Lidhja

ORGAN I LIDHJES S HOXHALLARVE T SHQIPRIS

Viti I - Nr 8 e premte 14 dhjetor 2012 / 28 Muharrem 1434

Msim besimi n shkollat tona publike

Nga Emrim Koi
simi i fes n shkollat tona publike nuk ka gjetur akoma formuln e duhur t zgjidhjes dhe shpresojm q s shpejti t marri nj zgjidhje, e cila do t jet e dobishme pr t gjith shoqrin shqiptare. Msim-besimi n shkollat publike sht nj e drejt hyjnore dhe njerzore e garantuar nga Konventat Ndrkombtare t nnshkruara edhe nga shteti, si: Asambleja e Prgjithshme e Kombeve t Bashkuara m datn 10.12.1948, ka nxjerrr rezolutn 217 (kapitulli III), neni 18, ku thuhet: do njeri ka t drejt lirin e mendimit, t ndrgjegjs dhe lirin e shprehjes s prkatsis fetare dhe kjo liri nnkupton praktikimin e lirshm t fes nprmjet msimit, kryerjen e ritualeve fetare dhe mbajtjen e saj. Ndrsa n nenin 26 po t ksaj Deklarate thuhet: Prindrit kan t drejta themelore q pr fmijt e tyre t zgjedhin llojin e arsimimit. Rezoluta e Asambles s Prgjithshme e Kombeve t Bashkuara 2200 A (XXI) e miratuar m 16.12.1966, ndrsa e hyr n fuqi m 23.03.1976 n nenin 18 alinea 1 thot: Secili person ka t drejt n lirin e mendimit t ndrgjegjes dhe t fes. Kjo liri nnkupton shfaqjen e lirshme t ndjenjave fetare qoft n mnyr individuale apo n bashksi, si publikisht ashtu edhe privatisht, nprmjet praktikimit t lirshm t ritualeve fetare dhe msimin e fes. Ndrsa n alinen 4 po t ktij neni thuhet: Shtetet antare t ktij Pakti, obligohen q ta respektojn lirin e prindrve, ose t kujdestarve t fmijve, q fmijve t tyre tu sigurojn arsimin fetar dhe moral, i cili sht n prputhje me bindjet e tyre personale. Nene t ngjashme hasim pothuaj n t gjitha Konventat Ndrkombtare, ato me karakter botror, evropian apo edhe Islam. Nga sa theksova m lart un personalisht e shikoj, se feja me t vrtet sht nj komponente kye n edukimin e mirfillt t brezave dhe gjeneratave t reja, pr m tepr kur n shoqrin ton shqiptare, viteve t fundit jemi dshmitar t lulzimit t dukurive negative, t cilat pr ne pothuaj kan qen t huaja. Droga, alkooli dhe prostitucioni kan marr prmasa aq tragjike, saq tashm nuk flitet pr kto dukuri vetm n mesin e studentve, madje as t atyre t shkollave t mesme. Beteja tashm ka filluar pr shptimin e filloristve, t cilt jan vn n shnjestr t huliganve, narkomanve, shprndarsve dhe t tjerve, q nga kta filiza t rinj t prodhojn njerz t varur nga narkotikt. A nuk mjaftojn kto fakte, q ne ta ngrem zrin m fuqimisht pr tu thn stop ktyre dukurive t rrezikshme, apo duhet t heshtim edhe m, e t bjm sehir si shikues pasiv? A nuk sht parim fetar dhe njerzor q prpjekjeve rebeluese t njerzve t kqij tu ndalet hovi me t gjitha mjetet e metodat. Nse nuk e bjm kt tani, ather heshtja ndaj dukurive t tilla do t jet nj involvim i heshtur n at krim, q n t ardhmen do t na sjell pasoja t kobshme e tragjike. Rrugdalja e vetme n kt rast sht feja dhe arsimimi fetar i brezit t ri. Ky sht shptimi, sepse feja me t vrtet mund t

ndikoj pozitivisht n luftn e pakompromis kundr ktyre dukurive, sepse kodeksi i moralit te saj sht shumdimensional. Ajo n radh t par zotron t gjitha mundsit, q t riut tia kthej dinjitetin e humbur e t nprkmbur. Vetm nj edukim i mirfillt fetar sht n gjendje q njeriun, i cili qndron pa shpres buz humners, ta rikthej fuqishm n jet, ta bj nj personalitet t fuqishm, i cili do t jet nesr i dobishm pr mbar shoqrin. Lufta ndaj narkomanis dhe prostitucionit duhet t zhvillohet npr shkolla e jo n xhami. Ajo duhet t jet nj luft me mjete dhe metoda edukative, duhet t jet nj luft pr krijimin e parakushteve t nj atmosfere shpirtrore pr mbijetes, ka do t thot m mir ta parandalosh se sa t shrosh. Por sht mjaft pr tu habitur, se n shkrimet npr media kundr lufts ndaj narkomanis dhe prostitucionit, me tendenca t qllimta gjithnj mungon faktori religjioz, i cili gjat tr historis ka luajtur rolin e nj rregullatori moral e disiplinues t jets s shoqris njerzore. Nevojat e domosdoshme e t natyrshme t shoqris njerzore pr msim-bsimin. 1. Nevoja e intelektit pr t njohur t vrtetat e mdha t ekzistencs: Nevoja e njeriut pr besim fetar sht nj e drejt, q buron nga nevoja e tij pr t njohur vetveten dhe pr t njohur ekzistencn e madhe q e rrethon, domethn pr t marr pergjigjen e duhur t ktyre pyetjeve q e preokupojn njerzimin dhe pr t cilat nuk ka dhn prgjigje t qart dhe t shendoshe askush me par. Njeriut i vijn n mendje pyetje t rndsishme q kan nevoj pr prgjigje t plota. Prej tyre jan: Prej ku? Deri ku? Prse? Prej ku kam ardhur un dhe kjo gjithsi e pafundme? A jam krijuar vetvetiu apo ekziston nj krijues q krijon? Kush sht Ai? far m lidh mua me T? Deri ku shkohet pas ktij udhtimi (pas vdekjes); prfundon jeta e shkurtr mbi siprfaqen e toks me vdekjen, apo pas saj ekziston nj jet tjetr, ku shprblehet pun-miri dhe ndshkohet pun-keqi? Prse sht krijuar njeriu? Prse njeriu sht i pajisur me intelekt dhe vullnet? Prse i sht nnshtruar atij gjithka q ekziston n qiej e tok? Cili sht qllimi i krijimit t tij dhe si ta dij at? Kto pyetje krkojn pergjigje dhe nuk mund ti marrim ato prve nese i referohemi besimit t shndosh dhe t pastr. Besimi q e njofton njeriun, se sht krijes e nj Krijuesi t Madh, i Cili e prsosi krijimin e njeriut, i dha shpirtin dhe e begatoi me dhuntit e Tij t pakufishme. Besimi sht ai q i mson njeriut, se far ka pas vdekjes. Besimi e njofton njeriun, se pas ksaj bote ekziston jeta e varrezave e m von jeta e pafundme e ahiretit, ku secili do t shprblehet pr at q ka punuar n kt bot. Besimi iu jep prgjigje pyetjeve: Prse sht krijuar njeriu? Prse sht i privilegjuar dhe i nderuar ai? Ai ka ardhur n kt bot pr tu sprovuar dhe pr t adhuruar vetm Allahun xh.sh., pr t ndrtuar tokn dhe pr ta shfrytzuar at si dshiron Krijuesi. Njeriu q nuk jeton me besim t pastr dhe t shndosh jeton i orientuar dhe i trishtuar n errsirat e dyshimit, oroditjes dhe injorancs.

2- Nevoja e natyrs (fitres) njerzore pr t besuar. Pak m lart prmendm, se intelekti i njeriut ka nevoj pr besim t drejt. Kt lloj besimi e krkon edhe natyra e pastr e njerzore (fitreja), pa te ciln ai do t ishte i piklluar, i etur shpirtrisht dhe i mangt kudo dhe kurdoher. Prandaj lidhja e njeriut me besim t drejt do ta qetsonte shpirtrisht, do ta siguronte njeriun pas friks s kapluar dhe n fund do t ndjente sikur e ka gjetur vetveten. Pr kt edhe Kurani Famlart e konsideron besimin si vet fitreja (natyra e pastr dhe e lindur njerzore): Allahu xh.sh. thot: Prqendro veten tnde sinqerisht n fen e pastr, i larguar prej do t kote, (e ajo fe), sht feja e Allahut n t ciln i krijoi njerezit, ska ndryshim (mos ndryshoni) t

asaj natyrshmrie t krijuar nga Allahu, ajo sht feja e drejt, por shumica e njerzve nuk e din. (Kurani 30: 30). 3- Nevoja e shoqris njerzore pr qetsi psiqike dhe qetsi shpirtrore. T besosh n Allahun xh.sh., n drejtsin dhe mshirn e Tij, se dhe ekzistenca e bots s prjetshme i dhuron njeriut shndet dhe qetsi psiqike, fuqi shpirtrore dhe gjallron tek ai ndjenjn e shpress, optimizmit dhe durimit. Kurse ata q jetojn pa besim n kt bot- n veanti kur i godet ndonj fatkeqesi i kaplon depresioni, trishtimi dhe pesimizmi, saq bien nn ndikimin e fatkeqsive t ksaj bote dhe si rezultat i ksaj, ose vetvriten, ose kan probleme psiqike. 4 - Nevoja e shoqris pr motive dhe norma etike brenda besimit.

Fq 4 / Nacional-komunizmi dhe abuzimi me imazhet

Nga: Roald A. Hysa

Fq 5 / Nji pasqyr nga tragjedija e amris na thot nji imam nga qarku i Filatit. Fq 7 / Paralele prvjetorsh Shqipri-Kuvajt
Nga Neki Kaloshi

Lidhja

/ Nr. 8 /

14 dhjetor 2012
Nevoja e njeriut pr besim t vrtet pasqyrohet edhe n nevojat e shoqris pr motive q do ta nxisin pr pun t mira dhe kryerjen e obligimeve, madje edhe ather kur nuk ka kush e ndjek apo e shprblen. Po ashtu shoqria ka nevoj pr norma etike, q do tia ndreqnin marrdhniet n mes njerzve dhe do ta obligojn secilin prej tyre t ndalet n kufijt e tij, e jo t shkel ne kufijt e tjetrit. Kto motive dhe norma nuk mund ti vendosin ligjet njerzore, sepse qndrueshmria dhe vlefshmria e tyre mund t jet e mangt nga shum aspekte. Pr at nevojitet nj vetkontroll q buron nga brendia e shpirtit dhe e psikes njerezore, q rrjedh nga zemra, e cila nse sht e pajisur me besim ekspozon vetm punt e mira, e n t kundrtn punt e liga rrjedhin nga zemra e prishur e tij. 5- Nevoja e shoqris pr bashkpunim dhe prkrahje besimi. Besimi i forte dhe i vrtet luan nj rol t rndsishm n lidhjet mes njerezve n shoqri, duke i konsideruar ata t gjith t barabart dhe robr prpara nj Zoti t vetmKrijuesit t tyre, dhe fmij t nj prindi q i ka trashguar. Allahu xh.sh. thot: O ju njerz! Keni frik Zotin tuaj q ju ka krijuar prej nje veteje t vetme (Ademit)., Kurani 4:1. Gjithashtu Ai thot: O ju njerz, vrtet Ne ju krijuam juve prej nj mashkulli dhe nj femre, ju bm popuj e fise q t njiheni ndrmjet vetit. Kuran 49:13. Besimi mbjell vllazrim ndrmjet besimtarve. Kt e vrteton Kurani Famlart: Ska dyshim se besimtart jan vllezr. Kuran 40: 10. Kjo vllazri sht frytdhnse dhe dobiprurse n shpirtin dhe jetn e njeriut, saq besimtari dshiron pr vellain e vet besimtar at q dshiron pr veten e vet, madje e favorizon nevojn e tij prpara vetes. 6- Msim besimi i fes n kndvshtrimin socialo-shoqror. Besimi dhe Feja e lartson njeriun me virtyte t larta humane e morale. Ato e forcojn, e pastrojne dhe e lartsojn shpirtin, dhe konsiderohen si mjete t prparimit dhe zhvillimit t vazhdueshm. Besimi dhe feja i afrojn njerezit ndrmjet tyre, ndezin virtytin e mbrojtjes s njri-tjetrit, zhvillojne lirin personale dhe forcojn shoqrin. Ato i edukojn njerzit pr idealet m t larta si mund t jet dashuria pr atdheun, duke i shpn n heroizm e martirizim; N tragjedite e jets njerezimin e mban t gjall shpresa tek pavdekshmria; Frymzon aktivitete individuale, sociale, artistike, emocionale, familjare, politike dhe edukative; Orienton synimet njerzore drejt vlerave sublime hyjnore; Ndikon n formimin e unitetit t antareve t shoqris nprmjet predikimit dhe kontrollit t zbatimit t vlerave dhe normave unike; Riafirmon solidaritetin e grupit, sidomos n momente t rndsis s veant individuale e shoqrore, si lindja, martesa dhe vdekja; Ndihmon pr funksionimin normal t shoqris, pr stabilizimin e institucioneve kryesore t saj; Ka ndikim t madh n tr jetn e njeriut, para s gjithash n integritetin e tij trupor dhe shpirtror; Zotron energji t medha, q mundsojn ruajtjen e identitetit dhe kontinuitetit fetar e kombtar, metafizik e historik, shpirtror e moral. Me sa u tha m lart ne kuptojm se besimi dhe feja jan prmbajtje konstituive shpirtrore dhe sikurse edhe kultura sht paratekst pr realizimin e nj modeli thelbsisht njerzor, human, historik e metahistorik, fizik e metafizik, inspirativ e kreativ. 7- Kndvshtrimi im personal mbi msim-besimin n shkollat publike. Duke u nisur nga studimet dhe hulumtimet teologjike personale dhe

