunt, ut antea nos suis nunc timere ipsi minis armisque terrebant
t^atholica
fide

reverlanlur,

deinde,

tuam virtutem potentiamque cogantur, quarum certe rcrum et multarum aliaruni prEterea summa tibi facultas ab eodem Deo data
vicissim
est,

ces, et agri, et oppida in Thuringia reservata, porro clectoralis dignifas Saxonica in Mauritium principem tranfusa est. Dum hcEC ad Wittembergam gererentur, Ferdinandus rex fribus equitum peditumque sex millibus receptis, Bohemos tumultuantes, qui illius jugum excufere deficereque ad Saxo-

diriges,

optime rectissimeque tuebere ac infer Christianos tutam inviolatamque conservans, studium ac vires tuas, et islam singularcm animi magnitudinem qua es praeditus, prudentiamque qua polles, ad propagandum Christianum nomen inter Barbaros, veteremque Christiana? reipublicap dignitatem recuperandam conferes atque adhibebis, quod
tu
si

quam

nem

pacem

fractos

meditati erant, Friderici advcrsis casibus et consternatos compescuit, redegitque

maxime cumCaesar eorum oratoapud Halam venientes pacem cum Ferdinando fratre,cui nunquam esset defuturus,transigere jussisset, nisi extrama experiri vellent de qua victoria Pontifex (-'erdinando subjectis
ad officium,
res,
litteris
lita

gratulatus, hortatusque est, ut constabi-

fibi

ex nostra volunfale, et ex Christiantc reipu-

blica:' iitilitate

eumdem
sumus,

quieteque felicifereveniat, Deum Omnipotentem supplicationibus i)U-

blice habitis
et

mx

etc. 102.

et omni cum pietate deprecati semper deprecabimur. Datum KoXXX Mai .udxi.vi[, anno xin . Nec modo Romse, sed etiam BononiiT' a

PafribusCoiicilii Bononiensis pro Cicsarea vicfo-

riaredditasnumini grafiasnarratActorumConcilii Bononiensis scriptor Angelus Massarellus Recurrente xxii Maii a cardinale S. Crucis solemni rilu sacrum peractum est, gratia^que reddita> Deo, qui acerrimum hostem Catholicic
: '<

Ecclcsiae

ducem Lutheranorum
.

testatem rcdegerit

XXVIH

in Casaris posubdit auctor Maii receperunt litteras fnimirum

Tum

legati) ex

Gcrmania a D. Verallo xv in exercitu Cfcsareo datas, quibus significat, quod imperator dederit libertafem duci .loanni Friderico Saxonia^, his adjeclis conilitinnibus,

Catliolica, oppressaque hoeresi sempiterna troph;ea in ccelo sibi excifaret 104. Regi Romanorum. Charissime etc. Cum accepimus serenitatem tuam Dei Omnipotentis auxilio, et virtute sua Bohemos subditos suos, qui perfidiosius se gerere, et tuo imperio obtrecfare velle videbantur, rursus in ditionem et polestatcm tuam redegisse atque ea illis jam fra>na imposuisse, qu.T ab sese excutere, et a quibus se exsolvere nullo modo possent, sane affecli sumiis non mediocri Ia?titia, quod duorum pr;csfantissimorum fratrum ductu afque impcrio du;c fortissima: nationes maxiino cum ChristianK reipub.Iica? commodo pacaf;c cf ad fidem atque officiiim revocafa' sunf, quarum alferam longe maximam et potentissimam siimmus imperator fratcr tuus, alteram tii gravifcr fumulfuanfem
' :

religione

quod m.ineat

'

Piiiil.

III.

Ilb.

liicv.

an. Mii. p. l'p".

252

PAULI

III

ANNUS

14.

CHRISTI 1547
cliarilate,
tibi

et perturbatain vestro consilio, virtute, vigilantia

ferre

jam

fulelitatis et obedientiae

juguin

et

bencvolentia paternaque laudibus tuis favemus, et omnia

nostra
ac felicia
et

et

prospera

jus superioris potestatisrecognosceredocuistis, quo nosnibil arbitramur reipublicfc Cbristianae

nam hoc tempore potuisse evenire optabilius cum iliaruni nationum atque gentium vi atque ierocitate inter sese dissidente, et domesticis
;

tum apud Deum, tum apud bomines, et precamur. Datum f{om apud Sanctum-Marcum xxix Julii mdxlvi, an. xiii .
optamus
lOo. Indicti

fuere ad

vi Julii

Ferdinando

in arce Pragensi,

in

conventus a quibus magi'

seditionibus agitata, magnum ex ea re periculum reipublica' ab boste Turca imminebat, tum vero utraque pravorum bominum fraude et pertholica! unitate

niciosis consiliis a vero Dei cultu et fidei Camagna ex parte distracta, alio

iii gratiam admissi, foederatorum vero princeps Pfiugius proscriptus cst, illiusque caput (|uinque millibus aurcorum licitatum. Edomandus supererat (^ajsari IMiilippus lantgravius llassi<T, in

stratus ac nobiles supplices atluere, et

etiam propiore periculo

nos terrebat

quod

qucm cum
cordiii'

victricia signa attollcrentur,

is

ex-

videbamus et dolebamus fere quotidie ob ejus mali contagionem magnum numerum fidelium animarum Deo eripi ct illius nostroque perpctuo adversario Satbana> ab bominibus impiis acquiri, cui nunc tanto malo vestra et victoria et sapientia provisum fore speramus atque contidimus itaque ut serenissimo Caisari proximus
:

tremo perfusus terrore, cuin antea varias conleges irrito exitu proposuisset, unicum conclamatis rebus suis in C.Tsaris clemcntia relictuin prfesidium arbitratus ad Ciesarein apud Halam Saxonicam centum equitibus stipatus venit, provolutusque in genua, qucm antea CiEsarem negaverat, verbis honoriflcenlissimis Ctesarem appellavit, fldemque sacramento solemni addixit, isvero a Ca?sare capitali po-na, et proscriptione, et carceribus perpetuis iibsocduxerat vero antea e carcere llcnrilutus est cum ducem Brunsvicensem, in quo diu illuin tenucrat, ()ui illi spectaculo interfuit, cum ex oinni ditione quatuor arces delectas darejussus erat, diruere aliqua munitiora loca, centum (|uin(juaginta aureorum millia refundere, ac tormenta oinnia bellica rhedis subvehi solita l^qua; plura quam ducenta erant) tradere, cum vcro sc libertate potiturum, atque oiiinis periculi immunitatem adeptum opinaretur, tempo,
:

his diebus per litteras et nuntios gratulati su-

mus, sic nunc tuio serenitali, fili cbarissime, ex animo gralulamur, tlbique istam rem et actionem tua virtute dignissimam bene ac prospere in iierpeluum cvenire cupimus, Deumque Omnipotenlem, cujus causam una cum tua suscepisti atijue egisti, ita etTecturum non dubitamus, utexitus luijus victoria^ tibi semper commodus atque jucundus, populis autem per te
compressis at(|ue pacatis etiam salutaris sit. Sed cum videas at(iuc intelligas, et tua prudenlia et ipso rerum successu eruditus, eos, qui se a Catliolicffi Ecclesite obedientia sejungunt, nc regibus quidem ac principibus fidem servare
posse,

rario

carceri

mancipalus

est,

quod

;cgre Joa-

quod Deo summo regum omnium

facilis

post-

liabito ct negbjcto,

deinde est mobilibus

inferioribus regibus defectio, cst jam tui Catholici animi Christlanique consilii proprium ita dirigere et gubernare populos illos, ut primum et ante omnia ad rcctum Dei

populis ab

cliimus Brandeburgicus et princeps Clivensis tulere, quasi fides data violata essef, sed scriptis suis revicli sunt, in quibus unius litteruhe

cullum,

Christian.TC

pristinani ct Catbolicam rcligionis observantiam reducantur, quod quidem certc in potestatc tua totum est, et ob lianc pra-cipue causam, ut non frustra crcdimus, eos
et

Deus

(l|)timus luic polestati

tradidit, ut

cum

tu in

corum corpora

penitus subjectos et forlunas

(icrmanicam vocem immutantis vim non satis perpcndisse animadverterunt, in hanc vero calamitatcm Lutbcrani concionatores utrumque principem Saxonem ct llassium conjeccrunl (I). Cicsar dirutis lantgravii munilioribus locis lormcnta bellica, qua- in hoc bcllo ce|)erat, ita distribuit, ut Irecenta in Helgium, (|uiii(|uaginta Mediolanum, tolidenKiuc Xeapoliin traiismise,

rit.

.Vudita

llorcntissimic

bujus viclori;e

ineii:

potestalem liaberes, illorum animas pretiosissimam generis Ciiristiani partem ipsi eidem Deo illarum crcatori ct liedemptori reslitueres, in (|iio actu priBclaro at^iue eximio, et tua' illustris
victoria-

tione, 1'aulus Jovius ita hisloriam siiam clausit

Cicsar belliim
ita

(|uod

inferebatur
fracto(]ue

conversis
bello

rebus,

boslibus iululll, ut protraclo

,

fructus scmpiternus, et regiii lui

(irie-

(iermaiiorum impetu, (|uum niisquam juslo bello esset dimiper ali(|uot iiicnses
Siiriiis

cipuum, ut (luoque intcUigis, staiiilimcntum consislit. Nos iiuidcm, charissime fili, omni

'

iii

Coiiiin.

(luam liic narral annalisla, salis pionuilpala csl, ac ncmo iilliis csl qiii capli l.audgravii causam aliam pixtcndal. i|uam casu vel dolo corrnplionciii. Cum enim scribcndum fucrit in Inslrumonto rnnrccla- paris oilN k.imck geiankmks carcerr, ICRCbatur OIIN kwigk etc. .i/ic pcrpeluo ctc. At <]uonam auclorc illa lillciarnm Iransmnlatio oblrusa sit, non satis inc olifiuo \\m ab ipso Landlgravio scriptam singrapham rali, osrilanlcm unum pro allcro scripsissc arrirment. Opinioncm liauido constal. Sunl enim csl ; al Spondaiius nierito ha;c rejicicnda ccnscl, loliusque doli auolorcm, non Landlgravii oscilanliani. tacilc insinuare annalista visus
(t,

Ilisloriola

lillcrulit f.iijs(lam vcl

hanr

scd Cicsari dolnm constilnit. lioncm suani scripscril.

.Ncc

sanc un(]uam Landlgravio objcclum

fuit

immcrilo illum

di-

Cxsarc conqiicri. rnui ipsc sibi condeninaHansi.

PAULI
iiiicatum, (iLTiiuuiia (uniiis iiilra
Alliiiu
el

III

ANNUS

14.
cX

CHRISTI 1547.

253

Danuhiuiu

Ulionuiu incrcdibili lelicitate j;loria(|uc suljacta sil, utro(|ue ctiaui duce, co rerum
exilu, ut ipsis viuetis al^iue iiroiluctis,
iiobilis-

opprcssa erat, rctloruit, ac ccrte ad pristiiium splciidorem illius revocanda; spes alfulgebat,
nisi gravissima;

intcr 1'onlificcm

Caisaremquc

sinium

ilc

Komanis
l'ontilicc

oiiin (iucibus

snbacta (iermania Iriumplium, qucm (lenegatum constat, in-

suspicioncs dissensioncs(|uc dc loco Concilii, cui inAuguslanis coiiventibus a C;esare ad kal. Septcmbris indiclis Lutherani se submisere,

slruere potucrit.

Ornatum

fuissc

Carolum V

MAXl.Ml et FOliTlSSlMl coguomiiic rcfcrl Surius, uec immerito, cuni Saxoniam omnein tribus mcnsibus sibi parcrc cocgcrit, (|uam Carolus xMagnus icgre triginta annis domuerat. (Uim vero C;esaris beneficio Ilenricum Brunsviceiiscin e lantgravii carccre
set Pontifex,
illi

libcralum accepisgratulatorias liascc litteras de

'

nova'que dc Poutiticia C;csarca(jue auctoritate venlilat;^ lites emersisscnl, tanticque victori;c rructum corrupisscnt. ()bort;e sunt hujus anni princi[)io gravissim;c bellorum sus[)ici()nes intcr Franciscum Gallorum regem et Caisarem in llalia, cum Gallis Cccsare (icrmanico bello im[)licito novan'

superala adversa calamitate dedit

darum recuperandarumque rerum amissarum in Italia occasio cximia non dcessct, maxime

Dilccto

lllio

nobili viro

Ilenrico juniori

cum

graviores tumultus Nca[)oli

adversus Pe-

Ad nosiram de communi nostra victoria contraLutheranos Ecclesia! et fidci liostcs hctitiam non parvus cumulus accessil tua, lili dileclc, liberalio, pcr quam tc nobilissimum ct religiosissimum prineipem nobis et eidcm Calliolica: fidei rcstitutum gaudemus, sicut antca indigno casu et nefaria tuorum proditione inierccptum ab liostibus fiiisse dolcbamus. Itaque de tua liac
non solum tibi, qucm semper amavimus, verum etiain nobis et huic sancta) Scdi ac religioni ipsi Catholic;ecx magno animo gratulamur, quando ad nobilitalem, virtutem et auctoritalem tuam pientissimum liunc animum Catliolica; fidci adjuiixisti, ut te semper ct
libertate

duci I5ruiisvicensi et Luncburgensi. bilccte lili, nobilis vir, salutcm.

trum Toletanum proregcm, sacr;e censura^ tribunalia more Hispano instituere meditantem, excitati essent, tum etiam Genu maximi civiles motus exorti crant, ad (ju;c avcrtenda mala, tum ad rcm Catbolicam erigendam duos cardinales legatos Sfondiatum ad C;i'sarem, et Sancti-Georgii ad Franciscum I xxvFcbruarii decretos refert .loannes

Franciscus Firmanus.
et

107.

Geniiss Flisci conjwatio

Parm.se

Aluysii Farnesii csedes; iindc nova odia exorta

inter Pontificem et

mense Januario
si

Cxsarem. Erupit Genuse alrocissima conjuratio, quse

meditato consilio succcssisset, Ca^sarea; res extrcmum discrimen crant adductse, iniquissimo quidem temporc, quo Casar Lutherano bello implicitus erat, sed divina [)rovidene in Italia in

sacrosanctaj Ecclesise athletam et propugnatoreni

fore
pollicearis,

de quo nos, sicut nun-

(juam dubitamus,
et in

ita nunctu?e in Deum pietati, hanc sanctam Scdcm observanti;c paterno

seniper affectu et singulari benevolentia respondisse.

Sti

Datum
>..

Iloma' apud S.

Marcum

xiii

Augu-

MUXLVII

KHi. Liithfrani victi Coiicilio sc

siiljmittinit.

Asseruil Ilenricus princeps in sua ditione

erexit

religioncm Catholicam, quamLuthcrani depresseraut,

pcriculum omne in conjurationis principem adco ut in ipso victoria) articulo non hostili virtute, sed improviso casu infelicissimc |)crierit. Is fuit Ludovicus Fliscus Lavania" comes, qui Auriensis familiic fclicitate perstrictus, ejusdemque fastu lacessitus, in illius internecionem Verrina suasore conspiravit, Genu;e(iue principatum affectavit non (iefuere illi artes, quibus Genuensem juventutem singulari comitate sibi dcvinciret, populique concitia

detorsit,

pariter sese

res
,

archic|)iscopatu

Coloniensi

Catholica in deturbato impio

Ilcrmanno, in ejusque locum Adolpho suffecto, de cujus pra^clarissimis laboribus lucc refert Surius Ibi ad eam pervenit dignitatem, mox religionem veterem in tota dicEcesi resti:

voluntates, tum a Francisco (iallorum rcgc clandestino dolo subministratisque opibus incitari creditus est, ejusque clientche se comliaret

misissc, ut

Andrea de Auria, qui olim

et clas-

'i

sem

(iallicam, et

Genuam,

et

spem obtinenda;

tuit,

comnienta prorsus abolevit, et verum pastorem re ipsa se declaravit id quidem ma;

Neapolis abstulisset, trucidato Galli regis injuriam vindicaret, classequc occupatii una cum
classc tumultuantem Nea[)olim adversusPctrumTolctanum prorcgemadGallorum

Massiliensi

turc accidit

prfficlarissim;c diwcesi,

qu;e

jam

ita erat novis dogmatibus iiifecta, omnino curatio videretur, nisi Deus manum apposuissct suam Rccu[)eravit tum .lulius IMlugius Nnrembergensem cpiscopalum,

multis locis
ut diflicilis

vetus iniperium rcvocaret. Hujus conjurationis societali accessisse existimatus Pclrus Aloysius

'.

tum
'

Farncsius, quiad Parm;c et Placenti;:; [)rincipaevectus fueral, ut infelicius |)criret; is

cui Nicolaus Amsdortfus

iiusincubabat, August;c ctiam et in

lis

locis, in

deterrimus Lulberaaliis nonnulquibus impiorum lyrannidc rcligio

hiev. nn. xiii.
8G.

ile

Auria'.

'

Paiil.

III.

Uli.

p.

Sur. iu

Comm.

l'ranc. Beic. i. xxiv. nuin. .'ij. Ib. nuin. 32. Jo. Kranc. Kiiinan. ^ Libertus Folieta in Vila .\ndrea; Macer. Ms. Diar. Arcl). Val. Ludovic.Guicc. in Conini. Bizar. 1. xxii. hist. Genuen. NaPanvin. in Paulolll. Lud. Cavitell. in liisl.Crem. lalis C.onies I. ni. liolcar. I, XXIV. nnm. 32. Panvin. in Paulo III.

254

PAULI nr ANNUS 14.

CHRISTI 1547.
Accensa eo magis erant odia, (luod inclinasse in Gallorum partes viderctur, nam cum Henrico rege affinitatem contraxJunio, conciliato opera legati erat, excunte Capitisferrei infer Horatium Farnesium nepotcm ex duce Castri et Dianam filiam regis Gallorumque, quos ad notliam matrimonio P.ononiense Concilium pellexerat ', viribus fretus non assentiebat Ca;sareis postulatis ut Concilium transferretur Tridentum, Octaviumque nepotcm ducem Pontificii ia Germania exercitus adversus Lullieranos e castris (^a>sareis revocarat, qucm vii Septembris tribus diebus ante(|uam pater trucidaretur recessisse narrat Angelus Massarellus.
iu"t.

vero accc|)tis a .Joannitio de Aiiria injiuiis irritalus fiieral, nam .loannitius quatiior triremcs
Pontificias proditione jann ante interceperat, et

Pontifcx

quamvis

a C;vsarcis

administris increpitus eas

restituissct,

injuriiB

lamen dolor

alte

fixus in

animo

liwserat,

tum

Cresari infensus erat,

quod

Parma^ et I'lacenti;r munus a Pontifice collatum augusta auctoritate confirmare nunquam voluisset, adeoque ad Gallicas partes sc converterat.

108. Itnque in

Parmonsi

et

Placentino agro

contracta^ fuere copia\

qusG Ludovico Flisco

submitterentur ad meditata contra Aurienscm proptereaque familiam consilia perducenda Cajsarei in Pontificem velut Gallicarum partium studiosum, participemque iiujus conjurationis gravissimas suspiciones concepere. Comparatis igitur copiis LudovicusFIiscus, et factionis suir viris in varias stationes noctu distributis ipse, ut erat avidus gloria', ad Cjcsaream classem
,

Non defuit vero Cresarea^ factionis studiosis explendi in Petrum Aloysium Farnesium Parma} ct Placcntiai ducem - odii occasio, cum Petrus
Aloysius Farncsius se
in

adulteria vagasque

libidines effunderct, proindeque clientum suo-

occupandam animum

adjecit, ac succinctus armatis triremes quatuor occupavit, in pra^toriam vero triremem cum assiliret, ac tabula idoneis retinaculis non esset devincta, ex Iriremis flu-

rum rabida in se odia accenderct, itaque confiata in eum cruenta conjuratio est, ciijus princeps
fuit Aiiguslinus

ipsa arce
batiir,

rii

ctuationc gliscente tabula non in sperati impesolium conscendit, sed in profundum gurgierat armis onustus in

Landus, qui illum incautum in quam tulissimam opinadecimo Septembris inultis vulneribus
Placentina,
triicidatum, abscissis per

confodit.
Sic

tem mersus, atquc ut

revolutus
periit,

ima
ex

ignominiam

nec

suorum ope

inani

genitalibus, conjurati altero pede suspendcrunt

e fenestra,

insperatffi calamitatis abysso emergere potuit. Audito classicorum tumultu Joannes, sive Joannitius de Auria male instructus armis, e suburbano agro ad portam Thomasiam procurrit, qu.TC cum a conjuratis occupata esset, ab iis contrucidatur, quo tristi casu perculsus Andreas de Auria, antequam conjurati irruerent, a suis in equum subvoctus fuga salulem sibi pepcrit, interea in civitate gravissima seditio

unde magis

e foro urbis posset pros-

pici,

satiatisquc co spectaculo |civibus dejece-

runt pra^cipitem in fossam oppidi, in qua conculcatum est cadaver ab insana plcbecula, ct ultra mortein in cum sscvitum. Conjurati vcro
libertatem nomcn(|ue Csesareum conclamarunt,

inoxque Ferdinandus Gonzaga lnsubri;r pr;pfecliis multo siiccintus milite Placcntiam pro^olavit arccnKiiie Ca^sarianorum mililum pr;rsidio
ctis copiis

nocte

coorta est

distractis, scd

cum

civibus in contraria studia conjurationis princeps non

comparcret, (l^esarei administri, (|ui fugani jani adornabant trepidi, collectis ex terrore animis viribus(|ue aucti conjuratos in fugam compulcre, partim militari pactione abjectis armis discedere coegerunt verum cum ea paclio (licet sacramcnto confirmata) inique extorta discepta;

munivit, aiitc(|uam Bononi;i' iirnlcgalus colleprocurrcret. 110. Paiiliis autem, ainlita mortc Petri .Moysii,
lit,

ct liis litteris rogavit,

ad flectendum precibiis Ca^sarem se converiil commiinibus neporeddcrct, ct dc Pctri

:

tibus Placcntiam

Aloysii

c;Bde iiltionem sumcret

Imperatori.
Cliarissime
ctc.

rcliir,

postea rescissa

est,

ac

legum

severitas in

(^rcdimiis

Ilieronymiim Fliscum etVerriiiam securi porciissos districta est, socii(|ue proscripti fuere. Contrario rcrum exitii audito (iallorum classis, (|ii!e
iNeapolim pelitura erat, Massilia- se continuil, ac Neapolitani scditiosi siluerunt, et quia veliemens suspicio dc Pontifice concepta erat, Ludovici Flisci scriba; accrbissime in cquuleo torti sunt, iit rcm arcanam pandcrcnt, s(!d niiii(|uam
(|uip])iam ab cxiiiimi
P(!lro
iis

tuaiu

audivisse
l)on;r

jam

immanem
Pclri

cl

mnjcslatcm \iolentam
Farnesii
a nonnullis

CiTdcm
nostri

mcmoriiv
ct

Aloysii

Parm;e
ac

Placenti;r ducis

scclcratis

impiis

civibus

Placentinis cjus
jura, et

subditis contra
coiitra

omnia etiam gcntium

de Pontilicis socictatc

aliiiiia

poliiil,

odiorum

ita(|uc

ouinium

tax

Aloysio Farnesio Parmciisi principi adlucsit, (|ui cum (lallis f^rdiis jiinxisset, at(|ue ad ciim male perdcndum C;csareorum administroiiiiii

jusjiirandum pcr illos ei pr;i'stituni perpctralam, idqiic tibi pliiribus de c;uisis dis])liciiisse non (lubitamus. .\os sane maximo cum dolore rcni iiilcllcximus. ;U illiid, tili clinrissime, dolorcm nobis auxit, dilccliim lilium Ferrantem (lon/agam Mediolani pro tua majc-

'

Di.ir.

C.onc. Tiid. ol Hoiion. p.

1.

\3'.
III.

stiidia

conversa

iinf.

lalis

coincs

m.

Iiisl.

lili.

lierUis KolieUi.
.in.

.N.l-

''

Paiil.

lnrv.

Xlii. p.

in:l.

PAII.I
slalf giil)cniali>iTui,

III

AXNUS

14.

CHRISTI 1547,

255

IMacentiaiii

ciiiii

mnj,au)
luiLHiue
lietinere

Ponlificis; dociiittjin' coustaie jaui aute patratani

inililiiiii

pra-sidio

iiigrcssum fuissc,
(sicul ipse jactilat}
iiol)is,

cadem

ingentes

armorum

apparatus

nominc audivimus, iti enim semper dilcximus,

majoslalis

qui tuaiu niajcstatcm

Seiii,

LaudiB, Ticiiii et Cremona' iuslructos fuisse; ac deiiide infirmis vehementissimisque precibus

ursit, ut grattim

et

liuic sanctie

cujus

aiiimum erga Pauluin

,

Pontifi-

pecuiiaris cs advocatus, molestissimum accidit, ac duci (tctavio ^^cnero luo, cujus cr^a te obser-

cem exliiberel, i|ui subsidiarias copias iii (iermauiam ilii submisisset suumtjue a;rarium
pro soivendis iniiiti slipeudiis exhausisset, qui uocendi occasioues oliiatas repuiisset, cuique
b6neficiario regni iXeapolitaui
esset;

vantiam

ct

lidem,

si

nuiiquam antea,

iii

proxiino

lierinania' t)cilo cot;nosceic poluisti, tuisque ex

eo ncpolil)us. ad quos l'laccntia pertinet,

damfere

jure
se

obstrictus

nuni
Itaiia

intulit,

seculumquc

est,

ut in

tota

cui Cccsar resi^oudit,

ducem

Octa-

rumor percreluierit, majestatem tuani conlra nos etScdem Apostolicam arma movisse.
.\tairat ilie

vium ut non ita

fiiium

quidem

diiigere, sed Pontificem

quidquid velit,nos nunquam crcdere potcrimus, majestatem tuain iiuic impio facinori consensisse, aut ab eo gesta approbare debere, scimus enim quanto semper studio procuraveris, nc famam tuam, tanto sudore, lotvigiliis, tot [^raclaris gestis a te partam aiiquG indigno facinore niacuiares, neve Deum

se erga Casareui gessisse, ut nepoti Octavio Placentiam restitui mereretur.

acerbo responso cardiexponere Ca'sari publica^ rei Cliristiana? graviora pericula impendere, si Pontificem adeo offensum piacare noi112. Perstrictus iioc

naiis legatus

non

destitit

omnipotentem, cui victorias tuas omues semper

acceptas referre solitus es, otlenderes. Licet autem nos tuani majestatem siue uila nostra inslantia bis rebus inteilectis pieutissimi et
justissimi animi sui

cui subjecit Ca;sar publicam rem ex privata non pendere Casari subintuiit legatus, ex privata re publicam aiiquando pendere, quando ita sunt connexa;, ut pubiica rei subveniri non
let,
:

possit nisi privatoe ratio habeatur.

Ad

qucE res-

signum super

iilis

jam

dedisse puteinus, tamen ut nobis ipsis in hoc satisfaciainus, raittimus ad inajestatem tuam

pondit Casar, a se reiigionis causam omuibus rebus pricferri, omneque studium pro ea amplificanda coiiocari, ut iu comitiis Augtistanis, quse tunc ceiebrabautur , religionis dignitas
retloresceret; nec in ea causa quidquam decretum, uisi ex Poutificis ejusque iegali consilio et consensu. De Placentiua vero re niliii adhuc constituisse, sed postea debita consiiii maturitate deiiberaturum cui subdidit iegatus, nisi quantocius cousuieret de ea re Cffisar, rememedium opportune non aiiatum iri. Auditi postea sunt Mignaneiius Pontificius internun:

venerabilem fralrem Fabium episcopum Lucerinum pripialum doinesticum, et ad id specia-

nostrum, ut omnia pienius horlamur proiude ipsam tuain inajestatem, et omni quo possumus studio ab ca pctimus, ut ipsum Fabium episcopum nuntium virum ob suas virtutes et fidem nobis gratum cum fide audire, et pro ea summa s\)e,

lem

nunlium

majestali tus referat,

quam

oinnes nostri in te coilocalam noudum ab ea factum est, providere veiil, ut ipse Ferrautes IMacentiam duci Octavio restituat, et quanlum in eo fuerit, dicli Petri Aloysii ducis necem tufe majestatis auctoritate pro jusfitia et dicta> Sedis honore ulciscatur. Sic enim nos ct omues nostros, qui hujus beneflcii memores semper erimus, tibi arctius deviucies, et ortum de inotis a te armis in Itaiia

nos

et

tius et Sfortia Palaviciuusorator Octavii ducis a

ct occupata quibus interprete Granveiiano responsum est, Ca^sarem e Petri de re Aloysii cade magnuin dolorem liausisse

iiabemus,

si id

Csesare, qui de uece Petri Aioysii

Placentia conquesti

sunt

vero Placentina

posse decerui, iicet enim erga Octavium diicem consanguinitatis jure admodum amore afficeretur
,

uondum quidquam

Cffisarei

tameu esse muneris,

et

et

imperialem

rumorem

extingues, efficiesque, ut aniini tui

reiigionem ct pietatem onines aguoscant. Datuin

Perusite xx Septcmb. mdxlvii,
iil.

auno

xiii .

Pontificis

precibus

imperator aures

quietem Itaiia; asserere. Ita cum Pauio Pontifice contraxit, ac Paulus Poutifex domestica caiainitate impeditus, abalienatusque a Ctesare, causain
auctoritatem
Ca^sar simuitatem
religionis, quae in restituenda Tridento

non bus

pra^buit,

cum jam

cives paclis couditioni:

Synodo

Ca^saris jugo

cervicem accommodassenl

cogendisque ad
vit.

iilius

decreta

excipieuda Lu-

ad remoTcndam tamen a se oinnem culpa' qui Pontifici suspicionem oratorem misil ejusque nepoti duci Octavio de Petri Aioysii
, ,

theranis vertebatur, remissiore

auimo promo-

Cfede condoleret, significaretque

:

maximum

se

Ferdinandus ex ilia ciede dolorem traxisse etiam Gonzaga dalis iittcris finxit se ejus ca;dis conscium non fuisse, sed audita c;cde Placentiam ad sedaiiduin tumullum advoiasse, (juam
excusationeui ab Atrebatensi episcopo Ca^sari
aliatain confiitavit rardinaiis Sfondrattis iegatu.^i

113. luterea cum Ferrantes Gonzaga duci Octavio bellum indixisset, et muita ejus ojipida occupasset, tandcm cum ipso conveuil de ar-

morum
lii
'

induciis, de i|uil)us ita

Diarium Conci-

"

.\oiia Octoi)ris inducia; inter

Parmen-

sem
I

et

Ferdinanduin Gonzagam guhernatoreni

Ailiijii.
I.

Jo.

liiipl.

\l. an.

1:H7.

256

PAULr

III

AXNUS

14.

CHRISTI 1547.

Mediolani ad beneplacituin Ponlificis ct Cscsaris, redditis aliquibus locis munitis ab ipso duce domino Ferrando. Dux Octavius proficiscitur ad Pontificem, doinde ad imperatorem pro conclusione rerum suarum . 111. Cffiterum impcrator occupata Placentia non contentus, eliam ad Parmam ut jure spec,

verum etiam tua aucloritale persuasi fuimus, sperantcs nihilominus fore, ut justo Dei judicio, et tua; etiam serenilatis, qua^ Ecclesia; scmper atluit, futurum, ut tanti cardinalis, ct tam probi et Catholici viri interfectores
salute,
iina

tanlem ad ducatnm Mediolanensem subjicien-

cum dicto castro in potestatcm nostrorum dcvenianf, et non solum absolutionem liujusmodi vi extorsisse non glorientur, vcrum tam
Roma?
nefandi sceleris ponnas subire cogantur. Dat. iii Februarii mdxlvii, anno xiii .
.Non defuit
Pontificiis

dam animum
ilhim
al)

applicuerat

Pontifex vero,

ut

num
rem
irrito

Julium ampiissimis inslructum mandatisad

co
consilio
diinoveret,

Ursi-

Ca;salica'

precibus
rex
,

',

et

Gal-

misit. Plura binc inde disceptata sunt, sed

rei

commodis Franciscus

classem

successu,

dum

vixit Paulus, qui

Parmam

Ecclesia" restituere, et

Camerinum

Octavio Farest,

enim egregie instructam cum validis copiis submisit, qua? juncta; Scotis arcem Sancti-.\ndrea^ expiignarunt,repressoque

nesio tradere ad litem conciliandam meditatus

Anglorumfastu,

Ea vero lis in longius tempus extracta de qua mentio suis locis recurret. H5. Scotiae ob hsereticis infcstsB libertas
est.

libertatem rcgno restituerunt, ac patrati facinoris in occiso cardinale reos in Gallias vinctos

tituta.

In Scotia, ob mortem cardinalis DaviScotorum primatis, quam anno

res-

adduxere, ubi meritis suppliciis 11(5. Francisci Uallias regis

Henrici coronatio.

affccti sunt.
obitiis

et

dis

legati ac

superiore ab hsereticis illi temere intentatam luximus, conjurati, Sancti-Andrerc arce occupata, Anglorum iia^reticorum auxiliaribus armis freti, moderatoris Scotia; impctus pertinacissime propulsabant (juod cum maximo religio:

nis et Gallicw rci

Scolia! 0[)cm

incommodo vertendum
'

esset,

Pontifex Franciscum regcm rogavit, ut classem

rebus inferius, nunc coepta de Francisco rcgc, qui hoc anno appetente Pascliate finem vit imposuit, narratio absolvenda est. Is diu lenta febri cruciatus, cum ta?dia venatu levarc niteretur, malum auxit, accessit conceptus dolor ex ulcere inter anum ct vesicam exorto, quo diu antea laborarat, itaiiue ad salutem anima^ Sacramentis

At de Scoticis

filii

laturam mitteret Regi Cliristianissimo. Charissime, etc. Recepimus litteras majestatis tiup, pcrquas nobis significat, quod inlerfectorcs bona; memori Davidis tit. Sancti-Stepliani in Coelio-.Monte presbyteri cardinalis, de Sancto-Andrea nuncupati, nostri et Apostolicte Sedis in regno Scoti.-e de latere legati, qui post dicti cardinalis ca^dem castrum civitatis SaiictiAndrea* Iiostilifer occuparunt, [)rout adbuc detinent castrum ipsiim, iniod dilcctus filius nobilis vir ipsiusregni gubernator, quamvis jamdiu magno labore obsessum, liaclenus recuperare non potuil; cumquc non ab rc formidetur, quod nisi idem castrum ad mamis ipsius gubernatoris quamprimum redigalur Catholica' fidci hostes, (|iii dicti rcgni Scofi;r occiipationi semper inbiant, occupantium dcditione dicto castro
: ,

rite

procurandam

se

convertit
:

ut

relert

Martinus Bellaius his verbis Tum vita' finem imminere arbitratus coepit aniniam ad piam cogilationcm advertere, atque ad mortem liomine Christiano dignam multis Delpliiiuim, hodie rese comparare
, :

gem, graviter sapienterque cohortari c(i>pit populum Gallicum ejus fidei committcns et mandans, bis perfectis animam Deo tradi, ,

dit in

arcc Rambollietana

pridic
:

kal.

Aprilis

anno mdxlvi, antc Paschalia additum est in margine mdxi,vii morcRomano subjicit auctor ejusdem elogium Hic princeps magnum sui tiiin civibus, tum cxteris desiderium reli(]uit,
:
:

(juod

omnibus virtutibus

se

pra^stanfem pr;cEt infra

buit, magiii crat el generosi animi, boiias litte-

ras maxiine amavit et fovit

Mor,

tuus est anno

a?tatis

quinquagesimo

tertio

rcgnijanuam regnum liiijusmodi invadant, et liiiic imminenti pcriculo providcre possc majeslatem tuam
potiaiitur, et perillud vclut ipsius

asserunl,

si

dicti

absolvanlur; nos

cissimum
majiis

et

occupatores ab ipso crimine llagilium illud longe atroomni iiidulgeiitia iiidignum vietsi

dcaliir, tainen miiiiis

inalum eligentes, ncquod

(letrimentum regiium ipsiim i^aliatur, qiiod le etiam novisse credimiis, ipsam absolutionem cerlis jiidicibus commisimus, sicut in
aliis nostris in
esl,

variam subinde fortuna' vicissitudinem, siepius tamcii adversani (luam sccuiidam experlus ncquc famcii vcl gravissima uiKiuam calamilas animi cjus firmifiidincm et constaiifiam fregif, sed iminofa spe ab uno Deo siispensas oinnes suas rationes habuit, mentis et memoria' inlegrum usum ad extremum us(|uc spiritum scrsumma vavit . Cclcbratur a .loannc Eckio pii ardoris in tuenda fideCafholica laiide, (|uan(|uam Zuiiiglius, dedicalis illi fofius perfidia"
,
'

forma Rrcvis
nos
(|ii()
iii

litteris

et

orator apud

liius

ad

expressum majestatcm

sua" Commeiifariis, illum iiificcrc perlenlasset,

ct
'

Martinus lUiccrus librum in Psalmos DelAol.i C.onc.

tuain perscribel,

nnii soliim illiiis regni

Uelleforest.

'

l'dul.

III.

lili.

Iirev.

,111.

XIII. p.

:i().

.Ms.

card. Spada; sig.

1.

mim. 137. Panl.

x. Kranc. Bclc.

Jov.

I.

xlv.
n.
I .

Marliiius Bcllaius
in

I.

xxv.

>

Pag. 191. Jo. Eck.

Bcplica advcrsus Bucerum

1'AITJ
pliino iiiscripsisset, porliilos

III

ANNUS

14.

CHRISTI 1547

257

oiiim iioiiiiiics ad suspicioncm, qiiasi favercnt impietali, id dolo egisse oslendit, tiim subdit At qiiantum faverif, (ncmpc Francisciis rex^
injicieiuiain
:

fidem habebis.
Mi)xi.vii,

pjulc iiosfrascrciiit;ili tMic rcr(Mof, cui iiidubiam Datum Honuc ctc. xvii Aprilis

anno

xiii .

'<

teslafiir Hcie(|ain, nobilis

alioquin vir et locufestalur Calvini,

ples

cum

iiunimeris aliis ob btPreseos crimcn

:

a rege l"rancorum coinbustis

Jussus est cardinalis S. Gcorgii cclcrrimc cfiam ccjuis coiicifatissimis, si valctudo id permiltcret, in Galliam proficisci, dataque illi mandata, ut regi exponcrct, (luantuin 1'ontifex
ItS.

Lamberti, Fareili sociorum tuoruin et aliorum Gallorum fupa, qui llaminas ignis dcbitas evaserunt . Audita Francisci regis morte, Pontifcx mox rcm divinam pro cjus anima solemni ritu peregit decima ocfava Aprilis die ', tum illius successorem Hcnricum ad ferendum constanter conceptum ex paferna morfe dolorem, secfandas regias virtufes, fuiemque Catbolicam dcfenden-

dolorem hausisset ex morte Francisci

regis,

quantamque hBtifiam ex
ccssione cepisset
;

illius in

regnum

suc-

bortarctur ad sanciendam paccm cum Ca-sare i)ro fuenda Cbristiana rcpublica religionisque hostibus comprimendis regia etiam studia pro Anglis ad Ecclesia? obsequium revocandis collocarct prcccs ctiam
,

dam

liortatus est, illiquc Pontiticia studia polli-

citus cst
117.

"

Henrico regi Franci;i' Cliristianis-

simo.
Cbarissime, etc. Summum dolorem, quem ex obitu Chrisfianissimi et prwstantissimi regis tui genitoris non solum publica totius Cliri-

Bononiain translatum pra^sules Gallos transmitfcret, eos inde revocaret vero qui Tridenti liKseranf prKterea legatodata sunt imperia, utregi significaret, duo decrcta confecta fuisse primum, ut cardinalcs in aula Uomana inorari fenerentur, ut Pontifici consilio et opera assisfant alterum, ut unius tantum Ecclcsi;c administrationem
adderet,

ul ad Concilium Tridento

gerant, dimittant vero alias quas obtinerent.

110.

slianilatis causa,

verum eliam nostro

privato

Redimitus

est

regio

diademate Hen-

affecfu
et lenit,

et

benevolentia accipimus, consolatur

ricus solemni ritu octavo kal. sextiles a Carolo

fili cbarissime, quod tu illi in ejus non solum regnum, sed etiam virtufes successisti, intcr (juas cum emineat fua singiilarls erga Ecclesiam et lianc sancfam Sedem devotio, ac fidci Catliolicffi protectio, merito fit ut jacturam ac molestiam ex illius mortealioqui inaximam, minorem scnfiamus, ob tuam successionem cum pricserfim spcremus et confidamus in Dei
,

Lotharingo Rliemensi archic|)isco|)o, atque in

regni exordio fortitcr novatores suppliciis coercuit, et Sedis Apostolica; dignitatem tuendara
suscepit, ac misso

amplissimo oratore, Fran-

cisco Rohano, Pontifici demissa obsequia detulit VI

Ocfobris.

Transfugit postca Franciscus Robanus ad Sathan;c et Calvini castra, Henricus vero rex
defecit a pristina pietate ', atque exitiale cum Lutberanis fcedus iniit grassandique licentiam in regno hffireticis laxavit, quo flagitio sibi et
stirpi

misericordia,
justitia,
fide

animam ipsius, qu;c in colenda Catbolica defendenda, atque liac

Sancta Sede oinni studio et favore prosequenda semper versata est, nunc ex regno fcrreno in assumpfain ubertate coeleste et perpetuum quietis et laititi;^ perfrui. Tibi igitur, lili cbarissime, patcrna cbaritate et affectu uostro de communi bacjactura condolentes, te borfamur, ut divin;c voluntati acquicscere velis, atque ad tuum regnuin justitia, pietate et sapientia, quas in te vigere novimus, gubernandum anijnuin, sicut facis, convertas, et spei de tuis virtutibus a nobis et omnibus conceptae respondeas, quod futurum confldimus. Nos quidem veteri pr;cdecessorum nostrorum exemplo, et erga pra^decessorcs tuos amore, tc pra^stantissimum atque opfimum regem peculiari quadam charitafe et benevolcntia nostra sempcr proscquemur, Ueum Dominum supplicifer deprecantcs, ut te uiia cuin cbarissima tua consorte et sobolc diutissime conservare dignetur ad

sua;

peperit, ut dicetur inicrius.

AngliiC

extremum exitiuin ,Iaiii ad Hcnricum regem bimcstri anfe Franciscum regem

florentissim;c

commune bonum
tilius

et

quietem totius nominis

extinctum,acujusfunesto exitu abborretoratio, digrediamur. 120. Anglix rex mnrilur, non sinc voto, sed equidem inani,preeHkmdi obsequium Pontifici. Ardente conscientia admissorum flagitiorum ille excitatus, de abrumpendo im|)io schismate, repetendoque Pontificis Homaiii obscquio varia consilia agitavit, qua; ob tumorem animi et aulicorum fraudes et infirmam voluntatem demum in opus non perduxit, iit dcplorat Sandcrus bis vcrbis - Is cum jam graviori a?gritudine premeretur, nec facile spcraret ex ea libeiari se posse, videns, qua cupiditafe, vel quo potius furore vinculum unitatis EcclesiasticcT dissolvisset, cum cpiscopis nonnuUis privafim agere ca^pit, de ratione qua itcruin Scdi

Christiani, de quibus et aliis oinnibus dilcctus

Apostolica?, ac per

eam

reliquis gcnliluis Cliri-

cardinalisSancli-Georgii legatusnoster ex

stianis conciliari possef.

Verum
1.

bic videre licet

'

Joan Fi-ancisC. Fiimamis Magisler Ca;remonianim

lib.

in Diaiio.

'

Uelcar.
1.

1.

xxv.

l'aul. Jov.

xi.v. Sander. dc An;l. Sclii'

Paiil. III.

brcv. an. xui. p. 3t8.

smal.

I.

ANN.

TOMns XXXIII.

Rayn. XIV.

258

PAULI

III

AXNUS

14,

CHRISTI 1547.
ratus ob

severitalem Uoi iii eos, qui aut prudentes ceciderunt, aut in peccatis suis alte obdormierunt. Prsetorita enim Henrici crudolitas fecit.ulnemo
jamilli fldeleconsilium dare, nomo sui pectoris sensa patefacere, nemo veritatem aperire auderet;

rcpudium CathariniE non permissum,

,

potestatem abjecit monasteria partim quod monacbi ot religiosi fratros maxime omnes repudio ejus adversarentur, partim quod bonis Ecclesiasticis inhiaPontificiam

eliam

everlit,

sciebaturenim multos neci datos esse,

cum

prius aut illi aut Cromuelo, etiam jussi, libere quod sentiebant loquerentur. Itaque nunc quo-

quo suppeteret, unde sumptus effusiores in cpulas, in meretrices et insanas substructiones

rot,

faceret

que
viris

uuus ex cpiscopis, utrum

ipsi

insidia"

1-21.

struerentur, incertus, respondit

Pontificis liomani

regem omnibus

folicitate

sapientiorem esse, illum divino consilio primatum abdicasse, nec jam habere quod timcrc debcat, cum publica regni
sit .

auctor

At in ealibandarum voluptatum carnis fuissc infelicissimum describit idem Mirabile est dictu in quantas animi

viticqucperturbationesinciderit,
e recto Cliristiana; vitio

postquamenim
nun,

tramitc egressus volup-

lege judicium illud confirmatum

prodi-

talibus carnis ac [leccatis se implicabat,

tionem immanem, qua

!

pseudo-episcopus similis Judte assonlationis nefaria; osculo Henricum male perdidit non enim de timorc bumani judicii, soddivini lerrore agebatur. Subdit Stephanus autem Gardinerus WinSanderus toniensis episcopus seorsim regi suasisse dicitur, ut si fieri possot, ordinibus regni convocaille
:

quam

sibi

aut

aliis gratus,

nunquam
securus

aut mente

sercnus, nut conscientia

praeceps ferebatur in
tribus

videbatur

omnes vitiorum
pric cicteris

gurgites,

tamen maxime
iis,

obruebalur,
priora

<<

libidinis, avaritise etcrudelitatis,

quorum

duo ox
ila

quio proxime duo constaro possunt,

tortium ex hoc uno constat, quod

cum

Hen-

rem tanti ponderis cum illis communicaret. Sin ad eam rem spatium tcmporis non daretur,
tis,

ricus toto reliquo sui regni tempore paucissi-

saltem animi sui sententiam scripto proderet, ibiquc consciontiio suto testimonium exponeret. Deum solo cordis voto contentum esse, quando res propter aliquod nccessarium impedimen-

mos e plebe, ex universa nobilitatc duos tantum sustuIisset,Edmundum de la 1'ola Sullolcia; comitem, ot Eduardum Ruchingamia} duccm, et priorem quidem ex iatris moricntis pripscripto
,

quo de

seditionibus condcnmatus

tum
set,

expediri

non

posset. Sed

cum

is

discessis-

fuerat, posteriorem vero ex cardinalis Volsaei,

aderat

veriti ne, si

retur, ipsi

ingens parasitorum turba, qui obedientia Roniano Pontifici reddebonis Ecclesiasticis cxciderent, rcgi

mox

qui Rucliingamium odcrat, instigatione, post interpositum divortium cum uxore Icgitima, et

omnino persuadebant, ne scrupulum talem in animum irrepere pateretur. Et facile quidem a bono proposito revocatur, qui non est in charitate fundatus cl radicatus. Ad nibil igitur aliud
de restituenda unitate Ecclesia; oratio, quam ut se bactenus renitente conscientia divisum ab Ecclesia Romana fuisse, et ideo dum agnitam veritatem oppugnaret, in Spiritum sanctum pcccasse pavaluit Henrici

dissidium cum Ecclesia, vix explicari potest quantam slragcm nobilitatis suorumque civium ediderit, paucis illis annis, quibus supervixit,
ex tabulis

tamon publicis numerantur. Rcginic

tres aut (]uatuor

cum

episcopis

ad exitium perducta?, heroin;c tertiusque absens morti condcmnatus, duces, marchiones, comitcs, comitiimque filii duodecim, barones equitesque
dua', cardinales duo,

aurati

dcccm ct octo, abbates ac priores coenobiorum trcdecim, monachi, presbyleri ac religiosi scpluaginla scptem, ox reli^iua nobilitate

tefaceret

Nonnullis intcrjectis addit auctor, illum de

Eucliaristiio

Sacramento cum Romana Ecclesia

sola
in

ac plebc fere innumeri. Id etiam annotabat cardinalis Polus, quod (]uiintimi erant Honrico, ot
in amicitia cjus priccipui, ii proximi scmper orant poriculis, ul cx Volsico, Complono, Noresio, Holonis, Cramuclo, Hovardis, aliisquc plu-

sensisse, atque a libidine

fiagitium ac

Sacramcntum ^inquit) Eucliaristia; summo semper in honorc babuit, itaquc cum paulo antc mortem sub unica specic ((^uod semiior observavil) communicaturus do
defectionem impulsum
:

tis
II

rimis maiiileslum cvadcl ". NonnuIIis interjeccxtroma moricntis vcrba rcfeit aiictor
, :

cathedra, in (pio scdebat, assurgeret, ul genibus in terram dofixis Salvatoris nostri Corpus adorarel, Zuingliani autom, qui astabanl diceront,

de instanti niortis arliculo ab amicis admoncretur, patorain vini almi poposcit, atque ad unum c suis convcrsus Omnia in(|uil) jicrdidiimis (adjocisse lia>c vcrba, fidom, rcgniim, animani fort communis traditio^ intormortuis
:

Cum

possc majcstatom suam in hac imbecilli valetudine sedentcm in catiicdra Eucharistiam pcrcipcrc, iilis respondil Si mc non modo us(|uc ad tcrram dojicorcm, scd ot sui) ipsam torram demitlerem, noc sic (|uidom satis lionoris liuic sanctissimo Sacramcnto milii viderer delaturus. l>oni(iue nulla fcre in re a fidc Calholica
:

dcindc vocihiis moiiaclioium iiomcn ali(|uotics ingominasso dicitur, abnic ita cxpirassc nimiinonachoriim aniinas quas riiiu saiiclorum
,

marluio cx humanis
(livino judice

suslulcrat, ad

cum coram

disccssit

pra;ter(|uam

libidinis

et

luxuriic

a piis

causa, penitus cnim a carne sua viclus et supc-

accusandiim visendasso objecisse existimatum esl. 1-2-2. Pcriit iiifolix V kalciul. Kchruarii liiiiiis

PAULI
anni,

III

ANNUS

14.

stra

CHRISTI 1547.

259

quoii confirniat Anfieliis MassareUus

'

liis

verbis

magis opportiinam confugere debeatis, sed cogitantes dubitalioncm in animis vestris de noerga vos bencvolentia vos facilc dctcrrerc
posse, ne ad nos, a|)ud

XV
dic

ditlitteras cx
ierat

Februarii canlinalisTritlentinus ostenGermania, (luod rex Angliic ob-

qiiosmaxime promplum

qua

obiit

regina Konianorum, xxvii

ct

scilicet Januarii

pra'terili,

rcx in suo testa-

auxilium rebus veslris est rcpositum, confugcre audcritis, liac in parte omnes ejusmodi cogitationcs vcstras et dubitationes prrcvcnire voluimiis, ct nos vobis iiltro olVcrrc in
vel ad pericula

mento
tifex

reli<iuit

brevi illuc

tutorem lilii imiicratorem, qui missurus esset unum ex suis <>. Pon-

omnibus, quai

audita illius niorte,

quam

xviii

Fcbruarii

propulsanda, vcl ad ipsiusregni

si}i:nilicavit
rii

sacro senatui, primuni xxv Februa-

pacem
nent,

revocanda a scbismateetha?resi Anglia decrevit, cxquibus alium ad Cicsarem, alium ad Francorum regem profitrcs legatos cardinales pro

et tranquillitatcm confirmandam pcrtihabila sempcr rationc Iionoris eorum, quibus regni gubernacula sunt tradita, et salu-

tem omnium

ct

singulorum, quanlum vero in

cisci jussil,

tertium vero, qui in Angliam mit-

his rcbus nostra auctoritas et benevolentia vo-

non expressit. Humanissimis interea litteris Paulus hortatus cst Anglos ad fideni Catholicam sectandam tendus
erat,
1-23.
:

<.

Dilectis

filiis

in Concilio

Parlamenlircgni

boc facilc intclligere vobiscum cogitetis, ut nullam aliam vos oppugnandi causam in regno isto aliis darctis, hanc semper, vel paratissimam et justissimam futuram quod a nostra; auctoritatis
bis prodcsse possit, vel ex
poteritis,
si
,

AngliK congregatis.
" Dilecti filii,

obedicntia dcfecistis, qua;

etc.

quantum

valet,

uti-

salutcm,
et

Cum non

igno-

raremus hunc morem

consuctudinem

veslric

nationis esse, ut rege defuncto Concilium totius naiionis, quod ex tribus statibus congregatum

convocare soleatis, atque in eo de rebus rcgniquc succcssore firmando agere ct deliberare, duxiunis nostri offlcii esse has ad vos scribcre in forma Brevis litteras, per quas, et nostrum paternum erga vos animum vobis ostenderemus, et ea moneremus atque hortarcmur, qua3 Deo Omnipotenti grata, nobis desiderata, vobis autem in primis commoda
est,

communibus

aliorum exemplo, quam in vestro experiri velitis. Quare, dilecti filii, monemus vos atque hortamur, ut ad nostram ct luijus sancta> Sedis obedientiam redeatis, et simullegitimam ac pra;cipuam vos la;dcndi occasionem omnibus praecidatis quod si feceritis, nostram auctoritatcm atquc opem in omnil)us ad vestram salutem et commoda paratam semin recenti potius
;

nam

per invenietis
tri

qua omnia

ut notoria

vobis
I*e-

essent, familiarem nostrum, et in liasilicaS.

esse

intelligeremus

et

salutaria

quanquam

enim magnis, et variis, atque continuatis multorum annorum a defuncto rege lacessiti fucrimus injuriis, qua; non lam in person nostra;
contumeliam, quam in ipsius Dci
slolica; a Christo constitutre

pro natione Anglica Pirnitentiarium ad vos misimus, qui ha;ccoram vobislatius explicabit, cui ut plenam fidem in omnibus, qua; vobis de paterno nostro erga vos amore referet, adhibeatis, per vestram salutem in Domino bortamur atque obsecramus. Dat. etc. Pioma^, etc. iiiMartii
MDXLVii, anno xiii
121.
>>.

et Sedis

Apo-

contemptum redun,

darunt, non tamen bac nos magis contra vos incitare debent aut possunt quam vetustus

Successit Henrico Etluardus ex ,lana Semcria adolesccntulus novem annorum, cui

antiqua cura Romanorum Pontificum cum crga universum Christi grcgem, tum vero prsecipue erga istam inclytam nationcm Angiicam, in primis autcm
et
,

amor majorum nostrorum

Hcnricus sexdecim gubernatores cum sequali Itotestate pra;feccrat, ut si quispiam 0|)timatum

regnum
su;p

affectarct,

non decssent, qui teneram

;

cjus a;tatem propugnarent

verum

illi

salutis

nostri cxem[)lum qui inimicos omnia amoris officia exercuit, nos provocare, ut in cjus visceribus vos amplectamur, atque omni in re juvcmus, quam ad vestra commoda et salutem quoquo modo pertinerc posse judicemus quare cum in boc rerum statu ct mutatione regis multa vobis

ipsius Christi

Domini

etiam

contra

schismate obfirmati, puero, qui seipsum regere non poterat primatum Anglicana; Ecclesia; inipie detulerunt. Extinctam vcro spcin restituend;e in Anglia
et in pristino

immcmores

religionis referunt

x\.cta

Consistorialia,

cum

in

ipsa coronati regis celebritate ab impiis scurris

comoedia
pressa

in ludibriuin Pontificis et

cardinalium

peracta fuisset, quare legatio in Angliam supest.

imminerc pericula vidcremus, qua; etiam vos pro vestra prudentia perspicere non dubilamus, hsec autem ejus generis esse, ut nisi illis mature provideatur, in maximum salutis discrimen res regni vestri facile sint adductura, non expectantcs, dum ipsa rerum vestrarum difficultas vos admoneat,

Magnates vero regia; Anglia; procu-

ratores privatis
his tutoribus

commodis

inescatos fuisse in
' :

flagitium impulsos describit Sanderus

Ex

cum non

pauci cssent Catholici,

Ecclesia; Catholic;!; uni-

eamque ob causam ad

quo ad qucxrendam opem

111.

tatem totius regni statum revocare cupercnt, praesertini quod ea etiam mente Henricum, et
'

'

Diar. Conc. Trid.

Pbal.

lib.

brev. nn. xiii. p. 73.

Sander.

I.

xii.

260
alias, et

PAULI
inaximc jain moritiiriim

III

ANXUS

14.

CHRISTI 15^7.

fiiissc

cogno-

verant, alii ex plus prEEsentis

eodem numero scientes, multo commodi et lucri per Ecclesiarum direptionem, quam per rerum ablatarum

humiliter suppiicamiis, ut sicut fidei sanctu' iargiri vobis dignatus est, ita etiam in eo persevcrantiam iargiri dignetur, quod et

donum

restitutionem acquiri posse, non solum ab ea sententiadissenserunt, \crum etiam ulterius in schismate progrediendum judicarunt .
123.

Providet Paulus rei Catliolicx tuni

iii

futurum in ejus bonitatc confidimus, csiterum ipsum (tsnaldum pium et forlem Dei alhietam vestris nobilitatibus ex animo commendamus, etc. Datum Romae xii Xovembris mdxlvii, anno xiii .
Passi sunt
divites
saiuti

Non hic h;csit poliHibernia tum in Scotia. ticorum impietas ', scd in nefandas alias hffireses prorupit, ac in primis tutores regii, cum
Ecclesiffi

graviora Hiberni ob servatam

incorruptfc fidei puritatem, ac licet proceres et

magna

ex parte

commoda
alii

carnis animre
,

partes slrenue tueri detrectassent,

ali

pra'tulerint,

tamen

constantiores

Eduardo Seimero regis Eduardi avunculo, Hcrefordia'

comite,

tilulos arripiente, dignitate dejccli

paulo post Somerseli ducis atque in ordiis

necnon plebs, et agrestcs, ac rusticani, contemptis omnibus incommodis, fidem Catholi-

cam ardentissime

coluerunt,

nec promissi

enim in omnem projectus audaciam seipsum unicum regis tutorem ac

nem

redacti sunt;

Christo coeiestis regnispem ullis

cebris aveili sustinuerunt.
120.

impiorum

ille-

rcgni protectorem, ca?teris vel dissimulanlibus vel perterritis, renuntiavit, cumquc Zuingliana
lia?resi

Quod ad

Scolia>

res allinet,

Pontifex

infectus esset,
,

Eduardum regem

infecit

extremo Martio exaralis litteris proceres regni Scotiffi ad asserendam fidem Cathoiicam ef
,

atque Anglos in Zuinglianam sive Puritanam haeresim impulit, eamque in Scotia propagavit, ut dicetur paulo inferius. Ca-terum Hiberni in retinenda fide Catholica majorem constantiam, quani Angli explicuerc, ac tyranhicresi

tuendam
liostiuni

comprimcmlos impiorum conatus, mutuam alendam concordiam, atquc

libertatem,
insidias
'

defiigiendas

opprimendasvc

sollicitavit
<'

Dilectis

filiis

nobilibiis viris, canccliario,

et cictcris

DOrum
titer
tis

obsequentium minas forcontempserunt, quibus ob eximium virturegia? libidini

comitibus, dominis, baronibus,

Scotitc proceribus.
n

regni
ex

exemplum

felicis

Pontifex gralulatus est, atque ad immortalitatis pr.rmia consectanda aclitteris

:

Dilecti

fiiii,

ctc. in

animi dolore,

quem

magna

reipublicaj Christiana? perturbatione ca-

cendit subjectis

univcrsis principibus, nobilibus, etdominis temporalibusinsuhc Hibernia' salutem, etc. " Cum assidue de vestra pielate ct in fide
Dilectis
filiis

CathoHca perseverantia, atque erga hanc sanctam Sedem devotione admodum quidem i;rti ob Dei lionorcm animarumquc vcstrarum salutera audiremus, dilectumque fiUum Osnaldum Massimglbord fratrem liospitaHs Sancti-.Ioannis priorem prioratus Kilmain Hierosolymitani islius insula' haberemus isthuc redeuntem
,

pimus, maximo nobis solatio scmpcr fiiit nobilitatum vestrarum virtus, quippe qui et in tucnda vestra regni istius iibcrtate egregiam jamdiu fortitudinem et magnitudinem animi suinma vestra cum gloria pra^stitistis, et in nos atquc hanc sanclam Sedem ea devotione cxtitistis,

quam cum probitas vestra posluiabat, tum majorum vcstrorum clarorum et in primis orlhodoxorum hominum imitatio, alque lia?c quidcm
virtus et pietas vestra, Catholicffique rcligionis

obscrvatio,

quam Deo

grata cxtiterit, ex co inis

telligere potuistis,
liostc finitimo

quod

non paucas vobis cx

moti paterna ac debita benevolentia (lua vos proscquimur, libenter ipsi OsnaUio iias littcras dedimus ad vos cum salutatione et benedictione
nostra perferendas, magno enim iiostro aniorc et hujus sanctw Sedis dihictioiic digni estis, qui vcncnatis suasionibus repulsis minis^iue contemptis, vos vcstrasque aniiuas Dco et vobis
conservatis in fidei puritatc ct sinccritate non contaminata novis impictatil)us, (|uibus vicina

concessit victorias, in (|uo

cum
in

divinam crga vos bcnignilatem ignorarc mi-

nime

|)0ssitis,

non diihilamus quidcni,

silis

(|uiii

rcclissimo vcslro institulo ct laudabiliiim actionuin jiroposito

iiermansiiri, ut et aiili-

(luam

et

veram rcligioncm crga Deum constansalutarcm inlcr vos concordiaiu

ter rctincatis, ct

|icrpctuo conscrvctis, sed tanicn ad

animorum

vobis insuia infccta cst; |iroindc, lilii dilcctissimi, vos hortaimirin iiio, (|ui iiiinc spiritum vobis immisit, ut in sancto vcstro proposilo pia ac saiutari constanlia pcrsistatis, certi quod Iienignus Deus vos fidcin ei scrvantcs iion dcscret, scd
CfBiesti
,

vestrorum proposilioncm ac studiuin acccdcrc ctiani cohortationcm nostram pro noslra in vos patcrna charilate voiuimiis, maxinic cnim noliis
pro paslorali oflicio, (lucd diviiia vonostris iiilis mcritis suslincmus, ciim rcliiiui Dominici grcgis, tiim vestra ac popiiioriiin istorum saliis. atiiuc incoliimitas, atsalus, ciijiis nobis ct (|iic animaruin (|iii(lcni
ciiric csl

luntatc

non

sua vos opc muniens pncmio cliam

quo

niiiii

iieatius
,

liomini

cxpectari

potest

remiineraliit

cujus et nos majcstati

l'aul. ill. lib. brev. .m. xiii. p. ;Uli.

rcli(|uis

omnibus cura
Iil>.

|>otissima cssc licbct,

iii

<

Sanili^r.

I.

ii.

de scliism.

>

Paiil.

III.

Ixov.

;ni.

xiii. p. I8t.

PAUH
;inti(|iia el

HI

ANNU.S 14.

CHRISTI 1547,
curai esset, et
istiiis

'261

vohis a inajoribiis tiadila roligionc oliservanda, liujiis(|ue sancta' Sedis ct C.alliolica' Ecclesitr unione consistit, iit vos pro
rile

rcgiii

tiitcla ct

seciiritas,

vcstia priKlonlia intelliijitis, lilicrtatis vcro

et

sancbe Cbristian;!' lidci lioiior ct conscrvaiio, (inorum iilriim(|uc digiium tua virtutc et pietate cst, sed nos dum tuis petitionibiis obsciiui cii|)imus
(]iicm
,

temporaliuin l)onoriim vestrorum conservatio iii eo iira'cipue sita est, si unaniincs inter vos concordcstnic niancalis niliil enim concordia, iit vos minimc pr;vterit, regnis saiutarius, nec rursus dissensionc ac discordia perniciosiiis ita(|ue iis, (|iii alioriim libertatem opprimere
:

dum bominem
,

(|ii;crinuis

idoneum

ad vos mittamus

maximis

|ir;cscrtim

ciiris et

sollicitudinibus aliarum tot ct tam varerum distracti, nobilitati adliiic tuac rcsi)Oiidcre non potuimus, ciii (]uidem nunc
riariim

rescribcntcs dicimus, nos in istud

regnum

re-

studcnt
eos,

niliil

optabilius est

(jiiam nt iiiter

gesquc i^atcrna semper cbaritatc

ctos fuisse,

in priinis atle-

(luibus insidiantur,

existant dissensiones

maximam(]uc

atqiie discordia?.

Uuamobrem

vos pro paterno

tidie caperc, ut

cejiissc curam et quovestrorum popnloriim, vestrique

nostro in vos animo etbenevolentiactiam at(]iic etiam liortamur, ut si vestram tum pietatcm,

regni salus et libertas a finitimo lioste inviolata

lum consensionem maximos vobis

adluic fruc-

tus tulisse intelligitis et landis ab liominibus, et

beneticiorum a Deo, utram(|ue earum vobis lirmiter constanterque tencndam statuatis, que-

niadmodum quidcm

et sentire vos, et facturos

etiam esse contidimus. A nobis quidem, atque liac sancte Sede quKcumque proticisci oflicia potcrunt, vel ad cohonestandos vos, vcl ad nostrani, atqiic istius regni libertatem dcfendendam iiiiUo un(|uam snnt tempore defutura, cnjus nostr;c in vos optima; voluntatis testcm, et eoriim consiliorum, qua; ad libertatem ct pacem
istius regni

communita, in qiio tu (]uidem, dilecte fili, egregiam operam diligcntiam(]uo pr;cstitisti qui et bostium impetum conantium irrumpere in Scotinm tua virtutc s;ci)erepressisli, et multis de illis partis vicloriis illustrasti et tuam laudem, et nomen ScoticK nationis non solum adversus externum liostem, scd eliam in comprimendis
sit et
,

domesticis regni factionibus

et discoidiis i)luri-

mum
niiim

enitnit virtus tna,

quodque maximiim om-

est, nunc in regali gcncre nomineqiie conservando, quod morte immatura proximi regis

afflictum in unius tantum parvuhe

retinetur,

fili;e

anima

non solum animi

clara et

tui

fortitudo, sed
est,

conservandam spcctabunt, adjuto-

etiam integritas, fides innoccntiaque tua apud

rcm proprium istuc luintium nostrum gravein et probum bominem missuri sumus, a vobis vicissim, dilecti tllii, cum boc nos in vos animo simus, ea expeclamus, quEe vestra et majorum
vestrorum virlute ac pietale, ct perpetua in banc sanctam Sedem devotione digna sunt. Oalum Uomffi xxvii Martii mdxlvii, anno xiii ". 127. Commendavit etiam Jacobi Hamiltoni
Arani;c comilis ac regni administratoris virtu-

omnes homines

commendata

qu;e

nos Dei Omnipotentis in viro pra^stante dona multo majora omnibusbonis temiioralibus semquare gratiilamur quidem per esse duximus nobilitati tua?, quod tot occasionestibia Domino
:

Deo

tuffi

virtutis declaranda^ datas

non solum

magno animo

exceperis, scd etiam prudentibus

tcm, qui intcstinas facliones compressisset, at(|ue externum bostcm in Scotiam irruentem
contudisset, tiim
illi

Verum illud prai omnibus et gratum nobis et tua; nobilitati amplum bonoriticumque cst, quod Christi sancta et Catbolica fides, in qua nostr;c salutis perpeturc tota spes
consiliis direxeris.

sacros addidit stimulos, ul

continetur, per te ita defenditur et sustinetur, ut

pateat

rcligioncm in Scotia asserere pergerct, ac si sanciendi cum Anglis foederis se daret occasio, paterne monuit, ut incorruptffi fldei splendorem et Scotia; libertatem generose tueretur < Dilecto fllio nobili viro Jacobo .\ranigc comiti, regni Scotife gubernatori. Dilecte fili, etc. Cum jamdiu nobis cognita ct perspccta virtus tua in eam spem nos adduxerit, ut confidamus, Deo primum adjuvante, dcinde tua prudentia gubernantc , res istiiis regni muUis periculorum fluctibus agitatas
' :

omnibus,

si

quis basce pravas et perni-

ciosas b;vreticorum opiniones in

tiilcrit, te

medium

pro-

futurum, quain nos tuam egregiam voluntatem pietatemque erga Deum, non solum siimme commendainus, sed jjaterna etiam nostra benevolenlia singulariter amplectimur, tcque adhortamur in eodem Domino Deo, ut quemadmodum cffpisti, ila pergere, regnumque istud et nomen regium conservare omni tuo studio, cura vigilantiaque insistas, pro qiio pr;v'mia digna tibi erunt, et in coelo et
Iiostem
illi

tandcm

in tuto portu esse collocandas,

voluimus

in terris

etiam accedcre cobortationem nostram, quaj et tua prffiterita facta com[)robaret, et ad ea, (lua; supersunt, perficienda le animarct, ac aliquot quidcm menses jam sunt, cuin a tua nobilitate litteras accepimus lestes tui animi oplimi atque forlissimi in illis enim ostendebas quanlre tibi
;
'

.\os

tam in liac vila, quam in altera parala. quod ad nostras attinct partes, nunquam desistcmus omni nostro patrocinio et auctoritate pacem istius regni, salutem libertatcmque dcfendere, quo etiain nuntium nostrum hominem gravem et probum post paucos dies missuri sumus, qui isthic procerum concordiam,
religionis

inlegrilatem,

regalis generis regni-

Paul.

III.

lili.

brev.

,iii.

xiii. p. 74.

que

totius

incolumitatem tecum una procuret

262
ettueatiir; qiiod
si (iiiid

PAULI nr ANNUS
acciderit interim ut
vcstris finitimis

14,

vum

CHR7STI 1547,

fce-

existcntibus in eo dissensionihus, dlutius salct incolume esse possit, sicufl Dci ac Domlnl nostri voce testatuin est, enitere atque elabora, ut nobilium virorum atque isfius regni

Anglls sit facienda, tuam notiilitatem omni animi studio requirimus et oblestamur, ut salva reg^ni
dus aliquod
et

pactio

cum

Scotia^lil)ertate,divina'quereligionisintegritate,

proccrum unionem
are atque conscrves

intcr se et
;

concordiam tue-

omnia

aganlur atque tractentur, ut cx tua et majorum tuorum, qui sempcr Cattiolicse fulei firmi propugnatores extiterunt, virtute et diiiita

gentia acta et tractataesse appareant.

est,

ut tua- nobilitati

Extremum notum faciamus, nos eo

enim, neque eorum consensione regno isti salutarius, nec rursus discordia perniciosius esse potest, quos quldem cum prudentia et probifate sua, tum vero auctoritafe tua adductos, concordes et consentientes
nihll

animo

et henevolentia erga te csse, ut quidquid honeste et cum Dco hac nosfra Pontificali auctoritate possumus, totum velimus tuis honori-

Inter se futuros esse confidlmus. Hfec nohis, qute

ad

te in

pra?sentia scriheremus in
si,

niehanf, qua;

ut speramus, etfeceris,

mentem vecum tibi

bus

et

commodis

esse expositum.

Datum

Roma:'

XXVII Martii mdxivii,

anno

xm

>.

128. Dissidiorum inter Anglos et Scotos cardo in eo vertchatur hoc tempore quod tutor Eduardi Anglia; regis Mariam reginam Scotise in spem pacti antea conjugii cum rege, tradendam deposceret, ut ea regna arctissimo foedere in unum coalescerent, sed ohstabat petitis schismatis, quo lahorabant Angli, infamia, tum etiam Scoti contra sua' dignitatis jura arbitrahantur suhjici Anglorum imperio, afquesiarmis peterentur, ad libertafcm tiiendam ferro erant comparati, l^ontifex autem maxime veritus ne ortliodoxa religio in Scotia ex foedere Anglico deleretur, Mariam reginam seniorem horfatus

tum regno isti futura sunt salufaria, sed his de rebus tecum propedicm agemus per nuntium, probum et gravcm homlnem quem isthuc missuri sumus, cum nosfrffi in fc ac populos istos benevolentia> testem, tum eorum consiliorum adjutorem, quae ad pacemet franquillitafem regni istius pertinehunt, interim omnia flbi de nohls polliceri ac spondere potes, qu;i' ad serenitafem tuam, regnlque istius pacem et llherfatem tuendam proficisci a nobis afque ab hac sancfa Sede poterunt, ea fe de nohis spes atque expectatio, quantum cum Doniino fierl poferit, nunquam fallet. Dat.
honesta, atque ampla,
,

Rom?e

xxvii Marfii mdxlvii,

anno

xiii .
'

Mariam reginam Christiana pietate imhueret excoleretque, tum orfhodoxam religioncm in regno assereret, necnon proceres
est, ut filiam

mufuo
diis

concordia^ foedere conjungeret inter se

dissi-

Demisit alte in animum Pontificis monita reginaMaria, ac fillam Catholica religione more majorum eximle insfitutam non Anglo, a quo ha^resi inficcretur, sed Calliarum regls filio conjugem dare meditata est, .\nglorumque eam

ac conglutinaret, evellendisque
'

omnibus sedulam operam navaret Ad Mariam reginam seniorem.

:

(I

Charissima
officii

in Christo filia, etc.

Cum

pa-

storalis

nostri ratio,

tum

paterna,

qua

forfem istam nationem dileximus, utcrcbro nos animum et cogitationem nostram ad res vcslras refcramus, cst enim magn;i! nohis cur;e, ut ct filia tua, qure adhuc parvula cst, quam oplime institiiatur, et regnum istud salvum incolumcquc conservetur, quorum nos utrumque in tua maxime diligcn-

semperte

et

bencvolentia

facit,

deposcentium insultus fortiter susfinere. Pium regin ac Scotorum consilium non laluil Anglos,qui insfructo validissimo excrcifu, duce Somerseti prlncipe, regis tutore, in Scotiam mense Augusto irruperunt, reginam vi rapturl, ad quos retundendos Jacobus Hamiltonus Scoadmlnistrator occurrit; pugnatum est ad tia:' Messclhurgum crucnto et anci[tltl [)ra;lio, Scotis

[iro

religione et libcrtatc forflssime dimi-

cantihus,

demum
:

ciim Scotorum copla^ niimero

impares essent,
rell(|uerunt

fusa; sunt, .Vnglis(|ue victoriam

intulif victor
fiiies

fccdam agris vasfita-

tia

et

aucloritafe positum

esse

intelligimus.

tem, at(iue
fracfi

.Vngli;i'

latius pro|)agavit,

non

Ilaque, etsi de virlute et priidentia tua opfime

tamcn sunt

his adversis Scotl, sed collecfo

existimemus, teque hortatione nulla egere arliitremur, lamen hls te litleris in Domino coliortandam putavimus, primum uf (|uemadmodum te et facerc ct facturam essc minimc dublfamus, operam dcs, ut regina lilia tua cum aliis bonis insfituafur moribus, tum pra-cipuc fcner cjiis animus (^atholica et vera, (|u;e a majoribus tradita esf, fidc in l)eum ac pietate imbuafur. Ihic

cxercitu vlcforem coercuerunt, ac nc regina junior ineorum potcstatem caderef, cam in Callias proximo anno devexerunt.

novo

120.

l)i(.r

Sotfirr.ii^ti

quod

relifjuiim

ertit

cnim

pietatis laus,

iit

ipsa

minime

ignoras, inl-

dof/matum ct ritiiiim in pub/icis .\t Eduardus Somcrseti dux comitiis u/irof/ut. [larla deScotis vicloria adeo intumuit, ut mutare .Vnglorum Icgcs, et oinnem Poiitificium rifum, qul haclcnus In schismate relincbafur. ahrogarc
(ut/io/icorinu

tiiim ac

fundamenfiim
el in

est rcli(|uarum virlufiini

dccreverlt

[luhlicis

ifa()ue

comifiis

I.ondini

omnlum,
ratio

ca salutis ac liealitudinis a-tcriuc

habitls pridlc nonas Novembris, fidcm ac reli-

posita csl. Dcinde

cum nuUum regnum,

(i.

gioncm pervertere aggrcssus,

Ludovicus
Ciuicc. in

li;rc

impia de-

Panl.

111.

lih.

brcv. nn. Mll.

107.

Comm.

Nalalis

1.

iii.

PAULI
crota
Itilit, (|iia'
iit

III

ANNUS

14,

CHRISTI 1547.

263

rcforlSaiuleriis

'

Lege

ilecer-

sustentandas
fere auferri
,

doiiali, iion potcrant alio pra'toxlu

onincs Kcclesiic, Basilica' ac oraloria ad i(l instituta aul dotala, ut in eis pro ilefuiiclorum aniinal)us oraliones, eleeniosyna' aut
nitur
sacrillcia tierent, regis

qua;

omnia

Iioriim

comiliorum

auctoritate regio tisco concedebantur.

((

luluardi

cssc

deinccps

charistia;

UiKuto autem loco sancitum cst, ut Euutraque species cuilibet dc mysteriis

ollicia

ccnsercnlur.
altaria,
(|ikc

vel ainuios

Omiics item capella', sacclla ct ccnsus vel oblationcs,

participanti necessaria traderetur.

Uuinto loco decreverunt, ut sacra

Ycl ulluni aliud

cmoluincntum

liaberent,

omncs

rccitarentur in vulgari lingua. In

illud |torridicuIe evenit, ut
siis

quo decreto
in

pra'terea congrcgationcs, sodalitales, aut con-

cumomnia

Lccle-

genus piorum o|>erum iiislitutse lisco regis concedebantur. Uuibus sic constitulis ad commoda temporalia, (luorum
fralcrnitates ad (juodvis

Anglicc legerentiir, eo videlicet pratextu ne populus, qiiid iu rebus divinisagerctiir, ignoraret, sed Amen rcspondere posset, interim neque

priina ipsis cogitatio ac cura fuit, transicrunt deinde ad rcligionis capita, ac primo loco sanxerunt, ut cum episcopi ac presbyteri Anglicani
ritu fere Catliolico

Wallorum, neque Cornubionsium, uequoHiber-

norum populus quidquam eorum,

bantur, intelligeret
<(

qiia} recita:

Et paulo post

(excepta

Romani

Pontijicis
illud

obedieutia, (luam

omnes abnegabant) ad

Administrandffi autem Eueharistia> ritus in illis primis regni comitiis prtcscripti parum

usque tempus ordiuati fuisseut, alia omnino forma ab ipsis pra^scripta ordinationcs tierent auctoritate a puero rege ad id accepta. Hinc novum etiam ritum sacramenta administrandi publicum adjunxerunt et de ea re librum comitiorum auctoritate confirmatum ediderunt. Deindc cum noii pauca; adhuc sanctorum
, <

imagines ac statua^ alicujus etiani pretii ac momenti pcr Angliam visercntur, eas primo quo(|uc tempore tollendas judicarunt, emissis itaque hominibus quiluisdam impiissimis, audacissimis, qui boc sacrilegium aggrederentur, el una cum eis nonnullis ministris certisque concionatoribus, qui imaginum usum populo dissuaderent (non igiiorabant enim |>Iebem hoc xgre laturam a qua etiam in provincia Cornubensi uuus e coiumissariis, Bodeus nomine,
occisus
nis,
fuit
1

Catholicorum missa distnbant, ul videlicet populus non putaret quidquani sibi ablatum, sed ea, qua- latine prius legebantur, tantum in vulgarem linguam crederet esse translafa. Itaque canon Missarum pene totus ab initio ad verbum transcriptus luit. Signa etiam benedictae Crucis retenta sunt, illa, inquam, qua; manu saccrdotistantumexpressaerant.Cwterumnon omnes Protestantes eodem spiritu agebantur; qui
a

enim niliil nisi opes Ecclesiasticas quairebant, parum curabant, si Crucis imagines in aere solo designarentur. Qui vcro non poterant ferre, ut vel ita saltem mortis Christi figura et imago in
iionore aut usu aliquo haberetur, brevi postea obtinuerunt, ut sublatis hiijusmodi ca?remoniis,

totoque canone remoto, nova Liturgiffi forma proponeretur, quic Protestantium inconstantia
retardavit rudem populum, ut eorum doctrina' assentiretur, dicebat enim, videamus prius, quo cvadent, ubi consistent, ubi quies. Propagatam late fuisse proximo anno Zuinglianam sive Puritanamimpietatcm dicetur

Christi Salvatoris, Deipara; Virgi-

multum

Apostolorum et prophetarum omnes omnino imagines, tam pictas quam fabrefactas, partim dclevcrunt, partim combusserunt, eo ipso declarantes, cui bellum indicercnt et contra quem venirent in locum vero dejectai Crucis Christi subrogarunt rcgis Anglia; insignia
:

cent

suo loco.
131. Titmultm vxorti oh inquisitioncm in regnis ISeapolitano et Liisitano. Sedati sunt hoc anno Neapolitani tumultus qui fuerant concitati, cum Petrus Toletanus prorex censura; sacra; fidei tribunalia Hispano more erigere vel-

nempe tresLeopardos,
tis,

et tria Lilia,

hinc serpen-

inde canis pedibus expansis sustentata, quod

si

|)erinde erat ac

dixissent, se

non Christum,

cujus imaginem contumeliose dejecerant, sed regem lerrenum, cujus insignia eodem loco erexerant, colerc et adorare.

let

non repugnabant quidem Neapolitani

ha;reticos

in-

quiri in

vetere

Romana

Ecclesife

Xec his malis contenti Zuingliani trectiam Corporis et Sanguinis Domini Sacrificium, quod a Cathecumenoruin prima et lidelium sequente dimissione, Missarum nomcn
i:j(i.

"

mendum

jam olim
runt,

acceperat, in publicis comitiis abroga-

nec enim per aliam specicm, argentea^

pixides et cruces, urceoli et alia sacra vasa, can-

delabra argentea

et eEuea, sacra vestes auro serica,cereorum, olci, etaliorum omnium, qu;p cultui divino dedicabantur, prelium, denique ipsi fundi, et agri ad has res

more, cujus clientehe essent addicti, sed verebantur, ne si Hispano niore censura exercerelur, i)Iures insontes a calumniatoribus lalso delati opprimerentur lum ne qui in odiiini et invidiam apud Hispanos essent adducti politica fraude, ut rei haresis circumvenirentur cum vero a proregc atque a civibus ad imperatorem legationes decreta' esscnt, ita res ab eo compo: ;

intertexta;, vexilla

sita

est,

ut vetere

instituto

contra ha?reticos

'

Sand.

j.

II.

Je Scbisin.

.\iiglic.

censura exercerelur, cives vero arma proregi traderent, lum etiam civitas certa vi auri mulctata ob rebellionis signa in proregem mota; ostensa, cujus imperiis cives demisse parucruiit.

2G4
Iii

PAULI

III

ANXUS

14.

CHRISTI 1547.

lAisitaiiia ((uidein tanla acorliitate

ab ad-

ministris sacra censura exercebatur in neopliytos Ha'brei generis violaliX religionis reos, ut

suiit, niajostatom tuaiii in Domino liortamur, et ab ca onini, quo possumus, studio pctimus, iit pro sua iirobitate ac pro nostra etiam consola-

Pontifex eoruin causie cognitionem ad subsellia Apostolica revocarit, demiim cum Lusitani;v i-ev
profiteretur
severitas

tione apiid

majorcm
ut

et

ca;teros

inquisitores

agere

veiit,

ipsos novos

Chrislianos

cum

daturum operam, ut in impios ita legum distringerelur, utinsontes nuUa

quo
cardilit-

cliaritate ampiecti, et

scveritate judicis pauiis-

por do|iosita,

injuria afliccrotur, censurai exercend.T liberta-

tem
nali

regiis administris restituit, de

personam erga eos innoliisgratissimum, sicut diceiit plenius tua? serenitali ex parte nostra
pii patris

duero velint, quod

erit

supremo
'

in eo

regno

fidei

censori

iias

niintius isthic noster, et dilectus fiiius .loannes

teras dodit

Cardinali Porlugalliae.
Diiectc
fili

Igoiinus pra?sentium lator, quem dedita opera mittimus, (|ui!)us fidem habebis. Dat. Komffi

noster.

Cum

serenissimum
intel-

tuum fratrem

Portugallis!

regem jugiter

XV Novembris mdxlvii, anno xiv . Non pr?ctcrmittendumiiic visum csl in His-

lexerimus impensc cupere, ut inquisitioin ojus regno per nos concessa nullo retardetur [ira--

pania fuisse

iioc

tem[)ore doctam fceminam,

,

qua; linguas Latinam

Iiis littcris

Gra-cam

Hebraicam,

non paucio tum querclse et tiones ex adverso inlcrdum opponebantur,

textu, nos, etsi

rata-

.Syriacam atque Arabicam calleret, cui l'onlifex

gratuiatus cst, quod
in

eam scienliam
'

men nem
rum
tam

sperantes suminam ipsius regis religioac justitiam iiiliii aliud quam suorum regnorum emundationcm ab b;eresibus et iiia-

cum

eximio
"

piclatis cultu conjunxisset

Dilecta'

Christo

fiiise

Aloysia;

Sygae

suspicionibus optare,

cunctis contrariis
ejus probitate si-

muiieri Toletana;. " Diiecta in Christo

fiiia,

salutcm. Recepi-

ratioiiil)us

spem nostram

in

mus

litteras tuas Latine,

GriPce, Hebraice, Sy-

pr;eferontes, inquisitionem istius regni et iiberam procedendi facuitatcm non solum concessimus, sed etiam exemptiones ab eis cunctas, aliquibus tamen, (\ux ex nonnuiiis justiscausis conccssffi sunt, exceptis, revocavimus, sicut ex

riacc atque Arabice scriptas, quiB gratissimip

enim non soliim sirigularem erga nos devotionem, sed miram quoiiobis extiterunt, ex iliis
([ue ct

gnovimiis.

omni iaude dignam perltiam tuain coMirum certe est, quod istius ittatis
linguarum cognitione, talique
scri-

diversis nostris lilteris plenius apparcbit, spe-

ftt'niiiia lot

ravimus tamen ac speramus primum quidcm in probitate et ajciuitatc dicti regis, quas esse
in

excolueris exornavcrisqiie, quo magis Deo gratias agere, in Christo

bondi studio

animum

ore et lionore

omnium

|)rincipum scimus,

tum deinde in ipsa circumspectione tua, qute tanquam caput ipsius inciuisilionis est, facuitatem lianc(licet iiberam) moderate tamon ac pie ut laxitatem jurisdictionis exorcendam forc
,

debes laiium graliaruin iargitori, illisquc ad ornainentum honestatis et pietatis cuitum iiti etc. Datum... Januar. vidxi.vii, anno xiii . Poloii>\v re.r Sii/is?ninidits ncerrinms \'S.].
filia,

religionis defensor.

In

Polonia Sigismundus

moderatio cbaritatis, et tua bonitas restringat, jugumquo lioc,cum Cliristi Domini sil, levc ct
suiiportabiie sontiatur, etc. hat.
i

scnior rex in Homanio EccIesiKfide et obscquio conslaiitissimus id rcgnum ab hiorelicorum

.lulii miixi.vii,

anno

xiii .

Pontifox Lusitanitc 13-2. Priomonuit porro regem, ut in neophytos ciementiain explicarct,

cos enim in Cliristiana [lietate instituendos crudiendos(iue lilanditiis potius ac iiumanitatis

officiis,(|uam terrorc, eosque ipsi commendavit, ut veiut cbarissimos fiiios patcrna bcnevoloiitia

infidoliumque conalibus fortissimo ad cujus virtutes imitandas, sectandaque majorum, (|ui tot triumphos do Moschis, Turcis Tartaris(|uc rctuioraiit, cxoiii|iIa, Poiitifox Sigismundiim rcgom junioroni [irovocavit Sigismundo juvcni rcgi Poioniiv. Cliarissimo fili, salutcm. Ex nobilis viri
insidiis
\iii(licabat,
:

.Mcoiai Dajiifori rolatu

nissiniii

cognovimus, quaj sercct

compiecterctur. Rcgi Portugallia'.

majcslas vostra a nobis

sancta

.\|)0-

potcntis honore ct
iil

Cliarissime, etc. Licet nos pro Dei oiiinianimarum salute, ac otiam

Scdo dosideraret, ct ccrte nos in universa commoda atquo honoros serenitalis vcstrap, ct rogni ac dominiorum i[)sius, (jiiip cum Aposlostoiica
iicio

luic seronilali

oinni

pietate conspicuiv id a

i|)sius

Scdis dignitate
iiostri

expodiri (juount

noiiis inslanter petcnti

inqiiisilionem

munc,

in istis

rcm gratam facercmus, libcram, et secundum jus comliiis regnis concosscrimus, tamon
nos (juasi
iiifiintia

[)roi)cnsissimi sumiis, proiit

semper fuimus
;

et

pratlccossoros

fiiorunt

imiltuiii
[iro

siquilide

dcm

slal)ilimoiili

ot

lirmitiitis

rccta

(|U(iniam

inovol

istorum

advorsus infidolos aut schismaticos maIos(|UC

Christianos in spolia, to do
iis iis

iiovorum (^lirislianoriim, in (iiia Iilaiiditiis potiiis (|iiam miiiis, sicut ab ipsa iiatura cta sacris odiicandi ot alondi ctiam litteris edoconiiir
,

sompor fiiil miilla trophavi ol Dco adjuvanlc, rclala, oriia-

monlo
1

lidci

iiuromciitis(|ue accesserunl, <\\ix

I',iiil.

III.

Iih.

liicv. aii.

Mii.

p.

llfi.

l',iiil.

III.

lili.

liirv.

:ii).

.\lll.

p.

\i.

lluj,

p.

Ii:t.

PAUr,I

III

ANNUS

14.

CHIUSTI 1547.
ad ineiinda

265

uniinciitissinic in familia vestra, patrc palruis-

cum

Gallis consilia inclinaret, cjuia

illi

quc serenissimisregibus, atqucadeo majoribus

vestris eniluerunt, ut omnipotentis providcntia

tamcn imbccilliores erant

Aiiglico

bello
fide-

impliciti, et a'tati aflccta' Ponlificis

parum

contra Maliometana' perfuiia^ ac schismalica[iravitatis jacula, quasi quoddam repagulum in rcgni et dominiorum vcstrorum viribus vidcatur constituisse, nequc

bant, res lente ac pacale acta cst.

{'iV>.

neli(/io priipaijata in

Indis Orienlalibns

et Occidentalilnis.

In

India Peruana gravis-

cnim ignoramus quot

victorias atque inclyta dccora dc Turcis, Tartaris,

sima; lioc tempore dissensiones inlcr Hispanos procercs provinciarum pra>fectos exarsere ', in
quiluis prorex Blascus ob fastum publico contracto odio ab inimicis cajsus cst, et Christiana religio qua; in iis oris longissimo diffusis
,

Moscliovitis, ati|uc aliis circumfusis gentiin Catiiolicam aftectis

bus malc
sinic
fili,

fidcm familia

vestra rctulcrif, cujus iniitationem tibi, cliaris-

proponcndam
si

in primis

censcmus;

neque cnini
juris

pcr vcstigia patris ac majoruni,

a via aberrabis^ qua-

tractu tcrrarum, qua' vix scmestri toto jiertransiri possint, efflorescebat, Barbaris ad divinum

unquam
ctc.

tcad culmen

gloria\ et rcgni icterni praimia ad

cxtrcmum

deducct

Datum Romaj

dic

Martii mdxlvii,

cultum, a quo Germani et Angli deficiebant, traductis, in grave discrimen adducta est, sed eaj turba; singulari prudentia et felicitate Petri
Gascat jurisconsulti sedata; sunt. Is regii senatus prffisidis titulis ornatus, et amplissimis fultus mandatis,

anno

xiii .

Carohis de Guisa et Julius de Ruvere ad cardinalatiiin evecti. Auctus est hoc anno cardinalium senatus, ut refert Joannes Franciscus Firmanus sacrorum rituum magister
131.

cum

ad oppidum Martha; appli-

cuisset, factus estcertior

'

Ca^sarearum
sibus

Melchiorem Vercucam copiarum ducem ab HinogienPizzari

XXVH Julii, inquit, in Consistorio secrcto fuerunt creati duo cardinales, quorum unus fuit publicatus Carolus de Guisa archiepiscopus Ithemeiisis, allcrveronon fuit publicatus Julius di' Ruverc Urbinatensis .
<'

partes Consalvi
is

secutis

profli-

gatum,

tamen ostensa eximia clementioe

sibi

spe,

cum

res Cajsarea' conclamala^ viderentur,

Lau-

rentium Aldanam

conjunxit, et Consalvi

Pizzari milites spe veniae delinitos ab eo divulsit, ut singulari divina3providenti;e

Priorem fuisse insignitura

rali S.

titulo presbyte-

munere,

eliam Hcnrici regis Gallorum nomine Ponlificio obse(|uio Gallicam potcntiam detulisse narrat BelCseciliai

refert

Panvinus,

quem

carius, ct luculenta oratione

Francorum rcgum
AuguJanuar. rcm

perduellibus edomitis, pacem America? restituerit. Eluxit maxime illius virtus in despiciendis auro et gemmis, et unica justitia tantum colenda, contrario enim aliorum Hispanorum

cum Romanis
stus

Pontificibus conjunctioncm ac

magislratuum more ex Americana provincia,

auri

ficdus celebrasse, conflrmatque Jacobus

gemmarumque
,

feracissima

inops

cum

Thuanus, ac decimo nono kal. gcstam consignat in eodem senatu, in quo, ut diximus cardinalis Tridcntinus et Jacobus Hurtadus .Mendoza oratores Csesarei, dum urgerent acerrimc, ut Concilium Bononia Tridentum revocaretur, imprudenter Pontificem -, qucm
,

eadem

magis detrita, reddit, dignusque fuit qui episcopatum capesseret. Porro ad propagandam in Occidentali India reveste, sed "paulo

ligionem constituta; sunt a Pontifice

Ecclcsia;

plures

calhedrales

etedemque

Ilispalensis

archicpiscopi imperio soluta; ac libera; renuntiataj.

obsequiis delinire debuerant, intempestivis minis pupugcre ex qua animorum otfensionc injuriisque a Csesaris administris Pontifici illa,

tis

occasione sumpta Galli

Paulum

sibi

arctis-

sime devincire pertentarunt, cardinalis enim (iuisius in illa sua luculenta oratione, cum eximia rcgum Galli.-e in Pontifices merita recoluisset, ac

Inter alias episcopatum fluminis argentei vulgo Rio de la Piata ob fodinas argenti feraces, quas illud pcrluit, institutum, atque a Carolo V vectigalibus ditatum referunt Acta- Consistorialia

-.

opes omnes Henrici regis pro asse-

Hoc anno xv mdxlvii, ercxit et instituit instante serenissimo D. Carolo Romanorum imperatore semper Augusto oppidum, seu

renda Pontilicis dignitate amplissimo ornatissiinoque officioruin apparatu detulisset, addidit in sugillationem Caesaris, se Paulum moncre, ut nascentibus factionibus, qua; magnas ple-

pagum

del Rio de la Plata nuncupatum, situm in Provincia del Rio de la Plata nuncupanda in insulis

rumque

ex parvis initiis vires acquirant, se opponeret, neque cnim eum latere, in quas se

Indiarum pro uno episcopo del Rio de la Plata nuncupando, qui eidem Ecclesiic pra-sit, ac in ea, necnon dicta civitate et illi assiguanda dioecesi

olim nimia securitate

rius Vll et Paschalis
111

Joaunes

Xlll

Grego-

verbum

Dei pra^dicet, et
fldei

eorum

incolas inet

calamitates induxcrint, ac postremo Alexanderlll, doneceorum successores ope Gallorum ereptam ab imperatoribus

fideles

ad orthodoxa^

cultum convertat,

in ea instruat et confirmet^ et Baiitismi

gratiam impcndat, necnon ad eas declinantibus Eccle- Acla Consist.Ms. card. Spada; sig. nuni. Natal. Comes 1. i. 133. p. 499. sig. num. 133. p. 105.
'

auctoritalcm recupcraverint. At Pontifex, licet

'

llibl.

1.

IV. p. 131.

Bejcar.

1.

sxiv, xlix.

A.\N.

Toacs

.\XXIII.

Ratk. XIV.

34

266

PAULI

III

AXXUS

14.

CHRISTI 1547.
sesc componerent. Hinc factum cst, ut ctiam post mortem tuenda' pudicitiw patronus pluri-

siastica sacranienta, et alia spiritualia niinistret,

ac faciat, et procuret, necnon in eisdem Eccle-

jurisdictionem episcopalem exerac dignitates, canonicatus, et pra?bendas, aliaque beneficia Ecclesiastica erigat et instisia et dicecesi

mis

extiterit,

irrefragabili
:

Bomana? Rotfc

judi-

ceat,

tuat pro divini cultus

augmento, qua? ipsorum

expedire cognoverit, quique archiepiscopo civitatis regis pro tempore existenti jure metropolitico subsit, ac ex omnibus inibi pro tempore provenientibus, praterquam
saluli
et lapidibus prede jure dehitas, c;rteraque episcopalia jura, prout alii in Ilispania episcopi de jure vel consuetudine exigat etc. .\ttributum esl a Carolo imperatore ducentorum aureorumannuum vecligal ex regio scrario.prtcfectus vero illi est episcopus Joannes de los Barrios Ordinis Fratrum Minorum, imperatori
aliis metallis,

incolarum

ex auro,
tiosis

gemmis

decimas

et primitias

Plurimi a diuturnis ac invcteratis carnalium vitiorum vexationibus exemptos, et hujusmodi illecebrarum stimulis prorsus immunes sese cognoverunt, ubi servo Dei fiducialiter ac devote se ipsos commendaverunt . Eximius rerum humanarum contemptor sempcr exlitit, infulas primarias constanter respuit, nobilium parentum domos adeo aversatus, ut cum rcdirc Vicentiam ei interdum
cio ita attestante

contingeret, etsi diu

fratres, rari

muitumque obtestarentur
;rdes
diverteret, exo-

ut ad cognatas

vero ac successoribus jus palronatus, ac jus designandi episcopi, quod vocant prtrsentandi, reservatum. In India Orientali ',auctore etsuasore sacri
bclli B.

publicum urbis xenodochium appulerit et quod potissimum dignum memoratu est, cum Neapolim plerique ejus consanguinei pervenissent, ut absentem diutius inspicerent, eos neque alloqui neque
potucrit, sed ad
:

nunquam

Xaverio Apostolico in India legato, de

liostibus fidei [)arta est divino beneficio insignis

victoria,

navibus tribus Ciiristianis tautum de-

sideratis, ac tanta

cum Barbarorum

strage, ut

quatuor millia co prselio absumpta sint, decem hostium naves in prslio demcrsai, ac reliqua classis universa in potestatem redacta cam victoriam S. Xaverius divino Spiritu afflatus pradixit pro concione xMalacensibus, diemque fixum definivit, quo dc Lusitanorum incolumitate ac victoria nunlius esset venturus, licet locus in quo pugnatum est, ducentis* amplius millibus passuum Malaca abesset. iMigravit 13G. ObitusS. Cajetani Thiensei. ad ccelum vii Augusti B. Cajetanus ThienaHis CIericorumReguIariuinconditor,virsummaruin virtutum exemplis clarissimus. Assiduus nimisquc austerus sui corporis censor ac lictor fuil, adco ut dicero soleret se corpus suum tanquam rebcllem quemdam infirmunKjuo genium odiisse quas durissimas corporis afflictationes vel maximc intendcbat, cum aut im;

intueri voluerit; ita ut eo insalutato ad quem redire clarissimos viros oportuerif. venerant Qui vero sectandac Apostolic;c paupertatis amor, nudique in Crucc Salvatoris imitandi ardor in eo fuerit, haud quidem clarius ostendere potuit quam in sui Ordinis institutione, cui non modo non censum, non opes, nec ccrtum aliqucm proventum, vcrum ctiam neque victum emendicare permisit piaculum omnino duccns, si quis in summa cgestate pietatem stipemque ideoque, dum animam fidelium implorarct ageret, extrema' hujus paupertatis cultum suorum animis novissimis bis verbis imprimere Filii, usquedum vixi, vixi pauper, ac voluit defungi vita in summa inopia peroptavi. Ilanc vero commendatam vobis magnopcre virtulem pervelim . Injuvandis [iroximorum animis totus adfuit, [)roi)1erca animarum venator dictus Dulcissimum rcputans rcfocillamcntum (ita Romana; Rota? censores) invcnta nova moliri, quibus aniinanim saluti opem prffistaret et quare assiduo charitatis studio consulcret opcre detinebatur. scrmonibus, epislolis, consiliis, confcssionibus sc tolum in animarum Icvamen dabat . In iiiso [);i'nc ;ctatis ac virtulis
,
; : :

<(

l)etrare

sibi

aliisquc a

Deo beiieficium
Illibato

alicjuod

tlore

nondum

regulari

(lisci|)Iina

auctoratus,

instituercl, aut arceri publica mala, propitiari-

sacrsc Euciiarislia> frc^iuciiliam Vicentinc iiistau-

que numen oportcret.

mentis candorc

rare studuit. Instiluto vcro Ordinc, hoc [)ofissi-

corporis(|ue intcgritati scrvaiuhc unicc studuit,

mum

in

commune

bonuiii consuluit,

quod

re-

mulieres evitabat, ac pritcipue cas, qiue non

nobilitali ac forma; sine honestatis fraude quare splendore veslium nimic indulgebant
,
:

cum insigncm hunc

illius

pudicititc

amorem

probe jam scirent [)ra;nobiics matroiuc, illud

Cajelano observarunl, ul cum cum adirc ad sui cruditionem cxoptarcnl, iion antca auderent, (|uam abjeclo omiii cor|ioris ac veslium cullu oris(|uc clcgantia ncglectu quodam casligalis, ad iihim saiuti viri mo(lcstia' rormain

cum

adhortante ac redire obsoletus jam sacr;c synaxis usus visus fueril. Et quia externa magis spccic scnsu(|ue movemur, aiiguslissimum Sacramcntum inter collucenfcs faccs, et ([uo elegaiitiorc posscl cultii cxpoiicro public;!' venerafioni occa^pif; (|ui sacer ritus iiigcnti cuin pietalis incremenfo ubi(|uc populoruiii propagafus ccrnifiir. Pciiafunici fuil.dum
floresccre eo
.\ea[)oii

agcrct, anlislilcm

(lucmdam

|)urpura-

'

Tuiselli)i.

1.

III. c.

10.

nominis iii Roiiiana aula pcr plurcs iiifcrdum dics ab ara absfincrc iicgotiorum mole dcfcnliim mox Xcjipoli i)t'r a'slivos calores maliim iiiagni
:

PAULI
joiis clKuitalis tlamina succensus,
tendit,

III

ANNUS

14.

CHHISTI 1547.

267
:

Uomam

con-

ut cariiinalem

tantummodo dc
al)sccssit in
:

liac rc

admonorct, statimquc

similitudi-

nem

fulguris coruscantis
fuit.

siciuidcm adluisse ct

abfuisse idem \>xne

C;teiiim tam adoran-

dum Sacramenlum
nerationem

ipse ad

coletjat, ut ejus

intimam animi veamoro intlammatus

precibus noctes integras transigebat ac per diem enixe cohortabatur, omnesciuc prensabat, ut ab co tumultu ac seditione desisterent. At cum flagrare niliilominus inccndia ac canles, ct recrudesccre in dics incitata^ multitudinis odia animadverteret,amantissima; illius urbis commiseratione usque adeo
viros
[irincipes

Dcum

octonas pcrsa?pclioras anteSacrificinmintorpias preces transigeret. Divinam Eucliaristiam non esse sumendam aiebat, ut Christus sese in nos

cxlabuit, ut in

gravissimam febrcm

incidcrit,

angorcmque oi adauxit ac morbum perlatus per id tempus rumor, traiislatum interpellatumque

Tridenli fuisse grassante epidemica lue Conci-

commutel, sed utnos

iiiso

ipsum

lioc est,

non

eo scopo conimunicandum, utCliristusnostram faciat voluntatem, sed ut nos ejus voluntatem

lium, quod

summis

votis exoptavcrat. Potissi-

mam

sancti viri mortis

mox

sccuta;

causam

sequamur. Mundi delicias

et

voluptates dscmo-

pnvsligia appellare consueverat, quibus liomines a se excantatos minime rcplet, sed tantummodo inflat;Deum vero solum babere in sua potestate veras solidasque voluptates, qua? bumana corda abunde expleant. Cum excitare rerum bumanarum suique contemptum potissimum solitus vellet bffic pronuntiare crat gemere sub bac gravi sarcina mortalitatis
, :

num

calamitatem abunde testatur sequens epitaphium ejus sepulchro affiBeatus Cajetanus, e nobili stirpe Comixum tum Thiena?orum Vicentinus, unus cx quatuor
prffifatam urbis fuisse
:

'<

(^lericorum

Regularium
ct

conditoribus

Roma
insig-

MDXXix. Divino plenus Spiritu, verbo, exemplo

ubique prseclarus^
nis, obiit

miraculorum gloria

omnibus conlingit at quamvis una eademque viventes omnes calamitas ac lues tangat, iis ni:

Neapoli jinxLvii, VIII idus Augusti, ex angore animi ob imminentem civitati cladem et seditiosos tumultus, qui tamen precibus ipsuis in ccelum evecti sedati sunt . Claruit miraculis
:

bilominus miseriarum seges felicior provenit, quibus charior est vita et qui pluris a>stimant, plus dolent. At Dei amorem hac etiam senteniia excitabat Deum ama, illi ut placeas, vires nervosque omnes intende tum ipse, etiamsi omnes
;

in vita

serpentem gangrajnam in sodalis

:

pede, qui abscindendus erat a chirurgis, suis precibus sanavit maniacum bona; menti restiliquore, qui ex corpore sancti Andreoe Apostoli extillat, a morbo, cujus sanandi spes conclamata erat, intuit
:

Venetam matronam propinato

te coeli

cives deserant, tuis

bus

prffsto ac totus aderit.

bissima in desceret civium invidia, cxcitarenturque passim turba', quod ille ingratum exosumque Xeapolitanis inquisitionis nomen officiumque invehi adniteretur, ut teterrimos Lutheri emissarios, qui Neapoli pestilenti ingenio insignique facundia impietalem disseminaverant, uti superius innuimus, eorumdemque sectatores quantocius exterminaret Cajetanus, qui novatorum istorum technas optime noverat, et cardinali Theatino jam pridem renuutiaverat, primum opportuna remedia a prorege proposita, populi reluctantis pertinaciam, deinde hostiles in ea urbe excursiones, frequenterque conflictus ac ca?des acerrime condolens, ferventissimis ad
;

semper necessitatiDenique cum acerPetrum Toletanum proregem excan-

columem repente

reddidit.

Tempestatem
:

injecta

icuncula Agiii Dei sedavit utque a se inanem gloriam amoveret, exemplo S. Gregorii Turonensis, in edendis miraculis sanctorum lipsana adhibere consueverat. Verum post morlem innumera usque ad nostra tempora patrata ejus intercessione ubique terrarum miracula eximiam sanctissimi hujus viri pietatem patefecere, quibus permotus Clemens X Pontifex Maximus, anno a partu Virginis mdclxxi, illum inter sanctos adscripsit sacro solemni ritu simul cum SS. Francisco de Borgia Societatis .lesu Philippo Benitio ex Ordine Servorum Beata Maria?, et Ludovico Bertrand.o ex Domi,

nicanorum

familia, et

Rosa virgine Peruana ex

S.

aggregatione sororum PoenitentiiE

Dominici.

268

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI f548.

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI

1548.

1.

Pmilus, consultis preesulibiis Conciii/ Bu-

iterum ad
constat,

eam

civitatem

missis

apertissime

noniensis respondet

tum

statibus imperii,

tiim

oratoribus Ceesareis circa reditum Concilii ad Anno Servatoris millesimo quinTridentum.

vestra

minime dubitandum sit, quin Sanctitas eodem animo erga illam provinclam in

gentesimo

quadragesimo

octavo

Indictione

sexta, gravissima^ conlroversifc, an jure Concilium Tridento Bononiam translatum esset, exar-

sere, qua; demum tristi exitu, Cffisarc latas in Conciliis leges adversus haereticos pro Ca^sareo munere non exercente, sed politica sua consilia

sit, ut antea semper fuit, optlmo sciad bene de ea promerendum propensissimo quantum ad ea, quffi reverendissimus dominus cardinalis Tridentinus nomine invictissimi imperatoris, serenissimi Romanorum re-

posterum
:

licet, et

nimium defendente

in

maximum

religionis

necnon illustrisslniorum statuum Germania; scilicet, ut omnes sacro et OEcumenico Concilio se submittant, laudandam esse admogis,

retulit,

eruperunt. Miserat ille devcxo superiore anno, ut vidimus, Christopliorum Madruccium cardinalcm Tridentinum cum Didaco Men-

damnum

pietatem majestatls suw, ac bonam spem de eorum salute qui hactenus a recta via aberraverunt concipiendam verum quoniam in illa
:

dum

doza oralore, qui Pontifici ha>c quatuor capita proposuerat. Primo loco, ut Concilium Bononia Tridentum rcvocaretur ob spes ingcntes traducendoruni ad castra Ecclesia? ai)errantium ha^reticorum. Secundo, ut pra^lati idoneis instructi mandatis mittcrentur in Germaniam, qui redeuntes censurissolverent, et quamdam molliorem vita; rationem constituerent, donec Conci-

est, quod se submittant Concllio Tridenti celebrando, et ea de causa petitur nunc, ut vestra Sanctltas ipsum ad Tridentinam civitatem reduci faciat, reverendis-

ipsorum submissione addltum

lium absolutum

esset.

Tertio, ut

in

Concilio

simis dominis meis deputatis persuasum est id a pientissimo impcratore et nobllissima illa provincia efflagitari et peti, (]uatenus sine scandalo, imo cum pace et concordia crptcrarum provinciarum, servata eliam auctoritatc Concllii
et Ecclesiastica

Christiana disciplina in clero |)opuloque restitutaveteri morum puritatc instaurarctur. Uuarto loco poIlicel)atur Ca'sar ad difficultatem transferendi Tridentum Concilii Isevlgandam, si is

libcrtate

fieri

posset, ad qu;i'

nominc
et

Sanctitatis vcstra- pro sua pastorali cura

omnlum

Ecclesiarum solllcltudlne prospicere

jure dcbet, et ea

nuUo modo

ncgligere

sic (juoet illu-

casus contingeret ut Pontifex e vivis migraret, stante adhuc ct congregalo Concilio, nou delcctum iri a Concilio Pontificcm, scd a cardlnalihus de quibus Paulus Concilii Bononicnsis pra'sules consuluit, ut supra vidlmus. Consullis ita^iuc Patribus, pra-ses Concilil ita Pontifici rcspondit
'

quc existimandum csse majestatcs suas

strlsslmos sacri imperli slatus In bonam parlem laturos, si Sanclitas vestra inore nKijorum suo-

Uevcrendisslinis domlnls dei)ulatls vi(|uod cum Sanctllas vestra paterna charitate salutem provincia- Ccrmaniie, quibuscumque modis j^otuit scmper procuraverit
2.
<<

sum

est,

quo<l ex mullls argumcntis, ct pra?cii)ue cx Concilio Trldcntl ludiclo, et cx legatis scniel et

Tnm.
Conc. Ms.
arcli.

rum in tam ardua ct communi dclibcralionc eplscopos Iratrcs suos ct pra-latos, )|ui omnium fere nalioiium in Concilio Bononl;e existunt, pro communi pacc scrvaiula, el turbis et scaneisdalis vilandls, ante omnia cousulere velit demque domiiiis mcis videlur, par csst;, Saiictitatem vcstram operam darc, ul (juam inlniiiia mora in ipsa consullalioiie faclenda inlerponalur, ahiuc etiam nc res iii (lcrinania dctrimcntum patialur, benignc satislicri dchcre a Sanctilatc veslra secuuda^ pelllionl niajcslalls siia; dc
:

X.

(ic

Val. sig.

num. 320.

|>.

ItiO.

iiillleiido

ad lllam jirovliKlam uno vcl plurihiis

PAUr.I
pr;vlatis

III

ANNUS

15.

CHRISTI

I5'l8.
niissis,

260
omni studio
ct dili-

aliquis el

cuin opportuiia facullalc, ut coinmunis idem rcctus vivcndi modus usquc ad

mel atquc iterum

fincm Concilii reformetur et statuatur . 3. Quia vero ctiam Ecclcsiastici status impcrii de reductione Concilii Tridcntum Pontiliccm rogabant, Paulus eos inonuit ul ipsi etiam in personis projiriis acccdcrcnt, saltcm mitterent nuntios suos Bononiam consulluri una cum
aliis I*atril)us

gentia ad illud eelcbraiidum incubuiinus, neque ullis suinptibus pcpcrcimus.

"

Verum cum

incoepto

jam

Coiicilio

lotos

quindecim menses a postcriore indictione expectati estis, nequc adliuc ullum in Germania belluin existerct, si non admodum inulti vestr.T
iiatioiiis illuc

accesserunt aut miserunt,

accessissent aut misissent,
est

cum
non

quod

circa

ipsum Conciliuin
lilteris in forina

ajren-

tamcn

aliqui

dum
vis,

esset, scriptis

ad cos

Bre-

nobis, sed

illis

tribuendum

qui cuin pro-

quas hic sulijicimus.

A.

Subjiciendse vis sunte

litterir suis vcr-

quibus primum objecit Gcrmaeos anxie pelere, ut Concilium transferatur Tridentum, cum tamen Tridenti antea quindecim mensibus expectati, nec
bis concept, in

ipsi, ut debebant, aut saltem excusationem iniltere non curarunt. At vero eo ex Hispaniis, Galliis, Italia et ex remo-

piores cceteris essent, ire

nis pra'sulibus

modo

tioribus provinciis, quibus civitas Tridenti

ita

non

venisscnl, ncc procuratores pro sui excusatione

misissent, licet Hispani, Galli atquc

Itali

ex re,

motioribus locis Tridentum se contiilissent translationem porro inscia Sede Apostolica factam, et Concilium valere auctoritate se transferendi, ubi de ipsius salute agebatur potuisse
;

facilc

eos,

qui Tridenti ba?serant,

Bononiam

accedere,

cum non
:

longo intervallo Bonouia

quod si fecissent, nulla modo controversia verteretur, ideo vero serius dari
disjuncta foret
ipsis

inagnus cpiscoporum et prajlatoruin nuinerus confluxerat, multaeque interea sessiones habit fuerant, quibus plurima salutaria decreta qua partim ad fidem et religioneni, partim ad inorum rcformationem pertinerent, divini Spiritus instinctuatque auxilio summaque episcoporum ac priTlaforum consensione facta sunt, quibus quidem maxime impioruin dogmatum pars, quT ab hnereticis luijus temporis defendebanlur, declarata et convicta est. Quare intelligi ex liis licet curam semper excubuisse apud nos illius sedanda; provinerat,
satis
,

commoda

responsum, quod Csesari idem cum

ipsis

cia', et a

calamitatibus (quantum
fieri

cum

Dei gratia

petenti prius consulto Bononiensi Concilio res-

per nos

potuit) liberanda?.

pondcndum
nali
'

esset; dati vero Tridentino cardiac Ca'sareo oratori responsi seriem ad cos

transmitti,
rcnt, vel ad

niensi Concilio
aptius visuin

dcmumque bortatus est, ut Bono|)ro communi pace se conjungeabsolvendum

sit,

3. " Nam quod post biennium fere a posteriore indictione translatum ex illa urbe Concilium est, ea franslatio non modo nobis auclori-

illud, vel

si

Tridentum

ad translationem

in

eam rrbem

conjunctis sutTragiis celebrandam. Venerabilibus fratribus et dilectis filiis ordinum imperii statibus Ecclesiasficis in con-

quidem facta est. Et tamen non potest quin Concilium generale justum et legitimum cx hujus sanct Sedis auctoritate indictum et congregatum, jus habuerit sui ipsius, eo quo Spiritus sanctus
bus, scd ne scientibus

quoniam

dubitari

ventu Augustano. Vcnerabiles fratres et dilecti fllii, saluteni, etc. Accepimus superioribus diebus litteras vestras xiv - Septembris Augustee datas, quibus post explicatas diuturnas et graves provinciir Germania' calamitates a nobis petitis, uf redintegrato Tridentino Concilio inque pristinum
<(

dictavcrif, transferendi, prTsertim sui conservandi causa, justam nos et legitimam ipsam translationem existiniare debemus, nisi rem
aliter se liabere

dem
stari

translatione

plene cognoveriinus. Qua quilicet pauci dissenserunt,

eo tamen debet, quod multo

maxima
:

pars

locum

et statuin

suum

restituto, saluti et tran-

consulamus. Qua in re quoniam nobiscum coininunis est, gratissima nobis fuit. Hanc enim curam ab initio nostri F*ontiflcatus in animo fixam semquillitati vestra; nationis

sollicitudo vestra,

Neque propterea divisum esse Conciiiuin putandum "est etsi enim quidam adhuc Bononiam profecti non sunt sed Tridenti remanserunt, manet tamen illud singulare atque unicum, nec tamen illud
constituerit atque decreverit.
,

in eam urbein translatum est, qusc aut nimis longe a Tridentina urbe absit, aut ad commo-

per babuimus, ut ipsi provincia graviter afTecta;

et laboranti,

quantum

in nobis esset,

medere-

mur. Cujus sane nostri paterni in vos animi, ut multa alia argumenta omittamus, illud satis sufficere possit, quod post Mantuanam et Vicentinam indictionem Concilio habendo urbem Tridenlinam delegimus vobis propinquam et commodam quodque legatis illuc nostris se, ;

randum incommoda, autadcelebrandiim ipsum Concilium parum tuta videri debcat nam neque ab urbe Tridento magno admodum intervallo urbs Bononiensis distat, et cum ob aeris salubritatem, tum ob rerum victui necessariarum copiam, tum ob civium hospitalitatem et
:

ipsius

magnitudinem commodissima

est.

Quod

'

Ext. in Comtn. 13. de Conc. .Ms. arcli. Vat.

p. 216.

sign. nuin.

3200.

In aliis

xxiv.

vero sub tutela Ecclesiw est, ob id vestra? prsecipue nationi minus tuta videri non debet, qu;p ab Ecclesia ipsa non solum fidein ct religionem Clirislianam, sed ctiam iniilta alia materna; cha-

270
ritatis et

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.
pro vestra probitate
adhaesistis,

munificentiae egregia in se moniimenta habet et fruitur; prasertim cum eidem urbi Bononiensi illi principes et populi flnitimi sint, qui in fide sunt cbarissimi in Christo fllii nostri CaroliHomanorum imperatoris semper Augusti. " Verum ut ad litterarum vestrarum postulata redeamus, serius quidem a nobis quam voluissemus ad iUa rcsponsum est, atque hujus tarditatis causam explicaudam esse vobis ducimus, ne quid in nobis voluntaria' mora^ fuisse existimetis. Cum enim haud multo post receptionem vestrarum litterarum venisset ad nos dilectus filius noster Christophorus cardinalis Tridenlinus a screnissimo C;esare ad nos missus, et una cum dilecto fllio nobili viro Didaco de Mendozza ejusdem Ca'saris apud nos oratore nobis exposuisset, universam islam Gcrmanicam nationem opera ac diligentia ipsius Ca^sarls Concilio Tridenli celebrando se submisisse, et propterea tani dicta' majestatis, quam de ejus mandato etiam serenissimi Romanorum rcgis, et omnium slatuum sacri imperii nomine a nobis petiisset, ut ipsum Concilium ex Bononia Tridentum remittere vellemus nos cum vestra postulata cum postulatis dict.T majestatis congruerent, eademque prorsus essent, non putavimus ad vestras prius, quam ad dicta^ majestatis litteras esse respondendum. Itaque cum idem Christophorus cardinalis et Didacus orator Cxsareus sapius reni hanc non solum privatim coram nobis, sedetiam publice coram universis sanctaj Komana Ecclesia; cardinalibus in consistorio nostrp proposuissent, necessario factum est, ut nos etiam cum eisdem cardinalibus rem
;

auctorilate, ope, consilio consulatis, iissima; nationi vestra;,

omni vestra quo nobiet

quantum

in vobis crit,

pacis

fructus,

sedatis

seditionibus,

verse

religionis iux, pulsis impietatis tenebris, resti-

Quod ut nostris diebus videamus ab eodcm Deo supplices ac votis omnibus precatuatur.

mur

ac

petimus

et

hortamur, ut

cum

ceeteris

Bononiam proficisci, aut nunlios vestros sine mora mittere velitis, vel Concilium ipsum prosccuturi, vel si locus minus aplus visus fuerit,

cum

aliis

quid agendum

sit,

dictante Spiritu

sancto, deliberaturi.
iitteris

Nam quod
esse

verendum nobis

extremis vestris significatis, ne

cessante in hoc opere diutius Sede Apostolica,

alia

sumantur
hffic

consilia, aliisque viis et rationi;

discusserimus, quod et rei gravitas postulabat. Itaque, matura consultationc cum ipsis cardinalibus prahaUita, de ipsorum consilio decrevimus, cum de reductione Concilii et de negotio communiter ad omnes spectante ageretur, pra'latos cx omnibus fere nationibus Bononia' in Concilio exislentes ante omnia consulendos esse. Uuod cum ad abrumpendam omuem morani statim fecissenuis, celeri tabellario ad eos dedita opera cum uostris litteris misso, responsum ab eis tale habuimus, quale et ipsi oratori Cffisaris (jam cardinali Tridcntino a nobis digresso) in congrcgalione nostra multis prasen-

causa tandem expediatur nunc quidem, si agnosceremus in procuranda salute illius inclyta; provinciffianobiscessatum fuisse, omnia sane timerentur, pra^cipue vero Dei ira, qui nos in hac sancta Sede tanquam in speculo collocavit, ut omnium Ciiristi ovium, pracipue autem iilarum, qua a reliquo grege se subIraxerunt, curam haberemus. Quod vero non defucrimus in hoc opere consuiendi provincise Germania', ea, qua; supra scripsimus, satistestimonio esse possunt; prsesertim cum nota scrii)amus, non tam vobis quam universo orbi Cbristiano. Quare, quod ad nos atlinet, eo minus nobis timendum duximus, quo magis nostri studii et laboris in hac causa sumus conscii, et quod eam de gravitate ac moderalione vestra oi)inionem, eam de Casaris sapicntia et animo in Christianam rempublicam spem liabemus, ut nec ilium, nec vos uliam hujus expedienda causa? rationem, nisi qua recta, etipso ac vobis hoc enim digna sit, ])robaturos credamus cxperta vestra et constans sernper in aliorum defectione pictas et fides nos sperare juhet. Quod si non fiat, nova vero consilia conlra auctorilatem hujus sancta? Sedis suscipianiur, nos (luidem non ii sumus, qui probibere possi-

hus

mus (|uominus
ali(]uam
flcnt

in

cam tanquam
pluvia,

in

domum
omnia

desceudat

veniant fiumina,

alijuc

irruant venli, iiac

enim

fulura esse ab ipso summo arciiitecto, cum ejus fundamenta jaceret, sunt pra'dicta, ne vero
l)roi)terea cadat,

dedimus et fraternitatibus vestris nc longiores in his simus, mittimus pra>sentibus

tibus
,

ne dissoivatur, tiinere (]uidem

ailigatum.
'

Ex quo sane

fraternitates vestra^

perci-

picnt (|ua'nam dilucidari et declarari ac [ilenc lieri, et ab his, qui sc Concilio submisissc di-

non possumus, quia scinuis lundatam esse supra firmam pctram. illis potius limemus, et eorum viccm valde doleums, qui nec irritis conatibus iliorum, qui iianc sihi oiim oppugnaiulam aniino proi^osucrunt, ncc gravibus Dci judiciis, nec veteribus, tum novis, in omnes
(luo
(]ue
(lui iioc

cuntur, rc ipsa adimpleri dehcant, antcquam de reditu i|)sius Concilii ad civilalem Tridonti-

aii^iuando lcntarunt, deterreantur

consilia capiant, maiint-

nam

dcliberarctur, in

quo solitam vestnuum

minus cjusmodi
sc

animorum, Yerilatis(|ue ac juslitia' amorcm scmpcr vohis insitum nunc optamus ct cxpectannis, vos in Dco Domino horlantes,
;e(|uitalem
iit

ccrto

pericuio,

lierturi)atione exponcre,

cum totius Ecclesia' dum opus Dci dissol-

vcrc

Iranqiiillilali Kcciesia' Calluilica, cui

semiicr

conantur (juod nullo non sa'cuio ali improbis oi)|)Ugnaliiin. nuiKiuam cxi^ugnari po:

PAULI
(iiit,

III

ANNUS

15.

CHRISTI 15'i8.

271

(luain

in

inilchriludine

pacis
:

nobiscum

unaniines in una doino vivcre ad quam cos soniper in\itavimus et pcrpetuo invitamus. Idem autcm ut vos faciatis ct non permittatis, ut aliena, ct nullis profutura consilia locum aut auctoritatem in vcstris conventibus habeant, valde in Domino liortamur, vosquc ita facturos
de pristina vestra
et

minationcmsupradictorum canonumsupcr abusibus Sacramenti PnMiitcntiK. Loqui coepit

liodic Rcv. D. episco[)us .\(|ucnsis Vorstius.

Actum deinde est, an procuratores C.Tsaris admittendi essent, cum Cccsaris mandata prius cxhibere noluissent, extatque de ea re Fesulani episcopi sententia tribus propositionibus distincta

Iii
'

constanti,

ostendistis, pietale ct fide

quam semper maximc confulinius.

Propositio Prima.

An admittendi

essent

Datum.etc.
stri
(i.

Januarii mdxlviu, Pontificatus no.

anno xiv

Postera die cardinalis de .Monte Concilii prKses in Congregatione generali retulit Patribus rcsponsa a Pontifice data cardjnali Tridenoratori seriem, utque a Pontiatquc defenderetur auctoritas quinque dubia ante proposita pro translationc decernenda prius a Ca?sare illustrari vellet, de quibus luvc .\ngelus Massarellus refert II Januarii mdxlvui, etc. Reverendissimus dominus cardinalis retulit Patribus qualiter sanctissimus dominus noster dedit responsum oratori Ca.'sareo circa petitionem, quam fecerat nomine imperatoris, quod Conciliuni reduceretino, ac C;csarco
(ice

nomine adesse, ncque litteras C.Tsaris aut mandata nisi per se ipsos proferre volebant . Censeo omnino esse
qui

dicebantur

Ca?saris

Concilii

admittendos. Propositio II. An prolatis jamC^saris litteris et rccitatis audiendi essent lii cum suis notariis ct testibus, ut ipsi petebant . Audiantur, ut petunt, ne aliquod inconveniens consequatur.

'

Propositio
.

III.

An

ea res in

proximum

conventum
inquireretur

rejiceretur, et de

protestationibus
videre schisma

Vellem mori potius

quam

quam responsionem ipse reverendissimus dominus cardinalis alta voce legit, cujus summa est, quod Pontifex narrat factum dicta; petitionis, et qualiter sua Sanclitas scriptur Tridentum,
serit

inEccIesia Christi. A Patribus decretum est communi consensu audiendos Cffisareos procuratores licet tum subdunt Acta hostilia dicturi essent Procuratores Caroli V imperatoris petierunt
,

((

audiri a Patribus, qui intromissifuerunt, osten-

pro consilio sacrse Synodi, et inseritur Breve missum ad ipsum reverendissimum dominum cardiualem de Monte una cum. responso

dentes mandatum Cwsareum, quod est sub data Augustse die xxii Augusti mdxlvii, in quo mandato constituebantur procuralores ad pro-

cum insertione tamen eorum quinque dubiorum, de quibus supra die xix prfeteriti
Concilii

mensis, quorum dubiorum dilucidationem probat sua Sanctitas antequam de reditu ad civita-

testandum assertis legatis et Patribus, qui erant Bononia' sub nomine Concilii generalis (ita cnim imperator loquebatur: nomine suo, totius imperii et regnorum suorum, prout habebant
mandatis. Data fuit licentia fandi, sed quoniam noluerunt loqui, nisi intromissis in Congregain

tem Tridentinam agalur, et in flne ofTert promptam pro unione nationis Germanica;.

se

Quo responso lecto, ipse reverendissimus dominus cardinalis dixit agendas esse gratias Deo et summo Pontiflci pro eo quod tantum

tione
est

quibusdam suisnotariis
exire
jussis)

ettestibus, posita

(eis

res in

deferat sua

Sanctitas Concilio, et
.

ejus

voto
con-

placuit Patribus,
rii,

quod admitterentur
soli,

consultationem, sui notased

in

assenserit in totum, et

orandum Deum pro

sed non rogarentur

7.

solidum
.

cordia principum
creta de
suit,

cum

notariis Concilii, etita factum est

Prosequendo Concilio intentus praeses deSacramento Ordinis excutienda propout corruptelK circa illud
invectaj tolle-

Protestatio facta a prociiratori/ms impe-

sacrs; St/nodi.

rentur, ut addit

idem auctor
datur

Concilio Bononiensi, et responsio Qux vero mox gesta sint ea fuse continentur in publicis documentis, tum
ratoris in ipso

IV Januarii

super abusibus de

exemplum canonum Sacramento Ordinis . Eadem

Congregatione

confectis, qua; subjicimus

die, Feria quarta, iv Januarii, in

generali forma data concionatoribus praidicandi

verbi divini ex decreto Tridentino. IX Januarii

adducti in examen canones super abusibus Sacramenti Poenitentitc quorum exem()Ium exhibitum fuerat Patribus die tertia ejusdem mensis, Iiabita>que |)lures Congregationes. Luax xvi Januarii hora xxi fuit Congrega,

Processus protestationis factte a procuratoribus imperaioris in Concilio Bononiensi, et responsio sacra:' Synodi. In nomine Domini, etc. Die Lunte xvi mensis Januarii mdxlviii de sero, hora circiter prima noctis, Bononia? in loco solito ubi Congregationes generales sacri Concilii Bononiensis fieri consueverunt, in nostrum ct testium infrascrip<

tio
'

generalis, in
Diar.

qua Patres prosecuti sunt exa-

Conc. Trid. et Bonon. .Ms. arch. Vat. p. 277. i.onc. Trid. et Bonon. .Ms. arch. Vat. p. 279.

el
s

Diar.

.\cla

- Diar. Conc. Ms. arch. Vat. sig. uum. 3197. p. 180. Trid. Bonon. .Ms. arch. Vat. p. 270. Ms. arch. Vat. sig... Ext. inler Conc. Bonon. auctore Ang. Massar. .*ec. p. 45. .Ms. Fr. caid.

Haib. ct

in .Ms. card.

Pii.

2T2

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI 15^8,

in ipsum locum Congregationismagnifici domini Franci-

toruni prrcsontia introdiicti fuerunt

scus Vargas
Castellae,

procurator generalis

iisci

regni

etMartinusde Soria Velasco Burgensis

jurium doctor, et invictissimi Cajsaris consiliarii. Quibus coram reverendissimo et illustrissimo domino cardinale de Monte ipsius sacri Concilii prfcsidente, etPatribus ibidem congregalis

potestalem, et auctoritatem omnia et singuia pncmissa, et quaecumque ab eis quomodocumque dependentia, et dependenda, et emergentia, sive emergenda plenius et uberius in una, vel pluribus sessionibus per eam celebrandis, prout
ipsi et

sanctai

Synodo

utiiius videbitur, eclarandi

numero quadraginta quatuor,

vel circa, ut

invictissimiimperatoris procuratoribus comparentibus, pracdictus dominus Franciscus Vargas

fiscalis

Caesareum, quod antea per ipsum et collegam

Ca"sareus peliit sibi reslitui maudatum ipsi sacr;tCongregationi

decernendi; necnon contra contumaces et rebclles quoscumque ad poenas juris, et iitterarum Apostolicarum, et arbitrarii ipsius sacri Concilii procedendi. Quam protestationem voiuit sancta Congregatio in principio, medio, et in fine, et semper csse repetitam, et pro repetita inteiligi et haberi .
protestationeiecta, rev. D. HerSevefolus ipsius sacri Conciiii promotor, ibidem adstans et prtcsens hwc verba Et ego tanquam promotor protuiit, videlicet ipsius sacri Concilii peto a vobis notariis de

suum

tradituni

fuerat.

Qua quidem

reverendissimusdominus cardinalis de Monte praidictus mandavit legi per dominum Claudium della Casa ipsius sacri protestatioConcilii notarium infrascriptam nem, antequam autem ipse D. Claudius protestationem prafatam legeret, ipse magnificus dominus Franciscus Vargas fiscalis Ctesareus petiit audiri. Sed ipsc reverendissimus dominus cardinalis de Monte mandavit ante omnia dictam suam et sacraj Synodi protestationem legi. Quam quidem protcstationem ipse dominus Claudius notarius alta et intelligibili voce

Quo

ei restituto

cuies

pra'missis

fieri

unum

vel plura,

pubiicum

vei

pubiica instrumentum vel instrumenta . 0. Deinde pradictus magnificus dominus Franciscus Vargas fiscalis Caisareus petiit sibi
dari

testimonium

notariis,

ioqui.

et fidem pubiicam a nobis quod non fuit permissum eum ante neque exponere ea, qutc ipse et coilega in

suus habebant

mandatis,

quam

iegeretur su-

cujus tenor sequituret est talis 8. Licet iiffic sancta Congregatio cum pra;sidentia reverendissimi et illustrissimi domini cardinalis de Monte legati Apostolici non dcbeat et non teneatur audire aliquam propositionem vestram faciendam occasione mandati Cffisareai majestatis per vos exhibiti, quod mandatum vere et cum effectu non dirigilur ad hanc sanctam, universalem et OEcumenicam Synodum in hac civitate Bononia' legitime translalegit,
:

prascripta protestatio.

tam
esse

et

possit prwtendere in

congregatam, tamen ut nemo unquam bac sancta Synodo non

omnimodam libertatem omnibus loquendi, conlcnla est vos audire; soiemni tamen

protestatione prKmissa, quod per hanc audientiam et qualemcum(|ue pro|>ositionem vestram factam aut faciendam non intelligit aliquo modo approbare ncc admittere personas vestras, nec dicta, nec dicenda, nec facta, nec lacienda per vos juxta tenorem prajtensi mandati, el ipsius mandati occasionc ct etiam solemni prolestationepra'missa,(iuod pcr i|isum mandalum, et quajcuuKiue exinde subsecuta et sui)se(|uenda non intelligil ipsa sancta Synodus alicjuod pra'judicium sil>i, neque etiam sanctissimo Domino noslro, qui est ipsius Conciiii ca|iut, inferri, nec aliquod jus i|)si inviclissimo
,
:

Postea alta et inteiiigibiii voce idem magnidominus Franciscus Vargas CBesareus fiscaiis sic orsus est, et protulit quEcdam verba, quas postca in scriptis tradidit domino Claudio notario suprascripto, quorum tenor sequitur, et Adsumus, reverendissimi domini, est talis reverendique admodum Patres, Ca-saris domini noslri liomanorum imperatoris oplimi maximi procuratores iegilimi, cujus mandalum aulhenticum audicritis. Adsumus quidem apud vos actiiri de re omnium maxiina, quam et vos futuram jam diu augurati estis, et respublica Chrisliana summis votis efflagitat, ul vos hac in re wquos prabeatis. Est enim apud omnes in confesso, et ob oculos jam versari videlur
ficus
:
,

quanta rerum liumanarum calamitas eventura sit necessario, si mordicus persistere velitis iii sententia, (luam semel haud salis providc arripuistis; c contra quanta orbis tran(|iiillitas ac
felicilas
si,

ut vos decet, veiitis

iii

commune

consiliuin, et Ca'sarea'

majeslalis volunlatem

pro vestra
tent,

virili fovere. Verum ut omnia consnon taiilum vobis, apud quos niliil novi

dicturi videmur, sed universa; eliam rcipubiica'

Cliristiana-,
sic

mandanli ac(|uiri, nequc cuicuuKiue quod ij^sa sancta Synodus minus i)ossil ad ulterinrem prosecutionem, cclcl)ralionem et expedilionem sacri Concilii, Deo (lanle, procedcn^ elomiiiaalia facere, qua* sibi videbunlur necessaria cl opi)ortuna rescrvans siiii iiiliiloniinus ipsa saiicla Synodus jus, ac
im()eratori
alleri

[jcrsona', per

paulo allius repetemus rem omnem faciemiis, (juam perniciose sitis curaturi, si persuaderi voliicritis, et inviclissimi imperaloris domini noslri animis (juam
:

enim planum

lale pak'1 orliis C.hristianus

crit
:

omnibus

maiiifeslo

tanlum pra-fabor, iios nec vcrlium quidem addiluros cx noslri animi senlcnlia, scd lioiia fiil(! cxplicaluros, (jua; a Ctcsarea majcsilliid

lalc

iii

iiiandalis liabiiimiis .

PAUI.I

111

ANNTS

15.

fHRISTI 15'!^.

273

Uiio facto rcvereiuiissimus ciomiinis c;\rdiiialis (le

Montc

pr.x-tiicliu

rcspondit ad ea, qua'

dictus inagniticus
(iscalis

dominus rranciscus Vargas

Cresareusdixerat,
sacrosancli

scriplo, ut sequitur, videlicet

luijus

primum vcrbo, deinde Adsum et ego

:

bcatissimo in Ciiristo l'atre et Domino Domino Paulo III divina providcntia sacrosancla' Homana' ac universalisEcclesia^Pontifice maximo, domino nostro reverendissimo quam etiara coram ccetu revercndissimornm cardinalium
,

Concilii

pro

sanctissinio
III

Urbis, necnon pra-fatis assertis legatis pra'Iatis,

et

vero et indubitato ac certo beati Petri successore, ac

D. N. Paulo divina providentia
.lesu Cliristi

papa

personis Bononia> sub prKtexlu Concilii con-

gregatis ct in poslerum congrcgandis facere. Id

l>omini

el

Uedcmiitoris nostri in

terris vicario pra?sidens et lcyatus.

Adsunt

et

ii

sanctissimi Patres Concilio ex civitate Tridentina legitime et ex causis

tis

translato
et

adjutorio,

ipsi Concilio probaad ipsum Concilium cum Dei Spiritu sancto sufigerente, pro

cum ob locorum distantiam coram facere non possimus, eapropter de fide, prudentia et rcrum usu venerabilis devoti nobis dilecti Don .lacobi de Mendozza consiliarii et oratoris noslri apud beatitudinem pr;vfati Pontificis maximi plene confisi, eumdem Don.lacobum fecimus,el
vero

ipsius Dei gloria et reipiiblica' Cbristiana salute

proscquendum

ct

celebrandum. Rogamus

majestatem suani sententiam niutare velit, et iiobis auxilium et tavorem suum impertiri, ac ipsius Concilii celebrationcm pcrturbantcs comprimere et compescere. Scitur quod Concilium impedientes et perturbantes, (juacumquc illi
dignilate prfffulgeant,

constituimus ac deputavimus, ac tenore prsesentium ex certa nostra scientia et sano accedente consilio facimus, constituimus et deputamus procuratorfem ct mandalarium nostrum, dantes ei plenam facultatem ct potestatem, ut hujusmodi protestationem nostro et totius sacri

Uomani

imperii,

regnorumque

et

dominiorum

gravissimas paMias inevenerit, quicuinque

et

nostrorum omnium nomine

currunt,

utcumque tamen

atrerantiir terrores,

nos libcntcr,

honori Ec-

pra;fatos assertos legatos, aliosque prajlatos et personas nomine Concilii Bononi;ctamcongregatas,quam

contra

desia?, Concilii et nostro defuturi

non sumus . Et succcssive prwdictus dominus Francisfiscalis

cus Vargas

Cssareus, tenens in suis

C;rsaris

manibus mandatum

originale

quod

solemniter prgesentavit suo et collegse nominc, quod quideni erat scriptum in cbarta pergamena imperiali sigillo appenso, non vitiatum, non cancellatum, nec in aliqua parte subrasum, sed in forma publica et solemni scriptum et redactum, et legi alta voce petiit, quod ita Icctum statim fuit coram omnibus per D. Angelum Massarellum, ejusdem Concilii secrelarium, eratque tenoris sequentis CarolusVetc. Xotumfacimus, etc.xxii Augusti anno Doinini mdxlvii, imjjcrii noslri xxvii, et regnoruin nostrorum xxxvii . 10. Mandatum imperatoris ad protestandum in persona D. Didaci de Mendozza, de quo lit mentio in superiori responsione " Carolus Quinlus, divina favente clementia, Komanorum imperator Augustus, etc. Notum facimus tenore prffsentium, quod pro ratione muneris nostri quo Dei optimi maximi voluntate fungimur, proque eo zelo quem erga sacrosanctam fidem et religionem nostram orlliodoxam merito gerimus, et ipsius religionis summa necessitate ita exigente cogimur conlra nounuUos, qui sese asserunt legationis nuinere fungi una cum aliis pnelatis et personis in conventu Bononiensi, cui titulum Generalis Concilii pnctexunt, jam congregatis, et deinceps eo uomine congregandis, justam atque legilimam proteslalionem tam coram
sibi restiiui fecerat, illud
,
:

((

'

congregandas, coram pr;rfato 1'ontifice maximo, et ccetu cardinalium conjunclim aut separatim solemnitcr, tum verbo, tum scripto proponere, et instrumcnta superinde necessaria a notario seu notariis publicis adhibitis seu adhibendis requirere, et omnia alia dicerc, facere, gerere et exercere possit et valeat, qua; in luijusmodi aclibus requirerentur el necessaria fuerint, seu quovis modo opportuna, et qu;e nos ipsi facere possemus ac deberemus si pr;i'inissis personaliter interessemus, et secundum quod a nobis habet in mandatis. Promittentes in verbo nostro Cffisareo et regio, nosratum gratumque habituros quidquid per pr;i'fatum procuratorem et mandatarium nostrum actum, dictum gestumque fuerit in prscmissis, nec quovis modo illis contraventuros esse, dolo et fraude penitus semotis harum testimonio litterarum manu nostra subscriptarum, et sigilli nostri appen,

sione munitarum.
periali .Vugustfc

Datum

in civitate nostra

Vindelicorum die

xxii

imAugusti

anno Domini mdxlvii, imperii nostri xxvii, et regnorum nostrorum xxxvii . Quo mandato lecto, Dominus Hercules Severolus promotor pr;rfalus repetiit iterum protestationem sacrtc Synodi prsfatam idemque
;

reverendissimus ct illustrissimus dominus cardinalis de Monte pra^fatus, et dictus dominus Franciscus Vargas fiscalis Ctrsareus dixit ea, quK a se etcollega suo dicenda crant, contineri in protestatione statim Icgcnda a pra^fato collega
fecit

quam quidcm protestationein repetere intendebat, et pro repelita liaberi volebat toties quotics opus esset eamdemque repetitionem
suo,
:

lirotestationis lecta!
'

per anlediclum

domiuum
domi-

Eil. in fJiar. Conc. Uonon. p. 78li.

Claudium reverendissimus

et illustris.

ANN.

Toircs XX.XIII.

Mavx. XIV.

274

PAULI

III

ANXUS

15.

CHRISTI 1548.
et

nus cardinalis dc Monle toties quoties opus esset,fecit et dcclara\it. Peliitque insuper, et requisivit dictus magiiificus dominus Franciscus Vargas fiscaiis Cffisareus a nobis notariis

primum Parisius,Moronus

Polus alTuere

ijui

dominus cardinalis de Monle et Patres prtesentes non consenscrunt, quod notarii et testes per
in actis redigi, qualifer reverendissimus

locum imperatoris repra?sentarent oratores episcopus Atrebatensis, dominus de Granvela, et Jacobus Mendozza. Sed nondum visum est tempus satis idoneum ad inchoandum Concilium. Post aliquod fcmpus iterum missi estis vos Tridentum, rcvcrendissimi Sedis Apostolica' cardinales legati, reverendissimusde Monte, reverendissimus de Sancta-Cruce, et itcm rcverendissi-

eum
et

nominati fucrint admissi, ut singulariter

de per se rogarenlur de omnibus per eum et collegam suum dictis et dicendis, sed a nobis conjunctim. Deinde pra^dictus magnificus domi-

nus Velasco nomine dicti magnifici fiscalis Cxsarei et suo legit alta et inteliigibili voce scripturam protestalionis tenoris infrascripti ', videlicet
:

mus Polus, qui nunc abest. Rursum oratores imperatoris idem Jacobus Mendozza et Franciscus Toleto. .\ccesserunt nonnulli aliorum principum ibidem oratores. Nonnulli erant in itineremultarum nationum episcopi, et ab ultimis
terris

magna impensa, magno

Inchoatum
est

labore conve-

II. "

Cum

respublica Cbristiana miserabi-

nerunt.

liter

convulsa esset, religio labefactaretur, mo,

tam expetilum ab omnibus

:

res

vehementer corrupti essent tota fere Germania descivisset ab Ecclesia invictissimus Carolus Casar llomanorum imperator semper
,
,

Christianis Concilium, causa religionis et refor-

mationis

morum

in eo Iractari ccepla

aliquot

habit;c Sessiones, aliquot super his lata decreta.

Auguslus, cujus nos procuratores sumus primum a Leone, deinde ab Hadriano, deinde a Clemente sanct;c memoriaj Pontificibus Maximis, ac postremo a Summo PontiQce Maximo Paulo III, s?epissime et continuis precibus universale Concilium flagitaverat, et ratione sua^
dignitatis, et ut satisfaccret assiduis supplica-

Ordinum imperii, et solum eversarum rerum perfugium, ad quod semper in duris Ecclesia accedere consuesset; tandem aSanctipostremo Vicentiam tate sua primo Mantuam convocatum est generale Concilium. Sed harum
tionibus
,

civitatum neulra satis apta fuit, in quam multarum et divcrsarum |irosinciarum bomines li-

benter

et

commode

conveiiirent,

Germani

prx'-

sertim, (juibusjustisct gravibusdc causiseoproflcisci non licebat.Demum adimperatoris ipsius voluntatcm, ca;tcris ctiam Cliristianis principibus assenlicntibus i|)sisque adeo poscentibus Germanis, Summus Pontifex Tridentum elegit ipsorum Germanorum causa, propter quos id prjccipue Concilium ficbat, quod illam approbavcrat civitatem, qucmadmodum ipsi Cresari,

advcrsus hostcs imperalor gerebat, in quo suscipicndo potissimum tuenda' et amplificanda^ religionis, intervcniente quoque Sanctitafe sua ratio habita est, ita ut quos ratione flcctere non poterat, armis cogcret. 12. Cum res essent in hoc statu, coepto religionis negotio, causa morum, qua; tot viribus et consilio indigebat, ad quam peragcndam sua majestas ct Gcrmania; ordines a rctro Pontificibus ct Sanctitate Sua jam antea remedium tam crebro flagitaverant, sed frigide nimis et vix tcntata virtute imperaforis pacata Gcrmania, in (]ua rccupcranda^ religionis eidem Sanclitati ct sacro Concilio munus incumbcbat, maxima spc adversus tam eorum, qui hucusque Concilium recusaverant, tani etiam eorum, qui in
et

Eodem quoque tcmpore bellum

sacri imperii violatores

tam necessario ncgofio imperatori adjutorcs

tioncm, pra;lcr
flce
stis)

fu-

eranf, ecce vos reverendissimi domiiii, transla-

omnium

expcctafionem, Ponti-

Maximo

((juod

quidem vos nunquam nega-

illisqiie in publicis

Halisi)onae liabitis comiliis

in provincia (;ermania>

rat

colebrandum concesseidem Suminus I'ontifex, quod locus essct ita aptissimus ob libcrtatcm ct sccuritatem enim posituscst, ul tam Italia' quam Germania;
,

inscio et inconsulto, Icvissima sanc causa procurata et conficla, de translationc Concilii rctulisfis ad Palrcs consultandi luillo, sed neque cogifandi spatio dato, ita iit pridic proposueritis, |)Osfridie decrevcritis, pcrcndie discesserifis, ciim haiid iiiulfis Patribus afque iis qui-

dcm
((

uiiiiis feri! lfalic;e nationis.

nec a Gallicis aul Hispanicis longc distare videatur cujus civilalis el cpiscopus csscl Ciiristophorus Madriilius, vir sanc proparticcps
esse,
:

Hiiic consilio

sancti Pafrcs aliiiiiol,

cpi-

piscopi magna' fidci ct auctoritatis viri, quibus

rcligionis et

morum

caiisa cordi crat, tanquani

reiet

bus
scnt,

et pius, ac sacri

impcrii princcps, et quod

dcsil, ut

callido nimis et

immafuro, Chrisfian^vquc

omnium rcrum,
Pontifcx
iii

qua; ad victum necessaria^ esipse

latiiis

publica^ periculoso

confravcncrc, plaiiequc

commoditas non
siia est,

Sumnuis
dcclarat.

piiblicc, iiispir;iiifc Spirifu saiicfo, fiim transla-

Indictionis Hiilla

Indiclum
ralc

iniiuam, Tridcnli Concilium genc:

omnium consensu
iii

legali cardiiialcs missi.

tioucm Concilii, tum lcgatorum asscrlorum ct Pafriim, (|iii cos secufi cranl, seccssiim improbavcrunl. Piiblicc cfiam profcstati sunt injus-

tam csse Iranslalionem Concilii,

'

vcllciiuc

sc

Kxt.

Ms.

aicli.

Val. sig.

imm. 3229.

p.

IIJ. ol in aliis .Ms.

uiancrc
loco

Tridcnti

libero

cl legilimo

Concilii

ubi supia.

PAUI.I
Inter Iutc impcrator,
(^iiim

III

AXNUS

IT).

CHRISTI

15'l8.

275
factum est
id.

((

Hononiir con-

sent Uom;v,

sistcrent:

Verum

gregati estis, iioste ad

provincia snperata, pugun, altero dcditiono captis, pacata prorsus Germania, ardnum ct pcriculosissimnni bellum
solus confccit.

Albam dcvicto, Saxonia' duobus bolli ducibus altero

Summus

Pontifcx tcmpus interposuit.ut consu-

Nec

destitit

s;cpius

l*ontilicem per nuntios, i)er h>gatum stolica^, pcr eumdem Ca^saris oratoreni, et ante

summum Sedis Apo

et

confectnmet

i)ost

confcctum bcllnm, magnis

bic congrcgati cstis, qui quidem non dissimile secessioni sive ut vos dicitis, translationi, (luam jampridem fccistis consiliuin dcdistis inane, subdolum, captiosum et dignuiu sane quod a Pontifice Maximo damnaretur. Summus autem Pontifex non solum id consilium approbavit, vcstramque sentcntiam
leret vos, qui
, , :

continnis prccibus soUicitare, jubcrct vos omncs, qui adbuc Bononi;E nioramini, ad Concilium redire, tandemque admonere, prsvideat

secutus

est,

sed ctiam illegitimam illam seces-

quot scandala
Christianffi

dissidia, pericula
si

impendeant

religioni,

Incffiptum Concilium

Tridenti

non absolvatur.

Comitia interim Augusta; Germanis indiquffi

xit

quidem adbuc cclebrantur.

In

bis

libero et spontaneo generali totius Germaniw ordinum et statuum, praeterca omnium civita-

sionem Tridentinam, perniciosissimam sanc et perniciosam reipublica; Christian;c,transIationis vocabulo, congregationemque seu illegitimum convcntum Bononiensem Gcneralis Concilii nomine appcllat, huicque illegitimo conventui tantum auctoritatis in suis ad reverendissimum cardinalcm dc Monte episcopum Pra-ncslinum, et ad vos, qui hic adestis, litteris et suo ad imperatorem responso tribuit, quantum vos auctoritate propria vobis ipsis arrogare ausi estis,

tum consensu petente Caesare, decretum est Gcrmanos omnes ad Concilium Tridenti convo,

catumvenire, ut
:

ea,

superquibusindictum

fuit,

tractarcntur, et sacrosancta Concilii auctoritate

gravissimum religionis et universalis Eccledissidium et scandalum. Quid prwterea desidej-abamus a Germanis? quid ab his pelcin
sia;

dccidantur ipsos sacrosanctam Synodum suscepturos, idque prorsus et absque ulla conditione prEestituros se Ca;sari sunt poUiciti. Legavit imperator oratorem ad eumdem Ponlificem Maximum reverendissimum et illustrissimum Christophorum .Madrutium cardinalem et principem Tridcntinum, qui su;e majestatis et

bamus?

toties a Ca^sare repetitis itineribus, tot

,

impcnsis, tot laboribus maximo ct ancipiti susceplo bello atque confecto? Perdetis omnes hos labores pro religione susceptos? perdetis
et prresentem instauranda; restituenda!que religionis occasionem ? perdetis religionis causam admoniti et requisiti? Id vero certissimum est, Concilium Universale ob causas gravissimas et maxime necessarias Tridenti

optimam

serenissimi Caesaris,

Romanorum

regis,

ordinumque sacri imperii nomine sua> beatitudini pium hoc et sanctum Germaniai consilium
indicaret, supplicaret, juberet vos, qui Bononiaj

congregatum

suaj sanctitatls indictione, flagi-

tante imperatore, principibus Christianis assen-

adConciliuniTridenti inclioatum reverti et admoneret, ut honestissimam et necessariam occasionem tot laboribus etperinunc demum partam culis tamdiu qua>sitam susciperet et amplexaretur. In qua et Patres
agitis,

liortaretur

Germanis, convenientibus nisi summa urgente necessitate, procedenlibus tractatibus, ac dilitientibus, petcntibus

episcopis

jam coeptum,

cum

dignitate

Tridentum

redire,

et religionis

causa generali Christianorum consensu, ipso-

rumque Germanorum, quorum potissimum

tia

gra-

ipsa sacrosancta
tractari

Synodus Tridenti convocata

,

fueral,

et conlici

sacrosanctaj Sedis

Aposlolicce auctoritas
dignitate et ipsius

cum Pontificii nominis Summi Pontificis immortali

gentissima discussione, servato juris ordine, omnium Patrum, alio mutari neque legitime posse neque licere. Sa?pe cnim translationes, sine causa, callido et prsecipiti consilio facta? in causa esse solent, ut magno religionis periculo, magnis in republica Christiana turbis et dissensionibus, interdum popnli Christiani perniciosa divisione consilia dissolvantur.

consensu

Causa autem
fuit,

non privatim solum, sed publicc cum reverendissimorum cardinalium consensu. Praiterea jussit eumdem Jacobum Mendozzam (qui Senas ad componendas illius reipublicte res veneral) idem negotium prceslare, pra^cepitque, quod si Summus Pontifex dilationem aut excusationem aliquam interponeret neque pra^sentem occasionem suscipcret, hujusce rei et tam justa? pelilionis,
gloria augeri posset, idque
,

nulla

tam subita^ translationis sed abrupta, quaj se priinum obtulit

occasio, ac vos, reverendissiini asserli lcgati, et

reliqui

jam pridem meditati enim nescio quas et aeris vitium causati, affcctatum et procuratum quorumdam medicorum testimonium recitantes,
fueratis
:

Patres, id quod
febres

vos [ira'cipites Tridento effudistis. Ncmpe et tunc et deinceps apcrtissime patuit nullam extitisse vanae

pnesentissimique in Christianam religionem,

fuerit

ratio

formidinis causam. Prajterca ut ulla discedendi, suam sanctitatcm in

tum

ipsius Ca;saris,
regis

tum serenissimi Romano,

animi tam publice quam privatim testes ipsos reverendissimos cardinales omniumque principum oratores, quotquot ades-

rum

hac pra-terea causa consuluissetis, cuin tam parvi temporis mora nibil periculi esset allatura;
cxitus

nequc enim tain repentina res erat, quod morbi quem causati fueratis, coniproba-

276
vit
:

r-AULi
inconsiilta

Axxus

15.

sus,

christi \:ikS.
bic reces-

aulem

sanctitate sua discessisse

gionem sustenlare, mores emendare,

vos

Pontifex postmodum affirmavit. Imperatore quoque consulto et consentiente id facere debuissetis, cuicura; sunt
ipsi fassi estis, et

Summus

vos translationem vocatis, turbabil Concilium, perdet omnia.

et
" Verum cum piissimus imperator, ut verus legitimus imperator Romanorum, Ecclesiam

quem

et

tutelffi

minare

Universalia Concilia, atque id exaofficii auguslalis, cujus quanta sit in

,

omnium matrem
quod sempcr ab
;

Conciliis auctoritas

manifestum

est.

Verum

tanta fuit vestra festinatio, ut nec vos ipsi volueritis consulere, ncc eos, qui dicebant Beati-

suam et imperatorem prius per sanctam Synodum certiores fieri oportcre, audiendos puquanquam imperator ipse pro tuenda tastis
tudineni
,

defendere ac augerc tcneatur, regnorum suorum et imperii fecit quanquam ab antiquissimis usque temporibus imperatorii muneris fuerit, Universalia Concilia protegere, et eo usquc integra et salva prccstare, quo negotia quorum gratiacongregantur, debito loco et ordinc absoluta sint;
initio

atque amplificanda religione, pro Ecclesia, pro Concilio laboraret. Vos, reverendissimi domini, et caeteri qui liic adestis, vano ct inani timore
simulato, imiieralore inconsulto abscessistis ut qui sffipe alias imperator per oratores suos tam vos ipsos,()ailegatos SedisApostolica; esse
:

cumquc Germania-

dissidia

componere, camque

asseritis,tuml'ontificemMaximum admonuerat,
se

provinciam, partem imperii potissimam, magnumque Ecclesia? mcmbrum pacare, et ad verani Christianamque religionem reducerc institucrit; cumque ad eumdem etiam Hispaniarum aliorumque regnorum acstatuum suorum, quoruu) rex verus et dominuc est, auxilio Summi Pontiflcis

neque traaslationi
potuisse.

Concilii, sed

neque sus-

et

sacrosancti Concilii corrigcndorum, et

pensioni, aut vacationi tacite velexpressc assentiri

eam

Prceterea juris ordinem contempsiatis, et causa; cognitionem, quac in Synodalibus

translationibus sanctorum
instituta est
:

Patrum sanctionibus rem enim omnium fere gravissiet leviter confecistis.

ad veram Christianam vitam reducendorum cura pertineat, qua- ita dennim vana non erit, si Concilium Tridenti indictum, Tridenti coeptum, Tridenti conlinuabitur et absolvelur, animadvcrtentes hunc recessum, seu utvos dicitis, translationem, sine ordine lcgitimo factum, ne-

mam,

propere sane

De-

que

lege,

neque ordine, ncque causa, neque

bueratis certe justas mullorum gravissimorum Patrum, qui vobis haudquaquam assentiri debere ex certa scientia consulebant, contradictioncs libenler audire, eorumque sententias et
rationes

consilio inniti,

omncm

sancti justique propositi

non

ipsis neglectis

animadvertere, atque examinare, ac vixque auditis, rem pro li-

bito definirc.

Quorum quidem

sententiit, tametsi

numero pauciorcs

essent, quia

tamen firmiores

magnam ex hoc claexitium populo Christiano immincre. Pneterea totam Germaniam, ad (juam ha-c potissimum causa spcctat, Concilium postulare Tridenti, poUiceri se Concilio Tridcnti afluluram, sanclam Tridentinam Synodum suscepturam, iit bonus obediensque Ecclesia filius, vos, qui
sui rationem perturbare,

dem

et

erant, sanioresque reipublica; Cluistiana', de-

legatos Scdis .Vpostolica) esse asseritis,

adcstis

cum

reiiic

buisscnt jure praiferri, potuissentque multarum nationum Patres, etsi multitudine aliis impares,

liquis episcopis qui recessistis, et quot(iuot

translationem mere voluntariam, eamdcmque reipublica; Cbristiana' perniciosam impedirc (jua; si fieri oportebat, fuerant sacrorum Conciliorum decreta servanda, ne discederctur a tcrminis ejus regionis eligendus erat in Gcrmania locus, atquc ob id maximc id fieri oportebat, ut dc quorum causa priecipue agebatur,
;

(Jermani tuto possent ad Concilium venirc ([uod proculdubio fecissent, omnibus non vcnicndi subterfugiis, impcdimcntis ct difficultatibus sublatis, ut cxitus ipsc comprobavit. Idcirco nulla rationc defendi potest, quod Bono-

maxime contcstatur, ne magno cum labore tamdiu (|uaisitam componcnd;e instaurandtequc rcligionis occasionem pra;termitlatis ovibus Christi sanguine rodemptis auxilium feratis, et ut primo (}uoquo tempore Tridcntum rcvcrtamini, (|ui locus visuscstSummi Pontilicis approbationc tutus et libcr, ipsius^juc invictissimi ct picntissimi impcratoris lido tulioratque liberior, cujus nuuicris est Concilium protegcre atque lueri, ibique, utdecetct neccssarium est, sacrosanctum Concilium auctorilale Summi Pontilicis, imperaloris ottlagilationc asscnsu
,

subdilam in medio Ilaiia' collocatam quo ncmini impcrio Ecclcsiastico delcgistis dubiuni cst non adituros Germanos. Locum ita(|ue dclcgislis, quem possent onuies mcrito nuillis dc causis, ([ua? nunc a nobis pra-lcrmit-

niam

principum, Tridenli inchoalum diu^iuc habituni proso(]uamini (juod nulbi paclo rccusarc potcstis. Kt sano id jam anfoa cstis polliciti, si uti(|uc (icrmani ad Concilium acccsscrint Conci;

liunKiuc suscepcrint, vos, cum primum falsi morbi suspicio refrixissot, cssc rcdituros, idcni-

tunlur, recusarc, non utConcilium prosc(iuere-

miui, scd ut summo cxitio Cbristianorum Concilium pra'propcrc et ex abruitto dissolvcretis, aul cx aMimorum scntcntia conliciatis. At cum
sil

Conciliorum officium dissidia

lollcrc,

rcli-

sanctissimus Pontif(\v idipsum sa^pc |)or nuntios ct lcgalos proniisil: anno jam fcre dapso ccssanle morbo (si (|uis fuiU, ro Iran^iuilla et pacala, ablata ralione timoris, postulanlibus principibus cl slatibus Germaniir, iisdemquc polli(|uc

PAULI
ccntibiis se liberc et

III

ANNUS

15.

CHRISTI

1548.

'277

absquc uUa conlratlictionc

aul pr;etextu sacrosanctaui iridentiuam Syno(lum susccpturos. Cur non revertimini, ut intcrinissum continuatis opus, ubi cocpistis et conliniiari
.1

oportebat
si

Sanctorumque Patrum instict observatum cst, non omissurum, omnia(iiic alia, qufc ejusdcm domini nostri imperatoris nomine possumus et debcmus, iiuo melius cxpcdiat atquc
patitur, et lcgibus,
tutis, ct orbis

conscnsu dccrctum

Hoc

fueritisc.vecuti, et vos, reverendis-

conveniat inodo

simi domini,

cum

reliquis episcopis

Tridcntum

redicritis, ncque dilationem aut difricultatcm ullam interposuerilis, rcm populo Cliristiano valde necessariam et diviu;e majcstati gratissi-

ct ordine, ficrique luijus nostr;c protestafionis Instrumeiitum in forma publica a pr;esentiltus notariis, ct corum quolibet pcti-

nuis et nobis reddi postulamus una ciim mandato originali, unde et ('onstel Ca^sarem suo

mam
non

facietis

sin

autem(quod

absit et credibilc

muneri
defnisse.

et

nos

officio

nobis injuncto minime

temporc et occasione necessaria, qua? quidem nunc se ultro praslans ofTert, assentiri nolueritis, nos licentiatus Franciscus Vargas et doctor Velascus Cfcest)

tam

just.-c petitioni in

Petimus insuper protestationem hanc nostram, una cum Casaris domini nostri mandato in Actis hujus praetensa congregalionis a
notario
possit.

vestro

inseri

ut

perpetuo

constare

saris procuratoreset consiIiarii,nomine piissimi

et invictissimi

domini nostri Caroli C;csaris Roc.\

manorum
ot

imperatoris,

illius spcciali

man-

dato protcstamur, dictam translationem fuisse esse illcgitiniam et nullam, et omnia inde

Licentiatus V.arg.^s ct doctor Vel.asco . protestationc lecta, idcm magnificus et fiscalis Caisareus suo et collcga; nomine dictam
'<

Qua

protestationis scripturam sic lcctam ctrccitatam

virtute
in Acta redigi petiitet rcquisivit

acta et secuta, ct que post ha'c

quomodocumque

de re qualibet agentur et sequentur, affectata fuisse, et futuras rixas et contentiones in Ecclesia Dei inducere atque nutrire, ac proinde nul-

mandati Cicsarei pra;scntavit, illamque modo etforma,

prout in ipsa continetur.

13.

Ad

qute

omnia revercndiss.
'

et illustriss.

nullamque babuisse vim, sed nec habitura vigorem ullum, ullam penitus subsistentiam, neque eani posse
lius
effectus,

momenti, nullius

D. cardinalis de .Alonte praisidens

petita

pra-fatus re-

protestationc lecta per

dominum

Clau-

esse auctoritatem vestram, qui vos legatos asseritis, ct

cpiscoporum qui hic adestis

et con-

dium notarium suprascriptum ex mente et sententia Patrum existentium in Congregatione respondit, narrata ct recitata per D. Doctorem
Velascum, prout recitantur
testationc scii scriptura per
lustriss. collegae sui, et
ct

majori ex parte adscriptorum, atquc ab illius nutu omnino pendeutiunijUtinreligionis ctmorum reformationis
venistis, ct

Summo

Pontifici

narranlur in prolecta, prajseret il-

cum

tim contra honorem ipsius reverendiss.

causa, tanti
blicae

momenti

negotio, univcrs;e reipuprovincitc,

Patrum

in civitate

Bo-

Christian;c, cique prsesertim

cujus mores et instituta

parum

ei

nota sunt,

noniensi congregatorum, et ca qua; proposita fuerunt de invaliditate translationis ex civitate

Tridentina ad civitatem Bononiensem dolose facta;, ct quai proposita fuerunt de securitate et
libertate civitatis Tridenlina;,

legem prajscribeie
invictissimi

imperatoris

mine

et

speciali

ejusdcm sempcr Augusti nomandato protcstamur, atque

possitis.

Pr;cterea

non esse vera

et

denuntiamus, su;cSanctitatis, et vestramresponsionem, nec aptam, nec pra^^senti negotio et necessitati convenientem, sed illegitimam, et figmentis plenam, et prorsus delusionem fuisse et esse, nulloque jure nulla rationc subsistere. Protestamur insuper omnia damna, tumultus, dissidia, clades, ruinas, excidia populorum, quffi inde evenere, ac evenient, ac possunt contingere vobis omnibus, ct huic congrcgationi, quam Concilium appellatis, non sibi imputanda ad qua; quidem potestis facillime
'<
;

veritatis clypeo carere. Contestatur dc

hoc Deum, qui est ipsa veritas, prout suo loco et tempore, si opus fuerit, deduceturet ostendetur, asserens etiam et affirmans se esse paratum una cum Patribus Concilii niortcm oppeterc, et martv-

quam consentiant, quod hoc Ecclesiam introducatur, ut sa^cularis potestas velit Concilium cogere pro libito suo, ct ei libertatem adimerc et impcratorem (quod cum pacc ejus dicitur) esse Ecclesia;
rium
pati potius,
in

cxemplum

filium,
et
ct

uon autem dominum

vel

magistrum

se

et debetis

remedium canonicum adhibcre. Pro-

collegam
de
iis

suum

esse Sedis Apostolica^ legatos,

testamurque similitcr, invictissimum dominuin nostrum Carolum Komanorum imi)eiatorem semper Augustum, defectu, culpa et negligentia vestra, et sanctissimi Pauli IllSummi Pontificis,
EcclesiaD procellis et tempestatibus, (juas metuit

qua; eis imponuntur, et de tota villica-

tione sua paratos se esse reddere rationem

Deo

primum, deinde sanctissimo

sedenti. Et nihilominus

D.

.\.

in

ipsaSede

dominos procuratores

cum proposita per ipsos Ctcsarc;e majestatis lonet

ex hoc facto, videtque impenderc, totis suis viribus obviam iturum, ejusque protcctionem et tutelam omni studio suscepturum, totumque id,

gam
sint

contineant seriem verborum,

non pos-

omnia memoria

retincri, dixit et obtulit,

pleiiius

quoddabitureis congruiimet
'

responsum
.Ms. car. I'ii.

quod sui juris, muneris, officii et dignitatis est, quo imperalor cst, quo rex est, quatenus jus

Diar.

Conc. Tiid.

.Ms. aicli.

Val.

ulii

sup. p. 280.

278

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.

die Veneris proxime fiitura hora Congregationis consueta; monendo eosdem, ut eadem die et

hora comf)areant responsum ipsum accepturi,

et nisi

quod niliilominus responsum dabitur,

cabitur

com[iaruerint, dixit et protestatus est, et publi-

mundo univcrso, repetens prolestalionem prwfatam et pro repetita habere volens.

14.

Translatio

Concilii jaridice facta.

Hispanis adeuntes legatos rogaverunt, ut se excusatos haberent, si ca;teris comites se non pra?bcbant, indignationem enim Cssaris se timere dicehant, et sic ohedire magis volebant hominibus quam Deo. Non est ergo dubitandum de decreto hoc translationis. Nam cum Concilium esset OEcumenicum et liberum, potuit et
voluit sua auctoritate et libertate se transferre,

Uuibus verbis

prolatis, praedictus

dominus

fis-

nec Pontifex voluit

potestatis

unquam

plenitudine sua;
,

suo ei coUega? nomine, ea tantum respondenda, qua^ tantum in sua protcstatione dicta erant, de quibus publicum Instrumentum vel publica Instrumenta confici et sibi reddi in publica forma petiit ct requisivit. His peractis, dimissa fuit Congregatio hora
calis CfEsareus dixit
tertia noctis, ac Patres

omnes

discesserunt.
' :

addit His enarratis Angelus Massarellus Deus omnipolens sua ineffabili bonitate, suique unigenili Vi\\\ Domini et Redemptoris nostri

sed impedire libertatem quidquid Concilio, et in redilu ad Tridcnlum, vel mansione in Bononia, vel electione alterius loci placuissel, id eliam sibi placebat . 13. Injiiste sibi arrorjat Csesar potestatem statitendi de rebus relirjionis. De liac Casaris protestatione, ut qui supremum in Ecclesiam imperium sibi arrogarct, ac pro arbitratu suo Concilium in co, quem vellel, loco congreganConcilii

dum
tum

contenderet, non

modo Pontifice

et Concilio

.lesu Christi Passionis meritis avcrtere dignetur,

coacto, sed etiam cjeteris regibus contemp-

ne hodierna

sit

principium maximi scliismalis

in Ecclesia Dei .

Non repudiatum autem jure Concilium Hononiense, quod Bononia ditionis Ecclesiastica; foret, uti imperator objiciebat, subjcctis argumenlis ^ De sccuritate
:

tis, agit Jacobus Augustus Thuanus, laudatque Joannis Maria> de Monte Concilii pra>sidis constantiam, qui potius mortem oppctendam professus sit, quam ut a Caisare impie eam auctori-

civitatis

nempe Bononia'duest,

tatem invadi pateretur. Montanus, inquit, de voluntate Patrum miilta graviler elocutus, injuriam sacrosancto
<(

bitandum non crat, nam civitas Ecclesia; qua Ecclcsia Germania ipsa et religionem

Cliri-

stianam a principio hai)uit et lihcrtatem nempe imperium. Et cum Ecclesia mater sit omnium, Germani ut filii non deberent dissidere a matre, et eo maxime, quod principes vicini Bononiae fere omnes pendenl a Ca3sare, et quod libera sit
illa civitas ap[)aret,

huic coetui fieri queritur, Deumque testatur, se paratos extrema quicquc ac mortcm denique potius oppelerc, quam adeo pernicioso Ecclcsiaj cxemplo pali, ut civilis magislralus pro arbitratu

Synodum cogat Ca;sarem quippe non dominum aut magistrum, sed Ecclesia; filium
: ,

ris protestati

ejusdem Caisafucrint contra legatos etConcilium

fiscales

cum

sine

uUo

res|)ectu et per

modum invectiva!,

abs-

essc se vcro ct collegas qui adsunt Romanae Sedis legatos csse, pcnes quos ordinandi et transferendi Concilii jus sit, neque tamen rccusare, quin Deo in primis, deinde Summo Pontifici

que co quod visitaverint unquam legalos et Concilium sine ullo respectu, vel aliud signum humanitatis [)ra^ se tulerint, non tamen aliter quam comitcr et benigne tractati fuerint, et e[)iscopus ille, qui magisjoco quam serio verba minus redolentia jactavit graviter et accrhe repreiicnsus fuit. Veritas tamen est, licet Bononia rcjicienda non esset, neque suspccta habenda, tamen tempore translationis non fuit electa [tro civitate permanentc, scd pro diversorio, donec alius sccurus et idoncus locus [)ro
,

sua^ legationis

[irotcstationcm attinct,

rationem rcddant (|Uod ad ci inlra paucos dies re;

sponsum iri . Quo vero Ca^sar

in

Ecclesiam usur[>are
II

af-

Gallorum rcx ad defcndcndam Ecclesiam juraquc Pontificis, et Concilii sc comparahat, ac xv .lanuarii

fectabat auctoritatem, co Henricus

Cenctensis cpiscopus Bononiensis Concilii

luntatc) confirmavit cx[)osuitque

I*a-

tres (significata o[)lima rcgia in Poiitiliccin vo-

Pannain rcgio

proscqueiido Concilio eligeretur. Dispensationc vcro et [)rovidenlia divina factum est, ut decrcluni hoi' liansiationis revocarctur in dubium,
ejus, nain post

sum|)tu advcrsus Ca^sarcain vim [)ro[)iignatum I'onlifex vcro xi Januarii ad dcvinciendum iri
;

magis clara fieret justilicatio avocalioncm causa; a Sanctiss. D. N. nemo ausus est ci ()|)poncre, cum non habeanl (|uid opponant, ncc tem|)ore etiam discessus, vel |)osl con^iucsti un(|uain sunt cum Poniil
,'i|iiiil

oniiics

cumdcm regem, Carolum Borhonium [)rincipem, a ([uo rcligioncm Catliolicam in Gallia constantissimc diflicillimis lcni[iorihus defcnsam visuri sumus, cardiiialilia digiiilatc decosibi
ravit.

IG. His addiinl Acta P.oiioiiiciisis Concilii

'

XIX mciisis

Jaiiuarii mdxi.mii,

in Concilio

lificc

iiiio

(|iian(lo

disccdcbaliir,

iKiiiniilli

cx

Bononiensi agitur dc rcsiionsiono ad ca, qua; Casaris nominc ab cisdcni [irociiratorihiis fucMs. aroh.
V,il.

'

Ms. nicli. Val. iiM

|i.

siip.

[i.

.'SO.
'

2f.O.

12S.

sig.

miiii.

"ivyt.

p. 18U.

PAULI
rant die

III

ANNUS

15.

lii

CHRISTI 15AS.

279

Lun

cxposita

sententia;, liicc

vcro rogarentur a Braccio Marlello episcopo Fe.

('uin

sulano prolata est

statum hunc rcrum, qui nunc esf, nulla ralione nisi concordia posse retineri, ne dicam minore eorum incom|>r;eclare possint intelligere

modo
<(

ordinari, etc.

Sententia

l.

Quoniani gravissimis de rebus agitur, paamplissimi, et niaximc, ut puto, periculosis, de rcsponsione videlicel ad ea, qua; in proximo conventu, imperatoris maximi nomine, hoc plane in loco fuerunt exposita, et quia etiam res certe videntur in extremum adducta? discrimen, cavendum sane hoc tempore arbitror, non ut quam maxima cum dignitate, sed ut quam minimo cuni periculo ac perturbatione rerum, hffic negotia transigantur, ne forte tanti Cbristianorum imperatoris animo rebus adhuc [)eraclis (ut videtur) incenso, verborum etiam faces admoveantur, quo ingens aliquod 1'atribus crequa etiam ex re, cum ea elur incommodum regula sit, ut nemo ad respondendum de improviso, ut inquiunt, teneatur, ac summa ratione
"

Ires

Sensere alii obsistendum Ca'sari, cum aiquissimas leges j^ro transferendo ex omnium consensu Concilio refellcret, metuendiim(|ueesset, ne translato Concilio, alia in gratiam Luthc17.

ranorum, quosnontamconciliatos vere EcclesiEB

ac Deo,

quam

sibi

devinctos volebat, perlcntaref,

i)rocuratoribus reddendo
consilii

deque responso
maturitate
subjicif

ejiis

cti

actum est. Sed uf Angelus Jlassarellus Sed cum res indigeret discussione, delesunt Patres infrascripti, qui ipsam respon:

summa

sioiiem aptarent, qui Patres fuerunt reverendissimi domini archiepiscopus Aquensis, .Matera-

nus, Naxiensis, Upsalensis, Armachanus, et episcopi Fellrensis, .\nicensis, Ambricensis, Noviomensis, Camerinensis, Veronensis, Salutiarum,

ab illustrissimo pricside, aliisque Patribus proximo in conventu dictum fuit, ut responsum ad

ea, quee

tum

Cffisaris

nomine
.

alferebantur, in
:

Albinganensis, Aliplianus, necnon rcverendus pater Hieronymus Seripandus Generalis Eremitariim S. Augustini. Die Veneris xx Januarii hora xv, fuit Congregatio supranominatorum dominorum de|)U-

aliud tempus diflerretur

El niox

Dicam

in

mihi illud tantum placere, quod ad Christi Ecclesia', Christianorumque principum ac nationum pacem, tranquiliitalem et concordiam spectat ea autem omnia, qu;c ad horum
;

summa

tatorumcoram ipso reverendissimo et illustrissimo domino primo prffisidente, diuqueegerunt

niagna discussione super aptanda responsione

lites, rixas,

discordias et contentiones

nuUa

ra-

tione pertinent, probare

non

posse.

Maxime

igitur censeo

faciendum, quo
ut

in-

gentes

malorum moles

depellantur,

omni

contentione oinissa, et patientiK prorsus ac tolerantiae quibusdam quasi radicibus nixi, nobis, atque inhffirentibus quod certe episcopos et successores Apostolorum maxime decet, de reversione Tridentum omnino agatur ne sane pro extirpandis hffircsibus, componendisque moribus, et pace inter Christianos concilianda, ad
,

qua^ Concilium ipsum convocalum Apostolicis litteris fuisse constat, Christianis fere omnibus

danda procuratoribus Ca?sareis ad eorum protestationem, sedtandem conclusum fuit, utbrevissime pro nunc responderetur affirmando quod Bononi est verum legitimum, univcrsale Concilium, et quod a nemine de hoc dubitari jure potest, et quod adduclaet recitata peripsos procuratores, cum sint omni rationi et veritati contraria, et videantur piaj et Catholicai menti invictissimi imperatoris repugnare et adversari, sancta Synodus certo credit, vel sine suk Ctpsarew majestatis commissione et scientia sed ex mala etsinistra informalione processisse. Non recedendo tamen a protestationibus per eamdem sanctam Synodum infrascripta die
,

Luna;
XX.

factis.

Deinde dimittilur Congregatio hora

quiescentibus et Concilii exitum expectantibus, contentione iiac Tridentina reversionis nostrEC rebus incompositis ad incredibiles horum tem-

die hora xxi, coacla est alia Congregatio generalis, discessereque Bononia procu-

Eadem

ratoresCocsarei,
h;erere
stare

schisma horribile atque atrocissimum bellum adjungatur. Et quoniam non solum clades, pernicies
ha?reses,

porum

necad res|)onsum excipieiiduin voluerunt, quare cum die condicla et

hora non comparerent, promulgatum

per

etvastilas infinita, sed totius ChristianEc reipublica; status, qui

funus atque interitus sit proxime pertimescendus. Quare cum ha;c omnia non impendere tantum, sed jam adesse, ac prope nos urgere videamus, nisi forte ea, qua; videmus, volumus dissimulare, non, credo, jam dubitabunt aliqui, quo tot mala ac tanta a populo Christiano arceantur, quin illudunum, quod in vestra situm
est,

nunc

est, non responsum daretur, quod erat his verbis concepfum Sacrosancta ha;c OEcumenica et generalis Bononiensis Synodus in Spiritu sancto legitime

Synodum

([uin

congregata , pra^sidentibus in ea sancta; Sedis Apostolica; legatis, qua; nullatenus dubifat, ne-

que ab aliquo jure dubitari posse scif, quin legilimum et universale Conciliuni faciatetconstifuaf, cum die Lun;v proxime pr;eferita in generali congregatione, jiosf lectam a nobis propositionem vestram, nionuerit vos, ut hac die

est
sit

manu Tridentina; rcversionis remedium quam primum arripiendum, pnesertim cum

,

compareretis, congruuni et pleiiius responsum

'280

PAULI

III

AXXIIS 15.

CHRISTI 15A8.

ad vestras prwtensas protcstationes accepturi, Quod quiecumque per vos sic vobis resj^ondet adducta fuerunt, cum sint omni rationi contraria,et videanlur pia' etCathoIiciT' menti invictis:

Caroli V imp. Augusti protestatio contra conciliabulum Bononiensc a Paulo III congre-

gatum facta Romse per illustrem Jacobum Mendozam, legatum Ca'sareum, anno Domini
MDXLVllI.
"

simi Ca-saris repugnare et adversari, sancta Synodus certo credit, vel sine sua^ Ca?sarecE majestatis commissione et scientia, vcl ex mala ac

Sanctissime Pater,

cum

respublica Chri-

stiana miserabiliter convulsa esset, religio la-

informalione processisse. Et ita vobis denuntiat, non recedendo tamen a supradicta die Luna? suis protestationibus
sinistra
dicit,
et
,

faclis .
18.

mores vehementer corrupti essent, Germania ab Ecclcsia descivisset, invictissimus dominus Carolus Ca^sar Romanorum impcrator semper Augustus, cujus ego oratoris
befiiclaretur,
tota fere

Interea infirmatus in sua voluntate Careligionis conslituendi

rei

rolus

V niniiam de rebus

auctoritatem sibi arrogavit, cujus

stero die

fama po-

Dononiam

perlata est, ut refert Angelus

'

:* MassarcIIus in Diario XX Januarii mane recepimus litteras e (Jermania xvi hujus Augustre datas, quibus significatur, imperatorem post relationem cardi-

procuratoris vices gero, primum a Leone, deinde ab Hadriano, deindc a Clemente sanctissims meinoriae Pontificibus Maximis, postremo a Sanctitate vestra, beatissiine pater, Paulo III s;cpe summis ct continuis prccibus
ct

univcrsale

Concilium

eftlagitavit

et

ratione

suK

dignitatis,

et ut satisfaceret assiduis sup-

plicationibus

de sua legatione proposuisse statibus imperii, quod hoc IXTERIM, quod Conciliuni non reducitur Tridentum, eligant status imperii aliquos viros, et ipse Cjcsar addet aliquos, qui agant et discutiant de re tola controversa super religione, doinde referant sua? majestati, qui constituet, quid agendum usque ad
nalis

Tridentini

ordinum impcrii, ut solum everad quod semper in sarum rerum effugium

,

duris Ecclesia accedere consucsset, quas qui-

futurum Concilium fpra'supponit enim, quod Bononise non sit Concilium deindc de Concilio agetur . Quam vero injuste C;i'sar protestationes suas adduceret, patuit ex ipso exemplo ab eo dato, nam cum postea Concilium Tridentum translatum esset, Galli;e rex eodem luncjure,
:

causas a sanctitale veslra primum ManpostremoVicentiam convocatum cstGencsed harum civitatum neutra rale Concilium satis apta fuit, in qua diversarum et multarum provinciarum homines libenter siiiml et commode convcnirent, Germani pr;esertim, quibus
tiiam,
,

dam ob

justis et
liccbat.

gravibus de causis eo proficisci non

teris

Demuin imperatoris ipsius voluntate, c;ecliam Christianis principibus assistcntibus, ipsisque adco poscentibus Germanis, Sanclitas

vestra Tridentum delegit

Germanorum

gralia,

quo modo

C;csar,

protestatus est,

non placere

sibi instauratum Tridenli Concilium, atque ab eo provocavit, ex qua provocalione et protestatione gravissima mala emersissc suo loco lu-

propter quos id proecipue Concilium ficbat; quod illam api^robaverant civilatcm, (]uema(linodum
impcratori, iisque in jjublicis eorum Ratisbona' habitis comitiis in Provincia Germaniaf, cele-

gendum
clesicc,

erit

nam regum non

cst

imperarc Ec-

brandisque conccsserat, eadem Sanctilas veslra,

(]uod locus csset aptissimus ob libcrtatem, sc-

sed
,

illi

subcssc. Porro coeptis insistens

(^jcsar

protestationem adversus
,

Bononiensc

(^oncilium nuncuiiatum r>ononi;f etiam Roma^ coram Pontifice in senatu cardinalium procura-

torum opera, xxmi Januarii

rialia
-

(ut

Acta Consistoobsequiis
el

testantur; rcpetivit,

causamque suam

opportunitatem, ila ciiim posilus propinquus, (luain Germanioe silus ess(!t, nec a (iallia aut His|)anis longissime distarc vidcretur, cujus civitalis e])iscopus esset Clirislo]iliorus Madrucius vir sane i^robus ])iuscuritatcm
cst,

et

ut

tam

Itali;e

non promovit, scd

dcbuisset. Pntcrant

corrupit,

cum

(]ue ac

sacri iin])crii priiicc|)s, et sanctitatis ve-

precii)us restitutaquc Placcnlia provehcre

cam

stra> luullis

noiuiiiibus amicus, et (juod

omiiium

enim

])r;esules llispani Chri-

rerum,

(]u;e

stiana demissioue Concilii Bononiensis auctori-

(lil;is iioii

ad viclum ncccssari;e sunt, conimodcsil, ut S;iiiclitas vcstra iii sua Jiulla

talcm agnosccre, quo rursum Bononia Tridcntum Synodus revocarctur, juslissimequc cxigc
balur,

latius dccl;ii;il.

Tridciiti esl, iiKiuam, iiuiicliim Coiiciliuin

ut Kutlicrani

dccreta

fidci

jam

Tridcnli

gciieralc

omnium

consciisu

legati

cardinales

cdita suscipcrc cogcrcntur, ut(juc C;csar se obstringcrct, ([uod Coucilium vctcrc ritu inductis
|)opularilius laicis vcl h;iMclicis celcbrarctur.

luissi ]iriiniiiii

revcrcndissimus

Parisiiis,

Moroillu-

luis et l'oIus ;idluerc, (jui viccs Poiililicis rei)r;c-

sentarent, oralorcs imi^craloiis

strissimiis

admodum

protcslanlur Ca.'sarrioratores. Kdita vero cor;un Ponlificc protestatio Csesaris ab oriilDic subjerlis voibis conI'.).

Coram

ij^so Pujitificr

rcligiosissimus

cj^iscoi^us

Alrcba-

lensis, illustrissiimis vir doiniiiiis dc Granvella,

ct

cgo Jacobus de Mendo/;i, sed nonduiu visuin

s;inclitiili
11.

(c|)la
'

eral

'

fuit
el

vestiiv

ul

apiiaicl ox
'Mi.
K.vl. ctiaui
iii

secuiida
Aclis Couc.

Di,ir.

Conc. Trid.

Uonon.

.Ms. aicl).

Val.
p.

|i.

281.

Cnnsist. Ms. card. Spadic sign.

nmn.

i:t;t.

5H.

Acta

Guldasl. lo.

iulcr Consl.
F.l

iiiip. |i.
I'ii

' lixt.

apud

Hunon.

p. 40C.

in

Ms.

(ai<l.

d).'.

uuin. 2(i8. p. 25.

PAULI

III

ANNUS

15.
belli

CHRISTI 1548.

281

Bulla Sanctitalis vcsti\T, tcnipus satis idoneiim

ducibus, altero pugna, altcro dedilionc

ad inclioandum Concilium, iiost aliquot dies iterum a Sanctitatc vestra missi Sedis Apostolica' legati cardinales revcrendus de Monte reverendus S. Crucis, et iterum reverendus Po,

Germania, arduum et periculosissimum l)ellum solus confccit, nec destitit sa>pius Sanctitatem vestram per nuntios, per legatos Sedis Apostolica', pcr illustrissimum
captis, pacata prorsus

lus

oratores, ego Jacobus Mendoza et Franciscus Toledo absens accesserunt nonnulli aliorum principum itidcm oratores, nonnulli crant in itincre, multarum nationum episcopi etiam ab ultimis terris convenerc, niagnis impensis, magno labore inctioa;

rursum

Joannem Vegam, per me,

et

majestatis

sua;

illustris vir

apud Sanctitatem vestram oratores, et ante et post confectum bellum magnis et continuis
precibus soIlicitare,juberet Patres,qui Bononiae perstant, ad Concilium Tridentum redire, eam-

demque ipsam admonere,

dala, dissidia, pericula religioni,
si

prLCvideat, quot scan-

petitum ab omnibus Cbristianis Concilium, et causa religionis et reformationis

tum

est

et

impendeant Christianaj jam cocptum Concilium Tridenti

ct absolvatur.

morum

in eo tractari ccepta.

non continuetur
belluni adversus

Eodem quoquc tempore

et

hostes

sacri

imperii violatores imperator

gerebat, yi quo suscipiendopotissimum tuenda; et amplificanda? religionis, idque interveniente

Sanctitate

vestra ratio

babita

est,

ita

ut quos

ratione tlectere non poteramus, armis cogereraus. Cum res essent in liocstatu, coepto(utdixi)
religionis negotio causa

morum

qua? totis viri-

bus Concilio indigebat, ad

legitime et absolute prorsus peragendam sacra majestas et Germani ordines a retro Pontificibus et Sanctitas vestra jam antea remedium tam crebro
flagitaverant, sed frigide nimis et vix tentata.

quam

Deinde virtute imperatoris pacata Germaqua recuperanda Sanctitas vestra et sacrosancti Concilii munus incumbebat maxima

nia, in

Comitia interim August Germanis indixit, quajquidemadhuc celebrantur; in hislibero spontaneo generali totius Germani ordinum et statuum, praterea omnium civitatum consensu, petente imperatore decretum est, Germanos omnes ad Concilium Tridenti convocatum venturos, ut ea, supcr quibus indictum fuit, tractentur, et sacrosancta Concilii auctoritate decidantur; ipsam sacrosanctam Tridentinam Synodum se suscepturos, idque prorsus et absque ulla conditione se prfestituros imperatori sunt poUiciti. Legavit imperator oratorem ad Sanctitatem vestram illustrissimum etreverendissimum Christophorum Madrucium cardinalem et principem Tridentinum, quo sus majestatis et serenissimi imperii
caret,

spe et certitudine eorum adventus, tum etiam, qui hucusque Concilium recusaverant, et eorum qui in tam necessario religionis negotio adhuc occupati imperatori adjutores erant. Ecce reverendissimi asserti legati tumultuose praUer
vestra,

Romanorum
nomine

regis,

Sanctitas vestra

Ordinumque sacri pium hoc et

omnium

expectationem, Sanctitate

inscia et inconsulta, levissima sane causa procurata et conflcta, de translatione Concilii retulerunt ad Patres, nulio consultandi, sed neque cogitandi spatio dato, ita ut pridie proposuerint, postridie decreverint, perendie discesserint cum multis Patribus,

quod

ipsi dicunt,

atque

iis

Italicse nationis, vel

quidem tum temporis, vel unius fere ante adeptum episcopatus

sanctum Germaniaj Concilium indiceret, supplijuberet Patres, qui Bononis agunt, ad Concilium Tridenti inchoatum reverti, hortaretur et admoneret, ut honestissimam et necessariam occasionem tot laboribus et periculis tamdiu quffisitam, nunc demum partam susciperet et amplecteretur, in quaet Patrescum dignitate Tridentum redire et religionis causa generali Christianorum consensu, ipsorumque Germanorum quorum potissimum gratia ipsa sacrosancta Synodus Tridenti convocata tuerat, tractari et confici, et sacrosanctse

Sedis Apostolicee

nomen

in Italia degentibus.

auctoritas

Huic consiliO;, sanctissime Pater, plures episcopi magna> fidei et auctoritatis mire, quibus religionis et morum causa cordi erat, tanquam callido nimiset immaturo,Christianeque reipublicsD periculoso, contravenere, planeque
et publice, inspirante eis Spiritu sancto, cujus sane causa in primis agi debebat^ tum translationem propositam, tum legatorum assertorum et Patrum qui eos secuti sunt, injustam esse translationem Concilii, velleque se manere Tri-

denti libero et legitimo Concilii loco publice protestati sunt.

Inter hccc imperator, dum episcoporum congregatio Bononiae manet, hoste ad Albium devicto, Saxoniffi provincia superata, duobus
.\N.\.

nominis majeimmortali gloria augeri posset, idque non privatim solum, sed publice faceret in reverendissimorum cardinalium consessu. Pra^terea jussit me, qui Senas ad componendas illius reipublica; res veneram, idem negotium praestare, quod si Sanctitas vestra dilationem aut excusationem aliquam interponeret, neque prcesentem occasionem susciperet hujusce rei, ut tam justae petitionis, promptissimique erga Christianam religionem majestatis suee animi tam publice quam privatim, vos ipsos reverendissimos cardinales, et pmnes omnium principum oratores, qui Roma agunt, testes vocarem, pra;cepit.
Pontiflcii
state, ct ipsius Sanctitatis vestra;
3fi

magna cum

TOilUS

.\X.XIII.

Ratn. XIV.

282

PAULI

]II

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.
Et

rios suos, qui Bononiae expectabant de

Prtcterea jussit procuratores et consiliaea re

et a

cum probationem causarum translatiosit

nis a perspicuis, et religiosissimis, et probalis-

responsum,

Patribus
si

ibi

congregatis, et a
vel ipsi Patres vel

simis teslibus sumi conveniens,

in ipsa testi-

Sanctitate vestra,

unquam
in

bus inter

sc

parum convenientibus

nullius

Sanctitas vestra id recusassent, vel dilationem

auctoritatis de plebe

hominibus fidem adhibere,

aliquam interposuissent,
coetu

generali

nomine majestatis

suse protestari,

Patrum iniquam

imperatoris autem, et regis Romanorum, et principum, statuumque Germania?, qui in publi-

fuisse translationem, et

omnia inde

facta et se-

cuta ab ipsis Patribus aDfectata, et nuUa esse, atque futura fore. Factum est, beatissime Pater, post requisitiones privatas, etiam publicc, pria reverendissimo Tridentino die nona deinde a me die decima quarta Decembris

mum

congregati sint, qui et pcr sancta' cardinalem, atque eumdem sacri imperii principem Sanctitatem vestram certiorem faciunt, de hoc tam sancto, tam pio Germanorum proposito atque decrcto, fidem in
cis comitiis

Sedis Apostolicai

dubium
vestra;

vertere,

quod ex ipsorum

Sanctitati

ejusdem mensis hora antemeridiana, in hoc reverendissimorum Patrum consessu, cum debita humililate, instantissime rogando, idemque per viscera et per sanguinem Domini nostri Jesu tempus tamen Sanctitas vestra interpoChristi
:

ad consulendos super responso Patres qui Bononiae sunt, qui quidem non dissimile secessioni, sive (ut ipsi dicunt) translationi consilium dedere, vanum, subdolum et captiosum in grasuit

responso tum publice, tum privatim dato intelligi potest. Nulla infertur injuria, si Pontifex hujus controversia; judex Concilii Bononiam translati Patres audiendos censuerit, nec parti Cffisarea; totum se addicere debuit. 21. Multa alia a me prEctermittuntur, sanctissime pater, qua; tempore et loco (si opus fuerit) in hac causa dicentur, quid praiterea desiderabamus a Germanis? quid ab eis peteba-

vissimum religionis et universalis Ecclesiae dissidium, scandalum et detrimentum. 20. Sanctitas autem vestra id Concilium
approbasse, illorumque sententiam suscepisse quodammodo visa est, illegitimam secessionem Tridentinam, periculosissimam sane et perni-

mus?

toties

a Cccsare repetitis itineribus, tot

ciosam reipublica; Christiana>, translationis vocongregationemque seu illegitimum cabulo

,

conventum Bononiensem Generalis Concilii nomine appelians tantumque ei congregationi auctoritatis in suis ad reverendissimum cardinalem de Monlc episcopum Prffnestinuin, et ad vos, qui adestis, litteris, ct suo ad imperatorem
,

impensis, totlaboribus maximo ct ancipiti susccpto bello atque confecto? Perdet onines labores hosSanctitas vestra pro religione susceptos, perdct optimam et pra^stantem sanandae restituenda>que religionis occasionem, et perdet religionis causam admonitusetrcquisitus. Idvero certissimum Concilium Univcrsale ob causas gravissimas etmaxime necessarias Tridenti con-

gregatum

vestree

Sanctitatis

indictione,

flagi-

tante impcratore, Christianis principibus assentientibus, pefentibus Germanis, convenientibus

episcopis

jam coeptum,

nisi

summa

urgentique
ct dili-

responso tribuere videtur, quantum episcopi prwnominati aucloritate propria sibi ipsis arrogare ausi sunt.

nccessitate pra'cedentibus tractatibus,

Prseterea
et

responsum ad Ceesarem dat

diha-

gentissima discussione servato juris ordine consensu omnium Patrum alio mutari, ncquc legitimc posse necliccre.

torium

illegitimum, preesenti occasioni et negotio impertincns, ineptum et inconveniens.

Sa;pe

enim translationcs

callido et praeci-

piti

consilio sine causa fact;v in causa esse so-

Quid enim magis alienum, quam in gravissima causa, in negotio religionis, et Spiritus sancti, ct causte cognatione antcvertcre, et sententiam ferre, et se judicem constitucre, anlequani sibi judicium deferatur et his qui a^grotal)ant otsanandi eranl, (jui hucusque remedium detrcctarc vidcbantur, (jui nunc religionem, qui morum rcformationem, (lui unionem publicarum disscnsionum petunl, et Concilium Tridcnli, ubi cfrptum fucral, continuari et absolvi
:

ut magno religionis |tcricuIo, magnis in rcpublica Christiana lurbis et dissensionibus, intcrdum populi Chrisliani pcrniciosa divisione Concllia dissolvantur, causa autem tam subitee translalionis nulla fuit, scd arrcpta quir se prinnim obtulit occasione, rcvcrendissimi asserli legati, ut a mc dictum est, et reliqui Patres fecerunt (luod jam pridcm mcditati fuerant. Febres
lcnt,
:

enim nescio ([uas et aeris vitiuni causati affectatum etprocuratum quorunuiam medicorum, sed
rvuu

((|uod

onuiium bonorum causam futurum cermedicinam lergiversationibus et ambagibus procederc ct (lencgare. Nos poscebat illi Conciliuni vctcrc ritu ct institulo cclebrandum, in quo Ponlifex
iissimc credunt), pra^stantissimam

prKcipue ancillarum, ct co^iuorum vilissimohominum tcstimonium rccitantes, Tridento ncmpc, et tunc et de|>r;ccipitcs disccsscrunt inccps apcrtissimc patuit nullam cxtitisse van;r formidinis causam.
:

eorum

se constitucrc, ac Ca;sari

judicio prxsidcret, scd illius accusatorcs cum subjiccrc molic-

Pr;clcrca,

si

ulla fucrit ratio discedendi

in

vcstram Sanclitatcm
suluisscnt, cuni
pcriculi cssct

hac pra?lcnsa causa con-

banlur, (luartuu Sironarum mortiferis cantiunculis Ca-sar in pracipitia se pellici vidcbalur.

tam parvi tcmporis mora nihil ncque cuim tam repcnallalura

;

l'AUM
lina res crat^ iiiiod exitus

III

ANNUS

15.

CHRISTI 154^.

283

morbi, qiiem

caiisati

fueranl, coniprobavit.

mittuntur, recusarc, non ut Concilium prosequantur, sed ut summo exitio Christianorum,

Inconsulta auleni Sanctitate vestra discesiilos

decoloratione et deformatione status reipublicse

Christiana- Concilium pr;cpropere et

sisse

episcopos

fassi

sunt, et Sanctitas

exabrupto

vestra

postmodnm

affirmavif. Cui

quidcm

san-

dissolvant, aut ex animi

ciant.

eorum

sentcntia confi-

ctitatis vcstr;v

testimonio
littera? et

multum

certe fidci et

auctoritatis detrahunt vestra; ad reverendissi-

nium de Monte rem data\

<<

responsiones ad Cxsa-

At cum sit Conciliorum officium dissidia tollere, religionem sustentare, morcs emendare, hic recessus, quem ipsi translationem
vocant, turbabit Concilium, perdet omnia.

Imperatore quoque consulto etassentiente id facere debuissent, cui cura' sunt et tutelae Universalia Concilia, atque id ex munere officii Augustalis, cujus quanta sit iii Conciliis auctoritas,

Verum cum piissimus imperator,

et

sanctis-

sime

summe

Pontifex, ut verus et legitimus

Romanus imperator, Ecclesiam omnium matrem augere ac defendere teneatur (quod semper ab initio regnorum suorum etimperii fecit) cumque ab antiquissimis retro temporibus imperatorii muneris fuerit, Universalia Concilia
protegere, eteo usque integra etsalva praestare, quoad negotia, quorum gratia congregantur,
debito loco et ordine absoluta sint cumque Germaniai dissidia componere, eamque provinciam, partem imperii potissimam, magnumque Ecclesia? membrum pacare, et ad veram Christianamque religionem reducere constituerit, cumque ad eumdem etiam Hispaniarum aliorumque regnorum et statuum suorum, quorum rex verus ac dominus;est, auxilio Sanctitatis vestrse et sacrosancti Concilii corrigendorum, et ad veram Christianam vitam reducendorum cura pertineat, qu ita demuni vana non erit, si Sanctitasvestra Concilium Tridenti indictum, Tridenti coeptum, Tridenti continuaverit et ab;

manifestum

est.

legatorum assertorum festinatio et simulatio, ut nec ipsi voluerint consulere, nec eos qui dicebant Sanctitatem vestram et imperatorem prius per Sanctam Synodum certiores fieri oportere audiendos putarint. Cumque imperator ipse pro tuenda
fuit

Veruni tanta

pro Ecclesia, pro et inani timore simulato, imperatore iuconsulto abscesserunt. At qui ssepe alias imperator per oratores suos cum ipsos assertos legatos, tum Sanctitatem vestram admonuit, se neque suspensioni, aut vacationi tacite vel expresse assentiri posse.
et

amplificanda religione,
ipsi

Concilio laboraret,

vano

22.
et

Pra^tereajuris ordinemcontempserunt,

eam causs cognitionem,

qua? in Synodalibus

transiationibus sanctorum
instituta est.

Patrum sanctionibus

Rem enim

fere

omnium

gravissi-

propere sane et leviter confecerunt. Debuerant certe justas multorum gravissimorum Patrum, qui illis haudquaquam assentiri, docti re, ex recta conscientia consulebant, contradictiones libenter audire,

mam,

solverit.
23. Animadvertens inquam, imperator hunc recessum, seu (ut ipsi dicunt) translationem sine ordine legitimo factam, neque lege, nec ratione, neque causa, neque consilio inniti,
,

rationes animadvertere,

sententias ac atque examinare, ac non ipsis neglectis vixque auditis, rem pro li-

eorumque

omnem
quam

perturbare

bitu deflnire

quorum quidem

sententia:>,

quod

propositi sui rationem totam Germaniam ad hc potissimum causa spectat, Concilium

;

sancti justique

pra>terea

graviores et firmiores erant sanioresque reipublica^ debuissent in re pra^ferri, potuissentque

Patres, etsi multitudine impares, translationem mere voluntariam, eamdemque reipublicse Christiana; perniciosam inipedire. Quam si fleri oportebat, fuerant sacrorum Conciliorum decreta servanda, ne discederetur a terminis ejus regionis eligendus eratin Germania locus propinquior et opportunior, atque ob id maxime fieri oportebat, ut de quorum causa prsecipue agebatur, Germani tuto possent ad Concilium venire, quod proculdubio
aliis
:

postulare Tridenti, polliceri seConcilio Tridenti affuturam, sanctam Tridentinam Synodum su-

multarum nationum

scepturam, Sanctitatem vestram, quam semel atque iterum obtestatus est, nunc. quoque ut

bonus obediensque
siffi

Sanctitatis vestra? et Ecclecontestatur debita humilitate et Christiana monitione per viscera Domini nostri Jesu Christi, ne magno labore tamdiu
filius

maxime

quEcsitam
nis

componend restaurandquereIigioprffitermittat
sibi
,

occasionem Optimo maximo

ovibus

Deo
ferat,

commissis auxilium

fecissent,

omnibus non veniendi

subterfugiis,

impedimentis et difflcultatibus sublatis, ut exitus ipse comprobavit.

jubeat suos assertos legatos cum reliquis episcopis qui recesserunt, sine mora Tridentum reverti, qui locus visus est Sanctitatis vestra; approbatione tutus et liber, ipsiusque invictisliberior, cujus

Illud vero nulla ratione

in

quod Bononiam

medio

Italiaj

defendi potest, collocatam,

subditam imperio Ecclesite delegerint, quo nemini dubium est, non adituros Germanos.

simi et pientissimi imperatoris fide tulior atque muneris est Concilia protegere atque tueri, ibique ut decet ac necessarium est,
ris, efflagitatione et
,

Locum

itaque delegerunt

merito multis de causis,

quempossent omnes qua? nunc a me praiter,

sacrosanctum Concilium auctoritate imperatoassensu principum Tridenti diuque habitum prosequantur inchoatum

284

PAULI

III

ANXUS

15.

nia;

CHRISTI 1548.

jam

quod nullo pacto recusare possunt, et sane id antea polliciti sunt, si utique Germani ad

esse auctoritatem assertorum legatorum sanctitatis vestra3 et

eorum episcoporum,
vestra;

Concilium accessissent, se quamprimum illa falsi morbi suspicio refrixisset, esse redituros, atque adeo Sanctitas vestra idipsum Casari per
nuntios sfcpe
24.
<<

sunt

sanctitati

et legatos

promisit.

obnoxiorum, atque ab illius dentium, ut in religionis ct morum reformationis causa tanti momenti negotio universse
reipublicic ChristianEe, eique provinciae praesertim, cujus mores.et instituta

qui Bonomajori ex parte uulu omnino pen-

Anno jam

fere elapso, cessante

morbo

(siquisfuit) re tranquilla et pacataallataratione timoris, postulantibus principibus et statibus

parum

eis nota,

GermanicT, iisque denique se libere

ulla conditione aut pratextu

et

absque

Synodum sanctam

Tridentinam suscepluros, cur uon revertuntur et intermissum continuant opus, ut coeperant, ut continuare oportebat ? Hoc si Sanctitas vestra
fuerit executa, et

nunc assertos legatos Tridenredire sua auctoritate et impcrio coegerit, neque dilationem aut difficultatem ullam inter-

legem prascribant. Prffiterea ejusdem invictissimi Piomanorum imperatoris semper Augusti nomine, et speciali mandato, prout supra, protestor atque denuntio Sanctitati vestrai responsionem illegitimam, praisenti negotio et necessitati ineptam, inconvenientem, fuco et figmentis plenam, ac
prorsus delusoriam fuisse et esse,
jure nullaque ratione subsisterc.

tum

nulloque

posuerit,

rem populo

Cbristiano valde necessatus,

Protestor prailerea
dissidia,

omnia damna, tumul-

riam

et divinaj majestati

Sin occasione necessaria,

gratissimam faciet. aulem justtc petitioni tempore

quae

clades,

ruinas, excidia populo-

et

rum, ad
Dei,
et

hsec

divisiones et scandala in Ecclesia

pericula,

quidem

nunc

se

religionis

atque reipublicae

ultro

praisens offert, assentiri noluerit (quod abborrendum sane estab eo, qui prorsus totius

Cbristiaufe detrimenta,

reipublicw Cbristianw curam gerit, atque adeo ipsius Domini nostri Jesu Christi vices repra^-

inde evenire, atque eveniunt, etpossunt contingere, vestrai beatitudini, non sibi imputanda. At quai quideni facil-

qua

lime

et potuit et

Ego Jacobus Hurtadus Mendoza nomine pientissimi et invictissimi domini mei Caroli
sentat)

Pontificatus,

debuit ex forma et essentia usque ad sanguinem, usque ad

animam remedium commodum

25.

Ctesaris

Romanorum

imperatoris ex

illius spe-

adhibere. Protestorque similiter Carolum Romadefe-

ciali mandato, et nomine totius Sacri imperii, regnorum et doniiniorum suorum, multiplica-

norum imperatorem semper Augustum

ctu,

tas privatim ct publice

Evangelicas requisitio,

idque non denuntiationes monitiones solum, ut superius diclum est, a me semel atque iterum, sed ctiam phuies in boc amplissimo et religiosissimo cardinalium consessu, dic Mercurii hora antenieridianadecima quarta Decembris, et in hoc eodem loco rursus die Martis hora promeridiana vigesima septima
nes,
,

culpa et negligenlia sanctitatis vestrte Ecclcsia; proccUis et tempestatibus, quas metuit ex hoc facto videtque impcndere, totis suis viribus obviam iturum ejusque protectionem et tutclam omni studio suscepturum, totumque id quod sui juris, muneris, officii et dignitatis est, quo imperator est, quatenus jus patitur, et
legibus sanctorumque

Patrum

instilutis,

et

orbis consensu decrctumatque obscrvatum est,

ejusdem Decembris, pricsentibus reverendissimis Patribus et principum oratoribus, aliam protestationem dic Lun:c dccima sexta mensis Januarii hora promeridiana a procuratoribus et
consiliariis

ex nunc non omissurum, omniaquc alia, qufe ejusdcm domini mci impcratoris nomine possum et debco, quo mclius expediat atquc conveniat

impcratoria)

majcstatis prolatis in

generali

coetu convcntibus Bononia?

habitam,

plissimi cardinalcs, salvo libus

tandem novissime protestor, dictam trauslationem, seu rcccssionem fuisse etessc illcgitiniam ct nullam, at(|ue omnia indc acta atquc sccuta, ct qua; postbac (juoniodocumque de re qualibet
scquentur, affectata fuisse, et contentioncs in Ecclesias Dei induccre at(|uc nutrire, ac dcindc nullius momcnti, nullius clfectus causa, magnam cladem Christiano minari, lidem et cxitium populo Calliolicam et sacrosanctam rcligioncmin pcriculum adduciMC, univcrsalcm Ecclcsiam Dci scanilalizarc, dccoiorarc, dcformarc, cjusiiuc slatum cl majcstatcm, ac proinde nullius mo-

amomni jure, ct facultaquomodocumquc domino meo im|)cratori

modo ct ordine. Protestor vobisctiam, RomaniPatres,

agentur atque
ri.xas

futuras

et

compctcntibus, ubi Sanclitas sua in pricmissis negligens fucrit, aut quacumque alia causa instaurationcm religionis, unioncm proviuciarum Gcrmania;, veram, absolutam cl gcncralcm in sanclo l^niversali ('.oncilio lieri oporld, morum rcformationcmomiscril aut distulerit, vosquc itidcm iu his ncgligculcs fucritis, cadem omnia, (lua- Saiictilati Sua? prolcstatus suni, codcm niodo ct ordinc nomiue in^iclissimi et piissimi domini mci Caroli Romauorum impc-

nullius clfectus causam, nullamquc iiabuissc vim, scd uec habitura vigorcm ullum,

mcnti,

scmpcr .\ugusli prolcslor, at(|uc dcuuuhanc protcstatioucm bis ct ter, et totics quotics, ct ubi milii visum fucrit esse ncccssarium, ct quaincuinquc aliam supcrpra?ratoris
tio,

at(|uc

ullam pcnitus subsistcntiam, ncquc cam possc

missis.

cl

ab cis dcpcndcnlibus

conncxis

ct

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI I5A8.

285

emergentibus lacturum aflirmo, et lacultatem mihi reservo, testes vos omnes, qui adestis, huic mc;i! protestationi sistens, petoquc a vobis
notariis et a (]uociunque vestrum, ut publica de
tiis

prieteriti Concilii Tridentini de instauranda disciplina servarentur, et qute circa dogiiiata fidei concepta crant, in dubium revo-

omnia decrcta

cari vetuisse,

quibus Angelus Massarellus hajc

omnibus
2(5.

conficiatis

Instrumenta

subjicit
"

'

Paulus III protcstationl Caroli Vrespon-

XXIV Januarii revereiulissimus dominus

Respondit mox Cwsarei oratoris protestationi

nomine
erat,

det, consuUis prius prxsulibus Bononiensi/ms.

cardinalis Marcellus Cervinus de Monte-Politiano tituli Sancta^-Crucis secundus sacri Conprffisidens et legatus Apostolicus ex Urbe reversus salutavit Patres nomine sanctissimi
cilii

Pontificio

Blosius designatus episco',

pus Fulginatensis

qui Pontifici

secretis

eam

protestationem, utiniquam et inanem

:

domini nostri papfe, retulitque

su;e

morae cau-

caiterum re maturius cum cardinalibus perpensa in proximo senatu amplissi-

non admitti

sam
tia

fuisse urgentia negotia, qua' in sua absen-

emerserunt, hortatusque fuitPalres, ut bono

mum
<i

responsum redditum
Uesponsio

iri

summi Pontificis

ad protestatio-

essent animo, beneque sperarent in bonitate Dei de successu prajsentium rerum ita turbu-

nem eadem
sum

die data ipsi oratori Ca>sareo, qui

lentarum,
observari

tamen vocatur ad aliam diem, plenius respon

et quod sua Sanctitas mandaverit omnia decreta a sancta Synodo Tri-

accepturus. Audivit sanctissimus

Dominus

noster,

denti promulgata, prEesertim ea, qua; tangunt reformationem, cum ea, qutc dogmata respiciunt,

tuw procurationis procuratorio nomine Ctesarea? majestatis exposuisti, ac coram sua Sanctitate et his reverendissimis dominis fuisti
illustrissime
orator,

domine
et

mandati tenore,

qufc

jam diu observata fuerint et observentur, de quo Patres Isetari debent. Delnde reverendis-

dicto

nomine protestatus. Quibus omnibus quantum ad sua' sanctitatis officium pertinet,

sua, et Deo, cui nihil
,

simus dominus cardinalis de Monte egit gratias nomine sanctse Synodi suee Sanctitati, et ipsi reverendissimo domino cardinali Sanctte-Crucis
de labore suscepto. Deinde rogantur sententiaj

licet potuisset Sanctitas

super canonibus abusuum Sacramenti Po-nitentise .

occultum, et hominibus qui conciliaris hujus rei negotium noverant, etiam tacendo satisfacere, nec recensere qua" in ea re Sanctitas sua ad Dei ipsius laudera et Christianai reipublicse beneficium hactenus prsestitit, ne tamen
est

cellas,

Inter has protestationum Ctesarearum proquibus Ecclesiie navicula jactabatur

,

oflfusus

erat

omnium

oculis

funesti alicujus

apud rerum harum ignaros opinio pra?judicet veritati, cum etiam taciturnitas nocere quandoque soleat protestato, sua Sanctitas non admittendo per aliquem actum, tam praisentem

schismatis terror, ad quod discrimen avertendum, visum est prasidibus Bononiensis Concilii consultius fore, ut abrumperetur Pontificia
auctoritate Concilium

quam futurum,
illi

protestationem hujusmodi, nec

ut frivolee tacite vel expresse consentiendo, intendit, re prius cum venerabilibus fratribus
suis sanctaj

atque in commodius quod Farnesio cardinali signiflcatum memorat Massarellus XXIV Januarii reverendissimi domini legati scripserunt ad cardinalem Farnesium qua,

tempus

dilTerretur

ture discussa,
culariter et

Romana; Ecclesia; cardinalibus maomnibus et singulis per te prospecialiter

liter

considerato diligenter pnesenti statu re-

positis, et in ista protestatione contentis, parti-

respondere

quorum

rum, videtureis necessarium fieri suspensionem Concilii, cum pra?lati amplius in hoc statu retineri non possint, que suspensio necessario facienda videtur in responsione oratori Cajsareo post ejus protestationcm danda, ut scandalis obvietur, etc. Subdit auctor formulam responsi dandi oratori Ca;sareo, cujus protestatio

gestorum et scripturarum nunc exhibita. Monet te tamen, ut oratorem, et ad actum hunc specialem suge majestatis procopia
per
te

omnium

curatorem, ac ca?teros vos omnes notarios et primo celebrando consistorio redeatis, responsionem hujusmodi accepturi et audituri. Interimque ab Urbe non recedatis nec fidem aut testimonium hujus intimationis detis, ut de omnibus simul rogati sitis, etrequisiti >. 27. Consuluit interea Pontifex Bononiensis Concilii Patres, quid ab ipso Ctesarea' protestationi Romse respondendum esset, reversusque Bononiam Marcellus Cervinus Concilii legatus significavit Patribus sanxisse Pontificem ut
testes ut in
, '

xxvJanuarii Bononise excepta cst, concinnatam a legatis fuisse, consuItunKiue Pontifici, ut controversiam translationis ad subsellia Apostolica

judicandam traduceret. XXVI Januarii revercndissimi logati miserunt ad reverendissimum cardinalem Farnesium judicium eorum circa responsionem dau-

dam

a sua Sanctitate ad protestationem oratoris

,

Cajsarei

offerendo

Acla Consisl.

.Ms. card.

Spadie sig. num.

133. p.

311. Exl.

in

conjungat suspensionem, facturum judicium de validilate translationis, qua? impugnatur a Caisare . 28. Kalendis Februarii Paulus Pontifex in
se
'

cum quo

um. 3229. et in Ms. Fr. card. Bar. sig. num. Sunimarium. .Ms. Conc. Trid. et Bonon. p. ."jT. E.\t. in actis QOnc. Bonon. p. 61.
.\h. arcli.

Vat. sig.

125.

Diar. Conc. Trid. et

Bonon.

|i.

2.S2.

Id.

ili.

286

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.

senatu accuratius ac prolixius responsum dedit jactatasque ab eo improbe Ca-sareo accusationes ac defectionis minas Apostolica constantia refrcgit, motamque de injusta Concilii translatione litem defmiendam a Sede Apostolica pronuntiavit Blosii, qui a secretis erat, ore ac opera, ut referunt Acta Consistorialia
oratori
, ' :

suam

eripi

minime

pati posse

si

Cssari con-

stans desiderium fuit, ut perageretur Concilium,

eamdem

et sibi

mentem

fuisse etiam

antequam

Ca;sar de eo cogitaret, quippe

cum

illuni tate

antecedat

id

cum

bellis

Germanicis intertur-

"
rii

Roma^ apud Sanctum-Petrum

Februa-

relinquere in medio disceptandum, uter in eo negotio ardentior fuerit, Csar-ne, qui bellicis motibus Synodi celebrationem imsit,

batum

MDXLviii, fuit consistorium, R. P. D. electus Blosius Fulginalensis Sanctitatis suai secretarius, jussu cjusdem sua; Sanctitatis legit res-

pedierit,

an

ipse,

qui nulli principi operam

suam

addixit pra^terquam uni Caesari,

quem

in

ponsionem protestationis

per

illustrissiinum

eo bello, cujus successus ad tam optatum finem munire viam videbatur, opibus suis adjuvit;

dominum Didacum Hurfadum

tatis

de Mendoza CxsaresD majestatis oratorem nomine sua3 majes(ut asseruit) in

quippe nullam non

ficandi rationem, ex

inivit Christiani orbis paci-

praicedenti

consistorio

tium vocatus

facla', ipsi

Dominum Blosium
tat .

oratori, prout penes electum secretarium consPerstringuntura Jacobo AugustoThuano

-

domino Didaco

illius

responsi capita his verbis

Accurato

et artificioso

scripto respondet

ex ea contestatione initio magnopere commotum et incredibili dolore aflectum fuisse quippe

:

pessimi cxempli, neque hactenus usurpata, nisi ab iis, qui ab Ecclesise obsequio atque adeo religione ipsa defecerint, quod tantum abest, ul de Ca?sare credere vel uUo modo suspicari velit, ut potius euni legitimam Ecclesia> potestatem detrectantes ad officium reducturum, et in eos severissime animadversurum speret, quod cum bello nuper, in quo Pontificiis pra;cipue copiisadjutus est, confecto ostenderit, mirari se eo magis Ca^sarem pro tanto beneficio disparem gratiam rependere; verum se summo illo dolore postea levatum postquam mandati formula inspecta deprehensum cst Mendoza' minime datam facultatem, ut contra Pontificem et cardinalium senatum protestaretur, sed legatis tantum Bononiam missis, ut coram Patribus qui illic sunt agerenl, injuncres
sit

cum

quo ad summum sacerdonec Patrum migrationem adeo exaggerandam esse, cum ea majoris sive sanioris partis decreto facta sit, et in eorum potestate sit ex justis et legitimis causis Concilium transferrc. In prKsentiarum quidem an legitime translatum sit nolle pronuntiare verum si in controversiam veniat, ejus rei sibi judicium rcservare, atque interim coetum illum, qui Bononiaj sit, Concilium jure appellare nunquam se prorsus recusasse quin Tridentum redeatur, modo id legitime fiat, hoc est, citra Ecclesiasticse auctoritatis detrimentum, et sine aliarum nationum offensione; satis constare quam de Germania? salute sollicitus fuerit, jam bis inest,
:
:

dicto

Tridentum Concilio; vcrum

id

frustra

fuisse, discedentibus Ca?saris legatis, ac nullis

fere episcopis
vis ex Gallia,

Germanicis eo venientibus, quamHispaniact aliis remotioribus pro:

tum fuisse, itaque mandati fines egressum essc Mendozam, et modestissimo principi suo injuriam fecisse, qui non aliter quam contra translationis
lexerit,
sit,

lcctari se quidem magnopere temporum ac rerum statum in Germania mutatum csse, libenterque audire, successibus tam prosperis, auctoritate et potentia auctum Ca?sarem in se recipere, Germanos, si Tridentum redeatur, Concilio subscripturos cffiterum mirari qui fiat, utsi Germani tam bene affecta voluntate sint, adeo salutare remedium

vinciis episcopi confluerent

intra

unius

civitatis

moenia concludant. Etsi

Synodi auctores contestari suos inteltotiusquenegotii et controversiffi, si qua

inler|)ellatus recusasset,

enim eorum pra;cipuc gratia cogatur, cogitare tamen dcberc illos, cum eodem morbo teneanhodie Dani Gothi atque Britanni hoc exemplo nccessitatcm induci, ut in eorum finibus etiam Synodus habeatur; contra vero multur
,

judicium ad Pontificcm pertinere existima-

verit, qui si a Ca^sare

tunc protcstationi contra ipsum merito locum fiiturum fuisse id cum nustiuam factum sit,
:

tis

testimoniis ostendi posse

extra provincias,

in

quibus lutreses exorta^sint, sxpius celebrata

iniquum cssc quod pctat Mendoza, ut Pontifcx pr;rJM(licio iisus decretum de Concilii translalionc factum rescindat, ita corruere omni ex parte Mcndozai actionis fundamentum, qui nec a-quum |>etat, nec agendi facultatem habcat.

fuissc Concilia,

unde

aiiparcat nihil

tam

acri et

festina dcnuntiationc

opus

fuissc,

et conditio-

nes a Patrihus propositas

net|ue

novas esse

Uuod ad criminationes
genter
in Ecclcsia;

atlinct, quasi ipse negli-

causa versetur, non se quidem invidcrc Ca-sari glori;r, quod ogrcgiam operam in lioc negotio navaveril, ca;terum sil)i
Acla Consisl. sig. num.
1.

neque iniquas, quiiqie solere ista iion tantum Pontificum, sed ct Ca?sarnm legibus definiri, itaquc non fuisse cur Patrum responsum frivolum csse ac figmentis plcnum dixcrit Mendoza
:

vcro Pontiliccm, ijuaiuvis iicgligcnlia> vere accusari non possit, molestc fcrre, si quaiulo conliiigat ciim officio dcesse, eo diligciitiam
iicc

\X.i.

\t.

310.

'

Jacol). Auf:.

TlMuinu

Ca.'sari3 cxcilari,

modo

intra canccllos, qui

ct

illi

liisl.

V.

circumilanlur consistat

juris

formulam, ac

PAULI
sanctormn Palrutn

III

ANNUS

15.

CHRISTI

I5-'|8.

287

leges, Christianiquo

orbis

co scquatur, quod si fiat, mininie dubilare, quin ulriusque functio, licct diversa Ecclesisc futura salutaris et distincta sit

consensum

in

hujus molestia; inipso protestandi munere fiingendo, quasi gravi onerc portando teipsiun
,

postremo quod migrationem Patrum illegitimam esse contendat Mendoza, quoniam in lioc controversitc cardo vertatur, ejus rei cognitio-

minime dubitamlum sit co autem majorem, quo vcl majus studium tuum erga clarissimam Cwsareiu pietatis etreligionis famam;
sensisse
;

vel

cui ex

nem

sibi vindicare,

inEcclcsia obtinet, potestate viris amplissimis collegis ac fratribus suis Parislo, Burgensi, Polo et

pro ea,

quam

major pielas erga Ecclesiam esse dcberct, hac re non minimam perturbationem impendisti, ut quiscjuc pius ac prudens rcrum
irstimator fuerit, merito suspicari posset.

eamque

H;uc ergo est ipsa causa doloris,

quam

Crescentio demandare, et si quidem flnito judiillegitime Concilium Bononiam cio parebit translatum fuisse, omni ratione curaturum ut Tridentum revocetur. Interea dum illi cognos,

protestandi asscrta abs te facultas merito utris-

que

attulit,

quam
est,

si

in te ipso,

quod minime

cent, petere ne quid ab alterutra parte in

con-

trarium

liat,

sed quidquid bac de re velint in

medium

afferre, id ut intra

proximum mensem

faciant edicere, ac ne Germaniae deesse videa-

eos sc missurum pollicetur, qui populorum illorum infirmitati, si Caesari et ipsis non ingratum esse cognoverit, commoda ratur, legatos

tione mcdeantur. Haec eo scripto continebantur.

29. Extat illud in Ms. Arcbivi Vaticani ', cujus series ob rei gravitatem repetenda visa est Responsio Sanctissimi Domini nostri data
<

ipsi oratori Csesareo in publico consistorio

Ro-

mse

Februarii mdxlviii. Magnam superiori consistorio, illustris-

cxpertus non fuisses, in illis certe religiosissimis et principibus viris, et nomini Caisareo multis de causis addictissimis qui te, cum jam ad protestandum accederes, adierunt, multis lachrymis mixtas preces et hortationes secum afferentes, ut le ab incoepto protestandi proposito abduceres. Hanc qualis sit facile cognoscere potuisti. IUud vero omnibus notum est, rem mali exempli, et ab iis potissimum usurpatam, qui vel prorsus ab obedientia recesserunt, vel in ea vacillare cceperunt. Quare si haec maxime perturbationis Ecclesi;e sigiia certissima graviter sanctissimi domini nostri animum commoverunt qui paterno amore semper Cffisaream majestatem est prosecutus, et Ecclesia; paci, ut pastorem Ecclesiffi
,

credendum

sime domine orator, mceroris causam dcdisti

nostro et sacro cardinalium collegio, cum ex Diplomatis illiusverbis^ quod mandatum appellabas, hoc in loco abs te
prolati et recitati facultatem tibi ipsi

decet,

semper

studuit, nihil
et

mirum. Eo vero

sanctissimo

Domino

graviorem dolorem
Collegio, et

ejus Sanctitati et sacro

sanctis-

omnibus qui pacem Ecclesiae amant, quo minus hoc tempore aliquid hujusmodi expectabatur. Quid enim minus exincusserunt,
pectari poterat a Caesarea majestate,

sacro collegio protestandi a Cacsarea majestate datam esse assereres, qua statim es usus. Magna idem mandatum
et

simo domino nostro

quam

eo

postea diligentius
titia

expensum

et

examinatum

Ix-

eos ipsos affecit, quorum animos dolore antea afflixerat, cum nihil in eo repertum sit,

quod

tibi

istam facultatem,

pseris, daret. Htec vero

quam tu tibi sumduo cum explicavero,

ac simul doloris etmceroris causas atque rationes reddidero, scias tibi maxima ex parte, ad ea omnia, qua; alicujus momenti, vel dicta abs
te prolixius

tempore, quo contra eos, quibus rebellionis nomen erga ejus majestatem, maxime veroerga Ecclesiam Romanam obtigerat, cum Protestantes se appellarunt, gloriosissimam victoriam reportavit, idque non tantum interveniente Sanctitate sua ut domine orator, nimis leviter jcstimans auxilia suae Sanctitatis in hoc ipso bello Caesareae majestati missa dixisti, sed ita prolixe copiis et pecuniis adjuvante', utvirespro
,

patrocinio Ecclesiae excesserit

omnia autem

vel

acta in

superiori

consistorio

tempore opportuno
auxilia

data, ut ipsa opportunitate

fuere, de quibus

esse

nunc responsionem expectas, quscenim protestatioilla complectebatur, licet responsione non indigeret, tamen silentio non prfeteribo. Hunc vero ordiresponsum
:

superarent. Quid igitur

tales

utcumque magna beneficio et utilitate minus expectari poluit, quam ut adepta victoria, et ea adhuc recenti,
fructus pietati et benevolenliic sanctitatis

respondendo sequar sanctissimi domini nostri auctoritati obtemperans, quem mihi prcescripsit, cum mihi has partes tibi respondendi
in

nem

ejus Caisarea majestas redderet, ut flnis illius belli principium protestandi contra eum futurum cssel? An expectavit, ut faceret uvas, etfecit

dedit.
Igitur,

labruHcas ? dicit Propheta in Dei

ut a moeroris causa explicanda inest,

persona ad

cipiam, ea quidem hujusmodi

facile intelligere possis, praesertim

Ms.

quam per te cum partem

populum suum post multabeneflcia illi collata, cum eorum ingratum animum redargueret. Si
vero ipse Dei
vicarius Caisaream majestatem

p. 61. In

arcli. Vat. sig. num. 3229. p. 99. el in .\Is. Fr. card. Bar. num. 123. insc. Summar. Conc. Trid. et Bonou. post. med. eodem lib. sunt .\cla Conc. Bonon. vide p. 62. Ext. in Acl. Conc. Bonon. p. 61. et in .\ls. card. Pii sig. num. 260. p. 35.
'

sig.

tanquam plantam nobilissimam, omni studio, cum inde ab initio Pontificatus sui sempcr colens, ex qua sanctissimi et nobilissimi fructus ad pacem et concordiam Ecclesite ex(iectaban-

288
tur,

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.
c.
,

hac sua diligenti et assidua cultura non

suavis pacis et concordia' sed protcstationis ctus

,

tanquam uvarum fruminime decentis, et

Intellexisti nunc tandem domine orator quodantenon animadvertisti in verbis mandati: si enim abs te animadversum fuisset, non tam
,

discordiarum acerbissimas quasi labruscas percipiat, cui magis conveniret veraci animo dicere
:

longe extra fines mandati fuisses progressus. Sed

Qtiid potui faccrc vineas mese, et

non

feci!

sequuntur. Ha^c ergo fuerunt, qua? sandomino nostro, ct universo huic sacro coUegio mocrorem animi merito attulerunt cum tu, domine orator, Diplomatis mandati tui
et qurc

nunc admonitus annon animadvertis, quo pacto cumdelegatisBononia>,et de protestatione mandati loquitur, hanc voluntatem Ca^saris fuisse, satisapertis verbisdeclarat, utcontra eos protesta-

ctissimo

cum de Sanctitate sua et sacro collegio contra ipsos legatos, ex quo super his majestas
reris,

auctorilate et facultate fretus, nullis rationibus,

quo minus
patereris.

a proteslatione abstinens, deduci te

Nunc igitur accipe quo pacto idem mandatum diligentius examinatum, primum Sanctitatem suam, deinde reliquos omnes, qui ob causam dolorc snnt atfecti, omni dolore levavit, quod uno verbo, minime Diplomate contineri ne verbum quidem, quod tibi facultatem praebeat, sub ea forma verborum contra Sanctitatem suam et sacrum collegium protestandi, qua in tua protestatione usus es, cum mini-

sua judicium a Sanctitate sua, qua; legitimus et unicus judex hujus negotii est, exposcere censenda est nunc ergo ex iis videmus omnes, et libenter praidicamus, legitimos fines modestis;

simi principis Ca3sarem mandalo suo non egres-

sum, qui

si

se

sanctitatis sufc

offensum existimabat a legatis prarlalis, nihil alienum a jus-

me

honorifica Sanctitati suae tum CEesarea majestate parum digna. Dico vero iterum at, , ,

que iterum ut melius audias et intelligas nullum scilicet verbum esse in mandati Diplomate, quod significet talem voluntatem Cajsaris fuisse, ut eo modo contra Sanctissimum Dominum nostrum protestareris, quo jam es protestatus, nullum quod hanc tibi facultateni daret. Tu enim, quasi facultas tibi data esset contra Sanclitatem suam et sacrum CoUegium protestandi, sic ea usus es. Hujus vero rei iu mandato tuo nullam non modo expressam, sed ne leviter quidem adumbratam voluntatem Cffisarese majcstatis habes in hoc vero expressam
:

si contraillos coram san domino nostro, et sacro hoc collegio protestaretur^ neque enim extra hos terminos Diploma illud, quod mandatum appellas quoque progreditur. Quod si Sanctitas sua hujus causa} recognitionem suscipere recusasset, tum demum, si unquam, protestationi contra Sanctitalcm suam locus aliquis ct tempus fuisset. Tu vero nonmodohoc tempusnonexpectasti, quod

titiafecissc videbatur,

ctissimo

certe
vel

si futurum fuisset expectare debuisses, si speciem aliquam justitia^ tuam protestationem expectare voluisses, sed nec tale judicium unquam postulasti. Si quid vero postulasti quod ad judicium hujus causa? pertinet, hsec
,

summa

postulationis tua' fuit, ut legatos ipsos

contra lcgatos Sanctitatis sua,', et pralatos Bononi;c existentes, quos translationis Concilii ex

Tridento Bononiam auctores fuisse accusas, ac ut contra eos sui |)rocuratores protestantur

una cum maxima parte ipsorum pr^Iatorum in dicta causa sua Sanctitas condemnaret. Quid enim aliud revera petis, quando a Sanctilatc sua postulas, ut dccrctum illud Concilii, quod statuit translalionem ejusdem Concilii ex Tridento Bononiam, quod illi ut neccssario et salutariter, sic et justissimis modis factum asserunt, rescindcre ct abrogarctan^iuam injustum,
ct factionc

mandat. Tu vero,

cum

audieris contra illos a

polius

quam

jure factum, sine

iilla

procuratoribus Cfesaris jam protestatum fuisse, quasi idem esset protcstari coram Sanctitate sua et sacro CoIIegio, et contra ejus Sanclitatem et ipsum Collegium, eo modo protestandi cs usus in hoc sacro loco, asscrtus hac in causa procurator (juomodo alii procuratores Ctcsarca'
majcstatis

ultcriorc causic cognitionc postulct, ut ct

multo
legatis

maximam partem
minimaj
:

pra'latorum una

cum

parli,

qu;t Tridenti manserat, cederc

cogat quo quid magis omncm auctoritatem ipsi Concilio non modo in pra'lcritis actis, sed etiam in futuris adimerc possit, pra-sertim cum

apud

asscrtos,

ut appellas, legatos

Sanclitatis sua; Bononia; sunt usi^

quam

ct

fa-

cultalcm, ut dixi, tibi non competerc ex tenorc cl dala maiulati plane constat pra;cipue euim qurr tu protcstando objicis, aliquot mensium
;

spatio,

postquam mandatum factum

fucrit, ac-

cidcrunt, ct illud complccti ea, qua' nccdum contigcrunt, nulla ratione queat. Scd (juid melius

hoc

intolligi

dati vcrbis.

potest, quam cx i|isius manHecitabo igilur bona fulc, qua> lu

bona (kie scripta cssc dixisti, cum descrii>tum cxcmplar mandali niilii Iraderes . Rccilntur
mdiiddliiiii

nullam (iuitatis formam, nullam juris id judiciumliabiturumesset, nonvideo; (|uanto a'quius fuisset, ut pauciorcs illi, (lui Tridenli remanserunt, si quid a majorc parto minusjuste factum fuisse in hac translationc cogimvissent, ejus Sanctitati suas, vcl cxcusationcs, vcl querelas porrigercnt, quas quidem ejus Sanctitas nuii(luam sanc rccusassct accipcrc, (jucmadmodum nc(iuc nunc recusat. Imo (luando Ca'sarca' majcstatis maudali vcrbahuc spoctent ct provocent, qucmadiuodum justissimum cl rcligiosissimum principcm dccet, Sanctilas sua, cjus causa' cognilioncm cl controvcrsiam dcjurc translationis

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI I5A8.
iiic alia responsione, pra'tcr gratulaiionem i|isam Ecclesiam, ct gratiarum actionem

289

fjusdem. veteri el perpetuo niore ot jtirc Konianoruni Pontificuni ad sc revocat. Quanta vero ;equitate hoc faciaf et facturus sit, paulo post cxplicabo. .Nunc ut concludam iuinclocum, gratulationis et gaudii ex iis, quai jam diximus,
vides,

apud apud divinam bonifafem, qii;e tali aiiimo pncditum imperatorem Ecclesia; dederit. Nec vcro Sanciisua Ca^saris virtutes obscurari cupil, ut suse quod cssei invidi nec minores videri eas desiderare potest, pro quiiius augendis preces una cum Ecclesia confinue fudit, sed
tas

domine
pii,

orator,

et Sanctitas

ejus et

quantam causam liabet, sacrum lioc collegium, ac

iilustreniur

omnes
q\)anto

tu ipse denique principis tui causa

Ecclesia;

gratulandi erepta^ ex tanto timore,

asserta protestatio tanti
principis
tali

quoniam tu in liac iua asserta protestaiione, quo magis virtutes Ca>saris illusfras, hoc magis
obscuras pia Sanctitatis ejus sfudia et ejusdem negligentiam in rebus Ecclesia} festatiorem reddere existimasti, ideo huic fiarti, quK prima pars
esi protestafionis tu, in
extollis in

tempore nierito incuiere posset. Qua in re divinac bonitati maximcT sunt agend gratia" quod cum seditiosa consilia non deessent, qufe Cspsaream majestatem huc impellerent, tanta
,

qua

Caesaris

studium

non modo ut non permiserit eum aliquid hujusmodi in suis scriptis complecti, quod Ecclesife perturbationem afferre posset, sed contra, veram et legitimam viam aperueril ad ipsam pacem Ecclesia;, et Concilii ipsius concordiam firmandam. Principis igitur tui causa habes domine orator, quod gaudeas, tu vero quantum, velad gaudendum vel dolendum tibi sit, tuo judicio perpenOei tutela in tanta causa
extitit,
,

procurandis rebus Ecclesiie,

maxime

aufem frequenti postulatione generalis Concilii primum apud felicis recordationis Ponlificem Leonem ei Clementem tandcm auiem apud Sanciiiatem suam, sic respondco. Sua Sanciitas,
,

Ctesaris hic aninuis fuit, si hoc ejus desiderium, ut Concilium generale celebraretur, comsi

dendum

relinquitur.

vero commune, ui Sanciiiatis ejus voluntas hac in re quemad-

mune quidem hoc desideriuin suse cum illius majestale. Sic

fuisse Sanctitaii-

Atque ha-c quidem, qua- hactenus dicta cum ejusmodi sint, qua- fundamentum tuorum dictorum et actorum in superiori consunt,
sistorio tollant, iisdem

modum
tum

esi

iili

a-iafe, sic

tempore

fuit anfiquior,

quam eamdem

fuissc ante Pontificatum adepsic declaravii, ut nuiius ex iioc sacro colle-

sane sua Sanctitas

om-

gio frequentius ca de re
egerit, idque

nem suam responsionem concludere

quidquam
qua' nulla
pra?terea
est,

posset, nec

ad protestationem tuam, nuliam vim habet, nullo jure

cum iisdem Ponfificibus festimonio ipsius sacri CoIIegii, prsesertim eorum, qui ium in cardinalium nu-

consistit, respondere.
si

Verum quia fieri

posset, ut

merum adscripii luere, nec raiio inanem hanc ejus voluniateni fuisse, sed sinceram atque siabiiem. Factus Pontifex statim deciaravit cum nuila de re prius apud principes, quam de celebratione Concilii egerif. Simul ac autem ei vel
indixii,

qua; abs

te

sunt dicta silentio prseferirentur,

suspicionem ea res alicujus veri objecti criminis (tu vero plura objecisti) ignaris

rerum

afferre

detrimento saluiis animarum eorum qui illis fidem essent habituri; ideoSanctitas ejus, omnium saluti consulere volens, et
possei, idque
lalsos

cum

minima occasio ejus celebrandi esi obiata, id primum quidem Maniua', ut tu, domine orator, recte commemoras, deinde Vicentia;
:

rumores sparsos, quanium

fieri poiesi,

ex

quibus
suse

in locis si res ex voluniaie Sancfifaiis

omnium

animis depellere, paterne etiam

jussii,

ui ad objecta iua in asserta illatuaprotestaiione

non successii, quod Maniua; fere nulii, Vicenfiae pauci prrelati convenerant, tamen non
defuit cura ei studium
ctare episcopos fecit,
vii, ei

responderem ea, qua; a me nunc es auditurus, si primum quo speciei toia ha?c protesiaiio,

suw

Sanciitaiis, qua; Vi-

ceniia? suos legatos sex

mensium

spatio expe-

qucm finem sibi proponai edixero. Scopum vero eum esse video, ut negligentem in rebus Ecclesiae

quos per litteras suas ad omnes provincias directas ad Concilium invitasimui nuniios ad principcs dimiserai, ui

ram

ac moaffereniem, ne Concilia riie celebrarentur, contra vero vigilantem et diligeniem osiendat

;

suam Sanciitalem, iergiversaniem

bona eorum pace liceret episcopis ex quavis provincia, quo convocati erani, venire. Quod si
nec Maniuffi nec Viceniia> ulla frequentia episcoporum fuerif, non ob eam quidem causam
accidit,

Cum igitur hunc scopum iua protesiatio sibi proposuerit, argumenta omnia quibus viam ad hanc conclusionem firmandam tibi munire contendis, ejus quidem generis sunt, quaj maxime videniur Caesareae
i[)sam Cffisaream majestafem.

quam

tu,

doniine orafor,

affers,

cum
di-

dicis illas civifates

minime

aptas fuisse,

quo

majesiatis pietalem et studium erga Ecclesiam declarare, pra;cipue vero in procuratione celebraiionis Generalis Concilii,

versarum provinciarum iiomines convenirent, qui solam Tridenfinam nunc aptam esse confendis, pra?serfim

quod prwcipuum

opporfuna

sif

cum iioc constet eiiam, ut saiis Tridenfina civitas, tamen commo-

remedium rebus Ecclesia; affliciis et periurbatis semper est judicatum. Quse omnia si abs ie hoc animo prolafa fuisseni, ut Ca;saris tantam jiieiaiem iestaliorem reddcres, ne opus quideni essei
AiN.V.

diiate loci ei

abundaniia

omnium rerum, qu
lias

celebraiioni Concilii suni necessariae,

urbes
caus;c

Tridenlinam longe su[>erare. Sed

fuere
:

aiia>

maxime vero

ijisa

bella inier principes

37

TOMIS .\XMII.

I!ay.\.

.\iv.

290

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.

Christianos, qua- hoc saaclissimum studium celebrandi Concilii plusquam ulla causa, et paene sola impedivit. Hic vero nunc magis eminere Sanctitatis ejus celebrandi Concilii studium Caisaris studio est necesse, quod Cajsar sive in,

inconsulta Sanctitatc sua id fuerint ausi, in hoc

tantum factum Sanctitatis surc improbas, quod quibusdam lilteris, in quibus pra-Iatorum, qui e Tridcnto Bononiam una cuin legalis Concilii
contulerant mentionem faciens, Concilii Bononiensis nominc illorum congregationem appellat, in grave (ut tu dicis) pra-judicium illorum prwlatorum, quiTridenti rcmanserunf; si vero hoc pra^judiciumConcilii appellationcm
se

vitus id fecerit, sive

et tractus

ad bella

quacumque causa adductus quEC gessit, maxima impe-

dimenta interposuisse celebralioni Conciiii nemo negare polest, quse hanc tamen majorem occasionem ejus Sanctitati declaranda suge vo-

attulisse

quod assiduus suasor pacis semper fuerit, bellum ipse nunquam gesserit, quod vel minimum impedimentum Concilii cclebrationi dare poluerit nulli parti plusquam alteri adha>scrit, nulli principi se socium belli
luntatis dedere
,
:

cium

est,

attulit,

afflrmas, annon idem prEJudiquod Ca^sar ipsius in lilteris eis quod tu ipse, domine orator, quod reveillis

rendissimus Tridentinus cum verba litterarum Ca;saris sequentes postularetis, ut suaSanctitas Concilium Tridentum convocaret, reverti faceret,

adjunxcrit, praiterquam ipsi Ctesari eo in bcllo quod vidcbatiir maxime viam munire Concilio

celebrando, alque tu ipse, Uomine orator, recte dixisti, ut qui ratione suaderi sibi non permitterent, ut sanis consiliis non obedirent, vi cogerentur. Verum ne singula recenseantur, quod
esset nimis

longum,

ct ut

paratio tollatur,
vult,

quam

Sanctitas sua

praisertim hac in

laude flt contentio, qua>, tribuenda Deo est. Sed ut concludatur hic locus de studio sua; Sanctitatis, de laboribus, de impensis pro cclebratione Concilii, in cujus conimemoratione tu, domine orator, Sanctitatem suam compulisti, sic brevi ame expediatur tota
hcec oralio,
si tu, dominc orator, apud animum tuum paulum recenscre volueris singulorum annorum Pontificatus Sanctitatis suse, qua> publice omnibus sunt nota. Quod si feceris, ejus

omnis actionum comfieri non re, in qua de pietatis qualiscumque sit, tota

quidem non posset, si Concilium esset. Quare cum de Congregatione Bononiensi constet imperatorem intellexisse Concilium cam congregationem, illud quoque appcllasse non est dubium? Cur ergo hic non idem est prajjudicium ? an quod summi Pontificis verbum qui
reduceret, quod
fieri

nusquam

nisi Tridenli

lcgilimus est judex, vim sententia^ Iiabcre videatur In Iioc enim Sanctilatem ejus accusas
:

quod pra^propero judicio antevertcns judicis sententiam causam eorum, qui Tridcnti remanserunt damnavit Congregationcm Bononiensem Concilium appellans. Ausculta ergo et intellige, domine orator, qui recte hac in causa suam Sanctitatcni judicem agnoscis, ne latum
,
,

(juidem
sisse,
lisse,

ungucm eum

ab officio judicis disces-

nullumquc pra-judicium alteri parti atluetiamsi (^oncilium conventum Bononienest

sem appcUat, quia donec causa cognoscalur,

liberum
judici
uti
;

piam voluntatem slatim clarissime in nuntiis ct legatis agnosces, quos singulis fere annis cum
iis

communi vocabulo
oinnes vero
ita

(luo
et

omues utuntur,

vulgo

mandalis [^rwcipuis ad diversas provincias misit, ut quoties ab armis cessatum esset, et intervalla beUorum spcm aliquam alicujus opportunitatis cclebrandi Concilii darent, de hoc cum
iis

Io(iuuntur et scribunf, Concilium essc translafum c Tridenfo Bononiam, ct illic nunc esse

imo Sanclifas

sua,

doncc

aliter sibi per

proba-

fioncs contrarias consfiterit,

[irincipibus agerent,

opera Concilia indigere rent de pace, cujus tamen

quorum auctoritate et solont, cum bcUa flagraflnis et (juasi

:

maximam
fis

iiarfcm

cum vidcat multo episcoporum una cum lega-

fructus

Sedis Aposfolica; Bononiam causa transfercndi Concilii se confulissc, aliter, si jusfi jiulidicere aut aiipellare non
in re dubia,
pofcst, ncc cniiii
fii

qua in re ita fuit essel ipsa Concilii celcliratio ardens animo ejus Sauctitas, ut ncc anuorum
longiludine, ncc inconiinodis delerreri poluerit, licct annis admodum gravis, quomiuus ejus-

cis partes scqui velit,

minor pars

quod

in

fiia

profestatione

asseris,

scd

inajor,

modi

legatioriom, idijue

uou semel apud

|irinci-

saniorhabcri dcbef. Non igitur alia appcllatione majoris partis cpiscoporum se cx Tridenlo Bo-

pcsdiscordes.pcrse obirevclletiiroipsaEcclesia, ut ei simul cum pace Concilium Gcncralc rcddcrel. Hos ccrlc annos si pauhilum tecum considcravcris, vidcbis

noniam

fiansfcrcnfis uli |)otuif, pra^serlim

cum

sciat Concilio iiofeslatem

dalani esse scipsum

universum ejus l'onlificatum in his duobus sanclissimis negoliis esse consump;

transfcrendi. .Vn vcro legifimis modis franslalum fucrit, iiuoniam in eo est confrovcrsia, hoc

vcro tu quidquam horum negas, quia iiihil accusas antequam ventum sit ad Tridcnlinum Concilium. Ncquc etiam ([uid(juam liic objicis antcquam venias ad translationcm, ac ne in ea (iiiidcm ali(|uid accusas,

lum

nc(|ue

judicium sua Sancfifas, proutad scdclafum csl, sibi rcscrvaf, Concilii fanicn appcllafionem non auferf, doncc (ut dixi) alfcrius parlis probafioiiijustitia ct inodi transfcrcndi iiibiis error ostcndafur. Adjungis vcro nescio quid in illa tiia quorcla iiijusta*, utdicis, translationis Concilii,

fateris

cnim, inscia Sanctitalc sua, id factum

quod non fam ad pradatos

riM

illos perfinel,

fuisse, el

obeam causam

lcgatos accusas, ijuod

i|ui

aiicloi(>s cjus

fueriinf,

(|iiam

ad cjus

PAULI IU ANNUS

15.

CHRISTI 1548.
rea! majeslatis

291

Sanclilalem iii cadcm causa, et(iit ilicis)crimine involvendam, cum dicis pra^-latos (|uosdam obnoxios et addictos nominiSanctitatis sua; hoc lecisse quod vero tu, domine orator, an utlios accusas (juod sunt addicti, sic illos laudas qui
:

eo acccssisli,
ct

cum

lcgati

tum eo
palien-

in loco adessent reverendissimi

les Parisius,
tiae

domini cardina-

Moronus

Polus,

quorum

expectando ipse optimus testis essepotes? Eo aulem iocupletius testimonium hac in re

in

Tridenti manserunl,

quod nomini

Pontificio

non

dare,

quod

invitati tu etcollcgajtui a legatis, ut

sunt addicti
timeri
nasci,
ficis
lij,MS

An

vi(ies

quare periculum inde

eamdem

imilaremini, ut sallem vel unus veinvitare

facile
,

poterit,

nec enim scliisma ex alia re

liis pra-latis,

strum maneret Tridenti, quia vestrum exem-

qui nomini PontiRomani minus sunt addicti ? Sin vero intelfastidiosos quosdam, qui partcs sua; Sanex

quam

plum multos
rent
,

posset

ut veni-

vos

ipsos excusaslis

quod

id

minime
illic

facere possetis, et
issetis
,

cum

pauculos dies
,

fu-

ctitatis

jure vel injuria defendere velint, tales quidem sua Sanctitas nullos cognoscit, quia partes suas proprias nullas agnovit pra;ter eas,
filios, et

dum

discessistis

secutum

est postea

qua" sunt patris erga

pastoris erga gre-

gem. Nec vero

troversia
,

accidit in Concilio ulla talis con-

ut hujusmodi addictis opus esset^ tantum denique sua Sanctitas sibi addictos episcopos esse cupit, quantum sua; conscientia; et libertati (cujus preecipue semper in Concilio est
ratio) addicti esse velint.
fuit,

eodem loco maturiori tempore, ut est existimatum, indictum a sanctissimo domino nostro Concilium niissis eodem legatisreverendissimis de Monte, Sanctae-Crucis, et eodem Polo, cum tu, domine orator, una cum illustrissimo domino Francisco Toledo Cffisarea; majestatis orain

tore iterum venisses.

Quanta vcro

et

quam longa
eorum pa-

expectatio legatorum fuerit,

tientise

cum

tu

Neque vero quidquam

particeps

esses, nihil

attinet

quod sua Sanctitas legatis suis discedentibus majori cura commendavit, quam ut viderent,
de adempta sibi libertate dicendarum sententiarum conquerendi prwberent. Sed transeamus nunc ad reliqua, qua- apertis oculis objicis Sanctitati suK. Ad illud vero in primis, in quo insistis maxime, quod sua Sanctitas nulli nec Ca^saris ne Patribus in Concilio

commemorare, sed meminisse

potes, quot

uUam occasionem

nec Serenissimi regis Romanorum hortationibus, nuUis aliorum principum Germania; vel hortationibus vel precibus sibi persuaderi paex tialur, ut Concilium revertatur Tridentum quo argumentaris minimffi curtt esse Sanctitati suse res Germanorum, eorum salutem pro nihilo
;

ses frustra pa^ne consumpti sint cipium Concilio dari potuerit. Post vero, cum jam per Dei gratiam et sollicitudinem sanctissimi domini nostri et suorum legatorum Concilium inchoaretur, etiam prfficlaros progressus fecisset, multa prwclara cum de fide, tum de morum reformatione decreta edidisset, omniaque abunde adessent Concillo, qua; Germanos, ut venirent, invitare possent, tamen vidisti, quam pauci accesserint. Ex illis quidem, qui
nulli, ex episcopovero numero, et si aliqui inventi sunt saltem qui procuratores suos miserint, tamen quod attinet ad id remedium, quod ex Conciiio

apud te menantequam prin-

medicina Concilii indigerent,

rum

apud eam haberi, praesertim cum majestalis suaj studio ac cura effectum sit, ut si Concilium
redeat Tridentum, ii statim Tridentina^ Synodi decreta sint suscepturi, qui jam pridem ab Ecdesia; obedientia discesserunt. Hic
Sanctitas primlim respondet,
cise negasse
id debitis
ter

Tridenti celebrando salutis,

Germanorum causa

sperari potuit, nec minima quidem ex parte ea signa voluntatis in recipienda medicina salutis
licitudini

quidem sua
se pra;-

nunquam

reditum Concilii Tridentum, modo fiat, illique Provincis sic utilisineque scandalo aliarum provinciarum

modis

ostendebant, qua; quantum studio, cura, et solsanctissimi domini nostri in ea porrigenda responderent, imo in ipso studio diligentia; accedendi ad Concilium ipsa (lermanica natio, licet propinquior, passa est se vinci ab
aliis

provideri possit, id
legatis est

quod
;

ssepe a Sanctitatis sua;

nationibus,

ab

aliis

episcopis, qui

satis

affirmatum sed ne hocfacile credat, experientia superiorum annorum satis admonetur, qutB hac ratione adducta, quod salutarem Germunicc populis indictionem Concilii Tridenti futuram speraret, jam bis eodem loco Concilium vocavit, bis legatos misit, quod satis ostendit Sanctitati sua?, non minima; sed maximtt curaj res esse Germanorum. Sed cum legati ejus Sanctitatis in prima indictione septem menses integros expectassent

magno numero venerunt

ex Hispaniis, Galliis,

Italia et remotioribus provinciis, quibus civitas Tridentina non erat ita commoda. At alia nunc tempora sunt, aucta nunc magis est auctoritas Ca;saris, qui in se recipit Germanos, si Concilium redeat Tridentum, omnes ad obedientiam redituros. Hoc enim se effecturum Ca;sar, ca;te-

rique principes status Germania;

pollicentur.

Tu

adventum Germano,

domine orator, tecum considera si Germani hanc voluntatem habent cum non
vero,
,

norum

provinciarum episcopos quam pauci venerint, quam nuUi potius, quis te melius novit, domine orator, qui una cum illustrissimo domino Granvela et reverendo doet

aliarum

simpliciter se Concilio submiscrunt.

Uuanquam

hoc non propterea dictum quasi mullum laboret Sanctitas sua Bononia;nc an alio in loco perficiatur Concilium, modo publicie ct communis
Ecclesiae utilitatis ratio habeatur.

mino episcopo Atrebatensi

tertius orator Ca;sa-

Tu

vero, do-

292

PAULI
orator,
ila

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.

mine

vim

loci et urbis Tridentinse in

et ita

necessariam illam civitatem affirmas, (juo redeat Concilium, ut nisi in co loco, ubi incoeptum est, illic quo-

hac causa verbis exaggeras,

nunc respondebo, sed mutato ordine, utad primum caput in quo contra illos, qui Concilium Tridento Bononiam transtulerunt, protestaris, eorum factum, utalienum a legibus et moribus
Ecclesia' et Conciliorum accusas, ultimo loco

que Concilium

finiatur, actiim esse de salute populi Germanife asseras. Quare culpam hanc

respondeam. Tametsi

in his, qua; a

'me supra

sua; Sanctitati tribuere vis, nisi ejus auctoritate quwso, rursus Concilium redeat. Considera
,

dicta sunt, quse juste etlegitime dici possunl a

qua> dicis de liac auctoritate cogcndi Concilii eo uno in loco, in quo videris idem facere in re
Concilii,
sic statuente in veteri

atque faclum est divina.Providcntia populo, cum nondum Spi-

sua Sanctitate, jam intellexisti. Illud autem in primis, quod si sua Sanctitas verbo approbare visa est illam translationem Concilii, sequcns majoris partis sententiam, cum nondum talis controversia exorta esset, et pro ea judicanda
judicis

uno tantumque in loco, in una tantum civitate Hierosolymilana sacrificare possent. Cur cnim Conciiii Universalis vim in quo Spiritus sanctus pr;csideat, ad uniuscivitatis muros cogis, in qua de Germanorum sahite agatur? An non eamdem servitutcm in celebrandis Conciliis pro salule popuh Germani introducis, quae crat populi Juda-orum in sacriritus esset datus, et
ficiis,

nunc

in eo

personam sumere esset necesse, tamen non persistit re jam vocata ad judi-

cium, sed in fine distinctius declarabitur, quid hac in re sua Sanctitas declarare statuerit. Nunc quod in secundo capite totam protestationem
convertis contra
ejus

suam

Sanctitatem,

objiciens

responsionem ad majestatem Caesaream

et

illegitimam,pr;csenti negotio etnecessitati inep-

qui

nusquam

salutarcs
afferre

hostias pra'ter-

tam

inconvenienlem, fuco

et figmentis

ple-

(]uam Hierosolymis
,

potuerant? Nunc (^nim, qui certum locum pra^scribere velit Conde cujuscumquc populi salute agatur cilii
,

nam, ac prorsus delusoriam

fuisse et esse, nul-

(juasi

nunquam

pro

illis

quidquam

salutare de-

cerni possit, nisi in eo certo loco, vim quidem et injuriam facit Spiritui sancto, et illi ex cujus

loque jure, nulla ratione subsistere. Hic enim tua verba repeto, (lua; utinam, aut modesliora fuissent, aut saltem ejusmodi, ut non in genere tantum dicta, scd aliquibus probationibusnixus
distinctius ostendisses,

[.

qua

in re,

quo

in capite,

merito, et per cujus misericordiam per orbem universum cst diffusus. Yide vero si hmc ralio valeref, qua sola niti videris, cum contendis

nam
illa

plura continebatresponsio sua? Sanctitatis.

peccaret. Sic

enim

distinctius posset tibi

responderi, nunc autem

vel in genere crit

Concilium necessario Tridentum reduci oportere, hac scilicet, quia Germani illis morbis laborant, qui per Concilium necessario sanari debent. Quid ergo si Daci, et Gothi, et Bohemi, si Angli, iisdem morbis laborant, an singulis domi suw generale Concilium dabitur? Nec vero quando de commoditate loci agitur in celebrationibus Conciliorum eorum ratio liabetur, qui recepturi suntdccrcta Conciliorum, sed eorum,
qui facturi sunt,
(|ui

in genere dicas, res[)ondendum, rem contra se habere atque tu affirmas esse, scd legitimam el pro tempore et causa opportunam ac ab omni fuco alienam Sanctitatis ejus responsio,

cum

nem,
daris,

vel

si

(juid distinctius

responderi debeat,

suspicari oportcbit, quibiis rebus

si

maxime

offen-

vero his, qua' prmci[)ua copita sunt, qua; postulant ut rata et firma ea dccrcta habcanlur, quvc jam Iractala sunt, (|ua' pctunt ca
quic ad securitatcm loci praistandain pertinent,
qu;v ad libertatem eorum, qui venturi sunt ad

sunt

Ipsi episcopi,

qui pra-

suntin Conciliis, quorum commoditati ca in re maxiinc consulitur, nec ila spectatur unius nationis hac in rc commoditas. Quot enim Concilia nominari possunt, ad exstirpandas unius provinci;c ha;rcses, in alia indicta el celebrata. quaulilia illi provincia' adversus haTcses, (|uam si in ipsa celebrata fuissent. Dcniquc (luam iiii^iuum lioc vidclur, ut longe, vcl decreto facto a Germanis de loco ccrto uno vobis staluendo pro Coucilio, i|)si ca^tcris libertatcm ct jus cligendi loci auferre, et sibi vendi-

Concilium, ut lulus sit eorum itus et rcditus, (|u;c pctunt, ut is ordo relincalur in Concilio, (jui jam inde ab Apostolorum tcmporibus per sanctam llomanam ct univcrsalem f^cclcsiani
fucritobservatus,
el
qu;i' [losliihint rei

non minus crant

frumenlaria'
Tri-

conuneatus rationes

ex[)Iicari

antcquam
;u-

dentum rodcalur.

Ha'c

oinnia

consucta sunt

[lostulari in oiiinibiis Couciliis,

non tam

legi-

biis l'oiiliricum,(|uain i[)SorumC;i'saruin firmata.

Qiiare (juid ex his

le

magis ollcndal,
sil,

injusfiti;i'

care vclint. Ha?c vcro nunc sint dicta, iil intelligas, cum dc Concilio cclelirando convcnial, nullam csse causam, cur tam pcrtinacitcr de
ccrlo loco contcndi dclicat, ut necesse ad tam cxlrcma rcmcdia, (iiialia siinl ha-c gencra prolcstationiim venirc, (iiiiims tu nunc aiuid sanctissimiim dominum iiostrum, apud (HiiMii niiiiime opdiluit, es iisus, quoriim capila in linr lii.c |n(ili\.i' (nalionis colligis, ad ([iia'

s[)cm

pr;i'

se fcral,
;

cum

lu nihil cx[)liccs, difficile

est divinare

utcum(|ue

cx his satis ad hoc

ca[)ut res[ionsum erit. Ueslant diio alia, in quo-

uno
sit

rum
et

[iiiori

prolestaris omiii;i damiia, tumiillus

iii

|)ericiila i|ua'

rcm|)iililicam Chrislianam

sint cvciilur;i Saiictitati sii;c

m;ijcslalem C;esa-

ream altribuluiani
11011

iii

allero majeslatcm stiam

defuluram

Kcclcsia>,

(|uibiis

ncgligens

sed in omnibus in invcnielur sua Sanclitas, jii

PAULI

Iir

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.

293

iisdem eamdem majestatciu Cipsaieam protectionem Ecclesia" suscepturam. Ad quai duo capita Sanclitas sua sic simul rcpondet, sc quatenus humanam fragilitatem per divinam gratiam vincere possif, non commissuram, ut jurc negligcns in rebus Ecclesiii' haberl possit; sin
ita contigerit, (septics

quiri. Et niliilominus

cum

in dicta protestationc

enini in die cadit justus)

si

se eo

minus dolcrc posse,

ejus

ncgligcntia
ejus

Cassaris vigilantiani acuere possit, ut nccessi-

tatibus Ecclesia' subvenial,

suscipiat,

modo

ita

curam

quemadmodum

tu majestati sue in

hac asserta protestalione pra^scribis, cum dicis quatenus jus patitur, et legibus, sanctissimorumque Patrum institutis, et orbis consensu, hoc decretum et observatum fncrit, qucm mo-

translationem Concilii ex Tridento ad Bononia'civitatcm factam, nuUam el invalidam et injustam, nulliusque momcnti ct effcctus fuisse, coram Beatitudine sua et eisdcm vcncrabilibus fratribus suis proponatur, ct quamplures quidem causa; et rationes ad id allegcnturet dcducantur, qua? proluitioncm caus;uque cognitioncm requirunt, volens Sanctitas sua, prout ad suum incumbit ofticium, qua;stionem coram ea propositam hujusmodi cognoscerc, illamque ad universalis Ecclesiae unilatem, paccm et tranquillitatem in conjuncfione membrorum ad unum caput Christum videlicct conservandam, ac divisionem ovilis sua; Sanctitati ex alto commissi, et in illo schisma, per
sia scindi ct scandalizari,
sibi creditus turbari possit,

rem

el

mo

proposuerit,

mam

Ca'sar sibi observandum anitum Sanctitatem suam in optispem venire facile per Dei gratiam omnia
si

modum

quod ipsa Eccle-

grexque Dominicus

ea mala, qua? h;ec protestatio nominat, depelli

posse, nihil auteni in posterum opus fore pro-

prohibendum, necnon scandalis et damnis, qua- exinde evenire possent, occurrcndum, concordia, vel jurc, seu
alias flne debito, quam cclerrimc poferit, dccidere et dctcrminare. " Igitur de eodem consilio et assensu, fam ex officio, quam per viam querchc, et ad instantiam omnium et singulorum quorum interest,

nec enim unquam talem suam negligentiam futuram sperat, quin si Ca^sar
testationibus,

hanc diligentiam

pra?stet,

quam

ha?c protestatio

poliicetur, uterque suo officio fungens Ecclesiai

utilitatibus ad Dei iionorom, cujus in divcrso

munere ambo sunt

ministri,

cumque pace

et

tranquillitate populi Christiani

servire possit.

Reliquum nunc solum

tua; protestationis

est, ut ad illud caput respondcatur, quod tu solum,

omni.meliore modo ct forma, via, jure causa quibus melius et efficacfus potest, etiam de Apostolicie Sanctitatis sua? in persona
ct alias
et
S. Petri

concessa' potcstatis plenitudine

ct invaliditafis,

causam

domine
tui

orator,

si

attulisses,

exactius

formam

et

causas nullitalis,
translationis

ac injusti-

mandati secutus fuisses, ncc tantam niateriam sermonis cum multo scandalo dedisses, quantum vcl falsum rumorem protestationis hujus multorum animis attulisse est verisimile. Quoniam tu procuratorio nominesua? majestatis
protestationem contra legatos et alios pra?latos Bononiie sub nomine Concilii congregatos ct congregandos, coram sua Sanctitate ethis venerabilibus fratribus suis interposuisti, ad quod

tia?

hujusmodi,

ac

processuum

omnium desupcr habitorum, ct inde secutorum quorumcumque ad se assumit, ac illam, etillas, cum dcpcndentibus, emergentibus, annexis et
connexis, etiam summaric, simpliciter et de plano, ac sine strepitu et figura judicii, solaque
facti veritafe inspecta audiendas, et in sacro consistorio relcrcndas reverendissimis dominis Parisicnsi ct Burgensi, ac Crescentio et Polo

tantum faciendum ct proponendum majestas sua te procuratorem et mandatarium constituit

et deputavit, Sanctitas

S. B. E.

cardinalibus committit

cf

mandatcum

cum eisdem

sua, habita super his vcnerabilibus fratribus suis S. R. E.

potestate citandi et inhibendi, etiam per publicum cdictum, constito summarie et extrajudicialitcr de
alia,

non

tuto accessu.ac

omniaetsingula
et

cardinalibus matura deliberalione, de ipsorum consilio et unanimi assensu proteslationem liu-

qua; in pra?missis necessaria fuerint, seu

quomodolibet opportuna faciendi, gerendi

jusmodi admittit, si et in quantum de jure admittenda veniat, et non alias, alitcr, nec alio modo, non intendens prsetcrca |)cr hujusmodi admissioncm Concilio, aut legatis et prfelatis prsfatis, seu aliis quibuscumque, quorum intercst aut interesse polest vel poterit,

quomodo-

excquendi. Inhibens pr;rferea in virtute sancta; obedicnfise, ac sub cxcommunicationis, anathematis, et maledictionis a'terna\ ac dignitatum, et bcneflciorum EccIesiasticorum,quorumcumque feudorum, indultorum, privilegiorum, concessionum, faculfatum, privationum poenisipso
facto incurrendis, ipsis lcgatis ac pra'Iatis utro-

fulurnm in aliquo prtejudicari, ncc eis jacturamautullumpra^judiciam ficri^sedeorum jus, si quod illis, jure, privilegio vel consuctulibet in

dine, (jualitercumque competat, salvum, inte-

grum
et

et illaisum praservari,

neque ex hoc

suaj

majestati, aut quibuscumtjue personis,

regnis

dominiis suis protestationi hujusmodi adha;scu adhaircre volentibus, actioncm, vel exccptionem, seu jus aliquod de novo acrentibus

bique existcntibus, necnon quibuscumque pcrsonis, quacumque Ecclesiastica seu mundana dignitatc pra>fulgcant, nc interim pendente cognitione hujusmodi, aliquid in cjus praejudicium attcntare aut innovarc audeat vel pra?sumat, deccrncns ex nunc irritum ct inane, si secus super his a quoquam scienter vel ignoranter configerit attenfari. Mandans insuper sub

294
eisdem poenis tam
legalis

PAULI

III

ANNUS

15.

CIIRISTI 1548.

quam

pr.-elatis

Tridenti

fuerit,

desuper conficiatis

et in

notam

redigatis.

cxistentibus, ut aliquos ex eis vita, moribus et scientia commendabiles, et ad lioc instructos et

peritos, qui postpositis odiis, conciliatis animis,
et Spiritu sancto,

Die prima Februarii mdxlviii, in consistorio secreto jussu sanctissimi domini nostri legi

nonautem passionibus repleti dicant quod sentient, et sentiant quod loquentur,

monens

ad nos quanto citius mittere procurent, ipsos omnes ac quoscumque alios sua

interesse putantes, ut infra

mensem

a die inti-

mationis praesentium faciendae computandum, per se, seu aliquos, ut prwfertur, ex eis compareant pra;terea coram Sanctitate sua vel ipsis judicibus ad allegandum, deducendum et probandum, quidquid allegare, deducere et probare voluerint in pricmissis. Verumtamen pendente hoc transiationis judicio, ne ulla ex parte sua Sanctitas saluti provinci;e Germania; deesse videatur, quemadmodum pium parentem decet, legatos aut nuntios eo miltere offert, si id prajsenti

suprascriptam responsionem ipso domino Didaco oratore Caisareo praesente, et audiente, ac intelligente, prsesentibus ibidem etc. . 31. Ob litetn mQtam a Csesare suspenditur Concilium. De his mox certiores facti sunt legati Bononiensis Concilii, ut Pontifex causam translationisConciliicognoscendam suscepisset, atque Concilium intermitti jussisset, donec lata

esset decretoria sententia, de

quo hsec memorat

AngelusMassarellus

'

tempori expediens,

et

ipsi

serenissimo

III Februarii reverendissimus cardinalis qualiter sanclissimus Farnesius significat D. noster die Mercurii, qui primo hujus mensis in Consistorio dederat responsum ad protestationes factas coram sua Sanctitate ab oratore Cajsareo, cujus responsionis summa est, quod Sanctitas sua cum videat conlroversiam de vali,

Ca^sari ct ipsis

Germanis gratum cognoverit, qui

infirmitati

ditate translationis

Concilii ex Tridento, ipsa

eorum populorum

prsesenti aliqua

curatione medeantur. Finito vero judicio, si (luacumque causa, nulla aut injusta translatio

Concilium Tridenti prosequendum sua auctoritate et studio curabit. In omnem voro eventum sua Sanctitas charitate, qua complectitur inclytam Germanorum natioreperiatur,

omni

nem, nuUum

in ejus Sanctitatis potestate

lissimam unitatem revocet,

a

genus pnctermittet, (|uod sit, (luominus nobiprovinciam ad CatiiolicBe Ecclesia;

officii

et in ea

pristinum Christiana^

religionis splendoremrestituat,

quemadmodum

Deo Optimo Maximo

30.
"

votis

omnibus precatur
taidet

atque exoptat.
Illustrissime

domine orator,

sanctitatem suam his tuis continuis protestationibus contendere, nec ipsam ?cgre ferre credat Cffisarese majestatis ac sacri imperii jus, cui tantum pra^Judicari times, si quid competat per
te

ilhcsum prajservari,

cum

illud

hedere sua
pariter

Sanctilas

nunquam

intendit. Sint

tamen

Sanctitatis sua' ac sancl;e Apostolicai Sedis et

hujus sacri senatus jura semper salva et pr;eservata, nec per has tuas quantumcumque per te nuper el hac pr;esenti dic gcstaetdicta inali(|uo Uesa. Satis est ad protestationem per te in pra^terito consistorio factam congruc esse resjionsum, illud(]ue tibimct, ut illi (|ui cam proposuisti, ac tcmct pr;esente et inlelligente, nccnon coram eisdem notariis et testibus datum, quod quidcm nec tua probatione indigere, nec ei tua negationc, aut inliciatione, seu improbatione ali(iuid juris dctrahi posse, constat. Eritis igitur iidcm vos ct alii, si (|ui pncsentes
sitis,

advocat ad se hoc judicium cognoscendi de validitate, constituitque judices quatuor cardinales videlicet Parisium, Burgensem, Crescentium et Polum, qui audiant quoscumque contra dictam translationem opponere volentes, quibus datur terminus unius mensis a die intimationis, nos vero interim pr;Tcipit supersedere ab omniactu Conciliari quocumque in loco sub gravissimis poenis ipso facto incurrendis. Ipsum Concilium quoad prosecutionem suspendit, donec hujusmodi judicium pendeat, mandans legatis qui hic sunt, et pr;clatis qui Tridenti remanserunt, ut mittant ad suam Sanctitatem aliquos viros bene inslructos et morigeratos, qui ulrius(jue rationesafJerant,et partes suastueantur,offerens suaSanctitas hoc interim miltere in Gcrmaniam unum vel duos legatos, ut aliquod remedium illi nationi tribuant medio tempore, dum jiulicium pendct >'. '.yi. Interjcctis nonnullis dicbus, ipse Pontifex scriplis ad legatos litteris retardari progressum Concilii ob litem motam a C;vsare jussit pendentc judicio, significavitque monitos eos, qui vellent conlendere judicio, ut argumenta causa) sua; deproniercnt, alque adeo nomine Concilii Hononiensis non pauciores tribus de re

apprime instructos
u

pr;i'sulcs mitti

im|ieravil

-.

