Professional Documents
Culture Documents
MTB-MLE Pangasinan - v0.1 PDF
MTB-MLE Pangasinan - v0.1 PDF
MTB-MLE Pangasinan - v0.1 PDF
Kondisyon
Kailan Isinauli
Kondisyon
Gamitin ang sumusunod na letra sa pagtatala ng kondisyon ng modyul: A (Bago) B (Gamit na ngunit maayos pa) C (May kaunting sira) D (Maraming sira)
1
Galilan Mambasa Panangitunton ed Pambangat na Pangasinan
Galilan Mambasa- Balitang 1 Panangitunton ed Pambagat na Pangasinan First Edition, 2012 Resebado ang lahat ng Karapatan. Ang alinmang bahagi nito ay hindi maaaring ilathala o ilabas sa anumang anyo, kasama na rito ang pelikula, nang walang nakasulat na pahintulot ang Tagapaglathala at ang mga may-akda. Hindi sakop ng karapatang-ari ang suring modyul na ilathala sa mga pahayagan at magasin.
Management Staff
Writers Lilibeth A. Magtang, Editha V. Luna Reviewers Dr. Rosalina J. Villaneza, Leticia F. Macaraeg Illustrators Noel B. Corpuz, Jason O. Villena Cipriano Cortez Layout Artist Allan Ramirez Thomas,
Curriculum Development Division, Bureau of Elementary Education Office Address : Rm. 204, Bonifacio Bldg. DepEd Complex, Meralco Ave. 1600 Pasig City, Philippines
Telefax
(02) 638-4799/637-4347
Mensahe
Bro. Armin Luistro
Saray Karga
Ununan Balikas...iv
Panuntunan ed Gramatika 13
No anggapo so kaampar a balikas ed Pangasinan bayesen tan usaren so gendat a inkasulat na balikas.
Bilang na Patanol (Vowels) 5 a- aso e -eleng i- ikol o- okra u- uleg tan sakey (1) a patanol ed binayes a balikas
Diptonggo
23
14 - gendat ya uusaren 9 - bayes ************ b- baloto c- computer d- dila f- Filipino g- gatas h- holen j- jacket k- kabayo l- lamo m- maso n- niluto - nio ng- ngileb p- payong q- Quezon r- relo s- sapatos t- talon v- vinta w- walora x- x ray y- yoyo z-zipper
-aw baaw akulaw balaw kelaw duyaw lamaw gawgaw kanaw tunaw belyaw ikaw butaw sayaw ogaw -ew silew beklew tapew kiyew agew linaew siblew taew kerew
Usaren iray einaon a salita ed eroplano arum a lengguwahe na Pilipinas tan pansiansiaen so letra na unong a salita.
Bilang na Letra
Diptonggo
-iw saliw pinsiw siwsiw katiw giwgiw nibaliw abaliw -ay labay taytay kaykay baybay abay paypay -ey baley sapey dukey tikey sakey patey palandey -oy buloy baboy apoy kapoy bakloy tikoy lumboy
Saray Alpabeto
Aa
Ee
aso
eges
Ii
Oo
ikol
4
okra
Uu
Bb
uran Cc Dd
baso
computer
Panangitunton ed Pambangat na Pangasinan
dila
5
Ff
Gg
Filipino Hh Jj
gatas
haluhalo
6
jacket
Panangitunton ed Pambangat na Pangasinan
Kk
Ll
kabayo Mm Nn
lamo
maso
Panangitunton ed Pambangat na Pangasinan
niluto
7
NGng
Nio
ngipen
Pp
patang
8
Quezon
Rr
Ss
relos
sili
Tt
Vv
talaba
Panangitunton ed Pambangat na Pangasinan
vinta
9
Ww
Xx
walora
X ray
Yy
Zz
yoyo
10
zoo
Panangitunton ed Pambangat na Pangasinan
Pananuntunan ed Gramatika
GRAMATIKA-PANGASINAN GRAMATIKA I. PANGINGARAN (ngaran na too, ngaran na ayep, ngaran na pasen, ngaran na agagamil) Bilang na Pangingalan (sansakey, sanderwa, dakel)
Say balikas et aga salatan. Alimbawa: agi, ina Sanderwa Walay panangingaran na bilang a sinya say sanderwa. Itdan na ukapit (affix) a san o sangso lamukas (rootword). Alimbawa:
12 Panangitunton ed Pambangat na Pangasinan
Wala met so panangingaran na bilang no dakdakel . 1. Uliten so unaan a gisla (syllable) na lamukas. Itdan na ukapit ed unaan ya gisla. Alimbawa: kapinsan kaaro ayro kakapinsan kakaaro aayro - sangkakapinsan - sangkakaaro - sanaayro