2
duke prekur dhe par nga afr nevojn dhe gjendjen aktuale t arsimit publik n Shqipri, dhe duke qen pjes e gjenerats studentore t viteve t fundit n Fakultetin e Historis Universiteti Shtetror i Tirans, ku edhe jam n vazhdim t masterit e shikoj t domosdoshm aplikimin e lnds fetare n shkollat publike, si nj projekt i nj rndsie t veant kombtare dhe fetare. Kjo pr shkak se nxnsve t lodhur e t orientuar do tju ofroj njohuri pr bazat e fes, s cils ata i prkasin. Lnda e Edukats Fetare duhet t analizohet dhe studiohet mir nga institucionet perkatese dhe o.j.f.t, t prpilohen kurikulat e mirfillta pr parandalimin e dukurive negative q e kan kapluar shoqrin ton shqiptare. Mund t merret pr baz modeli i msim besimit q aplikohet n Austri, Kroaci apo Bosnj (apo edhe vende t tjera), duke iu prshtatur specifikave t shoqris tradicionale shqiptare, me kt rast rinia jon do t qndronte sa m larg alkoolit, drogs e prostitucionit. Fmijt tan lirshm duhet t msojn pr fen e tyre, s cilt edhe i prkasin, e me kt rast do t kthejn vetbesimin e tyre t nprkmbur. Kndvshtrimi teologjiko-fetar mbi msim-besimin n shkollat publike. Dihet se dshira jon sht e hershme, por dhe e shumics drmuese t popullats muslimane sht dhe mbetet futja e lnds s msim-besimit apo edukats fetare n planprogramet shkollore. Megjith neglizhencn e deri-tanishme t autoriteteve prkatse kjo nuk duhet t na dekurajoj, prkundrazi duhet t na mobilizoj edhe m tepr, q t vetorganizohemi, edhe m me ngulm t insistojm n kt t drejt elementare pr fmijt tan. Fundja ne si qytetar kemi t drejt t krkojm q fmijt tan t edukohen edhe me frymn fetare. Kt e garantojn Konventat dhe Deklaratat e ndryshme Ndrkombtare. Qllimet (synimet) objektivat e edukimit fetar n shkollat publike: Qllimi i msimit t edukats fetare n arsimimin dhe edukimin fillor dhe t mesm sht, q nxnsit ti afrohet nj pasqyr baz pr kt bot, me theks t veant n jetn praktike fetare, si dhe pasqyrn pr botn e ardhshme t amshueshme. Kjo do t thot se fmijt gjat rritjes dhe zhvillimit t tyre, n mnyr reale do t fitojn njohuri pr fen e tyre, me t gjitha dimensionet e saj, duke filluar nga ana shpirtrore, morale, sociale dhe misionin e shenjt t saj. N kt mnyr duke i ofruar nxnsit kto njohuri duhet t kihet kujdes, q t gjitha kto njohuri rreth fes t paraqiten nprmjet nj dialogu t hapur e tolerant, duke i grshetuar n kt rast edhe teorit dhe njohurit e tjera.. Ofrimi i ktyre njohurive n t njjtn koh sht informim real dhe prjetim praktik i fes, duke u prpjekur, q konditat themelore t jetsohen n praktik n t gjitha segmentet (fushat) e jets; raporti (qndrimi) ndaj Zotit, ndaj bots, ndaj njerzve t tjer dhe n fund edhe qndrimi ndaj vetvetes. Kjo do t thot, se qllimi i edukats fetareislame sht qasja informative dhe formative ndaj fes, dhe formimi i nj qndrimi (pasqyre) ndaj bots, nga prizmi i besimit personal, duke respektuar maksimalisht edhe ndjenjat e besimeve t tjera. Nse anashkalohen kto synime e objektiva Ne do t jemi shum t hapur, transparent e tolerant, por nuk do reshtim duke e krkuar kt t drejt t pamohueshme. Nuk dshirojm q tia imponojm askujt Islamin, por as nuk dshirojm q dikush n mnyra perfide t na shkpus fmijt tan nga tufa e t na i edukoj n frymn e ndonj feje tjetr.

akademia e Fikhut islam me qendr n Mek

Fetva /

autopsia e kufomave
avdia i takon Allahut, paqja dhe bekimet e Tij qofshin pr Profetin ton Muhamed, pas t cilit nuk ka profet tjetr, pr familjen dhe shokt e tij. Asambleja e Akademis s Fikhut Islam, pran Ligs s Bots Islame, n Sesioni e saj t dhjet t mbajtur n Mekn e nderuar nga data 24 Sefer 1408/ 17 Tetor 1987 deri n datn 28 Sefer 1408/ 21 Tetor 1987 mori n shqyrtim temn Autopsia e kufomavedhe pas diskutimeve dhe opinioneve t shprehura nxori kt vendim: Duke u nisur nga domosdoshmrit, t cilat nuk mund t prmbushen vetm se nprmjet autopsis s kufomave, dhe nga fakti se ky akt konsiderohet nj veprim me interes shum m t madh sesa dmi q shkaktohet duke cenuar dinjitetin e njeriut t vdekur, Asambleja e Akademis s Fikhut Islam pran Ligs s Bots Islame vendosi si m posht: S pari: Lejohet kryerja e autopsis s kufomave pr njrin nga qllimet e mposhtme: 1- Hetimi i nj shtje penale, pr t verifikuar shkaqet e vdekjes ose kryerjen e nj krimi, kur shkaqet e vdekjes jan t paqarta pr gjykatsin dhe rruga e vetme pr t njohur ato sht autopsia. 2- Verifikimi i smundjeve q diktojn kryerjen e nj autopsie, kur rezultat e nxjerra prej saj shrbejm pr marrjen e masave parandaluese dhe mjekimin e duhur pr t tilla smundje. 3- Pr dhnien dhe marrjen e msimeve n mjeksi, si veprohet n fakultetet e mjeksis. S dyti: Kryerja e autopsis pr qllime msimdhnie duhet ti nnshtrohet ktyre normave: 1- Nse kufoma i prket nj personi t njohur sht kusht q ai t ket dhn leje pr kryerjen e autopsis n trupin e tij prpara vdekjes s tij, ose nse trashgimtart e tij japin leje pas vdekjes s tij. Autopsia nuk duhet t kryhet mbi kufomn e nj njeriu q nuk lejohet ti merret jeta, por vetm nse kjo autopsi bhet n raste domosdoshmrie. 2- Duhet q autopsia t kufizohet vetm n masn e domosdoshme, n mnyr q t mos keqprdoren kufomat e njerzve t vdekur. 3- Autopsia e kufomave t grave duhet t kryhet vetm nga mjeket gra, me prjashtim t rasteve kur sht e pamundur q t sigurohet prezenca e tyre. S treti: N do rast, sht detyr q t gjitha pjest e kufoms, s cils i sht br autopsia, t varrosen. Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin pr Profetin ton Muhamed, pr familjen dhe shokt e tij. Burimi:http://www.themwl.org/Fatwa/default.aspx?d=1&cidi=112&l=AR&cid=12

Varrosja e muslimanit n arkivol

Lavdia i takon Allahut, paqja dhe bekimet e Tij qofshin pr Profetin ton Muhamed, pas t cilit nuk ka profet tjetr, pr familjen dhe shokt e tij. Sesioni i tet/ vendimi i pest. Dat: 7/5/1405 h. q korrespondon me 28/1/1985 e.s. Asambleja e Akademis s Fikhut Islam mori n shqyrtim shtjen e paraqitur n pyetjen e ardhur nga drejtori i prgjithshm i Rinis Islame dhe kryetari i delegacionit t Shoqats Islamike nga shteti Viktoria i Australis, rreth gjykimit q ka varrosja e myslimanve t vdekur n arkivole druri, si praktikohet kjo tek t krishtert, duke shtuar gjithashtu se disa mysliman atje e shohin si praktik t mir kt gj dhe e ndjekin n mnyr t vazhdueshme, edhe pse qeveria e shtetit n fjal ua ka lejuar muslimanve t varrosen sipas mnyrs islame, pra me qefin dhe pa arkivol. Pas konsultimeve dhe diskutimeve pr shtjen n fjal, Asambleja e Akademis s Fikhut vendosi si m posht: 1- do vepr apo sjellje q kryen nj mysliman duke pasur si qllim ti ngjasoj dhe imitoj jomyslimant, sht e ndaluar fetarisht nga hadithe tepr t qarta dhe t drejtprdrejta profetike. 2- Nse varrosja npr arkivole bhet me qllim pr ti ngjar jomyslimanve, ather kjo sht e ndaluar (haram), por nse nuk bhet me qllim prngjasimi me ta, ather ajo sht e paplqyer (mekruh), kur ky veprim sht i panevojshm, prndryshe nuk ka asnj problem. Paqja dhe bekimet e Allahut qofshin pr Profetin ton Muhamed, pr familjen dhe shokt e tij. Burimi:http://www.themwl.org/Fatwa/default.aspx?d=1&cidi=103&l=AR&cid=11

Gazeta Lidhja - e prtrejavshme

Bordi botues: Justinian Topulli Genc Plumbi Mustafa Trniqi Redaktor prgjegjs Roald A. Hysa

LIDHJA HOXHALLARVE T SHQIPRIS

Unaza e Re, Rruga: Teodor Keko mbi Alfa Bank, Tirane-Shqiperi lidhjahoxhallareve@yahoo.com Tel & Fax: +355 (0)48320160 http://www.lidhjahoxhallareve.com

