Yaar Kemal _ Ortadirek YEN TRK YAZARLARI ORTADREK Yazarn teki Kitaplar Atlar (Adana Halkevi) Sar Scak

(kinci bask. Varlk Yaynevi) Teneke (kinci bask. Varlk Yaynevi) nce Memed (nc bask. Remzi Kitabevi) ukurova Yana Yana (Yeditepe Yaynevi) Peri Bacalar (Varlk Yaynevi) Yanan Ormanlarda Elli Gn (Trkiye Orman Cemiyeti) VEN TRK YAZARLARI SERS; 12i YKSEL;.;W_ MAT . STANBUL YAAR KEMAL Ortadirek Roman STANBUL REMZ KTABEV 93, Ankara Caddesi, 93 [t ;<Dngele geldi kapya dayand. Al gtr dngeleyi. =<Yok, dedi kendi kendine, yok. Bu dngele akn dnele. ukurovada pamuun amasna daha ok var. Bu yl ngelelerin kknde bir ey var. Kklerini kurt yemesin kkmlarn? San yemesin? Kopup kopup geliyorlar Evin gnden yanma oturmu, ayaklarn upuzun uzatm, rtn da duvara-vermiti. Yorgundu etkindi. fkeleniyor-u. Zayflam, bitmi, yerinden kprdanamayacak bir hal-jeydi. Sararm, kr kr olmu, uzam yznde, alnnda beklenmi bir ac okunuyordu. Uzun, ak, kirlenmi sakal jcfjsne dm, t aalara kadar uzamt. Pskl pskl rl kalar kck yeil, kenarlar kzarm gzlerinin s-ine dklyordu. Sakaldan byktan da az zor gzkyordu, ag da dmdzd. Bir tek kl bile yoktu. Kemikleri saylan, kara, yark yark, trnaklar uzun sar ayaklar kocaman, indi. El dokumas pamuk trhk alvar yamadan gzkyordu. Mintan da yle. Elinin oralarda bir olak dolayordu. tede bir de krk vuk vard. Kyameti koparyordu. Ardnda yumak yumak, .muak, elinle tutsan dahverecekmi gibi duran bir top r ty gibi, toza belenen civcivleriyle oradan oraya kou-rdu. Koca Halil dnyada en ok yumurtadan yeni km n sar, yumuack, gnee topraa alma gayretinde olan Yivleri seyretmeyi severdi. Arada bir tavuun grltsne jin kaldryor: Vay ocm bata vay. Ne de ok baryor, syleniyor, sonra ban geri indirip, enesini gsne fiyordu. Dngele de gelse kapya otursa, ukurovada da pamuk 8a., dnya, yaz yaban apak kesilse bu yl dizlerimde derman fc- Ben bu yl bu hal ilen ukura inemem. nemem Halil, Smem. kindiyi gee doruldu. Ama zorla. ORTADREK ORTADREK SMS1-- * -to "-ard ard ierden Bir kack s ' Vard ierden yarn dnecek. Binlerce slyla boz topraklan dolanan yeller, dngelelerle yollar ukurlar, koyaklar dereleri azna r ses gelmedi. .. kadar dodurmad m? Az sonra, birka gn sonra doldura3-v, de yok. Adam kocayacana olsun. ^ Derelerden koyaklardan dngele akacak. Bir kack su,ver durdu> elleri titriyerek sakalna do Bu kyJde hi ak yok mu? ffi birinde gz kulak> duy. Vard ierden tas ^ ^^ ^ yryp bir durara ^ ^ mu? Qtuz ydr Koca Ham olmaga ng yaparlardl? Hay. ke dke iti. Degne,gmAksama doru tepeye ktnda uza ^ ^^ Ram M M dgn ^^ lan ukura> pamuga git. kar tepeye y anlanyor; USuz bucaksz bozaryordu. Bi niyecek misiniz? Bire deyyuslar, biriniz bir gn, bin yln bir lardaki

bozkr dum ^^ grr gibi oldu. 3a! gelip de, sa ol Halil Emmi, zamannda, tam pamuun lop dngelenin savru g d ndl Alp gtrmemek olma: ^^ ^ ^^ tarlanm bama gtryorsun, demedi. Ben de Dngele geldi kap'/ ^ ^ki gibi sylemezsen koyl .^rdm bu y Kul olan anr_ ardm ite. Halim yok. ukurda pamuun a -g kalrsa pamua, pamuk atutta ^madan uraya gidecek halim yok. Ne bilirim t ukurova-ye, kyl seni yer Ha . topladktan sonra senin ko ^ pamugun ap amadlgm. Bilemem ulan. Bilemem ite elin rgad tm Pamuga^^^^^ ardm m I l varr da toplayac . gabaha kadar bylece ii ^ aldl verdiI Halil? bozkrda savruluyor. Bu, ukurf II Dngele usuz Duca j^ie gre. Her yl bu ^bi acyordu Uzaklara bakt. Souk esen yele bakt. 1 PmaSttm rUZ daha nce, Koca Ham b^^J ^ kfll adam, tm ^^ dedi. Tm e3ek.., "" 6etoi bir geleyi ^e dikenlerine bakar, dog Hdr Khyann o muga inmee haz.rlansm>. inme8e haz^n ? *1^ ^S1*- -tetai krpma yapral ]^uhtara koar: gele geldi- Turna * ideyi de Tel me diyorsun baba? diye sordu. ^ karlk vermedi, az teye gitti. Olan da arkaamasma ok var m? Baba, dedi, daha pamuun Koca Halil karlk vermedi. yallyordu. psmege balayacak Gz yelleri neredeyse yalayacak Kular boyunla guk, rpertici bir ye y kuytuluklarda bzlm a kanatlarnn arama e^^ sesleri gemez oldu K k l <<Allahm seversen baba, noldu sana bu gnler byle? A- amyor>> ^ m ^^ amyor>> psmege balayacak. Boz topra . Qgulun da ga sakall apakt. Elliyi gekin gsteriyordu. k Kular boyunlar Hm k] kldd l bi l bkt j yorla, m ^^iT^Und Gnler ' ayaklarnn izi yok artk an a v ^ ,.RWT,rtpy aztan ne? Yaz sonu ^ pard, tepeden tepey t byklndek Kel tepelerde, her d d,rivor mu? Bugn leler, gn aklnda donup ka]arm kaldrdl> yle bir oluna baktl: <<Sen>> dedij <<sen Allahn gahn gazabna ura e mi? Bir durmu bana sz ediyor fkesinden drt dnyor, kylye demediini koymuyor- Muht ogluna Taba^oluna, herkese herkese svellerin kknden ! ne? Dngele dikenler^] ^ pet byklnde a I fkesi geince halsiz bir tan stne oturdu. Ellerini ke-(3,iniyor mu? Bugn Itleyip sakalnn altndan geirdi, enesine ds ORTADREK bir anlam eller gibi, ellerin o' oullan gibi olsaydn, ben bymi olurdum? szlerini daha yand, AP *f~*?d yalnz, fkesiyle kald

Dngele geldi kapya dayancu. u.r Q. Kalkt. Gerindi. Tm bedeni szm szm szlyordu yn iine doru deneine ke ke yrd. Mollann olunun evinin nnden geilmez Temmuz biimsiz talardan rlm bask bir toprak damd. imdi evde Ali yalnz olmalyd. O anas, o Meryemce yok mu! O koca kaltak. O, evdeyse gene i olmazd. kircikliydi. Geri mi dn-eli? Baka bir gn m, Meryemcenin olmad bir gn m felmeli? Belki de evde yoktu Meryemce. Belki de yanlarn gelmezdi onlar konuurken. Tatl yumuak, efkatli bir sesle: Ali yavrum, diye seslendi. Ali. Ali ierden: Buyur Halil Emmi, diyerek dar kt hemen. Buyur-sna ieri. ca Halili nerede grse sc> ^ lmeSne? Bizim dngele turna ^^ elinde. b Koyu di senin uUUb :? Halil Emmi, bir kyn can istersen sen ay sonra ^^rirsir Halil Emmi...: t dl. Adam deil ler. Pis- Srtkan. Yanma geldi. Koca Halil oradaki bir ktn stne kt. Sen de otur hele yle yanmdan. Ali de yanma oturdu. u kocann dilinin altnda bireyler vard. On gndr, her gne bir yanma geliyor, aznda bir eyler geveleyip ge-;; .rat11 "\ta,jSveleyip gidiyordu. Ali ne istediini sezmiti. Sezmiti ama indirirsin pamua bizi. K o , -yinden ^e gelirdi Pamua daha epey var, diye balad Koca Halil. Bu 1 havalar souk gitti. Ge aar ukurda pamuk. Ge asa erken asa da ben bu hal ilen ukura inemem Ali. Elim Mollann o Hu. Yayvan yayvan ___ w.r vck da sen bil Parnugufcyam tutmuyor. Her adm attka belim bikinim krlyor. Bire kpolu, eer adamsan* y ^^^ bil. ama zamann. Dngeleden bilme _ , . Yolunu ^^t^t* yi^, ^ de dizi tutmuyordu. Birdurup, ^ ^ ola? s, kendi kendine soruyo d^ ly^ocallktan deil benim ^r5a^Sr=;Ctro u kocalk batsn. Kapya koyacak mal deil. Kocalk demek zilliin by. Bugn deilse yarm. Yarn deilse teki aar ukurda pamuklar. Bizim dngele gelse de gelme de, ben Muhtara ukurda pamuk at da desem, amad da em ukurda pamuk aacaktr. Amma Halil Emminde u-inecek hal yok. Buraya gelinceye kadar yolda on kere soluk aldm, Alim. Nasl inerim ukura kadar? aydr bunun dncesindeyim. Dizlerim tirtir, zangr ler, zelzeleye tutulmu gibi. Bir de arr, bir de ekilir ki... usandm. Adam kocamamal yavru, lmeli. Deh var git if s ^u ha ier. Sesini kirp diye kesti. Otala bir sessizlik kt. Koca baban onun yznden owu. ~---Varp Uzun Alinin kapsnda durdu. ORTADREK ORTADIREK 11 10 Ham i}%u j.___ geleyi getirdi ayaklarnn dibine sru. s.uv*x x*__ kaldrd, teki yana koydu. Yel yeniden dngeleyi nne ti srkledi.

Ban kaldrnca Ali onun slak kck gzle'ini Aaah senin rahmetli, mezarna nur damlayas: V diye usulca sylendi. Sesi bozuk bozuktu. O senin baban brahim... Aaah brahim. O sa ! ben byle mi olurdum? O lmeyeydi de ben leydim. ive il ikimiz birlikte leydik. Ben brahimin ardna kalmamal I dun. Ouldan, avrattan, komudan adama vefa yok. lle ar 1 das. Amma brahim gibi arkada. ok mazlum adamd h Koca Halil bir aban; taytjozen"----~ Hem mazlum, hem de ^Gzlerini Alinin ^^^ idamd. Bir de h, n ekerdi. Ekry, de onun yannda rettiydi. O ys d7rdim hrszlklara^ ^/^Tabat y^adan. Amma Ali bezgin bezgin, alams: Kalmad, dedi. Szlerinin Aliye dokunduunu anlayan zafer havasyla sesini ykseltti: Keke brahimle beraber leydim. leydim de bu hallere dmeyeydim. Senin gibi bir olum olsa gene neysem ne. Allah bana boyu devrilesi bir smkl Hasanck verdi ki, ver-nese daha iyi ederdi. Bir at, bir eei bile yok. Senin gibi. 3eni bindirecek. Senin kheyln bu eve geldiinde... T jzunyayladan bir erke aasndan alp getirmiti brahim. Irszlk mal ama, demek hell kt. Yllar oluyor ki kapnzda. lmedi yitmedi. Yaa olum Ali, ite byle. Senin gibi bir at da yok. Eei de yok smkl Hasann. Ben ylesi smk-lere oul mu derim... Senin gibi at da yok, derken kalarn alnna doru ekyt 1->1X ""----. . i J '--------o-------------j---; . *w.^-i t^iii^ uu8n vjv.>.^.__ "rmeyi gzden ekerdi. Ekiy*. h gzlerim iyice ap, Alinin gzlerinin iine sivri ulu bir szd ki, cmle lem bilir, s ^ onun yanmda gtf.^ giW dik Boynunu da ona dogf uzat; bekledi Ali gz_ szd ki, c ^ Bgn de y jivi gb ynu da ona dogf uzat; bekledi Ali gz ba Ctdelek bile ondan hrszlk rettiydi. O yuzcfjrini yere edi, yerden bir p ald topra eelemee balahzlklara Bana dm Amma Kol S d b g kldd h K H der ^^ y muhanete muhta olm^dane Kocalk batsn. Bir adamn caynca... brahim de ^lnce... ^ bklnce o adam ldurm^u'^larl Eylerken, Koca Halil so u anda Aliye donmu^ ^andlgl yznn kararl gor lediklerine iyice inanyor snden de belli oluyordu. titriyen bacaklaran bk"ln" bl kurm ns nden de belli oly titriyen bacakla Deh imdi u bk"ln"da ineceksu. Kuran byle kurmik Mburiyet tah 1 An tek c.m Sonra da bam &r agjr kaldrdl> hemen gene Koca Ha_ gzgze geldiler Koca Halilin kendine dikilmi gzleri ' sivri ?ivi ibi duruyordu. Bekliyordu. Bir kere dahg <<senin atm gibi>> dedi Sonra da <<byle og_ n; smk Hasan Allahm kahr gazabna urasn, diye var kesiyle sylendi. Hemen de ayaa kalkt. Umudunu kesmi- Oradan beli bklm, neredeyse decek gibi, yalpalayau*- ^bZ "*r- .^te* dnyay. Kurmaz olsun. &.oyue m^.... __ ma, yalnz, bir bama... Koca Halil delirmi derler. Bir ma da acmdan lrm. Bir bana adam pssz, koskoc ttan. bir kyde kalabilir mi? Basma da trl hal gelir. gn deil, on gn deil, on ay. Adam kurt ku yer. Tek b; bir adam bir kyde karncalar blr. Karncalar gi oyar. imdiye kadar, pamuk

zaman kyde hi bir insan di m? Ben kendimi bildim bileli kalmad. De kald m? Gzlerini Alinin gzlerinin iine dikmiti. De kald m? Hayr m, hayr m kar Meryemce kaltann dourdu-ndan! Bu, brahimin dl deil. Kimbilir kimden ald Mer-jmce bunu. O, koca orospu. Ulan o kheyln kim getirdi de lad kapnza? Kimse bilmez bunu. Kimsecik bilmez ama, Meryemce de mi bilmez Bilmez mi kocasmm karmcpy in-ez biri olduunu. Yr behey kahpe dnya. arkm k-m felek. Koca Halili bu hallere mi drecektin! Bir at iin, ukura kadar azck binmek iin byle kpr ^n dolatracaktn! Elleme yzsuyu mu dktrecektin! Y-bire orospu avratl dnya! Demini sren nsn. Oy oy 12 ORTADIREK oy, bam dnyor, bam dnyor da belim, bellerim krlyor. fkeden kpryor, syleniyordu. Ali orada, ba yerde kalakald. Sonra ban kald, ayaklar biribirine dolanrcasma yryen Koca Halilin ardndan bakt: Bu hailen ukurovaya kadar yryemez, dedi kendi kendine. Topra eeliyordu boyuna. Bu srada anas arkasndan, oktandr iinde birikmi bir fkeyle seslendi: Ne dedi sana gene o koca kpek? diye hmla sordu. Ali ylgn: Ne desin fkara. diye karlk verdi. Ne desin kocack Azyla demedi ya, demek istedi ki... Her zamanki gibi. Meryemce: Hi! Aklndan kar onu. Aklym keciine uratr;! Ali. u canm saiken, Meryemce de u dnyada variken, soluk alrken o, o lm koca it lei, kokmu domuz art atimin srtna binemez. Geen yl bindirdim. Senin gl hatr:n iin. brahim dme girdi. Bire koca Meryem, dedi, sen onu atmn srtna nasl olur da bindirirsin, dedi. Senin sadkl byle mi? O atmn srtnda ukura indike ben mezarrru yatamadm. Dedim ki brahim, oldu bir i. Oldu bir kere, o luyun gnln kramadm, hatrndan geemedim. Kusurun bala brahim, dedim. Bir daha m? Allah gstermesin. I daha m? Deliktam Evliyas mezarndan kalksa da bine Koca Halili atma dese, Bindirmem. Var git Evliye derim, sch Evliyalna kar. Karma ellemin atma. At zaten hasla. "Vallahi: ayakta! duramyor. Koca Halildan daha ok kocaci; Kheyln. Vallahi yle. Bu yl beni ya gtrr, ya gtremem Kulaklar dt, burnundan smk akyor. Bana bak Ali, curada, u duvarn dibinde beni yatrr boazlarsn da, ondan sonra onu atma bindirirsin. Anladn m? Ali ayaa kalkt, alvarn elleriyle rparken: Beni atna bindir demedi ki fkara, diye derin deri iini ekti. Halim yok, dedi. Dizlerim, dedi. Yreim yanyor Koca Halile. Meryemcenin gzleri dnd. Neredeyse fkeden san ban yolacakt. Bugn istemez, yarn ister. ster o. Yzsz o. Beni indi rir de kendisi biner ata. Onun ne gvur olu, ne eytan ogl olduunu bir ben bilirim, bir de u stmzdeki koca Alla! bilir. ster o, ister Sonra onlarn kalkt ktn stne oturdu: Vay, dedi, vay, kheyln kocad. Hali kalmad. Vay! Amma tay olsa da, yz tane de atm olsa da bindirmem onu. Bindiremem. Sen bilmezsin onu. Hi syleme. Ona hangi yrek yanarsa... Syletme beni. O Koca Halilin pis yreine yal kurunlar saplansn. .yle deme gzel anam. Kocalk batsn. Halini grdn: de yreim azma geldi. Olmaz olsun byle dirlik. u fkara imdi bu biribirine dolanan ayaklarla nasl ukura iner? lmez mi yolda? lsn, diye ayaa kalkt Meryemce. lsn o koca kpek. lsn de gebersin. Benim atma binmesin de. Ali elindeki p yere frlatt: Bilseydim ki ikinizi de gtrr at, onu da senin terkine bindirirdim ana. Meryemce, Ali bunu syler sylemez kudurdu. Barmaa, smee balad. Ne dedii anlalmyordu. Deliye dnmt. Ali korktu. Vard kolundan tuttu: Yok, vallaha yok. Bindirmem onu. Bindirmem onu. Meryemce azck sakinleti, ne dedii de anlalr oldu.

Sen de onu bindirirsen, ben de bam alr bilinmez, ad san duyulmadk bir diyara giderim. Giderim de u mememden emdiin ak sdm de sana haram ederim. Ederim. ri yar, beli bklm, sivri eneli, uzun yzl, elmack kemikleri kk, genliinde iri gzl olduunu gsteren gzel, karagzl bir kadnd Meryemce. Tm dileri dklm, avurdu avurduna gemiti. Yz, gzlerinin kenarlar, aln duf laklar kr krt. Yeldirmesinin altndaki azck kalm ak, jnnah sann bir ksm alnna dklmt. Bir daha at szn azma alaym deme. koca domuz kelsin gelsin gitsin, dedi, dama doru yrd. Dngele geldi kapya dayand. Alp gtrmemek olmaz Koca Halil birka kere daha geldi Aliye. Her geliinde bi-|raz daha halinden yakmyor, biraz daha Alinin babasn vyor, sonra ursudunu kesip fke iinde geri dnyordu. j Kyde drt tane at vard. teki ne de gitti. Onlara da ijjraknd. Elinin ayann tutmaz olduunu syledi. Ama dorucan doruya hi birisine atma binmek istediini syliyemedi. { Anlasnlar it dlleri. Anladlar. Gel bin derlerse derler. i Ama hi birisi de: i Canm sa olsun Halil Emmi, bacaklarn titriyorsa bizim |ata binersin, demedi. Dinlediler dinlediler oral bile olmadan, jyzl erini eip savutular. | Ulan haberiniz yok. Ulan it dlleri, ukurda pamuk aa-jh haylidir. Dngele bozkrdan kopup geleli haylidir. Ulan ben | ;bu bacaklarla ukura inemem. Pamuun atn da size sylemee dilim varmyor. Yok mu bir areniz? Ben yryemem. Gnler geti. Koca Halil sarho gibi kyn iinde drt |dnd. Gzlerine uyku girmedi. lme, diyordu, lme kurban olaym. lm bundan yi. Varnca ukura grecekler, cmle lem, teki kyler ok- tan inmiler. Yarlamlar bile pamuu. Demezler mi Halil Emmi, yaktn bu yl bizi demezler mi? Ocamz sndrdn, oluk ocuumuzu a kodun bu yl. Adil Efendiyi de srtmza bindirdin demezler mi? Yerler beni yerler, i i, ie geirir kebap eder yerler beni. Arkadalar, derim, kocadm gayri. Bunakladm. menden geti. Bundan byle size pamuk amn bakas haber versin. Ben otuz yldr, sizi pamua bir gn ge koydum mu, bir gn erken gtrdm m? Pamuk at deyip de atlad, ak salkm darda gzkt an, siz tarlann banda buldunuz kendinizi derim. Yeter gayri. Benden bu kadar. Paso. Fayda etmez. Dinlemez kyl.'Amma ben ukura bu dizlerlen inemem. Biri beni atna yola demem. Kylye de pamuun atn haber veremem. Haber vermiyordu. Kyl bir kulak olmu onun azna bakyordu sanki. Vakit gemedi mi Halil Emmi? Daha ne kadar var? Geen yl bu zamanlar m? Ohhooo, geen yl biz bu za manlar oktan ukurovadaydk Bu yl havalar souk gitti de onun iin mi ge at? Allah Allah. Halil Emmi, dngele geldi doldurdu dereyi, koya. Teke dama doru bir turna katar szlmedi mi? Halil Emmi armayasm. Yanlmaz bir Allah, bire Halil Emmi. . Durun millet yahu. Dmeyin adamn stne. Koca Halil ne zaman yanltt sizi? Elbette bir bildii var. Ben korkuyorum. Bu ite bir bit yenii olmasn Bu yl Koca Halil bir ho Koca Halil yanlmaz. De-bire Halil Emmi, ka"gn kald? Kimine durup yalan doru karlk veriyor, kimine sp geiyor, kimini de hi duymuyordu. Dngele geldi kapya dayand. Alp gtrmemek olmaz. Ama sonunda cann diine takt. Her yl yapt gibi bir dngele dikenini eline ald. Her yl dngeleyi eline alr almaz sevincinden uar, oynar glerdi. Gene de glen bir tavr taknd elinden geldiince. Koarak Muhtui'a giderdi. Gene

koarcasna Muhtara gitti. Onu elinde dngeleyle kyn iinden komaa alarak, tkeziyerek, derek Muhtara gider1 grenler: ukurda pamuk am, dediler. Am ama bu yl da Koca Halil iyice kocam gayri. Komak deil, doru drst yryemiyor bile fkara, Muhtar onu kapda karlad. Bu yl ne ge at pamuk? diye sordu. Sonra da ardndan ekledi. Senden hi beklemezdim Halil Emmi, Uzun Aliy; ln, teki kylylen bir olup benim aleyhime alyormug-{san. Ayp. Sana yakr m? Sakalndan utanmadn m? Koca Halil: . Doru konu Muhtar, senin baban bile bana byle lf ' edemezdi, diye sylendi. Eskiden olsa byle bir sz karsnda kkrer, kyameti koparrd. Yalnz, Doru konu. Ben se-nim bildiin adam deilim, demekle yetindi. Her yl dngeleyi getirince: Dngele geldi kapya vurdu. Bir katarn da ge am$, lama katar gibi katarlanm Teke dana doru uarken gr nv derdi. Bunu yle sevinle, yle en akrak sylerdi ki... imdi azndan dklyordu. Muhtar da: Amma da atyorsun bire emn>> der, oradaki kyller g-; ferlerdi. Sonra da telll arlr, ky ukurovaya ini hazrl- \ ma balard. j Muhtar atyorsun diyemedi. Oradaki kyller gleme-; diler. Yallar bu ylda bir uursuzluk olacak diye ilerinden geirdiler. Telll da cansz cansz barmaa balad. Her yl sesi B fin terdi. Ulan bu ne i? Bu ne durgunluk? diye birbirlerine sor-ular. Sonu hayrl gelsin. Koca Halil dngeleyi Muhtara verdikten sonra evine gel-fii, kapand. Byk toplantya kadar da bir daha dar kmad. II Austos ortasndan Ekime kadar dngeleler krmzdr. Bir krmz sis, bir krmz bulut gibi bozkrn stne ker. Ardndan gn verilmi. Bir krmz yol, uzun, dalgal bir erit, bir turna katar, lk la geen bir ku srs gibi ; alr kapanr, iner kar, toplanr dalr. Deli yeller nnde bozkr bir utan bir uca dolanr. Yalar. Bir yerde duramaz. Kabna smaz. Dngele bozkrn en nemli bitkisi, dikenidir. Yazn tatl bir yeildeyken dikenleri kadar kkleri de salamdr. Grn bozkra can verir, hayat balar. Kuruyunca kk zayflar, dikenleri sertleir daha da. Esen yellerin nne der eonra. Orta gzden sonra yeller iyice aztr. Dngele de. Ve dn-gelelerin rengi alr altn sarsna keser. Topraa salamca yapm, inad, kopmaz.' Ama kkler iyice incelir. Orta gzden sonra esen ulu yeller toprakta dikili hi bir dngele brakmamacasna abalar. Islklar doldurur bozkr dnyasn. Yzlerce binlerce dngele bozkra aar. Bozkr sar, altn prltsna boulur. Bozkr gn na batar, balkr. Yalp yalp eder Balkyarak dner, savrulur. Dngeleler olmasa bozkr bozkr deildir. Koca Halil der ki. u usuz bucaksz, cansz topran enlii, gzellii dngeleleyle gelir. Dngelesiz, u bo, l topra' neye yarar ki! atrtlar gelir bozkrdan. Koca Halil kulan topraa dayar, topran derinden derinden gelen sesini, uultusunu dinler. Bozkr topra iyi bir iletkendir. Toprakta karnca sesleri. Ku yuvalar. Bir ku vardr, salt mavi. Yanar dner mavi. Yarlarda topra oyar, uzun bir delikle ta topran derinliklerine gider, yuvasn topran dibine yapar. Onun topra-' delisi duyulur. Civcivlerinin sesi gelir. Uzak uzak bir trk, gelir. Dngele kkleri ne zaman kopacak, atrtsndan biliF. 2, ^pp nir. Koca Halil derki, bu toprak gibi yok. Telgraftan beter. t Daya kulan duyulmadk sesler duy. Bir obann kavaln duyarsn, dnyann te ucundan gelen. Bir trk duyarsn, .sylenmedik. Bir ho, bir uultulu. iek ykl bir trk. Daya kula n, bir gnlk yol teden giden atlarn nallarnla sesini duy.

xier adam topran sesini duyamaz. Kulak ister ona. Sesleri bir bir seecek Koca Halil kula ister, ddklerim... Koca Halil en ok kulan dayayp saatlerce topra dinlemei sever. Taa genliinden beri. \ Toroslarm arka yanndaki, dzleerek uzun, byk bir 'dalgayla bozkra doru sarkan ak, yankcasma kavrulmu toprakl, aasz ksmndaki kyleri gzn kokusu gelme 'balaynca toptan, kylerde siniler sinek kalmamacasna, uIkurovaya almaa inerler. Kylerde hi mi hi insan kalmaz. Hastalar sayrlar, yallar, bebeleri bile gtrrler. Ipssz skalm kylere bir beki bile koymazlar .Halbuki kuyularda tahllar, yklerde yataklar, sandklarda giyitleri, en deerli eyleri, eyizleri kalmtr. Bu ssz, kimsesiz ,bu bombo ky-1lere kimse girip de bir pn bie yerden kaldrmaz. Buralarda hrszlk olmaz m, olur. Ama koy boken, kyde kimse jikler yokken olmaz. Dardan birisi golip de kye giremez, jfn gelir kyl ukurovadan dner, o zaman dler, kz kanrmalarla birlikte hrszlklar da balar. ok eskiden ekiyalar ba Ctdelek varm bu yanlarca. Ast astk, kestii kestik bir er kiiymi. Harami, zalim. iiKimsenin gznn yana bakmayan bir cibilliyetsiz. Bir yer-jde bir para kokusu almasn, ne yapar yapar da, ldrr ke-iser de, ocuunu karsn boazlar da o paray alrm. te bu iekiyalar ba naml Ctdelek yln bir aynda, ayn bir gnn-de candarmalarm takibine uram. Candarmalar, sre sre jnaml Ctdelei Torosun ardna, ta buralara kadar getirip izini !yitirmiler. Ctdelek gelmi kyn kapsna dayanm. Yorgun, ;a susuz, perperian. Elini enesine dayam. Varm bir derin iidnceye. Dnm, arkadalar demi, ben bu ssz ky !:girip te karnm doyuramam. Bu olamaz. Kye girememijye doru da bir adm atamam. eteleri, Behey Ctdelek Aa demiler, biz acmzdan lemeyiz senin erkekliin uru-0a. Biz acmzdan ldk. Perperian olduk, iler tutar yerimiz kalmad. u kyde yiyecek dolu, girip yiyelim. u kyde yatak dolu. Ve hem de pamuk yata. ukurovann ak pamuundan. ki aydr uyku dnek grmedik, varp bir iyice uyuyalm Ctdelek gene elini esine dayam, dnm. Derin fikirlere dalm. Sonra da ban kaldrm ki, Allah hmndan esirgesin, amanallah, gzleri yalm saar. Olamaz arkadalar, demi. Ben her bir eyi yaparm, her bir ie irtikp ederim ama, bu ii yapamam. Acmdan urack da can versem, ssz kye girip de yemeini yiyemem. Ve de acmdan lyorum. Uykusuzluktan can veriyorum. Ayakta duramyorum. Yumak bir yatak olsa, ak ukurova pamuundan. ine girer de tam bir hafta Uyurum. Hi uyanmadan uyurum. Kuru yerlerde yata yata brlerim rd arkadalar. te^fealimi gryorsunuz. Bitkinim. Varp- 6 yataklarda uyuyamam. "Ve-lkin uyuyamam. lk olaraktan bu dzeni bozamam. Yz yl, iki yz yl, yz yl sonra gelecek insanlar ne diyecekler, bu kylerin hali byle byleydi. ukurova zaman bu kylerde kurtla kuzu yaylrd diyecekler. Bir namussuz, kemiine yesdehlediimiz bir Ctdelek kt da dzeni ilk olaraktan bozdu. Bo kylerden haramilik etti. Bo kylerden harari-lii o icat etti dediremem arkadalar. Anama avradma, hem de kemiime kyamete kadar sdremem arkadalar. Eer burada, u kyn kapcnda alktan, uykusuzluktan, hem de susuzluktan lrsek, bizden sonra gelecekler ne derler, derler ki, bir Ctdelek Aa gelmi derler, kan iiciymi, haraminin baym, ama velkin alktan urackta, u kyn kapsnda can vermi de, ssz kyde ekmek, ya bal doluymu da, hem de yataklar ukurovann ak pamuundanm da, gzlerinden de uyku siyim siyim akarm da kye girip de bir pne bile dokunmam, pravo adama, pravo, hem de bin kere, iki bin kere pravo. Yiit arkadalaryla, doruluk uruna can verene pravo. Nur dolsun mezanarna, diyecekler. ZV ORTADIKSK. eteleri bunun stne Aalarna demiler ki, szlanmlar M, girelim kye, ne alrsak yerine para koyup alalm. Evin kapsn da tank tutup, hem de evin bacasyla pazarlk edelim. stersen saban demiriyle pazarlk edelim. Saban demiri yemez imez ama adamdan saylr. Topra delen, aktaran kim? Ctdelek kzm, olamaz dedim size arkadalar. Bu i olamaz dedim. Hi yorulmayn. nsanla smaz bir iler yapamam. sterseniz u uzaklara, iinde insan olan

kylere gidelim. sterseniz tm ky, iinde bir tek p komamacasma soyalm. sterseniz adamlarn koyun boazlar gibi bir telsi kalmamacasna boazlayalm. Ne dersiniz? stemezseniz, oralara kadar gidecek haliniz yoksa, mecburi ya Musa burada durup, ukurovadan kyn dnmesini bekleyeceiz. O zaman tm ky yama edelim. Kzlarn, avratlarn yama edelim. Yalarn ballarn yama edelim. Baka trl muamelenin mmkn yok. Duydunuz mu arkadalar! demi. Koca Halil bugnlerde Ctdelein kemiine souyor babam souyor. Bir yolunu asa da kye girseydi. Bo kylerden de hrszlk baslasayd, kylnn hepsi ukura inmezdi o zaman. Hi ojfiazsa kocamlar kyde kor da giderlerdi. Kemiine-de o Ctdelek itinin. Sdne smecine de... Kyllerin ukurovada almalar bir. bir buuk ay srer. leri de bitince, gene toptan, indikleri gibi kylerine denerler. Bu, eskiden beri byledir. Yani Uzunyaylanya bu yan insanlarnn gelirlerinin ou, ukurovadandr. Tarlamdaki ekiminden, kapmdaki koyunlarmdan keilerimden, srlarmdan gelecek u kadar der gibi, ukurovadan gelecek kadar gelirim derler. Kasabadaki, bu yan kyllerin dkkncs Adil Efene; sorar: Ka basnz? On ba. Onu da pamuk toplar m? Birisi bebecik daha Aam. Be gn oldu dnyaya geleli. Kara gzl bir bebecik. Kara kara gzl Adil Efendi nce kafasnda ler bier, inanmazsa srar soruturur. Sonra da insan bana bir eyler verir. Sar deftere yazar. Bilir ki -millet ukurovadan dnnce, bir lm ka-Iih olmamsa, bir tanesi kyden, topluluktan tezikip ban alp gMmemise sar defterde yazllar eksiksiz avucunun iindedir. te ukurova bylesine gvenli, bylesine salamdr. Ky hazrlktand. Gidiler geliler, evden eve seslenmeler.. Bir yerde bir at, bir yerde az dolusu gl. Bekinin, ky bir batan teki baa gidip gelerek, arada durup, eeeey ahaliii, duyduk duymadk demeyin. Bugnden sonra iki gn kald. Elinizi abuk tutun. Amann millet, teki kyler oktan ukura indi bile. abuk olun. Olmayan ceza giyecek. , Ky kurulu ve de Muhtarmz byle emrediyor, diyen barmas, hastalarn iniltisi, yallarn homurtusu. Hasta sahiplerinin hastalarn ukura tama tellan, gayretleri. Biribir lerine yardmlar. Dedikodular, smeler. '! Bu hayhuy, bu hengme iinde bu yl kyde alttan alta. gizli bir eyler de oluyor gibi- Havada bir eylere hazrlanmak, karar vermek kokusu var. Bu karar vermek kokusu olukta ocukta, kadnda kzda, delikanlda kocada, herkeste, herkt sin yznden anlalyor. Konumadan, gzleriyle birbirlerine, amann, diyorla Amann kahpegidi! Amann renk vermeyin. Duymasn h, Sezmesin bile. Engel olur. Ky be yldr bu konu stnde dnyor ama, bir kar ra varamyordu. Kimi o yana ekiyordu, kimi bu yana. Ama bu yl Uzun Ali, Tabaolu, kszolan birlik olup almlar, kyn ounu, yan izenlerini yola getirmilerdi. Yani kylye gerei gstermilerdi. Kyl milleti bu! Bir; kere bir eye heyye demesin, akl kesmesin. Korkma gerisin-! den. Sabahtan beri T-abaoluyla Uzun Ali kyn iine dmler, kimseye sezdirmeden yle bir gvendikleri evlere uruyor, evin erkeinin kulana, ksz Durann evine, diyorlar, hemencicik ekiliyorlard. ksz Durann evi kyn dndayd. kindiye doru eve :. epeyi bir kyl kalabal birikti. Kalabalktan, Uzun Aliyle " Tabaolu gelinceye kadar, her azdan bir ses kyordu. Tabaolu geldi kapnn eiine oturdu. Cebinden sar '. tebihini kard. Ban yere eip elindeki tebihi yle bir ' szdkten sonra geri kaldrd. Yz terlemi gibiydi. ok da ' ciddiydi. Konan sinek bin para olur derler ya, ite ylecene. . Bir atn yz gibi uzamt yz. Szlmt. Kalabaln ! stnde yle bir gzn gezdirdikten sonra: Emmiler, diye balad. Hepimiz kararmz verdik mi? ! Arkadan bir ses, Gmolunun sesi: Verdik Tabaolu. Ya lm, ya kalm dedik. Baka birisi:

Hakkmz yediremeyik bundan byle. Kanmza ekmek doradlar. Yal biri, my my bir sesle: Doruyorlar, 'diye bastrd. \ Kalabalktan be kii sigara iiyordu. Tabaolu: Hep dikileceiz Muhtarn karsna, Ama hep birden. ki kiimiz bile iimizden ayrlrsa, geri kalanmz ezer. Cep-peyi bozmak yok. i Yok, dediler. Ceppeyi bozann avrad ten dokuza bo dsn m? | Comulard: Dsn, diye bardlar. Bir zaman hepsi, hep bir azdan konutu. Kimse kimse-'{l1 in ne dediini anlamad. ip Bu sra ksz Duran sz ald. Yznde ev sahipliinin :" kendine verdii gven, gurur vard. 1 Aramzdan iki kii semeliyiz. Onlar varp Muhtara de-'meli ki, Muhtar demek kyn z bir babas demek. Senin baban Hdr Khya ite yleydi. Halbuysam ki, sen orospu av-ratl Delice Bekirlen bir olupsun.- Bir olmu da kylyn kanma ekmek dorarsn. Bir olup da ukurovanm en kt tarlalarna, en verimsiz, bir dalnda bir koza bile bulunmayan tarlalarna rvet alaraktan bizim kyly sokarsn. O tarlalan teki kyller beenmezken, grnce ardn dnp kaarken. Elin kylleri bir gnde adam basma yz kilo toplarken, bizim kylmz yirmi be kiloyu bile tutturamyor. Elin kyls bir etek paraylan dnerken, bizim kylmz ite bu yzden Adil Efendinin borcunu bile tam tamna deyemiyor. Sende yrek, sende vicdan yok mu? Sen insan deil misin? Muhtar olduysan sen de bu kyden deil misin? Aldn r-veti, ne kadar alyorsan biz verelim de, gel bizden yana ol. stediimiz, kendi elimizlen setiimiz tarlaya girelim. Yok, eer bizimle olmazsan oras da senin bilecein i. Biz toplayacamz tarlay kendimiz seeceiz. Delice Bekirin bulduu tarlalara girmeyeceiz, desinler. Bu szleri syliyeceklerin ardnda durmalyz ki, yreklerine bir korku gelmesin, kavi dursunlar. Tabaolu: Duran bir iyice syledi, dedi. ki kiiyi seelim. Ama kimi seelim? Yrei salam, korkmaz' iki kiiyi. ksz Duran hementecik onun azndan sz ald. Heyecandan eli aya titriyordu. ' Uzun Aliyi semeli. ok dokunakl sz syler Ali. Adamn yreine iler. Hem de korkmaz. Hem de bu ileri, Muhtarn rvetiliini ortaya atan odur. Muhtarn Delice Bekir-le rvet alaraktan bizi verimsiz, aasz, hem de hendeksiz, susuz, hem de rezil yerlere soktuunu haber veren, kefeden, be yldr dili dndnce bizim aklsz kafamz uyarmaa alan, gayret eden Uzunca Alidir. Bu i iin ondan mnasibi bulunamaz. Birka ses birden: Bulunamaz, dedi. Tabaolu: teki de ksz Duran olsun. Demokrat gibi sz syledi. Olsun, dediler. Uzun Ali tede oturmu uyuklar gibiydi. Doruldu, dikeldi. Gn saati gelince caymak yok. Bizi sipsivri ortada koyup da bir yana ekilmek yok. Kstolu koskocaman gvdesiyle ayaa kalkt, geri oturdu. Avrat boadk. Kanmza ekmek de doradk da.. Olamaz. Byle daha mnasiptir efendim. Kstoluna hep gldler. Tabaolu: u bizim Muhtar, u Hdr Khyann olu gibi bir blisi lin bu yeryzne gelmi deildir. Hepiniz * huyunu huunu,] bilirsiniz. Trl delie, trl trl boyalara boyalara girer kar. Trl trl gzda verir. Her bir tarakta bezi var. Bir anda on tane adamn kisvesine brnr. Demokrat olur. smet Paac olur. Olur olu olur. Onunla baa kmas epeyce or. Bunu bilmeli de yle yola kmal, nce yapaca ii size Byleyim, bizi ukurova aalarna syler. Kyl isyana, ayaklanmaa kalkt. Bunlara bir yl i vermemeli. Vermemeli de akllar balarna gelsin, der. Ve de bu kylnn, ve de hkmetimize, milletimize, gzel Aalarmza bakaldranlarm, ve de o namkrlerin balarn ylan ba ezer gibi ezmeli, der Ve de.. Ve de. diye diye

anamz beller. Bu yl bize hi bir pa-. muk tarlas verdirmez. Eli bo dneriz ukurdan bu yl. Bu ' adam her bir namussuzluu yapar. Emmiler bunlarn hepici-' ine dayanabilir misiniz? Dayanrsak sonu selmet. Gelecek yl istediimiz yerden, istediimiz tarlay alrz. Bamzda da Koca Halil varken pamuun ap amadn her kyden iyi biliriz. teki kyllerin daha haberi yokken biz tarlalar bana inmi oluruz Koca Halil grtlan temizledi. Uzun bir nutuk ekmee hazrland. Heyye... dedi. hh hh . Heyye.. Gerisini getireme-| den lf Uzun Ali ald: 1 Dayanabilir misiniz0 diye sordu 1 Kstolu gene r*.-* k'kt oturdu: Avrat boadk, dayanmak mecburi bir i, dedi. J ' Kalabalk ellerini kucana alm, bir ayinde gibi susuyordu. Susuyor, dnyor. ^ I Koca Halil grtladm temizliyordu o zamandan beri. ORTADREK 25 Grtlan temizliyor, bir frsatn bekliyordu. abuk abuk sylemee balad: Yaaaa... ite tam byle. Beni takalaya ald o pis olan. Hdrm uyuz olu. Muhtar olmu da yamuk Sefer. Sefer efendi demeden yanma varamazsn. Ulan dedim, bire olum senin o baban olacak herif.. te byle dedim. Senin o baban olacak herif dedim vallaha. O benim elime, Koca Halilin eline su dkemezdi. O benim sayemde khyalk ederdi. Geti zaman, dnd devrn. Tekeri dnenler nsn. Sen dedim ulan bana glecek adam msm? Bana Koca Halil demiler. Koca Halilin yreinin iindekini Allah bile bilmez. Bir Koca Halil bilir. Ulan dedim, bire olum ayp deil mi? Bir koca kyn hakk yenir mi? Bir koca kyn toplad pamuk gas-bedilir mi? Yazk deil mi? Ayp olum, ayp iler bunlar. Bu grlm i mi? Sen avrad kyn orospusu olan biriylen birlik olup da nasl yaparsn bu ileri? Ulan dedim, t/ire olum, el mi yaman bey mi yaman? Akln bana devir. Kyl senin bana byk iler aar sonra. Biz bu sakal deirmende aartmadk. Szm tutasm da sonunda bana hayr dualar eyleyesin. Yksek alklar kopa yreinden. Delice Bekir gibi bir soysuzlan arkada olacana kendi kylnle, z emmilerinle, hsmlarnla birlik olsana. Olmaz. Koca Halil tam kvamna girmi, gzel szlere yol vermiti ki, Tabaolu lf azndan ald. Olmaz. Alinin bunu Muhtara aaca gne kadar, hi kimse bunlar, bu konuuklar ona duyurmayacak. Duyarsa bir gvurluklar evirir. Ali bunu ona yolda syliyecek. ukurova yolunda.. Daha iyidir. Olur mu? Olur, dediler. Koca Halil de bararak olur, dedi. Sz yarm kaldndan tr kvranyor. Neredeyse tepesinin. tas atp, Ta-baoluna ana avrat giriecek. Bu yl da aldm dngeleyi elime, adamdr, kyn badr diye ona gtrdm. Dedim ki, bir katarn da bu dngele- Teke dana uarken grdm. Neee? dedi. stme gl- Ulan lyn kr, dedim. Deyyusun dl. Kpolu k; > 26 ORTADRJEK pek, dedim. Hem de it olu it. u avradmn stne alaym ki, u avradmn l yzn peyim ki... Bata Taba, sonra tekiler gltler. Koca Halil buna ok kzd. Kalarn kaldrd. Gzlerini belertti. Ne glyorsunuz it dlleri? diye balad. Ben avradmn lmn isterim mi sanyorsunuz. stemem. Dr ekiirim ama, gene de istemem. Bunca yl bir yasta ba koyduk kpek sdkleri. peyim ki... Bir sr dngele c gnein altnda Teke dana doru szlyordu. Alimall bir katar. Demek inanmadn ha. Vay deyyus vay! ylej gitme ukura. nanmazsanz bana, inmeyin ukura. nme;, de ellem pamuu toplasn, siz de avucunuzu bir iyice ya. ym. Gittike kzgnl artyor, syledike zayf, kr kr boynunun damarlar parmak gibi iiyordu. Size de sylyorum, siz de bilesiniz ki, ben dngele\i Muhtara bugn gtrmedim. On be yirmi gn nce gtf. dm. Duysun kulanz. yice an da kulanz duyun szlerimi. Ge kaldnz. On be gn nce gtrdm. Dn <. trdm sonuncusuydu. Duydunuz mu? stme kabahat mam. Hi bir kimseden bir lf istemem. Ben ona, yani s pamuk ukurovada at diyeli on be gn oluyor. Dnya

apak pamua kesti diyeli. Hdr khyann olu benimle oynama. Kylyle oynama, dedim. ukurda pamuk at aacak. Haber ver kylye. Kanma girme kylnn. Ben, senin lfnan haber veremem, sen bunadm, dedi. Kocadm. Kalabalk hzl bir tartmadayd. Adeta kendi kendine konuuyordu Koca Halil. Kocadm amenna. Kocadm, doru doru dosdoru. Bu yl ukurovaya kadar da yryemem. Bu da doru. Ama pamuk zamann armam. u dzlkte dngele dikeni variken, dedim. Aliye yle bir gz att. Ali onu hi dinlemiyordu. Sanki burada deil de uzaklardayd. Ayr apayr bir dncedeydi. Arkadan zayf, incecik, stba^ parampara Gdk Mur-taza: ORTADREK 27 Kt, dedi, sustu. Nedir o kt olan? diye sordular/ ini ekerek, gene: ok kt, dedi. Dndm ki, ok fikir ettim ki Sefer efendi Aalara syler de, ukurova aalar bize toplayacak tarla vermezlerse hep bir az edip, halimiz nicolur o zaman? Eli bo kye dnersek, bu k a plak.. lmek var. Adil Efeni di de kymz yakar. Yakar da atee vurur Birka kii hnla: | Yaksn, dedi. Bu yl veremezsek, gelecek yl fayzylan veririz. Sonra gene uzun bir tartma balad. Konumas yarm kalm Koca Halilse bir iki kere ortaya ana avrat sd. Smesine kimse aldrmad. O orada sabrszlktan kvranr kald. Bir frsat kolluyordu ki, bir eline-geirse bir daha azn kaplamayacakt. Ben dngeleyi gkte grdm m, diye bard birka " kere. Grdm m gkte, on gn sonra ukurovada pamuk aard demektir. Glgl pamuk aacak demektir. ukurova al iei gibi kokacak demektir. Burcu burcu Daha da sesini ykseltti: Otuz yl hangi gn yalanc ktm syleyin teresler. Ellerin kyls arr, ya pamuk amadan on gn nce, ya pamuk atktan on be gn sonra varrlar tarlalarn basma. Otuz yldr bir gne bir gn siz hi ardnz m teresler? Ne zaman ukura indikse, nmzde apak alm, rgat bekler pamuklar bulmadk m? Dedim ki ona, o bu kyn kanlsna, sizin can dmannza, Hdrm dlne, dedim ki ona, bire ulan, bire Hdrm olu sen de adam oldun da sana Sefer Efendi diyorlar. Varsn desinler. Amma sen benim yanmda it bile olamazsn. Dedim ki, baban Hdr zamannda da bu byleydi. Dedim ki ona, o Sefer efendiye, o az karaya. Ondan korkulmaz, o yreksizin biridir. Dedim ki ona, dngele geldi de benim kapya vurdu muydu, bir dngele katar da turna gibi gkte dnd myd, Teke dana doru da ad myd bil ki ukurovada pamuk tarlalar kar yak gibi olmutur. Tarla28 ORTADREK lar rgadn bekliyor, pamuk sahipleri ellerini kavuturmular rgat diye yollara bakyorlar. Hi bir yl ardm m ki ben, sen benimle elenip kylye pamuun atn hab vermiyorsun? Kylnn kanls oluyorsun. oluk ocuun a kalmasnn sebebi oluyorsun. Sebep gzn kr olsun, e^ yklsn sebep. Haber ver kylye, dedim. Haber ver ar I da. Veremem, dedi. Sen bunaklatm, dedi. Buna tam-on b gn oluyor. Size de haber veriyorum, ukurova da pamuk at da bitti bile. Belki de yirmi gn oluyor. Banzn a sine bakn emmilgr. Su bende yok, o deyyusta. Size syi yorum ite. Beni tuttu da dedi ki, bu haberi kylye sylersen hakkmda frk diyerekten, eytanla gece gndz kc-nuur diyerekten, yksek vetanmz iin mazarrat bir ademdir diyerekten, sabkas vardr, Yemen kakndr, Asla. Aann etesidir diyerekten bir mzekkere karrm, hem de' seni o; brahimin yatt yere Adana zindanna gnderirini,' ve de oradan ipe... Ortalk azck yatp, sesler durulunca Koca Halilin meydana kt. ksz Duran: Halil Emmi Allahm seversen kes de azck konualm. Millet buraya mzakereye geldi. Ala kei can derdinde, kasap da ya derdinde. Koca Halil iyice alnd. Kprd.

Ulan it dl smkl ksz, bizimkisi lf deil mi? Hem de bir zorlu lf deil mi? Kes diyeceine o eek kulan asan da dinlesen ya, u kocack, bunca mr grm Koca Halil ne diyor diye. Siz, siz dinlemen beni. Banza gelecei grrsnz. Evine kyl topland diye adam m oldu ulan trkl ksz? Bakalar da ksze yardmc oldular: Ulan Halil Emmi sus da iki lf edelim. Byk i konuuluyor. *Koca Halil azck arm, kskn: Itecik sustum. Varn konuun. Dinlemen benim szleORTADREK 29 rimi- Dinlemen bakalm. Kim zararl kacak. Varn dinlemen ocukasna somurtup, keye ekildi. Heee.. Varn dinlemen bakalm. Kmbetolu oktandr susuyor, hi bir sze varmyordu. Toplantdaki herkes konumutu. Onun da konumas gerekti. inden yle geiyordu. Onlar yle yaparsa, biz de Parti Bakan Tevfik Beye gideriz. Hal keyfiyet byle byle deriz. Yksek oylarmz size vermedik mi, deriz. Al ite milletini a koyuyorlar, ukurova Aalar Muhtarla elbirlii olup. Bir Muhtar yznden bize pamuk tarlas vermiyorlar ki, azck biz de pamuk toplayalm Tevfi Beyin kyly m Muhtar m tutaca stne fkeli bir tartma balad. Sonunda Tevfik Beyin eer azck akl varsa, onun akl kp olduunda kimsenin phesi yoktu, yoksa Demirgratm "Bakam olabilir mi idi? Kyly tutaca sonucuna varld. Koca Halil kpr kpr, yerinde duramyor, syliyecekle-ri iinde kalm, neredeyse hrsndan patlayacak. Bir frsatn bulur bulmaz: * Benim zaten halim yok imanszlar. Dinleyin gayri. Lfm kesenin gzlerini oyarm. Halim yok. i Halim yok derken gzlerini Alinin gzlerinin iine dikmeyi de unutmad gene. ukura nasl ineceimi dnp dururum. Gzlerime uyku girmez. Dizlerim de tutmaz oldu. Tirtir titriyor. ki adm-ok yol yryemiyorum. Nasl inerim ki ukura? Benimle oynama Muhtar, kylylen oynama. Ben senin bildiin adam. deilim. Bu kyl senin bildiin kyl deil. Hakkn yedirmez. Ulan Muhtar, ulan Hdr Khyann smsk olu, sen beni bindirecek at bulamazsn da koca Muhtarlnla, Bakanln, hkmet adamlnla, eer kyl isterse at deil, koskocaman bir tiren bulur. Yeter ki istesin kyl. Getirir de kara tireni kyn kapsna dayar. Buyur Halil Emmi, bin! der. Tabaolu: 30 ORTADIREK Vay ocan bata Halil Emmi, yalannla bir giresin top-raa. Kyl bu dalara tireni nasl getirir, getirir de Halil Emmi bin, der? Koca Halilin sakal titredi. Bir yandan da konutuklary-la ilgileniyorlar diye sevindi. Getirir, diye bard. stesin yeter ki kyl. Kyly-len baa m klr olum? Bana bak olum taklma bana. Kanl Tabam olu. Babaym lsn akal ls gibi itler srd. Azm atrma. Senin ocan batsn itin olu. Dedim ki Muhtara, sz temsili dedim, el mi yaman, bey mi yaman? Dedim ki Muhtara, senin o mezarnda kemikleri cirit oyna-yas baban kylnn bir dediinden dar kmazd. Kylnn her bir iini grr, hastasna kocasna bakard. Bana da sen evliyasn Halil derdi. Herkes hrszlk yapt da bir sen bozmadn mslmanlm. Hdr derdi ki, sen bu kyn yiidisin, erefisin Halil derdi. Sen yoksan, bu ky de yok bil. Bir gn ky ekiyalar bast. Hdr ldrecekler. Dedim ki Hdr ka da gel bizim eve. Hi bir ekiya bizim kapya baka-maz bile. Bakann gzleri kar. Prt der de kar. O da geldi bizim eve sakland. Cann, tatl cancazn kurtard. Sonra da bana dedi ki, sen canm kurtardn, sana ok borluyum Haiil Aa, dedi. Ben de bir ey deil Hdr, dedim. u koca kyn bir basn, senin iin ok mu? Siz o zaman bu dnyada yoktunuz. Muhtar da yoktu. Bir smet Paa vard dnyada, bir de Abdlaziz Paa. O zaman benim atlarm vard. On tane. O zaman ukura inmezdik. Elin pamuklarn toplamaa. O zaman ben tuvana delikanlydm. O zaman byle miydim ki? Durdu, dinledi, herkes kendisini dinliyor. Kimi glyor, timi gz krpyor ama, dinliyorlar .

Dedim ki Muhtara, bak, babaym mezarna yesdehlerim. Mezarmdaki kemiini... Kylye dokunma. Sonra seni toz eder bu kyl. Toz duman eder. Ben kyn Koca Haliliyim, elim ayam tutmaz oldu. Hepinizin dedesinden de daha ok ya yaadm. Sen Muhtarsan, adamsan bana bir... B^na bir "binet bul, dedim. Sen bulmazsan kyl bulur. Senin de erefin be paralk olur. Bulamazsan dokunma kylye" de kendi ORTADREK 31 halmca yoluna gitsin. O kyl ki, kyn kapsna bir kara tiren eker de bin Halil Emmi, der. Bin de in ukurovaya. Elin ayan tutmaz oldu. ok emek verdin bu kylye. Tireni getirmezse bir at bulur. Hem de kr bir at. Krolunun kr at gibi. At da bulamazsa bir eek bulur Tabaolu dayanamad: Eei de bulamazsa bir spa. Spay da bulamazsa bir taz.. Tazy da bulamazsa Halil Emmi? Koca Halil ldracakm gibi bir hal ald, yz naorard: Lfm kesme lfm. Babayn aznn ortasna... Tam ortalk yerine. Eek bulamazlarsa, nbet nbet srtlarnda tar delikanllar, dedim Muhtara. Senin o babayn Taba gibi. Neden Taba demiler o duyyusa? Ben bilirim. Dedim ki Muhtara kylylen baa klmaz, yeme kylnn hakkn. Senin anan da bilir Koca Halil olum Taba. Dedim ki o da olmazsa Uzunca Ali Efendi var. Efendi diye senin gibisine demezler Muhtar, efendi diye askercilikte shhiye onbas olana derler. Ali Efendiye derler. Ne belledin ya. Ali Efendi benim can bir arkadamn olu. Bu Uzunca Ali Efendi bana yeter de artar bile. Halil Emmisini yazda yabanda elsiz ayaksz kor mu ki? Ne mmkn. Ben senin o it Taba slleyin gelmiini gemiini, her bir bokunu bilirim. Sras deil imdi. Ben senin arkam ptn de bilirim. Arkalsn diye ne konurlanrsm? Kyn yars benim arkamda da olsa.. Ben de... Erkeksen tek basma Taba glerek: Yalana ha, yalana.. imdi bu yalanlar sakalna yakt Bi? Burada sylenenleri varp da Muhtara dersen, sakalna bir kibrit alar cayr cayr yakarm. Eer kolay yanmazsa tistne gaz dkerim. Seni cascavlak ederim Koca Halil fkeyle ayaa kalkt, deneini ekti, Taba-in kafasna indirecekken tuttular. Glmekten krlyorlar, kasklarn tutuyorlard. Koca Halil bu fke iinde bile Uzun Aliye mahzun mahzun bakmadan bir adm atamad. Sonra ayn fkeyle yrd gitti. 32 ORTADREK Kararlar karard. Demir kazk gibiydi. Muhkem. lmek var da dnmek yoktu. Her bir eyi gze almlard. Btn buna ramen Aliyle Tabaolu ikircikliydi. Bu yldr byle oluyor, sonra Muhtar allem ediyor kallem edi-yor kyly kendi tarafna eviriyor, Aliyle Taba da dm-dzlak ortada kalyorlard. Ama bu ylki, her ylki gibi deildi. Kyl daha kararlyd. Canlarna tak demiti. yle grnyordu. Bir dzensizlik kmazsa Muhtar zor kandrrd kyly bir daha. Ali: Dnerler mi ki? Taba: Avrat boadlar ya. imdi Muhtarn kulana gider mi dersin? Gider. Kimse gtrmezse o kocam kpek gtrr. Halil Emmi gtrmez. Bunu iyi biliyorum, dedi Ali inanla. Kim. ard onu buraya? Sen mi? Yoook. Kendisi duyup gelmitir. Amma da dil dkt. Yalad kyly. Dilinin altnda bir eyler vard Ali ban sallad. Derinden bir aaah ekti. Kocalk batsn. Kapya konacak mal deil. Taba, Alinin zntsnn sebebini anlayamad. 1 III

Meryemce tan yeri madan ok nce Aliyi uyandrd. Gelin oktan uyanmt. O da ocuklar "uyandrd. Ali, alvarn ekitirerek atn yanma gitti. Atn yan karanlkt.' Karsndan bir ra paras istedi. Ahrm iine tuttu ray. At, akamdan dkt yemin, samann ancak azcn yemiti. Tmar edeyim mi diye dnd. At, o kadar yal, ylesine zayft ki kaa srtnda dolaamyordu. Tam belinin ortasnda da iyi olmaz bir yar vard. Atn bandaki torbasn ald, ahrlktaki yemi, saman iine doldurdu. ral tutan karsna verdi. At zd, dar ekti. Upuzun atm karn karnna gemiti. Alacakaranlkta bir hayal gibi duruyordu. Eeri ierden getirdi, srtna koydu. Bu bir erkez eeriydi. Atla beraber getirilmiti. Bu at, bu eve geleli on sekiz, on dokuz yl oluyor, on sekiz on dokuz yldr da ayni minval zere ukura iniyordu. At geldiinde de ere-meke kocaman att. Ali, tayd der ama, deil. Kheylan gibiydi. Tyleri cilalanm gibi parlard. Gmcesine. Bu kadar gzel at bu fkara evine nasl girmiti? Onu Meryemce-den, bir de Koca Halilden baka kimse bilmiyordu. Koca Halil at grdke durup durup ah ekiyor, eek bam, di-yrdu. erkez eeri de attan beter olmutu. stnde deri diyecek deri kalmamt. Tyleri tm dklm, kaltak,, olduu gibi darda kalm, altnn delik delik olmu keesinin psklleri dar frlamt. Ali eeri atn srtna iyice yerletirdi. Belini de kei klndan yaplm rmeyle iyice bir ekitirdi, sk skya balad. Dekleri de eerin stne yerletirdi. Ky de uyanmt. Bir hayuhuy, bir tel, patrd ktr-d, bin bir grlt ortal almt. Uzaktaki evinde Kstolu geae durmadan souyordu. Muhtarn barts btn grltleri bastryor, kyn sF. 3 34 ORTADREK tnde dolanp duruyordu. Yaknda, durmadan bir bebek v. zldyor, bir hasta inliyor, ah vah ediyor, bir ocuk alyordu. Kpekler ryorlard. Sonra bir at kinedi, bir iki eek anrd. Ali ykn sard bitirdi. Anasn elinden tuttu ata getirdi. Kaldrd atn stne koydu. Atn ayaklar bklyordu. Ali aldrmad. Bu her yl byle olur, gene at bana msn demez, ukura aslan gibi inerdi. Meryemce: u olan da kucama versene Alim, dedi. Ali bir ata, bir anasna bakt. Tan yerleri att atacak, nerdeyse uzaktaki dalarn ba aaracakt. Alacakaranlk klyd. Ana, bu yl atn hali kt, dedi. Varsn olan da yrsn. Byd gayri Meryemce: Bir ocuktan ne olurmu! diye dudaklarn bzd. Ali karma: Her bir iin bitti mi? Kapy kilitledin mi? diye sordu. Elif: Her bir iim bitti, kapy da kilitledim, diyerek yrd. Teneke sesleri btn seslerin, at kinemelerinin, eek anrtlarnn, sr brtlerinin, barmalarn armalarn stne kt. Bu, ky yola dt demekti. Ky gyordu. Ardnda kediden, kpekten, baykulardan, kara kuzgundan, sarca karncadan, srcklardan, evlerin karanlk yerlerine bzlm, kocaman alm, prtlemi gzleriyle dnyaya bakan kuru yer kurbaasndan, dalarnda mecnun dolaan, nerede dolat belirsiz Vurgun Ahmedin-den baka canl hi bir ey komamacasma ky her eyiyle. gyordu. Gnn ucu grnd grnecek. Dalarn ba aarrken grlt birden dt, homurtu oluverdi. Bu rada da gn ucu ky dar kt. G ky knca da sesler iyicene kesildi. Ortalk sessizlie gmld. nsanlardan t kmyordu Yalnzca, arada bir kularn tleri, yryenlerin ayak ses ORTADREK . ]eri, bir de .atlara, eeklere takl bo tenekelerin, bakr kap"* larm tkrtlar duyuluyordu.

ksz Durann g her yl ky karken en arkadi olurdu. Gene en arkadayd. : Duran, her yl en arkadan gelir, ukura en arkadan iner: geri dnerken de kye ilk o girerdi. Gn kt, kyn stn bir kavak boyu at. Poyraz esiyordu. Atlarn, eeklerin, srlarn, keilerin, insanlarn kard ak toz esen yelle uuyor, boz ovay dumana bouyordu. G ukura doru, bir canavardan kaarcasma hzla iniyordu. ksz Duran, srtnda yk yolun ortasnda durdu, ar-: kasna dnd, kye doru bakt: '. Heeey milleeet! diye bard. Ky gzkmez oldu Her yl, kyn gzkmezde kald haberini bylece ksz Duran verirdi. Bir zaman kimseden ses kmad. Sonra btn kyn grlts birden patlad. Yol canland. Uzun Ali ddn belinden kard. Oynak, bell, adam durduu yerde oynatan havalar almaa balad. Dnge-le nasl Koca Halilin, geride kalan ky nasl ksz Durann, muhtarlk nasl Hdr Khyann olunun iiyse ddk almak da Uzun Alinin iiydi. Hem alyor, hem de oynuyordu. Ali upuzundu, incecikti. Buday benizli, kapkara kaim kalyd. Yz de uzundu. Yzne baknca ilk kalarn grrdn. enesi kadnlarn enesi gibi sivriydi. alvar da eski, yamalyd. Mintan eskilikten rengini yitirmiti. Atnn sa yannda hem yryor, hem alyordu. O kadar gnlden almyordu. Bu yl bir keyifsizlii vard. Belliydi. Srtnda da, bir kilimin iine drl iki yorgan vard. ne doru azck eilmiti. Gteki drt beygirden birisi de onun beygiriydi. Yllar hl evcek bu atla nmlerdi. At yala-nmca, Ali kylyle birlik olup alay olsun diye adn Khey-lan koymutu. ORTADREK 37 ';6 I! ORTADREK ! 4' Kheylanm yrrken ayaklar ayaklarna dolayordu. ,-ok yksek, sall, deve gibi bir att. stndeki Meryemce dere stndeymicesine ne arkaya sallanyordu. nsafszcas-a yklemiti Ali. Kendinin teberisinden baka, days olu ara Velinin de teberilerini yklemiti. Yrdke bacak- f .ar bklyor, tkezliyordu. Grenler, Kheylanm bu hali- ]. iibe glyorlard. Ali de ii alaya vuruyor: j Heeeey. bire yavru kr at, yavru Kheylan, senin gib Krolunda da yoktu. Heeeeeeey, Heheeeeey! | Sonra atn kulana doru uzanyor, glerekten ona b beyler sylyordu. ! Heheeeeeey, evlerin uuru, enlii, tavan gibi sekilim, kalem kulaklm, on yal kz gzlm, kaval yelelim, uru naklm... Heheheeeey... nndeki topallayan yal kadn geri dnd, elini kamaan'gzne siper etti. At, Meryemceyi bir iyice szd: Bu at senin evine de uur getirecek. Yzne bakarsan, srtndaki yke bakarsan yle grnyor. yle grnyor Meryemcenin olu. yle bir yklemisin ki, lecek fkara Uuru grrsn az sonra.. Baksana fkaraya. Uzun Ali buna karlk az nce beline soktut ddn kard: Al sana Zalaca Hatun, diye almaa, oynamaa balad. Getirirse getirsin. Getirirse getirsin. Can sa olsun. Canmla da senin u tatl, u gzel, u dl, uryal cann sa olsun. Al sana... Dnde mi grdn? Bu gen olan deil dlerde gzkecek. Kocam at Zalaca gzel. Al sana! Gsleri fistanlarn germi yaln ayak kzlar fkrdat-lar. G akama doru ak toprakl yerleri arkada koymu. Torosun eteini tutmutu.

Yeil aalar tek tk gzkmee balad. Sonra, gn ka-vupurken batan baa aalarla rtl bir koyaa girdiler. Ye! ;,},, yrhn stbasmda, drt bi vann kokulu yarpuz alm, ulu cevizlerin altnda bir pnar vard. Adna aloluk derlerdi. lk konak burasyd. G, oluun bana indi. teden be--den ateler yanmaa balad. Tencereler ocaa vurulup, iine bulgurlar atld. Ay, ulu cevizlerin yapraklarnn ardmdayd. Nerdeyse batacak. Batya sarkm. ok eski bir ay. Orman uulduyor, yanan ocaklarn ya odunlar atrdyor, flyordu. Yarpuzdan baka, ortalktaki ac koku, yanan va odunlarn kokuuydu. Ali bir narn altna indirmiti gn. narn altna byfcek bir ate yakmt. m ocuklar, atein kysna ;okulmular kzmyorlard. Kheylan tede, banda torbas ylecene duruyor, kmldamyordu bile. Bana takl torbadaki yemden azck alp da azn oynatmyordu. Meryemce atn yanndayd. Epeydir onun boynunu okuyordu. Elif bycek ta bulmu, atee srm, stne de ten-, esreyi yerletirmi bulgur a piiriyordu. Uzakta, atein aydnlnn snrnda bir karart duruyordu. Esen yel, yalmlar o yana uzattka karart ortaya kyordu ama kim olduu seilemiyordu. Uzun Ali kararty merak etti. Sonunda dayanamad. Kimsin, orada durmusun? stersen gel atee, diye seslendi. Karart kmldamad. Ses de vermedi. Uzun bir sessizlik oldu. Uzun Ali boynunu o yana uzatm bakyor, bekliyordu. Sonra: Kimsin, orada durmusun? diye gene seslendi. Karart gene ses vermedi. Ali yalnz karartnn yere -r.eldiini grd. Meryemce oluna: Sana ne? Elin adam ha dursun orada, de dursun. Sana diyecei olsayd yanma gelirdi. Alinin iine kurt dmt. Ayaa kalkt karartnn yai 38 . ORTADREK nna gitti. Karartnn yanma varnca kim olduunu heme anlad. Ooo Halil Emmi, sen misin? Eee noldu sana? Gelsen ocan bana Koca Halil, kocaman ellerini ormann slak topran bastrarak ar ar ayaa kalkt. Usul usul, elindeki den e kerek atein yanma vard. Orada yle dikildi. Ali de ya] nnda dikildi. Sonra Ali tatl, yumuak bir sesle: Otursana Emmi, diye ayaklarnn oraya bir ul para ekti. Koca Halil aknlkla Alinin yzne bakt. * Oturuyum mu yavru? dedi, oturdu. Dizlerini gsn! ekti. Ellerini sakalnn altna ald. Ak sakalna yalmlarni krmzl vurdu, bakra boyad. Koca Halilin geldiini gren Meryemce hemen atn boy-! nunu brakt, abucak ocan oraya geldi, te geceye, Koca, Halilin karsna oturdu. \ imdi iyicene yanan ate, orman apaydnlk etmiti. Yanan ateler, gidi geli, tel, ormann iini karnca yuvas azna evirmiti. Orman, gn grltsyle bir baka trl uulduyordu. Koca Halil elleri sakalnn altnda, bzlm durmu. Yanma ynne bakmyor, kmldamyordu. Koca atein yalmlar, ince, uzun, titriyen sakalnn stnde oynayordu. Uzun uzun sustular, atee gzlerini dikip beklediler. 0 onu bekliyor, o onu. Birisi konusun diye teki can atyordu. Meryemce kzyordu. En sonunda duramaz oldu. Kan tere batmt. Keskin, sert: Olum, dedi, haberin olsun, atmz lyor.

Ali anasna bakt. Sakal titriyerek Koca Halil de ar ar ban Meryemceden yana evirdi. Sakal daha ok titriyordu. Bir zaman gzleri Meryemcenin stnde kald. Meryemce, Koca Halilin gzlerinin arln stnde duydu. Ban topraa edi. Fkara atn hi hali yok, pndr yem yemiyor. ORTADREK 39 Ali de ban topraa edi. Eline bir p ald topra ka-. rtrmaa balad. Elifse tede, bunlarn aralarnda geen sessiz sava seyrediyor, eziliyordu. Biliyordu ki, Meryemce bu ite, ne olursa olsun, koca Halil tabutluk olsun yenilmiye-cektir. Usulca: Olum, Alim, yavrum, trnaklarna kurban olduum! Bir dn, atmz lrse ben nasl giderim? Yreim kopuyor. Sesi belli belirsiz kyordu. Koca Halil ilk olarak kmldad. Sa elini sakalnn altndan kard, usul usul svazlamaa balad. Usul, lgn bir sesle de konutu: Koca Halil onun taylm, senin gelinliini bilmez mi, Meryemce? Syle, bilmez mi? Bu Meryemceye bir tat. Koca Halil Meryemcenin gelinliini, bu atn bu. eve nasl' girdiini bilirdi. Hem de iyi bilirdi. Sesinde bir umursamzlk vard. Meryemce karlk vermedi, sustu. Veremezdi de, Ali ba yerde, elindeki ple boyuna topra kartryordu. Gene uzun bir sessizlik oldu. Orman kaynayor, her yandan bir ses geliyordu. Ali elindeki p yere koydu, azck doruldu. Bu kadn, bu adama niin byle dman ki, diye dnd. Niin dman olduunu o da az buuk sezer gibiydi. Aralarnda bir ey, ok eski bir eyler olmalyd. Meryemce sert, keskin, ar bir ta gibi kmt oraya. Koca Halilse gittike yumuu-yordu. Dokunsan krlacak, konusan alayacak. ocuklar gi-* bi. Bir eyler konuacak oldu, vazgeti. Yerdeki p ald, gene yumuldu. Koca Halil, umudu kesildike, Meryemce Kar sustuka, clu Uzun Ali sustuka fkeleniyordu. fkelendike de boylunun damarlar iiyordu. Sakaln ekitiriyor, parmaklarn emiyordu. Birden, bir ocuk evikliiyle ayaa frlad. Meryemcenin stne eildi, tok, gr sesiyle: At olan da, tarlas olan da, yerdeki karnca da, gkteki *U da, ipek yatakta vp.tnn dn. ku !' ' 40 ' ORTADREK st ien de, sen de ben de... Uzun Ali gibi olu olan da kara topraa karp, toz olacak Meryemceee! Arkasn dnd abuk abuk onlardan uzaklat. Ali, arkasndan bakt. abuk yrmek iin byk bir gayret harcayan Koca, topallyordu. Kimbilir, diye iinden geirdi. Kimbilir ne kadar yoru-luyordur fkara. Kimbilir ayaklar nasl imitir. Dizleri nasl szlyordur. Vay fkara. Kocalk batsn. Geen yl, ukura bir buuk gn kalncaya kadar yrm, ama oradan te bir adm atamam. Ali de onu alp Kheylana bindirmiti. Ne kadar sevinmiti fkarack. Atn stnde ona bakm, gzleri dolu dolu olmutu. Ama Meryemce kyameti koparm, Aliye dnyay dar etmiti. t O gnleri bilin mi Alim? u kocalk batsn. Babanla ben. ukura indiimizde Kocabucaktan uval uval karpuz tardk. Biz de yerdik, kyl de yerdi. O gnler aklnda m, Alim9 Kocalk batsn. Bir gece, biz babanla bir uval pamuu srk-mza yklemiiz geliyoruz. iftiba atlan arkamza dmesin mi? Atlan arkamzdan yetiemediydi, Alim. Kocalar Osmanl toplayp Yemene srmeli. Kocayacana adam, varmal gitmeli Yemende lmeli. yle deil mi, Alim? Bir yamur yayordu, Alim, hm gibi. Pamuk tarlasn sel almt, Alim. Geceydi, karanlkt, aklnda m? Tenekeleri, yataklar sel gtrdyd. Alacklar, adrlar... Kyly bu beldan kim kurtardyd? Babanla ben deil mi? Ali, sen bir ulu dut aa-cmn bedenine srtn vermi, bzlm titriyordun. Gbeine kadar su iindeydin. Dutun gvdesinden de stne sel gibi su akyordu. Dilerin kenetlenmi almyordu. Sabaha kar seni orada

yle buldum. Seni rlplak soydum. So;.-dum da sen smasm diye kendi scak bedenime sardydv Ali. Aklnda m? Sonra da sen scak bedenime yapm, k kadar, sen kucamda kotuydum, Ali. Kyde seni atein ^ nmda, az uzakta yava yava sttydm. Sonra da scak verdiydim. Aklnda m Ali? Sen kcktn, ya be, ya . yamdaydm. Benim gene sakalm akt ya, koca denmei Yamur on gn yad da tm ukurovay su bastyd, ak ORTADREK 41 da m? At olan da, tarlas takm olan da, ku sd iin de toprak olacak da, toza dumana karacak. Sen de, ben de... Uzak eftali bahesinden, babaym salnda, bana sulu sulu eftali hrszlardn, aklnda m Alim? Alinin gzleri dolu dolu oldu. Ateler yava yava ufald. Yalmlar dt. Kzler kald yalnzca. Aalarn aras yldz yldz oldu. Sonra kzler kllendi. Ortalk derin bir sessizlie gmld. Arada bir, bir aacn altndan horultu geliyor, bir bebe alyor, bir at tks-nyordu. Alinin gzne uyku girmiyordu. Uzun zaman orman dinledi. Kllenen kzlerin ar ar kabuk balaylarna, klarn yitiriine bakt. Saa sola durmadan dnd durdu. Bilmedii bir yerleri acyordu. Gece yary geerken bir horoz tt. Horoz tnce Ali de kalkt atn yanma gitti. At.Ban topraa sarktmt. Bandaki, azna kadar yem, saman dolu torbann alt yere dei-yordu. Yemi saman sevmez oldu belki diye dnd. Atn sarsna elini koydu. Sarda bir dirhem et kalmamt. Takr takrd Kheyln. Karanlkta, el yordamyla ormandan bir kucak ot yoldu getirdi, Kheylanm nne att. At, tyn bile kprdatmad. Ali fkelendi, atn ban tuttu, otun iine soktu. Ba otun iinde tuttu, olmad. Sonra atn azn at, bir tutan otu azna tepti. At. gene enesini bile oynatmad. Kaskat, yle kald. Alinin fkesi arttka artt: Zkkm ye, diye at hnla itti. At salland. Zkkm zehir ye de, inallah geber. Ben de elinden kurtulaym. Akamdan beri fkesi gittike kabaryordu. fkesini kimden karacan bilemiyor kvranyordu. Soukta, myordu. Yataa girdi. Ay oktan batmt. Alinin mrnde nc seferdir ki uykusu gelmiyordu. Bir sel gecesi korkudan, mekten gelmemiti. Bir de baba-snn ld gece. ORTADREK 43 IV Daha tan madan, ortalkta ses ada yokken, oluktan dklen suyun sesi byr, ormann uultusuna karrken Ali yataktan kt, atn yanma varr varmaz azn ap bakt. Atm aznda geceki teptii ot yoktu. Yan yn yoklad, atm aznda teptii paray bulamaynca sevindi. Ama akamdan atm nne att bir kucak yeil ot yle duruyordu. Ayayla yeil otu telere frlatt. Otlar bir alnn stnde salkmsa' ak kald. Atm yularndan tuttu, ar ar ekti. i yam, orman slanmt. nndeki aatan bir aakakan kt, gitti. Uzaklarda birka ku cvldayordu. Birden burnuna mezdee sakz kokusu geldi. Sonra da seher yelinde ac bir yarpuz koktu. Ayaklar, ormann allarna, devrilmi aalarna taklyordu. Anas, kars, ocuklar da uyanmt. Kars yata, kap-kaca topluyordu. Ali durup at szdkten sonra, ykleme-! e koyuldu. Bir yanma bulgur, bir yanma da un uvaln sar* di. Un, deirmende gibi tozuktu. Sonra da boalm erkez eerinin stne dei att. Yorganlar, kapkacaklarm bir ksmn da srtna sard . Bu srada kyl de uyand. Orman, az nceki orman deildi. Ne oluun rlts, ne ormann uultusu kald. Tanla birlikte gn grlts orman doldurdu. Gndoudan gelen bir ku srs lk la ormann stnden akt. Ormann st buulanr gibiydi. Yeil yeil bireyler ttyordu uzakta. rm aa kabuu koktu. Ana:

Trnana kurban olduum, Alim. u kesip attn trnana kurban olduum, srtm dizlerim bir aryor ki... Beni bindirsene ata. Eskisi gibi ben binemem ki. Nfcrde o haller bende. Ali at bycek, yar devrilmi bir ktn nne ek-Xl Anasn kte kard. Kendi de altndan kaldrp ata bindirdi. Meryemce atn yularn toplad. Atn stnde dikeldi, dimdik durdu. Gren, bu bkk belli, kocam Meryemce de-*il derdi. At zengiledi. At aalarn geidinden ilerlerken, nlerine yk devrilmi bir eek kt. Eein sahibi bir yandan eei douyor, bir yandan da eli ykte, yklemee aba-layordu. Meryemce geitten ormann iine sapt, onu geti. Yol akt, tede, t uzaklarda sis iinde bir da moraryordu. Onun ardndan ocuklar, sonra gelin, en arkadan da Ali vola kt. Ar yknn altnda iki bklmd. Gzlerini atm ayaklarna dikmiti. Atm ayaklar dolatka, at tkezledike yz kararyor, at dmdz ceren gibi sektike seviniyordu. Burnuna bir yerlerden baak kokusu geldi. Gznn nnden, srtsrta vermi, stste abanm baakl tarlalar geiyordu. Gn altnda. Gne olanca sarsyla, usuz bucaksz bir ovada baaklarla, baaklara "bulanm dalgalanyordu. Ban yana evirince, yannda yryen Kara Veliyi grd. Glmsedi. Veli: Bire ulan, amma da dalmsn ha! Yarm saattir yannda yryorum, haberin bile olmad. Bu hal, ne hal byle? Ali: Yok bir ey, dedi. Fatmal Bacck nasl? Veli: Hi sorma. Kyden bu yana, daha gzn amad. Ne dersin, sen askercilikte ok hasta grdn. Ne dersin, Ali kar-da? Ali: Ne denir ki, diye iini ekti. Yanlarndan Delice Bekir, yanma ynne bakmadan hzla geti. Ali: Hele koca hrte hele. Yeti ha kocam azl, yeti! Ye-n de bize pamuu amam tarla bul. Yeti! Veli: i ' it' ; ' {t! ': '''* : t< \if. 1 ;. f 44 ORTADREK Yeti teres, yetii dedi. Kyl ne karar ald, herhalde haberin yok Ali: Yok olur mu hi. Muhtarlan birlik olmu kyly takmyor. Veli: Takmazlar, takmasnlar ya grrler. Sonra geri dnd: Fatmal geride kald. Basma bir hal gelmesin. Ben varaym da Aliylen iki lf edeyim, dedim. Salcakla kal. G tm yola dzlmt. Mavi dolamal, aya yaln yal kadnlar, ak bartl orta yallar, zlfl, srmal fesli gelinler, eit eit renkli krep balam kzlar yola dmlerdi. Yaln ayaklarnn izleri aktoprakl yolu naklyordu. Erkekler birka bir arada toplanmlar, konuarak yryorlar' ocuklar yolun dnda oynayorlard. Gn att. Ak yolun stne, orman aalarnn tesine karmakark glgeler dt. Alinin olu babasna, souktan kzarm elini gsteren Dalarn souuna gelmilerdi artk. ok kr gn douyor, dedi. Alinin olu yedisini daha yeni bitirmiti. Ali aldrmad. Olan: Bir gn dodu ki, dedi. Ali duymad. Olan kheylan geti, atn nnde yrmee bai nnden ykl bir eek gidiyor, eein ayana bir kolan layordu. Eei eken kadnn kolundan ekti: Zala Teyze, dedi, eein ayana kolan doland. Atn stnde dimdik giden ninesine de bir gz att.

perperiand. Zala Eilmi, eein ayana dolanan kolan aarken 1 yemce yanndan geti. Olan ninesine gld. - ^ Nene, dedi. Meryemce, olann szndekini sezmiti. Zkkm, batasca. Hep de adam ineler, diye karla verdi fkeyle. Babana bir dersem! Bir kmk ocuk. Nerede bellemi bu ineleri? Ali atn ayaklarna bakmaktan usand. Atn ayan nde nal yoktu. Birisinde de yars krk bir nal vard. Yi lar yl Ali at bir trl nallatamamt. Onun iin at brakt hzla ileriye geti. Orman knca, enie dndler. Boz, aa< sz bir koyaa iniyorlard. Birden nnde Koca Halili grdf Koca Halil deneine basa basa, ok yava gidiyor, topallyo: arada bir de duruyor, azn havaya dikiyor derin bir solu alyordu. Ali nnde Koca Halili bu halde grnce, onun kendi grmemesi iin yavalad. Koca Halil gittike yavalyor, i de yavalyordu. Kadnlar geti, ocuklar, yallar geti, h; talar, atllar eekliler geti. Koca Halil t gerilerde kald. kaldka Ali de kalyordu. Birisi: . Ne o Ali, ne geriliyorsun yle? Yr, dedi. Bir yeri1 bir ey mi oldu? Ali, yzn buruturarak sol yanma eildiBrm aryor, dedi. Sonra anas geldi, geti. Sonra kars... Enii ininceye kadar btn ky onlar geti. Ali, yle bir karart bulup yanndan syrlversern, kas ketimi gzmn stne indirip grmemezlikten gelsem de , nmdan syrlabilsem diye ac ac dnyor, hi birini kendi, sine yediremiyordu. Ama ne yapmalyd? Yapacak, elden gelij hi bir eyi de yoktu. inden, bu kyl gvur, diyordu, gvu da imansz da. u Kocann haline bak hele! Olmaz! Olmaz ol. sun byle dzen, byle dirlik. . Dilerini skt. Koyan dibine indiklerinde g yokuu km, ndek tepeyi am buldular. Koca Halil yokuun dibinde, Ali de enisin orta yerindeydi Oturmu dnyordu. Birden ayaa kalkt, yok ite, yok bi: ^arem, dedi kendi kendine. Vermezse, neylesin Mahmut. A ,- i; ) ORTADREK usta. Anam ukura yetitirirse gene iyi. Bunu da bindiririm, merhametten maraz o zaman doar ite. Zaten anam da rameti koparr ya... Ne yapaym, elin kaygs bana m dHzla enii aa indi. Ter iinde kalmt. Koca Halilin yandan daha hzl geti. Onun durup kendine bir ho, bir aekbaktm anlad. Ezildi. Daha hzland. Yokuu karken, youn ortasna gelince dayanamad, geriye bakt. Koca Halili sneinin stne yumulmu, arkasndan bakar grd. Dle gibi kck, bzlm gzlerini btn arlyla srtma buldu. Bir anda yokuu kt. Deli gibi koarak, ona buna arparak anasna yetiti. Atn ban tuttu geriye evirdi. Y ylesine kararmt ki, fkesinden patlayacak bir hal alt. Anas, hi kimse bir ey soramad ona. Dndklerinde, Koca Halil yokuun ortasn bulmutu, t yokuun banda durdurdu. Meryemce aknlk iinde, li titriyerek atn yularn tutuyordu. Ali koarak vard, Koca Halilin koluna girdi. Yal adam :oarcasma yoku yukar kard. Yokuun bana ktkarm-a Koca Halil neredeyse tkanyordu. At yandaki ukura ekti. Koca Halili de ukurun basma .etirdi. Sonra adam anasnn terkisine atverdi. Meryemce buna kzd. Eli aya titremee balad. Yular linden dt. Ali yular yerden ald, serte anasnn eline ver-ii. Sonra da atn ban tuttu, ekti. Yola dt. yle abuk ryordu ki, neredeyse arkasndaki at devriliverecekti. Ali ge ulanca atn ban brakt. Kyller: u Ali gibi iyi olan

bulunmaz. Allah tuttuunu altn etin, dediler. Sonra da ata bakp gltler. Olan babasna yanat: Amma da terlemisin ha, dedi. Koca Halili de bindirim. Ya atmz lrse ebem neyler? Ali karlk vermedi. Olan srar ediyordu. " Ya lrse... AH: lsn, diye grledi. Arkasndan da topraa kocaman bir tfcrk att. ; Meryemceyle Koca Halili Kheylanda gren Muhtar: Bunun sebebini Muhtar bilir, dedi. u ufack kye de , particilii soktunuz. Deli Bekirle benim aleyhime, ve de hk- | metimizin... Hep birlik olup... Ve de evet... Meryemce, Koca Halil ata bindiinden bu yana homurda- . nyordu. Hele at, her tkezledike homurtusu bir kat daha ar- i tyordu. Tekkaleyi geip Serelie geldiler. Da yolu buradan ba- i hyordu. Yolun en zor yerlerinden biriydi. Yol, yol denecek yol' deildi. nce, keskin kayalkl bir yerdi. Kayalklarn arasndaki ukurlara ancak basa basa yrnrd. At bu yola girince Meryemce daha da aztt. Artk syle-r. i diklerini Koca Halil ayan beyan duyuyordu. Duyuyor duyma-mazlktan geliyor, yutuyordu. Gelme, bire kardam.-Halin yoksa gelme. Elin ayan ; tutmuyorsa gelme. Her yl binersin bizim atmza. Elin at senin babaym mal m? O gk gzlerinle pamuu benim iin mi topluyorsun? Sen topluyorsun, o olun olacak smsk, avra- ' dinin koca kalasna svyor. Azck daha bysn de, kyn i delikanllarna ho grnsn diye. Gelme kardam, gelme sakal boklu, gk gzl ellisekiz. Senin elinden brahimin ektii.,. Gelme uursuz olu uursuz bayku. Gelme gk gzl kuru yer kurbaas. Gelme, smklbcek ls. Yal verip byttn olun sana bir eekik almad da, senin topladn pamuklar da, u kurbaa ls suratnla topladklarn da avradnn gtne svarsa gelme. Senin elinden ektiklerim! Kal kyde de, kurda kua yem ol da gelme! Elinden tutup da... Heee, tutup da seni ukurovaya sryen mi var? Gelme ge-beresice koca domuz. Gelir, bir de elim ayam tutmaz oldu diye binersin ellemin fkara atma. Ayaklar birbirine dola-flan lmcl atma. Demezsin ki, bu at iki kiiyi gtremez, lr. u Meryem Karck da yaya kalr. Yryemez de yolda lr demezsin. Git de oluyun, o pis, o orospu, o pasakl geli( 'I n , il 1 ti ORTADIREK niyin srtna bin. Tanr cann alasca,. soyka kalasca triik-lu Halil. brahime ettiklerin... Gl adn pis ettin. Adam hi dnmez mi? Adam hi elini yreinin stne koymaz m? Demez mi ki u beygir lnce u fkara olann anas, avrad, ocuklar u dalarda kalr. Bire hey... Heeeey, batasca vicdansz herif. O brahime ettiklerin. Bir mr, bir mr srndrdn bizi. Ellem ne bilir! Ben bili] im. Koca Halil sakalnn ucunu azna sokmu, disiz azyla iniyor iniyor, aldrmamazha vuruyor, bazan atlayacak _ gibi oluyor, iinden, vur unun tepesine bir yumruk da indi-! river atn ayann dibine. lversin. lmez de, beni Koca Halil attan drd derse... Mpusne kt, geiriyordu. Ban sa yana dnyor, gzleriyle karki da taryor. Dalar tede, uzakta usuldan bir mavi. Banda bulutlar. Do-, uya doru akyor. Islak, prltl. Mor. Meryemcenin szlerini duymamak iin elinden geleni yapyor. Eski gnleri dnyor. En gzel zamanlar anghyor. Dalarn moru, diyor. Ak bulutlar. u yolda ok eskiden... Kskgediin gk, turuncu toprakl yamalarn aklna getiriyor. Olmuyor. Duymamazlk edemiyor. Sakal aznda habire ekitiriyor. Kulann dibinde kar vz vz tyor. Ona sylyor. Bana m sylyor? Neden bana sylyor? Olu bindirmedi mi? Ben yalvardm m oluna, beni atma, anayn, u kaltan terkisine bindir mi, dedim? Neden bana sylesin.