Vcnerabili fratri .loanni Mari;v cpiscopo

Pr^vnestino ct dilecto lilio M;ii'ccllo tit. S. Crucis in llicrusalcm presbytcro, S. li. E. cardinalibus nostrisct .V|)oslolic;c Scdis dc latcre legatis.

Vcncrabilis fralcr, ct
cl

(lilcctc

fili

noslcr, salu-

notarii dc

omnihus

et singulis rogati

et

requisili,

ut adhibitis

iisdemmct

tcstibus, et

Aposlolicam bcnediclioncm. Uuain seinpcr fiiit tlagrans et ardcns dcsidcrium nostrum, ut OKcumcnicum Concilium pro rcinedio lucrcsum, ct rchirmationc inorum, ac c;clcris Cliri-

tcm

CiTteris hic pr;escnlibiis, (|ui

pariter ad id ro'

gantur

et

mentum

rcquiruntur, unum vel plura Inslruseu Instrumenta, prout neccssarium

Diar. C.oiic. TriJ. p. 273. Ms. V.it.

Ms. Tr. car. Uar. sig.

nuni. 123. p. 796.

PAULI
slianitalis

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.

295

nccessitalibus

pcr nos non

soluni

indiceretur, scd indictuin aperirctur, continua-

notum Deo non ignotum bominibus, vobis vero notissimum, qui in ipso Concilio legati nostri, ci(|ue nostro nominc praisidentes, id nostrum dcsiderium cura, diligcntia et pietate vestra, illorumque venerabilium 1'afrum vobiscum in eo commoranlium, iiactenus indeficienter executi estis,
retur, fineque debito concludcretur,
est,
ita ut reni ad propin(|uum pa^ne finem Domino auctore perduxeritis sed accidit, ut dum nos nostri officii, universalisque bencficii, et vestri pii laboris fructum atquc exitum jamjam affore speraremus, bic noster vcsterquc in sancto pietatis studio cursus, sicut alias ex bellis et discordiis Cbristianorum principum, ita nunc ex causa, (luam vobis putamus non ignotam, aliquantisper necessario retardandus fuerit. Cogimur enim querelas coram nobis propositas audire, ne justitia; administrationem super illis denegare velle videamur, quod sane neque nostra> neque bujusSanctee Sedis consuetudinis unquam fuit. Proinde etsi voluissemus ea, quae restabanl, per nos agenda in ipso Concilio quanto citius expediri, ne celebratio neque expeditio ejus tamdiu contra nostram voluntatem dilata diutius differretur, boni tamen consulendum et a;quanimiter ferendum nobis est, si ad modicum tempus a prosecutione rerum in ipso Concilio tractandarum supersedeatur, etinterim praecognita ipsius rei veritate ad ipsam prosecutionem Concilii postea recurratur tanto ardentius, quantoid ipsum ad nostrum utcumque officium, atque ad bonum publicum, cui omnes studere debemus, pertinebit. Nuper siquidem pro parte cbarissimi in
:

lium, quod Tridenti erat, nunc Bononia congregatum existcre, jure crcderc ct pra>suniere debcamus, re tamen in controversiam deducta,
et

ad nostrum judicium delata,

si

nisi

(quod absit)

justijudicis partes postponerc voluisscmus,

non

poleramus,

qua> contra pra'sumptionem buvcri-

jusmodi prolianda deducebantur, desuper

lalem nolle diligentius perscrutari. 33. Ilabita itaque propterea cum eisdem fratribus nostris dcliberatione matura, de ipsorum consilio et assensu causam et causas nullitatis, et invaliditatis, acinjustitia'

translationis
et illas

bujusmodi assumpsimus, illamque

viris certis

non-

nullis ex dictis cardinalibus probis et peritis

modo

et

forma audiendas

et

cogno-

scendas, ac in ipso consistorio nobis et reliquis

cardinalibus referendas

commisimus, omnes-

singulos sua communiter vel divisim interesse putantes, monuimus, ut si qui contra translationem liujusmodi aliquid opponere, de-

que

et

ducere

et

probare vellent, comparerent coram

nobis, et propterea tam pra^Iatis, qui Tridenti

remanserunt, quam vobis et prIatis istis, qui Bononia' vobiscum resident, sub certis tunc expressis pcenis inbibuimus, ne cognitione hujusmodi pendente aliquid in illius pra^judicium innovare, aut attentare praisumatis vcl prwsumant, prout in cedula per nostrum secretarium de mandato nostro in eodem Consistorio lecta et recitata, (cujus authenlicum ad vos transmitti

mandavimus) plenius continetur.

'<

Christo
toris

filii

nostri Caroli

Romanorum impera-

semper Augusti,per dilectum filium Jacobum seu Didacum de Mendozza a[)ud nos oratorem procuratoremque ad id specialiter constitutum, coram uobis et venerabilibus fratribus
S. R. E. cardinalibus in consistorio nostro secreto, fuit contra vos et prailatos vobiscum Bononiffi congregatos exbibita ac propositaquerela, per^quam idemJacobus procura-

nostris

tor

nomine ejusdem

Cffisarls

conquerebatur
Concilii

et

protestabatur, translalionem

ex

Tri-

dento ad istam Bononia' civitatem alias factam fuisse et esse nullam, ct illegitimam, affectatamque ac iudebite procuratam, sicut et apud vos alii dictse majestatis agentes in diem (sicut scitis) conquesti et protestati fuerunt. Nos au-

Cupientes igitur quiestionem liujusmodi concordia (si poterimus), aliter jure, per celerem tamen sententiam, sicut rei qualitas exigit, terminare, ne longa bujus cognitionis dilatio non solum in tempore, sed in re peccatum includat, vobis per pra>sentes injungimus, quatenus integrum hujus translationis habitum processum in authentica forma per aliquem nuntium aut fldelem cursorem ad nos transmitti curetis. ac eosdem istos pra^latos nostra ex parte moneatis ct requiratis, prout nos per easdem prgesentes monemus et requirimus, ut aliqui- ex eis non pauciores tribus de hoc translationis negotio instructietinformali,qui tameorum proprioquam vestro et cajteroruni istorum pra;Iatorum nomine, defensioni causa^ et causarum liujusmodi assistant, quanto citius ad nosvenire nostroque conspectui se pra;sentare procurent. Xon obstantibus Apostolicis, ac Synodalibus, et Conciliaribus ordinationibus et constitutionibus, cseteris-

tem

Catholicis et religiosis episcopis. vobis etiam, qui ipsi Concilio tunc etiam preesidebatis, assentientibus, factumrite et rationabillter promulgatum, ac canonicum, et legitimum, necnon majorem partem prtelatorum, quibus id placuit, saniorem, et ab omni dolo, fraude et culpa reetsi

decretum ipsius translationis a

tot

que contrariis quibuscumque. Datum Ronia! apud Sanctum-Petrum sub annulo piscatoris
die xvi Februarii mdxlviu, Pontificatus nostri anno xiv .
3i.

Pontifex

denti remanserant,

mandat titm patribus qui Tritum iis qui Bononia;, ut mitApostolica.

tant delegatos

Romumad subsellia

Proximo
ac

die Pontifex Petro Paceccho cardinali

niotam esse

idemque OEcumenicum Conci-

cffiteris

pra;sulibus, qui Tridenti ha;serant

296
scripsit Epistolani
lioc erat.
',

I'AULI

III

AXNUS

15.

CHRISTI 1518.

cujuscaputetcompendium

munem

hostem

fidei

oriebantur,

qu

episcopis

Vel justa, \el injusta fuit Concilii Iranslalio si justa, cur tamdiu Tridenti immorentur, cum publico totius Ecclesiae offendiculo, ac discriminesctiismatis?Si injustam sestimcnt, cur non ad Sedeni Apostolicam provocaverint ?
:

tam diu
ligione

etc.
fieri

liorum enim alterum ex

officii re-

ab iis debuisse, quo facto prtcsens offendiculum submovissent. Tum eos coarguit fjuod prius eorum querelas Ceesar Sedi Apostodetulisset,

licaj

quam

cas ipsi vel

litteris, vel

internuntiorum opera denuntiassent, subditque jam Cjesareum oratorem eorum munus implevisse, atque conquestum contra fas ac leges^ Concilium Tridento Bononiam translatum esse,

opportunitalem veniendi ad ConciHum, Hcet a nobis variis in locis pro eorum commoditate indictum, sustulerunt. Tandem vero cum divina bonitate factum esset, ut cessante communi hoste ab infestatione reipubHca; ChrisHanse, et reconciHatis Christianorum principum animis, ac nostram sententiam probantibus, ConciHum Tridenli per nos indictum convenienHbus eo diversarum provinciarum episcopis celebrari Ccptum esset, nulhim quidem nunHum Isetiorem audire potuimus, tum enim j^rincipium jactum esse nobis persuadebamus pacis et tranquiHitatis Ecclesiffi, sublatis

malorum

radici-

qua nata controversia

(addit Pontifex) se, licet

a majori Concilii parte, et a legatis Apostolicis Concilium jure translatum sentire debeat, ta-

pro singulari suo in nationem Hispanam studio, judicis partes suscepisse, denuntiasse-

men

que, ut

nem

qui adversus memoratam translatioapud subsellia Apostolica disceptare velsi

:

Auxit vero hanc nostram laetitiam cjusdem progressus, qucm partim purgandis erroribus et resecandis falsis dogmatipartim in restituenda collapsa morum bus discipHna in suis decretis diversis sessionibus promulgatis ostendebat qua? tandem ita crevisse accepimus, ut qua? pro remediis malorum
,

bus

restituenda;.

Ecclesia^
fere

ConciJio expectari

possent,

omnia

lent, sisterent se judicio

tum

vetuit vel a Tri-

dentinis vcl a Bononiensibus pra-sulibus quippiam lite pendente pertenfari, monuilque Tridenti congrcgatos, ut tres ad

minimum

prttsules

ex suis idoneis mandatis instructos ad rem judicio experiendam transmitterenl. L't autem lectori res exploratior fiat, placiiit hic integram
Pontificis

Epistolam
filio

afferre

complecti viderentur. Ut vero ha^c nobis grata fuere, quo maturius hac rationc provideri posse Ecclesiffi malis sperabamus, sic omnia, quiT moram aHquam huic rei afferrent molesta extiterunt, quare cum primum nobis de discessu legatorum nostrorum, et maxima- partis episcoporum e Tridenlo translationis Concilii causa vobis eodem in loco manentibus aHatum esset,

nostro Pctro S. R. E. presbytero cardinali Giennensi nuncupato, ac venerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis ad
Dilecto

prEBsens Tridenti commorantibus. Dilecte fili noster, et vcnerabiles fratres,

salutem etc. Cum sem[)er hoc apud nos statuissemus, quoties nobiscum Ecclesia; statum tot et tantis malis jampridem vexatfp consideraremus, nulla remedia illis toHcndis ;cque profutura esse, atque iHa, qua- cx CnnciHi OEcumenici celebratione
atlerri

non potuimus id sine magna animi molestia audire, quo magis nobis ante oculos versabatur, quantum inde monc in prosequendisrebusConcilii, quantum scandalorum in Ecclesia facile oririposset; qua> cum vobis non minus quam nobis nota esscnt, satis mirari non possumus,
(juid

acciderit,

cur,

si

justa ct rite facta iHa

translatio vobis videbatur, comites vos legatis

nostris et cseteris episcopis ad

locum pro prodedislis, \el

sequendo Concilio deslinatum non

si

possent

hunc autem

injusta aut nulla, cur vestras qucrelas hac de

animum nostrum nondum

versi gregis Chrisli

vocati ad

curam

uni-

apud feHcis memoriai Pontifices pra^decessores nostros, qui iiocmunus Deo imponente sustinebant, sa?pe essemus teslati tum vcro in hac sentcntia muHo magis confir:

nos Hcct indignos, divina eadem cura essct franslata, auctis jam i)rogrcssu tcmporis malis, ct ita per orbcm Christianum sparsis, ul quid quid |)ra;ter lioc unum remedii tentarclur, fruin

mabamur, cum
providcntia sic

statuentc

non dctulistis, ncc enim alterum istoad vcstrum officium pcrtinere ignorarc potuistis, (|uoium utrumvis si a vohis factum fuisset, idem omncm scandali spcciem, (|ua; in multorum animis ob lianc rem oriri poluit, facillime sustulisset, quare in utroque vos defuisse constat prius aulem nos a charissimo in Christofilio noslro Carolo Uomanorum imperatore de vcslris (luerelis essc admonitos, (luam pcr aliiiuem vestrum, saltcm per veslras lilteras
re nobis

rum

stra adiiibcri vidcretur; ikuiue inito Pontificatu

statim Concilium OEcumenicum indiccndum curavimus, scd non co statim successu, (|ucm optabamus, iiroptcr \aria impcdimenta, quic cx

beHis parlim domesticis princi|)um Ciiristianorum iiiter sc, parlim vero externis contra coni-

'

Api)d Golilasl. lo. M. p. 2111.

1'aiil. III. lili.

Lucv.

aii.

Ij18.

p. 58.

possnmus sine ali(iuo animi ad vos scribere; quod si lioc ofticium ab aliis expeclabamus, abs tc certe, fili nostcr PcIrc, id praMcrmissiim fuisse, co majorcm con(lucrcndi causam haliemiis, (|uo majori vinculo propter cardinalatus munus, quo fungcris, ad cjusmodi officia astriclus csses, nos i|uidem ciim aliiiuandiu lacili cxpectaremus, iil allcrum islonim a vobis licrcl, jam autem vestrum hoc
vel
(lolore

nuntios, non

PAULI

III

ANNUS

15.

CHHISTI 1548.

297

ofnciiim Cirsarea majestas antcverlit, qua; per oralorcm suum et per litteras de nuUa et illc-

re peccatum includaf, vobis in virtutc sanctae obcdientia), ac sub ccnsuris et pocnis in eadem

gitima translatione Concilii noljiscum cst conquod ante de ea rc vobis conqucrentibus nunquam fuissemus recusaturi, hoc nunc prompti offerimus, utvcstras qucrelas hac in re iibenter et prompte audianuis, atquc totam hujusmodi causam cognoscamus. Licct
questa, idem prorsus,

autem decretum ipsius

translationis,

quod

majori partc Concilii assentientibus nostris et Scdis Apostolicte legatisest factum, rite ct legitime esse factum, ac idcm Concilium OEcumenicum, quod Tridenti erat, nunc Bononia^ congregatum existere jure credere ct prffisumere debeamus lamen re in controversiam adducta, et ad nostrum judicium delata, ut justi judicis partes in omnibus sequeremur, si quid voscon;

ccdula contentis pcr prffisentes mandamus, vosque monemus et requirimus, ut si translationem hujusmodi invalidam, aut minus legitimam fuisse prajtendatis, aliqui cx vol)is non pauciores tribus de hoc translationis ncgotio instructi ct informati, qui tam eorum projjrio (juam vestrorum omnium nomine causcu ct causis hujusmodi assistant, ac quidquid contra translationcm primam dicere, allegare vel proponere volueritis, deducere et probare possint et debeant, quanto citius ad nos venire, nostroque conspectui se praesentarc procurent, non obstantibus Apostolicis ac Synodalibus et Conciliaribus constitutionibus et ordinationibus, cseterisque
nalis, et

contrariis

quibuscumque. Volumus

tra

hujusmodi prtcsumptionem dicere

velitis,

autem per praesentes

vos audire, atque probationes vcstras intelligere, atque omnia quseajudice requiruntur, implere prompti sumus, qua in re etiam inclytaj nationis vestra; Hispanica', ejusdem autem devotissimse Sedis Apostolicai, et personarum vestrarum dignitatis rationem liabuimus, quas cum ex relatione flde dignorum doctrina et moribus in primis ornatas, ac pietatis atque

tibi, fili charissime cardiduobus, vel tribus ex vobis intimatae,

ac in valvis cathedralis Ecclesia; Tridentinae afflxa illarum copia ibidem dimissis, perinde vos arctent, ac si vobis omnibus et singulis intimata; fuissent. Datum Roma^ xvir Februarii

omuis

disciplina'

Ecclesiastica;

maxime

reti-

nentes cognovissemus, committere noluimus, ut aliqua pra^sumptio quantunivis magna contra vos prtfivaleret aut impediret, quominus a nobis aequis animis semper auscultaremini. 33. Habita igitur cum venerabilibus fratribus nostris sanctae Romanae Ecclesiie cardinalibus matura deliberatione, de ipsorum consilio et assensu, causam et causas nullitatis et invaliditatis ac injustitise translationis hujusmodi assumpsimus, illamque et illas uonnullis ex dictis cardiualibus probis et peritis, certo modo et forma audiendas et cognoscendas, ac
in ipso Consistorio nobis et reliquis cardinali-

.MDXLvm, anno xiv . 3(). Acceptis Pontificiis imperiis Concilii Bononiensis Patres, ut meliore jure fulti erant, ita Pontificio imperio demisse paruerunt, ut ex eorum Actis constat; habita enim congregatione
generali

Materanum archiepiscopum
,

necnon

bus referendas commisimus, omnesque

et sin-

gulos sua communiter vel divisim interesse putantes monuimus, ut si qui contra translationem hujusmodi aliquid opponere, deducere et

Feltrensem, Motonensem coadjutorem Veronensem, Salutiarum, Albinganensem et Aliphanum episcopos decreverunt procuratores pro jure translationis Concilii defendendo apudsubsellia Apostolica, de quibus legati has litteras ad Paulum Pontificem dedere Sanctissimo Domino nostro papa?. Beatissime pater, post humillimam commendationem et pedum oscula beatorum. Conferent se ad beatissimos pedes vestrse Sanctitatis honorabiles hujus sacri Concilii Patres summa doctrina, prudentia et pietate prsediti, archiepiscopus Materanus, necnon Feltrensis, Motonensis idemque Veronensis Ecclesiae coadjutor, Salutiarum Albiganensis et
: ,

probare vellcnt, comparerent propterea coram nobis eteisdem cardinalibus pernos, ut pra^fertur,

.Vliphanus episcopi virtute Brevis vestrai sancti-

deputatis,

necnon tam

pra?latis,

qui Bono-

sub inhibuimus, ne cognitione hujusmodi pendente, aliquid in illius praejudicium innovare aut attentare prtesumaprout in cedula per secretis aut pncsumant tarium nostrum de mandato nostro in eodem
niK,
vobis qui Tridenti residetis,
certis tunc expressis poenis
:

quam

Petrum die xvi Feplena congregatione communi consensu elecli, ut defensioni translationis assistant. Pi'ocessum vero super ipsa translatione habitum providus vir Hercules Severolus hujus sacri Concilii promotor Sanctitati
tatis

sub data RomEe apud

in

S.

bruarii nobis directi,

vestrai

clausum forma redactum

et

obsignatum, ac authentica

Consistorio iecta et recitata, cujus

authenticuni ad vos transmitti plenius continetur. Cupientes igitur qutestionem hujusmodi concordia si poterimus, aliter jure, per celerem tamen sententiam (sicut rei quaHtas exigit) terminare, ne longa hujus cognitionis dilatio non solum in tempore, scd in
,

cxemplum mandavimus

Reliquum est, ut causam Dei, quae in ipso translalionis judicio maxime agitur, et reipublica; Christianic saluac Conciliorum Generalium honorem tem
prtesentabit.
,

atque auctoritatem, nosque ipsos beatitudini

vestra;

ipse diu

plurimum commendemus, quam Deus incolumem Ecclesia,' suai servare di38

gnetur. Bononia ix Martii mdxlviii.

ANX.

T03US XXXIII.

lUYN. XIV.

298

lis,

PAULI
Vestra! Sanctitatis

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.

Servi et creaturtp Joannes Maria cardina-

nobis non defuturum. Igitur, clementissime pater, qui Petri Sedein et fidem inerito tenes, et
Christi vices geris in terris,

Marcelkis cardinalis S. Crucis . Cum venissent Romam Bononiensis Conci-

tuum

erit, si

quis-

procuratores designati, in cardinalium seet ad translationis jus ostendendum sententiam Pontificis excipiendam accessere, de quibus haec Acta Consistorialia Romffi apud Sanctum-Petrum xxn Martii MDXLviii, fuil congregatio generalis reverenlii

natu,

piam translationem hujusmodi oppugnare voluerit, justissimam defensionem nostram benigne audire, et aequum judicem pra-bere, cum causa Dei et res agatur, nostrum autem defensioni

'

ipsius

negotii adesse,

et partes

nostras

dissimorum DD. cardinalium. Comparuerunt coram Sanctitate sua sex praelati, qui nuper de mandato Sanctitatis sure Bononia advenerunt ad assistendum defensioni causa> et causarum
translalionis Concilii ex Tridento ad civitatem

Bononiensem de quorum comparitione fuit rogatus R. D. Blosius electus Fulginatensis suse Sanctitatis secretarius, prout penes eum constat )>. Concepta sunt subjectis verbis ea publica
,

documenta
37.

-.

Comparitio
Concilii,

revcrendissimorum DD.

adimplere; precamur insuper et suppliciter oramus Sanctilatem vestram, ut quemadmodum summa sua providentia ac bonitate, pro reparanda restaurandaque religione Christiana jam fcre collapsa, sacrum, generale et OEcumenicum Concilium saluberrimum reincdium indixit et congregavit, cadem prudentia ac pietate auctoritatem prsesentis generalis Bononiensis Concilii, cujus ipse caput certissimum est, ca^terorumque futurorum Conciliorum, ac libertatem Ecclesia', divinamque causam, sinequibusactum certe esset de republica Chrisliana, conservare atque protegere dignefideliter

deputatorum

coram sanctissimo doCongregatione

xxiii

tur.

mino nostro Romse

sis Martii .mdxlyiii.

in generali

tione habita

reverendissimorum cardinalium die

men-

Processum autem et gesta in ipsa translaut mandata Sanctitatis vestra; impleantur, magister Hercules promotor nomine sacri Concilii mox Sanctitati vestrte in
,

Beatissime Pater. AudivitSanctitas vestra,

authenticam
exhibebit.

audiveruntque reverendissimi domini cardinales, et vos in primis reverendissimi domini deputati ex litteris jam lectis causam adventus
nostri

formam redacta pnesentabit et Rogamus itaque vos dominum secre-

venimus enim a sancta Synodo OEcumenica Bononiensi pro obedientialitterarum Sanctitatis vestra; deslinati, ut defensioni translationis sacri Concilii a civitate Tridentina ad
:

civitatem

assistamus. Et licet defensione cum fuerit facta rite ac recte a majori parte Patrum, cujus Spiritu S. suggerente et iliuminante directione sacra OEcumenica Concilia diriguntranslatio

Bononicnsem

ipsa nulla egeat

tarium et notarium, ut de hujusmodi nostra comparitione fidem legitimam faciatis . 38. His gestis pr;csules, qui a Concilio Bononiensi procuratores deputati fuerant apud subsellia Apostolica in causa translationis, certiores fecere Patres Bononiensis Concilii, quod coram Pontifice comparuissent in judicio, benigneque ab eo excepti fuissent, de quibus lia^c memorat Angelus Massarellus
' :

X.XIX Martii in

ficatur

deputatorum signiqualiter xxn pra^scntis mensis recepti

litteris

tur ac gubernantur, tainen ut Sanctitatis

vestrffi

monitis ac prrcccptis sacrum OEcumenicum Generaleque Conciliuni Bononicnse (ut par est) obtemperaret habita prius diligenti discussione etnumeri et personarum Patrum mittendorum communi consensu, nos ad pedes Sanctitatis vestrcc delcgavit, atiiuc misit injungens nobis, ut dcosculatis prius humililcr pedil)us Sanctitatis vcstrce, tum nominc rcvcrcndissimorum cardinalium in ipso sacro Concilio pr;csi,

in gencrali congrcgatione omnium cardinalium a sua Sanctitate benigne, ejusque pedes nomine sacra; Synodi, reverendissimo-

fuerunt

rum

[irffisidcntium,

et suo,

deosculati fucrint,

commendantes

sua? bealitudini

causam

Dei, et

auctoritatem sacri Concilii Rononiensis erga suam beatitudinem, (|ua' exposita fuerunt per organum revercndi domini airliicpiscopi .Materani dccani dcputalionis. I>einde dominus Hercules Scverolus promotor Concilii pr;rsentavit

denliuni, tum c.ptcrorum omnium Patrum ibi legitimc congregalorum,nostro(|uc, prout deosculati fuimus, jiro vcritalc ct justitia assistcrc-

suK

Sanctilati
.

proccssum autliciiticum

ipsiiis

translationis

Mcmorat.T vero pra^sulum (losignatorum a

Concilio Rononiensi conceptic erant
' :

mus

defensioni ipsius translationis Concilii pie

liltera'

subjectis

vcrbis

justissimequc facl.T. Spcratautem eadem saiicta Synodus, cumdem Spiritum sanctum dominum ctvivificantcm, cujus spirationc ac dircctione ipsa translatio
facta fuit,
in

Rcveicndissimis

ot illusfrissimis

DD. car-

ojus tutela

dinalibus de .Monte ct Sancta>-Crucis de latere Ronolegatis, sacrique OKcumeuici Concilii

Ai;l,i

Consisl.
(Ic

Ms.

c.iiil.

Spada;

sigii.

mini.

133. p;ig.

:ili.
l.'il.

Ms.

niar.

Oonc. Trid. cl Donon.

p.

290.

"

To. xii. de Conc.

.Ms.

Tom.

xvii.

Conc.

.Ms.

arcb. Val. sig. miiii. 3i04. p.

.ircli.

Vat. p.ig. sig. nnni. 320t. p. U;>. cl in M;. i-ard. sig.

num.

Kr. card. llar. sig. nuin.

123. p. 83.

123. p. S3.

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.

299

niensis pracsidentibus, nostris observandissimis

ac reverendis Patribus in ipso (ienerali Concilio existenlibus fratribus colendissimis.

domini et reverendissimi reverendique Patres. Itinerum incommoda propter pluvias continue ingruentes, necnon fluminum difficiles transitus in causa fuerunt, ut nou sicut desiderabamus atque nobis fuerat injunctum, sed ut tantum xv kal. Aprilis ad L'rbem omnes applicare potuerimus, adventuque nostro statim a nobis sanctissimo domino nostro significato, Sanctitatis sua; nomine per reverendum dominum electumMassanum nobis ordinatum fuit, ut domi maneremus, donec a reverendissimis dominis cardinalibus super rebus sacri Concilii, quomodo a Sanctitate sua essemus recipiendi, fuisset dis

IUustrissimi

rcverendissimas etillustrissimas revcrendosque istos Patres diuincolumes ct felices conservet, quibus nos bumiliter commendamus. Dat. Romie die xxiv mensis Martii mdxlviii .

omnes

legati

Reverendissimarum dominationum vestrarum

et

illustrissiniarum

servitores et paterni-

tatum vestrarum fratres obsequentissimi, sacrique Bononiensis OEcumenici Concilii deputati. JoannesMichael archiepiscopus Acheruntinus et Materanus.

Thomas episcopus

Feltrensis.

cussum. Quo
tentibus

facto, die Jovis, quaefuitxxii prje-

sentis mensis, in generali congregatione, assis-

omnibus illustrissimis reverendissimisque cardinalibus, Sanctitas sua nos benigne

recepit, et deosculatis prius a nobis Sanctitatis

succ pedibus

nomine dominationum vestrarum

illustrissimarum et reverendissimarum, nostrae deputationis testimoniales litteras exbibuimus, quibus per secretarium lectis, causam nostri adventus, justitiam translationis, ac bumilem supplicationem protectionis conservationisque
auctoritatis sacri
Concilii, libertatis Ecclesia),

Aloysius coadjutor Veronensis. Philippus Salutiarum. Joannes Baptista Albinganensis. Sebastianus Aliphanus . 39. Prsesidu7n Hispanonun responsio fallax et de ea rectum severumque judiciiim Pontifici obsequentium. Defecere ab hoc obedientiae Christianae exemplo praesules Hispani, qui Tridenti hacserant, non enim aliquos e suis ad disceptandam translationiscausam ad subsellia Apostolica miserunt, cum agerentur imperiis Caesareis, litteras tamenChristianffi demissionis erga Pontificem notis refertas misere ad decli-

nandum judicium multisque excusationum fucis ac figmentis suam in Tridentina urbe re,

divinseque caussc Sanctitati suae, ut in exemplo quod bis inclusum transmittimus, breviter ex-

posuimus. Promotorque Concilii gesta in ipsa

translatione babita
bat, Sanctitati suae exhibuif

juxtamandatum quod babequai de ejus man,

dato reverendissimo cardinali Bellayo consignata fuere. Demum eumdem secretarium de comparitione nostra et actorum prajsentatione

rogavimus. Cumque sanctissimus dominus noster adveutum nostrum gratanti animo suscepisset, et aures supplicationi nostra; perbeni-

gnas praebuisset, obedientiamque dominatiovestrarum reverendissimarum caterorumque Patrum commendasset celeremque expeditionem caus;E hujusmodi pro justitia pollicita esset, ad quatuor reverendissimos dominos cardinales super bujusmodi negotio deputatos nos remisit quos omnes conjunc-

num

sidentiam colorarunt Sanctissime pater, post humillima pedum oscula beatorum. Accepimus Sanctitatis vestrae litteras in forma Brevis plenas clementiae et mansuetudinis, ut vere Apostolicum pectus redolentes, quibus nos redarguit non nno nomine, quasi cessatores in officio. Quod si a nobis utcumque praetermissum sit erga Sanctitatem vestram, cui nulla non offlciorum genera plane deberi ingenue profitemur ipsa judicet recreat enim nos benignitas et prudentia sua incomparabilis, qua; facile intelliget, nihil nos, vel dum translationi contradicimus, vel cum silemus, sed neque quod Iiactenus hoc in loco manserimus, nihil, inquam, minus de Sanctitate vestra, de Apostolica ipsa Sede, de republica denique Christiana quam bene mereri, quam qui optime, absit verbo invidia cogimur enim
'

sic dicere.

Tantum enim
de

abest

ut in causa

translationis

Sanctitate vestra offendenda

tim, ut decebat, visitavimus, et pro defensione

translationis

unumquemque ipsorum, quantum

fuit
,

pro loci et temporis congruentia nobis sufficiens

rint
ruit.

visum

informavimus
si

iterum

et

cogitaremus, ut vel maxime hinc ansam dissentiendi acceperimus, quod videbamus de re omnium gravissima inconsulta Sanctitate vestra decerni. In quo etiam pientissimum imperatorem, optime de republica Christiana merentem,
,

ssepius eos informaturi,

:

nam

contradictores venehucusque ex adverso nullus compa-

Haec sunt, qux in materia negotii nobis impositi hactenus peracta fuere, de quibus do-

minationes vestras illustrissimas, reverendos-

desiderabamus non fuisse neglectum. Videbamus non defuturos, qui rem incommode interpretaturi forent prospiciebamus a Sanctitate vestra, ut est consummati sensus, non probatum iri faciliter. Quod autem tacentibus nobis,
;

que Patres omnes

litteris nostris certiores

facere
'

voluimus, itidem facturi de reliquis, quae in

futurum occurrerint, rogamusque interim Deum optimum Ma.\imum, ut dominationes vestras

.\cta

To. xvn. de Conc. Ms. arch. Vat. sig 3204. p. 436. contincate Conc. Bonou. p. 88. Ms. card. Franc. Barb. sign. num. 123.

Ext. etiam in Ms. card. Pii sig. 260. p. ^3.

300

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.
et

Sanctitas Aestra expectationem nostram desiderat et expectat, augustissimus imperator, quod nostri censebat esse muneris, anteverterit,

dum

ramus,

bona

fide

credebamus reversuros,

et

conquestus

cum

Sanctitate vestra de illegitima

non ita, qufpsumus, interpretetur, quasi nos cum eramus delaturi querelam Santranslatione,
ctitati vestrc-E,

continuo de reversione cogitantes audivimus, et agentes, quod factum prope credidimus tunc primum cum illa vox Iwtiti.T audita est, Dei scilicet gratia factum, et imperatoris virtute, ut quod erat commune Ecclesia; desiderium, Ger-

xerimus

ctum
se ei

est,

ad Cfcsaream majestatem addused proprio ipsius Cfesaris motu faqui protectionem Ecclesia? ad suum

mani

se

tandem Concilio submisissent.

pertinere

munus jampridem

intellexit, scilicet

advocatum

prfestare, zelatus

unionem no-

bilissima' nationis ad Catholicam Ecclesiam, et

unum

caput Christum, ejusque vicarium San-

Tenes igitur jam, pater sanctissime, quod tam diu desiderasti. Ecce virtus imperatoris tui, Josue alterius, vincentis, dum tu oras velut Moyses sanctus. Ecce Carolus reducit errantes oves, et minat ad virgam Pastoris, reportat ad caulam Dominicam, et quos nuper Deus sibi
subjecit,
Filii

ctitatem vestram. Sed neque unquam in mentem nostram venit potuisse desiderari in hoc offlcium nostrum, utcertiorem redderemus San-

Deo

ipse subjicit,

redditque vicario

sui,

nempe

qui non alia ratione magis,

non

alio scilicet secretiore consilio

bellum suserat.

non factam sumus palam enim excipientibus notariis coram universa Ecclesia apertis verbis locuti sumus, et humanis omnibus sepositis affectibus contestati imminere scandalum reipublica; Christiana? ex recessu Patrum ab hoc Tridenti loco, afferri negotio incommodas moras videbatur nobis sufficere, quod indicassemus quid de re sentiremus deinde siluimus. Quo etiam fit ut cum deuuo niiiil aliud ad rem ipsam afferre possimus, pra^sentiam nostram in negotio desiderari minime credamus. Sed si quid interim cessatum videtur, satis res ipsa indicet candorem animi nostri. Et quid enim erat operis, vei ne; , : :

ctitatem vestram, quam nunquam certissimam alegatis suis arbitrati

cepit,

quam

quia pralium Domini

Dirige

igiturerrantemgregcm,pastoroptime,adpascua Synodalia, cogeque virga, hcPc enim directionis virga regni tui est. Benedictus Deus in tanta materia benefaciendi, rebus prresertim desperatis

collapsisque.

A Domino
sit

certe est,

quod tandis-

tum

accessionis factum

ApostoIic;c vestrae

Sedi, a
stra

qua jam pridem fuerat miseranda

cessio. Intelleximus pra?terea a Sanctitate ve-

scandalum aliquod accepisse, qui nos hoc

remansisse audierant. Satis nobis est
si

in loco

gotii,

patri satisfecisse,

si

desiderantem credisi

dissemus, molestia levare,

dum

essemus opinati? majora

inde contristansibi nos debere

non dederimus; nos enim qui sumus, ut prohibere possimus ? Commune hoc nobis cum reliquis Patribus est, quod et ipsorum plures etiam turbavit recessus. Quod autem Sanctilas vestra nobis tantum tribuit, est quod magis adscribamus paternse pietati qute ad meliora semper satagit provocare, quam ut agnoscamus merita
nostra, practerquam illa quc nobis

fatemur, ut agnoscat universa Ecclesia filios seniores, qui semper cum patre mansimus, et eo melius habentes, quo jam ita snmus de junioris filii, qui perierat, salute et solliciti, Ger-

communia
sine Dei
Filii

sunt

cum
;

nationis nostra? laude,

non

munere semper enim majores

nostri

Dei

manici

scilicet popiili,

ut

non solum patrem

molestia mitiganda; nostra? invidim liberemus, sed magis etiam ad congaudendum invitcmus, et ut revertentibus occurrat filiis, rogemus alioquin desiderantem. Nostras itaque partes tantum esse existimavimus, ut a translationc proposita pro
pra; modestia vcroet humilitate

vicarium coluerunt, et beati Petri Apostolorum principis successorem pie vencrati sunt, quw nostra omnium observantia jurc cxigit a Sanctitate

vestra, ut

non

sit

passa prrcvaluissc in
,

conscientia disscntire deberemus non ausi sumus intempestive Sanctitatcm vcstram interpcllarc
:

nos aliquam praesumptionem ([ui in hujusmodi non solum a malo, sed ab omni specic mali fuerimus abstinentes. Non igitur videmus unde in hanc invidiam trahimur. Habet igitur Sanctitas vestra actionis nostra:' rationem tua' erit clementia! boni consulcndo pra^stare', nc
:

quasi
nulli

officii

admonentcs

quem sperabamus

nobis,

vei

immodica

pietas fraudi

sit,

ncque

officiorum generi, quod cx rc Ecclesia? judicassct, fuisse defuturum, volentes, ut par

contraisse vidcamur, diun bcne mcreri stude-

suo judicio tribucrc ncciue videmus, quare nos comites proficisccntil)us lcgatis et prrrlatis ipsis darc debucrimus, quorum nol)is scnlcntia non probabatur, et iis quidcm qui rcpetila oratione |)oiliccntilius tum in gcncrali congrcgationc, tum in publica scssione in rcccssui|)S0
est,
:

mus. Superest ut cum Concilii finis pax sit, rogemus humiliter Sanctitatem vcsfram, ne paservos enim Dei tiatur nos litibus cxcrceri litigare non decet. Aut cnim de qiia ngiturcausa
:

nostra

est,

aut Dei

si

nostra,

jtarati

sumus

celcbrata, se

quampriuuim

illa

asscrti
;

morbi

opinio rcfrixissct, csse rcdituros prwsertim si sc Cermani Concilio submittcrcnt. Nos vero intcrca scdimus in civitatc mancntes, quos audie-

()uam infcrrc. Si Dci est ctChristi, ut vcrc est, ad qucm magis, quam ad cjus vicarium pcrtincrc potcst cjus dcfensio? Si lu justiflcas, quis cst (|ui condemnet, ut nobis

magis injuriam

pati,

egcat dcfensoribus?
<<

Obsccramus

suppliccs

Sanctitatcni

vc-

; ,

PAULI
stram,
iit

III

ANNUS

15.

CHUISTI 1548.
Tridenti hactcnus remanscrunt. Nos igitur

301

indicti
et

jam

Concilii intermissa redeat

om-

desideratus progressus. Redde, Domine, loco huic Apostolicos tuos- lcgatos conipendio redde civitati prfcelectiT Patres
celebratio,
:

si de translatione nullani nialucris iiabere rationem, discussionem nullam. Si tu, sanctissime Pater, quod omnes sibi promittunt, remedium non affers tantis malis (ad qua; tollenda consilia tua omnia direxisti, et conver-

agetur,

nibus mature considcratis, illud in primis perspeximus, causa; vestra; termiiiationcm cx his facillimam reddi, cum et judiciitm simul et judiccm non improbent, etin hujiismodi judicio
contradictores se constituere nolle profiteantur. Quic quidem res sicut grata nobis, ita minime

nova

extitit,

propterea (juod notissima

:

sit

trans-

lationis justitia

quamobrcm cum

tota illa re-

qu;c poterit esse in posterum spes ? quem optabimus Pontificem ut fessis labefactisque rebus occurrat ? Quum autem totus tuus supra
tisti)

Ponfilicatus summa sit tibi cum laude actus, et ad personam, quam sustines convenientissime, nunc tu boc actu^ nulla adduci possumus ratione, ut credamus te posse deficere, cum plausus excitandus est, plausus, inquam, a^ternus. Patere igitur, Pater sancte, quee tua est consuetudo, et sustine, quis tui animi est placiditas, quod paucis his egerimus tecum, apud quem alii forsan peritius, nullus profecto amantius, quani nos, et observantius, atque prudenter, aut commode ipse existimaris licet nec ex humanitate tua, tantum nobis licentia arrogaverimus, ut disseramus, quid tantum Pontificem deceat, cui fuerit satis, quid abs te speremus, indicare. Deus autem Sanctitatem vestram diu
;

sponsio nobis, qui translalionis dcfcnsioni assistemus, in hac ipsa re nullum facessat negotium, tantummodo illud supcrest, ut nonnulla percurramus in eo responso obiler inserta, per qua? fortassis, nisi pro veritatc refellantur, nonnihil festinationis, aut non matura; considerationis argui posse videmur. Idcirco omni modestia nobis ipsis proposita, et fraterno amore
ac sincera charitate ducti
objecta paucis
,

et

dumtaxat quae

minime possunt dissimulari

in nos prolixius

servet

incolumem

Ecclesise

suaj

sancta>. Tri-

dento

kal. Aprilis

anno Domini

mdxlviii.

Humillimae creaturae et devoti oratores Giennensis, archiepiscopus Turritaepiscopi nus archiepiscopus Panorraitanus Rossanensis, Castelli-Maris, Algarensis, Lancianensis Syracusanus Pacensis Asturicensis,
cardinalis
, ,

diluemus, nullo pacto impugnantes id quod illi de se asserunt, nempe de republica Christiana bene meruisse, non tamcn sustinentes illud, quod aiunt, quam qui optime. Eos enim potius optime meruisse arbitramur, qui decretum sanctac Synodi a longe majori parte sancitum agnoverunt, ipsosque reverendissimos a latere legatos secuti sunt, ac sanctissimam Crucem pro vexillo sacri Concilii eisdem a Sanctitate vestra solemniter traditam, non deseruerunt. Quod autem prius Sanctitatem vestram consultam fuisse desiderasse videntur, superfluum profecto fuit desiderium illud, cura nec
Sanctitatis vestrae auctoritas deesset in ipsis re-

Oscensis, Calaguritanus, Canariensis

40.

verendissirais legatis, nec defuerit eis speciale

Traditum etiam

est

harum

litterarum ex-

emplum Bononiensis
si

Concilii procuratoribus, ut

Diploma datum anno usque millesimo quingentesimo quadragesimo quarto die VIII kal. .Martii,
facultatem transferendi Concilii ipsis reverendissimis legatis, quandocumque eis videretur, concedens sub his verbis Motu proprio, ex certa scientia ac de Apostolicac auctoritatis plenitudine, parique consilio etassensu vobis insimul, aut duobus ex vobis reliquo legitimo impedimento detento, seu indeabsente, quan documque vobis videbitur Concilium pracdic tuni de eadem civitateTridentina, ad quamcum:

ipsi illud

quid in iis veritate aut jure non niteretur, arguerent ii vero gravissime reprehenderunt in praesulibus Hispanis, quod magis
:

privata; sententia?,

quam

divinae voci e Pontiti-

cio throno processura; crederent, nec,

ut Dei
Christi

servos decuerat, ad schismatis defugienda peri-

cula tollendaque publica offendicula,

vicario cognitione causEe translationis ob pro-

testationem Cffisaream suscepta parerent, multaque alia addidere ad sua?. causae defensionem,
quge ex subjectis
<<

que aliam commodiorem,

et

opportuniorem,

eorum scriptis patebunt Judicium dominorum deputatorum Con'

seu tutiorem civitatem, de qua etiara vobis videbitur, transferendi, etmutandi, ac illud in

super litteris praelatorum Tridentinorum. Beatissime pater. Interpellati fuimus a reverendissimis dominis cardinalibus super negotio translationis Concilii deputatis, quid sentiremus de responso dato litteris Sanctitatis vestrffi a reverendissimo cardinale Giennensi et qui post ipsam translationem aliis praelatis
cilii
,

civitate

necnon pr^latis

Tridentina supprimendi et dissolvendi et aliis personis Concilii huin dictacivitate

jusmodi, ne in eo ad ulteriora Tridentina procedant, etiam

sub

censuris

et

pcenisEccIesiasticis inhibendi,
transferri
et

acidem Con-

cilium in alia civitate hujusmodi, ad quani

illud

Conc. sign. uum. 320. Ms. arch. Vat. sign. p. 467.

nuandi, tenendi
et

latos,
'

mutari contigerit, contiad illud pra?alias personas Concilii Tridentini,

et celebrandi, et
et aliis inlitteris indictio-

To.

,\vii.

Ext. inlcr Acta Couc. Honon. et in alio p. 92. Ext. in Ms. car. Pii
sig. nMin.

etiam sub perjurii

260. p. 77.

nis Concilii

hujusmodi expressis poenis coer-

302

PAUI.I

III

ANXUS

15.
et

CHRISTI 1548.
derari

cendi, etc.

Quae omnia tunc publice lecta

non

credidisse.

Nonne

post generalem
et gravissimis

recitata fuere in ipsa Sessione, propterea

nonnuUi

a translatione dissidentes,

quod hujusmodi

monitionem, etiam sub censuris

pocnis, pra;sertim
illis,

qua> in Sanctitatis vestrse

cognita facultatc, communi se decreto submisprout lllo audito suros palam profltcbantur
;

Diplomate continebantur, omnibus in die Sessionis

factam,

reverendissimi legati

privatim

amplius minime restiterunt. Neglectam vero majestatem Csesaream (ut illi affirmant) non modo re ipsa, sed neque cognitione quidem sola factum asserimus. Neque enim minorem rationem habuimus majestatis
sua;,

eosdem posl decretum translationis, ut se Bononiam conferrent, monuerunt? Deinde postquam Bononiam ventum cst, nonne per litteras

eorumdem
niti

sibi fideliter exhibitas rogati et

mo-

fuerunt, ut se

nobiscum jungerent? Quod

ipsa

quam Sanctitatis vestra;, moram non patiebatur)

ut qui (res

enim

saluti nostrae in

primis, ex qua pendebat totius Concilii summa, nunc providerimus. Eo enim res adducta erat,

in eodem responso saepius repetitum est, eos videlicet, teste conscientia et proposita translatione dissentire debuisse, idcirco se comites non dedisse proficiscentibus legatis cum

autem

ut nisi Concilium transferretur, ipsius maniipsa vero dissolufesta dissolutio immineret tione nihil perniciosius esse cogitari poterat. Morbus enim ille pestilens longe lateque in ci;

cceteris

patribus,

quorum

ipsis sententia

non

probaretur, ulteriori profecto explicatione dis-

tinguendum
quidenij et

est.

Nam

aliter

potuerunt sentire

cum omni

conscicntia, ante decre-

vitate illa

pagisque adjacentibus, in Germania magna quotidie confluebat miserabilium multitudo, grassabatur, trepidabantgravius, unde

tam et sancitam translationem (vota enim singulorum libera esse decet in sacro Concilio), verum posteaquam longe major pars (qute de jure
quideni sanior esse censetur, ct cui etiam ex conclusione in generali Congregatione com-

que universi

Patres,

quorum

pars

magna jam

discesserat, reliqui se itineri, nulla discedendi

venia sibi minime concessa, habita ratione accingebant cum etiam prius frequenter contestati apud rcverendissimos prajsides fuissent, nuUo modo tanto se periculo amplius objecturos. Medici autem, quorum fidei committebamur, discrimen augebant pra;sertim magni nominis ille Fracastorius publico stipendio conductus, contagiosum esse ex aeris infectione morbum, et qui innobiles etdelicatos praicipue Sffiviret, jurejurando afflrmabat, omninoquenos desererc velle protestabatur sicuti etiam ante: , :

muni omnium Patrum consensu

erat)

facta

standum

translationem ipsam decrevit et sancivit, si qui prius aliter sentiebant, decebat eos intellectum captivare in obsequium majoris partis id quoque ipsis non modo probantibus, sed etiam petentibus, servatum a nobis in aliis ses;

sionibus semper fuit

quod

nisi

fieret,

nihil

unquam

in Conciliis deliberari ac statui posset,

nihilque proptereaunquamfirmum, nihilstabile futurum esset in Ecclesia Dei, nullaque amplius

esset

sacrorum Conciliorum

auctoritas,

unde
gra-

quam

translatio fieret, deseruit.

Ad

ha;c

quoque

oriretur scandalum, scandalorum

omnium

indubitatus oriebatur timor, civitales finitimas statim commercium nobis interdicturas, unde et commeatus penuria in loco sterili et inter montes posito, ac magna itineris difficultas, morbo proccdenle, parabatur. Sed ne verbis agamus in ea re, qua; Actis Concilii patet Sanctitatis vestrffi jussu huc allatis, satis erit ad ea, qua> indubitata^ sunt fidei, nos referre, atque ita apparebit omnes, qui nos festinantia; aut propcrantis nimium judicii arguere velle conanlur, lianc vcre notam ipsos incurrere, nos vcro pro negotii, personarum cttemporum qualitate, matura deliberatione processisse. Nam (|uid

vissimum.
41.

sioncm

Quod autem poUiciti fuerimus revercum primum illa pestilentis (quod

morbi suspicio refrixisset, pollicinon opus est ut verbis
sic

aiunt) asserti

tatio ii)sa (jualis fuerit,

contendamus. Acta loquuntur, qua^

habent:

Placclne vobis similiter dccernerc ct declarare pro conscrvatione et prosecutione ipsius Consccuritateque vitie ipsorum prwlatorum, Concilium ipsum ad civitalcm ISononiensem veluli ad locum magis paratum, salubrem et idoneum pro tempore Iransferendum essc, ct ex nunc transferri, et ibidcm Sessionem jam iudictam statuta die xxi Aprilis celebrandam esse
cilii,

quam adeo dissolutionem fieri? quod vcro non defuturi essent, qui rem incommode interpretarentur, facile id crat ipsis Patribus cvitare, si dccrelum longe inajoris partis (quod facere tenebantur)agnovissent, (juo uno decenti
horrendum magis
timcri |toterat,

necessarii

Concilii

et celebrari

ct succcssive

ad ulteriora proceet

dendum, doncc sanctissimo domino noslro

sacro Concilio cxpedire videbilur, ut ad hunc

remedio fncile persi)iciebant obviam iri scanquod rcipublica' Christiana> imminere asserunt, ac eodem remcdio iuconimodas moras ad progressum sanclissima' Synodi evilari. Ne(|ua(|uam igitur credibile est, quod i|)si aiunt, in hoc negolio pra;scntiam eorum dcsidalo,
((

scu alium locum, conununicato eliam consilio inviclissimo Ca^sarc, Christianissimo rege, ctaliis regibusac priiuipibusChrislianis, ipsum

cum

Concilium

rcdiici possit ct (iobcal?

Pra'tcrea

ul

demus causam hanc

cst

fuisse

niansionis Tridciiti, (luod hona fidc credercnt

nos

illuc rcvcrsuros, (juid

(juod a reveren-

dissimis lcgatismoniti, utsc nobiscum Bononia'

PAULI
jungerent,
niliil

III

ANNUS

15.

CHRISTI

l5'iiS.

303
est)

responderunt? Cur etiam pro

nionuerunt, cum niiiil boni Tridenti

tcterna;

(quod audirc horribile

malcdictio-

eorum

pietate

nunquam nos
:

nis? Igitur

cum non

miserint, et nihilominus

probe agnoscerent tanti viri, pro Ecclesia agere quinimo scissionis tunicfc Christi inconsutilis (quod certe admittere volumus eos nunquam cogitasse) infirmioribus multis dubitationem injecisse ? Sed et nullus sani capitis ambiget, mansionem illam Cwsarege protestationi occasioncm prrestitisse quce nullo pacto profecto potuisset a Ccesare emanare, si Conciliorum ipsi probatos mores, et majorem ac saniorem partem Patrum, imo sacrosanctam crucem, insigne unicum et amabile ver et
,

morbum illuni notorium

non
fuisset!)

(qui verissimus utinam assertum vocent, Iioc unum certe

contra ipsam translationem pr;etendisse videntur. Verum cum minime verisimile sit, ut tanti
Catholici I*atres Iias gravissimas censuras neglexerint, verbum illud casu excidisse, non au-

legitimse potestatis, et prwsentia; Sacri Concilii,

tem ex animo prolatum fuisse arbitrari maluimus. Non enim satis esset contra mandatum hoc strictissimum speciosailla ipsorum divisio, videlicet ? Aut enim de qua agitur causa nostra est, aut Dei etc. Nam in primis dicimus superfluum esse hoc responsum, imo assumptai
patienda',

qua- nulli per Sanctitatem vestram alligata est

Non erat igitur eo pacto repetenda reversio, quod difficilior reddebatur, sed quod facilior, utpote ex concordi nobiscum
loco, secuti fuissent.
sacri
"

huic causa? impertinens, ut se exponant injuriw quam neque nos, neque alius quisintulerit,

piam

neque

velit

cogitetve inferre.

Causam vero

Christi ad ejus vicarium justifican-

OEcumenici Conciiii progressu. Ad iiaec cum valde observemus reveren-

dam

ctos viros decet,

dissimum et iilustrissimum dominum cardinalem et Cceteros Patres ipsos toto diligamus affectu, non potuimus non valde tristari ex ipsarum litterarum suarum particula, dum asserti morbi suspicionem fuisse dicunt, et non magis veri morbi invasionem, nisi forte ita intellexe,

men

totum hoc religiosissime, ut sandictum arbitramur. Verumtaad rem; de qua interpellat Sanctitas vestra,
referre,
explicite, ut decebat, convenit.
est, et quffstio facti, et in

non admodum

Tota enim Dei causa

rint,

asserti

morbi, id

est,

asserlive

sacro

quo et Sanctitas vestra divinare non debet, nt queecumque in facto dubia proponuntur, absque ulla facti dilucidatione condemnet, vel justificet. Sed, inquiunt, servos Dei litigare non oportet;
at

OEcumenico Concilio pro evidenti et notorio declarati frustra enim post latam sententiam
:

obedire certe oportet,

et

ad sobrietatem sa-

pere, atque in primis quwrere, ne specie recti

diffinitivam de

iis,

qute a sacro Concilio diffinita

decipiantur, ac seipsos seducant.

tota Epistola illud

Unde qui

in

sunt, amplius dubitatur. Hsec

:

enim sunt verba

sacrosancti illius decreti Placetne vobis decernere et declarare de hujusmodi morbo, ex pra3missis et aliis allegatis ita manifeste et notorie
constare,
ut
prailati in

prKcipue agunt, ut translationem improbent, bcne fecissent si ad judicium Sanctitatis vestra; in tempore accessissent, et
voci procedenti de throno, in
loquitur, magis

quo Spiritus Dei

hac

civitate

sine vitaj

discrimine commorari et in ea idcirco inviti retineri possint et debeant? Itemque attento recessu multorum pra;latorum post proxime prfeteritam Sessionem, et attentis protestationibus aliorum quamplurium pradatorum in

quam suo spiritui credidissent. Quamobrem cum invictissimus imperator

minime

Congregationibus generalibus factis, hinc omnino timore ipsius morbi abire volentium, qui
juste detineri

non poterant, et ex quorum discessu Concilium dissolveretur, vel ex paucitate prselatorum bonus ejus progressus impediretur,
etiam imminenti periculo
vitaj et aliis

et attento

causis per aliquot ex Patribus in ipsis Congre-

gationibus allegatis, utpote notorie veris et legitimis. Qua; cum sint etiam maxime notoria declaratione, si adhuc dubitant, et rem se aliter
tres

habuisse prsetendunt, advertant, quajsumus, Pailli quanti momenti verbum eis exciderit
:

mandatis ad protestandum directis, reverendissimos legatos in sacro Bononiensi Concilio degentes, assertos, et non veros esse, Patresque ibi commorantes, in privato conventu non in sacra Synodo existere, ac plurima adversus translationem, de qua agitur, ut libitum fuitsua; majestati, plena opprobriis cumulaverit, inde suasit ratio, ut causa h;cc apud Sanctitatem vestram assumeretur, inde etiam emanarunt littene ilhr, de quibus agitur, pro exquirenda facti veritate, non ut lites foverentur, vel ut magis (quemamodum servos Dei decet) faciliori modo terminentur sopianturque. Qua de re oportebat ipsos Patres Tridenti commorantes apertius loqui, autjuxta expressum
in suis

Sanctitatis vestra-

nam

Sanctitas vestra in

eos destinatis, inter

in

memoratis litteris ad Vos in virtute cffitera ait

:

destinare.
net, satis

mandatum aIi<iuos ex Quanquam in eo, quod ad nos

ipsis
atti-

sanct obedientise, ac sub censuris et pcenis eadem schedula contentis per pra^sentes monemus ac requirimus ut si translationem fhujusmodi invalidam pra>tendatis, aliqui ex vobis, etc. Nonne hoc est speciale mandatum pa?nam maximarum continens censurarum, ac

superque arbitramur factum nobis iri, quod vel saltem profiteantur se nihil contra ipsam translationem pr;rtendere, propterea quod neminem miserint. Scandalum vero hoc totum quod ortum est, unde hoc magis provenerit, ex mansione Tridenti, vel ex recessu (ut ipsi aiunt) quem recessum jure et congruentius

30.'

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.

debuissent translationem veram ct legitimam (proiit fiiit) dicere, credimiis de facili perpendi

posse.Quandoquidemetiamsicausa; omnes,propter (juas translatio factafuit, cessarent, ca^tercT-

justissimam causam nostram paiam esse taciat. Desiderio enim magno desideramus tot ettantos iabores nostros, non sub modio, sed super can-

delabrum

statui et

cum omni

charitate diiectis-

que implerentur

in decreto ipso translationis ex-

plicata',solaniliiiominuslieccausasuperveniens

simos fratres nostros nobiscumse conjungentes ampiexari, et qua>cumque supcrsunt celerrime

mansioni in civitate Tridenti jure obslare posset, ut mansione hac durante Tridentum reverti

quantum

in

nobis

erit)

expedire.

Hoc

etiain

non
ris

expediat, ne lioc

exemplum

firmetur futu-

temporibus perniciosissimum, potuisse videlicet paucissimos Patres contra decretum sacri OEcumenici Concilii rite factum, ex mansione sua (ne dicamus pertinacia) longe majorem partem cogere, ct ad se reducere. Ideo non sine maxima causalioc expostulavit sancta Synodus,

quando ad certas litteras responsum dedit, ut Patres

<c

Sanctitatis
illi

veslrae

nobis se

prius

jungerent. Superest ut in nuUo illud indiscussum permaneat, dum ipsi rogant Sanctitatem vestram, ut indicti jam Concilii intermissa tedeat celebratio nam si de intermissione processus more solito habiti in congregationibus Synodalibus intelligunt, nullo modo intermissa fuit celebratio, pra-terquam ab assumptione causre, et intimatione litterarum Sanctitatis vestraj, citra qu;e, ut inde majus bonum eliciatur
:

postremo animadvertat Sanctitas vestra, quod a principio nascentis Ecclesia? usque ad diem hanc (seposito schismate, a quo Dei gratia immunes sumus), vix uiium Conciiium tanto tempore perduraverit. Unde jam pridem jure meritoque suos episcopos propria? expectant sedes et commissa; Ecciesia^ a quibus tamdiu abesse, non sine ingenti dolore atque animarum jactura fieri posse manifestum est. Ipse autem Deus Optimus maximus, cujus tota ha>c causa est, cor Sanctitatis vestree, quod in sua

semper est manu, dirigat ad salutem, [^acem, quietem et concordiam nostri ac universigregis Sanctitati vestrse ad pascendum tertio iterata jussione traditi et commissi, quam Deus Ecciesiffi sua; diu servetincoiumem . 42. Ex acjendi modo prxsulum Hispanorum ct ipsius imperatoris schisma timendum.

Cum

Hispani prffisuies, qui Tridenti ha'serant, in superioribus iitteris contenderenf, ideo se

Tridenti immoratos,

(testante id Sanctitate vestra) processisse memorantur; si vero canonum pneparatorum publicatione conqueruntur, ingrati admodum existerent erga officium nostrum, qui publicationem

quod

iegati polliciti essent,

sedato epidemico morbo, se Tridentum reversuros, ad hoec legati respondere, ut refert Angeius Massarellus

' :

Bononia' habitis gratia ipsorum, ut nobiscum jungerentur, distulimus. Quanquam in hac ipsa re exigua erit lemporis jactura, cum tot et tanta a nobis ibidem de fide et moribus diligentissime discussa unica sessione publica valeanl, atque uno die,
faciliimesanciri.
Sunt et alia in corum litteris jactabunda de sua pietate, prudentia, humiiitate, mansue-

hujusmodi

in sessionibus

Reverendissimi domini iegati responderunt ad prffidictas iitteras pradatorum iu eo, quod dicunt se expectasse Tridenti reditum Concilii tanquam promissum ab ipsis reverendissimis legatis, quod hoc non est verum, sed reierunt se ad decretum ipsius transiationis, et dato quod aiiquid privatim dixerunt (quod

tamen non dixerunt)

nihil valet,

quoad obiigan-

tudine, palientia, zelo, perseverantia in

Patris (ut qui
ii

domo

duin Conciiium, ut Tridentuin revertatur . De eodem responso procuratores Conciiii a iegatis

certiores
redditi sunt,

filii

sint sapientiores, et

tanquam

quo argumento cxtant

iittcrw

nec referre injuriam qute quoniam vice versa tantis in nos undique scatent accusationibus, ut nuUi attcntc
inferre
:

qui nesciant nec

)

eorumdem iegatorum

ad cardiuaiein

l'arncsium concepta verbis Italicis, quibus sigiiificant Tridentinos Patres, qui se excusant
expectasse Tridenti reditum iegatorum et aliorum prasuium, tanquam ab iis promissuin,
aberrare, iterumquc conlirmaiit poiiicitatioues datas a Synodu siinima tide in .\clis et decreto
Iransiationis,
est, inserlas,

legenti

non

patet,

cum

tanien, (|uod ipsi verbis

jactant, nos re

ipsa [)otius

pra'slemus, merito

duximus transigenda
"

silentio.

in

llogamus itaque Sanctitatem vestram, ut co, <|uod progrcssum sacri Concilii i^in cujus

quod ad Pontilicem transmissum

(juod ad promissa
al)

pacifica (|uasi

eramus possessionc) paulisper,

ipsis iegatis

ralionem majeslatis Cacsarcsc haberet, in sua, (|uam a Deo habet potestatis plenitudine
ul

privatim datas|)eclarct, professi sunt, iiec Synodum ad ea obstrinxisse, nec obstringere po-

relardare volnit,

am|ilius

non

persistat,

sed

resliluta sine uiteriori dilatione Patribus

iiiic

Bonoresidcutibus, qua; rcstant examinandi et

ncc quippiam decreto conlrarium spopondisse, eliamsi ab ipsis aliqua verba jactata cssent, qua> in sensum ab ipsis pra'leasum detuissc,

disculiendi

plcna iiossessionc, nc ex tani diulurna cessalione respui)lica Ciirisliana detrim(<ntiim patiatiir, suam (|uainpriiiium sanctissi-

torqueri possent. i'orio non ea causa permolos ipsos Tridenti ha;sisse constarc ex litteris, qui-

mam

M'iil('iiliam

siibiiidc

piolcral; ac

toti orlii

'

Dlar.

(".oiii'.

TriJ. cl Uoniui. y

..\\\

'AUrj
biis

Iir

ANNUS
IJoiiouiain

15.

crrRtSTr 1548.
el allegare

305

piovocali

siinl

liiimaiiitcr,

iit

judicium tianslationis,

suam

Sancti-

acceilereiit, qiiibus nunqiiaiii

si

lesiiondeiint. At

eoruin dicta consenlirent, liebuisse respondere, nionere(|uc dali iis proniissi, quo adducti ha'rerent Tridcnti. Nc vero legatis culpa adscribatur cuni vcritatis injuria, datas praesulibus deputatis partes, ut Ponlifice consentiente objectis respondeant modesto scripto, quod in publica etiani Acta rediverilali

ipsos

lilteris

latem suspectam, et appellare ad legilimum Concilium, quod sua Sanctitas convocet ad siiani prirsentiam Concilium quocumque ex
loco, et

cum

ejus assistenlia unii

cum

oralori-

bus principum, (|ui interesse voluerint, causam super validilate translationis cognoscat et sententiam feral
In
lis in
.

hoc ancipiti

et liibrico

rerum

statu,

cum

galur.

Ctcteruni

nuUa

re

alia

offendi

ipsos,

maxiine in ca parte, qua crga l'ontificcm obsequiorum signa expiicuere, nec qui()|iiam gravioris momenti contra translationis jus auctorilatemque adduxerint.
43.

belliim a|)ertum eruptura, Ca^sarque defecturus a Pontificis obsequio ct Ecclesiffi con-

junctione formidaretur, ad retundendum Cicsaris vim, a Pontifice cumllenrico (iallorum rege de armorum societate agitatum csl, regiaeque
voluntatis

Cum

in ea lite

de translalione Conciiii

intenlala a Cicsare, debuisset Crcsar Pontificis

decrcloriaj se submittere, atque Lutheranos ad veterum Conciliorum decreta sanctissima servanda adigere ^constabat enim pari pertinacia eos futuri Concilii contempturos sanctiones, qua veterum Conciliorum ab unisententi;e

interpres extitil Carolus cardinalis Cuisius, a quo conventa Ilenricus rcx habuit rata v Martii, ut Patribus Bononiensibus retulit regius oralor xi Martii, quo tempore nil [iriclcr-

versa Ecclesia cullas conculcassenl) variis illusus argutiis, paene ad schismatis discrimen
detlexit
:

visus

enim

est

negare velle Pontifiesse

est ad Cicsarem flcclcndum ad icquitatem, atque a schismatis tramite devio abduccndum, eaque dc causa Julianus Ardingliellus internunlius nona Martii incitatissimis cquis a cardinale Farnesio provolare ad imperatorcm jussus est, qui eodem niense celerrime reversus

missum

cem non ambigiuim non

caiisis

supremum

in

judicem, quod Concilia Lugdunense secundum et Constantiense, atque ali(|ua vetera professa sunt, ipsique Graccorum imperatores, cum ejurarunt schisma, demisse agnovcrunt, scd veluli reum lilis ad aliud tribunal, quod a Ca?sareo penderet imperio
Ecclesiasticis

adducendum. Illud vero tribunal, ad quod provocarevellePontificemintermiuatusest, dixit legitimum Concilium^ quasi vero possit esse aliquod legitimum Concilium, quod adversus Pontificem non ambiguum a Casare indicatur in hoc schisma incitari Cicsarem a senatoribus suis scripsit cardinalis Sfondralus ad cardinalem Farnesium, qui de liis iiraisidem Concilii Bononiensis certiorem fecit. Prima Martii
:

meliores concordiae spes retulit, ut narrat Angelus Massarellus '. XXVIII Martii applicuit Bononiam dominus Julianus Ardinghellus, qui reverlilur ex Germania ab imperatore, retulitque reverendissimis legatis, qualiter mitteret eum sua majestas Caesarea de rebus religionis, et quod vencrit in hanc conclusionem, quod pro reductione Germanite sua Sanctitas mittat ali(]uos legatos iii Germaniam cum plena facultate inveniendi modum concordiic cum illa nafione, quod legati celeritereant Augustam, ct quodhoc intcrim nihil fiat inConcilio, neque Bononiic, neque alibi, et quod de reductione Concilii Tridentini pro nunc amplius sermo non habcatur, quousque res Germanicae nonsintcompositee, quia tuncvel

inquit Angelus Massarellus,

scribitur,

Caesa-

acquiescere commissioni causae quani fecit Pontifex de validitale vel invaliditatc translalionis, sed velle appellare ad legitimum Concilium, etvelle etratificare, quae suus orator protestatus fuerat contra suam Sanctitatem, nisi rcdeatur Tridentum. Consulti de his legati Bononiensis Concilii respondere, si provocatio edita adversus Pontificem ab oratore Ca;sareo rata habeatur a Caesare, atque in eum, ut suspectiim, appellet ad legitimum Conciliuni, Concilium Romae convocandum, atque in eo decretoriam a Pontifice sententiam ferendam, an translatio jure celebrata fuerit subdit memoratus auctor, qui Concilio a sccretis erat IV Martii reverendissimi doinini legati scripserunt ad cardinalem Farnesium judicium corum quoad Concilium, videlicet, cum timetur quod imperator sit ratificaturus gesta per dominolle
:

rem

opus Concilio pacatis Lutlicranis, vel opus, tractabitur vel de Tridento, vel de alio loco ncutro, liocque etiam interim nihil iimovetur in judicio translationis, et quod Pontifex mitlat aliquem ad suam majestatem, cum
erit
si

non

erit

quo agetur de recompcnsatione Placenliir

-i4.

Csesar petit ut mitlantur in

Germaniam

nuntii Pontificii facultatibus amj)/issi?nis instructi pro conciUanclis Protestantihus. Flecti

nunquam

potuit Cajsar ad restituendam Placen-

tiam, et hasc fuitnovorum bellorum causa, cuin

Parmam

Galli tuendam susccpisscnt. Ouod ad nuntios A[)ostolicos in Germaniain miltendos pro conciliandis Ecclesiic aberrantibus populis, Christianaque disciplina redintegranda a Cae-

sare postulatos attinct, Bononienses legati suasere Pontifici, ut

eos

mittcrct,

atquc

ctiam

Roinae pro castigandis perpoliendisque aliaruin

Diar. Conc. Trid. el

num Didacum
ANN.

in protestatione et nolit accipere

'

Bonon. Ms.

arcli.

Vat. p. 289.

TOMUS

XX.\III.

Ratn. XIV.

39

306

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.
alia in

iialiouum inoribus pnesules \ariorum regnorum Romse congregaret V Aprilis mdxlviii , inquit Angelus Massarellus ', reverendissimi proponit imperator, de legati probant quod reformatione facienda in (jcrmania per nuntios Apostolicos illuc mittendos, ut eo interim fiat reformatio aliarum nationum I^omoe coram sua Sanctitate, et quod vocentur praelati, qui sunt
:

collata, retinere, et

futurum

eis confe-

renda recipere ctretinere valeant.

Et
si

hujusmodi presbyteri,
fuerint,

sive saecula-

res,

sive regulares

post

lapsum

in

Bononiae ad dictam reformationem faciendam, etc. . Pie quidem petiti ab imperatore legati sive nuntii a Pontifice fuerc, sed non pie ab eo poslulatum est, ut ii mandatis instruerentur ad dissolvendam omnem disciplinam EcclesiastiTridenti, et qui sunt hic
cain, petiit

enim

inter alia, permitti sacerdoti-

bus, ut in coepto concubinatu prcX-tenso nomine conjugii jacerent ut solveretur lex de jejuniis ut calicis usus laicis concederetur, qua; con; ;

cordise
erat.

species

omni
:

l)ello

funestior

futura

Sed hanc ipsam ab eo postulatorum formulam afferamus Facultates pio reverendissimo legato e

Germania
rentur.
45.

Romani

missjT?,

ut

tales

expedi-

Ut statuatur competensaliquis

modus

circa religionein in

Germanica natione observandus, donec per Conciiium generale aliud

deflniatur, supplicatur su;c
Sanctitati, ut velit

committere vices suas revcreudissiniis dominis

cardinalibus,

tanquam

legatis

de latere

cum

facultatibus infrascriptis.
la primis videlicct, quod possint omnes singulas utriusque sexus personas, cujuscumque qualitatis fucrint, ad gremiuin Ecclc-

et

sia;

redeuntes, tamin genere

in

quamin

specie, et

tam

communi quam
ac

in

particulari ab

omni

haeresi absolvere,

communioni

fidelium, et

in pristinum rcm restituere, remiltendo vel uioderando abjurationis formam, et alia requisita corum arbitrio, nccnon etiam propterca

haeresim proptercontraclum matrimonium cum viduis vcl corruptis bigamiam incurrcrint, possint ipsi reverendissimi domini legati cum eisdein quorum uxores jam ab humanis decesserinl, vel qui ad gremium Ecclesiae omnino redire volentes illas reliquerint, eliam ad exercitiuin ordinum et ministerium altaris, cognita eorum qualitate idonea, ad beneficia obtinendum et retinendum, super ipsa bigamia dispensare, et hoc propter penuriam presbylerorum, et quous^jue in generali Concilio disponatur, quid desuper sit faciendum. Item si etiam ex prfcdictis qui in sacris constituti matrimonia contraxerunt, sivc steculares sive regulares fucrint, nonnulli, ad dimittendas uxores, eo quod continentcr vivere non possint, (hoc dogma Lutheranum falsum est, quia per Christi gratiam concupiscentia vinci ])otest, ut docent sancti Patres et sacrae littcrsc) miniine induci valebunt, habeant facultatem ipsi reverendissimi legati, considerata aliquorum singulari qualitate, et cognita eorum vcra convcrsione, ac temporis exigcntia, cum illis specialiter dispensare, ut cum uxoribus quas duxcrint permanere, et stipendia Ecclesiaslica percipere possint, et hoc usque ad Concilii generalis diffinitionem. Item, habeant facultatem dispensandi cum ipsis in haeresim lapsis, qui in sacris conslituti non eriint, ut post receptum absolulionis beneficium et peractam poenitentiam, ad id, si ab eorum ordinariis digni alque idonci reperli fuerint, possint, si voluerint, ad omnes etiam sacros presbyteratus ordines promoveri,
Ecclesiastica eis canonicc conferenda obtinere. Item, habeant facultatem absolvendi ab
et beneficia

poenas per eas incursas et pcenilentias, (juas dc rigore juris subirc deberenl, et in foro teinporali et contentioso intoto vel parte, prout juxta qualitatem tcmporum et locorum, ac multitu-

quoscumquc religiosos, qui extra regularia loca vagantes, ct liis, qui ad redeundum ad eorum ordines induci non poterunt,
a[)Ostasia

dinem personarum eis oxpodire videbitur. Et si hujusmodi lia;rcticorum aliqui saccrdotes, sivc saiculares, sive regulares ante lapsum in hccresim rite ct lcgitimc ordinali fue-

liccnliam manendi extra regularia loca, cliam iu habitu presbyterorum s;rcularium, deservientlo tamen aliquibus beneficiis curalis, concedendi,
et lioc allenta

eliam penuria prcsbytecst.

reverendissimi domini legati, cognita in eis vcra et non ficta poenitentia, super irrcgularitato pcr eos conlracta, etiam missas et
rint, possint ipsi

rorum, ut supra diclum

ordinandi
specie
iiollc

Ilem, habcanl facullalcm

circa
his,

dispensandi

ct

communioncm sub

titraquc

alia

di\iua

offlcia

more hwreticorum

cele-

cum

quos omnino allcra conlentari

rcverendissimis
cl

brando, dispcnsare. Iiai|uc ea non obstantc in eorum Ordinibus ct iu altaris ministerio minislrarc, ct benclicia

cognoverint, prout ipsis dominis lcgalis vidcbitur paci

lran(|uillilati

Ecclcsiastica,

qua; antc in

Gatholica Ecclesia obtinei)ant, ([uai tamcn non fuerint interim jicr Scdem Apo.-^tolicam aliis

Ecclcsiarum cxpedire, et lioc usque ad Concilii, utsupra dictum cst, diffinitionem.

"

Itcm, possint ipsi revercndissimi doinini

legali circa
'

cl

Ul supra p. 291. 320*. inscript. Aola Concilii Bonon. p. 400.

Ms. arcli. Vat. sig.

iiuiu. 322'J. p.

12C

ferias dis|>ensare, vcl

delectum ciborum, ct jejunia, ac moderari in commuiii vel

proul cis cxpcdiens
conscienti;r.

parliculari,

PAULr
quieli et

Iir

ANNUS

15.

CHRISTI
"

1548.

307

animarum

saluti vi(i(;l)itur, et lioc nt

su[)ra (lictum est,

usquc ad Concilii gcneralis

tates
ISiS,
((

(lctcrniinationem.

.ludicium legatorum Concilii circa faculdandas lcgatis in Ccrmaniam niitlcndis transmissum sanclissimo Domino nostro.

pro reformando mores cleri, ne scandalosi sint populo, detur facullatas ipsis reverendissimis legatis omnia statuerc ct ordinare, qufc temi^orum qualilati et conservationi
Iteni,

I. Ouoad ftrimum, vidcnturcxcipicndi lia;resiarchfp^^iuibusnonvideturconccdcndarcmissio sinc publica abjuralionc, vel sallcm m'si in eis ap|)arcant cvidcnlissima signa veric ct non

religionis
'<

secundum Dcum

viderint cxpcdire.

Item, Iiabcant facultatem bcncficia qua^arbitrio suo dividcndi,

cumque

dismcmbrandi,

unicndi et applicandi, et lurc ad elVcctum, ut providcalur aliis bencficiis exilibus, seu hospilalibus, vel scholis studentium, aut aliis piis locis, sive pro prsedicatoribus, vel aliis Ecclesiae minislris, cum, vcl si magis expedire videbitur, posscssoribus ipsorum beneficiorum modum

(lc (|ua tamen ctiam publicc conslarc deberct ct nihilominus, nc diflicuHates a nobis nasci vidercnlur, |)osset lola lia>c pars de h;eresiarchiscommitli privatim fldci Icgatorum nulla facta mentione dc ea in

ficlic

paMiitenlia'

ali(iuo

modo

Bulla.
<< II. Placet allentis illis verbis vera, et non ficta pomitentia.
:

Coijnita in

cis

frucluum corumdem, arbitrio ipsorum reverendissimorum injungcre, et quod de ipsa dislributione leneanlur ralionem reddistributionis

" III. Possetconccdi, attentaralioneadducta per revcrendissimum dominum legalum, injun-

cla

lamen
IV.

eis prius pocnitentia salulari.

Videntur omnino excipiendiregulares,

futuro Concilio, aut alias,pront per ipsos reverendissimos dominos legatos ordinabitur.
dere, vel ordinariis, vel
Item, quia circa restitutioncm bonorum Ecciesiasticorum plurimtc difflcultates occurrere possunt, ob temporum pra?(iictorum calamitatem, idcirco delurfacultas ipsis revcrendissimis dominis legalis ipsam restitulionem in

quia fortc cum cis non potest dispcnsari cum dispensalione communi. c. Cimi ad Monasterittm dc Stat. Regular. ct etiam secundum doclrinam
C. Tliomii".

moderandi, aut debet restitutio, concordandi et hoc arbitrio ipsorum reverendissimorum, et prout eis expedire videbitur, Cffsarea majestate id postulante, tam suo quam ordinum imperii nomine.

toto, vel in parte differendi, vel

cum

personis, per quos

:

fieri

Videlur quod possit concedi. conccdatur, videlur addenda clausula Dnmmodo defcrant habitum sitx professionis subtits presbyteralem. VII. Magnam videlur habere difficultatem propter falsum dogma inclusum, proptcr cxem V. VI. Si
:

plum,
et

et

proptcr multa

pericula,

pra^sertim

quando essent communicandi magno numero,

tempore,
et

vandus

et eliam si sanguis esset conserdcferendus ad infirmos. Et quia for-

" Ilem, possint ipsi reverendissimi, quoad prscmissa omnia et singula, alios quoque, quos

tasse dubitari polest,

quod illorum

petitio

quoad
ex

hoc procedat potius ex contentione,

devotione; tamcn
retur
si

quam

voluerint,
potcstale.

subdelegare

cum

simili et limilata

concedendum esset, videaddenda clausula, quoad illos tantum,

Itcm,

quod omnia

tractent inlervenienle

Cscsarea majeslate, el de ejus conscnsu

tanquam

qui dcvotionis causa peterent, falendo Christum esse totum in qualibet specie, et remoto peri-

periti rerum Gernianicarum, et cujus zelus in restituenda unione Ecclesiffi sanclissimo doniino nostro ct toto orbi cognilus est. Item, quod in litleris fiat amplissima dero-

culo effusionis,
" VIII.

etc.

modum

videlur excedere dispensationis, et quod sapcret potius inlroduclionem nova^ legis, a qua deinceps cum
difficultate retrahcrentur.
IX.

Yerbum tncommuni

regularum cancellarife Apostolica-, eliam de non toUendo jure quwsito, ac conslilutionum et ordinationum Apostolicarum, eliam in generalibus Conciliis editarum, necnon stalutorum
gatio
et consuetudinum, tam provincialium quam Synodalium, ac privilcgiorum, quorum tenores in amplissima forma elc.
i(j.

Placet.

Non displiceret, nisi dubitaremus de exemplo, quod extendi posset ultra Germaniam succcssu temporis, tamen non videtur, deneX.

gandum
" XI.

propter neccssitatem, attento prcEsenti

statu illius provincia;.

sitatc

Consulli

Pontificio

nomine

de his a cardinale Farnesio, Concilii Bononiensis pra^sidcs

Videtur concedendum, atlcnla nccespropter pacem reducendam dumtaxat,

responderc, adeo Caisareis votis indulgcndum, ut quidquid sinc peccato folcrandum videri
lut

quoad moderandasrestilutiones bonorum Ecclesiaslicorum moneanlur legati, ut hac facultate

potucril tbcologis, tolerandum assenserint, vede relinendis uxoribus qua^ prius erant

concubinffi

autem

sacerdotibus, non idem petierc Fcrdinandus et principes electores a Pio IV. Sed repulsam passos visuri sumus.
a religiosis
:

sa>cularibus

cum sit res pessimi cxempli, arguat impoenilentiam eorum, qui inlcgram restilutioncm facere nollent.
parcius utantur,
ct
'<

XII.

Non

placel aliquo

modo, quia

cligitur

industria

persona^ qua; non

prajsum.ilur in

omnibus.

308

PAULI
XIII. et

III

ANXUS

15.

CHRISTI 1548. ConsuUi etiam, an cxpediret supersedere

judicio translationis,
in

placel,
consilio.

videlur

Verbum de conscimt niiHo modo mutandum, ut dicatur clc

in litteris reve-

subjeccre

<

Sanctitatem

47.

Quoad capitula inclusa

rendissimidominilegatidalisvAprilis.dequibus

non primo de conditiono iiominis rccti, usque ad ullimum de Cfpremoniis nihil dicimus, quia oportet, quod

quidem

capitulis dicit

rcsponsum

fuisse, ca
:

vestram humiliter rogamus ut quam primuni ad expeditioncm negotii devenire dignetur, prout in litteris suisSynodo destinatis, et nobis coram Sanclitate veslra comparenlibus benignc
pollicila est . At obstilitCarolus V, qui instabat

videri a doctrina Catholica aliena

ut intermisso ac interciso translationis judicio,

totus tenor insi^iciatur, et consideretur

unum-

quodque (|uantumvis minimum verhum, quod non repu-^met dcterminatis in Concilio Tridentino, ct aliis sacrosanctis Conciliis, et traditio-

Conciliumobeascausas,obquasindictumfuerat, Tridentum reduceretur. Addidere demum iidem praisules Quo vero ad missionem legatorum in Germaniam, non videtiir posse denegari
:

aliquo
illi,

nibus,

et

consuetudinibus

Ecclesia^,

et

com-

qua;

modo mox
ut

propter multas rationes

Haec

legatis Bononiensis Concilii signi-

muni

doctrinae Sanctorum . Consulti etiam a Pontifice prwsules, qui a Concilio Bononicnsi Romam deputali fuerant,
ita

ficarunt,

eorum senlentiam
viter perstringit
'i

narrat Angelus Massarellus, qui in tria distincfam capita bre-

respondere

'

quartum caput, duin in eo de retinendis uxoribus agitur, quoad rcgulares, qui solemni voto castitatisse oblif^arunt, mode48. Specialiler

gnificant legatis,

XIV Aprilis domini deputati Concilii siquod responderent diibiis pro-

randum
et his

essc cxistimamus ut nisi cum aliquibus, paucissimiscxaliqua urfrentissima causa

posiUs ex parte suae Sanctitatis an legati essent mittendi in Germaniam ? Quod sic. 2. Quoad facuUates eisdandas, limitarint missasaCa^sare.
xVn

supcrsedendum
i9.

sit in

judicio translationis,
feratur scntcnlia
.

vcl cvidenli

necessilate dispensetur,

nimirum

vel ferenda sententia?

Quod

non
in

iniliaiis sacerdotio.

Quo vero ad sscularcs

Uex Gallix

miiuitiir se revocatiiriim pra'luvc concedantiir.

sacris constitulos nuUatenus nobis cum eisdem dis[)ensandum videtur, utcum uxoribus titulos beneficiorum, quibus cura imminct animarum, ncque executionem ordinum quoad ministerium .\Uaris relinere possint. Prolapsos in eamdem impietatem vidimus Lulheranos, ut

siiles

SKX

(litio)iis, si

Indul-

conferendis

sacerdotes episcopalc munus in ordinibus sibi arrogarent atque etiam laici munus sacerdotale invaderent, ac tot ac tani nefarias ha;reses pertinacibus hauseillusi a Salliana

gebantur Iia;c Lutheranis concepta pia spe eos a schismate ct h;rresi revocandos, putaruntqiie politici omnino Lutheranos hac arte ad Ecclesia' obsequium rcvocatum iri, Ca^sari(|uc futuros addicfissimos, adeo ut Galli policiti (|ui Ca>sarem civilibus iK-ereticorum bellis implicilum
tcneri
ret,

rant animis, ut licel postulata Ca;sarea qu gravissima trahebant animarum pcricula, Lutheranis ]iermitterentur a Romana Ecclesia,
ha-rcsi ad fidcm ortliodoxam traducendi forcnl, sed magis in suscepto flagitio

peroptabant, ne ipsis C;esar bclla moveadduxerint cardinales Gallos suis arlibiis, ut Ponlificem a mittendis legatis in Gcrmaniam, objecto Caesarea' potentia' indeaugenda' lerrorc revocare nitcrentur, (|uod legatis Bononicnsis Concilii significatum a cardinale Farnesio refeii
'.

non lamcn ab

.Massarellus

obfirmandi, ut suis locis inferius illustrabitur. " De sei)timo capite assensere, posse calicem
concedi,
si

XIX Aprilis revercndissimi domini lcgati receperunt lilteras a rcvcrendissimo domino

cardinale Farnesio xv hujus dafas, quibiis significat cardinales Gallos interponcrc difficultafes ante
in

pietatis studio

petatur, et profitean-

tur Christum tam inlegre sub una, utraque specie contineri.

quam sub

suam

Gcrmaniam,
illius

Sanctitatem, ne millat lcgatos prout petit imperator, cum

Quoad octavum

circa dclectum ciborum,

vereanlur cx

lioc Crcsarcni fieri absoliife

domi-

saltem sc\lam feriani omnino excii)icndam esse

num

ccnsemus.

Quoad nonum

caput, facultatem illam gc-

ncralem rcslringendam esse pro reformatione morum cleri nalionis Cermania- duralura us(|uc ad determinationcm generalis Concilii. " Circa dccimum tcrtium, cxistimamus alicnum csse a dccretis ct institutis sanclorum Pafrum, ut spiritualia cum conscnsu sa-cularium potcslatum definiantur liccl (iuan(lo(|uc corum coiisiliiim re(|uisiliim fiii.>sc luemo;

dcinde facile conversurum sc ad bclliim contra regem eoriim, proptcrea Bcalitiido sua aliqiiid certi non statiiil, et (]uod etiam rcvercudissimi domini dcpiilali
nationis,
et

in lioc siiit (liscordes , iiuibus addit

"

Eo progrcssa estGalloriim iioliticoiiim li;i'icsini ac discordiam in imiicrio alere medilantiiim

aslulia, ut iiitcriuiiitius
carit,
iii

aiila Gallica sigiiiti-

revocaluriim c Concilio Bononicnsi suum oratorem, si legati in Germaiiiam dcccrnantiir, si vcro iion mittaiilur, oiiiiies
(;allia>

regem

relur

\ircs

pro tucndo Poiililice advcrsus C;esarcm

<

Sig. 3200. p. 232. 23.

'

Di.ir.

r.onc. Tiid. ct Ronoii.

|).

202.

PAULI
viin

III

ANNUS

15.

lit

CHRISTI 1548.

309

convorsiinim >-. Uuoil lolatiiin I5oiioiiiLMisibus Patribus narrat Angeliis Massarelhis < XVI Maii nuiitius Apostolicus apud Gallos
'

novitates ex Augusta xvi et xvii bujus datas,

<|uod coiicordaverint in inodo vivendi in rcli-

significat,

rcgem Cbristianissimum wgvc

ferre,
iii

gione usi|ue ad determiiiationem Concilii; inittituracardinaleSlondrato, legatoapudCa>sarcm,

quod

legati

vcl nuntii Apostolici mittantur

excmplum
decisionem

inodi, (luem tractarunt

Germani

iii

cuin lioc temiat ad tyrannidem imperaloris augendam, non autcin ad bonuin publicum, quare protestatur, si mittantur, se velle revocare suum oratorem et pradatos Gallos

(iermaniam,

dieta, seciiiidum

quem
,

vivere debcant usi|ue ad

et

Concilii

examinaverunt

scri-

pturas, (|uas vocant inteiiim.

II .Maii reverendissimi DD. legati scripserunt ad cardinalem Farncsium, quod viderunl et examinaverunt scripturam ([uam intekim vocant, quain in duas partes diviserunt. In prima continentur inateri;c publicata; Tridenti in Concilio de peccato originali et justiflcatione, et quoad banc partein nibil a sanctissimo doinino nostro innovandum censent, sed decreta Triden-

a Concilio Bononicnsi, alias pollicetur omnem favorem et vires pro defensione Sedis .\postolica% prout sui antecessores seinper fecerunt . Exosa' fuerunt Deo ec-c Gallorum artes, diim

enim
clam

in Gerinania fovere

brereticos

moliunlur

Ca^sarea' potentiic deprimend;v studio, iiaeresis

irrepsit in Gallias^

quas immensis cladibus

postea funestavit. 50. CcTsnr suboniatus ab impiis decretum nefarium, Interim dictum, ferre meditatur.
,

tina illibata

materia'

permaneant. In secundacontinentur iiondum publicattc, et in liac inulta

ei

advertunt, qu;c in scriptis

demandabunt

qiianquain pro conciliandis At Pontifex Ecclesia? Lutberanis ad inittendos legatos esset paratissimus, tamen Ctrsaris postulata de conferenda legatis auctoritate, permittendarum sacerdotibus ct monachis uxorum indulgendi laicis calicis usuin, et soIvend;c legis dejejuniis iniquiora videbantur, qua" potius Catbolicos
,

NonnuIIis interjectisaddit auctor, legatos libello C;csareo notulas apposuisse, quibus ca qu;r a veritate Calbolicadissidebant, expungenda ostenderunt.
':yi.

Articuli propositi a Protestantibus tannecessarii siyigidatim refutantur.

fjiiam

Xec
in

onmino

ininus Ca^sar,

dum

religionis dissidium

pellectura essent in

Lutberanismum, quam Lu-

theranos ad Ecclesiae castra traductura, gravissimaque alia mala invectura, quare ad temperanda Cposarea postulata Cbissemensem episcopuin ad Cresarem misit sed Pontificius internuntius flectere Civsarem non potuit, ut Pontiflcia potius quain suoruin politicorum, qui imperialem auctoritatem auctain, depressamque Pontificiam optabant, consilia admitteret itaque Cccsar ab impiis impie subornatus, tertiam religionis forinam, adversain Catholicse, nec cuin Lutlierana consentientem, conflavit, nec advertit disciplinam Ecclesine circa continentiam sacerdotum non ex placito buinano, iit fingebant Lutberani, sed a Spiritu sanclo et traditione Apostolica esse constilutam. Quamvis ilaque exambiveritC<Tsar,utsanctiosuanefariaaiqirobaretur a Pontifice, obtinere non potuit, ut constat ex Angello .Massarello
: : :

Germania componere affectat, tranctandis rebus Ecclesiasticis male se immiscuit in Augustanis comitiis, ac priinum colloquia inter Castituit,

tbolicos et Lutberanos inania atque exitialia in-

qiiamvis edoctus toties fuisset, ut ab

(I).

iis

abstineret

Controversiarum earuin capita fuereeadem,

qua; alias fuerant agitala.

Primuin, (|uod a Lutberanis inordicus tenebatur, fuit de fide, qiia sola conferri justiflca-

tionem effutiebant, quam tamen in alio colloquio .Vugustano jam a pluribus annis non solain
justiflcare consenserant,

eam vero propositionein falsain esse ostensuin est, uti etiam fallacem salutis certitudinem ex eo conceptam quod quis salutem se consecuturum sibi pra;,

fidat.

51.

XXVI

Aprilis cardinalis

Moronus

retu-

Secundum controversiae caput vertebatur de legitima Sacramentorum adminislratione quam rite non tractari in Lutberana Ecclesia
perspicue demonstratum
est.
iii

'

l't

stipra p. 295.

Tertio capite disciplina Evangelica

vero

(Ij Inter

plura Augiistana comitia per lios

liher

famam perennat

annos indicla, nullius adeo cclebris meraoria pra; comiliis anni hiijus superest. Iloruu) Interim in iisdem comitiis publicatus quo serv;inda in Ecclesia Germanica disciplina iiiterim usque ad exitum Concilii
principibus

prKscribebalnr. Proposilum liisce

approbandum
auctore.

die

xv

Maii

scribit in

Annalibus die xii Junii productum

tini vicario,

affirraat, Cajsare

Julio Ptlug episcopo

Annalibus suis Calvisius; sed Gassarus in Augustanis Naumburgensi, .Michaele Sidonio archiepiscopi Mogun-

quibus adjnogendus fueral Bucerus ea de causa e Slrasburgo accilus; sed fuit. Fidei dogmala in illo sane erant omiiia; disciplina; qnxdara capita, qua; is a consuetudine R. E. abhorrebant, permissa, Pontificem ollenderunt, quemadmodura orthodoxa; fideidogmala Lutheranos evertebant. Quare nec ab orlbodoxis, nec ab hareticis approbationem oblinuit. (Juanquam ex principibns non pauci partim metii, partim commodi privati gratia lecipere illud visi sunt, nou defuerunt tiuien vel in ipsa Germania principes qiii palam reprobare non duhitaveriiit. Constantia, urbs

Joanne Agricola Islebio Lutherano digestus approhaie opns recusans non sine indignatione remissus
el

fuil,

celebris,

primum

restitit,
;

dein coacta cessil. Magdebiirgura restitit. Joannes Fridericus Saxo ne captivus qnidem cogi ad id potuit. De Lant-

gravio ambigilur

probandum
Hisl.

exhibet, siquidem carcere exemptus libertati

lilleris nihilo

extat enim ejus nomine inscripla ad imperalorem Epistola, qui arina sua in Lulheranos offert, paratumque se ad librunt restituatur. Sunt tameii quibus litteras illas suspectas cfliciat conslantia filiorum

ejusdem Lantgravii, quos ex iisdem

permoveri se permisisse conslat, ul

Cajsaris

jussioni sese

submillerent. Vidc Durand,

du XVI' siede,

lib.

xix.

Mansi.

310

PAur.i
:

iri

ANNUS

15.

scse

christi 15A8.
lanta".

usu ciaviuiu conslituebalur ostensum vero est usuin clnvium a Lullieranis pessime exerceri, cum plurimi eorum pastores sacerdotio non sint
initiati.

forent, aul esse possent efficacia;, ut

peccatorem justificarentsine gratia Deietmerito

Christi.

Quod autem aiunt nos hac

certos
et

flducia niise-

Uuarto loco proposita estlegitimainstitutio ministronim Ecclcsiic, quam apud Lutheranos

nullo jurc
niti

responsum
:

est.

Quinto loco postulabatur a Lutlieranis libertas sacri Evangelii at sub aureo verborum eorum velamine plures latebant pestes, coelibatum enim clericorum, et monachorum vola abolita cupiebant, qua; non pugnare cum libertate Evangelica ostensum est. Sexto capite flagitabant Lutherani Christia-

securos de saliite reddi, simile est illi Lutheri doctrina?, quod homo baptizatus salutem perdere non possit, nisinolit crcderc, quia per Ddem Baplismi duin credit aut recordalur se baptizatum esse, statim omnia peccata absorhentur. Et adhuc audacius ail Philippus .Melancthon in Methodo et in ComnienEos qui dubitant an consecuti tario ad Rom.
ricor(lia>
:

nam libertatem, at non qualem Christus et Apostoli commendarunt, sed qualem libertini antea atlectabant, sed liac libertate improba in
Sathanai servitutein ipsos redigi illustratum est, ad quos arliculos e.xtat hoc Catholicum respon-

rcmissionem peccatorum, et Deo placeanf, atque in gratia ejus sint, non esse Ciiristianos, sed Ethnicos, nec certe invocare Deum. .\t hujusmodi temeraria de vita aeterna pra^sumptio,
sint

certitudoque
pliira!

et

securitas toti
et

repugnat Scriiii

et

vcteris

novi Testamenti, (juia

sum

'

Prophetissiepcadjicitur dubitationisvocabulum f/uis scit, fortc, forsitan, ut Dan. iv, Jon. iii.,
Johel.
difjnus
II.,

.53.

Ad

sex articulos, quos pro

omnino

ne-

et Judith. vii. et Eccles.

:

ix.,

apertis-

cessariis habent Lutherani, responsio.

I.

sime dicitur
sit.

In

homo, an amorc, an odio novo quoque Testamento ait ipse

Nescit

Doctrina de justiQcatione facile concordasi nou contendatur solam hdem justificare, et si omiltatur atfectata verborum novitas, et retiueatur polius vetus dicendi modus, quo S. Jacobus, usi sunt Patrcs nostri antiqui S. Cyprianus, S. Augustinus, de flde et operibus Si fldes vera nunquam est sinc bonis operibus,
<(

bitur,

ut ipsi dicunt, (|uid opus cst adderehanc

SOLA, ut excludat a flde opera
?

vocem Hoc enim inlen:

dunt potissiinc, quaiido dicunt sola fides jistiFiCAT, ut a justiiicatione opera excludant quo-

niam vero propositio

reprobatur
expressis
a S. verbis
,

illa

sola fides jistificat

et

Augustino populo bene agendi negligentiam gcnerat, atque etiam certis rationibus dialecticc falsaesse convincitur, quia si sola fldes justiflcaret, sequeretur, quod nec Deus, nec gratia, nec charitas, ncc Sacramentum Baptismi, ncc Pccnilentiffi justificarct, quia nihil horum est fides, sequitur autem, si sola fides justificat, sicut sequitur solus Deuscreataliquid cx nihilo, ergo nihil, quod non est Dcus, ex
Jacobo
et

S.

Doininus, Matth. vii. ,Vo oninis, qui dicit mihi. Dornine, Domine : [tem, Anrjusta cst via, etc. et Paulus Rom. ix. Non est volentis, neque currentis. Et ii. Tu autem ficle stas : noli altum sapere, sed time, etc. I. Cor. iv. Nihi/ mihi conscius sum, sed non in hoc justificatits sum. Prfeterea dum aiunt conscientiam sibi peccati consciam esse, quia lcgi nunquam satisfaciamiis, lioc alludit ad illos rcprobos Lutheri arliculos, quod justus in omni opere bono peccat, quod nobis im[)0ssibilc sit legein implere, etc. At cum dictum cst, (juod Paulus ait NiJiil mihi conscius suni, ergo conscientia non est sibi sempcr peccati conscia cl Luc. i., quod |>arentes Joannis
:
:

mullam

in

in lege Domini sine quequod crcdenti omnia sint possiliilia ; et Phil. iv. Omnia possum in co, qui me confiirtat ; et SS. doctorcs Hicronymus et .Vuguslinus dicunt, gravem esse blasphemiamdiccrc, (|uod Dcus nohis im|)0ssibilia [ira^cepcrit, quia

Baptista;
;

ambulaverunt

rcla

,Marc. ix.,

nihilo aii(|uid creat.

contentio

Kectius igitur omiltatur lucc dc sola fide ct diccndi novitas ut mancamus

,

tyrannicum cstsubdilis impossibilia pra?cipere. siiiit in primo arliculo qua* debent corMgi. Primo, ne dicatur Sola fides Justificat. Secundo, ne dicant Nns fiducia tnisericordix certos 7-cddi de salute. Tertio, ne dicant Nos lerji nunquam satisfacere, sed omni operc hono
Tria igitur
:

unanimitcr
baptizatus
juslificetur

in

antiqua SS. Jacobi,

scnfentia,

cl

Augustini,
ut

percare.

Talia

enim

dicta

non

aedificant,

sed

totius(|ue Ecclcsia^

ncmpc,

non

scandalizant |)0puliim Dci.

II.

jieccator
;

pcr fidcm ct

Baptismum
"

ba[)lizatus vero peccalor, jusliflct IVrniteniia^

celur
lizat,

pcr fldem

sacramcntiim.

Sacramcntorum lcgilima

admiiiislratio.

IIoc breviler

nec csl

dictum est, ct ncmincm scaiidacontra ullam Scriiiluram, ncc minec

fides,

scricordiai Dci aut incrilo Chrisli dcrogat, siiie

quibus
'

ulicjuc,

ncc Sacramcnta per

oculo nostro fostucam, ct non videiit Irabcm in oculo suo, i[)si oniiu maximc illegitime administrant Sacramcnta, utpotc foris oxtra Ecclosiam in soiiisiuate ot robelliono. Hic
Ilic vidciit in

est
To. XVI.
(lc

omnium pcssimus

abusiis

in Missa
nt

pra"-

Conc. Ms. Vat. sig. num. 3203. p. 117.

lcroa

ulrumque Caiioiicm reprobanl,

omittunl

PAULI

Iir

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.

311

Communionem

unius

s|)eciei,et

vocant dimidia-

pacem
dire
;

ct

unitatcm (iermanica' nationis impe-

tam dispensationem, cum tamon extra Missam semper in Ecclesia fuerit comiiiunio infirmorum. Eucharisliam pro infirmis non observanl,
sed circa intirmi lectulum dicunt repente sinc Missa verba Consecrationis supra panem et vinum, et mitlunt ea in os infirmi, plerumque residuum Calicis, quod intirmns non bibit, tundunt in terram, nec retinent numerum septem

dicamus eis, et Iiic sicut super art. secundo, ulipsi primo super hac rc (nuTrant consensum aliarum nationum,etUomani Pbntificis,
sinc quorum conseiisu nos in novitatein istam conscntire non possumus, (|uia faceremus nos alicnos ab illorum communione et vere schi-

smaticos.
<<

Nam quod
posse,

dicunt,

neminem

pie et caste

Sacramentorum,

demoliuntur, missas privatas abrogant, in Baptismo Chrisma et Oleum, et alia mulla omittunt et despiciunt,
altaria
,

vivere
licot

quod laqueo sit, negamus nos votiim continentia> laqucum esse secundum se;
per accidens la(]ueo
fieri (]ueat iis,

qui car-

qua; semper tamen in Ecclcsia fuerunt

(|uo-

naliter vivunt et concupiscentia; laxant habe-

igitur super iis poterimus cum eis concordare? Melius profecto est, si ab his malis cedere et cessare nolunt, ut nos permaneamus

modo

nas,

secundum

se vero est

pulchrum

et

salubre

cum
eis,

reliquis nationibus,
et

quam

ut

accedamus

simul cum eis fiamus schismatici, et eorum schisma augcamus.

III.

vehiculum, vereque pietatis et vitae Christiamc adminiculum, sicut expresse docet Paulus I Cor. vii V>rr/o et innupta corjitat, qux Dei sunt, ut sif munda corpore et spiritu. Nec est
sanctitatis
:

Disciplina

vium. Hunc articulum

omnia, si sunt, quod maximus est apud ipsos clavium abusus, nam eas committunt multis, qui veri presbyleri non sunt, utpote a nullo episcopo rite ordinati, et per novum eorum Evangelium omnis Evangelica disciplina cvanuit, quia in

Evangelica, verus iisus clafacile admittimus per recte inlelligatur, sed admonendi

imi)ossibilevotum illud servare, quod tot millia monachorum et monialium per tot saecula servarunt, omnia enim potuerunt in eo qui eos confortabat, Philipp. iv. Et paulo post Credenti cnim omnia suut possibilia : Marc. ix. Et continentiam petentibus dat Deits : Sap. viii. Falsum est autem quod aiunt libcrtatem conjugii Scripturam concedere contra votum, camque tempore Nica>ni Concilii in Ecclesia fuisse, nunquam enim probare poterunt tcmpore illius
:

eo

Concilii licuisse ulli sacerdoli

monachoque aut

nonobeditur pra^positis Ecclesiarum ordinariis, et omnis devotio, timor Dei, visitatio Ecclesiarum, oratio, jejunium etc. in populo languet et
minuitur.
IV.

conjugium inire quandoquidem et Apostolorum canones non omnibus clericis permiserunt nubere, sed iis tantuin qui in mimoniali
,

Institutio legitima

ministrorum Ecclesi.

noribus erant constituli Ordinibus. Cscterum Pauli vcrbum Melius est nubere rjuam nri, alium habet sensum, quam ipsi putant, non enim statim uritur, quem stimulus carnis vexat,
:

Et hic

quoque

in verbis nulla est inter nos dis-

sed qui

tentatione vincitur et concupiscentiac

i
:

cordia, sensu

autem maxima, quia legitimam

consentit, juxta illud Jacobi

dein, concupiscentia

Lhiusrjuisque ten:

institutionem vocant ipsi, ubi novi eorum visitatores et superintendentes eligunt, et nova benedicendi formula presbyleros et diaconos instituunt, ubi nullus est verus episcopus, talis

tatur a concupiscentia sua ahstractus, et illectus

cum
:

conceperit, paritpeccaillo

tum. At Paulo,
inulo,
I

cum
est
et

vexaretur
Sttfficit

carnis

sti-

autem

institutio, ut est

maxiine

frivola, ita in

dictum Cor. XII. Hoc

si forti

tihi

r/ratia

mea.
dici

unicuique Ecclesiastico

Ecclesia tot retro saeculis approbata, aut usitata

posset,

animo contra

tentationes carnis

non

fuit.

resisteret.

V.

VI.

Libertas sacri Evangelii. Hic difficillime

Christianalibertas.

Hanc duplicem petunt,

hoc

concordabimus. Difflcillimum est enim nobis a tam antiqua et lege et consuetudine totius Ecclesia; discedere, eisque consentire. Concubinatus tamen non minus nobis quain ipsis displicet. Libenter itaque simul cum ipsis consulere in medium volumus, quomodo tolli queat scan-

in ritibus, et in cibis, ut tollant per

omnem

Ecclesia? statuendi ac prohibendi auctoritatem.

At hoc est contra omnem Scripturam. Christus jubet audire Ecclesiam, Matth. xviii, praelatos, Luc. X. presbyteros et prtcpositos, I Thess. i, Hebr. xiii. Apostoli prfcceperunt abstinere a

dalum istud vota autem monastica, quse tot utriusque Testamenti Scripturis sunt fundata, et tot sjeculis per oninem Ecclesiam comprobata, ct in perpetuo usu servata calcare jam et pro nihilo habere non possumus. Ut igitur di:

sanguine
alii

et

suffocato,

.\ct.

xv.

Paulus jussit

tacere mulieres in Ecclesia, et velatas esse, et

multi statuerunt multa qua' ad pietatem et ad Dci cullum deservire visa sunt. Non est igitur h(cc

Romano

Pontifici et Conciliis tollenda

cere

non possint nos nostra defensione

velle

auctoritas pr;ccipiendi ea, qua; ad populi aedifi-

312
calionem
faciiiiit.

PAULI
Ciiiistiana

III

ANNUS

la.

CHRISTI 15^8.
sua majestas bora xx publicavit scripturam, (juam INTERIM vocant, ut secundum eam status Germania' vivere debeantin religione us(|ue ad determinationem Concilii, et liora xxi audivit dictum dominum Chissemensem, qui frigide nimis exposuit suam commissionem,
in (|ua dic

enim

libertas libe-

rat a peccato et a servitute diaboli, Jo. viii et

Rom.

VI,

non auteinajugo

[ircecepti,
;

quodsuave
:

vocat ipse Domiiius Mattb. xi ait enim Jo. xiu Eoc est prxceptiiin mcum, ul dilicjatis invicem et F^utiierus olim in serm. de ludulgentiis dixit, quanto plus est prajcepti, tanto major est securitas, ct plus ineriti ct super Decalogum scribens docebat, iion essc bonum sine pia;ceptis
:

cum

totaejus visconsistatcircai[)Sum I.NTERI.M,

esse, allegans illud Judic. ultiino

In diebusillis

non erat rex

in Isruel

sed unusr/uisque, quod

quod cum publicatum fuisset, niliil restabat quod cum sua majestate nomine sanctissimi Domini nostri agerel; imperator excusavit sede liujusmodi publicatione, asserens se non posse
am[)lius
datis a

sibirectum videbalur, faciebat. Hoc autem dicebat Lutherus non esse bonum . 5i. Caroltis V temere se immiscet rebus Ecciesiasticis traclandis, quamvis a Pontifice monitus. XIIMaii rcverendissimilegati scripscrunt ad cardinalem Farnesium eorum judicium circa Scripturam, qua> dicitur IMEllIM, quod videlicet, ()uoad materias jam determinatasTridenti, nuUo niodo admitti vel approbari debeat at

retinere dietam

Auguslte, et sciebat

(juod ipse Cliissemensis

non habebat in mansua Sanctitate aliquid momenli. Circa

civitatem 1'Iacenlinam respondit imperator velle

vatis,

'

agere de rebus publicis, et deinde de [irinam res privata est agi de 1'Iaceiitia, cum ea pertineat ad domum Farnesianani, et (|uod
[irius
i|)se

quod non
50.
hiijiis

im[)erator dixerat, se non egisse aliquid esset boiii et Catholici princi[)is .

quoad
si

alias iniserunt notulas niultas, in

quibus

Verum cum nondum pervenerat secundi

decrcti

ille libellus

a Catliolica \eritate discordat, quare

fama ad Pontificem, cum

[)acis

non reformetur, nullo modo comprobandus est, et quoad sententiain ferendam supervaliditate translationis,
si

cu[)idissimus
set,

modos omnes

exquirebat, (juibus

ccrta concordia^ spes ap-

pareat ex dilatione, differendam esse, alias cito

[irimum decretum de dogmatibus tolerari pos Pon(juod testatur ,\ngelus Massarellus tifex mitlit episcopum Fanensem in (Jermaniam
'

ferendam
.j.^1.

Qnam male

fcrendis bujusmodi decretis

ad im[)eratorem, ut unacum cardinali Sfondrato legato agal [)ro rebus religionis in illa provincia,
(]iuc

se implicuerit Caroliis V, constat ex sanctis Pa-

et

inveniat

modum

tolerandi scripturani,
et

tribus, qui imperatores episcopale

munus

inva-

INTERIM vocatur,

cjuod

su[ierscdetur

denles corripuerunl, ut Ilosius - Wariniensis episcopus |iliiribus commemorat. Verum excusat eum Surius, quod prius libellum cum I*ontifice comnuinicarit affirmans. At falso rumore decc[)tus, opinatus est Surius, Carolum V cgisse quod pium imperatorem decuerat sed longe ab eo abfuit.non enim consuluit Pontilicem de |)roponendis dogmatibus fidei pra'scribendaque disciplina, sed legatus Apostolicus cardinalis Sfondralus inonuit 1'ontificem, in quos Cajsar crrores se induccret, a quibus cum Pontifex illuin pro i^astorali munerc opera I'rosperi San:

senteritia translationis .Multis interjectis,

mix-

los

cum
"

veris fuisse nonnullos errores in scripto

Cicsareo auctor indicat,

dum

ait

XV

Juiiii

diiialcm

formavimus respousum ad carKarnesium su[)er scri[)tura Imkiu.m

Minoricensi
.

cum

e[)isco[)0
.')".

At Cicsar in comiliis .\uguslanis

cdiclit

decrctum, ([uo disci[)Iinam sacram

disci[)Iina'

instauranda' s[)ccie |)rofligavit, Pontiticiaim|ue

aulam ac pios omues maximc

teslis est
<(

coiiturbavil, ut
:

Angelus Massarellus

XXV

Junii rcvcreiulissimus

dominus

car-

ctacrucii Cliisseniensis episcopi, (jiiem ad

inisit,

cum
,

(IinnIis.M(U-onus rece[)itlittcras a rcvcreiulissimo

internuiitium

amantissime revocare perlenlaret, Ca^sar Apostolicum aiidire recusa\it donec in comitiis Augustanis nefarium suuin decretum dicliim LNTEUIM, quo pseudo-pontifi-

cardinali Sfoiulrato ex .Vugusta xix hujiis datas,

dieta

quibus signilicat imperatorem [)ro|)Osuissc in reformationem cleri (iermanici, ct eis mo-

dum

catum (jermania; invadere visus

xv Maii tulisset, frigidaqiie excusalione flagraiitissimum dclictum tcmperavit, iit constatex iis.qua; nitiib^ rcccnsel Angelus Massarellus
est,
'

morcs xiv jam unus(]uis(|uc torcm huncCarolum iisurpassc

viveiidi, (jiioad
iit

luijus [ira^scri-

l)sisse, ita

videat im[)erasibi

omiicm judic xv

risdiclioiicm Ecclesiasticam,
[)ra'teriti

nam

Maii

pra'scripsit iiiodum
lidei,

crcdcndi (luoad
iiiciisis .

"

nalis dc

XXI Maii revcrendissimus dominus cardiMonle rece|)it litteias ex Augusla xvi

(logmata
Iii

nuuc

aulciii

xiv hiijus

forniam vivendi (]uoad mores (iermania' dcdit

eo
scciiiido

bujus datas a revercndo domino eiiisco|)0 Cliissemensi miiitio Aposlolico, (|ui scribit se ap|)licuisse Augiistam xi liujus, el non potiiisse
liaberc
'

decrelo Ca'sar,
se

(jui

novi

Concilii

cupidissimum

jaclabat,

supcriora

audientiamab im|)eratorc anle diein

in

xv,

Coucilia. (lua' conlinentiam saccrdotibus imperarunt, et laicis calicis usuin vctucrc, audaci

llonon. .Ms. arcli. Val. p. 291. Kp. Varm. in confess. Calh. Fid. c. 2."i. ^ Angel. Mass.
Diar. Conc. TriiJ.

' Ilosiiis

in |)iiir

ri snpia 207.

Hiar. Ms.

ai-cli.

Vat. p. 298. aucloie

Anp.

Conc. lionon. Ms.

aicti. Val.

p. 295.

Mass. Socrcl.

PAULI

Iir

AXXUS

15.

CHRISTI

l5-'l8.

313
;

contemptii protrivit, pra'tcxens, id sibi

licerc

usquc ad noviiin Concilium, quasi liomini laico ila vcterum Conciliornm, qua; a Spiritn sancto
regebantur, flocci aucloritatein fecisse licuerit, eoque prtetextu omnia Concilianovi Concilii spe
et expectatione,

posse, si velint, cum Dei gratia continere se hortatur ad sobrietatcm non videre qui novitatesexpetunt, quantum in eis mali sit abscon;

abrogare cuivis principi liceat

rejecta

ut vero in fiituro Tridentino hsec

sint,

suo loco dicetur. 58. Besponsio Panli pctitionibus iniquis cuJusdam ducis Gertyianix. Quam vero abliorruerit Paulus Pontifex ab his decretis, constat ex responso ab eo dato cuidam pr;cpotenti Germaniae duci petenti a Sede Aposlolica, ut iii ejus principatu conjugium sacerdotibus, laicis calicis usus, jejuniorum abrogatio ob inductas a Lutheranis turbas permitterentur (erant haic Lutheranismi retia, quibustot improvida; nationes illaqueata; sunt) ad hwc vero Pauli III no-

ditum incommoda et pericula matrimonii Sacerdotum recensct, periculum usiirpationis Ecclesia', periculum annullationis Ordinum sacrorum. Observationi de gravioribus peccatis qua; saccrdotes committunt, respoiidct Lex non est toUenda, quiaLegis pra!varicatores in; :

veniuntur

Ad

sed rcformatio facienda est. tertiam petitionem rcspondet. Per jura

:

'

prohibitum est, nisi de consensu utriusque medici. Ariana ha^resispra^textu libcrtatisjejunium toUebat. Adhortatur ad Ecclesiasticas institutionesobservandas, etfructus ex jejunio explicat. Petitioni ut tolerentur hasc usque ad Concilium respondet, infringi superiorum Conciliorum auctoritatem exemplum dari utfutura Concilia
:

mine brevibus, sed gravissimis

sententiis res-

sint

ponsum

est

omnia pra^textu novi Concilii posse mutari Concilium ha^c non conauctoritatis, et

nuUius

Petiliones ducis tres,

communio sub

utra-

que,

matrimonium sacerdotum.ciborumindifieadmiratur Pontifex plus

cessurum. Concilio non credunt. Pontificemcurare unitatem, pacem inter principes. Admonet

rentia. Moeret et dolet et

ducem,

credi vcrsantibus in tenebris peccatorum,

sanctie matri Ecclesia;,

quam
non

qus

in fide errare

ut sit constans in fide Catholica. Paruit Pontiflciismonitis dux ille, ac tumultuantes novatores repressit, quem de iisdein
visuri

potest.Novatoresnovisopinionibus novamoliuntur ut status principum mutent, bona Ecclesia rapiantur. Dolet Pontifex de incommodo ducis,

speratDeum non defuturum ei. Laudat ducem, quod quaestiones de fldc ad Pontificem referat, quod ab Ecclesia non recedat. Germaniam non quajrere vera remedia ad evadenda pericula, qus a Turca imminentHunet

Concilium Tridentinum sub Pio IV consuluisse sumus. 39. Deplorcmdian Caroli V decretum dictum Interim. At Cossara Pontiflce monitus quibus

errorum laqueis implicaret, non resipuit, sed superiora duo decreta ultima Junii in comitiorum Augustanorum recessu impie prose

reliquam partem occupet, cum quffirat, ut schisma a papa confirmetur. Petitiones has non posse approbari sine scandalo omnium provinciarum, in quibus sequentes haereses Lutheranorum comburuntur.
gariae et Croatia), ne

a Melchiore Goldasto

mulgavit, qua; inter Constitutiones imperiales recensentur Caroli V imperatoris Interim.

'
:

Cum

res ipsa declaret illud dissidium

adeo

altas egisse radices,

utjam non solum Germaalias nationes attineis

nicam, verum etiam multas

gerit,
ita

adducit imperii Constantinopolitani eversi ob hairesim de Spiritu sancto. Ad primam, consuetudo antiqua comraunicandi laicos sub una specie approbata a Concilio Constantiensi est habenda pro lege. Hajc non potest mutari absque Concilio generali sine scandalo. Ecclesia credit totum Christum esse sub qualibet particula. Fructum quoque integrum

Exemplum

omnibusque
sit

commune

esse coeperit,

huic tam gravi inorbo nullo alio convenientiori remedio, quam per viam Universalis Catholici Concilii subveniri non posse, impetravit tandem ad precesstatuum ^uamajestas post multas in ca re habitas tractationes, quod generale Concilium in Germanica natione Tridenti

ut visum

propter et
ita egit,

convocatum et celebrari coeptum sit; quahorum comitiorum initio cum statibus

eosqne permovit, ut insequentes sanctovestigia,

et

Ecclesiae.

praemium non deesse. Ergo obediendum cst Exemplum Christi admonet, ne quae-

rum patrum, majorumque nostrorum

rendo species externas, amittat quis fructum internum. Deus permittit variis fluctibus opinionum quati impios propter arrogantiam . A fructibus cognoscitur qualitas hujus opinionis. Ad secundam de uxoribus. Negari exemplo Veteris Legis, qua; jubebat otferentes extra domum manere. A majori etc. Non posse id mutari absque scandalo, et Dei offensione, et imminutione cultus. Post votum voluntarium non licet
I

qui in negotiis fldei semper ad sacra Concilia recurrere, eisdemque obtemperare soliti fiiere,
in adha'sionem et

submissionem hujus Concilii communiler consenserint, ac ulterius sua; ma-

jestati

liberum permiserint, de Christianis ac convenientibus mediis cogitare, quibus medio tempore usque ad flnem ac determinationem
Concilii

omnes

status pie ac [)acifice simul viita ut

vere et habitare queant,

Ext. inter Cuustil.

neino contra jus

\.

To.

.\i.

de Conc.

.Ms.

arch. Vat. sig. nura. 3107.

.\.\.\III.

lin|).

apud Gold.

lo.

p. 518.

.\.\N.

TOSIUS

IUY.N. \1V

314
ac icquitatcm gravetur.

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.
sua clementer
et

Et sicut sua majestas

jcstas

serio requiril,

ut vel

tunc temporis hujusmodi statuum consensum ac remissionem clemenlissimo animo suscepit,

ita et

nunc non minus suscipit. De negotio vero remissionis tanquam pcr

communibus statibus sese rursus conjungant, et cum illis in observationc statutorum accffiremoniarum universalis Ecclesia' Cafholic.T consentiant, vel saltem in doctrina sua, ct Ecclesiasticis

se

gravissimo sua majestas liactcnus paterno

ordinationibus

cum

pra?dicto consilio
ultra illud quid-

afJectu fideliter, et
liberavit,

cum summa
:

diligenlia de-

sese

omnino conforment, ncc

statuumque sententias (sicut ipsimet neque persona non sine sciunt) exquisivit dolore animi percepit quam immensa incom-

quam

instituant vel attentent. Et casu,

quo

ulte-

rius se intromisissent, per

in eo

omnia

sese praefato

consilio et confcssioni conforment, firmiterque

moda

iiuic inclyta?

nationi hactenus ex

prBCet

dicto dissidio

fucrint illata,

qux
ita

calamitas

pernicies ex
lis

eodem impendeat,

ut inevitabi-

necessitas expostulet pro constitutione ac conservatione flrmfc pacis, justitiai, unitatis ac

pro tollendis discordiarum seminibus, hanc rem usque ad progressum et determinationem generalis Concilii, non in prEcsenti statu et confusione quasi suspensam relinquere, sed potius ad majorcm Christianam concordiam, moderationem ac saniorem et propiorcm intellcctum
reducere, variisque contrariis opinionibus amplius non connivere vel committcre, ut per eas publica pax amplius turbetur et impediatur.

pcrmaneant, et ut omnes status ad promotionem publicfe pacis, quielis et unionis praedictum scriptum pro nunc tolerent, neque illud impugnent, neque contra illud doceant, scribant aut concionentur, scd omnes status universalis Concilii declarationem atque determinationem patienter etobedicnter expectent. Xihilominus majestas sua omnem diligentiam adhibebit, nihilque intentalum relinquet, quo Concilium Iniversale juxta statuum requisitioncm quamprimum celcbretur, et Germanica natio ap prccsenti schismate penitus
liberetur.
Similiter et majestas sua tota in eo est occupata, ut Catholica qua>dam reformatio con-

Dum

igitur majestas sua in

hoc tota

est

viri

occupata, peropportunc contigit, quod quidam magni status et nominis proculdubio, bono
zelo

cipiafur in

prxsentibus quoque comitiis ipsis

,

Christianam concordiam, pacem ettranquillitatcm, et exveroerga patriam amore adjunctum hoc consilium et sententiam ipsorum suse majcstati proposuere exactius discutiendam tradidere, scque diligcntius eam observaturos pollicili sunt. Id consiiium sua majestas nonnuUis cgreerga
,

quodam

de qua sperandum sit, ipsam usque ad determinationem sape dicli Concilii, ad tollendos abusus et scandala, atque ad plantationem et conservationem Catholicadisciplimi', rationis vivendi et virtutum non
statibus publicanda

parum frugiferam futuram.

" Et quamvis in ssepe nominato consilio sub Rubrica de CiErcmoniis inter alia contineatur si quid in illis succreverit, ex quo superstitio oriri posset, ut illud tollatur, ctc. reservat sua

giis sacrae Scriplura^ peritis ac probatis

docto-

ribus videndum commisit, ex

quorum

relatione

animadversum

est,

id,

si

in

recto Chrisliano
rcli-

majestas

sibi in eo, ct aiiis

articulis, ubi

et

in

sensu intelligatur, a nostra vera Catholica

quantum opus

fucrit,

nunc

vel deinceps

omni

gione, et Ecclesiasticis doctrinis, statulis et or-

dinationibus (cxccptis duobus articulis Communionem sub utraque specie et Matrimonium Sacerdotuni concernentibus non abhorrere, sed

tempore potestatem convcnienter stafucndi ac disponendi. Quiilquidenim suamajcstas ad pro-

ad promovendam ac impetrandam pleniorem controversffi religionis Christiana- concordiam, conservandamquc in sacro imperio publicam pacem et tranquillitatcm conducere, qucmad-

movcndam Dei gloriam, ad componcndam controversam religionem, conservandam firmam pacem, justitiam et franquillitatcm in sacro impcrio Germanica; nationis, dcnique ad utililatem et commodum conimunium slatuum suscipcrc, instifuerc, efflcerc ct
in eo sesc juxta officium

promovcre

poterif.,

modum
liorum

et adliuc majcstati sua-attenta qualitate

suum

impcrialc,

cum

ita

vidclur, nihilque

magis

in votis est,

omni clementia exhibet promplissimum.

jestatis

quam

ut

omnes ordines sub

offlcio

ipsius Cicsareo rein-

gimine, sicut cx
,

hoc sua^ majcstati

in rcligione concorditer ct cumbit simul vivant et conveniant. llaquc majcstas sua comnuines

paciflce

Afquc Ikcc ad declarandam C;csarea' mavoluntatem communiluis imperii sfatibus clementcr et benigne significanda duxi

mus
slalus,

qui haclcnus ordinationcs ct status universalis Ecclcsia^oliscrvarunt, rcquiritclcmenter petcns, ut el in i)Osterum ea obscrvcnl, conslantcr in

ditionc hominis antc lapsum.

permancant, perscverenl, ncc desciscant, vcl qui(k|uam immulcnt; quod sc facluros csse
iis

i. De conDe condifionc hominis lapsi. iii. De rcdemptionc pcrChristum Dominum iiostruin. iv. Dc justificationc. v. De utilifatc cf frucfibus Justificationis. vi. Dc modo

histincta sunt illa in luvc capita

xi.

per qucin

homo

juslilicationcm accipit.
ix.

constanler asscrucrunf. l\eli(|uos vero status,

ciiarifafc et boiiis operihus. viii.

qui innovalioncm institucrunt pari,

modo ma-

sionis pcccaforum.

vii. De Dc fiducia rcinisDc Ecclesia. x. De nolis

PAULr
ct signis

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.

315

Ecclesipo veroc. xi.

potestate Ecclesia?. xu.

XIII.

De auctoritate et De ministris Ecclesia*.

De Pontifice et episoopis. Atque ut Ecclesia, qua; est unius capitis, hoc est, Cliristi unum corpus, eo faciliiis in unitate contineri posset, etsi multos hahet episcopos, qui populuni cjus, quem Christus pretioso sanguino suo acquisivit, regant, idque jure divino, unum tamen in remedium schis60. XIII.

XXIX. Eadem est ratio usus Eucharistiae suh utraque specie, cui multi etiam assuevcrunt, et ab eo avelli sine gravi rerum motu hoc tempore non possunt. Et ([uia Concilium OKcu-

riint,

menicum,cui omnesimperii stalus sc submiseprocul dubio piam et sollicitam curam

adhibebit, ut in hoc casu conscientiis multorum et puhlicse Iranquillitati optime consulatur, qui usum utriusque speciei antehac re-

Pontificem hahet, idque pro prserogativa Petro concessa, quod ipsum quam utile sit ad avertenda Ecclesia; schismata satis constat, iis qui non ignorant, a contemptu hujus summi Sacerdotis plerumque schismata orta essc, ut Cyprianus scribit et res ipsa testatur qui igitur Cathedram Petri tenet Summus Pontifex eo jure quo Petrus accepit a Christo dicente Pasce oves meas, universam
;
:

matis, qui ca?teris tudine potestatis

omnihus

pra-sit,

cum

pleni-

ceperunt

eumque

relinquere nolunt, super ea

Summum

OEcumenici Concilii expectent. Hi tamen, qui utrumque speciei usum amplectuntur, illam inveleratam suh una specie communicandi consuetudinem reprehendere non debent, nec alteri alteros perturbent, donec super ea re Concilium OEcumenicum decreverit
.

quoque

re deliberationem et sentcntiam

Ecclesiam et gubernat et gubernare debet. Qua tamen potestate sua uti debet non ad destructionem, sed ad ledificationem. Hanc aulem pleniiudinem potestatis, sic videtur Christus Petro
ejusque successoribus dedisse, ut reliquis episcopis partem sollicitudinis ejus
ahstulerit, sed

Subdit Christum sub singulis speciebus integrum contineri, atque adeo adorandum, ac
etiamsi asservetur Eucharistia, in ea permanere demum hortatur ad servanda, qua; ad disciplinam cleri et populi pertineant, atque ad tollenda publica offendicula constituentur
:
'

commissaenon
et

suarum Ecclesiarum

dioece-

Augusta die ultima Junii anno Incarnationis Christi Domini

Datum

in civitate imperiali

sum

veros jure divino episcopos esse voluerit.

et Pontifici et singulis suis episcopis
:

nostri jidxlviii, imperii nostri xxviii,

regnorum

Debent autem Christiani homines,

trigesimo tertio
61.

summo,

illud Apostoli

parere juxta Obedite preepositis vestris, qui

.

matio

politiee imperialis.

Promulgatur sanctio inscripta : ReforPromulgata est ea-

vigilant pro anii7iabus vestris

dem

die ultimaJunii sanctio inscripta /^e/o^wa-

XIV. Subduntur plura de Sacramentis Ln ge-

De Baptismo. xvi. De Confirniatione. XVII. De Sacramento Poenitentiaj. xviii. De Sacramento Eucharisti;L\ xix. De Sacra-Unctione. XX. De Sacramento Ordinis. xxi. De Sacramento Matrimonii. xxii. De Sacrificio Missa'. xxiii. De memoria Sanctorum in Altaris sacrificio fleri consueta, et de eorum intercessione inibi expedita, et obiter de Sanctorum invocatione. xxiv. De memoria defunctorum in Christo. xxv. De Communione cum sacriQcio jungenda. xxvi. De Cceremoniis et usu Sacramentorum. Hoc caput
nere. xv.
viginti

qua inter alia Carolus Quintus pie pro Csesareo munere blasphenios im[)ia in Deum, in Salvatorem, in ejus Sacramenta, in Genitricem Christi, in Sanctos verba vomentes justis poenis affici, ebrietatem coerceri, castigari luxum, concubinarios et adulteros famosorum libellorum plecti picturarum auctores et typographos, vcnditoresque mulctarijussit^ Carolus Quintus, divina favente clementia, Romanorum imperator Augustus etc.
tiopolitix imperialis,m
,
,

Universis et singulis nostris, et sacri Romani imperii electoribus et principibus Ecclesiasticis,

archiepiscopis, episcopis, et aliis prselatis, etc. Gratissimum nobisfuit, placuisse dilectio-

quatuor articulis distinguitur. Mox sub-

ditur

XXVII. Et quanquam cum Apostolo sentiendum, eum, qui coelebs est, curare quse sunt Domini, etc. eoque magis optandum multos inveniri clericos, qui cum coelibes sint, vere etiam

nibus vestris et vobis conceptam reformationem, ex qua disciplinam Ecclesiasticam multis

partihus deformatam pristinw dignitati acnitori
restituere pro virili vestra statuistis, cupientes

contineant,

tamen cum multi, qui

ministerii
in

ea parte soUicitudinis,

quam

suscepistis

emanu

Ecclesiastici functiones lenent,

locis duxerint uxores,

jam multis

Domini,

afflictis

imperii rebus succurrere, et

quas a se dimittere nolint, super ea re generalis Concilii sententia expectetur, cum aliqua mutatio in ea re, ut nunc sunt tempora, sine gravi rerum perturbatione nunc
fieri

omni studio, ac diligentia collapsam pa;ne religionem erigere ac conflrmare quam vestram
:

voluntatem egregiam sane ac piam, ut perspe-

non

possit.

etsi

XXVIII. lUud tamen negandum non est, conjugium per se honorabile estjuxta Scripturam, eum tamen qui non ducit uxorem, et vere

ctam ante habuimus, et nunc libenter agnoscimus, ita quoque deinceps in ipsa rerum administratione operani vestram futuram strenuam
ac diligentem nohis pollicemur. Ideoque ne pius
Ext. apml Gold. to.
p. 547.

continet, melius facere

secundum Scripturam.

'

t.

' lliiil. tu.

ii.

p.

525.

316

PAULI

III

ANXUS

15.

CHRISTI 1548.
Caesar (inquit) improbet franslationem, et velil cogcre redire Tridentum, ostendit nolle Concilium essp liberum, ut etiam in publicatione INTERI.M videtur credere Concilium non esse legifimum, nunquam legitime congregatum,

hic exercendit reformationis calor longa temporis dilatione refrigeretur, valde nobis probatur,

quod in hoc ipsum de celebrandis Synodis Dioecesanis ad festum divi Martini diem proxiconstituistis, nam Provinciales ut ante

mum

Quadragesimam omnes absolvantur, videtur omnino necessarium. Data in civitate nostra

AugustanaVindelica die
ix

cum

in eo

contineantur

et

diversa et contraria

decretis Concilii, ut de lapsu hominis, etde justiflcatione,

et de auctoritate papae si enim decreta Concilii de verbo ad verbum In INTERLM inseruisset, subticens nomen Concilii, el non accepta illa ferens Concilio, culpandus ad;

mensis Julii mdxlvui,

imperii nostri xxvin, et regnorum xxxiii . Subtexitur formula illius reformationis Ecclesiasticse decerpta ex sacris Canonibus, et ex Traditionibus, ct e sacra Scriptura, donec a Concilio generali corruptel, quac irrepserant, toUerentur, quoe hisce capitibus distincta est. ministrorum Ecclei. De ordinatione et electione
siae. II.
III.

huc

esset

si

enim volebat ponere falcem

in

messem alienam, quo nomine nunquam

saretur, etiamsi

excu-

Evangelium ipsum publicasset,

De ordinum Ecclesiasticorum
officio

offlciis.

decani et canonicorum. iv. De horis canonicis et psalmodiis. v. De monaste-

De

riis. VI.

De scholis
viii.

et

Universitatibus.

vii.

De

hospitalibus

pauperum infirmorum

et peregri-

norum.

Ecclesiastae. ix.

De dispensatione verbi Dei, et offlcio De administratione sacramentorum. X. De administratione sacramenti Baptismi. XI. De administratione sacramenti Confirmationis. xii. De Missa; cffiremoniis. xiii. De sacramenti Pcenitentije administratione. xiv. De Unctionis-Extremte administratione. xv. De Sacramenti Matrimonii administratione. xvi. De ca^remoniis Ecclesiasticis. xvn. De disciplina cleri et populi. xviii. De pluralitate beneficiorum. XIX. De disciplina populi. xx. De justificatione. XXI. De Synodis. xxii. De excommunicatione.

debebat prius statuere, quod decreta Concilii essent servanda, et hoc colorc petere ut Concilium rediret Tridentum, sed cum ipse impugnet illud hac sua falsa doctrina, nonvideo; quojure petatreditumConciliiad Tridcntum :quam enim curam vulthabere Concilii non legitimi, et potius conciliabuli^quam Concilii ?
Conflata est superiori Caesareo decreto ha;resis

Interimistarum
fulsse
'

decretum non
nislaus Hosius

a quibus tamen idem observatum refert Sta-

episcopus Varmiensis, postea Conscripta fuit in Germania quaedam LNTERI.M religio, (quam rectc nolo dicere), scd fuit auctoritatc comitiorum ab omnibus propc recepta, paucis quibusdam exceptis num autem a quibus rccepta est, apud eos Icgitimum sacerdotium, juxta formulam in co libcllo prxscriptam, fuit restitutum >"ihil minus, etiam imecardinalis et Concilii Tridentini prmses
: :
.'

Nonnulla in his sparsa erant, qusc juri Pontificio, quo immunitates et privilegia nonnullis concedebantur adversa erant, adeoque pra?sules
expetiere a Ca^sare, ut cum Pontifice ageret, ut in iis huic decreto se accommodaret, quod mu-

R1MIST.E aeque sunt, fuerunt, ut alii Lutherista',

nisi

quod

a carnibus aliculii abstinentin

et

Qua-

dragesima,

pro sabbato, ct rem divinam, vel prophanam potius, ne dicam sacrilegam, facientes, lineis et sacerdotalibus aliisindumcntis

nus Ca;sar
62.

in se recepit.

nonnullis in locis utuntur

viris optimis
ct in

Interim Caroli

reprc-

()3.

Nbn conversos co decreto ad fidem

,

hcnditnr,

qx(am proficit.
slicac

conciliandis Protestantibus nequaDc \\QC instaurandae Ecclesia-

orthodoxam Lutheranos
imiltis intcrjectis narrat

sed inter se in diversas sectas fuisse dissectos, idem episcopus

:

dccreto promulgato a Cfcsarc refert Ange':

lus Massarcllus

Secunda

Julii mdxlviii,

cum

Inter Lutheranos, ct Chrislianos quolies

I

de Montc formam reformationis ab imperatore in Germania propositam examinavimus.lX Julii, cardinalis de Monte de ea scribit
cardinali

actum fuit dc concordia Uuk causa vero fuit, cur LNTEULM religio constituerctur, nisi quod non deerant qui minimc dubiam spem ostcurationcm coircl Nuin autem eiim, qucm spcraliant homincs, res est exitum consecuta? Minimc gcnlium (piin^quod
dcrent fore, ut pcr lianc viain
ct

ad cardinalem Farncsium . Keprcbenderunt viri prudentia

doctrina conspicui in C.Tsare, illum nonnulla contraria ac licet decrelis Concilii Tridcntini inseruisse
ct
;

intcr Cliristianos ct LulhiTanos concordia?

nomine Concilii doclrinam vcram tradidisset, arguendum tamen ex co ciuod munus

tacito

omniuin
comitiis

fcre judicio (paiuissimis cxceptis

iii

imperii

fucrat
a

approbatum

quod
,

alienum invadcret, potuisse

illud honeslius deita

ccrncrc, ut Coiicilii dccreta scrvarcnlur, el

Alii

paulo post ab

postularc, utCouciliumTridcnlum traiisfcrrctur. tainen aliler senserunt, ut in veteri Ms.

hoc constitutum quibus fuit roceptum, non est servatiim. Lipscnses uc vidorcntur non csse prudentiorcs quam universum imperium,

suinma

eorum voluntate
illis ipsis,

cardinalis Pii
'

tum

edito pcrpenditur
cl lionnn.

'

Ang. Mass.
I'ii.

in liiar.

Conc. Tiid.

Ms. aich.

V.il.

Cum

(luamvis

iii

pluriinis ad

illain

in comitiis pra'-

Ms. cnnl.

'

Slanisl. Hosius

de

ex[)r(?5so Dei

vcrbo p.

(i2.

'

lli.

|i.

tlfl.

PAUIJ

III

ANNUS

15.

CHRISTI 15^)8.

317
fecerit, ha;re-

scriptam INTERIM religionem assensi iiierant, |)Ieraque tamen sua suique magistri Martini Lutheri retinenda esse putaverunt, ac dupiex INTEUIM conscripserunt, quod in quiliusdam consentirent, in aliis ab eo, quod erat constitu-

roIumV, quod INTERI.M conscribi

tempus
a

ticisquc concesserit, duni Concilium celebrandi

bcllorum tumultu
suppeteret,
ct

liberum atque
adversarii

exemptum

quod clementia; ac
erat, id

benignitati Ca'saris

dandum
vi

tum

in comitiis, discreparent.

vero (juanquam et vicini principi qui subscripserat INTEKIM religioni subjecti, quoddam et ipsi scriptum ediderunt,

Wittembergenses Lipsensium, et eidem

(more suo) minis ac

illat;e

tribuunt, quasi

vero tunc Cajsar jure cum iuTreticis (lermanis agere non posset, ut INTERIM dum Ecclesia Catholica in OEcumenica Synodo rem illam

nec INTERIMIST/E, verum ADIAPHORIST/E dici et esse voluerunt, et in minus multis quam Lipserises, a magistri sui Lutberani doctrina discesserunt. Porro Sa.xonia civitates cum faces illi adderet .Mattbias Flaccus Illyricus, ne latum quidem unguem, a magistri sui Martini Lutheri placitis sibi discedendum esse duxerunt, cum quidquid ab illo dictum esset et scriptum, id

de qua publica controversia agitaRomana; vetustam disciplinam atque fidem nulla immutatione facta sectarentur, ac si jus aspernarentur, non posset iHe nullo aut facili negolio potenlia atque armis,
definiret,

batur, Ecclesia'

quibus bene instructus erat, in antiquo eosdem officio retinere, sed clementissimus atque optimus imperator, ne qua ratione Germanos exasperaret, sed benignitate potius

tanquam expressum Dei verbum recipiendum et adorandum esse censerent. Itaque post concordiam tentatam, quee facta jam etiam esse
putabatur, major est discordia consecuta.
Catholica se
rarunt, sic et

etmansuetudine

Nam

sicut ipsi Lutherani nefario scelere, ab unitate

tanquam ab area Dominica sepasuam paulo post unitatem discorusus

de sola alba veste est sacerdotibus in
acerbse conten-

provocaret ad religionem, passus est, u t INTERIM dum celebraretur Synodus, pleraquc illi tenerent nova, modo INTERIM nihil innovarenlt. Illi vero accepta condilione non solum fidem datam servare sartam tectam minime voluerunt, quam
interposito jurejurando Casari

diis furialibus dissiparunt, vel

linea, cujus vetus

adstrinxerunt, sed veluti furiis quibudam atrocissimis agitati, tunc maxime errorem errori, hajresim ha^resi,

lemplis, quanttC fuerunt,

quam

tumultum tumultui, seditionem denique longe

alia

tioues inter GermanosLutheranos, quales videri

volunt ii qui sunt a Flacco, et inter degeneres Lutheri discipulos, quos ille vocat ADIAPHORISTAS, et INTEREMISTAS, cujusmodi sunt qui Philippum sequuntur? Quse fuit autem causa, cur tam hostiliter mutuo minutis adeo de rebus
insectarentur
illis
?

graviori et magis periculosa! seditioni cumulaverunt, donec tandem undiquc coHcctis

copiis

potentiores effecti

injustissime

arma

Non

alia,
si

quam quod metucbant

qui fuissent ex priscis

adversus imperatorem ac principes suos pestilentissimi homines arriperent: verum est enim, quod Augustinus testatur, hsreticos initio vulpes esse, quoniam cum viribus possunt parum,
arte, calliditate,

Germani Lutherani,

Ecclesiam restituti, ne qua a Luthero ad Christum inclinatio facta, neve secuturo papatui fenestrae fabricari viderentur. Si qui vero Lutherani dici gaudent, ne vetustis Ecclesiffi lanto studio caverunt
ritibus, et coeremoniis in
,

fraudibus atque dolis plurimum' utuntur, armis vero potentes effecti, leonibus esse similes omnino, qui, uti unguibus leones,

vi

ritibus restitutis papatui fenestrcT fabricarentur,

quanto majore studio providendum nobis est, qui non alio magis, quam Christianorum nomine gloriamur, ne fabricentur Satanatui, cui fabricantur procul omni dubio cum assuefiunt homines Ecclesiam non audire, si qua' fuerint ab illa decreta pro nihilo ducere, tum illius judicio suum privatum judicium anteponere . 04. IUusum fuisse Caisarem a Lutheranis tradit Gaspar Cardillos ', cum enim armorum potentia cogere eos ad officium potuisset, nimium illis adblanditum fuisse, qui ea indulgentia abusi sensim coUectis ac redintegratis
viribus, incautum paine oppresserunt, ut exsuo decreto INTERl.M dicto nil aliud, quam dedecus

armis omnia tentent, aggrediantur, pul De hac Lutheranorum proditione agetur inferius suo loco, ex qua perspicue enitescet, quam male Caesar se eorum na^niis duci passus fuerit, nec leges pro redintegrando Concilio Tridentino propositas a Concilio Rononiensi et Pontifice admiserit: collimabant enim eo impiorum artes, ut non Concilium vetere Ecclesia more et instiet

sent, diripiant atque discerpant etc.

tuto celebraretur, sed cogerelur conciliabulum, in quo jam definita in aliis Conciliis atque in

ultimo Tridentino in controversiam adducerentur, ut ex fide dignissimis nionumentis constat, qufc ctiam docent, decretum Casareum INTERIM dictum nec apud Catholicos valuisse adversus protestationem vero Casaream, ne ea temere effusa evertisse Ecclesiic auctoritatem
'

discrimenque extremum sibi compararit. Reprehendunt enim Protestantes clarissimum omni genere virtutis imperatorem Ca

putaretur, scripta exarata sunti ut Angelus .Massarellus ', qui Concilio fiononiensi a secretis
erat,

memorat
III.

.\III

.lulii

aptavimus respon-

'

Ext. in to.

de Conc. Ms. arch. Vat.

sig. nura.

3200.

p.

262.

Gasp. Cardill. disp.

4. p. (i96.

- -

Ang. Mass.

in

Conc. Trid. Bonon.

p. 326.

318

PAULI

Iir

ANNUS

"15.

CHRISTI 1548.

sionem dandam imperatori ad suam protestationem contra Concilium a Minoricensi primo formatam, inqua totum diem consumpsimus. 65. Csesar mitiorem se gerit errja Pontificem.
revocatus est ex aula Cffisarea cardinalis Sfoudratus Cremonensis qui legatum Apostolicum apud Carolum Y imperatorem agelia-c

missos querebatur Casar, sed ob iniquiora ejus

postulata retardata res fuerat non sine justissima causa, ut in Instrumento de translatione Concilii juridico refertur Nec arguendus estPontifex
' :

<(

Inter
bat,

quem xxvi JuliiBononiam ingressum refert Angelus Massarellus, additque Petrum Bertanum episcopum Fanensem, qui xvii Junii ad Cnesarem missus fucrat, ut de rebus Concilii ac
de Placentia restituenda ageret, varia colloquia

cum

administris Cajsareis contulisse irrito exitu. Caesar acerbe ageret cum Pontilice, ac plura adversus ipsum moliri videretur, atquein

Dum

bellum dissensio eruptura crederetur, Poutifex

tuenda ac Henrico Galloruni rege fa?dus armorum sancire meditatus est, dumque de bellicis sumptibus conferendis agitur^ Lugduni certam vim auri apud trapezitas a Pontifice deponi voluit, atque ex eo difficultas non levis obortaest, ad quam leniendam Hieronymus Dandinus episcopus Imolensis ad regem Christianissimum, per equos dispositos ea de causa celerrime provolare jussus cst
pro Concilii
et

Ecclesia'

dignitate

libertate Italisc defendenda,

cum

missione legatorum super boc INTERIM, quia in causa fldei, qua; est omniimi gravissima, cunctanduni erat, nam etiam Concilium in decreto justiflcationis per novem menses supersedit, (juoddecretum confessor Cssaris dixit, nec sanctius, nec sanius ab Angelo potuisse fleri, nec excusandus Caesar, quod a dieta vellet recedere, cuni post publicationem INTERIM per multos dies non rccesserit . 60. Quibiis conditionibus admittendi sint in fjremium Ecclesix hasretici. Diu certatum est de modo et conditionibus, quibus admitlendi essent in gremium Ecclesiae Lutherani vel alii hffiretici, deque auctoritate internuntiis Apostolicis conferenda, cum Cssar nonnulla cum legibus Ecclcsiasticis pugnantia flagitasset de quibus consulti praesules doctrina tlorentissimi ita respondebant Pontiflci 67. Quamvis redeuntes ab liaeresi tantum
de
in

mora

recipiendi forent, ut laicis communicarent, et

satis foret admitti

ad pacem, qui hostes fuere

Ecclesia; ex sententia Cypriani ad

Stepbanum,

Alba-Spina, qui regi a secretis erat, xxii Augusti Bomani ad PontiQccm accessit, sed irrito
exitu id fffidus ,'agitalum est, ut

Dandinus epi-

scopus Imolensis xv Septembris retulit, Coesar vero mitius agere ca-pit cum Ponliflce, et concordi;e cum Casare spes ostensa est, de qua haec refert memoratus Angelus Massarellus " Prima Augusti reverendissimus dominus cardinalis de Monte rccepit litteras a reverendo domino episcopo Fanensi uuntio apud imperatorem, quibus significat egisse cum miuistris quod Concilium et concordasse Ctcsarianis suspendatur per sex mcnses, et quod interim supcrsedeatur in sententia translationis, et quod miltantur facultates quas petit imperator, ct
'
:

nec promoveri deberent ad majorcm dignitatem, id decernente Gregorio in Epistola quam scripsit universis Numidis, et Leone in Epistola ad Januarium episcopum Aquilegiensem in septima tamen Synodo, quaedixit, id fieri exemplo aliarum sex Synodorum, decretum est, recipiendos revertentes ab hajresi, et jussi sunt Basilius episcopus Ancyra;, et Theodorus episcopus Mirensis ct Theodorus episcopus sedere sedibus suis Anatolius qui in gradibus a Dioscoro ordinatus fuerat, neduin receptus, sed factus princeps episcopus Constantinopolitanus , et id quidem non absque rationc, cum plus erga corrigendos agat bcnevolen,

tia

quod

fiat

rcformatio, ubi volucrit Pontifcx

cum

interventu i)ra3latorum omnium nationum, cjuod placeat imperatori. Xll Augusti recepimus litteras a cardinale S. Crucis, (juod ea

quam severitas, plus cohorlatio quam comminatio, plus charitas quam potestas, ut dixit Gregorius in Epistola ad episcopos per Galconstitutos, et nunc pra;gravem dissensionem scissura) non hujus aut illius hominis est periculum, sed plurimorum strages instet, dctraliendum cst
et

liam

Germaniam

forma con-

cipue, ubi pcr

cordire

non spcrnatur a Pontifice . Mox subdit ab eodem cardinale sigiiificatum esse, quicdam
Cfcsaris

postulata

immutatum
Caroli

iri.

Nunquam

aliquid severitati, ut majoribus malis sanandis

V Caesaris decreto Iriterimistico de pcrmittendis sacerdotum vermonaciiorum conjugiis, ut constal ex aliis fide dignissimis documentis dc mittendis vero Apostolicis internuntiis in (lermaniam pro con;

tamen

assensit Paulus

habeant ergo dc Petrus habuit dc mcndacio et timore, amanim dolorem, et venianl ad EccIcsiamChristi vcram, id cst.Cathosinccra charitas subveniat
prajterito detestabili
;

crrore

siciit

'

ciliaiulis

Kcclesia? Liilheranis, ac

lcmperanda

Ms. card. Pii cx discursu juridico de Iranslal. Coneil.

Ms.

card. Francisc. Barb. sig. nuin. 2677. I'ag. 83. Habelur in cap. Si

erga eos caiiouum Ecclesiasticarum acerbitatc, Pontifex, adversanle Callorum rcgc, qui Gcrmaniam perpctuo civili bello implicilam percu|(icbat, conslituil,
(|uos

PresOijten i. 7. 7. Ilabelur in cap. .Yo.* 12. dist. Habetur in cap. Saluherriinani. 1. 7. 7. I'hnrnciil(in. Ilabetur iu cap. Convcnttliiis. I. 7. 7. Habetur in cap. Lict 4;>. (/i.v(. Habetur in cap.
qxiis

17 constitueretur. L.

ilist.

non
2117.

fuissc

adhuc

Ugo

Car. cl

alii in d.

c.

V.l in cap. Ipsn est pietas. 23. ij. 4. Ipsa cst pielas. Habetur in cap. quoties

'

Aiig.

Mas3.

iii

Conc. TriJ.

ct llouon. p.

in q. 7. et in cap. Ego Dercngnr. de consec. il. 2. Habctur in cap. Si quis 23. q. 3. Habetnr in cap. Legnl. 24. 7. 2. c. Si quis pnpostern L. dist.

PAULI

III

ANNUS

15,

CHRISTI 1548.
gesto in
qutc

319
frequentia retractare,

licam matreni, sint in illa clerici, sint episcopi qui contra cam fuerunt hostiliter verba fuere Augustini ad Bonifacium quod tamen provenit ex Ecclesipc misericordia et cliaritate, qua? quos recepit ad veniam, non repellit severitate poenae, ut sic eos alliciat ad sui emendautiliter,
;
;

magna

populi

docuerat dc sanctissimo Eucharistiai Sacramento, nec id vitio dandum, cum et Augutinus rctractaverit,

quemadmodum

qua" prius asseruerat ac universailla cobors Augustana;

:

tionem exemplo
recepit

patris

qui filium

prodigum

Confessionis non erubuitab illa Apologia, quam post conventum Augustensem anni mdxxx ediderunt, cui veluti sacr;c anciiorie innitcbantur, in pluribus dissentire in Apologia edita anno

cum honore. Propterea GermaniiB redeunti ad

iii
:

gremium
dicitur

Sanctse Matris Ecclesi;r dici potest,

quod
et

MDXL,
et

quam tamen

pro eadem haberi volebant,

Hierem.

Tii

fornicata es
dicit

cum

mi(llis

bus, revertere

ad me,

Dominics,

amatoriego recifore a

piam

te.

Ex his subsequitur non alienum

si

ratione et sequitate

Sanctissimus D. N. acquie-

scens postulatis Ciesarea! majestatis, nuntiis in Germaniam destinandis facultatem et auctoritatem dederit redeuntes ad Ecclesirc gremium
absolvendi, et moderandi poenas et pcenitentias, ac alia indulgcndi, quae primo, secundo et tertio capitulis
"

pugnantia etiam profiteri, ut Zuinglianos ad se traherent. Sic nec hi ipsi Apologiarum auctores erubescere deberent pro tollendo schismate, pro pace concilianda pro animarum suarum salute veritatcm agnoscere eamque fldem scripto proflteri, quam majores sui continuata saeculorum serie professi sunt, disjectis,

que densissimis tenebris veram lucem aspiccre, et abruptis catenis, quas bumani generis hostis
ad eos perdendos injecerat, sese ab ejus captivitate vindicare, ut eadem manus salutem restituat, quae

continentur.

Si

tamen remittatur formula abjurationis

impreca-

vulnus intulerat.

liaresis, scilicet specialis detestatio,

Nec prsetereundum censeo, non debere

'
,

tiones, chartula professionis fidei,

et alia; solemnitates, de quibus meminitGregorius in Registro, non tamen videtur omittendum jura-

mentum,
turos

non recessuros, nec praestiauxilium et favorem. Magna enim apud Germanos juramenti religio, et usque adeo ut etiam vi et metu extortum servent. " Cavendum etiam erit, ne indiscreta sit aut nimie facilis bujusmodi rcmissio, menlique inflxum esse debet, quod dixit Gregorius Homil. quod ea, qua; in nos committuntur facile posse scilicet
hsereticis

delegatos Apostolicos in communi absolutioimpartiri quod petitur caput si per in communi intelligunt una communi absolutione absolvi universum populum quia

nem

sicut universitas

cum

persona sit anima, sic nec absolvi potest a ne.xu excommunicationis,

G8. IV

excommunicari non potest qua^dam repraisentata carens

,

qua haeretici ipso jure irretiti sunt. Majorem difficultatem habet, quod
continetur
,

caput

cum

dicitur

Si

qui

in sacris constituti sive

Matrimonium contraxerunt,

sumus

dimittere, ea vero, qu?c in

Deum com-

missa sunt, cum magna discrctione sunt relaxanda, et diligenter prospiciendum, ut vera sit

hujusmodi poenitcntia, non flcta aut simulata, cum non legatur, ex quo est religio Christiana,
nec detur exemplum in Ecclesia Dei a quibuslibet Pontificibus, aut ab ipsis Apostolis, aut ab ipso denique Salvatore, veniam nisi corrigentibus esse concessam, mortuos suscitasse Christum legimus, in errore mortuos absolvisse non legimus, ut rescripsit Fausto apud Constantinopolim legato provocat enim Dei iram, qui impcenitentibus veniam impartitur, teste Cypr.
;

sive regulares, ad dimitteneo quod continenter vivere non possint, minime induci valebunt, possit cum aliquibus, ex speciali praerogativa, pro temporis
,

saeculares
,

das uxores

exigentia, dispensari, qui volent

cum

uxoribus

permanere

et Ecclesiastica stijjcndia pcrcipere.

non admittenda ratio, quod continenter vivere non possint, quQniam nemo, si
Et in primis
vult se continere, potest dicere
teste
:
:

Non^^aleo,

cum

Apostolo Corinth. x Fidelis Deus est, qui nonpatitur nos tentari supra id, quod possumus sustinere. Et Genes. iv; Sub te eritappetitustuus, et tu dominaberis illius. Et Ecclesiast. xv ; Ante

in lib. de lapsis.

hominem

vita et tnors, bonatn et tna/um,

ei.

quod

Inducendi viderentur, et modis omnibus alliciendi Protestantium concionatores et pseu

placuerit dabitur
sit

dotheologi, ut

quam

scriptis

improbarunt maritus
et

jorum noslrorum fidem, religionem,

Secundo, perpendendum videtur, an danda hujusmoni dispensatio -, an abea abstinendum, in quo censerem minime concedendam,

caeremonias, editis libellis approbarcnt et agnoscerent, ac quemadmodum non erubuit Lutherus in lib. quem scripsit contra Zuinglium, OEcoIampadium et Carolostadiurn, omnia illa improbare, qute ante quadriennium aut quin-

nec

uUam

fore aut temporis necessitatem, aut

sit

personw pra>rogativam, qua justa causa

bis concedatur^

ut

quoniam etsi annis c.d a Ciiristo nato permissum fuit uxorem habentes assumi ad sacerdotium quod pauci in legis
, '

quennium

conscripserat, et in visitatione SaxoC.

nica in pluribus recedere ab his, qua; prius docuerat. Nec Bucerus erubuit Argentince e sug-

Homana de
(le

sent. excoinro.

n.

1.

G.

I'resl/1/t.

27.

(list.

Habetur

in cap.

Cum

- lUbelur in cap. in prieierito 84. dist

320

PAULI ni AXXUS

15.

CHRISTI 15ib.
,

Evangelic.T exordio forent ccelibes Ecclesiastico ministerio idonei, et ne eo tempore, tjuo in Christianos ssevieliat

gratiam

et ex

magna

indulgentia

stipendio

Ecciesiastico sustentandi,

non tamen tam malo

tyrannorum

rabies, hac etiam

excmplo confovendi
retineant
:

legis austeritate .deterrercntur

homines a fide suscipienda et sacerdotio, nunquam tamen permissum fuit sacerdotes Matrimonio jungi, quod id foret posita marui ad aratrum retro aspicere,
retrocedere a perfectiori statn ad quinimo expresse vetitum ctiorem .\postolorum, et deinde a Calixto I, nensi Concilio asserente, hoc exemplo
et
;

imperfecan.
23.

Carthagi-

docuisse Apostolos, et ipsam servasse antiquitatem, et aliis pluribus synodis.

" Non negamus apud Romanum cem auctoritatem esse dispensandi
,

Pontifi-

ant (jus
lu-gen-

in sua pertinacia, ut uxores persuadendi igitur sunt et cogendi, quin etiam pramiis et stipendiis alliciendi, ut dimittant. Facile erit eis, quas pro uxoribus habent persuadere, ut pro communi incolumitate, pro filiorum salute et sustentatione seorsum vivant, et eorum careantcontubernio, cum vidcant, quos pro maritis habuere et ex eis susceptos filios opibus juvari, ad honores et dignitates assumi, alioquin perdendos et cjiciendos; quod si obdurati in suo errore perstilerint, providcndum, ne conventus habeant, ne quid scriptis disseminare audeant, quin etiam banno
,

divinum interpretando) dcclarandi ex

tissima

imperiali

tota

Germania

ejiciendi,

consti-

causa

ut saccrdos
fecisse

aliquis

regularis
,

vel s.TCularis valeat

matrimonium contrahere

tuenda prfemia capientibus et eos interficientibus, et denique omnia tentanda et providenda

polius,

idque

quandoque
sed
,

Romanum

Pontifi-

quam indulgendum

sit,

ut

cum

tanto

dicimus in casu nostro id minime faciendum nec adesse rationabilem causam, quoniam si dispensandum cum liis, qui post votum castilatis uxores duxere, repugnante
,

cem

Ecclesiasticffi disciplinre

dispendio uxores retineant. Ha;c mea hucusque constans est opinio, et ut in ea sint et alii prudentes maxime cupio
Ct 0|)tO.

jure divino, quonam modo si id petierint, ut indubite petent Germani, negare poterimus, re-

09.

De Communione sub utraque specie,

pugnante solum humano jure, quodomissoin

suscipiendis ordinibus sacris castitatis voto uxorati in sacerdotes assumi, aut etiam sacer,

de qua cap. vii, in primis prffimitlendum, quod quia sacra Scriptura, et Salvator ipse noster indifferenter, modo unius duntaxal speciei, niodo

duarum meminit, coUigi

referre sub una, vel sub

non susceperint, mariti fieri possint? Etsi enim Ecclesiai institutum sit, quod ad sacros Ordines promovendi castitatem voveant, juris tamen divini est, quod postquam voverint, votum reddant. An autem expeaut deceat legem cfclibatus abrogare diat quantum esset immutaro universalem statum
dotesqui votum
castitatis
,
,

posse, non multum duabus speciebus sannisi

ctum Eucharistiaj Sacramentum suscipere,

;

obstarct Ecclcsia; constitutio, et aiitiqua iilurium stcculorum observatio loca autem qu;e unam

tantum speciem aut commendarunt, aut praeceperunt, sunt h;ec Jo.

vi
:

IJic est

panis qui de
qui de
:

Ccch) descenclit, ut si guis manducaverit ex eo,

Ecclesiae,

quam prope id esset sacerdotes ad omnia profasajcularem ordinem traducere nare, satis discere possumus e.\emplo Orientalis
, ,

non moriatur. Et rursus

Panis

veriis est,

Ccclo descendit, et dat vitam nuindo. Item

Eqo

sum panis
:

vivus. qiii de

Cw/o descendi. Et paulo

Ecclesi;u

permisit

quaj tamcn nuUo unquam tempore monachos uxores ducere ut alias

,

disseruimus.

Deindc habcnda cst jiarcendum sit multitiidini,

puniri

ratio,

quod etiamsi
sine scandalo

post Panis, quem ego daljo, caro mea est pro mundi vita. Et in Oratione Dominica solum pancm supersubstantialem postulamus et Dominus Jcsus discipulos euntes in Emmaus, solo
,

cum

non possit ex sententia Augustini, auctores tamcn scelerum puniendi sunt, sicut num. 10 mandavit Dominus suspendi principes
Alex.

pane communicavit, fuitcnim illa panis traditio l)Ost benedictioncm ct fractionem Sacramenli
Eucharistia^ cxhiliitio, ex .Vugustino lib. in. de

consensii Evangelistarum.

populi pro peccato mtiltitudinis et rescripsit III archiep. Toletano '. Et propterea sacerdotes ct aposlata; Cermanite, (|ui causa fuero
,

Loca
vi

autem
:

de

utraque

specie

sunt

eodein

nem

filii

Nisi manducaveritis carcap. Joan. liominis, et biberitis ejus sanf/uincm,

:

hinresum et abominationiim, qiiihus divina ct huinana omnia poldissidii, ct auctores tot

luerunt, tanlie ellusionis sanguinis, |)erditionis et deni(|ue tot malorum, putot animaruin
,

non liahebitis vitam xternam. Apost. ad Cor. x Inus panis, et uniim corpus nnilti sumiis, qui de uni) pane et vno calice partici/nimiis. Et cap. xi.
Qiiotiescumqw mnnducaveritis panem Intnc
lalicem hiberitis,

et

nicndi lorcnl, iioii aulciii ciim his dispensandiim, ut sacrilcgas pliiriini uxores retinere possint. Uiiod si pro bono pacis rcmillcnda cst cis
pcrna. nnidiTaiida'
piinilcrili.i',

mortem Domini
:

annuntiabitis,

rocipiiMidi

iii

(Juinimque manducaveril doncc veniat. Itcm pancm liunc, et calicem Domini biberit indiqne, reus erit corporis et sanf/uinis Doinini. Probet autem seipsum honio, el sic de pane illo rdat, et
de calice hihat. Secundo,
iiraMiiiltciiiliim
i'>l.

'

llabcUir in cap.
'/.

(7

coiislituci fliir 7 disl. el

iii

cap.

Iii/itlrl.

i'.i.

4. II.ibetiir

lii

ca|i.

Lnlcvns

ile eleri.-

olim

ct

pcr

PAULI

III

ANNUS

15.

CHKISTI 1548.

321

multa ssccula fuisse usum communicandi sub utraquc specie ', quod cx pluribus Sanctorum
scriptis colligitur. Soter
XIII a B.

enim

Petro, inquit

In

1'onlifex, qui fuit Coena Domini a qui-

"0. Cum itaqiie primum consuetudine, cujus initium ignoratur, et fortc non multorum saiculorum indiclum sit, ut laicis detur Eucha-

busdam perceptio Eucliaristiae negligitur, qua? quoniam eodem die ab omnibus fidelibus
,

exceptis bis, quibus gravissimis criminibus in-

sacramcntum sub una dumtaxat specie, et deinde a Constantiensi Concilio sancitum, nec repugnet jus diviiium, quod sub utraqiie specie detur pro bono pacis, et ad toUendas religionis
ristis

hibitum est, jiercipienda sil, Ecclesiasticususus demonstrat, cum ctiam pcrnitentes eadem die a percipiendo corporis et sanguinis Sacramento
rcconcilientur.
Cyprianus uno Sieculo posterior in serm. de lapsis, dum loquitur de quadam puella a Dcemone obsessa, ad ipsum divina celebrantem deducta, inquit Ubi vero solemnibus adimplelis diaconus calicein offerre coepit prsesentibus et accipientibus cwterislocuscjusadvenit, faciem suam parvula inslinctu divina^majestatis avertere, os labiis obturantibus premere, calicem recusare perstitit, tum Diaconus etiam reluctanti de Sacramento calicis infudit. Augustinus in lib. Sententiarum ProCum frangitur hostia, dum sansperi, inquit guis dc calice in ora lidelium funditur, quid aliud quam Dominici corporis immolatio ejusque sanguinis de latere effusio designatur? Gregorius in quadam bomil. Paschali, Quid sit sanguis Agni non jani auinquit sed bibendo didicistis qui sanguis diendo super utrumque postem ponitur quare non solum ore corporis, sed etiam ore cordis hau:

controversias,

ut etiam

damus

inlirmitati

in aliquo condcscenpusillorum, et plus nimio

scrupulosis conscientiis videretur, nedum his, qui usum communicandi sub utraque specie

susceperunt sed omnibus qui voluerint in Germania, quin etiam in aliis nationibuset pro, ,

vinciis, ne dispar in re tanli

et observatio,

momenti

sit

ritus

abrogato decreto Constantiensis Concilii, committere uniuscujusque conscientia; sub una vel utraque specie communicare, modo communicantes sub utraque non detrahant

unam dumtaxatsumentibus,quod integrum non

fateantur

sumant, sed dimidiatum sacramentum, ac etiain non minus sub una specie, quam sub utraque adesse verum et integrum Sacramentum , et verum et impassibile corpus cuin sanguine et anima Domini nostri Jesu Christi. Nec probarem, quod delegati Apostolici
id

indulgerent per

modum

tolerantia; et conni-

'

ventise,

quomodo

Judajis permissus fuit repudii

libellus,

ritur.
"

illa enim peccatum non excluderet, non sublato Ecclesia; decreto, quod nunquam permittendum est etiam ut declinetur majus peccatum, sed quod abrogato aut sublato Ecclesia; decreto auctoritate Domini nostri Jesu
, ,

Sextse in

Synodi

caput habetur Didicimus,

:

Christi et Ecclesia;
et

vera sponsa; suae

sit licita,

quod

quibusdam
,

Ecclesiis sacerdotes Sacri-

digne sumentibus

utilis et salutaris,

ea sci-

conjungant uvas, qua2 in Altari offeruntur et sic utraque populo dispensent, prajcipimus igitur, ut nuUus sacerdos hoc ulteficio oblationis

licet rationc ut

quod

erat illicitum prohibente

Ecclesia, sublala prohibitione, reddaturlicitum

permittente Ecclesia.

rius faciat.
"

DedeIectuciborumetjcjunio,quodcapit.8.

Ex sermone

imper.

cum eum

Ecclesia exclusit,
Istasne

Ambrosii ad Tbeodosium ob cladem Thessalonicensium constat ajtate sua laicos sub

S.
,

continetur,
et

non damnant Protestantes jejunia

utraque specie communicasse cum inquit adhuc stillantes sanguine injusta; caedis manus extendes, et his sanctissimum Domini corpus prehendes, vel tum pretiosum illum san:

delectum ciborum, ut de se mala, prout feceratJovinianus, non ignari utrumquecommendari, tam in veteri, quam in Novo Testamento, sed contendunt, non omnia meliora-aut optima
legibus sancienda, sed faciliora tantunij qua; commodius servari possint, et propterea super his decreta abroganda, sed egregie falluntur.

guinem admovebis sanguinem dictato

C. XVIII.

ori tuo, qui

tantum effuderis
:

furentis animi
bistoria;

et

habe-

Quoniam

ut dixit Augustinus in lib. de vera Reistis

tur lib. v Ecclesiast.

Tlieodoreti ep.

ligione cap. xxxi in

temporalibus legibus

Idem colligitur observatum usque ad a}tatem D. Thomac Aquinatis, dum dixit part.

Summaj

qusest. 80, art. xii, esse

usummultarum
,

Ecclesiarum, in quibus populo communicanti detur corpus Christi sumendum non autem sanguinem. Si multarum, ergo non omnium, et queest. 82. dum dicit, quod dispensatio sanguinis convenit diaconibus.
- Cap. Cum fiangitur ' Cap. In Coen. de coriseci: dist. 2. ' Cap. Quid sit de consecr. dist. 2. de consecr. dist. 2. ' Cap. Didicimus de consecr. dist. 2.

omnibus judicent, cum eas instituunt, si tamen fuerintinstituta^etfirmata;, non licet de ipsis judicare, sed secundum ipsas (si modo de delectu ciborum et jejunio humanae leges sunt, non potius divina>, et ex traditione Apostolonim deducta^.) Postquam enim per tot saecula recepta; sunt, non videtur disceptandum,
his

quanquam de

quam

difficiles sint, et propterea abroganda?, sed sequenda; et observandtu, nec ideo mala; censendcP quod plures sint transgressores quod observatione difficiles sint, prout de lege coelibatus diclum est. Proptcrea censerem dele,

.\NN.

TOMUS

X.XXIII.

Rayn. XIV.

322

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.

nibiis cl a dcrogatione

gatos abstinerc debere, et a novis conslitutioveterum, cjuie sicut uni-

mania ad preces
constituere
.

Friderici

111

Caroli imperaloris
militia;

proavi, inslituta?, vel

novum
:

Ordinem

nationum, provinciarum consensu decretic sunt, ct usu comprobata^, ita et universali consensu abroganda; forcnt, si abrogandas iirgens necessitas suaderet, idquc omnino ad Concilium rejiciendum. Probarem tamen quod aliquod ciborum genus, qualia sunt ova et lacticinia jejunii tempore, cxcepta Quadrageversali aliarum

Et infra

His, et prioribus pra^ceptoriis allici facile possent Protestantium concionatores et theologi ad concordiam, etiam omissa uxorum retentionc, si sibi et filiis de his prasceptoriis providerelur, qui postquam assecuti fuissent, metu eas amittendi, etiamsi bonus fidei zelus abessct, in officio retinercntur, quo fieret, ut brevi temporc desistentibus a doctrina concionatoribus, oblivioni traderetur Lutherana vesania.

sima, quod multis in locis usus, vel potius abusus introduxit, permitterentur, quodque aliqui ab illius observatione expressim eximequales sunt pueri et adolescentes rentur citra XXI, et senes ultra lx suae aitatis annum, pra!gnanles, ilinerantes, et qui labore corporis et virium defatigationc artes suas exercent. Jejunia lamen, quic Vigilias vocant, et dies feslos non reccptos ab universali Ecclcsia, scd in locis particularibus introducta ab obligatione eximi, et uniuscujusque aflectui et devotionicitraobli,

Ac etiam cum

cpiscopi, et

alii

habentes

jurisdictionem, non modicum patiantur detrimentum in eorum redditibus et proventibus, ex eo quod magistratus swculares sibi vindicant jurisdictionem in causisEcclesiasticis, offlcium etiam dclegatorum erit, providere, ut jurisdictio et libertas Eccleiastica illa;sa remaneat,
ct

sublata

non minus quam immobilia

resti-

gationem permitti possent. 71. De reformatione morum

tatc staluendi et ordinandi,

tuantur.
cleri et facul-

Ut autem concordia supcr bonis ablatis

fructibus percc[)tis facilior reddere-

quod

tO cap. conti-

et

eorum

netur, major res videtur,

quam

qua; a nuntiis

tur,

Apostolicis

fleri

dcbeat, sed opporlunavidcretur

exorandus essctCffisar, ut permitteret, quin etiam mandaret judicibus imperialis cainera;,

auctoritas legati cardinalis, et Synodi, vcl Gene-

ralis,vclProvinciaIis,prtcsidenle ipso Apostolico

jus dicerent contra bonorum Ecclesiasticorum occupatores, sublata quacumque suspensionc

alias facta .

legato

vinciali

tamen foret Gcncrali, quam ProSynodo providcrc. Ardua enim res est, et multis periculis plena novarum legum constitutio, sat csse, si antiquorum canonum usum restituerunt, sublatis abusibus. Idcm de iiis qua; n capitc continentur.
;

tutius

Demum exeunte Augusto idoneis insmandatis internunlii Apostolici tres desenatu quorum creti fuerc in cardinalium uomina Angelus Massarellus subjcctis vcrbis
~i.

trucli

'

l)c

restitutionc

bonorum Ecclesiasticorum

habcnda esl ratio, ut restituatur intermissa fcre in tola Germania decimarum solutio,
in primis

recenset IV Scpteinbris mdxlviii, recepit reverendissimus dominus cardinalis de Monte a cardi:

nali S. Crucis,
praeteriti

quK cum
lcgem,

jure divino constituta

sit,

et

ante

quibus significat, quod ultima in quo mcnsis fuerit consistorium

:

et post

lcgem Moysi datam,

procuranda
est, (juo

et a

Salva-

deputati fuerint cpiscopi .Vloysius

et

Lipomanus

tore noslro in legc gratiie comjjrobata, eo

jori diligcntia
toritatc decrela.

ma-

Veronensis, Sebastianus Pighinus Fcrenlinus,

majori aucca-

Dc

aliis

autcm bonis pro

varictate

suum varia sunt ineunda consilia, nam (jiucdam sunt monasteria et Ecclesi;c prorsus solo quata, (iua;dam quorum cxtant a;dificia, sed
proplianata et ad alios usus translata, istorumque ct iilorum aut nulli, aul vix unus, vcl aller

Aliphanus nuntii .\poslolici in Gcrmania; ui cum facullatibus, quas petit im|)crator dispensari cum Lutheranis ad grcmium redire volentibus . Cujus vice Fanensem dcindc missum fuisse in aula Cajsarcatunc agentcm narrat
cant
Massarcllus. Ea; vero
lacultatcs postulat;c a

Ca^sarc

superesl mi)naclius,vel minislcr, eorum praidiis et provcntibus a principibus aul magistralihus

occupatis, nomiullis ctiam a privalis hominihus
possessis, ab alii|uihus lilulo ciuplionis, dolis
ct lcgati

dctuiiclorum ipsis ignorantihus auc-

tores fuissc mala' lidci possessores.

tinatis,

Dc monastcriis pcnilus dcsolalis, scu descum iii Gcrmania paucissimi sint, (|ui

ampllludine inlcrnuntiis conccssasunt, sed juslilia pro Dci cultu amplilicando tcmpcrala-, non ad Ecclcsia^ dcslruclionem, scd ul eloquilur Pontilcx in suis ;cdiflcalioncm diplomalibus cuiii cnim non iidcm casus occurrerenl iu omnibus ", qui solvi lege Ecclesiaslica llagitabaiit, idco j^ro coriim varietate distincta tiicrc tria Diplomala, (|uibusjussi sunl

non

in cflusa

velint regiilarcm vilaiii pro(itcri, ct

proplerca cxigua supersit spcs rcslitucndi in cis rcgularcm observantiam, vidcrcliir conslitui possc collcgiasa'culariumclcricorum,aul illauiiicnda et applicanda militia- S. Gcorgii, aiias in Gcr-

iiitcrniintii in saccrdotum conjugiis, ct communionc sub utra(|iic spccic pcrmiltcndis, jcjuniorum ct rcri;iiuiii obscrvanlia rcstringcnda,

Ang. Mass.
^

iii

Diar. Coiic. Tiiil. el Boiion. .Ms. arcli. Val. p.

I.

3(i.'i

Ucll.irm.

carJ.

i.

dc Clcr.

c.

19.

PAULI

ril

ANNUS

15.
sectffi

CIIRISTI

I5'l8.

323

iiacerdoliorum vecligalibiis conjungendis, re-

signiferos ac principcs

ducem

Saxoniae

rumqiic

ablatarum

rcstitulionc

csse parcissimi, ac nisi trcs

componenda internuntii mutua

:

scntentiaruni conscnsione conspirarent ideo vero importunis prccibus Caesaris, quem a suscepta senlentia dimovere non poterat, nonnullis assensisse visus est l*aulus, quod coelibatus sa-

ac arcibus ducis Wittembergensis potiatur, pr;psidiaquc validissima omnibus termunitiorii)us

ris liberis iinposuerit,

et

landlgravium Hassia>

in vinculis teneat,

ac veteribus magistrati-

cerdotum positivo tantum jurc, licet antiquissimo et fcquissimo, imo ab Apostolis tradito
ac CcEsar Lulheranos ex ea indulgentia ad fidem Catliolicam et Ecclesiae

bus dcjcctis, novos pro sua voluntate priefecerit. Ihec suntdequibus modo reverendissimam et illiistrissimam dominationem vestram admonendam censui. Moguntiie vNovemb. mdxlviii.
73. Sententia Gallorum. episcopomm de refonnationc monim. Decretis in Germaniam

constitutus esset

conjunctionem revocandos
siffi

praifideret.

At pro-

niissa Cfesaris de Lulheranis ea ratione Eccle-

conciliandis evanuere

stetitque fixa et in-

internuntiis, Pontifex ad corruptelas quae irrepserant tollendas disciplinamquc cleri et populi Christiani instaurandam curas convertit,
,

concussa de coelibatu sacerdotali Ecclesiae vetuslissima disciplina, nec sacerdotes Lutherani cum Ecclesia in gratiam admissi, nisi pellices abigerent. Ex iis enim internuntiis Sebastianus Pighinus episcopus Ferentinus profectus in Germaniam lapso bimestri, certiorem fecit

atque ex variis regnis episcopos Romam excieaque de causa indictos fuissc xxix Septembris conventus episcoporum in Gallia apud Nolium, ut episcopi Galli Romam mittendi pro disciplina Christiana ad mcliorem formam revocanda decernerentur, refert Angelus Massavit,

cardinalem Farnesium, se peragrasse superio-

rellus

',

in

quibus conventibus actum est de

auctoritate,

rem Germaniam non

sine

periculo;

infectos

Pontificis

Romani

quam

Carolus

Lutherana lue in perfidia obduruisse, et paucos ad religionem Calholicam reversos, spesque tenues eorum in castra Ecclesife traducendo-

praedictis suis protestationibus infringere molie-

rum affulgere, nisi Ca^sarea majestas magis strenuam operam ad id contulerit jacta quidem ab ea fundamenta rcdintegrandffi ver religionis in omnibusterris ipsi obnoxiis, aut in
:

batur, multisque argumenfis illustrata, ut ex subjecto episcoporum consulto Henrico Gallorum regi dato patebit :

Communis

aliquot

episcoporum

Galli-

canae Ecclesia? sententia,

quam

rogati dederunt.

maxima earum
:

parte, Ecclesiasticos et

mona-

Viderentur necne mittendi Romam episcopi aliquot disceptaturi de moribus universae Ecclesiae.
Est hoc ad nos relatum a rege nostro Christianissimo Henrico ex beatissimi Patris

chos, qui pulsi ab hccreticis erant, suis bonis restituisse in Ecclesiis principibus duo altaria
excitari jussisse,

fuerant, et in

iis

omnia enim eversa ac sublata quotidie duo sacra celebrari,

interesse,

Pauli papEe nostri

litteris,

vidercnturne nobis

sed paucos

iis

compressis imperio

Romam

illius adversariis, Catholicos in omnibus locis concionari posse. At quod majoris ponderis

esse mittendialiquot episcopi, qui cum caeteris, qui illuc convocati essent, agerent de
.

erat,

non

interdixisse Lutheranos a concionibus

collapsa corruptaque Ecclesia; disciplina paulo post

<<

Et

habendis, ac propterea illos majori quam antea diligentia ac furore habere conciones, impietatemque diffundere et confirmare, cum formidarent ne extingueretur. Addit quoque plura Ca?sari ex formula decreti, cui INTERIM

Id quidem haud paulo facilius esset explicare, nisi hoc ab rege Chrislianissimo peteretur,

eo tempore potissimum,

quo

ut[)ote

publico

Christianorum conventu instituto, nec liberum est nobis decernere, nec si nobis hoc integrum
sit,

nomen

at promissis defuisse, satyrisque dietim compositis illud decretum traducere. Donec ergo eos perduelles ac perfidos meritis pcenis affecerit, vetueritque falsas suas opiniones pra?dicare, quiest,
;

sese pollicitos

reipublicEe

commodum.

illique illudere,

Etenim hoc in primis considerandum, quem in locum summa rerum Christianorum

progressa
sit,

quid ex eo conducat, quid secus

bus infelicespopulosseducuntacdementant, eo

quod quae carnem et sensum afficiunt, iis mirifice jucunda sunt, nullus fclix restituendai religionis successus sperari potest. Ita denique concludit Spero majestatem Cffisaream, intel:
<-

animadvcrtendum. Exorta estjampridem MartiniLutheri pestilentissimi hominis pestilenlior secta, quae primum administrorum Ecclesiaj auctoritatem, vim deinde sacramentorum et efficaciam labefactans, post in dissimiles secumque pugnantes
hffreticorum familias dissecta,

lecta rei veritate, sedulo adhibendse opera;

non

omnem admo-

defuturam, ac certissime rem conficere potest, religionemque pristino splcndori restituere, cum tanquam dominator Germania; extra vir-

dum

Christianae religionis speciem deformavit et corrupit integritatem, postrcmocum inarcem

totius pietatis invasisset, Baptismi, Eucharistiae,
'

gam

imperitet, proceres ac plebeii tanto ejus nominis terrore perfusi sunt, ut nullus ejus voluntati repugnare ausurus sit, cum hujus

.\ng. Mass.

in

Diar. Conc. Trid.

el

Bonon.

p.

308.

'

Fr.

Belcar. Ext. ia Ms. arcb. Val. sig. niim. 3229. p. 24". Ms. Franc. card. Barb. sig. 2077. p. Iu3.

324

PAULI

III

AXNUS

15.

CHRISTI 1548.
patre papa nostro Paulo, adnitente tunc rege nostro Christianissimo Francisco, instante etiam imperatore Carolo, quorum alterius nunc vita
functi

reliquorum sacramentorum religionem alque

sanctilatem everlit. Ad baec, qusp non alia disciplinse Christianffi instituta OEcolampadiani, Zuingliani, Buceriani
,

memoriam

laudibus apud omnes homi-

Calviniani

Cceterte

importunissimae

pestes et immanissimfe violarunt, tum scriptis factisque impudentissimis, timi pra^cipili quadam et perdita pra'dicandi ac obloquendi vanitate et obtrectandi petulantia? In

nes, lachrymis vero etiam ad Christum, et assidua totius Ecclesia; nostra precatione prose-

quo profecto

superarunt anticjuorum immanitatem et insaniam ha;reticorum, quoniam ex furore et vecordia hecc rabies profecta est recentioris veneni, haud paulo magis furiosa amentia.
74.

omnem

quimur, alterius quoque vitam et salutem, qua charitate complectimur, auctoritatem certe utriusque conjunctam pra;sertim arbitramur esse dcfendendam, nam quidquam aut

debemus

in

beatissimi

papa>

nostri

Pauli

desiderare

Sanctitate, aut in gravilate Tridentina? celebritatis,

Itum

est

utcumque obviam

a Catholi-

judicii

disputationibus acta, nec minus tamen maxima Germania! pars nonnulla Galliac, Britannia pa-ne tota, maxima ubicis, et est res libris ac
,

nec pudoris est nostri, nec recti sijicerique quid enim eum non laudare auctorem possumus, qui in locum successoris principis
:

Apostolorum

Petri, aut

eam non

suscipere fre-

que perditorum hominum multitudo hoc incendio conflagravit. Ex eo tompore haud dubie Christianum Concilium coepit esse pernecessarium, ut et isto morbo correpta Ecclesisc viscera curarentur quamprimum, et ab integris arceretur contagio. Cujus unius remedii permulta extiterunt vetustissima exempla, sed ne ultima cum de circumcisione repetamus Apostoli gentium a nonnullis esset iliata qusestio, convenerunt Hierosolymam, res coustilit, habito Concilio, ne gentes circumcidi cogerentur'. Secundum hac tempora, ut Simonem, Basilidem^ Apellem, Menandrum, ca^tera Ecclesiee vulnera omittam, Paulumque Samosatenum Antiochiffi Nictena Synodus confutatum ac damnatum adversus Arianorum blasphemias propugnavit
,

quentiam, quae Ecclesiffi totius sustineat dignitatem atque potestatem, cum utrique tot tantaque testimonia sint sanctitalis atque gravitatis?

veritatem in unitate, et in Trinitate unitalem; stetit pro Spiritus sancti divinitate Eunomium Eudoxum coatra Macedbnium Constanlinopolitana; damnavit Ephesina Nestorium duas in Ciuisto personas constituentem, uti unam in codem Christo naturam asserentem Eutycliem abbatem Constantinopoiitanum, et Dioscorum ct Nestorium iterum Chalcedonensis, altera Constantinopolitana Theodorum;
et Trinitatis
, ,

75. Apostolis suis' verba sua annuntiaturus nonuniversis tantum,sed singulisSpiritum sanctumadprincipesprajstofore polIiceturChristus, neve quid respondeant solliciti sint -, neque enim eos fore qui loquerentur aut responderent, sed Spiritum Patris sui illis omnia qua; dixerunt suppeditaturum. Hoc autom pra; ca;teris Petro tributum videtur hocargumento, quod qui se improbatum lapidem in Scripturis dici intelligeret Christus, quanquam Paulus Apostolus angularem, Petrus ipse offensionis ct scandali, idem ille Christus cum Petro hujus nominis notionem communicaverit, lii vocaberis (inquit) Cephas, idem ad nominis sui egregiam ingenuamque professionem Petri eadem in
'

eodem denominationem

repetivit,

addidit

et

aliae

alios

Cliristiana;

Ecclesiac

et

religionis

hostes.
Ilocexemplointantaha^reticoruminsoienad unicum sul)sidium pictalis occursum est, universic vidclicet Ecclcsite Concilium, ut qui-

lia

bus copiis adhuc res Christiana

omnii)US

fuit

h.creticis

schismaticisque superior, Patrum quidem auctoritatibus, nos iisdem uteremur in non dissimili periculo ctgraviore otiam, nostro quidem judicio. Ibvc itaque causa qure fucrit, lioc lemi)us quam justum, i|uam necessarium,

consequentia illa, qua; mirificc commomorata sunt de exa^dificanda Ecclesia, perstatque in ejusdem nominis mysterio discipuli prircepto, de singulari potestate alligandi ct solvendi. Sunt quamplurima alia, sed hoc vel maxime ad praestanliam munoris, quod ter repetita commendatione committit gregem suum Dominus Petro pr;vter cwteros omnes. Neque tamen minus se inconvcntu Catholico afVuturum et Spiritu sancto adminislraturum pollicitus est, nec minorem caitcris, quorum gravitatem et auctoritatcm sustinent epi scopi, quam Pclro, cujus dignitatem refert
*
'

summus

Pontifex

Uomanus,

et

alligandi

et

cxpedicndi facultalcin fccit atquc auctoritatem, remissioiicin retentionenKiuo pcccalorum, et

cxemplis nilalur antiquitatis, satis arbilramiir csse proliatiim, ut nec tempore, nec causa, nec necessitate conventus ipse Tridentinus ulli anliiiuoruni cedoro vidcalur.

quol

(iuantisr|iic

apud Maltha,'um sancti Spiritus inspiralionc futuram suam pra-scntiam, ot gubornationcm Ecclesia" scmpitcrnam pra^dicalioiiis^iue polli'

ceiur roniissioncm. Eunidem auloiu

'

Spiritum Pctro
'

atquc

llaijue

decretus

et

indiclus ost a

l)calissim(>
Mntl. X.
I

.Maic.

xiii.

l's.

,\vii.

Isa. II.

I'cli'.

II.

xvlii. Joan. XX.

Jo. x.xi. .Vall. xviii.

" Mall. ult.

Mall. xxv.

Joan. xxi.

Kph.

iri.

Mall.

'

\A. Gal. ii. ad Epli. iv.

PAri.r
universEC Apostoloriiin
liiissc

irr

anniis 15.

niniSTt 15'i8.

325

EcclcsicU ita pro-

quitur,
sceret
:

cum
Efjo

lucc iiiter discipulos jactari cogno-

babile

est,

ut Paulus

illum
sit

numerum, eum
sibi

(luoque adscriptus ad qui Petrum sublevasset

et oratori

in administrationem

circumcisorum, testatus

adjutorem
et

fuisse, et legato,

quidem quemadmodum unum in una Dei Ecclesia corpus est, unus est Spiritus, unus Dominus, una Fides, unus Deus, ita hfec omnia in Pelro et Apostolis, in optimo Pontifice et optimo prsesulum conventu eadem sunt. Sic id quod est ipsum decantatum viri
ad gentes,
sapientissimi versibus retinendum est ab omnibus, ut Ecclesia quam maxime una sit
t7irt
',

quidem sum Cep/ue. Eqo sum Pauli. Ef/o sum Apollo. Tunc enim justissima ot sanctissima animi permotione velut cxcandcscens inquit Divisus est in vobis Christus ? an Pau/us pro vobis crucifixus est? Paulo post idem rem totam ita concludit,
:

ut ne quid divisionis, aut secta; admitterc videatur, utpote quem ab uno principio totum pendere, ab uno fonte proticisci, et detluere necesse
sit
:

E(jo plantavi, (inquit) Apol/o rigavit, sed

omnium

inquit,

est

itna est matris suse, electa genitricis sux,

sic illius
tur, si

columba mea, perfecta mea, etenim

fuerit, et

neque qui plantat, neque qui riqat, est aliquid, sed qui incrementum dat Deus. Ergo ex ipsius Dei majestate atque prresentia, non ex sua utriusque dignilate perpendenda est utriusque
auctoritas.

simplicitas atque constantia servabi-

boni Pastoris, et verfe Ecclesige sensus secum semper ipsa consentiens, sed ab alienis discedens, nisi forte in illo xVpostoIorum conventu Petri principis mentem ab reliquorum Apostolorum sensu, hoc est auteni Spiritum a Spiritu discrepare putamus,

unus semper

Qui autem aut Marcellini

pap

causa

abdicatio, aut accusatio Damasi, ant Anastasii papac detestatio, aut recentiorum nonnullorum
invidia Pontificum, aliorunt oberit innocentia^, quemadmodum niiiil cfficietad elevandum Con-

coarguimus Apostolici edicti, quod ita babuit Visum est - Spiritui sancto, et nobis. Aut nobis illusit omnibus scribens Paulus ad Corinthios ^ illum conventum, quem ut cum suo absente spiritu ad illius incesti damnationem unum in locum convenire hortatus est, summam in eo consensionem probavit in altera ad eosdem Corinthios Epistola inquiens \ Si
et in lioc unitateyn
:
;

ciliorum Catholicorum autpotestatem aut fidem actitari ab ha?reticis schismaticisque conventus, quibus una sfppenumero opposita Pontificum

Romanorum
Ecclesia?.

auctoritas

integritatem

retinuit

erjo. Itaque illa eodem omnibus conjuncta partibus Ecclesia, et sibi ipsa conveniens non modo in capite, sed ne in articulis quidem ullum, sive

quid, cui conceditis, et

in Spiritu suis in

76. n Princeps Apostolorum Petrus ancillarum atque servorum proterviorem vultum non ferens, non modo prteceptorem dissimulavit suum, verum etiam negavit turpiter ac flagiliose, et idem ille socio administrationis Paulo,postacceptum proprieSpiritum sanctum, dignus est reprehensione babitus haud pro;

doctrinie

sive

morum

experiri

potest dissi-

pterea tamen, aut Christi misericordia ex superiore culpa est judicatus indignus, aut ex pocastigatione minus ad principatum idoneus. Ita se res habet, singulorum vita; ac
steriore

dium.

Non

est

quidem Ecclesia
Dei,

certe

hoc modo

columna fundasane duo cum uno in sensu conspirant, quid absurdius esse queat,
aliud Paulo,

quam domus

moribus

facile detrahitur,

quanquam
difficilis

mentumque

veritatis, et ba!C

nos iniquos haud

infirmitatis venia.

admodum

est apud humanae

committere stultis istis et insulsis decertalionibus?Hoc dum querunt ineptissimi homines, Summine Pontificis auctoritas sit Conciliorum auctoritate potior an contra, dissentientium enim partium est istiusaltero

quam alterum cum

Catholicorum porro Pontificum solemnes conventus ab omni fraude suspicioneque vacant, quorum gravitas dignitasque omni superiorum

temporum
dine
sit in
si

antiquitatisque

commendatione

et

fide celebratur.

pugnantium inter se, non unius ejusdemque et Dei et Domini Spiritus opinionum et voluntatum, si forte dissimiles

modi

dijudicatio, et

quid

Horum ademptum

de jure atque amplitusit semel aut detractum

essent ac diversi invicem

ciliatio

summa

Ecclesise conet asper-

posterum de subsidio, quod unum semel reliquum extitit laboranti titubantique religioni, ul omnia effudisse medicamenta restituendc-e veritatis, atque salutis

non

patitur hoc Ecclesiaj vere dissidium,

public* videan-

et

hoc Paulus ad Corinthios detestatur

;

natur a se in enuntiatione verbi divini, ulla appareat inconstantia ejusmodi videtur in his
contrariis verbis inesse est, et

ulla ex parte tentare conati sunt, hoc est Spiritussancti vocem labefactare, diminuere majestatem, po-

tur, qui

vim illam atque religionem

non autem magis secum pugnet, quam

alicL'

est,
si

quid
partes

inter se Concilii alicujus itadiscrepent, ut

affirment, aliie negent, utindignitas

idem eadem

testatem convellere. Horum auctoritate Romani Pontiflces suam dignitatem conservarunt, ut Nicjei, ut Chalcedonensis, ut ca^terorum, quo-

rum

illos
',

decretis

stetisse

testantur canones

incidat,

quam

tanta indignatione Paulus prose-

universi

tum eorum

auctoritatc comprobati,

Cant. VI.

.Ut. XV.

'

ad

Coi-.

v.

'

Ibid.

326
tum

PAULI

III

AXXUS

15.

CHRISTI 1548.

admixli, adscriptiqiiePontificiarum Episto;

viri, et

tum

dignitate Pontificia,

tum

eruditionis
et

larum auctoritatibus quam Evangeliorum

'

Gregorius non minus Conciliorum approbat

excellentia,

cum sanctitate morum,

commea-

atque veneratur instituta. De iis non multo secus Gelasius sensit ab Apostolorum canonibus ad quarfam et vigesimam Lugdunensem alteram Synodum, recensentur omnes atque comprobantur. Papa Zosimus, Gelasius, Leo,
;

datione vits totius insignes, penes quos sit veritas, ut de hoc non ambigamus, ex eo tamen res sunt in controversia.

Sic

autem rex Christianissimus noster

cseteri complures ita deChristianorum conventuum conflrmant, utvel Romanis Pontiflcibus pra3 Cceterisomnibus rata sint. His quantum Augustinus tribuerit, Hieronymus, Ambrosius, Athanasius, CyriUus, Chrysostomus, infinitum esset recensere, quin qui Gra?ci Latinique etiam supervacaneum auctores hos fere secundum sacrarum littera-

Damasus, Urbanus,
creta

Henricus impressa pietatis a majoribus suis vestigia prosecutus, non conseculus est modo, verum etiam studio vicit superiores, qui beatissimi patris Pauli papa; uostri voluntate provocatus, translatum Bononiam Concilium celebravit. Sed ab altera parte Romanorum imperator Carolus perstat, perseveratque in patrocinio loci Tridentini. Hinc ad illa ulcera, quaj ab heereticis sunt imposita Ecclesiae, adjunctae discessionum
calamitates, qu;p adhuc pars conjuncta, et

una

rum

dignitatem,

sanctitate,

auctoritate,

flde

proximos esse voluerint, quorum de jure non dubitavimus eadem illa pra^dicare, quae de prredicatibnis
si

suk

veritate professus est Paulus, ut

quis docuisset secus, detestabilis esset.

Illa

ergo et Pontiflcis summi et Concilii una atque eadem auctoritas est, ac veterum Pontiflcum, veterum Conciliorum nec quippe cum ca?lera omdissimilis nec dispar nia convenire nondifflteamur, ne revocetur in
auctoritas
;

adeo fuerat Ecclesia, verendum est in primis, ne quod prope incoeptum est, in jiartes abeat, et scissione dilabatur, quod ipsum certe, et majoris multo et discriminis, et damni fuerit familia scilicet Ecclesiastica> jactura, qiiam futura fuerat hccreticorum (hoc est hominum jam dudum alienorum) desperatio, qui tamen ut revocarentur,

toto consilio,

omnibus

Ecclesiaj

viribus

atque opibus actum est. Quanto magis igitur elaborandum est, ne hanc multo graviorein pla-

dubium, idque multo minus in Pontiflcio conventu ab ipso summo Pontiflce congregato, qui conventus, aut nuHa (quod nefas est putare) aut antiqua pollet sanctitate. 77. Is autem hoc tempore ita se habet. Coeptus quidem iUe est, et inchoatus tantum, ut de doctrina decerneretur, qupp pars erat caus, totius altcravix disputatio sit ad elementa actionis illius perducta. Deinde sunt cur dicamus omissa, certe intermissa omnia. Causam afferunt insaUibrem cceli statum et pestilentem aeris intemperiem, quorum nos opinioni libentius accedimus, concedimusque non inviti de loco transferendi inter Patres recte atque ordine convenisse verum ut hoc dicere liceat, nimis acceleratam alii, aut precipitatam potius, nec illam plane intcgram delibcrationem fuisse conquererenlur, causam quoquc ipsam commentitiam et ficlam (Xon commeiititia nec flcta fuit
;

gam
ha?c

accipiat Ecclesia, ut in ea parte, qus" ad

tempora

stetit

sua integritate incolumis,

divisus ad labem Christiani
sit

miserabiliter in partes divisa videatur. Christus

Dominus apud uos

vel

nominis sempiternam, quod

argumentum

debacchandi vehementius et furendi, ut rex Christianissimus Henricus in propugnatione Bononiensis loci, imperator Romanus Tridenti inter se disseutient, quorum c;rteris in rebus mirificus consensus est, cui malo antc omnia est nostro quidem judicio occurrendum, et eo remedia omnia adhibenda, nec cogilandum ante quidquam aliud, aut tentandum, (luam hoc sit dissidium composittim. Concurrunt hi-cc omnia, imperatoris protestatio Tridentinaad consessum Bononiensem jam inde suspensum, omnium expecfatio quid Concilio fulurum sit, exea velul offcnsione major lucreficorum arrogantia, sumadversariis
nostris

maxime

transferendi Concilii causa, scd justa,

cum enim

mum
tere

integra; [lartis periculum,

armorum moadinit-

CcEsar li.Trcses im|)ias Lutheranorum, quos sibi maximc conciliatos tiinc cupichat, damnari non
sineret,

tus, qu;v

omnia nohis non videntur posse

perficiendff rei vel

ne exasperarentur,

et

ab eisdem Lutiic-

giversalioncm.

Nam

dilalioncm, vel terquod Romain inlerim ad

ranis Concilium ex improviso opprimi posset, de quihus cardinalis Cervinus, i|ui in Pontifi-

ditfercndum (,ut ab iniquis dicifur) remedium convocanfur cpiscopi, qui mores Ecclesije judicent constituant(|ue
in
:

catu Marcelli II nomen gessit, Paulum admoncbat, transfercndi in Italiam Concilii occasio ex morbo ciiidemico ardenter arrepta esl) subdunt liltcra! Gallorum pra<sulum. El sic adhuc in sentenlia permanent, ut ne pedem (|uidem cxtulcrinl Tridento, nec

li;i'c

()ui(icni iiriiiium

res

ullum alium

priTlcr
iili

locum csse

CoDciiii fatcanlurgraves

hunc quidcm

opinioncm adduxit, ut iiiiliim ^ideatur csse Concilium dc supprimenda prorsus tractalione liiihlica, ef religionis moriim, sive est ea Tridentina. sivc Bononiensis sujipressa. Sane Synodiis, iif omnem corruplarum parfiiim sanandariim ralioncm cvcrtil, ila obstruil viam carum scrvandarum, qu;v suiit a contagione inlegra\ et cxpcclationem reliquam aufcrt in poslcrum

PAULI

III

ANNUS

15.

nam

CHRISTT 15'|8.

327

melioris aliquando futur F.cclesiasticie conditionis.

Verum
Differt

interniittatur

tantummodo ne

tol-

jirofligatissimffi

Lutherani, qui hffircseos ct schismalis ct vitiie suai trabes liorrcndas in

latur.

autem ea

ralio ejus icgritudinis

oculis suis

non viderant, de

festucis

quas in

curationem, ejusque periculi cautionem, quam aut [irimo quoque tempore necesse est cxpediri,
poslea verisimile est explicari posse, nisi forte, qua' sua sponte in dics fiunt deteriora longintjuitate temporis neglecta, me\i.\

oculis cleri Catholici videbant, acerbissime quc-

aut

nunquam

liora fient, ut qua; recentia

mala^et parva \ix

sanari possunt, eisdem et inveteratis et niajori-

medebimur, aut iinpendenti jamque incommodi pcriculo non praesfantissimo quoque opus est remedio. Age vero cum salus agitur corporis.universi, quo in discrimine maximo et extremo prope jamdiu verfactis

bus

urgenti gravioris

samur, ac ne deposita cura ad experiendas corporis gravissime laborantis partes, et

quasdam

velut reduvias sanandas

animam convertemus,

quanquamnonnegamusinrestituendismoribus, et excolenda disciplina Cliristianae vit;e operam optime poni universa; Ecclesise. Ha;c tamen et pars est altera eorum, qutc proponebantur indicendo Concilio, et si ditlerri non possit, a singulis metropolitanis ad veterum canonum seve-

rebantur,atqueadeoCicsar ardentissime contenderat a 1'ontifice, ut corruptehe veteres abolerentur. Dal;evero ad eosepiscopos Callos extant littera; sujjjecta verboruin formula conceptai " Venerabili fratri Joanni episcopo Noviomensi. Venerabilis frater, salutem. Cupicntes tecum pro tua doctrina, prudcntia ac probitate super nonnuUis rebus Universale Concilium, et salutem reipublica; Christiana; concernentibus loqui, hortamur le, tibique injungimus, ut pro commodo publico, particulare ad nos veniendi incommodum subire, et quanto citius poteris, ad nos te transferre velis venies enim nobis gralissimus, et libenter te videbimus. Datum
'

Roma!apudSanctum-Petrum,xOctobrisHDXLvui, anno xiv . Interjectis paucis diebus Gallorum regis orator Bononia Romam contulit. Porro ejus
Concilii actiones publicas
cisas docent

omnino

fuisse inter-

commodius exigetur, committendum nobis non videtur, ut superioribus maleficiis hoc adjungatur tiaud parum malum, ut in
ritatem

ejusdem Concilii Acta. 79. Decretum Sorbonicum contra Calvinistas. In Galliis hoc tempore plures novarum hsereillecebris
deliniti,

sermones malevolorum bominum incurramus, non minus velle quam corruptorum principiorum, Ecclesiw administrationis medicinam quam improbitatem nostram retractari et corrigi, quod solum summum Conciiium et susci, ,

seon

pestiferas

opiniones

apud simplexvulgus sparsere, adquorum reprimendam impietatem Sorbonica Academia, ConciliiTridentini subPaulo III celebrati etaliorum Conciliorum decreta secuta, errores novatorum
proscripsit hoc anno, ac e suggestu sacro pro-

pere et perficei"e queat, propterea subterfugere uos, nec ulli remedii generi acquiescere.

Etsi haic nostra

communis omniiim

sen-

poni vetuit, quoruin decretum Parisiensis senatus in Acta sua retulit, conceptum vero subjectis
verbis fuit hoc decretum

magis necessarium esse, quam controversiam istam locorum componi, ut de alterutro, aut de tertio aliquo conveniat, instituti conventus actiones progredi ac finem accipere ad id ante nihil minus conducere, vel nihil plus obesse potius, nihilve magis esse prajposterum, quam conventionem istam fleri Romge, neque vero ex quatuor qutc feruntur generibus Conciliorum ignoramus, nos uni summo esse obnoxios, cui et jam satisfactum est ex parte, et in
tentia nil
:

Sorbonicum Decanus et facultas theologorum Parisiensium omnibus in Christo fidelihus, salutem. Cum hodie per concionatorum in asserendis dogmatibus altercationeni videamus plures fidelium, juxta id quod Ephesiis scribit tanquam parvulos fluctuare et ad Paulus omnem venlum cujusvis doctrina'circumferri et agitari; nostruin autem intersit (quod in nobis erit) dissidentes opinionum fluctus compo:

posterum non sumus defuturi. Scimus duos esse non posse conventus. Verum nec venerationi in beatissimum papam Paulum nostrum, nec in Christianissimum nostrum Hem'icum ullos regionum terminos circumscribinius,idtantummodo censuimus,quod

nere, de sanctissimo Christianissimi regis proposito

maximos simul

abunde persuasi, quidnam circa arlioulos

hodie a plerisque controversos, et Christianis doctoribus et concionatoribus pnedicandum, et cseteris Cliristi fidelibuscum universa sit Ecclesia credendum, paucis hoc ordine visum est
annotare

nobis videtur
78.

rei

Christiamc utile

memoratus Augelus Massarellus XIII Octobris excitos fuisse Romain e Bononiensi Concilio Claudium Mirapicensem, Joannem Noviomensem, Hobertum Ambricensem, aliosve, et Joannem Mvernensem episcopos GaHos pro restituendo prislino morum nitore
Tradit
'

credendum est, Baptisma omnihus, etiain |)arvulis, ad salutemnecessarium esse, et per ipsumdari gratiam SpiriCerta et firma fidc
tus sancti.

Eadem

fidei

constantia est tuendum, ho-

'

.\cla

Conc. Bonon.

' Paul. III. lih. bi-ev. an. xiv. p. 4:i9. Concil. .Ms. arcli. Vat. si?. niim. :j20n. |i.

Ext.

iii

loiii.

xi.

dc

189.

328

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.

mini inesse liljerum arbitrium, quo possit bene vel male agere, et pcr quod, etiamsi in peccato mortali fuerit, Deo adjuvante, ad gratiam resurgere valeat.

nus dubitandum,

Purgatorium

esse,

in

quo

anima? detentfc oratione, jejunio aliisque bonis operibus juvantur, ut citius liberentur a
poenis.
Tenetur et quilibet Christianus firmiter credere unam esse in terris universalem Ecclesiam visibilem, in fide et moribus errare non valcntem, cui omnes fideles in his quae sunt fideietmorum obedirc obstringuntur. Quod si quid in Scripturis sacris contro-

Non minus certum

est,

adultis et ratione

utentibus, post peccatum

mortale admissum,

necessariam est poenitentiani, que in Contritione et Coniessione sacramentali vocaliter sacerdoti facienda, simililer etSatisfactione consistit.

"

Ad

hrec peccatorem

non sola

fide,

sed et

versia; aut dubii

bonis operibus justificari, qua? adeo necessaria sunt, ut sine illis nemo adultus vitam consequatur aeternam. Quilibet Christianus tcnetur firmiter credere, in consecrationc Eucharistiic panem et vinum converti in verum Domini corpus et sanguinem, remanentibus tantum panis et vini speciebus, sub (juibus realiter verum Domini corpus continetur, quod ex Virgine natum est et in cruce passum. Sacrificium Missse est ex Domini institutionevalens pro vivis et defunctis. Non est laicis ad salutem necessaria communio sub utraque specie recteque certis et juslis de causis olim ab Kcclesia sancitum, ut ab illis sub una tantum panis specie communi:

oriatur, ad praifatam Ecclesiam definire spectat et determinare. Est certum, multa esse crcdenda, quic

non sunt .expresse et.speciatim

necessario recipienda.

tradita in sacris

Scripturis, quffi per Traditionem Ecclesia; sunt

Eadem etiam
est,

veritatis certitudine creden-

dum

quod jus anathematizandi est exjure divino Ecclesiai a Christo Jesu immediate concessum,

et idcirco censurse

Ecclesiasticaj

sunt

magnopere formidandcE.
etiam Concilium Gencrale Universalem Ecclesiam reprnisentans, non posse in fidei detcrminationibus bonisque moribus errare. IUud etiam non minus ccrtum est, quod ex jure divino est unus Pontifex, id est, papa, qui supremum est caput militantis Ecclcsia? Chrisli, cui omnes Christiani parerc debent, et penes quem esl potestas indulgentias confe-

Certissimum

est

legitime et dcbite congregatum,

cetur.
Porro solis sacerdotibus secundumEccleritum ordinatis data est a Christo potestas consecrandi vcrum corpus, et in foro Pceniten-

sife

rendi.

tise

a peccatis absolvendi.

Constitutiones Ecclesite, utpote jejunia,

Quos certum

est, etiamsi

mali

et

in

peccato morlalifuerint, consecrare verum Christi corpus, si quidem illud consecrare intendunt. Confirmatio et Unctio-Extrema sunt duo Sacramenla a Christo instituta, per quso datur
graiia Spiritus sancti.

epularum discretiones, abstinere se a carnibus, et pleraque alia, ipsam conscientiam obligant, omni pariter sccluso scandalo.
Vota ctiam, pra.'sertim monastica et reliquemadmodum etiam perpetua' continentia', paupcrtatis et obedientia' itidem conscienliam obligant.

gionis,

Nec dubitandum
ct in

tali vita

est, sanctos in hac morParadiso agentes miracula ope-

Dicta tiicologicv facultas prohibuit, pro-

hibetque

omnibus

qui

su;r

Congregalionis

rari.
Sanctum est et Deo maxime gratum orare bcatam Dei (".cnilricem ct sanctos qui in Ccclo

cxistunt doctoribus, baccalaiiriis, iisquc omni-

bus, qui nunc'ctin futurum sibi ea in facullalc gradum comparare studcnt, ne ulio pacto suis
in concionibus,

sunt, et sunt pro nobis advocali, intercessores ajjud

propositionibus, diclis contra-

Dcum.
ilaquc sancti bcate

ria controvcrtcrc,

neque

in

suis leclionibus,

Ili

cum

Christo degenet

neque

alibi illa Icgant doccanl(]ue.

tes

non solum sunt imitandi, sed

venerandi
loca eis

Pnelcrca jubct, ut ab omiiibus pnefalis

et orandi.

Ob idque

rcligiose

faciunt, (|ui

dicata ex dcvotione visitant.

" Si (|uis in tcmplo aut extra templum prius sua oratione ad bcalam Virginem, aut sanctorum ali(|ucm recurrat, quam ad Deum, non

dichc propositiones subscribantur, ulque denon sint socordcs ad commcndandum defunclorum animas oralionibus precibusquc

mum

peccat.

Nec

genuflcclerc
Marifc ct

modo dubilandum est, quin coram imagine Crucifixi, et bcaUe sanctonun ad logandum Christum ct
ullo
sit

paMia .Vnno grai\x MnxLviii, X Martii, liicologia' facullas in Sorbonico collcgio dcbilc congregata supcr pra'cedcntium arliculorum ncgolio, illas, qua forma

poiiulorum,

sub

pcrpetua

privationis

dictffi

sociclatis ct Congrcgalionis.

scripla' sunt,

sacramcnlo apiirobal, subscribidecaiii,

que

fccil,

tum

racultalisque

mandato

sanclos, 0|)us
"

bonuni

ct

pium.
cst et nuilalc-

corum

scribi, sccrctarii
I.

manu.

Adiiuc firmiler

crcdendum

Signatum

Formicr, do mandalo.

1'AULI

III

ANXUS

15.

CHRISTI

\')U8.

329
non videban-

Lccta, publicata ef rogistrata, aiulito procuralore gcnerali rcgis lioc rc(|uircntc, Parisiis in l'arlamcnto ultimo die Julii anno Domini

omncs
fur

co-tcras innovationcs, qua'

i|)sis

continerea|ierlain ha^resim, ne episco-

MDXLVIII

80. fj.vrcsis in

gata esl

maxime

lioc

Anglia propnriatitr. Proi^aanno in Anglia Zuingliana

liaTCsis tyrannide rcgii tutoris, (|ui velut Anticliristi pra?cursor juge sacrificium susiulit ex Anglia lloc tempore , in(|uil Surius ', suh puero regc Missaal)rogataest . Funcstamlianc
:

liistoriam
rat (1)
((

fusius Sandcrus

"

his

vcrbis enar-

Intcrini Cafiiolici Angli, ef prffiserfim doc-

tores,

morfem

qui schisnia Henrici Vlll saltem post ejus reprimendum spcrabant, uhi adeo

id non evenire perspiccrent, ut potius in pestilentiorcm luvresim crumperet, partim seipsos accusarunt, ([uod primis iuitiis fortius non obstitissent, partim moerore ac squallore confecti miserrimam vitam traducebant. Qui enim legerunl apud S. Joannem Chrysostomum contra

patus ac honorcs |)crderent,\el nltro, vcl contra conscientiam coacti coiiscnscrunt, cujus ciiminis gravissimas [)aiilo posf |)oenas, primum sub hoc ipso Eduardo, (juia in reli(|uas onines lia2rcses, seu (uf tunc lo(|uebaiitur) rcgia' majcstatis in reformanda religione progressioncs non sunt asscnsi, nec blasplicma quadam illis proposita dogmata, |iro concione, ut jubcbantur, explicare et comprobarc volucrunt dcinde mulfo magis sub Elizabetha omnes luerunt, depositionem, ct (ut postca diccmus) diuturnos carccrcs usque ad inortcm patientissime tolerantes, misericordiamquc simul et justissima in se Dei judicia collaudanfes. His crgo mefu superiora edicta schisinatica approbantibus, ac reliquis recenter regio nomine creatis [)seudo-episcopis, ad ea sfabilienda, sectamque per fofuin regnum propagan,

dam

diligentissime invigilanfibus,

sccundum

Paganos divinitatem Christi propngnantem vetercm ef antiquam patria; suic fideni oh hoc ipsum commendatam, quod alfaria olim erecta
,

tcmpus lege comifiorum dcsignatum, tremeiidum sacrificium cafcraque omnia offlcia et Sacramenfa Catliolico ritu publice fieri omnino
dcsicrunt; ncc iinus videbatur in toto rcgno, qui falsorum officiorum acrituum communione

Christo fuissent (sunt ctiam, in(]uit Chrysosto-

mus,

in Brifannicis insulis extra

hoc marc

safis
illi

fundata^

Ecclesiaj

et

erecta

altaria)

cum

non

iidem jam post mille et psene ducentos annos a Chrysostomi morte eadem alfaria non a paganis, veruin ab iis, qui seipsos vocant Christianos, dirui et everti conspexissent quo animo par
:

fuisset confaminatus, licet pluriini occulte etiam fum ilissas fccerint et audierint qui
,

tainen et ipsi
participes,

diTmoniorum templa quoque ac Sacramenta harecalicis

Christi et

tico ritu administrata frequentabanf, existiman-

spectasse ? Quas fudisse lachrymas ? Quos gemilus edidisse? Nam si alfaria Christi
est eos

olim fuerunt in Anglia, affirmanteChrysostomo, Chrisfiana? fidei signa, ufique codem modo alfa-

divus Augustinus oliin de quibusdam schisina Donatistarum sequenfibus dixeraf) satis esse si quovis modo Christuin colanf, et ignorantes id solum Christo placere,
tes
(ut

in

Africa

rium dejectio jam est signum perHdia> Antichrisliana^. Atque ingemuerunf quidcm ct his
novitatibus

ut in unitate colatur.

utcumque
,

se

0[)p6suerunt Sfe[)ha,

rici filia,

nus Wintoniensis Edmundus Londinensis Cuthbertus Dunelmensis, Nicolaus Yigorniensis, et Darius Cicestrensis episcopi, omnes doctrina et gravifate prsesfanfes viri, qui etiam in ordinum convcntu suffragia habebant, religionisque sentenlia ac interiori affcctu Catholici erant, sed facti episcopi in schismate Henriciano extra Ecclesiam, vel potius contra Ecclesiam, regio, non Pontificio niandato aut assensu, et pro regia libidine Ecclcsiasticoque ejus primatu stabiliendo non habebant illuin fortitudinis et verifatis Spiritum, qui in unitatc Ecclesia; Calholica? rite ordinatis et inunctis tribui

Sola serenissima Maria primogenifa HenEduardi soror, qua; ei in imperio successit, sanctissima- mafris sua? Catharina fidcin

et

constantiam secufa, non potuit

ullis |)rotec-

toris,

aut ca-teroruin regiorum tuforum precibus aut comminationibus adduci, ut oratorium

suum, quod domi habebat, vel claudi, vel sacrum Missffi Officium in Cccnam Calvinicam mutari.vel saltem, ut secreto illud tantum, et non palam in contemptum legum regiarum ac aliorum (ut diccbatur) scandalum ficri permit,

teret.

Cum autem
in

apud eam

ha;retici viderent se nihil hac re proficere, nec ausi esscnt

aliquid durius statuere in

csset sanguine
et

personam

ejus, qua;

timide ergo restiterunt pueri regis primatui, imo simpliciter subscripserunl, et in

solct
:

successionis jure

regi

tam

'

Sur. in

Comm.

Saiider.

1.

ii. ile

Scliism. Aogl.

propinqua, quaque St-epe protecforem ac caferos Eduardi consiliarios cum palam ac i)ra;sens, tum etiam per litteras ac nuntios audactcr ad-

(1) Refomaalio illa Anglicana, de (|ua agendum liic suscipit annalista, ad annuni pra;cedenlem anticipanda est. Anno eiiiin illo vergente, Proteclor per delectos a se viros hairesi infectos univeisam per regnum diffusam Ecclesiam lusti^avit, mandavit singulis ut sacras e templis imagines veluti superstitionis fomenla tollerent ct abolerent. Tum in publicis regni comiliis die x.xiv Novembris ejusdem anni sub utraque specie Eucharislia populo ut dislribueretur mandatum est, additumque ut sacra vcrnaculo sermone haberentur. His constitutis, missa;

privalo! cessarunt, ac tunc

demum

allaria direpta sunt. Ita

Burnetus Hisl. de la Refonn. en Anglet.,

to.

ii.

.M.\.nsi.

ANN.

TOMTJS XXXIII.

Rayn. \IV.

.i2

330
monuisset, ne

PAULI

iri

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.

ad reipuperniciem abulercntur, adjungens prKterea futurum forsan tempus, cum cogerentur administrationis liujus sua> tam infratris sui jnicritia ita

blicse et religionis

solentis

tamque ultima? voluntati

patris sui,

saltem rege adliuc impubere religiose ipsos servarc oportuisset, contrariLC rationem reddere illi cum (|uid responderent aut statu-

quam

erent non liaberent, prffisertim cum ipsa apud Eduardum fratrem a^tatc postea paulo maturiorem liberius aliquoties conquesta esset, illique ex amoris
inierunt,
teneritudine etiam lachrymas
ut

mo-

omncs uno sint ore responsuri . I)e pio eodem responso dato ha?reticis in comitiis Warsaviensibus meminit Surius regiinimirum non esse muneris de causa rcligionis agnoscere, regem se, non Pontificem, agere velle, satisque sibi ncgoUicum profanis causis. Tum subditauctor Utinam lianc tanti regis constantiam plerique aUisccuti csscntpoUUci magistratus, quibus ab impostoribus ilUs novi EvangeUi buccinatoribus pestifera adulatione persuasum est, ad ipsos perlinere, ut de fide et de reUgione sibi judicium usurpent, qua; res magnas non uno loco
'
:

visse diceretur,

hoc consilium homines perditi

blanditiis
et

calamitatcs attulit
82.

primum

deinde minis rem agcrcnt, sed cum obtinerent quod cupiebant, aliam viam aggressi sunt, nimirum ut ab iUa saceUanos suos, qui coram ipsa sacra Officia pro more faciebant, diveUerent, in eosque ut in transgressores lcgum publicarum, carcere et aUis poenis animadverterent, (juod semel aut iterum quidem fecerunt ingravescente ita ha?resi ac furente . E Germania in AngUam Petrus Martyr ct Bucerus, maximi Da;monis laquei, cum aUa impiorum rabu-

precibus, neutro modo

Audito

tanti

regis obitu Pontifex

ma-

gnum exeo traxisse doloremSigismundojuniori significavit, cum Ecclesiam adversus schismaticos

scmpcr defendissct, atque

ha^rcticos,

ne

impiis opinionibus

populum

inficcrent, repres-

sisset, tum hortatus cst, ut non minus inpaternas virtutes,quam in regnum successissc ostendcret, Sedisque ApostoUcai auctoritatem dignitatemque tueretur : (I

Sigismundo

regi Polonia?.

larum

ficcc provolarunt.

moritur magno PoPassa est hoc anno Polonia gravissimum damnum extincto prima ApriUs
81. S/gisimindiis scnior

lonix damno.
die

Sigismundo seniore rege, qui dum vixit, iUud regnum regia constantia ab h;creticorum impictate insidiisquevindicavit, de quo insigne hocelogium scripsit Stanislaus Hosius episcopus Warmiensis Sanctus iUcrex Sigismundus, cjus nominis Primus, qui antc annos non ita muUos in
'

Charissimc. Obitus clarK memoria; SigisPolonia) regis gcnitoris tui gravissimus nobis accidit, ut debuit; ea enim crat in eo pietas, prudentia et rcgia virtus, ut si unquam alias hoc maxime tempore necessaria esset reipublica? Cliristianie ejus vita et incolumitas,
('

mundi

quamvis enim Deus Omnipotens illi pra^stanUssimo et optimo regi vitam in mullos annos l^ropagavcrit, ut valde longsvus cx ea disccssisse videri possit, parum tamen vixisse dicendus
sit,

qui et suo regno, ct universffi Cbristia;

Christo obdormivit, cum dliis heroicis virtutibus muUis clarus, tum in tuenda fide CatlioUca constantia quadam, ct animi robore singulnri

tam erat utilis ct neccssarius nam et scmperin comnumcconsuluit,scmperque fidcm

nitati

Catholicam adversus scbismaticos defendit, ncc

Ubonter vcstigiis ejus inccdit, serenissimusfiUusliic ejus,cjusdcm(|uenominis Sccundus, quem utinam patcrna felicitate patcrnos annos asseculum, rcgni iuijus gubcrnacula longissimo ajvo tcnentcm videamus, numpra;ditus, et qui

suum regnum hffireticas unquam oi)iniones quamobrcm nobis in pra^scntium accrbitate temporum positis, in quibus undiin

admisit

quc nos mala nostra pcrturbant, gcnitor tuus vcre cst desidcrandus, cssetque multo desiderahilior,

nisi tc

ex

illo

gcnitum, in

illius

rcgnum

quid non ct ipsi eodcmanimo, cadem scntcntia, eadenKiuc reUgione fucrunt ? Postularunt ab quibus recte dici potuit ulro(|ue nonnuUi Nescitis quid petatis, ut purum EvangcUum iu rcgno suo pra;dicari pcrmilterel. Rcspondit divus pater sui non esse muneris dc puritatc vcrbi
:

paritcr ac virtutes

successissc intclligercmus,

quo uno solatio tanlum dolorem cx illius mortc susceptum temperamus. Tc enim firmiter crc(limus, tam bona arboris germcn, optimos pa
tcrnaruui laudum fructus nobis rclaturum ac prodiu:turum esse, quo fit, ut minus ex obitu gcnitoris tui doleamus. Quarc cum illum vivcn tcm maximis cjus adducti mcrilis singulariter dilexerimus, totumquc in illum amorcm nostrum in te illius filium optima' spei rcgcm transfuderimus, mitlendum ad tc duximus dedita opcra dilectum filium abbatcm .Marlincngum camcrariumsocrctum ctnuntium uostrum, exhibilorcm pra-scntiiuu, iit nostro noniiuccon-

cognosccrc, ad episcoporum officium id pcrlincrc, quorum quidcm iiac de rc judicio se ctiam ipsam Ubcnter majestas ejus submitlerct, oo-

rum^iuc jurisdictionem salvam in omnibus csse veUet. P.espondit eisdcm profic verl)is scrciUs-

simus cjus

fiUus, nc(|ue

dubitandum

esl,

(luin
si

(|uol(iuot sunt Catliolici rcgcs ct principes,

quis cis jiulicium dc causisfi(hM dolatum velict,

'

Slanis. Ilosius cp.

Wannicu.

Ooufessionc OM\.

fidci r.

2i.

'

Sur. iu COHun. lioc anuo.

r.iul.

111.

Iili.

biev.

anno xiv.

m-

24.

pag. 212.

PAULI in ANNUS 15.

solationem ad
te

tios

CHRISTI 1548.

331

nosfrani

ilc
lic

obitu j(enitoris
lua in

fiii,

opcram

siniul(|uc gratulationcm
,

rognum

suc-

dedil, modo per litteras, raodo pcr nunsnosPatrcs hortari, rogare, urgcre, ut fre-

tum deinde serenitatem cessionc pcrierrct tuam de omnibus liic rel)us, ct luo in slatu negotium universalis Concilii lioc temporc reperiatur, et quid a te el regno luo fleri cupia-

mus

edoceat,

quod sane ofticium cum una cum

exequi statuissemus, variis

ipso tuo genilore

l)ra!pediti

impedimcntis fuimus, nc id citius facere potucrimus, sicutlucc omnia idcmabbas uuntius [ilcuius tua' majestati referet. llortamur proinde sercnilatcm tuam in Deo Domino, ut
per vestigia patcrna? pietatis incoucussccque erga sanclam Uomanam Ecclesiam devotionis incedens, Catliolicir tidei tutelam paterna constantia, atquc
et

quenti cpiscoporum convciitu sacrosaucta lia;c comitia continueutur, tanto(|ue nisu et llagranti studio in hanc unam rem incumbere, ut plane nemo dubitare possit nunc per Sauctitatcra suam omuino non starc quorainus tam sacro tara(]ue diviuitus suscepto operi ali^iuando eadem Dei gratia aspirante, ciijus pra-sciili numine
,

felicissimc cst inclioatum ct magna ex parte confcctum, exlrcma inanus imponatur, quod ccrtc eventuriim Deo frcta beatitudo sua sperat, acccdente pra;scrtim majestatis vcstrie a^quissiraa ad optatain causam tuendam voluntate. Veruin qu;c sint dilationis causaj, quiquc totius negotii progressus, cognoscet majestas vestra ex domini Chromeri vcrbis, et eadem pulo explicatius ipsi enarrata jam fuerunt a socretario Sanctitalis suaj reverendissimo viro abhatc Martinengo. Alterum, quod essc in eisdem litteris mandatumexistimavi, illud nerape est accurata reverendissimi domini Cracovicnsis commendatio pro cardinalatus honore, gratissimum Sanclitati sua; conligisse,

cxemplo

in tuo

regno contiuuare,

ApostolicffiSedisauctorilatem in lionoremDei

Omnipotcutis, ac beatorum ejus Apostolorum Petri et Pauli tucri velis, ut gloriam majorum vestrorum, in priniisque genitoris tui, qui hoc indesinenter egit, dum vixit, simulquc cceleste regnum, ad quod illum translatum csse speran-

dum
S.

est,

assequaris, etc.

Uatum Rom apud

II

Marcum

xxi Junii jidxlviii, anno xiv . 83. Decrevit ad Pontificem Sigismundus

talem esse virum, qualem

flde

Polonise rex
ut regio

Martinum Chromerum oratorem, nomine obsequia addiceret Pontiflci,

quod ex liquido jiroponit et fama et multorum dignissimorum tcstimoniis jampridem in:

tcUexit

quare prajcipue

erit

Sanctitati suge

atque ab eo flagitaret, ut ad sedanda religionis dissidia Concilium OEcumcnicum absolveret, de cujus adventu gratissimo cardinalis Farnesius bas litteras ad eumdem regem dedit Sigismundo regiPoloniae illustri. Serenissime rex. Adventus rcgire majesta' :

cur;r, et majestalis vestrai voluntatis ac judicii

tis

nunlii clari viri domini Martini Cbromeri, et

sanctissimo

domino
gravi

nostro, et nostroS.R. E.caret

dinalium collegio gratus

acceptissimus

fuit,

certissimam rationera habere, et simul nationem Polonicara sibi raerito charissimam hoc recenti suo beneflcio proscqui, etc. Romae die XI Scptembris mdxlviii . Conflrmabat Sigisraundura regem in avita pietate ejus mater Bona regina, fldei Catholica} studio et singulari in Sedera Apostolicani ohservantia conspicua, quam pietatis significalionem

tum quod

et eleganti oratione

dolorem

cum

expressisset litteris, Pontifex

':

his

verbis

eum

levavit,

quera omnes ob serenissiniBe ma-

respondit

jestatis vcstra?

piae memoriai parentis obitum ceperamus, tum quod ea de pra^clara voluntate ac propcnso animo majcstaiis vestra; erga ipsam beatitudinem domini nostri et sacrse Sedis Apostolicce testiticata, qute etsi pro comperto habe-

Charissiraa; in Cliristo

fllia;

Bona? reginae

Poloniae illustri.
<<

Altulit
fllius

Charissima in Christo fllia nostra, salutem. ad nos litteras serenitatis tuae dilectus Martinus Chromerus serenissimi fllii tui
prudontique

baulur, ipsius tamen Chroraeri oratione quasi reprajsentata multa jucundissima fuerunt. Persuasum itaque habeat majestas vestra de ejus virtute, flde, constantia jam omnia expectari, quaj a sumrao et generosissimoregc expectanda
sunt.
"

Poloniffi regis secretariusetorator,

serraone eas subsecutus, nohis per se gratas fecit gratiores, de pietate tua erga fldem Catholicam ef observantia erga nos et Sedem Aposto-

licam multa testatus, itaque et

litteras, el

pium

animura
Quid ad mandata, quaj nomine majestalis
tequc in

serenitatis tua; laetanter

accopimus,

Chromerus diligenter exposuit, sanctissimus dominus noster responderit quod ab ipso singula fldelissime pronuntiatum iri pro cerlo habeo, litteris bisce mandare supervacaneum duxi. Duo tamen hfflc non prcCtermittenda mihi putavi, primum de Concilio (Ecumenico,
vestrae
,

Domino hortamur, ut pari pietate in futurum proccdas ct continues, etc. Datum Romaj apud Sanctura-Petrura ix Septembris MDXLViii, anno xiv .
Infecta cst postea Polonia
-

variis pestibus

licitudine,

sanctissimum D. N. eodem animi ardorc ct solquo illud indixit et ut rite cclebretur

'

Arianorum, Nestorianorum, Calvinistarum, Tritheitarum, Trinitatisque hostium, a quibus mot;x; ingentes in eo regno turba;, dehilitatum vero ab lucreticis regnum, Turca; et alii hostes
'

.Ms.

caM.

Pii sig. 260. p. 89.

PaQl.

III. llb.

brev. an. xiv. p. 378.

'

Sur. in

Comm.

332
finitimi

PAULI

III

ANNUS

15.

CHRISTI 1548.
8.">.

magnis cladibus concussere, ut

erif.

suis

locis

lugendum

Quod ad res Turcicas atlinet, verterat Solymannus imperator, pactis cum Ca^sarc induciis, arma adversus Persas,
84. fies Twcicss.

Apiid Indos S. Francisci Xaverii exantHoc tempore sanctus Xaverius in Indiis legatus Apostolicus Apostolico munere sanctissime fungebatur, Barbarisque ad Christi fidem traducendis felicem operam dabat in
lati labores.

'

Angelus .Massarellus

sed ea expeditio ipsi feliciternoncessit, ut refert Octobris mdxlviu, tia' : <c

summa

buimus hodie ex
Sophi, re infecta
tes

Venetiis

(I)

quod Turca revercontra

qua quantis divinis deliciis sodalibus suis, quos ad laborum et gIori;c societatem vocabat, signiflcavit, ac de
egestate, in
afflueret,

tatur Constantinopolim ab expeditione

.

insulis Jlauricis, in
"

quibus agebat, ha-c

scripsit

In .Vfrica vero Chrisliani op-

pugnati sunta Mauris, qui Tripolim, quam cquiRhodii tuebantur, vexarunt, maritimasque excursiones pra^dasque graves egerunt, ob quas Ponlifex Casarem rogavit, ut equites Rhodios opporlunis subsidiis adjuvarel, captisque redi-

Terra est aspera et sterilis alimentorum, frumento caret et vino, caro quid sit, fere incola' ignorant, nulla enim apud eos armenta, nulli
greges, pra?ter paucos admodum sues, quos mirari magis quam gustare licet. Apris abundant. .\quoD dulcis
est,

magna

inopia. Orizte satis

mendis operam darel

prior Alemanisc, suo magistro et conventu Hos[iitaIis Sancti-Joannis Hierosolymitani ad majestatem tuam transmissi referreei potuerunt, quam gravi jactura his proximis dicbus
filii

Imperatori. Charissime. Dilecti

et

commendator

felices a

copia arborum, unde panem et vinum petunt. Alia; porro arbores sunt, ex quarum cortice dcpexo conficiunt vestem, qua utuntur omnes. IIc vobis, fratres charissimi,
eo scripsi, ut sciatis quantopere hae insulee coelestibus affluant gaudiis, nimirum ha?c omnia
pericula atque incommoda Christi Domini nostri causa suscepta, Ihesauri sunt coelestibus solatiis refertissimi, sic prorsus, ut has insulas perappositas esse credas ad lumen oculorum paucis annis ex suavissimi fletus suavitate perdendum. Equidem nunquam alibi, nec tam liquidis pcrpetulsque animi voluptatibus perfusum me esse memini, nec tam leviter labores omnes et erumna corporis pertulisse, quam cum insulas concursarem cinctas ab ininiicis non fldelissimis, easdemque onuiibus vel mor-

magna

eorum Ordo affectus fuerit, capta a piratis infidelibus una eorum triremi cum non modica

summa

pecuniarum,

et

quamplurimis Ordinis

militibus in servitutem redactis, et quantoctiam oneri eis sit bellum, quod continue cuni .Mauris

geruut pro defensione

civitatis Tripolitanoe,

ac

super his tuaj majestatis opem forsan implorarunt. Nos vero, etsi hos religiosos et fortissimos viros a tua majestate semper dilectoset plurimi factos scimus, facit tamen paternus noster et in eos amor, et offlcii ratio, ut illos tuse majestati impense commendemus, hortemurque te,
ut
si

borum
potius

subsidiis

vel

vitie

tuenda?
,

pra?sidiis

atque adjumentis destitutas

ut

divinae

spei

unquam

in eos tua effulsit benignitas, effl-

quam maris
.

insula;

appellandffi

esse

cias ut

maxime
bona

hoc maxime tempore eluceat, quo ilH indigent, protegasque pra;terea eorum
ut solitus es, ac
prio-

viderentur

Fuisse Indos idolorum

cullui

addictissi-

et jurisdictionem,

el commendatorcm prredictos pro publica causa laboranles, tua solita humanitate excipias

rem
et

mos, atquein libidines effusosidem vlr sanctissimus scribit in aliis lilteris -, quibus Franciscuin Henricum saccrdotein in Travaiicoride de Evangelio prfedicando insudantcm solatus est, si lahoribus non respondere fructus viderentur; non cnim exiguos esse, si infantes sacro lavacro tingerel, qui ejus opcra felici immortalitatc potirentur, nam de adultis vel albis vel nigris addidit paucissimos ca^lcstc regnum adipisci. Francisco Henrico in Travancoridem. " Noli moererc, frater, quod minus quam velles in istorum neoi^hytorum cullura proficias; (|uippe, ct cum gcus ipsa, iit sciibis, idolorum cultui (lcdila sit, cl rexa Christi religionc
S. Xaver.

audias; erit id tua majestate dignum, nobisque apprimc gratum. Datum Uom;e xii Octob. MDXLViii,

anno xiv

Decrctus fuerat parilcr ab equilibus SanctiJoannis in Galliam oralor prior Sancli-/Egidii, ut ad defendendam Tripolim conlra Barbarorum impelus implorarelopem ab Henrico ^ Galliarum rege, quem Pontifcx eliam datis ad

eumdem

regeni litteris

eodem

dic exaralis

com-

mendavit.

'

Angel. .Massar.

in

Oiar. Conc. Trid. ct

lib.

brcv. an. xiv. p. il2.

Donon.

Paul.

III.
'

Ext. .w. p. 411.

1.

i.

Ep. vi.

>

IbiJ.

I.

ii.

Ep. vii.

(1) Vana riiisse nunlia hxc Vcnctias dclala dc reditti Solymanni suspicor. Oui cnim anno udl, /Egirx dcdlvi, Annales Turcicos a Leunclavio vulgalos absolvit anonymus auctor lcstatur expeditioncm hanc Persicam Solymanni coepissc .flgira dcdlv, mense Sofar. qui Maliometici sccundus est. Cuin veio .Egira Ikxc cocperit hoc anno udxlviii, dic dccima Fcbruarii, tcstc Calvisio in Opere Chronologico, mensis Sophar in .Martium nostratem incidit. Teste vero codcm .inualista Lcunclaviano, cxpcditio boic Persica duravit annum

anoi

integrnm cum novcm mcnsibus ; luni addil idcm annalisla Solymannum rediissc Constantinopolim primo die mcnsis Silchiiii anno ,girae dcdlvi, id est, anno sequenti labente, cum mensis ille anni Mahomelici postremus sit, ac medio circiler Dccembris anni ud.xlix
cicperil.

Mansi.

PAUI.r

III

ANNUS

15.

CIIRISTI 1548.

333
.cdificationcm ct spiri-

alienus accrbe inscctelur Christianos, plus utique prolicis quam tu putas, infantcs diligentis-

sauclitatc plena, el ad

sime conquisitosCa-loperlJaplismuni pariendo; circumspicerc animo voles, rei)eries si profecto ex Indisvcl albis vel nif^ris paucos iti Ccrlum pervcnire, nisi eos, (jui (|uatuordccim annis minores cum baptismali innocentia cxcedunt e vita. Videsnc, fratcr charissime, te, uti dixi, plus istic quam ])utes, prodcere? id adeo

nam

tualcm profectum fidelium valde utilia et salubria esse ct fore compcrimus, debitum etiam respectum ad fructus ubercs, quos Ignatius et ab ipso instilula socictas praifata in Ecclesia Dei, ubique gentium producere non ccssanl, ct
ad

maximum adjumcntum, quod

altulerunt,

ad id |)ra;dicta

exercitia

non immerito

habcntes,
,

cerne in pueris, iis scilicetqui abs te baptizati ccrlesti jam fruuntur bcatitudine, qua niniirum carcrent, si ita ex istis locis discessisses, neque eos per Baptismum Christo genuisses. XI Ival.
Nov. Punicali
80.
liis

hujusmodi su|)plicationibus inclinati documenta et exercitia pra^dicta, ac omnia ct singula

eis contenta, auctoritate pr;cdicla tenore pr;esentium ex cerla scientia nostra approbain
,

mus, collaudamus, ac
ciuio

prsesentis

scripti

patro-

communimus,

hortantes

plurimumomnes

Librum

III apprubat.

Hoc

cxercitioriini S.

hjnatii Paxanno comprobatus est

et

singulos utriusque sexus Christi fideles ubi-

libet constitutos, ut
citiis

tam

piis

documentiset exervelint,
etc.

Apostolica auctoritate pius exerciliorum spiritualium Lil)cr a S. Ignatio societatis Jesu conditore compositus, in (juo plura sacra docuet ad conlemplandas res ca?Iestes consectandas virtutes traduntur, flagitante id a Paulo Pontifice Francisco Borgia duce Gandiai, qui iisdem exercitiis excultus ad magnam effloruit sanctitatem. Ponlificium vero Diploma hac
,

uti,

et

illis

instrui

devote

Datum Uoma' apud Sanctum-llarcum sub annulo Piscatoris die ultimo

ficatus nostri
87.
Julii jidxlviii, Ponti-

menta

anno xiv

Carohis Borboriius
evectiis.

nalitiam
in

IIoc anno nono Januarii die

ad

clifjnitatem cardi-

verborum fornia conceplum est Cum, sicut dilectus filius nobilis vir Franciscus Borgia, dux Gandia\ nobis nuper exponi
'

cardinalium nurnerum adscitus est Carolus Borbonius episcopus Sanctonensis, regio stemmate claruSj de quo extant subjecta ad eumdem
litteraj
.(

'.

Dilecto

filio

nostro Carolo de Borbonio,

cardinali

fecit,

dilectus filius Ignatius de Loyola praipo-

sanctsc

Romana;
flli

Ecclesia^ presbytero

situs generalis societalis Jesu per nos in

alma
sive

Sanctoniensi.

Frbe nostra
tolica

erecta?, et per
,

nos auctoritate Apos-

confirmata;

quffidam

documenta

exercitia spiritualia ex sacris Scripturis ct vitaj

spiritualis cxperimentis elicita composuerit, et
in ordinem ad pie movendos fidelium animos aptissimum redegcrit, illaque Cliristi fidelibus ad spiritualem consolationem et profectum magnopere utilia et salubriaesse, non solum fama

Cum nuper charissimus Henricus Francorum rex Christianissimus per dilectum fllium nostrum cardinalem de Guysa nobis omni instantia ac

Dilecte

noster.

in Christo filius noster

precibus supplicasset ut te sancta^ Romanae Eccardinalcm creare vellemus, nos etsi multa ac gravia iinpedimenta obstabant, tamen
clesiai

tanto desixlerio ipsius regis, cui in

omnibus

qui-

ex |)lurimis locis allata, prffidictus Franciscus dux didicerit, sed etiam experimento manifesto

bus honeste gratiflcari possumus, maxime cupimus, perspecto cum idem cardinalis de Guysa

cum

Barcinone,

tum

Valentia-,

tum Gandite

id

nomine ejusdem
studii
in

regis, nil diligcntia? ac

,

summi

compertum

habuerit, quare

idem Franciscus
,

hoc

pra?termisisset

in

consistorio

dux nobis luunililer supplicari fecit, ut documenta et exercitia spiritualia pr;pdicla quo lalius eorum fruclus pateat, et plures Christi fideles majori cum devotione ad utendum illis
invitentur, examinari facere, et

nostro superalis omnibus difficultatibus, ctcommuni creatione cardinalium sacrisque jejuniis

non

expectatis, te genere regio ortum, et episco-

approbatione et laude digna inveniremus, approbare et laudare, aliasque in pra?missis opportune providere de benignitate Apost. dignaremur. Nos igitur, qui documenta et exercitia hujusniodi examinari fecimus, et qua? testimonio ac relatione dilecli filii nostri Joannis tituli S. Clementis presbyteri cardinalis, Burgensis episcopi ac
si
,

in presbyteratus ordine constitutum, sancttc Romana! Ecclesi;e presbyterum cardinalem solum de c;eterorum sanctK Romana? Ecclesiaj cardinalium consilio creavimus ad Dei Omnipotcntis laudem, et ipsius regis satisfactionem, in cujus gratiam cum libenter id fecerimus, non minus etiam libenter fecimus tua virtute, quam in te conspicimus, acccdente, ex quibus speramus te nobis et huic Sanctie

pum Sanctonensem

hieretica} pravitatis inquisitoris,

fratris nostri Philii^pi

et venerabilis

Salutiarum episcopi, atque

Lrbis nostra- in spiritualibus vicarii generalis, necnon dilecti fiiii .Egidii Foscararii nostri sacri Pauli magistri nobis desuper facla pietatc ac

magno futurum non solum ornamento scd etiam adjumento. Quamobrem te, fili nosterj hortamur, ut
Sedi in his difficillimis temporibus
,

quo niagis lui similibus viris nunc cgenius, cum a Deo sis ac nobis in participationem solli'

Exl. apud

Orhnd.

I.

viii.

Paul.

III.

Iil).

brcv. p. 19. Panviii. in Vit. Paul.

III.

334
citudinis et

PAULI

III

ANNUS

1G.

CHRISTI 1549.

curarum pr.Tsenlium vocalus, ad

nos, sicutdebes, venirc matures, quo tua opera et consilio uti possimus. Venies enim nobis et

eisdem tuisconfralribusacceplissimus, pileumque rubrum pleniuscardinalatus insigneanobis ipsis juxta veterem et probabiliorem morem recipies, interca birretum rubrum a nobis de more benedictum ad te cum pra>sentibus mittimus in manibus ipsius Cliristianissimi regis, et per nunlium istbic nostrum assignari jussimus, tibi per ejus majestalemconsignandum velmittendum, quem tu debita reverenlia, et quo dedimus amore, recipies. Datum Komce ix Januarii MDXi.viu, anno xiv .
vero Carolus ad Urbem sese conferre nou potuisset, Ponlifex llenrici II regis rogatu pileum rubrum x Junii illi transmisit, ac nuncupandi sacramenti formulam liis conceptam
verbis tradidit
( Ego Carolus cardinalis promitto ct juro, (juod ab hac hora in antea fidelis
:

ctobediensero beato Petro, sanct<eque Romance et domino nostro domino Paulo papa?III suisque successoribus canonice intrantibus )'. Pluribus interjectis additum est Regulas sanctorum Patrum, decreta, ordines seu
Ecclesiae,
:

dispositiones, reservationes, provisiones et mandata Apostolica totis viribus observabo, ct fa-

ciam ab

aliis

observari, hoi-reticos, schismaticos

vel successori-

et rebelles

eidem domino nostro

bus prffdictis pro posse persequar et impugnabo, etc. . Fidem Carolussacramentihujusmirecoluit, orthodoxam enim religionem adversus novatores constantissimc in Galliis asseruit, ad
haerolici principis

quam
in

Cum

defeudendam cum incumberet, ne sceptrum

nianus decideret, vinculis nefanda impiorum proditionemancipatus est, quo permittente scelerum vindice Deo, e vivis sublato, a Catholicis rex Galliarum renuntiatus est,quanquam i^aulo postadCoelum vocatus sit.

PAULI

III

ANNUS

16,

CHRISTI

1549,

]S'unlii Aposlolici in

Gcrmaniam

missi

niliil

suisad Ponliticium apud Cirsarcm internuntium

litteris
illi

proficirmt,obdiirescentihus in suis crroribuset criminibus Lutheranis ; in Brunsioicensi tamen. du-

.Vpostolici

nuntii vel legati frustra

:

catuCatholica

relirjio rcstituitur.

Anno a [^artu

tcmpus in Germania conlriverunt obduruere enim perfidi Lutherani in pcrfidia sua, in qua
eos conlirmarunt apostalai sacerdotes et monaclii, qiii jubebantur contra C;psareum decretum concuhinas suas a se removere, ut ritc ccnsurarum religione solvercntur, cum pra>tensaeorum conjugia jiHMtic essent scoilationes, ncc Ca'sar,
ut ab co cxpctcbatur, auctoritatem

Virginis millcsimo quingentesimo quadragesimo nono, Indictione nona, rcvocandis ad Ecclcsiai

castra

ct

incorru|itam fidei purilatem

Luthcranis, tum a Pontifice, tum a Cajsare navata cst opera, sed eam obfirmala in errore impiorum perlinacia infeliciter elusit. Decreverat,
ut dixiuuis, Pontifex aflccto
Ires cpiscoi)OS internuntios

suam ad

ple-

jam

su[ieriore

anno

amjilissimis

man-

ctcndam impiorum pcrtinaciam adhibuit, rclcrt vero Jacohus .\ugustus Thuaiuis', Aposlolicos
ad C;i'sarem in Itclgium se contulissc, mandala exposuisse. Pontitlccm parlim sua sponte et pro pastoralis nuuicris nccessitale, parlimCpcsaris rogatu ex cardinalium cousciisu logatos in Gcrmaniani
luiiilios

datis sulfultos, ut fractos

jam armis

a Ctcsarc

Protcstanlcs, qui Concilii OEcumenici decretis sc pariluros polliciti crant, cjurata impia h;crcsi,

Pontificia(]ue

ccnsurarum omnium, (juibus

illaqucati

tenebantur, religionc cxsolvercnt, fideliumque communioni rite aggrcgarent.

inisisse, (jui

ad Ecclcsi;v

grcmium redeuntes
dc cjus beiiigni-

Scd ut qucrifur Alexandcr cardinalis

Kxl.
Iii

',

in

rccipiant, ct ipsis

omnia
I.

l;cla

Ms. cird. Spad.T.

sig.

num. :n.

'

Jacobiis Aiigiisluj Tliiianus

vi.

PAULI
tate

III

ANNUS

16.

CHRISTI 1540.

335

polliceantur,
:

modo

legcs

accipiant,

non

cxasperatumijue fuerat hiereseos monstrum, ac

nisi ferro et igne domari poterat; egregium enim adco clcmcnti;f Pontifici;e ac C;esarea'

vero bcneliciuni omnibus in perpetuum impertiri nullo [)rava> opiuionis criminc excepto, quamvis in co per multos annos (lerseveraverint, ea lege, ut qui ea pestc infecti
prsescribaul
lioc

cum Moguntinus
et

suum errorem apud sacerdotem ortlioiloxum iirofiteantur juxta pricscriptam pocnitentia formulam pulilicam prointle confessionem, abjurationcm et satisfactionem jiirc prffilinitam ipsis omnino remittere potcstatem insuper facere legatis, ut eos, qui pacto, jurejurando, aut quovis alio modo Lutlieranis obstricti sunt,
fuerint,
;

sjiccimen imjiiorum contumacia protrivit; nam archiepiscopus ad Phili|ij)i Hassia; Lantgravii in custodia detenti pra-fectos senatores
scripsisset,

ac

de

sollicitudine

pastorali sua acCiesaris voluntate

eximiamulta

pr;cfatuseosposlulasset,ut concionatoribus suis

formulam recujieranda;

Ecclesia; gratiic pristi-

iis

vinculis

solvant,

monachos

in

haresim

lapsos, ct cxtra ccenobia sua vagantes, in Eccle-

siam admittant, iisque resumpto pristino suo amictu, suo munere ut antea in Ecclesia fungi concedant, esu lactis, casei, butyri, ovorum et carnium (habita locorum et hominum ratione) permisso addit etiam auctor legatos a PontiOce cupidissimo scilicet lucrandarum Christo animarum, quas da?mon fallacibus argutiis male fascinarat) auctoritate instructos, utlaicis, quibus ob periculum effusionis species vini Eucharistica prohibita est, sub utraque specie
:

na-que redintcgrandtc conjunctionis a Pontifice pncscriptam exhiberent, cique parere juberent, illi in vetere jierfidia obduruere, ac postulata facere recusarunt, impio etiam turgidi fastu procaciter jactarunt, doctrinam suam cum Prorare,

phetarum et Apostolorum testimoniis conspinullum profitcri errorem, niliilsibi opus

gratia
et

esse

indulgentia

Romani

Ponlificis,

nec veniam ab eo exorandam, et quia saccrdotes apostatffi concubinas conjugii specie duxerant, ita ofTusas menti eorum tenebras jiro luce Evangelica coluere, ut oblocuti fuerint, uxores ac liberos se deserere non fposse, quos diligendos, et cura ac benevolentia complectendos
auctore Christo qui conjugium am|)Iissimo elogio cohonestaverit, nuptias impuro coelibatu meliores, denique ex Apostolo
didicerent
,

Eucharistia?

usum

(tolerato efTusionis periculo)

ne perirent anima?, pro quibus Sanguis Christi eflusus est, certa lege permitterent, iis nimirum, qui ca?teris abjuratis erroribus Concilii Constantiensis decreto suiiscripserint, atque sub
altera

melius esse nubere

ligere voluerunt,

quam

uri,

nec miseri

intel-

Apostolum loqui de

iis,

qui-

specie tantum

quantum sub

utraque

bus licitum

sit

nubere, nec se contrario voto

sumi, qui(jue Ecclesiam ob factum de unaspe-

decrelum non errasse palam declaraverint, quod tamen ad tempus concessum intelligatur, etita,ut illi ipsi, (jui ita sument, seorsim sumant ab aliis, neque tunc cum aliis quibus sub una specie tantum ministratur at quia plures vecticie
:

cum dicat perspicue, voti reos qui nupserint damnationi obnoxios, cum primam fldem irritam fecerint. De permissa etiam
constrinxerint,

certislegibus utraque specie addidere, in Eccleintegra? usum permitti juxta siis suis coenaj
Christi

mandatum,

et veteris EccIesitE

morem,

galia, pra?dia et jura

ita iis

Ecclesiastica invaseranf,

consultum luit a Pontiflce, ut legati cum sacrorum bonorum usurpatoribus et possessoribus, de fructibus perceptis atque consumptis transigere possint, modo in posterum Ecclesiasticis

nec mutationem ullam in eo recepturos, in quo impio responso calumniati sunt integrum
,

que

possessionem vacuam relinquant, ad idcontumaces censuris cogant, implorato

etiam

civilis magistratus auxilio, et ut res commodius ac celerius executioni demandetur, per

tuant

Germaniam alios episcopos delegent ac ex eorum numero Argentinensis

:

substi-

episco-

apud Catholicos non esse Eucharistiffi usiim, mentiti etiam sunt imperatam omnibus a Christo ulramque speciem, et dum utramque speciem male afTectatam, non veram cocnam Dominicam, sed fallacem tantum et unibralilem lllius speciem retinuere (nam cum Catholici sub unica specie integrum Christum sumant) ipsi tantum panem vinumque sumpsere, (jua^ ab iis, quse in popina sumuntur, non difTerant,

pus fuif, cui sacerdotes, qui a flde defecerant, in gratiam cum Ecclesia recipiendi potestas concessa est, modo inductas pra;texto conjugii

dum pro conflcienda Eucharistia sacerdoles rite consecratos non adhibuere, vel si adliibuerint,
judicium
bant.
sibi

manducent
profectum

in schismate, et biest

nomine

pellices a se

rcmoverent, omninoque

Ita nil

cum

Lutheranis

expellerent.
2. Publicum de his Pontificium Diploma acceptum Caesar ad Germaniae episcopos misit, omnesque seorsim commonuit, ut suarum dioe-

seris illis ac

non idoneis remediis, nam quod

de Concilio (lEcumenico admittendo erant supe-

anno polliciti, id ita intcllcxere, si Concilium salhanicum foret, in quo non pra^sideret
riore
Christi vicarius, sed ha-retici concionatores

ceseon Protcstantes placide ac sine

vi,

precibus-

cum

queet adhortationibusjiotius quam execrationibus et niinis ab haeresi el SathancE castris ad

rent. At

gremium Ecclesis pellicere blande pertentanimium hactenus blanditiis palpatum

episcopis sedercnt, ut dicetur suo loco, quod vero Tridentinum nuperis annis cclebralum respuerent, inani ea excusatione se tuebantur,

quod jam ipsorum

placita de peccato originnli,

33G

PAULI

III

ANNUS

16.

CHRISTI 1549.

ac dejustificatione in eo damnata essent, (|uam prorsus futilem esse ita ostendebatur

'

3. Si

Tridcntinum Concilium a recentio-

ribus hsereticis recusari posset ex eo quia antc

Synodum ab
rint,

Apostolica Sede condemnati fuepossentMaccdonius, SabcUius et Eunomius qua; fuit secundam universalem Synodum
,

prima Constantinopolitana, recusare, cum

ipsi

et

nunc Gcrmania', quas sperabamus paccatas sicut tua nobilitas scribit, in Saxonia et aliis partibus Septemtrionalibus ad novain tumulliiationem spectare, cui Deus Omnii^otens sua miscricordia dignetur occurrere. La^tati vero sumus, quod tua nobilitas (sui gencris et officii memor) orthodoxam religionem et pium cultum in suo ducatu restituerit, cwteraque se digna
,

ante

Synodum
sic
et

fuissent,

Damaso anathematizati Ncstorius Ephesinam primam,

a
fuerit,

qui aCaslestino
et

damnatus

Eutyches etiam

Xestorius Chalcedonensem recusare potuissent, cum a Leone ante Synodum damnati fuissent.

sit, de quo omnipolenlem Deum laudamus, ejus majestatem orantes, ut talem le principcm ad Catholica' fidei tutelam diulissime nobis conservet, pro certissimo enim habcmus,

egerit et actura

tc sancta)

religioni in istis locis

nunquam

defu-

Eadem

Petro ct Severo Antioclienis patri-

archis, alteri item Petro

Apamearum

episcopo

turum. Nos hinc te et tuos solito ainore semper prosequemur, gratumque rccipiemus, si ad nos
ali(|uando scripseris. Dat. Roma' apudSanctumMarcum III .lulii mdxlix, anno xv .

una cum Zoaro Syro monacho, Anthimoquoquc

Trapezuntio arcliicpiscopo, et ConstantinopolitanfcEcclesiaMnvasori,querelaetexceptio jiatuisset adversus quintam etultimam Synodum, nam isti omnes ante Synodum damnati fuerant ApoPetrus Antiochenus a stolicaj Sedic judicio Felice Romano Pontificc, Scverus, alter ille Petrus Apamianus, et Zoarus ab Hormisda, et Anthimus ab Agapito. Eadem adversus sextam Synodum, Cypro Alcxandrino, Sergio et Pyrrho, Paulo, Petro et Gcorgio Constantinopolitano, Machario quoque Antiocheno episcopis per Synodum damnatis Cyprum enim, Sergium et Pyrrhum damnaverat llonorius, Paulum vero et alios Theodorus et Martinus Homani Pontifices. Eadem et Iconoclastis adversus septimaiu Synodum, (|Uod ])rius a Georgio III, Stephaiio II
,
:

audaces.

Marjdehwcjcnses pras cxteris i/i CcVsarcm Quod ad turbas in Saxonia et aliis ex proximo Germania! locis obortas attinet anno in manifestain pcrduellionem erupcrunt, cuin Cffisar partam de Lutheranis victoriam intempestivo clementice generc corrumpcret, et
5.

Christi causa abjecta in

Belgium secessisset, ut BelgasRatavosquein Philippi filii vcrba solemni sacramcnto adigeret, quo animadverso, Ponlifex cum Luthcranos nulla molliore via ad officium
revocari posse perspicerct, ncc Ca3sar(.'m dclere
velle,

judiciorum severitate, Lufheranam impie-

talem, prresules Hispanos Tridcnti congregatos ad so revocavit, non ut Gcrmanicas res pcrturbaret, ut malevoli interpretati sunt ', sed ut ex

damnali
fuit

fuissent,

competiisset Pliotio adversus VII

eademque denique exceptio Synodum, (|ua!

eorum
stica'

consilio restituenda' disciplina? Ecclesia-

quarla Constantiiiopolitana, quia per NicoI ante Synodum damnatus fuissct. Non recusanda Synodus ex eo quia Maximus Hierosolymitanus antistes recusavit

leges sanciret, tuni cliani schismatis confiandi occasiones perturbatissimis Iiis tempo-

laum

Turbarum porro movendariim occasionem sumpserant Lutheraiii nequiores, qui impiis aniinis ncfandas Luthcri
ribus prtcscinderet.
hicrcses ita impresscrant, uldecretum religionis, licclmancum ac mutilum a Ca>sarc cdituin admittere detrcctarent, inter quos a nefariis impostoribus subornati Magdcburgcuses audacia et fla-

Antiochenam Synodum,

ct Athanasius ab ea, Tyro convenerat, aufugerit, nec ad eani, quiE Selcucict! congregata fuerit, accedere vo-

qux

in

luerit,

quoniam

constat,

Synodos

illas illegi-

timas fuissc absque Apostolicffi Sedis auctoritate adversus saiiclissimaj Niccnoj Synodi professores congregatas et ab impiis celcbratas . Ncc minus Saxoncs (juam Ilassii ad i. Pontificia ct Ctcsarca imperia [)rffifractos sc ostcnderunl, in nonnullis tamen locis velut in
Brunsvicensi
rico principi
Dilccto

de quibus hicc rcferl Surius Magdebiirgenses jain antea proscripserat Cajsar, cum(|ue nollent 'decretum religionis Aumajoreni in cos gustic cvulgatum accipcrc
gitio cinincbant,

coiiccpit indignationem. Hiec iirbs

amplexa
(lue

Liithcri iiilaustum

fere prima Evangclium, crant-

ct

Luneburgensi principatu
:

{^alho-

hoc temporc

illic ali^iuot strciiui

Lutlicrani

lica religio restituta cst,

iiis littcris

de (|uo Pontifex Hengratulatus Juniori

filio

nobili viro Henrico

concionatorcs, Nicolaus AmsdorlTiiis, (lueiii Cxet sar cx Numliurgcnsi cpiscopatu ejecerat Matlhias ITaccus Illyricus. Isti vidcntur conimo,

duci Brunsviccnsi

Dilecle

fili,

ct Luiicburgensi. salutcm. Beddila' sunt nobis

vissc

littcrie tiia' iiobililatis xvi

Maii pra^scntis data?,

cives, ul pcrtiiiaciter Ca'saris dccrctum rcpudiarent. Illyricus diu fiicrat .Melancthonis discipulus, scd cuni vidcrctur noii prorsiis a

ex (|uarum prima parte dolorem, cx postrcma

Cicsaris decrcto abhorrerc, miilta (luoqiic con-

ketitiam acccpimus

doliiimiis

si(|uidiMii

res

ccdere, scri|)sil uiia ciim sociis Magdeburgicis, qui iicc latuin uiiguem ulla in re a Luthcri

Ms. Mrd. Pii lom.

III.

sig.

04.
p.

p.

390.

e.x

libcllo

de

Coiicil.
'

I'.iul,

lib.

brcv.

!\n.

xv.

157.

Jac. Ang.

Thuanus

I.

vi.

'

Surius iu Coiiim.

PAULi
|il:u-ilis

rrr

axnus

10.

chfusti

ir)'i;).

;i37

discedenduni
et ejiis

piilal)aiit,
:

lonlra iMelanc-

domiim Dei

llioiuMii

asseclas

scripsit eliani in eos

:

Haec vero . Kt paulo post inollium Conressionistarum (sic ciiim Catliolici quidam cos vocant) contentio tandem cous(|ue progressa cst, iit miser Illy-

.Nicolaus (ialhis
riffidoruin
et

invelianlur, iil tol antiorum coiitentionihus ac lahoribus parta liherlas lurpi obse(|uio ac morigeratione, (|ua> nOii soliim ad

nostrum dedecus, sed ad Dei iguomiiiiain

oireiisionem

el

pertinet^ corriimpatur ct penitus

ricus tota fcrc Saxonia proscriptus Katislioiiam

usque ad Nicolaum C.allum prolufKMit . diccndo tiiisse C>. .Vddit Surius Illyricuin in velicmeiitiorcm, ac miruin iii iiiodum coiu|uestuin, Conrcssionem Auyustanam niultis in locis fuisse dcpravatam, crimen(|ue falsi impcgisse .Mclancllioni, quod eam nccnon Lullieri lihros multis locis adulteravit, ncc plane menlitum, cum constet Confessioncm Augustanam, non scmel a .Melanctlionc immutatam, incoiistantes eniin liaM-etici pro temporis ratione lidei suas cothurnos mutare consueverunt. Dum vero .Madgeburgi eloquentia siia versarcnt civium aniinos perfuli ii concionatores, diu Magdeburgenses pessiino cxemplo Coesari rebellarunt, utque alios ejusdem sectse populos ac [irincipes mulin impia pertinacia obflrmarcnt, lilteras fraudium mendaciorumquc fucis iiigmentis tisque coloratas transmiserc, quihus impudentissime mentiti sunt, se ob Evangelicaj fidei
'

amillatur ? .\t enim aliorum exemplo ccdcre lcmpori, ct tran(|uillitati puhlica' coiisiilcre decuit, id cniin maxime omniuin iirgent adversarii,

in

eo(|uc

criminationum siiarum

veluti
(iiuc

arcem

constituuiit.

Yerum

id

in c;cteris,

ad lluxa! Iiujus vita commoda |)crtiiient, locuin liabcre possit, ad ea vero, ([ua> Dei gloriam spectant, minimc porrigi dcbcrc iion ambigitiir .

7.

Somniarunt
,

scilicel im[)Ostores isti eversa

altaria

profanata

sacramenta

derisa

hona

opera, ha^reses, schismata ad gloriam Dei spectare, et qiii

vere, eoruin
n

sanctorum Patrum doctrinam spreexempla se aunulari mentiuntur

:

Hoc enim (inquiunt)

illa

veteris Ecclesia' lu-

inina, Joannes Ciirysostomus, Augustinus, Ambrosius docuerunt, testimonioque beali Petri, cujus ille, qui nos per Ca?sarem op[)Ugnat, se iinmerito successorem jactat, confirmarunt,

DeOj non hominibus, in

rere

iis

quse Dei sunt, pa-

constantiain proscriptos,
terriniffi

cum

conslaret, eos te-

homines debere admonentis; ilaquc ct in veteris Ecclesia? .Vnnalibus legimus Gordium

Cwsarienscm, qui sub Licinio imperatore ordines duxit, et postremo verae gloriffi corona insignitus est, cum ad supplicium raperetur,

ha-rcseos impietate infectosacceptam a

majorihus

Evangelicam

veritatem

proposita
Reli-

flagitiorum impunitate,
gio

quam

ex sola fide sihi

:

finxerant, dcteslanda levitate deseruisse

>),

rogatum ab amicis,

ut

periculi evitandi gratia

inquiehant orthodoxa religionis hostes, petilur, hoc est cur rebelles, cur perduelles vocamur, imperii edictis proscribiinur, ad perniciein et intcrnecionem dcstinamur, quo inagis miramur illos, qui nobiscum idem in religione sentiunt, ioedere et antiqua nccessitudine conjuncti, nos in manifesto et communi discriinine, non solum deserere, sed etiam hello persequi, neque videre arma in nos sumpta, in ipsos tandem recasura ebse, atque a nohis fieri initium, ul qui universi vinci simul non potertlnt, singuli ac separatim facile supcrentur >. NonnuUis interjectis, concepta in Christi

vicarium virulenta odia, susc immemores salu ritro ac libenter de jure tis, exprompsere nostro remisissemus, modo in salva conscientia
:

licuisset,

nunc
;

bello

absuinptis

ac

direptis

sententiam retractarcl, rcs|)ondisse, non oportere linguam in contumeliam ejus, qui eam creasset, quidquain pronuntiare, et Basilius Magnus hanc etiain civi suo laudein tribuit, quod cum moveretur, ut de Deo quod vellet sentiret, ca^tcrum in sinu suo tegeret, neque inotum aniini palam cvulgaret monitorem aspernatus sit, verilatcm non solum ab iis prodi dictitans, qui eam deserunt, sed cliam ab iis qui eam agnitam non audent publice [irofiteri, id enim cxemplo Danielis confirmari, ([ui contra Darii regis edictiim magno et constanli anitno a[)ertis fencstris Deuin adoraverit, cum id privatim et clanculum faccre posset. Veriim quod ea res ad divini nominis gloriam pcrtineret, nullam iustantis [lericuli rationem liahueril quod ei ab invidis et a^mulis conflalum, [)ostea
, ,

facullatibus
inferlur,

eliam ac vis auimis ac mentibus quid enim formula illa Augustana

Deo

ita

volente in i|isorum ca[)ut recidit. Valeant

aliud

agilur,

quam

ut Pontiflciff'

auctoritatis

ergo, qui nos facto Christum agnosccre, verbo autem rcjicerc suadent. Quid enim magis |)u-

jugum, quod adeo generose excussimus, rursus

cervicibus nostris imponatur. His recte convenit illud Jeremia;^ A seecnlo confrngisti jwjum
:

dendum, quam nomcn

ejus

erubcscerc,

qui

mundum

mcum,
viam
:

rupisti vincula

mea,

ct

dixisti

nec minus impia,

qu

falso

non sersubdunt

illusi, ut

errores (inquiunl) nuper detecti, el

teslimoniis
revicti

cerlis Scriptura"

iterum in
-

nos ad imagincm sui creavit, tot beneficiis licet indignos cunnilavit, per ([ucm vivimus, spiramus, cujus dciiiiiue nos luereditas sumus ? Ha?c summa est accusationis . Hsec illi, ct plura alia, qua' licct vera falsis et bona malis accommodarint, rcpetenda visa suni, ut pateret, quain infclicitcr divini
condidit,
([ui

'

E.\t.

apud Jae. AUo'.Tuan.hist.

I.

ix. p.

lt59.
liAY.N.

Jer.c. 2.

20.

verbi adulteratorcs stullie [ilchecula' suascrint

AN.

TOMCS

-W.XIII.

.\IV.

338
futuros Christi martyrcs,
tyres fierent. Evulgata

PAULI

III

ANNUS

16.

CHRISTI 1549.
Iteni,

dum

SathanBC maroratio

{|uoad sustentandam hujusmodi desit

Magdeburgensium

clarationem, necesse

niinistros Ecclesiae a
et

ad omnes in>perii ordines niagnos

animorum

suis ordinariis praevio

examine consecrari,

Lulbcrano dogmate fascinatos concitavit, adeo ut horum pertinacia tribueretur constantia', atque hoc anno a vi aperta adver-

motus

inler

habilitari, et eos illis fore et esse subditos et

obedientes!
Itcm, quoad hucusque tum superioris, tum eliam inferioris stalus magistratus. parum omnino suis subditis circa hujusmodi declarationem pra-buerint exemplum ncc pra^ierint
<

ut absente C;csare temperatum sit vero dein redintegrala iu eos.priora consilia fuerint, atque ad frangendam eorum pervica-

sum

illos

ciam bellum decretum

dicetur.
8. Diffioillates in

luerit,

proximo auno

plebi, ut illa sequatur.

Item,

quod passim contra

Csesarea;

maje-

Non servatum etiam est DeHuncupati. cretum Cresareum, (cui INTEllIM nomen est) a Catholicis ob varias causas, quae ia Jls. Vaticano his verbis sunt expressiE Circa observauliam INTERIM. Catholici et Ecclesiastici principes, quominus hujusmodi INTERIM tam exacte observare nequiverintj has adducunt causas, quod scilicet magistratus sajcularis quibusdam iu locis sese de facto opposuerit, tum etiam passim et ubique locorum maxima Catholicorum sacerdotum sit penuria.

RIM

obscrvalione Decreti ISTE-

declarationem, tam impune famosi libelli eduntur et circumferuntur. bemum omnes sacri imperii principes et status unanimiter concludunt, qund rebusChristatis

'

stianis nonnisi per

et

GeneraleConcilium opitulari

consuli [)ossit . 9. Ceesar non solum Placentiarn restituere

recusat, secl et

Parmam

sibi arrocjare affectat.

Eo

componi potuere Germanici de religione tumultus, quo priores post occupatam

diificilius

<(

Alii

vero clectorcs, csterique principes,

el status imiierii sceculares illas afTeruntcausas,

quod nova illa secta nunc per triginta annos multoruni animis sic insederit, quod tam cito eradicari non possit, imo per diligentes piasque admoniliones pedetcnlim ad pra^cavendum utique tumultum, qui alias a vulgo ex.oriri posset, sint ad pristinam fidei observantiam reducendi.

a Caisare Placentiam dissensiones inter Pontiflcem Caesaremque vigebant, detrectantc Caesare Placentiam restituere Pontifici, adeo ut cum superiore anno Caesar post plura colloquia cura internunliis spes illius urbis restituenda' oslendisset, lioc anno nitide negaverit a se restitutum iri ut Angelus Massarellus in Diario
,

narrat

'

XXVI

Junii revereudissimus

dinalis de

Monle

retulit ea quae scribit D.

dominuscarMarcus
Irsino circa

busdam

Item, quod hujusmodi LNTERIM in quipunctis cum sacra Scriptura videatur

et ideo laicus

Autonius

e curia Caesarea,

quod imperator de.Julio

deritfiualem responsionem D.

pugnare,

absque communisetge-

neralis Concilii determinatione ad aliud

tandem

persuaderi

et

induci nou poterit.

restitutionem Placentiae, quod illa civitas non spectet ad Ecclesiam. Nota quid sperandiun ab imperatore, cui tot ct tanta bencficia conlulit
Pontifex,

ditos juxla

quod nuUos presbyteros, qui subtenorem LNTERLM, i)necipue quoad illa duo puucta, communionem scilicet sub utraque specic, et sacerdotale conjugium conItem,

cum

nolit restituere,

quod

sicarii

ei

dederunt, praesertim genero suo Octavio. IllJuIii illustrissimus D. Julius Ursinus reversus ex Gcrmania a curia Caesaris nihil boni
fert,

cementia docere

vclint, adipisci valeant.

neque de restitutione
.