Nr. 8 / 14 dhjetor 2012

/ Lidhja

Oazi i shpirtit /
Nga Bledar Haxhiu

Bazat e perceptimit dhe argumentimit n islam

do hamendsi; nj gj e till krkon q shtjet t shihen t balancuara dhe at q e mbshtet argumenti e marrim dhe punojm me t, sepse ajo sht e vrteta. Me an t ktj parimi bien dhe shkatrrohen t gjitha mitet e bestytnit, madje t gjitha devijimet, t cilat nuk kan asnj lloj lidhje me kt fe. Me kt parim kan qen t ndrtuara t gjitha mesazhet e profetve. Allahu thot n Kuran: Thuaju (o Muhamed): Nse sht e vrtet ajo q thoni, ather sillni provn tuaj! (Bekare: 111.) Po ashtu i sht drejtuar Profetit Muhamed salAllahu alejhi ue selem me kto fjal: Thuaju: A i shihni ata q i adhuroni n vend t Allahut? M tregoni, far pjese t Toks kan krijuar ata?! Mos vall kan ndonj pjes n krijimin e qiejve?! M sillni nj libr t shpallur para ktij (Kuranit), ose ndonj gjurm tjetr t dijes hyjnore, nse flisni t vrtetn! (Ahkaf: 4.) Nga ana tjetr e ka br t qart se Ai i ka drguar Profett e Tij me argumente dhe fakte: Ne i uam t drguarit Tan me prova t qarta dhe bashk me ta zbritm Librat (e shenjt) dhe peshoren (e drejtsis): q njerzit t veprojn drejt. (Hadid: 25.) Ndaj nisur nga ky aspekt gjejm se Islami urdhron e nxit pr shenjtrimin e teksteve fetare, pr punimin me to, brjen e tyre gjykues n shtjet e paqarta dhe mos daljen prej tyre n aspektet, t cilat kan t bjn me besimin dhe adhurimet. Kshtu nse do t shohim burimet nga ku muslimant i ndrtojn besimet dhe adhurimet, do t gjejm se ato jan Kurani, fjala e Zotit ton, e cila sht fjala m e vrtet dhe thnia m e drejt, fjal s cils nuk i afrohet e kota n asnj an: Atij nuk mund ti afrohet gnjeshtra nga asnjra an. Kjo sht shpallje prej nj t Urti, q meriton t gjitha lavdet. (Fusilet: 42.) Pas tij vjen Suneti i Profetit, i cili nuk flet nga mendja e tij, por ajo sht nj shpallje, e cila iu dhurua atij. Allahu thot: Ai nuk flet sipas qejfit t vet, por ajo (q thot) sht vetm shpallje hyjnore, q i vjen atij. (Nexhm: 4-5.) Ndrsa Profeti salAllahu alejhi ue selem ka thn: M sht dhuruar Kurani dhe dika e ngjashme me t. (Ebu Daudi, saktsoi shejh Albani.) N kategorin e tret vjen unanimiteti (ixhmai) i ktij umeti, i cili ndrtohet pikrisht nga dy burimet pararendse dhe ka nj forc t pakontestueshme, prandaj gjejm se Allahu trheq vrejtjen pr kundrshtimin e tij, duke e shoqruar kt me nj krcnim, ku thot: Kushdo q e kundrshton t Drguarin, pasi i sht dhn udhzimi dhe ndjek rrug tjetr nga ajo e besimtarve, Ne e lm t ec andej nga sht nisur dhe do ta prcllojm n zjarrin e Xhehenemit; eh, sa vendbanim i keq q sht ai! (Nisa: 115.) Ndrsa Profeti salAllahu alejhi ue selem ka thn: Allahu nuk e bashkon umetin tim (apo ndoshta ka thn: Umetin e Muhamedit) n t kotn, dhe dora e Allahut sht me xhematin (bashksin). (Tirmidhiu, e ka saktsuar shejh Albani.) Disa shembuj nga t part tan t mir n punimit me Sunetin e Profetit salallahu alejhi ue selem. Na prcillet nga Abdullah bin Omeri, se ka thn: Kam dgjuar t Drguarin e Allahut salAllahu alejhi ue selem t thot: Nse grat ju krkojn leje pr t shkuar n xhami, mos i pengoni. Ndrkoh Bilal bin Abdullahu, i cili ishte aty dhe e dgjoi kt hadith tha: Pasha Zotin do ti pengojm. Abdullai u kthye nga ai, i dha nj t shar t atill, q se kisha dgjuar kurr prej tij dhe i tha: T them ty fjaln e Profetit, ndrsa ti m thua do ti ndaloj!!!... (Imam Muslimi, kapitulli i Namazit: 442.) Abdullah bin Zubejr Humejdiu prcjell, se imam Shafiu nj dit tregoi nj hadith t Profetit salAllahu alejhi ue selem, dhe un e pyeta: A punon me kt hadith? Ai mu prgjigj: Mos m ke par gj t dal nga kisha e me litar n brez, q t tregoj hadithin e Profetit e t mos punoj me t! (Virtytet e Shafiut t Imam Bejhakiut: 1/474.) Nj gj e till sht prmendur edhe me Ibn Huzejmen Allahu e mshiroft. N realitet shembuj t till n historin e ndritur t dijetarve t Islamit kemi pambarim, dhe nuk sht mundsia ti prmendim ktu t gjith, por mjaftojn kto dy shembuj pr t na treguar, se si ata i shenjtronin tekstet e Sheriatit dhe t qndruarit tek ato, ndaj dhe Allahu iu dha sukses e i bri imamllar t ksaj feje e t udhzuar. 5- Urdhrimi pr meditim n krijimin e Allahut dhe faktet e Tij n gjithsi. Tekstet t cilat flasin pr nj gj t till kan ardhur n mnyr masive, me to Allahu urdhron krijesat e Tij, q t meditojn rreth asaj q shohin e gjendet rreth tyre. Vrtet, atyre q mohojn pasi patn besuar dhe pastaj e shtojn mohimin e tyre, nuk do tu pranohet pendimi (kur jan me shpirtin n gryk). Pikrisht kta jan ata q kan humbur. Nuk ka dyshim se atyre q e mohojn besimin dhe vdesin mosbesimtar, nuk do tu pranohet asnj shprbles, edhe sikur ajo t ishte sa e tr toka e mbuluar me ar. Ata i pret nj dnim i dhembshm dhe askush nuk do ti ndihmoj. (Ali Imran: 90-91.) T meditosh rreth ksaj gjithsie dhe mrekullive t saj, vshtrimi i toks e gjendet n t, patjetr q do ta udhheq njeriun n besimin e vrtet tek Allahu. Ndaj dhe duke u nisur nga ky fakt, Allahu zbriti n librin e Tij shembuj t qart, n mnyr q t ishin sa m t kuptueshme, t kapshme e gjurmlnse. Vrtet, Ne u kemi sjell njerzve shembuj n kt Kuran pr do gj, pr tua vn veshin. (Zumer: 27.) Nga ana tjerr Kurani ka sjell edhe historit e popujve t mparshm dhe fundin e tyre, n mnyr q t jen si nj msim e t shohin njerzit, se cili ishte fundi i atyre q i shprfilln argumentet e Allahut dhe kshillat e profetve t tyre. N tregimet e atyre (t drguarve) ka kshilla pr ata q jan me mend. Ky (Kuran) nuk sht tregim i trilluar, por ai sht vrtetues i atyre (librave), q jan shpallur para tij, sht shpjegues i do gjje dhe udhrrfyes e mshir pr njerzit besimtar. (Jusuf: 111.)

alnderimi i takon vetm Allahut, paqja dhe bekimet e Tij jan pr Profetin Muhamed, pr familjen e tij t pastr, shokt e tij besnik dhe t gjith ata q ndjekin rrugn e tyre deri n Ditn e Gjykimit. Kurani n kundrshtim me at q ishin idhujtart, vendosi baza reale dhe origjinale n aspektin e argumentimit dhe t perceptuarit, n mnyr q udhzimi t jet i ndrtuar n baza t shndosha dhe rregulla t qarta. Nga kto baza mund t prmendim: 1- Lartsimi i dijes, ngritja e grads s saj dhe prmimi i injorancs. Allahu i Lartsuar n Islam na urdhron pr tu pajisur me dije: Dije (Mso) se nuk ka zot tjetr me t drejt ve Allahut (Muhamed: 19.). Madje sikurse e dim t gjith, ajetet e para t cilat kan zbritur prej Kuranit jan pes ajetet e para t Sures Alak, t cilat nxisin pr dije: Lexo me emrin e Zotit tnd, i Cili krijoi (gjithka), e krijoi njeriun nga nj drok gjaku! Lexo! Zoti yt sht Bujari m i madh, i Cili, me an t pens ia msoi, ia msoi njeriut ato q nuk i dinte (Alak: 1-5.). Mbshtetja n dije, patjetr q do t hedh posht legjendat e nuk do t lejoj ndikimin e tyre, po ashtu dija e bn njeriun t pavarur prej imitimit t verbr t njerzve t humbur apo injorant, nga ana tjetr do ta bj at nj person t ekuilibruar n fjalt dhe veprat e veta. Ndaj dhe fjala e Allahut: A jan t barabart ata q din dhe ata q nuk din?! Vetm mentart i pranojn kshillat! (Zumer: 9.), sht nj shtys dhe nj sinjal, q njeriu t krkoj dije, sepse kshtu do t mund q besimin, fjalt dhe veprat e tij t jen t pranuara, konform udhzimit dhe me baz t shndosh. 2- Sinqeriteti dhe paanshmria n krkimin dhe pasimin e t vrtets. Sinqeriteti sht zemra dhe esenca, e cila e udhheq njeriun drejt arritjes s t vrtets. Po ashtu nse shohim Profetin salallahu alejhi ue selem do t gjejm se ai ka pranuar zakone dhe vepra, q gjendeshin n injoranc, porse ai i ngriti dhe i ndrtoi ato mbi baza t vrteta, larg syefaqsis dhe krkimit t fams, sht pohuar se ai ka thn: Jam drguar pr t prsosur moralet e larta. (Ahmedi. E ka saktsuar Ibn Haxheri dhe Hakimi.) Sigurisht q paanshmria sht nj rrug e cila e shpie njeriun drejt s vrtets dhe rrugs s t udhzuarve. Allahu thot: O besimtar! Nse i friksoheni Allahut, Ai do tju jap aftsin e t gjykuarit drejt. (Enfal: 29.) 3- Ndalueshmria e t folurit pr Allahun pa dije. Allahu i Lartsur i ka trhequr vrejtjen robrve t Tij ndaj t folurit pa dije, sepse nj gj e till domosdoshmrisht do ti shpjer n sajesa dhe shprfytyrime t realitetit, gj e cila e on njeriun n humbje dhe devijim. Allahu i Madhruar thot: Thuaj: Me t vrtet, Zoti im ka ndaluar vetm punt e pahijshme, qofshin t hapta ose t fshehta dhe gjynahet, dhunimin pa t drejt, ti shoqrohet Allahut (n adhurim) dika, pr t ciln nuk ju ka dhn kurrfar t drejte dhe t thoni pr Allahun at q nuk e dini. (Araf: 33.) Kjo krkon q njeriu t qndroj e t mos besoj dika apo t thot dika tjetr, vese pasi ti sqarohet nj gj e till me dije t qart. 4- Mbshtetja n argumente dhe fakte. Nga parimet m madhshtore me t cilat dallohet feja Islame sht dhe fakti se muslimani mbshtetet n argumente dhe fakte, si dhe largohet e distancohet nga