Kocalk akln vdrm. Adam kocaym-ca az hi durmaz. Vrvr eder durur. Ben ona ne yaptm ki? Dan doruu kayalk. Isrganllar oraya geyik avna giderdi. Gidip de gelmeyeni ok. Geyik av gereksiz bir itir. Allah gstermesin. Dorukta uzun, upuzun, Adana arsmdaki minarenin misli bir kayalk var. Yz mermer gibi. Mermer aklnda. Ak kaya her bahar iekle donanr. Bahe gibi. stnde ulu kartallar dner. Den srmek rezillik. Hele ekin bimesi. Pamuk toplama da bir bel. Adam kocaymca beli krlr. Gn uzanda, u ak mavi dalarn az berisrfe kartallar dnyor. W Hani bir gn bir baak kamt boazma. ki gn ksr-dydm. At bir daha tkezidi. Arkas da acyordu. At tkezledike Meryemce sesini daha bir ykseltiyordu. Amann, ben duyuyorum, ellem duymasn. Bana souyor sanar, bilmez de. Aznn durmadn el ne bilsin. Koca batascalar. Millet yzlerinden bir rahat yz grmez. Allah belnz versin. Batascalar. Bunlar lmeyince dnya durulmaz. Direk akacaklar dnyaya. Ne lr kurtulurlar, ne de milleti kurtarrlar. Aalar orman. kindiyi geerken gn ueu ormana girecek. kinci konalgamz ormann ii. Orman gittike yaklayor, yaklatka kayyor. Ormanda iek eksik olmaz. Her gn bin tevir iek bulur donanacak. Orman insanoluna benzer. Ci st emmi. Ya u Meryemceye benim iyiliklerim. Orman teye teye akyor. Bir koku geliyor. Bildik bir koku. Azck s rak. ok eskiden geliyor. Bir d iinden. Yarpuza benzer, ama, pnara, rm elmaya benzer. ok eski alardan bu yana hep gelir. Efil efil. Allah beln versin Meryemce! Sesini kes de adam azck rahat etsin. Arkam da acmaz oldu. Ah, imdi bir cgara veren olsa... Babas bin kere Cennete gider. Bir de Meryemce drdrn kesse. Gn tenekeleri tkrdyor. Bir eek anrd. At bir daha tkezidi. Meryemce, ata serek yular toplad. Yular hemen toplamasayd at tepetaklak gidecekti. Ali yanlarna geldi. Yz ter iindeydi. Kararmt. Naslsnz? Rahat msnz? diye yumuack sordu. Meryemce hi bir ey sylemedi. Koca Halil en tatl sesiyle: Saol yavrum, Alim, dedi. Kt gn yz grme. Ali geride kald. 1 '( { ( I ; F. 4 Gn ucuna yakn yerinde kara, yanda, kulakla dimdik, canl bir eee binmi, uzun kaim bacaklarn sarktm, kasketinin siperliini sa kulann stne ykm Muhtar afili afili gidiyordu. ki karsnn ikisi de arkasndan saygl 1 ca, onun geni omuzlarna gzlerini dikmiler, biribirlerine 1 bakmadan, di gcrdatarak yryorlard . Kstolu, uzun bacaklarn abuk abuk aarak Muhtara 1 yanat. Eein n ayaklarnn yannda yrmee balad. Son1 ra ksz Duran geldi. Sonra Kara Veli, Osmanca, Tabaolu, ' sonra Uzun Ali geldi. Sonra da bakalar geldiler. Otuz krk kiilik bir kalabalk Muhtarn drt bir yann sard. Muhtar kalabala armad. Yznde kendine gvenen ' adamlarn alayl glmsemesi belirdi. Eeiyle babaa yr-- yen Kstolunun omuzuna elini koydu. Ne o Kstolu? Saln, Muhtar Aamz Tabaolu iinden: Senin de Muhtarym da anasn, avradn... ekti. Ali ne atld. Ter iindeydi. Gzlerinde canl, yiit bi kla: Muhtar Aa, dedi, iin asln astarn ben sana syle-yim. stme ben aldm. Bu yl, biz Delice Bekirin bulduu tarlay toplamayacaz. Kyl tm toplandk da karar verdik. Avrat boadk.

Muhtarn yzndeki o alayl <?l daha duruyordu. Aliden bu kararl szleri duyunca, yz bir ara sarard, sonra he-m-en eskisi gibi oldu. Bireyler sylemeliydi. Gene yanndaki Kstoluna dnd: Sen de avrat boadm m bire? diye alayl sordu. Sen ne diyorsun? Kstolu telaland: Haa huzurdan, Aamzn huzurundan. Muhtar Aamz neredeyse. ben de oradaym. Ben ne diyeceim! te. riyar, boynu upuzun, kaim yapl bir adamd. mrnde ayana ayakkab giymemiti. Askerlikte giydirmek istemiler, ayana olacak bir ayakkab bulamamlar nceleri, sonra ayann kalbn alm ona bir ayakkab yapmlar, ayaklarna giydirmiler, Kstolu ayaklarnda ayakkabyla bir adm yryememi, bacaklarn gerip, can kurtaran yok mu? di-_ye barmt. Ksteklenmi gibi olduu yerde dikilmi kalmt. alm almlar, onu ayanda ayakkabyla bir trl yrtememilerdi. Askerlii yalnayak bitirmiti. Muhtar birden fkelendi. Bu iin ba sensin, Ali, diye bard. Be yldan beri sylersin. Sonunda kyly de gavline uydurdun. Ben senin yreindekini bilmiyor muyum? kszolan da yl nce, ve de dz tarlann ortasnda, kuru topran stnde, ve de oluk ocuun nnde olan unutmad. Ve de ondan da haberim var. Ve de arkadalar, bir kyn ii ipile kuak... deil. Ve de almsnz eyinizi elinize ve de su kys, esikli kesikli, hen-dikli sazlkl, bkl ormanlkl tarla ararsnz. Ve bu ayptr. Ve de oluk ocuun iinde. Yakmaz! Ali: Sen ne dersen de, biz toplayacamz tarlay kendimiz bulacaz. Koca Halillen Osmanca bulacak ukurda. Kyl byle istiyor. Muhtar Alinin bu szlerine kpkrmz kesildi. Byle bir kar koymay beklemiyordu. Ali: Su dknmiyelim. Sazlk, hendeklik, bklk aramayalm. Aradmz da yalan ya, haydi aramayalm diyelim, ama bir mecburiyetimiz olursa... Muhtar Kprd: Ve de mecburiyetciliimiz var. ukurun dznde size l)rman m yapsn tarla sahibi? Size da m diksin, dere mi kaz-sn. su mu aktsn, rmak m dksn? Hususi surette bire bm I v I f ' :'it 'i'.t ' :!' :;.*! 'i".t'i veren bir pamuk aac m...? Ve de her aacnda bin pam veren tarla m yapsn? Aalar zengin olacak diye! Ve de... O kadar sinirlenmiti ki, boulur gibiydi. Ali bastrd: Deli Bekir kt adam. Ona azck koklatsnlar, bir aa , isterse bir tek koza bile olmasn, o tarlay tutar o. sterse kt l yansn, batsn. Yeter ki, onun kesesi dolsun. Nedense Muhtar indirdi. Sesi azck tatllat. Eski hid< tini yitirdi. Sizin neden Delice Bekir Aann bulduu tarlay kai etmediinizi biliyorum. Ukur meselesi. Ve de yemin ede ki, dz yer olmasn Bekir Aann bulduu yer, ve de o ta: da bir avu pamuk olmasn. Yeter ki dz yer olmasn, siz o 1 laya girersiniz de toplarsnz. Ve de isterse oluk ocuunuz acndan lsn Mutuk glerek: Ovann ortasnda, ellemin gz nnde, itler gibi de atmaa hi mecburiyetiliimiz yok Muhtar: Var, diye grledi. oluk ocuk mu daha kymetli, ukur mu? Ali sesini yumualtarak, indirerek: Muhtar Aam, biz ocuklarmzn kymetli olduunu bildiimiz iin, elin kyls her yl ukurdan bir etek parayla dnd iin, bizi Deli Bekir kra tarlalara

vurduu iin, biz de kendi tarlamz bu yl kendimiz bulacaz. Sen bu yl Deli Bekirden olma. Bizden ol. Bir kyn Muhtar kylylen birlik olmal Muhtar: Kyl de Muhtarylan... derken, ardnda ektii eeine atlad. Eee bindikten sonra bir sandaki, bir solundaki-lere bakt. Sonra boazn temizledi, balad: Arkadalar, dedi, sonra kesti. Yeniden boazn temizledi. Arkadalar! Muhterem kyl kardalarm. Ve da veta-pervernlarm. Ve da Demirgrasiyi seven z hemerileri*-Size bir sz sylemek iin huzurunuza gelmi bulunuyorum Tabaolu geride kald. Glyordu. Breh! Breh! diyordu. Vay ocan bata herif gene bak' ei Gdece Tevfik Beyin dilinden konumaa. Vay ocan bat herif, gene stn batrdm. Breh! Breh! Osmanca: Batrd, dedi. Demirgras olmayan yerde, sz birlii olmayan yerde hi bir dirlik dzenlik olamaz, arkadalar, Ve de hi bir zama milletin beli dorulamaz. Bir ite demirgras olacak ki belimi dorulacak. Size deyim ki, ve de efendime syleyim ki, b Uzun Alinin arkasna gitmeyiniz. Ve de o, demirgras ds manl yapyor. Hepiniz hkmet nazarnda cunhal ders: niz. Ve de ben de sizi kurtarmam. Muhtara kar koymak, v de bir kyn byne ve de ky kuruluna... Delice Beki Aa akll, ve de cin gibi bir adamdr. Ve de ok mr grm tr. Seferberlikte Alaman arkadalar, Bekirce, demiler om Trk ordusunun tm askerleri senin gibi olsa, bu millet ye yznde toprak koymaz zap^teder. Ne Alaman kor, ne de ngi liz. Ve de al sana, Bekirce, bir sandk il, hediyemiz olsur Gtr kyne. Gtr de hastalk sayrlk uramasn yanlar? na. Delice Bekir Aadan ok ukurova beylerinin dilinden kir anlar iimizde? Onlar, ondan daha iyi kim kafese kor? Eli; adam on kurutan toplarsa pamuu, biz on birden toplarz, V de kr ederiz. Ve de Delice Bekir Aann sayesinde. Ve vetan dalarm, ve sevgili kyllerim, siz Demirgrasiye ezelden gc nl vermisiniz. Delice Bekir Aa ezelden beri size iftlik bu lur. yi, verimli pamuu olan tarlalar bulur. El bir dnmll tarladan elli kilov toplarsa, biz yz kilov toplarz. Ve de Beki Delice avuun sayesinde. Demirgrasiyi bozmak, ona aykr bir hareketlerde bulunmak alimallah gnahtr. Ve de adar cehennemin iinde, tam gznde yanar. Ve de cehennemin gc znde durmak ne gayri mmkndr. Taba, Osmancanm kulana eildi. Ba... ba... ba... Bu da Karatoprakl hocadan belledikleri Ba... ba... bak domuza. Vay! Ocam hata. Yalannla bile de sin cehennemin gzne. -- . i' ''i v I i '' ;|K :;: ' ORTADREK Ve de efendi kardalarm... Muhtar kzd, kprd. Eekten indi. Birden sa ayan -ere kt diye vurup durdu. Taba: imdi de Yzba Kurt Ali. Gzn ka Muhtar. Durua >ak! Osmanca: Durua bak ya, dediini yaptracak herif. Grrsn im-i. ' Tabam yz asld. Muhtar: I Siz ne lftan anlamaz ktk kafal adamlarsnz, diye . ekrar balad. Ve de sizde beyin yerine toprak var. Ve de ot tmez kra toprak. Alt st kyl milleti deil mi? Uku undan baka birey dnmez. Ve de ukurunuzu elinize al; nsmz, dolanrsnz. almaa m gidiyorsunuz, yoksama? ilan iki ay tutun kendinizi. Ulan, gelin kye her gn yapm. 'kara Delice Bekir Aa size akarsulu, allkl, hendekli yeri ereden bulsun? Tutun'kendinizi. Muhtarn yz, boynu, kulaklar, aln kz gibi olmu, boyundaki damarlar parmak parmak imiti.

Parmayla Aliyi gsterdi. Parman Alinin gzlerinin cine dikti. Ve de arkada, sen bu kyde ba ekemezsiniz. Al avradn deniz kysna git. Sen gitmezsen, ben seni gnderirim. Sesini alabildiine ykseltti. imdi uzaktaki, yakndaki te btn sesler durmutu. Orada su da ok. Bir de kamlk var ki, orman dersin. \mma velkin toprann bir dnm on kilov pamuk vev-nez. Kupkuru tarlalar. Git de acndan l. Haydi defol! Bek-]i gel! Sana emir veriyorum. Ky kurulu emir veriyor. u-' <ura inince, bu brahim olu, Meryemceden doma 1338 do-umlu Ali Uzunca kyde kalmayacak. Madem kymz hor ryor. Kymz hor grenler, kymzden ayrlsnlar! Arkasna dnd, parman arkadakilerin gzlerine uzatt: Kymz hor grenler varsn h"-' VvfnvWi7dpn simdiayrlsnlar. Ve de dilerini skerim onlarn. Ve de kyn birliini bozan. Ve de Delice Bekir Aann bulduu yeri beenmeyeni. Tarlay, iftlii beenmeyeni. Ve de bu kye hya-natlk edeni. Ve hkmetimizi hie sayan. Demirgrasy bo-, zan. Ve de demirgras byle Uzun Aliler yznden sersebil oluptur. Ve de smet Paann diktatur adam. Ali hrsndan tirtir titriyordu. Taba vard, Alinin kolun* girdi, durdurdu. Bak hele Ali una. Breh! Breh! Breh! Vay anan avradn herif. Sesini karma Ali. tleri d karacak. Kylnn yzn grdn m? Seni kayracak yz var m onlarda? ki lfna hepsi kand. Alinin geride kaldn gren Muhtar zaferi kazandn anlad, sa ayan hzla yere vurup olduu yerde znk deyip durdu. Kyller de durdular. Muhtar gzlerini teker teker kalabaln stnde gezdirdikten sonra, daha yumuaka: Bakn Aalar, bakn vetandalarm, benim ve de Delice Bekir Aann sayas himmetlerinde, ve de Delice Bekir Aa Efendinin tatlca dilleri sayasnda bol pamuklu, verimli, bereketli tarlalar buluyorsunuz. Etek etek paracklar kazanyorsunuz. Ayan kaldrd, kt diye yeniden yere yle bir vurdu ki, Tabaolu sesli sesli: Bire ocan bata, ayan kracak. Ne bu fke? Bire oca-cm... Muhtar, Tabaolunun szlerini duydu ama aldrmad. Tabaoluyla ekimekten ekinirdi. Kyde en arkallardan biriydi. Nankrler, ekmek bilmezler. Bir ukurlar iin! Ellerinde ukurlar, ve de evet! Ve de deler ki, Muhtar Delice Bekir Aabayla bir olup, ve iftlik sahiplerinden rvet alp, ve de alsak ki ne lzma gelir? Ve nankr vetandalar. Kim Delice Bekir Aabaym bulduu tarlay beenmezse, ben de onu kyden koarm. Ve de Delice Bekir Aa gibi bir adam, ve de I f ' (. i i ',56 ORTADIREK bir lkede bulunmaz. Ve yce Tanr, Cenab Hak Delice Bekir Aamz bize devletkuu diye gndermi Ali kendini tutamad: Onu yce Tanr bize bel... Tabaolu, eliyle azn kapad. Sus, dedi, bu iler byle olmaz. Bekiba, diye grledi Muhtar. Bekiba geldi, askerce selm durdu. G arkadan gelmi, yolun ortasnda duran erkek topluluunu geiyordu. Bekiba, ukura inince, Uzun Aliyi, 1338 doumlu Uzun Aliyi Bekir Aann bulduu tarlaya sokmayacaksn. Yoksa : cunhal dersin. Ben de bu kyn yirmi yllk Muhtarysam, , nankrler, eli ukurlular, sizi ukurda srndrrm. Canm skarsanz, size ukurda hi bir pamuk tarlas verdirmem. Ve de sabrszlar. Pis adem oullar. Ve de i st emmiler. Ve de ky hyanatlar. Haydi dalm bamdan! Tabaolu: fkeye bak, fkeye! dedi. Bir fkeye gelmi ki... Bir de, ve de'ekiyor ki... Sanrsn Ulu Caminin byk hocas, te bu, her namussuzluu yapar, Ali. Gider, iftlik sahiplerine allem eder, kallem eder, bize tarla verdirmez. Aman bilin mi, sus!

Verdirmez, dedi teden biri. Verdirmez Bu verdirmez lfndan herkes korktu. I Muhtar eeine binmi, oktan gn nne dmt. Koca Halil, Meryemce Karya drtt. Meryemce Kar hmla arkasna ban evirdi. Koca Halil gcengin, bozuk bir sesle: ,' Hi kmlenme, Meryem Bac. O it, ben saiken Ali, me hi bir ey yapamaz. Alimallah, adamn ocan sndr-' rm Bununla Meryemceyi yumuatrm sanyordu. Ama Meryemce ban gene ayni hiddetle ne evirdi. UK1AU1KEK 57 Pisler, geberesiceler. Eek kocalar. Aklszlar. Demezler ki... Sesini ykseltti: Gzel atm, fkara Kheylanm, sana sylyorum. Kulan a da, iyi duy. Hi kimseye deil, doruca sana sylyorum. Bu dediimi de anlamazsan, ben de sana Kheylan demem. Bunca yl sakal bouna aartmsn derim. Eek kulakl, be kulak derim. Bire atm, sen ok ok kocadm. Ya, fkara atm... At tkezir, Meryemce yulara aslr. Hst! Hst, domuz mal, gvurun, sz anlamazn bindii, hst! Kocadm ite. Uyuz ite dndn. Bu dediimi anlamazsan iki gzn ksn. Koca Halil, yanndan oynayarak giden iki ocua bakyor. Bir kadn, kocaman memesini karm, bebesinin azna dayam, hem ocuu emziriyor, hem usuldan duyulur duyulmaz bir ninni sylyor, hem de abuk abuk yryor. Kocaman memesinin sar tylerinin ular yldrdyor. te, dedi Koca Halil, meme olunca byle olmal. Th sana kocam it dedi sonra da. Atm, iyi duy, sen lrsen, benim olum, senin sahibin Uzunca Ali sersebil olur. Buna yrek dayanr m? Sen iki kii gtremez, lrsn, yle mi atm? Sen bu halilen ukura inemezsin. ki kiiden birinin srtndan inmesi gerek. Gel atm, unlara yalvaralm da, elini ayan pelim de birisi insin. Birini dersen atm, senin soyunda kheylanlk var, kocam bir kar. tekini dersen, yirmi yanda bir delikanl. Sakal ak, yz krk ya, buradan ukurovaya deil ya, Akadeniz glne kadar yrr. Kocam kary dersen iki adm atamaz, dizleri tutmaz. Dizleri tutsa iniverir de stnden, ukura kadar yrr. Koca Halil, syle, syle! dedi iinden, syle! atlasan da patlasan da inmiyeceim. Ata deil, istersen yzme kar syle. nmem. Bu atn sahibi beni bindirmedi mi? Bindirdi. At da iyi deil. Vallahi halim yok. Yok ite. ki admlk yol iin yoksa, senin su kahrn eker miydim? Aznn ko;f 'I r 56 ORTADREK i i Ofof... kuunu eker miydim? Soyka kalsn byle dirlik. Ofof... Ooof! u topal topal yryen Hseyincik. Tavan Hseyincik. ; Daha gen. Ama ok zabm, ok zabm. Bir deri bir kemik. ; 'ukura inene kadar, srtnda derisi bile kalmaz, erir dk\ lr. \ lerde, ak tan stne oturmu kamir. Yedi yllk uyuz. Uyuz Mahmut. Bir askere gitse de u uyuzculuktan kurtulsa. Tebdilhava Memet durmu yolun ortasnda derin derin \. soluk alyor. Tebdilhava Memedin ocukluunda stne trk syliyen yoktu bu lkede. Dokuz-yldr askerlii bitireme-i di. Tebdilhava geldi, tebdilhava gitti. Kyl de adn Tebdil- hava koydu. Bundan byle ad, lnceye kadar tebdilhava di, ye anlacaktr kyde. Eee ykl teneke amma da tmgrdyor. Zalaca Karnn - dolamasnn arkas batan aa yrtlm. Donu gzkyor.

Vay, 'LoS.z..a. Kar'. Yoztaa geldik. Bir gece, karanlk, kurun gemez bir gece, burada at hrszlaryla, Aslan Aann at hrszlaryla bir ate yakmlard. Bir harman byklnde. Dalar bile a boulmu, ortalk gndz gibi olmutu. Atlar Halebe, dil belmez bir erkez gtrecekti. Kemerinin savat, gne . vurmu gibi balkyordu. 1 Hst, domuzun bindii! Hst! Sen de yere kapanp durursun hep. Hst, gvur mal! Kt deyip de cann knca 2 ben nilerim? Krolas koca domuz, on be yal delikanldan daha iyi yrr. Alimin ocuklarnn aya iti yrmekten. : imdi bu koca dinsiz olmasayd stnde atn, ben de kzca- z kucama alrdm. Sen de bir ocuun sevabna girer, cen-; nete giderdin, atm. Bir kmk ocuk, u tan kayann iinde 11 nasl yrr? Yrr, atm. Yerlerini u arkamdaki, geberesi-\ ce, orospu gelinli, sakal boklu, sakal da sirkeli, bitli, pireli... 1 t nasl pirelenir de gtnn altma bam sokup karsa, o da hep pireli sakaln kar. Kar da kar. Yrr ite. te bu geberesice koca yerlerini alrsn"~ i^i^^-t, i+rn. hu dinsiz 'mis de. gelini t'f !; kam da... Kulana kurun aktlas, duymuyor da... Hst! Hst... At neredeyse kapakanacakt. Meryemce yle usuln biliyordu ki Kheylann, tam kapaklanaca sra, yular yle bir topluyordu ki, at toparlanveriyordu. Sen bilirsin gzel atm, bu geberesiceden hayr yok. lme ukura ininceye kadar. Sen lrsen ben yle kalrm yolda. Kalr da kurda kua yem olurum .Sen leceine, u arkamza sakrga gibi yapm, geberesice lsn. lme atm. Biliyorum bunca yke dayanamazsn. Amma gene de lme atm. Bunca yl tuz ekmeimiz var seninle. Hst! Ban arkaya usulca evirdi, Koca Halile bakt. Halilin gzleri grnmyordu. Yz de, daha ok krm, btn yz krk almt. Ooooh, dedi. Ooooooh! Yreine kurun gibi ilesin szlerim de, seni iflah etmesin... Atm! Atm, kulaklarn a da iyi duy! Hi kimeseciklefe sylemiyorum, yalnzca sana sylyorum. Bir adam, gelininin Mullanm oluyla oynatn gzyle grr de hi azn amaz, grmemezlikten ge-iirse, hem de olann verdii yarm kilo zm iin, o adam batsn. Allahn kahr gazabna urasn. Ylancklar karsn da yln yln yatsm. Srnsn. Bak atm, sana diyorum. Yaaa, atm, u arkadaki pis koca, sakal boklu da sakal bitli gelinini dmdz pamuk tarlasnn ortasnda, afaa kar, istersen dal gndz de, Mullanm olunun altnda grd de, kolay gelsin, beline kuvvet, dedi. Ya, atm, ite byle dedi. Bir de gelmi de, senin gzel srtna binmi. Bir de lmne sebep... Hst! Hst, geberesice! Noluyor sana? Gene arkasna dnd bakt. Koca Halilin sakaln titrer grd. Sevindi. Sen olmazsan atm, ben bir admlk yer yryemem ki... Gelininin donunu bayrak ettiler pamuk tarlasna. Olu buna dayanamad. Ama o olunun nne geti. Mullanm olunun yarm kilo zm iin. Sen, u yeryznde byle boynuzlu, byle smk gibi, lesice koca grdn m, atm? O boynu ko lu I .* '' ,'p :'''' ' ( 'i e : ] :'r j !: ' ' /i! ORTADREK i sasca, boyuncuu... Alinin yznden. te bu pis lanet senin . srtna biner de keyf akar. Koca Halil, sakalnn ucunu azna alm, gev babam gev diyor, azndan salyalar aa doru szyordu. Kpkrmz , kesilmiti. Bir ara yksek fesle: Patlayacam, millet, diye bard. Bu orospunun elin-

elen... Meryemce, atn boynuna bir aplak indirdi. Atm, sana diyorum. Sen duy. Kimsecikler alnmasn. ' Kimsecikler atlayp da patlamasn. .. Umut klar belirmi, Meryemcenin bu gidile Koca Ha- , ii karacana akl kesmiti. Sen atla da gm diye patla atm. Etlerin u havada d-.; nen kel kerkezlere yem olsun atm. nallah. Amin! Sen, im-; di atlarsan, atm, ben de ay oru tutar da bir uyuz itilen cuma birlikte yemek yerim. Koca Halil sakaln iniyor, sryor,. koparyordu. Yalvarrcasna: - Meryemce, dedi, Meryemce, halim olsa yrrdm. Senin bu ite atsan it yemez szlerini dinlemezdim. Allahm dinini seversen, sus, Meryem Bac. Sus, hatun bacm! Meryemce azck arkasna dnd, atn ban ekti. Hay; retle: O neeee, babam! Sana da ne oluyor? Herkes atyla da m 3 konumasn? O ne babam! Sonra dnd, sevincini iyice belli eden, oynar gler bir : sesle: : Yaa, atm! yle ederler o koca teresler. Elli sekizler. El lerinden gelse, gelinlerinin stne kendileri karlar. ki bo1 i yal ekere kyn tm delikanlsn gelinlerinin stne e: kerler. ekerler de teye bile geerler. nanmyor musun atm? Atn yelesini okad. San kk kk aplklad. nan atm, inan. Sen bu koca domuzlar bilmezsin. Bu koca ellisekizler. Sama sakalna bakmaz, uku amuk 't : ORTADREK 61 toplayaca yerde pamuk hrszl yapar da, iftlik sahipleri de onu yakalar da, eker orta yere de elleme yzne tkrt-trr de, bu da yemin eder de bir daha yapmayacana da, sonra gene yapar da, btn bunlar senin sahibin'Alinin susuz babasnn stne atar da, suunun hepsini ona ykler de, sonra gelir de olunun atnn stne biner de. Uzun Alinin anas Meryemce Kar da ona sar svar da... Senin de bu sylenen szleri hi kulan duymaz da, bir kulandan girer, tekinden yel gibi kar da... Taa sylesem bu szleri, sana deil de. tasa sylesem, atm, pat diye patlar da... brahimime ettikleri de... Atn ban ekti, durdurdu. Sen hi szden anlamaz msn, atm? Sakalna ss.alar da bir iyice boyasalar,, senin hi sze akim ermez mi? Koca Halil, btn sesiyle ac ac bard: Ali! Aliii! Gel de beni u attan indir. u koca orospu beni yedi de bitirdi. Canm ald, ata bindim bineli. Aliiii! Ali, yeti! Sesi ylesine korkuntu ki, btn g birden grlty kesti, bir an durdu. Hi kimseden bir an t kmad. Ali, ndeki ata doru kotu. Aman yavrum, indir beni u attan. u koca orosmj, anan olacak koca orospu ldrd beni. Ali anasnn gzlerinin iine sert sert bakarak: Ana! diye bard. Koca Halil: ndir beni yavrum. ndir, klen olaym. Ben at mat istemem. Srnrm daha iyi. Meryemce atn stnden oluna doru eildi. Ben bir ey yapmadm ki. Canm skld da, ha dedim, u Kheylanla azck bir konuaym, dedim. O da stne alnd zaar. Koca Halil: <Ali, indir beni, yoksa ben atlarm da bir yerim krlr. Ali yumuak yumuak: s:

T . I' R V\ ; , S' Al fc'2 ORTADREK ORTADIREK 63 Sakaln sevdiim Halil Emmim, o sana dememi, atyla konumu Anasna dnd: Ana, Allahm seversen sen de atla konuma. Nolursun ana! < Meryemce: Ona alndysa Halil Aack, ben de konumam. Vallaha da konumam, billaha da... Ben ne dedim ki Halil Aama? Aliyi yanma ard eliyle. Ali yaklanca kulana eildi: At lyor, dedi. kimizi de gtremiyor. Hi olmazsa beni indir olum. Vallaha lyor. Ali anasnn yanndan hzla ekildi: Varsn lsn, dedi. lsn de ben de kurtulaym. Koca Halilin gzleri ya iindeydi. Bir ift lf daha etseler, ya da kendi konusa ocuklar gibi hkrarak alayacakt. Boazna bireyler tkanmt. Boaz acyordu. Kck, yeil, ocuksu gzlerinde keskin bir ac vard. inden: Sen bunlar yutacak adam miydin, Halil? diyordu. Halil! Kurtlar kocaymca itlere deil de, byle kancklara, hem de uyuzlarna maskara olurlar. Ah, ayaklarm tutsa, uradan atlasam da, u Meryemcenin, u nekes, ylan dillinin szlerini duymasam. Tutmuyor ki ayaklarm. Kzyor, kurduka kzyor, Aliye indir diye yalvarmak istiyor, azn aarsa alayacak. Aamyor. Ali: Cann skma Emmi, dedi. O anam hep kendi kendine sylenir. Aldrma Emmi. O ha sylensin, de sylensin. Aldrma Bu szler azck yreine su dkt. u Uzunca Ali ne iyi. ne ho ocuk. u yezit Meryemceden dmemi sanrsn Azck alnca, nde giden Aliyi ard, elini omuzuna koydu, muhabbetle skt: Sen saol, iyi yrekli yavrum dedi. Baban da senin gibiydi. Ben kimsenin zmn almadm, Ali. ukurda kimse de yzme tkrmedi. Kimse de srtma binmedi. Ali glmsedi: O da m kayg Halil Emmi! Tkrrler.de, ldrrler de. Onlar ukurova Aalar. Mhr kimdeyse Sleyman o, Halil Emmi... Bak, sana deyim de Alim, inan bana. Gelinimi de gzm-len grmedim. Olum yutuyor. Hayrsz. Benim elimden ne gelir ki... Ali: O yutuyor, sana ne. Hstst, domuz mal! Hst! Geber de kurtulaym, inallah. Arkadan Tabaolu ard. Ali bekledi. Tabaolu: Gel karda diye sze balad. Anladn ya, kyl gene Muhtardan yana oldu. Biz ayrlp kendimize ayr tarla bulalm. Muhtar rvet yesin diye, her Allahm yl biz eli bo mu dnelim kye? Bu Allaha yakr m? Ali: Bu Muhtar bamza ok iler aar, dedi. Kyl tm bizden yana geinceye kadar bekliyelim. Bak, gn ikindin oldu. ki konalga getik, herif g

durdurmad. Bak havaya. Hava da bozuyor. u esen yel, yamur yeli deilse ben de bir ey bilmem. stersen Koca Halile sor. Kylye ktlk edecek. Taba: Kasd var. Ali: ; Akama kadar byle yrrse g, kimsede can kalmaz Taba: u takliti deyyustan da kyl kurtulamad gitti. Ali: Kstolu tabanszlk etmiyeydi... Meryemce habire homurdanyordu. Taba ban kuzeye dndrd. teden, dalarn stnden gelen kapkara kesilmi bulutlar gsterdi. unu gryor musun? Bir tutarsa buray, ortalk selsele ** i': f: ! i.', :t "> i t I h; . 64 ORTADIREK gider. O zaman gr kyameti. O zaman gr rezillii. Allah vere de biz gedii amcaya kadar... Ali buluta bakt bakt: Bir saat sonra burada. Bir de patlar ki, adamn dn koparr. Yaz yamuru. Taba: Aman, u Muhtara yetielim. Ona tehlikeyi syliyelim. Ormana yetiemezsek, bu koyakta bizi sel gtrr. abuk olalm, Ali. Aman abuk olalm. Koa koa ndeki Muhtarn yanma vardlar. Taba, eliyle kuzeyden kararp gelen bulutlar gsterdi. Tam bu srada da souk bir yamur yeli tozlar kaldrd, geti gitti. Muhtar telland: Allah, Allah! Bu da nereden kt? Amann syleyin millete, herkes ayan abuk tutsun. Altndaki eei drtkledi. Kara eek yorulmutu, aoa sivri denein ucunu kna yiyince komaa balad. Taba karda, syle kylye abuk olsunlar. Ormana. Yoksa sersebil oluruz. Millet hep satlcan olur. Krfacan olur. Amann! Beki! Beki! diye bard. Amann gel! Gel de millete bir telll ar. Millet, zaten bana gelecei sezmi, hzlanmt. Bekinin telll armas fazlayd. Ama armas gerekti. Muhtar telll sz i grmezdi. Eeey ahali, duyduk duymadk demen, u bulutu grr msnz? Erciyes stnden kararp gelir. Yaman gelir. Bu aasz dz koyakta, bu yamur tutarsa bizi, hepimizi sel alr da gider. Yamuru yer de, kznacak ate, yakacak odun bulamazsak, satlcan oluruz. Krfacan gibi dklrz. Onun iin herkes cann diine taksn. Var gcyle nmzdeki ormana doru yrsn. Atl atn, eekli eeini srsn. Yayalar tabana kuvvet. Duyduk duymadk demeyin. Haaaaaa... Muhtar, kaln gr sesiyle bekiyi yeniden ard. Bu srada teneke sesleri, ocuk atlar, bart patrt dr-artt. Herkes hzlanmt. Cann diine takmt. Beki, telll esik ardn. Ky ihtiyar heyetinin, ve de muhtarmzn emriyle, yamur geldiinden dolay, ve de abuk yryeceksiniz demedin! Ve de srlar unuttun. Geriden gelen obanlara brahim olgu 1338 doumlu Ali Uzuncayla, Cabbar olu 1335 doumlu ksz Duran Altntop ky ihtiyar heyetinin ve de muhtarmzn emriyle gidecekler, obanlara diyecekler ki, toplayn srlar ormana srn. Haydi yalla Hayuhuy iinde, bekinin sesi kayboluyordu. Aliyle ksz Duran geriye dndler. Duran:

Herif bize takt kancay. Gayr lnceye kadar...... Tabatan korktu. Arkal herif Ali: Bu adama kar durmal Karsndan gelen karsna: Ata iyi bak. Dn yem yemedi diye tenbihledi. Bu srada anas yanndan geiyordu. O gvur seni mi gnderiyor sra? diye ac ac sordu. Ne dedin ki ona? Kar m kodun ki? Bu atta hal kalmad, ki kere dizinin stne geldi de kalkt. ki admda bir de t-keziyor. Ali: yi olur, iyi olur, dedi, hzla yrd. Bulutlar gittike karararak yaklayordu. Yamur yeli bir durayor, sonra birden kalkyor, tozlar dndryor, gn stn kapatyor, ok az bir zaman gzgz grmyordu. imdiden herkes mee balam, yamur yemi gibi; bzlmt. Kheylan bir daha dizst geldi. Meryemce: Amann, amann diye bard. Amann uaklar yetiin! Bir iki delikanl yetiti. Onlar yetiir yetimez de Kheylan bir dayand, ayaa kalkverdi. , Meryeroce: , Oh dedi, Ailahma kr. ok kr. 5 '.t1 66 ORTADIREK Bir yamur yeli daha geldi, ortal toza bodu. Meryemce alams alams: Ben demedim mi bu kocam beygir, iki kiiyi gtremez. u benim aklsz olum da hi byk sz dinlemez ki. lsn de at, akta kalsn. Akta... Parman disiz azna soktu, hrsla somurdu. ekti. ekince ap diye bir ses kt. Azndan kan parman havaya dikti: Hah byle, bunun gibi rlplak akta. Varaym ben ineyim bari. Yryebilirsem. ocuklar, gelin beni indirin! ki delikanl geldi, onu atn stnden alverip yere indi-riverdiler. Koca Halilin kk kurnaz, acl, yeil gzlerinin ii gld: Bire ocuklar, beni de u eerin stne koyun. Arkam yaar oldu kemie dee dee Delikanllar, onu da kaldrp eere geirdiler. Koca Halil yksek sesle: Allaaah, diye bard. Allah ne murad varsa versin u Uzunca Alinin. Bu kyde onun gibisi yok. Benim byle bir olum olayd, yemez imez, yatar kalkar Allahma dua ederdim. Bana byle bir melek verdi diye. yle nankr analar gibi homur homur homurdanmazdm, kyn kocalarna s-mezdim. Oooh, arkam rahatlad. Ne de yumuak eer! ; Meryemce yolun kysna ekildi, Koca Halil karsna gelinceye kadar durdu. Hmla Koca Halile bakt. Koca Ha-, lil memnun, byk altndan glmser gibiydi. Meryemce buna ierledi. Atn ban tuttu durdurdu. ocuklar, diye seslendi, lnzn hayrna beni bir da-. ha u ata bindirin. ] Gene o iki delikanl geldi. Glmsyorlard. ' u kocay gene eski yerine, beni de yerime. lrse lsn, < Uzun Alinin de kocam at :, Delikanllar Koca Halili eerden aldlar terkiye, Meryem-ceyi de yerden aldlar eere oturttular. Meryemce: Allah ne muradnz varsa versin dedi. Sonra atn yula, rina asld, zengiyi atn karnna karnna vurdu. l gibi sal lanarak yryen at azck canland. . Sonra sa eliyle atm boynuna bir aplak indirdi. , Sana diyorum ki atm, kulan a da iyi dinle. yi dini ki sana bir iki sz syleyim ki atm, azn ak kalsn. Al kalsn da bir daha kapanmasn. Gz ylan gz gibi olanlar.. Gzlerinden hyanet akanlar, ekiyalarla, adam

ldrenlerle | kan iicilerle bir olanlar, ukuroval aalarn bir cgarasm, iip de kylye kan kusturanlar, o gnleri unuttular m? On da brahimin stne atanlar? Atm, kulan iyice a da dinle Bu yeil a gzller... Atm, sen hi a grdn m, ac bi yeile alan a? u batasca kocann ylan gzleri gibi... Sen ldrmee ahdetmi a gzl. Kemikleri deirmen ta a,' lnda. Eti kalmam, dileri gibi dklm ya... Bir de kava j alar bu azlan. Kocam beygir, tay olmu da ocuklara ka "' rm. Bunu iyi duy, fkara atm Kyl gittike hzlanyordu. Yoldan kan tozlar buluta sna ge yaylyordu. Tenekeler, grltler, boz toprakl kc ya dolduruyor, uzaktaki kar kayalklar buluyor, yankla ' nyordu. : imdi g, oluu ocuu, at eeiyle ormana doru ka yordu. Ykler devriliyor, ykler dorultuluyor. Olmazsa dev ' rilen ykler srtlanyordu. Muhtar kara eeini trsa kald m, gn nnde ilerliyor, arada bir dnyor, Ormana mar Ormana mar! diye baryordu. Mar ileri! leri, mar! I lkin toplu bir halde yryen g, gittike uzuyordu. Uzuyo r yaylyordu yol boyunca. Gn bir ucu ormana yaklam: < teki ucu da buralarda kalmt. Delicesine bir yamur yeli geldi. Souk, buz gibi. Toz ' dumana katt. Yolun stne, bir ipe dizilmi boncuk gibi s ralanm gn stn rtt. Ortal bir karanlk kaplad gece karanl gibi. Bir iki scak damla dt topraa: patpa Meryemceyle Koca Halilin bindii Kheylan t gerile ' de, gn uzanda kalmt. Meryemce boyuna at zengil. yor, Kheylan aldrmyordu. Azck, be alt admlk bir t 8 ORTADREK sa kalkyor, sonra yavalyordu. At yavalaynca, Meryeme de artk atm sana diyorum demiyor, kzgnlktan tap , :prerek, dorudan doruya Koca Halile s babam s diyordu. ; Gk grltleri artt. Uzakta, t gn derinliinde gk-t\3T grlyordu. Gkyz ktr ktr ediyor, yanklanyordu, kayalklarn st iiyordu. imekler oradan oraya akyordu. At bir iki kere daha diz kt, sonra gene kalkt. Zama-,, mda ok gl bir at olduu belliydi. IVleryemce boyuna zeniliyor, Koca Halil elindeki sopayla boyuna atn sarsna rtyordu Meryemce, toz duman iinde, gn sonunun ilerde kara-an ormana girdiini grd. Atn iyice mahmuzlad. . Hh, hh! Senin de kheylanlm batsn. te yazda ya-anda kaldk, yamurda. Arkasna dnd, alams, bozulmu, yumuak bir sesle: Kurban olduum Halil Aam, millet ormana girdi bile. Sadrlarn kurdular bile. Biz kaldk yamurun altnda. Bir e yamur geliyor ki. Vay, vay, vay! Vay amann! Netsek eylesek dersin? Koca Halil de: zengile bac. zengile. Yamurda kalrsak lrz. Bir e geliyor ki... diye onu kkrtyordu. Elindeki sopasn var gcyle Kheylanm karnna indirdi. ': Vur bac! ; Kadn atn karnn delercesine, gerildi, ayaklarnn topu-: unu atn karnna indirdi. Bir daha, bir daha indirdi. Koca alil de durmadan diini skm, deneini vuruyordu. K-eylan trsa kalkt. Sonra azck da hara kalkt. Dmemek an Koca Halil Meryemceye, Meryemce de eerin kana ya-t. Bir zaman byle gittiler. Kheylan duyulmam sesler '' kararak soluyor, karn durmadan inip inip kalkyordu. : Bir frtna koptu. Bir ilenti geldi geti. Ardndan bir im- , ;k akt. Her yer a kesti. Ardndan da bir gk grledi. G-n her bir yan atrdad. Bu atrd arasnda Kheylan bir kaakland. Hemen kalkt, bir daha kapakland. Kalkt, kapakORTADREK

69 land. Sonunda tepesinin stne gitti, bir daha da kalkamad. Meryemce attan yolun kysna, bir devedikenin stne dmt. Eline ayaklarna, srtna devedikenleri batmt. Koca Halil, tede inliyerek: Uy belim, uy, diye baryordu. mmeti Muhammet yok mu? mmeti Muhammet, can kurtaran yok mu? Bir sr abalamadan sonra Meryemce ayaa kalkt, ata doru kotu, atn soluk aldn duyunca: Allah, dedi, byk Allah, sen ok byksn. Koca Halil dt yerden kalkamadan daha baryordu. Bir eyler sylyor sylyor, sonra en ackl sesiyle: Can kurtaran... diye baryordu. Meryemce atn ban kucaklad. ok kr lmedin ya, dedi. ok kr! Seni veren Allaha kurban olurum. Seni verene de... Atm ban bir zaman okad, sonra dnd yerde debelenen, inliyen, barp aral Koca Halile bakt. Ata hi bir ey olmam, dedi kendi kendine. Sonra bir saanak geldi. Gkten sel nasl inerse, yle indi. Bu saanak epeyce srd. Sonra geti gitti. Saanak geince, Koca Halil yatt yerden kalkt: Bunlar nasl adamlar? dedi. Zamane insan bir eit olmu. u iki koca, dam yznde konur da ormana kalr m? Meryemce karlk vermedi. Atm bann yanma oturmu, iki elini yzne alm, enesi biribirine vuruyor, tirtir titriyordu. Koca Halil de geldi onun yanna oturdu. O da cpldk suya batmt. Ayaz bir yel esiyor, insann t iliine iliyordu. O da Meryemce gibi tirtir titriyor, ba, dalndaki yaprak gibi sallanyordu. Hi cann skma bac, hi. At yamurdan korktu da yere att kendini. Asil atlar byle olur. Bilir tehlikenin geldii yeri. u yamur bulutlar iyice gkyznden ilinsin, at da hemencicik kalkverir. Yamurdan korkuyor o 'i..f jlt'v '. '< I 70 ORTADREK ORTADIREK 71 ardn h Meryemce gene karlk vermedi. Usulca da ona | dnd. Bu, Koca Halilin iine zehir gibi iledi. Hatun bacm Meryemce, hi iine ksm getirme. Bu *< asil atlar... Bu at brahim Urfadan getiren birinden hrsz-ladyd. Onun iin bilirim ki, bu at asildir. Sahibinin cebinde i': ferman da vard. brahim diyordu ki o zaman bana, u ferman > da hrszlyabilseydim, diyordu, bu at gtrr de Mercimek harasna bin liraya aygr deyi satarm. Uratk uratk da ferman hrszlyamadkt. brahim istedi de, u dnyada yalnz bir eyi hrszlyamad, o da atn fermann. Meryemce iyice kzmt. Nerdeyse patlad patlayacak. brahim gibi var myd. Seni almak iin, hatun bacm, ' bir koca ukurovanm pamuunu hrszladk da Msrl iftliine doldurduktu. iftiba onu gzlerinden ptyd. Meryemce hmla ona dnd. Gzlerini belertti. Sonra ar ar arkasn iyice dnd. Koca Halilin de sz aznda kald. Dme gibi kck gzleri ac bir prlt iinde yan yordu. Konuurken titremesi durmutu. Sonra gene balad ' titremee. Bulutlar gneye doru akyordu. Kuzey yan almt gn. Ufukta, dalar boyunca, aka alan bir mavi yol almt. Yol gittike de byyordu. Gkyz aldka ayaz da o-1 ahyor, keskinleiyordu. At yandaki kuru bir ota azn uzatt, otu kopard. Ar ; ar inemee balad. Sonra enesi birden durdu. Ba az

daha yere eildi. Alt dudayla toprak arasnda drt parmak. ' lk bir yer kald. i Gn yklm gitmi, gkyz alm, masmavi, besber-- ' rak kesilmi,. ac, donduran bir poyraz hzlanmt. Meryem i ce oturduu yere bzlm, bir topak kalmt. Koca Halil de ; ' yle. '". Koca Halil, epeyden beri Meryemceye bir eyler sylyor, : bir eyler soruyor, karlk alamyordu. Yalvaryor yakaryor, ! ; tata ses var, Meryemcede yok. < Meryemce gzn atn gittike snkleen, yumulan g-' zne dikmi, tertemiz, iyi adam, yumuack, kz gibi utanga kocasn dnyor, bu atn evlerine ilk geldii gn gznn nne getiriyordu. Hi kimseye sezdirmeden, bu atn karl olarak Koca Halile, anasnn dokumas nakl kilimi vermilerdi. inden: Vay, dedi, vay gnler. Vaaay! u koca domuz da babayiididi bir zamanlar... Sonra Koca Halil ayaa kalkt. Eli aya buz gibi olmu, apak kesilmiti. Bacm, dedi Meryemceye doru eilip, srma sal da, ceren gzl gzel bacm. Haydi kalk da yola dp gidelim. Burada buyar lrz sonra. Kalk yr. Sesi yumuak, tatl, acmakl, okar gibiydi. Meryemce ban bile kaldrmad. Orada, yle bir topak, kmldamadan durdu. nad etme. Bu poyraz, yaman poyraz. Bu esen bell yel, t Urumdan gelir. Buyduruverir alimallah. Haydi kalk. Kalk da gidelim. Koltuuna girerim daha da olmazsa. Burda kalrsan srtlanlar gelir yer seni. Gn batarsa dnya buz olur. Koca Halil edemedi, karsna geti meldi, diller dkmee balad. Bin dereden su getirdi. Meryemce kan bile kaldrmad. amur topraa oturmu, ellerini koltuunun altna sokmu titriyordu. En sonunda Koca Halil kzd: Ben ne yapaym, sen Gk Hacnn kzsn. Siz inat bir soysunuz. are yok. Ben burada kalp buymadansa, varp gitmeliyim. Meryemcenin omuzundan tuttu. Sana diyorum, gl bacm. Haydi gidelim. Kalnca ne olur bu atn banda? Kaldramazsn ki... Yr haydi. Meryemce kprdamad bile. Koca Halil: Allah sizin inat belnz versin Gk Hac soyu. Allah bin belnz... abuk abuk uzaklat. Meryemce ar ar m, uyumu ban kaldrd ardndan bir zaman bakt. Her bir yan tirtir ediyordu. Zorlan enesini kmldatp bir eyler mrl'fi11 I; i!, 72 ORTADREK dand. Ba gsne dt. Gittike bzld. Dizlerini gsne iyice yerletirdi. Ayam altna ekti. Alnn dizinin stne koydu, ellerini de kasna soktu, bir topak oldu. Birka kilometre giden Koca Halil, edemedi, geri dnd. Geldi Meryemceyi iki omuzundan tuttu, var gcyle sarst, alamakl: Bacm, dedi, hatun da bacm, ceren gzl de, srma da salm, hatunlarn hatunu bacm haydi kalk da gidelim. Bu beygire hi bir ey olmaz. Hi mi hi bir ey olmaz. Burda kalrsan lrsn, vallaha da billaha da lrsn. Bak teden kar da geliyor Syledi, syledi, yalvard olmad. Omuzlarn brakt, bir zaman banda hnla durdu bekledi. Sonra var gcyle brne bir tekme savurdu: Geber! Geber, batasca! Kal da geber! Bana ne! Hnla, fkeyle yrd.

nallah az sonra burada, kocam beygiriyin yannda buymu ln bulurlar. Killi, yamur yemi toprak, sakz gibi ayaklarna yapyordu. abuk yrmeli, abuk yrmeli de u oca bata-scay lmekten kurtarmal. Srtmdakiler de yle bir arlamt ki... Uzun uzun yrd. Sonra kesildi. Yolun kysndaki slanm bir otun stne oturdu. Ellerinin kan tm ekilmiti. Dnd Meryemceden yana bakt. Meryemceyle at ukurda kalmlar, gzkmyorlard. Vay ocan bata avrat, vay, dedi fkeyle. Byle de i olur mu? Adam byle dada kalr, inadndan lr m? Ben nedeyim imdi, ben! Geri dnemem, lse de dnemem. Hem dnsem ka para eder. Gelmez ki! Yeniden, zorla ayaa kalkt. Yaygn yaygn, durarak ormana doru yrd. Uzaktan, ormandan bir horoz sesi geldi. Bir eek anrd. Biri t uzaklara baryordu. Baryor, kesmiyordu. *Vay ocan bata, vay! dedi kendi kendine. Vay ocac-in bata. Kan kusturdu avrat bana. Azck beygirine bindik : diye. Gk Hacmin kzndan da hayr kar m? Buysun da lsn koca domuz. Dnyaya direk mi akacak? Aliye yk olmaktan kurtulur. Ormann kysna yaklatnda gn batyordu. Yerdeki yamur glcklerinin st allamt azck. Ormann iinden grlt, gller, kfrler geliyordu. Bir kadnn nen alan sesi de geldi kulana. ine lk lk bir eyler damlad .Bir sevin, bir uyanma. Kendine geldi. Orman slak slak koktu. Belki otuz krk yldr ukurovaya inerdi. Otuz krk yldr da bu kokular, buraya gelince burnu alrd. Her yerin bir kokusu vard. Gece olsun, kapkaranlk, gz gz grmez bir gece olsun, Koca Halili bir yerlerden geirsinler, orasnn neresi olduunu syleyiverirdi. Buras iilcepmar, buras Krk-suyun birinci geidi, buras Akkalenin altndaki yol, buras Savrunun st, buras Dikirlinin alt, derdi. Gzlerini kapatrlar, ayaklaryla yordamlyarak bilemesin diye eee bindirirler, dolak yollardan ky ev ev gezdirirler, Koca Halil burnuyla buras Gkolanm evi, buras Muhtarn ambar, buras ksz Durann samanl derdi. Otuz krk yldr bu yolu koku koku bilirdi. Orman koklarken: Vay ocanz bata vay, dedi, yakmlar da kl etmiler bu gzelim orman. Yardan ounu yakmlar. Vay ca-cnz bata, ne istersiniz Allahm dandaki ormandan? Ne istersiniz de batrrsnz? Sizden su istemez,, ekmek istemez, stelik de tatl tatl kokar. Kurdun kuun, garip yolcunun da staras. Bizim gvurcuklar da birer atfe yakmlar. Bir de kznrlar ki... Her bir yan buza kesmi, uyumutu. Ayaklarn srk-liyerek, srnerek yryordu. Birden aklna gene Meryem-ce Kar geldi. Koca herif avrad dan yznde kodu da, lmne sebep oldu derler. Mnafk derler. Vay ocacmz bata vay. Ben nileyim ki imdi? Barmaa balad: Can kurtaran yok mu? Adam lyor, can kurtaran... Din islaaaaam!... , \: , .1 '-: 1, f ' ' '.' ' f 1 " i;'1 74 Kendini yere att. Tavan ldye vurdu. Genliinin alkanlyd. Bir hrszlkta yakaland myd, bakt ki hesapsz dayak yiyecek, ilk sopada kendini yere atar cansz kesilirdi. ok kere bylece paay kurtarmt. Kylde bir tel, bir kaynama. Sesin geldii yana bir ; kouma. ; lk nce Osmanca yetiti, eildi, bakt ki Koca Halilin sesi soluu kesilmi.

Vay kocack vay, dedi. Banda yle durdu kald. Sonra teki kyller geldiler. Sonra da Muhtar geldi. Kyller, insan l karsnda nasl sessiz otursa yleydiler. Sessiz, kederli. . Muhtar gelir gelmez bir kahkaha att: Bir eek, bir yolda giderken, o yolda bir kere amura batsa, ve de bir daha o yoldan gitmez. Ve de siz insansnz, estafurullah eek deilsiniz. Ve de haa huzurdan. Ve de byle olduu halde, ve de her birinizin nnde Koca Halil yz kere tavan ldye vurduu halde, siz gene onu ld sanrs-, nz. Ve de insanolu hayvanattan daha aklszdr. Hayvanat yln bir aynda krr. Ve de dllenir. Siz benim iki ayam bir ara soktunuz. Ve de dz ova, ve de susuz tarlada pamuk toplamayz dediniz. Ve de meretinizi elinize almsnz. O , sebepten, sevgili vetandalarm, ite ol sebepten, asil kanl, mcevher yrekli sevgili kyllerim, insanolu hayvanattan daha alaktr. Aklszdr Hzla, ayaklarn sert sert yere vurarak, upuzun yatan, , soluk bile almayan Koca Halilin yanma vard. Eildi, omuzi larmdan tuttu, hzla kaldrd. O kaldrr kaldrmaz da Koca . , Halil gzlerini at, akn akn, yanma yresine, tanm;. yormucasma kylnn yzne bir zaman bakt. Sonra gz, lerini krptrarak usul usul, iyice at. Hasta, lmden yeni :' , kurtulmu bir adamn sesiyle ar ar: Mslmanlar... Durdu, ban yere sarktt. Sonra ba-; : caklar bkld, yere oturuverdi. Muhtar, omuzlarndan tu-! < tup geri kaldrd. *, Koca Halil, ban yeniden ar ar kaldrd. ORTADIREK 75 Yetiin Mslmanlar, dedi. Ocanza dtm, yetiin. Meryemce Kar buyuyor. Yolda kald. Atn yannda. Ya buydu, ya buyacak. Sesini ykseltti: Yetiin Mslmanlar! diye bard. Sonra gene dizleri bkld. Yere ylacakken, Muhtar omuzlarndan iki eliyle skca kavrad. Dur gayr, dedi. Anlald. Kalabalk, bata Tabala Osmanca yola atld. Geldikleri yne doru hi ses karmadan kouuyorlard. Alinin kars dnmeye balad: Anas buyar lr de, kendi sr ardnda. At der, lr de... Hem dnyor, syleniyor, hem de kalabaln iinde dp kalka kalka kouyordu. ki ocuu da ardna dmt. ocuklar gz grmyordu. Muhtar, ormann kysnda Koca Halille beraber kalnca: Bana bak Koca, dedi, herkes yutar senin o oyunlarn amma... Koca Halil: Vallaha Muhtar Aa, buydum. Saolun, canm kurtardnz. Ben de senin bu iyiliini unutursam... Yeil, kck, ak kalarnn altnda bir dme kalm gzleri cam gibiydi. Muhtar: Meryemceyi ldrdn. Atn da... Sonra da geldin buraya, tavan ldye vurdun. Niye ldrdn avrad Koca? Koca Halil ar ar gzlerini yumdu, ocukcasna: Vallaha ben ldrmedim Aalarn aas, dedi. Muhtar: Terkisine bindin diye avrat sana alk etti. Sen de atn stnden yere yuvarlayverdin. O da oluverdi. Ve de sen benim elimden kurtulamazsn. Ve de adalet yorini bulacaktr, Koca Halilce! Ve de kyly bana toplayp, benim rvetiliimi sen iln edersin. Koca Halil hemen yere kt, Muhtarn ayaklarna kapand. i V. 76 OKTAD1K.R. Kulun kurbann olan Muhtar Efendi, senin babanla itiimiz su ayr gitmezdi. ukurun atlarn hep beraber hrszlardk. Ve de baban elini lktan soua vurmazd. Tm atlarn bukalarn ben krardm. Kulun kurbann olaym, baba-ym

lsnn hatr iin... Gel dedim geberesice Meryemceye, donarsn dedim, gelmedi Muhtar, hzla ayan ellerinden ekti, koarcasna oradan ayrld. Ve de seni mahpusne mahpusne srndrmezsem, ve de sakaln candarmalara teker teker yoldurmazsam ukura inince... Bekiii! Byk bir aacn ardndan kan beki: Buyur Aam, diye seslendi. abuk yeti! Mutuk olu, Anakz'dan doma 1300 do-f.umlu Halil Tayrek, Gk Hacmin kz Anadan doma 1302 doumlu Meryem Uzuncay katleylemitir. Tevkifini emrey-liyorum. Ve de ellerini arkasna balayp, tevkif edeceksiniz, nmzdeki ilk karakola alat carhasyla tesellm edeceksiniz. Ve de tarafmzdan, bu emir onaylanmtr Kulun kurbann olaym. Babaym kemikleri mezarnda drt oynar kederinden... Benim elimi balarsan. Daha duruyor musun? Bala unun ellerini. Ve de skca Beki, Koca Halili tuttu, cebinden kard bir iple elini arkasna sk skya balad. nne katt, Muhtarn alacnn kapsna getirdi. Salam bir at yularyla da ocan bandaki bir aaca onu sk skya balad. Muhtar fke iinde bir gidip, bir geliyor, ocam yannda elleri arkasna bal, dizst kp oturmu Koca Halile ban kaldrp da bakmyordu. Muhtar yanma yaklatka, Koca Halil ban kaldryor: Aaah! diyordu. Aaaah eski gnler, aaah! Koca Halilin Koca Halil olduu gnler! Kurtlar kocaymca kpeklerin mas: karas olurmu. Vay kocalk vay, evin yklsn. Hay kahpe < felek hay, arkn krlsn ' Muhtar duyuyor, duymamclktan geliyordu. Kasabadaki, iftlik sahibi Cemal Koak Bey de yle yapard. Irgatla' rn parasn vermediinde, kulann dibinde rgatlar on ana avrat ne kadar serlerse ssnler aldrmaz, insan ks: m eer bu dnyada yaayacaksa geni olmal. Onlar ha s$, snler, de ssnler, varp da bizim avrada deecek deil yi' , bizim avradn haberi bile olmaz, derdi. Doru, dosdoruca bir lf. , I", Kalabalk uzaktan, ukurda yan yatm atla bir topak ol mu Meryemcenin karartsn grnce olduu yerde durdi; bekledi. Kimseden de t kmad. Neden sonra Taba: '-, Amann uak, ne donmu bakyorsunuz yle? Ya ka{ daha sasa... r Kalakalm kalabalk birden Meryemceye doru frlad.^ Osmanca vard iki eliyle onu kavrad. yle bir yoklad:; Sa dedi. Soluk alyor amma, donmu. abuk abu bir ate yakn <, Gerilerden gelen gelin kaynanasnn stne atld: r; Anam, dedi, fkara anam, neler geldi bana? ,; Sonra ata dnd, bakt ki at da.sa. '( Allahm, sen byksn, dedi. ok kr bykl',. gne ^ Osmanca: ;,Amann ocuklar, ate yanncaya kadar ellerini ayakla1, rm avularnzn iine alp puflaym. Srtn da okalayn. ^t Gelin, daha birka kii, ellerini, ayaklarn, yzn elle' rinin arasna aldlar, puflamaa baladlar. Meryemce bir zaman sonra scak insan soluunu, insan etinin scan tenindi' , duyunca ar ar kendine gelmee balad. Gzlerini usulcai, j ck aralad. inden: Kurban olaym size. Kurban olaym ca, otlar. Can vericiler. mdadma ne de abuk ulatnz. Can ot. lan Derken, oracktan al rp toplayanlar, yolun iine Merj:; yemcenin nne bir ate yaktlar. ,: Osmanca: ;..'Yumuak ot bulup atete azck kurutun diye emretti'', Kurutun da u atein yanma serin.

ORTADREK Ot buldular, uzaktan atee tuttular. Islakl gitti. Atein ' 'anma serdiler. Meryemceyi de kaldrdlar stne yatrdlar. atein yalmlar Meryemcenin stne stne sunuyordu. Az ' onra Meryemce doruldu. Yanndaki kalabala sevgiyle bak-. Gzn teker teker hepsinin stnde dolatrd. Hepsine sev-; ;i datt. Bir ara gelinini grd. ' Usulca: Gzel kzm da gelmi, dedi. Kzm ata baktn m? '' >a m? Gelin ileri geldi: Sen cann skma, sa. O iyi olur. imdi ona da bir ate yacarz. '' Bu sz duyan birka kii al rp toplamaa dald, \.z sonra Kheylanm drt bir yanna, frdolay ateler yaklnt. Taba: Meryemce teyze, kalkabilir misin? Kalk da kye gideim. Meryemce dudaklar titriyerek: O nerede? O sdm haram ettiim? diye sordu. Gelin: Onu Muhtar srlara sald. Daha da gelmedi. Meryemce: , Gelsin, ak sdm, u memeciklerimden emzirdiim ak ldm ona zehir olsun. Gelsin de u hallerimi grsn. O gel-neyince ben buradan bir adm bile atmam, ldrseler, kes-1 .eler kprdamam yerimden. 1 Taba: .' Sen kprdamazsan ben seni kprdatrm, dedi glerek. : Srtlamak istedi. Meryemce rpnd, l bast. Bir de bo-, ' jand. Durmuyor ki dursun. : Taba sulu sulu: \ Yok anam yok. Seni gtrmem. Kal burada olun gele-! edek. Seni kimse srtna bindirmek hevesinde deil.* 11 Meryemce usul usul durmadan alyordu. 1 Gelin de, teki kadnlar da yalvardlar, oradakilerin ou l.-'r da, kadn erkek yalvard. Meryemce Nuh dedi de Peygamber demedi. Gelin ocuklarna: Yavrularm, gelin gelin, dedi. Ebenize yalvarm d$: kye gtrelim. Sizden alr. ]' Torunlar da yalvardlar. nnde aladlar. Meryemce on\: larn salarn okad ama, bayla da olmaz dedi. " Taba: Ben gidiyorum, donacam. Karanlk basyor. Allah be{ lasn versin byle kocakarlarn. Arkasn dnd. Ben yorum. mekten lyorum. : Souk, buz gibi bir ay domutu. Poyraz daha esiyor, git,? tike de hzlanyordu. j Kalabalk birer ikier kye dnmee balad. Az sonra Mer \ yemceyle yan yatm atn yannda gelinle torunlar, bir di Veli kald. Veli snen atee boyuna kenger tayor, atei besi! liyordu. Gelinle torunlar Meryemcenin karsna oturmula^ somurtup dnyorlard.- " ; Veli yolun iine bir adam boyunca kenger yd. > Sabaha kadar kalsak da bize yeter, dedi, geldi gelinil' yanma, Meryemcenin karsna oturdu. Yorulmutu. Dizleri' ni dikti, ban dizlerinin stne koydu. Ay neredeyse batacakt. Buz gibiydi. Tekmil souklar aydan sel gibi aa ini1 yora benziyordu. n yanyor, ard buyuyordu. Yoldan, ayn inmekte olduu yandan, bir ses geldi. Vel/ kulak kabartt. Bu Alinin sesiydi. Ban kaldrd. Elini zatty Meryemcenin elini tuttu. ;

Meryemce Hala, halamolu geliyor, dedi sevinerek. teki karlk vermedi. aknd. .Veli: ;' Gel Ali! Gel Ali, korkma! Hi bir ey yok. Gel, burda; yz, diye bard. Ali sustu. :' Yaklap, kararts ortaya knca Veli onu karlad. Anan iyi ya karda, atn ii bitik. Anan inad ediyor. or: cuklar da a. Elif Bacm da kendini yedi bitirdi. Al srtna d:,? kye gtr anan. Cann skma. .'! l *, O ORTAD1KEK. Ali nce atm yanna geldi, eildi gzlerine bakt. Sonra anasna dnd, krk bir sesle: Nasl oldun ana? diye sordu. Meryemce kmldamad bile. Ali yanma, otlarn stne diz kt: yi misin? dedi. Meryemcenin sa eli bana gitti. O kadar. Gemi olsun anam, ne yapaym, sra sald beni. Meryemce azn amad. Ali bakt ki anas azn amyor, iinden: Bunun da hu-fru kurusun, dedi. Ben ne yaptm ki ona? Barrcasma: * Ben ne yaptm ki sana? Srtn dnd. I Veli, srtma bindir anam, dedi. Veli Meryemceyi Alinin srtna bindirdi. Ali yorgun, zor-uyarak ayaa kalkt. Haydi ocuklar, haydi kz, siz de dn nme. Veli sen >urada kal. Sana orba getiririm. Oradan epey uzaklatktan sonra: Ne yzn eersin bana anam? Ben ne yaptm ki sanal ye zr diledi. Ali yol boyunca, ormama vanncaya kadar anasna yal-rard. Suunu sordu, anas bir sze varmad. yice, yrekten lst anlalyordu. , Tan madan ok nce millet bir grlt patrtyla uyan-i l. Ormann ii dumandan grnmyordu. Her evin nnde 1 toskocaman bir ate sabaha kadar yanmt. Duman, ormana i jis gibi kmt. . Herkes hazrlktayd. Kimi eeini, kimi atn yklyor 11u. Kimi de teberisini kendi ykleniyordu. Bu srada atnn banda sabahlam, yz kararm li ' armana girdi. Onu grenler basma biriktiler. < Osmanca: ; Nasl oldu hayvan? diye sordu. Ali: i Ne yiyor, ne iiyor, yle duruyor, diye kederli, gaml,"' karlk verdi. i yanyordu. ,: stiyorum ki, u ormana getireyim hayvan. Tabaolu' bana yardm etsene. ' Taba, yanma ynne baknd. Gzleriyle: ;l Haydi sen, sen.. Durmu sen de. Haydi yryn. abul' olun, g yola dmeden... Balarnda Taba, Osmanca, delikanllar atm olduu yer kotular. Onlar grnce, kocaman bir atein banda kzna].* Kara Veli sevinle ayaa kalkt: : Bir tutam ot yedi, diye bard. imdi nne samav ydm. J Atm ba tm samana gmlmt. Osmanca: Bire ulan, fkaranm ban gmmsn. Soluk molul1 alamaz olmu. Vard, abuajt atm bann etrafndaki saman' lan datt.

lmediine kr, diye glmsedi. > Delikanllara dnd: ;, Durmu, sen glsn. Mistik, sen de. Sen baa, sen d kuyrua. Biz de sadan soldan yardm ederiz. At amura batmt. Boynu zayf, upuzundu. Rengi esk;' den demirkr olmalyd. imdi, kirli bir akm stnde byi^ cek, krmzya, kirli bir kahverengiye alan benekler vard Yer yer de omuzunun, sarsnn, dizlerinin stndeki tyle' dklmt. Kuyruu da ksack kalm, stndeki kllar do klm, seyrelmiti. Yelesi yoktu. Yan krplm, yar dk^! m. Kulaklar krmz et kalmt. Gzleri sapsaryd. KirpiV ( leri apak iinde. Hasta, dnyadan umudunu kesmi bir ad , mm son, kederli baklaryle, aldrsz drt bir yanna bak ., nr gibiydi. ;.: Haydi, hep birden, bir ki, bir ki, diye bard Osma;', ca. Haydi, hooooop! Haydi, hoop! , At ayaa kaldrdlar. Bacaklar titriyordu ama, gene c topraa skca bast. P. Haydi, sk tutun, yryn! Kheylana skca sarldlar, yrtmee baladlar. Atm kyaklar biribirine dolanyor, diz kecek oluyor, yalpalyor, brakmyorlar, srklyorlard. Osmanca: Hay bire Kheylan, bu hallerini de mi grecektim se, in! Dnya bu. Hem de bir kahpece dnya. Aklnda m Ali, i >u Kheylan yeni geldiinde tavan tuttuyduk kova kova hunla. Yel gibi uuyordu Kheylan. Aklnda m Ali o gn: jer? ' Ali ban kederli kederli sallad. Osmancanm o gnleri Anglamas, onu azck sevindirmiti. Taba oktandr susuyordu. Herkes de susmutu. Birden esini ykseltti: ; Hi ksm ekmeyin, koca at lmez. Kheylan lmez, ledi. Gltler. Alinin yreinden kan gitti. Gn bir adam boyu ykselmiti. Kheylan ormana getir- iler. Alinin konduu aacn altna, Meryemcenin tam n-\e, atein yanma yatrdlar. Koca Halil uzakta durmu bir ata, bir Aliye yzn bu-uturarak acyla, sonra sevgiyle bakyordu. Gzleri Meryem-'enin gzleriyle karlanca da krptrarak teye evi-Iyordu. ' Meryenice ormana getirilince, Koca Halil ayaa kalkm, Muhtara: : A unu, kpek, demiti. A unu itin olu. A u eli1 ;i. Aa inersem, Bakana gidersem, bu kocam halimde el' krimi balad, srtma bindi, sakalma tkrd dersem, sen de : ' *nseyin kkn grr de bir daha muhtarlk gremezsin. O i Muhtarl senin, mezarndan hortlayasca baban yapard. K( ' ;ek, it dl. Azl. Tu sana. Gzleriyin iine tu. Avradn eel\n tepeledii kpein olu. mansz, dinsiz. A ellerimi... ; Muhtar kulaklarn kapam, hzla oradan uzaklam, : ^ekiye de unun ellerini a iaretini vermiti. Koca Halil, * ollar alp da braklnca, sesini sonuna kadar ykseltmi, Oj Muhtara, babasna, avratlarna azna geleni sylemiti. Sy-. lediklerini kpek yemezdi kpee atsan ama, Muhtar yutu, yordu. Suluydu. Kyl yatm uyumu, ama Koca Halilin sesi, smeleri durmamt. Kylden de kimse, sus, bire' Koca Halil Emmi, ayptr yahu, bir koca kyn Muhtardr' Seni sulu sanm da ellerini balam, dememiti. Koca Ha-':',, lilin smeleri herkesin houna gidiyordu. En sonunda Muh- , tarn akrabalarndan bir delikanl gece yarma doru ba- '., n kaldrm, Koca Halile susmasn sylemiti. Koca Halil di, lv ok ileri gittiini anlam, bu kadar nasl ileri gittiine aa* rak, hemencicik sesini kesivermiti. v ,. .t Bir anda, avrat uak, oluk ocuk, tm kyl atm bam" ,; birikti. Kimseden t kmyordu. Herkes hasta atm karsn^ >. da saygyla duruyordu. Sanki karlarnda bir insan ls,. lt bir evliya ls vard.

Koca Halil, kimseye aktrmadan Alinin yanma yakla1., .. ti, sa elinin sra parmandan tuttu, aadan yukar svaz t, lad. Kck, yaarm gzlerini ona dikti, usulcana: j Alim, dedi, yiidim, benden bilme. ok ihtiyard ^ ;. ocac batasca. Ben ne bilirdim. Gene de kusuruma kalma.>j Ali onun yzne eildi, sevgiyle glmsedi. Koca Halilii;} t.. boazna bireyler tkand. Doknsan "boanacakt. Qrada. \ ayrld. inden: te, dedi, rahmetli babas, rahmetli lb( { rahim de byle iyiydi. Ne yapsan stne alrd. Benim iin ^i desem lrd. Nerde yle candan yolda imdi! Hey gidi hey. .j arkn krlsn felek. Ocacm batsn da, snsn de bir dah yanmasn. ' i Kalabaln tesinde, bir aacn altna melmis, belin, j \ aaca dayam, gzlerinden siyim siyim ya geliyordu. , \ " Birden aklna geldi. , i Allahm, dedi, senin de akim hi bir ey.e ermiyor. .:* Sonra: Tvbe, tvbe. Gnaha girdim, tvbe tvbe! ded,:i Ya gzn sevdiim Allahm, akln erse u Uzunca Alini i fkara atn ldrr de ba bels anasn, Gk Hacnn ks; - Meryemcii kor muydun? Tvbe, tvbe! Tvbe gnahm;(, Allahm. Ters ilerin var senin ORTADIBEK Bir grlt duydu, ban evirdi. Muhtar grd. Bararak kalabal yaryor, ieri giriyordu .At grnce o da duraklad. Sesini indirdi. Eildi, atm gzlerine bakt. Ban o yana !:bu yana evirerek, ck ck yapti. Sama soluna, kalabaln iine gz gezdirdi. Yemen Aa nerede? Burada yok mu? Kalabaln iinden ince, kz sesi gibi bir ses geldi. Buradaymdr, Muhtar Beg Ata baktn m? Ve de bu at yaar dedin mi? Yemen Aa: Bakmamm gurban Gel bak. Ve de syle. Bu at lr m yaar m? Yemen Aa geldi, uzun uzun at muayene etti. Gzlerini ttan ayrmadan: Bu beygirdeji lm yakinmi. Yazkmi, bu at halis 'Arapm. Kheylandr. Yazikmi. Hem bam sallyor, hem de atm boynunu svazlyordu. \ :" Muhtar: J Bakn, Yemen Aa ne dedi? Yaamaz, dedi. Yemen Aa Hedikten sonra yaamaz. Ve de byle hasta deil, ayakta ata ilecek desin, yaamaz. Ve de bu ii iyi bilir. Haydin yola d-lelim. Gecikirsek, tarlalar teki kyller kaparlar. Ve de me'uliyet kabul etmem o zaman. Haydi abuk. 1 Kalabal yeniden yard, dar kt. Ormann dna 'loru yolland. Atn drt bir yann sarm kalabalk kprdamyordu. Muhtar uzakta, durdu, bir zaman kalabala bakt. Sonra bekiye: Var unlara syle de yola dsnler, diye emir verdi. Beki kalabala zorlu bir telll ard. * Duyduk duymadk demeyin, diye balad. t Kyl ar ar yolland. ok az kimse kald atn banda. i' Muhtar yanma gelen bekiye sordu: Kim oradakiler? Beki: ;'' Uzun Ali at koyup da gelmiyor. Days olu Veft de ona ^ 'alvaryor. Koca Halil de belini aaca vermi, gzlerini ata dikmi yle duruyor. Taba da Aliye gidelim, diyor. Yeme Aa Aliye yemin ediyor, bu at lr diye. Muhtar atn yanma dnd: Ali! Uzun Ali! diye bard. Bu at bugn lmezse, y.: rn lr. Kes at, yz de yola d! Srden ayrlan kurt k' par, demiler. Seni affeyledim. Bozma dzenini kyn bl: lmcl at iin. Kalma burada ; Kalma burada dedike, Alinin inadna kalacan biliyord' Aliyi daha da kzdrmak iin, tedeki Koca Halile dnd: Smsk Koca, diye bard. Sen de haydi d yola!^

Onun da aksini yapacan biliyordu. Koca Halil de ki sn istiyordu. ? Cann iyi kurtardn. Haydi, haydi. Yemen Aa, sen < yr. ocuklarn imdiye kadar ukurovay tuttular. ' Koca Halil: Senin anan avradn, soyunu sopunu, slleni, mezard ki Hdr Khyann kemiklerini... diye yere tkrd. '' u senin inadna, burada, Aliylen kalr gitmezdim arr1' u Meryemcenin suratna bakacak yzm yok. Anan avrac' n, Hdr Khyann mn... Yemen Aa toparland: '' Ya gurban, dorgi diyersin. Dorgi '' Tella yola dt. Taba: . \ Ali karda, aresiz. lenle lnmez. Bu Krt iyi bil'' At lecek. Bak, Muhtar ne diyor, sen burada kalasn diye, ' lecek diye sevincinden gt atyor. Deli olacak. Boyuna k; ma, kalma diyor. Onun inadna, keselim u at, yzelim h ' birlikte. Haydi gel, at lecek. Bak Muhtara nasl sevinle e ' np bakyor. Bak, bak nasl? ' Osmanca: Vallaha lecek dedi. Haydi! Kalp da dman sev:' dirme '; Koca Halil ayaa kalkm, fkeyle, hnla hmla uze ' lam gitmi Muhtarn arkasndan durmadan daha sy: sonra rkek rkek bir ata, bir Meryemceye, bir Aliye baky1 ' f ORTADREK tircikl eniyordu. Gitsem mi, kalsam m? Bir zaman durdu, ^ekledi. Kalsam ne gelir ki elimden, atlarna can vereme^n ki, iye dnd. Yrd. Yrd ama, ayaklar geri geri gidiyordu. 1 Uzaklardan teneke takrtlar, rmalar, bir de bir tr- geliyordu. Bir de bir horoz uzun uzun tt. Alinin banda kalm, onu sevenler, Tabaolu, ksz uran, Osmanca, Kekilli Musa, dilleri dndnce perian acan, pamua yetiemeyeceini, atn leceini sylediler, iylediler, Aliye dinletemediler. Alinin kalmas Muhtar se-rncinden deli edecekti. Hep bir azdan, onu da belki on kesylediler. Olmad. Sonra sustular, usulca bir l yanm-n ayrlrcasma sessiz, oradan, Alinin yanndan ayrldlar, ipsinin ba yerdeydi. En sonuncu Kara Veli kald. Ben seninle kalyorum, halam olu, dedi. ^Varsn onkoysunlar koysunlar gitsinler. Ali fkeyle bard. Sen de git. Avradn hasta. ki gnedek bu at ya lr, ya ilr. Sen git. Ben yetiirim size gne varmaz. Kara Veli gitmiyordu. Alinin dikilmi gzlerini grnce, -ck korktu. Ali sert: Git Veli, diye tekrarlad. Senin avradn hasta. Haydi. Veli de istemiye istemiye yola dt. '! Ali yalnz kalnca, ban kaldrp grd ki Muhtar geri , :nm geliyor. Ne istiyordu acep bu kudurmu? i \ Muhtar, artk Alinin gelmiyeceine iyice akl kesince, , .ylye yaranmak, bakn dmanlarna bile iyilik ediyor, ;j. alak gnll adam, onun dada kalmasna gnl raz ol-' jyor, desinler diye geri dnmt. i \ Sana diyorum ki, Uzunca Ali, ve de emreyliyorum ki, s-den ayrlan kurt kapar. Basma bir hal gelirse mesuliyet : ;bul etmem. Ve de seni ky kurulu, ve de ben affeyledik. \ Az tede, Alinin nnde durdu. Ondan bir iki sz bekledi. .. i azn amad. Kendi den alamaz. Ky uzaklamt. Arkasn dnd. Alamaz : Uzun admlarla uzaklat.

Meryemce, gelin, ocuklar atn yanbama oturmula : gzlerini ata dikmiler, sessiz, soluk almamacasna oturuyor lard. ' Ali de geldi yanlarna oturdu. Konumadlar, biribirlerine bakmadlar. yle ta git donmu gibi, tten iki ocan arasnda kalakaldlar. Teneke sesleri gittike uzaklat. Grlt patrt kesild Neden sonra bir horoz tt ama, sesi yar duyuldu, yar d yulmad. Sonra herey sustu. Ormann dallar trdyor, d kulen yapraklarn yere dleri, yerde srklenileri duy: luyordu. Atn burnundan habire su akyordu. Az topraktayc1 amura belenmiti. " i > Aa kkleri, sapsar yaprak iinde kalm, gzkmyordi Sonra Ali kalkt, ormann iine doru yrd. Meryem* Kar arkasndan endieli endieli gzden rayncaya kad' bakt. Ban topraa edi. ' Biraz sonra Ali kucanda bir kucak yeil otla geldi. , bir aacn kknn yanma koydu. j Ocakta bir tencere vard. Tencereyi indirdi. Tencererf1 dibinde azck bir dme orbas kalmt sabahtan. f ocuklara: \ unu gelin de biriniz kaklayn. Ziyan olmasn, .dekOlan ocuu elinde kocaman bir tahta kakla geldi te' cerenin bana oturdu. orbay imee koyuldu. Bir rpl da iti bitirdi. Ali ban kaldrd, karsna dnd. Kadn a lad, tencereyi ald tedeki pmara gtrd ykad. Sonra ,;' suyla doldurup getirdi Aliye verdi. Ali tencereyi ocaa koycM At ban iyice topraa sermiti. Ali sra parman suya soktu. Su lmt. Tencere ocaktan ald atn yanma getirdi, bann yanma koydu. Git' < V ORTADREK ,rtk bir yorgandan bir para bez yrtt, suya soktu, atm gzerini usul usul sildi. Hemen kars geldi, ona yardm etmee plad. Ali elindeki aputu karsna brakt. Atm yerdeki, a-''\xxr iindeki ban kaldrd. Elif su dkerek atm azn, a-Hura batm yerlerini, durmadan su akan burnunu bir iyice judu. Ali, atm bam kuraka bir yere evirdikten sonra git-'' aacm dibine koyduu yeil otu ald getirdi, atm nne oydu. Oraya oturdu, ba yeniden kucana ald. Atm azn ; ota dayad. At taze ota aldrmad bile. Ali ald yeil otu 'pklatt. Dilerine srd, azn at, iyicene ieri tepti. At adaklarn bile kprdatmad. Yeil ot azna tkal, ylece, "kand gibi kald. Yeil otla tkanm ak az, ak diler, ! }r iskeletteki diler gibiydi. Ali otu kard tekini tepti. O \u kard tekini... Sonunda kucandaki ba otun stne ' ;att, kalkt. Kederinden deli olacakt. Sol bacana bir sz Ermiti. Uzun zaman atm banda dikildi kald. Gelin tede, ,r aacm gvdesinin arkasna yumulmu alyordu. Mer-, ?mce enesini dizlerinin stne koymu, elleriyle de yz; i kapam, bir topack kalmt. ocuklar kocaman kocaman *nu gzlerle bir ata, bir babalarna, bir ninelerine, arada r de aacm arkasnda yumulmu kalm analarna akmJda bakyorlard. Bylece len oldu, ikindi oldu. Kimse yerinden kprda,'ad. Bu ara at birka kere kuyruunu sallad. Yrei hop j]fci Alinin. Sevinle bir lk att: .. Ana, ana! Elif! Bakn, bakn kuyruunu sallad. ..'';' Ana ellerini yznden ekti, yle bir, oral olmadan bak-\ sonra gene at gibi yzn elleriyle kapad, bir daha da ' hzn amad. ocuklar babalarnn sevincini duyunca bi-' birlerine bakp gltler. Ayaa kalktlar, usul usul babacna sokuldular. "', Olan: 1 Sallyor ya, sallyor. Baksana kz, ne de -gzel sallyor "' yruunu. Ne de gzel kuyruu var, diye atn kuam , fldi okad.