Placentise,

neque de

Item, quod iu Academiis, aliisque parlicularibus Sludiis ct Universitatibus juventus prieter et contra mentein Cu'sarciX declarationis

Concilii celebratione
10.

Tantum aberat

Ca?sar a restituenda Plat^

ailectaret
(I),

centia, ut etiam

Parmam

posce-

erudiatur, simililer et quidam concionatores passim, et in publico hujusmodi declarationi

-

ret(|uc ut res ipsius judicio permilterolur, qui-

reclamare audeant. quod cum ratione communionis Itcm sub ulra^iuc specic, necnon sacerdotalis coniugii hucusque nuUum conccssum sit a Sede Apostolica indultum, vcl aliqua subsecuta approbalio, contingat, quod quidam deinde totam
,

Concilii bus auditis, Joannes Maria de Monte Rononiensis legatus in lilteris ad Marcellura Cervimim cardinalom S. Crucis {]ueslus est Dc ini()udontissimis adminislroriun Ciesareorum postulatis non niodo n^lincnlium Placentiam, sed etiam Parmam atrcctanlium, si cgo Pauli Poutilicis pcrsonam gorerem, alque ea
:

non observent dcclarationem.

1

'

Angcl. Mass.

To. Xiii.

(lc

Conc. Ms. Val. sig. num. 3i00. p. 262.

' Inle-

Jo.

iu Diar. Conc. Trid. cl Bonon. Ms. arcli. Vat. Maria car. de Monlc leg. ad card. Marccllum Ms. arch. Vat.

rim tnni. xiii. de Conc. p. 268.

pag. 106.

lanlHmmoilo iniperator, sed prndilione capiendam tcntaTit : nnm alleclnm in parles SHas mapiiorum pra!(l) Parmam non afTeclavil tencbat licclcsia; iiominc Caniillum lirsinum pollicilalione Oclavium Karuesium Ponlllicis nepolcm clam misit l'armani, ut qui eam fraudem aliciuani subodoratus verboriini lu<lilifalione roolincis (luod simulabat mandalo ad urbcm sibi Iradeudam induceret. Scd 1'rsinus cx urbom rclinuit Farncsiumque vacuum icmisit. tamdiu delinuit Farnesium, donec pcr liltcras Ponlilicls volunlalcm cxplorarct. (Jua coguita,

miorum

PAULI
pru(iontia

iri

ANNUS
ill(!

16.

CHRISTI 1541).

339

animique

ni.iiinitudinc, (luu

pol-

fationc Voncilii, Paiifits pac/s r/ratia Conciliicm

iel, |)riL'ditus

essem, prius optarcm millemortes ac mille supplicia pati, quam cessione el consensu, aul melu, aut preeil)us, aut premio, aut

Hononiense dissolvit. Vertebatur lis alia ardua apud Pontiliceni Pauium ill de translato Bononiam Tridento (k)ncilio, inconsulto C;rsare, tam
pra>cipiti ccicritale,
ol)

amore er{ra posteros, aiit ullo atVeciu iiumano constiluere imperatorem lcffitinium IMac(Miti;e
possessorem, absolvereque a culpa spolii adeo ignomiuiosi, adeo violenter commissi,acsi non commissi, saltem promoti, confoti, approbati, (et ut ego seatio) ab administris suis procurali, (forte non sine ipsius assensu) ac pro onmium dolorum soiatio ac pro mercede auri, argenli, suppeliectiiis, et aliarum opum, qua" coujurati ac sicarii rapncrc, Iradere Parmam, ne Hisloriis

pestis suspicioiiem, ut

pra^sides Conrilii

nuUo dato Patribus ad

pridie

dclibe-

randum

t^Muporis spatio,

translalionis

causas proposucrint, postridie transicrendum

perendie, id est, die Tridento Bononiam profecturi. Objiciebant Hispani prresules, in quos se graviter aiiimadversurum interminatus erat Cwsar, si transferendo vei dissolvendo Coiicilio Tridentino coiiscntirent, sine causa justa decretertio

Hononinm

decrevcrint,

discesserint

Annalibusque mandaretur, non modo sjionte Ecclosiam privasse, sed etiani Italiam duobus maguis propugnaculis, atque ea addicere imperio

cum

diris etexecrationibus

omnium

prinplaa

cipum Cbristianorum, atque adeo summe

cuit res|ionsum
1'onlitice

redditum Marlino Alplionso

non admittente iraperatorem

in judi-

tam factamquc translationem, arrepta avidissime levissima occasionc, numeratasque fuisse sententias, non ponderatas, nec majorem partem saniori prffiferri debuisse, tum ex ea franslatione gravissima mala emersisse, ac majora etiam emersura, ni Tridenti Concilium restituatur maxime cum Gcrmani Lutherani se
,

scntentiam respuente, piacuit missa esse ad Csesarem Brevia, ut videat Pontificem stare suo pondere ac sua vi, nec veile auctoritatem dignilatemque suam ab alio precariam accipere, cumque faucibuspesimprimitur, tum nos ad libertatem tuendam magisanimatos, sed firmitatc, constantia ac perseverantia opus est, vellem cardinalis Farnesii auribus insinuare, ut jam occasionem arriperet conciliandi
illiusque
sibi sinc
ipsi

cem

decreta Concilii Tridenli susccpturos polliceantur.

Addidere Bononiam idoneam pro celebrando Concilio non esse, cum in media Italia sit sita atque Ecclesia? imperio subdita. 13. Ha3 pra^sulum Hispano sive Ca^sareo imperio subditorum rationes ex aliqua parte

videbantur veraj, sed

maximaex

parte fallaces

nam verum quidem

;

erat avidissime arreptam

multo labore principes Christianos, qui

etc.
ii

ex epidemico morbo transferendi Concilii occasionem sed antequam morbus ille swviret Tridenti,

multarum rerumsuccessum adscribunt

Auprusti mdxlix
.

meditabantur

legati transferre

Concilium,

I>ononi;c

II. Componi non potuit ea lis interPaulum Ponlificem ac C;psarcm, cum Ca^sar contenderet non modo Placenfiam, sed etiam Parmam spectare ad imperium, atque in ea lite diri-

quod Ca^sar libertalem Conciiii auferre videbatur. Jactabant autem falso Hispani saniorem
conflasse partem Concilii,

rent Caesarem

perarent

cum illi magis timequam Ciiristum, ac niagis ootemCa?sari quam Ciiristi vicario cui
,

menda ferendam
verumtamen
si

a se

decretoriam sententiam
sibi

sacramento soiemni erant

obstricti

ac rogari, ut

Parma

dederetur,

grati

quadraginta millia nummorum annua traditurum. At e contra Paulus opponebat, noUe se coram Ca^sare judicio contendere, ni prius Placentia sibi

animi majznificentia

se Farnesiis

accederent Bononiam, ut ex communi omnium decreto reliqu;ie Lutlierana! hffireses damnarentur, quasi trabalibus afflxi clavis movere se Tridento recusarunt. Porro multa mala emersisse ex ea translatione atque intercisum fuisse

cum constaret iilam per vim ac nefas ereptam, ac jure optimo tot annorum
fuisset restituta
:

Concilium, verissimum

fuit,

sed hscc mala pe-

periteorumdem
creta,
si

pertinacia.

Quod addunt.Luthea veritale

flexu fuisse

a Pontificibus
I

possessam

necnon

ranos comparatos ad suscipienda Concilii de-

Maximilianum

aviim paternum CaroliYanno MDXi, ex pactione foederis initi cum Julio II, jus

Tridentum transferretur,
erat,

omnino alienum

cum

pro

omne
tiente

Piacenti;c concessisse Pontifici, consen-

Ferdinando Catholico ejusdem Ca-saris materno avo, necnon ipsiim Carolum V anno MDXxi publicis conscriptis documentis i^rofessum esse Parmam et Placentiam juris esse Pontificii adco ut iis ostensis Didncus Mendoza orator Caroli CcTsaris obmutesceret ut vero post mortem Pauii III qu;Ti liujus litis actionem
; :

hceresi arcanas coitiones inirent. eliam ma!e siint, Bononiam non fuisse idoneam pro celebrando Concilio cum in ea urbe Patres inaxima libertate potirentur, Tridenti vero a Lutlieranis Ca-sareir etiam Majestatis proditoita ut Casar ipse ribus opprimi potuissent
;

hoc defendenda Conquesti

Mauritio Saxonia'

principe,

quem maximo

demum OctaTio Farnesio Placenliam ex consanguinitatis propenso amore restilueril, suo loco dicetur. 1-2. LUc rursum ct accrbius agitaUi dctrtmintercidit, ac varios casus, Caesar

principatu auxerat, proditus, vix intempesta nocte, profugMS ex ejus senitute evaserit, ut redintegrato postca Tridenli Concilio visuri sumus- Ca;terum cum Paulus Pontifex decretoriam esset laturus senteatiam de translato jure

3A0

PAULI

III

ANNUS

16.

CHRISTI 1549.
<<

Concilio^ itcrum pra?sules Tridentinos.ac Bononienses ail subsellia Apostolica excivit, de quo
li?ec

tavit die

Cursor sanctissimi domini nostri prECsenDominico, vi die .Vugusti, mdxi.ix, qua-

vetus Manuscriptum refert

14. " Et
si

domini

sacri Concilii deputati,

pra5si-

una cum illustrissimo domino primo

tuor Brevia nomine sua- Sanctilatis, (|uatuor pra?Iatis, ex iis qui remanserunt in civitate post translationem Concilii ad civitalem Bononien-

dente, adeo justitiam translationis ostendissent, ut a nemine de ejus validitate amplius jure

sem, qu;e

fuit die xi .Marlii mdxlvii,

cum

ipsi

prailati pra^tenderent,

quod Concilium non

esset

dubitari del)erct. quia tanicn diverste quotidie

offerebantur difficultales,
in

cum pnesertim

no-

legitime translatum, qui i>ralati ([uatuor sunt, reverendissinnis dominus Petrus Paceccus cardinalis Giennensis Hispanus, et reverendi do-

mine Csesaris |)eteretur ut ad aliquod tcmpus hujusmodi judicio supersederetur, quod fleri
sine gravi

reipubliccc

Christiana?

detrimento,

auctoritatisaclibertatis Conciliidiminutionenon

ris

poteral; id vero denegari absque maxima Ca!saindignatione (quod valde adverlendum erat)

sineque novarum turbarum incendio, majorique Ecclesije perturbatione posse non videbatur, Summus Pontifex decrevit super his omnibus, non solum reverendissimorumS. R.E. cardinalium atque Ctesaris et Galliarum regis (ad quos ea de causa nuntios miserat) sed etiam aliquot diversarumnationum episcoporum, tam eorum qui Bononise in Concilio erant, quam quiTridenti morabantur, sententiam intelligere. Uuare misso ad utramque civitatem expresso uunlio^ qualuor ex unoquoque loco evocavit, scriptis ad eorum quemlibet litteris infra scriptis
'

Dilecto
Dilecte

filio

nostro

S.

R. E.

presbylero

card. Pacecco nuncupato.

1 lili,

mini Petrus Tagliavia archiepiscopus Panormitanus Siculus, ac episcopi Franciscus de Navarra Pacensis, et Bernardus Diaz Calagurritanus Ilispani, quibus Brevibus dicti pr;elati vocantur a sua Sanctitate, ut eant ad Irbem ob aliqua negotia reipublicci^ Christiana", in quibus Pontifex indiget consilio eorum. Qui supradictus cursor prTsenlavit etiam xiii Augusli quatuor alia Brevia ejusdem tenoris quatuor pradatis ex iis, qui in hac civitate Bononiensi commorantur, translationem ipsam ai^probautes sunt autem ipsi quatuor pralali reverendi domini Scbastianus Leccavella archiepiscopus Naxiensrs Grajcus, Olaus Magnus archiepiscopus Upsalensis Gothus, et Joannes ab Hangesto episcopus Noviomensis Gallus, ac Ricardus Pelrus Vigorniensis episcopus Anglicus. Causa autem hujus vocationis est, licet non exponatur in Brcvibus, propter rcformationem faciendam, nam cum Pontifex videret,
:

salutem,

ctc. In

eo statu res
sunt, ut

Clirisliana' rei[)ul)licie constituta!

lura

maprovisione omnino indigeant quamobrem,

:

quod jam per bieunium prrelali qui Tridenti remanserunt post translationem, non potuerunt
concordare cum pr;i'latis qui sunt in Concilio Bononiensi, defendente imperatore Carolo V Tridentinorum partes, et Pontifice istis adversante, nc ulterius tempus teratur, Sanctitas sua vult hoc intuitu, quo Dei bonitate aliqua concordia inealur, vacare reformalioni cleri et populi Christiani, cum h;cc cura pra;cipue spectet ad suam Sanctitatem, coram qua erunt tol Patrcs reverendissimi domini c;irdinales, tot
pr;vlati

(|uod

potissimum
sit

dum
ita

tam ardua nobis faciencogitanles, decrevimus sicut c;cteros

in re
S. II. E.

venerabiles fratres nostros

cardinales,
et

etiam te in consilium adhibere, pariter sententiam intelligerc. Quare in

tuam Domino

iiortamur, tibique in virtulc sancla" obedientia-

mandamus, ut intra quadraginta dies post |)raesentium rcccptionem ad nos venias qua> enim consilia ad publicam et universalem salutem libenter audicmus, et tecum nobis aflercs
: ,

omnium uationum

et

oratores
facta

prin-

nostra vicissim conferejnus. Dat. Roma; apud Sanctum-Petrum xvui .lulii mdxlix . 1'). Transmissic sunt aliis prajsulibus Tridenti

vacabitur conciliandis pra?latis Concilii, ctagetur de loco, in (juo dogmata, (jua' dilucidauda restant, ex|)e-

cipum. Deindc

reformatione

dientur, ctc.
Mi.

commorantibus, cadem fermc verborum lormula conccpl;e littera?, (juibus significavit

Pontifcx cos a se

Non parucrcTridentini

pr;esules nec adhis lilteris tur-

duci

Romam

poluerc,cum magisCa^sarem quam

liomam

lot exciri, ut

corum

Christum perlimcsccrent, se(|uc

piter excusarunt,

judicium circa pr;esentem rerum slatuin intelligat. De hac pr;esulumTridentinorum ac Bononiensium vocatione, dci|uc illius causis, nimirum, ul cx eorum consilio disciplina Ecclesiaslica in sanctiorcm formam rcdigerclur, ac dc loco, ia ()uo Concilium dc conlrovcrsiis fidci,
(|U.T

(lirimendic su]icroranl, dcccrncrct, consli-

tucrclur, relcrlAngelus MassarcUus his vcrbis

'

sacramcnti, quo Roiiiano Pontilici adstricti crant. Rcddit;e vero sunl a cardinale Gienncnsi h;c litler;c Littcras Sanctilatis vestr;e in forma Brevis conscriptas rcddidit milii cursor, (lucm huc dedita opcra miscrat. (iiias, ut dcccl Sanctitalis vcslr;c humilissimam creaturam, suinma revcrcntia et submissione vcneiatus sum, nihilquc
'

immcmorcs

506. Acta Concil. Bonon. p. 98. Ext. * Diar. Conc. Trid. eli.im in Ms. card. Pii sig. num. 260. p. 68. Ancl. Angd. Mass. Arcli. Val. p. 332.
Eil. loin. vr. sign. p.

'

Tom.

VI. dc Conc. Ms.

I'ii

arcli.

Val.

sign.

num. 3198.

p.

308,

Ms. card.

sig.

num.

2(i0.

p. 68.

Card. Gien. ad PP.

PAULI

II r

ANNUS

16.

CHRISTI 1549.
semus,
si

341
liujusmodi qua; considerantes,

magis opfa\i (luam iit mox luiUo intormisso lemporc exaele voluiitatem Sauetilatis vestra; cxequi possem. Sed cum intelliirat ipsa apertissime, (juibus polissimum (le causis univcrsi,
tjui

ef lcgitim;c essent, et

a nobis probari possenf.

Verum

quemadmodum

jussti nosfro istliuc venisse,

adsumus

Tridcnti ad OKcunieiiicuni C.onci-

lium, non tam nostra spontc advenimus, (juam Sanctitalis vestra; jussu coacti sumus, facillime
inlelligcl. niliil

non fua sponte, sed haud facile nobis persuadcre possumus, quin idem (|ito(|ue et nunc facias, pr;csertim cum ad ipsum voceris,
scribis, te

nos aliud expcetare

iiic

aut postu(\niv

lare,

(|uani

ut

Dens Optimus Maximus

cujus gratia fe istliic prffisfolari signiflcasfi, boc esf, unde concordi studio, ea qua; ad commodum ptiblicum, Dci gloriam et Ecclesi;e instauration(!m perfincnt, perfracfcnfur. Utiare
fll

turhata snnt sic componat, ut concordi studio

ea pcrlractari possint, (|u;c ad necessariam Ecclesia;

ut

restauralionem
liic

et

summam
in
tuto,

Dci gloriam

non videainus (|uomodo ex causis quas alTers, legifime cxcusari possis, et qui nobiscum in
parfem sollicifudinis vocatus
es,

pertinent,

qux quidem
Concilio

lcgitimo

et

velis

officio

commodissimc tractari possunteleoiifiei,quam possum liumillimcobsecro, et oro Sanctitatem vestram, uf quando statum
aperto

tuo et Ecclesise deesse, ef capiti tuo non obedire, cui et Domini voce, et juramenfo adsfringeris.

causa bic sumus, ita novit, ut ueque id explicare necesse sif, neque forfasse expediat, me, si Romam lioc tempore non proflciscor, excusatum habere velif. Inferim vero Sanefitati vestra', cui referre non possum, ago et maxinias gratias, quod me consiliorum suorum participem esse velif. Deus Opfimus Maximus prosperam valetudinem Sanctitati vestrBe et felicem universali Ecclesioe sfatum conferat. Tridenfi xxv Aug. mdxlix. Ejusdem Sancfifatis vesfrcc bumilissima creafura Petrus cardinalis Giennensis . Conccpfis eisdem ferme verbis ', ut subditur Ad verbum (ait) ut supra responderunt sua; Saiictitati ex Tridento prfelati infrascritofius negotii, cujus
:

Veruintamen, utcumque sese rcs habebit, non desisfemus a proposifo nosfro, prout gregis nobis a Dco commissi cura exposcit, ideoque a
nostro priore mandafo non rccedentcs, rum ad ipsam consultandum vocamus.
te

ite-

Datum Roma; apud Sancfum-Pefrum sub annulo Piscatoris die vn Septembris mdxlix, Ponfificatus nosfri anno xv . 18. Obduruere iidcm Hispani prmsules cum e nufu C^saris penderenf, in contumacia,
,

quam

futili

Ms. Vaficani auclor

Tridenfo

cxcusatione obvelarant, addif enim .\ec propferea pra>Iafi ipsi recedere voluemnt rursus et ipsi
:

<<

eamdem excusationem

repetentes
'

Paruere

vero Ponfiflcio imperio pra>sules Bononienses, quod Angelus Massarellus diserte tradit, subjicifquc Concilium Bononiense a Pontiflce fuisse dissolufum, cuin ipse vellet specfanfia ad con-

Pt'

E. S. V.

humiles

ef devofa; creafur;v.

archiepiscopus Panorinitanus. Franciscus episcopus Paceasis. Joannes episcopus Calagurritanus . De his consnlfus Joannes Maria e Monfe
P.

troversiam
Chrisfian;v
-

commodum,

de translafione Concilii, et ad rei vel ad disciplin;e splentractare

:

dorem restituendum Roin^

XIV Septembris reverendus D. Olaus Ma-

Pontifici Tridentinorum rationes inania verba esse, omninoque esse mala tempora. 17. Iterum Pontifex cum prIaforum Tri-

rescripsit

gnus archiepisco|ius Upsalensis,

et Ricardus Petrus episcopus Vigorniensis recesserunf ex Bononia ituri Romam juxta vocationem suje Sanctitafis ad convenfum Roma; habendum pro

dentinorum excusafionem non admifteret, eos

controvcrsiis Concilii et reformatione.

mense Septcmbri monuit,

ad

utofflcii sui

memores
iis,

Urbem accederent

pro fraclandis
reipublicffi

quse

ad totius Chrisfiana;
i^pectabanf,

commodum
:

XVlISeptembrisreverendissimusdominus Joannes Maria cardinalis de Monte sac. Concilii

pra^sidens et legatus recepit litteras reverendissimi Alexandri S. Laurentii in Damaso diaconi cardinalis sub dafa xiii mensis Septembris,
in

quo argumenfo exfant ha; ad cardinalem Giennensem ef alios missa; litferaj ^

Venerabili frafri nostro, salufem et Apostolicam benedictionem.
" Ouod ad nostras lifferas, quibus te de his, qu;c ad universalem Christianam rempublicam

pcrtiuentcum aliis prffilafis consulturum vocavimus, respondes te isthic cxpeclare, uf Deus

noniinc sucT Sancfitatis, ut ipse cardinalis dc Monte def licentiam omnibusprcElatis hic Bononia; in Concilio exisfenfibus, ut redeanf ad propria, cum Pontifex hoc tempore Concilium celebrare non infendat, sed in

quibus scribif

con-

ventu

Optimus Maximus qu;e turbafa sunf in Ecclesia sua componat, ideoque fe excusafum baberi postulas, si ad nos boc fem|)ore non proflcisceris saue haud gravate excusationes tuas admisis;

confroversiis, et

Romse habendo agetur de pncsentibus ita nofandum est, quod ab hac

Bononiense. Concilium

die cessat Concilium

autem non fuit neque suspensum (nisi ejus processus) quod faclum fuif, dumPonfifex avocavit

E\l. in eod. to. vr. Ms. arch. Val.

-

sign.
in

num.

;)198.

p.

507.
III.

Jo. .Maria e

' .Ms. card. Pii sig.

Monle Leg. Conc. Bonon. num. 360. p. 71.

liltcris

ad Paul.

Diar.

Conc. Tiid.

p.

m,

Aucloie .\ng. Mass. Secrel. Ms

arcli

Vat

335.

*'

342

PAULI

irr

ANNUS

16.

CHRrSTI

I5'l9.

ad se causara super valitlitate translationis dic Febr. mdxlviii, neque clausum. Uuo igitur consilio hoc a Pontifice facfum sit ignoratur, cum adtuic projlati, quiXridenti manent, personaliter et ipsi translationi contradicunt, in ea civitate
I

Tridento Bononiani (factani ex causis, de ciuibus in .Vctis ipsiusConcilii) a majori parte pra^sulum iutcrvenientibus assistentibus prppsidcntibus attiue adhaerentibus legatis Apostolicis, proprio
,

noinine, et
ipsis

cum

singulari auctoritate concessa

est trans-

nemine dempto permaneant, perseveranterasscrentes, Concilium non fuisse legitime translatum (quod tamen falsuin est, ut ex Actis ipsius
translationis apparet) et ita sunt in quasi-posses-

legatis per specialcm Bullani lectam ac

publicatam die Scssionis, in qua facta

latio, csse validara,

ac subsistere, ut non possit

sione Concilii, et ideo

non convenit, ut Bonolioc

nienses prrelati relicto loco vero Concilii abeant.

Deus Omnipotens dirigat

negotium

in

bo-

num

et

pacem communem

reipublicai Chri-

ab ali(|uo cujuscuraque gradus, pra^eininentix et dignitatis jure impugnari, ac si quis in contrarium tendat, non abesse a periculo ne ipso facto incurrat indignationcm Apostolorum Petri et Pauli, ac censuras et pocnas a sacris caiioni-

stianai, qufe in tot

annis undique labefactata, et

pcne divulsa ab
hostibus,
cipui

hicreticis, et Christiani

nominis

nunc novissime ab iis, qui ejus prsedefensores et protectores esse debeant, perturbalur. Sapienti pauca, non enim licet omnia loqui . 19. Acerbissima res videbatur et periculo plena dissolvi Dononiense Concilium, non dissolulo Tridentino coetu, ac licet Petrus orator a

bus ct Conciliis constitutas, (decernendo liihilominus irritum et inane quidqiiid in contrarium a quovis contingeret attentari). IIsc nitide reverendissima; dominationi vestra? scribo ambo enim novimus in quanto periculo versentur Tridenti res sanctissimi domini nostri,
,

et Sedis Apostolica;, et CoIIegii nostri, et Curia;

duce Florentia; missus assereret, nil in spectanlibus ad Concilium innovaiidum iri ex parte Cw-

contempsisse nos vita; ut fungerejacturam bonorum mur munere verarum legitimarumquc ac non abortivarum creaturarum si Pontifex e vivis
;

Romanse
pericula

novimus

et

innovandum, scd utramque partem usuram i)encricio tempoBononiensis ris, tamen Joannes Maria de Monle legalus exclamabat in litteris ad Alexandrum " Ad quid concardinalem Farnesium datis ventus ille prajsulum Tridenti relinclur ? Ego misera Cassandra exclamo apud vestram revereudissimam dominationein, an [^rudentise et
saris,

ne^iue ex

parte

Pontiflcis

exeat,

non

edita liac declaratione, nobis culpa

'

adscribetur. Video indc ruinam irreparabilem impendere. Suspensio Concilii a sanctissimo facta nocel)it solis patribus Bononicnsibus, qui eam admiscre illique paruere, ac possessionem loci amiscre, tum ob suspensioncin, tum quia
ferrac

omnes

discessere vel sunt abiluri. At Tri-

dentini
ita ut

cautionis ergo id patimur, ne qiiid pejus contingat nec jam cogitatur de ferenda |)ublica
,

suspensionem Concilii non admisere, in suo statu integri permaneanl, et nulTridenti reperitur facies, vel forma, vel
;

libi nisi

sententia in causa translalionis Coiiciiii

fiat

sallem

species, vel iinago Concilii

(lua

tandem ratione
>

dcclaratio occulta,
;

si

aliud remcdiiim

non

occurrat in ea narrari possetSanctitatem suam suspendisse Concilium, al(|ue ad se cognitionem validitalis translationis revocasse ad tol-

lendam, <iuantum in scesset, res concordia occasionem

;

omnem
eliain

schismatis
conciliari
si

tutius posset
teret CcBsar,

quam

per sententiam,

permit-

ut Tridcntini accederent

l\omam,

ul de causa^ sujc jurc doceant Pontificem, ac de loco Iransfcrcndi Concilii |)aciscantur, cum nec
illis

ciini

vero Boiionia, ncc his Tridcntum placeat suspensa sit scntcntin dc Iranslationis va:

liditatcad avcrlendam scbismatis occasionem,

videndum etiam ne
scliisnia sit paritura,
licere

ca

suspcnsio
jiars

senlcnti;e
sibi

cum

pnrsulum

putcl

hic stare, altcra alibi subsistcre;

propterca sua Sanctitas, in eo casu quo cx hiimanis a hco ipsam vocari contingerct, ex nunc

poterimus, nisi objecta in os ? Pontificia dcdaratione de translatione valida Addita sunt alia numeris arcanis cxpressa Bononia; vni Jiiuii mdxlix. 20. Metiicbat idcm cardinalis e Monte, ae CiTPsar, captata vacantis Sedis occasione, pra?sulibiis factionis suje fretiis in Concilium, inio in Concilium Ponlificcmque conjunctim imperiiiin arripcret, scd ab eo llagitio Cresar abfuit, sed acerbissime Concilium co inconsulto non debuissc, vel jure non poluisse Iransferri conlendcbat. At divina providcntia imminentia discussil pericula, dimissumque esl a Paulo III Pontificc, accommoiiantc sc tcinporuni acerbitati, Conciliiim Bouoniense ob concordia> sludium, iil Massarellus retort liis verbis -2\. FinisConcilii Bononicnsis sub Paulo III
retundere
lios
' :

I'

Pontificc
<

Maximo.
igitiir

proul cx tunc pronunlict, dcclaret et notum

cial

fa-

Cum

res in oo statu esscnl, ut quo-

omnibus
cl

|>rincipibus cl rcbiispublicis, et

tidic iu deteriiis laberonlur,

univcrso clcro, ct poi)ulo Cliri3tiano sc,diligcntissima in<iiiisilione elcxaminc priehabitis, comperissc translalioncm Concilii
pr.Tsulibus,
Jo. Maria dc

atqucideo difficilis adniodiim qua?vis dolibcralio abstnio ovidcnti reipublica' Christiamc dctrimcnto ac periculo.

'

To. VI dc Conc. Ms.

aicli.

Vat. si.

iiiiin.

S198.

p.

508,

>H

'

Mnlc

in

lit.

ad canl. Kar. Kxl.

iii

Ms.

bitIi.

Vat.

aliud Ms. |).250.

PAULI

III

ANNUS

16.

CHRISTI 1549.

343

majonimiiuo in Ecclesia Dei terrore et dissidioriim oxcitalione vidcrctur, siimmus 1'ontifex temporil)US codcns, Concilii celebrationom ct
controvorsiarum super translatioiio docisionem ad moliora tompora resorvaro, et in solo Iteo spem omnem collocare coactus fuil. Quaro ne
diutius pradati,
(]ui

R. D. JacobusCoccus, arcbiepiscopus Cor-

cyrensis, Vonetus.
R. D. Miciiael Saracenus, arcliiepiscopus Matoranus et.Vcberuntiiius, Neapolilanus. R. D. Lacavela, arcbicpiscopus Naxiensis, Ordinis Pr;odicatoruni, Griccus.

Bouonia.' in Coiicilio erant,

R. D. Olaus arcbiepiscopus

Lpsalcnsis

eorum Ecclesiis cum animaruni cura> commissarum jactura alicssent,

ab

eorum
frustra-

Gotlius.
R. D. Robertus Vaucbop Venantius, arcbiepiscopus Armacanus, Scotus.

que

olio in ea civitate torperent, concessit eis

di.ctas

licenliam aljcundi, ct ad
revertcndi,
ibi

eorum

Ecclesias

meliora felicioraque temiiora Qxpectaluris, scriptis ad illustrissimum dominum cardinalem de Alonte primum praesiden-

tem (cumjam
ris

alter pra;sidens recessisset) litte-

R. D. Cbristopborusde Spirilibus, episcopus Cajsenatensis, Viterbiensis. R. D. Pbilos Roverella, episcopus Asculanus, Ferrariensis.

sub datum Roma; xiii Septembris mdxlix. ab hac die Conciiium Bononiense dissolvitur.DeusomnipotensEcclesiaesanctce unionem et |)acem roddere, Cbristianamque religionem, lot jam aunis undique labefactatam et pa?ne divulsam tueri ac defendere ad sui nominis gloriam diguetur. Amen . Hactenus de Bononiensi Concilio, in quo diu boprelicorum errores disceptati et confutati fuere, ac iicet ejus decreta promulgata non fuerint in publica Sessione, quod Cffisarei Bononiam accedere detrectarint, plurimum tamenad prosequendum sub Julio III Concilium proluere, cujus Concilii Acta cum obscuriora furint, eorum, qui interfuere, nomiua posterorum
Et
ita

R. D. Jacobus R. D.

Ponzetta,

episcopus MalFel-

pbetensis.

Tbomas Campegius, episcopus

treusis, Bononiensis.

R. D. Benedictus de JNobilibus, episcopus Aciensis, Ordinis prsedicatorum, Lucensis.

R. D. Quintius de Rusticis, episcopus Mi-

litensis,

Ronianus.

R. D. Robertus Senatis, episcopus censis, Gallus.

Ambri-

R. D. Joannes ab Angesto, episcopus Noviomensis, Gallus.

R. D. Catbelanus Trivullius Placentinus, Mediolanensis.
,

e|)iscopus

memori commendanda
2-2.

visa sunt.

qui

interfuerunt
'

Nomiua, cognomina et patrife eorum, sacro OEcumenico Concilio

:

Bononiensi

SACRI COXCILII PR.i;SIDEMES ET LEG.VTI.

" Bevereudissimus et illustrissimus dominus Joannes Maiia episcopus Prsenestinus de Monte. Reverendissimus et illustrissimus dominus Marcellus Cervinus, tit. Sanctffi-Crucis in.Hierusalem presbyter, sanctaj Romante Ecclesia; cardinales sacri Concilii prsesidentes et Aposto-

R. D. Ferdinandus Pandolphinus, episcopus Trojanus, Florentinus. R. D. Alexander Campegius episcopus Bononiensis, Bononien. D. Antonius de Humeis R. episcopus
,
,

Isernensis, Florentinus.

R. D. Leo Ursinus, episcopus ForolivienR. D. Fuscherus,episcopusTorceIIan. VeR. D. Jo. Lucius Stapbileus, episcopus Si-

sis,

Romanus.

netus.

binicen. Illyricus
R. D. Marcus Antonius episcopus GrosseBononien. R. D. Dionysius GriTcus, episcopus Millopotamen. et Cbironensis Ordinis Minorum de Observantia, Grscus. R. D. Braccius Martellus, episcopus Fesu

lici legati

de latere.

ORATORES HENRICI REGIS CIIRISTl.iMSSIMI.

tan.

Illustrissiraus D. Claudius dUrfe, prsefe-

ctus Provincise deForez, Gallus.

Hlustrissimus D. Micbael ab Hospitali

consiliarius Parisiensis, Gallus.

ARCHIEPISCOPI.
R. D. Andreas Cornelius, arcbiepiscopus Spalatrensis, Venetus.

lanus, Florentinus.

R. D. Barullus de Piis, episcopusSarsina-

tensis, Britonobionsis.

R. D. Philibertus Babu, episcopus

Ango,

R.

D.

Antonius

Filboli,

arcbiepiscopus

lismensis, Gallus.
R. D. Joannes Baptista Gampegius episcopus Majoricensis, Bononiensis. R. D. Thadffius de Pepulis, episcopus Carinensis, Bononiensis.

Aquensis.
R. D. Ludovicus Cheregattus, arcbiepiscopus Antibarensis, OrdinisMinorum dc Observan

tia,

Vicentinus.

'

Acla Conc. Bon.

.Ms.

Franc. card. Barb. sig. nuni. 123.

'R. D. I'etrus Vorstius, episcopus Aquensis, auditor Romana; curicC, Flander.

344
"

PAULI

III

AXNUS

16.

CHRISTI 1549.

R. D. Augustinus Zanettus, episcopus SeR. D. Heliseus Tlieodlnus, episcopus

R. D. Phillippus Bonus, episcopus

Fama-

bastensis, Bononicnsis.

gusten., Venetus.

So-

ranus, Arpinas.

R. D. Jo. Baptista Cicada episcopus Albingenen., auditor Camerpc Apostolic, Genu,

R. D. Jacobus Cortesius a Prato, episcopus

ensis.

Vasionensis, Romanus. R. D. Franciscus Boerus, episcopus Macloviensis, Gallus.

R.

R. D. Stella, episcopus Lavellensis, Ordi-

nis Pra^dicatorum, Venetus.

R.

1).

Franciscus

de

Mauni

episcopus

D. Georgius Cornelius, episcopus Tar-

Briocensis, Gallus.

visinus, Venetus,

R. D. Laurentius Puccius, episcopus VeR. D.

R. D. Baldassar

Lympus, episcopus Por-

neten., Florentinus.

tuensis in
R. D.

Portugallia, Ordinis Carmelitarum,

Berengarius

Bombau
,

cpiscopus
<

Poriugalliensis.

Calvensis, Hispanus.
,

episcopus Bernardus Bonjoannes Camerinensis, Romanus. R. D. Angelus Pasclialis, episcopus Motulanus, Ordinis Pnedicatorum, Dalmata. R. D. Joannes Campegius, episcopus Pa

K.

D.

Franciscus Gallianus

cpiscopus

Pistoriensis, Florentinus.

R. D. Petrus

Dival, episcopus Sagiensis,

Gallus.
R. D. Gregorius Castagnola episcopus Myloncnsis, Ordinis Priedicalorum, Gr.TCus.
,

rentinus, Bononiensis.

R. D. Ludovicus Simoneta, episcopus Pi-

sauriensis, Mediolanensis.

R. D. Pliilippus Roccahella Maceratensis, Recanatensis.

,

e[iiscopus

episcopus R. D. Augustinus Stenchus Chissaniensis, bibliothecarius Apostolicus, Eu,

gubinus.
"

R. D. Tiberius de Mutis, episcopus Jera-

R. D. Jacobus Barba episcopus Aprulinus,Ordinis Heremitarum, sacrista Apostolicus, Neapolitanus. R. I). Camillus Mentuatus, episcopus Sa-

censis,

Romanus.
D.
,

trianensis. IMacentinus.
"

episco()us Georgius .\ndreacius Regiensis, Mantuanus. R. D. Aloysius Lipomanus, episcopus Motonensis, coadjutor Veronensis, Venetus.

R.

R. D. Jacobus Spiphame, episcopus Niver-

niensis, Gallus.
R. D. Sehastianus Pighinus, episcopus .\liphanns, auditor curi;e Roman;e, Rcgiensis. " R. D. Ambrosius Catherinus Politus, episcopus Minoriensis, Ordinis Prffidicatorum, Se-

R. D. Jolicius, episc. Sancti-Pauli, Gallus. R. D. Phiiippus Archintus, episcopus Sa-

lutiarum, vicarius Sanctiss. N. D. pap;r in urbe Mediolanensi. " R.D. Vincentius de Durantibus,cpiscopus

nensis. nensis, auditor

Thermularum,
K

Brixien.

R. D. Jo. Petrus Ferretlus, episcopus My-

lonensis, Ravennaten.

Peregrinus Fabius, episcopus VestaRomante curiie, Bononiensis. " R. D. Pompeius de Zambeccariis, episcopusSulmonensis^ Bononiensis. " R. D. Camillus Peruschus, episcopus .\la

R.

1).

R. D. Chaudius de la Guiche, episcopus Mirapiscensis, Gallus.

R. D. .-Egidius Folietta, cpiscopus Caprulanus, Cingulanus. episcopus Vigor R. D. Ricardus l'atus
,

trinus, rector Studii

Romani, Romanus.

PUOCl RATORKS.
<

R. P. .Vmhrosius Pelargus

Ordinis Vrtc-

niensis, Angiicus.

dicatorum procurafor, reverendissimi et illustrissimi domini .\dolphi archiepiscopi Coloniensis

,

R. D. Peliiis Ghinuccius, episcoi)us Caval-

Sacri

licen. Senensis.

capituli

R. D. Cornelius de .Mussis, episcopus Bi(irdinis Miiiorum Conventualium tuiilinus Placentinus. R. D. .Marcus .Maliperius, episcopus Cor"
,

rator

Romani impcrii electoris necnon ejusdem Kcclesiic Coloniensis procureverendissimi ct illuslrissimi domini
,

archi(!piscopi Trevcrcnsis, electoris sacri imiH>

rii

germanus.

sulanus, Venetus.

castren.,

R. D. Jacohus Jacobellus, episcopus Bellicommissarius generalis Apostolicus

R. D. Lucianus de (Ulonihus, abbas

Pom-

sacri Concilii,

RonKuuis.
la

posi;e Ferrariensis, .Mantuanus.

R. D. Alvarus de

Uuadra

ejiiscopus

Venusinus, Hispanus. R. D. ThomasCascllus, episcoi^us Britinoricn., Ordinis Pra'dicatorum, Rossanen. U. I. (ialeatius Floreimonleus, eiiiscopus Ai|iiiiKilcii., Sufssanus.

SS. Triuilalis

R. D. Chrysostonuis Gimilianensis, al>bas lie Cajcta, Calaber.

(iiiNrRAi.i:s

(iuni\r.M.

R. P. Franciscus

Romcus, Gcneraiis

Ordi-

nis Prirdicalorum, .\rclinus.

PAULI

III

ANNUS

16.

CIIRISTI 1549.

345

R. P.

Bonavcntura

Piii.';,

Generalis Ordinis

Minorum Convcnlualium,

Costacciarius.

R. P. Ilicronymus .Scripandus, Gcncralis

,

Heremitarum Sancti Auguslini

.<

Ncapolitanus.

R. P. Nicolaus Audclus, Generalis Ordinis

Garmelitarum, Cyi^rius. Generalis R. P. Augustinus Bonuccius Ordinis Sancttc-Mariic Servorum, Aretinus. R. P. Simon Guicciardus Stampensis, Ge,

Farnesius Pontificio apud Cajsarem litteris significavit ', ut certiorem faceret Cxsarem maluissc Pontificemexpcctare, ut Ca!sar spontc sua Placentiam restitucret. Conqucri eliani jussit de libris contumcliosissimis in Pontificcm sparsis nomine Bernardini Ochini aj)ostaf;B, Ca;sarique cxponcrc, haTctici
cardinalis

internuntio

neralis Ordinis

Minimorum

Sancti Francisci de

Paula, Gallus.

liominis rabiem ac levitatem, rcique indignitatem ac infamiam in ipsam Ciesarcam majestatem redundare, cum h;i'c omnia sub ejus patrocinio committantur. De his libris impiis meminit

OFFICULES CONCILII.

Surius

additquc

Si

quis

ita

scriberet in

D.

Hugo Boncompagnus,

abbreviator, Bo-

nonien.
D.

quemadmodum liber iile perstringitPontificem, nemo a?quo ferret animo,

principes Evangelicos
et hic visus est c

Hercules Severolus, promotor, Faven-

tinus.

D. Angelus Massarellus, secrctarius, San-

ctoseverinus.
Pompeius de Spiritibus^ magister ca^remoniarum, Spolctanus . Subduntur nomina notariorum diversarum

dignus Sleidano Sacramcntario, in dcfuncti Pontificis contumeliam suis illis prajclaris Commentariis infarciret. Sanc qui talium Commentariorum lectione

quo non pauca

delectantur,

illi

facile

ranum,

ct id

genus

alia

quoque Mahometis AIcocommenta non admo-

nationum, qui fuere tredecim, et tlieologiai professorum,qui fuerenumcro octuaginta quinque,

quorum

ultimi ex Societale Jesu, qui Prcsbyteri reformati dicebantur, fuere viri insignes, Claudius Jaius, Jacobus Laynes, Alphonsus Salmeron socii sancti Ignatii, et Pelrus Canisius Ger-

manus, eruditis operibus clarissimus.

23. Detrcctatiim

a Pontificc fccdus cum

rccjc

Gallo : Ochini impia scripta et Vergeriiafide defccServire tempori maluit Pontifex, graviotio. raque imminentiamaladefugere,quam adversus

Ca-sarem^multaindignamolientem^Apostolicam
tueri auctoritatem

duin recusaturi videntur . Nequissimo huic apostata; Ochino ad inficiendas suis hairesibus Angliam et Poloniam tunc intento scelestissimum alium apostatam conjungimus Petrum Paulum Vergerium, qui internuntium Apostolicum egerat in Germania, ac plura etiam pietatis ardentissima adversus hcereticos signa dederat, sed dum curiosus in h;rreticorum [pcrlegendis libris vcrsatur, Theologicis disciplinis destitutus, in eoruin coeno inersus periit, ha^resimque aliis afflare non pertimuit, quare a Paulo Pontifice exauctoratum narrant Acta Consistorialia
'

cum maxima

Christiana? reirii

iii

Roma? apud Sanctum-Marcum

Julii mdxlix, fuit

die Mercu-

publica^ perturbatione, quare a fercndade translatione Concilii decretoria sententia abstinuit,

Consistorium, in quo sanctissimus dominus noster de reverendissi-

ac

minus malum
:

tolerare maluit,

quam majus
'

morum

consilio declaravit per ejus diffinitivam

accersere, ut narrat Angelus Massarcllus

his

VIII Novembris reverendus dominus archiepiscopus Materanus dixit de sententia validitatis translationis danda a sua Sanctitate, et quod egoreferrem cardinali SanctiT-Crucis animum suum, ut unius ex deputatis a Concilio. Retuli significavit animum cardinalium deputatorum super religione esse, ut pro nunc nihil agatur, tanquam eligendum minus malum contradicente imperatorc . Verebatur nimirum Pontifex, ne Cssar adversus Pontificiam sententiam intercederet et majores in Ecclesia Dei tumultus orirentur quorum malorum aververbis
:

sententiam Petrum Paulum Vergerium episcopum nuper Justinopolitanum, ob causas in cedula expressas, regimine et administratione Ecclesise Justinopolitana? privatum, aliisque poenis ajure indictis afficiendum essc, prout in dicta cedula per Sanctitatem suam sabscripta quae penes reverendum dominum Blosium electum Fulginatensem Sanctitatis sua; secretarium ex hujusmodi causa notarium remansit latius
,

constat

".

Percussus hac sententia Petrus Paulus Vergerius, in desperationem efferatus, acerbissime

tendorum causa,

licet Gallia^ rex

ardentissimis
fce-

studiis offerret se Pontifici ad

sancicndum
et

dus annorum adversus Caisarem,

Brosia re-

gius orator omni arte et contentione pellicere Pontificem ad eam societatem niteretur, tamen
Pontifex licet infensum Caesaris animum adversus Sedem Apostolicam experiretur, nunquam

adversus Pontificiam auctoritatem scripsit, actusque inreprohum sensum latius diffudit ha;resim in Polonia, ac inultos Catliolicos imbecilles in Sathana; castra traduxit, licet vero non semel de reditu adEcclesiam egerit, tamenfastu

nimio deterritus est, ne publice suos errores ejuraret, de quo Ilosius episcopus Warmiensis
postea cardiualis veluti de ministro queritur.
'

magno

Sathana; ad-

cum
'

Galio id focdus sancire voluit, ut Alexander

.Mass. in Diar. Ms. arch. Val. p.

Exl. in

.Ms.
'

card. Spada; sig.

ADg.

338.

Comm.

niini.

37. p. Clii.
sig.

Sur. in
13.

Acta Conc. .Ms.card.

Spada

num. 13i.

p.

ANX.

TOMHS XXXIII.

Rayn. XIV.

346

PAULI

III

ANXUS

16.
et

CHRISTI 1549.
Christum pro omnibus mortuum sacne
litteree.

24. Pntriarclia Aqnile(/iensis hxresis sitspicio-

te-

nem

anno in gravem hsereseos suspicionem adductus est Grimanus paincurrit.

Eodem

sfantur
25.
"

CompositcB controversia? citm Hussitis.

'

triarchaAquilcgiensisincontroversia de Prscdestinatione, quse ex hac occasione suborta est. Cum Ecclesiae lUinensis CollegiatEC conciona'

temere ofTendiculum populo Utinensi objecisset concionando, prtcdestinatum a Deo nuUo modo posse damnari, quantacumque scelera admiserit, prfescitum vero, sive reprobatum,
lor

Bohemia Prosper S. Crucis internuntius ad regem Romanorum missus, ut Hussitas Bohemite Ecclesiffi Romana; Fcrdinandi regis ope conciliaret, felicem in ea re operam navavit, de
In

qua
tio

re scripsit cardinali Farnesio, Hussitas ini-

pervicacia sua
regia vero

omnem

piam industriam

elu-

sisse,

industria

demum

evictos, ut

quantumvis virtutibus se excolere annitatur necessario damnandum, quibus verbis cumLuqui ejusmodi tberanis coUudere visus est verbis a virtutis studio avertere Clirislianum populum, atque in vitia ex quadam desperatione impellere consueverant, ob exortam ex
,

una cum litteris transmisit, non quidem qualia optanda

;

noniiulla sacri foederis capita admittercnt, quse ha!c vero fuisse

essent, sed qualia

possent tolcrari, ut sensim eorum secta deleretur assensisse eos, cum solemnis sacerdotum Hussitarum conventus esset, integruin esse sub
qualibet specie Sacramentum etCorpus Christi, non tamen adstringi voluisse, ut communicantcs admonerent, quod sub unaquaque specie sit

his verbis publicam oflensionem Utinensis vicarius concionatorem illum munere habendarum

concionum
cavit ad

interdixit.

Concionator vero provoqui

vii

Grimanum patriarcham,

Aprilis

hujus anni ad vicarium Utinensem

dedit,

litteras

deque Prffidestinatione sermone

, ,

instituto

preedestinatum concionatoris verba defendit quia tanideo non posse uUo modo damnari dem a peccato eruendus sit, pariterque prsesci-

integrum corpus, ob graves in ea re difficultates damnasse errorem quod sufficeret semel in anno confiteri, si quis vellet sa;pius sacram destitisse a celebranda Eucharistiam sumere
;

.loannisHussi hajresiarchcC festivitate

se

professos

tum

necessario damnandum, electionemque et prsedestinationem adeo necessariam sine uUa distinctione constituit, ut in nostra voluntate arbitrio(iue nuUo modo sit positum salutem

consequi vel damnari. Has patriarcha: litteras, ut hsereseos crimine infames, Utinensis vicarius ad censores fidei, qui agebant Venetiis, transmisit, iUi rem ad Komanfe Inquisitionis Tribunal detulere, vocatusque in jus a Pontillce patriarcba Aquilegien' conscripsit, in qua pluribus sis Apologiam sententiis excerptisexl). Augustino et nonnullis
SS. Patribus, scrii^ta in litteris confirmavit, sed ea Apologia majorem illi hcEreseos suspicionem
conflavit,

debitam exliibituros Pontifici de communione infantium articulum suppressum, quod sint pauci qui eam conferant, atque sacerdotes initiandos sacramenlo esse constringendos eam infantibus non collaturos, atque ut ea consuetudo dclenda sit operam daturam regiam majestalem in conventibus ordinum nomine totius regni ut postuletur a Pontifice facultas archiepiscopo concedenda, ut absolvat Hussitas eosque in gremiiim Ecclesi;e restituat, qu;r ut promoveri possint cursorem Romam direxisse, ut Pontificiam inentem
el
;

obedientiam justam

lisque in

donec

in Concilio Tridentino

plures annos extracta est, sub Pio IV constituti

sunt judices Theologica scicntia florentissiini, consenscre plurcs sententias apud divos (jui Augustinum ct Prospcrum asscrtis a patriarcha ac patriarcham xvii non dissimilcs rcperiri SeptembrisMDi.xin crimine licTreseos purum ac liberum pronuiitiarunt, vetuere tamen ne ejus
,

contentionc deprecari, ut pahoruni defectus cxurat, pacta enini cum Hussitis concordia, sc omnes liaMcses in Bohemia serpentes gravissimis edicUs clisurum, atque etiam illicitos libros prohibiliirum, ac progressu tcmporis ab iiis, qui
intelligat,

summa

tern;v charitatis ardore

utraiiKiue speciem
diligentia
et

sumunt

o})limi archic|iiscopi

unquain mandarentur gravcm otfensionem parerc ac turbare pUirium mentes i^ossent. Purum autem ac nitidum dogma Catholicum est,
litlera', vel

Aiiologia

ty|)is

cum hujusmodi

sententitc

nuUaiiumanaindustriasaIutcmcoini)arari posse sine gratia Dei, (jUcT per merita Chrisli conevadcre fcrlur; ncc qucnniuam damnationcm

excmplis plura obtineri posse, perpensis porro omnibus sc comperisse plures ad lUissilas deflexisse, ut confcssionis molestiam defiigerent, jam vero cum sint professi confessioncm auricularem neccssariam, ac tantum sub uiia (|uaiitum sub utra^iue spccie contincri, sperari posse brevi lemporis llcxu consuctudincm commuiiicandi sub utraquc relicluros. Ciediltir etiam Uutlicraiios animis dejectum
iri

cum

videriiitcos,(|uiluis

maxime

nilchanlur,

cadem gralia, cui tan^iuam principali secundaria cooperalio nostra conjiingcnda est Dcum vcro ex parte sua velle omncs salvos licri,
sine
'

ad Scdis .VpostoIic;c obsc(iuiiim conjuiutionemquc rediissc. Dat. l'raga'Xiii .Novembris mdxiix.

" Dominationis vestr.TC revcrendissiiiue humillimus ;ic dcvotus servus Prosper c Sancta Cruce .

1,.

Tom. de Val. sign. iniin. i!o:i. KtI. il). p. 151. 152 cl ICO.

p.

3a2.
'

1'aI.
'

Ib.

p. 1)2.

Ms.

i-aiil.

Pii.

sig. min).

260. p. 139.

PAULI
iVt.

III

ANNUS

16.

cnRiSTi 1549.

347

De singulis
'

his controversiis coniposi-

ciim Hussitis, sive cuni Calixlinis, exlant alire SebastianiPigliini episoopi Ferentini iiiternuntii Apostolici in r.ernianiam decreti ad eumdem
tis

vendi

resagant, tlagitare(|ue, ut archiepiscopo absolpotestas conferatur, utque gesta a sua

Sanctitate confirmari effiagitent, qua' liaci^mus regia majestas privato nomineogii, ac si ipsi in comitiis dixerint missuros ad l'ontificem oraio-

cardinalem Farnesium Reverendissimo el ilhistrissinio cardinaii

:

Farnesio.

Tandem

regi;e majestatis
,

opera post gra-

vissimas
Calixtini

dilficultates

sacerdotes,

communicant
'<

favente gratia qui sub utraque specie populum, ad Catholicos articulos

divina

profitendos adducti
primitivcc et

Credere se secundum
Ecclesia' Concilia,

universalis

nec ulterius contendcndum sensere tlieologi, cum vox /inive/sa/is omniacontineat professi quoque integrum esse sacramentum sub una specie, semper deberent communicantes ad monere, quod sub unaquaque specie est inte gruni Corpus , noluere tamen obstringi, ut repeteretur singulis vicibus, sed id pra^dicatum iri, ac universos inconventu consensuros. Circa articulum confessionis contendebant, (juod sufficeret semel in anno confiteri, etiamsi quis vellei sfcpius sacram Eucbaristiam sumere, sed demum ad Catholicam sententiam revocati sunt. Circa quintum articulum de festo Joannis Hus, assensere, ut id festum infaustum aboleaiur. Circa obedientiam Pontifici exhibendam, addidere justam etdebitam, nec altercandum visum est, cum nilinjustum ab his exigi possit, atque ipsi arcliiepiscopo Pragensi creando oninem obedientiam sacramento spondere debeant, archiepiscopus vero omnem fidem, subjectionem ei obedientiam polliciturus sit. Circa articulum de compactatis, scilicet in quo sensu essent
;

regium quoquc, ut rem provehat, se adjuncturum. Ccrtiorem etiam rcddit regia majestas beatiiudinem ipsius, concordia hac constabilita, regni ordines ad publica comitia vocaturum, atque in iis acerbissima edicta promulgatum iri adversus omnes hjereses, quaj in hoc regno serpunt non exiguo numero atque summa diligentia rem confectum iri, ut in optimum statum redigantur omnia, ac libri h;erefici prohibeantur, et quss ab ipsius sanciires,
,

taie

pro salute

animarum commonenda

visa

opus provocatum iri. Datum Prag;i; xHLNovembris mdxlix . 27. Spes o/iti//' rcdmtcgrd/ichr fidei /ii Anf]Ua. Hoc anno in Anglia gravissima; rerum conversiones contigerunt, quarum occasione de redintegranda in eo regno Catholica religione actum est, extant enim Alexandri cardinalis
fuerint, in

Farnesii

litterffi

'

ad Pontificium in aula

C;\:;sa-

quibus jussus est Pontificio nomine agere apud Caesarem, ut pro restituenda in Anglia religione Catholica vires conjungat, muniri enim viam huic rei, quaj facile ad exitum perduci possit, Ca^sarem gravissimis ex causis ad pium Iioc opus obstringi, cum ob
rea internuntium,
judiciaria acta postulanie Cffisare in

Henricum
illius

regem

Clemente VII confecta, defectio

intelligenda, disceptatio pra^termissa est, cum noTtf pactiones initfp sint, quibus veteres anti-

ab Ecclesia secutaesset. De rerum .\nglicarum spe ha;c .lo. Maria de Monte legatus Concilii Bononiensis scripsit ad Alexandrum card. Farnesium Haec mea
:

quantur, frustraque disputaremus, in quo sensu vetera compactata accipienda. Circa ultimum articulum non visum est anxie disquirendum, cum archiepiscopus religionis Catholic studio et eruditione pra?stantissinius creandus sit, qui multa emendaturus sit Catholica ccnsura superest indecisus ariiculus de communione infantium, ac regia majestas de ea se acturum cum felici successu in conventu ordinum sperat. Porro archiepiscopus initiandos sacerdotes
:

flxa est

sententia,

ut reverendiss. atque

illu-

obstricturus
tibus

est

articulos observandos,

sacramento ad hos omnes neque ad dandam infanac multi ex Calixtino-

Poluscreetur legatus ad invictissimum imperatorem et ad regem Christianissimum, et ad quoscumque reges et principes Christianos, ad quos eum declinare, vel a quibus subsidia petere contingeret, et ad Anglos ad unitatem et gremium Ecclesia; redire volentes, et nos porrigeremus manus adjutrices, ac divenderemus et oppignoraremus mithras, calices, patenas, nosque omnibus opibus spoliaremus , subjicitque, deberet sua sanctistriss. card.

tas attollere in C(]elum

manus, gratiasque Deo

adeo propagarit, ut
videat,
si

communionem,

agere,

quod vitam

sibi

sacerdotibus consentiunt, ut non delur. Itaque ille usus apud paucos supererit, quibus

rum

non omnimodam recuperationem

:

consuetudo. Superest ut veniam praiteritorum deposcant, regia majestas ait se nomine totius regni misso oratore petituram, atque eiiam in Conci liis

extinctis, delebitur

tamen spes recuperandi illius regni optime comparatas alat necnonlegatum per litteras urgere, ut ad Cwsarem pro statu rerum Anglicanarum se conferat Opinor enim , ita concludit, quod
:

cum
bus

ipsius reverendissima dominatio tot dotiet

decretum

iri

aliquos, qui pro ea deprecato-

ornamentis naturs

sit

pr;cdita, tantaque

'

Pighini

lit.

adcard. FarD. ei

Ital.

Ext. in Ms. arch. Vat. sign.

num. 3224.

p. 100.

Ext. in Ms. card. Spada: sign. num. 37. p. 91. Marix de Monte car. Leg. ad Alex. card.
'

Lit.

Jo.

348
gratia et auctoritate

PAULI

III

AXNUS

16.

CHRISTI 1549.
diligenter pro-

apud Ctesarem poUeat, im-

inducendam lacere videbantnr,

plicatissimishis litibus de Concilio, transLatione

et

reformatione expediendis utilem operam na-

ponebant, ut inde Confessionem, pcenitentias, dierum ac jejuniorum observationes, omnesque

Ecclesise ac

vare posset, et ha^c sufficiant in tot occupationibus meis, qute omnia submitto sapientissimo
judicio vestra; reverendissimic et illuslrissimae

superiorum prseceptiones contemnendas junioribus non a!gre persuaserint. Ex

reverendissimi domini mei cardinalis Sanctai-Crucis, etc. Bouonise xi Septembris mdxlix . 28. Occupatus erat Ca^sar in Belgis ad Phisacramento, lippi filii obsequium adigendis defuitque praeclarre occasioni AngliiB ad Catho-

dominationis

et

demum Scripturis, qua; apud eos quorum sensus non fuerunt in rebus divinis exercitati videntur facere pro secfariis, ut de Sacramenti duplici specie, de officio precum in lingua vulgari, ac similibus ita fidem majorum nostrorum in iisdem tractandis elevarunt, suam
aliis

sinceritatem commendarunt,

cam religionem
sidiis

revocandae,

cum maximis

dis-

ob varias pugnantesque inter se hareses importunis hominibus novum Evangelium excitatum ab inferis propagantibus,
arderet,

male qua?dam Scripturai loca distorquentibus. vanitatem Sed impudentissimam eorum

inquit Surius,

ipsa doctrinaj varietas et pu-

gnantia coarguit, qua; nihil potest habere cum veritate commercii . At senatus Anglicusarmis
orlas seditiones compescuit,

cium de earum

auctoritatibus,

sumpsitque suppliaucta etiam

dissidia, ac

subinde inter proceres ha-relicos

Thomas Semerus
experiri

Anglici regni protector (sed verus eversor) tandem impietatis suae pcenas

animosque suoprajoccuparunt, ut exinde in quibuslibef controversis locis maximisque mysteriis explicandis, etiam ubi sacri contextus verba, circumstantia\ omnisque antiquitas aperte sonent lubenter istorum falsissimis pro Catholicis ineptissimisque Commentariis omnino acquiescant, atque ita tandem discipulos suos corruperunt, ut quaslibet de Deo, de Sanctis, de Sacramento, de Sacrificio impias opiniones facile hauserint. Atque de Patribus antiquis Ecclesiffi Doctoribus, vel singulis, vel in Concilio collectis, ita apud suos disserebant eos fuisse homines (ac si Protestantes nihil humani

rum

Joanne enim Dudleio Warvicensi comite de republicamale gesta accusatus, sibi metuens una cum Eduardo rege pupillo
coepit, a

habcrent) et non modo errare potuisse, sed et in multis quod undique cx singulorum scriptis (incommode aut male intellectis senfenfiis frau-

dulenter
turpiter

congestis)

demonstrare
fuisse.

nitebantur,

Windesoriam prssidii causa confugit, desertusque ab omnibus, dcditione nuncupata, incusloOctobri conjectus est. Quam infelix vero fuerit Anglia" status sub hoc regni procuratore tyrannoque ncquissimo, cum sua aucto-

hallucinatos
prsecipuis

Et

Augustinum
multa
refra-

quidem ex
confessum
sibi aliter

unum

etiam errata sua

diammense

esse, et peculiari libro

ctasse, sa?peque

item admonuisse omnes, ne

crederef,

quisquam

quam

videret id

impietatem diffundendam, pcrdendamque rem Catholicam arniaret, narrat subjectis vcrbisNicolaus Sanderus: Cumcajterinovimagistri.tummaximeisti, quos diximus (sciiicet Bucerus, Petrus Martyr,
rilate perfidissimos litcresiarchasad

esse inScripturis consentaneum,

ret.

quod affirmacompellantcs

Ac

mox

captiosa aposfrophe

auditores sciscitabanfur ufrum a?quius esse putarent, Scripturis sacris, quaj errare non possent, credere, an doctoribus, hominibus scilicet,

Ochinus) theologastri coeperunl tandem ex pulpilis et calhedris professioni theologicai olim assignatis suo moredocere vel potiusdeclamare.omnique ad fallendum composito artificio, ut ad quossinguli non modo Theologire (utolim) candidati,quircliquas neccssarias artcsante didicerant,

qui

falli

possunt,

ct fallere

se

enim

id

nium classium, qui

scdjuvcnesacadolesc(Mitulipuerietiamomlaline loquentes intelligerc potuerunt, accedcrc,eorumquc leclionesetconciones quolidie audircsunt coacti, quoenimquiquc minori crant ;ctatc, ct doctrina et judicio imperiliores, co erant islorum fraudihus magis obnoxii. Istorum crgorudioribusaniniis, ac pruricntibus ca-ferorum aurihus,

tantum requirere dicebant, ut omnes potius Dco orcdant quam hominihus. Hac fraudc impcriti permulti decepti non adverterunt antiflicsim, seu collationem non facicndam esse intor Scripfuram ef Pafres, nec in eo vcrsari qua-sfioncm, ufrum magis Dco an hominibus, Scripfuris vcl Docforum libris sit tribuendum, scd illud pofius, ufrum quoad Scripfurarum inlolligentiam ct exposifionem,
('

istis

paucis

indocfis,

turbulcnfis ac sceleratis

transfugis securius,
vel

quam

illis

antiquissimis,

sancfissimis, docfissimis Patribus, vcl singulis,

primum cx diffici-

simul omnibus crcdendum

-2i>.

sit.

lioribus Scriplurarum locis, variisquc de pra3scienlia, pra-destinafione, rcprobationc a>tcrna,

rcruniquc ac cvenfuum nccessitafe impiis tracfafionibus insfillarunf incredibilcm curiositatcm et dc rebus summisconfcndcndilibidinem.
Aliis ex locis

Hoc miscri adolesoenfcs ha!c non observantcs, suis magistris, ac si non aliud quam Dci cIo(|uia fundorcnt, sine exccpfiono obtcmperabanf, docforibus autcm ac Conciliis iion

alilcr nisi

quatcnus sacris

lifteris

conscnfanea

sub

iiriefcxfu assercnda;

libcrfafis

diccrcnt. Cujus rci, vel sc ipsi, vel suos pra3celiforos facicbant judices.

r)niiiia iila, (|ua'

ad

liiciitiam

vita'

^r

mnrum

PAULI

III

ANNUS

1C.

CIIRISTI

1549.

349

De Ecclesia, episcopis, presbyteris ac pastoribus, quia multos horum noniine ctauctoritate in avita fide retineri cerncrent, admonebant

diu cohibcbant suam lantum Prolegomenis ad quamlibet hieresim indiffercntibus. Animas enim isti et linguas habcntes venales in sccta

illam firminam esse, ctdebere obcdirc viro suo, id cst, Christo in sacris Scripturis loqucnti, (At isti Sathan;c sensum Christi verbis affingcbant)

addebant etiam istos, nimirum sacerdotes non cum debere elevare se super populum Dei omnis multitudo sanctorum sit, et ad clerum partemque sacerdotalem non minus, quam illi, quos clericos et presbyteros vulgus vocat, perita cum Chore schismatis auctore pastineat sim concinebant isti.
,
:

constituenda omnino a Cramnero archicpiscopo, (|ui ultra Lutheranismum non ci'at progressus, is itidem a protectore pendebat, qui in Zuinglianisnium, licet sententiam suam us^jue ad futurum ordinnm conventum occultarct propensus videbatur, Bucerus autem etiam in .ludaismum utpote ex Judaeis oriundus multum putabatur proclivis. Petrus Marlyr molliter et serviliter se in
,

(i

Biblia

autcm

sacra, quac

illi

omnem

veri-

Nam

tatem complecti dicebant, ita data opera seu Latine seu Anglice versa et pervcrsa legenda

proponebant, ut in eis Ecclcsise, presbyteri, sacramenti, ac similium vocabula, quorum vel venerandisnominibus antiqua religionis veritas contineri, et plurimi in vetusta fide teneri videbantur, nuspiam extarcnt, pro quibus substituerunt congregationem, seniores, secretum, et hujusmodi vocum novitates. Illud autem ab Apostolis ipsis verse Ecclesiaj, et rite Christum colentibus Christianis, ut ab heereticis hominibus, ac conventiculis discernerentur, attributum Catholici nomen, quo solo multi a sancto

accommodatione gcssit. quam in Germania imbiberat, et illinc in Angliam secum adve.verat, non aliter nec diutius defendendam vel retinendam statuit, quam quod id Cantuariensi et protectori visum esset, nosque ipsi, qui hajc scribimus, eum docentem audivimus, cum impium
secta; et doctrina3 sua3

Lutheri ha;resim,

de Eucharistia ac corporis Christi tractatum ex historia Coense Dominicse, et niaxime ex undecimo capite prioris Epistolffi ad Corinthios adornaturus in eam tractationem ita est iagressus, ut anxius an pendulus prorsus h;creret, veterumne Protestantium, an novorum Sacramentariorum sibi esset doprffisentia

quemdam

gma defendendum,
prffiscriberet
,

Augustino edocti

in Ecclesi;e greniio

tum

reti-

quid enim archiepiscopus quid Parlamentum sequendum

erat, et de re

nebantur, partim falsa interpretatione eludehant, partim sibi et suis tumide usurpabant, partira ridicula inversione in cacolycum mutarunt ac nonnunquam etiam cum Donatistis diabolicum esse inventum, ac sine Verbo Dei institutum dixerunt. In papam incredibili seniper scurrilitate ex quolibet textu Scriptura' insane debacchati sunt et maxime in festo Jam in omnibus SS. Petri et Pauli . Et infra officinis et tabernis, in popinis et fornicibus de
,
,

constitueret,

quod tum coactum

quid

tota prolixe deliberabat,

demum

protector

docendum mandaret, miserrimus homo exaula in dies expectabat, quorum tandem per lilteras
Cantuariensis comperta voluntate, se subito in Calvinistam transformavit, et deinceps usque

<<

fide inibatur disputatio,

sacram Scripturam Hieronymus olim questus est) garrula anus,

i^ut

de-

denique prEpsumebant, lacerabant, docebant antequam discerent, alii philosophabantur inter mulierculas, alii discebant a foeminis, quod viros docerent, prsecipue autem Apocalypsis, quae tot habet sacramenta quot verba, in omnium ore versabatur, inde Protestantes sua dogmata confirmabant, inde ad sensum suum incongrua aptabant testimonia, magna id audacia edisserentes aliis, quod ipsinonintelligebant nec ad aliud quidquam tum (ut in sectarum iuiliis maxime fieri solet) vacabant .\ngli, quam ut aliquid novi dicerent aut doccrent. 30. Hactenus nil in ista nova secta certi habebatur prccter illud unum, quod cum Catholirus senex, sophistaverbosus, universi
:
'

ad mortem vel Calvini, vel saltem Zuinglii sectam est consecutus; magnus sane (ut D. Augustinus de Fausto ManichBeo dixit) Diaboli laqueus, qui verbo, scriptione, doctrina>que ac eloqucntiaj opinione plures seduxit moribus lam mollis et effteminatus etiam in sencctute ex illius coapostata; monialis suk consortio extitit, ut in illa jam mortua, orationc funebri publice deflenda turpissime se gesserit et Joanni Checo regio praceptori eum de uxoris morte per litteras consolanti sic responderit, se ita valere, atque ita sus conjugis charissima;
; ,

ferre, ut homo omnino dimidiatus poDelicatus monachus adeo solus csse non potuit, ut a foiminis divulsusnon se integrum, sed mutilum plane et dimidiatum existimaverit

obitum
terat.

cui

tamen defectui libidinosus senex

aliis di-

postea attulisse. Talibus heul auctoribus ac doctoribus infelix Anglia periif.

citur

medelam

lica

fide nihil sibi fere

communc

intercedere

vellent, et

Bucerus ac

cio scholffi

ex quorum judipitne omnes pendebant, assertionem

Jlartyr,
de Schisui.
.\aglic.

has religionis orthodoxa' in.Anglia stetit intrepida .Maria futura postea regina, soror Eduardi, quem gravissimis monitis a ccepta Catholicorum persecu31. Inter

cadentis ruinas

tione deterrerc

conatam
1.

narrat.Xatalis

'

Comes

Sander.

I.

i.

'

.Nalalis

Conies

liist.

iv.

350

PAULI

III

ANNUS

16.

CHRISTI 1549.

Fama est, Marlam novi regis sororem ut quiT Catholica dogmata diligenter complecteretur, visis hieresibus, quihus omnia repleta con-

taminataque fucrant, convenisse regem seorsum et in privatum thalamum, quem monuit, ut susceptam liauesim deponeret futurum enim, ut ira et indignatio divina euni affligeret, qui spretis divinis legibus et avitis sanctorum Patrum institutis, complexus sit recens liberius vivendi genus a legitima ratione sejunctum maxime vero iram Dei timendam esse rcgibus
, ,

leris CBCteris

tanquam auctoribus omnis probitatis, vel scehominibus subditis, qui pro viriet

etiam in Scotiam classe Henricus duceThermeo Scotos MarifE reginse parere coegit, atque Edintonio arce munitissima Anglos bello et peste attritos dispulit, atque alia ab Anglis antea occupataScotia' adjunxit. CommendatSurius eumdcm regem, quod accepto insigni regio ritu solemni sanctissimas leges ad regnum a peste ha^retica vindicandum promulgarit Henricus rex cum esset Parisiis severiter aniraadvertit in quosdam hacreticos habuitque solemnem et publicam supplicationem ad Deum ct Sanctos ejus. Deinde scripto quodam typis excuso tcstatur, se Catholicw fidei,
: ,

bus regum
divitiis,

principum

instituta servare ni-

auctoritatis

Apostolica>

et

cleri

suscepturum

tuntur. Turpe esse principi homini, nobilitate,

auctoritate,

patrocinium, palamque declarat,

quam

ex ani-

potentia,

stare

reliquis hominibus, at

honoribus pra3ingenio, moribus,

;

mo

detestetur nostrorum

temporum

hasreticos

prudentia, nihil differre ab infima multitudinc quod si Henricus pater odio Pontiflcis a Romana
Ecclesia desciverat,

non

esse in errore diutius

insistendum, quoniam, cum peccatum Henrici fuisset gravissimum, quia auctor tant improbitatis suis extitit, certe multo gravius futurum erat fllii, si consceleratorum hominum persuasionibus ab recta religionc, et a vera fide Christi incontaminataque se abduci pateretur. Inde populorum Catholicorum odia futura in ipsum regeni ante oculos proponit, et pericula cjus capiti imniincntia, et divinam ultionem, (jua' et
ipsi, si
ris

et hwreses partim e cineribus excitatas, partim recens inventas a Luthero, Carolostadio, Zuinglio, OEcoIampadio, Melancthone, Bucero, Calvino, et indignis aliis haTesiarchis hominibus monstruosis et pestiferis, quas etiam velle se aitc suis ditionibus extirpare, etin rem gravissime vindicare. Hac quidem ille rex catholice ct ut decebat regem Christianissimum, atque in ea re secutus est patrem Franciscum, qui nova dogmata ferrc non potuit, et sa?pe acerba sumpsit supplicia de haireticis. Videbant sane illi

in ea ha^resi perseveraret, et ejus

lantffi

impu-

minislris

impietatis, nisi cito ab ea

et

quam fere nisi tumultus et seditiones, Divinanim humanariimquelegum contemptum, magistratus odium et fastidium, et multa alia horrenda mala pariat novum illud Evangelium.
reges,

inipielale desisteret,

sime sororis verba,

tique trepidatione

immineret. Rex attentisnon sine lacrymis ingensibi

Et feliccs sane atque florcntes

blica;in quas exitiosa

illaB

sunt respu-

audivit,

perobscurum

esse respondit, quid agerct in tanta rerum magnitudine, futurum esse ut magis opportune

dogmata minime irrepseDeo runt. Speramus autem fore quandoque bene propitio, ut omncs intclligant, iiuam nihil
,

consuleret, at nunc ita oportere parere gubcrnatoribus. Hisdictis a lachrymabundo pucro

illis

nisi mera' fraudes sub puri verbi Dei

titulis

et

impostura' fuerint, quae

architecti et satores

et sincerai doctrinoe speciosis

novorum dogmatum
.

discedit.
ct

Cubernatores

cum puerum ita moeslum

orbi venditarunt

prope afflictum conspexisscnt, rati id quod non passi sunt amplius ut Maria cum puero regc loquerctur. VI porro Eduardus divino judicio ob flagitia percussus c vivis sublatus fuerit, ac Maria in regnum successorit,
crat,

33. Calcinus ab Espencxo confutatus. Hoc anno .Joannes Calvinus ha^reseos, qua Galliam infecit, virus confecit. Yere enim dixit

Propheta
'

Ahyssus abijsswn invocat. Et impii

postca dicetur.
32.

Henricus 11 Qallix rcx hseresibus

(jnum purfiare curat. sedilionibus Henricus

rc-

semper proflcere consuevcrunt. Hic in libcllo edito anno mdxi., Christum in Eucharislia' Sacramento existero^ atijue daorandum
in deterius
ita tamen, ut panem simul condiccrctcum Luthero, dcindoanno mdxi.v, cx libello suo adorandum cxpunxerat, tamen in Euciiaristico dogmatc proximc l>utlicro adhaj-

Anglorum
in

intcstinis
',

professus crat,

Calliic rex

benc usus

sisterc

Bononienscm
suscepit
,

exi)C(litioncm

Gallia Bclgica

Sellaquam arccm trucidatis Anglis ccpit, Amblitcllum ad dcditionem cocgit, Montem-Lambcrtinum cxtructa arcc muniit ad intcrcii)icndos

scrat, ac pra^scntiam Cliristi

in

Eucharistia, et

ul
rit,

commeatus Rononisc inferendos, eam urbcm in cxtremas angustias comjjulctand('tn(|uc pacis

conjunctioncm veritatis cum signo agnoverat, Zuinut etiam ad finem libelli scripscrit glium ct OEcolampadiumin hoc oflendisse, quod
:

cum Anglo

confecta' bcnevi

tum
(luia

toli

in

co

sunt, ut asscrcrcnt
ct

pancm

et

licio recepcrit,

rcfusa certa auri

pro sumpti;

viniim, Corpus

Sanguincm
siiit,

Chrisli

vocari,

bus

in

propugnaculis extriiendis

factis

missa

ipsorum signa

non intcrca simul hoc

egcrunl, ut iiiJiilominus veritas

I

cum
i).

eis

con-

lidc.

I.

IV.

nuni. 20. Snndcr.

!.

ii.

in Kdtiar. VI. Nalal. (".oines

1

C.laiidius Ksi)(!no.

I,

v. dc liucli. adoialione c.

l'.VrLI

III

ANNUS

IG.

CHRISTI 1549.
nobiscum,
bus,
et et
iiostri
illo

351
ciiin

juncta sit . Al ileimiin lioc aiiiio mdxi.ix, iii(]iiit Espencicus ', in im|iictatis intiinain abyssum prolapsus cuni lUillingero lacta consensionc
iion aniplius dixit,
Clirisli

(^hristo

cum

ejus a
a re-

nobis, ct nostri ab

breviter

signorum

rerum

signis Calvinianis localibus

Corpus cssc
iu

vere,

distantiis al(jue intervallis,

realiter ac

substanlialiter

Eucliaristia, scd

tanquani signatuni in signo, ncc conjunctam aniplius cum signo veritatem, scd Cliristum taiitum ub Eucharistia abcssc, quanlum cwhim distet a terra, et verba Cliristi IIoc cst Corpus meum : Hic cst Samjuis mcus, iion litteraliter, sed exlra controversiam (igurate sive per encrgiani accipienda, quo vencno plura regna in:

(iiuc nec Chrysostomo, ncc ulli ((luod sciam) veterum ante hos modernos, vcl per somnium vencrunt. Uuin etiam Bucerus Calvini reformator, qui(|ue oum ex Zuingliano refinxerat, argumenta hujusmodi

ex Domini in

C(X'Io

pricsentia ducta, et ejus in

(^cena praisentia opposita inepta putavit, irreli-

giosa, inconse(|uentia, impia, Itlasphema, furiosa etiam putarunt quidam Lutherani horum

tecit.

Opposuit Calvini ligmentis Espencicus SS. Patruni, ac maxime Chrysostomi oracula Auditores (inquit) suos de Eucharistia concionantes Catholici pro Corporis et Sanguinis Jesu Christiin ea veritate amandabant ad Deum verum, veracem, fldelem, omnipotentem, qui simul, quod aiunt, et seniel eodem temporis
34.
:

articulorum opiiositioni et collusioni nominaopponentes tim Zuinglianffi et Calvinian;c Christi omnipotentiam et veracitatem . 35. Armeni se Ecclesise Roynanse co)ijun(junt. Dum in Europa orthodoxa religio labe,

factatur

ab

ha^reticis

divina

providentia

lapidibus, sive

lapidum

da^onumque
:

cultori-

bus
oris
nii

filios

Abrahic suscitatura in extremis Asia3

sursum cum Patre sederet, et hic una nobiscum invisibiliter adesset, omnium nostrum manibus, ore, linguis exciperetur. Quod hic Corpus deguslamus, et Sanguinem delibamus, ejus esse, qui supra coelos proxime Dcum residens ab Angelis adoratur, qui plusquam Elias, non ut is Eliseo melotem, sed propriam carnem et ipsam habens, ascendit et nobis reliarticulo
quit, ubi, qu;eso, nisi in hismysteriis, qui illuc

Evangelium propagavit in primis Armesuavissimo Romana' Ecclesia; jugo, quod

Europaji plures excutiehant, se subjecere, de eorum enim patriarcha hsec referunt Acta Consistorialia

'

Roma; xxi Augusti .mdxhx, iuit Consistorium, in quo reverendissimus D. Marcellus tit.
S.

fecit

Crucis in Hierusalem presbyter cardinalis, verbum dc quodam patriarcha Armcno,

ad supernum utique thronum extulit, quod

nobis, ut hic teneamus et
huit, qui etiam

et

manducemus,

exhi-

hac vita sumus, in hoc nobis ccelum sit, quod enim illic sumnio honore dignum est, id in terra nobis ostenditur, non Angeli nimirum, non Archangeli, non Coeli Coelorum, sed ipse horuni omniuni Dominus, et verum in ccelo corpus, quod nunc in terra videndum, tangenin

dum

qui superioribus diebus ad Urbem venerat, et qui se otferebat pritstare obedientiam Sanctitati sua' et RomanaiEccIesiEe, pctenselectionem

mysterio

facit, ut terra

de persona sua in patriarcham Armenia' a populo celcbratam per Sanctitatem suam approbari, et fuit

commissum ncgotium eidem

rcvc-

dum

et

sumendum
et

tibi

pro[)onitur, quasi Chris:

tus nos sic alloqueretur

Et te sursimi in ca'lo

habeo

deorsum

in terra tibi
est,

contrector

et

Nec mihi satis desiderium satiat, quod

copulor.

ut neque

luum

inde data

tui

in ccelo origine tibi primitias habeo, nisi rursus ad

,

terram descendissem neque simpliciter, ac utcumque tibi connector ac commisceor, sed et in esum trador, et manducor, ut summa fiat
copula, conjunctio et unio, ut nullo nos deinceps intervallo distare, aut niliil jam niedii esse
esse velim, sed e

duobusunum

fieri, et

utracjue

unum

esse malim.

omnia Chrysostomiana conferat lechoc est, vincula, copulas, unionem Christi (quod hic auctor sspe ait) maHa;c
tor

cum

Calvinianis,

ximum esse amoris signum. Sic tu his (inquam) mysteriis et per hac mysteria, qu;c utique non
alibi,

rendissimo Marcello cardinali, necnon reverendissimis de Crescentiis et Sfondrato . Tradunt eadem Acta in eodem senatu Portalegrensem episcopatum fuisse institutum in Lusitania a Pontifice, alque Olyssipponensi archicpiscopatui addictum. 3(i. ApostoUci labores S. Francisci Xaverii itpud hidos et Japmienses. In Indiis - ultra Cangem hoc anno S. Franciscus Xaverius legatus et novus Apostolus, Japoniorum insulis, in quibus nunquam auditum fuerat Chrisli nomen, Evangelium maximis cum laboribus felicissime intulit, in quibusreligioChristiana ita effioruit, ut maxima Barbarorum multitudo fide Christiana exculta in iis martyrii coronas suo i)urpurata cruore collegerit^ dum impura sacerdotum et monachorum cohors Lutheri suinis grunnitibus excitata in vetitarum libidinum coenovolutata inconstantes populos ab Apostolicis, et Evangelicis institutis deficientes, ementito Evan-

gelii

quam

in terra celebrantur, ct

sumuntur

nomine, in Salhana' castra traduxit. Itinam perpenderent novatores proprium csse luvrcti-

'

Claudius Espenc.

Iiomil. 3.
I

Cor. sci. de cara

I. v. c. 9. p. H9o. Chrysost. 1. de Sacer. ad Eplies. et 6. ad .\Dtiochen. IV Reg. .\i. liomil. 24. in vit. homil. 33. ad Antioch. et i:). in I Tim.

.\cta Consist.

sig.

134. p. 15.

Orlandiu.

1.

i.\.

Ilist.

Soc.

352
corum,
tere,
lii

PAULI

III

ANNUS

1G.

et

CHRI.STI 1549.

fideles mille dolismendaciisque perveratque distortis interpretationibus Evangeproprium autem EvanKclium obscurare
,

desistas, ut

dum

vita suppeditat,

sanctissimic

voluntatis sube mihi det, et plane agnoscenda,

verffi

ejusdemque Romana? et Apostolica; Ecclecollustrare Evangelio sia; signum infidcles atque ab idolorum cultu ad veri numinis cultum ritumque Catholicum ccelcstibus miraculis veraque doctrina traducere, quod in Evan,

socios

omnino exequenda^facultatem: idem caeteros oratos volo. XIX kalend. Februarii

.

MDXLix. Cocini
res

Cum Malacam

applicuisset,

duo

lx>ti

rumo-

geiico viro legatoque Pontificio Xaverio tanta

pompa
tur
:

emicuit, ut pseudoevangelicorum novaillius

torum tencbraj

splendore facile discufian-

suscepti porro ab eo tanti fuere labores

pro Christi Evangelio apud Indos .laponiosque propagando, ut vere quod de Paulo dictum cst a Christo, illi Apostolatu simili perfuncto adscribi

possit

' :

Vas electionis

est

mihi

iste,

ut
:

ardens Japonicae profectionis desiderium magis incenderunt, alter erat, quod dynasta quidam in Japoniaperdiscendae legis Christiana^ cupidus misso oratore ad proregem India; sacerdotespostularet; alter fuit, quod sacrosancta; crucis insignia, jam inter Japonios in honore esse in quadam insula dicerentur, atque excitarentur in adium vestibulis ad fugandos daemones, cum Lusitanos crucis pra?sidio ad tetra ca monstra abigenda uti cognovissent quippe in
:

porfet
2)ro

nomen memn coram

gentibus et regibus

oppido

quodam cum

deserta domicilia, et da}-

illi, quanta oporteat eum nominc meo pati. Reversus iile e Cambaia> regno Goam, profectionem Japonicam adorna-

ego enim ostendam

monum
sitanis

spectris, ac terriculamentis infesta Lumercatoribus rei totius ignaris ad hospitium Japones assignassent, dwmoncsque crucis

nec ullo pcriculorum, qua; commemorabant amici, horrore, nec itineris longinquitate, cum Japonii Goa amplius mille et trecentis leucis divit,

signo fugati cssent, Lusitanorum edocti periculo exemploque cognorant, nihil csse adversus insidias terroresque daemonum Christi cruce
praisentius, de quibus ha>c S. Xaverius Apostolicus nuntius Romanis sociis Malaca scripsit
'
:

stent,nec pelagi drocellis infamis totas sajpenaves vorticibus absorbentis sKvitia deterreri potuit, existimabat enim indignum,legatum Apos-

38.

Societati

Romam.

tolicum saluti animarum, et coelestibus lucris inhianlcm inde terrcri, unde terrenarum opum avidi mercatores non arcerentur, responditque amicis Servorum Dei animos magis conquiescere in periculis quam in portu, nec majorem se unquam sensisse quietem, quam in ixstu ipso laborum atque discriminum . 37. De suscepto pio consilio haec S. Frauciscus Xaverius ad S. Ignatium e Cocinensi urbe India;, scripsit Patri Ignatio Loiolte pneposito generali. Abest Japonia ab urbe Goa leucas amplius mille trecentas ex itinere, et urbs Malaca et Sinsc attingenda; sunt, nullis verbis exequi possum, quantum cx [)rovinci;c hujus susceptionc
:

tum

Pridie kal. Junias anno post Christum naMDXLix, perveni Malacam, vixe navi descen-

deram,

cum Lusitanorum mercatorum

fieri

litteras

cx Japonia accepi, ex quibus cognovi principem

quemdam Japoniw virum

num,
tatis

vellc Christia-

itaque legatos ab eo ad [irKtorem India' missos cum mandatis ut aliquot nostr sociegistros.

homincs postularent Christiana? legis maIn iisdem litteris illud quoque erat

'

scriptum, in quodam Japonia; oppido mcrcatorcs Lusitanos jussu regis inhospitium dicmonibus infestum, ac proptcrea desertum csse deductos, ibi cum ignari totius rei Lusitanilacinia
retrahcrentur, ct conversi nihil
rent attonitos quid
scio
(juo

omnino cernespectro ne-

tandem

id essct requisisse.

fructum capiam divina; voIu[tatis.Constat enim iter plurimisac maximis tempestatum.Syrtium, Piratarum periculis obnoxium esse, ut prfficlare
agi

Nocte autem ijuadam

extcrritus

cum famulus

cum

naviculariis videatur,

si

alternre naves

Japonicum teneant cursum. Ego vero

intcriore

quodam animi sensu

animatus([ue sum, ut Japonicsc profectionis consilium abjicicndum mihi non putem, nc si pro cerlo ([uidem liabeam majora discrimina subcunda quam unquam antca in omni vita. Tantam mihi
sic affcctus
,

exclamasset, eo clamore reli([uos excitatos arripuisse arma, aliud quid[)iam cssc cxistimantcs, quibus tumultus causam requirentibus rcspondisse pucrum se nocturno spcctro perculsum inclamasse. Indc fa-

mulum

spem

religionis

pro|)aganda>

Pauli

Japonii
:

illum com|)liires disposuisse criices in cvanuisse, denique incoias enuntiassc Lusitfluis in teclis illis Diabolos lial)itare, et simul quasissc quo landcm remedio fugarcntur, tuiu rcspondisse Lusitanos, nula'dil)us, et spcclra illa

scrmo, vcl i[>sc polius Deus injecit . Et infra Te cgo, [)ater anima^ mea:', summcquc mihi vcncrande, positishumi genibus (sic cnim iianc tilii E|)islolam scribo, tanquani si pra-scntcm
intuerer) su[)[)liciter oro, ne

lum rcmcdium crucc pi\Tsenlius invcniri. llaquc [loslcaquam cam domum Lusitaui crucibus
miinicrinf, cxcm[)lum iiicolis sccufis anfe domos passim cxcilafas cnices. .\d h;cc nunfiaba-

Deum

[)ro

me

in

tur

iii

Japonia lafissimum
gcnfciu
ciiiiii

Evangdio

patere

sanctis

sacrificiis

tuis

ac

prccii)iis

obsccrarc
Ep.
ix.

caiu|)Uiii,

|iru(lontcm esse atquc

Acla Apost.

c.

!.

'

S.

Fr.iiic.

Xavor.

I.

ri.

'

llMil.

;ipii(|

Tuiscll

I.

111.

Kp. IV.

PAULI
ingeniosaiii,
t|ue

Iir

AXNT.S 1G.

CHUISTI
.Mariic
et
iii

1541).
assuin[ita' sacro

353
anno
.mdxi.ix,

rationi oiitiMnpciaiilom, (liscciidikai. Jui. mdxi.ix.

Ccrlum

percupidam. \
;)!).

Malaca

cum

\i I.usitano dcslitiitus na^igio Xaverius, Sincnsi navarclio idololatra transcgit. Dci niagis (]uam l)arl)ari fidc confisus, timorcs(]uc

([uoniam alium porlum tencre non liciiit, Cangoximam, qu;c Pauli a Sancta-Fide patria
Hoc a[>[)licuimus . Multis interjectis nomine [)Iurimuiii debemus, quod nos in lias Barbarorum tcrras dcduxit, ubi nos ipsos peni-

esl

omncs,

(jui

Doi fidiiciam miniicrenl, ab sc ab-

jecit. .lani in cursii crat navis,

cum

Barbari d;e-

monem,

jactis sortibus,

ingemiscente Xaverio causa susceptam ad diaboli arbitrium disturbari is dolor geinino casu auctus est, nam
:

de itinere consulucrc, profeclionem suam Dei

obliviscamur. Nam cum ethnicis ct voroc hostibus omnia tencantur, in quo spcm habemus, ad ciijus pr.Tsidium confugialus

religionis

mus, domi

practcr

nostr.T, iibi Cliristi

Dcuni habemus neminem. Etcnim Domini religio vigct,

XaveriicomesEmmanuelSinajactatione navis in apertam forle sentinam in caput prolapsus mersusqiie ad umbilicum usque a-grc cxtralii
,

nescio quot homines ipsi ac rcs creat;r, vcluti

parentum, patria?, consanguineorum amor, aniicorum consuetudincs, vit;c commoda, morbo-

potuit,

cumquc
:

(jue grave accepissct incapite,

diu cxanimis jacuisset. vulnusprecibus Xaverii

percuratus est

mox

vero navarchi

filia

agita-

rum remedia nobis impedimento sunt, quoininus omnes spes nostras in uno Deo fixas et locatas habeamus. Hic vero tam procul abdomo
atque inter Barbaros, ubi omnia pr;esidia subsidiaque humana dcficiunt, una Dci fiducia nitamur necesse est. Ha'c tantorum erga nos Dei beneficiorum cogitatio non vulgarem nobis pu-

tione navigii excussa in fluctus vorticibus liau-

idolum versis respondit edita sorte malus dicmon, si EmmanuelliomoCbristianusperiissetinsentina, puellamin niari nonfuisse perituram advcrsus
sta,Barbaris(|iie ad [dacandumsacrificiis
:

dorem ac verecundiain

affert.

Divinam enim

iiostis

insidias in preces ardentcs cfTusus .\avc-

omnia famulantur, navarchus ventorum vi adactus in Japoniam fle.terit, ac die assumptae in Ccelum DeipariT' sacro, reluctante Sathana, nautisque invitis Cangoximam in regno Saxuma? polissimam Pauli Japonii in Goensi gymnasio flde Christiana exculti patriam appulerit.
rius

Dei

benignitate, cui

pervicit, ut

nos largitatem pajne ocuHs cernimus, ut qui in ha?c loca divina? religionis ampliflcanda? studio venienfes aliquam a Deo gratiain inire arbitraplane videainus, idipsum sumbeneficium. Etenim ille cuin nos perduxit in Japoniam, reruin humanarum

remur,

demum

muin Dei
ainore,

esse

Ingressus
fice (ut

ita

Japoniorum regnum divus

III

quo irretiti minimum in Deo spei habebamus, penitus expcdivit, ut toti apti ex ipso penderemus etc. HI nonas Novemb. mdxlix. Cangoxima' . Lapso ab his exaralis lilteris tertio die, de tenuissimo inter Japonios victu usurpari solito,
et

.\averius legatus Apostolicus a Paulo

Ponti-

vidimus) ad convertendas ad Chrisfum barbaras Orientis gentes missus, ad omnia propter Evangelium ferenda paratissimus cum animadverlisset Bonzios idolorum sacerdotes Sathantc ad divinam gloriam aspirantis imperio ad nefandam hy[)ocriseos pompam, personatam sanctitatem carnis et piscium abstinentia induisse, ab iisetiam ne cujusquam Japonii offen,

humanarum rerum
los

gravissimis difficultatibus, qua; mentem ab cogitatione et amore divel:

lerent, ha?c significavit

Multis vinculis solu-

nos agnoscimus

fidcin
illud

spem nostram ac quominus cresceret, distinebant. Ad ha;c quoque non levecommodum accedit,quod
,

qua;

sionem incurreret, temperavit, multoque arciiorein abslinentisc legem sibi indixit subdit auctor Pro pane oriza, pro obsonio fere pomis
; :

deliciis eis qua?

alibi carnis

stimulos irritare,

oleribusque barbaro item more conditis leniebat desideria natur;r, nec tamen melius alibi quam in Japonia valuisse se scribit, scilicet non tam
frugalitatis naturali 0[)e,

animique et corporis vires solent infringcre, hic caremus omnino. Etenim Japonii nulluin altile mactant vel coinedunf, pisce vescuntur, interduin oriza, et tritico non abundant, herbis et

arborum fructibus
([uidem
ita

ut

plurimum
,

victitant,

et

pabulo charitatis. Deinde sedulam et accuratam operam dare linguffi Japonicic rudimentis aggressus
coelestis

quam

in pra^cipuis Cbristiame Qdei capitibus

Paulo (is phytus Go;c sacris Christianis excultus) complures dies summis laboribus desudavit . 40. De suo porro in Japoniam appulsu socios Goenses fecit certiorcs, subjectis litteris
tendis, adjuvante
'

convererat Japonius neo-

prospera valetudine ad multam usque senectutem utuntur ul facile apparcat, quam paucis sit eadem, qua alioquin est insatiabilis, naturanostra contcnta. Cangoxima, nonis Novemb. mdxlix .
il Addebat pios omnibus Evangelicis prxconibus, qui in India versabantur, variis litteris ad sanctitatem stimulos, atque inter alios socium, qui apud Paravas religioni propaganda'
.

Socielali

Goam.
regiones,

operam
tanlopcre a nobis
e.x-

Ad has

optalas,

Deo aspirante, pervenimus ipso die

III.

B.

dabat, ac jurgia quaniam cum Lusifanis contraxerat, sanctissimis Iiisce sententiis incre[)uit Insitum nalura? nostra; vitium esse dici:

mus, quod
'

saipe est incuriiu et negligenti;e

ita

Ibid.

I.

Ep. V. Ibid.

1.

iv. Ep. x.

Dei
RayN. XIV.

ac

nostri

obHvionem

AXN.

TOJIDS X.V.MII.

natura; conditionc,

35-'

PAULI
velo

III

AXXUS

10.

CHRISTI 1549.

tamquam

quodam oblendimus,
fallilur .

sed Deus

bono animo
clis,

esse,

vivere filiam cjus et salvam

Comparafis linguse Japonicffi le\ibu.^ nidimentis, ad prfedicandum .laponiis EAangelium sc totum impendit. Exceptus initio cst iegatus Apostolicus Xa-

non irridetur aut

csse. Ille vero Xaverii verbis

non

safis infelle-

qua^ utique vir sanctus in re persimili a Cbrisfo didicerat, indignabundus abscedit, suspicatus, opinor,

verius risu et cacliinnis a Japoniis, cum legis lingua Japonia biulcc Christiana" mysteria aspere ct impolite sonantc, elegantiarum expers
,

borrere, vel

eum, vel ab suis a-dibus abminorem sibi fidem habere de filia'

pronuntiaret

vcrurn divina exaggeratus con-

morfe narranfi. Domum re|)etenfi puer domesticus obviam venit, ct filiam vivam ef incolumen nunfiat, quo nunfio ma-stus [)ater exbilaratus

stantia, sprelis cacliinnis gentilium, fldci

Sym-

domum

properat, et

quam exanimem

reli-

repeterc ac docere non desiit, atque infirmus sermone, sed opere pricpotens, divinis miraculis potentiam Apostolicam explicuit a

bolum

Saxumano vero

rege, ut facilius

auditorum

ca-

ptaret benevolenfiam, legis Evangelici' priTdicandi potestatem edicto publico impetravit, per

qucrat,vivam reperif. 01)stii[)uif [)arens ad ejus aspectum, et manantibus gaudio lacbrymis ex camet sciscitatur, qui fandem rediisset in vita. Respondif illa se cum exisset e corpore, dum a ferris quibusdam satcllilibus ad borrenda qujc-

dam

terrenum enim regnum

sa>pe, ut ait Isidorus,

coelesfe proflcit; ita CliristianasacraCangoxima'

a D. Xaverio [)romulgafa. Qui verofrucfus ubcrrimi tanta paticnfia a novo hoc Japoniorum

deporfafur incendia, re|)ente duobus a viris quam egregiis ex eorum erepfam manibus viffc redditam. Sensit [)ater familias prasentissimam Xaverii opem, et una cum filia gratiarum crgo ad eum confestim redit, filia Xaverium ef

sane

describit gestorum Apostolo collecli fucrint ipsius scriptor c iMonumentis summa flde di Pauli jirimum uxor ac fllia, tum gnissimis propinqui et amici complures, qui baud iniquo animo tulerant eum factum esse Cbristianum, assiduis ejus monilis et bortalibus ad baptismum perducunfur. Hos deinceps subsecuti alii et paucorum mensium s|)afio cives amplius
,

ejus

socium
;

infuita

admirabuiida patri succla-

'

maf
des,

ct obortis

meex inferisrevocarunt, ambo lacbrymis [)rocumbunt ad pemox tota cum familia reliclis superstifioniEn, inquit,illiqui

bus
sio

patriis, Christianis sacris inifianfur.

13.

Disseminafa Iiujus prodigii fama, puafTerfur fotus

quidam

lumens ac turgidus,
in
fibi

qucm sublatum
[lulsis

suas Xaverius
:

ulnas,

et

centum, haud repugnanlibus in^ifisque propinquis, in iis Bonzii duo, (]uos cum aliis ali([uot ncopbytis Xaverius in Indiam misit, uf ingenuis artibus in Collcgio Goano et religionis imbufi

aliquofies sic affatus

Benedicat

Dominus;
lepra

tumoribus sanum reddidit. Cujus etiam

alius locuples et bonestus alta scabie ct

mysteriis, suis deinde |)opuIaribus reversi pro-

dessenf.
42.

Tpsc vero

nondum usum
fidei

monis adepfus prwcipua

Japonice conversa,

nosfra;

vernaculi sercapita

Iifferis([ue nostrafibus

con-

signafa neo[ibyfis e codicc populoque tradebat.

ad ejus confirmandam infer homines ethnicos ctalienos a veritafc 'docfrinam prodigiorum adminicula miraculaquc non deeranf.

Porro

rcspersus Xaverium per inlernunfium rogat, uf ad se curandum ne gravetur accedere,Xaverius excusatis occupafionibus, pro se misit e comifibus unum, qui salufafo suis verbis ;vgroto. semel, iferum, ferlioque [)erquireret, Christianusne fieri vellet ? cum leger aunuissef, is manu dcducfa in morcm Crucis bomincm signat, sfatimque abstersa csf omnis macula nifor rcdiil, uf nitorcm rcciperet animi, (|ui jam rcceperat corporis. Stelit |)romissis, el
:

Efhnico homini Cangoxima; civi honesto ac locupleti filiam, quam unice diligcbat, immafuro luncre mors absfuleraf. llunc amici neo|)hyti cognafiquc nonnulli nimiis angoribus deditum

Clirisfianus factus est. His prodigiis

quanquam

ad Chrisfi fidem populus |)ro|)endebat, tamen cx altcra partc Bonzii, qui iuitio silucranf, id (|uod .Xaverius fanto anfe pranideraf, ut senscrunt Chrislianis
vifia [)crstringi,
iiisfitulis

cum

doloris piene dcmenfcm, Xaverium prffici()ua sancfifafis fama |)nesfanlem o|)em aliquam imploralurus
vidissent, et vi
iiorlantur, ut ad

sua inslitufa convclli,

accedat.
lilia'

Confestim

illc

desiderio cbarissima;

discipulos ab se abduci, peregrinam rcligioncm in dics propagari loto cursum cvcrfcre el odio [icctoie Evangclii
,

ef

ad cum, qucm sibi nominaverant, advolat, madentil)us ubcri llelu genis, mullis ac su[)-

furerc in

Xaverium

instifuunl,

iniere

efiam
vel dc

iufcr se consilium,

quemadmodum cum

|)Iicibus verbis obtcsfatur et orat, ut

opcm

ali-

(juam, si qua sif, cxfincfa- fili;e porrigat. Xaverius orbitafcm hominis ac solifudincm miscrafus, cum Joanne Fernandio socio ad oraudum
su rcccpit. Nec jam mullo post, Ia;lus cl alaccr, ((juod indicium solcl esse |)lcrum(|ue Numinis

nicdio follercnt, vcl in Indiam rclcgarcnt. Intcrim in i|)sumetejus socios,dc suggcsfibus iram

stiam etVundcrc, nialcdiclis [)roscindere, d;emoncs ac vcneflcos a[)|)cllarc, (jui nefariis pni^sfiglis cf arlc diaboli. flclis miraculis ac prodigiis
oculis

humanis
antc

iliudcrcnt

([uibus sermonibus
C(T()it

exorati) e

|)recatione reversus,

homiucm

jubcl

[)()|)ulus

incilalus

aversari

cos,

quos

|)auIo
I

vidchalur

;ip[)clcrc,

prohiberc nc
ad risus

())l.inO.

Ilisl.

Soc. Jcsu

1.

l.\.

p.

3U.

loris exircnl, irridcrc

cum

|)ro(iircnt, ef

PAULI
ac
iirohia

Iir

ANXUS
:

H).

CIIRISTI 1549.

355

vcrborum
veliit

lapidalioiius

atljiingerc

(|uocirca Patres

domcslica inchisi

ciisto-

sunt coacli, sed ne sicquidcm a pctulantissima multiluilinc tuti essc potcranf, (]ua' nocturna lapidationc forcs fenestrasquc pctcns, conccpta in liominum capita odia exproincbat intccta. Ncc dcfuit ad coliibenda ora malcdica ccpIcsIc prodigiiim.
dia carcre publico ad dies aliquot

liumana spccic liomiiium morc vivcre, non vitam imitari bestiarum. .Vddit auctor Evangelii saccrdotis ab Ai)OstoIica Scde in Indiam missi ardcntissimis studiis a Mahomctana impietatc Ariiiuxiic, inde(|uc in finitimis icligioni-

bus

[>lurcs r.arbaros
:

ad Christi cultum traduclos

fuissc

Appctitus convitio ct maledictoXavcrius, mentc animoque Dei numcii iratuin in maledictum mitissinuis miseratus vidit, cujus viccm vir Caveat, inquit, ori tuo ad eum conversus Deus, nec temere ea effatus est verba repen: :

Fama Casparis atque fructus non una Armuzia continebatur, transvolabat Pcrsidem ct Arabiam, el quas pedc non potcrat regiones, fama ct nominc pcragrabat. Gcrmanus erat

genere, .loanncs nomine, Colonia' iiatus, parentibus locupletibus, qui Turcarum in oppido

tino
illi

enim ct copiosopituita; cursu, f(rde misero distortum cst os, ut quoties hisceret ac fari vellet, totics intortffi in Dei famulum contumelia'

memoria veniret in mcntcm Cansoxima Firandum

gelii

non longcab Armuzia^ flnibus pro Mahometano annum jam decimum se gerebat, tormentarii pulveris artifcx, atque ob id ipsum genti percbarus. Is audilo Gasparis nomine, et
Carifa

petiit

divus

Xavc-

qua2 ab

rius legatus Apostolicus, ut aliis populis Evan-

co gcrebantur Armuzia', constituit prorsus ah impio ministerio ad Christi famula-

ab eo rclicti neophyli probe edocti atque instituti tanta constantia in Christi

interret,

lucem

qui vcro

fueranl
fide
tuti,

Cangoxima;

centum

tum, si Gaspar adjuvaret, rcdire quamprimum. Sed cum atramenti non esset coiiia, quo litteras
cxararet, e diluto sulphuris pulvcre litteras ad eum scripsit Latino, Belgico, Francoque ser-

perstitere,

ut sacerdotum pra?sidio dcsti-

non modo nemo eorum a susccpta religionc desciverit, scd etiam annorum trcdecim tlcxu ad quingcntos aucti sint, ac niorum sanctitate

mone, vehcmenter optarc se, modo apud Lusitanos tuto liceat commorari, Armuziam accedere,
et

Christo

Doinino

per

Sacramcntum
sibi

c;cteris .laponibus

ita

pra^uxcrint, ut

Poenitentia; rcconciliari.

Gaspareo nuntio latus

accedat, ac

-Saxumanus rcx cx India saccrdotcs ad pcrdiscendam fldcm Cliristianam tantarum virtutum magistram ac paientem postca cvocavcrit. 44. In regno Armuziensi studio Casparis
Barzffii Christiana res aucta est, maxima enim opera ab eo in peccatoribus e vitiorum coeno (iruendis impcnsa, ostensumqu(^ est in uno ex
iis

extcrnplo

rescribit,

fidentcr

Lusitanis

advcnlum

ipsius

gratissimum

fore.

divino insigni
se

prodigio quaiita

sit

Sacra-

menli

l*a'nitentia; vis, et

quam

in

misero statu

Ha^c Epistola a Catisano prtTfecto intercepta Joannisconsilia prodidit. Confestim a Turcis de illiusreligione quaesitum. Ille vero intrepide se Christianum fateri, atque ad omnia tormenta neccmque promptum exhibere pro Christo inde a furentibus Mahomctanis fccde laniatus atque dissectus, ad ultimuin usquc spiritum in
verse fidei confessiono permansit.

versentur, qui

implicari patiuntur;

noxarum lethalium vinculis rem narrat his verbis Or-

Caput abscis-

sum

landinus
"

'

Quemdam Gaspardiu multumque cunctan-

tem ac tergiversantem, tandcm ad evomcndam animi saniem et confitcnda peccata perduxerat: quorum enumeratio cum dics aliquot absumpsisset, pridie quam beueficium absolutionis acciperet, dum circa noctem mediam imposi-

pra?longo infixum hastili Turca^ in arcis mccnibus posuerunt. Haud ita multo post a Lusitana classe capto oppido atquc direpto, Gasparis Epistola apud pra?fectum reperta, eoque indicio dc Joannis necc cognitum. Ergo rcfixum e vestigio martyris caput Armuzium
et

accuratc transmittitur, idque a Gaspare postca cuni psalmodia et laudepcrhonoriflca conditum

est .

tam a Patre

pcenam

persolvit,

ecce

felibus,

muribus, tetrisquc aliis animalibus cubiculum repente completur. Cohorruit homo ad tam iocdum spectaculum, etpeccatorum conscius nc vivus in tartarum abripcretur, cxtimuit. Deinde ubi se cx pavore collcgit, dctractam e pariete Christi riedemptoris imaginem arctecomplexus, magno clamorc divinum Xumen implorat. Ad eas voces monstra ilki momento dillugiunt,

Navala est ab eodcm viro Apostolico egregia opera in convcrtendis ethnicis Armuziensibus, Judtcis Turcisque permixtis, qui divinitatis honores mutis animantibus ct idolistribucbant, quorum insanos ritus, ut cx iis Cbristi lilicratoris gratia

magis illustretur, ex auctore rcpetiSerpentes(inquit) etvaccas colunt, vaccisque per urbcm lihcrc vagantibus ad icdium

mus

"

tantocum
ille

strepitu fremituque, ut domus tota concuti et convelli fuiulitus videretur. Uuibus

vestibula,

spcctris admonitus,

quarum

se

bestiarum

similem
'

effecisset flagitiose vivcndo, studuit in

qu;capud cos ampla sunt, aquam ad potum cxponunt magni uti^iue emiitam, cum nusquam iii insula dulcis aqua repcriatur iisdem mos est currus triumphalcs ingentes
:

cxtrucre, in quibus veluintur multi Pagodibus

i>rland..nist. Soc. Jesu
1.

i.\.

.Maireius liisl. Ind.

immolandi,

et

ipsimet cultris

ct

novaculis sc

35ti
incidiint

PAUU
,

iri

AXXUS

IG.

CHRISTI

i.T'iy.

donec cx cunu niortui dccidant. Occisorum porro carnes arcul)us ejaculantur in populum, qui certatim eas student arripere
religionis causa,
(jui

nec de populo sepe desunt,

eadem adducti superstitione sub rotas curruum sese ultro conjiciant, et insana religione comminuant quod niliil gratius suis sc
:

creandos ct assumendos duxit, ac illorum publicationem ad tempns sibi reservavit. Et infra XII .\prilis recepit ad pedes, manus et osculum reverendissimos DD. cardinales noviter creatos, eisque dedit pileum rubrum.
<<

Maii donavit eos annulis pretiosis, ac

propriis titulis illos decoravit, videlicet Hiero-

diis facturos sibi

persuadent, quam si eo lethi genere scse mactent, iisque sacrificent. Cum vir decesserit, uxor \iva comburitur, et sexcenta id genus apud ethnicos digna lachrymis Gaspar invenit. Quibus crudiendis cum unum inter hebdomadam diem tribuisset, plurimos a suis avocavit insaniis, plurimos convertit ad Chri-

nymum Verallum Sancti-Martini in Montibus, .loannem .Vngelum Medices Sancta^-Potentiana?, Maffeum Sancti-Cyriaci in Thermis, Philibertum
de Ferreriis Sancti-Vitalis . i(i. Peniuttitw a Pontifice ut Polonia; reriinse nonclum coronatee porrigantur osculanda intni missariim sohnnnia liranrielium et patena.
iNon

stum. Aiebant ethnici,

et

qui

Deum

penitus

pra'terinittendum
Polonice
et
'

ignorabant, non unis Christianis, sed sibi quoque et cuicumquc humano generi Gasiiarem

precibus regis
regina;'

visum est Paulum Poloniiu perinotum indulsissc

hic
,

ut inler
illi

divina mysteria

missum,
prfficepta

ut cunctos natura;

legem
vero,

et rationis

Evangelium
rentur,
licel

patena

doceret.

Saraceni

qui

prius

nondum
:

deosculanda porrigesacro ritu corona regia

filio

hominis paupertate contempta, conviciis

,

eum

csset redimita
'

cceno ac lapidibus appetebant, ac probris postea admirati virtutem coelestemque philosophiam, qua Christianos jubeat sua cuique reddere, nullo habito scctce religionisvediscrimine,
sive Christiano, sive Saraceno, contemptum in venerationem, ludibria in honores et officia converterunt. Obtulerunt ei splendidam vcstem et pretiosam, quam cum suis sordibus vilique tunica commutaret sed ille pauperatis amato:

Charissimo in Christo
Charissime,
etc.

nostro Sigiset

mundo Augusto
'<

Polonia; regi illustri.

Dilectus filius

secuii-

dum carnem

nepos noster Alexander cardinalis

Farnesius sanctse Uomana! Ecclesife vice-cancellarius, tui rcgni apud nos protector, tuo nobili noniinc exposuit, esse istic certas cairemonias, quibus episcopi, dum sacra celebrantur uti consueverunt, quoties regibus aut reginis

rem

se esse contestans

plures suo
tione

Mahometo

eam ultro remisit, comChristiana; legis admiraChristum,

et

Evangelium, autpatenam prajbent osculandam, et quoniam serenissima conjux tua nondum

coronata est, quadam religione impediri videri episcopos ipsos, ne iisdem ca;remoniis erga eain utantur, petiitque a nobis maxima cum
instantia ut pro tua et dictae tutc uxoris spiri-

relicto secuti sunt

qui in

suis tenebris ac coecitate

lominus tantum magnum sacerdotem Cliristianorum

rent
.
-45.

perstabant, ei nihiul eum habebant honoris

,

appella-

AuctKS caidinaluim numerus.

'

.Vuctus

esthocannocardinalium senatus, ut refert,Ioanncs Franciscus Firmanus in Uiario, de quibus et agit etiam Panvinus, ac singulorum nomina ex ipsis tilulos accuratc rcccnset, qure tamen
Actis

hoc opportune providere dignaremur, nos vero qui etiain litteras tuie majcstatis ad ipsum Alexandrum cardinalem
tuali consolalione in

Consistorialibus
:

'

a nobis repetenda visa

sunt

Uonui' apud Sanctuin-1'ctrum, die Lun;i',

fuit

super hac re cnixe etstudiose scriplas legimus, cupientes tam vehementi tuo ejusdem rei desiderio salisfacere, auctoritate Apostolica tenore pra-sentiuin omnibus venerabilibus Iratribus iiostris episcopis Poloni, quaiulocunique volucrint supradictis ca'remoniis etiaiu erga dicconjugeni tuam libere et sine conscienlia; scrupulo uti jiossint, concedimus et indulgenius, etc. Datuiii Uonne xi .Martii moxlix .
tain

vui Aprilis .mdXlix,

Consistorium, in quo

crcavit el assumpsit reverendissimos DD. dc consilio, ctc. in sancta' Komanic Ecclcsiu! car-

dinales presbyteros vidclicet reverendos IlieronyuHim Veralluni arciiiepiscopum iiossancn-

n. Pau/i piiiiti/icis inorset

diiiuis liunc
vii

rirtutrs.

Clau-

annum

Pauli

111

scm,.loanncmAngcIum.Mcdicesarchiepiscopum

nepotis rebellio in

avum

morte, quam Octaante lcinpus accer-

Uagusinum,
gessit et

hic

l'ii

IV

nomen

in

Fontihcatu
IMii-

sivit.
1'liaiii

Cum

Ciesar occupata Placentia

Parmam
cidem

Concilium Tridentinum absolvit,

iinpcrio adjiccrc alVectarct, Paulus eaiu

a ditione Ecclesiastica

libertum dc Ferrcriis ciiiscopum Iliiiporegien-

urbcm divulsam

scm,ct Ucriiardinum .Malleum eiiiscopum

duos

.Mas-

sanuin. Iiisuper Sanctitas siia de siniili consilio alios per Saiidilatcni suain nominandos ipsius saiiclM' Udiiiaiia' Fcclesi;c cardinales iii

(onjungerc, ahiucCaincrinuinOctaviorcstitucre meditaliatiir. At dux Oclavius jacturam tantam ie(|uo aniiiio fcrre non polerat, quare cx Uomana
aula concitatissimis equis se luoripuit, luitus(|ueamicorum subsidio in Parmie possessionein
Iirev. aii. .\iv.

'

Jo. Fraiic.
raiiviii. in

Firm. dc

.\lac(yata

.Ms.

aixh. Val. lo.

.\i.

Hiar. pag.
!).
'

281.

Paulo

III.

* .\cla

Conslst. sig. num. yi\. p.

l'au!.

lil.

lih.

p.

242.

PAULI

III

ANNUS

IC).

CIIRISTI
liaiidi

1541).

357

variis arlibiis se iiuluccrc pertcnlavit, scd cjus

sciiismatis pcriculum discussit. Faudatur

artes eoiilrariis

artibus

ct

coiistantia

llainilli

Surio
:

communem
Crebro,

salutcm propria' praiuillc

Trsini, eui Ponlifcx

sia-

eam nrbem nominc

Kcclc-

lisse

iiuiuit,

dicebat

quorsum

cuslodiendam Iradiderat, clusie sunt. l*onlifex de liis factus certior cardinalem c Monte ad eum Bononia prolicisci, ac pcrsuaderejussit,
iit ad Pontificiam aulam rediret; at iile pra'fcrox ingcnio, et principatus amissi dolorc percitus rcspondit, nuiujuain tanto affcctum dcde-

vitain liaiic extraxissc attinct, nisi ut lucc cxofficia jam in ruinam |iropeiulenli reipuqua possuinus fide pra^stemus? et certe optatius erit, coinmuni oinnium expcclationi, cliain si ex ea mors oppclcnda sit, satisfccisse,

trema

blicai

core ad

vircs coUocatiinim scripsilquc cardinali Farnesio nisi I'arma sibi

restituerctur, se foedus

avum rediturum, lirincipatu omncs suas

sed pro rccuperando

;

.Vrguitur

quain turpi ignavia vitai spatia extendisse . tamen a pluribus nimio in suos ainori
indulsisse, ac Pann;c ct PIacenti;c principaluin

cum Ferdinando
ex omni
|artc

(Jon-

iniqua arte in Aloysium si^urium contulisse quo facto illi peperit exitium sibi(iue inortem
:

/aga, qui

Parmam fennc

obsi-

dionc premcbat, inituruin, sulfultiimiiuc arinis .Mcdiolanensium et civiuin Parmeiisium ad sc iiuiinantium ainicitia fretum, Pannain tandein recuiicraturum. Has litteras .Vlexandcr cardinaiis Farnesius imprudenter Ponlifici dctulit, cum aetas effoeta morbos aniini facillime rcfnndat in corpus quibus peiiectis Pontifcx adeo in iram et indignationem excanduit, ut dolore animi viclus, deflcientequespirilu in tcrram exanimis procubiturus csset, nisi circumstanles sustentassent, cubiliqueiinposuissent qui multis adliibitis remcdiis cardiacis, tandcm post quatuor
: :

de quo in finc vita; vchemcnlcr illum repetendo ea vcrba Davidica -.Etpeccatum meuni contra nie est semper, et rursuin Si mei non fuerint dominati, tunc immaculatus
accivit
:

poenituit,

ero.

Decima Xovembris febre

et

catharro oppres-

horaSj fugientes vitales spiritus segre collcgit.

cxtremuin clausit. Audita Pauli Pontificis morte .\scanius Columnas contractis copiis Pallianum, et alias arces, vel oppida, qua; illi ob rebcllioncm erepta fuerant, occupavit atque aduovosmotus compescendos statim collectus esl exercitus. Cardinalis vero Farnesius induccndi in possessionein Parniffi Octavii Farnesii cupidissimus, cardinaut Camillo Ursino lium Collegium adduxit
sus, diein
:

Correptus inde gravi morbo, excitis cardinalibus reipublica; Christiana; curas reliquit, ut
refertur in Diario Concilii
:

Parmam
dit,

Octavio rcstitui juberct. .Vt illc rcsponsc a Pontifice Parina; prtefecturam acce-

Nona Novembris

pisse, atque illain

novo

Pontifici a se restitu-

nocte pra^terita Pontifex male se habuit, hora

tum

iri.

decima quinta fuit Congregatio cardinalium coram sua Sanctitate qui eis commendavit Ecclesiam, et imperlitus est illis oinnem aucto,

ritatem se congregandi separatini a sua beatitudine, et omnia ea faciendi qus judicareiit

Exeunte Novcmbri cardinalcs ingressi sunt conclave ut referunt Acta Vaticana Die Veneris, vigilia sancti Andrca;, vigesima nona cjusdein mensis Noveinbris, celebrata .Missa Spiritus-Sancli in Divi-Petri, et oratione habita per
:

expedire pro republica Christiana. Conservalores Urbis supplicarunt Pontificcm pro exemptione et libcratione a gabcllis macin;c et contractuum, quas Sanctitas sua imposuerat, pro quibusdam neccssitatibus civitatis, et sua beatitudo annuit 1) ".
1

reverendum Beroaldum cpiscopum Telcsinum,

reverendissimi D. cardinales prscedcnte Cruce,
pro celebranda luturi Pontificis electione accesserunt ad conclave .

18. Commendatur Paulus ob inultos susceptoslabores pro conciliandis inter sc Carolo V Ctesare, ctFrancisco I GaIIia;rege, utConcilium OEcumenicum, ad damnandas hcereses qua' celebrari posset; Ecclesiam Dei lacerabant
,
,

Discissum est in duas contrarias parlcs cardinalium collegium, allera erat Ca!sarianorum, altera Gallorum et FarncsiOrum, ob quas dissensioncs electio protracta fuit ad diem septiinain Februarii anui sequcntis. Quo tempore

miraculum hoc
beus
'

contigit,

in sua historia
:

quod Hieronymus HuRavennatum iiarrat subiii.

constantia; etiain

laudem

Apostolicte Sedis auctoritate

Cffisar

videbatur, et

defendenda quain preinere prudentia sua grave conretulit in

,

jectis verbis
'

Hieron. Rubeus Hist. Haveiinatuui

1.

1.

lix

eo Joiloc. Coccius

lo.

VI. de

Euch.

(1) Paulus III Ponlifex hoc aniio affeclam senio et laboiibus vitam absolvit, a;tatem agens annoium triuni et octogiuta. Pontifex, si privati hominis virtules, si principis dotes speclcs, incomparabilis. Inter gcsta ejus pra;clara Concilii Tridentiui convocatio maxima omnia superat. .Nec esl cur coactus eo descendisse reputetur, cum ea fuerit constantia Pontifex, ul cum res Ecclesia; postularet, vel ipsi potenlissimo Carolo imperatori resliterit. Quarc si postulantibus Concilii convocationem assensil, id ab eo praislitum, non vi coacto, sed sponte

utilitatisve Ecclesia

Carolum V
nisi

in se concilare

amore persuasus, censendus esl. .\deo vero Ecclesia; commodis studebat, non dubilaverit, quoties Ecclesia; repugnantem illum nanciscebatur
lib. lib.

ut
;

vel

ipsum potentissimuni imperatoreni

deferre,
virtutes

protestatus nolle se iniperalori

privati hominis

imperator ipse Ecclesis obsequeretur, ait Segni Hisl. Klorenl. commendat diclura iUud .Nicolai Ardinghelli cardinalis apud Segni
hoc,

xu, pag. 317. Reliquas

xii,

depingit atque
nisi

pag. 322
illi,

Paulo nihil peccati objici

potest,

unicum

minimum

scilicet in nepotes suos

studium

. Id profecto vitii

ab omnibus

a;tatis illius scriptoribus Ponlifici ca;teroqui ojilimo tributuni

est; nec aliud

quidquam ex mullis

qua; per insectationem et invidiam objecta sunt

verilati

congruere arbitror,

cum

vel ab adversariis

gralis objiciantur, vel levibus deducta indiciis a scriptoribus

Segni

lib. XI,

non plane benevolis aflirmentur, cujusmodi ea sunt qua; legas apud eumdeni Mansi. pag. 30i. de aslrologicis quin et magicis scientiis a Paulo cultis, et alia id generis sexcenta.

358
'

.ruLrr
01) l'auli Tertii Ponlificis
,

iii

axnus

1.

ciiristi

1550.

Sede vacante

Maximi obitum, pnlcherrimam eam imaginem

retur liinc alque hinc ruina, ct lapidibus maxi-

mis decidentibus
tibus,

el et

quasi attingere non audenintacta

diviP VirginisMatris, iina

cumaurea pa^ne tesludine ingenti ruina ac damno corrnisse vidimns, in quo maximum quiddam certe contigit, quod

incolumis
vel

permansit
in
".

cum
minu-

famen

ipsa pavimenti

marmora

tissimas partes confracta sint

cum

inferins Eucliaristia locnlo inclusa serva-

JULII

III

ANNUS

1.

CHRISTI

1550.

CindinaUs de Monte creatur Pontifex noAffulsit annus a parlu Virgineo millcsimus quingcntesimus quinquagesiI
.

minc

Julii III.

dein auditoris camera' .\posiolica' munus cum laude susiinuii, posieaPaulo Illcum leciissimis
viris in

mus

felix Jninlei expiatione, et religionis ortho-

doxe in Germania restituenda' spe, redintegratoque Concilio Tridentino a novo Pontificc Julio
Tertio, qui

ob varias cardinalium dissensiones,

extracto in Conclavi ad trcs ferme nieuses inter-

regno prreter cxpcctationem conciliatis repente volunlatibus, ad Ponlificatum evectus " Die Veest, ui Acta Consistorialia referunl neris, sepiima Feiiruarii mdl, lioratertia uoctis,

cardinalium numerum adscitus, ei aliquot provinciis integre adminisiratis conspicuus, in Tridcniino (^oncilio una cum collegis Marcello Cervino et Reginaldo Polo, ac demum etiam solus Poniificis vice prtefuit, P.ononiamque iraustulit, ei ex Bononi;e ei Concilii legato, atque episcopo Prfcncstino ad Pontificaium evecius esi, ociava Februarii, cui

omnium

Guisium

et Fcr-

'

rariensem cardinales plurimum studuissc idem professus (uit in litteris codcm dic ad duceni
Ferrarite exaratis
' :

fuii elecius ei

assumptus

in

Sunimum

Pontifi-

"

Factum

est l)ei in ])rimis

cem reverendissimus dominus Joannes Maria

episcopus Poriuensis S. U. E. cardinalis de Monte, qui assumpsii sibi nomen Julii III . Hic patre Vincentio Fabiani filio interjureconsultos celeberrimo ex Monle Sabino agri Aretini oriundo, matre Senensi, a patnui .Vntonio Maria de Monte cardinale in litleris educatus, in quibus cum cxcellerei, Syitoniinus archiepiscopus creatus, et l'ri)is etiamgul)crnationi aClemente
Pontifice
bis

benignitate, in

quem hoc ioium

rcferri debet,

deindeque dileclorum filiorum nostrorum Guisa affinis el Fcrrariensis fratris tui cardinalium in primis opera, siudio et amore, quem ipsi nobis in hoc mirificum exhibucrunt, ul hodic concordibus cajlcrorum cardinalium fratrum nostro-

rum

sutlragiis ad a])icem

Summi

.V])ostoIatus

evccti fuerimus, etc. dic viii Februarii

2. Jii/iiis

mdl

notam

facit

snam e/ectionem
et

C<r-

pr.Tlecius,
bis

ac

excidio obses dalus furenti

denium Germano

in

Frbis

sari,

Parmam
|iro

Farnesio

restituit,

iniliii,
al)

ad

prinripes (lemnlcere tentat.

Julio
teris

Studuisse

Liitheranos

etiam
lit(I),

Campum
lairouis

Fiora-

ad palibulum
,

impiis
divina

assequendo Pontificatu Crrsareis parexaratis

more raptalus
,

ereptus(|ue a

tibus adilictos cardinalcs ipse jirofitctur in

'

Pi'ovidentia

r.ononicnscm legatioiiem gessit,

ad Cicsarem iiroximo dic

'

Kianciscus Kirmamis
I.

in Diaiio

Ms. aich.

Val. lom.

,\i.

p.

Jiil.

Ili.

I.

I.

brcv

|i.

IS.

ral.ivio.

card. in

Ilisl.

r.onc.

Adrian.

vii. aii. lo'i9. Ms. card. Spada; lo. r.xx.xiv. p.

19.

Trid.

lib.

Ilisl. Florcnt. lib. xii, pag. 322. Cnisariani cardiiiales iinnm aliqucra q\ suis rautoribus assumerc iii ronliriccm Poliiin (quem historicns llaymundum dc la llosa mendnse appellat) Anglum at cum caidinalium sulTragia rem ovinccrcnt, l>?arianorum cl Faruesianorum cardinalium stiidia iu cardinalcm Hodulplinm Fiorentinnm conversa sunt; scd illo siibito fato cstincto, tcrlius tandcm venit in discussioncm cirdinalis do Monte, qiii ct a Farncsianis et ah impcrialibus assuniplus fiilt in Fontificem. Dics clectionis liiijus satis constat cs Annalibus.. Annos Pontificalus ab elcctionc an polius ab assumptis

(1) Si veia

prodal Scgni

tentarunt,

ncmpc Reginaldum

miiiora cssenl, qiiam nl

Ponlificiis insignibus diixeiil ambigil fapebrocliius in

conalu ad cbronolog. Ponlif. aute

tomum

Maii. Mihi vero salis

cxploralum cst cpo-

lULII
i|iiO(l

III

ANNUS
cuiii

I.

CHRISTI 1550.
3.

359

ailiiiiralimic

ccrle

iioii

caniit,

ille

Saiixcrant in conclavi cardinalcs luiiinul-

liro luuiula

Pauli

lllilij^iiilale

aiIversusC;i!sarcm,

las paclioncs,

plura fortilcr cgissct, adco(|ue conim odia in sc asperassct, ut ab iis etiam vcetigalibus cpiscopatus

ejusque

atlniiiiislros Triilciili ac I5oiioiiiii'

obstrinxerant,

ad quas scrvandas sacramento se inter (juas, urgente ac sua' do.Vlexandro Farnesio,

ut (lui rcnuntiatus

mus commoda promovcnlc

ca iiiserta
tifcx,
fuit,

Ticincnsis fuisset nuilctatus.

.Mox C;esarein rogavit, ut pro tucnda rcstiiiecnon obortis iii tucndaque re Christiana ditionc Ecclesiastica motibus compesccndis imperatoriam opcram auctorilalcnKiuc conjunge,

esset PonParniam Octavio Farnesio restituerct. .lulius itaque ingenlium malorum, qua; exParma restitutaOctavio emcr-

mox

accc|)to Pontificatu,

ret,

ut suljjcct;e oslcndunllittcr;e
>i

'

sura erant, ac futur;e perduellionisOctavii ignamisso arcbici^iscopo Barensi, cui nomen erat de Saulis, dedit imperia Camillo Ursino
rus,

Imperatori.

Parma;

praefecto, ut

eam urbcm

traderet Octaalia;

Cbarissime, etc. Placuit beri Dco Omnipotcnti, cujus bonitas sapc vocat ca qu;i? non sunt tanquam ca qu;c sunt, bumilitatcm nostram misericordiler respicere, ac nos per concordia fratrum nostrorum suffragia ad apicem Summi Apostolatus subvcbcre, sicuta tuis ple<<

vio, qui Pontificio

mandato obsecutus, Octa:

vium

in

Parma; possessionem induxit

vcro pactiones ad cardinalium

posit;t, ut iniqua; a Julio,
rescissffi

commoda comVI,

cxemplo Innoccntii

tum instaurandi Concilii cupidissimus Petrum Toletanum ad iinperatorem

sunt
:

nius

tibi

significari

non ambigimus, qua

tu;i'

qui-

proficisci jussit, ut

dcm
tatis

in re

cum

benevoli ac studiosi
tibi

sereni-

ardorem

illi fiagrantissimuin [iiet;itis pro asscrenda religione tuendaque

nobis plurimum favcrint,

post

Deum

reipublica; Cbristian;e tranquillitate, et alenda

hoc totum tribucndum csl)\alde nos debere fatf^mur, sed tamcn, fili in Cliristo cbarissime, longe majus a tua screnitale bencficium uni(cui

pace significaret

cum nullum

pra^stantius esset

remedium pro haireticorum

frffinanda licentia,

versa nobiscum Cbristianitas poslulat, ut scilicet multis ac magnis tam bujus Sancta; Sedis quam ipsius Cbristianitatis incommodis providere velis, opemquc tuam aflerre salutarem, res enim nostras valdc perturbalas invenimus, ut
,

coercendaque Improbilate, necnon pro Turcarum propulsanda tyrannide, quam ut firmissima concordia inter Christianos principes re-

tum etiam faceret certiorem se nuUa erga eum amantissimi patris officia prjetermissurum, tum illi Alexandrum Farnesium
dintegraretur
;

vides,

onusque administrandi Ponliflcatus sem-

cardinalein

per quidem grave, at hoc tempore multo gravissimum nobis fore videmus, nisi benignus favor, ac bonitas tu;e serenitatis accesserit quamobrem illam rogamus, ut nobis in tanto
;

rum commendavit
i.

atque Octavium Cajsareum genfequa;- litterac xvi Februarii

;

hujus anni consignata; sunt.

Gallia;

Misit eadem die Julius ad Henricum regem abbatem Rossettum cnm litteris

te

ferendo onere deesse nolit, hoc autem multis a procedere rationibus potesl, eaque in primis, si tuae bonitati obsecutus hanc Sanctam Sudem (cujus advocatus es) in primis tranfiuillaveris,

humanissimis, insignibusque amoris notis aspersis, restitut;eque Octavio Parm;c causas exposuit, ut bellici incendii exorientem in Italia

flammam

exlingueret, afTectand^eque a Csesare

quod
erga

vel solo tuo

nutu facere potes, deindeque

nuaveris,

bonum universale illum animum contiquem omues speramus, quique optiDeo Omnipotenti
gratisest futurus, etc.

Parm;e occasionem adimeret. Addit Angelus Massarellus

',

Julium Ponli-

mo

Cacsare dignus, et

ficem octava Februarii dic excurrentis hujus anni .mdl, statim plura virtutum exempla explicuisse, benignitatem in primis erga

Screnitatem diutissime ac fclicissime a Deo conservari cupimus. DatumRomapud S.Petrum subanuuloPiscatorls die ix Fcbr. .mdl, suscepti Ponlificatusanno i . Recurrente die sacro Cathcdra! S. Petri solemni ritu fuisse tliiara PontiGcia redimitum ab Innocentio Cybo diacono cardinale traduntActa Consistorialia, quod confirmat Angelus Massarellus -, qui subdit pra-sentcs fuissc huic corona-

simus

Tuam

Romanum

populum,

et

alienum ab

avaritiaj

sordibus ani-

mum
mortis
aliud

sublato vectigali acerbo, quod molendo

frumento impositum erat magna pauperum calamitate, quodque etiam Paulus III in exlremo
confinio

remiserat;

abolcvisse

etiam

molestum vectigal contractuum, liberalitatcm etiam munificam in plures etrudisse,

maxiine in cardinales,a quibus ad (larlam dignitatcm fuerat provectus. Aec modo in amicos exercuit munificenliam sed etiam erga eos qui indigne illum
,
'

tioni oratorcs impcratoris, rcgis Cbristianissimi,

Komanorum,PortugalliK,Ycnetorum,Florentiae.
'

Ju\.

111. lib.

brev. sig. niim. 2889. p. 5.

Ang. Ma5S. Ms.

arch. Val. p. 343.

Diar. par.
i.

Franc. Firmanus

in Diar.

Ardi. Vat. lom. xi.

.Ms. .ircb.

Val. n. p. 3i3.

cham illum suam ab eleclione coepisse cum in Annalibus anno mdlii, num. 17, legaUir Bulla dic xx Februarii eodem anno mdlii dal:i qui sanc annus lertius nondcim obtinuisset, si ab assumpla Pontilicia corona supputandus i\ax annum Pontificalus 111 prafcrt fuisset.
;

.Ma.nsi.

360

.TULII III

ANXUS

1,

CHRISTI 1550.

injuria affecerant, ac inlcr alios

Hieronymiim

pium

principem nisus

est

.lulius

iiuem ad

qui Ferdinando r.onzaga et senalu Mediolanensi impellentibus illum in Ticinensis episcopatus possessione ante improbissime di,

Rubeum

opprimendum

insigni proditione Ca^sarem, Con-

vexarat,
protritis

damnatusque a Paulo proplerea fuerat, omnibus generosa oblivione injuriis,

;

.lulio Madrucio episcopatu ornavit ob avitam nobilitatem fastu turgidus inhoneste illum, dum prspsidem Concilii

Ticinensi

cardinali, qui

ciliique Tridentini Patres trucidandos fugandosvc conjurasse visuri sumus. Respondere vero mutuis officiis Pontifici alii reges ac principcs, ac inter alios Carolus CcEsar humanissimis litteris amantissimi et obsequentissimi filii officia illi detulit, Scdisque Apostolicse et Ecclesia; dignitatem omni studio defensurum
'

Tridentini

ageret,

tractavcrat,

non modo
III

illa

est pollicitus
"

decem

millia

nummorum,

qu;r a Paulo

ob

(juosdam sumptus controvcrsos repetere non potuerat, illi refudit, sed etiam aliorum decem tum ctiam niillium munere illum cumulavit (lermaniffi principes Lutheri fraudibus irretitos
:

Beatissimo in Christo patri et domino, Domino .lulio III, divina providentia sacrosancla'

Romana;
"

ac universalis EccIesi;T Ponlifici

Ma-

ximo, domino nostro revercndissimo.

Carolus, divina favente clementia,

Roma-

adEccIesia?

gremium revocare

studuit
'

quo

ar-

norum imperator Augustus,

, ,

ac rex Germania?,

gumcnto

inscriptff sunt litterac

multis amoris

nolis illustres Mauritio duci Saxonije,

]iIissimo principatu a Cscsarc

quem am-

Hispaniarum, utriusque Sicilia^, Hierusalem, Dalmatia^ Croatia^ etc. archidux Hungarire

Austri;p,

auctum ad Catho-

dux Burgundia\ Brabanti;e

etc.

comes

licam fidem ejusdem Cpcsaris opera sperabat rediturum. Dilecto filio nobili viro Mauritlo duci Saxoniff, sacri

Flandri;e, Tyrolis, etc.

" Beatissime pater, domine reverendissime. jam pridem quum publico rumore primum,

Etsi

Romani imperii
fili,

principi electori.

Dilecte

nobilis vir, salutem. Licet as-

deinde vero e litteris oratoris nostri isthic ex Urbe ad nos perlatum esset Sanctitatem vcstram
sacrosancti coctus
E.

sumptionem nostram ad summi Apostolatus apiccm, quam Deus Omnipotens octava die hujus mensis per concordia omnium fratrum nojam strorum sutTragia operari dignatus est credamus tibi notam, tamcn illam tibi tanquam sacriRomaniimperii principi etelectori, summa nobilitate, virtute et auctoritate prsestanti, etiam nostris litteris notam esse voluimus, ut eam certius acciperes nobis scribentibus. Nos quidem, fili, nostra? imbecillitatis conscii, totum
,

amplissimorum PatrumS.

R.

cardinalium concordibus suffragiis ad Summi Apostolatus munus Dei Optimi Maximi beneficio assumptam esse, id sane perquam libenter, audiverimus, gralissimum tamen fuit hoc ipsum c Sanctitatis vestrfe litteris cognoscere, quas plenas benevoIenti;i' per internuntium suum ad
antea enim Ecclesia pastore destiingens desidcrium ac summa omnium esset expectatio, uf talis illi pra?ficeretur, qui et posset et vellet publica' necessitati succurrere, cum animum Sanctitatem vestram ad hanc administrationem adferrc magna cum voluptate

nos dedit

tuta,

cum

hoc

in

Deum

referentes, ut

debemus, nihilque

nostris meritis, qua? nuUa sunt, tribuentes, et tanti ponderis gravitate horremus pra^sertim
his

temporibus ac moribus, qua> tam difficilcm

,

regcndi rationem habitura videntur, quo magis ut io ferendo Dei clementiam imploramus onere nobis ipse adsit, qui illud imposuit, ct tufe quoque nobilitatis, c;rterorumquc principum dignitate atque auctoritate pollentium pium nobis juvamen concilict et concedat, ut iiui nostra^ virtuti diffidimus, cjus sancto auxilio, vestrarumque coopcratioue pielatum tanta'

curarum moli, cui nos longe imparcs cognoscimus, sufficcrc ad Dei scrvitium et bonum communc possimus, in quo non dubitamus tuam
nobilitatcm

accepimus, nam plcrumque, quod litteris suis id amplissime tcstalur Sanctitas vestra.ca insuper initia dcdit, undc in summam spem adducimur nihil de hac pra?clara sua voluntate toto administrationis su;v cursu Sanctitatcm vcstram remissuram, atque adco cx ejus assumptione rempublicam Christianam amplissimos fructus consecuturam esse, id quod optamus, et summis prccibus a Deo Domino tlagitamus. Quod autem ad nos attinct, dabimus sanc, quantum
Dci bcnignitas nobis conccsscrit^
ran)
,

omncm

ope-

ne opinionem

nobis

pro sua pietatc et principis

Sanclitatcm vestram
fefcllisse

tle

quam animadvertimus nobis concci^isse, modo

amantcr ac ad futurum, cui (juidcm nos in omnibus cjus lioncsiis desideriis paterno animo ac voluntate sempcr rcspondcbimus. Datiim Roma> die ultima Febr. MDL, anno .
ch^ctoris officio ac dignilatc
i

vidcamur, ncquc committcmus, quantum in nobis erit, ut quispiam in tuenda Ecclesia, ac illius procurandis commodisnos segnes aul rcmissos jure mcrito argucrc possit, quin
et

hortationi
virili

ct

expcctationi Sanctitatis veslraB

'i.

Ca?'oliis

Jiilio pollicetiir se

Ecclesiam
n--

pro
leri

dcfcnsiiriim, et

Jiiliiis

Cnrolo patcrna officia

rcspondcbinuis, nihil reccssuri de venostro iustituto, et in reddcndo eidcm Sanvcstra- et

isti

promittU.
Rrev.

Frustra ilcniulcere feroceni ac im\~m.

ctilali

Sanctiv Sedi

officio

cum

Iiilii

III.

.m.

p. 1S.1.

Jiil.

III.

lili.

birv. p. SS.

.TULII

III

ANNUS

1.

in

CIIRISTI

1550.

361
fefellisse videaris,

omni submissione
vis alio

et animi alacritate, ciim quocontendemus. Fnteiim vero dum Petrum

animadvertis, ullo

modo

commissurum, quantum
tuenda Kcclesia, ac
te

in teerit, ut

nec quispiam

de Toleto, qucni Sanctitas vestra sc missuram ad negotia scribit, expcctamus, ne (]uid(|uam de oificio nostro pra^termisissc aut lonj,^ius disluiissc videainur miltimus ad Sanclitatem vestram debita ad hoc opcra magnificum fideleni nobis dilectuin Ludovicum de Zuniga commendatorem Ordinis mililaris de Alcantara nuncupati, lamiliarein et cubicularium nostrum, qui cum oratore nostro Sanclilatis vestra; pedes nomine nostro dcosculetur, et assumptioni ad
,

modis

aut

illius [irocurandis comscgnem aul remissum merito ar-

gucre |)Ossif. Addis efiam tc et horfationi et expectalioni nostra; [)ro virili responsurum, et in

reddendo nobis el buic Sancta- Sedi officio cum omni animi alacritate cum quovis alio certatufili charissime, nobis non calamo quain corde et animo, et imperiali quadam magnanimitate perscripta videntur, ob quod erunt in animo ac memoria nostra infixa scmpiterna. Uuid enim nobis optabilius esse aut potest, aut debet, (juam totos nos religioni et Ecclesi;c vacare posse, a tumultibus quiescere, teque potenlissimum Caesarem sicul officio et titulo advocatum Ecclesia; babemus, ifa etiam tuo studio et voluntate, sub cu-

rum

esse, qua; verba,

et

tam atramcnto

hunc

summum gradum Apostolatus

gratuletur.

summo[)ere rogamus, ut nos filiis obcdicntibus connumerare, et quando amore tam paterno nos prosequitur,
Itaque Sanctitatem vestram
sibi vicissim

de nobis ea polliceri velit, quaj ab obedientissimo filio expectari possuntet debent, et pra^fatum Ludovicum de Zuniga ac oratorem

jus prffisidio tuti nostruin

munus

exequi

cum

qua; Sanctitali vcstra; verbis nostris exposituri sunf, et l)enigne audire, et eam fidem adbibcre, quam nobis ipsis, si adesin
bis,

nostrum

tranquillitate animi et sancto Dei servitio possi-

mus, ad bunc scopum omnes curas

nes nostras dirigentes.

et cogifatio-

Quo gaudio
serenitatis

excii)ere detua;
,

semus, essef datura; quod superest, Iteum Op-

bemus hunc animum

quem

limum Maximum precamur,

obsequium suum,
et Cbrisfiani populi

ut in
sua?

Ecclesiai

bonorem et augmentum,

nobis offers et poUiceris, qua insfantiaDeo supplicamus, ut te talem tantum principem nobis
et

salutem Sanctitatem vestram diu servare incolumem, fcliciterque prfficsse velit. Datum in oppido Bruxellensi Ducatus nostri Brabantia;, die penultima mensis
Februarii, anno Domini mdl, imperii nostri xxx,
et

communem

Ecclesipe

diutissime conservef?

Sumus

id

regnorum nostrorum xxxv

G.

Detersit Cajsar

iis

litteris

oinnem aversam suspicionem ob

illi

ex animo Julii illatas antea

ab administris Cssareis injurias conceptam, mirificeque recreatus Ca:saris officia pietatem-

quidem, fili cbarissime, confinue facturi, paternaque ac peculiari benevolentia semper tibi responsuri, sed super his dilTusius cum ipso Ludovico collocuti sunius Nos tua; serenitati de bumanissimo afque amanfissimo gratulationis et oblafionum tuarum officio per ipsum Ludovicum et oratorem nobis praislito gratias agimus, utinamque cum Deo rcferre aliquando
:

que amplissimis laudibus

vicissimque se Pontificia benevolentia paternisque officiis Ca?sarcm complcxurum est poUicilus, ut sequentes ()robant litterEe
extulif,
' :

possimus. Tibi quidem ac tuis omnia felicia a Deo optamus et speramus ad honorem nominis
sancfi sui, totiusque Cbristiani

quillifatem

et

trum

die xii
7.

nominis tranpacem. Datum Roniie apud S. PeAprilis jidl, anno .

i

Imperatori.

De

redintecjrando

Concilio

Tridentino

filius

Cbarissime etc. Attjlit ad nos dilectus Ludovicus de Zuniga intimus cubicula-

rius tuus litteras serenitatis tuaj plenas

nilatis
,

buma-

necnon de removcndis impeditnentis huic redintegrationi prssscrtim a Gallu rege suscitatis. Adsfricta est ifa inter Julium. Ca;saremque
acjitur,

benevolentiae et pietatis nobis longe gratissimas, quas etiam ipse prudenti sermone

arctissima conjunctio, adeo, ut qui antea, dum pra^sidem Concilii ageret Concilii Tridento
,

subsecutus fecit nobis gratiores, nam et de tuo in nos amore et propensa in hanc Sanctam Sedem volunfafe multa commemoravit, qute nobis audire fuif dulcissimum, ipso praBsertim Ludovico referente, quem tibi mcrito cbarissimum ad boc munus fuisse electum non parum gavisi sumus; ex hocenim majortucC screnifafis amor in nos apparuif, quaii(]uam ef ips lifter;c, quas attulit, ifa undiquc pictatem tuam spiranf, ut niiiil iliis gratius, niliil jucundius nobis accidere pofucrif, quanli enim lucc sunt in luis Hltcris pcrscripfa vcrba te omnem dnl"ium operam, ne ojiinionem, quam noo de tc concepisse
: I

transferendi aucfor fuerat ob animuin a Ctesareis libertatem Concilii infringcnfibus abaliena-

tum, ac postea Bononia; gravissimc intercesserat, ne a Paulo 111 in id inclinanfe Concilium, pefente Cffisare, Tridentum revocaretnr, jam in alium uiutatus virum, omnes curas et studia converterit, ut Tridentum illud restitueret de
:

quo bocc in veleri Ms. referuntur, significasse Julium 111 Cffsari optimam crga eum voluntafpiii atque summo candore sine uUa artc ac dolo cum eo acturum velle Tridentinum Con' ;
:

cilium instaurare, efiam ob commoda qua; in Ccesarem ex eo redundarenf, sed nccessarium

iMs. card.

.Ii.l.

III.

I.

I.

p. S7.

Pii sig.

num.

i.j.

sub

fin.

1.

ui. cx

llal.

Ann.

TOMUS

X.XXIII.

Hatn. XIV.

Kj

362
esse, ut

.TULII

III

ANNUS

CHRISTI 1550.
prudenficT mafuritate excuti voluit, ut rcferf Angelus Massarellus ', qui addit
:

GaHoniin quoque rex suam operam

cjusque regni prrpsules illi interessent, ne Concilium nalionale fieret, secundo atqnc Gallia ab Ecclesia discedcret conducere nt daret operam ne inani otio ac mora tempus teratnr in Concilio inopesque episcopi sumptuum diuturna profusione "vexentur, nec lcgali otio marcescant, atque adeo necessarium, ut Crcsarea majestas Germaniam ita
opciii(]ue in id conferret,
: , ,

quoniam illustrissimusD. Didacus orator Caesareae majcsfatis maximopere insfabaf apud summumPonfificem nomine ma

XlX.Vprilis,

jesfatis sucT ut reduceref

Concilium ad civifatem Tridentinam, prout hactenus sub Paulo III sua majestas mnlfoties diversis argumentis idem posfulaverat, Sanctifas sua, ne Ca?sarese
majestati ac reipublica; Chrisfiana' deesset, ne-

contincat in officio, ut tnm Catliolici, tum Proterlio, ut Protestanles Concilio sint parituri
:

que efiam auctorifafem ipsiusConcilii

Sedis contemnercf, id

et sanctae

testantes decreta Concilii se suscepturos polli-

ceantur, dalaque est a Pontifice ubique promulgarentur.

8.

0|)era^ nt hacc

cardinalibus alias ad id dcputatis consulere prius voluit, eisque difficulfates aliiiuas, qua; sese in hac causa offe-

cum

Commendavit

Ca-sar Pontificia studia, ac

rebanf, pafefacerc, quas difficulfates hodie ad

ipsos reverendissimos
Tit, efc.
-

Concilium contra hostilcm \im protecturum spopondit, sed a Lutheranis delusus cst, nec
se

dominos transmiffi cura-

enini

illi

parere Concilio, sed illud una

in Italia, sed in

cum

CcTsare opprimere armis meditabanfnr,

camque
'

Mox subjicit prosecutionem Concilii omnino necessariam visam esse cardinales

,

Germania cogi flagitarunt. Addit antem Angelus Massarellus in Diario, n^issum ab impcratore nobilcm Hispanum Avilam xxv Martii, libasse pia oscula Pontificiis pcdibus nomine Csesaris, gralulatum de parta Pontificia dignifate, C;rsaremque Ponfificis mandafis obedienfem futurum professum esse subjungit sequenfi dic Claudium Durfe
ob causam non
:

vero, quos huic rei prajfeccrat, fuisse Tranen-

sem, Neapolifanum Sfondrafum, Polum

Crucis.

Moronnm
et

Cusenfinum
tit.

.Marcellum

sanctie

Quod ad

difficultates instaurandi

Concilii

Tridentini attinef, eas

provincise Foresii prKfecfum, Ilenrici rcgis Gallise

consfaf ex vcteri Ms. censenfur, quas cardinalis Moronus, qui in ea causa decretus fucrat, proposuit
:

omnino gravcs exfifisse Vaticano ', in quo ea; re-

oratorem, regio nomine Julio obedienfiam detulisse, ac pedes sacros deosculatum, a Pontifice vero ad manus et oris osculum admissum. Tradunt vero Acta Consistorialia in his primis Ponfificafus auspiciis Julium de rcdinte-

grando Concilio

deque restituenda

puritate

morum, et Ecclesiasfica disciplina inmeliorem formam revocanda verba fecissc cum cardinalibus,

necnon Tridentini coetus Paulo adversi principem Pacecum cardinalem sibi conciliasse, dcdisseque illi annnlum, ac pro fitulo cardinalitio Ecclesiam S. Halbin.T confulisse, fum sex
cardinalcs consulforcs elegissc, decanum, Tusculanum, Crescentium, Sfondrafnm, Cybum ac

Revcrendissimi domini .Moroni difficultates solvenda; pro Concilio Tridentino mdl . Prosecufio Concilii videtur omnino necessaria ex pluribus causis satis nofis. IIoc sfanfe, quoniam conventus Germani;c, ef stafus tam Profestantium (|uaiii Catholicorum submiserunt se, ut dicitnr, Concilio Tridentino, et causa potissimum Germania^ agifur, videtur negari non posse quin Concilium ipsum Tridenti prosequi
" ct

celcbrari dcbcaf.

Hoc

pra?sup()osito, nonnullaj

difficultates occurrunt,

quibus providendum est. Prima vidcfur csse, quomodo Tridenfum

cf ipsius

reduci debcat sine Ixsione aucloritalis Scilis

ApostoIic;i'

Concilii, altcnta fransla-

Poluni

sacerdotioruni collatione emendanda cssent scriptis consignarent. De provocanda cliam in opus Pauli III Consfitutione edixisse, ut cardinales, qui plures mcfropolitanas vol cathedrales Ecclesias oblincrent,
,

ut

(lua*

in
,

vel

alias

quam
flexii,

9.

administrarcnt, rctcnta principc una aliarum jure cederent scmcstri .idministratinnemquc abjicerent. Mcnse .Vprili C;csareus orator Didacus
vellcnt,
flagitavil a Julio,

tionejam facfa, ef pendcntia litis ipsius translationis. Sccunda difficullas est, quiadubitatur, (]uod Germani Protcstantes non venient, et si vcnient,an ctquoinodo sinf admillendi, ef (|uod jircTlati ctiam Catholici Gcrmani non coin|)arcbunt, nisi [ler procuratores, (juos Concilium
nullo
"

modo admittct. Eadem dubifafio

csf de

lUcTlatis

Gallia;

quod

iion sint voiituri; ot

siiuililor
et

dc prxlatis

Mcndo/a ardenlissimo studio

ut
rarcf,

nali;r,

cum

sint iiauiieres,

cxiicrientia hoc

inlermissum Tridcnfinum Concilium instau,

osfenderit; considerelur igifur quid in his casi-

cujus prccibus flexus Julius, in sacro pro divma senatu cxposuit (|uanli referret tuenda gloria ot assercnda fide Catholica illud Ciincilium redinfegrnrr, atque eliam coiilrarias
diftituitales oslendif,

bus agcndum
vidctur,

sil.

Tertia

difficultas

est,

quia

quod Sedcs .Vposfolica, cum sil adco cxliau<;la, non polcrit sufTorrc expcnsas legatorum, nc(iue subvcnirc pr;clatis indigentibus.
'

ijnas

magna

consilii

ct
Atig. Mass.
iii

Diar. ror.

Jul.

III.

p. :t'i6.

"

ih. p. :tG8.

Aiig. Mass. p. 350.

'

Ext. in lo.

xm.

dc Coiic. Ms.

aixli.

Val.

sij!.

nuiii.

3200. p.:on.

.lUMI

III

ANNUS

1.

CIIRISTI 1550.
tii

363
officio,

ncqiie alios siimptus nccessaiios faccrc. Quarta

difficiillas viiietiir csse

[)iclale et

boni cardinalis

ea ipsa qua;
et

proplcr loci anffiisliam, et aliarum reniin pcniiriam in civitale Tridcnti, si contigcrit in ca ficri inaf^num coiicursuin
prselatorum. Qninta (lifficullas
cst,

tccum lo()uel)amur, appehcndercs

res, cupiiniis proi^tcrca, ut

admittercliqua,

ha'c etiaiii

qua' super

cadcm

re vcncrabilis fratcr

Antonius

nbi

compa-

rerent Piotcstantcs, yel

tare, vel
iii

alii

(|ui

vellcnt rclrac(lccisact diffi:

(tiibium revocarc

jum

cpiscopus Toloncnsis secum dcfert el lecum communicare a nobis jussus est, plcne ex eo cognoscas iitque in ca occasionc, quamoppor:

Tridcntinum quod vidctur esse contra sacros canoncs ct approbata Concilia. Sexta difficiiltas, nam si tractandum erit de reformatioiie gcncrali, non sohiin pro|)onclur reformatio clcricorum, vcrum ct laicoriim etiam principum, el tunc posset contingcrc qnod
nita per Conciliuni
,

tunam

existimaveris, vel solus, vcl

i[)So

e|)is-

copo Toloiicnsi adjuncto, majcstatem Christianissimi regis de his ipsis [)Icnius edoceas et
infelligat,

ca[)acem reddas. Qiio cadein inajestas liquido qualem honoris et dignilatis cjus in

tractandiim essct de ncgotiis aliqnibus tangentibus intercsse CiEsareie majcstatis, ct praejudi-

hoc rationem habeamus, ct quod in hujusmodi negotio nec omittitur nec omiltelur quicquani a
nobis,

conqucri possent quod locus Tridcnli esset ipsis suspectus ct Cfcsari nimis affcctus. Ultiina difficultas est, ubi in
,

cium aliornm

qui

quod noslra; pastorali vigilantiae, ct in ipsum regcm patcrnac bcnevplentia; convcnire

possit.

Quemadmodum

ha3c plenius et uberius

non ficret dcbitus progressus, tempus incassum lereretur, quod non

Concilio
sine
intolerabiii

et sic

esset

idem Antonius episcopns nuntius, cujus vcrbis nunc et deinceps circumspectio tua fidem pracstabit indubiam.
dicet circumspectioni tufe

jactnra

Sancta? Sedis, quid in co

10.
lia?

magno dedecore casu agendum csset .

ct

Dalum
nii

Roinre

apudSanctum-Petrum
i

die xvi Ju-

MDL, anno

Augebat lias difflcullates Hcnricus GalCasarisodium susceperat defendcndiim IJononicnsc Concilium, ac vebenienter abliorrebat, ne illiid Tridcntum rcvocarelur, ex quo Germani intestina dissidia composituri
rcx, qui in

II. De Toloncnsi episcopo in Gallias misso ad Henricum Gallia; regem meminit Massarellus, atque ex veteribus Monumentis peculiariter coUigitur Julium, inter alias pactiones in
'

rcligionis dissidiis compositis crcdebantur, ex

conclavi a singulis cardinalibus confirmatas sc obstrinxisse ad

,

sacramento Concilium,

quorum concordia
ret
:

impcrii potenlia rcfloresce-

politicis ita privatisque

commodis

illusus

opinabatur,
susccpturas,

res
si

Gallicas

potentia C.-csaris

majus incremcntum Lutberanorum

:

dissidiis implicila dislinerctur eamque etiam ob causam, ciim Julium Pontificem Csesari adversaturum putaret ex gestis pra^leritis illi
,

ardcntissimo studio armorumGallicorum potentiam adversus ejus hostcs obtulerat. At Julius susceptis Ecclesia; gubernaculis, pacis consilia versabat animo ejusque beneficio bfereses qna; proptcr bclla cxcrcverant, exscindcre me* (lilnbnlnr, qiiarc studia sua convertit ad Henricum regem flectendum, ut a bellicis consiliis el fovenda Lulheranorum perfidia ac perduellione ad divinam gloriam amplificandam, religionemquc Calholicam defendendam, cx qua illius ac rcgni salus pcndebat, regia studia traduccrct, in qiia re administrum alque interpretem odhibuit Guisium canlinalem ', qui multa
, ,

apud Henricnm rcgcm gratia florebat, ut eum ad conjungeiidam rcgiam opcram pro Concilio
Tridenti inslaurando adduccrct. Cardinali de Guisia.

Dilectc

fili

noster

saliilem

ctc.

Quam

probe meminimus, quam diffuse ct particnlariter, quavc nostri in tc amoris fiducia, longo-

que discursii anlequam a nobis disccdcres, tecum locuti fuerimiis super materfa Tnivcrsalis Concilii, memoriaque ciiam tenemus, qua
, I

'ob motas de jure tranglationis intercisum fuerat, redinlegrandum, partoque Pontificatu se amplissimis verbis promovendi Concilii cupidissimum demonstrasse, modo veteri ritu et instituto, modo pro asserenda orthodoxa fide, modo pro exscindenda hseresi, modo pro tuenda Scdis Apostolicae dignitate, modo pro constitucnda publica re, alenda pace, et ipsius Caesaris rebus adversus novatores constabiliendis celebraretur porro Hurtadum Mendozium oratorem Cssareuin medio Aprili gravissima oratione apud Julium contendisse, ul Concilium Tridenti instauraretur, ac Julium ea de causa summorum virorum congrcgationem pro re "provehenda instituisse etenim jam versa erat rerum facies, etveteres litiuin causce evanuerant. Paulo enim Pontifice transferendi Tridento Concilii ea causa maxima fiicrat, concepta gravissima suspicio impediri Concilii libertatem in damnandis Lutheranorum bffircsibus, ne exas|)erati ea damnatione conurgoront in Qrinci, tum nc, Poiitifice affectfe a^tatis ex humanis sublato, Tridentini coetus creandi Pontificis jus sibi arrogarent; jam vero evanuerat ea iniqua suspicio; cum (extincto Faulo) card. Pacechus, dimisso coetu Tridentino, Romam se contulissel, ac reliqui prffisulcs Hispani Tridento discessissent, ilaque si jam instauraretur Concilium sola auctoritate
lites
:
:

quod a Paulo

'

Sforlia Pallavic. carU.

1.

xi. c. 8.

Diar. Massarell. Eod. c. 8.

Brcvia Jul.

1!1.

1550. p. 279.

Eod. cap.

364

JULir

III

ANNUS

1.

CHRISTI 1550.

Apostolica, penitus scilicet extincta veteri lite, instaiiratuin iri. Praitcrea internuntii Pontificii,

licos principes

Henricum duccm Brunsvicenaliis

sein multis pro tuenda fideorthodoxa laboribus

qui apud Cffisarem in Germania agebant certiorem fecere Pontificem celebrandi Concilii extremam necessitatem urgere, nonquidem, quod
affulgerent spes Lutlieranorum
lueresi
cis

cxercitum ab impiis, ad quem,

teris,
hffic

autem litTuos sanctos labores, pericula, detrimenta atque incoinmoda,

scripscrat Pontifex
:

principum ai) revocandorum, cum opibus Ecclesiasti-

inescati pntda; avidissime inbiarent, tum quia populi morum licentia; effusa? assueti, a severitate Catbolica maxime abborrebant; sed quia gravissimum impendebat discrimen, ne reliqui principes Catliolici pravis ha'reticorum principum exemplisincitati, prtesentiumque re-

rum

illecebra lactali a (ide deficerent; Pontifi-

ciam ctiam auctoritatem, qu;r:' legibus a Ca^sare in rebus fidei temere latis labefactata fuerat, antever(celebrato Concilio) confirmandam tenda quoquc graviora pericula, ne Cwsar, intermisso Concilio, Pontificem ac senatum cardinalium inertia; accusaret, atquc Ecclesiasticam
,

pro Dei causa passus es, nunquam oblivisci poterimus ; ad Albertum ducein Havaria^, qui Willelmo duci parenti, strenuissimo religionis defensori, successerat, necnon ad Moguntinum, (^oloniensem ac Treverensem archiepiscopos. Porro Cffisar ac Ferdinandus rcx Bohemia', principcsque Catholici propositas a Pontifice pro celebrando Concilio leges admisere, mussitantibus contra haireticis. Quod ad Brunsvicensem principem vexatum ab iiareticis attinet, refead cardinalein cainerarium scrirunt littera; Septemb. mdl etiam [ir.xsenle in pta'. VIII
quffi
'

Cermania

Ctesare, bellicos

motus exortos
,

inter

auctoritatem, supplendi tanti defectus obtenta specie, invadcret ac iniquas leges conderet, vel

cum

justi e prffiteritis

cxitiale pangeret nec exemplis petiti deerant metus, nam Ca^sar vigesima quarta Junii comitia Augusta' celebraturus summa contentione apud Julium institit, ut ConciliumTridenti indiceret; ut vero id rite lieret, Julius ad Cffisarem Sebastianum PighiumManfredonia' sive Sypontinum qui archicpiscopum miscrat prima die Julii ipsum ad tuendum Romana' EcclesiEe jus et dignitatem certis legibus adstringeret.
hffireticis

foedus

Brunsviccnses cives Lutheranos ac ducem Brunsvici Catholicum, atque Brunsvicensibus civitales liberas, studio asserenda^ Lutherana" haTcseos, inito armorum fcedere, sese conjuneasque potissimum qua? non modo xisse foederatw sunt pro mutua ditionum suarum defcnsione, sed etiam pro tuenda nova religione, contractisque copiis cquestribus ducem illuin Catholicum accerimo bello appctiisse, qui ad Cajsarem perfugit, a quo militaris pra^co inissus, qui utramque partem arma ponere jusserit, atque in comitiis imperii legibus disceptare. Cajterum in conventu Ordinum impcrii electo, ,

res laicos,
sein et

12. Scribit Jiilius multis

nise,

principibus

Germa-

Mauritium Saxonem, Brandeburgcncomitem Palatiiium non coini)aruisse,

Jussus etiam hxreticis, occasione Concilii. etiam est Pighius internuntius de eadem re agere cum Pbilippo, ejus nominis Secundo, Hispaniff principe, et Mauritio duce Saxonia",

procuratorum opcra, (^ui pra?fer opinionem adversus Concilium inhoncstam protcstationcm cdiderint, induciarum lempus inter Romanorum regein et
Ca^sarea^ majeslatis

sed tantum

adquem

cxlant ba;

littera' Pontificis

'

paterni in

Turcam

euin amoris indices. Maurilio duci Saxoniae,

effluxisse, atque in dies ingentiuin adversus Hungariam apparatuum fainain incre-

etc. electori.

brescere.
|.i.

Dilectc

fili,

nobilis vir. Mittimus venerabi-

Aliqul cardinolcs dcpuftit/

tid su/ivf/orc!

lem fratrern Sebastianum archiepiscopum Sypontinum ad serenissimi Casaris majestatcm nuntium nostrum ordinarium latorem |)rcsentium, cui mandavimus, ut nobiiilatem tuam,
(juam ut sacri Ilomani impcrii principem electorcm, nniUa(|uc virlute, nobilitate et auctoripaterne diligimus et magni tatc lulgcntem facimus, a nobis inviscrct ac salutaret, iiostruiiKjuc erga lllam poculiQrom pf patcriium

mortini discij>li>iamrcstitucndam.

Mense Julio
Concilio

Pontifex ad

muniendam celcbrando

viani, in canlinaliuin senatu egit de

condcndis

aniorem
tu.o

ci

declararct

ac

rcferret,

tum

in

omnibus per cum

ct [)ro

tempore tractandis
i

lavore ct gratia scmpcr utcrclur, etc. Ilaluin Uoina' XXII Junii sini,, aniio . littcra' aU i;}. (^oiiccpta; sunl iisdein vorbis

nonnullis decrctis pro Ecclesiastica disciplina in sanctiorcm forinam redigenda, ut narrant Acta Consistorialia, dc[)utavit(|uc sexcardinales, qui hiiic rcforinationi incumbcrcnt, ct ad tollendas corruptelas condavis reverciidissimos de Medicis et Malfeuin, ut nolarenl ca (lua' sibi vidcrculiir ad dofugieinia scandala ct clcclionem Ponlilicis facilcm rcddciulam. !.">. Acce[to fclici (Jermaiiorum res|ioiiso, opcra Pigliini inlernunlii Ponlifcx illud ad intcriuintium
iit

a[)U(l

Veiiclos agcnleiii

Iraiismisit,

marchioncm Uraiidcburgciisem ac Fridcricum comitcm Palatiiiuin lUicni cleclorcm, Lulhcrana iinpietate in<iuinatos, tum ad Catho
<

do eo cum diicc ct senalu agcrel, ul scribit Massarcllus -, subdihiucin consilium adhibilos fuissc a Pontificc nonnullos cardinalcs pro
'

Jiil.

lll.

lib.

biev.

|).

152.

Hcg.

poat eaind.

Ep. p. 17.

Kxl.
iii

iii

Pag. 214. Pag. lo2.

l'ag-

335.

sccr.

Diar. .Ms. arcli. Val.

Ms. caid. Spadir sig. iiiim. 137. p. p. 375.

in

>

Ang.

.Mas.

JULir
corruplclis veteribus aliolendis (lisciiilina constitucntla
:

III

ANNUS

1.

CHRISTI 1550.
principem,
jiro

365
tua et (^liristianissimoium

et

sanctiore

mum

"

MDL.

WIX

cilio Tridciitino

ob

Scpteml)ris (luoniani in Consupcrvenicnteni niorbum ex quo sccuta est postea

rcgum antecessorum tuorum consuetudine tanquam ad cornmune, pra^scrtim religionis,

commodum
nostras ad
tc in

tendunt, libenter cogniturum,

lias

lenticularum
translatio
atl

el pcstis,

statim dandas duximus, majesta-

civitatcm

Bononiensem, ne(|ue

in

tem tuam

Deo Domino horlantes,

et in visce-

ipsa civitale Bononiensi ob proteslationes Cicsaris contra Concilium, ct advocationcm causa;

judicii ipsius

ribus cliaritatis

enixc requirenles, ut pro tua

auctoritate, qua' ccrte

maxima

est, in

omnibus
idque
velit.

translationis

cordationis Faulo
lierfici

papa

III,

factam a felicis rereformatio moruni

ad boc tam sanctum, necessarium et laudabile

opus pcrficienduni

nobiscum
consilio

adesse,

non

potuit, et ne diutius colla|isi

morcs

omni
Sicut

studio, opera,
te

confovere

(|uam populi inemendati [lermaneant; decrevit sanctissimus dominus nostcr .lulius III ipsam rcfoi'mationem pra^ manibus sumere et

tam

clori

pro tua inclyta crga

Deum

[lietate et in

perficcrc, (]uare exemplo pra^decessoris sui aliquos peritos piosque cardinales in consilium

adhibere volens

vocavit

per suas litteras

in

hanc Sanctam Sedem observantia facturum csse Datum Rom apud Sanctum-Petrum die xxii Septembris .mdl, anno . Assensit postulatis Pontificiis Henricus Galli;rrex, quod mirum visum est^ cum nimi
confidimus.
i
'

forma Brevis

his diebus reverendissimos dominos cardinales Marcellum Sanctff-Crucis, qui secundus pra^sidens, etsua' Sanctitalislunccol-

Ciesaris
dissidiis

potentia>

invideret,

optaretque

illum

lega in ipso Concilio tam Tridenti

nia?^
fuit,

quam BonoHeginaldum

Joannem Moronum,

et

Lutheranorum implicitum distineri, ut jam ante ejus administri sermonibus ostenderant, sed illum gravissima? causfe iu hanc partem flexcre, nimirum illi ostensum, non
provehendfe reiCa?sarea' consilio, sed religionis

Polum, qui nunc

absentes sunt ab Urbe, ut Romam revertantur, et una cum eis et quibusdam aliis ipsum reformationis negofium prose-

tantum asserend,

et haM'escos delenda> studio Pontificem permovcri, ac Synodum ()Ecumeni-

qualur
1(5.

->.

Henricus GaUiee

i'ex
cle

benirjniorem se preeConcilio, et petit ut

bet postulalis Pontificiis

confirmentur veteres Ecclesix Gallicanx immunitates. lisclem ferme diebusJulius Henrico

'

Callorum

regi significavit,

cum

Caisare conven-

celcbrata, cum Lutherani obdurescant, Cffisarem in iis debellandis, cogendisque ad officium occupatum iri, nec rei Gallica? negotium exhibiturum, sin vero Concilium denegetur, illum fredus cum hcereticis Germanis initurum, ac tum arma in Galliam

cam indicendam, qua

in perfidia

tum

esse pro celebrando iterum

dentino, illumque piis monitis cobortatus

ConcilioTriest, ut

pro delcnda ha?resi, atque innumeris animabus ab a>terno exitio in salutis viam et Ecclesifc gremium revocandis, regia studia conjungeret.

aversurum dum vero Concilium teneret, paccm necessario a Casare cultum iri, ne Concilium disturbet. Hac vero lege Concilio Tridenti celebrando Gallia? rcgem assensisse refert Thuanus ^ ut in eo niliil adversus jus regium
facile
:

RegiChristianissimo. Charissime in Chrislo fili noster, salutem, etc. Intelleximus nuper ex litteris venerabilis frntris Scbnetiani arcliiepiscopi Sypontini, nostri apud Csesarem serenissinium imperatorem nuntii, se noslro nomine cum ipso operam

Gallicum, nec adversus immunitates et jura Gallicana EcclesiaB decerneretur.

1".

Pra^termittere hoc loco

non possumus
Gallicanae Ec-

Henricum regem inununitatum clesi tuendarum, sivc jurium

regiorum

in

beneficiorum Ecclesiasticorum causa asseren-

suam

intcrposuisse, ut

OEcumenicum

et

sacro-

dorum cupidum flagitasse a Julio, ut veteres pactiones inter Leonem X ct Franciscum sanI

sanctum Universale Concilium pro tolius Cliristiano' reipublica^ bono et haeresumextirpatione

a felicis recordalionis Paulo papa III pr;edecessore nostro indiclum, et per nos tunc cardinalatus honore fungentes, et ipsi Concilio prsesidentes inchoatum et fore absolutum in
,

citas instauraret;

de qua re extat ejusdem regis

Diploma

'

Henricus Dei gratia Francorum rex, uni-

versispra3senteslitteras inspecturis,salutem,etc.
Cum postquam nos, dcfuncto clarse memoria; Francisco Franeorum rcge Christianissimo genilore nostro, cui per felicis recordatio-

proximis Quadragesimee jejuniis prosequi, et ad optatum finem perducere, cooperante Domino valeamus. Quo quidem nuntio non medio-

nisClementem Septimum
seu alios

et

Romanos

Pontifices nonnulla

priusperLconem X nomi-

crem sane Ititiam cepimus. Speramus enim Dei benignitate fore ut ex hoc omnis de religione disscnsio toUatur, et summa cunct:rCliristianitatis

nandi ad Ecclesias cathedrales ct monasleria, seu alia beneficia Ecclesiastica certo modo qualificata in

tranquillitas
te

cum sciamus

Ilaque subsetiuatur. pientissiiuum et religiosissip.

niis,

necnon ducatu

regno Francia), ac certis aliis domiBritania>, etprovincia Pro-

'

Sforliii
'

brev. Jul.

III.

looO.

335.

Palluvic. card.

1.

.xi.

c.

9.

Jac. .\ug. Tlinan.

I.

vii.

.\cla Consist. .Ms. card.

Spad;e iium. IJi. p. 27G.

3(i6

JULir

III

ANNUS

I.

CIIRISTI 1550.

vincia consistentia extra

Romanam

ciiriam pro

temporc vacantia, privilcgia et indulla certis modo ct forma conccssa fuerunt, apu<i sanclisPonlificem Ma.ximum ad prirsens rognnnlem pro similibus privilegiis et indullis instaremus, et a Sanctilale
III

advocatis et procuratoribus nostris fiscalibus in eoruin authenticis et publicis libris registrari,

scribi ct observari

faciant,

eisqiic

prsdictum.

simum dominum

.hilium

dominum nostrum papam, sanctamquc Scdcm

Afiostolicam, et ejus officiarios, commissarios et deputatos plene et pacifice gaudcre ac uti
permillant, absque eo qiiod illis aliquam desuper molesliam, perturbalionem iilliimque impcdimenlum inferant. Et si qua? posl pra?diclam

sua illa nobis, proui dicto genilori nostro concessa crant, nostra vita durantc, pariter concedi

peteremus, pro parte ejusdem sanctissimi Domini nostri, tam nostris apiid Snnctitatem suam agentibus, quain nobis per ejus nuntios fuerit significafum, ut cum in diclo regno Francire et Delphinalu, et Comitalu Viennensi et Valenfinensi ultra, et [^rpeler, et forsan contra tenorem concordatorum duduminter dictumFranciscum regem genitorem nostrum et Leouem Decimum
et

approbationem et rcgistraturam contra pra;missa facta siiit vel fuerint, absque dilatione amoveant, cademque prajmissa [tlene et integre ex[)edila in pristinum et debitum statiim restituant, seu reslilui faciant, et ne qiia fiat difflcultas, aut contravcntio, quic
aiit

in

observatione

interpretalionc possent emergcrc, de |)Icni-

Sedem

A|)OstoIicam prajdictos initorum, non-

nulla in diminutionem ct priejudicium EcclesiasticK libertatis et auctoritatis sanctoe Apostolicffi

tudinc regin? nostra? potestatis atque auctoritatis commisimus atquc conimitlinuis per prajscntes diclis noslris consiliariis,

nostrum

secre-

Sedis attentata esse et conlinuo attentari

tum

et

repcrianlur, pro nostra erga dictamSanclamSedein devotione, altenlata Iiujusmodi impedire et prohibcre, ac ut Sanctitas sua dictaque Sedes, juxta concordata prsedicta pleno suo jure et auctoritate uli frui(|uc valcat, providere faceremus.

nem

num

privatum consilium tenentibiis, cognitioomnimodam controversiarum, contcnlioac Iiti.um, quas supcr dictis observatione

etiulerprelatione prssentiiim postliac contigerit exoriri, idquc |)rivative ad omnes alias noslras
jurisdictiones, ciijuscumque dignitatis etauctorilatis existant, quibus nos eadem regia> polcstatis [ilcnitiidine

Unde
dita,

re
ct

omni

particulari in scriptis nobis tra-

juris debito,

ad notitiam nostram deducta lam ex quam volcntes ctSanctitatem suam

per prwsentes,
et

omnem

cognitio-

dictamqueSedem Apostolicam non minori quam

in |)rivilcgiis
diclis bcncvolain et gratain nobis esse

decisionem dictarum coutroversiarum ac litium, prout diclum esf, moven-

ncm, judicium

ctinduUis nobis concedendis pra?speramus, gratitudine ct bcnevolentia prosequi in primis taliter providendum duximus, prosequimur ct plena nostra scientia et auctoritate regia tenore prcesentium diximus, ct declaravimus, ac dicimus, el dcclaran.us nostram pra>cipue volunta;

darum. Sic enim nobis ficri placet, in cujus rei teslimonium pra^sonlibus litlcris iiostrum sigillum a|)ponenduin jussimus. Dal. apud Sanctum Germaniim die xxix mensis Julii anno Domini
MDL, rcgni nostri iv . Asscnsit poslulalis regiis .lulius, easdemquc pactioncs inslauratas a Pio IV ad preccs
Caroli IX f.allorum regis suo loco visuri suinus,

tem

et iiitcntioncni fuisse el csse

non transgrcdi

nec terminos nec scnsuin diclorum concordatorum. Itaquc pcr pncsentes declaramus nos

omnino

vcllc scrvare et servari per nostros offi-

ciarios ct subdilos

praidicta concordata juxta

sed ad inslitutum de redinlegrando Tridentino Concilio scrmoncm redeamus. 18. Protrstantrs Coucilium admitliint, modo CiXfilci crnnt Aiijuxta sua placita cctrbrctur.

illorum tenorem, juxla

quem tcnorcm

dcinceps

giistana Coinitia

'

a Ca>sarc,

in qiiibus

sanci-

non intendimiis nominarc ad aliquod monasterium, quod sit caput Ordinis, iicqiie ad dignitales in catbedralibus, aut collegialis seu convenlualibus, iicc ad monasleria monialium, nequc ad Kcclcsias ct monasteria apud Scdem vacanlia. Ipsis autem concordalis cl privilcgiis,

coniponciula cx decrclisConcilii Tridcnlini, cui cclcbrando strcnue incumbcndum cssel ita vero a Pigliino interniinlio A|>osloIico cum Ca^sarc acliim cral, ut

tum

cst dissidia rcligionis

qiKp illorum vigorc concessa sunt, nec intendiuli, seu illa Iiaberc locum in nrilnnnia, ncque in j^rovincia Provincia>, ctsi dictus Britan-

Gcrinauorum nomine Concilium jiostularetur, quod illius dccrcla excipicnda colcndaqiic magis adslriugcrcntur: Ca>sar quoqiie ad tucndam

mus

Romani
illani

Pontificis dignitalem advcrsus cos qui

n\x ducaliis

sit regia) noslrai coron;c unilus, scd tanliim in dicto regno Franciai ct Dclpliinalu, ac cisdem concordatis nominatim cxpies-

convcllcrc iiilcrcntur, so dcvinxil. Ca^sarci cnim adminislri ingcnuc agnovcrc cvcrsa Calholica rcligionc cvcrli quoque polilicum slaliim, ac ncccssario Chrisliana rcligionis siiprc-

sis cl spccificalis;

fidelibiis

mandantcs nostris dilcclis ct coiisiliariis nostrum consilium priva-

nnim

priiici|icin alqiic anlislitcm

agnoscciidiim
Iil)crlas

cssc, attjuc Cicsarcain auotoritatcm dcliilitalam

fiiissc,

tum
lcs

lcnenlibiis, qiialcnus ipsi noslras prfcscn-

ciim

ii"v;\toribus
fulsM>i

concionandi
.t

dcclarationcs et receptas, ct admissas niilcncant cl observcnt aul custodiri el

mama-

im|)iiiic pcriuissa

(luibiis

subornati

nulciuTi

cl

obscrvari,

ac vocalis

cl

adbibitis

'

Suriiis

iii

f.oiiiu). lioc .inno.

.rULII

Iir

ANNtlS

CIIRISTI 1550.
stri, dtini

3(37

poiuili

non Roniani

1'ontificis

niodo, sed oliam

ita

cicurantur. At Pontilex conslanlissime

,

Caesaris juguni exeussissont. Ituni

lio

de Conci-

respondit

omnia Profesfantibus

libere

expo;

Tridentiuo instaurando aj^eietur', Lutlierani principes ac populi a |iriorilnis postulatis partim clam, partini palani deseivere nani Mauritiiis Saxoniie prineeps at^iue eleetor, qui a CtP.;

sare,

non ejurata Luliierana impiclate, perperam

ad saliitcm ipsoiiim spectent docere Chrisfiim, Ponfificem esse capiit visibile niilitantis Kcclesi;v, nec Sedem Apostolicam cavillisagerc, scd puram veritatem exponere, ncc lucernam poncndam siil) inodio, sed supcr can-

nenda,

qiia"

principatum evectus fuerat, confirpotentia, ab impiis novatoribus fasciuatus in Augustensilnis comitiis oratorum opera poposeit, ut in Concilio (^cumenico, in (juo dotrmatum lites crant dirimend;r, Pontifieii legati non prwsiderent, ac Protestantes in eodeni ferenda? decretoria' senin Saxoniic

mata jam C;rsareis armis

tentia* jure
tifex

polierenl, atqiic his judicibus I'onse submilteiet

:

Romanus

necnon decrela

antea Tridenti in examen vocarentur, atque eiiiscopi religione sacramenti, quo Pontifici obstri-

vero impiis poslulatis se signiferum debelli ab eo Ca^sari movendi suspicio apud sapientes concitata est. CaBterum cum de hac impia conlestatione publica Acla conOci flagilassent ejus oratores
cti
:

sunt, solvercntur

liis

perduellium Lutberanorum monslravil Saxo, justaque

repulsam passi sunt, ac Cermanorum communi nomine decretum conceptum est, quo Tridentinum Concilium a Julio Pontifice postulatum est, nec audita hrelica ducis .Mauritii petita, qure non alia erant, quam ul Calholici fierenl Luthcrani, atque in ffternamdamnationem cum
iis proruerent postulanfe itaque ardentiore studio C.Tsare indictionem Concilii, Pontifex exeunte Octobri rcm detulit ad cardinalium sena;

Diidoma Ponfificium sfylo consueto exaratum, ncc mutari possc, cum rilti institufotjue vetere, ac pr;edeccssorum more composituin sit. Tumultiianfibus Proteslanlibus ac recusantibus Concilium, si pra?sit illi Ponfifex, ad eos demnlccndos respondif Ccesar se accessurum ad Concilium, ufque ordinc fiant omnia fcmperafiirum cuinque Concilium sit liberum ct OEcumenicum, ac reliquKuationcs Christian;e pareanf Pontifici, Germanortimque causa venianl ad Concilium, par non esse, atqiie abhorrere a rafione, uf ipsi Germani aConcilio ahsint. Interea movere nonnullas lites Ca^sarei adniinistri pro actis Cssareis adversus franslationem verum Julius suspensionemque defendendis iis spretis Pauli III Acta confirmavit, ac xiv Novembris Concilium Tridenti kalend. Maii anni propagandumqtie injiroximi iiistaurandum dixit, de quo ha?c in Ms. Vaticano 10. Cuni sanctissimus in Christo pater ct
; ;

dclahrum

'

dominus nosfer Dominus Julius divina providentia papa III, statim assuinpfo Ponfiflcatu, cerneref Ecclesiam Dei innumeris afflictam esse

calamifafibus, dissidiis afque

ha^resibus
sfiani
in

tofo

fere Cliristiano

a?rumnis hinc orbe jam

:

misere serpenfibus,

illinc cleri populitiue Chri-

tum, utreferunt Acta Consistorialia, dunt cardinales S. Crucis, Moronum

,

quiX"

sub-

moribus corrupfis abusibusque

late gras-

et

Polum

santibus; ef his malis nullo alio prffisfanfiori

antidoto,

absentes, excitos ut Diploma, quod Bullam vocanf, conficeretur, nonnullisque corruptclis

tollendis circa elecfionem Ponfificis opera daretur.
19. Bulla reassimiptionis Concilii. Infer ba"c fliigitavit Cicsiir" nb internunlio Apostolico

quam OEcumenici

Concilii cclebra-

fione mederi posse considerans, ad

eam

statini

curam afque medifafionem adjecit. Vcrum quoniam Concilium ipsum jam fere per
ejus

omnem

ut concepti

de Concilio redintegrando Diplo-

mafis rudimentum vel

exemplum

a Ponfifice

mitlendum
ret,

curaret, uf illud

Germanis osfende-

ac difficultafes confrarias lavigaret. Ifaque Pontifex Diploma infegrum suisque numeris

in

tum aliis ex causis, tum quod ejus franslafio, qiuc die XI Marfii anno mdxlvu ex Tridcnto ad civitatem Bononiensem facfa fuit, Carolo V imperafori Augusfo minime grataexfiferaf, et a qnibusdam
fuerat,

quadriennium nibus vexatum

variis

maximis(|uo perlurbatio-

ca pofissimum,

absolufum,

quo decrefa jam antca

in priore

Concilio Tridentino sub Paulo lil edita justa et firmissima esse sanciebaf, misit ad Casarem,
illud promulgaret, visumque est illud Caesaris senatoribus asperius in asserendo jurc Pontificio, sensereque exacerbatum iri Luthe-

antequam

ranos,

si

in ipso

cilio decretoria in ipsos sentenlia

Diplomafc de instaurando Conpromulgefur,

remanserant, nulla improbarctur ex quo non solum ipsius Concilii proccssus qui eo tempore Bononia' magna Pafrum freqiienlia felici^Jsiiiic lial>el)attir, impcditus fiiit, sed mtilta efiam alia mala in orbe Chrisliano sultsccuta siint; Sancfitas sua, ut ab iis ftirbulenfiis ac dissensionihus Ecclesiam ipsam aIi(|iiaiulo liberaliccf subsisfente ratione,
; ,

paticis pr?elatis, qui Tridenfi

ret,

et

quieli ac paci

public;i> ((itiantum in co
tit

moililcr pofius pelliciendos videri ad Coiicilium,, in quo edoceri possint, iion aliter qiiam

erat) consuleret, ac pra-cipue,

strte

religionis no-

controversim
Christiani

inlerdum prudenter cedunt

kilis

feris

earum magi-

annos incredibili
liqui

> Ms. vetus card. sig nuin. 45. Surius in Comm. hoc anno. Nacomps. Jc. Aug. Thuan. I. vi. Sfortia Pallavic. c. li Ms. Pii card. sig. uum. 45.

per lot jacfura ac reorbis scandalo viguerunf, fol,

qua> in Germania

cum animarum

'

Tom.

VI. de Conc. .Ms. arch. Val. sig.

nnm. SI97.

p. G4.

368
lerentur, bonuni,
dicavit

.TL"LII

III

ANNUS

I.

CHRISTI 1550.

opportunum et expediens juipsum Concilium ad civitatem Tridentinam reduci, cum id pracsertim Casarea majestas et per litferas et per nuntios vehementissime a Sanctitate sua efflagitasset. Quare j^ost diversas
deliljcrationes dissensionesquc
particulariter,

libus inferessedebenf,

quosqueidem pra^decessor noster in suis indictionibus, et aliis quibus-

cumque desuper
di;c

confecfis et publicafis litteris Concilio interesse voluif, per viscera misericor-

Domini
et

nostri Jesu Christi hortamur, re-

cum
tum

de re sancta) Ilomana? Ecclesia' cardinalihus

iiac

tum

generaliter habilas, tan-

ad Omnipotentis Dei laudem et gloriam, Ecclesiffique unitatem et tranquillitatem die xui

dem

Novembris anno MDL,Sanctitas sua reductionem

pra>dictam in sacro senatu statuit alque decrevit in dicto die ad ipsum Concilium resumendum et proseciuendum kaiend. Maii anno Domini MDLi, prout li;pc omnia in litteris Sanctitatis sute su[)er hac re publicatis latius continentur, quarum litterarum tenor sequitur
' :

ut proximis futuris kal. ad ipsuin Concilium in eo, in quo nunc reperitur slafu, resumendum et prosequendum praevia matura deliberatione, et ex ccrfa nosfra scientia, et de Aposfolic;r pofestatis plenitudine, ac venerabilium fratrum nosMaii,

quirimus

monemus,

quem diem

trorum ejusdem sancfa' Romans Ecclesiae cardinalium consilio et assensu statuimus, decrevinius et declaramus in ipsa civitafe Tridenti, legitimo cessante impedimento, convenire, et
se congregare, ac ipsius Concilii confinuationi
et

21. .lulius, etc.

prosecufioni omni mora posfposifa incumbere velint. Nos enim operam sedulo daturi

Cuin ad tollenda religionis nostra? dissiGermania longo tempore non sine totius Cliristiani orbis perlurbatione et scandalo viguerunt, bonum, opportunum et cxpediens esse videatur, sicuti etiamcharissimus in Cliristo imperator filius noster Carolus Romanorum seinper Augustusnobis persuas litteras et nun

sumus, ut eodem tempore,

nostri

in

eadem

civitate

dia, qurc in

per quos si per ;efatem nostram valetudinemque et Sedis Aposadsint

legati,

omnino

tios significari fecit,

ut

sacrum OEcumenicum

generale Concilium per felicis recordationis Paulum III [)rn'dccessorem nostrum indictum, et [)er nos tunc cardinalatus honore fungentes, alque ipsius pr;edecessoris nomine una cum
Ecclesiffi cardinaprKsidenlibus incoeptum, ordinatum et continuatum, in quo plures publicic et solemnes fuerunt sessiones, pluraque tam in causa fidei quam reformationis promulgataetdecreta,multaquc etiam aduframque causam perfinenfia exaniinata et discussa, ad civitatem Tridentinam reducafur. Nos ad quos et summos |)ro tem|)ore Ponfifices spectat generaaliis sanctte

tolica; necessifates personaliter adesse nequiverimus, Spiritu sancto duce praesidebimus, quacumque ipsius Concilii franslafione ef suspensione, CKferisque contrariis quibuscumiiue, et [)r;cserfim illis, quae idem pra^decessor noster in suis lilferis pr;edictis, quas cum omnibus et

singulis in

iis

confenfis clausulis et decretis in

duobus

Romanae

libus

ipsi

Concilio

suo roborc permanere volumus afque decernimus, et quatenus opus sit innovamus, voluit non obslare, irrifum nihilominus dccernentes ef inane, si secus supcr liis a (luoquam quavis aucforitafe scienfer vel ignoranfer configerit
attenfari, efc. Dat.

Roma; apud Sanctum-Pefrum

kal.
i

Dominicaj mdl, XVlll Decembris, Pontificafus iiostri anno .

anno

liicarnatioiiis

22.

//;

Germania

et

Beigio contitsa luvieticu-

rum

tijrannis.

Porro in
',

Germania

res Catho-

lia

Concilia indicere et
ef Chrisfiana? fidei

dirigere,

ut Ecclesiai

pacem

atque ortliodoxoc rcligionis incrcmentum ad omni|)otentis Dci laudem ef gloriam procuremus, ct quantum iii nobis cst, tranqiiillifafi ipsius (Jcrmaniic, quaj sane [)rovincia retroactis leniporibus iii vera rcligione ac sacrorum Conciliorum ef sanctorum 1'afruiii docfriiia cxcolciuia, cxhibcndaciue
Miiximis l'onfificibiis,Chrisfi Rc(lcm|>foiis
iii

iiostri

confusa luereficorum fyrannide nam et xVrgentina? Zuiiiglianismo infocfiC liber rcligioiiis usus restitutiis cat, liccl sacrilcgi novatorcs illum turbare non [icrhorrucrunf, ut narrat Surius Aniio MDL, i|(Sol>urificationis die solemni, Argentincnsis clerus Missam in tribus templis rursus cclcbrat jain |)lusqiiam viginti annis iiifcrmissam. Ibi ifidem Slcidaiius mire esl facctus, cf c;rremoiiias Ecclesiasficas liaud secus
lica reflorescerevisa est
, :

lena

vicariis, debila rcvercnlia cf obedieiifia

iiiilli

Clirisfianorum provliici;e Iuit uiujunin se-

ahiuc Turcaaliquisauf Scyflia irridef. Eo autem die excifafus est .Vrgcnfiiia' fumulfus, occasione
(liiadam, el us(|ue adeo res
[)ericuli [ilciia fuit,

cuncla, |)afcriic consiiliimus, s[)erantcs |)er i[)sius

Dei grafiam et bcnignitafcm futuriim, iit rcges omnes ac [)rinci[)es Christiaiii jusfis [)iis(|uc
nosfris in liac re votis

ut iude usiiiie ad
oftlcia

1'cnfccostcm riirsus divina

infcrmissa sint.Odcranf

dcrum

(derique loco

annuaiif, faveanl afi|uc

tilios iibbatcs,

urbis incola\ nec alio

liabebant [ilcrasquc

quam

idololatria?

assistant, venerabiles fralrcs |)iitriaicli;is, aicliie|iisco()os, e|)isco|)()s, et dilectos

omncs

Calholica; Ecdesia*

caMcmouias. Porro
rc[)ctit;e

a|)oslaf;e

omiiesijue alios et siiigulos,

(jui

de

jiirc, vcl

de

inccsla'

iiu()fi;i\

Ruceri idenfidem horrciuhv in Eucha-

consuctudinc, vcl
lCxt. in

[irivilegio

Conciliis (icnera-

ristiam

cf alia

S;icramoiifa blaspliciiii;c, (livina-

Act. Conc. Trid. prsonxK! scss. xi.

Sur. in Comni. Iioc annci.

.rULII

Ilt

ANNUS
IJahylo-

CIIUISTI

1550.

,m

iuiii ol

liuiiKiiiarniii

icniiii

|iliis(|iiaiii

nica coiitiisio i>iiriim Kvanjieliiiiii videbanUir. Hspc quiilein

faciuiit,

ut iiiinorem

apucl

nos

ailiiiirationeni lial>eant, qua^ .Vnliclirisli teniporilius tiilura creciuntur.

llabcbit
sctl

ille pluriiiios,

(luiejus impiefaticonsentiant;
lioriim

liabent ctiain

tcmporum

proiligiosi

doyniatista', (jui

cupide illorumabsurdilatesamplcctantur, id^iuc

adeo, ut noii desint
(lui

scribcre ausi luerint,

nec adoraiidum

Ueum

nec iira^sidium ab eo

expectandum, et hoc quidem dogma estOcliini. Quid ^cro deterius ex ipsa Anticliristi schola [irodirc potcrit? neque vero multo tolerabilior eorum doctrina cst, qui Missam usque adeo
e.\ecrantur, nec terre possunt, ut in Eucharistia

(juas cum eisdem |iopuIis habctis, iinmulaljili compositionc tollcrciitiir, et interim vobis in (lictam civitatcm redcuntibus omnem personarum ct rerum ac jurium vestrorum defensioncm ct maiiutcntionem pollicilus fuerit, nihilominus vos non solum adhortationibus ijisius Fcrdinandi regis adlia;rerc ncglexcritis, vcriiin etiani cum dilccti filii Joannes ex comitibus dc Lu|ilen canonicus et custos, ac tresalii caiionici ipsius Ecclcsia>, cum nonnullis cappellanis se ad dictani Kcclesiam contulissent, ct inibi sacra administrassent, et rcm divinam curarent, vos calices ct alia ad Missai sacrilicium iiecessaria,

veritis, et

Christum adorcmus
Intcrniissus fuit

usque ad Pentecostcm

sa-

crorum usus, donec

cst.

a magistratibus adhibito

per eos a vobis requisita eis mittcrc denegapostrcmo eos dislributionibus quotidianis privaveritis, ac cuin vos coram certis probis viris, quos cliarissimus in Christo fllius Carolus Romanorum impcrator semper Auguset

forensi satellitio inipiorum petulantia coercita

tus,

ad tractandum inter eos

et ipsos

Constan-

Augusta- quoque Othonis cardinalis opera ', qui gravissimos labores in prioterito adversus Lutheranos bello pertulerat, res Catholica resti-

tienscs

amicabilem concordiam miserat, com:

paruissetis, cos inter vos recipere, et ad pra3-

necnon Constantia^, in qua Zuingliani jam ante tyrannidem exercuerant ssvissimam in Catholicos, et cleri in
tuta est pristino splendori,

missa admitterc recusaveritis nos qui ex Apostolatus ministerio nobis desuper commisso illud in primis exquirimus, ut hsereses et damnata' secta; omnesexstirpentur, vetus Christiana

exilium pulsi opes

quoe

et

vectigalia

invaserant

cum

victores Ecclesiastici

jam

repeterent,

orthodoxa fides ac religio instauientur et conserventur, attendentes, in quibus negotiis,

et

Pontifex, pacis studio episcopo et clero Constantiensi has litteras dedit

-,

ut

cum

civibus de

juribus Ecclesiasticis honesta pactione convenirent:

23. Venerabili fratri episcopo, et dilectis
filiis
<<

capitulo Constantiensi, Julius papa

III.

Venerabilis frater

et dilecti

fili,

salutem.

prasertim Ecclesiasticis et spiritualibus in quibus de salute animarum tractatur, occasionem rei bene gercnda^ prastermilti non debere, et considerantes, quod cum templa et domus, ac proventus Ecclesiastici nobis, ut pra;fertur, restituta fuerint, quod reliquum est, ipso maxime Ferdinando rege intercedente, facile coni,

Cum

sicut accepimus, licetalias civitatem Cons-

poni posse, et ulile

nequaquam

fore, ut

idem

postquam illius populus, antea Zuinglianorum hseresi addictus, vos ipsa civitate
tantiensem,
expulerant, et Ecclesiasticam jurisdictionem et

auctoritatem suppresserant, ac calices, clenodia, et alias res ac ornatus Ecclesia; pretiosiores dlrlpuerant, templaquc et doiuos sacerdotales, cum certis eorum redditibus occupaverant, sub obedientia charissimi in Christofilii nostri Ferdinandi Romanorum et Hungariaj regis illus-

populus Constantiensis ex vestra duritia in ultimam desperationem adducatur, vos iis nostris admonendos, et inDomino hortandos censuimus, ut rebus jam, ut praifertur, pacatis, quod aliquando Dei pietatesperari vere poterat, ad ipsam Ecclesiam vestram revertamini, et apud eam resideatis, et circa divinum cultum
vestro satisfaciatis officio, percurelisque

eum-

imperatorem electi reducta, ipse Ferdinandus rex primo curavit, ut exploso Zuiuglianismo, et domus hujusmodi, necnon proventus Ecclesiastici vobis et dilectis flliis clero cjusdem civitalis libere restituereutur, et inde super hoc specialiter deputatos commissarios vobis plura
tris in

benignitate et mansuetudine, ac bonis exemplisvestris in vera religione confirmare, etsi id, nisi prius controversiis prfedictis cognitis et terminatis, aliqui-

dcm Constantiensem populum

ad plenani perpetuamiiue securilalem nobis constitucndam et firmandam proponi fecerit, vosque ut ad residenduin apud Ecclesiam vesIram rediretis, religionemque et cultum divi-

bus justis prictextibus non esse faciendum censueritis, saltem dictum clerumet consistoriuni, et aiidientiam causaruin ad forum Ecclesiasticum pertinentium, ad eamdem civitatem remitac dictos tres canonicos propterea a tere capitulo vestro non excludatis, et cum apud ipsam Ecclesiam Constantiensem resideanf, et
,

num

instauraretis

sacra administrarctis

et

pristinis vcslris auctoritatc, jurisdictiono ct pri-

vilegiis utercmini, hortatus fuerit,

obtulerit

seque nobis curaturum, ul omnes controvcrsiae,

'

Jul.

i.

II.

brev. p. 317.

Ib.

p.

291.

tanquam prajscnfes ad earumque perceptionem, perinde ac si vobiscum residerent, admittatis, etc. Datum Ronia apud Sanctum-Petrum die xxi Junii, Ponfificatus anno . 2'i. In Saxonia Brunsvicum codem temjiorc
divinis officiis intcrsint,

distributiones quotidianas,

AKN.

Toaus XXXllI.

lUYK. XIV

370

JULII
est

III

ANNUS
ct

1.

CHRISTI 1550.
Sicilise

ab Henrico duce oppugnatum

ager,

',

vastatus

Joanne Vega,

verum

revocavil.

causam ad se Omnium porro Lutheranorum pertiCa>sar luijusmocli

nacissimi Magdeburgenses, qui Casaris edictum, quo plures ha;rescs novatorum castigabantur, admitterc detrectabant, bello urgeri cceperunt, proscripti a Cajsare, ac primum a

Gregorio ducc Magnopolensi gravibus damnis atfecti iuere, atque insigni praelio deleti, quo tormenta et bcllicum apparatum omnem amisere;

septuagesimo expugnata est Leptis, alias dicta Aphrodisium sive Africa, urbs munitissima,quam Dragutus archipyrata insederat, suisque inde excursionibus Siciiiam et maria infestabat. Capta sunt in ea urbe ac in servilutem subducta octo Barbarorum millia multa Christiana; pietatis exempla explicuit in ea exprorege,

quarto obsidionis die

obfirmabantur

autem
libello

in

pertinacia a
signifer Mat-

Lainius, sancti Ignatii socius, in expiandis militum animis, ut reiert Orlandinus, qui narrat Pontificias et Melitenses trire-

peditione

perfidis concionatoribus,

quorum

mes
urbs

classi Caesareffi fuisse conjunctas,

:

tum

htec

thias Illyricus, edilo

Lutheranos omnes

addit

in arma adversus Ca'sarem hccresim exscindere meditantem concitare annitebatur, nec de Csesa-

est,

Quarto idus Septembris expugnata quatriduoque post, qui dies Dominisacer illuxit,

cus, et Sanctjc Crucis Exallationi

rea auctoritate asserenda, sed de fide suscepta defendenda agi contendebat, verum spreto illius

gannitu, Mauritius Saxoniac dux et Brandeburgicus marchio cum Alberto patruele et Henrico

caTcmonia magna praccipuum e Mahometicis fanis, Deo vero Sancti Joannis-BaptistcC titulo dedicatum, et Maurorum quidam sacro fonte lustrati, quorum unus grciviter saucius eodem
die decessit
2(1.

Brunsvicensi exercitum adversus Magdeburgenses eduxere, et quarta Octobris die urbs perduellis cincta est obsidione, qufe in

proximum

annum
fuere,

extracta est, miserique

Magdeburgenses

pro tuenda impietate gravissimis cladibusattriti quantumvis se conferrent cum martyribus, el Christo bellum inferri mentirentur. In Belgio % Carolus Ctesar ad hsereseos

De parta hac victoria Angelus Massarelcui lus ha-c Monumentis suis commendat addunlActa Consistorialia aPontifice decretas fuisse solcmnes in urbe supplicationes pro agendis Deo gratiis
: ' :

progressus abrumpendos gravissimam Bruxellis sanctionem edidit, qua in htereticos acerbissime et scripta Lutheri Zuinglii inquiri jussit OEcoIampadii, Buceri el Calvini flammis deleri. Cum vero perculsis inde gravi lerrore Anglis emporium Antuerpiense disturbaretur, ad Marise reginae preces, acerbitatem legistemperavit. Meditatus vero est, Belgicarum provinciarum imperio in filium Philippum Iransfuso, etiam in illum jura imperii in Augustanis comitiis deri,

Octobris .MitL iii Veneris Sanclissimus dominus noster fecit verbum de victoria habitainAfrica a Ctesareis militibus, et propterea jussit fieri supplicationes in Ecclesiis Urbis, ct Missam in Basilica S. Petri per reve(

Komffl

die

rendiss.
in

dominum Compostellanum celcbrari, qua Sanctitas sua et caeteri reverendissimi

.

interessent

Hajc victoria in reditu

funestata est

tristi

clade
scente

-,

quam
intulil,

fceda tempestas

nocte inhorreac

aliquot triremibus mersis,

dissoUitis, totidem fractis.

duabus onerariis

vare,

quod quidem
videbatur
,

religionis

commodo
),

verten-

dum

pro

Lutheranis ad

officium

Aflectus est etiam domestico luctu prorex Joannes Vega amisso primogenito, ad quem

redigendis.

Non dubium inquit Surius, quin Caisar, qui sciret Philippi amplissimas

extantha? Pontificislitterffi ': Joaiini de Vega viceregl

Siciliac.

ditiones et vires reipublicffi Christianw in illo

Kesiionderamus ideni

lcctitia

ad tuas

litte-

promovcndo consulere dem, ct Turcac vicini, et

nisi

voluerit
alii

quandoqui.

ras de capta Africa,

quando tristem nuntium

imperii liostes non

Obstitit

summa

potentia arccri possent

consiliis

Ferdinandus, qui in maluit ac inferri Maximilianus, Caroli gencr et ncpos, acccpta cju consilii fama, cx llispania in Germaniam ad illud discutiendum pcrvolavit, ac Ferdinandum, licet Maria regina interjirete, amplissima iili promissa ofTerrcntur, in rclinendi in stirpe auaimperii sentcntia confirmavit. 25. Joamiis de Verja in Africani cxprditio In Africa ' sub auspiciis CtCsaris a fauslissima,
Caroli C;esaris

suam stirpcm imperium

accepimus de obitu nati tui primogeniti, et cum non possimus pro noslra erga te iicncvolentia, sicut tuorum gaudiorum, ita et dolorum non csse participes, valde oo nunlio tristati sumus, etc. XII Octobris mdl. anno primo . 27. Transmisit proximo iiicuiite anno ad Pontificcm Joannes e Vega raptorum ex hoste spoliorum partem, nonnullaquc vcxilla parta"
victoriw

monumcnta,
filio

de

i|uibus
'

acta:

illi

Julio gratcs subjectis lilteris

Dilecto

nobili

viio

Joaniii

de

Vega

vicorcgi SicilicT.
Dllecle fili, ctc. Ouas iioliis de Africa cxpugnata exuvias misisti, libcnti aninio accepi-

'

Jac.

Aug. Thiian.

1.

vi. Sur.

iii

Comin.
I.

Comm.
'
Jiil.
I.

Suriua in

Comm.
Jac.

Jac. Aug. Tliuan.

Lu. Guicc. vi. Idcm. I. vii.

'

in

iii

ii.brcv. p. 34i9. Act. Cuusist. Sur. in Couim. Kaiell. post

nccad. Natal.

Comes.

Aug. Thuau.
I.

hist.

I.

vii.

Vnir.

Mass.

l'iig. .13.

'

Kazdl. posl Dpcad.

sig.

' Jul. Il(.

1.

ll.

brcv. p. 399.

Diar. M. arcb.

Vat

Orlandin.

.x.

- ' Ibid. an. 11)61.

num. 2S8.

p. 25.

JITLII

iri

ANNUS

1.

CHRISTI 1550.
suminaiii
iii

371

miis,

(|ii;isqii(>

nnntiiis tiius cxposiiil lationes,

ruiii

rcparationcm hiijusmodi usus

ccrtis torminis ct solutioni-

(|iiainol)r('in

inai-iia

cnm

nohis eas dono potissiinuminiscris, vohiplate audivinuis. Krunt lia^c

convcrtcndam sub
hiis
('l>iscopi,

tunc cxprcssis,

dummodo

archiepisco|i,

oinnia ouin tua\ erga nos, tili, Ijeiicvolcntia" et pietatis, tuin vero ct pulcliciTima^ dc Chrisliani

arcliimandril;c, ctalia' persona; Eccle-

nominis iiostibus victori;c monimenta. llorum nos alia diligentia asscrvari, alia sacro ct illiistri loco ad sumnii Dei lionorcm afligi curabimus, ut (|ui ca spectabunt commoncfiant ad eas
victorias
(luoc

pro ccrla rata in hoc contribuercnt, ct darc statueriiil ipsiquc archiepisiastic;e dicti rcgiii
,

scopi, episcopi, archimandrittB, et alia" personaj

Ecclesiaslicic,

eorum

ratain, salvo in lioc iiostro

magnos
illis

principes

aspirare debcre,

etSedis ApostolicK bcneiilacito, contribuere obtulerint, promittentes, (^uod quamprimum, si

vcram

solidamque gloriam de sacro-

hostibus debellatis pariant. Tibi nos quidem de tam lucuientis tamquc piis muneribus ingentes habemus gratias, optamus vero pr;vpotentis Dei opc ac favore frcti spcrasancta>

religionis

mus, non defuturum

tibi

in aliis,

eliain liuic

similibus declarandai denuo virtutis facultatcm, ct nova c.v infidelium hostjum manubiis leo divisquc dona consecrandi. Nos intcrca, quibus-

hujusmodi beneplacitum accessisset dictain ratam majestati tu;i' ct tuis officialibus pcrsolverc; cum aulcm sicut cadem expositio subjungebat, tam ex eo, quod pcr diversas canonicas sanctiones, et postremo per felicisrecordationis Leonem papam X pra^deccssorem nostrum in novissimo Laterancnsi Concilio sub diversis censuris et poenis prohibitum fuit, ne reges,
,

principcs et

alii

potentatus

;ib

archicpiscopis,

cumque rcbus poterimus, sedulo opcrain dabimus, ut ct muncra ipsa, et alia tua erga nos offieia nobis quam gratissima fuisse intelligas.
Dat. ctc. lloin.T apud Sanctum-i*etrum sub annulo Fiscatoris die xvii Februarii mdli, aiino I . Practer Aphrodisium ereptas etiam hosli luisse alias duas arces, Monasterium et Siagulem, easque Carvennsp regi socio restitutas, necnon sccundo prlio in Meninge insula protligatos Barbaros refertThuanus '. Verum hujus victorias gaudio graviori luctu cladibusque ingentibus confusa proximo anno videbimus. 28. A bsolvit Juliits 111 a censuris onmes, qui sine tonsensu Apostolico decimas in Sicilia exe-

episcopis, abbatibus ct aliis iicrsonis Ecclesia-

ctiam sponte offerentibus subventionem aliquam pecuniarum recipiant, majestas tua dubitat subventionem pncdictam capiendo
sticis,
,

censuras et paMuis pra'dictas incurrcre, et proptereanobis humiliter supplicari feccrit, ut pro

ejus conscieutia^ quiete, prajmissis nostram et

hujus sancta; Scdis auctoritatem interponere dignaremur nos attendentes cx tuitione et de:

fensione dicti regni

dictis infidelibus,

non
in

minus
nis

Ecclesiasticis

quam

s;rcularilius

perso-

commodum
,

provenire,

imo hoc etiam

Italiji'

liujus alma! Erbis et totiiis

commodum
inclinati

cedere

hujusmodi supplicationibus

gemnt

et

aiias

exicjere concedit.
belii

oblationi et provisioni per archiepiscopos, epi-

Cffiterum
et

scopos, archimandritas, et alias Ecclesiasticas

cum

in

hujus

apparatu instruendo,

personas, ut pricfertur,
et

factis,

nostram

et dictae
:

Siculi regni arcibus reficiendis graviores

sum-

Sedis auctorilatem interponimus per praesentes

ptus profundendi fuissent, Ca?sar a clcro Siculo nummaria subsidia expressit quod cum lege
;

nihilominus archiepiscopis, episcopis, archi-

Ecrlcsiastica vetitum esset, Julius Cwsarem ^ religione censurarum exsolvit, cum id publica.'
rei Siculffi,

mandritis, et aliis Ecclesiasticis personis prajdictis, ut ratam hujusmodi per eos, ut praedici-

imo

tolius Italice

commodo
filio

cedcret.

Charissimo in Christo
impcratori
III.

Carolo

RomaJulius
salu-

norum
papa

semper Augusto,
flli

oblatam et promissam pro annis preeteritis tantum persolvere, tuaque majestas vel tui officiales illain recipere, absque censurarum prffidictarum incursu auctoritate Apostolica per easdem praesentes concedimus et indulgemus,
tur,

Charissime in Christo

noster,

ctsi forsan ipsi archicpiscopi, episco[ii, archi-

tem etc. Exponi nobis nuper fecit majestas tua quod cum anno a Nativitate Salvatoris Domini nostri Jesu Christi mdxlviii, magnates ct alii laici regni Siciliai ultra Pharum, cujus tu Catholicus rex existis, considerarent, ob plurima per tc tam gesta adversus infidelcs et Christi hostcs bella, tuum a^rarium exhaustum existere,
ac fortalitia et munitiones dicti regni reparalionc indigere, ac volentes tu;c majestatis indigenliis subvenire, ct eidcm reparationi |irovidcre tu;c majestati, qua^dain donativa scrvitia

mandritfe et aliae personae Ecclesiastica; pranlicticdictam ratampersoIverint,ct tuamajestas et tui officiales illam lecepcrint, inajestatem tuam, cl ipsos, ac eorum quemlibet ab omnibus et singulis censuris et pa'nis proptcrca quomodolibet incursis, dicta auctoritatc similiter absol-

vimus

volumus autcm,
cx
his,

(|uod contessor, (juem

qui vigorc pncscntium absolvenlur, clegcrit, ct paiiitentiam, (luam adim(|uilibet

plerc teneatur, injungat ctc.

Datum Hom;c apud

anno
i

Saiictum-Petrum die
r2"J.

xii

Aprilis mdl,

nuncupata
'

in nccessitatem, et

certam pecuniaIII.
I.

Pax
:

inter recjem

GaUix

et

Eduardum
(jralu-

Ancjlum
Jat. .\ug. Tliuan. hist.
I.

recjina Scotia; et

comes Aranioe

vii.

'

Jul.

ii.

brcv.

aii.

i.

latorias o Vontipce accipiunt litteras.

Confe-

372
cta cst lioc
'

.TULTI

IIT

AXNUS

1.

CHRISTI 1550.
sui. Dat.

anno pax inter Henricum (lallise, ct Ediiardum Anglii-c reges iis legibus, iit ab Anglis Bononia et ali?e arces in co agro excitala^, una

minis sancti
:]0.

dic XV Fcbruarii mdl,

Expliciiit in

Romcc apudS. anno .

i

I'ctrum, ctc.

cum

tnrmentis bellicis ac reliquo militari aj)paratu (lallo restituerenlur, (lallus vero quadraginta aureorum millia duabus pcnsionibus Anglo persolverct. Promulgataea pace kal. Aprilis
reges equestris milititc sua- insignia sibi mutuo dono contulere. Cumque ex Anglia prffifectus

defendendo contra ha^retieximiam militarcm virtutcm Araniic comes Scoti.c procurator, ad qiiem Pontificiic extant subject;c littera^

corum

vires, atquc insidias

'

"

Dilccto

filio

nobili

viro

comiti .\rania\

regniScotia? gubernatori.

Dilecte fili,nobiIis vir, salutem, etc. Licct

tua? nobililati

castrorum
diis

Andreanus redirct, a Belgis insiappetitus cst, ex quo novi inter (lallos et

S.

non dubitemus

jam

esse cogni-

tum

Bclgas

bclli tristia initia

eruperunt. Supcrioris

autem tccderisbeneficio potita estregina Scoti.'c cuinonnulhc etiam arces in limite Scotiaj restituta^ fuerunt. In mcliore autem statu erant collocataj Scotia; res virtute ac felicitatc Henrici regis,

prwdecessoris noslri et assumptione nostra ad apicem Summi xVpostoIalus, quam Deus Omnipotens sua misericordia, nullis nostris merilis, octava hujus mcnsis per
dc obitu

qui Scotiam tuendam susceperat, ut Pontilitteris

:

fexbisce

reginre Scotia? pauloantc eral

concordia omnium fratrum nostrorum suffragia opcrari dignatus est, nos tamen ctiam ipsi nostris lilteris tua) nobilitati eam significarc voluimus, iit tibi, ct isti regno Catholico ex obilu

gratulatus
(i

Reginse Scotia'.

Charissima,

ctc. Licel

crcdamus jam no-

lum

esse tuac serenitati de obitu prEedecessoris

nostri, et

assumptionc nostra ad apicem summi

cjusdcm nostri prtcdecessoris contristatis, l;ctitiam de creato successore pr.Tberemus nostramque salutationcm cum Apostolica bcnedictione impartiremur, quod ?ane omni amore ac bcnevolentia vobiscum facimus, tuam pru,

Apostolalus,

quam Dei benignitas octava hujus mensis per concordia fratrum nostrorum sufTragia operari dignatus est, tamen nos etiam per
tanquam pientissim;c
in Christo
filiaj

litteras nostras tibi

regi-

na;

et

charissima?

nostrai id

significamus, tcquc nostrarum litterarum primitiis

cum

Apostolica bcncdictionc salutandam

duximus.

Cum enim

simustufc screnitati priva-

tim ac patcrne atfecti ex co quod dilcctis filiis nostris dc Lotbaringia et de Guisa patruo ac fratri cardinalibus, qui nobis {)Uirimum favcrunt, valde
blica istius regni vestri,

debemus, accedit ctiam causa puquod ob justitiam et

dentiam, virtutem, vigilantiam in isto regno tucndo sapienterque gub(3rnando, popiilorum aiitcm ipsius rcgni singularem pietatem et admirantes ct in Domino collaudantes Deo quoquc ipsi maximas gratias agimus, (|uod (luamvis vestram fidem et constanti;im ad probationcm intcrdum tenlari affligique pcrmiserit, ad postremiim tamcn vos rcsque vestras meliorem iii statiim restituit, in diesquc magis, ut speramus, restituct, (]uo magis, fili, in tua virtute ac roborc confirmari debes, Deoqiic gratias agere ac sperare illius opcm vobis affuturam, qu;c
;

vcre ac sincerc

cum

colcntibus,

firmamquc

in

religioncm patitur, miiltaquc a vicinis hareticis dctrimenta sustinuit, ex (juibus lan(|uam

fidclium
filiorum jacturis

co

spem

coIlocanli!>us

nunquam

defuit. Accedit

cum impcnse

htrc

Sancta Sedes doluerit, nuncvicissim congaudct tua> sercnitati, quod divina miscricordia per piam opitulationcm Chrislianissimi rcgis vestrisrcbus benignc aspirarejamcffiperit, casquc mcliorcm ac hctiorem in statum restitucril sicut ct in dics magis eas iirosperaturum si)cramus, proindc hortamur screuitalcm liiam in
,

etiam causai pictas, (|iiod advcrsarii vestri fidcm Catholicam oppugnant, vos dcfcnditis, illi tunicam Domini nostri inconsutilcm scindunt. vo*
in vobis conservatis. Nos quidem ex paslorali noslro offlcio ctpatcrna crga istud regnum pro-

ptcr jiistiliam paficns charitalc,

nunquam

vobis,

Domino, ut
liostii)us

in sancta

hac vigilia

istius regni

ab

Dci ac tuis tucndi, ct in fidc Catiiolica conscrvandi |>ic fortiter^iiu? perscvcrcs, Dci(|uc opcm confidas tibi clcmcnter arruluram, cujiis

nos etiam miscricordiam bumilitcr iinploramus, ulscrcnitatcm tuaiii uiia ciim screnissima luanala, gubernatoreque rcgni, ad qucni ctiam scribimiis, et cunclo isto Calholico regno conscrvarc, prosjjcrarc, ct siio sancto auxilio, pro-

quacum(|iie in rc potcrimus, defuluri siimus, Dcum 1'alrem misericordiarum ct totiiis consolationis supplicitcr dcprccantcs, ut tibi forlissiino cjiis athlctic, simul(|ue fidcm Catliolic;un et istius rcgni salutem defendcnli su;p dcxlcra' auxilio favcal, prospcraquc cuiuia conccdal, ut do isto regno non solum iu dilionc cl (inibus suis, vcrum cliam, quod longc amplius csl, in
vcra ct orlhodoxa religione, cx (|ua salus animarum provenit, sercnissimic rcgin;r puiiill;r,
cjiiS(|U(!
d(>sliii;ilo

consnrti

rr;iiici;c

Delphino, graliam
prtc-

rKlclilcr conscrv;ilo

laudcm

apiid iiomin(>s, graoiiiiicm(|iic

ad custodiciidam aiiimariim tcgcre diguetiir vcstrarum salulcin, <mIIiimii|U(! Catholicuni iio,

liludincm ipijorum rcgiim,

nostiMiii, al) ipso

aulem omiiipolciitc Dco

liiim;iii;i

mia
'

;ii!Miia,

quiP cuncta

longe cxsupc-

llclC.1l-.
III.

1.

II.

nclIcfoi(!Sl.

I.

VI
2.1.

7n.

Nic

Sniiil.

1.

Jnl.

lili.

brcv. nn. 2289. p.

'

lliid. siR. niini.

2880.

p.

22.

.TtTJr

III

ANNfS

niRiSTi 15riO.

37^

ranf, couseqiiaris. Iat. llonia' a|iiicl S. 1'clriini iliexv Febriiarii mdl, snsccpti l'ontificaliis aniio

lisrcsiarchaiiicertamcntlicologicuindcsccndcre

primo

".

Clariiit

in Scotia

religio,

ilnni

Gallia; res

llorupro, at versis rebus rclisio (|uoqne eversa

osf.
;n.
rl
//(

aususcst.UcdcgcralilIcvirim])ius inunum libclluin jiltircs calumnias advcrsus Eucliaristiain, (luas Slcphanus cpiscopus Wintoniensiscarcere l.ondiiicnsis arcis clausus, paiicis dicbus confulavif.inscripto libro Marci Constaufii uoniine, ne

A/Kj/iii /hvreses var/cV disse/)ii/ianti//\

Anglia fcedissiina> iu dics iia?resos cxortic, adeo ut Zningliani judiciornm acerbitatem iu cas disfringcre siut coacti, ue graviores turbas excitareut, " l>um lu-erefici utrefert Sanderus fiis verl)is inter se armis ac odiis tumnltuarentur, ac haCatho/ici vexa/it/ir.
' :

Porro iu

agnitus graviora paterctur. Langdallus ctiam doctor Uidhci contra Eucharisliam cavillafioncs dissolvit, Crispinus et Mormanuus saccrdotes, afiiuc alii plures cum sacris conciouibiis scriptisque fidem orthodoxam asscrerent, jcrumnas pcrsecufionum, et carceres, et vinciila forfifcr tolcrarunt, subdit Sandcrus
'<

resis in dies hxresiin, (ut

fit)

ac seditio sedilio-

Tempus me

deficcrcf,

si

omnes enumeraillis

nem

Zulnglianorum isforum paticntiam, aliarum etiam sectarum invenlorcs

pareret, accidif, ut

rein, qui

ob Catholicam fidem

diebus ex etiam

Ecclesiis aut CoIIegiis sunt ejccti, aut aliis di-

ac defcnsores exercercut. Inter ca-tcros Georgius (|uidam Parisius obstinafione incredibili

gnifatibus

commodisquc
ac

spoliati, graviora

carcerum

Anglia tucbatur, atque in quem Zuingliani contra suam fucatam fictamque lenitatcm, et contra falsissimam suam sententiam, qua alias assererc soleut, hujusmodi homines ad fidcm non

Arianam lurresim

in

Anglia disseminavit,

vinculorum tormcnfa animose subierint; adeo jam incalescere ciTperat Dei Spiritus in Catholicorum pra^cordiis, ut si diufurna fuissent illa tempora, et crevisset persehabuissct Anglia sine dubio plurimos inartyres et inflnifos confessores. lu dies enim augebatur, non solum credcntium, verum ctiam et coiifltcntium numcrus, et illi, qui ab initio viriliter parum rcstifcrant, pra^cipnc episcopi, modo eventu reruin iuexpectato edocti, consilioque maturiori errorum suoruin admoniti pai-nifentiam egcrunf, et forlissimos se constantissimosque in causa Dci fuenda pra^buerunt.
cutio,

cogendos, publice combusserunt. Extifit etiam lioc ipso tempore ex Cantiana provincia soror qua^dam c.x Lutheri scliola Joanna Buesse

chera, qua- tantum profeccrat, ut prajter Calviest, negaret una Valenfino Cliristum ex xMaria Virgine carncni snmpsisse, quem dicehat per illam nouat cum videnisi velut per canalein transiisse ret doctrinain suain Zuinglianis non probari,

nianam lufresim, quain secuta

cum

Hinc
sis,

addebat olim quoque creditum ab

illis

fuisse,

est, quod Edinundus Honerus LondincnSfephanus Gardinerus Wintoniensis, Cuthertus Tonstallus Dunclmensis, Xicolaus Her-

cum
el

Lutlierani essenf,

quod

Chrisfi caro in

Eu-

charistia sub specic panis ct vini continerefur,

qua' id negabat, pro h;prelica nuper ab ipsis habitam, ct tlammis publice

Annam Ascuam,

thus Wigorniensis, aliique tum episcopi non solum dignitatibus exuti sed ef carceribus mancipati his diebus fuerint. Sed multo maximus c;cpit esse numcrus eorum, qui volunta,

traditam fuisse, nec se dubitare, quin ut nunc Zuingliani ipsi crcdunt, quod Anna tuiic docuit, (liiain perseriuebantur, sic Lrevi etiam credituri
sint,

rium exilium conscienti;c causa eligebaut, quorum fcre primus fueraf .loaunes Sforseus ufriusque juris doctor, posfea martyrium sub Elizabetha passus. Hic iii publicis regni comitiis dc fide perperam tractari cerHeref, ausus esttandemcum Salomone exclainare V.v terrx n/jns rex puer est! cujus vcrbi tanta fuit invidia, ut sibi deinde in Anglia consistcre non esset

esl

quod ipsa jam doceref. Gombusla tamen ipsorum jussu in campo Fabrorum Londini

cum

IV

id. .Maias .

M. Eodein tcmpore
retici,

uxorati sacerdotes ha?-

cum filios ut spurios temni, uxores ut merctriculas pafere ludibrio dolercnt, ad regni comitia confugerc, afque obtinuere, ut regni Anglia' ordinum decreto eoruin filii lcgitimi censerenlur.

tutum
.3:!.

)'.

Addit auctor pr;i'stantium docfrina orfceces et quisquilias

thodoxorum loco

hoininum

Cumque

variis difficultatibus ac dis-

sensionibusde religionc ac modovivendi,de polesfafecf rcgimine rcii)ul)lic;c luTreticosimplicitos animadverterenf Catholici, coUectis animis
tueri orlhodoxamfidem,acdis[)utatiouibuslia!rcticos lacessere,eorum ignorantiam, inoresdisso-

episcojjatus, idignitatesquG ct doctorales calhcdras invasisse, ac inter eos Milonis cujusdam

Coverdali, qui in Gennania ha-resim diu hausehic cuin Oxonienrat, insanum facinus enarrat
:

ses ,\cadcmicos Catholica' doctrin;r addicfos in

impietatein traducere vcllct,

seruit
:

ita e

suggesfu dis-

lutissimos, imi^iefateinquc coargucre coeiieniuf.

IntcraliosRichardusSmitiueusfetrum.Martyrem
Oxonii pr;vlegcntein ad disceptandum provocavit, nec cum eo, utpote doctissimo, Petriis Martyr
S.mder.

De causa omniuin maxima, hoc csf, de Sacramcnto Eucharisfi;c aitse dicfurum. Itaque priinum ubi eos ante omnia vchcmenler

reprelicndissct, qui in euin stomachati fuisscnf,

quod vas commoditatis haberet

'

(ifa

enim suam
sibi

I.

ii.

de Scliism.

.\ii!;l.

merctrieulam appcllabaf) adjunxif merito

374
lldoni in liac

JULII

III

ANNUS

1.

CHRISTI 1550.

versia

adhibendam

potissimum Eucharistiff controesse. Propterea quod cum

transsubslantialionem crc-

numeratam
casse, nec

hominum multitudinem prafouUam pestis naturam retulisse, idquo

vidisset Catliolicos

dere, l^ulheranos veri Corporis Cliristi

impanationem docere, Zuinglium vero ojusdem corporis typum ac figuram, ac Calvinum efficaciam ipsc prorsus neprcttorca ct energiam ponere glecta omni auctorilafe humana, omniquo animi
:

datum prodigio, quo Deus Anglos admissi criniinis doserta majorum fide admonuisse, nihil tamen perditis profuisse.
33. Crescit et p7'otef/i/i(r /i,vresis Calviniftun

> Gallia.
a

De fanaticis hujusmodi hominibus

illusis

Sathana
',

meminit Genebrardus
(|ui

in Cliro-

afTectu et perturbatione doposita, nulli

parti

omnino

iiico
tisla-

ac referl illum,

Tolosa Joannis Hap-

addictus

veritatem ipsam sincoram ct

traditione, sed ox solis

spiritu se rcgi jactabaf,

certam, non cx
Scripturis
dere. Haec

humana divinis, quam

ille

tulisso, scd

non impune scelus flammis traditum fuisse. Cffitcrum

por totos

jam quatuortrasilii

dccim annos sorio indagassol, compendio

cum magno

conatu dicerct

saperc, aliis delirarc, doctoribus voro etiam insanire videbatur. Cum enim ipse profiteretur

fidcm so Catiiolicam in domo Doi pra?dicatam ot rojectam abjecisse, ac per annos omnino quatuordccim certa fide in eo mysterio caruissc, ac propterea infidelem ac incrodulum tanto spalio persevcrasse, imo nec ulli ex magistris suis
Lutliero,

Zuinglio, aut Calvino, nec ulli anti:

(juorum Fatrum fidom adhibuisse nonne insano similis ost, si ob hoc ipsum, quod infidclis tuit, fidcm suo vorbo habcri postulat. 3i. Sed hujusmodi hominum ac spirituum feracissima orat ha^c aetas ', ruptis semel Ecclesiac septis, ct laxatis ad omnem opinionum licentiam habenis. .Jam in Anglia extiteranl (ut supra dictum est), Matthsus Parisius, qui Christi (iivinitatom cum Ario negabat, et.Ioanna Bucora, quiv unacum Valcnlino ojusdcm Incarnationcm ex B. Virgino impugnabat. .iam l.uthorani, Zuingliani, Calviniani ct Anabaptist.o,

qiii in Callica regia ha^reticorum patrocinium susceperint, serpebat enim clam impietas, et cum jam antc jussu Francisci I regis adversus hEcreticos qui plura Provincia' oppida maxime Caprariam el Merindolum infeccranf, atquein jus vocati legcs contumacissimc tcmpserant, imo de iutercipienda Massilia agitasse consilia fcrcbantur, regia' copia? immissa fuissont, a quibus viginti duo oppida cvastala fuorant ac dc pluribus ab Opped* dynasla Aquensis senatus principe supplicia sumpta fuerant, idem Oppeda; regulus ob multa in ea
, ,

non defucre,

expeditione crudclifcr gcsfa, insontcs^iue

eadem

cum
quc

sontibus poena militari licentia involulos apiid Henricum in crimen accorsitus, conjcctusin vincula cst, cujus
-

joctis litteris

causam Ponfifex subHenrico regi commcndavif, nc ob

districlam in ha^rcticos scvcrifatem voxari patorotur.

Charissimo in Christo
Charissimc in Christo

filio

nostroHenrico
III.

iMancorum
"

regi Christianissimo Juliuspapa

fili

nosfer, salutom,

dem

radice ct ab una schola

,

omnes ex eaparum antc proalias(|uo

deunlos

por Angliam

(iermaniam

Cum nuper intellexerimus dilcctum filiuiii nobilem virum Joannem i^laynorii baronem loci Oppcda' Cavalliconsis difficcsis vasallum noetc.

Christiani orbis partes apparere, et inler so di-

strum^

et curiaj tui

micarc coeperunt. ,lam Tolossc

tistic

cxtitit (qUiT Calliio

mum
clara;
illis

privsidcnfcm

Parlamenti Provincia' pripropforoa quod tanquam

iii

Joannis Haphaberc spiritum jactarcl, alter Eutolia', qui Sancti Petri genio sc foveri affirmarct, tertius Basiloa', ([ui se Mosis angelum possidero contorulerct. .lam Lutheri co(|uus justnm sc .lonam prtedicabat jam Hodulphus a Mosliam dooaiuis Pataviensis Lulhoranismi ol papatus
est pra'clarissima Universitas) qui

momoria' Francisci Francorum regis gcpnriibiij

sc

nitoristui, func in hniuniiie ngcnii!,

mcdiatorom

so a

Doo domissum assorebat jam

;

locumtenons, obsidioni ot expugnationi, ct dircpfioni loci dc Caprcriis (dicta^ dioecosis~i Comitatus nostri Vcnaysini pro cxlerminatione (juorumdam IhTreticorum, tam in eodom dc Caproriis, (|uam aliis dicta' Provincia^ locis func existentium, dc maiulato fclicis rccordationis
Paiili
tioiic

dcni^juo David Ceorgius sartor per Hollandiam et Frisiam scribobat so vcrum esso Messiam,

Papa'

III

praHlcccssoris noslri,

cl

ordina-

rogom regum, ac
digia uiia
Osteiisa

Itci

ncpotciu,

ef

nou ox carne,

scd ox Spiritu sancto nalum. lUcc insania' pro-

cum

lirorosi in

orbom

i)roru|teruiit ".
ira*

func vicolegati nunc in civitatc nostra .Vvenionensi .\postolica' Scdis lcgafi factis, jussu pra'dicfi Francisci rcgis, qui tunc ad hoc jiro parto ipsius pra'docessoris insfanfissimc
, ,

eodem

tcinporo plura divina^

indioia

rc(|iiisifus

fucraf, interfuit ol sc egrcgie gcssil,

prodigiosos mulionim et aiiiiualium partiis a|q>aruisso, Tamesim ad dcciiiiuiu scxliiiu k il. .laiiiiarii iiitra novcm horas prictcr
Irailil aiictor,

in 'aiccribus
tis

jam diidiim dofincri,

liii

el

coram

cer-

ofticialibus

rcgiii

moloslari. Nos altcn-

omiiom

(oiisiiotiKlinom

lluxissi!

ot

rclluxisse,

siidatorium pcstif(!rum morbuiu intra sopfom

dics octingcnlos Londini siistulissc, el alibi
iii-

dcnfos, ct Pauliim pra^doccssorom ot Francisciim rogom pra-diclos, pra^missa, fani|uam ad luuiorom Dci cl jmo conscrvationc sua' fidci
Catli(dica'

gcsta

pcrmisisse, majestalcm

tuam

i^j^ainl.

1.

I.

ilc

Si liism.

Goncbr.

I.

IV. in C.hron. an. I")50.

>

Ihiil.

iii

('.liion.

Iiuc iiiino.

'

.liil.

III.

I.

ii.

brcv. p. ;)on.

.TULII

III

ANNUS

1.

CHRISTI 1550.
Obsidebant luijus rcgis
ct

375
Joanna; regin;e
'

rcgiam his nosfris rogaimis

tuitu ejiisiiem religionis,
in istis
(|ui;c

el liorlomiir, ut in-

et

ne

si

qux

adliuc
glo-

parlibns su|>ersint, iKereticoruni reliillalis sibi

ex molesliis eidem Joauni

aurcs ha;retici, t]ui in i'.enearnia, ct aliis corum principatibus Calvinianam lueresim, Lutlicran;u prolem infelicissimam, occulte disseminabant.
Uiter hos

riam

comparenl

officialil)US

luis

pranlictis

emincbant

llagitio

RusseUus abbas

maniJes, ne
ditionis loci

eumdem Joannem
in

occasionc expe-

de Capreriis hujusmodi, et quoilla gestorum in persona, vel bonis quomodolibet moiestare iir;vsumant, qiii-

rumcumquc

nimo enim

cuni statim liberum dimitlant,

nobis, qui hoc

rem etsummopere cupimus, gra-

idenique episcopus Olcronensis, Guillclmus ctiam Peliccrius episcopus Montispessulani, qua' urbs Antonio regi parcbat, hajrcseos peste infectus cam latc spargebat (ut nonnulli tradunt), inque sceius pcllexit eUam
Cloriaccnsis,

lissimam pra^stabis, piura supcr hoc referet noster apud te nuntius, cui plenani fidem adhibere poteris. Datum Kom;e apud Sanctum-Petrum die xxvui Julii mdl, anno i >. Agit de his fuse Jacobus Augustus Thuanus ac more suo hwrcticorum causam tuetur, kcs;cque religionis vindices in invidiam adducit, refertque Guerinum solum, qui rcgiis copiis prajfuerat, ac avaritia?, libidini et immanitati
'

Guillelmum Rondeletium medica scientia cUirum, qui Academiam Monspeliensem graviter corrupit, dc quo in ejus Vita Laurentius Joubertus Calvinista refcrt,

eum plurimum

addi-

ctum

fuisse studio thcologiiCj verius dixisset,

fra;na laxarat
fuisse.

capitali
-

senlentia

damnatum

C;vterum Julius amplissimo Diplomale VI Maii consignato omnia privilegia Francisco 1 jam anteconcessa Henrico II asseruit, vicissimque Henricus Pontificium jus in Sabaudia et Pedemontio ab administris labefactatum splcndori pristino restituit, corruptelas sustulit, ac
Pontificia decreta in episcopatibus et monastcriis

pro dteadditque illuin clam domi aluisse multo tempore FranciscumCaparencmDominicani Ordinis infamem apostatam, qui ob impietatem latcbras quKrebat, virusque ad se venientibus instillabat. 37. Providet Jiilius ne hceresis in Italiam latius sei'pat, et vondemnat judices sxcidares se immiscentes causis religionis. Non decrant quoque in Italia, qui ha^resim clandcstinis artibus afflarent, adeo ut eo flagitio etiam MendicantiumOrdinum professores, parochi eorumve vicarii se devincirent, cujus mali contagio cum
:

dtcmonologia\ cum hairetici tantum monc adversus Deum deblaterent

earum proviuciarum conferendis

infringi

Mutinae latius pullularet, Julius

^gidio

epis-

vetuit.

Pricclarum eliam hoc anno principis CathoHci specimen edidit Antonius rexXavarrae, atque obsequia sua religiose addixit JuUo Hl
Pontifici, cui subjectis litteris act;i^ gratia;
36.
^
:

Regi Navarra\ Charissime, etc. Vcnerabilis frater nostcr cardinalis dc Turnono Utteras tusi serenitatis nobis reddidit geminato ex offlcio nobis gratissimas. In uno benevolentia erga nos, quod plurimi, in allero observantia et devotio tua erga

copo mandata dedit, ut rescissis omnibus privilegiis concessis antea Religiosorum Ordinum professoribus, omnes de re Catholica male sentientes ab administratione Sacramentorum sacrisque habendis concionibus amoveret. Cumque Drixia? eadem labcs serperet, etimproborum multitudinc territus cardinalis Cornelii vicarius VincenUus NigusanUus Arbensis episcopus
, ,

munus

abjicere meditaretur, illum Julius

'

in

suscepto

hanc Sanctam Sedem, quod multo pluris facimus, nobls repra-seulata ebl. Cum enim regia humanitate et filiali amore hanc nostram ad Summi Apostolatusapicemassumptionem nobis esses gratulatus, quod privatim ad nos, deinde obcdientiam nobis et huic Sancta; Sedi pie et officiose prsBstitisti, quod publice ad nostram
dignitatem pertinuit. Agimus igitur tuae serenitati de gratulatione tua gratias, iUamque divinre clemcnUaj ac tu;e humanitaU, potius quam nostris meritis acceptam referimus obedientiam vero Ubenti ac paterno animo, tam nostro quam dictae Sedis nomine, acceptamus, tuEe vicissim
,'

hccreticos jussit,

munere perstare, animadvertereque in non enim illi magistratus VcneOrthodoxa religione, ut erant

tos in asscrenda

defuturos. Prffitermiltcndce vero hicnonvisajsunt insigneslittera! Pontificis ad Venetos, quibusde mutua animorum studio,

poIliciU

unquam

ita est gratulatus nobilibus virisFrancisco Donato duci ac senatui Vcnetiarum etc.

rumque conjuncUone

Dilectis

filiis

Nos quidem nostros prajdecessores, ve strosque majores sapientissimc illud cogitasse atque egisse videmus, quod ca-tcris Italise partibus ab rcliqua Italia quodammodo avulsis, et

in

aliorum potestatem pra-ler

admodum

paucos

serenitati

omnem paterni alfectus nostri

gratitu-

dinem, quantum per Dcuni uobis Ucuerit, omni tempore benigne offerimus et polUcemur. Dat. Roina; apud Sanctum-Petrum, etc. Die xi Augusti MDL,

dute regiones ac diUoues nostra vestraque, sicut ab eadem origine olim fluxeredactis, ha;

runt, et suis flnibus alicubi contermina? sunt,

ita in conservationem communis boni ac libertatisscmpcrfereinterse conscnserint, nocminus

anno
Tbuan.
ct

'

J.c.
p.

.\iig.

I.

vi.

= Jui.

iji,.

iQf

p_ 024.
p.

'

MbiJ.

1350

p. 320.

310.

- Jul. Kayuiun. Laur. Joubeit. lu Vit. Kondelelii. 3 Pa;;. 337. Ibid. sii!. uum. 2889. p. 9.

'-

376
aiiimis et beuevoleiitia
Lite conjunctiT

.lULir

in

ANNUS

CHRISTI

15r)(l.

quam

loco et propinquile-

erga religionem et rempublicam Christianaiii

fuerint,

quod vero apud \os

maxima
fot

fuissc scimus, et tiia etiam accessura

illa

gum

observantia,

morum

gravitas, justitise cul-

cnnfidimus, cx
in

enim arbore

prodiisfi, qua?

tus tantopere vigent, singularisque in

regendo

forfissimos et pienfissimos reges,

tuumque

|)rudentia vestra celel)ris

magna

vestra libcralitate

apud omnes est, quod adapertum orbi Chri-

emporium bonis litteris addiscendis id, quod parifer ha'c Sancta Sedes Hononia? fecil et facit, merito augcnt inter nos
stiano liabetis Patavii

primis genitorem orbi Chrisfiano protulit, cujus virtus et pictas inclyta ct excellens in totius Cliristianitafis grata rccordatione versafur, et
scinper versabitur, non minus

quidem ob

per-

pctuum Sedis
tliolica'

Apostolica^ colendix' ac fidei Ca-

amorem, morum, studiorum et voluntatum similitudo illud quoque ad vcstras tot laudes summe laudandum accedit, quod nobilitas Italise
;

vestram civitatem ab ejus initio confluxit, et fide fundafa iiunquam han-eses, aut veleres, aut has recenfiores admisit semper ipsa pia ac nobilis. Habet igifur, liabuifque heec Sancta Sedes multas ac justas causas suk erga vos dilectionis, in qua nos quidem constanter
in

in suo regno conservandac studium, quodijuc vicinas hareses in suum regnum irrepere nunquam cst passus, quam quod tot victorias ac triumphos ex vicinis hostibus retulit,

in Christi

cujus clarissimi

et

omnium sa^culorum memoria

et

digni genitoris tui piefatcm

gloriam quin
et

scqui velis non ambigimus, quin ut huic Sancta>

Scdi paternum atijue avitum

amorem

obser,

vantiam

permanebimus, nullique nostrorifm prfcdecessorum in hoc ccdemus etc. Datum Rom die xn Februarii mdi., suscepti Pontificatus anno i . 38. Violata non nihil posteaest ea animorum
consensio, cum A'enefi politicis argutiis illusi libertatem censorum fidei auctoritatemque infringere statuissent novo decreto, quo laicos judices illis adjunxere quod Pontifex ob graviora mala indc emcrsura ferendum non cen:

continuaturus idque ut facias tuumque regnum ab hasrcsibus ex Germania profugis inviolatum Deo et tibi couserves, te,
sis
,

plurimum in eodem Deo adhorfamur. Dat. Roma; die xvn Februarii mdl, suscepfi Pontificafili,

tus

anno

Pcrsfabat quidem Sigismuudus rex in pristino religionis culfu afque Ponfificis Romani
toris

obsequio, cerfiorcmque reddidit Julium se oraopera obsequia sua vefere more ef instituto

Angelus Massarellus Die XXX mensis Decembris fuit congregalio reverendissimorum cardinalium deputatorum in causa fidei coram Pontifice super exasuit, ut refert

'

minatione Bulla;,

quam

Sanctitas

Sua editura
Ecclesiastiet

est contra impedientes libcrfatem

cam, etturbantes jurisdictionem spiritualem,

hjeresis,

preesertim contra se infromilfentes in cognitione

cum

id

mullis in locis

maxime

inva-

luerit, praicipue

autemapud

Venetos,(|ui novis-

simo his diebus legc publica statuerunt, ut per

eorum dominium nullus

rius

inquisitor, vel ordina-

cognoscat de dicfo crimine absque assistentia et intervenfu depufatorum swcularium per per eos constituendorum, quod mirum in modum Suk Sanctilati displicuit, idque nullo modo pali vult. Aj)[)robata fuit ab omnibus cardinalibus pia
subjicit

addicturum, verum nimia usus hwreticis adilum in Poloniam permisit, adeo ut nonnulli magnates impietate corrupti, iu solemnibus Ordinum regni comitiis veterem animorum concordiam dissolvere pertentarint, deque imrautandis sacrosancfis Ecclesiffi ritibus impia moliri consilia non perhorruerint, ad novos vero hosce mofus pacandos Sigismundus rex hortatus est Julium, ut ad componenda religionis dissidia Concilium celebranduiu curaret. Cui responsum cst a Julio ', se omucm operam pro celebrando Concilio navalurum, ct legatum cardinalem, si res id exegerit, pro coerccnda inipietate ilecreluruni.
Pontificia; majesfafi
facilitate

40.

Sigismundo Augusto

rcgi Polonia;.

mens

Sure Sanctitatis

>

moxvero

in Sacello Julius III cdidif contra sa>culares infromiffcntes se cognitione ha;resis .

Feria

vi

Hebdomada! Sanctaj

lecta Bulla,

quam

Charissime etc. Majestatis lux litlerffi, quas secretarius tuus ternas nobis rcddidit, varie nos atrecere, ca* cnim quibus de co nobis gratularis, quod ad summum Poufificatus fastigium cvecti sumus, tcquc posf cclebrata tui rcgui comilia oratorcm tuuiu ad pricslandam
nobis dc morc obcdicntiam missurum csse scribis, voluptati cl gaudio nobis fucrunt, liquido

.39.

PohnUnn a

Jtifius.

Accensus codem tuenda^ Cafliolice reSigismundum .Viiguslum

',

lubc hxrctica i^uir/itrc nit>tuv

ligionis ardore Julius

cnim cx eis litteris fcre perspcximus id quod semper de tua serenitate et spcravimus ct exliecfavimus,
te

rcgcm 1'olonia; hortalus cst nc Ltiflicranos c Germania in Poloniam adrcpere |)atcrcfur, ufijuc
regniim ab luercseos luc vcndicarel, stinuilos
addidit
" "
:

inclytiv

recordafionis

gcnilori

Regi Poloniic. Charissimc, clc. Prffidccessorum mcrila

Jiilil

luo onuiium sirculorum mcnuiria digno regi, haiid minus in culfu ct obsi-rvanlia Aposlolica; Scdis, ca-fcrisquc virtutibus, qmc quidcni vera cst laudalaquc luvrcdifas, quam in rcgno ct dominiis succcssorum, conlra vcro cx
15o.

aliis lilteriSj

<

ADg. Mass. secr.

III.

in Oiar. p.

388.

i;iinc.

Trid. JU. ardi. Val. p. 399.

* .\n.
i.

IS5i.Diai.
1.
1

' Jul.lll.l.

brcv. p.

Jiil.

III.

1.

I.

lircv. p.

.TULII

III

ANNUS

1.

CHRISTI 1550.

377

per qiias aoiuiullos majcstatis tua' ditioni at^iuc

impetio subjeclos quirdam de ritibus Catliolica' tidei ct saiicta' Matris Ecdcsia) in tuo regno immulandis moliri siguilicas, gra\i sane molestia
et sollicitudine,

cciisuram tidci in impios exerceret, redeuntes(|ue ad officiuin Ecclesiie conciliaret. " Venerabili Iratri .Moderiio, episcopo Culmensi, Julius papa III. Venerabilisfrater salutem elc. (Aini sicut charissimus in Chrislo filius nosler Sigismundus Augustus Poloniic rexillustris, nobis nuper exponi fecit in civitate et dicecesi Poinesaniensi variiv hiereses et prava' circa CathoIicamChrisli tidem opiniones pullulent et vigeant, et ne majores in dies succedant, verisimiliterformidetur, et qui pro episcopo Pomesaniensi ad praesens
se gerit,

pro eo ac debuimus,

aiVecti

su-

inus, (|uam tamen ea'dem lute litteru' non paruni minuerunt, quod in illis affirmas le in ea religione persistere oinnino velle, in qua natus es, neque ab Ecclesia- placitis uuguem latum disce-

dere, qua; verba, et pientissimo

eodemque

pru-

dentissimo rege digna, planc certam atque exploratam spem nobis attulerunt, minime timendum esse, nc, te rege et moderatore tuorum et regni

prremissis
in

nedum non

occurrat, sed

etdominiorumtalemsensumetanimum
subditos suscitari possit,

gerenle,

(|uidquani haTeticumautschismaticum per tuos

quorum ferme

ea con-

eo est, faveat et adhrereat, idem Sigismundus rex nobis humiliter supplicari fecit, ut pro exstirpatione dictarum hajresuin

quantum

suetudo semper est ut suorum regum ac principuin mores sequanlur. Quod vero pluribus verbis ac rationibus majestas tua persuadere nobis conatur, ut pro his ipsis qu;E in tuo regno metuis et universalis Ecclesiai bono Concilium prosequi velimus, non est, quod iu eo nobis

curam alicui ejusdem regni Polonia; pralato demandare de benignitate Apostolica dignaremur.
officii

iXos igitur volentes

pro nostri pastoralis

debito inconvenientibus hujusmodi providere, fraternitatem tuam, de cujus prudentia,

probitate, et in
cipiinus, et

persuadeudo valde tua serenitas laboret, siquidem ex quo Dei benignitate ad nos delatum est
atque officium, nihil aniino noslro magis fixum fuit, hodieque hwret, quam ut Concilium ipsum primo quoque tempore celebremus, etad eum fluem atque exitum, quem boni omnes optare debent, Deo preeunte ct adjuvante perducamus, ut tandein sublata lunditus omni de religione cultuque opinionum dissensione et errore sua Ecclesis! Catholicffi reslituatur concordia et unitas, prajterea miltemus brevi ad majestatem tuam non modo nuntium, verum etiamS. R. E. cardinalem legatum nostrum talem, qualem te cupere ostendis, qui res et motus tui regni hujusmodi, nisi iuterim iorte sedati conquieverint, ex serenitatis tua? sententia ac votis componere studebit . Et paulo infra Te autem, fili charissime, ita poreuaeum oeso cupimus, nos pro tuorum progenitorum tuisque in nos et hanc Sanctam Sedem reverentia, pietate ac meritis, proque nostro vicissim paterno erga te amore, quantum cuin Deo poteriinus, libentissime semper honesta vota tuaad exauditionis gratiam adinissuros esse, sicut ex cardinalis Farnesii lilteris plenius intelliges.
: <

Deum quem ad

pietate

certam spein con-

pr;einissa verbis et opere

summi

Apostolatus

munus

et pravas opiniones hujusmodiin civitate et dioecesi prsecum plena. dictis extirpandas inquisitorem libera et omnimoda facultate ad omnia, quee ad

potentem esse intelleximus ad ha?reses

,

officiuin

inquisitionis

hajretiCcC

pravitatis

Sede Apostolica specialiter deputati de jure vel consuetudine, aut alias quomodolibet pertinent, faciendi, dicendi, gerendi, e.xercendi et procurandi Apostolica auctoritate tenore prtesentium ad nostrumbeneplacilumconstituimus et deputamus, curam super criminibus hteresim vel a Catholica apostasias vel alios errores sainquirendi, ac errantes, seu qualitercuinque in priemissis culpabile^ debitis poenis puniendi et mulctandi, necnon ad
fide

pientibus hujusmodi

Datuin Romee apud

i -<.

S.

Petrum

die xxiii

lulii

MDL, anno
il.

eorum errores recognoscentes ad gremium Ecclesisc redire sponte volentes, et ad orthodoxain fidem recipi humiliter postulantes, ab omnibus et singulis eorum criminibus, excessibus et deliclis, ac Ecclesiasticis seu teinporalibus sentcntiis, censuris et pDenis propterea incursis in utroque foro, prsvisa abjuratione, ac servatis de jure servandis, et liberandi ac aliorum Christi lidelium consortio aggregandi, et ad fainam, et honores, et patriam, et et reintegrandi plenam et bona restitnendi liberam tibi etiam una cum Ecclesia Culmensi,
cor reversos, et
,

Infecerat

maxime Pomerianam, ejusque

prfficsse
illo,

dignosceris, plenarie committendo in

Jicecesim hairesis ob episcopi Pomesaniensis impietatemj qui episcopalis muneris oblitus,

qui dat gratias, et elargitur priemia confidentes, dirigente Domino actus tuos in Ecclesia,
et ipsa civitate etdioecesi
tia'

versusque in hostein, atque adininistrum Sathana.', partes haireticorum efferre nou perhorruit, ad quem reprimendum, aliosque ad officium religionis revocandos, Julius Culmensem episcopum amplissimis mandatis instruxit ', ut
'

Pomesaniensi diligenindustriam haereses et prava; opiniones hujusinodi tollantur, etc. Datuin Roinffi apud
,

Sanctum-Petrum
i-2.

Jiii.

lu. aa.

I.

p. 306.

>. die xxvJulii mi>l, anno DilTuderantetiam in alias regni Polouia' provincias heereseos virus novarum rerum cul)idi, suisque argutiis simpiices irretiebant, ut
i

Ann.

TOMLS

.\X\111.

Uay.n. .\IV.

.18

378

JULn

III

ANNUS

1.

CHRISTI 1550.

Polonia? episcopi couquesli sunt

qui exara(is Encyclicis

litteris

apud Julium, ad Nicolauni ar-

initalem et salutem certissimara consequetur.

S. Petrum etc. die xx Deccmbris mdl, anno . Quod ad oratorema Sigismundo rege Poloni;r missum ad PontiBcem spectat, refert Massarellus illum regio nomine obsequia detulisse Pontiflci, ac fecisse certiorem de flagrantissimo
i

Datum Roma> apud

cliiepiscopum Gnesnensem regni Polonigc primatem, ad Andream Wladislaviensem, Joannem

Clielmensem Samuelem Cracoviensem Andream Plocensem, Benedictum Posnaniensem, Joannem Primisliensem, Stanislaum Culmensem episcopos, eos monuit, ferocientis mali vim duplici remedio repressum iri, si ipsi regia fuiti auctoritate animadverterent in haereticos a se vcro omnem operam pro celebrando OEcumenico Concilio adiiibitum iri
, ,

studio religionis in Polonia asserenda?. Addit-

que nobilem virum D. Herculem Estensem du-

'

cem

FerrariiE ultima Martii habita oratione in publico Consistorio Pontifici praestitisse solem-

nem

obedienlia-

sponsionem, necnon Oclavii

a
<c

Episcopis universis Poloniec. Venerabiles fratres. Quae ad nos scripsis-

Farnesii ducis Parm;c et Placentia', ducis quo-

tis

de imminentibus amplissimo Polonise regno calamitatibus ob perniciosas de religione dissensiones ad eas sedandas cogitationum nostra-

que Sabaudia;, ac ducisFlorentis, Genuensiumque oralores, diversis quidem diebus, eideni Pontifici obsequia devovisse.
43.

rum cursum magnopere incitarunt. Xon desimus itaque assidue meditari.qua ratione a tam pestifera labe cum universam Cbristianam
rempublicam
vindicemus
,

nis reijis Liisitani.

Fides in India jjropafiatitr opern JoanDum in Europae pluribus

regnis ac provinciis fldes orthodoxa defloresceret,

tum

nobilissimi

modis

atque improbi Christiani terrenis comdeliniti a castris Ecclesia,' ad Sathana;

istius regni saluti ac tranquillitati

consulamus,

ac imminentibus

quidem

nialis,

de quibus ad

duplex nobis omnino medendi prima namque est, ut vos, fratres, populos vestros assidue commonefaciatis, verum Dei cultum et Ecclesia; CatbolicK instituta conservetis, perditorum vero atque inipionos
scribitis

ratio occurrit;

castra transfugerent, divina providentia in extremis Asia' oris Romante Ecclesia} fldem amplificavit, atque ex lapidibus sive lapidum cultoribus fllios Abrahtc suscitavit, adeo ut, qu olim obcoecatis Judieis ac gentibus ad Deum conversis contigere, eadem improbis Christianis in

hareses varias

lapsis, et Indis Japoniis-

rum quorumdamconatus
vestra coerceatis
in Christo
filii
:

pro jure potestateque

que Ecclesiai aggregatis instaurata viderentur,

et

ad haic iu primis charissimi

verba Apostoli de Judaeis dicta Lutheranis

:

nostri regis, vestri optimi et reli-

accommodari possint
(jentibus,
et

lUorum

delicto sulus est

giosissimi principis fldem atque

tis,

spem implore-

delictum illorum divitise sunt mundi,

in qua re quid est quod vos pluribus hortemur, cum potius incensum studium vestrum sitlaudandum,quam diligentiaexcitanda? Alte-

diminutio eorum divitiee gentium, quae

cum

consentiente piissima atque ardentissima Lusitanorum operamaxime flerent, de his ita Julius

rum impendentis
cura;
sacri
et

periculi

sollicitudinis

remedium nostrie maxime proprium est,

denti

OEcumenici Concilii celebratio, quod Triinchoatum molesti quidam casus et Apos-

Sedis vacatio interruperant. Nobis vero, simul ac ad summum Apostoiatus fastigium pervenimus, niliil illa cura fuil antiquius quam ut Conciiium l\al. Maii ad camdem civitatem
tolica'

reducendum, et inibi prosequendum curarcmuSj (jua de re noslras plumbo obsignatas lilteras ad serenissimum Cfcsarem in Germaniam perlatas fuisse vobis ex multorum litteris,
ct nuntiis innotuisse

Joanni regi Lusitani;c gratulatus est Regi Portugallia'. Te, fili in Christo charissime, inter csteros Christianos reges impcnse diligimus etmanou solum ob inclytarn erga ximi facimus Deum pictatem, atcjue erg;i lumc Sanctam Sedem observantiam, ca}tcrasque virlutes tuas, quibus splendorem rcgii culminis cxornas, scd cliam quod tuotuorumque progcnitorum beneficio el navigalionibus, orbis terrarum antea
' :

ignotus,

magnaex

parte

nunc cognitus,

et

quod

plus est, Dco ac vobis

pcr agnitioncm Chris-

pulamus,

ct in

pricsenlia

ex

serenissimi regis, ct ex dictarnm litteraruni exemplo authcnlico, quod ad vos

oratorc

propcdicm mittcmus, cognoscere i)0teritis. Vos itaquc, fratres, hortamur, ut ad diclam diem Tridcnti adessc vclitis; conTidimus enim forc ut vcstro ct aliarum nationum et Cliristianorum principum summo conscnsu non modo Concilium amplius non ditTeratui', scd pra'i)otcnti heo favente per ipsum, cum ad oplatum tincm pcrductum fucrit, Cluistiana rcspublica incoluhil.
III.

tian;c veritalis aciiuisilus est, ut illud tamdiu cxpcctatum viderc nostris tcmporibus cccperimus, in omnem terram exivit sonus corum, et in fines ortiis tenw verba corum. Quod quoniam vestro ministcrio Deus omnipotens licri voluit, vos proptcrea in conspectu divina; majcstatis gratos el acceptos filios fuissc agnoscimus; voi)is(|ue ac civteris, qui cidcm Deo tnlc obse-

(luium
taiitum

ct

illis

populis

in

lcncbris jaccntibus

bencficium,nempe salulis a^lerna^.pra^slilcrunt, una cum univcrsa Christiana republica

'

luui.

1,

|>.

2U.

Urov.

Jiilii

III.

16uU.

|i,

i6.

TULII

III

ANNUS

CHRISTI 1550.

379
seepe intercrant

valde debcmus. Hortamur proiiule scrcnitatem

eramus occupati. Concionibus

Bonzii multi,
aliique
e

tuam

iii

Domino,
,

sicut in

futurum ccrto
Sanctae

confi-

nobililalc

ac

plebe

diiiius, ut in Cliristiana rcligionect ditionc pro-

quamplurimi, semper

ferc

domus

crat liomini-

paganda

devotioncquc luijus

Sedis

coiitinuanda eodeni animo ac pictate nostris tcmporibus sis, qui semper fuisti, et tui majo-

nibus referla, sic ut interdum nonnulli loci angustiis excludercntur. Porcontationum tanta vis fuit, utexrcsponsis plane,etlcgum suarum,

uttalcm tc gcrcnti tibi ac tuis Dcus optimus Maximus, pcr qucm rcgcs regnant, ad terrenum lioc vestrum tot ac tantis terrarum ct marium spatiis diflusum,tandcm ca-leste ctiam regnum adjiciat, sicut suis fidclibus repromisit. Dat. IxonKC dic xiu Februarii mdl . U. Hoc anno, S. Xaverius, prfedicata Cangoxim;v Cbrisli fide, illius latius apud alios Japonios disseminanda) cupidissimus Amangucium ubi opprobria multa pertulit, profectus est
res fucrunt,
,

Deorumque
tamina
ct

faisitatcm, ct Christiana' lcgis vcri1'ost

tatem intelligcrcnt.

intcrrogationcs

multorum dierum cerdemum victi manus

darc, ct ad Christi fidem se conforrc cocperunt. Omnium autcm principes extiterunt ii, qui in

conccrtationibus

percontationibusque

acerri-

mos sese praibuerantadvcrsarios. Et infra: Ac mensium duorum spatio facti sunt Chrisliani facile quingenti, atque hic numerus augetur
in dies, ut

magnopere Iwtandum, Dcoque gratu-

factus instar Apostoli

omnium

pcripsema, scd
spolia Christo
lioc

landum

gloriosissima

dcmum animarum
Goensibus
: '

retulit, ut ipse sociis

anno

signi-

ficavit hisce litteris

Societati

multos esse, qui Cbristi religioamplectantur, quique Bonziorum fallacias, librorumque atque sectarum mysteria enuntient. Anno mdl, AmanguciO)>.
sit tani

nem

Goani.
(scilicet

Cosmo Turriano neophytis

Amanguci

Can-

goximensibus) prsesidere jusso. Ego una

.loanne Ferdinando
est

cum

regis (ut captus

Japoniorum) sane opulenti sedem contendi.

mus

Et

mox:Itaquc cum opiimum

factu

Non disparem operam navabant in propagando Evangelio plures viri pietate spectatissimi e societate Jesu, e quibus Gaspar Barzsus quemdam Brachmanarum principcm ab impia superstitione ad Christi signa traduxit non sine insigni miraculo, cum lapsa divinitus
45.
'

Indiis

statuisscmus in compitis ac triviis bis in die concionari nostri illius libri capita pronuntiantes de Christi religione ad populum verba faciebamus, dynastce etiam nonnulli domum suam nos invitabant, ut commodius de nostra religione cognoscerent, atquc ultro poUiccbantur eam se sua meliorem, si censuissent, sine ulla dubitatione suscepturos. Ac multi nostros sermones de lege divina sane libenter audiebant, alii contra iniquis ferebant animis, ultro etiam quaj dicebantur irridebant. Ergo quoties per urbis vias ibamus, toties nos puerorum atque infimaefaecis multitudo irridens, atque illudens ejusmodi vocibus prosequebatur :En qui divinam nos legem, ut salvi simus, suscipere jubent, propterea quod ab interitu vindicari nisi per omnium rerum efTectorem, ejusque Filium non possumus en qui plus una uxore habere nefas esse praedicant consimili modo reliqua religionis nostrae capita inculcabanl per ludum et jocum . Addit deinde ut ob exiguos fructus ibi collectos perrexerit Meacum,
; ;

ccclesti voce Christo nomen dare jussus fucrit, cujus exemplo plures Brachman Ecclesiae sunt aggregati
Ex ethnicis, quos sua Gaspar disputatione conjunctos ad Ecclesiam aggregavit, Joannes

quidam fuit insigni duritia et austeritate vitae, magnccque proinde opinionis in vulgus, sunt enim Jogues e Brachmanarum genere, qui sanctimoni famam horrido in primis et aspero victu cultuque vulgo captant e veterum illa (ut apparet) Gymnosophistarum secta, quos, ut sanctus Hieronymus auctor est, Bardesanes vir
BabyloniusSamanffios vocabat. Hi suburbanum Armuzire specum ac delubrum habebant unde ad imbuendas variis erroribus hominum men;

tes interdiu,

etemendicandam stipem, cibosque

prodibant
rent,

cumque propius ad muros accede-

haud urbeni ingressi, tamdiu venatoris cornu canebant, suum significantes adventum donec ciborum aliquid quispiam afferret, cujus ex reliquiis nihil eis licebat in crastinum condere. Noctu sese in eamdem latebram recipiebant,
statisque

urbem Japoniorum principem.mensesque duos

graviora pericula et frigora perpessus posuerit; sed cum omnia belio flagrarent, nec audiri
posset, Amangucium reversum regi litteras et munera a prorege et Goano episcopo reddidisse, tum de piis laboribus a se exantlatis
subjicit
:

horis signo

dato,

ad certas

primum commentationes, tum ad suum venerandum Idolum (quod Pagodem Indorum vulgus appellat) evigilabant. Unus omnibus prserat neglecta semiicr barba et capillo, asperso
cineribus corporc, obsitus pannis, ac seminudus, grandi macie lorridus, qui cunctos in lan-

Bis

concionabamur

in die, concio-

nemsemper

excipiebat concertatio de religione

bene longa, proinde perpetuo aut in sermonibus habendis, aut in qutEstionibus profiigandis
S.

tam sui adorationem asperitate vita; traduxerat, ut qua pedes aqua lavisset, hanc Armuziffi rex
ipse, religionis causa, potaret. Is ergo

Gasparis

Franc. Xaver.

1.

iii.

Kp. vii.

ilaiulin.

Hisl. Soc,

I.

\.

380

.TULII

III

ANNITS

CHRISTI 1550.
cias nos mittere voluerint, sine ulla tergiversatione, aut excusatione, illico,
fuerit,

coUoquiis rationibusque paulatim in studium Christianse religionis adductus, cum inter consilium mutandtc vitcc perplexus heereret, triginta dierum spatium ad deliberandum sumpsit: cui Gaspar insuper auctor fuit, ut singulis diebus

quantum

in nobis

quina virgae verbera totidem Christi plagas recolendo susciperet, certamque sibi lucem a Deo accuratis precibus imploraret, qui dum facit imperata, divinasque laudes nocte quadam apud se reputat, clara subito vox ad aures accidit Quin tu quod tibi monstratur ad vifam iter ingrederis ? una est ad salutem via, qua populus Christianus insistit. Simul vigilanti
:

nos ad Turcas, sive ad quoscumque alios infideles, etiam in partibus quas Indias vocant, sive ad quoscumque ha?reficos, schismaticos, seuetiam ad quosvis fideles miftendos censuerit, exequi teneamur. Quamobrem qui ad nos accessuri sunt, antequam huic oneri humeros supponant, diu multumque meditentur an tantum pecunia" spirifualis in bonis habeant, ut turrim hanc juxfa consilium Dominicum possint consummare, hoc est, an Spiritus S.
sive

qui

illos impellit,

tantum

illis

gratia; pollicea-

magnificus
vestis

sacrorum

apparatus,

et

pretiosa

tur, ut

multiplici varietate distincta,

quam

ad

rem divinam solemni pompa rituque

facien-

dam Christianorumusurpat
objicitur.

Ecclesia, per

visum

Quo iile vehementer incensus, admonitusque mane Gasparem baptismi gratia sine
cunctatione convenit, et Christianae captus humilitatis amore, utregis vitaret aspectum atque congressum, quem audierat ad sevisendicausa, ut solebat, accedere, de suo cfenobio profugit.

hujus vocationis pondus, illo adjuvante, se laturos sperent, et postquam, Domino inspirante, huic Jesu Christi militiffinomen dederint, die noctuque succincti lumbos, et fam grandis debili solutionem prompti esse debebunt . i7. A?uius Jubilxi a Julio III indicitur : mira cliaritatis opera Rotnae edita erga pauperes peregrinos.
tas
vit

Cum ex veteri more JubibTi celebriinstauranda esset, Julius III eam consecraanno prgesenti mdl, ut Acfa Consistorialia
'.

Hunc deinde aqua salutis exceptum, Paulique nomine nuncupatum Jogues alii rectoris auctoritatem, non sine ejusdem impulsu Spiritus
sancti secuti sunt
46.
.

testantur
"

Die Lunre xxiv,

Jubilsei.

quo celebratur festum

die fuif facta congrele-

sancti Matthia? Apostoli, Sanctitas sua apernit

portam
gati

Eodemque

Confirmatur iteriim a Jtilio III Societas Confirmata est hoc anno novo DiploJesie. Societas Jesu, itaenim dictus est raate aJulio pius ille sacerdolum Ordo, quod singulari studio se obsequio Jesu Christi, atque Evange-

gatio cardinalium, in
a latere

qua fuerunt deputati

'

lio

propagando addixerit, ac religiosa; vitae formula Apostolica auctoritatc corroborata

cujus pra>cipua pars verbis concepta crat
:

S.

Ignatio

subjeclis

(.

Quicumque

in

hac Societate

professio-

emiserint, non solum in primis professionis suse foribus intelligant, sed quoad vixerint

nem

memores

sint, Societatem hanc universam, et singulos qui in ea profitentur, sul) sanctissimi domini nostri Pauli pap III, et aliorum Ronia-

ad aperiendas alias portas dicti Jubilaei, videlicet reverendissimus Tranensis decanus ad aperiendam portam Sancti-Joannis Lateranensis, reverendissimus dominus Portuensis ad aperiendam porfam Sancti-Pauli. necnon reverendissimus D. camerarius ad apcriendam portam Sanctai-Marite Majoris cuni ceeremoniis solitis . Sed quia non omnes Romam accedere poterant, ideo Julius inter alios benigne imperatori ef Philippo ejus filio principi Hispaniarum hoc supplici prece petentibus, concessit ut etiam absentes cum aulicis ea peculiari gralia frui possent.

norum Pontificum successorum

ejus,

fideii

obedientia Deo militare, et quamvis Evangclio

doceamus et fide orthodoxa cognoscamus, ac firmiter teneamus omnes Christi fidclcs Uomano Pontifici tanquam capiti, ac Jesu Ciirisfi vicario subessc, ob devotionem tamcn majoreni ac obedicntiam Scdis AiiostolicK, et majorcm
voluntatum noslrarum abnegationcm,
et ccrtio-

Charissimo in Christo filio nostro Caimperatori semper Augusto, Julius papa III. Charissime in Chrisfo flli noster, salutem ef Aposfolicam bcnedicfionem, cfc. Tuic majestatis.
18.

rolo

Romanorum

'<

in iiac parte nobis humilifcr porrecfis supplica-

tionibus inclinafi,

tihi

ct

dileclo

tilio

nobili

viro Pliilippo His|)aniarum

principi tuo nato,

necnon familiaribus continuis couHucnsalibus

ac Cictcris curialibus tuis, ipsius^iuc Philippi, verc confessis et contrifis, quod tu, ipseque

rem Spiritus

sancti directioncm

summopere

con-

ducerc judicavimus, singulos nos, et (|uicnin(Hie in posterum professionem cmiscrint, ultra ill(ul commune trium votorum vinculum, speciali ad hoc voto adstringi, ut quidquid modernus
et alii Romani Ponlifices pro fempore existentos jusserintad profcctum animarum et fidei propagationem pertinens et ad quascumque proviri-

Philippus

vero quatuor aut quatuor respeclive .\lfaria divcrsarum Ecclesiarum in civifafe, oppido, seu loco, in qua scu quo te vel ipsum Philippum residcre, seu esse contigerit, per te vel ipsum Philippinn eligendas scu elivel

unam
scu

duas,
vel

alii

Ecclesias,

unum,

duo,

Bul.

III

Jiil. III,

ronst. U.

M^. card. Spada'

loiii.

ixx.xn.

\k

19.

::

TUUI
genda, et
toris
si

III

ANNUS

1.

CHRISTI 1550.