2. Saray arum ya salita so nayarin itdan na ukapit (affix) ed unaan tan sukapit (suffix) et sampot na lamukas. Alimbawa: Palandey Abung Kiyew kapalandeyan kaabungan kakiyewan
13
Kasarian (Para ed Bii, Para ed Laki, Aliwan sigurado, anggapoy kasarian) Para ed Bii Para ed Laki Para ed Bii o Laki Aliwan Sigurado lumalako nurse katulangan agi ateng kaaro dentista bumabangat pulis sumusulat artista dumarait Anggapoy Kasarian neuter
Tutuo (Tao) ina marikit atsi ninang maestra doktora tiya bai amiga ayro madre modista nganak kaong ama balolaki kuya ninong maestro doktor tiyo laki amigo bayaw pari sastre lalong bulog lamisaan baso kutsara tinidor plato abung talagdanan yuro bote bag libro payong irongan relo
Pangiyusar na say/saray, si/sikara di, kiyenen/ kiyenda di 1. Say (Ang) say mansanas say bola say relos
14
Saray (Ang mga) saray mansanas saray bola saray relos 2. Si (Si) si Ana si Lito 3. Sikara di (Sina) sikara di Ana tan Lito sikara di ama tan ina 4.Kiyenen (kay) kiyenen nanay kiyenen tatay 5. Kiyenda di (kina) kiyenda di tatay tan nanay kiyenda di bai tan laki
II.
kagawaan) 1. Siak, Sika, Sikato Siak (ako) Uusaren so siak no say tutungtongen mo et say sikan dili.
Panangitunton ed Pambangat na Pangasinan 15
Siak si Mara. Siak si Mario. Sika (Ikaw) Uusaren so sika no mitutungtong ka ed sakey ya tuo. Sika la so manlinis. Sika so apilin manggalaw. Sikato (Siya) Uusaren so sikato no pantutungtongan so sakey ya tuo. Sikato man imay analo. Sikato la so iganggan yo. 2. Sikayo, Sikami, Sikatayo, Sikara Sikayo (Kayo) Uusaren so sikayo no mitutungtong ka ed duara o mas dakel ya tutuo. Sikayo so analo ed patalisiwan. Mila ak ed sikayo. Sikami (Kami) Uusaren so sikami no say tutungtongen et duara o dakel tan kaiba ka. Sikami la so mampanis ed paway. Sikami so analo ed sayaw.
Sikatayo (Tayo)
16
Uusaren so sikatayo no say tutungtongen et duara o dakel nen say duara (kaiba so mansasalita tan say katungtong) Sikatayo so apili ya unsayaw nabuwas. Sikatayo lamet so unla ed plasa. Sikara (Sila) Uusaren so sikara no say tutungtongen et duara tan dakel nen say duara (aga kaiba so mansasalita tan say katungtung to). Sikara so analo karuman. Sikara la so itdan mo na kanen. 3. Aya, Atan, Aman Aya (Ito) Aya so uusaren no say tutungtungen et sakey ya usar ya asingger o abay na say mansasalita. Aya so bag ko. Aya so lapis ko. Atan (Iyan) Atan so uusaren no say tutungtungen et sakey ya usar ya arawi ed say mansasalita balet asingger ed say katungtong. Atan may papel. Atan so ikawes mo?
Aman (Iyon)
Panangitunton ed Pambangat na Pangasinan 17
Aman so uusaren no say tungtongen et sakey ya usar tan arawi ya pareho ed say mansasalita tan say katungtong to. Aman may sumpit ya aanapen mo. Aman man so karuman ko ni ya nununoten. 4. Diya, Ditan, Diman Diya (Dito) Uusaren so diya no say lokasyon a tutungtongen et asingger ed say mansasalita. Diya so nantaneman ko na atis. Diya so pangkargaan mo na usar mo. Ditan (Diyan) Uusaren so ditan no say lokasyon a tutungtongen et asingger ed say katungtong. Ditan ka la unyurong. Ditan ka la unalagey. Diman (Doon) Uusaren so diman no say lokasyon a pantutungtongan et arawi ed saramay mantutungtong. Diman la ed ilog tayo manames. Diman tayo la mangaliw a kawes ed tindaan.
18
III. PAMALINAWA (salitan mangibabagay kiwas o galaw) Pamanahunan 1. Pangnagdaan (Asumpal lan agawa) Karuman so inkianak ko. 2.Panghinaharap (Nagawa labat ni). Nabuwas ak unla ed baley. 3. Pangkasalukuyan (Gagawaen labat ni). Mansasalog si Ben na tanaman.