Kz da eildi parman korkarak atm kulana dedird Kulan da gzel gzel sallyor, dedi. Atn orasn burasn elliyorlard. Korka korka hem bi balarna bakyor, hem atm kuyruunu, kulan tutuyor, ol uyorlard. teden, aacn arkasndan Elif hmla kt, ocuklara yy rud: \ mr kesilesiceler, diye bard. Ala kei can derdir de, kasap ya derdinde. unlarn oyunlarna, keyiflerine h, kn hele! ocuklar hemen atm yanndan ekildiler, ninelerinin ar kasma kap st dkm kedi gibi oturdular. stlerinden bir bulut glgesi geti. Uzakta bir Yusufu tt. nlerindeki dala bir oban aldatan geldi kondu. Eli uzatsan tutardn. Sonra utu. Elif birka kucak odun toplad getirdi snmekte olan oc; a vurdu. Birka da bycek ktk getirdi. Ktn biris, nin st karncalarla doluydu. Gtrd ormana onu geri ko? du. Atm yanndaki tencereyi ald. Su doldurdu, ocaa vurd* tine de bulguru hemen boaltt. Pilv piinceye kadar, atei yanma oturmu, gzleri ocakta bekledi durdu. Pilv piine isteksiz, ocaktan ald tencereyi, yana koydu. Tavann dibir de yanndaki hzmandian bir baparmak byklnde ya ald att. Ya tavada czrdad, ac ac koktu. Ya pilva d< knce bir czrt daha oldu. Pilv kartrd. abucak kalk sofray ortaya att: Gelin de yeyin, dedi ylgn ylgn. .. Ali geldi sofraya bada kurdu. ocuklar da korka kort i geldiler, oturdular. Gelin Meryemcenin yanma 'gitti, elini om zuna koydu: . Ana, ana haydi kalk da iki lokma yiyiver. Ana! Ana Meryemce hi aldrmad. Karlk da vermedi. Gelin sr; i etti. Meryemce en sonunda: . . . Hi canm istemiyor, gzel kzm, dedi. Sen git ye. Be zkkmlar yeyim, yavrum. Kendini zor tutmutu. Gelin azck daha stelese kalk ' }' O ORTADREK il :f,akt. Gelin stelemeyince bir kzd ki... Kendisini tutmasa -nndeki ta alacak gelinin bana vuracakt. !^ Sylenmee balad. it Gn batt. Gn bir yan kzard. oban yldz bir ayna tibiydi. Gkyzne aslm. Ali atei ylesine yakmt ki, ,;' rtalk gndz gibi olmutu. Birini atm kuyruunun bulundu-'ax yere, birini sama, birini soluna, birini de bann nne 'jakmt. Bu be atee durmadan ormandan odun tayordu. :'Drt bir yan atele evrilmi at hi kprdamyor, ban jeil otun stne uzatm, azndan burnundan boyuna salalar akyordu. ! i Ali ocaklar yakyor, sonra geliyor, atn burnuna dikkatli .:' v^kkatli gzlerini dikip bakyordu. ; , ocuklar byk atein yannda oturan analarnn dizine falarn koymu uyumulard. Meryemce sabah naslsa, ,^ne yleydi, hi durumunu bozmamt. Yalnz stne yalm 1 jndke klyor, karanlkta kaldka byyordu. i Yorgun Ali, iyice odun tayp ocaklarn yanma yd. Bir 4,jiman oralarda yle dolat. T telerden akal sesleri geli-;prdu. Belki yz akal bir araya gelmiti. Sonra birka ho-,,)z tt. Vakitsiz ten horozlard bunlar. Kimbilir, belki bir 1 5y daha iniyordu ukurovaya. , Gece cikiliyordu. Ali bir ara ban gkyzne kaldrd, 'l.kyz yldzla doluydu. Bir ho oldu. Gz yldzlar * , krlacak kadar incelmi gzkyor. Ali iyice yorulup ; knca atm baucunda geldi durdu. Sonra da oraca k,'' ;rdi. . Gn iiyordu ki at n bacaklarn uzatt, gerdi. Bacaklar Hr zaman titredi. Sonra da yle kalakald. Ba da bir yana itiverdi. Ali, atm ban tuttu. Bakt ki ses soluk yok. Bir, , i"\aaah, ekti. Aaaah! Ocam batt. Olduu yere kverdi. Elif uyukluyordu. Srad, lk iti. ocuklar da uyandlar, neye uradklarn bilmeden a-; "' maa baladlar. * * i Meryemce yerinden ar ar kalkt, geldi kendisini atm

;tne att: Kurban olduum, trnana kurban olduum atm. bra himimin teberigi. Bu da m geleceidi bamza? Bunu da m ge tirecektin bama? Atm stnde inliyordu. Tan yerinin akallar pavlyordu. Ateleri snmt. Gne doduunda hepsinin gzleri kpkrmzyd. Aya; kalktlar, gne kar bir zaman ayakta durdular. Serince bi yel kmt. Onlar tyordu. Titrediler. Meryemce gelinin kolundan tuttu: Sana diyorum gzel kzm, kimseciklere demiyorum. Be nim brahimimin teberiini ldrenlere demiyorum. unu y zn de, derisi araya gitmesin hi olmazsa. Satarsnz. Ali kzd: Ana! Bu nasl yzlr, bam yok. Bu kadar ykler ya deriyi nasl gtrrm? Meryemce: Gelinim, sana sylyorum, bulgur uvalnn iinde kes kin b?r bak var. Gitmee gelince biz nasl gidersek, o da yl< gider. Gelinim sana diyorum! Ben srtma alr da gtrrm Anladn m gelinim? Ali hi ses karmad. Atm derisini yzmezse, anasnn d; gelmiyeceini biliyordu. Karsnn bulgur uvalndan alp ge tirdii ba ald. Atn lsnn banda durdu. Hem dertl dertli ata bakyor, hem de elindeki ba keskinletirmel iin bel kaynn ucuna srtyordu . Yzmee koyuldu. Ana, gelin, her biri bir yanda ata ar kalarm dnmler, topraa yumulmucasma oturmulard ocuklar atm yannda dikilmilerdi. Kocaman akr gzler kederli. Olan gerekince babasna yardm ediyordu. Uzakta akbabalar dnyordu. Ali at yzp bitirinceye kadar gn tepeye dikilmi, len olmutu. Ali ylgn, yorgun: Elif tuz getir, diye seslendi. Yere bir araf gibi serdii deriye tuzu ekeledi. V it ORTADREK Kl de .getir. Kmrsz olsun. Kadn avu avu kl de getirdi ocaklardan. Onu da ekemediler. it Deri bir iki saat orada, gnete kald. Sonra Ali, savana .jarlm yata, yorgan, tenekeleri yklendi. teki teberile- fi de Elifin eline verdi. Deriyi de drd bkt ykn stne :loydu. Deri kurun gibi ard. | Bu kocam atm derisini de kimse almaz, diye sylendi. '|l Anasn da elinden tuttu kaldrd. Oradan ayrldlar. On<ar daha yz, yz elli metre yrmemilerdi ki bir akbaba V^rs atm lsnn stne ullanverdi. Ali geriye dnd i oakt. Akbabalardan atn lei gzkmyordu. ;j Gneyde ak bir bulut salnp duruyordu. Sa yanda ak : ,)ir nar aac sararmt. Dallar da kocalktan bklmt. :\j Yola ktlar. ,-; Ali yannda yryen karsna: 'j! Byle abuk gidersek, Aa Andrmda onlara ularz, .' jledi krk krk. \i Elif karlk vermedi. \i Ali: \$ Be gn deyip de altnc gne gelince, bir de grrler ki 1 karlarnda biz. yle deil mi? Sylesene. Elif dalgn. Duymuyor gibiydi. Kald diye, at ld diye sevinsinler, muzular! stemezUKTAUIKEK 93 er... . ;.. Elife bakt. Durdu iyice bakt. Elif oral bile olmad. Ali ,'.' jzla yanndan yrd geldi geti.

 Kheylanm btn yk, bir de derisi Alinin belini bkyordu. Ar yk altnda bu kadarck yrmekle bile kan ter inde kalm, soluyordu. Hepsinin beteri deriydi. Srtna kur- un gibi oturmutu. Bereket ki, nlerinden, gneyden bir yel siyordu. am kokusu almt ortal. Atn derisi de sas sa, kans kokuyordu. Ali kzd birden. Kprd. Baryordu: T\.J.I !YZ>\a k/AA uvia. *-.*___________ ^ Ulamamak olmaz. Ky Aa Andrma erimeden, biz ;>nlara yetimeliyiz. Yetimeli, yetimeli! Elif dalgnlndan syrld. akn, olduu yerde durdu. AH neden byle kzmt, anlamad. Olmaz, olmaz! Ulamazsam, onlar gideli ok oldu, ula-amazsam oluk ocuum a, plak kalr. Borcumu da de-yemezsem, Adil Efendi de azma sar. Ben ulamazsam kyl Muhtara, Delice Bekire kul olur, kul olur avrat. Kyl verimsiz tarlalarda srnr srnr, kye be parasz dner. Duydun mu? Ulamazsak olmaz diyorum sana. Olmaz avrat, olmaz! abuk abuk, canmz diimize takmal, onlar Aa Andrmda, olmazsa Narlbahe konalgasmda tutmal. Elif yllar yl Alinin byle bardn, fkelendiini hi duymamt. Bu yzden aknl geeceine, dndke artyordu. Ona bir eyler sylemek, bir karlk vermek istiyordu ama, aklna hi bir sz gelmiyordu. Kyl ban ald da gitti. Utu da gitti. Ulamamak olmaz. Hzl hzl yola koyuldu.- Koarcasna ilerliyordu. Az sonra ocuklar, Elif. Meryemce ok gerilerde kald. Daha aml kamamlard. Elif de var gcyle yryordu ama, Aliye ulamak ne mmkn. Elifin de yk ard. kide birde de ardna dnp bakyor, zlyordu. Kaynanasnn gittike gerilediini, admlarn atarken dercesine sallandn gryordu. Orman km, grnmezlere karm Alinin de boynu, yk kpkrmz kesilmi, su gibi tere batmt. Boazmdaki damarlar parmak gibi imiti. ocuklar ninelerinin yannda, onun arlam yryne uyduruyorlar yrylerini, bylelikle de hem gidiyorlar, hem de oynuyorlard. Nine de onlara boyuna kyor, alk ediyor, fkesini ocuklardan karyordu. Bir ara olan ninesini, oyunu brakt, koa koa anasnn arkasndan yetiti: Ana! dedi. Anas: Hrtk, diye bard. Ebeyin yannda dursana. Dur da 1 '' 1 (94 ORTADREK <' urada, bir adm atma! Bekle ebeni. Gelsin. Onunla bile y-f ryeceksin. \'f ocuk: f ok acktm, diye burnunu ekti. Bir acktm ki... '. Ana: i Zkkm ye, diye kt. Bekle ebeni. ;.' ~ ocuk mahzun kald. Anasndan rkt. Meryemcenin beli iyice bklmt. Tm bedeni ar-:/ yor, bacaklar tutmuyor, tirtir titriyordu. Ter iinde kalm-> "ti. Bir adm atp, sonra duruyor, azn havaya dikiyor, ku-y' larm su imesi gibi... Derin derin soluk alyor, sonra da ayak-larm zorla kaldryor, srklyordu. Yz kapkarayd. G-; '' nete kalm, buru buru olmu bir deriye benzemiti. Gz,' leri ukura kam, grnmez olmu, dudaklar disiz azn-;{' dan ieriye km, avurdu avurduna gemiti. Knal sa-' lan da bartsnn altndan km, yzne, boynuna yap' mt. ', Elif ileri doru komaa balad. Orman knca uzaktaki Aliyi grd. Arkasndan bard: Ali, Aliiii! Ali Aliii! Ali duymad. Hzn arttran Elif az sonra arkasndan yetiti, kolundan tuttu ekti. Anamn hali iyi deil, dedi soluyarak. Hi iyi deil. Geriye dn de haline bir bak. Bu byle olmaz, Ali yazk, fkarack. Ali durdu, bir an dnd, sonra:

Ona hi bir ey olmaz, dedi, serte kolunu Elifin elinden kurtard, ayn hzla yoluna yrd. Elif: Bire Ali dedi arkasndan, sen delirdin mi? Vallaha fkarann hali hal deil. Ali aldrmaynca Elif geriye dnd, orman kmakta olan Meryemcenin yanma geldi, koluna girdi. Aliye kzmt. ;1 yi misin gzel anam? diye sordu. 1 Meryemce, derince bir iini ekerek: UKTADIKJK. 95 yiyim gzel kzm, ite gryorsun. Buna iyilik derlerse iyiliim, batsn. Elif: Hi mi yryemezsin? diye utangaa sordu. Meryemce etine kzgn demir sokulmucasma: Ben yrrm, diye bard. yle bir yrrm ki, yer ayam altnda drlr. imdi bakma bana. Daha yola alamadm. Hamlm kmad. Ama sesi eskisi gibi diri kmyordu. Bir eli ocuun omuzundayd. Kolunda da Elif vard. Elini ocuun omuzun-dan hemencicik ekti. Elifi de ylece teye itiverdi. Dikle-ti. Birka adm att byle. Sonra salland. Elif tetikteydi bereket. O anda tutmasa yere kapaklanyordu. Daha alamadm yol yrmee. Adam bir iki gn acemilik eker, sonra cirit at gibi olur. Yaaa, yle deil mi? Dur kzm, azck dur. Bir soluk alaym da... Yrrm. Hem de bir yrrm ki... On be yanda gibi. Sonra: Vay, dedi, vay, atmz olayd imdi! Srmelice gk kratm! u senin aklsz kocan yznden, o koca domuz Halil-ce, koca kpek, atmz ldrmiyeydi. Benim neme gerekti byle srnmek... Gzleri ya iindeydi. Alams alams: Ben senin herifine sdm hell etmem. Dnya dnyaya girse hell etmem. Cehennemde atr atr yanar inallah! lnceye kadar da azm amam ona. Alama kendine yediremiyor, boulurcasna hkrn iinde tutuyordu .Bir zaman yle kald. Sonra birden geti bu hali. Gzlerini bartsyle siler gibi yapt. Glmsedi. Sanki hi bir ey olmam, az nce ii iini yememiti. Yr kzm, yr. Biz byle aklsz olunca... Gelinine sk sk tutundu, topal topal yrmee balad. Bak ne gzel yryorum. Gzel kzm, sen yanmda olunca... Elifin gzleri ilerde, koarcasna giden Alideydi. Neredeyse nndeki gedii aacak grnmezlere karacakt. Bir daV: , V ' . I' Y iri J " f : -i 96 ORTADREK I ha da nerede durup bekleyecei belli olmazd; Byle dalar, ekmei suyu unutur, ukura kadar inebilirdi. Elif kocasnn huyunu bilirdi. Ali! Ali! diye var gcyle arkasndan seslendi. Meryemce: Varsn gitsin, itin dl. Varsn gitsin cehennemin zbarasna, diye alk etti. Elif: Ana, o deli dedi, bizi unutur da, bir daha arkasna bakmaz Meryemceyi brakt, ocuklara: Siz ebenizden ayrlmayn, ben babanz durduraym dedi.

Olan: Ben acktm ya. ; Elif: Zkkm ye! Babana haber vereyim de ;'l Ali gedii at aacak. Elif koamyor. Srtndaki ykn kard, yolun stne koydu. Ardna dnd: Ana, ocuklar, ben gelinceye kadar siz urada, u ykn yannda oturun '. Krmz krepi salarndan boynuna dmt. Salar darmadankt. Kotuka daha da dalyordu. i\ Ali gedii aa inerken, ardndan yetiti: Ali, dedi, ldm koa koa, soluum kt. Ali srtndaki ykle kendini yere atverdi. Elif soluk solua: Anaym hali perian. Sen burda dur da, ben gideyim on-lan getireyim. Biz gelinceye kadar sen uraya bir ate yak Ali ban sallad. Siperi krk krk olmu eski kasketini bandan kard yanna koydu. Salar pslakt. Alnn geni bir evirmeyle sildi. Terli parman ylgnlkla silkeledi. Sr-tmdakieri fir tan dibine yerletirdi. Atn ferisini de at, yolun kysndaki imenlerin stne serdi. Bir yeil sinek, l l gelerek, imek gibi derinin stne indi. Gene ina-fek gibi kalkt, Az sonra yeil sinekler leti. M il .]' Ali atei yakt, bana oturdu. Her bir yerleri szlyordu. Ate yand geti. Ali bir daha, bir daha yakt. Nerede kald u ba bellar? diye kendi kendine birka kere sylendi. Neredeyse gn batt batacak Dnd kald. Gzn atee dikmi dalmt. ok eskiden, daha ocukken, ukurovada yamurlu bir gn. Babas fkeli, nlerinde byle bir ate. Babas boyuna akmak akp sigara yakyor. fkesi gittike kabaryor. Neredeyse atlayacak. Ninesi hangi tarlada kalm? Meraktan deli oluyorlar. Gn batm, akam olmu, babas atein banda bir kalkm, bir oturmu, sabaha kadar sigara sarm imiti. Biz sigara bile iemiyoruz ini ekti. Zamane kt. Sabaha babas sarho gibi km, gzleri kan anana dnmt. Ate ovann ortasna dm bir yldz gibiydi. Bydke bymt. Pamuk p yakmlard. Belki on araba. Adam kaar da yamur altnda anasn kor mu? leye doru anasn teki tarladaki komularda bulmutu. Ninesi glm, babas somurtmu, kslnden gn azma bir lokma ekmek koymamt. Tatl bir scaklkla o gnleri anglad. Ayaa kalkt," gerindi. Nerede kald bunlar? Bu gidile ukurova nere, bura nere! Yetimemek olmaz. Nerede, nerede? Karn alktan aryor, kazmyordu. Diini skt. Koarak yola girdi. Geriye dnd. Ayn hzla gedii at. Uzaktan karsn grd. Yannda ocuklar. Anasnn kararts yoktu. Daha hzl kotu. ine korku dmt. yice yaklanca karsnn srtndaki ykn anas olduunu grd. Hemen vard, anasn karsnn srtndan kendi srtna ald. Atein yanma geldiklerinde gn batyordu. Ortalk soumutu. Gece ok ayaz olacakt. Sabaha kadar ate yakmalyd. Elif ocaa bulgur pilv koydu. Bulgur piinceye kadar konumadan ocan yannda beklediler. Sonra, isten kapkara f. : : l 98 V^JtVJ. nuutun olmu tencereyi ortalarna aldlar, gnllce kak salladlar pilva. Meryemceyse bir iki kak aldktan sonra ekildi. Ali yreinden vurulmua dnd, vard alams alams anasnn boynuna sarld:

Anam, gzel anam, kusurum varsa bala nolursun? Ko-cam bir adam, geldi yalvard. ay... Bindirmez de neylerdim? At ondan lmedi ki... Kocamt at. Ayaklarm tutmuyor, dedi. Dizlerim krlyor, dedi. Ben de... Kheylan lecekti zaten. Koca Halil babamn arkada. Hali ktyd, gzel anam. Meryemce, arkasndaki kaln, uzam gitmi, gvdesinden sakzlar szm am aacna dnd: Aa, dedi, kimseye demiyorum, sana diyorum, hey ulu aa. Benim atm Koca Halil ldrd. mrn ksaltt. Sana diyorum, koca aa. Sen ok gn grdn. Sen eski devirleri bilirsin aa. u dnyada her ne varsa, ne gelip gemise senin avucuyun iinde yazl. Koca Halil benim erimin arkada, can yolda deildi. Aa, imdi sana sylyorum. Koca Halil, benim erime dmandan da daha ktyd. Sen ' bir ulu aasn, her bir eycikleri bilirsin. Ban yldzlara ' erer, kkn cennete varr. Bunu bir sen bilirsin, bir ben, bir ; de o boyu devrilesi akr gzl Halil bilir. Her ey her yer-f de sylenmez, aa. Oul da olsa sylenmez. Yalnz sana de- yim de inan, aa. Koca Halil, brahimin yolda deildi. b- rahim karncay incitmezdi. Bil ki aa, ad hrsza kan tb-t rahim kimsenin bir inesini bile almad. Bunu bylece bil ' de, inan bana, aa. Duydun mu aa, dediklerimi? nsanolu bunlara inanmaz. Sen inan aa. Ulusun, dallarn gnee eriir. stne nur iner. Ulusun, akllsn, gzelsin. Her sr her yerde, oul da olsa herkese denmez. brahim cmle hrszlklar neden stne alrd? Gzel aa, u Halil bir elime gese, onu kyma gibi dorarm. Dorarm da etini itlere atarm. Yreim de buz gibi olur. Tutar da ondan sonra da toy dn ederim. Ederim de halay ekerim, aa. Hi kimse bana hak vermese de sen bana hak verirsin, aa. Sana unu deyim ki aa, dallarna tan deen aa, benim brahimim bu dme gzl kocam itin yznden gitti. Atm da o l99 % Mi , drd, olumla birlik olup. Ben de bu olana, kyamet kopsa da, aka sdm hell etmem. Azm ap da bir ift sz sylemem, lenedek ks giderim ona. Sen tank ol aa! Meryemce boyuna aaca elini vura vura konuuyordu. Sonunda ne syledii anlalmaz oldu. Ali anasn kucaklad. Kalk da uyu gzel ananv> dedi. Vakit ge. Onu kaldrd gtrd, Elifin koca amn yatk dalnn altna serdii, oktandr uyumu ocuklarn yanma yatrd. Kendi de uzaktaki baka bir amn altna serilmi yatana hemen girdi. Kars da geldi yanna sokuldu. Hemencecik uyudular. Meryemcenin gzne uyku girmiyordu. Sabaha kadar dnd durdu. Dnp dnp: Sen byle mi olacaktn, Meryemce? Byle el eline kalp, byle el srtnda yol mu gidecektin, Meryemce? diyordu. Bundan sonra sana lmek yakr, diyor, iin iin alyordu. afaa karyd ki, ancak, azck dalabildi. Uyandnda gn oktan ykselmiti. Geceden uyanan Aliyle kars onu uyandrmamlar, baucunda, o uyanncaya kadar beklemilerdi. Uyannca bulgur orbasn nne srdler. Ackmt. Yzn abuk abuk ykadktan sonra orbasn iti. Gene akamki aacna dnd: Aa aa, ok kr daha kimseye muhta deilim. Kendi ayaklarmla kendim yrrm. yice duydun mu, aa? Kimsecikler, Meryemceyi srtmda tayacam diye yerinmesin, korkmasn. yice kulan ap da bu dediklerimi duydun mu aa? Torunlarn ellerinden tuttu. Yola dt. Ali de hi bir ey sylemedi. Yk yklendi. Sonradan atein yanna serdii deriyi de drd bkt, onu da ykn stne att. Azck kurumutu ama, gene de kurun gibiydi deri. Elif de ykn yklendi. "fc. 1

i 100 ORTADREK leye kadar hi bir ey olmadan ilerlediler. Karaduman yokuuna geldiler. Yokuun altnda bir mola verdiler. ocuk, larla Meryemce uzakta bir aacn altna oturmulard. Kar koca yere oturmular, srtlarndaki ykn stne dayanmj lard. , nce Meryemce ocuklarla kalkt. Yokua vurdu. Sonra s kar koca kalktlar. Yoku dikti, uzundu. Dibinden ba . kilometre kadar tutard. nar aalarnn dklm yaprak, larnn sars almt dibini. Gne gibi akyordu. ,, Kar koca, ocuklarla Meryemceyi az sonra getiler. Ali jj on adm gidiyor, bir duruyor soluk alyordu. Utanmasa yk '; mk brakacak, ylecene ban alp gidecekti. i zehir gi;.j biydi. Yolun ortasna geldiinde dayanamad, orta yere kverl, di. Gzleri yumruk gibi dar uramt. Dnd aalara c bakt. Derenin dibinde ocuklarla anas didinen karncalar ',; gibi gzkyorlard. \ Elif kocasndan daha ilerdeydi. Ama artk soluk alamv, yordu. Derenin iine scak kmt. Bacaklar yap yapt. i'j Meryemce, elleri stne dt. Doruldu, be on adm y-,; rd, gene dt. Gszlne ba kaldryordu. Yeniden kalk-> kamad. Durmak istemedi. Emeklemee balad. Byle daha iyi gidiyordu. l. ocuklar, dedi, byle kmas daha kolay! Siz de be11 inim gibi yapn. ^! ocuklardan utanyordu. |;>! Kz: Ya, dedi, ebem, byle daha gzel. Ali, yokuun bana ktnda bitmiti. stnden ykn att. Kendi de yere boylu boyunca serildi. Krk gibi soluyordu. Ter iindeydi. Kendine geldiinde gn leye yaklamt. Yokutan aa bakt. Derenin renkli, kk kk keskin tal yamacna yapm, emekliyerek gelen kiiyi grd. Elif: o;': Ocan bata herif, kar lecek byle. Kendini ldrecek, * dedi. Onda yoku kacak hal m var? : Ali koarak aa indi. Grd ey yreini azma ge- tirdi. Anasnn elleri, yrtlm dizleri kzl kana batmt. Anam, dedi, f kara anam. Hakkn var. Gzden gze * hayr yok imi. >: Anasn srtlad. ' Meryemce srtnda rpmyordu. Yoku, yoku sana diyorum. lsem de ben seni karm, v Syle de yoku, sdm haram ettiim, beni srtndan indir- '> sin. indirsin. t rpmyordu: '' ndirsin! ' Tepeye ktlar. Yokuun aas yukardan karanlk bir w uurumcasna gzkyordu. ' Yokuun banda Ali yzn elleri arasna alm dn- d kald. Birden iine bir, sevin dodu. Ayaa kalkt. Yz,'" at ldkten bu yana ilk olarak iiyordu. * Karsna: f ,.Y_______________,.. ___,_____v._ ________ _______ , j-M'

k srtma. Haydi, abuk. Anam burada kalsn ocuklarla. Sen|' de ykyn arn bana ver. ') Karsnn kulana eildi: '$ u atn derisini de yolda atacam. Ykm yeyniler 6 A zaman. Anam duymasn. ' Yk srtna ald. Siz burada ebenizle kaln. Ben dner sizi alrm imdi.l Buradan kmldamayn. E mi ocuklar? Olur mu ana? Bu iyi ' bir usul. *; Koarcasna oradan ayrld. ! kindiye kadar kar koca evkle yrdler. Balama p-* narnn yanma gelince Ali Ykn aputlarla sarl, giyinmi11 kuanm ulu, gk gibi dall ziyaret cevizinin altna indirdi. *' Balama pnarnn oluunda yzn ykad. Azck dinlendi,1 Dinlenir dinlenmez de gerisin geri hemen dnd. Anasnn : yanma vardnda gn batyordu. Anasna yaklarken y-'< 102 ORTADIREK zne bir sevin, bir dinlik havas vermee alt. Bir iki kere, en gzel, en tatl eyleri aklna getirerek gld. Anas yerinde deildi. Epeyce ilerlemiti. Ama fkara karck ne kadar ilerliyebir? Uzaktan: Gzel anam, diye sevinle bard. Bu usul, iyi usul. Keke yrmeseydin. Ne var yryecek? Ben seni imdi srtma alr uururum. Geciktiime cann m skld? Yanma diz kt. Yzne bakt. Karnn yz ta gibiydi. Gzleri grnmyordu. Dudaklar kr kr, ieri gm. Yz kararm. Ter iinde j Bak, gzel anam. Yk t Balama pnarna, ziyaret aa-. cinin altna gtrdm. Uarak gittim. Kanat taktm da. \ Meryemce yere bakyordu. Onun sylediklerini duymuyor, l' derdin, yle hareketsiz. Hi bir yerinde bir kprt bile yoktu. Ali bakt ki anas kprdamyor. ki elinden tuttu stne ' ekti. Srtna ald, ar ar kalkt. Genliinde ok iri bir ka-'' dm olan Meryemce kemikliydi, ard. 1 ocuklar sevinmilerdi, babalarnn sevincini grerek. T 1 ilerden koarak ilerliyerek gidiyorlard . '\ Ali onu srtna alrken kar hi bir ey dememiti, ama ,\ fkesi biraz daha artmt. Bu gldke, o fkeleniyordu. Ali anasnn altnda, houna gitsin diye abuk abuk yryor: Yollar byle gzel, hava byle iyi olursa kylye bir yetiiriz ki, sorma! Kyl de aar kalr. Ne cann skarsn bire ana. Ohhooo... Sen de! Ya belli deildi ki fkaranm. Sen de bilirsin. Kheylan bizim eve geldiinde kocaman att. Ben daha ocuktum. Yemen Aa dedi ki, oul, dedi, bir at bun-, dan daha fazla yaamaz. Bunun ya yirmiden yukardr. ., yle abuk yryordu ki, soluu tayor, szler azndan yarm yarm kyordu. Yavalasa anas belki kendisine ac1 yacak, can sklacakt. Bir at yirmisini geince, onu ld sayacaksn. Ben biliyorum gzel anam, sen Koca Halili bindirdiime lndn. Meryemce fkesi gittike kabararak dnyordu: 1 U1 ORTADIREK 103 Alndm ya, alndm itin dl. Hem de bir alndm ki, le-nedek, kemiklerim sinimde atr atr edenedek, ben de Mer-yemceysem sana azm amam. u memeklerimden emzirdiim aka sdm de bir vakit iin olsun sana hell etmem, Ali. Buz gibi k-gecelerinde, sabahlara kadar beiini salladm, boklu gtn yuduum, Uzun Alicik, sana uykusuz gecelerimi, emeciklerimi hell etmem. Boynunda zebaninin tohtu, kzl cehenneme gidersin, Uzun Ali. Ana hakk zor. Bunu hocalardan duymadn m, Uzun Ali? Cehennem ateini de duymadn m, Ali? Koca Halil binmeseydi de lecekti. Yzme bir bak bakt ki...

Bakmaz olsun. Bakmaz olsun da arkasnn stne baksn. Hi abalama Uzun Alicik, ben sana azm lenedek amam. Dayanamadm. Dayanlmaz. Yalanm adamn hali duman. Grmedin mi, fkaranm halini gzel anam? Dayanamadm bindiriverdim. Yaaa-, 'gzel anam. Gnl oldu mu diye bir zaman bekliyor, srtn dinliyor, anasndan bir kprt bile gelmiyordu. Azn bile amyordu. Srtnda scakln duymasa lm sanrd. Aka sdm sana hell etmem. Bouna abalama. Yakam yrttm, Uzunca Alicik. Ana vebali alnmaz. Neylesen netsen beni kandramazsn. Gnl bir sra, Uzunca Alicik, krlnca dzelmez. Beni srtna alp ukura deil de, Mek-keyi Medineye gtrsen, bana Ha yaptrsan, t srtnda, srtn yaar olsa, ayaklarn ise benim yreim sana dzelmez. Sen benim bineimi, brahimimin teberiini ldrdn, Uzunca Alicik. Ellemi stme gldrdn. Ben sana nettim ki bana byle durursun, gzel salarna kul olduum anam? abalama, azm amam. Kul olmasan, lsen, gene azm amam. Ben ne bilirdim, Koca Halil binince lecek? O Koca Halil uursuzun uursuzu. O, altna elini dedir-se kum eder. Sen bilmez misin Uzun Alicik, Koca Halili? Baban onun elinden neler ekti. Ben seni bilmez miyim? ElU04 ORTADREK fi < it',' t ': J i .v lem, bak Uzun Ali Koca Halili atma bindirdi desinler diye, bindirdin de benim atm ldrdn. Teh! Ali iyi olanm! Yavrum, adam evine, anasna iyi olmal ki ellem ona teh demeli. Ana, at lecekti zaten. Daha kyde yem yemiyordu. Neden atarsn bir elsiz ayaksz, fkara kocann stne? I Elsiz ayaksz m? Krlangcn zevali yok derler. Git de I Yemenden sor zevalim. Sen gel de benden sor o hrsz bann hnerlerini. Senin babana kan kusturdu o bir mr. Sen bun-1 lan bilmez misin, Uzunca Alicik Aa? 1 Vallaha anam, ite byle. Hi gzel yreini keder almasn. Ben seni srtmda uurur da gtrrm. ok kr < gcm yerinde. Cehennemin kara dibine gtr, dinsiz. Yalvarma, hi bo-' una urama, Uzun Ali. Koca Halillen bir olan sensin. Atm yzen sensin. brahimimin teberii. Ali gittike yavalyordu. Yavaladka can sklyordu. Gece yeli esiyor, yldzlar parlyordu. Kurumu kekik kokusu getiriyordu yel. Ac ac. Ali cpldk terlemiti. Azck oturup dinlense... Olmaz. Esen souk gz yeli bak gibi kesiyor. Bu yel, bu dalarn yeli deil. teden, u aalardaki dzlkten, ot bitmez bozkrdan gelip ukurovaya iniyor. Terli adam durur, bu soukta dinlenirse, bir satlcan kapar, bir daha da belini dorultamaz. Ate yakp kznsa, ok vakit alacak. Ama srt, anasnn asld boynu acyor. Ayaklarnn alt yanm gibi. I Kekik kokusu. telerde bir ulu aa hldyor. Bir su sesi geliyor. ocuklar glge gibi yanlarnda yryorlar. Ali bir yokuu knca dama dedi. Anasn bir tan stne indiriverdi. dn anacm srtmda. Arkan esen yele kar. Yel de buz gibi. Meryemcenin elinden ayandan kan ekilmi, Meryemce donmaa doru yz tutmutu. Sana bir ate yakaym da kzn. Sonra yola deriz. ORTADREK li105 -

Atm olsayd, ne rdm, ne de gecelere kalrdm byle. Ocama incir diktin, Uzun Alicik! Evimi yktn. Ben lrm bundan byle. Zaten ne kadar canm kalm ki? frsen kverecek. frver Ali. Aaaah, gvurun bas, perian ettin beni! ocuklar, gelin de odun toplayn uralardan. Ebeniz m. Srtndaki ter soumaa balad. Ali geziniyor bu yzden. Olan ocuk bir kucak al rpy getirdi, ninesinin nne koydu. Ali cebinden kard kibriti akt. Kuru allar hemen ate ald. Kz da getirdi. Ali kzn getirdiini de ocaa att. Bakt ki ate parlayp geecek. Odun toplamaa yolun kysna, ierilere kendi gitti. Ayaklarna deen odunlar, allar toplad. O gelinceye kadar ocuklar atein yanma, o kadar ok odun ymlard ki at kald. Nineleri onlara sevgiyle bakm bakm, u Uzunca Alinin ocuklar olmasanz, sizi daha ok severdim cierlerim, diye dnmt. Babanzdan tr size de yavrularm demee dilim varmyor, yavrularm. Evimin dman, ocuklarmn, gelinimin dman Uzunca Ali, ate yakarsan yak! Ne edersen et, teki dnyada, yakan iki elime alr da, Allahn karsnda, yakan para para ederim. Derim ki, atn unu cehennemin en derin yerine. Ali de oturdu. Atei bacaklarnn arasna ald. Ana, yle yan dn. Senin srtn pk d. Bugn geceye kaldk. Bir daha geceye kalmak neyime. Nasl? Yel gibi getirmedim mi seni buraya? ukura da byle indiririm. Teri kuruduka, bedeni, de usul usul geviyordu. Geve-dike yorgunluunu t derinden duyuyor, bir daha ayaa kalkamyacakm gibi geliyordu ona. Ay harmanlamt. Ayazd. telerde bir eyler trdyor-du. Ayazda toprak atlar. Az pimi testiler gibi ortasndan yarhr. ocuklar da biribirlerine sokulmular, atein iine gi-receklermi gibi atee yaklamlard. Olan: 106 ORTADREK ' ; Baba dedi, adam durunca daha ok yor. Yryn-:*' ] ce ate gibi oluyor f Alinin can hi kalkmak istemiyordu. ' Ana, men geti mi gzel anam? men getiyse, 1 gelirken dedim ki gelinine, kz dedim, biz souktan geliriz. ^, Sen biz gelinceye kadar, bir tarhana orbas koy ki ocaa, , 1 duman ttsn biz gelinceyedek. Duman bir ttsn ki... Biz 1 varnca oraya, Ziyaret aacnn altna... Hem de Ziyaret aac adama uur getirir } < abalama Alicik, ku sd bulsan da bana, deil tarha-y nan, ku sdn de imem. Sana yreim dorulamaz hi bir vakit. Dorulmaz. Krld, parampara oldu. Yrek dediin... ']. < afaklayn yola karz. u kara da anca, ukurova .'. kokusu gelmee balar lk lk. Scack. Neden konumazsn? {] < Niye bir sze varmazsn gzel anam? Biliyorum yrein yaral. Kheyln sen ok severdin. Babamn teberiiydi. len-< len lnmez, anam. Allah verir de, bu yl ok pamuk toplarsak f, srf senin iin bir eek alrm ki, tapl eek. Kbrs eei. Bin ,'. stne. Yayla gibi. ki gnde in ukura. i Konumam! lsem yitsem de konumam! Sen bunu ba-'" na yaptktan sonra. Dilsiz olur da azm amam. lrm, '\ i lrm de vasiyet ederim. Uzun Ali sinimin bana gelmesin, i salacamdan tutmasn, derim. ) y\ Bak anam, ocuklar da byd. ocuklar bu yl daha , ok pamuk toplarlar. yle deil mi Hasan? Bir toplarm ki gzel ebem, t geceden kalkarm. Um-' mahan da geceden kalkar Kz, incecik sesiyle: Kz, incecik sey , Gece yars... Kstolunun kz gibi gece kalkarm da, 9 hrszlarm da... Ate snd geti. Ali kucak kucak odun att diriltti. Odun ; kalmad, ocuklar gittiler odun getirdiler. Ali her seferinde davranyor, ama bir trl ayaa kal-. ; kamyordu. Isndka zlyordu. \ Eek senin olur anam. Senden gayr kimse karamaz

ORTADREK of eee. stersen ky tm bindirirsin, istersen yanma uan kuu bile yanatrmazsm. Vzldyan sinei bile Meryemce ocan yannda, atein stne eilmiti. Ba neredeyse atein iine decekti. Yz hi grnmyordu.. Yalmlar ak ba rtsnn stne doru sunuyordu. Sana bunu almazsam gelecek yl, bu eei de almazsam bana da Ali demesinler. Bor eder har eder, varr Adil Efendiye yalvarrm, gene de bu eei sana alrm. '' Alamazsn. Alsan bile, benim yreimi dorultamazsn. Ben lyorum ite. Alamazsn. Sen borcunu veremezsin. Adil'. Efendinin sar defterinde daha babaym on yllk borcu yatar, , Uzun Alicik. Alamazsn. Ben de ukura varmadan lrm, j Senin inadn iin lrm. Atm lrken nasl oldu? Ruhu '. it Cennete utu da gitti. Hi can ekimedi. ok kahrmz ek-_ tiydi. Gzleri szlverdi. n ayaklarn uzatverdi, geriver-di. Ban topraa yatrvermese, ld demezdin. lemezsem bile, ben bu yl sana parruk toplayamam. ... Bir de eer yaptrrm ki eee, yumuack. ocuklar atein banda uyukluyorlard. Otural ok ol-' mutu. Gece yary geiyordu. ok uzakta bir katr an bir" kere tt, sonra sustu. Gecede hi ses yoktu. Ay batacak gi-,. bi, eilmi yle durur. ukurovann st olmal durduu yer. Uzun, kavak gibi bir ta dikilip durur az ilerde. Gelin ta de-', dikleri bu mu? Ali yeniden davrand. Kalkamad. Kalkmak istemedi. Ama, kars merak ederdi. Bir bana gen kadn dada konur da gelinir miydi? ocuklar yannda olsayd bari. Koca karya kim ne yapacak? Gelenedek bekler durur. Karsna bir ate., yakarsn. ocuklar analarnn yannda olmal. Dorusu da bu. . Biriyle karlar da, pssz dada, ya biri bana kverirse .v avradn. Var namusu temizle temizliyebilirsen. Namus bos-, tan tarlasnda biter mi ki? Yazk oluyor el kzma. imdi ne.j, yapyor ola? Haydi kalkalm da yola delim, anam. Yornuumuzu aldk nasl olsa. Kalkalm dedi ama, Ali gene de yerinden kmldayamad. 108 ORTADREK Kollan, bacaklar, srt yok gibiydi. Boazna yumruk gibi bir-eyler tkanyordu. Meryemce fkesinden patlayacakt neredeyse. Alinin her sznde bir fkesi artyordu. Bir, bir kat daha. Kalk da d yola. Kalk, benim kanlm. Sen oul deil, benim z kanlmsn. Ben lrsem, senden sorulsun. Uzunca anasn... nceden atn, sonradan anasn ldrd desinler. Sana 1 bir alk ederim ki, Uzunca Alicik, bir alk... Toza dumana : karrsn. Amma, analk batsn. Sana alk etmee, ellerimi 1 ap ta gzel Allahm u Uzunca Aliyi atm gibi eyle, lei kulara yem olsun demee dilim varmyor. Var git, cehennem yolun olsun. Pj Ali kocaman, uzun, kam gibi uzun parmakl ellerini ye-' re dayad. Epeyce elleri stnde yayland. nlerindeki ate 1 de snm, kzleri kl balamt. Zorla ayaa kalkt. Anasn dorulttu. evirdi. ' Haydi ocuklar, dedi. Dn yola. 1 ocuklar uyukluyorlard. Zpladlar. Anasnn nne oturdu. Kalkamayacandan korkuyordu. 1 Ellerinden tuttu, stne iyice ekti, davrand ama ilk davranta kalkamad. Bir daha davrand. ncsnde kalkt ama, >' az daha anasyla birlikte yere kapaklanacakt. Anas bir kurun klesi gibi geliyordu ona. ylesine arlamt. ine bir 1 korku dt. Bu korku iflah etmez adam diye dnd. Kor- ku adamn elini ayan keser. Ya dverirsem uraya. D-' er de urackta kalrsam. Baylrsam... O zaman benimle ,' varsn konumasn karck, diye. dnd. Varsn

konuma-' sn. O zaman konumayan bir greyim. ,' Gittike kzyordu. Kztka da gc artyor, Meryem:,' ce yeyniliyordu. v. ocuklar nde, onlar arkada konumadan uzun zaman , yrdler. Meryemce yle bir alk duydu ki iinde, yrei kazmyordu. Aklna geldi ki oktandr bir ey yememiti. Gelinin piirdii tarhana geldi gznn nne. Scak^scak, tt ; babam tt ediyordu, kalayl, parl parl bir tasm iinde. Artk elleri, olunun omuzunu tutamaz olmutu. Eli bir alsa da omuzu braksa, bir daha tutamayacakt. O yzden*, ellerini kenetlemiti. .i Ali bir duruyor, soluk alyor, sonra birazck yryordu...; kide birde de Amma da raa gtrmm yk o sevinci-, len, diyordu. j. Ayan bir taa vurup, anay frlatrcasma topraa att-*? zaman ay batyordu. Hemen yere oturdu, arn kard* Srtndan yolun kysna hzla den, topraa arpan Meryem-;, ce of bile dememiti. Sa dirseinin stne abanm, gzleri-^ ni yummutu. Kulaklar uulduyordu. ocuklar basma dikil-y misler, orada korka korka duruyorlard. nlerindeki yusyu-v varlak karart, nineleri, donar gibiydi. Tirtir titriyordu. ,: Ayann taa gelen ba parman yoklad, outurdu,.; acl ayana sert ar giydi. Sonra da, abuk abuk bala di balarn, hemen ayaa kalkt, anasn elinden tuttu, ken-,-dine doru ekti, nne meldi, var gcyle stne ekti.. ekmesiyle ayaa kalkmas bir oldu. tKouyordu. ocuklar t gerilerde kalmlard. Srtndaki! anas kalkp kalkp iniyordu. ocuklar babalarna ne kadara koalar da yetiemiyorlard. Kotu kotu, sonra duruverditf Durmasa yere yuvarlanverecekti. Dizleri titriyordu. Anasn1 srtndan usulca indiriverdi. Belini bir aaca dayad. '\ Gece buz kesmiti. Ate yakmak aklna bile gelmiyordu.5 Birden ocuklar aklna dt." Bu gecede o sabileri dada koyup da nereye gelmiti? ' Hemen ayaa frlad: Nerdesiniz ocuklar? diye bard. Nerde kaldnz? ocuklar babalarnn sesini duyduklarnda epey uzaktay-;, dlar. Ses verdiler Sonra da yeniden komaa baladlar. .; Ali ocuklar yanma gelince kalkmak iin bir iki kere dav-* rand, kalkamad. mee de balamt. urada dursak bir ate daha yaksak m? Ama gen kadn, u dan banda, kurdun]' kuun, hrlnn hrszn, uursuzun itin iinde... Olur mu? Bit-ate... Hasanm, elimden tut bakalm, dedi. Bu szn azmdari ,Vlo ORTADIREK i ''i ,' J ,' i i '' nasl ktna o da at. Ya Meryemce duyduysa. Duydu da yrei acdysa, yandysa. Bilmiyor muydu sanki. ocuk daha yanma yaklamadan ayaa frlayverdi. Beni kaldrabilecek misin diye yalancktan syledim. Kendini toparlad, sesini dikletirdi: Gel anam. ,, Anay srtna ald. Ellerini bacaklarnn stnden geir-1 .di, kenetledi. Bir iki kere silkeledi. Meryemceyi srtna iyice .yerletirdi. Ayaz, ama ne gvur ayaz. Adam donuveriverecek. ;Bu dalar byle. Yaz k... Torosun boran, adamn kran de-j misler. Ne doru lf etmiler. Bir ku tt. Bir dereden geerken keskin bir yel yzlerini yalad geti. Su sesi, alt. Bir aa uuldad. Ayn batt yerde azck bir aklk kalmt. Ayaklarnn alt yeniden yanmaa balad. Yreine iliyordu. Her admda srtndaki anas biraz daha arlayor, ayaklar kendisini biraz daha zor

tayordu. Ama artk durmak olmazd. Neredeyse tan yerleri yacakt. Uzaktaki dalarn ardnda k belirtileri vard. Durulmazd. u kurdun kuun ortasnda, u ssz dada, vay Elif vay! Kadn ksm da bir korkak olur ki, fkaracklar. ocuklardan beter. yi, ocuklardan gzel, azck saf. Hepsi byle. Kocasna da, gencine de adamn yrei acr. Kadn ksm bir ho, vefal. Ne dedim de ocuklar Elifin yannda koymadm? Anama nolurdu ki? stelik kocam kadnlar, genler kadar korkak olmazlar. i alp alp veriyor, kafasnda kt kt yzlerce olay kuruyordu. Sonunda: Ana, diye krk bir sesle seslendi, bu gece yars dada : kald gelinin. Korkmaz m ola? Bana bir hal gelmez mi ola? Kurdun kuun arasnda. Meryemce eti kemiiyle, dncesi, hayalleri, dleriyle - uyumu gitmiti. Birden fkelendi. indeki uyumu her bir - yan uyand, deprendi, canland, fkeye kesti. Kalr yaaa... Korkar ya. Gelir yaaaa... Bana da... Uzunca -Alicik Aa! Kurdun arasnda da, ekiyalarm, kpeklerin, itlerin, hrszlarn arasnda da... Bana iler de gelir. u yol11 li lar imdi adam dolu. Akim yeni mi bana geliyor, Uzunca Alicik? Soyka kalas herif! nallah o aklna gelen gelinin ba-: ma gelir de, ben de varr, kyn ortasnda zil takar da oyna-j rm. kr da kr. Uzunca Alinin aklsz kafas yznden ba^ ] ma bir i geldi ki, ey komular, duyun! Duyun da parmam i nz aznzda kalsn, der, kr da kr, kr da kr gbek* atarm. Senin aklsz kafan yznden o gelinimin bana bil' i gelsin de... Beni bu hallere drdn. Beni hasta, sayr gibi,, beni yatalak gibi, beni elden ayaktan dm gibi srtlarda* tatan Uzunca Ali, kr da kr, kr kr. kr da kr. kr da kr. 1 Korkmaz deil mi ana, gelinin? Korkmaz canm. Ne di-; ye korksun. -i Hh, sen korkmaz belle. Bir korkar ki! Korkusundan.) d bile patlar. Yaz yaban adam dolu, bana kecek adam-: dan baka. Da ta, kurt ku, ay dolu, paralayacak canavardan baka. Ak dona brnm, dalarda dolanan llerden baka. Dada heykiren, dileri bir kar darda kaplandan: baka, adam ont eden ulu Ziyaret cevizi var. Sen korkmak belle. Bir kaya srs olup da, yol yol gezen, uan, deince? patlayan, sonra da yolun ortasnda bir daarck gibi kalakalan, sonra da adam olduu yere yaptran cinleri bilin mi?; Sen grnmezleri hesaba katmazsn. Var katma. Amma om lar senin bana bir i getirirler ki... Anaym da duas stm de olmaynca... stelik de alkn almken. Sen de ap ka-e lirsin. Sen grnmezleri duydun amma, inanmazsn. Var inanma. Anasnn atn gz gre gre ldrp de gznn; nnde derisini yzen dinsiz imansz neye inanr ki! nanma i Bana gelince yle bir inanrsn ki... Ziyaret cevizinin altm da avradyn az eilip de ont olunca, bir inanrsn ki! Se-i nin hayrsz yznden, fkara gelincik. Amma ben de Mer-' yemceysem, senin yznden gelinimin bana bir i gelince. \ , ite o zaman, ben de o zaman yapacam bilirim sana. Atmii ldrdn de sana neyledim ki? Gelinimi ont edince sana ney-; leyeceim ki? Varsn o da ont olsun. Vay vay vay! yo- rum, donuyorum. Amma da souk kt. Ona nolur ki, srtm-lf' r ORTADREK :jda ben souu tutuyorum. Benim de srtmda scack birisi [ : olsa. bir gece de yrrm, be gece de. Kurtar Allahm! u f ukurovaya sa salim kar beni. Dizlerim, tm ayaklarm ' : c uyutu. Bu ayaklar bir daha yol yryemezler. s Adam varr da hi Ziyaret cevizinin altna konar m ca' mim? Bu ne aklszlk. Rahmetlik Mutan avu ne derdi? Sa-' ikal upuzundu, apakt. Sakal geyik ty gibi yldrdard. Yun-.; ' Imu arnm. Bir Allahm evliyasyd canm. Birisi azck ha-. Itrna dokunsa, bir eye azck can sklsa, bir yerde kck ', ' bir uygunsuzluk grse oturur da hngr hngr alard. o-'jj' icuklar gibi burnunu eke eke. :: ( Bu Ziyaret cevizinin altndan geiyordum bir gece, ka-

>i rank, kurun gemez bir gece. Dallan uulduyordu. Dalla, r karanlk bir su gibiydi. Tm g tutmutu ceviz. Birden ; bir ey at etti. Dndm baktm, topraktan bir top k cevize .; , doru ayor, o adka cevizin dallar klanyor, a bat'. yor, a kesiyor. Ben orada donmu kalmm. Azmda ':' dua, oku bire oku ediyorum. Az sonra, cevizin dallar, yaprakV j lan, gvdesi, tm ceviz, karanln iine oyulmu gibi a : kesti. Sonra dallaryla, gvdesiyle ceviz ge doru uzad, u :i j kar dalara doru geniledi. Tm dnya, gn domu gibi ' apaydnlk oldu. Dalarn karanl durdu, gecenin karanl 5 , durdu. Siz ktan kocaman, karanla oyulmu gibi kocaman, 'l dnya kadar bir aa grdnz m? Aman Allah, hikmetine ;'( kurban olduum Allah! Iktan koskocaman bir aa. Gne; . in doduu yere, yldzlarn oraya doru uzanr. Gece karani'-|lk m karanlk. Vallahi billahi tek bir yldz bile yok. Aa ( byyor ha byyor. Ge yukar dall yaprakl bir aa se,'li, ktan bir aa seli ayor. afaa kadar Ziyaret cevizi ktan oldu. afak atmcaya kadar durdum seyreyledim. Gz, lerim kamat, bende de hal kalmad. Altmdaki at da, o kut,1u hayvan da kulaklarn dikmi bakyordu. u dan ardn' dan afak belirip gelince, ceviz de kld, kld, gittike , n att stnden, topraa indi. 'v Gn dounca ulu cevizi yeil yapraklar, yark gvdesiyle karmda grdm, yle durup durur. Ben de doruca Kars. Topakh Hocaya gittim. afaa daha ne kadar var ola ana? . Adam hi Ziyaret cevizinin oraya konar m? Gece t kesip de gndz aa olan cevizin altna konar m adam hiv Geceleri ban alp gider. Grnmez olur. Var bak ki cevis? yerinde yok. Bir ay iki ay yok. Sonra bir gn, bir de bakar* sn ki gelmi yerine oturuvermi. Adam bylesi cevizin alt-, na varr da gn ykar m? i, Ana, dn m ana? stersen u srtmdakini karaym da srtna giy sen. Ben boyuna zrl zrl terliyorum. i Ban yesin, istemem. Senin hi bir eyini istemem Uzun.; ca Ali. Aa gelinimi ldrdyse, eeey Uzunca Ali! ; Yk amma da uzaa gtrmm. Bir daha byle ol .i maz. Ha dedim ki konalgamz Ziyaret cevizi olsun. yi bok yemisin. Ya gelin arpldysa onun altnda.? Ali artk ayaklarn, sryordu. Sz sylemek bahanesiyle sk sk duruyor, dinleniyordu. Gzleri de afan yerindeydi; Koca Halil dedi ki... i. Koca Halil de gebersin, senin de boyun devrilsin. r Bu yl ukurovada bir pamuk olacak ki, toplamakla bitmez. Her adam tam yz liraylan dnecek kye. Bu yl dn< gele ok kalnm. ok da hzl uuyormu. Koca Halil, bet byle dngele grmedim, diyor. Bu yl pamuk bir bereketli...;; Sana ne olum, sen at ldrdkten sonra. El toplar gider de, kye dner de sen ancak ondan sonra ukura ular sn. El de sana gler. Haydi durma. De yr , Uzun Alicik Ettiini ekiyorsun. Sana hi yreim acmaz. Ne duruyor sun? Yoruldun mu? Gece olmasa da yzn, perperian halini, sorul sorul terlediini bir grseydim Uzun Alicik! Koci deyyusu bindirir de at ldrr msn? ek imdi, ek! Be> de srtnda donarm, lrm inallah. Bir bereketli olacak ki, topraktan yardan ounu kaldramayacak ukurovah. Biz de yerde kalan baak edeci;; diyor O dedikleri hep "senin gnln etmek, atma binip de r ORTADREK /.drmek iindi, hay aklsz yavrum. Yok yok. Uzun Ali, yav-/ ' rum deil. Domuzun dourduu. ; ' Ali konutu konutu, bir karlk alamaynca kzgnlkla ,, . yrd. * inden: Ne yaptm ona ki bu kadar dman. Adam dmanna bile yapmaz bunu, dedi. Kzyor, can burnundan -- 'kyordu.

l Durdu. Konuacak eyi de kalmamt. Neredesin Hasan? Yoruldun mu? 1 Hasan: ' Hi yorulur muyum? Bir yryorum ki. Ummahan yorulKz: Yalan diyor, dedi, hi yorulmadm. : Ali birden farkna vard ki dalarn ba aar yor. ok kr gn alyor lerlere bakt. Uzakt. rkt. Bir adm att. Dilerini sk-'. Bacaklar gerildi. Acmadk, yanmadk, kopmadk yeri yok-,u. Titriyor, decek. Yola kt. Anasn indirdi. Dnya ba-iinda dnyor, fr dnyor. Gzne bir aa kestirdi, vard ,cendisini aacn altna atverdi. Belini gvdeye dayad. Sk ;k soluyor, alp alp veriyordu. Yz kapkara kesilmi, gzeri klmt. Yakasn can havliyle, yrtarcasma am, gsnn kllar dar frlamt. Terler yznde domur do-nurdu. Solumas bir trl kesilmiyordu. Soluu kacak giL' j Orada, srt aaca dayal, az ak, avurtlar km, sahalnn ine ine kllar iyice uzam kalakald. Bir daha kalkamayacakt. Ona yle geliyordu. , Gn dan tepesine kt oturdu. Sonra kalkt, ykseldi, jrtal kzdrd. Gn ortal kzdrnca Meryemcenin uyu-jukluu ald. Ayaa kalkma denedi, kalkt da. Bir adm la att. Sonra eremeke yrd de. Yar baygn oluna, dnd. Bu haline acr gibi oldu, onu astrmak iin de aklna ne kadar kfr' geldiyse stne yaOKTADIKKIS* X1Z: drd. Baktka iine bir acma doluyor, fkesi iniyordu. Mer-yemce bu halde, daha fazla burada kalamazd. : Yolun kysndaki bir aacn daln krd. Dal budad. Uzun-: ca bir denek yapt. Oluna da son olarak yle bir gz att abucak arkasn dnd, yola dt. Bklm beliyle iler* ledi. ? Arkasnda ayak seslerini duyunca geri dnd, torunlar' n grd. Onlar da beraber geliyorlard . Gelin, gelin ebelerinin can yoldalar. Srmeli Umma* hanm da, babayiit Hasanm. Gelin de, ebeniz kesip attn? trnaklarnza kurban olsun. Kurban olsun da yolunuza lsn yavrularm. Keke o gvur Uzun Alinin yavrular olmayayd,1 nz. Nasl ldrd, nasl ldrd atm? Aaah, onu douraca: ma bir kara da ta douraydm. Kekeee... Atm ldrd de beni byle perperian dalara drd. flah olmaz br Uzunca Ali inallah. Kz: : Olan kza drtt: nallah ebem, inallah, dedi. Yazk oldu atmza. ' Zkkm, diye tersledi. Babam ukura inince sana bir eek alacak ebe. Atym yerine. Nine dnd, elindeki deneini sallad: Sus bakalm, sus! tin dl. t herifin sakar dl. Alma; olsun. Almaz olsun da arkasnn stne alsn. Aya krlst da ukura inemesin. O gvur Uzunca, Alinin gz. ksn1 e mi? Hasan dargn dargn, sustu. i leye doru, Ali arkalarndan yetitiinde, daha yl ar ar, konuarak yryorlard .Alinin arkadan yetitiin-: duyunca, szlerini kestiler. Meryemcenin iler tutar yeri kal i mamt ama. Ali hemen nne meldi. Meryemce onun sr* tna atlrcasna bindi. t Ali ileriyi, sk bir ormanl gsterdi. i1 Baksana ana, Balama pnar oras deil mi? u gr" nen ince, uzun doruk Ziyaret aacnn doruu deil mi? : Sen de bat, Ziyaret aacnn doruu da batsn, bir ie yaf' 0RTADREK

(ramaz Uzunca Ali. Atm gibi benim de derimi yzeceksin. Senden bunu umud ederim. -, Ban kaldrp ilerde, uzakta gelinin karartsn grnye, bir anlk, btn fkesi geti. '' Gl gibi gelinimi grmez de, aacn doruunu grr. Aaah, Ben ne iyi, st hell, st temiz bir avratsm Elif! Amma bir 'jbuun var. Keke u kt herifin avrad olmayaydm. Ke-' keee... Seni canmdan da ok severdim. Ali birden silkindi, sevindi, bir sevin l att: Ana, ana, ana bak! Bak, bak gelinin geliyor. i t VI Ceviz aacnn dibine gelir gelmez Ali anasn oraca, bir ktn stne indiriverdi. Elif onlar orada urarlarken, akamdan beri ocan yannda duran tarhana tenceresine gitti tarhanay abuk abuk byk bir sahana doldurdu. Kz sofray cevizin gvdesine yakn bir yere sermiti. Tten sahan getirdi sofrann ortasna koydu. Sonra gitti, ktn stnde oturmu Meryemceyi elinden tuttu, getirdi sofraya oturttu. Kocasn da: ; Gel Ali, diye ard. \ Ali ayakta durmu sallanr gibiydi. Olan ocuk ekine-j rek, korkarak babasnn elinden tutmutu. Glmsiyerek: : Gel baba, dedi. i Elif kocaman alm -gzlerle kocasna bakyordu. Kocas yalpalar gibiydi. Uyku sersemi bir hali vard. Sofraya bakmad bile. Elini olann elinden kurtard, yalpalayarak arkadaki stste ylm yklere yrd, oradan bir ul ek? ti, gnee doru bir yere atverdi, hemencecik de stne kvrld. Elif sofradan kalkt, ykten kck, kirli bir yastk ald, kocasnn ban kaldrd altna koydu. Sonra da stm bir yorgan rtt. Ali ban koyar koymaz uyumutu. Eli; kocasnn baucunda durdu. Onun incelmi, kararm yzne acyarak bakt. Yz zayflam, ekilmiti. Uzam seyrel sakalnn kllar sivri sivri, kirpi oku gibi yzne aklmt Sofraya otururken: Olun ok yorulmu ana, dedi. Yz iki gnde ocul: yz gibi ufalvermi. i Meryemce, elindeki ka sahann iine brakt, elini di zine vurdu: \ Daha kt olsun. Beterin beterine urasn Uzunca Ali; dedi. Bir seviniyorum ki bu hallerini grdke. Elif: yle deme ana, dedi. Yazk deil mi? Olundur. ORTADREK ," Meryemce dikeldi: ,* Yazk deil, dedi. Hi te deil. Aklsz ba olunca, cezasn ayaklar eker. Ne vard Koca Halili bindirip de atmz .Jldrecek! Ellem teh Ali iyi olanm desin diye. Ellerini ge at: .." Allahm, diye yalvard, u Uzunca Alinin halini bun-,J=dan beter et. oluunu ocuunu dada koydun, kendini de bu /ihale soktun, daha da perian et, koca Allahm, kara gzlm, jjgzel Allahm. Elif: Etme anam, etme, dedi. Etme bunu. Olun ne bilirdi? Meryemce: Kes! diye bard. Sen de onunla birlik olma! Beter olsun, beter! Srnsn. nallah bu yl pamua yetiemesin de, : aklc bana gelsin. Adil Efendi de onu boazlasn 1 Sofradan kalkt, bkk beliyle topal topal cevizin gvde- (sinin arkasna, allklarn iine gitti. . Ben urackta uyuyacam. Giderken kaldrrsnz. Ol-(maz m gelin hatun? i \ Elif, onun sesindeki alaya aldrmadan kederli: ' Olur gzel anam, dedi. i [ Sofray kaldrd. Drd bkt, yke koydu. ; Sabaha kadar uyumam, merakla, korkuyla onlar bek-.\ emiti. f ocuklara:

I' Siz de uyuyun yavrular, diye seslendi. ; i: Kz uyukluyordu zaten. Kaldrd, babasnn yanma yatr-I \h, yorgann bir ucunu da onun stne ekti, [ Olana: . f1 Var sen de sokul babaym bir yanma, dedi. ,' ' Gzlerinden uyku akyordu. Meryemce, ocuklar, kocas ;' yuyorlard. imdi kendi de uyua olmazd. Aadaki yoldan ' ; j.'jir geen olur, teberiyi, kab kaa alar gtrrd. f Ocan bana vard oturdu, dizlerini gsne doru ek-; ;) i, enesini de stne koydu. Dncelere dald. Tam on yl-' 'lir bu evdeydi. Mer3remceyi hi byle grmemiti. Bugnk UKlAJJlttli ili oluna kinlendii gibi hi kimseye kinlendiini de bilmiyordu. Bu ne fkeydi byle! At anldka, kar cin arpm gib: titriyor, az kpryordu. Adam lse, u ocuklardan bir lse, Meryemce bu kadar fkelenip kinlenmezdi. Yolda m kald, yaya m kald? te olu onu srtna bindirmi gtryordu. T ukura kadar da gtrrd. Olunu sevecek, onf acyacak yerde kinleniyor, fkeleniyordu. Olunu nasl sever stne nasl titrerdi! Ali onun biriciiydi. Sekiz ocuu ol mu, Aliden gayrisi lmt. Ali bir yere gitse de, azck ge cikse bana bir hal mi geldi diye kendini yer bitirirdi. Da ha, Aliyi iki yanda bir ocukmucasma severdi. yle okar di. Birinde bir dolu olmutu. Meryemce, Ali tarlada kald, ! dolulardan bir tanesi bana geldiyse diye tutturmu, btr! ky ayaa kaldrmt. Sonunda Ali, kyn te ucundaki bi> evden km, olunu grnce de sevincinden baylmt. Adarr dmanna bile, Meryemcenin imdi Aliye kinlendii, fkelendii gibi fkelenmez. Alt .st bir lmcl at. Bu yl l mee gelecek yl nasl olsa lecekti. Tvbe tvbe, bin ken tvbe. Vdesi gelince hibir mahlukat daha fazla bir an bile ya ar m? Kara Topakl Hoca tam byle sylemiti. yleyse nf istiyor bu kar? Kara Topakl Hocann bu szlerini o duyma di m ki? Sylerken o da vard. Elimi ayam kestin d( Uzun Ali, beni u dalarda perperian koydun. Beterin bete rine ura! Bu ne eit sz byle? Elin adam oluna deil dmanna bile byle alk etmez. * Uyuklad. Gn dikildi, leyi geti. Onun ba daha dizlerinin s tndeydi. Ate yand geti, kzleri kl balad, o farknda ol mad. Yar uyur, yar uyankt. D iinde bir uyanklk. Am; daha ok uykuda. i Bir uultu, bir grltyle ban kaldrd. Grlt so yandan geliyordu. Aadan bir kyn geldiini grd. Ath eekli, yaya, hasta, topal, sevinli, kederli bir sr insan nn den geiyordu. Bir bebe alyordu. Bu yollarda hep bebele* durmadan alar zaten. inden bir sevin kabard. Neye se vindiini bilemedi. Ayaa kalkt, yolun kysna geldi. nn %20 ORTADREK j^den geenler ona bakmyorlard bile. Bu sralar, bu yollar .^kyllerle dolard. Kyl tm nnden geip gidinceye ka- dar ylece durdu bakt. Sonra iine bir karamsarlk, bir ke-,^der kt. Vard snm ocan bana yeniden oturdu. u giden kylde, kary bindirecek bir beygir, bir eek bulunmaz myd ola diye dnd. Aliyi uyandrsaydm da ,-bir sorsayd. Bir umut. G daha ramad A Kalkt, vard, Alinin baucunda bir zaman durdu bakt. . Ali ocukcasna uyuyor, sanki soluk almyordu. Bebeler gi- oi. st duda azck uzam, yalnz soluk aldka ieriye bir : aara iniyor. Uyandrmak m? stne eildi, kolundan usulca tuttu: 1 Ali, Ali! dedi. Sonra sustu. Ali! Ali! Uyansana. Ali kprdamad bile. Ali! Uyansana! Gn ikindin oluyor. Ali sa bacan karnna ekti. Bu artk uyanacak demekti. Ali, gn yekindi. Yola dmek gerek. Ali doruluverdi, oturdu. Ali, seni uyandrdm ki... Ali yumruklaryla gzlerini uuturuyordu. Ne var ki? diye yayvan yayvan, isteksiz sylendi. . Gn ikindin oldu. Anan, ocuklar daha uyuyorlar. Yola ^ieceksek delim. Burada kalacaksak kalalm. Ali: Kalalm, dedi.

Elif: Sen gel hele u ocan bana. Ali kalkt ocan yanma geldi. Orada dikildi kald. Koca cevizin dallar esen yelle uulduyordu usuldan, jk grnmyordu. .!] Elif azn kulana yaklatrd: ;!; Demin, dedi, uradan bir ky geti, yoldan. Ne kyy-f l bilemedim. Sonra aklma geldi ki seni uyandraym. '.': Ali nce: I Gesin, dedi. Varsn gesin Sonra dnd. < ,t Elif: Daha sesleri geliyor. Sanrm ilerde, Topaktaa konacak-.; lar. Buraya konmazlar. Ziyaret cevizinden korkarlar. Ali glmsedi: Korkarlar. Bir ben, bir de sen korkmazsn. Aklszlar! Eyi kimselerden korkulur mu? Ktlk yerine iyilik yapar-f lar adama. Elif: Hani aklma geldi ki... Dedim ki... Ali gld. Dudaklar inceldi, gerildi, aclat. Bire avrat, dedi, sen deli misin, akln m vdrdm? Bu zamanda, kyl yola dmken, u da kyllerinde hi binek bulunur mu Baktysan grdn herhalde, ka kii ka kiiyi srtnda tayordu. Hastalar sayrlar... Kocalar, el ayak tutmazlar. Binekleri olsa, istesem verirler. yi bilirim ki verirler. u gnde varr da, ey kyl, atn bana versene, ben anam bindireceim denir mi? Olur mu? Yz umutsuz kzgnd. Soyka kalsn byle dirlik, dedi, halsizcesine yere kt. Ate de snyor. Baka yolu yok. Bu gece burada kalmal. Yornuumuzu bir iyice kardktan sonra... Elif: Sonra... dedi. yleyse ocaa bir a koyaym. Ali: Ekmek var m? diye sordu. Yoksa sana yardm edeyim. Elif: Var, dedi. Gerideki konakta epeyi yaptydm. al rp toplad, oca yeniledi. Ali uyumu, ocan yanma kt. Yorgun, bitkin bir d iindeydi. Gpegndz, al basm gibiydi. Kmldayacak hali yoktu. Braksalar urada, u ocan banda on gn kalrd. Kprdamadan. Gndz uyumak byle olur. Ceviz altnda uyumak zararl. Koygundur, ardr glgesi. Dndryor, dolatryor, bitkinliini cevizin koygun glgesi stne atyordu. Bir ara, olu Hasan geti gzlerinin nnden hayal meORTADREK '.j.tyal. lerde, arkasn bu yana dnm, bir almm dibine iitiyordu. Vay, it sd vay! Ulan, adam varr da Ziyaret eyizinin yanndaki alnn altna siyer mi? Cin arpar adam. Wallaha billaha ont olursun. Alimallah olursun. t dl. Ky-i neden konmaz ziyaretlerin dibine? Bundan dolay ite. erler altna, ierler. Daln keserler, gvdesine ivi sokarlar. Onlarn da can var. Onlar da arpverir, sakat korlar adam. 'Amma demedin miydi keyiflerine ziyaretlerin, uur getirirler. Kimbilir, u ulu aa, nakl aa bize bir uur getirir . ki. Ne gelmez ki elinden. Ulan, azck iyi olursam, halim olurca, u aacn altnda be rekat bir namaz klacam ki... Na- mazdan holanrlar bunlar. Belki de yreine bir holuk gelir de u aacn, bize yardm eder. Kimbilir? Belki yrei acr da halimize. u anam olacak bir akl etse de, o da kusa bir : namaz. Akl etmez ki. Bou bouna ay, be ay klar da, bu-1 rada, u ulu, u kutlu aacn altnda bir gn bile namaz kl- -may akl etmez. Sylesem olur mu? Bu sefer aklmdaysa da slmaz. nadndan. Klmasn. Baktm ki afaa uyandm, gn ( 'ymcaya kadar klarm. Klmal namaz. Ne olur, ne olmaz. '', idamn uykusu olmamal ki, olmamal da beklemeli. Grme-" i aa nasl a kesiyor! Nasl ban alp da, kkn ka-..i'. rp da, uzun kklerini... Nasl gezmee gidiyor! Amann u ' aamaz klmal. Yreini iyice temizledikten sonra, kin ha-1 \ set komadktan, Delice jBekiri, Muhtar

bile, Delice Bekirin \ vradm bile dnmeden, pamuu, at, borlar, hi bir eyi ' I kla getirmeden, tertemiz olaraktan, yunmu arnm, bom-J'do, Allann huzurunda... l'.i Hi bir zaman iini yuyup artamamt, hi bir namazm-',\ ia. Dnmeyim, demi, hi bir kt ey, hatt iyi ey. Ama ':' ep kt eyler, gelip gelip aklna musallat olmu, namaz so-s ' una.kadar onlar koamam, namaz da hi ie yaramamt. ','.': Karanlk bir gece. O zaman babas sa. Hangi yl, ka ya-' ;';;inda aklnda deil. Deil ama, karanlk gece btn sesleri, r l, oyunu kfrleriyle aklnda. '..': Gecede ocuklar oynuyorlar. Saklamba oynuyorlar. o-' l;uklar... On be, yirmi ocuk biribirlerini kovaluyorlar. Birbirlerinin stne dyorlar. Ali komaktan, saklanmaktan, cebellemekten deli gibi. Sakland yerde ocuk onu bastryor. Bir msr sap ynnn iinde sakl. Korkuyor. Elinde aks, ak. Karanlk, gz gz grmyor. Kprtsn duyup ocuklar stne ullanyorlar. Birden bir lk. Elinde-deki ban birinin boynuna battn farkediyor. Hi ses karmadan kouyor. O olduunu kimse bilmiyor. Gece karanlna saklanan bir o deildi. Yaralanan ksz Memet. Kimi kimsesi yok. Bir acyor ki, aylarca kszn yzne bakamyor, kszn sa enesinden aa doru derin bir yara izi. Bir yl sonra stmadan, ksz bir ahrlkta lyor. lsne de gidemiyor Ali. u ksz olmasa. Aklma gelmese. Bir de yalda ocuklarla birlikte kaplumbaalar talamlar, kaplumbaann birinin kabuunu krmt. Kaplumbaann srt kzl kan iinde kalmt. Bunu da gzmn nnden atamyorum. Kaplumbaa in-lemiti. afaa kar kalkacam, ksz Mehmedi, tosbaay gzmn nne getirmeyeceim, iim parl parl, gn gibi Allann huzurunda, Ziyaret aacnn altnda duracam. Belki bir iyilii tutar da... u anam da, ne biim oldu byle? Ne ister benden? lsem, imdi lsem alar m ki? ok kzgn. Allah Allah! alacak i. te srtmda rahat rahat. Bir insan bir ouldan daha ne ister ki? Bir oul daha ne trl bakar ki anasna? Olmaz olayd Koca Halil. At gene lrd. Gene srtma alrdm. Ama bana byle yz emezdi. Gzn azck anca, nnde krmz kzleri grd. Sonra karda, tede anasn. Ban kaldrp da anasn grnce birden, hi de farknda olmadan, lgn bir sesle: Ana, dedi, ben yarn tan yerleri madan kalkacam, u kutlu cevizin altnda sabaha kadar namaz klacam. Kl bakalm, kl. stersen bir ay feabaha kadar, bir ay gece gndz kl. Allah sana yardm eder mi ki, yavrum? Allah anasnn gnln ykma, atn ldrme, elsiz ayaksz, el A\ 124 ORTADREK -% . ; ir 't iinde anasn rsvay komua hi yardm eder mi yavrum? Benim yreim sana dorulmaz. Kl bakalm, belki de Allah gnahlarn balar. Sana bir kap aar. Ama senin iin i deil yavrum. Sen bu ii, anaym rzasn almadan ok kt ettin. Sanmam ki kara gzlm, Allahm, gzel Allahm, seni balasn da... Hi Sanmam. ukura inince de, iyice balayacam namaza. Be va: kit. : Bala bakalm. u anaym yreini krdn der mi? : Seksen sekiz bin yl klsan, madem ki teline dedin anaym, = yreini incittin, Allah yannda makbule gemez. Var git is-r tersen Kara Topakl Hocaya sor. u at elinle ldrdn. Sana ' yalvardm yakardm, kurban olduum babayiit olum, yiidim, bindirme u uursuzu ata dedim. nadna bindirdin. stelik de beni dd koca dmdk. Brme bir depik indirdi ki, depik derim ona. Cierim skld dedim

yerinden. Bir "daha yle vurayd, cierimi blk blk kusardm. stersen yz yl kl namaz aklsz yavrum, Allah indinde makbule geer mi sanrsn? Senin namazn Deli Bekirin namazna benzer. Heeey Ali! Sana yreim bir vakit iin dorulmayacak. Ali sevinle karsna dnd: Avrat, dedi, gayri namaza balyorum. Be vakit. Bundan byle, ukura iner inmez balayacam. Kellem gidecek, namazm gemeyecek. i Kadn ar, uysal glmseyerek: ' Kl herif, kl, namaz klmak ok iyidir. Babam hi namg-: zm geirmezdi. O yzden de ba hi bir belya girmezdi. Namaz klmak gibi var m? dedi. : Hasan yanndaki Ummahanm salarna elini dedirdi. Babam namaz klacak, ukura inince. Ben de dualar " beller, ben de klarm ' Ummahan: : ocuklar namaz klmazlar \ Hasan dnd kald. Sonra: : Ben de byrm, dedi. Ondan sonra I: Meryemce ocuklarn konumalarn duyuyordu. Kln, kln, geti iinden, kln da hep cennete gidin. Anasnn atn ldren babanz da cennete gidecek. Ona cennette all yeilli bir kk hazrladlar ki, Ali Aa gelsin diye bekliyorlar. Siz de kln, ananz da klsn, evdeki tavuklarnz, itiniz kpeiniz, kediniz de klsn. Tvbe tvbe... Hepiniz kln da cennete gidin. u beni urada ldrn de doru cennete... Sizi daha iyi kabul ederler orada. Sonracma Peygamber sofrasna da oturturlar. Bunlar analarnn atn, sonra da kendisini ldrm gelmiler, bunlar krklara lyk kimseler derler. Elif yemei az sonra ocaktan indirdi. Ya tavasna bir rak iesinden azck ya aktt, ocaa srd. Az sonra yanm ya ac ac koktu. Bulgur ama ya dkerken a czr-dad. Ali bir iyice ackmt. Yanda serili sofrann bana geti oturdu, bekledi. Ah avrat, dedi, u an yannda bir de soan olmal ki... Bir ba. Elif a sahana boaltrken: T uvaln dibinde. karmas zor. Ali: Keke karabilsen .Bir canm ekti ki... Kadn sahan sofrann ortasna koydu, cevizin gvdesine dayal uvaln azn at, kolunu svad, uvaln altna daldrd. Terliye terliye aratrd, sonunda bir ba soan karabildi: Al herif, dedi zaferle. Sofraya, kocasnn yanma kt. Meryemce, ocuklar da oturmular pilv lokmalyorlard. Ali yumruuyla soan krarken, bir ayak sesi duydu ardnda, ban evirdi: Selmnleykm, bereketli olsun. Ali azck ararak: Aleykmselam. Saol. Buyur karda. Adam srtndaki kl heybesini ocan yanna indirdi, ocan bana kt. Ali toparland, glmsedi: 126 ORTADREK ;'f'. 1, 'i': fi ! Buyursana karda. Buyur da iki lokma ekmek ye. ine bir sevin girmiti. Adam ban evirmeden: Afiyet eker olsun. Bereketli olsun. ok yorgunum. Hi canm istemiyor diye kendi kendine sylendi. Ali kalkar gibi yapt: Gel karda, gel! diye srar etti. Hepimize yeter. Gel! ok var. A a olur mu? ksz evine gelmedin. Elhamdlillah... Adam yerinden, ellerini topraa dayayarak kalkt. ok > uzun boylu, geni omuzlu, kartal burunluydu. Sofraya oturur oturmaz bir kocaman lokma yapt. Ali de krd soann bir ksmn ona uzatt. Adam:

Soan gibi yok dedi. Yiyecekler iinde bir soan, bir tuz! Soan olmaynca ben o sofraya sofra demem. Ali: ; Adm bala . Adam glmsedi: * Yankolan kynden Krl Osman derler bana. Pamua gidiyorum. Siz de pamua, yle mi? Kynz nerede? t Ali de adm, kyn syledi. ;; Osman: = Kynz geride mi kald? diye yeniden sordu. , \ Ali: ;; lerde dedi. , Konuacakt. Meryemce sz azndan ald, olay batan i" sona yle bir anlatt ki, AH de at, Osman da at. Osman onu dinlerken neredeyse alayacakt. Meryemce her szn ba: Ah kardam, diyordu, ocuun var m? Ah kardam, ocuk byt ki sefasn sresin. yle mi? Al sana! ocuk byt ki cefasn ekesin. Comutu. Atn lmn, souu, donmasn, tekmeyi. Koca Halilin zulmn bir rpda sayd dkt. Sonra da yle bir yorgun dt ki, sanki sabahtan akama kadar srtnda ta tamt. te byle, elsiz ayaksz, kimsiz kimsesiz, yce dalar banda, kurdun kuun arasnda, cinin perinin iinde kalakaldm. Ali utancndan Osmann yzne bakamyordu. Meryemce ylesine sylemiti ki, sanki Ali onun bindii at, onu dada brakmak iin mahsustan Koca Halile ldrtmt. Yemek bitince, Ali, Osman elinden tuttu kaldrd, yle ileriye ekti. Kulana: nandn m anamn dediine karda? diye sordu. Adam hi anasn dada koymak iin kendi z atn ldrr m? ldrr de, sonra anasn eek gibi srtna bindirir de tar m? Osman glmsedi, Alinin kulana azn dayad: Yok, bire kardam, dedi. nanr mym hi? Kocam-lar bilmez miyim? ok alngan olurlar. Ocan bana geldiler, yanyana oturdular . Alinin gz Osman tutmutu. erden, t yrekten glyordu. Byle glen adamlardan, insanlara ktlk gelmez. Alinin iinde bir umut belirdi. Osman szd. Ceketi yepyeniydi. Kaak maln da en iyisi. Her olur olmaz da byle ceket giyemezdi. Umudu bir zaman iin snd. Vay gzel ceket vay! Sonra gz ceketinden yzne gitti. Kara gzleri keder iindeydi. Kaln, krmz dudaklarnda bir yumuaklk vard. Esmer yz salam, cana yaknd. Ali gene umutland. Bu adamdan her ey istenebilir, dedi kendi kendine. Gzne, gsndeki gm kstek arpnca, bir iyice ard. Gene yz deiti. Bir iyice umutsuzlua kapld. Gzlerini ocaa dikti, dnd kald. Sonra, epey sonra, ban kaldrd, adamn gzlerine bakt. Osmann kocaman, kara gzleri lt, sevin iindeydi. Varsn kstei olsun, nolurmu, dedi. Sonra ayaklarn grd. Ayandaki ham ark paralanm, delinmiti. Ali, sylerim, dedi. Ne icabeder ki, ar da amma eski. Ayana da benim yedek arm veririm. yi adamlar yer yznden hi bir vakit eksik olmaz. Mintan da eski, kir iinde. He v; v\ 1' i ' i. J f it t , I : J . 128 + a.

, 1 1 i 1

\JS\X XLJ*.M.**^

men sylerim. O da bunu severek kabul eder. Gzlerini gm kstekten, kaak ceketten alamyor, umutsuzlua dnce gzlerini adamn tatl, efkatli gzlerine dikiyor, oradan da yrtk arkla, kirli mintana gz atmadan edemiyor, sylesin mi sylemesin mi? kircikli. Gzlerini adamn gzlerinden ayramyor. Adamn gzleri ona g veriyor. Baktka umudu artyor. Rahat. Neredeyse syliyecek. . Bu ara, Osman elini ceketinin cebine att, tabakasn kard. Tabaka ok gzel, grlmemi bir tabakayd. Ceviz aacndan yaplm, stne taz, ku, ylan suretinde sedefler kaklmt. Altnda da kocaman bir iek vard. Tabakay at, yle yollu yordaml, bir fiyakal sigara sard, Alinin nne yuvarlad. Ali sigara tiryakisi deildi. kircikle elini uzatt, durdu, sarma sigaray ald. Ocaktan bir eski ekti, somurarak sigaray yakt. Osman sigara iiinden onun acemi olduunu anlad. Yeni sigara ienlerin gstermelikleriyle iiyordu. o-', cuklar, Elif, Meryemce onun afili sigara iiini seyrediyorlardi. Elif efkatle, acmayla iinden geirdi: Olmaz olsun yokluk. Adamn boaznn tohtu, kesip atamazsn. stedii yere seni eker gtrr. Sen de eller gibi, bire Alim, srtn aaca ' verip bir cgara iemedin. yle, elin adamlar gibi. Gzleri yaard. Alinin gzleri sedefli sigara tabakasnda kalakald. Vay ocam bata adam, dedi iinden. Yktn viran eyledin. Tm ; umudumu suya drdn. Var git yolun ak olsun. Sen biz-; lerden birine hi benzemezsin. Senden bir ey istenmez. Yr yolun ak olsun. yisin, hassn, velkin sigaran... Glmsedi. Onun glmsemesini grnce Osman da g\ lmsedi. Osman sigarasn sarp yaknca, sol dirseinin stne ksgeldi, yle rahat imee koyuldu. 1: Ali, arkada, diye iinden geiriyordu. Sen bu syken} meyle iyice belli ettin bir Aa, ya da Bey olu olduunu. Hi ,hl| saklama. Kynde mutlak sana Koca Osman diyorlardr. Adam da byle kocaman olur muymu. Vay babaym arap anana. Bir ucun marpta, bir ucun markta bire ulan. Bu ne boy! Boyuna Osmana glmsyor* Osman da ona glms-yordu.. Ali de onun gibi ksgelmek istiyor, ama karsnda bir Aa olunun varln hissediyor. Nasl ksgelsind Sklarak, ekinerek: Osman Aa karda, dedi, sormak acep olmasn amma, tek bana byle nereden gelip nereye gidiyorsun? Sizin kyl de mi seni yolda kodu gitti? Osman, aznda sigaras, glmsemesini kesmeden: Ben kyly kyde koydum da gidiyorum Ali bir zaman dnd. Sonra gene ban kaldrd, ekinerek sordu: O neden ola ki? Osman hi durumunu bozmadan: Kstm o kye, dedi. Bir iyice kstm. Kodum da geldim. Meryemce iinden, ha yle, diye balad. Hah, yle. Dil-ierine hayran olaym senin, yolcu. Ks, ks! Bir daha yzlerine bakma o deyyuslarn. Demek yreine dokundular. Sana olmaz bir i ettiler. Bakma yzlerine, lenedek de bir sze varma onlara. Kurban olsunlar onlar senin kesip attn trnaa. yle de bir gzelsin ki yolcu, Arap ata benzersin. Maallah, maallah! Gzel tanrm. Kem gzlerden rak. Tu tu tu. Ali boynunu bkt. Btn kye kstn syleyen adam, ok nemli birisi olmalyd kynde. Aam, neden kstn ola? Osman: Ben kserim, hem de yle bir kserim ki... Bir daha yzlerine bakmam. Hem de o kye lenedek bir daha admm atmam. Meryemce, atma yiidim, bakma o kfirlerin yzlerine, dedi, o zalimlerin. Ali, incelmi, hafif bir sesle szn yeniledi: F. 9

it. I, 't',. ', . Neden ola? i Osman: Ben kserim, dedi daha hiddetle. Onlar it gibi piman olacaklar. Kapmdaki kpek gibi yalvaracaklar. Amma ne fayda. Bir daha beni ele geiremiyecekler. Meryemce yerinden kalkt, geldi Osmanm ayak ucuna oturdu. Hmla: Olsunlar yavru^ dedi. Olsunlar. Dnp de yzlerine bakma. Yansnlar, kavrulsunlar. Bir daha o kyden yana ynn dnme! Osman, yumuak, tatl, glmser bir yzle: Dnmem ana! dedi, ayaa kalkt. Yerdeki heybesini ald omuzuna att. Meryemce: Dnme, diye tekrarlad. Osman: Salcalan kaln. Karanlk kavuacak neredeyse. Ben asl gece yrmei severim. Ho olur. u dalar bir burcu burcu kokar ki, cennet gelmi de yer yzne kurulmu dersin. Varn salcalan kaim, dedi, kocaman admlarn aarak abuk abuk yrd, yola kt. Meryemce: Var git salcalan, babayiidim. Dnme o imanszlarn iine. Dnme! Ali arkasndan, o gzden raymcaya kadar bakt, sonra karsna: Sylesem miydi ola? diye sordu. Elif: Sylesen iyi olurdu. yi bir adama benziyordu. Belki hi olmazsa ykn yarsn alrd Ali: Ksteini grdn m? Elif: Grdm. , .. Ali: ^..n^mi 161 Tabakasn? Elif: Onu da grdm. Ali: Kimbilir, diye iini ekti. Syliyemedim Karanlk kavumu, ocuklar ocan kysna bzlm, uyumulard. Ali: u gzel kzde ekmek kzartp da tatl tatl yesek. Daha imdi yedik bulgur an. Tatl tatl. yle mi? Elif kalkt, ekmeklikten bir drm ekmek ald getirdi. Ali de odunlarn altndaki kzleri nne doru ekti, geni bir alana yayd. Yufka ekmei at, kzlerin stne serdi. Ekmei atee koyar koymaz kaldrd evirdi. Sonra da hemen ekmei sokum yapt. unun iine bir de kelek olmalyd ki... Elif sevinle: Var, dedi. Hem de bir tulum. Bu yaz ne kadar ayran getiyse elime hep kelek yaptm. Ali: Getir, dedi, ocuklar uyandrd. kinci ekmee kelek koyarak sokum yapt Ali, anasna uzatt. Anas onun elinden almad sokumu. Ali anlad. Hasana verdi, Hasan da ninesine verdi. Meryemce disiz enesiy-le, kurutulmu ekmei ar ar iniyerek yedi. Elif de sokumunu srrken, kocasna sordu: Ne dnyorsun bire herif? Noldu? Ali geni geni gld: Dnyorum ki u dnyada ne adamlar var. Ne tuhaf. u adama baksana, kye ksm de ban alm, tek bana gidiyor. Elif de gld. ocuklar da kahkahalarla gldler. Bir tek Meryemce glmedi.