381

dicta

tiia

majestas infirmitate deB. .Maria;

tentafuerit, in

domo

residentia aliquam Salvavisitando,

Domini

nostri Jesu Christi, seu

gratiarum actionem ac pompam Deo (,qui ad inferos deducit ct reducil) pra'stitisse, de qua luec refert Massarellus In festo Sancti Andreae,
:

Virginis ejus Jlatris

et

imaginem devote
et Pliilippus et

quoniam

hirc dles feslivitatis Sancti .\ndreae est

eadem majestas,

semel tantum,
pntdicti, per

Summo

alii

vero familiares,
sive

curiales

decem continuos

interpolatos dies,

quin-

quies Orationem Dominicam et toties Salutationeni Angelicam recitando, pro peccatorum suorum remissione et Catholicffi fidei exaltatione pie orando, .lubileum, ac omnes et singuremissiones las indulgentias, et peccatorum

Pontiflci felix, in ea enim c manibus (iermanorum militum, qui Urhem dlripuerunt, anno mdxxvii liberatus fuit, cum obses a Clemente VII una cum quiniiuc aliis, ipsis militi-

bus ettoti exercitui Ca^sareo datus esset; voluit

Sanctitas sua, ut celebraretur .Missa solemnis in

Ecclesia S. Petri xxiv Decembris. Pontifex celebravit insacello secreto, conimunicavitque

om-

etiam plenarias, quod et quas consequeremini, et consequi possetis si quatuor Basilicas et Ecclesias almai Urbis, et extra illius muros, ad id deputatas personaliter singulis quindecim diebus visitaretis, auctoritate Apostolica tenore
,

nes suos familiares, quibus absoluta communione concessit Indulgentiam Jubilei his verbis

prffisentium

concedimus
i

et

indulgemus,

etc.

Datum Romae apud Sanctum-Petrum

-Vovembris mdl, anno
49.
.

die xxix

Nos auctoritate Omnipotentis Dei, et Beatorum Petri et Pauli Apostolorum ejus, et nostra, ac etiam virtute Sacramenti per vos percepti, concedimus vobis omnibus, qui illud Sacramentum percepistis, plenariam Indulgentiam sanctissimi Jubilei
.

Hoc

Jubilei

anno Romae emicuit

pietas

Sodalitatis Sanctissim<e Trinitatis, cujus

est

munus

pauperes peregrinos, qui ex omnibus mundi partibus ad Urbem veniunt, pie excipere, eosque per aliquot dies alere. Hffic Sodalitas a Sancto Philippo Xerio Florentino ', cum adhuc in laicali habitu vitam degeret, et ab aliis piis viris anno mdxlviii decima sexta Augusti instituta fuit.

Joannis a Deo conditoris Ordinis, ab Hospitalitate nuncupati, mors pretiosissima. Evolavit in Coelum hoc anno B. Joannes a Deo conditor sacrae familiae ab hospita/itate nuncupsit^ hic consilio Joannis de Avila, celeberrimi in
ol.

Hoc igitur Jubilei anno miriflce horum virorum pietas eluxit, cum pauperes peregrinos, qui ad lucrandas indulgentias

Romam

Hispania divini verbi praeconis, Granatam profectus, xenodochium pro pauperibus, peregrinis aegrisque excipiendis extruxit ornavitque in quo charitatis Christianai demissionisque officio, quot et quantas difficultates laboresque pertulerit, incredibile dictu est. At non defuere
:

venerant, reciperent, mensas eis ponerent, pedes lavarent, lectos sternerent, aliisque charitatis officiis

illi

praepotentis

Auminis

auxilia,

cum

inter alia

eos prosequerentur, qua de causa

Raphael archangelus certiorem fecerit, se a Deo missum, ut in ministerio inflrmorum illum adjuvaret,

fragrans pietatis odor non solum per Urbem^ sed etiam in exteras provincias se diffudit ver;

jussumque

referre quidquid in
ferret, vel in eo

in Commentarios accurate pauperum obsequium con-

saque sunt honori

officia,

et gloriae

publica pietatis

quee

non solum Romani proceres, sed

:

etiam praesules, cardinales, ipsique SummiPonadeo nt nonnulli haeretica tifices exhibuere pravitate infecti, humilitate et charitate maxime purpuratorum Patrum corde emolliti hsereticam pertinaciam deposuerint.
50.

Pontifex

memor

preeteritx calamitatis

solemnes gratiarum actiones Deo preestat. Hoc anno a Julio auctus est cardinalium senatus, et primus ad purpuram evectus adolescens annorum septemdecim a Balduino Pontiflcio fratre
in filium cooptatus,

conflceret. Cum aliquando ad Tudensis episcopi, casu tunc Granatae agentis, adhibitus pranderet, interrogatusque de nomine, respondisset sibi nomen Joannis inditum, hoc accepit ab episcopo oraculum, tu deinceps Joannes a Deo vocaberis, atque ex eo tempore cognoinen illud apud omnes retulit quia vero propriis vestibus induebat pauperes,

mensam

vel

non tantum misere

pietate

commutabat, incommode, sed etiam indecore indutus, laeta tamen facie, ac mira
laceris panniculis
et

cum eorum

delibutus incedebat,

quem aliquando
re:

aureorum proventu
ille

quem duodecim millium annuo auxit Verum tanta

:

euntem conspicatus memoratus episcopus

ligiosa

beneficia in vitiorum irritamenta vertit, vi-

tamque inquinatissimam duxit, ut de eo exauctorando actum sit. Premendum hic silentio non est visum, Julium inclinante anno in Pontiflciae felicitalis

calamitatis

una cum cumductus fuerat catena vinctus

1 Viia S, Philippi
1.

culmine situm, prfeleritee olim ab impiis Germanis aliquot praesulibus circum furcas cir-

memorem cum

illum veste ornavit additis ik, verbis (juoniam nomen a me accepisti, etiam formam habitus a me accipe. Cum vero curandis aegris corporibus maximam operam ac diligentiam adhiberet, ardentiorem tamen procurandis excolendisque animabus industriam conferebat, divinaque adjutus ope, plures perditissimae vita'
foeminas, juvenesque profllgatos, avitiis ad pietatem Christianam traduxit, cujus flagrantissi-

solemnem

mum
i,

c.

8.

in Deum et proximos amorem non ferens Dcemon, invidia furens illum cxagitare aggres-

382
sus
tes
est,

TULn

m
;

ANNUS

2.

CHRISTI 1551,
illius

modo
illi

elegantiore mulieris lascivientis

cissimo enarravit, ac Deiparam frontis

forma

se

visendum objiciebat utque arden-

sudorem
est hora,

abstersisse, additis his verbis

Hsec

ad Deum preces, quas per integras ferme noctes pcrduccbat, abrumperet, illum affligebat humi,fcrina specie horrida appetebat rostro, conculcatumque pedibus circumagebat
illius

in luto

alias

sublatum
in

in

aerem

allidebat solo,
et

alias diris verberibus tundebat,

quodam

dic

adeo immaniter
spiritus
afflare

eum

seeviit,

ut extremos se

jam

crederet,

cum

beatissima
praesto

Virgo clienti suo,

adstitit,

illius

impioranti

opem

Innumeris denique exhaustus laboribus, ac prophetiee dono et miraculis clarus, a Raphaele archangelo de morle illi imminente admonilus, felicisque ffiternitatis
recreavit.
iter initurus,

eumque

qua meis famulis mihi devotis deesse nunquam soleo . Quia vero nunquam charitas excidit, juxta Apostoli oraculum, quse Joannes a Deo beneficia in homines vivus contulit, extinctus conferre etiam non destitit, tanlaquc miraculorum ad illius sepulchrum editorum gloria ettulsil, ut iis permotus Lrbanus VIII Summus Pontifex anno millesimo sexcentesimo trigesimo die vigesima prima Septembris, ad pias regum Catholicorum preces, Joannem a Deo solemni ritu in beatorum numero descripserit tandemque efflorescento magis in dies
:

ab archiepiscopo Granatensi san-

ejus sanctitatis fama, divinisque virlutibus edianno vero millesimo sexcentetis confirmata
:

ctissimo Eucharistia? viatico refectus munitusque est pignore immortalitatis quo tempore
:

simo octogesimo octavo a Sacra Riluum Congregatione decretum editum est de eo inter
sanctos referendo, cui Innocentius Undecimus
feliciter Ecclesiae

beatam Mariam Virginem, Joannem Evangelistam, et Raphaelem archangelum se illi videndos prsebuisse ipsemet Joannes familiari ami-

gubernacula moderans anno

sequenti annuit.

JULII

III

ANNUS

2.

H R I S T I 15

51

1.

Sancit Carolus

tit

Germani

ct Prote-

men

cxecntioni
,

stantes se Concilio submittant, secl Benriciis GalAnno Christiana? Uee rex favct Protcstantibus.

religione

mandatum, nimirum, qui de quique sine dubio pra;cipuus est,

millesimo quingentesimo quinquagesimo primo, Indictione nona, ostcnsai sunt maxima? spes dclcnda' in Germania Lutheranre suvclerisque Orthodoxa) religionis perstitionis restitucnda;, cum Caesar in Augustanis conventibus pervicisscl, ut ad tollenda veterareligionis dissidia Profestanles, indiclis superiore anno a Julio Tridenti solemnibus cpiscoporum convensalutis
,

electoribus principibus, aliisque ordinibus, ac absenlium consiliariis, lCgatis ac nuntiis pro-

ponendum duximus, eos(iue admonendos nullam cssc meliorcm commo(iiorem(|ue viam aut modum, ut iuiic arlicuio cxhema manus imponatur, (|uam Lniversale Ciirislianorum Conci-

lium,

commcmoratis etiam

iiis,

qua; in novissi-

eorumque decretis sc submitterent, qua de re decima quarta Fcbruarii ha>c Cajsarea

tibus,

mis comiliis ad iiujiis promotioncm cum sanctissimo pajta egimus, in quam nostram senlentiam, quoad Concilium allinot, ut scilicot in eo religionis coiitroversia> comiionorenlur, et ad

sanctio
<<

'

promulgata
etc.

est

unanimom sonsum
liarii, logati

pcrduccrontin-,

electores,

Carohis

princi|)Os, aliiquo ordincs ac ai)senlium consi-

Intcr alias sacri imperii prccgnantes cauct

ac nunlii doscondorunt. Nos ita(|ue

et diligontia nihil omisimus in his apud sanctissinuim papam ulterius

sas illum articnlum in novissimis comiliis pro-

omni sludio
comitiis, et

positum (juidcm
I

dcterminatum, nondum
ii.

ta-

Eil. .aprnl (iolilasl. tn.

p. .140.

oginuis landiMiKiuo lioc impotravimus, ut illius Snnctitas Conoilii indictionom decernerol, qua

TULII
praclati

III

ANNUS

2.

CIIRISTI

1551.

383
tran-

riirsum ad primani proximi mcnsis Maii

fatis,

maxime vcro ad constantem pacem,

diem comparituri, tlnem(|iie Coiicilii exiicctaturi Tridenlum convocarentur, fiua' quidem iiidictio jam dudum cxpedita, et vulgata, et nobis transeanuine nos omiiiluis ordinibus imperii in hoc comnuini comitiorum conventu significare et |roponere curavimus. Kt (]uoiiiam sine dubio deprehenditur, (|uod qui hactenus in religione omerserunt errores et conlroversia?,

quillifatcni ct

concordiam Cermanicse nationis

id,

elucescat.
><

Postulamus ob

admonemus

et

horta-

missa

est,

mur

electorcs, priiicipcs, aliosque status sacri

impcrii, i)ra'sertim proceres et pi-elatos status

Ecclesiastici, afiiue etiam illos, apiid (|uos reli-

nulla commodiore, utiliore autcertioie ratione,

quam per Universale Concilium tolli possint, summa qiioque urgensquc necessitas expctat et
postulet liujusmodi errorcs intor Christianos ad

hanc sanctissimam indictionem convocationemque, et ad futurum Concilium insfruanf, paratiquc ad illud sc conferant, ne postea querekc aut prEetextus occasio relinquafur, quasi ex improviso pressi,
gio innovata est, ut sese ad
|iapte

ac

quod postulabateorum necessifas

in

medium

conservandam veram Christianorum pacem aboleri, absentium consiliarii,

lidein et
legati et

adferre aut proponere prohibifi sunt. Hoc pro-

nuntii in nos novissime peractis comitiis, ob id

Concilium acceptarunl approbaruntque, ac sese eidem submiscriint, atque etiam denuo tcstati sunt, se idem Concilium cum obedientia expectaturos, quare par et a-quum cst, ut omnia secundiim omnium iu prioribus comitiis assensum, (juo delinitio et determinatio controversitc religionis ad Conciliuin rejecta est, suo loco maneant etconquiescant, ideoque volumus serio ac summa sedulitate determinationi comitiorum novissime hic habitorum, declarationique ac oblationi nostra; erga omnes ordines clementer inhccrere, omiii opera ac studio id curare, ut
in prwfato Concilio recte atque ordine proponantur. Nunc ergo Concilii indictione per universum Christianorum orbem proposita plane confidimus principes sui offlcii memores forc, et quantuin in eis erit, indictioni Concilii obtemperaturoSj illique satisfacturos, ac illud velut salutare Christianorum institutum omnibus rationibus et modis opportunis adfuturos. Nostra quoque eaest mens, Christianaque quidquid nobis veluti voluntas, et propositum patrono sacrosancfte EcclesicC Conciliorumque
;

quantum possumus non admittcmus, ut quidquam eorum, qu;E in sa'pedictis novissimis comitiis continenfur, praHcrmittatur, quo etiam
fecto
illi,

apud quos innovata

est religio, quive

Conle-

fessioni Augusfana; adhjeserunt, aut

gafi ad

eorum

dictum Concilium venire possint, afque illuc, ibi, ac illinc in suum usque domicilium luti, et flde publica deducantur, et sint, quantumque necesse erit, audiantur, ut totum hoc ncgotium illiusque deflnitio pie ac Cliristiane,

omnibus aftectibus depositis, secundum sacras veterumque Scripturas et Traditiones proponatur,

tractetur ac dcterminetur,
utilis

Christianaque

qua-dam ac

omnia

rum quam
nibus
et

reformatio, tam Ecclesiasticosa'culaiium omnibus pravis traditio-

abusibus, ut

wquum

est,

abrogatis,

componatur.
Insuper ex electorum principum, statuumque ac absentium consiliariorum, legaforum, et nuntiorum in novissimis comitiis asscnsu et permissu, ad promovendam conservandamque pacem et tranquillitatem in sacro imperio, quo

omnes

status infer se Christiane, pie pacificaque

et agant, defcrminationemque Concilii expectent, rationique consentaneam

consuetudine vivant

defensori ratione muneris imperialis incumbentis facere par est et convenit, quando etiam idip-

tolerabilemque resolufionem ac declarafionem, quomodo inferea quam determinabifur et definietur, (^oncilium, singula in religione obser-

sumin novissimis comitiis a(i statuum imperii precesetvota obtulimus nos prtTstaturos, neque ab inccepto destituros, volentes prteterea ex imperatoria auctoritate et potestate, ut quotquot ad Concilium causa religionis componendEe, aut alias ob causas venturi sunt, id certum persuasumque habeant, sese libere et absque ullo obstaculo illuc venturos compariturosque, quo quisque, illud, quod ex secura ac certa conscientia

vanda

sint, clementer edidimus, uteadem nostra declaratione et ordinatione in novissimis comitiis edita continefur . Et infra
:

labor in publica pace instauranda, renovanda et resarcienda frustra impendatur, neque possit in sacro imperio
<c

At

quum omnis

opera

et

communis

servari, nisi

pax, tranquillitas et securitas conhisce, qui adversus saluberrimam

bonum necessariumquc
adlerat,

judicabit

in

medium

tumque

illinc

ad

suum domi-

cilium libere ac tulo revertatur. 2. " l>ra.>terea in aniino habemusintra limites sacri imperii, aut

publica; pacis constitutionem agunt, serio occurratur, justaque animadvcrsione coerceantur cumque infer ca;teros hujus publica; pacis violatores, ac nobis, sacroque imperio inobedientes
el rebelles, qui conati
tes

quantum

ficri

jxiterit,

in

proximo permanere, ut Concilium promoveamus juvemusque quo ad bonum ratumque

,

impcrii status

et

sunt etiam alios obedicnordines subditos re ipsa

;

finem perducatur, atque ex eo hujus salufaris

institnti fructus et utilitas inanifesta, ac re ipsa

manu op[)rimere, invadere ac perdere consules, senatores ef tribuni antiqiifc civitatis

bellica

Magdcburgensis prsecipue invenfi sunf, ufpote,

qui non solum suapervicaoi rebellioneiudurati

augmenlum

ct

incremcntum

totius Christiaui-

384

JULII

III

ANXUS

2.

CHRISTI 1551-

omnem
intra

etfrcTnem libidinem in \ivos et mortuos

,

ipsam civitatem exercuerunt

eniperunt,
et vicinos

quosdam

suis facultatibus exuentes,

manu

verum etiam armata ex mera temeritate

.

et insolentia

suam petulantiam exercuerunt

Subdit: Ut moUiore via pertentati sint a septemviris et principibus, excitique sint ad colloquium benevolum, sed ipsi iu pertinacia obduruerint, ad quam frangendam, obsidione eos premere constituerit, ac stipendia militi suppeditanda sanxerit, donec Magdeburgenses perdomiti essent, tum plures alias leges ad tenipe-

Marcellum Crescentium cardinalem deduos episcopos Concilii etiam priesides designatos adjunxit, quos amplissima auctoritate ad sustinendam muueris dignitatem instruxit, ule subjectis litteris ', quarum praecipuain partem afferimus, patebit
e latere

crevit,

illique

Dilecto

filio

Marcello

tit.

S. Marcelli pres-

bjtero cardinali, Crescentio nuncupato, nostro et Apostolictc Sedis ad Concilium Tridentinum

legato de latere, et venerabilibus fratribus Se-

randam administrandamque publicamrem

pro-

mulgaverit, ex consensu septemvirorum ct procerum Catholicorum et Protestantium, qui miserant oratores, inter quos Fridericus comes Palatinus Rheni, dux Bavaria; et imperii arcliidapifer Mauritius, Dux Saxonia; elector, idemque Thuringia; Lantgravius, Joachimus Brande-

bastiano Pighino archiepiscopo Sypontino, ac Aloysio Lipomano episcopo Veronensi, nostro et ipsius Sedis, ac in dicto Concilio una cum eodem Marcello cardinali etlegato nomine nostro ad praisidendum nuntiis, salutemet Apostolicam bencdictionem. Yenerabiles fratres nostros patriarchas, archiepiscopos et episcopos, ac dilectos fllios abbates, omnesque alios et singulos, qui de
.<

burgensis niarchio, idemquc Dux Stelinia; et et PomeranicE eminebant. Consignata vero est sanctio hac loci et temporisnota Dat. in nostri imperatoris Caroli et sacri imperii civitate Augusta, xiv Februarii a Nativitate Christi anno MDLi, imperii nostri xxxiii, aliorum vero regnorum xxxvi . 3. Caruit optato successu hoc decretum cum Caesar exercitui suo non principem Catholicum, sed perfldissimum Lutheranum Mauritium Saxonem prsefecissef conjunxit se cum eo arcano fcedere Henricus Galli;erex, ciun metueret, ne restituta Germania> veteri concordia, Carolus Cssar virium magnitudine aucta Gal: ,
;

jure vel consuetudine aut privilegio Conciliis Generalibus interesse debent, hortati fuimus,

requisivimus et monuimus, ut proxime futuris kal. Maii, quain diem ad ipsum Concilium, iii
co quo reperitur statu resumendum, praevia matura delibcratione ex certa nostra scientia et de Apostolicic potestatis plenitudine, ac venera-

bilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium consilio et assensu statuimus, decrevimus et declaravimusin ipsacivitateTridenlina,legiliino cessante impedimento, convenire, et se congregare, ac ipsius Concilii continuationi et prosecutioni, omui mora postposita, incumbere vellenl,

liam opprimeret; itaque artes omnes instruxit, ut vetera in Germania dissidia aleret, atque Lutheranos ab instauranda cum Romana Ecclesia conjunctione avocaret, quod facinusadeo aperte patravit, ut etiam superioribus annis Romana! aula" proceribus, ac Paulo IH persuadere niteretur, ne Tridenli Concilium OEcunienicum celebrarelur, ne Germania a Casare pacata, ab eo
universa Ilalia in Provinciit formam redigcretur. Ut vero Protestantes in suas partes traxerit, maximumquc Csesari pericuium creaverit, dicetur
inferius.

prout in aliis nostris litteris inde confectis plenius continetur. Nos igitur, qui a>tate nostra ingravescente, et aliis mullipliciter impedili ad

dictain civitatem ad praesens personaliter acce-

dere, et ipsi Concilio juxta desiderium cordis

nequimus volentes resumptionem, conlinuationem et prosecutionem Concilii hujusmodi ex nostra absentia non impediri, tc,
nostri interesse
:

fili

Marcelle cardinalis, lide fcrvcniem, prudcnscienlia

tia,

el

Apostolicie Sedis ad

acrerum usu conspicuum, noslrum Concilium hujusmodi

legalum de

De

Cffisarco decreto in

conventu Augu-

stano rccentissime promulgato Ponlifex certior factus, religionis controversias non amplius in
colioquiis fulilibus, scd in Concilio

OEcumenico

agilandas dirimendasque cardinalium senalui exposuil, sc pro eo congregando promovcndoque muneri Pontificio non defuturum, neciion pro sanctiore discipiina Cliristianaconslilucnda

lalere, ac vos fratres, SebasUane archiepiscope et Aloysi episcope , pietate et doctrina ac rerum experienlia insignes, nostros ct ipsius Sedis addictum Concilium una tecum, lili Marcelle cardinalis et legate, nomine nostro prasidenduiii nuntios cuin speciali et exprcsso mandato, iiccnon ralihabilionibus et aliis clausulis iii siiiiilibus apponi solitis, de simili eo-

operam collocaturum,
\. Jii/ius

ut refcrt

Angelus

Massia-

rumdcin fratrum nostrorum consilio Ai^oslolica auctorilale tenore prtcseiitium constiluiinus ol

depulamus, etc. Datum. Pontificatus anno ii . ri. Indixil etiam populo Christiano %
. .

rellus in Diario Concilii Tridentini.

creat
lcf/fitos c/iii

liiin inr/rediimtiir.

mania; erant, ad sacrosancla' Suiodidecrctaexcipicnda, al)jiciendas<iue impias (qiiniones comparatos accepisscl, habil" ipiarlo Martii scnatu legatuni

itaquc Ponlifex Gerprincipes, qui novas lucrescs amplexi

solemniter Triden-

Cum

ut

Deo

sacras preces pro felici Concilii progrcssu fuiidcrct, graluilamijuc noxarum veniain exhoino-

'

K.vl.

III

Acl.toiic. riid.

'

Llb. iv. brcv.

[1.

^iTS.

JULII

III

ANNUS
rilc

2.

facli

CIIRISTI 1551.

385

logeseon

et PaMiitciUioc

Sacramenta

sump-

magna; benevolentia" ac humanitatis amplexus

sunt, tunc iirosecuti sunt iter cumque pervenissent ad monasterium S. Crucis, quod extra Tridcntuni ad jactiim lapidissitum est, ibi descenderunt vestesque Pontificales acceperunt; deinde antequam e(|uos ascenderent Franciscus fiscalis impcratoris prffisentavit ipsi
: ,
,

tiiris proposiiit.

Tardiorem poirofuisseConcilii progressum

ex CaesareoconsiliorefertAngelusMassaielius ', additque, pra-sides Concilii Ponlilicio fultos mandato pridie kalend. Maii Tridentuin ingressos, solemni(|ue exceptos
(<

pompa

XXIV Aprilis reverendus doininus Hieronymus Dandinus cpiscopus Imolensis, reversus

ab imperatore, retulit Tridenti animum inajestatis sua^, ut in Concilii processu pedetentim
incedatur,

quousque
:

Germani, veniant
sibus erit libenti

pra-sertim alii ])r;elati item quod in rebus t*armen,

reverendissimo legato littcras majestatis suai quibus fidem verbis ejus nomine dicendis adhiberi expostulabat, postca locutus est, in banc sententiam. Subjiciebatur oratio ', qua pium Ca-saris animum, conceptasque spes de instaurandis collapsis rebus exposuit. SubCgesareic,

Non

pra!vidit

animo auxilio Sanctitati suce . nimirum Ca^sar Galliim Parmensi

se coiijuncturum Luthcranis ad disturbanduin Concilium, belloque inopino a Saxone proditorc Ci.esarein ipsum in extremum periculum adductum iri: de (juibus age-

bello lacessitum

duntque .\cla Reverendissimus autem legatus orationi suprascriptffi ea, qua decebat, gravitate respondit, Ca?sari gratias agens, ejus Catholicam piamque mentem commendans, et se una cum prae:

sidentibus nihil
religionis pro

tur inferius

nunc pompa^ ordinem quo

describimus
:

legati

omissurum in rebus Concilii et eorum posse dirigendis juvan,

Tridentum
0.

sint ingressi,

Die XXIX Aprilis ejusdem anni mdli, reverendissimus et illustrissimus doininus Marcellus
tit.

S. Marcelli S.

R. E. presbyter cardiet Sedis

nalis, Crescentius vulgariter nuncu[)atus, patria

Romanus,
stolicffi

S. D. N. Julii papae

III

Apo-

de latere legatus, et reverendi domini Sebastianus Pigbinus Regiensis archiepiscopus, Sypontinus et Aloysius Lipomanus Venetus episcopus, Veronensis, Apostolici nuntii, sacri Concilii pra^sidentes ingressi sunt civitatem
, ,

disque promittens sperareque cum bonitate Dei, tum prudentia et sanctissima voluntate Pontificis, ac etiam favore Caesaris, et aliorum regum et principum Christianorum, ut tandem res ad optatuni finem perduceretur, etc. Postea equos ascenderunt ac civitatem ipsam solemniter ingressi sunt. Ibant primi reverendissimus legatus, et illustrissimus cardinalis Tridentinus deinde duo praesidentes,
, :

post quos sequebantur

alii praelati.

In ingressu civitatis

receptus est legatus

Tridentinam hoc ordine

primo reverendissimus et illustrissimus dominus Christophorus Madrutius tit. S. Cffsarei in Palatio, necnon prx:

maxima cum

lati

oinnes, qui

tunc Tridenti erant tredecim,

honore a toto clero et populo, a quo deductus est sub umbraculo ad Ecclesiam cathedralem, qua? estsub invocatione R. Vigilii apud quam omnes descenderunt
laetitia

et

videlicet arcliiepiscopi, Turritanus, Antlbaren-

Panormitanus, ac episcopi Castellimaris, Lancianensis, Alganensis, Syracusanus, Pacensis, sis,

Oscensis, Calagurritanus, Monopolitanus et Rossanensis iverunt eis obviam extra civitatem ad duo milliaria in ipsoqiie congressu dominus Laurentius Flander secretarius ipsius cardinalis Tridentini habuit orationem, qua ostendebatur Istitia eorum in adventu ipsorum
:

oraveruntque, et solitas caeremonias peregerunt. Publicata post solemnem benedictionem indulgentia plenaria. Deinde usque ad hospitium legato praeparatum sociales fuerunt ubi reiteratis amplexibus, et humanitatis ac benevolentiae verbis, unusquisque ad propria re:

meavit.

Eadem

die XXIX Aprilis applicuit Triden-

cuin aniini alacritate, tum obedientia et reverentia excipiebant, eisque obse(]uiuin erga sanctam Sedem Apostolicam, summum Pontificem ac etiam cos una cum civitate offerebant, ac Deo gratias agebant,
prffisidentium, luos

maxima

Dominus Franciscus a Toletano orator et procurator Caroli V imperatoris Augusti, ut nomine sua; Caesareae majestatis in Concilio assistat .
illustrissimus
7.

tum

Prima

sessio

Couci/ii su/j Jiilio III.

Congregatio prima Concilii Tridentini instaurati

a .lulio
III post ingressum legati habita est ultimo Aprilis die in (jua post imploratum Spiritus sancti prtcsidium, reverendissimus, inquiunt - Acta, et illustrissimus doniinus legatus allocutusest Patres in hanc scntentiam, videlicet primo excusavit se, si non ea, qua
,

qui tandem EcclesiaB suk misertus Concilium Tridentum cum oinnium pace et tranquillitate reducere dignatus esset, piamque ac sanctam

mentem
lentes
<>.

beatitudinis sua?, suis prwconiis extol-

Cui quidem orationi

legati et prffisidentium

nomine ipsorum responsum congrue fuit

'

domino Antonio Fioribello ipsius reverendissimi legati secretario. Postquam vero hinc inde
a
1 Angel. Massar. Diar. Conc. Trid. p. 402. Tom. x. de Conc. * Angel. Mass. in Diar. Ms. arch. Vat. sign. num. 3197. p. 73. Exl. ibid. p. 74. ea Oratio. Oonc. Trid. Ms. arcli. Vat. p. -102.

erat, oratione cum eis ageret, tum ob brevitatem temporis, tum ob scientiam et exi)erien-

opus

'

Exl. ibid. p. 7.

'

3197, p. 79. Ang. Mass.

in Diar.

To. X. de Conc. Ms. arch. Vat. sig. num. Conc. Trid. Ms. arch. Vat. p. 402.

A.NN.

TO.MCS

X.X.XIII.

Rayn.

.\IV.

49

386

JULII

III

ANNUS

2.

kal.

CHRISTI 1551.
,

tiam, quam ipsi Patres habent Concilii. Deinde exposuit causam sui adventus, missum -videlicet a S. D. N. .lulio III, ut Concilium die statuta
kal. Maii juxta lilteras

suk

Sanctitatis

una cum

resumeret, excusavitque se, quod tam sero Tridentum advenisset, quia Bononiaj in negotiis suae legationis delentus fuerat. Postea declaravit
eis

rebus

piam sanctamquc mentem suec beatitudinis misera;que Concilii promovcndis

,

in
et

afflictfe religioni nostrse

succurrendo, ac etiam

erga pacem, quietem

et

reipublica' Cliristiana;,

bonum Universale totius summeque Sanctitatem

suam esse affectam erga ipsos pra^latos, qui Tridenti erant; cum jam diu eorum pietatem et doctrinam pernovisset; excusavitque prEelatos Italia;, cum adhuc ad Concilium non venissent,
ob pra-sentis anni sterilitatem
:

Septembris ut reverendissinius legatus proposuerat . CoUectis demum omnibus suffragiis, legatus ex longe majoris partis consensione decrevit, secundam Sessionem ad kal. Septembris indiproximo vero crastino matulino pricendam mam solemni ritu celebrandam. Kal. Maii in Ecclesia principe, S. Vigilii nomini sacra, Tridentini praesides Concilii vetere instituto, rituque solemni post divina peracta mysteria Concilium inchoarunt, inchoatumque perducendum ad debitum finem promulgarunt, cujus Sessionis primae Acta ita descripta habentur ab Angelo Massarello ', qui Concilio a se:

cretis erat

Prima Sessio
III.

Concilii Tridentini sub Julio

sperare tamen
:

papa

brevi eos venturosesse . Post alia Postremo ostendit mullis de causis ac rationibus futuram sessionem non possc ad brevius tempus indici,

mcnsem Postquam per annos quatuor, unum, et dies viginti, ab undecima vidclicet
Martii mdxlvii,

ad proximas kal. Septembris . 8. Cum rogatae essent de ea re sententia?, prffisules Hispani in longius tempus non extrahendam secundam sessionem contendere at Actorum scriptor tradit, justo dolore et ta;dio

quam

civitatem

qua die Concilium Tridento ad Bononiensem translatum fuit, usque

affectos.

Cum

Tridenti

jam

Concilii causa per sex

annos continuos permansissent,

tuor in

et eorum quaperpetuo otio et potius dedecore, et conscientiarum suarum gravamine, cum non semel a Paulo III interpellati monitique fuis-

ad prassentem diem, Concilium partim Bononia' per biennium promovendum, partim suspensum a sanctae memoria; Paulo III a Tridento abfuit placuit tandem divinw bonitati ut Tridentum reduceretur, et hodierna die Feria VI, prima Maii, anno Domini mdli, ad laudem et gloriain ipsius Omnipotentis Dei, el incrcmen;

tum

fidei, et religionis

nostra',

sacrum ipsum

sent, ut inde discederent, et alios Patres

cilii,

Con-

qui BononicB, quo Concilium ipsum translatum fuerat, convenerant, sequerentur, qua de causa cito rem absolvi, ct ad propria reverli
cupientes,

OEcumenicum Concilium Tridentinum resumptum fuit, et ejus prima Sessio sub sanctissimo in Christo patre et domino nostro domino Julio divina providentia papa III, pr;egenerale et
sentibus
in

domino Marcello
mana;
patria

ea reverendissimo et ilhistrissimo tit. Sancti-Marcelli sanct;e Kosuse Sanctitatis et sancla; .\po-

considerationum

neque aliarum magni momenti occurrebant, rationemhabendam esse perpendebant . At eos ab ea sententia revocaneque absentium
, ,

Ecclesiae cardinali, Crescentio nuncupato,

qu

gravissimse et

Romano,

stolicae Sedis

tos prudenti oratione secundi

pr;esidis

refert

Actorum

Rcverendissimus dominus archiepiscopus Sypontinus secundus praesidens eis ostendit, (j^io in statu res eo tempore se haberent, etc. Monuit etiam considerandum non esse cx usu pacis publicre, ut Concilium cum
scriptor
:

de latere legato, ac reverendissisimis dominis Sebastiano Pighino Uegiensi archicpiscopo, Sypontino, et Aloysio Lipomano Veneto episcopo, Veronensi, ipsius Sedis .\post.
nunliis, qui convenientes

mane hora

XII in Ec-

clesia Cathedrali Tridentina, qua> est

sub invo-

solis Ilispanis vel Ualis celebretur

sed requi-

ratur in primis pnesenlia Gcrmanorum, quorum causa Concilium Tridcnli a sancta; memori;e

catione B. Vigilii, in loco ad Sessiones habendas sub Paulo III deputato, una cum revcrendissimo domino Christophoro Tit. Sancti-C;csarei in palatio sanct;e Uomanao EcclesicT presbytero
cardinali episcopo rridentino, el administralore Brixinensi, necnon Don Krancisco a Tolcto oratore Caesareo.. ac pr;elalis inlrascriptis, pra^fatus

Paulo

III

indictum,

cl a

sanclissimo D. N.

Julio

III reduclum fuerat; prcesertim I.ulheranorum, qui se Proleslantes appellant, qui semper respuendi dccreta Concilii occasionem sumerent, si eis non expcclatis, nequc etiam

revcrendissimus dominus legalus cclebravit Missam solcmnem de Spirilu-Sancto, i^ublicata

Indulgentia plenaria, habuitque orationcm reverendus sacra> tiieoIogi;e magistcr Sigismundus Diruta Ordinis Minorum Convenlualis c;c;

auditis, decrcta ipsa j^romulgarentur, etc. Ilis addebatur, (|uod maleria; in ipsa scssione pu-

blicanda',

non essenl adiiuc

discussic, aut exa-

minat;e

cl

reiinircbaiur, ctc.
comi>r(il)avit,

nolabile lcnipus ad cas pra>parandas Ilis et aliis nuiltis rationibus

rcmoniisciuc consuctis pcractis, ac oratioiiibus invocatoiiuc auxilio ad hoc inslitutis lectis

,

Sancli-Spiritus, ac decantalis Litaniis et EvanTml. Ms.

p. 403.

diclam fuluram sessioncm non

posse ad brr\ius tcnipus indici,

quam

ad dictas

<

,\uf.

Mass.

111

Oiur. Coiio.

aicli.

V.il.

.TULII III

ANNUS

2.

iis,

CHRISTI 1551,

387

septtinqintn duos.

gelio Luc. cap. 10. Designavit Dominus, et alios sedentibiis ipso rcvcrendis-

tiones

concedi anno Jubileo solifas proposuit

simo

lejialo ac pr;rsidcnli!)iisin faldisloriis ante

Altare niajus, crclcrisque aliis siiis in locis cum |)luvialil)us el mitris, silcntioque facto, cjro Anjrelus

rite sacra cxhomologesi ex[)iati Eucharisliam susciperent, solemnes(]ue supplicationes instructo agmine religioso praisulum ct cardi-

qui

nalium, cui prtesens

Concilio feliciter

interfuit,

indixit,

ac

pro

Massarellus dc Sancto-Scvcrino Camerincnsis dioccesis, sanctissimi domini nostri Julii

l^apa; III, ct sacri Concilii sccrclarius, legi clara

promovendo prcccs a fidelibus fundi jussit. Non pr;rtermittendum hic visum est, cuin in hac Scssione duo pnesules

.vocc

Bullam

sua? Sanctitatis super reductionc

Concilii ad civitatcm Tridentinam, qua; est sub

data

Roma?

apiid

Sanctum-Pctrum
etc.

dic xiv No:

essent prasides Concilii, cos cum legato ante Altare majus sedisse, locumque honorificentiorcm cardinalibus, qui non erant legati tenuisse,
at in

vembris anno Domini mdl,

qu<'e incipit

Ad tol-

Congregationibus, eosdem cardinales diiis

londa religionis nost/uv dissidia,

Deinde legi

gniorem
9.

locum

obtinuisse.

Bullam ejusdem

Sanctitatis suae in
legati
et

personam

ipsius reverendissimi

prajsidentium

sub data Romje apud Sanctum-Petrum die ivMariii

anno Domini mdli

quffi incipit:

Ad prudentis
Postea reve-

Episcopi sollicitantur a Pontificn ut ad Cum vero exiguus epiConcilium accrdant. scoporum numerus interfuisset primte illi Sessioni, Pontifex episcopos soUicitavit litteris, ut

Patris familias officium spectat,

etc.

verendus dominus archiepiscopus Turritanus asccndit ambonem, et protulit alta voce infrascripta verba, videlicct
"
:

Rcvercndissimi et illustrissimi DD. reverendique Patres, placetne vobis ad laudem et glo-

riam sanct;
Filii, et

et individuse Trinitatis

Patris, et

ad Concilium Tridentinum se conferrent, quo argumento extant subjectie ad Sedunensem episcopiim littera; ', ut una cum finitimis prspsulibus Tridentum properaret. Venerabili fratri Joanni Jordano episcopo Sedunensi. Venerabilis frater, salutem, etc. Cum dile-

Spiritus saucti, ad
fidei et

tationem

incrementum etexalreligionis Christianae, sacrum

ctumfiliumequitem HieronymumFrancumnuntium nostrum ad dilcctos filios Helvetios Ecclesiasticffilibertatis defensores ea de causa mitteremus, utipsi inOEcumenio Concilioprosequendo, quod, Deo adjuvante, Tridenti kal. proesentis mensis Maii instaurari et celebrari cceptum fuit, omni sua ope et auxilio adesse, et pra^latorum suorum probatissimum quemque excitare velint, ut ad kal. Septembris proxime futuras, qua die secunda Sessio celebranda erit, eidem Concilio intersint, ad tuam quoque fraternitatem-, quam ob ejus singularem virtutem, et merita semper pluriinum dileximus, scribendum duximus, ut non ipsa solum pro sui officii debito ad dictum Concilium statuta dic se conferre, sed pro sua auctoritate, quam isthic non mediocrem esse accepimus, cwteros circumvicinos antisti-

OEcumenicum et Generale Concilium Tridentinum juxta formam et tenorem litterarum sanctissimi

Domini

nostri

resumi debere, etpro-

cedendum

esse ad ulteriora?

Et statim ab
fuit
:

omnibus unanimiter responreverendissimus

:

sum

Placet.

Tunc

prsefatus

legatus

dixit infrascripta verba, videlicet

Et

ita

Conci-

lium ipsum resumimus, et ad ulteriora procedendum esse declaramus. Deinde iterum reverendus dominus archiepiscopus iterum interrogando Patres dixit hac verba videlicet Reverendissimi et illustrissimi domini, placetne vobis proxime reverendique Patres futuram Sessioncm habendam et celebrandam esse in futuris kal. Septembris? Et ab omnibus similiter rcsponsum est
:

<<

perverbum,
tonotarii
et

Placet. notarii

Quo

facto rogati sunt pro-

ibidem praesentes, ut de

ut idem faciant, nostro nomine cohortari et monere velit, etc. Dat. Roma; apud SanctumPetrum die xxii Maii mdli, anno ii . 10. Helvetios invitat Jidius dum obsistit Bentes,

omnibus

in ea Sessione actis publica

conficerent, cantatoque

documenta Hymno, Te Deum lau-

ricus Gallis rex.

tera;

damus, Ireverendissimus
tus

et illustrissimus legabenedixit Patres signo Crucis , et Patres omnes deposuerunt paramentaet recesserunt . Subjicitur Catologus Patrum, qui interfuere huic Sessioni fuere illic cardinalis legalus, ac
;

Concepta; iisdem verbis litad Diethelinuin Helvetium abbatem Sanctiamantissimas quoque Galli transmissa; sunt litteras - tredecim Helveticarum rcgionum proceribus, qui solemnes conventus erant inituri, conscripsit, quibus eos plurimis paterni amoris et officiorum notis hortatus est, ut prssules
:

duo prsesides

nuntii, orator Ca?sareus, archiepi,

provinciae sua; Tridenti kal. Septembris adesse

Calaritanus episcopi vero, Castelli-Maris, Lancianensis, Algarensis, Syracusanus, Pacensis, Oscensis, Ca, ;

scopi Turritanus

Antibarensis

permoverent

Helvetiis tredecim

Canlonum ligs supe-

rioris Alemania;, Ecclesiasticaj liberlatis defen-

lagurritanus, Monopolitanus, Rossanensis, Verdunensis, tum alii plures thcologi ac proccres. Eadem die Romai Julius Pontifex gratuitas

soribus in dieta congregandis.

'

Jul. III.

1.

V. brev.

sig.

poenarum temporariarum debitarum condona-

inim. 2SS1. p. 211.

Jul.

III.

|j|j.

brcv. sig.

num. 2883.

p. 01.

388

JULII
Dilecti

III

ANNUS

2.

ses

CHRISTI 1551,

tio

filii, salutem, etc. Jam tum abiniper summi Dei benignitatem ad Ponfificatum assum|)ti fuimus, ut felicis rccordationis Julii II pr;edeccssoris nostri, qui prtccipuam quamdam et planc patcrnam erga vos olim cha-

senator, et in
:

suprema regni

Gallici curia pra;-

cum

<<Jani antea, inquit, Pontifex

kal. Junii

ritatem prx sc tulerat, nomen sumpsimus, sic etiam in vobis diligendiset complectendisexemplum nobis imitandum proposuimus, sed cum

multa;

et

graves de Cbristiana' reipublica; statu

cura; atque occupationes

animum nostrum
|)er

as-

sidue oppressum et distractnm tcnuerint, non

potuimus tam mature quam volumus

cer-

peramanter scripfas ad Helvetios dederaf, quibus revocata Julii II qui eos summa cbarifale amplexus eraf, cujusque nomen ipse renovaverit, memoria, eodem se animo erga ipsos se esse ostendit, ascilo ex ipsorum numero ad sui corporis custodiam safellilio, et Bononia' nuper ex ipsis imposito prasidio nunc bortati ipsos quoniam ad Concilii celebrationem conjunclio magni momenti futura sit, ut eos legatos ad kal. Septembris milfant,
litferas
:

tum aliquem nuntium

vobis salutem ct benedictionem impertiri nostram, ac nostri erga vos animi propensionem declarare non destitimus
:

ca^tcra |)lcnius intellecturi ex

clio legato suo,

tamen interea perpetuam vesfram erga lianc Sanctam Sedem observantiam et fidem memocujus rei minime obscura fuit et in hac alma Urbe persona' nostra> pedesfre pra^sidium, et item in civitate Bononiensi, qua' status Ecclesiastici quasi alteria

retinere

Hieronymo Francujus fidem el diligentiam jam a multis annis exploratam babeant, et quem brevi aliquis ex infimis suis e|)iscoi)is subsecuturus sit, (^ui de Concilio cum ipsis agat prolixius. Yerum rex Morlreo Museo, suo apud Helveposset, ne

significatio,

quod

rum lumen

est

nominatim

Ilehetiis

vestris

decrevimus, eos in primis dignos existimanles, quorum fidei et solerliic duplex custodia tanti pripserlim momenti committeretur, in pra^sentia vero ad vos scribendi ea se nobis occasio quod cum OKcumenicum Concilium obtulit inDeo adjuvante in civitate Tridentina
, , ,

negotium dederat, ut quoquo modo Tridenlum mitfcrcntur, impediref. Is quod rem difflculfatibus implicatam cerneret, Paulum Vergerium aposlatam, olim episcopum Justinopolifanum, ex Rba-tis, quo Patavio nupcr se contulerat, accersit, ejusque opera usus et monitis instructus ad Badenubi rationibus sem conventum proficiscitur suis ct argumentis perfecil, ut non solum iis,
tioslegato,
legati ab iis
:

staurari

ac celebrari

l\alendis Maii

pra'feritis

cceptum fuerif, et vestra, fili, studia et auxilia ad tam pium et Cbristianae religioni necessarium

opuscontinuandumet prosequendum magnoadjumento futura conlidamus, vos cum quanto

jjossumus pii auimi affcclu monendos et coliortandos censuimus, ut ad kal. mensisSeptembris proxime futuras, quo die secunda Sessio cclcbranda erit, pra'Ialorum vestrorum probatissimum quem(|ue permoveatis se Tridentum conferre, ut ipsi Conciiio interesse velif . Et paulo Ut autem intelligatis, quantum nobis infra cur sit, ut amplissimi Tridenti consessus auctoritafe imminenfia sacrosanct;e Ecclesia^ pericula propulsenlur, quod bactcnus facere nequivimus, cum incerti essemus, quo die resumendum csset, non multo post dc intimis prielatis
:

a Pontifice defecerant, sed efiam ca'teris Helvefiorum pagis, quod vcllet persuaderet continuoque Tbomam Plafum Curiensem episcopum eo profcctum revocant ,quod a Vergerio admonili intellexissent, agere Ponfificem, ut
(jui

auctorifatem
pcraret
.

Hsec Thuanus. Al

suam per illum apud ipsos reculiaec quidem egit

Henricus non baBreseos fovenda; studio, cum lioc anno in casfro Briandeo arcerbisssimo edicto

hiercticos

in

(iallia

proscripscrit,

sed ex

artis politicic

impiis documeiitis.

Callia cx-

cindi

sapienter voluit
iis

bereticos, ne

regnum

dissidiis confunderenf, in

cum

foedus,

ut

Germania vero iniit Ciesari molcsliam et bclla

conflarct.
1-2.

Pontifu.i:

cxauctoral doctores Sorboitkos

nostris

miffemus

ali(|U('m, (]ui

nomine

nostro,

Serpebat vero clam in (iallia afide deficientes. Sorbonica Acadeniia hajresis, atque ex ipsa nonnuUi novaruni opiniouum virus adeo bau-

(\ux opus fuerit de Concilio vobiscum agat, etc. Dat. Uomajapud Sanctum-Pefrum, etc. xxu Maii
MDI.I,

anno

ii

Obslrinxisse se anlea diximus Ilelvetios ad amplecfenda Concilii OEcumenici decrcfa in religionis dissidiis, maximaque spes illius ua11.

concionibus apud popu(juorum sine forensi sfrcpifu exaucforandorum jus confulit l'onlifex Sorbonico collegio ', ac ne (luemlapsum relapsumve
serc, ut efiam
illud in

lum

efluiulercnf,

illi

aggregarciif, vetuit.

Dilectis

filiis

collegio

magistrorum

in

generosissimai a Zuinglii erroribus in caslra Ecclesia; traduccnda: atfulserat. Verum

tionis

thcologia Universiiatis studii generalis Parisiensis.

'.

non

|)aruni

obslitit

llenricus Callia' rex,

cum

Dilecli
in

lilii,

salufem. Siucerilasfidei,

quam

verereturne ea ralioiic llelvelii ab ipsius fcrdere in parfes CEsaris Iransvolarcnl, ul referl accuratissimc Jacobus .\ugustus Tbuanus rcgius
'

nosfro et Aposfolica' Scdis conspectu libere |)rieslilisfis, nos inducunt ut ea vobis libenler impertiamur, pcr (lute damnatae htcre-

semper

Jac.

Aug. ThD.nn.

hisl.

I.

viii.

'

Jnl.

III.

hh.

III.

hicv. sic.

imm. 2882.

p. 40.

.lULII

III

ANNUS

2.

CIIRISTI 1551,
bclli et

389
odiorum
faccs
;

ses cvellantiir

hinc

est,

quod nos de veslia quod omnes

ct

accensa" funestissimi

prudcntia, et in

Deum

pietatis expcrientia plu-

nec cnim Pontifex

rimum

confidentcs, vobis,

singu-

los licentiatos et magistros in tiicologia, qui in

suis concionibus aliijuas proi<osiliones luereticas, aut scandalosas proposucrint, de societate

monitis abducere potuit Octavium a Gallico fa'dcre, nec etiam minis vcl ccnsuris iutentatis ad ollicium rcvocare cumque dccrelurus esset in cardinalium senatu arma conjungere cum Ciesare pro eripienda
ullis
:

corporc facultatis llicologia! iiujusaliquo judiciario strcpitu ejicere libere et licitc valeatis, plcnam et liberam Apostolica aucloritale tenore pra'sentium liccnliam ct facultatem concedimus, voliis niliiloniinus in
vestra,
et

Octavio Parma,
labyrintho, in

pra'vidit

bellum simile

esse

modi,

sine

qucm

facilis patet aditus,

sed via

cxco emergendi ignoratur. Ca>sareum a-rarium

ob praeterita bella fore exinanitum, Pontificium-

virtute sancta- obedientia^ districlius inbibenles,

ne deca^tero aliqucm, qui de liaresi suspectus^

aut infectus, seu in illam lapsus \el relapsus aut de cujus houestis conversatione, fama et moribus prius non constiterit, ad gradus, aut licentiatura:, vel magisterii in theologia hujusmodi admittere prresumatis, non obfuerit,

que ferme esse exhaustum, Turcas a Gallo in Caesarem concitari posse, vel etiam Lutheranos ad defcctionem posse trahi, Conciliumque Tridentinum, ardente inter eos reges bello, odiisque inflammatis dissipari posse nondum enim
;

pacatas firmasque res Germania', quae interneenon nuntii opera significata sunt Cicsari
;

stanlibus,

etc.

Datum Romaj apud Sanctumi

>

anno Dum Panneuse beUum acceuditur. Julius comprimendee hfcresi, nelatius serperet, ac revocandis in sinum Ecclesi;e Zuinglianis ac Lutheranis operam daret, confuditinfelicissime

Petrum
13.

die vi Fcbruarii mdli,

expositum est satius fore ut Concilium Tridentinum tantum kalend. Septembris aperirctur, necpropter maximam annonte difficultatem non ut sciri posset, quid tandem in Concilio
;

Gallica' nationis
14.

tum
'

indicto decerncretur.

sacra illius consilia inopina occasio

tuta Octavio Farnesio

cum
iri

resti-

Parma pacatum
:

opina-

tus esset Italiam,

ex levissima belli

scintilla

omnem operam defixit, ut At Ciesar Julium, qui se partibus Caesarcis nimium addixerat, adversus Gallorum regem, qui pracsidium Parmae imposuerat jtro tuendoOctavio Farnesio, in belli societatem adigeret (1). Julius vero
volvens animo plura graviora pericula ex eo bello impendere, atque impedimenta celebrando Concilio Tridentino conflari, sopiendae dissensionis studio Ascanium Corneum ad Gallia; regem oratorem misit, ut eum a gerendaOctavii
Farnesii clientela abduceret,
tatis

nam Caesar, qui jam Placentiam occuparat, ad Parmam invadendam expugnandamque animum adjeccconflatum
est

maximum incendium

ratione Mcdiolanensi princirestituendam esse a Julio, qua LeoXFrancisco 1 Gallorum regi Ducatu Mediolanensi potito Parmam Placentiamque restituerat: nec flccti potuit Julii Pontificis precibus Ciesar, ne Parmensem ditionem aiTectaret, multo vero itaque minus, ut Placentiam illi restitueret Octavius, maximi animi juvenis, retincnda! ParmiE cupidissimus, in Henrici Gallorum regis clientelam se contulit, ut Gallicis armis Ca^sacerat, ratus

eadem

patui

Parmam

cum

regia? digni-

Prrefocandi in fomite avidus Julius internuntii opera rogavit Cffisarem, ut Placcntiam jure fiduciario traderet Octavio, Pontificio etiam nomine Parmam simili jure traditum iri, salvo et iutegro tum Pontificis, tum imperatoris controvcrso in utramquc urbem jure.Non admisit Csesar hanc tuendae pacis Italicae legem, ex qua totius reipublicae Cbristianac concordia? ratio pendebat quare Octavius, pro asserendo Parmensi princi-

rea

arma propulsaret.
belli

perduellem juvenem adversus Pontificem supremum Parina; dominum armis defcndere utque etiam indictionem Gallicana; Synodi admodum suspectam rescinderet, ac potius Galliarum episcopos ad Concilium Tridentinum mitterel -, ad quod promovendum regia studia collocaret. At Henricus rex deserere Octavium abnuit, cumque in ParmK pos-

non

esset,

hujus

sessione tueri consti.tuit

et ita actio concordiae,

quam
tifici

cardinalis Medices

cumOctavio
:

Pontificio

nomine

tractabat, abrupta est

C;csar vero Pon-

iracundia in Octavium inflammato validissima auxilia, ac ducenta aureorum millia pro bellico sumptu pollicitus est; necnon Parmam, cum expugnata fuisset, se Ecclesiae concessurum, quibus promissis Pontifex in suscepto gerendi belli Parmensis consilio firmatus est,

patu, pra-sidiarias

excepit;

ita

inter Gallia)

Gallorum regis copias Parma regem et Caisarem

Mass.

iii

Diar. CoDC. Trid.

Ext. de

liis lil.

1.

iv. brev.

(1) Ex iis quae inferiiis num, 24 ex Surio narrat annalisla salis constare arbitrnr bellum hoc Parmense Julio tanliimmodo Pontifici impulandum esse. Imperatorem vero bac occasione nihil rei cura Oallo habuisse ; quanquam poslulanti Pontifici ausiliares copias indulsil. Ilinc post aliquol menses novum accidit et improvisura Germanis nunlium de bello ab llenrico Oallorum rege indicto, ul ex Surio ibidem num. 24 relato discimus. Omnem vero instiluti belli hujus Parniensis causam non in Pontificem quidem, sed in Didacum Mendozum Ca:sareom apud Pontificeni oralorem refert Prosper Sanctacrucius coa:vus auctor in Commenlar.o de civilibus Gallia; dissensiojiibus, vulgatus a .Martene in Thesauro Monumenlorum to. v. IIujus suasionibus. ait scriptor ille lib. i Julio invito, ac iiolente imperatore bellum susceptnm est. Corrigcndus est igitur annalista qui expeditionis hujus principes aucloresque Julium et Carolum impeiatorem constituil. Mansi.

390
ac

JULII

III

ANNUS

2.

sia?,

CHRISTI 1551.

supremum

Ecclesiastici exercitus

imperium

militareFerdinando Gonzagseinfensissimo Octaatque Angelum vli hosti contulit die vii Junii Medicem, qui posteainPontificatu Pii IV nomen accepit, in eodem exercitu legatum cardinalem
;

ut teneris, assistas, nos enimte redeuntem tuos inobedientes desercntem laeti videbimus, amplectemur paterne, et ut filium,
et fratres

Quare effusasa Gallorum regis oratore cardinalibus querelas gravissimas, Octavium non foveri ab Henrico rege, ut perduellem, sed ut filium Ecclesia^ obsequentem, quem CKsarei
creavit.
et

omnium per te hactenus commissorum petratorum penitus obliti, amantissime bimus, quod Deo, mundo et tibi in verbo
veri

et per-

tractaet fide

Romani

Pontificis

spondemus
',

et pollice-

mur. Dat. Romse,

etc. xvi Junii mdli,

anno

ii

Excusanti se Alexandro

redeundi ad Ur-

Parmensi principatu deturbare moiicbantur,

conlempsit,
Gallicique regni

bem onus
rentia;

remisit,

modo

ad aliquam ditionis

odia contra

se

Ecclesiastica*, vel Principatus

Cosmi ducis

FIo-

maximo
vit.

Christianfe reipubiicse

damno, conflapatruele

urbem

se

conferret, seque in obsequio

Conciliandffi

tamen pacis avidus misso ParSanclofloreo Octavii

Sedis ApostoIic;e contineret.

mam

cardinale

pro Parma, quam sibi restitui flagitabat, Ducatum Camerini, ac Civitatis-Novae ditionem
atque octo millia

nummorum annua

obtulit

decima die
:

Junii, consentiente cardinalium se-

natu tum Alexandrum cardinaiem Farnesium, ut fratrem ad has concordia leges inflecteret, misit. At ille non Parmam, sed ad ducem Trbini sororium se contulit, contractasque railitum copias subsidio fratri misit illusus ab Alexan:

dro Ponlifex Raynutium cardinalem Farnesium Parmam proficisci jussit, ut fratrem Octavium

ad Pontificis obsequiumadduceret;

at ille Urbi-

vero metueret Julius, ne circa Urtumultus excitarentur, cum Horatius Farnesius urbe Castro, ac plurimis oppidis in Patrimonio potiretur, contractis copiis Caslrum expugnare decrevit, si Hieronymam ducissam Farnesiam ad deditionem non compelleret. At illa belli tristem exitum verita, eam concordiam iniit, facturam se deditionem, modo Castrum et alia oppida filiis ad obsequium Ec' clesia^ reversis restituerentur. Laudavit Julius prudentiam ducissa", quseutmater amantissima cam parlem, qua filiis magis prodesset, elegisset, datisque litteris xxv Junii pollicitus est se
16.

Cum

bem

bellici

num,

spreto

mandato
:

Pontificio,

profectus,

acceptas a

filiis

ejus injurias voluntaria oblivio-

inde Venetias secessit studuit Julius amantissimis litteris utrumque cardinalem, quibus de parto Pontificatu obstrictus erat, ad officium revocare, quo argumento inscriptfr sunt Alexan-

ne deleturum, ct Castrum et alia oppida, cum ad obsequium officiumque rediissent, restitutum

iri.

17.

Interea Ferdinandus Gonzaga Mediolani

dro cardinali
15.
<c

sul)jectaj
filio

littera?

'

prtcfectus execcitum adversus

Parmam

duxit,

nostro Alexandro SanctiLaurentii in Damaso diacono cardinaii,Farnesio nuncupato, sancta> Romana; Ecclesiaj vicecanDilecto
cellario, salutem, etc.
Meminisse debes te licentiam a nobis discedendi ea ratione habuisse, ut Parmam ires, et Octavium fratrem tuum ab ejus inobedientia et contumacia ad grati* nostra; (quae erga vos

captisquc Rrisello et Nocero oppidis, multa Parmensibus intercluso commeatu damna intulit. Ex adversa parte Gallica Petrus Strozzius, et Cornelius Rentivolus Gallicis succincti copiis,

Mirandula erumpentes Rononiensem agrum vastarunt, atque ingenti terrore Rononiam comad quam tuendam Pontificiic copia^ plevere
,

relicta

fralres

cumulatissima semper
:

fuit,

eritque

si

Parma provolarunt. 18. Cxsaris anna implorat

Julitis

tindf^

volueritis)

gremium reduccns, quod an

illud vero dc
et

feceris

tu ipsc scis
prffidicat,

quohic vulgus omne

quotidie magis percrebrescit, quod scilicet, postquam in ducatum Irbini te reduxisti, ibi militum copias publicc descri-

rumor

bas, at(|ue ipsi Octavio rebelli

contra cdictum et aliis, qui ajjud Mirandulam suut, ct agrum civitalis nostric Rononia' liostilitcr invaserunt et diripucrunt mittas, vix abduci possumus ut credamus. Uuamobrem, ut nos molestia id quotidie de le audiendi, teque ea infamia simul liberemus.

nostrum, nccnon Horatio Farnesio,

His aucta dissidia inter Galliim rt Pontificcm. pressus angustiis Julius, ac timens ne Romandiola et Ravenna in graviores tumultus conjecta' discrimcn adircnt, impcratoris opem imploravit \ ac multa de Octavii dcfcctione conqucstus, rogavit, utGalliK rcgem pcr lilteras, vel per oratorem permoveret, nc j^ro tuendo Oclavio tam gravcs itijurias Scdi Apostolica' inferret.

horlamur, requirimus
in virlute sancla-

et

moncmus

te

tibique

obcdientiir pra^cipimus, qua-

Impcratori. Charissime, etc. Novit ille, (|ui niliil ignorat, novit ctiam majcstas tua, cui omnia iiostra tum dc pacc, tum dc rcligionc consilia nota sempcr cssc voluinius, qua- pra'cipue ratio ct

tcnus rcccptis prjcsentibus sinc mora ct omni cxcusalione scmola, isthinc disccdcns ad nos rcdeas, ac nobis in rcgiminc univcrsalis EcclcIirv. sig.

causa nos ad compcsccndum Oclavii Farnesii obstinalam temeritatcm impulcrit, atquc quot

'

I.ib. III. p-

333.

'

I-Al.
1.

I.

V. lircv.
|i.

'

Jul.

III. lil<.

brcT.

irr.

lul.

III.

Iib.

mim. 1883.

p.

109.

sig.

mim. 288i.

p. 354. ct

iv.

164.

JULII
lilteris, nuiitiis,

Iir

ANNUS

2.

tun)

CHRISTI 1551.
iis
:

391

monitis, ac ctiam oblationibus

sed ex

homincm bencliciorum ab hac

Sancta Scde recc|)l()riim inimemorcm, nol)is inobcdientem et rcbellem, ad saniorcm mcnlem ctad nostram gratiam rcduccrc cnixi fucrimus, antequam ad ea remedia dcveniremus, alquc pro nostro et hujus Scdis iionore in\iti devcnicmus, qua in re cum a majestate tua tancjuam ab Ecclesia; advocato bracliium saxularc imploravisscmus, (juam sperabamus pietatcm in ca invenimus, quippe quffi officii pientissinii imperatoris potius ct justitiie,

cogimur

qua; nuper detccta sunt alitcr sentire misit enim iise Iloratius ad nos cerlitteris,

famulum suum cum

ut
illi

in

quibus

scrihcbat,

ipsi

cjus

familiari
:

plenam

quam

illius

humana^ necessitu-

dinis rationem liabere voluit.

Cum vero sciremus

ipsum Octavium non in suis, ac suorum viribus, sed in regis Francorumfavore confidentem in tam pertinaci proposito damnabiliter perseverare, ipsum regcm per litteras, per nuntium apud eum nostrum, per ejusapud nos oratores,
per diversos viros graves, et nonnullos etiam
sancttE

fidem in referendis habcrcmus is vero in suo sermone cum cxcusarc vellet ea, quie Horatius gesscrat, jurejurando affirmavit, venisse ipsum in italiam jussu regis, al) eo habuissc in niandatis, ut quidquid dominus dc Tliermes nuncupatus, qui rcgis tunc orator apud nos erat, ei injungerct, impigre faccrct, illam agri Bononiensis invasionem et vastationem fuisse ipsi lloratio ab eodem Domino de Thcrmes injuncrem indignam, etantetam ac dcmandatam. non dubitamus majestatem hac inauditam tuam, cum hsec legerit, in tantam esse admirationem venturam, ut juxta dicta factum fuisse
!

Romana;

Ecclesitc cardinales, et

tandem

per nostrum nepotem ad illum missum, cum omni humilitate precati sumus, ut nostrum et

crcdere vix possit. Restamen ita se habet, ut ex processu authentico pra^sentibus alligato, majestas tua clarius et latius cognoscere poterit nos, fili charissime, in magna sumus animi anxietate constituti, detccta harum injuriarum
origine, et valde dolemus, quod talis rex nuUa in re a nobis lacessitus pra;ter vetcrem pra'de-

hujus Sedis lionorcm postliabere nollet, velletque amicitiam nostram firmam et solidam, ipsiusque Octavii levitati anteponere, non posse nos uUo modo, sine pernicioso in perpetuum exemplo, quandoquidem hffic Sedes innumeros subditos eosque potentiores habet, feudatarii et subdili nostri inobedientiam et rebellionem dissimulare, proptercaque nulla nos vel juris vel facti remedia contra ipsum Octavium omissuros esse, qua in re neque ipsum regem, neque quemquam ex suis offendi putabamus.
19. Dum autem tam trequentes etjustas preces nostras exaudiri expectamus, ecce iniquitatis fllii Horatius Farnesius, Petrus Strozzius, Aurelius Fregosius, et Cornelius Bentivo-

cessorum suorum morem, qui innumeris honorihus ab hac Sancta Sede honestati eam semper defendere consueverunt, nostro tempore arma contra eam moverit, et nobiscum ita hostiliter
agat, sed probitas et pietas majestatis tua;, in

qua omnes spes nostras collocavimus, nos conproinde ab ipsa majestate solalur et recreal tua per viscera misericordia; Domini nostri Jesu Christi petimus, ut de sua> summa; auctoSedi apud ritatis patrocinio nobis et eidem
:

ipsum regem deesse

nolit,

eique per speciales

necnon supra ca;teros iniquissimus Picus una cum aliis Pedemontani regii exercitus ex
lus,

Gallis currentes veniunt,

Parmam
,

se
,

primuni

conferunt et Octavium confirmant coUecta deinde apud Mirandulam facinorosorum omnium asylum, multorum aliorum exulum ct perditorum raanu, inimicissimo et hostili animo

agrum civitatis nostrte Bononiai erumpunt, oppida Ecclesia; invadunt, admotis bellicis tormenlis diruunt, homines liberos subditos nostros capiunt, spoliant devinciunt, greges et armenta abducunt, magnam segetum et frumenti copiamasportant, omniaque ferro etigne
in
,

nuntios vel litteras persuadcre velit, ne tam graves injurias nobis suo nomine inferri ulteriiis patiatur, ostendens ei rem esse illa corona indignam, et qmc florentem ejus setatem et virtutem non levi dedecore et infamia sit apud omnes maculatura. Speramus sane majestatis tua; operam et exhortationem ejus ponderis ut seipsum apud eumdem regem fuluram agnosccns, Octavii defectionem ndn foveaf, milites, qui in Mirandula sunt, revocet, atque nobis et huic Sancta^ Sedi veteri suorum pra;,

instiluto et morc adha>reat; quod exhortationes et preces etiam majestatis tua non audierit, hortamur cqm, ut nohis, et huic

decessorum
si

vastant, et

dum

tandem pra-da onusti ad ipsum oppiMirandula; se recipiunt idemque non

,

Sancta; Sedi pra^senti auxilio succurrens dilecto filio nobili viro Ferranti Gonzaga, tua majestatis in Italia

locumtenenti, mandare

velit,

ut

semel tantum, sed bis, ter et quater faciunt, nunquam ab hac saivitia temperaturi, sed malis pejora semper reddituri, nisi Ecclesiastici exercitus milites tot injuriis permoti,

manu

forti

se slatim dictis militibus in Miran-

expeditionem Parmce intermitlcre, et ad resistcndum praulictorum exulum furori prope Mirandulam castra ponere coacti fuisscnt. Maxime vellemus ab horum factorum culpa regem ipsum excusare,

dula existcntibus opponat, curetque, ne ulterius Ecclcsiastica dilionis loca invadere, et majoribus quotidie damnis afficere valeat. Deum au-

tem Oplimum Maximum votis omnibus precamur, ut ipsum regem ad ca capienda consilia
dirigat,

qua

universa'
et

Ciiristiana reipublica'
et

pacem, concordiam

salutem, ipsique regi

392
nobis aniini tranquillitatem
possint.
Dat.

JULII
et

III

ANNUS

2.

CHRISTI 1551.

quietem parere

Roma; apud Sanctum-Marcum XXVII Julii MDLi, anno ii . 20. Non (lefiiit Crcsar Julio Pontifici % cui undecima Julii centuin quinquaginta aureorum
in milituin stipendia submisit, cum antea mense Julio alia centum niillia numeras-

Parmam suis armis defendendam se obstringat, Farnesiorumque damna sarciat, ac Caesar pariler Placentiam Eccclesia; restituat. Tum praemonuit, promoto Parmensi bello, Concilium disturbatum iri, contestatusque est graviora inde

millia
set

ca;terum,

mala oboritura, quorum culptc immunis quicumque casus acciderit,

foret;

nun-

auctusque

-viribus Julius

Mirandulain, ex
facta;

quam
vit,

qua excursiones
erant,

in

ngrum Bononiensem
:

ab Apostolica; Sedis obse^iuio defecturuin. Ad ha^c Juliiis gesta ac dicta sua excusase

obsidione cinxit; necnon Ferdinandus Gonzaga ad Parmain castra promovit Gallia; vero rex cum frustra tcntasset Julium flectere, ut Octavio conciliaretur, concepta in eum iracundia vetuit e Gallia pro expedienda sacerdotioruni collatione

constitisse

enim exregiis

litteris

Avenionem

ad cardinalein Armeniacum, necnon Romam transmissis ad episcopos Gallos Concilium nationale fuisse ab Henrico indictum ex quo novandarum rerum ingenliumque discriminum
;

pecuniam

trangferri

Romani,

ne hosli adbellum gercndum usuiesset: tum in cardinalium senatu - Pauli de Thermes oratoris opera questus est, Julium supremum iinperii
Christiani

suspicio apud pios quosquc fuerat concitata, cuni altare adversus altare erigi, Conciliumque

caput,

communis

parentis, judicis

integerrimi, ac veritatis vindicis

iniqui accusatoris et privati hostis officio

munus, cum com;

mutare, regio nomini maculam aspergere, quasi defectionem ab Ecclesia meditaretur cum ta-

men

Christianissimi regis acceptum

operibus ornasset, transiato pro tuenda Sedis Apostolica; auctoritate adha;sisset, pro asserenda eliam re Catholica in Scotia et Gallia contra luxreticorum Anglorum impetus multa pra;Iia confecisset, affictam sibi criminis suspicionem, cum ad compriniendam serpentem ha3resiin monuisset litteris episcopos, ut suas difficescs lustrarent, exscinderent vitia, notarent corruptelas, qua; ad Concilium
referri possent,

nomen piis Bononiam Concilio

adversus Conciliuin cogi videretur. At Tridentini Patres aegerrime acceperc geri a Pontifice Parmense bellum, cum pax ad provehendas res Concilii pernecessaria esset, nec etiam liquebat, cur potius Julius adversus Gallum pro defensa Parma; clientela bellum gereret, quam adversus Ca;sarem pro invasa Placentia; gratiam namque Csesaris secutus, illi seadversus Galluin conjunxit, quem postea suscepti male belli graviter pa^nituit. Ardente autein Parmensi bello Henricus rex in cardinaliuin senatu oratoris opera iterum kal. Augusti contestatus est, se omnes rationes pro tuenda
publica pace conquisivissc,

verum

se

invito

significasse metropolitanis, ut

bellum accensum, quo Europa arsura, ac Concilium disturbandum esset, cujus auctorilatcm moxelevare ca;pit, ac acerbe carpere, dictitans id tantum in eo s|)ectari, ut C;rsari tantum, non
vero
prototi reipublic.T Christian prodcsset inde a'qui acciperent Pontifex et cardinales, si episcopos e Gallia Tridentum nullos mitteret, cum ob bclli iiicommoda, ncc tutum, nec liberuin iis forct Tridciitum adirc, atque adco non
;

episcopos desides in jus vocarent, Synodos Provinciales ceiebrarenl, quarum usus sacris canonibus adeo commcndatus intermissus erat, atque in Concilio nationali religionis s[)Iendor,

niorum rcstiluerctur, nec so luidadversus Scdis Apostolicap, et Concilii OEcumenici dignitatcm meditatum, pro qua tuenda sanguinem profundcre paratissimus
et puritas

quam

futurum OEcumcnicum, scd particulare,

Juliiis

in

quo

csset, ut antea a
l'oiitificio

cardinale

I.otharingio
;

fucrat

aliquibus princi[)ibus, nimiruin Carolo ac Ferdiiiando abblandirctur, seque eorum voluntalibus accoininodaret. Adco irarum <rstus
abri[)uit
lifice

interiiunlio
iii

sigiiificatum

tuin addi-

dit, alieiia cul[)a

Italia coiicitari liclla, faulus-

que

ictiim

cum

Octavio Parmensi in adversam

|)artcm acci[)i. Pcr[)endcrent |)orro Pontifcx et cardiiialcs, num ea suin|)ta cliontcla pro libcrtatc Italica dcfciideiKla, ac

Hcnriciim rcgem, utcontemptus a Ponad dcfectioncm inclinare videretur, sed dcmuin dicti accrbilatem ita Icnivit, se, licct Ecclesiiu (Jallicanic jiira tuerctur, nun(|uam ab
Ai)Ostolica; Sedis

ditionc Ecclesiastica

Ikcc Pontifex Hcnrico

sas cx[)osuit, iicc

obseiiuio discessurum. Ad cclcbrandi Concilii cau[iriiici[)um

coiitra

vim

(;a;saris [)ro[)ugnanda,

corum

[)roinereretur.

Parmam euim

gravioris

odia esse

quorunidam
niorcm
tiiti

com-

modis

in

ea

rc

momcnti,

(|ua occu[)ala

ab hostc,

jugum

Cx>sa-

cpisco|)is libcri ac
obtulit, (|ui
si

tum (lalloruin commcatus syngrapham

geri,

rcum

im[)()iieretur, iiec vcro exteriiam

militiam

defucriiit,

iion

lamcn Concilii
iri,

inductam in Parmcnscm urbcm, nec adversiis decus Poiililicium gcstuin, su[)|)C(Iitata tantuininodo
[)r))

Tridcnlini

digiiitati
sit,

dctractuin
tuni
(lallia'

(juin

vcre

OEcumcnicum
bus regcin
siim

c|)iscopos,

ad

Parma

[)r()|)ugnaii(la sli|)ciidia, (jua'

(juos .Vpologiain scri[)sit, horlatiis cst, ut precitlcclcrciit, ut

[^ro

iiuiKjuani rc[)etciida forcnt.

Ca'tcruii)
si

cturum
'

Parma;

[)alrociiiiuin,

sc abjcPontifex ad

cclcbrando Conci;

lio Tridciitiim

adirc

iis

pcriniltcrct

scd incasJiilins

fiisiB [ircccs.
'11.

liiai-.

Conc. Trid. Ailiian.

1.

viii. --

' J^ic.

Aiig. Tliiiiin.

I.

vin.

Parmcnsi ohsiilionc

soliita,

ad

JULII

III

ANNUS

2.

CHRISTI 1551.

393

pacem cum

(.iallo sc

convertit.

Infensiis

erat

Henricus Julio, cujus aninuim ilurioreni cuni cmollire ad aniplcclenda |acis consilia non poluisset, frangcre armis constituit, ciiuctoquc
ex Pcdemontio excrcitu forli, factaque in Insubriam irruptionc, jdura oppida impetu ccpit

rogamus luam serenitatem in Domino, ut pro sua suorum(|ue mnjorum crga lianc Sanctam Sedem pictate et observantia ipsum llicronycardinalcm Icgatum lionorificc cxcipcrc, ctiam cum ca fidc audire velit, cum (|ua nos ipsos audiret, si eam all()(]uerenuir spondemus cnim in vcrbo veri Ilomani Ponlilicis nos (|u;cciuu(iue ipse nostro nomine cum majestate tua aget, essc firmitcr observaat(|uc iicnignc
;

mum

adverso casu pcrculsus Kerdinandus GonParmcnscm oi)sidionem solvil, ut ad tuendam Insubriam procurreret ac Inm 1'onti([uo

zaga

animo,non modo Italia immincntia mala, multorum ad i^accm eum adliortantium principum precibus impulsus, necnon Vencforum, quos frustra, niisso internuntio Achille
fcx volvens

turos. Dat.
2;i.

Roma^

Octob.

mdi.i,

Ilortatus etiaiu cst Poiitifcx

',

anno ii . Catharinam
Pontifices

reginam

ut pro eximio in

Romanos

Grassio, ad suas

et

CiBsareas partes

i^elliccrc

pertentavit, persuasione victus, ut

communcm

Clemcntis VII neptis extitisset, legati pia consilia ad Dei gloriam et rcligionis dignitatem spectantia proveheretapud
studio, et qua> Lconis
cl

omniuni parentem se gercret, tum bellicis incommodis fatigalus, ad pacis consilia se convcrtit ', atque ad imperatorem cardinalem Carpensem, ad Hcnricum vcro Gallia? regem cardinalem Veralkun legatos concordisc interpretes circiter medio Septembri decrevit, de quibus Henricum regem certiorem fccit hisce litteris cxaratis -, mullis paterni amoris et benevolenti;c

regcm

Charissimtc in Christo

filia;

nostra; Catha-

rina',

majcstatis opera ad in tua' pacificandam Christianorumreinpublicam,ejusque salulem procurandam spem maxiinam habeamus, faciunt tuiu religio pietasque tua, tum, (juod Christianissimi regis uxoris, et

Francorum Quod nos

regina! Christianissima^.

notis aspersis
22.

Christianissima?
j)ra'tcrea

reginic

titulo

decoraris

ac

Rcgi Christianissimo. Charissime, etc. Eo die quo placuit Deo pro ejus providentia et bonitate nos nullis nostris meritis ad summi Apostolatus apiceni assumi, in aninuun nobis induximus, ut benevolentissimi parentis personam erga omnes Christianos princi[)es indueremus, maxime vcro erga tuam serenitalem, cui nos plurimum debere sciebamus (juamvis autem postea aliqua inter nos dissensio exorta fuerit, nunquam tamen paterni nostri erga tuam majestatem amoris obliti sumus; cum autem ob plurima atque magna tum Pontificii muneris, tum persona' nostrse impedimenta, per nos ipsos sicut vellemus tua" majestati animum nostrum notum facere nequeamus, ut quanti eam faciamus ipsi tua; majestati, loli Gallifc, atque universa' Christiana^ reipublicic innotescat, et quid in corde semper gesserimus, testatum apud omnes sit, elegimus in noslro Consistorio secreto de venerabilium fratrum noslrorum S. H. E. cardinalium consilio dilectum filium nostrum Hieronymum tit. S. Martini in Montibus presbyterum cardinalem, Verallum nuncupatum, virum dignitate, doclrina atquc prudeutia pra^clarum, luai majestatis studiosum, quem nunc Dei et nostra bcnedictione nostrum et hujus Sanctic Sedislegatum ad majestatem tuam mittimus. Is sane eidem tuaj majestati omnia nostra consilia, atquc cogitationes de communi pace, de religione instauranda de tua; majeslatis apud nos existimatione, atque tandem de Italia,
;

duoruin Summorum Ponlificum Leonis X et Clementis VII, quos amoris gratia nominamus, ncptis,dum viverent,fuisti,propterea

mandavimus

dilecto

filio

cardinali Verallo

legato nostro, ut majestatc tua paterne a nobis

Siilutata, supcr negotiis cuiu rege ipso viro tuo agendis ad publicum bonuin pertinentibus cum ipsa tua majcstate nostro nomine loquatur. Ilortamur proinde eamdein tuain majestatem ut ipsum cardinalem legatum, in Domino luagnse dignitatis ac doctriniv virum, benigne
,

qua plurimum apud ipsuin regem potest, fovere et juvare velit, quod sicut singulari virtute etproaudirc, consilio dirigere, favore et gratia,
bitatc inajestatis tuiv

dignum,
dici

ita

Deo acceptum,

elnobissuper quam

Datum
siis

gratuiu erit. Oclobr. mdli, anno ii . Exccptum magnificcntissime legatum Paripossit,

Roiuffi
i

refert
:

Jacobus

Augustus Thuanus

his

verbis

Hieronymus Verallus legatus Pontificis regem ad Fontem-Bellaqueum convenit idibus

ct totius

Christiana;

reipublicse

tranquillitate

Decembris, etpaulopostLutetia; solemni pompa de more ab omnlbus ordinibus regis jussu excipitur, ejus mandatis in?enatu cum diplomate regio allatis, ac deliberationc habita, promulgatis, eicdem conditiones apposita' sunt, quae olim Ambrosii, Gaufierii, Pratcnsis, Farnesii, Sadoleti, et nuper S. Georgii cardinalium consimilibus mandatis additumque insuper ne legatus per alios vicarios, scd tantum pcr se munus suuin in Gallia exerceat, dignitates majores post Pontificales in catlicdralibus, atque
;

aperlissime explicabit. Hortamur igitur, atque

'

'

Acta Consisl.

Jul. III.
1.

1.

IV. brev. sign.

mim. 2883.

p. 245.

Jac. Aug.

Jul. III.

1.

iv. sig.

num. 1884.

p. 2ii.

Tl)uan.

viii.

ANiN.

TOMUS XXXIII.

Rayn. XIV.

50

394

JULII

III

ANmjS

2.

CHRISTI 1551,

etiain in collpjiialibiis, in (juibus

tis, qitia

propte/' icr\Aiuv,

inquemquam

formula capiiie con-

nec canouicos, nede collegioi'um quidem consensu, spe in futurum gralia) obtinend;p,
ferat,

creef,

niliilquc

faciat,

(juod sanctis

decretis,

pactis, juribus, privilcgiis ac pra-rogativis regis

,

immunilatibus

et

libertatibus

Ecclesia;

i)ublicarum regui scliolarum cdiclis, conslitutionibus regiis, ct senatusconsultis, ac nominalim edictis, quai porvns datas, quas
GaliicaiKi', et

Homanae EcclesicTB, opera Tridentini Concilii revocare eniteretur, de quo ba;c Surius Augusti die xx, Ecclesia; Augustan;e minislri Evangelici C;T;saris voluntatc intra diein tertium cx urbe decedere jnbentur, nec usquam oninino concionari intra Ca^saris ditiones. Inlra xVugustam vetat C;esar Lutheri dogmata doceri. P^odem niodo aclum est cuin Memmingensibus, et aliis Sucvia" concionaforibus. Eraf in iis quidain, cu'

jus Dalila

cum

jain

proxima esset

[)artui, is sibi

vocant, et notarios Ecclesiaslicos spectant, de-

co|)iain fieri uxoris, ut ipsa vocabaf, invisenda'.

roget aut prLcjudicet, casque couditiones imple-

turum

se, sclieda

manu

pro[)ria subscripta,et in

Tuin Atrebatensis episcopus cuin priinis cruditus, ad suos conversus ait, uxorem isfe ^ocaf,
qua; scortuin
est, et

curiiB acta referenda, regi cavere teneatiir, id

revera non nisi scorta, imo

protligatio

actuni in senatu exeunte anno XVIl kal. Jauuarii . Legalus cumrege pacis capila ex mandato
Pontificio transegit,

scortis pejores sunt, qu.T vel sacerdotibus vel

monacbis jungnntur. llorum autein

Octavius Farnesius

cum rex consentiret, ut Parmam restitueret Ponti-

inagnum omnibus ubique terrorem incussit, qui baud dubio idein sibi quoque formidarent,
potuissetque bac ratione populus inisere seductus in viain reduci, exi>ulsis pravis ct seditiosis

fici liis lcgibus, primo ut a;{[ua compensatio Octavio fribueretur secundo ut regi certissime
:

ac fldelissime se obstringeret, 1'armain in potes-

tatem Ca-saris non esse redigendam, prBefectum Parma? imponeret prjcsidio militari instructum, qui nec Gallicie nec Caisarea! partium esset, scd nomine Sedis Apostolicic eain teneret tertio,
:

ccce in tanta public;e pacis et rex C;vsari bellum movet. Mauritius deinde cum Gallo
tranquillifafis expcctatione Galli;v
fffidus ferit,

doctoribus,

cum

eam gratiam pro maximis

beneficiis

CEesari rependens,

ut in dissidiis, qua; inter Galliic regein et Ca;-

Gallus et

C;Bsaremque vehementer ct Mauritius afflixerunl, tam inopinato

iiidicto

sarem iutercederent, partes Ctesareas non efferret cui responsum est a Julio, se nullis parciturum laboribus, ut pacein firmissimam inter
:

nec usquam

bello

imo cum

Ca-sari

Mauritius omnein interim obsequenfiam pollicerefur, et Gallus videretnr nuUas bcllijustas

Ca-saremque conciliaret, itaque proximo ineunte anno pax inter Juliuin Pontificem et Ilenricum regem firmata est, ac relictus
Gallia; regein

causas habere. Quicum([ue autem hujus in Csesarem inexpcctati bclli auctores fuere, non diu [)Oslea supervixere, et [ilerique oinnes in ipso
a;tatis flore

Ca?sari locus ut fcederi accederet.

24. VcVsaris odio coiiftrmata hxresis.
liEec

Ad
Caj-

dura inorfc periere. In

fuit,

Galli;v Chris-

tianissimo rege miruin

quod

se eo

quoque

significanda Cfesari

cum

cardinalis Carpen-

sis,

febre qunrtana implicitus, ad

contulisset, Ponlifex
j^roficisci jussif,

imperatorem

non se sarem

Camajanum ad

inclinante

mense De-

uoinine scriberet bellum C.Tsari facere, ut Saxonem et Lantgravium, qui crant pr.Tcipui Lutherana; doctriuT patroni, in libertafem assercret, cuin tanicn ipse in sua ditione Lutheraiios,
et

cembri; ut eum, sublatis jam belli Parmensis causis, ad pacem cum Ilcnrico regc sancicndam incitarct. At Ca;sar acerbo animo pacis liujus nuntium exccpit; graves eiiim iras conceperat adversus Hciiricum regem, qui plures in Insubria arces Ca;sareas expugnaraf, atque etiain novas res Mediolani crat molitus, fuin in Belgico inari classemCa;sareain dolo ac proditione oppresserat, pra;dainque ad quingcnta inillia aureorum asccndentem rapuerat; dunKjue fovct in eum odia, pacemquc adco neccssariam pro Concilio ad feliccm finem pcrduccndo etextinguenda li.ercsi respuif, Hcnricus graviorem in

aliarum sectarum homines severissinic perscqueretur )'. 2-%. Nec modo Henricus oratores ad Concilium Trideiitinnm rcgis Christianissimi inore non decrevif, vcrum pnvsulesj ne ad illud sc conferrent, inhibuif. Defendcraf antea BononienseConciliumadvcrsus C;vsarisconafus, jam vero Tridcnfinum, quod illi Ca;s.ar impense favercl, insectafus cst; adeo reges suis legunfur cupiditatibus, uf religionem iis scrvire, non religioni scrvire iion raro velinf. Exfanf [)orro in
Synodi Acfis
'

C;vsarc;e liffcr;c, ([uibns illeJulio

iueunte oraforcs, ad sessionein kal. Sci)fembris

cum odiorum malorum(|uc

ccllam conllavit Joanne Fraxinco
in

inolein elludif, ac

cclcbrandam decrevif,
H\.
1)1.
"

cum Germanicis
non
in

turbis

profrita di^iiii iiuminis causa,

novam

bclli pro-

districfus Concilio infcressc

Cuiii bcatissimus
III,

possct.

Germania;

misso
,

cniin

Cliristo
l\.

patcr et
ac uni.N.

fa-dus cpiscopo IJajoncnsi cum Mauritio Saxoni;e ducc, cf... Marcliione brandeburgensi VII idus Oclobris advcrsus C;e-

Julius

divina [)rovidenlia S.
Maxiiniis
et

vcrsalis Ecclesi;v Ponfifex

I).

R.

sacrum (Hkumenicum
Surms
CoiDm.
lioc .inno.

Generale Concilium

sarem pciciissif, spccie tuend;e libcrlatis (iermanic.T, (|uod Carolus Cicsar Protesfaufes aft impia supcrslilione ad picfafem, ef obsequium

'

in

Exl.

in Aclis C.onc.

c!t eilil.

Uinii.

.TULII

III

ANNUS

CIIRISTI

1551.

395

per Sanctilalis suai privHlecL-ssorein felicis recordationis 1'aiilum P. IMII intlictiim et iuca^p-

Spiritus sancto plcni Apostoli [)rodideruiit.

Ad

hoc remedium majores nostri dcinccps gravissimis Ecciesia! tcmiioribiis confiigcriiiit. Hoc Ariaiiam illam sectam toto tcrrariim orhe dilliisam, tam iiivclcratam, taiitis sludiis opibusque

tum,

el

dissidia, qua' in

aliquandiu ad toUenda reliyionis nostr;r Germania lonpo lempore maorbis Cliristiani pcrturl)atioiie
vi-

xima

tolius

guerunt, denuo ad civitatom Tridcntinani revocaverit, ac per litteras sua' Sanctitatis kal. Maias proxime prieteritas convocaverit. Nos vero ob adversam valetudinem, cum (jua aliquandiu, et jam continuo terme contlictamur,
impediti, (|uum eidem Concupiebamus personaliter interesse non possimus, ne tamen muneri nostro in re tau) ardua defuisse videamur, oper^ pretinm duximus mandatarios, procuratores nostros eo
aliis negotiis
cilio,

potcntissimorum |)rincipum defensam, hoc Macedonii, Nestorii et Eutyclietis hieresim, innu-

tum

uti

ablegare, ac proinde confisi de

et

fide,

probitate
re-

rernm experientia^ ac erga sacrosanctam

merabilesque alias sustulerunt. Hoc s;cpe sacerdotum el populi vilam ac niorcs rcformarunt. Hoc seditionibus ct discordiis ali(]uaiido agitatam Ecclesiani iii quietuin et tranquillum statum redegerunt (juare magna s|)c, mngno animo, Patres, tam pias actiones, et tam Cliristiano nomini salutares persequanuir. lloc niiinus, hie partes, hoc ofticium nostrum est, qui hanc ob causam ex tam distantibus, et tam remotis regionibus in Iianc Urbcm convcnimus. Nam cum
:

ligioncm nostram ortliodoxam zelo ac pielate venerabilium, devotorum, ac generositate no bilium fidelium nobis dileclorum Hugonis comitis
a Montfort,

domini Francisci

Toleto

jiropter pravos et corriiptos mores, Dei vencrationem, cultum ctcharitatcm ubique imminula, tum vero h;eresibus et impietate dogmatum, vcritatem et sinceritatem lidei nusquam vere

prioris monasterii Reconvalensis, et Guillelmi

a Pictavia archidiaconi Campaniie, consiliarionostrre dignitatis,

rum nostrorum, cosdem tam ratione imperialis quam sustinemus, quam regnorum

contaminatam at(|ue |ioIIiitain videamiis, quis tam ingrafus, ac tam immemor divinorum munerum ac beneficiorum erit, qui non Dei benedicti cultum e.i gloriam non ca?teris modo
iion

et provinciarum ha^redilario jure nobis spectantium conjunctim et separatim fecimus, creavimus et constituimus, etc. Datum in civi-

rebus ante|)onat, sed chariorem . Et infra

vita et
:

anima sua habeat

<(

Incredibile est, quibus

tate

Vindelica die primo Julii mdli, imperii nostri xxxui, et regnonostra

imperiali

Augusta

rum nostrorum
27.

xxxvi

qua leguntur ad Conciliiim. Condicta die, prima Septembris, sessio duodecima eademque
Concilii sessio in
litterm Galli regis

Secmida

secunda Julio Pontifice celebrata est; solemnique ritu divina res peracta atque a Concilii prseside sacra oratio habita, qua prfcsules ad
diligentiam omnem pro asserenda Catholica re, haeresique delenda excitati fuere, cujus praecipua pars his sententiis ac verbis conceptafuit Maxima semper, ut vos minime prfcterit,
' :

patres,
fuit

generalium Conciliorum

vis

maxima

atque auctoritas. Nec enim dubium est, quin eis, inodo recte et ordine habeantur, Spiritus sanctus ipse prsesideat, elcnini si Dominus noster, ubicumque duo aut tres in nomine ejus fuerint congregali, in medio eorum se futurum confirmavit, quis eum, et sancfum ipsius Spiritum abesse putet ab hujusmodi plurimorum Patrum et sacerdotum conventu justo atque legitimo,qui,quemadmodum hicnoster, propter causam Qdei etreligionis, propler correctionem morum, propter pacem deni^iue et tranquillitatem Ecclesiae sit coactus. Itaque, talium Conciliorum scita non hoininum magis quam Dei ipsius existimantur esse decreta. Horum exemplum nobis primis illis Ecclesiffi temporibus

piorum oinnium votis expetitum, qua la?titia cceptum, qua expectatione rursus restitutum hoc fuerit instauratum Concilium. Persuasum iis est et recte persuasum, hoc unum esse remedium, quo Ecclesite navis jam diu ha>resum et discordiarum procellis agitata atque quassata, et cum vi tempestatis, tum nautarum etiam negligentia prope obruta e periculo eripi et tuto in portu possit collocari, etc. Lectffi sunt ab Angelo Massarello Concilii chartophylace, pice quscdam admonitioncs de modo in Concilio agendi. Deinde publicatur decretum, in quo redditur ratio, quare in pra?senti sessione nihil agalur de rebus fldei vel morum. Indiciturfutura ad diem xi Octobris, et quod statim tractabitur de Sacramento Eucharistiffi, et de iinpedimentis qu<p restant circa commodiorem residcntiam episcoporum. Exhibetur mandatum procur;e C;esareum ab illustrissimo domino comite a Monteforti, qui etiam scripturam quamdam, in ([ua suam comparitionem designabat, pra?seiitavit, quod mandatum et scripturam ego legi, dciiuie respondi nomine Synodi, et ejus mandatum et comparitio admittitur. Postea episcopus Vienncnsis orator regis Romanorum exhibuit etiam mandatum suum, quod similiter a me lectum fuit et admissum, et nomine Synodi responsuiii. Postremo comparuit qiiidam nunliiis ilcnrici regis Gallorum, qui litterasregias exhibuit.
'

'

Val. p. 417. Exl. in

Acla C.onc. Trid. Angel. Mass. ia Diar. Conc. Trid. Ms. arch. Acta Conc.

'

Ang. Ma35.

in Diar.

Ms.

arcli.

Val. p. 417.

396

.TULII III

ANNUS

2,

CHRISTI 1551.
:

Eral is Amiottus, Bellozanensis abbas, postea Anlissiodorensisepiscopus, a quo allatre littera> conventui Tridenlino inscriptBD erant, honestiore Concilii nominc pcrpcram prailermisso, quare

legi in qua, cum non nominaretur lucc sancta Synodus Concilium, sed convcntus Patres summopere commoti atque

lionem primo

turbati sunt, asscrentes alta voce se

nuUo modo
,

plurimi Patres maxime Hispani obluctati sunt, ne publice legerentur, cum Gallus rex ca inscriptione auctoritatem Tridentini Concilii traducere videretur; lcnivit illiusnominis invidiam regius orator, cum diccret apud Latinos scripconventus, modo consessus nomine designari, nec regiuni animum ulla in Concilium malevolentia suffusum,
tores Concilium

eas litteras recipere vellc, quia ad eos non diri-

cum non diceretur in titulo sive inscripfione dandas esse Palribus Concilii Tridcnlini, sed convcntus. Tridenli autem non esse
gerentur,

simplicem conventum, sed sacrosanclum OEcu-

modo nomine

menicum,
lium
"

et

generale,

legitimunKiue

Conciet
el

et

verum.

sed contestari tanlum, moto a Ca^sare bello, Gallia! episcopos ob justas causas Tridentum non accessuros. Facto porro in sacrario templi

Iractata,

Tandem post inulfa hinc inde adducta cum Patres concordare non possent,

major lumultus continuo excilaretur, visum

est

rogalisque optimatum sententiis decretum est, demulccndas esse comitate iras regias, non juris nimia acerbitate asperandas, atque adeo promotor Concilii bis verbis regium oratorem, affatus est Vir eruditissime, sacrosanctum Concilium censuit, legendas esse
secessu,
'

rcverendissimo legato pro majori quiefe et bonore, ac minori po[)uIi adstantis scandalo, ut ea
res

secreto intcr ipsos Patres solos ageretur.

Quare recedentes Palres

ipsi e loco sessionis, secesserunt in sacrat-ium ubi re ipsa mafure examinata atque discussa, placuit omnibus ut
littera; pra?dictfe

in Concilio litleras regis Cliristianissimi,

cum
par-

putet ab

illo

conventus
;

nomen

in

malam

reciperenfur et legerentur; et ipse nunlius legcre velle proposuerat, audirefur, pra>missa tamen prius
scri[)tura etiain,

quam

tem non

accipi

sin vero in

pravam
.

interpreta-

profestatione infrascripta.
'

tionem conventus
terw
-

nomen

detorqueret, de ea re,

Cum

igitur Pafres in

locum

sessionis realta

ut irrita ac iniqua inlercessit

in

RegiK vero

lit-

versi fuissent,

promotor

sacri Concilii protesta-

civilis belli

crant concepta', ut invidiam a scremoverelj alque episcopos Gallos, si Tridentum non accederent, excusandos doprccarclur, sperare se aiebat, Patrcs

cam scntentiam

tionem ipsam uomine ipsius sacra: Synodi

licet
:

voce Icgifj quse est tenoris infrascripti, vidc-

ab omnium [jartium studio futuros exorles, eosque, ut arbitros honorarios admittere, orabatque, verba sua non quasi boslis externi excipi, sed tanquam Ecclesiw primogeniti, qui

pro eo titulo asserendo uunquam divina; gratia' defuturus esset. Stare enim fixum animo virtutibus ac vcstigiis majorum insistcrc, nec

Sacrosancta OEcumenica et Generalis Tridenlina Synodus in Spiritu sancto legifime congregata interprefando verba littcrarum Chrislianissimi regis, ubi illam conventum appellat, in bonam partem, prout de tanto Christianissimo rege credendum est, ita ut de convenfu lioc legilimo OEcumenicum ct Gcnerale

Concilium
si

faciciite infclligatur, ct [irotestando,

enim dum oppressos uerctur, injuriasque

tas propulsaret,

illa-

aliler

liftera-

intelligerentur

non esse ad
est,

a regii officii religione disce-

ipsam sanctam Synodum directas, passa

Ecclesiam amore et observantiadclracturum,atque omnia, quie decreta forent, modo ordine debito et jure quas litteras fierent, excepturum spondebat cum .lacol)US Augustus Tiuianus mendaciis hffireticorum illusns, indignc pcrverterit, c Vaticanis Monumcntis, in quibus aulograplia Actorum (^oncilii conlinenlur ', deccrpcnda; visfc
dere, nec (luidcjuam do
pristino
in
:

([uod littera' regis pr,Tdicti leganfur, ct protesfafur legi sine aliquo ipsiiis pra?judicio. Et slatim, su[)rascripfa proteslatione priemissa, ego secretarius pra^missas litfcras ipsas rcgis Gallo-

ruin legi
"

suiit

aufem

tcnoris

qiii

scquitur

'

llenricus,

divino

bencflcio

Francorum

rex, sancfissimis iu Chrislo ef obscrvandis suin-

sunt

mopere Patribus plurimam dicit.

.i'.t.

Tridenfiiii

consessus, salulem

intjuiunt Acta, quidam 28. Comparuil nunliusregisGallorum.nomine.lacobus Amiott, pr;t!scnfavit sacrosanct;r S\nodo (|ui Gallus quasdam llttcras nomine ipsius rcgis, una cum (|uadam scriptura, quam legendi sibi licentiam
, ,

"

lloc in

primis visum est convenire,

cum cuidam
fuiii

singulari obscrvantia" noslnr,

[ira^lcrito

ma-

joruni(|uc iioslronim in iinivcrsalcm Ecclcsiam,

cgregio

stiulio

crga

ordincm

conccdi

i^cliil.

Uua-

litlcra",

cum

recepkc

fuis-

vestnim, 1'atrcs ornatissimi, ([uod apud nos miiiimc dissimulaiidiim duxiuuis, (juibus causis (|iiam jiislis

scnt a revcrendissimo domino lcgato, el niihi sccrclario Icgenda' Iradercnlur, earum inscrip'

(juanuiuc nccessariis non

modo
siinus
celo-

addiicli vcl im[)iilsi, vcriim ctiain coacti

niillum
SforlisB Pallavic.
1.

c|)iscoi)um, (|ui nosfra', dilionis cssct^

xi. c. 7.
iii

1613.
sess.

'

K\l.

iii

lib.

lypis ciiso
lillcris

aii.

Tridcnfiiiu

milfcro
num. 1301.

ad

cum conventum

'

KjI. ctiani

lih.

cdilo aniio tCKl.

de

Gallia
'

rcgHm ad Conciliiim
II.

Trid. p. 7. Ang. Mass. snor. Conc. in Aclis Ms. stib Jnlio III. .Ms. arcli. Val. sig. 3101. p. 28.

II

su[i.

sig.

p. 29.

JULir

III

ANNUS

2.

CHRISTI 1551.
iii

397
convcntus Triden-

braiulum, (lui essel a beatissimo i)atrc papa nostro Julio indiclus nomine pulilici Concilii, caque dc causa praescribenda breviler ad vos omnia curavimus, et quaj pro noitis exponenda, et qiiaj vobis ista dignitate, isla gravitatc iiominibus diiigcnlcr ct altente perpendcnda videprjpsertim cum nobis dubium non bantur essct, valde alienum a sapicntia, prudentia, integritate vestra, sanctissimi Patrcs. factum aliquod nostrum aut alterius cujusvis temcre condemnare (luod perspecta iiijudicata(|ue
:

in primis
tini.

Cliristo patribus

Uiiibus litteris leclis, ipsc nuntius regis Gallorum legit scripturam quamdam, (iu;c erat
tenoris infrascripti
:

30. II;ec sunt, sanctissimi patres,(iu;c post

susceplum primum agri Parmensis patrocinium a Christianissimo rege, exorlam deinde ea de re

gravissimam, sed injustissimam illaiii (luidem querimoniam, post oblatum postremo proximum luinc tumultum, et certissimum civilium armorum inlestiniquc belli terrorem ostentatum, rcxCliristianissimus imperavit, beatissimo patri pap;i! nostro Julio, tum sacro cardinalium collegio profiteri denuntiarique, qua; totidem fere verbis sunt deinde exposita. Cum facta

causa facillimc jtrobatur. In iis itaque, qua3 pro causa nostra scripta mittimus, sunt, quic partim communi omnium, partim qua; pr;ccipuo jurc aut profitcmur ultro, aut sperantur a nobis ac deprecamur, necessario quodam et cxplorato pffiiie injuriaj etcontumeliai metu cum a noniiullis, si (juis a nobis retineatur humanitatis sensus aut benignitatis nimis vebcmenter ac pr;etcr modum videamur oppugnari, quibustamen ne repugnaremus quidem, si liceret nobis ab oinni justitioe atque icquilatis instituto et suscc|ilo semel patrocinio recedere. Sed hasc omnia, sanclissimi Patres, non secus ac honorarii arbitri comiter et benigne uti audiatis, ab eoque recitari patiamini, cui has litteras ad vos nulla alia de re dcdimus, vos vehementer oramus atque etiam obtestamur, eaque sic accipiatis obsecramus, non tanquam ab ignoto, aut alieno, aut adversario profecta, sed veluti ab eo, qui haireditario nomine maximus, aut sicuti loquimur, primus, et perhibemur esse, Ecclesiic CathoIicK filius, quo (|uidem in domestico ornamento obtinendo et
:

qua^dam sua, quw non modo repreliensione

nulla, sed
trahi

summa

etiam laude digna essent,

in invidiaiii

tamen atque vocari

fieri
,

animad-

verteret, idque

quorumdam hominum

interpretatione

iniqua atque dissensionum seillud

mina
in

jaci, qu;i?rique

matcriam armorum,

primis scduloque curavisse, utquoad integra

collegioque accuratissime redderet,

res esset, et consilii et facti totius rationein illius

sanctitati,

Paulus a Thermis orator suus, vir equestri dignitate clarissimus, idque eo consilio a se factum esse, ut si qua in animis illorum minus commoda de se opinio insedisset, ingenua illa satisfactione revelleretur, atque ita imminentibus
si repudiata pacc occasiones armorum cupidius arriperentur iret ipse obviam et

malis,

sustinendo,
pietatis

majorum nostrorum

et virtutis

et

opinione pollicemur vobis, Patres praj-

quoad ejus fieri posset tanto ante refularet itaque primum omnium illud proposuisse, id quod fecimus ut ejus propugnationem susciperet, qui in fidem suam quasi in portum aliquem confugisset; se non videre, qua ratione a quo: ,

stantissimi, idque adeo nobis

freti

sumere audemus,

quam

jure posset improbari

quippe

cum

id

benignitate Domini nostri Jesu Cbristi recipimus, spondemus nos mirificam illam animi

magniludinem, vigilantiam, soUicitudinem, fortiludinem, religionem omni gencre prffistaturos esse studiorum, officiorumque nostrorum tantum abest, ut dum factain et illatam ab aliis injuriam necessario cogimur repellere, aut tra;

non magis communis cujusdam esset humanitatis ad inccrtos, et rerum et temporum casus, quam optimi, maximique, ac vere regii animi, et liberalis officium, nec a^quum esse se deteriori conditione Iiaberi,

quam

c;rteros, a se ni-

dilam nobis a majoribus nostris Ecclesi;c Caaut tholica? cliaritatem deponere quajramus nostra spoiite desinere [)rosequi quidquid ab ea pertractatum decretum constitutum fuerit quomodo, videlicet, ab illa pertractari, decerni,
,
, ,

hilominus nil astute actum, niliil subdole cogitatum, niliil commodi alicujus sui- causa gestum sed unius Ecclesia; tantummodo habitam esse rationem pro perpetua quadam Francorum
;

reguni, ac

illam

majorum suorum consuetudine, qui non opibus soluin suis exornarint, aut

coustitui par cst,

ne quid interca sincero atque integro ab ha?reticorum vecordia principi immcrenti atque innocenti, aut captiosum comparetur, aut contumeliosum. Sit Dominus noster Jesus Christus, qui auctor est, custos etiam et conservator, Patres ornatissimi, salutis, incolumitatis, dignitatisque vestr;e. Valete. E.\ villa regia, quje Fonlis-Bellffiaquce dicitur antc diem

dum

armis extulerint, sed corpora etiam sua gravissiniis illis temporibus periculis omnibiis opposuerint, idque (quod fieret) illius causacoeptum esse, his conditionibusesse testatissimum, quas ipse pacis concordi;eque constituenda; obtulisset, quaj semper eo spectarunt, uti, (jua de re agebatur, ea res ne Ecclesiae aliquando vel su-

bri[)eretur, vel eriperetur, (luam vellet perpetuo

juris

idus .\UgUSti MDLI.

"

Henrv

ejusdem dilionisque esse, idque unum tantopere conteuderit qua; cum ejusmodi essent, neminem sana; mentis existimare posse
:

tergo autem

Sanctissimis et observandis

quidquam

a se vel

actum, vel susceptum, quod

398

JULII

III

ANNUS

2.

CHRISTI 1551,

ceret, et

non niaximum geneiosissiniunique regcm dehoc loco, et hoc animo principem, qui sc non modo abstinentissimum pr.Tstilisset, sed ctiam maximis suis sumptil)us, ac nonnullo rerum suarum dispendio Italiae pacem, otium lihertatemque obtulisset, et omni suo sludio,
conatuque Ecclesice dignilatem atque auctoritase praeterea palam deninitem procurasset
:

injuriis

gnitudine principes dissimulandis gravioribus pacem retinuisse, atque modo restin-

xisse initia

videri ultro et adornatam, a

comniunis incendii, nunc (|ua}sitam quo minime debuit,

m;i'

f]amm;r istius perniciosissim;e ac luctuosissimateriam. 'M. Constituendam fuisse aut revocandam

illius,

magis exemplo Sanctitatis

indicto,

Concilio

jam

tiasse ac testatum esse,

si

heatissimi papa? nostri

Sanctitas hanc juslam esse

causam armorum

severiorcm disciplinam, ac siieciem non labefactandam, aut deforveteris Ecclesiae

decrevisset, ac proinde Italiam, atque adco uni-

versam paene Euro|)ain bello implicuisset, ex quo Ecclesia; stalus convelleretur, tum mores,

mandam eam, qua? cum paucissimorum lioniinum religione nitifur, tum pauciorum multo
honestate ac moribus agnoscitur nec spargenda Christianis principibus odiorum semina, nec objiciendam Petri Principis Apostolorum
;

tum

ultimum discrimen adduceretur, maximo id quidem suo cum dolore futurum sed sibi tamen nihil eorum merito imputatum iri, qui omnia ante feomnesque cisset, quominus illa acciderent
religio,
fidei

tum

ipsius causa in

naviculam majoribus prope fluctibus quam unquam ulla majorum nostrorum mcmoria, objecta sit, nec si ab eo Concilio, quod magnopere
,

propterea conditiones, qua^ modo honestfe, el illius temporis essent, non solum ferre, verum etiam accipere voluisset.
31.
(<

expetivisset
tuisset,

interclusis itinerihus arceri

opor-

regem perpetuo suo sensu non modo nomine Christianissimum, cujus cum tanta ma-

Denique

Concilii,

quod nupor

indic-

solutionem, quam, si ad arma iretur, necesse erat conscqui, sibi minime assignari posse orare etiam atque obtestari enixius summi nostri Pontificis sanctitalem, considerans etiam quanta exbello semelsumpto damna atque incommoda reipublica) Christiana> impenderent, eaque ne evenirent, quod pace tuenda facillimum erat, efficerct. Attamen cum ba^c tot ac tanta ipse [^ro se per supradictum illum oratorem suum egisset, monuisset, deuuntiasset, hortatus esset, tantum abesse ut illis omnibus, qua; summopere jure omni divino humanoque niterentur, ullo modo summus Cliristiauorum Pontifex moveretur, ut cum pacem tranquillifatenique tueri deherel, controversias, dissidia, lites, si qua; ipsis inter se principibus Christianis essent, vel minuere vel funditus tollere, otium atque securitatem omni ratione celebrando Concilio parare; ItaliaMamen funestissimum hellum concitare, quo totam mox Europam contlagrare nccesse esset, nova cxcifare armorum dissidia, aditus ad Concilium omnes prJTcIudere maluisse videretur, eamque omnibus suspiciouem inducere istam ipsam Concilii Tridenlini iudictionem, non communis universa; Ecclesia' utilitatis gratia expetitam esse, sed factam potius coitionem cum iis, quorum privafis rationibus ac commodis illic inservirctur, nullo rcclamante, nullo rcpugnantc videri certc summi Pontillcis nostri sanctitatem se excluesset,
;

tum

joruin beneficia in Ecclesiam existant, ipsa in communi fidei atque religionis causa nec ha^serit un(|uam, nec olTenderit, nec titubarit ullo modo, nec animo futurus sit unquam ab Ecclesia;

Catholica? rationibus alicno

potuissc, quin

apud

illius

se facere non Sanclitatcm, apud sa:

crum cardinalium collegium dolorcm suum exponcret, ac vere et ex animo con(|ucreretur, illudque lum querendo, tum precando postularet, ne alienum existimarent, aut suo, aut majorum suorum inore, quod deprecaretur, qua?dain, hoc est, ut nunc loquimur, protestaretur ipse, quomodo quidem omnino protestatus est, sicut ab ipso sibi jure permissum csse non
ignorabat, videlicet ne ipsi gravissimis bellico-

rum motuum
essel

difficultalibus implicato neccsse

Tridentum ad Concilium niittcrc sujc ditionis cpiscopos, quippc quibiis nec libcr nec tutus co patcret accessus, ncve id ipsum Concilium, a(]uo excluderelur invitissinius, Gcnerale lotius Ecclesi;p Catholica^ aut haberetur aul appellaretur quin potius privatum existimaretur Concilium, quod viderctur illud quidcm (jua'situm ct cxpctitum non reformand;\>, rcstitucnd;v(|uc disciplina', ncc scclarum coinprimcndarum studio, sed ()uibusdam obsequcndi,
;

(|uorum
'<

privata> utililalis

magis quam publica;

ratio inita csse viderelur.

Deniquc neque Concilii hujusmodi, eodeciclis, aut ipsc, aul populus llallicus, aut ulli (;allic;v Ecclesi;!? ministri iii posterum

rumvc

derc, ac fruclu ojitatissimi Concilii privarc voluissc

progrcssus, cxitus, consilium Sanctitatis cjus dcclarassc, cum illa de causa, nec hoc tcmporc, nec hoc auctore, aut
;

i(i

rcrum

initia,

blica' pcriculo suscipi, aut

l)cllum lam pcrniciosum tanto tniivcrs;r rci|)Utantacjusdcm rcipuct

imo vero sc tcslari i^alam, ac dcad cadcm sc rcnicdia ac pr;csi(Iia dcscciisuriim, si nccessc vidcrctur, (luihus majorcs sui Francoriim rcgcs in rc coiisimili caiiiicc sibi (|iii(l(iuam sa(|iic uti consucvisscnt
tcncrcnlur
nunli;irc
, : ;

aiiti(iuiiis forc,

sccuudum

lidci

ac

rcIij;ioiiis in-

blica^ jaclura cl calamilatc gcri dchucril. Claros

l('grit;ilcm,

lihcrtatc cl

iiicoliiiiiit;it('

Kcclcsi;r
:

5a?pcinnnero

admirabili juadam animi ma-

Callica>; nihilominus Iioc sc

prolilcri

tamcn

: ;

JULII
noii
li;iH"

III

ANNUS

2.

CHRISTI 155!,
acceptat admittitque libentcr.
veslrani
dicta iion
admittit, nisi
;

399
Personam vero
per vos

ita a

so dici, (iiiasi aul cogitarct iillo

motio,

aiit iial)eret in

animo mciitain

ac dclpitam

pro legitima, et omnia alia

si

a se SancttB Sedi Apostolica; obscrvanliain, et

obedieiuli coiidilionem ant excnterc, ant iinininncre contra o[)eram daliirnin esse nt inagis
:

jure

id

facere tenetnr
ipsi

qtiantnm de protestans nihilominus

et in

nullnm intcrca

ac

nia;.;is

in dies se

slianissimi
clesi;c
tilii

regis

dignnm prieijcret lioc Cliricognominc hoc maximi Ec:

sacrosancla' Syiiodo, ac proscculioni ipsiiis Concilii, etiam perqiiiecumque per vos acta et gcst;i pr;i'jiidiciuin gcncrari

elogio animi bnjns sni,

scilicet lioc

ac stndii

ac interim prohibet

omnibus

notariis, nt Inslru-

propensionem ad
reservari,

feliciora ineliora(|iie teinpora

mcnlnin
nisi

istius aclus vobis aut alicni Iradant,

cnm

lir;cciine rcipnblicie Christiana^

ac popnli totins Gallia^

gratia
tribuisset,

linmano gcneri, ac hoc sni ipsins, votis Dei Optimi Maximi

depositis
arniis,

iina

cnm

adjectione

sna;

responsionis,

quam

die snpradicta vobis tradere parata esl

;

nt lioneste

modeste illata, motioiies animi componerentnr, et hoc modo pax ipsa conveniret. Se pra^erea supplicare cum ab ejus Sanclitate, tum ab ipso sacro coUcgio postnlare, nti ne moleste ferant, si siiam ipse professioneni, instaurationem, denuntiationem, deprecationem in Acta referri peteret, sibiiiue Instrumenta liis de rebns pubiice fieri, qnibus qiioties ant tempora, ant res su poposcissent, uti posset, ad superiornm omninm fidem, sibique ne ad singiila responderetnr, rogare, ut liis de rebus omnibus cwteros Chrisliani nominis princiqn;e essent paruni
pes, popnlos, civitates liceret certiores facere.

ac sine sui notariis subscriptione alias proteslatur de nullitate . Dcinde cantato hjmnoconsueto, benedicla sancta Synodo, Patres dimittnntur.
illi Sessioni inter alios MoTreverensis principes clectores, iidemqne archiepiscopi.

Interfuere
et

'

guntinus
33.

Ex

his refcllas

Jacobnm Augustum Thua-

num
tori

pra'sidem Parisiensem -, qui affinxit oraregio hanc orationem ha^retico veneno

IIoc
est,

imbutam.

Patres

qnod
urit,

pra?cipue regis

Christianissimi

animum

hoc

est

quod

maxime

Nunc itaque, sanctissimi

patres,

cum

vobis

promptnm sit ac facile, nedum Christianissimi regis animum, et explicatam apertamque facti consiliique sui mentem perspicere, potestis statuere, ne

injuriam pertinere arbitralur, qnod eo tempore Concilium coegerit Ponlifex, quo conjnnctis cum Cccsare co[)iis ipsum bello oppugnat, ne videli;id

suam

et nniversicEccIesia;

cet GalliciT

Ecclesiae

possint,
siliis,

qnorum

pra^sules eo convenire salutaribus sententiis ac con-

hnnc ordinis

istius

sperui, nec auctoritatem gravitatemqne

fieri,

conventum ab illo magni

Iinjns celebrandi acceptnros confidif,ornalissimi patres, nt nec de illius religione dnbitare possitis, nec de aniino erga vos, fotamqne Ecclesiasticam administrationem secus ac com-

sed praTcptam potins

faciiltatem,

quod vos

ila

tam in caput quam in membra diligentissime inqniratur, qua> corrupto usu in Ecclesiain irrepserunt emendentur, et emendatis iis qna' in doctrina ac moribus corrupta sunt, publica Ecclesife concordia sarciatur hoc est, inquam, Patres, cujus causa me rex ad vos
:

misit,

non nt deinjuria
:

sibi

factaconqueratur).

quo vestro judicio adversus malevolornm et iniqnornm homiiium sermones satis sibi pra?sidii esse putat, satis
est judicare. In

modnm

Et infra

Verum

tioni religionem,

sacra profanis misceri, ambiinexplebili aliena invadendi

adversus sngillatores argumenti, nt simul acquiescat et innocentia! sna} conscientia, et recordatione officiornm suorum.

pietatem, jus rapinis, fas violentiic obtendi indignatur, et eo impudenli;e postremo inimicos suosdevenisse, nt cnm maximefallunt,
cupiditati

Henry

cum fucum hominibus faciunt, tunp doctrina; et morum in Ecclesia emendationem constituere videri velint
et
lis
;

Cujns qnidem scriptura' lectione absoluta,

itaque rex Christianissimus,

statim

promolor

sacri Concilii interposnit in-

natu
a

maximns

Ecclesia; filius, his

enim

titu-

frascriptam protestationem,

qnam

clara et alta
:

majoribus acceptis merito glorialnr, qui

voce legit sub tenore, qni seqnitnr Sacrosancta OEcumenica et generalis Synodus in Spiritu sancio legitime congregata intendens consulto et niature, ac causa" cognitione adhibita, et publica Sessione, prout vos
facerc elegistis,
requirit, vobis

videat

secum tam implacate

et

inique agi

cum

dissimnlationi

amplius locus esse non

possit,

necnon ipsius negotii qualitas

respondere, monet vos ut ad audiendain et recipiendam responsionem hujusmodi prima proxima futura Sessione, quaj erit XIII mensis Octobris proxime venturi coram
ipsa

Synodo comparere omnino debeatis,

dum

suo nomine coram vobis, sicuti per suos Ronice jam fecisse scitis, denuntiare jussit, ob excitatum tam iniquum tamque alieno temporebelIum,non licerenec integrum esse ditionis sua> episcopos Tridentnm mittere, neque habere hunc consessnm pro OEcumenica et legitime congregata Synodo, sed magis, quod litterarum nnper traditarum inscriplio doceat, pro conventu qnodam privato, qui non religiolegatos
'

me

Christianissimus rex vester in suis litteris affirmat. in civitate Tridentiua adesse Concilium,

liKir.

Cond. TriJ. p.

ull.

Jac. .\ug.

lUiian. hisl.

I.

vni.

400
nis ac reipublicffi

jur.ir

irr

annus

2.

christi 1551.

causa, verum rum quorumdam compendium

in

ambitioso-

ex his turbis
;

venerant, quie fucrunt ea ipsa in Scssione recitata ac per eosdem dies ex litteris duorum cla;

gratiam sit constitutus proinde illius decretis, nec se, nec regni sui ordines contra adliibiturum ea ullo pacto obligari remedia si opus fuerit, quibus majores sui in consimili causa usifuerint. Fingit nimirum auctor Henricum defectionem interminatum a Ponlifice, atque ineum moliturum, qua5 Piiilippus Pulcher adversus Bonifacium VIII, quju Carolus VI adversus Benedictum XIII Pseudopontificem, qua> Ludovicus XII adversus .lulium II egissent. Verum auclor mcndacii convincitur manifesti ex Actis Synodalibus. Nulla enim a

caplantium

rissimorum regum Lusitaniieet Poloniic cognitum fuerat, illos quoque inclytos reges in animo babere legatos suos ad sacrosanctain hanc Synodum mitterc oinnes tamen Patres. collaudato
:

imperatoris

'

offlcio, at(]iie crga sanctam bancSynodum reverentia, cum meritas Deo gratias cgerint, quod post diuturnas leneet

illorum regum

bras

maxima

subito lux Christianic rcipublica'

fulsisset, tuin

niinime dubium liabueriint, quin

rex Cbristianissimus pro sua et majoruin suo-

ruin dignitate, ac religionis studio, suos (juoquc

legatos

cpiscojiosquc
rcligionis
,

Jacobo Amiotto regio oratore babita est oratio, sed tantummodo lectum est scriptum regium indusum lilteris, sigilloque obsignatum, cujus serieni ipse penitus ignorabat, caque de causa pudorc suffundi visus est, cum ipsi traditum
est,

quoddam
siastictc

quidem

coram Patribus perlegeret, quo eadem penitus repetita faere, quir anlea Romic in cardinalium senatu prseut illud
scripto
;

signum omnibus gentibus notum sit (]uam egregia Francorum regum merita in rempublicam Christianam extiterint; cumque hunc regem putandum sit, nec jiietate erga Deum, neqiic studio
,

et insigne unitatisque Eccledeclaraturus. NanKjue cum

,

missurus

pacis

fidei

orlliodoxic

neque

magnitudine
,

animi

quoquam
nodo
et

verbis

cum vero piis sente Julio fuerant perorata se Apostolicani Sedem debito cultu ct
observantia prose(]ui Ilenricus rex profiteretur, nec tamen indicto a Pontifice Concilio sc con-

illorum esse inferiorem (juis non exislimavit firmuin prii^sidium huic sanctic SyCatbolicic Ecclcsiic in ejus virlute et
?

auctoritate esse constitiituin

sius nunlius in
el littera?

Verum cum

ip-

jungeret, pugnantia intcr se dicere existiniatus porro Concilii promotor regio oratori ediest
:

conventum Patruni jiroccssisset, ab eo allattc, una cum scriptura qua-

xit,

ut

responsum ad regias
in

litteras,

atque Apoex[iectaret.

logiam

proxima Sessione dandam

dam illis adjuncta, recitata} fuissent, magno mox Synodus dolorc ct solliciludine affccta esl quanquam enim modeste admodiim scriptse
ille rex hunc sacrum conventum prosequitur, significationem habeant, tamcn iiid(! difficultaleni videri objici, unde auxilium cx[)eclabatur, qiiis non et vehementer admiraretur et magno[)ere dolercl? Sed

At ille, ut erat jussus, rcsponso non expectato, Tridento se proripuit, atijuc Henricus rex tcrtia Se|)tembris die promulgavit, moto a Julio Pontifice bello,

erant, nec [laruin revercntiic, ijua

Concilium disturbari, (.allosquc

prtc-

sules Tridentum proficisci vetuit.

Uuodnam

vcro

responsum
reddilum

a Patribus Henrico

II

Gallorum rcgi

et si pro[)ter

visum est, licet illud iu fine se(|uentis Sessionis, undecima Octobris, datuni sit, nc eadem repelcre subinde cogamur.
sil,

hic altcxere

commodas

regis

(juosdam causas, opinionesque inauimum oilcnsum ct exulccra-

H.TC vero uarrantur in Actis. 3i. Rcsjionsio Conrilii ad protestationrm lloiKeverendus dominus episcopus Bituutirici.

lum cssc apparebat, nou [)ropterea tamcn sancta Synodus s[)em dc illo |)ristinain sibi abjiciendam putavit, optimorum eniin consiliorum sibi
et

reclissimic

voluntatis

conscienlia

prajter

nus
lur
:

legit e

suggestu resiuinsum

',

(]uod so(|uil"ran-

Dco Sacrorum Conciliorum auctore el pricsidc habct maxiinam, i[)sum regem confidit, re [iro sua prudcntia inclius sccum
s[)em, (luam in [)erpcnsa, Iiabilurum csse
latis

"

Besiionsum ad protestationcm regis

iii

cum

oflicii

ac digni-

corum lcclum

j^ublica Sessionc die vi Octo-

suic

rationem,
;

tuni

coinmuuis Ecclcsia^

bris MDi.i, ct exbibilum ipsius regis oratori.

utilitalis ac salutis
latis et |)oiidcris

Cuin in iiroxima Sessionc maximani ba'c Sancta Synodus laditiam voluptatcni(|uc ccpissct, noii solum proiiler auctorilatcm ac Patruin frc(iuentiam, adventum ampliorem Germania^ pra-sulum, et coriimdeni |irincipum, ac sacri Homani impcrii electorum, \erum eliam quia
a |)iissiino

ncc plus a[)ud eum auctorihabitura cssc minus recta fortasse (luorumdam consilia, (]uam sanctir OKcumcnicic, illius(|ue amantissiiuiv Synodi hortationcs
aiidirc,

al(|uc
ct

monila.

Uuic

quidcm

libcntcr

cjus auctoritatc movcri Christianis-

imperalore,

ct cx

rngaria? ct BolicIc-

miic rcgnis a serciiissimo gati viri oriintissimi cuin

'

Bomaiiorum rcgc
littcris

simus rcx dcbct, incinor cjus, (]uod Dominus dixil Qai ros ainlit, mc au<lit. Ac primum illa, quam rcx Cbristiauissi:

ac mandatis

iiius rclicuit,
(]ui suiit,
(jiii

omniuo

(unittcnda susjiicio est,

si

cxistimciit ab Iioc sacro Concilio,

Sforlia
nis.

I'all.

liisl.

acl.

scss. 111.

Conc. TnO. 1. xii. c. 17. Conc. Trid. sub Jtilii) III. .Ms.

'

Ang. Mass.

in

noii

ar.li. Vat. sig.

num.

:1191. p. 56. Mb. card. Pii sig.

num.

to. (il.

p. 308. Ext. etiain in

alicujiis

alio .Ms. arcli. Vat. sig.

niiiti.

;t22!).

p. 240.

iiim

communi Ecdesiic utilitati, scd privatis commodis ct ralionibus inserviri. Ele((uiliiis dc rcbus agcndum sil, direclc pra--

JULir

III

ANNUS

2.

CHRISTI 1551.

401

scriptum
cuin,

esl

bonis

litteris

Siimmoriim
lioc

1'ontifi-

quarum
;

alteris

Conciliuni

Paulo

Tertio felicis recordationis liujus praniecessore indictum est alterisai) lioc ipso Summo Pontifice

non (lubitat luec Sancta Synodus, (juin Pontifex Maximus totius sui facti et consilii sui rationem rcdditurus sit ipsis quidem Patribus nihil
;

Maximo ineamdem lianc urbem restitutum. Res autem lia; sunt, extirpatio ha^resum, rcformatio morum, pax Ecdesia-. QuiC tandenrliarum

(|uam ut res ad otium et concordiam deducatur, utcum(|ue autem sit privalum illud negotium, nihil ad hoc publicum pertinet, neque ob eam controversiam
potcst esse optatius,

rerum,
est,

cum
al)

toti Ecclesia^

utilis ac

necessaria

Christianissimo regi

recusandum censet

haec

tum

omnil)us

piis

principihus expec-

tanda et summis studiis juvanda. Hffiresis quilonge lateque non per Germaniam modo, unde orta est, sed j^er reliquas etiam provincias

Synodus, quominus ad sacrosanctum ac Generale Concilium sinatregni sui episcopos venire,

pluris enim a tam pio et ortliodoxo rege universa Ecclesia facienda est, (|uam unus ab eo in fidem, et is alicnus cliens et stipendiarius receptus neque Christianissimum regem decet propter privatam oflensionem officium erga communem malrem deserere et rem Christianai reipublica; maxime salutarem non adjuvare nam quia accessus huc illis parum tutus esse videtur, propter bellicosos scilicet motus, hac excusatione minime uti licet nunc temporis, quinec bello domidetinenlur,et in locum quietum, et omni tumultu vacuum ad Concilium vocamus, et tuto illuc possunt pervenire. At illud fortasse metuunt ne si forte
: , ,

dem

ritu, et

omnes, non absque miserabili animarum intemaxima divini cultus diminutione per-

vagatur, corroboratur ea pestis, et indies latius serpit non sine novarum rerum periculo. Qui
tanto nialo

obviam

ire

cupiunt,

ii

proprio cu-

jusque commodo, ac non Dei Optimi Maximi honori, ct animarum incolumitati inservire putandi sunt? Vetus illa et sancta majorum nostrorum disciplina jam pridem negligitur, po-

pulorum mores depravati atque corrupti sunt, qui Ecclesiasticam disciplinam restiluere, qui mores reformare, qui populos ad rectiorem vivendi rationem revocare conantur, privatim hi
cuidam consultum volunt? Postremo principum discordiis, quis nescit quantas respuprincipi

'<

aliquadere actum
belur,

fuerit, quaj illis

parum
:

illis

libere

blica Christiana calamitates acceperit, quibus

hoc propositum

est,

cum

Dei honori et anima-

rum cum

saluli prospexerunt, et disciplinam populi

quod nec illis regius nuntius, cum litteras a rege attulisset, illas quidem non niniis huic sancta; Synodo jucundas, in Patruni consessum admissusest;
dicere
:

minus proquod senserint liceat verendum est nonne

ac sacerdotum severioribus legibus astrinxerit,

et

cum

libere

quidquid

ei

videretur,

diceret,

quoque Ecclesia^ paci consulere, et ad componendas regum controversias auctoritatem suam interponere, utrum ii videntur uni
ictevna}

An vero privato homini tanta liberlate, ut permissum fuit, episcopis illo honore, illa dignitate pr;cditis minus
attente et patienter auditus est?

obsequi et gratificari cupere, an cum principibus, tum eorum populis regnisque consulere? N^on cadit profecto in hanc sacram Synoalicui

libere proferre

dum

ha;c suspicio, aliena esl atque abhorrens

fide, gravitate,

ab ejus

constantia. Xec vero exi-

stimandum

est Patres in ea congregatos,

et Ecclesiis

tam
et

quod senserint ? illis vero libere loquendi potestas erit, et si venerint, omni honore et studio cum sua, tum regis causa ab omnibus Patribus excipientur, sin autem, quod credere difficile est, muneri atque officio suo defecerint, nequaquam propterea Concilium
esse desinet,

longe a sedibus
venisse,

suis, tanto

suo

quod more exemploque alioruni

suarum rerum incommodo

in

hanc urbem con-

Conciliorum Generalium indictum,

quo cuipiam principi fldem, et religioneni, et animas suas addicerent. Illi vero, pro loco, pro munere, pro ministerio, ad quod a Deo vocati sunt, Principi principum Christo primum, deinde ejus Ecclesia? deservieruut, neque prtecipuum alicujus commodum spectant,
sed

et inSpiritu sancto legitime congregatum esl, et huc tandem juslis de causis restitutum, ubi cx compluribus provinciis episcoporum adventu et con-

cursu quotidie

fit frequentius, cujus acta atque decreta sancta; Apostolicte et universalis Ecclesia; auctoritate nitentur unus enim est Chri:

communem

Christiani populi utilitatem et

stus,

una ejus sponsa,

unum
ut

corpus, Catholica

salutem intuentur; quod

cum

principium ipsum

videlicet Ecclesia, quaj

illa

Domini

nostri

jam

tum rerum exitus, Deo juvante, apertius declarabit. Qiiamobrem movere Christianissimum regem suspicio hivc minime debet, quominus sinat episcopos regni sui Iiuc
indicare potuit,
venire,

tunica inconsutilis

fuit, ita

ipsa singularis est

atque unica.

M.

(I

Quod vero

testatur rcx, al(|ue

illa

tiat se, si

necesse fuerit, ad eadeni

denunremedia

neque cum huic sacro conventui, tantum

tribuat,
,

in litteris suis

eumque

])erhonorifice

descensurum, quibus majores sui aliquando usi fuerint, adduci non potest hac sancla Synodus, ut

semper appellet
suspicari.
35.

hujusmodi quippiam debet

atti-

eum

ita

sentire arbitretur, aut

:

omnino

net, quae propter

Quod vero ad eam controversiam urbem Parmam exorta

est;

ejusmodi proprium esse facturum etenim quid tam alienum esset a Christianissimo rege, quam instituta quie significat, vel if^sius causa
51

ANN.

TOMUS XXXIIl.

Rayn. XIV.

! ;

402

juLir

rir

anxus

2.

CHRisTr 1551
si si

renovare, quae gravissimis honestissimisqiie de

causis,

cere,

se

dignum

illo

eximio prrebere cognoilli

non sine

maximo F"rancorum regum

?

mine,
vult

r.aIliarumEccIesiis,quae
si

charissimce

commodo, fuerunt jampridem abrogata

tas

Quse

sunt, studet consulere,

pia;

porrotanta ejusmodi capiendi consilii necessiunquam poterit existere ? Nonne quodvis subire incommodum satius fuerit, quam tantam nobilissimo illi regno labem aspergere, tanto scandalo Deum Omnipotentem et Ecclesiara Catholicam offendere ? quam alienum vero a prudentia Christianissimi regis esset, preeter anima? et salutis Feternae periculum, omnibus
sci[isum commodis beneficiisque privare, tum a Sede Apostolica ante concessis, tum ab hoc ipso Pontifice Maximo tributis ? Verum sancta

denique patrem suum memoria? regem imitari. Elenim is

pietate et unitatis Ecclesige

pro sua prjestanti

studio,
in

urbem ad Concilium episcopos venire non solum non prohibuit, verum etiam una cum eis legatos viros ornatissimos misil. Et eo magis hoc facere debet, quia jam episcopi Galliarum a Pontifice per litteras de restituto hoc Concilio
hanc ipsam
regni
sui
leclissirnos

certiores facli,

Synodus minime timet, ne rex tam turbulentum consilium atque inutile unquam capiat, nec plus dolori indulgeat, quam obtemperet
ha>c
rationi.

et ut venirent, ipso sciente et consentiente rege, admoniti fuerunt. Qua; cum ita sint, fratres illos suos hajc sancta Synodus amantissime ac studiosissime

Jllud

potius ab

eo

expectat, ut Dei

honori, Ecclesiee tranquillitati, animarum saluti consulat atque prospiciat, quibus quidem servire, easque vita ipsa potiores habere omnes

Domino hortatur, ut ad ipsam in cursu tam piarum actionum adjuvandam, omissa omni cunctatione, huc se conferant. Quod igitur eorum munus sit, quod officium, quid tanta
in

Ecclesiae
efflagitet,

necessitas ab

eis

postulet, ac potius

debent, in primis tamen qui a Deo constituti sunt reges, atque principes, atque in altiore

honoris et dignitatis gradu locati sunt, hoc in illum existant gratiores sperandumque, quod tam opulcntum regnum Dei munere rex adeptus, tantis pra;terea beneficiis affectus, etiam operam det, ut quam gratissimus in Deum videatur, ac eum charissimai Christi Domini
:

nostri sponsa? el sanctissima; omnium nostrum parentis Ecclesifc diuturna; miserite calamitatcs-

Ecclesiis, quid quid universali Synodo prasstarc debcant, miniine ignorant, ne recusent, a Pontiflce Maximo evocati atque admoniti, a fratribus suis et universali hac Synodo expcctati, ad res sanctissimas salutaresquc gerendas, ad instaurandam religionem, ad reformandos mores, ad pacem et unionem Ecclesia; constituendam accedere. Regeni vero Christianissimum eadem haec sancta Synodus per viscera miseri,

quid

Deo

quid

Summo

Pontifici,

cordia?

Domini

nostri Jesu Christi obtestatur, ut

que moveant. Jam pridem vexatur, scinditur,

laceratur, crescit in dies malum, et vehementius ingravescit, nulla res amplius dilationem

ipsi Christo Re<!emptori noslro velit dimittere, ctcajleris rebus omnibus

animi sui offensionem

Christiana; reipublica"

commoda

anle|)onere.

ac

moram

patitur,

cum tandem

aliquando

Interea eos ipsos principes, quos propter hujus-

sancta ha>c Synodus a Spiritu

sancto excitata

modi modcrationem
et

et

magnitudinem animi,

ad ejus salulem incumbcre cceperit, numquid Christianissimus Francorum rex Henricus tam piorum etsalularium consiliorum expers sustincbitur, non opem et fldem suam iinploranti

ob dissimulatas intcrdum pacis rclinenda

dexteram porriget, non fulciendis ejus ruinis manum admovebit ? Nescio quam aliam occasibnem expectabit, cum ille perpetuus Ecclesiie

causa graves injurias laudel, iniitetur superioquos ob Ecclesiam non solum illorum opibus exornatam, vcrum eliam armis et corporum suorum oppositu dcfensam niagnis merito laudibus
res I'"rancorum reges, ac majores suos,

tcmpus expectet sed cam oppugnarc, vexare ct lacerarc non desinat. Absil ut ille rex in tam gravi et neccsabsit ut tantam sario tempore desit Ecclesia'
adversarius aliud
ipse
!

minimc

Memoretur pra^clari illius sui cognomiquod ab illis acceptum perpetuo bene de Christiana reipublica merendo non minus quam regnum ipsuni tueri et conscrvare debet,
cxtollit.

nis,

in <|uo,

si

hujus Synodi

s|)ei

opinioni(|iie res-

animarum jacturam negiigat l'ropria Ikcc quidem episcoporum cura, jiroprium lioc munus est, Ecclcsia; unitatem tueri verumtamcn et saluti aniniarum prospicerc
quotidic
fiori
;

l)onderit, consiliis,

ct fidelissimis ejus amanlissimis^iuc

maximam
a

alt

omnilius laiidcm
Dous.
iii

et

aMernum
talis

Deo pra^mium moderationis

coiiseiiuetur.
ciijus

el pie-

sua^

manu
ani-

rcges principesque feccrnnl, ut luijusmodi episcoporum conventibus auctoritate cl slndio adessent, sivc civitatum suarum
pii

semper

iioc

manus ct corda siiiit principum, regiuin miim ad lia-c consilia dirigat, (|iire et regi
riosa
fiitura

glo-

sunl,

cl

C.liristiana'

rcipublicfp

cpiscoi)Os nonirc ad cos solum siiicrcnt, verum cliam hortarcnlur, legalos iniltorcnl, pietatem dcniquc in co suam toli terrarum orhi declararcnt. Hoc idcm faccre (".liristianissinnim illum

salutaria.
(I

Super
:

qiio

etiaiii

singtilaritor a
1'lncot
;

rosponso Patros omncs rogati mo sccrctario, rcsponde-

riinl

a proinotoro^iiio roiiiiisilis prolo-

rcgcm,

pcm

huic sancta* Synodo amabilcm princioportct, si officio ac muncri suo salisfact

nolariis rt iiunliis ibi pr.Tsontiluis. Holiijiia' vo-

ro ejusScssionis .\cla inforius recensobuiilur

TULir

iri

ANNUS

2.

CriRISTI

1551

403
et

37. ]mpii(s agendi modus principiim ConciPorro Ilcnricus Gallirp rex detrahrtuium. sua protestafione adversus Triilentinum Concilium illam Caroli V CKsaris adversus Concilium Bononiense aMmilari visus est, liisque protestationibus ii reges arrogare \isi sunt sibi eam auctorilatcm, ut Conciliiim OEcumenicum fleri
lio

ejusdem Dei summi clemenlia, perque tuam

aliorum Catholicorum antistitum prudentiam, consilium, gravilafem, Concilium ipsum optimos progressus liabiturum, ct tain universa; Dei Ecclesi?e statum, quam Germanine populos
a calamitosis discordiis et sedifionibus respiraturos. Te igitur, frater, pro ea, qiuB dics noc-

non

|iosset, si ipsi

dissentirent,

subjicere vcllent sua^ servituti. quanta mala ex hac contestalione manarint, higeri salis non possunt. Confinnafi sant Lutlieranorum animi in pertinacia, adeo ut Saxoni;B

Ecclesiamque Quot vcro et

tesque

animum nostrumexstimulat,

Cattiolicam

fldem, et Christianam rempublicam in pristinam incolumitatem et dignitatem restituendi

dux incautum C;csarem intercipere molitus sit, Conciliuinque anno proximo dissiparit, atque ha^resis in Galliam irrepserit, nec crimen inultuni Henricus tulit,
tinclus
sit,

cura magnopere hortamur, ut tam pium ac salulare opus constanlia tua, ac recta rerumintelligentia adjuves, ac ea, quain sacri Romani
imperii elector
et praepotenti

summam

obtinens, auctoritate
ratione ab unico

prosequare, hac enim

maxime

cum

in ipso aetatis flore ex-

Deo certissimum pr;Tmium, etab

ejus stirps ab hsreticis vexata brevi ut suis locis lugendum erit, atque hactenus de Henrici regis protestalione ac res-

excisa

sit,

ponso
de
in

ei

reddito.

In superiore porro Sessione secunda, nulla

fidei

diem

dogmatibus decreta promulgavere, sed ii Octobris proximam Sessionem ter,

hac Sancta Sede, et a nobis perpetiiam tibi grafavorem promereberis. Datum Romae apud S. Petrum die vii Septemb. mdli, anno 11 . Accessisse quoque Tridentuin Coloniensem et Treverensem archiepiscopos pro celebrandoConcilio ex aliis Pontiflcis litteris constat. De his meminit Angelus Massarellus ^ his
tiain et
'

tiam indixere, cum Moguntini et Treverensis archiepiscoporum qui accesserant, exemplo plures alios prsesules venturos sperarent, et capita, de quibus agendum foret, proposuere Sacrosancta (inquiunt) OEcumenicaet generalis Tridentina Synodus, etc. cum in praiteritis Sessionibus de septem Sacramentis novpe lcgis in genere, et inspeciede Baptismo et Conflrmatione definitum fuerit, statuit, et decrevit de sanctissim;p Eucharistise Sacramento, necnon quoad reformationem attinet, de reliquis, qucB ad faciliorem et commodiorem pr;eIatorum residentiam pertinent, agi et tractari debere, ac monet et hortatur omnes Patres, ut interim Domini nostri Jesu Christi exemplo, quantum ta'

verbis

Ultima Augusfi, congregatio generalis, ut de supra agendis decerneretur. Priinum autem adinittuntur electores imperii quibus datur locus supra omnes pra;Iatos in sedibus ornatioribus paulo a pralatis disjunctis, e regione oratorum C;esaris parte dexlra aula;, et sedilium legati et pra^sidentiuin. Decernitur deinde die crastino habendam Sessionein et futuram celebrandam ad diem xi Octobris sequentis . Accessit etiam inter alios Gerinania; prfesules Viennensis episcopus, atque in Concilio doctrina; inagnum specimen explicuif, tuin pro vindicanda ab impiorum calumniis argufiisque Sedis Apostolicse dignitate volumen scripsit, de
,

men humana

fragilitas patietur, jejuniis et orationibus vacent, ut tandem placatus, qui in saccula sit benedicfus Deuc, corda hominum
fidei

quo

illi

a Julio

gratiae acta; fuerunt.

39.

Heereticorum articuli contra Eucharis-

agnitionem, et sancla matris Ecclesice unitatem, ac recte vivendi normam reducere dignetur . 38. Accedentibiis Tridentumseptemviris prselatis,

ad verte suse

tiam discutiuntur in Concilio. Antequam celebraretur tertia Sessio discussi sunt hsereticorum articuli circa Eucharistiam, quos Angelus Massarellus * subjectis verbis conceptos fuisse narrat
Cum in sequenti Sessione agendum sit de sanctissimo Eucharistiae sacramento, illus-

spes concipitur tyielioris exitus.

De Mo-

archiepiscopi ejusdemque septemviri ad coetus Tridentinos accessu factus certior .luguntini

lius

trissimi

magnam

coepit Isetitiam, concepta spe res

Concilii optimos progressus habituras, eidemque principi subjectislitteris - gratulatus est.

Venerabili fratri archiepiscopo Moguntino, sacri Romani iniperii principi electori. Venerabilis frater, salutem, etc. Magno

cum
lii

dentum

gaudio accepimus fraternitatem tuam Tripervenisse, ut indictum a nobis ConciOEcumenici tempus obeas speramus enim
;

domini preesidentes juxta morem hactenus in Concilio observatum proposuerunt discutiendos atque examinandos a Sac. theologia? professoribus articulos infrascriptos I. In Eucharistia non esse revera Corpus etSanguinein, neque divinitatem Domini nostri Jesu Christi, sed tantum ut in signo. Hic error est Zuinglii, OEcolampadii et
:

Sacramentariorum.

Lib. V. brev. p. 272.

Acta Conc. sess. xii. 2884. p. 92.

'

aixh. Vat. p. 417.

2 Julii

m.

Ub. brev. v.

sign. nura.

Ang.

' Julii III. 1.

Ang. Mass. Ms.

III.

arcli.

Vat. sig.

.Mass. in Diar. Conc. Trid. Ms. v. brev. sig. nura. 2884. p. 38. num. 3161. p. 37. Postsess. 11.

sub Julio

et in Diar. pag. ult.

A04

II.

JULII

III

ANNUS

2.

CHRISTI 1551.

spiritualiter

Exhiberi in Eucharistia Christum, sed tantum manducandum per fidem,

iste

Ha;c habentur in libello reformationis ad Colonienses.

VII.

non autem sacramentaliter.

supradictorum hffireticorum, prsesertimOEcolampadiiin libello,quem fecit de Eucharistiae Sacramento cap. xiii ct in multis aliis locis cum enim negent Christum

In hostiis, seu particulis consecratis

Articulus

cst

post

communionem remanentibus non rema-

esse revera in Eucharistia, asscrunt non posse manducari Christum nisi per fidem, sacramentaliter

autem

accipi buccellam panis.

iii.

In Eucharistia esse

quidem Corpus

et
si-

Sanguinem Domini

nostri Jesu Christi, sed

mul cum

substantia panis et vini, ita ut non sit transsubstantiatio, sed unio hypostatica humanitatis, et substantia' panis et vini, ita ut verum
dicere, hic panis est

sit

Corpus meum,

et

hoc

vinum estSanguis meus.

(i

nere Corpus Domini, sed tantum ibi esse dum sumitur, non autem ante vel post sumptionem. Hic articulus est Lutiieri in libello, ut refert Cochlceus, contra eum edito. vin. De jure divino esse, sub utraque specie etiam populum et parvulos communicare, et propterea peccare eos, qui cogunt |)opulum altera specie uti . In Confessione Augustana Hic mos cap. de utraque specie sic habetur " sub utraque spccie habet mandalum Domini (Mattli. xvi). Bibite exhoc otnnes, ubi manifeste prwcepit Christus, ut de poculo omnes bibant. Item Lutlierus de formula Missa" sic
:

Martinus Lutherus in suo testamento de

:

ait

"

Si

quo casuConcilium

statuerit,

altaris

Sacramento sic ait Profiteor, quod in eo veraciter Corpus et Sanguis Christi in pane etvino corporaliter manducatur, et bibitur .
:

omnium vellcnuis utraque tunc primum indespectum

utraque
bere,
potiri.

specie potiri,

minime imo

Concilii vellemus,

"
((

aut una tantum, aut neulra, aut

nequaquam

Et in asserlionibussicscribit

Postquam

vidi,

Ac placet eos anathema hatalis Concilii potiretur utra-

quK esset Ecclesia, nempe Thomistica,

cior factus

qua; aliter determinasset,

id est, Aristolelica,

quicumque

audaet sa-

sum, et quid crum, hffirebam. Tandem

tiam

inter

saxum

stabilivi

conscienin

liabeamus de jure divino. IX. Non contineri sub altera specie quantuin continetur sub utraque, neque tantum suque,
id

cum

meam

in scntentia priori esse, videlicet,

mere communionem

sul) altera specie,

quantum

verum panem, verumquc vinum,

Christi vera

quibus

Carovcrusque Sanguis non aliter nec minus sit, quani ipsi sub accidentibus suis pronunt . Idemque Lutherus, scribens ad regem Anglitr, sic inquit Impius et blas phenius est, qui dicit panem transsubstan
:

tiari

Eucharistiam institutam esse ob solam remissionem peccatorum.

IV.

sub utraque. Joannes Eckius in disputationibus ait, laicis sub panis specic, ut ipsi loquuntur, aut cum pane utramque Sacramenti partem, et corpus et sanguinem porrigi. Nugre sunt. Item Lutherus lib. disputationum mdxxxv. Quid si ego contra sentiam, me non tantum accipere sub altera, quantum sub utraque, quia non totam Christi institutionem, sed soluni dimi((

diam

accipio.

Hic articulus

ut refert

Roffensis

est

X.

Solam fidcm esse sufflcientem ad suconfessioprffisertim

Lutheri.

non csse adorandum, neque festis venerandum, neque in neque ad proccssionibus circumgestanduni infinnos deferendum, ct cjus adoratores esse
V.

Cliristum in

Eucliaristiam

mendam Eucharistiam, neque ad id nem esse necessariam, sed liberam,

doctis
:

neque tencri homines ad communio:

nem

veros idololatras. Lutherus ad Valdenses sic

illos

Dicimus ait non csse damnandos, nec de lioeresi accusandos, qui Sacramenlum Eucharistia; non ne(|uc adorant cum non sit pr;i'ceptuni Chrislus in hoc ibi adsit sed tamcn ubicjuc
: , ,
:

vides illam adorationeni Sacramenti, nec esse sinc pcriculo ubi fidcs ct vcrbum non cxcrcetur; quarc tutius forsan fucrit cuin Aposto-

Lutherus lib. de captivitate Babylonica sic ait Vcrbum promissionis re gnare debet in fide pura quK est unica, et sola sufficiens pra^paratio ad Sacramenti sumptio nem . Item scrm. de confessione part. iii inquit " Fidele consilium ineum est, ut homo Christianus temporcUuadragesimwet Pascha tis non confiteatur, ncc ad Sacrainentum eat . Idein ipse Lulhcrus asscrit in libcllo de Visitatione Saxonica cap. de Eucharistia.
in Paschatc.
:

" lis

dem
"

non adorarc . Idem alio in loco ad eos Nullum fcstum magis odi, quam ait
:

10.

Modus

piwfi.TUS t/ieo/oi/is in sententiis

divendis.
Scnlcntia; per tlicologos diccnda" dcducantur cx sacra Scriptiira, liadifionibus Aposto-

festum Corporis Christi in confcssionc Auguslana.

VI.

i(icm(|uc docctur

Non cssc rcservandam Kuciiaristiam

stalim comcdciidain, ct pr;c-

in Sacrario, sed

licis,

sacris et apiirobatis Conciliis,

ac consti-

sentibus dandam, ct aliler facicnles abuti hoc ut quis seipsum Sacramcnlo, ne(|uc licerc
,

Ititionibus ct auclorilalibus

summorum
,

Ponli-

ficum

ct

sancloriim

Patrum

ct

conscnsu

communicct.

Calhoiica' Ecclosia'. 1'lantur brcvitatc, cl absti-

JULir

III

ANNUS

2.

CHRISTI 1551.
el

405
quies Germaniae
liuic

neant a superfluis et inutilibus qufcstionibus, ac etiam protervis contentionibus. Ordo autcm

in sententiis dicendis erit talis,

beataque pax Ecclesia; Dei,

restituatur,
sisset
;

promoturum
aliis

sua majestati promi-

ut prinio loco

suaque majostas non

OKcumenico

dicant niissi a sanctissimo I>. N., deinde missi ab oratore imperatoris, postea cleiici sa'culares juxta eorum promotionem, et postremo regulares juxta eorum ordinem >. Concessa est iis a legato Apostolico, et prtesidibus Concilii potestas legendorum librorum

principibus viris et statibus Christianitntis pcrsonaliter, vel saltem, si iegitime impediremur, per nostros intimos consi(loncilio

cum

probibitorum, confutandarum ha;reseon,

et as-

serenda veritatis studio. Octava vero die Septembris coepta; sunt Congregationes theologorum, (jua^ consecutis aliis diebus octo perductjc
sunt. In quibus sentenlias circa
ticulos dixere

memoratos

ar-

primum

missi a Pontifice Jacobus

Laynes Societatis Jesu, Uispanus, Alfonsus Salmeron ejusdem Societatis. Dein missi a Ca?sare Joannes Arze clericus sa-cularis, Melchior Canus Ordinis Prffdicatorum, Joannes de Ortliega Ordinis Minorum. Deinde alii. Consensere vero omnes ex memoratis articulis simpliciter damnandos esse, primum, tertium, quintum, sextum, septimum et octavum alios vero damnandos cum aliqua declaratione, quam ad singulos eos articulos suis conceptam verbis expressere qua; omnia postea in decem Con; :

bonos pacis public;e tranquilliclementer et gratiose admonuerit requisiveritque, nobis(jue ab ineunte nostri regiminis a^tate nihil magis studii cura>que fuerit, nihilque magis a Deo Optimo Maximo optemus cupiamusque, quam ut sanctissimum ejus nomen glorificetur, et unanimis Catholica et orthodoxa religio in nostra Germania restituatur, Ecclesia>que Dei ab omnibus malis et perversis dogmatibus rcpurgentur,
liarios et viros

tatisque

sollicitos interessemus,

et

status

publicus

cum

nioribus reformetur,

nosque cum variis et legitimis ex causis, adversaque corporis valetudine, et quominus personaliter interesse possemus, impediamur quod
:

propterea intimum

et

dilectum nobis consilia-

rium nobilem

et

doctum virum Christophorum

deStraffen, Juris utriusque doctorem, secreta-

riumque nostrum Joannem Hoffmannum cum pleno mandato et potestate in lioc OEcumenico Tridentino Concilio nostro nominecomparendi
et infra, "

gregationibus generalibus sunt expensa, et canones propositi, ut quinta Octobris in examen adducerentur.
leguntur et laudantur litteree Marchionis Brandeburgensis. Recurrente
41. Sessio tertia
:

constituimus

et
i

tum

ColouicB ad

Suevum,

ordinamus, etc. Dadie Augusti mdli.

JoACHiMLS elector

manu

propria

undecima Octobris celebrata Sessio, in qua solemni ritu peracta re

die
,

est

tertia

mandato Chrislophorus memoratus orator piam orationem subjectis conceptam verbis ad Patres habuit
42. Perlecto eo
' :

divina, et

Reverendissime

et illustrissime cardinalis
III

habita sacra concione, lect sunt littera,' Joachim Marchionis Brandeburgensis ad Concilium Tridentinum, quibus redintegranda; in Germania
veteris concordise religionis asserenda?, ac disciplina? insfaurandffi

sanctissimi D. N. Julii divina providentia papa;

lis et

legate, reverendissime et illustrissime cardina-

princeps Tridentine, reverendissimi

et

il-

lustrissimi principes electores, clarissimi orafores, piissimi patres sacrosancta;

cupidissimum

se ostendit

'

Synodi, domini

Concilioque conjunxit
" Nos Joachimus Dei gratia Marchio Rrandeburgensis, sacri Romani imperii archicamerarius et elector, Stetinia?, Pomeranis!, Casubiorum et Slavorum, necnon Crosna' Silesina^ dux, Burggravius Norimberga et Princeps Russia>. Fatemur et notum facimus cunctis honorandissimis dominis et amicis nostris, cujus-

observandissimi.

culdubio

Quemadmodum magna et incredibilis prolaetitia in omnium piorum animos se

effundere deberet, quia post turbulentissimas

tempestates, quibus tot annos misere jactata est Christiana religio, tam inopinate spes ha'c tranquillitatis affulserif, et reipublica; fldeique Chri-

cumque

status et conditionis sint

quod cum
cle-

stian pristinum decus, aucforitas majestasque hac via legifima per OEcumenicum Concilium
restitueretur,
ita

sacra Caesarea majestas,

dominus noster

et

illustrissimo

principi,

et

mentissimus, nobis

signiflcarit,

quomodo

sanc-

tissimus in Christo pater et dominus D. Julius III, divina favente clementia, et sacrosancta' Ro-

mana^
rale

et

universalis Ecclesise

summus

Pontifex,

DD. Joachimo Marchioni Brandeburgensi sacri et principi Romani imperii archicamerario electori Mechliniie, Pomerania;, Casubiorum, Slavorum, necnon Chrosna; Silesina; duci, Bur,

dominus noster gratiosissimus Concilium geneTridentinum

instituisset,
kai. Maii prseteritis

gravio

Nurimbergha

et Russiffi principi,

domino

continuanet

dum

paternaque omni patientia

in nostra

meo generoso, nihil jucundius evenire potuit, quam quod nostra; religionis Christiana! tantis
jam totque procellarum
injuriis

charitate,

quo tandem

Germania jam

laceram navem

dudum
siffi

multisque annis alila' controverreligionis, hac via legitima componantur,

orta?,

ex imminenti naufragio in tufum tandem portum vobis fldelissimis naucleris suo maxime
'

'

Lbi sup. p. 45.

L't

sup. sig. nuni. 3191. pag. .Ms. card. Pii to. Lx.xiv. p. 307.

406

JULTI

Iir

ANNUS

2.

CHRISTI 1551,

tempore perduci videret. Igitursuarum partium quoque esse et ad principem Christianum pertinere existimavit,
si

chionis Brandeburgensis, qui se ad excipienda

Concilii decreta submiserat, pietas, reddito
:

illi

quantum
saluti

in se esset, daret

operam
res ad

ut

omnium

Dei et religionis

responso Responsio sanctae Synodi ad eosdem oratores.

pretioso ejus Sanguine asserta, necessaria hpec

optatum tandem flnem deducatur. Cum sacratissimus et invictissimus ergo optimus princeps et D. Carolus V, divina favente clementia Romanorum imperator semper Augustus
,

dominus noster omnium clementissimus, ille domino meo D. Joaciiimo Marchionl Brandeburgensi, et principi eiectori significasset, quomodo S. D. N. Julius III divina providentia Romanae Universalis Ecclesife sacrosanctfe summus Pontifex sacrum hoc OEcumenicum Conciliiim Tridentinum, jam olim a felicis recordationis Paulo III coeptum, primis kal. Maii
prsteritis Tridenli continuandum inslituisset, suaque majestas illustrissimum principem electorem Brandeburgensem, et huic sacro OEcumenico Concilio cum ca^teris principibus viris
et statibus Christianitatis

personaliter, vel sal-

non potest, ornatissimi viri, quantam huic sanctae Synodo vester advenlus attulerit, quantaque animi voluptate audierit ea quae a vobis relata sunt. De propenso illustrissimi principis vestri erga ipsam Synodum animo, prffisertim de flliali et humili submissione, et de proposito acceptandi et observandi ea qucC a sancta Synodo decerni continget speral enim Dei bonitate futurum, ut clarissimus vester princeps, sicuti ea verbo a vobis exponi voluit, ita facto et opere comprobabit, quare et personas vestras benevole et amanter amplectitur, et mandatum per vos exhibitum, quantum de jure debet, admitlit. i3. Concilii decretum et canones circa Eucharistiam. Dato eo responso, promulgata fuere in eo Patrum consessu plura decreta de sanctis

Dici

la^titiam

tem,

si

legitime impediretur, per suos consilia-

rios et oralores interesse, et

pro viribus promovere

sacram Synodum foverc tuerique non

simo Eucharistia; Sacramento, qua; ob rerum in iis contentarum majestatem, assertamque nitide fldei veritatem contra hsereses,

qu

impiae

gravaretur, admonuisset requisivissetque,nihil quidem illustrissimus princeps elector maluisset nihil antiquius nihilque dignius putavit,
,

ignorantia; tenebris tot populos immerserant,

suis concepta verbis

adducenda visa sunt

quam hoc

pio et Christiano

offlcio,

piissimis

obsequi, et praesens Concilio interesse impeditus tamen adversa corporis valetudine, turbulentissimoque rerum maxime istarum partium statu, quominus hoc ipsum per se prEcstare possit, nihilominus, ut
,

Cfpsarea! majestatis votis

Decrctum de sanctissimo Eucharistise Sacramento.

Sacrosancta, (Ecumenica et generalis Tridentina Synodus, inSpiritu sancto legitimecongregata, prfesidentibus in ea eisdem sancta; Se-

devotissimum animum suum propensanique volunlatem erga hanc sacrosanctam OEcumeni,

dis Apostolica^

legato et nuntiis, clsi in

eum

cam Synodum
huc

testaretur,

me cum

collega

meo

delegavit, jussitque in primis

sanctam Syreverenter

nodum

suo nomine obsequiose

et

salutare, reverendissimis et illustrissimis

domi-

nationibus vestris sua obsequia deferre, rogareque, ut sancta Synodus suam illustrissimam dominationem excusatam iiabcre dignetur. Neque vero dubitare debet sancta Synodus me cum collega meo omnia pro conservanda amplian-

non absque peculiari Spirilus sancti et gubernatione, convenerit, ut veram et antiquam de flde et Sacramcntis doctrinam exponeret, ut lin?resibus omnibus et aliis gravissimis incommodis, quibus Dci Ecdesia misere nunc exagitatur, et in multas ac varias partes scinditur, remedium aflerret boc pra^sertim
flnem ductu
,

jam inde

a principio in votis habuit, ut stirpitus

daque
et

sancti Concilii auctoritate, progressuque

CliristiauiB religio-

convellerct zizania execrabilium errorum et schismatum, (luae inimicus homo his nostris calamitosis temporibus in doctrina lidei, usu et

incremcnto sacrosancta;

nis, pacis,

tranquillitalisque publica; pertinere

cultu sacrosanct;e Eucharistia? supersominavit, quani aIio(|ni Salvator nostor in Ecclesia sua

videbuntur, diligentcrquc pro viribus facturum, promoturuni(|ue, principemque electorem illustrissimum oninia, quw sancte et sincere ut
,

tanqiiam
junclos

Symbolum

reliquit

ojus

unitatis

et

cliaritafis (]ua
ot

Christianos

omnes

iiitcr

se con-

copulatos esse voluit. Ita^jue eadcm

principem Christianum
Ecclesia; Catholica; decet,

et

obedienliai

filium

observaturum, defen-

Synodus sanam ot siiicoram illam de vcnerabili hoc et divino Eucharistia^ Sacrasacrosaiicta

hwc omnia ex authentico ojus mandato sacra Synodus perspicerc potest. Rcli8uruni(|ue, ut

mento doctrinam tradons,

lica Ecclosia, stro, ot

(jiiam somi>or Catho-

quum
rem
,

cst, ut

me^iuc
.

illustrissimum principem elcctocum collega reverendissimis ct

ab ipso Josu Christo Domino noojus .\postolis orudita, atque a Spiritu

sanclissimis dominationibns vestris

commen-

sancto illi omiiein voritatom in dios siiggerente edocla, rotiniiit, et ad fliiom usquo sirculi consorvabit omnibus Clirisli (id^Mibus iiilordicit, no posthac dc saiutissima Euciiaristia aliter credc;

dem

Commendata

est a Patribus

Joachimi Mar-

.lULII

III

ANNUS

2.

CHRISTl 1551,
jiuir.

407
id

re.docere aut praidicare audeaiit,(]uam ul est hoc prpesenli decreto explicatuni at(|ue defiuitum.
44.

Pignus prajterca

esse

voluit futura;

noslric gloriaj et perpetua; felicitatis;

adeoque

Sjmbolum
De
reali p}'sesentia

uiiius illius corpus, cujus ipse caput

Domini

noslri Jesu

existit, cui(|ue nos,

tan(|uain

ineinbra, arctis-

Christi in sanctissimo Encharistix Sacramento.

sima

fidei, spci ct charitatis

tos esse voluit, ul id

connexione astricipsum omnes diceremus,

Principio docet sancla Synodus, et aperte

nec esscnt in nobis schismata.

40. />e exceUcntia sanctissimse Ericharistiae

ac sim|ilioitcr |)rofiletur in alino sanctffi Eucharistiie

tiononi, Doininuni

Sacranienlo, post panis ctvini consecranostrum ,Iesum Chrislum, veatcjue

super reliqua Sacramenla.

.runi

Doum

hominem,

vere, reaiiter ac

substantialiter sub specie illaruin reriim seiisibilium continori. Nec enim iuec inter se pugnant, ut ipse Salvator nosler semper ad dexte-

Eucharistia;

Commune hoc quidem est sanctissimae cum ca?teris Sacramentis, symboformam

verum
illud in ea excellens et singu-

lum

esse rei sacrte, et invisibilis gratiae

ram

l*atris

in

crclis

assideat

juxta

modum

visibilem,

existendi naturalem, ct ut multis nihilominus

lare roperitur,

sacramenlaliter pr;esons sua substantia nobisadsit, ea existendi ratiohe, quam et si verbis exprimere vix possumus, possibilem
aliis in locis

primum
illis

sanctiflcandi

quod reliqua sacramenta tunc vim habent, cum quis

Eucharistia
:

utitur, at in

i[)se

sanctitatis

tamen esse Deo, cogitationc perfidem illustrata, assequi possumus, et constantissime credere
Ita enim majores nostri omnes, quotquot in vera Christi Ecclesia fuerunt, qui de SS. hoc sacramento disseruerunt, apertissime professi sunt, hoctam admirabile Sacramentum in ultima coena Redemptorcm nostrum insti-

usum est nondum enim Eucharistiam de manu Domini Apostoli susceperant, cum vere tamen ipse afflrmaret, corpus suum
aiictor aiite

debemus.

esse

quod

prsebebat, et
nostri

clesia Dei fuit, statim post

semper hfec fides in Ecconsecrationem ve,

rum Domini

corpus

verumque ejus

vinique benedictionem, illis pneberet ac suum sanguinem, disertis ac perspicuis verbis testatus est quje verba a sanctis Evangelistis commemorata, et a D. Paulo postea repetita, cum propriam illametapertissimam significationem pra? se ferant, secundum quam aPatribus intellecta sunt, indignissimum sane flagitium est, ea a quibusdam contentiosis et pravis liominibus ad fictitios et imaginarios tropos, quibus veritas carnis et sanguinis Christi negatur, contra universum Ecclesiie sensum detorqueri, qufc
se
:

tuisse,

cum post panis suum ipsius corpus

sanguinem sub panis et vini specie una cum ipsius anima et divinitate existere; sed corpus quidem sub specie panis, et sanguinem sub vini specie ex vi verborum ipsum autem corpus sub specie vini, et sanguinem sub specie panis, animamque sub utraque, vi naturalis illius connexionis et concomitantia;, qua partes Christi Domini, qui jam ex mortuis resurrexit, non amplius moriturus, inter se copulantur divinitatem porro propter admirabilem illam ejus cum corpore et anima hypostaticam unionem, quapropter verissimum est, tantumdem
: :

tanquam columna

firmamentum veritatis hffic ab impiis hominibusexcogitata commenta, velut satanica, detestata est, grato semper et memori animo prajstanlissimum hoc Christi
et
,

sub alterutra specie, atque sub utraque contitotus enim et integer Christus sub panis neri specie, et sub quavis ipsius spcciei parte, totus et sub ejus partibus item sub vini specie
: ,

existit.

beneficium agnoscens.
43.

47.

De

transsubstanliatione.

De

ratione itistitutionis hujus sanctissimi

Quoniam autem

Christus Redemptor nos-

Sacramenti.

ter

mundo

Ergo Salvator noster, discessurus ex hoc ad Patrem, Sacramentum hoc instituit, in quo divilias divini sui erga homines amoris, voluit effundi, memoriam faciens mirabilium suornm; et iu illius suinptione colere nos sui
<i

quod sub specie panis persuasum semper in Ecclesia Dei fuit, idque nunc denuo sancta hajc Synodus declarat, per consecratiocorpus
id,

suum

offerebat, vere esse dixit, ideo

nem

panis et vini, conversionem fieri totius substantia; panisinsubstantiam corporis Christi Domini nostri, et totius substantiae vini in subs-

memoriam

suamque annuntiare morniundum veniat. Sumi autem voluit Sacramentum hoc, tanquam spiritualem animarum cibum, quo alantur et
prfecepit,

tem, donecipse ad judicandum

tantiam sanguinis ejus, quse conversio convenienter et proprie a sanctissima Catholica Ecclesia transsubstantiatio est appellata.

confortentur viventes vita illius, qui dixit Qni mandiicat me, et ipse vivet propter me : et tanquam antidotum, quo liberemur a culpis
:

De cultn ac veneratione huic sanctissimo Sacramento exhihenda.

quotidianis, et a peccatis mortalibus prceserve-

Nullus itaque dubitandi locus relinqui-

408
tur, (|iiin

JULII

III

ANNUS

2.

CHRISTI 1551.

omnes

Christi

fideles

pro more in
latrise

nicare volenti
ejus praiceptum

revocandum
:

est in

memoriam

Catliolica Ecclesia

semper rccepto

cul-

tum, qui vero Deo debetur, luiic sanctissimo Sacramento in veneratione exliibeant. Neque

enim ideo minus est adorandum, quod fuerit a Cliristo Domino, ut sunialur, institutum nam
:

illum eumdem Deum prsesentem in eo adesse credimus, quem Fater /Etcrnus introducens in

orbem terrarum dicit et adorent enm omnes Amjeli Dei ; quem Magi procidentes adoraverunt; quem denique in Gaiilsea ab Apostolis
:

Probet se ipsum homo. Ecclesiastica autem consuetudo declarat, eam probationem necessariam esse; ut nullus sibi conscius mortalis peccati,quamtumvis sibi contritus vidcatur, absque pra^missa sacramentali confessione ad sacram Eucharistiam accedere debeat; quod a Christianis omnibus, etiam ab iis sacerdotibus, quibus ex officio incubuerit celebrare, ha?c sancta Synodus perpetuo servandum esse
decrevit,

modo non

desit

ilii

copia confessoris

adoralum

fuisse

Scriptura

testatur.

Declaral

quod

si,

necessitate urgente, sacerdos absque

prieterea sancta

Synodus

pie et religiose

admoet

prffivia

confessione ceiebraverit,

quamprimum

dum

in Dei

Ecclesiam inductum fuisse hunc

confitealur.

morem,
feslo die

ut singulis annis peculiari

quodam

venerabile Sacranientum singulari veneratione ac solemnitate celebrarctur, ulque in processionibus reverenlioc et

prscelsum

49.

De

tisu

admirabilis hiijus Sacramenti.

ter ct iioiiorifice

illud per vias et loca [)ublica

circumfcrretur. /Equissimum esl enim, sacros aliquos statutosessedies, cum Christiani omnes
singulari ac rara
et

Quoad usum autem, rccte et sapienter Patres nostri tres rationes hoc sanctum Sacramentum accipiendi distinxerunt. Quosdam enim
<(

quadam

significationc gratos

animos ergacommunem Redemptorein [iro tani ineffabili et plene divino beneficio, quo inortis ejus vicloria et triumphus repra>sentatur atque si quidem oiiortuit, victricem veritatem de mendacio el hairesi triumphum agere; ut ejusad-

mcmores

testentur

docuerunt sacramentaiiter dumtaxat id sumere, ut pcccatores; aiios tantum spiritualiter, iilos nimirum, qui voto propositum iilum coeiestem

Dominum

et

panem
tcrtio
liter;

edentes, fide viva, (jua; per diiectionein

operatur, fructum ejus el utiiitatem sentiunt;

versarii conspeclu tanti splendoris, et in tanta

universa; Ecclesia; hctitia positi, vel debililali

et fracti tabescant, vel

pudore

atfecti

et confusi

aliquarido resipiscant.
i8.

De asservando sacra; Eacharistise Sacramento et ad infirmos deferendo.

" Consuetudo asservandi in sacrario sanctam Eucliaristiam adeo antiqua est, ut eam

swculum etiam
deferri i[isam
et liunc

.\ica'ni Concilii agnoverit.

Porro

sacram Eucliaristiam ad infirmos,

diligenter in Ecclcsiis conservari,

usum

praiteniuain quod tione conjunctum

Ecclesite

cum sumina
est,

icquitalc et ra-

tum

nuiltis in Conciliis

prajccptum invenitur, et vetustissimo Catholica' more est observatum. Quare sancta hicc Synodus rctineiidum omnino salutarem hunc et neccssarium morcm slatuit.

Dc prxparatione,
(juis

(jii.i adhibenda est, Eucharistiam percipiat.

iit

digne

Si

non decel ad sacras

quempiam

ullas functiones accederc, nisi sancte, certc quo ma-

gis sanctitas ct divinitas coelestis hujus Sacramenti viro Cliristiano comjierla cst, eo diligcntius cavcre
ille debet, ne abs^nie magna reverentia et sanctitatc ad id rccijiiciuliim accedat;

porro sacramentaiiter simui et spirituaautem sunt, qui ita se prius probant et instruunt, ut vestem nupliaiem induti, ad divinam banc incnsam accedant. In sacramentaii autem sumptione seinper in Ecclesia Dei mos fuit, ut iaici a sacerdotibus communionemacciperent; sacerdotes autem ceiebrantes se ipsos communicarent qui nios tanquam ex traditione Apostoiica descendens, jure ac merito retineri debet. Demum autem paterno affectu admonet S. Synodus, hortatur, rogat et obsecrat per viscera misericordi;e Dei nostri, ut omnes, et singuii, qui Cliristiano nomine censentur, in hoc vincuio cliaritatis, in iioc concordia> symboio jam tandem aiiquaiulo conveniant el concordent, meinorcsque tanla^ majestatfs, ct tam eximii amoris Jesu Christi Domini nostri, (jui dilectam animam suam in noslra' salutis pretium, et carncm suam nobis dedit ad maiulucaiidum, lia!c sacra mysteriaCorporis elSanguinis ejus eafidei constantia et firmitatc, ea animi dcvotionc, ea pielate ct cuitu crcdaiit ct venerentur, ut paneni ilium supcrsubstantialcm frequentcr susci|)ere |)ossint; ct is vere cis sit anima? vita, ct |)erpetua sanitas inentis; cujus vigore confortali, ex iuijus misera' |)ercgrinationis itineic ad cKiesteni |)atriaiii i)ervcnire vaicant, cunulcm i)anem Angelonim quem modo sub sacris velaminibus edunt, abs((uc ulio veiaminc maiulucaturi. Quoiiiain aulein non cst satis vcritatem diccre, nisi dctcgaiitur
lii
: ,

prirscrtiiii,

apiid

verba mandiicat rt lii/nt indigne, judicium sihi mandiical et liihit, iion dijudicans Vorpus Dumini. Uiiare comnui-

ciim

illa

[ilcna

formidinis
(Jui

et

rcfeliantur errores;

piacuil sancta*

Synodo
agiiila

Apostolum legainus

lios

canoncs subjuugcre, ut oinncs,jam

iiitclligaiit (iuo()uc,

Calholica doclriiia,
illis

qua' ab

lucreses cavcri vitariquc debeanl.

JULII
50.

III

ANNUS

2.

CHRISTI 1551,
ristiam in sacrario reservari
,

409
sed statim post

DE SACROSANCTO EUCHARISTLE SACRAMENTO.

consecrationem adstanlibus necessario distribuendum aut non licere, ut illa ad inflrmos

;

honorifice deleratur
Si qiiis

anathema
VIII.

sit.

negaverit, in sanctissimfe Eucliaet

iistia>

Sacraniento contineri vcre, realiter

CANON

substaiitialiter

Corpus

et

Sangwinem una cum

:

aninia ot diYinitate Doniini nostri .lesu Cliristi ac

proinde totum Cliristum

sed dixeril tantum-

Si quis dixerit, Christum in Eucharistia exhibitum, spiritualiter tantum manducari, et non etiam sacramentaliter et realiter anathema
;

modo
tute
;

esse in co, ut in signo, vel figura, aut vir-

sit.

anatliema

sit.

CANON

IX.

Si

quis dixerit, in sacrosancto Eucharistia)

sli

Si quis negavcrit omnes et singulos Chrifideles utriusque sexus, cum ad annos dis-

Sacramcnto remanere substantiam panis et vini una cum Corpore et Sanguine Domini nostri .lesu Christi negaveritque mirabilem illam et singularem conversionem totius substantia? pa;

cretionis pervenerint, teneri singulis annis, sal-

tem in Paschate, ad communicandum, juxta prKceptum sanctissima? matris Ecclesia} anathema sit.
;

nis in corpus et totius substantiit vini in sanguivini

nem, manentibus dumtaxat speciebus panis et quam quidem conversionem Catholica Ec;

Si

quis dixerit, non licere sacerdoti cele-

clesia aptissimc transsubstantiationem appellat;

branti se

ipsum communicare

anathema

sit.

anathema

sit.

CANON

III.

quis negaverit, in venerabili Sacramento Eucharistia> sub unaquaque specie, et

Si

sub singulis cujusque speciei partibus, separatione facta, totum Christum contineri; anathema
sit.

CANON
Si

IV.

Si quis dixerit, solam fidem esse sufficientem pra^parationem ad sumendum sanctissimae Eucharistiffi Sacramentum anathema sit. Et ne tantum Sacramentum indigne, atque ideo in mortem et condemnationem sumatur, statuit atque declarat ipsa sancta Synodus, illis, quos conscientia peccati mortalis gravat, quanlum;

quis dixerit, peracta consecratione, in admirabili Eucharistia; Sacramento non esse

cumque etiam

Corpus
sti,

Sanguinem Domini nostri Jesu Chrised tantuni inusu, dumsumitur; non autem
et
;

se conlritos existiment, habita necessario pra^mittendam copia Confessoris esse confessionem sacramentalem. Si quis auteni
,

seu particulis consecratis, qua? post communionem reservantur vel supersunt, non remanere verum Corpus Doet in hostiis

ante, vel post

contrarium docere, prtedicare, vel pcrtinaciter asserere, vel etiam publice disputando defendere pra3sumpserit
existat .
51.
,

eo ipso excommunicatus

mfni

anathema

sit.

Dirimendae

superarent
et

quatuor

aliae

controversia" ad Eucharistiam speclantes.

Si

An

quis dixerit, vel prfecipuum fructum

necessarium sit ad salutem ceptum, ut singuli Christi

specie

divino jure prae-

fideles

sub utraque

sanctissima; Eucharistia} esse remissionem peccatorum, vel ex ea non alios elTectus provenire;

anathema

sit.

ipsum venerabile Sacramentum accipiant, et non minus sumat, qui suh altera, quam qui sub utraque specie communicat? et an erraverit sancta niater Ecclesia laicos et non
xat
dis

"

Si quis dixerit, in sancto Eucharistiaj Sa-

cramento Christum unigenitum Dei Filium non

esse cultu latria? etiam externo adorandum atque ideo uec festiva peculiari celebritate vene:

celebrantes sacerdotes sub panis specie duntacommunicando? et an parvuli etiam communicandi sint? Yerum cum in iis discutiencontroversiis Protestantes audiri vellent Conciliuin, dissolvendi schismatis et luTreseos extiuguenda) percupidum, tuti etliberi commeatus

randum

neque in processionem secundum laudabilem et universalem Ecclesia; sanctw ritum, et consuetudincm solemniter circumgestandum, vel non publice ut adoretur, populo l)roponendum, et ejus adoratores csse idolola;

syngrapham iis transmisit^ ac vigesimum quintum diem Januarii indixit, (juo de iis ageretur.
.j2.

Decretiim dc rcformationc circa caiisas

tras

anathema

sit.

Ecclesiasticas.

In

eadem decima
est
,

lertia Ses-

sione
:a>o.n Si
VII.

promulgatum

decretum de instauac
in

randa disciplina Ecclesiastica

primis

quis dixerit, non licere sacram EuchaANN.

jussi prtesules virtulum iirjclucere exemplo, ac

TOMUS XXAIII.

IUyn. XIV.

410

JULIT

III

ANNUS

2.

CHRISTI 1551.

niiate

severitatem in delinquentes distringere benigtemperatam, tum ad provocalionum dif-

rum non

sionem, collectioncm ct detestationem peccatopra;parare ad gratiam Dei, nec remit-

fugia intercludenda haec sancita sunt " In causis visitalionis ct correctionis, sive
habilitatis et inhabilitatis,

necnon criminalibus
spiritualibus vicario

ab episcopo, seu
cutoria,
tioni

illius in

generali ante diffinitivam sentenliam ab interlovel

alio

quocumque gravamine non

appelletur, nec episcopus, seu vicarius appellahujusmodi, tamquam frivolse deferre te-

neatur, sed ea, ac quacumque inhibitione ab appellationis judice emanata, necnon omni stylo

hominem magis peccatorem, eamque Contritionem dolorem esse exactum et non liberum. Hic articulus est Melancthonis in disputatione de summa doctrina Poenitentiaj item Lutheri Sermone de Poenitentia. IV. Confessionem sacramentalem secretamjuris divini non esse, nec apud antiquos Patres ante Concilium Lateranense ejus factam
tere peccata, sed potius cfficere
(<
;

fuisse
tentise.

mentionem, sed publicfe tanlum pceni-

consuetudine etiam immemorabili contraria non obstante, ad ulteriora valeat procedere, nisi gravamen liujusmodi per difTinitivam sententiam reparari, vel ab ipsa diffinitiva appellari non possit, quibus casibus sacrorum et antiet

quorum canonum

statuta illibata persistant

De sacerdotibus, qui ob immania crimina

sacerdotali jure exauctorandi sunt, constitutum,

ut

definitus

cum episcoporum numerus sacris canonibus commode cogi non possit, vel abbates
alii

mitbrati tofidem, vel

clesiastici

scientia conspicui Ec-

intersint; de causis
:

una cum episcopo, vel ejus vicario demum episcoporum haec promulgata caus episcoporum cum pro criminis objecti qualitate comparere debeant, corani Ponlifice Maximo referantur, ac per ipsum
terminentur. 53. Discutiuntur articuli hsereticorwn de Sacramcntis Pcenitentise et Extremse-Vnctionis. Celebrata superiori Sessione ', cum juxta ejus decretum de Sacramentis Pffinitentiai et Extremae-Unctionis agendum essct, illustrissimi dominus legatus et prsesidentes die xv Octobris exhibuerunt theologis discuticndos articulos

Articulus iste asseritur a Melancthone in Apologia Confessionis Augustanffi cap. de Confessione item a Calvino cap. ix. num. 19, 20, 21, 23, 27, 29. Itcm a Lulhero, ut citatur a censura Parisiensi. V. Enumeratinnem peccatorum in Confessione non esse necessariam ad illoruni remissionem, sed liberam, et tanlumhac a;tate utilem ad erudiendum pcenitentem et consolandum et olim fuisse ad satisfactionem canonicam imponendam. Nec necessarium esse confiteri om;
:

nia peccata mortalia, ut puta, occulta, et qusc sunt contra duo ultima Decalogi prKcepta sed
:

neque ullas circumstantiias peccatorum, quas homines otiosi excogitarunt, velleque omnia
confiteri, esse, nihil relinquere divina; miseri-

cordife

ignoscendum, imo, neque

articulus
est

licere confiteri

venialia.
(i

Iste

Lutheri in visitatione

infrascriptos

I.

Poenitentiam non esse proprie Sacraraentum ad reconciliationcm pro lapsis post Baptismum a Christo institutum nec recte a
;

Patribus sccundam tabulam post naufragium appellari sed Baptismum vcre esse ipsum Sa:

cramentum
Iste

Pcenitenliai.

articulus asseritur a Calvino in sua

institulione cap. xxix, itcm a Melanclhone. II. Non esse tres Poenitentiaj partes, Con-

tritionem, Confessionem et Satisfactionem; sed duas tantum, lerrores scilicet incussos con-

Saxonica cap. de Confessione. Item ejusdem in disputatione habilaanno mdxx, et citatur a censura Parisiensi. Item lib. de Ratione confitendi. Item de Captivitate Babylonica. Item .Melancthon in Locis communibus. Itcm Calvinus in Institutione sua. Item Bucerus in Reformatione pro Coloniensibus. VI. Confessionem omnium peccatorum, quam Ecclesia faciendam praccipit, cssc impossibilem, traditionemque humanam a piis abolendam, nequc confitendum esse semper Quadragesima. Assertio hajc est Luthcri in Libro de Captivitate Babylonica; item in suo Testamento; ifem Calvini cap. ix, iteni in Assertionibus
;

n.

2S.

Itcin

Melanctlionis in locis

communi-

pcccato, et fidem conccptam ex Evangelio vel absolutionc, qua credit quis per Christum esse remissa i^cccata. H Asseritur iste articulus a .Melancthonc disscientiis

agnilo

bus.
VII. Absolutioncm sacerdotis non essc actum judicialcm, scd nudum niinistcrium pro<i

putalione de partibus PaMiitenti;c. Ilem iu Confcssione Augustana Artic. xu. Ilcm in Apologia ct Locis comnuuiibus ct Calvinus capite ix nu;

mcro
..

4,

item Breutius ct Luthcrus.

Contritioncni,

remissa esse peccata sc csse absolutum, ctiamsi non sil contrilus, aut saccrdos non imo cliam sine confesscrio, scd joco absolvat sione peccatoris saccnlotcm cum absolvcrc
nunlianili et declarandi,
confitcnti,

modo

crcdat

III.

qmcparatur perdiscusMs. arcli.

posse.
Ilic

articulus asscritur a Luthcro in

suis

Acla Ms. Conc. Trid. posl scss. Vat. sip. iium. 3191. p. 80. El .iliud
'

iii.

siib

Jiilio

III.

.Ms. sig.

num. 3209.

Asserfionibus. Itcm Molaiicfiion in .\poIogia et Cafhcchismo. Itcm a Luthero in rcsponsione ad

lULII III

ANNUS

2.

CIIHISTI 1551.
in dis|)ut. de Partibus Pcenitenti
:

411
item a Cal-

condemnationem factam a Lcone papa X. Item a Calvino cap. ix, num. SS. habcnt potestatem VIII. Saccrdotes non
ojus
ligandi
et

vino

ca[). ix

num.

13,

39 et 42.

solvendi, nisi

Spiritus sancti gratia

et

.>4.

DE SACRAMENTO EXTREM.^E-UNCTIONIS.
I.

non eos solos esse minislros absolutionis, sed omnibus et singulis Qtixcumque solverUis Christianis essc dictum super teiram, erunt soluta et in ccelo, etc. Quorum vcrborum virtute absolvere possunt peccata, publica quidcm per correctioncm, si corct ciiaritatc sint prrrditi,
:

Extremam-Unctionem non
novx> Icgis a Clu'isto

esse Sacra-

mentum

institutum, sed

ritum tantum acceplum a Patribus, autfigmen-

tum humaiuim.
Hic articulus cstLulheri in Lib. De Captict Mclancthonis in Apolog, Confess. August. cap. de numcro ct usu Sacramenlorum. Item asseritur a Calvino et Bucero.

rectus

acquievcrit;

secreta vero per sponta-

vitate Babylonica.

neam confessionem.
Auctor hujus articuli est Luthcrus in Responsione ad condemnalionem factam aLeoneX;, item in Captivitate Babylonica. IX. Absolutionis ministrum, etiamsi contra prohibitionem superioris absolvat, vere nihilominus absolvere a culpa ctcoram Deo. Ideo casuum reservationem non impedire absolutionem, nec episcopos liabere jus eos sibi reservandi, nisi quoad externam politiam. Articulus iste est Lutlieri in Disputatione liabita mdxviii, et Melanclhonis in Apologia Confessionis Augustana^ cap. dc Confessione et
<<

11.

Extremam-Unctionem non

conferre

gratiam neque remissionem peccatorum, sed neque alleviarc infirmos, qui olim per gratiam curationum sanabantur atquc adeo cum primitiva Ecclcsia cessasse, sicut et gratiam curatio;

num.

Articulus iste est Melancthonis in Locis

communibus, et in Apologia Confessionis Augustana>, de numero et usu Sacramentorum, et

etiam Calvini. III. Extremse-Unctionis ritum et usum non servari ab Ecclcsia Piomana juxta beati Jacobi Apostoli sententiam idcoque eum mutandum esse, posscque a Chrislianis absque peccato contemni. Hffic assertio est Lutheri in suo Testamento, et Calvini cap. 19. disscrentis de Extrema-Unctione, et Melancthonis in Locis commu;

Satisfactione.
X. Totam pcenam et culpam simul remitti semper a Deo, Satisfactionemque pcenitentium non esse aliam quam fidem, qua apprehendunt

Chrislum pro eis satisfecisse, ideoque satisfactiones canonicas quondam exempli causa, vel disciplina;, vel probandi fideles causa, fuisse
a Patribus institutas
exortas
poen;c.

, ,

et

in

Concilio Nicajno

nibus.
IV. Extrema'-Unctionis ministrum non solum sacerdotem, presbyterosque Ecclesia;, quos beatus Jacobus adduccndos ad inflrmum ungendum hortatur, non esse sacerdotes

nunquam

autem
est

ad

remissionem

esse

Hic articulus

Lutheri, ut citatur a

censura Parisiensi. Item idem de Visitatione Saxonicacap. de Justificationc. Item Melancthonis in Apologia Confessionis Augustanae. Item
Calvini capite

ab ipso ordinatos, sed bet communitate.

sEtate

seniores in quali-

XI.

ix, num. 50. Optimam poenitentiam

Assertio ha;c repetitur a Melancthone in

esse

novam

locis

communibus,

et

Apol. Augustan. et Cal-

vitam, poenisque temporalibus a Deo inflictis minime satisfieri, sed neque voluntarie susceptis,
aliis

vino cap. xix.

Sententia; per theologos dicendae deducentur ex sacra Scriptura, traditionibus Apostolicis, sacris et approbatis Conciliis, summorum Pontiflcum et sanctorum Patrum constitutioni-

et jejuniis,

orationibus, eleemosynis et

bonis operibus non

praceptis

Deo

qua; supererogaliones censentur.

Htec assertio est Lutheri in sermone de

Itera

bus

et auctoritatibus, ac

Poenitentia, et Melancthonis in Confess.

stana.

ejusdem

in

AuguLocis communibus
ix,

tholica-. Sint breves,

quffistiones

consensu Ecclesiaj Cane vagcntur per inuliles fugiantque prolervas contentio'

cap. de Satisfactione, ac

etiam Calvini cap

nes

num.

44,48, 49.

XII.

Satisfactiones

non cssc cultus

Dei,

55. Habita est xx Octobris theologorum Congregatio, in qua illi articuli cxcussi sunt,

et

sed traditiones hominum, doctrinam de gratia vero Dei cultu atque ipsum beneficium
,

tum in aliis Congregationibus consequentibus decem diebus coactis, at primo loco missi a
Salmeron societatis Jesu, secundo missi a Ga^sare, tertio Lovanienses
Pontifice Laynes ac

mortis Christi obscurantes, et fictiones esse, quod virtute clavium ajterna supplicia in pcenas temporales convertantur, cum illorum non sit munus poenas impouere, sed absolvere. Articulus iste asseritur a Melancthone in Apologia Confess. Augustante, et ejusdem in Locis communibus cap. de Satisfactione, item

missi a xMaria regina Hungaria; vidua, quarto missi ab Augustano etTridentino cardinalibus,

quinto missi ab imperii electoribus, sexto clemiin. :J1S1. p. 8:i.

'

-Ms.

siL'.

412
rici sfeculares,

TULIl

III

ANNUS

2.

CHRISTI 1551,
hypocrisim nefariam, sed Dei donum atque afflatum Spiritus sancti, nondum quideni inhabitantis in attrito, sed illum comparantis ad divinam gratiam inSacramento consequendam.

qui sunt apud prfesules, octavo regulares sententias dixere. Communi vero eorum consensu adnotatio'

nes qua?dam in eos articulos conscriptffi fuere, quae omnia adducta sunt in Congregationibus

Vindicavit etiam Catholicos

scriplores

ca-

prselatorum -, qui septem dierum flexu bis in die convenerunt. DecimasextaNovembris propositaestprima formula doctrina? de Sacramentis Poenilentife, prtelatorum ad id et Extrema'-rnctionis in constitutorum Congregatione, expensique itearticuli Lutheranorum circa Sacramentum Poenitentiae, et quatuor circa Sacramentum Extremw-Unctionis, qui postea in

lumnia

ipsis afficta, quasi

Spiritus sancti

motu

doceant sine prsevio gratiam suscipientibus

Sacramcntum
falso et

conferri,

eosdemque

ha^reticos

impie jactare, contritionem esse extortam et coactam, non liberam et voluntariam promulgavil.
quinto

rum duodecim

De Confessione decretura est capite integram peccatorum confessionem omnibus post Baptismum lapsis jure divino
.:>".

publica Sessione damnati fuere. 36. Sessio quarta : declarationes et canones

Quarta et Extrema-Unctione. sub Julio III Pontiflce celebrata est die vigesima quinta Novembris, in qua de Sacraac mentis Pocnitenti<E et Extrcmw-Unctionis
de Pcenitentia
'

Sessio

disciplina collapsa restituenda

actum

est,

ac in

primis necessitaset inslitutio Sacramenti Pcenitentia- divinis oraculis demonstrata. Xisi pcBnitentiam egeritis, omnes simitl peribitis. Et rurQuorum rcmiseritis peccata remittentur sus eis, etc. tum plura addita de iis, in quibus Baptismus et Pcenitentia differant, ac demum fuit
:

prreceptam esse ac necessariam; cum Christus ccelos conscensurus sacerdotes sui vice pracsides ac judices constituerit quibus a lapsis fidelibus lethalia peccata deferantur, ut dc iis vel remittendis velrelinendis sententiam decretoriam proferant; cum stet, hoc judicium causa incognita exerceri non posse, nec a;quitatem juris in pcena infligenda servari, si in gencre tantum, ac non in specie et numero deferantur; proptereaque accurate ac diligenter discutiendos essc conscientia' sinus, atque omnia peccata lethalia occulta, ctiam animo cl cupidine fantum concepta, contra duo ultinia Decalogi
,

ita

pronuntiatum

nitentia? lapsis post

Esthoc Sacramentum Po;Baptismum ad salutem ne-

pra:'cepta, qusc sa?pius

magis

lethali ac pericu-

loso vulnere

quam manifestoanimas

conficiunt,

cessarium, ut nondum regeneratis ipsc Baptismus . Sanxere Patres tertio capite, formam

nec dignoscunturfacilc, ac riam revocantur.

08.

difficilius in

memoeas

Sacramenli Poenitentife consistere in

et

iis

verbis

De venialibus noxis sancitum

est,
,

a piaculario sacerdote prolatis, ^70 te absolvo

quibus pie conjunguntur

:

pia;

preces ab Ec-

clcsia instituttT, qua;

forma:' essenliam

tamen non conflant ipsam materiam vero Sacramenti

esse ipsius pocnilentis actus, contritionem, confessionem et salisfactionem, qua? ad perfectam

peccatorum expiationemex institutione exiguntur; effectum vero ejusdcm Sacramenti esse reconciliationem cum Deo, et internam pacem, sacram L-elitiam, qua Spirilus sanctus pias mentes

perfunderc solet.

De Contritione pronuntiatura est capite quarto conlra Lutheranum dogma, eam non esse tantummodo abslincntiam a criminc, scd eliam commissi criminis dolorem atquc odium, et vitfE sanctioris inclioanda; firmam voluntatem ex vaticinio Ezecliielis Projicitc a vobis omnes iniquitates vestras, in quibiis prxvaricati estis, etfacitevobiscor novumetspiritum novum.
:

Addidere cliam

aliquando perfectus contriusu Sacramenti, includi in eo actu ncccssario volum Sacramcnli. Declaravit ctiam Synodus, atfritionem impcrsi

tionis actus clicialur sine

fectam,

qua'.

cx peccati turpiludinc, et lerrorc

inferni, vcl
'

pocnarum metu concipilur, non cssc

in

posse piaculario sacerdoti non tamen necessario, quia aliis piis operibus deleri possunt verum lethalia crimina, qua' memoria? occurrunt, cfiam sola mente conccpfa, quia filios ira; et Dei inimicos homincs constituunt, cum verccunda confessionc promenda, veniamque a Deo dcmisse poscendam Si qui vero aliqua silentio premant, divina misericordia indignos reddi si qua; vero diligenfi adiiibito e.xamine e memoria exciderint, uf cadcm confessione inclusa a divina misericordia rcmilti pro quibus orabat Prophefa, ab occultis meis munda me. Damnafi dcindc sunt, qui arcanam sacramcnfalem Confessioncm, qua> scniper in Ecclesia? Dei continuo usu viguil, ut humanum commcnfum traducerc non pcrhorrcscunt morcm aulem a Concilio Laferancnsi tantum inductum fuisse, ut Quadragcsimali fcmporc, pro cclebrando rife Paschatc, peccata Sacramenfali confcssione expicntur. Dc ministro hujus Sacramenli cap. vi promulgatum csf, solis cpiscopis el saccrdofibus jus rcmilfcndi, vcl rcfincndi pcccata collatum a Cliristo, afquc ab iis rilc consecratis judiciariam scntentiam fcrri. absolutoriam .\ddidif Synodus cap. v
pie exprimi
: : : :
:

'

Exl.

eorum scnlcntia
Ibid.
c.
'

Ms. Val.

sig.

num. 3209.
Val.
sig.

sig.

num. 3191.

p. 84.
2.

p.

187. Ms.
Coiic. Tild. scss. XIV. de doclr. ptrnit. c. 7.

Ms.

arcli.

muu. 3209.
'

f.

175.

Ibid.

JULII

III

ANNUS

2.

CHRISTI

1551.

413
ad vindicanda

sacerdotis sentcnliam non valerc nisi crga eos,

in

impositis, vcl siionle susceptis

qnos obtineat

jurisiliciuuli auctoritatcm, vel

pcccala, scd ctiam temporariis pocnis divinitus

ordinariam, vcl subdelc{,sitam, at(iuc ad disciplinani Ecclcsiasticam adstriiiffcndam vetere morc atque sanctorum 1'alrum instituto, atroquibus anaciora crimina, maximc(|uc illa tliema intentatuni cst a Pontifice summo, vel a
,

lequo animo tolcratis, pcr Christum apud Deum Patrem satisfacerc possimus. In eademSessione dcSacramcnto Extremaeinfiictis

pra^sulibus,

eorum

judicio reservari, ut venia;

:

difficultas a tlagitio detcrreat

Magnopere, incst,

Unctionis definitum est a csse Sacramcntum Novi Domino institutum, atque vcrs. 11 insinuatum, cum

sancta Synodo, illud Tcstamenli a Christo

ajiud

Marcum

cap.

vi,
:

quit, ad Cliristiani populi disciplinam pertinere

sanctissimis Patribus nostris visum

ciora

utatro-

dc Apostolis dictum Et unrjebaiit olco nuiltos xfjros, ct sanabant. A Jacobo vero Apostolo fidelibus commendatum

gravia criinina non a quibusvis, sed a sumniis dumtaxat saccrdotibus absolvantur. Unde merito Pontifices Maximi, pro

qua>dam

et

Infmnatur qiiis in quibus verbis administri hujus Sacramcnti designantur,

ait
:

ac proniulgatum,

cum

vobis, inducat prcsbytcros Ecclcsix,

suprema potestatc
tradita,

sibi in Ecclesia universa causas aliquas criminum graviores, suo polcrunt particulari judicio rcscrvare; neque

nimirum cpiscopi vcl sacerdotes

rile consecrati.

Tum
:

subditur, ct orent super cutn; qua voce

quando omnia, quEE a Deo sunt, ordinata sunt, quin hoc ipsum episcopis omnibus in sua quaque dicecesi, in a^diflcationem tamen, et non in destructionem, liceat pro illis
est

dubitandum

indicatur forma, qufc per hsec verba exprimitur Per lianc sanctani unclionern ctc. Ungentes

eum

oleo

iii

notninc Domini, in quo dicto signi-

in

subditos tradita super reliquos inferiores sacerdotes auctoritate, prKsertim quoad illa,

quibus
est .

excommunicationis

censura

annexa
Syno-

Adjecit

tamen hanc
vitte

exceptionem

dus, in extremo

discrimine traditam omnibus sacerdotibus potestatem absolvendi ab omnibus peccatis censurisque Ecclesiasticis quibus fuerint peccatores illaqueati. 59. De satisfactione sancitum est, falsam esse, et a divinorum oraculorum veritate ab,

remitti

horrentem cam opinionem, quse astruit culpam non posse, nisi etiam omnis poena illi debita condonetur convinci enim eum errorem Geneseos ni, II Regum xii, etNum. 11 et20 ac longe disparem esse rationem illius, qui in Baptismate culpa; et pcenarum remissionem liberam adipiscitur; et illius, qui sacro Baptismo Christo insilus, libere ac turpissime dxmonis servituti se addixit, aique ex anima Spiritum sanctum dispulit atque adeo placandam divinam justitiam poenitentiae operibus tum additur Neque vero ita nostra est satisfactio
:

nimirum olcum ab episcopo sacra prece lustratum. /?/ o;'<2o;?</e2 salvabit infirnmm, ct alleciabit infirmum, et si inpeccato fucrit, dimiitentur ei, his verbis expliqui catur res, qua; confertur, sive effectus comparatur per hoc Sacramentum, nimirum gratia Spiritus sancti, cujus unctio (ut loquitur Concilium) delicta, si quae sint adhuc expianda, ac peccati reliquias abstcrgit, et a;groti animam alleviat et confirmat, magnam in eo divinaj misericordiEC fiduciam cxcitando, qua infirmus sublevatur, ac morbi incommoda et labores levius fert, et tentationibus dicmonis calcaneo insidiantis facilius resistit, et sanitatem corporis interdum, ubi saluti animoe expedierit, consequitur . Concludit ultimo cap. Concilium : si aeger susccpto Extremffi-Unctionis Sacramcnto pristinte valctudini fuerit restitutus, contracto alio
ficatur matcria Sacramenti,
,

lethali

morbo eodem Sacramento muniri tum damnat calumnias adversus hoc Sacramentum effusas ab haereticis Nulla ra,

posse

tione audiendi sunt, qui contra

tam apertam

et

haec,

quam
sit

non
bis

pro peccatis nostris exsolvimus, ut per Christum Jesum nam qui ex no:

tanquam exnobis
:

nibil

possumus, eo autem

cooperante,

qui nos confortat,

omnia possu-

glorietur, sed nostra in Christo est, in quo vivinuis, in quo mcremur, in quo satisfacimus, facientes fructus pccnitentire, qui ex illo vira habent, ab illo offeruntur Patri, et per illum acceptantur a Patre . Ex quibus constat imperata a saccrdotibus satisfactione, vim ineritoita

mus

uon habet homo unde

omnis

gloriatio

dilucidam Apostoli Jacobi sententiam docent hanc unctionemvel figmentum csse humanum, vel rituni a Patribus acceptum, nec mandatum Dei aut promissionem gratia; habentem, et qui illam jam ccssassc asserunt, quasi ad gratiam curationum dumtaxat in primitiva Ecclesia referenda esset; et qui dicunt ritum et usum, quem S. R. E. in hujus Sacramenti administratione observat; Jacobi Apostoli sententia; repu-

gnare

atque adeo in

alium

commulandum

Exlremam-Unctionem a fidelibus sinc peccato contemni posse affirmant; htec enim omnia manifestissime pugnant
esse; denique, qui hanc

rum

et satisfactionis Christi

non obscurari, nec

ix tan-

cum

imminui, ut ganniunt novatores. Docuit eadem sancta Synodus cap.

perspicuis tanti Apostoli vcrbis . Demum, qui contra superiorem doctrinam impie sentirent, anathematedefixi sunt aConcilio subjectis
verbis
:

tam esse

divinaj clcmenlia; erga nos munificen-

tiam, ut non tantum pa^nis saccrdotis arbitrio

414

JULII

III

ANNUS

2.

vat,

CHRISTI 1551,

DE SANCTISSIMO POENITENTIiE SACRAMENTO.

Catholica ab initio semper observavit et obseralienum esse ab institutione et mandato Christi, et inventum esse bumanum; anathema
sit.

" Si quis dixeritin Calliolica Ecclesia Poenitentiam non esse vere et j^roprie Sacramentum pro fidelil)us, quoties post Baptismum in peccata labuntur, ipsiDeo reconciliandis, a Christo Domino nostro inslitutum; anatliema sit.

"

Si

quis dixerit, in Sacramento PocnitentisB

ad remissionem peccatorum necessarium non esse jure divino confiteri omnia et singula peccata mortalia,

quis Sacramenta confundens, ipsum Baptismum Pcenitentia? Sacramentum esse di Si

debita ct habeatur, etiam occulta, ct qua; sunt contra duo ultima Decalogi
diligenti pr?cmeditatione

quorum memoria cum

xerit,
sint,

quasi ha;c duo Sacramenta distincta non alque ideo Pcenitentiam non recte secunpost naufragium tabulam appellari; anasit.

prffcepta, et circumstantias quse peccati spe-

dam

thema

ciem mutant; sed eam Confessioncm tantum esse utilem ad erudiendum et consolandum poenitentem, et olim observatam fuissc tantum ad satisfactionem canonicam imponendam aut dixerit eos, qui omnia peccata confiteri
:

Si

quis dixerit, verba

illa

Domini Salvato-

student, nihil relinquere velle divinae misericordia;

conflteri peccata venialia;

ris

Accipite Spiritum sanctum;

ritis ritis

pcccata, remittuntur
retenta sunt
:

eis, et

quorum rcmiscquorum retinuepeccata in Catho-

ignoscendum; aut demum non anathema sit.

CANON
VIII.

licere

non esse intelligenda de

et

potestate remittendi

relinendi

Sacramento
lica

Poenitentite, sicut Ecclesia

Si

quis dixerit,
et

confessionem

omnium
im-

ab initio semperintellexit; detorserit autem conlra institulionem hujus Sacramenti ad auc-

peccatorum, qualem Ecclesia

possibilem,

servat, esse

toritatem prfedicandi
sit.

Evangelium; anathema

traditionem humanam a piis abolendam, aut ad cam non teneri omnes et singulos ulriusque sexus Christi fideles, juxta magni Concilii Lateranensis constitutionem, semel in anno, et ob id suadendum esse Christi
fidelibus, ut

Si quis

negaveritad integram

et

perfectam

non confitcantur tempore Quadrasit.

peccatorum remissionem requiri tres actus in poenitente quasi materiam Sacramenti Pa?nitenConfessionem et tiae, videlicet Contritionem
,

gesima;; anathema

partes diaut dixerit duas tantum esse Pcenitentia; partes, terrores scilicet incussos conscienet fidem conceptam ex lia; agnito peccato Evangelio, vel absolutione, qua credit quis sibi

Satisfactionem,

qua

tres Pcenitentiai

Si

quis dixerit absolutionem Sacramenta-

cunlur

lem sacerdotis non esse acfum judicialem, sed

ministerium pronunfiandi et dcclarandi remissa esse peccata confitcnfi, modo tantum credat se esse absolutum; aut sacerdos non serio, sed joco absolvat; aut dixerit non requiri Confessionem poenitcntis, ut sacerdos eum absolvere possit;

nudum

per Christum remissa peccata; anathema

sit.

anathema

sit.

Si quis dixerit,

eam Contritioncm, quK

,

l)aratur per discussionem, collectionem ct detestationem pcccatorum qua ([uis recogitat annos suos in amaritudine anima; sua;, ponderando peccatorum suorum gravitatem, mullitu-

dinem, faiditatcm, amissionem a'terntc beatitudinis, ct a;tcrna! damnationis incursum, cum

proposilo mclioris
faccre
vita;
,

qui in pcccato potestatcm ligandi ct solvcndi non habcrc aut non solos saccrdoles essc ministros absolufionis, sed omnibus et singulis
i<

Si quis dixcrit sacerdotcs,

mortali

sunt,
:

Christi fidelil)us esse

veritis

dictum

Qua'cumque

liga-

non csse verum

ct

utilcm dolorcm, ncc pra;pararc ad gratiam, sed hominem hypocritam ct magis peccatorcm, denuini illum essc dolorcm coactum, ct

super terram, erunt ligata ct in ccelo : quorum 7'cmiseritis peccata remittunttir eis; et quorum rclinucritis, rctcnta sunt : (luorum vcr-

non liberum ac voluntarium; analhema

sit.

borum virtufe (luilibetabsolvcrc possit peccata; publica (|ui(lcm per corrcpfioncm dumfaxat, si correptus ac(|uicverif; sccrefa vcro per spontaneam confcssionem; anatluMua sit.

Si quis ucgavcril Confessionem sacramentalem, vcl institutam, vcl ad salutem nccessariam cssc jure divino, aut dixcrit modum
<(

secrcte confllcndi soli sacerduti, (|uciu Ecclesia

" Si quis dixcrit episcopos non haberejus rescrvandi sibi casus, nisi (|uoad cxternam po-

JULII
litiam; atque ideo

III

ANNUS

2.

CIIRISTI

1551

415

casuum rescrvatioiicm non quominus saccrdosa reservalis vcre absolvat; anathema sit.
prohibcre,

rcpugnarc scntentifc B. Jacobi Apostoli; ideoatque a Christianis (juc cum mutari possc absque pcccato contemni; anathema sit.
,

Si quis dixerit, totam pocnam simui cum culpa remitti scmper a Deo, Satisfaclionemque poenitentium non csse aliam quam fidem, qua apprehenduut Christum pro eis satisfecisse;

anathema

sit.

c^Nox xin.
(

nam

quis dixerit pro peceatis, quoad poetcmporalem, minimeDeo perChrisli mcrita

Si

ratis, vel a

ab eo inflictis et patienler tolesacerdote injunctis, sed ncque sponte susceptis, vel jejuniis, orationibus, eleemosynis, vel aliis etiam pietatis operibus, atque ideo
satisficri poenis

optimam poenitenliam tam anathema sit.

;

esse tantum

novam

vi-

<<

Si quis dixerit satisfactiones

quibus pce-

nitentes per Christum

Jcsum peccata redimunt,

non esse cultus

doctrinam de

Dei, sed traditiones

hominum,

gratia,

ctverumDei cultum atque

Christi obscurantes;

ipsum bencDcium mortis anathema sit.

Si quis dixerit, prcsbyterosEcclesia!, quos Jacobus adduccndos esse ad inflrmos inungendum horlatur, non essc sacerdotes ab episcopo ordinatos, sed fctatc scniores in quavis communitate ob idquc proprium ExtremseUnctionis ministrum non esse solum sacerdotem; anathema sit. Promulgatum deinde decretum fuit de emendandis vitiis, moribusque ad sanctiorem vita; formam revocandis; atque in primis sancitum, ut episcopi, clerici, ac maxime, quibus animarum cura demandata cst, vita; sanctitate ac scientia sint ornati, ne eorum munus in contemptum adducatur, et iis possit illud Propheticum exprobrari, sacerdotes Dei contaminant sancta, et reprobant lerjem : utque subditi superioribus debitum obsequium deferant, ne ad altiorem gradum, vel ordines, vel dignitatem promoveri possint, si a pra'latis ob occultum etiam crimen munere pristino sint interdicti. De episcopis, qui clero carent, ac titulos in partibus infldelium sitos gcrunt, ne sine or-

B.

dinarii episcopi potestate accepta sacros ordines

Si

quis dixerit, claves Ecclesiac esse datas

tantum ad solvendum, non etiam ad ligandum, et propterea sacerdotes, dum imponunt poenas
confltenlibus, agere contra flnem clavium,
et

conferre possint, nec etiam in Ecclesiis vel monasteriis nuUius dioeceseos, vel exemptis, nisi episcoporum suorum, aut prfclatorum litteras commendatitias promovendi ostenderint. Ut episcopus quoscumque subditos suos,

maxime

sacris

initiatos, sine prajcedente exa-

contra institutionem Christi, et flctionem esse, quod virtute clavium sublata pcena ffiterna
neat;

pcena temporalis plerumque exsolveuda rema-

anatbema

sit.

DE SACRAMENTO EXTREM.fl-UNCTIONIS.

mine, ac minus idoneos a munere sacerdotali obeundo submovere possit. Omues Ecclesiarum praelati vitiis subditorum castigandis incumbcre jussi, rescisso quocumque privilegio reis concesso sublatseque litterarum conservatoriarum, quibus certi judices ad cognoscendam eorum
;

causam conslituebantur, corruptela", exceptse tamen causfe mercedis, et miserorum hominum, necnon xenodochiis, Academiis, collegiis
doctorum, et scholarium pristina jura asserta. Monachi et clerici vestium decus et lionestatem ipsis consentaneam tenere jussi, ac laicalem cultum deponere; ac si ab episcopo moniti non paruerint, muncribus suis ac dignitatibus pelli atque exauctorari jussi.
Sancitum etiam, ut qui meditato consilio aut structis insidiis homicidium patrarit, ad sacros ordines promoveri non possit, nec ullius

'(

Si quis dixerit,

esse vere et proprie

Extremam-Unctionem non Sacramentum a Cliristo

Domino nostro
tolo

institutum, et a B. Jacobo Apospromulgatum, sed rilum tantum acceptum aPatribus, aut figmentum humanum anathema
;

sit.

Si quis dixerit, sacram infirmorum Unctionem non conferre gratiam nec remittere peccata, nec alleviare inUrmos; sed jam cessasse quasi olim tantum fuerit gratia curationum; anathema sit.
,

saccrdotii stipendiis potiri; qui vcro casu,

non

ex meditato consilio, aut vim vi repellendo, hominem occidcrit, proposilo casu loci ordinario, aut ex causa metropolitano, aut viciniori
episcopo, probata re lege Ecclesiastica, solvi
possit.

Si quis dixerit,

Extrema-Unctionis ritum
S.

et

usum, quem observat

Romana

Ecclesia

vertendi in alienos subditos

Constitutum etiam, ut episcopi animadetiam atrocium

i16

lULII III

ANNUS
sii)i

2.

CHRISTI 1551,

criminum reos jus auctoritatemque

arrogent.

non

Decretum quoque
:

ne unius dioeceseos

V. Missam nec vivisnec mortuis, ut sacrificium prodesse, et impium esse applicare eam pro peccatis, pro satisfactionibus et aliis neces-

Ecclesia? in allerius dioeceseos terminos vel jura

sitatihus.
Melanclhon in Locis communibus. Calvinus de CoenaDominiet in Apologia, et Lutherus de Captivitate Babylonica.

transferantur
laicis,

ne etiam sacerdolia regularium

religiosis

sed ejusdem Ordinis

confe-

rantur.

Ad cocrcendos etiam

regulares, qui ex

VI. Sicut

nemo

uno Ordine in alium traducti evadunt gyrovagi, pronuntiatum est, ut al) alio pra?lato excipi non
possint, nisi ut in ipso Ordine, ad quem transfertur sub imperio superioris in claustro perpe-

pro alio absolvilur;

"

sic

pro alio communicat, vel nec inMissa sacerdos pro

alio sacrificium offerre pofest.

Habetur

in

Apologia Augustana.

VII.

Missas privatas, in quihus scilicet

tuo maneat, ncc aliquod sacerdotium Parochiale laicuni gerere possit. De jure patronatus Ecclesiastici nonnulla

solus sacerdos, et non alii communicant, anle et illicitas Gregorium Magnum non fuisse
,

etiam definita; promulgatumque in proximo consessu lialicndo vigesima Januarii recurrentis anni proximide sacrificioMissiB sacrosancto, et de Sacramcnto Ordinis actum iri. 60. ArticiiU hxreticorum de Sacramento sub Julio III Post Sessionem iv Missx. Pontifice Maximo arliculi de sacrificio Missae et

esse atque abrogandas, ac cum Christi instilulione pugnare, et repra;sentare magis excommunicationem, quam communionem a Christo
institutam.
Apologia Augustana Domini.

et

Calvinus de Coena

VIII.
Sacrificii,

Vinum materiam non esse hujus neque aquam miscendam cum vino
idque esse confra Christi institutioin

logis,

Sacramento Ordinis propositi examinandi theoan sint ha'retici et per sanctam Synodum damnandi. I. Missam non esse sacrificium, nec oblalionem pro peccatis, sed tantum commemorationem sacrificii in Cruce peracti, vocari autem
a Patribus translato
et
et

in Calice,

nem.

Bucerus

Apologia contra Antididagma.

et

Romana; ritum, quo secreto submissa voce verba consccrationis profeIX. EcclesiEC

runtur,

nomine

sacrificium, ctvere

in lingua vulgari,

damnandum esse; Missamque nonnisi quam omnes intelligant, ce-

proprie non esse, sed tantum Testamentum, promissionem rcmissionis peccatorum.

lebrari deberc, iraposturamque esse certas certis

Hic articulus asseritur a Luthero in captivitate Babylonica, et iiabetur in Apologia Auguslana. II. Missam non esse ex Evangelio, neque
'(

Missas sanctis attribuere. Asseritur a Calvino in libr. de Ccena Do

mini.

monias, vestes

X. In celehratione Missarum et externa signa

omnes
,

caeri-

irritamenta

sed inventam ab hominibus; neque eam csse opus bonum aut meritorium, imo in ea committi manifestam etmultipliccm idolohitriam. " Asscrtio litpc iiabetur in Apologia Augustana, et apud Calvinum et Melanctiionem. ill. P.lasplicmiam irrogari sanctissimo Christi sacrificio in Crucc pcracto, si quis credatDeiEilium dcnuo a saccrdotibus in Missis Deo Palri olferri Ciiristumque pro nobis mysa Cliristo institutam,
:

impietatis esse magis,

Miss;e

quam

officia pictatis, et

sicut Missa Chrisli simplicissima fuil, ilaquanto

illi
fit,

prim;c

omnium

Missa vicinior

et

si-

milior

tanto magis essc Christianam.

Lutherus de Captivitate Babylonica.

DE SACRAME.MO OUDIMS.
Ordiiiem non esse Sacramentum, sed eligendi ct conslituendi ministros verhi ct sacramentorum, imo, ()uod Ordo

I.

ritum

quemdam

licc

immolari, et oiJerri non aliud csse, quam illum nol)isad manducandum dari. Et Cbristus illis verhis, Iwc facite in meam commemorationem, non ordinasse, ut Aposloli offcrrent Cor-

Sacramenlum
excogitatum
|tcritis.

sil,

a viris

figmcntum csse humanum rerum Ecclcsiasticarum imlil.

pus etSanguinem cjus

iu sacrificio Misstc.

Lutlicrus de Captivilale Babylonica

lih.

dc

Urbanus Ucgiuis contra Eckium, Luther.

Ordine. Buccrus
niiiiis.

Hcformalion. Calvinus

lih.

dcCaptiv.Habylonica, lUiccrusde Ucformatione. IV. Canoncm Miss;c crrorihus ct seduclio-

Institutionum, ct Melaiicthon in Locis commii" M. Ordiiiem noii cssc iinum Sacraincnlum, iicc intimos cl motiicos Ordincs vcliit gradus (|ii(is(i;uii lcndere in saccrdolii Ordincm.
(I

nibus scalere abroganduni esse, fugiendum non secus ac pessimam abominationiMiT. Ilabetur in Apologia, et apud Zuinglium, et nulingerum, Mclancllionem in lihro contra lirivatam Missam.
,
I

CiihiiHis

iii

sualnslitutionecap. dcOrdinc

Ecclesiastico.
111.

iNuilam essc liierarchiam Ecclcsiasli-

Ms.

:inii.

\.il.

iliiin.

3l!i|.

l>.

U..

cam, scd omnes Christianos cx icquo essc sacer-

JULII
dotes, et ad

III

ANNUS

2.

CHRISTI 1551.

417

usmn

seu executionem opus esse

Yocatione magistratus et conscnsu populi, et qui sacerdos semel sit, laicum rursus fieri posse. Lutlicrus de Caplivitate Bubylonica, et

Calvinus in suis Inslitutionibus.

Novo Testamcnto sacerdoexlernum, neque polestatcm aliquam spiritualem, sive ad consecrandum Corpus et Sanguinem Domini, sive ad offeren IV.

Non

esse in

tiuni

visibile ct

Mensis Martii die xiv in oppido Bernbursub concioncm staliui Ciiristi in Cruce pendenlis magno et stnpetuio miraculo ad quatuor lioras largiter sudavit. Erant ([ui sudorem illum subinde abslergcrenl, sed rursus magna copia manavit. Mtiita' hac nostra ffitate dum regnant passim li;creses, slatuis et imaginibus
gensi
injuritu et contuineli;c pcttilanler illataj sunt,

ad absolvendum coram Deo a peccatis, sed officium tantum et ministerium pra-dicandi Evangelium, et eos qui non pra;dicant prorsus non esse sacerdotes. Bucerus super Joann. caj). vi, Lutlierus de Caplivitate Babylonica, Calviuus in Institu-

dum,

sive

nec adhuc cessatur, licel non desint id genus prodigia, quibus possunl imporluni hoinines abstcrreri. Viilenlur sil)i valde Evangelici, si ab hominum oculis Imagines Cliristi et Sanctorum removeant, nec pudet eos .kwheorum et Turcarum, aliorumque Maliomctanorum imitari veecordiam et impietatem, sed hac quoque ratione
via sternitur Antichristo .

tionibus.
V.

Unctionem nou solum non requiri

,

in
ct

Ordinum tradilionc sed contemnendam, similiter

esse perniciosam
et

Exposuere Pontifici Henricus et Carolus Brunsvicenses, iidemque Luneburgenses duces

perduellium prodiatque a Philippo Lantgravio in vincula abductos, cumque Carolus Cajsar victoriam de Lutberanis im[)erii |)erduellibus reportasset atque Lantgravius perduellionis reus proscriptus jussus esset Brunsvici principes
se insigni

omnes

alias caere-

Lulheranorum

monias, et per ordinationem non conferri Spiritum sanctum, proinde impertinenter episcopos cum ordinant, dicere, Accipite Spiritum

tione caplos,

Sanctum.

Calvinus c. xviii suarum Institutionum. VI. Episcopos jure divino non esse insti-

tutos,

neque presbyteris superiores, neque hasi

bere jus ordinandi, aut

babent,

illis

esse

commune cum

presbyteris, ordinalionesque ab

consensu irritas esse. Lulberus de Captivitate Babylonica, Calviuus libro Institutionum, Bucerus libr. Reforipsis factas sine plebis

Lutberanos contra usos antequam vinculis eos exsolverent, iniquis pactionibus impie constrinxisse, ne Lutheranae unquam seclse obsisterent, ne monasteria, et sacerdotia, vel Ecclesias a Lutheranis repeterent, et sacra vectiprislinse libertati restituere,
Cffisarea edicla niala fraude

galia blasphemis hsereseos buccinatoribus per-

mationis.

Qui arliculi discussi sunt

in Congregatio-

tum Brunsvici, tum Goslariae quae pacta conventa dolo et iiripie extorta Pontifex
mitterent,
:

nibus theologorum habitis mane et a prandio diebus vii, viii, ix, x, xi, xii Decembris .

pronuntiavit, acsacramenti inique praistiti reli-

Decima tertia die Decembris ', necnon decima quarta, et decima sexta alii theologi veritatem Catholicam contra hsreticorum arliculos adversus Sacramentum Ordinis confirmarunt. Die vero decima quinta ejusdem mensis inquiunt Acta Legatus
: ,

gione Brunsvicenses duces liberavit, qua de re litteroe xvii die Februarii biijus anni consignatae. 62. Osiandri novu7n dogma de justificatione. Inducta est hoc anno inter Lutheranos nova haeresis aucfore Andrea Osiandro, qui dum divina oracula pro libito distorquet, commentus

estjustum eadem
prBesidentes ac Patres

justitia fieri

omnes

essentialiler justus est, de cujus

'
:

justum, quaDeus impio delirio

Maximilianum

et Mariam, regem et reginam BohcmicE, qui ex Hispaniis venientesTridentum die XIII applicuerant, domi visitant, ipseque legatus eadem die a dicto rege domi etiam visitatur. XVHI, XIX, XX, XXI, XXII, XXIV, celebra-

tisque
6i.

festivitatibus

Nativifatis

Domini
:

die

XXIX Decembris discussio ipsa absolvitur

Insigiie

prodigium

in

Germania

vin-

sacramenti inique prsestiti Brunswicenses absolvuntur. In Germania insigne prodigium plures hoc anno terruit; simulachrum enim Christi in Cruce confixi stupendo sudore quatuor horarum spatio diffluxit, quo miraculo
culo

hoc refert Surius Anno mdli, in Prussia, Andraeas Osiander novum de Justificatione dogma e suo cerebro fabricat, videlicet, hominem Chrislianum eadem prorsus justitia, qua Deus essentialiter justus est, justum esse oportere, hanc vero justitiam homini inseri, etc. Contra hunc, licet alioqiii strenuus esset Lutheri propugnator, mulli Evangelici aliquot principum et civilatum Lutheranorum pracones acriter scripserunt, sed ita, ut et illi Osiandro, et illis rursus Osiander multas execrandas h.Treses impingat. In primis autem Wiltembergenses, et in
his

Melancthonem perstringit,

sic

illi

fratres

visa est

Lutheranorum obfirmata
:

in haeresi per-

tinacia ac impietas damnari, ut refert Surius his verbis

Evangelici non contenli turbare Ecclesiam Dei, etiam se mutuo lacessere et perturbare non desinunt, et quamvis tam multos haberet OsianSurius in Coiuui. hoc anno.

'

l!t

sup. p. 117. et seqq.

Sur. in CoQiiii.

A^.\.

Toia'S \\\\\\.

H.UN.

.\IV.

418

JULII

III

ANNUS

2.

CHRISTI 1551,

der contradictores Evangelicos, tamen in suam sententiam pertrahere potuit Albertum Prussiae principem, qui ejus adversarios, et in his Joa-

chimumiMerlinum insignem Evangelicum e suis flnibus exegit. Quis non rideat apud infaustos istos rerum novatores Evangelii sui doctrinam toties in novas mutari formas, easque tam diversas, atque inter se mire discrepantes? Sed

Augusti die xxvi, Ecclesife AugustanaemiEvangelici Csesaris voluntate intra diem tertium ex urbe discedere jubentur, nec usquam omnino concionari intra Caesaris ditiones. Intra
nistri

Augustam

vetat Ca;sar Lulheri

est

dogmata

doceri.

Eodem modo actum

dam
,

cum Memmingensibus,
esset partui.

et aliis Suevia? concionatoribus. Erat in iis qui-

cujus Dalila

jam proxima
ficri

dolendum maxime
liter,

est,

dum

isti

ita

in

rebus

Is petit sibi

copiam

uxoris, ut ipse vocabat,

gravissimis ludunt, misera; picbi tam miserabiac

nimium

exitiabiliter illudi .

Bnccri 7iiors cl varix opiniones : MauriAddit idem Saxonise dux Cxsari inftdus. auctor' Bucerum ha>resiarcham, qui toties conciliandaj inter Calholicos et Lulheranos concor.
63.
tiiis

Tum Atrebatensis cpiscopus cum primis eruditus ad suos conversus, uxorem iste vocat, ait, qua' scortum est. Et revera nonnisi
invisendae.

imo scortis pejores sunt, qua; vel sacerdotibus vel monachis junguntur. Horum autem profligafio mngnum omnibus ubique terrorcm
scorta,

cordia; promotaj a Cffisare obstiterat, metuque Csesaris in Angliam ditTugerat, nc pertinacise et

impietalis sua? justas daret pocnas, ad divinum tribunal hoc anno raptum, de cujus lascivia et

impietate ha?c tradit Historia. Die xxvii Februarii periit in Anglia Martinus Bucerus monachus apostata, et qui contra

Christianarum gentium usque nuptias progressus est. Audivi ego ex quodam gravi longcque doctissimo viro fuisse eum Ju-

omnium

sfeculorum

et

morem, cum

esset sacerdos, ad tertias

daeum,
cio ex

cum quandoque puerum quemdam nes. qua famina suslulisset, eum circumcidisse. lltrum autem ha;c prorsus certa sint non possum affirmare, prajsertim quod ille quoque,
et

haud dubio idem sibi quoque formidarent, potuissetque hac ratione facile populus misere seductus in viam reduci, expulsis pravis et seditiosis doctoribus, cum ecce in tanta publicffi pacis et tranquillitatis expectatione Gallife rex Ca?sari bellum movet. Mauritius deinde cum Gallo fcedus ferit, eam gratiam pro maximis beneflciis Caesari rependens ;>. Ita cum Germania; ad orthodoxae religionis culfum ab impia Lutheri superstitione revocandse spes arrideret, repente majores tumultus exorti, Christianam rem in grave discrimen adperdomiti diuturno bello Magdeburduxere genses a Mauritio duce Saxoniffi, qui Caesareo exercitui cum summo imperio pra^erat, dcditioincussit, qui
:

qui ha!c referebat, se ab Fluctuasse Bucerum in

excidisset,
Irariis

aliis
fide,

accepisse diceret
ac

ncm Mense Novembri nuncuparunt

quas Surius
'

Iiis

legibus,

postquam a vera variarum opinionum fluctibus confuisse, scribitSanderus

-

refert

Supplices a Csesare ve-

niam

mire exagitatum
:

his verbis

Post ejus obitum, regnanle regina Maria, illustris dominus Baro Pagettus, Catholicorum tunc regum consiliarius dignissimus, testificatus est se prgescntem, ac ejus apud Dudla^um

petant, in Austriacam et Burgundicam familiam nihil faciant, camerre se submittanl, Augusfano decreto postremo pareant, aureorum quinquaginfa millia pcrsolvant in usum fisci pro belli sumptu, tormcnta majora duodecim
Caisari tradant, ct

quadam

aliae

durse satis con-

ditioncs adjccfa'
nistrasse

ducem Nortumbria; inlcrprclem fuisse, cum eidem duci suam de reali Corporis Christi in sacramento prKsentiam intcrroganti, ingenue responderit, nullum merito dubitare possc, qui non dubitet dc fide Evangclistarum, non tamen is ego (sul)jecit) qui ccrto ca omnia credenda cxislimcm, qua' in Novo Tcstamento de Christo
etejusAclis scribuntur, (luancjuam ncc hactenus a])erlc negare libucrit. Ahiuc ista homini, quein scicbat non multum dc ulla religionc cssc sollicitum, liberc dixil. C;etcrum scriptione ac
libcra

profcssionc

Lutheranismum ad Angliali^iuantulum modificatum

of-

cana' scclaj
ct

normam

Nocuit Ca'sari hocbellum per se non admiLutheranus cnim Saxo pcrmisit victis, ut in Lutherano coeno ha;rercnt, qui de impia et delira superstitione defensa advcrsus Ca}sarcm inanem gloriolam aucupati sunt, quasi nefanda corum pertinacia cum Martyrum constantia confercnda csset, nec defuerc impii scriptores, qui ipsorum |)erfidia? fallaciiius verbis fuerint lenocinati, quos gravitcr rcfellit Surius Ncmo sana' mentis dixcrit cos laudem vel gloriam mercri, qui ob perlinaciam ct rebcllionem proscripti a C;csare suo cxcmi)lo alios quoque ad rebellandum invitent ".
; :

tcmperatum usquc ad morfcm tcnuit . Kedaclis sub jugum Magdcburgcnsibus

64.

Ecclesiastici

septonviri

rctincutur

in

Concifio u Pontifice.

Porro Mauritius princcps

fusum

rum plurcsconcionalorescxurbibus
quod scditionuui
faccs acccndercnt,
in pervicacia contincrcnt, narrat

cssc Lulhcranis lcrrorcm ingcntem, quopulsi sunt,

populosque
:

pra'sidiarias Magdeburgonsium copias cx urbc cduclas suo cxercifui conjunxisset, parti triumphi gloria elalior novamoliri in Copsarcm

cum

Surius

'

Sur.

inComm.
riuiir.

lioc

nnno. Jac. Aug. Tliuan.

I.

viii. Nalal.

Co-

<

Sur. in

Comm.

Pander.

lie

Scliism. Angl.

1.

ii.

p.

273.

mcs. Ludov.

JULII
cocpit,

III

ANNUS

2.

CIIRISTI 1551,

i19

ad

quam defectionem

Lutberani concio-

fore speramus, ut

uatores sccta! suaj confirmanda^ propaganda;que cupidissimi cum variis arlibus adversus Caisarcm incitaniiit; is vero cum turmas iu liyberna
duxissef, dispersa^

pere bortamur, et

ipsi etiam speretis magnoquoniam Concilium OEcume-

nicum

vcstra in priiuis pncscntia et auctoritate prosperos adliuc babuif progressus, pro singu-

cx per Tburiugiam
miiilari
liceiilia

et

finitima

loca

lari prudeiifia

ac piefafevestra cogitetis

volumus

grassari, et varias

excursiones agere coeperunt, gravioraque mala Catiiolicis pr.xnJandi cupidine intulerunt, qua; cum Moguntiuo et Treverensi arcbiepiscopis relata essent, ii de Tridento ad sua tueuda deserendo cogitarunl, Ponlificcmque de tota re certiorcm fecere. At Juiius cum eos motus pru'

ne ipsius Coiicilii, tain exoptati omuibus nalionibus, et ab ipsa pr;Tccipuc Germania efflagitali, ct in quo orfliodoxai religionis, atque ofii, et
tran(|uillifafis universai reipublica! Cbristianae

stabiliendie spes certissima reposifa esse debet,

causam
,

dcseratis.

Neque enim dubifandum

est

dentia atque
pra;fideret,

auctoritate Ca;saris sopitum

iri

coitionesque iu Ca!sarem conflatas ignoraret, eos prajsules ut perstarent Tridenti hortatus est, ne ex eorum, et aliorum prgesulum discessu Concilium dissolveretur, eximiaque asserendiB suo splcndori Germauiae contra novatorum fraudes consilia evanescerent. Sumerent interea animos, Csesareo imperio eos

quin ex veslro discessu, tam sanctum, tain salutare tam necessarium opus (luodammodo tifubare incipiat, cum vester adventus ei tantum attulerit adjumenti, atque ut eo libenlius permaneatis, et Concilii ipsius Acta securiore animo prosequamini, illud sciafis volumus ad omnem periculi metum funditus tollendum quid facere debeamus moneatis, neque ante unquam desiimus in praesentia nibil a nobis
prffitermitfi nequeofflcii,

tumultus compositum iri. Venerabilibus fralribus Moguntino

verensi arcbiepiscopis,
princij.ibus electoribus.

neque

sedulitatis,

quo

et

Tre-

inter Cbrisfianos principes pax et grafia reconcilietur,

sacri

Romani imperii
etc.

gnitafe ac misericordia,

quam immensa praepotentis Dei benicum in ejus manu sint

Venerabiies fralres, salutem,

filii

Magnam
di-

nuper nobis molestiam attulerunt

lecti

littera;

ram

Marcclli

cardinalis Crescentii legati

regum corda et consilia, brevi successuconfidimus. Quamobrem, si, ut nobis persuademus, fraternifates vestr publicam Cbristi
ipsa
nosfri, et Catholicffi religionis cau-

nostrietvenerabiliumfratriim pnelatorumsacro OEcumenico Concilio pra^sideutium, per quas

certiores facti

Redempforis

sam quibuscumque

privatis vestris rationibus,

sumus novos quosdam motus

in

finitimis fralernitatum
locis, concitatos,

vestrarum Ecclesiarum

detrinicntis et

exquibusjam etalia; Ecclesiaj cajamitatibus non mediocribus

quibus etiam absentes, ipso praisertim Caesare adjuvante, prospicere poterilis, potiorem duxeritis, praeterquam quod et ipsius Dei gratiam promerebimini nobis etiam, qui vos paterne
,

Moguulinaj et Trcverensi grave imminere periculum, in tanta famen ac tam inopinafa re, ea nobis occurrit consolatio, quod cum cbarissimus in Cbristo filius noster Carolus imperator Auguslus unus omnium tam liostra quam Patrum memoria maximus et poaffeclai fueriiif, et ipsis

diligimus, vestrumque
tisfacietis.

honorem quantum cum

sa-

Deo poferimus augere cupimus, plurimum

Hxc

erant, quae pro

summa

nostra

tentissimus lianc

causam uon solum communem, sed etiam propriam exisfimare debeat,

ejus ojjibus, consilio, etauctorifate facile bujus-

modi tumulfus sedari et extingui posse speramus, ad quam curain eum omnes cogitationes suas conversurum minime dubitamus, cum ut
nobilissima' illius regiouis incolumitati consulat, tum uta suo ipsius imperio banc tam sedi-

vos cbaritate vobis scribeuda habuimus, illud ut vos admoneamus, supervacaneum ducinius, ue scilicet quicumque rerum eventus fuerit, aliquid de discessu vesfro, inconsulto Ca?sare, et contra ipsius sanctae Synodi sententiam pernicioso aliorum exemplo statuatis, reliqua cum ex ejusdem dilecti filii nostri cardinalis Crescentii legati^ tum vero ex Petri Camajani,
in

nam

quem etiam bac ipsa de causa ad Cajsarem mitfimus, sermone plenius frafernitates vcstraj cognoscent. Datuni
intimi cubicularii nostri,

tiosarum facfionum pestem arceat, quod illi baud quidem difficile fore arbitramur, cum illam nefariam tumultuariorum militum manum, nulla certa rafione subnixam, furere ausam iutelligamus, quare per se ipsam dilapsuram,etejus omnes conafus brevi in irritum casuros facile ut credamus adducimur; vos quidem, frafres, cum ex iisdem lifferis acceperinius in animo babuisse isfbinc disccdere, ut
Ecclesiis vesfris

Romae apud Sauctum-Petrum

bris MDLi,

die xxiv

Decem-

anno u

(w. Majus constantiaj specimen explicabat archiepiscopus Coloniensis, qui cuin divina humanis pneferrct censuit insistenduin cele,

brando Concilio
nii

sprefis bellicis tuinullibus,

cum

antiquius esse deberet orfbodoxa; religionis

restifuendffi, et

pravorum dogmafum corruptein clero

:

larumque, qux

juvante
111.

opem ferrelis, talem divina clementia earum seditionum exitum

lib.

rum

sollicifudine
'

irrepserant, dclendacujus forfifudiuem ac pia

consilia Julius

bis litteris

commendavit

'

Jiilii

tiiev. IV. sig. uiiin.

2882. p.

1882. p, 297.

420

JULII

III

ANNUS

2.

CHRISTI 1551,

Venerabilifratri archiepiscopoColoniensi,

sacri

Romani imperii

principi electori.

Venerabilis fraler,

salutem,
ex
et
litteris

etc.

Magno
fra-

cum Turca in Christiani nominis perniciem fcedus iniisse. Sed nostri antiquiores et justiores multo causas adducebant, Csesarem
ctiam

cum gaudio accepimus

Crescentii legali nostri,

dilecti Olii

venerabilium

trum prtelatorum sacro OEcumenico Concilio prffisidentium, fraternitatem tuam turbulentis tumulluariorum militum motibus a prosecutione ipsius Concilii, quod tua in primis prJEsentia
et auctoritate

cum Aquitania seditionibus arderet, misso Burano cum Anglis cgisse, ut Burdigalensium tumultuanfium tutelam susciperent, et jus, quod in Aquitania armis amiserant, jure
videlicet,

recuperarent, pace ante biennium cum Anglis facta, Santandreano e Britannia redeunti insidias tetendisse, et quasdam e nostris naves per Belgas intercepisse, Helvetios quominus cum rege foedus renovarent sollicitasse. Sebastianum

optimos jani progressus

decrevisse, publi-

habuit,

minimediscedendum
Dei
et

camque

Catholicse religionis

causam

privatis suis rationibus

potiorem duxisse, qua

Vogelspergum quod

regi militasset prius tor-

in sententia etsi pro tua

summa

singularique

permansurum omnino conquopossumus, animi nostri affectu hortamur in Domino, ut quod liactenus de eodem Concilio promovendo, et ab
prudentia
et pietate
te

fidimus, tamen

majori,

mentis cruciatum Augustse in imperii comitiis, non sine regis ignominia securi percussisse cum de interceptis in Belgio quorumdam negotiatorum navibus apud Mariam Pannonia? reginam querimoniainstitucretur, legatum eo regis
:

eo non recedendo pie et sancte cepisti consilium, in eo ut laudabiliter pergas ac persistas, nam prwterquani quod hujus facti constantia divinam gratiam promereberis, nobis etiam qui te paterne diligimus, tuumque honorem quan-

nomine missum, jure gentium violato, in carcerem conjectum, et perverso ordine bonanoslrofisco adjudicala fuisse, postremo CcBsarem Carolo Marillaco Venetorum (in Britannia, scilicet minori) episcopo apud ipsum oratori injuriose interminatum, fore ut, si res ad arma deveniret, regem ad minimi ex suis conditionem redigeret . De Lutheranorum, qui instar maniacorum in Cffisarem consurrexere, quod mania; ipsorum mederi, eosque opera Concilii ad cultum verae

rum Antuerpia;

tum cum Deo poterimus augere cupimus, plurimum satisfacies, reliqua cum ex dicti cardinalis et legati, tum vero ex dilecti filii Petri Camajani cubicularii nostri intimi, quem deserenissimum Ca?sarem mitlimus, sermone uberius fralernitas tua cognoscet. Dat. Romtc apud Sanctum-Petrum die xxiv Decembris MDLi, anno ii . 66. Exardescente itenim bello inter Carohim et Henricum regem, Turcx victores evadunt. Aucti sunt in dies tumultus, adeo ut proximo
dita opera ad

religionis traducere niteretur, beIIo,diccturproin Chrislianos grassationibus agendum est. G". Adhsesit quidem Gallo regi maxima invidia; fax, quod Turcam ad invadendam Ca>saream ditionem concitasse crederetur ', Angelus cnim Massarellus in Diario Concilii Tridcntini XVII Julii, ex litteris nuntii Apohaec tradit
:

ximo anno, nunc de Turcarum

vere ii tres archiepiscopi electores discedere Tridento coacti fuerint, et Concilium dissolutum sit ob conjurationem ab Ilenrico rege et princi|iibus Lutheranis adversus Cscsarem conflatam, bellum(|ue difficilius inter Gallum et Carolum V incanduit, cujus causam et culpam vicissim illi a se in ffimulum transtulerunt, ut

stolici

apud Venetos habetur classem Turcicam,

qufe nonaginta tribus triremibus, viginti navibus, el triginta myoparonibus constat, intrasse jam Mare-Adriaticum, jamque ad damnum Ca;a rege Gallorum,

memorat Augustus Thuanus his verbis " Alter in alterum culpam rejicicbat, nam
' :

sariset Pontificis sollicitatam, ductam et alitam quod certe valde mirum cst,
ipsi

Ceesariani ultro nos Octavii tulelam suscepisse criminabanlur, non tam supplicis defendendi, quam belli in llalia, atciue adco inter Christianos cxcilandi causa, ob id ipsum sollicitasse imperii ordincs et principes, ut a CiTsare deficercnt, ncquc in Concilium, quod ipsorum rogatu Cajsar ad sarcicndam Elcclesije concordiam

Gallorum reges semper fuerint dcfcnmeruerunt nomen illud Christianissimum, nunc autem videntur coiilra Pontilicem arma sumcre,
sores Pontificum ct Ecclesia^, ob qua;

cum

cocgisset(id cst cogcndum curassct) consentirent missislcgalis, qui contestarcntur, et illud

Turcas ad vastaiidas Chrislianorum ditiones dcducerc . Verum utiil res fuerit, Turca in omncs occasiones invadcndi Christiani impcrii provehendarumquc rerum suarum occasioni amplissima; erant, accenso jam inlcr Chrislianos acer-

pro irrito illos habituros dcnuiiliarcnt. Addebantet nuiier Rrissaccum, ut belli occasionem
qua;rcret in

rimo

isto

civili

bello.

PivTfecfus cst a

Soly-

Subal|iina regionc

cccnobium

(juod Barg;e pagi a Ctesarianis custodili ditionis

est,

et

(|uod nos

occupasse, ct fcstinato operc nunc munire, summa invidia oncrabat, mipcr

Aiig.

Sinamus, qui cxpostulavit dc violatis supcriore anno a Cocsare induciis in Africa atque Aphrodisium, Singulum et .Monasferium sibi rcstiluenda cxegit, cui respon-

manno

classi barbaricrc

'

Ilisl.

Tiirc.

iii

'

l.Hii.

Thuan.

1.

viii.

Kaiellus Aug. Tliuan.

Soljm,in. Sur. in C.omni. lioc anno. Lud. Guicc. 1. vii. PUr. Conc. Trid. p. 41".

JULII

III

ANNUS

2.

CHRISTI

1551.

421

sum

est,

prius a Dragiite archipirata inducias

;

stro Hospitalis Sancti-Joannis Hierosolymitani.

68.
'<

fuissc violatas

at iile

primiim inMessanrc con-

Dilecte

fili,

salulem,

ctc.

In

hac Trite,

specfuni se dedit, dcin ad Calanam dcflexit,

polis dedilione, (|iiam Turca' oblinuerc de

Augiistamque oppidiim supra Syracusas diripuit incenditque, moxqiie Melitam insulam tenlavit, mctuensquc Ciesaream classem, reductis in naves tormentis Corcyram insulam longissime dislantem mox terrorc oppressit, Sinuessanus enim prffifectus metu fraclus deditionem nuncupavit, ac sex niillia capilum Christianorum supra quingenta servitiiti Turcica; mancipata sunt. Admisit tunc miserandum facinus Siculus, qui uxorem acfilias duas nubiles peremit, ne stuprarentur a Tiircis, armatusque in

ac de

istorum nobilium et rcligiosorum hominum convenlu |)ro noslro officio anxii valde sunuis veremur enim, ne si ipsi Turca' plurihus
;

tum

vcteribus, tuiu recenlihus vicloriis clati, ct

instruclissima' classis viribus confisi ad vos ex-

pugnandos se converlanl, voto impio suo, quod Deus prosua pietate prohibeat, potiantur, quamobrem quanti momenti, discriminis ct praijudicii
toti

reipublicie Christiana; foret,

si

tu et

CcBleri fratres tui in

deveniretis

manus tam immanis hostis consideranles vohisque omnihus

,

medium Turcarum globumsc

conjecit, ac csesis

aliquot hostibus ca-sus est. Elalus ea victoria Sinamus in Africam vcla obvertit, ac Tripolim,

quam

Hierosolymitani equites tuebantur, ador-

tus est. PrKerat urbi Gaspar Valerius eques, Al-

consultum iri pufanles, si ipsam classein isthic omnino non expectantes, quando pra'sentium tcmporum sa;vitia aliter vos juvare non possumus, mitlimus ad te dedila opera prsesentium exhibilorein, volumusque, ac tibi in virtute sancta!

iobrox mililari peritia conspicuus

virtute Barbaricos impctus elisit,

aliquandiu
suc-

obedientia;
et

mandamus,

ut relictis ad tule-

demum

lam

defensionem

istius loci militibus, et iis

cubuit,

cum

cella?

prompluaria> magister pro-

vestri Ordinis, qui tibi praisertim

ditor et apostata Cabillonensis docuisset Tur-

qua parte minus communita tormenta cas libranda essent. Conlulit se ad castra Turcica Aramontius eques, Galli apud Turcam regis orator, ut Sinamum a Tripolitana obsidione precibus abduceret scd illi a Sinamo respon,
;

sacramento obstrictos in Rhodia deditione nunquam arma iu Turcas laturos, eos vero fldei defuisse, ac in Aphrodisii expugnatione
est,

sum

subsidiaria

arma

Ca;sari tulisse,

demum cum

Hispani propugnanda> Tripolis despondissent animos, deditionem fecere XVII kalendas Septembris conceptis certis legibus, qua? mox a Barbaro victoria insolescente violatse spoliati enim omnibus fuere equites addictique servituti. Mauri vero milites ducenti trucidati, quod pro Christianis arma geslasscnt. Demum Aramontius ducentos religiosos equites Gallosliberavit, Hispanos, pretio soluto, catenis exsolvit. Verumtamen graviores quereke in Aramontium fusae, quod Tripolis dedenda; auctor fuerit, nec minores de summo equitum magistro jactata;, quod rogatus initio, ut Tripolitanis auxilia sub;

a>lalis robore videbuntur, offerente se occasione tuto navigandi, una cum consiliariis et cfflteris tui Ordinis isthinc abeatis, et vel Syracusas, vel Messanam vos conferalis, unde isti loco subvenire pro lemporibus nohis vobisque servatis et rerum necessitate ac liberis, facilius erit. Nos vero interim dum ha!C ad vos scribiinus, et Neapolis et Sicilla; viceregibus significari fecimus, ut in locum illorum, qui isthinc discedent, ad vos armatos milites mitlant, quod eos facluros omnino speramus. Ne autem aliquis ex tuis sein hoc excusare possit, tibi ullra ordinariam, quam in istius Ordinis homines auctoritalem habes, quod no-

ad obsistendum

ipsi classi apti

stra auctoritatc

volueris, ut
loci

tam illis, quos tecum ducere lecum veniant, quam illis, quos ad
et

defensionem,

sueris, ut remaneant,
lata; sententiffi,

custodiam opporlunos censub excomaiunicationis

et
et

ac

suarum pra^ceptoriarum,

quarumvis dignilatum,

mitterel, id facere detrectaril, ne .Melilam pra;sidiis

heneficiorum, et officiorum, antianitatumque amissioni^ ipso facto per eos incurrenda, et sub quibus aliis tibi visis poenis prwcipere et mandarc possis, facullalem auctoritale Apostolica tenore pra'sentium conce-

exueret

tantus vero

terror offusus est

principi, ut
illo

equitum Hierosolymitanorum
stri

cum

Solymannum de exscindendo universo

Eque-

Ordine conjurasse opinaretur, transferendi Messanam vel Syracusas conventus illius Ordinis consilia iniverit, de quihus factus certior
Julius,

cum infelici bello Parmensi distractus nulla Melitensibus auxilia transmittere posset,

dimus, non obstantihus, etc. Dat. Roma; apud Sanctum-Petrum etc. die xi Septembris mdli, anno ii . 69. Excitati in Transylvania et Polonia motus. Non discedendum esse Melifa ob graviores causas postea visum est, ne Equester ille Ordo dissolveretur, gravissima vero damna a

summa
leris
:

auctoritate

ejusdem Ordinis principem

subjectis
lit-

ad rem conficiendam instruxit

Dilecto

filio

Joanni de

Omedes Magi21S.

'

Jul. III.

1.

IV. brev. sig. iium. 2SSL'. p

Turcica classe fuisse illata, ac plura oppida capta, vastala, incensaque, ac plura Chrislianorummiserorum niillia in servilutem crudelissimam abducta, deplorat Ponlifex aliis litterisexeunte Novembri exaratis, instruclosque a Turca ingentes bellicos apparatus, ad gravius bellum prcximo Vcre inferendum. Caiterum in Transyl-

/i22

JULII

III

ANNUS

2.

quffi

CHRISTI 1551,
ad tua vel ornamenta vel

vaniam conversos impetus Turcicos visuri sumus, in qua etiam superiore anno concitati
luerant gravissimi molus, ad quos compescen(los cum Georgius Martinutius regis procurator
in
tisset,
al)

commoda
xx

perti-

neant,

uUo

loco pra;lermissuri simus.

die

Datum

Roma? apud Sanctum-Pelrum

Ponlificatus nostri

Julii mdli,

anno

ii

perduelles sine judiciario ordine animadvercontrnxissetque censuras Ecclesiasticas,

Detulit vero Isabella regina

slini oratoris

una cum
'

filio

puero demissa obsequia Julio Pontifici Auguopera, ac vicissim Jnlius

iilam ac

earum

religione exsolvi

flagilavit,

subjecto
'

casu proposito, quem repetit Pontifex Georgio episcopo Varadierisi. In his periculis et tumultibus, in quibus ob varias Turcarum incursiones, tu et islud re:

puerum regem paternis officiis semper complexurum se spopondit, eorumque fidem et observantiam in Apostolicam Sedem commendavit
;

suscepta vero

consilia

de

Transylvanis

cum

gnum,

in

iEstale versati estis,

quolocumtenenses, proxime prailerita cum quidam ejusdem regni

Germanis conjungendis in Turcas ita provexit Georgius, ut pueruni regem Transylvania; in tutelam Cajsaris ac Ferdinandi contulerit, Turcicamque servituti funesta; non disparem abjecerit, ex quo Ponlifex maxime recreatus Georgio
subjectis litteris gratulatus est
-,

factiosiiiominesarma contracomminiemhostem nollent, magnamque seditionem eorum opera in maximain ejusdem regni cladem excilarent, ne malum id longius serperet, priusquam jure de illis statutum esset, capitis supplicio eos affici jussisli, ex quorum morte cum tua te conscientia urgeret, cum a celebratione Missarum, tum ab aliis episcopalibus ofticiis abstinuisti etc. Dat. Roma; xxv Februarii mdli,

sumere

cum rem

Chri-

slianam ea ratione in Transylvania contra Turcicas insidias viresque assertam putaret ac

,

dignitati illius amplificanda; se

significavit
71.

operam daturum

Venerabili Iratri Georgio episcopo Va-

anno

ii

radiensi.
potestati,

Restitutus est a Julio prislina^ episcopalis

muneris exercendi

cum autem

novi

tumuUus in Transylvanla coorli essent, ille ad infringendam Turcarum tyrannidem vires suas cum Ferdinando rege conjungere decrevit, ad quod sequendum consilium mandandumque
' illum hortalus est Georgio episcopo Varadiensi. 70. o Venerabilis frater, salulem. Cum antea perspecta nobis esset tua in Catholica religione tuenda fides atque constantia, non mediocriter, quam dc tua ])rudenlia ac pietate ojiinionem semper hahuimus, nuper confirmarunt littene

operi Pontifex
Fralri

Venerabilis frater, salutem, etc. Magnum nobis gaudium attuiit, quod ex aliquot nuntiis et nuper ex fraternitatis tnsi lilteris cognovimus, in tuenda charissima in Christo fllia nostra Isabella regina, ejusque illuslri filio te valde rectum et salubre consilium cepisse, effeclumque esse, divina adjuvante clementia, ut per tuam fidem ac prudentiam regnum istud, quod e truculenti hostis faucibus alia nulla ratione eripi posse videbatur, firmissimos et fidelissi-

mos

tutores

serenissimum Cffisarem, cjusque

fralrem Ferdinandum Ronianoriim regem nactum fuerit, cx pulcherrimo itaque hoc tuic fra-

etnuntii, exquihus inlelleximus

te in turhulentissimo islius provincia' tumultu cum charissimo in Christo filio nostro Romanorum rcge

perpetuam ipsius in Christianam rempublicam pietatem agnovimus, et ex luis

lernitalis facto

omnes vires opesque tuas, ad optimam causam defendendam contulisse. Ac sanecum egregiam virtutem tuam et |)ietalem magno|)ere laudamus, tum vero etiam horlamur, ut quod a te
consilium pie fortiterque susceptum est id omni cura, labore, conlenlione prosequare, qua scilicct nohilissimam et o|)ulenlissimam Pannonici regni parlem, quam (luidem tua i)olissimum opera et consilio reliquam habemus, ab impendente hairelicorum atque inlidelium tyrannidc defendas ac tueare, id(|ue tibi haud omnino dinicile futurum arhilramur, adjunctis prajserlim i|)sius regis Fcrdinandi auspiciis et copiis cjusmoiliautem bei)eficium, si, quemadmodum si^eranius, in Christianam rempubli,
;

erga nos ac observantia- plenissimis quanlo animi aifectu et devotione hanc sanctam Sedem colas, facile perspeximus, ut pergas autem in islo regno, tam coiitra hretilitleris officii

corum

perversitatem,

quam

infidelium liostium

insidias et conatus Orlhodoxani religionem et

fraternitalem tuam ut nobis necesse ducimus, cum virlute et constanlia tua freli iiihil dubilemus novis te semper meritis ca-tera accumulaturum illud cerle nobis erit pranipue curK, ul ruin i^rimum res aut tempus nohis facuUalem deileril augenda" el amplilicaiKkc dignitatis, non minorem (luam de tua rationcm liahitam intelligas. Datum Roma> apud S. Pelriim die x Octo-

Catholicam fidem

tueri,

cohortemur

nihil csse

bris MDLi,
~i.

anno

ii

cam

conluleris,

cum

salis tua' in Ciiristuni pic-

tali ct officio feceris,

tum

vei'o

ah omnihus

Ciiri-

Ornavit paulo post Georgiuni, ut dc rc C.liristiana optime meriluin, Pontifex cardinalitia

stianis principibus, et a iiobis in priniis taiilam

purpura, Fcrdinaiulo rege

eum honorem
lib. iv.

ipsi

eo

nominc graliam
,lii1.

iiiieris,

ut nihil sane

eorum
'

I.ih.
I>,

IV. lircv. p.
2!)3.

2:t;i.

'

Julii

III.

brcv. sign. liHOi.

III.

lih.

hrcv. sip.

num.

2,ss:i,

p.

:i:i

|).

H8.

2m.

JULII

III

ANNUS

2.

CIIRISTI

ir),')!,

423

deprecante a Pontifice, qiia de re hajc memorant Acta Consistorialia " XII Octobris fiiit consistorium in quo SanctitasSna ob reIij,Monis zelum, et singuiarcm docfrinnm, cl quamplurimas alias virtutum dotes, quibus frater Georgius episcopus Waradiensis insignitus erat, sperans illum Sedi Apostolica* quamplurimis de causis forc maxime proficuum, eumdem Georgium episcopum absentcm in S. I>. E. presbyterum cardinalem de
' : ,

Georgius, dum vixit, in Transylvania extinxerat, pullulare et grassari ccrpcrunt, tofaquc regio, sublato illius defensorc, Turcicis excursionibus cvastata fuit. lU vero Ferdinandiis ab Iioc scclere sc purgare curaverit jiroximo anno dicetur. Ca5terum non pra^termiltcndum videtur, vcrsum prodigio, divinsvque ascriptum justili;c, quod in ca arcc, quam in eversi monasterii ruinis magnis molibus extruxerat communicratque, caisus sit, cum eam calamitatcm pulsus iniquc abbas
illi

fratrum consilio creavit, etc. in XVI Oclobris mdli fuit consistorium, quo fuit decrelum, ut mitterentur per unum ex Sanctitatis Sua^ camerariis, et biretum et pileus rubeus reverendissimo domino Georgio cardinali noviter creato cum indulto, si ei videbitur, utendi vestibus rubeis et pavonatiis, et aliis indumentis, quibus cwteri cardinales, qui tempore su assumptionis ad cardinalatum presby-

imprecatus In Polonia

esset, vel prwdixissct.

cum Sigismundi Augusti

regis

sua venena diffiidissent, mox in eo regno tumultus coorti sunt, ad quos comprimendos a Pontiflce episcopus Camcrinensis internuntius fuit decrctus. Sopitsevero ha;reseos flamma', dein vehementiusin eo regno exarsere,
facilitate haeretici

ut dicetur inferius.
74. Aiictiis

seu clerici sseculares erant, utuntur, dummodo tamen habitum suum regularem subtus
teri,

est affecto

cardinalinm mnnerus. Auctum anno cardinalium collcgium, addictis

deferat.

eam dignitatem pluribus viris amplissimis, quorum nomina ac titulos referunt Acta Consiad
storialia

' :

die xvi Novembris wdli, fuerunt reverendissimi domini Georgii cardinalis Transylvanise datfe in castris^ quibus significabat res versari in maximo discrimine, diemque fatalem publici conflictus adversus Turcas de proximo imminere. Et propterea supplicabat Sanctitati Siia", ut procuraret pacem fieri inter principes Christianos, unde Sanctitas sua decrevit, ut celebraretur Missa in Basilica S. Petri die Dedicationis dictse Basilicte pro pace et conservatione Christianitatis ab infidelibus, cum induigentiis et remissionibus solitis . 73. Diim inTurcas apparat arma Georgius, ab ffimulis contrucidatus est, ita repente meliorum rerum spes in contrarios eventus conversae

Romfc

lectae liltcra!

die Veneris xx Novembris mdli fuit consistorium, in quo Sanctitas sua de reveren-

Romje

dissimorum DD. consensu creavit

meorum
et

consilio et

unanimi
:

presbyteros et diaconum cardinales infrascriptos R. P. D. Christophorum episcopum MassilienS. R. E.

assumpsit in

sem, R. P. D. Fulvium de la Corgna, R. P. D. Michaelepi arcliiepiscopum Matheranensem, R. P. D. Joannem Riccium archiepiscopum Syponti-

Joannem Mercurium archiepiscoR. P. D. Jacobum Puteum archiepiscopum Barensem, R. P. D. Alexandrum Campegium episcopum Bononiensem, R. P. D. Petrum episcopum Fanensem, R. P. D. Fabium
R. P. D.

num,

pum Messanensem,

nam Ferdinandus non tueri pupillum regem Trnnsylvanum, sed in regni possessionem, exuto pupiilo, induci affectabat, cujus immodicaj cupidilatis vitio Hungariam in Turcicam servitutem prolapsam jam ante vidimus, cumque vivo ac spirante Georgio cardinale votorum compos fieri non posset, Ferdinandi duces, qui Georgii potentiam ferre non polerant, circumventum calumniis, quasi Georgius Transylvaniam sibi subjicere, oppressoque pupillo in Turcarum clientelam transvolare niteretur aspernatusque pileum cardinalitium regium diadema affectaret, illum insidiarum ignarum
fuere,
, ,

Mignanellum episcopum Grossetanum,

R. P. D.

Joannem episcopum Tropiensem Pogium, R. P. D. Joannem Baptistam Cicadam episcopum Albinganensem, R. P. D. Hieronymum Dandinum episcopum Imolensem presbyleros, R. P. D. Aloysium Cornelium, magnum commendatorem
Cypri.
Romre die Sabbati xxviii Novemb. mdli, consistorium publicum propter cardinales

fuit

exeunte anno XIV kal. Januarii ingeminatis vocibus Jesum inclamantem, carniflcesque suos fratres appellantem inhumanissime obtruncarunt, ex cujus cade, cum Ferdinandus res suas augere pularet, magis attrivit, nec enim Transylvaniaj regno potiri potuit, sed Transylvani illud pupilloasseruere tum vero hsreses, quas
:

noviter creatos, in quo recensuit Sua Sanctitas merita uniuscujusque illorum cum pluribus devotis monitionibus, quibus peractis, et in similibus servari solitis observatis, illos ad pedes, manus et osculum benigne accepit, ac coram eo genibus flexis constitulis imposuit galerum rubeum super singula capita eorum, dicens verba solita. IV Decembris eis aperuit os, id est, contulit fandi auctoritatem, et annulis pretiosis et
titulis

eosdem donavit;

tradidit

nimirum Eccle:

siam

S.

Praxedis Christo|)horo de Monte

.Ms. card.

Eccle-

Lib. VI. sig.

Conc. Ms. card.

num. 2885. p. 106. Panvin. Spadrc sih. num. 134. p. 13.

in

Julio

III.

Acla
'

AclaCons.

^pada; sig. num.

134. p.

7:j.

424
siam
S.

JULII
B. Marise in Via Fulvio

III

ANNIJS 2.

CHRISTI 1551.

Corneo, Ecclesiam

Baibarse,

quam

in

tit.

Presbyt. card. erexit,

qui Indiarum Apostoli nomen promeruit, cum, Ecclesia Japonica constituta, fidem Sinensibus
infcrre cogitaret, reversurus in Indiam pro Apostolica ea expeditione instruenda cum Bur-

Joanni Andrese Mercurio card. Messanensi, Ecclesiam S. Lucife in Silice Alexandro Campegio, Ecclesiam S. Clemenlis Joanni Baptisla; Cicadae,

gensis regis legato, qui proregi

India; ferebat

Ecclesiam
S.

S. MatthiEi

Hieronymo Dandino, EcEcclesiam

,

dona

conscendit

navem Novembris mense,

clesiani S. Theodori Aloysio Cornelio,

Anastasire Joanni Pogio

His addunt Acta

'

proximo anno de Seba-

stiano Pigiiino archiepiscopo Sypontino.

<<

Romffi die Lunfe xxx Maii mdlii.

Cum

alias

Sanctilas sua de reverendissimorum consilio et

assensu Sebastianum Pighinum archiepiscopum Sypontinum, tunc absentem, in S. R. E. cnrdinalem creasset, et ex certis causis illius publicationc ni penes se retinuisset, eumdem Sebastia num arciiiepiscopum presbyterum cardinalcm fore et esse pronunliavit . Afflic75. Urbs graviore annona laborat. tum fuisse ineunte anno populum Romanum graviore annona, flebilibusque vocibus efflagi-

hujus saeculi quinquagesimo primo. Ex Japonia Matthffium et Bernardum indigenas a se baptizatos secum deduxit, simul specimen gentis Japonicae, simul idoneos majestalis Christianae spectatores. Romain deinde missurus in eo itinere onerariam navim undis psne obrutam suis precibus servavit et quod majus, scapham tempestate abreptain divinitus ad onerariam reduci impetravit, ita simul et in oneraria et in scapha a vectoribus cerneretur, quam rem miram, et paene fidem excedentem ila narrat Tursellinus '. Mendes Pintus Lusitanus hone-

comes Francisci peregrinationis ex Japonia in Sinas, et periculi socius fuit, is auctor est, reduces illos in onerariam receptos,
stus et gravis,

tasse a Julio, ut ea levaretur,

subventumque

illi

fuisse refert

Angelus Massarellus,

nam

constidi-

tuto pra^tio jussit

frumenlum

adliibila vi

vendi ab iis, qui illud condilum tenebant. 76. Instaurata Academia Ingolstadiensis. CohDrmata sunt hoc anno a Julio Tertio Colo-

nauta scaphani inanem jam ac relisubmovere, inhibuisse clamantes, nt manum prius Xaverio porrigeret, qui adhuc in scapha resideret. Respondenti nauta; Xaverium in navi esse ac fuisse ante ipsorum reditum, certatim illos affirmasse, nimirum quandiu
vellet

cum

gatam

niensis Ecciesiaj privilegia, qua; a pluribus Cae-

ipsos in scaplia tempeslas agitasset infesto va-

saribus

nimirum aFriderico
III,

II,

abAlberto rege,

a Carolo IV, a Friderico

ac

demum
:

a Ca-

gantes niari Franciscuin adfuisse, cunctosque solantem, et ad spem salutisexcitantem scaphae

rolo V illi collata fuerunt, cui PontiDcio Diplo Dat. mati hac temporis nota adscripta est

Romre xiv Maii

.mdli,

anno n

Instaurata est

eodem anno

Ingolstadiensis

Academia ab Alberto duce

Bavariae, ut in ea sa-

cerdotes theologicis scientiisad disculiendas offusas ab hajreticis tenebras excolerentur, cujus

pium consilium Pontifex

davit

:

his litteris

commen-

Alberto duci Bavariae. Nihil ad honorem Dei aptius ad reipublica- salutem cominodius, ad tua; nobilitatis gloriam a te fieri potest i^rieclarius, quam ([uod in locis tuis doctoruin et Calholicorum virorum quasi seminariuni fiat, ex quibus lapsa religio, et diminutus in Gcrmania sacerdotuin numerus rcparari possit, ctc. Dat. Roma; xv Februarii
,

cursuin ad onerariam direxissse, tuin demum intellectum est Francisci pro iis supplicantis speciem eis praesto fuisse, quod et de sancto Nicolao Myrensi episcopo memoriae prodilum est, ut appareret, cujus ope a pra;senti exilio servati forent. Res omniiim veclorum nautarumque sermonibus celebrabatur . De piis sanclissimis(|ue viri Apostolici laboribus et pio exitu proximo anno agemus, nunc ab eo ad alium sanclilate conspicuuin viruin beatum Gundisalvuni Ordinis Praidicatorum digredi-

mur.
78.

Gundisalcum Dominicanum

inter beatos

Julius III rrponil.

Inclarescebatejus gloria in-

Joannem

signibus miraculis apud Lusitanos, qua- regem iierniovcre, ut Pontificein postularet de sacra aclione judiciaria de illius sanctissima;
stituenda, cujus piecibus assensit Julius
davil,

MDLi,

anno

vilae gestis

Collatic

sunt

ad constitucnila

stipcndia

tricniiales

doctorum decumie sacerdotum ejus

coelestibusque virtulibus edilis in% ac

provincia', inducli(|ue siint viri i^ietale et eru-

dilione praistanlissiini Claudius Jaius, Alplion-

internunlio Poiitificio cam Provinciam demantum |)ennisil, ul in Lusilania recurrente beali Guiuiisalvi obitus dic, sacra cjus meinoria
liorariis precibus, atque in divinis mysteriis rccolerelur, al(|ue Eoclesiam, in qua cjus reliUistraturis, gratuitam orant condita> (]uiic
,

sus Salmeroii

socii

saiicli

Igiialii,

ac l'etrus

Canisius
77.

',

ut Tlieologiam doccrent.
visus.

Franciscus Xaverius
in
locis

simul

(trlentalium ora S.

miraculo di/obus exlrema Indiaiiiin Xaveriuslegatus Aposlolicus

Iii

noxaniin veniaiii cerlis Icgibus condonavit. < Venerabili fralri Pompeio episcopo Siil-

'

i;i

sup. miiii. 133.

|).

|>.

83.

28K2.

11.

'

Jiil.

III.

I.

iv. brcv. sign. niini.

I.

'

lloralius Turscllin. in

ViU

S. Franc. Xavcr.

I.

v. c. 2.

'

Jul. 111.

3 Nicol.

Orlaiid.

Iiisl.

Soc. Jcsu

ix. nuni. ;n.

Iib.

brev. p. 86.

JULII

iri

ANNUS

'2.

et

CIIHISTI 1551.

425

monensi, noslro et Apostolicae Sedis in regno PortiigalliaB nuntio, Julius papa III.
Venerabilis frater, saluteni, etc. Cum, sicut charissimus in Clirislo filius noster Joannes Porlugalliaj et Algarbiorum rex illustris nobis

vatoris in Brasilia, cujus incolaj

sagincc

ferarum more humanaj assueti ab immanitate ferina,

nuper exponi

fecit,

beatus Gundisalvus olim

presbyter, et deinde Ordinis l'ra;dicatorum professor in istis regnis unde oriundus exigit, ob

crebra miracula, qua; misericors Deus et Dominus noster Jesus Cbristus ejus, ut pie creditur, intercessione, lam in \ita quam post obitum ipsius beati Gundisalvi operari dignatus est, et
dies operari dignatur, in maxima Christi fidelium veneratione et devotione habeatur, et ipse rex in honorem pradicti beati Gundisalvi
in in loco, ubi ejus corpus requiescit,

unam

insi-

gnem domum

Ordinis construxerit , et dotaverit, prout ad Ecclesiam domus hujusmodi devotionis causa Chrisli fidelium multitudo in dies confluat, pra;diclus Joannes rex
dicti

dajmonum cultu sensim traducebanlur ad Christum,referunt Acla Consistorialia, adduntquc eam a Funchalensis sedis imperio divulsam. 80. Comiti Lumensi cpiscopum postulanti annuit Pontifex. Constituta quidem antea fuerat Funchalensis Ecclesia in insula Madeira quaj una est ex Forlunalis insulis in Atlanlico Oceano, melropolis carum insularum ac aliarum Indiarum Occidentalium sed cum perpensum csset Brasiliam, ac alias Americje regiones longissimo marium intervallo dissitas Funchalensis Ecclesia jurc melropolilico exuta est, ac Olyssipponensi archiepiscopatui subesse jussa, ut narrant superiora Acla. 81. Expetiit hoc anno Lumensis populus sub infidelium servitute ingemiscens, ac mullis pressus angustiis, necnon episcopi solatio destitutus, a Pontiflce prwsulem, qui ipsos Chri-

nobis humiliter supplicari

singulis

fecit,

ut sibi

ipsorum regnorum

Ecclesiis,

quod in tam sse-

stiana pietate erudiret,

quorum

piis postulatis

cularibus quam regularibus in 'die obitus dicli beati Gundisalvi in ejus memoriam et honorem Officium et Missa de eo libere celebrari possent, concedere, ac omnibus Christi fidelibus vere
pcenilenlibus et confessis, seu firmum statutis a jure temporibus confitendi propositum habentibus, qui Ecclesiam hujusmodi dicla die, a primis

ac subjectis litteris eos ad constantiam in Christiana fide, adversaque omnia fortiter toleranda excitavit
assensit Julius
*

Dilectis filiis comiti Gregorio Lumensi et comili Paulo Volconith, eorumque natis civitatis

Lumensis, ac universo populo.

ejusVesperis usquead occasum solis inclusive, devotevisitaverint, etinibiterOrationemDominicam, et Salutationem Angelicam pro felici statu Universalis Ecclesise,et regum diclorum regnorum conservatione recitaverint, viginti annos et totidem quadragenas de injunctis eis poenitentiis misericorditer relaxari de benignitate Aposlolica

Dilecti filii, elc. In summo dolore, quem ex lilteris cepimus, quibus slatus vestri calamitatem exponentes supplicitcr postulatis pastorem et episcopum vobis dari, illud nobis

magnee
deli

consolationi

fuit,

quod cum
gravis
solet,

omni
infi-

genere miserise,
pressi,

quam secum
afferre

sub
sitis

principe servitus

op-

nullum tamen magis

;

deploratis,

quam

quod
sitis

pastoris et episcopi

solatio

jam pridem

dignaremur. Nos igitur et si voluissemus pro dicti regis de hac sancta Sede optime

orbati

quse
in

quidem

veslra postulatio,

cum

lecta

fuisset

secreto

nostro

consistorio

meriti desiderio statim satlsfacere, tamen in re

tanti

momenti maturius procedendum esse censentes, tibi per pra;sentes ccmmittimus et mandamus, quatenus tam super dicta vita et obitu
dicti beati

Gundisalvi,

quam

miraculis et

aliis

coram venerabilibus fratribus nostris sancta; Romanae Ecclesiae cardinalibus, cum omnium animos commiseratione commovit, tum vero sic noslrum gaudio etiam implevit, ut statim mente precati simus id quod Deus exemplum
paternae et pastoralis affectionis nobis prcebens po(iuIo suo obedientiam promittenti dixit Quis
:

forma sacrorum canonum, te diligenter informes, et processum desuper conficias, illumque tuo sigillo obsignatum ad
prcemissis, servala

det popitlo talem mentem, ut timeat me, et custodiat

in

nos transmittas, ex iis enim, qua; repereris, consilium capiemus, ut secundum Deum ipsi regi in prajmissis satisfacere valeamus. Datum Romse apud Sanctuni-Petrum die xxiv Aprilis

mandata mea, ut bene sit illis et conim filiis perpetuum. Hoc quideni divino exemplo ad-

monili, audila vestra postulatione vobis precati sumus, et statim de consensu eorumdem vene-

MDLi,
79.

annon

stat.