Pangnagdaan nanames inminom pinmasyar nansalog nampanis nansulat nambasa nanlinis nanluto Panghinaharap manames uninom umpasyar mansalog mampanis mansulat mambasa manlinis manluto Pangkasalukuyan manaames uniinom umpapasyar mansasalog mampapanis mansusulat mambabasa manlilinis manluluto
Panuntunan: 1. Agawa la Aruman so salita na gislan nan no say salita et unggagapo ed d, l, r, s, t. Nam mo say salita et unggagapo ed p, b, tan inm say salita et unggagapo ed patanol. nansulat nanlinis
Panangitunton ed Pambangat na Pangasinan 19
nanluto inminum 2. Gawaen Aruman na gislan man/mam, um, tan un so lamukas no gawaen labat ni so galaw. umpasyar manluto mampanis uninom 3. Gagawaen Aaruman na gislan man, mam um tan un iray salita tan uuliten so unaan ya gisla na salita. umpapasyar manluluto mampapanis Uniinom lV. PAMASURI Antas Mangipipiguray sakey magana matakken baleg Mangkokomparay Duwara mas magana mas matakken mas baleg Mang kokomparay Amin sangka ganaan sangka takkenan sangka balegan
V. Intiron balikas tan kapegpeg na balikas Kapegpeg Grupo na saray salita ya aliwan kumpleto so gabay ton ibabaga. saray ugugaw amin tayo Balikas Grupo na saray salita ya kumpleto so gabay ton ibabaga. Maliket iray ugugaw. Unla tayon amin ed Manila. Saray klasi na Balikas 1. Pasalaysay (Mambabalikas) Masamit so puto. Ambetel so panaon. 2. Pananong (Mantetepet ) Anto so ngaran mo? Pigara la so taon mo? 3. Padamdam (Mambabalikas na alabas ya liknaan). Agi! Asugat ak. Walay puol! 4.Pautos (Balikas ya mangigagangan.)
21
5. Pakiusap (Maong ya panangigangan.) Pakialam pa may tsinelas ko. Sarag ton umsempet kay masapbay
22
1. Magandang umaga. 1. Good morning. 2. Masantos ya ngarem. 2. Magandang hapon. 2. Good afternoon. 3. Good eve3. Masantos ya labi. 3. Magandang gabi. ning. 4. Baleg ya salamat. 4. Maraming salamat. 4.Thank you very much. 5. Please come 5. Tuloy!/Gali diya./loob kayo. 5. Tuloy po kayo. in. 6. Magpapaalam na po 6. Ill go ahead. 6. Onla ak la! ako. 7.Magpapaalam na po 7. We will go 7. Mampatanir kami la. kami. ahead. 8. Pasensiya na po 8. Pasensiya kila. 8. Im sorry. kayo. 9. Kumusta ka? 9. Kumusta ka? 9. How are you? 10. Anto so ngaran mo? 11. Anto so apilyidom? 12. Pigaray taon mo la? 13. Siopa iray ateng mo? 14. Anto so ngaran na tatay mo? 15. Anto so ngaran na nanay mo?
24
10. Ano ang pangalan mo? 11. Ano ang apelyido mo? 12. Ilang taon ka na? 13. Sino ang mga magulang mo? 14. Ano ang pangalan ng tatay mo? 15. Ano ang pangalan ng nanay mo?
10.Whats your name? 11.Whats your family name? 12. How old are you? 13. Who are your parents? 14. Whats the name of your father? 15. Whats the name of your mother?