Gln gln, o buradayken niye glmyordunuz? Kser ya. Bunda tuhaf olacak ne varm. Kser. Kser de yzlerine bakmaz. Yalvarrlar, tabanlarn perler gene bakmaz. Ben fi i; '!"; 3 132 de adam diye, yiit diye bylesine derim. Anasnn atn ldrenlere demem. Dmbk Halillen bir olaraktan... Anladn m, ok gzel olum. Ben adam diye, avradn kek gibi karsna alp da kkr kkr edene erkek demem, byle tek bana yollara dene derim. Gln gln, kellelerini avrat etei altndan karamayanlar. Gln. Ali: imdi kalktk ya uykudan, uyusak iyi ederiz. Ben tan yeri madan kalkmal, namaza durmalym. u aacn dibine ser yata. Bamz kke gelsin. Ben uyanmazsam, sen uyandrrsn abalama, kara gzl Allahm senin ivalarma kanmaz. Uyudular. Ateleri sabaha kadar yand. Ortasnda byk bir ktk vard da... vn Meryemce uyandnda, koca cevizin gvdesine arkasn dnm, namaz klar grd Aliyi. Ali iki elini am, kulaklarna vermi bir saa, bir sola selm veriyordu. Selm verdikten sonra, iki dizinin stne kalkm duaya durmutu. Az kpr kpr ediyordu. Amann kurbannz olaym millet, bu olan dua da bilmez! Oturmu da Allah kandrmaa kalkar. Ali hem dua ediyor, hl da gzlerinin nnden ksz Memedin yarlm yzn, kaplumbaann paralanm srtn komaa urayordu. Bir de, kendine bile diyemiyor-du, bir baka ey musallat olmutu bana. Srt paralanm kan iinde kaplumbaa srleri. Gzleri yumurta gibi dar uram korkun gzller. _ ksz Memedin ls. lrken yaras alm, bym, sapsar, sar kehribar gibi kesilmi. Allah kimseyi ksz, kimsesiz etmesin. nsan ineklerin ahrnda lr de kimse yzne bakmaz. Bakmaz m? Btn ky onun stne titremedi mi? Ama, anasz babasz, kimsiz kimsesiz... Bugn de yrei temizliyemedik. Namaz boa gitti, teki olmasa, bunlar neyse ne... teki pis, ok pis. Genlik ite. nallah ukura inince, pamuk tarlasnn ortasnda, akar suda imdikten sonra, bir iyice de aptest aldktan sonra, ak kiriz savan da tarlann yumuak toprana serdikten sonra, gece yarsndan sonra, afak ymcaya kadar namaz kldktan sonra... te o zaman. te o zaman ne olacak? Karanlk bir bolua yuvarlandktan sonra toparland. yi olacak, dedi, zaferle. Gn douyordu. Yukardaki, duman gibi ykselmi, stnde aalar boy vermi kayada ince ipiltiler seiliyordu. Hi can istemiyerek ar, lgn, ellerini topraa dayayp kalkt. Altndaki uval da ayn yavalkla toplad. afaa kar durdu, aln, yz krk iinde kald. Sol bacana -i 134 ORTADBEK 'i t. i" ', 'I dayanlmaz bir ar girmiti. Beli de aryordu. Banda bir uyuukluk vard. Namazdan kalknca, ne kaplumbaalar, ne ksz Memed, ne de teki ey, hi bir ey kalmamt banda. Ama, yreini artmak iin harcad gayret onu yormutu. Meryemceye gz iliti bir ara, ona byk altndan glyor gibi geldi. Ne byk altndan glyor, kahkahalarn savuruyor. inden... Aliye, kan iinde, gzleri prtlemi kaplumbaalar, sapsar, sar kehribar gibi ksz Memedin ya-rasin, bir de teki eyi, anas grm gibi geldi. Usul usul bir

fkeye doru kayyordu. Anasna bir daha bakt. Kadm sanki, oh oldu sana, diyor glyordu. Oh oldu sana! Yreim bir soudu ki... Glmyor canm. Glse gldn grmez miyim? Glyor, hem de bir glyor ki, gstermiyor. O yle bir gler ki adamn stne, yreini gsnden koparr da karr. Kalarn att, gzlerini anasnn yar glge iindeki yzne dikti. Bir aknlk iinde kald. Eskiden beri, t ocukluundan beri ne kadar fkelenirse fkelensin, bir eye ne kadar kzarsa kzsn, anasnn yzn grnce geiverirdi fkesi. imdi, ilk olarak grd ki yle olmad. Telland. : Ana, dedi. Ona doru birka adm att. ; Ana! Sen burada, u kutlu aacn altnda kal, seni le; ye kalmaz gelir alrm Kars yataklar, ykleri denk yapyordu. Meryemce karlk vermedi. Ali karsna dnd: Bitti mi? Kadm bayla tamam iareti yapt. Ali yk srtlad. Telndan, aknlndan ayaklar ayaklarna dolanyordu. Koarcasna yola kt. Sabah yelinde, ulu cevizin dallar bir kocaman ormancasma uulduyordu. Meryemce Elifin nne dikildi: ok kr dedi. ok kr, daha elim ayam tutuyor. Hi yerinmesin, o kocan olacak Uzunca Ali Aa. ukura kadar ondan iyi yrrm. Hem de cirit at gibi. Ben bu yollarda az m yrdm! yle iyice baksan u yola, izimi grrsn. Amma. u yokular yok mu, belimi bken onlar kzm. Zaten oldum olas sevmezdim yokuu. Yerden uzun bir denek ald. Siz ne ederseniz edin, ben yola derim de, bir de giderim de... Torunlarna dnd: Gelin, gelin, ebenizin yanma, benim iftelerim de, kara gzllerim. Keke o imanszn ocuu olmayaydmz. Kekee... Size canm verirdim. Onun yznden siz de dtnz gzmden. Gn dodu. Yol kysndaki devedikenlerinin yapraklar toz iindeydi. Bodur fundalar balyordu bundan sonra. Yol ufack talyd. Elif: Ana, diye yanma yaklat. Kocasnn yzndeki fkeyi okumu, anayla oul arasnda bir ey kacan sezmiti. imdiye kadar, eytan kulana kurun, anayla oul, gelinle kaynana hi ekimemilerdi. Elif arada srada, o da ylda, iki ylda bir yalnz Aliyle, bir de ocuklarla az dala yapard. Meryemce hi bir zaman bir kavgaya, bir ekie meydan vermemiti. ok akll, yatkn hareket ederdi. Ana, gzn sevdiim ana, kal burada, u aacn altnda, ocan banda da oluyun dnn bekle! Nasl olsa yryemezsin. Meryemce sapsar oldu, dudaklar titremee balad, var gcyle bard: Ben, ben mi yryemem? Ben mi? Deneini yere vurdu. ocuklara: Haydin cehennem olun siz de. Alak adamn sdkleri, sizi de istemem. Derim de yollara, bir bama da giderim. Kocasam da, u ayaklarm sa olsun. Elifin kolundan tuttu, cevizin gvdesine doru evirdi: Var oradaki ekmei al. Ben burada kalamam. Al ocuklarn yanma da, yr git. 136 ORTADREK , f :' Elif olduu yerde durdu. Yz deiti. Meryemcenin yzne bakt bakt. Ne demek istiyordu bu kadn? Aacn dibindeki ekmeini ald. Yknn altnda iki bklmd. Yola girerken, Meryemceye ulanca, gene dayanamad: Kalsan da, olunu beklesen iyi ederdin gzel anam, dedi iini ekerek. ok yorulursun. Daha iki gnlk yoku var. Belki gnlk.

Olsun, dedi Meryemce hnla. On gnlk olsun. ok hzl yryordu. Elif arkasndan zor yetiiyordu. o-cuklarsa t gerilerde kalmlard. Hasan Ummahana: i Ebem ok fkelenmi babama. Ne sylerse azn amyor. Ummahan: Amaz, hi de amaz. Babam da onun atn ldrd. Dedemin yadigrn. . Hasan: Babam ldrmedi. Koca Halil ldrd. Koca Halil kap gidince de, ebem fkesini babamdan alyor. Ummahan: Ck, etti, anasna yetimek iin kotu. Meryemceye kendinin de bir trl anlayamad bir g gelmiti. Tam genliindeki gibi din, abuk, yorulmadan yryordu. i sevinle doluydu. Atn lm, olunun ettikleri hi geliyordu imdi. Sanki dn bayramd, o kara gnler. Olann ne suu vard, dedi kendi kendine. Fkara olan. Mer--hametli. Onda derya deniz kadar merhamet var. ok yrei acr dmlere. Hele ocuklara, hele kocalara. Grmedin mi, sakz gibi yapt olann yakasna. Kara sakz... Gzleri -kas dme gzl. Su bende. Bir gn oturup da karma almadm olan. Babasna ettiklerini bir bir anlatmadm. Soy lersem o ileri Alinin de az ak kalr, ellemin de... Neden benim karncay incitmez kocama, ukurovanm byk hrsz demiler, iyice anlar o. Anlamas gerek ki... Benim ince yrekli, yufka yrekli yavrum, eierim. Anan sana kser mi hi! gn oldu da ben sana kan kusturdum. Senin o kesip : attn trnaklarna kurban olsun Meryemce. Anam incinmeORTADREK 137 sin, at ld, fkaranm yas var, babamn yadigr kocam atn ok severdi, yrei yaral diye beni o gzel srtna al-dn da yoku yoku tadn, gzel srtna kurban olduum Alim. Sana da ben, iki gzm nme aksn da, koca mezarla gmleyim, zulm ettim de, sdm, emeciklerimi haram ettim, gndr benden bir tek gnl alacak sz bekledin de, u kuruyas dillerimi oynatp da bir ift sz etmedim. Hey koca Allahm, kara gzl gzel Allahm, ben tm dediklerimi geri alyorum. Sdm hell olsun gzel Alime, ince de yrekli kara gzlme, tm emeciklerim. Bu yaa geldi de ana, uradan kalk uraya otur demedi. Benim ne gemiim varsa, bu yaa geldim, hepsi hell olsun. Gzel, kara gzl, koca Allahm, ben bir ho oldum, fkeye gelince azma geleni sylyorum. Bam sknca... Sen onlar, o sylediklerimi o zaman hie say. Akl ermez bir delice karym, kara gzlm. Cmle sularm bala. Alim iyi olan. Ona yardm et, kara gzlm. Namaz da kld sna. Bir sevin d, bir aydnlk kasrgas iindeydi. inden, ok uzak, belli belirsiz bir trk, bir koku, bir renk gibi bir-eyler geiyordu. Uzak, ok uzak, t Akadenizin kylarnda, silme bir mavilik... Mavinin stnden akp giden bir pamuk akl... Kocas ok gen, ince, uzun boylu. Gneten yanm yz, kocaman el gzleri... Salar alnna dklr, ltl. Bir candan gler ki, adamn yreine iler. ocuklarn d gibi tatl gler. Al da canym iine sok. Kr olsun Yemen. Bir dn gecesi, karanlkta elini tutmu skm, tm bedeni tatl bir ngma iinde kalm, o anda bunun brahim olduunu ne gzel bilmiti. Bilmi, sevinten, taddan erimiti. Yolun st banda tek, kocaman, dallar kanat gibi alm, umaa hazrlanm bir ulu kua benzer bir am aac vard. ama sevgiyle bakt. Belki otuz yl, ayn dal, ayn yapraklarla oradayd aa. Ha utu ha uacak. Kimbilir, belki de uuyordur, dedi Meryemce. Aalarn da insanlar gibi tatl canlar var. Evliyas olann can olmaz m? f 138 ORTADREK ; Souk kesilmi, gne az da olsa kzdrmt. Meryemce usuldan terlemee balamt. Tam, dedi kendi kendine, genliimdeki gibi terliyorum. Terlemek iyidir. ok iyidir. ok uzun zaman oldu byle terlemedim. Arkasna dnd bakt," gelinle ocuklar t gerilerde kalmlard. Gen, salam gelin arkamdan ulaamyor. Bu da Allahm bir hikmeti. Ziyaret cevizine ettiim

dualar boa gitmedi. Ynm dndm de aaca, gn atmcaya kadar dua eyledim. Gelecek yl senin kkyn dibine bir horoz keserim, dedim, dizlerime Allah g verirse... Keserim de etini piiririm, azma da bir lokma atmadan gelip geen yolculara datrm. Sana borcum olsun ey kutlu cevizim. Bir horoz deil, iki horoz hakettin. Bak u dizlerimin gcne! Genliimde bile byle olmadydm. Sana kurban olaraktan, gcm yet-se de bir koca deve kurban etsem, erkezlerin at kurban ettikleri gibi. Bir tl deve, iki hrgl. Tek cevizi geti. lerde artk orman balyordu. Dalmt. Savrun derler bir su akar. inde ne kadar balk varsa y-zndeymi gibi gzkr. lkin uzun kavaklar gzkr. Gzknce dnya bayrama dner. Ot, aa, iek bayram bayramdr. Bir deirmen vardr Sleymanlda. Yanndan geerken scack unu kokar. St gibi, kar gibi apak un. Sonra narlar, narlardan nce kocaman mor mor ieklenmi, bir kilim gibi serilmi yarpuz tarlas gelir. Bir zamanlar, bir Hasan vard. Kr Hasan. Cabbarm olu Kr Hasan. Anas vard. Dili tatl bir kadn. Yarpuz tarlasnn oradan geerken, dnyay bir koku doldurmu ki, nereyi koklasan, ta topra, aalar, suyu, nereyi koklasan taze taze yarpuz kokuyor. Hasan dedi ki, birdenbire duruverip... ok gzeldi Hasan, erkek gzeliydi. yle bir sfatna bakardn da, Yusuf Efendimiz herhalde Hasan kadar gzeldi derdin. Dedi ki, emmiler, burada, 'I u yarpuz tarlasnn mor iekliinde bu gece konaklasak ge-.! ':, rektir. Varsn pamuk da bir gn ge toplansn. Biz de bir gn , , ge dneriz kye. Sesi sihirli gibiydi. Hi kimse bir sze varmad. Gittiler, yklerini narlarn altna indirdiler. ORTADREK 139 Yedinci gn demeden, altnc gnn lesi yarpuz tarlasnn yanndan geilir. Hi bir zaman kyl konaklamaz orada. Ondan sonra kyl bir daha yarpuz tarlasnda neden konaklamad? Hasan ld. Kim bilir? ukurovanm kavaklar gzel olur. Telli kavaklar. Telli gelin gibi salnr ha salnr. nceden bir yel esmeye grsn. ukurova yemyeil bir bahe gibidir. Serilmi. Ne o? Dizlerim mi kesiliyor Allahm? yle bir kendini yoklad. Orman, krmz kayalar, kayalarda kertenkeleler. Bir gelincik yolu bir utan bir uca yldrm gibi ortadan biiverir. Anzlar. Bir yamata ipilti iinde bir tarla. Anz kadar gr olan, ipiliyen hi bir ey yoktur. ine, ortasna tm gn dolmu da, fkrp durur, salp durur. pileir. Kendini duaya verdi, btn yrei, btn varlyla. Ardna dnd. Cevizin doruu grnyordu ancak. Dorua gzlerini dikti. Gelini gelip de:" Amma abuk yryorsun, gzel anam! abaladm, abaladm da ardndan ulaamadm, deyinceye kadar yle kald. Avular ge almt. Sonra bezgin, bitkin iki elini yanlarna indirdi. te ulatn ya, gzel kzm, dedi. Ulatn ite. yle bitikti ki, bedeni, ayaklar, kollar, ba yok gibiydi. Kendisini braksa, belki bir daha hi kalkamyacakt.. leriye iki adm att: Ulatn ite, dedi. Ulatn Sesi o kadar ac, aresizdi ki Elifin gzleri yala doldu. Meryemcenin yzne baknca korktu. Yz kara sar olmutu. Hastalar lme doru o renge girerlerdi. Hemencicik srtndaki ykn indirdi, yere att, Meryemceyi kolundan tuttu: Otur anam, dedi. Gayretli, gzel anam. Kurban olduum. Meryemce oturdu# Elif, ocuklar, ayakta durmular korkuyla ona bakyorlard. Meryemce ban topraa emi, yz gzkmyordu. Az kupkuru olmu, etleri ekiliyordu. 140 ORTADREK Derin derin bir soluk aldktan sonra, banda bekleen ocuklarn, Elifin korkulu yzlerini grd. Geer gibi oldu. Hi bir eyim kalmad. Adam ok abuk yrrse, genken de byle olur. Ne durmu bamda yle bakarsnz? Elif: Kul olduum anam, bakyorum ki... yisin ok kr. Meryemce karlk vermedi sustu. Ban da yere edi. Uzun bir sessizlik oldu. Elif, ocuklar soluklarn bile tutmulard. Neden sonra ban kaldran Meryemce derin derin iini ekti:

Ulatn ite, diye inledi. Elif onun yzn grnce sevindi. Yz alm, rengi yerine gelmiti. Yolun kysna, Meryemcenin sama oturdu. ocuklar da onun yanma oturdular. Sralandlar. Aradan epey geti. Konumadlar. Biribirlerinin yzne bakmadlar. Gz gze gelmekten korkuyorlard. ocuklar bile. Elif, sonunda yarlm ellerini topraa bastrp, ar, inli-yerek ayaa kalkt. Srtndaki ar ykle ayaa kalkmak her insann harc deildi. Meryemcenin banda dikildi kald. Ne syliyeceini bilemiyordu. Ana, diye derinden, ince bir sesle sze balad. Hanm anam, sen buradan kmldama. Biz Aliye yetielim. Konaa varnca, biz yannda olmaynca, yk dada koyup da gelemez. Sen urackta dur da bekle olunu. Ben hemen geri salarm Aliyi. abuk abuk yrd gitti. ocuklar da analarnn ardna dtler. Neden sonra, onlar t telere uzaklam gitmilerken, Meryemce ban kaldrd, arkalarndan bakt. ocuklar da analarnn arkasnda grnce, yrei azna geldi. Bandan aa kaynar kazanlar dkld. Donmu, soru dolu gzlerini stlerine dikti. Onlar gedii ap da, gzden raym-caya kadar oradan gzlerini ayrmad. ' - *Ulatn ite, ulatn orospu gelin. Boynuzlu herifin avrad. Ulatn da, getin de, diye inledi. Seni u krolas 141 Uzunca Aliye almaz olaydm da, Allah belm vereydi. O. Uzunca Aliden sen azck daha iyisin ya. Bak a ocuklara, bak a it dourduklarna da domuz dllerine, onlar da... Ulatn ite. Ulatn da beni yazda yabanda koydun da gittin. Birden ondan hi beklenilmez bir eviklikle ayaa frlad. Gzleri yuvalarndan dar frlamt. Ali, diye bard var gcyle. Uzaktaki kayalklar yankland. Aliii! Sonra halsiz yere kverdi. Ellerini yere vurarak rpmyordu. inden bir yldrm hzyla geiyordu: Amann millet, kurbannz kulunuz olaym, bunlar bana bir al ettiler. Bir al. Bir al! Vay vay vay! Toprak benim bama. Bir al olmasa bu ocuklar alr da yanmdan yola der de giderler miydi? Vay vay vay! indeki korku gittike byyor, kkleiyordu. Bir al... Bu dada... Kurt ku... -Ziyaret cevizi... Ziyaret cevizi deyince, birden ii d. Tm korkusu ak-verdi gitti. ine bir gven geldi oturdu. Ban, kaldrd aaca evirdi. Ellerini havaya at. Sevinci uzun srmedi. u ssz dan banda bir aala yapayalnzd. Yalnzl, aresizlii ylesine duydu ki iinden... Ipssz, pssz, pssz... Boalm dnya... Ars sinei, karncas kuu, ylan kertenkelesi, solucan bcei ban alm da gitmi. Boaltmlar dnyay. Bir aa, birMeryemce u yeryznde. Aacn da insanoluna ne faydas olur ki... Eli aya yok ki gelene git desin. Dili yok ki haydi te desin. Tfei yok, ba yok. Evi yok, bark yok. Ekmei a yok. Gz kula yok. Sipsivrice uzam ge te. Bir fkara aacn elceizin-den ne gelir ki... Ky de yok, kmeci de... Avrad yok, ua da... rlplak. lc yok, atei de... Fkara... Korku bastrdka bastryor, ona bir tuzak, ona bir al edip dada koyup gittikleri dncesi iine btn iddetiyle asn aktyordu. Ne gzel de yzme glyorlard. Ne de gzeL.. Alinin 142 ORTADREK ORTADIREK 143 ''lde yz hr melek yz gibiydi. ocuklar yzme bakamyor, glemiyorlard. ocuk ksm ne bilir al etmesini, ne bilir her bir ktl iinde saklamasn! O byklere has. Krk eytanl etsinler de sonra adamn yzne gl glversinler. Seni az sonra ldrecekken karde gibi boynuna sarlsnlar. ocuklar ne bilirler ki... Hasanmla Ummahanm yzme bakamyorlar. Ha desen alayacaklard. Hele yiit Hasann ardma ardma dolanyor, kulama kulama

eiliyordu. Frsat bulup da syliyemedi fkarack. Boynunu bkm de gidiyordu. Ben ebemin yanndan ayrlmam, beni de onunla birlikte kurt ku yesin der gibi, hem de demi de, ylecene gz yal gidiyordu. Demi ama, o dinsizler aldrmamlar. Ana kanls Uzunca Ali, bu dnya hi. O dnyaya varnca yakan kara gzlmn elinden nasl kurtaracaksn? Fsr fsr konuuyorlard. ocuklar da yanma yaklatrmyorlard. Anlamalydm. Bende akl m var ki. Akl m koydu bamda u atn lm. Gzlerini szd de, bacaklarn uza-tverdi. Tpk insan gibi can verdi. Ala gzleri szlverdi. Ar ar ayaa kalkt. Bir ileri, onlarn indikleri gedie, bir saa, bir sola, ulu kayalara, bir arkaya, ziyaret cevi-.zinin doruuna bakt. Sonra bir zaman gzlerini aacn doruundan ayramad. ukurova buraya ka gnlk yol eker? diye kendi kendine sordu. Tm bundan sonraki konaklar getirdi gzlerinin nne. Yokular, karanlk ormanlar, geit vermez karanlk sular, yol stndeki mezarlklar, kaplan kayasn getirdi gzlerinin nne. Kaplan kayasnda kocaman, peneleri yalm-d*an kaplanlar heykirir. Adamn ban gvdesinden ayrr da eker gider dana. Ama imdiye dek kaplann bir insan ba kopard grlm deildi. Eskiden beri sylenirdi ya, g- , zyle gren yoktu. Yokular da, her zaman, yava yrynce klr. Karanlk, derin sularn da bir s, bir yuka yeri bulunur. Ama Krmezar! Krmezar! Krmezar! Karanlk,kt sar edici. Uzun bir tarla. Talar yan yatm, perian. Gzn kapamadan Krmezarm yanndan geemezsin. Krmezar! Krmezar! Olmaz ol Krmezar! ukurova buraya ne kadar yol eker? Ka gnde varlr oraya? Beni koyup da gittikleri daha iyi. inerim ukura, varrm bir Aann evine, Abla derim avradna, hal keyfiyet byle byle. Gzlerinden ya gelir. Dnyada ook merhametli var. Otur da keye, lenedek ye i ana, der. Bizde ekmek de a da ok. Arada da u ocuklara azck bakverirsin. Ona derim ki biz ocuk byttk de ne oldu sanki. Ama sen bilirsin gene de. Senin ocuklarna, benim ocuklarmdan bin kere daha iyi bakarm. Pamuk dn, benim ukurovada olduumu, Aann evinde durduumu haber alr Ali. Gelir yalvarr. Alar. Beni kandrmak iin bir dil dker ki, olmaya gitsin. Ben de... Derken Abla gelir, Aliye aar azn yumar gzn. Bana da, ben seni anamdan ileri tutuyorum, der. Seni lmn koynuna atp da giden, Ziyaret Ceviziyle kucak kucaa koyan pis adamn yanma, aman bilin m gitme, der. ini ekti. Duyulur duyulmaz bir sesle: Haklsn kzm, haklsn. Gitmem onun yanma. Beni dada kurda kua yem diye koyup da giden stszn yanma. Uzakta bir yerlerde bir eyler uulduyordu. Bann iine sanki bir kovan ar doldurmulard. ukurovaya dnd ynn. O yana bir iki adm att, sonra durdu. inde bir atma vard. Bir de sevin. Ablann ak bartl yz, srmeli gzleri, tatl glmsemesi... Onu greliden bu yana ok uzun yllar gemiti. O zaman daha yeni gelindi. Pamuktan dnerken, Abla yarm gnlne diki diken birisini istemiti rgatlardan. ini bitirince de Abla bir fistann vermiti ona. Ne gzel Ablayd o. Tatl glmsemesi hi aklndan kmamt, o gn bu gndr. Yryor, hayal canlanyordu. Neredeyse, elini uzatsa tutacakt. Yaaa Ablam, halimiz byle. Halimiz, dirliimiz ite. Nasl olsa, a susuz da olsa, nasl olsa varlr ukura. Ben ulu yoldan giderim. Varsn uzun olsun. Arkamdan da bir ky gelir. Ulu yoldan ky eksik olmaz. Beni grrler, halimi, ba144 ORTADREK UKTAUKKK 145 > I: sma gelenleri sorarlar. Bir bir anlatnca bama gelenleri kzlar, gelinler alarlar. Beni gzelce bir ata bindirirler. erke eerli ata. Bir delikanly indirirler de beni bindirirler. Ben de onlara, korkmayn kyller, derim. Ge kaldnzdan korkmayn. ukura varr varmaz, ben de size bir iftlik bulurum

ki, bereketli. Bir gnde bir haftalk pamuk toplar, bir etek para alrsnz. Elsiz ayaksz bir kadnm ya, iyilik ettiniz. Ben de bu iyiliinizin altnda kalr mym ki... Elsiz ayaksz bir ko-cam kadnm ya, o Abla bana all, basma fistann vermiti. 1 dememi. Yepyeniydi. Ben de Ablann yadigrn hi giyer miyim. Daha yle, olduu gibi sandkta durur. Keke yanma alaydm basma fistan. Gsterirdim ona. Yadigrn daha elimde, daha solmam grnce bir sevinirdi ki... Birden yolun ortasnda znk diye durdu. Orada, bklm beli, beline dayanm elleri, gzleri yerde kalakald. Gzlerinin nnden usuz bucaksz, karanlk, gz gz grmez, kurun gemez bir karanlk iinden Krmezar geiyordu. Mezarlk geiyor, geiyor, devriliyor. Mezar talar kayor. Talar biribirine giriyor. ller. l kemikleri! Krmezar! Krmezar! Uuuuuuuuy Krmezar. Bir ucundan bir ucu bir le eker. Krmezarda yola yakn, kocaman, ta yana yatm, uzun bir mezar vard. stndeki, dallar yapraksz meeyi kurt yemi, di di etmitir. Krmezarm nnden, yapayalmiz, d kopmadan kimsecikler geemez. Karanlk sulardan, kaplan kayasndan, cin maarasndan geilir. Krmezarm yanma yaklalmaz. Krmezardan kaarcasma, geriye, kyne dnd. imdi ukurova, Abla, yoldan giden ky, bindii at gerilerde, hayal iinde kalmt. Aaaaaah u Krmezar olmasayd yolun stnde. Olmasayd, olmasayd. Koarcasna, gcnn yettiince yrmee balad. Ardma bile bakmyordu. Varrm kye, evde bulgur uvalnn dibinde bulgur kald. Bir de buday kuyudan karrm, el deirmeninde un ederim. ;':. Varsn iri olsun, iri olursa boazdan gemez mi ki? Ben de i iki kefe deirmende ekerim, daha iyi yumuar. Ipssz ky, siniler sinek yok. Usuz bucaksz. Can yok an olmaynca... Can! Bir can! Bir bana insan bir iki ayda akln mdrverir. Yok, trd yok. Hi dnmemiti. Acaba ky ssz kalnca ne oluyordu? Ipssz. Bombo. Sinek kanatlarnn sesi duyulur. Ya ulu bir poyraz esse, uultusu top gibi patlar. Isszlk kafasnda bydke byd. Dngeieler tm gelir de ky doldurursa? Oraya, yolun kycma kt. Gkler, tm mavisiyle geniledike geniliyor, dalar dzeliyor, aalar, evler gzkmyor, sszlk n m tyordu. Gm rengi dngeieler bolukta, sszlkta yalnzlar. Bir yel bile esmiyor. Kprt yok. Durgun. Birden rperdi. Isszlk iine ilemiti. Korktu. Bzld. Sonra ayaa kalkt, ukura doru dnd. Kyde kpekler kalmaz myd, dedi kendi kendine. Kediler de. Nakl uvallar, tahl kuyular. Bir srck gelir, evin kesine yuvasn kurard. Kapkara, ak benekli. Gnete yeillenir, karalanr, aklanrd srck.- Yavrular yuvadan derdi ounluk. Yumuack. Avucumun ortasna koyar, incitmeden yuvasna gtrrdm. Gkyz kararverirdi, bir zaman gelir, srcktan. Srcklar gkyzn rttke, kylnn olanlarna gn doar. Kcktr ama, eti tatldr. On tanesi bir araya gelince bir doyumluk olur. Yal parmaklarn yalayarak yersin. Srck zaman her yerde bir tfek patlar. Dalar, ovalar boz dumanla dolar. Her evin nre de bir ate yaklr. Her ocakta ya czrts. Yanm, taze et ya kokusu, tatl, itah ac, ky doldurur. Srcklar gelir geer. Srcklar gelip getikten on, onbe gn sonra bile yanm taze srck kokusu kyde her kapya, kaba kaaa, elbiselere, derilere, yataklara, duvarlara siner kalr. Yaral bir srck tutmutu bir zaman .Ne zaman? Bilinmez. Srck ayandan yaralyd. Elini uzatm kamamt. Kocaman gzleri rpertiliydi. Tyleri diken dikendi. Alm koynuna koymutu. Yrei durmadan atyordu. Scackt. Koynundan karp gzlerine bakmt. Gzlerinde bir keder, F. 10 146 ORTADREK : 'i'. amanallah! Yaral ceren gzleri... ukurova cereni. Muradna erememi, gzel, kara gzl bir kzn keder dolu gzleri. Amann tpk gzleri yle. Eve getirmi, azck buday ineyip ayann yarasn sarmt. Ky, srck kokuyordu. Binlerce, ocakta, krmz kzn stnde pien binlerce srcktan kan dumanla ky

kokuyordu. Srcn scack kanatlarnn altna parmaklarn sokup, seni atee, seni avcya, ocuklara, kimseciklere vermem. Ye, i, yaran iyi olsun, ko git, var da yuvana kavu, demiti. Gene jdurdu. Bir kii, bir kii srck avlamazd srck zaman. Bir kii. Yaral srcn gzleri gibi gzleri. Hep glerdi. Durmadan, her zaman ,alarken bile glerdi. Vurgun Ahmedim, yavrum, anan, Meryem anan sana kurban olsun. Nerelerdesin imdi? Vurgun Ahmet, yz apak, donmu gibi ak. Uzun boylu, dal gibi. Bu kye onun gibi yakkl, tatl dilli bir erkek ne gelmi, ne de gelir. Vurgun hi kimsenin yreini bir gne bir gn ne incitmi, ne de incitir. Arkadaki ulu dada, meelerin orada peri padiahnn lkesi vardr. Saray tm sradandr. Gn onun sra sarayndan doar. Bir gn peri padiahnn kzlarndan biri, meelikte odun keserken Ahmedi grr. Kz Ahmedi grr grmez dili tutulur. Bir vurulur kir olmaya gitsin. Duman tepesinden kar. O anda dnya gzeli donunda gzkr Ahmede. Ahmet de kz grr grmez kza vurulur. Vurulu o vurulu. Kz Ahmedi alr, babasnn sarayna gtrr. Babasndan gizli evlenirler. Gel zaman git zaman peri padiah, kznn bir insanla evlendiini duyar. Duyunca bir fkeye gelir ki, vay anam vay! Vurunca fkesinden Ahmedi, dal Ahmedi, sakat eyler. ldrecekken kz arazi ya girer, beni ldrmeden Ahmedimi ldrme, der. Varsm ! insan olsun. Ben insanoluna vurgunum, der. urackta bana i! bir maara ver de yaayaym sevdiimle. Anas, teki karde-|j leri araya girerler, sarayn tesinde, uzanda bir*maarada | yaamalarna izin alrlar. Kz der ki Ahmede, Ahmet anasna || aynen byle sylemi, dnyada hereyden ok insanolunun kokusunu seviyorum, der. ocukluumdan beri sizin kyden bu yana bir yel esmeye grsn, deli divane olurdum, ldrrdm. Hele bahar vakti, tm aalar, otlar iee durmuken. Meryemce, sesli sesli: iee durmuken, dedi. Ky boalnca, tm ukura inince, Ahmet dalardan, o-lunu ocuunu, avradn, baldzlarn, can kyde yaamak istiyen, insan kokusu seven perileri alr kye gelirmi. imdi varsam kye Ahmedimi kyde, elimle koymu gibi bulurum. Geriye dnd, hzla yrmee balad. Ahmedim beni grnce nce arr, sonra tatl tatl, bebecikler gibi gler. Sonra da kamayn avrat, korkmayn ocuklar, korkmayn peri milleti, bu Meryemce anadan sr kmaz. Ben de, gel gzel kzm gel, derim. Sen akili ivmisin. Perilerin en aklls sen olmasan, insanolunun en gzelini, en tatl glenini almazdn. Korkma benden, periler de din islm deil mi, onlar da insan yapsnda deil mi? Siz gidin, gezin, oynayn, ben ocuklarnz nen alp uyuturum. Sesim peri sesi gibi gzel olmaz ama, kimbilir ne gzeldir peri sesi? Olmaz ama, ok yankt eskiden. Ninni sylemeyeli ok oldu. Aliden sonra, Hasandan sonra... Alayan ocuk kirp diye sesini keser. Bir ocuu sevmeliyim ki, sesim ona dokunsun. Dokunsun da alamasn bebecik. Ben sizin ocuklarnz severim. Bana peri dili belletirsen kzm. Ben ona ninninin yarsn insan dilince, yarsn da perice sylerim. Perilerin de hakk kalmasn, yle deil mi? Ky de dnnce ukurova-dan, beni de grnmez edersiniz, maaranza gtrrsnz. Kzm, senin babaym saraynda krk tane oda varm, krk da kilitliymi, krknn iinde de altn oluklu birer pnar kay-narm. O pnardan bir avu su ien bir daha lmezmi. Ah-medime iirdin mi ondan? irmelisin kzm. Bilirim baban zorlu bir padiahm... Hem yryor, hem terliyordu. Dudaklar da kpr kpr ediyordu. 148 ORTADREK Anahtarlar da salarnn arasnda saklarm. nsanolu da ierse o sulardan lmezmi. Bir yolunu bul kzm, baban uyurken. Kocaym arkasna kalrsan, benim gibi perian olursun. Kocadan arda kalmak, yalnz, tek bana kalmak, pssz dnyada, tek bana, insansz kalmak gibidir. Uyurken alver. abuk abuk. sin Ah-medim. lmesin. Hayat suyunu bir Krolunun kr at imitir. lmez. O

olmaz olas Koca Halil sylerdi. Kr at her yl" Halep pazarnda bir altna satlrm. Kr at afaktan nce pazara getirilir, orta yere balanrm. yle zayf, yle zayf-m ki, tm kemikleri dardaym. Sallanrm halsizlikten yrrken. Pazara ilk gelen, kr at ilk gren alrm onu. nk hangi eve girerse, o yl o eve bolluk, uur getirirmi. Bir daha da o eve bel uramazm. Bu yzden pazar olacak gnleri, gece sabaha kadar, btn yl bekleyenler olurmu, ilkin "greyim de, kr at alaym diye. Bir yolunu bulup krk odann i birini amal, hayat suyunu hi olmazsa kocana iirmelisin k-;!'. zm. nsan kokusunu bu kadar seven, bunu yapar kzm. ii Eildi ayaklarna bakt. Glmsedi. Ayaklarm kanat tak-J m da uuyor, dedi. Kara gzlerine kurban olduum Ahme-i| dim, bana bakarsn, bana can yolda olursun deil mi? Pa-|; muk zaman, pamuun olduunu syleyen, dngeleyi Koca 'it Halilin kapsna getirip de koyan sensin deil mi? Gvur Uzun Ali, anasn kurda kua yem olaraktan yce dalar banda koun da gitsin. Varsn gitsin, yavrum Ahme-dim, cehennemin zbarasma gitsin. Sen varsn ya. Derler ki, perilerin burunlarnn direkleri yok derler eskiler. Senin ocuklaryn da m burunlarnn direkleri yok? Varsn olmasn. ok bir kusur saylmaz. Azck burunlar bask olur. Varsn olsun. Hi ona cann skma Ahmedim, yavrum. : Aadan, koyan iinden kye doru karken, Ahme-din haberi olur da Meryemce Anasn karlar myd ola? Belki karsn da alr yola kard. , *. 1v ine bir de phe dt birdenbire. Bundan dolay da ayaklar durdu. Sanki ayaklarna kilolarca kurun asmlarORTADIREK 149 di. Ya karlamaz, ya peri tresince avradn, ocuklarn gstermez, kendi de gzkmezse? Alarm szlarm, kyn iinde yaryar yalvarrm. Barr, kiyameti de koparrm. leyi geiyordu. Gn batya yklmt. Arkasna ilk olarak bir umutla dnd bakt. Grnrlerde kimsecikler yoktu. Oraca oturuverdi. Kurdun kuun iinde, yce dalarn banda, gndzn, gecenin ortasnda kalverdim ite. Allaaah, canm al dedi seslice. Korkuyla, kederle. Sa aya aryordu. Btn bedeni de rm gibiydi. ylesine szlyordu. Ky imdi ukura indimola? Daha inemez. Daha ok gn var. Pamuklar aar, ak, yelken bulutlar gibi ukurun toprana ker. ukurun adam kara yaz olur. Gn yakm. Bakr tadnda. Usul usul konuurlar. Ak ayakkab giyerler ayaklarna. Orman moraryordu. Bir aacn tepesinde bir sincap vard. Fldr fldr gzleriyle arpack kularna benziyordu. ukurda ok olur arpacak kuu. Bir uurbcei geldi ellerinin stne kondu. Buna sevindi Meryemce. te bu uurdur, dedi. Perilerden mutuluk getirdi. Perilerden, Ahmedimden mutuluk getirdi. Yarlm, di di olmu parmaklaryla uurbceini okad. Bcecik, dedi. Meryemce anan sana kurban olsun b-cecik. Ne, var, ne yok? Ahmedimden bir haber? Avrad nasl, bcecik? i sevgiyle doluydu. Bir hotu. Neredeyse tutup kck uurbceini dudaklarnn arasna alacak p babam p edecekti. Yeynilemiti. Tm bedeni ty gibiydi imdi. Szlyordu her bir yan ama, duymuyordu. Kendi kendinden utanmasa, uurbceini pecek pecek, varp- u aaca yavrum Ahmedim, can kurtaranm diye sarlacakt. Seni Ahmedim mi sald yanma, karla Meryemce Anay diye? Onun iin mi geldin, bcecik? Sen peri bceisin, yavrusun herhal. Ne de kk durursun. Nen nen, nen alolo nen... 150 ORTADREK

Gzel bcek nen! Mutuluun bam, gzm stne, neeen... Bcek ba parmann stndeydi. Ninni syledike, baparman da onun havasna uyduruyor, beik sallar gibi uurbceini sallyordu. Neeeen, yavru neeeeen! Alolooo! Neeeeen! Biri grr de, u Meryemce Kar delirmi der. Bcee de nen alyor bebecikler gibi. Aklm iyice vdrm bu avrat I, j| diye elleme yayar. , ij Bcek baparmann ucunda, umasndan korkarak usul usul, temkinli ayaa kalkt. Dur, dedi, gzel bcecik. Akll bcecik. Mutuluun bam gzm stne. Peri padiahnn askeri. Sen Ahmedim-den bana bir arsn. Kim glerse glsn stme. Bcekten de ana oluy muymu desinler. Varsm desinler. Peri kzndan avrat olur da, peri bceinden arc olmaz m? Gzlerini baparma stnde duran srt benekli, al bcein stne dikti. Bcek, bir iki kere umak iin kanatlarn at, geri kapad. Buralarda, bu dalarn banda, perilik diye top top dikenli otlar vardr. Mantar gibi topraa yapmcasma dururlar. Boz renkli. Bunlarn iinde yzlerce, binlerce uurbcei barnr. Dur fkaram, dur, dedi Meryemce, kimbilir ne rak yoldan geldin! Kanatlarn tutmaz oldu. Her bir yann szm szm nasl szlar kimbilir! Bartsnn bir kesini at. Usulca, incitmeden iki parmayla bcei tuttu bartnn stne koydu. Yavaa da stne geni bir dm vurdu. Sen burada yornuunu al, yavru. ok rak ellerden geldin, tyice yornuunu alnca, seni bir iein stne koyuveririm. imdi senin ayaklarn, ellerin, kanatlarn nasl da ezim ezim eziliyordur! Glmsedi: ! Dur orada, dedi. Dur yavru. Gzel bir iek bulunca... !" Kyne doru sevinle gidiyordu. VIII Elif Aliye yetitiinde len geiyordu. Alinin ince yz uzam, kararmt. Gzleri dumanlyd. Skntl. Baz yzler vardr, iini saklar saklar da, sonra birden boanverir. Yz btn bentlerini ykar. Btn klar snmtr artk. Alinin yznn bentleri yklmt. Yznde yorgunluk, keder, ac elle tutulurcasma donmu gibiydi. Ali ykn altnda iki bklmd. Elifin yrei yanyordu. Yrynden, ayaklarn kaldrmaa gcnn yetmedii besbelliydi. Srnyordu. Yorgun, bitkin, ban arkaya dndrmeden, duyulur duyulmaz bir sesle: Elif, sen misin? diye sordu. Benim. diye of eker gibi karlk verdi Elif. Uzun gitmedin mi gene? len geiyor. Ali hrsla: Gesin, dedi. Varsn gesin. Ky ban ald da gitti. mi timi yok. Neredeyse ulaacaklar pamua. Vardlar varacaklar. Varsn gesin, diye yere kurumu bir tkrk att. Alnndan pr pr ter damlyordu. Elif, duyulur duyulmaz: O Koca Halil de olmaz olayd, dedi. Ali: Duymadm. Ne dedin? diye sordu. Sa eliyle alnn silerken, bir an durdu. Bu gidile biz ancak ellem pamuu toplayp bitirdikten sonra varrz. Elimize de bir bok gemez. u ektiimiz de boa gider. Yr. Yr avrat. ocuklar yorulmadlar ya. Hasan: Hi yorulur muyum ki! Heeeyt, diye babasnn nnde komaa balad. Kz yorulmutu, somurtuyordu. Anam cevizin altnda m kald? Yok. Yola dt geliyordu. Ku gibi uuyordu. Sonra 152

OBTADIREK yoruldu mu ne, yolun kysna oturdu. Fkara netsin! Gcnn yettii kadar sana yk olmamaa alyor. Amma... Belki de yola dt, bize yetimee abalyor. Dur ana, etme ana, dedim. Dinlemiyor. lle de yryor Ali, bir zaman yrdkten sonra, ormann kysnda durdu. Uzaktan orman, yamur bulutu gibi kararyordu. Toro-sun ormanna gelmilerdi artk. Yaz ortasnda bile buz yapard buralar. Konalm m Elif? Ne dersin? Elif: Konalm. Bu gece burada donmazsak. Bereket odun ok. Sen gelene kadar ate yakarm ki... Ali srtmdakini indirdi. Bir derin soluk ald. ki elini beline verdi, gerindi. Kemikleri atrdad. Ayaklar yanm gibi acyordu. Sol ayan kaldrd bakt. Alt delinmiti. Delikten kck, keskin talar girmi, tabann kesmiti. Yk yerletirdikten sonra: Ben anam bilirim Elif, dedi. ok iyi bilirim. O, bana dman deil. Elden ayaktan dmesi zoruna gidiyor. Benim srtma binmesi ldryor onu. Sava, dmanl bana deil, kocala. At da bahane. At kendiliinden, yani Koca Halil binmeden de lseydi, ben de onu gene yle srtma bindir-seydirh, bundan daha ok dman olur, gene benimle konumazd. Elif: Meryemce anam da bir ho kar. Adam kocamaz m? Elden ayaktan dmez mi hi Ali: Anam daha kocala alamad. Azck suyuna gitmesen, ldrr kendini. Kz, grmedin mi, bir gne bir gn sa knasz durdu mu? Elif glmsedi. Ali de. Neredeyse gelin olup da zlf kesecek Ali srtn aaca verdi. Hasan kuru odun toplajnaa gitmi, bir kknarn altna boyunca odun ymt. Bir de periler evi koparmt. Periler evi radan da iyi tutuurdu. Hasan kibriti alm, periler evini tututuracakken, Ali onu grd: Ulan diye bard. Ulan! Silktin mi onu? Onun ii bcek dolu. Yuva o. At onu. rayla tututur Hasan teye gitti, elindeki otu silkti. inden yzlerce uurbcei dkld. Bakt ki olacak gibi deil, dklen bcekler-bitmek tkenmek bilmiyor, gittike dklyor. Elinde-kini uzaa frlatt. Yanndaki amn balta yaras alm gvdesinden bir ra kopard, tututurdu. Alinin can hi gitmek istemiyordu. Oturduka da zlyor, her bir yerleri szlamaa balyordu. Biraz daha oturunca kalkamayacan anlad. Uykuda srarlar ya, yle ani bir kararla ayaa frlad. Ben gidiyorum dedi, yola dt. Elif arkasndan yetiip eline bir drm ekmek verdi. Acndan ldn. Ye! dedi. ine peynir sardm. kelek... Ali onun yzne bakmadan elindeki drm ald yrd. Koarcasna gidiyordu. Elif uzun zaman orada durdu. Arkasndan bakt: Netsin neylesin fkara, dedi. Netse neylese faydasz. Biz bu gidile ukura ininceye kadar el pamuu toplar da, bitirir de... Belki de kye dnerken karmzdan gelirler. Bu k ukurda kalsak m? Konak yerine dnd. Suya tarhana slad. Ali kimbilir ne zaman gelirdi? Belki gece yars, belki de gn rken... Oca-m yanma oturdu. Ban dizleri stne koydu. ocuklar yannda habire konuuyorlard ama o hi bir ey anlamyordu. Hasan: Ana kele dedi, ebem dada tek bana korkmaz m? Ummahan: Korkmaz ite dedi. Korksayd biz yannda kalrdk. Hasan: Sus bire dedi. Sana demiyorum. Ana, Korkmaz m?Elif duymuyordu. Hasan drtt: 154 ORTADREK Korkmaz m? Ht, ht ana! Korkmaz m? Korkmaz m diyorum sana, ana? Kz: Korkmaz, korkmaz, diye karlk veriyordu ona boyuna. Ana kele, sana diyorum, korkmaz m? Sert drtmt. Elif ban kaldrd, apak, donuk gzlerle,

ne dediini bilmeden: Korkmaz, dedi, ban dizlerine koydu. Hasan somurttu: Yah! Korkmazm. Bir korkar ki. d der Ummahan: Korkmaz ite, diye steleyince, Hasan salarna yapt. Kavgaya baladlar. Ana yeniden ban kaldrd, lgn bir sesle: Ne istiyorsunuz batasclar? Bizim derdimiz bize yetmiyor mu ki? dedi, ban geri koydu. Analarnn bitkin sesi ocuklar rktt. Orada, mahzun, kederli gzleri yerde durdular kaldlar. Ali hem yryor, hem de boyuna kendi kendine syleniyordu. Yarn deilse brs gn, yarn deilse brs... Yarn deilse... pamua girerler. Bir de bereketliyse pamuk. Vay anam vay! Herkes bir etek parayla dner. Vay kara bam vay. Vay ocac batasca kem talihim vay! Satlmazsn ki satalm, atlmazsn ki atalm. Bu gidile, bir yolu kere yrrsen, varlr m ukura. El beni bekler mi? Girerler pa-i mua. Girerler de bir toplarlar ki... Adil Efendi Mslmanm demez, evin kapsn sker de borcunun yerine alr gtrr. Tarladaki yank saban bile alr. Evdeki unu, uvaldaki bulguru bile alr. Yarn deilse brs... Muhtarda da insaf var m ki? Salmay bile birinciden atar. Dman. Yarn deilse brs gn... Admlarn, iinden boyuna syledii, brs gn temposuna uydurmu, hzla gidiyordu. Aklna ikide bir, bir at taklyor, dilinin ucuna kadar geliyor, ama Ali kouyordu onu. Alatc, kocaman adam tan stne oturtup hngr hngr v i AJ-rj.rv.Cf alatacak bir at. Osmann Ad. Osman, Alinin halasnn olu olurmu. Uzun bir yolculuktan gelirken, Meryemil belinde borana tutulmu, boran iinde iki gn, iki gece yrm, sonra kesilip kalm. ls karn altndan t ilk baharda km. Mevsimin k olmadna seviniyordu. Bu ad en gzel Sultanca Kan sylerdi. Syler alard. Tek bana kim yola karsa, her zaman onun nne gemeg, onu gnderme-mee alrd Sultanca Kar. d yavrum d Ne kt yerin kad Kyma kadir mevlam kyma Drt kzmn bir eidi. Kapya bayrak dikmedin Sinsin atei yakmadn Yernik giden ergen olum Knal parmak skmadn. ten iten at iliyordu. O ittike, bir korku glgesi gibi, at yreini brakmyordu. At bir suyun altndan ar air yze kar gibi kyordu. Sonunda trk yze kt. Ali yank, bell, alatan trky yollara syledi, sylerken gzleri doluyordu. Bu ad hi bir zaman byle dertli, byle yakc sylemedim, diye dnd. Yarn deilse br gn. Yarn deilse brs gn, diye dnd. Hi bir kar yol bulamyordu. Yarn deilse... Kyl... Deli Bekir gznn nne geldi. Bu yl pamukta olsaydm, yetiebilseydim, Delice Bekir Aa Efendi, avradnla sana bir apka dokurdum ki... Ayaklarn havadan indirmezdim, Alimallah. Sonra byle kt eyler dndnden dolay utand. Allah grmez mi adamn? Allahm, tm kusurlarm bala sen. Gzel Allahm, aslan Allahm. Ama u Deli Bekir de ok s. Ona boynuz takmazsak olur mu? Tm kyn delikan156 llar... Ha dedik, bir kerecik de biz. nad iin. Avrat Osmanl, hayr sahibi. Deli Bekirin gznn nnde bile donunu indirir. ndirir de gelin yiitlerim, der. Vallahi der. u ukura erken bir gn de inersem, ahdim olsun aslan Allahm, sana bir kurban keserim. Bir koca horoz. Hemi de krmz. Tez gnde ulatr beni ukura. Sen beni tez gnde ukura ulatrr-san, ben de bu yl Delice Bekir itinin karsna dokunmam. Madem ki bu ie* rzan yok, Allahm. Almetler yle gsterdi. Ben de parmandan bile tutmam o avradn. Ha dedim ki inat iin. Kylye bunca zulm edenin avradn... Madem istemezsin, ben de... Kouyor, yorulunca yryor, dinleniyor, yeniden komaa balyordu. Ziyaret cevizinin doruu grnnce, anamla ha imdi karlarm, ha biraz sonra karlarm, diye yavalad.

Ziyaret cevizinin yanma ikindiyi az gee geldi. Anasn orada, nnde ate, kendisini bekler bulacan sanyordu. Bulamaynca akna dnd. Korktu. Dudaklar, ku kanatlar gibi titriyordu. Cevizin altnda epey bir zaman dnerek kald. Esen serin yel terini kurutunca kendine geldi. Anam geride, geldiim yolda kalmtr, dedi. Ben nnden geerken de ses karmamtr. Ben de sama soluma bakmam ki! Anamn ne suu var? Cmle sular bende. Ne olurdu, Koca Halili ata bindir-meseydim. Belki de at lmezdi. Gzlerindeki acla dayanamadm. Gzleri ksn koca dmbn. Elilen birlikte o da beni u yce, ssz, pssz dan banda kodu da gitti. Su bende. Suun hepicii, tm bende. Anam bir tek lf etmese de, azma ssa da yerden ge kadar hakk var. Ama ben nnden geerken, grd beni. Madem ki konumuyor, haydi konumasn diyelim, bir ksrverseydi. ksrmez. Allah onun ksrn azndan alverse de, ben de elinden kurtul-sam. Tvbe, tvbe Allahm, bin kere tvbe! Kimsenin lm istenmez. Neden beni buralara kadar yordu? Srtma binmek istemiyor, varsn binmesin. Beni buralara kadar yofmak, srndrmek insanla sar m? Varsn binmesin. Sonra, belki buralardadr, u allarn iindedir. Belki uyumu kalmtr uralarda. Belki yolda uyumu kalmtr, diye dnd. Barmaa balad. Var gcyle baryor, sesi dadan daa yanklanyordu. Anaaaa! Anaaaa! Ana! Ana! Ana! Ses ver bana! Seni almaa geldim. Ses ver hatun anam. Ses ver gzel anam. Ses ver de bana, konuma. u yanndaki aaca, arkandaki kayaya, ayayn altndaki topraa, rm, dklm yapraklara, dallara konu. Tek konu da, ses ver de. Ses ver, anam! El yarn deilse, brs gn pamua girecek. Beni zme, ana! Bir boktur yedim, atn ldrdm. Tm su bende, gzel anam! Kusurumu bala. Allah huzurunda sylyorum ki su bende. Ses ver, ana! Anaaaa!... Epey zaman bard. Durdu, dinledi, gene bard. Hi bir yerden bir trt kmad. Burada olsa, bu kadar barmaa dayanamaz, ses verirdi, dedi kendi kendine. Gvur deil ya. Onda da insan yrei var. Anasnn orada olmadna iyice inandktan sonra, gerisin geri geldii yola dt. Her on be dakikada bir duruyor: Anaaaa, anaaaa! diye gcnn yettii kadar baryordu. Sesi krk, yasl, ylgnd. Gittike boazndan atal atal kyor, gevrekleiyordu. Anaoooo! Anaooooo! Bir kere ses ver de, bir daha verme. Bana syleme. Altndaki topraa de ki, toprak de, gzel anam, ben buradaym toprak de. ^ Gece yary geerken konak yerine geldi. Bir aacm altnda yanan atei grd ilknce. Yaklanca da karsnn, ban dizlerine koymu kararts arpt gzne. Heyecanla uzaktan bard: Anam geldi, yle mi Elif? Elif uykulu ban kaldrd, sesin geldii yana dndrd. Ali olduunu anlaynca da hemen ayaa frlad. Anam geldi, yle mi Elif? Geldi deil mi? Elif karlk veremedi. Ne diyeceini bilemedi. Aliden yana kotu. Ali karsnn elini tuttu, sevgiyle skt. 158 ORTADREK Anam ne zaman geldi? Elif yutkunuyordu. cNeden ses vermezsin? Anam gelmedi mi yoksa? Elif, bitkin bir sesle: Yok. Gelmedi. Gremedin mi Ali atein bana, l gibi ylrken: Yok, dedi, yok. Gremedim. Anam batsn. Anam Al-lahm gahr gazabna urasn. Kar karya oturdular. Uzun zaman sustular kaldlar. Sonra Ali ban kaldrd, gzlerini karisinin yalmdan kzarm yzne dikti: Ne oldu u anama? Bu gece vakti nerede kald dersin? Elif karlk vermedi. in iin alyordu. Neden sonra:

u orbay isek de yeniden yola dsek. Anam arasak. Bu gece o oluverir. Canavarlar paralar Ali: Hi canm istemiyor orbay, ama... Kadn tencereyi Alinin nne doru srd. Ekmei de yanma getirdi. Eline de bir tahta kak verdi. Ali ka tutacak halde deildi. orbay azna gtrrken, neredeyse elinden decekti kak. Birka kak itikten sonra, ka yanma koyuverdi. Ar, ellerini topraa dayayarak, szlayan bedenini yukar kaldrd. nler gibi: Haydi, kalk avrat. Haydi kalk yr! dedi. Elif: Ya ocuklar uyanrlarsa? Ali: Sabaha kalmaz dneriz. Yeniden, Ziyaret cevizine doru yola koyuldular. Uzaktaki ormandan bir rzgr sesi, belli belirsiz bir uultu geliyordu. Arada bir, bir yel dalgasnda am, kknar, per-yavan, yarpuz kokusu geliyordu burunlarna. ok uzaklarda, belki de ormann arkasnda bir akal pavlad. Ali yryordu ama, uykudayd. Yol dzd. Esikli kesikli olsa, Alinin yuvarlanmas iten bile deildi. Yola ktklarndan bu yana durup da biribirlerine bir ift sz bile etmemilerdi. Elif bir adm nnden gidiyordu Alinin . Ali, yar uyur, yar uyank hayallyordu. imdi, diyordu, bir yamur yamal ukurovaya, ortalk sel sele gitmeli. Bir zamand, t ocukluk gnlerindeydi. Usuz bucaksz, mora alan bir deniz. Kumluk. Bir sabah gne km, gelmi o kumluun stne oturmutu. Deniz eritilmi altna kesmiti. Bir altnca alkalanm, sonra gne kalkp gidince, deniz deniz olmutu. Ak kpkl. Deniz dedikleri de kocaman, bir ho sudur. Dnyann tesi. imdi bir yamur yamal. O ylki gibi. ardaklar sel gtrmt. Pamuk tarlasnn orada, ilerisinde bir kavak orman vard. Allahm bir hikmeti. Bir orman ki, u Torosun am, kamalak ormanndan beter. Belki on misli. Karsnda durup dersin ki, u ukurovada ey var. Dz, esiksiz kesiksiz bir ova. Bu ucuna "yumurtay koy, teki ucundan seyret. Bir de mosmor kesiliveren, turuncu oluveren, trl renge durmadan giriveren, nerede balayp, nerede bittii belirsiz, ne olup, ne olmad bilinmez ulu deniz. Bir de bu kavak orman. Arkasndan bir su akarm derler. Ulu. Kyler, bentler, ormanlar, tarlalar, portakal baheleri varm derler. Usuz bucaksz. nsan teye, denize kadar, arkaya Torosa kadar, kavak orman sanr dnyay. Btn bir dnya kavak ormandr, dersin. inde ylanlar, kaplumbaalar. inde srtlanlar, uzun kuyruklu tilkiler, eytan gzl akallar. Bilinmez, grnmez yaratklar... Periler, cinler... Bir yamur yamal. yle bir yamur, evleri, aalar, ardaklar kknden skp gtrmeli. O ulu suyun yz erden pten gzkmemeli. Boz, bomboz toprak gibi akmal. Su deil, amur akmal, dorucas. At kuyruu nasl dklr, sicimler nasl gerilir yukardan aa, yle bir yamur yamal. Kavaklar, topra, yeri yurduyla, kaplumbaas, tilkisi, kurdu, at, inei, cini perisiyle nasl alp gtrmt su? T denize kadar. yle bir yamur yamal. 160 ORTADREK Denizin tesinde bir hykteydik. Gn yeni mt daha. Biz pldk su iinde, tm pamuk rgad biribirimize sokulmu, sabaha kadar orada titremi durmutuk. Yamur azck olsun, bir gz ap kapayncaya kadar olsun dinmemiti. Tan yerleri yp, gn doanda ne grelim? teden, ovann stnde bir kavak orman, dimdik, bir tek aac bile eilmeden, dmeden, olduu gibi denize doru akp gelir. Irgatlar donmu. Yamur hm gibi durmadan iniyor. Herkes kendisinden umudunu kesmi. Titre ha titre. Yamur dinmezse hykte kalp donmaktan baka are yok. Hyk-ten inip bir kye snmak da var. Ama bir kye ulamann mmkn yok. Kylerle hyk arasn seller basm. Yamur perde perde gnele aramz, denizle aramz kesiyor. Byle yamur dman bana. Ama imdi yle bir yamur yamal.

Baktk, kavak orman akt geldi, denizin kysna yanat. Kim ne derse desin, Koca Halil akll adam. Bakn uaklar, dedi, bu Allahm byk bir hikmeti. nsanlara gsterdii byk bir mucizat. Bakn uaklar... tedeki kayalktan bir puhu kere tt. Onun arkasndan da bir Yusufuk birka kere Yusufcuuuuk! ekti. Alahn hikmeti demezlerse buna, bu yamura, hi bir eye demezler. Bakn hele, bakn una, Cmglolunun bir dnya kadar kavak ormann toprayla kknden skm. Kkn deil, tmden toprayla birlikte skm, alp getirir. Kyller, tan yerleri r, yamur altndaki sellere k vururken tm ukurova su altnda ldarken, canlarn unutup gzlerini yryp gelen kavak ormanna diktiler. Kavak orman yrd yrd, denizin kysna geldi. Hyktekiler, ilerinden, burada, u denizin kysnda, u orman durur inallah, dediler. Her bir kavak nazl kzlar gibi salnr, gn ; rken, doludizgin boanm yamur altnda. Gzlerini deniz kysna diktiler. Bir an orman deniz kysnda durur gibi oldu. Sonra birden, en ndeki aalar, denizin iine devriliverdiler. Sonra onlarn arkasndan baka bir sra geldi devrildi. Sonra gelenler perde perde devrildilerDurmadan, teden, uzaklardan, dimdik aalaryla kavak orman akt geldi, devrildi. Akt geldi, perde perde devrildi. Gece karanlna kadar devrildi. Yamur dinmedi. Aklnda, gnlnde bir kavak orman, telli, durmadan akar, gelir denizin kysna, bir an durur, sonra hooop devrilir. Yamur bir hafta srd. Orman akt geldi, bir hafta durmadan denize devrildi. Kyller gelip, bizi hykten kurtarmasalard, oluk ocuk hepimiz kkrdayacaktk. Ayana bir ta takld. Uykulu, bitkin Ali, az daha kendini toplamasayd yz koyun yere kapaklanacakt. Elif hemen vard, kolundan tuttu. Daha epeyce sessiz yrdler. Sonunda Ali karsna tatl, okar, kadife gibi yumuak bir sesle: Avrat, dedi, o yamur aklna geliyor mu? Hani, kavak orman sel gibi denize aktyd. O yl sizin ky ukurdayd, deil mi? Elif: Aman herif, Allah gstermesin o gnleri bir daha. Bizim ky gn yamur altnda dnd durduydu da, bir kye ula-amadyd. Her yer karanlk bir geceydi. Ali: imdi, bu gece, ya da yarn, bir yamur yamal ukura. O yamurdan daha beter bir yamur yamal. Tm aalar kknden skmeli. Yamur bir hafta srmeli. Bir hafta, on gn de rgatlar tarlaya giremez. O zamana kadar da biz ularz onlara... Benim imdiki gibi aklmda, yamurdan bir hafta sonra tarlalara vardk ki ne grelim, tm pamuklar dklm, topraa karm, iftlik sahibi tarlaya bakt bakt da gz yalarn tutamad, o kadar rgadm karsnda, oluk ocuun iinde, hey koca AUahm, bana edecein bu muydu? Buysa senin hi adaletin yok, diye hngr hngr, ocuklar gibi burnunu eke eke aladyd. Biz de tarlaya girdik, topraa amura karm pamuu topladydk. Toprakl pamuk ar eker. O yl, her ylkinin iki misli para kazandydk. imF. 11 162 di, Elif, u koskoca ukurun stn bir bulut rtmeli. Kapkara, yalym gibi parlayan bir bulut. Bir yel esmeli ki, bir imek akmal, gkyz ktr ktr etmeli. Ondan sonra ulamalyz. Adil Efendiye o zaman borcumuzu da veririz, bir etek de para yanmzda kalr Elif: Bizde de yle olduydu. Pamuk kurun gibi ar ekiyordu. iftlik sahibi topladmzn yarsn ancak verdiydi. Gene de her ylkinden iki misli kazandydk. Aman, Allah etmesin, herif. yle bir yamuru Allah bir daha kul olana gstermesin. ukura inen kyllerin, rgatlarn yardan ou hastalandyd. Hastalananlar iflah olmadlar. Kn kyde birer ikier, birer ikier l lverdiler Ali: Bizde de, dedi. Bizde de yle olduydu. Amma imdi, yarn sabah bir bulut rtmeli ukurun stn. Buz gibi bir yel esmeli. Esmeli de tozu dumana katmal.

O yamurun iki misli, misli, bir yamur yamal. Sicim gibi inmeli, hm gibi inmeli. Gkyz yle bir. Elif korktu, kocasnn bu zalimliinden rkt: Aman herif, dedi, korkulu bir sesle, aman herif, azndan yel alsn. Yazk deil mi ellemin ocuklarna? Etme Ali. Yamuru batsn. Gene yetiir, gene toplarz, Allah ne rzk verdiyse. Ksmetimiz ne kadarsa... Ali: Gkyz grlemeli. Gk grlemesinden bir koyunlarn, bir de kaplanlarn d kopar derler. Kaplanlarn dn koparacak bir grleme. Davul gibi, bin tane, iki bin, on bin davulu bir arada alar gibi grlemeli. i Elifin korktuunu biliyor, kendi de korkuyor. stemiyordu ama, sylemekten de yle bir tad alyordu ki ehvet gibi. Yorgun bedeni sarslyordu. i yle bir yamur olmal ki, hani ukurda iki su var, Sey| hanla Ceyhan derler adna, onlar gibi yz bin taee suyu gkyzne kartmal da, oradan, hep birden tarlalara boaltmalylesine yamal yamur, Nuh Efendimizin tufan seli gibi tamah ortalk Elif: Aman herif, etme, kurbann olaym. Sabi ocuklara hi yrein yanmaz m? Bizim de ocuklarmz var. Ali hnla: Yanmaz, diye grledi. Bana ne! Elin ocuundan bana ne! Ben bu yl yamur yamazsa, pamuk tarlas yz gre-mem. Grsem de, bir hafta grrm. O da borcumun bete birini demez. lle yamur olmal. Tufan gibi. Elif: ok alrz. Bir hafta bile olsa, elin iki misli alnca. Ali: Baksana, dedi, u batasca Meryemceye. lmedi de kur-tulamadm elinden. Kimbilir nereye gitti? Bu byle olursa, el pamuu bitirir, biz yollarda daha ura babam ura. Baka aremiz yok. Bir yamur yamal ki... Hey babam heeey! Ah yamur! Hey, gzel Allahm, sen iyi bir yamur ver, sana bir kurban keseceim. Tellice, bir krmz horoz. Yal. Hey gzel Allahm, bir yamur! Gn dibi delinmi gibi olsun. Elif, neredeyse alayacakt. Ama biliyordu ki, Ali bunu yrekten deil de kahrndan sylyor. Ali de hi durmuyordu: Kavakl yamur gibi diyordu. Hey koca Allahm Elif kurtulmak iin: Belki u yolun kysna, bir yere dmtr de anam, sesi kmaz olmutur fkaranm. Kulak verelim de, sesini duyarz belki. Ana, ana! diye de seslenelim. Ali, sesinin kt kadar, yrtmrcasma: Anaoooo! Anaooooo! diye bard. Olmaz olsun, ne duy-duyduu var, ne bir ey. Nereye gitti ola u anam da? Bana bir hal mi geldi ki? Elifi kolundan tuttu: Onu salam bulursam, bilirsem ki bu gece bana bir oyun oynad, anam avradm olsun, onun burnundan bunu fitil fi164 ORTADIREK ! til getiririm. Ne ana derim, ne baba. Fitil fitil. Fitil de fitil. Elif hi bir sz sylemedi. lk olarak Aliden anasna kar byle bir sz duyuyordu. arm kalmt. Gece gndz, atm ldrd diye ye beni, bitir beni, didik didik et beni, para para et beni! Bir sz sylesem, gece gndz yalvarsam, szme karlk verme, bitir beni. t gibi u yolu senin yznden on kere yrym, tabanlarmn alt yara olsun... Ali fkesinden soluyordu. Elif: Etme Ali, etme! Anandr. Boyunca gnaha girersin sonra. Allah indinde cnhal dersin. Cehennemin kzgn tohtu boynuna geer. Ana hakk. Sdn sana haram eder de bedduasn alrsan, ocuklarmz da iflah olmaz Ali:

Olmasn olmasn! Hi olmasn! flh olmasn. Ben de cehennemin ortasna deyim de cayr da cayr yanaym. Aldm, kabul ettim cehennemi. Eer o bana bu gece bir oyun ettiyse, ben de, u Torosun banda, kurdun kuun, srtlann canavarn ortasnda onu koyup da gitmezsem anam avradm olsun. Allah huzuruna rlplak cehennemlik kaym. ki zebaninin ortasnda. Gvur gibi de cennet yz grmeyim. Hi de dirilmeyim. Duydun mu dediklerimi? Ana dedikse analn bilsin. Elif: Zalim olma. Zalimlik iyi deil. Sonra piman olursun. Ya urada, u aacn altnda ldyse! O yzden sesi kmyor-sa! O zaman ne olursun? Byle deme. Bin piman olursun Ali lm szn duyunca, fkesi o anda iniverdi. fkesi geince de tm bedeni gevedi, zld. Bir yorgunluk, bir uyku bastrd ki, kendi de at buna. Kar ilk dmt o yl. Dars souktu. Ocaa kocaman, bir adam gvdesi kalnlnda bir ktk atmlard. Kpkrmz, billur krmzs bir kz koyvermiti ktk. Ama Ali yordu. Buyuyordu. Anas onun dn anlam, gsn am, plak memelerinin arasna sokmutu ban. Az sonra da Alinin titremesi durmutu. Scak, lk lk bir insan, bir ana kokusu dolmutu iine. Sonra hastalnda... Askercilikte, bir gne bir gn harlksz komamt onu. Ellerin anasna benzemez Meryemce Kar. Yiit, Osmanl. Bir kucaklayp pmesin. Bin ple per. Byle ana bulunmaz. Amma bir inad var, kr inat. Olmaz olsun. ukura ininceye kadar lmezsem, ben de elikten yaplm olmalym. Ah! Ah! Elif: Ah ekme, kurban olduum Ali. Pamua yetiemezsek, bu yl ukurda kalrz. Sen kk skersin. Onda da ok para var derler. Ali gene kzgnlkla: Ellemi, u namussuz kyly de stme gldrrm, yle mi? ukurda kald da... Sustu. Elif onu teselliye alyordu, bin dereden su getiriyordu. Oysa hi karlk vermiyor, boyuna ii alp alp veriyordu. Scacktr ukurun topra. Yumuack, pamuk gibidir. Kimbiir nasl byle un gibi yapmlardr bu topra? Kara, ltldr. Yrrken ayak bileklerine kadar topraa gmlrsn. Seher vakti d gibi buulanr. Ik gnden deil, topraktan kar gibidir. ukurun bu hali dalarda yoktur. Deli Bekirin avradnn kalas yuvarlak, oynaktr. Boyu azck ksadr amma, cilvesinden geilmez. Yz yanal elma gibi pembeleir, alr. Uzun kirpiklerinin glgesi ak yzne, der. Kmr gibi kara gzlerine bakamazsm. Dur bak, kar-. smda titretir. Zangr zangr titrer kalrsn. El dediremez-sin eline. Ne demi, yatmaa kaya glgesi, eer ahmaran ol-! masa, sevmee gzel ksas, eer fitnekr olmasa. Gerekten de fitnekr. Delice Bekir inanmaz. Gzyle grse, inanmaz Bir gen gelsin yetisin de, u on yldr Delice Bekir aanr: avradnn koynuna girmesin, bu olacak i deil. Kitapta yazl gibi, hkmetin kanunu gibi: Bir delikanl nce Dndlt gelinle yatar. Delikanl evlenir, oluk ocuk sahibi olur i Dndl gelinin cilvesini anlata anlata bitiremez. Hemen he II men hi bir evli erkekle yatmaz Dndl gelin. stne trkler karlmtr. Deli Bekirin yannda da sylerler. Birinde Deli Bekir bo bulunmu, kim bu stne bunca trk karlan Dndl gelin? diye sormu. Bir tanesi, bizim nene, demi, ok gzelmi de stne ezelden byle trkler karlm Bilir bilir, her bir eyini bilir ama Dndl gelinin Delice Bekir Aa, gz yumar. O da yle bir adam. Aldrmaz. Bir gne bir gn avradn karsna alp da, bu nedir? Nedir bu ettiklerin avrat, dememitir. Scak bir gecede. Scak deil, lk. Garbi yeli efil efil ederken. Denizin stndeki ak, yelken bulutlar gnderir o yeli. afaa kar, hava sour azck. lker yldz, pervazlanp, k saar dnerken. Yatrmal Dndl gelini scak, yumuack pamuk tarlasnn toprana. Kalalar topraa gmlr. Ilk. Tadna doyulmaz. nsann ba dner. Bedeni yeyniler, uar. Bylesi insanolunun bana bir mrde ancak bir kere gelir. Dndl gelin bu ii iki kere yapmaz. Evlilerle

hi yapmaz. Ama Aliyi sever. Baylr. Trksn, kavaln sever. Boyunu, dudaklarn sever. Avrat olunca, Dndl gelin gibi olmal. Elif sanda yryordu. Yanlad, ona dokundu. Fkara, diye dnd. ki ylda, ne cilvesi kald, ne kinemesi. Ko-oayverdi. Elif: Herif, dedi, trnaklarna kurban olduum. Ana, ana ye bar. Yollarn kysna da bakalm. Bir karart grrsek... Bu yl pamukta, afak vakti. Toprak, yanan harl ocak gi-i tterken... Dndl gelin. Ahdim olsun. Ama u Meryem-:e Kar basmdayken, byle yitip dururken, ne pamuk, ne de lenin yuvarlak... Ana! Anaooo! diye bard. Anaooooo! Kar kayalarda sesi yankland. Ziyaret cevizinin koyu glgesi geceye dyordu.*-! Ana! Anaooooo! Nerdesin? Azck ses ver. Bir Elif baryor, o durup, Ali alyordu. Ziyaret cevizinin altna gelinceye kadar bardlar, yoldaki al diplerine, her grdkleri karartya baktlar. Gn d. Yorgun, cevizin dibine ktler. Srtlarn da aaca dayadlar. Habire soluyorlard . Ali, Elifin sararm domur domur terlemi yzne bakt: Ne oldu? Nereye gitti anam dersin, Elif? Elif: Konaktan buraya kadar ardk. Buralarda olsa bir ses verirdi. Ali: Kimbilir? Verir miydi dersin? Elif: Bu gece yars koturmazd bizi oradan oraya. Nereye gitti ola? Bu yaknlarda ky my de yok. yle mi? Ali iini ekerek: Yok, dedi. Sabah aydnlnda yz yar apaydnlk, yar karanlk ;' iindeydi. Yaknlarndaki bir alnn tek yapra sabah yelinde prpr ediyordu. Uzaktan, apak bir gvercin srs kalkt. Bir top kpk gibi ge savruldu, kayalklara indi. Ali, gvercin dedikleri yarat severdi. Akln, gkte srnn alp kapanmasn severdi. u anasnn derdi olmasayd, dncesi bir zaman u gvercinlerin ardnca gider, su balarna, yu, muack scak tarlalara, portakal bahelerine, gn mavisi ; altnda tatl, gzel ne varsa oraya inerdi. \ Elif gzlerini Alinin gzlerinin iine dikti bakt. Bir ey- f ler soruyordu. Ali gzlerini indirdi. Sonra gzlerini kaldrn- ca, Elifin aladn grd. \ Bana bir hal mi geldi dersin? Elif: u yolda baka nereye gider ki? Ali: Nereye gider ki? Elif ayaa kalkt. Yz soluktu. 168 ORTADREK Gn aydnlna, u yolun kysna baka baka konak yerine doru yola dsek. ocuklar uyannca... Ali, sert: ocuklara hi bir ey olmaz! Biri yolun bir kysnda, biri teki... Her alnn, her aacn dibine, her ukurun, koyan iine bakarak gidiyorlard. Alinin yorgun, bitkin, kederli yz sapsar kesilmiti. Sakalnn diken diken kllar ona bir perianlk, bir zavalllk veriyordu. leye yakn konak yerine geldiler. ocuklar onlar t uzaktan grdler, koarak karladlar. Nenelerini aramaa gittiklerini anlamlar, korkmadan sakin sakin oturmulard. Ali kendini tan stne atverdi. Kollar da yanma sarkt. Gzleri gnete yumulmu, kck kalmt. ocuklar, Elif ona korkuyla baktlar. Hi bir zaman, hi bir olay karsnda onu bu kadar bitmi

grmemilerdi. Yz boyuna uzuyor, sa-raryor, terliyor, souyor, iyice baklnca da azck kf yeiline alyordu. Elif kf yeilinden korkard. lm yeiliydi. Ali ban kaldrd, Elifin gzlerinin iine gzlerini dikti, bilmem kanc defa, gzler o kt eyi sordu. Evet karln bu kere de alnca: Su bende, dedi, tm bende. Anam ben ldrdm. Be-| ni para para etseler de leimi itlere atsalar, yeri var. Bindir-miyecektim Koca Halili ata. Benim yzmden, benim, benim yzmden! Aa inince de kyl beni diri diri yer.,Anasn . ldrd, dan banda, leini kurtlara kulara att da geldi, . derler. lnceye kadar, kime azm asam bunu yzme vurur. Anasn ldren Ali vururlar adm da. Muhtar bir duy-. masm, didik didik didikler beni. Karakol karakol srndrr. , Belki hapise de attrr. Su bende, Elif. Suun by ben-de. Bari unun lsn bulsak da... Bir yere gmsek. Aaah, benim deli bam, serseri bam, ne dersin de Koca Halili bindirirsin ata da, bana bunca ileri getirirsin? Hasan anasnn eline yapm, boyuna soruyordu.^ Ebem nerde? Ebem lm m? Kadn kocasn dinliyor, onunla urayor, ocua karlk vermiyordu. En sonunda Hasan syledi, syledi dayanamad, bard: Ana be! Ana! Ana! Ana be, ebem lm m? Anas: Hrtk, dedi, neden lsn eben? Kayp. Bulamadk ebeni. Nereye gittii belirsiz. Hasan kendine nem veren bir durum taknd. Sa elini akana dayad. ok nemli bir ey syliyecei zaman babas da yle ederdi. Ben biliyorum, dedi, onun nereye gittiini. Ben biliyorum. Ben arkasndan geliyordum. Az kpr kpr ediyordu. Duydum. Hani babam dedi ki siz ananzla gidin, dedi bize, ben onun hemen ardmdaydm. Az kpr kpr ediyordu. Duydum. Ummahan: Yalan, diye dudan bkt. Ben de onun yannda yryordum. Hi bir ey duymadm. Hasan: Ben de duymadm ya, aznn kprtsndan, yznden anladm. Elif sabrszlanmt: Syle! diye bard. Ne duydun? Hasan: Duymadm, dedi, gene eli akanda, amma anladm Ebem, geri kye dnd. Ali hemen ayaa srad: Bunu edeceini biliyordum, tte bunu yapacan... Ummahan: Yalan, dedi. Hasan hep yalan syler. Ona kimse aldrmad. Ummahan buna kzdi. Ebem hi kye gider mi? Hasan zaten gece gndz yalan syler. Hasan sevincinden uuyor, Ummahanm sylediklerini duymuyordu. Ali koarak yola kt: Siz durun, ona ben yetiirim. Yetiir alr getiririm. 170 ORTADREK ORTADREK 171 Yar sevin, yar kzgnlk... Bir anda dereyi indi, gzden I kayboldu. i|T | ikindiyi az gee, Ziyaret cevizine vard. Aac hzla ge|C i; ti. Ceviz ar, uultulu, yerine bir da gibi oturuvermiti. Bir 't | dal vard hele, salt gk boncuk. Biim biim, irili ufakl, ko' \l'.( yu maviden ak maviye btn dala mavi boncuk svamlar, yllar yl. O dala bakt. Aacn hi bir yerini grmedi ama, boncuklu dal iine yerleti kald. u koca dala tm boncuk svayan Allah, diye yalvard. u benim halimi grmez misin? u basmdaki pskll bely? Kyl yarn sabah pamua girecek. Vallahi billahi girecek. Biz ayazda kalacaz oluk ocuk. Ceviz dalma boncuk svayan hey koca Allah, bir yardmn olmaz m bana?

Birden tepesinin tas att: Ne ister u kar da benden? Bir yolu kere yrdm yetmezmi gibi, on kere yrtr. Ulan kar, ulan ana, bel msn sen? oluk ocuum a kalacak bir k, ulan ana, haberin var m? Titredi... Vallah billah gnaha, kylnn anasn ldrd de geldi lfna bakmaz. Vallah billah seni u yce da banda, u ormann iinde, u kayaln arasnda kor da giderim. ki gn iinde lr gidersin. Etme bunu bana. Allah bin beln versin ana! Kye gidip de ne edeceksin? ki gne varmaz alktan lrsn. Elin tutmaz, kolun tutmaz. Etme bunu bana, val-laha billaha, bama bel kesildin. Seni u da banda koyar da giderim. Kzdka kzyor, yrdke fkesi kabaryor, ilerledike, anasyla karlamadka, deliye dnyordu. Bu kadar yolu, ukura doru yrsen ya. Bamn bels. Allah belsn veresi, pis avrat. Yrr m ukura doru? Yrnr m hi? Bana zorluk verecek. Bu yl pamuk topla-yamyacam. oluk ocuum alktan krlacak. Dman. Gn batt batacakt. ukurun dzlne, kardaki ulu sra dalarn ardna iner gibiydi. Glgeler uzamt* Seni urada koysam da gitsem, hi suum yok benim. Durdu, geriye dnd. Gnee bakt. Seni koyup urada geriye dnmeliyim. Var git kye, bombo kyde kal da geber. Gzlerinin nne bir scak gn geldi. Evlerinin nndeki dzlkte anasnn ls. ukurova gnei gibi bir gne. Tten. Binlerce yeil sinek inip inip kalkyor. Sinekler burnundan girip azndan kyor, azndan girip burnundan. ukurdan dnen kyl, daha ykn zmeden lnn banda. Korkun gzlerle bir lye, bir Aliye bakyorlar. Vah vah, diyorlar, olmaz olsun byle evlt. Adam bylesini douracana ta doursun daha evl. Ne derlerse desinler, vz gelir, sen bunu byle yaptktan sonra geri dnmeliyim. Sen olmasan, be alt gnde, haydi haydi bir haftada ukura iniveririm Geri dnmeliyim. Geri, geri dnmeliyim. Sesli sesli syledi: Seni urada koymal, geriye dnmeliyim. l! dedi. Sesi yle korkuntu la, kendi de rkt. Ayaklarnn alt yzlyormuasma szlad. Bir karlarsam seninlen, seni yle bir yaparm ki ana, anadan doduuna piman olursun. Bararak: Olursun, dedi, daha fkeli, hnla yrd. ' Bodur aal bir dnemeci geince, uzakta bir kabart grd. Yrei hop etti. Anas myd, ta myd? Daha abuk yrd. Yaklanca grd ki anas, yolun kysna oturmu, gsne doru ektii dizlerinin stne ban koymutu. Ana! diye sevinle bard. Bu sevincine kendi de at. Meryemce ban dizlerinden kaldrd, geri koydu. Ana! Ana! diye Ali ona kotu, vard yanma oturdu. Kolunu omuzuna dolad. Hep glyordu: Kye mi gidiyordun, ana kz? Hasan sylemeseydi seni bulamazdm. Bir korktum ki... dm koptu, vallaha. Nerden aklma dt, geri kye dnmek? Ipssz kyde o kadar gn, sen tek basma nasl kalrsn? lrsn taman. Gzel anam! 172 ORTADREK Gel srtma da gidelim. Konak yerimiz bunca uzak deil. Gece yardan nce varrz. Bin srtma! Meryemce ayaa kalkt, ar ar, elini sallayarak yanndaki bir kayann stne koydu. Kaya! Kaya sana sylyorum, kimse stne alnmasn. Ben varr da kyme giderim. Kymde lrm. Bir aya kmaz lrm. Hi olmazsa kymde leyim. Ele leme yk olup, ocuklarn a komadansa, yolundan alakomadansa, varr kendi kymde, baba yurdumda, evimin eiinde lrm. Kaya, sana diyorum. Sen insanolu gibi i st emmi deilsin. Varr, evimin eiine bam koyar, orackta lrm.