Complectebalur singulari cultu et obserac

Rex

Lusitanise obedientiam

Jiilio

prw-

vanlia Lusitaniae rex Apostolicam Sedem,

Julio oratoris

opera solemni ritu obsequium detulit, cujus pietatem in eo praestando, tum in Concilio Tridentino provehendo amanlissimis
litteris

commendavit.

rabilium fratrum nostrorum pastorem et epicopum vobis designavimus hunc ipsumfratrem Danielem, quem vos nomlnatim postulatis, in quo quidem cum vestris precibus sit a nobis satisfactum, reliquum est, ut vos in Domino hortemur, ut fructum tam pii desiderli capiatis, quod (juidem fiet, si tunc cum ad vos desidera tus pastor advenerit, magis quam anlea cauto

Efflagitante

eodem

rege, conslitufam fuisse,

auctoritate Pontificia, episcopalem

Ann.

Sedem

S. Sal-

Jul. III. lib.

brev. v. sig.

num. 2883.

p.

1G9.

Toiius X.XXIII.

Ratn. XIV.

54

426
ambulaveritis,

JUUr

III

ANNUS

2.

lius

CHRISTI 1551.

cum non soliim ab infidelibus, sed a falsis fralribus, ct hajreticis, qui sub specie pietatis vos seducere, et in errores secum trahere conantur, vobis exlitteris vestris timen-

dum

esse perspexerimus, horum quidem insidias pastoris vestri doctrinam sequentes facilc effugietis, ab illorum autem vi et timore, qui

prorsus a nostra religione sunt alieni, sic facile (divina gratia adjuvante) liberi eritis, ut etiam eosdem Domino lucrifacere spcrare possitis, id

Apostolica auctoritate, confirmavit, ne jus Ecclesiasticum obsolesceret, neve sceleri libere habense laxarenlur. Charissimo in Christo filio Roqianorum imperatori semper Augusto, Julius papa III. Charissime in Christo filinoster, salutem. Exponi nuper fecit majestas tua, quod alias cum super correctione et punitione clericorum delinquentium principatus CataloniBe et Comi-

autem assequemini conversationcm inter gentes bonam habentes; ut in eo quod detrahant de vobis tanquam de malefactoribus, ex bonis
operibus vos considerantes, glorificent
in die visitationis;
erit

et Ceritania;, quorum tua majestas princeps et comes existit, inter Ecclesiasticas et saeculares curias dictorum principatus et comitatuum diversae contentiones et lites

tatuum Rossilionis

Deum

exorta; fuissent,

bona;memoria!EIeonoraregina

eadem enim

regia et tuta

Aragonum,

vobis via ad effugiendam aciem gladii ejus, qui in vos a Deo vitae et necis potestatem habet, et ad reliqua omnia gravis servitutis onera vel tollenda, vel mitiganda, quod ut sperare possitis, magna excmpla vobis divina misericordia dedit eorum, qui primi et qui deinccps multis sa;culis Domini nostri Jcsu Cliristi fidem sunt

professi, quorum multi cum non dissimilem vobis servitutis conditionem essent sortiti, et gravioribus malis prcniercntur, fldeet paticntia sunt consecuti, non solum ut sibi et posteris jugum servitutis levius redderent, sed ut eos

Bcrtrandus sancta; Romana; Ecclesia; presbyter cardinalis, de Cuenca nuncupatus, tunc in partibus illis Sedis Apostolica; legatus de latere, pro sedandis contentionibus et litibus pra;dictis ad infrascriptam dcvenerunt concordiam, cujus tenor sequitur et est talis: In Chrisli nomine. Pateat cunctis quod cum inter illustrissimum dominum Petrum Dei gratia regem Aragonum, Valentia;, Majoricarum,
ct

Sardiniee et Corsictc,

comitemque Barchinono;,

Roncilionis et Ceritania; ex una parte, et reverendissimum in Christo patrem dominum Petrum divina providentia Tarracona; archicpisco-

quibus ante serviebant, sibi, ut fratrcs amore conjunctos, et ut fllios patribus subjectos et obedientes cfflcerent :quare qui ingencre miseria; et servitutis illis similes estis, ut in tam gloriosis fructibus per fldem et patientiam, et bonam et laudabilcm totius vita; conversatio-

pum,

et

nonnullos alios pra;Iatos,

et

clerum

provincia; Tarracona; ex altera, quaestiones et controversia; suscitatai fuissent ratione quo-

rumdam gravaminum,

quse dicti archiepiscopus, pr?elati et clerusasserebant eis per dictum dominum regcm et officiales suos fore illata, qua; gravamina in scriptis dicto domino regi oblata fuerunt sub hac forma. Primo, quod curia regia incceperit facere proccssus occupatio-

nem

reportandis similes esse omni studio convos magnopere in Domino velilis hortamur, quidquid vero sit, in quo pro pastorali nostro offlcio, et cura univcrsi gregis divina

tendere

misericordia nobis commendati vobis auxilio et consolationi esse possimus, id vobis in visceri-

bus Domini nostri Jesu Cliristi prompfum semper paratumque fore pollicenuir. Datum Romfe, etc. xxiv Decembris mdli, anno ii . 82. J7i quibusdam IJhpama; provinciis jus
Ecclesiasticiim
ter redactiim.
ciis,

Viccnsem et Gerundensem episcopos, ctabbatcm Sancti-Bcncdicti de Bagnis, et alios quoscumquc contra libertatem Ecclesia; et justitia;, sumpta occanis tcmporalilatis conlra pra^Iatos

sione,

quia pra;lati nolunt revocarc processus

facit ficri

Ecclesiasticos contra clericos justissimc factos.

Secundo, quod

processus pacis et tre-

\n nonm\\\\i

ad quosdum

ccrlos limites sapienIIispani;c provin-

gua; contra clericos, ctiam in sacris constitutos,

et contra pr;clatos, in
tris Ecclesia", et

Catlialonia, Uossillione, et Ceritania gravissimni oborta; sunt coiitrovcrsia; inler Kccle-

litcr

contcmptum sanct;c madomini nostri pap;!-, ct speciacontra dominiim arcliiepiscopuin Tarraeo quia dcliberavcrat vicccanccllariiini in constilutionc sacrorum Conciliorum
(licli

Ordinis viros et regios magistratus, cum nonnulii dignitatis sacrcu, quam gcrebant, imsiastici

couic,

rcgium

memorcs,

tatis Ecclcsiasticffi

vitiorum ca-no dcmcrsi, sub iiberclypco improbitatcm tcctam esse vellent, magistratus corruplehc niorum odio incitati, auctoritatisquc sua; lalius proferend occasioncm aucupati, liberius in sacri
in

Tarracona; cdita, conlra invasoros ct usurpatores jiirisdiclionis

doinini arcliicpiscopi ct

suic Ecclcsi;v Tarracona^ incidisse pa-nas. Tcrlio,

qnia

clpruin ct caslra, ct loca

Ordinis viros grassarcntur, eos^iuc in servilutem redigcrc, justitia! cxcrcciKla? fallaci specimine nitcrentur, de (luibus jani olim orta; controversifc cum ccrlis lcgibus et paclionibus a
lcgato Apostolico, ct Pctro rcge Aragoiuim
sciit
fiiis-

processus soni emissi conlra corum sita conlra laicos, ct cx lioc scquitur intcrdiclum, i]uod diruuiilur castra ct loca Ecclcsiarum coiitra Dcnm ct jusliliam, ct Ecdcsia; libcrlalcm, cum clcrici ct coriiiu loca non sint de foro judiciim s;rciilafacil scrvari

composila', casdcm pactioncs ilcnim Ju-

'

iiii.i.

p.

;)s.

JULI!

irr

ANNtTS 2.
sla-

CHIUSTI 1551.

427

rium,
tutis

cum

etiam non comprehcndatur sub

pacis et tregua;, et soni cmissi, nec ad

ipsos jure dictorum statutorum possit ficri ncc debeat extensio. Qiiarto, qiiia nolorie cilantur

data est, ut inter clcrum Catalanum et regios administros ex constitutionc Alphonsi Primi, AragonicB regis, assentienteTarraconensi archi-

cpiscopo Apostolica; Sedis legato, editam con-

ipsorum officiales ad instantiam laicorum, ut compareant in audicntia regia, ubi comminantur, ut revocent processus Ecclesiaslicos juste et rite factos, quod nisi fecerint,
pra^lati et

cordiam redintegraret, quibus recensitis Julius Ponlifex Carolo V imperatori, eidemque Ara-

contra eos proceditur, tanquam contra usurpantes jurisdictionem et regalias regias, et ubi dictam revocationem processuum obtinere non valent, dicta curia regia mandat suis quod cum sintsuspecti domino regi, exeantdicti pra;seu eorum Officiales intra cerlati et clerici tum tempus de regno alias, quod contra eos, ut suspectos domino regi procedetur in personis
,

gonum regi de excrcenda! in reos clericos Aragones, et alios insulanos Baleares ac Sardos justitia; modo ac forma subjectis litteris ha;c
rescripsit

Cum

autem, sicutcadcm

petitio

subjunge-

bat, inter Ecclesiasticos et sicculares curias

Ma-

et bonis,

quod estcontrajus

et Ecclesia; liber-

Verum cumdicta; partes super pra;dictis quam plurimum contendissent, et non possent
tatcm.

joricensem, Minoriccnsem et Sardinia; insularum, quarum dicta majestas tua, ratione regni Aragonum, cujus rex Catholicus existis, et ia temporalibus existit super correclione et punitioneclericorum delinquenlium, similes quotidie exoriantur discordia; et disscnsiones, et ob

super

eis amicabilitor convenire,

tandem san-

ctissimus et bealissimus in Christo pater et dominus D. Gregorius divina Dei providentia papa XI, tunc prffisidens, ut dictis qusstionibus ct controversiis finis amicabilis poneretur, serenissimee dominse Eleonorae regina; et comilissa; regnorum et comitatuum prsedictorum, et reverendo in Christo patri et domino Bcrtrando sanctse Romana; Ecclesia; presbytero cardinali Apostolicffi Sedis nuntio persuas Bullas scripsit
in

idclericoruminsularum hujusmodi delinquendi illi nedum horrenda perpetrare audeant scelera, verum etiam aliis perpctrandi occasionem pra;beant, ex quo plurima proveniunt damna et scandala, qua; insularum
inoleverit audacia, ut

pra;dictarum perturbant statuni, iterum, si per ipsum concordia disposita, prout in ejusdem principatu et comilatu, ac Aragonum rcgno hactenus observata existit, in eisdem observaretur insulis, profccto scandalis pra;missis obviaretur, quare

eadem majestas tua nobis humili,

hunc
83.

modum

GREGORIUS,

etc.

Charissima; in Christo filiae Eleonora; regina; illustri, salutem. Paterna, sicut decuit, affectione, recepi-

quas misisti, Itetati super earum qua nobis significasti super concordia inter charissimum in Christo filium noslrum Petrumregem Aragonumillustrem virum tuum
litteras

mus

serie,

quatenus tranquillo statui insularum hujusmodi ac alias in pra;missis opportune providere de bcnignitate Apostolica dignaremur. Nos igitur ejusdem majestatis tua; votis annuere volentes, hujusmodi supplicationibus inclinati, per pra;sentes statuimuset ordinamus, quod omnia et singula in dicta concordia contenta dictos clericos delinquentes contentionem jurisdictionis inter Ecclesiasticos et
sa;culares judices concernentia per Ecclesiasticas et saiculares curias insularum pra-dictarum,

ter supplicare fecit,

de discordiis inter eos super certis libertatibus Ecclesiasticis exortis velle laborare, super quo tanto potius mereris commendari, quanto credimus scripta tua ex puro mentis animo processisse, et ideo Excelquatenus ut lentiam tuam attente rogamus Sion filia veritalis circumamicta varietatibus, quibus te Dominus insignivit, proficiens actuin bonum, prout laudabiliter inchoasti ad hujusmodi concordiam peragendam, sic, prout plene confidimus, studia tus benignitatis impendas, ac opem des et operam efficacem, quod jura Ecclesiarum et Ecclesiasficarum personarum serventur ilhesa, devotionem tuam dignis in Domino laudibus attollamus, in hoc enim Dco gratum prsstabis obsequium, et exinde magnificentius exaltabitur in gentibus nomen tuum. Datum Avenione V kal. Decembris, Pontificatus
et prselatos sui regni,
,

prout in dictis principatu regni Aragonum hujusmodi partibus observantur, etobservari debeant in omnibus et per omnia, ac si dicta concordia inter curias insularum.illarumque officiales huofficiales,
et

earumque

comitatibus, et

aliis

jusmodi

inita et facla, ipsfeque insula; in dicta

concordia specialiler etexpresse nominata; fuissent. Incontrariumfacienlibus non obstantibus

quibuscumque. Datum Roma' apud S. Petrum die XX Martii mdli, anno n . Ejusdem Constitutionis beneflcio potiri voluit Valentini regni sacerdotes Julius ', de quo
extant subjectfe

littera;
:

Venerabili fratri episcopi Fccensi,

nunc

et pro

tempore

existenti.
,

nostri

anno

84.

Annexfc sunt his

S. R.

ad Bertrandum

lem A.

S. N. datae,

Gregorii XI presbyterum cardinaquibus illi provincia demanaliae litterse

83. Venerabilis frater salulem. Dudum pro parte charissimi in Christo filii nostri Caroli Romanorum imperatoris semper Augusti,

E.

'

Jul. III.

I.

II.

brev. p.

:(2.

428

JULII

III

ANNUS

3.

CIIRISTI 1552.

qui etiam Valenliae rex et principatus Calalonije ac comitatuum Rossillionis et Ceretania; comes existit, primo felicis recordationis Clementi VII
et deinde Paulo III Romanis Pontificibus praedecessoribus nostris, et postea nobis exposito: quod in diclis principatu et comitatibus, adeo in clericis delinquendi inoleverataudacia, quod nedum ipsi horrenda perpetrare facinora, sa;vaque committcrc assassinia non expaverant, ve-

rum

et nostras litteras dederunt, et dedimus in mandatis, prout in singulis desuper in forma Brevis confectis litleris, quarum tenores, ac si

deverboad verbum

rum

etiam aliisad similia committenda delicta auxilium et consilium prsstarent, ex quo principatus et comilatuum pra;diclorum tranquillus et quietus perturbabatur status. Dicli pra;decessores et nospraidicti Caroli imperatoris supplicationibus inclinati cerlis Ecclcsiasticis judicibus, ut conlra bujusniodi clericos facinorosos, eliam in sacris Ordinibus constitutos sseculares

prajsentibus insererentur, haberi volumus, prout in expressis pleniuscontinentur. Etquia.sicutnobispropartedictiCaroli imperatoris et regis exhibita petilio continebat, eliam in pra;dicto regno Valentia; graviora et atrociora crimina, et delicta per clericos in sacris, eliam presbyteratus ordinibus constilutos, commitluntur et perpetranlur, pro parte dicti Caroli imperatoris et regis nobis fuit humiliter

quorumvis Ordinum regulares, exemptos et nonexemptos, quos hujusmodi atrociorum criminum reos esse constitissct, cerlis modis ibi et expressis, etiam usque ad dcgradationem
et
,

supplicatum, ut litleras hujusmodi cum omnibus et singulis in eis contentis clericis ad prcBdictum Valentia; regnum extendere et ampliare, atque in proDmissis opportune providere de benignitate Apostolica dignaremur nos supplicationibus hujusmodi inclinati litteras praedictas
;

cum omnibus
cis

et singulis in eis contentis cleri-

ad pra;dictum Valentife regnum auctoritate Apostolica per pra;sentes extendimus et amplia-

curiee saeculari traditionem, ultimique supplicii

mus,

etc.

Datum Roma; apud Sanclwm-Petrum

anno
ii

pcenam.absque alicujus

irregularitatiset pcense
et possent,

die XX Martii mdli,

incursu procedere valerent

per eo-

JULIl

III

ANNUS

CHRISTI

1552.

Anno

Trcvirensis ob valetudinis incommoda 1. Tridcnto discedit, et Protestantium delegati condiliones inir/uas poinmt in celebratione Concilii.
a Virgineo

Albcrtum Brandcburgicum assiduis hortatibus

impulerunt, ut adC^sarem Germania dcpellendum, confirmaiidam Lutberauam impietatem disturbandunique Concilium conjurarent im:

parlu

quinciuagesimo se-

cundo supra millesimuin iiuingcntesimum, Indissolutum cst Concilium diclinne dccima Tridentinum Lulhcranorum pcrrulia, qui cum in Augustanis convcnlibus ad amplcctenda Con,

becilliorcs
nacti sunt
in

erant
in

corum

vircs,

quam

ul tani

arduum opus

Henricum C;esaroin imbutus

opus porduccrc possent, scd Galli;e legcm, qui velcri odio, bclloque Pannensi
Germanic;e
dixit; at

cilii

OEcumcnici

toties cxpelili, in dissidiis reli',

laccssitus,

cum

ipsis firdus popigerat, dcfenso-

gionis decrela se obstrinxisscnt

dolcrcnt<|ue

rem

se libortatis
tot

ne Ca?sar

Carolum V Ctcsarcm concionatores scholarumque modcratores Lutlieranos ex multis urbibus

depulisse, nt plcbs ab orlliodoxis doctoribus in viam salutis rovocirctur, cl juvcnlus a Calliolicis ludimagisliis iiictalc et disciplinis excoicrctur, cllcrati in rabicin

advcrsus

liostos

communirc

se possct ne-

cessariis pra^sidiis, Iioc fanlus

occultissimum
fallaci

tcnucrc, ac Maurilius

maxime Cacsarcm

obsc(|uii et obsorvanti;i' sponsionc extcrno(|uc

spocimiiic dcliiiivit, ut illtim iinparatum oppri-

Mauritium Saxoncui

ct

morot, ac suosetiaiu oratorcs ad Concilium Tridciitiniim, inoiuitc auiio, misit, non ut scrio de
religionis controvcrsiis
in

'

Sur. in Coram. lioc anno.

Coiicilio ageret, scd

JULir

III

ANNUS

3.

CIIRI.STI

1552.
archiepiscopi

429
pctitis

ut Caesari Concilioquc illudcret , bcllumquc concorilisc inani spo objccla pararct, adco ut

Indulsit Trevircnsis
tores

Julius. Interea dccrcti a Mauritio principe ora-

cum

superiorc anno tumulluantibus in Ilassia

Moguntinus, Coloniensis ct Trcvircnsis arcbiepiscopi, iidcmquc electorcs Caisari XI kalendas Januarii signifiet aliis provinciis Luthcranis,

Tridcnlum accesserc, (juo jam ante Wittcmbcrgici ducis et Argentimc, aliarumque civitatum legati venerant, ac abalicnati iicnilus a concordia animi illustria signa dederc , nec

cassent ', decrevissein suasditioncs sc rccipcrc ad eas ab hoslium injuriis vindicandas, Ca;sar scriptis III nonas Januarii lilleris cos mctum poncre jusserit, militem fra^na laxassc liccntiaj ob non solula stipcndia, quibus pcrsolutis, ad officium brevi rcdigcndus sit, a Mauritio omnc

enim cardinalom Crescentium legalum Pontificium, Conciliiquc iira>sidenlem adiere, nc in eo Pontificia; potcstatis culmcn vencrari vidercnfur, scd cum Caisarem se pro supremo Ecclesia; principe colcre diccrent, ad (]uem tamen malc pcrdendum coujurarant, Cirsareos oratorcs convcnere, iisque subdola impia(|ue postulata, dignaque obfirmatis in flagitio liajreticis proposuere. Primum causafi sunt non esse

obsequiorum genus sibi deferri, ejus oralorcs CEniponlem accessisse, ac brevi Tridentum vcnturos, delerruitque ne Concilio absccderent, ne

Lulbcranis calumniarum fundendarum occasio, quasi toties promissum Concilium denegalum

esset, prtcberetur. Hitsere

Tridentinum
xissc,

Concilium OEcunienicum non enim onines Christianas nationes ad id conflu;

;

quidem

Tridenti Ca;-

Moguntinus et Coloniensis archiepiscopi, Joannes vcro Trevirensis

sareis

vcrbis confirmuti

valetudinis
sionis
lilleris
-

incommodis pressus,a Juliodiscesveniam ineunte hoc anno petiit subjectis

:

Sanctissime Pater, post pcdum oscula beatorum. Optaveram pro summa illa meaqua pius seniperct humilis SanctamSedem Aposlolicam et tuam beatifudinem prosecutus sum religione et observantia, sicut jam integros quinque menscs huic sacrosancto Concilio interfui, ita posse adexitum usque, qui felix faustusque sit, interesse perpetuo, quanquam non ignorem tcnuilalem meam inter tot et tantos viros parum esse frugi, sed dura necessitatis lex, cui nemo resistere polest, me compellit, ut nolcns potius quam volens curandte valetudinis, inio vero vita; tucndae gratia hos fines deseram, et in id vero, nisi aerem patrium me transferam tuabeatitudine consentiente, facerenolui, quare
2.
:

utquc ad id vcnirent urscre pertinere ctiam ne Pontifex in Concilio prfcsidis auctoritatem exerceret, sed Concilio sc submitteret; addidere, ut decrefa fldei, qutc antea cdita tucrant, irrita censerentur, ne Lutherana; causse pra3judicatum esset, iitque ea cum venissent Lutherani theologi in examen adducerentur Laec fuit concordia; ratio, qucc admodum a?qua Lutheranis visa est, ut niniirum conculcata flde Catholica, eversoque Pontiflce, omnes Lutherani fierent, atque in Sathante potestatem trans:

fugerent, et

nunquam

intermorituris suppliciis

prffisenlium exbibitori commisi, ut Sanctitalis

tuse

Porro ut eorum Melanctbon, Brentius et alii, quos appeilabant theologos, ad Concilium Tridentinum accedere dignarentur flagitarunt liberi commeatus syngrapham ampliore formula conceptain, decerptamque ex ea, qua; Bohemis olim a Basileensi Concilio tradita fucrat, ac poposcere, ut ii ferendae decretoria; sententiae aucforitate una cum prsesulibus pollerent, atque ut judicium Concilii penitus eliderent, contendere,
ipsis sc addicerent.

una cum

ha?resiarclia;

liceatur

pedesmeonomineexosculetur, illique polmc omni tempore omnem operam

est,

ut sacra; Scriplura;,

sublato

veteris

Ecclesije

meam, quanta
rum, ut

aut esse potest, prtestitu-

et sancta;

Romanae
et

Ecclesice,

et

tua3

beatitudinis auctoritas,

quam Deus summam

colatur.

usu, emortua; scilicet membrana;, qua; fari non possunt, cum de vero verborum sensu ab omnibusha;relicisdepravarisolitodisceptatur,judicis loco esseut, ut ipsis morc suo liceretsacra pro-

esse voluit,

agnoscatur

Dignetur

Sanctitas tua mea; inflrmitatis misereri, indul-

gere meis necessitatibus, boni consulere hunc meum discessum, amplecti pietatem meam, me

meamque Ecclesiam denique

sancti.v cliaritatis

in

suee

ipsius

gremio clementer fovere. Suffragia nieapro hujussacri Concilii decreto non deerunt unquam, relinquam enimviros doctos,
qui vel

phanare, ut denique nihil in ipsorum doctrinae contemptum opprobriumque dccerneretur. Ex impiis impudentissimisque Lulhcranorum postulatis constabat eos penitus in flagitio obflrmalos, Icgesque dare Concilio velle, non excipere, verumtamen dura eorum pecfora mollire

omni clementiae
Vicnnensem
tos,
cl

sigiiificatione Patres Tridentini

pcrfentarunt, et Colonienscm archiepiscopum,

mco nomine scntcntiam

dicent, vel pro-

Julium Flugium Neuburgensem

et probitate

curatorio consultabunt.
Beatiludinis tuse

episcopos doctrina

conspicuos lcga-

devotissimus servus Joannes

utcum

ipsisagerent, decrcvere, qui

quidem

archiepiscopus Trevirensis, sacri perii princeps elector .

Romani im-

bcnignis verbisLutlieranos inrationis tramilem et gyrum aequitatis ducere conati sunt, ac docuere, non esse in potestate Concilii, ut omnes nationes Tridentum venirent, ncc propferea si
aliqua; dcsuit,

Aug. Thiian.

1.

ix.

Ext. apiid Jul.

lib.

hrcv. sig. ium).

888. p. 41.

non esse OEcumcnicum, neque

430
in ullo vcterum

JULII

III

ANXUS

3.

CHRISTI

5o'2.

OEcumenicorum Conciliorum omnes nationes Cliristianas convenisse, porro vere OEcumenicum esse ratione supremsc in omnes potest.itis Pontificia;, qua congregatum non detralicndam Pontifici supremam prfEest sidendi auctoritatem, quam in omnibus Conciliis semper oblinuorit, non congruere Concilii dignitati, ut decreta sua in dubium revocet, rescin:

In Missa veriim

et proprium esse Sacrificium a Christo Domino institutum.

Ut semper in Ecclesia Dei creditum cst, per veteris legis abrogationein factum non fuisse,

sacram Scripturam utpote membranam jud.icis munere fungi non posse, cum de vero Scripturae sensu contenditur, non enim fandi usu pollere, qua; si sola sufficeret, leges
datve
;

emortuam

pariter in republica sufficere, ac judices et

gistratus abigendos
bii et

ut

maenim ad magistratum

lege carerent, sed ut sub longe prsstantiore lege viverent, qualem novum et tanto excellentius teslamentuiTi postulabat, ita sancta Synodus multis Scripturarum teslimoniis adducta,et constanti veterum Palrum traditione confirmata, ac divino Spiritus Sancti magisterio instructa, nunquam

ut Chrisliani

omni

nova potius

et

legis interpretatio spectat, ita ad

Concilium duancipitis Scriptura; sensus explanalionem

pertinere, illiusque sententis decretoria; in iis controversiis, qua; suborta; sunt in Ecclesia,

obtemperandum cumque inter caitera etiam adderent ducis Witlembergensis oratores, ut de partis utriusque voluntate eligerentur ', qui de rebus controversis legitime cognoscerent, ne
;

dubitatum fuisse declarat, novum sacerdotium Christianos simul cum nova lege suscepisse, nec veterum sacrificiorum abolitionem, omnem illis sacrificandi rationem sustulisse quinimo novum et plane divinum Sacrificium Chrisfianis sacerdotibus esse relictum quod ipsi non tanlum in gratiarum actionem, sed pro
in ipsa
:

peccatis etiam quotidie ofTerrent.

" Missam igitur veram et propriam Sacrifihabere rationem illud in primis Dei Patris jusjurandum ostendit Tu es sacerdos in eeternum
cii
:

Pontificii episcopi et partes, et judices agerent,

quod maxime Lutheranos torquebat

sunt, conlroversias fidei

edocti

non

a paucis, sed ab

(Kcumenico Concilio legitime dirimi posse, idqueutjudicem in Augustanis comifiis expetitum, quod vero partis et judicis munere fungatur, id in omni supremo tribunali contingere. Ea mente ipsos venire debuisse, ut audirentur, audirentque vicissim, ac si conlra eorum
opinionem, decretario in religionis dissidio de vero Scriptura; sensu, de veteris Ecclesise usu, de Patrum veterum consensu sententia feratur, quam nolint admittere, liberum ipsis futurum
ut discedant. 3. Proponilitr fontmla doctrinse de Sacrificio VigeMissse necnon de Sacramento Ordinis.

secundum ordinem Melchisedecli. niijiis enim sacerdotii munere tunc Chrisfus Dominus functus est,

cum

se suo Patri

sub sensibilibus panis

ct

vini signis in ultima Coena obfulit, et per sacer-

dotes, qui ejus ministerio funguntur,

usque ad

judicium
tulerat.

offerre
et

non

cessat, sicut ipse Melchiin sacrificium

sedech panem

vinum

Deo ob-

Confirmat deinde oblatio illa munda, quam Dominus per Malachiam, priori populo etejus munere reprobato, suo nomini in omni loco sa-

sima Januarii die, doclrina; formula de Misssc Sacrificio a quinque arcbicpiscopis, et tredecim
episcopis ad id designatis conscripta proposita

quatuor distincta capitibus. In primo demonstratum est ex divinis oraculis verum et proprium Sacrificium a Cliristo Domino esse
est,

nomen suum magnum futurum essef in gentibus. Nam adeo sanc munda illa cst, ut inciuinari malitia oflcrentiiim ncqucat ofrcrtur eniiii per eam is, qui menfes hominum ah omni pcccatorum pollutionc mundare pofost. Tam assidue etiam illa in omni loco, quam latc vcra Chrisfi Hedemptocrificandam et offerendam pra^dixit, qiiod
:

ris nostri fides exfenditur, pcrChrisfianos sacerdotes offerfur, ut mcrito a Danicle jiige Sacrifi-

institutum
Missa;, et

secundo capitc necessitas Sacrificii consensiocimi CrucisSacrificio oslcn;

cium

sil

appellala. Paulus
:

quoquc ad

Corinfliios

sa

in tcrtio fruclus Sacriticii Missa;, etcjus ap-

iilustrantur; in quarto de ritibus ct cajrcmoniis in ccleliranda Missa adliibitis disseritur, qua; ex Ms.Vaticano, Concilii Congregationum Acta continentc -, delibanda visa sunt Doctrina de Sacrificio Missa; proposita examinanda Patrit)us in Concilio Tridenlino XX Januarii mdlii, id cst, non ultimo cxamine
plicatio
:

scrihcns Videtc, ait, Isracl secundum carnem. jyonne rjui edunt hos/ias partic/pes sunt Altaris? Qaid errjo dico quod Idolis immolatum sit aliquid, aut quad Idolum sit aliquid? Sed quod

qux immolant
non Deo. rum ; non
licem

gentes,

Dxmoniis immolant,
ficri

et

Xoh autem

D.rmoniopoteslis Caliccm Domini bibcre, et Capotestis

vos socios

partiripcs esse, et mensce

Israelis, ct

discussa, ncc promiilgala

fuit,

dissolulo ob

lio-

mensx Domini Drmoniorum. Qiiibus verhis dum manifestc annumcral inlcr victimas
colligifiir illam csso Sacriliciuin,

Dxmoniorum. ^on

stilcm irruptionem ducis Maurilii Concilio.

'

Palavic. card. p. 1.
p.

1.

xii. o.
II.

15.

immolalas Da^moniis, Eucharisfiam crga quod ca semper votorum Palruni piotns ot rcligio fiiil, ul

'

mim. RI9I.

12. cl

lo.

p. 92. el to. xvill.

To. iv. de Conc. sign. de Concil. Ms.

arch. Vat. sig. mio). 3205. p. 127.

certatim pra^claris ol inagniticoiifissimis ologiis auguslissimam ejus dignitatem commendarent,

jur.ir
et

rii

annus

3.

ciiiusti

1552.

431

suam erga

declararent.

ipsuin reverentiam ct devotionem liaque appellatum id invenimus

mum,

Sacrificium verum, incruentum, purum, sumrursum plenum, vivificum, singulare

:

salutarem hostiam, holocaustuni semper permancns, Sacrillcium sacrosanctum cxcedens omncs victimas, afTerens horrorem, tremenda mysterin,aliis denique hujusgencris nominibus
,

inchoatum, ct per Apostolos sanctosque Dei ministros continuc Deo oblatum, profccto turpissime hallucinautur, qui eam opus bonum cssc negant, cum Missa;opus Chrisli ipsius pra:cipue sit in lcrris sanctificantis, non autem hominis, nisi ut exterius ministerium exhibentis, qui duin Christiane in charitate sacrificat, opus procul dubio meritorium et Deo gratum exercet.
4.

honoriricoiitissLniis.

Ad

hx'c,

cum

constei

rem
De
necessitate sacrificii Missse'
',

exlernam mystica sacerdotis operationc consecratam et Deooblatam.Sacrificiumcssc proprie

diclum, nihil causa> dici potest, quia Eucharistia, quain sacerdotes Christi sacra benedictione, qua^ verbis fit quibus Cutholica Ecclesia utitur, tanquam forma Sacramenti conflciunt, atque Deo offerunt, veruin et proprium Sacrificiuin
dici debeat.
<

et

quod

Crucis sacrificio non derogat.

Quamvis unica illa communis hostia (si ejus viin atque virtutem consideremus) totius

mundi pcccata

deleverit, quia

tamen nemo un-

quam
autem Chrislus Dominus pro sua

potest, ita divina legc fercntc, ipsius obla-

Instituit

divina sapientia hoc sacrificium,

cum

in novis-

sima Coena verus ipse secundum ordincm Melchisedech sacerdos, panein et vinum in

suum

tionis fructum, remissionem scilicet peccatorum, et salutcm percipcre, nisi eum sibi vel ex sacramentorum vel sacrificiorum oratione applicaverit; idco necessarium fuissc diccndum
est, salutare

Corpus et Sanguinein convertens, se aterno suo Patri sub panis vinique speciebus obtulit, suisque se discipulis sub earumdem rerum syinbolis

hoc Eucharistia) sacrificium nobis

Domino

rclinqui, ut co ipso, pra;ter reliqua

Sacramenta, nieritum passionis ejus non uni

aut alteri tantuin hoinini, sed universa; etiain
Ecclcsia; prodesset; atque ut in ipsa perfectis*

coinmunicavit, prscipiens

illis

Hoc

facilc

meain commemorationem. Quibus verbis Ecclesia sancta Dei prsceptuin essc sacerdotibus
in

sima Christi lege sa^pe

visibile

externumque

intellexit, ut

Sacrificium in Christi

memoriam

sacrificium inveniretur, quofidelesDci

opcm

et

Proinde in sacro Canone Missae eos dicere voluit Uncle et memores nos, Domine,servi ttii, offerimus prxclaree Majeslati tiuv hostiam puram, etc. Eo autem tempore cum novuin ipsc Doininus sacerdolium suis Apostolis contulit, tuin partes illas, qua; ad perfectuin etconsummatum Missa? Sacriflcium pertiuent, consecrationem,
offerrent.
:

auxilium implorent, atque a Dco impctrare possint nam si ante Christi adventum per ea sacrificia, qua; futuram redemptioiiem pra;signabant, Patrum per fidem in ipsuin rcdcmptorem spes excitabatur, qua quidein erecti utilita:

tcm passionis
runt,

cjus, veluti eam sibi ipsisvcllcnt prffiveniendo applicare, in se traducere potue-

videlicet, oblationein et

communionem iustituit,
nonnullos moverc

quemadinodum

veteres Ecclesia; Patres inagno

multo quidem magis dccuit hoc Missa; quod non offercnduin, sed oblatum in Cruce Doininum signiflcat atquc comprehcnsacriflcium,
dit,

consensu tradunt.
solere,

Nam quod
donum

solet, Eucharistiain

Dei esse, sumique

existerc salutaris illius Sacrificii,

commeinorationem denique et signum quod scmel a

beneficiuin mortis cjus Chrislianis oinnibus posse conferre. Eadem cnim hostia, idein ipse Christus, qui in Cruce seipsum obtulit, in hoc
sacrificio Patri offerfur et immolatur, sola tamen diversa offerendi ratione nam etsi verc Apostolus dixeritDominum unicaoblaliouc consuin:

Christo

Domino

in

Cruce peractuin
:

est, nihil id

plane continet, quod veram Sacrificii rationem adimat Eucharistiaj constat cnim illuin Jud;corum immolantium Agnuin typicuin donuin fuisse Dei et dici solitum, ipsumquea Juda^is in memoriam exitus ab ^'Egypto immolari consuevisse.

in a;ternuin sanctificatos, ea taincn oblasanguinis cffusionc peracta est. Hcec vcro hostia incruento modo singulis diebus consecratur, offerturetsumitur, utconvenienterillius
tio

masse

tus

Nec vero quod SanguisinMissa consecraSacramentum aDomino vocetur, ideo minus Dominus siquidem ad Sacrificium pertinet Sauguinem suum NovumTestamentuin eo sensu vocavit, quod pactum remissionis peccatorum, qua> NovoTeslamento promittitur, per illuin iinmolatum et in Eucharistiacontentum non aliter
:

memoria

flat,

et

particeps unusquisquc
iu

effici

valeat prtemii et fructuum, quos ipse

tor noster sua ruit
:

illa

redempCrucc oblatione promeait,

ipse nainquc, ut Paulus

didicit ex iis,

qua> passus est, obedientiam; et

factus fuit
salutis a;terna>.
"

consummatus
sibi

omnibus obtcinperantibus

causa

sancirelur, (]uain sanguine vitulorum

immolalo

Itaquc patet sacrificii hujus percnni oblaet

vetus Testamentum dedicatuin fuit. Cuin igitur ex his, qute dicta sunt, perspicuum evaserit, Missain sacrificium esse a Christo Domino institutum, et sua ohlatione in Coena

tione,

maximum Deo

tribui

honorem,

et

Christi

ejusque passionis
de Conc. Ms.

memoriam
mim. 3I9S.

conser-

'

To.

II.

arcli. Vat. sig.

p. 93.

/.32
vari, ac propterea fateri

JULir

III

ANNUS

3.

ter

CHRISTI 1552.
nescit,

unumquemque

hoc ipso
dignitati

sacrificio oblationis in

debere Cruce peraciae

assi-

nemo

memoriam

beneficii redemptionis

nostrse, et

non

detralii

nam quemadmodum

immensBe illius charitatis, quam Paaeternus in nos servos suos, cum adhuc ini-

duae atque perpetum Christi preces, quas ipse apud Patrem pro nobis in ccelis existens fun-

dere credilur, nihil potenlissima} oralioni detrahunt, qua in Cruce cum lachrymis Patrem pro nobis oravit, et exauditus est pro sua reverentia
:

ita

profecto confitendum est sacrificium

Missa; incruento

modo peractum,

in

quo

seipilli

sum

Patri

Christus offert, nihil cruento

Crucis, etsi efficacissimo, derogare.

0.

Dc

fructihus sanctissimi Missse sacrificii et ejus applicalione

',

mici essemus, ostendit, gratissima commemoratione in Missa celebrari, dum ob oculos nobis in ea redemptoris nostri mors in illo mysterio tanquam in speculo proponitur. Negari elenim non potest vehementer per ipsam spem futuri Belerni convivii in illis conflrmari, qui panem sibi in ea Angelorum proponi non dubilant. Dominium vero Dei et summam ejus in nos providenliam, quanam re profiteri evidenlius potuissemus, quam credendo nos morte Filii ejus vivificalos per eumdem in hoc sacrificio viven-

tem

sustentari ?

Quantus
illi

et

quam

varius ex venerando

hoc

Missffi sacrificio in

Christianos fructus re-

dundet,

demum
,

recte noverunt, qui

com-

moda omnia

qufe universis legis sacrificiis

deputabantur, diligenter enumerantes, ea viderunt,in hoc unoetsingulari sacrificio.cujus illa umbr fuerunt, copiosius et abundantius, quam in illis omnibus esse comprehensa. Et certe,
qui ferre

animum

velit

per omnia sacrificia,

Commercium autem an esse aliud majus hominibus cum Deo posset, quam si per hanc divinissimam hostiam, quam Patri ut nostram offerimus, nobiscuiii prwsens esset omnibus diebus usque ad consummationem sa;culi, ut potiori ratione dicere posscmus Quae est alia fjcns tam inclyta, qux hahcat Deos appropinquantes, sicut Deus noster aclcst nobis ? Constat porro fcedera non veteris, sed Novi Testamenti, non temporalis, sed a?terna5 luTrcditatis sacra hac oblatione tanquam arrabone confirmari. Neque enim, si nos Deus voluisset aliquando
:

quibus olim populus Dei utebatur, hos prsccipuos institutionis eorum fines extitisse compcrict, susceptorum beneficiorum memoriam renovare, ac spem futurorum signiflcando erigere (qua; duo AgnoPaschali in primis efficiebantur)

unquam sacrificium dedisaut de nostris manibus accepisset. Cum maximum etiam fidei mysterium sit, de aliis fidei mysteriis nos certos confirmatosque redoccidere, tale nobis
set,

maximum

omnes imperium commendare, hominesque cum primo et supremo suo Domino,commcrcio aliquo ct consuetudine
Dei supra res
ejus fide alte in menlibus hominum impressa omnes ad summas ipsius laudes cxcitare,
et ut

Quamobrcm amore acccnsi singulare hoc holocaustum Deo offerimus, quod cum totum oblatum et incensum Deo fucrit, totum remanet edendum et esum rursus totum Deo inccndit.

copulare, focdera Dei confirmare, et promissio-

dendum. Jam
iniri potuit

vero, ut

commodior nuUa

ralio

num

holocausto
in

fieri

solebat, largitori

bonorum

omnium
lium

gratias agcre,

opemque

ejus et auxi-

ad agendas Dco gratias pro summo redemptionis nostra? myslerio, quam si Patri Filium suum unigenitum, in quo complacitum est ci, cjusquc pro nobis effusum sanguinem

futurum tempus implorare. Huc enim spcctabat, admissorum delictorum ac scelerumremissionem impetrare.ipsosque homines Deo inimicos rcconciliare; quod
hostia pacifica

exemplo Prophetw instrucli offerremus, dicenQuid retribuam Domino pro omnibus, quse tis retribuit mihi? Calicem salutaris accipiam, et
:

pcr ea prwserlim sacrificia oporabatur, qurc pro deniquc peccatis nominatim cranl instituta animos liominum sanctis aclionibus et medilationibus occuparc, ct ne pravis uUis desideriis scrviant, quod omnium sacrificiorum munus
:

nomen Dotnini inrocaho. Ita nulla certiore via uti possumus ad exposcenda et impetranda qua;vis

ab ipso dona, per qujc majores nostri non gratiam tantiim ct vitam a^lernam, scdqua^cumque praiterca vcl animi, vcl corporis usui esscnt, modo spiritui dcscrvircnt, postulabant
:

erat, iiiliibere. H.tc

et si qua? aiia

autcm omnia cmolumenla,

et salubria fucrunt, quaj

nulla cnim dona a Patrc

luminum,

sivc per

magna

cx ullis ullo unquam tcmpore sacriflciis pcrcipercntur, declarat sancta Synodus uberius ct prrestanlius quadain latioiic por unum Missa;
sacrificium sanctissimuin a C.liristianis
tari, in

Sacramcnla, sivc quavis alia rationc desccndunt, qua? non eliam ab co pcr hoc salutarc Missa' sacrificiiim inipcrlianlnr ahjue impe,

trenlur,

pra^s-

qua

illiid

idcin, ut sa'pe adiunniiimus,

sacrificium orTcrtur, (|und a

fiiit

Dnininn
qiiidcin

in

Cirna

cujus assidua cololiratio non modo sanctam saccrdotibiis, voriiin etiam ca^lcris fidelibiis occupalionom nfrort, diim cos, vel orntioiiilius, laiidibiis ol cniitiois, vol jtiis modilnlionil)iis,

inimolatuin.
Ms

Nain

illiid

priniiim

vol aliis utililius fidoi Cliristiana> aclio-

nilius
To.
VIII. ilc Coiic.
iiiii.

inaximn

ouiii

spiritu.*

friictu dolinel, ul
sil

:!jn:).

p. ->io.

ea do iiopiilo Clnisliaiio sublala necessum

JULir

III

ANNUS

3.

ciiRisxr 1552.

433

ctiam nutarc fidcm, claudicare spem, refrigescere ctiaritatem. Cfftcrum ex

hoc sacrificium ad mortalium delictorum expiationem et bonos motus mentis, ut Sacraexcludat Pocnitentiir, sine quo, actu voto suscepto, nulhim peccatum morlale remillitur impetraturenim pcr hoc sacrificium
vcl
:

omnibus
est

liujus sacric obla-

mcntum

tionis fructlbus ille

per eam torium sacriflcium iratus Dominus placatur, et ad tantam nonnunquam misericordiam flcctitur, ut etiam ingcntibus hominum criminibus propitietur; Dominus cnim dixit Hic est Calix Novi Testamcnti, qui pro vobis, et pro mttltis
:

longc maximus quod tanquam per propitiatorium ct cxpia-

peccatis conterimur, ct veram poenitcntiam agimus. Defunctis autcm, qui in Christo quiescunt, valet ad reatus pa;narum expiationem, et ad
gratia
ffiterna? gloria;

qua de

pramia

cfftttidctitr

in rcmissiotiem peccatontm. Ilic au-

devotione,

quam

citius consequenda, ex viventes ad hoc sacrificium

tem Sanguis
ristia
fierj

in Cruce efTusus,

cum

sit in

Eucha-

contentus, ct in mysterio fusus oireratur, nequit, quin sacriOcium hoc iis, pro qui-

bus offertur, in remissionem peccatorum valere non debeat, pra;sertim cum sacrificia olim pro peccatis instituta fuerint, quas hanc oblationem figurabant, nec Pontifex ex omnibus assumebatur ullus, qui sacrificia pro peccatis oblaturus

habuerunt, et adhuc habere non dcsistunt. Hanc vero fructuum participationem particularis applicatio promovet, quse per sacerdotem legitimum sacrificii dispensatorem secundum justitiffi

et charitatis
si

regulas ipsi Deo rata efficitur

oratio specialiter applicata ei, pro quo funditur, utilis haud dubie est, et si sacrificia

nam

quidem pro gravioribus potius quam pro levioribus quod illa expialione magis
non
esset, et eo

antiqua certis de causisquibusdam applicabantur, nulla ratio est, cur hoc de excellentissimo
sacrificio negetur,

egeant.

successerit,
ter continet.

omnium

quod cum omnibus antiquis illorum virtutem eminen-

nuuqnam

quoque sancta Synodus affirmat permissum fuisse ut hoc communionis sacrificium pro iis offerretur, qui non antea membra Corporis Christi per Baptismum essent effecti Quis eni^n offcrat,
lllud

in Ecclesia Dei

7.

De

ritibus et casremoniis, qitge in Missse

celebratione

'

adhibentur.

inquit Augustinus
his,

Cotpits Christi nisi pro

Christi ? Baptizatorum

qui sunt

membra

autem nomine vivos

stica traditio

et

mortuos intelligendos

nihil

Quoniam rudis hominum natura, quse absque sensuum anticipatione percipit,

contineri in officio, et erudiri in reli-

hic esse perpetua et constantissima Ecclesia-

difficile

nos docet, que pro mortuis ab Apostolis erudita offerre consuevit, de cujus tam solemni more velle dubitare insolentissimse prorsus superbia; est. 6. Modus, quo hoc sacrificium est propitiatorium, et hcEC delictorum remissio vivis et mortuis impenditur, superest explicandus. In primis, quod ad Deum attinet, acceptat ille

ac ad pietatem et devotionem excitari absque sensibilibus cferemoniis et externisaliis adminiculis potest noluit Deus Christianam religionem hoc tanto prajsidio esse destitutam. Declarat igitur sancta Synodus Eucharisticas cseremonias, neque Scripturarum testimoniis,
gione,
,

neque mysteriorum ratione carere. Quanquam autem non omnes peculiares ritus et cseremoniae, quse in Missae celebratione adhibentur, in Scripturis expressfe inveniantur, nullas ta-

suavissimum
illud,

fidei

sacrificium,

respiciens ad

non quatenus incruentum est, quia sine sanguinis effusione non fit remissio, sed in quantum illud, quod in Cruce peractum fuit, reprajsentat nam eadem Ilostia est cum illa quae in Cruce oblata fuit, eam quoque comme:

men absque
tam

Spiritus sancti instinctu in Ecclefuisse,

et

siam introductas

tam constanter

et

religiose tot sajculis observatas affirmat.

Atque

morat, atque nobis applicat, quia qui in se resurgens amortuis jam non moritur, adhuc per

illaj quam sint necessariaj populo in offlcio continendo, ipsi Ecclesise hostes declarant,

hanc ipsam Iiostiam pia quadam solemnique

Passionis recordatione etcontemplatione in suo mysterio quasi rursus patitur nam quoties ei
:

qui postquam veteres et receptas cccremonias rejccerunt, novas excogitare et inducere coacti sunt. Nihil igitur inritibus hujusmodivel abro-

hostiam sua; Passionis offerimus, toties nobis absolutionem nostram, Passionem illius repa-

ramus; non quidem quod Missa applicata remissionem peccatorum mereafur sed quia
,

gandum est omnino, vel imminuendum, quare totum Missaj Canonem sancta Synodus asserit sanctissime esse constitutum, nec quidquam continere quod pietatem etreligionem non spiquod si quaj forte sint obscuriora loca, et qua; explicationis lucem desiderent, qualia permulla in Scripturis reperiuntur, consultis orret
;

Pater in faciem
n

Filii sui,

qui

ei

prresentatur re-

spiciens, exoratur, ut peccata remittat ingentia.

Quod ad suscipientem autem hujus Hofructum spectat; fide et erga hoc sacrificium speciali devotione opus est, ut remissionem peccatorum accipiat; nec tamen sic valet
stiae

thodoxis Patribus, qui ea suis expositionibus

' Ang. Mass. itt Aclis Concil. Trid. post Sess. iii. sub Julio III. Ms. Val. sig. nuni. 3191. p. 126G. Et tom. xviii. sign. num. 3205.

p. 132.

ANN.

TOMUS XXXIII.

Rayn. XIV

434

JULII

III

ANNUS

3.

CHRISTI 1552.

intelligi debent. Ideo nonnisi pernicioso et pravo consilio abrogari quidam Canonem Missffi suadent, vel tanquam erroribus, mendaciis et seductionibus

illustrarunt, pie ac catholice

et sapienler

scatentem impie traducunt. Propterea religiose etiam observatur, ut Consecrationis verba et maxima pars canonis tacite et submissa voce a sacerdote recitentur. Hac enim ratione sanclitas et majestas hujus ineffabilis mysterii rectius servalur, et populus excitatur, ut de eo reverentius et majori cum devolione cogitet.

illae fiant, frequentantur. Nec proexcommunicationis ullam faciem habent, cum populus, qui hujusmodi Sacrificio adstat, a sacerdote celebrante pacis osculum et benediclionem recipiat, atque etiamCommunionem,

ubicumque

fecto

accipere possit. Nec vere earum ususa Magno Gregorio primum fuit inductus sed longe vetustissimus est, ut ex antiquorum Patrum
si velit,
;

scriptispatere potest, cum crebrius illis temporibus Missa; celebrarentur, quam fldeles in eis

communicarent.

Lingua enim

CrucisDomini tanquam quoddam divinum instrumenlum est

latina, quse intitulo

rum,

consecrala, mysteriis Missce in Ecclesia Occidenquse cum tot tali celebrandis maxime convenit
:

gentes,
et

magna sermonis

diversitate distinctas

terrte spatio

frequentissime inter se communicantesbrevi complectifur uno hoc profecto

,

Qute pro intercessione aliquorum sanctoet honorem in eorum etiam memoriam particulari ratione celebrantur, cum sitcertum, nec aliis, quam Deo Sacrificium in eis offerri, et sanctorum commemorationem duntaxat fieri, quam in illorum gloriam, et in Christi fidelium utilitatem cedere, semper in Dci Ecclesia credi
'

sermone, qui omnibus communis est, in peragendo hoc Communionis Sacrificio uti debuif, prsesertim cum hac ratione pluribus incommodis obviara eatur, qux tanta evulgatione, et tani varia franslationum in mysteriisfldei diversitate nasci possent. Quod si qua; intersinf, omnibus

tum

est.

cum dem

esse nota, ut Veteris etNoviTestamenfi lectiones quai in Missa recitantur ea per Concionatores
:

vero quoniam controversia de aqua vino in hoc Sacrificio miscenda, jam priextincta, his denuo temporibusestexcitata, declarat sancfa Synodus, juxta Catbolicaj Ecclesiae fidem et sancforum Patrum traditionem et consensum, aqua vino esse admiscendam, tum

Jam

debent saltem diebus Festis populo declarari,

quod quod

ifa

Christus

Dominus

fecisse traditur,

tum

quemadmodum

in illis

omnibus
,

Ecclesiis

fit,

quarum paslores officiis suis non desunt. luminaribus Quantum aufcm vestibus
atque aliis externis rebus, qua) in Missa; cultu adhibentur, et ad eum peculiari consecratione per verbum Dei et orationem sanctificanlur, moveri homines soleaut, ut revocent animos a

fluxum nobis aquae et sanguinis ex latere Domini nostri in Cruce pendcntis significet, ac ipsius etiam cum populo conjunctioilla

nem

reprajsentet.

Huic doctrina; adjecti sunt Canones, quibus anathemate defixi sunt ii, qui pertinaciter
contrarios errores tuentur.

rerum profanarum, et rem ibi sacram et divinam agi cum reverentia cogitent, ncmoest qui nesciat. Est enim in his omnibus
cogitalionc
utilissima et sanclissima significatio, quam qui intelliguntvehemenfer excitanlur, utinverospiritu
tis

8.

De

Sacrificio

Missx propositi examinandi eodem die.

Pafrem adorent, et illam puritatem ac meuelevationem, quoad ejus fieri possit, imitentur, quam Redemptor nosler in illa novissima; sua; Ccenffi Missa habuit. Qua; idco simplicissima
fuit, et his

Si quis dixerit, in Missa

non esse

Sacrifi-

cium, nec oblationcm pro peccatis, sed tanfum commemorationem Sacrificii in Cruce peracti, aut vocari franslato nomine SacriCcium, atvere
et

externis signis et ornamentis externis adminiculis,

proprie non esse; anathema

sit.

caruit,

quoniam ncc uUis

quibus excitarelur, ilie iudigebat, nec tempus quoque, aut locus, ut ea adliiberet, posccbat. Ideo idem Spiritus, qui ad sacrificandum co modo Cliristum impulit, Ecclesiam docuit decentes et pias pro temporis ratione ca^remonias
addere.
(I

Si quis dixerit,

Missam esse tanfum

tesfa-

mentum et promissionem rum anathema sit.

;

remissionis peccato-

cerdoles celebrantes

Porro Missa;, in quibus nullus prwfer sacommunicant immcrito

,
:

ut privata; traducunlur et illicita; Missa omnis commune Sacrificium

nam, cum
sit, cf

a publicominisfrocclcbrctup, privata profcclo Missa dici non potesl, in qua pro univcrsa Chrisfi Ecclcsia Sacrificium oircrtur. Pulilica? igitur omnes Missa; sunt, et non al)S(iuc maximo totius Ecclesia; ct multorum membrorum ejus fruclu.

Si quis dixerit, Missa; Sacrificium uon esse ex Evangclio, nec a Cin-isfo inslilufum, sed invcntum ab liominibus, ncque illud offerrc essc opus bonum aut mcritorium, imo in eo com-

mitfi

manifesfam anathema sit.

Tom.

et

mulfiplicem idololatriam

'

IV.

dc Conctl. Ms. arch. Val.

sig. uuiu.

3191. p. 128.

15.

lom. sviii.

sig. min). 320.1. p. 140.

JULII

III

ANNUS

3.

tis
sit.

CIIKI.STI

1552.

435
officia

csse magis

quam

pictatis;

analhema

Si quis dixerit, blasphemiam irrogari sanctissimo Ciiristi Sacrificio in Cruce peraclo ab iis, qui Dei Fiiium a saccrdotibus in Missa

Si

Deo

oferri

credunt

analhema

sit.

nam

esse, quia

quis dixerit, Missam minus Christiacum pluribus c;i>remoniis celefueril a Ciu'isto celebrata
;

bratur,

quam
sit .

ana-

thema
Si

stice in Missa

quam
verbis,

quis dixerit, Christum pro nobis myimmolari, et offerri non aliud esse, nobis ad manducanduni dari, aut illis

cum

Fridericus Nausea ', episcopus Viennensis, diceret sententiam de superiori doctrina,

est
:

ha;c prffifatus

Quod ad doctrinarum

Hoc

facite in

mram commemorationem,
alii
;

non ordinasse

ut apostoli et

sacerdotes of-

capita de sacrificioMissre etOrdinis Sacramento pertinet, audeo equidem, non ut adulator, sed

ferant Corpus et

Sanguinem

ejus

anathema

sit.

Si quis dixerit, Canonem Missse erroribus seductionibus scatere, abrogandum esse fugiendumque, non secus ac pessimam abomina-

et

tionem anathema
;

sit.

Si quis dixerit, Missam, nec vivis, nec mortuis prodesse, aut impium esse applicare eam pro peccatis, pro satisfactionibus et aliis
'<

amalor et propugnator, coram palamque affirmare et asserere, quidquid earum est doclrinarum, tam mihi suis numeris omnibus undecumque absolutum videri, ut nec ipsum quidcm Dionysium copiosius, necOrigenemsublimius, necTcrtuilianum aculius, nec Cyprianum doclius, nec Gregorium disertius, nec Augustinum exquisitius, nec Ambrosium dulcius, nec Ilieronymum gravius, nec Chrysostomum redundantius, nec Thomam dilucidius, nec Bernardum devotius, nec Scotum subtilius, nec alium quemquam, quibus-

ut ipsissimae veritatis

necessitalibus

anathema
CANON

sit.

cumque etiam
prffipollentem,

VI 11.

animi vel ingenii dotibus et absolutius hoc ipsum concipere et concinnare quoquo modo
vel

perfectius

Si quis dixerit, neminem pro alio Sacrificium Missae offerre posse, sicut nuUus pro alio communicat vel absolvitur anathema sit.
;

potuisse crediderim. In his ipsis doctrinis videor mihi summa cum jucunditate audire, et

Si

quis dixerit, Missas privatas, in quibus

videlicet solus sacerdos, et

cant, quce diu ante

Ecclesia

illicitas

non alii communiGregorium Magnum fuere in esse atque abrogandas et

,

docere quidquid unquam sancti Patres, aut de Ordinis Sacramento, aut de Missa; Sacrificio rite docteque scripserunt et docuerunt . 9. Conscripta quoque est doctrina ' de SacramentoOrdinis, ac revocataad examenxxi Januarii. In primo capite de necessitate et institutione SacramenliOrdinis actum est. In secundo

cum

Christi instituto pugnarc, autrepra3sentare

de

magis excommunicationem, quam communionem a Christo institutam analhema sit.

;

externo Ecciesiae sacerdotio. In de ecclesiastica hierarchia, et episcopi ac presbyteri differentia; Canones etiam illi doctrina; annexi excuti atque ad examen revocari
visibili et

tertio

coepti sunt.
Si quis dixerit,

vinum necessariam mateSacrificii,

riam non esse hujus

esse

neque aquam
idque esse
sit.

miscendam cum vino

in calice,
;

De Sacramento Ordints ' propositi examinandi eadem die, nimirum xxi Januarii.
CANON
Si
I.

contra Cbristi institutionem

anathema

quis dixerit, Ordinem non esse vere

Si quis dixerit, Ecclesiae Romanee ritum, quo secretoetsubmissa voce verbaConsecrationis proferuntur, damnandum esse, Missamque

nonnisi in lingua vulgari celebrari debere, ac imposturam esse certas Missas certis sanclis, sicuti Ecclesia intendit, attribuere ; anathema
sit.

etproprieSacramentum aChristo Domino institutum, sed tantum ritum quemdam eligendi ministros verbi et Sacramentorum, autflgmentum esse humanum, quod Ordo sit Sacraraentum;anathemasit.
CANON
ir.

CANON xn.
Si

quis dixerit, Ordinem non esse unum Sacramentum, aut infimos et medios Ordines ve Si
,

quis dixerit, cceremonias

vestes et

externa signa, quibus in Missarum celebralione Ecclesia Catholica utitur, irritamenta impieta-

Tom.

XVIII. p. 226.

Ms.arch. Vat.
p. 141.

sig. nura.

3191. p. 1296.

p.

181,133.

Tom.

iv. deConcil. Ms. arcli. Vat. sig.

num. 3141,

p. 1356. To. VIII. sig.

num. 3203.

/i36
lut gradiis

JULII

III

ANNUS

3.

CIIRISTI

1552,

quosdam non tendere

sit.

in sacerdo-

generali, significatur Patribus advenisse oratores MauritiijducisSaxonife, qui petunt sibi dari alium salvum conductum in ampliori forma, et

tium

anattiema

CANON
Si

m.

quis dixerit, nullam esse ecclesiasticam hierarchiam aut omnes Christianos ex tequo esse sacerdotes, sed ad usum et executio,

nitione materiarum

hoc interim supersederi a publicatione jam discussarum

super
eis cupiant, ut

et diffi:

cum

eorum

theologi audiantur.

Super quibus rogatis

jure se timere

nem Ordinum opus

sit.

esse

vocatione magistra;

tus ssecularis, vel consensu populi

anathema

licet Patres deluderentur, idque solum peti, ut mora mora>, et difficultates difficultatibus adderentur, tamen \isum est convenire, ut Ecclesia tanquam pia mater

sententiis,

assererent,

ne

quis dixerit, Ordinationes ab episcopis factas sine plebis consensu irritas esse, aut eum qui semel est sacerdos, laicum rursus fieri
Si

omnes semper benigne excipiat, gremiumque ad se redire profitentibus non claudat praesertim vero, ut eis omnis amplius cunctandi occasio adimeretur, placuit omnibus, ut eorum
;

posse

anathema

sit.

petitionibus satisfieret
11.

Ob suinmam revocandorum ab errore Lutheranorum voluntatem non servata sunt

Si quisdixerit, inNovoTestamento non esse sacerdotium visibile et externum, nec potesta-

monita Pontificia
ituri

'

quibus

legati

Tridentum

tem spiritualem consecrandi,

catis absolvendi, sed officium

offerendi, a pec-

tanlum

et niini-

pra^muniti fuerant, ut antequam audirentur hajreticorum oratores, illi ad agnoscendam Concilii auctoritatem adigerentur, concepta
his subjecta mandata Antequam quidquam cum haereticis tractetur, aut disputetur, illud omnino servandum (quod et divini et humani juris est) ut primum

sterium priedicandi Evangelium, aut eos qui non prffidicant prorsus non esse sacerdoles;

enim erant de

anatbema

sit.

quis dixerit, Unctionem non requiri in Sacramenti Ordinis tradilione, imo esse perni Si

ciosam

et

alias cairemonias

contemnendam, similiter anathema sit.

;

et

omnes

CANON
Si

VII.

quis dixerit, per

non confcrri

Sacramentum Ordinis Spiritum sanctum anathema sit.

;

CANON
Si

VIII.

divino institutos,

quis dixerit, episcopos non essejure nec presbyteris superiores,

aut non

babere jus ordinandi,

;

vel id etiam

presbyleris competere anaihema sit . 10. Oratores Protcstantiiim postiilant nt supersedcatur promulfjationi decretorum prxdicto-

Cum iis ritm doncc admittantur in Concilium. Canonibus et doctrinis ha;reses suas confutari
'

conveniant de judicio ac judice, et confiteantur unam esse Ecclesiam Christi toto terrarum orbe ditfusam, uniimque esse ipsius Ecclesise caput Christi vicarium, ipsiusque Christi verbo constitutum, et quod Concilium Generale legitimum, id est, ab codem ipso Ecclesia; capite indictum ac probatum reprfesentet universam Ecclesiam cujus quidem Concilii decretis, delerminationibus ac declaratiouibus se subdere, subdilosque esse volunt atque consentiunt. Quod si luTEC inficientur, non debent quovis modo audiri super quoquam contendcntes, cum se declarcnt apertissimc schismaticos el hffireticos nam is qui dubilat, non habct principia fidci, et articulum Catholicjo Ecclesice convincilur non rccipere; ct ideo hoc casu cum illis agcndum est, quasi cuni schismaticis et lia;reticis damnatis, non quasi cum paribus, paremquc nobiscum causam habcntibus, juxla
; :

damnariquc audissentProtestantium principum oratorcs, qui Tridcnlum accesserant, postulavere ul dincrretur corum promulgatio, donec eorum llieologi argumenta sua explicuissent,
quos ipsi venturos falso pollicebantur ila ii Canones cum doctrina in Sessione publica approbati promulgalique non fucrunt; quare itcrum dc iis sub Pio IV, decennio posl, Sessio celebrata est, qua; vigesima secunda numera;

illud Psal.
tis,

XXV Non
:

sedi

cum

Concilio vanitaintroibo.

ct

cuni iniqua gcrcntibus

non

Odivi
se-

ecclcsiam malifjnantium, ct
deho.
Si

cum

tmpiis

non

autcm supradicla admiscrinl, audianeorum qucniaj et proposi'lionescum omni mansuetudinc ct maluritatc, cl ad ipsum Capul Summum Ponlificem ab eo
tur et disculianlur

lur.

Addunt Acla

Die xviii Januarii, habila Congregatione

deincops cum approbationc Concilii dcterminand.T deforantur. li. iVon sunt hxc ab iis cxacta, utjurc exigi debueranf, scd ne absterriti a Concilio abscedcrenl, tanquam ferac cicurandi pclli>

Ms. Val. sig. num. 3181.

* Aiig.

Mass. Ms. arcb. Vat. sign.

niim. S19I. p. 12G6.

Ms.

aicli.

Vat. sig. niim. 3200. p. 207.

JULII

Iir

ANNUS

3.

CIIRISTI 1552.

437

ciendique bcnignitate ad officiiim \isi siint, at eo procfractioresoralores LutLerani cxanibiverc impia sua mandata in publico sacro consessu exponere, ut jietulanter illuderent Synodo, sed admissi sunt tantummodo ad privatam Con-

lcctis,

juniorJoanncs IlcnricusIIoecklinlocutus
:

est his verbis

gregationem dic vigesiiua quarta Januarii, in qua matutino tcmpore Wittembcrgici ducis oratores, quia prius venerant, auditi sunt, serotino vero Mauritiani, impiceque et insolentes eorum expostulationes pie et benigne refractse fuerunt, ac non aliter quam medici furentes
pbreneticos blandis lenire verbis consueverunt, ita Patrcs tolerandam Lutberanorum petulantiam, corumque doctores audiendos sollicitandosque, ut Tridentum venirent, decreverunt,

Reverendissimi Patres, illustrissimi principes et domini observandissimi. Sacra Uomana Ca?sarea majestasdominus nostcr cleiuentissimus hortatus est, pro summa cleincntia majeslatis sua?, illuslrissimum principem nostrum gratiosum cujus legationein prsesenlia, vigore hujus mandali, quod hic exhibenius, fungimur, ut ad ca-tiim rcverendissimarum vcstrarum paternitatum referat, si quid habct, quod ad publicam Catholicac Ecclesiae utilitatem et ad conscientiffi tranquillitatem
,

pertinere videatur; quare,utjam dictusillustris-

caliginem ex eorum oculis detergerent, aberrantesque in salutisviam leni-

quo ignorantia?
ter traducerent.

dominus r>oster gratiosus testipium suum affectum erga vestram Ecclesiam Christi, declaret obedientiam suam erga
sinius princeps
ficetur

Die Dominica xxiv Januarii babita fuit in qua proponitur Congregatio Generalis

' ,

adesse oratores Cbristopbori ducis Wittembergensis, petereque ut a sancta Synodo audiantur, quod omnibus placuit, pramissa prius protestatione infrascripta Hsec sacrosancta CEcumenica et Generalis Tridentina Synodus in Spiritu sancto legitime congregata praesidentibus in ea
:

sacram Romanam Csesaream majestatem, Dominus noster clementissimus curavit in scriptum conferri ea, qua; arbitraturad constituendum veram pacem Ecclesise, fam in doctrina quam in ritibus Ecclesiasticis emendanda esse. Hoc scriptum offerimus, jussu et mandato illustrissimi principis nostri reverendissimi vestris

paternitalibus, et

speramus

fore, ut vestra; re-

eisdem sanctse Sedis Apostolicae legato

tiis.

et

nun-

Ne ob disceptationes (quse tam de personis comparentibus, mandatisque et scripturis exhibendis, quam de loco ad sedendum personis assignando oriri possint) felix ipsius Concilii progressus retardetur, inha>rens decreto in secunda Sessione promulgato,atque illud inno-

eo cognoscant curam nec studium deesse, ut vera pax et concordia in Ecclesia Christi constituatur quod si vero quid in hoc brevius vel obscurius, quara res tanta postulat,dictum fuerit,aut sialioquin opus essevideilluslrissimo principi nostro nec
:

verendissimae

paternitates

ex

vans, statuit, decernit, declarat, quod si forte conligerit, aliquos, qui ex dispositione juris aut

bitur, idem illustrissimus princeps noster theologos suos, qui id copiosius et magis perspicue explicent, necnon sacrae Scripturse testimoniis defendantac tueantur, debita eis prwstita
et offert. Et princeps noster illustrissimus interea nobis aliquot gravamina transmisit, jussitque reverendissimis paterni-

securitate, se

missurum poUicetur
dilata sil actio,

ex approbatorum Conciliorum more admittendi aut recipiendi non essent, vel per se ipsos vel per interpositas personas admitti, aut recipi, vel in loco non debito sedere, vel sententiam sub verbo, Placet, proferre, vel Congregationi-

cum hucusque

tatibus vestris illa exbiberi, ut videlicet eo facilius ad causae tractalionem perveniri possit; et

bus interesse,
tigerit,

vel

alios

facere Concilio durante,

et alia

quoscumque actus quodque si etiam con-

ut thcologi principis nostris eo citius

huc aman-

dentur.

Cumque
rei

baec ipsa gravaminasint hujus-

mandata, instrumenta, protestationes, hujusmodi generis scripta, quaecumque, qua; ipsiusConcilii honorem,jus ac potestatem

modi, ut pro

magnitudine praitermitti non

possint, et necessario proponantur, illustrissimi

quomodocumque

la;derent, seu Isdere possent,

principis nostri nomine, etiam atque etiam rogamus, ul reverendissimae paternitates vestrse

recipi, aut admitti, propterea

non prffjudicetur, neque aliquo modo pra?judicatum censeatur vel intelligatur prsesenti Concilio^ neque Conciliis OEcumenicisac Generalibus in perpetuum celebrandis cum omnis intentio bujus Conci:

benigne illa suscipiant, simul alque responsum nobis commodum, quam primum fieri poterit,
reddant. n His dictis exhibuerunt

eo tendat, ut pax et concordia, quatamen et congruenti, in Ecclesiam reducatur.

lii

sit et

scriptum quodin rebus fidei et religionis contineri asserebant, ac ipsius ducis

dam,inquo eorum opinionem

mandatum.
In

cumque

ratione, licita

eo profitebatur Wittembergensis

'

dux

13.

Deinde intromissi sunt

,

praefati orato-

ssepius in comitiis imperii sancitum fuisse, ut

res, qui stantes in calce aulfe

capitibus de-

omnia

religionis
et

dissidia tollerentur in OEcu-

menico, libero
>

Christiano Concilio, disciplina

edit. Binii p.

Ms. arch. Vat. 316.

sig.

num. 3291.

p. 136. Ext. in .\ctis excus. in

'

Ext. ibid. p. 139.

/138

JULir

iir

ANNus

3.

christi 1552.

Christiana in pristinum nitorem restitueretur,

addicti, nullo jurc, nulla ajquitate fieri polest,

liberumque esset omnibus principibus ordinibusque imperii omnia sua incommoda et gravamina in deliberationem adducere, Caesaremque edicto publico electores et alios principes ad id monuisse. Ne ifaque muneri suo deesset,
decretos a se oratores fuisse, ut Christianai reipublica; discordiae sedarentur. Actum in oppido

ut Pontifex et episcopi ejus in hac causa, in qua ipsi sunt pars, sive accusatores, sivc rci, pro idoneis judicibus seu arbitris cognoscanfur. Petit igitur illustrissimus princeps noster se reddi certiorem, aut arbifri.

quinam

sint futuri

hujus

rei judices

"Secundum gravamen

est,

quod conventus
,

nostro Tubinga xx die mensis Septemb. mdli.

Tridentinus nonvideatur servari juxla recessus

Christophorus dux Wittembergensis . Non Conciliitm, sed colloquium inane petunt Lntherani. At cum placidis iis verbis pacis osculum Ecclesia* libare Witlembergensis ipse dux videretur, mox impio alio scripto, tanquam pugione, instar Joab Amasam amplectentis, illius viscera confodere ac dilaniare annisus summam in ha^resi perlinaciam professus est. Angelus enim Massarellus indigna orato

14.

comifiorum imperialium Augustanorum in quibus decretum fuit, quod Concilium Tridentinum continuari, et omnia Christiane, honeste
et congruenti ordine fractari debeant. Ha?c

verba

illusfrissimus princeps noster

get aut intellexit alifer,

nunquam

infelli-

Tridenti anfe

quam quod Concilium annum quadragesimum sextum,

'

nimirum excurrenfis sa!culi, institutum non sit ifa confinuandum et prosequendum, ut decrefa
in eo facta pro

rum

ejus postulata perstringit his verbis

conclusis et ratis habeantur

Petierunt

tria,

ut ipsi dicebanl, gravamina

:

qua; enim ha;c esset honestas ac congruentia,

explicari, illa

autem sunt Primum, ut constituantur judices et arbitri, qui judicent de conii

troversiis religionis, et

non

sint episcopi uti

Secundum, ut Concilium non ita continuetur, ut decreta in eo hactenus promulgata pro conclusis et ratis habeantur. Tertium, ut ipsa decreta in Tridentino Concilio promulgafa,
partes.

tanquam

parfe altcra super eis

.

non

audita, re-

tractenfur et irrita fiant

Extant eadem suis concepta verbis in Con*, sequentibus verbis

ea decreta pro ratis et sacrosancfis habenda imponere quae parfe alfera nondum audifa sunt constifuta? Sed quod oinnia capita religionis nostrae, de quibus controvertitur, iferum tractari, etni his audiendis et dijudicandis vere legitima et a;quitafi conveniens acfio observari debeat. Quod cum hoc Tridentinum Concilium videafur hoc modo institufum, petit illustrissimus princeps nosfer, ut recessui comifiorum imperialium hac in parte satisfiat.
,

gregationum generalium Actis

Tertium

est,

lum

ejus Concilii,
,

Gravamina seu conditiones, quibus ora-

est insfitutum

quod in Sessionibus non soquod anno mdxlvi Tridenti verum etiam hujus Concilii
sint niulfa aliena

tores ducis Witfembergensis petunt Concilium

celebrari.
Illustrissimus princeps ac dominus D. Chrisfophorus, dux Wittembergensis nosterclcmentissimus, ordinavit ad Concilium Tridentinum quosdam suos theologos qui oblatam
,

quod jam confinuafur, decreta

a sacris
litferis, et

conflrmafi mulfi veteres errores, sicut illusfrissimi principis theologi sese

coram idoneis judicibus etarbifrisdeclarafuros

recipiunt. Petit ifaquc illustrissimus princeps

noster, ut talia decreta

clusis et ratis, sed

confessionem auctoritate Sacra; Scripfurae et vera; Catholica; Ecclesia; consensu defendant ac tueantur, et si opus fuerit, copiosius explicent. Sed priusquam tlieologi suscipiant explicationcm, petit illusfrissimus princeps noster, de quibusdam gravaminibus suis sentcntiam Tridentini conventus audiri. Primum crgo gravamcn est, quod ad audicndam theologorum cxplicationem non sint ordinafi et constifuti cx utrius(iuc partis consensu idonci judices aut arltitri, qui de pra;senti
controversia rcligionis legilimc juxla Scripla Prophetica ct Apostolica cognoscanl. Etiam cum illusfrissimus princcps nosfcr intcllcxerit ma-

non habeanfur pro contantum pro disccrnendis et

judicandis, donec idonei judiccs aut arbitri ex utriitsquc partis consensu vcrss Ecclcsix coqni-

VI crgo illustrissimus princeps nosfer pr,Tcipue incumbat, utvera ef pia concordia in Ecclosia Dci constifuafur, non dubifat a-quum csse, ut jain his commcmorafis
tio fiat.

in

hoc

unum

gravaminibus levetur et exonerofiir, ac vicissim recipif sc opc cl auxilio divina; clemcnticc nullum officium Chrisfiano dignum ct pio quo spcrat sc Dco principc infcrmissurum
,

ximam partem dorlrinrc suorum fheologorum pugnarc cum doctrina ct scntenfia PonliHcis Romani, cl corum e|>iscoporum qui Ri)niano
Pontifici
'

Jcsu Ciirisfi fidcm ct obscquium suum probarc, ct incolumitalcm ct franquillitatcm vcra;, sancfa;, etCathoIicx Apostolica;quc Ecclcsia; juvare possc. Quibus onuiibus rcsponsum fuit his verbis Sancfa ha;c OEcumonica Synodus audivit
Pafri D. N.
:

juramcutis

ct aliis

obligationibus sunt

ca, qua^ a

vobisrelafasunf,ctcum deliberatione

providcliif.
Ang. Mass. Snni. Conc. TriJ. siib Ju). III. Ms. Val. sig. nmn. ' Ejt. in Act. arch. Ms. Val. sign. num. 3191 3190 p. 206.

pag.

UO.

Endoin dic xxiv .lanuarii, hora autcm xxi, habita iferum Congregalioncgcncrali, inprimis

JULII

III

ANNUS

3.

CimiSTI JSoi.

439

approbantur decreta prorogapublicationis decretorum, necnon salvi conductusGermanis ea forma,qua ipsi petierunt, dandi. Deinde proponilur iterum causa postulationis fllii Electoris Brandcburgensis. Rogatisque scntentiis majori parti Patrum placuit, ut iiujusmodi confirmalio a Pontifice ob publicum bonum conccderetur, cum dispensatione opportuna, dato ipsi poslulato administratore, usque ad legitimam a^tatem, et
et
tioiiis, diffinitionis et

proponuntur

qui antecessorum suorum, et partim etiam suo tempore scribendo claruerunt, mandatum dedit, ut missis ex suo numcro quibusdam, suaj doctriiiffi

confessionem

in

hoccasu nostro

faciant,

et

eam

sacra; Scriptura; testimoniis confirment,

atque in omnibus, quibus secundum sacram Scripluram possint, nobiscum communicent ac concordent; id quod illi se facturos prompti ac
volentes in se receperunt. Quod vero hoc hactenus factum non sit, et illi hic nondum comparuerint, causam hanc habet, quod princeps noster admonitus fuit

quousque appareat, quod in fide Calbolicarecte sentiat, quodque Tridcntum ad Concilium vcniat, ei se subjiciat, et ejus

decrefa se receptu(1) .

rum

et

observaturum juret

cujusdam constitutionisConcilii Constanliensis, qua; habet, quod hffireticis et de hajresi suspcctis

io. Poslea introducuntur oratores Mauritii, ducis Saxoniic eiectoris, videlicet, Wolfgangus Koler, capitaneus Thuriugis, et Leonardus Badenborn, ulriusque juris doctor : quibus stan-

nulla publica fides, nullusque salvus conductus, sive per imperatorem, sive pcr reges, seu per alios datus, quocumque vinculo ad serse adstrinxerint, servari debeat
confisi aliqui
:

vandum
nimo
si

qui-

tibus

in
:

caice aulae

doctor locutus est his

verbis
.(

Propositio oratorum Mauritii, ducis Saxo-

niae electoris,

Quod bonum,

ineorumcomparitione. felix ac faustum

sit

Chriet

stiana; reipublicae, reverendissimi, et amplis-

simi

quarumcumque dignitatum
patres, ac

ordinis

status viri,

domini debita reverentia

observandi. Illustrissimus princeps Mauritius, dux Saxonice, sacri Romani imperii elector et archimareschallus, praeses Thuringia;, et marchio Misniaj, etc, dominus noster clementissimus, misit nos ad vestras reverendissimas el amplis-

super hujusmodi salvo conductuvenerint, aliasnonvenluri, a potestate Ecclesiastica possint, non obstante cjusmodi salvo conductu, nihilominus puniri. Et habetur tenor illius Conslitutionis in xix Sessione Concilii Conslanliensis, cujus Constitutionis exemplar, si forle alias nunc ad manum non sit, jam dabimus. Et movit hsc Constilulio principis nostri animum eo magis, quo timore hujus etiam Bohemi tempore Basileensis Concilii accedere ad illud nequaquam voluerunt, nisi eis plena et perfectasecuritas veniendi eo et ibi commorandi, atque inde redeundi in propria a Concilio daretur, cum derogatione dictte Con
stutionis

simas dignitates etprcestantias, et precalur pria Deo oplimo MaximoPatreDomini nostri JesuChrisli, ut Spiritum sanctum suum benigne largiri ac aspirare dignetur, quo omnia, quce hic agitis acturique estis, ad sui sanctissimi nominis, et Cbristi Filii sui Domini ac Salvatoris nostri gloriam ethonorem, et Ecclesi sua; pacem et incrementum, atque cunctorum Christi fidelium veramet ffiternam salutem tendant et dirigantur. Deinde notum vult esse universo huic ordini vestro, quod jam diu sc-

Constantiensis

expressa

et

multis

nium

Concilium illud Basileense plenissimam securitatem salvi conduclus illis concessit, cum memorata; Constitutionis
aliis clausulis.

Unde

et

expressa derogatione, et multis aliis clausulis, ut est videre in quarta Sessione ejus Concilii, cujus formam priori subjiciemus. Ejusmodi ergo salvum conductum pctivit princeps noster dari etiam suis theologis, consiliariis, et aliis

cum
si

consliluit, et

animum suum

ita declaravit,

quando, propitioDeo, conlingeret universale, liberum et Christianum Concilium congregari, in quo controversia; religionis nostrae sepositis affectibus, secundum sacram Scripturam trac-

quos hic missurus esset, cum eorum ministris et familiaribus quos secum adduccrent, et tuto huc venire, hic commorari ac redire hinc secure possint. Et spera certissimam conceperat fore, ut quod Basileensis Synodus Bohemis benis

nignissime concesserat, id hic Tridenti Germanon negaretur.

omnes tuto admitti el audiri atque Christianareformatio, tam in capile quam in membris institui deberet, quod ad tale Concilium suos quoque theologos, viros pios, doctos ac pacificos mittere vellet. Et quia putat hoc nomine congregatos nunc esse, in hoc convenisse hic vos omnes, ut eo, quo dictum modo est, procedatur, ideo convocatis suis theologis.
tari et dijudicari,

Verum oblata est illi ante dies non multos quajdam membranea schedula aperta sine sigillo, cum siguificatione hac, quod per istam satis cautum suis esse deberet, cujus copiam etiam exbibebimus sed, quia multum discors
;

cum Basileensi salvo conductu vester salvus conductus in plurimis articulis minime conveniebat, ob id grave et periha;c ab illa fuit, et

(1) Doelores Lutheranos ad Conciliiim non venisse certum est ; sed eiploiatum pariler reipsa quosdam e secta Lutheri Iheologos primarios itcr TriJentum suscepisse. Elenim Enochus Windemannus, iu Chronico Curi! vulgato a iMenkenio Rer. Germ. to. Ill, narrat Dominica Epiphaniarum secunda Philippuni Melanchtonem, Erasmum Sarcerium, Joannem Paulum Gasparem Peucerum venisse Curiain. ut

ad Concilium

iter

maturarent.

Ma.nsi.

A-'iO

JULir

III

ANNUS

3.

CHRISTI 1552.

culosum judicnfum est, non impetrato eo, qui petitur, et qualis Bohemis datus esset, salvo conductu,hucaccedere,maxime enim cum ex prooemio et aliquot decretis hic Tridenti promulgatis, quiE typis excusa in publicum prodierunl, manifestum sit pro schismaticis ethaereticis hic
haberi et culpari;

nostram justificationem concernenfibus, erroresnonlevescontinere, qui persacram Scripturam ostendi et declarari possunt, summe
religionis

cum nequaquam

hucvocati,

necessarium et ipse plerique alii semperjudicarunt et adhuc judicant, ut sui etiam theologi super illis decretis audiantur, et sic in controversia positi articuli reassumantur. Quapropter
orat princeps noster, ut illa decreta in articulis, qui conlroversiam habent, omnino reassumantur, etcum sui, tum alii Augustanfe confessionis theologi super illis plene audiantur, eorum rationes et argumenta ex sacris litteris expendantur, quod pium et Dei Verbo consentaneum fuerit admittatur, et suffragiis omnium natio-

multo minus hic auditi fuerint, et nihilominus prompti sint doctrinam suam testimoniis sacrae Scripturae corroborare. Quare petit princeps noster ex commemoratis causis, et se ac suos

quominus hic hactenus comparuerint, excusatos haberi, et qua rogavit forma, quaque Bohemis in Basileensi Concilio datus
ductus,
est salvus
,

eadem nunc

suis

etiam dari

conatque

num

Christiani orbis laudetur recipiaturque.

quamprimum

sibi transmitti. Praeterea certior

Ad

hgec sunt ista decreta tunc tractata,

quamvis, ut dictum est, sui theologi neque vocati, neque auditi fuerint, ct propter defectum pleni atque integri salvi conductus venirehuc etcomparere
est redditus princeps noster,

quando paucissimi eorum, qui ad universale,

liberum, et Christianum Concilium requiruntur pauci preelati paucique legafi stataum Gennania; pra;sentes fuerunt, ut patet ex catalogo nominum eorum, qui una cum illis decretis typis excusis in publicum prodiit. Unde efiam pro decretis universalis Concilii illa decrcta haberi autvendicari nequaquam possunt, nam ad universale, liberum, et Christianum Concilium requiruntur universae Christiani orbis nationes, ut omnes secure admiftantur libercque audiantur, utque eorum rationes, causae et argumenta secundum sacram Scripfuram expendanfur, dijudicenturque alioquin ea, quse habetur Congregatio, nomen universalis et liberi, et Chrisfiani Concilii minime meretur, et quod in ea decernitur pro decrefisOEcumenici, liberi, et Christiani Concilii haberi et ac,

hic

nondum potuerint quod tamen nihilominus sine mora procedaturetconcludatur, etiam

:

in illis articulis religionis, qui controversiam habent, sicut videmus, quod nunc sessionem habere, et decreta super articulis in controversia positis publicare velitis; quod principi nostro prffijudiciale, et tam divino quam humano,

tum
titit

naturali, tuni positivo juri contrarium ex:

quw jura

oninia voiunt,

quod non

auditi

non debeant

prcEgravari.

princeps noster suos theologos huc mittere, doctrinae sua; consessionem facturos, eteam sacrce Scripfura; tesfimoitaque velit
niis corroborafuros,

Cum

quiquein omnibus, quibus verbo Dei possint, et velint, et debeant vobiscum concordare, sed ex defectu salvi conducfus id facere hacfenus impedianfur, manifesfum est cul[)am nullam illis attribui posse

cum

ceptari

minime

potest.

Quarto loco referre et in memoriam revocare debemus vestris amplissimis dignita16.

tibus et pra}stanfiis,

quod

arficuli

controvcr-

unde rogamus nomine

cipis, ut tractatio illa
,

nosfri illustrissimi prin-

arficulorum, qui contro-

siam habentcs, fidcm nosfram Christianam, et aliqui eorum Poutificem pra?cipue concernunt

et prffiscns institufa Sessio versiam habent decreto publico co usque differantur ct protrahantur, donec ipsius efiam theologi tuto huc adveniant, et ad plenum audianfur, qui jam nunc in itinere sunt, et ad lx milliaria Germaexpcctanfes vesfrum nica huc processcrunt
,

cum autem
tiensc,

et

jura et Concilia,

tum Constanconslitucrint,

tum Basileense expresse

quod

in causis fidei, etquaj

ipsum etiam Ponti-

salvum conduclum, ut eo accepto mox progrediantur, et, qunniprimum fieri poferit, hic apud vos compareanf, docfriiiamsuam, cjusquc tcstimonia sacra cdant, ac in luccm proferant. Terfium osf, quod relatum fuit principi nostro, quod illa dccrefa, quw supcrioribus annis hic Tridcufi
tractafa

ficem confingunt, Pontifex Concilio subjectus, ctConciliunr supra Ponfificcm sit et esse debcaf, convcnicns fucrif, illnd hoc etiani in loco omnino ita scrvare, et anfe omnia confirmare, sicuf in Basileensi Synodo facfum est, et in sccunda sessione ejusdcm habctur, ut quod pcr hoc prwlafi ac rcliqui inConcilio, cujuscumque

fuernnf, pro dccrctis

gradus ac ordinis fucrint, a suis juranicnlis, quibus Ponfifici obstricli eranl, quanfum ad Coiicilium et causas in eo traclandas pcrlinet,
libcri sinf. Et ccnsct princcps noster, (]uod liu-

conciliaribus ct funiis conclusis habcre, arliculos, (|ui controvcrsiam habcnt, ct in quiluis

jusinodi libcratio, ctiam sinecxprcssa Pontificis

rclaxafione, scqnatur
lccnsis
Concilii in

qui Augustana; sunt confessionis dissentiunt, non reassumerc, neque audiro suos super illis
velifis.

clarc cx conclusis Basilocis

,

inullis

ubi
sit.

ponitiir

quod eliam papalis eminenfia

vero
illi

ct

dignilas in
Si

Cum

dcclaratum

sit,

pleraque

talibus casibus Concilio subjccta

crgo

eorum decrcforuni

clinni iu pr;ccipuis capitibus

subjecta est papalis cmincntia Concilio, sequi-

.TULII

III

ANNUS

3.

CHRISTI 1552.

/j4f

tiir

bus

quod persona; reproDsentantes.ab et ipsi pra;stitis juramentis quantum ad

articulos, et Christianam
in capite

ejiis nexi-

fidei

reformationem

si persona; Concilii ad nutum et voluntatem Pontificis vivere, ad cjus prwscriptum agere omnia, ad ei obediendum, ad conservan-

cilium,

lam
eis

quam

in menibris instituendam

dum

ejus

honorem statunniue

ct

polentiam

speclat, libera; sunt, et etiamsi Pontifex nollet

juramcnla ea remittere, quantum

Basileensis Conciliorum
ita

vi

et vir-

tute prajdictarum constitufionum Constantiensis et

juramenlo debeant esse ac manere obilgali? Declarandum ergo, et exprimendum hoc amplius fuerit, quod quicumque sunt in Concilio
cardinales,

jam

libera; sunt,
:

archiepiscopi,

episcopi

priclati,

eo quod

declarari merito debeant

si

enim

liberum debet esse Concilium, in quo semoti

atTeclibus de conlroversiis religionis, et Chris-

tiana reformatione capitis et

tari,

membrorum

trac-

atque omnia secundum sacram Scripturam lieri conveniat, necesse est, liberas esse personas qua; libere de his omnibus disserere etjudicare debeant liberiEautem, etsineaffectibus nunquam erunt... Pontifici suiijecta^, et ab ejus imperio, quantum ad causas in Concilio tractandas pertinet, non soluta; censeri debeant. Rogat itaque summopere princeps noster praedictas Conslilutiones Constantiensis et Basileensis Conciliorum, quod nimirum in fidei articulis, et qui Pontificem et ejus potentiam contingunt, Pontifex Concilio subjectus sit, ante omnia confirmari exemplo Basileensis Concilii, quod ab initio decretum Constantiensis Concilii in articulo, quod Universale Coacilium supra Pontificem sit, ante omnia repetivit, approbavit, ratificavit, atque etiam de verbo ad verbum Actis illis inseruit, quemadmodum secunda; Sessionis ejus Concilii Acta manifestissime demonstrant. Et negare nunquam potest, quin et Pontifex, et reliquorum clericorum status ac vita magna ac gravi reformatione
:

atque omnes omnino omnium ordinum et officiorum homines per talem constitutionem a suisjuramentis Pontifici pra;stitis, quanfum ad Concilii causas et ejus reformafionem spectat, debeant esse liberi et soluti et quod pcr ipsam illam Constitutioncm liberi et solufi dcclarati esse debeant, ut ea confisi, in ejus libertatc freti, liberius quid senfiant dicere, in mediumque consulere, ac suffragari libere secun;

dum sacram

Scripturam possint. Si vero etiam hoc impefrari posset, quo sua dignitas pro honore Dei, et servanda Christiana reformatione, atque provehendis comprffiterea a Pontifice

munibus commodis
reteis
illa

ultro relaxaret ac remitte-

sua juramenta; hoc vero laudabile, rectum, integrum afque celebre fuerit, et apud idiofas ha;cres singularcm atqueingenfem conciliatura favorem, plus fidei etfiducia; parifura, majorem obedienfiam aucforifafemque dafura
Concilio, et

clusa fuerint,

omnibus qua; in eo decrefa et conquod confiferi omnes necesse esset,

vere liberum, et Christianum hoc esse Concilium, in quo liberi homines, liberse lingua; et

non ad hujus aut illius nufum, aut volunfatem sententias dicere oporteret; sed ad Christi verbum, praevoces, libera suffragia essent; et

opus babeant

quanquam enim proxima

annos celebrata
preefinierunt, inter qua;

ante

centum tempora

et aliquot

Concilia

semper generalia Concilia celebrari debuissent, quod

certa

praeviderunt
sus,

jam tunc absque dubio prudentiofuturos ac secuturos hos abu-

res ejus saeculi

scriptum tractare ac dijudicare omnia liceref. hoc mirabilem assensum ingenuum factum et singularem auctoritafem Concilio ejusque reputationi daturum essef, ct per hoc ita urget, etfieri adeo ha;c petitprinceps noster, qua; ordine enumeravimus, id non vifio sibi
Cerfe
,
,

occurrendum in tempore esse rectissime judicarunt, tamen sequentium temporum Pontifices, neque eas neque alias bonas Patrum constitutiones, quas bona cum conquibus
scientia potuissent, et necessario debuissent observare, servarunt, et sic perniciosos hosce errores et abusus subcrescere permiserunt, unde plurima, et infinita mala ac multiplicia

verfi,

neque

in aliam,

quam

ipse facif, partem

:

afque efiam orat tesfem Deum habet, quod cuncfa ha;c fidelissimo ct optimo animo, et affectu sincerissimo faciat, quo erga religionem et Christianam rempublicam afficiaccipi efiam

schismata Christianum orbem invaserunt; exorta bella, odia, dissensiones tumultus et latissima occasio data ac relicta est grassandi in populum Christianum misere savissimo, crudelissimo nefandissimoque Christiani nominis hosti perpetuo quis non videt ? aut quis dubitat difficillimum fore hos abusus tollere, pie et Cliristiane emendare, atque corrigere, pra; quibus ita prophanatum esse constat statum Ecclesiasticum, ut species, ut fucus quidem religionis potius quam religio appareat ? Quis emendabit, aut quomodo emendabit hac Con,
;

quodque ipsius causae gravilas negofiique magnifudo haec ifaexigere, etrequirereomnino videfur neque dubitaf, quin quicumque pii, prudenfes et sapicnfes estis, quibus cordi et
tur,
:

curse est Christiana respublica, Christiani orbis calamilas et pra;sens rerum sfafuSj infellecfuri

ipsimet
requiri
et

sifis.

Ha!C

summe

necessaria esse et

omnino ad cclebrandum verc liberum,

Chrisfianum, afque Universale Concilium, in

quo de communi salufe omnium, de vera fide, vero Dei cultu, ac divini nominis sincera invocalione et venerafione tracfari debef, de follendis erroribus et abusibus, formandis moribus
Christiani populi.et

fam

capifis

quammembro-

rum emendatione, reparanda

vera pace Eccle-

ANN.

ToilUS XXXIII.

Rayn. XIV.

442
sisB,

JULII

III

ANNUS

3. -- CHRISTI 1552.

propaganda fide et regno Christi. Quare quo cuique hsec omnia sunt chariora, quo magis his quisque movetur et afficitur, quo
proprius tangit

Instructio circa petitiones Protestanlium.

Responderi ab internuntio decreto

jussit

rum omnium,

patria suse et

quemque sua propria et suocommunis totius

Julius legato ac praesidibus Concilii, re in deliberationem adducta circa gravamina proposita

populi Christiani salus,

pax et tranquillitas, quo magis amat et diligit quisque Deum, et Filii Dei gloriam propagare cupit, quo beatius et in hoc et in futuro scecuio vivere omnes desideramus, et majori sludio, fide et diligentia in hiEC quisque incumbet, et in commune consulere juvabit qua in re, et Deo omnipotenti, et toti orbi Christiano gratissimum ac vere bonum opus prffistabit et vestraj vestrorumque, atque
:

omnium

saluti

consuletis

quod ut

fiat

faxit

Christus Jesus

Dominus
et

et Salvator noster, cui

sit

cum Deo

Patre,

Spiritu sancto

honor,
Profuit

ab oratore ducis Wittembergge, atque alia prolata ore ab oratoribus ducisSaxoniae, non modo utile et honestum, sed etiam necessarium, ut aliquod responsum iis detur, ne contemptos se doleant, atque aversionis occasionem captent, vel ne putentpropositionesadeo absonasapprobatas esse, vel ne putent aut metu aut imperitia servatum silentium, atque pravas suas opiniones apud populos hsresi contaminatos confirment; utque constetapud posteros, qua rationc Concilium processerit adversusverba impudentissima, ac videri Concilium ad dandum responsum obstrictum esse, cum dixerit Audivit
:

laus et gloria in sacula.

testantitim.

Amen

47. Insiructio Pontificis circa petitiones

Ad
relata

quae

omnia responsum
:

nomine sanctte Synodi his verbis Sancta ha;c OEcumenica Synodus audivitea, que a prfestantiis

omnia et cum deliberatione providebit, ac si non respondeatur, Concilium nimia? mora; culpam subiturum, ac si ipsi responsum non curarent, culpam adha?suram Concilio, non obstante
progressu ad ulteriora.
Etsi

vestris

sunt,

et

cum

deliberatione
receindiin ea

omnia considerabit; ipsisque oratoribus dentibus decernitur sequentem Sessionem cendam esse ad diem xix mensis Martii, et
pra-ter alia

seat,

vero Pontifex respondendum iis cennon tamen ad singulas particulas dicto-

rum

vel scriptorum ab eis

ob rationem allatam

a legato,
parti,

nimirum quod judex non respondet

agendum

esse de Sacramento Matri-

monii

infiniti

ne ex judice se partem constituat, ac ne progressus detur occasio, ac defugiatur

dissidii.

Consultus de impiis ac impudentissimis Protestantium postulatis Julius III Pontifex rescripsit prsesidibus gravissimo responso ea refellenda, atque internuntium arcanis manda-

causa

Visum ilaquc
pertinet,
sit

Pontiflci

respondendum

esse circa
Concilii

eam partem,

qucc ad jurisdictionem

instructum submisit, iserat AchillesFaliscorum episcopus, quem Antonio Granvellano gratia apud Cajsarem florentissimo commendatis

vanda,
et aliis

cum

qua; omni ratione conserindubitatus judcx in rebus fidei, expressis in litteris indictionis, quod

confirmandum rationibus
tenet

vit his lilteris

'

et usu in Ecclesia obscrvato. Cujus 'consuetudinis posscssionem

Venerabili fratri Antonio episcopo Atreba-

tensi.

Catholicos
fari

adhuc Concilium Tridentinum. In hac re omnes consensuros certum est, ncc

remus
tis

Venerabilis frater, salutem. Cum desidesacri Concilii progressus ad omnipotenDci laudem et gloriam, atque ad universa;

Protestantes adversus
possc.

eam

veritatem

multum
et

Punctum

itaque jurisdictionis

auctorilatis illustretur et confirmctur, responita temperclur, ut dum vcrum dicitur, paterna ostcndalur cliaritas et cupiditas ardcnlissima corum ad conjunctioncm Ecclesicc revocandorum nec contumcliosis carpentur verbis, nc prolervicndi occasio illis detur. Et quialegalus, ac prresides, et aiii Concilii Patres doctrina spectatissimi responsi condcndi prudentia valcnt, proptcrca iis Ponfificiam mentem patcficri sufficit, ct proponi rcsponsi formulam, cui ipsi addcrc vcl dctrahcrc possint, proutc rc

reipublicse Christiana;

nem

salutem et consolatioinconcussa cum serenissimo Cajsare amicitia atque conjunclione, mittimus ad ejus majestalem venerabilem fratrem Achillem episcopum Montis-FIasconensem unum ex sacri palalii noslri audiloribus locumlcnentem ct prrclalum domesticum nostrum, nobis ob cjus doclrinam et virlutem valde charum, ut nondirigi

sumquc

nulla ad hoc spectanlia ejus majestati ex paiic nostra expouat, qu;e cum tu quoque fratcrnisit, fratcrnitati dc mandato nnstro cxpositurus tatcm luani hortamur, ut cjus verbis plcnam

visum

fucrit.

4<v

Hoc peracto jussus

est internuntius

fulcm pra^slarc
rii

vclil.
iii .

Datum Romaj xx Februa-

MDLii,
48.

anno

adirc impcralorcm, ac nominc Ponlificio cxponcrc illi proposita iii Concilio gravamina ab

Porro mandata arcana intcrnuntio data subjcclissentcnliis conccpta fuere "

:

oratoribus Protcslaiitium, atquc corum impudcntiam, impictalcin iniquitaleniiiuc illustrare, el iinpugnare ct rcfellcrc ca pcr singnla capita argunicntis
diviiiis, natiiralibus ct

.lul.

111.

1.

III.

brcv. sig. nuni. 2888. p.

2.

Iiumanis, ac
iiidi-

Toni. Xllt.

de Couc. Ms.

.ucli.

Val. sig. nuni. 3200. p. 11.

ei significarc,

licctca pctita rcsponso sint

JULII

Iir

ANNUS

3.

CHRISTI 1552.

443

gna ob eorum perversitatem, tamenvisumPontifici,

ut

iis

pacifice respondeatur, responsique

seriem

illi

aperire, ut agnoscat

tem

Pontificis

pro ea Provincia ad
:

optimam mengremium
abruptis
:

Ecclesiaj revocanda
Cajsareis,

obsecundasse eam votis

difficultatibus

Ordinis spectant, atque ut hodierna Sessione, quemadmodum Spiritus sancfus suggcssisset, decrefa de his rebus, et quatiior pra;ferea articulos ad sanctissima; Euciiaristia; Sacramentum pertinentes, in hanc tandem Scssionem
delatos publicaret, atque interim affufuros esse putaverif ad hoc sacrosanctum Concilium eos

omnibus

Concilium traduxisse Tridentum magnis suis sumptibus et prjesulum laboribus, atque adeo maximum dolorem traxisse ex perspecto malo et iniquo animo Luthcranorum, qui in hoc principio ostenderintnullam bonam conversionis gerere voluntatem, sed in pravis opinionibus obdurescere, ac velle omne colloquium cum Concilio abrumpere, cum postulata adeo
injusta obtinere

quorum causa eopublicafioneni articuloriini distulerat, et ut libere ac sine cunctatione ulla huc venirent,
qui se Protestantes vocant,

rum

fidem eis publicam, sivc salvum conduclum concesserat tamen cum illi nondum venerint,
;

et

eorum nomine supplicatum huic

fuerit,

nodo

ut publicatio,

sanctcB Syquae hodierna die

non

possint, aut perverso judi-

cio illusos sibi persuasisse posse adducere Con-

cilium, ut iis morem gerat. Petenfes commune Concilium

et

'

hseretici,

facicnda fuerat, in sequenfem Sessionem differafur, cerfa spe allafa affuturos esse omnino niulto ante illam Sessionem, salvo conductu amplioris formae accepto, eadem sancta Syno-

schismatici repellendi sunt a Conciliis Universalibus, saltem, ut nonhabeantineisvotum,

dus

in Spiritu sancto legitime

congregata iisdem
nihil

legato et nuntiis praesidentibus,

optans,

magis

ut est auctoritas Gelasii Pontificis Canonic. in c.Cion qiddus^lq. 3.Ubi Archidiac. et Joann. de Turrecrem. et ad idem teudit auctoritas Bedce in cap. Omnis 24 q. i, item auctoritas Cypriani in cap. Didicimus causa et 9, quibus locis dicitur nullo

ex praestanfissima natione Germanica omnes de religione dissensiones et schismata tollere, ac ejus quiefi, paci otioque consulere parata, ipsos (si venerint) et humaniter

quam

excipere et benigne audire, confidensque eos

modo communicandum

lium cum

esse Concihaereticis et schismaticis, quia sunt

non

fidei

Catholicse perlinaciter oppugnandae,

extra Ecclesiam, et adEcquanfur Genfilibus, ut

Cyprianus in cap. Denique 7. q. i . Sed bene possunt admifti, ut possint interesse pro convincendis efiam pluries eorum erroribus, prout etiam interfuerunt in Concilio Lugdunensi et Florentino dum tamen idonee
dicit sanctus
:

Et infra

sed verifatis cognoscendaj studio esse venturos, et ut Evangelica; veritatis studiosos decet, sanctce matris Ecclesiae decretis ac disciplinae ad extremum esse acquieturos, sequentem Sessionem ad edenda et publicanda ea, quae supra

commemorata,

in diem festum Sancfi Josephi, qui erit die xix Martii disfulit, ut illi satis tem-

promiffant, se paratos stare determinationibus qucC fient in Conciiio. 20. Sessio quinta sub Julio III, salvus con-

poris et spatii habeant non solum ad veniendum, verum etiam ad ea quae voluerint, ante-

ductus concessus haereticis; lis de preecedentia Celebrafa vigesima quinta die Jadirempta. nuarii Sessio quinta decima, eademque Julio terfio quinta, cui praetor csteros preesules, qui superiore anno adfuerant, novem alii prsesules inferfuere. Sacris vero operalus est episcopus Catanensis, orationemque habuit episcopusMa-

quam is dies veniat, proponenda, quibus ut omnem diufius cunctandi causamadimat, fidem
publicam, sive salvum conducfum, ejus qui recifabitur tenoris et senlenfife, libenfer dat et concedif. Intereavero de Matrimonii Sacramento

agendum,

et

de eo praeter superiorum decretoesse eadem prosequendam

rum publicafionem definiendam

Sessione, stafuit et decernit, et esse materiam reformationis .
21. Concepta;
tuti et liberi

Joricensis, cumveroProtestantesprincipes suos

oratores miserint, qui de confroversis fidei capitibus disceptarent, an necessaria sit ad salutem

praeterea ampliori

formula

commeatus Syngraphae Lutheranis

ufraque sub specie communio, et an minus capiat qui unicam speciem accipit, et an Ecclesise decrefo laicis sub unica panis specie communio, et an parvulis Eucharisfia sit porrigenda? antequam decretoria de iis ferretur senfentia,

oratoribus traditse sunt, quibus concedebafur potestas libere ad civitatem Tridenfinam veniendi,

ibidemque manendi,

standi,

morandi,

proponendi, loquendi, una

cum

ipsa

Synodo de
ipsis libu-

quibuscumque
discutiendi, et
erit,

negofiis tractandi, examinandi,

infermissa est actio concordioe conciliandee spe, ut docent Acta Synodalia. Cum (inquiunt) ex eo, quod proximis Sessionibus decretum fuit, ut sancta ha;c etuniversalis Synodus per hos dies accuratissime dili-

omnia quajcumque
offerendi,

ac articulos quoslibet, tam verbo

,

quam

scripfo libere
et sententiis et

Scripturis sacris et
et

proponendi eosquc sancforum Palrum vcrbis

gentissimeque tracfaverit ea, qua; ad Sanctissimum Missse Sacrificium et ad Sacramentum

>

Tom.

XIII.

Conc.

sig. niim.

3200. p. 162.

rationibusdeclarandi, asfruendi pcrsuadendi, et si opus fuerit etiatn ad objeclaConcilii generalis respondendi.cf cumiis, qui a Concilio delecfi fuerint dispulandi, Christiane aut charitative absque omni impedimento con-

lihk

JULII

III

AXNUS

3.

CHRISTI i552.

ferendi, opprobriis, et convitiis, ac contumeliis penitus semotis, et signanter quod causae controversae

gregatio generalis, in qua illustrissimuslegatus retulit Patribus advenisse oratores serenissimi

secundum sacram Scripturam

et

Apo-

stolicas Traditiones, probala Concilia, et Callio-

domini Joannis regis Portugallise, eosque petere admitti et audiri a Synodo. Quod quidera

licx Ecclesiai conseusum, et sanctorum Patrum auctoritatem tractentur. Coutenderant illi, ut sacra Scriptura, quam in nefarios sensus pro
libidine distorquebant, judicis loco esset, sed

omnibus

placuit.

Verum, cum oriretur

quajstio

deliraea postulala rejectafuerea Patribus, cum surda ac muta membrana contrarios verborum sensus distinguere non possit. Cum vero Lutherani multa, vel in Congregationibus vel publicis

de prsecedentia circa locum inter eos et oratores regis Hungariae, decretum fuit, ut pro eo actu daretur eis locus in medio aulse e regione praesidentium, in calce sedilium pralatorum.
Intromissi exhibuerunt litteras infrascriptas

consessibus contra religionis dignitatem dicturi facfurive crederentur, ne ex paterna in eos indulgentia divinse causse Conciliive auctoritati promulgata prrrjudicaretur, subjecta sanctio
'

Joannes Dei gratia Portugallia; et Algarbiorum rex citra et ultra mare, in Africa dominus Guinea;, navigationis, expedilionis, commercii .-Ethiopi, Arabia3, Persidis et India;, sacrosancto OEcumenico Concilio Tridentino in Spiritu sancto legitlme congregato Ecclesiam Universalem reprwsentanti, salutem dicit. Est tanto amplius, quod nobis Dei Optimi

est

Haec sacrosancta Synodus, etc. Ne ob tam de personis comparentibus, mandatisque, et scripluris exhibendis, quam deloco personis assignando oriri possent,
22.
"

disceptationes, qua;

felix ipsius Concilii

progressus retardetur, in-

ha?rens decreto in secunda Sessione promulgato, atque illud innovans statuit, decernit, declarat,

Maximi pietas spondct atque pollicetur ad bene sperandum, quam quod temporumasperilas objicit, opponitquc ex adversoad objiciendam spem animumque penitus deponendum, ut quanto obstructiores videntur omnes aditus ad sacri hujus Concilii conclusionem, si quis humanas rationes
cogitatione complectatur, tanto faciliores exitus divina sapientia, quse
git, sit

quod

si

forte contigerit aliquos, qui ex disposi-

approbatorum Conciliorum more admittendi aut recipiendi non essent, vel

tione juris, aut ex

omnia
re ipse

fortiter altin-

inventura.

Qua de

per se ipsos, vel mitti aut recipi, sententiam etiam congregationibus que actus facere, etiam contigerit,
stationes, et

per interpositas personas advel in loco debito sedere, vel

maximam,

et vos, patres

spem concepi amplissimi, ut in eam

;

sub verbo Placet proferre, vcl

interesse, vel alios

curam vehementius incumbatis ut obsecrare obtestarique non desinam, non veslra; probitatis
diffidentia, sed rei magnitudo, et mea in hoc sacrum Concilium observantia facit, quo ipsc nunc milto Jacobum Sylvium virum in primis

quoscum-

Concilio durante, quodque si mandata, instrumenta, prote-

alia cujusvis generis scripta quec-

cumque, qufe
poteslatem

ipsius Concilii

honorem, jus

et

quomodocumque la^derent, seu la;dere possent, recipi aut admitti, propterea non pra>judicetur, neque ullo modo prajjudicalum
censeatur, vel intelligatur precsenti Concilio, neque Conciliis OEcumenicis generalibus in

perpetuum celebrandis
hujus Concilii
cordia
sit,

cum omnis

infenlio

nobilem, ct propter singularem prudentiam in Patrum conscriptorum, qui mihi a consiliis esse possunl, numerum et dignitatem a nie cooptatum, legalum meum, et cum eo Jacobum Goveanum sacrarum litterarum professorem et Joannem Pacz Caesarei Pontificiique juris doctorem, legatoruni meorum nomine ct dignilate a me ad hanc obeundam legalionem pariter
,

quacumquc

eo tendat, utpaxetconratione, licita tamen ct conet

gruenti, in Ecclesia reducantur . Eo decrcto sopita; sunt conlroversia;, quoc

inter Lusitanos ct Ilungaros de honorificenlioris

mco nomine omnes intersint, et apud vos agant illis de rebus, quas in mandatis habent, neque vero dubium esse mihi potest, quin meo in vos animo responderit bcnignitas, qua et legalos meos cxcipiendos, ct rcs meas
exornatos, ut

loci obtinendi dignitate oriunda; erant, incuntc enim Marlio pcrvenereTridenlum missi a Joanne rege Lusitania; oratores, dc quibus exceptis ha!C habent Acta ^ 23. Oratores Lusilani ad Conciliim aae:

diint,
l)ie

et

Joannis rcgis pietas commendatur.

quinta Marlii applicucrunl Tridenlum tres oratores sercnissimi domini Joannis rcgis Portugallia?, videlicet, dominus Jacobus Sylvius

accipicndas a sacro ConciJio spero. Iteruni tamen atque ilcrum oro vos, ut suscipiatis illos in veslrum patrocinium, humanitcrque tractetisctomnibus illis in rebus, quasnostro nominc proponont, non fidem modo habcalis, scd cam benevolcntiam quam nostra in vos obscrvanfia sacrosanctum pietasque postulat, adhibeatis CEcumenicum Concilium Ecclcsiam l'nivcrsa,

Jacobus Goveanus sacrK TlieoIogi;c professor, et Joannes Pacz juris utriusque doctor. Die xix Marlii habctur Concoiisiliarius

regius,

lem legilime repr;csentans. FaxitDeus Optimus Maximus, ut fcliciter sanctissimum opus prosequamini et absolvatis, Patrcs amplissimi. Alnierini.xxixScptenibris mdli.
Ei.

Hry.

Acla Coiic.

'

Ms.

arcli. Val. sig.

mm.

SI9J. p. 160.

tcrgo. Sacrosancto

OEcumenico Conci-

JULII
lio

III

ANNUS

3.

CIIUISTI

1552.

445
Ciesa-

Tridentino inSpiritu sancto legitimc congregato Ecclesiam universalem reprajsentanti .

24.

rege

fceflere in

arma adversus Carolum

reni consurrexerant.

Responsum

est Concilii

nis oratoribus liumanissime,

nomine Lusitacommendataque
|)ropa-

flagrantissima Joannis

rejjis

pietas in

ganda latius apud Indos religione Cliristiana, ac populisab idolorum daunonumque servitute ad Cbristi cullum traducendis. Responsum sanctK Synodi in comparitione oratorum regis Portugallia;.
Serenissimi Portugalliaj regis Joannis litterae, qua* recitatK sunt, gravissimi et ornatissimi viri, cum declararint eximiam quamo

Sessionis vi prorogatio sub Julio III PonMaximo. Advenientc die xix Martii, qua; pro Sessione habenda decreta fuerat, cum Sessio ipsa ob diversas causas celebrari iion posset, prajsertim ob absentiam Lutheranorum, qui jain in duabus proximis prwteritis Sessionibus invitati fuerunt, ut ad Concilium venirent et jamdiu antea, et toto tempore a pra;terita proxima, usque ad hanc diem expectati fuissent, neque adhuc nisi quidam pauci, nempe Wittembergentifice
:

dam

regis vestri in

Deum

pietatem, insignem in

ses et Argentinensescomparuissent, assererent-

rempublicam Cliristianam obedicntiam, ac sum-

que

mam mam

erga sacruni boc OEcumenicum et Generale Conciliuni observantiam, Patribus maxi-

quidem, non tamen prteter eorum expectationem, Icetitiam attulerunt, non enim ipsis modo, verum toti terrarum orbi notus atque
testatus est regis vestri

ob tumultus bellicos in Germania scilicet Mauritius dux Saxonia; elector, et Albertus marchio Brandeburgensis, electoris frater, cum quibusdam aliis ejusdem sortis hominibus seditiosis, et rerum novarum
retineri
ortos,

cum

animus dignus

ipso, et

cupidis, ac publica! quietis turbatoribus contra Cffisarem eorum dominum insurrexissent ac

parente ejus clarissimo, et piissimo rege, cujus

imitatione atque exemplo, Dei vero omnipoteninslinctu et numine, cum veram fideni orthodoxamque religionem in Orientis partibus instaurandam propagandamque curaverit. Non minorem is tamen laudem boc tempore meretur, qui in tam perturbato reipublicaj Christis

rum

rebellavisscnt, inito frederecum Henrico Gallorege, et jam arma capere et bella movere

Cffipissent;

ob quas novitates

et

tumultus, tain
res

Catholici

quam Lutberani

ipsi,

cum adhuc

quo tandem tenderet, an videlicet alii principes vel civitates cum eisdem novatoribus adhajsistioni

tianae statu, tantis dissidiis, tot hairesibus exortis

,

pia et

salutaria

hujus
in

Synodi

consilia
religio-

adjuvare tenetur,

quam

Barbaris, et idolo-

suspenso essent, omni a>quitati et raconsonum, statuique tunc pra;sentis temporis expedire visum est, ut pro eo tempore a progressu Coifcilii, donecearum rerum eventus
sent, in

rum nem

cultui deditis nationibus ad

veram

traducendis adeptus sit. Quamobrem hsec sacrosancta Synodus Deo quidem meritas agit

dilucidius appareret, supersederetur, quare a sessione prffiterita usque ad hunc diem ab omnibus actibus conciliaribus cessatum fuit.

gratias,

quod tantum
ac

in ejus regis auctoritate,

virtute

animi magnitudiue, Ecclesia3 suaj praesidium, calamitosis hisce temporibus constituerit regis vero mandatum, quantum de jure potest, grateadmodumetlibentcr admittit, vestram pra^sentiam, cum regis causa, tum etiam
:

Ca!terum quoniam hodierna dies pro sessione ipsa (ut demonstratum est) deputata erat, et
sessio ipsa cum haberi non posset, proroganda videbalur, et id in Ecclesia Cathedrali de more
fieret;

quod absque

Concilii nota esse

non po-

propter egregias vestras insignesque virtutes gratam semper habitura. Quo responso recilalo, oratores ipsi a Congregatione discesserunt. Deinde cum ea dies deputata fuisset ad sessionem habendani, quae

tamen nullomodo ob

niultas rationes, sed pra;-

sertim ob tumultus bellicos, ob quos prailati absentes se excusabant, et prajsentes recedebant, celebrari non poterat, proponilur ejus
prorogatio, quae
tur,

Ecclesiam absque publicatione decretorum inaniter iretur, convenientissimum niultis rationibus videbatur, ut prorogatio ipsa in Congregatione ipsa generaH decerneretur. Quapropter habita ea ipsa die XIX Martii Congregationeomnium Patrum, postquam admissi fuerunt oratores serenissimi Joannis Portugallia; regis, qui paulo ante Triden-

tuisset, quasi ssepius in

tum applicaverant
consensu ad
fuit.

prorogatio ipsa communi futuras kalend. Maias decreta

,

cum ab omnibus approbareprorogatur sessio ipsa ad proximas kal. Maias . 25. Sessio sexta : causx et decretum stispendecretum Additur in Actis sionis Concilii. prorogationis sessionis ob Mauritii ducis Saxonite et Alberti marchionis Brandeburgensis rebellionem, qui conflato cum Henrico Gallorum

Tonante

belli

tum

est Tridenti,

Lutherani fragore, trepidane hostcs ad opprimendos

'

Patres conjurassent, territique plures Germani prffisules ad suos principatusab hostium tyran-

'

Angel. Mass. in Aclis Concll. Trid. Ms.

arcli.

Vat. sign.

num.

nide vindicandos discessere, nonnulliqne alii temporum iniquitatepermoti, cum jam Augusta aLutheranis fuissetoccupata,ConciIium abrumpendum censuerunt, necnon Pontifex de his cerlior factus, missis ad Concilii pra>sides litteris,

3212. p. 123.

differendum in tempora commodioradecre-

A46
\it, atqiie

JULII

III

ANNUS

3.

CHRISTI 1552.

ex eveniu suspendendum, de*quibus

haec Acta ' subjiciunt (f Causae suspensionis Concilii.

lium, siveejus prosecutionem ad ah"quodtempus suspendere, minime dubitantes, Christianos

principes, vosque et reliquos Concilii Patres id

Rebus Concilii sic stantibus, bella in dies magis magisque in Germania Sisvire incipiunt, Mauritio duce Saxonife electore, cum nonnullis aliis principibus contra imperatorem arma sumenfe, et jam Augusta Vindelicorum occupata,

OEnipontem, ubi Ca?sar inermis

bat.

erat, properasunt Patres, ut quotidie mulli Tridento recederent, nulla etiam petita licentia, tanquam id sibi jure ex imminenti notoque periculo liceret, nec longe aberat, ut

Quo

ita perferriti

boni consulturos atque gratum habituros esse : quapropter motu proprio et ex cerfa scientia nostra, ac de Apostolicse potestalis plenitudine de eorumdem fratrum nostrorum consilio et assensu Concilium ipsum, ejusque prosecutionem ad nostrum et Sedis Apostolicse beneplacitum suspendimus . Et infra Et quoniam intentionis nostraj est, ut nihil interea omiffatur, quod ad placandam Dei iram per morum
:

emendationem

et

reformationem pertineat, id-

ut primum summo Pontificiinnotuit, consultius pro rerum et temporum conditione suspensioncm facien-

Concilium

dissolveretur.

Quod

circo volumus, ut vos, vel duo, aut unus vestrum reliquis absentibus vel impcditis, istos

eamque hac meminere Acta *

censuit,

dam

fecit die

xv April.

De

Consistorialia subjectis

verbis

Romae

die Veneris sancto,

xv April.

mdlii,

venerabiles fratres nostros archiepiscopos et episcopos ex parte nostra per Domini nostri misericordiam hortemini, ut eorum aliqui ex qualibet ratione, qui commode id facere poterunt, ad nos se conferre velint, quo eorum opera
et consilio eam reformationem aggrediamur, quse populo Christiano salutaris, et ipsi Concilio (cum divina opitulante gratia resumetur) grata esse possit. Datum Roma; apud Sanctum-

ante celebrationem divini officii fuit facta Congregatio generalis reverendissimorum, in qua sanctissimus dominus noster de eorumdem reverendissimorum consilio et assensu, Concilium

Tridentinum inchoatum ad sanctitatis suaj beneplacitum suspendit, ct suspensum esse voluit 1). EditfB sunt de ea re Pontificise litteree, quas subjectis vcrbis conceptas affert Angelus
iBassarellus
:

Marcello tit. Sapcti-Marcelli presbytero cardinali , Crescentio nuncupato , nostro et Apostolicse SedisadConciliumTridentinum legato de latere, et venerabilibus fratriet bus Sebastiano archiepiscopo Sypontino
Dilecto filio
,

nostri et ipsius Aloysio episcopo Veronensi Sedis ad in dicto Concilio una cum Marcello cardinale et legato nostro praesidendum nuntiis,
,

et

eorum

cuilibet, etc.

Cum

inlellexerimus nuper ex

multorum
in Geret sacri

fide

dignorum litteris excitatos fuisse mania non leves armorum tumultus,

Piscatoris die xv ApriMDUi, Pontificatus nostri anno iii . Perlectae non sunt publice a principibus Concilii litterse, ne ea occasione controversia de Concilii Pontificisque auctoritate recrudesceret; quare Concilium interrumpi ab ipsius Concilii Palribus conjuncta Pontiflcis auctoritate satius visum est, ut tradunt eadem Acta Praesidentes autem eas litteras in Concinam cum anilio minime publicare voluerunt madverterent nonnullis ex Patribus haudquaquam ajquum videri, ut suspensio a summo Pontifice absque Concilii conscnsu, vel consilio quieti et unioni consulentes deccrneretur utque difficiiltates, qufe jam oriri cooperant, et imminere videbantur, submovercntur, nihilque rcferre existimantes suspensionem ipsam, vela
lis
:
: ,

Petrum sub annulo

Romani impcrii clectores, nonnullosque alios, tam Germanica; quam aliarum nationum pra;Iatos
istinc

Pontifice solo, vel a Concilio, suae Sanctitatis nihilominus auctoritate, quae in ipsis prrcsiden-

discessisse,
in

vosque

ct ca-teros, qui

remanserunt

magna ctiam

trepidatione et

tibus erat, decerni; annuerunt, ut suspensio fieret, nulla habita mentione litterarum summi
Pontificis.
26.

periculo constitutos; anxii profecto cramus, et molestia ploni vcrebamurquc nc istud Conci-

Die Dominica xxiv Aprilis in Ecclcsia

lium

(tiuod

religioni,

magnos fructus, tum labefactata; tum periclitanti Germania; aliquando

Cathedrali,

cum ob gravissimam wgritudinem

in aula

illuslrissimi legati

consueta

fieri

allalurum sperabamus) violcnter fere, et cum magno Cbristiana'. reipublica scandalo dissolverelur. Quaniobrcm communicato Iiodic ncgotio

posset, habetur congregatio gcncralis, in

non qua

R. D.

difficultatcs,

secundus praesidens proposuit Patribus quac Concilii celobrationcm impe-

cum

Romana; Ecclcsix discusso, nullum

vcncrabilibus fratribus nostris sancla; cardinalil)us, atque maturc

dirc vidcbantur, bclla sciliccl.

cum

in aliis iocis,
:

aliud prffisentius, tutius ct salutarius rcmcdiuin instanti ncccssitati adbi-

praccipuc in Germania vigoiitla pra^serlim voro iiKjuions, cum Gorniani IMotestantcs, qui

tum

bcri possc judicavimus,

quam diclum

Conci-

jamdiu cxpectati sunt, ct ila bonigne cum eis actum ost, ut oinnos eorum petitiones concessaj fucrint, non solum ad Concilium miiiime se
vcnturos affirmant, scd illud pulilicc diversis illudunt. parvipondimt inodis dclcstanlnr
, ,

Ms. aich. Val. sign. mim. 3191. p. 102.

AcU

Cons. Ms.

card. sig. mim. 131. p. S3.

JULil

III

ANNUS

3.

CHRISTI 1552.

A4r

Quare

sibi videri statuit, et condltioni

tempo:

rum

convenire, ut suspensio Concilii fieret rogatisque Patrum sententiis major pars proposita ab ipso prwsidente laudavit, Conciliumquc

ad biennium suspendendum censuit. Eligunturque ad decretum super ea re conficiendum RR. DD. Panormitanus, Granatensis, Calaritanus, Sancti-Marci, Callianiensis, Sylvensis, Auriensis, qui convenientes die sequenti

lutionem ipsam, consullius, pro rerum et temopportunitate suspensionem faciendam censuerunt quare xxviii mensis Aprilis ipsius anni mdlii, habita publica Scssione suspensioncm ipsam decreverunt edito infrascripto de-

porum

creto

decretum

ipsuni condiderunt. Habitaque die xxvi Congregatione generali ', illud examinandum proponisignificaturque Patribus Pontificem cupere, ut suspenso Concilio aliqui Patres ex qualibet natione ad sanctitatem suam se conferrent, ut

tur

Sacrosancta OEcumenica et generalis Tridentina Synodus in Spiritu sancto legitime congregata prtesidenfibus in ea reverendissimis dominis Sebastiano archiepiscopo Sypontino, et Aloysio episcopo Veronensi Apostolicis nunfiis, tam eorum proprio, quam reverendissimi do28.

eorum opera

et consilio
:

in

reformatione

fa-

cienda uteretur

cumque super

his sententiae

rogatae fuissent, missio praelatorum ad

Urbem

a paucis approbatur .
27. XXVIII Aprilis Sessio sexta, qufc ultima fuitsub Julio III Pontifice, ob imminensaLutheranis discrimen ante indictum tempuscelebrata est, cum Mauritius Clusam arcem, qus inexpugnabilis credebatur, impetu inopino expugnasset, ut narrant Acta ^ Sessio VI. De suspensione concilii, et ejus
:

mini Marcelli tit. Sancti-Marcelli sanctfc Romanae Ecclesiae cardinalis Crescentii legati, ob adversam ejus gravissimam valetudinem absentis nomine, non dubitatChristianis omnibus patere, hoc Concilium OEcumenicum Tridenlinum primo a Paulo III felicis recordalionis con-

vocatum et coUecfum fuisse, deinde a sanctissimo domino nostro Julio III, efflagitante Carolo

V augustissimo imperatore, ea praecipue de causa resfitutum, ut religionem in multis

orbis parfibus, praeserfim in Germania in diversas opiniones miserabilifer distractamin stafum

causis.

pristiuum revocaret, abusus et mores Christianos corruptissimos emendaret, cumque ad hoc

pta, etsi Patres ipsi parati essent

et

Decreta prorogatione Concilii suprascriomnes labores

agendum quamplurimi
sis

Pafres nulla laborum suorum, periculorumque habita ratione e diver-

incommoda libenter subire, ut saitem cunctando rem Germanicam in pristinam pietatem et religionem restituerent, bello tamen in dies magis magisque multis in locis, ac prfficipue in ipsa Germania crudelius sseviente, omnis celebrandi Concilii spes adimebatur. Interea Mauritius dux Saxonia; Augusta; civitatem occupat,
ejusque viribus mirum in modum auctis, Csesari atque Catholicis omnibus majorem quotidie timorem incutit qua ex re pra?lati prffiter id quod
;

regionibus alacriter confluxissent, resque strenue magno fidelium concursu feliciterque procederet, ac spes esset non levis illos Germanos, qui eas novitates excitarant, in Concilium venturos, sic animatos, ut veris Ecclesiae ratio-

nibus unanimiter acquiescerent, lux denique quaedam rebus affulsisse videretur, caputque atfollere inciperet profligata et afflicta respublica Christiana, ii repente tumultus et bella
hostis generis

humani

versutia exarserunf, ut

jam per^multos dies otiosi permanerent, parum admodum tuti sibi in ea civitate amplius commorari posse videbantur, accedente prsesertim fama, quse omnes adjacentes regiones impleverat, Maurifium ipsum propediem propugnaculo quodam, quod inter Augustam et OEnipontem est, expugnato, OEnipontem ipsum properaread imperatorem impetendum quod ubi eveniret, nullus remansisset locus tutus ab OEniponte Tridentum. Quo timore
Tridenti absque fructu
:

Concilium velut hterere ac cursum suuminferrumpere safis incommode cogeretur, spesque omnis ulterioris progressus hoc in tempore
toUeretur, tantumque aberat, ut sancta

Synodus

Christianorum malis et incommodis mederetur, ut multorum mentes praeter sui animi sententiamirritaret pofius
ipsa sancta

quam

placaret.

Cum

igitur

Synodus omnia,

et praecipue

Germa-

niam armis ardere

fere episcopos

et discordiis videret, et

omnes

Germanos, prasertim principes

ita perterriti

sunt

praelati, cfeterique Conciliares

elecfores suis consulturos Ecclesiis e Concilio

abiisse, decrevit tantae necessitati

omnes, ut quotidie multi Tridento discederent,

nulla petita licentia, tanquam id sibi ex iniminenti omnibus noto periculo jure liceret, ex qua

non

reluctari,

etad meliora tempora

eis

rejicere, ut Patres,

nunc agere non

licet, suis

quod omnibus prospec-

quidem Patrum secessione Concilium

ita

immi-

turi

ad suas Ecclesias regredi valerent, ne diu-

nuebatur, ut propediem dissolutio indubie expectaretur, quod cum Patres qui Tridenti perseverabant, animadverterent, considerantes nihil Ecclesia; Dei magis officere posse, quam dissoMs.
p.

tius inufili otio ulrobique conteranfur, afque ita,

quoniam sic femporum condifio tulit, hujus OEcumenici Concilii progressum per biennium
fore decrevit, prout prajsenti decreto suspendit, ea tamen lege, ut si citius pacata res sit, ac franquillitas prislina reverfa-

suspendendum

125.

arcli.
-

Vat. sig.

num. 3191.
in Actis

p. IGo. et aliud sig.

arcli.

num. 3212.
Vat. sign.

Ang. Mass.

Conc. Trid. Ms.

nuni. 3212. p. 125.

tur (quod sperat Dei Optimi Maximi beneficio

A48

.lULII Iir

ANNUS

3.

CHRISTI 1552.

non longo forsan spatio futurum) ipsius Concilii progressus eodemmettempore suam vim, flrmitatem vigoremque habere censeatur; sin autem (quod Deus avertat) peracto biennio, praestita legitima impedimenta non fuerint submota
,

impugnatoribus Catholicae Ecclesia; occasiones ad serenda alendaque bella ac discordias, quibus hujus Concilii, cujus nomen apud eos tam
ludificent,

cum primum cessaverit talis suspensio, eo ipso sublata intelligatur, ac suus vigor et robur Concilio sit rcstitulum, et esse intelligatur, sine alia nova Concilii convocatione, accedente ad
hoc decretum consensu
et auctoritate Sanctitatis

odiosum, reassumptionem impediant, ac quod nunc eos conari vanisque rationibus tentare vidimus; si prffisertim viderint conatus hujusmodi prospere eis cederc, nosque
est

eo adegisse, ut ab inca?pto cessaverimus, prseterea urgeret nos ingeus scandalum, certaquc ha?resum confirmatio, quam cx tali ac tam

suee et sanctac Sedis ApostoliCcB. Interea

tamen

diuturna suspensione,

necdum

ipsis Ecclesia;

sancta Synodus exhortatur omnes principes Christianos et omnes pralatos, ut observent, et respective, quoad eos spectat, observare

eadem

adversariis, sed Calholicis plerisque offcnsio-

faciant in suis regnis, dominiis et Ecclesiis

om-

nem orituram esse manifeslum est, cum Domicam publicamque causam deseri non alia raquam persecutionum metu laboruni tione
,

nia et singula, qua; per hoc sacrum OEcumenicum Concilium fuerunt hactenus statuta et decreta .

impatientia, ct (quod pejus est) causa; ipsius et

divini auxilii desperatione opinabuntur,

cum

in

tuto loco ab
'
:

omni

bellica injuria
alias

remotos csse

His addit Angelus Massarellus

Super

viderint, ubi

cum

quo decreto, rogatis Patrum sententiis, ab omnibus responsum est simpliciter per verbum
Placet, exceptis infrascriptis, qui respondcrunt

bella gerentur, nihilominus ipsa

cialiter in divino

non minus pcriculosa Synodus fidu-

quod

inficiari

hoc opere perseverare debet, nec nos ipsi possumus.

ut sequitur
29.

R. D. archiepiscopus Turritanus

Cum

itaque e

manibus

nostris eripiendce

legit ac exhibuit
(<

Cum

cedulam infrascriptam ^ hoc sacrum OEcumenicum Con:

sint anima;, qua; periturtc sunt, per sublractio-

cilium ante tot annos a toto Christiano orbe desideratum, tantis laboribus procuratum, tandem Tridenti ad exstirpandas heereses, tollenda schismata, reformandos mores, pacemque intcr Christianos principes componendam fuerit con-

nem hujus salubris remedii, aliisque de causis conscientias nostras moventibus, huic decrefo non contradicere non possumus, imo etiam
contradicimus,
et

repugnamus. Ne tamen
rere
et

quantum possumus absolute in omni consilio dissen-

tiendi rationem quterere videamur, neve abhor-

vocatum, neque post ejus convocationem fuerit adhuc satisfactum, nedum omnibus, sed ne plenc alteri ex causis, propter quas convocatum cst prKsertim reformationis necessariiB abusuum, unde mala omnia, quibus vexatur Ecclesia, et orta esse, ct confoveri apertum est;
,

credamur a suavi rerum disposilione, cum

nosinfrascriptiarchiepiscopus et episcopi, conscientiarum testimonio compulsi, huic decreto suspensionis Concilii cum omnibus in eo con-

nos difficultatem temporum, recessumque pra'latorum Germanicse nationis fere omnium rationem aliquam habendam esse non improbemus, petimus, ut si quando viam, quam hacfcnus tenuit ha?c sancta Synodus, Sessionem ad proximas Ualendas Maii indicfam ad niode-

ratum ali(juem terminum proroget, diemque

qui ita perempforie interpellet, ut alia convocafio, declarafio aut infimafio miniine sit
diclet,

tam primo quoad substantiam, quam quoad formam, contradicere decrcvimus, prout dcprwsenti contradicimus et repugnamus, tum
tentis

expectanda, (]uo magis ad liunc locum Concilii omnes prtelati convenire possiiif, addentesquc
niliilominus,
praidicla
tas

tur, bella scilicct et

quia causaj suspendendi, qua; in eo assignanGermanici tumultus, quos

brevi scdatos
iri et

quia, si infra dictum terminum impedimenta cessaverint, curcfSancti-

sperari dicitur,

componi vel in ipso decreto nonusquc adeo videntur urgere,

utsit propter eos a prosccutione Concilii cessanduni, saltem in his, qu?e ad reformationcm atliiicnt, <|uinimo ad sedandas principum discordias a|)tissima via cst Concilii convocatio ct

sua pra>latos omncs ad prosecufionem Conadvocare, quos interim ad proprias Ecclesias remeare, si libeat, liccbit. Ulfima vcro dccrcfi verba placerent, ubiquc, si abs(|ue his verbis, qiianfum ad eos de jure specfat, pul)liocfur, (iu;c litium occasio
cilii

conlinuatio;
dissohitionis,

tum quia

dicla

suspensio magis
nc-

vidcfur. Uiia' (|uideni

fieri

omnia
:

ita

et

non

alilor

quam

just, modcrala- aut neces-

saria; sus|iensionis

spem

prirferre vidclur

quc enim, etsi ca'tcr;L' difncullates non decrunt, quas limere nos dociiit expcricntia, tam celebris pr;vlalorum convcntiis tam diversis remolis^iiic 1'rovinciis iiabcri facilc non i^olerit, nec dcerunt
'Ms. arch. Val. sig. nnm. 3191. p. 106 Anp. Miss. in Act. Conc. M. card. IM to. l.xiv. p. 215. Trid. in scas. vi. sub Jul. III.

debere prolcslamur si secus fiat, niillum nobis ncc saiichc Synodo pnejudiiiiim fieri quovis tempore, tain propler liiijns decreli suspensioiiis publiiationcm, ()iiam ob quemcuin(|uc aliuin acfiim, facfum vel faciendiim,
atfeiitatuin vel

atlciifandiim per
liiijus

quascunu|iie
Coiicilii

pcrsoiias

coiilra
el

OEcumenici
,

;.ucloritalp'u

|)(ilcslatein

ConoilioriiiiKnic

OEcumenicorun! oinnium. Petimus insuper ab

JULII

Iir

ANNUS

3.

mas

CIIRISTI

1552.
suis fuga vcl ad

4/i9

bujus Synodi notario, ut hanc nostram scbeducontradictionis, attestationis ct protestationis in Acla Synodi una cuni decrcto inserat, indeque ipsi, vel alii nobis unum vel plura

quoque rcbus

lam

vel densas sylvas aut

civitates,

altiores montes, maritima loca, seu finiticonfugiente. Reverendissimus

autem

et

illustrissimus

dominus

cardinalis

aulhentica Instrumenta exhibeant. Cui schcdula; adjecta fuere hajc prassulum nomina S. archiepiscopus Turritanus , Joannes cpiscopus Castellimaris, Joannes episcopus Lanciancnsis, M. episcopusElnensiSjFranciscus episcopus Pacensis, Joannes eplscopus Tudensis, Alvarus episcopus Venusinus,M. episcopus
:

Crcsccntius, sacri Concilii legatus, etsi gravis-

sima febriacdissentcria, quibus jamavigesima quinta die mensis Martii praiteriti perpetuo
laboraverat, detineretur, coactus est
ipse Tridento recedere
:

tamcn

ct

quod

fecit die

Jovis

vigesima sexta prajscntis mensis Maii, secundo-

qucflumine Veronamvcrsus adnavigavit :quam

civilatem die Veneris subsequentis
ter

Guadicensis, Alvarus episcopus Pampelunensis, P. episcopus Astoricensis, Petrus episcopus Civitatensis; a quibus nihilominus (excepto Venusino) dantur etiam schedulce, tenorls qui Non placet decretum, sed sum in sequitur sententia reverendissimi archiepiscopi Turri:

mane

circi-

hora

xii intravit.

Ingravescente vero con-

tinuc magis ejus morbo,

tandem

sicuti xMtis-

tani, cui
di.xit

me

subscripsi et subscribo. Contra-

simo placuit, die Sabbati xxix dicti mensis Maii ejusdem anni mdlii in ea civitate obiit. Cujus corpus postea Romam delatum cst, ac in templo Beatse Maria? de Rotunda, Pantheon dicto,
Concilii Tridentini

etiam episcopus Calagurritanus verbo tantum. Sunt igitur, qui contradixerunt duodecini, qui vero decretum approbaverunt quadraginta quinque : omnes enim Patres erant numero quinquaginta septem, ut inferius describuntur, quare R. D. secundus prasidens decretum ipsum approbatum et conclusuni esse alta voce pronuntiavit, atque declaravit de quo requisiti per D. promotorem protonotarii et notarii, ut publica documenta conficerent, omnes recesserunt . 30. Bellum movent in Carolum V Lutherani auxilio Benrici II, Galliae regis. Tanlus mense Maio hostium terror invasit omnes, audita Clusae expugnatione et fuga Csesaris, ut non modo Tridenlini Patres, sed etiam cives ipsi in

honorifice tumulatur. Talis igitur fuit exitus post ejus suspensionem,

quaj facta fuit xxviii Aprilis mdlii, sub Julio
Pontifice
III

Optimo maximo

Haec Tridentini Concilii dissolutio innumerabilium animarum clades attulit, nam hceresis lalius propagata est, ejusque faces in Galliam
illatajex Gallico

cum

hffireticis foedere

infeli-

cissime etiam Pontificis et Ccesaris

arma

circa

Parmam
Concilii

distracta fuere,

cum animadversa im-

pudentissima

pervicacia, ad eos

Lulheranorum adversus Patres perdomandos con-

fugam

se

conjecerint,

ac legatus

cardinalis

Crescentius, aucto ex fugee

incommodismorbo,

jungi debuissent, nimiaeque in haereticis positae fiduciae, jactatarumque adversus Gallorum regem minarum poenas Caesar dedit. Agunt de hoc bello exitiali, quo religio Christiana maximum accepit vulnus, ac spes delendae hfereseos, ac tot populorum ad salutis

Veronee exlinctus
rellus

'

sit,

ut narrat Angelus Massaet

quamplures statim Tridento recesserunt nonnulii ob privata commoda per aliquot adhuc dies ibidem immora:

Suspensione facta, abeuudi concessa, Patres

licentia

prEelatis

tramitem revocandorum excisae sunt, omnium gentium historici, e quibus Surius haoc refert Anno MDLii, Germanicum in Caesarem bellum suscipitur, Galliae rege cum Mauritio et
:

aliis

quibusdam

sese conjungente, et defensore

se
:

Germanicae

libertatis

bantur.

Quidam

vero, eo

quod ajquo animo

Multis interjectis addit

regis typis fuit

palam scribente . Scriptum istud Galliae

et in

ipsam suspensionem non tulerant, ac propterea Tridento minime recedendum esse arbitrabantur, cum ccce (la Chiusa) oppidum (quod pro-

excusum lingua populari,

fronte praeferebat pileum inter

duos pugiones,

pugnaculum

est inter

Augustam

et

OEnipontem)

a Mauritio occupatur, indeque cum suis copiis OEniponlem ipsum^ ubi imperator erat, proflci-

Qua de re Ccesar ipse, cum inermis esset, ex eo loco recedere coactus est, iterque per Carinthiam habens, Villachi oppidum petit. Mauritius interea (ffiniponte potitur, Tridentumque (ut qui nihil Concilii nomine infensius haberet) jamjam proficisci ferebatur. Qui timor
scitur.
ita

omnes

Tridenti

vel

altera die

nemo

commorantes invasit, ut una fere, neque ex Patribus,

permanserint
;

neque
1

incolis in ea civitate

uno-

subtus erat titulus regis, qui se libertatis Germanicae et principum captivorum vindicem appellabat sunt qui dicant hoc symbolum repertum in antiquo Numismate, et ab illis, qui Julium Cajsarem occiderunt, usurpatum. Hislorici interdum scribunt servos ad pileum vocatos, hoc est, ad libertatem, cujus insigne est pileus. Jam ante dixi multos fuisse admiratos, quod ille rex, qui diceretur Christianissimus, eos principes ex Cjesaris Catholici manibus vi extorquere voluit, qui essent Lutheranorum praecipui patroni, cum tamen ipse in suo regno, hoc ipso fere tempore decretum severissimum in Lutheranos promulgasset . Noluit scilicet
:

Toni. s. de Conc. Ms. arch. Vat. sig. num. 3197.

ii.

209.

regnum suum

hccreticoruin

factionibus

lacc-

AN.\.

TOMUS XXXIII.

Rayn. XIV.

A50
rari
;

JULII

III

ANNUS

3.

CHRISTI 1552.
tcm, relro
signa vertere coegerunt, duce Rossemia, in Galliam

dissidia vero in Germania alere voluit ad potentiam Ca;saris infringendam. 31. Utvero Ca;sar aMauritio principeAlber-

maxime
irrupis-,
vastita.

cum
scnt,

Belga>,

foedamque

Campanite inferrent

toque, maximis beneficiis afTectis, illusus sit, Cassar, nedum describit memoratus auctor quidquam comperti habuit de Mauritii machinationibus, quippe qui omne studium Ca^sari per
:

tem.
32. Parte alia Mauritius,

Augusta subacta

litteras et legatos polliceretur et

;

etiam legatos

Ctesari quoque suos ad Concilium milteret persuaderet milites ob non soluta stipendia tumultuari, cum tamen ejus sacramento tenerentur. Ha2C quidem in illo principc quem Cjcsar maximis auxissethonoribus etbeneficiis, minime probantur. Nam et landtgravii liberationi nihil opus erat tam pernicioso bello quo Germania? pleriquc principes dirissime
,

senatuque mutato, Ulmam tentavit frustra, obviisque urbibus in deditionem acceptis ad opprimendum incautum Csesarcm provolavit; inquc montium faucibus arce munitissima, qua; inexpugnabilis crcdebaiur, cui Freburgum nomen inopino casu pastoris fugientis notosque sibi calles percurrcntis indicio, tantum terrorem incussit Casari tam nefandee conjurationis ignaro, ut OEniponte ubi periculi ignarus agebat, noctu preecipiti fuga cum paucis e suis imparatus se proripuerit, subduxcritque in Carniam inque obvia Venetorum auxilia incurrens tantum pavorem concepit, ut aigre ex eo, de optima amicorum voluntate certior factus, se colligerct. His advcrsis attrita est admodum Cfesaris valetudo, ut scribit Surius Ita nec opinato a tam multisnon uno
est, intercepta,
,
:

afflicti, civitales

magna damna
socius,

perpessae sunt.

Norimberga

in primis, cui Albertus Brandebur-

gicus, Maurilii

quantum
ost.

crcdi vix queat, et

tantum damni dedit, quo denique latius

serpente, ipse Mauritius florente a-tate extinctus

Si

accessisset ad Cajsareni, ut ct se factu-

rum

dixerat, et Csesar per litteras petebat,

illius

haud

loco hostiliter appeti, et

jam prope

in ipsas ho-

landtgravium faciliori via liberasset. Sed non una landtgravii captivitas, verum multo magis, ut est verisimile, importuna Lutheranorum dogmatistarum instantia euni ad boc bellum Cajsari prseteromnemexpectationemfacienduminduxit. Cum Tridenlum crebris nuntiis de bcllo fama allata esset, paulalim Concilii Patres
dubie longe
flexisset, et

animum

tam est humana? infirmitati molesfum, ut non pauci etiam ex longe minoribus casibus legantur subito vela|iopIexia
:

stium manus incidere

vel alio
Cffisari

morbo
hanc
vita;

exlincti, et est verisimile Carolo

paucos
illi

inopinatam persecutionem non annos detraxissc, quanquam nec

diu supervixerunt, qui in eum tam hostiliter incurrerunt . Occupato OEniponte cadem die,

domum

abeunt, neque enim lutum eratcum armato milite de religione disceptare. Ita tot

qua discesserat
cipiendi Cocsaris

Ccesar, Mauritius,

cum

interci-

spem

amisisset, veritus ne a
auxiliis ac instructo

CcEsaris conatus, tot sumptus et labores eo importuno bello perierunt. Jam Mauritius cum exercitu progreditur, prius tamen ad ordines

Ca?sare, conquisitis

undique

e.xercitu evertcrctur,
flexit,

ad pacis consilia mentcm ac prinuim a Ferdinando rege Liucii in

sociis

rationem reddens. CcEsarem (non tamen nominatim) acerbe perstringit, etmoderalissimo principimulta impingit, quffi in illum minime quadrant. Apparet illas litteras non a Mauritio, sed ab aliquo impuro apostata, vcl Melancthonc pra;scrtim conscriptas, quod ad primam etiam partem altinet, ita alteraagit delandtgravio, ubi rursus imputat Cffisari, licet oblique, studium arripienda; monarchia; . Conflatum itaquc esl gravissimum bellum advcrsus Ca;sarem hinc a Gallorum rcge, qui cducto c Galliis norcnlissimo cxcrcitu Tullum, Virodunum ac Mclim, claras impcrii urbcs,invasit,Lolliaringia', transmisso in Gallias
impcrii
scribit,
facti

sui

colloquium pcllectus est; cumque sine

pacisci

possc negaret, extracta est concordiae actio, indictique solemnes convcntus Passavii, in quibus Mauritius Cffsari concilialus copias
in

tisquc Gallo regi

lico

Hungariam advcrsusTurcas transmisit, scripundecimo die Maii littcris Gal,

focderi abrcnuntiavit Lutheranos vcro coucionatorcs proscripfos a C;csare Auguslam revocavil, ita cnim se libertatem Germania? restiluisse sibi persuasit. Sed, o

miscram

liberla-

tem, qua; Sathana; mancipal hujus libcrtatis cupidos atquc asscrlores Narrat enim Surius, cum in Patavicnsibus coctibus disquircrclur, in
I

puero duce, jura dcdit. Mclcnsium vcro calamitalem

cum
dio

plcriquc divinitus inllictam pulavcrc, Lutiicrana pestis latc cives corrupissct, quibus imiiii libri a Gallis crepli, atquc inccnIraditi

fucrunt.

Pcrtcntavit

Argcnlinam
sc

GaIIia>rcx, scd civcs, Mclcnsium, (|ui sc diMlidorant,

cxcmplo admoniti, ad vim n^pcllandjuu

accinxcrc, (ierninnica'(|uc libcrlalis sinuilalum

vindiccm Gcrmanicas urbcs sub jugum

niillcn-

quibus violata cssct Gcrmanica libertas, dccrctum fuisse, ut rcligionis causa ncmiui molestia ficret, doncc lis onuiis composita forct, ac landlgravium liberalum, Saxoncmquc e carcerc a Cicsarc diinissum fuissc. 33. Ingrata ac permolcsta fuit ea concordia tuni llcurico Gallin? rcgi, tum Alberlo Brandeburgico, al^pic adoo ab iis rcpudiata ctijuidom Alliorlus Brandoburgicus, cum jani antc a Wolfgaiigo Tlioulonioi Ordinis mngislro post vcxatam direptionibus ct variis cladibus cjus
;

JULir

ANNUS

3.

chuisti 1552.

451

ditionem insignem peciinitc vim extorsissct, aeque in Lutiieranas urbes atquc in episcopos avaritiam crudelitatemquc excrcuit. Norimbergensem agrum depopulationibus incendiisque atrocissime focdavit, atque a civibus demum ducenta aureorum millia abrasit, abstraxitque tormenta sex bellica majora ; Bambergensem ot VVirczburgensem cpiscopos ad pacem ab eo re-

voluntatibus conscnfiant, neveullaauxilia aut procsidia ipsi adversus Galliam decernant, ut alias in Spirensi conventu iniquc decreta
illius

fuerc,

unde innumera mala

:

in

Gcrmaniam

re-

dundarint

moliri Cffisarcm principum vircs infringere, ut cum debilitatj fuerint, cos in gyagat, nec posthac iidcm principes in comitiis tueri sua jura, sequc ab injuriis imperatoris vel adminisfrorum ejus vindicarc possint sola pietate se permotum ad infringcndam cjus vim ac tyrannidem ab omni verisimilitudinc alienum csse, quod pra;texit se tanquam imperii patrem buic bello accingere, ad Metim, Tullum ac Virodunum recuperanda, hwc enim alicna ab omni jure, cuni ese urbes olim Galiica; fuerint ditionis, atque in foedere cum principibus inito comprehensse sint, ob dignissimos respectus, acbonum publicum ipsius imperii, atque adversus vim Austriacffi domus, imo ne cvertatur imperium, vel ne aliquo damno afficiatur; illum ad effundendum animi furorem et instabilem ambitionem satiandam has inimicitias suscepisse, ac Germania TurciCcB pra;da; exposita minaces iras in Galliam convertere, nec tamen alium fructum, quam insignis pudoris, ac damni relaturum meminerint; itaque dat fldei ab corum oratoribus in castris regiis prope Visimburgum sint memores, nec hosti auxilia ulla conferant certiorem vero se factum promissa ab iis auxilia Casari, atque consensisse ut per eorum terras in Galliam irrumpat, quod si permiserint, cum ditiones Gallia; finitimas teneant, ullionera ab iis repefendam intentat. Dat. RhemisxiiNovembris mdlii . 33. Porro Henricus Gallia; rex, specie tuenda; libertatis Germanica?, Tullo, Viroduno ac Meti potitus, ut diximus, rejectusque ab Argentinensibus, Lucemburgensem ditionem invaserat, atque Damvillerium, Yvodiumque (capto in eo
:
:

rum mandatorum suorum

dimendam

adegit,

Wormatiam Spiramquc

oc-

occupavit, Francfordiam Ulmamque fatigavit bello, Moguntium Trevirosque invasit, totque oppida delevit spoliavitque, ut vere Germaniffi flagellum crederetur. Cumque Lutherani ob pecunias Romam sacerdotiorum causa exportari solitas in Romanum Pontiflcem, ut Germania? spoliatorem declamare sint soliti, tot et tanta damna ab ipsis Lutheranis Germaniee illata fuere violataj religionis causa,ut ece pecunire Romam exportari solita; pro nihilo habendee sint denique Albertus spoliata Germania, cum de stipendio cum Gallia:! rege disceptaret, a Csesare illius arma in Gallum avertere meditante in gratiam admissus est; nec auditoe sunt a Germanis Lutheranis, Cffisaris etConcilii metu jam levatis Gallorum regis preces, quibus eos in foederis sui Ode continere conflrmareque in re:

bellione nitebatur.
34.
litterse

Extant enim Henrici

11
',

regis

Gallorum

ad Germanite principes

quibus repetita

veteris inter Gallos el

moria, insinuat se

Germanos amicitise meprateritis mensibus postula-

tum fuisse a nonnullis principibus Germanis, ut eorum libertatem a vi et tyrannide Austriacoc familiaj vindicatam tueretur, ad quam asserendani, captosque principes liberandos arma cenon exercitum modo, sed etiam vitam discriminibus objecerit, secundo successu, adeo ut principes liberati e carcere fuerint, ac preesidia Hispana ex urbibus Germanite deducta, gravioraque Caesaris imperia conversa in amicas preces, nec jam novam rerum conversionem metuendam, cum imperator difficillimo impliperit, ac

citus morbo decumbat, jamque Gallicis armis Austriacum jugum e Germanorum cervicibus

Mansfeldio comite) subegerat, a quo captas urbes imperii repetiturus. Ca3sar vero pacatis Germaniae turbis, permissaque Lutheranis impie sentiendi contra fidem licentia, flojentissimo
exercitu collecto, immissisque inGalliam Belgicis copiis,

depulsum
sint rogat,

tanti

itaque beneficii ut

memores

nec patiantur quidquam in Ordinum comitiis adversus Galliam decerni. Imperatorem multa quidem agitare consilia adversus Gallos, utvindictam repetatab iis principibus, qui erga eos studium regium explicuerint, indeque asperatas ejus iras, quod pra;cisas spes exercendi in Germania liberi dominii, vel saltem doleat inducere jam non posse filium in successionem licereditariam imperii, maximo totprincipum antiquissimse nobilitatis damno, abjectaque imperii adversus Turcicam vim defensione, belli molem
in Gallice

atque Hisdino expugnato, importuno

maxime tempore vigesimo secundo Octobris

Melim obsedit, medioque Novembri pervenit in
ac licet omui conatu et impressione irrumpere in urbem assidua tormentorum bellicorum diverberatione quassatam pertentaret, fracti sunt ejtis impetus virtute Guisii ducis,
castra,

cujus frater Aumalius initio in eruplione ab Alberto captus fuerat, sfcvientibusque in e.vercitu Germanico frigore morbisque epidemicis, exeunte Decembri, Caesar obsidionem solvit, relicta sauciorum, frigoreque acfame pereunlium misera multitudine, quae sequi castra non poterat,

regnum

converterit, ipsos itaque tan-

quam
'

prsecipua imperii
num. 137.

membra
p. 202.

hortatur, ne

quam

Ms. card. Spada

sig.

proeditus

non

Guisius exaggerata Christiana pietate confecit, sed refecit, refectamque

452
libertate donavit,

JULII

III

AXNUS
'

3.

CHRISTI 1552.
sfficularis

cujus virtutem Surius his Guisius princeps, qui urbem propugna\it,egregiain milites Csesaris morbo aut \ulneribus ne exercitujn sequi possent, impeditos, usus est humanitate et liberalitate, benigne eos recipiens, et rebus omnibus necessariis adjuvans. Fuit sane hoc facinus Christiano principe dignum, et merita apud omnem posteritatem laude celebrandum. Certe idem ille princeps religionis CatholicEC fuit constantissimus propugnator, qutc res illi tandem mortem concivit . Habitis a Guisio solemnibus supplicationibus,inquitThuanus, Postridie Lutherani libri per urbis domos diiigenter conquiruntur,
verbis

auxilium brachii
Christo
fllio

a charissimo in

commendat

nostro Carolo
:

V imperatore semper

Augusto imploraverimus cum neque exhortationes, neque preces, neque minae, quas prius adhibueramus, quidquam cum ipso Octavio profuissent qua in re accidit (id quod minime fore expectabamus) lit charissimus in Christo
;

filius noster Henricus Francorum rex Christianissimus, nuUa in re a nobis lacessitus, quinimo oranibus honoribus et favoribus a nobis auctus, Octavii defensionera susceperit, ejusque

non serael tantum, sed sajpius agrum nostrum Bononiensem, et Romaua; Ecclesiaj loca hostiliter atque immaniter invaserint ac
railites

jussu palam a carnifice cremantur . Exceptus est tot adversis Casar cum acerbius ageret cum Gallo, nec illius amicitiam ad exscindendam hseresim pernecessariam cum aliquo rerum suarum damno, quod longe majore compendio resarcitum fuisset, compararet, affectatffique in Galliam tyrannidis suspicionem non removeret, quanta autem infelix illa inter Csesarem Gallumque smulatio Christiano imperio mala invexerit nulla mens capere potest, nec oratio exprimere, cum inde disturbatum Concilium, ha;rcsisque confirmata fuerit. 3G. liex Lusitanix pro pace cum Octavio Farnesio scribit Jiilio, a quo respo7isum dencvolentise plenum accipit. Cura vero hjec ultima bella duxissent originem ex Octavii Farnesii duet Guisii

diripuerint. Hsc fuit, fili charissime causa atque origo discordiarum et belli, in quo si ulli conquerendi ratio competit, nobis certe conquerendi, laraentandi, clamandi ct ad coelura usque voces extoUendi competit. Tacuimus tamen, nec uUo modo hactenus conquesti sumus, credentes nos patientia regem ipsum vincere posse, clementissimumque Deura rogantes, ut eidem mentem immutaretad meliora capienda consilia, quce ipsi regi, ejus regno, nobis, universaj Italiaj, atque universK reipu,

blicae

Christianai

salutaria

forent.

Nondum

placuit ipsi Deo, cujus incomprehensibilia sunt

judicia et investigabiles viai ejus, nos consolari, quo fit, ut raajestatis tuaj de pace officia

mirum

cis defectione, Lusitania; rex publicae pacis et

Christiani

imperii

quietis

amplificationisque

soUicitus, prajsentiens imminentia mala, Ponti-

in moduni nobis placuerint fatemur enim ingenue optare, nos cura omnibus hominibus, ac prtcsertim cura ipso regc, pacem habere neque obliti suraus aut unquam
; :

ficem ad redintegrandam cum Octavio et Gallorum rege,qui cjus clientelara arripuerat, concordiam solIicitavit.Cui respondit Julius alenda; pacis amore illius perlurbatori ac perduelli Octavio

motum bellum, imploratumque eum auxilium verura Octavium

:

Cffsareum in
accersilis Gal-

obduruisse in perlinacia, vexatumagruraBononiensem ac se Galloruni regis respectu benevolentiaeque in eura insita propensione, Octaviura, si
licis copiis

que ab
:

his hostili populatione

redierit ad officiura,

Parmamque

merino Ecclesiaj admissuruni "

:

restituerit,

recepto Caillum in gratiam

obliviscimur prajclarissimorum suaj majestatis erga personam nostram meritorum, sed in hoc uno pax versatur, ut Octavius nostra; mansuetudinis etclementia? indulgentia, quamminime meritus est, quamquc nihilominus ipsius Christianissimi regis intuitu clcmentcr clargiemur, nobis obediat, sicut debet, atquc accepta a nobis ampla Ducatus Camerini rccompensa, quam sancttc uieraoria; Paulus III pr;cdecessor nostcr ojus avus, ci forsan non dedisset, nobis et huic sancta; Sodi Parmam discordiarum causam et foniitem rcstituat, quocirca sicut majestati tua; dc iis, quiejam pro pace redu-

Rcgi Portugallia\ Charissirac, antc^iuam Deus nosad Pontificatum vocaret, et posl nostrani ctiam ad illuni vocationera, nihiliuqucac studium, desideriuni
37.

cenda

fecit,

gratias agimus, ita

[lio

eam

in

Domino
dcsistat;

horlauuir, ut ab ejus

incccpto

non

amoreraqiu;

publicai

pacis

animo

ct

raentc

revolviraus, nihilqueraagis abhorruiinus, quam arma ct bclla isquc prcvcipue pacis araor ctle;

nain nos ad orania, qu;e ad ipsam pacein conficiciulain spccteiit, paratissimos ac proniptissiraos invcnict, inodo noslri ct hujus sancta; Scdis honoris ratio habeatur, etc. Dat. Uoma;
v[ Janiiarii mdlii,

anno

ii .

cit,

ut ad

contincndura

in

officio

Oclavium
lix,

38.

Inducix intcr Ponlificcm

cardinulis

Farncsium subditum nostrum nobis ct liuic sanctic Sedi rebcllanlem, eaque molienleni,
qu;c
Italiaj

o/)cra

Turnonii.
bcllo ac

Secuta mox

ct

rcgcm Gal-

Germanicarura rcruin conversione, ac Ca^sare

difticilliino implicilo

tranquillitatem turbare

potcrant,

pa;ne oppresso,

Poiililcxad pacis spectavit consilia, ac pcrmissa

'

Sur. in

Comm.
|i.

Jac. .\ug. Tliiian.

5.

I.

xi.

' Jul. III.

I.

\ i.

bicv.

ctiain Octavio Parnia, i>acisci inducias docrevif,

sig. nuin.

2885.

dc quo Joamics

l!a|)tista

Uuulc Uonzagam

JULir

lil

ANNUS

3.

CIIRISTI 1552.

453
:

bcUi Parmcnsis aiictoreni ac

fecil, lial.

Aprilis,

ducem cerliorem codemque mensc misso a

oratore atque pax sancita est, de qua
:

Gallo rcge cardinalc Turnonio,

interprete, sequeslra

meminere Acta

'

Cousistorialia liisverbis

Nu-

laborem aut incommodum etfugicmus scripsimus itaque dilecto filio nobili viro Alcxandro Vitcllio, id quod etiam bonae mcmoria' .loanni Baplistie dcMonfc, nostro secundum carncm nepoti, scripseramus, tua?que nobilitati
terca
id significari mandaveramus, ut post pra;sentem mensem, pro quo milites solita sfipendia jani receperant, ab obsidione Miranduhc cum suis mililibus disccdat; licct autem pufemus nobilifaleni tuam ha;c omnia non solum, et

perSanctitas sua fecilverbum de traclatu inter eum et reverendissimum de Turnone super suspcnsione armoruni inter Sanctitatem suam, el serenissimum dominum Henricum Francorum regem Christianissimum rationc Mirandula; et Parma>, rcddens illius rationem . Constitutaj sunt ea; inducice in duos annos, ut ex 60 initio paci univcrsffi via muniretur dolebat enim Pontifex Parmcnsis belli occasione tot
;

ipsius nepofis nosfri, sed etiam aliorum litteris

et nuntiis

infellexisse,
ipsi

voluimus

quoque, ea

tua;

nobilifati per

famcn nos proprium

ac tantas

hominum

ca;dcs

patratas fuisse, per-

turbatumque Christianum imperium, quae omnia Pontifex Gonzagai

significavit

his litteris adulto Aprili

ul lapso eodem mense Mirandulse obsidionem solveref, in qua tumultuario certamine Joannes Baptista de Monte,

% monuitque,

tabellarium signiflcarc, ut quwcumque futura sit ipsius imperatoris, quoad ejus comprehensionem, in hoc suspensionis fractatu deliberatio, possit tua nobilitas inferim ea parare, qute ejus majesfatis rafionibus, ac dominii, ct exercifus
sccuritati

Romffi, etc.
40.

conducerc existimabit. Datum xx Aprilis mdlu, anno iii .

pacis leges inter Pontificem

nepos

Pontiflcis,

dum

Caisareas partes sequitur,

Quod ad

vulneratus occubuit.
39.

Don

Ferranti Gonzagse.

Dilectefili,

salutem.Traclavitnobiscumvefilii

attinet, referunt litterae XXIX Aprilis exarata; ', Ponfiflcem pollicifum, Ponfificium Ctesareumque exercitum a Parma;

Gallumque constitufas

nerabilis frater noster Franciscus cardinalis de

et

MirandulEe obsidione

Turnono, charissimi in Christo

Henrici Francorum regis Christianissimi nomine, ut tam ratione Parma; quam Mirandulje ad certum tempus armorum suspensio, utpofe pacis prjEvia, fiat, ita ut post ipsum tempus rex ipse Octavium Farnesium in sua libertate dimittere
nostri

nii flexu

remotum iri, nec bieninParmensi Mirandulaive agro hostiles

excursiones agendas, vicissimque Gallos spopondisse, ex Parma Mirandulave adversus Pontiflccm Caesaremve nullas hosfiles eruptiones factum iri porro Gallorum regem debito cultu majorum more obscrvantiaquc Pontificem pro;

teneatur,etsi placuerit charissimo in Christo filio nostro Carolo Romanorum imperatori semper

secuturum,

nec Romana Diplomata Pontifl;

Augusto
injuria
ratoris

in

hac suspensione comprehendi nuHa

nuUumquc damnum, tam ipsiusimpestatibus quam nostris ex dictis locis

Parmai

et Mirandula; infcrri queat; quaj quidem omnia et qufecumquc alia inter nos et cardinalem ipsum tractata, ipsi Ca>sari per nuntium apud ejus majestatem nostrum dedita opera

signiflcari

fecimus,

et

nos huic dilecto

filio

nobili viro Didaco de

explicavimus.

Cum

Mendoza Ccesareo oratori autem consideremus obsi-

ciaque in sacerdotiis confcrendis decreta rescissurum aut impediturum censuras atque judiciaria Acta confccta adversus Octavium, cjusque socios ad biennium revocatum iri, atque oppidum, cui Castri nonicn est, Farnesiis resfituendum a Pontifice, nec ex ea arce quippiam hostile adversus Romanum agrum, vel ditioncm Ccesareani, vel Senas tentandum a Gallo. Si forte pactis convcntis Caisar assentiri nollet, Pontiflcem Ca;sarcis bellis non se impliciturum, ac si dierum sexdecim flexu pactas leges

dionem Parmee etMirandula? nullos alios hactenus peperisse fructus, quam hominum cades, vastationes ac rapinas, quas semper abhorruimus abhorremusque, neque alios inde effectus in futurum sperari posse, quodque finito suspensionis tempore, Octavius ipse, vel nobis omnino obediet, vel

non admitteret, beneflcio pacis tum in iis,qua! ad ipsum vel Senensem rem spectarent, exclusus
censeretur. Qua; convcnta Pontifcx
his verbis
:

rcita

habuit

Ego Julius

Catholica;

Ecclesiee

censurae atque

alia^

poena; contra

eum

prolatae

faciliorem executionem habere pote-

runt,

in nobis est,

hanc suspensionem armorum, quantum Deo duce, amplecti decrevimus,

firma sciiicet spe ducti, ut postea plena et generalis pax per ipsius Dei gratiam omnino subsequatur, pro qua reducenda nullum
Pafris officium omitlemus,

communis
pra;-

episcopus promitto et asscro, ut supra. Cardinalis vero Turnonius regio nomine ha;c verba scribit Ego Franciscus de Turnonio cardinalis episcopus Sabinensis, nomine quo supra, promitfo, juro et affirmo . Ca;ferum Caesar advcrsarum rerum mole pressus damnavitParmense bellumassensitque induciis memoratis, dc quo - Joannes Jacobus Mcdices xxix Maii CaroluinGonzagam certiorem
:

neque ullum

fecit.

'

sig.

Acta Consist. sig. nimi. 321. p. 83. num. 288i. p. 124.

Jul.

III.

lib

b-ev.

Ext.

I.

m.

Lit.

princ. p.

123.

Ext. de eo

Ital.

1.

iii. lit.

454

JULII

III

ANNUS

3.

CHRISTI 1552.

41. Conciliata felicibus hisce auspiciis

pax

norum

ceciderint servitutem. Florueiint Senai

inter Pontiflcem et

Gallorum regem gravissima

licet

rerum mole exoneratus Julius, Galliaj rex immanissimo facinore

siam
;

Henricus

lccsisset Eccle-

fcedere,

ut qui obstitisset, ex inito cum Lutheranig ne illi decretis Concilii Tridentini

judiciaria acerbitate
in

parere cogerentur a Csesare,

regem

tamen ne eum graviora mala

opibus dum Cffisareaspartes tuerentu, Sed cum nonnulli invidia perciti summos etiai prensarent honores, hinc mutuus inter ec livor et bellicus strepitus exarsit ad pacands eosmotus, suadente Cosmo Medice, Granveanus administcr Caisareus Senas se contuli Hispano
:

nomini addictos confirmavit,

Gallic; factionis

adduceret, ac potius ut eum lenitate ad officium alliceret, refertas ad eum pio offlciorum genere hasce litteras dedit oratoremque ad alendum
'

studiosos vel suspectos civitate dispui, sanxitque ut prscses Ctesareus Senis macret ad
,

quem

ad eum decrevit. Regi Christianissimo. Charissime Quemadmodum nihil etc. nobis molestius erat tua; majestatis nobiscum dissensione, ita nihil jucundius, aut optatius mutua nostra reconciliatione nobis accidere

mutuum amorem

graviores causse deferrenlur. Aicujus auctoritatem conflrmandam prcesidium ispanum

Senis imposuit.

At
in

cum

prajfectuni Senensis

collata fuisset Didaco Mendozae, ille.it Hispa-

num imperium
simam arcem
43.

ca urbe assereret munitis-

extruxit,

fraenumque uri

injecit.

potuit,

quod quidem

tuse

quoque majestali pro

sua ac majorum suorum erga hanc sanctam Sedem et Summos Pontifices benevolentia
atque observantia evenisse non dubitamus quod ad nos attinet, daturi certe sumus ope:

ram, ut ex parte nostra haec reconciliatio perpetua futura sit, sperantes majestatem tuam

non commissuram, ut in ea re vincatur a nobis nam memoria recolere debet, sicut et nos quoque recolimus, quantum semper honoris,
:

existimationis ac

commodi

et

huic sanctse Sedi,

Ponti-

etistiregia; corona? attulerit

Summorum

flcum

et

regum Cliristianissimorum concordia

atque conjunctio oramus, ut eam,

potest,

dare non pacem, quamquemajestati tuse, et nobis clementer concessit pro sua divina bonitate et
veteri

quamobrem Deum quam certe mundus

:

supplices

gratia perpetuo conservet interim vero, ut pro hujus sanctac Sedis consuetudine nun:

tium nostrum apud majestatem tuam permanentem habeamus, qui nostras et ipsius Sedis res et negotia apud eam tractet et agat vicissimque de tua; majestatis rebus et negotiis, ad nos scribat quandocumque acciderit
:
, ,

At Senenses ab Hispanorui militari licentia lacessiti, atque impatientes srvitutis, icto cum Gallis clandestino foedere eos CIusium excivere; ex quo oppido Senafacto impetu ingressi, conjunctisque sibi fenensibus Hispanos oppressere atque ejecere 3X arce quam mox solo adsequarunt. De parta libcrtate Gallicis copiisSenenses Galliae regi maximas grates egerunt sed cum pulsis Hispanis foverent Gallos, suoicionem movere Cosmo Duci Florentice, ne a allis sibi aliquod periculum impenderet atquadeo monuit Senenses, ut suamitatuerentur bertatem, ut nec Gallis nec Hispanis se addicerct Julius etiam Ponlifex, cum metueret, ne Secnsis discordite faces etiam ditionem Eccisiasticam corriperent (non enim passurus vidcatur imperator, ut Galli Senis imperitarenl decrevit legatum cardinalem adSenenses mittce, ut eos in concordiam adduceret atque ita berlatem suam assererent, ut nec Gallis nec Ispanis se subjicerent; habitoque cardinaliuni Snatu fer,
; ;
;

me medio Augusto Fabium Mignanllum

S. Sylvestri

tit.

presbyterum cardinalcm

atria Se-

nensem
datis.

misit, instruxitque amplissiiis

man-

venerabilem fratrem Prosperum de Sanctaepiscopum Chisamensem Cruce Romanum praclatum domeslicum nostrum, etRola? nostrse auditorem, quem quidem ob cjus nobilitatcm, doctrinam ac prudcntiam amamus plurimum, in Dei nomine ad majeslatem tuam mittendum
, ,

S. Mariam anno lu . Conciliato sibi 42. Senenscs tumuUus. Gallorum rege .hilius nisus est exortos in Italia tumultus componcre, qui, Senensium civium intcr se dissenticntium occasione, in apcrtum et ^ ut dum alii Ckcxitialc bellum crumpebant sareum, alii Gallicum cxambiunt subsidium,

duximus,

etc.

Datum Roma; apud

De hac legatione decreta monuiiflorentlnos Julius, ne Senenses civili bello aritos vexarent, vel exules auxiliaribus armi uivarent, ac ne adjcclo novo ignc ardcrct Itah tolain enim controversiam amantissima conordia, et firmissimi foederis pactionc, de qu;i olloquia
:

Majorcm

dic xv Julii MnLii,

Roma^

inita sint,

componendam.
;

Pontificius logatus se conlulit Snas

scd

qui gubernacula illius urbis capcssivrant,

mc-

tuentcs sibi, ne ab adversariis ab aminislratione publicaj rei submoverentur, Gilico suffulti

tificia

prajsidio, legati consilia ac

:

Cajsareis Gallisquc inlcr se certantibus, bcllicis atlriti calamilatibus amissa libertate in exter-

mam

manala Ponqiiarc Julius Icalum Rodisturbarunt rcdirc jussit, atquc impcrator aicos bello
sc comparavit
,

edomandos

de qu( proximo
'

anno recurretsermo.
<

Jul.

111. I.

VI. brev. sig.

niim. 2883. p. 191.

Adrian.

1.

44. Lcgati

pro pacc iiUcr CarohtDi

ct llcn-

Cl scq.

ricum clectio. Convertil eliam studia ua Julius

JULII
d

III

ANNUS

3.
est

CHRISTI 1552.
:

455

redintegrandam pacein inter Carolum Quinet Henricum Gallice regem, quam ascepto infeliciter Parmensi bello turbaverat, eque decernendis ad eos legatis egisse in anatu cardinalitio referunt Acta * Consisto-

Im Caesarem

classi

Salernitanus vero princeps, qui GallicaJ dum imperio praerat, ac Gallicis Turcis-

que auxiliis fretus Neapolitanum, regnum invadere, et amicos vel instabiles animos ad defectionem sollicitare decreverat; cum frustra factionis socios pertentasset, re infecta classera

lalia;
(c

Die Lunae xi

Julii

mdlii,

Sanctissimus

Turcicam secutus Constantinopolim pervenit,

ibi hybernis classem in proximum ad vastandam Italiam a Solymanno impetravit ita Christianorum infelicissima dissensione Christiana res in exitium perducta est, paribus dissidiis in Hungaria inter Christia-

ominus noster fecit verbum de classe Turcaam, quse descenderat in mare Tyrrhenum, et imultibus quotidie in Germania factis, necnon
diis intestinis
actis,

ductisque

annum

inler principes Cbristianos con-

et quod propterea deliberaverat in rimis mittere duos nuntios, ununi videlicet ad

aesaream majestatem, et alium ad regem Chritianissimum pro pace concilianda, et postmoum, si opus esset, duos cardinales, et demum
ihaerendo vestigiis suorum praedecessorum ad los se personaliter conferre, et principes ipsos
itis

viribus ad

pacem reducere
-,

Repetita

nos flagrantibus Christiana res in quoque regno magis afflicta est, ut mox dicetur. 45. Apologia Ferdmandi refjis de ceeso Georgiocardinale. Institutaesthoc anno judiciaria actio a Pontiflce adversus Ferdinandum Hungariae Bohemiaeque regem, ipsiusque administros, qui ipsius imperio Georgium cardinalem rao;

iint

eadem

studia

et cura; instaurataj

mense

eptembri, cum Csesar omnes Germanise vires 1 Calliam effundere meditarefur.

a

deratorera Transylvanise, ex insidiistrucidarant. Caedem jure factam contendit Ferdinandus rex, ac Lasco oratore ad Pontiflcem misso, mul-

xxviii

ccepit vota

Sepfembris mdlii, Sanctissimus reverendissimorum DD. de modo

mendo pro componendapace interChristianos rincipes, et conclusum est, ut Sanctitas sua

eputaret aliquos ex reverendissimis,
ssisterent, et

qui ei viderent quando esset tempus

criminibus caesum oneravit, veluti Christiani Turcarum socium, quorum capita Julius ordinem judiciarium servaturus ad internuntiura misit, ut de eorum veritate inquireret, erantque concepta subjectis
tis

iraperii proditorera, ac

verbis

pportunum
itterarum

vel

mittendorum legatorum,
et

vel

Ad docendum clareque demonstrandura,

scribendarum,

postea

collegio

eferrent, et ut Sanctitas suatentaret

omnia pro

)ace,ne taciturnitas pro negligentiahabeatur.

;ontinentibus

piorum omnium votis expetebaurpax eo ardentius, quo discordia etTurcas,

t

Lutheranos,

instigante

Gallo,

in

exitium

armaverat, nec tanta unquam mala ex 'armensi bello oritura Julius unquam existinaverat prseviderat quidem, ineunte anno , taliam Turcarum excursionibus vexandam, ad juas comprimendas se accinxerat, ac tria ordisacri senatus capita adornandse classi
lcclesiee
;

frater Georgius, duravixitepiscopus Waradiensis, erga serenissiraara majestatem serenissimi domini Ferdinandi regis, cujus servitor erat, ipsiusque secretorum regis, in missura contra Turcas hostes pro defensione regni Hungariae exercitura, et ipsum Hungarije regnura, universamque exinde Chrislianitalem proditionem et tradimentura moliebatur, praeparabatque et ducebat in favorem Turcarura ChristiancC religionis hostium et eorum princi-

quod quondara

mm
um

ncumbere
\.uria

jusserat.

Instructa ita est classis,

Pontificio,

Cfcsareo sumptu duce Genuensi ad retundendos impetus Turca-

tum

quodque propterea, et ex aliis infra dicencausis et rationibus, tanquam reipublicae Chrisfiana! proditor et publicus hostis irapune occidi potuit et meruit, ad aliosque omnes
pis
;

dis

:um

qui juncti Gallis Neapolitanum regnum nvasuri credebantur, at Christiana classis par
',

meliores flnes et efTeclus, quibus magis et melius dici et fleri potuit procurator, et eo nomine prcedicti serenissimi regis, necnon et
nobiliura dominorura ipsius sei-enissimi regis in regno Hungariae locumtenentis bellici, alio-

rurcicae

comparata non

est,

cum tamen
;

Turcica

jraedas

ex Neapolitani regni littore abactura

^raguto duce' divisa fuisset in eam divisam Vuria incurrere decrevit; sed cum de ejus adentu certiores facti essent Turcae, Aurise clas-

rumque quiin morte

-em mediam hinc inde cinxere, adeo ut jacta ie omnium salute alea, septem triremibus, [uibus Germani vehebantur, abjectis, fugam irripere coactus sit; his veropotitusTurcaChriHianos captos, vinculis onustos miserae addixit servituti, atque spoliis et praeda varia auctus

dicti fratris Georgii intervenerunt, aut mortis ejusdera quoquo modo participes et conscii fuerunt; dat, facit et exhibet articulos infrascriptos, super quibus instat et petit per vos reverendissimos dominos sanctae

Romanae Ecclesiae cardinales, quibus Sanctissimum Dorainum nostrum dominum Julium

divina providentiapapamTcrlium hujus negotii comraissio delegata est etiara ad perpeluara rei memoriam . Et paulo infra
:

'

Acta Consist. sigo. num. 134. p. 86.

134. p. 93.

iim.

Acta Consist. siga.

'

Natal.

Comes

1.

v.

Jul.

II!.

I.

VI. brev. sig.

uum. 2SS3.

p. 106.

456

jULir

rii

ANNUS

3.

christi 1552.
dictani provinciam Tranutilitate

In primis qiiidem procurator praedictus ponitet probare intendit, quod praedictus quondam frater Georgius dum vixit episcopus Waradiensis, vivente adhuc quondam rege Joanne, et deinde illo defuncto, donec ipse frater Georgius vixit, multa etiam magna? im,

Turcarum non posse

et sic tali

sylvanite tueri, sein illiusregimine conservare,

sua privata

impulsus

et co-

actus convertit se et confugit ad patrocinium prffidicti serenissimi domini Ferdinandi regis,

enormia damna non solum Hungarise et Bohemiee regnis, sed universa; etiam Christianitati intulit, et quod per Turcas Chriportantia; et
stianse

religionis hostes illata fuerint,

praestitit, et

causam

et

occasionem

inter alia licet post

mortem

dicti Joannis regis serenissima domina regina Isabella illius uxor bene pro sua et filii utilitate, ac etiain pro totius Christianitatis se-

curitate consulta decrevisset, et vellet sedem regiam, arcem et civitatem Budensem concedere et consignare praefato serenissimo Ferdinando regi Romanorum, etc. tamen per dictum fratrem Georgium, et alios illi adhgerentes id facere impedita, et deinde civitatem et arcem praedictas principiTurcarum cedere,etab eodem Turcarum principe Transylvaniam provinciam pro ipsius reginfe filio cum titulo Sangiacatus, et sub certo annuo censu magnae quantitatis per testes exprimendae prsedicto Turcarum principi persolvendo accipere persuasa et compulsa
fuit in

orando, ut sua regia majestas Transylvaniam ad manus suas reciperet, contentando filium regis Joannis ratione patrimonii, etipsam reginam ratione suae dotis, et donationis propter nuptias, et cum dictus serenissimus dominus Ferdinandus rex ex anteacta vita cognoscerct subdolum et versipelle dicti fratris Georgii ingenium, noluit illius verbis fidem praestare, tandem ipse frater Georgius, iteratis litteris et nuntiis, sponte sua obtulit, promisit et juravit de cfetero regia; suae majestati et Christianitati fideliter inservire, protestando insuper, quod si sua majestas illud facere negligeret, et exinde Christianitati damnum emergeret, quod illud sine sua culpa eveniret quapropter praefatus serenissimus dominus Ferdinandus rex, victus precibus, et adhibita fide pollicitis dicti fratris
:

magnam

totius

Christianitatis potentise

imminutionem, magnumque damnum et detrimentum, sicque testes examinandi sciunt, sicque fuit, et est ubique, et proesertim in illis
partibus publica vox etfama. Item, quod post praedicta, cum dictus frater Georgius, relictacivitate et arce Budensi, cum prwdicta serenissima regina Isabella in

Transylvaniam se contulisset, ibidem ipse fraterGeorgiussuisartibusetfallaciismuUifariam, decepta dicta regina, ejusdem provinciac administrationem arripuisset, talem administratio-

nem

gerendi causa, multis et variis injuriis ac

:

gravaminibus reginam prscdictam et illustrem ejus filium affecit . Et paulo infra 46. Item, quod cum successu temporis

Georgii, conclusit pactum etconventionem pra>dictam, ut quemadmodum cum dicto quondam rege Joanne tractatum, et eo defuncto, cum prffidicta regina Isabclla renovatum fuerat Transylvania et caetera ad regnum Hungariae pertinentia ipsi serenissimo domino Ferdinando regi restitui et dimitti deberent, ipsique regina Isabella et filius pro patrimonialibus bonis ac dote et donatione propter nuptias respective contentarentur, prout confcntati fuerunt, assignato etiam filio dictae rcginae Isabellae ducatu Opoliensi in Silesia, quem obtinet ipsoqua sercnissimo domino Ferdinando rege Transylvaniam assecuto, ipsoque per omncs illius provinciae ordines in verum dominum agnito, ct per illos fidelitatis juramento sibi prwstito palam et publice, et sic fuit, et est verum, ac publica vox et fama. 47. Item, quod praemissis peraclis pra;dictus serenissimus dominus Ferdinandus rex
,

magis crevissent discordia; et rixa; inter praedictam reginam Isabellam, ct dictum fratrem Georgium, et ad illas sedandas magistratus principis Turcarum in civitate Budensi commorans, Bassa Budensis vulgariter nuncupatus, cum ali(|uot millibus scelestorum militum Turcarum Transylvaniam ingredi conarelur, fuil indc pcr prx'dictum fratrem Georgium armata manu occurrcnlem rcpulsus, ac re infecta rutroduccrc coaclus, quamobrem ct aliis ctiam dc causis per tcstcs, si opus erit, cxprimcndis, prinecps Turcarum cffpit oilio liabcrc dicluni fratrcni Gcorgiiim, et vcllc eum ab adminislrationc dicta; provincioj Transylvaniaj omnino rcmovere, sicque fuit, et estverum, ac publica

ad magis demulcendum
cio

et

continendumin

offi-

pravum

dicti fratris Georgii

ingenium, nc

tiana; reipublicie

denuo aliquas turbasin sua; majestatisct Chrisdetrimenfum ordirelur ct slatueret, et sperans quod jam salfcm in suo cxfrcmo senectufis fcrmino constitufus, longa renim cxpericnfia docfus, fiden^ servare didicisset,

recepit illuni ad suoc majesfafis scrvi-

fium, prxfccit(|ue cum officio Wayvodatus in Transylvania prius una cum nobili viro .Vndrea deBathor,comilatuum dcZafhmar, Zabolech, ct dcindc cum ipse frafcr Georgius, prout erat homo ambitiosus elsupcrbu?, recusarc vellet in

vox

et

fama.
Ilem,

quod inde dictus fratcr Gcorgius animadvertensse per ipsummcl invito principc

collcgam hal)crc, solum cum dicfo offiWayvodafus pra^posuit, ac efiam fhcsaurarium Transylvania' fccit, sfipcndiumque propteroa ipsi fralri Gcorgio conslituit magis (|uat\i
officio

cio

umjuam

alicui alfcn dicfa officia cxcrcenli da-

.UTI.ir

III

ANNUS

3.

CHRISTI 1552.

457

tum

liiissel, et pra-tcrea ad sanctissimmu domimini noslrum dominum Julium divina pro-

ras ex Collesuario seplimo die mensis Augusti anni mdi.i datas, ncdicto principi Turcarum, aul

videntia

papam

III

diligcnlissimc inlercessit, ut

sua bealiludo oumdem fratrcm Georgium in numerum sancUv Homana; EcclesiiD cardinalium assumerel, cooplarel, prout assumpsit et cooptavit, prout de iiis omnibus ct singulis testos cxaminandi nolitiam liabent, ac luit et est publica vox et fama. Ilom, (]uod non allcnlis nec consideratis praMTiissis serenissimi, ctquod ipse frater Georgius erat pra?dicli domini Ferdinandi regis
<<

conformide soiulione tribuli, ut prfcrlur, tractarot, mandalum fuisset, ipseque fraterGoorgius in suis litteriseidem serenissimo
ter scriberet, ac

suis magistratibus diversimode, sed

cum

eis

domino Ferdinando regi ad pra'dicta in ba'C verba respondissct; videlicet .Memor autem sum eorum, quir de principe Turcarum majestati vestra; scripseram eam igitur deinceps sententiam et in scribendo obscrvabo, ut mea;
:

conductus et juralus, et tam multiplicibus beneficiis ornatusetauctus, et quod toties de pr;pstanda in perpetuum fidelitate promissiones et juramenta fecerat, idem fraterGeorgius maligno ct diabolico, ut verisimiliter credi potest, spirilu ductus, cum nefanda ejus opera et consilia infra diccnda a bono spiritu esse non possent, assnmpsit propositum, fixitque intentionem, ut recuperaretgratiam principis Turcarum, et si pro illa recuperanda universum Hungaria^ regnum, quinimo etiam omncs totius Clirislianitalis provinciae in ejusdcm principis Tiircarum manibus, sive per vim, sive per tradilionem, et per Cbristianorum exerciluuin caedem tradenda^ essent, et in tam malo et impio proposito us(|uc ad morlem perscveravit; et pro ejus nefarii propositi implemcnto multa nefaria et enormia inferius magis parliculariter exprimenda fecit ct pcrpetravil, sicque fuit et
ofricialis

ferro

quoquo littora; a majestatis vestru; lilteris difnon videantur. His tamen omnibus non attentis, sed postergatis, idem frater Georgius maligno suo spiritu pra;dicto, ut vcrisimiliter existimari potest, persuasus ct ductus ad eumdem principem Turcarum omnino diversa
,

atque etiam contraria scripsit et nunliavit, dicendo ctiam contra rei gest;e veritalem, quod Transylvania adhuc erat in manibus et obedientia
filii

regis Joannis,

et

quod

ipse filius

regis Joannis
tus esset

eam dumlaxat ob causam profecCassoviam, ut unam ipsius scrcnissimi

,

domini Ferdinandi regis filiam principum more, fide sibi datain matrimonium esset copulaturus, supplicavitque eidem Turcarum principi, ut dictum filium regis Joannis solila sua
benignilate et prosequi, et in co tuendo suam erga illum gratiam ostendere vellct, promit-

erat in
latio,

illis

partibus

firma credulitas apud

communis opinio et repuomnes etiam popu-

vox et fama. pro proxime praecedentis articuli clariori et magis parliculari demonslratione ponit, et probare inlendit, quod licet post conclusam conventionem praedictam, et juxla ipsius conventionis tenorem dicta regina Isabella cum illustri suo fllio Cassoviam se contulisset, ut tam diu ibi manerent, donec pra?dictus domilares, ac publica
48. Item,

quod idem regis Joannis filius ijisi Turcarum principi non minusquam autea fidelis et por omnia obsequens servus foret, ol infidelitatis accusando nobilem virum Petrovitii, qui arces sua custodia'. conimissas serenissimo domino Ferdinando regi tradidisset, seque magnifaciendo et excusando, quod ipse Lippam,
tendo,

Solimos

et

Thernesium nunquam possedisset,

qui
illas

sed dictus Petrus,

Ferdinando tradiderat,

nus Fcrdinandus rex eis dictum ducatum Opoliensem traderet, et licet etiam inter eos tractatum essel, quod tributum occasione Transylvania; nomine dicti filii regis Joannis pro tempore decurso Turcarum principi non aliter solveret, quam si ipso Turcarum princeps inducias cum pra-dicto serenissimo domino Ferdinando rege, etiam nomine et respectu Transylvanise prorogaret, et eamdem Transylvaniam ipsi serenissimo domino Ferdinando regi quietam dimitteret, sicque dicti tributi oblatio quidem ex tunc modo pra^dicto, sed solulio non
aliter,

serenissimo regi praterea per certos nuntios ad id destinatos, idcm frater Georgius ad dictum principem Turcarum tributum pra;dictum occasione Transylvania' nomine dicti filii regis Joannis et suo, nulia babila menlione seu ratione induciarum pr;cdictarum misit
et
, ,

palam

et pubiice, et sic

fuit et est

verum, ac

publica vox et fama.

49. Itcm,

quod

prffimissa adeo etin tan-

tum fueruntet suntvera, quod dictusTurcarum princeps ab eodem fratre Goorgio, sicut pra^fersuo magistratui Gra-cia^ Beglerbego nuncupato mandavit, ut cum suo exercitu versus Transylvaniam pergeret et quaj posset
lur, incitatus,

quam

induciis pradictis firmatis facienda

essel, ita

quod per ipsum serenissimum domiprius dicto principi

Hungaria' regni parlibus occuparet, cidemque fralri Georgio ot regni Transylvania; statibus districte prwcepil, ne
diclain

loca ex inforioribus

num Ferdinandum regem

Turcarum sub
pra?teriti

mensis Julii anni mdli, de recepta ad sui obedientiam

die penultimo

Hungaria;
Et

reginam Isabellam cum filio suo o regno emigrare paterenlur, et casu quo

jain egressi essont, eos citra

Transylvania, et aliis ut prajfcrtur gestis significatum, et deinde dicto fratri Georgio per litteANN.

cum eumdem

moram reducerenl. antoa princops Turcarum pr;pdictus fratrem Georgium ab omni guberna-

TOMUS XXXIII.

Ratn. XIV.

A58
tione removeri jussisset,

.TULII

III

ANNUS

3.

CHRISTI 1552.
inferioruin

eumque

(ut prjcfertur)

damque
festinavit

Hungaria'
et

regni

partem

odio prosequerelur, malis ipsius fratris Georgii l)raD(liclis deliniUis, cum deiuio administralioni regni pra?fecit, omnem cidcm rcgni i)ra?dicti

palam

ef

publice, et sic fuit et est

vcrum,

et

publica vox

fama.

Item,

quod

allafo nunfio

advcntus Bcglerillis

gubernationem committendo, (^riEcipiundoque dictaj regina; isaljelkc, ne fratrem Georgium in regimine et administratione prsedictorum impemodo turbarel, palam el direl, seu quoquo publice, et sic luit et est verum, ac publica vox
fama. Item quod ejusdem temporis spatio diclus frater Georgius inconsulto dicto serenissimo Ferdinando rege suos proprios nunlios, etcum suis propriis mandatis, tam ad pra>falum Beglerbegum GraiciiK, quam ad Portam ipsius principis Turcarum ablegavit, et misit ad effectum
et

beglii, licet capilanei et officiales dicli serenis-

simi domini Fcrdinandi regis in

regni Hungaritc ad

partibus

proliibendum Bcglerbego

Thvbisci transitum publicis edictis regnicolas ad arma el pafritc defcnsionem evocavissent, et

supremam potestatem Transylvania babenti, ut ipse quoque in Transylvania similiter faceret, eisque quam gravissima posset subsidia mitferet, diligenter
piffdicfo fratri Georgio
in

signiCcassent, ipse

tamen

frater Georgiiis

non

solum

diligenfias pncdictas facere, et subsidia

magis conciliandi sibi gratiani Turcarum, illiusque Bassarum

dicti

principis

ct

Visiriorum,

offerendo eis interalia praefati serenissimi regis Ferdinandi mililes in Ilungaria el Transylvania
existenles, aulexinde expellere, aut in

prtcdicta mittere disfulit, sed efiam proprios suos homines el nuntios ad easdem infcriores Hungnriic regni partes misit, qui nobilibus, tam Hungaris, qiiam Rascianis jam ad mandata nobilis Andrca' dc Bathor supremi illius regni

Turcarum
notorium
fama.
<i

manibus
fuit

tradere
et

publice, et sic
et

est

ipsorum paiam et verum, pubiicum,

velle

capitanci, et aliorum

manifestum,
licet

ac

publica vox

et

rcgiorum orficialiuni partim iiisurrexerant ct armati vcneranf, parlim in procinctu erant accessuri omnibus artibus persunderenf, nejussis capitanei ef officialiiim
,

Item,

quod

intelleclo advenfu dicli

Beglerl)egi

cum

suo exercitu \eisus inferiorcm

pradictorum parerent, sed |)olius ipsi serenissimo domino Ferdinando regi supplicarcnt, quod cliam illarum partium gubernium et
administrationem fratri Georgio concederet, et dicerenf, nonvideri eis, quod per alium, quam per ipstim frafrem Georgium e manibiis Turcarum liberari possenf, sic(|uc tcsfcs super pra*scntibus examinandi, qui ctiam cum ali(|iiibus
ex subornalis

regni Hungaria; partcm, sercnissimus dominus Ferdinandus rex crebris lilteris prtcfatum fratrem Georgium admonuisscl, ac per nobilcm

strenuum virum Joanncm Baptistam Caslalin illis parlibus, et serenissimi domini Bohemia! regis bellicum locumtenentem coliortari fecisset, ut ipse fratcr Georgius una cum eodem domino Joanne Bapfisla locumtenenle, ea, qu;c ad illarum parfium regni defensionem pertinerent, agenda et curanda forlifer suscipeet

dum

homiiiibus, ct nuntiis pranlictis

et

allocufi fuerunt, sciunf cf dicunl, fuifque et esl

verum, publicum, noforium

nianifeslum, ac
et

publica vox et fama. " Ilem, quod propter dilationes

pricdictas dicli
friilris

fraudes

ret,

civitates

aliquas

pnccipuas

et

passus in

Georgii,

cum

incol?p illa-

confinibus magis nccessarios forlificaret, viris, armisquc, et victualibus comnuiniret, ad camque rem subsidium el confribufionem ali(]uam
aregnicolis obtinerejuvaret, etcooperaretur et ad pra;niissa se bene affectum et prparalum fore oslenderet et polli;

licet ipse frater (icorgius

tamen aniino, ut liostes facilius et tufius proccdere possenl (proditorem se gerens)

ceretur,

rum pnrtium vidcrcnt Bcglerbcgiim cum univcrso cxercitu instare, fratrem Gcorgiiim nulla subsidiamisissc,pro majori parfe adTurcas lioslesd(!fecerunt, ef Bcglcrbcghicastraseculi sunt, reli(|iiaquc oppida ct arccs, quic in fide ct obiMlicntia pradicli serenissimi domini Fcrdinandi rcgis pcrsevcrabant, ad similcm dcfccfio-

nem

sollicitavcrunt,

et prirfalus

Bcglcrbegus

regnicolarum conventum convocare plus x(\uo

distulit,

transacto Tybisco et arciluis Bclz ct Bckcrcke,

arcil)us ad
civilalc

et

eo

tandein convocato,

licct

ipsi

ripam Tybisci
ct
et

ccrtorum locorum comniunitione conlribulionem decrevissent, ipse tamcn fratcr Gcorgius clandesfine suis practicis et
regnicoiic pro
fraiidibiis dccrctas

cxpugnatis
litteris

sitis, ac ctinm l.ippa occiipatis.cjusdem friitris

Tlicuu-siiim (|uo(|uc

fortificationes ct

communilitcc
iii

tiones

bujusmodi

conliniiari
ct

ct

pcrRci variis

dies confirmatus, obsidere conatiis cst, spc sibi facta a Bascianis, qui, iit proxime dicliim est, ad ipsum Bcglcrlicgum dcfcccrant, (juod

Georgii

nuntiis in

modis impedivit

dislulil

(iumque

ipsum oppidum Thcmcsium,

ct

illiiis

arceni

Transylvnnia gerelianlur, cjus dilationis et impcdimciiloriim occasionc caplata, el per ipsius (;corgii tratris liltcras cl nuntios sollicilalus Bcglcrbcglms j)ra'dicliis ciim suo cxercilii Damibiiim trajccil, ixintcnKiiic iiavalcm etiam Tyl)iscn lliivin injiccrcl pnrn\il, nd occupan-

opcra consangiiincoriim et amiconim suoriim in cis cxistcnliiim iid maniis ejus datiiri csscnl
piiliim cl piiblice, clsic
fiiit

el csl

vcriim,

[iul)li-

ciim, nolorium cl mnnircslum,

ct

nc piiblica vox

famn
.M).

".

Objcctiim cliam csl illiim moiiitiim.

iil

.irrji

III

ANNUs

3.

ciiRisTi

ir)r>'i.

459
ctiam per litlerasscripserat

Chyanadiensem

arceni

commiinirct,
pra^lccliim

nulliim
arcis

stiniiitali ilederat, el

priesidinm submisisse,
transmisisse,
scilicet

davcs

summo
rum,
et

Poiilinci
aliis

Bej-lcrhepo qu.ituor adliuc

milliaribus dissito

Homano, imperatori Komanoprincipibus Cbristianis de bona

viveret pro

fratris

Ccorgii

impcrio

opera per

eum donec

Christiana
pro[)osito

necnori ejusdem traude exercitum,

et alias arces

quem An-

religione pra'standa,

persuasiis dimoveri nuniii

dreas dc Hatlior coegerat, dissolutum, Lippam captas, obsesso vexo Thcmesio jussum a Civsareo ducc, ut cuni copiis in Turcas consurgerct, vel copias submilteret, promissis defiiissc,

quam
et

[lotuit,

sed sem[)cr

siio

malo

praHlicto usqiic ad

mortem

perseveravit palam

publice, et sic fiiit ct est verum, [)iil)licum, notoriiim ct maiiifestum, ac publica vox et

nec commeatibus instruxisse arces,

fama

ut caperentur a Turcis, cuuKjue Sfortia Pallavi-

cinus marchio, cum copiis a Ferdinando submissus se conjunxisset legato Ca^sareo ad

in qua Beglerbegus leclissima quiii(]ue millia Turcarum duce Olomambcgo collocarat, ac Georgius cum copiis etiani accessisset, captaque impetu urbe, ac tribus millibus Tiircarum ca?sis, reliqua duo millia in arcem confugissent, dieque sequenti deditionis verba nuiicu[)arent babito cum Georgii famulo colloquio mutasse consilium, ac noluisse deditionem facere, nisi cum omnibus fortunis incolumes dimitterentur cumque tormentis bellici'* arx quateretur, Georgium obsessisclam submississe commealus, exercitui vero Cffisa,

nonnuUis, quod inconsulto Ferdinando rege conventus ordinum indixisset, arcium pra?fectos a regc constitutos amovisset,
Intcrjectis

Lippam obsidendam,

ac

dedisset,

plura perfidim subditur

et
:

proditionis

argumenta
pro|)ter pra?-

Item,

quod

missa eo deventum erat, qiiod nisi dictus frater Georgius prudentia et strenuitate dicti domini Joannis Ba|)tista! bellici lociimlcncntis, et alio-

rum

reo

parce subministrasse,

cum Olomambego

de inedio ex im[)roviso prout sublatus fuit, brevi futurum erat, quod ejus fraudibus et dolo universa regna Hungaria; etTransylvania; pra^dictae in potestatem Turcarum devenissent, dictusque regius exercitus eisdem Turcis ab eisdem trucidandus proditus fuisset, sicque testes super prtEsentibus examinandi de pra^missis bene
((ui sibi astiterunt,

sublatus

fuisset,

ciandestinum etiam coUoquium inivisse, dedisse etiam operam, iit|)lures abirent excastris, adegisseque ob inopiam victuum legatum Ctcsareum, et marcliionem, ut Turcas liberos dimitti paterentur. Georgium vero excivisse ad se Olomambegum, euinque.magnis niuneribus ornasse, tum currum pixidibus manualibus

oneratum donasse, misisse internuntios sscpius ad Turcas, vicissimque ab iis, quos Cliiausos vocant, recepisse pepigisse etiam cum Turcis, ut exercitum Cwsareum expelleret, vel trucidandum objiceret, Transylvanos proceres sollicitasse, ne exercitum Cffisareum byberna agere in Transylvania paterentur, vel ut in pagis spargerentur, ut ita facile opprimi possent; magnum Turcarum numerum excivisse in Moldaviam et Transylvaniam, utduorum Wayvodaruni ope Cffisareos contrucidaret, tum subdi:

informati sciunt palam et publice, et sic fuit et estverum, publicum, notorium et manifestum, ac publica vox et fama. ' Item, quod si delatum fuisset, dictum fratrem Georgium non ita subito, quemadmodura factum fuit, occidere, sed vel desuper dictum dominum nostrum papam consulere, vel ipsum fratrem Georgium captum, ut in judicio in Transylvania vel alibi sisteretur, et causa cognita, condemnaretur id fieri quodammodo impossibile et omnino periculosissimum fuisset, nec omnino fieri potuissct, quin magni motus in perniciem Christianffi religionis et
,

illorum regnorum inde suscitarentur tum propter ipsius fratris Georgii sequaces regnicolas, tum etiain propter suoriim amiconim, tam Turcarum^ quam Moldaviensis et Transalpiufe
,

Wayvodarum, quibus

concitatis,

non dubitan-

tur
et

51. Item,

quod
opera

inter alia ejus prodilionis

quin pro ipso fratre Georgio tanquam amico liberando magna fuissent per eum uniest,

dum

rebellionis
et

dictus
se

frater

Georgius

versa; Cbristianitati

damna

illata,

sicque quili-

decreverat

statuerat

facere

dominum

Transylvania;, tributarium principis Turcarum etiamsi ad talem eflectum consequendum non soluin Hungariae re^num, sed omnes totius Christianitatis provinciae Turcis tradendae fuissent, a

bet de pra?missis informatus, et similium rerum expertus diceret, arbitraretur et judicaret,

quo proposito etiam

suis, et

magna;
rel

auctoritatis viris dehortatus est,

apud ipsum ctquod

tanquam bonus Christianus

et religiosus habemisericordiam Christianitatis teneretque memoriain pactorum et juramentorum fidelitatis prajfato serenissimo D. Ferdinando regi prsestitorum, beneficiorumque ab ipso recepto,

prout communiter dicifur, arbitratur ef judicaverum, publicum, notorium et manifestum, ac publica vox et fama, etc. Die. Aprilis mdlii, dom. Didacus Lasco serenissimi regis Romanorum apud S. D. N. orator, ac ad supradictos articulos corain reverendissimis dominis cardinalibus supramemotur, fuitque et est
.

ratis dedit, et exhibuit,

eosque admitti, et testes desuper producendos examinari petiit, et obtinuit

rum,

et opinionis et spei

quam

universa; Chri-

omni meliori inodo, etc. Quod ad .loannem Baptistam

Castalduin

i(30

.ruLir

iir

annus
exarata;

3.
'

christi 1552.
oiJ.

attinel, extant

ejus littersc xxi[

Jiilii

Ilepressi in

Polonia

Iiasretici.

In Polo',

ad Ascanium Centorium, quibus queritur, se licet sinyulis diebus caput mille periculis pro salute publica contra Turcas objiciat, censuris Ecclesiasticis a l*ontifice defigi, alque virtute
sua centum miliia Turcarum, Moldavorum ac

nia grassari coeperat Lutherana

bra,

hffiresis

ac

saccrdotes objecta nuptiarum velitarum

spccie
piis

illece-

po[)ulum vero communionis sub duplici lcnocinio corrunipebat adeo ut in comitiis Petricoviensibus nonnuUi proceres im:

Tartarorum fugata fuisse gloriatur, verum post eam victoriam redactum fuisse in anguslias addidit, atque Agrienses a Budensi Bassa graviora |)assos, Lippenses in discrimen adductos, Themisvarenses, et Carasambeanos opem efflictim deposcere, in Georgii vero mcmoriam pluribus invectus est, ac Gcorgium non Christianum, sed infidelem Cerberum vocat, qui Turcas in Hiingariam exciverit. C;eterum post Georgii mortem Ferdinandi res admodum depressa; in

argutiis hffireticorum fascinati

|)Oslulare

superiore
ut sacer-

amio

impudenter ausi

sint,

dotibus mcretriculse pr;ete.\to conjugii specioso noniine ct laicis ulraque species permitte,

rentur.

Non

tulit

Poloniae

rcx a

novatoribus re-

gnum

Hungaria fuerunt, quod Acta - Consistorialia confirmant his verbis Bomac die Vcneris, prima Julii mdlii, fuerunt lecta? litterw serenissimi domini Ferdinandi regis Hungaria?, quibus significabatexpugnationem civitatis Vesprimiensis in Hungaria, et invasionem Transylvania> factas a Turcis petens suffragia a sua Sanctitate, et fuit commissum negotium sex reverendissimis Tranensi,
:

eosque regia auctoritate repressit, jussitque utnovaruni controversiaruin auctores et satorcs eas ad Conciliuni Tridentinum, quod nondum dissolutum erat, referreiit, cujus sapicnlissiinum decretum coiniiiendavit Ponlifex, iit(|iie episcopos ad compescendos turbarum seditionumque incentores regia vi fulciret
lacerari,

admonuit
'<

Neapolitano, Sancti-Jacobi,
et

Burgensi, Verallo

Camerario

Begi Polonia;. Charissime, etc. Quae nuper intelleximus a venerabilibus fratribus Cracoviensi et Primisliensi episcopis, contra Conradum Crupek, et Stanislaum Oricovium pie et constanter acta fuisse, ea nobis cum grata accideruiit, tum vero illud gratissimum, m;ijestatem tuam iii primis
ad

52. Georgii cardinalis occisores pcenas daiit Percrebuitfama inique illum a Deo mulctati. oppressum a calumniatoribus ttiesauris illius inhiantibus, adeo ut quantum incrementi ex iilius morle suis rebus accessurum arbitrabatur Ferdinandus, a ministris delusus, tantum

eam rem omne studium suum

:

ac pricsidium

contulisse

eani

enim

patriis et avitis inlucren-

lato ad

detrimenti se acce|)isse (sed sero) senserit transexternos liomincs summo imperio, et

vestigiis, majora quotidie atque illustriora Catholic religionis, et sua- erga nos et hanc sanctam Sedein obscrvanti;o signa data lcetamur, quam quideni pro sua prudentia atque sapientia illud minime ignorare arbitramur,

tem

publica administratione, a qua

cia^

cum

se

proviii-

reguli

constantiae

remolos viderent, minus animi et semper in dies ad propulsandum

consuevisse seinpcr novos ejusmodi in religione inotus regnorum quoque statum simulque populorum (juietem perturbare cujus rei vel
,

maxime

liostem adliibuerunt, et ingentil)us propterea cladibiis acceptis, mox revocato regc Joannc, Ferdinandi imperium aversati sunt. Certe percussores Gcorgii post ejus necem ad

communem

Germania, (]ua! quandiu religionem Catholicam sanctc integreque

testis est vicina

coluit, (lorcnlissima extitit, ubi vero pestifcram

unum omnes

pcenas dedisse scripserunt, ac ct Sforliam (|uidem Pallavicinum diuturna morte pejorc, a])ud Turcas captivitate mulctaMonimum vero in Subalpina regione ad liiin (lcnnniii Faiiiim ccrvice abscissa periisse; Ferrarium deiiiquc Alexandria(lua; ipsi jiacta eral, cardinalis Tridentini jussu, sexcnnio post securi |)ercussum, postremo equitem Cami)C, ; ,

Lutheri lia?rcsim recepil, plurinias et gravissimas calamitatcs perpessa est. Accedit etiam in iis, quaj ad iiisam disciplinam Christiaiuim pcrtincnt, tanta o|)inionum varietas, ut quod quisque se(]uatur iiemo jirorsus teneat, sed omnes taiKiuani c;cci, Kcclesia Catliolica duce relicta, liuc ilhic tiirpissime crrciit. His tot ac tantis

malis cum nulluiii ostenderelur magis |)r;rsens reincdium, magisciue a cuiictis nalionibus expetilum, (]iiam universale (^onciliiini. id a nohis i^rimo (iiio()ue temi^orq adliibciidiim statuiiiius
:

giuni, hiijus sa3culi

venanduin conspeclu apri fulmineo iii Ferdiiiaiidi ipsius denle iii Bohcmia discerptum essc. Kx Georgii cardinalis morle grave eliam

anno

i.xii, iiiter

rridcntinum

itaijuc illiid, (lua

in civitate
fiicrat,

sui)crioril)iis

aiinis

celcbrari C(ei)tiim
diviiia

rcvocavimus, (juod jam

(]ucns
in

sanc juvanle
fre-

aliud

damnum

passa est Traiisylvania,

iiopulis
aftlaruiit

nam

lu-c-

gratia, et Siiiritu sanclo cooiieraiitc, satis

retici in (sim

irrepsere, ac

suarum oiiinionum
,

dics

progreditur.
et

virus simplicibus

iii(le(|uc

Concilium, sicut

ipsum igilur majcstatem luam proximis

.\d

Tnaxima- animariim stragcs sccuta^ fuerunt.

'
I

l.xt.

I.

III. lil. [irinc. |>.

ItiJ.

AclaCons.

sig.

num. I3i.p.86.

Nciigcbavcr.
Jul.
III.

1.

viii. Florimunil.

naym.
p. 17.

(Jc

Oiig. Iiwres.

I.

iv.

lib.

brcv.

num.

2m.

JULH
coiniliis priidentcr

III

ANNUS
,

3.

CHRISTI

lr.r)2.

461
tibi

fecisse

audivimus

remitcense-

studeas, ne ovcs gregis

crediti,

non modo

tcndos, at(juc

omnino

rejiciendos essc

pravis lucrcsibus noii inficianlur, veriim etiam

mus

eos,

quos

in isto rcfjno reiigionis

cu|)idos, nciiuc

novandu' timor Domini, ne(|ue ulla saofficio continere,

et

morbid;e etlect^e ab reli(]uo ovili ejicianturet expcUanlur, ciijus (|uidem oplim;i' tu;e voluntalis

crarum lcfjum
ita ut

lalio (|ueat in

et

eximi;e pielalis pra'clariim el illustre

eflVaetis

pudoris

conlinenti;^

septis,

saccrdotum comiul)ii ct communionis sub ulraque specie causam, de qua jamdiu Calliolica
Ecclesia
foret, in

decidit,

ac

staluit, (|uid

sequendum

diibium revocare, et totics divini et humani juris ralionem pervertere conenlur;

quod

nisi regni istius

praMatos una

cum

oratore

majestatis tu!E Tridentum jam appropinquare, aut certe in viam sese dedisse a dilecto filio

exempliim conlra Pclriim Conriidiim Crupek proxime a tc editum fiiissc scribis, (|ua dc re te magnopere in Deo domino comuK^ndamus, te(juc ct ilem c;eteros ejusdem regni pra;Iatos, ut id in posterum omni exhibila diligcntia curetis et efflciatis, vos majori (|uo possumiis animi nostri attectu cohortamur et paternc monemus, quo impii et h;eietici homines sentiant vos multo vigilare acrius ad Catholica' Ecclesiac
pr;cfatam et ipsius regni salutem,

Paulo arcliidiacono Plocensi accepissemus, qui Tridcntum niissus ad nos venit, internuntium nostrum istuc omnino ad comitia Pctricoviensia liis de rehus misissemus; nunc vero majestatcm tuam pro singulari noslraet paternaerga ipsum benevolentia, suaque item erga nos, Apostolicam hanc Sedem obscrvanlia ct pietate, proque
nobilissimi istius regni salule et incolumitale

quam

illi

ad

hortamur

et

rogamus, ut omnes cogitationes,

oppugnalionem et perniciem, nam praeterquam quod labor vester non erit inanis in Domino, nos quoque ct hanc sanctam Sedem, quoties se occasio obtulerit, pro vestro hujusmodi studio alque officio gratos semper etmemores estis habituri. Quod autem menses nostros (id est, quibus vacantium saccrdotiorum in eo episcopatu conferendorum jus spectabat ad Pontificem) si
a

opes, consilia ad ditionem

suam ab liujusmodi
et

nobis petis,

id

libi

libenter concessimus,

peste teterrima
confcrat,

defendendam
ipsis.

conservandani
et

quemadmodum idem

cardinalis tibi iatius si-

utque

Cracoviensi

Primis-

liensi episcopis, ca^terisque regni

sui praelalis,

qui ex canonicarum sanctionum prscripto in

hffireticos

sectatores
veal, ut
tur, se

et pravorum dogmatum homines animadvertendum slatuerint, ita fa,

gnificabit, ex cujus item iilteris de instituta cclebrandi Concilii ratione, ejusque felici progressu, et quanli judicium de hac re tuum fecerimus, cognosces. Datum RomcTB apud S. Petrum etc. die xxviii Januarii anno mdlii
,
,

eorum

sententise ratavac f]rm;e habean-

anno

ii

quodquemadmodum majestalem tuam per jam effecisse libenter cognovimus, sic illam, tam pium reclumque animi sensum perpetuo retinere, et valde cupimus et speramus, quod quidem ejusmodi est, ut majestati tuse in primis gloriosum, nobilissimo isti regno saiutare, nobis optatissimum, denique ipsi Deo optimo Maximo longe gratissimum futurum sil. Datum Romffi apud S. Petrum, etc. die xxviii Januarii MDLii, anno n .
54. Explicuit

o5. Vindicavit etiam gregem suum ab impiorum grassatione Primisiiensis episcopus clerumque suaj dioeceseos in pietatis officio continuit, Stanislaumque Oricliovium Sathana" administrum judiciorum sevcritati subjecit
:

ut reliqui vero e[)iscopi

pari constanlia incor-

ruptam religionem contra impias luercticorum

molitiones assererent,
litteris excitavit

eos Pontifex subjectis

tlagranlissimum tuenda! in-

ad tuendos sanctissimos ritus amajoribus acceptos, Conciiioriimque velcrum dccreta servanda, tum mala (|ua; h;Bresis in Po-

corruptffi orthodoxffi religionis

studium Andreas

episcopus Cracoviensis, atque Conradum Crupek novalorum signiferum justa severitate coercuit ', cujus pium ardorem celebravit laudibus
Pontifex, illumque est cohortatus, ut nefarios

loniam essct inveclura, proposuit, denique ut ad Concilium OEcumenicum pari cum aliis
episcopis
tione

studioruni

animorumque conspirase conferrent

',

ceiebrandum Tridcntum

suo veneno inficere moliebantur, depelleret, justoque terrore pernovatores, qui simplices
celleret.

provocavit Venerabilibus fratribus

episcopis, et diiectis
filiis

arciiiepiscopis,

Andreee episcopo Cracoviensi. Venerabilis frater, salutem, etc. Non parum solatii calamitosis hisce temporibus nobis attulerunt fraternitatis tu;p litter;^, quas dilectus filius noster Bernardinus cardinalis Mafia;iis istius regni viccprotector nobis reddidit, ex iis enim liquido cognovimus, quam pro lui officii debito assidue cogitare, atque adeo laborare

'

principibus, baronibus, comitibus, capitaneis, ca;terisque dominis et praelatis regni PoIoni;c in comitiis Pelricoviensibus congregatis.
el dilecti filii, salutem, superioribus diebus ad nos fuif, venerabiles fratres Cracoviensem et Primisiiensem episcopos pro sui officii debito die dicta
((

Venerabiles fratres

etc.

xVliatum

Petro Conrado Crupek et Stanisiao Orichovio perniciosas ha>reses concitare isthic conantibus
num.

Jiil.

III.

!ib.

biev. nuiii. 288.5. p. 20.

'

Jiil.

III.

lib.

VI. brev.

sig.

p. 16.

'^62

.irLTI

III

ANNrS

3.

CIIRISTI

155'?.

eos condcmnasse, cta Chrislianorum ctEtu omnino segreganHos, et debitis pcenis miilctandos decrevisse, quod egre^iiim factum, cum valde nobis prot)atur, tum vere summa laude dignum, et isti inclyto regno magnopere salutarc contigisse arbifratnur quid cnim aliud facinorosi et impii ejusmodi homincs agunt, quid conantur, quid moliuntur, nisi ut disseminatis in
:

rum non dubitamus.

Petrum
56.

Dat.

Romae apud Sanctumir

die xxviii Januarii mdlii. An.

In Gerniania Zninriliaiii impostnrx

inter
se,

conlradictionis convicti.

In Germania hreretici

el

non minus
sensere, ac

quam cum

Catholicis dis-

Joachimus Westphalus luculenter

,
:

Catholica religione dissentionibus et discordiis

vos mutuis odiis irrilatos inteslinis contcntionibus atque csedibus 0{)primant ac conficiant, unde vol)is hac peste et lethali morbo im|)licitis et defatigatis, ipsi postea diabolica fraude exultantes in omni vitiorum et libidinum genus
libere
et

Zuinglianos manifestos esse demonstravit impostores, de quibus Iikc Surius refert " Magna omnino atque incredibilia hoc anno damna tulit Germania, idque ab ipsis Germanis, qui se Germaniffi libcrlatis viiidiccs proQtercntur, prffiterquam quod etiam tres Germania; episcopatus Gallus sibi vindicavit. Videbantur jam Evangelici pra^cones restituti, cum ecce

impune

prorumpere possint

jam

Joachimus Westphalus

Ecclesia!

Hamburgensis

aperte et impudenter petunt sacerdotum conjugium etCalicis communionem, quod nempe est

paslor, classicum canit, nec sinit pace gaudere

probatissimos ritus penitus convellere, Concilia divinitus celebrata abrogare, sanctissimorum Patrum decreta rescindere, canoomnia denique nicas sanctiones infirmare humana ac divina confundere et permiscere, qua prsecipue ralione si audirentur [quod Deus prohibeat] nohilissimam islam provinciam ad certissimum exilium vocarent. Cur autem, si ut apud imperitum vulgus jactare audeant, ajquam tuentur causam, qua nihil absurdius, et ah ipsa veritate alienius esse potest, ad sacrosanclum OEcumenicum Concilium, quod ad hffireses potissimum cxtirpandas, ac pro totius Cliristiana; reipublicie bono et tranquillitate Tridentum reduximus, ubi nunc, adjutore Deo, promovere coeptum est, non acccdunt ? ubi quid sectandum, quid vitandum, quid tandcm tenendum et observandum plenissime intelligent. Quare, venerahiles fratres et dilecli filii,incumEcclesia?
,

Zuingliani Evangelii fratres. Libellum enim emisit liac inscriptione Farrago confusanea:

)'um, el inter se

dissidenlium opinionum de Ciena Domini cx Sacramentariorum libris congesta.

Hoc

telo

praeter

spem

Tigurini ct reliqui

ejus

generis
;

Symmistse, in

primis Calvinus

Joachimus hoc lihello ostendere, Zuinglianos in varias et pugnantes inter

percutitur
vult
se opiniones scissos esse, quae
sit

propria nota

seductornm. Certe ipse quoque Lutherus octo Zuinglianorum sectas in brevi sua confessione enumerat. Hortatur quoque Joachimus doctiores, ut nocentissimum Zuinglianorum errorem oppugnent, denique dicit csse dignas Zuinglianorum blasphcmias, qua? potius magistratus sceptro quam stylo refutentur. Paulo ante Calvinus ostenderat, idem se cum Tigurinis de CfBua sentire, sed hoc Joachimus per simulationem factum dicit. Nemo quidein contra hoc Westphali scriptum quidquam hoc anno edidissc visus cst
57.
.

bite

in hanc curam diligenter, ut ccepistis, et nefandam istorum temeritatem vestra diligen-

Fcrrariee heeresis excisa.

Jnfecerat

ac virtute comprimite, vos vestrosque omnes abeorum fraudulentis insidiissedulo conservate,

tia

neque pcrmiltite opulentissimum istud rcgnum liujusmodi veneno contabescere, quod ut omni
per eum, qui in die illa tremenda iios onines judicaturus est, Dominum U('dem[)torem nostrum,
cura,

multis jam anteannis Calvinus Ferrariam, dum clcricum sacelli ducalis ageret, in obscquio aulico Keiiata' ducissa', sparsaque impietalis

semina

in

nonnullorumanimis radices
aj^erta

fixerant,

labore, solliciludine efticiatis, vos

adeo, ut

interdum hareseos germina

crumperenl, ad qua; exscindenda, licet variis temporibus navata esset opcra, iterum ad fibras
omiies evellendas fidei ccnsores a Julio fuerunt constituti Venerahili fratri Franzino Michaeli episcopo Casalensi, et dilccto liiio llieronymo dc Laiide Ordinis IM.Tdicatorum. ct Thcologia^ professori, commissariis nostris, salutem. Cum, sicuf accepimus, vencrahilis frater Joanncs letrus episcopus Tusculaniis, et dilecti
'

de cujus causa in primis agilur, hortamur, orainus ct obsecramus liabctis bonorum omnium nrdines in hoc consentientes habetis
: ,

optimum
nulliciue

maxinium Christianum regem, majorum suoruni pra-stanlissimorum

et

in tuiwida et conservanda (^alholica sccuiidum, (]U('m jiro sua singulari admiranda(|ue probilate, prudentia ac pietate nohiscum D(!i et ortliodoxiE r^digionis patiocinium et tulelam una cum ipsius regni salule conjuncfide

principum

(i

filii

nostri

Hodulphus
S. Pancralii

S. Marijc

Transfyberim,

et

Joannes

Com|)ostellanus, et Mar-

tam

lil)(Mitissimc, siriitantehac sa'pissiine fccit,

cellus S. (^rucis
S. W. E.

ct i)rncclara

jam

sa'pius

cxempla

dedit, qiiando-

in llicriisalem tit. prcshyferi cardinalcs per universam Clirislianam

cuinque opusfucril, siisce|)turiiin, alacritcr(]uc aniplcxurum, et sceiestam temcrariorum liominum audaciam ac fiirorcm accrrime viiuiicatu-

rcmpublicam contra Intreticam pravifatem

'

in-

Jul

III

I.

IV.

liiov.

sig.

U)))ii.

2SS4.

\\

I.

.IVIAI

[[[

ANNtiS

3.

riiRisTi

15") '2.

463

(]uisitores generales a nobis et ab bac Sanctu Scde Apostolica specialiter doputati, posl(|uani

cognoscerc potui, tlorcnt ajuid cos studia docIrinnrum, ati|ue ut (|uisqiie doctissimus cst, ifa
ca^fcris et dignifafe cxccllit et potestate
;

inlellexerant pcsliferum
locis dominii
dilecti

semen

iia'resis in civi-

et reli-

latc ac diffcesi Fcrrariensi, et in noniuillis aliis

filii

giones, quibus Japones

pclifas
plciii,

iitiinfur, satis

constat
in

nobilis

viri llcrculis

ab

Siiiis.

Inuis spei ndiici;t(|ue divinse

Clirisfi
:

ducis Fcrrariai pullulare cacpisse, volentcs pro

coiilidinius(|iie

nomcn

Sinas

anteciuam validiores faccret radices, quantum in cis erat, exstirpare, ad Dei Omnipotentis scrvitium, Catholicc fidei conscrvationem, et animarum salutem, de vestra doclrina, probitate, fide aclegalitate |)Iurimum in Domino confisi, vos eorum commissarios in toto dominio pra^dictis civitate, dioecesi ac constituerint et fecerint, concedentes vobis, ut in eo ncgotio contra quoscumque de liffiresi
oflicio illud,

eorum

ali()uan(lo
Iiis (|ui in

pcnctraturum
ne desinas,
.

(jiueso te

Deum

pro

Jajionia siint, qiii^iue in Sinas conlenetc. Data;

duiit, pr;i'cari

id.April.,

anno

mdi.ii.

Goa

Significavit

idem consiliiim promulgandi

apiid SincnsesEvangclii consilium sanctissimus

quomodolibet suspcctos, eorumque fautores usque ad scntentiam inclusive procedere possetis,

quemadmodum

ipsi

procedere
litteris

possent,

|)rout in
fectis

desuper conplenius continetur, nos, ut hujusmodi

eorum patentibus

apostolus Xavcriiis Joanni regi Lusifania! talium consilioriim flagrantissimo promolori, se conjuncfiirum Jacobo Pereira\ qui nomine Lusitani regis legationem apiul Sinarumregem obiturus esset, ac pretiosissima Indica inunera illi delaturus, et acfum iri in ea legatione de captivis apud Sinenses Lusitanis in libertatem restitucndis, de Sinarum rege Lusitanis amicitia

\obis

dcmandatam commissionem eo promp-

excqui possitis, quo nostra fuerit confirmatione roborata, deputationem de vobis factam, nc desuper confectas patenles litteras auctoritate Apostolica tenore preesentium contius etvirilius

conjungendo, de(|ue da^monum ciiltii apud barbaras eas gentes delendo qiio argumento concept sunt subjccta! littcra^ 60. Joanni regi Lusitania\
:
' :

firmamus,
MDLii,

etc.
ii

Datum RomEB

die

xxu Januarii
eli-

anno

Pari

studio Florentiffi censores fidei

Goa post quintum diem Malacam versus, qua iter est in Sinas una cum Jacobo Pereira ad regem Sinarum legato proficiscar, mulfa sane pretiOsa rcgi munera aflerimus, qiia; Jacobus

dendai impietati jussi sunt incumbere. SS. Fides propagata in Peruvia.

Diffusa

latius in Indiis Occidentalibus Christiana fide,

coemit, parfim regia pecunia, [larfim sua. Eximiiim item donum afferimus ejusmodi, quod haud scio, an nemo rex regi unquam post ho-

sub auspiciis Caroli V Caesaris,

copalis sedes condita
est,

in

Peruvia epis-

minum memoriam
quam, Jesu
Christi,

miserit,

Evangelium,

in-

copo ab eodem episcopatui primus pra^fuit Thomas Ordinis Prtedicatorum, ut Acta Consistorialia referunt. 39. S. Franciscus Xaverius dum Evancjelium
Sinensibus inferre cofjitat, sanctissime 7noritur miraculis claret. In extremis Orientalium orisapud Japonios propagataest fidesCatholica legato Apostolico novo earum gentium apostolo Francisco Xaverio ', qui virtutibus et divinis miraculis clarissiinus sanctorum honores promeritus esf. Is disseminala inter Japonios flde Christiana, Evangelii Sinensibus inferendi sacra cupidifafe ardens, cuni omnis Japoniorum superstitio ab iis fluxisset, susceptum aHa mente consilium, his litteris aperuit Ignalio Societatis Jesu pneposito, qui postea Sanctorum fastos nomine suo auxit.
et

subminisfratis cpisC;esare vectigalibus annuis, cui

ciijusmodi tandem sif, si infellexerit, ne id suis opibus, quamvis amplis, longe anteponeret. Spero fore, ut Deus tam amiilum regnum gentemijue aliquando respiciat, hominibusque ad sui similitudinem conditis oculos aperiat ad cognitionem cnectoille,

quod

vatoris.

Jesu Christi communis omnium SalTres omnino e Societale simul cum Pereira in Sinas proflciscimur, eo qiiidem consilio, ut Lusitanos capfivos in libcrfatem vindiris sui, et

cemus, Sinarum regem ad Lusifanorum perducamus amicitiam, bellum Da-monibus eorumque cultoribus infcramus, itaqiie rcgi primum, dcinde caferis cselesfis regis nominc denuntiabimus, ne Diabolum posthac, sed Deum hominuin conditorem, ef Jesum eorumdcm vindicem
ac

Dominum
Obstitit

colant, efc. \T id. April.

piis

mdmi

Patri meo in Christo, patri Ignatio, Rom;c. Japonia abest ab IJrbe Roma leucarum amplius sex millia post sextum diem, Deo

approbante, tres e Societate, in liis duo sacerdotes, ad Sinarum regnum profecturi sumus. Id regnum e regione Japonite est longe amplissimum, acribus ingeniis, hominibus^iue eruditis
vel

conatibus S. Xaverii Malacensis prajfecfus in aurea Cbersoneso, cum invidia gloria^ inde a Pereira colligcnda' percitus esset, ex ejus scelere Xaverius maximiim doiorem traxit, atque divino Propliefia> lumine illustrafus, ad Jacobum Pereiram - ha>c scripsit
:

tam

Pricfeclum,
rei

situm ad

tam appoChristiana* amplificationem impeiter

Kp. viii.

quoniam nostrum

maxime frequentatum, nam quantum ego

'

S.

Francis.

Xaver. inlerprele

Tiirsellino

I.

iv.

'

S. Franc.

Xaver.

1.

vi.

Ep. vi.

Kp. r.xvi.

4f)4 dire

.TULII

III

ANNUS

3.

CHRISTI 155'J.

non

ignoscat.

dubitavif, valere jussi, Deus hoinini Equidemejus vicem doleo, longe enim

graviores poenas daturuscst,

putarit. VII kal.
.lui.

quam

ipse

mdlii

Significavit

un(|uam idem
re',
,

rem odorefur, naufarum indicio non possit, qiiis me Cantonem adduxerit. Idem recepit se triduum aut quatriduum domi siirp nos cum nostris libellis ac sarcinulis
urbis prffifectus
rcscire

Fereira" aliis littcris nonnullos

augendarum

rum suarum etcompendii

praeclaram

sludio inflammatos

Sinensem legationem disturbare

sed eos contrario exitu rcriim

suarum

incre-

menta corrupturos.

Accepi (inquit) certos homines fuisse, qui

nostri itineris

cum

sent, sui

impedimenta removere poscompendii causa nohicrunt, sed vehe-

menler errant,

(|ui deserto fonle bonorum omnium Deo, commoda atque utilitales ab hominibus petunt, verum istud pr;eclarum est ulciscendorum inimicorum liominum genus, ut cis

asscrvaturum, fum siinimo inane ad urbis portam viain([ue deducturum, qua' recta ad Prffitoriuin ferat. Mox cgo [ira-fectum conveniam scilicet, cique demonstrabo ine eo consilio venisse, ut Sinarum regi divinam ccelestemque legem exponerem, a Goano episcopo ad regem proferam litteras. Non sum nescius duo in hoc negotio inesse pericula, allerum ne Sina ille mercator accepta pecunia in deserta aliqua insula nos
destituat, aut in

gratia

alterum

pra'fcctus

mare deturbef rei occulfandpe Canlonem devecti erimus, ne urbis omnia in nos exempla et crusi

el

benigne faccre studeamus nimirum Deus ipse vicein nostram ulciscetur, pojnasque ab cis repetet omniuni opinione majores, quod utinam secus evcniat .
coeleste
|)lacare, et
;

Numen

ciatus cdat, aul certe in

perpefuam redigat

ser-

vitutem

Dictis conseiisere exitus^,

nam cum

postea

idem pra;feclus Goani proregis contempsisset

imperia, ut perduelli injecta' sunt cathena?, vinctusque in Lusitaniam abductus, ubi bonis cxutus tcterno carceri addiclus est, lepraque teterrima correptus, inleriit. At ex freto Sincapuraneo XHI kal. Augusti Gaspari Goani Collegii Curabis rectori hai-c dedit imperia Xaverius diligcnter, utepiscopusad Malacensem vicarium cxcommunicalionis fornuilam mittat, qua formiila prtrfecto Malacensi, ilemque aliis, qui tam utile rei Christiana' consilium fregerunt, publice ac nominatim sacris esse interdictum denuntietur. Velim autem in ea formula illud poni, me a Paulo III Pontifice Maxitno Icgatum Apostolicum missum in Indiam cum Diplomatibus iis, quffi ipse agnoverit cpiscopus . Cum pervenisset ad Sinensis regni confinia S. Xaverius, .lacobum Pereiram ', qui a Lusilano rege ad Sinensium regem oralor decretus fuerat, afque itinere interclusus, certiorem fecit, se contem[)tis omnibus periculis penetrare dccrevisse in Sinense regnum, si divina providentia [)crmiserit, Iktc vero meditantcm, [)acta ciim Sincnsi Irajectionis niercede, implicifum mori)o decubuisse.
:

Verum Christo Domino parebimus adinoncnti Qiii amat animam suam in hoc ?ntfndo, perdct eam; qui nutem perdiderit animam suam propter me, inveniet cam, efc. Implicitus eo Iclhali morbo Xaverius apud
.

Et infra

Indos Orientales legatus Apostolicus sacro sumartjrii ardore extabescens animam sanctissimam Coelo transfudit, oblinuitque suis |)i-ecibus a Deo, ut aditus apud Sinas sibi negatus, sociis ad disseminandam apud amplissiinas eas gentes Evangelium panderctur, cujus piam mortem describit liis verbis Tiirsellinus
beiindi
'
:

62. "

Unum

a^grc ferebat,

naturali se vul-

gariquc morte cxtingui in lectulo, omnibusque expetifam votis martyrii palmam sibi [iiene in manibus infringi. CiTterum haud ignarus martyrii decus donum Dei esse gratuituin, quod sajpe negetur expetentibus, aliud agentibus offerafur, ad divina^ Providentia? rationem aniinum composuit suiim, tam insigni bcneficio se indignum exisfimans, inde vis inali velicinentior penitus insifam Francisci sanctiinoniain
declaravit,

namque,

ut in c;rteris ferc

cum

ur-

gentur morbo, tum maxiine vitiosa se [irodit natura; ita in Francisco tum pra^cipue solida atquc egregia pietas emicabat. Quippe eadcin |)ro|)cmoduin faciebat moribundiis, qu;v sanus lacere consuevcrat, niinc defixo iii Ctrlum ocu-

lorum obtutu,

la'ta fronte,

ac viiltu ciim Christo

,

fil.

'<

Nobili viro .lacol)o PiM-eiric.

|)as-

Sanciani |)ortum a (lanlonc millia

l>omino quasi adesset coIlo(|ueiis nuiic Psalmoriim versus [lie admodum usurpans, idenli-

suum

circiter cenlum viginti, Deo favcnle, fenuimus, simul at([ue e navi descendimus, a"diculam strucndam curavi, ubi ([uotidie quoad in morbiim incidi, rem Divinam feci . Et iiifra
:

dcmquc

illas iferans voces; Jrsu Fili David miscrere nwi, tu autem peccalorum meorum miserere : Mutcr JJei, memento nwi. Ilisce aliisqiie

ejusmodi vocibus biduuin cxfraxit

illi

aderaf

jam
cffi-

Invcntusesf iioii siiie Dci consilio, ut arbitror, meicator Canfoiiiensis sane honeslus, ([uocuin aureis ducenfis dccidi is polliccfur fransmissurum nos (larva navicula, ubi prailer liberos
"
;

su[)rcnia hora, igitiir Christi Crucifixi

giem maniitenens, infenlisquc oculis infuens,

crcbros edere gcmilus, et siibiiulc succlamare, Jesu Deus cordis mei, lacrymas |)recibus miscens, donec eum vo\ [)ariter ac vita dcfecit. Ita ad exlremum us([ue spiritum forfissime cum
Tuiscll. in Vit. S. Kraiic. \aver.
v. r. li.

suos et vernaculos paucos

nemo
I.

sit,

ut

si

forte

'

Kid. XIX.
'
l.ib.

'

Vil. S. Kiaiir.

Xavcr.

v. c. 0. Xavcr. Kp.

.\i
'

IV. Kp. XV.

I.

JULII

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.

465

morbo

ac vila liiclatus iiuarto nonas Decenil)ris

(qui dios sanctu' Bibiana' Virgini sacer est) Jc-

sHin rt Mdriiim sa^pius inclamans, aMjuissinio

motus, arcam, ul erat, cum calcc in navim imposuit, ac e Sanciano portu mense Martio solvens, .Malacam secundis vcnlis applicuil.
.Mlato per

aniino obdormivil in Domino, atque ad eos ipsos, (juos \ivens in visceribus, moriens in ore

scapbam

pra'viain iiuntio, iini-

vcrsa civitasMalacensisobviam se elfudilsumma

semper habuerat, migravit in Ca>lum. Vultus adeo bilaris mansit ac l^tus, ut spccics ipsa corporis animi l)eatitudinem iiidicaret.Dccessit aunos natus circiter lv, decennio jam expleto anno post post suum in Indiam adventum Cbristum natum mdlii. Vir plane admirabilis tum vero incredibili cum veris virtutibus aniini maf^nitudine studioque convcrtendorum etbnicorum, nuUum unquam laborem aut discrimen Dci causa recusavit, et Indorum tiniti, ,

cobus

magniliccntia funus curatura, pra' ca'leris Jal'ercira legatus luclii ingaudium vcrso,
'

ac in novo loculo sacrum corpus reposuit, moxque iiovo miraculo tanti !S'ovi loculi breviviri sanctitas demonstrata tas coegerat eos, qui operam dabant fiineri Xaverii, corpus nonnihil com[)riinere at(jue inpra-stitit,
:

sumplus

flecterc,

sanguis

miram

itaque ex humeris repente profluxit afflans odoris suavitatem, quaj

marumque Gentium convertendarum

salute ac

res objecta oculis animisquc, omnes qui aderantstuporeac miraculo attonilos defixit,quippe

labore non contentus, oinnem Orientem complexus est cbaritatc illa, cui nimis angustus ad benemerendum orbis videbatur, itaque Evangelio ac Societate toto pcene Oriente disseminatis,

in ipsa

cura ac meditatione Cantonii j)ortus

vita; fluctibus, ffiternaj
,

corpus, quod quintum jam mensem vacaanimo (adeo rarum pariter ac diuturnum miraculiim fuit) non modo carnem, succum et colorem, sed etiam sanguinem eumque odoriferum relineret, ut ille odor non tam sanguinis

cum
bat

petendi defunctus luijus

felicitatis

\'ideretur esse,

quam

sanctitatis.

Qnocirca

cum
non
est,

tenuit

portum

Sinas
.

prwsentibus

sine loculocondi placuissetarcaexemptum,

apud Deum precibus adjuturus

honorifice solum a Malencensibus

bumatum

Vulgata ejus morte, Lusilani mercatores corpus vestibus sacerdotalibus decenter indutum ligneo loculo inclusere, deinde placuit ad carnein exedendam adbiberi corpori vivam caicem, ut nuda ossainlndiam deportarent. Lapso jam quarto mense arca refossa est, inspectumque corpus, quod excussa calce prorsus integrum repertum, ut recenter bumatum videre" NuUus gravis odor tur sed suavis, nulla tabes, ne in naso quidem, qui primus mortuis effluere solet, color vivax, caro plane recens, vestimenta nuUa ex parte tabefacta KTsave, nec vigor quidem, qui ex spiritu animali constat, destituerat vultum. Navarchus miraculo per: ,

sed velut divinse clementia; pignus asservatum, nec vero sua illos frustrata spes est, iisdem diebus, haud dubia Dei ira tota urbe contagiosa grassabatur lues, qua; magnam civitatis partem depopulata terrore omnes percusserat; subibat anxios religione animos Xaverii prsdictio ex injuria iratique Numinis causam non aliam esse credebant. Ha^c lues ea, qua Xaverio parentatum est, die compressa, satis ostendit eumdem jam placatum irarum coelestium veniam, pestique

finem attulisse
Eodeni L.

'

c. 11 et cap.

14.

JULIl

III

ANNUS

4.

CHRISTI

1553.

1.

Maria

regiiia Catholica in

evecta, Pontifex

tum per

litteras,

solium Aiifjliae tum per lega-

Virgineo partu millesimo quingentesimo tertio,

Indictione undecima, refloruit in .\nglia (^atholica religio, extincto Eduardo VI Anglijc rege

tionem cardinalis Poli iiwigilat ut relifjio orthodoxa in pristinum statum rcstituatur. Anno a

adolescente a pueritia imbulo capilali in CathoS9

ANN.

Tojnjs XXXIII.

KayiN. XIV.

466
licos odio,

.TULII III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.
tempore .Mariam primogenitam Henrici ex Caquam solam timebat (uam de Elizabetha ex .\nna Bolena parum curabat) Londiniim advocare, ut in sua potestatc esset, ac publica custodia s^pire statuit, sed pra'celer Eduardi mors consilium nonnihil imi)edivit, Maria enim princeps cum Dudlei jussu Londi-

hfereseosque funesto propagatore, succedenteque in solium Maria sorore, Catiioli-

tliarina filiam,

cam fidem
insidiis

superatisque nefariis profitente proditorum, qui divino judicio ad cx,

scindcndam e terris Ilenrici VIII sobolem conjurarunt, quos ille caducarum rerum nimio amore
irretilus in

impictafem pellexerat
*.

ut vero res

gesta tione

sit,

narrat Sanderus
.Xnglisc

Potitus procura-

num
lum
et

])roperaref, ac
a suis

Joannes Dudleius comes Yarvicensis majora animo concipere coepit; erat enim tunc universa Anglia in sua potestate, prsecipue rex a quo ca^tera pendebant (luem cum ille vel tabe quadam laborantem, vel ita in manu sua constitutum, ut ad ipsius nutum et
regni
:

admonita

jam civitati proxima esset, regem in extremis, ac pericu-

sibi Londini parari, descruit incffiptum iter, ad arcem (|uaindam suam minime munitam,

qiia

Framingham

dicifur, oinni

ccleritate

se

recepit, ubi

vigesimo deinde dic ab amicis quibusdam secretis, quos in aula habcbat, certior

arbitrium laborare posset, animadverterel, iniit cogitationem de occupando regno, quod hac
ipsa ratione,
ravit.

quam nunc consecuturum

se spe-

Erant Ilemico Marchioni Dorcestri?e, quem nuperSufroIcia-duccm factumesse meminimus, filiffi tres ex uxore Francisca, quse filia fuerat Marifc sororis Ilenrici regis Octavi natu minoris. lla; tres ducisSuffoIciensis filim videbantur proxim successioni regnandi jure, si Henrici liberi non obstarent, nam de Margaritre majoris natu sobole, cum in Scotia esset, nullam Anglis habendam essc rationem Dudleius cxislimabat. Ineunt ergo consilium duo isti duces Suffolciensis et Norliiumbrius de collocandis in matrimonio bis tribus filiabus, ac deinde de toUendis Henrici VIII liberis, qui tres etiam erant, ut ut autem comsic ad has transiret successio municatione tanli boni jdures colligarentur ad sceleris siiscepti defensionem, statuitur, ut duorum potentissimorum comitum Pembruchia' ct Huntinglonia' filiis primogenitis dure Suffolciensis ducis filiw nuptiii tradantur Jaiia
:

quod rex obiisset, quamquam adhuc divulgata res non esset, nec ipsa ignoraret, quantje vires contra eam parata? essent, oinni tainen timore deposito, in Deo innocentia protectore
facta,

confisa,
gavit.
2.
ffitatis

tubarum sonitu reginam

sc

promul-

Mortuus est Eduardus pridie nonas Jiilii sua-anno decimo sexto(ri, codem prorsus

die,

et justitia;

quo pater ejus Tliomam Morum integrifatis caput capite ferieudum ante aliquot annos, curaverat ut omnes, qiii recte rcrum
;

raliones cxpenderent, facile perspiccrent Henri-

vero

ffitate

maxima, ad quam primo

sul)lati-s,

loco,

Hen-

rici liberis

regni hareditatem cupiebant pervenire, Dudleii filio quartogenito, cui Gilfordi nomcn fuit, in uxorem daretur, atque
ita

factum

cst, et

omiiia triamatrimonia

codem

cuin tanti viri cffdem morte primogeniti sui luisse, nec tamen expiasse, quia pcenitcnfiam de peccato suo secundum Deum non egit. Eodem pertinetet ad eamdem Dci justiliam referri debct, qiiod nullus plane exHenrici liberis (quos toties se ille ut multiplicaret ac perpetuaret uxores mutare fingebat) sobolem ullam cx se reliquerit, (licet oinncs juvenfutc fiorcrent) sed steriles anni transierint sine prolc, aut germine, nc Patris tain impii propago radices ullas ageret. Northumbrius ac Suffolciensis duces nonnibil perculsi prsmatura Eduardi morte, quam diu cclari vix posse sperabant, elsi omnia nondum rite dispositaessenl, |)rogrediendum fainen rati, ad arcem Londinensem (juam|irimiim se
,

die insigni poinpa Londini celebrala sunt. Statim vero post .-rgrotarc ccepit Eduardus,
<(

confcrunt;

ibi

cipiiic nobililatis

acccpto clain univcrsa' fcre pra*jurcjurando in vcrba sua, ac

ac lenta tabc consumi,

diligentius

quo pcrspecto, Dudleiiis incumbcrc negotio, ac primoquoquc

in

JaiKP diicis Siiffolciensis

fiitura,

Sandcr.

1.

ii.

Eduardo.

Suriiis in

Comni.

Iioc

anno.

fili;c, qiuc rcgina erat paulo post cvocariiiit clanciilum pratorcin Londincnscm, ct sex pra'cipuos senatores, quorum ctiam jusjurandum in camdcm scuteu-

tahesccns, ciim dc vila pl.inc sihi dcspelioc anno in Anglia facta cst. Eduardus rcx lento morbo scnsim commiltendum sibi ccnsuit, nl quam in regnam invexit Zningliana h.-crcsis se amolo adliuc persislcrol ct cum consilio cdicto a se lalo et ab aulicis (pios liabebal a saocliori plane rcpugnantera Mariam llenrici Vlll ex Catbarina filiam nancisccrctur, liuic suo quam Joanna Graia ducis Suffolcicnsis lllia, quo! filio ducis Iluutingtonia? nupseral, agnosceconsilio conlirmalo cavit ne alia rcgni bffiies Ilenricus VIII liduardo substilucrat, planc avcrsabalur. Ita rebus sesc halicntibus, Eduardus (Jiem claudit retur Id vcro jnri .Marix quam dic x Julii Joanna in rcgni solinm consccndil. Ncc intcrim Maria quicvit eitremam die ct mense, quos indicat annalista ; slalimqnc dies novornm mihlum accessionc agens reginam se salutandam curavit, cocgitque excrcitum, qiii siatim enim a fratris obitu, Norwici fccit firmiorcm. Successit provinciarnm rcgni sponlanca dcditio, atquc inlcr primas ipsa metroauctus post dies paucos nova; regina; spem xix Julii, qna facilc die Joanna regiis insipnibns cxnla in turnm LondiAcclamata est Londini die nolis Londinum ad Mariam accessit. provincia; omnes sccnta; snnt, pacatumqnc rcgnnm MariK cessit. Cum Maria nicnscm dcpnlsa cst. Metrnpolis exemplum statim urhes ct Catholicos rcvoravit, ct concionalorcs barcticos adcgit Catholica rcligio in Anglia superiora obtinuit, nam el exules cpiscopos
(1)

Ingcns rcrum niulalio

intclliccret

.-

randum

Crammctropoli sacra Catholica qua; sub Ednardo ccssavcranl, rcstilnit. Sccundum b.TC dic xiv Scplembris ad silcnlinm ac in ipsa nrbe hareticorum fautor praicipuu in Londiniensomlurrim detruditnr. Dic prinia Octobris, Maria nlu solemoi ncrus Caiituaricnsis arrhiepiscopus accepit, tum eupremo regni senatu, qucm parlamcntum vocanl, coacto die x ejusdem episcopi reeiam coronam maiiu (larneri Londiniensi ralum ac lcgitimum declaratum cst, lata! ah Eduardo dc rcligione logcs abrogatjc, ac landein mcnsis Ilcnrici cum Catharina connubium Mansi. provisnm. securitati Calholicornm clcricornm

nsa

iiaritcr

JULH

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.

467

tiaiii postiilaiuut : et taiidem interpositis aliis duobiis diebus prffidictam Jaiiam cdictis publicis rej-inam promulgarunl, (|uam lem populus

indignissime se fene inusilato quodam sileutio commonstravit, nonnulli etiam apertius obmurmurare, (juorum unus, cui Gill)erto Polto nonien fuit, a domino suo proditus et accusatus,
abscissis auriculis publicc castigatus ipso die per
fuit.

Ac-

cusator autem, qui Sanderus vocabatur,

eodcm

Thamesim

vectus,

submersa scapba

carceribus traditi sunt, eo (luod scripto a ducibus proposito, contra Maquorum ferc riam subscribere recusassent primus ac priccipuus fuit Franciscus Inglesildus equcs auratus, summa; fidei ac integrilatis vir . Et infra Northumbrius cum Londini
est; alii
,
:

submersus

omnia pro

arbitrio constituisset,

Janam

regi-

nani promulgasset, ac in arce Londinensi collocasset, optimatum syngraphas ac jusjurandum acce()isset, |)opulum conflrmassct, magistratiuim offlcia distribuisset, et concionatores

3. Inter lias Aiiglicarum rerum conversiones 1'ontifex de Eduardi rcgis morte factus certior, ineuntc Augusto curas omncs pro restituenda AngliiB religione Calholica dcflxit qua de re iufc refcrunt Acta Consislorialia Rom;e die Sabbalhi apud S. Marcum, v Augusti MDLni, fuit facla Congregatio coram Sanclitate sua, hora xx, super rebus Angli;e, et deputati legati etnuntii ad rcgnum .\nglia!, cum signiflcatum cssel, poi^ulum flliam antiqui regis in eorum rcginam clegissc, et fuit deputatus legatus ad priucipes Christianos, et priBcipue ad ipsam reginam reverendissimus dominus Heginaldus S. Mariai inCosmedin diaconus cardinalis Polus, cum facultatibus, et modo, et forma in Brevi expressis , eique commisit sedulam opcram navare, seque vel ad Ca^sarera, vcl ad Gallorum regem, vel ad utrumciue conferre-, prout gerenda; rei spcs illi affulgeret.
:
'

-i.

"

Reginaldo cardinali
flli

I*oIo.
etc.

Dilccte

noster, salutcm,

Allato

nounuUos
laeus

delegisset,

quorum primus

fuit Hid-

pseudo-episcopus Loudinensis, qui e sug-

tam iMaria; quam Elisabethsc causam impugnarent, Jan;r vero defenderent ac populo commcndarent, quod illi sedulo pro consuetugestis

nobis nuntio de obituadolescentis Anglia;regis, (si rex is appellandus cst, qui contra omnes divinas humanasque legcs a patre susceptus, per vim et crudelitatem, purtcque ac sanctae
religionis cvcrsioncm in Christianorum cervici-

dine fecerunt,
id

cum illorum omnem humanum favorem

a potcntioribus suai

institutum
se

sit

ad
et

bus populorum impius impositus erat tyrannus) auditoque gravi dissidio, quod inter illius regni proccres de successione regni subortum esl, slatim cogitare coepimus, num Deus ali-

commodare,

populo semper pro Dei verbo proponerc,

sectffi

quod
ratus,

fuerit. His coufectis,

non aliud

sibi

pra^scriptum jam obstare

quando calamitatum

illius

nobilis provinciae

Maria in sua potcstatc uon essct, ne i)rocrastinatione sua populus ad illam

coullueret
,

quam quod
omni

miscrtus occasionem nobis praeberc vcllct, per has procerum illorum contentiones atque discordias, pium religionis cultum ct sanctarum Icgum observantiam populis illis restituendi.

celeritatc

delccto militc

in

ducc ad rcs Loudini conservandas suo loco relicto. Caeterum Maria? causa tam erat perspecta ac grata universse plebi, et Norlhumbrii ambitio ila odiosa, ut ex omnibus undique partibus ad illam ingens fleret concursus, et minus quam decem dierum spatio supra triginta millia militum secum habucrit, quibus omnibus tamen tanta erat abundantia rerum ad victum nccessariarum, ut cervisia; cadus uno Reali Hispanico, quatuor vero panes magni sexta Rcalis parte vffinierint. Nonnulli ctiam ex optimatibus qui Londino abfuducit,

eam

SutTolciensi

Itaque, advocato statim nobis venerabilium fra-

trum nostrorum sanctae Romanai Ecclesiaj cardinalium concilio, multa contulimus inter nos, mulla cogitavimus, sed illud omnium oppor-

tunissimum visum fuit, tuam in primis de omnibus illis rebus sententiam consiliumque exquirere, nam nulli magis cjus provinciac status, hominumque illorum voluntates_ ct studia, quam tibi uni sunt explorata, nec vero quisquam cst, qui aut pictate in patriam, aut reli-

erunt, ad illam confluebant;

rcs ac reliqui ex
intellexissent,
latis,

quod cum senatodegentes

postu-

fide

gionc in Deum, aut in hanc sanctam Sedem atquc obscrvantia tibi sit antcponcndus;

nobilitate Londini

quanquam Northumbrii

rent,

cum praisens esset, refragari non audecum tamen tunc cum exercitu egressum

proditorem declarant ac ducem SufToIciensem suo loco relictum una cum Jana fllia regina paulo ante declarata in custodiam tradunt, Mariam honori et regno rcstiluunt, et edictis publicis quidquid antea, vel a se, vel a Northumbrio Jauaj nomine factum fuerat, rescindunt ita conipletum est vaticinium pise illius virginis, quam ab Henrico VIII affectam supplicio ob
vaticinia vidiraus
>>.

quare circumspectionem tuam hortamur iuDomino, ut totius sui consilii nos (juami^rimum faciat participes, quid a nobis sperandum, quid tentandum, quid, aut per (juos, aut quomodo agendum ac tractandum putet'; ac si circumspcctio tua cxistimet, pcrsonam suam, si proprius ad illa loca acccdcrct {quod plerisque vidcbatur), magnum momcntum ad hoc (juod cupimus conflciendum afferre posse libere atque apcrte nobiscum agat, nos enim eo hac
,

'

1.

VII. brev. sig.

Acta Cons. Ms. eard. Spada: sig. num. t35.p. num. 2886. fi. 271.

128.

^Jul.III.

A68
iii

JULII

III

ANNIIS 4.

CHRISTI 1553.
et

re aninio sumus, ut nec tibi id oneris, si non sit irrilus labor, imponendum cxislimemus, nec si qua spes sit aliquid per nos ad religionis causam perfici posse, uUi labori, vel tuo

nem, Deique

sanctarum legum obedientiam

rcdintegrctur, atque ut positis tantisper priva-

vel nostro, ullius operie aut impenssc parcendumputemus; quarc b;ec tota tua fuerit deli-

beratio; itcmquc an

te

ad Cirsarem, an ad Gal-

tarum rationum considerationibus, qua> pr;cclaris interdum ac vere salutaribus consiliis impedimento csse solent, hanc majestas ipsa tua Dei essc causam cogilet, Dei in ea nomen ct gloriam, Dci denique voluntatem agi consideret, ut
tua majestas, qua> pra?ter cwteros Christianos principes Christianissimi regis cognominc insignita est, in hac etiam partc Christian;r fidei
tuend;i', ac

rcficm, an ad utrumque eorum a nobis legari magis expcdiat, dc quibus oninibus, et dc tua simul voluntate lilierc atque ingenue, ut supra diximus, sublato omni in respondendo pudore, qui in Iei et boni publici causa impor-

lorum

propaganda;

et

celebratissimo co-

tunus csset, circumspectio tua certiores nos

faciet, ut si

qua

sit

occasio Deo inserviendi, et

Christianam rempublicam juvandi, id pro nostri muneris officio diligenter exsequi possimus. Dat. Roma' apud Sanctum-iMarcum, dic ii
Augusti MDLiii, anno
ri.

majorumque suorum virluti respondeat. Datum Rom;e apud Saiictum-Marcum, die vi Augusti mdi.iii . G. Perlatum est eodem tempore Mariam
gnomini,
et sutc

Anglia; reginam a populo

fuissc regiis honoribus

scnatuque Anglico cxceptam cultamque,

iv .

ex quo
.lulius,

De legationis munerc Polo demandato certiorem rcddidit Pontifex Henricum Gallia? regem, illumquc Iiortatus est, ut regiam auctoritatcni ac potentiam pro

num

revocanda in pristisplendorem Catbolicai religionis dignitatc adbiberct, cum cx pra^clarissimo facinore immortalem gloriam apud Deum hominesque esset collccturus
(<
' :

felici nuntio ingenti loctitia delibutus majores spes de religionc Catholica in Anglia inslauranda concepit, ad qua^ piaconsilia in opus provocanda, amplissimis mandatis cardinalem Polum instruxit, utquc Maria; reginffi

dc lionore regio divinitus illi collato gratularetur, Pontificiffique benevoIentia> etTusa officia
polliceretur, iinperia dedit'
"
:

Reginaldo cardinali Polo legato.

Henrico Francorum regi. Charissimc in Christo fili noster, salutem, etc. Cum in Iiis Anglia; motibus pius et
misericors Dominusspcm magnam nobis ostenderct illius nobilissimffi provinci, qua^ tain diu per vim ct crudclitatem a reliquo Chrisliani nominis cori>ore avulsa fuit, recuperanda", et
intra

Dilectc fili noster, salutem, clc. Post nuntium nobisallatum de adolesccntis .Vnglia; rcgis (si tamenis rex appellandus est) morte, cum iios in assidua cura consultationeque versaremur

ejusdem Domiui
pia?

ovile

rcducendaj, nos

tam

tam(|ue oi)tat;T3 causa' pro nostri officii munere deesse nolcntcs, statim dilectum filium nostrum P.eginaldum Polum S. II. E. cardinalem in illud regnum nostrum et Sedis Apostolica-

una cum venerabilibus fratribus nostris sanct;(' (juid moliri Romana; Ecclesia; cardinalibus agcrcve possemus, ut illi nobilissimo rcgiio impia tamdiu tyrannide opprcsso, verus Christian;c religionis cultus et sanctarum lcgum
,

observatio restitucrctur, tu nobis statim occur-

potissimum fidei, consilio, virluti, totum hoc ncgotium committeremus, quemadreras, cujus

lcgatum dcstinavimus, ut nostris salutaribus horlationibus alqueconsiliissaluberrimum hoc opus ad Dei laudem ct gloriam, quantum cum illius auxilio fieri possit, promoveat atquc adjuvet; cui pia; Deoque acceptissiniiT caus;c cum tua nuijcstas propter locorum propinquitatcm,

modiim
mini

ex aliis

nostris

littcris

ad

tc

scriptis

intclligcrc
fccil

poteris,

vcrum

intcrca dcxtcra Do-

nostris

oculis

virlutem, suaque illa admirabili atque incognita providentia, saliitem

illius proviiici;T!

sima

in Ciiristo filia

pcr se opcrafa csl, iiam charisnostra .Maria .Viigli;f rcgina

in rccla lidc rcligionc(|UC

sunimamque et auctoritalem et potcntiam maxinie omniuin prodesse possit, propter autem suain cximiam in Deum pietatem in primis cam vellc non dubitcmus, idcirco ct eidcm Reginaldo cardinali ac legalo mandavimus, ut tuam ad eam rem opcm et auxilium ubi fucrit opus implorct, et has ad rnajcstatcm ipsam luam dare voluimus littcras, per quas cam in Domiiio plurimuin hortemur ac rogemus, ul publici boni occasionem pro sua parte iaiili

(leclarata, (|u;v

semper

lucnda firmani scse at(|uc constantcm

diibiiim cssc potcst, quiii et
traii(]uillitas
illiiis

coiitra

patcrn;is ac fraternas injiirias perstitcrat, ncmiiii

rcgni salusac

Deo (^ptimo Maxinio ciu\T sit, ct pioriim labores gemilusquc ab illius bonitalc opporluno tcmpore sint cxaudili itaiiiic liujus
:

laiiti

divini

miincris statim

cum

cisdeni fralri-

biis noslris gratulatione facta, gratiisiiiie cidciii

miscricordi Dco, prout pro lcmporis anguslia

ficri |)otuil,

non deseral, scd omnia agat

illa in

at(|ue

cfficial,

ut

persolulis,
coiisilio

circumspcctioncm tuain
alquc uuaiiimi
assensu

primis Catholica nalio, qu;e

quorumdam

dc ipsorum

impielatc tamdiu a recta salulis via abcrrare coacta fuit, in vcram nobiscum lidcm ct rcligioVII. brcv. sig. niim. 2Si). p. 273.

nostrum cl Sedis .Vposlolica' legatuin ad camdcm Mariam .\iigli;c rcgiiiani dcpulaximus

;
'

Jiil.

Jnl,

III.

I.

111.

vn.

Iircv. sin,

niim. 2SS(i. p.

:!i:i.

I.

.TULII

III

ANXUS

4.

CHRISTI 1553.

469

primum, iil ci nostro et Sedis Apostolicrc nominc dc iionore illi divinitus ohlato gratuleris, nostriim(]uo animum ad cam dcferas, tum
paterna^ erjja illam pictatis cliaritatisque ple-

Christus suo pretioso sanguine redemerat, amissionc nobis afferret. In hoc crgo nostro extantis
islins provincia'

Dei benignitatc

incommodis uiffrore, immcnsa iiic primus iHdus belus illuxit

te

num, tum sccundarnm omiiium

at(|ue illius
r(\i,Mii

ipsius

rcrum

dies, qui te istius nobilissinKC potcntissima?(|uc

cu|iidissimiim, dcinde ut pcrsiiif^nlari^iue virtutc, pie-

provincia' reginam tot manifeslis divini crga

auxilii at(|uc favoris indiciis

turl)atum
tate,

illic

ac labcfactalum pnra reli^ionis

declaratam fuisse
cssc potest,

cultum tua

pra'stanti

ad nos

atlulit, liaud

cnini

dubium

sa[iicntia,

doclrina, auctoritatc ad pristi-

clcmentissimum Deum,

nam

Palriuu disciplinam rcvoces, in quo quid agcrc conveniat, tu quidcm a nobis minime es admonendus, cui res illa- a?quc ac nobis ipsis
sunt,
et

magis quam ca;tcris omnibus quod nostrarum partium fuit, prompto ct alacri animo fecimus, ut circumspectionem tuam amplissimis facultatibus a nobis atque ab liac Apostolica Scdc muniremus, per
cordi
nola^
:

illud

incolumitatcm et salutem in omncm partem rcspicere, cum talcm illi reginam fide, pictate, a'(|uitate, mansucludine, auctoritatc(|ue pra'stantcm, ea admirabili cura semper esse conscrvatam, isto eliam admirabiliori modo pra^posucrit ille
istius rcgni
,

enim profecto
liberare,

te

ex

impiorum manibus
te

voluit

ut per

eamdem

fidelibus

populis

suis
cta>

tamdiu per vim

sua;

et sa'vitiam a pura' et san-

quas in errorem lapsos consolari, ct in Dei gratiam ac sanctic Catholicie su;i:' Kcclesia; commu-

religionis cullu abscissis, vere Chri-

stiana libertas restituatur, ille tantas tibi opes

tribuit, ut eas maxime ad impietatem tollendam, et ad sui nominis laudem concelebrandam convcrtas. Nos quideni qui pro pastoralis officii a Dco nobis injuncti munere, Christianorum populorum salutem vita ipsa noslra longe habcmus chariorem, et qui nihil

nionem

reslituere possis,

quemadniodum

aliis

potentiamque

nostris sub

plumbo

datis litteris,

quas prope-

diem ad le miltimus, latius cxplicabitnr. Datum RoniBD apud S. Marcum, die vi Augusti mdlui,

anno

iv .

7.

Eadem

die ,)ulius regina'

et Sutfolcii

ratis Dudla?i

rum, qui illam vi

de supeconjuratoopprimerc nitcbantur, insidiis,

.Mariffi

ducum

et

aberraverint, qua^

tam cupimus quam eos qui a recta salutis via nimirum in Catholica? atque
observanlia consistit, in semitam cuin reli^juo Cliristiano

regioque insigni sccundo populorum applausu accepto gratulatus est, atque ad restituendam pristino splendori collapsam religionem cohortatus est
"
'

Apostolica? fidei consensu atque unitate sancta-

rumquc legum

redire justitiiT, seque

Maria; Anglia; regina\

Charissima
etc.

in Christo

filia

nostra, salu-

tem,

Posteaquam renuntiatum nobis est post Eduardi adolesccntis obitum cum multa; potcntium virorum fraude atqueiinsidiis multa

pericula saluti ac dignitati tua; intenderentur, Omnipotentem Deum, qui te antea ab omni iinpietatis ha'resumque contagione, qu;e in ista

Provincia fuerant

excitata:',

illaesam
tot

tamque

pra^servarat,

nunc

immaculalaborum tuorum

simulquc tantarum calamitatum istius nobilissimi regni miscrtum, fccissc potentiam in brachio suo, majestatem tuam inanu sua illa excelsa a pcrditis perfldorum conalibus mirabiliter liberasse, teque maxiinis oinnium illorum
,

populorum ac conscntientibus
tatibus Angliie

studiis et volun-

reginam optiino jurc dcclaratam, ac salutatam fuissc, novam sane (juamdam,

atque animo nostro insolitam in Domino latitiam ccpimus, cum jam percomplures annos in istoimprimis pioCathoIicoque regno tam multa; seditiones atque discordia', tantus pietatis ac
religionis, omniumque tam divinarum quam humanarum legum contemptus extiterit,
vera'

utnihil fere conspiceremus, (juod nonsummum dolorem ex perturbato isthic Christiana; disciplina;

corporc, et cum illo divinitus attributo capite conjungcre, omnem nostram operam, studium, consilium, auctoritatem, majestati tuic adistum optimum,ac Deo acceptissimum finem libenliselcgimus sime studiosissimeque deferimus autem, qui nostrae hujusmodi erga tevolunlatis internuntius sit ct intcrpres, dilectum fllium nostrum lieginaldum Poliim sancta? Pioman;c Ecclesia; cardinalem, qucm tua' majestali, tum propter illius cximias pra'slanlissimasque virtutes, excellentemque pielalem, doclriiiam, sapientiam, tum proptcr multas el magnas, quas tecum habcl necessitudinis ac consanguinilatis causas, scimus esse probatissinuim, qui idem superioribus temporibus pro Christiana? religionis veritate, et lua; simul majestatis dignitale tuenda, in maximas gravissimasque aTumnas incidit, eum nos ad majestalem tuam noslrum et Sedis Apostolica; legatum slatim dcslinavimus, ut tibi de lionore divinilus oblato, noslro nomine gratulelur, omnia(|ue benevoli erga te atque universam istam nobilissimam nationem Palris munera pro nobis adimpleat. Xos illum talem virum causamque eam, quam tecum acturus est, cum Dci causa sit, cui ipsa tam multa debcs, majeslati tua; commendarc super; ,

ordine, et ex

animarum
num. 28SG.
p.

illarum, quas
273.

vacaneum ducimus, tantum Deum Optimum Maximum omnibus iirecibus oramus, ul ipse Heginaldus nostrorum suorumque rectissimo-

'

Jnl. III. lib. VII. brev.

sig.

rum consiliorum

eos exitus habeat, qui et no-

470
stra
|)ietate

JULII
et
illius virtiite,

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.
is

tua

integritate,

servantem, ut

vere .Vngelus pacis,

bonorum-

piaque

et

grata

in

Deum mente

maxinie

sint
iis

digni, ut

divinam

in

gaudium nostrum et spes, quam tuam majestatem benignitatis

ex

initiis

que omniuin mediator sit existimandus. Eum ad majestatem tuam prinio accedentem, ut opein, consilium, auxiliumque tuum in tanta
publica causa pro excelso, (]uem in Christiana republica obtines loco, ubi fuerit opus, im jiloret,

maximam concepimus,

speratos ex secundis eventibus reruni fructus proferat. Datum Romae apud Sanctum-Marcum, die vi Augusti hdliii,

anno

iv .

benigne ut excipias, ejusque consilia ad Dei honorem, et gloriam, et ad universam illius

provinciae salutem, qua; in ohservatione recta'
religionis inaxime consistit, spectantia, et tua

8. De felici hac rerum conversione, et Maria regina in .\nglicum solium evecta conceptam Isetitiam Ponlifex communicavit cum Cffisare,

sapientia dirigere, et auctoritate, opibus pr;B-

illumque rogavit, ut Reginaldum cardinalem legatum suis consiliis auxiliisque instrueret, ut ille in Anglia demandato sibi munere pro depellenda hjereseos lyrannide ac religione orthodoxa
in

slantique jiotenlia adjuvare velis, tandem

jestatein

ma-

Doinino hortamur, ab ea(jue toto animi affectu requirimus ac petimus, quanquam eam in istam rem ipsam, tum
in

tuam plurimum

pristinam
' :

dignitatcm adducenda perfungi

propter

suam

in

Deum

pietatem,

tum propter

posset Imperalori.
Cbarissime in Christo fili noster, salutem, etc. Multis et gravibus nostrorum temporum incommodis, quaj nos assiduo dolore,

Mariffi i[)sius reginne

ChristianaM|uc rcipublica; et fidei collabentis miseratione conficiunt, Iwtus aliquando nobis

xit,

per Dei bonitalem atquc clementiam dies illuqui videlicet nuntium nobis attulit post mortem Eduardi, qui se pro regc Anglise gcrebat, nobilissimum illud rcgnum ad charissimam
in Christo filiam

consanguinitalem satis per se promptam esse confidimus, ac proplerea tecum gratulatione m.igis opus esse quam hortatione putamus tamen gratissimum nobis erit, et luo etiam nomini gloriosum, si in hanc optiniam atque illi nobilissima! provincia^ salutarem causam, ita toto aniini ac consilii tui robore incubueris, ut oinnes majestatom tuain, non
;

affectioni dedisse,
[lietati et

plura in eo carni et sanguini, humana^ve ulli quam sus eximia' in Dcum

sancta; illius religionis propugnationi

nostram Mariam optimam pra;stantissimamque reginam consobrinam tuam, quae semper in Dei et verse religionis causa tuenda fidelissimam sese constantissimamque

tribuisse infelligant.