durimi n pun dhe disa kshilla t dobishme pr pun t mira

i q urdhron pr mir dhe nuk bn durim, apo duron, por nuk urdhron pr t mir, apo nuk urdhron e as nuk duron, nga kta tre lloje njerzish vjen fatkeqsia. Allahu ka thn: urdhro pr pun t mira, e ndalo nga t kqijat, prballo me durim do gj q t godet, vrtet kto jan nga shtjet m t preferuara. Lukman 17. Shejh Hamed Atik thot: Personi me mkate t mdha sht m i dashur tek Allahu, se sa adhuruesit q nuk urdhrojn pr t mir dhe nuk ndalojn nga e keqja. Disa nga selefi kan thn: Ai q hesht nga e vrteta sht shejtan memec, ndrsa ai q flet t kotn sht shejtan q flet. Hudhejfe Allahu qoft i knaqur me ta- sht pyetur pr t vdekurin e t gjallve dhe ka thn: Ai q nuk ndalon nga e keqja me dorn e tij, gjuhn e tij dhe zemrn e tij. N shoqrin e sotme shtpite jan afr dhe prball njra tjetrs, megjithat sht ln anash urdhrimi pr t mir dhe ndalimi nga e keqja, n mesin e lagjes dhe ndaj banorve t saj. Pak gjen nga ata q i urdhrojn njerzit pr tu falur me xhemat n xhami, apo q ua trheq vrejtjen njerzve pr gjrat e kqija q ndodhin npr shtpit e tyre haptazi dhe n vende t tjera. Nna e besimtarve Zejnebja Allahu qoft i knaqur me at- sht uditur dhe e ka pyetur bashkshortin e vet Muhamedin alejhi selam: A do t shkatrrohemi prderisa n mesin ton ka njerz te mir. Pyetje e uditshme! Si ka mundsi t shkatrrohemi, kur n mesin ton ka agjrues dhe namazfals t shumt! A do t shkatrrohemi kur n mesin ton ka njerz q agjrojn ditt e bardha (13, 14 dhe 15 t do muaji hnor), q agjrojn do t hn dhe t enjte! A do t shkatrrohemi kur n mesin ton ka nga ata q falen natn dhe lexojn Kuran dit e nat! Muhamedi alejhi selam iu prgjigj asaj: Po, nse shtohet e keqja. BUHARIU. Ajo q po prhapet sot me prhapjen e mjeteve t informimit dhe njerzve t kqij n tok, nga ata q dshirojn q e keqja t prhapet tek ata q kan besuar, thumbimi dhe etiketimi i atyre q urdhrojn pr t mir dhe ndalojn nga e keqja me lloj-lloj etiketimesh t ndryshme e q n esenc ata jan t pastr prej tyre. Me shpres se kto porosi do t na ndihmojn gjat urdhrimit pr t mire dhe ndalimit nga e keqja, po ju radhisim disa porosi n vijim: 1- Njohja e mirsive t Allahut dhe q askush prej nesh nuk ka mundsi ti numroj ato. 2- Nijeti i sinqert pr Allahun n kt pun madhshtore, njherit duke u afruar me kt tek Allahu. 3- Dhnia e bess me ata q e rrethojne se do t ngjallin kt ritual madhshtor. 4- Butsia gjat kryerjes s ktij obligimi, dhe krkimi i rrugve sheriatike n largimin e t kqijave. 5- Durimi nga shpifjet dhe reagimet e njerzve gjat ksaj pune t shenjt. 6- T kujtosh shprblimin e madh pr kt pun. 7- Bamirsia ndaj njerzve me fjal t mira dhe buzqeshje, n mnyr q t arrish n zemrat e tyre. 8- Njohja e njerzve me dispozitat sheriatike, sepse duket qart q njerzit kan injoranc t theksuar n disa shtje t fes. 9- Krkimi i ndihms nga Allahu dhe mbshtetja tek AI. 10- Lutjet e shumta, q Allahu t na i forcoj prpjekjet tona. 11- Prfitimi nga mjetet bashkkohore pr urdhrimin n t mir dhe ndalimin nga e keqja, si: telefoni, celulari, interneti, gazetat, revistat e t ngjashme. Prshtati: Valdet Kamberi

Lidhja

/ Nr. 8 /

14 dhjetor 2012
e duan kombin dhe atdheun, dhe kt e ka treguar historia, por mnyra sesi nacionalizmi modern ju krkon atyre q t braktisin nj pjes t vetvetes pr t integruar n vetvete ideologji t huaja, q bien n kundrshtim me thelbin e t qenit besimtar, bn q kta t mos i pranojn tezat nacionaliste sot. Kjo tregon qart se tezat nacional-laike jan fabrikuar t gatshme diku larg Shqipris dhe nuk prkojn aspak me realitetin dhe gjendjen e popullit shqiptar. Kto teza nuk e kan studiuar aspak realitetin dhe terrenin e popullit shqiptar, por jan imponuar si paketa identitare t gatshme. Prderisa kto teza nacionaliste dhe kto paketa identitare nuk do t rishqyrtohen dhe nuk do t prshtaten me realitetin e popullit shqiptar kto teza do t sjellin vetm prplasje rrymash identitare brenda t njjtit popull, fakt ky q do t lehtsoj ndrhyrjen permanente t fqinjve tan n punt e brendshme t Shqipris, si n 100 vitet e fundit, sidomos n dekadat e fundit, ku shihet q shum prej rinis shqiptare po drejtohet n mas drejt Fes Islame pr t gjetur atje prehje dhe qetsi shpirtrore. Historia dhe mitologjia tek historiografia shqiptare shkrihen akoma n nj. Ky fenomen n botn e qytetruar sht zhdukur n fillim t shekullit 18, ndrsa tek ne vazhdon akoma edhe n shekullin e 21. Sot n t gjitha tezat pr t treguar origjinn pellazge t shqiptareve, si burim kryesor prdoren akoma veprat mitologjike t Homerit. Mundohet t krijohet nj lidhje ndr shekuj mes hititve dhe shqiptarve t sotm. Hititt sipas tezave nacionaliste ishin t part q prdorn emblemn e Feniksit (shqiponjes me dy koka) dhe shqiptart e kan trashguar prej tyre. Mundohet t paraqiten shqiptart, si trashgimtar t emblemave hitite pr t

4
konfirmuar faktin, se shqiponja sht shqiptare. Ktu enkas nuk prmendet fakti, q hititt ritin dhe emblemn e feniksit (shqiponjs me dy koka) e morn prej sumerve, q kan jetuar n Mesapotamin e vjetr dhe tek t cilt nuk ishte embleme etnike, por rit fetar. Feniksi adhurohej si Zot dhe kishte ritin e tij t adhurimit. Pra ne po adoptojm nj rit fetar politeist t nj populli antik t Lindjes s Mesme, q nuk ka asnj lidhje etnike, gjenetike dhe gjuhsore me ne, si emblem kombtare pr popullin ton n shekullin e 21, natyrisht t zbukuruar si nj nuse e mrekullueshme, q duhet martuar nga historiografia e sotme zyrtare. Kur lexon teza zyrtare t bazuara n vepra mitologjike n shekullin e 21 t vjen ndrmend fakti, se heroi i zviceranve sht Vilhelm Teli, i cili n realitet nuk ka ekzistuar asnjher. Duket sikur konstruktet mitologjike tek ne kan ngelur akoma si i vetmi version zyrtar i historis, si paketa t gatshme identitare, q i duheshin konstruktit t identitetit t nj populli thellsisht t islamizuar, si ishin shqiptart n fillim t shekullit t 19-t. Pra me pak fjal, ju krkua besimtarve musliman shqiptar prmes motos Feja e shqiptarit sht Shqiptaria, q t braktisin ritin islam monoteist t Islamit, si nj rit i prapambetur i Lindjes s Mesme, edhe pse Islami daton q n shekullin e 6-t t ers son pr tju krkuar atyre t prqafojn nj rit dhe besim politeist, po t Lindjes s Mesme, q daton dhe q trashgohet nga hititt nga sumert, t ciln jetuan nga vitet 5000 deri ne vitet 1750 para ers son. Shqyrtimi shkencor i miteve sht i mirseardhur dhe konstruktiv, por tek ne ndodhi e kundrta. U introduktua nj her miti dhe pastaj u tentua t krijoheshin provat historike.

TEZAT NACIONALISTE DHE PAKETAT IDENTITARE

Nga Abedin Rakipi
acionalistt modern shqiptar prsrisin t njjtat hapa t nacionalkomunistve t pas Lufts s dyt Botrore duke u prpjekur ta prqendrojn patriotizmin rreth nj "entiteti laik". Madje t njjtat fjalime q lexoje n kohn e monizmit ateist i lexon edhe sot n forumet nacionaliste. Ata i shtyjn muslimant t heqin dor nga prkushtimi ndaj fes dhe i ftojn t prqendrohen n komb, atdhe dhe bashkim kombtar. Ktu mund t analizojm dy elemente themelore: 1) Prkushtimi i

histori-debat /

FaQja E dEBaTiT
e botimin n numrin e kaluar t shkrimit Refleksione Islame per patriotizmin dhe fen n 100 vjetorin e Shtetit Shqiptar t autorit Justinian Topulli gazeta jon ka hapur kshtu nj faqe t re debati. N kt drejtim mirpresim shkrime nga fusha t ndryshme t historis analitike, si dhe fakteve t ndryshme, t cilat i jan fshehur publikut t gjer. REDAKSIA dshiron me kt rast tiu ofroj mundsin e diskutimit t lir t gjith atyre q duan t debatojn rreth identitetit musliman n trojet tona, pr historin e shtrembruar, pr heshtjen ndaj kontributit t muslimanve n ngritjen e Shtetit Shqiptar etj., duke hapur kshtu nj shteg pr t mundur t kemi prurje t reja n kndvshtrimet dhe idet, t cilat po qarkullojn sot. Rndom deri von kndvshtrimi zyrtar i historiografis ka qen ai i regjimit t shkuar, i cili ka mbizotruar edhe pr nj dekad t tr pas rivendosjes s demokracis. Ky mendim me t gjith mjetet e informacionit q ka sot n dispozicion vazhdon t ndikoj fuqishm n at mendimin zyrtar t pakristalizuar ende, pr shkak t rrethanave t reja politikohistorike t krijuara tashm n dekadn e dyt t mileniumit t tret. Nj mendim opozitar po prvijohet tashm dhe nj fluks botimesh t reja t hedhura n qarkullim s fundmi jan prurje t reja n kuadrin e mendimit bashkkohor shqiptar. Me gjith prpjekjet e bashksis muslimane pr t qen t pranishme n kt drejtim, shihet qartas se ato jan t pamjaftueshme pr t hedhur drit n gjith kt rrmuj mediatike. Nj kontribut i madh n kt drejtim jan botimet e hulumtuesit dhe historishkruesit Ali Musa Basha. Akoma nuk sht hedhur drit mbi mendimin politiko-atdhetar t hoxhallarve ton, i cili nis me rilindasin e shquar Sami Frashri, e vazhdon me H. Ali Korn, H. I. Dalliun, H. Ali Krajn etj. Shum prej ktyre figurave iu sht mohuar roli i tyre aktiv, apo sht heshtur dhe vazhdon t heshtet. Pr kt fush do t jen prpjekjet dhe do t vazhdojn prpjekjet e ksaj rubrike dhe do t vihet n dispozicion gazeta LIDHJA dhe kapacitetet e saj. Normalisht q t gjitha opinionet, t cilat do t prcillen n kt faqe jan t artikullshkruesve, dhe nuk jan domosdoshmrisht edhe t gazets apo t Redaktorve t gazets LIDHJA. REDAKSIA

patundur i muslimanve ndaj Fes Islame ka ngjallur nj fare xhelozie nga nacionalistt dhe kta t fundit dshirojn q ky prkushtim ti hiqet fes dhe ti jepet atdheut dhe kombit. 2) Ata mendojn se prderisa myslimant ia kan falur zemrn Allahut n zemrat e tyre nuk mund t ket vend pr komb e atdhe dhe duke ndjekur kt vij logjike nxjerrin prpara kombin laik dhe atdhedashurin ekzistencialiste prmbi fet. Ktu nacionalistt bjn dy gabime t pafalshme: 1) Riprsrisin dhe rivn n funksionim tezat nacional-komuniste t prgatitura nga komisionet e agjitacionit dhe propagands komuniste. 2) Tentojn ti rreshtojn fetart n tabort e atdheut, duke iu krkuar atyre t distancohen nga identiteti fetar n emr t atdhedashuris. N kt tendenc ka shum gabime, dhe elemente negative dhe prarse. N kt mnyr nacionalistt bjn t njjtat gabime si n 1913 duke krijuar prarje mes fetarve dhe nacionalistve, gj e cila oi ne avancimin e leht t ushtrive ballkanike, sepse radht e shqiptarve ishin t pakonsoliduara. Zvendsimi dhe braktisja e identitetit fetar pr at nacional-laik dhe kmbngulja, q besimtart musliman ta aplikojn kt tez sht gabimi m i madh q bjn nacionalistt shqiptar. N kt mnyr jo vetm q dshtojn, por krijojn edhe "krisjen e madhe" mes ktyre dy grupeve. Un jam i bindur se 100% e besimtarve musliman