Kye doru yrd. Ali epeyce durdu, arkasndan bakt Beli bklmt. Topallyordu. Ayan zorla kaldryor, rkek rkek yere basyordu sonra. Alacakaranlkt. Ali vard, anasnn nne oturdu, onu srtna ekti, sonra hzla ayaa kalkt. Meryemce bunu bekliyordu epeydir. aresiz! Benim gibi kocakary srtna alma, gzel, nazik srtna yazk deil mi, trnana kurban olduum yavrum, Alim Benim ardmdan byle yol yol geleceini bilseydim, hi kprdar mydm yerimden? Ben bataym, ben leyim de, sen byle ypllarda srnme kuzucuum. Ne kt haldesin, haberin var m, ko yiitim? El pamua girdi bile. IX Kardaki dan srtna neredeyse gn vuracakt. Da soluklanr, gerinir gibiydi. Scack, ltl gn bekliyordu. Sarl, krmzl, mor halkal, yeile alan mayi, aydnlk kanatl yaban arlar, uzun bacakl, yuvalarnn nne ylm karncalar, yuvalarna bzlp tek gzlerini am kartallar, bir koukta stste ylm, bulut aklnda da gvercinleri, yabans atmacalar, doanlar, peri yuvas dedikleri yumak yumak dikene binlercesi dolmu uurbcekleri, da keileri, korkak akallar, uzun, yalmcasma savrulan krmz kuyruklaryla tilkiler, sar gazellerin stne boylu boyunca uzanm, k uykusuna yatm mosmor, tatl aylar, kayadan kayaya uan szgn, muradna erememi kz gzl, kederli geyikler, solucanlar, byk kk kular, yer alt, yer st tekmil yarat-yla da, gsn, azn am, srtna vuracak scack gn bekliyordu. imdi doruklarda, koyaklarda, yollarda bir uyanma, bir kprdanma, bir hayuhuy, korkun bir hareket balayacakt. Da ta, toprak aa uyanacakt . Dan srtna, nce bir harman yeri byklnde gn vurdu. Sonra klar aalara, koyan dibine doru indi. Yuvalarnn azna km iki karnca uzun uzun koklat, biri bir yana, biri teki yana gitti. Tam bu srada alnna gn deen Ali de uyand. Birden, nerede bulunduklarn toparlaya-mad. aknd. Sonra, kar dam doruuna gz iliince, iine ar, tuzlu bir su gibi bir ac oturdu. Yataktan kt. Yorgann st yaryarya gece yaan iden slanmt. Yorgan, aacn altndan gne doru att. Bir an yatak eki eki koktu, sonra geti. Ali ayaklarnn stne basamyordu. Topallayarak, kknar aalarn doland, kayann ardma vard. Sol oriuzunu kayaya dayayp, uzun uzun iedi. alvarnn ban gene y174 ORTADIREK I-fi' Z le, kayaya dayal, balad. Sonra bir tan stne oraca kverdi. Uykusunu alamamt. Atein banda, afaktan nce kalkp ocaa tarhana vurmu Elif, bir bekledi, iki bekledi, kocasnn gelmediini grnce aalarn arkasna gitti. Tan stndeki yar uyur yar uyank kocasn uyandrd. Anan daha uyanmad. Uyuyup durur. ekilmi bitmi, fkara. Kurumu. Yzn grsen, yrein azna gelir. ocuklar gibi klm. Bir topak. Senin ayaklarn nasl? Tuzlu su hi fayda vermedi. Gene yle. Yzlm gibi. Yreime batyor. Keke anam yrtmeseydin o kadar. Kaldrp srtna alsaydm Yok aresi. Son gc bitene kadar yryor. Yryecek. nne geemezsin. Sen bana bak, avrat. ocuklarm a sefil kald bu yl. Adil Efendi beni inenin deliinden geirir. Sen bana bak, benim halime. Pamua ulaamadm bu yl. Ulaacam da yok Hani dedim ki... dedi Elif, sonra sustu. Ali oradan, kurumu bir gz irii sap kopard. Ucunu krd. inden kck, mavi ltl bir tek ar kt utu. Ali .sap ortadan ikiye yard. Sapta boylu boyunca bal yatyordu. Onu diliyle ald yedi. Bir tane daha krd, bir, bir daha... Bal bir ho, ac, buruk, sarho ediciydi. Tekmil otlarn taze, yeil,

gcr gcr kokusuyla kokuyordu. Ali uyuyordu. Ayaklar szlyordu. Kanndan kokular, tekmil bir da kokusu akyordu. Elif bakt bakt: Imaaaav herif, bire ulan, sen iyice ocuk oluksun, dedi. Gel de orban i, ocuklar gibi sap ayklayacana. Ali aldrmad. Birinde, amcasnn salnda, amcasyla Teke daa bal bulmaa gitmilerdi. Amcas dalar delik delik, ta ta bilirdi. Sonra, bir gn tam le st, bir koyakta belki bin yllk bir mar bulmulard. narn ii batan aa, uzun dallarna kadar kovuktu. Amcas bir paavra yakmt narn alt deliinden kovuuna doru. Sonra duman karan bir de ate yakmt. Orman dumana boulmutu. Bir yarm saat sonra bir top an dar prtleyivermiti nardan. Orman ar almt. Bulut gibiydi orman ardan. Dolu dolu, nar aac azna kadar balla dolu, demiti amcas. Tm bir ky yese bir ylda bitiremez. Ekmei kar, demiti sonra da. lk kestii baldan oturup yemilerdi. Ali sarho olmutu. Kannda, banda arlar gibi uultulu, deli eden bir yel dolamt. Dnyadaki tm iekler kannda kokuyor, rzgrla-nryordu. Sedir, kknar, am kokusu. Bir de yamur yam, taze toprak kokusu durmadan ban dndrr adamn. Bir sap daha krd. Sevinle at. i bal doluydu. Diliyle yalad. Ne are, diye dnd. Bundan bir kilo olmal ki... Adam ayak szsn da unutur, her bir eyi de. Elif: Sen akln yitirdin, adam, dedi, son krd sap elinden ald, yere att. Aliden korkmaa balamt. Dudaklarnn kysnda de-lilerinkine benzeyen,. glmek isterken glemeyen, bir eyler donup kalm. Orada ak bir izgiyi hayal meyal gryordu. Gel de orban i! Ali glmsyordu. Elif hi onu byle grmemiti. Tam alklar byle, gzlerinin anlam silinmi glmserler. Neyin var Ali? dedi. Kurban olduum Ali, neyin var yiidim? diye inledi. Ali Elifin yalvaryla kendine geldi. ocuklar a, perian kald bu k. Ulaamadm ite. Ula-amam da byle giderse. Ben ne bok yeyim, syle! Ne bok! Adil Efendi beni hapislerde srndrr. Ya kyl, ya Delice Bekir rz kr, ya Muhtar olacak zebani? Gzleri dnd, anasnn yatt yere bakt: te u geberesice koca domuzun, koca orospunun... Ge-bermez de kurtulmam. O olmasayd, ben oluk ocuumla imdiye ukuru oktan tutmutum. Bana ettii yetmiyor gibi, bir de geri dnp kye doru gider de, iki gn de beni ardndan koturur. Gnl diyor ki, unu koy urada, bas git. Ne hali varsa grsn. Elif kocasnn kolunu hrsla tuttu, sarst: 176 ORTADIREK Sus! dedi. Suusss! Uyand. Bir duyarsa...' Ali: Duysun, diye bard. Duysun da gebersin. oluk ocuumu a komasn Elif kocasnn azn eliyle kapad. Allahtan kork Ali, anandr. Allahtan korkmaz msn sen? u sylediklerini duyduysa lr. Diri diri lr. ldrverir kendini. Ali, hrltl, elin altndan: ldrsn, dedi. Bir sevinirim ki, yle bir i yaparsa. Bayram ederim. ki gne varmaz ukura da inerim. Elif: Gene ineriz. Gene varrz. Korkma. Bir kap rterse, birini aar. Ali: Amaz olsun. Elif korktu: Tvbe de, tvbe de, tvbe! Tvbe, tvbe! Boyunla bile gnaha battn. Ali: Demem, diye var gcyle bard. Amaz olsun. Amaz olsun da evceizi bana yklsn o Allann. Yklsn! Yklsn! Yklsn! Gz olsa beni grr, kula olsa sesimi duyar. Tvbe demem! Elif oraya kverdi, ellerini yzne kapatp alamaa balad. Ummahanla Hasan uzakta durmular, babalarnn fkesine bakyorlar, titriyorlard. Ummahan

anasn km* alar grnce hemen kotu, yanna oturdu, onunla birlikte alamaa balad. Meryemce olunun szlerini duyduunda ocan bana geliyordu. Bir ho oldu. Kulaklar uuldad. Ba dnd. Olduu yere oturdu. Yumuldu. Bir daha da hi kprdamad. Parman bile oynatmad. Toprak gibi kmltsz, yle durdu orada. Karsnn, kznn yerde perian aladn gren Alinin birden fkesi indi, yok oldu. Barm boalmt. Karsna, kzna ne syliyeceini, onlar nasl teselli edeceini bilemiyor, drt yanlarnda dnp duruyordu. Sonra karsnn omuzundan tuttu: Kalk Elif, dedi, lgn, bitkin bir sesle. Ne dedim ki sana? Kalk da orbamz ielim. Kalk da yola delim. Baksana gn ne kadar yekindi. Elifin, kzn srt inip inip kalkyordu. Ali kza: Kes, diye kt. Kes, itin kz! Ummahan hemencicik kesti. Alama Elif! Alama kele, nolursun! Glmsedi. Acyla: Haydi... Bak, Tvbe, diyorum. Bak! Tvbe, tvbe, tvbe! Elinden tuttu kaldrd. Ayaa kalkan Elif gzlerini silerken mrldand: ldrdn kary. Sa sa ldrdn. O bundan sonra yaarsa da iflah olmaz. Vay anam! Ocan yanma gelince -Meryemceyi grd: Gzel anam, srma salm, kusuruna kalma, olundur. ok fkeye gelmi. Akl banda deildi. Akl banda olan adam koca Allahmz yle azna alr m? Sen cann skma Biz nasl olsa ukura ineriz. Ali uzakta durmu sulu sulu anasna bakyordu. Hi mi hi fkesi kalmamt. Elif anay kaldrd, ocan basma getirdi. Sofray at nne serdi. Eline bir kak verdi. Dudaklarn aprdatarak imee baladlar. Ali bir kere olsun, yemek boyunca anasnn yzne bakamad. Meryemceyse gzlerini olundan ala myordu. Bir ho, akn, gzlerini olanca am, hayretle o luna bakyordu. Ali bu muydu? ok eski gnleri gzlerinir nne getirdi. Alayamyordu, tkanp kalmt. Bir eyler ds syliyemiyordu. El kadar bir bebecik... Ali. O gnleri bilir misin Uzunca Ali? diye mrldand kend kendine. Ben senden hayr grmedim Uzunca Ali, inallal sen de u ocuklarndan grme! Anla ki, bu ac, ne acym Uzunca Ali. Anla ki Uzunca, bu ac... Evldn kt sz kur F. 1 178 ORTADREK U1V1 J-/J.AI-A^JL undan da beter. Tam yrein ortasna gelen yal kurundan da beter! Ayaa kalkarken: u bana gsterdiini inallah sen de ocuklarndan grrsn, Uzunca Ali, dedi boand. Aladn gstermemek iin de, abuk abuk, topallayarak allarn iine dald, kayboldu. Elif: Grdn m ettiini, adam! diye hmla bard. Ali derin derin bir ah ekti. Kendimi ldreyim mi urackta? te urada? Gzlerini dimdik, Elifin gzlerine dikti. Sonra ba parman azna ald srd. Kemirdi. Ceketinin kolundaki yamay ekti, skt att: ldreyim mi? ldreyim, ldreyim, ldreyim mi? Elif kocasnn fkesine bakakald. Sonunda: Yok Ali, dedi, yok, kurban olaym. ocuklarn nnde. Ali ayaa kalkt, alla gitti. Anasn kk bir aaca dayanm, alar buldu. Usulca anasna yaklat. Elini tuttu pt. Sonra geri dn-i. Var da, anam al gel Elif, dedi. Vakit geti. Vakit geil u ayaklarm ne yapsam? Yere basamyorum Gzleri kan anana dnmt. Elif Meryemceyi kolundan tuttu, allklardan ald getirdi.

Bu ayaklan mmkn yok yrnmez. Alt kabard. i-i. Kpkrmz oldu. Aklma bir ey geldi, Elif... ; fkesinden gene zerrece eser kalmamt. : Ne geldi? u uval var ya, var. Onu ikiye ayrsak. Ayrsak da bi-ini bir ayama, tekini br ayama balasak. Elif yanma vard, kulana eildi: u atn gnnden iki arklk kesip alsaydm ya. " Ali fkeyle: At gnnden ark olur mu, deli? dedi. Adamm ayan skar, berbat eder Elif telis uval getirdi. Ali belinden ban kard, telisi drde bld. Bir parasn ald, sa ayana sard. Knnapla eke eke balad. Krk ayaklar alyla sararlar ya, ayak yle oldu. Sonra da sol ayan ayn titizlikle sard. Ayaa kalkt. Bir acaipti ama yumuakt. Vard yk iyice balad. Srtlad. D nme Elif, dedi. ocuklar, siz de dn. Haydi. Ana sen u scak ocan banda kal, ben ikindine dner seni alrm. Allahn seversen dnp kye gitme bir daha. Meryemce duymamla vurdu. Ocam kysndaki deneini ald yola kt. Sonra yolun ortasnda durdu: Allah kul olan kimsenin srtna muhta etmesin, dedi. Ellerini havaya at, sonra yzne getirdi, svazlad. Amin. Amin! AH arkasndan vard: , nat etme gzel anam, kal urada. Sen bize ayak uyduramazsn. Otur urada. Bak ayakta bile duramyorsun. Meryemce l bast: Kim demi ayakta duramyorum. Kzm, sana sylyorum, Elif! Siz iinize bakn, varn gidin. Koyun gidin. Ben inerim kendi kendime. T ukura kadar Ali kolundan tuttu: Ana, inat etme! Uratrma beni. Ben ilerde kese yok sapacam. Zor yol ama, yakn. Sen o yolu bulamazsn. Biri-| birimizi yitirirsek... Etme eyleme. Meryemce deneini beline dayad, ellerini gene havay^ kaldrd. Yettii kadar ge uzatt. Allahm, srma sal da kara gzl gzel Allahm, ser kimseyi kimsenin srtna muhta etme! Anaysa bile ouk muhta eyleme! Amin! Elif dnd: Siz gidin, benim altn yrekli kzm. Ben usul usul geli rim. Beni bekleyip de bu k ocuklarnz a komaym 180 ORTADREK 'I m ! Ali gene fkelendi. Demek ki anas sylediklerinin tm-i n duymutu. Kal, dedi, istediin yere yr git. ocuklarm da senin yznden a koyamam. Karsna, ocuklarna dnd. Dn nme, dn de yryn. Kalsn o. .Kalsn da 1 grsn. Elif Meryemceye doru yryecek oldu, Ali kolundan tuttu onu ileri doru frlatt. Yr! Varsn kalsn. Gnlerden beri unun bana ettii yeter. Anaysa ana. Herkesin var anas. Yr! Elif Aliden iyice korkmutu. ocuklar, gzlerini kocaman kocaman amlar bir ninelerine, bir babalarna bakyorlard. [Ali onlar nne katt, hzla yrdler. Meryemce arkalarnda, yolun ortasnda, deneine dayanm, yle kald. Ali koarcasna yryordu. Ayana sard uval paralar, sanki biribirine dolanyordu. Ayak deil, iki lstik top ;yuvarlanr gibiydi. Az sonra ocuklar, kars onun yryne ayak uyduramayp gerilerde kaldlar. Ali dalm, ylesine ( .abuk yryordu ki, uunuyordu. Az sonra, Elif Aliyi gzden yitirdi, ilerlemi gitmi, koya aa inmiti. , ; Aalardan, allardan ,kar srttaki kararm kalm or-, mandan ,boz topraklardan, ksack, parlak renkli da ieklerinden boz, ak bir buu bulutcasma ykseliyor, dalyordu. Aliyi gzden yitirince Elifi nce bir sevin ald. Onun iin o

kadar Alinin ardnca gitmemi, barmam armam, onu ; uyarmamt. imdi geriye dnmeli, Meryemce anann yan-aa varmal, yzn, ellerini pmeli, ondan Aliyi balamasn istemeliydi. Meryemce inatyd, dediim dedik, aldm ddkt ama, iyi, yiit, konurdu. Candand. Tm kusurlar-; insan o anda balayabilirdi. Meryemce gibi oluna, geli-line, torunlarna, teki insanlara dkn, tok szl bir insan z bulunurdu . Elif iini ekti: Sevgi ambar anam, dedi. Bin yrekle seven, cann is-esen cann veren, sen bu hallere mi decektin? ORTADREK 181 Gzleri doldu. Varmal elini ayaklarn pmeli. Gzel, knal salarn okamal. Onu gldrmeli. Hasan olan u am aacndan ona yalabuk soymal. Dileri yok, ineyemez ama, iine cmle ormann tad dolar. Kokusu, yeillii, derman dolar. Yz de gler. Tam geriye dnecekken, Hasan boynu bkk, kederli, korkulu: Babam gitti, dedi. Ban ald da gitti. Ummahan: ok fkeli. Ben babam hi byle grmedim, ldrecek gibi. Elif kzgn: Varsn gitsin. Gider, gider... durdu. Geriye dnemedi. Giderdi. Sama soluna bakmadan, bu fkeyle t ukura kadar, son gc de bitinceye kadar gider, orada, ylece ker kalrd. Belki de yle olmazd. Belki fkesi bir zaman sonra geer, bir yerde duruverirdi. Bunlarnki deve inad, dedi kendi kendine. Bunlar durmaz. Bir ii sonunadek, lenedek gtrrler. Sonra dnd, Alinin gittii yana komaa balad. Cann diine takt. Hali de yoktu. Bacaklarnda bireyler ekiliyor, ba zonk zonk ediyordu ama, baka are yoktu. len olduunda ylesine ter iinde kalmt ki, tm fistan, donu, salaryla cpldk suya batmt. Boyuna akan ter gzlerini dolduruyor, yakyordu. Yrei kt kt atyordu. Yz kpkrmzyd. Yalm yalmd. Azn am kesik kesik durmadan soluyordu. Az kurumutu. Artk dizlerinin derman da kesilmiti. Dyor, dyor kalkyordu. ocuklar t gerillerde kalmlard. kindiye gelirken, uzakta, bir nokta gibi yokuu inen Aliyi grd. Grmese, daha bir adm atacak gc kendinde bulamaz, orada ker kalrd. Var gcyle birka kere Aliden yana bard. Ali ya duymad ,ya duydu aldrmad .Az dili kurumutu. Yokutan aa kendini brakt. Kardan esen yel onu kendine getirdi azck. Alinin yanma vardnda gzleri kararyor, sa solu grmyordu. 182 ORTADKEK 1 Birden kendini Alinin stne att, bir inilti kard, sonra yere dt. Ali duraklad. Yerdeki karsn grnce kendine geldi. Apak, gzlerinin karasna kadar apak kesildi. Yerdeki kadnn baucunda epeyce durdu, tm kan ekilmi, donmu gibi orada kald. Elif: Ali, azck su, lyorum, deyinceye kadar, bakmadan, grmeden kadna bakt. Srtndaki yk sanki kendiliinden dt. Eli kendiliinden ykn arasndaki tas kard. Ayaklar kendiliinden soldaki kknarn altndaki olua gitti. Kendiliinden su doldu tasa. Kadnn dudaklar tasa kendiliinden uzand. ti. Ali gene yle ayakta kalakalmt. Bakyor, grmyordu. Az sonra Elif kendine geldi. Sa dirseinin stne dayand. Zayf, lgn bir sesle: Gel Ali, gel yanma otursana, dedi. Eliyle yere vurdu: te uradan... Ali kendi kendinin farkna vard, oturdu. imdi usul usul yz kararyordu. Elif iyice kendine geldi, toparland. Yetimesem dedi, ukura kadar giderdin. Bak ayak-larmdaki uvallar da dm.

Ali ayaklarna bir gz att. Ayaklar rlplak birer ku yavrusu gibiydi. rpmr, srtnr bir halleri vard. Zavall! mrnde ilk olarak ayaklarna acd. Ban sallad: Dm, diye karlk verdi. Dm de hi haberim olmam. Az sonra Elif ayaa kalkt, olua gitti, ban oluun altna soktu. Ayaklarn da suya soktu. Yzn, ellerini, boynunu iyice ykad. Ali, sen de gel! diye seslendi. Ali, t yreinin banda, kvrandran hm gibi bir ar duydu. Ayaklarna bakt. Sz sa ayann tabanmden geliyordu. Tabanlarn kepir talk yemi kzl ete evirmiti. Her yerde yalnayak yrnrd de, kayada, akmak tandan keskin kayada, ormanda, dikenlikte, suda, bataklkta, her yerde yrnrd de kepir talkta yalnayak yrnmezdi. Hem de byle srtnda ar ykle! Battn, yandn. Ar ar, ayaklarn sryerek, ikide bir srayp, of, of! diyerek olua vard. Ban suyun altna soktu, kard. ocuklar nerde koydun da geldin? diye sordu. Elif: Yolda. Anam? diyecekti, diyemedi. Ona sabahki ettii aklna geldi, utand. Bu gnlerde ben bir ho oluum, avrat. Ne var bende ola? u benim ettiim! Bir gren mren olsa? Elif gzlerini yere dikmi, kocasnn yzne bakamyordu. Epey zaman, ikindiyi geceye kadar biri oluun bir yanna, biri teki yanma, oturdular kaldlar. Sonra Ali kalkt yk at, kalan uval paralarn kard. ki ift de yn orab vard. Bir iftini yorgann arasndan ald, ayana giydi. orabn stne de telisleri sard. Bir iyice, salam salam balad. Gerisin geriye, anasnn yanma doru, sabrsz, yola dt. Elif de onun arkasna takld. Meryemcenin gnln almak gerekti. Bir buuk saat kadar sonra ocuklar karlarndan geldiler. Glyorlar, eleniyorlard. Hasan amlardan yalabuk soyuyor, kz elinden almak iin onu kovalyordu. Elif, durmu kendilerine bakan ocuklara yaklat: (Evimiz u ilerdeki pnarn banda. Varn oraya. Bir ate yakn. Tencereye de su koyun. Onu da ocaa vurun. Korkmayn gecikirsek. Atei yakarsanz cin min ate na gelmez. Gelseler de ocuklara bir ey yapmazlar. Aylar da, kurtlar da ateten kaarlar. Ate yakarsanz, size hi bir kimse ya-naamaz. Haydin, abuk gidin. Hasan: Bir byk ate yakarm ki... Ft! Kocaman. Bir harman yeri kadar. Elif: , 1 l(y UKTADIKEK O kadar da byk olmasn. Sonra orman yanar. Ummahan: Ana, abuk gelin, diye yalvard. Acmdan ldm. Bir de yoruldum ki... Hasan: Gelmeyin, diye onu karlad. Yalancktan sylyor. Hi ackmad Ummahan: Sen bat. Smkl! diye srtna vurdu. Hasan: Sen bat dedi. imdi anam gitmez mi? Burnunu ezerim de, cin burnu gibi yass ederim. Cinler de seni kendilerinden sanr, alr gtrrler Ummahan: Anaaa, bak olun durmuyor! Elif: Dur Hasan, dedi yrd. Dursana. Ne istersin kzdan? Yanyana kk bir yokuu kyorlard. Boz toprakta glgeler sallanyordu. Oya gibiydi glgeler. Elif, gzn kocaman am, Alinin yzne dikmiti. Alinin yzne dayanlmaz bir ac reklenmi gibiydi. Yz kr kr olmu, gerilmiti. Bir yan kprdar, oynar gibiydi. Hasta yzleri gibi, yznden yalm fkryordu. Gzleri kslm, t uzaklara bakyordu. Avurdu iavurduna gemiti., Ayaklarn topraktan kaldrmadan srklyor, gittike de

yavalyordu. Elif bir iki kere teklif etmek istedi. Her seferinde de Alinin yzne baknca ekindi, vazgeti. Sonra Ali sarholar gibi iki yanma sallanmaa, uykuda gezenler gibi ayaklar biribirine dolanarak zorla, oraya buraya yrmee balad. Elif kolundan ekti sonunda: Azck otursan da yornuunu alsan. Akama daha epey var. Oturamam, dedi hiddetle, ama bitkin, lgn. Hiddete bile gc yetmiyordu. Oturamam, Elif. Millet yarn pamua girecek. Bugn girmediyse. Belki de gireli gn oluyor. Bu J.O yl, k ortasnda, rlplak, a oturmak olmaz avrat, yr! Azck toparland, sallanmas, yalpalamas, uykuda gezer-lik hali az bir zaman iin stnden gitti. Elif, sevgiyle ii dolup taarak, gzleri dolup, boaz dmlenerek kocasna bakt. nsanlar iinde bir kocaman ocuk, diye dnd. Fkaram benim, canm, cierim, gcm yetmeli de seni ben srtma almalym, gtrmeli pamuk tarlasnn ortasna koymalym. Tarlann yumuack toprana insan basnca ayak bileklerine kadar gmlr. ukurova bir d iinde gibi dumanldr. Taa, topraa, ak pamuklara, cvl cvl kaynaan insanlara, karncalar gibi, bir mavi ker. Bir mavi ki, amanallah! lk denizi grn anglad. Eline, yzne, burnuna salarna bir mavi bular, karamazsn. Yu yu, kmaz. D mavisi. Tuzlu. Aaaah dedi, derince. Aaah, bir yoruldum ki... Bo bulunmu, naslsa azndan kavermiti. Bir piman oldu ki. Ne edeceini ard* imdi Alinin yzne nasl bakmalyd. Herkes onun bana yk. Ben leyim, diye iten ie inlerken, Ali durdu, gzlerini belertti. Gzleri yuvalarndan frlamt. Elif korktu. Ne dtn arkama? Dn geri, dn geri de, ula ocuklarna. Dn, dn geri! Bamn bellar: Hep sizin iin. Hep sizin yznzden. imdi bulabilirsen bul, o geberesiceyi de. Gene kye dnp gitmise, vallaha billaha, Allahm inkr edeyim ki, anam avradm olsun ki arkasna dp onu geri dndrmem. Gebersin varsn, varsn yolda gebersin. ukurdan dnerken kemiklerini toplarm yolda. Kalrsa o zamana dek. Apak kemiklerini. Kel kerkesler etini yer bitirirler. Atn basma nasrl okutular, onun bana da yle okuurlar. Bir dakkada bitirirler. Az kprm gibiydi. Dudaklar mosmor kesilmiti. Bitirirler, inallah! Elif durmu, gzlerini yere dikmi, tm kan ekilmi yle duruyordu. Kollar kopmucasna iki yanma sarkmt. Barp armaktan yorulup kesilince, ok ileri gittiini . Karsna doru bir iki adm att, zorla. 186 ORTADIREK II i ? : h Elif, dedi tatllkla, duyulur duyulmaz. Elif, benimle birlikte yorulma. Daha uzak deil. Var git, dn ocuklarn yanma. Korkarlar fkaracklar. Ben gider onu bulurum. Korkma, kye doru dnmse de ardnca giderim. Gider alr getiririm. Hi korkma. Haydi, dn! Halsizce yere kt. Elinde olmayarak, yere oturmas arna gitti. Kendini toparlamak istedi. Ayaa kalkmak, yrmek, uarcasna u yolu amak... ki kere davrand, kalkamad, ylrcasma orada yle kald. Halsiz halsiz, eliyle yere vurdu: Gel, gel uradan otur sen de, Elif. imdi kalkarz. Pamua da yetiemezsek yetiemeyiz. Bir kap rterse, birini aar. Skma cann. Bu yl da bamza bu geldi. Nidelim? Elbet bir kap alr. Kul skmaynca Hzrm eritii grlm mdr? Glmee alt. Ac, arr gibi bir glmseme, imek gibi dudaklarnn kysndan geti. Elif, yorgun, ar ar geldi, korkarcasma yere oturdu. Bir kap alr. Nasl olsa alr. ok yoruldum. Nasl olsa pamuk bitmeden ularz. O zaman gece demez, gndz demez toplar, onlar kadar kazanrz. Bu yl ocuklar da toplarlar

Ali karlk vermedi. Dnyordu .Sonra birden frlar-casma ayaa kalkt. Yola doru atlad: Olmaz, dedi, olmaz. Onlar pamua girmeden ulamalym. Belki be gn sonra girerler. Onlar daha pamua girerken... Ben tenekeyi, sepeti ekip... i Kyl ne aard! Vay anam vay! u Uzun Ali, kanatl i ku. O kanatl ku olmasn da kim olsun. Baknsana uzun ba-i caklarma. Leylek gibi. Bir adm adm kadar. ; Onlar tam pamua girmi, ilk kozadan, ilk pamuu daha ekerken, arkalarna dnnce beni grmeliler. Mutlak yeti-meliyiz. Durmak olmaz, Elif! abuk abuk, hi yorgun egilmicesine, ilk yola tkyor-mcasna yola dzld. Durmak olmaz. Olmaz, olmaz. Mutlak yetimeliyiz. Yetimemek olmaz Elif. Yetimemek olmaz Elif de kalkt, abuk admlarla ona ulat. Ama Ali, yle abuk yryordu ki Elif onunla birlikte yrmekte glk ekiyordu. Epey gittikten sonra, yeniden arkasna dnd. Yz terJ iinde kalmt. Gerilerden, ona ulamaya alan karsna: Onlar pamua girmeden... Yetimemek olmaz. dedi, dnd. Biraz daha hzland. X Yolun ortasnda durmu kalmt. fkesi usul usul inmi, yerini korkun bir korkuya terketmiti. Ama gelini az teden gidiyor, gittike yavalyordu. Elif, iyi kzd. O dinsiz Uzunca Ali onu bu yabann danda braksa bile, gelin onu brakmazd. Altn yrekli gelin. te durdu. Geriye de dnd. Srma salarna, gzel kara gzlerine kurban olduum. Geliyor. Korkusu ge^ti. ine bir gven geldi. fkesi yeniden kabarmaa balad. ocukken, el kadar krmz ir et parasy-ken, Durmuun deli avrad gibi, mn skp da mezarla atmadm da o et paracn. Boku daha trnaklarmn arasnda durur. Uykusuz gecelerim, vay! Vay emeklerim vay! Ne oldu? Gelin geriye dnd. Senin de babaym azna. Seni aldm da o ite verdim. Tam iki yz yeil kt saydm. Bu yanlarda bir avrat iin iki yeili kim vermi! Seni de, o orospunun dourduu Uzunun da mn skp soluunu kesiverseydim. Ah, ah! Aaaah! Uzunca Ali, aaah! Sen askerdeyken harp olacak dediler de, aylar ay, geceler gecesi uyumadm da salarm yoldum. Tm kyl rmama bama birikti. Yreimin yangnndan sen gelinceye kadar, Uzunca Ali, kular gibi rltya bodum dnyay. Bana bunu edeceini bilseydim zil takar da oynardm. kr kr. kr... kr! kr da kr. kr da kr. Kendinde olmayarak gelinin ardnca yrmee balad. yle abuk yryordu ki neredeyse yetiecekti. ocuklar analarnn ardnca kouyorlard. Gelinine, dur, diye baracakt. Barmak istiyordu. ine bir korku dmt. Tam lm korkusu. kide birde kendisini yok oluveriyor sanyor, gzleri kararyordu. nce barmak istedi, kendine yediremedi. Koma daha uygun bulmutu. Gelin ok uzaklap da kendisi koamaz olunca, kendisini lmn karanl iinde buldu, barmaa balad. Ama sesi kyor mu, kmyor mu, kendisi de farknda deildi. Yalnz azn atn biliyordu. Gelin gzden kayboluncaya kadar hem ardndan kotu, hem de bard. Gelin, ocuklar dereyi aa inip grnmez olunca btn gc kesilip boylu boyunca yere uzand. Yerde epeyce bir zaman rpnd kald. kide birde her ey kapkaranlk kesiliyor, lm gryor, yok olup gidiyordu. Yeri trmalayarak ayaa kalkt. Karanlktan, zifiri, gzgz grmez, iine dt lm karanlndan, yok olmaktan korkuyordu. st ba toz iinde kalmt. Bir iyice silkti elleriyle 'fistann. Temizledi. Sama soluna habire dnyordu. Birden kafasnda bir imek gibi Vurgun Ahmet akt. Glen yzyle geldi karsna dikildi. Dileri apakt. Ne gzeldi, Vurgun Ahmet! Peri kzlar deil de, gkteki melekler bile sevdala-nrd ona. uracklarda bir ky yok mu? Bu yoldan ukura, pamua inen kimse bulunmaz m? Yoksa tm kyler indi de,, u koca domuzun yznden bizim ky ge mi kald? Ne gelen var, ne giden. Kurtlar geliyordu, akn akn. A kurtlar. Ko- j caman dili. Her biri bir parasn alp gtryorlard. Apak kemikleri- kalyordu. Kurtlarn gelileri bir trl kesilmedi, j Akn akn. Koarak, uarak, karnca gibi geliyorlard. Aliiim! diye bard. Yavrum Alim. Yeti anaym im-1 dadna. Oul deil misin, yeti! Aliiim, Alim, yavrum. Ula bana. Kurtlara kulara...

Barnca kurtlardan kurtuluyordu. Hem baryor, hem I arm, ne yapacan bilmez orada drt dnyor. Orada durdu, dnd, bard. Akam oluncaya kadar bard. Sonunda sesi kesildi. Akbabalar kocaman, yrtc gagalaryla, karanj lk, usuz bucaksz kanatlaryla, binlerce, on binlerce, karn-1 alar gibi gkte kaynamaa baladlar. Baryor, baryor, | sesi kmyordu. Hi mi hi kmaz olmutu sesi. Burnunun nnden birka yarasa frt diye geti. Alaca-1 karanlk deli ediciydi. Yere ylverdi. lmle burun burunayd. Soluunu yoklad. Soluk alp veriyordu. ok kr, dedi. Daha lmedim. Serin bir yel esti. Dalardan iniyordu. Gkte parlak yldzlar vard. Meryemce, hemen ayaa kalkt. Bacaklar titredi, geri oturdu. Ama, nereden olduu belli deil, bir sevin dolmutu iine. Bir umut sevinci, kaybedenlerin, birdenbire bulduklarnn sevinci. Ayaa yeniden kalkt. Artk bacaklar titremedi. Deneini yitirmiti bu arada. allktan bir aa buldu eline ald. Boaz acyordu. inden sevinle, inanla syleniyordu Hasanm dersen bir aslan. Tam da dedesine ekmi. Bu gvurca Aliye hi benzer yeri var m? O pasakl anasna da hi benzemez. Gzleri de dedesinin gzlerinin tpks. Salam. nat. nat adam iyi olur. Ktlk gelmez ondan. Bir ktl varsa, o da kendine. Hasanm yatar yolun ortasna, ebemi getirmeyince gitmem, ben de burada kalrm, der. yle eder. Tutar kaldrrlar gvurlar, Hasanm ellerinden kurtulur kaar, dalara der. lle de ebem. Eben senin trnana kurban olsun, Hasanm. Akla evkle, ehvetle dnyordu Hasanm. O kz m? O da iyi ya, azck anasna benzer. Karnnn acktnn ilk olarak farkna varnca, ard. Karn kazmyordu. Ya Hasann elini ayan balatlarsa? ine deminkinin birka misli arlnda bir korku kt. Karanlk, ar, elle tutulur gibi ar, bir karanlk korku. Birden komaa balad. Sesi azck kyordu. Hem kouyor, hem Hasanm diye baryordu. Kotu kotu, sonra derman kesildi, oraca oturdu. Korkuyordu. imdi kurtlar yoktu. Gkyznn karanln doldurmu, karanlk, uzun kanatl akbabalar yoktu. Ama iine kapkara, koyu, karanlk bir su gibi km oturmu bir lm korkusu vard ki, bzldke bzlyor, klyor, nereye gideceini, ne yapacan bilemiyordu Korku drt bir yandan bastryor, Meryemceyi ha-bire, belki de dakika banda bir rpertiyordu. Hava serinliyordu gittike. Korkuntu rpermeler. yle geliyordu ki, lmeyip kurtulsa da bu korku onu iflah etmeyecektir. inden bu karanlk korkuyu kim skp atabilirdi?' Korku yreinden bana, boynuna, ellerine, karnna, srtna ayaklarna titremelerle, rpermelerle yaylyor, korku yayldka o bzlyordu. Bzlmekten kemikleri atltdryordu. Ban, gsne ekip yaptrd dizlerinin arasna koymu, saklamt. Ortalkta t yoktu. Gecenin cikiltisi bile yoktu. akal sesi, ku sesi yoktu. Bombotu. Souktu. rperiyordu. Tirtir titriyordu. Bir ara iyice umudunu kesti. Ayaa kalkp, namaza durmak istedi. Kalkamad. Sonra ar ar, gney sand, kble sand yne dnd. Ellerini havaya kaldrmak istedi, elleri uar gibi titriyordu. Azck olsun havada tutamad. Bir ka tane dua bilirdi. Daha ok renememiti. Onlar da aklna gelmiyordu. Allahm, gzel gzel Allahm, cann sevdiim, kurbanlar olduum, trnana, kesip attn trnana kurban olduum, gk gzlm, kara gzlm, sevdiim, u duadan birini aklma dr de mrdar gitmeyim teki dnyaya. Allah geldi gzlerinin nne. Sa sakal kl, ak sakal k iinde yanan, prl prl bir kocayd. Hemen de o duay hatrlad. Balad abuk abuk okumaa. Duaya, duadaki se-^ se kapld. Hem titriyor, rperiyor, hem de sallanyordu. Birden herey gzlerinden silindi. Ortalk bombo kald. Duayla yalnz bana, bir d inde kald. Hi bir eyi, korkuyu, lm, hi bir eyi hatrlamyordu. Kldke klyor, bir topak oluyordu. Bir avu. Dili dama kurumutu duay tekrarlamaktan ama, artk dua mua tekrarladn da bilmiyordu.

Tan yerleri ymcaya kadar byle kald. Byle bir topak. Sonra kulana ok uzaklardan bir ses gelir gibi oldu. nce bir erkek sesi uzaklardan, dalarn arkasndan, t telerden parlad, snd. Sonra onun tpks bir kadn sesi duydu. Sonra gene ortalk sszla gmld. Sesi bir daha duyunca, yrei hop etti. Kurumu kalm azndaki dualar dondu kald. m, kaskat kesilmiti. Kulak kesildi. Kendisini azck toparlayabilse, sese doru atlacakt. Ku olup oraya doru uzanacakt. Hi olmazsa sese karlk vermeli, dedi kendi kendine. Azn at ama, sesi kmad. Kendini zorlad zorlad, gene sesi kmad. Ses gittike yaklayordu. Yaklatka da Meryemcenin yreine lk lk, usul usul bir kurtulu, bir yeniden dnyaya geli sevinci dklyordu. Az sonra sesi iyice duydu: \J.X X Al Ana! Anaooo! Nerdesin? Ses ver. Ses ver de seni bulalm. Sonra Elif alyordu: Kurban olduum, gzel anam, ses ver, diye yalvaryor-du. Boyuna yalvaryordu. Sesinde bir utan vard. Belki de yoktu ama Meryemce yle sezinliyordu. Kurban olduum kzm, diye geirdi iinden, beni mi ararsn, dtn u yazya yabana da? Yola kmalym diye aklndan geirdi. Yola kmalym da onlar beni grmeli. Buradan, beni grmeden nmden geerlerse, o zaman iyice kurda kua yem olurum. Hay bacm, yem olurum. Urat urat, elinden gelen gayreti harcad, ama hi durumunu bozamad. Gene yle yerinde, gene yle bzlm bir topackt. Sesler bir duruyorlar ,bir aryorlard. Yaklatlar, yaklatlar, tam Meryemcenin nnden geerlerken, yandan allklarn iinden iniltiye benzer bir ses duydular. Durdular, epeyce bir zaman saa sola "kulak kabarttlar. Ortalkta ne ses vard, ne de soluk. Ali bir iki adm att, sonra durdu. Gzleri kapal gibiydi. Beyni zonkluyor, ba dnyordu. Ayakta du-. racak halde deildi. Neredeyse olduu yerde uyuyup kalacakt. Sallanyordu. Niin durmutu? Onu da bilmiyordu. Buralarda bir eyler olmalyd. Oraca oturuverdi. Elif, sen sesi iyice duydun mu? diye sordu. Elif: Duydum, diye karlk verdi. Tpk tpksna da anamn sesine benziyordu. u all bir arasak. Ali: Ara, dedi. Elif allklara dald. Bir adm atyor, Ana! diye sesleniyordu. Gzlerini de kocaman kocaman am her al dibine bakyordu. allar skt. i yamt. Bu yzden de st*ba tm sland, pslak oldu, iine geti. tt. Gn doarken, bir alnn dibinde, ince bir rn stnde, bir topack, kck karart grd. Tostoparlakt karart. Yrei azna geldi. Karartya kotu. Ana! diye stne atld. Meryemce bir eyler syliyecek oldu. Yalnz boazndan bir hrlt kt, o kadar. Dili tutulmutu. Elif: Seni ldrdk. Seni ldrdk, anam! diye inledi. Senin kanln olduk. Sanda solunda, nnde arkasnda, bir zaman hi bir ey yapamadan drt dnd. Bana vurulmu gibi dnp duruyordu. Bir ara Meryemceyi srtna alp Alinin yanma gtrmek istedi, sonra vazgeti. Telndan ne yapacan bilemiyordu. Yerden bir ta ald, teki tan yanma koydu. Baka bir ta ald, onu da tekinin yanma koydu. Birden farkna vard. Cebinde kibrit vard. Bir ate yakmalyd. abuk abuk oradan al rp toplad. Meryemcenin nne hemencicik bir ate yakt. Gr bir gn domutu. Ktr ktr. Toprak, allk buulanyor, doan gne yapyordu. nlerindeki rdan yava yava uyanan, byklarn svazlayan bir karnca katar aa iniyordu. Yanan atee gelince yollarn deitirdiler. Gne stmaa balaynca, uzaktan uultu gibi ku sesleri gelmee balad. imdi Elif, Meryemcenin arkasna oturmu ellerini, ayaklarn, dizlerini, boynunu ouyordu. Senin kanln olduk, gzel anam, karagzlm, diyordu. Kanln.

Gne iyice kzdrnca, Meryemce gzlerini at. Kuruyup biribirine yapm az dili ald: Su, dedi, gzel kzm su! Bir su. Elif sevincinden deliye dnd, Meryemce konuunca. imdi, imdi, imdi su, gzel anam, diyor, ellerini yzn gzn pyor babam pyordu. Birdenbire Meryemceyi brakt: Ali, Ali! diye bard, anam konutu. Anam iyi, Ali. su istedi. Hi korkma! F. 13 194 Sonra, bu ormanda suyu nereden bulaca, bulsa da ney-len getirecei aklna dnce inanlmaz bir kedere gmld. Dnyor, dnyor bir are bulamyordu. Boyuna gidiyor, geliyordu: yi misin, iyi misin, iyi misin gzel anam, hanm anam? diye soruyordu. yiyim, karln alnca da sevincinden uuyordu. ok, ok, ok... ok iyi misin? yiyim Sonra derinden bir yorgunluk duydu. Elleri iki yanma dt. Suyu nereden bulaym anam? diye sylendi. Meryemce: Dilim damam kurudu diye inceden syledi. Sesi daha da dzgn kyordu. Elif: Bir su bulmal, dedi. Meryemce: u dokuz ay karnmda tadm, yl da ak sdm iirdiim, u benim cierparam, u Uzun Ali sana kurban olsun kzm. El kznn bokuna da kurban olsun. O beni koydu gitti de sen aradn, yle mi? yle deme ana, olundur. Ayaklar tm iti. Etleri dkld. Perian oldu. yle deme anam. Seni kor gider mi Ali? O bir kzgnlkt. Bir piman oldu ki.. Meryemce, hem olmaz o, olmaz o diyor, hem de Elifin salarn, yzn okuyordu derin bir ana efkatyla. Sevgiyle. Alp yreinin iine sokmal adam seni, kzm. Can kzm. Keke, dedi, ylesi yezitleri douracama, seni dour-saydm gl kzm. Ne iyi, ne iyi olurdu. Ne iyi, ne iyi olurdu. Ne gzel Yok anam ,yok dedi Elif. Yok anam, yok. Kurtardn beni. Can verenim. Can ilcm Elif elinden tuttu: Ana, dedi sevinle, u ilerde bir kaynak 'szyordu. Kck. Srtma alsam da seni? Meryemce ayaa kalkmaa davrand: Ben kendim, ayacklarmla giderim oraya dek. Ben giderim oraya, gzel srtna kurban olduum kzm Kalkamad. Bir daha, bir daha davrand, gene kalkamad. Burumu dudaklarnn kysnda ak bir glmseme belirir gibi oldu, sevince benzer. Sonra tm dudaklar, aklk, yz kedere gmld. Derin derin soluk alyordu. Demek iyicene kocamm, yorulmuum gl kzm. De-l mek ki lmm Bu usul usul, aadan sylenme, bolukta, pssz, tek bana kalm bir dnyada bir umutsuzluk, bir lm lyd. Ei'r buna dayanamad. Oturuverdi oraca. Gzlerinden yalar durmadan szyordu. Meryemce son gcn de harcam, teslim demiti. Demi miydi ola? Elif ayaa kalkarken, kendi kendine: Kocalk batsn, dedi. Olmaz olsun. nsan eli aya tutarken lvermeli. Meryemceyi de elinden tuttu, ayaa kaldrd. Srtna almaa korkuyordu. Daha sen kocamadm anam dedi. yilerin iyisi anam. yilik kocamaz ki... Koluna girdi, Alinin kald yere doru onu srkledi. Meryemce uzaktan, Aliyi yolun ortasna uzanm, l gibi uyur grd. Baucuna varp durdular. Ali rahat, ocukasma derin, bu dnyadan deilmicesine, perilerden, Vurgun Ahmedin yur-* dundan gelmicesine, kendinden, dnyadan gemi uyuyordu. u kvrlm, sapsar, bir yavru ku penesine dnm yark yark ellerini, gelip karnna kenetlenmi bacaklarn, kundaktaki bebelere benzemi skntl ayaklarn kessen de uraya stste ysan haberlenmiyecekti.

Elif Meryemceyi olunun yanma, ite gryorsun halini dercesine oturttu. inden, bir su, bir su, bir su geiyordu boyuna. u fkara karya bir su. Susundan lmtr. Yanmtr fkara. Bir daha, lse de sylemez. Bunu naslsa azndan kard. Bir su. Hi bir are aklna gelmiyordu. Ne olacakt imdi? Srtna alp, ilerdeki kaynaa m gtrse? Ah, su koyacak bir kap olsa. kolay ama. Bir aa kabuu olsa. yle derince. Kadnn yanna oturdu. Gzlerini yznden alamyordu. Meryemceyi hi bir zaman byle grmemiti. Ktlk ylnda bile. Hi kimsenin yzn de bu kadar ac grmemiti, lde bile. Yz buru buru, ufalm. Gzleri donuk, st tozdan krm, bulank bir su gibi. Elleri boyuna titriyor. Onu en ok korkutan Meryemcenin yzndeki yeile alan acdr. Ne yorgunluk, ne bitkinlik, hi bir ey onu bu kadar korkutmuyor, lmden nce ne kadar insan grmse yz byle olmutu. Ne olursa olsun, Aliyi tutup ayandan ukura kadar s-* rklesen bu durumda gene uyanmaz, kary srtma almal kaynaa kadar gitmeliyim. nne oturdu, onu srtna ekti. Meryemce daha bir arlamt. Bir iki kere kalkmaa davrand, kalkamad. Kurun klesiydi Meryemce. Yoksa kendisi mi yorulup tm gcn yitirmiti? Kalkmasa olmaz. Azck hali olsa, Meryemce srtna m binerdi? Demek ki tm tkenmi. Bir su iirmeli, sonra azck yemek yedirip gne yatrmal. Kendine gelir. Sonra da Aliyi uyandrmal. Bir daha var gcyle davrand. Sa ayan ne karm, stne eilmiti. Kaburgalar derin bir acyla ard ama, ayaa da kalkt. Kayna ok uzak sanyordu. Az sonra iki am aacnn arasndan karsna szan bir su yolu knca sevindi. Srtm-dakinin arln unutmu, kaynaa kotu. Kaynak be on adm tede, bir kknarn kknden, ak akltalarnm arasndan kaynyordu. Kadn kknarn kkne indirdi. Su, toprak, kknarn dallar, gvdesi, her yan sakz kokuyordu. nce bir iyice kadnn yzn ykad. Sonra suyu avulad, Meryemcenin azna gtrd. Meryemce uzanp iemedi. emeyince Elif ellerini at, su dkld. Meryemce dklen suya gzlerini diktiSonra acyla glmsedi. Gzleriyle Elife bir eyler syledi. Elif anlad. Onu kaynan yanma ekti. Az st yatrd. Meryemce uzand, dudaklarn suya dedirdi, iti. tike kendine geliyor, alyordu. Elif, o su imeyi bitirmeden omuzlarndan tuttu, dorulttu. Gzel anam, ok ime. Azar azar. imdi de azck ekmek ye. Belinden azk knn kard, at, Meryemcenin nne serdi. Meryemce, gzleri dolu dolu, sevgiyle, saygyla gelinine bakt: Sen, dedi, usuldan, o dinsizin avrad olmayacaktn ki... Ah! Sonra ekmee uzand. Yarm ekmekle sofradaki lor peynirinden, kelekten bir drm yapt. Yemee balad. Hem yiyor, hem de sandaki kaynaktan avucunu suyla dolduruyor, iiyordu. Uzun uzun, disiz azyla drm iniyerek yedi, bitirdi. Sen dert grme. Koca" Allahm tuttuunu altn eylesin, kzm. Sen olmasan, o beni u dada kor da giderdi. Elif: yle deme, ana, yle deme, olundur. Fkaranm halini grmedin mi? Grdm, diye kkredi Meryemce, umulmadk bir gle. Grdm! Daha kt olsun. Sen olmasan, o beni urackta boar. Boar da leimi itlere kurtlara atar. Aman, yanmdan ayrlma kzm! Elif, akn, hi bir sze varamyor, yalnz: yle deme, ana! yle deme, diyordu boyuna. Olundur ana. Sana hi ktlk dnr m? Ben el kzym ne olsa. Olundur. Et trnaktan ayrlr m? Meryemce her seferinde de ayn hmla: Ayrlr, diye karlk veriyordu. Elif ayaa kalkt: Ana, sen uraya uzan da ben Alinin yanma gideyim. Uyanr da bizi bulamazsa... Git! Git cehennemin dibine! Git Uzunca gvurun yanna. Git. Ellerini ge at.

Git kzm. nallah... nallaaah, kara gzlm, ak sakall koca sana yalvaryorum. Gk gzlerin stmzde. Dediklerimi duy. nallah, u Uzunca Alinin l yzn perim. nallah perim. Elif korktu. Yz sapsar kesilip dudaklar titredi: Tvbe de ana, dedi heyecanla. Tvbe tvbe de ana! Biricik olundur. Nasl kydn ana? abuk abuk Meryemcenin yanndan uzaklat. Onu zdn, korkuttuunu gren Meryemce, elini havadan indirmemi, o gzden raymcaya, yitinceye kadar az kpr kpr oluna alk etmiti. Dediklerini bir trl yutamyordu olunun. Oul sz de kurun yarasndan betermi meer. Yree saplanr da kmaz. Allahm, kara gzlm, ak sakall, nur yzl yiidim. u canm al da tez gnde, beni u Uzunca Aliden kurtar. Gk gzlm, eli aya tutmaz bir koca karym. te kapma geldim, yalvaryorum. Kurtar beni... Birden gzleri doldu. Boaz gckland. Yanma ynne baknd. Kimseciklerin olmadn anlaynca, bir boand, bir boand... oktandr, belki yirmi yldr byle alamamt. Alimin, diyordu, kara gzlm de srma sakallm, beni Alimin bana bel ettin. oluk ocuu a kalacak bu k. Hem de plak. Adil Efendi dinsizi de onu inenin deliine sokup da karacak. Perian olacak. Gvur kyl de, imansz muhtar Alime glecekler. Gk gzlm, gzelim, Alime yardm et! Ben onun, bana kar iledii... Alinin bitkin yolun ortasna uzanp kal, ocuk kunda gibi sarlm ayaklar, kvrlm bedeni gzlerinin nnden gitmiyordu. Sularn baladm. Tm baladm. Aklm bamdan gittiinde ona ok alk eyledim. Sana daha evvel de syledim. Kzgnlmda dediklerimi saymayacaksn. Sena daha nceden de syledim. yi aklnda tutarsn sen, kara gzlm. Alime yardm et. u benim canm da alver. Sen Alime yardm edersen, onlar daha pamuklara girmeden, sen Alimi, f-kara, yz yumuak, yz gle olumu... Yznn yumuaklndan, yreinin yufkalndan atma bindirip de Koca Halili, atm ldrmedi mi? Sen her bir eycikleri bilen, yer altndaki karncann da avazn duyan deil misin? Ulatr, e mi? Alimi ulatrrsan, ben geri dnerken Ziyaret cevizinin dibinde ukurdan alacam kocaman, krmz bir horozu sana kurban keserim. Keserim de bir parasn yemem. Yersem zehir zkkm olsun, gk gzlm. lemleri gren sensin. Yedi kat yerin altndaki aa kk de seni deyi arr. E mi gzelim? Elleri yoruldu. Ellerini indirdi. Ama daha epeyce mrlts kesilmedi. Sonra sa yanma yatverdi. Uyudu. Ali uyandnda ikindiyi geiyordu. Her bir yeri de szlyordu. Elifi yambamda, ban dizleri stne koymu, uyuk-lar buldu. Her bir yan havanda doulmu gibi, tepeden trnaa szlyordu. ler tutar yeri kalmamt. aknl getikten sonra: Nereye gittiydin sen? diye sordu. Aznn ii zehir gibi yanyordu. Anam buldum, dedi Elif. Srtma aldm, suyun bana gtrdm. urada ilerde. Ekmek yedirdim. Sonra da senin yanma geldim. Ali nce sevindi, sonra birden yz gerildi. O koca, o ar yk gene mi srtna alacakt? Anas gzne da gibi, kocaman, ar bir da gibi geliyordu. Gz korkmutu. rk-yordu. ine bir eziklik, bir isime geldi. Eli aya, her bir yan zld, tutmaz oldu. Neredeyse korkusundan tirtir tit-riyecekti. Buldun ha? diye bym gzlerle, korkuyla sordu. Buldun ha? Ayaa kalkar gibi ellerini topraa dayad. Yeniden: Buldun ha? diye inledi. Kalkmal. Durmak olmaz. Ye-timeli. Yetimemek olmaz. Biri gitti, drt gn kald. Drt gn sonra pamua girecekler. Neredeyiz? Da atk. ukura bakan yzndeyiz. Drt gnde yetiiriz, bir bokluk kmazsa. zuu u geberesi dnp de gene kye kamazsa. Byle sabaha kadar bizi aratmazsa. Kalkmal. Habire kalkmal, ulamal, diyor, bir trl de yerinden kprdamyordu. Belki yznc kere kalkmal, ulamaldan sonra, Elif dayanamad, iindekini aa dkverdi. Sabahtan beri kendini tutmu, bu sz amamt.

ocuklarm, dedi, ocuklarm a susuz da banda kaldlar. Alarndan da ldler. Korkularndan dleri kopmad m, dersin? ocuklarmz, Ali. Basanmla Ummaha-nm... Ali birden ayaa frlad. Gzleri dnm, lgn gibiydi. Yumruklarn skt, ellerini var gcyle silkeledi. ocuklarma bir ey olduysa, ben de onun boazn skar ldrrm Durdu. abuk abuk soluk ald. ldrrm, dedi, hmla. Yrd. Anasnn yanma gelinceye kadar ii ald ald verdi. Anasna demediini brakmyordu. Sklm boaz, sapsar uzam yz, yeil sinekler girip kan ak az, morarm, incelmi boynuyla anasnn hayali hi gznn nnden gitmiyordu. Arkadan Elifin sesini duyunca durdu. Elif gelince birlikte yrdler. Elif ormann iine sapt. Ali az sonra bam kaldrnca ilerde, dizlerinin stne yumulmu, kck kalm, bir topak olmu anasn grd. Kirli bir paavra yn gibiydi fkara anas. Zavall. Perian. fkesi iniverdi. imdiye kadar ettii kfrlere piman oldu. Neredeyse anasnn boynuna sarlp, ellerini yzn pce boacakt. Yapamad. Yapamazd. ylece anasnn baucunda durdu kald. Azn ap da bir ift sz syliyemedi. ki eli yanlarna sarkmt. ki omuzundan birer dal aslm gibi cansz. Elif de bitkin Meryemcenin yanma kt. nne varp oturmal, diye dnd Ali. Onu srtna almalyd. Kurdun kuun, hrlnn hrszn azna koyup geldii ocuklarna ulamalyd. Onlar da pamua girmeden yetiORTADIREK 201 meliydi. Mmkn yok yetimeliydi. Ama korkuyordu. Srt clk yara olmutu. Bu clk yaraya sivri ulu bir ba soka-caklarm gibi korkuyor, rpertiler geiriyordu. Elif de gzlerini gzlerine dikmi, bir ho, yznde karmakar bir anlam, drt dnen, aresiz bir yzle bakyordu. Gzlerini ondan ayrmadan, korkmadan. Ne kadar zaman geti, Ali farknda bile deildi. Korkuyor, kendinden gemi rperiyor, anasnn korku arln srtnda, yanm ayaklarnn stnde duyuyor rperiyordu. Uzun, upuzun yol! Yollar biter mi? u yolun nasl sonuna gelinir? Gzleri kararyordu. Yolu bir trl bitiremiyeceini sanyordu. imdiye kadar bu yollar, yllarca, yukardan aa, aadan yukar nasl olmu da tkenmiti? Kyller bir olunca biter. Dn dernek, d cangama biter. Kyl birliine can kurban. Bir yerde kalabalk kokusu duydun muydu, ne bel ars, ne ayak szs kalr. Bugn deilse yarn kylye ulamal. Mutlak ulamal. Ama bir trl eilip de anasn srtna alamyordu. Bir keresinde srtn dnd eildi. Neredeyse nne diz kecekti anasnn. Etine ine sokulmu gibi sonra yerinden frlad. Gene olduu yere vard, soluk solua dikildi kald. Ayakta duracak hali de yoktu ama otura-myordu. Meryemce Alinin halini anlad m, ne yapt, ellerini topraa bastrarak ayaa kalkt: Kzm, bana bir denek bul da yola delim. ocuklar ykn banda kald yle mi? Vay fkara yavrularm. A susuz. Al, iinden, senin gibi geberesinin yznden, diye fkeyle sylendi. fkesi yeniden kabarmaa balam, soluu sk-lamt. Elif iini ekerek: A susuz, dedi, oradan bir dal zorla krd, yapraklarn, kk vgalarm budad, getirdi Meryemceye verdi. Yzne baknca sevindi. Meryemcenin rengi stne gelmiti. nce deneini bir adm ileri koydu, sonra da admn att. 202 ORTADIREK Az sonra Meryemce nde, Elif arkasnda yola ktlar. Yol elma byklnde, sel getirmesi talarla rtlyd. Yola dnce yrmekte zorluk ektiler. Ana, u imenlere ksak da oradan yrsek, dedi Elif, elinden tuttu onu yolun kysna ekti. Ali durduu yerde yle durup kalm, arkalarndan bakm kalmt. Ne dndnn kendi de farknda olmadan arkalarmca yrd.

Sel talarn geince yola indiler. Gelin kaynana eremeke yryorlard. Bu Alinin houna gidiyordu. stelik de baya abuk yryorlard. Bu gidilen ukura varlrd. Onlar byle yolda brakr kendisi ukura yrr giderdi. Ah byle gide-bilselerdi. Ali gittike hafifliyor, fkesi sevince dnyordu. Bir yokua gelinceye kadar Alinin sevinci byle srd. Umutlu, aydnlk. Onlara, kyllere pamua girmeden yetiecekti. Belki de iki gn nce, onlar daha ukura inmeden, yolda... Yolda yetise ne gzel olur! Dikilir Muhtarn karsna, alr Taba yanma, syler her eyi bir bir kylye. Kylde de akl var. Kyl milletine, iine gelen doru yolu gster, onu inandr, karma gerisine. Kyl inand inanmasna ya, Muhtarn yanndaki itleri, akrabalar kopmad. Aralarnda iyi bir birlik var. Varp koparmal. Gzleri yala dolmal, yle bir konumal ki... ksz hakk, sefil, dul, fkara hakk demeli. u kylnn emei kan emek demeli. Toplayp aramzdan, Muhtara, Aalarn verdiklerini verelim demeli. Verelim de bu kyly, Delice Bekirle bir olup da bu hale koymasn. Delice Bekirin de avrad. Yana pembe pembe. u ky yerlerinde de byle avrat bulunmaz. Byle tatl glen. Byle kala kvran. Kadn rlplak soydu. Ahdim olsun, diye mrldand. Deli Bekir de sanki ok mu fedakrlkta bulundu onu almak iin? Hi! Sevmediiyle yatmaz. Amma bir de sevdi mi, Delice Bekir Aann nnde, tekmil kyn gznn nnde yatar da aldrmaz. Ty bile kprdamaz. Birine gz koydu mu, artk mmkn yok, o ii yapar. sterse seksenlik koca, be yanda ocuk olsun. Avradn byle inatsna can kurban. Yokuta Meryemce kesildi kald. Elif onu yrtmee alt, Meryemcenin aya bir taa takld, yrkoyun yere serildi. Hi ses karmad.Of bile demedi. Kprdamad bile. Elif ld sand. Vard kaldrmaa alt, kaldramad. Bu srada yerdeki Meryemceyi Ali grd. Grr grmez trr. cinleri bana topland. fkeden kudurdu. Meryemceye doru kotu, kolundan tuttu, srtna yle bir frlatt ki, kendi de Meryemce de at. Kt diye Meryemceyi srtna oturttu. Ama Meryemce zlmt. Pelte gibi btn arlyla stne kt. Anasnn cansz kollarn getirdi, boynuna iyice dolad. Sonra da ellerini knn altnda kenetledi, btn arl, biri ellerinin st, teki kulunlar olmak zere ikiye bld. Yokuu kncaya kadar tepeden trnaa, suya girip kmasna tere batm, soluk solua kalmt. Ayaklan da yanyordu, nsan 3ediin de bu kadar ar olur mu? l gibi. Ocacm bata kar! Senin yznden ocuklarmn bana bir hal geldiyse, ben de seni boarm. Boarm da leini bir maaraya atarm. u ormana da, kel kerkezlerin nne de. Boynu uzamt. Yorulduka da ne doru uzuyordu. Kar da aa doru sarktka sarkyor, buruuk, incecik kalm kollan Alinin boynuna aslm, aa sarktka arlk yalnz kollara, oradan da Alinin boazna biniyordu. Ali soluk almak iin ikide birde anasn yukan doru silkerek beline, omuzlarna kaldryordu. Ama, az sonra, Meryemce gene aa sarkyordu. Dzle geldikleri?" de Ali iki adm yryor, bir adm duruyordu. Arkasna dnd: ocuklarn yanna daha ok var m? diye Elife sordu. Az kald ya, durup da azck yornuunu alsan? dedi Elif. Ali can atyordu dinlenmee ya, korkuyordu. Bir oturunca, bir daha sonuna kadar kalkamayacan biliyordu. Gn batm, vakit alacakaranla evrildi evrilecek. Gneyden slak, kokulu bir yel esiyor. Aym domasna daha ok var. XI Yoldan kimsecikler gemiyor. Ipssz. n cin yok. Her yl bu sralar yollar byle pssz olmaz, ukurovaya inen kyllerle dolard. Belki Koca Halil yanlmtr. Yanlmtr da pamuklarn amna daha. ok varken kyly yola drmtr. yle olsa ne gzel olurdu. Kyl ukura iner, amam pamuk tarlasnn kysna ardan kurar, gzlerini pamuk fidanlarna diker beklerdi. ok eskiden, Koca Halilin hastalnda da byle olmutu bir kere. br kyllerinse hi olmazsa her iki ylda bir balarna bu hal gelirdi.

Pamuk tarlalarnn kysna melirler, alan kozalar teker teker sayarlard. Bugn be, bugn on, on be, bugn yz tane at. Aanlar gn getike oalrd. Bir sabah erken de grrlerdi ki, dnya apak kesilmi, kar yam gibi. Ali, kabarm, imi ayaklarna ya srm, gnein alnna uzatmt. Yar aklam, uzam sakal tozlanmt. Gneten gzlerini kirpitiriyordu. Ksmt. Oluktan su akyordu. Uzakta, dallar bklm bir am aacmm yanm yerinden sakzlar szmt. Boz topraktaki otlarn ou kurumutu. Ali uyandndan bu yana azn ap kimseye bir lf etmemiti. Hep dnyor, ii alp alp veriyordu. Meryemce Kar da oluun br yanma, uzaa yumulmu kalmt. Kprdamyordu. Gzlerini ap da Aliden yana bir kere olsun bakmamt. Elif, ilerdeki tek al aacna srtn dayam, ocuklarn gmleklerini, donlarn karm bitlerini kryordu. Gne bahar gnei gibiydi. Ortalk durgundu. Yaprak kprdamyordu. Torosun denizden yanma getikleri belliydi. Bitleri kryor, kendine, ocuklarna acyordu. Mer-yemceye de yrei paralanyordu. Hele kocasnn yzne, imi ayaklarna bakamyordu. yle uzunca bakacak olsa, gzleri yaaryor, tkanyordu. Elinden gelse hepsini srtna ORTADREK 205 irt-'-vi alacak, ku gibi ukura indirecek, pamuk tarlasnn kyc-na konduracakt. ocuklar rlplaktlar. Anadan doma. Topraa oturmular, konumadan, mahzun, ormanda bulduklar sakz iniyorlard. Gklerden uzak bir grlt geldi. Balarn ge kaldrdlar. Meryemce kprdamad bile. ocuklar lk attlar, ayaa frladlar. Ali iin iin glmsedi. Elif, elinde ocuklarn giyitleriyle Alinin yanma vard. Aliningzleri gkteydi. ylece bakyordu. Elif de durdu olduu yerde ge bakt. En sonunda Meryemce de ban kaldrm, ge bakyordu. ocuklar da babalarnn yanma geldiler. Yzlerinde yar gorku, ya^ r sevin. Elifin yznde de azck hayret, azck hayranlk. Uzakta, gn br ucunda, tane jet, gn bir ucundan bir ucuna gm ltl yollar brakarak gidiyorlard. Az sonra gzden kayboldular. Sonra da sesleri kesildi. Ali glmsiyerek akn kalm ocuklara, hayran kalm karsna bakt: Bunlara umak derler askercilikte. ine yz adam, bin adam, iki bin adam, bir ordu biner. Her bir askerin eline bir bomba verirler, salarlar gvur kylerinin stne. stlerine yaan bombalar gvurlar krfacana evirir. Ta stnde ta komaz. Grdn ya, gz ap kapayncaya kadar da kaar gelirler. Dediler ki askercilikte, bunlarn en zorlu binicisi Trklerden olurmu. Askercilikte, bizim avu, Ali, sen de bin de gkyzne doru bir havalan, dedi. Aman avuum, elini ayan peyim, ben binemem, derim, dedim. avu gld. Ulan, dedi, ona umak demiler, Allahm bir hikmeti, dedi, hi der mi insan? Dmesin amma ben binemem avuum, dedim, avu bir gld, bir gld ki, Ali, dedi ben de seni hep yrek bir adam sanrdm. Haibuysam ki fos ktn. avuum, dedim, yrek deyince ayan yerde olmal. Ku gibi gky-zne kmsn, ona yrek neyler ki? Elif geldi kocasnn yanna usulca oturdu. ocuklar da geldiler yanna sokuldular analarnn. Ali anlatyor glyor, anlatyor seviniyordu. Bu uak iini, avuuyla aralarnda JL 206 OKTADKKK. geeni ok anlatmt. Ne kadar ok anlatmsa btn kylye o kadar dinletmiti. Kimse bkp usanmamt umak lfndan. Ayaklarn, perian anasn, pamuu, dil Efendiyi, deyyus Muhtar, boynu kaim Delice Bekiri, bitmeyen yollar, hepsini unutmutu. Yrek dediin yrekse eer, yerde de olsa yrektir, gkte de olsa, deniz deryada da olsa. Hi syleme, avuum, dedim, binemem. Varsa eer, benim yiitliim topraktadr. Canm kuun kanadna gvenemem. Onun iine binenler, ana kuzusu deil mi, dedi. avuum ,ana kuzusu, dedim. Bizim ordumuzda bunlardan ok, dedi. Ar gibi var. Hani pamuk top-ladydk bir yerde. Dmdz bir yerde.

Sizin kyl de oradayd o yl. Bir pamuu olurdu orann, amanallah! Amanallah! Kar yak gibi dnya. Aklnda m, ortasndan tiren geerdi. Adna Misis derlerdi. Ulu bir su akard. O dzl bunlarn yuvas yapm hkmet. Her ssabah, arlar iee dalr gibi, bunlar da yuvalarndan dar urarlarm avrat. Bin tane, iki bin, bin, drt bin tane, say sayabilirsen, yle ok. Gkyzn tutarlarm. Bulutun ayns Ban ge kaldrd. tane gm yol, gn uzanda salnm kalmt. te avrat, onlar kendilerine byle yollar yaparlar. Bir daha gelince yollarn armasmlar diye. Bir yakndan grsen onlar azn ayrk kalr. Her kanad bir renkte. Mor, sar, yeil, krmz... Yaradana kurban olduum, bir ldar, renkler bir dner ki alndan moruna, bakamazsn. Alaman demi ki, pravo Trk milletine. Yiit millet, Demirgrasi millet, akll millet demi, biz, demi, bunca ylm Alamam olalm da Trklerde bizden ok umak olsun, demi. Avrat sana deyim ki, gece de uarlar bunlar. Krmz, ak, turuncu, yeil k takarlar. Gn yz parl parl eden renk renk yldzlan de-nir. Bir grmelisin ki, bunlar hep birden uarken! Gece grmelisin. O incirlik denen yere varmalsn, bir varmalsn ki... Alarnan demi ki, bundan byle, elinde bu kadar umak variken gayr bu Trk milletiyle baa klmaz, demi. Bundan byle Trk milletiyle harp edilmez, demi. Bundan byle demokrasi sayesinde Trk milleti yaad, demi. Her gnde yz tane umak yapan adamn srt yere gelemez, arkada demi. Bitti gayr demi, Trk milletine harp yok. Nutuk ekmi ki milletine, yksek milletim demi, bakn u Trklere, ne kadar umaklar var, harpten kurtuldular, hi kimse gayr onlara yanaamaz. Biz de yle olalm, demi. Bizim avu da yle derdi. Gayr avratlar dul kalmayacak, ocuklar da ksz. Bu umaklar t gnein yanma varrlarm. Gnein kylerini grrlermi. Derdi ki avuum, ok kabaday oland, yiit adamd, bu dnyada i kalmad, derdi. Yldzlar gerek bize. Bu umaklar bir grsen, arnn oul verdii gibi yuvalarna gelirler. avuum derdi ki, ne bakyorsun Ali, derdi, daha bunlar umak m? Bunlarn devi de var. u karki da gibi. ine ky doldur da t buradan Adanaya kadar gtr. oluk ocuk, sr inek, at eek. He vallaha... Durdu. Uaklar stne ok ok eyler ;.ylemek istiyordu. Ama bir trl bulamyordu. Ne sylemeli, nasl anlatmalyd? Sonunda: Bunlar karanlk gecede klarla bir donanr, bir donanr! Allah seni inandrsn avrat, bir donanr! Gn yznde bir k da, bir nur da gidiyor bellersin. Alimallah yle Sustu. Elif ban emi, gene bitleri kryor, kyl oktan ukura indi diye dnyordu. ocuklar usulca, gkyzndeki yollara baka baka analarnn yanndan kalktlar, ilerdeki alla doru yrdler. Aradan epey bir zaman getikten sonra, Ali: Avrat, dedi, iyice bir gerneti. Hk gz gnei kann kaynatrmt. Avrat, kylnn varmasna daha drt gn var. Bugnden baka drt gn var. Bak u otlara Yanndan bir tutam otu tuttu kopard, karsna doru uzatt. Bak u otlara. Daha kurumam. Koca Halil pamuun ap amadn ne bilir? Ben onu bir gn seyreyledim, nasl biliyor, diye. Otlar ekip ekip kkne bakyordu. Kurumu UKTADIREK 209 mu, diye. Otlarn kk kurumusa pamuk am demektir u-kurovada. Yani dngele dikeninin kk. Zaferle elindeki kk Elifin nne att: Al bak, kk kurumu mu bu otlarn? Kendi kuruma-m ki kk kurusun. Halbuysam ki kurumas gerek kkn. O zaman pamuk aar ukurovada. Demek ki kyl imdi de varsa ukura, oturup pamuk tarlasnn kysna pamuklarn amasn bekleyecekler. yle deil mi avrat? diye bard. Elif: yle, diye onaylad. nmzde var drt gn, bugnden baka. On gn de amasn beklerler oturup. Eder on drt gn. On drt gnde adam ukurovaya deil, buradan anakkale

boazna, Geli-boluna kadar gider. Benim atm... Gld. Allah Allah, demek olurmu! Yanlmaz bir Allah. Demek Koca Halil de yanlrm. Baksana u otlarn kkne, yapya. Bir ay sonra ancak kurur. Allah Allah! Allahm byk hikmeti bu. Yeri g yaratan, kurban olaym sana! Ali gene sustu. Az yukar yatt, sevinli bir trk mrldanmaa balad. Gne gittike kzdryordu. stlerinden grltyle bir ku srs geti gitti. Biraz sonra yz iyice terlemi, doruldu. Avrat, dedi, u benim eek kafama bak. u aklsz kafama. Ulan eek kafa dnsene ki bu yl kyl ok erken yola dt. Baksana ki yollarda in cin yok, pssz. Dnsene ki Koca Halil bunad. Eek kafa, dnsene ki Koca Halilde gayr insanlk kalmad. imdi u yollar kylyle dolmaz myd? nsan kum gibi kaynamaz myd. Be alt gn sonra kyl ardmzdan skn eder. Sizin kyl ok erken gitti. Netsin f-kara Koca Halil, avrat, nilesin? Allah kimseyi elden ayaktan drmesin. Ben de ne deliymiim, koturup dururum gnlerden beri. Ne akl benimki de canm? Elifin iri kocaman gzleri vard. Gzlerini iyice am, kocasna bakyordu. Krpmadan. Th, Allah belsn vermesin benim gibi aklsz adamnUlan dnsene ki otlar daha yamya. Yoldan tezikmi bir tek kyden baka, bir adamdan baka kimse gemedi. Varrm ki kyl ardaklarn kurmu tarlann kysna. Elimi belime koyar, glerim. Glerim ki glerim. Selmnaleykm der, glerim. Daha be gn var pamuun amasna. Ben bildim de ondan geciktim, heeey emmiler, derim. Bu yl Koca Halilin hali hal deil. Onun kusuruna bakmayn, sizi bou bouna uku-rovann vezine yedirdi, derim. Size sylemediimden dolay benim de kusuruma kalmayn, derim. Beni kodunuz kodunuz, geldiniz de iyi mi ettiniz, emmiler? Belimden ddm karr ,bir alarm ki, da ta, aa al oyuna kalkar. Daha on be gn var, hi cann skma. Bizim nmzde de drt gnlk yol. Yarn akama amurlunun oradayz. Konalgamz amurlu dz, avrat. Belinden ddn kard, almaa balad. Ayaa kalkt. Ayaklarnn acsn duymuyordu. Gezinerek alyordu. ocuklar allktan koarak geldiler. Elifin gzleri kocaman kocamand. Kocasndan ayramyordu. Meryemceyse dde ban kaldrd bakt. Yr Uzunca Ali, dedi kendi kendine, yr! Meryemce-yi bu hallere drdkten sonra, al, syle! Ali dd azndan ekip: Avrat, diye bard sevinle. Acmdan ldm. Ne bit krp durursun yle? Bir orba piir de, yle karn doyas bir ielim. Anam da ackmtr imdi. Hemen anasna kotu elini ald pt. Gzel anam, hep ektiimiz benim eek kafamdan. Daha pamuun amasna, kylnn pamua girmesine... Parmaklarn bir, iki, , drt, diye saymaa balad. On bir, on iki, on , on drt... On drt gn var daha. On drt gnde, deil ukura, adam taaa anakkale boazna varr da Gelibolunu bulur. anakkale iinde aynal ar demiler. Ben ne bilirim, inandm o koca kpee. Bunad hi aklma gelir miydi? O Koca Halile... Koca Halil batsn! Ge kalmadk, ok kr. Dnnce, bundan dolay Ziyaret cevizine bir telli horoz keseceim. Allah kabul etsin. Amin F. 14 ki Drt bir yannda dnyor, o elini brakp, onu, o elini brakp onu pyordu. Bir sevin kasrgas iindeydi. Meryemce iinden, kes olum kes! Ben de keserim bir tellice horoz kye varnca. Koca kpee, o dinsiz imansza inanlr m, yavru Alice olan, yavrum, sen iyisin, hassn amma... Hi cann skma ana. Bu yl bir toplarm, bir toplarm ocuklar da bydler. ki misli toplarm, iki, iki, drt. Anasndan ayrld, karsnn yanma vard: Ocaa tarhana koydun mu? Kadn: Bulgur koydum, dedi. Ali:

Bugnlk orbaya ya da koy. Anam isin. ok zabmd fkara. ne iplik kald. Anam isin. Yal yerini onun nne sr Vard, yeniden gnein alnna yatt, ayaklarn uzatt. ocuklar gene sevinle alla, ondan tede ormana daldlar. Hasan elindeki bakla kiraz dallarn kesiyor, denek yapyordu. Varnca ukurovaya bir ubuk verir, on tane karpuz alrm, heyt! Ummahan dudak bkyor, azn burnunu oynatyordu. Yirmi tane de alrm. Kiraz ubuu iin ukurovada lrler. Ovada aa olmaz. Ummahan uzakta, o ne- sylerse sylesin boyuna alay ediyordu. Hasan: Sana da bir tane karpuz verirsem... Smn eke eke alar, varr babama sylersin Ona yknd. Sesiyle alad. Sonra karpuzu verir gibi etti. Kapt, Ummahan nasl yerse yle abuk abuk a gzllkle yedi. Ummahan hi bir ey sylemedi, yalnz omuzlarn silkti. Azn burnunu oynatmaa devam etti. ORTADIREK 211 Bir tane de ku lastii alrm. Tbilli avu vururum ki, yal... Dudaklarn yalad, aprdatt. Ate yakarm, tuzlarm, kzn stnde bir kzartrm. Yalar damlar. Sen de seyredersin ben yerken, aznn suyu akar. Varr babama dersin ki... Ummahan gld. Hasan daha ok alnd. kisi de rlplakt. Hasan gittike fkeleniyordu. abuk abuk, uzun kiraz dallarn kesiyor, lp biip, buduyordu. Gzleri iindeydi. Ummahan karsna gemi, yalancktan o da onun gibi kiraz dal buduyordu. Aln, btn bedeni ter iinde kalmt. Hasan gz ucuyla Ummahana bakyordu. Bakyor, ileden kyordu. Gergindi. Sonunda ban kaldrd, ok ciddi: Kz, dedi, bama bel olma. Siktirol uradan. Bak, alyorum. Ummahan az uzaa ekildi, ama taklmalarn* brakmad. Kz, dedi Hasan, bak seni ayamn altna alr karnca gibi ezerim. Rahat brak beni. Vallahi ezerim. una bak! unun azna gzne. Nolacak? Bak seni dverim. Zaten babamn can skkn. Bel alma bama. Ummahan bu srada birden akay, her eyi brakp patlad: Deli domuz, diye bard, biz zaten kendimizi gtre-miyoruz. Atmz ld, ebemiz yle kald. Babamn ayaklan iti. Ellem ukura indi. Pamuklar toplamaa baladlar. Biz varamadan onlar tarlalar bitirip de kye dnecekler. Ba-tasca. Sen daha burada kiraz denei yap. Hasan da kendini toplad, oral olmadan: Ben, dedi, ben deneklerimi srtma alr gtrrm. Ummahan: Onlar srtna alacana, babamn yknden ikisini alsan ya Hasan: Vermez ki... Vermezkiymi! stedin mi? Hasan: Kz, siktirol bamdan, diye fkelendi. Siktirol. Kz gene azn burnunu dilini karnca, Hasan yerden bir ta kapt, arkasndan frlatt. Sonra kaan kz ormanda kovalamaa balad. Orospu, dedi, sen orospu olacaksn. Deli Bekirin avrad gibi. Ummahan durdu, dimdik karsna dikildi: Ne olacam? De bakalm ne olacam? Hasan bir anda yumuad. Yalancktan syledim onu. Babama syleme. Sana [ karpuz veririm. Bir de yal ibibik vururum senin iin. Ummahan kocaman kara gzleriyle bakt: Sen de bir daha yle deme, diye tenbihledi. Babam duyarsa, tutar bacaklarndan ayrr seni. Zaten can ok skkn i ubuklarn yanma geldiler. Hasan kesti, yonttu, Umma-I han seyreyledi. Analarnn armasn duyuncaya kadar konumadan, orada ylece kaldlar.

Vardklarnda, sofray serilmi, ninelerini, babalarn orbay kaklar buldular. Analar olukta bireyler ykyordu. He-! men sofraya oturdular. Elif onlarn ellerine ykanm kaklar verdi. Yava olun, ok scak, dedi, aznz yakarsnz. Kendi de oturdu. orbay hepsi de fleye fleye iiyordu. st bol yal, krmz biberli soanl bir orbayd. Yanm soan tertemiz da havasnda daha bir kokuyordu. Az sonra, orba azck souyunca, bir tencere orbay ylesine abuk itiler ki smrdler. Hasan: Karnm iti, diye sylendi. Karnn iki eliyle almaa | balad. Davul gibi iti. Ummahan da ondan geri kalmad. nd: Benim de iti. Davul gibi. O da karnn aplaklanaaa balad. Meryemce onlara bakt. rlplak karnlarn dle-rine. inden, benim de, dedi. Glmsedi. 213 Ali onun glmsediini grnce yreine su serpildi. Ana, dedi, ok tatl orbayd. yle mi? Eline salk Elif, dedi sonra da. Ne gzel oldu, ne gzel, dedi. Ne gzel oldu bizim kyn erken yola kmas! Yoksa bu yl ne yapardm, yle deil mi, ana? Tam vaktinde yola ksayd, her ylki gibi kyl, biz ancak onlar pamuu toplayp bitirince yetiirdik bu gidile, yi ki Koca Halil yanld. Her ylki gibi olsayd, oluk ocuk bu yl perperian kalrdk. Perperian! A sefil. Adil Efendi de beni... Elif ellerini ge kaldrd: ok kr Allahma, ok kr, diye sevindi. Bir kap rterse, birini aar demedim mi? Ali: ok kr, diye tekrarlad. Meryemce de elini havaya at: ok kr, ok kr, gzel Allahma ok kr. Hi kimseciklere demiyorum, sana diyorum, kara gzl Allahm. ok kr. Hasan glerek: ok kr, dedi. Ummahan: ok kr. Ali tok bir sesle: Ben de korkumdan lyordum, kyl pamua girdi de, toplad, bitirdi diye. Ne bilirim daha pamuklarn amadn. Nerden aklma gelsin Koca Halilin bizi erken yola drd. Ne bilirim canm, ben ermi deilim ki. Parmam kaklama-drn ki. Amma azck da bilmeliydim. Bu yl bize en byk ktl Koca Halil etti, en byk iyilii de o etti. Ya erken kmasak da gene atmz yolda lseydi... Meryemce hemencicik bard: lmezdi, lmezdi. Kzm Elif sana sylyorum, kimseciklere deil. Kimse stne alnmasn. Ali: Yani, demem o ki, lmezdi ya, lseydi, kyl de bizi koyzi JrtlAUlKJEB. sa gitseydi, biz de byle yollarda kalsaydk, yandydk. Cayr cayr yandydk. Ocam battyd. Adil Efendi beni yediydi. Para para etti de yediydi. Bereket versin Koca Halile, ok kr bunad da, erken yola kard kyly. Bundan sonra yle komaca yok. Yava yava gideriz. Biz varrz ki, daha kyl bekleyip durur. Haah.. hah, haaa! Bekleyip durur Elif: Beklesinler, dedi. Bilmezler bizim onlarn amam tarlalarn banda beklediklerini bildiimizi, bilmezler. Ali: Ne bilsinler. Meryemce:

Elifim sana diyorum, kimseciklere demiyorum. imdi kyl o Koca Halillen, o koca hortlaklan konumuyor. Herkes yzne tkryor onun. Pamuk amadan bir ay nce de yola drlr m bir koca ky? Gnah deil mi, dinsiz imansz? Allahm yok mu senin? Kylnn yiyecei bile yetmez, o kadar gne. A kalrlar. Ali: Yetmesin, dedi fkeyle, yarsn yetmesin. Meryemce somurttu. Elif: Varsn yetmesin. Hasan: Yetmesin. Ali btn bedeninde korkun bir krklk duydu. Bedeninin tm paralan ayrl yormu gibi oluyordu. Burada, u oluun yannda, iki gn kalrz. Yornuumu-zu alrz. Benim de ayaklarm iyi olur da, ayaa kalkarsam yarm size u ormandan yalabuk yaparm ki, cana can katar. Gcmz yerine gelir, yle deil mi? Ha burada beklemiin, u gzel dada kalmn, ha ukurda tarlalarn banda. Tarlalarn banda kalmaktansa, kalp sabrszlanmaktansa, sinee yenmektense, burada kalmak daha iyi deil mi ana? Meryemce: UKIAJJKK 215 Gelinim sana diyorum, sen duy, dedi. Daha iyi. Daha iyi olmaz m? Hasan ayaa frlad: Ben bir yalabuk yaparm ki... Elif sofray topluyordu: Elini kesme amana. Bak elini kesersen seni ldrrm. Sofray kaldrp, bulakh tencereyi oluun altna koyup geldikten sonra: Ben de yarm erkenden kalkar, yunak kazann ocaa vurur, u amarlarmz kaynatrrm. ocuklarn amarla-rmdaki biti sabahtan beri krdm krdm da bitiremedim. Bitten grnmyordu giyitleri. Ali birden bir kant duydu ki bedeninde, alr. Amann avrat, dedi, beni de bit alm da, hi haberim olmam. Hart hart kanmaa balad. . Elif: Sen, ben, anam, ocuklar, iyice de bir imeriz. Kirden salarm odun gibi oldu. Ali: u ayaklarma bir tuzlu su yap hele avrat. Anam da u ormann sakzlarndan, otlarndan o merhemden yapsn ayama. O merhem gibi var m? Anamdan bakas da yapamaz o merhemi. Kurun yarasn iyi eder o merhem deil imi aya. Meryemce: Kzm sana diyorum, diye sallanarak ayaa kalkt. Kurun yarasn be gnde. Yal kurunun yarasn. ocuklara bard: Bana bir tutam am sakz, bir tutam da mezdee sak:-, azck kekik getirin. Sonra: Yok yok, olmaz. Ben gitmeliyim ormana. Ormana ynn dnd. Ar ar, iki adm atp, bir adm durarak yryordu. Beli iki bklmd. inde, ok derinlerde, koyu, karanlk bir su gibi ar bir korku vard. Alinin trksn duydu az sonra. Syle, dedi, syle Uzunca Ali! Bu talih sende varken. Koca hortlak bu yl kyly erken yola drmeseydi, azn baklar amazd ya. oluk ocuun a kalrd ya. Daha imdiden dama deyip de ayaklarn istiydi ya. El pamuu topladktan sonra, sen de ukura, bu gidile ancak ulardn ya. oluk ocuumu a koydu, beni yollarda perian etti diye benim stme de atardn ya. Syle Uzunca Ali, syle. Karagzlm sana bir kere yr kulum dedi. imdi varr, ben de senin ayacklarma merhem yaparm. Yaparm da sabaha kalmaz ayaklarn anadan domusun gibi tazecik olur. Syle Uzunca Ali, syle! Benim dizlerim krlyor, canm ekiliyor. Karagzlm yardm et!