8. talampakan 9. dila 10.puwit 11.tiyan 12. singit 13. ilong 14. daliri 15. pilikmata 16. kilay 17. kuko 18. lalamunan 19. tenga 20. kamay 21. talukab 22. mukha 23. sikmura 24. mata 25. bukung-bukong 26. noo 27. gilagid 28. ngipin 29. balintataw 30. ulo 31. hita
25
PANGASINAN
32. pagew 33. pait 34. paltak 35. pulso 36. puseg 37. puso 38. puton 39. puweg 40. puwerta 41. sali 42. sangi 43. sekla 44. siko 45. sungot 46. suso 47. taglang 48. takeb 49. taklay 50. tapi 51. tenger 52. tenten 53. timir 54. tumbong 55. utong
26
19. katulangan ya laki 19. biyanang lalaki 20. katulangan ya bii 20. biyanang babae
21. manugang ya laki/ 21. manugang na lalaki/ bii babae 22. bayaw 23. ayro 22. bayaw 23. hipag
PANGASINAN
30. tagapanis 31. pari 32.madre 33. mason 34. pulis 35. dumaralos 36. managsigay
KAGAWAAN
PANGASINAN
1. plato 2. kutsara 3. tinidor 4. lusor 5. platito 6. kaldero 7. balaok 8. banga 9. kawali 10. suwikos 11. uring 12. kiyew ya itutungo 13. papel 14. lapis 15. ballpen 16. gurabis 17. sagaysay 18. pala 19.lagari 20.takayan
PANGASINAN
21.tsinelas / sinelas 22. sapatos 23. kawes 24. palda 25. salming 26.irungan 27. bangko 28. lamisaan 29. lamparaan 30.palanggana 31. pantalon
AYEP PANGASINAN
1. aso 2. pusa 3. manok 4. siwsiw 5. malapati 6. belek 7. kanding 8. duweg 9. baka 10. karnero 11. animolok 12. lalong 13. otot 14. pato 15. pabo
30
PARTI NA ABUNG PANGASINAN 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. sala kusina kasilyas kuwarto pananganan balkon sular 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. IMPATALOS ED FILIPINO ENGLISH sala 1. living room kusina 2. kitchen 3. toilet/comfort kubeta room kuwarto 4. bedroom kainan 5. dining room balkonahe 6. terrace bakuran 7. backyard
31
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
SARAY KOLOR
PANGASINAN
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. ambalanga andeket amputi birdi duyaw asul tsokolate/kape derosa kaki kolor kahel lila 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
PANGASINAN
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. ambalingit ambanget anapseng ampait maasin malamis anagasang
SARAY KORTI
PANGASINAN
1. 2. 3. 4. 5. malimpek kuwadrado rektanggulo trayanggulo bitewen 1. 2. 3. 4. 5.
SAY MANGIBAGAY ORAS (Labi tan Agew, Oras, Agew ed sakey, Simba, Saray Bulan)
PANGASINAN
1. natan 2.karuman 3. naani 4. karuman na ngarem 5. nen sakey ya agew 6. nabuwas
7. nabuwas ya kabuwasan 7. bukas ng umaga 8. diya ed sakey ya agew 9. amin ya agew 10. diyad arum ya agew 11. agew-agew 12. labi-labi 13. taon-taon 14. kada Lunes 15. kada ngarem 8. sa makalawa 9. lahat ng araw 10. sa ibang araw 11. araw-araw 12. gabi-gabi 13. taon-taon 14. tuwing Lunes 15. tuwing hapon
16. diyad unsublay ya 16. sa darating na Simba Linggo 17. nen apalabas ya Simba 17. nang nagdaang Linggo 18. diyad unsublay ya bu- 18. sa darating na bulan wan 19. nen apalabas ya bulan 19. nang buwang nagdaan
34
B. ORAS PANGASINAN
1. ala una 2. alas dos 3. alas tres 4. alas kuwatro 5. ala singko 6. ala sais 7. ala siyete 8. alas otso 9. alas nuwebe 10. alas diyes 11. alas onse 12. alas dose
PANGASINAN
4. Abril 5. Mayo 6. Hunyo 7. Hulyo 8. Agosto 9. Septyembre 10. Oktubre 11. Nobyembre 12. Disyembre
SARAY TIYEMPO
PANGASINAN
1. mamauran 2. nepnep 3. tiyagew 4. maragem 5. ampetang 6. malurem 7, mayamaya
SARAY LIKNAAN
PANGASINAN
1. maliket 2. maermen 3. ataktakot 4. abigla 5. anerbiyos 6. mangiwgiw
36
PANGASINAN
zero isa / sakey dua / duwara talo / talora apat / apatira lima / limara anem / anemira pito / pitora walo / walora siyam / siyamira samplo / samplora labinsakey labindua labintalo labin-apat labinlima labinanem labimpito labinwalo labinsiyam duwamplo duwamplo tan sakey duwamplo tan dua duwamplo tan talo duwamplo tan apat duwamplo tan lima duwamplo tan anem duwamplo tan pito duwamplo tan walo duwamplo tan siyam talumplo
SIMBOLO
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 zero isa