NACIONAL-KOMUNIZMI DHE ABUZIMI ME IMAZHET

Nga Roald A. Hysa
ashm dihet se pushtetet e ndryshme kan abuzuar dhe vazhdojn t abuzojn me imazhe t ndryshme n favor t propagands s tyre zyrtare. Ndrkaq regjimi komunist q shkoi i ka tejkaluar t gjith kufijt e abuzimit, sidomos me armiqt e regjimit, t cilve jo vetm ua fshiu emrat nga historia zyrtare, por edhe fotot e tyre ua hoqi nga muzet e librat e historis, duke retushuar gjithka rregullisht, sa her q zbuloheshin dhe asgjsoheshin grupet armiqsore. sht shum e njohur n ambientet e ndryshme studimore letraro-historike skema bardh e zi e trajtimit t problemeve. Minus viti 1944; do gj para ktij viti ishte e zez, vetm nj drit e vogl xixllonte, ajo e Partis Komuniste me shokun Enver Hoxha n krye; plus + viti 1944; fillonin vitet e lumtura t ndrtimit socialist dhe ndrionte dielli socialist i Partis s Puns. Shum e varfr si skem, por shum efikase n shkatrrimin e shoqris dhe t kundrshtarve, sepse ishte shum e thjesht n damkosjen e armiqve dhe ngritjen e imazheve t reja t propagands komuniste. Nj aparat i tr propagande u ngrit me radion dhe televizionin zyrtar, nj ushtri e tr piktorsh dhe dizenjatorsh mbushnin Ndrmarrjet e Dekorit n Tiran dhe n t gjitha qytetet e Shqipris socialiste, duke i zbukuruar ato me rastin e festave t Majit, t Nntorit dhe pr Vitin e Ri socialist, t cilin ne e prisnim me padurim me rezultate t realizuara e t tejkaluara. Pas fillimit t viteve 1980 Shqipria prjetoi nj faz t re izolimi pas shkputjes s marrdhnieve me Kinn. Propaganda e regjimit me forc iu kthye t shkuars me nj doz t madhe nacionalizmi brenda, krahas forcimit t imazhit t shqiptarit, i cili n t shkuarn e ka ar rrugn e historis me shpat n dor, ndrsa n ato momente n nj dor mbante pushkn dhe n tjetrn kazmn pr t ndrtuar socializmin dhe pr ta ruajtur e pr ta ndrtuar at me kazm. N tekstet e marksizmit na msohej patriotizmi rilindas, por m lart se ai qndronte patriotizmi socialist. Kjo ishte e vetkuptueshme. Nuk mund t harrojm ktu

imazhin e Mic Sokolit, q i vuri gjoksin topit, shqiptart me fustanella e tirqe duke dhn besn n Prizren, nj kull e vetmuar e kalas s Krujs, t gjitha kto imazhe t prpunuara mjeshtrisht pr t dhn nj ide: at t luftrave pambarim pr liri e pavarsi, t cilat i bri realitet vetm Partia me n krye shokun Enver Hoxha. Kto imazhe u ushqyen nga nj letrsi e tr e mbshtetur nga folklori me kng popullore, q kndoheshin nga rapsod t ndryshm. Romani epik Mic Sokoli i shkrimtarit Sulejman Krasniqi, i cili me t vrtet sht nj arritje e madhe pr autorin dhe me t vrtet shum i bukur dhe trheqs n t lexuar, ka dhn nj kontribut n ngritjen e ikons s Mic Sokolit. Po ashtu edhe romane si Oso Kuka, apo edhe Dardant etj. Ndrkaq mund t prmendim ktu dy imazhe, me t cilat sht abuzuar dhe iu sht devijuar kuptimi dhe destinacioni i tyre. Vazhdimisht n shum klipe dhe postera sht shfaqur nj kull e vendosur mbi muret rrethuese t kalas s Krujs, ku vazhdimisht sht propaganduar lufta pr liri etj., etj. Vallja e Shqipeve me Besim Zekthin n kalan e Krujs mbrapa saj kishte pr sfond kt kull. T panumrta jan prdorimet q i jan br imazhit t ksaj kulle, duke e shitur pr at q ssht. N fakt sht shum e thjesht pr ta marr vesh, se far sht ajo. Kjo sht nj kull sahati, e cila deri von ka shrbyer pr t matur kohn pr pazarxhinjt e Krujs. Kt mund ta marrim vesh shum leht n muzeun e sahat-kullave t ndrtuar nga prof. Sulejman Dashi pran sahatkulls s Tirans. Sipas t dhnave ajo ka qen kambanorja e nj kishe e m pas sht kthyer n kulln e sahatit. Nj imazh tjetr i shprdoruar sht ai q njihet si Shtpia e Lidhjes s Prizrenit. Rndom e gjen kudo n librat e historis npr gazeta, revista e kudo ku flitet, si imazh q ilustron tekstet prkatse. Kjo ndrtes e vogl pr nga madhsia ka nj domethnie me t vrtet t madhe pr t gjith ne shqiptart sot. N t vrtet kjo ndrtes s bashku me nj tjetr aty

formojn kompleksin e ish-medreses, e cila tashti sht kthyer n muze, ku njerzit marrin informacion pr Lidhjen e Prizrenit dhe etnohistorin e Kosovs. N katin e dyt t ndrtess n fjal sht vendosur nj hart e madhe, ku tregohen t gjitha qendrat qytetare n t cilat u ngritn degt e Lidhjes. Po ashtu n kt ambient prej 20 metrash katrore nprmjet dokumenteve e relikeve t ndryshme jepet informacion mbi ngjarjet dhe personat q drejtuan Lidhjen e Prizrenit. Madje n nj piktur rreth mbledhjes themeluese na jepen delegatt e ulur, nj oxhak diku aty, sheshi i dhoms bosh; apo n nj tjetr punim t stilizuar na jepen burra me fustanella, burra me tirq, pra me veshje nga t gjitha trojet shqiptare, t cilt betohen e lidhin besn rreth dy-tre hutave apo martinave dhe aty pran qndron Abdyl Frashri, i cili po ju jep bekimin ktyre lufttarve malsor. Gjithsesi, nuk sht ky fokusi i problemit t gjith kta historian dhe kjo ushtri njerzish q i kan shrbyer, t cilt po vet na thon se n Lidhjen e Prizrenit kan qen t pranishm 300 delegat, nuk na kan shpjeguar ndonj her dhe akoma nuk po na shpjegojn: Si mund t futen 300 delegat, pra, 300 frym njerzish n 20 metra katrore dhom e t diskutojn pr or t tra mbi fatet e atdheut? Sikur nj njeri t zej minimalisht gjysm metri katror, aty do t hynin 40 frym. N t vrtet vendi ku u zhvillua mbledhja e famshme dhe ku u lidh besa, pra itifaku i Prizrenit ka qen salla e faljes s Bajrakli Xhamis n Prizren, si dhe i gjith kompleksi i Medreses aty ngjitur me kt Xhami shrbyen si ndrtesa e qeveris s dal nga vendimet e marra n kt mbledhje. Kt deri tashti nuk na e ka thn kush nga historiant. Shum prej tyre e din shum mir kontributin e dhn nga shum hoxhallar, por pr shkak t konjukturave politike, deri tashti ata kan heshtur dhe vazhdojn t heshtin. Syzet ideologjike nuk i kan hequr akoma, porse ka ardhur koha q e vrteta t dal n shesh.

Nr. 8 / 14 dhjetor 2012

/ Lidhja

Nji pasqyr nga tragjedija e amris

na thot nji imam nga qarku i Filatit.
Po a u-ndal me kaq agresioni grek kundr kundr shqiptarvet? Jo. Grekt shovinist t Megalidhes sjan ngopur ende. Ata kan zn ti bien nj avazi tjetr tashti n koht e fundit. Ata krkojn t zbatojn nj faz tjetr t politiks s tyre t vjetr. Ata, me planet djallzore q ngrehin, aspirojn pr t shkputur pjes t tjera nga Shqiprija. Duan t ashtu quajturin VorioEpir i cili, si dihet, prbhet prej krahinavet thjesht shqiptare. Kto krahina q ata i quajn Vorio-Epir jan Kora e Gjirokastra, bijt heronj t t cilavet, pa dallim feje, ishin t part n luftn gjigante q u-b pr t rifituar lirin e grabitur prej okupatorvet Fashist e Nazist. Kora e Gjirokastra jan pra djepi i Shqipris e Shqiptarizms, burimi ku shprtheu e rrufeshme lufta e s drejts kundr s shtrembts. Marr nga Kultura Islame, maj-gusht 1945, fq. 73-75. DISA T DHNA MBI MASAKRAT N AMRI 1944-1945 M 27 qershor 1944 masakrimi i qytetit t Paramithis. Mngjesin e s marts, 500 zervist hyn n qytet duke premtuar qetsi, paqe dhe dashuri, por pas dreke filloi masakra. Popullsia q shptoi largohet pr n Filat dhe Konispol. (t masakruar n Paramithi, Margll e katunde 800 burra, 230 gra e fmij, Parg 130 burra) N gusht 1944, masakra n qytetin e Filatit dhe katundet. Popullsia largohet prfundimisht n shtator 1944, pas ngjarjeve t tmerrshme. (t masakruar n Filat e katunde 198 burra, 61 gra e fmij) Shkurt 1945, nj pjes e popullsis ame kthehet pas marrjes s zons nn kontroll nga ELAS-i. M 13 shkurt 1945 bhet marrveshja e Varkizs midis EAM-it dhe qeveris s Plastiras. ELAS-i n baz t marrveshjes dorzon armt. N mars 1945- krahina e Filatit bie n duar t organeve t gjeneral Plastiras (Ushtria Kombtare Greke). Kto organe bjn masakrimin e tret. (t masakruar n Filat e katunde 142 burra, 59 gra e fmij) T humbur burra, gra e fmij 230. (Masakra n amri, Kastriot Dervishi, 55, Tiran, fq. 75, 104.)

shte dit e han. Ndodheshim n salln e Kryesis s Komunitetit Musliman. Aty na erdhi nji hoxh prej amrije, i quejtun Uzejr Dauti. Kishte qen imam n nji nga katundet e Filatit. Kishte ardhur pr t krkuar pun dhe Kryesija e Komunitetit, pa humb koh, mori masat e duhura pr me i b nji vend q kshtu ti paksoj vuejtjen q kishte psue. E pyetm mandej se e kishte shtye me e lan vendin e vet dhe me ardh n Shqipri t lir? Na u prgjegj me buz t dredhur dhe me sy t prlotur mbi gjith ato masakra q kishte par me syt e tijprtej kufirit disa koh m par kundr popullats s pafajshme myslimane shqiptare. sht pr t theksuar se edhe tipart e fytyrs s tij tregonin kjart vuejtjet dhe terrorin q kishte shijuar nga monarko-fashistt Grek. Ai i shprehte hollsisht episodat aq sa na la t habitur e t tmeruar dhe na bri sikur me e p me syt ton tragjedin e kobshme q kishte ndodh n ato vende: N PARAMITHI Nj dite kriminelt Grek MonarkoFashist e Kuisling mblodhn gjith meshkujt mysliman 15 vje e lart n Shkoll t Paramithis. Shkuan mandej t krkojn Myftin e vendit, Hasan Efendin pr ta bashkuar me t tjert dhe e morn. Por kur dueln jasht n vend q ta shpinin n Shkoll, e vran te dera e shtpis tue e puar me thika. E shoqja, me t ndgjuar zhurmn, duel tue ulurit, por edhe kjo psoi t njajtin fat. S fundi duel e bija, tue qar e tue brtit pr t jatin e pr t amn, por edhe kt e shtrin barbarisht pr dh. Kta jan klikat reaksionare greke t Megalidhes, t cilat as kan zn as do t zn mnd kurr me gjith grushtet q kan ngrn koh mbas kohe nga fqinjt e tyre m t mbdhenj. Politika e tyre shoveniste ka qen gjithmon kundr elementit mysliman shqiptar t amris deri sa tashti n koht e fundit nj pjes t atij elementi e farosn fare dhe pjesn tjetr e przun prej vatravet t tyre. Imami i sipr prmendur vazhdon gjithnji tue dasht me dhan shpjegime m t gjra: Para se ti mblidhnin myslimant shqiptar n Shkoll, nxorrn nj tellall, i cili lajmronte se e tr popullata myslimane duhet t mblidhet medoemos n at vend. Ata vun edhe nj tellall tjetr i cili do t thrriste tue porosit grekt e vendit q t mos mshefin asnji mysliman se pr ndryshe do t pushkatohet do njeri q bn nj vepr t till. Urdhri ishte kategorik. Mbasi e kryen mbledhjen ja filluan bastisjes, plakitjes dhe kontrollit n do shtpi. Hynin e dilnin