Ellerini ge kaldrd, bir takm, ocukken bir hocadan rendii dualar okudu. Nedense, her zaman bu dualar sylemezdi. Uzun Alinin sesi gzeldi, yankt. Ses, dua biribirine karnca, Meryemeenin burcu buland, tat. Gzleri doldu, boaz tkand. Amin, diye ellerini gkten indirdi, yzn svazlad. Amin, karagzlm. Trnana kurban olduum, amin. Sen yaptn bu ii. Pamuu sen atrmadn. Amin. Amin... Bir merhem yaparm ki Uzunca Aliye, varsn bana ana demesin, Horlasn... XII am aacyla kabuu arasnda incecik, kt gibi ak bir zar vardr. Kabuu soyunca bu zar kabukla birlikte gelir. Sonra o da kabuktan soyulur yenir. te buna yalabuk denir. amdan baka sedirden, kknardan da karlr. inerken, kocaman, kekikli, naneli, sakzl, pnarl, iekli, yarpuzla bir orman kendindeymi sanrsn. Btn tadyla, kokusu, rzgryla orman sende uuldar. Bu uultuyu Meryemce bilir. Elif de, ocuklar da bilirler. Yirmi yl nce Ali Torosun ukurovaya bakan bu yznde, belki de t buralarda bir yalabuk soymutu. Buralarda iki gn m, gn m kalmlard? O gnleri aasdka, daha o orman rzgryla, kokusu, nanesi, yaban gl, yani it burnu, salep ieiyle-, peryavan, preni, yarpuzu, sar sar mantfar, ar kekiiyle, rm yapra, rm toprayla etinde duyar. Tad damanda ballanr. Ormana karr gider. Sarho olur, ba dner. Kannda yeil bir orman uultusu akar. Bir lokma yalabuk yesin, kirden pastan arnr. Taptaze, anadan yeni domu gibi olur. Ormanl duyar. Yepyeni bir dnyaya, uultulu, kokulu, yldz yldz yellerle esip gelir. Erkendi. Gn bir kavak boyu yekinmiti. Aalar, orman buulanyordu. Yar uykuluydu. Yataktan doruldu. Yorgann stne yukardaki am dallarndan azck i inmiti. Gzlerini yumruklaryla odu. Sonra sa ayan kucana ekti, sargsn ar ar, korkarak at. Sonra da sol ayan. Topuklarna basarak ayaa kalkt. Dein stnde bir iki adim att. at, sevindi. Ayaklan hi armad. Dekten topraa indi. Gene ayaklan acmad. ii inmi, hi bir eyi kalmamt. Yataktan olua kadar yrd, nce ayaklarn bir iyice ykad. Sonra yzn, salarn ykad. gndr yr-yememiti. Elif tede durmu onun yryne bakyordu, ^t gene yumulmutu. Bir yerlere bakyor mu, uyuI yor mu, ne zaman yataktan km da buraya yumulmu? Dnyor mu? fkeli mi? Halinden hi belli deil. Yrtk bir bez yn. Ali sevinle bard: Elif,u anamn ellerine salk. Merhemi ayama bir geldi ki... Kurun yarasn bile bir gnde iyi eder. u ayaklarma bak hele! Ayaklarn bir iki kere yere vurdu, birka adm yrd. Anadan yeni domu gibi. Kaya gibi maallah. Anamn elleri dert grmesin. imdi bu ayaklan, Alimallah, srtma u da da ykleseler, cirit at gibi tozu dumana katp inerim. Alimallah ortal alaboz duman ederim Anasnn yanma vard. Sevinle nne diz kt. Ellerini ellerinin arama ald. Meryemce ban kaldrd. Yz sapsaryd. Kr krt. Gzleri iyice ukura kam, kenarlar kararmt. Burnu titrer gibiydi. ncelmiti. D yok gayri, gzel anam. Beni baladn ya. Daha on drt... Durdu. Anasnn elini brakt ayaa kalkt. Uzaktan ocuklar geldiler, yannda durdular. Hasan: Hani ya baba, dedi, ayan iyi olunca, benimle birlikte ormana gelip yalabuk karacaktn? Anam da istedi yala-buktan, ebem de. Ben yedim. Ummahan: Yalancktan, diye sylendi. alt alt da azck bile karamad. Hi bile yemedi Hasan: Yalancktan olsun. Ona vermedim de... Gidelim mi baba? Ben kk yaptm. Ucu keskin.

Alinin yz aslm, olana bakmyordu bile. Yz de gittike kararyordu. Ama bir can ekiyordu ki yalabuu. Orman yreinde duymann delilii... Bugn akama kadar burada kalmal ki... Banda ulu yeller, kannda uultular, frtnalar. Ormart gibi fkrm. Ik gibi gr. Tm bedeni dinlenirdi. yice, iyice. --------... 219 Baba, bir yedim ki, bir ho ki... Bakt ki az nceki sevinten babasnda eser yok. Sustu. Elleri yanlarna dt. Ummahan ona yaklat. Karsna geti durdu. Hasan ona bakmad bile. Meryemce de. Elif de onu yalabua gidecek sanyordu. Ali olduu yerde durmu karardka kararyor, yz fkeye kesiyordu. Birden hzla fr dnd: Ocam batt, avrat, ocam snd. abuk abuk abuk ol avrat. abuk ol, ocam batt. Gzleri dar uram, teberiye kotu, toplamaa balad. Amann avrat, abuk ol. Yk toplayalm. ocuklar siz de. Elif ne yapacan armt. Bu adam deli mi oluyordu? Az nceki neydi, imdiki ne? Topla topla. Vakit geirmemeli... Elif azck kendini toplaynca,.Aliyi yeninden tuttu ekti: Dur hele, dur hele acelen ne? Noldu sana byle hemencecik? Dur hele, akln m vdrdm? Ali bard: Durmak olmaz, olmaz. ocuklarm bu k... Adil Efendi de... Sustu. Elif soru dolu gzlerle ona bakt. Gzleri kocaman kocaman almt gene. Ali ard. abuk olmal, dedi tekrar. Gzn yamur eksik olmaz. Gz yamurlar gibi bel yamur grdn m sen? Bir tutarsa perian eder bizi. Seller alr gtrr bizi. u dada bir yamura tutulmaya gr. Topumuz satlcan olur da lrz. Aman Allah esirgesin. abuk olmal. abuk, abuk, abuk. Yamur gelmeden... Meryemce ar ar ayaa kalkt. Gkyzne bakt. Gkte bir parack olsun bir bulut yoktu. Dmdz, mavi, duru bir gk. Uzak Niliyor bu itin sd, akln m vdrd, dedi kendi kendine. Niliyor bu olan? Varp yola dmeli. Kendini yoklad. yiydi. Bir yerleri ne aryor, ne szlyordu. gnlk dinlenme onu da dinceltmiti. ok kr karagzlme, beni kimsenin srtna muhta etmedi. Ayam da imedi eller gibi. ok kr. Ayama merhem de srmedim. Bir yalabuk getirseydi bana o imansz "Uzunca, o zaman iyice cana gelirdim. Mahsus yapt. Bilir benim yalabua deli olduumu. Salt benim iin gitmedi. Varsn gitmesin. Eeeeee Uzunca Ali, bugnler de geer. Deneini ekti: Gzel kzm, ben yle ar aksak yola deyim. Sen de gelirsin arkadan, bana ularsn. Yola kt. Her zamankinden daha abuk gidiyordu. Beli de yle iki bklm deildi. Az bir zamanda kar koca, ocuklar, teberileri topladlar kilime sardlar. Ali hemencecik yola dt, anasnn yanndan geerken: Yorulursun otur gzel anam, leye kalmaz, seni dner alrm, dedi frlad. Haydiyin Elif, ocuklar, haydiyin! Bir yamura tutulur-sak, hal kt. Ana, sen de yamura tutulursan, ulu bir aacn altna, kovuuna saklan. Hava bulutlanr bulutlanmaz, ben sana hemen yetiirim. Yryn, gz yamurlar beter olur. Grlts adamn dn koparr. Elifin gzleri hl kocaman kocamand. Hasan: Yamur gelmeseydi, dedi Ummahana, babam bir y&-labuk soyard ki, bir kucak. Bir yerdim ki, bsbyk olurdum. Ummahan: Heeee... dedi. Elif: Dalamayn hrtkler, dedi. Yryn Meryemceyi geerlerken Elif durdu: Otursan da beklesen ya, ana, halin yok senin. Ali dner seni srtna alr Meryemce yolun ortasnda bir fke gibi durdu:

Kzm, kzm, diye grledi. Sana kzm demem, Uzunca Alinin avrad. Allah kimseciklerin srtna beni muhta etmesin, elim ayam tutarken. Yr, var git yoluna, ocuklarn al da Ali dnd, onlar durmu grnce bard: Yryn! Iradlar. Sonra da bir koyaa dtler. Sonra da Meryemce onlar iyice gzden yitirdi. imdi Meryemce dipdiriydi. inde bir sevin vard. Dalar, talar, yol yzne glyordu. Ne beli, ne ba, ne srt aryordu. Dizleri de feldirdemiyordu. Beli de bklmese, u yryne bakarak, ona yirmi beinde bir gelin derdin. Dizlerine bir g gelmiti ki, o da ayordu. Sevinli bir trky habire sylyordu. Hem. yryor, hem de admlarna uydurmu, ona gre sylyordu: Ne sandn ya, Uzunca^ Ali? Meryemceyi ne sandn? Sen koyar gidersin de, onu yryemez mi sandn? Var git Uzunca Ali, beni u ssz dada, tek bama ko da var git! Avradn ocuklarn al da ko git. ukurovaya kadar git. Dizlerine eildi iki eliyle iki dizinin stne bastrd. Kurban olurum dizim sana. Sen byle aslan gibi, titremeden dururken, ben de kimseciklere, erimin teberii kheylan atm ldrenlere muhta olmam. Atmn, Kheylanmn, karagzl kheylanmn kanllarna. Duydun mu, dizim? Onlarn indikleri koya, Meryemce hzla indi. Koyan dibindeki akar suya gelince, oradaki bir tan stne oturdu, azck dinlendi. Sonra bir avu su iti. Sonra da eildi yzn suyla iyice ykad. Boynunu san, bacaklarn slatt. Koyakta epeyi bir scak vard. Kuluk sca kyordu. Ortalk a batmt. Uzaktaki benekli bir kaya paras kk kk ldyordu. Ban kaldrnca koyan tam stnde, srtndaki ykyle Aliyi grd. Sevindi. Yetiirim, yetiirim sana Uzunca Ali. Hele dur, yetiir de geerim seni. Ne sandm sen Meryemceyi. Heeeey bire Uzunca Alim. Babayiit olum. Kendin yaptm, kendin ek! Yoku yukar bakt. Bir bell yokutu. Dik, kaygan, kk kk talyd. Yokua baktka ii kararyor, umudu kesiliyor, dizlerinin ba zlyordu. Amaaan, olsun, dedi kendi kendine. Varsn olsun. Bu yokuu belki bin kere ktm. Gzlerini yokutan ayrd. Bir daha da ban kaldrp, yoku yukar bakmad. u yollarn da yokuu olmasa, da olmasa, geilmez suyu olmasa, yamuru, boran, kar buzu olmasa... Tm yollar ukurova yollar, tm zaman hdrellez zaman olsa. Hele yoku hele! Vay, ocacm bata senin yoku gibi. Ne vard u zamanda insann karsna kacak. Allahm gahr gazabna ura, e mi? Ura yoku gibi. Gzleri yerde, ayaa kalkt. inde, dizlerinde az nceki gc kalmamt. Keke bakmasaydm dipten baa kadar u gvur, dinsiz imansz yokua, dedi. Balad kmaa. Bir iki admda aya kayd, yere dt. Bereket ellerinin stne dt de, topraa tutundu da yuvarlanmad. Ocac snesice, gvurun mal da, domuzun dourduu, diye kfretti yokua. Sa eli aryordu. stn rpt. Deneini arand. Bulamad. Bu yokuta da insann elinde denei olmazsa. Vay haline, binlerce vay! Oca snd demektir. Bir adm atarsn, iyice bir adm, sonra kersin denee, soluunu alrsn. Durdu. Bir zaman orada, sama soluna bakarak durdu. Bir kere de dayanamad, yokuun tepesine doru bakt, gzlerini hemen geri indirdi. inde bir g belirdi. Bir kar koyma gc. Ben de seni karm yoku! diye bard. Sesi, byle barmas houna gitti. Yeniden bard, sesini - d-inledi. Bir daha, bir daha bard: 223 Ben de senin bana karm, yoku! T tepene karm. Admn atarken dizlerini okad: Beni utandrma gzel dizim, karagzlm. Kul kurban olurum sana. Haydi! Haydi! Ban kaldrmak istemiyordu. Ama kaldrmadan da edemiyordu. Kaldrd .Yokuun ba ylesine uzaktayd ki.

Tvbeler olsun bir daha bakmam tepene. lsem de bakmam. Gzm kaldrp da bakmam. Eer bakarsam, gzel Allahm, ycelerden yce karagzlm, eer bakarsam sen beni gvur et. Gvur et de cehennemine at. At da orada cayr cayr yak beni. E mi? Oldu. Tamam ite. Tamam ite, diyor, yryordu. Tamam ite! Bundan g alyordu. Eer yoku seni karsam, tamam ite Ben de varr u ayaydnlk cevize bir tellice, gzel gzl, al bir horoz keserim. Bir lokmasn bile yemem. Tamam ite. Hepsini pamuktan dnenlerin ocuklarna datrm. Tamam ite Za-bm kalm ocuklarna. Etlilere vermem. Tamam ite. Byk ocuklara da vermem. Tamam ite. Yokuun yarsna kadar tamam ite yle yrd. Hi bir yerden azck bir yel esmiyordu. Soluyordu. Soluu kt kacak. ylesine. Yokuun bana ne kadar kald diye bakma o kadar istiyordu ki... Ama yemin etmi, and imiti. Bakamyordu. Epeyce, orada, bakmamakla bakmak aras ikircikli durdu kald. Dizleri titriyordu. Ayakta duracak hali kalmamt artk. Ama, ya yokuun bana azck kaldysa? ki admlk bir yer? Nasl etsindi? yle urun urun ban sa yana usul usul, hi kimseye sezdirmeden evirdi. Hi kimseye sezdirmeden kan yukar kaldrd. Yokuun tepesini grr grmez hemen, o anda geri indirdi. Yokuun ba daha ok uzaklardayd. Oraya kverdi. leye yaklayordu. Oturduu yerdeki talar kzgnd. Uzakta, t ilerdeki sararm dzlkte, Dikenlidznde, gne, akrdikenlik ipileiyordu. Gz bir zaman dzle takld kald. Gittike teri souyor, bedeni zlyor, dt yerde' inciyen yerleri szlamaa balyordu. Allalem, dedi kendi kendine, Allalem, buras nce Memet-dimin yeri. u grnen de yakt akrdikenlik. Varp o kye mi gitmeli? Kurtulmal u Uzunca Aliden. Varp o Hr avradn evine misafir olmal. Hr avrat, demeli, sen yiit bir avratsn, sen hi bir eyden korkmazsn. Sen olmasan, o Me-met olanck, nce Memet olamazd. Benim halim dirliim u u u! Arar Uzunca Ali. Arar bulamaz. ld der de ban alr gider. Epeyce gzleri dzle takl kald. Eski gnlere gitti. Yollan ansd. Bir Hdrellez gnn ansd. Ulu bir ate yakarlard. Dnyay ieklerle donatrlard. Dn enlik. T telerden, Horasandan sazclar, davulcular gelirdi. Ayaa kalkmaa davrand. Tm kemikleri atrdad. Ayrmlar, dedi, tm kemiklerimi biribirinden ayrmlar. Amma u yokuu kmak gerek. Uzunca Aliyi stme gldrmemeli. Gldr, gldr, gldrmemeli. Hr bacca da ukurdan dnerken urarm, derim ki, bacm Hr avrat-ck, senin o nce olan netti neyledi de sonunda anasnn cn ald. Cann diine takt da... u benim Uzunca Alicik de ite gryorsun, boyu devrilsin, bak karnda glp durur, benim bama bunu, bunu, bunu getirdi. yle derim. Hr avratck yapr yakasna Uzunun, gzlerinin iine diker gzlerini. Gzleri yalm gibi yanar. Uzunca Ali kaacak delik arar. yle mi, der sorar. Uzunca azn aamaz. Hr durur durur, yznn orta yerine tkrr. Sonra da der ki, yaarsan bu sana lnceye kadar yett\ Var git yoluna, der. u yokuun bana varmal, isterse sonra da lmeli. Uzunca Ali gelip grmeli ki, kmm yokuun bana, orada oluvermiim. Sevinir. Varsn sevinsin. Yokuu kamazsam, orta yerde gelir beni byle grrse daha ok sevinir. Ellerini yere koydu: Ya Allahm, sen yardm et srmelim, diye bard. Yu-sufu kuyuda koymayan, sen yardm et! Ayaa kalkabildi. Titriyordu. Bir iki adm att, saHand. Decekti. Tuttu kendisini. Yokuun bann uzakln unutmutu. Yannda ynnde bir denek aranyordu. Ah, bir denek olsayd. Yokuu da kmak i miydi? Ar ar yere kt. Denek olmaynca ayakta durulur muydu? Gnee bakt. Gzleri kamat, yand. Gzlerini iyice aarak, tam gnein ortasna bir daha bakt. le olmutu. Uzunca Ali neredeyse gelecekti. Gelmez olsun. Gelip burada biare, zavall, eli aya tutmaz, yokuun ortasna l gibi yapm grecekti. Grmez olsun. Ayaklan krlsn. isin. Bir daha ona merhem mi? Kurban olsundu merheme. Ayana vurunca merhemi cirit at gibi oldu. Nerdeyse imdi gelip yetiecekti.

Emeklemeye balad. lecek, ama yokuun banda lecekti. km da yokuun banda can vermi diyeceklerdi. Ne yiit avrat Meryemce! Aynen nce olann Hr anas gibi. Daha da yiit. Eli aya tutarken oluna bile mudana etmemi diyeceklerdi. Pravo Meryemceye. Pravo da pravo. Emekledike terliyor, alyordu. Aldka daha abuk ilerliyordu. Sesli sesli: Ayac knlr da, inallah gecikir Uzunca Ali. Yarab-bim geciktir unu. Geciktir de sana bir horoz ki, bir kuzu byklnde bir horoz, Muhtarn il horozundan da byk keserim. Geciktir, sakalna kurban olduum. Aka, paka sakalna. Geciktir, yeri g yaratan. Byklne diyecek yok. Ya urada canm al, ya da geciktir. Bir davrand. Srlsklam ter iinde kalmt. Kalkamad. Bir daha, bir daha davrand. Sonuncuda.kalkt. Yrei kt kt atyordu. Yerinden kopacakm gibi. Bylece epeyi yol ald. Belki de yokuun bana yaklamt. Keke and imeseydi. And iince ne olurdu sanki? Yokutur, nasl olsa klrd. Grsen de kacaksn, grmesen de. Mecburi. Deli avrat Meryemce, ne vard byk and vermek, bakma.yasya? Haydi kaldrabilirsen, kaldr de bam. Deli avrat! Gz ucuyla, oral olmadan bir daha bakt. Az kalmt, m hemencecik indirdi. F. 15 Ben bakmadm ki, gzme iliti. Yaklatm da ondan. u kayay, yolun stne da gibi oturmu u kayay dolanp kmak g olacakt. Kim getirip o pisi koyuvermiti oraya? leri gleri yok da kayaylan oynarlar. Koskoca, yeri g yaratan olmular da. Of, of, dinden kyordu! Aman Allah bala, diyordu. Byk kusurlar, u yol boyunca iledii gnahlar vard. Ge bakt. Sonsuz, aydnlk, a batm bir maviydi. Ellerini at: Geciktir. Azck daha geciktir u Uzunca Aliyi, Allahm. Sen yedi kat gn, yedinci katnda oturursun, yere ge, suya, karncaya kua szn geer. Geciktir Daha hzla ileri atld. O hzla kayay dnd. Yokuun bana vardnda gzleri kararmaa, ba dnmee balad. ok kr, diye bard. Buras yokuun ba. ok kr! Uzak bir yol, bir dzl ortadan blyor, ormanl bir daa doru kyordu sonra da. Meryemce yolu grd grmedi, kendini daha fazla tutamyarak yere kverdi. Az sonra da baucunda dikilmi kalm Uzunca Alinin sesini duydu. Ama ban kaldrp da ona bakacak hali kalmamt. Ban kaldramyordu ya, iten ie glmsyordu. Ali orada durmu boyuna bir eyler syleyip duruyordu. Ne syler ola u Uzun Alicik de? Yokuun bana, hem de tepesine kmt ya. Ne sanrd Uzunca? lr de kamaz sanrd. Alsmd ite. Var git, kpek sd. Kannn son damlasna kadar srnrd de gene srtna binmezdi onun. O lf etti mi, etmedi mi? Dillere destan olurdu tm rgadm iinde. Urusun Franszm iinde. Derler ki, seksen be mi doksan m, ya alm da yrm bir kar t koca Torosun arkasndan, olu atn ldrm de, o da stsz olunun srtna binmemi de, yrm gelmi ukurovaya. Bir yoku km da nne minare gibi dik. Olu gelmi baucunda durmu da, bunca zamanda bu dik yokuu, deil seksen yanda insan, ahin olsa da kamaz. Millet, varolsun byle analar, derdi. nce olann Hr anasndan da baskn kt bu. nmi de byle byle ukurovaya, pamua girmi. Pamuk toplamakta bir usta ]d, stne yok. Bir pamuk toplam grenin parma aznda kalm, derlerdi. Duysundu Uzunca Ali bu szleri. Meryemce deil, nce olann Hr anas! Ali konutu konutu, anasnn duymadn, ya da duyup aldrmadn grnce sustu, yanma kt, oturdu. Bir kou gitmi, bir kou geri dnmt. Scackt. Havada yel adna fslt yok. Srt aryordu. Armadan da baka bir ey. O aryor sanyordu ya. Srt korkmutu. Srt yaklarlar, bir ey dokunur diye rpertiler geiriyordu. Anasnn karlk vermemesi iine gel#. Hemen oturdu. Ama vakit geiyordu. ukurova daha uzaktayd. Yrei paralanyordu, iine bir koyu, rpertici bir kara kmt. Bir felket ha geldi, ha gelecekti. Ama nasl bir felket? stemeye istemeye ayaa kalkt. Yukardan anasna bakt. O kocaman kanl canl kadn bu muydu? ukura inince kyl ne diyecekti? Anasn yemi bitirmi diyeceklerdi. Amaan, ne derlerse desinlerdi!

Ana, dedi, yumuak, tatl, efkatli bir sesle. Ana, gel srtma bin de gidelim. Karanla kalmadan. Srtma derken iinde olmadk bir ac, bir rknt duydu. Kusaca geldi. Hi beklemiyordu. Meryemce ellerini topraa dayad, ar ar doruldu, kalkt. Kalkarken de sa eliyle bir tutam ot koparmt. Ali istemeye istemeye, le le, iinde Meryemceye dayanlmaz, patlad patlayacak bir fke duyarak nne oturdu. imek gibi bir, bin! kt azndan. Kayan, slk gibi, kurun sl gibi dilerinin arasndan kan bir bin di bu. Meryemce: Elimdeki yeilcecik ot, sana diyorum, kimseciklere deorum. stlerine alnmasnlar. Yeryznn ss, topran cansn sen. Domaz, lmezsin, gnee bular, da da, dz dz parlarsn. Dnyann gzsn. Yeilcecik ot, benim elim ayam tutarken, u koca yokuu da kmken ben yrr de f 22B v VfJLV .LAJU'.i.A.b.U**. giderim. Kimsecikler yerinmesin. Sevinsinler, srtlarna binecek deilim. Yeilcecik ot, dur urada da u yokutan aa bak. Gzn karalar. Bu yokuu kan ,u dz yolu yryemez mi? Ben yryorum, sen salcalan kal, yeilcecik ot! Otu elinden fldrd yere att. Attna piman oldu. Gzn yerdeki ota dikti. Bir eyler syliyecekti, sylemedi. Gzne azck tede, bir al yn arpt, ona doru yrd. aldan bir dal kesmee urat. Uzun Ali koarak alya gitti. En uzun dallarndan birini belinden kard bayla kesti, abucack budad. Al ana, dedi. Meryemce doruldu. Aliyle gzgze geldiler. Meryemce gzlerim indirmedi. ivi gibi Alinin gzlerine dikti kald. Alaym m, almayaym m diye azck ikirciklendikten sonra ald. Yola dt. ylesine yryordu ki, Ali yetiemiyordu. Kurban olaym sana, gzel dizim, gzel ayaklarm. Kurban olaym sizin gibileri yaradana. De yryn, geride kalsn Uzunca Ali. Haydi yryn! Ancak gn kavuur, Meryemce ormana girerken Ali arkasndan yetiebilmiti. Gnlsz gnlsz: Ana gel azck bin srtma. Bizim konak ite urada. u-' rada, pnarn banda. Aklnda m ana, hani Keigz pnar vard? Bir kuzu kestik te kzarttydk? Meryemce iinden, aklmda ya. Hi aklmda olmaz m, Uzunca Ali? Bir budunu tm sana kzleme yaptydm da uyudun uyandn yediydin. Aklma drme o gnleri. Hi drme. Utanmadan da. Ali: ' / " Ana gelsene. Meryemce gene bitmiti ama, birka kere, iyice yalvarmasn bekledi. Karlk vermedi. O karlk vermeyince Ali de sustu. Dur srtna bineceini, der diye d patlyordu. * ok yorulunca soluu tkanyordu. Alacakaranla doruydu. Azck, gneyden bir yel efiledi. Erimi gibi scak bir sakz, bin trl iein karm kokuyordu orman. Ayaklarn kaldramyordu ama, Uzunca Aliyi kendine gldrmek de istemiyordu. Cann gene diine takmt. Al-laha yalvarmaa balad. Tez ilet, diyordu. Drme. Dayan dizlerim, dayan! diyordu. Az kald oca batascalar, dayann! diyordu. Ali arkasndan Meryemcenin iinde olandan bitenden habersiz: O Koca Halile hi bir diyeceimiz yok. O olmasayd, biz bu yl oluk ocuk iyice, iyice plak kaldydk. Hem de a. Hem de sefil. Alktan gzlerimize karncalar rd. Varnca ukura, toplaynca pamuu, kazannca paray, Koca Halile be paket cgara alacam ki, aracak. Bu da ne ki, Ali olum, diyecek? Bu senin emeiyin karl. Kyly yola erken drdnden dolay. Ben pamua yetitiimden dolay. Sen bir Hzr msn, behey mbarek? Yolda atmn leceini bilir misin ki de, kyly erken yola karrsn? Gevrek gevrek gler. Al, i u cgaxalar, hell olsun. Al, i de u kocam halinde gamn gasavetini dat. Meryemce birden bire olanca fkesiyle bard:

Orman, sana diyorum, dedi. Zkkmn kkn isin. Ar ar yere kt. Tkanyordu. Su, su, su, dedi. abuk, azck su. teden, Hasanla Ummahann sesi geldi. Yavrularm su! Yaknlarndan bir pnarn aya akyordu. Ali avucunu doldurdu: ! dedi. Haydi i! Dudaklarn slatt. Geriye kalan suyu Ali yzne serpti. Bir avu daha serpti. ocuklar, Elif koarak geldiler. Elif ellerini tuttu. Yrei kt kt atyordu. Yreinin atn Elif bile duydu. Meryemce azck kendine gelince: Zkkmn, zjkkmm, zkkmn, yeil ann, zkkmn kkn isin o koca kpek, dedi. Ann, yeil ann kokunu, koyusunu... Hem de be paket. Bir deil, iki deil, be paket. Ann keskinini, yllanmn, gnden glgeye letmyenm... XIII Gnden glgeye iletmiyenini... Yalan, dipten baa kadar yalan. nsan krk yl koynunda yatt kocasnn huyunu huunu bilmez mi? Neyi yapp da, neyi yapmadn bilmez mi? O yle bir adam deildi. Cmle lem yanl biliyor. brahim, u olmaz olasca Uzunca Alinin babas brahim, karncay bile incitmezdi. Bir utanga, bir yumuack bir adamd ki, bam kaldrp da insann yzne bakamazd. Tatl, yumuack, ak pamuklar gibi glerdi. Hep gler, konumazd. ocuklar gibiydi. nsan iine kmaz, dne dernee gitmezdi. Suyun ar akan, insann yere bakan derlerdi onun iin. Yalan. Vallahi billahi salt utandndan kamazd ortala. Biri ona bir uygunsuz sz syliyecek diye d patlar, ke bucak kaar, girecek delik arard. Ona ne yapt, ne etti eylediyse u hortlak, u Koca Halil etti eyledi. Bu Koca Halil fesat, domuz, uursuz, hrtk, drt kitapta katli vacip cinsinden bir dinsiz. Cin tayifesinden. Yllar yl gn gstermedi ona, o fkaraya. Bunu kimsecikler bilmez. Bir Allah, bir de u bar yank, bar kz kz olmu Meryemce bilir. O yl, o yokluk, o ktlk yl, millet tahl yerine sakzlk aac prn deirmende tp ekmek yaparken, katk yerine dada bayrda cack, kenger otlarken, baharn scak bir gnnde, Koca Halil gelmi, dediler. Tm kyl, Yemen kakn Koca Halili grmek iin bana birikti. Kyde hemen hemen erkek, eli saban tutacak kimse kalmamt. Kydeki erkeklerin en kabacas on birini gemiyordu. Koca Halil insanlktan kmt. Kuruyup kapkara kesilmi, derisi kemiine yapmt. frsen yklacak. Yeil kocaman gzleri ukura kam. Soluk alacak halde deil. Ktlk m var? diye soruyor. Yiyecek ekmek mi yok Toprak kuruyup atlad m? Topraktan yalm m kyor? ocuklar stmadan m krlyorlar? Kyde uyuz olmadk kimse mi kalmad? Kadnlar m sryor tarlalar? Kadnlarn srd tarladan ne mi olacak? Varn halinize kredin. Beterin beteri var. u dalarn arkasnda kzgn bir kum denizi var. ine den kurtulamaz. Mmkn yok kurtulamaz. Kurtulursa da benim gibi kurtulur. Bakn u halime. Tam yedi yl. Biz buradan gideli tam yedi yl oldu, yle mi? Yedi yl. Ka kiiydik aklmda deil. Bir kyn erkei. Bir ben kaldm. Bir de brahim. Ben srnerek buraya kadar kabildim. brahim aalarda kald. lmediyse varm da getirin. Nerede mi? Keigzn pnarnda kald. Oraya gelince bir su iti. Ykld kald. Yoldan yryemiyorduk, tutarlar da geri Yemene gtrrler diye. Atk, periandk. O orada ykld kald. Ben canm diime taktm. lrsem de ana baba ocamda tanr canm alsn diye canm diime... Varm, lmediyse kurtarn o az var dili yok brahimi. Amann burada zaptiye yok ya... Kahyaya duyurmaym geldiimi, trnanz peyim kyllerim. Yemen zor. Duymasn. Gnderir geri, ben de gitmem. Ya kendimi ldrrm, ya onu. Gitmem Yemene. Kimseyi, kimseeikleri salmayn Yemene. Hele kendime azck geleyim. Krlnn olu Osman m? Duran m? Kim? Kzgmolu mu? Eattal m? nce Battal yle mi? Durun hele azck kendime geleyim. Bir bir sylerim size Yemeni. Bir bir. Duracak halim yok. Ktlk m

dediniz? Bir lokmack ekmeiniz de mi yok? aydr yoldaym. brahim de yanmda. Keigz pnarnn oraya gelinceye kadar iyiydi, salamd. Oraya dverdi. Ne kald ki, brahim, kalk yr dedim, cann diine tak da dedim. Kalkamam, dedi. Hi takadm yok, dedi. Sen var git kye de haber ver, yeti Halil. Yeti kye elini ayan peyim, diye yalvard. Benim iin hi cann skma. Geldim ya, o lde, kzgn cehennemde can vermedim ya. lrsem de, urada, baba ocann dalarnda can veriyorum ya. Durma, var git kye. Sen yeti bari. Durma, Halil karda, dedi. Alktan lyorduk. Sarldk biribirimize. O orada kald. Ben yola dtm. Kyn altma gelince, ben de brahim gibi oldum. Gzm karard, dizlerim tutmaz oldu. Ulan Halil, dedim kendi kendime, bire ocan bata Halil, kye gelmiken, tam eve ORTADREK 233 gelmiken lmenin sras m? Yr, dedim. Dizlerime can geldi. Yrdm. Belki daha lmemitir. Bir lokma da m azma atacak bir eyiniz yok? Dalarda cack, kenger yiye yiye bir hal oldur.. Scack bir suyunuz da m? Bir parack kara ekmek? Kyde, bir koca kyde, bir dirhemlik? ki tek iki tane ineyecek budaynz, arpanz da m? brahimi aramaya gidecek hi erkek yok mu kyde? Yok, dediler. Avratlar, siz gidin. Siz gidin. Bunca yl ifti sizler srdnz, ekini sizler bitiniz. Varm brahimi de siz getirin. Kurda kua yem olmasn, Keigz pnarnn banda. Avrad nerede? Avrad Meryemce? Duyar duymaz, yola dt, gitti, dediler. Gdk Ahmet mi? Durun, durun Allahakma. Sesim soluum kmyor. Size sonra bir bir sylerim Yemeni Kocalar Yemende kalm gelinler, oullan dnmemi analar, babalarn grmemi' ocuklar, ne yapp ne edip, bir koca kyden, Yemen kakn Halile bir nlk scak yemek karp, onun yanndan bir at kasrgas haline gelip aynl-dlar. brahimi Keigz pnarnn yannda baygn buldu Meryemce. Tanyamad. u kurumu kemik, pis paavra yn o brahime, o burma byk, dal gibi ince brahime hi benzemiyordu. Srtna ald ,dt kyn yoluna. brahim ancak ayda kendine gelebildi. Ancak ay sonra o tatl glyle, gevrek gevrek glebildi. Meryemcede bir sevin, bir sevin bundan sonra, deme gitsin. Bir buldum, diyordu. Yitirdim de buldum. Yllarca brahimi, Koca Halili zaptiyeye gstermemek iin ellerinden gelmeyeni bile yaptlar. Tm ky tetikteydi. Yemenden iki tek iki kiicikleri dnmt. Bunlar da khyaya, zaptiyeye kaptrrlar myd? Hele khya bir ihbar falan etsin yerdi onu kyl. Gzn karrd. Khya deil, isterse padiah olsun. Kyl iki Yemen kaknnn stne titriyordu. Kanadnn altna almt kaknlar. Koca Halil durmadan Yemeni, nasl katklarn anlat1 234 yor, kyly kimi alatyor, kimi artyor, kimi de gldryordu. brahimse azn amyor, yle hayran onu dinliyordu. Doru yanl hi bir imada bulunmuyordu. Koca Halil Yemen stne karlm eski yeni trkleri Kel Aktan dinliyor. Dinledike boanyor, iki gz iki eme ky dolanyordu. Kel Ak o ynlerde duyulmu iitilmi ne kadar Yemen trks varsa, Yemen kakn Koca Halile her birini belki on kere sylyordu. Kyde herkes, kocalar, babalar Yemende kalmlar bile memnundu. Koca Halil geldi geleli kye bir canllk, bir hareket gelmiti. Koca Halil gelmeden Kel Ak trk m syler, saz m alard? Evinin gnden yanma oturur, sakaln gsne bastrr, somurtur, yzne konan sinek krk para sabahtan akama kadar yle otururdu. Koca Halil geldi geleli, hi olmazsa millet doya doya alyor. Koca Halilden, onun anlattklarndan kyde bir tek kii, Meryemce gelin memnun deildi. Yemendeki brahimini tam yedi yl, uyku dnek yok, gecelerce dnerek beklemiti ama, memnun deildi. Arna giden, onuruna dokunan bir-eyler oluyordu .Geri Halil kocasn vyordu. vyordu ama, iin iinde de bir bit yenii olduunu biliyordu. bi'ahim* se azn amyor, ne sylerse sylesinler, kendisi hakknda, bakalar hakknda, tatl tatl glmsemekle yetiniyordu. Gnden glgeye gtrmeyenini...

Tm kyl Yemeni, kum llerini, susuzluktan baygn den, su su su diye bararak akln yetiren, sonsuz kum llerinde ufuklarca koan, yiten askerleri, kum frtnalarn, hurma aalarn, stmalar, alklar, bozgun askerin karnlarn deen Araplar, her eyi, her eyi gidip grm, varm yaam gibi biliyordu. Hele onlarn Yemenden kamalar herkesin belleindeydi. Kamalar stne daha imdiden trkler karlmt. Bir ikindi styd. Gene kum deryas dalgaland. nce kara bulutlar grnr gkyznde tek tek, lde. Sonra bulutlar yanyana gelir. Karanlk bir perde gerilir klen toprak arasna. Vay ocan bata, vay! Gpebndz, ortalk kaORTADREK 235 ranha keser. Yel balar, kumlar savrulur. Yeller bir kum dam buradan alr, teye kurar. Adam kaynar bir kazana dm gibi olur. Bir lde bir kasabadan bir kasabaya gidiyorduk. Yolumuz bir haftalk. Matramzda suyumuz kalma-, m, dilimiz damamza yapm. Millet su diye azn havaya am. Az, gz aamazsn. Kum dolar. Kum dalgaland durdu. Sar Durdunun olu yanma geldi. Sallanyordu. lyorum, dedi. Bir adm atacak halim kalmad. Ne deyim. Su, dedi, su! Kimseciklerde su yok. Bin srtma, dedim, bu halile yrmezsin, leden ikindine kadar yrdk. Bir bak tim, srtmdaki hasta arlam. te bu srada kum deryas dalgaland. Frtna balad. ardk. Ne yapacamz bilemedik. Kumlar oradan vurur oraya, oradan oraya. Bir ara srtmdaki l dt. Alaym yeniden srtma, dedim. Vay ocan bata vay, koydunsa bul. Ben nerde, l nerde. El yordamyla kumun iinde, karanlkta ara ettim, ara baba ara. Yok. Frtna durdu. Sar Durdunun olunun lsn koydunsa. bul. Kimbilir hangi kum dann altnda kald, fkara? u brahim var ya, ite gryorsunuz. te bu brahim, bulmadan olmaz Sar Durdunun olunu, dedi. Alad, szlad. Ne gelir elden? Sonra Gdlolu da ld yolda. Sonra arkadalar sapr sapr dklmee baladlar. Sonunda su olan, bir damlack yeillik olan bir yere geldik. Geldik ama hi birimizde de hal kalmad. Bir de Araplarn korkusu var. Ha burda, ha surda nmz kesecekler de bizi ldrecekler. Aman gelseler de u ii bitirseler de, toptan kur-tulsak. Ar ar, teker teker leceimize, toptan kurtulsak. Sonunda, bir de baskna uradk. Konak yerimize vardmzda yz kiiden yz otuz kii kalmtk. Keke kalmayayaydk. Bizim kyden on drt kii bir aradaydk. Meryemce gece yatakta brahimi sktrd: Hani geldiinde Sar Durdunun olunu srtma ben aldm, kum dalgasnda drdm, kumlarn altnda kald, aradm bulamadm, daha ok arayacaktm ama, Koca Halil aratmad, diyordun. imdi Halil, ben srtma aldm, diyor. Tm 236 ORTADIREK kye rezil olduk. Halil mi yalan sen mi? Halil senin nnde syledi. Neden azn amadn? brahim karlk vermiyor, azn amyordu. On drt kiiden sekizimiz lm, altmz kalmtk. brahim bana geldi dedi ki, baka are kalmad arkada, firardan bakas haram. Kurtulursak kurtuluruz, kurtulamazsak, yle de lm, byle de lm, dedi. Ben dedim ki, arkada, buna hyanathk demezler mi ki? Vetan hyanatl? Olsun, dedi. Vetan bize lmden baka ne verdi ki? Tutarlarsa kuruna dizerler. Kyde de tutsalar, divan harbe verirler. Kuruna dizerler. brahim yiit adam, tm yrek adam, varsn kuruna dizsinler, dedi. Ya tutamazlarsa, ya lmeden kurtulur da memlekete bir varrsak... Ben dedim ki, haydi ben raz oldum oldum, teki arkadalar ne diyecekler? Olur, diyecekler mi? Bir soralm, dedik. Vardk, yle usuldan yanatk arkadalara. Arkadalar, dedik. Kyllerimiz, biz kamaa, akas firar etmee karar verdik. Siz ne dersiniz? Biri dedi ki, iyi amma, dedi, haydi katk diyelim, yolda da kimse bizi yakalamad, kimse bizim karnmz demedi, buradan memlekete varabilir miyiz? Memleket nere, bura nere? Alt aylk yol var arada. Ulalr m? teki arkadalar, azlarn bile amadlar, iyi kt, hi bir lfa varmadlar. Ben aldm, ben syledim, brahim ald, brahim syledi, onlara sz kr ettiremedik. ki gn, iki gece syledik de onlar kandramadk. Bir gece de biz, yataktan kalktk. Yola dtk. afaa kadar kum iinde yrdk. Gn doarken kuma gmldk. Kimsecikler grmesinler diye. brahime dedim ki,

bire brahim, biz insanla smaz bir iler ettik. Arkadalar braktk geldik. Kye varnca, analarna, babalarna, ocuklarna, yavuklularna ne diyebiliriz? Sorarlarsa, onlar l Yemende koyduk da geldik mi deriz? Biz canmz kurtardk ok kr m deriz? Ne deriz, brahim? brahim azn amad. Bilirsiniz az var, dili yok. yleyse burada kal. Ben dneyim, onlara bir daha yalvaraym. Belki de gnlleri olur. Sen beni burada bekle, brahim. brahim, beklerim, dedi. Orada ln ortasnda kald. Gel istersen beraber gidelim. brahim dedi ki bunca l yolunu ben bir daha yryemem. Sen git, kandrrsan al getir onlar.Gittim. Gece sabaha kadar yalvardm. Gelin arkadalar, dedim, ya yurdumuza bir yetiirsek, Torosun am havasn alr da, souk sularndan bir iersek, ya bir de yalabuk soyarsak, o zaman lmek ne ki, arkadalar, lmek ne ki? Nuh dediler de, peygamber demediler. Benden su gitti. yleyse biz gidiyoruz. Siz kaim arkadalar, dedim. Terhisi bekleyin. Tam yedi yl oldu. Yedi yl sonra terhisiniz gelir arkadalar, dedim. brahimin yanma geldim. brahim daha kumun iinde, boazna kadar... Yerinden kmldamam. Haydi yola delim brahim, dedim. Haydi yola. brahim kumdan hemen kt, yrmee baladk. Az bir yol gittikten sonra, ben dedim ki brahim, byle i olmaz. brahim dedi ki, ya ne yapalm, arkada? Ben dedim ki, bir daha geri dnp arkadalara yalvarmalym. Kalmasnlar fkaracklar l Yemende. Tes* kire gelmez. Bouna beklerler. Yemenden kaan kurtulur. Onlar brakp vetana gidersek et anamza avradmza ser. ocuklar alar, nerede kodunuz da geldiniz babalarmz diye alarlar. brahim dedi ki, ilkin gelmeyen insanlar, sonunda gelirler mi, dedi. Haydi kaalm. Bir yakalanrsak ldk. Dedim ki, brahim, gelmezler biliyorum amma biz insanlk vazifemizi yapalm. Yzmz kara gitmeyelim kye. brahim orackta gene grtlana kadar kuma gmld. Var git yalvar, dedi fkeyle. Azck su da getir. Nbetilere de gzkme. Ben gene gittim. Gene yalvardm. Olmad. Dinletemedim. Ellerine ayaklarna dtm, olmad. Az daha nbetilere yakalanyordum. ki matara suyla gene brahimin yanma geldim. Ocan bata brahim, bunlardan hayr yok. Yr, dedim. Yola dtk. Gene benim iimde kurt. im diyor ki, ulan Halil, sen kurtuluyorsun amma arkadalarn, kyllerin l Yemende, kzgn kumun iinde kalyor. lp kalyor. Geri dn de diliyin dndnce onlar kandrmaya al da al gel. brahimden korkarm. O bu sefer dinlemez, ban alr da kor gider diye korkarm. aresi yok, arkadalar kalmamal. Onlar koyup gitmek hyanatlktr. Canm diime taktm. brahim, dedim, byle byle. Onlar koyup gitmei benim iim ZSti UKXAJJlK.Ki.ft. gtrmyor. Bir daha dnp yalvaraym m? brahim kzd. Var git cehennemin dibine, dedi. Ben gayr seni bekleyemem. Var git. Elini ayan peyim brahim, bir sefer daha bekle, solursun. brahim dedi ki, bekleyemem arkada, senin de gzn kalmakta. Geri dn. Onlarla kal. Bu brahimin byle ol duuna, byle yumuack olduuna bakmayn. Yiit, aslan gibi, tm yrektir brahim. Tek bana yola dt. Ben de dndm. Gene arkadalara yalvardm. Tabanlarn ptm. Gene olmad. Bir gn bir gece yryerek, bir hurma aacnn altnda, kaynar gnete, kum l kaynyordu, fkr fkr ediyordu, yetitim brahime. brahim, tamam m, dedi. Tamam, dedim, gelmediler. Heriflerde sere kuu kadar yrek yok brahim, dedim. Diyorlar ki, yolda Araplar karnmz yararlar. Memlekete varsak bile, orada khya tutar da bizi geri teslim eder hkmete. Hkmet de ldrr bizi. Gelmediler amma, iim de onlarn kalmasn gtrmyor. Onlar kandr da al gel Halil, diyor. Tam be gn daha gittim gittim geldim. Yalvardm yakardm. Tam be gn, be gece. Nbetiler beni yakalayncaya kadar. Nbetiler beni vuruyorlard. Kuma gmldm. Sonra yakaladlar. Ben de ellerinden afaa kar porttum katm. Haydi brahim, onlar gelmezler. Onlar Yemen topra ekmi. Burada kalacaklar. Burada onlarn lm. Delim yola. O gece Meryemce gene kyameti kopard. Meryemce tepeden trnaa fkeydi: Sen mi yalansn, Koca Halil mi? Sen bana geceler gecesi, Koca Halilin arkadalar koyup geldiini, senin de arkadalara be gn, be gece yalvardn syledin. Koca Halil olmasa, arkadalar kandrmadan gelmezdim ,dedin. Sen mi yalansn, o mu? brahim karlk vermiyor, azn bile amyordu.

O Koca Halil mi? O hrtklerden gitsin. Cgara m? A-nm kkn... Gnden glgeye gtrmeyenini isin. Bir de cgara, yle mi? Ktlk, kyamet, fkaralk, alk. g yok. Kyde erkeklere hi mi hi i kalmam. Her ii kadnlar yapyorlar. Renw** *.*\LsjL\j&rL 239 berlik iinde bir ustalamlar ki, deme erkek onlarn ellerine su dkemez. Kadnlar bir ift sryor, bir ekin biiyor, bir harman savuruyorlar ki... Amanallah! Koca Halil bir gn brahimi ard: Bire ulan brahim, bu ne itir byle? Bu avratlarn yapt? Sana bana i kalmam kyde, oturup yatmaktan baka. Ben bir ey duydum. Aada, Kozan taraflarnda bir Aslan Aa km ortala. Bir ete kurmu tm Anadoluyu tutan. u Osmanl topranda kimin, nerede bir gzel at varsa, Aslan Aa onu etesine aldryor, Arabistana, Gvur zmirine, Krdistana satyormu. zmirden aldrdn Trabzonda, Karstan aldrdn Halepte, Halepten aldrdn da Kayse-ride satyormu. Sen ben Halep yolunu iyi biliriz. Bize kyde i kalmad. Haydi gidelim de Aanm etesine girelim. Girelim mi? brahim karlk vermedi. Halil: yleyse yarn sabaha hazr ol arkada. Yol tedarikini grsn Meryemce. Hem de o oca batasca Meryemceden kurtulursun. Ulan Meryemce Yemenden beter be! Yemenin ldremedii seni, yiyip bitirecek. Birka gn sonra iki arkada, Halil nde, brahim arkada Aslan Aann kyne geldiler. Hal keyfiyet byle byle dediler. Aslan Aann tm etesi asker kaa, Yemen kaayd. Hemencicik onlar orackta eteye ald. Oralar iyi bildiklerinden, yanlarna da tecrbeli bir hrsz katarak Uzun Yaylaya gnderdi. Uzun Yaylada erke atlarn almaa. te bu gnden sonra, Koca Halille brahim yllarca Uzun Yayladan Halebe at tad. Halepten Aslan Aaya da para tadlar. Sattklar hayvanlarn parasn bir kuruuna bile dokunmadan Aaya teslim ederlerdi. Aa onlara yllk verirdi. Yllk ta ne ki... Boaz tokluuna bile deil. Ama tutumu etedeki herkese kar aynyd. yleyse niin alrlard bu adamlar bu etede? Hepsi kaakt. ou ipten kazktan kurtulmayd da ondan. ete iinde gizli bir dayanma buluyc yorlar, bir eit korunuyorlard. Aslan Aa da adamlarn korurdu. Bir gn, erkesler Koca Halille Ibrahimi yakaladlar, ylesine dvdler ki, l diye dada braktlar gittiler. Bir kyl onlar buldu kylerine kadar getirdi. Yarallar ay yatakta kaldlar. Bu, etelik yllarnda, kyde en uzun kallaryd, iaka zaman alt ayda bir, birka gn urarlar, sonra da eve birka kuru brakmadan eker giderlerdi. Meryemce kyameti koparr, sen Koca Halilin kulu musun? diye bas bas barr, tm ky ayaa kaldrrd, tbrahim azn bile amaz, Halilin ardna der giderdi. Hi bir ey olmam gibi. Birinde, bu Cumhuriyetin kurulduundan sonrayd. Aslan Aann nfuzu gittike, gnden gne azalyordu. Halille Ibrahimi bir gece, Halep yolunda, Gvur dalarnda bir ylk atla candarmalar yakaladlar. Halille birlikte yanlarndaki Krt Dursun, erkez dris ikier yl hkm giydiler. Adana hapisanesine atldlar. Koca Halil btn suu brahimin stne yklemesine, brahimin de mahkemede azn amamasna ramen brahim kurtuldu. Buna Koca Halil, Aslan Aa, cmle hrszlar, bilen gren - herkes at. Bir tek brahim amad. Herkes Ibrahimi, Koca Halil ieri dtkten sonra, artk kyne gider, bir daha da bu ilere burnunu sokmaz sanyordu. Bu yzden de Aslan Aa onunla hi ilgilenmedi. Sanki etesinde byle bir adam yoktu. brahim kye dnmedi. Bir kere olsun karsn ocuunu grmee gitmedi. Adanada kald. Srtmda balta, mahalle mahalle dolaarak odun yard. Kazancn hapisanedeki arkada Koca Halile tad. Her grme gn bir sepet sebze, un, yala hapisaneye geliyor, bir tek sz bile etmeden, glerek onlar Halile, birka kuru harlkla birlikte veriyordu. Halil, her grmede ona: Kye git, ocuklar gr, bak bakalm ne haldeler? Benim kmama daha ok var. Sen perperian olursun bu Adanada, bu koca ehirde, *" Her syleyiinde Halil brahimi kye gitti sanyor, her

241 pazartesi grme gn de onu hapisanenin kapsnda grnce seviniyordu. Kt, slak, at sidikleri kokan bir handa yatyor, az boz karnm doyuruyor, bakaca ne kazanrsa Halile tayordu. Halil ierde, Aslan Aann yardm da bir taraftan, bey gibi yayordu. brahim hastaland, stmalara tutuldu. Zangr zangr titredi de arkadan burada, u delikte koyup da kye dnmedi. Halilin tahliye gnne bir hafta kala brahim ii gc brakt, geldi hapisanenin kapsna dikildi. Gzn hapisanenin kapsna dikmi sabahtan akama, akamdan gece yarlarna kadar tam bir hafta, soukta, scakta, tozda dumanda bekledi. Halil dar kp da kucaklatklarnda, brahim sevincinden deli oluyordu. Halil: Dalara, dedi. . brahim, Uzun Yaylaya sand: Halil karda, dedi utanarak, epeydir evi, ocuklar gremedik. Kye varsak da ondan sonra da Uzun Yaylaya gitsek olmaz m? Halil gld: Bundan byle kyden hi bir yere kmak yok. Yeter bu kadar Aslan Aaya. nsanla getiyse geti. Diyorlar ki, Yemen yok gayr. Diyorlar ki Aslan Aann da hkm yok artk. Kye gidelim de, millet ne i gryorsa biz de o ii grelim. oluk ocuumuzla birlikte yaayalm. Kye geldiler. Kyl Koca Halillen brahimin bana birikti. Gene kye bir canllk geldi. Kyde artk Aslan Aa etesinin ettiklerini, Uzun Yaylay Halep yolunu bilmeyen yoktu. Bu brahim mi? diyordu Koca Halil, brahimse hi azn amyordu. Bu brahim gibi hrsz u koca dnyada bir tane daha yok. Srmeyi gzden alar. Uzun Yaylada bir erke beyinin zorlu bir kheylan varm. Krolunun kr at gibi. Yllar yl o at hrszlamak iin Aslan Aa yzlerce kiF. 16 i gndermi, kimse hrszlayamarm at. erke Beyi ifte buka vururmu ata. Bir ahra kilitlermi ki, demir kapl. Atn yannda da iki adam yatrrm ki, adamlar her gece yatarlarken kendilerini ata iyice balarlarm. te bu brahim, bu, bu brahim yok mu, o at ald da geldi. Meryemce gece yatakta gene kyameti kopard: Ya sen yalansn, ya Koca Halil. Hani, kye geldiinde sen demitin ki, erke Beyinin atn Halil adamlaryla birlikte ald da getirdi? brahim susuyordu. Koca Halil: Bu brahim yok mu? Aaaah, bu brahim! Halep yolunda ka ta var bilir. Karncann deliinde ka karnca var, nasl yer, nasl seviirler, alnacak neleri var, neleri yok, bilir. Bu brahim dnyay sra parmann stnde oynatr da kimse farkna bile varmaz. Bu brahim yz atlk bir ylky gpegndz Adana arsnn iinden srer karr da kimsecikler gremez. Cin mi, eytan m klna girer, gremez-j ler. Bu byle adamdr. Ben de onun kymetini bilirim. Onun yoluna lrm. Herkesin bana bir kaza gelebilir. Bir kaza- f] dr brahimin bana da geldi. Bir ylky Halebe srerlerken jj arkadalaryla birlikte yakaland. Ben de ilerinde. teki ar- Jj kadalar, ben, hepimiz kurtulduk, etebamz olduundan i dolay brahime iki yl giydirdiler. teki arkadalar ekildi- ) ler, ekildiler gittiler. Ben gider miyim? Can arkadam buralarda, ierde, can sklr, bir ey ister. Ben de bir balta aldm, odun yarmaa baladm. Yemedim, imedim, ne kazan| dysam, her pazartesi grmee gittiimde hepsini brahime verdim. erde brahimin arkadalar, ona derlermi ki, bire brahim bu arkada deil, baba bir, ana bir z kardatan da ileri, yle deil mi brahim? Ban, doru der gibi aa indirir, sevinir. kacana bir hafta kala gayr dayanamadm. Elim ie gce varmad. Arkadam, can kardam bir hafta sonra kacak diye. Vardm, hapisanenin kapsnda bir hafta sabahtan akama, akamdan gece yarlarna kadar, gzlerimi hapisanenin kapsna diktim bekledim. Yamur altnda, toz duman, san scak altnda oradan ayrlmadm. Beni oraya, hapisanenin kapsna krk kat urganlan balamlar sanki. Derken bir gn leye doru brahim kt. Sevincimden deli

olacaktm. brahim gzme bakt bakt da, pravo sana Halil, dedi. Yoluna lnecek arkada ite sensin. yle deil mi brahim? brahim bayla bir evet daha yapt usulca, glmsiye-rek. Meryemce: Sen yalancnn birincisisin. Hani sen beklediydin? Bir daha Allah bir desen de senin szme inanmam. brahim ban yere edi, ylecene durdu. Atmn trnana, tm kyn en ktsnn dklen klna kurban olsun Koca Halil. Kanl katil eyledi de kt f-kara, az var, dili yok brahimi. Bir cgaranm, bir ekimlik dumanna da kurban olsun Aslan Aann etesi yava yava kld. Belki de iyice ortadan kalkt. Bilinen bir ey varsa Halille brahim bir daha o ie girmediler. ukurovada pamuk ii balamt. ki yldr da kyl pamua iniyordu, tm oluk ocuk, at eek, it kedi, kyde canl komamacasma. Bunlarla birlikte Halillen brahim de iniyordu. niyorlard ya, ya kylden ok nce, ya da kylden ok sonra. Kyl onlar, pamuk bitip de kye dnnceye kadar, hi bir yerde gremiyordu. Onlar aalara, Yreir toprana, daha telere. Tarsusun oralara kadar gidiyorlar, Koca Halilin sylediine gre brahim hrszlk yapyordu. Kocaman, tahta tekerlekli manda arabalarna ykleyip aldklar pamuklar Adana pazarna satmaya gtryorlard. Satp bir etek dolusu para kazanyor, paralar yiyorlar, sonra da kye dnyorlard. Bu, brahim lmeden iki yl ncesine kadar byle srd gitti. Halil o gece kocaman bir harar pamuk doldurmu, tarlalardan, su dolu bir hendein iinden Tarsusa doru iniyordu. Sabah olunca yola kacak, oradan geen bir manda arabasna ykleyip kasabaya gtrecekti. Zorlu bir avd. imdiye kadar bylesi, bu kadar ok pamukla byle ssz bir tarla hi eline gememiti. Kimsiz kimsesiz beklerden elindeki harar azna kadar doldurmu yola dmt. Ama gel gr ki, tarladan ayrldktan yarm saat sonra karlarna kyllerle pamuk sahibi km, onlar yakalamlard. ukurovada pamuk hrszlnm cezas bykt. yle karakola falan teslim etmek yoktu. Hrszn boazna bir ip takyorlar, srtndaki ykle birlikte ky ky dolatryorlar, her kyde onu kyn meydanna ekiyorlar, btn kyly gen yal, kadn erkek, oluk ocuk yzne tkrttryorlard. Koca Halili yakalaynca bir sevindiler, bir sevindiler ki... .Srtnda koskocaman da bir yk vard bu hrszn. Byle bir yk yle her adam gtremezdi. Sonra hrsz da iri yar,, epeyce de yalyd. Ardnda da mazlum, her halinden uysal biri olduu anlalan bir de arkada vard. Orackta boazna ipi geirdiler, ilk kye ektiler. Koca Halil tkrk iinde kald. Amma da ok tkr vard bu ukurova adamnn! Vay anasn! Tkrkten yz gz, giyitleri pslak oldu. Sonra baka bir kye, oradan bakasna, oradan tekine... Halilin dizleri tutmaz oldu. Srtndaki ykn altnda ezildi kald, yorgunluktan bitti de gene brakmadlar yakasn. Drt gnde on be kadar ky yzne tkrttrdler. Halil son solua gelmi, tannmyacak gibi olmu, insanlktan kmt ki, sr-tndakini alp sonra onu salverdiler. Koca Halil ky dar knca brahimi elinden tuttu. Bundan byle pamuk hrszlna tvbe arkada, dedi. Bu yenecek bok deil. Tvbe, tvbe, tvbe arkada. brahim: Tvbe, dedi. Kye geldiklerinde k nyd. Dngeleler yok olmulard. rm, uup gitmilerdi. Koca Halil: Tvbe etti gayri brahim pamuk hrszlna. Nasl tvbe etmesin! Yakaladlar, srtnda yz okkalk bir harar pamuklan, boazna taktlar ipi, ky ky dolatrdlar, yz okkalk yklen. Yzne tkrttrdler. yle ok tkrdler ki, az daha.brahim bouluyordu tkrkten. Elli ky bir hafta atyla itiyle, sr spasyla brahimin yzne tkrd. Allah baa vermesin... diye balad . Bu sefer Meryemce sordu: Koca Halilin yzne tam elli ky m tkrd? Tam bir hafta m tkrdler? Vay fkara! Ya sana ne yaptlar? brahim gene sustu.

Herkes brahimi yle sanr, Koca Halili ise karncay incitmez. lmedi gitti. lmedi gk gzl domuz. Gebermedi. Ann kkn isin cgara yerine. Gnden glgeye gtrmeyenini... XIV Elif oktandr uyanm tan yerinin masn, kocasnn yanmasn korkuyla bekliyor, iinde bir eziklik, bedeninde bir ar, bir sz duyuyordu. Tabanlar yarlm, yarklarna toprak dolmu, yanyordu. Ayan kucana ekmi bir ple yanklardaki topra, skm kk ta paralarn ayklyordu. Arada da yaknnda uyuyan kocasnn yzne eiliyor, bakyordu. Boynu upuzundu Alinin. Gittike de uzuyordu. Gittike de gzleri byyor, kocamanlayordu. Bu prtlemi gzleri gren korkard. ocuklar da halden dtler diye dnd. Ya onlar da hastalanr, yryemezlerse? Meryemce de bitti tkendi. Onun yerinde bakas olayd, oktan can kverirdi. Dayanyor. Ya artk dayanamazsa? Sleymanlmm yokuu var daha ilerde. Dik, sarp. yle bir yoku ki dibinden ban gremezsin. Tam sabahtan ikindiye dek eker. Kyl yokua geldi mi, nnde ylr kalrd. Hastalar, kocalar yokuta bir ba bels olurdu. Yokuu kmak ukura inmek demektir. Ondan tesi eni, bir gnlk yol bile ekmez. Bu kadar yorgunluktan, tkenmilikten sonra o yoku klr m? Salam, delikanl adam boydak kamaz. Srtnda bir de yk, bir de anas... Ali nasl kar? Aliye bir daha gz att. Yar aydnlkta, uykuda bile yznn acs, gerginlii belli oluyordu. Yz tm aya kesmiti. Ya yokuu kamazlar da dibinde ylr kalrlarsa? Yoku Alinin aklnda yok. iyi ki dmyor aklna bu sralar. Bir derse... O zaman kendini ldrr ite. Amann yoku lf etmemeli yannda. Ilk bir koku geldi burnuna. Toprak kokusu. Hani bir sa-nak gelir, geer de topraktan taze bir koku ykselir. te o WV JL\UXSXjr. 247 koku. Gn alrken de o koku duyulur baz yerlerde. Elif bu kokuyu yalnz ukurovada duyard. u gz krolas yoku da olmasayd hi bir ey kalmamt ukura. Byle giderse yiyecek de kalmayacak. Kim yok, kimse de yok. Ali yakndr diye bu kese yola sapt. te bu kese yoldan da ne gelen var, ne giden. lsek bir kack su veren bulunmaz. teki yolda imdi insanlar karnca gibi kaynayor. Bu yl ters iler oldu. Bamza olmadk haller geldi. Gn grnd. Sararm, slak otlar lad. Alinin de alnna bir para gn geldi. Elif Alinin alnna gelen gn grnce korktu. imdi uyanacakt. Uyanacak, kyameti koparacak, yamur geliyor diye ban alp ukura doru koacakt. Deliler gibi. Ayaa kalkt, vard gneine oturdu. Meryemce tede, bir mee aacnn altnda ocuklarn arasnda kvrlmt. Kvrlm, .bir yumuk olmutu. Hi mi hi kprdamyordu. Yzn altndaki minderin iine iyice gmm, soluk bile almyor derdin . Elif, almyor mu ola, diye hoplad yanna vard. Eildi yzne bakt. Usul usul soluk aldn grd. Fkara dedi, gitti Alinin gneine gene durdu. u adamn tel, kendi kendini ldrmesi bouna. Bundan sonra varlr da ukurda pamuk mu toplanr? Bu tkenmi hal ilen. Sa yandaki kayalklarn stnden bir fslt koptu. Bir gvercin srsne bir alc ku dalm, onlar oradan oraya, oradan oraya arpyordu. Bu d uzun zaman srd, gvercinler uzun zaman havada dalgalandlar. Ku bir gvercini kapnca ekti gitti. Gvercinler de yorgun, bitkin kayboldular. Bu srada da Ali birden srad ayaa kalkt. akm, deli gibi ayakta salland, sonra durdu. Gzlerini oalad. Hayretle drt bir yanma baknd. Elifi grnce de kendine geldi. Yandaki pnara kotu. abuk abuk yzne bir iki su serpti. Haydi toparlan avrat. Yok yok. Sen toparlanma. Ate yak, orba piir. Tarhana. Ben anam bu sefer geride koymayacam. leri gtreceim. leri gtrp brakacak geri geleceim. Nerede o? Elif:

Sus! Uyuyor, dedi yavaa. Sus! Ali: Uyumas batsn. Uyumas. Uyansn. Ocama st, batrd. oluk ocuumu bu yl a koydu zaten. Bir de uyuyor mu? Uyansn! diye bard . Elif vard kolundan yapt: Sus kurban olaym Ali. Sus nolursun! Anandr. Fkara karck sabaha kadar inledi durdu. imdi imdi, afaktan az nce kesildi iniltisi. Sus trnana kurban olaym Ali! Ali: Ne susu be! Ne susu. Ocama st o kar. Bir de banda onun uykusunu bekleyemem. Bekleyemem gnler boyu. Varr da ayaklarndan tutar... Kolunu karsnn elinden kurtard, hzla Meryemcenin yatt yere yrd. Dii diini yiyordu. Varp ayaklarndan tutup yataktan karp uraya atacakt. Tam aklndan bu fkeyi geirirken yatakta, ocuklarn arasna kvrlm, yumruk kadar kalm, solmu, kr kr, daarck gibi olmu, yars mindere gmlm yzyle anasn grnce fkesi birden iniverdi. Elleri yanlarna dt. Her bir yerleri zld. Boazna gelip bir yumruk tkand. Geriye dnd. Kendisini oraca bir kaya parasnn stne brakverdi .Ba da gsne dt. Gn iyice yekindi, ortal kzdrmaa balad. Sararm otlara bir ipilti kt ki, buras ukurova dersin. Toprak atlamt ukurova topra gibi. Alinin gzlerinin nne dmdz serilmi ukurova topra geldi. Bir utan bir uca dmdz bir aklk, bir dnya. Irgatlar akln stne karncalar gibi yapmlar. Nasl da topluyorlar! Sesli sesli: Ocam batt, ocam snd kl oldu, dedi. -....^.mk 249* Birka kere kalkmaa abalad, kalkamad. Omuzlar,. srt, beli korkmutu. O ilk hzla anasn uyandrabilseydi alr giderdi. imdiyse bedeni gittike souyor, zlyordu. Kendini braksa, u arlar szlar iinde, u yanan, delinen ayaklarla yataa girecek, gn gece kamayacakt . ukurovaya ne kald ki, ok ok gnlk yol. Bilemedin drt. Kylyse ancak drt gn sonra yetiir ukurovaya. ki gn de Stlde durur, Delice Bekir deyyusunu, dmb-n, bayraklsn, ellisekizini, it kuyruunu bekler. Eder mi sana alt gn. Amann alt gn kald. Yetimek gerek. Elif, diye ocaa tencereyi yerletirmee alan karsna seslendi. Gel buraya. Var da u olmaz olas kary uyandr. Alt gnmz kald. Kyl be deyip de tam altnc gn. ukurda... Gene birden ayaa frlad: Uyandr, uyandr unu. Uyandr Elif! Elif olduu yerde donup kalm, gzleri gene kocaman; kocaman almt. Ne durdun yle, batasca? Var uyandr unu! Meryemcenin uyuduu yere hmla yrd. Bak, insan nasl uyandrlrm! Bak, bak! fkeyle Meryemcenin stne eilmesiyle geri kalkmas bir oldu. Gene mindere gmlm, solmu, kr kr yz-. n grmt anasnn. Sabi ocuklar gibi uyuyuunu. Karsna: Uyandr, uyandr, uyandr unu! diye bararak gitti.. Elini ayan peyim Elif, uyandr unu. Elif ne kmldad, ne de bir sze vard. Alm, kocaman gzlerle... Ne oldu sana? Uyandr! oluk ocuum a kald. Farknda deil misin, tm kye rezil oldum. Uyandr unu! Birden geriye dnd. Allah senin de beln versin. Hep bir olmusunuz, hep. bir, beni yemek, bitirmek, ldrmek iin. Anasnn bana vannca gene durdu. Tam bu sra Meryemcenin yanndaki ocuklar uyanm, dorulup oturmular gzlerini outuruyorlar, hart hart kanyorlard.

ocuklar kollarndan tutup birini bir yana, birini bir yana frlatt. Olmaz olaslar, bel oldunuz bama. ocuklar neye uradklarn bilemediler. Alamaya baladlar. Ali sonra var gcyle barmaa balad. Korkun sesler karyor, sesler kar kayalklarda yanklanyordu. Uyanmaz, uyanmaz, uyanmaz, diyerek geldi, gene o kaya parasnn stne oturdu. Uyanmaz o, uyanmaz! Elif var da una bakver, dedi alams alams. Soluk alyor m? Bana bir hal gelmesin. Elif donuk donuk kmldad. Meryemceye gitti. stne eildi dinledi. Aliyi bir sevin alm, stnden ar bir yk kalkm gibi her bir yan yeynilmiti. Elifin szn bekliyordu. Soluu iyi. Dzgn. Uyumad fkara. Uyanmad ondan. Btn gn de yrm, sen syledin. Onda yryecek hal mi var? Ali etine bak sokulmucasma bir aresizlik l att: Battm. Yandm Elif, yandm. Ben ldm. oluk ocuum da ld. orba piti, oturdular orbay itiler. Meryemcenin payn da ayrdlar. Meryemce uyanmad. len oldu geti, Mer-yemce uyanmad. Ali kvrand, deli divane oldu, drt dnd, bard ard, sd sayd, Meryemce gene uyanmad. Ali sinirinden bouluyordu. Eli aya zangr zangr titriyordu. Avrat, dedi, avrat, uyandr unu. Uyandrmazsan ben bam alr giderim. Onu u da banda kor da... Birden aklna bir dnce geldi: Vay, dedi halsizce. Vay eek bam vay. nsann hi de sabahtan beri aklna dmez mi? Yumad. Yznn gerginlii gitti, glmsedi de. " *" u kar uyusun kalsn burada. Topla yk. Biz alalm gidelim. O uyusun. Ben sizi konaa gtrrm. Sonra da gelir onu alrm. Olmaz m? Topla yk! Elif kocasna yapt: Etme bunu! Etme Ali! Etme kulun olam. Uyannca, beni kornular da gitmiler diye oluverir. Ya gece uyanrsa? Etme - Al Ali canland. Karsn bir yana frlatverdi. Topla topla, diye bard. Topla yk! Gzleri dnmt. Elif korktu. Yk toplamaa balad. ocuklar da analarna yardm ediyorlard. Ali de bir yandan tozu dumana katarak teberiyi topluyor, saryordu. Yk srtna frlatverdi. Can mthi yand ama aldrmad. Yryn? Elif Meryemcenin baucunda duruyordu. Birden hkrmaa balad. Sonra eildi, dizlerj stne kt. efkatle elini alnnda gezdirdi: Uyan anam, uyan kadersizin, kimsesizim uyanver! Bak seni koyup gidiyoruz .Uyan! Senin lmn istiyoruz. u karck oluverse de kurtulsak, diye alklar ediyoruz. Uyan! Ali hmla geri dnd, karsnn brne bir tekme atmaa hazrlanrken, gene anasnn ter iinde kalm yzn grd. Yz incelivermiti. Elif: Ali gitme, diye inledi. Ben onu hemen uyandrrm. Ana! Ana! Kalk gzel anam, kalk! Akam oldu, gn batyor Usul usul sallyordu. Birden kaldrd, oturtuverdi. Kalk gzel anam. Yola dmek zaman Meryemce gzlerini at. Elifin gzlerinin iine dikti kald. Anacm, gn ikindin oldu. Meryemce: kindin mi? diye sordu. Gnee bakt. Yeniden: kindin mi? diye sordu. Elif: Yaaa, dedi iini ekerek. Meryemce kalkmaa davrand, Elif koluna girdi kaldrd. allara doru gittiler. Meryemce orada bir iyice atlad. Elif seviniyordu.

Ana, diye seslendi. kelein iinde peynir buldum da sana sakladm. Bir de krmz soan var. Soann krmzs ifadr, der Delice Bekir. Tarhana orbas da ayrdydm ya, Hasan iti Meryemce pnarda yzn arpa arpa bol suyla yurken, brahim de Yemenden gelirken burada kaldnda benim gibi halsiz, byle elsiz ayaksz, perian myd? diye dnd. Sonra geldi gelinin hazrlad sofraya oturdu, ar ar disiz azyla lokmalar iniyerek, her lokma stne bir yudum su ierek yemeini yedi, kalkt, hi kimseye bir ey demeden topal topal yola doru yrmee balad. Eliflen Ali ardndan bakakaldlar. Meryemce n geti, yola dt. Aliyi bir sevin ald. Neredeyse ddn ekip oynak bir hava alacak, oynayacakt. Anasna kar iinden bir sevgi kabard ki... Varp boynuna sarlacak, yzn, ellerini p babam p edecekti. Avrat, siz kaln. Ben onunla gideyim. Gece yarsna dnerim. Yolda gnln eder de srtma alabilirsem daha da abuk gelirim. Hemencicik anasnn arkasndan yetiti, nne geti, meldi: Gel gzel anam, srtma bin de gidelim. Kylnn ukuro-vaya inmesine alt gn, pamuun amasna da on drt gn var. On drt gnde t anakkale boazna varlr da, Geliboluna gidilir : Meryemce deneini yana ekip, nne melmi olunu doland geti, arkasna bakmadan gitti. Ali bir zaman orada, yolun iinde meldi kald. Srt korkmu, anasnn nne oturunca btn bedenini bir rperme almt ki, dayanlmaz. Anas srtna binmeyince sevinci bir kat daha artt. Analarn anas, analarn anas senin gibi Var m*ki. diye sylenerek ayaa kalkt. Sen ne iyisin sen. Sen Hr meleksin sen! Kadrini kymetini bilmediim. O Koca Halil domuzunu atna bindirip de, gl gibi, salam, daha on yl yaayacak atn ldrdm... Arkasndan kotu: Anam, dedi, hatunlarn hatunu, hanmlarn hanm, benim soylu anam, sana ok ktlk ettim. imdi iyice anladm ki atn ben ldrdm, seni ben byle perperian koydum. Koca Halili, o uursuzu, ylan gzleri meymenetsizi atma bindirmiyeydim senin de atn lmezdi. Biz de byle perperian dam yaban yollarnda srnmezdik. El ilen bile varr da pamuumuzu toplardk. O Koca Halil sebep oldu Meryemce ban yle belli belirsiz dndrd, Alinin yzne yle bir gz att. At ldnden bu yana ilk olarak Alinin yzne bakyor, onu ilk olarak gryordu. Belki mrnde de Aliyi ilk olarak gryordu. Ona yle geldi. Yaaa Uzun Alicik. Akim bana geldi mi? Byk sz tutmazsn, anann atann yolundan karsn. Aldn m Uzun Ali? Geldin mi szme! O uursuzdur, mendeburdur demedim mi? O rezil, pis, o srngen, o solucan demedim mi? O Akadeniz glne yle bir gz atsa da baksa kurutur. Yeri toz duman olur. Torosun ormanndan gese yangn yerine evirir. Adana ehrine girse zelzeleye uratr. Ykar da ta stne koymaz demedim mi? imdi geldin mi szme? Hi abalama. Sana azm amam. Ali anasrm kendisine imdi daha az dmanca, daha yumuak baktnn farkna vard. Sevindi. Kadnn yz bir anda yvermiti. Bundan sonra ben o Koca Halile bir p bile vermem. Ylk ylk atlarm otlasa ukurova topranda, hem de Akadeniz kysnda, Koca Halilin de ayaklar kesilse, kknden kopsa da onu bir atmn srtna bindirmem. Onu atmn trnana kurban ederim. Ambar ambar budaylarm yatsa, sr sr koyunlarm st verse kovan kovan ballarm szl-se> gm gm altnlarm parlasa, Koca Halilin de alktan gzleri prtlese de dar urasa, ben de ona bir lokmack bir eycik gene de vermem. Veremem anam veremem. Meryemce o an durdu. Belini dikletirdi, ban kaldrd, gzlerini t ileriye dikti. Bir zaman bylece kald. Sonra ar ar: Denek, diye balad. Elimdeki cefakrh denek, kimseciklere demiyorum, sana diyorum. Kimsecikler stne alnmasn gzel denek. Bebelerin beii senden yaplr. Dalarn kokusu sende. Tarlalarn saban, kzlerin boyunduruu senden yaplr. Gz gelince solar, rlplak kalr, baharn yeil, yeilcik yaprak salarsn. Sen olmasan bunca yolu ben yryemezdim. Sen variken Allah kimsenin

srtna muhta etmesin beni. Sen var olasn aslanm denek. Sen kr karlarn, kimsesizlerin, elden ayaktan dmlerin, aresizlerin bir denei, can yoldasn. Onlarla bile bitmez tkenmez ukurova yollarnda srnr de of bile demezsin. Senin hakkn deilmez, kul olduum denek. Seni tellemeli pullamal evin ortayerine amal Sana diyorum ki, kulan iyice a da dinle ki, bak ne diyorum yiidim denek! Birinin akl bana gelmi. Amma ok ge gelmi. Tavan yamac getikten sonra gelmi. iten getikten sonra. Yrek dediin bir sradan kk, krldktan, parampara, un ufak olduktan, her paras esen yele kartktan sonra gelmi. Eeeey elimdeki denek, bu dediklerimi kulan iyice ap da duydun mu ki? Ali: Duydum ana, duydum. Yerden ge kadar hakkn var. Tm su bende Bala suumu. Olan oldu, bala! Bilmeden yaptm. Sol eliyle tuttuu denee sa eliyle bir iki kere vuran Meryemce: Hey bire gzel denek, dedi. Deneklerin padiah, onbas, muhtar, dediklerimi bir iyice anladn. Sen insano-lundan duygulusun, hem de akllsn, bir iyice anladn. Un ufak olan sra kk, ben yalvarsam yakarsam da, ayana dsem de kim, hangi usta yapabilir de, birletirebilir de? Haydi yapt, birletirdi diyelim, bir yerinde, bir kecfginde azck kr kalmaz m ki? Bunu iyice kulana sok, bunu kulana kpe yap yiidim denek. v** j.xj\xjrk. 255 Admn att, ylece durdu. Bir eyler daha syleyecek oldu, sonra vazgeti yrd. Gene yrmesi zorlat. Konumu tm varn tketmiti, ge on adm gittikten sonra gene durdu. Fidanm denek, dallarmn en gzel kn denek, an-ladysan sana bu kadar bir mr yeter denek. Krlan sray bititirebilir misin? Duyuyor musun denek? Ali: Duyuyorum ana, diye yanma vard. Meryemce: Yaaa, dedi, ite byle bizim halimiz dirliimiz denek. Ali: nat etme de gel srtma bin ana, diye nne geti. Meryemce alayl, her eyden vazgemi, lm kabullenmilerin ylgn sesiyle: Iknm denek, ben seninle lenedek giderim. Senin ardnda lrm de kimseciklerin srtna binemem. lm o kadar uzakta deil. Yaklat, yaklat, t uraya geldi. Gryorum onu. Sen koru beni karagzlm. Ellerini havaya anca elindeki denek yere dt. Ali hemen ald verdi. Meryemce gene yrd. Ali: Su benim deil ki, su Koca Halilin. O domuzun. Bir elime gese Koca Halil, vallaha bouveririm. Boar da tavan ls gibi uraca atveririm. Ona bir yreim yand ki... Kocam, tmtmlemi haline. O Koca Halil dinsiz. Senin dedikleriyin hepsi ona layk. Bu kye gelen uursuzluun hepsi onun yznden. Drt kitapta katli vacip bir murtad. Meryemce durdu, sonra yrd. Arada bir duruyor, bir eyler syliyecek oluyor, sonradan gene yryordu. Gn batmcaya kadar byle gittiler. Bir durup, bir, birka adm atarak yrmek Aliye daha zor geldi. Sonuncu durduunda artk Meryemcede ayakta duracak na^ kalmamt. Ayaklar feldirdiyordu. Ama dmemek iin Var gcn harcyor, btn arlyla gsne dayad denein stne ykleniyordu. Ykleniyor, Alinin gel srtma bin demesini bekliyordu. O Koca Halil mi? O yezit mi? O drt kitapta katli vacip, Yemen kakn, hrszlar ba, oca snesice de yerinde incirler bitesice koca murtat m? Kahrm eken deneim sana sylyorum. Onun yznden. Sra kk... O... Ali anasnn perianlnn farkna varnca gzn yumdu, nne meldi, hzla stne ekti, yere den deneini ald eline verdi, ayaa kalkt, koarcasna ileriye atld.

Gn de batt. Aalarn deniz gibi grledii, uzakta karanlk bir deniz gibi kararan, frtmalanan yere gelinceye kadar durmadlar, konumadlar. Burada, karanlk gece tm am sakz, sedir kokuyordu. Hava ipek gibiydi. Gz yellerinin ince okamasndayd. Ali anasn uzaktan rlts duyulan bir oluun yanma gtrd, diz boyu yumack otlarn stne indirdi. Otlar koktu. Ana, havalar gayr hklat. ukurovaya iyice yaklatk da herhal ondan. stersen nne bir ate yakaym. r msn? Korkmazsn deil mi karanlktan? Meryemce uzun zaman karlk vermedi. Ali bekledi. zlmekten korkuyordu. Bir yere otursa, iyi biliyordu ki kalkamayacakt. Ayakta, sallanyor, uyukluyordu. Anasndan bir sz almadan da geri dnp gitmenin uygun olmayacan sanyordu. Sonunda kendini toparlayan Meryemce: Orman orman, diye balad. Mutlu orman, yz bin aa ,bir aradasnz, bir yere kmldyamaz, birbirinizden ayrlamazsnz. Grleyince hep birlikte grlersiniz, hep birden yaprak dker, hep birden kk salarsnz. Hep birden iek aar, hep birden donanrsnz. stnze hep bir yamur yaar, hep bir gn aar. Hep bir kokarsnz burcu burcu. Yanmca hep bir yanarsnz. te ben size sylyorum, kimseciklere deil, 1* san olmadnza kredin. Trk sylemesini, yatmasn k masm, pmeyi koklamay, sevimeyi bilmezsiniz amma, gene de kredin. Yanmdaki oluk... Ali bakt ki Meryemce balad derinlerden vurmaa, hi duracaa benzemez. enesi bir ald ki Allah vermesin, durdur durdurabilirsen. Sznn karln beklemeden, usul usul, t karmadan, sezdirmeden dnd, yola kt. Sularn apak oluk. Gn mca parlar, ulu dalar, yollar aar, parldayp gidersin. Yerin altna girer, gn yzne karsn. Olun yok, uan yok. Sen de insan olmadna kret. Hey bire stmdeki kmencik yldz. Sen kimin yldzsn? Kimbilir sahibin nerede? Hangi ovada, hangi dada belde. Belki de scack yatanda uyuyordur gamsz gasavet-siz. Belki de imdi gzlerine uyku girmiyor, bin dert, bin bel iinde, yara bere, ar iinde kvranyordun Biliyorum, o lnce sen o gkyznden aa deceksin, sen de leceksin, amma senin hi bir derdin yok, gndz sner gece yanarsn. Ekmek istemez, su istemezsin sahibin gibi. iin gcn parlayp snmek, insan olmadna kret. Yanmdaki tazecik ot. Dokunsan krlr, incinirsin. Ba-hann parlar, yz gelir yanarsn, mrn azck, amma srn-mezsin. Sen de insan olmadna kreyle. Altmdaki kara toprak, her iin ba, her iin sonusun, ok incinir, ok ypranrsn, sana olmadk iler ederler, trl trl hallere sokarlar incinmez, gcenmezsin. Yrein geni, yayla gibi serinsin, cmle yaratk sende gnenir, barnr, aalar barna batar, sular seni oyar, yldrm seni bulur, dile gelmez haller gelir bana, amma gene de insan olmadna kreyle. Size, hepiciinize sylyorum. Ben gayri hi bir eycik-ten korkmuyorum. lmden, souktan, hi bir eycikten. Szn bitirince bakt ki Alinin kararts 'karsnda yok. Bir an bir yalnzlk duydu, sonra geti. Gitti, dedi. Varsn gitsin. kredin, dedi sonra da. kredin, kredin. F. 17 Az yukar yatt. Dallarn arasndan birka uzak yldz gzkyordu. u gkyznde her yaratn ,bir yldz var. Kurdun, karncann, sudaki baln, kovandaki arnn, her yaratn parlayan bir yldz var. Yoksa gkyz bu kadar ok yldzla deli olur muydu? Gkyz bir yldz ambar. Koca Halilin de bir desi yldz var. Uzunca Alinin de. Atmn da vard. Kheylanmm da. imdi dt. Kimbilir nereye? Hangi denize, deryaya? Hangi kara topraa? u stmdeki yldz belki de benim. O yzden bir yan kararmtr. Sahibinin talihi karanrsa, yldzn da bir yan kararr. Deceine yakn gkte sallanr durur. i iplie bal yle sallanr. Benimki i iplikte mi imdi? Birden rperdi. Doruldu.-Ter bast. Dorulunca karsnda byk, yldzla dolu bir gk paras grd. Birden bir yldz uzun uzun kayd gitti, kayboldu.