Datum Roma> apud Sananno

iv .

ctum-Marcum,
9.

die vi Augusti mdliii,

Agebat tunc Benaci

in Insubria;

finibus

tum jure et legibus, tum incredibili populorum illorum volunlate atquc consensu
pra^stitit,

fuisse delafum, in (luo (|uidcm

admirando opere

cardinalis Polus in percelebri coenobio ac divinaruin reruin contemplationi vacabat, cum Anglicffi lcgationis obeunda^ imperia a Ponlifice accepit, is vero cum Anglia; regnum ob superiora schismata perturbatissimum arbitraretur,

conficiendo, (]uo

minus

auxilii cx liumanis opi-

bus ac consiliis fuisse conspicitur, eo magis Omnipolentis Dei virtus providentiaque apparet, totamque hujus eximii iii (^hristianam rempublicam collati beneficii laudem et gloriam sibi soli vindicat, quod ijisum cum nobis ad singularem la-liliam satis per se magnum atque amplum est, tum animum noslrum communium anlea miseriarum desperatione jacentem, etiam quoad reliquas male atfectiB (Miristianitatis partes ad magnam spem divinai ejusdem salutis erexit, cum videamus id quod hominum viribus
ac consiliis impossibile
sit,

non

sc

commovit antequam reriim .\nglicarum

;

excelsi Dei potestati,

inisso vero internuntio humanissimis litteris regin Maria; de conscenso rcgni .\nglici solio cst gratulatus, tuin illi signilicavit, qua> pro fide Catholica, tuin ipsius rcgina? causa essel perpessus omniaquc illi felicia comprecatus sacris adhortalionibus accendit, ut omnein operain pro religione Catholica Anglia' restituenda explicaret, tum significavit sibi ea de causa legati Aposlolici muniis demandalum, rogavitquc, ut vicissim sibi significaret quod tempus aiicupan-

conditio ipsi explorata esset

clemenli;c, bonitali esse facillimum.

Quod vero

diim pra'stolandumve, vel qua* ratio ineunda

foret, ut

ad i|tsam Mariam Angliaj rcginam res(]ue illius Provincifc (lerlinel.nos tantum publicum bonum
nostris studiis, horlalionihus, cnnsiliis, eaquo,

mandata

Pontiricia conficeret; S|)erare

enim

se ut redeuntibus ad Ecclesiic obse(|uiuin

Anglis [)ristina felicitas, una cuin rcligione in

quce a Deo Oplimo Maxinio attrihuta nobis est, potestate adjuvare volentes, dilcclum (ilium no-

eo regno relloresceret
10.

((

'

MariiP reginiP Angli.T, etc.

slrum

Ueginaldum

EcclcsiiE cardinalem ad

Polum sancta' Romanai eam noslrum et Sedis

eum-

Rencdicla

manus

Omni|)()tentis Dei, qufe

in alto

non solum m.ijeslatem tuam

tos aiinos ad cam bonis o[itabalur. at(|ue

Apostolica' legatuin deslinavimus, Iiominem ea

pielale, inlegritatc sa[)ienlia(iue pra'dilum,

in [)ossessione rcgni collocavit, (juod

throno ct per mulsi^cctabat, et ab oinnibus

iiitcr

demijue
Jiil.
III.

iiisius rcgiuic ila

sludiosum atque ob2H86.

p.

sacras prcccs pete-

I.

VII. brev. sig. niiin.

i'SI.

Kxl.

a|i\iil

Nalal. Oniil.

I.

vii.

rULII

III

ANNUS

A.

CHRISTI 1553.
himiiUtatem
anciil.v
suce, fecit

47
potentinm

duxit, ut

batur a di\ina clemenlia, sed eliam eo rcs denon niodo res ipsa, verum ctiam ratio
conllcietiihc

in

ipsius rei
bili hctitia

perfundat, et

omnes animos incrediprrecipue pium ani|)eracta est

de sede, et exaltavit luimiles. hoc dictum de divina providentia erga majestatem tuam, sempcr manifebracliio siio, statim (/epositil potentes
stius in administrationc

mum

tuum, quia sine saiiguine res

cognoscetur tua,
qiiod
majeslatis.

cum

propc, cum magna clades esset timcuda, propter fraudes adversariorum, quie non parvis viribus erant suffulla ad eam justissima successione privandam; at(|nc

incrcmento

illo

hctitia;,

desiderattir ad

honorem

et

laudem

divina'

Enim-

cum

propter lon-

gum

spatium

sibi divinilus

concessum ad suas
consilii pervenisse,
solis

vero mea erga Deiim et suam Ecclesiam, ac erga majestatem tuam pietas me cogit unum in hoc regni tui initio tihi in memoriam rcvocare
:

insidias subtexendas, putarant se ad finem opta-

tum cum
sine novis
Spiritus

scelere

suscepti

quod est, ut cum ita singulare beneflcium a Deo acceperis, diligenter considcres, e quibus
radicihus perturbationes reriitu ad justitiam et ad vera> religionis cultttm pcrtincntium pullularint
:

auxiliis,

sed
in

viribus,

Dei

excitavit

animis

quas mortalium,

effectnm est, divina providenlia, ut brevi momento temporis irriti ac deUisi sint omnes mortalium apparatus, ila conversi sunt, qui humana? miiitiffi militabant, ad protegendum

quippe

cum

ilhc in dies in illo

regno

cum

tanta ruina
privata,
ita

tam publica quam quanta non ignorantur. Atque si hoc

succreverint,
percipies

feceris,

profecto principium

et

honorem

Dei, majestatis tua' incoUmiitatem ac

saUitem. Si quis itaque miratur, cur tua majestas nullis exlernis viribus, paucis etiam subditis audentil)us ejus partes amplecli, potuerit regnum ita usuri^atum adversus tantam hominum malitiam et polentiam recuperare aut si quis rogaret, quomodo factum est istud? res ipsa respondere poterit Spiritus sanctus supervenit in corda hominum, qui ea ratione tibi regnum restituere voUiit, atqne lioc uno exemplo non solum vestris populis, sed etiam universis Christianis, et Barbaris nationibus manifestum sit, quia nuUum sit consilium, nec prudentia, nec fortiludo contra Dominum Deum, et quod Excelsus dominatur in regno
totius regni
;
:

tunc puUulasse, cum perpetuus humani generis adversarius patri tuo persuasit impurum consilium, ut divortium fleret matris tua; optim;e reginse. Atque illi magnffi in Deum, in ipsam, intc, in seipsum injuriK niajus additum est scelus, quod a matre divortium fecitomnium Cbristianorum a sancta Catholica obedientia, et ab Apostolica reverentia. Ex hoc iniquo et impio semine tot pestiferi
fructus nati sunt, ut
perint, ut
ita

causam

omnium malorum

regnum ubique corrujustitia?,

nullum neque.

neque

verse

religionis vestigium a[)paruerit, relegatae

enim

sunt amba?,

Ecclesia^ ejecta fuit,

quando reverentia et obedientia neque prius sunt rediturae,

quam

divina obedientia in

animum
;

recepta
facile

sit

hominum,

et cui

voluerit, et

quando

voUierit,

eorum, qui rebus praefuerint

majestas
illi

hoc

tua

dabit illud. Ejus divinaj providentiai in rebus

humanis creduUtas pra^cipuum nostrge reUgionis fundamentum, si unquam in istud regnum introduci et confirmari debuit per uUam manilioc maxime tempore festam experienUam introduci necesse est, quo propter impiorum tam diuturnam atictoritatem, ita erat in animis
,

rima
est.

servo suo potest credere, qui plumajestatis vestra; causa passus Neque uUam defendendtc causai tui ratioet ista et

nem
m.ei

praHermisit, ubi aliqtiod extaret remedium, quo tetuis molestiis sublevarem, quod si

hominum

debilitata, et in

eorum animis

prse-

sertim, qui prudentiores sapientioresque putabantur, ut penitus videretur exsUncta. Cum

diviniE itaque

bonitati

placuit, ila evidentibus

in tua majestate extol-

finem consecuti non sunt, sa^pius vel vitam ipsam periculis exponens, certe nunc ea de re multo magis la-tor, quam si ipse adjutor fuissem, cum apertissime cognoverim divinte providentia? in majestatem tuam propensam volunlabores

eum

quem semper

desideravi

signis

suam potentiam

tatem.
te

lenda, tunc

cum

a suis inimicis et a

muUis aUis
:

Nam profecto noluit Deus ulla humana manu adjuvari, neque Pontiticis, neque Caeneque
ullius principis,

hoc penitus oppressa putabatur, declarare est, cur maxime omnes boni el pii glorientur,

saris,

quamvis nun-

quod tibi magis gratum esse certo scio, quam regiam dignitatem atque si uUa fa;mina deet
;

laudare his verbis su;e sanctissima; Matris, cujus nomen refers, quibus ea usa est ad exprimeudam la;titiam propter divinam providentiam ad sui humanique generis salutem, cum Spiritu sancto repleta inquit, Magnificat
buit

Deum

Pontifex Cajsarem ad opem ferendam cohortari, neque mea defuit diligentia utriusque ad hoc pium opus solUcitandi sed divinitus res protracta est, donec statutum
cessavit
(|uo divina manu Interim usus cst Deus eadem ratione, qua erga charissimos et dilectissimos uti consuevit, quos nutrit et educat in omni calamitatum serumnarumtiue genere, ut gratiae sua; scmen altiores radices in corde tuo posset ac nobiliores exlendere, meliusque lloreat fructus producat, cum visum fueritin pristinam

quam

tempus

Deo adventarif,

sublevareris.

anima mea Domimtm, cum

tur,

iis, qute sequuntua majestas justissima de causa eum Psalmum canere potest, cum in se ipsa sentiat,

quod omnes

vident, etutdivina bonitas respexit

472

JULII

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.
Anglicana eliam ad Caesaet regem Gallorum concilianda decerniiurlegaiiO)i. Rcvocarat nimirum e provincia Julius Vcrallum ei Dandinum cardinales, cum omnes pii eorum conatus ob insiiam veterum odiorum pertinaciam elusi fuissent
rus
',
'(

felicilatein revocare. Illud nunc omnes boni exspectant, atque ego in primis, cui major occasio concessa est dotes animi, qua'. divinitus tibi concess.-B sunt a teneris cognoscendi. Ea res
,

alteracum

illa

rem de pace interipsum

me
tua;

multo etiam magis impellit, ut majestati id significarem, de re tanta, quanta cst

Ecclesi;c obedientia,

mc

inagis ctiain sollicilum

affulserant vero novfe spes sedandjc discordia>,

esse

antea, qua inente sis erga religioquo pacto aftecta. Nam cum circiter trecenta inillia passuum distem ab Urbe Roina, nuper ad me de rebus Britannicis est delatum,

quam
et

cum

beneficio iliius pacis inter eos reges san,

nem,

ciendffi

in

Anglia Germaniatiue

insiauranda

religio videreiur, porro internuniius, qui a car-

et

per liiteras suinini Pontificis certior factus sum, te ad suminum imperium esse provectam, et me electum legatum a sancta Sede Apostolica ad majestatem tuatn, et ad Ca-sarem, et ad Galliarum regem, ut tibi gratularer pro victoria Dei, in hac causa ipsius Dei. Sed quia quanti
censui non inutile fore, si majestalis tua? mentein, quo pacto Deus moverit, |)rius percunctatus fuero, cujus causa pra;sentem nunliuin cum meis litteris mitto neque istud ((uidem, quia de optimaista volunlate tua subdubitem, quoniam te semper gratam erga
res sit inlelligo
,
:

dinale Polo ad Anglia; reginam missus fueral humanissime acceptus esi, ab eaque cardinali Polo de piis monitis acia; sunigraiine, ac summi
in

Sedem Aposiolicam

cultus, ei amaniissimi
,

obsequii gravissima' iestificaiiones exhibitae verum cunciari jussii, donec pacaiior forei iemporis ratio ac tum coinmode accersiium iri
,

rescripsit
((

ut e subjeciis liiteris patebit

Oplime sobrine Pole,

in Chrislo observan-

dissime. Accepi litieras tuas, quas iuus familiaris

mihi reddidit, exquibus

intellexi

perpeiuam,

opiimam voluniatem erga hoc regnum, patriam

iuani nimirum, et erga legiiimos hredes

cum

Deum

acceptorum non iinmemorcin, legumque divinarum observantissimam, intcr quas obedientia ApostoiicEE Sedis
fuisse

cognovi,

et

summa

laeiiiia!

significaiione ob ea quse placue-

continetur, cui

Nam
alia
nisi

certe

maxime omnium favere debes. quidem majestalis iua? pater nulla

runt divina' clementiaj Omnipolentis Dei in ostendenda sua erga me vera justissima infiniia(jue misericordia, propter quam me tibi eiiam non paruin debere seniio, cum moiiita amantis-

de causa Apostolicam obedientiam reliquit, quia noluit Pontifex llomanus causa; iiiffi favens, lurpi ei iniquo ejus desiderio asseniiri. Sed quoniain tot annos ianta facta esi muiaiio tanlaque malitia conaia cst evellere ex aiiimis

hominum, penitusque
obedicntiam
ei

restinguere lianc ipsam observantiam, mihi visum est

sima pra}ierea in liileris addideris, quod si nullum natura; vinculum inter nos intercederei quod certe maximum iniercedit, tamen vel una liac de causa maximas tibi debercm gratias, quod me iain amanter monueris, aique cgo dabo opcram pro viribus, ut monitis tuis satisfaciam, quippe
sim,

non absurdum fore, si ex te ipsa percunciarer, quod tcinpus aui qua> raiio apiior commodiorque viderelur ad ipsius vicarii Cbrisii legaiione perfungendum, idque ad isiius regni beneficium et consolaiionem, cujus felicitas et quies semper magis oppressa fuit, ex quo sancta
obedieniia

cum neque unquam fuerim, nec neque (ut divina; misericordia^ confido) inKiuam fuiura sim Calholica; adhortaiioni in
tuis liiieris

conienta; adversaria.

Uuod

atiinet

expugnari

ca'pta

est,

coacla^iue

solum

veriere. Decrevi igiiur prius

responsum

exspectare,

quod
ab

respondeat,
peio,

omiiipoienie

ut cxspcclationi niese opiime Deo supidiciter

ad ineam obedientiam ei dcbiiam observantiam erga sponsam Chrisii, et matrcin divinam suom Caiholicam ei Apostolicam Ecclesiam haruin liiterarum lator polerit te commode docere is enim poterit explanare, quanta sit animi mci molestia propterea quod non possim aniini mci sententiam in hac re prorsus patefacere,
;

omniumque i>iorum spei, quam iiabent de majestale lua concei)iam, idque ad conlirmationem et incrementum fciiciiatis tua- ci illius regni. Uuod si iniiii l)cnignam audientiam concesseris,

sed cuin priinum data erii faciiltas sinceriiatis aniini inci erga divinum culiuin cxplicanda',

obcdicntiaM]ue, quid seniiam, exsequend;p, faciain te primiim per littcras certiorem. Ouod
spcctat ad coronationcm,
plaiic exjdicare illiim
iioterit,

spcro

fiitiirum

Dci

Opliini

maximi

idem nuntius omnia

alia
(|iiihiis

beneficio, ut intelligas

in iiac ipsa

obedicntia

inulta^iiic

Ecclesia- consisicrc, ct collocaium csse fiiiida-

adcsse volui, ciim mirilicc Omnipotcntis

(imiiia

menium

et

ipsius rcgni. Sic

stabilimcnium omnium boiKiriim igilur rogans omnipolcnicm

D(M miscricordia confidam futurum, ui h;ec co-

milia

statuta

abrogent, unde onniium

;

Deum, ut pro siia inlinita misericordia majcstatem tuam forlunci in ipso impcrio, in qiio ie
collocavii, lincm

calamitatiim iiiijuscc rcgni scmina piillulariinl spcro aiitcin futurum, ut dclictoriim veniam a
:

scribcndi

faciain.

E ccenobio
.

Megazeni Henaci,
II.
<<

idiluis Sextilis mdi.iii

cui te Siimini Pontilicis clcincntia obtineam rogo, iit inco nomiiic humillirie gralias agas

Dum responsum
iii

exspeclai cardinalis
,

Poliis,

siibsistiiquc

Italia

iiHiuii

Sande-

'

Sanilcr.

I,

ii.

K\l.

3|iiict

Nalal. l^oniit.

JULII
pro sua multiplici in
pcrsistat clementia,

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.

473
regina; erga
fictis

me bonitate, ut in eadem omneniquc pratcritorum

levoli, qui

eximiam

clesiam voluntatem,
nitercntur,

Romanam Eccalumniis abalienare

comniissorum oblivioncm concedat. Ilunc igitur reinitto spe postulationis non irrita; lutura; opera tua, (luando tantum benevolentia* et fratern charilatis niihi pignus obtulisli. Me ita(]ue plurimuni Sancto Palri, ac tibi commendans, flnem facio scribendi. Westmonasterio,VI idus
Octobris .mdlui
12.
.

et qua' de piis (!jus gestis, deque pra^cipuis iiostibus mcrito affectis supplicio, at-

que admiranda corum resipiscentia

rio

iu

consisto-

cardinalium maxima

cum

illius

laude et

commendatione fuerant celcbrata, in adversam partem verterent, regiumque animum, quasi

honori detractum fuisset malevolentia suffunderc molirentur, a quorum fraudibus ut caveret, Pontifex cam hisce litteris ' prsemonuit
, :

ejus

Acceperat illa insignc regium solemni ritu kalendis Octobris summo populi proceruraquc applausu, ac magnanima pietate primatus Ecclesiastici adulterinos titulos aspernata erat, necnon inique religionis odio divexatos libertati, iionoribus juribusque pristinis restitucrat, Civitatem et ut narrat his verbis Sanderus arcem Londinensem more triumphantis ingressa, mox, nullo senatus consulto exspectato, sed sua sola pietate profanum primatus Ecclestiaci titulum respuit, et e carcere regio sustulit episcopos Edmundum Londinensem, Stepha' :

13. iMaria} xVnglia; regina^.

In

ris tuffi

magna voiuptate nostra, quam ex littemajestatis ad dilectum filium nostrum

sanctaj

Rcginaldum Polum

Romana;

Ecclesise
et optatis-

num Wintouiensem
sem
et
, ;

Cuthberlum Duuelmen-

qui ob fidem variis carceribus vincti asservabantur Thomam itemXorfoIciffi ducem,

illud nobis sane molestum quod expostulas quasi quKdam per hominem nostrum fidum a dilecto filio nostro cardinale Imolense in Angliam missum, publice in
fuit,

cum ea^ simum tuaj eximia^ mouium prffiberent,

cardinalem accepimus,

et

legatum xxvni Ocfobris die datis

nobis

maximum

virtutis et sapientia; testi-

Eduardum Courtina3um marchionis Exoniensis, olim ab Henrico occisi filium, quem Devoetiam comitem illa postea creavit, injuste ad perpetuos carceres damnatos, et libertati et honori pristino restituit; exilii et perduellionis iniquissimam contra Reginaldum Polum cardinalem latam sententiamrevocavit, gravissimum vectigal populo prius ab Eduardo impositum condonavit. Et ne adulteratae pecuniaj permutatione tam misere expoliarentur subditi, misericordissime curavit, ut Rex regi quid prsestet, ut
nia^

Consistorio nostro fuerint prolata qua; tuas majestatis rationibus obessent quod longe
, ;

secus esse et ab omni veritate prorsus alienum, cupimus, ut majestas tua nobis in verbo veri Romani Pontificis affirmantibus credat jussimus quidem eum qua; ille islbic praesens vidisset, de damnatorum poena deque eo: ,

rumdem miranda
que
tuis

resipiscentia et oratione, deet

publicis

dictis

atque

factis,

quae

prajclara tua; pia; CathoIica;que mentis prae se ferrent indicia venerabilibus fratribus nostris sancta; Romana; Ecclcsia; cardinalibus exponere, ut tantum publicum gaudium cum illis potissimum communicaremus, quos habemus curarum et sollicitudinum nostrarum participes; de cgeteris vero omnibus, pncsertim qua; te ladere, ut tuis piis actionibus difficulta-

ha^retico Catholicus,

quantum

intersit

omnes

statim viderint

Cum

vero cardinalis Polus

nondum

in

Angliam

acciri posset,

missus est

Franciscus Commendonus PontiDcius cubicularius, natione Venetus, vir magno et expedito ingenio, qui postea rerum geslarum peritia et virtute cardinalitiam purpuram promeruit Is )', inquit Sanderus, tam prudenter ac impigre rem egit, ut et cstera omnia exploraret,
:

tem quoquo modo alTerre potuissent, nihil est, quod tua majestas vereatur quidquam ab eodem nuntio fuisse prolatum quffi omnia cum fictitia accommentitia sint hominum, videlicet, tum
;

et
et

reginam ipsam aliquoties clam alloqueretur, ab ipsa Syngrapham acciperet, qua obedien-

majestatis tua; verissimoe gloria;, tum nostree in Domino consolationi invidentium, haud satis
vel mirari vel dolere

tiam Apostolicte Sedi pollicebatur, atque a schismate absolutionem pro regno petebat, promittens se rebus publicis compositis, tumultibusque sedatis, offlcium suum per oratores facturam.

sitatem

tuam

possumus horum pervertemporum, cum sint qui bis artibus nobis voluntatem alicnare, et nostrum

mandatis Romam redvoluntatem Pontiflci aperuit. Affecto Octobri regina Maria cardinali Polo pium regni ad avitam orthodoxam fidem revocandi, illiusque in Angliam adventus desiderium significavit rogavitque ut suo nomine

Commendonus cum
iens

iis

promptam

regina;

atque hujus sancta; Apostolicai Sedis nomen tua; majestati invisum reddere conentur, sed firma in Deum spe freti sumus majestatem tuam
qusi tantos divini
in se favoris

atque auxilii

quotidie afflatus sentit, eodem semper divino Spiritu omnes rerum difficultates sua constantia et

hominum

astutiam et malignitatem sua

obsequium

Pontifici deferret, cujus sacrosanctis

admirabili

sapientia

superaturam

esse,

(juod

precibus se commendabat, at non defuere ma'

nos, ut ita eveniat,

tam vehementer cupinuis.

Sander.

1.

II.

par. 2.

'

Julii III.

Iib.

brcv. VII. sig. niim. 2SS6. p. 433.

A.VN.

Toinis

mill.

li.WN. XIV.

/i74

JULII

III

ANXUS

4.

CHRISTI 1553.

ut in eo

omnes

cogitationes, desideriaque nostra

collocata,

habeannis

fixa ac

non solutn

in

hoc

Anglia objicerentur, Ponfifex ad explicandam faciliorcm gerendarum rerum rationem eidem

cardinali permisif, ut privato cultu

Deo

et conscientirc
isti

nostrfe deesse nolentes, sed

inAngliam

etiam tua^

eximia; \irtuti et pietati satisfa-

cere cupientes,

quemadmodiim

ex

littcris ejus-

ad amissas, Henrici tyrannide, recuperandas res capfa femporis opportunitate se conferret.

15. Cardinali Polo.

dem

Poli cardinalis et legati tua majcstas ple-

nius et crebrius intelliget, cui mandavimus, ut totam istam legationis funclionem tuo potissiconsilio ac voluntate moderetur. Dafum

mum

Romsc apud S. Pctrum, etc. die xiii Decemb. anno iv . 14. Quod ad damnatorum admirandam ilde qua meminit lam resipiscentiam attinet
MDLiii,
,

Pontifex, referunt Sanderus

'

et alii

.loannem

Cum magno animi nostri dolore videamus,tamAngIica3 quam de pace circumspectioni tua? pcr noscommissa> legationi multa undique inferri quofidie impedimenta.qua? et ifer tuum, et consilia nosfra, et tantum commune bonum remorenfur . Et infra " Permiftimus et veniam damus, ut cum tibi res id poscere videatur, deposito tantisper legationum quihus nunc funn
:

Dudla^um ducem Nortiuimbria^, qui Janam nurum tot fraudibusad regium solium provexerat, antequam securi percuteretur, undecimo kalendas Sepfembris ex consilio Nicolai Hffithi postea Eboracensis archiepiscopi harresim ejurasse, fidemque Cafholicam amplexum e catasta

gcris nomine atque insignibus privato tuo nomine inAngliam te conferre possis; etrursum
,

cum

fibi

idonea publicas res juvandi scse olferre

promulgasse

Londinensi

populo
profifefur

unicam ac

veram esse fldem, quam

clesia, contrarias

Romana

Ec-

vero sectas esse perditissimas hgereses, id aperte dcmonstrari ex gravissimis

malis, quaj Germaniffi et Anglia; inlulissent, se

volumus, ut earumdem amvel utrius expedire cognoveris, nomcn, insignia, auctoritatemque denuo queas assumere, afque ita illarum functionum, usumque tua prudenlia moderari, ut tibi nec in privafis tuis rebus agendis obsit, nec in conivisa fuerit occasio,

barum legafionum

munibus procurandis
apud anno
S.

publicse

quam nunc

su-

stincs persona,- desit auctoritas.

Dafum Romae
mdliii,

vero gravifer deliquissc, qui licef id probe intelligeret, tamen ambifione obcoccafus hajresim professus esset, ut ad majores lionores spemque regni obtinendi assurgeret cum vero hx;

Petrum,

etc. die

viii

Decembris
Ca^sar,

iv .

Detinuit

Reginaldum Polum

ne in

Angliam

contcstatione,quam imminentis confunderentur, finxere versutum Iiominem his adumbrafis [icenitenfia' signis pro eblandiendavenia demulcere regias iras perfenfasse. Ctcfcrum rcgina in
retici ea [lublica

divini judicii terror exprimebat,

de Pliilippo filio Maria' rcgiuce connubii legibus sacris conjungendo, ut Angliam Ilispania; conjungeret, Anglorumque viribus aucfior Gallorum regem
trajiccret,

nam cum

ejus
ejus

filios la^sEC

majcstafis reos clemenfiam ex:

plicuit, ut narrat
filiis

Sandcrus - Quatuor(inquit) parcitum est, quorum duo adhuc vigratia

vunt

in

magna

apud Elisabefliam, Am-

deprimeref, graviora consilia volveret, pertimuit, ne Reginaldus, qui maferna stirpe proseminatus erat e regio Anglorum sanguine, necdum sacerdotio erat inifiatus, frfaleque regina; suppar in regem expcteretur ita^iuc variis artibus illum in variis locis tenuit ancipifi exspc;

brosius Warvicensis et Robertus Lecestrensis comifes; Ambrosius mitioris naturffi ac minoris semper ambilionis extitif, Roberfus vero fantorum malorum auctor habitus deinde fuit, ut nihil o]itima Maria fecissc in univcrsa vifa reiliublica; Cliristianffi

ctalione

suspensum, donec conjugium Philippi

:

cum
nis

Maria transactum est ut vero eo sancilo cxcitus in Angliam honorificenfissime legatio-

munus
IG.

obicrit,

proximo anno dicefur

Ca?sar et rex Christianissimus inter sc

quam quod
donavcrit
.

incommodius exisfimefur, illum justissimc condenniafum vita

non solum in Belgio cf Germania, sed efiain in Ihvfruria ob Senarum urbem, pro ([uo hello gcrendo cum utraquc
sa^vis bellis cerfahant,

in

Porro .lana Suffolcisc ducis filia, qua' rcgia corona instar victimic, ut macfarefur, fucrat redimila, una

pars inilife indigercf,

siu', (|ui

Ponlifcx nc sfalus Ecclciiroximus loco ccrfaminis cral, cxhau(|ui

cum

parcnfe Suffolci.e duce, qui in

rircfur hominibus,

stipcndiis liorum princivexillis essent

arboris trunco jcjunus biduo lalucrat, capitali supplicio ini(|uum alicnum facinus luit uni:

pum

allecti

suh eorum
quis

nomina

daluri,

nc

corum rcgum

quos mutuo

versi vero

fcrme regni oiifimatcs rcstitucndic

tum (juia vitiorum lcnociniis erant irrcfiti, tum quia Kcclcsiasticarum opum, (pias invascrant, commodis
Catholica' rcligioni advcrsabantur,
inescafi
;

foedcrc infcr sc conciliare annitcbafur, bcllis se implicaret, ncvc proccres Ecclesiasfica^ ditionis
in varias
fiilit:

facfiones (lividcrentnr, lcgcm hanc Qui hujusmodi confravcnicnfiuin noti-

ilniiuc

demandaluin

Icgationis

cum mulfa cardiiiali Polo, munus exerccret

1.

ne
in

tiam liabuerint, et cos rcvclare ncglcxcrint, in a^rc cl in corporc ipsorum inohcdicnfiff mcrifam poMiam sevcrc rcccpfuros doclaramus.
1

Sandcr.

1.

ii.

in

nbi snp.

fm. p.

Siir.

in

Cdnini. linr .mno.

P;inilor.

S.indcr.

nbi siip.

Jnl.

111.

lil).

brev. vii. sig. nnin. 2SS6. p. 400.

JULII

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.

475
Cajsa-

Volumus ctiam, utsi

|iecunias

qui forte supradicto

modo
aut

filium

nobilemvirum Garziam dc Tolcdo

aut

dederint, aut

proniiscrint,

rci istius cxcrcitus

pncfectum ad eas nonasper-

acceperint, aut se obligaverint, infra triduum

post priesenlium publicationem sese nobis, aut

locorum nostroruni rectoribus aut gubernatoribus, aut pra^dicto Juliano, manifestantes, ab

nandas conditioncs, vel per tci|)sum vel etiam ad eum pricdictumFcdericum, si libi vidcbitur, legando excites et cohorterc, et sublatis istius
exitiosi

pesliferique
isti

belli causis, ct

pax

Italiae

promissionibus aut obligalionibus retrabere se impune et libere possint, post quoilliusmodi

atque

pra?cipu;c

nobilissima)

Ilctrusca;

nationi securilas

reddatur, ct nos omnes,

in

rum dierum

terminum, qui

se interea

ut

quorum

finibus id gcritur, ab hac gravi mole-

priTmittitur, manifestare neglexerint, in pra^dictas paMias irremissibiliter incurrisse ccnseantur.

Datum Uoma? apud S. Petrum XX Februarii mdlhi, anno iii .

17.

etc.

die

Carolits

V bdhim

Senensibus

Cum igitur guos Galli strenue defendunt. Senenses subjicere decrevisset, in Caesar hujus expeditionis ducem elegit Petrum Toletanum ducis Florentia) socerum, et proregem Neapolilanum, qui Florentiam cum petiisset,
'

infert,

stia, atque cura, et a pcriculosa ejusdem belli contagione libereniur, ctc. Datum Uoma! apud S. Pelrum die xxix Martii mdi.iii, anno iv . 18. Bellum Senense Julius coinponere tentat. Consensit ille paribus studiis cum Pontifice, ut Hetruriam ab exterorum servitute vindicaret, et Garziam Toletanum laivirum ad concordia; conditiones admittcndas delinire conatus est.

Interea Pontifex creavit internuntios Apostolicos, ac ad Csesarem regemque Gallorum pro concordia urgenda misit, ut tradunt Acta Consistorialia

'
:

post
tus

paucos

dies

extremum, et in imperium militare

proregis
filius

moratus diem clausit ejus locum, recusante exerciibi

FlorenticC duce, Garzias

successit, qui A'iginti mille mili-

Januarii mdliii, fuit Consistorium. S. D. N. fecit verbum de mittendis nuntiis ad

XXX

tibus

stipatus bello

initium dedit, multisque

serenissimos principes

CaroIumV Romanorum

Senensium occupatis, tandem .Montem - Alcinum obsidione cinxit, Senenses

prius

oppidis

vero Galli strenua virtute defendebant. Interim dux Pontiflcem bortabatur, ut operam daret ad pacem inter Ctpsarem et regem
Florentiii'

flrmandam

cum

in ItaliEe

exitium id bellum

Gallorum animos, an paci bonestae essent assensuri, ducemque Florentise bortatus, ut operam suani in ea re collocaret, ut subjectee ostendunt littera* Duci Florentia;.
verteretur. Pontifex

pertentavit

imperatorem semper Augustum, et Henricum regem Cbristianissimum pro pace inler eos concilianda, tanquam prcccursores legatorum XIX Februarii duos nuntios ad prseet infra dictos principes nunliaturos progressum legatorum ad eorum majeslates hac de causa, ut in pace viverent . Mense Aprili, Sancti-MatthBei
; :

Dilecte

flli

noster, salutem, etc. Et nostro

tua'

perpetuo procurandiT pacis studio adducti, et etiam nobilitatis rectissimse voluntati in eo satisfacere cupientes, quod proxime ad te scripsimus nos propediem facturos, ut aliquem ex nostris ad ipsam tractandam pacem mitteremus, id nunc facimus. Mitiimus enim cum litteris mandalisquc nostris dilectum fllium Federicum Fantucium sacri palatii nostricausarumauditorem, bominem nobis doctrina, fide, indusfria veterique eliam nobiscum familiaritate in primis probatum et gratum, qui primo Senas se conferat, illarumque partium duces a;quis propositis condilionibus ad pacem amplectendam nostris verbis diligeuter bortetur, ac deinde ad tuam nobililatem omnia deferat, ut ejus consilio atque prudentia ponderentur, quam ipsam, ut huic pacis causa; faveat, hortari superfluum
esse

ac S. Georgii cardinales legalos ad Csesarem, atque ad Henricum Galliffi regem decrevit % ad eos ad mutuam concordiam propositis ingentibus malis quse ex eorum internecino bello oriebantur, revocandos, de quibus hffi litterae Ca^sari inscriptaj sunt ^ 19. Carolo imperatori. Gravi et intolerando dolore jamdudum afficimur, ex borum conditione temporum, et
, :

prffisenti Christianse reipublicffi statu,

qus cum

antea per tot annos, tam diuturnis principum discordiis vexata, tot perfidorum hominum odiis dissidiisque lacerata, tam multis nobili-

busque provinciis ab immani Christiani nominis hoste nudata spoliataque fuerit,

cum

vero

recenti hoc bello,

quod inter majcstatcm tuam et Henricum Francorum regem est excitatum, in tantum tamque manifestum discrimen adducta est, ut non amplius nova una aliqua
plaga, insignisque ffirumna extimescenda sit, sed universus ex eo Christianre rei immineat
interitus, tanto

censemus, cum nobis ipsius animus sit notissimus tantum abs te petimus, ut si quae
;

curritur, tanto studio

enim ardore nunc quidem conomnium regnorum ves-

trorum

proposita fuerint, aqua et tolerabilia esse videantur, tu, et nostro etiam nomine dilectum

auxilia, opes copia?qucundique contr^huntur, tam longe ac late fidelissimorum populorum vestrorum oppida diruuntur, vills
'

'

Adiian.

1.

ix.

anno 1553.

Acla

sig.

Cons. num. 134. p. 97.

I.

Jul.

III.

I.

vi. brev. sign.

num.

anno 1553. Natalis Comes

2885. p. 106.

vi.

Jo.
I.

llapt. A(lci,in.

1.

ix.

''

Jul. III.

m.

biev.

siu'.

num'

88S. p. 590.

476

JULII

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.

verendum
blicfc

incenduntur, provincirc devastantur, ut maxime sit, ne universum Christiana; reipu-

testem, nihil nobis prster Dei ipsius volunta-

robur viresque,

cjuai

aDeo optimo Maximo

tem, et officii nostri functionem, et publici boni utilitatem, in quo nimirum vestri etiam

sancta; fidci

Christianis principibus ad populos vera) ac defendendos , tam suffi cultores

largiter fuerant attributjc,

mutuis nunc inter

se

boni ratio continetur, esse propositum nunc rogamus, fili charissime, atque in Domino ctiam hortamur et obsecramus (si hoc officium
:

te

concisa} vulneribus plane debilitentur et conci-

inflrmum et exsangue miscrae Christianitatis corpus perpetuo et crudelissimo hosti nostro, qui nostris semper malis ajrumdant, atque
ita

nisque inhiat, nonjam ad injurias atque cades, sed ad excidium atquc internecionem prodatur, qufenos pro paterno in rempublicam Christianam affectu nostris diurnis ac nocturnis curis subjicientcs, nuUam prorsus partem vera; et solida; capimus quietis, cogitantes in qualia tempora, quain pcrturbata,quam confusa, quam misera nostrum hoc Poutificatus onus incurrerit, cum is non tam ad ingruentia mala levanda, quam spectanda, necad adjuvandam reipublica; salutem, scd ad cjus interitum deplorandum constitutus fuisse vidcatur,quod, etsi spes optatissimae intcr vos pacis, qua; una totmalis atque incommodis mederi potest, Jiaud sane nobis facilis ex humanis consiliis proponebatur, non tamen dcsistendum putavimus, quin pro iiiuneris nostri officio, atque luijus loci auctoritate omnia tentarcmus ct expcriremur, per qua; et odia sedari et discordiarum causffi toUi, et desideratissima; pacis munus Christianis populis qui contra restitui posset, inemores illius spem in spem crcdidisset Dei potentiam ac benignitatem longe superiorem omnibus humanis viribus est expertus, et sane consuevit clementissimus ac misericors Dominus, ut ipsius ex,

nostrum plenum pietatis essevides, si rem quam petimus ac cupimus ita universo Christiano populo exoptatam, ita necessariam esse agnoscis, ut eadem cum Christianissimi imperatoris muncre, ac vera dignitate maxime sit
tiones

conjuncta) ut majestas ipsa tua nostras has rapaternaque monita, et beuigne auscultare, ct sua bonitate ac sapientia una cum Dei

timore conjuncta diligenter considerarc, et Deo ipsi per nos eam monenti atque hortanti obtemperare vclit; etenim, ut etiam atque etiam cogitet, quid Deus ipse a Christianis principibus, quibus ille fideles suos populos tanquam pretiosum aliquod depositum commisit, exigat, quid eorum officii ratio postulet, quid Christianorum populorum quotidiana; quercLT, voces gemitusquc requirant, quid nostra' conditionis et communis humanitatis jura desiderent, ut pacc aliquando afflicta' Christianorum
nationi jier vos reddita alia magis tuta et gloriosa administranda^reipublica' via incatur, per

quam
omncs

et

a?terna; vita;

ratio, in

quam

vidclicet

cura; cogitationesque nostra; in primis

intendere debent, cxpeditiorvobis flat, et in hac ctiam vita vcra celebritate et gloria, utriiisque ct solidis gaudiis ex subditorum vobis populo-

rum
vestri

pace,

otio,

tranquillitate

commodis

et

celsa; virtuti et poteslati,

industriffi

non autem humana*

bcncficii laus tribualur, in

maxima

nominis claritate perfruamini, quod nobis idem misericors, atque omnipotens Dominus, in cujus manu cor regum est, et quo voluerit vcrtit, illud concedere per suam gratiam
dignetur. Dat. Romse apud die XII Aprilis mdliii, anno iv
20.
littera;

desperalione rerum, tunc maxime spem suw salutis ac bonitatis cxcitare. Hac nos divini auxilii spc maxime frcti, atque etiam postremi vestri ad nos responsi humanitate atque a^quitate plurimuni confirmati dilectum filium no-

Sanctum-Petrum
.

strum Ilicronymum sancta; Romana^ Ecclesiaj nobis Iniolensem nuncupatum cardinalem

,
,

Conccpta; eadem verborum formula tum transmissa; sunt Gallorum regi etiam Lusitaniic rex interpres a .lulio adhibitiis ut Ca;sarcm Gallumquc ad concordiam cst
:

sollicitaret

'

proptercjus virtutcm, industriam, fidcm pluri-

marumquc rerum usum maxime probatum, legatum ad majostatem luam destinavimus, ut ctdolorem, quem cx liis rcipublica' ct Christianorum po[)ulorum inconimodis incredibilem capimus, plcne cum illa communicaremus, cl qua; luijus tcmporis videbantur esse consilia ac monita ad communcm ulilitatem ct tran(|uillitatcm deprccandam spectantia ei proponcresicuti pcr allcrum lcgatum nostrum nuis llcnrico ijisi Francorum rcgi eadcm hoc ipso ctiam littcrarum cxcmplo ad noslra^ crga vos squissimic voluntalis lcslimonium proposui,

Rcgi Portugallisc. Charissime in Christo

fili,

salutem,

ctc.

Et majcstatis tua; spcctata virtus, ct singularis tum in Cliristianamrcmpublicam voluntas, tum

Christiana ijisius sanclissimo' rcligionis mandatorumquc Dci observantia faciunl, ut et qua>

nos ad publicam

tran(|uillitatcm

cogilemus

cum
mus,

lua majcstalc
cl lua'

libcnlissimc

communice-

otiam prudcntia', aiictorilatis saauxilium ad boni cjusdcm opcris pcrfoclioncm advoccmus. Cum igitur in hoc
picntia'(|ue
in

Iristi

mos

calamitosoquc bcllo, (juod intcr charissiChristo lilios iiostros scrcnissimuni

cl (lallia"

iiariciuc diligcntia ct cura ad cum dcfcrcnda mandavinuis, in quo inspcctorcm cor-

mus,

Ca;saicm
I

rcgcm
num.

ita

cxcitaluiu cst, ut

diiini

Dcum

iii

animam

nostrain

invocamus

.Iiil.

III.

I.

\i. l'icv.

>ii;.

2SSfl. p

101.

juLir
ex eo non nnius potentia et

iii

ANNus

4.

cimisTi

ir^riij.

477

jimplitudo,

sed

ipsorunimctet univcrsi secum Cin-istiani nominis ex mutuis suorum damnis dctrimcnfisque cxcidium sit expectandum, nos summum dolorem, quem ex communilins miscriis capimus, pro nostra paterna salutis omnium cura taci-

simum Ferrariensem, et dominus de Thermes Scnas, qui juberent utriusquc exercitui ut rcmittcrcnl arma, etquod Sanctitas sua die Veneris immcdiate scqueiiti erat disccssura versus Vitcrbium pro pace intcr cos conipoucnda, quibus subjcctas litteras dcdit " Dilcctis filiis Fulvio Corneo, nostro se'

tum

ferre

non posscnius,

nisi

paccm omnibus

modis perquirere, ac
ciliare

cum

inter ipsos principcs conDei auxilio simus adnixi, ilaque

cundum carncm
S. R. E.
licrc legatis.

ne|)oti, et Nicolao Cajetano cardinalibus nosfris et Sedis Aposto-

fiun littcris,

tum

nuntiis legatisque nostris in

partem mittcndis niliil omittimus, nec consilii, nec laboris, quo ad oplatum tanti boni exitum pervcnire possimus, in quo, tametsi
potissima
tate
et et

omnem

Dilecti

filii

nostri,

salutem.

Cum

nulla

sitcura, qua' magis hoc

insideat,

temporc animo nostro

fere Christia-

quam

ut

armapertotum

maxima nobis

spes in Dei boni-

clementia, vix autem visa in bumanis

rationibus aut consiliis videtur esse proposita,

tamen non ignorantes quanta tua atque optimo jure quidem, tum apud serenissimum Ca-sarem, tum apud ipsum Gallorum regem futura sit
auctoritas, majestatem

nem
ct
ris,

tuam in hanc cogitatiocuram maxime sua virtute, et pictate, sapientia dignam uxcitare voluimus liis littect

pacem, ct ad Christianorum rcbus incolumitatem jam aliquando restituendam exhortandis, ipsa

ut in ipsis principibus ad
afflictis

quoquc omnem suam auctoritatem operam consiliumquc adhibeat, movcre enim eos maxime poterunt ejus regis monita atque consilia, qui semper a civilibus ac socialibus armis abs,

tinens in
ritate

summa omnium

benevolentia ac cha-

Hac ccrte tuaj majestatis opera nihil, aut Deo gratius, aut reipublictc utilius aut laudi nominique suo honorificcntius esse
vivit.

poterit,
bilis

qucmadmodum

pluribus verbis venera-

Pompeius episcopus Sulmonensis nuntius apud illam noster cum tua majestate aget, cujus dictis plenam fidem illa habebit. Datum Roma' apud Sanctum-Petrum, etc. die vni April. mdhii, anno iv . 21. Non potuere adduci reges a>muli ad controversias omnes concordia et scquitate dirimendas, at beilum tamen Senense, revocatis ex Hetruria utrimque copiis, componendum consenserunt; quod cum a Cefsare et Gallo Julius pervicisset, exeunte Maio Fulvium Corneum et Nicolaum Cajetanum cardinales legatos crcavit,
frater

orbein suscitata dcponantur, ct [)ra;serlim ex provincia Hctruria!, patria noslracharissima, tollantur, idcirco nihil pra'termittimus aut officii aut laboris, ut optatum hunc pii desiderii nostri finem consequamur, itacjue cum hodie matura cum venerabilibus fratribus nostris sanctcT Romana; Ecclesia; cardinalibus habita deliberatione decrevimus, post solcmnem, qua; diei sacratissimi Corporis Christi Domini nostri dicata cst, supplicationem ad civitatem nostram Viterbii propius illam provinciam accedere, ut vicinitate nostra, scu ctiam, si ita opus fuerit, prcesentia susceptam compositionis causam juvare possimus. Idcirco, ut intcrim ca^tera ad eum fincm spectantia tractcntur ac disponantur, neve ullis novis motibus institufa dissipentur, vos anibos, de quorum flde, integritate, prudentia in Domino plurimum confidimus, de eorumdem venerabilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium consilio atquc assensu nostros et sancta! Apostolicffi Scdis legatoscreavimus, utalter Senas, Florentiam alter accedat, et utriusque exercitus duces, quibus has nostras dc pace cogitationes jamdiu patefecimus, ubicumque eos repererit, nostris verbis alloquatur, mandataque nostra atque consilia ad
,

num

eosdem

deferat, sitque

voluntatis interpres,
nostri prfficursor.

tum nostrfe mentis et tum vero etiam adventus Volumus igilur, tam per am,

barum partium duces illarumque fautores quacumque dignitate pra^fulgeant, quam per
Sencnsis reipublicaj moderatores et pra;fectos, plenam circumspectionibus vestris fidem ut Apostolica} Sedis legatis adiiiberi, vos in Domino
,

ut alter Senas, alter Florentiam se conferret ad

factionum advcrsarum animos in mutuam concordiam redigendos, de quibus ha?c narrant Acta RomK die xxix Maii mdliii, fuit Congre'

plurimum
tis,

hortantes, ut vestra; virtutis atque

nostra?

industria; tale in

gatio generalis, in i|ua S. D. N. fecit

litteris

verbum de

habitis a duce Florentiae super remis-

in dies voluptatem, et Christiani populi utilitatem sentiant. Datum Roma' apud S. Pelrum etc. die xxix Maii mdi.iu, anno iv.

nis

utetnos majorem

hoc nobis specimcn pr3ebeahujusmodi dc vobis electio-

sione
tati

armorum ab utroque
legali, videlicet,

Catholico exercitu,

22. Fnistra

Pontifex

pei- cpistolas, nitntios et

videlicet, Senensi et Ca'sareo, et fuerunt

dcpu-

preces solemnes indictas, acl concordiam

et

duo

reverendissimus FulFlorentiic, ct reve-

vius de la Cornea ad

ducem

rendissimus dominusSermoneta ad reverendis.\cla

Ccvsarem reducerc curat. Defixerat .Tulius omnes curas, ut composito Senensi bello, Italos principes conjungcret mutuo focdcrc adversus
'

GaUuni

Cons. Ms. card. SpadEC

sig.

num. 134.

p.

IIG.

Jiil. III.

I.

VII. brev. sig.

mim. 28SS.

p. 216.

Adiiaii.

I.

ix.

478

JULII

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.
desiderium, ut
et

Turcas, qui instructa validissima classe invadendo regno Xeapolilano imminebant collatoque cum duce FlorentiK consilio Gallia; regem ad lionestam pacem f]ectere moliebalur ea;
; :

blica;

noctes atque dies pacis

consilia cogitemus, et

cum videamus aliquam

vero pactiones erant proposita^, ut Galli et Hispani patcrentur Senenses iniegra libertate potiri Ferrariensis cardinalis ac Regulus de Thermes Gallicas copias educerent induciae inter adversas partes sacramento flrmarentur,
, ,

nobis spem, aliquod lumen alicunde offerri, libentissime illud nou solum arripiamus ipsi, sed et caiteros Christiani populi nobiscum rectores ac principes in eamdem cogitationem et curam adducerc totis viribus conemur itaque cum in his armorum apparatihus, tantaque bellorum moIe,atque hacuniversa Ilalia; perturbatione ex
:

Julius cardinalem Marcellum Cervinum

Politiano virum

Monte-

multorum
ria3

colloquiis in aliquam
Italia; civitates

spem composi-

summa

probitate atque inte-

tionis atque otii devenissenius,per

quam

Hetru-

gritate spectatissimum ad

moderanda Senensis

urbis gubernacula praiflceret, ac pro tuenda publica tranquilla pace pra^fectus armorum nuUi parti adversa; addictus Italicis succinctus copiis, cui slipendia a Pontifice et aliis Italiai principibus fojderatis suppeditarentur, fovendae

civium quieti incumberet, ad qua; consilia in opus provocanda Julius cum Jo. Manriquez oratore Ca>sareo Yiterbium se contulit, ac syn-

grapham dc servandis pactionibus

transmisit

ad cardinalem Ferrarienseni, qui una cum regulo de Thermes regis Galli;e nomine Senensibus prffierat, ut solemni sacramento ad sequestram pacem amplectendam sc obstringeret. Res grata erat Ilenrico regi, ut honeslissima,
avelli

gratissima Ca>sari, cum vellet Ca>sareas copias ex Hetruria, atque in Neapolitanum regtraduci ad

num
dos
;

Turcarum impetus propulsan-

ab impendentibus maIisatqueincommodis,etChristiani ipsiprincipes a bellorum itidem periculis atque dispendiis salva ipsorum dignitate liberari posse viderentur, non nobis abs re visum fuit, et tua; nobilitati, cujus in hac vel optatissimai pacis vel perniciosissimi belli deliberatione ea; sunt partes, quas tihi locus, dignilas, auctoritasque tua triquare elegimus huit, quamprimum significare venerabilem fratrem xVchillem de Grassis episcopum Montisflasconensem, Rota; nostrae Apostolica; auditorem, prffilatum nostrum domesticum, nobis doctrina, flde, industria, gravitate pluribusque in nos atque hanc sanctam Sedem officiis in primis probatum ac gratum, quo etiam nos alias apud charissimum in Christo filium nostrum Carolum Romanorum impcratorem semper Augustum cum magnis de rebus
ac reliqua;
:

Senenses exules illum urgerent precibus, ul aliquas copias in Hetruria retineret, responderit, Senas recuperari a se non
posse, ac Neapolim nolle amittere. In hoc rerum cardine Ferrariensis cardinalis infelici usus consilio inducias non admisit, scd varias nectens inanes moras Pontificis industriam pro concilianda i)ace elusit, impulsus a senatoribus, qui querebantur, disccdontibus e Senensi urbe Gallis, se ab hostibus opprimendos, in qua sinistra opinione confirmabantur a Gallis pra^sidiariis. Abscissa ita omni spc concordia; Pontifex Viterbio Romam rediit, alque in cardinalium senatu quanla pro concordia inter imperatorem ac Senenses conficienda egisset, recensuit. At Cosmus dux Florentia) cum Gallorum inimicitias contraxisse probc nosset, clandeslino focdere cum imperatorc percusso.adGallosctSenenses inopino bcllo ohruendos clam arma comparavit, ut proximo anno dicetur. Julius vcro nc
'

adeo ut

cum

valde is suam cum nohis fidem, tum ipsi Ctesari dcxtcritatem, tum prudentiam utrique nostrum probavit; eumdem igitur Achillem ad tuam nobilitatcm nunc mitlimus, quo secum cjusmodi nostra consilia ad
internuntio essemus usi
,

pacem
cet, cui

ac tranquillitatcm spectantia
ut

communi-

plenam non solum fidem adhiheat, sed ut eum etiam non communi tantum Icgationis nostra; nomine, sed ut bominem a nobis
eximie dilectum benigne audiat, in familiaritatem suam admittat, omnique eum benevolentia sua, comitalc, humanitate comiilcctatur, eamdem tuam nobilitatem plurinnmi hortamur at(iuc illud in primis et maxime, ut Iias cogitationes nostras nohilitas ipsa sua,et bonitale sua cxcipcre, ct prudentia adjuvare velit, ut favcnte
,

nostris piis consiliis Deo .Maximo, afflictam Ilaliam, uterque nostrum beneficio maguo, et uiii-

quidintentatumcssetpro instauraii(iapace,piaet nova consilia agitavil, ut imminentia mala avcrteret, at(|ue ad ea cum iNeai^olitano prorcge conferenda .\chillem c Grassis I'"aIiscorum episco-

versam Christianam rempuhlicam munere ciat. Datum Romx apud S. Petrum, etc. xxvii Dccembris mdi.iii, anno iii .
21. Licct Italia ea
csscl, Irans .\ipes

affi-

die

pum
I

misit,
"

commcndavittjuc
fili,

iiiscc litteris

sequestra pacc recreala detonabant bcllici fragorcs, ad (juos sopiendos, adstringendamque concordiam, suhmovendasque dissidiorum causas dccreverat antea Julius duos Icgatos amplissinios,
ut cxaspcratos

23.

Viceregi iNeapolis.

Dilecte

salutem

etc.

.Vdmonet nos,

rcgum animos
'

sacris
iis

monitis

lum nostri nuineris al^iue officii ratio, tum perpcluum noslrum quietis ac tranquillitalis pu'

dcmulccient, de (juo muncrc

ha;c refcruntur in Aclis

demandalo
:

Consistorialibus

.Vcl.

COQS. A(]rian.

1.

x.

Ib.

nuni. 28SG. p.

M8.

'

Acl. Conjist. sig.

num. 13.

p. 79.

JULII

ANNUS

/|-.

CHRISTI 1553.
risquc gravissimis abjectis pacalioris ciora consilia amplecteretur.
" .Mari;e "

47.)
vifcC feli-

Romse die Lunae iii Aprilis Mni.iii, fuit Congrcgatio, in qua Sanctitas Sua fccit verbuni de pacc conciliaiuia infer principcs Ciiristianos pro necessitatc reipul)lica^ Cliristianir, ct fuerunt deputati ad luijusmodi eflectuin liuo lcgafi, vidclicet reverendissimus dominus Imolensis ad C.-csarcam majestatem, et revercndissimus

reginrc rngaria?.
in

Charissima

Christo

filia,

salutem,

etc.

.Mitfciites

dilecfuni fllium

nosfrum Hieronymum

sancta'

Romana^

Ecclesia' cardinalcm ad cliaris-

de Capiteferreo ad rcgem Francorum

tatibus solitis.
"

cum

facul-

Die Sabbati
et

viii

April. mdlui, fuitCongrc-

nostrum Carolum impcratorcm sempcr Augusfum, nostrum el Sedis Aposfolica? dc latere legatum, ut nosfras soUicitudines ct curas, quas ex bellorum intcr illum
in Chrisfo fllium

simum

gatio generalis, in
et data crux,

qua fuerunt bcnedicfi legati, comitati extra portam Sancti-

Pelri profecturi ad

suam legationem

De

his legatis ad Ca^sarem et GallicC

'

regem
l'lii-

decrefis Julius

eodem

die cerfiorem fecit

lippuin Ilispaniarum principem,

vit,

rogaut apud parenfem imperatorem studia sua

eumque

pro exitiali bello componendo et concilianda pace conjungeret. Philippo Hispaniarum principi. " Dilectissime fili, etc. Tuam celsitudinem hortamur, ac, quanto animi studio possumus, rogamus, ut pro sua pietate et prudentia adjuvare ha}c nostra pacis et compositionis consilia velit, omnique sua auctoritate et gratia apud ipsum serenissimumCssarem ejus patrem agere atque instare, ut pace aliquando Christiano populo per illius bonitatem ac sapientiam reddita, et Dei voluntati, et publicse utilitati, et vera^ maximi Christiani imperatoris glorise, el suse
etiam,

afque Henricum Francorum regein incendiis, atque ex hac pra;sentium temporum perturbatione capimus, ad eum perferret, mulfaque de nostris consiliis ac desideriis ci exponeret, ad rationem concordiae et publica; franquillitatis spectantia, jussimus ei, ut eadem in primis cum majestale tua communicet, luamquc cum auctorifatem et gratiam, tum vero eximiam prudentiam, consilium, sapientiam, ad totum hoc negotium tractandum conflciendumque adhi-

enim omnium fffminarum sapientissihaud profecto pra'terit quanlum bellomolesfissimarumque atque impeditissiruin marum rerum moles instet, qua? non tam ullis
beat, te

mam

armis victoriisque perrumpi, quam prudentia ct wquanimifate expcdiri possint, et sane misera duraque Christiano pra;sertim principi ea
vitse est

condilio, qua?

semper

in bellicis

rebus

populorunKjue

conservationi

et saluti satisflat, in

quieti tranquillifatique

regnorum suorum quo efiam, et tua", et tuis in futurum

et
;

occupata, tot continuis perturbationibus animi atque angoribus, tanto ingrafissimarum curarum soUicifudinumque pondere sit oppressa, quibus se aliquando exsolvere, salubrioraque

tempus rafionibus inaxime prospicies vides enim profecfo, dilecfissime fili, quanfa bellorum molestissimorumque ac difflcillimorum negofiorum inoles instet, quae quidem facilius sapienlia nunc declinari, quam ulla potentia frangi posse videntur, quare ut in hanc curam
tua pra?cipue celsitudo toto pectore incumbat, in qua nos ipsi penitus inflxi sumus, eamdem

magnse tuam majesfatem serenissimi Ctesaris fratris tui animo subinde proponere, fidelium ifcm populorum suorum damna, clades, excidia ejus clementiae omnia denique benignifatique commendare
vita?

pacatius

degend

consilia

inire,

profecto virtutis est et sapientia^. Ha?c

agere et suadere, per qua? optatissima^ pacis amoenitas Christianis populis aliquando restitui

valde et hortamur et obsecramus, quod ut illi pluribus verbis exponant, eamque vehamentius nosfro nomine

pro loco,

quem obtinemus,

eamdem majestatem tuam vehementer iuDomino hortamuret rogamus, nihil est quod
possit,

ad hanc seipsa maxime dignam cogitationem suscipiendam excitenf, eidem Leonardo episcopo una cum dilecto fllio nostro Joanne cardinali Poggio nostro apud celsitudinem tuam legato diligenter mandavimus quibus plenam atque integram fidem habebit. Datum Roma;
,

Deo, a quo tam multa dona acetiam Ca?sari, ut nos arbitramur, convenientius ac gloriosius, populis certe vestris utilius atque optatius sua ista auctoritate et potentia agere ac curare possit. Dat. Romae apud Sanctum-Petrum, etc. die xii Apriilla

aut

summo

cepit, gratius, aut ipsi

lis MDLiii,

anno

iv .

apud Sanctum-Petrum die viii Aprilis mdliii, anno iv . 23. Inlerjectis quatuor diebus Mariajn Ungariffi reginam Caroli V Ca?saris sororem Ponti-, ut cardinali Imolensi pro conflcienda pace favcret, horrendaque mala, quai ex

fex rogavit

bello pullularent, exposuit, ut regiam

operam apud fratrem adhiberet, quo pace confecta, cu'

Jul. III.

I.

VII. brcv. p. 1G9.

jb.

mim. 2SSS.

p. GIG.

quoque Julius Pontiflcia studia apud Catharinam Gallia; reginam, ut Henricum regem flecteret ad pia concordia; consilia, cum ex eo bello mala innumera emergerent, et Christianum imperium fcedissimis populorum stragibus urbiumque eversionibus funestaretur, illique Hieronymum S. R. K. cardinalem commendavit Catharinte Francorum regina?. Cum mifteremus dilecfum filium nostrum Hieronymuin Sancfi-Georgii, sancta; Romana}
26. Converfit
:

480
Ecclesise cardinalem ad

JULII

ANXUS

4.

CHRISTI 1553.
et

charissimum in Christo nostrum Henrlcum Francorum regem christianissimum, conjugem tuum, nostrum et Sedis Apostolicic de latere legatum, maudavimus illi, ul hKC nostra pacis procurandjc consilia cum majestafe tua potissimum communifilium
caret,

quam

prudentiaet bonitate plurimum pollere et ita in bellicis rebus consiliisque excellere, ut tamen a pace inter

semper existimavimus,

Chrisfianosprinci[)esconstituenda,

qu quidem

cum ipsius

serenissimi regis dignifate conjuncfa esset, non abhorreret, quod si ullum unquam

quam

pro suo mitissimo ingenio a publica!

tranquillitatis ac quietis desidcrio

minime

alie-

nam

esse arbitramur, et sunt pra^terea multa,

difficili

quse in longa ac

armorum

tractalione

necessarium ipsius pacis et expetenda?, et omnibus modis consulendae ac procurandip tempus fuit, hoc profecto est, cum omnes Christiani nominis opes cum ex praeteritis, tum ex instantibus bellis
ita affrifjx'

prudentium animos ad cogitationem periculosorum evenluum movere debeant, qua; majestatem tuam pro sua prudenlia, et singulari erga ipsum Heuricum regem, ejusque regnum, filiosque regios amore tacitam cum animo suo saepius volvere uon dubitaraus ea est enim
:

debilitafteque sint, ut nisi

profecto,

tum

ipsius regis,

universffique ejus
istius

regije famili;c,

tum etiam

florentissimi

regni amplitudo, eaque fortuna, ut non tam illius amplificalio quaerenda sit, quam conser-

procuranda, proinde, si qua; compositiones honesta; et aequa; conditiones proposita;

vatio

diuturna paceetprincipum providentia recreentur, omnia ad interifum brevi terapore sint prolapsura. Ha;c nobis praicipuc suadendi atque raonendi, et ob personani a Deo nobis attributam, et ob eximiam, quam erga Chrisfianam rempublicam et conservafiouein fidelium populorum habemusvoluntatera, iniposifaranobis necessitatem esse juditavimus, sperantes hujusmodi noslris piis salufaribusque consiliis, et sumrai Dei auxilium, et ipsorum principum
aEquifafem, et vestrura etiam,

quorum apud

illos

quas per Dei bonilatem atque clementiam propositum iri speramus, eas ut rex ipse libenter amplectatur majeslati ipsi tuai omni suo studio, consilio, ope, gratia, precibusque est elaborandum, in quo prtcterquam quod suis
fuerint,

merito ac jure magna est aucforitas, studium non defufurum. Quare te^ fili, pluriraum in Domino etiam atque etiam hortainur, ut omnem tuara operam, consilium, auctoritafem, grafiam
in

suorumque commodis mirifice prospiciet, quam etiam Deo ipsi pacis ac dilectionis nobis in primis auctorirem grafam alque acceptam factura
sit, eam pro sua pietafe perspicere confidimus, nos certe fu;c hoc majesfafis amplum afque insigne iu Christianam rempublicam beneficium,

eam rein conferas, ut ipse rex nostra hajc pacis consilia araplecfatur; detque se ad eas cogitatio-

nes, qua; et ipsius noraine ac niunere raaximc dignae sint, et ad afflicta^ ac perdifa; Christianitati

saluterarestifuendamaccommodaf;!; ;eo tua nobilifas nec Deo accepfius quidquara, nec nobis
gratius, nec vere isto loco istaque fortuna di-

semper memoria, et debitis laudibus prosequeraur. Dat. Ronuc apud S. Petrum, die xu Aprilis mdlui, anno iv . 27. Extant eodcm argumento, eodemque die exaratcc Iiffer;e ad Memorantium regulum, magistrum Equitum, grafia et auctorifale, necnon
et gratissima

gnius facere pofest. Dat. Uoma; apud

S.

Petrum,

die XII Aprilis .muliii, anno iv . 28. Inter bcllicos fragores non sunt audifi

bem captam

cardinales'; Cicsar Teroannara Morinorum urevertit incenditque. Hisdinum su-

militari gloria in regia Gallica florentissimum,

quem

Julius precibus ursit, ut pro conslituenda pace apud regem operam omnera atque industriam collocarel
'
:

periore anno eripuerant Gallis Ca;sariani; hoc vero anno Galli cam urbem reccpere, quam rursum Cffisar, admoto excrcitu, inense Julio expugnavil,in quo pr;cIio HorafiusFarnesius,Pauli HI

Domino de iMontmorency
Dilecfe

comestabili.

nepos, ac gener Henrici regis, ca;sus est cum multa uobilifatc Gallica;-uec incruenfa Cicsarianis stetitvictoria
Cajsaris, qui cuiu

filium

flli, etc. Cum milteremus dilectum nosfruin Hicronynium Sancti-Gcorgii sancta; Koinana;EccIesi;c cardinalem ad charissimum in Christo filium nostrum Henricum Francoruni rcgein Chrislianissimum, nostrum ct Sedis Aposfolica; de latere legatum, ut nostras sollicitudines ac curas, (juas ex bellorum inter illuin, ac screnissimum Carolum impera-

excrcifus a

a;quavit solo Hisdinum ira Dorlanum tenlare vellel, cjus Gallis in fugam actus est, inultis
:

cum rursus Galli Caraeracuni oppugnatio non successit, ad Valencenas vcro castra castris fain prope conoccisis ac capfis;

pcrfentasscnt,

juiicta sunf, ut giavissiino pr;vlio deccrnendiira

torem inccndiis, afque ex liac prtcsenfium femporum pcrfurbalione capimus, ad eum pcrfeiret,
ei

viderctur; scd tuinulfuariis vclitationibus gesfa res, abcuntcs(|uc xviii Sepleinbris Galli plura

mulfai|uc de nostris consiliis ac desideriis exponerct ad rationem concordi;B et publica;

tua nobilifate
num. J8^.

tranquillifafis spccfantia,

cum
'

in

priiuis

jussimus ei, ut oiniiia commuiiicarcl,

oppida inccndiis dclevcrunt, ancipiti alternantequc vicloria, cura(|ue legatoruin cardinaliuin pios conatus ef indusfriain inveteialorum odioruin eludcrct pcrlinacia, eos ex legaBelgii

tionerevocaudoscensuitJuliusSnecalamitatuin
'

Siir.

iii

('.omiiiciit. lific aniio .\iliiaii.

1. .\.

aii.

1j53.

'

Jul.

111.

11)1(1.

|i.

fiio.

1.

VII. bicv. sig.

num. 330.

p. 336.

JULII
popiili
Cliristiani

III

ANNUS

4.

CIIRISTI

1553.
elc. die vni

^81

infelices

spectalores evadcet cardinali Sancti-

Roma^ apud Sanctum-Pctrum,

lembris mdliu, anno
iv
>..

Sep-

rent.
29. Cardinali

Imolensi

Georgii legatis, etc. Cum vos ad charissimos in Cliristo

filios

nostrosCarolnm Uomanornm imperatorem semper Angustum, et Ilcnriciim Francorum regem Christianissimum legatos de pace mitteremus, testis cst nobis Dcus, vosque etiam ipsi testes
estis, niliil a

eodem argumento etiam PonCarolo imperatori ', proposuit(jue, quanta graviora mala ex crudeli eo bello emergerent, quantavc commoda ex mutua pace ad totius rei
30. Scripsit
tifex

Cliristianai am[dificationcmefflorescere possent,

dc CcPsarea tanien voluntate, cui inifiua repu-

gnabant tempora, optime

"

se sentire significavit.

situm,

niliil

nobis fuisse spectatum, niliil quseoptatum, nisi ut Cbristiamc rei prointe-

Imperatori. Charissime,

etc.

Cum videamus nostrorum

pter hascc

ipsorum principum discordias

pro pace inter majestatem tuam, et Henricum

stinaque bella collabenti, pace inter eos, si ita fieri posset, composita, paternanostra charitate, studio, consilio, precibus, obtestationibusque

Francorum regem componenda susceptorum laborum non eos capcre nos fructus, qui et collabentis reipublica^ necessitati, et Christianorum

succurreremus, non solum in eo Christi Domini nostri, cujus nos in terris, quanquam meritis parum idonei, vices gerimus, prsccepta adimplentes, sed etiam majorum nostrorum summorum sanctissimorumque Pontificum exenipla imitantes, qui magnas saepe

apud

illos nostris

populorum exspectationi, et pietati nostraj maxime erant debiti, sed veteres potius Christianiclades novis quotidie cladibus cumulari, scribimus ad dilectum filium nostrum Hierotatis

nymum
Ecclesia;

tituli

Sancti-Georgii, sancta;

Romanae

discordias inter Christianos principes subortas

cardinalem, apud majestatem tuam nostrum et Sedis Apostolicai legatum, ut nisi

aliqua
illi

sua auctoritate
sed

et

monitis non solum sedare,

interea certior spes pacis oblata fuerit,

eosdem

conciliatos interse atquepacatos in

impios Dei et Christian?c religionis hostes armare impellereque potuerunt, quibus, si nos optato consiliorum exitu et salutari eventu re-

jam tandem ad uos, bona ture majestatis venia, revertatur, quod ipsum alteri nostro apud prajdictum regem legato item mandavimus ne videlicet S. A. S. legati ab omni spe pacis et
,

rum

pares essc non possumus, apimo certe et

voluntate, atque ardenti charitate in

communi

Christianorum populorum utilitate procuranda non cedimus, quod si nunc omnipotens Deus nostra pacis consilia desideriaque et vota haud exaudire dignalus est, nequaquam tamen de-

sperandum

est fore, ut

is

fidelibus populis suis

pretioso Unigeniti Filii sui sanguine redemptis adsit, atque humanis affectibus obdurata corda,

cum

ei

fuerit

visum, sui divini spiritus

afflatu

molliat, ipsosque reges et principes ad ineun-

dam amplectendamque pacem,

reluctantes conipellat, cujus rei
turitas advenerit,

vel invitos ac
si

compositionis exclusi in quotidiana psene Christianorum populorumca?de versantes ea diutius cogantur adspicere, qure Christiano cujusvis sortis homini audire et cogitare nimis est miserum quod si aliquando misericors Deus ad opem afflictfe ChristiancC Reipublic ferendam respiciens, corda vestra suo divino afflatu ad pacem recipiendam molliverit, tunc non solum legatos rursum ad vos mittere, sed nos ipsi illam sanctissimam legationem, si ila opus fuerit, suscipere sumus parati quod vero tua majestas ipsum Hieronymum legatum, tam hono;
;

quando ma-

rifice

(nostra

causa)

excipere,

liberaliterque

nos nostro

officio et pietati,

tractare,

omniaque amantissimi atque obser-

quemadmodum quidem adhuc

fecimus, nullo

loco deerimus, ncc solum legatos, quorum tunc diuturnior apud illos commoratio in tanfa bellorum obstinatione non supervacanea modo, sed

vanlissimi Ecclesiaj filii in eum pracstare officia dignata est, agnoscimus in eo humanitatem

tuam, tuffique majestatis hujusmodi erga nos ipsos non minus grata nobis fuit pietas et benevolentia,

hujus
esse,

loci auctoritate

parum jam digna videtur

quam

fuerit

molestum camdem

faciH-

per tot annos reipublicce vulnera, quse nos tanto studio sanare adnitimur, novis in dies cladibus magis exulccrentur, denuo ad ipsos principes mittemus, sed nos ipsi hoc jam gravi annis et valetudine affecto corpore sanctissimam illam legalionem, si ita opus
inflicta

cum

tatem benignitatemque tuam optato in publica causa eventu caruisse, quanquam nos illa volunbonitatiquc tua;, ha?c autem non tua; volunsed temporum difficultati adscribimus, quare et de eo quod nobis majestas tua tribuit valde eam amamus, gratiasque ei etiam agimus,
tati
tati,
iit

fuerit, libentissime

suscipiemus, quare circum-

quod nobis desiderandum

reliquit, id

nos ab

spectionibus vestris mandamus, nisi interea aliqua vobis certior pacis spes fuerit oblata, ne tani miserabiliter profusi Christiani sanguinis
et

clementia, et semper oplare, et aliquando exspectare non desinamus.

illius sapientia, bonitate,

Datum Romai apud

tantarum

communium calamitatum

otiosi

spectatores esse cogamini, ad nos

jam tandem,
etc.

S. Petrum, etc. die vni Septemb. MDLHi, anno iv . 31. Revocavit quoque Juliuse Gallia Hiero-

cum bona istorum ipsorum

ANN.

princi|>um venia,

primo quoque tempore redeatis,

Datum

'

Julii

III.

I.

VII. biev.sig.

mim. 2S86.

p. 312.

TOMUS X.U1II.

RAYN.

.\1V.

482

JULII

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.

nymum
nis

munus

cardinalem Sancli-Georgii, qui legatiogesserat apud Henricum II regem,

hujus sancfae Sedis dignitate, et Christianae reipublica> ufilitafe esse judicaveris, auctorita-

dolore affectum ex revocare e Gallis legatum,ut si nova? concordia; lux in tantarum perturbationum tenebris affulgeret, mox eum in Gallias dimissurus esset, atque eliam, si
cui rescripsit
se

magno
;

tem concedimus

et

delusa pacis spe

scque

ita

omnes animi

nostri

facultatem. Nofi fibi sunt sensus, nota consilia, et

ef franquillitatis

quam ad hoc communis pacis bonum nostra sit ardens et

volunfas,
ut sedafls

plena charitatis aliquando his armorum

rerum pondus

id

dcposceret, seetiam profectioadjecit.

nem susceplurum
rem

Conceptff iisdem verbis litterse * ad Cacsarepefita; sunf, cui etiam inlerjectis paucis

tumultibus, qupc omnibus piis ac salutaribus acfionibus officiunt, ad cfetcras quoque a^grofa? Christianitatis partes eam, quam jam diu cogi-

tamus, medicinam cum Dei Opfimi Maximi

auxilio adhibere possimus. Quare quidquid in
ris,

diebus significavif, non abrumpi pacis actionem

revocalis prioribus legalis,

dx

illius

cardinali

quinimo promovencuram |)rovinciamque Reginaldo Polo demandalam.

ea re laboris, sfudii, operac consiliiquc posueid cum tua spectata virtufe dignissimum

putabntur colIoquiaReginaldus Polus cum Cffisare et Gallia' rege pro constituenda re Anglicana, eaque de causa illi dedit imperia Ponlifcx, ut licet ii princifies hacfenus a concordia alieni visi essent, famen occasiones omnes femporumque inclinaliones observare jussif, ut [)ro exaggerata sua prudentia concordiam inter eos conciliaret -, sedatis enim funestissimis iis bellis ad erigendas labantes Christiani imperii res, evellendasque bffreses omnia
32. Inilurus

erit, tum nobis profecto gratissimum. Datum Romae apud Sancfum-Pefrum die xx Sepfem-

bris MDLiii,
34.

anno

iv .

Ad

flectendas

deniqueregum voluntates,

divinamque opem implorandam Julius fundendas solemni rifu preces populo Chrisfiano indixit gratuilamque temporalium pcenarum noxis debitarum condonationem iis, qui rite Sacramenlis se munirent, imperataque pia opera prffistarent, indulsit, de quo ad cardinalem Pacecum has scriptae litterae
,
'

studia

conversum

iri.

Reginaldo cardinali Polo legato, etc. proximis superioribus diebus legalos, quosadcharissimos inChrislo filios nostros Carolum Romanorum imperalorem semper Augustum, et Henricum Francorum regem Chrislianissimum de pace miseramus, propter hanc durissimam conditionem tem[)Orum, nos tamdiu exclusi ab optato pacis aut ullius composine iionis eventu revocare fuerimus coacti tamen ob ipsorum legalorum discessum tola illa acfio de pace (iu qua nimirum communis salutis secundum Deum spes est reposita) ad nihilum recidisse, ac pcnitus sublata esse videafur, idcirco visum est nobis, dc vencrabilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium consiunanimi assensu, circumspectioni lio atque tusc, qucG in pra;dicforum principum colloquium prope necessario venfura est, etiam hanc de pace legationem, acfionem procurafioncmquc committere nam efsi ut nunc quidem est, hominum animos ab hac salufari cogitafione longissime abesse ct rectc fideliferque consulcnlium monita adhuc rcspuere, videntur multa famen in occasionibus ct inciinafionibus
33.

Cum

nostro Petro tit. Sanctae-Balbina; presbytero cardinali Giennensi, alias cardinali Paceco. Dilccte fili nostcr, salutem, etc. Cum nos nuper ex cerfis tunc expressis rafionabilibus

Dilecto

filio

et singulos utriusque sexus Chriper universum orbem fcrrarum existentes per nostras sub plumbo confectas

causis
sti

omnes

fideles

litferas

monuerimus
ut

et

horfati

Domino,

postquam

dicta> liftcrBP

fuerimus in ad eorum

nofifiam pervenissent, ad Dominum nosfrum Jesum Chrisfum humili corde conversi, conscienfiam suam sfuderent diligenli cxamine discutere, et ad purissimam peccaforum suo-

rum confessionem
Feriis

dcvenire, ac quarla et sexla

necnon die Sabbafhi ejusdem, vel alferius immcdiafe sequenfis hebdomada> jejunarent, vel orationibus et clcemosynarum crogationibus, seu aliis piis operibus juxfa

eorum

conscicntiam, sive saccrdofum quibus peccata sua confifcrcntur salutare consilium, vacarent, ac die Dominico dicfam Sabbaflii immediate sequenfi sacratissimum corpus D<nnini nostri
Jesu
Cliristi in

ea

quam

mallciit

Kcdesia Deo

dicata rcvercnter ct dcvotc

susciperenf,

Deum

temporum
tia

csse posifa,

quw

tu |)ro tua [)rudcn-

singulariijuc animi afque ingcnii solcrtia obscrvare, et ad ea sermonis orationisquc tuac vim ct hujus sancfa; Scdis aucforitalem ct
,

cx infimis cordis [^ra^cordiis enixe [irecanfes, uf rcductioni Anglitc opfafum succcssum tribucrc, ct Chrisfianorum calamilatcs, cf bclli [)ericula

miseralus Chrislianos

[)riiicipes

monita accommodarc

[)oferis

|)orro

nos nihil

ccm
fur.
XVIII

ct

Hrmam concordiam
a|)ud

rcdiiccre

ad veram padignaredie

circumspcctioni fiKf pr.Tscribimus, sed plcnam et libcram onmia ad cum finem nostro nomine
agcndi, fractaiidi,
312.

Datum RoiuK

Sanctum-Pcfrum
,

|)olliccii(li,

qu;c cx nosfra ct

Dcccmbris mdli, auno iv . 35. Turca , aii.riliimlr (lallo

III.
1.

niiiltii

mala

'

11).

p.

ib.

p. :i3n.

'

Jul.

VII. lircv. sig. iium.

2886. p.

3!19.

.TULII

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.
nislas
,

483

infert Christianis.

Dum furorem Cocsar adverut

sus

Gallos

effunderet,
classis,

pasceret oculos, Galli in

tarunt,

urbium incendiis eum Turcam conciMustafa duce,

ct

qui Sathana; ministrorum Scripturas corrumpenlium iutorprolationes falsas sectabantur, flammis tradidit. Lugduni etiam novem
Salhanista) a Salhan;c
miiiislro

quorum

Biplio

Calvino illusi

multa damna marilimis

locis inlulit,

Siciliiu

CalabriiE

quod conQrmant Ponlificis littcraj proximo ineunte anno exaratai ', liis verbis, quibus narrat ad compescendas Turcicas grassationes septem dccumas cleroimperatas. Superiore anno cum classis immanissimi Turcarum tyrannl multa Cbristiani nominis
oppida
et loca invasisset, cepisset, vastasset et
illis

incendisset, ac ex

complura miserabilium

animarum

millia in crudelissimam servitutem

abduxisset, et nuntiaretur

eumdem tyrannum

novos exercitus, eosque sane ingentes et formidolososparare, nosque periculis inde immlnentibus, ob ffirarium nostrum exhaustum nulla ratione occurrere possemus, septeni integras decimas . Et infra imposuimus, etc. iv Januarii anno Incarnationis Domini mdlui anno II (1) .
: ,

temporario incendio ad ;Eternum demigrarunt; mirum autem omnibus visum est, ut Henricus rex, qui tanto odio prosequebatur ii.Trcticos, quos in regno suo suppliciis delebat, patrocinium Germanorum principum, qui in arma adversus Cffisarem consurrexerant, ne Augustana Confessio, id est, Lulherana heeresis extingueretur in Tridentino Concilio, suscepcrit, nam si illum divini amoris sludium urebat, pari studio in Germaniahffiresim exlinguendara optasset, at non illum divini honoris tuendi ardor inflammarat, sed proprii honoris et commodi ratio ducebat; norat enim, quam dira
pestis esset hceresis,

qua

nutrila, Gallia;

regnum

eversura esset, cum vero Germaniam Ca;saris odio eversam vellet, tantam pestem in Germania fovendam senserat, ut Austriaca familia eo

Conjunxit se Turcicfe classi Gallica classis in Portu-Herculis instructa -, partemque maximara

Corsicffi,

Corsis et Genuensibus multis occisis,

cancro arrosa, viribus debilitaretur quidem apud Henricum regem deprecatores Helvetii Zuingliani, ut milius ageret cum hcereticis, sed illum ad sua vota inflectere
Icelhali
:

accessere

regi subegit prsecipuo astu

Tbermei ducis, qui

non potuerunt.
36.

cum

litteras

Genuensium ad portus Syracusani

sigillo,

Michael Serveius

prfefectum intercepisset, supposuit adulterinas,

translato

exustus.

Jtissit

Eodem anno

Calvini Genevae Genevae Calvinus Mi-

eodem

etmaximaauri
ut
;

vi, litte-

rarum

latore

corruplo, quibus falso

Genuam
subsilit-

seditionibus vexatam,

nullum

ferre

chaelem Servetum, patria Hispanum, professione medicum, qui inter Juda^os et Mauros blasphemiis sanctissimam Trinitatem appetere
didicerat, variasque provincias, ut

dium

posset, significabat

Hetrurise etiam

eodem

ve-

omniaque Italia; necnon Dalmatise maritima oppidula magnis calamitatibus afflixit, cumulata ingenti prada,
tora infestavit classis Turcica,
et Christianis niultis

neno

inficeret,

peragrarat, extremo supplicio

afl^ecit
:

ut haeresiarcham

Mirum hoc

erat ,

inquit Surius
hilo esset illo
gelici

',

in

captivitatem Turcicain

non solum quod Calvinus nimelior, sed eliam, quod isti Evan

abductis,
ciniis

atdum superum mare Mustaphalatro-

infestum redderet, Cbristophorus Canalis Venetus adeo fortitereum invasit, uttres rostratas triremes procella tormentorum primo impetu laceratas demerserit, duas ceperit, fugien-

temque Mustapham demum assecutus, capitali supplicio ut latronem affecerit, Turcarumque

latrocinia
fuerint.

exinde tempore compressa vero Gallorum rex magno sui nominis dedecore Turcas inChristianorum exitium vocasset, tamen hareticos regni sui acerrime persecutus est, nam apud Metenses inquisitos per civium domos hcereticos libros manu carnificis exuri publice jussit, Lutetice multos, qui se Evangelicos jactabant, ut veros SathaLicet

mullo

nolunt morte affici bffireticos. Porro vero suum hoc factum usque adeo illustre esse voluit, ut scripto evulgato, totam historiam comprehenderit, et in haereticos gladio vindicandum docuerit. Tanta est novae hujus Evangelicffi doctrinse constantia. Constans scilicet in eo est, ut sit inconstantissima. Sleidanus hanc Serveti necem non improbat, non "probaturus,
Calvinus
ut apparet,
tico
illi si

Pontifex aut Calholici

In

eam

hsere-

quidquid facit Lutherus, Calvinus, Zuinglius, et id genus pessi tes, id non potest non esse Evangelicum quid ejusdem generis faciat Pontifex Romanus,
intulissent.
;

summa

sseva tyrannis

est et facinus

antichristianum.

ccecas

hominum menles!

rainus commeruerat
'

non mortem atque Servetus

certe Calvinus
in Vit.

Jul. III.

1. 1.

VII. brev. p. 49.

Sur. ia Coaini. hoc anno. Na'

talis

CoDies

vi. Adrian.

1.

x. an. 1553.

Sur. ia

Comm. hoc

ann. Jacobus Lainga^us

Calvini c. 3.

Neque enim Julius aliam anni (1) Lilteras hic ab annalisla recitatas ad proximum annum pertinere, ipso licet affirmante, plane nego. suppulandi rationem quam vulgarem a Januario ductam teuuit. Nunquam ergo litteras Januario anni sequenlis exaratas consignasset anno mdliii. Nec insuper annus udliv Januario mense annum ii, ut litteris illis adnolalur, sed iv signabat. Ilas igitur lilteras exaratas censeo anuo mdlii, Jaauario mense, quo aller Ponliticatus Julii annus agebalur. E.\cursiones vero Turcarum, de quibus in iis litteris, ills
sunt quas anno mdli Dragules litlorales urbes Siculas obivit, de quibus annalista ad A. MDLi, 67.

Annorum ergo

nola

ita

eraeadanda est

IV januarii anno incaraationis Domini mdlii, anno

Mansi.

484
ille,

JULII

III

AXXUS

4.

CHRTSTI 1553.
exitus non consentirent dictis, fuga se subduxit; nec defuere impostores alii, quivana effutirent, qui nunquam lalia finxissent, nisi

nec refert secus de

ille

illo

sentire miseros,
si

cum

quos

niiser evertit. Lutherani sane

lia-

buissent illuni, tractassent illum haud aliter, ni fallor, atque haireticum . Non odio nefandissima; ha;reseos Calvinus in eum saiviit, divinique honoris asserendi
causa, ut describit Laingaus in Vita Calvini, cum etiam ipse Calvinus de Christi divinitate

advertissent in
stoliditalem.
37.

commodanda

facili fide

insignem

piios

Jn Gennania bellum civilc inter preeciProtcstantium defensores. In Gerniania

'

male
odia
,

sentiret, sed

octavo enim ante

ad cxsaturanda in Servetum anno Servefus cum

Vienna; in Gallia Lugdunensi ageret, una cum libro suo triginta sex Epistolas ad Calvinum miserat, quibus ostendebat Calvino errores ex
libris
tis

gravissimum bellum exortum est inler praecipuos Lutherana; ha^reseos contra Tridentinum Concilium defensores Albertum Brandeburgicum, et Mauritium Sa.xonia; ducem Saxonia; duci Ferdinandus rex, Henricus dux Brunsvicensis, episcopi Wirceburgensis et Bambergen;

Institutionum ejus excerptos, quibus lecCalvinus in furias adversus Servetum effera-

sis

adhaesere; .\Ibertus vero

se

maximam

ranorum colluviem ad
episcopos
et

traxit,

Lutheatque in eos

Servetum perderet, ausus est scribere ad Franciscum cardinalem Turnonium, Servetiimque accusare hccreseos. Quibus auditis, non abstinuil a risu cardinalis, cum audiret beereticum accusare baereticum, perinde ac si latro accusaret latronem, captus autem postea est Servetus Lugduni, ac detrusus in carcerem,
tus est, utque

omnem furorem effudit, Bambergam Suinfurtum expugnavit, nonnullaque .\orimbergensium oppida, ex quo bello maxima damna
pluribus episcopis et cleroCatlioIico illata sunt, de quibus cum Melchior episcopus Herbipolensis

litteris

ex quo cum evasissel, Calvinum implacabilem inimicum rogavit, ut illum Genevam accerseret, putabat enim amicum, ut impietatis socium at Calvinus ha>c Petro Virelo scripsit, cupere Servetum habere obstrictam suam fidem, ut Genevam veniret, sed constituisse, si veniat, nunquam passurum, ut salvus exeat. Ha;c crat
;

esset, illum Julius his ad conslantiam in adversis hortatus est, pollicitusquc acturum cum Cfesare, ut conatus impiorum sa;vitiamque conlunderet. .Melchiori cpiscopo Herbipolensi.
"
<<

apud Julium questus

Vcnerabilis frater, etc. Quae ex istis partibus luuitiaverunt vellemus esse hilariora, neve

tantuin

improborum atque impiorum

temeritati

et liccntia^ Iribueretur, ut

ab illorum arrogantia

benignilas Calvinistici Evangelii. ignarus Servetus Ilaliam peliturus

iter

Cum horum
perGenevam

suscepisset, Calvini

imperio captus, ejus:

demque
et lento

astu et auctoritate a senatu damnatus,

igne exustus est

erat

inquit Laingaus
ille

',

Quamvis hic dignus qui hsc mala patelabode-

retur,
raret,

tamen sycophanta Calvinus indignus

atque ferocia piis ac quietis cupidis hominibus tantopcre extimescendum non essel, quanquam, et in Dei auxilio primum scilicet et maxime, et in veslro cliam consilio atque virlule plurimum confidimus, impios illorum conalus irrilos casuros, scnsurosque eos aliquando non minorem in isla nobilissima natione ad publicam salutem

erat, qui htec faceret,

cum codem morbo

est, et

defendendam proborum consensum

csse,

quam

eademque
id

hBeresi infectus esset.

Tum

contra hunc quod is non ita pridem librum scripserat, et in lucem emiserat, quo conatus est probare iia;reticum non debere plecti capite, neijue de sacrilego sumendas esse
praistigiatorem niaxime facit,

mum

oninium pessimum

sccleratorum hominum ad eamdem oppugnandam audaciam, in quo nos quoque auctorilatem apud Ciesarem nostram et pro istius causae aHjuilale, simulque pro vestra salute ct commodis libcnter intcrponcmus, elc. Datum Ronia; apud Sanctuin-Pctruin dic xxi .Marlii mdliii,
,

cum sanguine

pa-nas . Pari ultionis appctitu Calvinus alium hierelicum Petrum Ameum ciiartularium, a quo se gravatum injuria (|uerel)alurEvangelica illa sua mansuetudine, quam Heza adeo extollit, ad crudelissimam morlem com|)ulit, visusque esl apud imperium Gcnevensem populum fidei defensor, fidei hostis im-

anno

iv .
iiifelici

Implicitus cral

Gallico bcllo Ca;sar,

Gallorumque pcrcilus odio, civili bcllo, quo ardebat Germania, comiirimendo iioii incubuit,
MauriliunKiue hostes suos proi^riis armis confici, noc iltiim poiiulorum gcniitus commoverunl. ul ad pacom cum porro .VlberUis cum Gallo mentcm tloctoret multas chules Franconia^ intulissct, vorlit imi)elus iu Saxoniaiu, Erpliordionscm agruiu rapinis f(i'dal, Halborsladionsom clorum ad pcndendam
iion tegre ferens Alberluiu
:

manissimus. Quo vcro spirilu duccrentur seclarum auclores facile patuil in nonnullis a Cacoda^mone fascinatis. Visus est Basilea", visus
est aller Parisiis, (jui geriio beati Petri se afllatos

contenderent, alius quoque Basilca; se Mosis ang(;lo insessuni lujedicavil, plures(|ue commovit, cum regem Gaili;r anle menscm Junium Pro-

magnam
agruiu

auri

vim

cogil, Hoiirioi nniiis>icensis

vaslal,

iiicoiidiis

naluram

clVcraliis,

abiuo ullra ligridum puoros ol niiilioros gravidas

teslanlium
Jacobus

dogma professurum
in Vil. Jo. Calvini c. 4.

pra;dixil,

scd
'

Siir. iu

Comm.

Iioc

anno.

Jiil.

III.

lih.

brcv. vii. sigii.

<

aingaus

num.

2!iS6. p. 83.

.TULII

III

ANNUS

4.

CIIRISTI
gustensis

1553.

485

alque lugros una cuni oppidanis inclusos Aloppidis in Norinil)crgcnsi agro inceuderit. Nona Julii die inler Mauritiuni Albcrtunique in Saxonia cruenlissimo pra;lio certalum est, in quo multa millia perierunt. Mauritius, in cujus castris Wirceburgensis et Bambci"gensis episcopi erant, una cum landtgravio et Heurico Brunsvicensi victor evasit, sed accepto laethali vulnere paulo post cxtinctus immanissimis doloribus ex spasmo contractis. Albertus castris exutus, cesoque exercitu, fuga salutem obtinuit, multa vero oppida amisit, atque a senatu Cffisareo, ut publicse quietis perturbator,
torflo et Lauffo

cardinalis, qui

societatis Jesu

accita sacerdolum turma, eximie adversusLutiicra-

nismi prfficoncs doctrina ac pictate dcccrtavit, niultosque ab a;terno exitio ct Satlianu' tyrannide in libertatcm filiorum Dei vindicavit, de cujus virtutibus ad Guillelmum Waitpurgensem

toparcham, religionis laude

scripsit
',

et

observantia in
hajc

Scdem Apostolicam conspicuum,

atquc ad

Julius

coustantiam

defendenda;

rcligionis incitavit.
Dilecto filio nobili viro Guillclmo Trucheses baroni Waltpurg, sacri Romaiii hieredi-

tario dapifero.

proscriptus
38.

est.

Apostolicus ad Grisones i/i fide Irrepserat apud RhoEtos confirmandos missus. eadem pestis ba;retic3e contagio, ac seditiones
A^^^uiitiits

atque ad Ecclesiam suam Otthone sancta; Romana; Ecclesiaj cardinale Augustensi tuo nato, cujus nobis prKsentia, virtus, probitas, quamdiu in

Redeunte ad
filio

le

dilecto

nostro

in Ecclesiasticos concitarant turbulenti impieta-

Urbe mansit, valde

simplicem gentem inanium sopbismatum laqueis irretiebant, ad quorum dissolvendas artes discutiendamque calitis

buccinatores,

dum

fuit grata, noluimus cum sine his nostris ad te litteris dimittere, per quas

nobilitati tuee significaremus,

nos

tutie

virlutis,

ginem a tenebrionibus offusam, Julius Paulum Odescalcum internuntium misit, qui nutantes
in fide conflrmaret, pervicacesque

rectissima; fidei, et singularis in Christiana religione constantia?, plurimorumque et magno-

rum

in

hanc

S.

Sedem, ejusque legatos

et

mi-

judiciorum

nistros officiorum

memoriam
;

diligenter atque

ordine comprimeret, de quo episcopus Curiensis a Julio certior factus est, jussusque cum eo omnem operam pro retinenda veteri incorrupta religione conjungere.
'

amanter conservare

non enim aut tua merita

<<

Episcopo Curiensi.
Venerabilis frater, salutem, etc.

ignorari possint, aut nos ejusmodi, qui et ad habendam et ad conimemorandam gratiam parum grati et liberales simus, omnino a fidelibus Dei, SanctaBque et

parum

illustria sunt, qua3

Cum

gravi

immaculatffi ejus religionis cultoribus prima et

prfficipua sua; pietatis pramia ab eodem Deo justissimorum bonorum operum remuneratore in illa altera vita, ad quam onines labores nostri,

dolore

animum nostrum stimulathoctemporum

nostrorum inter Christianos populos, et in ista prsecipue ampla Grisonum gente de religione dissidium volentes huic malo ea, quse temporum ipsorum qualitates patiuntur, remedia adhibere, mittimus in isthaic loca dilectum filium Paulum Odescalcum protonotarium, et Signatura; nostrai referendarium, ad ipsam Crisonum nationem nuntium nostrum, qui recte de Catho:

omniaque piorum desideria

aspirant, ex-

seutientes nostro nomine confirmet atque collaudet, quos autem corruptos labantesque repererit, eos, vel cohortationibus, et recta; doctrinae commonstratione ad meliorem
lica fide
,

pectanda sunt, sed tamen in hac etiam vita bonorum et gravium virorum justa) laudes, actionumque suarum approbatio ad ipsius Dei laudem prsecipue relata, vereChristiano homini non potest esse non jucunda, cum videat ca>teros, qui se impietate, scelere sacrilegioque commaculaverunt, passim proborum vocibus carpi, in infamia esse, atque omnium odiis maledictisque lacerari, sui

autem memoriamatque
benevoac cele-

sensum
rint,

revocet, vel

si

contumaces esse

perstite-

nomen
lentia et

in

contra eos

secundum

Ecclesiasticas sanc-

summa bonorum omnium charitate, et in summa laude

tiones diligenter inquirat,

quod nostrum con.

per has nostras
hortantes,

britate versari,

silium
litteras

cum

tua fraternitate

contigisse et

quod nos tua; nobililati egregie gaudemus et gratulamur, idque in

communicare voUiimus, eam

auctoritatem ad hoc tam pium salutareque negotium adjuvanut

omne suum studium, opem,

dum

conferat, sicut tu quidem, et Deo ipsi, et muneri tuo ex episcopali, quffi in istis ipsis regionibus fidei tuaj commissa est cura, in primis es adstrictus, etc. Datum Romtc apud S. Marcum die XXII Julii mdliii, anno vi .
39.
Ottfto

tot ac tantis divina; in te benignitatis muneribus, non minimum Dei erga te bcneficium esse agnoscimus, cui quidem Deo, sicut te debitas grates agcre et referre, ac quotidie magis pro tua pietate relaturam non dubitamus, ita ejus

in divina3 gratia; retributionem in dies

abun-

Au(/ustensis cardinalis

zelo

Prsluxit vero exemplo caeteris Germaniae episcopis Ottho Auet

pietate

conspicuus.

doctrina,

dantiorem futurum confidinius, nos certe, qui semper, et tuas et ipsius Otthonis cardinalis virtutes et merita non memoria sohim relinebimus, sed paterna etiam l)cnevolenlia favoreque prosequemur, quajcumque a nobis crga vos, aut
Jul. III.
!.

Jul. III. lib. brev. sig.

num. 2888.

p. 602.

VII. bicv.

si!,'.

num. 288U.

p.

90.

486

JULII

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.
ipsius, MoscovitBe principis

ab hac Apostolica Sede, vel commoda, vel ornamenta, proficisci unquam poterunt, et ita prompte, ac libenter in vos conferemus, ut vestrae
pietatis ac probitatis

credimus esse cordi

posfulata rcjecimus.necquidquam ullo tempore de eo per nos statuelur, quin et cum isto prffi-

majorcm

in dies ex nostra

etiam benignitate voluptatem sitis percepturi. Dat. Roma5 apud S. Petrum, die xvin Februarii MDLiii,

stantissimo rege, et vobiscum etiam prius comita prreclarum dc vestra virtute et prudentia, atque erga Deum sanctissi-

municemus nos enim

;

anno

iii .

mamque
cum
po-

ejus religionem fide, et in hanc Apo-

Defecit a patrui pietate nepos, qui

stea ad

stolicam
ut
tati

Sedem observantia judicium facimus,

et

Coloniensem arcliiepiscopatum domesticarum virlutum commendatione evectus fuisset, in impietatem lapsus, claritatem inter impios adeptus est, ingentemque multitudinem in Sathanai castra Belernaque incendia traxit, de quibus inferius. 40. Monet Jidius Polonos ne facile credant
Moschovitis, et ostendit yiovatores non tjiinus
vili statui in/estos esse

semper

vestro consilio tribuere et volun-

quantum cum Deo polerimus, simus parati. Datum Roma^ apud SanctumPetrum, etc. die xv Aprilis mdliii, anno iv . 41. Horlalus quoque est Pontifex' Poloniae
satisfacere,

quam

Ecclesiastico.

Hoc

ci-

proceres ad tuendam religionem Catliolicam, ostenditque novatores non tam ad ordinem Ecclesiasticum labefactandum anniti, quam ad

tempore Moschorum princeps internuntiorum

opera cum Julio Pontifice de schismate abjiciendo colloquia egit, pluraque ad augendam rem suam, dignitatem amplificandam postulavit, quae cum in rei Polonica; damnum vertenda opinarentur Polonia; pracsules, nec Moschum vera pietate incitari, sed suorum commodorum lenocinio allici, Julium monuere, ne illius dolis deludi se sineret, exploraretque num vere ac sinccre pietatem amplecti vellet, nec facile postulata admilteret, quibus ha?c aJulio' responsa data sunt Venerabilibus fratribus Nicolao archiepiscopo Gnesnensi, et Andrm Cracoviensi, ac Joanni Wladislaviensi, et Andraee Posnaniensi,
:

omnem politicum statum inducta hBcreseos profana iibertale convellendum. Dilectis filiis nobilibus viris senatoribus
regni Polonia?.

hac atque optimarum in Christiana religione parlium adversus impios seditiososque homines suscipitis l^ropugnatione in Domino plurimum commendamus, debitaque laude, qute vera; virlutis co

Nobilitates vestras de ea,

quam

in

temporum

agitatione

Catholica;

fidei

mes

est,

prosequcmur; cum multa

sint ct

am-

plissima erga istud nobilissimum regnum Dei munera atque dona, nullum omnino est, quod tam nobis illius stabilitatem diuturnitatemque polliceatur, quam ista tum istius optimi rcgis,

tum optimatum principumque virorum

illo

(]ui

sub

necnon Samueli Chelmensi episcopis.

Venerabiles fratrcs, etc. Lectis litteris vead nos xv Februarii datis, quibus nos de Moscliorum principis ncgotio diligenter admonetis, qua^ nos propter illa, qua; tractarentur

prjeslanlissimo capile rcipublica* guberna-

stris

cula moderantur, in vcro Dei cultu el Catholica religione conservanda unanimis al(|ue concors
consensio, hoc consilium cum erga Deum pium ad ejus benignitalem vobis conciliandam maxime est idoneum, tum in ratione vcra? sapienet
tiiE

hoc
valde

tempore,

amavimus fidem

per

quam

oportere scire arbitraremini ac prudcntiam vestram, tam studiose vestrum officium, tum

in primis

prudens

est et salutarc,

cum

istae

patriu; vestra^,

tum

Christiana; reipublica?,

tum
men-

nobis cliam ipsis pra;staretis, est illud omnino

ita

ut scribitis,

niliil scilicet

optabilius piis

tibus esse posse,

quam

si

cuncta; nationes,

quK

improborum, scditiosorum machina? (id quod tot jam provinciarum excmplis perspicuum est) non tam ad Ecclesiasticarum rcriim ordinem confundcndum, quam ad lebcfaclandum omnes

novarum scctarum

oiiiniones, quasi

a vera Dei cognitione rectsque ejus fidei cultu alicnic sunt, sincerc et ex animo ad unitatem EcclesiiE Catholica?, et veric fidei religionisque observantiam se adjungant, sed in his confusis
perturbalisciue ternporibus

maximc consideran-

dumcsse,(iua fidequisciue id agat, num ad id simulandi causa ad tempus, an vcro ct certo religionis studio adducatur, (luod nos etsi idem anlea nostra sponte senliebamus, tamen poslhac vestro eliain admonitu in liac ipsa causa diligcnlius cavebimus, quare vcstra prffistantissimiquc rcgis vestri auctoritate permoti, quibus
Christianic ct Calliolicic religionis dignilatem, at(|ue hujus Sancta' Scdis auctoritalcm adeo

ordincs, pra?fecluras ct imperia, ut temcritali atque licentia; omnia permittanlur, sinl intentata;, quod vestras nobilitatcs pro sua prudcntia, et dispicere, et providere, ita nobis gratum cst, ut |ilus propterca in dies, ct nostr crga vos dilectioni indiilgeamus, ct vestr;r tribuamus virtuti, id quod cx pra?dicto Marco .\ntoi)io (Maplwco) plenius polcrilis cognosccrc, cui nobilitates vestra; fidcm habebunt. Dalum RouKvapud Sanctum-Pctrum, die xxvii Maii MnLiii, annoiv. 42. Assyrii ad unitalcm redeunt, misso BoIloc anno Assyria ad obsejnam patriarcfia. quiiim et conjunctionciu Romana> Ecclesia? rcdiit, iiuo argumoiito cxtant subjccla> Christia-

Jul.

III.

Iih.

brcv. vir. sig. nmii.2886. p. 171.

<

Juliu*

III. 1.

VII.

brev. sig. iium. 2886. p. 217.

JULII

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.
scd subito convenimus ex

A87
omnibus

norum Assyriorum
bus
cfflagilant, ut

littcrjc ad Julium III ', quidcsignatum a se palriarcliam

mus ipsum,

locis Oricntalibus, et ex

omnibus

civitatibus, ct

confirmct, Poiitificcmiiue

Romanum

Cluisli vi-

carium

ct bcali Pelri

omnium

succcssorcm communem Ecclesiaruni parenlem ac princi[icm

patrum,
et

profilentur.
Patri

primo pastori nectcnti

coronas, et ungcnli saccrdotcs, atque accingcnti zonas, Pctro temporis nostri, ac Paulo dierum nostrorum, et cingulo comprehendcnti universam Cliristianitatem. Tu es in loco Chrisli dominus noster, tu sedes in sede alta et sublimi
capitis

pagis, <[ui sunt circa civitatem Muzai, Iioc est, Asur, non procul a Ninive, cx Babylonia, ex Carcha, ex Arbcla, cx Insula, qutc cst in medio Tigris fluminis Paradisi, cx Tauris Pcrsia;, ex Nisibi, cx Mardino, ex Amcd, ex Nasanciie[)Ia, ct ex reli(|uis locis Oricntalibus ad Mozal proceres

saccrdotum ac monachorum, rcliquorumquc fidelium, pro consucludinc, ordine et canonibus

olim observatis, atquc inlcrrogavimus, scrutati-

que sumus

inter

omnes. Verum non invenimus

Apostolorum, tenens claves regni Ccelo:

rum, cui ore salutari Dominus noster dixit Quidquid ligaveris in terra, erit ligatum et in Coslis, et super cum fundavit Ecclesiam suam, ut porla' inferi non praevaleant advcrsus eam in
generationem
et

qucmquam pra;ter prudenlem et doctimi magistrum, ac purum et omnis mulieris expcrtcm,

eloquentemque ac bene experlum et aptum nominis fratrem Saud, quem.per vim e loco habitationis suse deduximus in medium ccctus fidelium, visumque cst feliciter omnibus hunc essc idoncum ad hanc viam poslquam autcm feliciter visum est, ita subilo scripsimus lilleras ad sublimitatem tuam quamquam indigni, misimusque ipsum ad pedes tuos sanctos, et una cum ipso viros tres primates inter fideles, Ada, ;

generalionem.El nunctlbi eam

Sedem
cujus
ex
te

dedit Ciiristus

Dominus nosler

ct

salva-

tor noster, scdesque su[)er

eam, tu item

es fons,

aquK non

deflciunt, et quisquis sitiverit,

wquum

est ut bibat

aquas vivas ac sedet

cxtingui-

sitim suam, tu es lucerna, quaj non

tur, sed illustrat

omnes

creaturas, sicut candcla

in candelabrum, et sicut Joannes Baptista, qui

mam, Thomam, et Caleph, sum usque ad Hierusalem

viri

comitatique sunt ipcirciter sc|)tuaginta

posuit dexleram
stri,

in te videt

suam super caput Domini nolumen tota Chrisliana respumatris civitatum Roma?

blica, quae est proles EcclesicE sanctaj, tu es

murus

forlis civilalis et

magna;, quam piscatus est caput Aposlolorum Petrus et architectus prudens Paulus, qui pra;buerunt lumen omnibus hominibus viuctis, occupatis errore Sathana;. Tu es caput omuium patrum, sicut erat Petrus omnium discipulorum, cui ut sedem allam et sublimem dedit Deus in terra, sic eliam in novissimo, altum excelsumque, et sicut ipsa Roma est magna et celeberrima. Sed quid exlendimus verba coram tua sublimitate? [jarvuni est os nostrum, et brevis liugua nostra, verum ipse Christus, qui te
elegit, ad

hocsuum munus
te

exalletet extollat

te,

instrumentum electum, quod conveniat gloria; sua'. Verumenimvero scito, Domine Patcr noster electe, hoc est, quod papa, cujus vila cuslodita sit a Domino quod nos servi tui humiles peccatores Nestoriani sumus absque patre et absque gubernatore, pupilli neque superest apud nos fermentum patrum, aut ullus metropolita, sed dumlaxat duo aut
faciatque
,
,

optimates selecti nostrai fidei, alque viatico comitatuque ipsum instruximus secundum veterem consuetudinem. Proinde supplices petimus a paternitate tua sublimi, ut simul atque pervenerint ad te, conficias ncgotia eorum, et non restet confusio et ignominia in populo, et inter eos, qui sunf religionis noslra;, ita ut non audeamus prodire in conspectum hominum. Obsccramus itaque te, et eum, qui tibi concessit hoc donum altissimum, et mox ubi ad te pervenerint, ordines eum nobis patriarcham Catholicum, ut non maneamus pupilli absque patre, et gubernatore, ac pastore, et confundatur ordo noster fermenti saccrdotalis, ct rclinquamur velut oves sine paslore. Ncc abeat labor, quem suslinuimus ex Orienle in Occidentem in perditionem. Nam Dominus noster dixit in Evangelio discipulis suis Gratis accepistis, (jratis date otnnidiis, quibus opus est de fonfe
:

scribas ipsi lilleras, et des ipsi viaticum bencdictionis, et benedic locis Oricntalibus, ut exultet cor nostrum, et ita discedent cum gauvitae, et

lem

tres

habebamus quemdam patriarepiscopi cham, unde ab annis centum, qui nullum con;

gaudebantMagi Persse in BetheDomini nostri, et sicut descenderunt pastores in speluncam, ct sicut imbuedio abs
te,

sicut

in Nativitate

stitucbat melropolilam, nisi de familia et genere ac populo suo, atque ea familia hanc con-

sueludinem usurpavit a centum annis usque adhuc. Nunc vero unus solus superest e[>iscopus ex ea familia, qui conatus impudenter ita
agere, ut egerunt
illi,

qui ante i|isum fuerc

runt Angeli gaudio ipsas mulieres. Pra-terea hoc etiam scito, Patcr noster subIimis,quod sacerdotium nostrum exRoma sit, quffi est Sedes Petri capilis Apostolorum ex temporibus pristinis, verum ex quo confusus est ordo Chrislianorum a filiis Agar .-Egyj^tia;, interrupta est via nostra ad vos inde a spatio

verum nos non acceptamus neque proclamavi1

trecentorumannorum usquc in huncdiem. Nunc porro quandoquidem miserimus hos ad pedes

tuos sanctos, obtestamur ne remorerls ipsos, ne

Ext. in.\ct. Consist.

.Ms.

card.

SpadE

sign.

mim. i3.

p. 103.

488
nostrum apud
cut terra, qu;c

.lULII
et

III

ANXUS

4.

CHRISTI 1553.
qui hic adsunt comperio. Invidia vero, qua apud Maronitas, Jacobitas, Cophtaios, et reliquos earum regionum Christianos laborant fortasse tum ex ipso nomine, tum ex eo quod reliquos earum regionum Christianos numero ac multitudine populi, Ecclesiarumque frequentia, et statu rerum aliquanto feliciore superant, nata videri possit, nam in Indiam usque suas Ecclesias frequentes numerant. Porro ab annis circiter trecentis, aut eo amplius, ex communi ejus gentis decreto, liuc ad sacrosanctam Sedem Apostolicam missus quidam est, ut hac auctoritate in patriarcham
,

nos inaneamus in confusione,

remitte eos, quia sitimus ad
sitit

relinquatur cor

ipsos, et doleat

anima, sed

cito

videndum

eos, si-

aquas, atque conflcias cilo, cito. Sed non convcnit, ut prolongemus verba eorum cum sublimitatc tua, non enim digni su-

mus. Tu ipse nosti ((uod quando fllii egent, patres ipsorum explent eorum indigcntiam. Et Cbristus Dominus noster et Deus noster custo,

diat reges vestros, et benedicat locis vestris ad

preces dominaj nostra? Maria?, quai peperit lucem et vitam, et domini Joannis Baptista; ita
:

fiat.

Amen

.
'

43. Extat in Actis Consistorialibus

narralio

crearetur, qui, Maraus nuncupatus, a

Summo

status Assyria? Ecclesia;,

liuni exposita fuit,
net, dignitatem,

quK

in senatu cardina-

Pontifice in patriarcham creatus, atque ad suos

qua ob rerum, quas contiAnnalibus inserenda visa est, in qua animadvertendum cst Nestorianorum Jacobitarumve nomina non sectis ha^reseon, sed populis certis, qui fidem Cbristianam inter Mahometanos Assyrise retinuere, indita fuisse. Sulalla, hoc est, Accedcns Arabice, vulgo Saud dictus, annos jam natus circiter quadraginta in civitatc Mozal, quai et Assur vocatur,
octodecim Christianorum quorum quindccim sunt vero Jacobitarum sita in fluminis, a qua ex altcra
nive
illa,

remissus
illic

et

est verisimile itaque cst, eum multa de vetcri religione in sinceriora dogmata nostra; Ecclesise consentanea mutasse. Suc;

Ecclesiis

insignis
,

Nestorianorum

tres

ripa citeriore Tigris

parte ripae abestNiJona; praidicatione nobilis, bis mille passibus qv\x nunc dumtaxat circiter millc
,

cessu vero temporis evonit, ut ante annos abhinc circiter centum, quidam illic patriarcha, sacrosanctum hoc munus sibi suisque posteris ita ut ex eo hffireditarium facere sit conatus tempore nemo, nisi ex ea ipsius familia in archiepiscopum aut episcopum sit creatus, et deinde in patriarcham cum vero nunc tandera postremus simili ratione suuin ex fratre nepotem, quem idcirco puerum oclo annorum episcopum fecerat, sibi in patriarcham successo;
;

rein facere cogitasset;

in

verum antequam pucrum

eedibus habitatur, parentibus inter suos cives

optimatibus, admoduni puer suo ipsius genio instigatus monasticam vitam amplexus est, quam hactenus cum summa rcligione coluit in cocnobio nuncupato Rabban-Hormisd, quod si,

auctoritatem evehere pofuisset, falis functus esset. Universus populus tam laici quam clerici datam sibi divinitus abroganda;
illius

cam

(corruptelae)

resurrectionis occasioncm

ratus, de vindicando veteri eligendi ritu cogitavit.

tum est ultra Tigrim circiter octo miliibus passuum a Ninive in Monte, ut omnia in illis regioniiius monasleria, propter
in eo raonasterio Sulalla

Convcnerunt igitur supcriorc anno,

mox

secessum

scilicet;

duodehabetquc fratres supra quinquaginta. Abest autem ab lioc monasterio duobus dumlaxat miliiaribus Altus Palria Nahum Prophctffi, ubi iiii in hanc dicm celeberrimum
fere

jam annos

cim abbatem

cgit,

exlat sepulclirum, ad
circiter mille

quod

Juda'i longe lateque

confluunt, ct Ciiristiani,

cjui soli

eam

civitatem

atquc illc patriarcha esset defunctus, in civilatem Mozal cpiscopalus Arbele; ea cst civitas, ad quam Alcxander Darium superavit; itemepiscopus de Salvasl, et episcopus de Adurbeigan, hre amb;e sunt in Persia octo aut novem dicrum itinere a Ninive in dilione Sophi, qui trcs episcopi ei geuti superfuere, ct pncter eos ex omnibus civitatibus latc vicinis, non quidem populus universus, scd cx singulis viri primates
Christiani tres aut quatuor, cuin littcris cujuscumquc populi nomcn ac volunlalcm testanli-

domibus incolunt, summa cum rcligionc veneraiitur. Longc niaxima pars Christianorum, qui per Assyriam, Pcrsiam ac reliquas Oiientalcs provincias habitant, appcllantur
Nestoriani,

nam

Maronit;c extra

lcm panci

sunt, Jacobita; vero sparsi

Libanum monquidem

bus, utpotc ex Habylonia, quam modo Bagadat vocant, ex Carcha, cx iiisula Tigris, ijua^ in medio fluminc circilcr duodccim milliarium passus supra Mozal csl, cx Tauris. qiKT est Pcrsia; sedes Sopbi, Ecbatana iu Libro Jiidilli appcllata,
ct ex Nisibi, (iiiam Migdoiiia' .Viiliociiiam vctores

habitant, scd non frequentcs, ac Cophta?i, sive ut ijtsi scribunt, :Ego|)lici magis vcrsus .Egyp-

lum,a

iiiia

vidciiturmihi
pniviiicias

verguiit, et

nomcn sumpsisse, Pr;eslogiam. Vcrum hi

lioc
:

nomiiiaraiil, ul Strabo tcstalur, sitam sub inonte

Masio ad

Ncsloriani

potius Ncslorii liaM-etici,quam crrorcs, rctinuisse vidcntur nam iiiiiil planc

nomen

quod illam scctam

'

rcfcrat, in

his

liominii)us,

V.si.

III

Acl. Coiisisl.

i\ls.

caid. Siiad^r sig.

I.ll.

p.

lOli.

Hormiz, qiii illic pcr agros adco fivcundal, ut sacciis oriza\ (luaiilum cquus fcrat, vix dunbiis tribiisve Juliis vc;icat, cl cx Mardino, qiia' Mardaj Ploloiuico cst, ct cx .Emct, (luiv Ammca cidcm (licilur, ct cx Hasaii-Ccplia, hoc cst, Petrii-Forti,
passiiii dcrivatus, iisquc

amncm

JULII
qiirc

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.

48<J

supra pra^dictam insulam citeriori ripa; rupe munitissima impendet, fortassc eadem, qiia; Scleucia Nicanoris Straboni dicitur, ac denique ex omnibus reliquis vicinis locis convenere, inquam, legati populorum Ciiristianorum ad civitatem Mozal ad eligendum patriarcliam sibi, quo, cum omnes convenissent, facta re divina per unum ex eis episcopis, et postea proposito sacrorum Evangeliorum libro, ac sancta Cruce, ex ordine primum ipsi episcopi, ac deinde reliqui sute quisque reipublicai noTigris in

verborum formula
atferenda
,

ipsi proposita infcriusque quiu gesta singula MafTieus cardinalis in senatu habilo xx Februarii retulit,

utque conslaret illum jam ante a clero populoque Assyrio fuisse rite designatum patriarcham, de quibus extant subjecta publica docu-

menta
43.

'.

Koma!

die Luna' xx Febr. mdlui, refe-

rente reverendissimo Maffa-o.

(iCumuniversuspopulusAssyri;cOrientaIis,
veteri

mine sententias dixerunt, quK sententia; omnes in hunc Sulallam ob perspectam omnibus vitaj
ejus probitatem lat;r sunt, qua" nisi tertiomissis
nuntiis, et tuni

quidem per vim ex eo monaste-

tam Ecclesiaslici quam laicl pro eorum more acclamassent ineorum patriarcham religiosum virum Simonem Sulalla, priorem domus Hormisd, Ordinis Sancti Basilii, Musal dioecesis, Ordinem ipsum expresse professum,
videlicet,
su;i' anno conad Sanctitatem suara pro confirmatione hujusmodi obtinenda misissent, sanctitas sua idoneitate et meritis

rio ad se pertrahere potuerunt. Celebrata itaque

in

quadragesimo

vel circa ;ptatis

iterum re divina, invocatoque simul Spiritu sanclo, ac deinde ipso in medium producto, ubi maximo omnium applausu denuo sententia; omnes in hunc comprobatae essent, visum est eum pro confirmatione (mittere), scriptseque publico decreto litterw illae supplices, quas ipse huc ad sanctissimum dominum nostrum papam pertulit, et redacta est tota res in Acta publica, ut gesta erat, missique sunt cum eo viri, cum Ecclesiastici tum laici, ex primatibus Christianorum,usque ad Hierosolymam circiter septuaginta, quod etiam testantur littera; guardiani montis Syon, et exeo numero deinde, qui ipsum comitarentur, legati sunt tres quorum unus nomine Caleph, vir laicus, sed apud suos in ea^ quam dixi insula Tigris primi nominis, hic adest,
,

stitutum, et

eumdem Simonem

supradicti Sulalle et aliis pramissis diligenter

examinatis, ejusdemque confessione visa, intellecta et ab eo approbata, horum intuitu E.cclesia;

patriarchali de Musal in Syria Orientali per

obitum bonte memori;e Simonis Mama; illius ultimi possessoris extra Romanam curiam defuncti vacantis, de persona ejusdem Simonis
Sulalle providit, prout in cedula^ cujus tenor
est
"

Reverendissime Domine. Hodie sanctissiin Christo pater

et dominus noster dominus Julius divina providentia PP. III in suo

mus

Consistorio secreto, ut moris

est,

ad relationem

alter

morbo

periit in itinere, tertius vero

ger

meam

relictus est.

Ecclesiaj patriarchali de Muzal in Syria Orientali, cui bonai memori;r Simon Mama pa-

Obsecrat humillime, ut sanctissimus doin patriarcliam illum velit conflrmare, idque quam potest fieri citissime, quo possitcum primis navibus versus patriam

triarcha de Muzal et insulai Tigris, ac cajterarum

minus noster papa

civitatum et terrarum Orientalium eideni patriarcha; subjectarum,

necnon monasteriorum
Marin ac Calicut, ac tota

ejusdem nationis
India existentium

in Dii

proficisci, a

abest, veretur
cogitet.

qua jam plusquam sesquiannum enim ne popuius mortem ejus

rebus circa
religionem

suspicans, de novis

Praeterea petiit sibi, ac populo, regioni-

busque Orientalibus sanctam benedictionem a sanctissimo domino nostro dari. Optaret prsterea, ut una secum quispiam vir Ecclesiasticarum rerum peritus allegaretur, qui illos ritus
hujus Ortliodoxa' Ecclesia; nostra? doceret
mittitque,
;

pro-

eidem patriarcha; subditoobitum ejusdem Simonis, qui extra Romanam curiam diem clausit extremum, pastoris solalio destituta;, de persona religiosi viri domini Simonis Sulalle de Danielis domo Bella fratris domus Hormisd Ordinis Sancti Basilii, Muzal dicecesis, Ordinem ipsum expresse professi, in quadragesimo vel circa sufe a;tatis anno et pra;sbyteratus ordine constituti, acde legitimo matrimonio procreati,

rum,

dum

viveret, pra^sidebat, pcr

quis talis mitteretur, eum, aut in episcopum, aut ad aliam dignitatem prosi

mox

de cujus integritate, doctrina, puritale, sinceritate, fidei

constantia, religionis zelo, vitae ac

movendum, acdatum

Iocum,eta;des, in quibus commodissime habilare posset. Addit etiam illic quatuor Goncilia magna magnis
iri ipsi
,

morum summa
teras

omni virtute perspicuitate, universus clerus et populus Catholici illius regionis per eorum lithonestate, et denique in
suaj
sanctitati

voluminibus haberi, atque ea, et etiam libros veterum doctorum, quibus hic caremus, quales
delectus a clero et populo Assyriorum patriarcha, provo-

testimonium perhibuere,
confessione,

ejusdem
sanctitas

Simonis

Sulalle

quam

sunt Ephrem... XV Februarii

Simon

Sulalla,

sua de verbo ad verbum pra^senti cedula; et litteris desuper conficiendis inscri et adnotari voluit et mandavit, prius auditactin
'

volutus ad pedes Julii III pontificis, Catholica; professionem nuncupavit ex orthodoxa fidei
Ann.

Acta Consist. Ms. caid. Spada sig. iuim. 13i. p. 98,

Tosius XXXIII.

Rayn. XIV.

490

lULII

iri

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.

scriptis rcdacta ac diligentor examinata,

et in

eodem Consistorio perlecta, ac ipso Simone Sulalle per eam

ea Catliolica, ct
fidei

capace, et

non confunditur ab allcra, neque una transit in alterara, neque una miscetur alteri, neque altera evancscU, sed in persona omnino una
duffi sint

rero, fideli ac idoneo rcpertis, liorum intuitu de reverendissimorum meorum sancta' Romante
Ecclesiae cardiualium consilio Apostolicaauctoritatc

natura" perfect;c, scilicet et divina ac

salvis

humana,
Chrislus

carunidem naturarum proprietadua' operationes,

cl sicut
ita

tibus, dua- voluntatcs,

sit

ut

providit,
et

ipsumque

illi

in

patriarcham
etc.

pra^fecil,

pastoralcm curam,

commit-

tcndo, absolveiis eunulem censuris ad cfTcctum. In

dominum Sulalle a quorum fidem pra^-

sentem cedulam fieri, et nostri parvi sigilli impressione muniri jussimus et fecimus, eamque manu propria subscripsimus >-. Teuor vero dicta- Confessionis sequitur, et
est talis
Ego frater Sulallc de domo Dauielis Bella, ex civitatc Muzal in Assyria Orientali orinudus,

formam servi Dei forma non adimil, ita formam Dci forma servi nou minuit, qui enim verus Deus est, idem verus est homo, Deus ])er id quod in principio cratVerbum, et Verbum erat apud Deum, el Deus erat Verbum, homo pcr id (juod Vcrbum
tanlum unus,
caro factum cst, ct habitavit in nobis Deus pcr id quod de quinquc panibus quin(|uc millia hominum saturavil, quod Samaritana aquam salientem in vitam roternam promisit, quod
;

frater

domus
1.

et

conventus

S.

Basilii

Muzal

dicecesis,

Ordinem ipsum expresse professus.

Credo ex corde et confiteor orc, quod unus solus estverus Deus Omnipotcns, incommutabilis, qui est incompreliensibilis,
bilis et

ineffa-

Lazarum quatriduanum a mortuis suscilavit; pcr id quod esurivit, sitivil, tatigatus est, unus et idem et in ligno clavis Iranshxus cst secundum divinitalem sequalis alerno Patri, immorlalis, impassibilis secundum vcro humanitatem minor Patre, mortalis ct passibilis.

bomo

relernus,

Patcr, ct Filius, et Spiritus

III.

Insuper

flrmiter

credo et pranlico

sanctus,

unus

in essentia, trinus in

pcrsonis,

cumdem

Pater ingenitus, Filius a solo Patre genitus, Spiritus sanctus a Patre et Filio procedens, non sicut a duobus principiis, sed ab utroque tanquam ab uno principio. Pater non est Filius, autSpiritus sanctus, Filius non est Pater, aut Spiritus sanctus. Spiritus sanctus non cst Pater aut Filius, scd Pater tantum Pater est, Filius lantum Filius est, et Spiritus sanctus tantum Spirilus sanctus est. Nullusalium, aut prrccedit
aeternitale, aut excedit

Dei Filium incarnatum, natum esse ex Maria semper Virgine, et ideo ipsam Virginem fateor veram Dci Malrem atque Geni,

tricem. Item vere passum, morluum et sepultum, vere cum aniraa descendisse ad inferos

ad libcrandum Patres, el ad ligaudum insaliabileni homicidam, et subindc verc cx morluis surrexisse, ct per quadraginla dies Apostolos

magnitudine, autsuperat

{eternitale (immcnsitalc).
est,

Absque

initio

semper

aut sine fine. Palcr est gencrans, Filius nascens, Spiritus sanctus proccdcns, consubstantiales, cofcqualcs, et omnipotentes, et cocpterni
:

htc Ires person;c sunt

tres Dii,

una

essentia,

immcnsitas,
visibilium

unum omnium

unus Dcus, non una substantia, una principium, unus crcator

et

invisibilium, corpora-

lium

el

s|)irilualium, qui

quando

voiuit uni-

moxque ad ca^los ascendisse, sederequc ad dexteram Patris, el venlurum in finc s;i'CuIorum ad judicandum vivos ct mortuos. IV. Crcdo ct profitcor nullum unquam homincra ex semine Adae couccptuni ct natum fuisse salvalum, aul fore salvandum, nisi per fidcm mcdiatoris Dci ct houiinum Domini nostri Jesu Chrisli in sanguine ct morle ipsius, qua nos recouciliavit ;clcrno Patri, et delevit chirographum ini(|uilatum nostrarum. a-terna rcdcmplionc invcnla. V. Ilcm firmilcr crcdo, legalia omnia Vcdocuisse,

versas condidit creaturas sua bonitatc, quas valde bonas voluit ideo rcprobo el anathcmatizo omnes hicrcscs, et lucreticos senticntcs et
;

docentcs contraria. II. Firmiteretiam crcdo

Tcstamcnli, scu Mosaica; Legis, (|uia Chrifigurabaiil, licct divino cultui illa a^late congruercnl, ipso advcnicutc cessassc, ct jam promulgalo Evangclio scrvari non posse sine
tcris

stum

cl confiteor,

quod
,

intcritu salutis ;clern;p.

Omncs

igitur post illud

unigeniUis Dei Filius consubslaulialis Patri scmpcr cum Patrc et Spiritu sanclo cxistcns, in
plcnitudine tcmporis

tenipus circumcisionis, Salihalhi, ciboruni ea-

dem Lcgc prohibitorum, rcli^iuorumquc

lium observalioncs alienas
salulis a-tcrna'
a lidc

lcga-

quam

divina? miscricordiic

(hMuinlio, et

consilium disposuit, ut uos a pcccato Adrc ct ca'tcrarum culparum noslrarum sordibus nnindaret, clu niortc elinfcrno libcrarcl, incarnatus
estde Spirilu sancto,in immaculato utcro bcala; Maria^ veram cl intcgram hominis naluram assumpsil, corpus, scilicct, ct aniuiam
Virginis

non

|)0sse

cssc

parlicipcs, nisi
liis

aliiiuando ab his crroribus rcsipiscaut, ab

enim onmibiis libcravit nos Chrislus, etseptem nov;r Icgis Sacramcnta iusliliiit, qure vencror, crcdo cl confilcor, scilicct Baplismum, Confirm;ilionem, Euciiarisliam, Pamitenliam, Ordincni, cl

ralionalcm inunilalc pcrsona- divin;c, laulaunilalc, ut

uuus ct idcm Chrislus Dci filius cl homini? lilius, ila

sil

Dcuscl homo, (|U0(1 una nalura

qu;v

Malrimouium, cl Exlrcmam-lnctioiicm, omnia nobis graliani Dci confcrunl, cl

virlulc passionis Domiiii noslri .lcsu Chri^li ca

JULII

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.
trcs,

491
Judac

sumciilibus applicavit. Ista scplem Sacramcuta perliciuntur Iribus, vcrbo, videlicet, et rcbus, miuislro rcbus ut matcria, vcrbis ut forma, miuistro quifacere intenflat (luod facit Ecclcsia. Kecipio insuper ijuid(|ui(l de cisdeni Sacra;

unam, Pctri duas, Joannis Aposloli unam, Librum .Vctuum Apostolorum

et

Apoca-

et Calbolica Ecclesia Uoniana docet et pradicat. VI. Credo, (luod si vcrc pcenitentes in Dei cbarilatc dccesserunt, antc^iuam dignis poini-

mentis sancta

tcntiic

fructibus, et

commissorum

ct

omisso-

purgari, utque a poeuis bujusmodi releventur prodcsse eis fidelium vivorum suilragia, Missarum sciet licet Sacrificia orationes et eleemosynas alia pielatis offlcia, (juae a fldelibus pro aliis fidelibus fieri consueverunt secundum Ecclesis
pa-nis Purgatorii
,
,

rum

post niortem

instituta; illorum animas, qui

post Baptisma

lypsim Joannis Apostoli. " IX. Item ampleclor, suscipio et approbo sanclam Nica;nam Synodum cccxvrii Patrum, et |)rofiteor et sequor (luidquid illa decrcvit, cl reprobo cl dainno (juidquid illa damnavit, et maxime im|)iain lucresim .Vrianorum cum suo auctore Ario. X. Item amplector, suscipio ct approbo Sanctam Catholicam Chalccdoncnscm Synodum quartam in ordiue generalium Synodorum, et credo ac scquor quidquid illa decrevit, et reprobo ac damno quidquid illa reprobavit, et maxime impiam h;Bresim Eutycliclis et Dioscori, et reproho secundam Ephesinam synodum. XI. Ilcm amplector, suscipio et approbo

susceptum
babenl,

nuUam omnino
dictum
esl,

peccati

maculam

et ut

purgata) sunt, niox iu

Sanctam primam Ephesinam Synodum ducentorum Patrum, et crcdo quidquid illa dccrevit,
et reprobo quidquid illa reprobavit maxime ha;resimNestorianam cuni suo auctore Xestorio. ((XII. Item suscipio, approbo et amplector qua;cunique alia Concilia, qua; recipitet appro,

co^lum

recipi, et intucri clarc

num

et

inium

sicuti cst, pro

ipsum Deum trimeritorum tamea

diversitate alluni alio perfectius, illorum vero

animas, qui in actuali niortali peccato vel solo originali deccdunt, mox in Infernum descendere, poeuis tamen disparibus puniendas. VII. Firmiter etiam teneo et credo Symbolum fidei a trecentis decem et octo Patribus Concilii XicaMii acceptatuni, et usque bivc tempora servatum in Ecclcsia in bac forma Credo in unum Deum Patrem Omnipotentem Fac( : ,

bat sancta ct Catholica Ecclesia

Romana

ac

damno

rcprobo omnes ha;reses et auctores earumdem, quas et quos reprobat et damnat

et

dicta sancta et Catholica

Romana

Ecclesia, nec-

non quidquid
tolica

tenet et docet sancta Sedes Apos-

torem ca4i et terrae visibilium omnium et invisibilium,etia unum Dominum Jesum Cbris,

Romana ac Catholica Ecclesia cum omni devotione et reverentia suscipio et accepto, illos quoque doctores et Sanctos Patres, quos Ecclesia Romana approbat reverenter suscipio.
XIII. Teneo et confiteor sanctam Sedein Apostolicam et Romanum Pontificem in univer-

tum,

etc.

VIII.

Coufiteor, teneo et praMlico

unum

eumdemque Deum Veleris et Novi Testamenti, boc est, Legis et Pro[)betarum, atque Evangelii auctorem esse, quoniam eodem Spiritu sancto
inspirante locuti sunt. Itaque suscipio omnes libros canonicos quos suscipit sacrosancta

sum orbem

tenere primatum, et

ipsum Roma-

Romana
vidclicet

Ecclesia Catbolica,
:

quorum

lituli

sunt,

quinque Libri Moysis, Liber Genesis, Exodi, Levitici, Numeri, Deuteronomii, Josue, Judicum Ruth quatuor Libri Regum duo Paralipomenon Esdra;, Xebemife, Tobiw, Ju, ,

Poutificem successorem esse Petri Principis Apostolorum et verum Christi vicarium, totiusquc Ecclesia; sua; sanctte esse caput, et omnium Cbristianorum patrem et doctorem existere, et ipsi in beato Petro pascendi, regendi, et gubernandi, universalem Ecclesiam a Domino nostro Jesu Christo plenam potestatem traditam esse, cujus Ecclesia; unitatem et con-

num

David, liber Proverbiorum, Ecclesiastes, et Cantici Canticorum, Sadith, Job,

Psalmorum

gregationem tain valere credo, ut nuUos extra dictam Ecclesiam Catbolicam cxistentes geterna;
vita;

participes posse

fieri

confiteor.

Baruch, Ezecbielis, Danielis. Teuco etiam libros duodepientia!, Ecclesiastici, Isaiae, Ilieremife,

cim Propbetarum minorum, id cst, Osee, Joelis, Amos, Abdia;, Jonaj, .Micbea;, Nahum, Abacuc,
Sopbouise, Hagga?i, Zacbaris, MalachiEe et duos libros .Machab^eorum. Etiam teneo quatuor Libros Evangelistarum Mattha;i Marci Luca; Joaunis. Accepto quatuordccim Epistolas Pauli, ad Corinthios ad Romanos videlicet unam
, , ,

duas, ad Galatas unam, ad Ephcsios unam, ad Philippenses uuam, ad Colossenses unam, ad Thessalonicenses duas, ad Timotheum duas, ad Titum unam ad Philemonem unam ad He, ,

brajos

unam. Item suscipio Epistolam Jacobi

Insuper promitto me tanquam obedientiae filium ordinationibus, pra;ceptis, censuris ac jussionibus papa; Julii III moderni, et succcssorum suorum Romanorum Pontiflcum canonice intrantium, et Sedis Apostolicce fldeliter et semper obtemperaturum. Ita me Deus adjuvct, et sancta Dei Evangelia, et Dcus testis cst mihi, quod corde credo, confitcor orc hanc confessionem fidei mea) sinceram ct veram, quam scribi feci, ac manu propria subscripsi, et humiliter Patri sanctissimo Julio III Pontifici Maximo ad pedes ejus proslratus obtuli die xv mensis Februarii mdliii. " Ego indignus fraler Simon Sulalle feci scri-

492

JULII

III

ANNUS

4.

CHRISTI 1553.

bere hanc fidem, et m.inu propria subscripsi. Datum Romse in palatio Aposlolico anno a Nativilate ejusdem Doniini mdlme, die vero xx mensis Fcbruarii, 1'ontificatus prselibati sanctissimi

formam inslituendam maximus episcoporum, qui jam ante vocati erant, numerus, utque res
debito

domini nostri anno ui

Collectis cardinalium suffragiis

lalla a Pontifice

Simon Su-

matus

est,

Assyriorum patriarcha confirac postea lapso medio Aprili solemni

' :

perageretur ordine, Julius Marcellum cardinalem tit. S. Crucis inaximis virtutum ornamentis conspicuum, ac postea in Pontificatu successorem Romam excivit, visum enim erat fulurum opportunius, ut in Romana aula,

quam

in Concilio ea

norma

instaurata^ disci-

ritu patriarchali pallio in Basilica Sancti-Petri

plina! sanciretur.
47.
tus,

insignitus, de

quo h;ec publica Acta referunt Die Lunte xvii Aprilis Sanctitas Sua in

Auctus

est

hoc anno cardinalium sena'

de quo ha>c

memorant Acta Consistorialia

Sede Pontificali consistorii sui secreti Roma' in palatio Apostolico apud Basilicam S. Petri sedens cum pluribus ex reverendissimis ac reverendis dominis archiepiscopis, episcopis ac aiiis
prwlatis Ecclesiarum, necnon sanctitatis sua; familiaribus sibi assidentibus pallium, insigne videlicet pleniludinis pontificalis officii, de cor-

Decembris mdliii. fuit Consistorium, in quo creavit et assumpsit in S. R. E. presbyterum et diaconos cardinales, videlicet Petrum de Aragonia archiepiscopum
die Veneris xxii

Roma;

pore ipsius B. Petri sumptum, R. P. D. Simoni Sulalle de Danielis de Domobella, patriarchac de Mozal in Syria Orientali, coram eadem sanctitale sua personaliter constituto, ct illud cum ea qua decuit reverentia postulanti, propriis

Panormitanum presbyterum, et Ludovicum de Lotharingia de Guisa, ac Robertum de Nobilibus de Monte-Politiano in decimo terlio anno, vel circa, ac Ilieronymum de Simoncellis clericos
Aretin;r et Urbevetanse
civitatis vel

Diojcesis

respective diaconos
48.

nalis

manibus tradidit Simon patriarcha

et assignavit, ut
,

tam dictus

Adducta est ;ea Ludovici Guisii cardipromotio in maximam invidiam, ita ut proximo ineunle anno .lulius Pontifexob graves

de Mozal successores patriarchsc de Mosal pro tempore existentes illo perpeluis futuris temporibus infra Ecclesiam suam de Mozal illis diebus dumtaxat uteretur, qui expressi sunt in jure, aut in ipsius Ecclesia; de Mozal privilegiis contiejus
in Ecclesia

quam

causas consfiluerit, ut nuUus poslhac cardiadhuc superstitis frater in cardinalium senatum adscribi posset, ne ad pauciores familias is honos contraheretur, ut narrant Acta
nalis

Consistorialia

-.

nentur
46.

midti

Ad prseparanda decreta de reformatione Romam acciti prxsides, et auctus cardina-

Julius purpura ornaverit Robertum de Nobilibus suum ex sorore nepotem, respexit quidem non ad annos, sed ad mores
seniles, ita ut vere

Quod autem

asserere

possimus, de eo

litim senatus.

Eodem

die actuni est de redidisci-

locutum qiioque
Sapientia
:

fuisse Spiritum

genda
plina,

in

mcliorem formam Christiana

Se/iectus

enim

vencrabilis

sanclum in est, non

cumque

perlecla essent quae cardinalium

congrcgalio ad id constituta sanxisset, visum est a conclavi et eiectionc Pontificis incipiendum, ut sanctior morum norma a capite ad
extreina

diuturno, nrque annorum numero computatu : cani euim sunt sensus hominis, et tVtas senrctutis vita immaculata Iste namque Ktate adolescens,
.

sensu perfectus

inembra diffunderetur

de quo ha>c

Latinam
Ponlifice

et

vir, decimo su;i' vit;e anno ita Gra?cam callebat linguam, ut coram
istis idiom;itibiis oraverit,

referunt Acta Consistorialia'. Rom;p die Luna' xvii Aprilis, S. D. N. fecit

'<

duobus

qui:

verbum de rcformatione per reverendissimos

deputatos facta,
acta
licet extiteraiil
,

et

fueruntlecta ea,

(luae

per eos
sua;

bus addidit sacrarum Littcrariim disci|ilinam sed m;ijori mullo existimationo digna cjus vita^ innocentia, i[ua cum nullis rtibus, quas adeo

et

visum

fuit

Sanctitati

sumendum
quod

cssc a reformatione conclavis, vide-

de electione Pontificis, cl fuit decretum P.uila antea desupcr facta mitteretur pcr manus ad revcrcndissimos, iiullo lamcn exemplari siimpto seu relaxato, quia visa postmodum mitlcrentur etiani ca, qu;i' dc dicta refor-

mationc per pra-diclos de|>ulatos ut prius acta

fueranl, ct deinde supcr

omnibus concludesanctioris disciplina-

retur

mundus magnifacit, adh;crcrel, cardinalitiam dignitatem relinquerc, et nomcn dare Socictati Jcsu decrcverat, a ([uo tamen consilio a proprio piaculario sacerdole ejusdem Socictatis viro dimotus cst, m;ijorcm proindc purpuriv conferens, quam ab ipsa accipiens splondorcm. At homines taiifa virtufiim luce diu frui non mcruerunt, (jualuor nain(|uc posf cardinalafum elapsis annis dcciino oclavo su;c .Tfatis anno, immafurus mundo, sed mafurus co-lo ad Paradisi
'

Confiuxit

Roniam ad

gloriam cvocatus

cst.

Acla C.onc. Ms. card. Spada;

sig.

num. 134.

p. 127.
in

AcU

'

Acla Consist. Ms. card. Spad

li:t.

sig.

num. 134.

p. 114.

Ib.

Consist. sign.
adjccl. Jul.

num. 134.

p. 129.

Andreas Vlclorellus

Ciacco. in

p.

III. et card. do Nobilibus.

JULir

irr

annus

5.

criRisTi 1554.

493

JULII

III

ANNUS

5.

CHRISTI 1554.

Philippus II Ilispaniarmn rex uxorem arAnglia.' reginam, quod Calvinista; omni modo impedire conantur. Anno Christiansc salutis quinquagesimo quarto supra millesimum quingentesimuni, ineunte Indictione iluodecima, perlatus est Julio ab oratore Ca^sareonuntiusde matrimonio inter Ptiilippum His1.

cipit

Mariani

paniarum principem Caroli V filium, tot regnorum ba>redem, ac Mariam Anglife reginam conciliato, ex quo cum de Anglorum ad RomancE Ecclesiaj obsequium et conjunctionem
reditu certae spes affulgerent, pio gaudio deli-

ita futurum certe, firmissimeque expectamus quare majestati tua; optimo animo paternaque charitate gratulantes, omnipotentem Deum omnibus votis oramus, ut istud ipsum niatrimonium, tum majestatis tua> ejusque prfficlarissima; familiw amplitudini, auctoritati dignitati faustum, felix fortunatumque perpetuo esse velit, tum vero etiam illos, quos speramus, ad ipsius Dei laudem adjuvandam,

adjuncta prorsus

butus Pontifex imperatori successu gratulatus est

:

'

de tantre

rei

felici

salutares ex sese effectus parere, ut tantse Ic-etitia!causa\ quK ab ipsius benignissimi Dei largitate originem habent, cum ejusdem Dei semper voluntate beneplacitoque consequatur. Dat.
Ronic^c

apud

S.

Petrum, die

Januarii mdliv,

Imperatori.

anno
2.

iv :

Hodie kalendarum Januariarum et novi anni redeuntis diem festum agentes cum a sacro altari discederemus, solemni Alissse Sacrificio

Deo Optimo Maximo per nos persoluto, tua?que in primis majestatis (quod semper fecimus), devotis nostris precibus eidem Deo incolumitate saluteque commendata, pra-sto nobis fuit dilectus filius nobilis vir Joannes Manricus orator

apud nos tuus, qui nobis optatum nuntium attulit de matrimonio inter dilectissimum filium nostrum Philippum Hispaniarum principem natum tuum, ac Cbristianissimam in Christo filiam nostram Mariam Angliaj reginam conciliato, quo sane nuntio vix quidquam nobis gratius potuit accidere, ita enim nobis ejusmodi summorum ac prsestantissimorum princi-

Pro conficiendo hoc augusto conjugio, Angliam Reginaldus Polus ne tumultuum causam novandi cupidis prfeberet, cum regio stirpe satus, nec sacerdotio initiatus a nonnullis in regem expeteretur porro Maria regina religionis Catliolica^ pristino splendori restituendae cupida Cramnerum Cantuariensem archiepiscopum et Hugonem Latimerum plurium scelerum reos in carcerem conjici jussit, comitem etiam Devonia- ob pra^Iatum sibi Philippum actum in iras, et Elizabetham ex Anna Rolena Henrico natam cum Wiato', ut
excitus est serius in
:

pum
in
blicffi

inter se conjunctio

Domino

visa est esse,

tum apta et conveniens tum Christianae reipu-

incremento, atque hujus Sedis dignitati

auctoritatique opportuna, ut quod antea de illius nobilissimi Angliae regni ad rectam fidem, et
priedictae Apostolica; Sedis

senatui visum est, conjurationis conflatge sociam vinculis addixit usa tamen clementia dein comitem in Italiam relegavit, Elizabethamvero, qua; postea sa^vissimam persecutionem in Catholicos, rerum potita, exercuit, procerum precibus morti ereptam Wodstociiium in custodiam misit. Non conquievere tamen turbidi heeretico;

rum

venerationem rever-

sione

freti

Maria; reginiP sperabamus, id

auctoritate, consilio, pietate

singulari virtute ac rcligione ipsius nunc tua tanta

ad

eam causam

animi, sed aperta usi audacia ad occultas confugere, ut fascinatam dolis occultis plebem in conjuratione pellicerent, finxeruntque primum adulterina miracula quasi lapss ccelo AngeliCcT? mentes coelestibus vocibus Lonartes

'

Jul.

III.

I.

viir. brev. sig.

num. 2887.

p. 24.

i94

JULII

III

A^nSTUS 5.

CHRISTI 1554.

dinenses cives aiimonerent, ne regina?

cum

His-

seos detcstationem, qua;

latur artibus, recidit
i.

tam Diabolicis susten-

paniarum principe conjugium celebrari permiilerent, neve religionem veterem pristino

restitui splcndori tolerarent;
tefacli

quorum

doli paiii

miinitus
sis

Cardinalis Pohis a>/iplissimis fncultatibiis tam pro confirmandis episcppis ha^resim

impietateni ac nequitiam auctorum luccm collocarunt, nefaria(|uc superstitio in

rjura)itifjus

ri-

r/uam pro reditihus per nefas possesa restitutionc eximendis. At Maria regina

sum

versa
3.

est,

versutiaque justis pa^iis casfi'

:

pristina; dignitati restituenda; religionis sollicita

Sanderus subjectis verl)is Motus in Anglia varii pracipuis conjuraloribus in potestatem regina; redactis, et sujiplicio atfectis utcumque conquieverunt. Sed ha^retici, inquielum ct turbulcntum genus bominum, ct quod vi et armis aperlis contra nuplias cum Hispaniarum priucipe et regni rcconcilialionem non poteranl, Diabolicis tenlant
gata, ut refert
cfficere arlibus
:

dcjectis

gradu Ecclesiastico

haereticis

pios

delegit sacerdolcs a Reginaldo Polo cardinale

Icgato approbatos, quos Ecclesiis pra^fici a Ponlifice veleri

sacras pro ipsa, ut

more atque instiluto tlagitavit, tum regnum pie ac tranquille

administraret, apiul Dcum preces fundi postulavit; hujus pietalcm ac tlagrantissimum instaurandfc religionis impietalisque everlenda' stu-

nam

prrcler privatas insidias,

dium
de
liis

Ponlifox commendavit, dato cardinali Polo

quas ad tollendam reginam (pro (juibus Guillelmus Thomasus regii senatus lem[>ore Eduardi scriba mcrila morle mulclalus luit) impie struxcrunt, aliud ad

3.

amplissimo mandato. In sciiatu cardinalium

VI Julii, creaii

Poma' habito fuerunt octo episcopi Angli, atque

comniovendum Londinensem
;

populuin seditioni, lum et lia.'resi valde dedilum, inauditum adinveuerunt stratagema induxerunt (juippc (juamdani puellam, octodecim annos natam, hccresi simul et pretio corruptam, in eam improbam simulalionem, ut se pcrmitteret in abdiio inter duos muros cujusdam domus angulo ad tempus concludi, et perfisiulam ad id aptatam eas voces edere, quas istius nomen stropli3G artifices suggererent sibi puelhe Elizabetha Crosta erat, doli auctor erat Dracus quidam. Haergo illa instructa, ct in loco ad fraudem accommodato collocata, mirabiles cnutlit continuo ex aiitro suo voces, easque tam sonoras, ut per omnesvicinos audiretur. Acciirrunt undiquc civcs, quid sit inquirunt, mirantur, voccs non mortalis hominis, sed angeli essc clamabant, urbi ac rcipublica; iste spiritus comminalur miscriam, a'rumnas, mala omnia, si nupliascum Hispauo aut communionem cum papa llomano admitlant. Multa cnim contra san:

etiam Reginaldo Polo collata potestas, ut praesules intriisos pcr nefas, redeuntes ad officium ejuratis lia^resi et schismate in eadem dignitate
confirmarel,
sislorialia
'( :

quemadmodum

referunt' ActaCon.mdi.iv, fuit

Roma;die VenerisviJulii
,

Consis-

torium, in quo proponenle Sanctissimo Domino cum rcverendissimus dominus Reginostro

el rcli(iuam hdem Catliolicam quasi oracula fuudcbat erant cx conspiratoribus, qui dala opera se.turbis adstantibus sem-

ctum Sacrificium

per ingesserant, (jui liujus s|iiritus proplicticas et obscuriores sciitcnlias ad religionis evcrsioiicm et seditionem movendain inl(!rpretabantur. Magislralus aulem ad miiUiludiiiem compcs-

ccndam,
consilii)

et

quid

rei

sit

fraus difticillime

ap|)aruit.

lustrandum accedit Sed tandem iniio

:

naldus Sancta; Maria; in Cosmedin diaconus cardinalis, Poliis nuncupatus, Scdis ApostolicfE in regno Anglia; dc latcre legatus, cui anlc idem Sanctissimus Dominus nostcr, ut quibusvis calhedralibiis cliam metropolitanis ipsius regni Ecclesiis, (luovis modo pro tempore vacaniibus, de personis idoneis, pro quibus serenissima domina Maria Anglia; regina illiistris jiixta dicti rcgni consuctiidinem sibi su[)plicassct .Vpostoipsasquc pcrsonas lica auctoritate providcre cisdcm Ecclcsiis in episcopos et archiepiscopos pra;ficere posse, plenam et lihcram facultalem conccsserat Lincolniensi de Joannis, et Rotlensi de Mauritiis in Theologia baccalaureorum, ac Ciccstrensi de Ceorgii^ct (ilocestrensi de Jacobi Magistrorum in Theologia necnon Meiievcnsi alias Sancli-Danielis de Hcnrici legum docioris, ac P.athoniciisi el Wellensi invicem iinilis ejus(icm regni Ecclcsiis ccrlo iiiodo pastoriim solatiis deslitulis dc Cisberti R. 1'. D. episcoporiim de legilimo nialrimonio procrcaloriim, ol iii prcs,
,

de defodieiKlo miiro et viciuis parietibus uiuie voccs reddi conjicicbat, iniscra puella
prodiil, ac cxainiiiata, (|uoriim suasii et consilio

l)yleratusordineaca;latclegilima coiislitiilorum, |)ro quibiisdicla Maria rogina jiixla oamdcm consuetiidiiicm

siipplicavcrat personis
,

dicta au-

ctoritati; |irovidissct, ipsos^jiio illis

rcspectivc in

hoc

sediliosis

confcssa cst statim se a (|uibiisdam et ab eo iii primis, quem nomina^imiis, Draco, ad istam nc(|uitiam indufeccrit,

ci)iscopos pr;cfocisset, etpastoros ciiram respec-

scclariis,

et

clam

fuissi;.

Aiictores lugiunl; puellic

piiblica

committondo, ipsiiis episcopi provisionum praMectionum pra^lonsarum vigorc ipsarum Ecclesiarum rcgiminis et administrationis poslivo

pfenitcntia casligal;u rcliqua pcuna condonata

cst, et ita res tota
iii

sessioiiem, scu
sciit, ot

(|uasi rcspeclive asscciili

fuis-

risumcl

iu iiiajorem lia;ro-

iuunus coiisocratioiiis alias

sig:.

ritc ci recte

Sand.

I.

II. p.

342.

Acla Consist.

nimi. t3i. p. 133.

JULir

III

ANNUS

5.

in
etc.

CHRISTI 15^4.

495

impensum

siiscepissent,asseroretiirt|uo sinpiilas

cpiscopum

jiradecissct ct pastorem,

curam

Ecclesias ]irajdictas eliam tiiiic, ut privlVrlur, seii alias certo modo vacarc. Idem saiictissiiiuis Lincolniensi deJoannis, et Uofleiisi dc Mauritiis,

committciido, ac secum, ut eidem Ecclcsia) Herphordieiisi iii e[)iscoi)um priiesset, illam(juc

iii

s|iiritualibus ct lem])oraIil)us
,

regereelguber|)er

ac Cicostrcnsi de Georgii

ac (llocestrensi

ilc

narc

ac

munere consccrationis
uti libcrc

eum

ut

Jacobi, necnon Menevensi alias Sancti-Danieiis

l)ra'fertur, suscc])lo

et licite valeret

de Henrici,

ct iinitis Ecclesiis

modo quem

Sanctilas sua

liaberi

luijusmodi tjuovis voluit pro

disi)cnsando, ipsetiue Uobertus cpiscopus provisionis ct ])ra'fcctiouis

hujusmodi vigorc,
ct

jios-

expresso, et cx cujuscumque persona vacareiit de Gisberti episcoporum prajdietorum personis,

scssionem, seu quasi rcgiminis,

tionis ipsius
iiiodo,

Ecclesiic

administraHerj)hordiensis quovis

pro (]uibus jirasdicta Maria regiiia eidem Sanelitati

succ supplicaverat,

providii,
,

i])Sosque

illis

respective

commiltendo

et

cum

retcntione

haberi voluit j^ro exj^rcsso viicaret de j)ersona ij^siiis Uoberli, pro quo pr;cdicta regina Maria eideiu Sanctitali Siise siij^plicavcrat,
dicta auctoritate juovidit, ipsunKjiie
illi

quem

omniiim, etc. Pro Maurilio Uoffeusi, ct Ilenrico Menevensi ejiiscopis luffidictis, et euni clausulis
opportunis,
6.

Uobcrtum

in

episcopum

pr;cfecil.

etc.

reverendissimus lieginaldus cardinalis lcgatus, cui eliain Sanctilas Sua, ut de personis quorumcunKjue arcliiepiscoporum vel episcoporum, qui melropolitanas aut alias catliedrales dicti regni Ecclesias de manu laicorum ctiani scliismaticorum, et prtesertim (]uondam Henrici regis etEduardi ejus nati rece])issent, earum fructus etiam longissimo tempore, etiam tanquam venerabiles arcliie])isco|)i seu

Cum idem

7. Porro regina liltera! de retlorescente in Anglia rcligionc Catholica iu senatu jjerlcctiE

fiiere

maximo omnium
'

jilausu,

(juibus Julius
:

Ponlifex

subjectis verbis respondit

Mariffi

AngIi<T reginte.
est

postquam cos reliabiliepiscopi usurpando tandos.esse censuisset, si sibi alias digni et

,

vu Aprilis die ad qua nos animi Ia'titia et exultalione accejierimus, quantoque studio et gaudio ab univcrso venerahilium fratrum nostrorum sanct Uomana; Ecclesij^ cardinalium coetu nobiscum una fuerinl j)crlectae
Litteras serenilatis tuff
j)!]cne

nos datas iucredibile

cum omnes

certatim, ct

summi

Dei in

te

beni-

idonei viderentur

eisdemmetropolitanis etaliis

catliedralibusEcclesiis de novo, necnon

denovo

quibusvis

aliis

cathedralibus, etiam metropoli-

tanis, dicti regni Ecclesiis,

quovis

modo vacan-

tibus de ])ersonis idoneis, pro quibus sercnissima domina Maria Angli;c regina illustris juxta

gnitatem, pro])riamque ct peculiarem tuaruni rerum protectionem ac curam cxtolleremus, et tuam vicissim tantam acceptorum ab eo beneficiorum gratitudinem tantamque undique admirandi operis quod in te Ueusa tcmjilosuo sancto

ejusdem regni consuetudinem

sibi

supplicasset

Apostolica auctoritate providere, ipsasque personas eisdem Ecclesiis in archiepiscopos et episco|)OS pra?ficere, ac cum iis, qui Eccclcsias
cathedrales ctiam melropolitanas de manu laicorum, etiam schismaticorum ul pricfertur, reccpissent quod eisdem,seu aliis ad quas eos alias rite Iransferri contingeret, cathedralibus
, ;

operatus est, conflrmationem debitis in Domino laudibus etrerremus, tot enim probis, piisque et doctis sacerdotibus per sercuitatem tuam ad istius regni Ecclesiarum regimen adscitis, nobisque atque buic Apostolica Sedi, ut eos juxta

etiam,metropoIilanisEccIesiis inarchiepiscopos et cpiscopos pricfici, ac pro se, ipsasque Ecclesias in spiritualibus et temporalibus regere et

solemnem Catholicumque morem ipsius jiraificeremus, proposilis, nil sane majusetappositius per te ad causam Dei erigeudam j)Ianeque constitucndam j)otuit efflci, cum tibi tales viros cur?e,studii laborisque tui cooperatorcsassumpseris, qui fide et pietate, et recta in

Deum

Ueli-

gubernare,acnuinereconsecrationis

sibi

eatenus

impenso uti libere et licite valerent, dispensare posset, plenam et liberam facultatem concesseral Ueginaldus pra^dictus Roberlum Hcrpliorqui Ecclesiam Assanensem dicti diensem regni tunc certo modo vacantem de nianu dicli Henrici seuEduardi receperat, etillius rcgimini
,

gioue in omni varietate temporum scmper habiti sunt eximii, itaque et tuuc stalim provisionem de ipsis episcopis jam per dilectum filium nostrum Ucginaldum legaluiii factain nos ad supplicationem tu;c Serenitatis juxta antiquum ])ra?decessorum tuorura morem auctoritate nos-

tcmcre

ct

pridihissoruin

de facto se ingcsserat, ac pratexlu munus consecrationis eliam

approbavimus, ratamque habuimus, etnunc cauKlem tenore pr;eseiitium generatim approbamus et confirmamus, et cum jii\xdiclis venetra

rabilibus

de facto susceperat, mensa; episcopalis Assanensis fructus tanquam cpiscopus Assanensis realiter admiscrat, et pro quo prajdicta regina, juxta eamdem consuetudinem sibi supcr eo su])plicaverat el de pcrsona Ecclcsia; Herpliordiensis, tunc certo

fralribus episcojiis videbilur illis singulatim nostra' hujus confirmationis tcstimonium [)cr solitas nostras sub plumbo datas (juod vero Majeslas lua in litteras pra;l)cbimus postremis suis litteris nos orat, ut ad Dcum preces funderc vclimus, quibus pcr cjus clemeiitiam
,
;

modo

Pastoris solatio desti-

tulic, dicta aucloritate

providissct,

eumque

illi

Jiil.

III.

1.

brcv.

vin.

sig. iium.

28S7.

p.

1S2.

496
et

JULII

III

ANNUS

5.

CHRISTI 1554.

tui istius regni ad perfectam hujus Sedis obedientiam reducendi consiliis secundos det eventus, etc. Datum Romai apud Sanclum-Marcum die x Julii mdliv, anno v .

bonitatem

ctissima: nobis in Christo nationis recuperatio-

sancttp

nem
ullis

et

tot

animarum

pretioso Jesu

Christi

Domini

nostri sanguine

redemptorum salutem,

Pro restituenda asserendaque facilius religione, pellicendisque ad obsequium Ecclesiffi

8.

more

terrenarum rerum respectibus impediri, pii patris in nostrorum et sanct?e Catho-

lica; Ecclesiffi

Anglis proceribus, qui Ecclesiastica vectigalia invaserant, Julius cardinalem legatum auctoriul cum iniquis possessoribus tate munivit
,

filiorum post longum periculosae peregrinationis tempus ad nos respectantium

et

redeuntium peroptatum complexum occurrebus gerendis

rentes, tibi, de cujus pra'stanti virtute, singulari

pielate, doctrina, sapientia, ac in

raptarum opum ratione transigere sacrarum restituendarum onere eos exsolvere posset, [)r[rferendas cnim redemptas Christi sanguine animas temporariis censibus, qui in
miliori
,

plenam in Domino fiduciam habcmus, cum quibuscumque bonorum Ecclesiasticorum, tam mobilium quam immoprudentia
et dexteritate

infelici

distracti fuerant vel

tifex,

temporum perturbatione pessumdati, censuit Ponatque etiamutcontra fas occupata retineri

pra^teritorum
'

bilium

in

pr;edicto

regno

posscssoribus, seu

detentoribus, pro quibus ipsa serenissima regina Maria intercesserit, de bonis per eos occupatis ut

permitteret, rescissis contrariis legibus, indulsit,

praidicta

bona

sine ullo scrupulo

,

im-

de quo subjectfc ad cardinalem legatum adhuc agentem in Belgio data; litterae " Cardinali Polo legato. Superioribus mensibus, oblata nobis spe per Dei misericordiam et charissima> in Christo
:

posterum

retinere

possint

arbitrio

nostro

auctoritateque nostra trdctandi, concordandi, transigendi, componendi, et cum eis dispensandi, omniaque et singula alia, quae in liis et circaea quomodolibet necessaria, et opportuna
fuerint, concludendi et faciendi, salvo
his^ in

filiae

nostrae
et

religionem
regni,

quod

MaricE Anglifc regina' summam pietatem, nobilissimi iliius Angliaj jam diu quorumdam impietate a

tamen

in

reliquo Catbolicffi
fuit,

Ecclesi;v corpore avulsum ad ejusdem Catholicse atque universalis

quibus propter rerum magnitudinem et gravitatem h;fc sancta Sedes merito tibi videretur consulenda nostro et pra;dict;c Sedis beneplacito et confirmatione plenam et liberam
,

unionem, extra quam nemini salus Mariam reginam, atque universum illud regnum nostrum, et Sedis Apostolicse lcgatum de latere, tamquam pacis et concordiai angelum de venerabilium fratrum nostrorum sancta" Romana? Ecclesia; cardinalium consilio atque unanimi
EccIesicC

esse potest, reducendi, te ad prwdictam

Apostolica auctoritate tenore pra^sentium, et ex certa scientia concedimus facultatem, non

obstantibus litteris felicis recordationis Pauli II, prsedecessoris nostri de non alienandis bonis Ecclesiasticis, nisi certa forma servata, et
papa;
aliis

et

quibusvis Apostolicis, ac in Provincialibus Synodalibus Conciliis editis generalibus vel

assensu

destinavimus

iilisque

facultatibus

specialibus Constitutionibus et ordinationibus,

omnibus munivimus, quas ad

tanti ncgotii con-

fectionem necessarias putavimus esse, seu quomodolibet opportunas, atque inter alia circumspectioni tua-^ut cum bonorum Ecclesiasticorum
et

necnnn (luarumvis Ecclesiarum et monasteriorum, ac aliorum rcgularium ct piorum loco-

rum juramento,

possessoribus, super fructibus male perceptis, bonis mobilibus consunii^tis concordare,

transigere, ac eos desupcr liberare el quietare,

confirmatione .\posloIica, vel quavis alia firmitatc roborafis fundationibus, statufis et consuetudinibus illorum fenores pro sufficienter expressis habenfes confrariis (]uibuscum^iuc.

ubi

expedire

vidcrctur, posset,

auctoritatcm

Dafum Romaj apud Sanctum-Petrum

anno v
in
.

dic

concessimus et facultatem, prout in nostris desuper confcctis litteris plenius continctur cum autem ex iis i>rincipiis, <iu;r ejusdem
;

xxviii Junii .mdiiv,

'..

Philipims il

Angliam

oppillit
silii

ad

nuptias

cum Maria

ineundas, collatis

Mariffi rcgin;t sedulitat(' et diligentia,

et

rectaque

conslante in Deum mcnte, tuo ctiam in ca re cooperante studio atiiue consilio praidictum rcductionis opus in pr;i'dicto regno usque ad hanc diem babct, cjusdem pr;i'clari opcris pcrfcctio in dies

a Pontificc jurilius rcfjni \capolitani. Instructa infcrim amplissima classe Philippus Hispaniarum princcps profccfioncin in Angliam pro

prius

copulanda

sibi

connubialibus

sacris

Maria

magis speretur, eoquc

faciliorcs

progressus liabitura cssc dignoscatur, quo magis nos majorem in Ecclesiasticorum bonorum possessionibus in illa supcriori lcmporum confusione per illius provinci;i' homincs occupatis,

regina adcunda^iuc regni possessione adornabaf, cum Pontifcx dc parfa rcccnfi fclicitate grafulalurus ei litfcras transmisif, rogavitque
ul cardinali F'olo

adifiim in

.Viigliaiii

liacfcnus

obslriicfiim patcfaceret.

Piidie cjus
fici;c

dici, (|uo

AposloIic;c

benignitatis

et

indulgenti;i'
dile-

littcr;r,

appulcrat
in

consignata^ sunt PontiPliilippus princcps

spem ostenderimus, nos nolentes tanlam

'

Ilispnnlaruni

.\iigiiam, in

qucm

Cacsar ad
ut
rcfert

rcgiariim
Ib.

niipfiariim

splcndorcm augendum

num. 2887.

p. 15.

Neapolilani

regni

jura transfudit,

JULII

III

ANNUS
'

5.

CHRISTI 1554.

4*7

Surius, de quo etiam Acta Consistorialia

referunt
10.
:

ha;c

alicujus alterius in aliquo procjudicare, et alias,

prout in Bulla plenius continetur

.
'

xxin Octobris mdliv, fuit consistorium Sanctissimus D. N. admisit renuntiationem, translationem et dimissionem regni Sicilia; cilra Pliarum a serenissimo D. Carolo Romanorum imperalore semper Augusto
die
;

Romae

inPhilippum H beneficentia Apostolica Neapolitano regno, proximo die Ju11.

De

collato

lius illum certiorem fecit subjectis litteris

ipsi,

tum

tum

reginae Mariae fausta

omnia comprenostroPhilippo
regi illustri.

catus est.

in

favorem serenissimi Domini Philippi Anglia;

illustris,

Charissimo inChristo

filio

regis

ipsius Caroli imperatoris

nati

Angliae ac Sicilia; citra

Pharum

factam, necnon obedientiam a nobili viro Fer-

dinando Avalosde Aquino, Marchione Piscaria?, ejusdem Philippi regis procuratore, nomine
dicti

Philippi

regis,

Sauctitati

Sua;

ac Sedi

Apostoiicae, et S.

Romanse Ecclesia; prstilam, itemque homagium et juramentum fidelitatis ac regnum ipsum usque ad confinia terrarum ipsius Romana; Ecclesia; excepta civitate Bene-

ventana
sibiet

cum

ejus territorio, districtu et perti-

nenliis ac

eorum incolis, quam sanctitas Sua eidem Romana; Ecclesiffi retinuit, pra>di-

cto Philippo regi, pro se suisque

haredibus et successoribus Aragonum regibus, tam masculis

Charissime in Christo fili noster, saluHodie mane in Consistorio publico de venerabilium fratrum nostrorum sanctae Romanae Ecclesia; cardinalium consilio et assensu, communique omnium plausu et lielilia, in Dei omnipotentis nomine, praesenlibus dilectis filiis nobili viro Ferdinando marchione Piscariac, et aliis tuis ac majestatisCaesareae apud nos agentibus, cum solitis caerimoniis et actibus opportunis, hilari ac libenti animo, eoque paterno affectu, quo serenitatem tuam in primisque charissimum in Christo filium nostrum Carotem,
etc.
,

fceminis ex eo rectalinea descendeutibus in feudum perpetuum pro solito annuo censu septem millium ducatorum auri de camera et unius paraphreni albi pro recognitione veri et

quam

lum Romanorum imperalorem semper Augustum patrem tuum prosequimur, et tibi semper in omnibus, qua; cum Deo possumus, cupimus
satisfacere, regni Neapolitani, ac totius Sicilice

dominii ipsius regni in festo sancti Petri persolvendo, et sub conditionibus, modis, formis, adjeclionibus, promissionibus, claudirecti

voluntatibus et ordinationibus in litteris et concessione Leonis X Romauorum Pontificum Sanctitatis suae pra;decessorum consulis,

Julii

II

Pharum, quod idem Caisar refutarat, tibique cesserat, investituram concessimus, quemadmodum ab ipso marcbione, ut pulamus, pluribus certior Ues, et ex litteris Apostolicis sub plumbo ad id propediem expediendis plenius cognosces; Deum ipsum Optimum Maximum sup[)Iices precamur, ut hanc tuam regni hujus,
citra

tentis,

concessit et elargilus est, et

regi

regnum
pra;-

ipsum eidem Philippo

dictis

modo
de
et

et

forma

accessionem
filiae

regnorumque aliorum, et cujusvis principatus tibi, eidem Caesari ac charissimae

nostrae Mariae Anglia; reginae illustri confamiliae
vestra;

infeudavit,

eumque
,

Ferdinandi

Marchionis

illo per ipsius procuratoris ad

jugi tua;, regiaeque

universae

osculum pedum

Sanclitatis 8u8e

admissionem

investivit, volens et

inlendens, ut infra

annum

fauslam felicemque et perpetuam servare, servatamque augere ad sua; divina; Majestatis glovelit,

a data concessionis hujusmodi computandum idem Philippus rex privileginm suum aurea BuIIa bullatum, in quo proprio juramento
fateatur, et recognoscatexpresse

riam, Chrislique fidelium pacem sempiternam quemadmodum pro summa ipsius clementia, tuisque in eum eximi;c pietatis et relirio certe et

regnum

Siciiia;

hujusmodi, ac tolam terram ejus, quae est citra Pharum, usque ad confinia ipsius Romanae Ecclesiae, excepta Beneventana civitate, cum
illius territorio,
dictis,

districtu et perlinenliis

pra;-

perpeluo remaneat, Philippo regi, suisque hseredibus et successoribus praedictis ex sola gralia et mera liberalitate Sedis Apostolicae et Sanctitalis Su;e fuisse concessa, eosque recepisse et tenere regnum Siciliac et terrariim hujusmodi a Sanctitate Sua,
quae ipsi Ecclesiae
et dicta et

possumus desidesperumus inDomino etexpectamus. Datum Romae apud S. Petrum, die xxiii Octobris MDLiv, anno v . 12. Extant eodem argumenlo cxaratic ad Carolum imperatorem litterao-, quibus Caesagionis merilis, quanto majore
reis votis

obsecundasse tradilo Philippo

II

eo

flduciario regno significavit.

Charissimo

Romanorum

in Ciirislo filio uostro Carolo imperalori semper Augusto. Charissime in Christo fili, elc. Ilodie in

Romana

Ecclesia, sub poenis

et

modis

Consistorio publico una

tribus noslris sancla;

cum

venerabilibus fraEcclesiae cardilaititia

conditionibus supradictis eidem Sanclitatis Sua;, seu Romano Pontifici pro tempore existenti, dare et tradere teneatur. Non intendens per prsemissa juri serenissimai D.Joannae Hispaniarum et utriusque Siciliae reginae illustris, vel
.\cta Consisl. sig.

Romanac

magno omnium plausu ac rissimum in Chrislo filium tuum

nalibus

cha-

et

nostrum
litteris

Philippum Anglia' regem illuslrem, ut ex

num. 2391.

'

Lib. lircv. sij.

p. 1.

' Jiil.

III.

I.

VII. brev.

niim. 134, p. 145.

2891.

\NN.

TOMUS

X.\.\III.

Ratn. XIV.

498
tuae majestatis te

JULII

III

ANNUS

5.

CHRISTI 1554.

maxime

desiderare intellexitotius Siciliae

mus, de regno Neapolilano, ac

citra

Pharum
te

hilari ac libentissimo

animo

inve-

stivimus,

quemadmodum
cerliorem
in

majeslalis lua; hic

unionem et concordiam eos hortatus, permagnas Deo gratias agendas esse dicit, qiii prosua immensa misericordia prophetam eis ex ipsorum semine suscitarit, amplissimum videlicet
cardinalem, qui totus in ipsorum salutem incumbat. Postridie cum oralionem et postulata legati probassent ordines, concepta fuit petitionis formula, qua regi supplicant atque reginae, ut ad illum intercedant. Ejus ha?c erat

agenles
uti

facluros

existimamus

Deum Omnipolenlem

Domino deprecamur

hsec investitura majestati tua; filioque tuo

serenissimo, ac regiae vestrae familia? universae, Christianffique reipublic, et sanctse huic Sedi felix faustaque sit ad ipsius Dei gloriam, ejus-

que fldelium salutem et pacem sempiternam. Datum Romaj apud S. Petrum, die xxui Oclobris MDLiv, PontiOcalus nostri anno v . 13. Anglia ad fidem Catholicaniredit pietate
Philippi et Mariai, sed preescrtim opera cardiet
; unde maxima in Urbe signa Isetitia;, Politus Angratiarum solemnes actiones. glico sceptro Philippus rex adversas hffireticorum factiones discussit, studiaquc omnia ad Angliam ab heeresi et impielate vindicandam, revocandamque ad obsequium Romauae Ecclesiae cum Maria regina conlulit ', itaque Reginaldum Polum cardinalem legatum cxcivit in Angliam e Belgio, is vero Pontificem de suo in Angliam proximo ingressu certiorem fecit, de quo hffic referunt Acta ^ Consistorialia Romse die Veneris, ullima mensisNovem-

vehementer schismatis, quod obedientiam Sedis Apostolica? denegarint, et quod decretis factis adversus illam assenserint in posterum vero se futuros in ipsius
sentenlia. Poenitere se
:

nalis Poli

atque reginae potestate, et facturos quidquid oninino possint, ut ejusmodi leges omnes atque decreta his comitiis abrogentur majorem
:

igitur in

modum

orare, ut interveniant et

effi-

ciant ut censuris absoluti, in quas juxta leges

Ecclesiasticas per schismo inciderant, in Ecclesia?

Christi

gremium rursus tanquam

fllii

pceni-

tentes recipiantur, ut deinceps in

et

Romanae sedis Pontificum obedienfia servire Deo possint,

et suse salutis incre-

ad ipsius nominis gloriam

mentum.
14. Altera die cum iterum adesset rex, regina et legalus, consurgit cancellarius, et quod super legati poslulato decreverintordines, clare pronuntial, et deinde supplicem petiiionem ordinum scripto comprehensam, obsignatam regi tradit atque regina?, petcns ut accipiant. Hi cum aperuissent, cancellario reddunt, ut pronuntietur. Tum ille rogat ab universo coetu qui totum regnum rcpraesentat, num raIllis affirmantibus, rex atque tam habeant regina consurgunt, eamquc legato tradunt. Is cum legisset, Diploma vicissim suae etiam legationis illis exhibcl mox illud recitatur, ut ipsos absolvcndi potestatem ei factam a Pontifice omnes inlelligerent. Post orationein habet, et quam sit grata Dco pcenitcntia, quaiitumque de peccatorc pocnitentc gaudcant Angeli, multis in medium adductis exemplis dcmoustrat Deo gratias agit, qui incntem hanc emendationis cujiidam ipsis inspiravit. Eo facto consurgit, idom rex et rcgina faciunt, et in genua subsiduiit. Ibi tum illc Dci numen atquc misericordiani iniplorans obtcstalur, ut |iopulum bcnigne rcspiciat, ciquc culpam ignoscat, seque lega.'

bris MDLiv, fuerunt lecta; lilterEe rcverendissimi domini Poli, quibus signiflcabat se infra bi-

duum

e Belgio in Angliam profecturum . Magnis exceptum honoribus legatum narrat Sanderus his verbis conatibus, om Hwreticoruni fruslratis
:

niumquc subditorum animis utcumque sedalis, Philippo cliam jam Angliam ingresso, ac nuptiis

utrinque expelitis fcliciler peractis, regis simul ac regina; auctoritalc regni reconciliatio summa sedulitate agebatur, atque ob eam causam ad diem duodecimum Novembris ordinuin conventus indictus cst, et Polus e Brabantia, quo ante aliquot dies appulerat^ missis ad eum honoris causa duobus primariis viris regum consiliariis in Angliain vocalur, ct vigcsimo tertio ejusdem mensis in urbem honorificentissime dcducitur, quinloquc post die venit in concilium staluum, quod parlamentum ibi vocant, rcgibusquc prsscntibus legationis sua3 causain ex|)0iiit, horlalurque ut ad Ecclesia^ communioiicmrcdcnnt,sanctissimoquePontiKci principis Apostolorum successori, dcbitam auctoritatem rcstituant, qui summam vclit ipsis monet impcrtirc clcmentiam ac benignilatem
:

tum

a Ponlificc Christi vicario diccns, ut illos

absolvat, de

more bcnedicit

toti

multitudini

cliam, ul Dco gralias agant,

(|ui
Iii

talcm

ipsi

re-

simulque cam absohit. Ad saccllum dcindc ventum est hic Dco act;e gratiae symphonia cantoriim, cl fcsta' hetitia" fuil editum signum, uti
:

gcm

(iedcrit al(|uc

rcginam.

hanc seiilcntiam

fieri

consuevit.
(

locutus cgrcdilur. Ibi Wintonicnsis cpiscopus cancellarius illius oralionc repetila, multisquc verbis ad

Sccundo vero Decombris, rex cl legatus ciim omiiibiis paMie tolius .\nglirc proceribus vciiiuiil ad lciiiplum Saiuli-Pauli, post sacram
hortalioncm cdicit poiuilo illius urbis, quanto studio onuics statiis tolius regni noininc sc submiscrint Apostolica> Scdis obcdicntiiv, quan-

'

Sanrtor.

I.

ii.

par.

ii.

p.

344.

'

Acl. Coiis. sigii. iium.

4.

pag. 140.

JULir ni

ANNUS

5.

CHRISTI 1554.
regil)us.

499
id necesse
erat, vicit

taque vicissiin pietate ab illustrissimo legato

vice sanctissitni

Sed nihil sane

Domiai

noslri sint accepti, et

eorum
vesperi,

piefas ac rei i^erficiendae

vel

studium om-

a prioribus peccatis et censuris absoluii. Et ut pro tanla gratia Deo, papie et regibus pientis-

nem expectationcm mcam,

quo
lebatur, qui

die sancti Andrea'

maxime hodie memoria reco-

simis gratias agant immorlales monef, et non

ita

multo post reguni

et

rei|>ublica;

nomine

missi sunt Romam legati, qui officium et obedientiam Sedi A|)Ostolic;c pro loto regno spon-

primus Petrum fralrem ad Chriprovidentia factum est, ut hoc rcgnum ad debitam Petri Sedi et Sanctitati Vestrae obedientiam revocarelur, quo per

stum

|)crduxit, divina

derent

et praestarenl.

illam Christo capiti et ejus corpori, qua; est

rei

Atque

in

Urbe propter latissimae

nun-

Ecclesia, conjungeretur. Acta vero et confecta

res est in comitiis, praesentibus regibus, tanto

tium supplicaliones quoque publicae factae, et Deo grales PoniiQce ipso sacra mysteria celebranle
persolulee sunl, et indulgentia ad

studio,

mo-

cum

tantoque cum omnium applausu, ut ego perorassem postbenedictionem, statira

dum JubiL-ei per Chrislianum orbem in gratiarum actionem publicala est.Hsec reconciliatio regni post vigesimum annum, in quo infaustum illud ab Henrico cceptum esset scbisma, incidit in profestum sancli Andrese, unde Synodico
postea decreto constituit illuslrissimus legatus Polus, non ita multo post factus Cantuariensis arcbiepiscopus, ut ad tanfi beneficii immortalem memoriam festum Sancti-Andrea; in per-

ab omnibus

cum

mirifica

la-titia;

significalione

acclamafum saepius sit Amen. Ex quo plane perspectum est in his, sanctum illud semen, etsi jam diu oppressum, tamen non extinctum fuisse, quod vel maxime nobilitas declarat. Hajc

petuum

principalis duplicis officio (ut

tum

illi

loquebantur) apud Anglos celebraretur, et ut totus clerus ac populus per universum regnum in sua quique Parocbiali Ecclesia infra certum tempus, absolutionis ac reconciliationis gratiam in genua provoluli humiliter postularent, ac susciperent, quod et factum est a plebe avidissime .
15.

domum ad sanctitatem vestram scripseram, ut ei de tanla re tanquam feliciter divino consilio gesta subito gratularer, cogitans has litteras regio tabellario dare, qui paulo post discessurus dicebatur, postea vero mutata sententia, cum statuissem certum hominem ex meis mittere, hoc fantum his litteris addere volui ad gratulationis cumulum, ejusque laetitiae gratulationem, quam cum maximam cepi ex ipsius rei eventu omnium maximae, tam
reversus
sanctae,

tam

utilis

Universae Ecclesiae, tam salu-

Perfecta reconciliationis
veteris

Anglorum

re-

huic patris, quae nie genuit, tam honorificae ei, quae me excepit, tum vero non mibris
ipsis regibus, quorum virtute pietafeque id profectum est atque confectum. Quam multa et quanta potest Ecclesia sponsa Christi, et mater nostra de his suis filiis polliceri sibi nam vere, ut dixit Propheta, Isti sunt. filii, cui benedixit Dominits, haec plantalio Domini ad fjloriandum. Quam Sanctitas Vestra sancte omni sludio et auctoritate huic matrimouio favit quod sane videfur pra; se ferre magnam summi illius regis simililudinem, qui mundi haeres a regalibus sedibus a Patre dimissus esf, ut esset Virginis sponsus et filius, et hac ratione universum genus humanum consolaretur. Sic enim rex ipse maximus omnium, qui in terris sunt,

dinlegrataeque

cum Romana

Ecclesia

norem ex

conjunctionis celebritate, Reginaldus cardinalis Polus lcgatus Julium Tertium PonliScem scriptis eadem die litteris de re tota certiorem fecit,
ac Mariam reginam,qu8e maximam gentem uno die Christo peperisset, virtutumque regiarum odorem latissimediffunderet ', summislaudibus

commendavit

tifici.

(1)

Sanctissimo domino nostro Julio HI Pon-

Quffi superioribus diebus ad sanctifatem vestram scripsi de illa spe, quam cceperam fore brevi, ut hoc regnum ad Ecclesiae unitatem et Sedis Apostolicffi obedientiam rediret, et si non sine magna causa scripsi, non poterarn tamen non in aliquo timore versari, non solum ob eam

hferes Pafris,

relictis

regnis, et

illis

qiiidem

difficultatem

quam

afferebat

ejus

nomine
in-

maximis, in hoc parvum regnum se confulit, hujus Virginis sponsus et filius factus est (nam
se

odium, sed mullo magis, quod verebar, ne

maritum

et filium

gerit) ut

jam plane quod

gressus ipse in causam aliqua minus honesta pactione interposita turbaretur, quod quidem ne accideret vehementer egi cum serenissimis
'

sequestrem se afque adjuforem ad reconciliandum Christo et ejus Corpori, quod est

fecit,

Ecclesia,
sint,

Ext. apud Nalal. Comil. hist.

I.

vin.

ia fin.

hunc populum praeberef. Quac ciim ifa quid tandem non ipsi Ecclesiae iMafri ab eo expectandum est qui id fecif, ut convertatcorda

(1) Ne qiiid pratcriisse videamur eorum qua; ad res Anglicanas anni linjns spcctant, commenioranda est Synodus provincialis Canluasupplex libellus cardin:ili Polo A. S. L. porrecUis, ut alienaliones quas vocanl Ecclesiaslicorum praediorum ia gratiam publica quietis tolerarct, qua de re facullas a Pontifice permissa fuerat, ut ei aonalisla hic nura. 17 conslat. Supplicem hunc synodi Ubellum intcr chartas Puikcri naclus Burnelus in Historia Rerorraalionis Anglicana; vulgavil lib. ii, el in Append. num. 173. Ejcdem lillera

riensis, cujus extat

cum

aliis

ad eam rem spectanlibus eztant in magna colleclione Conciliorum Angliae data ante hosce nonnullos annos a Wilklns tomo iv,

pag. 101, etc. signanlurque die

Aprilis

mdliv.

Mansi.

500
patrum in Glios, justorum ? atque
16.

JULII
et

III

ANNUS

5.

CHRISTI 1554.

liaec

incredulos ad prudentiam virtus sane elucet.

Ha;c vero regina, qua,

cum

Sanctitas

vestra

me

ad

eam

legavit,

tanquam

illa

virgula

fumi ex odoribus myrrhfe

!

et thuris

e deserto

ascendebat, ipsa paulo ante ab omnibus derelicta, quam nunc splendet Qualem jam myrrha; qure, ut de et thuris odorem suis effundit
!

jussu hujusmodi possessiones ac bona repeterentur Pra;viderat has difficultates Julius Pontifex ', easque jam ante eliseral edito Diplomate, quo legatum auctoritate muniverat, ut abalienala Ecclesiastica bona vel occupala iniquis possessoribus, ut contemptibilia permit.

teret,

Christi Matre ait Propheta,

peperit,

antequam parturiret, antequam vcniret partus ejus, peperit

:

pretiosissimo sanguine coemptas Deo compararet. Auxerat iniquorum possessorum terrorem regina; pietas,
Christi

modo animas

qua;

masculum quisunquam audivit huic simile? numquid parturiet

tale? quisvidit
terra die una,

eximium qua;rendi consectandique ante omnia regni ccelestis exemplum Anglis prae Hunc istorum buerat, de qua haec subdit
:

aut parietur gens simul ? ha?c vero gentem totam nunc peperit, antequam eum partum ediderit, cujus in spe maxima sumus. Quanta nobis gratulandi causa datur,quanta gratias agendi divina; misericordia^, Sanctitati vestrs et Cwsare?c majestati, qui
pii

metum vehementer
in

auxit devolissima; reginte

sibi

rebus sacris, quas pater fraterque suus

arripuerant, retinendis lanta religio,

utomnium

decimarum, primitiarum, beneficiorum ac similium proventus a;rario regio ante applicatos

in illustrissimi cardinalis

conjugii fuislis, per

auctores tam felicis tamque quod nos Deo Patri et

manus

ac disposilio-

unum
dium

Christi EcclesJBe reconciliati conjungimur. Hoc reliquum est, ut Sanclitatis vestra; gauet simul universffi Ecclesia; cumulari precemur, qua; Deum pro suis filiis orare non desinit. Deus Optimus Maximus Sanctitatem vestram diu Ecclesiai suai conservet. Londini pridie kalendas Decembris mdliv. " Sanctitalis vestraj humillimus servus Reginaldus cardinalis Polus .

nem, resignaverit elc. . Ut vero ad revocandam in pristinum splendorem religionem in Anglia, tum a regina, tum a legato plura sapientissime fuerint constiluta, suis locis disseretur. Nunc Germanicas res perstringamus.
18.

Ex Anglia

exteri hasretici ejiciimtiir.

De

conciliatis

Romana;

Philippus Neapolis et etiam scripsit, cujus litteras in cardinalium senatu mediofere Decembri lectasnarrantActa
'

Anglis Angliae rex ad Pontificem

Ecclesia?

Consistorialia

Narrat Surius ^ magnam ha;reticorum colluviem ex Anglia profugam hoc anno in Germaniam confluxisse in eaque suas sedes collocasse, ut Sanderus ^ memorat regina enim Maria expurganda' Anglia; cupida senalusconsulto gravissimo edixerat, ut exteri omnes, qui neque publicam gerebant personam, nec in cives adscripti essent, Anglia; regno excederent, cujus decreti tcrrore perculsi ha;retici variarum na,

fuerunt

Veneris xiv Decemb. mdliv, serenissimi regis Anglia;, unanimi consensu rediisse ad gremium EcclesicC, ac etiam ad obedientiam sancta^ Romana; Ecclesia;, et hac de causa fuerunt dccrelae sup-

Roma;

die

lecta; littera;

verterunt, rcgnante

tionum sectarumque supra triginta millia solum enim Eduardo in Angliam veluli in asylum impioruin perfiigerant. Horum
antesignanus erat Petrus niartyr maximus Sathana; laqucus, de quo hc Sanderus addit De Petro martyre aliquandiu deliberatum est ulrum expediret illum in insula in senatu flammis tradcrc, quod ille inter ctcteros mullum damni reipublica' atlulisset, sed itum cst in illud, ut quiafide publica venerat, diniittcrelur polius cuin suis Ruccri vero corpus paulo ante
i(
,
;

plicationes
sanclitas

quatuor dierum, quibus elapsis sua celebravit missam in Rasilica Sancti-Pefri, et liabilis jejuniis trium dierum, conccssit universis Christi fidelil)us plenariam indulgentiain ct remissionem omnium pecca-

torum suorum
17.

in

forma

.hibilei .

Interccssisse in ca reconciliatione gravissimas difficultates, sed i)rudcntia card. legati

dissolutas vcl abscissas rcfcrl Sanderus In hac (in(|uit)rcstltutione rcligionis gravcs inter:

Cantabri^iwsepultumjubebatursecundumleges cum Pauli Phagii cadavere exhumari et comburi uxoris autcin Pctri martjris impura ossa
:

c ca;iiu;lcrio in sfcniuiliiiium

Oxonii projici

venerunt difficullates, de quibus nisi legatus scipsum aliosquc cuiu magiia [^rudcntia et nonnulla ctiain

Cum

promplc
officio

in

indiilgcnlia cxpcdivissct, non ita rcconciliatioiicm hanc cl Ponlificia;

auctortlatis

agnilioncm conscnsissent, nec in pcrmansisscnt: limucrunlnimirummulti ac ii in priinis qui cx spoliis Ecclesiarum ac monaslcriorum ad summos iii republica honores cl divilias cvccti fuerunt, nc Pontificis
Acla Cons. sig. Duin. l.U. I. 11. in Maria.
p.

Petrus marlyr humani judicii severitatem gravius a divino punicudus evasisset, Argentoratuin trepidus sc conlulif, ac deinde a Tiguriiiis vocatus, Zuinglian;c pcstilenfia^ primariaiu cathcdram consccndit, cx qua postea
ita

in inferos

pncccps corruif. Porro

in

Germania
usi sunt,

haMctici non

omnino sccundis rcbus

quoruin defensor Albcrtus Rrandcburgicus extrcmo supcriore anno kal. Dccciub. ut publica"
vm.
1.

'

U9.

'

Sander. dc

schisin.

'

Jul. III. sup.

I.

Iircv. in

p.

56.

Sur.

in

Comm.

Iioc

Angl.

anno.

'

Sander.

ii.

Maria.

JULII
quietis
et

III

ANNUS
',

5.

CHRISTI 1554.

501

imperii hostis proscriptus

omni
prse-

ditione sua depulsus est, ac

Blasseburgum

cipua ejus arx in Ferdinandi regis potcstatem concessit, Caesareus etiam exercitus conjunctis Norimbergensium etepiscoporum copiis, expugnalo Suinfurlo in fugam illum abcgere, ejusque partium sequaces malc mulctarunt. 19. Confirmat JuUus pacta cum Germanis a Nicolao IV sancita. later bas Germaniaa civiles turbas Pontifex ad alendam tuendamque

administrationum, etofficiorum, cteterorumque beneficiorum Ecclesiasticorum, cum cura et sine cura in terris lemporalibus dominii tunc ducis Austriae consistenlium collalio, provisio,
pra^sentatio, electio, seu quttvis alia dispositio

communiter
libet,

vel divisim pertinet, et

eorum

cui-

et

etiamsi aliqui ipsorum cxtra terras easdem residentiam haberent, unum clericum ex

saecularibus et graduatis Uiiiversitatis

hujus-

Germanico pacem et concordiam litesque sopiendas, vetera Nicoiai V pacla cum Germanis de conferendorum in Germania sacerdotiorum jure alque ordinc instauravit, ut ex subjecto Diplomate - patet " Ad futuram rei memoriam. " Decet Romanum Pontificem Domini nostri Jesu Christi, a quo pax, etconcordia, ac reliqua bona procedunt, in terris vicarium concordiis inter Sedem Apostolicam et nationes Chriin clero

modi, certo tamen expresso modo qualificatum, facultatem perpetuo duraturam concedit, ct concessio hujusmodi ad dictas civitalem et dioecesim extensa fuit, et a nonnullis forsan nimium
scrupulosis asseritur in concessione, seu illius extensione hujusmodi concordatis praidictis derogatum fuisse, inter ordinarios collatores civitatis etdioecesis prsedictarum, scu eos, quibus beneficia ipsa per eosdem ordinarios collatores pro tempore conferuntur ex una, ac pro tempore nominatos ad beneficia hujusmodi ex
altera partibus, diversa; quaestiones, discordiae,

stianas initis flrmiter adhaerere, etne eis contraveniatur, efficaciter providere. Sane nuper acce-

pimus, quod

concordatis inter dictam Sedem ex una, et inclytam nationem Germanicam ex altera parte dudum inilis, per felicis recordationis Nicolaum V primo, et deinde
licet in

diversos alios

Romanos Ponlifices praedecessores noslros approbatis et innovatis, ac mutuo

partium consensu firmatis, inter
alia

caveatur
et

expresse,

quod de

beneficiis

stecularibus

regularibus dictae nationis, et dispositioni Apostolicffi alias, quam ex causis inibi expressis, reservatis pro tempore vacantibus, jure ordinario provideatur, per eorum ordinarios collatores impediantur, quo niinus de illis cum de Februarii, Aprilis, Junii, Augusti, Octobris et Decembris mensibus vacent, libere disponatur per eos, ad quos illorum collatio, provisio, pra^sentatio, electio et quEevis alia disposilio pertinet,
et concordata hujusmodi civitatem et dicecesim Leodiensem comprehendant seu ad illas extensa sint. Nihilominus pro eo, quod

postmodum pia;memorice SixtusPapa

praedecessor noster, dilectis
filiis

IV,

etiam

Universitati

doctorum, magistrorum

et

scholarum Studii

Lovaniensis dictae dicecesis, seu forsan Facultati Artium in eodem Studio instituta^ aut pro tempore existenti rectori Universitatis hujusmodi,de quinque magistrorum ad hoc in solita congregatione Universitatis hujusmodi deputandorum consilio et assensu, nominandi singulis praelatis, capilulis, conventibus, collegiis et personisEcclesiasticis, ulriusque sexus sajcularibus, et regularibus etiam abbatissali, abbatiali, episcopali, archiepiscopali, aut cardinalatus fungantur dignitate et honore, ad quos, quas et quae canonicatuum, praebendarum, ac

contentiones etlitcs sspius oriuntur, ac quae ex similibus provenire consueverunt, odia, jurgia et scandala subsequuntur majoraque in dies subsequi posse formidatur, in maximum ordinariorum collatorum, et aliorum, quibus beneficia hujusmodi pro tempore conferuntur, praejudicium ac studentium per graduatorum pracdictorum perturbationem non modicam Nos attendentes, concordata praedictavim pacti inter partes habere, et quaj ex pacto constant, absque partium consensu abrogari non consuevisse neque debere, volentes litium fomenta de medio tollere, singularum litlerarum Apostolicarum super praemissis coufectarum tenores praesentibus [tro expressis habentes, motu proprio, et ex certa scientia, ac de Apostolicae potestatis plenitudine per praesentes statuimus, et ordinamus, atque decernimus, quod de caetero perpetuis futuris teniporibus iidem ordinarii collatores, quibusvis nominationibus in una concessione facultatisnominandi, etilliusextensionis hujusmodi pro tempore factis non obstantibus, et de beneficiis ad eorum collationem seu quanivis aliam dispositionem quomodolibct pertinentibus, alia juxla ipsorum concordatorum continentiam et tcnorem disponere libere
,
;

quodque dispositiones per eos de ipsis beneficiis juxta tenorem concordatorum hujusmodi alias rite et recte pro temporc factoe
et licite possiut,

valid;c et efficaces existanf,

suosque plenarios

effcctus sorliantur, sicque et

non

alias in prtc-

missis

omnibus

et

singulis per
,

quoscumque
auctoritate

judices et commissarios
fulgentes,

quavis

etiam causarum Palalii Apostolici auditores, in quavis causa ct instantia sublatis, ct eorum cuilibet, quauivis aliter judicandi et
interpretandi auctoritate et facultate judicari et definiri debeat, et irritum et inane existat, si

'

Sur. in

Comm. hoc

anno. Ferron.
p.

in llenr.

!l.

VIII. brev. sig.

num. 2887.

257.

secus super his a quoquam, quavis auctoritate,

502

JULII

III

ANNUS

5.

CHRISTI 1554.

scienler vel ignoranter contigerit attentari, uon obstantibus prwmissis, ac conslitutionibus et

duci Florenti;c inlulere, cum Petrus Strozzius ducis Florentige perduellis, et generalis duclor

ordinationibus Apostolicis, necnon Universitatis

et facultalis prfedictorum, et juranncnto, confir-

copianim regis

Galliae et Senensium, multa oppida Florentinis abstulisset, sed tandem die se-

matione Apostolica, vel quavis firmitate

alia

roboratis, statutis, consuetudinibus, privilegiis

quoque

et

litleris

Apostolicis

cumque

tenoribus

et forniis, ac

sub quibusquibusvis etiam

efficacio-

cunda Augusti ipsePetrus cum marchione Marignani congressus pugna infeliciter commissa, et magna militum cade fusus et profligatus est.
At Marchio Pischaria", qui ducis Florentifc exercitui pra;erat

derogaloriarum derogatoriis, aliisque

et aliis decretis a

cum imperio

militari, victricibus

ribus et insolitis clausulis, necnon irritantibus,

molu

simili et
iteratis

quomodolibet

copiis succinctus, ex quibus pauci milites desiderati erant, ad Senas obsidione cingendas provolavit,
lit,

concessis,
batis etc.

aut

eliam

vicibus approiv .

tandemqueexpugnavit, Gallosque dispu-

Datum Romte apud Sanctum-Petrum

anno
in Belgio et Ilalia

ut suo loco dicetur.

Qua

tanta vicloria parta,

die xiv Seplembris mdliv,

20.

dux

ab Henrico In GerGallise rege contra Ceesarem gestum. mania inferiore bellum grave ab Henrico Gallorum rege adversus Caisarem gestum est; occupato enim Cffisare in conciliando Phiiippi filii cum Maria regina matrimonio, ut Anglos belli socios adversus ipsam haberet, flenricus rex tripartilo instructo exercilu, ad rem perlurbandam in Belgium irrupit mense Junio, alque Atrebatensem agrum vastavit; Orcimontem arcem ad dedilionem compulit, Mariamburgum a Maria regina Hungaria; munitum subegit, Dionantum oppidum validissimum expugnavit, decimo-septimo kalendas Augusti Dionanto profectus, ingressusque Hannoniam Bincium dedi-

Bellum

argumentum.militarem postea sub Pio IV religionem inslituit, sub

Florenlia; in grali animi

S.

'

Slephani Ponliflcis et Marlyris patrocinio, cum memoria; sacro adeo praclaram victoriam oblinuisset, et prope Marcianum oppidum, in cujus agro de hoste Iriumpliavit, templum eidem sancto Slephano perpetuum victoriae monumentum, erexit. Eodeni ipso tempore Genuenses totam fere Corsicam, missis exercitibus, a Gallis pridem subactam, recuperarunt, cum Gallis insukc prwsidiariis Gallica subsidia defuissent, et naves auxiliares ventorum vi dispersa; aut mersa undis fuissent ila in Italia
die ejus
, ' :

res Gallica; infeliciter afflicta! prostrata;que.

Quo

tione recepit, Rentium tamen fruslra tentavit, cum Cffisar valido exercitu collecto castra dili-

gentiusmunivisset,commealuum inopia pressus

in

Galliam XVIII kalendas Septembris rediit,

intercipiendi proditione in

cum

tionis

primo expediimpetu Cameraci consilia patefacta atque

Gallorum res in Belgio prospera Italia attrita atquc profiigata est, quanita

etiam tempore Dragutus, classe Turcica in rcgnum Neapolitanum invectus plurima maritima oppida cffidibus rapinisque foedavit, magnamque Christianorum multitudinem in servitufem Tam impolens , inquit Belcarius S rapuit erat duorum principum Ca'saris et regis Heurici iracundia ac perlinacia, ut Clirislianas provincias ab eo hosle compiiari vastarique, quam
:

oppressa fuissent.

aequas inler se pacis conditiones inire mallent,

Cum
esset,
iii

quem Chrislianorum omnium communem boslcm, si nomen Chrislianum tueri volunt, omni
persequi deberent . Ncapolilani tumultus componuntiir. Porro in Neapolitano regno, cum antea ob inslitutam fidei censuram in impios,ne sensim in
belli clade

magnumque terrorem Subalpina Brissacus Hiporediam et Vercellas ceperat, sed arce propulsatus, adventante Ferdinando Gonzaga, se subquam
inilio cffloresceret,

inferret,

nam

in Gallia

21.

cum, uti dictum est, dux Florenliic Cosmus anno pricterito se ad Senense bellum comparasset, mense JanuariiSencnsium
ditionem invasit, et media; noctis silcutio marchio Marignani, qui exercitui ducis Florenlia;

duxerat. In Hetruria,

id

regnum

iKcreseos pestis irrepcrel, varii exorti

essenl tunuillus, nonnullis objicienlibus alienarum forlunarum diripiondarum cupidilale in-

sontes inique oppressum iri, ila demum composita rcs cst, ne scilicct bona sonlium fisco

munitiunculam occupavit, quam Senenses juxta januam civilalis, quam Camulpra-erat,

liam nuncupant, ad urbem cuslodiendam, extruxerant; bello inclioalo, dux Ponlifici

etllaliffi

princi|)ibus lilleras dcdit, quibus susco|)li huJusccmodi belli consilium ct causas a|)eriebat. Senenses quamvis inopinato petili bello, cum pro eis Galli validissime pugnarenl, non solum se dcfcndcre armis, sed otiam mulla damna
Francisc. Belcar.
I.

addicercnlur sed ad proximiores consanguineos transmitlerentur, sontesque merilis prenis afficerenlur. Exlant Julii liltera; ^ de ca re ad cardinalom i'aceoum dala; Cardinali Pacoco. El cx luio circumspoclionis littoris, et ex sermone ililocli filii nobilis viri prudcnlissimiquc hominis Joannis Maurici C;i>sarea; majcsta, :

tis

apud nos oratoris inioiioximus, ()Uod

sicut

universilas el liominos istius nobilissimx civi-

xxvi.

niini.

45 et scqq. Fcrroa. in llcnr.

II.

Sur. in

Comment. hoc anno.

Natalis

Comes

I.

viii.

Adrian.

I.

x.

'

Id.

II).

Nalalis

Come

I.

viii.

l.ib.

xx\i.

nuiii.

79.

anno

iu:)l.

Jiil.

111. 1.

VIII. hrev. sig. niim.

2888.

p.

399.

JULII
tatis

III

ANNUS

5.

CHRISTI 1554.

503
,

(nempe Neapolitanae) pro suo perpetuo

re-

fraternitatis editas in conspectibus vestris

et

ligionis zelo subditos islius regni iicrcticae pravitatis

locis ditionis vcstrae, ea

qua decet solemnitate

reos cunclis Ecclcsiasticis censuris et

et auctoritate publicari et

juris pocnis animadverti probant, ita a

bonorum

conflscatione pro pace et (|uielo ipsius regni re-

gimine abstineri cupiunt, (juarc nos, qui in hujusmodi nefario criniine extirpando nihil aliud
spectamus, aut nobis habemus proposiluni, nisi Dei honorem et sancltc ejus religionis incrementum, at(jue ut per emendalioncs malorum boni |)iique ab hujusmodi pestis contagionc ilIsesi conserventur, vcstris precibus in hoc annuentes, et tum isti universitati, quam in visceribus charitatis gerimus, tum ipsi serenissimo Caesari et tuae quoque circumspectioni gratum
si quae in isto regno bonorum conflscationes ex prsedicta causa adhuc factae

promulgari, venerabilcm fratrem Albertum episcopum Vcgliensem, cujusstudioetdiligentia ad liancinstitutionemet publicationem liic in Urbe usi sumus, ct sacra-

rum

litterarum peritia, ct verbi Dei prffidicatio-

nis facundia praeditum agnoscentes,

cum ad

tam sanctum propositum nostrum exequendum

majestatibus ac nobilitatibus vestris destinanius, committentes eidem, ut ad illas accedcns

nostro nomine, tam easdem

quam

Ciiristianos

populos ad tam pium

et

tam religiosum opus

hortetur et inducat,idcirco majestates et nobilitafes vestras hortamur, et vestrum singulos in

et paterna charitate ex animo requirimus, ut pro vestris pietate, devotione afque in hujusmodi pia opera propensa voluntale eumdem Albertum episcopum benigne recipere et libenter audire veiilis, necnon ea omnia, qua; ad tam sanctum et laudabile opus perficiendum

facere volentes,

Domino

fuerint, eas gratiose

abolemus, cassamus

et

an-

nullamus etiam, mis

et

ne similes

bonorum

confls-

cationes aiiquando fiant^ quemadmodum optiet integerrimis sanctic Romana; EcclesicC

praefectis

cardinalibus huic salutari de hseretica pravitate

judicio

necessaria fuerint, pie ac benevole pracstetis,

injunximus, nec dubitamus pro corum gravitate prudentiaque illud esse observaturos, et nihilominus irritum et inane decernimus, si quid a quopiam in contrarium
contigerit attentari. Dat.
22.

atque exhibeatis, quod cum Deo ipsi omnipotenti, ad cujus laudem et gloriam haec fiunt, tum nobis quoque, qui eadem tola mente totis-

Romae

Ad sepitlchrum Christi reparandum JuIn Syria temporum III pecuniam colligit. vetustatc Christianorum templis collabentibus, atque etiam religioso cultu in sanctissimi sepulchri sacra .4^de ob fidelium earum partium inopiam obsolescente, Pontifex in Urbe Sodalitium piorum virorum instituit, qui ex corrogata stipe, coUectisque eleemosynis sanctissimi Sepulchri /Edis reficiendae, divinique in ea cultus rite peragendi curam suslinerent, de quo Julius Caesarem, aliosque reges Catholicos, necnon atque Ecclesiasticos principes prasulesque certiores fecit ', ut tam pium opus liberaliter
lius

que viribus nostris promovere studemus, erit gratissimum. Datum Roma? apud Sanctum-Petrum, etc. die xix Octobris mdliv, anno v .
23. Pontifex corruptelas quse in cardinalium ordinem irrepserant purriat, et relicjiosorum quoExpoliendae rumdam ambitionem reprimit. atque in meliorem formam redigendae disciplinai Ecclesiasticap Iioc anno a Julio navata est his ut referunt Acta Consistorialia opera

'

verbis

Ultima Novembris fuerunt tradita per manus exempla reformationis factae a S. D. N. reverendissimis, ut ipsi mature considerare pos-

sint,

ruptelis

promoverent

nem

eis occurrerit . Inter alia de corabolendis, quse in cardinalium ordiirrepserant, actum est, ac Marcellus tit.
si

quid

Cbarissimis in Christo filiis uostris Carolo Romanorum imperatori semper Augusto, cacterisque Ciiristianis regibus, principibus, ducibus, marchionibus, rebuspublicis, et quibusvis necnon venerabilibus dominis temporalibus
,

sanctae Crucis cardinalis,

quem

Julius ad

com-

ponendas sanctiores leges adhibuerat ^ haec virtulum officiaatque ornamenta a-cardinalibus

exegit.

Haec scripta

manu

Marcelli

II

Pontificis.

fratribus, et dilectis

filiis

nostris et Apostolicae

Sedis legatis, nuntiis, patriarchis, archiepiscopis et episcopis, ac aliis quibuscumque Ecclesiasticis personis, ad quorum manus haj nostrae
pervenerint, salutem
et

Cardinales assumpti cogitent, ad qualem dignitatem et munus vocati sint, et quod tanquam lucerna in Ecclesia omnibus bono exemplo esse debent
,

hospitales,

pauperum amato-

Apostolicam benedic-

res et defensores, summoPontifici sint subjecti.

tionem.
i<

Ut libera consilia sine aliquo respectu dent. Ti-

Cum

nos superioribus mensibus ad divini

tulos et alias Ecclesias sibi

ter visitent, et
si

honoris augmentum, et populorum Christiani nominis animarum consolationem iu alma Urbe nostra unam Archiconfraternitatem sanclissimi Sepulchri Dominici instituerimus, volenfes litteras nostras super erectione ipsius Archicon

commissas frequenqua reparatione indigent, re-

sarciant ac restaurent. Fainiliam modestam habere sludeant domi. Beneficia bencmeritis conferant, et pra^sertim curata. Ncc ob id, quod car-

'

Act. Cons. sig.

num. 234.

p. 149.

To. vi. de Conc. Ms.

Ju!. III.

I.

vui. brev.

sig.

num. 2887.

p. 267.

arch. Vat. sig.

num.

.3198. p. 371.

504
dinales
licere .
sint,

JULII

III

ANNUS

5.

CHRISTI 1554.

putent eis magis transgredi leges

ac Melchiorem Carnerium Lusilanum, ut amplissimis muneribus non impares commendavit,

Ad comprimendam etiam plurium religiosorum ambitionem, qui exquisitissimis artibus

inhiabant ad occupandos episcopatus, hsec a
Julio sancila narrant Acta
'

nem Nunnium Barrelum

in patriarcham curavit

cujus judicium secutus Lusilania; rex Joandeligi ab i^thiopibus

Consistorialia

Pontifici, qui in ea dignitate

delectumque signiflcavit ipsum confirmavit,

:

Romffi die xiii Augusti mdliv fuit Consistorium, in quo S. D. N. Julius divina Providen-

tia

attendensdiversorum Ordinum relimodum cathedralium Ecclesiarum cupidosesse.eorumambitioni occurrere volens, de fratrum consilio statuitalque decrevit, ne de

papa

III,

giosos ultra

ac pallio sumpto e beali Pelri corpore ornavit tum amplissimis mandatis instruxit, ul finitimas /Ethiopia; provincias ad Catholicam fidem Romanique Pontiflcis agnoscendam auctorita-

tem adjungere posset

2.5.

'

csetero quorumvis Ordinum religiosi ad cathedrales etiam metropolitanas Ecclesias minime promoveantur nisi superioris et in Romana
,

curia

protectoris

ad

id respective

expressus

Joanni electo i^ilthiopiae et regnorum charissimo in Christo filio nostro Aznaf Saguad, Prelioso Joanni, ipsius ^thiopia; imperatori illuslri subditorum. Dilecte fili, salulem, etc. Cum nos nuper
Dileclo
filio

accedat consensus. . 24. Spes redncendi xEthiopes nd unitatem Aflfulsere hoc anno ^ eximife Ecclesias affulget. spes restituenda; in .'Ethiopia Orthodoxa; religionis, amplissimasque gentes ad Romanse Ecclesia; conjunctionem et obsequium adducendi. Mersi erant Abyssini Dioscori et Eulychelis vetuslis erroribus atque a Cophtorum Alexandri-

Ecclesiffi

palriarchali .4Lthiopia;,
filio

et

regnorum

charissimo in Chrislo
(Prelioso Joanni)
illustri

noslro Aznaf Saguad ipsius .JLthiopis imperatori

subdilorum, pasloris solatio destitutge

de persona tua nobis et fratribus nostris ob tuorum exigentiam merilorum accepta, de ipso-

rum

no patriarcha sacra petebanl jura, ac Marco patriarchae eadem ha>resi infecto parebant Clau;

diusvero imperatordivina religione actus, nam et celebrabatur aiud ^^ithiopas oraculum, mittendum eo tempore pastorem a Romana Ecclesia, qui .'Elhiopas divina lege erudirel, sive Lusitani commercii ulilitate impulsus, nam et antea Lusitanorum subsidiis fultus adversus Gra-

fratrum consilio Apostolica auctorilate providerimus, prwficiendo te illi in patriaicham et paslorem, et successive pallium, insigne videlicet plenitiidinis Pontificalis officii, de corpore B. Petri sumplum, pro parle tua, a nobis cum
ea,

quadecuit

instanlia, postulatum, libi certis

et forma consignandum tuum destinaverimus, ac

tunc expressis modo per cerlum nuntium

tibi

diversas facultales, quibus in provincia tua

possis
,

uli

dicla

auclorilate

tyrannum prscpotentem imperium in adversis defenderat, ac Joannem regem Lusitania: ejus nominisTerlium foederatum rogaveral, ut apud Romanorum PontiQcem pro impetrando optimo pastore qui ^lhiopas in verse salulis viam Iraduceret, Romansque EcZeilani

dememetem

proiit in diversis nostris

concesserimus desuper confeclis lit,

teris pionius conlinetur, nos, ut in prsemissis

eo

majorem

frucluin afferre possis, quo laliori fu-

conjungerel, deprecalorem ageret. Egit ilaquerexLusilania; primum cum Paulo III, dein cum .hilio III, necnon curn Ignatio Societatis Jesu praeposito, cujus socios ob cximiam
clesia; fldei

munilus, tibi, ut in qiiibusvis regionibus rogni pra;dicli Aznaf (Preliosi Joannis) imperaloris circumvicinis qua; nullum cum hac sancla Sede Aposlolica commercium haeris facultate
,

bent,

facullatibus

pra-dictis

uti

et

illas

cum

personis regnorum luijusmodi exercere libere et licile, in omnibus el per omnia perinde ac
si

sanctilalis

opinioncm conccplam,

et Ilagranlis-

etiam rcgiones

prffidict;ic,

sub cisdem

tibi

amiilificaiHhe reiigionis studium difficillimo imnieri adiiibendos decrcverat. Itaque Claudii imperaloris explorata voluntalis con-

simum

conccssis facultatibus specialiler, et expresse,

el nominalim comprehensie fuissenl, plenam et liberam eadom auctorilate lonore pra;senlium faciiltalem et poleslaiii Doinino concediinus tem, non obslantibiis, etc. Datum Uoukt apud Sanctiim-Polrnin xv Fobruarii >idi.v, anno v >.

alque ab Ignalio, quem insignis sanctimonia miraculis confirmala in sanclorum

stanlia,

Ordinem
el

evexil, duodecim sodales eruditionis probilatis laude conspicuos pro /Eliiiopia a

De

tiiulo Prefios/,

undc

fiuxeril, consiilal lector

velusla ha;resi vinclicanda flagitavil, alqiie ex ct duos successores fuluros iis patriarcham
designaret. Paruit rcgiis postulatis Ignaliiis, atque Joanncin Niinniiim Harroliim Liisilanum, qui in redimcndis in .\frica Christianis cnptivis

Nicolaiim Codigiiiim. 2t>. Adlogil Pontifex adjiiloros palriarchte Andream Oviodiim, tiiiom lliorapolitaniim episcopiim crcavit, et Molciiiorom, (piom Niconsi
EooIosiiB pra^feoil,
iilqiio

liborius divimr pro-

Chrislianas virliilcs explicueral, Andrcam Oviedum Caslcllanum Ncapolilani Collegii reclorem,

'

pagaiidtT gloria' apiid .Klliiopas vacarent, ipsos,

dum

oxlra Eiiropam rosldoront

-,

adeundiv Se-

1.

' Orland. hist. Soc. Jesii \cl. Cons. sig. nuiii. 1.14. p. 29. XIV. num. 112 el seqii. Osor. 1. v. Nicol. Codignus I. ii. MafI.

dis Aposlolica" labore exemil.

feius

iT.

'

Jul.

III.

I.

VIII. brev.

siff.

nuni. i87. p.

:t:tO.

Ib. p.

;I26.

JULir
Dilcclis filiis

III

ANNUS

5.

CHRISTI 1554.
27.

505
fidc fortitrr crtcnit

.loanni patriarcli;r .KtiiiopijT?,

fliio

Pro tucndn
Oricntales

ct

regnonim

cliarissimo in Cliristo

nostro

mortem

Indi.

usque ad

In India Orientali

lustri

Prelioso .loanni ipsius .Etiiiopia; imperatori ilsubditorum, ct Andrca? Hierapolensi, ct

plures neophyti

ob susccptam Christi fidem

summa
tariis
'

Melctiiori Nicensi electo, et

.Illiis, etc.

corum
etc.

cuilibet.

coustantia graviora passi ad morlem usque cam retinuerimt, dc quibus in CommenIncc referuntur Circa Pcrsicum sinum anno a Deipara Virgine mdliv, Turca' navcm cepcrc, qua pra-ter Lusitanos neophyti vehcbantur, Malavares adolescentuli sex circitcr, cl triginta ab nono a?tatis
:

nos nuper patriarchali .Etluopia?, et rcsnorum charissimo in Christo filio nostro 1'rctioso Joanni ipsius ifithiopia^ imperalori illuslri subditorum, de tui, fili Joannes, et lerapolensi de tui, fili .\ndrea, ac Niccnsi Ecclesiis de tui, fili Melchior, personis nobis et fratribus nostris ob vestrorum cxigentiam meritorum acceptis de ipsorum fratrum consilio Apostolica auctoritate providerimus pra>ficiendo lc, fili Joannes, in
'<

Dilecti

filii,

salutcm,

Cum

<

anno ad scptimum usque decimum.

a Chrislo ad

IIos

Mahometcm

traduccrc

summa

Mauri ope

alternis blandiendo

minandoquc

frustra conati,

patriarcham patriarchalis

ct te

fili

Andrea

Hierapolensi, et te, fili Melchior, Nicensi Ecclesiis episcopos et pastorcs, tibi, Joannes, quoad vixeris, el dicta' Ecclesioe Patriarchali prajfueris,

ad verbera denique et varios cruciatus descendunt. Adduntur ad cajtcram immanilatem atque sa>vitiam stilL-e adipis igne liquati, qua^ cum tormcnta multasque pra^tcrea injurias puerorum egregia virtus fidcsque contemneret, vi denique arreptum unum ex iis circumcidunt invitum ac renitentem, quem deinde cum Mahoesse jam Turca; dicerent, cavillantes atque tentantes, ille utiquc pernegare, corpus tantum violatum esse, non animum affirmare, proinde se non minus Christianum csse, quam antea . Interjectis nonnullis de Amboinensibus pro Christo a Mauris gravissime vexatis hsec

in

ejusdem
ct

Ecclesia; regimine et admini-

metanum

stratione in spiritualibus et temporalibus, vos,

filii

Andrea

Melchior, in coadjutorcs

cum

plena, libcra et
et auctoritate

omnimoda

facultate, potestate

omnia

et singula,

qua; adhujus-

modi

coadjutori;c officium de jurc vcl consue-

tudine pertineut faciendi, sub certis

modo

et

adduntur

forma tunc expressis, de simili consilio constituerimus et deputaverimus, ac dictpe Ecclesia;

patriarchali in certos et tunc expressos eventus de personis vestris ex certis tunc expressis mo-

Illud vcro,

quod

in

Amboino annis

rioribus contigit,

cum veterum

supeutique marty-

rum

do

et

forma providerimus, confirmando etiam

Ecclesiffi

vos dictsc

patriarchali in patriarchas

illorum fide ac fortitudinc comparandum non modo quod multi neophytorum vici pro veritate Evangelica sanc direpti, omnes etiam incoL-c alicubi ad unum crudeliter caesi,
videtur,

prout in diversis nostris inde confectis litteris plenius continetur, vosque in susceptione muneris consecrationis vobis dicta auctoritate impendendi, quod limina Beatorum
et pastores,

verum

Petri

et

Pauli Apostolorum singulis bicnniis,

etiam, quod plurimum a Barbarisgenere inaudito consumpti sunt, prsecisos quippe vivcntibus brachiorum toros, ac tibiarum articulos inspectantibus ipsis igne torrebant Barbari vorabantque paulatim caitera
feritatis
, ,

seu certis aliis temporibus per vos, vel vestros nunlios visitabitis juraturi sitis nos status vestri quieti consulere volentes, vobis et cuilibet vestrum, quod quoad vixeritis, et extra Europam resederitis, ut limina Apostolorum^hujusmodi pcr vos vel alium visitare miuime teneamini, nec ad id a quoquam inviti compelli possitis, dicta auctoritate per pncsentes concedi:

quoquc corporum membralaniantes, quod neophyti lento cruciatu confecti reddcrcnt, quorum aliquot ad

animam Domino
extremum usque

mus

etc. Datum Roma; apud et indulgemus Sanctum-Petrum etc. die xxi Februarii mdlv, anno v .
, ,

Conjunxere se iis prtesulibus e societate Jesu deiectis alii sodalcs sacerdotio et doctrina ut sacris concionibus et colloquiis insignes veterem Dioscori atque Eutychetis impietatem confutarcnt eorumque tenebras doctrina; luce discutcrent. VI vero ab his Evangelicis praeconibus gravissimi labores, dcficiente a suscepta pia mente Claudio .-Ethiopum imperatorc, exantlati fuerint, dicetur inferius, nunc felices pcr Indos et Japonios Evangelii progressus conjun,

spiritum salutares illas voces, Jesis Maria, exaudicbantur, iterantes identidem, ul interim illos omittam, qui in acerbam servitutcm alio, atque alio abducti sunt atquc hsc propterca quod a Mauris obsessi Crucis signum, quod in singulis Christianorum vicis publicecollocari consuevit, refixum, atque ad moeroris indicium atra veste involutum, ne in Maurorum contumeliosas manus veniret, humi defoderant .
:

28. Floret fides in insula

culaibi ostensa.
tus Franciscus

Apud Japonios, quibus

Japonix ob mirasanc-

Xaverius Evangelicam lucem intulerat, Christiana fidcs cffloruit, insignibus miraculis confirmata a Deo, qui Ecclesise suce plures ab idolorum cultu rcvocatos adjunxit, de quibus Petrus Alcacer ^ ab iis edoctus sociis Europaiis hac scripsit
:

'

Commenl. rerum
lit.

a Soc. Jesu iu Oriente geslar. p. 38.

e.Nt.

Pe-

gamus.
ANN.

trus Alcacer in

qua;

in

com.

rer. Indic. p. 90.

TOMCS

XXXIII.

RAYN. XIV.

64

500
.<

JULir
Doiniiius iioster
iii

III

AXXUS
rei

5.

liii^

CHRISTI
30.

155-'l.

liac terra

pro

ne-

Pro pdo amjiJificanda

eli'jit.

cessitate

divinam Baptismi vim miraculis mul-

III relifjioaos
'

tis illustrat.

Xon procul Bungo coinplurcs per

cxpiati

Occidentali

America Jiiquoque apud Brasilios barbaric immanis-

in

In

India

Baptismum
est,

cum

essent,

unus cx

iis

coe-

sinios propagata religio, miraculisque collustrata est. Piratimgani consilio Christiana?

trona",

cus tredecim natus annos, simul ac baiitizatus

ma-

integrum oculorum lumen recepit, qu;r res neophytorum animos magnopere confirmavit .
Et infra

quw virum gentis more in bello comitata erat, cum frontem Crucis signo armasscnt, adYcrsas Barbarorum, qui longe numero supcriores erant, acies deleverunt vel ceperunt, vel in
ratis,

Cliristianus

quidam

paralysi

duorum

triumve mensium laboraverat, is magicis artibus (de gentis more) dum a propinquiscuratur, etiam mutus cfficitur, cujus casum miseratus

fugam averterunt nuHls dcsideratis aut vulneduobus exccptis, qui salutare consilium
:

amicus item Cliristianus ccelestisaqua' lavacro, quam sumpserat doini nostra^, conspergit ho-

mincm,

ille surrexit statim et locutus est, nostrosque convenit. Hisce atque aliis hujusmodi remediis Christianam rem in hac terra Dominus pro sua bonilate sustentat, cui gratia; agendfP sunt co magis, quo major est cum Ja-

poniorum ccecitasomnium.tum
ziorum,

pr.nccipue

Bon-

quorum aliqui in montcm ad phanum quoddam idolorum ad piacula per inediam ex-

contempserant, quorum aller extinctus, alter spiculo transvcrberatus quas vero a?rumnas, quosquc labores Evangclici viri Societatis Jesu pro Barbaris Chrisliana fide informandis tolerarent, ex Josephi Ancieta^ de rc Evangelica optime meriti litteris ad sanctum Ignatium .Vugusto mense hujus anni datis recognoscamus n Ab Jannario, inquit, usquc in pra-sens noununquam plus viginti (simul enim pueri catechista" degebant) in paupercula domo, luto ct
:

lignis contexta, paleis cooperta,

quatuordecim

pianda se recipiunt; martyrum vero dreinonis

summa iniri vix potest, simulacrum est excelsa admodum in arce positum, ex eo loco in honorem
reunt
idoli
:

passus longa, deccm latamansimus. Ibi scliola, ibi valetudinarium, ibi dormitorium, ca?naculum itcm et coquina ct pcnus simul sunt, nec

semet Japonii

prjecipilantes

inte-

ii

tur, alii

post mortem vulgo sancti existimannavis atveo de industria perforato mer-

tamen amplarum habitationum quibus alibi fratres nostri utuntur, nos movet desiderium, siquidem Dominus noster Jesus Christus in
,

guntur, seque lioc mortis gencrc miseri certam consequi beatitudinem putant, persuasit enim huic genti diabolus, rcm valde honorificam esse,

arctiorc loco positus est,

scpi

cum

in

paupere

pra;,

inter

duo bruta animalia voluit nasci

mortem

sibi ultro consciscerc.

>'.

multo vero arctissimo, cum in Cruce pro nobis dignatus est mori. Porro domus angustiis ,
subdit Orlandinus,

Goa MDLiv

ca^tcra vita crat conscn-

29. Insigne aliud

miraculum narratEduar'

dus a Sylva editum a neophyto Japonio, qui concivem a malo spiritu occlusis faucibus pa;ne praefocatum liberavit, Christoquc lucrifccit "Neophytus, inquit, Antonius nomine, rcperit hominem, qui ab daMnone seplem jam diebus ita prrcfocabatur, ut nihil, neque esculentnm, neque poculentum pcr fauces possct demitlcre. Hiinc miseratus .\nlonius, ct simul
:

recordatus latronis cjus, cui culpam suppliciter agnoscenti Dominus noster Jesus Christus ignoverat, aquam in vas infundit, cxpiatque manu sua per signum Crucis dcinde hortatur fcgrotum, ut peccatorum suorum agat pn^nitentiam, ct credat in cum a quo conditus fiicrat,
:

ut salutcm possit accipcre. .\nnuit a^grotus, et

continuo porrcctum sibi poculum aqu.T totum penitus iiausit, appositum<|uc orizrc i^abuliim sine labore comedit. Qure rcs ;vgrotum ita pcrmovit, iit cum primum pcr corporis vircs liccrct, ad nos confcrrc scsc Christianrr rcligionis ila(|uc fccit suscipicnda; causa dccrcvcrif omnem supcrstitioncm abjccit, Christianos ri:

(jna; nautadabat bcnignitas, atro tincla, ipsimet sibi concinnabant in tunicas, pofio erat aqua cx milio cocta, csca legumen fcrme vcl olcra, vcl aliquid mandioc;c (u\ cst lignea^ illi farinw vocabulum) ncc semcl cxhausto funditus domcstico pcnu, opportuno in tcmporo, ct quidcm unde minimespcrabalur, paupcribus suis Pater cKlestis dona sua submisit . Non mulfo feliciorc opulentia et lautitia potiebantur sacerdotcs qui in aliis America> provinciis Carolo impcratori obnoxiis Evangclium inter Bart)aros profcrcbant, vcl Hispanis in corum coloniis Sacramcnta confcrebant quarc sa^cularcs saccrdotes, qui tanto ambilu optima sacerdotiain Europa conscctantur, a gercndo in iis rcgionilms incultis saccrdolio vcheincntcr rcfugicbanl, ol) (|uorum inopiam,cum nispan;c

tiens, frusta

naiificorum velorum,

rum

novi orbis colonia- gravissinic apiul IMiifippuni

Hispania' principcm sc dcstitufas sacordotiljiis

qucrercnlur, Pontifcx ab co de rc ccrfior faclus

sanxit
',

uf Pra^dicatores, .Minorila^, ct .Vugiistipr;cposilis, ad

id

niani, invitis ctinm

munus
frilius

tus ac prccationes cdidicit, paiicisquc post dic-

acccrscrcntiir,

bus mortuus est

'

dc rc ha>c mandafa prJTSulibus Hispanis data fuere :

(iiia
'

Orlaiidin.

liisl.
|i.

Soi".

Josu

I.

xiv. inim.

li:).

' Jiii. Ill.l.

brc\.

Ib. f.

10*. Durtcs a SylT in

lil.

SJR. miiii.

2S87.

IW.

JULII

III

ANNUS

5.

CIIRISTI 1554.

507

Venerabilibus fratribus arcliieiiiscopo Hispalensi et xVbuleusi, ac Antonio de Fonseca olim Panipiloucnsi episcopis, ac eorum cui-

libct.
Vcncrabilcs fralres, salutem. Cuni sicut charissimus in Christo filius noster IMiilippus AngliiC rex illustris, qui etiam Ilispaniarum

princeps existit, et charissimo in Cliristo lllio nostro Carolo Romanorum iniperatore scmper Augusto geuilore suo, qui etiam Hispaniarum rex Catholicus existit, a regnis Hispaniarum absente, regna hujusmodi ad pr;vsens adniiuistrat,

videbuntur, dictorum ordiiium [)rofcssoribus ad praimissa idoncis et hahilibus, (|ui ad insulas ct tcrras, seu partem hujusniodi pro pr;cmissis exequendis sc conferrc volucrint, licenlia superiorum suorum pelita, ct si absque ratiouabili causa eam denegari vobis visum fuerit, supcr (|uo conscientiam vcstram oneramus, tunc absque dictorum superiorum licenlia, libere accedendi facultatem et [)otestateni simul vel successive concedere , aucloritate nostra curetis, etc. Daet infra
(|uol vobis neccssarii
;

tum
XX

Roma; apud Sanctum-Marcum

etc.

die

nobis nupcr exponi fecit, quodin iusulis et terris Indiarum Maris Oceani, auspiciis cjusdem Caroli imperatoris hactenus repertis, seu certa earum parte magna sit peuuria religiosarum ct
quie aliarum Ecclesiasticarum personarum populos illarum partium ad orthodoxam fidem et verum Dci cultum convertcre, et conversos Baptismatis lavacro regenerare ac in eadem fide instruere, et confirmare, eisque verbum et redemploris nostri Domini Dei prwdicare Jesu Christi Evangelium annunliare sciant et velint, et licet ipsi Carolus imperator el Philippus rex jamdudum procuraverint, quas plures potuerunt religiosas et alias Ecclesiasticas personasad pra?missa idoneaset liabiles, ad eas insulas et terras seu partem hujusmodi transmittere, nihilominus ob numerositatem |)opulorum eorumdeni, qui hactenus illuc acccsse, , ,

nmLV, anno v . 31. De mortv filii consolatw Pontifex Joa)iAccepit hoc incimte nem Litsitaniec regem. anno gravissimum vulnus Lusitania extincto Joanne Lusitani;B principe in fiorentissima adoJulii

Hic Joannam Caroli Cicsaris filiam uxorem pra?gnantcm reliquit, qua; Scbastianum
lescentia.

regem, qui calamitatibus suis inclaruit, enixa

est
quam multi , inquit Surius' in rerum omnium summa aftluentia tuui auferuntur ex hac luce, cum eam [irimuni incipiunt iutueri,
:

et

tamen

in tanta miser;c hujus viltc incerlitu-

dine, quotus quisque est, qui non sibi Nestoreos propemodum polliceatur anuos . Confectum

moerore parentem Joannem III regem Pontifex atque pie erigcre ad Christiauam constantiam conatus est, misitque
subjectis litteris solari
'-,

runt, religiosa; et alia^ Ecdesiasticae personai ad praimissa non sufficiant, sed ad ea multo

plures requirantur, etgenerales, et provinciales

magistri et ministri, necnon priores,

diani fratrum

et

guar-

Minorum, ac Hfflremitarum sancti Augustini Ordiuum, tot quot opus est, Ordinum suorum professores ad insulas et terras, seu partem hujusmodi transPnedicatorum
,

et

internuntium, qui verbis sacris illius dolorem demulceret. Regi Portugallia'. Charissime, etc. Etsi libenterusurpare solemus omnia erga majestatem tuam amantissimiet benevolentissimi Pontificis officia, sicuti quidem et tuae eximitc pietati, ct singularibus in Christianam rcmpublicam, atque iu hanc

Apostolicam Sedem meritis maxime convenit,

tanien hoc officium,

mittendos consignare graventur, iu animarum singularum personarum populorumque hujusmodi, qui swpe, sine Baptismatis gratia, aut Poenitentia;, seu Eucharisli;c Sacramento decedunt, perniciem, idem Philippus rex nobis humiliter supplicari fecit, ut

quo erga eamdem tuam

omnibus et singulis ordinum prajdictorum professoribus ad pra;missa idoneis et habilibus, qui ad insulas et terras seu partem hujusmodi pro praimissis exequendis se conferre voluerint, illuc etiam absque superiorum suorum licentia libere accedendi facultatem concedere, aliasque in pricmissis opportune providere de benignitatc Apostolica dignaremur. Nos igitur de prremissis certam notitiam non habentes, et populorum eorumdem conversionem, regenerationem, ac instructionem, et confirmationem sinceris desiderantes atrcctibus, hujusmodi supplicationibus
inclinati, fraternitati vestrajper pra;sentes

majestatem fungi hoc tempore cogimur, cum nobis de gravissimis cjus incommodis ceu illi dolendum sit, non tam libentcr facimus, quam necessario, tantum euim moIesti;c ex clarissimi [iriucipis filii tui inuiiatura mortc ce[)imus, vel
propter illius nobis ere[)tam virtutem, vcl progravem tu.c majestatis, regi;rque tu;c familiDB in eo factam jacturam, ut nequeamus in eo
pter

argumento

sine

magno

dolore versari, et tamen

noster summus erga majcstatem tuam amor, qui uobis causam (ioloris pra^buit, idcm ctiam adjumenta ad pium hoc officium ei persolven-

dum

subministrabit, pra;sertim
pro[)ter

rcgem scribamus, quem

cum ad eum excelsam animi

et

virtutem atque prudentiam obedientia

spe in

summum Deum
ali

subnixam, rationes ad istum sublevandumcasum accommodatas non tam ab

expectarc,

com-

quam ipsummct

tuo

consilio

mittimus et mandamus, quatenus vos, vel duo, aut unus vestrum, consideratis omnibus pra;missis, ac

'

Sur. in Coram. lioc anno.

'

Jul.

ill.

I.

brev. viii.sig.

num.

eorum

circumstantiis univcrsis, tot

2888. p. 163.

508
prseripere ac praeoccupare sane, nisi
illa

JULII

III

ANNUS

5.
et

CHRISTI 1554.
si

non dubitemus,

fructum expectamus,

id,

quo magis,

et uti

nobis tali tempore succurrat ex Deo et divinis prscepfis promissionibusque ducta consolatio, quie nos ab humanarum rerum cogitatione avellat, totosque ad ccelestium bo-

tuo tempore debitum, eo minus ad tuum sanandum dolorem, quod tua setas hunc casum satis

per se toleranter ferret, necessarium fuisse intellexerimus.

die
I

Datum Roms' apud

S.

Petrum,

norum

et futura"

beatioris vita; meditationem

transferat, difficile esset ex

humanis

liisce

humanis rationibus incommodis idoneam solatii me-

dicinam reperire, sed nos, qui in eum credimus, cujus in morte mors nostra i(a absorpta est, ut eademadlonge feliciorem pacatioremquevitam aditum nobis aperiat, et qui certo confidimus hujus mundi tribulationes et a^rumnas Christianishominibusprobationem salutemque operari, facile sensus affectusque nostros ab huma-

Ap. MDLiv, anno v . 32. Conimbricee perditissimiis peccator a tyEluxit Iioc anno rannide Sathanse vindicatus. Conimbrica" in Lusitania insigne divina; misericordicE exemplum in perditissimo homuncione, qul se devoverat Sathana;,ab eoque juste tortus perfugit ad confessarium suum, a quo Sacramentorum beneficio a tyrannide Sathanffi vindicatus est Is , inquit Orlandinus, peccatorum turpitudine quodammodo obrutus atcjue

narum rerum perturbationibus

revocatos Dei

Optimi Maximi voluntati et rectte in eo rationi subjicimus, atque ha'C omnium piorum, qui in Deo et Domino nostro Jesu Christo suas degenda vita; rationes, atque consilia flxa et locata habent, communis est consolatio. Tua vero majestas mullas praterea proprias habet, ex suis etiam domesticis rebus, sui doloris leniendi causas, atque illam in primis, quod idem videlicet clemens ac misericors Dominus hoc ipso afflictionis tempore, ita cum ea benigniter egit, ut gravi illi infiicto vulneri ejusdem simul vulneris medicinam curationemque attulerit. Nepote enim tibi, vestroque prtcclaro generi in demortui filii locum (ut ad nos secundis nuntiis allatum est) paulo post reddito, non tam quidem ille majestatem tuam grata liberorum successione, aut familiam vestram pr;estantissimi generis sobole privare, quam illam in magis diuturnum tempus prorogare voluisse se ostendit qua' quidcm omnia tametsi majestatem tuam pro sua gravitate ac pietate diligenter secum cogitare, et in omnibus Deo gratias agere non
:

oppressus ferre se ipse non poterat, et ut sui ipsius judex et carnifex esset, sibimet exitium atque perniciem vits desperatione parabat, venenum hauscrat, amplius Hebdomada certam potionem jejunus hausit obstinatus mori, cumque multis indagatis sui interimendi viis, nulla, Deo prohibeule etmiserantc, proccdcret, ad cxtremum Sathana; se dedidit, totumque se ei animo et corpore mancipavit. Mox ejus tyrannidem, cujus se mancipium feccrat, est expertus, tot tantisque ex eo die doloribus tortus, tot animi cruciatus angoribus, ut ad ejus iuconditos clamores et miseros ululatus omnis vicinitas
expavesceret. Ea re cognita, religiosi coenobitic

quidam auctores fuere propinquis atque domesticis, ut deduceretur ad nostros, quem, ut Leo,
rector
et

nempe

collegii

Conimbricensis aspexit,

quem miser

devenisset in locum, percun-

ctando cognovit, ad divina se praesidia contulit,

preces indixit suis, et ipse supplex humilisque Dei misericordiam elicuit, deinde aggressus hominem de spe dcjectum crigit, et ad spem revocat, agit de animo componendo et saucio pectore persanando, reditum in gratiam cum
et

dubitamus, tamen nostra; quoque partes videntur esse eam, ut ita faciat, etiam atque cliam in Domino hortari et rogare, (|uod ut cumulatius ct magis, ut nostri animi affectio nos suaderet, efficeremus, non contenti hoc littcrarum officio, misimus ad majestatcm luam dedita opcra dilectum filium Joanncm Franciscum Comcndonum camerarium uostrum, hominem propter ejus fidcm et probitatem valde nobis probatum et gratum, qui viva insupervoce nostram paternani erga majestatem tuam charitatem, conjun-

offenso Deo, qui benignus et misericors esset, prffistabilis super malitia, pollicetur, modo

ctamque cum ea suorum incommodorum mccstiliam

officii

per humilem confessionem, et anteacl;r vitw detestationcm virus cvomat peccalorum, (|uod ut pacatius faciat, libcrationem eliam angorum atque dolorum, quibus conflictabatur, exorat diutius, impctrat, et spe bona complctum excipit confitcntem. Ab ea confessione omnia dc ccctero ei fuere tran^iuilla, convahutque corporc pariter el aniino, initoquc vita' melioris inilio, perscverantiam inagna spe salutis aMcrna^ ad

pluribus verbis defcrat, cujus nostri illum scilicet maximum ct optatissimum

extremum usquc

retinuit

>

. :

.TULII

Iir

ANNUS

6.

CIIRISTI 1555.

509

JULII

III

ANNUS

6.

CHRISTI

1555,

\.

Ingenti repletus cjaudio Jtdius ab Ang/iss

redittim

ad fidem

CalJiolicam.

Anno

a partu

Charissimis in Christo flliis nostris Philippo regi, et Mariee regina; Anglia; illustribus

Virginis qiiinquagesimo quinto supra millesi-

fldei

mum quingentesimum.Indictione decimaterlia,

reflorescente in Anglia Catliolica religione,

cum
II

et

filii nostri, salutem Apostolicam benediclionem. Ut primum e

defensoribus. Charissimi in Christo

Pontificatus sui fructus suavissimos decerperet

serenitatis vestra; litteris reconciliationis

istius

regni

Julius

III,

e vivis
,

ereptus est, cui Marcellus

orbi

nobilissimi

cum Domino

nostro

Jesu

ostensus quam datus est, quem Paulus lY excepit, de cujus gestis antequam agamus, qua) ad Julium III et Marcellum II spectant, prius delibabimus. Delibutus ingenti gaudio Julius III ob

succedens

potius

Christiano

Christo, ac fldei et obedientife nobis et Sanctee Romana; Ecclesiae, Sedique Apostolica; restitutae

conciliatam Komanai Ecclesia^, ad ejusque obsequium Angliam extremo superiore anno revocatam, hoc ineunte anno felices extincta; in eo regno haereseos, assertjeque orthodoxcc religionis successus Carolo imperatori significavit, ac etiam Philippi filii regis ac Marise regina; pietatem in tam pra;cIaro opere his litteris
'

felicissimum nuntium accepimus, quas Omnipotenti Deo solemni Missa a nobis ipsis celebrata, decretis supplicationibus, Jubilaeo indicto, gratam necessario tempore tias egerimus, qui

nem

visitarit, et ejus redemptioquibus in ccelum laudibus utrumque vestrum extulerimus, quantoque animi gaudio vobis gratulati simus, qui misericordiae

isthic

plebem suam

fecerit,

illius

magnitudinem

tanta

nobiscum

virtute ac
e

pietate tantopere
isto vestro

procurastis,

quam

populo

commendavit

Carolo imperatori. Ea fuit clementissimi Dei misericordia in Anglia; regno, reipublicae Christianse, fldeique
orlhodoxffi, et religioni Catholica; restituendo,

universo eos pcrbeatos merito appellaverimus, qui tamdiu dispersi atque ab recta aberrantes in unum tandem congregati

ambulant

in via

Domini, quotnam denique

et

tantaque virlute ac pietate serenissimi ejus rex regina id nobiscum procurarunt, ut de tanto beneficio gratias agendi eorum serenitatibus, gratulandi, ac privatim et publice quodvis genus lcBtitiai plaususque effundendi, vix adhuc ullum finem invenire possimus etc. Datum Roma; die XXVII Januarii mdlv, Pontificatus nostri anno v 2. Peracta? sunt in Urbe celeberrimo ritu solemnes supplicationes pro reddendis Numini gratiis, atque publica' Lxtitiai festiva signa celebrata, missus etiam ad Philippum regem Mariamque reginam Anglia; internuntius, qui ipsis de ampliflcala provectaque Numinis gloria Julii nomine gratularetur, datis ad eosdem hisce
et
,

qualia cordis nosfri tanto Dei beneficio recreati, tamque exultantis, tum publice, tum privatim

dederimus signa, quam hilaritatem, quos plausus per hanc almam Urbem universam totamque ditionem nostram excitaverimus, multorum undique et litteris, et internunliis serenitates vestras non semel audivisse pro
laetitia;

certo habemus, sed etsi cateris omnibus ad veruni cujusque solatium et jucunditatem nulla non ex parte putamus satisfecisse, in eo tamen nos nunquam conquievissemus, nisi vestris serenitatibus viva alicujus voce, et quae vobiscum hucusque conticuimus, et quae nunc his litteris scripsimus, pluribus atque expressius signiflcaremus, etc. Missus est ea de causa Anlonius

litteris
1

Augustinus Sacri Palatii Rola; auditor. Datum Roma; apud Sanclum-Petrum sub annuloPiscatoris die xxvii Januarii mdlv, Pontiflcatus nostri

Jul. 111.

> E:(t.

apud Paul. IV. lib. brev. sign. num. 2892. p. 22. apud Paul. IV. lib. brev. 2891. p. 23. etin alio sign. num.

anno v
3.

1892. p. 23.

Cardinalis Moromts mittittir in Gerrna-

510
}iiam
catED

JULII

III

ANNUS

C).

CHRISTI 1555.

Revosuccessu exiillans Julius studia omnia ad Germanos ad obsequiuui Sedis Apostolica; traducendos con\ertit, atque Joanneui cardinalem Moronum doclriua et pietate spcctatissimum ad comitia Augustana legalum decrevit, ut in iis Dei gloriam ac tot aberrantium animarum salutem promoveret, de qua legatioue fusius agunt Acta
lixresi

qux

Luthcrana

lahoral.

fruatur, et sacri ministri pia religione divinum

ad Ecclesia;

gremium

Anglice

numen

rilc colant, cspterique ordines mutua consensione conspirent ad Turcarum contundenda raolimiua, cum ex Christianorura dissensionibus tyrannidem suam latius propagarint. Convenerant pcrpauci principes atque adeo
,

actio in

nonas Martias extracta

est.

Interim I>utherana; secta' principes Augu-

Consistorialia.

Extant Julii

littera;

'

de misso in Germa-

niam cardinale Morono ad Maximilianum Bohemite regem, quibus eum rogavit, ut iegatum de Cliristi cultu provehendo acturum benignc
et

amanter audiret. Maximiliano Bohemiaj regi

4.

illustri.

Cum cliarissimus in Christo filius noster, Romanorum rex, pater tuus, dc prfesenti vestro omnium in Augustano conveutu nos non
dilectum filium Joannem tit. Saucti-Laurentii in Lucina presbyterum cardinalem Moronum, nostrum et Apostolica; Sedis de latere legatum in Germaniara mittendum esse censuimus, ut quamdiu conventus celebraretur, islbic pra^slo esset, ac si
ccrtiores

Joachimus Brandeburgensis Septem-Viri, Landtgravius, atque alii Lutherana; classis proceres NunTl)urgum convenerunt, dc suis rebus consulturi, maleque a DEcmonc el suis concionatoribus fascinati, perstandum in suscepta Confessionis Augustana' haresi pari consilio consensuque dccreverunt, ac nc adversus Casarem conspirasse viderentur, Carolum V Casarem dc Actis Numburgi certiostus Saxo, Mauritii frater,

rem

fecere, et se Passavicnsis pactionis dccreta

in fidc

amplexos perslare

Augustana, donec reOrdi-

semel

rcddidisset,

ligionis controversiic

communi omnium

num

imperii decreto, assentiente Ca'sare,

coma

ponerentur; uou enim Conciliorum OEcume-

nicorum sacrosanctis

decretis, rcligioneque

Christo constituta obstringi, sed novas religiones fingi pro humana libidine volebant.
5.

quo modo vel opera, vel consilio vobis adjumento esse posse videretur, id pro Domini nostri Jesu Christi honore, pro rerum vestrarum
perpctuo ac felicissimo statu, proque nostra et Sedis ejusdem diguifatc omni cura et diligcntia prn'staret;cum mandaverimus, ijt tecum nostris verbis nonnulla loqueretur, minime dubitamus eam illi uon miuorem fidem, quam nobis praestituram esse, el visuram iibeutissime, etc. Datuni Roma; apud S. Pctrum sub annulo Piscatoris die xvi Februarii jidlv, PontiUcatus nostri anno"v. Proficisci eumdcm legatum jussit Julius etiam ad Augustum duccm Saxonia;, Fridericum comitcm Palalinum Rheni clectores, et Joacbimum Marchioncm Bi-andeburgensem quibus eadem formula verborum concepta' lil,

Nonis Martii

cum Augustanus

'

convenest de

tus

jam amplior

esset iirincipum ac Icgatorum

civitatum concursu, disceptari

caplum

religioue, uti Ferdinandus rex horlatus fuerat,

ha^retici renitcrenlur, asperrimisque animis certatum est, Passaviensique decreto Lutherani amplificanda' secta? ac instaurato potenlia; suae studio contendcbant, ut quibusvis eliam sacris Catholica; professionis ministris liceret ad eorum impictatem et castra deficere,

quamvis

et priucii^atus Ecclcsiasticos et vectigalia sacra

rctincre, ea

namcjuc ratione
:

in

spcm

effcrebaniri

tur Calholicam religionera sensini extincfum

in

contra reluctati sunt Catholici principes acen-ime, attiue contendcrunf, si quis episcopus, vel abbas, vel sacra fiincfionis pra;fectus ad Lutheranam ha'rcsim desciscerct. ea
sacra dignitafe pellcretur, af(jue in ejus

Germania

tera;

conscriptiu sunl, in

quarum

inscriptione

locum

dilectos filios vocat. ut patcrni amoris signis ad

mutuum amorem
se iterum
si

provocarct, promisitque illis, Concilium Olicumeuicum coacturum,

lit-

cjus decretis starc spondcrcnl, ul Pauli IV

tcric testanlur.
lii

subrogaretur alius, (|ui susceiiti Ecclesiastici muneris bonis omnilius potiretur. Ea contenfio adeo cxarsit, ut in plurcs nienses cxfracfa sit, infelicifeniuc accidit, ut Joanncs cardinalis Moronus lcgalus ob inopinatam Julii III niortera
(dc qiia dicetur infcrius) Icgationciii
ceref, atque

eam scuteuliam

ctiam Fcrdinandus Ro-

suam

abji-

majiorum rex Augustic nonis Februarii expoRuerat, Conciliiim

sa-pius
:

una cum cardiualc Trucbsessio ad

,

ca'ptum

variis

de

causis dissolutum fuisse nunc postremo agcndum, ut de Coucilio omnes imperii ordincs et inler sc et cum ca-teris omnibus Christianis

convcniant; aut si id ficri non potcst, et in aliud tcmpus dilferendum est, aliqu;i> incanlur raUoncs, quibus inlerim Gcrniaiiia pacc firma

comilia remcarct. Tandcm ut .\uguconventus .Vcta pcrslriugamus VII kal. Ocfobris ins|icrata ac funesta sanctio promulgata esl qua impictatis fraua laxata suul impijs ne Cicsar aut Fcrdinandus rcx, aut

Romana
slani

illius

alii

principcs

Lutbcrauam

li;cresim prolitenti-

rdigionis causa ullam molcstiam exhibcant, vcl illos ab impiis ritibus, vcl edictis, vel
biis
Idcm
ib. iiuni. CJi.

"

Kxt. apuil Pau\ IV. lib. brev. sig. uuin. 2891. p.

1.

.36.

Fnnit.
'

JleUar.

sxvi. mvm. i.

JULH

Iir

ANNUS

G.

CHRISTI 1555.

511

pcpnis, vel aliis caiilionibus abdiiccrc nilanlur,

bus tamen saccrdotibus,

eosclcmque oninibus bonis suis uti ac frui pcrmiltant, i|ua (]ui(lcm sanctionc Carolus V |iartam de Lutheranis \ictoriam pcnitus proslra\it, fructum(|ue omncm corrupit dc quibus inPauloIV iterum agetur.
:

si quid aliqui forte nobis a Deo in cos animadvcrtcndi cognifio et cura esl demandata, quas ob res pro tua prudentia ac probitate

commcrucrunf,

solis

Constabilita in

Germania

h.Tresis latius in

vicina regna difTundi co-pit, ut suis locis lugcn-

minimc dubitamus ca de his malis rcmedia nobilitatem fuam adhihituram, qure has omnes querimonias compescant, etc. Dafum Romoe apud S. Petrum dic xxvi Januarii mdlv, anno V
1'.

dum

erit, ac pia Julii III consilia immatura mortc oppressa sunt, de qua antequam agamus, reliqua ad eiim spectantia percurramus.
(i.

8.

Ecclesia Abyssina

Ecclesia
Jesu.

JuliKs III in regno Xeopo/ifano P/iilippion

Extremo

Romana

ad conjunctionem ciim revncatur per patres Societatis

Julii Ponlificatu

promota

est

ref/em

Hispanum confirmat

et in insiila

libertatem Ecclesiasticam defendit.

Corsica
Contulit

actio AbyssiUcO

gentis ad conjuncfioncm

cum

Romana

Julius in publico cardinalium senatu Piiilippo Angliae rcgi fiduciarium jus regni Neapolitani,

Lusitania?

Ecclesia revocandrc, intcrprctc Joanne rege, qui Claudium .Ethioi)um im-

peratorem
patriarcha;

permovit, ut
schismatici,

abjccfo
a

Alcxandrini

quodaCaroIo imperatore jam ante in cum transfusum una cum Mediolanensi et Deigico principatibus \idimus. Quod \ero illud rcgnum supremo Pontificis imperio esset obnoxium, propterea a Julio illius beneficiario jure indutus est,
L't Catholico Pan\inus his verbis par erat, legatum Romam ad Pontificem misit Piscaria' Marchionem, qui regum \eterum morc Neapolitani regni, quod Romana; Ecclesia' beneficiarium est, jurejurando dato legitimam possessionem obfineret^ qua; ei a Pontifice in publico Consistorio benigne con-

ut refert

'

principi

patriarcham accipere ac jura petere consueverat jugo a Pontifice Romano totius Ecclesi;e toto orbe diffusa; supremo antistite patriarcham et episcopos Latinos deposceret, qui^Ethiopas dcpulsis veteribus erroribus, vero fidei Catholicee lumine collusfrarent, cumque Societas Jesu doctrina^ et sanctifatis fama late Oricntem Occi, ,

quo

dentemque complevisset, flagifavit ut patriarcha ac duodecim saccrdotes ex eadem Sociefate delecti miftercnfur a Romano Ponlifice. Praerat

cessa fuit

Traditum est Philippo hac de re a Julio Diploma, in quo expressse sunt leges singula?, quibus \eteri more accepti Pontificia beneftcentia illius regni ergo obstringebatur, ijuas
legcs admisit Philippus, sed ejus litteaurea BuIIa consignata? ad Paulum IV tantum pervenere -, utdicetur inferius.
rce

tum Societafi Jesu Ignatius Loyola, quem eximia sanctitas divinis in vita et post mortem miraculis confirmata in sanctorum ordinem evexit is a Lusitano rege sacerdotes probitate et eruditione sacra insignes ad eam Evangelicam expeditionem seligere jussus, re communicata
;

quidem

cum

Julio

Pontifice,

pra?clara; amplificanda;

glorise divina; occasioni

exaratis

'

ad Claudium

non defuif, ac lifteris imperatorem, ipsum

Tuendi quoque Juris Ecclesiastici studio cum insulffi Corsica? clerum graviore jugo premi a Gullis, qui ejus insulce partem maximam Genuensibus eripuerant, accepisset, proregem Gallum monuit, ne Ecclesiasticos
7.

Julius,

hortatus est, ut Davidis imperatoris patris exemplo, qui misso oratore Pontifici Romano, ut Christi in terris vicario, ac Petri successori

obsequium
ret,

deferret,

Romanam

Ecclesiam cole-

iniquis oneribus fatigaret, et

si

qui aliquo faci-

cujus in ca-teras omnes primatum supremamque auctoritatcm pluribus argumentis illusfravit

nore se obstringerent, eorum causas ab Ecclesiastico judice agnosci sineret, in eamque reni prsefectum juri dicundo Ecclesiasticis in Corsicse

Domine mi

in

Domino

nostro Jesu Chrinostro Jesu

sol-

sto, gratia tua? celsitudini, et salus, ct affluentia

insula decrevit

donorum
Thermes
insula
Christo.

spiritualium a

Domino

Dileclo

filio

nobili viro Paulo de

locumtenenti regis Christianissimi

Corsica'.

in

Serenissimus PortugaIIi;e rex pro ea

ac
et

licitudine

zelo

quem
dcdit
,

illi

Deus Creator
sancti

Etsi ex iis aliqui

Genuenses sunt, atque

nosfer ac

Dominus
salutis

gloria;

sui

idcirco, ut audivimus, imperita? multitudini in

nominis,
ejus Filii
sunt,

animarum, qua} Unigenifi

sanguine
el vita

hostium numero habendi esse videntur, illud tamen memoria repelendum est, sacerdotes Christos Domini, non tam terrena ullius civitatis, quam sanclorum esse cives et domcsticos
Dei,

pretioso

redempta;

non seniel ostendit mihi per litleras, pergratum sibi fore, si c religiosis nosfra^ minimte Socicfatis, quam vocant, Jesu, duodecim viros
designarem, e quibus ille patriarcham unum, duos coauditores pariteret successoreseligeret,

Deumque taudemipsum istiusmodi corura injuriarum ultorem esse severissimum, e qui'

l'ai\vin. ip

(ltis.

Vil

Jiilii.

* Paul, IV. iu
1.

lil.

' Ext.

apud Paul. IV.

viii. brev. sig. nuin.

xix Oclob. hujiu aoai 2891. p.6.

'

Ext.

^ud

JaiiDa.

PeLr.

Malleuiai

I.

.xvi.

el

ayud Orlaad.

ii,;

boc anno.

512
eisdemque
a

JULII

III

ANNUS

G.

CHRISTI 1555.

summo

Christi

Domini

nostri

vicario suppliciter peteret auctoritatem et jus, quo jure ad suas quisque partes rite oheundas
ipsi

quidquid omnino juris ad suum quisque munus ac regimen obtinerent, quod olim adumhrasse per Esaiam videtur Dominus,
:

cum

de

cum

sacerdotibus

aliis in tua>

celsitudinis

regna transmitti possent. Ego pro eximiis inter

ca^teros Cliristianos principes,

ejusdem serenis-

simi regis Porlugalliffi meritis erga Socielatem nostram universam, nostraque vicissim omnium in iilum observantia et pietate, feci quod
jusserat,
Cliristi

consultoque secutus numerum, qui

nostri

Domini

gium
rii

referret, prfeler

Apostolorum ejus ipsum patriarcham

Collesacer-

dotes duodecim, supplemcnti ac velut semina-

Eliachim loquens Pontifice Maximo Et dabo (inquil) clavem domus David super humerum ejus, et aperiet, et non erit qui claudat, claudet. etnon crit fjui aperiat, quo videlicet typo figuratus est Petrus ejusque successores, quibus datam integram potesfatem declarant claves, consuetum ufique symholum, et insigne pleni atque absoluti dominii. Qua^ cum ita sint, celsitudo tua gratias debet ingentes Domino Deo nostro, quod ipsa regnantc potissimum dignatus
fuerit miffere

causa, a corpore nostro cunctos excerpsi, qui

veros

animarum
pastorc

pastores,

adjuvandassublevandasque animas tua^celsitudinis imperio ac ditioni subjectas sese et vitam

qui a

summo

pendeant

ac vicario,

quem

reliquit in terris Jesus Christus

Dominus
illo

suam
rent.

laborcm atque discrimen offerAtque hoc libentius parui, quod pra?cipua

in

omnem

noster, et

quantamcumque habent
est,

potesfatem,

quaj sane perampla

hanc ab codem

quadam alacritate sentio me sociosque meos omnes ferri ad obsequium etcultum celsitudinis
tuffi

vicario totam acceperint; nec sine causa patri

haud immerito quippe qu.T inter tot circumfusas undique nationes infidelium et hostium nominis Christiani, vestigiis majorum suorum insistens, ad conservandam ac promovendam Christi Domini ac Dei nostri religionem et gloriam diligenter incumbit, quam ipsam ob causam optandum fuerat, uti ad ha^c tam recta
; ,

avoque tuffi celsitudinis displicebat sumi ab urbe Alexandria patriarcham, quippe sicuti divulsum a corpore membrum, neque niotum, neque sensum, neque omnino vitam a corpore
accipit suo, ita

/Egyptius

i)alriarcha,

sive ille

tua; celsitudinis studia

conalusque, subsidium

accederet spiritualium Patrum, quibus et legitima potestas ab hoc sancltc Sedis Apostolica;
fastigio

derivata,

et fidei

Christiana;

pura

et

sincera doctrina suppeteret, (juaj

nimirum

dua3

sunt

illa; claves regni Cadorum, quas Christus Dominus noster sancto Petro et omnibus qui

deinceps in ejus solio erant sessuri, promisit prius, dein ipsa re tradidit. Promisit fantunimodo cum ad eum dixit, ut legimus apud divum Matthffium Evangelistam Ego dico tibi, quia iu es Petrus, et super hanc petram xdijicabo Ecclesiam meam, et tibi dabo claves regni (Jcelorum, et quidquid ligaveris supcr terram crit ligatum et in Ccelis, et qiiidquid solveris super terram, erit solutnm ct in Ccnlis. Tradidit, ac promissa patravif, cum post Uesurrectionem, antequam in Cadum ascenderet, sciscilatus ex eo ter ((juemadmodum affirmat divus Joannes Evanglisla) Sitnon Bar Jonu : Diligis mo plus his ? subjunxit in singula responsa Pascc oves nieas : commit:
:

schismaficus sit ac disjuncfus ah hac sacrosancfa Sede Apostolica, et ab Ecclesiaj totius capile, Pontifice summo videlicet, vitam grafise, et pastoralem auctoritatem nec sibi recipit ipse, nec alteri cuipiam valet legitimam impertire. Ecclesia namque Catholica una tanfum est in orbe terrarum, nequc ficri potest ut alia Romano Pontifici, alia pareat Alexandrino; ufi sponsus ejus Chrisfus unus est, sic sponsa illius unica, de qua Salomon ait in Canticis ex persona Christi Domini nostri Una est columba mea. Et Oseas Prophcta Congrebabuntur filii Israel, ct filii Juda pariter, et ponent sibi caput unum. Et in eamdem sentnntiam multo deinde post sanctus Joannes Eict unum ovile, et unus Pastor. Una erat, quemadmodum in Genesi Icgimus, area Noe.extra quam nulla omnino salus, unum quod fabricatus est Moyses, tabernaculum
Alexandriaj, sive

Memphi

degat,

cum

unum
tebat.

Hierosolyniic
in

templum

Salomone condiet

tum, quo

tcmplo sacrificare

adorare opor-

tens

non partem aliquam ovium suarum, sed lotum prorsus gregcm univcrsa cum pleniilli

tudine pofestatis, ad alendos vitali Christianaj religionis pabulo cunctos ubiquc fidcles, eos-

Una cujus staretur judicio, Synagoga. Hc nimirum unicam Ecclesiam denotabant qu;e una cst jure extra quam nihil boni, ctenim qui cum ejus corpore conjunctus non fuerit, nempe nullum a Christo capite rccipiet influxum grafiK vivificantis animam, ac pra?pa;

rantis ad fclicitatem

ternam. Hujusce unitatis

: ,

demque ad

coilestia

semi^iterna!

heatitudinis

pascua pcrducendos. Ac c;cteris (juidem ApoDominus noster stolis auctoritatem Christus impcrfiit dclcgafam, ac veluli extra ordincm at sancto Pctro ejus^iue successoribus ordinariam dcdit ac plenam, ufi ab hoc suiumo lan^juam a fonte, reli(|ui animarum I'astorc paslorcs petcrcnt, cidcmque accci>tum fcrrcnt.
:

declarauda' causa, in Symholo canifur Crcdo unam Sanc/am, Catholicam c/ Apos/olicani

Ecclcsiam, damnatus(]ue a sacris Conciliis crror

est

privafas

Ecclesias
,

ceu

Alexandrinam
,

Constanlinopolitanam

aut
(luo

similcs dari

quir
sint,

conimuni omnium
Pontillci

capifi

suhjuncf,T}

non

Homano,

cx

pcrpctua

serie

ab

sanclo usque

l'clro,

qui Christi Domini jussu,

JULir
uti a (livo iMarcello
iiain clegit

III

ANNUS

G.

CHRISTI 1555.

513

marlyre

traililuin cst,

lioma-

Scdein, camqiie suo cruore sancivit,

perducti llomani I'onliflces vicarii Cliristi citra controversiain a tot ac tanta sanctitate doctori-

lunsuinmniiourm sxcuii, ut lcgimus apud MattluTuin Evangelistam est sane cur sine finc gratuleiitur ista' nationes Deo Domino ct Condi;

tori iiostro,

cujus ])rovidentia per

pra'sertim

tiiain

parensit,

bus
aliis

Latinis,
,

Griecis,

omuiumiiue nationum
,

tumque tuoruin
dignata
ex
Iiac cst,

cclsitiidinem tanlo illos boiio

ab sanctis anacliorctis, cpiscopis, ct lot signis at(|ue confessoribus adorati iniraculis, tot deni(|ue martyrum, (jui in bac fide ac unione sancla^ Uomaiia' Ecclcsia) vitam
liabiti

cum

jure siicrandum

ipsa

conciliationc consensuquc

fore,

Cbristo Domiiio moderante, ut

libus lemporaria
(]ii()(]ue

cum

spiritua-

profudere, testiinonio coinprol)ati

igitur conscnticnti
(]ui

siint.

Mcrito

episcopornm omnium voce, ad Chalcedoiiensem couvcuerant Synodum

,

incremciita non sinc aniiilificatione imi^ciii tui et liostium abjcctionc ]uoveniaiit. Sacerdotes, qui niitluiitur istliuc, oinnes quidem, sed prwcipue i^atriarcba coad-

papa; I.eoni pariter acclamatiim

Sanclissiinus,

Apostolicus,

Universalis

et

in

Constantiensi

ncgantium, super omnes Ecclesias primatuin Uomani Ponlificis eminere. Ad quas tam disertas firmas(]ue l*alruin sanctiones atquc decrela, Concilii quoquc Florentini, quod sub Eugenio IV pra^tcr alias nationes, a Gra'cis etiam, Armeniis et Jacobilis tanfo studio cele-

damnata

est ba^resis

et singuias

omnium terrarum

bratum

est,

in liajc

verba accessit auctoritas

Definimus sanclam Apostolicam Sedem, et Pontificem Romanum in universum orbeni tenere primatum, ac successorein esse Petri, et vcrum
Cbristi vicariuin,

totiusque Ecclesia; caput, et

omniuin Cbristianorum
existere, et
ipsi

Patrem
Petro,

et

doctorem

in beato

pascendi, re-

gendi et gubernandi universalem Ecclesiam a Domino Jesu Cbristo potestatem plenain esse
traditam.
0. X

celsitudinis genitor,

mano
hanc

Jure igitur serenissimus rex David, tua; inisso ad obsequium RoPontifici defercnduin legato, Sanctam Sedem omniuin inatrem ac principem

agnovit, cuinque alia multa et prteclara ii)sius

pariter et tua'
celsitudinis acta numercntur, ejusmodi sunt, uteoruin praistantiamnulla unquain obscuraturavideatur oblivio, ac proinde ab omnibus, qui sub illo vivunt imperio, immortales auctori omniuin bonorum Deo debentur gratia', pro tain singulari in eos beneficio vestra duoruin opcra, iiiduslria, virtute collato, cuin alter omnium primus se in illius

tum duo

ba.'C

jutoresque successoresque ejus duo, spectata adinoduin virtute sunt, et nostra in societate ])robati ]ter oinnia, ac propler illustrem cliaritatein, et exquisitam rectanKjue doctrinam ad boc tanti momenti 0])us adsciti, ncqiic vero illis animus in idiiisum, aut alacritas deest, liaud levi conccjita fiducia labores suos, ad Cbristi Domini gloriam, tute celsitudinis rem, animarum auxilium pari cum opers pretio coUocandi. llumana' quippe salutis ainor illos, et Cliristi Domini aliqua saltem ex parte imitandi exstimulat studium, qui cruciatus ac necem siibiit lubcns ac volens, uti mortales ab ffiterna calamitate redimeret, aitque per Evangelistam, Ef}o sum Pastor homis : bonus Pastoranima suam dat pro ovibus suis.lloc exemplo incitati patriarcba et ca^teri parati veniunt non verbo duntaxat, consilioque et spiritualibus adjumentis, sed ipsa inorte, si res ferat, periclitantibus animis opitulari. Tua Celsitudo, ijuo interiorem illos ad consuetudinem ac familiaritatcm admiseritj eo majorem ut spero, capict in Domino voluptatem. Jam vero quod pertinet ad fidem, ac pondus eorum, qua; ab ipsis vel publicc, vel privatim exponentur, non ignorat celsitudo tua, oninium (quatenus rite legati

sunt) sed patriarcba' ])ra;cii)ue dictis, Apostolicai

fidei
illis et

poiidus et auctoritatem inesse, ac perinde Ecclesia' credi oportere, cujus ab ipsis

interprefanda sunt verba et sententia\ Et quoniam Cbristi fidcles cunctos Ecclesia' firmiter asscntiri, ejusque decretis obt(3inpcrare, et, si

potestate, qui Cliristi vices gerit in terris, per-

petuo

fore

|)rofessus

est,

aller

item

primus

dictuin ab eodein Cbristi vicario ])atriarcliain

quid existat ambiguum aut obscuruni, eamdem consulere necesse est, non dubito quin tua excellens pietas probitasque publico edicto curatura
eoruin,
cepta,
sit

verum, ac legitimum sacrosancl;r Sedis bujusce

filium in

in suis regnis, uti

sua regna perduxcrit. Eteniin

beneficii loco
insilos

si

in

ordinum bomines, tum

quos
ille

patriarcha' ipsius,
substifuet,
dicta,

omnes omnium tum

pra^-

magni cujusdam
ut profecto
est,

babendum

est,

sibi

mystico Ecclesia^ CathoIicEe, (juod a Spiritu sanclo viviesse corpori

ficatur ac regitur,

quam

teste Evangelista,

Spiritus docet
est,

omnem

veritatem,

si

idem eximium

lucem

sanai doctrin;e inlueri, ct Ecclesia'

insistere,

fundamentis
et

quain Apostolus Paulus adTimotbeum scribens, domuin Dei, coluninani

firmamentum
in
:

veritatis ap|)ellat, cui se

]iro-

responsa citra ullam dubilationein sequantur. Constat ex Dcuteronomio de controversiis oinnibusacnodis ad SynagogamEccIesiai pnenuntiam referri solitum. Hinc illa quoquc Christi Doinini verba Super rathedram Moysi : srderunt Scribx et Pharissei 'iA\}^?,m\\ in Proverbiis docet Sapientia Salomonis, cum ait Nc dimittas prxcepta malris tux (ea cst Ecclesia).
:

misit

inquiens

a;ternum affore Christus Dominus, Ecce cfjo cobiscum sum usque ad

Et alibi

A'e transqrediaris termiuos, r/uos

tui,
ii

runt patres

posuesunt iidem antistites. Deniquc

6S

A.NN.

Toires X.\XIII.

Rayn. XIV.

514
tanliim
EcclesiiP

JULII
suir Iribiii

iri

ANNUS

6.

rem

CHRISTI 1555.
in

ac

deferri

\ull

regiminc

et
,

administratione dicla' patri-

Christus Dominus, ut per Sanclum Evangelistam Lucam aperte denunliet Qiii vos mtdit. me audit ; qui ros spernit, me spcrnit; et per San:

archalis Ecclesiw

cum

potestate

et

jurisdi-

ctione ex nunc, et

postquam munus consecra-

tionis susceperit, qua" ordinis pontificalis exi-

Si Ecclesiam non aiidiverit, tibi tanciuam Ethnicus ct Publicanus, ex sit quo apparet, ne aures quidem pr;vbendas, iis qui alienum quippiam a sensu, et interpretatione Catliolica? EcclesiiT atfulerint, Sanctoquo-

ctum Mattlianim

stunt faciendi, constituit et deputavit. Et nihi-

lominus pro Joanne electo cedenle

clesi;t'

vel dece-

dente, de persona ipsius Andrea; priedictte Ecpatriarchali

si

providit,
sit,

curam,

etc.

cum

dispensatione

opus

ut ejjiscopus Hierapo-

que Paulo in Epistola ad Galatas id ipsum prajmonente, cum ait Si aliud vobis A^igehts de
:

lensis existens officium coadjutoris

hujusmodi
:

ccclo eimnriclizaverit, prieter

id quod evanqeli-

exercere, etillouti, eteo cessante, possessionem ila dicta^ patriarchalis Ecclcsi;e assequi valeat

zavimns vobis, anathema

sit.