grumbuj grumbuj npr shtpira myslimane. Slan asnj burr mysliman pa zn, me prjashtim t ilimijve e t grave. M n fund ja filluan thertores: disa i pushkatuen dhe t tjert i thern me thika e me bajoneta. Fmijt e grat mben pr nj-a-dy muaj n Paramithi. Ktyre ju epesh vetm 50 gram buk n dit pr do frym. M n fund i nxorrn jasht amris tue i sjell n Shqipri. Monarko-Fashistt e kuislingt i vun mandej zjarrin shtpijave e faltoreve myslimane t qytetit dhe t katundeve. Kshtu e shpjegon hoxha Thertoren e Paramithis, tashti kthehet t na shpjegoj edhe mbi at t Filatit, e cila sht edhe m fryksuese e tmerruese: N FILAT Nj muaj mbas thertores s Paramithis (vijon hoxha), filloi Thertorja e Filatit. Kur bisha Gjermane trhiqej pr n Gumenic dhe prej kndej pr n Filat e Konispol, nj bish tjetr monarko-Fashiste e kuislinge greke, pjell e msimeve t ndyra t Gestapos, po i vrsulej myslimanve shqiptar, t cilt kt her, po i mbulonte kobi m i zi. Grekt e sipr prmendur prdorn edhe ktu sistemin e farosjes si n Paramithi. I mblodhn burrat mysliman q t gjith dhe i shpun n Shtpin e Koanit. Dy or mbas akshamit i nxorrn prej andej dhe i shpun te ura e Filatit, ku i pushkatuan. Grave dhe fmijve, q i kishin mbledh n shkoll t vendit, ju caktuen 50 gram buk n dit si atyre t Paramithis. Pak m von i przun fare tue i nxjerr jasht kufirit pr n Konispol. Mbas nj mueji n Filat hyri Eami (Forcat e armatosura komuniste greke.) dhe nxorri nj komunikat me t ciln lajmronte q kush t dshironte nga familjet e ikura mund t kthehet n Filat se nuk e gjen gj. Me t marr vesht kt lajm, shum familje u-kthyen n Filat, n Spatar, n Kalibaq e n Vrsel. Por ushtrija e Eam-it nuk qndroi shum aty, ajo mbas pak ditsh shkoi n Janin, tue ln vetm disa roje n Filat. Mbas ktij largimi t Eam-it u-futn n qytet Zervistt , t cilt lajmruan popullsin myslimane t mblidhet n Mejdanllik t pusevet t Filatit. Asqert burracak t Zervs e rrethuan popullatn e pa mbrojtje t mbledhur nat vend, e grabitn dhe e xhveshn si mos ma keq: i hoqn teshat, i morn yshqimet e kafsht e gjithka kishin me vehte. Ata ju hoqn grave pa pik turpi edhe shamit e kpuct tue i ln kshtu zbathur e xhveshur n nj gjendje t vajtuarshme. Disa tregtar grek t Filatit i proponuan Zervs q tja u dorzonte atyre kta mysliman Shqiptar pr ti shoqruar

deri sa ti nxirrnin jasht kufirit. Por Zervistt e refuzuan kt proponim tue thn se do ti shpijshin vet deri n kufi. Ktu fillon edhe nj thertore tjetr q t bn me tu-ngjeth mishi: Jasht Filatit, n Vanr, Zervistt me shok kishin zn pusi n tre-a-katr vnde n t dy ant e nj rruge t ngusht tue ln nj distanc sa me kalue vetm nj person e jo dy pr nj her. Myslimant shqiptar filluen me kalue si kalojn dhent n shtrung. Gjith burrat u-kositn n sy t familjeve t tyre prej shpats tradhtare dhe se nuk shptuen vese grat e ilimijt. Mbas ksaj vepre mizore, i vun zjarrin xhamis s famshme t Filatit dhe shtpive myslimane. Kshtu e mbaroi fjaln e tij hoxha, t cilit memzi i kujtoheshin nga tmerri ngjarjet tragjike mbi shpinn e nj populli krejt t pafajshm. Po. Kshtu e zbatuen Grekt e Megalidhes, Grekt Imperjalist, planin e tyre njerzor dhe tani n amri nuk ekziston asnj frym frym myslimani shqiptar. Bijt e Shqipes kishin pas fatin e zi t vuejn n at vend prej sistemeve t nj qeverimi nga m barbart dhe m t egrit q ka eksistuar n kt shekull vetm e vetm pse ishin t Fes Myslimane. Her u farosn me mnyrat m terroristike, her u przun prej vatravet t tyre dhe her t tjera u kmbyen me Grekrit e Anadollit nn pretencn se ishin tyrq! Kjo luft me metod q ju bhej myslimanve t atyre vendevet ska qen tjetr ve lufts fetare sistematike q kan ndjekur dhe q ndjekin edhe sot e ksaj dite regjimet greke antipopullore n Gadishullin Ballkanik.

9 DHJETOR DITA NDRKOMBTARE KUNDR GENOCIDIT

M 9 dhjetor 1948 iu paraqit Asambles s Prgjithshme t OKB-s pr nnshkrim dhe ratifikim Konventa pr Parandalimin dhe Ndshkimin e Krimit t Genocidit. N kt konvent jan prshkruar me hollsi ajo ka prbn genocid sipas rregullave ndrkombtare t pranuara dhe t ratifikuara nga shtetet pjesmarrse t OKB-s dhe n baz t t cilave Shqipria sht nj nga shtetet nnshkruese. Kjo konvent ka hyr n fuqi sipas t gjitha ligjeve ndrkombtare m 12 janar 1951. Shqiptart n kt shekull q shkoi kan qen nj nga kombet m t dmtuara nga sulmet e fqinjve. Sulmet genocidale serbo-malazeze nga Lufta I Ballkanike e deri n mbarim t Lufts I Botrore i kushtuan m shum se 200,000 t vrar kryesisht nga popullsia muslimane. Spastrimet e popullsis ame n jug t vendit, vrasjet masive dhe torturat e ndryshme. Kto vazhduan edhe n periudhn midis dy luftrave botrore e deri n mbarim t Lufts s Dyt Botrore. Popullsit etnikisht t pastra shqiptare me shumic muslimane dhe hoxhallart e tyre u spastruan, u vran dhe u larguan me forcw nga Greqia. Pak a shum e njjta politik genocidale u ndoq nga shteti serb gjat viteve 1998-1999 me popullsin muslimane shqiptare t Kosovs. Kjo politik solli ndrhyrjen e faktorit ndrkombtar dhe Kosova sot ka arritur m s fundi t ket shtetin e vet.

Lidhja

/ Nr. 8 /

14 dhjetor 2012

Paralele prvjetorsh Shqipri-Kuvajt

Nga Neki Kaloshi
shpejta gjat ktyre 50 viteve. Infrastruktura kuvajtjane sht ndr m t zhvilluarat n bot, e pakrahasueshme duke e llogaritur pr numr popullsie. Ekonomia sht shvilluar n shum drejtime, prve atij minerar, ndrkoh q arsimi sht prej kohsh n qendr t vmendjes s politiks, duke zhvilluar nj sistem t avancuar e mirfinancuar, me oportunitete t jashtzakonshme. Gjithkush mund t thot se tr kto begati vijn nga nafta, por n fakt, nafta nuk mjafton, nse nj shoqri nuk ka aftsin ta shfrytzoj pasurin e vet. Pr rrjedhoj mund t them se vlerat kryesore q i japin zhvillim ktij vendi, jan vlerat shoqrore. Prve bujaris s dshmuar, shoqria kuvajtjane shfaq nj nivel t lart mirkuptimi shoqror, ku mungon konlfiktualiteti, gj q e ndihmon at t zhvilloj potencialet njerzore. Nj dshmi pr kt, sht ndrtimi i t ashtuquajturave kooperativa financiare, ku blloqe t caktuara banimi mblidhen s bashku e investojn n ndrtimin e qendrave t biznesit, duke i prdorur fitimet n dobi t banorve. Kto qendra drejtohen nga nj bord q zgjidhet nga vet banort do dy vjet dhe ato kan rezultuar t suksesshme n prmirsimin e jets urbane dhe nevojave t popullsis. Fitimet u shkojn banorve, si aksioner t tyre, pasi m par plotsohet nj buxhet pr nevojat e jets n komunitet, si psh. investimet n projekte publike, n dobi t shtresave n nevoj, apo n stimulimin e studentve dhe nxnsve t shkollave. Moderniteti Kuvajtjan sht zhvilluar n harmoni me strukturn tradicionae dhe jo n konflikt me t, si ka ndodhur n shum vende t bots. Lidhjet e forta shoqrore si ato t fqinjsis, farefisnis etj, jan ruajtur me fanatizm dhe madje ato kan shrbyer, n t kundrt me far ndodh n Shqipri, si nj instrument i prfaqsimit n parlament, duke eleminuar polarizimet konlfiktuale. Nj tradit t till kuvajtjant e kan institucionalizuar n at q ata e quajn sistemi i divanit, ose, nse mund ta themi ndryshe, sistemi i ods s burrave. Divanija sht nj form organizimi shoqror e lidhur me politikn, n t ciln prfaqsuesit m me prestigj t nj komuniteti tradicional, mblidhen nj her n jav pr t diskutuar probleme t ndryshme. N grumbullime t tilla marrin pjes edhe prfaqsuesit e tyre n parlament, si dhe drejtues t institucioneve shtetrore duke prcjell n vendimmarrje nevojat e diskutuara. Kuvajti sht nj shembull interesant i modernizimit q nuk prplaset me trashgimin kulturore dhe organizimin tradicional. Kjo ka br q shoqria kuvajtjane t prthith t gjith elementt e rndsishm t modernitetit, pa u vendosur n prplasje me traditat e veta dhe pa krijuar konflikte dhe probleme sociale, si ndodh n shum vende. Nj prvoj e till, ndoshta do t ofronte element t dobishm pr nj vend me kontraste t mdha si sht Shqipria.

Koncepti i bankimit islam dhe disa prkufizime mbi veprimet e tyre

ota sot po vuan nga nj kriz e madhe ekonomike, e cila ka prfshir t gjitha sektort bankar dhe prej aty sht shtrir edhe m tej, duke prfshir t gjith sektort ekonomik t vendeve t bots. Kjo ka shtuar edhe m tepr vuajtjet e vendeve t varfra, t cilt q n fillim kan vuajtur nga smundje ekonomike t tjera, si jan varfria, normat e larta t papunsis, mungesa e stabilitetit ekonomik, inflacioni etj. Kjo gjendje padyshim q ka edhe shkaktart e saj, ku n krye qndron mungesa e servirjes s nj kuadri bankar dhe monetar t qndrueshm dhe t drejt, pra nj sistem ekonomik efient, q t ruaj gjallrin dhe aktivitetin e tij pr t mbrritur n realizimin e objetivave social dhe ekonomik. Por nj sistem bankar i pjekur dhe i drejt nuk mund t bhet realitet, vetm nse ky sistem funksionon nn dritn e parimeve islame. Pr kt arsye sht e domosdoshme q t krkohet kjo alternativ, t ciln e servirin sot kryesisht bankat islame, t cilat dallohen pr kujdesin q tregojn pr sa i prket aspektit social dhe moral dhe q kontribuojn n konsolidimin e shoqris mbi bazn e nj programi hyjnor gjithprfshirs. Fusha e bankimit vendor dhe ai rajonal ka dshmuar nj zhvillim t madh n shrbimet bankare islame, qoft n themelimin e bankave te reja islame, por edhe n transformimin e bankave tradicionale trsisht n banka islame. Sipas disa statistikave q u paraqitn s fundmi n Kongresin e Bankave Islame, q u mbajt n Damask, numri i institucioneve financiare islame sht 390 t shprndara n 75 shtete, me nj kapital q mbrrin shumn nga 500 deri n 1,000 miliard dollar, ndrsa prqindja e industris t bankimit islam sht rritur me 15 deri n 20 prqind do vit. Ky sht nj zhvillim i madh pr sa i prket peshs s bankimit islam, gj t ciln askush nuk mund ta imagjinonte, q prej provs s par t hapjes s Banks Islame, e cila nuk kishte t bnte me kamatn, as n dhnie dhe as n marrje. Kjo ndodhi n vitin 1975 n fillimet e ngritjes s Banks Islame pr Zhvilllim n Xhedah dhe t Banks Islame n Dubai. Nj nga faktort kryesor t suksesit t bankimit islam ishte se ato iu prmbajtn parimeve islame n t gjitha transaksionet e tyre, sepse kto norma islame konsiderohen themelore n marrdhniet q ngren banka islame me klientt e saj. Pr shkak t botkuptimeve dhe prkufizimeve t ndryshme q i jan dhn bankimit islam dhe industris monetare islame krkuesit dhe studiuesit jan marr nga afr me shtjet e ekonomis islame. Pr kt arsye ne do t paraqesim disa prkufizime, n mnyr q t njohim nga afr konceptin e bankimit islam dhe t prpiqemi t ofrojm nj botkuptim t ri pr t, me shpresn q kjo do ti shrbej shtimit t njohurive t individve n lidhje me bankimin islam. Dr. Muhamed Beltaxhi e prkufizon bankimin islam, si nj grup institucionesh, q ofrojn shrbime financiare, bankare dhe investimi nn dritn e dispozitave t legjislacionit islam nisur nga metoda e ndrmjetsimit financiar, q ngrihet mbi bazn