dalawa tatlo apat lima anim pito walo siyam sampu labing-isa labindalawa labintatlo labing-apat labinlima labing-anim labimpito labing-walo labinsiyam dalawampu dalawamput isa dalawamput dalawa dalawamput tatlo dalawamput apat dalawamput lima dalawamput anim dalawamput pito dalawamput walo dalawamput siyam tatlumpu
37
PANGASINAN
talumplo tan sakey talumplo tan dua talumplo tan talo talumplo tan apat talumplo tan lima talumplo tan anem talumplo tan pito talumplo tan walo talumplo tan siyam apataplo apataplo tan sakey apataplo tan dua apataplo tan talo apataplo tan apat apataplo tan lima apataplo tan anem apataplo tan pito apataplo tan walo apataplo tan siyam limamplo limamplo tan sakey limamplo tan dua limamplo tan talo limamplo tan apat limamplo tan lima limamplo tan anem imamplo tan pito limamplo tan walo limamplo tan siam anemaplo anemaplo tan sakey anemaplo tan dua
SIMBOLO
31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62
IMPATALOS ED FILIPINO
tatlumput isa tatlumput dalawa tatlumput tatlo tatlumput apat tatlumput lima tatlumput anim tatlumput pito tatlumput walo tatlumput siyam apatnapu apatnaput isa
ENGLISH
thirty-one thirty-two thirty-three thirty-four thirty-five thirty-six thirty-seven thirty-eight thirty-nine forty forty-one
apatnaput dalawa forty-two apatnaput tatlo apatnaput apat apatnaput lima apatnaput anim apatnaput pito apatnaput walo apatnaput siyam limampu limampu't isa limampu't dalawa limampu't tatlo limampu't apat limampu't lima limampu't anim limampu't pito limampu't walo limampu't siyam animnapu animnaput isa forty-three forty-four forty-five forty-six forty-seven forty-eight forty-nine fifty fifty - one fifty - two fifty - three fifty - four fifty - five fifty- six fifty - seven fifty - eight fifty - nine sixty sixty-one
38
PANGASINAN
anemaplo tan talo anemaplo tan apat anemaplo tan lima anemaplo tan anem anemaplo tan pito anemaplo tan walo anemaplo tan siam pitumplo pitumplo tan sakey pitumplo tan dua pitumplo tan talo pitumplo tan apat pitumplo tan lima pitumplo tan anem pitumplo tan pito pitumplo tan walo pitumplo tan siam walumplo walumplo tan sakey walumplo tan dua walumplo tan talo walumplo tan apat walumplo tan lima walumplo tan anem walumplo tan pito walumplo tan walo walumplo tan siam siamaplo siamaplo tan sakey
SIMBOLO
63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91
IMPATALOS ED FILIPINO
animnapu't tatlo animnaput apat animnaput lima animnaput anim animnaput pito animnaput walo animnaput siyam pitumpu pitumpu't isa pitumpu't dalawa pitumpu't tatlo pitumpu't apat pitumpu't lima pitumpu't anim pitumpu't pito pitumpu't walo pitumpu't siyam walumpu walumpu't isa
ENGLISH
sixty-three sixty-four sixty-five sixty-six sixty-seven sixty-eight sixty-nine seventy seventy-one seventy-two seventy-three seventy-four seventy-five seventy-six seventy-seven seventy-eight seventy-nine eighty eighty - one
walumpu't dalawa eighty - two walumpu't tatlo walumpu't apat walumpu't lima walumpu't anim walumpu't pito walumpu't walo walumpu't siyam siyamnapu siyamnaput isa eighty - three eighty - four eighty - five eighty - six eighty - seven eighty - eight eighty - nine ninety ninety-one
39
PANGASINAN
siamaplo tan dua siamaplo tan talo siamaplo tan apat siamaplo tan lima siamaplo tan anem siamaplo tan pito siamaplo tan walo siamaplo tan siam sanlasus
SIMBOLO
92 93 94 95 96 97 98 99 100
IMPATALOS ED FILIPINO
siyamnaput dalawa siyamnaput tatlo siyamnaput apat siyamnaput lima siyamnaput anim siyamnaput pito siyamnaput walo siyamnaput siyam isang daan
ENGLISH
ninety-two ninety-three ninety-four ninety-five ninety-six ninety-seven ninety - eight ninety-nine one hundred
PANGASINAN
16. libras 17. litro 18. onsa 19. salop 20. sentimetro 21. tonelada 16. libra 17. litro 18. onsa
41
For inquiries or feedback, please contact: Instructional Materials Council Secretariat (IMCS) Department of Education (DepEd) DepEd Complex (ULTRA), Meralco Avenue Pasig City, Philippines 1600 Telefax: (632) 634-0901 and 634-1072 Email: imcs@deped.gov.ph and depedimcs@gmail.com DeTxt: Globe and Smart: 2622