Ad summam

lioc

idem

sancti

Doctores,

fidelium

omnium

Conciiiorum canones, consensus, et consuctudo

hujusmodi cessante, dictus Andreas, cum iirimum possessionem diquod,

officio coadjutoris
ctse Ecclesi;e

palriarchalis assecutus fuerit, dicta

plane demonstrant, ac vicissim patriarcba! ac sociis pariter omnibus certum est, fixumque, tuam celsiludinem assiduo cullu, submissione, atque etiam quoad fas piumque ferat, indulgentia prosequi. Nos vero quotquot in bisce terris e minima nostra societate retinemur, tua celsitudo ad omne obsequium paratissimos habeat. Nostris quidem certe precibus et sacrificiis, ut jam instiluimus, Deo supplicare pergemus, ut regiam celsitudinem tuum, regnumque istud amplissimum iu sancto Christi lamulatu conservet, detque illi ita transire per bona
temporalia, ut non amittat a?terna. Idem ipse Deus ac Dominus noster omnibus nobis ad

Ecclesia Ilierapolensis eo ipso vacet. 11. Providit Ecclesi;p Nica'n;e in partibus

infidelium consistenti, tunc certo modo vacanti, depersona domini MelchiorisMichaelis Carnero
presbyteri dicl.T Societatis, Decretorum etTheologise professoris,
sibi

curam,

etc.

committendo,

et

de non accedendo ad dictam Ecclcsiam indulgendo. Et insuper, sua Sanctitas volens eidem patriarchali Ecclesi;r ulterius consulere, eumdem Jlelchiorcm, clectum supradicto Andre;i' coadjutorem, Joanni patriarch;T, et coadjutoria suiiradicto Andrea^ facta cessanle, Andrea' electo pr;ediclis in regimine ct administratione dicta' patriarchalis Ecclesia",

cum

si-

sanclissimam ipsius voluntatem

et clare

cer-

mili, elc. constituitet deputavit. Et nihilominus

nendam,

et rite

ac vires pro

sua

exequendam perpetuum lunien, l)onitate suppeditet. Komae

Ignatio
religiosis

VII kalcndas Martii mdlv . 10. Ex delcctis a sancto

viris Societatis

eidem Ecclesia patriarchali, Joaiini patriarcha\ post obitum Audre;i'^ aut Andrea electo pra^dictis post obitum Joamiis patriarchaj pr;edicto-

rum

cedentc vel decedeute, de persona ipsius

Jesu creatus est /Elliiopia) padesignati vero epitriarclia Joannes Nonnius scopi Andreas de Oviedo Hierapolitanus, Melchior autem Carnerus Nic;cnus, (juos Julius ob insignes eorum virtutes iis dignitatibusornavit, sanxitque in amplissimo cardinalium senatu
:

Melchioris electi providit, ipsumque, ctc. ita quod cum primum in vini posterionini provisionis cl pr;i'fectionis liujusmodi possessionem, seu quasi dict;r patriarchalis Ecclesi;e assecutus fuerit in Ecclcsia ipsa Nic;pna existens possit officium coauditoris hujusmodi exercere, ct illo uli, ac eo cessante, possessionem dict;e patriarchalis Ecclesi;e assequi valeat. Dum novi illi pr;psuli. Julii III obitus. les et pr;econes Evangelici .(^Ethiopico ilineri se accingunl, Julius c vivis migravit, ac proindo profeclioncm iii proximum aiinum extraxeriint. de (|ua inferius sernio reciirrel. Quod ad Julii obitum speetal, de extrcmo ejus morbo et oliitu luec narrant Acla Consistorialia Homa' die Veueris xxii meiisis Martii mdlv, fuit Cougregatio geiieralis corain sanctissimo Domino nostio, (juia jam eral de vita siia desperatus, in (jua in iis, (jua^ ad rogimen etadmi-

ut referunl Acla Consistorialia. Romai die Venerisxxiii JanuariiMDLv referente reverendissimo canicrario S. D. N. providit Ecclesiii' patriarchali .'Elliio()iK;,

tum

certo

vacanti, de personis domini Joannis Nonpresbyteri Societatis Jesu, dccrelorum ct ipsumque in patriarThcologia; professoris

modo
nii

cham

prsfecit.

Providit Ecclesi;i' Hierapolensi in parti,

bus infidelium consistenti tunc certo modo vacanli, de j^ersona domini Andrea> do Oviedo presbyteri ejusdem Societatis, magistri in Theologia, curam, clc. committendo, et cum imlulto dc non accedendo ad dictam Ecdesiam, ac facullale cxcrcendi pontificalia in civitale et dioicesi.

i<

nistrationeni

omniuni reruin

Kcclcsi;r spectaiil

bant maiubivit sacro collegio,

faclo dala beiiedictione,

provideiet, ([uo

El insuper volens fclici

successui dict;v
,

nuilli ex cardinalilius
(l^.

palriarchalis Ecclesi;i' consulere eunnlem Andream clectimi cidem Joanni electo coadjutoniino

osculali suiilejus

manus

Die Sabbati xxiii mensisMartii mdlv, inler

fuiiima digiiilalo laudabilior. niijiis enim,
cardiuali

Julius

III

liiir

,1(1

siiperos cvolavil

vir \n pnvalii

fjrtiiiia

iiuam

iii

iluiii

ilARCKLLI
horain xix ctxx
scti

II

ANNUS
papa
III

I.

CHRISTI 1555.

515

circa obiil
.

.luliiis

Extinctns cst sravioricnni Pontificatnm bns podafinc doloribus dicbus nicnse uno tennisset annis (juinquc
in palalio Sancti-Petri
'

ad obsequium EcConcilium(|ue Tri(icnfinnm disturbasset, metncret(|ue, nc Galli

IVedere, C;esarem, ne ipsos
closiai cogeref, iin[)cdivisset,
(ixis in Italia

scdilius,

illam gravissimis bellis

viginti,

anno se.Kagesimo septimo cni funebres honores novem diebns peracli fuere.
a'tatis
,

Vocatns cstin invidiam

cxtra

ol)

ingcntcs Vilhc-Jnliii;

miscerent, qu;e rei Christiaine exifium esscnt allafnra, qu;B pericnla prievcrtisse non voluptuarii, sed prudenfissiini fuif Ponfiflcis.

Portam Flaminiam sitie substructiones et amoenos recessus, in qnos colligendte purioris aurre, et laxandi a cnris animi causa se confercbat; sed qnem tandcm laleat iii amaniis recessibus ingenia ad summa qnaM|ue pertractanda
posse cum etiam viri sanctissimi amocnos recessus captent, ut liberius divinis menfem transfundant? nec Panvino - assentiendnm est dicenti, illnm Pontificatn comparato, votornm omnium jam compotcm factum, abdicafa rerum oinninm cnra^ liilaritati etgenio sno
applicari
,

JIAUCELLUS
13.

II.

Marcellus
,
'

II,

potius oslensits

quam

crca-

tus

Pontifex

mortc immatura prsercptus.

ingressi
,

Qninta Aprilis

conclave cardinales

Jnlii

triginfa se|)tem perlecto Diplomafe contra Simoniacos, nempe post aliquos dies V idus Aprilis ad Marcellum Cervlnum
II

numero

niminm

indulsisse, ac pra^mii spe potius

dum

cardinalis esset, ad virtutem

amplectendam ac-

censum quam ipsamet

lectatnm, nec vifa^
at objecfi
n.nevi

virtufis pulclirifudine de-

salufandum Ponfificem concurrere cumqne illum in sacrosancto solio raptim essenf collocaturi, cardinalis Medices Marcello fidissimus intercessit, monnitqne, nt prius constitnfi jure Pontificio
card.

Sanctic-Crucis
facta

coitione

qnam

privatus egerat, instifacfis dilnuntur.

electionis ritus servarentur, ita nt

omnium

pri-

tutum landatissimum parto PonfiQcatu tenuisse,

ii

eximiis
fuit

.lulii

Concilium Tridentinum restituisse, qnod propter civilia bella, non ob illius socordiam dissolutum fuitl Num voluptatibus animi dedifi fnit Angliam ad
inertis

Num

enim

Pontiflcis,

Pefrus cardinalis cpiscopns Ostiensis Neapolitanus CoIIegii dccaiins illnin alta voce delegerit, in quein etiam alii suflragiacontulcre,
tni

mns Joannes

quibus

in publica Acta
erat,

ab eo, qui sena-

a secretis

redactis, Marcellus Latina

oratione Pafribus gratias de elecfione Ponfificia

Romana; Ecclesiaj obsequium revocare, .-Ethiopiam a schismate abducere, asserendae in Germania religioni, exfinguendisque erroribus assiduam operam navare, ac misso legato cardinale Lutheranis

seque tanto muneri gerendo imparem proaddidit se illi integre administrando non defuturum, atque abscisso omni privatorum commodorum respectu publicam rem
egit,

fessus

menicum
lent

principibus Concilium OEcuofferre, si ejus decretis assentiri vel-

? minus quidem acceptus fnit Gallis ac Senensibus, qnod Florentinornm dnci in Senensi expeditione magno adjumento, ejusque

contenfione promoturum. Subinde cardinalis Neapolitanus assurgens, dixit, ritus veteris servandi causa matutino sequenti scrntinium schedulis apertis, nt optimas omstndio
et

omni

ninm
sceret,

in

eum

voluntates Sanctitas sua cognoiri

exercitui

ex Piceno,

et

Umbria

et

Hetrnria;

confectum
;

sine nllo praesentis elecfio-

parte

commeatus submiserit,

ac pecunia efiam,

uttulitfama, sublevarit, sed non deerant justa? cur a Gallica factione aversus esset, cum Henricus rex, icto cum Lufheranis impio
causffi,
Lit. princ.
to. v. p.

damno, quod omnium unanimi consensu confirmatum voluere insuper, ut novus Pontinis fex

etiam b;ec verba proferret

Acceptamus,

sine ullo prsejudicio praesentis electionis. Illu-

160.

Panvin. ia Vila Jul.

III.

'

Lit. priQc.

to.

ni. p. 161.

E. agerel, firtus fuit eximia, adeo ut magno bonorum ouinium plausu Pontifex a cardinalibus renuntiari meruerit. Nec ad eam dignitalem evectus segnis omnino et iners intabuit ; nam, ut optime nolat annalisla, plura sunt qua; in Ecciesia; commodum et utililalem gessit ; longissime tamen abfuit ab ea implenda expectatione quam de se omnibus ingesserat. Ita de illo Segui bist. Flor. lib. xiii iMa lasciate iie Tazioni di questo Ponlefice cbe per altre cagioni non furono degne di molta fama etc. et lib. xv Mori papa Giulio d'un accidenle subilo cbe in ventiquattro ore lo spiccio nelleta di sessantotto anni essendo stato cinque anni e poco piu d'un mese in
S. R.
:

Pontificato, senz'aver

commesso alcuna cosa ni di buon Pontefice, n& da savio uomo . Sed hanc historici mordacis censuram violentiorem esse quam res ipsa mereatur ingenue fateor, is enim fuit Julius ut nullo peculiari crimine ncjtari mereretur, si niraiam ctcipias segnitiem quamdam et qnietis aniorem ; quibus inertiorem se praebuit quam ut Ponlificia sollicitudo reposceret. Quod illi pariler crimini

dalum est a Panvinio ; nec aliud exprobat idem Segnius ibidem. Julio successor datus est optimus, quique aplissimus Ecclesia; tiis periculosis temporibus regenda;, si vilam diutius prorogare licuisscl, merito censebatur, Marcellus Cervinus Politianus. Cardinalium quinque et viginli sulTragiis electum scribit Segnius, cum duodecim reliqui cardinalem Ferrariensem pratulissent, electores enim nuraero septem snpra triginla idem Segni cum Spondauo suppulat ; contra c

novem supra triginta, et Panvinus qui sex et triginta enumerant. Anoum egisse tunc quinquagesimum sextaai ex quo forte corrigeudus annalisla qui anuos qualuor supra quinquagmta cidem Pontifici assignat. Porro .Marcellus mense ab annalista defiuitis, dignus quem omnes ejus atatis scriptores commendent nam et ille, qui superiorum Ponlificnm facla carpit Segnius, hunc fere unicum summis laudibus celebrat lib. xv n Entr6 con gran speranza di bnono e santo Pontetice, dette in Dove giorni che stelte sano gran testimonio di quella bonti . Morbum quo assumptus fuit ita scriptor ille describit. Die ab adito Ponlificatu decima, febri corripitur qus in decem dies perseverans, tandem Tenae sectione vanescere visa est, sed allera succedente die ia
affirmat Ciacconius qui

idem Segui

scribil,

obiit die

et

improvisa graveJine intra breves lioras sufTocalur.

Saccessit cardinalis CaraOa

quem octava

al)

adito (u>D(Javi die cardiiiales Lxni, ait Segnius lib.

xv

reaantiarunt Pontificem. Maksi!,

)16

MARCELLI

II

ANNUS

1.

CIIRISTI 1555.

cesccnle sequcnli dic decima Aprilis post sacra peracta clectio repelita cst ac confirmata, in qua Marcellus, ne seipsum deligeret, Neapolitanuni, qui ipsi proxinio mense in Pontificatu renuntiatus successit, designavit; Pontifex vero

13.

Tanlus itaque Pontifex dignus quidem

extitit

semper
ne

ut qui

omniiim laudum commcndatioomnibus dignitatibus summoque

Pontificatui pr;pferendam vita" innocentiam, in-

antiquum MarccUi nomen

sentanea in

quibus conrepetuntur Actis Consislorialil)US

retinuit,
' :

et ha>c addita

Undecimo

Aprilis, qui in

Feriam quintam

majoris tiebdomada" incidit, duodecim pauperum pedes lavit, ac sacra tliiara a cardinale Bellayo redimitus, Ponlificia^ dignitalis insignia sumptus, accepit, sine accuratiore pompa, ac qui in festis ignibus accendendis in Arce Divi An-

corruptamque justitiam, in sutfragiis prwcipue ferendis, necessarium afflrmaret. Rcferturde eo beatam Virginem illi se videndam oblulisse, dum in icde Laurelana sacrum perageret, ab eaque summum in Ecclesia Dei Pontificcm aliquando futurum accepisse aiunt eliam Marcellum SBcpe hanc sententiam Adriani IV repeli:

Romano Pontificenihil csl miscrabilius, isse conditione ejus nulla miserior, totius ejus vitac felicitas amaritudo est. Cathedra Pontificis est
:

pauperes conferri jussit. genusque, et patriam attinct, patrem habuit Richardum VaBenlerii proquestorem, matrem Cassandram ciam lectissimam foGminam ^ natusque est in oppido Piceni -, cui Mons Fani nomen est, licet nobili, pater, Hetruscus genere, genle Cervina Politiano oppido ditionis Florentina; oriundus
geli faciendi erant,in

M. Quod ad

primitias ejus,

sponsa undique confecta aculeis, pondus tanta" molis, ut robuslissimos prcmat et confringat
iiumeros
.

Dc

Cliristiana ejus

demissione

el integritatc

ha;c narrat

Hicronymus Seripandus archiepiscopus Salernitanus in litteris ad episcopum Fesulanum datis Ego nunquam mihi persua:

esset.

A prima

;ctatc in

liberalibus

disciplinis

Senis educatus, cum juvenlutem attigisset, sprepotuit, ut vit delitias, nec a parentibus adduci uxorem ducerel, cum se militire clericali adscribere decrevisset tanta autem fuit ejus modeinter amicos stia et continentia, ut si quando liberius forte aliquid per jocum ageretur, aut
:

dere potui cardinalem Sanclw-Crucis ad Ponlificatum pcrvenire potuisse, imo rem impossibilem existimabam, sicuti ctiam, cum de ejus-

modi rcbus

loquebamur, aperte asserebam.

Ratio salis clara erat,

omnesque

cjus actiones,

diceretur, adventu Marcelli omnes illico conticescerent. Litteris et probitate clarus, Alexandro Farnesio comes et laborum socius in Bel-

quibus ad Pontificatum solemne est pervenire, contraria; mihi videbantur; quarc sic in me ipso ratiocinari solebam, vel iste Pontificatum optat, vel non; si eum optat, ignorantior est, ct
judicio pra; omnibus carens, eorum pra-cipue, qui in curia morantur Romana, cum non advertat
si

ut gica legatione adjunctus, promeritus est tantaque episcopatu Neocastrensi donaretur fuit integritate, ut Ponlificis consiliis adhibitus
, ,

cuncta omnino agi contra

suum consilium;
est,

non

oplat, certc

homo non

scd .\ngelus

nunquam

illi

tatis noxiis consiliis

assentalus sit, jmo illum a medicccptisque interdum abs-

terruerit. Cooptatus in

cardinalium senatum

ac titulo SanctaJ-Crucis donatus, cum Joanne Maria e Monte, et Ileginaldo Polo pra>ses Concilii

Tridentini renuntiatus est, in quo Pontificise Sedis decus dignitatemque adversus Cwsaris

vim

ct i)otentiam

asseruit tanta constantia, ut

in Cffisarianorum

odium

incurrerit.

Creatus vero Pontifex a'latis anno quinquacum a Romani populi magigesimo quarlo stratibus salutaretur, rogaretuniue, ut vecligalia imminueret, rcspondit humanissimc, sc nuUa nova imposilurum, et gratificaturum iis,
'

in quibus iiosset, se^iuc

ita amantcr cum omnibus principibus geslurum, ut nullus cjus quietem perlurbaturus essct. Imperatorem, Gallorumquc rcgem ad paccm, exaratis litteris, co-

nuit,

accilosquc eorum oralores niohorlalus esl ut ipsos faccrent, de quibus scripserat se quoquc cerliores, ac ni paci conscntirent
,
, ,

carne indutus, omncs, non solum hujus sa^culi homines, sed etiam niultos praetcritorum sa^culorum supcrans. Et quia familiarcm cgo cum illo jamdiu consuetudincm habcns, nunquam ab aliis talcm existimatum fuisse perccpi, ncccssario concludebam; vel ipse Pontificatum non curat, vel ad eum pervenire non vult, nisi per suam propriam viam, adcoque constans erat in suis consiliis, et in augustissima et inflexibili semita justitia? et bonitatis, in qua adco firmum conspicicbam, ul de eo dicere solerem (luod olim dictum de Catone. O te fclicem, Alnrce Porci, a riuo rrm i^nprolxim petfrc ?iemo oudet . iNuiKiuam credidi fieri posse Et posl pauca ul ad Ponliticalum ctfcrretur, niirum fuil triginta octo cardinalcs ineum qui trigcsimi noni numcruin complcbat summa animorum consensionc, nuIIo(|uc a;mulo invciito, sutfragia aperla conlulisse . U>. Crcatus est nona die Aprilis Marccl:

lus

II,

relcnlo priori nominc, ac postridie sine

fosta

consueta solcmni pompa, (juod

Paschalia

ad eos pro concilianda pacc profeclurum.

'

appctercnt, Pontilicia lliyara rcdimilus. Fcrlur

Act.
1.

Cons.

Com.
c.

brev. ix.

Ms. card. Spadx sign. num. 134. p. 160. Nalalis ' Lib. in. lit. princ. ' Panvin. in cjus Vila.

10.

Marccllum, parto 1'ontiflcatu, suis praH-epissc, ne Romam vcnircnt, ct duos, (^uos apud sc alebal, ncpotes ncc viderc voluissc, jussisscque,

MARCKLLI
ul oos

II

ANNUS

1.

CIIRISTI

1555.

517
ejus exploratam habeparticipes. Intcr qu;i'

nullus inviseref, nec ipsi alios inslifecuidani,an pro ipsis cubiculum Uuid in 1'alatio aciornarc deberet, respondit illis cum Palatio? forte in eoruni patrinionio esse censefis . Insuper supertUios sumptus recusavit, nec in mensa aureo cocleari, sed argenteo uli voluit, nec foculum lecfarium ex cogitabat argento, sed ex iere fieri pra^cepit
rcnf. et petenfi
: ;

cardinalis esset,

mentem

bant arcanorum
iliud

omnium

|)ra>cipuum, (juod fratri liberis(iiu; suis tantum elargiri, (|uantum singuli e nobilitafe

bominos

in

roddilibushabcrenl, decreveral, nec

Helvctiorum milituni custodiam removerc, dicens Vicarium CUrisli.ncc lanceis, nec clypcis ad se defendendum egere. .lacobus Augustus Tbuanus, parum a^tiuus erga Pontifices, Marcellum bac laude commendat Vir rara eru: :

ditione, prudentia, sanctifate vifaj antiquis

comin-

parandus,
tegritate,

et

sub quo certa spes emendandir

Ecclesiffi affulserat^ refulgebat

ita

enim

morum

ut

ipsius vita

omnium

censura

haberi possit . 17. Explicuerat

civium conditionem se eflerre passurus oraf, non ad principatuum dignilates evehi, ne assem quidem dc fructibus Ecclesiio, nisi de libera omnium cardinalium scntentia, eos auferre permissurus, omncm Ecclcsiasticam jurisdictionem nuUis sacris initiatis demandare cogitaverat. lUud subinde inore babebat, sanctitati Ecclesiastica; turpissimuni esse, eos, qui sacerdotiis ad curam animarum spectantibus prsefecti essent, a suis gregibus pascendis abesse, neque se eos Romae, aut usquam versari nisi sacerdofiis abdicatis, bonisque pastoribus commissis, permissurum. Decreveultra iirivatorum
,

ille

insigne

constantia'

rat item, ejecfis

ex aulico ministerio cunctis

exemplum

in tuendo Pontificio et divino jure,

obscocnis et infamibus, se
nisi qui frugi et honestis

neminem
moribus

in palatinis,

conlra Cicsaris et administrorum ejus nefaria molimina, dum Apostolici legati munus gereret ia Synodo Tridentina , inquit Panvinus ',

esset, cujus-

que opera
et

foret

et necessaria, esse

passurum.
esse,

Luxum enim omnium malorum causam

i|)sum

eximia in Pontificia pofesfate et aucforitate tuenda in eo liberfas enituit. Xam cum Carolus imperator aliqua in sui gratiam sanciri voluis" ef
set,

pessimum

esse dicebat. Quare etiam

profusas superiorum Pontifioum sporlulas, in

modicam quamdam pecuniarum summam, jam

vix Ponlificafum adeptus, contraxerat, collegium

isque abeo dissentiret,quod Csesaris postu-

lata ex

Romana^ Sedis

dignitate

non

esse duce-

ret, sEppe a Ca^saris ministris interpellatus,

nec
:

minis, necprecibus a sententia dimoveri potuit quare Casari invisus, cum in viti-c discrimine versari videretur, exclamasse dicitur, Caesarem

cardinalium supra omnia purgare constifuerat, nec quemquam prreterea in eorum numerum, lege veteri repetita, sine omnium consensu
legere, qusesitis

quoque

in

eorum

electionibus

summorum virorum
aufem

tesfimoniis.

Quanquam

quidem

in

eum

sa^vire

posse,

animum

vero

illud in ore babuerif, se vectigalia atque

frangere non posse. Cffterum ejus facta summo Dei judicio reservari, qui unicuique juxta sua merifa esset tribufurus; unde haud longe post relicto Tridenti cardinale de Monte, a Paulo III revocafus tlomam rediit. Acerbissimis etiam injuriis a Didaco Mendoza Ca;sareo oratore in Concilio affectum diximus; sed qu;c illi summam gloriam peperere. 18. Ponfifex factus , inquit Panvinus, statim omnibus tribunalibus qu;pdam, qua^ inviolata rectam juris administrationem observarent, scripfo mandavit, audiendis iis, qui negotiorum causa aderant, totus incubuit, sed et Rot;c auditores se salutatumde more venientes, in posterum domi secontinere,et parum necessario salutandi officio omisso, muneri suo studiose vacare jussit, neminem propinquorum Romam venire voluit, ne fratrem quidem, quodque his, et temporibus, ct moribus novum est, duos parvulos Alexandri fratris filios, quos ipse in 1'rbe educabat, anemine salutari, raro etiam iu publicum prodire,pr;pterquam ad sacra passus est multa et magna ad Apostolica; Sedis
:

onera publica per superiores principes imposita vel aboliturum, vel ad modestam quamdam rationem redacturum, initio tamen Pontificatus ffirario exhausto et magno a;re alieno insuper contracto, coactus esf, praiter animi sui sentenfiani, propositum mutare, et subsidium illud

quo in maximis Ecclesia, ut dicebat, necessitatibus sublevari posset. Quare

trionnale indicere,

tum ob eam causam, tum ob

in cardinalatu,

alia

qusdam, tam

circa sporfulas facta, tot pr;eserlim aliarum virtutum

insignis, avaritia}

quam

initio Pontificafus

commendafione
gere pofuit,

nofam

eflu-

parcimoniie tifulo anfea obtexisset, cum alioqui valde parcus, et in donando non admodum liberalis esse videretur . Et paulo post Religionis Christiana^ dissidiis et his, qua? nunc vigent, hajresibus valde angebatur et procul dubio si vixisset, omnem operam suam et studium in eo collocasscf, ut sublato schismate, omnes ad concordiam redigeret, vel ge:

quam

nerali Concilio,

quod semper

expetivit, vel alia

decus pcene obscuratum inslaurandum, meditatum fuisse ferebatur ab iis, qui cum adhuc
'

Panvin. in MarceL

II.

Vil.

quavis ratione. Sanctissimam hanc ejus mentem, ego, non aliis referentibus, sed ex familiaribus sermonibus inter nos habitis dum me enim mulcardinalis essef, optime novi tum dilexisse visus est, amicitias etenim, quas
,
:

518

MARCELLr

II

AXXUS

I.

CHRISTI 1555.

inde iisqiie al) adolescenlia coluit, constanter usqiie ad siiinmuni Pontificatum maxime retiniliilominiis cogitantihus ultra doctos quoque et graves viros dilexit in primis, eorumque familiaritatejucundissime ulebatur, quos consilio, opera et facul,

nuit

mullis

posse videtur, quantum in eo apiid hoinines gloriffi atqueamplitudinis nobilitas lua sibi paritura sit, pro sua prudentia debct considegitari

etiam

accitis,

tatibus aliquando sublevavit, cibi ac vini parcissimus fuit, eaque simplicitate, qua privatus

cum
sive

esset,

edebat, haliebatque, sive publice,

,

privatim convivaretur anagnostem in niensa, qui sacros libros aut sanclorum Patrum
scripta legeret
19.
.

multo enim inajorem et pretiosiorem victoriam cx clementia et venia reportabit, quam ex vi et armis adhuc consecuta non est. \os sane, non eain gratiam nobilitati tuic referre poterimus, qute tanto pro inunere digna sit, ut saltem illam apud Deum omnipotentem procuremus, nullis unqiiam precibus sumus prirtermissiiri. Dat. Roin. apud S. Petruin sub annulo
rare,

Sub primis

illius Pontificatus auspiciis

Senenses, qui gravissima obsidione premebantur a ('osmo diice Florentia', C.-esareo exercitu succincto, decrevere ad eum oratores ex Monte Alcino, in quod oppidum plures cives perfugerant, infimisque precibus flagitarunt, ut patriam in gravissimum discrimen adductam defendendam susci[)eret at Marcelius a bellicis consinecessitati parendum liis alienus respondit esse; consiiluitque, ut propositas illis deditionis nunciipandte pactiones admitterent, Cosmum vero Florenti;^ ducem adclementiam erga Senenses exercendam, continendumque militem, ne direptione, ca>dibus, stupris et incendio
: ,

anno . Lapso biduo ab exaratis hisce litteris die nimirum vigesima prima .\prilis GalliciE
Piscatoris, die xix Aprilis .mdlv,
20.
i
,

copia^ pra?sidiariic,

cum frustra expectata fuissent nova c Gallia auxilia, Senis cgressic sunt

armis, vexillis explicafis, ac militari ordine structo, ac Cirsareus exercitus eadem urbe exceptus. Cincta ea tuerat obsidioiie superioris anni Augusto incunte, perductaque in mensein Aprilem adultum hujus anni conceptam deditionis formulam hisce legibus narrat Adrianus, nimirum, ut Cicsar in clienfelam imperialem susciperet Senensem remptiblicam libertatein consuetam iis permittcret jusque
instruclit!
:

creandorum magistratuum, contractum

la^sae

grassaretiir, sollicitavit hisce litteris

'

majestatis crimen gesti hujus belli occasione

Dilccto
Dilecte

filio

nobili viro

Cosimo Mediceo

oblivione deleret, restitueret bona, exceptis

quffi inilites belli

iis,

reipublicpe Florentina; duci.

fili,

nobilis vir, salutem et xVpos-

tolicam benedictionem. In hac civitatis Senensiiim deditione, ex iis quac audivimus, Iiabita mansuetudinem animi tui, ac belli ratione pietatem maximc agnovimus, teque in eo summopere in Domino laudamus, restat nunc ut in militibus ipsis, priesertim gregariis, idem videainus, qui cum sua sponte ac natura direptionis, ac reruin hiijusmodi semper appetentes sint, longaque ac tanla? urbis obsidione, rebus,

jure rapuerant, exciperent tamen Senenses militare priesidium Cicsareo stipendio sustentandum, quod Cicsar urbi imponeret. PoIIicitus etiam est diix Florenfiic con-

sensuruin Cfesarem non extrui arcem sine ipsius

reipublicie Senensis assensu,

omnesque muni-

tiones circa

urbem

excitatas discedente exercitii

que

tiinent,

jure qiiodam id sibi deberi cxisnon tamen dubitandum videtur, ne in urbem ipsam facta irruptione, omnia c;edibus, rapinis ct inccndiiscompleant, quod clsi a ture
tot geslis,

nobilitalis voluntale prorsus alieniim piitamus,

iri, atque alia Senensium privilegia confirmata fuere. Cictcrum imperator, possessione Senarum acccpta, illius iirbis imperiuin in Pliilippuin filium franstulit; ut vero posfea Sena; in poteslatem Cosmi ducis Florentiie ceciderint, suo loco dicetur. Pricfectus cst a Cfesare Senensis urbis gubernaculis Franciscus Toletaniis, ac Marccllus Ponfifex metiiens nc civesSencnses a victoribiis inilitari liccntia prc-

cversum

facileque propterea fiiturum speramiis,

iit

jiissu

merentur, cardinalcm
cives a
vi ct

Tridcnfiiiiiin
.Vf

misit,
Iiis

ut
:

ad qiios perliiiet, milites in officio cl fide conlinere, tantoque civilatcm ipsam periculo liberare possint, pro ea tainen
tuo duces
ipsi, et alii,

injuria vindicarcf.
II

de

safis

modo

obitiis Marcclli

Pontificis Iiigendiis est,

coinmunis Patris
bemiis, et
(|uo

cliaritate, <iiiain

omnibus

de-

|>ro privato quodain animi affeclu, permultos illic cives, ob vctcrem iiiter nos consiietudinem atqiie amlciliam palerne amplectlmur, civitalem eaindem, noI)ilitati luie ita commcndamus, ul studiosius el enixius non possimus, sed ex flde ac spe ut eorum salus,

qui adeo pra'cipiti casu e vivis crcptus, ut potitis orbi Chrisfiano ostcnsus, (|uain dafiis fucrif. Flagrabat ille immcnso sacro aniore tollcndariiin

h;ercscon, sed fot famqiic

immania

genfium impiarum crimina non pcrmiserunl, ut sancfissima consilia in opus provocarct. Cum non cssel salis firmis viribus, in recolendis

nostra aut illius commcndalione, (|uam in te ipso sit |)Osi(a, iiam proplor pielatis meriliim, qiio niillum apiid nciim inajus exco-

non tam

in

DominiciC passionis myslcriis, divinisquc de more celebriiiidis dofallgafiis, duodccimo a susccpto Ponfificafii die, gravioris pifuiofficiis
ta?

aftluxu ac fcbre laborare cocpit;

posfridie

'

l.ib.

hrev.

num. J8ni.

p.

4.3.

sanguine, liccf fcbris rcmisisscf, ct pcr aliiiiiof dics convalcsccre vidcretur, adco ut
clicifo

: ,

PAULI IV ANNUS
et aliquos cardinalcs ad sc viros principes venientes luimanissime audiret; tamen pridie kal. Maii iiora xiiapoplexia oppressus sequentis diei liora vii, paulatim amissis sensilius, c vivis discessit ', relicto inaximo sui desiderio ac in Vaticano templo cjus cadaver tunuilo marino,
;

CIIRISTI 1555.
a sancto Cajctano Tliyen;eo
litio

519
sacerdotum sodavehemenlcr illustia(trdo

se adjunxit,

(|uo
ille

tus

auctus(|ue
accepit
:

saccr

Tiicatinorum

nomen

post urbis cladem,

Vcronam,

reo conditum

est.
;

Vixit

in

Pontificatu viglnti
aliis

duobus

diel)us

ac

lotidem

fuit interre-

gnum

Pontificium.

dein Venetias se contulit, multa(|uc vlrtutum e.xcmpla reliquit. Kx eo sodalitio a Paulo III ob suminam inlegrifatem, rerum(|ue gerendarum pcritiam in senatum cardlnalium adlectus est, acpresbyteralem tit. Sancti-Clementis, priorem-

PAILIS
21
.

IV.

que episcopatmu rcceplt liomam vocalus sanctitatis fama apud omncs clariiil, ad sacraruin
:

Pauli IV electio ; patria, parentes, mores Tenuerat Pontificatum dicbus et primordia. viginti duobusMarcellus, persokitisque de more exequiis, cum vacuum fuisset sacrosanctum solium, post gravissinias comitiorum contentiones, cardinalis CaratTa sacri senatus princcps % ac renitentibus adnitente cardinali Farnesio

litterarum pcrltlam pii-EcxcellcMlem morum integritatem conjunxit, in diccnda(|ue sententia

libertatem constantissimc tenult, et si (juid a Pontiflcibus alienum a dignltatc ApostoliccX Sedis referretur, vel a Concilio de industria aberat,

vel

si
:

interesset,

non

assentlebal, subdit

Pontlfice Paulo III, auctor in priPanvinus mis fuit, ut sanctaj Inquisltioiils trii)unal, pr;c-

Ccesareai factioni addictis, xxiii Maii evectus est

stantissimis
ctis,

Patrum ad

id

munus

judicibus

le-

ad Pontificatum

olim sanctitatis fama venerabilis eremita, dum in matris ulero conditus lateret, VictoricC Camponesia; lectissinnr pietateque conspicuEC niatrona; pra;dixerat, jusseralque ut fcetum diligentissinie conservaret, quod Pontificios apices aliquando ge, ,

quem jam

institueretur, qui in(]uirendis

bffireticis

damnandis-

que

latius

sturus esset

sunima cum potestate prajcssent, jam per totam Itallam serpente Lutherana hseresi, cujus labes non profanos modo, sed et religiosorum hominum multos polluerat, qua ratione factum est, ut membrls ;egrotis, aut sanatis, aut si sanari non possent, amputatis, quaj
contagio inficiebantur, periculoque propriora erant, paulatim, salutaribus remediis, pristinae
sanitati restituerentur .

Xatus Angeli de

est in Hirpinis in
la

oppido, cui Saucti-

nomen, septimo a Benevento lapide, Patrem habuit Joannem Antonium, inter proceres Neapolitanos insignem, matremVictoriam Camponesiam, quee familiai comitatum
Scala

Montorii intulit, sororein habuit sanctimonialem sanctitatis existimatione conspicuam, a teneris aunis pietati se addixit,

cumque

Praniicaesset

torum

instituta professurus

monasterium

Ex presbytero cardinale tit. Sancta-Mariaj Transtyberim, episcopus primum Albanus,deln Sabinus creatus est, atque archiepiscopus Neapolitanus, sed Hispani possessionem illius archiepiscopatus inire non passi sunt, quod ejus gentiles in ultimo Neapolltano bello Clementi
VII et Gallis adha^sissent, postea Jullo
fice
III

ingressus, ;egre a parentibus imbecilliori actati diffisis abduci inde vix potuit, inde ad studia

Ponti-

converso animo sacrarumlitterarum, ac liugua-

rum

Latinie, Grttca? et Hebraica cognitioni dili-

Tusculanam, et novissime Ostiensem Ecclesiam est consecutus. 2-2. De illius creatlone in Romanum Pontifi-

gentem operam navavit,

tatem coluit^

summam

vitaj integri-

cem

baec referunt Acta

'

Consistorialia.

contubernio Olivieri Caraffa; cardiualis amplissimi propinqui sui fuit, cujus opera et commendatione a Julio II episcopus Thealinus creatus aliquot post annis internuntium in Anglia egit, quc-cstoremque vectigalis Sancti-Petri, ad aulam Ferdinandi Catholici se conferens, ad consilia est admissus, ab Hadriano VI ab Hispania excitus, inter eos Patres relatus est, quorum et consilio Pontifex usus est in Ecclesiastica morum censura ad solutiorem disciplinam restringendam, sanctioremque regendi Pontificatus rationem instituendam sedente Clemente VII, cum Ctcsar Carolus V Hrundusino archiepiscopatu eum ornare voluisset, non modo eam dignitatem respuit, sed ultro sanctioris vit;c cupidus, Tbeatino episcopatu, impetrata Pontificis venia, abjeclo instituto
in
;

Roma

Roma?

XXIII Maii mdlv,

quo celebratur

fe-

stum Ascensionis Domini

noslri Jesu Christi

bora XX aut circa, fult publicatusPontifex reverendissimus dominus Joannes Petrus eplscopus Ostiensis, et nominatus Paulus IV, et delatus est in Sede Pontificali ad Sanctum-Pctrum cum Cruce etcantoribus hymnos de more solilo cantantibus pr;ccedentibus, et apud.Mtarc, ubijacet sacrosancta Eucharistia, humi positus genibus fiexis oravit, et deinde perlatus ad nicajus Altare Sancti-Petri, ubl iterum oravil, (|uo facto, fuit reportatus ad palatium, et solitas slationes .

Proximo dle Dominico, thyara Pontificia redimitum solemni ritu, addunt eadera Acta Rom;r XXVI mensis Maii mdi-V, fuit delatus ad Sanctum-Petruin cruce et cantoribus pra'cedentibus, S. D. N. Paulus PP. IV, et In cappella
Acl. Cons. .Ms. caid.

Piiuvin. in .Marcel.

II.

Vil.

Aiiclor Vita Pauli IV.

Spads

sig. niim. i:Ji. p. IGl.

P. 162

520
Sancti-Andrea}
fices
prajstitit

PAULI IV ANXUS

I.

CHRISTI 1555.
Ecclesiis

juramentum per

Ponli-

cathedralibus

ac

monasferiis

pro

indutus fuit vcstibus Pontificiis ad celebrandum, deinde perlatus ad cap|)ellam Sancti-Petri, ubi Missam celebravit, qua finita, fiiit delatus ad curritorium sujjer scalas Sancli-Petri propterea pr;eparatum, et ibidem coronatus more solito hora xvii aut
pra^slari solitum, et

circa,

postmodum

plures cardinales

ciarunt usque ad

suam mansionem,
.

eum assoet cum eo

tempore vacantibus, de quibus consislorialiter disponi contigeril, non ad personarum promovendarum bujusmodi requisitionem, supplicationem, aut instanliam, sed eis, qua; de jurepafronatus fuerint aut ad quas seu quee idonearum personarum pra^sentatio seu nominatio ad imperatorem, reges, autalios principes
,

pertinuerit, ad pra'senlationein seu nominatio-

prandium sumi)serunt

nem

imperatoris,

regum, seu

aliorum

prinet

Suscepto Pontificatu Paulus mox primas curas disciplina^ Ecclesiastica' inslaurandai, ac

cipum

jurispalronatiis, seu faculfatem pra-sen-

tandi aut nominaiidi

hujusmodi babenfinm,

moruin puritali in primievum sanctitatis splendorem revocandie, necnon constitucnda' inler

Clirislianos priiicipes concordiic addixit ut Acta
sacri senatus testantur

ejusdem mensis quo S. D. N. Paulus IV babuit oiationem, qua egit gratias

Pioma', die Mercurii xxix

Maii MDLV, fuit Consistorium, in

reverendissimis, de ejus electione, el deputavit nonnullos reverendissimos, qui antea felicis recordalionis Marcello II ad id deputati fuerant, su[>er reformalione facienda, et successive fuit

faclum verbum de pace procuranda inter

tianos principes
.

Cliri-

reverendissimi domini cardinales hujusmodi negotium proponerenl, aliis vero Ecclesiis seu monasteriis ad solius cardinalis proponentis relationem duntaxat provideri debcat. XVII mensis Julii mdlv, S. D. N. indemnilati palriarchalium, mctropolitanarum et cathedralium Ecclesiarum providere cupiens de fratrum consilio staluit atque decrevit, ut de cffitero perpetuis futuris lemporibus, in provisione sui, seu alia dispensatione Ecclesiarum earumdem non dispensetur cum ali(|uibus super defectu ;ctatis, nisi juxta decreta Concilii Lateranensis novissime celehrati, et concordata
'

Proximo
tclare

die

Ferraria'

dux Paulo

clien-

officium detulit, atque in illius fidc et l)oteslate seiuper futiirum spopondit, ut conlir-

mant eadein Acta

Iloina'

fuit

xxx inensis Maii mdlv, Consistorium publicum, in quo illustrissidie Jovis

mus dominus dux

Fcrrariensis, qui antea pro

pr;estanda obedientia felicis recordalionis Marcello II ad rrbem advenerat, eodem Marcello

mortiio, hujusmodi obedientiam ci non pra^stitam, et Joaniie Petro divina favenlc clementia episcopo Osticnsi ad summi Apostolalus apicem, cum denominatione Pauli PP. IV assumpto, liabila prius per suum oratoreni, seu secrctarium, eleganti oratione, obedientiam devolam eidem Paulo, pnestitif, a quo benigne

desupercum Sede Aposfolica uiiita\ qua> super hoc inviolabiliter observari voluit, et expresse mandavit . Isfis diebus reipublicffi Lucensis oratores ad pra>slandam novo Pontiflci obedientiam Romam accesserunt, de quo sic Acla ^ Consistorialia loquuntur Koma3 die xx mensis Julii mdlv, fuit consistorium publicum propter adventum oratoruin Lucensium, qui, liabita ab
Gallia;
:

<

uno ex

eis

orationc latina, su;c

Sanctifati

et

Sedi .Spostolica;
Sanctitas sua una
recepit
.

nomine eorum commuiiitatis

ohedienfiam devotissimam

cum

[a'sfifcrunf, (luam reverendissimis benigne

exceptus cst
Ecclesiastico

diebus ad corruptelas, (luai in abolendas ordine inoleverant sludia convertit, utque optimi rcctorcs admi23. Proxiinis
,

impcratori cl llonumonim regi Parto collnpms restaiircnt. Pontificafu, fam pr;i'clara inifia sui regiminis edidif Paulus IV ul omiies pios non solum ad mirilicam spem pacis et tran(|uillitafis, sed
24. Scribit
iit

res GrrmaiiitV

nistrandis Fcclesiasticis pr;efecluris admovcrenConsistur, operam navavit, ut testantur .\cta

'

torialia

V mcnsis Junii mdlv, fuit Consistorium in quo sanclissimusdominus nostcr Paulus !'P. IV ut personic de salutc aniiuarum sollicitus
,

etiam insignis fclicitatis crexerif, cum ipsain sancfifatem spirare videretur, ac priinas curas conciliaiidic inter Hispanos Callosque concordiic, ([utc ad redigcndos ad officium Lutheranos consccravit, ac omnino erat pcrneccssaria
,

proximo die

a suscei^to l'ontific;itu
II

Carolum V

Ca'sarcin de Marcelli

obifu, ac sua crcatione

Ecclesiiislic;c absijue alicujus simonia! aut

am-

bitionis suspicione, ad Ecclcsiarum et

monaste-

riorum regimina promovcri, et person;e ipsa; iilis puro corde et sinccra conscicntia pra-sidere valeant, de fratrum couscnsu et coiisilio, statnit, (luod de c;etero perpetnis fiituris lemlioribus,

patriarchalibus

metropolitanis

et

certiorem fecit, tum priora coiisilia rcdintegrandic concordi;c, a Julio ct Marccllo coepta, ursilque C;i'sarcm ut proinovere decrcvit siisce|)kc ab co ex|)clit;c(|ue pacis actioni insisfcrct, neccssariaiiKjiic omiicm iii ca rc auciorifatcm Uegiiuildo Polo ciirdiiiali Anglo concessam, se porrcclurum spopondit ^
,

'

l'ag.

160.
I.

I.

'

Ms.
sig.

Ciinl. niiin.

Spadje loni. c.\x.\iv. pag. 111.

Paiil.

IV.

Iircv.

2392. p. 53.

PAULI IV ANNUS

1.

CHRISTI 1555.

521

Cliarissimo in Cliristo
Cliarissime in Cliristo

(ilio iioslro

Carolo

Ronianorum imperalori scmpor

lili

Aiigiislo.

paulo anle dcfuncti locum substituti fuimus, cui cura- at(iue oneri ctsi hac a'tate et liis viri-

noster, saluteni

Apostolicam benedictionem. Heri una omnium vencral>ilium tratrum nostroiHim S. H. E. carcjinalium sentcntia, qui nobiscum in concl

bus adeo iiuparcs sumns, n(! tameii divinu" volunlati, dc (|ua depcndenl ha'c omiiia, reluctamur, jiigo nos Apostolica' servitutis debita obedientia subjecimus, Dei ejiisdcm frcti benignitate, ca(|uc pra-tcrca spe, ut vos, et reges, et

clavi erant congrefjati, in

ritT

Marcelli

II

1'ontificis

suHecti fuimus,
ignari,

et

locum lelicis mcmoMaximi demortui iiuanquam non essemus

iiiliil

principcs Chrislianorum ad onus lioc pcrfcrenduiii nnllo nobis loco sitis dcfuturi, inlcr quos

(luam gravc onns debilibns liumeris

quantum de

tua serenitatc nobis nos polliceri

nostris iin])oneretur, sine Dei volunlate

cum tamen

ejusniodi

(ieri

sciremus, subire illud

maluimus, quam

debit;v illius majestati cujus-

\is scrvitulis jugiim e.vcutere, ad (|uod

quidem

perferendum ipsius Dei auxilium nullo nobis loco esse defuturum speramus, in iis rebus potissimum, qua^ ad cjus gloriam Clirislique
fidelium salutem pertinebunt, lioc est, ad relicomnnigionis Cbristiantc amplificationem
,

debcamus, ex perpctua erga Romanam Ecdcsiam sanctamque lianc Sedem observantia et ainore atque in (Uiristianam rempublicam volunlate, pra^clarc possumus videre in iis rebus i)ra;sertim, in quibus utrunKjue nostrum
, ,

maxime
tuffi,

decet convcnire

etenim

cum

serenitati

ut pra^clarissimis signis

non semel

decla-

nemque omnium pacem et tranquillitatem, cui a tua majestate eam nunc operain dari novis in
dies
tanti

non minus, quam nostro cordi sit, ut religio ipsa speciem et dignitatem amissam tandem recuperet, ac principum ipsorum disrasti,

cordia'

penitus

tollantnr, has ad
in

te

litteras

nuntiis

audivimus

ut

cum

nostra

liac

dedimus, non solum, ut

tus ingressu serenitatem
ut hoc in

hoc nostro Pontifica-

juncta

muneris sollicitudine non mediocris conprecamur divinam clesit consolatio mentiam, ut liujus consolationis nostra; finem sentiamus, qui orbi Cbristiano universo adeo
;

tuam salutarcmus, sed primis scires, nulla nos in pra^senti inajore sollicitudine urgeri, quam et pacis procurandic, et religionis Christiana? in suam for-

est

pietate

ad

necessarius et quem de tua virtute ac omnino nobis poUicemur interim vero majestatem tuam htec scribimus, tum ut
,
:

mam

ac decus redigenda. Ad hoc assequendum in vestra ista potissimum natione, quantum serenitatis tua' regia

enim
inclyfa
virtus,

nostro certiorem faciamus, tum ut pra;ter auctoritatem, quaj dilecto fllio Reginaldo cardiuali Polo, nostro de latere legato

eam de

statu

ac pietas vere Christiana perpetuo possit, mi-

nime ignoramus. Ad
constituendam,
te

illud vero,
et

hoc

est,

pacem

gratiam

auctoritatem, qua

inter catera ad

pacem ipsam tractandam amest,

si
,

quid a nobis fuerit id omne offeramus quodque necessarium prseterea ad tua? majestatis tuorumque ampliplissime concessa
,

tudinem
scias

et

splendorem
,

attinet,

ut certo

illud

omnia perpetuo
in
te

Deo
cujus

primis

parala esse, quaecum sanctojqne Matris Ecclesiae

tibi

semper

filiuin

observantissimum novi-

mus, Sedisque ApostolicsD dignitale, cumque aliorum concordia et quiete fieri a nobis posse cognituri sumus, ut venerabilis frater Hieronymus archiepiscopus Consanus pluribus exponet tna> majestati, quam omnipotens Deus benediDat. Romae apud Sanctum-Petrum sub cat. annulo Piscatoris die xxiv Maii mdlv, Pontificatus nostri anno i . Labente a datis bisce lilteris tertio die, Ferdinandum Romanorum regem ad eadem concordiaj studia et restituendum coIlapsK religionis in Germania splendorem excitavit, utque gratiam et auctoritatcm qua fiorebat apud fratrem Casarem, adhiberet, liis lilteris horta,

tanlum potes non modo apud Sercnissimum Ca^sarem germanum tuum sed apud omnes ubique inlerpositurum plane in Domino confidiinus, donec ejus aliquando compotes fiamns, etc. Datum Roma' apud Sanctum-Petrum sub annulo piscatoris die xxvi Maii .mdlv, Pontificatus nostri anno . 2o. AngUcana; Ecclesia? providet et P/iiUppo rer/i riratulatur. Proximo mense amplissimam Anglorum legationcm Paulus exccpit, pro confirmanda illius regni cum Romana
,

Ecclesia veteri conjunctione. fuerant oratores ad .lulium

Decreti
III,

quidem
e vivis

quo

sublato, Philippus et Maria Angliffi reges eas-

dem

litteras,

runt, quibus

maximo

mutato Pontificis nomine, renovain cardinalium senatu perlectis, omnium applausu Paulus indullam

Anglis a lcgato cardinale defectionis pra^tcrita' veniam ratam babuit, atqne amantissimo sinu

Anglorum gentem complexus

a
'

est.

De episcopis
:

tus est
((

Ferdinando Romanorum ac Hungaria; et Bohemia^ regi illuslri. Quarto abhinc die, uiio omnium venerabilium fratrum nostrorum consensu, in felicis
recordationis Marcelli
.\.NN. II

Paulo IV variis Anglia^ cpiscopatibus prajfectis, lia'c referunt Acta Consistorialia " Roma" die xxi mensis .lunii mdlv, fuit Consistorium, in quo pra'stita fuit obcdientia
pcr R. D. episcopum Eliensem, et dominum Eduarduin oratores sercnissimoruni rcgis ct
'

PonliOcis .Maximi vila

.\cla

Cons.

.Ms. card.

Spada; sig. nura.

1.34.

p. IGa.

TOMUS XXXIII.

lUy.N. .\IV.

66

522

PAULI lY ANNUS

1,

CHRISTI 1555.
successive de persona ipsius Thomse episcopi, pro quo dicta Maria regina, juxta eamdem consuctudincm, sibi super eo supplicaverat, Ecclesix Eliensi, tunc certo modo pastoris solatio
destitulw, dicta auctorilatc providisset,
illi

reginre Anglise, qui oratione liabita, Sanctilati

sua; et Sedi Apostolica'

devotam

pra^stiteriint

obedientiam,
Iratribus

quam

Sanctitas

sua
petita

una ciim
venia de
et

acceptavit,

fuitque

erroribus in
EcclesiK.

prieteritum

commissis,

Sanctitas sua pcpercit, et recepit in

20. Referente

eadem grcmium

eumque

revercndissimo Morono. reverendissimus dominus Reginaldus SanctK-Maria; in Cosmedin diaconus cardiSanctitatis sua^ et nalis, Polus nuncupatus Sedis Apostolicffi in regno Anglia^ lcgatus de latere cui antea felicis recordationis Julius papa III Sanclilatis sua- pra?decessor, ut de pcr-

cpiscopum prfefecisset et pastorem, curam commiltendo, ipseque Thomas episcopus provisionis et pra-fectionis hujusmodi vigore
in

Cum

possessionem, seu quasi regiminis

et

adminis-

trationis ipsius Ecclesi Eliensis pacifice asse-

sonisquorumciimque arcliiepiscoporum etepiscoporum, qui metropolitanas aut alias cathedrales prjEdicti regni Ecclesias de manulaicoet pra^sertim rum etiam schismaticorum
,

cutus fuisset, asserereturque Ecclesiam Eliensem prffidictam etiam tunc, ut prwfcrtur, seu alias certo modo, quem Sanctitas sua haberi voluit pro expresso, vacare de persona ipsius Thoma;, pro qua dicla Maria rcgina, et serenissimus dominus Philippus Anglirc rex eidem Sanctitati sua; super hoc supplicaverant, dicta
auctoritate providit,

quondam

Henrici regis et Eduardi ejus nati

mam

episcopum

illi

ipsumque dominum Tlioin episcopum pra-fecit et

etc.

recepissent,

eorumque

fructus, etiam

longis-

pastorem, curam committendo,

simo tempore, etiam tanquam veri archiepiscopi, seu episcopi usurpando, postquam eos
sibi alias si rebabilitandos esse censuisset digni ct idonei vidercntur, eisdem metropolitanis, ejusdcm regni Ecclesiis, quovis modo pro tempore vacantibus, de personis idoneis, pro
,

Providit similiter Ecclesia; NorMicensi

adhuc certo modo vacanti de persona domini Joannis episcopi Norwicensis Ordinis fratrum PraMlicatorum, et theologia; professoris, alias de cadem Ecclesia pcr supradictum reverendis-

quibus serenissima domina Maria regina Angli?e,juxta ejusdem regni consuetudinem sibi
supplicasset, Apostolica auctoritatc providere,

tum

simum dominum Rcginaldumcardinalem legaprovisi, cum absolulione opportuna, ct ad

sup[ilicationem pra?dictorum rcginw et regis. Providit Ecclesia! Bristolicnsi, (]uffi alias

ipsasquc personas eisdein Ecclesiis in episcopos ct arcliiepiscopos pra^ficerc, et cum iis qui Ecclesias cathcdrales ctiam metropolitanas dc manu laicoruin et schismaticorum, ut pra^fertur, reccpisscnt, quod cisdein, seu aliis, ad

quas eos aliter rite transferri contingcret, cathcdralibus etiam metropolitanis Ecclesiis in episcopos et archicpiscopos pr^fici et pra^^esse,
ipsasque Ecclesias, in spiritualibus ct temporalibus regcre etgubcrnarc, ac munere consecrationis eis eatenus impenso, uti valercnt, dis-

perniciosissimo schismate, quod modo Dei misericordia et serenissimi Philippi regis et serenissima; domina' Maria; regina" Anglise pietate extinctum estin rcgno Anglia>, vigentc pertunc supremum consilium, Parlamcntum nuncupatum, rcgni, in provincia Cantuaricnsi erecta fuit, et cujus erectio postmodum per rcvcrcn-

dissimumdominum meumReginaldum
Maria; in
,

Sancta^-

Cosmcdin diaconum cardinalem, PoSanctitatis suk ct Scdis lum nuncupalum A[)ostolic<T in eodcm loco legatum de latere,
sufficienti

pensare posset, plenam

ct lil)cram

faciiltalem

ad

id,

ut assercbat, pcr littcras dicta'

concesserat, R. P. D. episcopum Thomam episcopum Elicnscm, qui antea Ecclcsiam Westmo-

nastericnsem
regis, ct
trationi

dicli regni,
illius

poslquam
temcre
et

tunc de manu llcnrici regimini ct adminis-

Sedis faciiltatc sufVullum primo, ct deinde per Sanclilalem suam .\[ioslolica auctoritalc a|iprobala fuit dc persoiia R. I>. Joannis c[)iscopi
Rristolicnsis

Et infra

de facto se ingesserat, ct illius pra-lcxtu munus consecrationis ctiam de facto susccpcrat, illa dimissa, Ecclesiam Noi"\viccnsem, tunc ccrto modo vacantcm, dc nianu Eduardi pra;dicti reccpcrat, et illius rcgimini

modo

Providit Ecclcsiic Eboraccnsi, tiinc certo vacanti de pcrsona doinini .Xicolai llitli

clcrici

Eboracensis, seu

altcrius civitatis vcl

dioccesis, [iro

qua scrcnissinnis dominus Phi-

lippus rcx ct scrcnissima domiiia Maria regina

Anglia; Sanctitati siur siiper lioc supiilicavcrant.
Providit Ecdcsia' Assancnsi tunc per obitiim bona; mcmoriiv Ilcnrici oliin cpiscopi Assancnsis, de persona domini Jacohi Tcrbc,

etiam dc facto sc ingesscrat, fructus mciisa; episcopalis Norwicensis tanquam eiiiscopus Norwicensis similiter dc facto usurpando, ab exccssibiis iiujusmodi dicta aucloritate absolvissct, qui postmodiim dictam Ecclesiam rcalilcr

dimiscrat

scii

rcmissuriis crat, ut ciiicum-

clcrici Oxoniensis, ct ad supplicalioncm dictorum sercnissiinonim rcgis ctrcgina'.

villc

Ecclcsia; catlicdrali in cpiscopum cl pastorcin jirafici ct pra-cssc, illaquc in spirilualibus ct tcnipoialiiius pcrcum, ut iira'fcrliir, susccpta

quc

Providil Ecdcsia- Raugoricnsi, lunc per

ci)isc()|ii

obilum bona^ mcmoria^ Joannis olim

Raugoricnsis
,

uli valcrct,

cadem

aucloritalc disiicnsasscl; ac

dc pcrsona doinini Guillclmi Raiigoriciisis, ad camdcm siipplicalioncm.

PAUI.I IV

ANNUS
obi-

1.

CHRISTI 1555.

5'23

Providit Ecclesire Sadoiensi,

tiiiic ijcr

ct .\[)osl()Iicam

bcnedictionem. Quos tanto nos

tum boniB inemoriaA II... vacanti, de pcrsona pro quo domini Thoma' Slaulensis dcrici illustris dominus Edoardus comes Uarbia', regio nomine su|)plicaveral. 1'rovidit Ecclesia' Dublincnsi/ nunc ad
,

desiderio, ct Roniana Ecclesia universa, cunctusque almai bujus Urbis populus cx|)ectaba-

mus, dilectus

lilius

nobiiis

vir

Anlonius de

saecularitatem

lie

facto reducla', tunc pcr obiarcbie[iisco|)i

tum bona; mcmoritc Joannis olim

Dublinensis, de persona venerabilis viri domini Ugonis Carensis presbytcri Dublinensis. Cum ctiam caniinalis Polus legatus a Julio 111 decretus Convenlrcnsi ct Licbfeldensi
Ecclesiis

Montaguto, vcnerabilis fratcr Thomas .Eliensium cpiscopus, et dilectus filius cques Eduardus Clierne, serenitatum vestrarum oratorcs, duce vestric apud Dcum coelestisgralia; luminc, nonis Junii incolnmes ad nos pervenerunt;
quinto autem [losl die in palatio Ai^ostolico et aula regum [)ublicum eis consislorium dedimus, in quo venerabilibus fratribus nostris sanctip Romana?. Ecclesia} cardinalibus, j^rincipum Christianorum oratoribus, magno e[>isco|)orum et [)r;rlalorum numero, omnibusquc nobilium Romanorum et aulicorum ordinibus pra!sentil)ns, simul atque a nobis ad paternum pacis etamplexumet osculum admissi fuerunl,

Uodulphum

scopum
est.
"27.

pra'fecisset, eliam a

regis ac regina; iu

doctorem epiPaulo IV ad preces eadem dignifate conflrmatus

tlieologia;

Paulo etiam antca Ponlifex studio pa-

cis,

Hibernire provinciam, cujus

dominos

tan-

tum se veteres Angli;c reges appellarant, regni nominc decoravit, sine uUo Romana! Ecclesiae
damno, cum antea llenricus VIII et Eduardus VI eani insulam regni fastigioet nunvel alterius

regium vestrum amplissimumque mandatum, ad gratias de data prateriti schismatis venia per eos agendas, debitam nobis et Sedi Apostolica; submissionem etobedientiam vestro
j)rimo

cupatione

ornandam sanxissent
temere
sibi arrogaraiit,

ut titulos,

ac vestri regni

nomine

pr;Testandam, Ecclesia-

quos

illi

Pbilippus ac

Maria jure ac religiose sibi adscribercnt. Roma'. die vu mensis Junii mdlv, apud Sanctum-Marcura fuit consistorium, in quo, referente reverendissimo Puteo, erexit insulam Hiberniae, cujus ab eo tempore, quo illius dorainium per Sedem Apostolicam adepti sunt reges Anglia?, qui pro tempore fuerint, se dominostantum nuncupare consueverant, et cujus regium litulum quondam Henricus VIII, posttiuam ab unitate Catholica) Ecclesiai et obedientia

Romani

Pontificis

sccessit

pra;textu
inet

cujusdam
suIbb,

legis per

Parlamentum ejusdem
,

deinde ejus natus Eduardus VI, eorum nominum, qui dum viverent, pro regibus Angliae se gesserunt, de facto usurpaverant, in regnum, ad instar aliarum insularum regio litulo, dignitate et honore fulgentium, sine iu'a?judicio jurium sanctaj
latffi

ut pnetenditur

primo,

Romanse
ea, vel

Ecclesia;, et

cujuscumque

alterius in

ad illam jus babere pra'tendentis, ac attenla dignitate, honore, facultate, juribus, insignibus regiis, quibus alia Christi fidelium regna utuntur, insignivit et decoravit . '28. Cralulatus vero est Paulus amplissimis verbis Philippo regi, ac Mariae regina^ dc singulari in tide Catholica asserenda prof^agandaque constantia, atquein praificiendis o[)timis episcopis Ecclesiis Angli;c non parcilurum opera?, amplitudinemque cardinalis Poli semper se provecturum respondit Paulus |)apa IV, cbarissimis in Christo filiis nostris Philippo et Mari;e Anglia^ regibus
'
:

tunc istic ercctarum confirmationem petendam, audientibus omnibus, ab uno ex nostris secretariis perlectum est, poslea ab ipso .Eliensium episcopo habita oratione, eaque nondum finita, reddita; ab eis littera? patcntes, qu^r, omnem regni istius cum Romano Pontifice et sancta Sede Apostolica reconciliationis seriem, legumque contra eum latarum abrogationem continebant, eis eodem modo, quo mandatum recitatum fuerat, perlectis, i[)se idem episcopus una cum coUegis suis gratiis de data schismatis venia peractis, ipsaque obedientia vestro utriusque et ejusdcm regni nomine praestita, peroravit. xNos vero una cum eisdem venerabilibus fratribus nostris cardinalibus obedientiam ipsani admittcnles, eos et eorum personas utrumque vestrum, totumque ipsum regnumreferentes,omnicharitatisafrectu iterum amplexi sumus et exosculati, atque in clementissima; matris Calholica; et Apostolicie Ecclesia; gratiam et gremium recepimus, quod nemini ad eam redeunti unquani clausum est, cumque dilecti filii Reginaidi Sanctse-,Mari;e in Cosmedin diaconi cardinalis Poli, nostri et Sedis Apostolic;c de latere legati, litteras qu;c vcnite etabsolutionis ipsius fldem faciebant, nobis

rum cathedralium

dcmum

porrigcrent,

non solum vcniam

et

ab-

solutionem ipsam approbavimus, scd quatenus opus esset, denuo dedimus. Verum ita ha'c omnia peracla sunt sicut oravit e[)iscopus vera eloqucntia, ct sana praeditus docfrina, adco ves-

illustribus.

Charissimi in Christo
lib.

filii

noslri, salutem

trorum pr;T;terifos errores commemoravit, eoquc animi affcctu prrnitentiam pra-scnfem ante omnium qui aderantoculos [)Osuit, ut pra; gnudio tanti a Deo acce[)li beneficii vix nonnulli
sibi a laciirymis

temperare potuerinf,
nuntiis
felicis

nam

etsi

'

Paul. IV.

brev. sig.

num. 2891.

p. 77.

primis ejus rci

recordationis

524
Julio

PAULI IV ANNUS

CHRISTI 1555.

III prsedccessori noslro allatis, ea Ifclitia? signa ubique apud nos data sint, de quibus ad vos perscriptuni diligenter fuisse arbitramur, nibilque a nobis optarinec pra-clarius nec sanc-

tius

posse videbatur, non plane tamen oinnes

munere benevolentiam vobis apud omnes comparaverint, quantaque Sedes Apostolica et nos serenitalibus vestris post Deum ipsum debeamus, voluimus his etiam litteris apud vos testatum esse nam de Cantuariensi, aliisque
tionis
:

in eo conquievissent, nisi liac veluti

prsestifa^

extrema

obedientiai

manu

sercnitates vestra>

opus ipsum j)erfecissent, quare consistorio dimisso, ejusquc actis per rrbem pervulgatis, ipsimct oratores testes erunt cum privatic, tum
[ublicse totius Ecclesife

ejusdcm generis negotiis ipsimet oratores, idemque dilectus filius noster cardinalis Polus legatus copiose vobiscum locuEcclesiis, et ca-teris
turi sunt,
et his, el

nos enim omnem operam navabimus, omnibus aliis vestris desideriis, qu

atque Trbis bilaritatis

nos

cum

ex nostra

Iffititia

alienam metiremur,

nonnisi honestissima fore confldimus, ut quantum cum Deo poterimus, satisfaciamus, quod-

nullam aliam majorem excogitari posse multis de causis putabamus. Cum tamen non ita multo postXII kal. Julii ab eodeni episcopo etEduardo, nam paulo ante hinc discesserat Antonius mandatum item vestrum, elpatentes littera^ nobis fuerint redditae eodem exemplo, quo ea>,
,

que ad legatum ipsum cardinalem Polum attiejushonorem, vel commodum, vel amplitudinem, neque isthic a vobis, neque a
net, nibil in

nobis hic excogitari conferrique poterit quod tanta; illius virtuti ac probitati, tantisquc crga nos et Sanctam hanc Sedem, ergaque vos et re-

quas in consistorio lectas dicebamus, nomine tantum Julii III, quo ilhe fuerant inscripta', in nostrum Pauli IV immutato, usque adeo est aucta, ut nullum ejus testimonium adiiiberi a
nobis certius possit,
scrutator
illius

gnum vestrum
deatur.

offlciis, et

meritis satis esse vi-

Datum Roma> apud Sanctum-Marcuni

i

tificatus nostri

quam

illius,

qui cordium

sub annulo piscatoris die xxx Junii mdlv, Ponanno . 2i). Cramnenis de sede CantHnrimsi dejecliis, et

cst. Unfintum tamen poluimus eam ad laudem omnibus ostendimus; poslridie enim in consistorio secreto apud Sanclum-Mar-

nati.

Actum

hsereticorum diices capitaU sententia damest de restituendis Ecclesiarum

cuni, aliquot

eodem

pnelatis virisque insigni-

bonis, sollicitante Pontificc, sed cum sacra vectigalia a proceribus occupata essent, graviori-

bus prfeter morem convocatis, litteras prius, quibus seorsum vestrae serenitales de Pontificatu nostro nobis respondebant, postea mandatum et litleras palentes perlegi fecimus, et quamvis res ipsa per se adeo sit memorabilis,
ut his monumcntis egere non videatur, ea tamen in archivio et in secretioi'ibus nostris bujusmodi scripturarum thesauris diligenter reponi

bus implicita difficultatibus res visa

ctaquc in proxima comitia, qua;

est, reje-

cum

vergente

anno coacta

fuissent, nil
;

proceres rebellarent

impetrari potuit, nc primos tamen fructus ac

mandavimus, obedientiam vestram ipsorum fratrum nostrorum plausu iterum accc[iimus, veniam et obedientiam datam comprobavimus et ca^tcra fere omnia egimus, qua in consistorio publico egeramus,
et asservari

incredibili

Ordincs attribuerunt. vero felici adeo Anglorum conversioni nonnulli impii, multorumque tlagitiorum rei procaciterac pertinaciter obstitissent, hvsiO majestatis regi crimine accersiti sunt in jus, atque inter cos Cramnerus schismatis signifer qui inipseudoarchiepiscopus Canfuariensis in vincula quissime toties reginam hrserat

decumas sacerdotibus

Cum

pluribus actil)us ac tcstimoniis confirmala fuisse in prasenti et in posterum compertum iuerit, ideo majorem vestris sercnitatibus pietatis gloriam, regno ipsi vestro fidei constantiam, sancta; buic vero sedi auctoritatem videtur pariturunicsse, (\iix omnia,ctsi ab ipsis oratoribus serenitatcs veslra' melius cognituric sunt, quam tamen ipsi egregie ac pie, quanta-

quo enim,

et

conjectus ardens conscientifc facibus, meritique supplicii terrore perculsus, schisma hpercsimque ejuravit, imploravil(|ue misericordiam quare resii)iscenti vifa indulfa csf, retcnfus fa;

men

in carcere, ne graviora llagilia moliretur, cujus carccris molestias adeo acerbe tulif, ut in desperatiouem ellerafus insfar canis, revcrsus
,

quc cum vestra utriusquc dignitate boc lega-

ad vomifum, priorem impiLtatem tucri non perhorruerit (I). 30. Porro cjus causam ajmd subscllia .\po-

hisloiiam longc aliam ex Ansjlicanis publicis Talmlis acceptam liadil nmncliis, cx qno cliani mcnda qHnfdam (1) Thom.-c r.ramneri Min.iv carcercm subiil, hoc vero prxsenli siiii.v, die \\\ Scplcmbris chronolo^ica annalislac conigere pionnm esl. Vir isle priccciienti anno Catholicorum Ihcolo^i rcfutarc ac rcdarguere MilerrogaUis de fidc hicresim suam pervicacitcr dcfeiidit, quem doctissimi plures juridice capilalis snpplicii statuil, carceremquc duriorcm fene coaclns cst. Inlcrim conali fruslra se nili intellexerunt. Ilac confcssionc reuin sc matrcm suam illata^ accusalioncm in illnm suam urgcbat, nllionem proseqnens dc auctorc injuriic ab Hcnrico in C.atharinam Maria regina illiun sententia die xxiv l'cbriiariianni mdlvi signarctur. lanlumque auctoritaa acciisantis valuil, ul in suprcmo Anglia; scnalu capilalis in cousilium saniiis admillere visus cst ; nam ha;rcsim hucusqne propugnalam soriptis cdit sana; lidci contandcm

Aucto lerrore Cramnerus fcssione ejuravit. Syngrapha

dnbios nos elTccit ct incertos. Vernm llurnelus illa chronicis nolis caicns, cui potissimum tcmpori assignclur, censet in spatio illo temporis quod inter prolalam in sonatu capitalem senlenliam ct ejus cicnon inani conjeclura persnasus collocandam mcnsc dilalnm fueril, insiielic dilalionis nulla intcrcessit. Cnm enim posl lalam capitis senlentiam supplicium cjns intcgro fere culionem 1'crscveratum viri rcsipisccntia, qua; ambiguos judiccs roddidit num venia; locus aliquis pra-slandus csset. antior cau^a alferri posscl, quam Martii anno mdlvi, ad ignem dediictus in ipso subcundi supplicii arliculo hicrcsim prislinam retinere cst lamcn In scutcntia ac dic xxi Mansi. ila dcinuin hicrelicus occubuit.
sc declaravit; atquc

PAULI IV ANNUS
stolica
,

1.

CIIRISTI 1555.

525

ciim primas cssct Angliic

agitaiam,

pra^dccessores nostro in dieCcena^Domini

solito cclcbrali

more
I)o-

damnatiniii|iic ilccreloria scntciitia,

cxauctoratuni arcliicpiscopatu ct omni gradu EcclcConsistosiastico a Paulo IV ostcndunt Acta

at{|iic
'

fucrunt, proul ct

iios

danle

niino in futurum cclcbrarc intcndinius, in qui-

bus

|)rocessil)us pcr

conccpta vcrbis XXIX mensis iNovembris fuit Consistorium in quo rcvcrendissimus 1'utcus multa proposuit contra arcliicpiscopum Cantuaricnsem in malcria lidci, et fucrunt dilala ad aliud Consistorium voto'rcvcrendissiniorum, cuni ageretur de privalionc ipsius arcliiepiscopi. Roma! dic iv mcnsis Decembris mdlv fnil Consislorium, in quo fuit plene dispulatum, an
rialia, subjcctis
: ,

ccssores
in

pr;cdictos

Ronianos Poiitiliccs pra^dcad rctincndam puritatcm

religionis Christianic, et ipsius unifatem, (|ua!

conjunctionc
ct

Cliristuni videlicct,
liter,

ad iinum caj^ut, ejusque vicarium principasanctam fidclium socictatcni ab oHeniiitcr alia \Vicleffist;c

membrorum

sionc scrvandam consistil,

et Lutlicrani, ct

omnes

alii

li;crctici

damuati

ct

analhematizati fucrunt, abjuiatam olim per Re-

rengarium

Andegavensis

Ecclesi;c

diacoimm

Tliomas archicpiscopus Cantuaricnsis csset privandus et |uiniendus, cum multa crimina lutresis conimisissct, ct tandem fuit condusuni, et lata desuper sententia per Sanctitalcm suam tcnoris sequcntis, vidclicct Nos Paulus, divina
Salvatoris et
vices licet
:

lucresim innovando, et tam illam, (luani ctiam per daninata; memori;c WiclelTct Martinum Lu-

therum lucrcsiarchas,
,

providentia

Pl*.

IV,

Domini nostri Jesu Cliristi, cujus immerito in tcrris gerimus, noinine

alias pro|)osita et daninata falsa ct hajretica dogmata credcndo et sequendo ac etiam desuper libros scribendo imprimi faciendo impressosque publicando, in illisque scripta ctiam in publicis disputatio,
,

invocato

in tlirono justitifc pro tribunali se-

nibus defendendo, ac ctiani coram subdclegato nostro in responsionibus ad propositiones sibi

factas, ac iierlinacitcr asscveraiido, ac in pcrti-

dens, solum

justitia judicat

Deum, qui justus est Dominus, ct in orbem lerrarum, pra' oculis lia-

nacia

et

obstinatione liujusmodi permanendo,

et anathcniatis,

bens, per liauc nostram definitivam, quam de venerabiliuni fratrum nostrorum sancta; Romana^Ecclesia; cardinalium consilioferimus, inliis

excommunicationis
cti,

necnon

pri-

vationis archiepiscopatus Cantuariensis pra;di-

aliorumque beneficiorum
si si

et

officiorum Ec-

causa et causis, quee coram dilecto filio nostro Jacobo tit. Sanctai-Maria; in Viapresbytero cardinali, de Puteo nuncupato, nobis in Consistorio secreto, ut moris est, refcrenda, inter cLarissimos in Chrislo filios nostros Philippum regem et Mariain rcginam Anglise illustres, denunliatores cx una, et queiiidam Thomam Cramnerum olim arcliiepiscopum Cantuariensem reum et denuntiatum, dc et super crimine hseresis, aliis exccssibus, ccnsurisquc et poenis propter crimen bujusmodi per dictum Thomam reum denuntiatum, ct confessum, et convictum incursiSj rebusquc aliis in actis causcriptis in
sae et

clesiaslicorum,

qua; obtinet, et

annuarum

quas super beneficiis Ecclesiaslicis assignatas liabet, juriumque, actionum et privilegiorum quorumcumque, bonorum quoque et feudorum Ecclesiasticorum, patrimonialium et soecularium, necnon inhabilitatis ad

pensionum,

quascumque

dignitates et beneficia

ct

alias

contra tales personas, tam jure communi quam per litteras processuum praHlictorum stalutas

altera parte, in

causarum hujusmodi latius deductis, ex prima instantia vigore specialis

non soluni tanquam credentem ha;retiet illorum sequacem, sed etiam tanquam lucrcsiarcliam notorium damnabiliter incidisse ctincurrisse, proptcreaque ipsum Thoniam exconimunicatum et anathematizatum et
pcenas,
cis pr;cdictis,
,

dicto archiepiscopatu Cantuariensi aliisque pra"laturis, dignitatibus, officiis

et beneficiis,

commissionis noslrae versaB fuerunl, et vertuntur, pronuntiamus et scntentiamus, decernimus el declaramus dictum Thoniam, tunc Cantuariensem archicpiscopum aninifc suk salutis

nec-

non pensionibus, juribus,

privilCgiis, bonis ct

feudis pra^dictis privatum, et ad alia qu;ocum-

immemorem
siae,

contra regulas et dogniata Eccleet sanctorum Patruni, nccnon Apostolic;c

Ecclesia;, et

Romanae

sacrorum Conciliorum

que iniiabilcm, curi;c s;Tculari tradendum, bonaquc ejus per eos, ad quos s])ectat, confiscanda fore ct esse, prout etiam eum tradi, etejus bona conflscari mandamus, omnes quoque et quas-

Traditiones, Christian;i;que religionis hactcnus

in Ecclesia consuetos ritus, prajscrtim de Cor-

cumque pcrsonas Thom;cpr;cdicto

rationc dicti

poris et Sanguinis Domini Jesu Christi, et sacri Ordinis Sacramentis aliter, quam sancta mater Ecclesia pra;dicat et observat, sentiendo et docendo, ac sancta* Sedis Apostolica', et Sunimi Pontificis primatum et auctoritatem negando, necnon conlra processus, qui singulis annis per

archiepiscopatus Cantuariensis, ct aliarum pr;claturarum, si quas obtinuit, aut oblinct, olim subjectas, a quibuscumque fidclitatis ct obedientia; juramentis ei pra;stilis absolvcndas et liberandas fore el esse, prout absolvimus et

'

p. 178. in

Acta CoHa. M5. Eminenliss. Bernar. car. Spa(l;p Paulo IV. an. 1555.

sig.

num.

1.3i.

liberamus, ac juramcnta hujusmodi relaxamus, nccnon super omnibus et singulis pra^dictis cidein Thoma> pcrpeluum silcnlium imponimus, supplenles omnes et singulos tam juris si qui forsan in processu et facti defectus
,

526
causac

PAULI IV ANNUS
hujusmodi intervenerint.
sigilli

1.

CHRISTI 1555.
stimulosque addidit, ut proposita
mortalitatis
felicis

Ita

pronuntia .loan-

im-

mus

spe

strenue

munere suo funge-

Loco f

sub annulo Piscatoris.

,

rentur.

nes Barengus episcopus Larinensis ejusdem Sanctissimi secretarius, dictae sententisB notarius rogatus .
31.

Venerabilibus fralribus archiepiscopis et

Venerabiles fratres, salutem et Apostoli-

episcopis regni Anglife.

Addunt

.\cta

',

damnato Cramnero, ad-

ministrationem Cantuariensis Ecclesia; traditam fuisse Reginaldo Polo cardinali in Anglia

legato.

cam benedictionem. Cum non modo nulla Respublica, sed ne privati quidem cujusquam domus,
in

qua

rccta disciplina
,

non

vigeat, diufius

Romffi die xi mensisDecembris mdlv, fuit

,

in quo proponente Sanctitate Consislorium Sua, deputavit adminislratorem Ecclesia? Cantuariensis, tunc per privationem Thoma; Cramneri olim archiepiscopi Cantuariensis nuper Apostolica auctoritate factam vacantis, reveren-

ut quotidiani rerum eventus docenf, quantoperc Ecclesiis ea sit necessaria, nemini dubium esse pofest, itaque sapientissime,
stare possit

nec sine divino consilio institiitum fuit, ut episcoporum convcntus in provinciis habeanfur, in quibus inter alia ncgotia, si quid quod ad Ecclesiasticam disciplinam perlineaf, aut homi-

dissimum dominum Reginaldum Sanctai-Mariaj in Cosmedin diaconum cardinalem, Polum nunlatere

sibi

num

cupatum, Sedis Apostolica} in regno Anglia; de legatum ad cjus vitam, ita quod liceat
de fructibus,
etc. etc.

vitio corruplum ac primis corrigatur, quod institufum, si illis in locis, ubi ncc schisma ullum, nec ha>resis extitit, maximam tamen Ec-

culpa, aut

temporum
in

depravatum

fuerit,

Et cura retentione

om-

clesiis

Nuper creavit eumdem reverendissimum Reginaldum in presbyterum cardinalem, ifa quod propterea Ecclesia; Sanctffi-Maria;, quLU denominatio sui cardinalatus erat, preesse non
nium,
desinat, sed illius pra^sul et presbyter cardinalis existat .

utilitatem et fructum semper altulit quanto majorem id allaturum sit, ubi Domiiiicus ager tamdiu incultus, ct humani generis hostis vepribus et spinis obsifus fuerit, miniine
,

latere vos debet,

strfe

quamobrem, cum

Ecclcsia? ve-

propler lucfuosissimam superiorum temiudi-

porum calamitatem hoc maxime remedio

geant, summalajfifia affecti sumus,

Cum
Pontiflce
set, a

Cramnerus ob haereseos crimen a omni honore Ecclesiastico dejectusesita

posteaquam

Philippo et Maria regina constituto in hjereticos supplicio affici jussus cst flammisque traditus a teinporario incendio ad a'terna incendia,

fraternitates vestras hujus rei causa convenisse audivimus, in quo ut dilecti filii lieginaldi Sanctffi-Maria; in

Cosmedin diaconi cardinalis

charissimorum nobis
ct

Poli,

nosfri et Apostolica; Sedis de lalcre lcgati diliin Christo pietatem recognovimus, ita studium vestrum summopere laudamus, gratiasque Deo Omnipofeiifi agimus, (|ui per sanctum suiim Spiritum vobis illisque tam pricclaram menfem dederit; niliil eiiim aliud vobis, regnoque isti reliquum cssc videbalur, extincto jam schismafe, hicresibusque sublatis, quam ut Ecclesiastica quoque instauraretur disciplina, qu:i; unitatis el divini culfus firmissi-

migravit

ad quae innumeras animas traxerat, transquem ha>retici inter martyres sed

,

geutiam,

et

filiorum regis

regina;

Sathanffi, recenscnt.
3-2. .\ffeclus etiam est merito supplicio Joannes Hopperus pseudo-episcopus Glocestrensis, damnati quoque capitali sententia Laurentius Sanderus, Rolandus Talerus, Joannes Rogertius, atque in eas urbes, quas impietatc sua

containinarant, missi,
Conventrici, Iladela?,

Gloceslria;, Lancastrii,
divin:c in se justitia;

vim

graviter, licetscro, persenserunt;

Ridhmis quo-

que, et Ilugo LaliuKjrus senex, qui peccanli Ilenrico fa^dissime adulatus fuerat, Oxonii flammis ustulali sunt, ex quorum tristibus excmplis plures a flagitio submoti sunt, quos virtutis amor ad officium non pellexisset.
33. I)e reslitufnda disc/plina in Anr/lin agitiir,

quare, fralrcs dilectisDei et Domini nostri Jesu Christi, qui non solum ubi tot saccrdotes, verum iibi duo aut fres tanliim in ipsius nominc
esset
:

mum

vinculum
freti

simi, auxilio

fuerint congregafi, se ut scitis, alfufurum proin opus ei fam grafum, taiiique vobis necessarium ctsalutare toto corde, iit ca>pistis,

misil,

ct synodiis convocatur. Extincto ita schimate, et compressa li.Tresi !in Anglia, ad rcstituendam sacrain disciiilinam conversa sunt acritcr studia, atquc in singiilis provinciis Synodi sunt habitir ab cpiscopis, in qiiibus veteres

totoque animo inciimbite, ipsami|ue disciplinam Ecclesiasticam ad sacrorum normam canonum, et omnia qu:r cunv vesfnr sunt credita

corruptel.u siiblafa', afqiie

moruni

sanctitas re-

dintegrata, dc qiio Pontifex cerlior facfiis, Anglicanis cpiscojiis hiscc litteris " gralulafus est,

ad diviii.T m;ijcstalis mandala ct pni-cepta in prislimim deciis ac formam restiluite, (|ii.t vcro resliliifa fuerinl, ita ct scrvafe vos, ct servanda ab aliis curatc, iit ct sfaliii ipsarum Ecclcsia-

rum,
tui

ct

animarum

saliili, Dci(jiic

lionori ct cul-

iion in pr:rsciifi

soliim, scd cfiam fufiiris

'

Afla f.ons. p. 181.

!ii8

Paiil.

IV. lih. bicv. sign. niiin.

2891.

per|ietuis(|uc teiiiporibus vos consulfuni \oluissc

pai;.

apud

(imiics Cdnstel.

llujus aufeiii

opcris,

PAULI TV ANNUS
sicut optamus, perfecti

1.

CHRISTI 1555.
concordi;T!

527
confirmavit,

quodnam prrrmium
iis

silis

gem

I'aulus

qui

cum

expectaturi
qUiTC

facile

ex

intellijjere

potestis,

Coelo proposuit ac paravit. De nobis mus fraternitates vestras silii poUiccri,

bonis ct fidelihus servis suis Dominus in ea volu-

qux

salva

hujus sanclic Sedis aucloritatc, a

noliis profici-

sci poterunt. Dat. Roniiv apud Sanctum-Petrum sub annulo piscatoris dic xxui Decembris mdlv, . Pontificatus nostri anno 31. Gercbantur ha'C Reginahii Poli cardinalis legati studio et auctoritatc, a quo omnes
i

nonnullas alias iegationes Pontificio cdicto rcvocasset, demandalum tamen Polo hujus legationis munus non revocatum, sed assertum illi, constabilitunuiue novo hoc Dii)lomate sanxit utque tanta' rei ad feliccm cxitum perducenda; incumberet, omni studio et laboris contenlione
hortatus est

'

Dilecto

filio

nostro Reginaldo Sanct;vMa-

rise in

Cosmcdin diacono cardinali Polo, nostro

et

ApostoIica> Scdis de latere legato.

Anglia; episcopi ad
tionis acciti sunt
,

Synodum tolius Anglica? ut communi consensu

nasa-

luberrima consilia pro divina propaganda gloria, religione latius profcrenda, sancienda disciplina Ecclesiastica, morumque integritate ad prim;cvum decus revocanda expedirenlur ad qua* egregia cicpta persequenda Paulus cardinalem legatum his litteris incitavit Dileclo filio nostro Reginaldo Sancta^-MarisD in Cosmedin diacono cardinali, Polo nuncupato nostro et Apostolicee Sedis de latere
,

'

legato.

Dilecte

fili

noster,

salutem

et

Apostoii-

Dilecte fili nosler, salutem et Apostolicam benedictioncm. Superioribus diebus justis quibusdam et gravibus causis adducti, dc venerabilium fratrum nostrorum Sancta; Roman;e Ecclesire cardinalium consilio, legationibus quibusdam finem imponendum putavimus, qucmadmodum ad te perlatum esse audivimus, etsi autem Anglicana legatio, qua tu fungeris, nominatim a nobis cxcepta fuit, tamen ne quis forte interpretetur exceptionem hanc ad Anglicum negotium dumtaxat, non etiam ad actionem de pace inter charissimos in Christo filios nostrosCaroIum Romanorumimperatorem sem-

cam benedictionem. Cognovimus ex

et

tuis litteris,

nostro eodemque tui amantissimo fratre et collega Joanne cardinalc .Morono, te instituisse Synodum illius nationis episcoporum habere, ad ea qu?e corrcctione indigent

ex dilecto

filio

Augustum et Henricum Gallorum regem Christianissimum pertinere, eamque suspicioper

,

nem

his litteris
;

adimendam

el

toUendam
te

esse
legasi

duximus

tantum enim abest, ut ab hoc

tionis tua^

munere

desistere volueriinus, ut

emendanda, et Ecclesiasticam disciplinam, quaj propler superiorum temporum calamilatem penitus collapsa iverat, restituendam, janique
ali-

quot episcopos convenire coepisse, quod tam pium el salutare consilium sunimopere in Doraino approbamus, et
pter

cum

ipsis episcopis pro-

prsEclaram ipsorum voluntatem magnam laudem tribuimus, tum illius nobis in Christo charissimaj filia^ reginaj pietatem tot aliis in rebus spectatam, hac quoque in re ex testimonio
litlerarum tuarum libenter agnovimus,

eo jam non fungereris, id tibi mandaturi fuerimus, nos vero te in hanc tam pra'claram et Christiana) reipublica saluti tantopere necessariam de pace actionem incumbere volumus eodem jure ac polestate, eadem apud principes omnes, inter quos de concordia agendum est auctoritate, iisdem denique, ubicumque locorum fu-

obrem tam necessarium

et

quamDeo gratum opus,

quamprimum

ad exitum perduci optantes, circumspectionem tuam in Domino hortamur, ut illud urgere ne desinas, quoad tandem ad sa-

quas a fclicis memoria^ Julio pradecessore nostro accepisti, et quanquam ad pristinum tuum studium et diligentiam nihil addi posse arbitramur, tamen ut eo acrius urgeas instesque quo major omni[)otentis Dei benignitate spes compositionis et pacis excitata est, te iu Domino etiam at^iue etiam hortamur, nihil cst enim quod vehementius cupiamus,
eris, facultatibus,
,

crorum, quos servari volumus, canonuni nor-

mam,
Deo

ipsa Ecclesiastica isthicfuerit disciplina, juvante, revocata, quam ad rem perficienin

iis,

dam
ctae

qua? a^qua fuerint, nostram et san-

hujus Sedis auctorilatem ad Dei et Domini tibi illisque, et nostri Jesu Christi honorem nunc jam deferimus, et libentissime in posterum impertiemus. Dat. Rom;p apud S. Petrum sub annulo Piscatoris diexxiu Decembris mdlv,
,

filios nostros charissimos, quorum ex concordia Christiana; reipublic;c pendeat salus, sanctissimo inter se foedere et amicitia conjunctos videre, et ea arma, quse per tot annos, peccatis nostris ita merentibus, tantum Christianaj reipublic;c nocuerunt, conversa ad impiorum Christiani nominis hostium excidium cernere

quam

quamobrem
tua;

perge, dilecte
fungi,

flli,

isto legationis

munere

eadem

fide,

eodem
qua

studio ac

Pontificatus nostri
35. Pei-

anno

inter

cardinalem Poliim imtaurata pax Collatam et Galloriim regem. eidem legato auctoritatem ac provinciam conciliandai inter Ca^sarem et Henricum Gallias re-

Cxsarem

qua adhuc Deo optimo juvantc,

diligentia,

fecisti,

et

illo altcro,

feliciter es functus: non enim huic quoque labori tuo Deum Omnipotcntcm, iniscricordia> sua? magis, quam

diffidimus

peccatorum nostrorum mcmorem, optatum csse

Paul. IV. lib. brev. sig.

mim. 2891.

p. IC8.

Paiil. IV. lib. brev. sig.

num. 2891.

p. 197.

528

PAULI IV AXXrS

1.

CHRISTI 1555.

exitum concessurum. Datum Roin;p apud Sanctum-Petrum sub annulo Piscatoris die xxui Decembris mdlv, Ponlificatus nostri anno .
i

insolescebant in Catholicos, e quibus Albertus

marchio Rrandeburgensis Gallica ope fretus Trevirensem, Moguntinam Rambergensem atque

,

reges pacis oplimte spes affulgebant, cum Reginaldus Polus, qui apud Philippum Anglia? regem Ca-saremque eam provehebat, Ponliflcem certiorem fecisset, Philippum regem ad eam amplectendam inclinare, pariterque duo alii cardinales ejus36.
illius iuter

Sancienda'

interpretes apud Gallum regem, Gallum ad paciscendam concordiam optime coniparatum, ex qua rerum con-

dem

pacis

affirmarent

Herbipolensem dioeceses evastavit, fcedavitque omni crudelitatis et rapinarum genere, maximeque belluinam immanitatem in Christi sacerdotes ac monachos exercuit ut Catholicum nomen ex Germania exscindere inoliretur tot vero maloruin faina perculsus Pontifex Henricum regem rogavit, ut calamitatuin tantarum misericordia tangeretur nec suo Albertum Rrandeburgensein patrocinio fulciret, qui eo
;

junctione delibutus ingenli gaudio Paulus Pliilippo pios stimulos admovit, ut Christianam rempublicam variis dissensionum lluctibusjam diu concussani, in tranquillo felicis concordia; portu collocaret. Expetebatur ea pax continentibus votis a Philippo etHispanis, ut beneficio pacis populi
'

indigne abuteretur, ac potius alia ratione Germanica; nalionis bcnevolcntiam sibi conciliaret.

40. Studebat Henricus Gallorum rex Alberto Rrandeburgensi ha;retico Ca^saris odio,
'

ut illius vires civili

bello

Germanico

elideret,

cum

caiteroqui ha^rcticos in suo regno

ferro

possent tum novi principis imperium confirmaretur Gallorum pariter regis ;erarium diuturnitate bellorum, tum in Hetruria, tum in Insubria, tum in Relgii limite exhaustum erat, ut demum, ineunte proximo anno, quinquennalis seciuestra pax san-

longo

fessi

bello

recreari

flammaque
everterent
vel
;

insectaretur, ne Galliam aliquando

atque hoc anno ad Calvinianorum Atheorum,qui nuUam certainreligionem se-

cita fuerit.

37. Philippus rex AnriUce Paulo IV ohedientiam pnvs/at pro regno Xcapolitano fiduciario. Contulerat, ut ante vidimus, solemni ritu Julius III beneficiarium jus regni Neapolitani Philippo Angliffi regi nonnullasque ei leges

Pontificio Diplomate

contentas dixerat, quas regnumque illud Pontificia; liberalifati acccptum retulit, atque oratoris opera regia obsequia Paulo Pontifici devovit

Philippus

[)ie

admisit,

solemni ritu in sacro cardinalium senatu, ut Acta - Consistorialiahis verbis tradunt: Roma die Veneris xxvii Augusli mdlv, orator serenissimi domini Philippi regis Anglia? illustris nomine ipsius regis, obedientiam devotam Sanctitati sua; et Scdi Apostolicw pra?stitit, quam Sanctitas sua una cum reverendissimis benigne recepit . 38. Misit deinde Philippus rex ad I>aulum litteras de admissis legibus, pro collato i-cgno
fiduciario, sibi
tas,

impositis aurea RuIIa obsignaquas marchioSarriKoralor Cii>sareus Paulo delulit, quibus acceptis I>aulus IMiiIip|)um horut

tatus est,

memoriam

accejjti

bcneficii pia

tueiulam Scdis Apostolicic dignitatcm exercerct. 39. Hcnricus Ga/lix rcx a Pontifice monitus contra /uvreticos in ref/no suo insurgit, sed a
politicis ejiis severitas reprimitur.

mente

recoleret, viresque

suas ad

Contiiiuis

piorum

votis co ardentius pax

inter Catholicos

quebantur, compescendam insaniam, gravissimuin edictum in eos sanxit, ac judicibus suarum ditionuin imperavit, ut sententias Ponliflciorum judicuin ac fldei censoris exequerentur, nullamque provocationum ad suminos provinciarum senatus factarum rationem haberent. Hoc edicto prcefocata fuisset in fomite Calviniana bceresis, nec Gallia toties suorum stragibus cruentata luxisset, si politici consiliarii huic ipsi non intercessissent at scnatus Parisicnsis illud promulgare jussus, auctoritatem suam contrahi ratus, postridie nonas Octobris nonnullos senatores ad regem misit, (|ui docerent, quadriennio ante lapso regem judicia adversus h;i'reticos civilibus judicibus demandasse, iis dumtaxat exceptis, (jui sacris ordinibus initiati essent, hoc recens edictum pugnare cum supcriore,quoduniversosregniordinesPontiflciisjudicibus, aut censoribus fidci subjiceret, regiamsive Pontificios (luc auctoritatem ad alienos transfcrret tem|)erari vero posse accrbitatem illius, si regii scnatores de causis hujusmodi cognoscant, decernatque, si quid dubii occurrat, consulant Pontiflcios, ferendwque dccrctosentcnti.e jus conferant impctiandum riic vero mandatum a Pontificc, (juo judicia hicc advcrsus hareticos civilibus magistralibus pcrmittat, (juibus etiam plura addidcrc ex aliarum nationum petita excmplis consucto pictatis pallio propriam impielatem obvclanles, mcmorabant Chrislianam religioncm suo initio non arinis, aut gladiis, sed Pontilicum prudcntia, cnulitiouc, sacris concionibus maxima incrc: : : .

reges ac princi|)csexpctel)atur, (|uo Prolestantcs foederc llenriciGallorum regis sullulti audacius

Helcar.

incnla acccjiissc, ca vero iisdein arlibus, (|uibus crcverinl, al(|uc cfnorucrinl, conservanda tum
:

rcgcin
'

iiortati

sunt, curaret ut episcopi, atquc

1.

.\xvi.

num.68.

Acl. Conc. Ms. card.

Snate

sie
'

num. 134.

p.

1*2.

Franc. Bclcar.

I.

xxvi. nuni. 08. Jacob. Aug. Thuan.

I.

xvi.

, ,

l'AUL[ IV
inlVrioris
i|)si

ANNUS

1.

CIIRISTI
'<

1555.

)29

Ordinis sacri ministri mnnere siio fungcrenhir, noii funcliones siias vicariis (lemandarent, pra-liicerenl virtutum exemplis
att|uc cnuiitione sua, poiniluui

Oiiod regresus coadjutoria-, mandata de

l>rovideiido, ex|)ectativ, ctsimilcs gratite eliam

pra'ventivie recipiantur.

sacrorum

cofiiii-

(Jiiod

censurai

Bomaiia

curia

tam

tione atque optimis morijjus informarent, (|ua'

si

vigorc liltcrarum

omittantur, frustra advcrsus

reos suppliciis agi, frustra
:

rum

novarum scctaluimanum san-

guinem eHundi dcnique clemeutiam rej^is magis decere, commiseratione miseros allicere, quam ejusmodi carnificia olilerere. His nonniliil commotus est Henricus rex legumque
,

super assignalionc |)cnsiouum liujiisniodi cxpcditarum, (|uam sententiaruiii in dicta curia latarum, ct execiitionum desiiper dccretarum admittantur et timeantur,
similitcr interdicta Apostolica teneanlur.
()uoc\ devolutio causarum spiritualium ac beneficialium, pra!sertim in petitorio, ad dictam

severitatem in lia?reticos remisit, sed quideni

liaud proficue,

nam

gliscente in dies

impiorum

in regni membiennio post superius edictum instaurare, atque Pontificiis judicibus lioereseos

numero, atque luoreseos cancro

serpente,

curiain nullo modo impediatur, nec proplcrca aliquis ex collitigantibus, aut notariis cxeciuentibus citationes aut inliibitiones desu-

Homanam

bra

per a dicta curia emanatas, in partibus molestentur.

demandare compulsus est, recenti lioc exemplo tot vctera tamque perspecta confirmans, nun^iuam profuisse clemen-

causam omnino

Unod Consilium
causarum

et

Parlamentum Provin-

ciaj

ac Britanniffi, non se intromittant in cogniEcclesiastici iori, nec etiam jier

tione

tiam principum in

lia;rcticis

cocrcendis

ea

viani appcllationis, pra'sertini super lilteris Apostolicis et sententiis in dicta curia latis.
Unod non detur possessio beneficiorum in quovis loco vacantium in vim supplicationum, aut siimptoruin, vcl transumptorum, absque lilteris Apostolicis sub plumbo expeditis, declarantcs, quod vigore Concordatorum, niliil fiat in Ducatu Britannia?, aut provincia Provincia), cum in Concordatis non compreliendatur, etsi dictiis Ducatus unitus fuerit regia; corona?
;

illi evasere deteriores. jns Poiiti/ic/inn in Britannia et Provincia. Interea Henricus ipse Francorum privilegia a Leonc X Francisco collata silii rex asseri confirmarique postulavit, cui cum significatum esset, pacta tunc couventa ab administris regiis ftiisse violata, l'aulus ab eo exegit, ne ea

enim abusi semper

il. Assertitm

'

postliac
vellet,
stris

infringi

sineret, ipso,

si

iis

indultis potiri

quod tum ab
constat

tum

a regiis admini-

admissum

est, ut

ex subjectis Henrici regis

gratia

litteris

mandantes nostris dilectis et fldelibus nostrarum curiarum Parlamenti Provincia; et Britannife, et

Henricus

Dei
,

Francorum. rex
et

eorum

cuilibet respective, prout ad

eum

comes Provincije

Forcalquerii

terrarum

adjacentium, universis prffisentes inspecturis, salutem, etc. Plenaria potestate et auctoritale regia tenore prtosentium duximus, et declaravimus, et declaramus, nostram pra^cipuam voluntatem et intentionem fuisse et esse, quod Sanctissimus Dominus noster, eademque sancta Sedes gaudeant et utanlur in eisdem nostris dominiis Provinciae et Brilanni illismet juribus, etauctoritatibus et pra^eminentiis, quibusprtedecessores sui Romani l'ontifices retroactis temporibus ante attentata liujusmodi gavisi, atqueusi, et gaudere quomodolibet poterant ac uti quarum quidem auctoritatum et praeeminentiarum |>recipuas, pr;psertim ad majorem elucidationem, duximus inferius inserendas. In primis, quod in dictis ducatu (scilicet Britanniffi et
,

quatenus ipsi nostras pra^sentes declarationem et voluntatem reccptas et admissas manuteneant, custodiant et observent, et manupertinet,
teneri,
et custodiri,
ct observari, ac vocatis et

adliibitis

advocatis, et procuratoribus

nostris

fiscalibus in
et

eorum

authenticis et publicis libris

registris

scribi et

annotari faciant, eisque

papam, Sanctamque Sedem Apostolicam, ac ejus officiarios, commissarios et deputatos plene et pacifice gaudere et iiti permittant, absque eo, quod illis aliquam perturprtedictuin S. D. N.

balionem, molestiam, aliudvc impedimcntum

inferant,
etc.

Dat.

apud Sanctum-Germanum
an. .mdlv, rcgni nostri
iv.

die XXIX mensis

.lulii

Visa,

Perregem etComitem Provincia;. Dulhier. lecta et publicata in Camera tempore vaca-

tioniim, ordinata, et registrata in registris Curia; Parlamentl Provincire, petente, et requirente

Provinciai reservationes

mensium

Apostolico-

regio generali procuratore. .\quis die

vi

inensis

rum,

et

omnes

alifr,

tam generales vigore regu-

Septembris mdlv
'(2.

larum, quam spcciales, et cwlerjE Conslitutiones cancellariffi recipiantur. Quod provisiones Apostolicic de beneficiis in dictis mensibus vacantibus admittantur, et prout de jure etiam cum Ordinariis concurrant in eorum mensibus.
(<

Colonii-nsfs in /idn stabili-s

tarii exacjitati

a Lulheranis. Inter luec, Alberto Brandeburgensi .Marchione, de qiio supra egimus, turbas uiidi(|ue ciente, ac promiscue
ca^dibus et rapinis iion
sed
iii

Sacramen-

Catliolicos tantum,

etiam

in

Lutlicranos

sa^vicnte

Inrretici

'

lixt. in

Acl. Conc. .Ms. card. Ppada; sig.

num. 131.

p. 378.

tempus opporlunuin rati libere uiideqiiaiiuc virus evomerc, Coloniensem ditioncm inficere

ANN.

TOMUS XXXIII.

RaYN. XIV.

530

PAUI.I ir

ANNUS

CHRISTI 1555.
contrariis inter se

pertcntarunt, jamque urbem ipsam .ludocus Vclsius Batavus, qui provinciam inlerprelandi sacra Biblia gerebat, novis ac deliris opinioni-

admodum

studiis dissensere
in Se-

adeo, ut ea comitia a

mense Februario

plembrem

extracta fuerint. Agebatur vero de

et

bus dementare studebat, Ecclesiam invisil)ilcm fingens, novasquc Apocalypses etvisiones meditalus, sed restitit insanis ipsius aliorumque conatibus sollicita
vigilantia
',

publica salute,

conferendis adversus
subsidiis,

Turcam

pii

magistratus diliKcntia, ac

prfficipua Adolplii ejus

nominis

111

arcliiepiscopi

qui Aposlolica lalce spuria exscin-

dens germina, non est passus altas dare radipcrmagistratum in cxilium pulso, ca.'terisque omnibus dispersis, factum est, ut Pontifex de pr^clara illorum fide certior factus, Coloniensium, ipsiusque in primis antistitis, pietalem publicis ad ifisos datis litteris eommendaverit. 43. Pra-claram Coloniensium - in fide Catliolica tuenda constantiam, hostis humani generis Diabolus, qui scmper Dei simiam agit, in suis quoque asseclis renovare visus est, Lutheranos adigens, ut in aliarum sectarum luureticos, veluti seditionum lurbines, insurgerent; tradit enim Surius ex Joachimo Westphalo Hamburgensium seduclore Lutherano^ regem Dani;e ac senatum llamburgenscm publico edicto vetuisse, ne quis civium Sacramenlarios, Anabaptistas, aliarumque sectarum studiosos liospitio exciperet, pariterque alias urbes maritimas earum partium constitutis gravissimis poenis, Lutheranse Zuinglianos hospitio prohibuisse
ces,et Judoco
, :

deque mutua concordia constituenda, qua; ad propulsandum cxternumhostem necessariorcqiiirebatur, cujus (|uidem ineunda' veram rationem Joannes cardinalis Moronus legatus Ajiostolicus a Julio III missus aperuerat, utnimirum Concilii (3Ecumenici, quod Pontiflcio nomine otferebat, decretis
parere, publica comitioruin legc statuerent; sed Lutherani OEcumenicum oblatum Concilium respuentes, omnes impias arles intenderunt, ut Catholicos proceres ad nefaria ipsorum decrela admittenda pellicerent,quorum imprcbosconatus, cum Paulus infringere studeret, Catholicos principes variis monitis soUicitavit, uti constanter tuerentur fidem, nec se ad aliquid ab eorum pictate et officio alienum adduci palerentur, quo argumento data^ sunt littercc Alberlo duci BavariiE, cui simul .Vloysium Lipomanum cpiscopum Vcronensem de liis etiam cum Ferdinando rege acturum significavit
'

communem hostem

Dilecto

filio,

nobili viro .\lberlo, Bavarifc

duci.
Dilecte fili, nobilis vir, salutem ct .\postolicam benedictionem. Cum. cerliorcs facti fuerimus eos, qui isti conventui inlersunl, a Catholicffi Ecclesiic unitate scparaii (lu.edam oblinere conari, qua* ad confirmandum et augendum ipsorum schisma pertincant, pro pastorali iiostro offlcio magna sane affecti fuimus sollicitudine; nihil cnim oninino gravius iiobis accidere potest, quam tot rcmedia, quibus prospici Catholicorum quieli in illa nobilissima nulionc oporlerel, ad opprimendos eos, et disseminandas laliiis ha?reses converti itaque ne officio ac muneri nostro dcessemus, et alios, (|ui isti conventui intersunt dc religione optime senticiites, hortati sunius, ne tali tempore (|ui(l(]uam, (]uod
((
;

enim

metuere cocperant a Sacramentariis, ne earum stalum illi convellerent, quam politicam prudcntiam ulinam CalhoEcclesia>

male

sibi

lici

principcs

ac

niagistratus,

cum primum

Lutherana impietas erupil, intellexissent, im-

mensas profccto calamitates

depulissent,
si

a suis cervicibus

novatoresconfestim e sua dilione ablegassent. Terrilus iisedictis Joanncs a Lasko Sacramentarius vagus ac profugus, cx Kmbdensi civitatc Francofordiam se contulit, ubi permissum illi est Ecclesiam percgrinorum constiluere, ita enim suam Synagogam dixit. At ([uanto consullius fccisset, si ad Chrisli Ecclesiam sc
adjunxisset, in

ipsorum
(]uod

oflicio ac iiictatc

alienum

sil,

ajipro-

bcnt, scd oninia ]iolius paliaiitur, (]uain ali(]uid,

ijisis

qua futurus

csset civis sancto-

indignum

sit,

cominiltanl,

cl

iiobili-

rum

domcsticus Dci. At paulo posl cognila inlempestiva Sigismundi rcgis lenitale iii Poloet

niam regrcssus

cst, c

qua

]iulsus antca a Sigis-

mundo

patrc fucrat, cuukiuc mullis sua vencna

afllassct,

pictatem (^atliolicam in nonnullis cjus

latem tuani ad hoc idem liorlaiulam csse duxiinus, tamelsi adco cxjiloralain habeinus tuam iii lide ac rcligione Calholica conslanliam, ul non tu (]ui(lcm liortamliis sis, scd ]ioliiis laiidaiulus a noliis, (jiiod le jiatris tui ac iiiajorum tuorum

regni locis prolligavit. Porro in (JcrmaniaSacramcnlarii multis in locis exagitati sunt, suisque

clarissimorum iirinciinim virtulo, gra^ilalc, pictatc simillimum ]ira'stas, quamobrcm ]iluri-

sedibus

cjccti, iicc

Augustani conventus decrclo

pacis benelicio potiri permissi, ut niox dicetur. Ai. In Atif/us/ti>iis coHVcnliliiis liavdrus et

inum confldimus, lua tc spoiilc, (]iiaiilum iii lc fiierit, im])ia corum consilia ct conalus im^icdioccasione oblala liiam crga CatlioKcclcsiam iiielalem dcclaraturum. Uiio iiiliil sanc, aut Dco gratius, aut tibi ipsi, tuis^iuc ])o])ulis salularius faccrc jioleris, (jua dc re cuni iKibililalc lua, iiostro noininc, corain ctiam agcl
Itiruin, ct tali

rex Homaiiunan Fcrdinundus rvi Catholica; /)riiCoacli hoc aniio .\ugupuf/natores fortissimi. sta; Ordincs impcrii, cum partirn cx Catholicis liroccribiis, parliiii cx Lulhcranis conslarcnl.

licam

.t:iii(l.

nclontns

I.

I.

n>lm. C.ol.

'

Siiiins in

'^omm.

I'anln< IV. Iib. Iircv. sik. 2.S1)I.

|..

(S.

p.vui.i

IV annt;s

i,

CIIRISTr

1555.

531

venerabilis frater Aloysiiis opiscopiis Veronousis,

cui in Poloniain nostro et Sedis Apostolicu'

regina CastelhT matcr Caroli V ct Ferdinandi impcratoruni, ijua', exlincto Philij^po I virocharissimo, adeo elliisc cjus
airecla

istliac iler

nuntio a nobis misso in niandatis dedimus, ul facerct, ac scrcnissimo Komanorum

re^'i, tibi()ue, et aliis

mortem

luxerat,

iit

de

poleslate mentis fuerit dcturbata; extremo vcro

Catliolicis principibus, (jui

morbo, cum jam mcntis im|)0s fcrme

annis vixisset,

istbic sunt, nostriim

bilitas

sensiim exponeret, cui no-

quin((uagiiita

precibus

saiicti

tua tidcm liabebit.

Datum Roma; apud

piscatoris

Francisci Rorgia', qui morienti afluit, restilula

Sanctum-.Marciim
-i5.

sub

annulo

dic

VI .lulii MDi.v, 1'oiititicatiis nostri

anno

rem

f.atliolicam

Propu;;nabat acerrime in iis comitiis Albertus Bavari;c dux, (|uod

cum
stani

Pontifex

multorum fama

et litleris

Augu'

cardinalis accepisset,
illius extulit
fiiio,

siibjectis litteris
:

pietatem
<>

Dilecto

gratcsque egit nobili viro, Alberto duci Ba-

varise.
Jiicundissimum nobis fuit ex tuis litteris agnoscere sludium illud, quod liabes a clara' memoritP parente tuo, atijue majoribus jiiissimis, el Deo amabilibiis principibus heereditarium erga Catholicam religionem et sanctam hanc Sedem, de qua etiam, et aliis litteris tuis ad felicis recordalionis prwdecessores nostros

menti est, et cum a mentione rerum sacrarum antehac maxime abhorruisset, maxiina oninium admiratione Syinboliim fidei rcpctivit, ac Extrema-rnctione, adscito Pctro Soto, recuperatie ab ca mentis teste, delibuta est; Eucharistiam vero quominus exciperet, in causa fuere vomitus nauseaique, quibus laborabat, de cujus pia morte pii filiiCKsares maximas Deo grates egere eoque solatio dolorem temperarunt. 48. Caroliis vero imperator sa?culariura et militarium occupationum pcrtffisus, mundo, ejusque negotiis nuntium remisit. Et qua animi magnitudine imperio et tantis se exuerit regnis, describunt fuse Caroli V imperatoris Vita^
'

scriptores.
-i'J.

Audito Joannaj regimc Castellaj matris

missis, et ex gravissimis

atque adeo una

prffisertim dilecti

plurium testimoniis, omnium voce cognoscimus,

noslri Othonis cardinalis
noliilitatc

obitu, Carolus iinperator gravein adeo inde do-

filii

Augustani, qui de
lico principe

tua ea

omnia non

lorem traxit, ut o|)pressus moerore sibi quoque proximo temporis fiexu mortem im|)endere opinaretur, necnon vocein matris vocantis ad se
filiuin audire animo fingeret, quod cum Yesalio archiatro valetudinis illius moderandie inunus
ille animi wgritudinein in corporis vitiumac daninumrefundeudain interpretatus contraria medicorum assentatiuuculis

cessal pra;dicare, qua; ab optimo et vere Catho-

possunt expectari, quo nomine, et maximas divina; bonitati gratias agimus, quod
in tua virtute, fide, pietate, auctoritate,

exercenti aperuisset,

tam

fir-

mum
siint,

et stabile

reliquis, qui in islis partibus

Catholicis populis prffisidium conservarit,

ct tibi

ex toto corde gratulamur, cujus pietas

illudentium ajgris libertate mortem inde porteudi, nec in longiores anuos vitam propagaturuin siguificavit, eumque iu suscepta opiuione urgentis obiljis coufirmavit, induxitque, iit voluntaria reruin humanarum abdicatioue mortein anteverterel de ea lapsis jain anle aliquot annis sermonesarcanos coutuIeratCarolus cum
:

inler tot fiuitimoriim principum ac populorum a vera fide aberranlium tenebras elucet atque

emical, atque ut resipiscant, et ad sanctani Ma-

trem Ecclesiam revertantur, ipsos admonet, etc. Datum Romaj apud Sanctum-Marcum sub annulo Piscatoris die xxvi
nostri
Julii .mdlv, Pontificatus

anno

i<o.

Defendenda; etiam religionis causse in-

cumbebat Ferdinandus rex Romanorum, sed tanta erat Lulheranorum insania, tantus furor,
ut nulla aiquitale tlecti possent, sed ad confir-

mandam augendamque rem Catholicam

pertina-

cissimis animis conjurarent, de qiiibus certior factus Pontifex Carolum imperatorem rogavit,

suam adhiberet, ne iniqua reliconciperentur decrcta in eo conventu at(jue etiam ad Ferdinandum regem daret litleras, de non permittenda Catholica' rei depressione, significaretque, quantuin ab iinpiis consiliis abhorreret, ut iis contra murmura impiorura scse tueri possit. i7. f'J.T nialris obitu Caroliis V nimio mrjeut auclorilatem

gioni

Francisco Borgia oliin duce Gandia\ (|uein conculcatus Sfficuli fastus, illustraticque miraculis eximiffi virtutes ad sanctornm nuineruin et sacros honores extulerunt. Itaquc Carolus imperator - ingenlibus swculi curis fessus, et continuis tractandorum arinoruin inolestiisattrilus, cum nova seinper ex gestis bellis bellorum semiua orireutur, ad sacrum otiuin applicuit animuin, seqne imperii Koinani ac tot regnoruin admiuistratione abdicarc decrevit tantaj ita(|ue moli subducturus humeros, de bello,
:

inter ipsum, et Henricum II Callorura regem, quod cum paterna Iia;reditatc veteres Francisci Primi simultates, (|ua; Europam exitialibus motibus coucusseraut, indiierat, trahe-

quod

rorc confectus in filiuni transfert

principatus partem.
'

In Hispania- obiit Joanaa

num. 2391.
p. 98.

majorcm
-

sui

batur, compoueudo cgit. Conjunxit operam regiam in pertraclanda ca concordiie actione MariaAngliaM-egina, quie Piiili|)po llispaniarum principi nupserat, demumque Iioc aniio inille' Famian. hoc anno.

Paul. IV.
I.

lib.

brev. sig.

Orland. in bist.

in hist. Belgic.

sub ann.

ISjii.

Snr. in Annal.

Poc. Jesu

V.

num. 23.

532

PAULI IV ANXUS
(|uinto,

1.

CHRISTI 1555.

simo f)iiin?cntesimo quinquagesimo

Caleti

CKsarei rogiique oratores amplissimis instructi manrlatis de iiace sancienda per multa
colloquia inler sc contulere, sed
sissent animi

cum

dissen-

posf labente anno Carolus vigesima quarta die Eebruarii concepta abdicandi se Bomani im[)erii juribus firmissima voluntate, missa insigni legatione ad scptcmviros priiicipes, ([iii Francofiirti

nimium

aversi,

quinquennalium

convenerant,

Bomanum imperium

in fra-

induciarum focdcra pepigere, inde pacis ineund;p spc concepta. Tunc Ca^sar excito ex Anglia Pliilippo filio meditatam imperii abdicationem sensim provocarc in opus consfituit, indictoque solemni ordinum equitumque aurei velleris conventu Bruxellis octavo kal. Novembris in maxima aula regia circumsedere jussis,
hinc Pliilippo Angli;e, Maximiliano, Boliemifc regibus, atque Philiberfo Sabaudiffi duce, inde Eleonora Gallia', Maria llungaria^ viduis, alteraque Maria IIungaria> rcginis, praefectum scrinii

trem I}ohemi;e et Hungari;c rcgem jani anfe etiam crcatum regem Romanorum traiistulit, imperiique insignia, adhibito Guillelmo Aurasi;c principe, illi fransmisif. Eo die , inquit
Surius,

quo

in

lucem editus

fueraf, ef

quo

Bononi;e aiino millesimo quingentesimo trigesimo excurrciile a Clementc VII Pontifice imperiali

corona fueraf redimitus

>.

Commcndarunt
demissionem
mirafi
spoiife

plures Chrislianam
im|)erio,
'

lianc

in

Carolo

V maximis laudibus,
<|ui

ccssisse

im[)erare
iit

perorare ad Belgarum ordines, et qua? acceperaf mnndafa exponere imperavit. Compendium orationis ejus iioc fuit, Ca'sarem senio gravem debilitalum adversa valetudine, laboribus fractum, tantam rerum molcm susfinere non posse

posset, infer quos Surius

hoc facfurn,

glo-

riosuni ef multalaude et prffidicatione dignissi Non enim, inquif, debemus nos, etferf

mum
re

memoremque
mortalitatem

mortalifatis

su;t'

ad felicem im-

comparandam seaccingere, atque

Burgundi;e principatus in Philip-

adeo Belgii

et

pum
Hffic

filium fcrendo oneri

parcm transfundere.

pcroranfem C-csar assurgens interrupit, ac repetitis maguifice vit;ic su;t; gesfis Philippum
fllium pie admonuit, uf Cafholicam religionem in iis principatibus tuerctur, tum Belgii et Bur-

inifiati sumns, in hac cthnicorum.autetiain nunc mundo nimis dcditorum opinione duci, scd ociilos habere defixos in Chrisfum verum Dcum ac Dominum nostrum, qui, cum in forma Dei csset, non rapinam arbifratus est, esse sc a>qualcm Deo, scd scmcfi[>sum etiam exinanivit formam servi

qui Chrisfiana religione

hominum

accipiens

Non defuere
probarenf
;

alii,

cum magis
,

qui secessum Ca^saris imrctcnfo imperio, quam a

gundia? ordines hortalus est, ut Philippo filio fldem addicerent, constanterque illi obsecjuerentur.
Intcrjecto posf

se abdicato, divinre

gloria?

propaganda?, asseha?rcsi

renda? religioni
pofuisset,

dclcndai

incumbere

duorum mensium

intervallo,

celcbratis

longe m;ijore i)roccruni

comifiis,

frcquenfia

Pontifex instaurand;o Synodi OEcumcnic;c consilia agitarcf, ac pravi oninino fuitcxempli, inconsulto Bomano Pontifice,

maxime cum

omniuiu regnoram, provinciarum, insularum ac princi[)atuuin tam in Europa quam in novo orbc, inferfluo Oceano dis-

ordinum

imperio,

juncfo jacentium, possessiones ac jura in Philippuni filiuin hoc nominc II fraduxif, hac verba prjefatus Beliqui se filiis vifam tradere gaudent, et regna fradituros pollicenfur, cuni
:

fidem de administrando armis dcfendciida obstrinxcrat, munus imperiale abjecisse. Scinius enim, quod cum consultus fuisset Eugenius IV a Pisaurensi principc dc abjicicndo
eui sacramcnto

dequc religione

principatu, ut in ccenobio

contem|)lationi repcrfc-

rum

cielestium vacaret,

eum admonuif,
situm
iii

illaamplius tcnere non potucrint, cgo postremum lioc donum pr;i;ripcrc mortis necessitati
volui,

ctionis Christiamv culinen

charitafc,

quam

non magis vivenfem ex me, quam ex me regnantcm aspiccrem. Commendo tibi divini numinis timorem ct amorem, Catbolic
si te

pie |)riiici[)atu. (>;ctcruin

magnilicenfius cxercerc |)ossef in gcrendo Pontifcx illius sccessiim damnavit, nec ab eo imperium jure iii Fer(liiiandiim fratrem transfcrri (lotuissc contcndit
iit

Bcligionis defcndciubf singulare sfudiuni, juris

dicilur infcrius.
."lU.

legumquc tutclam fan^iuam regnoruiu

sima fiindamenfa ac pr;esidia
Meditabatiir cfiam
.

firniis-

Ilxc (\rsaris cnssio,

siciit

ct

dccrctin)*
iii

Dicta' Aiifjiistanx h.vreticoset Catholicos

litatc coiistitiiciis,

,ri/aa-

Carolus exuere se Bo-

rci Christiaiiic c.ritia/is.

Ex

mano impcrio, ac in illius possessioncm IMiilippum tiliuni inducerc, cum |)ro fucnda religione
Cafbolica, ac comprimeiula lucrcsi fot regiiis auctus, ac nova rcgnorum Angli;e et lliberui;e accessioiie fultus exercere armorum iiolcntiam

[)romulgalo seccssu Ca-sareo Catholica rcs niaxinijim cladem (lassa cst iii (lermania, destilutis im[ieriali [lafrocinio ac |)r;csidio Cainfelici

tholicis, (jui in

principum Lutheranoruni

lerris

facileposse vidcrefiir, sed Ferdinandiim fratrcm

regcm Uomanorum
ctere
iiuiii|uam

;id

suam

voluiitalciii

tlc-

pofuit,

cum

(|Uo

repugiianfc

audacia clVerati Eulhcrani molili siint iu Augusfano conventu extor(|ucre [)rincipum ditionibus vi, ut iii Catholicorum lirotitciidii' hiereseos ac disseminaiKhe lilierlas
gercl);iiit, m;ijori(iue

Eufberani principes sccf;c sua? asserendn' addiquarc fcrfio ctissimi vircs suas coniunxisscnl
;

PxVULI IV

ANNUS

1.

tiiis

CIIRISTI

1555.
potestali aiitccellit,

i33

pcrmillcrotur; snl ea impioriim molimiiia rciregit Ferdinaiuius rex, tiim sacro tiienda' rcliKionis aniore, tum ctiam polilicis causis impulsus, vereri cniiu jurc poterat, populos supcrsti-

terris

omnium
ille

succcssorem
regnis
illc

dcsignavit;

immanissimos
libi

Iiostes a

maxima

tua ciim gloria sa^pe rcpulit,

tam pra'claram

sobolcm totque

alia

dona

tione lAitiicrana imlnitos rcbcllioncm moturos,

largitus est, vcruni ea tcmporalia siint, elsimul

nec in priiicipis oliscquio conslaiites forc, iiui jui^um Numinis excussisseiit. Idcm pius rex ad
iiirormando;; erudicndofque Ciiristiana iiietatc

ciim hac vita rclin(|iiantur ncccsse est, at vero lam gratus in ipsiini Dcum animiis, tantum rcligionis ejus ct gloria'
stiidiiini,

tanta in

com-

Bolicmos, Praga' Collej^ium saccrdotum Societalis Jesu condidit, PontiliciaiiKjue apud saii-

ctum Ii^natium
tcrct,

adliibuit auctoritalcm,

iit

duos
mit-

tlieologos eruditione tlorentissimos

Pragam

non soliim tcmiioralia ipsa tibi conscrvatiira tamdiu est, quoad vixcris, et alia pra-tcrca a Dei bcnignitatc impetratura, veruin etiam aditum tibi ad ea, qua;
missos
tibi

popiilos cliaritas,

cujus gesta et consilia Ponlifcx

'

liis lillcris

commcndavit

Cliarissiino in Cbristo

filio

nostro Fcrdict

immortalia sunt, ut ad illud a'lernuin regnum jam [laratum pervenias, iiatefactura. Itaque pro noslro iii tc palerno animo,
ca'Ieslia et
lioc

nando Uomanorum, ac Hungaria;

regi illustri.

Boliemia>

nomine

serenitati tua^ gratulanuir, et

Deo

Charissime in Cbristo lili nostcr, saliitem Apostolicam benedictionem. Cum nii|)er optatissimum fructum exvirtute, sapientia et pictate lua cepissemus, impeditis a serenitate tua

ct

Allissimo maximas agimus gratias. Iluic autem luo consilio, cum pro eo ac debemus, faveamus, teque ad eum, qucm tanlopcre desideras etrcctum primo quoque tcmpore pervcnirc op-

impiis ct perniciosis eorum consiliis, qui in convcntu Augusta; id moliebantur, ut lueresis

in posterum ad eos quoque Germania' populos posset serpere, qiii adliucDei beneficio integri in vera' et Catliolicai lidei cultu, atque Ecclcsia' unitate et obedientia pcrmaiient, ad eam hvlitiam, quam tum incredibilcm cicpimus, non parvum cumulum addiderunt litterre tuiv, quas dilectus filius nobilis Didacus orator apud nos tuiis nol)is reddidit, quibus certiores nos pro tiia (lerpetua in hanc sanctam Sedem reverentia fecisti, de consilio tuo instituendi in urbe regia Boliemia; Praga collegii patrum cjus Societatis, qux vocatur Jesu, propterea quod ea ratione spcres, et Dei Oninipotentis gloriam augere, ac populorum illorum saluti consuli posse, rogasque et urges, ut duodecim Patres ex eo numcro, in quibus duo Theologia^ doctores sinf, ad le primo quoque temporc mittantur quibus jussu tuo domicilium jam et reditus ad victum necessarios paratos essc scribis in quo eximiam ct singularem ipsam pietatem tuani satis digne laudare nequaquam iiossumus, nihil enim nec nobis sperari posse liis temporibus videtur, aut Dei Omnipotentis honori et gloria; augcnda; aptius, aut populis illis in errorum

tcmus, vocatum ad nos dilectum filium Ignatium ejus Societatis magistrum veliementer horlati siiinus, ac mandavinuis, ut (luampri-

peslis

inum
illi

possit, studio tuo

morem

gerat, (|uod

ille,

ut dcbet, diligcntissime facict.

Yerum

qiiia

duo

Theologia' doctores, quos tua Serenitas poscit, qui maxime idonei sunt, cx longinquiori-

bus locis accersendi sunl,

et

hyems jam

subest,

eoruni missio in proximum mcnsem Februarium dilata est. Serenitatem tuam hortanuir, ut hanc brevem moram a'quo animo patiatur. Datum Ronuc apud Sanctum-Marcum sub annulo piscatoris dic vii Octobris mdlv, Pontifica-

anno . De condito aFerdinando rege Pragensi legio, apertaque anno proximo Acadcmia
tus nostri
i

colagit

Orlandinus ', utque e prtcdicantibus haM-eticorum ccleberrimisduo a Patribus Societatis Jcsu ad Catholicam pietatem fuerint traducti, utque etiam Christus in Eucharistia Adalberto e Bausech oranti in templo collegii videndum se pra;buerit -, narrat his verbis " Adalberti e Bau:

tenebris ct

umbra morlisjam

diu sedentibus,
et

si

modo

veritatis

lucem agnoscere,

animarum

suarum rationem liabere voluerint, salutarius; ad c|ua;<iuanta nos in Doinino hetitia exullemus, cum in tc tanto rege prater reliquas pra;stantissimas virtutes, tam sacerdotalem aninuim inesse videinus, non ita facile a nobis cxprimi potest. Plurima tu quidem et maxima ab Omnipotente Deo beneflcia et
dedit

scch (iuquit) insignis fuit vocatio., cui in collegii templo preces ad Deum fundenti, pueri venustissimi specie in sacrosancta liostia Jcsus apparuit, rogantiquc, quid ab se vellet, volo (puer respondit), ut ibi sis, ubi es. Uike Adalbertus de ingredienda socictatc intcrpretatus, receptusque, divinum visum non statim, scd paulo post, consolaturus prius propinquos qui ci negotium facessebant, aperiiit . Alferebat eadem Societas magnas utilitates Ecclesia; in cunctis
locis

ac crant collegia Villanova lioc anno e vivis migraturus incoelum, cum nuUam aliam arcam
in

quibus inslitula
e

sanctus

Thomas

enim

ille tibi

tot et

munera accepisti tam lata rcgna, qua;

;

liabere solitus esset,

Valentino coUcgio

quam pauperum manus, maximam pccunia' partcm,

reliiiuit,

obtincs, teque ejus potestatis, qure

regum

in

(luam habcbat in nominibus,

Nicol. Orlaud.
Iiist.

cuni Pa-

1'aul.

IV. lib. brev.

sig.

num. 2891.

p.

l:)ii.

Soc. Jesu

1.

ivj.

534
tres

PAri.I IV
Socielalis
,

ANNUS
,

1.

jam

CHRISTI 1555.
benedictionem. Satis superque
a[)iid

nt

Dei

cooperatores

ainore

et .\[)Ostolicam

singulari prosef|iieretur. At tle guslani convenlus liistoriam

liis satis.
,

Ad Audigressi

cxperti

sumus, quam aut

pariim

unde

isthic nostri

legati aut nuntii eos proficiant, quo-

sumus, revertamur.
Flagilaverat Paulus Pontifex, ut Lutlierani

rum obduratum
tra>,

est cor, ct qui non modo nosatque hujus sancta^ Sedis auctoritatis, sed

OEcumenico Concilio

instituto

celebrando

reli-

gionis conlroversias permiflerent, al illi in perfidia obfirmati, Concilium cui Ponlifex pra^si-

adeo

deret repudiarunt, nullam, aut .\postolica.> Sedis auctoritatis, aut susesalutis rationem habentes, quo animadverso Paulus omni studio ', et opera, precibusque vchementissimis instiferat apud Catholicos principes,ut illibata religionis causa, comitia .Vugustana dissolverentur; sed

Pontificiam

voUintatem

elusit

pervicacia, ac

demum conceptum

Protestantium est id decresectis,

salutis nuUam rationem babent, nobis potius limendum sit, ne infelicissimi illi in reprobum sensum a divina ultione penitus tradantur, quam ut nulla nostra opera redigi ad sanitatem possint. Vidit serenitas tua quanta nos et nostri proximi prfedecessores cura et sollicitiidine, quibus(|ue a[)ud omnes officiis procuravimus,ut conventus .\ugustanus potius religionis rebus intactis dissolveretur, quam ad recessum veniretur tam perniciosum,

sua*

ipsorum
iit

sicuti, et nobis, et tua>

serenitati, et Catholicis
est,

tum

in eo

conventu, ut exclusis c?cteris

omnibus
tius

invitis,

tandem ventum
provincia
ista

aliusque

ac pacis beneficio mulctatis, Catholici et Augustana) confessionis cultores mutua concordia

potirentur, ac liberiscivitatibusfas esset,

interea indictus conventus, ut ne difTeratur diu-

quin

ipsi ac

nobilissima ad

quam

extremum exitium
suo ab
officio

addiicanliir.

Sed qiianto

ii

vellent religionem amplecli, facta principibus

quam

facultate obnoxios sibi populos ad religionem, ut episcopis ipsi profiterentur cogendi

:

longius discediint, tanto nobis in nostro constantius permanendiim est, et qiio major est illorum potentia et vis, eo imbecillitati

et aliis inferioris ordinis

liceret,

adLutheranos deficere
dignitatis
suse

nostra?,

dummodo

fidei,

spei,

ct charitati

quo tamen casu

loco

moverentur, necpropterea infamia) notam contraxisse censercntur; quo decreto multis nominibus impio Sathanas Germania' imperium ex a^quo cum Christo divisit. Consensisse in illud Germanos proccres refert Sleidanus, cum nec OEcumenicum, necnationalc Concilium, inquo
religionis

innitamur, ac divina' in primis potestati, sccurius confidendum, qua> liumilia sublevat ct fortia quasque confundit quare nos venerabilem fratrem Zachariam nostrum et Apostolicaj Sedis nuntium istliuc remittimus, ut quod (]ui:

controversiaj
ille

conciliarentur, posset

more suo mcntitur impudentissime, cum OEcumenicum olTerretur a Pontifice, ut vidimus, nationale autem haudquaquam dehaberi, at
cebat, nc scilicet controversia? ad tolum imperium Chrislianum spectantes ab una, eaque

tum
rani

sus[iecta, natione dirimerentur. At Luthe-

dem ad conimunem inclyt;i' istius nationis salutem, fideique Catholic;e causam altinet, imminentibus malis cis tecum remediis occurrat, quae prudentia? tutne et eorum, qui nobiscum religionis ac Dei partes tucntur, opportuna videbiintur, quod vero ad res tuas et nostras privatim spectat, non miniis tibi quam nobis operam suam te penes navare [^ossit, (jua> ciim (ut etiam ex litteris tiiis intelleximusl a^que tibi
sit, publicis autcm ncgotiis ob tum fidem cl virtutem maxiine utilis, tum ob rerum istarum peritiam, valdc nccessarium

in quo totius Ecprinceps pr;esideret, sed imi)iorum convcnticulum voliiei-c, in quo lueretici, excluso

nun(|uam OEcumenicum,

ac nobis grata
ejus
libi,

clesia!

xere,

dominarentur, quod Christianum didici Sathanicum debuisset, et hoc concordia; genus omni bello funestius flagitaPontificc,

cum

runt, (|uo Catholica; oves a

ficcrcnt.

summo

paslore depatuit,

OEcumenicum

noluisse toties

quoties cclcbratum est Tridentiniim, iiec illtid admittcre voluerunt. Porro superius decretiim
ca partc plane

tam libenter rcstituimus, (|uam abs te receptum iri non dubitamus, ctc. Datum Rom;r apud Sanctum-Petrum sub anniilo piscatoris die xviii Dccembris Mni.v, Pontificntus nostri anno . .V2. Non decrat (luidem Fcrdinando animus
i

impium

exlilit,

qua

Catholici,

qui in

h;creticoriiin ditionc

erant,

imperiali

tucnda) assereiubvqiie religionis ', sed niinus pollebat viribus pro ea in princi|)ntil)us liaTcticorum defcndcnda, iiam in siia ditione com-

palrociiiio destitiili siint, de

"^

(|iio

conqiiestus est

modc

ct op|iortune iisus est siiiicriori

decrcto

apud Ferdinandiim liiscc litteris, ac Paulus Zachariam Delfiiiiim interiuintiiim pro rcCatholica proiuovenda transmisit
:

pro liaMTsi cxscindcnda, qiio diiccntos ct ampliiis Liitheranos ministros, ut vocanl, veros, inquam, Satliaii;i? ministros, qiii communioncm
Calicis
at(|iic

Ciiarissimo in Christo fijio nostro Fcrdinando, Uomanorum acllungari;e et Itolicmia)

."1.

"

i^ra^bchaiit
ita

laicis

Hohemia

(iis|)iilit

Calixtinoriim
c\cis;i'

Pigliardorumqiie rcli[leniliis

rcgi illustri.

'

qiiia' e
fiii

Hohcmia

fiierunt

tum

Cliarissimc in Cliristn
I.

noster, salutcm
tili.

comjiositiim
Aug.

a Pelro

Canisio,

Socictatis Jcsu

Iiolgasl. Francisc. llclcir.

xxvi. nuui.

Paul. IV. lib.

'

Iircv. sign.

iiuni.2801. p. ICO.

J.ncoh.

Tliu.in.

I.

xvi.

PAri.I IV

AXNUS
,

1.

CHRISTI 1555.
iii

535
carccrem divino
di;

pnrslantissimo

tlieolojio

(latecliisimim

(|iio

sulsa confinxit, coiiiectus(|ue

se numiiu;
iiari,

omnes
tliolica'

l.utlieran;r tenel)r;e liisciilieltaiitur, (^a-

aftlaii jactavit,

ttim

genio

fanii-

eriulitionis

|uiritale

radiantem

per

omnes
ris,

ditiones lia^reililarias, proscriplis ca'tc-

qiiormn plurcs al) liiVMeticis ficti erant, doceri |)ra'ccp!t. (^um vcro eodeni Augustano decreto indictus esset alius conventus Uatisbona', cxtimuit 1'ontifex, ne in illo l.ullicrani, (|uorum omnia studiaad evertendam religiouem conspiquare rabant quippiam novi molirentur exeunte anno Germaniit episcopos monuit, ut conjunctissin.iis studiis interritisque animis adversus ha^relicorum conatus sese opponerent, qui in Aiigustanis comitiis sacrilcgo contemptu
, ,

seu verius (^acoda^moiu; gloriatus est, propterea(|ue in exiiium |)uisus ftiit, cum 1'raiicfordiam se contuiisset, ut Zuingiianus rejectus est. Petrus etiam Riciierius ex (^armciita apostata, Caiviniano infcctus veneno, iiova confiavit dogmata, Ciiristum iii carne adorandum negavit,
al(|iie

dicerel

Ca-nam Dominicam omniuo sustulit, (luod carnem iion prodesse (|ui(l(|uam, at^jue

etiam cuiu Marcione resurrectionem morttiorum negare visus est. Plurimi(|ue alii aiia, at-

que

alia

commenta

excogitaverc, qtia;

adum'

fidei

(-atholica; dignitateni

labefactarant,

quo

brasse videlur liber Job de Lcviatiian loquens Cofpiis illias nempe ha;resis qaasi sicuta faailia,

argumento extant

hsi ad

episcopum Passavien-

compaclam squamis
5i.
ticos

sem

litterffi

'

se pvemcntlbus. Constitationem edit Paalus IV

Yenerabili fratri \Yolfgango episcopo Pas-

conijirime/idos.

Ad

ad Iiierecompescendam tot

saviensi.
o3. Inter ea, qua}

nos gravissime premunt,

major istliic in diesjfidei Cacontemptus atque imminutio nani quidalienius ab ea potuit deliberari, (]uam qua; iu Augusta; proximi conventus recessu decretum fuisse accepimus, quidve tam turpi exemillud est in primis,
Iholica?
,

nascentium variarum haereseon infelici hoc sa;culo liceutiam, impiosque justis p(]enis coerccndos Pauiiis IV Ponlifex subjectam constitulio-

nem
((

edidit Vli idus Augusti.

Ad futuram

rei

memoriam.
pravitas
at-

"

Cum quorumdam iiominum

([ue iniquitas co

usque nostris tcmporil)US pro-

plo, tantaque impunitale, ac licentia in Ratis-

cesserit, ut ex eis, qui a Catiioiica lide aberrant

et

bona; dieta

jam

indicta
in

non

a nobis formidari?
iis

desciscunt, plurimi

quidem non solum

diverfidei

Sed

si

nullam jam

multis, in

quorum nuniero tu es, mus, atque ante omnes Domiuo Deo

tamen, in spem maximam habe-

versas ha^reses

profiteri, scd

etiam ipsius

nostro coiifidimus fore, utba;c pravaconsiliaipsismetconsultoribus, nisi ad se tandeni redierint, futura siut infelicissima, si modo accuratius in posterum, pra^sertim ab Ecclesiasticis, constantiusque resistatur, quam nunc a nonnuUis factum esse audimus, qui tam facile in senfentias tam

fundamenta negare prwsumant, et eorum exeinplo multas in interituin animas deducant nos
:

cupientes pro nostro pastorali officio et charitate

hujusmodi homines, quantum cum Deo possumus, a tam gravi et pestilenti errore avocare, ac
talem impietatem labantur, pnomnes cl singuios qui hactenus asseruerunt, dogmatizarunt, vel crediderunt Deum Omnipolentem non esse trictcteros, ne in

terna severitate admonere,

impias dilapsi sunt, sicuti |)ro certo habemus fraternitatem tuam pro suo boni pastoris officio pra-clare pra;stituram, etc. Dalum Uoma; apud

numin

personis, et incom|)osita

omninoque

in-

divisa uuitate substantia;, et

plici divinitatis essentia,

Sanctum-Petrum sub annulo piscatoris diexviii DecembrisMULv, Pontificatus nostri anno . Non immerito Ratisbonensis conventus sui

unum unametsimaut Dominum nostrum

rani, specie

spectus erat Pontifici, nam in illo iterum Lutheconcordia', Catiiolicos a Romani

Pontificis

Jesum Christum non esse verum Deum, cjusdem substautia; per omnia cum Patre et Spiritu sancto, aut eumdem secundum carnem non esse conceptum in utero Beatissima;'semper(itie Virginis Maria' de Spiritu sancto, sed sicut ca^teros

eorum fraudes

obsequio divellere conati sunt, sed divina ope disjectas visnri sumus. Qui vero petulantissime jactabant se concordi;c cupidissimos, a vera concordia abhorrebant, cum Lutheranorum non alia vera atque
expressaesset concordia,

num

homines ex semine Joseph aut eumdem Domiac Deum nostrum Jesum Christum non subiisse arcerbissiinam crucis mortem, ut iios a peccatis et ah leterna morte redimcret, et Patri
;

quam

ut ipsi, proscri-

ad vilam ;eternam reconciliaret

aut

eamdem

ptis suis figmentis, Concilii

OEcumenici decreta

beatissimam Virginem Mariam non esse veram

tis

amplecterentur, qua; cum fastu tumidi res[)uercnt, nova: ac novae baereses apud eos emerserunt.
luter has
-,

Dei .Matrem, nec pcrstitisse semper in Virginitaintegritate, aiite parttim sciiicet, in partu, et

ut scribit Roverus

Judocus Velsius Batavus, qui, uti mus, Colonia; Ecclesiam invisibilem,

' Pautus IV. brev. i. p. IG6. Evang. Gualt. Sic. xvi. c. C:i.

Pontanus, superius dixiel alia in-

perpetuo post partum, ex parte (tmnipotentis Dei Patris, el Fiiii, et Spiriltis Sancti Apostoiica auctoritate re(|uirimus et monemus, quatenus infra spatium trium mensitim a pubiicatione prajsenlium in Romana Curia, quoad residcnlcs
'

Vid. Spondan. Rescius de seclis

Cap. il.

Bull. in Paul. IV. fonst. 5.

536

PAULI IV ANNUS

I.

CHRISTI 1555.

in ea, tnodo infrascripto, extra

eam

vero,

alios in illa

non residcntes modo

,

et

quoad forma per

diocccsanos statiiendos facienda, incipiendorum quos pro i^rimo, secundo et tcrtio ac pcremptorio termino, ac monitionc canonica eis,
,

ct

eorum

cuilibet assignamus, ab

eorum

asser-

tionc,

do^matibus

et crcdulitatc liujusmodi, ac

ad imitationem positum, Spirilum sanctumnon cssc Dcum, ncc liabere hypostasim, etc. brevi spatio decem aut duodccim annorum in eum statum regnum illud olim (vhristianissimum redegeriint, ut multi Prolcslantes valde dubitarcnt ne excusso Christi nominc ac fide, aperfam facerent Mahomefis et Alcorani Turcici professio-

quibuscumque
in

aliis in fide pra?dicla

erroribus,

nem
'

Et infra
si

quoshactcnuslapsi sunt,resipuisse,et ad unitatem Ecclcsia' rcdeundoin manibus in(|uisitorum iKTrclicaj pravitatis civitatum et locorum, in quibus ad pra^scns degunt, realiter et cum elfectu abjurasse, ct infra alios tres menses, a
die abjurationis iiujusniodi inciioandos, de ca-

Et

quis Catechismos

corum publica

au-

ctorifate,

non qiiidcm

regis et iiniversi populi,

sed particulariiim palalinorum, ct Ecclesiarum Calvinisticarum emissos evolvat, in quibus Symbola Nicicni, et Consfanfinoiiolilani Concilii rejiciebant,

Alhanasium
uli

ct illos

omnes vetcrum

dcm

abjuralione venerabilibus fratribus nostris sancta' Koman;e Ecciesipc cardinalibus dict;c lia^retic^e pravitatisinquisitorilnis ()lenam fidem
fecisse debeanl, etc.

Hesipiscentes, ejurata lixresi, vcnia donari

jussit,

dummodo
in

delati, aut inquisiti, aut rela-

psi

non forent,

in pertinacia vero

obfirmafos

constitutis

relapsos

pcenis

affici.

Datum

Homrc apud Sanctum-Marcum

stri

an. Incarnat. Do-

minicEC mdlv, VII idus Augusti, Pontificalus no-

anno
35.

Irrcpputi in

Polon/am /mvcsi

obsislit

twn per nuntios, lum per litteras Jiortatorias ad ref/em, prwsules et marjnates Polonos. Grassari in Polonia hoc anno liberius luercsis cocpit, ac nonnuUos proccres nonnullaquc
Pauliis

Sophistas contcmnebant, illa omnia decreta de consubslantiali, cssentia, hyposlasi, uti sophisfica et ab hominibus cxtra Scriptuias inventa, repudiabant, el denique perspicue vcrbatimque prcfitebantur, is nunquam dubitabit, (juin pcr paululum ab ipso Mahometis Alcorano suscipiendo, abfuerint . Et quinam hujus in Polonia Mahomefismi principes et Apostoli fucrunt ? Bernardinus Ochinus, Valentinus Gentilis, Paulus .\lciatus, Georgius Blandrata, et Petrus Statorius, quem Calvinus suum aliquando discipulum vocaf, juvenem bono ingenio et non contemnenda doctrina praMlitum. Horum alii erant Galli, alii Itali, omnes el

comitioriim Patres,

singuli Calvinistai, et in Calvini scliola enufriti,

ct c

loca vehementer corrupit,

.loannis Calvini
,

quam

ab emissariis
'

Gcncva Tiguroquc
.%6.

in l*oloniam profecti, et

qui Caliphium (Jcbennensem

do-

Calvinian;r doctrin;e ad ungiiem pcrifissimi.

Infect;c h;ercsi Poloni;x; tristi

agebat, illatam refert Cuillclmus Uousseus

cfor Sorbonicus insignis, atquc hanc

fama per,

novarum
iKcrescon
hajreses

impietalum accessionem fuisse deterrimam, narrat

omnium
:

Non

aliter (in(iuil)
fidei

quam omncs

Paulus, ad rcstinguendas eas faces ne gravius incendium concitarent, .Vloysiiim l.ipomaniini cpiscopum Vcroncnscm, pictafe atqiie erudifione conspicuum, amplis.-^imisinslructum
citus

Christian;t!

lcfhalia sint vencna,

camque

mandatis internuntium

in

Poloniam
litter;r
'

misil,

ad

tandem extinguant, scd ali;e tardius, aliai velocius, lum Calviniana (^st reli(]uis mullo violcntior, ct non tantum si inlra mcdullas ct viscera admitlatur, verum ctiam si vel exlerius corpori
adluercat ct adjungalur, inevitabilcm aflert pestem et internecioncm, cujus rci illustrissimum
Poloni;e

quem
"

extant subjectrc dat;e

Venerabili fratri Aloysio e|)iscopo VeroVenerabilis frater, salutem

Fortassc
ct

nensi,
"

cam bcnedictionem. ob perpetuam suam

fide(|ue Catliolica in

frafernifas

Aposlolitua

regnum nuper

Christianis

omnibus

rc;

pro rcligione Christiaiia rebus his vigilanfiam non

gibus et i)opulis singularc iir;i'l)uit exemplum ad illud enim a Catholica lide ;iverten(lum et Calviniana ha^resi imbuendum, cum suos(|uosdam discipulos cmisisscnt e Tigiiro et (iencva IJuIlingerus, Calvinus ct Beza, ii(|ue post promulgala vulg;iria illa magislroruin |)Iaeita contra papam, Missic Sacrificium, bonorum operum neccssitatcm, preces |)ro defuncfis, Purgatorium, etc. ad alia magis recoiidifa progrcdcrcnlur, non esse Trinitatcm, Chrisfum non essc

audivif, in Polonia' rcgnum nobilissimiim, nullaquc antea macula infcctum, pravifatis Iueretic;e contagionem ifa nonnullis

minus (]uam nos

remedium, al(|uc illud (]iiideni pnrsens adhibeamus, Ychemcnlcr fimeiuliim sif, ne nafio illa iinivcrsa corriimi^alur, at^iuc in id morbi geniis facile inin locis serperc civpisse, ut nisi aliijuod
cid;il, (]iiod,

ut oiilime novil

iiia

frafernilas, aut

iiuii(|iiam,

aut raro sanari possif, quarc

iif

cum
illinc

Aideamiis niaxime iiecessariiim cssc,

ali(]uis iiiiflafur, qiii noii
cla'
liiijus

Deum,sed mcrumhominem, non Iiedemplorem, sed philosopluim, (hifiim nobis iii liunc dumtaxat fincm essc, iit essel recfc viveiidi cxemplum
>

soliim nosfro, el Sansiia efiam virlute, mcderi, el jiossil, et

Sedis iiomine, sed

hiiic iiuilo

(Idctriiui,

iiief;ili'

(iuill. Iloss. in

Comiii.

I'.iuliis

IV lib.

I)ri'v.

iiuu).

2801.

|i.

13.

PAULI IV ANNUS
sciat,

1.

bus

CHRISTI 1555.
in

)37
et

nemo

nobis adliiic in nientem venit, qui

Catiiolicie

fidei

reiigionis cultu, et
sis,

ad lianc ciirationem, te vei aptior vel prom|>tior esse videatur vel in cujus erga nos ati|ue ipsani

matris Ecciesia; sinu educatus

tamus,

(luin

non modo
ct a

in ca fide, in

non dubiqua bapti-

Sedem
tius

stiuiio, diiigenlia,

fide coiiquicscere tu-

zatus es,

Roma' apud Sanctuml*etrum die xiii Junii mdlv, anno . 37. De misso in Poloniam internuntio cersignificavitque, tiorem fecit regem Polonia> se non impare ac Juiius ili et Marcclius 11 lidei ac pietatis studio ardere, ac si eorum sacra stupossimus,
etc. Dat.
i
'

ct adliuc relinuisli, sis

omnem

majoribus tuis accepisti, mansurus, verum ctiam oieram daturus sis, ut sparsa isthic ab

quamque

inimico zizania exlirpentur, religioque in pristinum statum restituatur, etiamsi ab hairesibus,

et reiigionis ipsius et

perlurbationc, nuilum ad te

dia liirrelicorum improbitas iiactenus elusisset, firmam se in Deo ac regia pietate spem coilocasse, ut

esset pervenvero ii>so rerum usu et recentibus exemplis intellectum sif, quot calamilates, quot

regnum tuum incommodum

:

turum

cum

demum

pielate et corruptione vindicanda sit

Polonia ab li;crelicornm impropo:

tumuitus, quanfam rerum omnium civilium confusionem principibus et iiationibus afferat

reiigionis
et

quantum periculum Polonia rcgno conflaretur, quantas turbas et seditiones inducta nova superstitio paritura esset, ac si quando ea discrimina non formidaret, intelligeret tamen de divina agi gloria, deque wterna animarum salute, quas bieresis e sinu Ecclesi ereptas ad castra Sathanfc, et nunquam inlermoritura supplicia traducebat, rogavitque ut internuntium pro Dei honore et regia dignitate, et l'olonorum saiute audiret. Charissimo in Christo liiio nostro Sigismundo Augusto, regi Poionia) illustri. Charissime in Christo fili noster, saiutem et Apostolicam benedictionem. Ex piuribus et gravissimis, quibus afficimur curis, ha?c nos pra'cipue sollicitat, ut nobilissimum istud resuitque ob oculos,

divini
tui

cultus

perturbatio

ipsa

quoque regni
est,

saiufis, ct publicic

pacis, ac

dum recens mederi, et adversariorum adeo perniciosos conatus, antequam plus roboris et firmitatis assumant, reprimere omne enim malum in
tranquillitatis ratiocogit huic pesti,
;

ortu ipso facile extinguifur, inveteratum veroet

difficillime tollitur sed cum nec confirmatione nosfra pietatem tuam egere arbitremur, nec horfatione prudenfiam, nec desint tibi, qui fidelia et recta consilia dare possint, illud abs tepetimus, ut ipsum nuntium nostrum, qui cum pro Dei honore, tum efiam pro tua iaude, et regni tui saiufe, tam iongum iter et tot iabores suscipere minime recusavit, ita excipias et tracfes, ut te pro tua et majorum tuorum erga sanctam hanc Sedem observantia, noslroque in te paterno animo facfurum confidimus, eique ut viro optimo, et Serenitatis tuaj sfudiossimo ut nobis ipsis fidem habeas. Dalum Romae apud Sanctum-Marcum sub annulo Piscatoris die xiv Augusti mdlv, Pontificatus nostri anno i . .j8. Monifa efiam est Rona regisSigismundi mater, ut filium ad defendcndam religionem, regiaque constantia ha?reticorum infringendam proterviam incitaret, atque ad id fum regni coelestis comparandi pius ardor, tum terreni retinendi, atque ab intestinis bellis vindicandi amor permoveret. Charissimse in Christo filia? nostra? Bonffi, reginaj PoIonia\ vidua illustri, etc.

confirmatum

gnum tuum, quod

pravorum hominum,

et

depravare alios ac corrumpere cupientium opera humani generis hostis, ut inteileximus, perturbare, et hseresum labe poiluere ac conta-

minare

coepit, in Catbolica

religione, et fide,
ei

Ecclesireque unitate
ritE

contineamus, quando

niaio, nec Juiius, nec Marceilus felicis

I'ontifices
est,
,

memo-

quibus, ut divina voiuntati nos successimus, morte praeventi, ea, qua> cogitaverant remedia, adhibere potueAloysium runt; itaque venerabilem fratrem episcopum Veronensem, virum integerrimum, et rerum usu doctrinaque prcestantem, una cum aliquot maxime piis et doctis hominibus,
piacitum
,

'

nostrum et Apostolicas Sedis nuntium illuc misimus, cupientes animarum saluti simul et regni tui, quod non minore in periculo versapro nostro pastorali officio, et pro paterno in serenitatem tuam amore consulere, nullum pra?terea ofQcium remediumque omissuri, quod prodesse vobis |)osse cognoverimus. Etsi autem non sine maximo dolore nostro malum non parum auctum el corroboratum esse inteileximus, tamen nostram in primis spem et fiduciam in summa Dei misericordia ponimus, deinde tua?,
tiir,

'<

paci et

quieti,

stabilitatique

Magnam in primis spem in ipsius Dei misericordia repositam habemus, deinde in lua etserenissimi regis filii tui pietate et prudentia, minime dubitantes quin serenitates vesfrae,
,

quod Cafholicorum munus est principum, taii tempore fidem religionemque Catholicam forti et constanfi animo defensura? sint conlra miserorum quorumdam hominum conalus nec
,

pluris

charissime filinoster, pietati prudenti;e(nie confidimus cuni enim ex piissimis ortus parenti:

regnum ipsum, quam Dei gioriam et animarum suarum salufem sint wstimatura! ad quam quidem adhibendam constantiam, si
:

non
'

coeiestis

vos

regni

cupidilas

incifaret,

Paiilus IV.Mib. brev. sig.

num. 2891.

p. 100.

Paul. IV.

lib.

brev. sig. nuui. 2891. p. 107.

AN.\.

TOJtUS XX.XI1I.

Ray.\. XIV.

68

538
at

PAULI IV ANNUS

1.

stis,

CHRISTI 1555.
Pontifice
in

ipsius temporalis regni

;

amor

horlari deregnis,

beret

nihil

enim

tam perniciosum
esse,

neque tam pestiferum

quam

hfereses et

schismata, declarant Germanise, finitima? vobis proYinciaj, plurimfe et maxima; calamitates, in quas propter suam ab Ecclesia Catholica et hac Sancta Sede alienationem incidit, etc. Datum
Romffi apud

Sedeque Apostolica collocanobis fucrit, fallalur, ad cbarissimum in Christo filium nostrum regem vestrum, et ad vos eum nuntium mittimus,

Romano

quantum

videlicet venerabilem fratrem

pum Veronensem

vobis,

ut

Aloysium episcoputamus non

,

ignotum, eosque homines

cum

eo, qui

ut in

Sanctum-Marcum sub annulo

Pi-

Domino confidimus,

et

doctrina, et

pietate, et

scatoris die xiv

Aug. mdlv, Pontificatus nostri

sunt pra^terea a Paulo IV
'

anno

.')9.

Sollicitati

liujusmodi pro Christi certaminibus maximo vobis adjumento erunt. Ac si forte non ita profuerint hi, nihil intenialum prwterea relinquemiis, quo non minus regno vestro, ct omnibus vobis consulalur quam ca?teris regnis atque orbi Christiano universo consuli opta,

Polonia? prsesules, ut muneri suo in abigendis

plectendisque
puritate,

ha>reticis

quam

incorruptaque fidei acceperant a majoribus, asse,

jam anlea famam

,

renda, non deessent, significatuinque est illis, ingravescentis in Polonia

ha;reseos ad Julium

nius.
IiJEc

Postquam enim
ei

est

a nobis cura suscepta

ea Dei voluntas, ut sit, par est, et a no-

III ac postea ad Marcellum II antequam e vivis atque ab iis pervenisse migrarent, mittendi internuntii suscepta fuisse consilia, quae morle eorum immatura fuerint oppressa, sed divina jam ope a se instaurata ut ad aberrantes tot rogarique a se ipsos
,
:

bis

debitum, ut

dies noctesque

morem

gera-

mus, nihilque prius cogitemus, quam ut et religio, et pax, quas Dominus noster Jesus Christus, usque adeo nobis commendatas reliut quit tamdiu apud omnes procurentur aliquando tandem utraque perfrui possimus.
, ,

animas
ruituras

inque
in

a>ternum
salutis

viam

exitium pra>cipites revocandas studia

omnia viresque conjungerenl.

scopo
(i

Interim fraternitates vestra^ pro suo erga nos et Sedem hanc sanctam studio bonitatem divinam precabuntur, ut huic nostro desiderio, etadesse
ipsa, et

Venerabilibus fratribus Nicolao archiepiet aliis archiepiGnesnensi primati scopis, episcopis ct pra?latis regni Poloniie. Venerabilis frater, salutem et Apostolicam
, ,

principum Chrislianorum,

et

bonorum

omnium

ea consilia et vires velit adjungere, quibus ad gloriam suaj majestatis, ac suorum fidelium salufem
ei

possit satisfieri

quodque

benedictionem. Non multo antea quam felicis memoriaj Julius III Pontifex inaximus ex humanis excessit, audiveramus ab eo, quo tunc in metu rex vester serenissimus, et vos omnes essetis, ne regnum vestrum nobilissimum, et usque in illum diem inimaculatum hwreticaj seque propterea pravitatis labe inficerctur
,

ad res vestras attinet, ita nostrani et quorumvis opem expeclabunt, ut nec sui officii, nec suP virtutis unquam obliviscantur, dum eos in rectam semitam reducunt, qui ab ea tam misere ac perdite aberrant. Nos vero vos eo semper
paterni animi affectu, ct in

communi,

et priva-

tim amplexuri sumus,

virlus,

morbus

istbuc nuntium esse missurum, qui antequam invalesceret, remedia necessaria posset adhibere.

quem vestra religio, et perpetuaque in eamdem Scdem fides

Postea cum ad novi Pontificis electionem convcnturi essemus, non sinc gravi nostrum omniuni moleslia cx littcris nonnullorum cognovimus, hieresim ipsam jam inter
aliquos
ex
sic

Datum Roma' apud Sanctuin-Marcum sub annulo Piscatoris die xiv Augusti mdlv, Pontificatus nostri anno . i*aIatinos, fiO. Hortatus etiam est Pontifex
atque observantia merito exposcit.
i
'

vestris

ita

irrepcre

ac

ca^teros

perturbarc cocpisse, ut nuUa spes apud vos, pra^terquam in Deo ipso atque in hac sancta Scdc relicta essc videretur. Quamobrem felicis item memori;c Marcellus II

omnes

arciumque pra^fectos et regios senalores ne hmresim in animarum pcrnicicm grassaii paterentur, tum privatis aliis liltcris Nicolaum Gnesnenscm tiiiii Andream Lcopolienseni
,

in

demortui locum sulfectus, jani omnia pro-

inandaverat, ut nuntius ipse mittcretur, scd mortc illius subsecuta, niiiil hunc
curari

usque

in

diem

fieri

potuit

nunc cum

di-

vina voluntas, cujus

nobis non dalur nosse

jMdicium, pcrsonam nostram polissimum reliquis fortasse mullo infirmiorem ad hoc onus

Cracovicnsem, Joannem Pra^misliensem, PauValerianum I.avoricnsem lum Wilncnseni VVencesIaum Mednicensem, Joannem Wladislavieiisem, Stanislaum Warmienscm, Leonardum Cimeneensem, Jacobiim Chelniensem, necnon Culmensem, .\ndriissoviciisem, ol Kiovicnscm episcopos advigilias pro Chrisli grege intendcndas arcendosquc Iw-crclicos incilavit.
,

perfcrendum

ci

substituerit,

inler

alia

Chri-

(>l.

.^'.sliiabaiit

gravissiniis

curis

l^olonia-

stiance rei|)ublica'

incommoda veraM|uc
primis in

religio-

nis pcricula, vestri nobis in

venit, ac nc (|uid spci illius,

menlcm
in

(juam mcrito

hwrescos faces illi rcgno iiijeclas vidcrent, (\uiv majora incendia minabanliir, lerrebaut(|ue vicinarum provinciarum ab lurresi
pra?sulcs, cuin
Pag. lOS.
111.

l'aiil.

IV.

lil).

brcv. sig. miin. iSftl.

p.

100

et seqi].

Pag. IKi.

PAUI.I IV

ANNUS

I.

CHRISTI 1555.

539

invecla^ calamitates, duinqiie iiiler se pro reslinjjiieiida

erumpeute impietnlis tlamma varia

ile

enim Jusdo

in (^onciliis provinciae aut nationis alicutidei

religiouisque Catbolica dogmatibus

ac statui

agitant consilia,

celel)randa tolius regni Sy-

(lisceptari

()uidquam, vel majorum

qua motas controversias defmircnt, delibcrarunt at deinde ob rei gravitatem consulendam esse Aposlolicam Sedem statuerunt, atque arcbidiaconum Casiliensem ad Pontificem mittendum decrevere, qui infelicem Polonia^
nodo
,

in

nostrorum

instituta, vel juris ratio et

sacrorum

canonum

decreta patiuntur, do his enim rebus in OEcumenicis generalibus(|uc Conciliis agcnet

dum

tinent, ab

decernendum est, ut t|Uffi ad omnes peromnibus approbentur. Cum autem

opem etconsilium exQnibus respondit Paulus In nationis unius Synodo conlroversias fidei non esse dirimendas, sed in Concilio CEcumenico , cujus congregandi maximum a se conceptum desiderium significavit, atque ad id in opus perducendum omni studio et opera incumbere, ut inter Caesarem regemque Francorum pristinam paslatiim exponeret, atque

posceret.

cem

redintegraret

interea iitsos bortatus est,

ut in exercendo

pastorali

munere vim

sui in

Deum

amoris explicarent, clementia uterentur

erga eos, qui, ejurato errore, in gremium Ecclesiae redirent, iis yero qui arecta fide alios divellere conabantur, acerrime et constantissime se opponerent, nec uUius discrimiuis metu a fran-

ejusmodi generale Concilium in urbe Tridentina haberi coeptum, bis jam propter objecta impedimenta intermissum fuerit, nos, ut congregari id denuo ac perfici, Deo juvante, possit, ut optamus, ad tollendas omnes eo remedio haereses et schismata, in eam curam, (juemadmodum necesse est, incumbinuis, ut pacem inter charissimos in Christo filios nostros Carokim Romanorum impcratorem, et Henricuin Gallorum regeni conciliemus, ne((ue desperamus actioni huic nostrie divinam misericordiam optatum esse exitum concessuram, et utrumque eorum principum non defatigatione solum, et diuturnitate bclli, sed sui etiam offlcii
recordatione, et quietis et salutis regnorum suorum causa, nostris paternis consiliis esse obsecuturos. Interea vero expectabimus vestras

genda eorum pervicacia absisterent, suamque spem in Deo collocarent

'

Venerabilibus fratribus Nicolao arcbiepiscopo Gnesnensi legato nato et primati, aliisque archiepiscopis, episcopis et praelatis regni Po

lonia?.

Venerabiles fratres, salutem

Istbuc, ut

et

Apostoli-

cam benedictionem.

putamus, jam

pervenire potuerat venerabilis frater Aloysius episc0[)us Veronensis, noster et Sedis Apostolicje nuntius a nobis missus, quod ita, et fraternitates vestras desiderare, et rem ipsam postulare,

quibus quid actum adventum, quidque rebus inter illum et fraternitates vestras communicatis constitutum fuerit, cognoscamus, non dubitantes quin illius virtus et prudentia magno vobis tunc autem nos quosolatio et usui sit futura que commodius statuere potuerimus, quid a nobis agendum sit. De quaestionibus autem a vobis exerceri coeptis adversus eos, qui ob crimen haeresis in judicium sunt vocati, horfamur
et nostri nuntii litteras, ex

istbic post ipsius

et

cognoveramus, cum ad uos cum litteris mandatis vestris venit dilectus filius Franciscus Ecclesia? Casiliensis arcbidiaconus, qui diligenter admodum nobis exposuit quantopere malum istbic auctum sit, et quanto in discrimine versetur Ecclesiarum vestrarum salus qua ex re, quanto dolore et soUicitudine affecti simus, non facile dixerimus. Quod fraternitates vestrai tali Ecclesiarum tempore ad Sedem Apo;

fraternitates vestras, ut

si illi

errores suos agno-

verint atque abjuraverint, vos Christiana?

man-

suetudinis et clementiae memores, illos absolvatis, pertinacibus vero, et aliis, qui eos, qui
integri sunt,
tris

corrumpere,
obedientia

et a recta fide, et

ma-

abducere conantur, acriter resistendum; est hoc enim, est tempus quo gregis Dominici partes vobis commissae, veslram pastoralem vigilantiam el soUicitudiEcclesiae

stolicam sibi confugiendum putarunt, in ea re nos minime spem ipsarum fallemus, neque nostro officio deerimus. Verum enitamur, ut ipsa-

nem maxime
dendo,
et
initis, et

implorant, et quo vos illos defengratiam ab leterno pastore maximam vestrae ipsorum saluti simul consulitis,
ullius periculi

rum Ecclesiarum
omnibus, quaeapta

et nobilissimi
et

regni saluti,
fuerint, et

opportuna visa

quamobrem nolite rum defensione ac

deserit,

officiovestro deterreri,

metu ab eospem

qu a nobis potuerint proficisci remediis, consulamus. .Nam illud quidem, de quo actum fuerat, ul Concilium vestraj nationis episcoporum isthic haberetur, ad componendas de fide et religione controversias, nuUo modo a nobis probari potuisset. Itaque fraternitates vestrae prudenter admodum.et pro sua erga Sanctam hanc Sedem reverentia fecerunt, quae rem totam ad ipsam Sedem .\postolicam rejecerint, ncque
'

habentes in eo, qui Ecclesiam suaui

nunquam
lioc

eamque non

levioribus

quam

tem-

pore, tempestatibus alias agitatam

concussam-

que servavit, qui vobis officio vesfro acritcr seduloque fungentibus, aderit, nec plus luporum saevitiam ad ovium suarum perniciem, quam pastorum charitatem ad earum salutem valere patietur pro labore autem brevi a-terna vobis
;

Paul. IV.

lib.

brev. sig.

Bum. 2891.

p.

138.

praemia retribuel a nobis vero oninia auxilia expeclate, quaecunKiue ad sublevandos labores cbarissimorum fratrum noslrorum pro Dei
:

540
honoro
et

PAULI IV AXXUS
animariim saUite laborantium, Deo

1.

CHRISTI 1555.

cationis, aliisque sententiis, censuris et pcenis

ipso acljuvantc, offerrepoterimus.

Datum Romse

Ecclesiasticis per eos propterea incursis, auctoritale Apostolica, alias

apud Sanctiim-Marcuin sub annulo piscatoris

die vin Oclobris mdlv, Pontificatus nostri an-

no

in forma Ecclesio' con Potestatem et absolvendi . Et infra facultatem concedimus. Datum Roma? apud

sueta,

62. Irrelifi

fuerunt plures ha^reseos laqueis,

al)

non tam improbitate, ijuam imprudentia, atque

imperitia, vel etiam pietatis specic
liypocritis

nefandissimis, qui divina oracula foedissime distorquebant subornati, sed deinde veritalis hice
colkistrati ad castra Ecclesia) transvolare cupie-

bant, quorum infeHcitate ad misericordiam flexus Pontifex ', Gnesnensi archiepiscopo munus demandavit, ut eos tum laicos, tum Ecclesiasticos, ac propliana vel sacra dignitate auctos,

anno . tempore ad discutiendas ha;reticorum argutias, qui Polonis impia sua deliramenta pro expresso Dei verbo venditabant, Stanislaus Hosius Episcopus Warmiensis, postea cardinalis, pium atque eruditum Commentarium edidit de expresso Dei verbo, quem PoloS.

Marcum
(;:j.

die viii Octobris mdlv,

IIoc ipso

'

ni;c regi dicavit, his litteris

ad

eum

datis operi-

censurarum religione
Uaret.

soUitos, Ecclesiaj conci-

VenerabiU fratri archiepiscopo Gncsnensi. Venerabihs fraler, salutem, etc. Quoniam sicut nobis innotuit, in tua ac sufTraganeorum tuorum civitatibus ac dioecesibus, quamplures
((

quibus atque in opere solam Ecclesiam audiendam,Scripturarumque corruptelas spernendas demonstravit Serenissimo principi et domino domino Sigismundo Augusto, Dei gratia regi Polonia',

que

prspfixis, in

magno
via?

utriusque sexus Christi fideles,

tate

humana

fragili-

duci Lithuaniffi, Russia;, Prussise, MassoSamogitia-que domino et hsercdi, domino suo clementissimo, StanisIausHosius episcopus Warmiensis orationes et obsequia sua vehementer

permittente, in damnatas et pestiferas Iaitheranas et alias lupreses prolapsi, et illis infecti,

commendat.
"

De expresso Dei verbo, ut aliquid ad

te

ac diversis excessibus immersi,

projirios

scribere aggrederer, Sigismunde rex Auguste,

fecit effrenata nostri

excessus recognoscentes, posthabitis erroribus ad sanctse Matris Ecclesia? gremium redire desiderent, et veniam postulent; nos, qui Salvatori nostro Jesu Cliristo eos, quos a veritatis et justititiff limitibus Iiumani generis remuUis suis suggestionibus divcrtit, acceptabiles redderc toto nisu exquirimus, et salubri directioni ac

temporis lirereticorum au-

dacia,

qui,

quamvis

dissecti,

sic ilUuI

ipsi mirabiliter inter se niliilominus certatim ad se

singula? secta? rapiunt, sic sibi solis usurpant,

ut ejus possessione,

cum

alios

omncs

(juotquot

animarum singulorum quantum ciiin Deo possumus,

saUiti

Christi

fuklium,

favorabiliter con-

sulimus,

fraternitati

fidei zelo et

tua', de cujus bonitate, devotionis sinceritate spccialem in

ab ipsis dissentiunt, tum Catliolicos etiam et Orthodoxos excludere conentur. Tanta enim est istorum hominum arrogantia, tanta sui oblivio, ut alios omnes stupidos et bardos ac truncos esse, nec in Scripturis videre qiiid(juam, se vero
solos sapere, se solos esse persuasum liabeant, qui sint veram earum intelligcntiam assecuti. Estne autem vcrisimile, ulii tantus est animi

Domino fiduciam habcmus, quoscumque

que sexus
Christi fideles,

utrius-

quam

Ecclesiasticos, et

tam s;eculares laicos quorumvis Ordinum reet

tumor, tanta mentis

esse spirilus
ille,

inflatio,

([uod

ibi

possit

ligiosos, ciijuscum(|ue Ecclesiastica;

mun-

qui non requiescit, nisi super

et
:

danje dignitatis, stalus, gradus, ordinis vel conditionis fiierint, civitatum et dioeccsum pra;-

humilem,
nes suos?

et

mansuctum,
Et post multa

trementem sermo-

dictarum, aut in illis commorantes, Eutlieranis aut aliis nefariis Iia^resibus respersos, et ad
veritatis

Quamvis

cclebris fuerit ali(]uis Ecclesise

doctor, nisi fuerit in incdio Ecclesiac, nisi

Ecclesiic sensu consenscrit, os cjus
:

hujusmodi abjurare volentes, si desuper ab aliis,a(l quos spectat, inquisiti non fuerint, et id bumiliter peticrint, et alias rclapsi non sint, receptis |trius ab eis aJjjurationc h.Tresum hujusmodi publice
redire, ac luercses
vcl secreto, prout tibi

lumen

cum Deum non

expedire videbitur, legitime facienda, ac juramcnto, quod talia et similia deinceps non committeiit, nec ca conimittendi, aut illis adb;ercndi aiixilium, consilium vel favorem per se, vel alium seu alios pricstabunl per eos prtcstandis et restitutis bonis prius, si (|urc ah Ecclesiis seu Ecclesiasticis bonis occupata detinent, ab bujusmodi Ii.Tresi,

aperuisse certum cst De Deo autcin loquitur, non quicum(]ue Scripturas quomodolibct jtrofcrl, sed qui Scripturas non suo i)roprio, sed omnium, lioc cst, Ecdcsiic Catholica.^ scnsu jirofert, atque lioc est, quod projtric dicitur Verbum Dci, (juando Scripturiv vcrbis nou proprius adstniitur seusus,
(]ui

verum

is, (]ui

omnium,
annotata

Ecclesiic t;atliolic.T est, (]iicm

eumdeni csse

Dei sensum,
a Socratc

ambigcndum

noii cst. Sic

tinus
cilio

lcgimus^ (]uod impcrator Constanomnium eorum qui convencrant in Con-

Nicivno scnleiitiam, Dei vocat scnlcnliam,

bus, necnon anatiicmatis, m.njoris

IV.

excommuni'

Slanisl,i(is IIosiHs c. 9.

cp.

WarmicQ.

p. 2.

'

Lib.

i.

Iiisl.

Ec-

'

l'aiil.

Iib.

hrcv. sip. iuim.

2>i')i.

r- 181).

clcs.

PAULI IV ANNUS
vox enim Ecclesia- vox
(luenlis
(ii.

1.

CIIRISTI 1555.

541
est

est Dci, per iilam lo-

reiisis.

Extinctus
in

hoc

anno Geraldus

AnUmium

Niivarra' rcgcin Idiidat Pdulns

Obiil hoc anno Pali in obfidem Catliolicam. Benearnia Henricus Navarrte rcx, a Ferdinando
Catliolico
parte.

Kuffus Calvinista scopus Olorcnsis

pseudoepiBenearnia, qui hffreseos pesle reginam Joannam, tolanKjue eam provin'

scelestissimus

ciam Benearnensem fraudibiis suis

ovina
ille

iniecerat,

rege

Hispaniaruni

maxima

rcgni

pelle tectus erat,

cum lupum
:

ageret

ob fccdus, ijuo Ludovico XII Gallia' regi junctus eral, jamdiu orbatus, ijuo tilulo Carolus V ejus rejfnum relinuit ex concepto vero in l\omanum Pontificem odio, aliquando in fide
:

titubasse

ferlur Henricus, sed

filiam

tamen

in

com;

munionc Joannam
quit,

Ecclesi;e Catliolicaj vitam clausit

at

Antonio

Borbonio

nuplam,

regni et aliorum principatuum lia>redeni reliqua> latenter Iiaresim avidissime liausit, ac pro ea propaganda postea Calliam suosque principatus, Ciudibus sacerdotum, templorum-

rapacissimum, utebatur hoc dolo ad sacrosanclum Missfc sacriflcium abrogandum jactabat ob tanti mysterii majestalem semel tantum in anno celebrandum, quo niajori pietalc illi populus interesset deterrimum vero erat illius consilium, ut desuesceret sensim illi interesse: submitlebatque ha^reticos, qui sacerdotali cultu induli ha^resim pra^dicarent. Festa Sanctorum, charitalis specie, diminui tentabant adeoque
;
;

latens ac tecta fuit ejus nequitia, ut sero fuerit

cognila.

que incendiis funestavit :jam vero

polila regno,

cum Henricum regem Gallia' religionis vindicem viderel, seu nondum nienlem impietate corruptam Iiaberet, una cum viro suo rege
Antonio consueta officia detulit et obsequia addixit, cui Paulus de hoc pietatis, quam pra
se ferebat
est

canonizatio S. Thomse de anno sanctus Thomas e Villanova archiepiscopus Valentinus unde06.

Pia mors

Villanova.

Hoc eodem

et

cimo sui episcopalus anno, ad caMeslem gloriam sexto idus Scptembris evolavit, qui cum
virtutibus

studio, subjectis litteris

'

gratulatus

magnam

tonio

Charissimis in Christo filiis nostris Anregi, et Joanna? regina' Xavarrai illu-

vivens cluxisset, et post morlem, gloriam, quam in coelesli meruerit palria, miracula, qu;p cum adhuc in terris degeret, Deus ejus intercessione patraverat, decla-

rassent, Alexander

stribus.
Charissimi in Christo fllii nostri, salutem Apostolicam benedictionem. Tamelsi magnum vestrac pietatis argumenlum nobis erat antea parentum vestrorum virtus ac spectata religio, cum bonai arbores bonos fructus faciant, tamen ex vestrarum serenitalum litleris, quibus de hoc Ponlificio munere nobis gratula-

Septimus die omnium Sandicata anno mdclvih inter sanctos adscripsit. Congruum videtur, ut An-

ctorum

memori;!'

et

nales Ecclesiastici pretiosis veluti margaritis, quibusdam ejus prseclaris facinoribus exor-

nentur,

cum

ipse sanctissimis suis gestis Eccle;

mini, et ex dilecti fllii nostri Georgii tit. SS. Joannis et Pauli presbyteri cardinalis Arminiaci verbis tantam et observantissimam vestram in nos, et in hanc Sanclam Sedem obsequii constantiam agnovimus, ut vere possimus judicare, vos majorum vestrorum, ut regni et provinciarum, ila et virlulum adiisse omnium ha>reditatem, sed quod ad hanc noslram laborum et oneris accessionem speclat, non tam ea L-ctandum esse ducimus, quam nos regno isti de taiibus regibus ex animo gralulamur, quorum
vita et integritate, sicut in

militantem eximie decoraverit pauca tamen prailibabimus. Maxima in primis charitate et singulari quadam arte, ad cor viros, et maxime Ecclesiaslicos, honori semper eorum consulens, revocabat Inter cujus generis exempla pr ca;teris recensetur, quod blando sermone, quosdain prffibendatos, ad abjicienda opera tenebrarum, et induenda arma lucis,
:

siam

<<

pluries

Thomas

allexeril,

abhorrentes adhuc,
in desideriis suis,

et carnis

in

verum illos lucem curam facientes cubiculum duxit, ibique

clausis januis, nudatis

Imaginem
verbis

Cruciflxi

alloculus
fuit,

sibi humeris, et ante genuflexus, singulos Iiis est Fraler meis peccalis
; ,

vestra cura ac diligentia,

Domino speramus, populi vestri immula-

actum
culpa
vani
:

bueris, et

ne tu a via mala pedes tuos prohimea tot monila despexeris, quare si

est,

principum similes ditioni subjecti esse student, Christiana pax et charitas, quam semper summo studio coluistis, apud vos efflorescet quotidie magis et nihil
buntur,
sicut

plerumque

mea
et

oequum ut

ipse

poenam persolflagellis.

continuo se duris afficiebat

Tunc

eorum omittetur, quai ad Christi gloriam, ac verum Dei cullum pertinebunt., etc. Datum Roma> apud Sanctum-Marcum sub annulo piscatoris die xxvi
Julii

profunThomam exorarunt, ut desineret se dentes verberibus cffdere, promittenles anleactae vilfp emendationem, quod ila illos implevisse asseprffibendati
,

lacrymarum vim

ritur, ut

mdlv,

Pontificatus

nostri

anno

65.

Mors Geraldi Ruffi pseudoepiscopi Ololib.

Domino, in mortale crimen Alium sacerdolem acriter, sed fruslra sa'pius admonitum, diuturno carcere ab impudica consuetudine revofldeles

mox

haud amplius

inciderinl.

Paul. IV.

brev. sig.

num. 2891.

p. 97.

'

Florim. Raymun. Sammarl.

to. iii. Gall. Cli.

542

PAULI IV AXNUS

I.

CHRISTI 1555.

care sluduit, eum denique accersilum, hisce blandis verbis affatur Amice, ef frater, unde hoc mihi,utipse audeam judicare te fratrem
:

meum, consacerdotem, emptum eomet

quo
est

pretio,

empfa anima mea, non quidem ex corsacri

ruptibilibus argenfo et auro, sed pretioso san-

tam liberalis foret, sese necessariis hujusmodi prorsus desfifuendo, respondit Thomas Daces filia, fer opem, non consilium, qua? enim pauperum sunt, pauperibus pra?fer injuriam (ienegare non possum. Propriis efiam palliis, si alia indumenfa deeranf, pauperum nunuisset, ne
:

immaculati Jesu Christi ? es?et ego fe judicabo, qui me ii^sum ignoro ? Tu te judica, et cognosce dignitatem tuam. Quibus nedum permofus, sed
guine
fortasse tu melior

Agni

ditati

consuluif, et

ad

instar

divi

Gregorii

me

Magni, cataloguin omnium pauperum Valenfiae degenfium, ut singulis pro indigentia et condifione subveniret, penes se asservabaf, ifa ut
alicui nobili

perterritus

sacerdos

religiosissimus

evasif.

Canonicum

Cathedralis, eliam inhoneste viven-

tem, ad se vocavif, eique jussit, ut rei familiari consuleret, et Roniam quasi profecfurus, noctu Canonicus imperata fecit, ad ipsum rediret quem Thomam semesfri defenfum in proprio cubiculo, die nocfuque vcrbo et exemplo eum increpans, ad pamitenfiam flexit, mox emendatum dimisit, a domesticis et amicis, ut reducem ab Urbe verbis officiosis exceptum. A Michaele Viniente Acfuario concubinam dimovit, camque inter religiosas mulieres in hospifio coUocavit nocfu Michael per fenestram ex liospitio cam eduxit cumque a ministris laici tribunalis perquireretur Cafhedralem is ad confugif suasum esf Thomte, ut Michaelem immunitatis Ecclesiasticse beneficio indignum, ad at, inquit Tliomas, carceres detrahi juberef nolo mortem peccatoris, sed magis ut convertatur et vivat, fanfum desidero, ut Michael con; ; : , ; ;

egeno annuatim summam mille scuforum suppedifare consueverit et a nullo paupere faciem suam Thomas averterit, nemi;

nemque ab
lafae

eo discessisse consenserit, cui de-

sibi

egestatis

Inter qua? plurima

remedium non attulisset. non obscurum sane obtinet

locum, quod cum semel cum sufore Thomas super pretio manicarum altercaretur, noluit ia illis sumptum facere viginti quinque regalium, sed manicas vilioris pretii ad se afferri jussit. Sutor a Thoma discessit, prtpsulis avaritiam dicaciter detesfatus
;

cumque
(ie

elapsis aliquibus

diebus, idem

cum amico

ejus indigenfia que-

rimoniam faceret, ex quo potissimum dos nubili jam filiic deessef, amicus sufori suasit, ut
archiepiscopo id aperire fesfinaret
sutor,
;

subridens

manicarum factum amico

narraf, et ad
;

ThoniiTC charitafem

confugere recusaf

tandem

a deputafis visitatoribus ad
filifE

Thomara

indigenfia

cubinam

dimissam religioso hospifio restiquod fecif. His ad tuat, et cupiat emendari Michaelem delafis, ingemuit, tam benignum deseruit impudicam, poenilaesisse parentem tuit, ef vitce reliquum religiose vixit .
a se
:
:

sutoris ulfro allata est, et ipse de raore subsidium dotis septuaginta scutorum ad puelmiffit.

lam
se

Sutor stupore affonitus, exisfimans

pra-bebat,
agit, et

qui animarum necessitafibus providere adeo novit, non minus in egenis sublevandis cnituif, quinimo usque eo excelluit, ut pater pauperum, el verus Sancti .lo. Eleemosynarii imitator cxfiferit, omnibus se, non solum deliciis, sed etiam rebus
07.

Porro

sedula

charitafe

de exaggerata ejus avaritia veniam postulavit. ThoPili, si pro manicis, mas placide respondit quanti volebas,im|)endissem,illo minus [iro dote tua^ filia^ superfuisset. Tace, et dafo gratias Deo, qui ei de dote providit. (>8. " Inter luxc assidua heroicarum virtutum
:

somnium videre, facfo vix fldem mox ad Thomam advolans, ei gratias

exercifia sibi
cuif, et sese

ad vifam necessariis cxspolians',quo majorsibi daretur faculfas pauperibus subveniendi. Quadam die pauperrima mulier adTliomie domici-

Dominus in Thoma benc complamirahilem osfendere coepit. .Mirahantur ctcnim proiicmodum vicini dcgentes in

quam oeconomus lium detulit lampredain videns hoc Thomas petiit emere satagebat (juanfi illam cmerc sfatuisset. Respondit oeconomus Domine, viginfi (juinquc regalibus. Et Thomas subinde inquit Ipse tantus non sum, ut comedam, quod poferif viginfi quintpio pau, : : :

peribus safis csse

jussit(]uc

lampredam
c

aliis

emendam diinifli, ef mulieri nam imperfiri. Lintca cliam

desumens,
et

egenec elccmosy-

;edibus episcopio contiguis, intucntes, quod longe major frumcnti numerus ex horrco archiepiscopi extraherefur. quam in illud congregafum aspoxisscnt, facti tamoii veritatem liaud inquirebant, scd tandcm, Deo tantura oporante, clariora hujus miraculi documoiita edita sunt. Bonilla eniin subcustos horrci arohiepiscopalis, cum horrcum niultos ante dies trifico exhaustum muiidassof, a conservis expotitus, ut men-

proprio cuhili

indusiis scipsuin exuens, ca in

pau|)ercs erogabaf ct cimi mulicr ([ua?dain no-

struam frumenfi portionem ipsis tribuerot, cum Hernandcz suboeconomo conquestus fuorat de nimia pra^sulis liberalitate, qu;v causam tan-

suens hujus gencris rhomie parabat, plurics ab co cxpetifa de indusiis et linleis, Tlioinam admoqiia' assidiie

minc Oaces,

dom

i^riPbcrcl,
;

ut propri;i' familia; nccessaria

sup|ielleclilem

doossouf

inferiin iuisoialiilis fonmina, ut

famc-

lica' proli

consulcrot,

Thomam

adiit, instilit(|iic

ploraus, uf sibi IVumcnli oloeraosynam olargiri

'

Acl. cjuj Canoniralionis.

pr;ooiporol, Thonias illico

Carziam ixiconomum.

PAULI rv ANNUS
et

1.

CHRISTI 1555.

543
millium aureorum

Hernandez subopconomum ad se vocavit, eisque imperavit, ut egeiuT; iiro munere subvenirent commotus llernandez rcspondit in horreo nec frumenti granum contineri. Trget mulier, perurget Thoma,' cliaritas, qui Uonillam accersit, eique praicipit, ut ad borreum egenam ducat, et quicquid frumenti residui repererit, rionilla, se frustra imperata factuilli tradat rum, iterum ac tertio repetit tunc Tbomas ad illum Confide, Bonilla, et ad borreum perge, ne egena ba^c sine subsidio discedat Bonilia jussis obtempcrat, et Tbomas niuliori ait Sequere Boniilam. Tunc Garzias Hernandez ot Bonilla cum rauliere borreum petentcs, ad eam cum risu conversi, inquiunt Veni, bona mulier, et videbis borreum undique vacuum et scopis mundatum. Cumque borreum propeattigissent, e janu rimis grana exuberantia inspiciunt, et admirati januam aperire student, quani magna vi frumenti compressam, vix totis adhibitis viribus impelientes, reserare possunt, et borreum frumento confertum inveniunt. Tunc rei novitate percuisi, validis vocibus inclaniantes, miraculum ad arcbiepiscopum referunt, eique factum narrant Thomas ad hor;
, ;
:

sibus, se

summam

(luinqiie

asservasse, ut quotiescumque necessaria

omnia

ad familiie sustentationem, reli(]uis in i)au[ieres erogatis, deficere contigisset; exinde familiaribus mercedem pra^stare posset statimTliomas
:

oecononuim, confessarium,

duas metropolitana; dignitates rogat, ut pro.Dei amore, pecuniam ipsam e sacrario eductam in pauperes partirentur. lidem pecuniam in sportis acceet

egenorum omThoma' significant, singulis pauperibus abunde subventum essc, sed adiuic residuum mille et quingentorum scutorum remanere. Turbatus est Thomas, illisque dixit Cur bic me detinetis adbuc, ne eani ad fruendum bonum, quodmibi paravit Dominus ? Puto enim protrahere prasentem vitam, usque dum sciam nibil domi
I)tam, per civitatem divertenles,

nium

desideria

exi^lent,

reduces(|ue

reum

se

recepit

et

gravi
:

silentio

singulis

superesse. Propterea igitur et opus absolvite, ne ipse diutius hic in labore remorer, sed in pace Christi quiescam. Interim jussit Tbomas in suo cubiculo sacrum fleri, diclitans, se properaodum ante discessum cupere sub speciebus videre Deum Creatorem et Redemptorem suura, quem protinus facie ad faciem intueri posse sperabat. Paratur sacrificium, et recordatus

imposito, mulieri dicit

Accipe frumentum,
pa-

Tbomas, cuidam commentariensi patrifamilias

in

comede,
ravit.

et

Deo

gratias age, qui illud tibi

summa

egestate posito, nihil

in

divisione

Biennio ante obitum, cuni Tbomas acto prandio, ad fenestram respicientem atrium accessisset vidit

supellectilis addixisse,jussit illum vocari, eique

quemdam pauperem Cssaraugufulcimentis

;

stanum quadraginta quinque annorum paralysis

quo jacebat, elargitus, veniam de sua oblivione rogavit, statimque innuit, ut ipso e cubili sublato hunii super storea prosternecubile, in
,

morbo contractum,

insistentem

retur, utcustos,

manu innuit,

ut ascenderet

cumque is

ad aulam
:

posset.

quod suum erat, secum afferre Abnuunt parere astantes, id quidem non
Tunc Thomas
virtuti charitatis vir-

palatii pervenisset, Tbomas illum interrogavit Malles sanitati potius restitui, quam eleemosynae subsidio levari ? Respondet Paralyticus
:

sine periculo celerioris ejusexitusexequi posse,

asserentes.

Domine, sanitatem magis desidero. Tunc Tbo-

tutem bumilitatis adjiciens, inaudito prorsus exemplo, custodem deprecatus est, ut sibi pro
visceribus Jesu Cbristi

mas

producto
:

super

eo

signo

sanctissimcc

usum

cubilis ad

mortem

Crucis, inquit

Conflde, et da gratias Deo, qui

dignatus est tibi salutem impartiri, abjice fulcimenta, et vade in pace et protinus consolidata? sunt bases ejus et plantce, erexitque se paralyticus undique validus rejectisque fulcimentis ad pedes Tbomse procubuit cui Thomas, elee; :

usque commodaref. Revertuntur tandem, qui pecuniai residuum pauperibus erogaverant eique nuntiant, nihil dispergendum restare.

Tbomas illis gratias agens, addidit Nunc ad agonem propero, nudus cura nudo,
:

la?tus

nihil

habens unde tenear, contra malignos spiritus

fortiter luctaturus
:

mosyna
et

tradita, subdit

tacc, esto

Deo gratus,

statimque

petiit,

ut Sacra-

pro

me

ora

mento Extrema'-UnclicLnis muniretur, quod non

minori pietafe suscepit, ipsomet cum sacerdofe Davidicos recitans. Mox incboatur missa, et jubet Thoraas sibi interim logi Evangeliura Passionis Doraini secundura Joannem, quod audiens, ad singulas periodos lectori, ut subsisferet, jubebat et cum paululum meditatus esset, rursus, ut lectionem prosequeretur, indicabat. .\ugustissimura sacraraentura, erga (juod semper propensissimus extitif, dum a sacerdote elevabatur, mira humilitate adoravit, et pra? gaudio in lacryinarum vim profusus, in-

69. Jamque senio confectus Tbomas, cum ultimam diem appropinquare cognovisset, existimavit se mortem lcetum aspicere nou posse,

Psalmos

nisi

prius

quicquid

in

terra

possidebat, per

manus pauperum
sisset,

in cpclestem patriam transmi-

quare omnia egenis distribui, antequam

decederet, praecepit. Ha-c sunt instituta! de illo inter sanctos referendo actionis sacra> deque

extremo

illius vita^

actu concepta verba

OEco-

nomus, cum nulla spes temporalis vita? praesuHs remaneret, quod liactenus singulari studio ei prajserlim abdiderat, illico Tboma) significat,
scilicet in sacrario Ecclesise

choavit Psalrauni

Kioic dimiltis servum tuum,

in pace.

ab aliquibus raen-

Domine, secundum verbum tutim

Eoque

544
:

PAULI IV ANNUS

1.

CHRISTI 1555.

In mamis liias, Dominc, absoluto, subdidit commendo spiritum meum, et haec dicens expiravit .
70. Electio Danielis archiepiscopi

mira Dei providentia.

piscopi funeri

Pio

Moguntini
in

sanctissimi archiespectabilis

jungamus modo
'

iMoguntina Ecclesia archiepiscopi electionem, quam hic ex Serario juvat annectere, ut appareat Dei miserentis patrocinium in Catholicfc

defensionem benigne semper excubantis Defuncto Sebastiano ab Heusenstain archiepiscopo et electore Moguntino, archiepiscopo novo eiigendo prsestituta erat dies xviii Aprilis. Erant in metropolitani collegii senatu multi, tum auctoritatc magni viri, sed eminebat inter omnes nobilissimi stemmatis splendore, opum magnitudine, amicorum copia, palatini fratris
fidei

vicinia, et

summa, quam

in eo ipso collegio

dominus Richardus praipositus, princeps Zimmeranus. E contrario autem erat dominus Daniel (erat is e
gerebat, dignitate conspicuus

quo primum donatum Sacra purpura Carolum Caraffam nepotem tradunt Acta Consistorialia Sanctitas sua de reverendissihis verbis morum dominorum meorum consilio et unanimi consensu creavit, et assumpsit in Sancta; Romana' Ecclesia; diaconum cardinalem dominum Carolum Caraffam Sanctitatis suse nepotem. Addunt Acta xxiii Augusli collatam illi fuisse Ecclesiam SS. Viti et .Modesti, exeunte vero anno, sex alios in cardinalium coUegium cooptatos fuisse, quoruni iiomina ita recensentur Rom;c die Mercurii xviii mensis Decenibris MDLV, fuit Consistorium, in quo et infra Sanctitas sua de reverendissimoruni dominorum meorum consilio et unanimi consensu creavit, et assumpsit in S. R. E. cardinales presbyteros infrascriptos R. D. Joannem Siliceum arcbiepisco|)um Toletanum, R. D. Rernardinum
' : :

((

<(

r5rendeliorum stirpe) ornamentis liisce inipar, et vir juvenis, et inter Capitularium dominorum extremos. Tres enim postse tantum habebat. Ille igitur certa jam spe archiepiscopalem prciienderat dignitatem, adeo ut ne prsesto quidem esse voluerit Moguntia; comitiali die. Sed ex urbe cum excederet, fertur, suis vale familiaribus dixisse, quasi eam in domum eo modo rediturus amplius non esset. Quin vero se, ubi suffragia tulisset omnia,
nobili

omnibus

Scottum archiep. Tranensem, R. D. Diomedem Caraffam episcopum Arianensem. R. D. Scipioneni Rebiba episcopum Motulcnsem. R. D. Suavicum Romanum episcopum Mirapicensem,
Coloniensis, et

Joannem Gropperum decanum Ecclesia; Joannem Aiitonium Capisuccum causarum palatii Apostolici auditorem . Ex his Gropperum dignitatem cardinalitiam
R. D.

visuri

non admisisse ex demissione Christiana et pia sumus, alios vero proximo ineunte anno
:

magno cum triumpho

inducendum
|)utarit
:

in
et

urbem revocandum

et

plerique archiepiscopum et electorem eum apertis jam vocibus dicerent, pictis()ue insignibus pronuntiarent. Sed ubi ad comitium a reverendis et nobilibus dominis canonicis ventum est, mutata sunt omnia facti sunt novissimi primi electus est Daniel, prastermissus Palatinus. Obstupuere omnes, et qui not;e melioris erant, ingenti exultavere
:
:

ornatosreferunt eadem Acta XXIV Januarii xdlvi. Sanctissimus novos cardinales dc more decoravit annulis pretiosis, cuni illorum immissione digito annulari manus
titulis suis
((

dexterff. EccIesia;SS. Nerei et Achillei de l'rbe

gaudio dicentes, Dei digitum hic fuisse. Et vere fuit, uti qute consecuta sunt raonstravcre quam manifestissime. Nam dignitatem istam maxi-

intitulumreverendissimumToIetanuin, Merulana reverendiss. domini Diomedis Caraff;c. Ecclesi;e Sanct;B-Potentiana? reverendissinium Roniaiuim. Ecclcsia" Cai^isuccum. Pancratii reverendissimum S. Creatis istis cardinalibus, centum viros ex Romana nobilitate dic octava Dccembris elegit, ut ad suam assisterent cusfodiam, eis^iue iii Palatio Pontificio domicilium attribuil .
prffifecit

EccIesiBe Sancti-Matthei in

mam maximo cum

Ecclesia; provinciaique ac principatus Moguntini bono et ornamento gubernavit sapienter ac feliciter Daniel Palatinus vero ille turpiter a sancto Martino Mogun:

7'2.

Dux Montorii

et

Philippnm

II bellum,

accendit inter Pontificem quod prius sopitum car-

dinalis nejtos rursus

linorum rum, a

prtuside ad a[)ostalam Marlinuni Luthe-

Catiiolica fide ad h;eresini defecit. vero fuit lioc diviii;e bonitatis erga .Moguiitiiiam Ecclcsiam beneficiiim, ciii iiiiUuni haclenus priuiici passus cst, qui ab antiqua, ct ca, quam sanctus Honifacius docuit, suoquc sanguine conlirmavit, credcndi forma desciverit . Nunc ad ca, (iu;u l{oiii;v gesta sunt, stjlum convertamus. 71. Cardinalcs crcantur. Iloc anno auclum esl cardinalium coUegium a Paulo IV, a

inflanunat. Accensa; sunt hoc anno faces infelicis belli, (juod inler Paulum IV Pontiliceni, et Philip|)um II Uispaniarum regem exarsil, ox audaci et iuiquo faci-

Magnum

nore Marii et Alexaiulri Sfortiaruni, (|ui diias trircnics Gallicas in portu Centum-CcIIaruni,
proditione oppressis caruiii pr;i'sidiariis
inilili-

bus, abduccre .Neapolim pcrtcnl;inint, cuniquc cardipr;cfectus arcis tlagitiiim impcdivissct

,

nalis c S. I-Tora llispan;i>factioni addictusa diice

Montorii patrui Ponliticis, et Ecclesiastici bonoris

nc eas Irircmcs
'

proditore littcras ;ul pr;i>fectuni arcis obtiniiit e portu abduci Neapolim prolii-

'

Nicol. Ser. hist. .Mogunl.

I.

v. c.

Acl.

Cons

p. 182.

PAULI IV ANNUS
berel:
(|uil)iis

1.

CHRISTI 1555.
balur,
nalis

545

Neapolim furto

abdiictis, Galli

cum

atrocior tempestas vel arte cardi-

Paulum

Poiitilicem de violala publica fide f,Ta-

vissime comiuesti sunt. AtPaulus, qui justiliam aequo jure inter Gallia; et Hispania! reges administrare, nec communis parentis officio deesse decreverat, cardinali SfortiK e S. Flora graviores minas incussit, ni eas triremes Gallia^ rcgi ille vero Cbristi vicarii restituendas curaret
;

inania sua; famili;e incrementa mcditantis concitata, sive Caroli imperatoris molientis exuere ditionc Ecclesiastica Pontificem impio fastu, ut jactatum est, sed non creCaraff;!'

dignitatisque

Ecclesiastica;

contemptor patra-

tum facinus novo cumulavit; nam proceres Romanos Hispana? factionis noctu in suam domum
una cum
IMiilippi rogis oratoribus, allero ordi-

ordinem pro devovendo Pbilippi regis nomine obsequio Paulo Pontifici misso, evocavit, premere tyrannide Pontificem meditatus. Vetus enim mos nefarius Roniffi inolevit, ut magnates Romani nunc C;esari, nunc Gallico, nunc Hispano nomini addictos se jacnario, altero extra
tent, ac data occasione, Pontificis

ditum; confecta tamen sunt judiciaria Acta in Carolum imperatnrem, quasi abbatem Nannium veneficum, el C;esarem S[)inam Calabrum sicarium, de quibus sumptum est capitale supplicium, submisisset, (jui vcneno aut ferro cardinalem Caraffam, vel etiam Pontificem e medio lollerent ob cujus criminis infamiam (^arolo imperatori affictam eumdem cardinalem a Pio IV supplicio alfectum visuri sumus. Erupit mox in bellum bajc dissensio, cum cardinalis Caraffa Ruccellajum in Galliam misisset ad Henricum regem ut patrocinium Pontificis contra Hispanum potentia; suic magnitudinc
: ,

Romanorum-

que hostes ac prodilores, non voce, sed re fore profiteantur, ut pluribus ssculis insigneseorum
a Pontifice

defectiones proditionesque, ac se-

insolescentem corriperet, tot regum GaIIi;e proposito exemplo, qui Romanos Pontifices adversus Barbarorum vim, hostiumque Ecclesiae tyrannidem defenderant. Detrectabat Gallia; rex

cutse Urbis clades testantur. In eo ergo coacto

tam

difficili

bello se implicare,

demum

victus

a cardinale S. Flora; nocturno conventu, cui ad perturbandam Christi Ecclesiam Satan pr;eesse

visus

est, improba verba adversus Pontificem temere laxata fuere ab iratis inique animis quibus perlatis commotus Paulus in cardinalem e S. Flora, illum in carcerem arcis Adrianas compegit, quo acceptoMarius et Alexander illius fratres, qui triremes Gallicas rapuerant, fuga dilapsi sunt; Camillus Columna, qui Pontifici;v famffimagis in eo conventu detraxerat, traditus vinculis, Marcus etiam Antonius Columna, cum

honestissimis precibus Lotharingum et Turnonium cardinales Romam misit, lactatus inani spe Neapolitanum regnum Gallicis et Pontificiis armis comparandum secundo genito filio regio
jure fiduciario collatum
Italia pellendis
silia in
iri confecta;que referuntur foederis leges, quibus de Hispanis tota
:

actum sit sed illa inania conventos abiere, cum Pontificite et GalIic;c vires Hispanis, conjuncto Angli;e regno, impares essent ', adeo ut Gallorum rex molem belli ab Anglis, Belgis, Batavis Germanisque
;

acta judiciaria sperneret, et fuga sibi consuluisset,

damnatus reus

ktstx;

majestatis, indictoque
:

bello Palliani arce etaliis oppidis exutus

tunc

fralres cardinalis e S. Flora territi ne capitalis

poena de eorum fratre sumeretur, Hispania" regis administros precibus flexere, ut illaj dua^ trire-

multo minus illatam a?gre sustinere posset Neapolitanum regnum Gallicis armis comparare, nec Gallorum rex exercitum pro conficienda tanta expeditione justum submiserit, sed tantummodo decem millibus militum jiro defendendo Pontiflce ducem Guisium instru,

mes

Gallis restituerentur,
e S.

quibus redditis, car-

xerit.

dinalis

Flora pristina; libertati incolumis

'

restitutus est.
73.

Pallavic. card. to.

ii.

I.

xiii.

c.

1:3.

Pacata

jam ea tumultuum

procella vide-

A.N.N.

TOMUS

X.XXII1.

Ran. XXIV.

69

5A6

PAULI IV ANNUS

2.

CHRISTI 1556.

PAULI IV ANNUS

2.

CHRISTI 1556.

1.

Piiis

ardor Vduli

iii

btis,

moribiis reformandis

cxscindcndis hseresirestituenda ct. pacc

deprimitur administri Hispani superbia ct prodiAnno Redemptoris millesimo quingentesimoquinquagesimo sexto, quarta decima Indictione, Paukis IV sanctissima et gloriosissima
tione.

DD. Scipionem Rebibam, Motulanum nuncupatum, ad Carolum Romanorum principem et Philippum Hispanorum regem, necnon ad serenissimum re-

cipes, videlicet reverendissimos

consilia

disciplinfp Ecclesiasticfc
,

reslituendae,

necnon Concilii corruptelaruni delendarum OEcumemci pro lia^reticis ad Ecclesiie conjunctionem revocandis, suscepit; quanto vero studio disciplinam sacram instaurare aggressus sit, ostendunt Acta Consistorialia his verbis
'
:

Romtc, die Veneris, decima mensis Janufuit

gem Christianissimum dominum cardinalem Caraffam Sanctitatis Sua> nepofem, cum facultatibus et jnrisdictionibus, ut in litteris expediendis . In iis de sequestra pace confecta exaratis xxn Aprilis ad Ca^sarem et Gallia^ regem gratulabatur de induciis pactis, qure Ia?tissimas spes de pace firmissima subsecutura afferebanl. 3. Discesserc ex Urbe legati reruni bene gerendarum spe magna et gaudio delibuti, et Carolus Caraffa Pontificius nepos cardinalis celeri

arii

mdlvi

Consistorium, in quo sanctissi-

mus longo sermone dixil, se velle procedere ad reformalionem, quam multi Pontiflces se facturos promiserunt, cum tamen niliil hactonus faad id deputare intendebat personas idoneas. Die Luna; xx, mdi.vi, fuit Consislorium proptcr reformationem, in quo wSanctitas sua magnas habuit propositioncs super rebus Datariatus, et expeditionibus in eo factis dilifuisset, et
;

itineread Gallicam aulam pervenit, in qua

gnifice exceptus

ribus, qiios

masummisquc affectus est honoAugustus Thuanus in Gallica histo-

ctum

ria describit, sed velut Ecclesiastici Ordinis ini-

micus, impiis' scommatibus affictisque calumniis spargi ab hwreticis solitis, illum lacerat.

Dum

illc in

regia Gallica versarctur, Ponti-

gcnter proinde studerent, et in proxima Congregalione vota sua reddercnt . Dc collata strenuc in cam rcm Pontiflcia opcra meminit Pauli Vita; auctor, nccnon inferius a nobis dicetur. 2. Conceperat Paulus IV Pontifcx sacra consilia

OEcumcnici Concilii Lateranensis pro cxtinguendis iKcresibus sacro ardore a>stuabat, mandata dedit duci Montorii ncpoti,
fex qui celcbrandi
litteris vehcmenregcm incitarct ad pacem, ut Latcranensis Synodus celebrari posset. Extant ea* littera' Pontificio nomine ac jussu scripta^ ad lcgatum quas ex Italico scrmonc Latinis vcrbis

ad

germanum

fratrem scriptis

tissime GaIIi;c

restitucndic clero veteris sanctitatis

mo-

'

rum

accclebrandi in tede Laterancnsi OEcume-

nici Concilii, cui pr;csens intcresset, conjunctis

rcdditas .losephus

Silos

historia;

Clericorum

prius

mutuo

fffidcrc Gallis Ilispanisquc,

quibus

Rcgularium scriptor inseruit

l't nossc tc probe scio, illustrissimc ct reverendissimc dominc, is est Pontificis animus ut vacuus ab omnibus iis curis, qua^ pcrturbare privatim homincs solenl, videatur ci dumtaxal vacare ncgotio, qua scilicct ralionc Ecclcsiaslicorum mores cmcndct, Ecclcsiam pic regat at(|uc ah iis asscral tcmpcslatibus, (lua^ejus latus
('

una cum Anglis ad fidcm Catholicam rcvcrsis, contundendtc Luliierana^ impiclatis, quantumvis ringcrct ac frcmcret, spcs cximia affuiserat.

Ad provocanda
decreti fucre

in opus sacra ca consilia duo cardinalcs Carolus Caraffa ad

Hcnricum

Gallia3

rcgem, ad Ca-sarcm vero Sci-

pio Rcbiba, dc quibus lia;c rcferunt Acta Con Dic ix Aprilis fuit Consistorium, sistorialia
:

acrilcr pulsant,

suiil(]uc

omnino dua\
|)rofligandis

hicreses

scuCongrcgatio gcncralis,

in

qua Sanclissimus

ncmpc

ac bclla, (|uiiius

inlcrdiu

dcputavit legatos pro pace ad sercnissimns prinlo.

noctuquo
'

advigilat. Ilinc ingens Sanclitalis sua-

M9.

(^ard.

S|ia(l,i

r.sxJiiv.

|i.

IGS.

K\l.

III

1.

IX. liisl.

C.loric.

Hegul,(r.

PAULI IV ANNUS
loetitia

2.

CHRISTI 1556.

547

ab humanissima Christiauissimi regis mente, quam tibi Concilii pacisque commodis procuraudis aperuit, ut plane auimativerterim non mediocriter spem atque in Deum fiduciam adauxisse, fore, utegregias cogitationcs suas ad exitum perducat, uniatque Ecclesiam quidem (Ecumenica Syuodo, Christianorum vero opcs ac vires pace. Ac proinde bene precatusestChri-

Sanctilas sua decrevcrat in Urbe facere, et pro

pace inter ipsum regcm el impcralorem componenda, et responsio ab eodcm Chrislianissimo data, prout in litteris, quas idem dominus Binius post lectionem secum reportavit . 5. Discussit fclices sanctissimorum consiliorum Pauli IV successusHispanorum IMiilippi
regis administrorum turgida fasfu in summum Pontiflcem insolentia, necnonnimius forfe erga nepotes suos Pauli IV auior, adliibitaque ab eo adversus Columnenses, adversus Joannem Franciscum de Balneo, adversus Ascanium Corneum Julii III Pontiflcis nepotes, tanquam in perduellionis reos, judiciorum acerbifas, quorum bonis fisco addictis nepotes male peritu-

slianissimo regi, regiamque ut vere piam ejus pectoris indolem fuse dilaudavit, ac persuasum habuit, fore, ut cum ipsi, tumlectissimaj soboli

tcmporalium aternorumque affusione

voluutatis
vices

tanta

maximum Numen

rependat.

Porro quod ssppius tibi voce, et postremo scripto commendavit, ea verborum gravitate ac vi, qua nosti, iterum significavit mihi jussitque, lanto dicendi studio cultuque, quanto neque ab eo unquam, neque a quoquam alio audivisse me memini, ut scriberem ad te suo nomine, ut Lateranense potissimum Concilium pacemque urgeas, quam iis quidem conditionibus complecti rex velit, quae dari atque accipi pro tempore poterunt, partem interim sui juris ubi

cum enim pacis et concordiai redinfegrata a cardinalibus actione, non semel

ros cumulavit
;

Deo ac Sanctitati suse, poUicitus tibi est, condonando, etc . Addidit dux Montorii ex ea pace dignitatem amplitudires poscere videbitur,
uti

familiae pendere. Meditabatur Paulus maxime in aede Lateranensi in qua alias tot celebrata fuissent Coni.

nemque Carnflarum

magnifico et sanctissimo contemptu, acceptas a proceribus injurias Christi cruce proterere potuisset, novas iterum rixas cum Ilispanis administris contraxit, necnon ad augcnda ha}c mala Scipionis Rebibae cardinalisad Caisarem decreti legati insignis ignavia et pusillus animus contulere cum enim ad Carolum V Cffisarem pro pace inter eum et Henricum Galliarum regem firmissima conflcienda, pro indicendo Lateranensi ad haereses exscindendas Concilio missus fuisset, jamque Trajectum in Belgio pervenis:

set,

OEcumenicani Synodum cogere, non vero in Germania, cum Lutherani principes non ob aliam causam Concilium in Germania postulascilia,

ingressus

eamque urbem cardinalis legafi culfu esset cum magno civium applausu, litfemissas
illi

ras a Joanne Caraffa Pontiflcio nepote

accepit, quibus

nunfiatum
:

est Pontiflcera

quam ut ex insidiis illud opprimerent. Sed prius Hispani et Galli ad mutuam amicitiam fcedusque sanctissimum erant revocandi et quidem Henricus Gallorum rex ex animo ConciHum CEcumenicum expectabat, cum extremo odio ha>reticos persequeretur eaque tantum de causa cum Lutheranis conjurarat, nec ad Concilium Tridentinum Julio III Pontiflce miserat
sent,
:

bello appetitum ab Hispanis, insidiasque etiam

comparatas ex quo nuntio perfusus est. uf illico sanctissimamlegationem pro Lateranensi Concilio adversus haereticos cclebrando, morumque sancfiorum nifore revocando, ac pace infer Caesarem atque Henricum regem sancienda abjecerit,
Pontiflciae
vitae

tanto terrore

Gallos prajsules,

quod

Caesar

cum

eo inire pa-

cem additis etiam crudelibus minis de eo in privatum statum redigendo detrectasset ut antea dictum est; cujus potentiam extincta Lutherana hjeresi pacataque Germania nimium augendam formidabat postulatus vero de pace concilianda a Carolo Caraffa Pontiflcio nepote
, , :

maloCommendoni usus consilio, ac sacerdotali cum militari sago commufatoe Caesarea ditione per Eburonum fines in Galliam prjeciornatu
piti

grandam cum
Concilio,

Apostolicai Sedis legato, sePontiflci ad redinteCaesare et Philippo ejus filio

rege concordiam, pro indicendo Lateranensi redigendisque ad offlcium haereticis eximie comparatum obtulit, ut ostendunt Acta Consistorialia Die Sabbati vigesima septima Junii MDLVi, fuit Congregatio generalis. Per D. Binium secretarium intra Consistorium introductum recitata; fuerunt litterte rcverendissimi Caraffa; ad regera Christianissimum legati, directai ad Palliani ducem fratrem suum, in quibus continebatur expositio legationis coram rege facta, videlicet pro futuro Concilio, quod
:

fuga se proripuerit, reque infecta tandem inglorius reversus sit. iVondum famen in aperfum bellum discordia eruperat, nam in senatu cardinalium habito undecima Julii Paulus cardinalium precibus flexus actionem pacis iisdem interprefibus redintegrandam admisit at confudit spes concordifc ineundae inopinus casus nam Garcias Lassius VegaPhilippi reo-is

Romam

negotiorum actor Roma> eam perfurbavit, cum obscurioribus nofis litterasad prorcgem Neapolifanum exaratas misif qua? cum inferceptfe afque expIicatiE fuissent, convictusest Lapsius consuluisse proregi, ut ditionem Ecclesiasticam milite et armis non munitam invaderet, atque adeo ut itroditionis reus in arcis carceres conjectus est. Cardinalis vero Caraffa in Gallia le^atus pro Concilio Lateranensi ac pace inter Gallos Hispanosque confirmanda missus, spreta
,

, : ;

548

PAULI IV ANNUS

2.

CHRISTI 1556.

acprodita Christi et Ecclesicc causa, Galiiae regem adversiis Pliilippum llispanum bello implicuit, ac RomcE vigesima septima Julii Silvester Aldobrandinus fisci advocatus in publico
senatu in jus vocavit Philippum Austriacum violati sacramenti fidei, quam, accepto Neapolitano regno fiduciario jure, Julio lil Pontifici addixerit; contenditque juribus fiduciariis excidisse, cum illius jussu prorex Neapolitanus plurima adversus Pontificem ditionemque Ecclesiasticam moliretur. At prorex licet instructum habcret excrcitum ut in Pontificiam ditionem irrumperet, veritus tamen ne Garsias misso Lassius capitali supplicio afficeretur Julio comite S. Valcntini oratore, questus est regium administrinn teneri in vinculis, ac proceres Cfesarianarum partium divexatos exutosque opibus, necnon marcliio de Sarria Csesaris ac Philippi regis orator, sccunda Augusti discedendi ex Pontificia aula facultatem flagitavit, utmandata C;psaris ac Philippi conficeret: quce res ingrata et acerba accidit Pontifici, cum inde redintegrandai pacis difficultates excrescerent

ac non aliter

quam

filius

obsequens

in

ipsum

irrucntem Palrem

stricto gladio illum ex ejus

manibus
turos,

gem Catholicum
erepturos,
hostili
fecerit,

Cwsarem et remolimina propulsagladiumque, ne feriat, ex ejus manibus

avellere conetur, ita
Pontificia

reum

rogarique Pontificem, ut deposita persona, paternam induerct; quod si

Caisarem regemque Catholicum accep-

exanimo, omnibus amantissimorum filiorum officiis Paulum redintegrata pace complexuros rogatusque est etiain Paulus, ut hccc cum senatu cardinalium permissa iis dicendi libertate coiiferret extraxit Pontifex longiores moras in dando responso oratori, cui data fuerant impcria a prorege, ut lapso quatuor dieruin flexu ctiam non accepto responso Neapolim reverteretur non enim Pautas injurias deleturos
:
:

lus ex aniino flagitare pacein tunc videbatur,

sed de ulciscendo acceptaruin ab Hispanis inju-

riarum dolore pascebat animuin

auxiliares e Gallis expectabat.
7.

copiasque

At prorex spretis verborum Pontificiorum

diffugiis,

septima vero Augusti dic consultis cardinalibusquerelas ducis Albce proregis hoc responso refregit Pontificem dum leges in suos subditos ob gravia et manifesta crimina distringeret, regios administros non ofifendisse, regios vero administros Iresisse Pontificem, qui Pontificios
:

poli

comparalo exercilu, eductoque Neaquinta Septembris, ditionem Ecclesiastiinvasit,

cam
non

Pontem-Curvum
:

ac

Frusinonem

sine caide occupavit

ita

pcrturbata sunt

subditos perduellionis reos ac proscriptos regio patrocinio texissent juvissentque armis

:

magnifica cogendse OEcumenica; Synodi Lateranensis consilia, qua> adeo provecta erant, ut vigesima octava Septembris lecta; fuerunt Henrici Gallorum regis littera^, quibus sc ad confi-

animadversum

fuisse in

Nannium

et

Brcsengum
:

ciendam firmissimam pacem cum Cwsare et Philippo rege exhihebat, atque ad eam Syno-

abbates, ut in clericos Pontifici obnoxios, ac Garsiam postulatos crimine \xsx majestatis

dum

Galliarum pnrsules se missurum pollice-

Lassium jure traditum custodia^, cum jus gcntium hesisset; quo vetitum est, quibusve principis alicujus administris, ne dum in alterius principis aula resident, in principem conspiac inique adversus Pontificium statum Marchionem Sarrise conjurasse convictum CBBsaris et Philipj)! regis oratorem nulla afferent
: :

batur. Cffisar etiam ad concordiam cuin rege Gallise paciscendam se paratum cxhihuit, atque

etiam ad restitucndum Gallo ducatuin Mcdiola-

nensem, qui

tot bellorum causaextiferat, modo Gallus aliena, qua' occupavcrat, restitueret. Scd tam prfficlaram profligandarum luTresum, res-

tituenda;

Ecclesiastica?

disciplin;c

pacisque

intcr principes Christianos confirmanda- actio-

ctum

audiretur,

si, quandocum^jue illi libuit ut non fucrit semper admissus, imo perhumanissime cum ipso actum, cum ob

injuria,

ncm

ira et ulciscendi

ciipido perverterunt. In-

tcrca prorex in

Campaniam
iii

irruptionc

facla

urhes

ct

oppida occupabaf, civesciue non in

futuri Pontificis et cardircs accrba

portain l'rhis vcnationis oblectandique animi nulla fucrit causa tcinerc noctu perfractam
,

Philippi regis, scd

nalium vcrba adigchat. Ea

admoduin
illi

violatus injuria, tolerataquc sit cjus insolcntia. na;c resjjonsa adco justa visa sunt postca Ca;sari

Pontifici accidit patcfacta^iuc cardinalihus,

apud prorcgem

ac Philippo rcgi, ut inique hellum a prorege susccptum senscrint.

0. Kcddilo hoc responso proregi, novas illc querelas congessit, misso ad Paulum Pontificcm Petro Lolfrcdo cquitc Ncapolitano, qui denunliaret non dcbuisse admitti cxpostulationes advocati ct procuratoris lisci in Consistorio, ([ui contcndcrant advcrsus Ca;saroin et regcm Catholicum proplcr bellicos apparatus, vcl alia gesta advcrsus Pontificios, fiduciario rcgni Neapolitanijurc mulctandos; indc cnim bella acccndi ct graviora damna iis principibus inferri

sunt gravissimis verbis ipsos ab co taiiquain perduelles habcri. Ille vcro respondit nolle Philippum sihi asscrere dilionem Ecclesiasticam, ct omiiia capta pace
(luesti

inita rcstituluin

iri,

Pontificis
lia

animum
:

inflcctcrcnt

preccs^iue addidil, ut Pauli ad aM|uilatein ct jtacis consiitaquc dc concordia ad prcagi

ces cardinalium

ciTptiim cst, illius lcges

condita", ad (]uas confirinaiulas conventus ali-

quorum cardinalium ciim i^rorege apud Criptamferratam iiidictus scd mox discissus, cum nollet, ut cardinalis c S. Fhua ad eum se con:

fcrrct.

Deiii

tiadita

cardiiiali

CaralVa^

suinma

PAUH
pangendfc
rafTa

IV

ANNUS

2.

CHRISTI 1556.

549

cum

eam lcgcm

proregc pacis auctoritalc ',Caaddidit, ut pro 1'alliano rcsti-

Ecclesiastici, et carnis petulantiam, victus ])ar-

simonia, sacnc lectionis

et

fervcntium precum
vi-

tuendo Antonio (^olumnjc, Senne duci Montorii

nepoti Ponlilicio tradcrcntur; scd illam lcgem

assiduitate, vigiliis opi^ortunis, nuilicrum

tanda consuctudinc,
studiis

ct

id

gcnus

aliis

pietatis se pro-

iniquam prorex rcsi^uit, atque l)cllum magis Tybur enim, Antium, arccmquc Osti.x, qua maritimi commeatus Urbi interclusi sunt, necnon alia opi^ida expugnavit inde incussus
ut
ursit
; :

edomcnl, desinanl(|ue advcrsnm

i)ra'|)otctitis

vocarc iram
ha'rclicis

Dci, atquc j^rocacibus

Urbi terror ingens, ac licet aliqua^ copiai Gallosubsidiariffi ex Iletruria ct Corsica Monlucio duce accessissent, ex tamcn Ilispana; potcntia; crant impares graviore itaquc mctu perfusus Paulus cardinalem CarafTam ad Vcne-

rum

vetercm camdenKiue Catholicam religioncm laccrandi ac proscindcndi pra^bere occasioncm. llactenus Surius. Pontificia; vcro ad Groppcrnm littera' his verbis conccpta erant 9. " Dilecto filio nostro Joanni Groppero sanclai Romana^ Ecclesia; prcsbylcro cardinali.
' :

<'

Dilectc

fili

noster, salutem et Apostolicam

tos misit, ut cos in

arma ad deprimendam
bello

His-

benedictionem.
tatis constantia,

Summa

et

perpctna

fidei

ac pie-

panam \im

ac superbiam concitaret, at scnatus

difficili

sanaque

et singularis doctrina,

implicarc se

abnuit,

pacisque

ct

consilia snggessit, quare vehementioribus pre-

cibus Galli regcm ursit Pontifex, ut ducem Guisium cum exercitu in Italiam adversus proregem Neapolitanum transmitterct ut vero divino miraculo ab extremo excidio ab Ilispanis inferendo vindicata sit Roma, proximo anno dicetur nunc exemplnm insignc animi a rebus
:

tot pra'claris litterarum monumentis jam omnibus nota, qua circumspectio tua fidei atque Ecclesiffi Calholica^ sancta;que hujus Sedis

partes scite ac fortiter tueri

nunquam

desistit,

terrenis, et

inani gloria et deliicis divulsi in cardinale Groppero viro integcrrimo afferemus. 8. Gropperiis prbmim respuit, deinde jubcntc
Pontifice, accipit cardinalatus insicjnia.

apnd Deum reddiderunt, ut ipse quoque ad hoc onus curarum et labornm, quo in dies gravius premimur, nobiscum sustinendum, in sacrnm venerabilium fratrum nostrorum sanct;e RomaniP Ecclesia; cardinalium

dignnm

te

Paulus

Collegium per nos cooptatus fueris, ea utique nostrum omnium spe, ut quamvis in vinea Domini ubcrrimos atque optimos adhuc pepercris
fructus, ita
tate ordinis

Pontifex cuni superiore anno

rum prwpositum
niffi

Joannem GroppeBonnensem Ecclesiastem

,

tamcn persona; dignitate

ct auctori-

praistantia doctrinai

celeberrimum, qui Colopseudoarchiepisco-

adversus

Hermannum

Coloniensem apostatam religionem Catholicam strenuissime defenderat necnon piis libris Eucharisticum dogma adversus han-eticos propugnarat, pluresque ex haereseos et tlagitiorum coeno sacris colloquiis extraxerat, in cardinalium senatum adscivisset, hoc anno pileo,

pum

amplissimi ad virtutem et probitatem, sanctissimasque disciplinas et artes tnas longe uberiores ac meliores in posterum additurus sis quare primum istiusmunerisinsigne, rubrum scilicet biretum pcr dilectum filium Theophilum Hernhema cubicularium nostrum nobis gratissimum ad tuam circumspectionem mittimus, quod tanquam coronam illius chari:

tatis

Deus

tibi rescrvavit,

quam

tua

tum

facta,

lum rubrum

misso ad eum jus promotione ha!c refert Surius Ejus viri pro tuenda apud Coloniam-Agrippinam, et totam Coloniensem dioecesim Catholica religione susccpti labores usque adeo cum cclebrcm reddiderunt, ut Ponfifcx Paulus IV eum in car:
,

insigne internuntio deferri jussit, de cu-

dignitatis

cardinalitiaj

dinalium

amplissimum

coUegium
,

cooptarit.

non mediocrem apud omnes ferunt. Eo igitur qua decet, reverentia, acccpto, quanto citius fieri, tuo tamen commodo, poterit, te huc ad nos conferes, ut nos et fratres iidem nostri collegse tui tuam circumspectionem maximo cum desiderio expectatam patcrno pacis osculo et amplexu excipere possimus, etc. Dat. Romffi apud Sanctum-Petrum sub annulo piscascripta pra^ sc
toris die
stri

tum

Fuit admirabili

rara eruditione, eloquentia animo imperterritus, nocte et die Scriptur;c sacraj et sanctissimorum Patrum lectioni incubans, atque a fncdissimo concubinatu, quo se plerique ex clero turpiter dehonestant, usque adeo abhorrens, ut cum quodam die domum

xvni Februarii
i

.mdlvi, Pontificatus

no-

anno

10. Non minus virtutibus quam doctrina efflorcscebat Joannes Gropperus, Christiana de-

missione adeo excellcns,utcardinalitios honores a Pontificesibi delatos non admiscrit; rcspondit

famulam invenisset lectum ipsius slernentem, vehcmentissime commotus, famulam repente e cubiculo cjiceret, ct lectum e fcnestra cubiculi projiceret hoc ipso sane cgregium animi sui erga continentiam zelum et ardorem
reversus
;

prceclare declarans

quod idcirco commcmo-

rare volui, ut tanti viri cxcmplo permoveantur

Ms. card. Spadac

enim, a se non ut cardinale, sed ut privato pileolum rubruni rccipi, donec idoneo tempore illum restitueret qua^ res admirationem ac pa;ne stuporem attulit Pontifici, (jui tanlum ac tam sacrum munus ab aliis adco cxambitum, ab co respuendum non senserat (juare jnterpretalus, illum magis quieti sua^ quam Eccle:
, ; '

'

lo.

cxxxiv. p. 212.

Sur. in Comin.

Paul. IV.

1.

vni. brev.

sig.

num. 2891.

p. 182.

550
sife

PAULI IV ANNUS
utilitati in
'

2.

CHRISTI 1556.
fuisset, et ejus

ea re consulere, dedit imperia archiepiscopo Coloniensi, ut subjectas litteras illi perlegeret, et abscissa omni excusatione, pro sacro imperio pileum rubrum et alia insignia cardinalitia suscipi ab illo impe-

cendum

Adolplio

minum nostrum JesumChristum,

imitandum Filium Doqui, utusque

ad mortcm pro nobis factus est obediens, ita nos iidem pro eo debemus fieri, et dum ad ea

raret

H.
electori

Venerabili fratri

Adolpho arcbiepisimperii principi

copo Coloniensi,

sacri

Romani

nobiscum sustinenda, quse ferre soli non possumus, adjutores idoneos interdum vocamus, qualem cardinalem Gropperum proculdubio futurum omncs afflrmant, nullam esse arbitramur legitimam causam, quamobrem non illi
nobis praisto esse debeanl, nisi forte, ut maxime timendum est, communis noster adversarius sua solita suggestione, ac recti prretextu lumen
eis

Venerabilis frater, salutem, etc.

Dum

ex-

pectabamus, et cum desiderio quidem non niediocri dilectum fllium nostrum Joannem sancta; KomancE EcclesicE cardinalem Gropperum, ad quem per dilectum item filium Theophilum Hernhemam, biretum rubrum, ut moris est, miseramus, cum eis maudatis et litteris, quarum tua etiam fraternitas parliceps fuit, iitteras quibus praeter ipsius Theophili accepimus omnem nostram expectationem certiores nos facit, nulhi eum ratione adduci potuisse, ut vel nostrum de se judicium agnoscerc, vel litteris aut mandatis ad id nostris assentiri voluerit, ac biretum se penes, non ut cardinalem, sed ut privatam personam retinuisse, donec illud ali,

obumbret
12.

veritatis.

Has ob causas etalias permultas, quas tibi et illi relinquimus considerandas, ne iniquis interpretibus sermones demus, etsi eam sententiam, ut flliumobedientissimum mutaturum speramus, nobisque eteidem Sedi assiduitatem, opcram, consiliura una cum ca?teris fratribus et collegis suis eo modo quo debet,
ajquo et libenti animo [irffistiturum, tuam tamen fraternitatem liis litterishortari voluimus,prout omni studio iu Doniino hortamur, ut Groppero
ipsi

cardinali

in

virtule

sancta'

obedientiaj

quando

possit restituere.

Quod sane non modo,

rcli(|uit, in

dislricte

prajcijiiendo

mandes nostro nomine,

sibi

ut diximus, plane accidit nobis inexpectatum,

ut
se

liis

iisdem a

te litteris

perlectis, statim

verum etiam multos dubios

id
etsi,

quam

sine ulla prorsus exceptione bireto ipso rubro

tis

potissimum parlem sit accipicndum. INam quod ad nostram attinet opinionem, nos hsec omnia in partem meliorem accipimus, ac spiritus humiiilati et animi moderationi attribuimus, nobisque persuasum est nihii unquam ab eo fleri posse, quod a sana; et sanctis,

penes retento, cum debita reverentia et solicaeremoniis, tanquam justitiai corona et galea salutis caput indutus, sicuti ab aliis cardinalibus canonice, ut ipse, creatis et renuntiatis fieri consuevit, huc se ad nos conferat, quod

simae ipsius doctrinai prfficeplis, praestantique virtute ac probitatealienum sit, si tamen, ut ita

dicamuo, rigidius
vocationi diutius,

is

obduruerit, atque huic

tamen ejus valetudinis commodo fleri volumus. Sed quanquam eo hic pra;sente, quod attinet ad illius animi dotes ditissimas, quibus tuo tuorumque patrocinio adeo est illustratus, fraternitatis

quam par est, restiterit, niliil reliquum est, quo eum apud alios satis tueri possimus. Etenim cum vocatio ipsa non tam nostra, ut tunc scripsimus, quam Dci sit existi-

tuai

(luamdam quasi

imaginem

intueri

manda, cujus lionoris in (uimis, et nostra> pastoralis cura;, non autem ullius liumani aflectus
causa hoc ei a nobismunus delalum fuit, cumque, ut optime novit fratcrnitas tua, mala bonis sint vicina, fieri vix posse videtur, quin alicujus incurrat suspicionem, ne sciiicct cum cardinalium ofUcium |)lenum sit laborum, cura-

videbimur, dumque talcm intcr tc et nos iuternuntium audiemus, velut te ipsum loquentem audituri sumus, utinam tamen te quoque hoc tempore vocare huc possemus Deus idem qui cordium scrutator est, novit, quanto desidcrio libcnter et diligenter facturi esscmus. Verum tam perturbato rerum vestrarum statu, tot ac
!

rum, solliciludinum, su.c ipsius potius quieli consulat, (juam publica; Christi fidelium Iranquiilitati et saluti, qua; nobis prinuim, et sacrosanctcc huic Sedi
sunt, a

Deo

sunt facturi, ante oculos sibi proposituui habent,

menibra magis quo proprius exomplum nostrum

,

cujus

capilis

est

commendata,

id(iue eo

immincntibus periculis, tu;eque auctoritate, pietate adeo egregie ac fortiter illis occurrentc, ac dcnique spe rcligionis apud vos non modo, qua viget, coiiservaiid.T, sed qua depcrdila est, rccuperandic, maxiina ex parte in te iino a nobis collocata; noUemus, mcmbro hoc tam nobili avulso, caput (juoijue nobilissimum, lioc est, fraternitantis isthic

fraternitatis virtule,

tatem tuam

tanti

corporis cura antea sejungi,

nam

nos

quam major
13.

postulet ncccssitas.

quoque onus hoc longe omniiim gravissimum nostris debilibus bumeris imposilum, tot jam
annis affiicti, ac picnc confecti libonter excussissemus, nisi Dei voluntali ouniino ac^iuicsr.ml. IV.
VIII. brcv. 3ig.

1'ostulabit

autom divina adjuvante

clcmentia,
in

cum primum sacrum Concilium huc almam rrbcm Uoiiiam, communem oiuniuin
niliil est quod arquo (|uid(iuam iiiatucxpcriamur aliquaudo, et

patriam convocabimus, quo

doiilius dcsidcrcniiis, ot

'

1.

num. 2888.

p.

M.

rius facturi simus, ut

PAULI IV ANNUS 2.
nos,

CIIRISTI 1556.

551

qualesnam fructns
eo paritura

Pontificis
sit,

scntia in

cum

qua"

Maximi pra;proxime

gravioribiis cos cumularent. Permisit vero ho-

rum

dissidia

diviiia

providentia
iis

ut pateret

fuerunt celebrata summis Pontificibus praedecessoribus nostris absontil)US, (juam niliil aut parum i^rofecerint, nemo ignorct. Cui quidem Coiicilio quando nobis per a>latem alium in locum non licet proficisci, cuique te, atque omnes tui similes frequentes adfuturos speremus inter ca^teros, videbitfraternitas lua, quanli

omnibus non divina oracula ab

:

defcndi, sed

propria somnia, ac deliramenta, ut Siirius ad hunc annum fusius narrat lU viderent homines ab istis novi Evangelii pra>conibus non
tant,

ipsum verbum Dei, quod tam impudenter jactised privatas quorumqiie opiniones pro

apud nos, quantumque gratiam nostram et vcre patcrnam in te benevolentiam declarare,

,

Dei verbo imperitis obtrudi, permisit sapientissimo consilio etiam inter se atrocissime et per-

aliqua significatione tuis meritis digna cupia-

marum

tinacissime digladiari miseros ct oinni lachryfonte plangendos, ut(|ui necdum eorum

mus,
die
III

ctc.

Datum Roma; apud Sanctum-Petrum

anno
ii

Julii mdlvi,

14. Accessit Romam Joanncs Gropperus demissa obsequia priTstiturus Pontifici, atque ad

laqueis implicali sunt, caveant ne quandoque irretiantur, qui autem irretiti sunt, ocissime sese explicare nitantur . Expedivere se ex Lutherana; luTreseos laqueis
Ecclesiic Romanffi

plures,
se

atque

ad

subeundos pro Ecclesia quoscumque labores

paratissimus, sed brevi e vivis ereptus est
:

gremium

contulere, quos

Sacramcntarii calumniisappefienint, quasi non

verifatis luce collustrati se conjunxissent Catho-

abstinuisse tamen a cardinalitia dignitate ex Pontificia indulgentia indicat Epitapbium

,

Roma> in Ecclesia Germanoruni inscriptum, in quo tituli cardinalitii ipsi non sunt altributi, pra>ci|)ua tamen ejus glorioipsius sepulchro

sed Zuinglianorum odio, ut eos facilius opprimerent. Cum vero Sacramentariorum ha;resis inter Lutheranos serperet, Lutherani ad eam reprimendam varias pseudosynodos coelicis,

sissima gesta perstricta leguntur his verbis

0.

'

gerunt.
16.
fidei

D.

M.
religionis, fideique

Hic lector pedem figat, et Cafholicae veritatem ex hoc uno solcrter inspiciat,
sectarios viderit inter se

cumque
D. Joanni

Groppcro

digladiantes, propheficum illud Esaia?

tam acriter menfe

'

Catholicaj propugnatori acerrimo, post incredibiles labores

sia?

revolvat
sxis

Et concurrere faciam
pugnabit

/Egijptios adver-

summis cum

periculis pro Eccle-

/Efiyptios, et

vir contra

fratrem

ac religionis conservatione

magno semper

suim,

et vir contra

amicum snum,
sibi

civitas adver-

et invicto animo exantlatos, multaque prajclara litterarum monumentaedita, ob perpetuam fidei

sus civitaton, regnum. adversus regmtm.

Dum
hwc

enim quisque, quod

fingit, credit,
est, ut

in

pietatisque constantiam, incomparabilem doc-

trinam summasque virtutes, absenti, nec quicquam minus cogitanti, in sacrum sanctee Ro-

mana> Ecclesise cardinalium collegium cooptato, prrematura adhuc morte, et quando sui opera imprimis desiderabatur ex humanis erepto, fratri piissimo atque optime merito Godefridus et Gaspar Gropperl fratres, et aUimni mcestissimi posuere. Vixit aunos tvii, dies xviii. Obiit
,

exinde prudens quisque perspiciat, non esse Ecclesiam illorum inconsutilem Cliristi tunicam, quae nequaquam divisionem admiftif, sed pallium illud,
fecit Israel,
', Qui ppccavit, et peccare prrecipuus scilicet idololatria? restitufor, in totidem discissum scissuras, quof capifa. Sed ut ad historiam revertamur.

portentosa dissidia labatur necesse

quod

fulit

Jeroboam

III

idus Martii mdlviii

In praestantissimum hunc virum Theodori Beza; impudenlissimi petulantia virus evomuit, ut hoc quoque ejus gloriaj adderetur, ut nimi-

rum, quod olim dc martyribus sub Nerone Tali dedicatore dictum est, usurpari possit ^ damnationis nostr etiam gloriamur, qui enim scit illum, intelligere potest, nonnisi grande aliquid bonum a Nerone (a Beza) damnatum . In Germa1.5. Bceretici inter se dissidcnt.
: <

maxime recruduere contentiones inter Sacramentarios ac Lutheranos, atque ex Sacramentariis sive Zuinglianis, Henricus BuIIingerus, Bernardinus Ochinus, necnon et Calvinus contra Westphalum Lutheranum scripsere, cujus errores ita male redarguerunt, ut longe
nia
'

Pauhts ad Maximilianum et Albertum ducem necnon ad episcopos Germanise scribit ut Catholicam fidem defendant. Habiti sunt devexo jam anno ordinum imperii conventus Ratisbonse, in quibus cum Lutherani molirentur nova decreta Catholica' religioni adversantia promulgare, Paulus Maximilianum regem admonuit, ut ha;reticorum fra^naret audaciam, atque exempla aliorum regum in Catholica religione asserenda imitaretur* Maximiliano regi Bohemire. Charissime in Christo fili, etc. In variis, gravissimis ct molestissimis curis, qusB nos in dies noctesque sollicitant in hoc tempore, illa
17.

BavaricB

<<

vel

maxime animum nostrum angit ex his, qua^ ad nos afferuntur de consiliis eorum, qui Eccle<

Attichi. Flor. Car. to. ui.

* Tertol. in

Apol. c. 5.

%\%. nnn).

' iri Rcg. XI Cap. XIX. 1961. p. dt.

et xiv.

'

Paul. IV.

lib.

brev.

552
siffi

PAULI IV ANNUS
CatholicaD in istis partibus
iiifesti

2.

CHRISTI 1556.
te animo tibi plane persuasum, etin mentc tua infixum esse perpetuo cupimus, nullum stabilius regni munimentum, nullum firmius esse prwsidium, nullam regibus magis munitam ad gloriam, et laudem, et regnum coeleste ac sempiternum, viam, quam si Deus

sunt. Fa-

terno erga

perspicimus quantopere perpefuus Ecclesia; hostis per ministros et satellites suos Calholicorum reliquias in illanobilissima etoiim niaxime
cile

pia natione insectaturus

fecto,

sit,

vereremurque pro-

ne victrix lirereticorum impietas orthodoxam fidem isthic prorsus obtereret, nisi Omnipotentis Dei maxime scilicet auxilio, secundo autem loco eorum, quos isthic misericordia adhuc reservavit, virtuti et gravitati confideremus. Magnam aulem in primis spem in serenissimi
regis parentis tui et tua,
fili

charissime, pietate

reponimus, quos nimirum Omnipotens Deus in tam alto dignitafis gradu posuit, ut in auctoritate vestra maximum religioui sua" et piis omnibus, tam miseris calamitosisque temporibus
pra;sidium esset constitutum. Et sane tu tanto Dei bencDcio, aliisque prteterea munerihus auctus atque ornatus, adhuc ita te gessisli, ul nos et Cafholicos isfhic omnes virtus ct piefas tua non mediocriter consolata sit, ef impii non parum tc suis conatibus
obstitisse doluerint,

timeatur atque ametur, ejusque sancta Sedes ac religio colatur, integra incorruplaque servetur, sanctaeque huic Sedi, quam Christus Dominus nosfer caput Ecclesiai suiv et fundamentum constituit, sua auctoritas, summaque ab omnibus debita revcrcnfia conservetur, qua; quideni a nemine aut privato, aut principe spreta, quin aliqua calamifate notum illis fuerit. Uuod sane a Serenitate tua factum iri, nec pravis eam cu-

jusquam
tantopere

consiliis, vel sui ipsius, vel

pii

parentis

principis dissimilem utique fore

prorsusque apparuerit

te

vestigia tanti patris ingressum, ut decuit, ea-

dem, qua ille semper pietate, virtute et constantia sanctam et orthodoxam fldem defendere,
hujus(|ue sanctse Sedis auctoritatem tanti,quanti par est, facere. Yerum istum tam egregium ani-

confidimus ac persuasum habemus. De rebus quaj isthic geruntur, malumus te ex venerabili frafre Zacharia episcopo Pharcnsi nuntio noslro, quam ex littcris nostris cognoscere, quibus a Serenitate fua diligenter cognitis, confidimus, ex tam gravibus et indignis injuriis beato Petro.\postolorum principi illatis, ejusque successoris tam gravi et defestabili insectationc, tantoque impetu in res sacrosancta; Romantc Ecclesia; facfo eam molestiam captu-

ram

esse,

quam

pietas, ac fides, et tanta

rerum

mum
et in

prwclaramque voluntatem tanto apertius, nos, ef in lianc sanctam Scdem devotioet

indignifas,

tantaque atrocitas postulat. IV De-

fidem his, qu;r Ratisbona) habentur comitiis declarare debes, quanto majore conatu novarum rcruni cupidi, et pacis Ecclesitc turbatores cnituntur, iit ejusmodi decreta fiant,
in dies

nem, reverentiam

quibusfuturum

sit,

ut

ipsorum secta

augeatur, Catholicorum autem animi isthic debilitentur, et rcligio evertatur atque hujus Scdis auctoritas quibus eorum consiliis
:

cembris mdlvi, anno ii . 18. Demisisse in animum altc Pontificia monifa Maximilianum, atquc insolentiam eorum, qui Calicis usum deposcebant, ct pietatis specie illusi ad impictafem vergebant, rcpressisse dicetur inferius. Explicuit etiam insigne religionis studium Ferdinandus archidux .\uhis litfcris comstria}, qui de eo a Ponfifice
'

mendatus

est
filio

acritcra piis (|uidem

omnibus obsistendum

cst,

Dilecto

nobili viro Fcrdinando archistu-

sed tanto acrius a vobis

magis aucloritate et quc aliorum et principes dcfcndcnda; religionis propter regium nomen et potestatem a Dco vobis datam esse debetis, memores ejus, ipiod scriptum est, corde credi ad justitiam, ore autem confessionem ficri ad salutem, nec qui incoepcrit, sed qui iterscveraverit salvum fore. Proponeremus tibi, charissime fili, aliorum regum
cxempla, qui ex propugnatione Catholico! fidei maximam sibi laudem ct gloriam |)cpercrunt, scd ne^jue cohortationenosfra Seronitatem tuani egcre putamus, ctsi cxcmpla profercndacssenf, nullum his (|uidem temiioriiuis iiahcrcmus clarius atque illustrius, quam ijisius scrcnissimi regis patris tui, cujus tu, ut rcli(|uas virtufes maximo el i>ra"<fanfissimo regc dignas nobis retulisti, sic onuiiiim virliilum principem ct tan(|uam fundamenfum, timoreiu Dei ct iiieta-

quanto reliquis antecedilis, duceserit,

ambobus

duci Austrire.

Jucundi rumores ad nos afTeruntur de

dio tuo insigni fidci religionisque Catholica>,

quod maxima lua cum laudc niultorum

scr-

monc tcstimonioque
telligis,
fili,

cogiio\imus. Pra?clare in-

quid inclyto

domus

vcstra>

sanguine
et

ortos dcceat, qua' via

non ad salutem modo

gloriam ffiternam ferat, sed in hoc etiam s;rciilo ad summam dignitatem ainplitudincmque pcrducat. Pra?clare parcntis et majoniin luorum pictali resiiondcs. Tu vcro majoruiu tuoriim vestigiis inslstcns, (|uorum pietaltMU iniitaris, eorum honores (|uo(|uc et titulos tc, Deo auctore, aliquando asseciifurum conlide. Rctinc, fili, rctine pcrpctuo isfiiin lam iiiiiiu tanKiuc cgrcgiuni
in lide et rcligionc Catliolica scnsiim.
(lue
iiro

tanlo luuncre gralias

maximasDeo age, (|uem

(luidein precamiir,uf cuiu confirmarc at(|ueaugore, ct sua le gratia perpetuo tueri ac custo-

tem ciiin egrcgie rcfcras, non bus hortemur. Tantum illud

est (|iiod te plurite

jiro

noslro pa-

'

l'aul. IV. lib. brcv. sig.

mun. 2901.

p. 12.

PAULI IV ANNUS
dire dignetur. Dat.
Iruni, elc. .
10.

2.

CHRISTI 155G.

553

Uom.x apud Sanctuui-rc-

Fulcicbat in (icrniania Catliolicas i)arlcs

de reli(|uiis Ecclosiai Catholica;, quas in istis partibus (livina clcmentia satis raagnas incoluincs conservavit, vcheraentcr pro noslro pastorali officio

Albertus dux Bavariiv, qucni di\'in;c ctiam glor\vi propagandiT studio Ingolstadicnsem Academiam accersitis ctiam Societatis Jcsu llieologis hoc anno instaurasse traduiit corum Annales, multumque apud iUam nominis dccus collegit
'

laboramus, nc ipsas quoque Ecclesi;u hostcs dispergant atquc opprimaut, (|uoruraimpiis vcre

Costerius, qui egregie de controvcrsiis scripsit adversus Lutlieranos, eorumque argutias nitidis

ac firmissimis responsis dissolvit. Fuit lia;cpri-

atque conatibus ab oinnibus (luict Catholicis, qui isthic sunt, occurrendum et fortitcr resistendum est, ct pro sancta religionc, el Christi Doinini nostri honore sanguis etiara ipse, si ita nccesse sit, profundendus, si satis grati in eum essc volunt, qui
piis consiliis

dcra

mum
mento

Academia designata

a Ludovico, cogno-

suum

ipse in ligno Crucis pro

fili,

omnium

salute

Divite, Bavariie duce, circa

anniim Do-

profudit. Sed tu, dilecle

tuain ipse hoc tein-

mini, ut testatur Middendorpius, modlix, atque

a Pio et PauloIII Sumniis Pontificibus priBcIaris

perducta vero ad effectum anno mcdlxxii, ut ex ejusdem ducis diplomate monstrat Gevuoldus, tautumque sub pio Prinditata
privilegiis,

pore pictatem et virtutem inaxiine declarare debes non enim licet tibi, qui tain piis parentibus nalus es, et qui illoruin exeinplo atque
;

iinitatione tantura

dium

pr;e te tulisti,

semper Catholica; fidei stunon et majoruin tuorum et

:

cipe Alberto refloruit, ut

scripserit:

idem Middendorpius
illc

Optimus

et

Catholicus

princeps

Albertus pro singulari suo erga veram Catholicam roligionem atquc sapientiam studio sic eara promovit, ut hoc tempore inter celcberrimas

tui ipsius siinilem esse nec vero Omnipotentis Dei causam fortiter tuenti quidquam timendum est non deerit ille causa; suai, si raodo tu ac
:

Academias
Uui non

Catholicas Gcrmania'

numeretur.

modo

pcculiare Collegium Thcologi-

cum magnis sumptibus

erexit, vcrura etiara insigne Psedagogium- fundavit, in quo doraini de

Societate Jesu eloquentiam, Philosophiam, Artesque liberales, et linguarum praiccpta traderent. Inler clarissimos viros

Acadcmia; Ingol',

meminit Joannis Eckii, et Friderici quia uxoStaphili, de quo hiec scribit Mendo ratus erat, nec h;cc Academia, nec alia ulla GermaniiT gradum doctoratus in Jure Canonico et
stadiensis

quos maximis cxtulit ct honoribusct bcncficiis, ob hanc nimirum causam, ut sanctaj Ecclesiaj defcnsoreset propugnatores essetis, causa; ipsius miniine defueritis, ct vestrum illi, ut debetis, officium prajstiteritis. Si qui autem sccus fecerint, quod de te suspicari minime possuraus, a quibus is desertus fuerit, eos ipse quoque haud dubie deseret, et ingrati in se aninii poenas ab eis vivis mortuisque gravissiinas repetet. Quamobrem, dilecte fili, hoc maxinio terapore te hostibus Ecclesi Catholicai opponas, ct causara rcligionis, causara Catholireliqui principes,

corura,
ct

causam

patri;e tu;e suscipias oportet,

et tuum statum, maximc hac ratione

theologia voluit

illi

concederc,

ita

ut Pontifex

quaj cura dcfendes, et honori, ct existimationi

tuffi,

doctoralera pileum transmiserit, ut archiepiscopus Salisburgensis eura ipsi iinponeret, et doctorem auctoritate Pontificia constitueret
:

anima; saluti prospicies,

tuain dignitatera, tuas opes

firmabis ac slabilies, quod ut facias, non quod

de cujus vere aureis lucubrationibus consulat

Icctor Possevinum.
20.

lica religione

Albertum igitur tot norainibus deCathooptime nieritum Pontifex majopropositis exemplis, vclut calcariadditis,

rura

suorum

bus currenti

ad majora scinper

pietatis

studia, datis hisce litteris

incitavit.

Dilecto
Dilecte

filio

nobili viro Alberto duci Ba-

variae.

fili,

etc.

Cum

recordemur, quod

nunquam

sine inaximo aniini dolore facimus,

qui fuerint comitiorum Augusta; exitus, non possumus non magnopere vereri, atque extimescere, ne quid simile aut deterius etiam

Ratisbonensibus istis, qua; propediem futura audivimus, eveniat, qua; res tantam nobis aniini molestiain affert, ut ex oinnibus curis, quas tam gravi sanctaj" Sedis lempore suslinemus, ha;c nos vel maxime angat atque soUicitct. Etenim

de prudentia aut pietate tua dubitemus (neque enim fas csl), sed et quod te paterno amore prosequimur, tua^que laudi, ut dilectissimi filii, faveinus, et ut nostro quoque officio fungainur, te etiam atque etiain in Domino hortamur, et Omnipotentem Deum rogainus. Ccetera, quai nobilitati tuffi a nobis scribenda essent de rebus (|ua5 hic geruntur, inalumus exponi tibi a venerabili fratre nostro Zacharia episcopo Pharensi nuntio nostro, qua; ut sunt gravia, indigna, atrocia, sicnobilitati tua; proipsius in hanc sanctam Sedein A[iostolorum principis devotione visuni iri ininiine dubitainus. Dat. ctc. . Re|)etitisetiara litterisPaulus' novos optimo principi addere stiraulos perrexit, ut si qua; ()ro asscrenda religione subeunda pericula forent, ea intrepido atque interrito aniino adiret, eo enim majora a Dco pra;mia promeriturum, majorera(|uc apud liomines gloriam colle-

clurum
Orlandin.
liist.

Soc. Jesu

1.

Metropol. Salisburg. tom.

Appar.

to.

I.

xvi. Lib.

iii.

Academiar.

p.

528.
1
'

Paul. IV.

Mendo de Jure Academico I. ii. p. lib. brev. sig. num. 2'J6t. p. 7.

I'aul.

IV.

lib.

brev. sij.

num.

28fl:!.

p.

n-n.

Ann.

TOMUS XXXIIL

Rayn. XIV.

554
<(

PAULI IV ANNUS
Duci
Bavariffi.

2.

CHRISTI 155(5.

Tuam

nobilitatem nobis hortnndam esse

ciiiximus, ut

tam impiis perniciosisque eorum

auctoritate,
et
tali

consiliis fortiter ei constantcr

omnibus viribus
principibus

tuis obsistat,

dignumque

tempore, majoribus
rebus
ipsis

suis

piis

Catliolicisque
prrctulit,

debebis tam perniciosis eorum consiliis una cum CKtcris Catholicis, ad quos etiam scribimus, obsistere nisi enim constantcr et fortiter a vobis hoc tempore impiis illorum conatibus obviam itum fuerit, nemo est, qui non intelligat, fore, ut, Catholicis isthic quotidie
;

animum, quem semper

declaret
,

neque ullum pro fide Catholica certamen subterfugiat, aut periculum

extimescat,
,

magis oppressis, haereses latius pant, ac brcvi tempore Catholica

in

dies

ser-

religio,

quod

scriptum sit corde credi ad ore autem confessionem fieri ad justitiam salutem, ct major sit qui pro nobis est, quam qui advcrsus nos, cujus constantijc sua2 in tuenda Ecclesi.ne et religionis Catholicfc causa pra^ter maximam ab omnibus paratam laudem, a Deo Omnipotente tanto majus pra^mium consequetur.
die

cum

divina misericordia avertat, in ista olim tantopere pia natione penitusaboleatur; quamobrem

memor
tuai

officii tui

erga eos,

quorum

salus fidei

commissa etcommendala est, memor promissorum, atque ejus expectationis, quam de

te concitasti,

memor

denique judicii divini,

fili,

et

tuaj ipsius salutis, enitere,

ut nihil adver-

Dalum Uomce apud Sanctum-Petrum IV Deccmb. mdlvi, anno ii . Urebat Paulum Pontificem ingcns curarum
ne inclyta Bavari^ principum familia
astu

Ecclesiffi lcges

sus Catholicam fidem, nihilcontra sanctissimas atque instituta in eo conventu decernatur. Noli pro Dei honore, pro animarum

.Tstus,

Lutheranorum
sentia terrena

circumventa

dffiiiionis

laqueis irretiretur, pravisque

impiorum

pra;-

ullam contentionem subterfugere, ullum periculum extimescere. Datuin Romse apud Sanctum-Petrum, etc. die iv Decembris mdlvi, anno ii .
salute
22.

commoda

coelcsti spei

pra?fercn-

Lutherani Evangelii obtentu decipiunt

tium consiliis in errorem a recto lidei tramite Apostolorum abduceretur quarc D. Petrum principem imitatus illum commonere ofQcii non destitit resque successit e voto. Nam praj'
:

incautos et viam preebent incursionibus Turca-

rum.

Paruit illePontificismonitis atque adeo strenue religioncm Catliolicam defendendain suscepit, ut Magdeburgi antiquatos ritus divini
cultus inslaurarit. Ferociebant vero propterea
hseretici in Calholicos,
ria;

clara serenissimi principis vigilantia, et trans-

fusa ad posteros hffireditaria pietatc factum est, ut cardinalis Baronius ^ Guillelmo cjus filio, in
Bavariai Ducatu successori, ac patris in fovenda religione a^-mulo^jure scriberet /Egypti noscuntur renovafa prodigia, dum atra densaque
;

quod Turca;

in

Hunga-

aliis ubique caligine, dumtaxat in nova Gcssen, Bavaria ipsa tua, vcri Israelita> jucundissima luce pcrfruuntur, veritatis soie in

obvolutis

Ferdinando obnoxia; limites excurrissent, ac re ipsa demonstrarunt, eos non minus implacabiles esse Catholicorum hostes, quam Turcas, cujus grassationis Turcica' occasione nonnulli Ferdinandi populi Austriaci ab impiis subornati, cum ab iis subsidia contra Turcam
poslulata essent, profitcnda' ha?reseos liberta-

meridie,
jugiter

radiis

claritatis ct charitatis fulgore

;

affulgente

ut

impietalis frigus

non
po-

sentiant, ct glaciei perlidiic sint experles, atque

tem impudenter cffiagitarunt, ut narrat Surius Rcx Ferdinandusneccssaria conhis verbis tra Turcarum irruplioncs pivTsidia comparare
' :

uberrimo proventu spiritualium frugum

liantur

volens, pelit a subditis suis

dia. Austriaci infcriores

eam

in

rem

subsi-

Autumno

apud Viennam convc-

21. Admoniti quoque fuere archiepiscopi ct cpiscopi Gcrmania', ut conjunctissimis animis fidci Catholica! causam tucrentur, atque nefaria

niunt, scque impcrata facfuros ultro rccipiunl

modo
cioso

ipsis iiermittatur Evangelium ". Hoc spenominc Luthcrani lucrcseos sua" foedita-

li;ereticorum molimina retundercnl, ipsos cniin ad dclendam omnino in Germania religionem Catholicam conjurassc, quo argumenlo cxtant lia; liltera; ad Magdeburgensem archicpiscopum
cxarata;

n
'.

fcm obvclarc consuevcrant, contra quam impiam fraudem Stanislaus Hosius cpiscopus Varmicnsis ifa dcclamabat Ouaj mala isfha^c
:

cst amcnlia,

cum

olim

unum Deum

colentcs,

uno

ct

eodcm nominc

Christiani fucrimus ap-

Sigismundo clccto Magdeburgensi. Tcmpus tibi oblatum cst, quo cgregium

pcllati, (|uod luinc

plcri^iucfam pra^clarum hoc

nomcn
tiani

lastidiunt, ct Evangclici,

quam

Chris-

istum,

qucm
,

pra;

le

fcrs

animum,

ita

|)ossis

dcclarare, ut

adeplus es

(jtia' a Sedc Apostolica ornamcnta, merito in tc collala iuissc appareat, nam cum in convcntu, (|ui

tam cximia,

Christum Evangelium essc potcst? quid cst Evangelium? bTta annuntiatio. Pofest cxlra Christum hvfa
vocari

malint?

scilicct

cxlra

csse
tcst?

ulla

annunliafio

sempitcrna'

ct

.Tferna3

Uatisbona; indictus cst, Tnulta valdc, ct ncfaria, ct impia mnlii-i dicanlur Ecclesia; adversarii,

mortis

annuntialio

cxtra

Christum
in

cssc po-

Idcm

pr.Tsul, ac

postca cardiiialis, et
libro

pra^scs Tridcntiiii
'

Concilii

superiori

l'el.

Kp.

II.

c.

I. '

'

Toni. v. An. Kccl.

si(r.

iii

F.p.

nuncup. ad
p. 5i:i.
'

Scrcniss.

r.iMll.

P.iul. IV. lib. brcv.

num. 28n3.

Suriuj in

Comm. boc

,inno.

PAULI IV ANNUS
anno scripto de expresso Deiverbo dcmonstral, Evangelium non in verbis, sed in scnsu constare,

2.

ciiRiSTi 1556.

535

dissidia cxislunt, cl pcrniciosissimoe dissensioinimiciliie, unde neccsse cst Germania! vircs prorsus encrvari, sensim collabescere, dum intcr sc Gcrmani tam misere distrahuntur, atque ita Turcis, qui liffic non igno-

nes, simullates,

eumque petenduni

communi

l'atrum

consensu, qui sanclitaleet miraculis tlorucrunt, Lutliero, qui se edoctum a Sathana gloriatur, atque ab impiis appelKTri Evangelium inepta deliramentaipsis placentia, (juorum Sathanas sit auctor Pra^clare , inquit Hosius ', scriptum legimus ab Hieronymo, non in Scripturarum verbis Evangelium cst, sed in sensu, non in superflcie, sed in medulla,

non ab apostata

necdubitare san;cquis(|uam menlis potestquin illi inomncm occasioncm sint intenti, ct ubi eis commodum visum fucrit nos sint oppugnaturi .
2i. Visa Turcis fueral commoda arrisisse occasio profcrcndtc tyrannidis, cum Carolus V

rant, crescitaninius,crescunlvires,

non
nis

in
.

sermonum
:

foliis,

sed in radice ratio-

gubernacula imperii abjiceret, atquc

in Transyl;

Etpostmulta 1'roferuntexamina Scripturarum in pravum sensum detortarum, ac mox hominum, vel diaboli potius per homines loquentis verbum pro Dei verbo, proquc Christi Evangelio miseri mortales amplectunturet adorant. Horrenda est h;ec idololatria . 23. Cfeterum Austriacorum inferiorum postulata
pietate,

vaniam hostilem exercitum etfunderet dinandus non contraxit animum, sed

at Fer-

fortiter

rejecta sunt a

Ferdinando tum avita tum quoniam exploratum habebat, po, :

mum

pulos Lutherano veneno imbutos in hostes decomniutandos. Subdit enim Surius ^

Nihil

tum impetratum
,

est,

quod

facile videret

nunquam adeo infestos sapientissimus rex Turcas Germanis, quam his annis, quibus Lutheri Evangelium miseri homines amplectuntur . Cum vero Ecclesia quatuor tantum Evangelia ab Apostolorum temporibus vcnerata
sit,

tumultuantes Austriacos compescuit, nec religionem mutari [lassus est, qua mutala, fingebantii omnia e sententia successura, collectumque exercitum immisit in Turcas, quos etiam variis pra^Iiis fregit, multamque etiam ex eis praedam abegit. 23. David Georgius Major /uvresiarcha et impostor moritur. Hoc anno Basilea; in Germania extinctus est nequissimus hffiresiarcha David Georgius Major, qui prffistigiis suis multo ante Batavos fascinarat Sathana? opera, ut instar Antichrisli se verum Christum, ac regem promissum a Prophelis gloriaretur, adeo ut simplici i)opuIo ab eo illuso plures excitataj fuerint turb;c, ad quas compescendas a magisfra-

multo plura

a novatoribus invecta sunt, ut

:

tibus gladio

animadversum

cst in ejus sectarios,

:

Ubi animadvcrsum est Lutheri conatus, dum non initio reprimuntur, suos habere successus, mox alii super alios existunt homines importunis ingeniis, et ipsi
narrat idem auctor

quoque novam mundo lucem venditant, aiunt se vidisse quod necdum Lutherus viderit. Ita
repente intra

imam Germaniam

multiplex ni-

atque adeo in ejusdem matrem ipse vero cum amplissimas opes corrasisset ab iis qui in eum stulte crediderant, aufugerat Basileam ante annos duodecim, mutatoque nomine se Joannem Bruch appellarat, adscriptusque inter cives, tamquam Evangelii causa exilium passus, honestam et opulentam familiam alebat, at ejus
felicitas parta flagitio, hrevi evanuit,

mium

credulffi turbiu

Evangelium obtruditur,

ab imperita concione arripitur Lutheranum, Carlostadianum, Anabapet incredibili stultitia

factumque Innitetur super quod de impiis scribitur domiim suam, et 7ion stabit, nam domestici ipsi
est
'
:

Schuencfeldianum Zuinglianum Osiandrinum, etc. Nec vident cceci et miseri homines, dum ab una vera Catholica religione abduci se sinunt, se in tam varias et mirabiliter pugnantes sectas seduci, ut jam permulti sint, qui prorsus ignorent, quid potissimum sequi debeant in tanta novorum dogmatum varietate. Hoc vero jure meritoque patiuntur, quod stulte et pueriliter quibuslibet novatoribus primo aures, mox eliam fidem commodarunt, cum in ea
tisticum
, ,

promissi regni expectatione longa illusi, ejus imposturas fastidire cffiperunt, quorum prsecipuum increpuit, inquit Surius !, cur de re certissima dubitarc volucrit, at non credat se verum esse illum Davidcm a Deo missum, ut his extremis temporibus regnum Israeiiticum
restituat, .lacobique

At

ille

tabernaculum instauret ? impudentiam impii tempsit, monuitque

socios, ut ab ea secta discederent, et quia gau-

dium

hypocrita; cst instar puncli, deficientibus

debuerint religione constantissime perseverare, quam tot perpetuis saiculis universa Germania,
et

hodieque

Catholica Christi Ecclesia coluisset, quam tot amplissima regna et provinciaj

ab eo conjunctissimis, divin;c in eum indignationis signa apparuerunt, nam domus, quam in cum tota agro am(^no extruxcrat magnificc
,

supellectili pretiosa incendio conflagravit, ;edes

colant. Interim vero

dum

seductoribus obtem-

etiam, (|uani inhabit;ibal Basile;e, repente decidit; altera

perant, qui

runt, et multas discinduntur factiones, indc

Stanisl. Ilosius iu coufess. Calliol.

non Christi, sedsuam gloriam qua3miserorum animas negotiantur, in

etiam

illius

domus de

coelo tacta est

tum

viri gravis, (jui (^jus

animorum
Sur. iu Cowui.

stroplias noverat,

ct impias advcntu [)crturbalus adeo est.

blasphemas

'

fidei.

'

Jub. viu.

Sui'.

iu

Couuu.

556
ut contraclo ex
rit;

PAULI IV ANNUS

2.

illi

CHRISTI 1556.

maTore morbo

e \ivis

demigra-

obfirmatus tamen in flagitio persuasit suis, se triennii flexu resurrecturum, regnumque ilUui admirabile adeo celebratum a Prophetis

stomacharcntur in Genevenses suos, apud quos traditur, ante annos non admodum multos cadaver cujusdam qui ritu Catholico Sacramenta sibi ministrari petierat, in Crucem actum.
,

initurum

ipsosque sua?

felicitatis

participes

Omnia
fiat

licent proeconibus Evangelicis

:

Pontifici

futuros. Constitit ex ejus scriptis cxecranda b;r>c flgmenta docuisse, quw refert Surius Ausus
:

et Catholicis nihil licet

una eadcmque

a Lufhero, Zuinglio et Calvino,

est, et

res cum purum pu;

est scribere

tarum, ipsius

doctrinam Moseos, PropheApostolorum, ac discipulorum esse imperfeclam, et inutilem ad absolutam consequendam felicitatem, atquc in eum tantum usum tradilam, ut homincs quasi pueChristi, et

omnem

tumque Evangelium
fit

eximia \irtus
.

cum

a Ponfifice, aut a Catholicis, facinus est Anfi-

cliristianum,

impium, execrabilc

Qua tam
,

injusta fraude profecto ha?refici testificantur,

ros ad hoc usque tempus coerceret, suam \ero doctrinam esse perfectam, et qua? hominem beare queat. Asserujt se verum esse Messiam, Patris charissimum Filium, non ex carne, sed
Spiritu sanclo natum, se restauraturum domum Israelis, Ycrosque Levi filios, \crumque Dei ta-

quod operibus pafrum suorum consentiant ethnicorum scilicet ef idololatrarum, dequibus

lamenfabalur Augustinus
'

Marcellino scribens,

quod tam iniqui judices essent Christianorum operum, quai si ab ethnicis facta fuissent, laudatione pariter et admirafione prosequerenlur.

Ha3c (inquit)

cum

in

corum Icguntur
:

auctori-

bernaculum, idque non crucc, \el morte, aut rebus adversis, ut alter Christus, sed clementia,
et

bus, exclamatur etplauditur

Spiritu Christi, qui ipsi a Patre

et gratia.

sit

datus,

\ero legitur prfficipienfe auctoritate di\ina, accusatur religio tanquam inimica rcipublicaj . Ejusmodi
itaque principiis gloriari possunt no\atores nam ut scife Terfullianus - aiebat Omnc ge,
:

cum

Se dixit habere potestatem solvendi peccata, et remiltcndi, et retinendi, seque in extrema die totum mundum judicaturum, se majorem esse Jesu Christo, quod liic ex muliere in carne natus sit, se \ero e Spirilu sancto ccelestem Christum natum ct unctuni. Multa alia ah-

amore

nus ad originem suam censeatur necesse

26. Palatimis
et

est .

Badensis dux rclifjionem

CatholirMm

e sita ditione evellere conantur.

Diffudit lafius

surda nimis

et

impia scripsit

homo

perditus, et

tamen

omnia conatus est adstruere sentenscelestiis Scripturaj di^ina*. Ita nuUus est tam tus et abominandus hirreticus, qui non jacUtet Dei \erbum. Cur igitur tandem non ca\ent sibi homines ab istis novi Evangelii in tot scctas disha;c

Luthcrana impietas in Germania iiifclices suas propagines, cum Ofho Jlcnricus Palatinus, ct Carolus marchio Dadensis in fantam insolentiam hoc anno prorupere, ut religionem Cafholicam penitus c sua difione c\ulscrint, ac populos infelices in castra Safhanae
traduxerint
,

qui

de flagitiorum licenfia sibi

tracU prKconibus sub prajlcxtu pur;e doctrinse, et \erbi Dei, et sinceri E\angeUi horrendos in orbem errores in\ehcntihus, et innumeros in
tartara abducentibus
?

impostoris rcsurrectionem expcctant ejus sequaces qui cada\er magna pompa sepulchro mandarant, delata est\ertcnte tricnnio hlasphema illius iuvrcsis ad senatum Basileensem, a (luo in eum credenfes abrepti puUdumque ejus cada\er fuerunt in \iucula

Dum

fanaUci

ahblandiU non intellexere, se faii(|uain victimas ad wfernam carnificinam frahi de (]uihus ha'c Surius " Per hoc tempus, aut circiter, Ofho Henricus Palalinus clector, ct Carolus marchio Badensis e suis ditionibus veterem religionem
: '
:

alias

inlegrum refossum, atquc a carniflce una cum scriptis et imaginc concrematum. Subdit Surius Idem supplicium intentatum iis, <iui quippiam conlra hoc judicium dixissent aul fccissent. Nos (luidcm qui Cathosat
:

novam inducunt. Non cst mirum, uf etiam dixi populum lihenfer amplecti nova hffic dogmala, (juia plausibilia sunt et suavia vetori honUni. Permittunt dircptiones rerum Ecclesiasficarum et coeiiobificarum. Jepellunt, et
,

junia, vigilia',
hrietatis,

preces, morfificafiones

carnis,

mundi contcmplus, sludium

continentia', so-

lici,

Deo favcnte

sunms

satis

novimus jure

animadverti in luereticos, attainen

et Catiiolici

cum

Pontilex

magisUatus id faciunt, quam i)ellc audianl apud scctarios, scripta eorum prohant

alii scilicct cuni Zuingliani vcl lAithcrani, aut luercticos, in virtule id gcnus iiomiiics puniunt laude iioncndum est, cum Caliiolici, in vilio

pudicifia?, ct id genus virfufum, papisfarum sunt commcnta. Sola fidcs jusfificaf, confessio pcccatorum ct pa'nifcntia iiuga? sunf, cf carnificinai papisfica'. Onis iion \\xc libenfer audiat? Quis noncupide ampleclafur? ct famcn longc sccus docctScriptura omnis, ct ipsa quo(|uc, (|uaiifunivis dissimulcmus, longc diversuiii iioliis teslafur consciciifia.

Qui autem sunt

crucifi.rc-

el

Cltrisli, ait

Aposfolus ',carneni suam

coucupisccntiis.
siio

et vitui>(;rationc. In

Angiia (tit mox dicam) cremata sunt cadavera Buceri ct Eagii^ id indignissimc fcrunt Foxus etejus complices, scd reclius
1

runt cuni

cifiis, ct

Hoc fac %

et

vires. Eaiit

Evangdici ciimisfo

blandissimo

'

Ep. V.
X.

"

Torl.

rr.Tsc.

Scrar.

1.

i.

Con. Kr.

I'iic.

l'ilidimim c. 0.

l,UC.

PAULI IV ANNUS

2.

CIIRISTI 1556.

557

Evangelio, qui volent. Ubi ad Cliristi tribunal venerint, sentient se toto coelo crrasse . 27. nenr/cus Gallia; rex, non semper sihi constans, in hA^reticos siii reqni severitatem cxer-

caute prjpscripserant, ea tam infelici casu in amici pra?sulis perniciemverlercntur. Juslo l)ei
judicio
id

cxigcnle, ul

qufovibus

suis

poculum

exercebatur judiciorum sevoadversus ha?reticos, nam licet Ilenricus rex cum Protestantibus junxissct foedera ad debilitandam Cssaris potentiam; tamen eam pestem in suo regno patinon potcraf, ne seditiones ac turbas concitaret proindeque contentus Evangelio vetere, quod niajores coluerant, oderat novum Evangelium inventum a Sathana, impiisque Zuinglii et Calvini deliramentis pollutum constatque ex litteris Viterbiensis episcopi in Gallicaaula internuntii, plures in Gallia religionis violatic causa flammis traditos, supcet.
'

In Gallia

ritas

mortis vel pcrmiscril, vcl propinavcrit, niortem per poculi crrorem infelicitcr hauserit. Sed hoc nonnisi anno jidi.xviu. Cum ita(]ue novarum sectarum erunipcntia germina tam slrenue exscindercntur in Galliis, lialani impiclas eflerre sc non audebat, ac ministri (^alvinistici captare lalebras cogebantur, (juod cum Calvinus acerbe ferret, Theodorus Beza, qui flagitiis suis magnam apud impios nominis claritatem sibi peperit, molitus est ab

Othone Henrico Palatino Catholica? religionis

hoste milti littcras ad regem Gallise, ut ipsum ab insectandis Calvinistis deterrerct, sed cum ille Lutheranus esset, Beza vero Sacramenlarius, ea usus est fraude, ut se Lutheranuni profitcretur; fingere enim, ac refingere religioncm, ac veluti calceos mutare, licitum sibi esse voluit. Hujus Evangelici et Evangelicorum signiferi perfidiam ac nequitiam ita dcscribit Surius Est in Calvini discipulis non postremus
' :

pliciumque intrepide pertulisse cum mens eorum adeo a Sathana occupata esset; nec ple,

beios

modo

ea insania fascinatos fuisse,

sed

etiam sacrati ordinis aliquos ministros, atque

iis Monspeliensem episcopum mense Fcbruario proximi anni in carcerem conjectum. Caeterum, ut Guillelmi Pelliserii, hoc enim no-

ex

mine Monspeliensis episcopus vocabatur, fama; atque honori consulamus, haud omittimus referre, apud Sammarthanos, qui de Gallire episcopis scripserunt
-,

Theodorus Beza.