Meryemce bir Aaaah, ekti. Kimbilir kim ld imdi.. dedi. Aaaah! Aaah! Yalan dnya. Tadna duyamadm. Geri yatt. Gz kapaklar, o yldzlar dndke ar-lat. Bu giden yldz kimindi ola? Gen mi koca m, ocuk mu sabi mi? Uyudu. Ali karsn brakt yere geldiinde gn atyordu. Uzaktan tten oca grd. Ocan banda kars yumulmu oturmutu. Alinin ayak sesini duyunca ban kaldrd. Ali yaklanca: Uyumadn m? diye sordu. Elif ban sallad. Gzleri mahmurdu. Elif, ocan banda, yar aydnlkta, kzlmdaki gibi gzel gzkt Aliye. inde bir eyler kabarmaa, lk lk bir eyler akmaa, bedenine bir tazelik, bir dinlik gelmee balad. Vard, arkasndan karsna sarld pt. Yanma, oturdu-kucaklad pt. ptke, karsna sarldka yorgunluu, bitkinlii kalmyor, tertaze, anadan dornucasna dinceliyor-du. Edemedi, Elifi yeniden kucaklad. Kemikleri atrdad. Oylecene ayaa kaldrd, arkadaki allklara gtrd. Heyecanndan tkanyordu. Uyuyan ocuklar grmediler bile. allktan ktklarnda ayakta duracak halleri yoktu. Gn de bir minare boyu kalkmt. Keigz pnarna girip ykandlar. Bir amn altna uzanr uzanmaz da uyudular. * Gn doup da ortalk kzdrnca, yar yeri gnete kalm Meryemce ter iinde uyand, doruldu. Drt bir yanna bo, uykulu gzlerle baknrken birden dehet iinde kald, tyleri diken diken oldu. Elleriyle yzn kapatt. Krmezarm tam ortasmdayd. Btn gece llerle birlikte, u mezarln orta yerinde uyumutu. Titriyerek ayaa kalkt. Yol az ilerdeydi. Ayaklar otlara, allara taklarak yola kt. Komaa balad. Kotuka korkusu artyor, korktuke kouyordu. Yolda gzne, o, ba ucunda rm, ulu mee aac bulunan tek mezar iliti. Daha beter korktu. Tam mezarn yanma gelince boylu boyunca yere kapakland. Alahm, Allahm. kara gzlm sen imdat eyle. Sen kurtar beni. Epey zaman elleriyle yolun topran derek, rpnarak Allaha yalvard. Gzlerini yummutu, tirtir titriyordu. Bu durumda azck dinlenip, soluu dzelince ayaa kalkmaa alt. Kalkt da. Artk koamyordu. Ama mezarlktan kurtulmak iin var gcn harcyordu. Ne uzun bir mezarlkt bu! Btn yol boyu. Bir iki kere daha aya topraa takld dt. Sonunda da artk ayaa kalkamad. Srnerek, emekliyerek yol almaa alt. Bir an soluu tkanyor, kendinden geer gibi oluyor: Kurtar karagzlm, diye yalvaryor, kendine gelince durmadan yol alyordu. Yz gz toz iinde kalm, toz tere karm, yz elleri tm amura kesmiti. Yalnz gzleri ldyordu. Avular, dizleri kanamt. Fistan, donu yrtlmt. Ama Meryemce, tam bir kaplumbaa arlyla bir duruyor, bir yryor, yani emekliyordu. leye doruydu ki, birden iine bir eyler dodu, yanna ynne baknd, nne baknd, ne yan yatm mezartalar vard, ne de kara kara meeler, ne de meelere balanm aput-lar. Arkasna dnd, mezarlk ok gerilerde kalm gzkmyordu. Ayaa kalkabildi. Bir iki adm atp yolun kysndaki bir syenin yanma vard, ince syeni eildi ald. Ucu krlsa bu syen iyi denek olurdu. Uzun geliyordu. Yeniden ar ar yola dt. Durmadan arkasna d-, np dnp bakyordu. yice uzaklatn akl kesince tm dermannn, takadnn kesildiini anlad, kendisini yolun kysndaki tek bir amn altna atverdi. Dili dama kurumutu. Yaralar souduka acyor, yreine iliyor, dinlendike zlyor, tkenmi bitmiliinin farkna varyordu. lyorum, diyordu. lyorum komular. lyorum, sen imdat eyle karagzlm, lyorum vallahi. Yardm eyle de Uzunca Ali lm bulabilsin. Kurt ku

paralamasn lm. lm dada kalmasn gzelim. Bana kefenli mezar sen nasip eyle. lyorum, lyorum, canm cesedimden zlyor, sen imdat eyle karagzlm oktandr uyanmlar, Elif ocaa tarhana koymutu. Aliy-se yatt yerden kprdayamam, ylece bakyordu. Bakyor, hi bir ey grmyordu. Hi bir ey de dnemiyordu. Kafasnn ii bombotu. ocuklar pnarn basndaydlar. Oturmular, sessiz sessiz drt bir yanlarna ilgisiz bakmyorlard. Kederliydi, yorgundu, sapsaryd yzleri. Hallerinde yal adamlarn durgun, temkinli halleri vard. Gzleri de yorgundu. Kocaman, kapkara, puslu almlard. Ocan banda iyice tere batm Elif azck ya czrtyla tarhana tenceresine boaltrken: - . Haydi gelin, diye ard. Ali yerinden gene kprdamad. ocuklar ar, ar lgn kalktlar geldiler. Alklar yzlerinden okunuyordu. Elif yeniden: Gelsene Ali, dedi, yumak, efkatli sesle. Haydi gel. Ali davranmaa alt olmad. Earaya getir sofray, diye emreden bir sesle syledi. Elif hi bir ey sylemeden sofray yanma gtrd serdi. Ali ilk olarak dert yand: Perianm. lyorum yorgunluktan. ukurovaya inmekten umudu kestim. Ben bundan sonra yryemem gayri. Halim kalmad avrat Elifin yz birden deiti, kocaman gzleri gene ald. Bir an dnd. Gz ukurlarnda iki damla ya geldi durdu. Sonra gerildi. inde bir fke, bir isyan dimdik oldu. Hi cann skma sen, dedi keskin, lk gibi, gvenli bir sesle. Sen buraya kadar anam da yk de iyi getirdin. yi dayandn. imdi sra bende. ^Bundan sonra az kald. Ne kald ki? Bundan sonra anam da, yk de ben indiririm u-. kura. Ah... Sustu. Aaah Sleymanlnm yokuu da olmasa, diyecekti. Bundan sonra ukura varmak da i mi? Diyemedi, szlerini yuttu. Bana hi bir ey olmad. Ne yoruldum, ne tadm. yle elimi kolumu sallaya sallaya geldim Tarhanaya serte bir kak ald, iti. Ali boulur gibi oldu. Hngr hngr alamalyd imdi. ocuklarn, karsnn karsnda. Azndaki lokmay iniyor iniyor yutamyordu. Sa elini titriyerek uzatt, usulcana, okarcasma Elifin elinin stne koydu. Yemeklerini bitirince Elif ayaa kalkt, yk yaparken Ali yanma geldi. imdi gene ben gtreceim. Daha halden iyice dmedim. Ben halden iyice dnce, ondan sonra sen yklenirsin. Olmaz m Elif? Elif kar koymann faydaszlm biliyordu. Ykten bulgur uvaln ald, bir yana koydu. Hi olmazsa onu gtrmeli, yk azck yeyniltmeliydi. Karncann sidiinin bile denize faydas olurdu. Bulgur uvaln gren Ali hi bir sze varmadan uval ald. Elifin sarmakta olduu ykn yanma koydu. Elif onu da ald, yke katt. Ykn sarlmas, balanmas bitince Ali kt. Elif onun srtna yk itti. O kalkarken, kendi de yk bir ucundan tuttu kaldrd. Alacal, nakl kilimin topraa gelen yeri tozlanmt. Ali giderken Elif tozu rpt. Alinin srtndaki ykle ayaa kalkarken her zamankinden daha zorlukla kalk Elifin gznden kamad. ukura geldik demektir. Ne olursa olsun geldik saylr. Aaaah, olmaz olas Sleymanlnm yokuu! Anam uzaa m koyduydun? diye sordu. Biz ulancaya kadar acndan lmesin fkara. Bak nerdeyse gn ikindin oluyor. Ali duyulur duyulmaz: Krmezarm oraya koydum. imdi yetiiriz. Ayaklarna sarl telis paras da anm, yrtlmt. Yrtklar sarkyor, yolu spryordu. ocuklar btn neelerini yitirmiler, koamyorlar, oy-nayamyorlar, glemiyorlar, lgn lgn, yanyana ayaklarn sryerek t gerilerden geliyorlard. Ummahann gzleri apak iindeydi. Sabah uyandnda bir zaman

gzlerini kapatan apaklar almyor, hi bir yeri gremiyordu. Gzleri acyordu. Hasanmsa smkleri yeil yeil t azna kadar szl-, yordu. Gc yettiince smn arada srada yukar doru hnla ieri ekiyordu. XV Ky gelmi Stlye konmu epeydir burada bekliyordu. Buras son konakt. ukurova topra aalarda bir sis, bir gne buusu iinde aalar, hykleri, akarsularyla uzayp gidiyordu. Eskiden beri, oldum olas, burada bir gnden fazla beklenmezdi. Akam gelir konar, sabahleyin erkenden kalkar, ukurovaya iner, doru tarlaya varr, pamua girerlerdi. Gnler gelip geiyor, kyl sabrszlanyordu. Bu sralar adam gelir de 'u ukurun stbamda ker oturur muydu, ellem harl harl alrken? Her kafadan bir sestir ykseliyordu ama, Muhtarn aldrd yoktu. Ha zrlasnlar, de zrlasnlar, diyordu. Herhalde bizim de bir dndmz var. En sonunda Tabaolu dayanamad, yanma ksz Duran da alarak Muhtarn karsna geti. lk sz: Bu byle olamaz arkada! oldu. Sen bu kyly pamuk bittikten sonra ukurovaya indiremezsin. Yazk deil mi bize? Baksana oluk ocuumuzla ne hallere dtk yollarda srne srne. Baksana u kylye arkada! Muhtar aadan ald. Yumakt sesi. Umursamazd, alayl, tepedendi. Arkada, dedi, Tabaolu Mehmet Efendi, biz bu kyn Muhtaryz Allah sayesinde, hkmetimiz, hem de partimiz sayesinde. Hem de akrabalarmz, kylmz sayesinde. Kylmz canmzdan, anamzdan, avradmzdan ok dnrz. Baz kendini bilmezlerin ivalar yznden yoldan kmalarnn da nne geeriz. Kyllerimizi onlarn canavar crnaklarna kaptrmayz. Bunu bylece bilesiniz. Burada neden bekletirim kyly, o benden sorulur. Onu "en bilirim. Sizler Koca Halil bunamylan bir olursunuz, bana dngeleyi ge getirir, kyl sizin yznzden yola ge 'kar. Elin cmle kylleri inerler ukurovaya, girmedik pamuk tarlas brakmazlar. Delice Bekir Aa da kylye pamuk tarlas bulacam diye ukurovada drt dner fkara. Biz de mecburiyet tahtnda bekleriz Stlde. Siz de gelirsiniz, arkada diye sz ederekten karmda kubarrsnz. Arkada, sen Tabaolu Mehmet Efendisin. Bu kyde akraban, arkan benden ok. Benim sllemin ou da senin tarafnda. O boyu devrilesi Uzun Ali gibi. Bak akrabasna hyanetlik eden adamn halini grdnz. At hastalanp da yzlerinde nasl kald. Ben slleden Muhtarm. Ben sizin oyunuzla muhtar olmadm arkada! Babamn babas da muhtard. Dedesi de. Muhtarlk bize haktan vergi. u Demikras kt da hkmet sayesinde, sizin gibi akrabas oklar bize padiah kesildi. Gelir karmzda sual sorarsnz. Gelecek seimden tezi yok, ben de bu kyn Muhtarln kabul edemem. Benim sllem ezelden beri bu kye gelen zaptiyeyi, candarmay, kaymakam, valiyi, binbay arlad, doyurdu. Hi bir vakit da hkmet yannda kymzn yzn kara karmad. Yksek erefini ycelerden engine drmedi. Siz de byle ederseniz, ben de bir daha kymzn muhtarln stme alamam. Sonrac-ma efendim, benim aleyhime ksz Duran Paann evinde byk bir kongre toplarsnz, aleyhime atar tutarsnz. Hkmetten izinsiz kongre toplamak ne demektir? Sizin gsteri ve yry kanunundan haberiniz var m? Hepiniz cnhal der, ipe kadar gidersiniz. Bunu biliyor musunuz? Biz hi bir yerde toplanmadk. Bunu kimse ispat edemez. Muhtar bard: Ben ederim. Tabaolu Efendi. Ben ederim amma, kyme ktlk etmek, bir yarsn da senin gibilerin yznden ipte sallandrmak istemem. Taba: Et ktlk de, varsn hkmet bizi sallandrsn. Muhtar: Bende yrek var, dedi, gsn yumruklayarak. te burada bir yrek var ki, Taba Efendi, hem de yle^bir yrek ki, demircilerin rs gibi. Birine, asil kylmden birisine ORTADIREK 265

bir ktlk gelmeye grsn, kan alayan bir yrek. Kylnn bir smkl ocuunun trnana deen ta, benim yreime haner olur saplanr. Ben sizin gibi deilim arkada. Deilim Taba Efendi. Sizin yaptnz varp haber verip de, tm kym cnhal dremem. Hepsini ipte sallandramam. Gsn bir daha yumruklad, bararak: te burada yrek var arkada. Cevahir misali. Can dmanm Uzun Alinin atnn lmne de yanar. Hem de bir yanar ki, ukurova yazsna ate dk gibi kavrulur. Kavrulur da rdolur. Yaa ne sandn ki sen bizi Taba Efendi! Tabaolu sakin, elini onun dizine koydu: Beni takalaya alaraktan Efendi deme bana arkada! Ben Efendi deilim Sefer Efendi Aa. Ben buraya seninle d-meye gelmedim. Demem o ki, herkes, tm teki kyller ukurovaya inmiler, tarlalara gireli on gn olmu, biz burada daha ne bekleriz? Onu sormaa geldim. Kyl yle sabrsz ki soluu burnundan kyor. Muhtar sesini indirdi, o da elini Tabam omuzuna koydu, bastrd: Sen deminde ol Memet karda. Muhtar elbette sevgili kylsn dnr. Sana syleyim ki, o Koca Halil mendeburunun yznden bu yl kyl ge kald. ukurovaya iner inmez, yalanc ahadette bulunaraktan, dngeleyi Muhtarna ge getirerekten, bir koca ky perperian eylediinden dolay onu kanunun adil penesine tevdi eyleyeceim. Bunun ok byk cezas vardr. Arkadam, burada beklememizin tek sebebi, ge inme-mizdir. Erken gelseydik her ylki gibi, Bekir Aa aada pa-mu"gu bulur, daha biz konmadan kardan gelir mjdelerdi. imdileyin biz ge kaldmzdan Bekir Aa ukurda perpe-rian tarla aryordur. Bulunca gelir. Ve de bulur. Benim szm bu kadar arkada. Benim iyiliklerimi ktle sayarsa-nz, seimde oyunuzu bana vermezsiniz. Olur biter. Ben de bktm, usandm zaten. Gelecek seimde benden iyisini bulursunuz inallah. Kyn yzn daha ak, daha piripak karann. 266 ORTADREK Tabaolu: Demek daha bekleyeceiz? Muhtar: Elimizden baka bir gelir var m? u koca domuz yakt bizi. Ge koydu. Bir daha m? Onun szne inanrmym? Tabaolu, sar tebihini cebinden kard, ayaa kalkt. Ba nne dm oradan ayrld. Hi bir sze varmam ksz Duran da ayaa kalkt. Muhtar ona yle bir gz belertti ki, on yanda ocuklar grse Muhtarn bu belermi gzlerini dleri patlard. ksz Duran Muhtarla gzgze gelmemek iin ban evirdi. Tabam nne dt, abuk abuk ora-danv uzaklatlar. Btn konuulanlar batan sona kadar kyl durmu dinlemi, fkeleri bir an iin Koca Halile dnmt. Koca Halil de yerin dibine gemi, kimsenin yzne bakamyordu. Zaten yorgundu, bitkindi. Sa baca da tutulmu, almyordu. Suluydu. Amenna kyly o ge koymutu. Kyl onu para para etse de leini kpeklere atsa haklyd. Ama hali yoktu. Gnlyle mi yapmt bu ktl kylye? Koca Halil konaklarnn arkasndaki alla gizlenmi, korkudan utantan kvranyordu. Burada akam zor etti. kide bir alln iinde titriyerek doruluyor batan gne gz atyor, yerine yeniden bzlyordu. Akam olup da alacakaranlk knce sevindi, kimseciklere grnmeden doru Tabaa gitti. Bir ufack bana, bol dnya dar geliyordu. Cehennem iindeydi: Yiit Tabamm olu, seni diye geldim, dedi. ki eliyle, titriyerek elini tuttu. Olunu ldrdm de ocana dtm. Beni kurtar. Bu kyl beni para para eder. Haklar da var. Ben kylnn yzne, bundan byle, bir vakit iin ba-kamam. Aaaah, Taba Hseyin Aa, o senin baban ok yiit adamd olum. Koy bir ordunun iine de teden bak, ite u dal gibi yiit Taba Hseyin derdin. Tatl dilliydi. Dilinden ballar akard. Bana derdi ki, Halil karda sen benim kan kar-damsm, ben senden nce lrsem, olum Mehmede vasiyi OKTADIREK 267 edeceim, benim yerime seni baba saysn. te yavrum Me-met, baban byle derdi. Mezarna nur yaas Tabaolu Hseyin Aa byle derdi. lrken sana byle bir

ey demedi mi? Onun bana ok iyilii vard. Benim de ona. ok zengindi. ok ekini olurdu. Ekininin hepsini biemezdi de beni yardmna arrd. Ben de bir tarafndan girer tarlann, teki tarafndan kardm. Bier bitirirdim gz ap kapayncaya kadar. Taba Aa, bana Halil derdi, sen Hazreti Ali zorundasn. imdi ihtiyarladk, ldk. Bana yardm et yiit Tabamm olu Memet. Dedeni sen bilir misin? yle kardan gelirken dokuz tulu vezir bellerdin. Hkmette ok sz geerdi. H-dr Khya olacak o yezidi senin deden ald bamza. Kasabaya inse mutasarrf ayaa kalkar da, buyur Taba Aa, derdi. Sana yalan syleyecek deilim ya ojum, dngeleyi ben ge gtrdm Muhtara. nan ki ktlmden deil, halsiz ligimden, kocamlmdan. Bile "bile ge gtrdm. Kyly ite bu hale drdm, perperian eyledim de pamuksuz koydum. Beni kurtar yavru! Tabaolu sesini indirdi, azn kulana dayad, gld: Korkma Halil Emmi, sen hi korkma. Kyly sen ge koymadn. Onun bir gvurluu olmasa senin dngeleni bekler miydi hi? O pamuun zamann bilmez mi? Koca Halil fkeyle: Bilmez, dedi. Hi kimse bilmez pamuk zamann benden baka. Kyly ben ge koydum. Tabaolu: Bire Halil Emmi sen delirdin mi? Akln m ardm? O bizi mahsustan ge indirmedi de, burada ne bekletir bizi? Pamuk zamann bilmez mi o? Koca Halil gene fkeyle: Bilmez o. Hem de hi bilmez. O, avradnn orasn bile bilmez o! O kim oluyormu, o! Smkl Hdrn olu. O daha dnk ocuk. Tabaolu: Bak Halil Emmi. fkelenme de beni dinle, ben salam 268 ORTADIREK yerden duydum, kk avradndan. Bizim avrada sylemi. Seferlen Deli Bekir konuurlarken duymu. Muhtar Deli Be-kire diyormu ki, Bekir Aa, diyormu, bu kyn gz bu yl gz deil, biz ukurovaya bu yl erken, teki kyllerden nce inersek, o zaman rgat bekleyen tarla ok olur, bizim kyl de cannn istedii tarlaya girer, biz de eli bo, bakar kalrz,' diyormu. Ben bu kylye gvenemem, kyl ksm koyuna benzer, biri bir yana ba ekmeye grsn, ardnca akar gider. ' oban ba edemez onlarla. te bu yzden biz kyly ge koyacaz ki ukurovaya, teki kyller hep insinler de tutul-, madik tarla kalmasn. Diyormu ki, tutulmadk tarla kalma- ; ymca da, kyl senin tuttuun tarlaya mecburiyet tahtnda girecektir. Bir de tenbih etmi ki Delice Bekire sen kyden nce in ukura, tut tarlay, baka kyller tarafndan tutulmadk tarla kalmaymcaya kadar dnme geriye. Baktn ki btn tarlalar tutuldu, hi bo tarla yok, ite o zaman ineriz, kylye deriz ki, ite tarla, toplarsanz, toplarsnz, toplamaz-sanz uurola derim, diyormu. te o yzdendir ki gnlerdir bizi burada bekletiyor. yice anladn m bu dediklerimi Halil Emmi? Sen bilmez misin o Sefer ne plncdr. Onun dubara-sylan baa klmaz... Kulana eildi: Seferin kk avrad bilirsin bizim daynn kz olur, bizim avrada sylemi. Kimseye syleme bunu. Anladn m iyice? Durdu. Bir an aralarnda sessizlik oldu. Bu yl deilse, gelecek yl, ben onu ykarm Halil Emmi. Ama kyl korkuyor. Bir kere gzn korkutmu ki kyn. Arkasna gelince hep benimle birlik. Yzne gelince hep ondan oluyorlar. Azlarn aamyorlar. Duydun mu dediklerimi Halil Emmi? Arkasn dayam partiye. Sizi asarm, astrrm, seferberlik iln ederim deyince inanyorlar. O devirlerin getiini retemedim, anlatamadm gitti, Halil Emmi! Bak sen bile korkuyorsun. Tirtir titriyorsun . ,_ Koca Halil derinden bir aaaah ekti: O beni kylye paralatr. Haklar da var. Var gzel Ta269 bamn olu. Var. O bilmez. Bilmez pamuk zamann. Netsen neylesen kyl beni bilir. Ben ge koydum kyly Ellerini elinden ekti, dirseine yapt:

Senden bir isteim var. Beni kurtarmak iin yalan syleme. O Sefer olacak pamuk zamann bilir deme. Bilemez o. Ben bile bile ge koydum. Dngele amaz pamuk zamanndan. Ben amam. Gn aar, saat aar, ben amam. Beni byle, doru dosdoru kurtarabilir misin kylnn elinden? Beni be paralk etmeden. Bir ayam ukurda, beni bilmez diye rezil etmeden kurtarabilir misin? Bile bile yapt Halil Emmi diyerekten... Beni paralatr o. Olmazsa astrr o. Onda yalan, onda dubara ok. Oyun ok onda. imdi de avrad seni kandrm, pamuk zamann bilir diye. Onu da elimizden alacak. Anladn m yiit Tabamm safa olu? Dediimi bir iyice duydun mu? Gzmn yana bakmaz o. Taba fkeyle: Grdn m ite diye umutsuz bard. Senin gibi Yemen grm, mr grm bir adamn bile yreinden skp alamyorum onun korkusunu. Halil Emmi, kimseyi astramaz o gayri. Yalan yere elini kolunu balataraktan askere gnderemez. Kyl de sana hi bir ey yapmaz. Seferberlik karamaz bir bana o. Yemene de kimseyi gnderemez. Yemen yok. Yemen kalmad Halil Emmi. Korkma. Koca Hail bitkin bir iniltiyle: Suluyum yavru, suum byk, benim akll olum. Yaktm kyly. Beni paralasnlar. Taba acmakl, onun sakaln okayaraktan, derdini an-latamamann kederiyle, aresiz: Halil Emmi o senin dngeleni bekler mi hi? ine geldi de bekledi. Korkma Halil Emmi, su yok sende. Koca Halil, onu dirseiyle, kendinden umulmazcasma, serte iterek dikeldi. Sesi toklat: Ben onu bunu bilmem. O benim dngelemi bekler. Koca kyn nnde de, beklediini syledi. Birden iyice kzd. O yalvarr halinden, yali aklndan stnde eser kalmad. Yani ne demek istiyorsun? Koc* Halil bunad da sz be para etmez oldu mu diyorsun. Kim olmu da o benim dngelemi beklemezmi. Ben onu, onun babasn adam m sayarn sandn? Ne bilirmi o pamuk amn? Ne bilirsiniz hepiniz? Nankrler! Bunca yl armadan sizi ukura kim indirdi? Homurdanarak: Varm paralayn beni. ldrn, yeyin bent, diyerek koarcasna, topallyarak, serek Tabatan ayrld. Evine korkun bir fke iinde geldi. Sabah kacam u ulu meydana, ulan namussuz kyl diyeceim, emeksiz, nankr kyl, ite alann ortasnda-yun, haydi ne duruyorsunuz, paralayn beni. akn olunun, gelininin sorularna karlk vermedi. Yataa soyunmadan alvar ayakkabsyla girdi, yorgan bana ekti. Gece yary geinceye kadar yatan iinde gerilmi, tetikte yle bekledi kald. Bak hele u uyuz Tabam oluna, diyor, homur homur ediyordu. Bak hele bak u deyyusa, benden baka ukurda pamuun atn kim bilebilirmi ki... Sefer olanck bilir diye, syle kylye de inandr! nandr inandrabilirsen de kurtar beni. Ulan kim inanr buna? Bu senin bo lflarna. ocuklar, bebeler bile inanmaz. Ulan Tabam taa sirkeli olu, beiinden kaldr da bir yandaki bebeyi, sor bakalm, bebecik, de, ukurda pamuun atn kim bilir? Sana ne karlk verecek, bekle: Koca Halil Emmi bilir diyecek. Bir de senin stne glecek. Yaaa Taban aklsz olu! Sen beni ne belledin bire olum? Ben yanldm, der miyim? Ben bilerek, aresizliimden ge koydum. Bunu kyn koskoca bir muhtar da syledi. Dedi ki, bizi bu yl, o oca batasca Koca Halil ge koydu da perian eyledi. Koskoca bir kyn koskoca Muhtar. Hem de dedi ki, bilmediinden deil. kylye ktlk etmek iin ge koydu, dedi. Sana kim inanr Tabam olu? Sen nerde, Muhtar nerde? Onun *ayanw vard yere senin ban varamaz. ine bir sevin, bir umud dodu. Gece yary gemi, ortalktan el ayak ekilmi, uyuyanlarn soluk allarndan, horultularndan baka ses duyulmaz olmutu. Usulcana yataktan kt. Yordamlyarak, emekliyerek oyman dna kt. Ayaa kalkt, birka adm atp sonra durdu. Orada dikildi kald. Varp Muhtarm, Seferimi uyandrmal. Varp, kusuruma kalma Hdr khyann olu demeli. Tm Mara lkesinde, Kayseri sancanda senin eliyin stne el koyacak

babayiit kmaz. Ne aklda, ne ferasette, ne ulemalkta. kmaz Hdr khyann olu. Kardalmm olu. Ben bu ii bilerekten yaptm. Sen de bilirsin ki, sen herkesin yreindekini bilirsin, uan kuun yreini de bilirsin, yle akllsn, gvurluumdan deil, aresizliimden yaptm. u kocam halim-len, u akpak olmu sakalmlan, elsiz ayaksz, gece bir yars, kurt ku derin uykusundayken geldim seni uyandrdm. Uyandrdm da ocana dtm. Sen adam da bilirsin, iti de. O Ta-ba adam ne bilir, boku ne bilir. O Taba olacak uyuz itin dl dedi ki... te byle byle, dedi. Ne yaparsan yap bana. stersen sabahleyin kalktnda, uradaki ulu aaca as beni. Kyly kaldr da, ite geimimize sebep olan, bizi ge koyan u kocam dinsiz, de. te lei aata sallanr, de. Osmanl izniyle, Demir-kratlmm sayesinde onu astm, de*. Hakkn var olum. Sen Hdr khyann olusun, Osmanlnn, Demirkratlnn ba tacsn. Namn t Yemene, Firengistana ulam da dnyay tutmu. Sana da dokuz tulu bir vezirlik yakp gelir. Senin sfatna bakan kimse, donup da kalr. Ya paa sanr, ya da vezir. Padiah sfatlm! Hem de bu kyn has vezirisin. Osmanl topranda bir sen varsn. Hem de yledir. Demirkratlmm gz bebeisin. O kye gelen parmaklar altn yzklen dopdolu gde herif ne dedi? Sen, dedi, Demirkratlmzm sa kolusun. Yalan dedi. Sen z gvdesisin. Hern de yledir. Bir cck de bir alya snr. Yrecii korkudan pat pat eder. O al da, o yavru kuu alc kulara vermez. Ben de bir yavru ccm, bir yavru kucazm. Sen de ulu alsn, erme beni alc kulara. Paralatma beni. Senin aleyhinde ok bulundum. ok attm tuttum. Babana dedene sdm. Kemiine de sdm Hdr khyann. u cryesi dil ilen. Amma imdi anladm adam kim. Babayiit kim bu kyde. Bundan byle Koca Halil, bu yatan sonra, bir aya ukurdayken senin tabanlarn pecek. Boynu tohtlu klen olacak kapnda. l dediin yerde lecek. Allah senin klcn keskin, szn gekil etsin Osmanl yannda, alagzl Demirkratl karsnda. Gece gndz bylece dua edeceim Allaha, alk tutacam. Allah, u Hdr khyann olunun tuttuunu altn eyle. Dmanlarn gahr gazabna urat! O Taban taa uyuz olu da gemi de senin karna adamm diye alm atar, be on smkl akrabasna gvene-rekten. Hi korkma ondan. Arkanda ben varm. Benim dualarm var. Allah seni Demirkratlmm gzne ho gsterir inallah. Ben de oyumu bundan byle hep Demirkratlma veririm. O smet Paaya da hi vermem. Kyly bama toplarm da, hey bire komular, derim, ben ok mr grm bir kocaym, derim. Yemenden bir ben sa ktm. Hanyay konyay iyi bi--lirim. nann bana da Muhtarmzn, Demirkrathnm yolundan kmayn. Yksek bir yoldur Demirkratl yolu. Allah yoludur. O smet olacan yoluna gitmeyin. Osmanl topran o batrd. Gtrd de topramz, babasnn mal gibi o verdi gvura, derim. Milleti Yemene o paalar srd. Kemiklerini onlar rtt Yemende. Balarnda da smet Paa vard u gzlerimle grdm, derim. Bana inanmazsnz da kime inanrsnz hey komular, derim. Milleti gtrd de Yunana o krdrd. Yunan harbinde kan gvdeyi gtrd. Kimin yznden? Bir de derler ki, o smet harbi sevmez. Harbi sevmez de, hey millet, hey akll komular, ne demeye paa olmu? Elinden gelseydi o smet olacan, bu topraklar stnde kendinden baka erkek koymayacakt. Damzln kesecekti. Bereket ki, derim, Demirkratl bindi de atma" ulat milletin imdadna, derim. Siz de onun tarafn nasl tutarsnz? Hepiniz Demirkratlmm tarafna gein, derim. Millet de benim dediimi tutar. Ak sakalm sayarlar. te byle, derim. O zaman, ben byle syleyince de Demirkratlmn yannda senin erefin artar, t gn bir ycesine kar. Demirkratl da senin bir dediini iki etmez. Kurtar beni yavru. Sen bu beldan beni kurtarrsan, ben de bir daha kyly hi mi hi ge koymam pamua. Duydun mu dediimi, anladn m iyice kul olduum Muhtarm, Sefer Aam. Ar ar, korkarak, bir adm atp, bir durup etraf din-liyerek Muhtarn yatt aacn altna yrd. trd karmadan az tede durdu. Bir yanda aaca bal eek ban topraa emi ylece duruyordu. Muhtar, iki karsnn ortasnda olmalyd. Gzlerini ksp aratrd. Aacn kkne doru serilmi yata seebildi. Yatan iinde

 yumru kabaryordu. Soluunu kesip iki adm daha att. Sonra kollaya kollaya aacn' arkasn doland, geldi yatan bau-cunda durdu. Muhtar hafife soluk alyordu. Koca Halil aaca omuzunu dayad. Gzlerini yataa dikti. Gittike yatakdakileri daha iyi gryordu. Kk karnn gr salar tm yast tutmu, Muhtarn yznn bir yann rtmt. Baktka Koca Halili bir titreme alyordu. Onu uyandrmak iin, kendini zorlayarak iki kere ksrd. ksr istedii gte kmad. Boazndan kmad derdin. yle zayf bir ksrk. Bu ksrkten de bir korktu ki, daha da titremesi artt. Korku gittike tm bedenine yaylyordu. inden, ne olurdu sen de teki insanlar gibi olsan. Merhametli, yumak yrekli. Fitnekr olmasan byle. Herkesin yreini yumuattm gibi, iki szde de senin yreini yu-atp, yreinin iini Cennete evirebilsem, geirdi. Bir daha ksrecekti, ksr boaznda dmlendi kald. Ya imdi uyanverirse, uyanverir de, amann ayama kadar gelmi u Koca Halil, babamn kemiine sen, kylF. 18 zt m pamua ge koyan. Beki kalk! unun ellerini arkasna bala, bala da al gtr Demirkratlya derse. Bana da bir tek lf ettirmeden, diye dnd. Sa eliyle aacn krk bir dalma skca tutundu. Muhtarn yatakta dndn farketti. Amann uyanyor, dedi kendi kendine. Amann bire ocam bata, uyanyor. Yere kverdi. Gzn yataktan alamyordu. Bir zaman aacn arkasnda bzld, sindi, bekledi. Sonra usulca srnerek karanla, arkadaki allara kayd. Elinden geldike t karmyordu ama, eli, aya bir alya dedike, ona korkun bir grlt karyormu gibi geliyordu. tedeki byk alla kendini atncaya kadar yrei azna geldi. Yrei pat pat gsn dd. alln arkasna gelince azck ferahlad amma, ok yorgun dt. Oraya, topraa az aa uzand. Daha kula yerde Muhtarn grltsnden uyanp uyanmadn dinliyordu. Amann afak atyor, komular. Amann ocanza dtm. Kalkt, allarn arasndan bklerek, grnmemee alarak dereye indi. Dereye inince doruldu. Artk kurtulmutu. Ayaklarnn altndaki akl talaryd. Talara bastka da, talar gecede amma da ses karyorlard ha! Uzaklara gitti. Karnna sanc girmiti. Oraca oturdu. alvarnn ban zd. meldi. Bir trl atlayamyordu. Korku adam atlatmaz, dedi kendi kendine. Ya bir uyansa da dseydim eline. u gece yars rezaletin bini bir para. Bereket ki sonradan u aklsz kafam akl etti de tatl canm kurtardm. Neden sonra, atladktan sonra kendini birka akltay-la iyice sildi. ine de bir kurtulu sevinci doldu. Neredeyse iinden bell bir trk geecekti. Sonra, derenin ortasndan geen, birka kere iine bast suya eildi, rpa rpa bir iyice yzn yudu. Kendine biraz daha geldi. Gkte yldzlar kaynayordu. u ukurova gnde de KJl\ 1 i\. LJ1 IV-ft. 275 amma ok yldz var ha! Amma da uzakta. Dnyann teki ucunda. Vay ocacm bata senin yldz gibi. Tan yeri ymcaya kadar ar ar, topallyarak, dereyi yukar yrd. Yere kulan verip iyice bir drt yan dinledi. Kyl epey uzaklarda kalmt. Bir tan stne kt, sakaln svazlad. indeki sevin daha da oald. Delikanlla benzer bir taze sevinti bu. Doan gn derenin iine de vurdu. Akan, kck suyun dibi aydnland. Derken drt bir yan gn iinde kald. Az sonra ortalk kzdracakt. ok kr koca Allahm, kurtardn beni. Yoksa o imansz Muhtar beni eli kolu bal kylnn ortasna atverir, kyl de yerdi beni. Elsizlerin, dilsizlerin, belsizlerin yardmcs, kafama akl, dizlerime g verip de beni kurtaran, sana ok kr!

Elleri ge alm, az havada, dudaklar kpr kpr, bir zaman daha dua etti. Son-ra da yava yava elleri sakalna indi, svazlad sakaln. Sonra da kmlmcasma elleri yanlarna dt. Yz gittike soldu. indeki taze, delikanllk sevinci de utu gitti. Yerine gene ar, gene kahreden ,bell bir korku, bir dnyann ortasnda tek bana kalmln boluu, yalnzl, aresizlii geldi oturdu. imdi kylden uzak, insandan uzak, bir bildik, tandk da yok yaknlarda. u Allahm kr danda azna atacak bir lokma ekmek de yok. imdi nereye gidecek, u kocayp dklm bedenle ne yapacakt? XVI Tabaolu afaktan nce uyand. Karsndan, o kaaklardan ald, yalnz dnlerde bayramlarda giydii ceplerinin yan ilemeli alvarn istedi, giydi. Mintann yrtlmamm, temizini seti. arnn tozunu sildi, parlatt. Nakl orabn da kard bohadan. Bu yolculukta ilk olarak yzn de sabunla yudu. apkasnn yamlm siperini uzun uzun alarak dzeltti. Tebihini de bir bezle iyice silip prl prl etti. Bir de sakaln kaztmalyd ki... Ama vakit yoktu. Bir el aynasnn karsnda uzun zaman, tan yerleri aarmcaya kadar byn burdu. Gzlerine sert, inanm bir anlam verdi aynada. Kalarn att, aynaya gzlerini krpmadan dimdik bakt. Sonra da yryn askerlerin sert yrylerine benzetmek iin oradan oraya gitti gitti geldi. yice heybetli grnd kansna varnca, ksz Duran ard: kszolan, hey bire komum kszolan, seslensene Osmancaya, Kel Aa, Vicivici Mustafaya. Kr Ismaile de syle gelsin. Gmleksizolu da gelsin. Tebdilhava, Zalaca Kar, Boklu Hasan da gelsin. Uyuz Mahmut, arksz Murat, Tozo Poyraz da gelsin. Bizden kim varsa, yreinde azck adamlk olann hepsi gelsin. ksz Duran: Syledim geliyorlar. dedi. Az sonra derenin iinde oluklu ocuklu bir insan kalabal topland. Arkalarn yara dayayp meldiler oturdular. Tabaolu, derin bir sessizliin iinde iri taneli tebihini uzun uzun aklattktan sonra ayaa kalkt: Sizin elinizden usandm, bktm, diye sze balad. Bir kaynama oldu. Her kafadan bir sestir kt. Tabaolu kalabalk susuncaya kadar tebihini ekerek bekledi. * Sizden bktm. Yzme gelince benimle birlik olup, SeORTADREK 277 fere ser, onun yoluna gitmeyeceinize avrat boarsnz. Sonra da o karnza geer iki lf eder, ona doru, hi dnmeden kayar gidersiniz. imdi gnlerdir burada bo bo bekleyip duruyorsunuz. nce bizi kyden ge kard. Elin kylleri yola ktktan ok sonra. Bunu, Koca Halilin srtna ykledi sonra da. O fkara kocann. Koca Halil kam korkusundan. Ban alm- da gitmi. Dalara dm. Gelini sabahleyin kalkm bakm ki, ne grsn, Koca Halil yatanda yok. Akam da homurdanp durur-nm. Sormular soruturmular, aram taramlar, Koca Ha-lili koyduysa bul, diye yar alayl, yar sevinli bir ses ykseldi. Tabaolu: Onun zulmundan kat kocack. Daa dt, diye i ekerek szn srdrd. te grdnz. Daha da neler greceksiniz. Srnr kocack ukurun yazlarnda. Ya da lr gider. imdi size syleyim ki, o neden bizi ge koydu? Uzun uzun soluk bile almadan, kesmeden byk bir heyecanla onun kyly burada niin beklettiini Koca Halile anlatt gibi anlatt. Sonra: Szme inann, diye bitirdi. ok salam yerden duydum. Delice Bekirle konumular, bu al kylye birlik olup etmiler. Haydi, bu yalandr diyelim, yleyse niin bekletiyor bizi burada? Hi dndnz m? Hi kimse ban kaldrp da bir karlk vermedi. Tabaolu ayn heyecanl, kesin szlerle: Komular, dedi, ben yarn sabah akrabalarm, bana uyan, gvenen komularm yanma alaraktan ukurovaya iniyorum. nip kendimize tarla bulacam. Tutulmadk tarla da kalmad ya imdiye kadar, talihimizi bir snayacam. Bu "yle srp

gidemez. Bu adam yllar yl kanmza ekmek dorad. Benimle gelen var m? Gelen gelsin, gelmeyene de uurlar olsun. Dediklerimi bir iyicene anladnz m? Kalabalk birdenbire sustu. Uzun uzun sustu. Sonra birden bir kaynama balad. Tabaolunun keskin, umutlu gzleri teker teker hepsinin stndeydi. Bu kaynama, grlt gn kzdrncaya kadar srd. Tabaolu ayaktayd. yle ayakta durmu, hi bir sze varmadan, azn amadan onlar seyreyliyor, tebihini aklatyor, sigara stne sigara iiyordu. Sonra Kr ismail Tabam yanma geldi: Arkada, bunca zaman Muhtarn tarafn tutuyordum ama, imdi senden yanaym. Sen haklsn, dedi. Allah senin yardmcn olsun. Sen dorusun. Bu ara kalabalk gene sustu. Gzlerini Tabala Kr s-maile diktiler. Kr smail szn bitirince: Hep gidiyoruz yarn sabah-, diye birden sylediler. Muhtar ne sylerse sylesin, isterse hepimizi astrsn. Gediyoruz' Bak kemie dayand. Yeter gayri. , Elin kylleri on gndr pamukta. Vakit geti de gitti. Bundan sonra ineceiz de pamuk toplayacaz da... Heeee iflah olacaz. % Ru kylnn ahi onu iflah etmez. Dullarn, yetimlerin, sa bitmedik kszlerin. Dinsiz imansz. Hak yeyici de kan iici. Kendisi bir tane pamua elini srmez de bizden ok para alr gtrr kye. Bizim kan emeimiz. Yllar yl gn gstermedi bu adam bize. Gn grmesin inallah. Yata yata iki yan rsn. Damar ekilsin, kan kurusun. Dokuz ay da yatsn bir yan stne Yedi yllk stmadan kurusun. Gittii yer boran olsun k olsun. Terlemekten olak olsun kollar. yle demen, yle demen hay komular, yi adam, has adam amma, bu huylar kt.: ORTADREK 279 Hkmet yannda sz gekel ama, kesesinden baka yeri gznn grd yok. Ylancklar karsn da yln yln yatsn inallah. Toprak gibi rsn. Gazel olup savrulsun. Yzne itler de bakmasn inallah. Kabarm fkeler daha uzun zaman Muhtara lanetler, karglar ettiler. Yarn da toptan ukurovaya inmek kararyla birer ikier oradan ayrldlar. Tabaolu, yle karglar, ilenmeleri, smeleri ok duymutu. Ama bu sefer Kr smail de kendi tarafna geince azck umudlanmt. Ama isterse bir tek kii gelmesin ardnca. Bunca Muhtardan ayrlacakt. Hi bir ey yapamazsa gidip baka kylye karacakt. Bu kendi ky iin ard. Kendisi iin de onur krcyd. Kyls kabul etmemi de, atm dar da, byle adamdan hayr m gelir, hrl m hrsz m diyecekler, kt gzle bakacaklard .Ama ne"olursa olsun. Hemen o an, konumalar olurken Muhtar Kr smailin de o tarafa getiini duymu, fkesinden deliye dnmt. Ulan kzn kim kurtard delikanllarn altndan? Can-darmalarm altndan? Ulan yoksa ky be ky dolatrrlard. stnden gemedik bir tek erkek bile kalmazd Torosta. Uzun-yaylada. Ulan ben olmasan t Adana kerhanesine kadar derdi. Ya da lsn bulurdun bir kaya dibinde. Be ay dada elden ele gezen, bir yl da, be yl da gezerdi. imdi karnnda bir tek pile geldi. Sonra arkasnda be pile, bir yn da babayla gelirdi. Ulan Kr smail sende mi? Getirin unu buraya, ykn ayamn altna. ekin sakaln, yolun birer birer. Brtn kzler gibi. Mustahak budur deyyusun. Gzleri dnmt: Beki! diye bard. Beki gelip de karsnda hazrol durunca, fkesi birden indi, akl bana geldi. Keskin sirke kpne zarard. Ve de fkeyle kalkan zararla otururdu. nsan

yarat fkeyle deil, fendle idare edilirdi. Babas Hdr khya, hi bir zaman fkeye fkeyle kar durulamaz. fkeyi yumuaklk ykar. Bu ku1 lama kpe olsun, demiti, fke Muhtarlara deil, derebeyle-rine, hkmete, Osmanlya has bir itir, demiti. Doruydu. Bekiyi Kr smaile gndermekten vazgeti. Bekiba! Buyur Aam. imdi kanat takip, geceyi gndze katacaksn, ve de esen yel olacaksn. Doru aa inecek, Miralayn olunun iftlii. ne varacaksn. Delice Bekir Aay bulacak, i iten geti, yeti yukarya diyeceksin. Durmasn gelsin. Tutulmadk tarla kalmsa da gelsin. Sabahtan nce, bu gece buraya yetisin. Aadan bir at alaraktan yetisin. Haydi mar! Vay Kr smail vay. nsanoluna gvenilmez. O da gidince elinde gvenilir hemen hi adam kalmamt. Kylnn hepsi deil, yars, te biri bile ayrlp gitse koskoca Miralayn iftliiyle baa klamazd. Bir kiinin ayrlmas bile onun onuruna halel getirir, itibarn krard Aalar yannda. Herkes onu kylnn babas, sevgilisi, sznden klamaz bir Aas biliyordu. Ne yapmal? Vay anan avradn, kkn k-mecini viran Tabam olu. Aaaah yolda kalp da gelemeyesi Kuyruk brahimin olu, hrszn, mendeburun, tm ukuro-y soymuun, adam kasabnn, srtk, pasakl, saman altndan su yrtenin, ban kaldrp da insan yzne bakamaz bir rezilin, Yemen kakn, vatan hyanat Kel brahimin olu Uzunca Alicik, sen getirdin bu ileri bama tm. Sen kardn bunu. Yoksa bu fkara kylnn aklna m gelirdi byle rezillikler. Allah senin atn ldrd. Cann da alacak. Sana gstermeli gnn. Hele gel o orospu ananla karma. Seni bir hallere duar edeyim ki, ve de srndreyim ki, akim bacazma gelsin. Dur hele. Gel hele. Yukardaki yce Allah adamn bilir. Ben de bilirim. Senin yreiyin bana bir telli kurun ki, para para eylesin. Bakas iktiza etmez arkada. Sabrn sonu selmet demiler. Bu i artk kyly toplayp avurla zavurla olacak ilerden deildi. Baka bir plan dnmek gerekti. Kylden bir tek kiinin ayrlmasna izin verilemezdi. Sonra nasl kfir Miralayn olunun karsna. Nasl baklrd yzne. Herif de Demirgrattn hasyd. Hkmet bir dediini iki etmiyordu. Etmiyordu ya, tarlalar da amma krat. Bunca yl kendisine de bir verimli iftlik bulamam m? iftlii kra olmasa, ne demeye fazladan para versin. yi iftliklerde pamuk toplamaa kyller can atarlar. Boyuna elinin ayasn diliyor, bir are dnyor bulamyordu. Gene fkesi kabard. fkesi bir kabarp bir iniyordu. u deyyuslarn ba ekenlerini getirmeli uraya. oluk ocuun ortasnda bir iyice dmeli. Canlarn karmal. Ama olmazd. Kyl ksmn her zaman korkutamazsn. Hele gemi azya almken hi korkmaz. Ya herro, ya merro dedi mi kellesini kessen dndremezsin. Miralayn oluna syleyip unlar karakola ekmek... Kyl ksm Allahtan ok hkmetten korkar. Amma smetin adamlar durmazlar ki, particilik kaygsyla hemen arka karlar kylye. Babalarnn olu sanki bizim kyl deyyuslarn. e siyaset kart myd i yok onda. Gz dnmeye grsn bu kyl milletinin, hi bir eyle korkutamazsn. lmne lmne yrr byle zamanda bunlar. unlarm yzlerine bakn. Bakn Allahmz severseniz. Konan sinek bin para olur. Aaaaah! Aaaaaaah! baka zamanda geceydiniz elime. Aaaaaaaah! Bu surat sorardm size it herifler. Eline bir tek p alr da krmay denersen, kolayca krarsn. Amma hepsini birden kramazsm. ki yz p bir araya getirince hi mi hi kramazsm. te bunlar imdi, bir araya gelmiler, toplanmlar. Mmkn yok kramazsm. Teker teker ele alacaksn bunlar. Yola getireceksin. y-deil mi? Tatl dil ylan deliinden karr. Bu da makbul bir sz- Yumuack, ipek gibi olmal. Sertlik sonra. Onun da sra-SI gelir. Tm bu gnlerin cn fitil fitil burunlarndan getir-mk gerek. imdi candan olmal. ylesine candan ki, grenkonuanlarn gzlerinden ya gelmeli.

Demirgrat Fahri Bey ne der? darecilik demek, yerine gre hareket etmek demektir. Srasnda katil, ekiya, canavar gibi. Srasnda melek, evliya, Karatoprakl Hoca gibi. Bu bir srdr ki, yle olur olmaz adamn akl ermez. Avrat, diye seslendi kk karsna. Hzmandan pekmezi kar. Yal ekmek tatls yap. Kavurmay da kzdr. Karnm bir mkemmelen doyurmak iktiza eder. Ve Hazreti Alinin cenk donunu giyinmek gerektir. Ve de Hazreti Ali Efendimiz gibi Dldl atma binip, yaln klc ele almak gerektir. Dmanlarmz drt bir yanmz kuatmtr. nne gemek gerektir. Zorlu sava olacaktr. Bu savata altta kalann vay haline. Vay haline gzelim Kadn bir ard ki, bu eve geldi geleli kocasnn sesini byle tatl, byle candan, yumuack duymamt. Olduu yerde duraklad. Sonra da gzleri sevinle parlad, glmsedi. Yz gamzeliydi. Gamzeleri ald. Azck elini abuk tutsana Sultan. ok ok i var grlecek. Ekmei de bir iyice kzartasm. Ve de kzarm ekmek adama g verir. Yanm ekmek yemek de talih verir. yle mi gzelim? Ne durdun yle? Durmu glmsyor, iinde lk lk bir sevgi yeeriyor, bilmedii bir tatl duyguya atyordu onu. Szleri eski szleri aa yukar. Hi bir deiiklik yok ama, ya bu tat ne? Bu lk lk ie akan, yeeren, byyen, byleyen sihir ne? diye iinden geiyordu Sultan. Kocasnn daha, daha ok konumasn istiyordu. Bu sesin tad gitmesin, sihri bozulmasn diye kprdamyordu bile. Olduu yerden kmldamadan tedeki tavay uzand ald. ine hzmandan ya boaltt. Atee srd. Yala pekmez keskin bir koku kararak eridi. Atein kysna ekip iine ekmek dorad. Muhtar sznn sonunu: Gzel kokuttun. Eline salk avrat, diye balad. Daha bir d iinde kalm dnyordu kadn.-Dnp dnp kvan iinde glmsyordu. Hi bir zaman, sevi" 283 sirk bile, ylesi zamanda bile sesi byle olmamt bunun. ine yepyeni, duyulmadk bir sevgi mi yeermiti ola? Sahana koyduu yiyecei sevgiyle kocasnn nne sr-riii. Karsna, uruna geti oturdu. Aznn iine bakmaa balad- Hep konusun, durmadan konusun istiyordu. O konutuka gen kadn taze, hi duyulmadk bir ehvet saryordu. Aaaaah byle zamanlar gece olmalyd ki... Yerinde duramyor, fkr fkr kaynyordu. Gamzesi ukur ukur oluyordu. Yemeini yeyp ayaa kalkan Muhtarla kadn da ayaa kalkt. Obann iine doru dnerek, bir eyler, derin bir eyler kurarak ar ar yrd. Kadn arkasndan hayranlkla bakt. Akla, ehvetle. Sonra kendi kendine mrldand: Byle gzel huylarn, byle tatl dillerin, byle scack yrein var da, her zaman darya, z avradna, ocuuyu anasna, ne demeye dar vurmazsn ya, trnana kurban olduum? lk i olaraktan u korkudan kap da dalara den Koca HaliH buldurmal. Aman Halil Emmi, demeli kyn ortasnda, insandr bir hata yapar. Bilmeden, yani bilerek, istiyerek demeli, sonra huylanr deyyus, bir hatadr yapmsn, zarar yok. Sana ne dedik de ban aldn da yazya yabana, Allahm kr dalarna dtn? Bu kocam, kemii derisine yapm halinle? Korkma, kyl sana hi bir ey yapmaz. Ben de tyne bile dokunmam. Sen kymzn biricik kocassm. Dedemizin yandasn. ok emein geti senin kye. Ha var bir yl da bizi ge koy. Cann sagolsun. Sana kimse bir eri lf edemez. Kyl ksm saftr. ocua benzer. Koca Halile kar gsterilen bu hogrrle sevinirler. Amma nasl bulmal o ko-cam domuzu? Bir saklanr ki, mmkn yok gremezsin. Yksek sesle, telll arr gibi, Koca Halilin olunu arYanma iki delikanl al da baban bul gel! Al getir. De ki ona> ky kurulu ve de Muhtarmz seni affeyledi. Cmle suu-nu ^alad. Ve de tm kyl suunu balad de. Yanlmaz bir Allahtr, diyorlar, de. Korkmasn. Sz verdim. Al getir onu. Bugn akama kadar bulup getirmelisin, dedi.

Sesi gene yle ie ileyici, dostlukla doluydu. Koca Halilin olunun, babasna bu kadar ilgiden dolay gzleri yaard. Bam stne aam. dedi. Hem de gzm stne. Arar bulurum babam. Muhtar: Fkarack kaarken yorulmutur. Yanma iki delikanl al da nbetlee srtlarsmz. Amann yrterek getirmeyin kocay. Bam stne Kyller telerde durmular, Muhtarn deiik sesine yumak haline, babacan tavrlarna bakp iin iinde i olduunu, bir eylerin dneceini sezinliyorlar, bekliyorlard. Muhtar da kylnn, her hareketini inceden inceye takip ettiini, ne dndn, ne yapacan kestirdiklerini biliyor, her admn lyor, her tavrn ayarlyordu. Arkasna dnnce kir pas iinde, sm akp azna girmi bir kz ocuu grd. Amma da iren yaratk, dedi kendi kendine. Tuh Allah belsn versin byle ana babann. Bu kyl milleti hi bir vakit medeniyete giremez. Bu kz Sar Mustafanm kzyd. Sar Mustafa yllar yl ocuk beklemi, sonunda Allah bunu vermiti. Heeey koca Allahm, iine, hikmetine karlmaz. Sar Mustafa, ocuun kz olduunu duyunca nce sararp nutku tutulmu, sonradan derecesiz bir sevince gmlmt. Derler ki, kz ocuuna bu kadar sevinen hi bir erkek gelmemitir yeryzne. Kz ocuu el kiri, ykarsn gider. Gider de el olunun ocan tttrr. Ya olan, olan gibi var m? Ocaklarn en gzel yalm. Kyamete kadar srdrr ocan . imek gibi bir dnce birden geldi geti. Kz hemen yerden ald, bann stnde, hooop, diye dndrdkten sonra omzuna oturttu. Sar Mustafanm evine doru yrd. Kzn sa ba, kirli bez fistan gk boncuklarla, dmeler, sralarla bezenmiti. Bir omzu nazarlklardan grnmyordu. Bir sarmsak, boncuktan bir akrep, muska gibi durulmu bir ja bezin iinde tavuk pislii, bir ift kara ylann ene kemii... ahmeran boynuzu dedikleri ince bir kemik, sonra dmeler, birka renkli deniz kabuu... Eve gelince kz omzundan kucana indirdi. Kirli yanaklarndan irenerek pt. Neredeyse kusacakt. Gzlerini yumup kz anasna uzatnca derin bir soluk ald. Kurtulmutu. Bu kz dnya gzeli, dnya gzeli. Hele bysn de bir grelim, yaksn koca bir kyn delikanlsn da babasnn ban, u Sar Mustafa olancn ban da belya soksun da grelim Vard kzn salarn okamaa balad: Hele abuk byyesin de, hele kavurasm da ortal. u Sarca Mustafadan da kzn byle gzeli kar m? Allahm bir hikmeti, mucizat canm. Anasnn soyu gzel, onlara ekmi olacak. Kck bir aaca belini yerip oturmu Sar Mustafa Muhtar grr grmez ayaa kalkm, sevinmi, sevincinden az kulaklarna varyor, ona sevgiyle bakyor, iinden, gene bir iin dt herhalde gvurcuk, diyordu. Yoksa benim kz kucana alr da eve kadar gelir miydin? Yzne bile bakar miydin hay Muhtar Aam? Ama gene de derecesiz kvan duyuyordu bundan. Bbrleniyordu. Buyur buyur Muhtar Aam, diyordu ona en gzel, en candan sesiyle. Muhtar oturmad, ona tatl tatl glmsedi geti. Sar Mustafaya bu kadar bile oktu. Mendilini kard, bir iyice azn sildi. Artk kyde oluk ocuk, kadn erkek nne kim gelirse hatrn soruyor, okuyor, pyordu. Onu byle grenler, ilerinden: Heeeey bire gvur, diyorlard, gene kylye iin dt. Sanrsn gkten inmi melike. Bylece bir iki saat kyn iini dolatktan sonra evine dnd. Byk karsna bile glmsyordu. Bu, son yllarda hemen hemen hi olmamt. stelik elinden de tuttu byk karnn. Amma drt bir yan kollyarak, kk kar ocuuyla urarken. Kk kadn ocuu beie yatrm ayaa kalkmt ki, Sefer Aa vard ocuu beikten ald, okamaa, koklamaa balad. Uzun uzun... Bu da ender yaptklarmdand.

Ortaln durulduunu, el ayan ortadan ekildiini g. rnce abuk abuk Kr smailin evine gitti. Onu grnce Kr smail ok telland. Yz soldu. Ne diyeceini bilemedi. Buyur da edemedi. Muhtar ii akmt Onun buyurunu beklemeden vard, yl yatan stne oturdu. Bu ne hal smail Aa? Bize kar bu yzyn ykknl ne? Baban m ldrdk? yle varalm da bizim smail Aa ne yapyor, grelim dedik hani. Dedik ki, haber verelim de hi ksm ekmesin, ukurovada tarlalarmz tutulmutur. Delice Bekir Aa gelir gelmez hemen aa inip pamua gireceiz ki... Kyl ksmnda sabr olmaz. Bilmezler sabrn sonunun selmet olduunu. Delice Bekir Aamz bugn deilse yarn gelir. Bize yle pamuu ok tarla bulur ki, kesemize Halil brahim Hazretleri efendimizin bereketi. Hey babam heeeey, bir adam gnde elli kilov bile toplar. Yaaa smail Aa, byk teyzemin olu. Kyl dediin ivalara abuk kanar. Kr smailin daha telnn gemedii yznden belliydi. Muhtara hi bakamyor, ban da yerden kaldramyordu. tede durmu kalm iki olunun, karsnn, kznn da ba yerdeydi. Birden szn kesen Muhtar kza dnd: Gel hele yanma gzel kzm, diye eliyle onu ard. Gel hele yaknma. Senin iin geldim. Yoksa kellemi kesse^ ler u teyzemin z olu Kr smailin yzne dnya bir yzne bakmazdm. Ama boynumu bken sensin. Gel yle karma otur da, bak sana ne diyeceim. Senin bana o ileri getirenler yle elimden kolay kolay kurtulamayacaklar. Ay g^ er, yl geer amma ben hi bir eyi, hi bir ktl unutmam. Unutmam. Onlar da unutmadm. Onlar byk cezalarn ekecekler. Ben her bir iin bir srasn beklerim. Sn*aslZ /.t is basz soana benzer. Sap elinde kalr. te tam sras bugn geldi. Unuttu der de bana gnllenirsin yle mi kzm? Gnllenme, ben bir ii kulann ardna atanlardan deilim. Benim namusum var kzm. Da gibi de alaf alm, yalma kesmi yreim var. Kymn ulu namusuna hile getirenleri karncalar gibi ezerim ha. Ezer ezer ezerim! Ben kylm, kylmn namusunu, gzel kzlarn yabann itlerine pespaye ettiremem. Onlar ulu cezalara arptrmadan yreciimin ba rahat edemez. Gel yle, haaa... Ge karma da bir gzelce otur. Sana diyeceim var. Baban da sanmasn ki ben na yalvarmaa geldim. Ben koca Allahtan bakasna yalvara-mam kzm. Ona da insi cini yaratt, yerle g halkettii iin... Dokuz kat gn cesinde durup da alemleri seyrettii iin, azck yal varabilirim ona. Yoksa kul olana m... Kimse aklndan geirmesin... Ve de onu, ve de yle eyleri... Korkmasn. stediinin ardnca gitsin o. Ben, yle eyler dnmem. Gel uraya, otur karma. Hah yle Kz kzarp bozararak gelmi onun karsna topran stne oturmu, gzlerini de yere dikmiti. Kzm senin bana o ii getirenlerin balarna yle bir iler aacam ki, dnya alem de aacak, ark felek de aacak. Ll olup kalacaklar. Bu ukurovada ok yksek Demir-gratlar, ok byk, rvet yemez akll hkmetler var. Senin iin yreime dert olduydu. Onlar hapse sokturup da gzlerini delikte latmazsam olur mu ki... Gzlerime hi bir vakit uyku giremez. Varsn Kr smail aldrmasn. Namus onun namusu deil, benim namusum, kymn ulu namusudur. Benden sorulur her bir eysi kyn. Kzm sen babana bakma. Allah onun belsn vermi zaten. O aldrmaz. O yutar amma, ben yutamam. Muhtar Sefer Aa Efendinin kynden bir kz gtrdk de be ay oynattk da cezasn grmedik, de-diremem. Ulan ocan bata bu i beter i, yarm br gn kye gelen gelene. Altmzda avrat koymazlar. Alrlar alrlar da-a gtrrler. Bunu be ay gezdirdiler, tekileri on ay gezdirirler. Bizde kz avrat koymazlar Allah gstermesin. Ben, i-te ol sebepten bu ettiklerini onlarn yanma koyamam kzm. imdi sana geldim ki, u bandan geenleri bana bir da-ha, ilk anlattn gnk gibi, hi bir yerini, en ufack bir ye. rini bile unutmadan bir bir anlatacaksn. Ben de o senin dediklerini ukurovanm ulu hkmetine bir iyice arzuhal edeceim ki, okuyan gz yam tutamayp da hngr hngr avratlar gibi, ocuklar gibi alasn. Aynen senin anlattn gi. bi yazdraym da deftere, okuyann yrei azna gelsin de para para dklsn. Bir i grdrecek misin ehir adamn a. latacaksm. Yrekleri ok yufka olur batascalarm. Yrekleri yanaraktan gelsinler de o gvurlar kycek, avrat uak, kz kzan gtrsnler

Kozan Ar cezasnn sarp hapisnesine soksunlar. Soksunlar da bir daha karmasnlar. Kr smaiiin umurunda m kzm, seni gtrmler de dalarda ldrmler. Yanan, acyan onunki deil ki. O kansz bir adam kzm. Onda kan olsa, teyzesinin olunu koyar da, teyzesinin oluna ser de, elin adamylan bir olur da, onun ivalarma kanar da bizim yzmze bakmaz da... Heeee onda kan olsa kzm, bu ileri grmez de... Varr senin dmanlarn ldrr de.., Sen bala kzm, syle, syle bir bir ki, o Kr smaili bana ettiinden utandraym Kzm yz kpkrmz kesilmi, ban yere iyice emi kaldramyordu. O ezeli ikence gene balyacakt. Yrei ku gibi rpmyordu kafesinde. Muhtar durmadan konuuyor, srar ediyordu. Kz sylemek iin kendini zorluyor ama, beceremiyordu. Az bir zamanda vck vck ter iinde kald. Muhtar sonunda: Syleme, diye grledi. Sen de u Kr smaiiin kz deil misin? Sizin milletinizde hi bir vakit kan yoktur. Sen bandan geenleri bir bir anlatmazsan, ben de ukurova Demir-gratna varp ne diyebilirim de onlar alatrm? Kzn anas birden ortaya atld. Kzm yanna geldi. Yanna oturdu. fkeyle omzundan tuttu sarsmaa balad. Muhtar kza hikyeyi her anlattrmaa geliinde byle olurdu. mr kesilesice seni! mr kesilesice, syle Sefer Etnm1" ne, syle bir bir, diye bard. Sesi t obann teki ucunda" duyuldu. Syle de o dinsizlerin eline zincir vurdursun. Sylesin byk Demirgrata da onlarn soylarn kurutsun. Hkmet kaplarnda da srm srm srndrsn. Syle Sefer Aa Emmine. Derdini dkmekten kime zarar gelmi ki... Bakma babana. O bu evin dman kzm. Onun elinden hi r k;;- i gelmez. Onun elinden bir i gelseydi, o da elin erkekleri gibi erkek olsayd onlarn hepiciini kurundan geirirdi. Geirir de varp hapislerde yatard. Ben de onu alnm ak, yzm byle yerde deil, lenedek ierde gl gibi beslerdim. Syle bandan geenleri geen seferki anlattn gibi, Sefer Emmin onlarn hakkndan gelsin. Ha burada Demirgratm byk hkmeti varken. Rvet almaz, hak yemez. Sefer: Syle kzm. Hani seni onlarn elinden alp getirdiim gn nasl bir bir sylediydin? Hani candarmanm geldii gn. En gzel son anlattnda sylediydin. Hani sylerken alyor, titriyordun. te o gnk gibi anlat. Aaaah benim aklmda hi bir ey kalmaz ki... O gnk kalsayd da ukurova Aalarna syleseydim, onlara yapacaklarn bilirlerdi. O gn sen syledin, ben titredim, aladydm. Syle o gnk gibi. Kz ban kaldrd, yalvaran, slak gzlerle ona bakt.' Sonra anasna, sonra babasna bakt. Sonra da tede durmu kalm iki delikanl kardeine. Kzm baklar gelip kardelerin stnde ._ durunca, delikanllar usulca oradan ayrldlar . Ana hrsndan yerinde duramyordu: Syle oca batasca srtk. Utanyor musun imdi? Bandan gemi bir kere. Baka aresi var m? Muhtar sesini daha yumatp, daha da yankiatrarak: ocuk da ld yle mi? l dourdun deil mi? Vay kadersiz yavrum! Kz evet makamnda ban sallad . Vay vay vay! Vay dnya! Benim yreim babasz, babas bellisiz, l doan bebeklere yanar. Yanar da gvnr. Ana iyice kzd: Batasca. batasca! diye kzn omuzunu koparrcasna F. 19 29 ORTADREK sarst. Srtna da zorlu bir yumruk indirdi. Kocaman adam bir dnya kadar kocaman adam gelmi de azym iine bakar Syle de bandan geenleri, ukurova Demirgratls onlarn azlarn yrtversin. imdi de tam avcunun iinde onlar u. kurovalmm. Tarlalardan alr alr gtrrler. Pamuk da toplatmazlar. Muhtar ar, tok bir sesle, yzn krtrarak : Toplatmazlar, dedi. Ne pamuk toplatrlar, ne de bir i grdrrler. Toplarlar, zincire vurup, atarlar delie. oluk ocuklar da perian olur,

yazda yabanda, ukurovanm dznde kalr. Kzlarn da alr, veririm ukuroval delikanllarn eline. Tm ukurovay dolatrr, oynatrlar. Anladnz m ben niye geldim kapnza? te bunun iin. Yreinde kin olmayan erkek adam deildir. Yreinde cn yalm yanmayana ben erkek demem. Akraba, hsm, kyl gayreti gtmeyenin de yeri yoktur insanlar arasnda. Syle kzm! Syle de ukurova Demirgratnm yreini azna getireyim. Syle! Nazlanma! Senin iin. Kr smail olduu yerde kalakalm, yz andan ana deiiyor, bir ho oluyor, fkelendii ikide birde sa elini serte rpndan anlalyordu. Olduu yere kayarcasna kt. meldi. Kz ban yeniden kaldrd. nce Muhtara, sonra anasna, sonra babasna yalvaran gzlerle bakt. Yz pespembeydi. Domur domur terlemiti. Yeniyle yzn sildi. Kocaman, kara alvarnn iindeki kalalar topraa yaylmt. Bartsn dzeltti: te yle oldu, diye balad. yle oldu. Tarladaydm. Babam harman savursun diye kke Emmime gittiydi. Gitti de geciktiydi. te yle oldu Krk dkk sylyordu. Sonradan cotu: te yle oldu. Babam gidince, ben de harman yerini s-prmee baladm. O kyden Kel Osman var ya, te onun olu brahim. Hep bizim kapmzn nnden geerdi teki yl da onlarn kyleri bizim kyn pamuk toplad tarlann yannda pamuk topluyordu. yle oldu ite. Ben de onu grdydmKjz, dediydi, babam zengin dediydi. Beni alr msn? dediydi. Ben de hi bir ey demediydim. Harman yeri sprrken alcn iinden iki kii kt. Baktm birisi o gvur. Bana hi bir ey demediler. Kollarmdan tuttular, beni aldlar gtrdler. Nereye gittiimizi bilemedim. Gece oldu... Tkanyordu. Burada sustu. Susunca anas onu drtt. Muhtarn da yz gerilmi, gzleri parlyor, yutkunuyordu. Gece olunca, beni bir byk, karanlk, kay kanat dolu maaraya soktular. nce o gvur geldi yanma. Bardm, d-tm. Muhtar hafif bir titreme alm, kza doru eilmi gzlerini gzlerinin iine dikmiti: Sonra? dedi. Burasn iyi anlat. Hi atlamadan. Utanna! Bu baban, bu anan, ben de baban saylrm. Babandan da ileri saylrm. De anlat. Anlat. Buras ok gerek olacak. Bikrin izalesi derler buna. Kanunda, Demirgratl yannda cr-m ok byktr. Kanunda yeri, yeri vardr. Durma anlat! Bardm, ardm. Sonra arkada da geldi yanna. Sabah olanadek kendimi teslim etmedim. afak atarken ban ekti. Seni ldrmek farz oldu ey orospu, dedi o gvur. Ba takt donumu, fistanm batan ayaa yrtt. Beni rlplak soydu. Anadan douk gibi etti. Giyitlerimin yrtklarn da toplad, gtrd maarann aznda atee att. Atein stne atldm ama, onlar kurtaramadm. Muhtar, titremesi artarak: Buras iyi. Hkmete burasn syleyeceksin. Kanun tam buradan tutar ki Allah Allah! Allah Allah! Tutar ki, mmkn yok brakmaz. Brakmaz ki brakmaz. ok byk crmdr bir kzn elbiselerini yakp, onu anadan ryan koymak. De, de bakalm. De bakalm, de! De! De! Syle! Kz anlattka utangal azalm, sinirlilii geercesine, kendini szlerine kaptrmt. Giyitlerimi kurtaramaymca, katm maarann dibine aklandm, bzldm oraya. Arkamdan gld gvur. Muhtar: Vay dinsiz olu dinsiz, vay! Olacak i mi? Dilerini gcrdatt. Gldkten sonra bana dedi ki, hey kz, dedi, biz gidiyoruz. Sen de madem ki bana teslim olmadn, byle anadan do. ma var git kyne. Kodular gittiler. Sesleri soluklan kesildi. Ben de onlar gittiler diye ktm maaradan. Kye doru kaarken, baktm alnn iine saklanmlar bana glerler. Ben kotum. Arkamdan yetitiler. Ellerinde yaln bak. Tuttular beni, gene maaraya getirdiler. O gvur arkadana dedi ki, bu senden rker de o yzden teslim olmaz. Yoksa ben onu avrat edeceim diye aldm kardm. Neden teslim olmasn? Deli mi ki bu kz, dedi. Sen kye git de bize ekmek getir. O koydu gitti. Biz kaldk. Yalvard bana. Ben gene teslim olmadm. Sonra gzleri deli gzleri gibi

oldu. Gzlerini grnce korktum. Yemin etti, seni avrat edeceim diye. Ben de... Yutkundu syliyemedi. Muhtar ayaa kalkt, oturdu. Yz sararmt. Bouk bouk: Sen de yattn m altna? Gzlerinden korktum. Ceketini ikard yere serdi. Beni zorlan yatrd. Muhtar: Aladn m? rpndn m? Aladm, rpmdm. Olmaz, dedim. Git beni anamdan, babamdan iste, dedim'. Aldrmad. Ne dedi? Deliye dnmt. Hi duymuyordu. Gzlerinden korktum. Sonra? te buras kt. Onu srmadm m? Dme-din mi? ylecene teslim mi oldun? Kz ban yere edi. Yz o anda pembeden sarya kesti. Syle! Syle! Syle ne oldu? Muhtar cezbeye tutulmutu. ylesine, syle diyordu ki, kz rpertti. Syle ne oldu? ~ * Sonra elim ayam kesildi. Kprdayamadm. UKTADIREK 293 Hi mi kprdamadn? Hi mi? Gzlerimi yumduumu, sonra bardm biliyorum. Sonra ne oldu. Burasn bir daha, de bakalm. Bir daha. Buras ok gerek. Sonra kalkt, yanma oturdu. Soluyordu. Benim elim ayan tutmuyordu. Muhtar: Orasn deil, diye bard. Orasn deil. Yattn yeri bir daha syle. Buras esas. Tam kanunun tutaca yer. Kz gzlerini kaldrd, hayretle onun yzne bakt, sustu. Muhtar birka kere ayaa kalkt geri oturdu. Yerinde du-rarayordu. Elin ayan kesilince stne geldi. yle mi? Sen rlplak az yukar yatyordun. Ellerinle memelerini de kapatmadn m? Kz karlk vermiyoru sorularna. Anas gene drtt. Sylesene mr kesilesi. Olmu bir i. Ne utanrsn? Adam hkmetten utanr m? Her bir eyi syliyeceksin ki cezasn versin o gvurlarn. Muhtar. Doru doru. Syle kzm, syle ki... Kendinden gemi gibiydi. Syle ki... Kz sesi titrek, bozulmu, korkun bir sknt iinde ban kaldrd, aslacaklarn bitkin, ikence ekenlerin yorgun, yalvaran, aman dileyen gzleriyle gene bakt. Anas bir iyice gene drtt. Kz lgn bir sesle duyulur duyulmaz: stme geldi. Soluu tm her yerimi yakt. Kavurdu. Kprdayamadm. Hi elimi bile oynatamadm. Sonra canm bir ard ki... Bardm. Kalkt stmden. Neden sonra gzm atm ki, yanma oturmu solur O da rlplak myd? x Kz gzlerini yere edi: rlplakt. Anadan ryan m? ryan. Muhtarn aznda tkr kurumutu. Bir daha, bir da. ha anlattrd orasn. Ter iinde miydi? diye sordu. Tm bedeni? Sen de ter. ledin mi? Cpldk tere batmsn baktn ki, yle mi? Kz bayla evet yapt. Gerginlii, ehveti azck durulan Muhtar, yatan stne iyice yerleip, sa ayan altna ektikten sonra: Sonra, sonra ne oldu? Ben bu kadarlm bilmiyordut. Ya da unutmutum. Ben onlara yapacam biliyorum. Amal onlar asmah. Bunu onlarn yanma koymamal. Ana:

Yaa Sefer Aam, koymamal, diye inledi. Daha neler getirmemiler sabinin bana. Syle kzm. Kr smail olduu yerde bzlm, donmu kalmt. Konuulanlar duymuyor bir hali vard. Ta gibi kalmt orackta. Muhtar sakin bir sesle: Sonra? Sonra? Sonra? Anas: ' Kzm, dedi, gece olsa iyi sylerdi. Sefer Emmisi sen de dinler, yrein kz kz olur, yalm alrd ierini, gider de onlar ldrverirdin. Muhtar: Syle kzm, soyleyiver. im var. yi bellemeliyim ki.... Kz daha yava, sesi kmyor, bouluyordu. Sonra arkada geldi. Elim ayam kesilmi, yerimden kprdanamyorum. Sonra arkada gelince o gvur kat da gitti. Muhtar szn kesti. Burasn unutmusun. O zaman dediydin ki, arkada gelmeden bir daha stme geldi, dediydin, ondan sonra da lr gibi oldum, hi kprdayamaz oldum, dediydin. Yalan m yoksa? Aman unutma! fadeyi bir yle, bir byle verirsen olmaz. Onlar sonra kurtuluverirler. Yalan sylyor, derler, Kz daha yava: yle olduydu. l gibi olduydum. O gvur kap gidince, arkada geldi stme. Etme, eyleme, dedim, aladm. EtORTADIREK 295 .A. jjje, ben onun avrad oldum. Yapma bunu bana. Merhamete gelmedi, adma bakmad. O da stme geldi. Sonra maarada bir aydan fazla kaldm. Yatak da getirdiler. Bir ay ikisi birden... Giyitim yok ki kap kurtulam. Geceleri biri yatar uyur, "iri nbet bekler. Muhtarn yava yava gene az kuruyordu. Gzn atm baktn ki arkada da yannda anadan ryan yle mi? Anadan ryan Sonra? Sefer Emmime deyim ki, bir aydan sonra baktm ki drt delikanl daha geldi. Bana bir fistan giydirdiler, Alakme ormanna gtrdler. Onlar da dada bir dama koydular beni. Gene anadan ryan ettiler. Onlar da ok tuttular orada beni. Sonra be kii geldi, beni onlardan ald. Kmldar yrr halim kalmamt. Srtlarna aldlar,- "Kurtkoyama gtrdler. Kurtkoyamda bir koyun damnda de de oynattlar beni. Oradan itilolanl kyne verdiler. itilolanlnm delikanllar d edince biribiriyle, bir tanesi tekim vurunca, beni candarmaya verdiler. Bir ay da candarmalarm yannda kaldm. Oradan o gvur beni geldi, avradmdr diyerekten ald. Maaraya gene gtrd koydu. Bana ok yrei yanyordu, alad. Bana ok iyi bakt. Bal ya getirdi, yedirdi. Bir ay iinde topladm, iyi oldum. Ama bana gene giyit vermiyordu. Anadan ryandm. Be ay giyit yz grmedi srtm. Ben iyi olunca kylerden olanlar geliyor, beni gryorlard. Bir sabah baktm ki sen geldin Sefer Emmi. Seni grr grmez ayana kapandm. Aklnda m? Muhtar, yznde belli olan byk bir kederle: Maarann kapsnda, anadan ryan ayama kapannca ben ne yaptm? Kz ban kaldrd, minnet dolu gzlerle Muhtara bakt: Sen de kaputunu kardn hemen stme rttn. Sonra giydirdin. Sonra? Gece oluncaya kadar dada bekledik. Sen tabancan ek. tin, yle bekledin beni. Kimse yaklaamad bize. Gece olanca da aldn beni eve getirdin Syle kzm, sen ryanken sana hi elim dedi mi? Bir ey yaptm m? Kz gene ya dolu gzlerle, minnetle ona bakt: Yok, dedi Hi demedi. Ben seni gelip bulmasam, ne olurdun? Bir de kamnda ocuk? Kz:

lrdm, dedi. Zaten souktan buyuyordum. Muhtar ayaa kalkt. Kr smaile doru yrd. Kr s-mail ban kaldrd, ona bakt. Yznden hi bir ey anlalmyordu. yle donuktu. Yalnz gz ukurlarnda birer damla, ya vard. Muhtar eildi, elini omuzuna koydu. Kr smail kalkmaa davrand, kalkamad. Sonra ellerini yere dayad, kalkt. Muhtar gzlerini gzlerinin iine dikti: Kz nasl ellerinden alp getirdiysem, onlar da yle bir perian, perperian edeceim ki lem de .aacak. Cmle lemin parma aznda kalp Muhtar olunca byle olmal, byle kyn babas, hsmna, akrabasna byle sadkana, byle bal insan olmal. Byle insan olu insan olmal, diyecekler, Kzn sylediklerini duydun ya, bundan sonra var da, git bakalaryla birlik ol. Brak da beni, el iinde yalnz koy da z teyzeyin olunu. Serte, elini yeniden omuzuna koydu ekti. Kr smail bir sze varamadan oradan ayrld. Kadnsa ayaa frlam, ayakta kalakalm kocasnn ya-nna gelmiti: Sen var da, diyordu, Tabam oluyla git. Ben ocafc-larmlan Sefer Efendinin yannda kalacam. Bak, senin alamadn cmz o alacak. Bard: Onun bana yapt iyilikten sonra kellemi bile kesseler, kanm Muhtarmzdan yana akar. Duydun mu smail? 1 ORTADIREK 297 Bunu Muhtar duydu, sevindi. Yaknlardaki kyller de duydular. Muhtar doruca Uyuzolanm evine gitti. Uyuzolan gn her zaman obann dnda, kylnn uzana kurard. Gndz byle obadan uzaktakileri gezmeliydi. Gece de tekileri. Daha dilileri. Uzaktan seslendi: Heeey Mahmut, orada msn? Yanna geliyorum. Mahmut ayaa kalkt, sevindi. Kyn koca bir Muhtar evine, ayana kadar geliyordu. Buradaym Emmi, buyur, diye onu yolda karlad. Mahmudun sevinci Muhtarn gznden kamad. Eeee syle bakalm, naslsn Mahmut olum? Sen de git-rin mi Tabasm toplantsna? Mahmut heyecanland: viYoook! Tvbe tvbe! Ben Muhtar Emmimle bileyim. O nerde, ben ordaym. l dedii yerde lr, kal dedii yerde kalrm. Avradm da yle. ocuklarm da yle. Hart hart kanyordu. Uyuz Mahmut tamamd, tamamd ama varp evine azck oturmalyd. Houna giderdi fkaranm. Fkara ksmna bir para gle yz gster, onlara dnyay balarsn. Konduklar yere vard. Uyuz Mahmudun konanda az krk bir tencere, bir de ya dolu bir rak iesinden baka hi bir ey gzkmyordu. rlplak, boydak gelmiti. Kydeki evi de dopdolu deildi ki... O da tamtakr. u fkara ksm ne de iyi olur, diye dnd. Amma ellerine birazck birey gemesin, bitleri kanlanmasn azck, burunlar havay der. Allah bunlara di versin de trnak vermesin. Bunlarn byle iyi, byle masum, tertemiz, ocuk gibi kalabilmeleri iin gn yz grmemeleri gerek. Allah da o spbepten bunlara vermez. Bozulmasnlar diye. -Uyuzun kars telland. Evlerine gelen koskoca Muhta-a altna serecek bir palazlar da yoktu. aresizlik iinde n<* durdu. Muhtar: Oturmayacam bacm, dedi. Dedim ki varaym bakaym, u bizim deli olan ne halde. O derdi daha ekiyor mu. sunuz? Kadn gzlerini yumdu. Ban edi. Duydum ki ocuklara da bulam, yle mi? Kadn gene ban edi. st ba paramparayd. Kocaman ayaklar kapkara, ya-rk yarkt. ocuklar rlplaktlar. Sana demee geldim ki, bu k, kye dnnce, ube Reisine gideceim, yalvaracam, seni mutlak asker ettireceim. Olmaz olas baban yan kk yazdrm. Gerekirse yam da byteceim. Sen bu k mutlak asker olacaksn. Askerlie gidince de orada seni hastaneye alacaklar, seni bir iyice ilalayp, anadan domu gibi edecekler. Mistii bilirsin, Kel-cenin olunu da bilirsin. Biri on yllk, birisi on be yllk uyuzdu. Karnn olu da, Klstr Veli de

yleydi. Uyuz olmayan m vard ki... Onlar, baktm ki, mmkn yok uyuzlar iyi olmayacak. Gnderdim askere. Gnderdim askere, uyuzlarn iyi ettiler. Tosun gibi dndler askercilikten. Bu uyuz ksm bir bel hastalk. Askerden baka yerde iyi edilemez. ok pamuk topla bu yl, lmez sa kalrsam seni asker ederim bu k. Sonra izinli gelirken, varrsn komutana, byle byle hal keyfiyet bizim evde dersin. Avradn ocuklarm da benden beter dersin. Komutan bir koca ie il verir sana, getirirsin. Srersin, srersin avrada, ocuklara, onlar iyi olurlar. Bu kabal sana yapacam. Sen uyuza deli alt yl oldu yle mi? Mahmut kvanla glerek: ok oldu, dedi. Sonra Muhtara yaklat: Amann Emmi, tvbe tvbe! Ben senin yolundan sapar mym hi? Sen beni bu yl bir asker edersen... Bir an nce.--Kulun olurum Kaim bir sesle, ban sallayarak: Ederim, ederim, dedi, yrd. OHTADREK 299 Uyuzun evinin tesinde Zalacamn evi vard. Muhtarn sk ahbabyd. Zalaca bir leende bireyler ykyordu. Gz ona iliti- Kimseyi dinlemez, lf ok, kimseyi takmaz, kendi bama buyruk bir karyd Zalaca. Zaptolunacak kalenin zorlu talarndan biriydi. Mal mlk, tarlas da vard. Kocas, ocuu kimi kimsesi yoktu. Kocasn evlendiinden bir ay sonra alp Yemene gtrmler, bir daha da dnmemiti. O da bir daha kocaya varmam, tarlasn kendi srm, ekinini kendi bimi, ineini sam, yan bir gramn bile yemeden satm, para yapmt. Bu kyde en paral oydu. Gms var derlerdi. Gmsnn yerini kimse bilmezdi. Kardelerinin oullar, kzlar vard ya akraba olarak, onlara hi bir ey koklatmazd. lnce gms de, var you da toprakta kalacakt. Muhtar bir hafta ncesine kadar ok sevmiti. imdiyse Tabaa dnmt. Zalaca Kar gece gndz d grrd. Belki elli yldr, her nne gelene dn anlatr, yorumlatrd. Muhtar ondan bireyler koparabilmek iin, kasabadan zrlt bir d kitab alm, arzuhalci Yank Hakkya okutmu, koca kitab aa yukar ezberine almt. Zalaca Kar her d yorumlatmaa geldiinde ona birka yumurta, biraz para, bir para ya, yourt getiriyor, dlerini sylyor, o da her zaman onun dn iyiye yoruyordu. Eer d ok iyiye yormaa uygunsa, ondan daha ok yumurta, ya, para istiyordu. Kyl dedikodu yapyor, bu deli karnn kazanc Muhtar iin diyorlard. Baucunda durdu. Zalaca Kar ban kaldrmad. Muhtar onun kendisini t uzaktan grm olduunu biliyordu. Karlsna geti meldi. Zalaca Kar gene ban iinden kaldrmad: Hey bire Zalaca, dedi Muhtar, ne o? Yzn eersin kize kar. Baban m ldrdk ki? Bir ktlmz m dokundu size? Zalaca basn kaldrd, souk souk: ORTADIREK 301 Yoook bire kardam, sana ne demeye yzm eeyi ki, ne yaptn ki bize? Ban geri edi. Muhtar onun bu haline gevrek gevrek gld: Kyl seni iirmi. Bana kar seni iyice doldurmular, Ben o kitab, o d kitabn srf senin iin, amann u avra-dm gzel dleri araya gitmesin diye aidiydim. Getiren onu t Kbeden getirmi. Peygamber efendimizin eli demi o kitaba. Bir d kitabna peygamber efendimizin eli dememise o kitap hi bir d hayra yoramaz. Kyl sana diyor ki, 0 Muhtar seni soyup soana eviriyor, diyor. Sen de inanyor, sun onlara. Bire Hatun bacm, sen de biliyorsun ben o kitab on sar altna aldm. ki altn da Arzuhalciye verdim, bir ayda okuttum. Senin iin bir iyice ezber ettim. Srf senin iin. ki yumurta, azck ya, birka kuru veriyorsun amma... (j;:> mm da kurtaryorsun. Ben senin dn yormasaydm o ka* yl, sen de yola kar tekiler gibi kar altnda kalmaz rruydn? Ben senin dn yormasaydm, o zelzele gn sen de tekiler gibi ierde yatar, damn altnda kalp lmez miydin? Ben olmasaydm, sen o sele girer, boulup gitmez miydin? Ben o kitabmza on sar altn verdim. ki de

arzuhalciye. Yllar yl senden bu on altn karabildim mi ki? Senden bal't da bu kitapta kimin dne baktm. Kitabn kzl bozulmasn diye srf senin dlerine baktm. yle deil mi? stmzdeki Koca Allah ahit ki, bir senin dne baktm. Saraylar' balam gibi, ne yzn eersin bana? Ben de bundan byle senin dne bakmam anam. Gider teki kyllerin dne bakarm. Etek etek de para kazanrm. Zalacanm elleri durdu, gzlerini Muhtarn gzlerine dikti. Muhtar anlad ki teki kyler szn edince, turnayj gznden vurdu, sz srdrd: Amma o zaman kitabn kzl gider, senin elinden kar o zaman. Belki de doruyu sylemez. Gidip tekilerin dne bakaym m? Zalaca souka: Git bak kardam, dedi. Peki gider bakarm. Sen hi d grmyorsun bugnlerde herhal. Varsn, kitabn da kzl bozulsun. Vay kitap vay! On be yldr her Allann gn senin dlerini hayra yordu jja, bir yanl bir ey sylemedi. Vay insanolu vay! Vay emeklerin vay kitap! nsanoluna gven olmaz, i st em-mitir demedim mi? On be yl onun umudu olursun, doru yolu gsterirsin de, seni kaldrr atarlar demedim mi? D armez olunca da yzne bakmazlar demedim mi? Kuuo-^nun olu krk altn verdi de vermediydim kitap seni. Srf kylm iin. Ba sknca kylm darda kalmasn diye. imdi seni satacam. Gnah onlarn, gayr d grp ii dmeyenlerin boynuna. Bir gn gelir de d grmee balarlarsa, bakacaklar ki sen yoksu.n. O zaman talar alp barlarn de-cekler ama, sen o zaman bir ku olmu, kafesinden umu-sundur. Koltuunun altndaki kitab kard, bakt bakt, evirdi evirdi bakt, ban sallad. Ackl bir sesle: Vay kitap vay! dedi. Vay kitap vay! Kitab sa eline ald, gsne bastrd: Allahm seversen Bac, sen gayri hi d grmez mi oldun? Bu sz syledikten sonra sustu. Ortalkta derin bir sessizlik oldu. Zalacanm elleri durmu, yz gittike deiiyor, yumu-uyordu. Muhtarn gznden kamad. Glmsiyerek: Sen d grmez olur musun sen! dedi. D grmezsen lrsn. Amma velkin, ben kitab satacam. Son grdn d syle bari de... Zalaca leeni brakt Muhtara doru yaklat: Satma kurban olduum Sefer Aam. Satma kitab. Ne demeye satarsn. Senden ekmek istemez, su istemez. Muhtar: Bir ie yaramazsa, neyleyim ki kitab? Zalacanm dopdolu olduu belliydi. Bir haftadr dn sylememi, patlayacak hale gelmiti. 302 ORTADREK Syle, syle bu geceki dn syle bana. Syle de havra yoraym. Zalaca yutkundu: Bu gece dmde, dedi durdu. Muhtar: Hayrdr inallah! ekledi. Bu gece bir da bandaym, kayalk, sarp da ba. Sen hi, sen d grmez olur musun? Amma ben bilirim, sen kylnn ivasma uydun. nce uradan bir imdik tuz getir de ver bana. Ondan sonra dn hayra yoraym. Zalaca kalkt, bir torbadan bir imdik ald, Muhtara verdi. Muhtar tuzu azna att. Bir ey almadan o kimsenin d yorumlanmazd. Onun iin Muhtar tuz istedi. Ya para, ya ya, ya bulgur, bir ey almalyd ki kitap doruyu sylesin. Zalaca sevinle karsna geti. Yzndeki deminki skntdan eser kalmamt. Alkanlkla. Da banda bir tek kocaman, dnya kadar kocaman alm iek grdm. Bir geyik geldi, iein altna yatt. Geyiin yanndan bir delikanl kt, bana yaklat. Elimi tuttu. Yzne bakamyordum. Sonra gzden yitiriverdim onu. Geyik bana bakt. Gzleri bir adamn gzleri gibiydi. teden bir ylan kt, geyii

yutuverdi. Korktum bardm. Ylan dedi ki barma. Bana yumuack bir yatak serdi, yat, dedi. Yattm. Yumuack yatak. Yataa gn vurdu. Sonra ylan stme geldi. Bouluyordum. Uyandm ki kan tere batmm... ^ Gzlerini yalvarrcasna Muhtarn gzne dikti. |j Muhtar: Buncack m? diye hayretle sordu. Zalaca: Daha ok var ya, simdi sen bunlar syle. Muhtar sa elinde "tuttuu kitabn stne sol-elini koydu, gzlerini yumdu. Bedeni iki yanma birka kere sallandktan sonra: Dte da grmek, dada makam tuttuunu grmek byk bir mlke, ukurova byklnde bir mlke sahip ol-rrfaa veya byk bir adamn, Demirgratm, Muhtarn himayesiyle iyi servete malik olmaa iarettir. Arafat dana krtak, hakka rcu edip, tanrsn ululadma iarettir. Yani ianr seni ok sevecek demektir. Dada taa binmek evlenmesine, evli ise bir ile megul olmasna iarettir. Taa omak ile vurup su karmak, zengin olacana ve eer zengin isen ^almm ziyadeleeceine iarettir. Yani ok ok, dnya kadar maln olacak. Gelelim geyie, geyik kutlu bir hayvandr. Grelim bakalm, geyik stne kitap ne sylemi, biz ne manalar karmz. Zalaca kulak kesilmi, sevincinden kabna samaz bir hal almt. Bu da Muhtarn gznden kamad. Sesini daha yumuaklatrp, daha ie ilercesine derinden sylemee balad. Trk gibi yank yank sylyordu. Mis geyii grmek, bir kadnn gzel olduuna, Hr melek olduuna, ne kadar yal olsa da Allahm onu tm erkeklerin gzne gzel gstereceine iarettir. Geyii kesmek, bir kadnn tuvana bir delikanlyla yatacana, o delikanlnn onun iin yanp tututuuna iarettir. ok tatl bir cimaya iarettir. Tad damandan uzun zaman gitmiyeceine de iarettir. Geyik derisi yzmek, gzel, yabanc bir erkekle dal-gndz cima etmee, sarlp koklamaa iarettir. Geyik eti yemek on sekizinde, zengin, sana yanm, sevdalanm bir kocadan gelecek mala iarettir. Buras ok iyi. Umudlu. Al-lahtan hi bir vakit umud kesilmez Zalaca. Btn bunlar iyi eylere iarettir. Ylan grmek, ylann koskoca bir geyii yuttuunu gr-mek, ok pamuk toplayacana, pamuktan aldn parann bir ta altnda saklandnda, o parann douracana, oalacana iarettir. Ylan senin stne glge olmusa, sana yumuak yatak yapmsa, byk bir kimseyle cima ed_eceine iarettir. ukurovah bir Aayla. Sonra senin Cennete uarak gideceine iarettir. Azndan ylan ktn grmek, ylann stne geldiini grmek, yatak yaptn grmek gvendiin, seni seven birisinin aleyhine attna iarettir. Onun aleyhinde bir daha bulunursan leceine iarettir. Zinhar bir daha o kimsenin aleyhine atmayacaksn demektir. Ter iinde uyanmak da bu demektir. Ve de mslman bir kimseye dman olduuna iarettir. Ona ktlkten vazgeip doru yola sapacana iarettir. Ejderha grmek, kt bir adamn peino dtne iarettir. Senin grdn de bir ejderhadr. Ondan hi bir vakit millete bir fayda gelmeyeceine iarettir. O adamn kylnn dman olduuna iarettir. Kyly ser-sebil, perian edeceine iarettir. Amma bunlarn hepsi, sonunda byk bir iyilie, bol aydnla iarettir. Ylann krmz olmas, senin grdn ylann bir yan krmzyd, gecede iyi farkedemedin, tuvana bir delikanlnn gece gndz senin akndan yanp kavrulduuna, gece gndz seninle cima edeceine iarettir. Senin haberin olmadan seninle cima ettiine iarettir. Terlemiti. Kitabn stnden elini ekti, kitab dudana gtrdkten sonra cebine koydu. Ayaa kalkt. Zalaca da onunla birlikte ayaa kalkt. Kurban olduum, dedi Zalaca, daha dm vard. Ben biriciini syledim ancak Muhtar: Satyorum gayr kitab. Bir daha dleri hayra yormak yok. Ha dedim, sana bir son iyilik daya edeyim. Zalacanm sevinli yz birden keder iinde kald. Elin-' den en sevdii bir eyin alnmasyla kahrolanlarn acsna dt. Kurban olurum Sefer Aam, satma unu. Ben ettim sen etme. Dman szne uydum da, sana gelmedim. O gelmediim gnler ne yapacam, ne edeceimi bilemiyordum.