jqind vjetori i pavarsis shqiptare korespondon me 50 vjetorin e konstitucionalizimit t sistemit demokratik n Kuvajt, q sht nj fest kombtare n kt vend, e cila festohet pikrisht n muajin nntor. N t njjtn mnyr, si edhe n Shqipri, Kuvajti gjat ktyre ditve sht i gjithi n fest, duke iu gzuar 50 vjetorit t formimit t tij si shtet demokratik. Koinidenca duket sikur dshmon pr lidhje t shumta midis Shqipris dhe Kuvajtit, megjith diferencat dhe distancat e shumta. Kuvajti sht nj shtet i vogl n Gjirin Arabik (Persik), q njihet pr mirqenien, por edhe pr bujarin e banorve te tij, si dhe pr pasurit q Zoti i ka falur. Shoqria kuvajtjane ka ditur ti prdor kto pasuri, por nga ana tjetr ka ditur, mbi t gjitha, t manifestojne bujarin, si nj virtyt i lart njerzor. N vitin 1999, kur populli i Kosovs po prjetonte ditt e tmerrit nga agresioni serb, Televizioni Shtetror n Kuvajt nisi nj fushat bamirsie pr t ndihmuar Kosovn. Thirrja u shndrrua n gar, kush t jepte m shum, q nga drejtues t lart t shtetit e deri tek nxnsit e shkollave. N mbrmje fushata u mbyll me plot 10 milion dollar. Nse do t hedhim nj vshtrim gjat ktyre 20 viteve Kuvajti sht pa dyshim nj prej vendeve me kontributin m t madh ekonomik n ndrtimin e ekonomis shqiptare pas diktaturs. Investimet Kuvajtiane i kalojn 500 milion dollar, ndrkoh q rreth 50 milion kan ardhur n form bamirsie dhe rreth 400 milion t tjera, kan ardhur si donacione t akorduara ndaj shtetit shqiptar n projekte zhvillimi. Shum njerz mund t mendojn se lidhjet shqiptare me Kuvajtin jan vetm ato q kan t bjn me donacionet e majme arabe, por duhet thn q n Kuvajt kan studiuar shum t rinj shqiptar, jo vetm n dijet fetare, por edhe n fusha t ndryshme t shkencave humane e teknikoshkencore. Gjithashtu, ashtu si edhe n shum vende t tjera t bots, Kuvajti ka nj komunitet t vogl shqiptarsh, t cilt kan ndrtuar jetn e tyre n kt vend mikprits, duke jetuar me dinjitet, t patrazuar pr prkatsin e tyre etnike. Ashtu si edhe Shqipria, Kuvajti sht nj vend i vogl, me nj shoqri q ruan ende nj pjes t mir t marrdhnieve shoqrore tradicionale, megjith prfshirjen e fort n rrjedhat e zhvillimit modern. Megjithat, ky sht nj vend q ka ditur t ec me ritme shum t

e pjesmarrjes s ortakve s bashku si n humbje edhe n fitim. Ky prkufizim e v theksin n disa shtje t rndsishme: 1- Bankat islame jan institucione t mirfillta financiare. 2- Bankat islame ofrojn shrbime t njohura bankare, por prve ksaj bankat islame merren edhe me investimin e parave, si dhe me investime t drejtprdrejta n shrbimin e vet dhe t tjerve. 3- Bankat islame bazohen mbi dispozitat e legjislacionit islam nprmjet nj komisioni fetar, q kontrollon t gjitha verpimet e ktyre bankave dhe nprmjet nj rregulloreje themelore t banks, q funksionon mbi bazn e dispozitave tolerante t fes islame. 4- Bankat islame ngrihen mbi parimin e ndrmjetsimit n t gjitha veprimet e tyre, duke pranuar depozita, duke lshuar garanci financiare dhe duke ofruar shrbime bankare n dobi t vetvetes dhe t tjerve. 5- Boshti i bankave islame n transaksionet bankare sht pjesmarrja n fitim dhe n humbje. Disa t tjer e kan prkufizuar n kt mnyr bankn islame: 1- Bankat islame jan institucione financiare, q nuk operojn me interes, as n t dhn dhe as n t marr, dhe i prmbahen dispozitave islame n transaksionet e tyre. 2- Bankat islame jan t sanksionuara me ligj, ku shprehet qartazi, se ato i prmbahen legjislacionit islam dhe nuk operojn me interes. 3- Banka islame jan institucione financiare q kan si qllim akumulimin e parave dhe vnien e tyre n efienc, sipas parimeve t legjislacionit islam dhe n shrbim t shoqris dhe individit me t gjitha format e financimit, si sht Mudarebeja (investimi i puns dhe i kapitalit), tregtia me mallra dhe shrbime, Murabeha (blerja e mallit me porosi dhe shitja e tij me fitim), mbledhja e fondeve dhe investimi i tyre n kmbim t nj fitimi t prcaktuar apo t paprcaktuar etj. Pavarsisht prkufizimeve t ndryshme, q mund ti jepen bankimit islam, t gjitha prputhen n disa pika: 1- Bankat islame jan institucione financiare, q punojn pr akumulimin e parave dhe pr investimin e tyre pa rn ndesh me dispozitat islame. 2- Banka islame bazohen mbi parat e pastra dhe hallall nga investimi i t cilave pritet fitim, por edhe humbje. 3- N marrdhniet me klientt e tyre bankat islame bazohen mbi ato shrbime, q plotsojn kriteret islame t financimit dhe q i prgjigjen t gjitha nevojave q kan sektort e ekonomis. Nga sa u tha m sipr nxjerrim, si prfundim se bankat islame i qndrojn larg kamats dhe punojn pr t nxjerr fitime nga investimet. Gjithashtu institucionet financiare islame punojn pr t mbledhur kursimet dhe pr ti investuar ato n formn me t mir t mundshme, dhe ndryshe nga bankat tradicionale ato marrin prsipr rrezikun e humbjes nga investimimet e prbashkta mes palve dhe nga ana tjetr fitimin e tyre e marrin prej ktyre investimeve dhe jo prej kamats.