Is

quondam

Juris licentiatus

Parisiis, ex opulentis sacerdotiis ultra septin-

haberi, insimulatum, qui-

dem ipsum de haeresi fuisse, sed nequaquam infectum. Verum, quicumque demum fuerit,

gentos coronatos aureos percipiens, vitam vivebat spurcissimam, ac varia libidinum specie contaminatam erat hsec qua^dam ad deleriora
:

Parasceve
aliud,

maximam profecto suo nomini infamiam com-" paravit, dum gliscentem insua civitate hresim
ignavus pastor non repressit, oblitus forte au Qui illius Gregorii magni sententise emendare potest, et negligit, participem se procul dubio delicti constituit ; imo, quoddeterius est, Guillelmo Rondelctio, medico cseteroqui prfcstante, a quo Monspeliensis medica Academia heereseos veneno contaminata est, in
recE
'

quam

falesque morcs nihil merebantur ut homo impurus prorsus a Deo

et

rejectus in inexplicabiles perfldia? et htereseos

labyrinthos detruderetur; quod

factum

cst;

nam

ad Calvinum defecit, venditis prius simo-

niaco sacrilegio sacerdotiis vel beneflciis Ecclesiasticis, sed quemadmodum in Calvino, aliisque hffiresum architectis multa fraus et dolus, miraque inconstantia fuit, ita et in hoc Beza, quemadmodum vel unum pra3clarum facinus, quod

de piscibus opus, testetur Thuanus. Ex qua quidem hcereticorum consuetudine, quantum Ecclesiasticis viris periculi et dedecoris accedat, facile patebit legentibus Epistolam sancti Bcrnardi abbatis ad Guidonem Pisanum cardiualem legatum, qua? reperitur notata numero l'J6. Sed qui in sui muneris partibus explendis tam segnis, et animabus sibi concreditis curandis tam deses fuit, tam impiaj omissionis in proprio corpore pcenas luit; nam vixit ad exactam Bctatem ', contabuitque miserabilis senex inter erosis frequentes et acerbissimos cruciatus lento etinsanabili ulcere pra^cordiis, incertum,
scripsit,
,

tantum familiarissime est usus, ut ipsum accepisse egregium, quod

a Pelliserio

subjicimus, declarabit.
Anno hoc mdlvi, abiit ille ad electorem Palatinum Othonem Henricum, qui erat Lutheri

placitis addictissimus,
tilente, qui

cum

Farello

Genevam

infecerat, .et

homine pesCalvinum
,

Servetum, Viretum, aliosque id genus habuit discipulos, alque ob metum seditionis a Basileensibus proscriptus, et in exilium abire jussus fuit. Obtulil autem Beza illi principi arte veteratoria, et multa cum simulationeconfessionem

quamdam,

aitque,

iili

non modo Allobroges,

sed etiam Helvetios subscribere. Fecit hoc ille bonus vir, ut principis benevolentiam sihi con-

errore an culpa pharmacopola; certe pessimi, qui catapotia qua^dam ex male

lide
trita

colochynindi-

qua tuni opus iiabebat, maxime quod Francorum severe in (^alvinislasanimadvcrteret, quem co noininc apud principcm accusabat tyrannidis, orans, ut regcm a proposito |)reciliaret,

rex

sumenda

a?grotanti obtulit,
,

multum

gnantibus medicis

quod qux
sign.

salubriter et

cibus et minis deduceret. Porro ha;c confcssio ad vcrbum habcbat verum, realeac substantiale Corpus et Sanguinem Christi sub spccie rerum
in

'

Exl. in Ms. card.

1.

I.

Eloq. 9.

Spad
1.

num. 137.

Et 64.

q. Ind. i.

p.

163.

Saniin.
'

Lil).

.\.\SIX. liist.

Sui-.

Comni.

558
visil)iliiim

PAULI IV ANNUS
reprfcsentari
et

2.

CHRISTI 1556.
oinnia in

exhiberi. Dixisses

summam

et

sempiternam animarum
,

prorsus niutalos in sed quid non fingit deplorata neLutiieranos quitia ? Princeps quidem, et qui aderant, ea confessione lgelal)antur, et quod putarent conversos esse Sacramentarios, communis gratulationis ergo miserunt eam duci Wittembergico
Calviiiistas et Ziiinglianos
: ;

perniciem machinentur quam niliil spectent minus, quam ut rebus salutique nostra; consulant
.

28.

In A7iglia religio

refloret.

In Anglia

is

quoque tam inspcratam metamorphosim mi:

laboribus Reginaldi Poli Apostolica; Sedis legati, a quo celebrata est Synodus totius Provincise, atque in
reflorescebat Catholica religio
piis

spargitur mox ruinor in Germania, agitur triumphus de Zuinglianis ante victoriam. At Tigurini ubi de re tota cerliores fiunt, de tanta hominis impostura acriter dolent, et eam confessionem magna contentione oppugnant, Bezamque falsi reum peragunt; nihil enim Zuingliani illi volebant minus, quam a nam Zuinglio ad Lutherum defecisse videri
ratur et laudat
;

ea sanctissimse leges veteres instauratfc, non-

nullwque novee
flce

constitutse, qua? a

Paulo Pontiillius

confirmatEe fuerunt, de quibus ha^c Sande'

:

rus

Hlustrissimus legatus juxta decreta

Synodi,

quam

ante

coegerat, religionis

resti-

tuenda) ac reformanda;
Pontifice prius

formulam

Summo

visam

et

approbatam publicavit,

tametsi Lutheri placita in

quibusdamnon

inviti

sequuntur,

at in re

sacramentaria errasseLulhe-

rum, plus Luthero vidisse Zuinglium contendunt. Quid vero interim Beza ? num se deserit? minime. Audi artem tali arlifice dignam. Vult persuadere Tigurinis dolum aliquando bonuin
esse, et aliud agere atque simulare, nec
est,

dubium

quin totum hoc Evangelium his artibus sit instructissimum, iisque et ortum, et auctuni, et propagatum sit, et id quidem mortales minime vident,ul)i autem Deo propitio (]uandoque viderint, repente, ut fumus, illorum pra^stigia?, quibus homines demenlant, evanescent. At Tiguriiii tamen hoc paradoxo minime contcnti non prius in gratiam recipiunt Bezam, quam suain ille culpain agnosceret. Kedit indc vir oi^timus ad et ut priorem suos Helvetios et AUobroges fraudem posteriore expiaret, atquc reipsatestatum efticeret se Germanis illusisse, in Westpha,

atque ab omnibus ordinibiis servari jussit. Caeterum iilud ad cohibciidum clericorum in victu nimium luxum, de certo ad mensam ferculorum nuniero, mulli fegre tulerunt, nec facile illis locis et lemporibus observari potuit. Ambitio quoque, pliirimaque beneficia congerendi infinitum studium (quod ab Ecclesia ct clero paulo ante propter hsec et hujusmodi peccata, tam acriter castigatis, et tam recens in gratiam receptis, longius etiam quain a ca?teris Ecclesiis abesse debuit) in multis vix potuit rctardari vel extingui unde jam tum homines aliquot verc
:

secundum Deiim prudenles, timuerunt ne iterum a Domino gravioribus (iiiam ante flapii, et

gellis

vapulareinus . Impositus vero est

flnis

Synodo

a cardinale

Polo legato habita' anni liujus principio, in qua decreta de instaurata disciplina Ecclesiastica promulgata, omniaque illius capita scptcmarticulis dislincta sunt, ut Viterbiensis episcopiis in

lum

Heshusium stringit calamum, palamque proliletur, non aliam in Coena Domini esse Corel

Gallica aula internuntiiis ad cardinalem Caraffain XXIX Februarii scripsit.

20.

poris ct Sanguinis pr;esentiam, quam in Baptismo, in concione, in lectionesacrai Scripluraj,

Pontifici pnestal.

Rcr Polonix per oralorem ohedientiam Hoc anno Sigismundus rex

atque in privata medilatione, quoties mens fldelis ad Christum assurgit. VA rursus tamen, ut a Germanis non penitus dcficcre videatur, fatctur in C(Fna Domini substanlialiteret realitcrverum ct nalurale Christi Corpus esse ct cxhiberi, sed

Polonia>misso oratoreSandomiriensis arcispra;fecto obsequiuin Pontiflci Paulo vetcrc inore ac

instituto detulil,de(|uolionorifice exccpto,regiac(|ue

pietatis significationc data, ha^c rescripsit

cocnam non vult essc id quod inter homincs cx Domini pra-scrij^to geritur, ejus vero pra'cipuain partem in Ca-Iis peragi, cui nos in,

-, regemquc hortatus cst, iie se lia>reticorum, qui in eo regno grassari coq^erant, fraudibus irreliri aut praviscolloquiis inlici palerctur.

Paulus

"

Cliarissiino

iii

Chrislo

filio

nostro Sigis-

tersimus

fide ct spirilu. Ita isti infcliccs

sibi

in

slrophis illudunt,
nis negotiis
tiir,
iii

primis, dciiidc etiam aliis portcntosis vcrborum at(|ii(' insanclissimis religio-

haud

alitcr at(|uc

iii

scena vcrsan-

alias at(|ue

alias subiiide transformati

foriiias, ut

cum
iii

versos
tas

lo(|ui iuites. Et

iidcm perpetuo loquaiilur, ditamen is idem Bcza luul-

inundo .Vuguslo regi Polonia^ illuslri. Charissimc in Christo flli iioster, salulem et .\postolicam bencdictionem. Uuodvis sereuilatis tu;e erga nos ct sacrosaiuiam lianc Sedcm oflicii gcuus semper quideiu gralissimiim nohis cst, sed obedientia (iiiain proxime dileclus filius Slaiiislaus Caslcllaiius Sandomiricnsis orator
tiius,

postea

(;alliis tiirbas cxcilavil,

locis sacratis spolia abcgit, vl laiitiim

opima c apud lio-

iiomine

tiio

ad

iios dclulil,

co iiobis gra-

mines miserc

fasciiialos

principalum

et

regnum

magisneccssario rcgiii lui lcmporc delata esl; nam clsi ohsciiuium hujusiuodi, ut
tiorfuil, (1110

ohtinere visus cst. Taxil clcmcus ct bonus Deus, ut landcm uobis patcscaul oculi, et vidcamiis (|uam splcndidc isti nobis imponanl, (|uaiii

'

Sniiilor.

(Ifl

Scliism. Ani;l.

1.

ii.

Paul. IV.

lib.

brev. slgn.

iiHin.

2889.

|i.

38.

PAUIJ IV ANNUS
scis, a

2.

CHRISTI 1556.

559

Cbrislianis, noliis nc

|io|uiiis omnibus eidom Sedi (icbetur, et a majoribus tuis sunima fide, amore ac pietate perpeluo pra^slitiim fuit, liac tamen tuK istius

regibus, principiluis, ct

corrupti, autcaptaiuhe novitatiscupidineillecti,

impliciti sunt iia'rcseos la(|ueis in Polonia, ita

non defuere
stiulio

viri

graves llagrantissimo pietatis

inccnsi, qui luureticorum fraudiluis et

;

constantis erga

eam

et

nos observantiec
qiii tc

signifi-

catione ad eos
a vcra

commonendos,

acregnum
atcjue

idem tuumab obedientia ipsa abalienare,

religione

seducere conantur, nibii in pra-senti esse opportunius potuit. Verum non satis futura; sunt bCccremoniffi, nisi tuaeadem animi constantia et virtus a novarum rerum cupidis et perniciosa eorum consuetudine pravisque colloquiis sese immotam et invictam servaverit, qua3,

conatibus constantissime rcstiterunt inlcr quos Andreas episco|uis Cracoviensis a Pontifice commendari meruit, al^iue ad decerpendas pro defensa religione ampliores coronas incitari
'

Venerabili fratri Andrca; episcopo Craco-

viensi.
iNoster apud vos et nuntius vencrabilis frater episcopus Veronensis in litteris suis, quibus religionis statuni, qui istliic nunc est, perscrip(>

Venerabilis

frater.

Sedis

Apostolicte

niores corrummentes subvertere solita sint, minime te prsterire arbitramur. Hoc ne sercnitati tuK ullo unquam tempore accidat, videmus
pere, et rcctas

quam bonos omnes

sit,

ejusmodi testimonium cum

aliis

Ecclesias-

tici

ordinis viris, atque etiam nobilibus laicis

quod abs turum iri

nunc diligenter curatur, et curain posterum plenc confidimus, sed ob nostram in omnes Christi fideles pii et commute et

nis patris charitatem,

bonique pastoris vigilan-

nonnullis tribuit, tum fraternitati tuie dedit, ut iu dolore quem capimus ex zizaniis, quaj per seditiosos honiines ministros suos inimicus in rcgni istius nobilissimi perniciem sparsit, et quotidielatius spargere, et disseminareconatur,

tiam, ac privatam
te

ac res tuas

curam et benevolentiam, qucB tuumque regnum nobilissimum,

non parum nos prfestans perpetuum tuum

virtus et gravitas tua consolentur, sitque penitus nobis persuasum,

et constans religionis ipsius defendendo! studium, tanquam firmum pra;sidium improborum audacia; oppositum fore; quamobrem gratias agimus omniet fidei Catbolicaj

ut vides, amplectimur, facere non possumus,

quin bsec ipsa, qua; si non forte iisdem verbis, at saltem eadem sententia non semel ad te scripta fuerunt, stepius repetamus, ea utique spe,
ut serenitas tua veri pastoris sui
sit,

vocem agnitura

potenti Deo,

quod ad hoc

tot

tantosque islhic

eique, ut facit, longe studiosius

:

rum consiliis audiens futura eam neglexerit, non te ignorare arbitramur quamnam tandem rationem ante verendum
justissimumque Dei tribunal reddituri
nensis
sint,
si-

quam impionam secus, qui

habeat, ac tamfideles operarios obstare paratos

eorum impietati, quos ad vastandam vineam Dominicam apud vos perpetuus Ecclesiae hostis
excilavit atque impulit, in

cuti venerabilis frater Aloysius episcopus Vero-

nuntius noster tecum est acturus, ad quem, cum etiam de iis, quse per ipsum oratorem tuum a nobis petiisti, diligenter scribendum curaverimus, ex eodem cognosces, quid et nos sentiamus, debeamusque, et a te quoque
sentiri

quo et tu et reJiqui ejusdem ordinis praeclare vos ostenditis nosse, quod offlcium vestrum, quod munus, quai bonorum pastorum partes sint. Certe enim, ut mercenariorum est lupis adventantibus fugere, ovium salutem deserere, itabonorum est pasto-

rum

eas ab illorum irruentium rabie defendere, atque etiam, si ita accidat, pro eis animam ponere,

debere putemus. Caitera, quse ad prasti-

tam obedientiam
testis erit,

idem ipse orator quanta cum nostraomniumapprobapertinent,

si

tione tuajque serenitatis laudc fuerit accepta,

nam

quid ad tuam de hoc ejus obeundo munere expectationem adjungi posse a nobis speraremus multa dc illius elode ipso oratore
,

quo animo qui sunt, quique talem erga greges suos fidem et benevolenliam pra;stant, iis a Domino seternum, ut scis, paratum est prajmium cujus assequendi tu. occasionem quando ipsius Dei impulsu beneficioque complexus es, cum scias nonnisi eos, qui legitime
,

quentia, prudentia, pietate, etaliis egregiis virtutibus, quas bis paucis diebus in eo cognovi-

eam tene, et quo majus certamen cum adversariis proponitur, hoc stucertaverint, coronari,

diosius et fortius Dei omnipotentis auxilio fretus ipsius

tibi

mus, scribenda

essent, sed

cum

nihil ad te novi

nos esse allaturos putemus, illud tantum restat, ut tales ac tam bene de tua serenitate deque patria sua meritos viros non minus tibi in Domino gratulemur, quam eorum vicem doleamus, qui in ejusdem tu8B serenitatis et patrije, atque animarum suarum exitium ei adeo dissimiles fieri

honorem et cuitum una cum ovium commissarum salute, et patriic tua pace et
homiturbulentorum conatibus, qui EccIesiiB
perturbatores publicee

quiete tuere atque defende, nefariique

num

Dei vexatores sunt et

tranquillitatis,

audimus. Datum Roma; apud Sanctum-Petrum die xxvii Maii mdlvi, Pontificatus nostri anno ii . 30. Ecereticis in Polonia resistunt Andreas Ut multi Cracoviensis et Hosiiis Warmicnsis.

nec minus suk ipsorum salutis, quam aliorum inimici, vim istam ct animi, et ingenii tui, ut facis, oppone, ita ut cxemplo tuo alii, quotquot bene sentiunt, confirmentur; quibus quantum profucris tantus ad tua mcrita
'

levitate ingcnii

abrepti, aut

morum

pravitate

Paul. IV.

lib.

brev. sig.

num. 2889. p.37.

560
cumiiliis accedet,

PAULI IV ANNUS

2.

ct

CHRISTI 1556.

quemadinoduin te facturuin nnnc vero hoc quod attigimus tui inagis inflammandi causa diximus, quem adeo incensum videmus, quam ut fraterno erga te officio fungeremur, noslramque in te bcnevolentiam vel hoc ipso ostenderemus indicio, parati eam tainen aliis quibuscumque
esse ininime dubitamus;

quidquid scribunt, quidquid dicunt, hoc tanDei verbum ab omnibus adorari contendunt? 32. Proruperat eo novorum Evangelicorum impudentia, ut eliain Evangelio Christi com-

quam expressum

menta

et

scripta fallacia prajferrent,

quod Sa-

rebus

cum Domino poterimus

Datum

fraternitati tuaj

declarare.

Iloma! apud Sanctum-Petrum

ficatus nostri
31.

sub annulo piscatoris die xxi Maii mdlvi, Pontianno i .

Inter alios pra;sules, qui in ha?reticis

cramentarii Lutheranis, vicissimque illis Lutherani objecerunt.atque expressa Dei verba in alienum sensum detorquerent, ut fierent Sathana; verba, qua^ non expresso vero, sed afficto sensu falso, a Christo expressa contenderent, quorum fraudes Hosius in libello ad regem
'

confutandis

disculiendisque

eorum

tenebris
scriptis,

PoIoni;c

itu

confutat

strenuam
inclaruit

navarunt

operam multis
'

Stanislaus Hosius

Warmiensis, qui
refregit,

ha-reticorum jactantium a se Evangelii lucem

Polonia; inferri, iinpiam

Erasmus Albertus de Lutheranis scribit, quod cum aliud nihil superest, ad Augustanam confessionem, tanquam ad sacram anchoram
confugere consueverunt,
faciunt, ut
et tanti, inquit, illam

impudentiam

allatum Evangelium, (luam mendaciis nefariis depravatum ostendens, cum ante sexcentos annos vero Evangclio fuerit collustrata, nec alias traditiones, aut Evangelii interpretationes admittendas quam quaj ab Apostolis per manus SS. Patrum ad nos tranfusa; sunt Quanta fuerit, inquit, ha-c menlis vajcordia, si recipiamus ignotum Evangelium, rejiciamus vero quod a SS. Patribus nostris tradiipsis
,
:

non aliud ab

non desint

inter ipsos, et

quidem

malle de Pauli ipsius Apostoli, quam vel de Lutheri, vel de confessionisAugustanffidoctrina dubitare. Vides quemadmodum etiam ipsi ferre non possunt Sacramentarii, quod pro verbo Dei recipiatur (quod pluris etiam fiat quam Dei verbuin) quod
postreini, qui

non

dicant, se

vel in Lutheri libris vel in

Augustana confes-

sionc continetur? et feremus nos Christiani,

quod
tiani?

ferre

non possunt quilibet impuri Chris:

tum habemus?quod
buunt
iis

si

nomen

Evangelii

tri-

El infra

ab Evangelistis et Apostolis, quos etiam a Prophetis ante scriplos habemus, hoc vero jani inde a sexcentis annis prope recepit Polonia, nec est quisquam qui dnbitet, quam sit ineis exi^ressum Dci verbum. Uuamobrcm quod ad Scripturam attinet, non esl aliud Evangelium, quod a nobis obtruditur ab haireticis, ab eo quod nos profitemur. Quin ipsi Scripturam omnem cauonicam a nobis habere se palain fatentur. Quod igitur est aliud illud, (|uod evangelizant? illud nimirum, cui
libris
,

quos

demonstrasse videmur, quod nunc imperita! muUitudini, tanquam Dci verbum ab

Satis
hffireticis

venditatur, id
esse, a

verbum

non Dei, verum diaboli quo mentes piorum omnium

:

abhorrere oportet . Et post multa Stultas hoc sibi mulierculas arrogare videmus, ut rejectis Patribus, contemptis pastoribus et doctoribus, totius EcclesiiB sensu et consensu ne pili quidem facto suam interprctationcm corum interpretationibusantcponcrc non reformident?
Et inferius
"
:

(sicutscribit Calvinus) aliena

commenta

assunt,

cujus alienum quemdam ct hactenus inauditum in Ecclesia Dci sensum adfcrunt. El hoc

quod nos monet Paulus ^ Si quis vobis aliud cvanfjelizafcrit, prietcrquam quod acceest,
:

pientissime rex, quod expressum Dci, quod sitexpressum diaboliverbum ? cx una quidem eademquc Scriptura, sicut copiose jam a nobis demonstratum est,
Vis

cognoscere,

utrumque produci
intelligat,

potcst.
si

Verum
quis
ita

interea dis-

pistis,

anatliema sit, lioc est, siveneritLullierus, Calvinus, aut Philippus, ct alio sensu vobis pra;dicaverit Evangclium, quain ()uein a sanclis Patribus acccpistis, si (juid ab co divcrsum annuntiaverit, quod ab illis traditum habctis,anathcma sit. Au iis Pauli verbis non merito deter-

crimeii paucis accipc,

Scripturam utcharitatem intellectu suo a.Hlificet,

est. Si

Dei

verbum

vero sic

eam

intelligat,

ut

intellectu suo,
icdilicet,

jectis

quod est cliaritati contrarium diaboli verbum est . Et inuitis interQuis nunc sit regni tiii status vides,

rcmur, (juominus istorum commenta |iro Dci verbo rccipiamus . Et iiifra .\n vere non sunt idola Lutiicrus, Calviniis, Piiilippus, Bren:

><

tius? an (|nod cst Satiian;e propriiim, iion ad-

duin non alia fcre de re, quam de exprcsso Dci verbo disceptatur ab omnibus, duin sibi quisque cognitionem illius arrogat, dum sua quis(|ue plKuitasmala, tan(|uam oxpressiim Dei veriuiin vult adorari,
cst iiidoctior, iioc

vcrsantur,

aii

iionextolluiitur siipcr oinnc

quod
Deiis,

dicitiir Deiis, aiil (juod colitur, ila ut in leinplo

Dei sedeant, ostendentes se tan(|uam

siiit

non

inteUigil,

nequeraro tit, iitquo qiiis^iue majorc audacia de eo, (|Uod exprcssum taincn Dci vorbum
.

videri vult, disserat

'

Stanislaus llosius

cp.

Waimicn.

tle

cxprcsso Dci

voibo.

'

>

Thess.

Stnnisl. Iloaius dc cxp. Dci vcrbo. p. S!) ct se(].

PAULI IV ANNUS
33. Ediilit

2.

CHRISTI 1556.

561

etinm Stanislaus Hosiiis

'

dialo-

giim de
ii<erctici

communionc utriusque
illis

speciei,

cum

renf,

qiios a salutis via

ad saliitem neccssarium suadcad ieternum exitium

iis

traducebaiit, atque infciicissime eripiebanl

quibus dupliccm speciem pollicebantur; (|uam impiorum fraudem hisverbis in

Cliristum,

stafuimus tccum ita agere, ut parentem cum charissimo filio oportet, et indicare tibi ea in quibus peccas, ut ea corrigere et cum saluti animne, tum etiam existimationi, et regno tuo consulere possis. Audi igifur, cliarissimefili,ea, qua; ad tescribemus a>quo animo, pafernumque

luce collocat, ac disjicit

hoc officium nostrum partcm accipe. Habetis

ges,
saliiti et

in

opfimam, ut debes,

in aulis vesfris, vos re-

Qtiid

iste

somniat de

effuso

sanguine

assenfatores permultos, habefis, qui non

dignitati vestrie, sed suis

quasi denuo fundatur,

cum

ex calice bibitur?

ipsorum com-

cum
illo

etTusus

ille

sanjjuis

corpore glorificato,

non alibi sit, quam in in quo resurgens Chris-

modis

et

cupiditatibus inserviant, qui lionores

;

tus

non amplius morilur, ncc sanguis ejus fun-

defur amplius, sed sicut in coelo localifer, in verbo personaliter, sic sub vini speciebus est sacramenfalifer, ut sive quis sub una, sive sub ufraque specie sumat, tofum Chrisfum sumat cum Carne, Sanguine, anima et divinitafe, cum hccc ab invicem separari nequeanf. Sed sic plerumque solenf, qui de speciebus sacramenti Eucharistiae contendunt, nimirum alfercando
veritas amitlitur
;

ambiant, qui opes concupiscant at qiiam paucissimos habefis, qui vere, qui sincere, qui fideliter moBeanf, quique vos cx animo diligant Nos ex te nihil qua>rimus, nihil concupiscimus, nisi te ipsum, non opes tuas, non munera expetimus nemo fidelius monet, quain qui sine ulla cupiditate monet credimus, iino certo scimus ex ministriset purpurafis fuis aliquos et bonos,
I : :

et fibi fidos

monere

te

esse, sed timidi sunt, neque libere audent. Nostrum lioc est munus, no-

dixit

ille

Dum

contendunt

stra; parfes,

quos

in

hac sumini sacerdotii spe-

de his, quoe videntur siicciebus, amitfunt eum, qui carnis oculis non videtur, vere sub illis lafentem, qui vere salus nosfra esf, Dominum nostruin Jesum Clirisfum ex utraque specie, quando seorsum Corpus, seorsum dari Sanguinem imaginanfur, et imprudenfes in errorem Nestorii prolabuntur .
3.i.

cula Doininus collocavit, el gregi suo

quanquam

indignos immerentesque i^rcpposuit ut salutis ifer omnibus deinonsfreinus, uterranfes in viam reducamus, ut sine dissimulatione ulla ipsos reges et principes, si quibus in rebus Deuin offendunt, arguamus, quod quidein officium si
negligentia praetermitferemus, et si catis suis morerentur, va? nobis,
illi

in pec-

Gemiiuv PauU

litterx

ad rer/em

Poloiiise

quorum de

quem

hortatur ut hxreticos e rerjno ejiciat.

manu

Serpente in dies lalius hfpreseon mulfiplici peste per Poloniam, ipsaqueregia ha?reticorum familiari licentia confaminata, Paulus ^ Sigismundum regem gravissimis hisce litferis admonuit,

Deus, sicut per Ezechielem denuntiavit, igitur de te ad nos delata sunt, quajque te plane hsereticis non sinc gravissimo omniuin Cafholicorum

sanguinem eorum requireret. Qua;

Lascho ha^resiarcliam, ac Petrum Vergerium pestilentissimum hareseos propagatorem, regno ejiceret, ac mature periclifanti regno consuleret Charissimo in Christo fllio nostro Sigismundo Augusto regi Polonife illustri. o Charissime in Chrislo flli noster, etc. Perspicere ex proximis litferis nostris pofuisti, quod gaudiuni nostrum, qua? Ia?titia fuerit iis de te auditis, qufc velicmcnfer oplabamus. Quid enim parensvel libentius audif, vel facilius credit de filio suo, quam qua; recta, quse sancta, quae salutaria sunt? Verum ca de re postea ad nos allata suntcertis non paucorum testimoniis, quse la?fifiam illam nostram in gravissimum moerorein converfeninf, nosque maxime de tua et de regni tui salufe sollicitos jam et anxios esse cogunt qua; quidein si faceremus, officio nostro deessemus, nosfri(iuc silentii indiejudicii rafionem reddcre cogcremur, neque amari te a nobis neque salutem atque existimationem tuam nobis charam esse ostenderemus ifaque
ut
a
; :

Joannem

scandalo favere declarant, lurc sunt. Quod cum quibus ne Ave quidein dicendum esse Joannes Apostolus pra-cipit, qui ne iisdem quidem balneis, quibus Cerinfhus hfereticus usus
ha?reficis,

fuisset, uti voluit, ipse in orafionibus, ef in ser-

monibus,

quod

et
;

et in mensa convivioque communicas; ad hsereticos litteras das, et ab eisdem

accipis

quod

pestiferos

ipsorum libros

tibi in-

passim, ac vendi paferis, quod alia oinnia hffreticorum scripfa, quibus CafhoHcam fidem oppugnant, omnibus ex partibus in
scribi, et legi

Poloniam
.

deferri, et pro foribus regiae tuEe ex-

legi sinis, nec librorum venditorem, etiainsi id tibi notuin sit, animadverfi jubes quod hwreticos miniinc prohibes occultos coetus et conventicula celebrare in privatis domibus, nec poena ulla,efiam publice contraCafholicam fidem concionanfes, afficis. Quibus quidein de tc, charissime fili, auditis, quo nos dolore affectos, quantopere viscera nostra commota esse

poni, vendique, et ab
in

omnibus

quemdam ejusmodi

censes?Quem enim rcgem opfimum Ecclesia; filium, quem pcrpefuum Calholic fidei defensorem, quein accrrimiim liareticorum liostcm fore sperabamus, aperte hunc videmiis hairelicorum esse fautorein, ct Catholicam fidem, sau71

Slanisl. Hosius in Dialogo de iilriusque speciei Comniunionc. - Paal. IV. lib. brcv. sig. num. 2961. p. \.
'

Tonus

X.XXIIl.

Ratn.

.\IV.

562

PAULI IV ANNUS

2,

CHRISTI 1556.

clamqiie matrein Ecclesiani oppugnantibus non moclo non resistere, verum eos polius adjuvare.

illi tam nobili Ecclesiic posscnt ?\Vladislavienscm Ecclesiam, prcTteritis tot bonis ei

et prTfici

Adeone oblitus es parentum, et majorum tuorum clurissimorum regum, tam Catliolicorum, et ita de Ecclesia Dei mcritorum principum,
adeoqlie
officii regii,

adeo

tuse salutis es

imme-

mor,

ut hierclicis tu favere sustineas; ut cos,

qui perdili ipsi, et te, et commissos tuse fidei l)opulos perdere festinant, sustineas, quorum

homini ha'retico polissimum ? Quid hoc aliud fuii, quam oves lupo, ut dicitur, committerc ? Quid illud ? dissimularine a nobis potest, Palalinum Wilnensem non haereticum modo, sed ba^reticorum defensorem et ducem iantum apud ie
Catholicis viris,

committcndam

putasti

valere auctoritale et gratia

ialis

Nonne
et

vides,

quam

non congressum modo, et sermonem serpenlem ut cancrum aspcniari atque respuere, sed nomen ipsum tiorrere deberes, cum iis familiarissime vivas; quorum scripta tanqnani pestem vitari abs le o|)ortet, ea ad tuam elaliorum pernicicm omnibus in locis regni tui, et in aula vcndi, iectitari, divulgari impune i)atiaris?Hanc

hominis familiaritas
?

labem aspcrgat
honoribus;
Palatinus,
ille

ille

usus famtP tuaomnibus abs te augetur

Cancellarius ille cubiculo inlimus, ut
,

Lithuaniic

ille foris, ille in

prope rcgni socius,

rctur. Itaque
te

et alter PoloniBe rex

est, si

mirum non

numeminime verelur,

ipso vidente, ut audimus, plurimisque prreet

tantam nomini tuo maculam el notam inuri pateris ? hos dc te sermones apud Clu'islianas omnes nationes dissipari ? tantum regem, illo genere, illis majoribus ortum, illa discijdina institutum, adeo ab ineunte cctate Cahaereticorum nunc esse tholicum et piuni fautorem ? tam nobile regnum impune pcr hajrcticos lijcresibus imbui, tam piam olim, ct Catholicam Polonorum nationem a Catludica' Ecclesiac gremio ejus lemporibus te connivente segrcgari ? Quid illa ? quam clara, quam perspicua signa tui erga hcTreticos studii, quod hx,

scnlibus, sanctissimum EucliaristiT sacramen-

ium contemnere,
ritu

domi profanum

allare

ha-

bere, et in provincia> sua; locis

hffireticorum

rem sacram fieri jubere. .\on sine causa metuimus semper, nc hominis tanlopere pertanta familiaritas iibi noceret, scriptum est
:

diti

enim

Cornimptmt honos mnres coUoquia mala.

Jam illud quantopere alienum officio regio fuii, qnam indignum, quam minime fcrcndum^quani animabus multorum i)erniciosuin, quod in publico regni conventu superioribus

rcticis Palatinatus, haireticis Caslellanias, ha;reticis alios

annis suspendi passus es episcoporum, qiiod ad puniendos ha^reticos altinet, potestatem ac jurisdictio-

regni iui magistratus contra regni

sacros canones, contra
?

consiitutioncs, contra

tuum jusjurandum, tam impense mandas

non hoc
cst aperte haereses alere, et

An

propagare, lucrelicos ornare, provehere, et(juam maximam dare ? Quantoperc piorum illis potestatem omnium animos frangi ac dcbilitari censes, cum tantopcre ha^relicos abs te extolli et beneficiis luis augeri videnl ? Nec vero satis liabes s;t!cularibus honoribus homines liujusmodi ornare, (juibusomnis ad honores aditus interclusus esse deberet, verum, ut audivimus, Ecclesiasiicis

emn,nequejam adhuc illis rcstitiicndam curasti. Quo in conventu quasi parum imminuta episcoporum fuisset auctoritas, quasi paruin aucla hffireiicorum audacia, ct propagandarum ha!resiim potestas, passus es in proximis superioribus comitiis decretum ficri, si ilkui decretum appellandum est, qiio Catholica religio imptine oppugnatur, cvertitur, deletur, quo omnia Ecclesi;c et sanctorum Conciliorum decreta et canoncs abrogantur, (juo anim;c pretiosissimo (^hristi Sanguine redcmptT inlerficiuiitur, ut unicuiquc impune liccat domi concionatorem h;creticum liabcrc, ct sacerdotcm, qui quo is volucrii modo ac rilu rcm divinam faciat. Heu Iioc tu iam ncfarium decretuui fieri passiis es ?
!

ctiam dignitatibus conlra divina ct hu-

mana

manusadmovcrc aususcs: si(|uidem Chelmcnsem episcopum maxima h.Tresis infamia laborantcm, sine Apostolica' Scdis auctoriiate, imo contra cjus aucloritatcm ad Wladislavienscm Ecclesiam promovisli, cumque et
jura
illius

quominus fieret, obsistiusmodi sacrificia, vel sacrilcgia potius approbare potuisti ? quis dcplorare satis
non
vcl capitis periciilo
iitisti ?

pontificalibus in
fuiigi

EcclesiT fruclus rcdditusquc percipcre, et ea muneribus atque officiis

patcris, adeo(|uc

prorei indignitatc facinus possit tam ncfandum? Cui porro miruiii vidcri dcbcl pcrinissii tuo rc-

pcrtinaciler noiniiiatio-

illam tuam dcfcndis, (iuan(|uam jusfissimis dc causis ab .Vpostolica Scdc rejcctam, ut his jain ad Ecclcsiam Cliclmenscm ali eo dcserlam

nem

vcrsum in Poloniam .loanncm a i.aska lucrcsiarcham, ac alios h;i'relicos, (|ui vivo patre tiio, pi.T mcmori;c rege, lurrcticorum liostc, aufugeranl, eos^iue impunc, (|uid(|iii(l cis libcat, agcre
ca(|iic impimitntc proposita, Vergcriiim ctiam Ecclcsi;c hostcm iii rcgnum liium venissc, sive eo sponlc su;i vciicril, sivc accer-

qiiosdam nomiiiaris, (|uo

illi succedercnt, pcrindc (juasi Ecclcsia Clielmciisis propter tuain

at(|uc moliri

nominalioncm

vacaveril.

Quo

(|uid giavius, pe-

jorcvc (^xcmplo abs le ficri potuit ? (|uave in rc potiiit vehcmcntiiis iiostra, cl Apostolica^ Scdis
aucloritas sperni ah|ue contcmiii ? Decrant scilicct in taniorcgnodigniores viri.qui nominari

situ

luo.

.lam illud, (|uod

(jiiam

ie

(|iio(]iie

palienic,

quam indignum,
lcgibiis

iioviim, (luam divinis

,

liumanis(|uc

conlrariiim
iil

iit

piihlicc
di:^

iibivis (b; fide liccat (lisiiiilaic,

(iiiibiis

rc-

I'AULI IV
biis, vel

ANNUS

2.

CIIRISTI 155G.

563

coram Apostolicfc Sedis

anlistilc, vel

iii

generali esset Concilio agciiclum ct statiiciulum,

de eis inler paucos liomincs, etcos profanos, et

imperitos tcmere agatur
definita, in
ct statuatur,

morctur, ubi tot et tanlorum facinorum et scandalorum testis ct spcctator sit, sed rcvocaturos eum, ncquc bac ejus rcvocatione conlentos,
aliisremediis adbibcndis, quiujusla et o[)portuna visa fuerint, sicut divina majestas nobissuggcsscrit,
ipsius

et

(iiu-c

sanctis Patribus Spiritu sancto auctore fuerunt

dubium vocentur ? Quis

rcgno
iri,

iion intclli-

Dci

bonori simul et noslraj

a[)erte scri-

gat^
tiir,

quo

in

bajc, ipso taccntc regc,

agan-

rcligioni ac fidei coiisulturos. Ha!c tibi Icgenli

i^ropediem religionem Catbolicain et populos ab Ecclesia Catbolica recessuros, quemadmodum accidissc jam
in co

molesta fore non dul)itamus, veruin

extinclum

bere, et libere, qua^ re|)rchendenda fuerunt, re[)rebenderc coacti sumus, si cnim nimis niolli-

audivimus Gedani, Helbingite,

ct
,

in

aliis

qui-

busdam
fectione
,

rcgni

lui

civitatibus

quarum

de-

ab Ecclesia nemo le commoveri, nemo ne tantum facinus committerent, quidquam te pro regio munerc, atque officio scnsit esse conatum. Itaque dubium non cst, quin
patientia tua

auribus tuis parcentes cgissemus, nec Deo nec hominibus excusarc possemus nec illam per Ezecliielem inlcntatam divimc ultioter

nos,

nis severitatem effugere. Detcgcre tibi animae

simul et fama; tua vulnera voluimus, quo et facilius sanari possint. NuIIa qua; a!gris porri-

animos multis

aliis civitatibus,

ut

idem

facianl, auxerit. Ha3c sunt,

quoe de

te

ad

nos allata sunt, quanquam alia non pauca, nec levia omisimus, qua' utiuam falsa essent quibus cognitis indicet tibi Deus, ut coliorruerimu, sut a lacbrymis a^gre temperaverimus, ut vi!

cem

istius nobilissimi regni, ut tot

populorum,

doluerimus. Actum enim de sakitc tua, actum de regno, actum de istius nationis salute videmus. Experrecta aliquando virtus et prudentia tua tantis inalis medeatur, el impendenti jam universo occurrat exitio. Etenim quis non ruere regnum illud intelligat, ubi baMcses tantopere in dies augeantur ? ubi lucreticis bonores, prffifecturaj, magiut tuam,

cbarissime

fili,

guntur pocula, tam amara esse solent, quam in quo nos quoque fideles medicos imitati, maluimus aures tuas otrendere, quam non anim;r tua; periclicanti fidelis et libera? admonitionis remedium adbibere, efc. 3.J. Quod ad Gedanenses, sive Dantiscanos, et Helbingenses attinct, ii hoc anno quarta Dominica Quadragesima! unacum Tboruniensibus et Maria?burgensibus usur|)ata communione sub utraque specie a Romana Ecclcsia dcfecerunt, ut impia hac conjuratione alios populos ad defectionem pellicerent. Prseter vero Lutheranos et Sacramentarios plures alia? sectai, ut Suencquce sunl salutaria
:

kfeldiani

Anabaptistae
in

Piccardi,

Servetiani

Osiandrila?

Polonia confluxerant,

cumque

stratus, sacerdotia, opes,

tanquam

baeresis pra>-

ordinum regni Polonici congregandorum tempus appeteret, veritus Pontifex ', ne in eo conventu hajretici regem ad convellendam rcligio-

mia proponantur

? ubi sacri canones evertantur? ubi Conciliorum et Scdis Apostolic au-

ctoritas conculcetur ab ba?reticis, nec

solum

in

angulis et occultis conventiculis, sed publice,

nem impellerent, gravissimis illuin lilteris iterum admonuit, ne quid novari permitleret, ac
incorruptam veteris
fidei

palam, in foris Catbolicam fidem liceat oppugnare? Potes eliam nunc, potes, charissimefili, qua? sunt vel prave ac perperam abs te commissa, vel nimis lcnte tolerata, corrigere, potes saluti, potes existimationi iua? regnqquc consulere
;

puritatem lueretur.
fiagitarct,
,

Cumque
omncs

nonnulli suasissent Sigismundo regi,

ut Conciliuin

OEcumenicum

in

quo

dirimerentur respondit Paulus, ut sanctissimas leges in aliis Conciliis

controversia;
latas

quod

ut facias

et

ut

regis officium

contra ha;reticos exerceret

restitueret, pelleret
,

rescinderet
tot hai-

poslulat, ut tanlam

ba>rcsum pestem ex regno

omnia
illis

acta contra episcopos, pristina^iue jura

tuo ejiciendam, totque baeresiarchas inde expellendos, atque exterminandos cures, pravis-

regno Polonia;

que tandem aliquando repudiatis suasoribus, Catholicorum consilio in posterum utaris, serenitatem tuam pcr viscera Cbristi Domini nostri bortamur, rogamus et monemus, in quo si paternis nostris consiliis et monitis, ut non diffidimus, acquieveris, la^tabimur et tua, quem pracipuo semper dileximus amorc, el nationis
istius

reseon pestes nec se congregando Concilio ne vereretur tumuUus ac opera defuturum perduelliones, si in hrereticos consurgerct, nam majores longe seditiones orituras, si illis liccntia) fra^ua laxaverit, multisque aliis nionitis ad imprimendum animo divinum timorein, capes;

sendamque

Ecclesiffi

ac religionis

causam

in

im()ios pricmunivit

devofai,

olim maxime Catholicae et Apostolica; Scdi causa. Sin autem, quod Deus avertat,
te

plus apud

baerelicorum, et Dei siinul ac luo-

rum hostium consilia perniciosa valuerint quam noslra, quilicet sine meritis nostris Cluisti in lerris vicarii sumus, salutaria, teslilicamur, atquc dcnuntiamus, neque nos ()assuros, ut hujus sanctcc Sedis nuntius in eo regiio com-

Regi Polonia?. Charissime in Christo fili nostcr, ctc. In hac pastorali spccula a Domiiio constituti, si officium nostrum in tanto Ecclcsiarum regni tui pcriculo pr;ctcrinittamus, excusarc nosci,a

(|uo biiic officio [ir;ei)0siti suiiius, iniiiime [los-

l\iulu5 IV lib. bicv

iium. :^!)GI, p.

1:^.

564
semus, quare
terno erga
etsi

PAUI.I IV

ANNUS

2.

CHRISTI 1556.
hajretici

per alias litteras nostras pafuucti de iis te admonuinius, quaeclad tuam quoque ipsius salutem ct regni incoluniilalem pertinenl, tamen appropinquante jam die, qua conventui celebrando
te

quas

potenlium

quorumdam hominuui
:

officio

auxilio

invascrant, Catholicis reddantur

pcl-

lanlur tot h;erelicorum factiones, Piccardi, Servetiaui, Suenckfeldiani, Osiandrila, Anabaptistae, Lutherani, et reliquai hujusmodi pestes,
qua; per

conslituta est, iisdem de rebus co libcrius

monefaciendum

te

esse duximus,

comquo majorc

rum

angore animi afficimur, ne quid turbulcnte ac temere in eo conventu agalur ab ha;reticorum fautoribus advcrsus Calbolicffi fidei inlegritatem et Ecclesiasticam discisollicitudine, cura,

regnum tuum non sine ingenti animanon sine tui nouiinis macula impune pervagantur. Animo ct rebus ipsis Cathostrage,
oiiortet esse,

licum

non
,

verbis. Inutile estnova

rum

pliuam. Etenim hujusmodi tempus illud futuest, quo quis auimus tuus in religioneni

promptu Deo juvante, Concilium generale id prope diem universis episcopis iudiccre statuimus, nostrumque ejus
ex|)ectare

remedia

cum

ea qua' in

sunt, liceat adhibere. Celebrabitur,

;

hanc sanctam Sedem sit, poteris declarare, quo quidem si is est, qui esse debet, quemque ipsi a te expeclamus, non patieris profecto eoet in

rum

longius progredi temeritatem , quorum impia nefariaque consilia intelligere potuisti ad alendas confirmandasque hffireses spectare, ad

bona Ecclcsiarum et sacerdotum occupanda, ad cvertendam episcoporum auctoritatem, ad res

deuique,
et divinas, et

humanas confundendas,
te,

quorum
simc
fili,

perniciosis conatibus abs

charis-

celebrandiconsilium per legatos nostros multis notum fecimus, sed iuterim, quivere Catholici sunt haireticis debent obsistere uec dissimulando ct conuivendo pati cam pestem longius in dies serpere ct corroborari. Quid cst autem, charissime fili, quod animum tuum ab ulciscendis et puniendis h;erelicis retardet? num forte vereris, ne quem tumultum ea res in rcguo tuo excitet ? At quanto timidius egeris, pro certo habeto, tanto illos insolentiores et auda,

obviam eundum

est,

necdissimulauter

ciores futuros. Si fortiter et constauter, ut debes, in eos animadvertcris,

jam aut timide, sed et aperte et fortiter Christi Domini nostri causa suscipicnda tibi ct defendcnda est, confessionistua; eam mercedempercepturo, quam Dominus iis, qui se confessi
fucrint in Evangelio proponit. 67 quis (inquil) coiifessus mc fuerit coram hominibus, confitebor
et ego

eorum animos
;

fran-

ges audaciamque debililabis si scgniter et molliteregeris, ac si eos timueris quibus terrori esse debes, animos illis auxeris, ul omnia sibi
licere existiment, effeccris
tentis honore,
si si pro Dei Omnipopro Calholic;e fidei defensione
:

eumcoramPatremeo

quiinCcelis
,

est, qiti

vero negaverit

me coram hominibus negabo

et

ego

eum coram
et potes,

debes
et

Patre meo qui in CocUs est. Si ut sanctissimam ejus religionem

tutatus fueris,

rcgnum,

et

tecum is manebit, honorcmquc, salutem tuam in hac vita ab om;

amittendum rcgnum, et anima prwterca esset profundenda, non esset Catholico regi cunctaudum, quin tcmporale reguum terno brevem vitam immortalitate commutaret. Nunc si fortiter fldei et religionis Catholica; causam defenderis,

nibus pcriculis tutabitur

in illa vero altera oo

ccelesle

majus tibi pr;cmium tribuet, quo majorem iiomiuiun numerum, non eorum modo, qui sunt,
sed etiam qui futuri sunt, qui, si lu a recto et Catholica fide aberrares, tecum simulipsi quoque aberraluri essent, cxemplo et auctoritale
tua, sitc in fidei iulegritatc ct unilatc Ecclcsia;

vilam tibi acquisieris sempileruam. El dubitabis Omnipotenlis Dei honori tanto proposito proemio, viUcquc simul ac regnotuo cousulere? vcl plus lu ha;reticos, quam Deum vereberis? Decet-uc rcgcm impcrilorum civium pravis studiis obsequi ? dccet-ue cos sequi,qui ipsum scquiduccmdcbeaut? Anuon eos
et
liotius velinvitos,

tum h;pc regnum

ipsa e periculo eripueris,

tum

retinebis. Sin autcm Dci causam, quod credere minime possumus, deseruoris ac

coulinucris,

coaclos iuofficio ct fide conti-

prodidcris, ab eo ipse (juoquc deserlus et rcliclus, scro

ris.

admonilioiuun nostrarum rccordave-

ncriarcgecouvcnil?UuidestaIiud rcgiamauctorilatcm et potestalem abjiccre, (juam nou audere lcvium ct imperilorum hominum amcnli;u
adversari
tua, per
rici
?

Et sane, qui de Concilio generali tanlopere inslant, si Calholici rcvera sunt, et ex auimo
Ecclesia! unilati studenl, leges pias obscrvcnt

Angli;c

rcgnum mcniinit

scrcnitas

quot anuos ab Ecclcsia Calholica Ilcnrcgis pcrfidia segrcgatum fucril. .Meminil

oplimas ct sa()icnlissiinas adversus bajrcticos a pradecessoribus tuis latas, sapientissimis rciigiosissimis^jue priucipibus: nec Serenilas lua suam ipsius legcm decrctumque tam laudabile negligi palialur, scd quod pr;eciare et pie uupcr ad reprinu-ndam hii-rclicorum sauxit pravilatcm jubeat obscrvari. Oiunia qu;c ad hoc tem|ius coutra episcopos ct Ecclcsias acla sunt, resciudiiutur sua cpiscopis jurisdiclio cl polcslas
:

sublala penitus religioneel fide Calholica ha^reticos ibi diu impolcnler

domiualos

fuisse.

Non

plebs modo, scd ct nobiles viri, cl principes omues, (luiucliam omues (|ui sc c|tiscopos no-

priorc

anno suspensa, restilualur

Ecclcsiic

miuabaut, luerclica pravilatc januhulum imbuli eraut cuiu h;ec peslis iu eo rcguo tanlopere invcterasset, atquc onuu-s corrupisscl, uuius lamcn niulierculie auiiuus iu Dci limore ct Catholjia fide coiislans taulum cfficere Deo ipso adjuxaiilc poluil, ut siiuul ac rcgnuni cx polcn:

PAULI IV ANNUS

2.

ciinrsTi

1556.

565

tissimorum inimicorum manibus ercptuiu rccuperavit, stalini babito coinmuui Anglorum

concilio, quoti
illi

Parlamcntum

appcllant, coe-

gerit cpiscopos, et ca'teros principcs Anj;lite ac

po|)ulos omnes ditionis sua' ad antiqua; et \era; religionis cultum, afque iLcclesia; Calbolica; uni-

quot quamquc pra^claris mimeribus, regnum istud ab Apostolica Scde ornatum, auclum ac munitum fuerit, iis jam indignus, universa jure ac merito amiseris. Vcrum exigua ba;c corum jactura fue-

mus.

iNosti,

priviiegiis et beneficiis

rit pric iis

quic amittes,

si

ex Ecclcsia recesse-

tatem reverti. Tantumne illa aninium gessit, tanta fortitudine populares tumultus contem-

ris.

Niliil
,

perniciosius, nihii horribilius, nibii

:

tantum rcgnum obtines, tanlis opibus instrnclus, tot prtcsidiis munitus, cujus regni tanta procerum pars, tantus bominum nobilium numcrus, tot popnli adbuc Dei bcnericio in fide Catbolica permanent, cui praeterea tot et tam pricstantes inlegrilate, prudentia, dignitate, opibus etiam episcopi atque aiii
psit?
vir es, et
prffilati auxilio futuri sunt ad tuendam et defendendani religionem, vereberis, ne non possis aliquot ba-rcticorum improbitatem audaciamque comprimere ? Non possumus suspicari in te tali genere orto, fanto rcge, non regiam animi vim ac magnitudinem inesse illud, utveredi;

Tu qui

Cbristi ea miserius quam ab ea scparari sponsa, Cbrisfi ea corpus est, exrta cam nemo Dei gratiam obtinere, nemo Christi Domini et

Redcmptoris nostri beneficiis frui, ncmo denique salvus esse pofest qui ab ea recedunt, ab
:

iis

recedenfe Domino,in diaboli recidunt potestatem. Non est, quod hujus Sancfte Sedis auctoritafcm contemnas, propferea quod Ecclesia Catholica a multis hoc tempore bwreticis oppugnatur. Ilanc Sathanas per ministros suos oppugnare et vexare jam inde ab Apostolorum temporibus coepit, sicut a Domino pr;cdictum fuerat,

ncque unquam
qui

destitit;

verum
qui

potentior

camus, veremur potius, iie serenitatem tuam nonnulli, quibus nimium tribuis, pravis consiliis suisdecipiaut, ct plus apud te illorum prava suadenlium, quam bonorum, et prudentium, et
bouoris, af(|ue existimationis tu;e vere studio-

oppugnat. Super Sedem banc Dominus noster Jesus Christus suam fundavit Ecclesiam, adversus eam fore pra^dixit, ut nunquam inferorum porfa* pra;valcant, itaque nec prtcvalucrunt unquam, nec in posterum pra^valebunt. Adest enim Eccst,

illam custodil,

quam

sorum bominum
dias,

valeat auctoritas; illos ne auneve pravis te eorum consiliis quoquam impelli sinas, te etiam atque etiam, cbarissime

ciesia) sutc, sponsa',

inquam,

sua; Cbristus,

cum

ea usque ad finem el

permansurus, sicut
ejus consilia,

consummalionem sa;culi promisif, omnia hostium

ct

monemus et rogamus; quod si immemor officii tui, immemor dignitatis, immemor etiam
fili,

omnes impetus

conatus

irriti

generis,

sprefis

monitis

nostris,

res

non ad

tuum munus,

sed ad nostrum Pontificale officium pertinenfes traclare ausus fueris, veniat

tibi in nientem illud divina; in Oziam regem Juda animadversionis exemplum, cujus regis temeriias, quod super alfare incensum adolere, ac sibi sacerdofaie offlcium sumere ausus fuerat, a Domino adeo nofata fuif, ut turpi lepra; morbo frons ejus confinuo fuerit deformata. Memineris, qui reges Deo Omnipoteati bonorem abstuicrunt, Deum bonorcm ipsis suum et rcgnum, acvitam plerumque etiam auferre solitum esse.

inanes fuerunt, nec minus quidquid hujus temporis hicrelici moliuntur, inane erit atquc irritum. Quamobrem cfiam afque ctiam, charissime fili, considera, dum tibi integrum est, quid agas, cave, ne cujusquam impulsu quoquam temere progrediare. Pofes etiam nunc malum cxtinguere, potes summa tua cum laude

semper

et

et gloria,

regnum

hEcresibus liberare,

si

modo

regia auctoritate et potestate ad Omnipotentis

quo illam accepisti, honorem uti voluequod si feceris, et tibi, et regno tuo optime consulueris, et innumerabilem animarum multitudinem conservabis, earum rationem, si quod
Dei, a
ris
:

Ilorribile est

incidere in

manus

Dei viventis.

absit,

culpa tua perierint, ad tribunal iTterni ju-

Terribilis est et aufcrcns spiritum principum.

Quod vero nos

ipsos, Cbrisfi scilicet indignos

vicarios, credisne tantam in

Deum

et in

Eccle-

tremendo illo judicii die reddifurus. Ha!C, nisi te, ut charissimum fiiium in Domino diiigeremus, non tot verbis, nec paulo severius
dicis
fralre

siam ejus injuriam laturos esse?Nullo eam pacto ferre aut dissimulare poferimus pro honore, pro munere, quod sustinemus. Quando monita non profuerint, ea necessario arripiemus arma, quibus Apostolica Sedes adversus contumaces et schismatum auctores non frusfra uti soiet.
Ratio

scripsisscmus. Reliqua cognosces ex venerabili episcopoVeroncnsi nunlio noslro, homine

speclafaj integritatis et religionis, vetui

non solum

rum
tutc

etiam

studiosissimo,

quem

serenitati
.

commendatum
ab Hosio.

esse vebementer

cupimus
littera!

30. Patili deturpat Uttcras Vcrrjerms

fellilur

qui re-

jam

consfabit

officii noslri.

Deustestis,

te-

Ha; gemina; Pauli

ad

etiam omnes homines erunt, nibii a nobis pra?termissum fuisse, quod ab amantisstes vero

Sigismundum regem Polonia' Iransmissie in manus regiorum adminislrorum pervenere, qui

simo

tui Pontificc proficisci potucrit

lilteras,

quoniam

cum

ncc per

nec pcr nuntium nosfrum quidquam moneudo, borfando, rogando profeceriraus, facere non poferimus, quin severius aga-

cssent hsresi infccti, cas Petro Pauio Vergerio nefaudissimo haercfico, horrendaque rabie, ut superius

mcniinimus, in Scdem Aposloiicam ellerato, commuuicarunl, is vero impro-

566

PAULI IV ANNUS 2.

in

CHRISTI 1556.
Germania, qui pullulat efiam in regno tuo,

bissimo animo, ul invidiam crearet Pontifici,

eas
typis exciisas
nefariis scholiis

obscuravit

contaminavitque, atque sectariis suis persua(iere conalus est, non aliam concordiir ineundam rationem, quam si papatus omnis exscinderetur, sive hierarcliia omnis Ecclesiastica convelleretur, cujus impias voces atque arguepiscopus Varmiensis tias Slanislaus Hosius confutavit, regem(|ue docuit, ab IhTreticis non minus regno, quam papatui exitium contlari,
'

pienlissime rex, hinc potissimum esse natum, quod Ecclesia? judicio contem[ilo, sibi quisque licere vulf, ut ct Scripturas interprefcfur, ct ritus cffiremoniasque mutct arbifratu suo
. Et Cseterum, quod scribit impurus illeVergerius, non aliam ineuda- concordia' rationem

mox
et

'<

spem

esse,

quam

si

papatus universus

tolla-

tur e medio, vide, per Deuin

immorfalem, qua:

sint isfai Sathana^ iusidioe,quorsum ille spectet,

omnesque eorum
<

insidias patefecit

cum
infra

tanto studio pa[)atum everstim cupit?

:

Et

Pctrus Paulus Vcrgerius, qui proximo superiore anno non aliam ob causam in regnum

tuum

venerat,

quam

ut in co scditionom conci:

taret , et paulo post

teras, et
vit,

Pauii IV Ponlificis

lit-

quidem binas
et

typis excusas pervulga-

quin

sclioliisquibusdam suis obscuravit,

ac mirabiliter deformavit, (\uw pie sancteque scripta fuerunt, secus interpretando. Audi quid
scribat in suis in priorem Epistolam sclioliis?
Dixcrit, inquit, quispiam,
si

quidem possemus

papam eo

adigcre, ut velit assentiri, ut ministri

Ecclesiarum baberent uxores, lingua vcrnactila

in administratione Sacramentorum uterentur, atque ut utramque speciem populo exbiberent; in reliquis vcro articulis et doctrinis cum Ro-

Expende tecum interea, rex opfime, posteaquam e medio quidam susfulerunt papatum,an iidcm illi dc Ca?sareatu quoquc tollendo consilia postea non capiant, cum non minus apud eos probrum esf Cacsaristam, quam papistam appellari . Et mox Huc specfant istorum consilia, ut ordinem e medio tollant, ut principum auctorifafcm in odium cf contemptum adducanf, ut anarcliiam qtiamdam inducant, quoruin fax qua>dam sit Vergerius, nec aliud spiret, quam sedifiones, (luandoquidem ipse profitetur, el quidem verissime, quod sil

exul Jesu Chrisfi, sic

tuis

eum
.

ex regno terrisque Et post nonnulla

:

extorrem esse jubeto

Quantum

e scriptis illius colligere licef,

mana

Ecclesia censenlirenius,

quemadmodum

hactenus consensimus, an non consultum pulares, ut tunc acquiesceremus, atque ut hc prius lucro apponeremus, deinde paulalim labente tempore ut etiam de reliquis arliculis lucrifaciendis cogitaremus? Rcspondco. Minime mihi

Zuinglianis, modo cum Lulheranis, ctim Piccardis facere videfur. Augustana; Confessionis euin esse neino rectc poterit judicare,

cum

modo modo

quandoiitiidein Brentii confcssioncm,

quem

ad-

miratur unice,
constat
sit,

rcliqttis
:

omnibus eum

anfeferre

Et infra

Ut inlelligere quivis pos-

consultum video, nequo enim

ut minister
gat, sed ut

in eo res sita est,

apertitis pcr

hunc voluntafem suam Salha-

uxorcm habeat,

ut populari lingua

nam
los

explicasse,

quam

pcr

illos, (lui

pcrcunicusatiqiiine

in Ecclesia utatur, ut utram(|ue

speciem porri-

quosdam vcrifafem opptignarc conantur.

37. Eitcharistla

habeat veram fidem, ut fiat memEcclcsia>, afque ut cam reclam doctrinam lcneat, populo(iue annuntiet, quam

brum

Clirisli

manat.

Fcrunt Sigismtindtim regciu niinitim

a Jtidxis confossa

Filius Dei

Dominus Jesus Christus

si

attulitc sinu

patulas aurcs prwbuissc luvreficis, abitic inclinasse in opinionem periniftond;r Coinmuiiionis

Pafris. Qu;c esset isthffic

quod monstrum,
stor
lus,

confaminatio doctrina^, consenfircmus, ut esset pa-

animarum
uncfus
et

nostrarinn, missarius, sacrificu-

inaugurafus ab aliquo aposcopo

cf Anlichristi

membro?ctc. Per hunc vcro satellitcm suum apcrfius uuilfo causam suam agit

Safhanas,

quam

per

illos, (jui

de

(^alicc

tanfum,

sub utraqtic S|iccio, (itiain ini[)orfuiiissiinc iirgebant iKrrctici tit ea |)ictafis larva rcli(|uas omnes ha;rcscs suboruatas indticercnf,ac veluti immisso in lignuin cuneo conjunclioncm Ecclcsiarum discindcrent. At Dcus insigni miraculo Sigismtindi rcgis lucntom in avila piefafe confirmavit, quo ostensum cst verum Chrisfi San,

de(|ue rebus aliis,(iua' pcriude

magni momcnfi
;

\ideri possunf, fanfopere confendunt

(luorum

giiinem stimi a Cafliolicis unica spccic ulcntihtis, ctim Eucharisfia impio facinorc a JudaMS
confossa sanguine manavif, uf narrat Siirius
liis

cliam defegit insidias, ac supcrvacancum esse

ducit loiigioribus
pefit

ambagihus

ufi.

jMox ipsuni

verbis

' :

jugulum, uf cifra moram ali^iuam Deus in ordinem cogafur, ncc ulliim, aut saccrdofitim, aut sacrificium cxfcrnum liabeat, pcr (luod csse Deus agnoscafur. IIoc cst (itiod slafiiu iiiifio silii
Safhanas per Vcrgcritim cnicicndiim cssc
lat .
(

Accidit hoc ipso

aiiiio in Poloiiia^

rcgno

incmorahilis. Ftcmiiia (luaMlam vilis Dorotlioa l.azo/ka nomiiic, (-hrisliaiia (itiidcm profcsr(>s

sione, in opi^idiilo Sacha/cto,

Lovil,

uon longcab arce

scrviebat.
sollicitat,

|iu-

ctiidam

JiKhco

aiiiiis aliiitiof

El mtiltis inteijccfis

Iiiforim voro JtidaMis illo sa^pius

eam

Cerliim csl cf iiKlubilalum, Safaiiisimmi

(itii

ut sacrosancfum Chiisfi Corpus nuiro Chrisfiano

istum oiunem,
'

nuiic, proli dolor! ita liiucl

oum
'

ca'loris

accopfuiu

ijisi

i)oitor,il.

Iii

cjus

Slaiiisl. Ilusius (lc cx|),

Uci vcibo p. 40,

liO.

Silr.

iii

Coniiii.

PAULI IV ANNUS
flagitii

2.

CHRISTI 1556.

567

prfcmium promittit
sericis

ei

taleros tres

ot

Polonia! periculis ob auctas ingravescentesque

\eslem

fimbriis ornatam. Et quid

non

mortalia pectora cogit auri sacra famos? Vlv-

mina
illecta

scclerala

conditionem

accipit

tanlillo

munusculo;

in ipso IViscliatis porvigilio

ibi

jubolque ul ceh^bralo ordinum regni conventu ad aulam Ponlificiam rodeat. Vencrabili fratri Aloysio e[)isco|>o Vcrononsi a|)ud Sorenissimum Poloniio rogem nostro
liioreses, et .\|)Ostolic;o
"

abiit aii

i^agum Corzo dictum,

cum

c;oteris

Sedis niintio.

accedit ad aram, et instar Juda- accipit Eucliaristiam, et paulo post ex ore extractam in suda-

Vcnerabilis Frater. Ktsi

malum

istnd, cui

riolum reponit, et tertia 1'ascbatis feria Judico hero suo illam tradit, ad qnem tres alii Jud;ci huic o[>pidulo \icini, puta, Miclialetus, SacluTus et Josopbus veniunt, fortassis ab illo invitati, sacrosanctam Eucbaristiam in suam synagogam deferunt, pugionibus et cultris confodiunt.
Et ecce repente ex cruor,
illa

mederi ab ipso nostri Pontificatus initio omni animi sludio non destitimus, nimis auctum, et al) bis, qui lucreticorum audaciam et pravitatem in illo regno alunt, (|uam re[)rimere et
coercere desiverant, corroboratuni
fuit
;

tamen

spom

ojus

ricordia,

sanandiomnom in Doi [)rimum misetum inconvcntus istius, qni pro[iediem

hostia nuiltus

cmanat
vitreum
potuit

quem

perfidi Judsei cocbleari in

calicem

transfiindunt.

Non diu
;

latere

tam atrox facinus. Ante omnes mulier scelesta Sachazeti comprebenditur inde Juda^us ejus herus hi confitentnr rem gestam omnem. Per id tempus Sigismundus Polonia; rex Vilnai erat, qu;E est Lituaniic metropolis, et erant, tum in Polonia, qui Eucharisti;o ntramque speciem
;

celebrandus est,auctoritatere[)()sit;un babemus. Scribimus aulcm boc tom[)ore, tnm ad serenissinuim regem, tum ad nonnuilos alios, officii sui eos etiam instantinm regno ac palria; sufe pericnlorum patcrne admonentes, et ad resi-

stendum
consiliis

perniciosis

improborum
litteras

hominum
una cnni
ani-

adbortantos, quas
te

cxemplis ad

mittinuis.
ipsis

Deum

o|)timum predet, ut et

camur, ut eam

mentem

necessario putarent porrigi oportere. Ubi rex quid esset actum cognovit, mandat oppiduli prtefecto secundario, ut rem eam diligenter
investiget, et
si

mabus

suis et cffiteris etiam rebus consulant

atque prospiciant. Qnoniam autem peracto conventu fraternitatis tua; istbic pra;sentiam non

ila

factum

sit,

ut narratur, in

videmns amplius necessariam

silio

fore,

ulcumque
et

omnes

ejus flagilii complices extremo supplicio

res processerit, tuaque bic nos opera

con-

animadvertat. Itaque Dorolhea et Judreus prius habila qu;estione feria sexta die Veneris post Christi Ascensionem flammis exuruntur. Floliqui JudKi sceleris socii, uno dompto, qui aufugerat, kal. Junii comburuntur. Voluit Omnipolcns Deus hoc insigni miraculo, qualia sajpe alias
circa

vebementer indigemus ad eas res tractandas, qu;c ad Dei bonorem, nec ad parlem Ecclesia;, sed ad omnem Ecclesiam pertinebunt,
idcirco fraternitati
tu;o

por bas litteras

man-

sanctissimam
sit

Eucharistiam

contigere,

eorum
si

castigare incredulitatem, qui perinde ac

totus Cbrislus sub utralibet specie, ita
et insi|)ienter

non

damus, ut postquam dimissus fuerit conventus, salutato rege, eaque hortalione, quam rerum status eo tempore postulabit, adhibita, ad nos redeas operam tuam, quam ad hoc tempus Poloni;e navasti, nobiscum una et cum reliquis
;

prorsus infideliter
religionis,

Calicem

efflagi-

fratribus,
[)opulo

universo
pietate

ut

diximus
i

Christiano

tant, qui si essent in iis, quce

sunt Christianai

pari

navaturus.
etc. die

Datum Roma!
Augusti mdlvi,

bene

instituti, scirent

Christi corpus,
surrexit,

poslquam

nunquam posse sepulcro redivivum

et

apnd Sanctum-Petrum, anno u .

39.
bffiretici

ab anima, a sanguine

divinitate

separari, sicque libentissime unius speciei per-

Urebat Pontificem gravissima cura ne proceres aliquod vulnus religioni

sollicitavit, ut

ceptione contenti forent. Commodissime quidem istud eo tempore iu Polonia accidit, quando mulli Calicem expetebant, et Romanus Pontifex

Catholica- infligerent, et sigilli regii vice-prae-

foctum

'

causam .\uminis con-

stantissime tueretur, a quo divinis et immortalibus pra^miis ornandus esset.

eo miserat Aloysium Lipomanum Veronensem episco[ium, virum multa probitate eterudilione spectabilem, qui gentem Polonicam in Catholica religione conflrmarct, et ipse

Dilecto

filio

nobili viro Joanni vicecancel-

lario regni Polonia>, etc.

sane Polonia;

rex fertur hoc miraculo non mediocriter in Catholica' Ecclesia; retinenda communione confirmatus, et
ficis

propensius etiam Romani Ponti.

legatum admisisse

(jetur

Synodus concjread comprimendas hxreticorutn insidias. Extanl ad bunc internuntium subjccla! Iitler;c
38. Prxscribit Paithcs ut

hortatione habenius, cnm sua ipsum in Deum et in patriam pietas assidue hortctur, sed tamen veatque ejus animum exacuat rentes, ne quid in conventu, (|ui islhic [)ropediem est futurus, per ha;reticorum fautores contra Ecclesi;c unitatom ct sanctissimam ejus

Non egere devotionem tuam

nostra persuasum

disciplinam tentetur, facore non potuinuis, quin

te

Pontificis

',

quibus queritur de immincntibus

brev. sig. niim. 8891. p. 3GS.

admoneremus, hoc
l'aul.

forc illud

tempus, quo

to

Paul. IV.

\\\\.

IV. lib. brev.

si|

2895. p. 309.

568 maxime pro fidei et eorumque

PAULI IV ANNUS
religioiiis

2.

CHRISTI 1556.
verentcs, ne hfrreticorum fautores (quod

causa

acivorsiis

liciti,

h.Treticos,

fautores pugnare,

que impiis consiliis resistere oportebit. 60 majore studio tu, et cacteri Calholici facere debetis, primum, quia minime dubitandum est, quin causam suam defendentibus, ac pro se
cerlantibus Ciiristus

eorumId autem

divina misericordia avertat) quippiam eoruin, quae adversus sanctissimcB Ecclesiac inslitnta et

Dominus

noster auxilio fu-

episcoporum auctoritatem temere ac ncfarie moliebantur, effecerint. Non parum tamen animum nostrum superiorihus diebus hal)ita Lovitii Synodus recreavit, in qua tu et relii|iii
ex nuntii nostri litferis Synodi, qua? ad nos una cum litteris tuis misisti, cognovimus, dignum sacerdotibus animum declarastis in primis vero virlus nos
fratres,
et ex Actis
;

deinde quod iis, qui ipsum confessuri fuissent coram liominibus, confessurum et se eos promisit coram Patre suo, qui in CcbUs est quo confessionis et pii certaminis procmio proposito, qui tantus labor, quic tanta contentio,
turus
sit,

quemadmodum

quod tantum periculum est, quod non modo fugiendum sit, sed non modo ultro appetendum, alque alacri animo subeundum. Sed quoniam, ut diximus, hortatione tu minime nostra eges, teque aliorum ipsum hortatorem tali tempore forecoafidimus, plura non dicemus. IUud, quod
et

consolatur tua, cui jam eximium testimonium idem nnntins noster omet constantia et pietas

nibus lilteris suis tribuit, ut intelligamus fraternitatem tuam pro honore et dignitate, qua eininef, fratrum isthic ducem esse, ct defendenda>
rcligionisac fidei CathoIicE auctorem, ut dcbet,
et principem; qua?, quod officiis suis nuntium ipsum nostrum tam amanter complexa est quemadmodum is sippe ad nos scripsit, in eo non
,

hiijus

sancta?

Sedis

institutum,
et tibi

et

natura

etiam nostrapostulat, dicimus,

esse volumus, nos, et tua;
studii constantiffi in

persuasum

tam insignis operse defendenda fide Catholica, et tam egregiac devotionis erga hanc beati Apostolorum principis Sedem adeo memores esse et fore, ut proeter ;eternum ipsum, quod tibi in Coelo propositum et paratum est prae-

nos tantum, qui nobis ea tribui censemus, sed beatissimum etiam Aposfolorum principem sibi vehementer obstringit, cujus intcrcessione ac meritis tuae islius erga Sedem Apostolicam observantiae, et piorum pro fide et religione laboa Deo adepturam esse confldimus, et ut perseveret ita hacreticorum pravitati ohviam ire, et fralres aucforilate sua confirmarc, ut merita siia quotidic magis augeat, eam, tametsi hortatione non eget, in Domino hortamur. Dat. Rom.nc apud Sanctum-Petrum die II Decemhris mdlvi, anno ii .
4!. Encyclicis priTterea litteris hortatus est

rum prc^mium

qua occasio a Deo oblala fuerit, nostram erga te paternam voluntatem, ac pra^cipuam benevolentiam re ipsa declarare summopere cupiamus. Datum Roirice apud SanctumPetrum, etc. die i Augusti mdlvi, anno ii . 40. Antequam ceiebrarentur ordinum Po-

mium,

si

assercnda incorrupta religione Catholica, necnon insidiis hsreticorum comprimendis Lovitii Synodum coegcre, in qua multas leges sanctissimas tulere, ac offusas ab impiis tonehras |)uriore doctrina discussere, ejus([ue Synodi Acta transmisere ad
loniae comitia, pracsules pro

singulos Polonia^ pra^siiles, ut in futuro proximo conventu constantissime, animisquo conjiinctissimisreligionem CatholicamconPontifex
'

tra hcTcreticosdefenderent, uti

pastorum principi
:

Christo muneris rationem reddifuri

quibus acceptis haec Gnesnensi Pontificem archiepiscopo scripsit, piosque stimulos ad coepla egregie perducenda addidit Paulus (1). Venerabilis frater, etc. Maxima in cxpectatione sumus, quid in isto conventu actum
, ,
'

Venerabili fratri

IV'.

episcopo.

Vcnerabilis frater, etc. Quo plura eaque magis impia tentari isthic ab Ecclesi;r adversariis audimus, co majorem et graviorem curam ac sollicifudinem sustinemus. Cum aufem licet

fuerit

nec possumus non magnopere esse sollib.

indigni successerimus
'

ei,

cui a

Domino

prne-

>

Paul. IV.

brcv. sig.

num. 2893. p. 502.

Paulus IV.

lib.

bicv. sig. 2893. p. 318.

locum suuni ohlincre dcbct Conciliura provinciale Polonicum I.ovilii liabilum, Lippomanus cpiscopu^ Veroneiisis A. S. nunlius cum rinesnensi arcliiopisropo. Fidei tradcudam coadidere Patres, in qua ca lidei dogmala sancila sunl, qu;(! rol prxsenti neccssaria censebantur. Formulam illam vulgaruut PP. M,iitene et Duraud Velcr. Monuui. to. viii, col. U45. Succoduut apud eosdem Marlene ct Durand littera; ejusdcm Gncsnensis aichicpiscopi ad Paulum sigunti hoc anno die xxi Scptembris, quibus suum in Ecclesiam Catholicam adversus heterodoios studium cxponit. Secundum ha^c legas Palatiui Vilucnsis lilleras ad nuntium Aposlulicum (Lippomanum) qiiibus ab iinpacla sibi ab xmulis h.-cresis calumnia se purgat. Doiiique consnlti ab eodcm nuiitio Aposlolico episcopi cvterique Ecclesiastici, Ecclesiarum majorum totius regni porrecto libello, ibidcm logcndo, ea suggcrunt qua' ad rcm pra?scnlcm Ecclesi.i; Polonica; aplissima forc judicant. Ita vcro Palalinus iste sc excusal, ut locum tamcn suspicioni rclinquat maximum. Accusalus enim de csn carnium dlcbus vetilis conjecturas tantunimodo afTert qiiibns falsa illum calumnia perslringi coiijicerc quis posset; nunquam lamen id a sc prxstitum discrtc ncgat. Porro ad Lascum quod atlluel, de quo annalisla num. 34, quo tcmporo runsultatio illa Eccleslastirorum
{{) Inter

rcs

Ecclesiaslicas

Polonicas anni

bnjus

die XI Septembris aniii hujus.

Prxruit Aloysius

Cathulicx formulam omuibus

totius provluci.'C Ecclesiis

rcgni Pnloniic ad nuntium Aposlolicum data cst, nondiim in rc{;iiiiin vcnissc illuin oporlel, cum rugandus ibi rex statuatur, ut pruhihoat, isti ex Germania in Puloniam vcnianl, ulpote Laski, Calvinus, Mclanclon . Ciiin vcro scripta hicc isto vel superiori annn aute Coiiciliiim Lovetense nun immcrito reputarcntur; hinr conjicias licct PanUmi flcto nuntio deceptum fuisse, cum de pellcndo Laski c rcguo littcras dedit. Adjicienda hisce omnibiis est hisloria Concilii in litlcris Aloysii Lippomani exprcssa, quas litleras ego in meo Conciliorum supplcmento lo. v, pag. 697, ex Ms. Codice cvulgavi. Mansi.

n ne hxrcMarch.t!

PAULI IV ANNUS
fuit, ut confirmaret fratres suos, liis fralcrnitatem tnain litlcris adliortandam, et coram ipso Doniino et iUHlcmptore nostro admo-

2.

CHRrSTI 1556.
ipsam obedicntiam,
i;t.

569
ct

ceptum

omnes

servitorcs cjus
.

osculati sunt pcdes ejus Sanctitatis

Commendat Pauhts

regi Abijssinoruin

nendam

csse

duximus,

ut

officii

sui

mcmor
est

acriter adversus

luporum
,

raliiem ct sa3vitiam
lioc

patriarchain. \\\\ cjusdem mcnsis Horentia; dtix, trigesima Jlartii llelvetii, vigesima Maii
(^enucnscs l*aulolV |)ium idcm officium pripstitere. C,Tterum Lusitanus rcx ad ielcrnitalis regnum sanctissimis operibus anhclabat, atque flagranlissimo studio ad propagandam reiigio-

oves Dominicas defcudat,

pra^lationis
istliic
:

enim tcmpus

turr,

ac reli(iuorum fratrum, qni

sunt lioc tempore maxime intelligetur, qui Loni verique pastorcs, qui ovium suarum amantcs sint, (|ui summum illum Pastorcm

ncm Catholicam incumbebat,

Claudio
a
ali(|uot
',

Dominum
mcant. Va'

et

Dcum nostrum
(jui

vereantur

ct

ti-

sive

illi,

tam necessario tcmpore

oves

ofli-

Uomano

egeratque cuin Sandio .Etiiiopum impcratore, ut Pontificc patriarchaiu Latinum, atque

pictate
iii

cio suo defucrit, qui aut ab ha'reticis seductus,

antistites doctrina ct

insignes

propter pcrfidiam
propter
die

suas prodiderit,

aut
illas

postularct,

cumquc sub

Julio

ad id

munus

mefum
;

et

timiditatem nescioquam
ejus tremendo

amplissimum, icque laborum acgloria^ plenum,

fuissent

deseruerit

de

manu

illo judicii

Dominus ovium siiarum sanguinem i-equiret. Sed ne nos quidem pro munere, pro loco, in quo nos Dominus constituit, tantam culpam
ferre aut dissimulare

aliquot sacerdotes Societatis Jesu a sancto Ignatio cjusdcm pncposito delecti, mox

cum

in .Ethiopiam profecturi essent, Paulus Pontifex subjeclas iitlcras ad Abyssinorum im-

poterimus.Ncc vero timen-

pcratorem exaravit, quibiis

socios

illi

patriarcham ac
nostro Claudio

dum

est

quidquam

si

modo

tu et reliqui fratrcs

commendarct.
Charissimo
in Christo filio

consentiatis inter vos,

ut debetis,

atque uno

animo

qui vos, qui Ecclesias vestras, qui Catholicam religioncm opprimere, ac funditus delere conanfur, rcsistatis, neque excrcituum
iis,

Pefr;pgiano,.Ethiopiir regi iliustri.

et
Charissime in Christo fiii noster, saiutem Apostolicam benedictioncm. Dominus noster

Dominus
lio fretus

lionori suo simul et saluti

animarum
auxi-

Jesus Christus, qui

cum

Patre et Spiritu sancto

inservientes deseret.

Quamobrem
causam

c(Delesti

in ccelis vivit et regnat, ct qui a nobis in terris

causam

Dei,

religionis, in

qua

pro tua viriii parte dcfende. xMemineris corde credi ad justitiam, ore autcm confessionem fieri ad salutem. ita denique te geras, ut cum ad Christi
tui ipsius salus continetur, constanter

suas geri vicesvoiuit, quo magis atqueillustrius super serenitatem tuam et populos rcgni tui vultum suuin illuminat, co nos et ejus fideies,

tribunai veneris,

boni Pastoris

et servi

fidelis

mercedem accipere mcrearis. Datum iioma\ die iv Decembris

anno
ii.

(|uicumque nobiscum sunt, inajore cordis hrtigaudentes, divinrc tia ct animi consolatione illius Majcstati gratias agimus, tua?quc eidem rcgiic scrcnitati, et eisdem tuis populis, tanfiim
et

mdlvi,

animarum

vestrarunrsalutis ct glorijp coeie-

stis

Defensa fuit a pricsulibus in eo convenlu Polonico strenuefides Catholica, atque in eo rex contra ha-rcticorum molimina communioncm Caiicis usurpari veluit, (luam han-elici, ut defectionis, ac schismatis principium vehementis-

in eodem Domino nostro Jesu Christo gratulainur, votisque omnibus fetcrnam beatiludinem optamus precamurque. Memores sumus, quanto sercnitas

desiderium omni paterno alTcctu

tua vcra^ iiostr?e et sanctissima^ religionis zelo,

quantaque menfis
tcntis

tu;c

optimai in Dci Omnipo-

sime urgebant,
ex
\i>.

uti

proximo anno visuri sumus

litteris Pontificis.

in Christo filium
et

JoaiDies LiisitanicV rexper oratorem ohseHoc ineunte anno prxstat Pontifici. Joannes Lusitani rex, decreto amplissimo oralore obsequia regia Paulo IV Pontifici solemni narrantsubritu detulit, ut ActaConsistorialia
quittin

charissimum nostrum Joanncm Portugallia> Aigarbiic regem illustrem annis proximis a

significatione, per

honorem

feiicis

recordationis bcatissimo tunc papanostro

Julio

111

adhuc

inter nos vivcnte petieris, ut aliqiii

quis

tibi

mitteretur,

jjopulos ipsos tiios in

'

Catholica^
(]iie

fideiacdivini cultus officio, inorum-

jectis verbis
<(

ac vitic Christian;c instituto nobis a

tot virtutibus ac

Deo

ct

Die Luna>

XIII

.Tanuarii mdi.vi, fuit consis:

sanctis Patribus tradito contincret, et gratiam,

torium publicum in aula regiun. Et mox Lect;e fuerunt iittera> regis Portugalliie per D. Bindum secret. gratulatorifo assumptionis Suic Sanctitatis ad Pontificatum, quibus iectis ipse orator cum secretario suo stans in ioco solito, per secretarium habuit orationem ad Pontificcm, in qua obtulil obedientiam et omnia l)ona sui regis; postea admissus fuit ad
<< '

quam apud Dcuin

rct, ct

meritis con-

secuti estis, et probitatc veliet, et doctrina sci-

auctoritate possct conservare.

Quoniam

vcro tiinc nos in minori officio constiluti ex ordine cpiscoporiim sanct;e i\omana? Ecclesia"

cardinalium eramus, nobis quoqiie pra^sentibtis

et consulcntibiis

una

cum

vcncrabilibiis,

tuuc coUcgis, nunc fralribiis noslris dilectissii

.\cla

Cons.

Mi?.

car.

Spadac p.

IS6.

IViiil.

IV.

lili.

br(!v.

sig.

mim. 2892.

p.

Ifli.

ANN.

TOMUS XXXIII.

Kayn. XIV.

570
mis
\n

PArLI IV ANNUS

2.

CHRISTI 1550.

am|iUssimo ct sacro consislorio roram sanctissimo papa pra^dccessorc noslro .lnlioin sancta Sede Apostolica scdentc, maturo
coiJiMii

noslriim omninm consiiio et deliberationc, in Dci Omnipotcntis nomine, ac bcatorum letri ct Pauli Apostolorum ejus aucloritate, ad laudem eorumdcm et gloriam sem|)iternam, venerabilis

sancUim Kvangelium observant, al^ine obscrin ejusdem Omni])otciilis Dei Patris, el Filii, ct Spiritus sancti nominc imjiortiremus; quam quidem benedictionem, i|)Siiniquc i^atriarcham ac coadjutores pro certo liabcmus ea te reverentia acce])turum, qu pium et
vare cu])iunt,

Joanncs Nunncz dc societate ct consorlio ejusdem Doniini nostri Jesu Cliristi tan(|uam eo munere, cura et administrationc inultis rationibus dignus, provincim .Etbiopiic

nunc

Irater noster

optimum et vere Christianum principem ac regcm decct, eosdcmquc non ininore animi he,

lilia et

charitale ubique ac scinper traclaturum

quam nos
]iossemus,
tra in te

tractaremur,

si

ut

illi,

ad

te

venire

quod

libenter faceremus, ut et nos-

ac lotius rcgni lui ])atriarcha elcctus et creatiis fuit, qui aliorum patrum ubique ajjud vos cxi-

stentium, cujuslibet Ordinis sacerdotum caput et quie Pontifex Romanus csset et princcps absens non posset, ipse prcesens juxta tenorcm
,

paterna benevolentia, et tua in nos el sacrosanctam hanc Scdem Homanamque Ecclesiam observanlia utri(]ue noslrum clarius cliiccret sed quando id a nobis fieri non ])otest, omnia humanitatis, liberalitalis, honoris et pic:

facultatum sibi concessarum istliic faccret, ejusin eo vices gererel. Cum autcm ex hac mortali ad immortalem vitam aliquando transiturus sil, atque ob nimiuin locorum inlervalluni et longitudinem itineris non tam cito, nec tam facile quam necesse est, hinc homines ad sacra

que

tatis officia, qua-cumquc in eumdcm patriarcham, i|)sosque coadjutores, et comites corum

ha^c ministeria idonei transmitti istliuc possint,

ncqueobregionum tuarum amplitudinem unius

solius praisentiaet opera salis sit, duo pra'lerea ex cadcni Jesu Christi Societate fuerunt adjunvidelicet venerabiles fratres Andreas de cti
,

tanquamin iiosmetipsos collata quidcm officiis illud poUssimum optamus, et ab oi^Uma eadem in Dci omni])otentis laudem sercnitalis tua^ voluntatc in Domino rcquirimus, ut omnia, qiiaj ad sanamdoctrinam,veramqueetCathoUcam fidem, ad divinum cullum et mores Christianis dignos ])ertinuerint, tc ipsum ac tuos ubique per procontuleris, nos

accepturi sumus, ex quibus

vincias et regna tua universa ab eis doceri at-

ct Mclcliior Oviedo cpiscopus Hieropolensis (^arncro episcopus NicaMius, viri doctrina, ])ru(tenlia et probitate insignes, qui cl viventem quemadadjuvarent ct morienti succederent inoduni cx Apostolicis litteris tunc ad id confe,

que

instrui

mittas, sed

bcas.

non modo, ut par cst, sinas ac peromni studio etiam procurcs ac juQuod si, iit ])Ianc in Domino conlidimus,

ac spccertaexpcctamiis,diligenterfeceris,

quam
tri-

dignissima pra'mia

piis

omnibus

tui

similibus

ctis

cxpressius et copiosius declaratur. Vcrum,

,

parata, et in terris et in coelo screnitati tua?

dum patriarcha quia rebus ita constitutis ipsiusque coadjutorcs sc ad iter pararent, ut ad screnitalem tuam vcnircnt, cidcm Oinnipotcnti Deo cumdem Juliuin III etpaucis post dicbus Marcellum II jjapam iteiii ct palrem tunc iiostrum sanctissimum vocare ad sc
cesse
illis fuit

bucl cumulate. Ut autem lui erga nos sfudii et amoris aliquod erga nos pignus habeamus, sumino])cre cupimus, ut cum lias nostras lilte-

])lacuit,

nc-

novam
quidem

expectarc Pontificis eleclcctio

ctionem,
ril

(luae

cum

nostra' fue-

rasipsuuKiue patriarcliani et cicleros acceperis, dc illorum adventu, quem incolumem et fcliccin futurum oi)tanuis, ac de omnibus rcbus sj^iritualibus, ac de ipsius patriarclia\ ct aliorum in codcin regno tuo sancloruin opernm fructu, nos
])(!r

pcrsonic, Deus(]uc

idem Omiiipotens jugum

lilteras tuas, cl per

mamis
facias

i|)sius regis

Porsi

Apostolica; serviUitis suo incomiirehcnsibili ju(licio del)ilibus cervicibus nostris imposueril

niliihjue
liia'

tugallia'

diligcnlissimc

certiores; ct

jam im^icdiat, ([uominus sercnitatis i])sius cjusdcm desiderio possit satis(icri

,

|)aUiarch;p

ejus(]ue

coadjulorum
i^aucis

rum

aliis

Christi fidclibus

non

vos maturaiidain diixirniis, mo rcgi Porltigallia' lilio nostro cliarissimo scri-

i^rofecUonem ad cidem(]uc serenissite

quid ad camdcm vcstram aiiimarum salutcm, gratiauKiue a])ud Dcum in dies majorcm conscquendam, tibi ac tuis opus fore uiiquam cognovcris, (]iiod in nostra sit posilum ])oteslatc, quotics id ad nos scribcs, omncm o|)craiii navabiiniis, ut sercnitatcm tuam iii Doniino console-

mur,

(iiiam

idem DominusnoslcrJcsus

Cliristiis

bcnduin curavimus, ul ad
ei(iuc

illos

dimittcrct,

has lilteras noslras reddcrcl, (juibus cos comitarcmiir, saliitemque Apostolicam et bciicdictionem libi et omnibiis tiiis, (jui eiimdcm Dominum nostruiii Jesiim ClirisUim colunt, (!jus(iue mandata ct jtra^cci^la juxla

cum Domino

ilcrum et scniper bcncdicat, al^iuc in sui noininis gloriam conscrvet. Datiim Uonnc apiid SancUim-Pctrum sub aninilo ])iscatoris dic x .Martii
MDi.vi, PoiiUncaliis iioslri

anno

ii

(1) .

Commisit
dica'

Joanncs niintius patriarclia Iniiavigationi, at(|uc prope Promontoriiini

se

(1)
tii

Pauli Pontincis lillcra, ad

['onliricalns
ii

rcgein

.f.lhiopiir dala",

anno

non

siio

,ili

,inn,ilisl.i

icfci'iinliir. Ciiiii
;

cnim

signenliir c

ilie

.Mar-

MDLVi,

nnno

ii

, vcl

nicndosa ost

insci'i|ilio,

vcl in sequcnlcni annnin rejicientla' siinl

tnnc cnini die x Martii PontilicaPa.sciiale

tus Paiili annus

agebatur. iScc cst cur fucuni faciat aunus mdlvi,

nam

forlc Paulus

vctciem

stilnin anni a

ciordicndi vel a

PAULI lY ANXUS

3.

CIIRISTI

1557.

571

Ronx

Spei, ciim procellis ferverct niare in vas-

tissiino illo ventornni iniporio,

renteni sedavit iiistiafa

Iiansta, ali|iie
ii.
iii

tempestatem fnsacra prece aqua e mari

illiul

conjecta.

Verum qni hanc cxpeditionem adornaverat Ignatins Loyola, eo ipso tempore, non tam tetate confectns, quam jejnniis, vigiliisque, et super omnia desiderio
5. Irjiiatius obit.
Chrisli decessit.

vcro ad i'onfificem pridic suh Vcsperam fueral destinatus, (|iiod niiiil tale metueret, re in proximam lucem dilnta, cuin (|uod volohat, statiin impetrassct libenle I'ontifice, et vcrbis amicissimis

Fgnatium prose(]iiente, graviter deindc semet incusans, tempori non occnrrif. Dcfuncli cor|His, tnin inspiciendi, lum exenterandi causa
dissectum, snmmam viri ahstinentiam et sohrietatcm liqiiido comi)rohavit. Siquidem et stoma-

Quod quemadmoikim

evencrif,

ah egregio cjus Vit scriplore Joanne Petro Maffeio desumamns : Societatis rebus utcumque compositis, fgnatius contemplandi studio secessit in villani, (]uam non longe ab tedc Sanctse-Balhina' ad Thermas Antonianas, in usum pra>cipue Romani Collegii, amicornm henigni'

cluis venter([ue [^rorsns inanis, et pra; siccitatc

diufurna mire contraclus a[i|iaruit, et jecur ea ipsa de causa ita obduratum aridumque, ut pene lapidesceret. Sane Ilealdus Columhus, egregius ea fempcstate scctor, (]ui aperiendo interfuil, in hepatis vena,

quK

porta dicitur, lapi-

nuper exlruxerat. Ihi,vel tectorionovi operis male acceptus, vel urgenfe jam senio lethalem in febrem incidit, sic, ut cum ejus intima uretate

des tres sese invenisse testatur in suo de Anatomia Lihro ut pro miraculo non levi hahifum
;

sit,

vitalibus adeo affectis, ac

propemodum

exu-

rentnr prcccordia, nullus in facie pallor, nulla in toto corpore signa mortis existerent. Tantnm
insolita

stis

hominem tamdiu viverc

potuisse, prresertim

quccdam lassitndo
Itaque

in

membris ac molu
lectulo

apparehat.
collocatur.

domum

relatns, in

semper eodeinque vultu exsequentem munera. Mortuus autem anno ffitatis quinto et sexagesimo, sua;
hiiari

pricpositi generalis officia et

confestim medici bono animo jubcnt nostros esse. At ille cum sibi ulAccersili

conversionis ferme trigcsimo quinto, confirmate vero Societatis sextodccimo. Quam ille

timum diem
ris,

instare senliret, mirantihus

cffite-

misit, qiii a

summo
:

['ontilice sibi

decedenti

salutarem expiationem et indulgentiam ritu Cadeinde cum ad multam noctem de more vigilasset, quin etiam nonnulla cum domesticis in rem CoIIcgii transegisset, sopori se dedit itemque qui aderant, cubitum
Ihoiico precaretur
:

tam exiguo temporis intervallo tam longe lateque propagatam reliquit, ut jam tum ab ipso constitutfp numcrarenfur Provinca? duodccim, et in iis varia nostrorum domicilia fcre centum.
Vnlgata ejus morfe, ingens confestim hominum concursus visendi causa doinum est factus, atqne Iii manus, hi pedcs certatim exosculari
:

discessere nihil
vitae

admodum

periculi suspicantes.

At ecce niane postridic duo e fratribus, ejus quotidiana} admiuistri cubiculum visendi Patris causa introeunt ad lectulum sensim ac;

vocantur, applicare corpori, muiti etiam pilei vestiumve, quihus uti consueverat, frustuium aiiquod enixe rogare quibus
aiii
;

Rosaria,

qus

cedunt, ac pra?ter
ritu pa?ne

omnium opinionem

vitali spi-

defectum oflendunt. Accurritur illico ad socios. Alii ad medicum advolant. Alii interea ad refocillandas vires (ut assolet) jusculum porrigunt quibus ille cum nihil jam opus dixisset, Jesum intermortuis vocibus identidem appellans, placidissime eftlavit animam hora
:

gratia nihii a nostris est datum. Corpns in eodem cuhicuio, ubi expiraverat, hiduo ferme servatnm, Sabbalho sub vesperam inciusum arca>; post exequias inira popuii frequentia cclebratas, in templo nostro ad dextrum latus arre maximae humatum est . Qnem postea sanctitate et miraculis ciaruni, et Cathoiica;

tamen modesfiaj

religionis

uhique

dilatanda'

studiosissimum

post solis ortum [)rima,foria sextapridie kalend.

.Uigusti

Crcgoriiis
die xii

anno post Cliristum natum mdlvi. Qui

Vila
lib.
li. c.
i,\.

Uccimus quintus Pontitex ilaximus Martii anni mdcxxii, unacuin BB. Isidoro,
et Philipjio in

ITancisco Xaverio, Theresia

'

san-

.Mallcius

clorum numcrum

retulif.

dic .XXV Marlii aliquolies secutiis esl.

Ouod

sl

adniiserimus, oninia in

ea lilterarum inscriplione salva cl integra sunl.

Eaaidem auuoruni
infra

ail

ineundornm a Martio ralionem exhibcnt A. MDLVii, num. 32.

litlera;

cjnsdem Pauli ad internimlium Aposlolicnm Vencliis agentem,

rccitalio in .\nnalibu3

M.\N<i.

572

TAULI

IV

ANNUS

3.

CIIRISTI 1557.

PAULI IV ANNUS

3.

CHRISTI

1557.

Paiilus iiutituit Congrcr/utioucm qihv tcr-

scriptis porrigcndas, audirc, ct

facti veritatc

fcstum Cathcdrce S. Petri Pom,v celcbrari jubct ct cardinalcs Anno Cliristianae saliitis millesimo creat. qiiingentesimo quinquagesimo septimo, Indiut Paulus Pontifex clione decima-quinta
/vr officialium
,

mincupatw

inspccla decidere, vel juxta

summarie sola eorum

;

(jualitatcm

aliis

audiendas commiltere

cl

ut

inilia

liujus

anni

pietate ac justilia

redderet

iuijusmodi tam salubre opus ad honorem cl gloriam omni|iotcntis Dci inchoari. et salubriter dirigi, ac prospcre continuari possit, omnibus convenlibus monastcriorum, ct aliorum

ris officialium

CongrcRationeni instituit ', qua' terroIlomantc curicC nomen sorlita fuit, ac denuntiari publice pro suggestis a concionatoribus jussit, semel sc quoque mense quorumvis querimoniis coram duobus cardinalibus, qui veluti judices assidercnt, aurcs prabiturum. De qua quidem Congregatione h;cc Dic Sabbathi liabent Acla Consislorialia \igcsima tertia .lanuarii mdi.vii, fuit Congrcgalio
illustria,
:

Regularium locorum, necnon

giatorum,
ct

capitulis Colle-

aliarum Ecclesiarum ipsius Urbis pncciiiit ct mandat, ut die Dominica [iroxime futura post Missarum solcmnia in corum Ecclesiis humiles Altissimo suiqilicationcs processionaliter faciant, ct supcr his Dominum nostrum Jesum Christum puro corde |irccentur acinsu;

per viva; vocis oraculo, visitantibus [iroxima die Conversionis Sancti Pauli Docloris Ccntium
ejus Basilicam etHasilicam Sancti-Pctri jirinci-

generaiis, in

qua Sanctissimus Dominus noster

multis verbis proposuit ct ordinavil, quod singulis mcnsibus dareliir audienlia in aula rcgia,
in

Apostolorum dc Irbe, plcnariani iiidulgentiam in forma EccIesicC consuela dat ct concc])is

qua(|uilibctpossct conqucride injustitia sibi

ct

dit.

facfa

iiijuria

quorumcmuque

officialium

adstantibus sibi cardiiialibus, iinclatis et officialibus, dc quibus in proclamatis, et boc sivc

liuldice el

Sccundo loco sua Sanctitas jussil perpcunivcrsum orbcm Christianum celebrari dcbere Calhedram San

luis futiiris temporilius per

relam
lis

palam, sive secrclo porrigendo quepromitlendo siiigujuslitiic compiementum, prout potest vidcri
el libellos supplices,

cli-Pctri, in

die deciina

octava Januarii, qui

in

etiam est dics sanct;c

I'risc;i',

qua prima

inSaiictitalissua' ordinalis,cujus lciior se(|uilur

ct cst lalis
2.
<<
:

sessiofuit beatissimi Petri in hac alma Trbc, et Yolebat inhoc feslo omnes indulgcntias cl pr;v-

Sanctissimus D. N. I. 1'aulus divina providcntia papa Uuartus cupiens quorumvis tam in alma Urbe, (|uam in slatu Ecclcsiaslico, ac toto orbc lcrrarum gravatorum ct oiiprcssorum indcmnilali consulcrc dccrcvit scnicl incipicndo dic Mercurii proquolibel mense hora decima nona, ([uibusvis xime fuluro ulrius(|iic scxus personis ad Saiutilalcm suam rccurrenlium in aiila rcgum, rcveicndissimis
,
, ,

rogativas conccdcrc, non dcrogando pcr hoc alteri fcslo Callicdr;c Antiochcn;i' (|Uod cst vigc-

confusionem neganl bcatum Pclrum Domam unqiiam vcnisse, et supcr hac re Bulla cxpcdilur, ([luv proximo taiitum anno manavit in amplissima lorma . Ucslilulam haiica Paulo
sima sccunda
1'ebruarii, el lioc ad
,

Lutlicranoriim

qui

cclcbritalcni, qua; quainvis csscl anti(|uissima,

jam

in

aliiiuibus

Ecclcsiis
iii

cxolc\cral, docct
.Marlxr.
Hoiii.

cardinalis ISaronius
dic 18
:!.

Nobit. ad

DD.
rclas

cardiiialiliiis

ct

aliis assistcntibus,

puiiii-

.laiiiiarii.
"

cam audicnliam prabcrc,

coram

ct (|uasciim(iuc

qucraiii

Paiiliis cliaiii x\ .Martii

ad sacram

piirpii'

Sanclilate sua proponciulas scu in

viros \crc piirpura digiios cvcxil; sic.Vcla

Saoch. p. 2.

Ilisl.

Soc. Jcjii. M". card.

Spad*

lo.

\ii\.

\i.

0.

.\li.

ciid. SpadiC 10. ix.\.\iv. p. 218.

PAULI IV ANNUS
Consislorialia
:

3.

CHRISTI 1557.

573

Roiiut dio Luiiiidcciniacniiiita

rationabilibiis causis, ncmiiie
et

Mailii MDi.vii, sanclissinuis Doniiniis iiostor ccrtis

Minorum

Rosarium, .Moxandriiuim, genoralcni Ordinis presbytoros, diaconos autom, revoren-

suadenliljus

discrcpante,

creavit

assumiisit

in

sanct;c

llomana- Ecclesia' presbyteros cardinales inlrascriptos, ordiiie, iini seijuitur, \idelicot

:

Reverondissinuiin TliaddaHim copum Cusentinum de Gaddis.

arcliiopis-

dissimos Carallam, Vitollium, Consiliarium, primo ad pcdum, ct doindc manus, successive illos allovans ad oris oscula, patornc cxccpit. Dio LiuKC vigesima secunda .Martii .miu.vii, fuit (^ongregatio gonoralis, in qua Sanctissimus
L>.

N. primo indixil siloiilium, doiiido clausil os

Reveroiidissimum Antonium cpiscopum Tolonen. de Tri\ultiis absontom. Reverendisssimum Laurentium cpiscopum Riteron. de Strozzis, abscntem.

revcrendissimis L>D. cardinalibus noviter crealis prffisentibus, cuni inhibitione, ne quid loqui prwsuraanl in Consistoriis, aut aliis Congregationibus, doncc Sanctilas sua dc Lratrum consilio

Reverendissimum Virgilium episcopum Rosarium. Reverendissimum Joannem, olim electum Convenarum, sigillorum regis Cliristianissimi custodem, absentem, Bertrannum. Reverendissimum Micliaelem episcopum Nepesinum, Ale.\andrinum >.. Hic postea sub nomine Pii V ad Pontitlcatum cveclus, et inler bealos a Clemonte X Summo Pontiflce anno
"

duxorit

os

cis aperire

Unihus postoa
.\cta
'

Iscalen. vicarium Irbis,

titulos assignavit. Fuorunt(|uo

sccundum

Consistorialia hujusmodi

Die Mercurii vigesima quarla Martii fuit Consistorium Sanctissimus aperuit os reverendissimis DD. cardinalibus nupercreatis, illosquc annulis pretiosis decoravit, cnm illorum immissione digito annulari inanus dextera!, et coruin cuilibot pro titnlo ot denominalione respoclive
:

MDCi-xxii relatus fuit.

sui

cardinalatus concossit et assignavil infra-

Religiosum virum fratrem Clemontem generalem Ordinis fratrum Minorum, el tlicolo

giffi

scriptas Kcclesias. Rcverendissimo Sancti-Silvostri

:

ipsumque

illi

in

dc Caddis presbyterum
et

professoreni, Dolera

nuncupatum.

cardinalom
aliis

pra^fecif,
etc.

cuin retentione,

cum

consuotis

Erexit in tilulum Ecclesiam

Diacoms

cirdinales.
[iro-

Reat;r Mariffi super Minervam, et illam cardinali Alexandrino assignavit ipsumque, etc. cum re;

\obilein virum

Alphonsum Caraffam

tentioue, etc.

nepotem sua) Sauctitalis, iXeapolilanum. Revorendissimum Vitellotium electum Civitatis-Castolli, Vitellium nuncupatum.

Raptistam consiliarium Romanum. Ac aliorum reverondissimorum ejusdem san

Jo.

Roverendissimo Rosario concessit EccleSancliSimeonis, ipsumque elc. Reverendissimo Saraceno quod titulo Sancta^-Mariffi in Arac.cli cesscrat, Ecclesiam

siain

cta;

Ecclesia;

cardinaliuin

coelui

numero

et

Sanct;o-Anastasia; certo gnavit, ipsumque etc.

modo vacantem

assi-

coDSortio,

cum

dignitate, aucloritate, pra;emi-

Reverendissimo de Moniliana Ecclosiam

ncntia, honoribus, privilegiis ot cmolumentis consuetis; favorabiliter aggregavit, cardinalos-

Sanct;o-Mari;r in Aracadi assignavit, etc.

Reverendissimo Alphonso CarafTa Ecclesiam Sancti-Mcolai intcr Imagines, ipsumque,

que que

fore ct osse decrevit ct pronuntiavit, ipsossolita benedictione benedixit, et ex tunc in

etc.
Reverendissimo Vitellotio Ecclesiam Sanctorum Sergii ct Racclii, ipsumque, elc. Reverendissimo Consiliario Ecclesiam

aliorum cardinalium pra^teritoruni ordinem, eorumque collegium una cum eisdem cardinalibus de corum consensu adnecnon misit, et admittondos fore decrevit quod in tanta; dignitalis decus cardinalibus pro tempore assumptis cxhiberi consuevit, birrecardinales, ct
;

Sanct;o-Lucia; in Soptisolio, etc.

3.

Hispii/ius Roinii potiri tcntat, scd coelesli

virtiifc rr/js lihcratur.

Amplificato

ita cardi-

tum rubrum per Sanctitatem suam de more

benedictum cardinalibus prtesentibus tradidit per nuntium et assignavit, absentibus vero

suum specialem transmisit, et presbyteros ct diaconos cardinales respective publicavit, cum retentione pro eoruin singulis omniuin beneticiorum, et pensionuiiij ac jurium ad beneficia, et cum derogatione Constitutionis in Conclavi editae, quod palruus et nepos simul cardinalos esse non possint, ac aliis derogationibus. i. Die Sabbali vigesima mensis .Martii MDLVii, fuit Consistoriuin publicum. Reverendissimoscardinalesiiovitcrcreatos praesenles, videlicet rcvereudissimos de Gaddis,

proregis Hispani administri graviora in dies contra jus auclorilatomquc Ecclesia; facinora patrarent, advcrsus Carolum V
,

nalium senatu

Paulus Xeapolitani

armis lacessitus,

cum

ct

Philippum

cilerioris Sicili;e et Anglia'

regem,

crecto novo tribunali, sclectis ex omni ordiiium gonere viris doctissimis, legum sevcritalem distringere decrevit, Pontiliciosque

omnes admi-

nistros, qui in Ca?saris et rcgis Philippi rcgnis

agebant, revocavit: necnon fcTia

(|uiiita majoris hobdomad;odefixitanathomateinvasores urbiuin ditionis EccIesiastic;o, tuni omncs, qui consilio,

574

PAULI IV ANNUS

3.

CHRISTI 155^

vcl auxilio, stiidiisve iis adli.Trerent, sine

uUo

imperialis \el

rcgi;p cardinalitia> vel

alferius

Ecclesiasiictc dignitatis discriniine, ncc sequenti

leria sexta inter sacra

precum tormula pro im-

|)eralore perlecta est.

Tum

ad vim

vi

pro|)ulsan-

non minoris cura; fuitquam nostra, (|ui(]ue cogitamus et intelligimus, tuam isthic pr;escntiam magnopere nobis non modo utilem, sed eliam nccessariam fore ad tuendos fines noslros et tuos simul, et ad capienda pro re et tempore
consilia,
si

dain non
legit,

modo quascumquc

potuit copias coi-

quis in

istis

partibus motus existe-

verum etiam
:

Italos principes,

Venetos concitare annisus est gestisque a duce Montorii et Petro Strozzio secundis prfcliis Tyluir, Vicovarium, arcemque Hostin* occupata a duce Alhic prorege, qui ad opprimendum Pontificem cum cxercitu Qorentissimo irrupcrat, recuperavit. Dux eliani (iuisius ineunte hoc anno a Gallia? rcge submissus, superatis Aipibus ingressus Italiam, decem millibus peditum, ac ferme duobus millibus equitum succinctus, expugnata vi direplaque Vaientia, quod illius pr;cfectus transitu illum arcere pertentasset, terrorem proregi incussit adeo ut is Joannam Caraffam Pontificis sororem matronam ornatissimam conciliandir pacis interprctem niiserit qua?, asscntiente etiani Pliilip|)o rcgc, poUicebatur Senensem urbem tradcndam Montorii duci, modo Pallianum Columtota cnim liujus belli nensibus restitueretur moles el causa inde pendebat. At Paulus, qui do tradendo regno Ncapolitano Henrici secundogenito fldem obstrinxerat spe elatior quasi
; ;

maximeque adversus Hispanum nomen

ret, exjicdire

judicavimus, te minime moveri, sed nobilitatem tuam istliic nostris simul el tuis rebus pr;rsidere; in his autem locis nobi-

Icm virum ducem Guisiaj Franciscum generum

luuni,

tanquam

manum

alteram, vice tua noI)is

et fide

ct Apostolicai Scdi

operam navare; quamobrcm

crga nos ct prin-

de tua pncstanti virtute

cipis

ApostolorumSedem tibi gratulantes,tuu!nque tam egregium animuni omnipotenti Deo ct

sanclissimis Ecclesiu' liomana; pr;csidcntibus Apostolisofrerentcs,hortamurnobiIitatcmtuam,
tibique pr;vcipimus, utne isthic discedas, illud-

que

libi

officium non

persuadeas volumus, tuum abscntis minus aut nobis gratuin, aut refore
,

bus nostris opportunum

XIX Februarii mdlvii
7.

quam

in

his

partibus futura cssct opera.

.

Dat.

Romaj

die

Habilo militari consilio apud Regium Lcpidi intcr Guisium, Ferrariensem ct cardinalem (^araffam, quo belli inoles vertonda forct, orla
est dissensio;

nam

Ferraria?

duxParmam oppupra^fidcbat;

gnandam contondebat, cujus cx|)ugnat imporium

sibi

bostem

ccrtissime

prostraturus

esset,
in

paci

tradendum
ferret

a Pontifice

lionestissimac

non

assensit,

Romamque

sum-

sed Guisius, cui data orant mandata regia, ut

Poutifici

discrimen adduxit. Excepit f|uidem venientem Guisium generum Hercules dux Ferrariic, ac mille pedites et equitcs octingenlos illi conjunxit; necnon su0.

mum

suppetias,

necnon cardinalis

CarafTa repugnarunt, adeo ut Fcrraricnsis re-

ductis copiis suis iratus abscesscrit.

(iuisius per

Dux vcro
et bel-

Flaminiam duxit cxcrcitum,

premum
Pontifex
litteris
o
:
'

militare

impcrlum

detulit

illi

I'aulus

lum regno

iXeapolitano infcrre mcditatus; at sc

in fcederatorum Italico exercitu liiscc

Dilecto
Dilccto

filio

Hcrculi duci Fcrraria-, sancti

nobili
\iro,
etc.

foederis duci gencrali.

"

magnis cinctum periculis animadvortit; iion enim Ecclcsiasticus exercitus, (|uem logatus cardinalis conjungendum Gallis promiserat non etiam promissa nummaria comparebat
,
,

filio,

dileclo

Carolo CarafTa sancta" Romana- Ecclesiaj diacono cardinali, nostrosecundum carncm nefilio

tione

subsidia pro conficienda Noapolitana expcdiilli pra^bcbantur; imo Caraffaj Pontificii

nepotcs stipcndia militi

clnnntium certiorcs facti sumus, (|uanto animi studio, quantaquc dcvolionis ac fidci crga nos et sanctam hanc
potc, diligcntcr pcrlittcras

usus avertebant,

pcrsolvenda in suos iiido(|ue gravis rixa inter du-

ceni Guisiuni et Carallani Montis-Relli marchio-

neni contracta cst

cumquc
,

Picono ex manNcapolilaarcciu

Scdem
rit,

significatione nobilitas lua |)rofessa fuesc cssc rclictis rcbiis suis, pro sanc-

dato Pontificio irrumpoie in

rcgnum

paratam

num

perlontasset

atque

Civitcllam

lissimo intcr nos juncto fccdcre, vcnire in expc-

xxiv Ai^rilis obsidionc cinxissct niilite et armis

ditioncm hanc pro sancta Romana Ecclcsia susccptam, ct pro delata sibi impcrii sunima, nuUum militia- laborcm, nulIunKiuc poriculum qua' voluntas lua lam cgregia co rccusarc nobis grala cxtitil, ut magnas Doo omnipolcnli gralias cgcrimus, qui tali nostro ot hujus Scdis tcmporc, lantuni nobis cl rcbus nostris pra'sidium obtuleril. Ncc vcro alionum quidquam, aul virlutc tua, aut nostro pcrpcluo dc tc judicio
:

communilam, cxpugnare vi eam nou potuil;adco ut cuin prorex valido succinclus

cgrcgie
oxcrcitu proximo

immincrct

dccima quinta
militcs
llali

Maii solvcrit obsidionem:

castris

cum

slipcndiorum inopia dirtluerenl, ad quas persolvonda maximis difficullalibus impoditus

Pontifcx
tiini

grave vccligal subdilis iniposuit.

'

De quo
.
<

lia'c

liabcnt .Vcta

Consistorialia
.Maii,

Die Marlis, docima oclava

in (|ua lecta fuit

Mni

vii,

ct expcclationc facit;

nosautcm, (|uibus

rcs lua

tuit

Congrcgatio,

lUilla

impo-

'

Paul. IV.

lib.

brcv.

iii.

p. 7.

'

Ms.

mi.

Ppadd' lo.

i'.\.\xiv.

p.

tm.

PAULI IV ANNIIS
sitionis novi siihsidii per totuin

3.

CIIRISTI

1557.

575

statinn Kccle-

acerbis vcrbis excepit, qui

susccpisset,

eam legationem

siaslicurn,

sancta;

pro tuitione dicli status advoisus Sedis Apostoliciv liostes. Cardinales

deinde ccEperunt dare vota et omncs, nernine excepto propter necessitatem ingruentem et Sedis |)aupertatem i)robal)iledixerunt,ct omniiio necessarium, in (|uantitate, niodo eliam dalo
,

expugnanda^que Homjc ciipidine incensus, cum Bomanos ob bcllicas calamifalcs a Pontilice aversos, at{|ue ad pugiiam iinp;iralos accepissel, scalis noctu admotis assilire in m(Bnia constituit; ciim(|ue ad Columna' oppidum
castra fixisset,
siina

Ascanium Corneum cuin

leclis-

per Bullam, ad
Cuit

(|uam liabcatur rclalio. Non contradictio, nisi duoruin aut triuin, (|iii-

biis niagis placuisset (ut

dicebant) aliud gcnus impositionis subsidii, et ciuod toleiabilius subposset, (|iiam

illud (]uod in
Biilla

militum manii submisit, jussitque subsequi Franciscum .\nfonium Barardum, ut perfracta expansaque N;i'via porfa, (juam majorem
vocant, uiiiversus exercitus inducerctur. At cum pro explorando Urbis sfafu vigilumque custodia proxime accessisscnt, colkicentium

ditis videri

pr;escribebatur; (|uibiis tamen non obstantibus,

roli((ui

facum

omncs cardinalcs

multi,s et adductis pcr

sinj^ularia vota rationibus, et re ad

longum

dis-

multitudine visa et armorum strepitu ingent! audifo.copiarunuiuefrementium discursu,tanto

terrore
perfusi
sunt, ut
in

executione DuUai niliil immutandum, suam sententiam dixerunt . Exasperati imposito eo censu, qui ad 'J. quinquies centena aureorum millia ascendebat,
putata, pro
tare coeperunt, ac

ellusam fugam se

conjecerint.

Koinani arcanascoitionesadversus Paukim agiMarcus Antonius Columna

lectissimis stipatus copiis in

,

Campaniam

varias

excursiones egit prorex ctiam iNeapolitanus ditionem Ecclesiasticam vexare non destitit. Interea Pallianum cinctum est obsidione a Cokimna, ad quain solvendam cum Julius Ursinus
copias eduxisset, kisus, profligatusque est, quo

Manuscripta referunt vetera edilum a in ea Urbis parte, ut acceperant relatione liostes, defensore idoneo carerent. Certc constat religiosum illum sacerdotem qui ex divi Bernardi familia divino lumine coUustratus jam anfea sancfo Philippo Nerio dixerat ',nolle Deuin, ut in Indias cum
10.

Numine prodigium, cum moenia

sociis proficisceretur, sed ut excolendaj pietafe

Urbi sacram operam

daret

addidisse etiam

successu armorum elatus, impetus suos in Signienses efludit, miseramque urbem, sine a^tatis ac sexus discrimine, rapinis casdibusque ita fcedavit; nec ab Hispanis (Jermanisque militibus virginum sacrarum matronarumque pudori, aui religioni tcmplorum parcitum est; ex quo maximum dolorem traxit Pontiiex, quern etiam auxere gravissima; Guisii ducis querelai adversus Caraffas, qui promissis non stetissenf, adeo ut in Hetriiriam vel in Insubriam traducere exercitnm decerneret verum regio coaclus imi^erio, ac Caraffa; etTurnonii, ac Petri Strozzii precibus flexus ad ferendam Pontifici opem e Piceno in Latium cum Gallico exercitu provo:

vidisse aquas Salvias sanguine manare, sibique a sancto Joanne Evangelista coelesti viso osten-

sum Urbem
Divina;

in

tam, ni divina
ifaijue

vi

extremi exitii discrimen adducab eo discrimine vindicaretur.

providenti;E
vastitate

benignitati

atque
vin-

principis
dicafa;

Apostolorum patrocinio singulari

ab infelici
est

buenda

% non

aliter

quam

Koina; salus triPelagio II et divo

lavit,

conficiendaique Neapolitana^ expeditionis

eversa siint

consilia instaurata sunt. Sed illa novo casu ino|)ino

' :

Gregorio magno Pontificibus Urbs olim defensa est; parique felicilafe a porta inajore hostis propulsalus, qua Flaminia porta ab irruptione barbarorum Justiniani imperatoris temporibus fuerat, ut scribit Procopius '\ liberata licet enim dux Guisius Tybure pro tuenda Urbeexcubaret, tamen prorex Neapolifanus, ut scribit Navagerius orator Venetus, poslea creatus a Pio IV cardinalis, die nocfeque tanta celeritate
:

nam cum

Pbilippus rex

cum

contractum e Belgis Anglisque et Hispanis exercitum elfudisset in Galliam, premereturque obsidione Fanuin S. Uninlini, insigne Veromanduorum oppidum, Henricus rex florentissimum exercilum ad solvendam obsidionem submisit, consertociue ingenti piadio deletus est maxiina strage Gallicus exercitus, adeo ut ad tuendam Galliam ducem Guisium e ditione Ecclesiastica revocarit, ifaque Pontifex Paulus et Caraifa! nepotes ad pacis consilia flexere animos, ac Placidus cardinalis Sanct;c-Flora> missus est
Pontiflcio

toto exercitu Boinam Boinam capere potuisset rum in quas parfes Urbem
:

provolarat, uf facile

ac pra;fectis castroingressi copias ad-

ducere deberent, pr;efixerat; ut primum Liberianam Basilicam occuparent, ibique figerent castra, donec ipse cuin foto exercitu pervenisset; inde acics in Suburranam regionem progrederentur, inox in
rent;

campum

Flora; se effunde-

tum Montein Jordanum, Ursinorumque Palatium expugnatum magriis molibus coinrniinirent \ ut facto

diverberandam
rent
:

.Moleiii

aggere tormenla bellica ad .Vdrianam in eo collocaa

nomine pro concilianda

is

;r(iuis

condi-

ita

enini

Urbem

Pauli Pontiticis ferrorimilitari

tionibus pace ad ducein Alba; proregem Neapo-

bus liberandam jacfabat, ac pro tessera

'

litanum
B(?lcar.

vero fastu turgidus cardinalem

Silos
liist. iler.

rognl.

1.

ix. S.

Philip. Vil. aiiclor.

18.
*

an. 585. niim. 3. et an. 5!I5. iiuni.

'

1.

XXVII. Juslin.

liist.

Vcn.

1.

xiv.

thor.

1.

I.

.Ms. Vallicel. biblioth.

Daron.

Aiirian.

Procop. de 1. xv.

liello

Go-

576

'

PAULi rv Axxus

3.

sif,

ciiristi

1557.

lilierlatisnoineiispcculatoribusdederalnomine nieditato facinori prorsus contrario, cum Ur-

bem
rium

orbis

dominam, Christique

in terris

vica-

sedulo quaerere am|)lecli(iue studeamus; fili charissime, tui in primis cril muneris pro tua singulari pictate ac jjrudentia

quamobrcm,
apud

iu servitutem redifjcre decrevisset.

eumdem
is

11.

Puci procurmuhv inter omnes

priitciiies

Christianos Paitlus tolis viri/ntsincumbit. Delusus spe concepta potiunda^ Lrbis prorex, cum mehieret, ne dux (iuisius cum Gallico exercitu
ac tribus Helvetiorum millibus subsidiariis Romanisque in eum incurreret, signa retro converlit;ac tum Veneti ', ad quos .\ntonius Tri-

filiuin, litteris

IMiilippum regem sororis tuaj atque nuntiis ita curarc, et effi-

cere, ut

tatem
tatur,

et

ad nostram et Dei EcclesitE auctoriobedientiam, extra quam salvus nenio

esse potest, se

quamprimum
ac

conferat et rever-

sprelisque

hominum
studia
ac imiiio

improborum mentem suam ad pacis omnino traducere, quam bello iniquo

repudiatis
consiiiis,

vultiuscardinalismissusfuerat,necnonCosmus dux Florentiic veriti, ne Hispani, opprcsso Poniiflce, lotius Italiae lyrannidem alJectarent, ad sopiendum gliscens iucendinm, conciliandamque concordiam studia tlagrantissima conlulerunt. Movebatur Pontifcx inspeclis subditorum calamitatibus ad ineundani pacem, quiv continentibus proborum omnium votis cxpetebatur, quibus explorata erat et conspicua Ivonis sententia prfeclarissima,
ier

transigere malit, sed hcPc et plead hoc ipsum pacis negotium tendentia, quw Alfpnso oratori tuo respondimus plenius at^iue diffusius, ut ad Majestaleni tuam

rem

raque

alia

scriberet, ei rnandavimus.
S.

Dalum
anno
'

Uoniie apud
iii
...

Petrum

die xv Julii mdlvii,

Cardinalis etiam Pohis

nulhiin finem fa-

quod

res

omnes non

ali-

bcne administrantur, nisi cum regnum et sacerdotium in unum convenerint studium . Conjunxit etiam operam suam pro concordia promovenda Joannes Lusitania- rex factus illius Joannis, et nominis et muneris successor, de quo apud Malacbiam typice legitur. Et conrrrtet corpatrum ad fiIios,et cor filioritm ad patres
eo?'M?; liltcris

ciebat hortandi, rogandi, monendi, tum apud reginam pra^sens, tum per lilleras ac nuntios apud Philippum, qui tunc in Belgio aderat, si qua posset iniri pacis et concordia? ratio. Misit Romam quoque ad ipsum Pontificem Henricum Piniagum Anghim, qui in Ilalia diu cuni ipso

versatus erat, et cujus opera

tur, qui ci a se

plurimum uteba-

acstudia deferret, et quid cum rege ipso egisset, ut arma ponerenlur, exponeret simul, et quid in ea re cuofficia
;

omnia

enim ardenti pietate delibutis Paulum hortabatur, ut paci animum accommoPaulus de amantissimo officio graretulit \ dissensionis causas a se in Philippiis

peret

fieri

cognoscerct.
a^bhorrebat a pace Pliilippus Angliap

13.

Xon

daret, cui
tias

el

Xeapolis rex, imo in

eam

erat pronior ct in

obsequium
stris

pum avertit, rogavit(|ue, ut apud illum monitis concordia; interpretem agcret. l^. " Regi PortugalliEP.

bellum a suis adminiconfiatum damnabat una cum Ca?sare

Pontificis, ac
;

jnre enim
(,,,

Paulum severitalem legum

in

suos subditos perduelles exercuisse agnoseebaf, illud-

Charissime, etc. Reddidit nobis superioribus dicbus majesfatis tuic litteras dilectus filiusnobilis vir Alphonsus de Alencastro con-

excitatum acerbe ferebat, iirgebalque FerAlbie proregtMn, ut paccm bonestis logibus conficeret, subjectisque lit-

dinandum duccm
leris
-

sanguincus et apud nos orator tuus, quas ipse prudenU et accurato scrmone est subsecutus, nam multa ille quidem cx intimo animi iui sensu deprompia nobis diligenter explicavit, qua? ad pacem cum rege Pbilippo constituen-

ad

eam paciscendam
:

necessaria auctori-

t^te inslruxerat

^>i

Philippus Dci gratia Hispaniarum, Anglia^

etc. rcx,

pnuiciir, Neapolis et utriusque Sicilia;, Hie-

rusalem, lliberniiv,
^j,,^

archidux Auslriiv,

dam maxime
audivimus
ei

pertinerent, ea nos

cum

libeiitcr

Rrgundiii>, Mediolani, Rrabantifp.

etc.

comes

|)robavimus, tum recenti hoc, ei

Habspur^ii, Flandriie, Tvrolis,

'

pro iua> majestatis officio,

corum omnium,

i\w.v

aniea per euiiidem oratorem opfima volunlate ac solerti cura, vere tanto, lam Caiholico rege,

' Rocognoscimusefnotum facimus tenore pricsentium universis, (luod (|uamvis pro incrcj,|,,i|i 5,j,i^, ,,t ^,nore ad componendam illam

qualisiu ipse
facile

es,

digna

in
;

hac ipsacausaegeras,

dissensioncm.
,1,^.^,,.,

(luie

inler

summum

D.
et

Paulum
univcr-

verum quod i^accm nobisetconcordiam suadcas, iioii csi quod in eovaldelabores, cumcinaturaipsanoslramiti profecioetbenigiia (luieUset otii certe scmpcr
rccordali

sumus

providentia sanctic Romanie

ircdesiiP
^,^.,,,513
^.,.(_.^

g.,,!^

Ponlificem

ji^.,^,,^
,,,,.^,

o sine
fuif,

Maximum, et iios magdo animi nostri

sludiosissimi cupidissimiquc hierimus, el nunc

_.,^

poUssimum

Chrisli

Dci

noslri exemplo, cujus

(>ani

die xvii mcnsis Deccmbris Domini mdi.vi ilhislri fidcli nobis dilcclo domino Ferdinando .Mvarccio Tolclano diici
,

vicariuni in lcrris agimus, |)accm

pricscr-

^,,,.,,

ronsiliario iioslro status. priclorii

,,roregi icyui

i^iiP-

Uin, (luipcum univcrsiP Christianip rcipublicip

f,.,.,_

nosfri Neapolilani, gubcr-

sahilc el hujus sancf;p Scdis digiiitalc coiijuncfa

.,,,,j

Mcdiolani,
cnr. l'oli
\i.

cl

cxercilus noslri Nca|)olifani.

'

'

.Ms. card.

Spwla:. to. (Xx.xiv.

l'a(il. IV.

1.

viii. biev. p.

31'.).

Vil.i

:U.

Exl. ap(ul Nalal. C.omil.

1.

x.

PAULI IV ANNUS
ct exercitus nostri in Ilalia

3.

in

CIIRISTI

1557,

577

siimmo duci plenam

ejus Sanctitale, aut

studiis, atque

facultatem dederimus,
(iuil)uscuni(]ue
tibus,

cum

Callia> Pontificis fa-derato, ac

etiam assenticnte Henrico rege revocante etiam

personisabea potestalem halien-

omnia

tractandi, jtaciscendi, exequendi,

quse ad iianccompositionem et concordiam spectare videantur;quotamcn luiicnegotio necessa-

Galliam ducem Guisia; cum C.allico exercitu, (luorum opera indigebat, Paiilus Ponlifex die octavaScptembris Carolo Caraffa> nepoti, SS. Viti
et

quin ad exitum optatum perducatur,et nostro huicdesiderio plenius safisfiat, eamdem illam facullatem cuin eisdem clausulis, jjrout jacent, ad verbum eisdem modis et formis gratificare, stabilire et confirmare decrevinius, prout tenore prasenrio niora nulla aut dubilalio injiciatur,

nali, sanciendie

Modesli in Macello Martyrum diacono cardicum duce Alb;c pacis potestacontulit.

tem

Convenere Carolus Caraffa cardinalis et Ferdinandus prorex in oppido, cui Cavi nomenest,
atque pacis leges
prfficipua
lippi regis
h;i>
'

honorifica; confecta; subscrikal.

ptaquc dccimo octavo

Octobris

quarum

tium gratificamus, stabilimus et confirmamus, ratumque liabemus et approbamus quidquid pra>fati mandati nostri virtute hucusquegestum, actum et transactum est ab ipso duce Alba' cum sanctissimo Domino nostro Paulo IV, aut ab eo
potestatem habentibus, ac si a nobis id actuni et conclusum foret, et ad uberiorem cautelam, quatenus opus est, eidem duci Albano confisi, et ejus integritati et prudentiae multaruni rerum, eamdem provinciam per proesentes demandamus dantes denuo plenam quatenus opus sit, facultatem, auctoritatem et potestatem,
,

fuere, ut Ferdinandus prorex Phi-

nomine

accederef, ac obse^iuii et depr;rstaret Ponfifici, gesto-

missi

animi

officia

rumque veniam
,

postularet, ac Pontifex Philip-

pum ut obsequentissimum filium, paterna benevolentia complecteretur, illumque regi;e munificentia?restitueret.Sancitumetiam,utPontifexaftedereCallicodiscederet, atque utrumque
regem tanquam medius
arbifer paribus studiis prosequeretur. Tertio decretum, ut Ecclesiastica!ditionis oppida capta, dirutismunitionibus novis, restituerentur Pontiflci, et ufrinque capta tormenfa bellica vicissim redderenfur. Quarto,

nomine possit ac valeat cum sanctissimo Domino nostro Paulo IV Pontifice Maut nostro

ximo, seu
titudine

cum admodum reverendo

cardinali

tum Ponfifex, fuin rex iis, qui in eo bello eorum majestafem hTserant, ignoscerent, raptasut

Caraffa, vel alio, seu aliis quibusvis a sua Bea-

que opes restifuerent, Marco Antonio Columna,

Ascanio Corneo, et aliis Roinan;e Sedis perduellibus exceptis, qui obnoxii manerent pcenis quibus erant obstricti, donec Pontiflcia cleet

potestatem liabentibus, conventiones, pacta et conventicula qua?vis inire, tractare, concludere, firmare, vel inita jam continuare, et ad finem perducere, necnon alias donationes, concessiones, cautiones, securitates et promissiones cujuscumque qualitatis aut existentia! fuerint, prout ipsi bene visum sit, promittere, acceptare, etnostro nomine assecurare, etiamsi mandatum exigant pra-cipuum, quam prcesentibus est expressum omniaque alia singula facere, flrmare, disponere, ordinare et pertractare, qua? nos ipsi facere, disponere et pertractare possemus, si ore prsesentes essemus, et opus fuerit, jurainento confirrnare illa, si unumque aut plures ad prmmissa loca ejus substituere, cum simili seu limitata potestate, promittentes sub nostra fide et verbo regis nos gratum et ratum habituros, et omni dolo ac fraude semotis observaturos quidquid per eumdem
,

mentia illis solverentur, de Palliano nonnullisque aliis arcana; constitufa; sunt pacis leges.
15.

licet victus

lippi

II

Visus est Paulus Camerario de victoribus triumphasse, ac Vitse auctor ^ Phipiefatem commendat, qui promereri ac

ornare Catholici cognomen obsequio ac religione in Romanum Pontificem maluerit, quam

ferocia et contentione tol regnorum regiamque majestatem tueri tum Paulum IV hoc elogio exornat Pauli IV mentem
titulos
:
:

armorum

nulUis quidem in
tatis,

dubium revocaverit omnino egregiam, Romana-que Ecclesia;

fuisse

digni-

quam
non

a C;TBsarianis adminis-fris opprimi

:

ferre

poferaf, asserenda' studiosissimam

at illius constanfia clariore

sisset, si

longe gloria effulet iXcapolitana;

augendorum nepotum

ducem Albanum mandatarium nostrum,

aut

expeditionis abjectis curis, tolerafa His|)anoruiTi

substituendum, aut substituendos actum, gestum, ordinatum, conventum, concordatum, promissum et conclusiim fuerilcirca prwmissa, vel quodlibet pra^missorum, et nullo un(]uam tempore revocaturos, neque ulla ex parte controversuros. Sub bonorum nostrorum omnium praesentium ct futurorum obligatione, harum testimonio litterarum inanu nostra subscriptarum, et sigilli nostri secreti impressione munitarum. Dat. Bruxellis ducatus nostri Brabantiffi die XXVI mensis Julii, anno Domini mdlvii . 14. Inclinantibus itaque ad pacem omnium
ANN.

administrorum insolenti impudentia, pro Christi gloria promovenda, ac Lateranensi OEcumenico Concilio, ut extingueret ha;reses moresque Ecclesiasticos sancfifate perpolirel, celebrando, ccepta sacra sfudia, et magniflca consilia,curas-

que omnes ad pacem interllispanum et Gallum conciliandam omni contenfione, missis jam ea
de causa cardinalibus legatis, contulissct. Singulari demum divini numiiiis ope ac
providentia i^acem illam inler
Eit. apud Silos
IX.

Paulum
1.

Pontifi-

'

1.

Vit. Philipp. II.

ix.

TOMUS XXXIIl.

Rayn. XIV.

73

578

PAULI IV ANNUS

3.

CHRISTI 1557.

cem regemque Philippum sancilam insigni eventu conslitit etenim eadem dic, qua pax
:

confecta

est,

Joannes Marinonius pietate

illustris

sacerdos celebrato Missae sacrosanclo sacrificio, cum ad populumconcionem haberet Neapoli in Sapientiae monasterio, veluti divino afflatus spiritu, inciamare coepit, AUeluia, tum in ea erupit

ximasque nos hoc nomine Deo gratias agere, quod ad consulendum rebus luis vicissim, quae nobis maximae curac sunt, nosfrumque in te amorem declarandum aditum nobis pafefactum jam esse speramus. Datum Romsc' apud S. Petrum etc. die xv Septembris mdlvu, anno ii .
17.

Quo

die

matutina

Iiora

discessit Gui-

verba

Da pacem, Domine,

in diebus nostris,

postremo constantissime, quasi oculis suis rem, quse proculagebalur,cominus inspiceret.pacem inter Paulum IV et Philippum II initam asseruit.

ejusdem vespere prorex Romam pervenit, rectoque itinere ad Vaticanum Pontiflcem adiit mulfis stipatus proceribus, ad quem secunda
sius,

noctis hora per cardinalem Caraffam deductus

Confirmata ea pace decimo tertio kalendas Octobris Franciscusdux Guisius ipso mane, cum exercitu in turmas diviso ex Urbe discessit, quem accepta a Pontifice discedendi venia Paulus plurimis officiis est prosecutus, cum pro illo defendendo, hoslique inferendo bello, ilonec pacem honeslissimisconditionibus vidisset redinlegratam, nullas periculorum tempesGalliarumregi tates defugisset; atqueHenrico actis gratiis, Franciscum ducem optime de Ro16.
,
'

Operiebatur illum Pontifex in aula solitae audienti, assidentibus aliquot patribus ut postquam introgressus prorex suppliciter ac
est.
,

demisse Pontificis pedes exosculans, rcgis Catholici primum, deinde suononiine de praeteriac regem erga Sanctitatem Suam Sedemque .\postoIicam obsequentissimos obfulit. Audivit benigne Ponlifex depretis

in

bello erratis

veniam

petiit,

ipsum, seque pariter,

uti fllios,

cantem proregem, paternoque

atfectu .\postoliregi Pbilippo

cam benedictionem, tum

impertivit
:

ipsi,

tum

mana
litteris

Ecclesia
:

meritum

commendavit

hisce

Charissimo
Charissime
etc.

in Christo fllio nostro Ilenrico

Francorum
'(

regi Christianissinio.
in

Christo

flli

noster, salu-

qua suscepta, ad ipsius se denuo pedes abjecit, acceptisque haud dubiis reconciliatw gratiae argumentis, a cacteris quoque cardinalibus tunc prcesentibus, complexu exceptus Pontiflcis pedum osculum est. Subinde ad
cuncti, qui cuni prorege venerant viri nobiles

tem,
cuit
,

Quemadmodum

omnipotenti Deo pla-

cujus misericordia nunquam Ecclesiae suae dffuit, res hujus sanct Sedis, quw in eo quod serenitati tute discrimine versabantur ignotum non fuit, composita" fuerunt, eaque terapestas, qua beati Petri navicula jactabatur,
,

ipsius meritis et intercessione sublata est. Sicut autem antea dilectus filius nobilis vir Francis-

cus dux Guisia} auxiliorum tuorum prajfectus, tum ut jussa et mandata tua exequeretur, tum etiam pro egregia sua totiusque familia; perpetua in hanc sanclam Sedem devotione, erga nos ita se gesserat, ut serenitati tutc, ipsique eo

admissi fuerunt, quos simul cunctos cardinalis Caraffa in suarum adium parte, niagniflca nitidaque una cum prorege ipso excepit coena. 18. Altera die, vigesima nempe Septembris Paulus vocatis in curiam cardinalibus, reque ad eos relata, pacis leges coram ipsis denuo recitari mandavit, utque in sequentem diem, quo die beati Apostoli et Evangelist Matlhaei memoria recolebatur ab Ecclesia, solemnia sacra pro gratiarum actionibus ceiehrarenfur,

decretum est fuil postrcmus

'

quibus

ct ipsc

dux Alba"

inter-

inter diaconos cardinaies supe-

nomine non parum bac Sedcs debeat, ilaque postquam rerum statu ita flagitante de compositionc actum est, tametsi ad serenitatem tuam
properans

quamprimum

discedere et isthuc ad-

volare cupiebat, tamcu ne deseruisse nos videri possct, atqucut eequioribus conditionibus composilio fleret, substitit noslri causa, quamdiu

loco; coniplelisque Missasolemniis Pontifex cardinales omnes i|)sumque proregem e regionc cardinaiisdecani accumbentem prandio adliibuit. Cum(|uc jam lempus reditus insfarct, Ncapolim scquenfi die, prout decreverat, repetiit. Illud famcn pnctereundum non cst, (juod prorcx conjugi sua^

riori ducis Palliani

,

rum

quod memiuerimus semper, fuit onmino, cum cuni apud te locum is obtincal, ul commendationc nostra non egeat, scd tamen pro noslra erga benemeritos de nobis homines voluntate facere non possumus, quin sercnilatem tuam rogenius, ul nostra quoque causa talem virum
opusfuil,quain
re,

foemina' lectissimai mulfumqiic diiccfa' luintiamilites hostium(|ue catcrvas inrnc ab incunabulis versafo, nuiniuam tanto pavore pio perfusuin, ita uf animoct vocc paMie deficcvit, sibi iiitcr

plane abeo nubis salisfactum

ceret,

quam cum

anle

Pontilicis

conspeclum

aliquandu habere
vero, charissimc

chariorem de nobis persuasum tibi habcas gralam tuorum in nos mcritorum movelit
:

flli

noster, sic

majcstas, dispensalione in Chrisli Vicnrio rcsplendet, oculos animos^iuc iiifuentium ita pcrslringit, uf ali(|iii(l supra homincm in ipso, et veuerari, cf nicfucrc compcllantur.
ille, ct

se constiluit. Scilicel splcndor

quK

admirabili Dci

moriam
l>aul.

a nobis pcrpetuo conscrvatuni

iri,

ma-

Discedenlcm ab Urbc proregem novo Pontifei

'

IV.

Iib.

brev.

aii.

Iil.

p. 283.

AcU

Consiil. Ms. cird. Spada; lo.

cxxxiv.

p. 235.

PAULI IV ANNUS
cumulavit honore, nam Mattlia?iim ab Aqnaviva Apostolicum prolonolarium de numero ut
,

3.

CHRISTI 1557.
,

579

vit,

vocant, participantium ad proregis uxorem legaqui Rosam auream ', qu ex anliqua Sedis
Apostolicaj consuetudine, nt loquitur Innocentius
III,

Dominica quarta Quadragesima;

illi

Pon-

tifice

consecratur,

deferret.
in

19.

Magno itaque omnium gaudio

hunc

modum
victo

confecla pax est, qixx vincenti,

quam
da-

propiorem Pontificem reddidit, utque de-

Paulus legatos dccreverat Antonium nempe cardinalem Trivultium ad Hcnricum Galliarum regem, et Carolum cardinalem CarafTam ad Philippum. De indicendis quoque indulgentiis ac supplicationibus ad divinum conciliandum numen, pacemque, quam mundus dare non potest, ab ipso exposcendamconstitulum fuit. Vertente anno, cum Pontifex ab Emmanuele Philiberto Sabaudia; duce gratulatorias accepisset Epistolas, hac occasione usus, post relatas optimo
'

cretffijam concordiaj pactiones executioni rentur, ac praecipue, ut hostiles

omnes muni^

tiones in oppidisaprorege occupatisfequarentur

solo, Pontifex subjecta Epistola

eorum oppi-

dorum

incolas

admonuerat, ac Hieronymum

Brossium ad omnia qua? ad pacis conventiones pertinebant expedicnda dimiserat,

(1

summas grates, cum sciret ipsum apud Philippum auctoritate et gratia multum pollere, potissimum ob nuperexpugnatum feliciter S. Quintini oppidum, pacis perficiendm negotium eidem commendavit, eo maxime, quod tumipsedux Bruxellis cum Philippo morareprincipi

Dilectis

filiis

universis et singulis priori-

bus, antianis, consulibusetrectoribus

quocum,

que nomine nuncupatis, ac communitatibus civitatum, necnon universitatibus terrarum oppidorum castrorum locorum nostrorum Maritimse et Campania3 provinciarum, ac terraj
,
,

nostrae Pontis-Corvi salutem, etc.

ex conditionibus pacis, nuper inter charissimum in Christo filium nostrum Philippum Hispaniarum regem Catholicum
<<

Cum

nos

et

atque a Carolo imperatore litteras manu sua e recessu coenobitico conscriptas accepisset, quibus recentem insignemque victoriam gratulabatur, virtutem et rerum magnitudinem laudabat, illumque ad finem bellis imponendum, ac honestam stabilemque pacem conficiendam hortabatur, admonens, bella nonnisi cogente necessitate suscipienda, fortissime gerenda, ocyssime terminanda. Hpbc itaque ad illum Paulus - conscripsit
tur,
:

21. Dilecto

fllio

nobili viro

Eramanueli

inita;, civitates, terra>,

oppida, castra et loca pcr

Philiberto duci Sabaudi.-c.

dilectura filium nobilem

de Toledo

ducem

Alb;ie,

virum Ferdinandum viceregem Neapolita-

Dilecte

fili,

nobilis vir, etc.

Perspeximus

et generalem ipsius Philippi regis in Itacapitaneum et locumtenentem, hoc belli tempore occupata nobis relaxari, et tormenta hinc inde capta vicissim restitui, munitionesque et fortiflcationes per ipsum Ferdinandum ducem, seu ejus mandato in civitatibus, terris, oppidis, castris et locis prsedictis, dictotempore dirui debeant modis et formis in capitulis desulia

num,

ex litteris tuis qua; nobis grata; admodum fuerunt, quanta latitia affectus fueris ex pace,
qusE inter nos et charissimum in Christo fllium nostrum regem CatholicumDeo fuitauctore constituta, in qua quidem concilianda non dubitamus, quin nobilitatis tua; studium insigne fuerit, et eo officio functus sis, quod tua et majorum tuorum in saiictam hanc Sedem, et perpetua devotione ac virtute dignum erat, idquepro eo ac debet, nobis gratum est, hortamur te in Domino, ut quemadmodum te facturum sane confldimus, majorum tuorum vestigiis in Apostolica Sede colenda insistere perseveres, minime dubitans quin ea te semper ut pium filium suura complexura sit. Cum autem id nos agere scias hoc tempore, ut pacem inter ipsos quoque Christianos principes componamus, adjuva, dilecte fili, hanc quoque tam sanctam et
,

per confectis, late expressis, nos dilectum fllium

Hieronymum Brossium laicum

lanaj dioecesis , et infra,

Civitatis-Castel-

oum

plena, libera et

omnimoda

facultate, etc.

tormenta nobiserepta

ab ipso Ferdinando duce, seu ejus ministris recuperandi, et ea, qua; nostri milites regiis militibus eripuerunt, eisrestituendi, ac munitiones

tenorem capitulorum pra?dictorum diruendi, necnon milites

et fortificationes praedictas, juxta

regios ex civitatibus, terris, oppidis, castris et

salutarem actionem; hoc

to

tibi

persuadens, quan-

eisdem deducendi , (et infra) constituimus et deputamus, etc. Dat. Rom. apud S. Petrum die xvi Sept. mdlvmi, anno ui . 20. Emanavit intcrea per omnes Europae
locis

studiosius inservieris quietitotiiis popuIiChristiani, tanto tibi in rebus tuis non humanum

norum omnium
que ex hac

provincias flrmataj pacis rumor ingentiquelbogratulalione est exceptus; jamipsa concordia regum quoque universalem pacem conciliandam sperabant, pro qua promovenda in eodem ipso consistorio
,

solum, sed divinum etiam auxilium affuturum. Dat. Roma; apud S. Petrum, etc. die xviii Decembris mdlvii, anno ni . 22. Cum autem Ferdinandus Romanorum
rex impenso semper studio

pacem

infer Ponti-

cem etPhilippum

exquisiissct, Paulus, ut grati

litte-

animi sensus erga ipsura declararet, datis

Tonsas 1. i. V. Fm. Phi. Dum. 2889. p. 85.

'

Ser. de Ros.

Teop. Raynav.

in

Ros. Mediana

c.

l.

p. 411. 21.

lib.

p. 147.

Panl. IV.

lib.

breT.

Paul. IV. lib. brev.

ni. p. 304.

sig.

580
ris

PAULI IV ANNUS

3.

CHRISTI 1557.

de pace cerliorem illum reddidifj ac

quam

honorifice Neapolitanum proregem ad se venientem admiseril, testatus est. Jacobum insu-

per Linterium, ut eadem ipsi significaret, certum nuntium misit. Cumque ex liac inita concordia gradum ad pacem inler reges speraret, Antonium Augustinum Aliplianum tunc episcopum, cujus laus in Jure Canonico summa est, denium direxit, qucm tum ob spectatam probitatem, integritatem ac fidem, tum propter eximiam pra^stantemque doctrinam idoneum dicebat, qui f^erdinando ostenderet,
niffi

talem tuam et Henricum Francorum regem Clirislianissimum ccelesti suo favore reconciliet, et populum Christianum a tam gravi et periculoso bello liberet. l'tinam nobis liceret utrumque vestnim convenire, et coram agere de re tam necessaria, nihil libentius atque alacriore animo faceremus, quam ut ipsimet tam pia pro
Christo legatione fungeremur. Sed
,

quando

id

quam Germa-

pax inter reges firmaretur, armaque in Cliristianorum perniciem tam misere conversa, in Christiani imperii nominis liostes verterentur incumbat proinde pro viribus rex una cum Pontifice, ut qua; summis j)recibus exposccbatur concordia, disjectis omnino difficultatibus, impetraretur. Sollicitabat etiam Paulus reliquos reges ac principes, ut omni ope pacis actionem promoverent, nihilque sibi charius devexa jam wtate, senioque confecto ex vit;c perendinatione commodi aut
esset,
si
:

rebus consultum

et Komanffi Ecclesise per a}tatem nostram aliasque multas et gravissimas curas minime licet, habito venerabilium fratrum nostrorum sanct;c Komana; Ecclesire cardinalium consilio summa omnium voluntate legatos dc latere no-

stro elegimus, ad

ipsum quidem Francorum

re-

gem Antonium

tit.

SS. Joannis et Pauli presby-

terum cardinalem Trivultium, ad serenitatem vero tuam dilectum filium secundum carnem nepotem nostrum Carolum SS. Viti et Modesti
in Macello

martyrum diaconum cardinalem

et

Ca-

raffam, quos

consolalionis acccdere affirmabat, quam si optatam pacem ad flnem usque perducere contingeret.

eximie diligimus, et |)ropter spectatam ipsorum fidem, industriam, virtutem atque prudentiam ad hoc fungendum nostra vice munus maxime idoneos judicavimus. Nunc te, charissime fili, hortamur, et per viscera misericordia} Christi Salvatoris nostri rogamus obtestamurque ut pro tua prudenlia
,

ardentiore studio deprecanda cardinalis Caraffa Bruxellas ad Philippum se contulerat, quas cum applicuisset tertia de23.

Jam pro

illa

'

cima die Decembris, rex magna cum obsequii significatione obviam de urbis porta venienti progredilur, et digniorem obtulit iocum. Legatum Roma abeuntem Pontifex disertissima ad pacem admonilione, qua cum regecollocuturus uteretur, instruxerat, regemque ipsum Pliilippum concordiam urgebat, quibus
setatem aliasque

etiam atque etiam cogites diligenter(|ue consideres quantas et quam graves calamitates et detrimenta reipublicff Cliristianffi bellum istud inteslinum intulerit, quod inter patres vestros cocptum ct diutissime gestum, inter vos postea

gravissimis per Epistolam adhortationibus ad se ipsum, si per

renovatum vcl continuatum est potius. Quid enim tanloperc tot detestandas ha^reses aluit, et tanta schismata corroboravit ? Quid viribus nostris attritis impiorum hostium potentiamauxit, et populum Christianum in tantum jani discri-

men

adduxit, nisi belli hujus intestini occasio

gravissimas, quibus distinebatur, curas liceret, ad reges ipsos coram con-

veniendos paratum fatetur, quod

et re ipsa, si

expedire visum esset, omni posthabito respectu, se facturum alibi spopondit, suoque nomine
cardinalis Carafla jussus est coram proponere Paulum Niciam vel ad aliam civitatem accessurum ad conventum pro paccsimul, quemadmo-

dum

Paulus III cgerat, celcbrandum. Charissimo in Christo filio nostro Philippo Hispaniarum regi Catholico. Ciiarissimc in Chrislo fili noster, ctc. Gra24.
tias

ct tam longe lateque propagati? Quis ])orro salis digne deplorare possit tantam etlusionem sanguinis Christiani? Quid tot civilatum direptiones et excidia, tot ferro flammaque vastatas regiones, tot denique Ecclesiarum et sacrarum ^Edium spoliationes ac ruinas ? Qua; rcs impiorum ac barbarorum tyrannorum mentes commoveret, ct ad [)acis consilia flectcret, ca tuum Christiani principis et Catholici regis animum non movebit? pro tot, et lanlis Dei crga te beneficiis hanc illam gratiam referrc recusabis, ut ipsius populo parcas, et

tam diuturni,

agimus maximas Ueo, cujus misericordia

est, ut
,

impedimenlis, qua- nobis antiqui hostis astutia objecerat, suldatis ac remotis aditus ad i)ia noslra desideria ct salutaria con-

factum

impios potius hosles religionis nostra^ arma convcrtas, cx (|uil)us gloriosas victorias pulcherin

rimosque triumpiios ipso favcnte consc(|ui, et imperii tui fiiics multo faciiius poteris |)ropaca niinc tibi deponcndorum armorum et conciliandic pacis occasio oblata cst, rebus a te

silia

excqucndafucrit patefactus,
forc, ut (jui

magnam cnim
jiacem nobis et

gare

in

spcm venimus

sanctic Ecclcsia;

Komame

largitus cst,

eamdem,

nobis agentibus atque horlantibus, intersercni-

supcriorihus diebus prospcre geslis, si, ul debes usus fucris, omncs modcrationem nniini tui sapicnliamque laudabunt tc(juc jiulchrius et
,

>

Ext.
II.

apud

Silos in

liisl.

Clcr. Ileg.

I.

iJt.

Paiil. IV.

lib.

magnificciilius victoria
cissc, procdicabunt,

brev.

p. 2J3.

usum fuissc, quam vielenim magna cx parte du-

PAULI IV ANNUS

3.

CHRISTI

1557.

581

cum
vero

illa
iijec

et iiiililum

tuorum

fuit \ictoria

at

anlea, intelligis(|ue quanto graviores

ant, nec vero ignoras,

impende-

moderationis laus tibi cum neuiine communis, sed tua unius propria fucrit. Non te latet quam vario rerum evenlu inlcr cliarissi-

mum

iii

Cliristo

Qiium nostrum Carolum Ropa-

manorum imperalorem sempcr Augustum

rentem tuum,
et clara;

opportun;n quamque optata; sint b;c dissensiones atque discordia^, tuin impiis bostibus ad iacerandam rempubiicam Cbristianam, tum bajreticis ad impupugnandam fidem et religionem Catbolicam,

quam

memoria? l''ranciscum Francorum regem i)ellum per tot annos gestum fueril, quoties acciderit, utcum alterutereorum rem aiicul)i prospere gessisset, idem paulo post
aiiquod aiia in parte incommodum ac dctrimentum acciperet, cuni tamen ad extremum pro tantis beilorum sumptibus, pro tanta ettam diuturna regnorum suoriim vexatione, tot et lam gravibus suis laboribus ac periculis neuter ipsorum ullum satis dignum praemium adeptus
sit,

quorum
sint,

utri

non

faciie judicari potest.

(|ui

magis perniciosi et detestabiies Memineris igitur

et

pax ipse nostra ab angeiis in ortu ipsius nuntiatam discipulis suis lantopere commendavit, et tamquam ba^reditafuit et

pra;ceptorum Doinini

pacem bona;

voluntatis liominibus

tem

reiiquit.

Adjuva pia

et salutaria
fiiii

nostra con-

siiia,

aclionesque dilecti

nostri

de latere

iegati, ac

nepotis Caroli sanctorum Viri etModesti in Macello martyrum dia-

secundum carnem

qu;e res

bet, ut

belium tam

admonere utrumque vestrum dedifQciie atque asperum, tam

omittatis, pio-

conum cardinalem
tem ipsa
pisti,

Caraffam, quod cum facies, bonori ac cultui Omnipotentis Dei, a quo saiuet

vestris popuiis atque universic Cbristiana; reipublicffi

caiamitosum aliquando

toties et regnum tam mirabiiiter acceregnorum tuorum quieti salutique si;

que intervos foedereconciiiemini, neque patiamini communes bostes vestris dissensionibus, vestris discordiis diutius istari, sed hac tecum pluribus verbis aget icgatus noster, cui quidem omnibus de rebus de quibus tecum nostro nomine egerit, fidem seque ac nobis ipsis, ut babeas, rogamus. Dat. Rouiie apud S. Petrum etc. die xviii Octobris mdlvii, anno iii . 25. Ad promovenda quoque iiiius pacis consilia Pontifex Mariam Angli et Hiberniaj reginam bortatus est, ut quietem salutemque to'

mul

totius populi Cbristiani inservies sed bac de re tecum aget pluribus verbis ipse legatus noster quem et serenitati tuaj studiosissimum novimus, et testem ipsi babemus nostrre paternae erga te cbaritatis, cui quidem, ut fidem babeas omnibus de rebus perinde acnobis ipsis esses babitura,serenitatem tuam rogamus. Dat.

Rom;B apud
MDLVII
.

S.

Petrum die

xviii Octob.

anno

iii,

tius popuii Cbristiani

studiis suis juvaret, pro-

curarelque apud virumPbilippum Hispaniarum regem, pace enim composita, ba>reticorum fu-

26. Ad Gallicam quoque legationem subeundam Antonius cardinalis Trivultius, serius tamen quam Caraffa, discessit, quibusdam nimirum detentus negotiis, eo quod paulo ante

rorem compressum

iri.
tiiise

Cliarissima; in Cbristo

nostra; Maria;

Anglia; et Hiberniffi regina; illustri.

Cbarissima in
etc.

Cliristo filia nostra, salu-

tem

Conlroversiis,

quemadmodum

sereni-

Urbem, cum per aliquod tempospatium post adeptam cardinaiitiam dignitatem Pontificis jussu Venetiis substitisset e qua quidem civitate discedenti Paulus Manutius insignis Grammaticus, Pra-fationem inscripsit ad Sailustii Historiam, quam in Anfonii ejusque
accessisset ad
ris
;

semper optavit, compositis, nuper inter nos et cbarissimum in Cbristo filium nostrum Piiilippum Hispaniarum et Anglia; regem fidei defensorem conjugem tuum non parum te iKtatain esse persuasum babemus novimus enim pietatem, novimus erga sanctam banc Sedem reverentiam ac devotionem luam, nobis quidem luec res eo niajorem affert voluptatem, quod jam aditum nobis, Dei voiuntate, patefaclum fuisse speramus ad agendum de pace inter vos, et cbarissimum in Cbrislo filium nostrum Henricum Francorum regem Cbristianissimum, quam quidem ad rem cum pro nostro
tas tua
,

familiffi
tiis

laudes excuderat, debeneab ipso Veneadministrata provincia, ostensisque virtuti-

bus multa congessit. Antonium igitur, et suo, et majorum suorum nomine Henrico admodum cbarum pro concordia promovenda Pauius se
conferre jussit in Gallias, eique proficiscenti Epistolam ad regem addidit ', qua pronam ejus animi ad consilia pacis voiuntatem sibi aiias

exbibitam in mentem revocans, ad ea in exitum perducenda summo[)ere adbortatur Cbarissimo in Cbrislo fllio nostro Henrico
:

Francorum
"

regi Cbristianissimo.
fili

Cbarissime in Cbristo
ratio

noster, etc.

Cum

pastoraii officioincumbere statuerimus, utrius-

officii nostri

postulat, ut te et

Pbilippum

que partis regnopopuioque Cbristiano universo consuiere cupientes, legalos de iatere nostro cbarissima bujus rei causa misimus. Nosti fiiia, quot et quam graves intestinum boc beilum calamitates innoxiis populis importaverit
, '

Hispaniarum regem Catbolicum filios nostros cbarissimos ad pacem et concordiam adbortemur, tum etiam Dominus recenti suo in nos et sanctam Ecclesiam Romanam, cui nos, licet
indignos,
Paul. IV.

pra;posuit beneficio, a uobis aperte

lib.

Paul. iV.

lib.

brev. u. p. 269.

>

brev.

ii.

p. 258.

582

PAULI IV ANNUS

3.

CHRISTl 1557,
loquitur nostra, et facit utraque parietem maceriss solvens, ini-

hoc requirit, hanc enim nimirum ob causam

nobis et huic Ecclesiae pacem reddidit, ut eam ipsi eliam inter vos duo flrmissima Ecclesiae suae praesidia conciliare possemus, quam quidem ad rem eo majore studio nobis incumben-

Chrislus Jesus, qui,

quemadmodum

Apostolus

',

est

pax

unum,
est,

et

medium

micitias in carne sua, de Virgine nasci dignatus

tians,

duximus, quod nisi ea perfecta, minime possemus creteras res, quas ad Dei honorem agere instituimus ad optatum exitum adducere. Utinam ea cBtate essemus, ut ad utrumque vestrum nos conferre, et tam pie ipsi pro Christo fungi legatione possemus, jucundissimi nobis labores essent, quos hac in re pro Dei et Domini nostri honore, et commissarum nobis ovium salule susciperemus. Sed quando nec virium infirmitas, nec aliae gravissimae occupationes nos ex hac statione discedere
esse
,

dum

pacem hominibus bona? voluntatis annunopportunum ratus eo potissimum tempore ipsum deprecari, propositis amplissimis
fundendas
invitavit, prae-

indulgentiis, Christi fideles ad expianda peccata

et preces ardentiores

hunc modum oralionum formula ', qua per sacrum Adventus tempus Natale Doscripta in

mini praevenirent. Ad futuram rei memoriam. Superioribus diebus cum nonnullos nostros et Apostolica? Sedis legatos de latere, ad
'<

patiunlur,

communicato cum venerabilibus

fra-

tribus nostris consilio, delegimus ad vos hujus

rei

agendae causa eos de latere nostro legatos, quos propter spectatam ipsorum fidem, industriam, prudentiam, publicaeque utilitatis stu-

Christianissimos in Christo filios nostros Henricum Francorum Christianissimum, et Philippum Hispanum Catholicum reges pro pace inter eos et reliquos principes Christianos concilianda et comj^onenda mitteremus, instaretque

dium maxime idoneos judicavimus. Hortamur

serenitatem tuam, charissime flli, rogaper divinam misericordiam obtestamur, ut memor pii et Cbristianissimo rege digni responsi, quod alias nobis dedisti, cum itidem ut nunc te ad pacem hortati fuissemus, in eaigitur

mus,

et

tempus Adventus, ac dies Nafalis Redemptoris nostri, qua totusorbis terrarum exultat, el qua, sicut temporales domini munera clienfibus suis dare consueverunt, ita ipsuin Redemptorem, si
ad eum corde contrifo et spiritu humiliato recurramus, nobis hoc pretiosissimum pacis donum, quo nullum melius aut praeclarius hoc saeculo esse potest, concessurum esseconfidebamus, ex parfe omnipofentis Dei, per viscera misericordiae omnes et singulos utriusque sexus Christi fideles in liac aima Urbe ejusque districfu cxistentes horfati sumus, et in

maneas, consideransque tecum detrimenta, gravissimasque calamitates, quas hoc bellum invecturum esset non regnis modo vestris, sed cuncto populo
sententia
attentius plurinia

dem

Christiano, universae reipublicae Christianae intestino hoc

Domino mo-

tam diuturno

bello fessee, et gravis-

sime laboranti consulatur, neve commiftas ut pia nostra et salutaria Christiauo populo consilia, de quibus ex ipso legato nostro audies, abs te impedita fuisse videri possint, quod certe a Christiani regis officio et pietate lua alienum
esset,

nuimus, atque requisivimus, ut inter caetera, a tunc proxima prima Dominica Advenfus usque ad diem Natalem hujusmodi, Orationem Dominicam et Salutafionem Angelicam sepfies, ac Symbolum Apostolorum semel quolibet die
recitarent, et ad

eumdem Dominum
sfudeaiit

ac

Deum

nos(]ue tanto

inajori

dolore

afficeret

nostrum humili corde conversi, conscientiam

quanlo gloriam et salutem liiam habemus chariorem, sed hac dc re nostro noinine pUiribus tecum aget dilectus filius nosler Antonius tit.
SS. Joannis ct Pauli presbytcr cardinalis Trivul-

suam
juxta

diligenfi

s;rpius examinatione
sive

discutere, et orationibus, seualiis piisoperibus

eorum conscientiam,

saceidotum,
saliifare con-

quibus peccala sua contifercntur,

quem quidem de latcre nostro ad legavimus, non dubitantes, quin |)ropter tuam perpetuam Scdis Apostolicre reverenliam, el suo etiam ac majorum nomine gratus is tibi
tius vocalus,
te

silium vacarent, et ante diem Nafivitalis liiijusmodi, salfem semel peccafa sua confiferentur, nostro supplicarenf, precibiisque ad ejus sacrafissimos pedes prostrati poscerenl et rogarent, ut animos ipsorum reguin et principum rcconciliare, uiiiverso populo Cbrisliano, cam, quam per angelossuos sacratissinia ipsius Natalis nocfe orbi nuntiari voiuil pacem, largiri velit, ipsa vero Natalis, aiit alia iiifra ejus octavam per eos eligenda die sacralissimae
et Salvatori
,

acceptusqiie futiirus
virtutes, (iiiibus

sil,

pra-ler egregias

cnim

cum

ornavil Dciis, ex ea familia

esl, qua multi clari ac privstantes viri majores ejus Francorum regibus variis islius regui temporibus slrenuain ulilem(|ue in primis operaiTi summa cum fide et constantia navavcninl, eum, ut ila audias, eam(lem|ue fi(l('m habeas, ac si nos ipsos audires, serenitalem tiiam rogamiis. Dalum Roma> apud S. Petrum die iv Novembris mdlvii, aniio iii . 27. Venim euin Ponlifex prohe nossel, ab illo praicipueiiacem cxpeclandam, (|ui est Deus pacis, cuni jam appropin([iiarol celebritas, qua

orlus

Eucharistiai

Commiinioncm,

pie ac devofe per-

cultum perlincbant, tolo animi alTeclu exerccrent . El infra Eis vero, (jui, ut pracferfur, peccata sua confessi fuissenl,
ciperenf, ac quaead Dei
;

cf Eucliarislia'

Commiinionem
IV. hb. brcv. 3ig.

percepissent, ple-

'

lipli.

II.

l'aiil.

nnm. 2895.

p. 10.

PAULI IV ANNUS
nissiinam omniurn eam quap Christi
,

3.

nato

CHRISTI 1557.

583

peccatorum
fidelibus

suorum

et

bolica fraude in dies seducuntur, ad eam, aspi-

Ecclesias

almic

rante DOmino, reducamus, vel

si

ineorumdam-

Urbis, et extra

eam

ad iddeputatas anno Jubilei

visitantibus concessa est, Indulgentiam largiti

sumus

Licet

autem

tibus distulerit

peccatis populorum id exigenDeus preces exaudire, non est

tamen passus benignissimus Dominus pium senem morti occumbere, donec conciiiatam inler principes optatam pacem videret.
28.

Henricus

7'ex

Calvinistas pcrniciosa dog-

mata spargentes

Dum Gallorum rex Henricus gravissimo implicitus bello ad repellendos externos Lostes, qui victoria elatiores late ferrum flammasque ad Noviodunum usque circumtulere, distinetur, ha?retici Calvinianam pestem per Galliam spargebant, ac funesta ingentium bellorum civilium, qua? postea univerdeterret.

proposilo obstinato animo perseverare contendant, taliter puniantur, quod eorum poena aliis transeat in exemplum. Sane charissimus in Chrislo filius noster Henricus Francorum rex Christianissimus per suum apud nos oratorem nobis niiper exponi fecit, quod ipse pro zelo orthodoxaj fidei et Christiamr pictalis, cupit officium Inquisitionis hwretica? pravitatis in regno Francia', et aliis dominiis, ct locis sibi in temporalibus constitutis Apostolica auctoritale introduci, quare nobis humiliter supplicari fecit, ut aliquibus probis viris Deum timentibus, et illius honorem zelantibus negotium inquisitionis

hujusmodi in regno, dominiis et locis prwdictis auctoritate nostra introducendi facultatem

et

potestatem concedere, aliasquein prse-

sas Gallias csedibus,

ferro,

flammaque

fceda-

missis opportune procedere de benignitate Apo-

runt, semina serebant, quorum conventicula ineunte Septembri Parisiis patefacta refert Surius
' :

Ut est hgereticorum in

mirabiliter intenta versutia,

omnem occasionem dum bella fervent

distenditur, ipsi

dignaremur. Nos igitur hujusmodi sanctumetpiumHenrici regis dcsideriumplurimum in Domino commendantes, et de insigni circumspectionum vestrarum pietate et eximia prustolica

in Gallia, et rex aliis negotiis

sua agunt clam conventicula, et spargunt in illo Christianissimo regno pestilentissima Calvinianse impietatis dogmata. Die quinta Septembris

summo mane

in

cujusdam

privati

hominis

ffidibus,

qui tunc procul aberat, Lutetiee depre-

henduntur permulti viri ac foeminse, qui illuc ad concionem novorum dogmatum convenisse
dicebantur, et fere onines in vincula conjiciuntur,

demptis

illis,

fuga diiapsi erant

qui nocturnis freti tenebris, Capti sunt a forensi satelli-

tio centum viginti utriusque sexus, in quos judiciorum severitas districta fuit. 29. Paulus in Ghllia constituit Inquisitionis tribunalia quee ob censorum moUitiem nocent potius quam prosunt fidei. Susceperat hujus anni exordio Henricus rex piam mentem, consiliumque sanctissimum, constituendi per universam Galliam sacrse censurae tribunalia ad-

versus hcereticos, atque ad nefaria Calvinismi germinaerumpentiaevellenda, quod cum regius orator Pontiflci exposuisset, Paulus flagrantissimum tanti principis in Catholica religione asserenda studium extulit, atque exercendae
judiciariae in impios Calvinistas severitatis

dentia, ac prseclara in rebus agendis dexteritate plene confidentes, hujusmodi supplicationibus inclinati, vos conjunctim nostros et Apostolicae Sedis in negotio Inquisitionis hujusmodi commissarios, et hcEretica? pravitatis in eodem regno et dominiis inquisitores dicta auctoritale tenore pra^sentium constituimus ac deputamus ac vobis conjunctim quoscumque Lutheranae ac cujusvis alterius damnata; hcPresis sectatores, seu sortilegia ha^resim sapientia committentes, illorumque sequaces, fautores et defensores, ac eis auxilium, consilium vel favorem directe vel indirecte, publice vel occulte pra;stantes, cujuscumque status et gradus, ordinis vel conditionis, dignitatis et prseeminentiee fuerint, una cum locorum ordinariis in casibus, in quibus de jure intervenire debent seu possunt, si legitimerequisitiintervenirevoIuerint,aliassine illis juxta canonicas sanctiones inquirendi, et contra eos juxta depositiones procedendi, necnon praecedentibus legitimis judiciis eos comprehendendi, ac capiendi, et capi, ac comiirehensos, captos carceribus mancipari faciendi necnon, si ssepius juris fuerit, torqueri et rigoroso exa, ;

sumin
-

mini subjici faciendi, et demum praecedente diffinitiva sententia desuper ferenda, si innocentes fuerint, absolvendi, si vero culpabiles extiterint, juxta canonicas sanctiones prsdictas, prout qualilas excessuum exegerit, debitis panis puniendi, ac procuratorem fiscalem, et notarios publicos, aliosque in his necessarios
offlciales, et

mum
Galliis

imperium ac munus cardinalibus qui

subjecto Diplomate
:

morabantur, mandavit
Dilecti
fllii

de-

nostri, salutem.

Cum

ad hoc

nostra in primis aspiret intentio, ut fldes Catholica ubique floreat et augeatur, ac omnis haere-

clericos sa?culares, seu

Ordinum

mentibus personarum quarumlibet tollatur, noslra; diligenlia; studium libenter adhibemus, ut qui a caula Dominici gregis diatica pravitas e
'

quorumcumque
eis,

regulares deputandi, necnon

ut onus eis injunctum exequantur et peragant, in virtute sanctae obedientiae praecipiendi

et
Sur. iQ

mandandi,

Comm.

Paul. IV.

lib.

brev.

iii.

p. 171.

cum

et si necesse fuerit ahquem clerietiam in sacris, et presbyteratus Ordinibus

584

PAULI IV ANNUS

3.

jam

CHRISTI 1557.
cceptis revocandi, et loco

constitutiim pro parte prfemissa degradari, ad

ejiis

eorum

alios, ut
et

actiialem degradationem

perquemcumque

pra>fertur, qualificatos substituendi,

plenam

ad id duxeritis deputandum, nisi ejus dioecesanus apud suam Ecclesiam, vel in ejus dioecesi personaliterresederit, et ad id requisitus degradationem hujusCatliolicum antistitem,

quem

omnimodam

auctoritate et tenore pra^sentium

concedimus facultatem et potestatem, vobis, et per vos pro tempore assumptis, et deputatis
subdelegatis
virtufffi sancfse

modi per seifisum

curisB
sseculari

facere voluerit,

ef

demum

traditionem

procedi faciendi,

et substitutis inquisitoribus in obcdientia; districte prajcipiendo, mandantes, ut offlcium Inquisitionis hujusmodi

,

necnon contradictores quoscumque, et rebelles, ac vobis in firfcmissis non parentes, opportunis juris remediis compescendi, et in prffimissis omnibus auxilium bracliii sacularis invocandi
implorandi, ac ad veritatis lumen redire, et hujusmodi hiereses et errores abjurare volentes, si alias relapsi non sint, recepta prius ab eis errorum et haeresum suarum abjuratione publice, vel vestro seu vestrorum substitutorum arbitrio privatim et secrete facicnda, imposilo per eos juramento, quod talia deinceps non committenl, nec talia aut eis similia committentibus, seu illis adha^rentibus auxilium, consilium vel favorem per se, vel alium, seu alios pra^stabunt, aliasque in forma Ecclesise consuela ab eisdem hicresibus, el erroribus, ac quibusvis sentenliis, censuris, et poenis Ecclesiasticis, et etiam temporalibus per eos praemlssorum occasione incursis injuncta eis pro modo culpai publica pcenitentia, vel si vobis
et
,

juxta prwsentium

litlerarum continentiam et tenorem, quoad non expressa in aliis secundum Juris communis dispositionem, fldelitcr et debite exercere studeatis et procuretis.

tibus felicis

Non obsfanrecordationis Bonifacii papw VHI pra?decessoris nosfri, de una, et Concilii generalis de duabus dietis, ac (|uibusvis aliis Consfitutionibus et Ordinationibus Apostolicis, cffiterisque contrariis quibuscumque. Dat. Roma;

apud Sanctum-Petrum xxv Apr.

30.

mdlvii, an.ii.

Non

exercita est sacras fidei censura eo

conjunctim videbitur, secreta

et

privata poeni-

tenfia salutari, absolvendi, etreconciliandi, ab-

soIutionem(|uc et reconciliafionem hujusmodi cum solemnitatibus a jure requisitis faciendi, ipsosque sic absolutos et reconciliatos ad gremium Ecclesise et unitatem fidelium restituendi, reponendi, ac ad nostram et dicttt! Sedis gratiam et benedictionem recipiendi, omniaque et singula alia, qua; ad hujusmodi luereses, et
,

errores, et sortilegia

reprimendum,

et radicitus

extirpandum juxta juris ordinem necessaria fore

cognoveritis, et qua; ad officium
liijjusmodi
pertinent,
faciendi,

inquisitionis

incenso tuenda? religionis studio et constantia ad nascentem ha^resim pnefocandam, qua olim sanctus Ludovicus constifufo Inquisifionis tribunali adultam Albigensem hasresim evulserat, nec pliires episcopi veteribus illis episcopis, qui celebratis tot Synodis sancfissimas leges ad continendos in gremio Ecclesia; populos sanxerant, pares religione et fidei ardore extiterunt ; ac licet in nonnullos flammis sa;vitum fuerit, tamen nobilibus parcifum est, dissimulataque Joanna; regina; Navarra^ nequitia, qua; sensim pietafis larva exuta Aquitania; parlem Benearniam, et alias provincias finitimas infeceraf, judices efiam brevi remisere severitatis aculeos cum nonnulli ex iis lueresi corrupti forent, afqiie ex senafu Parisiensi non pauci peste Calvinisfica infecti fuere. Brevi quoque in Henrico rege maximus ille assercnda^ religionis ardor deflagravif cum Helvetii acPalatinus princeps, quorum subsidiaria? cojtia; suppetias pro gerendo in Hispanos et Anglos bello fercbant, qui
;

gerendi, ordi-

Calvini IiaresiarclKr
su;e

summoperefrementis,quod
flammis ustularentur,

nandi, excrcendi et exequendi, necnon ad pro"missa omnia et singula alios episcopos, aut
Ecclesiastica constitutas, in Thcologia
stros, aut in altcro
tiatos, vel

nequifia;

aliimni

crebris litteris incifari,

Henricum regem impor-

Ecclesiarum prajlatos, seu personas indignitate magi-

Jurium Doctores, vel LicenBaccalaurcos in aliiiua Universitatc Studii generalis graduatos, et iu trigesimo ad

minus

suic a;tatis

anno constilutos, timorata;

vifa>

conscientiffi et

exemplaris

existentes, ncc-

non lionorcm Dei

lanfcs iina

et <>liristiana'

religionis ze-

locoriim Ordinariis in casibus, in (luilius de jure inlervenirc dcbent, seu possunt, si legifime reqiiisiti ibi intervenire voluerint, alias,
cst,
iit

cum

tune sollicifarunf, ne in ejus fidei, (|iiam ipsi quoque proHlebanfur, assertores tain immanibus pixnis animadverferct. Nonnulli etiam Catholici mitioris iiigenii mitius agendiim cum ha>rcticis opinali sunf, cum illi impeiulenfia pericula non pra^viderent, nec attendcrent, qiiod jam expericnfia abundc monstravit, insanientium correcfionem a vinculis inchoandam, viris(]iie infriinifis, (luod Spirilus Sancfus monct
Ecclesiast. 31, torturam essc
31.

adhibcndam.
Wornialiimse

Dissolvifur

cnlkx/iiiiini

pra^fertiir, sinc ipsis,

quoties opus

tale, ctiain

aiit limifala facul(juoad parficiilaria, faciillafe pcrvos specilicanda assumcndi, deputaiidi, cf subdele-

cognoveritis, cuiu simili

cujus inanitas innotescit sicut et crteroruni conex decreto comitioventuum. In Germania

'

>

Paiil.

lib.

brev. in

lit

ad Fcnl.

Itcg.

nom.

cl inaliis ad Episc.

gandi, eosque simpliciter, vel pro parte ad libifum veslriim etiam in negotiis ct causis per vos

I.iibcccn.
I.

ot

iid

Hcg.

V. Sur. in

Comm.

Ilisp. Fci'. Inip. apud Goldasl. to. lli. novec. Hescius in coiiventic. Evang. Saccbin. in lilsl.

Snc. Jcsu p. 3.

PAUI.I IV

ANNUS
excunte pro

3.

ciiRisTl 1557.

)85

rum

Hatisbonensiiim, qiuc
in

su|)enori

cum enim

anno coepta
tollendis

pr[csenteni

extracta sunt,

a colloquii prxside ac modcratore sapicntissime postulatum essct, ut Zuingliani,

gravissiniis de religionc dissidiis, quibus imperium magis in dics laccrabatur, cx

Osiandrini, Adiapiiorist;c sive Indiflercntes, et Syncrgista', aliaMiue hujusmodi pestes damnarentur,

quo abjecta

veritate, et

conjunctione Romana;

cum

ii

ha^rctici a

Ecclesiai spreta, quisque tenebrio

novum lumcn

sint alicni nec Icgibus imperii tolerentur,

Confessionc Augustana nec

Evangelii sibi atfulsisse gloriari coepit, indi-

cum

illis

ctum
et

est

coUoquium WormaticC

intcrCatliolicos

indicta fuerint, inox Lutlierani, co

colloquia a Uatisbonensibus comitiis postulato,

Lutberanos Augustanffi Confessionis, qua; sola

illi

Caesareis ediclis tolerabatur, praeesse

est Ferdinandi regis

jussus
Julius

quasi fulmine perculsi obstupuere; atquc inter se dissidere coeperunl, et quidcm quinque ex
illis

Romanorum nominc

Pflugius episcopus Naumbergensis theologicis hisce certaminibus cxercitus, cui asscssores,

ducum

Scepsius, Slrigelius, Stossclius juniorum Saxonia; pseudotheologi, ac Morlinus.et

Sarcerius, utpote Augustanic Confcssioni addictissimi, scriptis suis

tum

Catholici,

tum Lutherani

constituti. Tlico-

hujusmodi

ha-reticos a se

logi vero

Catholici, qui

cum

pseudotheologis

damnari professi

sunt, atque praesidi colloquii

adversariis
sunt,
inter

collocuturi erant, duodeni delecti

quos florebant eruditione Micliael episcopus Mespurgensis, Delphinus suflraganeus Argentinensis, Canisius Societatis Jesu, ac inter impios vero astu et flagitio Stapliylus eminebant Melancthon, Brentius et Pistorius. Hujus colloquii fama cum ad Pauium IV
;

declarationem suam obtulerunt. At septem alii Lutherani odio et ira in hos inflammati, ipsos a
suo coetu ejecerunt, veluti anathemate deflxos, ut qui omnium ha?rescon auctorcs ac sequaces in suo coetu contincri vellent, ac proinde Confessionem .\ugusfanam pro sua libidine fingerent, et rcfingercnt, cujus fraudis Melancthonem maximum fuisse auctorem Surius describit, contendere ergo illi Sacramentarios et alioshaerelicos a se damnari non posse, antequam au'

Pontificem devenisset, ingrata maxime accidit, quod non in hujusniodi colloquiis, sed in Conciliis OEcumenicis causa religionis trqctanda plura sit, et experienlia jam satis docuisset, colloquia a Carolo V instituta successus felices

diti

essent

qus

hffireticorum dissidia

cum

ac-

cepisset Pontifex,

nunquam

sortita

nam

licet hseretici convicti

nandum regem

levatus cura FerdiRomanorum sollicitavit -, ut

maxima

fuerint erroris,

tamen

victas dare

manus

perti-

nacissime detrectent, ne ab aliis hccreticis lapidibus obruantur; tum quia omni doloacfraude Catholicos pervertere annitantur, digresslque e
colloquio, in

regiam aucloritatem ad ccetum illum ^Vormcatiensem dissolvendum revocandosque in salutis tramitem haereticos adhiberet, sublataque tanta tot pestium hseresumque varietate Germaniam
pacaret
:

quo

victi

fuerint, sparsis libellis

trium[)liasse de Catholicis mentianlur, ut hoc

ipso accidit tempore

cum

Wormatiensi
'

collo-

quio recedentcs in Saxonia pro suis tribunalibus aperte menlirentur Canisium Wormatitc post primum cum Melancthonecongressum, cum ad

Charissimo in Christo filio nostro Ferdinando regi Romanorum, etc. quo tempore Ut misericors Deus solet,
32. "

beneficia ipsius
tis et

concionandum conferre
tuisse illico et expirasse

se
;

voluisset, obmutum quia nuUa alia

minus expeclantur, benignitamodo spem noslram praevenire, verum etiam supeclementiae suae lunien ostendere, nec
rare,

cum maxima

cura

et sollicitudine afficcre-

cum
si illi

haereticis

concordia vcra iniri possit, quam ejuratis suis erroribus ad Catholica? ma-

tris Ecclesiffi, a

qua

se ipsos divisere,

sinum

re-

niur ex impiorum consiliis, quos Wormatiam confluxisse audiebamus, ad turbandum vehemenlius Ecclesiffi Catholica! statum, suosque
perniciosos crrores latius disseminandos nec facile eorumfurori ullo remedio occurrere pos,

vertantur
leges,

nam

creterae

injuncta?

concordia;

quas politici dare consueverunt, utpartes adversffi de suo jure aliquantulum decedant, in religionis causa locum non habent, quia qui
Christi totus

tius consolationis

non

est, lotus est

Sathana;, scilicet

semus, ipse misericordiarum Pater et Deus toanimum nostrum erexit, et hujusmodi inter eos ut audivimus, dissidia
,

Ecclesia Dei non est coetus ille Baal, qui claudicantes in duas partes admittat, vel dolosa illa

excitavit,

ut non acrius

cum

Catholicis

quam

inter se certare et dissidcre, alii alia

mater, quee divisionis sententic-c acquiescat, nam ut prsclare inquiebat Hilarius - Imperfeclum nobis est totuni, si aliquid dcsit a toto . At duni gravi curarum a;stu angitur Pontifex, ut omissis colloquiis, controversiffi Concilio OEcunienico dirimendee permittantur, rclatum est mutuis dissidiis coetum fuissc disturbatum
: :

defendentes, coeperint

dogmata qua quidem tam idonea

occasione allata,
fili
,

in manu tua, charissime impia eorum consilia dissipare, nonne pro tua perpetua in Deum pietate et Catholica;

cum

sit

religionis studio eniteris,

ut ea pestc Gernia-

niani liberes, praesertim cuni in eo non solum EcclesiiC paci, scd rcgnis tuis el Romano im-

pcrio consulturus sis?iNoIi, per

Deum immortanum. 2889. p.72.

Sac. p. 2. hist. Soc. Jesu.

III

Reg.

c.

18

et c. 3.

Lib.

ii.

de
'

Trin.

Siir.

iii

Conim.

Paul. IV.

lib.

biev. sig.

Akn.

TOMUS XXXIII.

RAra. XIV.

7i

58G
lem,
lantii'

PAULI IV AXNUS

3.

CIIRISTI
est,

1557.
spesque erecta, non pra-termissucharissi-

Deum

nieiiti

apud liomiues glorije, noli tanti apud lempus amiltere. Cupimus qui-

plicatum

rum hanc tam idoneam occasionem,

dem Ecclesise quieti et commissarum animarum saluti consulere. Verum pro

nobis nostro paterno in te amore cupimus simul regnis tuis, cupimus laudi, cupimus saluti consulere. Cupi-

mum
di,

in Clirislo filium

Ilungaria; et

nostrum Ferdinandum Homanorum regem illustrem, tam

impiis et perniciosis

eorum

consiliis occurren-

cietusque nefarii penitus dissolvendi, quod

ut faciat, et ut in hac re, tum religioni tum etiam sacro Romano imperio con-

mus

beneficia, quoc tot et tanta a

Deo

accepisti,

quidem
etfidei,

non modo

salva tibi et firma permanere,

verum

etiam tuis crescentibus in religionem et Ecclesiam Catholicam merilis augeri ipsa quoque in est hoc pietatis tua, est dies et multiplicari prudentiae, illum detestabilem impiorum coetum jam inler se divisum peuitus dissolvere, et ulne quid imperio, ne quid religioni Catholicse
:

sulat, dedila
teris

opera misso ad
fllio

eum cum

his

lit-

dilecto

Linlerio notario nostro no-

mine, ac nobis admodum probato, diligenter hortamur, monemus et obtestamur. Est autem
pietatis tua', qui

sacro isto apud

regem mini-

sterio fungeris,

ejusque personffi

quam

susti-

nocere possit, omni tua auctoritate, omnique ope et consilio cavere, providere, quod ut facias, serenitatem tuam iterum atque iterum obtestamur. Misimus autem, dedila opera, ad te cum his litteris dilectum filium Jacobum Linterium notarium noslrum hominem nobis vehementer probatiim, cui de his, quaj serenitati tufe nostro nomine exponet, fidem ut habeas rogamus, missuri poslea nuntium Apostolicum,
qui hujus sanclse Sedis instituto apud serenita-

regium animum, quem optimum esse confidimus, tuis horlationibus, ut in hanc rem incumbat, quanto maxime potes studio incitare, quod cum facies, et magnam a Deo gratiam inibis nec solum regis animse, verum etiam regno et glorise inservies, qua de re pluribus verbis tecum is, quem misimus aget, cui fralernitas tua fidem habebit. Dat. Romfe apud Sanctum-PeIrum die xiv Novemb. mdlviii, anno iii . 34. Successum hujus coUoquii Wormatiennes,

tuam maneat.
anno
iii.

Dat., etc. die

xivNovemb.

mdlvii,

33. Urbanum quoque Lubecensem episcopum, quid apud Ferdinandum gratia et consilio

multum

pollebat, horlatus est, ut enixe suade-

ret regi, islha;c in

devitare, nimis quippe

posterum coUoquia omnino indignum, nimisque in-

justum censebat, eos ad libertatem disceptationis admitti, quos perfidos significat Spiritus Filii alieni dicens sanctus per prophetam
'
:

utque dissolutum fuerit, Lulherani stare Confessioni Augustanfe, nec ab ea discrepantes Sacramentarios damnare, tum ut, dissoluto eo conventu, Lutherani alii in alios strinxerint calamos, ac mutuo in se declamarint, ex (luorum conflictu pateat, an ipsorum sapientia desursum sil, (lua", ul scribit Jacobus .\postolus Priniitm quidem pudica est, deinde pacifica, mosis describit

Surius

',

quod nollent septem

illi

desta, suadibiiis, bonis consentiens, etc.

mentiti

siint
-

mihi,

filii

alieni inveterati siint.

est

Hoc anno,
ibi

inquit,

coUoquium indictum
ct Lutlieranos.

Quapropter

hac eorum dissensionis occasione accepta, Wormatiensem conventum omninodissiparet, neque lamentabilem Catholicse fidei disceptationem ulterius protrahi pateretur Venerabili fratri Urbano episcopo Lube:

Wormalia; inter Calholicos

Accidit
mittere.

quoddam longe foedissimum, quod

censi.
Venerabilis frater, etc. Compositis inter nos controversiis, quas discordiarum sator atque auctor, malevolorum iiominum operausus, inter nos et charissimum filium nostrum Philippum llispaniarum regem Catholicum cxcita-

verat,

vehemenler gaudebamus, sperantcs, ex

pacis inilio conseculura, Dei au,

hoc

prfficlaro

sit ad poslerilatis notitiam transErant Evangelicarum (ita Sathanicas vocant) partium duodecim Iheologi. \h his Catholici theologi petierunt, quandoquidem multi juges sectse sub .\ugustana Confessione se comprehendi volunt, qua; tamen etiam in maximis rebus inter se dissideant, ut tandem dcclarare velint, quas ipsi sectas Auguslaiiie Confessioni consonas vel dissentaneas statuaiit. Nam decretum erat inter eos solos colIo(iuium habeiidiim, qui cssent, vel religionis veteris,vel ,\ugustana'

operaj pra^tium

xilio,

reliquarum quoque parlium Christianie reipublic.T pacem et tranquillilatem verum divinte clemenlia; abundantia faclum est, sicut audivimus, ut (|ui nefario quodam furore accensi bellum Christiano populo mullo perniciosius moliebanlur, quippe non corjiorum, scd animarum cxilio, ct Calholica; fidei eversioni imminenles, impio Wormanobis horlantibus
:

Confessionis, exclusis reli(|uis seclis omnibus,

diem us(|ue d(UMmum sextiim ccrtatiim theologos, nec tamen ros componi potuil, i]uod alii ex iis, sectas qiiasdam
Ibi

in

est iuter Evaiigelicos

tan(|iiam a Confcssioiie .\ugustana discre|iantes

et damuaicnl alii retiiiciidas eisquc parcendum ceiisereiil. Ea conleiilio elallercaiio eo usque progressa csl, ut ex duodecim

excluderent

tiaeca-tu conclo, inler sc, ut

tire coeperint
:

Deo

placuil, dissen-

quin(|ue rejccli

siiil,

iioc

oos deinceps colloga-

qua ex

re

gaudium nostrum du-

rum
'

ct sMiiiiiistaruin

loco liabcre \olucrint re-

'

Ps. xvii,

1'aiil.

IV. lib. brc. sig. iium. iS89. p. 00.

Sur. ia

Cnm.

'

Cj|.>.

iii.

PAULI IV ANNUS
liqui

3.

CHRISTI 1557.
:

)87

omnes. Itaquc quinque

Erat expectatio

illi

cxcommuni-

cati, relicto

colloquio, doiiuim abierunt.

discrtis vcrbis ita scribit Non sunt leves inter nos Evangelicos concerlationes, nec de rebus

magna

aiicujus intcr Ca-

levibus, sed
et

desublimibus doctriucC Christianae

tliolicoset Evangelicos conciliandai

sed ea usquc adeo iniri

gelici in

concordia: non potuit, ulipsi Evan-

articulis, de lege et Evangclio, de justificatione

bonis operibus, de Sacramenlis ct usu Caerc-

duas propemodum a^quales jiartes turpissime dissecti, Catliolicis non immerito dubitationem attulerinl, utra pars Confessioncm Au-

moniarum, neculla ratione componi ettransigi possunt, etc.Sic nimirum isfi scribunt, et verum eos hac in re scribcre, cum alia multa, tum pr;Bsentis

guslanam sequatur. " Nec levibus de rebus

anni colloquium declarat. Quarc vero

isti

Evangelici theo-

permittit

Deus istorum pudendos errores,

et

logi inler se rixabantur, sed de priBcipuis capitibus, puta de Libero Arbitrio, de Jiistificatione,

privatas, afque ab animi coeca arrogantia profectas opiniones, in

dia, et implacabiles bitates, nisi ut vel

de operibus, de Sacramentis, pra^sertim de Eucharistia; et certe quinque illi theologi exclusi

ejusmodi f;eda abire dissianimi dissensiones acacer-

munitas nostris iiieologis tradidere, quibus testanturomnivarias hacfenus

litteras sigillis suis

manibus ac pedibus tandem palpare possimus, ab illis hominibus non verbi Dei verilatem, qus semper una est et ubique
sui similis, sed sub pra^textu verbi Dei, mendacium, quod varium semper est, et inconstans, et multiplex, ut subinde in alias atque alias formas transferatur, miseris mortalibus obtrudi, et tam multos horrendos errores in orbem nostrum invehi?Qui isfhaec non videf, plane coecus
est et excors
:

sectas ctcorruptelas irrepsisse, et

earum aucto-

res Confessioni Augustana; se immiscuisse, et

sub Augustanse Confessionis prfEtextu,tanquam ejusmodi h;treses illi consentaneaj sint, eas
defendere voluisse, etc. quando vero ipsi quinque eas a Confessione Augustana excludere, et specifice condemnare voluerint, suos reliquos seplem coUegas et socios ex eorum consortio
extrusos esse,
tractis, et
tiee

cui

non dolet

tot

animarum, quse

etc.

Itaque

istis

ita inter

se dis-

quod

seplem reliquis, qui Worma-

remanserant,

nunquam

impetrari potuit, ut

multiplices sectas a Confessione Augustana sespecifice se|)ararent, atque damnaparatim

,

implicantur, sempiterna apud inferos damnatio, is dignus non est qui Christianus vocetur . 3.^. Queslus est publico edicto Ferdinandus Ceesar de tantis Lutheranorum novas in dies flngentium haereses, et quietem imperii novis
his

erroribus

rent, ne frustra

cum

Evangelicis colloquii labor

vice collo-

ementitis religionibus
diis, et

omnis insumeretur, necessario hac

perturbantium discorcolloquium Wormatiense dissolvijussit,

intermitti et suspendi oportuit. Prodierunt postea scripta acerbissima, prfesertim Nicolai Amsdorffii et Nicolai Galli, quibus mirabiliter lacerant illos septem, qui alios quinque rejecerunt. Inter alia sic habet Amsdorffius in libello cui titulum fecit Publica confessio purse doctrinee Evangelii, el confutatio prsesentium Sue?')nsrorum. Brentius, inquit, et Adiaphoristtr, Philippiim Melancthonem et socios intellige. Jam in colloquio Wormatiensi Zuinglium et Osiandrum ob linguarum et artium insignem peritiam condemnare noluerunt, noslros autem, qui in colloquium illud consentire noluerunt, nisi illi damnarentur, scommatibus et contumeliis laceratos e colloquio excluserunt, et abire compulerunt. Nos Zuinglianam et Osiandrinam hsereses tranquilla conscientia amplecti non possumus. Et quamYis tbeologi, qui in Wormatiensi colloquio post nostrorum discessum [iermansere,editisscriptis testati sint, se nolle ab Augustana confessione discedere, famenipsam diversam plane faciunt. Cum enim Zuinglianos et Osiandrinos execrari nolint, non possunt Augustanpe confessioni adha^rere, etc. Postea nominatim sex damnat sectas, ac diris devovet, qua; tamen fere omnes ad Augustanam confessionem se referunt. Nicolaus Gallus, pncco Ratisbonensis, in suis Ihesibus ct hypotyposibus, inter CLctera

quium

cum

potius veritatis
illustratio

dogmatum

controversia-

aConcilioOEcumenico, quod nec falli, nec fallere possit, petenda sit. Adductus est ad id a Philippo Hispaniarum, Anglice et utriusque Siciliae rege, qui, misso ad eum erudilione ac prudentia spectatissimo theologo, edocuit, e colloquio ejusmodi nullam utiRtatem

rumque

possedecerpi, adversusenim sanctorumPatrum

pessimo exemplo illud pertentari, Sedisque Aposlolicai auctoritatem, quam omni contentione deberet asserere, contemni, cujus monita amantissima ad patruum plurimum valuere, proptereaque proximo ineunte anno regi Philippo, de flagrantissimo illius in tuenda reinstituta

ligione studio gratiae a Paulo

jectis litteris.

'

actc-e

fuere sub-

Charissimo in Christo filio nostro Philippo Hispaniarum regi Catholico.

Charissime

fili

noster. Pervenit ad aures

nostras quanfa abs

te

cura

et diligentia

nuper

adhibita fuerit, nuntiis dedila opera hujus rei causa missis, ut coetus quidam, qui novo ac
insfituta,

pessimoexemplocontrasanctissimorum Patrum confempfa liujtis Sedis aucforitafe, ad

discepfanihim de gravissiinis fidei et religionis articulis femere et inconsulte, imo nefarie admodum, Wormatia' haberi cteperaf, et nierifo
'

l';iul.

IV.

Iil).

bicv. divers. 2903. p. 12,

588
nefarius, dissolveretur,

PAULI IV ANNUS

3.

CHRISTI 1557.

cum non

periculosum

solum, sed indignum serenitati tuce videretur, de tantis rebus ad Cliristianum populum pertinentibus, de quibus in universaiibus episcopo-

ac molimur, ut hfectemporaliatibistabiliamus, et post felicem et diuturnam eorum administra-

rum dum rum

Conciliis
est, in

summa cum
,

diligentia statuenet

privato
et

paucorum,
colloquio

eorum

laico-

congressu
et

cum

bsereticis

lEetilia

quod factum tuum tantacornostrum gaudio replevit, ut elalis in Coelum manibus, manantibus lacrymis omnipotenti Deo gratias continuo egerimus, qui eam tibi mentem dedit, qui tantum divini sui nominis
disceptare,
,

tioncm, Christianorum refiublica tua ope atque auxilio constiluta, viam ad ca?Iestia regna muniamus. Cum enim te ad deponenda arma, cum ad jiacem, cuin ad concordiam bortamur, cum ut Christiani populi quieti consulas, excitamus, fungimur hoc quideni officio Dominici gregis causa, qucm fidei et juri nostro Deus commisit. Sed non minus tuam, cbarissime fili, gloriam, nec eam temporalem sed perpetuam vitam
,

amorem, tantum sanct fidei et religionis sua; studium tribuit. Non possumus, cbarissime fili,
verbis consequi, quanta laude tam proeciarum factum nobis dignum visum fuerit; nec vero mirandum est, dum iot, et tanta Deum in te

eeternamque speramus itaque incredibili quadam hujus rei cupiditate incitati, hortamur te
:

et rogamus ut isti tuo Catholica; fidei sludio maxime pacis amorem consentaneum esse pro tua prudentia intelligas. Neque enim dubium

ornamenta etmunera contulisse, bodieque conferre videamus; non enim minorem tum religionis curam babes, qnam alii principes liabent rerum suarum, neque es minus de CatbolicT
fidei iutegritate sollicitus,

quam
:

alii

reges de

quin haireses istaj et schismata intestinis principum discordiisetbellis corroborata atque aucta sint, ita sedatis bellis, ipsarum quoque scdandarum ha?resum ratio futura sil; tanta) potiundte gloriae, tantamque de universo nomine Christiano henemerendi occasionem ne
est,

suorum incolumitate regnorum quippe ne in maximis quidembelliciscuris, curam sacrorum

merito in tam alto alque convenienti loco te clementia divina constituit, quandoquidem in te non solum regium, sed etiam
abjicis, ac jure

prsetermittas, sed paternis nostris consiliis ac-

quiescas et Apostolicis precibus cedas; quod si feceris, quemadmodum quidem virtute, prudentia, pietale tua serenitatem tuam facturam esse confidimus, sicuthostium Ecclesia! domes-

sacerdotalem

animum
ista

esse declaras

istud est

ticorum

regem
ista

esse

sunt

fidei
si

sunt facta Catholici regis defensore dignissima. Hsec tu

haereditario jure accepisses,
:

cognomina
istis factis

non

dolorem luctum in Isetitiam commutabis, nec militantem modo, sed illam ctiam in Coelis triumphantem, cuncet

externorum gaudium

in

convertes,

ita sanctffl

ipsius matris h\x

meritus fuisses quam ob rem benedicimus iterum et sfepius Dominum, qui tam turbulentis Ecclesise sua; temporibus piotuis

tosque Angelorum cboros incredibili

afficies.

gaudio

Dalum Roma; apud Sanctum-Pefrum

consiliorum nostrorum tantum regem nobis adjutorem dare dignalus est, cujus auxilio ea, qucB ad divini ipsius nominis laudem glo-

rum

riamque molimur,
gere poteris ex

perflccre

aliis nostris lilteris,

possumus. Intelliquantopere
te

sub annulo piscatoris die vu Januarii mdlviu, Pontificatus nostri anno ui . NuIIum posthac in Germania solemne habitum est de religione colloquium, sed Ferdinandus controversias Concilio Tridentino reservandas censuit
erant alieni,
:

cumveroesset mitioris

ingenii, in

non putavimus, ad nostrum erga

ut

amorem

alios hfereticos, qui a confessione

possequidquamaccedere,tanto(]uejam accessu,

Auguslana non animadvertit, sensimque virus

eum augeri potuisse miremur; prospexeramus modo ex illis litteris tuis tuam erga nos
I)ictatem,

agnoveramus insignem hujus

sanctae

Sedis observantiam, accendens

animum

nos-

excrescens imperii civitales adeo infecit, ut Ferdinandi successorcs, qui pra? ipso potentia et operibusminus pollebant, coacli illis permitterent, ut (|uam vellent religionem scctarentur;

trum incredibili (luadam tui charitnte. Perspeximus nunc religionis curam, perspeximus in
impediendis b;crelicorum consiliis vigilantiam, pcrspeximus in aliis principibus ofQcii sui ad-

monendis

veri regis officium:putas te ei, qui te

filio

atque ita pra'clara illa regio navis in morem, duin inundantibus a^iuis non illico exhaurilur, misere p;cne submergitur nani perlinax et insi imperiali sidiosa hiereticorum contentio potestate forliter fraMiata fuisset, illico conquie:

genuit, charissimo in Chrislo

nostro Carolo

visset,

imperatori chariorem jam te esse, (juam sis nobis istis moribus, istis operibus tuis? Nos vero niinime illi concedimus, ut le ardenlius diligat, ne^iue ut majori illi sit solalio, quam nohis aut majori te in giadu honoris collocatum acccdere cupiat, (|uamvis lot et tanlis

Homanorum

blaude mulcetur, crudeliler s;eviit. Pontifcx libcralitcr consii/it oimona;. Difficilis hoc tempore annona plura Kuropa;
30.

dum

oppresserat loca, lirbs^iue ipsa proximo affiicta bello vehemenlissime laborabal, quam civilalis penuriam Puutifex,(ut scribitPanvinus^iumagn;!'
pietatis

exemplo

levavit

triticum

enim oclonis
vendiinillia

regnis

libi cesserit,

cupiamus.
gciu; iios

Kfficit illc
et

quam nos te constituere le maximum in terris reomni

sliulin
id

aureis pro ruhio

dit
;

emplum,

(luinis plebi

qua

liiieralilate

(|uiii(|uagiiita

au-

conamur

agimus,

leoniiu alisunipsit. Ac pcr idipsiini lcmpus

cum

PAULI IV ANNUS
Belgium,
et

3.

CHRISTI 1557.

589

qusedam Germanioc

pars, ac Tre\i-

nobis jam inde ab initio lialmimus, ut iBgre et

graviter laboranti ipsius EcclesiiTC idoneaacmaxime necessaria remedia adliiberemus, quamobrem, el filiorum Ecclesite mores corrigere, atque omnia, quaj pravis jampridem cxemplis in consucludinem adducta fuerunt, tollere, et ha3reses tam longe laleque disseminatas extirpare, et harum rerum causa Concilium celebrare, Deo juvanle, statuimus, qua; quidem consilia nostra exeqiiendi

rensis potissimum ditio |)atoretur,

non famem

panis tantiim, sed

divini, utri(|ue

famem (luoque audiendi verbi iiicommodo pro suomnnere na'

viter occurrit

Joannes luijus nominis VI, archiepiscopus et eleclor Trevirensis refidelis vera servits et pntdens, quem constUucrat Domi7ius super familiam suam, tit daret illis cibiiin in tempore ; de quo li?oc liabent Trevircnses Annales ' Cum anni sleriles incidissent, atque intemperie tempestatis, aut pluvise inopia, aut aquarum eruptione, difficilis esset annona; proventus, at(|ue adeo infinita liominum mullitudo, propter famis atrocitatem, de vilapericlitaretur, tantam calamitalem miserfus Joannes, rei frumentarioe jacluram facere maluit, quam incredibilem miseriam vulgi sustinere. Itaque innumerabilesfrumentimodiospersuam provinciam
; :

cum jam maturum

iinpcdimcntis, qua^

tempus

sif,

sublatis
lioslis

belli

nobis antiquus

objecerat,

optimum

esse

duximus, priusquam Synodum congregemus, aliquot venerabilium fratrum nostrorum accersere, quorum etconsilium et operam ad eadem exequenda in primis utilia nobis fore arbitramur. Inter caeleros autem, cum fraternitas tua
nobis in mentem venei'it, ac de te merito sentiamus, ut praesentiam tuam maximo ad has res usui nobis fore confldamus, et simul etiam decere intelligamus, aliquem ex isto regno episcopum in consilium tantarum rerum adhiberi,

distraxit, lautioribus

quidem

tolerabili

pretio,

tentiioribus vilissimo, miserrimis sine ullo.

Ac

nomina deinde

prius appellari

noluit,

quam

anni fertiliores penuriam abundantia compensassent. Sed qui ad corporum tuendorum causam tam benigne pastor accessit, bunc ne animorum simul procurandre pascendsque saluti defuisse putares, per oppida vicosque sacrse doctrinae magistros dimisit, qui cseremonias ritusque Catliolicos et Haereticorum fraudes, et improborum sacerdotum mores paulatim obsolescentes, concionum studiis revocarent, et ne hgeresis venenum atque pernicies latius serperent, omni ralione pros|)icei'ent. Quo in negotio non minus vitaj integrilale, quam adjumento

hortamur in Domino fraternitatem tuam quamvis necesse non esse putamus, tamen
,

et

in

virtute

sanctae

obedientiae

prfficipiendo

man-

damus, ut postquam has

peris, compositis

litteras nostras acce-

Ecclesiae tuse rebus, et iis ad iter necessaria sunt comparatis, ad charissimum in Christo fllium nostrum Sigis-

quse

mundum Augustum
et litteris, et

Poloniffi

regem

te

conferas,

quas ad ipsum scribimus, quas ipsas

his acceptis et red-

earum exemplum, cum

doctrina? prccclaram ipsi, totique adeo dicecesi

nostro nomine, ea quee de consiliis nostris tuaeque ad nos profeclionis causa scripsimus,
ditis

navavit

disciplina,

cus , Azotensis episcopus, ipso deprecante archiepiscopo, renuntiatus est.

37. Paiilus evocat

operam Gregorius VilneburgiusexEckii tum monasterii Meiafeldice canoniqui postea anno exeunte a Paulo Pontiflce

tato, iter

atque hoc officio ubi funclus fueris, ipso saluad nos quam primum ingrediaris. Dat.

Romse apud Sanctum-Petrum,

bris MDLVii
38.
.

etc. die xxii

Octo-

ad se preesnles magni no-

Prseterea dum minis pro Concilio dispotiendo. colloquio Wormatiensi dissipando incumberet Pontifex, de OEcumenico Concilio, quodab ipso Pontiflcatus initio instaurandum decreverat,

Polonia sub obtentu fictee Cum vero de Concilio lam studiose meditaretur Paulus, non intermiltebat interea cuncta illa disponere, quse ad morum reformationem restituendamque discicumque jam plinam conducere arbitrabatur
Usus
calicis in
relicjionis fovet dissidia.

congregando agitabat, ut hostes e Christiano imperio evelleret, in eaque deflxus cura, prius evocandos ad se censuit ex omnibus nationibus
viros doclrina et
pietate

tres cardinales

una cum Datario dislributioni

bibam,
edidit

florentissimos,

cum

beneficiorum prfefecisset, nempe Scotlum, Reet Reomanum, ut omnia pure ac sancte tractarentur, duodecimam illam Constitutionem
', qua incipit Inter aetera, contra eos, qui pro beneficiis impetrandis, seipsos pro aliis supponerent, vel annuas pensiones oflerrent, aut beneficia pro aliis obtinerent, ut aliis post-

quibus de agendis in Concilio, deque moribus ad puritatem revocandis conferret inter quos e Polonia Stanislaum Hosiuni episcopum War;

miensem

subjectis litteris
fratri

'

accersivit

Venerabili

Stanislao episcopo
etc.

War-

modum

cuin pensione dimitterent. iNullusque

miensi. Venerabilis frater, salutem,

fere, ut ipse

ad

eumdem episcopum Warmienejus proptans, conscri-

gravissimum sacerdotii munus, sine ritis nostris a Domino vocati, propositum hoc

Ad hoc ullis me-

sem denuo, advenlum

psit, prtcteribat dies,

quo ad corrigendos mores

et

resliluendam Ecclesiasticam disciplinam aliquid non decerneret. Sigismundum interim

Mal. XXIV.
iii.

To. u.

1,

xxi. an. 1557.

'

Paul. IV. lib.

brev.

p. 260.

590

PAULI IV ANNUS

3.

CHRISTI 1557.
:

Poloni regem, de eodem Varmiensi

excito certiorem fecit
:

Romam
in

cumque

liperesis illo

Apostolicffi

gatum, haec facere ausi sunt itaque non Sedi solum, sed tibi quoque hanc tam

regno
quid

late serperet adeo, ut licet Poionite

comitiis

ordinum superioribus

vetuisset,

rexin ne

usu novaretur, tamen \\xadeo Polonos suis erroril)ns fascinarunt, ut in quatuor insignibus urbibus eodem die
in Eucliaristico
retici

gravem injuriam fecerunt, quamobrem hortamur te, cliarissime fili, monemus et rogamus, utcum pro tua prudentia inlelligas, hoc audax facinus spectare ad perturbandam prorsus, et evertendam in regno tuo religionem Catholicam.etsanctaj MatrisEcclesise ritus sanctissimos abrogandos, ejusque auctoritatem delendam, obviam eas tanto malo, antequam vehemenlius corroborelur, ac tam grave scandalum ex civilatibus illis et locis omnibus, in quibus eadem acta sint, ita tollendum cures, ut legem a te proxime latam de nulla re in religionis cultu

usum
apud

calicis induxerint, ut

eodem

calice alios
'

fcedissimos errores propinarent, de quo Paulus

Sigismundum

questus,

cum monuit,

eversa reiigionis base,

regnum ruilurum, comcontemnentium, ac

abutentium, insiste-

primeret itaque insolentiam iuereticorum, Ecclesiaslica et regia decreta

nimia
ret

facilitate ac lcnitale

parenlis

vestigiis,

lorum,
retur.
"

modo cum

posset

imminentiumque maprincipiis medefilio

novanda

servari, tibi
te a

placere appareat, neque

negligi violarique

impune

quoquam eam
ad Dei

Charissimo in Christo Charissime

in Christo

nostro Sigis-

mundo Augusto

regi Polonife illustri.

fili

noster, salutem

etc.

Sedatis Dei Omnipotentis beneficio eis tuliostis

multibus, quos antiquus

ad impedienda

pia nostra consilia excitaverat, controversiisque inter nos atque charissimum in Christo filium

honorem et animarum salutem pertinet, temeritati populorum obviam iri, alquc hffireses reprimi tum etiam, ut alias nos serenitatem tuam per litteras monuisse meminimus, ad regni tui, nobis crede, quietem, pacem ac firmilatem nos serenitatem tuam monemus, ut charissimum filiuni nostrum ut eum, quein in tuenda religione Catholica clarae
passuriim,
; ,

cum

nostrum Pliilippum Ilispaniarum regem Cathonos pictatem ejus ac reverentiam erga sanctam hanc Sedem perspexerimus, et ipse paternum erga se amorem nostrum agnosceret, curam et cogitalionem nostram liberiore jam animo contulimus ad
licum,
ita

memoriaj parentis

tui

optimi, prudentissimi et

compositis,

cum

maxime

Calholici regis vestigiis insistere optasaluti

exequenda
initio

ea, quro

ab ipso Pontificatus nostri

ad Dei honorem et sancta? ipsius Ecclesiee itaque evocaviutilitatem agere constituimus mus ad nos venerabilem fratrem Stanislaum Warmiensem eam ob causam, quam serenitas tua cx ipso cognoscct, sed ca}tera per illum de hoc ipso agere cum serenilate tua voluimus.
:

anima* simul et regni incupimus. Vide, ne qui malo etiamnum mederi possis, si modo velis, usqiie eo illud augeri pravis quorumdam consiliis sinas, ut cum illi postea mederi volueris, non possis, seroque te poenileat monitis et consiliis noslris paternis minime paruisse. Nos de serenitate tua bene sperare volumus, et sicut
columitati consultum
ea,

mus, cujusque

qu
ita

acta sunt, te insciente acta esse credi-

mus,

confidimus, aptum
iri,

illis

abs

te

reme-

dium abhibitum

quod

utfacias, etiam atque

Allatum est nuper ad nos, quod non sine mngno dolore animi audivimus, |)roximo anno Dominica (|uarta Quadragesim<p in his quatuor regni tui oppidis Dantisco, Torunio, Elbinga et Maria;burgo illius diei la>titiam si^iritualem in luctum Ecclesiffi conversam fuisse, temeritatem enim illorum populorum eo progressam essc, ut veriti non fuerint uno eodem(|ue die, tanqunm ex composito, conlra consueludineni Ecclesia' Catliolicfc, sub duplici specie sacram Communionem sumere. Audivimus etiam, ipsum quo(|ue

etiam a serenitate tua petimus et vehementer rogamus. Datum Honiag apud S. Petrum, etc. die XXII Octobris mdlvii, anno iii . Conalos ha'reticos omni astu ac contentione suis huiueis irretire Sigismundum regem, ac suadere annisos, iitCalicem poirigendum laicis
decerneret, indicat Hosius episcopus
sis
',

Warmien-

quod pro nostro

divini cultus zelo molestissime

responso impia postulata elusisse, tum docet, quanlo flagitio se obslrinxerint ii, qui affectalo Calice, a conjunctione nomana" Ecclesiaj discesserunt Privclare scriptum esl ab Augustino Discd illum sapienlissimo
:

tulimus, sacrosancta altaris mjsteria ibidem contra ejusdem Ecclesia; instilutum pervulgari, ct j)alrio sermone celebrari ccppissc, qua? res

lige, etfac
<i

quod

vis, sive

bibas ex Calice, sivc

noii bibas,

modo

in

dileclione et unilate, vel

bibas, vel abstineas, juxla ordiiiationem sive

non nobis solum, sed etiam Serenltati tiue eo magis aniniadverteiKhi- sunt, quod conlra tuum
i[)siusedictum in coiiventu proxiiiiocum adesset vencrabilis frater Aloysius episcopus Veronensis,

ohscrvanliam Ecclesiie, proficit tibi ad salutcm. Contra vero sivc bihas ex Calice, sivc nonbibasin divisione, reiis eris Corporis ct Sanguinis Doniini, (|uaii(Io(|ui(lem ibi (jiucris
((

noster et Sedis Apostolica) nunlius, promul-

'

divisionem, ubi Chrislus vcl maxime commendare nobis voluit unilatein ". Ou;v cum
'

Panl. IV.

1.

VI.

sif.'.

nuiii.

J8H!).

p.

81.

Paiil.

IV.

Iili.

,ir.

lli.

2G1.

SUiiisl. Ilosiiisdc cxp.

I)(.'i

vcrbo

p. Sli,

171.

PAULl IV ANNUS
ita sinl,

3.

CIIRISTI

\7>ru

591
in

quis

est,

Sigismunde rex Auguslc, qui

suum vivum

et

verum

morlem

tradidit,

si

tuum satis [>ra?iiicarc [)Ossit, quod cum tibi quoque dictum non semel fuisset, Mitte te deormm, lioc est, e sublimis Ecclcsia;
factuin lioc

sanctam Ecclesiam Catliolicam laccrent, quam Cbristus acquisivit Sanguine suo, si multas in partes eam dissecenl, nulla religione tanguntur
?
..

doctrina traditioneque
lius Eucliaristi;c

te

demitte, ac vel in soei

communione, contrarium
est,

quod ab

illa

sancitum

seorsum ab orbe

Cliristiano

fieri

[)ermittere,

nunqunm adduci
non
essc,

potuisti, ut istis separationis consiliis loci da-

res aliquid

Ouin cum

(jersonae tuae

de rebus

religionem perlinentibus quidquam staluere, semel et iterum publice professus esses (quandoquidem etiam imperator tilius est Ecclesice, et inlra Ecclesiam, non super Ecad

matrem suam reverenter et obedienter audire, non autem illi prsscribere tenetur) ad futurum OEcumenicum
clesiam, sanctissimamque

Concilium, aut ad sanctae Sedis Apostolicffi judicium rem omnem rejiciendam esse judicasti?
Fecisti

rem

tua

majorumque tuorum

pietate

dignam. Quid enim est, quod minus regem deceat Cbristianum, Catholicum et orthodoxum,

quam
tum
eis

ea sibi velle, quae

propria sunt sacerdo-

episcoporum usurpare ? quod facinus, quolies a princi|>ibus est admissum, semper ab

et

gravissimas poenas Deum expetivisse. Legimus quidem, non iverim inflcias, justis ex causis Calicis usum in OEcumenico Concilio permitti
laicis

.legnuin
velit

recte posse. Ca?terum, si quod seorsum ab orbe reliquo Cbristiano sibi

illum usurpare, quid aliud, quam nefario schismate, se velle videbitur contaminare ? et

hoc

esl

quo

tendit Salhanas.

Non Calicem

ille,

sed schisma vult, si Calix unanimi tolius EcclesicTB consensu permittatur, eum repudiandum
esse judicabit.

idem Hosius episcopus Warmiensis etiam Dialogum de Communione utriusque speciei, in qua dcmonstrat non recenlem, sed antiquum usum fuisse unius spcciei, veteresque Polonos, cum nomen Cbristo dedere, una specie contentos sanctitatem coluisse Sexcenli jam [)ropemodum anni dicuntur intercessisse, cuin Christi fldem ct Evangelium nunquam aliter in universa recepit Polonia provincia, subjectisque regno terris omnibus, quam sub una specie communicatum fuisse, vel ex eo perspicuum cuivis esse potest. Quod si fuisset apud mcajores nostros aliquando usus utriusque speciei, Annalium nostrorum scriptores, quos caelera, qua^ ad religionem [lertinent, diligenter persecutos esse constat nunquam commisissent, quin quo tem[)ore fuerit intermitti coeptus, litterarum monumentis consignatum reliquissent, quin et ante inille et amplius annos Ephesi Concilium OEcumenicum aiunt fuisse congregatum, in quojussi fuerunt laici, panis tantum specie esse contenti . Et infra " Increbuerat usus alterius tantum speciei, ut ipsi quoque sacerdotes sacris operantes aCalice abstinerent, quamobrem, et populum Leo Pontifex, et sacerdotes Gelasius admonere necesse habuit, ut ad Calicis usum redirent . Sunt haec diserta verba Lutberi Quamutraque specie vis pulchrum quidem esset
39. Scripsit
'
:

Eucharistiae uti, et Christus liac in re nihil tan-

Adeo

nihil aliud,

quain divisio-

quam
et

Sacramento, quod Symbolum estunitatis . Et post multa Conatibus bisceSathanse omnes omni ope

nem

qu.Trit in eo

unanimitatem,
.

necessariuin praecepit, prfestaret pacem quam utique Christus praece-

pit, sectari,

quam

de speciebus Sncramenti conet

(i

tendere
edidit,
in

Scripsit eliam,
ulitur

alium Libellum

resistere oportet,

nam

utnihil

sit

inipsis rebus,

quem

vocat, Eucharistiae declarationem,

istis
:

tum

quse petuntur, mali, tamen in separatione tanest mali, ut nihil fleri possit perniciosius,

quo verbis

Non

dixi,

neque

quam

principium
sit

separationis
difflcilius.

cum

finein

consului, neque est intentio mea, ut unus vel aliquot episcopi propria auctoritate alicui incipiant
stitueretur et
rali .

reperire multo

Deinde vero nulluin est crimen, quod multis modis ab hoc crimine non superetur. Itaque res est non admiratione magis quam commiseratione digna,

utramque speciem porrigere, nisi ita conmandaretur in Concilio gene-

Nondum

scilicet

omnes
,

illos

cum Sathana

quod audire quosdam quadam, vel ut mngis

scientia

licet dicentes, religione

trito

verbo utamur, consua prohiberi, quominus a Calice sibi tempercnt, aut altera tantum specie contenti sinl. Numquid non bsc perversa quaedam est

Numquid non illi JudcBorum simillimi, quibus religio fuit in pra'torium non ingredi, ne contaminnrentur, cKterum Christum illudendum, flngellnndum,cruciflgenreligio, sive conscientia ?

modios consumpserat quos postea se comedisse gloriatur, cum scripserit contra ex diametro, neque sibi, sicut in aliis rebus, ita et in hac unquam constitit. Collegit civis quidam Halensis homo laicus Gas[)ar Quelhamer triginla sex loca inter se |)ugnantia, su[)er uno dumlaxat boc articulo, qui est de communione
salis

EucharistiK sub una, aut sub ulraque specie. 40. Cum ad Calicis usum olim adactos fldeles

viderit

lector,

meminisse debet, tem|)ore

simul(|ue Gelasii, Manidiccrent,

dum
cunt,

iradere
isti

nulla fuit religio

ad eumdein
se

Sancti

Leonis

papffi,

modum
si

quoquc conscienlia
abstineant,
lanient, pro
si

[>remi di-

cbaeos viguisse, qui

vinum

esse

fel

a Calice

vero Corpus
ille
'

Christi

mysticum

quo Corpus

Slanisl. llosius iu Dialogo de ulriusque speciei coinui.

p.

loi.

592

PAULI IV ANMTS

3.

CHRISTI 1557.
quentia;
Christi

principis tenebrarum, et a diabolo creatiim, eoque errore seducti, a conimunione sub specie
vini,

qui

cum

poUicerentur

Sanguinem

tamquam

re maln,

abborrebant,

cum

conventiculis populo porrigi, tantiim pauxillum, quale in popinis divenditur,

in suis

interim ad tegendam infidelitatem suam, Catholicorum auderent inlerresse mysteriis Quos

:

pro Christi Sanguine pra.'bebant, et frustulum panis, ([ualem canes rodunt, mentiebanlurque

cum omnino
jussit,

exscindere sanctus Leo papa

'

cu-

Sanguinein non
sacerdotibus,

[^raeberi fidelibus a

Catbolicis

raret, [)ublico ad

populum sermone

illos notari

cum

revera in

Homana

Ecclesia

Ore indigno Corpus Cbristi accipiunt, Sanguinem autem redemptionis nostrte haurire omnino declinant. Quod ideo vestram volumus scire sanctilatem, ut vobis hujuscemodi homines, et his manifestentur indiciis, et quorum deprehensa fuerit sacrilega
dicens
:

Sanguis prfEbeatur, cum Corpus Christi a Sanguine et anima et divinitate segregari non
possit.

Erant enim

illi

seductores Polonorum

Sacramenlarii, quorum signifer erat Joannes a Lasko, quem |)ellexissc plures in suae iinpietatis laqueos, queritur Stanislaus episcopus War-

simulatio

notati

et

prohibiti

sanclorum
.

miensis bis

litteris

',

ejusque erroresrefellit

societate sacerdotali auctoritate pellantur

igitur sub Catbolico
tici

Ut

nomine

delilescentes haire-

Domino Pelearski. Jam publice Lutheranismus receptus,

in

proderenlur,
est,
fuit,

lioc

sanctus Pontifex Leo re-

Christianissimus rejcctus est

siaj civitatibus,

majoribus Prus-

medio usus
coactus
stas

quod etiam adhibere Gelasius

et

isthinc manavit ad nos, postea-

cum

Manichaeos

et Priscilliani-

denuo repullulantes insectabatur, qui a vino abhorrebant, et Christum non habuisse verum Sanguinem existimabant. Et quamvis apud plerosque invaluerit sententia, Geiasium
solis

quam rumor increbuit, vocatum isthuc esse Joannem a Lasko, stalim in eam opinionem
venerunt homines, futurum, ut ibiSacramentariorum hseresim reciperetis. Mirum est in conspectu regiaj majestatis primum edictum illius
majestatis
in

sacerdotibus pra?cepisse, ut simul

cum

Comitiis de

summa senalorum

sanguinem sumerent, eo quod Gralianus - ejus referens decretum ponat pro Corpus Christi sine ejus Sanguine satitulo cerdos non debet accipere tamen, etiamsi admitlamus indistincte de omnibus Canonem loqui,quod fortasseverius est, legenti ipsum facile ejus condendi causa patebit, sic enim habet Comperimus, quod quidam, sumpta tantumChrisli Corpore
:
:
:

voluntate

promulgatum violari. Quod ad locum attinet, de quo sententiam meam requirit, ita me legere memini apud divum Tliomam Aqui-

modo

Corporis sacri

porlione,

a Calice

sacri

natem, et ita fides etiam babetnostra Catholica, qiiod Corpus Christi non est (cxtensive scilicet) nisi in uno loco tanlum, scilicet in Coelo, sed quia conversa est in Corpus Cbristi substantia panis, qui prius in hoc loco erat determinate mediantibus dimensionibus suis, qua? manent
facta ideo manet locus non quidem immcdiate habens ordincm ad Corpus Christi secundum [)ro[)rias dimonsiones,

cruoris abstineant, qui procul dubio, quoniam nescio qua superstitione docentur obstringi, aut
integra Sacramenta non |)orcipiant, aut ab integris averlantur: quia divisio unius ejusdem(]iie

transubstantiatione

mysterii sinc graiidi sacrilegio non polesl provenire . Quare dlelasius, ut recte infert cardinalis

Bellarminus ', non dainnat eos, qui jiista de causa a Calice se abslineant, sed qui ex superstitione
;

quod cum facerent

ha^retici,

Gelasius,

qui ipsos radicitus lollere conabatur, hoc signo detegere ac puiiirc orsus est, refert enim de eo

Anaslasius*
Manichffii in
praicepit.

Istis temporibus inventi sunt Urbe Koma, quos cxilio deportari

sub s[)eciel)iis [)anis remanentibus, sub quibus succedit Cor[)us Chrisli, etc. mdlvii . Idem im[)ius Joannes Lasko liiijiis anni exordio scri|)tum edidit, qiio contendebat Ziiinglianum dogma ab Augustaiia Coiifessione non discrepare ;quod impudens mendacium ita discu Pliili|)[)us Mclancthon eam Contit Siirius fessionem subinde mutavil, ct tandem etiam Ziiinglianis feneslram, qua in eam irreperent,
sed
:

a[)eriiit,

cum

alioqiii

testattis

esset de Ctrua

Codices ante fores Hasilica^ Sanctfc-Maritc incendio cremavit . Ne ergo Calholici a Calice semper abstinentcs, se de hieresi Manichicorum suspectos rcddcrent, aut
ipsi

Quorum

IJomini magis sibi placere Zuinglii, quam Lutlieri doctrinam, imo ctiam con(|uestus csl quandoqiic de Lutheri tyrannide, <|uam diu
esset.

passus

At

|)rinia

Confessionis .Viigiistaiuv edilio,

Maniclia'i
Catliolici

tuto laterent,

si

idem facerent

sub altera taiitum specie communicaiites, pro illa temporis op|)ortiinitatc hoc remedio sancti illi Poiitilices cavcriint. Ihcc occasionc hiijiis aucloritatis ab llosio addiict.T,

quod

dixissc sufPiciat.
41.

Illudebantur Poloni

inipostoruin clo-

ijuam Ciesari Protcslanles exiiihiicriint anuo MDXXx, iiulla ratione admitlit dogma Sacramenlarioriim ". E LutlieranisJoacliimus\Vest|)liaIus, Joannis c I^asko im[)iideiitiam, et Calviiii convitia coiifiitavil lioc aiiiio, confcssiouesqiic Ecclesiariim Saxoiiicariim Lulhcranariim collectas libellum rcdegit. ,\t Sacramcntarii eas ludiiii

'

Lib.

IV. (lc

Quad.

'

Dc
*

coi)s(!c.

Disl.

2.

Conipeiimus.

l,ib.

IV. (Ic Scr. c. 26.

'

Slnnisl. Flosius cpiscop.

|).

Do Vila Ponl. Gclas.

nuui. 3222.

16.

Warmion. Eit.

in .Ms.

arcli.

Vat. sign.

'

Sur. in Couiui.

PAULI IV ANNUS
brio Epistolas obscurorum virorum dixerc,
ut
ii,

3.

fldei

CHRFSTr 1557.
ad Philippnm dclata
(l),
,

593

ita

raila

qui antea gloriabantur apucl sc esse vc-

Polum de rebus delatorum malignitate traductum subinhinc Pontificem, qui

ram
rius

Evangelii luccm, velut obscuri a Zuinglia

dicent
est,

summa,

ut par

nis riderentur.
:

Quo animadverso cxclamat SuJustus es Domine, et reclum judicium

tuendffi fidei contentione Kstuabat,

ctum arbitramur,

ut formidoloso illo

addutempore

tuum, qui Ecclesiam tuam, qua- nonnisi una

est, et

legationem Polo abrogaret, Roinamqucad cau-

sola recte Calholica dicitur, sibi irriden-

sam diccndam
tjui

dani et lacerandam sumpserunt, inter se invicem irrident seet lacerant, et omnibus cordatis

accerseret. Nam non defuisse, innocentissimum Reginaldi animum, per summam malignitatcm, aliquando carperent,

bominibus irridcndos propinant . Objiciebant mutuo sibi crimen haereseos, e quibus Calvinus hwresiarcha tanquam draco minores serpentesdevoraturus mense Augusto Librum evul Ultima admogavit hac pra-fixa inscriptone nitio ad Joachimum Westphalum, cui nisi obtemperet, eo loco posthac babendus erit, quo
illi
:

testatur ipsius Vita; auctor,

d.octi

cum

scribit

MuHi

liomines ad eum sa^pe conflucbant. hi iis erantaliquandoquipietatis simulatione pravam

doctrinam oblegerent, et optimi viri de se opinionem faHerent. Quajres Polo apud nonnuHos fraudi fuit, eos praesertim, qui natura ad accusationem sunt proniores . Atque ita rectam

. At PaulusFizenusEcclesiai Hamburgensis superintendens Lutheranus scribit defensionem doctrinfe Lutberan de Coena, atque sugillans Zuinglianos et Calvinistas, eo consilio se scri Ut contradicenlibus veritati Dei, et psisse ait multas simplices animas suis imposturis in perditionem seducentibus resistat . Eadem vero ferme repetit, qua? Westphalus et Timannus contra eos objecerant, et tanquam impostores et seductores contemptu proteril. Sic vaniloqui impostores inler se dissident secundum Jere Jurgati sunt et commoti. miae prophetiam Facies Domini divisit eos, non addet ut respi-

pertinaces bBereticos haberi jubet Paulus

e contra

quam gerebat, quamque tot prteclaris facinoribus exhibuerat, dubiam aHorum confidem,
sortio quod summopere cavendum sanctus Gregorius Eusebio Thessalonicensi arcbiepiscopo scribens admonuit nuHa tamen sua culpa reddiderat.
,
'

43. Pontificis

consiHum ubi

sensit regina

mirum
teris,

in

modum

indoluit, interceptisque

lit-

quEE ad cardinalem PoHim mittebantur, per Epistolam Pontiflcem enixe oravit, ne tam alieno temporePolum ex Anglia abduceret, neve
a vinea illa

nondum
,

vepribus tribulisque hsere-

'

tam strenuum auferret colonum. Idipsum plures episcopi quibuscum secreto

seos purgata
,

ciat eos .

nali Polo abrogat, et

Ponlifex legationem Anglicanam cardiGuillelmum mfficit, sed reclamante regina , res in statu quo prius remaQuod ad res Anglicanas pernent ad tempus. tinet, cum Paulus, uti superius diximus, Reginaldum cardinalem Polum ab illa legalione removisset, incommodse multum suspiciones
42.

consilium communicaverat, deprecabanturPaulum suppliciter eUam atque etiam orantes et obsecrantes, ut legationis munus Polo protraheret, ipsumque in regno sineret permanere, ne duce ac magistro destitutum brevi in pristinos errores ingeniumque recideret. Hoc accepto
Pontifex,

hujusmodi excogitavit consilium, quo

consulere arbi-

et reginajgraUficari et religioni

in

ipsum PontiQcem excitata; sunt, quod hominem tam egregie de fide Catholica meritum, tali
regno revocasset utque sunt fere semper depravata bominum judicia, ac prona est in deterius persuasio, qua sermonitempore, ab
illo
;

trabatur,

nempe, novum ex eadem gente creare

:

cardinalem, illique legationis provinciam demandare, ut habent Acta ^ Consistoriaiia

bus, qua litteris plura terebantur, qua" apud sapientes rerum peritos, vel a veritate prorsus aliena, vel Christiano quoque, nedum reiigiosissimo Pontiflce indigna, sunt babita. Qui mitius

DieLunaexivmensis Junii,SanctissimuS)), et paulo post commemoravit revpcationem legationum suarum, et quibus decausisid fecerit, indeque dixit commotam fuisse totam nationem Anglia; de revocationelegationis cardinalis PoH,

ut ex

ipsum in Polum commotum dixerunt quidam quod inducias inter Pbilippum et Henricum reges praeterito ac inconsulto Pontifice olim flrmasset aHi, quod Mariam reginam ab inferendo Henrico bcHonuper non abduxisset. Cum tamen Acta, quae in
Pauli

mentem sunt

interpretati

litteris reginse et Htteris prselatorum acceperat, et qualiter iterum periculum immineat.

Tandem Sanctissimus

volens religiosa; reginaj devotissimae ac Cbristianissima;, iliique regno

nondum

plene reducto, nec in fide sanctae Romanae Ecclcsiae adbuc bene conflrmato, favere,

etmorem

iHius causa fuere suscepta, et a cardinali Ca-

gerere, cogitavit dare legationem ilii regno, per aliquot annos adbuc. Verum cum
Ub.

'

VII. Ind. 11. p.

tj.

-'

Acl. Cons. p. 227.

(11 Num forle Pontificise simultatis in Polum causa referenda est in eam qua; Polo insedisse fertur opinio, de non cogendis scilicet metu poenarum hairelicis ut ad Ddem regrederenlur. Tradit enim Burnelus lib. n ad A. sidlv, Polum alieno fuisse animo ab illa ha^rclicorum insectatione qua; tunc in Anglia furebat. Id vero displicuisse plurimura fervenli Pontifici iion immerilo censeri posset. M.wsi.

ANN.

ToMus xxxin.

ran. XXIV.

594

PAULI IV ANNUS

3.

CHRISTI 1557,
mittendisad singulos eorum
esset; sed
litteris,

non viderelur convenire auctoritati suee, neque sacri Consistorii, personam quam paulo ante privaverat legatione, animo revocandi pro arduis negotiis, cum aliis cardinalibus absenlibus, de novo lcgalum crcarc censuerat apud se novum cardiffiquius fore et probabiie magis
; ,

mutandum

lamen cum

et voluntatis serenissimse

nalem creare in Auglia, residenlem ibi, et accumulare dignitatem illius legalione, ut ila salisfleret reginae, et nalioni, et dignilati illius loci,

ne videretur ita leviler variassc, nominavitque fratrem Guillelmum Poelo Ordinis sancli Francisci de Observantia, quem, ex nolitia privata, et multorum relalione judicabat et promotione
et legatione

reginae et illius regni salutis eam rationem habcre omnino staluissemus, quam officii nostri ratio postulal, gravique eam ob causam sollicitudine angeremur, gratias Deo agimus, qui eam nobis viam ostendit, qua et gravilalem liujus Sancta; Sedis tueri, et vestris studiis obscqui, atque Ecclesiarum Anglife necessilali consulere possemus. Dileclus filius noster Guillelmus

dignissimum, ventumquc
ille,

est

ad

suflragia,

omniumque consensu dignus

est ha-

bitus frater

qui creareturet cardinalis pre-

sbyter, et legatus fuit factus Anglise ad instar

legationis cardinalis Poli, sic

cum

translatione

omnium,
in

et

quarumcumque

facultatum,

quas

in dicta legatione habebat Polus, et uti poterat

omnibus, et per omnia . 44. De sulTecto in Anglicana legatione Guillelmo, prsemonuit illius regni episcopos Paulus
',

egregiasque

illius virtutes
:

dignis laudibus

sequenti Epistola celebravit Venerabilibus fralribus archiepiscopis et episcopis in Angliae regno.

Venerabiles fratres, salutem, etc. Lcctis ab aliquot vestrum ad nos missis, quibus suo et aliorum nomine declararunt, quantopere legati SedisApostolicae auctoritas Angliaj Ecclesiis necessaria sit, ad evellenda penilus ex agro Domini hreresum zizania, fidemque Catholicam stabiliendametconfirmandam,suppliciter a nobis petentes, ut eam auctoritalem isli regno reslituamus, libentissimc veslrum agnovimus studiura divini honoris et salutis animarum, idque, perinde ac meretur, in Domino lauda

litteris

Poeto Fratrum Minorum professor, nemo vestrum, ut credimus, ignorat quanta vitce integrilate, quanta sacrarum litterarum scienlia, quamque sana doctrina praeditus sit, quantum Calliolicfe fidei ac religionis studium turbulentissimis illis temporibus, quantum denique erga serenissimam reginam fidem ac devotioncm declaravit cum ex illo tempore, quo hic eum cognovimus adeo semper dileximus propter spectatam ipsius probitatem, et fidei zelum, cujus non in patria modo, sed Romae etiam specimen dedit, ut ab ipso Pontificatus initio de eo in cardinalium ordinem cooptando, vestraeque nationi hoc habendo honore cogitaverimus, reginae quoque ipsi id gratum fore existimanles dilatus autem hic honos, et non sine divino consilio ad hoc tempus illi reservatus fuit, etenim cum de cardinali presbylero creando, et legato in locum ipsius Reginaldi subslituendo, consilium noslrum cum venera;

bilibus
clesiac

fralribus nostris Sanctae Romanje Eccardinalibus couimunicavimus, mirifico

et studio

omnium consensu
est,

utrum(|ue factum

itaque

gnia.

misimus ad eum hujus honorisinsiQuamobrem, cum, Deo auctore, eum in

Angliae et Hibernia' regnis legatum de latere nostrum et Sedis Apostolicac constituerimus,

mus persuasum autem

;

csse

cupimus

fraterni-

tatibus vestris de nostro paterno erga serenissi-

vcstrarum Ecclesiarum ulilitati, ut confidimus, a nobis optime consultum sit, veslr;p jam partes suut, atque ita vobis pcr Apostolica scripta

piissimam reginam filiam nostram cura salutis, etdignitatisEcclesiarum omnium istius rcgni, nihil pcnitus detractum et imminufum esse. Sed cum consilium illud de revocandis Sedis Apostolic;e nuntiis ct legatis, non sine gravissima causa ct inatura dclibeet

simam

mandamus

ac

pra'cipimus, ut

eum tanquam

amore,

et

ratione ccj)isscmus, inter cicteros dilcctuni (|uo-

nostrum Keginaldum tit. Sancta; Cosmcdin presbytcrum cardinalem revocandum, eamdem ob causam cssc duxcramus, quam dc eo sententiam si tam cito mutarcmus, non solum alienum id forct a gravilale

que

filium
iu

Mari;

nos ipsos recipiatis ct honoretis, quque aut corrigenda inter vos, aut statucnda ad Dei honorem et Ecclcsiarum utilitatem induxerit, ea ila scrvetis ilaque illi pareatis, utvestram, qucmadmodum speramus, erga nos et Sedcni Apostolicam devotioncni et debitam obedientiam agnoscere, ct in Domino collaudarc possinuis. Dalum Ronuc apud Sanctum-Pctrum die xx Junii .MDI.VII,
4o.

anno ni >>. Sed quod opporlunum cminus videbatur

rcmedium, tenuo admodum atquc inlirnuimcomiiuis judicabatur,

et

liujus Sanctffi Sedis, verimi ctiam consilium no-

nam

clsi erat

Guillelmus,

strum

ct

decretum de eo ad nos vocando, una

Ecclcsia; cardina-

ut habet auctor Vil;u cardinalis Poli,

Calholica!
in

Uomanie libus absentibus, ut iu tam

ca;lcris sancla;

cum

religionis

gravi ncgoliorum

aniios
luerat,

Ilalia

cum

vir pius sludiosus mullosque cardinale Polo versatus

,

(juidtMn missis,

oncre, nos pro officio suo sublevcnt, nondum sedjam confectis, ct i^ropcdiem

lamen,

(lui jaiii

exlrcnia et pcnc dccursa

nobilis cral,

atate, ct |)opularis,

iioii

miuime

idoiicus vidcbatur ad
'

l'aul.

IV,

lih.

brov. Val.

iii.

JU!).

pra^scrtim, ac

tali

lanlum muiius, iii Anglia tempoie sustiiiendum, cum

PAULI IV ANNUS
rcstituta

3.

CHRISTI 1557.

595

nuper Catholica religione

magna'

legibus ah Ordinis Ecclesiastici tribunali inquireretiir.

adliuc pr;pferili scliismatis atqne li^nresum re-

vetusque Ecclesiastici Ordinis, atque in priniis cocnobitarnm oinnium etmonachorum odinm atque contentio in niultoriim qua; quidem incommoda animis residerent cum in Guillelmo concurrerent omnia, in card. Polo inessent perpauca lia>c in altero nulla res in altero summa nol)ilitas, prorsus levaliat
liquia^ extarent,
;

haic agercntur, importune accidit, quoqne Moronus priestantissimns cardinalis falsis criminationibus apud Pontificcm delatus, ejusjussu in custodia ad dicendam causam detiiierelur et (|uoniam snmma inter Polum et Moronum animorum sententiarumque conjunctio intercedebat, majorem accersendi
iO.

Dnm

ut Joannes

excellens doctrina, singularis prol)itas et sanctitas facile

Poli

superabant, ut baTetici ac pravi

vitae in-

dicta

voluntatem Pontifex conceperat, ut ejus cnm cardinalis Moroni dictis componeret

:

homines, qnem propter religionis ac

stitntnm ab
tur
.

de quo Acta Consistorialia Iutc referunt

Marlis,

Die

ipsis

dissidens, fortasse oderant,

eumdem tamen

revereri ac suspicere cogeren-

Hcec Vita? cardinalis Poliauctor, cui Petra-

prima mensis Junii, fuit Congregatio, ubi Sanctissimus fecit multa verha super causa retenlionis reverendissimi domini cardinalis
Moroni, et dixit qnod volehat facere deputatos super hujusmodi causa, et quod volebat a^que et paterne procedere. Et similiter dixit, quod volehat vocare omnes cardinales ad curiam propter multas causas . Verum antequam causse dicendce tempus appropinquaret, Paulus in cardinalis Moroni liherationem propendens misit, qui illi nuntiarent, Ponlificem ex gratia
rite

mellarius in Elogio consensit. In Anglicana vero Historia, qnw apud religiosos Sancti-Isidori de Urbe manuscripta asservatur, fueratque olim eruditi viri Lucae Waddingi, Guillelmnm ex antiqua et nobili apnd Anglos familia ortnm, asseritur,

summeeqne tum
,

doctrina^

tum

pietatis

fuisseqne reginaj Maria; a laude excelluisse Confessionibus. Hoc itaque quod Rom gestum fuerat comperto, regina Pontificis consilium prfEvertendum existimavit, utque rei famam quam accuralissime tegeret, jubet, ne cui Roma venienti aditns in Angliam pateret, neve alicui
alteri,

statuisse at Moronus causam suam cognosci constanter postulavit, seque ad cansam usqne cognitam in arce permanere

ipsum educere

constituisse testatns est,

quod

a viris fide dignis

quam

sibi,

litterte

indidem exscripts

redderentur, certum vero hominem, qui ad Guillelmum cardinalem designatum fuerat expeditus, cnm jam Caletum appulisset, trajectu ulteriori proliibuit^

Athanasius archiepiscopus Urhinas. Cnjus postea innocentia sub Pio IV Pauli successore, non ab ipso Paulo, ut

acceptum

scrihit Dionysius

male
tecta,

scribit

nuUumque

passa est

cum

eo

Thuanus ', districto examine deomni non modo culpa, sed etiam culpae

de recenti adepta dignilate sermonem habere, aut notitiam ingerere. Interim per oratorem suum Romae Pontificem inlimis precibus obsecrabat, uti ab

suspicione verhis amplissimis liberatus est. -i7. Totius rei fama, cum forte ad cardinalem Polum pervenisset, suspicatus id quod erat,
interceptas
prffiberet,

incepto desisteret, et

imminens
:

nimirum

a regina Pontificis ad se

Calholicae religionis periculum pro sua pasto-

litteras, ut se Pontificis dicto

dignarelur propulsare at Paulus, cum necessitatem ostenderet Polum accersendi, eo quod cum eo coram agere omnino deberet, animum quoque suum oratori non
rali

sollicitudine

prorsus andientem crncem argenteam, inquit Vitse ejus anctor, ante se gestari, quod legationis erat insigne, prohihuit, simul et ab omni legati muneris functione destitit.

Tum

vero, ut quid sihi

obscure indicavit, quod nimirnm snspectum

religionis

nomine ipsum haberet, velletque de

ille

Pontifex juberet, plene intelligeret, seque paratum imperata omnia facere ostenderet, Nico-

nonnullis, qua; ad fidem pertinebant, quid

sentiret, exquirere. His auditis regina,

cnm

Poli

lanm Ormanetum postmodum sancti

(is

est

Ormanetns

ille,

qui

Caroli BorroniiTi in Mediola-

innocentiam summe perspectam haberet, satis admirari respondit, nam jacta in Poli mores fidemque crimina, vel antiqua erant (et(iuis crederet, istum ipsum virum, quem Pontifex in cardinalinm Collegium cooptatum, elapsis annis dum Cantnariensis archiepiscopus fuit renuntiatus, tot laudum praconiis ad coelos usque
se
;

nensi Ecclesia strenuns cooperator fuit, ac deprwstantissimus Patavina; civitatis episco-

mnm
,

extulerat,

tam incommoda
si

snspicione

labo-

rasse?) quod

ciam suspicio luti debitum testimonium laudesque tribuendi ut facultatem in promptu sat esse. Cocterum
,

demandatam illi provinsuborta fuerit, jam sibi illius virpost

Catholicum regem Apostolicus et ad pus nuntius) Romam per dispositos equos miltit, eique mandat, ut Pontifici totius legationis ia Anglia a se geslae rationem reddat, et quo in statu sint qua,' ad religionem pertinerent, exponat, simul, et quam sihi molesta et acerba ohjici audierit, et quffi ipse pro Sedis Apostolica; dignitate, et Catholica? fidei propugnatione gesserit, scri[)serit, perpessns sit, demonstret. Ormanetum ad se venientem Pontifex henigne
excepit, atque ut ipseaiebat,

rile

cuncta cognoscerentur, Pontifex de omnibus illam certiorem facerel, ut in Poli dicta, vitamque omnem dc morc, atque cx Anglia? rcgni

omnoin

i)rav;e reli-

'

K|i. priiic. cuiu. o.

L. x.x.

Iiisl.

596

PAULI IV ANNUS 3.

CHRISTI 1557.

gionis siispicionem de Polo a se removit, ut diceret, hos esse malevolos iniqiioriim hominnm

segrotans leviter, ut e lecto surgeret, continuo

sermones, qiiorum lingufe conlineri nequaqnam possent. Christo etiam Servatori nostro, quam mulla, (|uam inique falsoque objecta fuisse, ut minime mirum videri deberet, si (inis de nobis detraheret. Deinde vero posl pacem cum Philippo rege initam, fratris sui fllium cardinalem CarafTam se missurum respondit, qui et cum rege ipso, et cum Polo de omnibus rebus ageret. Hoc nuntio cardinalis Polus aliquantnm recreatus est . Nec desunt, qui Ormaneti opera ipsum rcstifutum tradant. Utut autem rcs se habuerit, illud profecto constaf, Polum ad mortem usque, qua; in sequenti configit anno, etsi non legatum agerel, legati tamen existimationem ac providentiam, sive Pontificis conniventia, sive reginae studio, illo in regno reti'

gravissima febri correptus pane ex improviso oppressus est. Sed isquissimus regum Rex spatium opfime, uti vixeraf, claudendi vifam, deesse
pio regi noluit.
libulus, ad
lalo
,

Rife expiafis noxis, et sacro-

sancto instrucfus viafico, oleo etiam sancfo de-

mngnum

divinum migravit tribunal. Eo subres Chrisfiana columen amisit,

,

tissime

quippe propagandse Cafholicffi fidei zelo ardensstuabat ac quemadmodum scribit

',

Maffeius

Jonnnem

Lusifaniae

regem

insigni

virfute ac pietafe

virum nulla magis angebat

cura,quam ut barbaras illas nafiones (Rrasilicam nempe oram ', cajferasque Indiarum parfes)
a misera dEEinonum servitute ad unius veri Dei nofifiam culfumque traduceret atque ob idipsuni, quos in ea mitteret loca, prrecones Evangelii, et moribus et erudilione praisfantes, tota
:

nuisse.

Europa impendio conquirebat

.
:

Et alibi, de

Varia circa coUegiiim cardinalium Paiihis Incubuit efiam Ponfifex, ut ea, quvc disponit.
48.

ejus disserens morfe, ha?c habet

Neque

sera,

neque inexpecfata Joannem

ffitatis

absfulif mors,

cum

ad sacri cardinaiium collegii majestafem asserendam magis conducerent, insfrueret acfirma-

annum, viribus dudum affectis, ageret quinfum et quinquagcsimum:vir plane magnus

et venerabilis, ac pra^fer

cumque jam sub annum sui Pontificatus primum statuisset, ut sacri Coliegii princeps, quem decanum vocant, esset episcopus cardiret,

caferas laudes wferno

prfficonio celebrandus,

quod imperii modera-

tione, cultuque

nalis antiquior in curia prtesens, vel ex causa

gionis ampliflcandse,
fici ef

bonarum arfium, el sfudio reliformam speciemqiie bene-

publica absens, et extra curiam per Romanum Ponliflcem desfinafus, qui CcTeteros omnes cardinales etiam antiquiores prEScederet, hoc priEsenti anno, uf habent Acta Consisforialia - De:

mifis ac vere Christiani regis expresserit.

Qua? omnia hic exscribere non pigiiif, uf optimi principis, ef de Ecclesia Dei, et fide Cafholica

opfime meriti, memoria

in Ecclcsiasticis

Anna-

fufurum transirc cardinales per salfum de ordine in ordinem, veluti de diacrevit

non debere

in

libus celebraretur % cui idem sem|)er fuit regnum ac religionem propagare, rafus Christiani

rali

conali ad presbyferalem, vel etiam de presbytead episcopalem, sine licenfia Sancfitatis

regisnomine
in

se dignum non esse, nisi populos suam ditionem redactos in Christi redigeret
illius

sucG, nec opfare posse ad flnem isfius salfus, posse tantum in ordine suo optare, cum vacalio contigerit, sed neminem de ordine ad ordinem transire, efiam per rationem optionis, nisi de

ditionem. Ardentissimum vero

pietatis

sliidium pro fide Calholica in Abyssinorum imperium invohenda, irrifum Claudii impernforis

speciali

consensu

et

gratia Sancfifatis suae

Inclinante vero ad exitum anno, cum cxperienlia comperisset in publica, quam sub anni initio
institueraf, audientia,

simulata reddidif perfidia. Nam scribif Mafleius Joannes pafriarcha, Andreas episcoims, et Joannes Mesquifa, oratore Sosa inler navigan:

dum

non omnia, qure defere-

bantur, expediri posse negofia, nec faculfafem conveniendi, quamvis paferet omnibus, ila singulis patere, ut suam quisque acciperef senfen-

extineto, Goam devehuntur incolumes. Ibi cognito Claudium contra opinionem ef famam in veteribus erroribus et impia seccssione persfare, digna consultatione res visa. Af pafriarcha quidem, quani|iiam asperis ac periculosis in

tiam

Die Veneris ferfia Decembris (asserunt

Consistorii Acta) Sanclissimus doininus nosfer

depulavit reverendissimos DD. Paceccum, Medices,

rebus , tamen sese in omnein aleam Clirisfi cnusa parafiim ostendif. Cffferis ne(|ua(|uam e Sedis Aposfolica^ dignitale visum, eo loco fastigio(iue

Saracenum, Puleum, Rcomanum, Capi-

personam,

fot

fantisque Ponfiticis Ro-

succuin et vicarium ad audiendum eos, qui non potuerunt audiri in publica audientia.

maiii decrcfis ac jiidiciis inclytam, sejuncto! a Cafholico cfffu genfi praMierc ad hidibrium et

bali
liiis

Mors luctuosa .loannis rer/is Lusitania;. Hoc ipso anno ', tertio idus .lunii, dic Sabjam illuccscenle, Joannes hoc nomine Terl,usilani;c rex, post ali^iiiot dierum febriles
tn.
,

conlumcliam
pecfationis,
saiKiri

os. Veriim,

ne pr;cdamnata
vel

et

abe.x-

jccfa repenfe per

metum

ignaviam
Icgatio,
et

tant;v
si

apparatiis(|ue

(|uid

tcntatiunciilas
'

pridie

quain

morerefur

ita

vidcrcliir,

experiendo possel, oinissiim ulla ex partc Andream e]tiscopiim duobiis fribiisve

Allichis Klor. Car. lo.

Diil.

Uoni.

sislor. p. 223.

10.
'

1.

iii. Pall. Iiist. Conc. p. 2. c. 2. Bul. V. P.iul. IV. Cuni Venpr:ilulp> \,

|i.

I.
i.i

.\iv.
i

on-

'

Vil. S. 1-.

1.

11.

c.

111.

I.

llisl.
i.

Ind.

I.

\vi.
I.

'

Tursol.

Sacrhin. hisl. Soc.

2.

Vil.

S. Kraiicisc.

Xaver.

c. 8.

llisl.

Ind.

xvi.

PAULI IV ANNUS

3.

CHRISTI 1557.

597

(fuerat

ciim sociis Abassiam adire, quEEque Rliotcrigius is pariler sacerdos e Socielate Jesu antea
prseinissus ad Claudium) incassum e^ierat, pari
fide,

hujusmodi quamplurima ad fidem confirmaudam dignabatur Dominus edere signa, quibus nascenlem illam Ecclesiam, seduli in
Haec, ct alia

majori auclorilate, rurstis ajrgredi placuit:

morem

prout res sese darent, per litteras patriarclia? Joanni suadere, vel dissuadere provinciam. Ille
et

agricohx! tenera arhusta aquis irriguis perfundontis, augebat. Qu;e omnia, cum annis

bene merendi et exercendsc patienticP occasionem arripuit libens. Cum Emmanuele Fernando sacerdote, et paucis prffiterea comitibus in Abassiam profectus, niliilo quam Rlioterigius facilioiem. aut fequiorem experlus est regem. Major dein illis oblata om-

tam

prfficlaram

de Cliristo

singulis distincta a Patiihus Societatis Jesu Romani mitlerentur, pielalis studium accenderunt.

Accidit boc ipso anno, ut sanclum Pbilip-

pum Nerium

',

qui

tum

in tedibus sancti Iliero-

nis virtutis explicanda? materies. Paucis

namque

post

eorum adventum diebus Claudio

olim desertor

a perduel-

nymi, quas Cbaritatis vocant, scliema quoddam Congregalionis Oratorii, quam postea condidit, formabat, mira Indias peragrandi incesserit cupido, inihique inter barbaras illas atque efferas gentes Dei verbum disseminare, ac Martyrii pal-

libus acie victo ac perempto, successit

frater,

fidei Cliristianae, vir

Adamus imma-

mam, quam
ut

flagrantissime exoptaret, obtinere

nis ac ferus, et Apostolicae Sedis bostis acerri-

quo se babuerit modo, manifestior appareat, reddemus bic Antonii Gallonii, ejus
res

autem

mus.

Is

vinctum Andream

in castra

bellumque

inspiritu dilectissimi
rat,

filii

verba,

((ui

quae vide-

raptavit; comiles probris et contumeliis, Abas-

quae

manus

ejus contrectaveruntdePhilippo,
digessit. Sic igitur

sinos quotquot Catbolicse veritali faventes vario

fideliter per

annos singulos

genere poenarum affecit . Sed boc non post paucos dies, sed anni unius et amplius intervallo,

babet

Eodem hujus saeculi anno quinquagesimo septimo, cum vesperi posl fusas Deo preces
:

quo Claudii dejectio

,

'

et caedes

contigit,
,

epislolae de

rebus Indicis

in ejus

cubiculo lege-

justo Dei judicio improbse perfidia? [)cenas luentis, ut qui Romanum Pontificem supremum Ecclesiae caput agnoscere et venerari desierat, impositam suo capiti coronam, vitamque ipsam In liac tamen Andrea; exinfeliciter amiserit peditione, apparuit , inquit Saccbinus, sapiens Dei clemenlia in eo, quod si paulo longius Andreae profectio dilata esset, omni obsepto in Abassiam aditu, qu;c supererant Catholico:

rentur, tanta cupiditate ardere caepit infideles ad

rum
:

reliquiae

omni

deslitulae

cultu facile

in

barbariem atque perfidiam omnino degenerassent nec rerum, quae postea melius provenerunt, jaci semina potuissent . Haec occasione
funeris Joannis

legem Evangelicam reducendi, ut statuerit ad Dei gloriam, difficultatibus omnibus periculisque spretis, quae plurima maximaque sese ei offerebant, una cum Francisco Maria Taurusio, qui postea sanctae Romana) Ecclesiae cardinalis evasit, Joanne Baplista Modio et Antonio Fuccio, aliisque e suis alumnis ad viginti in Indias proficisci. Verum, ut in hiijusmodi deliberationibus fieri solet, cogitavit primum, ut rem Deo assiduis precibus commendaret nihil enim ille aggrediebatur unquam, magni vel parvi mo:

menti
fieret,

id esset, nisi
;

enarrasse libuit, praeclarosque istos pro fide Catbolica conatus triumphalium loco insignium sepulchro ejus appendere non abs re judicavimus.
III

Domino deinde, quo de

consulto prius ac propitiato divina voluntate certior

ut pios viros consuleret; postremo, ut qui

inter eos sacerdotii capaces essent, sacerdotio

50.

Indicce res Christianx

efflorescimt.

initiarentur

tum, ut

petita a Pontifice

Maximo

Cum autem sermo

jam

noster in rebus Orientalibus

versetur, age, et quae

apud Indos hoc anno

Christianis repraediofficio,

acta sint, inspiciamus.

praesentia,

Magnum

benedictione atque licentia, longinquo ac periculoso itineri sese committerent. Is profecto omnium ardor erat, ut terrores, vjtae pericula, daemonum tentamenta, serumnas pro nihilo du-

bus incremenlum asserebat Nonnii patriarchae

tum virtutum exemplo, tum

cationis, atque episcopalium

munerum
:

ac in uno Goano collegio amplius mille et octo In his ginta sacro fonte renatos referunt ^

quaque nimirum ob Christi fidem dissemiiiandam patiendi cupidissimi. Ergo Philippo eam in rem intento hanc mentem injecit Deus,ut religiosum quemdam eSanctiBernardi
cerent, gravia

familia sanclitate

multorum conversio

nolabilis fuit.

quidam, cum cegrum filium ope habeutem melius, in Beat;e Virginis sacellum Divaris insula> intulissct, eumque mater
salutis illico valetudini reddidisset, filium pater

Bracbmanus nulla medicorum

luntatem

illo

conspicuum adiret, ejus voinlerprete et deprecatore auditu-

fecit. Prffierat eo anno nionachis Cislerciensibus apud coenobium SS. Vincentii et Anastasii Martyrum ad aquas Salvias cujus
;

rus; quod et

cum animum Augustinus

tione
tere.

primo ad Collegium detulit, eum puerum Cbripaulo sti esse prsdicans, eidemque ab se reddi post semelipsum et familiam tolam adjunxit .
;

Cbettinus (id erat monacho nomen) cognovisset, inducias petit ora:

enim rem

a Deo, respondit,

quKri opor-

Romam, non
'.GodiDg. tlereb. .\byssiu.
1.

Supplicalione completa, Philippo narrat, ad Indias evocari, Indiasque ejus

S. Pliilipp. an. .lbo7.

ui.

c. 16. Hist.

Soc. 3. p. 2. an. luoT.

'

Sacchitt. ibidein.

In Vil.

598

PAULI IV ANNDS
esse, apparuisse(|ue sibi

3.

CHRISTI 1557.

Romam
nem

sanctum

.loan-

Evano;elistam, qui diceret

ipsius

Denm

ila

velle

utRomae ad

vineam excolendam maneat,

filios agorregnhit, et

ubi multos eidem

decrevisse. Retulit

ejus et
uti

alumnorum opera ad plurimorum salulem

is

etiam vidisse se aquas, vulgo Trium-Fonlium ap|)eilamus, in sanguineum colorem mutalas quare apertissime significari dicebat, novam Urbi procellam impendere, quod etiam ab eodem Aposlolo se accepisse narravit totiusque visionis ordinem Philippo exposiiit. Tum bis ille auditis ad omnia sese pro Cliristi arbitrio paratum ostendens,
: ,

eam in loco pacis et gloriae ad animas memoriic praedecessorum ejus optimorum, piissimorumque principiim aggregare dignetur, quod illi quidem proptcr vitam tnm pie actain conligisse sperare debemus. Qiiod polliceris non te solum in regno successurum avo tuo, verum etiam ha^redem fore ipsius fidei, obsequii et pielalis erga sanctam hanc Scdem, a (lua te omnia bona consecuturum esse speras,
orare, ut
inclyta)
quffi alii

Calholici reges conseqiii

soleant, de

magnopere laudamus hortainur(|ue, ut prjesles id, quod polliceris, maximam enim si ita feceris lautuo isto in hanc
te
,

Sedem animo

sermoni

servi Dei cessit, Rom;T'

manere

statuit,

ubi quam strenue in animarum salute procuranda elaboravit, quantosve fructus ediderit, nullus est qui non noril . Sic non permisit Spiritus Domini beato Philippo adire Indiam, sed propriis adaugendis lalenlis, nec minus magnis muneribus, in ipsa Ecclesia? Catholica; prima Sede, ipsimet Philippo viro plane Aposlolico concreditis, reservavit; qua? feliciter

gloriam paries. Fac igilur, charissime fili, ut cum ffitate simul pietas crescat, cum pietafe erga Deum charitas subdilorum, prccsertim pauperum, et in sanctam hanc Sedem, eique prsesidentem Christi in terris vicacharissim?e vero in rium devotio aiigeatur
tibi et
;

dem

Christo

filiae

noslrae

regina; avise, et
dilecti
filii

ejusdem
Henrici

matris
sanctiB

ture,

itemque

nostri

tiplicavit,

plantatus eral siquidem sicut

muloUva
con-

Roman

Ecclcsiae presbyteri cardinalis

infanlis Porlugallise patrui tui monitis et prfficeplis

fntclifera in atriis

domus Dei

nostri. Haec

obtempera, neijue ab ipsius

avi tui vestigiis

et

cinne subdit eruditissimus Andreas Dusaussay episcopus et comes Tullensis, cujus anima; anno Jubileo nuper defuncti bene precamur, qui ad contrahendam in epitomem sancti Philippi

declina, sed

eum

virlute, justitia

pielate

prselucentem sequere. Quod ad spem attinet, quam in bac Sancla Sede reposilani habes, jure ac merito omnia, quae libi ac regno

sua

tibi

Vitam

',

ejusque inter sanctos consecralio-

nis Diplomn, seleclis Observationibus Notisque

tuo ab ea cum Deo tribui poteriint, beneficia et commoda semper tibi poUiceri et expectare poteris.

didacticis illuslrandum,
suit,

calamimi illum apposancti Andrerc Apostoli, et Gallicanorum sanctorum, scriptorumve Mysticorum memoriis, aliisque Ecclesiasticis Monunientis, lam felicitcr adhibuit, ut Beda Gallicanus meruerit appellari.

quem

in celebrandis

Reliqua, de quibus ad serenissimam regiscribimus, ex nostris ad eam litleris cognosces. Incipe igilur, charissime fili, regnare cum

nam

teris

palerna benedictione nostra, qii;im liis tibi litimpertimus, Deum precantes ul te incolucustodiat, concedatiiiie, utetdiu in terris,

mem

puer, salutalur Lusitanise rex, ct Catharina tutrix regni consilia salutaria accipit a Pontifxce. In Lusitania vita funclo, ut paulo ante diximus, .loanne III rege,

51. Sebaslianus, triennis

et feliciler regnes, et post (iiutiirn;im ac

prospe-

ram temporalis
xvii

regni administrationem ad ca>-

loriim regna pervenias. Dat.

ex

filio

Joanne nepos a

i)opulis rex salutatur

-.

Roma;, etc. die Decembris MDLVii, anno iii . (^athariuam etiam reginam Sebastiani aviam

Admota
soror,

est pueritia> principis regendte Callia-

ac tutricem regni hortatus est Ponlifex ',ut im-

rina Austriaca

ejus avia Caroli V imperatoris

sanctus Franciscus Borgia absens prius per Epistolam, deinde pr.Tsens est consolaliis, Pontifcx quo(|uc tum ad ipsam, tum ad Sebastianum regem has litteras direxit
'

quam

bellem Sebastiani a;tatcm tuerelur, atque una cuni Henrico cardinale principe in salutem regni exciibaret.

Charissim;e in Christo

fili.T

nostr.T Cathaillu-

rin.T Portugalli.T el
stri, etc.
<(

Algarbiorum rcgin.T

"

Charissimo

in

Chrislo

filio

nostro Sebaregi illuslri.

stiano Porlugalli;c ct

Algarbiorum

Qunil scribas,

Charissime in Christo fili nosler, etc. Avi tui clara! memoria^ Joannnis regis Porliigallia; obitus, de qiio nos certiores fecisti, maximo nos dolorc aflccit. Amisit cnim Cliristiana rcspublica
se

(nempe Joanne rege) regis pueri

ciim ab ipso coiiiiigc tiio (scilicct Seba-

sliani nepotis) tutela, cl regni siimil adminislratio tibi commissa fiiissel, ulriiisqiie officii socium a te assiimptum esse dilccliim lilium nostrum llenriciim sanct;e Romaiiie Kcclesiic lit.

regem

cl

maxima
rcligione

virtute i)ra'dilum, el dc
:

ac

sancla

quia

divinii- voliinlali

slra; et
In

optime meritum sed acquiesccre debemiis, notuu' partes sunt, pro ipsius anima Deiiin
Vil. S.

SS.

Quiituor-Coronalorum presbyleriim

cariii-

nalem infanlem Portug;illiii>, consilium luiiin inagnopere probamus cl laiidainiis est enim
;

'

Ep.

Philip. p. 248. Apu(i naynmidiin.

I.

1.

1'liilip.

Priid. Vil. S.

Franc.

llcirL'.

r.

Ki.

egregia
>

is

virtute

ac lide iirivditiis,

el

reiiim

Caram.
iv
liii
I

'

P;iiil.

liicv.

sig. niim.

2889.

p. 83.

P.iiil.

IV.

Iili.

lirt'V.

!(;.

IIIIMI.

iSS!.

\\. S(i.

PAULI IV ANNUS

3.

CHRISTI 1557.

599

admodum perifus hortamur aulem serenitafem fuam in Domino, et rogamus, ul regnum illud, quod pnt'ciiiu;e nobis curse
islius regni
:

Venerabilis fratcr. Expositum nobis fuit mulierem quamdam Hispanam, Isabellam no-

est, et in

intimis \isceribus ciiarilatis a nobis

geritur, ita administrcs ct gubernes, (|uemad-

modum
et

sane confidimus, ut |)opuli tam justum

sibi

mine, per diversa loca vagantein solilam esse verbuin Dei publice in concionibus docere eamque Venetiis lioc tempore in xenodochio SS. Joannis et Pauli diversantem conciones de
divinis eloquiis
nitate tua

clementem regem

ereptum fuisse non

habituram
ei

fuisse, nisi a frater-

sentiant. Inprimis cultui divino consule, Ecclesias,

monasteria, hospitalia, omnesque Eccleut post

siasticos rcligiososque liomines tuere,

rectam et piam lemporalis regni administrationem, immarcescibilem in regno Ccelorum coronam accipere merearis. Nec vero minorem abs
in

interdictum fuisset, quoad de voluntale nostra fieret certior, qua de re, quid nobis placeat fraternitati tua; dubium esse non credimus, nam cum sacri, ut nosti, canones et Palrum decrela hoc offlcio, quo nullum estgravius in Ecclesia Dei, laicis hominibus interdi-

hoc

tecuram et diligentiam adhiberi a te cupimus educando charissimo in Cliristo fllio noslro

Sebastiano Portugalliaj et Algarbiorum rege illustri nepote tuo, ut tener ejus animus, cum aliis rege dignis moribus atque virtutibus, tum in primis pietate et timore Domini, quod est sapientia> initium atque hujus sanctae Sedis cultu et observantia imbuatur, qute quidem
,

cunt, tum ipse gentium doctor et vas electionis Paulus mulieres non modo vetat docere, sed ne discendi quidemcausa permittif, utin Ecclesiis

loquantur.

Quamobrem monerieam
rebus
sibi

mulieconve-

rem

a fraternitate

tua volumus, eique auctori-

tate nostra praecipi, ut aliis in

virtules Cliristiano rege in primis dignae,

si

in

eo fuerint, cuncla? res ei prospere el ex sententia sua procedent, ma.\imamque in terris gloriam sibi parient, etc. Datum Roniae apud San-

Deo cum flde et charitate deserviat, ab eo autem munere seabstineat in quovis, seu virorum seu mulierum convenfu, quo ne gloriosissima quidem Virgo, quse Mater Domini,
nienfibus, quac sacrarium Spiritus sancti fuit, nunquam functa fuisse Iraditur, quodque non foeminis modo, sed laicis etiam viris quantavis doctrina etsanctitateprajditis interdictum est, nc quaever-

ctum-Petrum die xvniDecemb. mdlvii, an. iii . 52. Mulierem pitblice preedicare vetat PaiiNon prffitermiitendum lioc extremo loco lus. est visum, prohibilam fuisseaPaulo mulierem, quae per diversa loca concionesde rebus divinis habere consueverat, ne id sibi in posterum ar-

bum

Dei aliis

prsdicat
si

adversus

illud

ipsa

faciat;sciat autem

nimia cujusquam prEEdecessorum nostrorum facilitale hoc sibi

forte

rogaret,

cum

ex Apostolo id vetituin
id

sit,

ac ne

permissum fuerit, litteris eorum quibuscumque non obstantibus, quas inanes et irritas et nullius

quidem beata Virgo

erit,

munus unquam
sacri

exercu-

roboris esse volumus,

esse
licentiain.

eam
Dat.

sibi

a nobis

tuni etiam ipsis laicis, licet eruditione ac

ademplam
S.

Rom.

apud
.

pietate

canones hoc non permiltant, de quo ad internuntium apud Veneflorentissimis

:

Petrum diexvii Februari

mdlvii, an.

iii (1)

tos extant hae litterae

ili

Poatiticatus

non

isto

Has Ponlificis litteras ad seqiientem annum referendas constal ex iis qiia; A. aDLvi, 44 animadvertimiis. Nec sane annus iii cum Februario mcnse nisi cum an. mdlviii, componi potest. Hunc profecto concionum a mulieribns habendarum morem tantummodo, sed et superiori ssecuio obtinuisse ex iis, quae de S. Rosa Viterbiensi in ejus- Vita leguntur, satis palere posse
iMansi.

arbilror.

FINIS TOMI TRIGESIMI TERTII.

Barri-Ducis.

Ex Typis Ca:LrsTi.\'ouLM.

IIkhtuami.

riiV^^

r
'

^'..

/'

^.

jI'

*^

V
\.,,*i
S.

^c

l^
\\

..

~A

\
\
\

^
J~^

!ii

^:H:~

cm
Mml

-m

'4A.

P\^