Nr. 8 / 14 dhjetor 2012

/ Lidhja

Arti islam: etik dhe estetik

Nga Edison eraj
HyRjE Sipas Titus Burchkardt-it, substanca e artit sht bukuria. N termat e Fes Islame kjo sht nj cilsi hyjnore dhe n ktillsin e saj ka nj aspekt dyjar: n bot sht pamja; sht veshja q mbshtjell qenien e bukur dhe gjrat e bukura; ndrsa te Zoti, sakaq, apo n vetvete, ajo sht bukuri kullueshmrisht e brendshme; sht cilsia hyjnore, q, mes t gjitha cilsive hyjnore t manifestuara n bot, risjell ndr mend m drejtprdrejt Qenien e kulluar. Pikrisht n saj t prkujtimit dhe prmendjes s Qenies lindi dhe u zhvillua arti islam; si nj zgjatim apo mshirim i vet Islamit apo i t vrtetave q ai synon t proj te njerzit. Duke pasur parasysh kt, mund t pohojm se nuk sht e vrtet ajo q shkruan m pas po Burchkardt-i: Ishte, n fakt, braktisja e mjedisit primitiv arab dhe prballja me trashgimin artistike t popujve t pushtuar apo t konvertuar q e bri t nevojshme lindjen e nj arti prshtat Islamit dhe q e bri t mundur q kjo t ndodh. Nuk sht e vrtet, pasi arti islam buroi dhe u shfaq natyrshm, pra pashmangshm, natyrisht n rrethana t caktuara dhe t ndryshme nga njra hapsir islame n tjetrn si nj nevoj pr t demonstruar t Vrtetn edhe me kt gjuh, ndryshe nga arti europian apo perndimor n prgjithsi q sht n krkim t saj. Pikrisht pr kt arsye arti perndimor sht aq i ndryshm nga lindori; sepse kan qllime t ndryshme; sepse i qasen krejt ndryshe njeriut dhe jets. Prpara se t ndalemi te kuptimi dhe shprehja e artit islam, pra te estetika islame, e shohim t udhs dhe madje t pashmangshme t ndalemi n krye te transcendenca hyjnore, pasi sht pikrisht kjo (besimi, konceptimi dhe veprimi sipas saj) q bn dallimin ndrmjet Islamit dhe feve apo besimeve t tjera, dhe pr rrjedhoj sht po shtja e transcendencs ajo q e bn artistin musliman dhe veprn e tij t ndryshme nga artisti jomusliman dhe vepra e tij. PRBALLjA ME TRANsCENDENCN Letrsia greko-romake ka njohur parimin e hyjnizimit prmes idealizmit. N kt proces, konkretja (nj qenie njerzore ose nj objekt n natyr) ndahej prej shembullit apo konkretizimit t vet individual me qllimin pr t prforcuar cilsit e saj. Kur kto cilsi kishin arritur shkalln m t fundit t mundshme, objekti paraqitej si ai q natyra duhej ta prodhonte dhe dshironte ta prodhonte, por q nuk ia kishte dal ta bnte prmes ngurrimit dhe njmijenj prpjekjeve t saj. N kto prpjekje ajo mund t kishte pasur vetm sukses t pjesshm. Arti sht m i aft se natyra; n t, artisti mund t prodhoj, por kurdoher dshtonte ta bnte kt. Vepra e artit, pr kt arsye, nuk sht nj imitim i natyrs, si mendonte Platoni; e as q sht ky nj prgjithsim empirik prej asaj q sht e dhn n natyr. sht a priori, e kshtu, transcendente apo hyjnore, duke qen se sht produkt i nj procesi idealizimi t zbatuar deri n shkalln m t plot e prfundimtare. Perndit e Greqis s lasht nuk ishin realitete transcendente, as krejtsisht e ontologjikisht tjetr gj prvese natyr. Ata ishin prodhim i t njjtit proces idealizimi, t zbatuar prej gjenis njerzore. Ata ishin njerzor, q t gjith tepr njerzor; qejflinj, ngurrues, urrejts, dashurues, komplotist e kundr-komplotist kundr njri-tjetrit; prfaqsues t do aspekti t personalitetit njerzor, t do force t natyrs, prej t cils ata ishin idealizimi prfundimtar. Kto perndi bashkpunon me heronjt apo me njerz q kishin nj pozit t caktuar n shoqri, pr t arritur kshtu nj qllim i cili ishte projektim i dshirs njerzore pr t zotruar dika, pr t ngadhnjyer apo pr t mbrritur te nj ideal q prthyhej te toksorja si tepr toksor. Kshtu njerzort i zotronin perndit, pavarsisht t papriturave q kta t fundit u caktonin, pasi edhe kto t papritura pr njerzort rrfeheshin nga poett si domosdoshmri e vendosjes s nj dallimi apo kufiri t pamundur ndrmjet t eprmes dhe t poshtmes. Kur skulptori i paraqiste ata n mermer apo poeti n vetzbulimin e tij dramatik, do njeri q kuptonte gjuhn belbzuese t natyrs do t thrriste: Po, pikrisht kjo sht ajo q natyra ka dashur t thot! Ky sht natyralizm dhe lashtsia klasike ishte shembulli m i mir i tij. Ndaj dhe sht mashtruese e orientuese t flassh pr transcendenc n lashtsin greko-romake. Do t ishte m mir t flitej pr imanenc. Imanenca krkon natyroren, korrekten dhe empiriken, pr arsye se ajo sht nj prmas e ksaj. Ajo nuk e shmang konkreten, pr arsyen se sht nj idealizim i natyrores, dhe pa natyroren ajo nuk mund t arrihet. Kjo sht edhe arsyeja se pse arti i Greqis dhe i Roms sht figurativ; dhe interpretimi i figurave t caktuara n art, apo portretizimi, sht n nivelin m t lart. Evropa e rigjeti trashgimin e saj t lashtsis dhe u rivu n zotrim t saj pas nj mijvjeari, n kohn e Rilindjes. Gjat atyre njmij vjetve Krishterimi u prpoq nn nj estetik t trazuar dhe t errt, e cila grshetonte elementet e trashgimis greke me disa elemente t asaj semite. Rrjedhimi qe Bizanti arti i t cilit nuk u ngrit kurr prtej ilustrimit. Pika m e fort e artit bizantin, pra, ikona, ishte jonatyraliste n form (e kshtu, pra, semite, n ndjekje t trashgimis ifute) dhe natyraliste n prmbajtje, pr arsye t ideve discursive, q ajo shprehte n figura apo drejtprdrejt n titujt q u caktoheshin figurave prej artistit. Elementi semit u shkund tej prej artistve t Rilindjes, q prodhuan imazhe t Jezuit, t Maris, t Atit e t shenjtorve n prputhje me kuptimet e krishtera q u njiheshin atyre, drejtprdrejt prmes vet figurave, n stilin e Greqis s lasht. Megjithse autoritet e Krishterimit, n fillim, e dnuan natyralizmin si kthim n paganizm/idhujtari, ata u pajtuan me t, m n fund, pr arsye t lidhjes s hyjnis me natyrn, implicite n mishrim. Q nga ajo koh, arti i Krishterimit ka qen kryesisht figurativ dhe idealizues. Duket se kjo u pa si e knaqshme, pasi transcendenca n mendjen e t krishterit nuk shtronte kurr krkesa q arti figurativ t mund t mos i prmbushte. Pra, krejt ndryshe nga mendja e muslimanit, q pranonte transcendencn absolute t Hyjnis, si lexojm n Kuran: Asgj nuk i shmbllen Atij. Ai i dgjon t gjitha dhe i sheh t gjitha. (42/11) Si e vm re, ndryshe nga i krishteri, muslimani pranon transcendencn e plot dhe absolute t Hyjnis. Pra, kjo nuk mund t pajtohej n asnj mnyr me imanencn e zbutur q toleronte shprehjen e hyjnis n figura, pasi Zoti nuk ishte tjetr ve t natyrshmes, prve idealizimit t Tij prfundimtar. Realiteti prfundimtar, pr t cilin merakoset muslimani, prej t cilit mundohet, vullnetin e t cilit ai sht gjithmon n krkim pr ta gjetur, urdhrit t t cilit ai mundohet kurdoher q ti bindet dhe prmendjen e t cilit e ka kurdoher n buz nga mngjesi gjer n mbrmje, n thuajse do fjali, sht nj realitet transcendent, thelbi dhe prkufizimi i t cilit sht se ai sht krejt tjetr nga i gjith krijimi, qoft kjo pjesa e dukshme dhe e zbuluar e krijimit, qoft pjesa e padukshme apo e pazbuluar e tij. Duke qen se ky realitet qndron n ann tjetr t krijimit, ai sht krejtsisht tjetr dhe i papasqyrueshm prej asgjje n krijim. Por ndryshe nga far kan br ifutt, q, pikrisht pr kt arsye kan hequr dor krejtsisht nga prpjekja pr estetik, duke mtuar se transcendenca hyjnore nuk lejon hapsir pr arte pamore, artisti musliman i pranonte artet pamore dhe u njihte atyre si detyr t par t shpallurit se natyra nuk sht nj mjet artistik. Si stilizimi, ashtu edhe idealizimi e tjetrsojn t natyrshmen dhe konkreten. Po nse idealizimi tjetrson aq sa pr ta br m t natyrshm, m prfaqsues t gjinis s vet, stilizimi e tjetrson aq sa ta mohoj konkreten bashk me gjinin e vet. Stilizimi e shndrron natyrn n nj mnyr t till, sa t mohoj natyrshmrin e saj. Vetm figura e stilizuar sugjeron at q i prket figura. Figura sht zbrazur nga prmbajtja e saj dhe mbetet nj guask, prdorimi i s cils sht pr t shprehur mohimin. E njjta gj sht e vrtet pr figurat njerzore dhe t kafshve, pr hardhin, gjethen dhe lulen n artet e Islamit. Stilizimi i tyre sht mnyra e artistit musliman pr ti thn jo natyrs, shembullit t saj konkret dhe forms s saj ideale. Ideja se asgj n natyr nuk prbn nj mjet t prshtatshm pr shprehje artistike, q sht qllimi i dukshm i t gjith artit pamor islam, sht i barasvlershm me pjesn e par t dshmis s besimit, n t ciln pohohet se nuk ka t adhuruar me t drejt prve Zotit. Ashtu sikurse teologjia islame, q na ka treguar se asgj, absolutisht asgj n natyr nuk sht Zot, apo hyjnore n ndonj mnyr (i gjith krijimi sht krijimi dhe, si i till sht profan), ashtu edhe artisti musliman, n shprehjen e tij estetike, na tregon se asgj n natyr nuk mund t prbj nj shprehje t Hyjnis. Sa m shum q artisti musliman sht prsosur n stilizim, aq m shum ka feksur n t mendimi se transcendenca e Zotit krkonte m shum sesa stilizim nse ajo duhej t shprehej me sukses n estetik. Kshtu, ai zbuloi se trsia e natyrs mund t mohohet en bloc nse ai e braktiste stilizimin e objekteve natyrore dhe u rikthehej figurave gjeometrike. Kto jan krejt e kundrta e natyrs pr mnyrn si ajo kuptohet prej nesh. N t vrtet, ato qndrojn n nj prfundim logjik t procesit t stilizimit, ku stilizimi i vreshtit, i krcellit, i gjethes dhe i lules arrin qllimin e tij prfundimtar. T ngresh figurn gjeometrike n mjet t vetm t arteve pamore sht nj vendim krejtsisht n prputhje me dshmin La ilahe il-la Allah. N trsin e krijimit nuk ka asgj q t jet Allah apo q t jet pjes e Allahut apo q, n fardo mnyre, t jet e shoqruar me Allahun. QLLiMi i ARTiT isLAM Duke pasur parasysh far trajtuam n pjesn e par t ktij studimi, vijm n prfundimin se i gjith arti islam sht manifestim i s Vrtets, le t themi, nj ndr zgjatimet e saj q synon prher njeriun, dhe si i till ai ta prkujton e ta prmend vazhdimisht at dhe, prsri si i till, arti islam shfaqet si nj prkthim n gjuhn pamore i t vrtetave q burojn nga Kurani dhe Tradita e Profetit Muhamed. Pikrisht s kndejmi i vjen frymzimi dhe piknisja artistit musliman. Duke qen se Zoti sht Krijuesi i do gjje, nga hii (ex nihilo) pa ekzistuar m par asgj, por vetm Ai, del q sipas Islamit qllimi i krijimit n prgjithsi dhe i njeriut n veanti sht njohja dhe adhurimi

i Zotit. Kshtu q, natyrshm, synimi i artit islam sht dhe mbetet primi i ktij mesazhi ndr njerz. N Kuran Lexojm: Xhindet dhe njerzit i kam krijuar vetm q t M adhurojn. (EdhDhrijt, 56) Ksisoj, edhe vet arti kthehet n nj adhurim pr artistin musliman, pikrisht duke marr n konsideratn qllimin, ashtu si thuhet n nj thnie t Profetit: do vepr sht (gjykohet) sipas qllimit. N kt pik lypsen thn dy fjal n lidhje me nocionin e adhurimit. Dihet q n fen islame e ashtuquajtura ndarje ndrmjet sfers fetare dhe asaj laike prbn nj shtrembrim t madh, q ka shkaktuar keqkuptime vrtet problematike n raportin e njeriut me Zotin, e pr rrjedhoj edhe n raportin ton me njri-tjetrin. Sipas Islamit e gjith jeta mund dhe duhet ti kushtohet Zotit, dhe n kt mnyr do vepr e veprimtari q mund t bj njeriu shndrrohet n adhurim prmes qllimit. Ja se far lexojm n Kuran n kt kontekst: Thuaj: N t vrtet, namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime, i prkasin vetm Allahut, Zotit t botve. Ai nuk ka asnj ortak. Kshtu jam urdhruar dhe un jam i pari q i nnshtrohem Atij. (El-Enm) Pra, jeta dhe vdekja i kushtohen Zotit: domethn, do gj. Por, gjithher duke pasur parasysh nj parim tjetr t Islamit, se qllimi nuk e justifikon mjetin, si ndodh me hebrenjt. Si qllimi ashtu dhe mjeti prmes t cilit prmbushet qllimi duhet t jen brenda kornizave q orienton Kurani dhe sidomos Profeti, q sht prkthyesi par excellence i Kuranit n realitetin e jetuar. Nj her, n kohn e Profetit, ktu e mbi katrmbdhjet shekuj t shkuar, nj hebre i drejtohet si me shpoti njrit prej shokve t Profetit, duke i thn se ai Profeti juaj po u mson edhe sesi t hyni n nevojtore. Po ia kthen ai na mson si t hyjm n nevojtore e deri si t drejtojm shtetin. Me pak fjal, n kt kuptim e gjith jeta e njeriut mund t kthehet n adhurim, duke ia prkushtuar Zotit do frymmarrje. Prandaj, pr sa m sipr, n shum prej veprave t artit islam aneknd bots islame nuk i gjejm emrat e autorve, pasi merret si e mirqen se kto vepra dshmojn Zotin, dhe si t tilla jan adhurime vetjake t artistit, dhe prderisa ia ka kushtuar Zotit, ska pse t vihet emri, pasi mjafton q e ka shkruar at te Zoti i tij i Gjithdijshm, q sht n dijeni pr do ngjyr e form q i prkushtohet. Sigurisht kjo nuk nnkupton q artistit nuk duhet ta vendos emrin n veprn e tij; fjala sht pr nj fenomenologji t ktij arti, e cila hedh drit drejt thelbit, dhe sht pikrisht marrdhnia me kt t fundit q bn disa dallime t holla n dukje brenda nj sfere t gjer veprimi. Pikrisht n kt kuptim arti islam nuk mund t prcaktohet si abstrakt, pavarsisht se ky i fundit sht frymzuar prej tij. Prkundrazi, arti islam sht thellsisht dshmues dhe si i till duhet kundruar. Duke ndrhyr n siprfaqe t caktuara, t jashtme apo t brendshme, t cilat jan krejtsisht asnjanse e n nj far mnyre pa jet, artisti musliman gjallron ambientin n mnyrn e vet, pasi ajo q na rrethon ka shum rndsi se far sht e se si sht, duke qen se njeriu krijon nj marrdhnie t vazhdueshme me t; aq m tepr vendi i lutjeve/ritualeve (xhamia) dhe vendi ku jetojm (shtpia). N kt mnyr, pothuajse do gj q e rrethon njeriun i dshmon atij pr Zotin, ashtu sikundrse ndodh n natyr, ku do gj pa prjashtim sht n vendin e vet dhe kryen nj funksion t caktuar, q nga perspektiva islame kjo nnkupton nnshtrim/adhurim ndaj Zotit. Kjo sht nj kumtes e mbajtur nga autori n takimin Gjetja e rrugve t komunikimit me shoqrin e sotme, i cili s shpejtj do t vihet n qarkullim dhe si libr.

Lidhja

/ Nr. 8 /

14 dhjetor 2012