Deli gibiydim. Patlyordum. imde, barmn urasnda bir yangn vard, bouyordu beni. imdi ferahladm. stmdeki yk kalkt. Verme kitabmz ellere. O zaman ben ne eylerim ki-Bir daha da dmana uyarsam iki gzm nme tfsn. Kandrdlar beni. ORTADREK 305 Muhtar Zalacanm duramyacam biliyordu ama, bu kadar abuk yola geleceini de kestirememiti. Korkma Bac, dedi, korkma. Kzgnlmdan syledim, gin altn verseler de kitabmz satmam. Bu kitab kim yazd? Elhac Msrl Kmil Efendi Hazretleri getirdi Yemenden, K-beden. Hi satlr m? Bir daha ele mi geer ki... Amma sen de bir daha yle itlerin ivasina kanma. Sonra karmam ha. teki, geriye kalan dlerini de, aada, ukurovada tabir ederim. imdi sen git kyn iine, grdn d syle. Ta-bam ky perian edeceini syle. Dte grdn ejderha odur. Ky yutmak istiyor. Ky de geyik. Anladn m? Kylye byle ilnat ver ki, herkes anlasn ii. Korkma, kitap bizim. Zalacadan ayrldnda, kendi kendine syleniyordu: Vay Taba vay! Vay yavrum vay! Sen benimlen ak atabilir misin? Senin arkanda bir adam korsam, Smkl kszden baka, bana da Sefer demesinler. Evine gitti. Komudaki bir delikanlya: Haydi git de ar u Kstolunu, dedi. u deyyusu. Az sonra Kstolu geldi. Muhtar onu grr grmez hmla ayaa frlad, sa elinin iki parman bir ok gibi gzlerine sokarcasna akt: Seni, dedi, seni deyyus. u parmaklarm sokar, gzlerini karveririm. Ulan, askercilikte ayana ayakkab giymedin. Giymeden bitirdin askercilii. Kimin yznden? Desene gvur. Ben, o anadan dodu doal ayakkab yz grredi, bizim kyl milleti ayakkab bilmez, diye arzuhal ver-neseydim hkmete, sana ayakkab giydirmezler miydi? Sa-a tezkere verirler miydi sanyorsun. Nankr. Haydi ykl "armdan. Sz istemem! Her bir yan fkeyle kesmiti. fkesinden titriyordu. Kstolu sinmi,klm, korkmu, bir tek kelime syliyemeden oradan ayrld. Gene sert yanndaki ocua: Git Tebdilhavay ar, diye emir verdi. Tebdilhava yaknlardayd. Duyunca ona doru yrd. F. 20 Kyl telerde durmu, Muhtarn yaptklarn uzaktan takip ediyor, iin sonunun neye varacan merakla bekliyor. du. Uyuz, Zalaca, Kstolu, Kr smail, sonra da Tebdilha-va. Taba da bekliyordu. Bekliyor, deli oluyordu. Bu dev-yusla baa klamaz, diye dnyordu. Kollar svad, ie giriti ki amanallah. eytan ty var bu herifte. ki lfta kandramayaca insan yok. Tebdilhava geldi, sert bir yzle: Syle, ne istiyorsun benden Muhtar Emmi? diye sordu Muhtarn deminki fkesinden hi bir ey kalmam, ini. vermiti. Yz gle, babacan, efkatliydi. Gel otur hele. Gel otur. Gel yanma. Yer gsterdi. Tebdilhava ikircikli kalakald ayakta. Otursa myd? Canm gel otur. Seni yiyecek deiliz olum. Bak, uku-rovaya ineceiz. Belki sana birey yapabilirim. Sen de bu beldan kurtulursun. Yllar yl askere gidip gelmekten kurtulursun. Tebdilhava, veremlinin zor soluk allaryla, halsiz oturdu. Bir deri bir kemik kalm, sapsaryd. imdiye kadar niye derdime are aramadn yleyse? diye gene ayni sert sesle sordu. O zaman bizimkiler gl deildi. Ellerinde hi bir ey yoktu. Yeni kuvvetlendik, bilmez misin hay oul? ukuro-vaya varnca, bizimkilerin byne diyeceim ki, byle byle, bu ocuk perian. Ya askere aln, hasta hasta, bitirsin askerliini, ya hastaneye sokun iyi edin, ya da re karn diyeceim. Hakka reva m bu ocuun hali? O kadar ok tebdilhava geldi gitti ki,

adn Tebdilhava koydular kyde fka-rann, diyeceim. Dayatacam. Ka ayn kald daha? Tebdilhava: Be, dedi. Epey var Gene gideceim. Hastanede iki gn yatrdktan sonra, gene haydi kye diyecekler. Muhtar: ORTADIREK 307 Ck ck ck! yapt. Bu sefer bunun nne gemeli. Senin hakkn aramal. Yarn aa iniyoruz. Gel yanma. Seni ^danaya gtrp, bymze gstereceim. Seni bunun iin arttm. Unutma, pamua girip de yerletikten bir gn sonra 3e' yanma da seni Adanaya gtreyim. Olur mu? Tebdilhava gene serte: Olur, dedi kalkt. Akam oluyordu. Muhtar dnyordu. Kendini kavi tutup, bu sabaha kadar almalyd. Grsnd o Taba particilik nasl olurmu. Gmleksizolu, katil, eski ekiya. Bir eye evet dedi miydi, kellesini kessen dnmez. Kimseden de, hi bir eycikten de korkmaz. Uzaktan da akraba olurlard ya, yle akraba batsn. Ters adam. Byle adamlarla uralmaz. .Ama bir yolunu bulmak gerek. Banda otuzdan fazla rgad var. Tabala giderse,-kyde byk bir delik alr. Onunla gndz konumak mnasip dmez. Adam kylye rezil eder. Koar. Geceyi, ortalktan el ayan ekilmesini beklemeli. Skntlyd. Bu kyl ksm iyilik bilmez. Netsen neylesen faydasz. Onlar iin paralan, rezil ol, kylmn bir tekinin klma hile gelmesin diye rpn, cann ver uurlarna, bana msn demezler. Azck ak yerini grmesinler, a kurt gibi stne aldrrlar . Bunlarn dk yerini buldun muydu ykleneceksin. G-nn yama bakmayacaksn. Tm su hkmette. Hkmet rz veriyor bunlara. Kimse deil, hkmet. Tutmu bir de bunlara oy verdirip hkmet kurduuyor-ir. Hkmeti bunlar yapyormu! Teh! Tuzlaym da kokma! Bak hele, u uyuz Mahmudun kurduu hkmete! Bak hele, nasl da dediini, istediini yapyorlar Uyuz Mahmudun! Seim zaman gelince de - yanlarndan geilmez. ki gn kapsna varp yalvaracaksn da, yle verecek oyunu. Bunlar oy verin--'e ne oluyor ki? Canm bu hkmetin ii i deil. Yanl i-:'-r yapyor. Bunlar kim, hkmet kim arkada! Anlatamazsn. Satamazsn ki, bunlar keiyi sayamazlar. Gdemezler. Hep bunlar o smetin bann altndan kt. Bir kocaman, 1 atadan dededen gelme Muhtar bile, benden yana olsunlar di. ye onlara yz suyu dkyor. Ellerinden gelse, muhtarlk ya. pacak baka birisini bulsalar, vallahi de billahi de eker oy. lann bakasna verirler. Smkl ksze bile verirler de onu Muhtar yaparlar. Amma hkmet adamn arlayacak evinde yatracak, ona gzel szler edecek kimse yok kyde Hele bulsunlar birisini. Kaldrr atverirler soydan muhtarla, nn uraya. Ve de bir daha yzmze bakmazlar . Bu smetin kard bu i olmasayd, Tabaolu byle ayr ba ekebilir miydi? Hep onun yznden. Bir daha da hkmet yz grebilir misin smet! Bamza kardklarndan bir tek oy alabilir misin smet! Benim u kara canm sa-iken sana zrnk oy verdirmem. Kendi den alamaz. Sen yaptn, sen ek! Bizi bu belya koan sensin. Bak bakalm, u bamza adam diye kardn, muhtarla kartrdn, oy sahibi yapp da szm ona hkmeti ellerine verdiin aya yalnlar, sana bir tek oy veriyorlar m? Aaaah smet! Sende de azck akl varsa, ben u byklarm keserim. Paa olmusun, Cumhurbakan olmusun ya, bouna. Adam hi elindeki dm, durup dururken, gtrp de kendi ayana dmler mi? Yan da geldi geti derler. Bir daha, enseyin kkn grrsn de Cumhurbakanlm gremezsin. Tabaolunu bama adam diye kardn m, karmadn m, lsem yitsem de, seni babamdan ok sevsem de, senden yana olamam arkada! Koca Cumhurbakanln, durup dururken, iki yalnayan oyuyla bakasna veren, koskoca bir milleti idare edemez. Koca bir Paal bakasna verene ben akll diyemem, arkada, isterse nn firengistan tutsun. ok byk

siyaseti ol! Sen bir ie yaramazsn, arkada! Sana da hi bir vakit benim gnlm dorulmaz, arkada! Belli bil. Bu ii yaparken adam hi yanma ynne, sadkana muhtarlarna sormaz im' Bu millet beni ister mi istemez mi, demez mi? Az daha senin yznden perian olup, kye rezil oluyorduk. Bereket ki he' men karya getik. Hkmet nerde, millet orda. Sen bunu bilmez misin? Bilmezsen, rendin ite arkada! rendin J'a-i iten geti. Talar alp kara barn dersin imdi ya, devORTADREK 309 jet dediin bir kutur, elinden bir boanr kaarsa, bir daha tutamazsn arkada! irndR de tutacam diye rpn dur. rpn ha rpm. Bir daha koklatrlar m adama. Tm millet seninle olsa, iki baldnplam oyuyla, bir daha Reisi cumhurluu sana kaptrrlar m?Tabaolu adam ne bilir, iti ne bilir. Onu sen ada"1 ec*ip karma diktin ya, ben onun oyunu bile sana verdirmem. Bunu bylece bile de, donesin. Aaaah smet aaah! Senin zamannda olsayd... Seni ne yapmal bilmem ki... Beln buldun ya, bize de mazarratn dokundu. Bir uyuz danann krk kye mazarrat ok olur arkada! Belli bil. Yemek yemeden, soyunmadan yataa girdi. Hnlyd. Uzun zaman gzleri gkyzndeki yldzlarda smet Paay, yapt kt ileri dnd. Kafas bu ileri, bu smet Paann ilerini bir trl almyordu. En sonunda u sonuca vard ki insan kocaymca byle olur. Herkes yatm uyumutu. Evlerin nlerindeki ocaklarda-ki ateler yava yava klarn yitiriyor, snyordu. teki uta bir bebe durmadan alyor, anas kahrl, uykulu bir sesle nen alyordu, Gmleksizoluna gitmek ona zor geliyordu. Ya uyandnda barr arr, ser de tm ky ayaa kaldrrsa, ite o zaman rezilliin bini bir para olur, ite o zaman kylnn yzne bakamazd. Ama baka hi bir are yoktu. Ne olursa olsun gitmeli, ocana dmeliydi. Aaaah smet aaah! diye yataktan kt. Kovadaki suya eildi yzn ykad. Sonra aklna aptest almak geldi. Bir ap*-test alp, tanrya dualar etti. Usul usul, ses karmadan, Gm-leksizolunun evine vard. Baucunda durdu. Gmleksizolu, yastn bir alya dayam uyuyordu. Yanma meldi. Omuzundan tuttu. Tutar tutmaz da Gmleksizolu yatan iinde srad doruldu. Yannda ynnde bir eyler, aranmaa balad. Silhn aryordu. Ekiyalktan kalma bir alkanlkt bu. Muhtar sezdi. Karda, dedi usulca, benim, Muhtar Sefer. Ben geldim. Azn amadan, smeden, barmadan dinle beni. Kusura kalma. Tatl uykundan uyandrdm. 310 ORTADREK Gmleksizolu daha yann ynn, yastnn altn ara tryordu. Ellerini tuttu. Benim. Ben Seferim. Ocana dmee geldim. Dinle be ni. ok byk iler oldu. Allahakma kendine gel! Gmleksizolu durdu, ellerini ekti ald. Kendine gelmi ti. . Sefer mi? diye serte sordu. Benim karda! dedi korkuyla. Gmleksizolu sessiz, yle kald bir ara. Sonra: Ne iin var burada bu gece yars Sefer? diye sordu. Muhtar gene ellerine yapt: Olunu ldrdm ocana dtm. Koma beni, barma bana. Siz ezelden beri asil bir soysunuz. ldrdnz adamn, kestiiniz ban hesab yok. Siz yle yksek bir soysunuz ki, yatakta leninizi kimse grmemitir. Kurundan gitmemiiniz avratlarnzdr. Ben bunu bilirim. Bilirim de, Gmleksiz soyunun nnde saygyla eilirim. Sizler insanlarn kurdusunuz. Alc kurt gibi girer ilerine, koyun alma kurt girmi gibi, yarar alrsnz. Benim de ndm, kendimi adamlar iinde adam saydm Gmleksiz soyuna azck bulam olduumdur. te karda, sizin evin byk greneinde, dmannz da olsa, kapnza geleni kovamazsnz. Gmleksiz evine den herkes, dman da olsa, muradna ermeden, eli bo dnemez. te ben de bu gece yars, ite ben de bir kyn muhtar, Demirgratn Bakan,

smet Paann dman, soydan khya Hdr khyann olu ocana dmee geldimOlunu ldrdm de, senin deil, Gomleksizolunun ocana dtm. Ellerini barna gtrd, bir iyice bast. Ellerini skt. Beni ellem iinde rezil etmeyesin, yalnz komayasm diye geldim. Arkam sensin, kalam sensin Gmleksizolu. Sen Gmleksizoiu ocann sn. Bu evden her kim ne istediyse, eli bo dnmedi. Bana arka ol demeye geldim. Sana s"' maa geldim. Kyl hep onun tarafna geti. Ben bir yavru kuum, kanadnn altna al demee geldim. Ne dersin? Gmleksizolu yle durmu kalmt. Hi bir ey demiyor, susuyordu. Benden de bir istiyecein olursa, bundan sonra emrin can ba stne karda. H? Ne diyorsun? Omuzundan tuttu usulca sarst: H? Bir ky iinde yalnz kalma, hor grlme, gelip de sana snma arka olamaz msn? Gmleksizolu oca-j yalnz kalmlara, kimsesizlere, akrabalarna, kk drlme arkayd. Sen o oca bir daha yakamaz msn? Gmleksizolu ar, okkal: Doru, dedi sustu. Gmleksiz soyu yalnzlarn, ocana dmlerin yanndadr. fVY\"~"\ Gene sustu. t k \-s Sonra gene balad. L-~~ Madem bu gece kapma geldin, ocama dtn, Gmleksiz soyunun ne olduunu iyi bildin. Bu kapdan eli bo dnmeyeceini de iyi bildin. Var git rahata uykunu uyu. Gmleksiz oca sana arkadr. Tabaolu gelip, senden evvel bu ocaa dseydi, o hakl olduundan onunla birlik olurdu Gmleksiz oca. Amma sen geldin. Seni bo eviremez bu ocak. Kimseyi de evirmedi. Arkam ol diyeni bo gndermedi. Sen hakszsn. Kylnn hakkn yiyor, kra tarlalara sokuyorsun. Bir daha byle iler yapma. Muhtar: Yapmam, yapmam! Tvbe, tvbe! Saol! Gmleksizolu oca daim yansn, ttsn, dedi kalkt. Hem de senin gibileri varken, daim de ttecek. Geri evine geldi, yatana girdi, uzand. stnden ar bir yk kalkmt. imdi, kke Dakurdu vard grlecek. Yumuak adamd. Dini btn adamd. Kyde, namazn hi terketme-yen, yl On iki ay klan -yalnz o vard. Derdi gn hep Hacca gitmekti. O yzden kyde, kocam haliyle en ok pamuk top-tayan oydu. Ald parann da bir kuruunu yemiyor, ocuklara, karma stba almyordu. Evde dokuduklar bezler de nlmasa rlplak gezeceklerdi. Amma yllardr da Hac paras bir trl tamamlanmyor, du. kke Dakurdu derler sana. Kutsal bir adamsn. Dinj btn mslmansn. Kimsenin hakkn yemedin. u dnya. ya bebeler gibi geldinr_hebeler gibi gideceksin. Delikaj^. nda bile harama^feee) trl mahlukata ukur zmedin Bu kadar yolTTerfemiz geldin,~bu mr tertemiz" yaadn. Yarn ahrette, Allahm divanna vardnda, varp yz srdnde onun sana soraca hi eysi bulunmayacak. Ya kulum kke Dakurdu diyecek, benim sana soracak hi bir sualim yoktur. Sana Cennetten bir kk hazrladm ki, Adana tiren istasyonu gibi parl parl kl. Var git kkne de kurul, safa sr, dem ver, dem al diyecek. Yanma avradn da verecek. Hizmetine de krk Hr verecek ki, dnya gzeli. Daha el dememi, kz olan kz. Krk tane de glman verecek ki, bir dediini iki etmez. Kevser suyu arap olup akacak. Balk bahelik gz alabildiine. Tm dallar eliyin altnda. Dallar olgun meyvalarm azna kadar uzatp bekleyecekler. Her bir meyvay, yiyecei, armn baln, kuun sdn sabahtan akama kadar durmadan yij'eceksin. Yiyecek, bu dnyadakiler gibi pis pis, kokulu karmayacaksn. Yediin yemekleri ter olarak dar atacaksn. Ter deyince, yle pamuk toplarken kardn terlerden deil. Azar azar, hi habersiz terleyeceksin. Terin bir an miski amber gibi kokacak. Bir an gl, bir an nergis, bir an al iei gibi. Bir an yarpuz, bir an da ta;;< am yajara, bir an da yamur topra gibi kokacak. Sen o zaman hangi kokuyu istersen yle kokacak. Kaz etleri, yal rdekler, bldrcnlar, nar gibi kzarp nne gelecek. Yiyeceksin babam yiyeceksin. dris nebi hlle biecek. Makassz, dikisiz. Som ipekten. Renkleri gz alan. Uzun yaylann iekleri gibi balkya-cak giyitlerin. Hergn de deitireceksin.

Deitirdiinden haberin olmadan. Gnln, bu srtmdaki deiecek derse. he" men bir de bakacaksn ki srtmdakiler deimi. Yataklar istersen ,cmle ty yumuak kuflar gelip, en yumuak tylerini dkecekler kapma. Sana tm yatak olacak ORTADREK 313 0 yzden bu dnyada kuru yerde yatmak sevaptr. Emek olmaynca, yemek olmaz arkada! Bunlar bizim gz krler, kula sarlar bilmezler. Bizler, kr eytana, canavar nefsimize bu dnyada uyanlar bilgeyiz. Sen bilirsin. Orada, senin kknde hava ne scak, ne souktur. Ilk-tr. Hani ilk yazn iekli, kan depretiren havas gibi lk, gnelidir. Ol sebepten, bu dnyada plak gezmek, bedenini kavi soua, yalm gibi scaa kar tutmak sevaptr. Bunu jinse bilmez, sen bilirsin. O yzden bu kyn tm aklsz bu dnya iin alr, sen Cennetteki kkn iin urarsn. Seni bir de hor grrler. Dorudur. Miralayn olunun iftlii kratr, verimsizdir. teki tarlalara bakarsak verimi yar yaryadr. Bu teki kyllerin, Tabam, benim zararmzadr'. Bizim gzmz dnya kr etmitir. Biz kolay tarla, ok kazan ararz. Halbu-ku sen zor tarla, hakl kazan ararsn. Senin bol pamuklu yerde pamuk toplaman, kolayca ok para kazanman, oradaki k-kyn bir duvarnn yklmas demektir. Sen Hacca gidecek , paray tekilerden zor kazanacaksn ki, Allah indinde tekilerden ayrt olasn. Benim abam ne? Ben diyorum ki, kymzde hi olmazsa bir kii var Hacca niyetli, o da pamuu bol tarlaya girip, kolay kazanmasn. u dnyann pis mal, onun temiz gzlerini brmesin. Sen de bu benim iyiliimi unutup, dersin Tabam ardna, oradaki kkn ykar, yerle bir edersin. Kevser suyunu kurutur, batak eylersin. Ben salma salarken, sen para vermeyince neden yatan aldm? Kuru yerde yatasm diye. Neden yiyeceini aldm? A kalasn diye. Neden ineini sattrdm yol paras iin? Dnya mal seni yolundan ayrmasn diye. Bilirsen ben sana yolunda ok yardm ettim. Amma sen bilmezsin. Herkesten ok Snl gzn ald halde, sen de insanolusun. imdi sana bir akl reteyim. Senin gnln zengin, g-^ gzn jd amma kafan bo, bilgin az. Kitabmzda der ki, Allaha kar gelmeyecek, ona irk A 314 ORTADIREK komayacaksn. Allah kim? Tvbe tvbe! Emirlerinden da-r klmaz bir bymz. Onun yeryzndeki vekili kim? Hkmetimiz, Demirgratmz. Hkmetin, Demirgratn kasabadaki vekilleri kim? Kaymakamla Gdece Tevfik Efendi-miz. Kaymakamla Tevfik Efendinin kydeki vekili kim? Muhtarmz. Muhtarmz kim? Ben. yleyse bana kar koymak ne demektir? Syle ne demektir? Ben sylemiyeceim. te bunun burasn da evire evire sen dneceksin. Dnecek yllar yl srne srne, di ile trnak ile, sersebil, a plak kurduun gzel kkn, bir fiskede ykmayacaksn. Ykamazsn arkada! Bunca emeciklerine yazk arkada. Tabao. lu senin Cennetteki kknden deerli mi, arkada? Ben varp gidiyorum. Sen dn kal! Dn kal da gzlerine sabaha dek uyku girmesin. Gnahlarna tvbe et. Doru yoldan, Allah yolundan, bilmeden sapttna Allah inandr, arkada! Bir adam o senin kkn gibi kk bir mrde kuramaz arkada. Yrei temiz adam nerde imdi, arkada. Salcala kal. Allah yardmcn olsun. Ad gzel Muhammede Salavat. Sevinliydi. ok gzel, yree iler szler sylemiti k-ke Dakurduna. kke Dakurdu, hi konumam, boyuna dualar mrldanm, arada da: Allah, Allah! Sen kurtar, demiti. O kadar. Bire Durduman, ne biim adamsn sen? Byle gece yars ayana getirirsin adam. Tm tarlalar tutulduktan sonra ba kaldrrsnz. Gelecek yl siz inin, siz bulun pamuu. Kyly takmsnz ardnza, alr gtrrsnz. Ne demek bu? Ulan, iner aa da, toplayacak tarla bulamazsanz, ne dersiniz kylye? Ulan Adil Efendiye yldr borcunu veremiyorsun. Kocam baban bindirmek iin bir eek alamyorsun. Sz toplayacak tarla bulamaz da ukurovanm ortasnda sipsivri, damdazlak kalrsanz sizi tarlama sokmam. O zaman Adil Efendiye ne dersin,

Durduman? Kylye ne dersiniz? Etmeyin bunu, kymayn az var dili yok kylmze.--Sizin i.111 sonu iyi olmaz. Gelecek yl olsun, nereye giderseniz gidin. Bu gece yars benim canm yok mu, sizin ayaklarnza kadar e' jeyim? Bunun sonu iyi olmaz. Bunu byle bilesiniz. Kanun karsnda cnha! dersiniz. Atma Emmi, atma! Neden kanun bizi cnhal dre-cekmi? nk bu bir dolandrclktr. Kanun madde madde yazar. Sen muhtar olmadndan bilmezsin. Bir kere... Ve de sana diyorum ki, azn topla. Kyly yoldan kartp, isyan ettiremezsin. Senin iin kasabada iyi demiyorlar zaten. Sen jjinimizi hor grr, kt yollara saparmsm, diyorlar. Azn kapat! Candarmanm senin hakknda bana dediklerini kylye bir iln edersem seni havada paralarlar. Hani o apka meselesini... Anladn ya... Sen yiit, akll adamsn ya, benim elimden de her bir i gelir. Hakknda evrak var. Candarma dedi ki, aman duyurma. Senin, gzel milletimiz arasnda ne propaganta ettiini beni bilmez mi sanrsn. Bekliyorum. Bir gn mnden bir yakaladm myd, anlarsn dnyann ka bucak olduunu. Hkmet her bir eyi biliyor. O itiiniz su ayr gitmeyen demirciyi de biliyor. O garibi. Ayan denk al. Ha kylmdr, dedim, ses karmadm. Kymzn erefi yere dmesin diye, kimseye bizim kyde byle bir murtat var diyemedim. Ulan olum aykr gitme. Hak yoluna gel. Bir milletlen baa kamazsn. Doru dur. Yarn Tabalan git-miyeceksin Giderim. Sen hakszsn. Kylye yazk ediyorsun. u perian haline bak u milletin... Bana bak, bu yl yoldan karmayn kyly. Sz verdim. Gelecek yl, size yardm ederim, ok iyi tarlalar buluruz kye. u Miralayn olundan ben de usandm. Az kalabalk, Pis biri. Ve de seni korurum. Nur gibi ocuk derim. Ve de y-e ilerle hi ilginii olamaz derim. Hele bir dnelim emmi. Sabah ola hayr ola. yle deil mi? Sen bilirsin olum. Sana her bir eyi syledim. Halk lsyana tevik etmenin suu ok yamandr. Akln varsa anlar-Sn- Sahcaan kal. Allah yardmcn olsun. Osmancay uyanm, kendini bekler buldu. UKTADIREK 317 teden gelirken: Buyur Aa, ho geldin, safalar getirdin evimize, dedi Seni beklerim akamdan beri. Gzleyi gzleyi gzm drt oldu. Ancak m geldi sra bize? Salmada bata ben gelj. rim. Kusuruma bakma Osmanca, sen bizden saylrsn. Nenemin bacsnn z torunu sensin. Ve de Demirgratmzn z gzbebei, delegesi sensin. O yzden sen bizdensin dedim. Saptn kt yoldan tez dnersin. Yanna, dein ucuna iliti. Dediklerini, sayp dktklerini hep duydum. Partimizi ie kartrma. Ky ii baka, particilik baka. Etme bunu. Oy zaman, senin yznden, korkarm ki herkes oyunu smet Paaya verir, hkmeti elimizden kaptrrz. Delice Bekirlen bir olma. , Muhtar ayaa kalkt, geri oturdu. te tuttum szn. Vazgetim Bekirden. Ve de konumam bir daha. Amma sen de Tabala gitmeyeceine sz ver, erkek sz. Benimki sz ki bir sz! Pulattan salam. De haydi sz ver. Bu yl da delege sensin. Bu da benden sana ikinci sz. Tamam m? Hele bir dnelim. Ve de sen bana sz vermezsen, byle delege, byle parti arkadal olmaz. Parti demek, ve de birisinin ayann gittii yere, ve de hepsinin ba gider demektir. Bakanmz ne dedi, aklnda m? Bu i demirgraside birinci art, dedi, anladn m? Osmanca ayaklarn altna ekti: '* Sen delice Bekirden vazgeersen, sz, dedi. Amma sonra caymaca yok Bizde sz var arkada, dedi ayaa kalkt. Bizim kellemiz gider amma, szmz yerini bulur. Ne mmkn ona. Yeter 1 azmzdan bir sz kmasn! Mthi bir uykusu vard. Konua konua da boazr arm1? ti. Ama bu gece varp da scak yatanda yatamazd. Kyln"

(ju uyanm onu dinliyor, urun urun ne yaptn, ne sylediini bir bir kovuturuyordu . Gmleksizoluyla konumam kimse duymad inallah, diye iinden geirdi. Duydularsa berbat. imdi mademki uyanmlar, dinliyor, kovuturuyorlar, on-lara gstermek gerek. Bir an durdu. Yerde serili, uzanm yatan kye bir gz gezdirdi. Sonra gene yrd. , Baucunda durduu yatak Ktlemez Alinin yatayd. stne eildi, bararak. Kalk ulan kpolu, dedi. Meydan meydan, ev ev aleyhime atar, bana sersin, yle mi? Kalk, cezan ekeceksin. Seni deyyus seni! Ve de kalk, ve de bana bir ip ver! Bir ip ver ki ca-mn incitmeden kollarn balayaym. Ve de dorul! Elinden tuttu, hzla ekti kaldrd. Ktlemez Ali bir eyler mrldand ama, anlalmad. Ulan sana diyorum, nedir bu yaptklarn? Yr karakola. Bu ky babaym tarlas m sandn? Sen kim oluyorsun ulan? Rezil olu rezil! Yarn Taba Efendiyle gidecek misin, Ali efendi paa? Baban lrken seni bana emanet etti de gitti. Bir kyn Muhtar, o kyn babas, ve de Reisicumhur Paas demektir. Size her bir dilediimi yapabilirim. Zorlu bir tokat att Ktlemeze. Tokatn sesi ta uzaklara kadar gitti gecede. Ali: Tvbe Emmi, tvbe, diye ellerine sarld. Ben onlardan olmadm, hi karmadm onlara. Ve de benim iyiliimi inkr eden kyller, varsnlar da gitsinler onunla. Benim emeciklerim onlarn gzlerine dizlere duracaktr. Mmkn yok duracaktr. Ama senin gitme-n izin veremem. Varsn gitsinler de ukurova yazlarnda i-512 gsz srnsnler, karmam. Ama sen gidemezsin. Senin ^orcunu Adil Efendi benden sorar. Haydi yat, uyu! Karma ilere yavrum. Sizi batan karanlarn Allah bin bel-m versin. Su sizde deil yavrularm, sabilerim. Yarn Ur gn isiz kalrlarsa benim yreim yanar. Onlar' aldaleri! tanlar da byklarn burar, sar tebihlerini akrdatr gezer ler. Yorulmutu. Bundan sonra hi bir yere uramadan, do. ru yatana gitti. Yatan stne uzand. Ba dner gibiyi Azck dinlenip gene kmal, geriye kalanlar da ev ev dolamalyd. in bir kt taraf da unutulanlar alnrlard una una gitti de, eiine oturdu da, diller dkt de bizi adan, dan saymad, derlerdi. Gnllenirlerdi. imdi uyanm, o^ yolunu gzlyordu. Hepsini bir bir gezmeli, sabaha kar da varp Kel A bulmalyd. Bu pan madem ki kurduk, yorulsak da, lsek de sonu. na kadar yerine getirmeliyiz. Filann yarda koyar da gidersen, hayatta hi bir ii baaramazsn arkada! Gece yary geerken uzand yerden doruldu, evlere dt. Teker teker, herkese suyunca syledi syledi. Dilinin dndnce, gc yettiince syledi. ini bitirdiinde bahti-yard. Biliyordu ki, geceki ektii tohumlar sabah olur olmaz, gnle birlikte yeerecek, boy atacaktr. Kel Aa sabaha kar ancak gelebildi. Gerekeni de, pla-nn istedii de buydu. Kel Ak kydeki son kiiydi. Konumad bir tek ii kalmt, o da Tabaolu. Ona da gidecekti ya, eytana, nefs eytanna, uydu. Benliine uydu. Kel Ak giyinmi, yatann yanndaki aacn gvdesine srtn vermi oturmutu. Muhtar, hi bir ey sylemeden gitti, vard onun karsndaki aaca, onun gibi belini verdi oturdu . Sonra: Heeey turnalar, dedi. Kel Ak: Heeey telli turnalar, diye karlk verdi. Babamn evinin enlii, saz alnca saznn stne blbller gelip konan Am. Heeeeeey turnalar! Kel Ak en ok bu szden holanrd. Heheeeey telli turnalar! Trk syleyince dilinden ballar akan, kurdu kuu d

ORTADREK 319 getiren, da ta eriten, kymzn n an... u Allahm gzel sabahnda, ala afan tan yerinde avaz olan... Heheey turnalar. Ve de tellice. ok yoruldum, ok kotum. Tan yerleri madan, senin , tjjdr Khyann olu senden trkler diler ki, gnl ho olsun. Ba bunalm, drt bir yann dmanlar evirmi, tek basma Yemen lnde kalm, iki al syleki yreine g gelsin. Dmanlarnn ettii ktl unutsun. Kel An bozuk bozuk, krk iinde kalm, seyrek, kemsi bir ak sakala brnm yz, tanyerinin mca aydnland . Yalyd. Yan ne kendisi, ne de kyde bir kimse bilirdi. Herkes onu bildi bileli byleydi. enesindeki iki ak kl salnr dururdu her zaman. Doan gne, uan kua eyvallah! Saz klfndan kard. Usul .usul, elleri titriyerek saz okad. Sonra almaa balad .Havadan havaya geiyor, saza barn veriyor, dorulup ban sallyor, bir topack kalyor, yumulduka yumuluyor, sonra dikleiyor, byyordu. Sazn sesine, uyanmamlar, uyanp geri uyumular da uyand. Esen yelde stndeki aacn dallar usul usul sallanyordu nce ocuklar geldiler. Sonra oymakta bir patrt ktrt oldu. Grlt az sonra kirp diye kesildi. Ondan sonra kadnlar da geldiler. Kel Akla Muhtarn bulunduu yere halka-landlar. Kimisi oturdu, kimisi ayakta kald. Sonra delikanllar geldiler. An yanma, kadar sokuldular. Yanbama, birbirlerinin stne abanarak oturdular. Erkekler, kocamlar da gelip topraa ktler. Bu ara bir eek anrd, gltler. Ortalkta t yoktu. Herkes bir soluk kesilmi, alaca a-a seher yelleri eserken salkm saak, Kel An sazn dinliyorlard , Kel Ak yle her zaman coup syleyen cinsinden deildi. Bu ocaa Kel Aklar oca derlerdi. Dedesi, dedesinin de-si> amcas, kardeleri, kimleri varsa hepsi akt. Hepsine de Kel Ak derlerdi. Soylarn srnce t Karacaolana, Yunusa dek kard . Bu yanlarda, yllar yl, ocukluklarnda, delikanllk, k0 alk alarnda, kzlk, gelinlik, karlk alarnda Kel A^ soyunun trksnden yreinde bir ang saklamayan hemej, hemen kimse yoktu. Analarnn ninnilerini, sevgililerinin tat. l szlerini, dnlerini bayramlarn nasl ansrlarsa, Kel As trklerini de yle belirli, yle tatl bir d iinde ansrlar^ Kel Ak ald ald, gene doruldu. Yz sevin, mutlu luk iindeydi. Sakalnn iki telini svazlad: u gzel afan alacasnda, dnyann bu ucunda, uku rovanm berisinde birikip aa dibine gelenlere de eyvallah' Ala afakta atlayan tomurcua, uyanan topraa, trdysm ota, vzldayan bcee, alayp akan kl suya da eyvallah Heheeey telli turnalar! Hep birden glerek: Aa da eyvallah, Kel Ak soyuna da eyvallah! Saznn teline de eyvallah! Heheeeeey, heheeeey, heheeey turnalar! dediler. olua ocua, belekteki bebelere, ukurovanm ak pamuuna da eyvallah! Eyvallah,^ dediler gene, glerek. Dedem Karacaolana, dedem Yunusa, dedem Dadalog-luna, Trkmenin gemi eski gzel gnne de eyvallah... Karacaolana, Ak Yunusa, Dadaloluna, Kul AMu1-rahmana da eyvallah, dediler. Kel Ak uzun sustu. Bu, her eyvallah dedii aktan bir dn bayram trk syleyecek demekti. Heeeeey artk enlik admanlkt. Bir kere daha: Heheeeeeeey tellice turnalar! ekti Ak, sonra balad nce incecik, ksrkl, yalyd sesi. Sonra gittike r leti, grleip yanklat. Bir ift blbl geldi kondu dikene. Ba da yeil, a krmz. Yeiller, krmzlar... Heheeeey telli turnalar heeeeey klar! 321

Karanlk gecede... Kolum stnde, Bir ayrlk, bir yoksul-juk, bir lm... derdim var birbirinden ayrlmaz... ukuro-va bayramln giyerkfn... Derdile sevincim ykr dalar, fieheeeey tellice dalar. Mor nemekeli, yarpuzlu, ak bulutlu dalar- Krehir zne bir ate satm, yanar oylum oylum du-jnan"grnr. Aramzda yklas dalar var... Heheeeey turnalar, dalar, gzeller... Havann yznde bir leylek, bir leylek. Leylein aya da knal denek. Varimi mademki u dnyada lmek, yol kalsn gnl kalmasn yrenler. Mezarma ta dikin krmz. Beni ldr bas ellerin kanma. Desinler ki ak elleri knal. Deryada dnyor kral yesiri... Deryalar, ukurova deryalar. Topran yeili, yamurun gzeli. Nerdesin ebemkua? Yeilde aklk. avkyan bir ses. Balkyan dnya. afak iinde dnen, kvlcmlanan dalar. Yr bire fkaralk elinden, dolanp belime kuak oluksun. Veremler, hastalklar, uyuzlar. Sevdalar, ksmeler, barlar, heeeey- karasevdalar. Ezrail gelmi de can talep eyler. Benim can vermee dermanm m var? Seherin yerleri afan bendi. imdi az tutkun on karde gerek, u beyleri srgn etsem yerinen. Beyler, heeeey ukurova beyleri... Kaba aacn grlemesi dal ilen. Topran alt, topran st... Ac, dert, bel... Yerinme canm, yerinme. Her tepeden bir gn doar. Heeey tellice turnalar! Sonra bir sevin, bir enlik uultusu doldurdu dnyay. Kel Am ne dedii de gayr anlalmaz oldu. Sevincinden toprak atlayacakt neredeyse. Uultu birden klla kesilmicesine, orta yerinden kirp diye kesildi. Kel Ak her zaman byle keserdi sazn. alar alar, en doruuna kar sesin, sazn, birden bire orada brakverirdi. Gnn ucu da sesin kesilmesiyle ayn anda grnd. Kalabalk bir zaman orada oturdu kald. An halsiz llar yanma sarkvermi, saz kucandan teye akvermi-tj- Her zaman da byle olurdu. Genliinde de... F: 21 Ak ayaa kalkt. Kalabalk da ayaa kalkt. Daldlar Herkesin yznde kvanl bir glmseme vard. Bir ksmrun da dudanda bir yarm trk... Muhtar elini An omuzuna koydu. Gzel trklerine ve de gzel avazna, Hazreti Davut avazlm, ve de sazna, saznn teline, senin kardalma ve de gzel yzne eyvallah! Kutsal Kel Ak ocana da eyvallah! dedi. Arkasna dnd, tede durmu kiiyi grd. Kendisini beklediklerini anlad. Yanlarna gitti. Birden bir lk att: Ne oldu, bulamadnz m Koca Halili? tekiler, balaryla yok, karln verince: te byle, diye balad. te byle olur kyn dzeni bozulursa. te byle kocalar bu yalarnda, ve de el tutmaz ayak tutmaz, ve de korkularndan, kyl beni ldrecek diye, ve de balarn alrlar da ve de ssz dalara atarlar kendilerini, Ve de ssz dalarda can verip lrler. lleri de bulunmaz." Kemikleri de... Ve de ak kemikleri... Cesetlerini de sel gtrr. Yeilce sinekler yer cesetlerini. Bcekler, kular yer. Bir gzelce, emmili dayl cenaze nasip olmaz. Ve de arkadalar, bir gzelce kuran okunmaz balarnda. Kyn dzeni bo-zulmasayd, ve de ba kaldran bulunmasayd bu kyde ve de el mi yaman, bey mi yaman demeselerdi, bu kocack ne demeye kaard da ve de dalara derdi. Vay kocack vay... Vaaaaaaay... Yiidim, her bir eyleri bilenim... Yerin altnda, yerin stnde ne varsa bilen Halil Emmim. Vaaaaaaaay, kara topraklara karanm! Senin ln bulursam alr gtrrm ukurovaya. Byk bir mezarla defnederim seni. Mezar tama da, Valilerin mezartana yazdklarndan bir yaz yazdrrm, ky dzensizliinden len Koca Halil Emmi burada yatar, elfatiha, diye. Vaaay gn grmemiim, pamuk yolunda, ukurova danda lenim! Yemenden cann kurtarp da burada can verenim. Vaaaaaay Halil Emmim, sen benim yantn-da babam Hdr khyadan ileriydin. Onun bana tek ydig- nydm. Ya ben yanmaym da, ya ben dne dne alama' ORTADREK 323

yaym da kimler alasn. Vaaaaaaaaay, babamn yiit, akll yolda sana da kydlar. Sesi o kadar yank, yle kederliydi ki, kadnlar, kzlar alamaa baladlar. Muhtarn da gznde iki damla ya birikmiti. Sonra yalar yanaklarndan aa szlp byklarna kadar indi. Bu srada Tabaolunun: Haydi hazrlann, ben gidiyorum. Benimle gelen gelsin, gelmeyene uurlar olsun, sz duyuldu. Taba bunu birka kere daha syledi. Muhtar hemen szn kesti. Kulak kabartt. Ortalkta derin bir sesizlik oldu. Tabam evinden yana dnd, ellerini beline dayad bakt. Orada iyice seemedii bir kaynama oluyordu. Ykl iki eek, birka kadn, ocuklar grd. Onlar da Muhtardan yana bakyorlard * Muhtar elleriyle yzn kapatp: Vaaaaay vay Halil Emmim lseydin} de bu gn gzlerim grmeseydi. Bak bak Halil Emmi, seni ldrdler de koyup gidiyorlar. Seni dalara drdler de ky ikiye blp gidiyorlar. Salnda sana Emmi diyenler, seni kendi taraflarna ekenler, bak Halil Emmi, kayorlar. Ky dmanlar. Bunlara komu denir mi, kyl, karda, emmi denir mi? Sa olsaydn da u sana yaplan grseydin Halil Emmi, dost kiu, bu kyn dostu dman kim anlardn. Vaaaaaaaay, vaaay ssz, kimsesiz dalar da, yapayalnz lenim! Oul dedin de bana gelen oldu mu? Karda dedin de varp sarlann bulundu mu? Bir kack su dedin de lrken veren oldu mu? Yoksa crnaklarnla yerleri yrtaraktan yle yalnzca m verdin tatl cann? Halil, Halil, Halil, Halil Emmiiii... Bu sra yanma birisi sokuldu. Aadan, dedi, Deli Bekirlen, Bekir Aaylan Bekimi geliyor. Muhtarn keder iinde, bozulmu, gzyalarndan slan-m' yz hemen dzeldi. Ar ar evine yolland. Biraz sonra Bekiyle Delice Bekir Muhtarn karsmday. di. Yorgunluktan soluk soluaydlar. Muhtar: Tutulmadk hi bir tarla kalmad, yle mi? Delice Bekir: Sayende bir dnm bile rgat girmemi tarla kalmad Bir tek Miralayn iftlii bekleyip durur. Bakaca il ijn araan bo tarla yok. Yoksa koyar da gelir miydim? Tabam avenesi bakaldrd. Gidiyorlar. Varsn gitsinler. Bu yl Miralayn iftliinin pamuu bir olmu ki, Allah da bir vermi ki... Allah seni inandrsn teki tarlalardan daha iyi. Pampal pampal am Muhtar: Bekiba, dedi kolundan tutarak. Ve de kylye zorlu bir telll arp diyeceksin ki... Miralayn iftliinin tarlas bu yl her ylkinden ok verimli. teki iftliklerin tarlalar yanm, kavrulmu. Herkes hazrlansn. Pamua iniyoruz. Ve de srden ayrlan kurt kapar. Bir kii, iki kii de olsa kymzden kimsenin tezikip gitmesini gnlmz istemez. Sen var tellln ar. Tabaolu, ksz Duran, Veli, birka kii daha oymaktan kmlar, yola aa bir iirden iniyorlard. Ama Koca Halil meselesi bellerini bkm, onlar bir ikircikli halin iine atmt. urada bir l dururken, ya da bir yitik, kyl konur da gidilir miydi. Ellem analarna avratlarna smez miydi? Kylden ayrlp gitmiyeceklerdi ama, bir kere yola dmlerdi. Beki gr, kaim sesiyle tellln ard. Kylnn grlts, patrts kesildi. Sonra birden iki misli yeniden balad. imdi sevin havas esiyordu kyn stnde. Herkes Koca Halili, onun lsn, Muhtarm yank, alar sesini unutmutu. Muhtar, rdan aa gidenlerden gzn bir trl alamyordu. Hdr Khyann Muhtarlk geleneine bir gedik alyordu. Adam olan kylnn birliini hi bir zaman bozmazd. Bozulmasna meydan vermezdi. Kylnn suu olmaza' i UKTADIRBK

325 ge yanlp yazlp kt bir yollara sapyorsa su Muhtaryd. Ve de yleydi. Ykn yapmakta olan Gmleksizoluna iliti gz bir ara. Kafasnda birden imek gibi bir dnce akt. Yksek, halka ba olan kimselerde gnl, kibir olmazd. Olmamalyd. ' %eudini herkesle bir tutacaksn ki, seni sevecek, sayacaklar, yoksa her insann yreinde bir byklk aslan yatar. Sen benim dersen, o da iki misli, be misli benim der. Dadaki iki olakl oban bile kendince, gnlnce Demirgrat Bakanndan stndr. O ynlerine dokunmayacaksn. Gmleksizolu Aa, diye seslendi. Sen bu kyn evvel asilisin. Sipahi soyusun, yle bizim gibi kara kyl deilsin. Bak koskoca kyn iinde sylyorum. lnat veriyorum dnyaya. Senin yksek merhametin ve de vicdann kymzden baz vetandalarm ayrlp da gidip u ukurova yazsnda srnmesine raz olamaz. yleyse gel benimle birlikte de gidelim dndrelim unlar. Ve de onlarn- balar 1333 doumlu An-acadan doma Yusuf olu Memet Tabatr. Gel arkada. Gmleksizolunu kolundan tuttu ekti. Koar admla onlarn ardnca gittiler. Yetitiklerinde soluk alacak, konuacak halleri kalmamt. Gmleksizolu eliyle iaret ederek: Hele durun hele. Azck durun. Kendime geleyim. Size diyeceklerim var. Yere kp oturdular. tekiler durmu onlara bakyorlar, 'in iin seviniyorlard. Soluklarn toplaynca ayaa kalktlar. Muhtar: Tabaolu, Tabaolu! 1333 doumlu Tabaolu, iyi ettin de durdun. Ve de bir iki kelmmz var sana. Tabaolu onun yzne bakmad. Arkasn dnm yle duruyordu. Bak hele dner bakar m yzmze hi? Kendisini peri&n edecek ya, benim yreim ona yanmaz. ocuklarna, sev1 Szel ocuklarna ve de anam bacm olsun, akll, namuslu, gUzel avradna yanar. Beri bak, bana bak Tabaolu. Ve de ayrlk yznden bir kayp verdik. Yanar yreciimiz, p paradr. Ve de Koca Halili dalara drdk. Byle bir yas l gnde kyly koyup gitmek hi doru bir hareket olama. Beri dn, bana bak arkada! Tabaolu dnmeyince Muhtar vard onu omuzundan tu. tup kendine doru evirdi. Tabaolu ona alev alev bakt] Onun gzlerinden korkan Muhtar Gmleksizoluna: Syle una. dedi. Syleki ben ona dost eli uzatyorum Kendisi nereye giderse gidebilir, varsn gitsin. Ama ocukla, rm perian edemez. Bir Emmi, bir arkada, bir kyn Muhtar olaraktan buna izin veremem. Bunu syle ona Gmlek, sizzdem. Ve de kylmz izin veremez. Ve de ukurovada tutulmadk tarla kalmad. 1333 doumlu Anacadan doma Yusuf olu Memet Taba bunu yapamaz. Gidip de bir baka k-yn sncas olamaz. Ve de Kymzn erefini ayaklar altna alamaz. Ve de bizim kyde aynalk ktn dnya leme ilnat veremez. Ve de ayrcalk yznden kyn en kocas dalara dt, ld gitti, yitti gitti. Bylece syle Gmleksiz-zadem. Bu adam delirmi de akln vdrm. Gelecek yl ben onun gittii yola gideceim. Sz. sterse ky, hepimizi pamuk toplayacaz diye Akadenize gtrsn. Bu deniz deil, pamuk tarlas desin. Gene gittii yere kylm alp gtreceim. Amma bu yl kyn birliini bozamaz. Ky birliini bozmak ne demektir! Gmleksizolu geldi Tabam koluna girdi: Memet karda, dedi. Bozma kyn dzenini bu yl. Dzen bozmak iyi deildir. Ben tm dzenleri bozdum da ne oldu. Bama gelenler pimi tavuklarn bana gelmedi. Ne avrat kald, ne ocak, ne ev, ne de bark. Tatl can zor kurtardmteki kyller de bakn unlarm haline der, bamza kakar" lar. Gelecek yl ben de seninle bileyim. Benim szm bilif' sin. Tabaolunun yz kire gibi bembeyaz" ^olmutu. leri dumanlyd. Elindeki san tebihini cebine koydu. ------*"" 327 je gzgze geldiler, ksz ban yere edi. Tabaolu da bas0 yere ediOnun artk ileri bir adm bile atamayacan sezen Muhtar: Siz ,burada durun bekleyin, kyl de toparlanp hemen

eliyor. Ya da ar ar gidin. Geri dnmeleri ok zorlarna gidecek, belki de durmayacaklard. Bylelikle onlarn o duygularnn da nn alm oluyordu. Aramzda geenleri unutmak gerektir arkada. Memet karda. Ve de insanla bu yakr. Seni ok severim. Bu kyde en yiit, szne en gvenilir adam sensin. Kardamdan, z kardamdan ilerisin. Keke anam senin gibi bir karda dourayd bana. Dnyalar benim olurdu. Gmleksizolu: Ben de Tabazdeyi canmdan ok severim. Yiit, szden anlar, akll uak. Kim olsa- imdi onun yerinde dnmez, durmaz giderdi. O gitmez. nk onda derya kadar akl var. Atalar ne demi, deli bir dostun olacana, akll bin dmann olsun, daha yedir. Kyden grltler geliyordu. Bir tellanma, bir sevin, sevin lklar... Kyn yars imdiden hazrln bitirip toparlanm, yola dmt bile. Eeklere, atlara, srtlara ykler sarlm, bir ksm da abuk abuk sarlyordu. st ba yrtk, alvarnn paasnda amur kurumu, eli deynekli bir delikanl gelip karlarnda duruncaya kadar Tabaa sz sylediler. Taba azn bile amad. Srlar Miralayn iftliine indi Aam. yi yaylm var. fiu yl srlar iyi et tutacak. Muhtar delikanlnn srtn svazlad: Pravo arkada, dedi, sonra da onu kucaklad. Bylesi can kurban. Leb demeden leblebiyi anlayan kyl-ye-- Adam bylesi insanlarla Cehenneme bile gider de yan-,az- Ve de orasn gl glistanlk eder. Hazreti Halil brahim &0 Tabaolunu orada brakp oymaa geri dndler. tar, tmarlanm prl prl kara eeine bindi, kylnn nn, ce srd. lerde, daha orada durmu kalm, dnceli Tabg. olunun yanndan hzla geti, yola dt . Az aadaki ukurova topra toz duman iindeydi. pK tra ac ac koktu. xvn Bu uzak nar bahesi dalarn eteinde, drt yol azmda-(jr. Alt yandaki ova san gzl nergiz, mavi iekli yarpuz, kokusu dnyay alan limon, portakal iekleri, ak pamuk, sa-rl> srmalanm budayla balkyan, geceleri tarlalardaki traktrlerle yldz yldz dolan, homurtulu kamyonlar, ekini ye-yip kusan bierdverleri, grltl fabrikalar, ,'inanlmaya-cak kadar byk ehirleri olan, karnca misali insan kaynayan, tozlu, scak, ter iinde, ak bulutlu ukurova topradr. Nar bahesi ok eskidir. Kffardan kalmadr derler. Ktkleri kocaman kocamandr. ok gvdenin yai'is kurumu, yars yeildir. Yal kabuklar atlamtr. Dallar eri brdr. Bahenin iini yllarn selleriyle gelen talar doldurmutur. Srtn Torosun yamacna vermi bahe -usuz bucakszdr. iek zaman yer gk, aadaki ukurova topra, topran ekini, dibi balkl, ltl akar sular, ehirleri, kasabalar, kyleri, insanlarnn giyitleri, yzleri, atlar, arabalar, tozlu yollar, otomobilleri, yosun tutmu pnarlar allanr gibi olur. Tarlalar, Torosun orman al al dalgalanr gibi gelir insana. iek zaman bozuk bahenin yanndan geemezsin. Uul-dar. Dalarn, ovalarn, bozkrn, peteklerin, kovanlarn arlar tm gelmi bozuk bahenin ieklerine okumutur. Her ^ala, daldaki her al iee binlerce mavi, sar ltl, krmz kuakl, tyl, yumuak ayakl, trl trl, renk renk, byk kk ar konmutur. Dallar, ar oul verir gibidir. Bir k'Pirt, sonsuz bir kaynama iindedir iekler. Vzltlar t faklardan duyulur. Yaklatka uuldar. Buras drt yol azdr ama, ok ok kimse gemez. Drt '1 dedikse, drt iir. Isszl bir al, bir ar uultusu, bir de n'frce arnn kanadnn prlts doldurur. Bakaca, yer gk <^w OKTADIREK yalnz, bombo. Bahenin braklml, bozulmuluu arttrr sszl. Buradan ounluk, bu drt yol azndan ukurovay inen kanlar geer. Burada ,arada srada da konaklarlar.

Bozuk bahenin kara ylanlar beter olur. Her tan altn. da bir kara ylan desen, yalan sylemi olmazsn. iek zaman ylanlarn sevime zamandr. Kara y)la, al iei sever. Toprak bile ala keser, apal olur. Gnee batmt dnya. Toprak, nar bahesi al al buuia. nr gibiydi. Byk, yar gvdesinin kabuu atlayp dm'bir nar aac, nar aacnn altndaki ak tatan bir kara ylan kt Ar ar, kuyruunu oynata oynata yeil otlarn stnden kayd. Arada ban kaldryor, yle bir drt yanma bakn-yordu. Arlar uulduyordu. iekler ac kokuyordu. Yosun balam pnardan yarpuz kokusu geliyordu. Torosun stnden gelen bulut kck, akt. Bir tan stne kan ylan orada azck durdu, bekledi Sonra indi. Bir nar aacnn gvdesine doland sonra da. Kara ylan ldrmek, ona dokunmak gnahtr. Kara ylan, kuyruuna basmazsan insana demez. Aacn gvdesinden yeil otlarn iine girdi, gzden kayboldu. Az sonra kuru bir yere geldi, durdu. Kuyruunu kvrd. Yumak olacak gibi yapt, vazgeti. Yrd. Bir iee uzanr gibi etti. Yanndan geti. Bir ses karr gibi etti, duyulmad. Ne olduu anlalmad. Dalda birka ku vard. Ylafl altndan geerken, onlar uup gittiler. Fsltya benzer bir ses geldi. Ylan geri dnd. Uzun, mavi ieklerin altndan baka bir ylan ortaya, inke tam yanma szld. Daha uzufl daha kara grnyordu yeni ylan, iki kula belki de. ki }'' lan yanyana geldiler. kisi birden tan stne ktlar. Bellerinden aas dolat. ylece tatan indiler. Otlarn aral girdiler. Otlarn arasndan ktklarnda o ak, kk buM bahenin stne gelmi, geip gidiyordu.. Bir an iekleri" aln glgeledi. Ayrk otu topran derisi gibidir. nce bir rt gibi >'aP' UKIAIREK 331 ir oraya. Uzamaz. Ayrklarn stne kadar bir durup, bir akarak geldiler. Sonra durdular, beklediler. Sonra biribirle-^ne iyice dolandlar, dm oldular, yapmcasma, kaynarcasna biribirlerine. Kuyruklar ehvetten tirtir ediyordu. Nar ieinin ah, ayrn yeili, gn mavisi, gelip geen bulutun ak da akla titreti. Soluk alamyordu. Gzlerini yumuyor, ayor, sevda iindeki kara ylanlar gryordu .Daha on yedisinde ya var, ya yoktu. Gene kayboldular. Rahat bir soluk ald. Bir grnp bir kayboluyordular. Ylanlarn sevdas insanlara da... Bir ylan bir kza sevdalanm, yllar yl onu her gittii yerde kovalam. Yatana girer, ban yasta koyar, onunla birlikte uyurmu. Habersizce kzla yatarm bile. Belinden iki kat olup... Kz ylan her koynunda bulduka korkusundan gklere srarm. Ner-deyse delirecek. Sonra sonra alm. Barmaz, sramaz olmu. 0 uyannca kara ylan akar gidermi. Yllardan bir gn, naslsa ylan kaamam, kzn kardeleri ylan ldrmler. Kz da alam, kederinden deliye dnm. Ylanlar gittike daha ok hzlanyorlar. Daha ok sarma-dola oluyorlar, ayrlyorlar, biri brn kovalyor, yakalyor, sarlyor, yeniden ayrlyorlar. Hzlar artyor, gz ap kapayncaya kadar baheyi bir batan bir baa gidip geliyorlard. Bu, leye kadar byle srd. Uarcasna biribirlerini kovaladlar. Sarldlar, dm oldular, bir topak, kapkara bir yumak oldular, sonra aldlar, boanp serildiler. Sonra da ayrklarn aklklarna geldiler. Kuyruklarn gene yumak yapp, kar karya, balarn havaya kaldrp sarmatlar. Belki yarm metre, bir metre ayaa kalkyorlar, sarmayorlar, topraa geri dyorlard. Renkleri de gittike deiiyor, krmzya alyordu. Zaman getike, havada sarlp topraa dtke daha ok azyorlar, daha ok ykseliyorlar, nerdeyse kuyruklarnn llcna dikilecekler. Azlar ak, dilleri darda, uzam. Gzleri *kpkrmi Balar kz gibi kzarm. Krmzlk gittike aalara doru yaylyor. Nar ieklerinde arlar. okumu, uultulu. Ar kular gelip geti. Mavi ltl bir ku gelip bir taa kondu. Ayaa kalkp geri den ylanlara bir

gzyle, gzn iyicene yana ylanlara evirip bakt, bir ey anlamam olacak ki uup gitti kindine kadar bylece ayakta sarma dola... Dtler kalktlar, aktlar geldiler, sarmatlar. kide birde ap diye topraa dyorlard. Yar bellerine kadar her bir yerleri kpkrmz yalma kesmiti. Yalm gibi savruluyorlar, biribirlerine dolanyorlard. Uzayp ksalan, esen yelle inip kalkan yalm gibi. Kvlcmla-nan... Nar iei gibi. Belki de bu yzden, ylanlar nar iei zaman, nar bahesinde seviirler. Bir korunmadr belki. Sonra halsiz dm olacaklar ki, topraa son dtklerinde bir daha ayaa kalkamadlar, orada serilip kaldlar. Bi-ribirlerinin stnde kml kml ediyorlard. nce biri ieklerin arasna ar ar akt. Onun arkasndan da teki. On yedisinde ya var, ya yoktu. Dili dama kurumutu. Gzleri kocaman kocaman alm, boynunu uzatm, onlar kayboluncaya kadar gzlerini onlardan alamamt. Elif yorgundu, umutsuzdu. Uzak bir dada bir duman ttyordu. Ylanlar, arlar, kurtlar kular... dedi kendi kendine. Tm yaratk... Allah kimsenin bana vermemi byle bir dirlii. Bir ang d iinde gzlerini at. Bakt ki Ali yk anasnn yanma indirmi, belini de yke dayam oturuyor. Meryemce de ykn te ucunda, kprtsz bir karart. Arkasna dnd. ocuklar gene grnmyorlard. Geride kalmlard. Elif de abuk yrmyordu ya, gene de ona ulaann'01"' lard. ORTADREK 333 Elif durdu, bekledi. Neden sonra, sallanarak, bir adm atp, bir adm durarak ocuklar grndler. Elif onlar byle her grte bir ho oluyor, acdan ba dnyor, yoruldular, mahvoldular fkaracklar. Bir ayda 'kendilerine gelemezler, gu deli herif, ha babam, ha babam be gnlk yolu iki gne indirdi de ldrd ocuklar. Kendi de ld ya, diyordu, ldrd yavrularm olmaz olas Ali. Anas da batsn, at da.-. Dahas da batsn. i gtrmedi onlara doru yrd. Gzlerine ter dolmu actyordu. Bu yzden karsndaki ocuklar hayal meyal gryordu. Az kald, az kald yavrularm, az kald iftelerim, az kald. Bakn babanz orada. Eliyle babalarn gsterirken birden eli kalakald. Sonra yanma dt. Ayakta duramad, yere kverdi. u arkada grnen yoku Sleymanlnm yokuu deil miydi? Be gnlk yol iki gnde almf amma, Sleymanlnm yokuu klmaz. Bozuk baheye ulamal ki... Ylann, arnn... ocuklar da analarnn yanna ktler. Szlm gitmiler, kararmlard. Gzleri kocamand ikisinin de. Yzleri kadar. Az sonra gzlerini aan Elif gene yokua bakt. Bir duman iindeki yoku ge doru, bulutlara doru ap gitmiti. imdiye kadar nasl kmlard bunu! Kyl pamuktan dnnce bunlar hasta hasta burada, yokuun altnda bulacak, gerisin geri alp gtrecekti. Meryemcenin de lsn gtrrler miydi ola? Yoksa burada, gurbet elde mi koyarlard f-karanm cesedini? Meryemce hi sszl, yalnzl sevmez. Gurbet elde deli olur. Kemikleri szlar. Ben, dedi, ben srtma alr da gtrrm lsn, kemiklerini. u ssz dada komam onu. Bir bu yana, bir o yana bakt. Akar suyun akllar dzl doldurmutu. Ilgnlarn kkleri yumuak kum iindeydi. Su preninin kokusu geliyordu. Yavrularm, yavrularm, dedi en tatl sesiyle. Yavrularm. Hasan kolundan tuttu kaldrd. Hasann srtnda sarih kiraz ubuklarmm ucu bir kke takld. Hasan dorulamad, yere dt. Yavrum, dedi, ubuklar kkten kurtarrken, unlar atmadn gitti. Biz canmz gtremiyoruz zaten. At unlar! ubuklar ocuun srtndan zd, kaldrd teye att. Hasan hi ses karmad ama, gzlerini de anasnn gzlerine dikti kald. Elif ban evirdi. Haydi yryn. Ne kald ki... te babanz orackta. Yrdler.

Hasan dnp dnp ubuklara bakyordu. Bir adm atyor, duruyor bir ubuklara bakyor, bir anasnn gzlerinin iine gzlerini dikiyordu. Elif tkand. ocuklarn yannda, karsnda alayabilsey-di... Koarak gitti, geride kalm ubuklar ald, getirdi. . Bacaklarn emreyip suyu getiler. Suyu geerken Um-mahann aya kayd yuvarland. Ipslak oldu. Elif elinden tuttu, sudan kard onu. Ykn yanma gelirlerken Ali gzlerini at onlar grd. Gzlerini bile krpamyordu. ocuun ubuklarn kt diye yere atan Elif vard kocasnn elini tuttu. Eli souktu. i rperdi. Oldum olas souk elden korkard. Yerdeki ubuklara sevgiyle bakan Hasann yorgun yznde bir sevin belirdi. Elif: Naslsn Ali? diye zayflam kederli sesiyle sordu. Ali hi bir karlkta bulunmad . Hasta msn? Yok! Neyin var ya? Ali ard. Ne diyeceini bilemedi. Tel iinde grnyordu. Usul usul dudaklar kprdad ama, ne dedii anlalmad, tAnam nasl? ORTADREK 335 Bilmem. Bilmem ki... yi zaar. Belki de... Var bak. u Sleymanhnn yokuu da... Hi, hi aklma gelmediydi. Elif Meryemcenin yanma vard. Elinden tuttu. Scakt. Naslsn ana? Meryemce gzlerini at. Bo gzlerle bakt. yisin, iyisin ana. yisin hatunum. Gzelim, iyisin. Ali onun bu szlerine fkelendi. Gelsene buraya, diye sylendi. Elif hemen geldi. u Sleymanhnn yokuu da... Heee yokuu da, hi aklma gelmediydi... Hi mi hi! klr m? Biz burada kaldk ite. Geldik geldik de burada kaldk. Ocam batt. Vay kara gzl yavrularm vay! Meryemce: Vay, dedi hnla. Vay aklsz babann yavrular. Sley-manlya m gelmiiz? Vay, Meryemce lyor. Korkmayn bu yokuu kamaz. Aamaz. Sabaha da bu hal ilen kmaz Meryemce. Sevinin, sevinin Meryemceyi gtrp de Krmezarn ortasna koyanlar. Elif dikeldi. Tm gc stne geldi. klr, diye bard. Hem de bir klr ki... imdiye kadar kanat takp umadk ya Sleymanl yokuundan. Biz ktk. Gene de karz. Sen yorgunsun Ali. Sabah olsun, bak grrsn, yoku gzne byle grnmez. Ali onu dinlemiyor, boyuna: Vay yavrularm vay, diyor. Vay bu k karda kyamette a plak kalanlarm! Adil Efendi, gzn ksn Adil Efendi. Olmaz ol gvur, dinsiz. Elif yeniden: klr, diye bard. al rp toplamaa gitti suyun kysna. Bedeninin her yerine ate dm yanyordu. klr. Sabah ola hayr ola. Yarn akam konalgamz Bozuk bahe. al rpyla abucak atei yakt. abucak ykten tencereyi, bulguru, ya iesini, tuzu kard, gitti tencereyi aydan doldurdu, ocaa koydu. Ykten soan da kard. Bir ba kocaman krmz soan Bulgur pilvyla bir gider ki, baldan tatl. Pilav pitikten, stne yafn dktkten sonra sofray Alinin nne serdi. ocuklar da ellerinden tuttu, sofrann bana gtrd, Meryemceye geldi: Kalk gzel anam, dedi. Yal pilv piirdim. Acktn. ki gndr azna bir lokma koyduun yok. Haydi kalk. Kalk kurban olduum. Meryemce gzlerini bile amad.

Krmezardan sonra Aliye, Elife, ocuklara, herkese dman kesilmi, dnyaya, uan kua bile ksm, o gn bugndr azn kimseye amad gibi bir lokma ekmek de yememiti. Kendi kendine boyuna, beni leyim diye Krmezann iine getirdi de koydu. Baka trl ldrmee gc yetmedi de... Avrad, ocuklar hep bir oldular da canma kastettiler, diyordu. Krmezardan sonra uzun zaman Alinin srtna binmemi, elinde denei, bir adm yryp, iki durarak, yere derek yol almaa almt. Son dtnde bir daha dorulsmam, kendinden geip baylm, Ali de ld diye bildii bir iki duay okumu, alam, onu nasl, nereye gmeceini dnrken Meryemce birden gzlerini am, ona soru dolu gzlerle bakm, dorulmu ayaa kalkvermiti. Neye uradn bilemeyen, tm umutlar suya den Ali de fkelenmi, bakm ki aresiz, onu srtna vurduu gibi bir gece, bir gndz, arkasna dnmeden, bakmadan yrm, yk de Elif yklenmi ardnca gelmiti. Ali anasn getirmi yokuun dibine koymu, yokuu grnce de eli aya zlm, hncndan, fkesinden, umutsuzluktan soluk alamaz olmu, ama iyice zlmee meydan vermeden gerisin geri dnm, ayandaki uvallarn zlp dmesine, yaralarnn szlamasna, yreine batmasna bakmam Elife yetimi, srtndaki yk alp aym *hzla geriye dnm, ite bylece gelip srtn yke verip oturmutu UKTADIREK 331 O gelip yokuun dibine yk indirdikten bir hayli sonra dr ki Elifle ocuklar gelebildiler. Elif yalvard yalvard, alktan leceksin gzel anam, dedi. Nolursun bir iki lokma at azna. Krmz, nar gibi bir de soan var. Vallaha nar gibi... Onun aldrmadn, yemei yemeyeceini akl kesince alamaa balad. Ali, nnde tten pilav, elinde ekmek on-lar#bekliyor, Meryemcenin gelmediini, Elifin de ii uzattn grdke fkeleniyordu. Bekledi bekledi, sonunda hm gibi bir sesle: Gel Elif! diye bard. Elif Meryemceyi brakt geldi. Eli bir trl yemee gitmiyordu. Ali de, ocuklar da onun gibi tten bulgur ann karsnda ylece duruyorlard. Birden Elifin yz d, Alinin kulana eildi: imdi sahan karr, bulguru ikiye bler, sahan doldurur yanma bir drm ekmekle koyarm. imdi yemezse, gece yer. Ali diinin arasndan slk gibi: Yer! dedi. Zkkm yesin. Elif yle yaptktan sonra sofraya oturdu. Yemee balad. Ali soan yumruuyla krd. Elif soann bir parasn da ald Meryemcenin yemeinin stne koydu. abuk abuk lokmalamaa baladlar pilv. Ackmtlar. Hasan azck karn doyunca: Ben hi yorulmadm ki, dedi. Gsn yumruklad. Hi yorulur muyum ki... Ummahan yoruldu. ukurovaya bir bu kadar yol daha olsa gene giderim. Ummahan: Yalanck, dedi. Amma da yalanck. Smn eke eke alad. Ben lrm, lrm, yryemem lrm diyen ben miydim? Sendin ya. Hi yorulmadm. Sen ayana baktm da ba-grdm ya... Diken batt da... F. 22 Heee diken batm! Sallanyordun. Ben, ben hi yorul-mam. Elif: Benim olum aslan, dedi. Hi yorulur mu? Ali bakt, ac ac glmsedi. Ummahan: Bir yoruldu ki, alad buzlad da. Elif: * Kes kz, diye tersledi. Elif, ayam kurun demi gibi szlyor. uvallar dm. O anamn yapt iltan var m? Elif:

Var, dedi sevinle, ayaa kalkt. Var. uval yok amma saracak bir ey bulunur. lc buldu getirdi. Bir am kabuunun iindeydi. Sofray kaldrd. Yk at, yataklar serdi. Meryernce-yi de kaldrd yatana yatrd. Ana, dedi yemeini yanna koyuyorum. Krmz soan da stnde. Cannn istedii zaman yersin. Meryemce iinden aaaah dedi, aaaah sen bir meleksin ya, seni bozan o gvur. Seni yoldan karan... Alinin ayaklarna bartarak ilc srd, balad. Hava artk dalardaki kadar souk deildi. Bu yzden "atein gereklii yoktu. Atei yle brakp yataa girdiler. ocuklarn biri Meryemcenin bir yanma, biri teki yanma girdi yatt. Hasan daha kendi kendine syleniyordu. Erkekler hi yorulurlar m ki... yle deil mi? Bakn babama. Hi... hi mi hi yorulmadm. Selmaleykm... Meryemce onlarn uyumasn bekledi uzun zaman. Sonra kulak kabartp Aliyle Elifi de dinledi. Onlardan da t kmaynca yataktan yava yava syrld, sofray at, sahan ortasna koydu. El yordamyla soan buldu. Pilavn stnden ald, birazn krd, lokmasnn iine koydu. Soanla pilv amma da gzel kokuyordu ha! 339 nce Elif uyand. Alaca karanlkta Alinin yz seilmi-ordu. Bakt bakt, ama bir ey anlayamad. Vard atei yakt jlava lkt. myordu. Gene de ellerini atee tuttu. Alknlk. Hep dnyordu. Dnyor, u dibi ba belirsiz yokua bakyordu. Yokuun yz sykald. Killi, damar damar, jnora alan bir rengi vard. Baz yerde yeilleniyor, yeilden krmzya, ak maviye dnyordu. Yol dedikleri incecik i-ir, ak bir izgi gibi dolanarak kyor, uzaklarda, belki de gn mavisinde kayboluyordu. Alacakaranlkta koyu bir mordu. Sonra gne dodu. Renkler ortaya kt. Yoku ipiltiye bouldu. Mmkn yok burada kalacaklard. Ali bu yokuu, srtnda Meryemceyle kamazd. Meryemcede de yryecek, adm atacak hal yoktu. Belki de lmt. Yatt yere kotu, uzaktan yemek sahannn bo olduunu grnce geriye dnd. Ku kanadyla, ylan beliyle kamaz bu yokuu. Hele yorgun olunca yanna bile yaklalmaz. Gzn yokutan alamyordu. Yokuun karsnda yle durmu kalmt. Ne yapmal? Netmeli? Aaah, bu yoku da olmasayd, bunca gn ektikleri, yol yol srndkleri boa gitmiyecekti. Olmaz olas yoku. Neyledin de ktn karya! Tam da yol bitmi, uku-rovanm kapsna gelmilerdi. u vz vz banda dolanan sivrisinek ukurovann m j deriiydi. Bozuk bahede nar vard, incirler sar saryd. Kim dememi, kimse dememi. ncirleri eek arlar ok sever. Bozuk bahenin yanndan geerken... Krmz ylanlar daha durur mu ki? Daha yle dm dm olurlar m ki? Biribir-lerine skcana sarlp ap diye aktan baylrlar mi ki? Hallac Mansur gelmeli. frmeli. Bir frmeli ki u yokuun yerinde yeller esip dmdz olmal. ukurova uzakta, ak pamuk tarlalaryla gzkmeli ki... Parmaklarn saymaa balad. Gzlerini yumdu. Bir byk umutsuzluk iinde elleri yanlarna dt. Oradaki bir tan stne kt. Yoku gznde dumanland. Byd. Bu yoku hi bir vakit klamaz. Burada kalp kyly beklemek gerek. Bir, iki, , drt... Kylnn pamuktan dnmesine ne kald? Burada beklemeli, onlar gelince geri, birlikte kye dnmeli. Bakaca hi bir kar yolu, aresi yok. Aliyi karsnda birden grnce bir ho oldu. Ne yapacam, bilemedi ayaa: kalkt. Zorla glmsedi. Alinin gzleri de yokutayd. Yokuun uzak ba dumanlanyordu. Neredeyse derenin iine gz sca kecekti. Kar koca bir zaman ylece ayakta durup gzlerini yokuun dumanl bana diktiler. Alinin yz gittike bozuldu, aclat. Dudaklar, alamaa hazrlanm ocuklarn dudaklar gibi snd, sarkt.

klmaz. diye inledi. Gel buraya kadar da... le le gel de, kma... Aaaah! Elif birden kendini toparlad. Kocaman alm gzleri lad. klr! diye kesinlikle syledi. Bir klr ki... Bizim geldiimiz yollar buradan beterdi. Ali karanla, umutsuzlua gmld. Suya doru yrd, yzn iyice ykad. Kulaklarnn iini de ykad .Yemek hi aklna dmyordu. Uzaktaki, yatan yanma yumulmu oturmu Meryemce-yi grd. Yannda da ocuklar. Onlar da onun gibi bzlmler, kprtsz oturuyorlard. Ali alamakl oldu. Bunlar burada brakp, koa koa ukura inmeli, karmal pamuk toplayanlara. Bir toplamal, bir toplamal... Be adam, on adam kadar. Gece gndz. lnceye, geberinceye kadar. Yanma doru gelen Elif: Elif, dedi sevinle, buldum! Ben sizi burada koyup gideyim. Pamuk bitinceye kadar burada bekleyin. Hi olmazsa ben toplarm. Ya da kylden bir at, bir eek alr gelir sizi buradan karrm. Elif gvenle: Biz karz, dedi. Bak anam yataktan kalkt. Hali iyiORTADREK 341 kamazlarsa eer, srtma alr Akamki koyduum bulguru da, soan da yemi. Bir koluna ;en girer, bir koluna da ben girerim... Ali umutsuzlukla ban sallad. Olur mu ki? diye sordu gene de. Elif: Olur, dedi. imdi tarhanay ocaktan indireyim, ielim, yola delim. Anam gtrdkten sonra gelir yk alrz. Ali: Ya ocuklar? Onlarda da hal kalmad. Baksana hi kprdamyorlar. Elif: Onlar da teker teker, ben karrm. Ali ikircikliydi. Yumuack: Elif, dedi, zor olacak. Siz burada kalsanz da... Elif kzd. Bu kadar kzd grlm deildi. Bard. : yankland. u derenin iinde iki ocuk, bir koca karylan, itin k->in iinde, hrlnn hrszn aznda. Bir de yamur yaar-hepimizi sel alr da gtrr. Ali sindi. Gne kzdrmt. Terliyordu. ocuklar ellerinden tuttu, sofrann bana getirdi. ocuklar uykuda gibi, ayaklar ayaklarna dolanyor, dnyorlar. Elif akamki sahan doldurdu, biraz ekmekle Meryemce-nin yanna gtrd koydu. Sarmsak da ezdim, krmz biber de ektim ana. Grdn m ana, Sleyrnanlnm yokuuna geldik. Bunun arkas ukurova. Buray bir aarsak, bir anca... Meryemce durumunu bile bozmad .Ban kaldrp da bakmad. Elif orbadan bir kak alj?or, bir Meryemceye bakyordu. orba epeyce yannda tterek bekledi. Sonra Meryemce urun urun onlara bakarak bir anda sahan nne ekti, kaklamaa balad. Kan koca yemekten sonra yk yapmaa baladlar. Derenin iine ukurova scandan beter bir scak kt. Yzlerine, kulaklarna, gzlerine mucuk, dedikleri sinek okuu. yordu. Bu mucuk ekilmez, scakta insann burnunun iine kadar girer. Yzne, her bir yerine svanr ki, karamazsn. Yzleri gzleri mucua kesmi, rpmyorlard. Ali: Git syle de una, acep kalkar da yryebilir mi? Bir koluna sen, birine de ben girince? Elif Meryemcenin yanma vard oturdu, ellerini elleri arasna ald. te geldik. te ite itecik. Buras, u grnen Sley-manl yokuu anacm. Zor yoku, bilirsin. Bir kii seni srtna alp da yokuun bana karamaz. Bir koluna Ali, bir koluna da ben... Azck yryebilir misin ola? Meryemce ne oldu, ne olmad, birden:

Aaaah, dedi devrildi. Elif telland. Ali, Ali! Anan gitti. Yeti, su yetitir Ali ar ar geldi, az yukar devrilip, soluksuz kalm anasnn baucunda durdu. Yz sandan aka dnyor, elleri titriyordu. Meryemcenin sa eli Elifin elindeydi. Oku, diyordu Aliye. Oku da murdar gitmesin. Oku oku, abuk abuk oku. ocuklar da koarak, topllayarak geldiler. Yorgunluklarn unutmulard. Ali okumaa balad. Elif: Su getir, dedi Ummahana, duyulur duyulmaz. Kz suya kotu. Elif, su gelince bandaki tlbendini kard suya soktu, usul usul Meryemcenin yzn slatt. Ali elinden bir eyi karacakmcasma, dili dolaarak, dualar biribirine kartrarak abuk abuk okuyordu. Bildii dualar bitince gene ayn hzla batan balyor, olcuyor okuORTADREK 343 yor bitiriyor, bir duann bir tek szcn belki on kere sylyordu. Meryemce az sonra gzlerini at, Aliye bakt. Alinin tm yorgunluu geldi stne kt. Dudamdaki dualar akt, dkld. Onu yle gzleri yldr yldr yanar grnce akl bandan gitti. Her eyi unuttu. Oraca oturdu. Meryemce: lyorum yavrular, diye inledi, lyorum, soucak cak bir su! Ali hnla, ac ac glmsedi. Ummahan aya su getirmee kotu. Btn mmkn areleri kesilmiti. Ba parman azna ald srmaa balad. Boazndaki yumruk onu tkyordu. Meryemce suyu iince doruldu. Ali alamaa balad. Kendini yenemiyordu. ocuklarn, Elifin yannda rezil olacakt. Mendilini azna bastrd. Ayaa kalkt, koa koa uzaa, aym ok aasmdaki lgnlarn iine gitti. Yzkoyun kumlara uzand, hkrmaa, doya doya alamaa balad. Aladka boanyordu. Elif: Ana ok kr. Bir korkuttun ki... Meryemce glmsedi, iinden ac ac lsem de siz de kurtulsanz, ben de, geirdi. Elif: imdi olun gelir, bir koluna o, birine de ben... Meryemce, kurnaz, alayl gzlerini yumdu at... inden, kendi kendine konumaa balad: Yrym de u yokuta leyim, leyim, e mi? kinizin arasnda. yle mi? Ben yoku moku kamam kzm. kamam Uzunca Alinin avrad. lmm istiyorsunuz, gece gndz Allaha leyim diye yalvaryorsunuz. leyim diye gtrp Krmezarn orta yerine koyuyorsunuz. imdi de Sleymanlmm yokuuna vuracaksnz. yle mi? Ben ldm ite. Canm cesedimden zld. Bir adm, bir tek adm atamam. Srtnza aln karn. Yokuu kar sanrsnz, yle mi? kar da yan yolda lr bellersiniz. lm-mr r^v trsnz, yle mi? fs V Sen daha demir gibisin. Demir gibi ana. Eski toprak. Bu kadar yola nasl dayandn? On be yandakiler gibi... Hi kandrma. Ayaa kalkamam. Alr srtnza karrsnz. Bunca yrdyse Meryemce eeklik etti. ldm bittim. Vallaha ayaa kalkar halim yok. Siz beni ldrmee alm bakalm. Karagzlm yardm edince, kul ldrebilir mi ki... Hi abalamayn yokuu kp da lemem. Ben devrilirken o Uzunca Alinin yz nasl lt iinde kald... Ben ylesi yzleri bilmez miyim! Dua okurken grdm yzn, neredeyse zil takp oynayacakt. Gzmden kaar m sandn! Benim iyi olduumu grnce de... Gene gzlerini yumdu, devrildi. Elif tellanmad bu sefer. i akmt. Ana, dedi, serte. Biz senin koluna girip, bugn yokuu -kartacaz. Ha dedim, bize azck yardmn dokunsun. Ayaklarym stne bas da kolay kalm. lyorum, lyorum su! Elif duyulur duyulmaz:

l! dedi. Hasan: l inallah! Ummahan onlara akn akn bakarak aya gitti: lsn de kurtulsun fkara. Ilgnlardan bir top ku kalkt. Ali alam alam kendine gelmiti. Ayaa kalkt ama, ayaklarn hi duymuyordu. nceleri szlyordu hi olmazsa. imdi uyumutu. Her adm attka yreinde ince, czz czzz eden bireyler duyuyordu. te bu beterdi. Keski aya paralansa, kyma gibi doransa.-acsmdan havaya frlasa... Kekiii. Bundan, bu czzz'dan daha iyi. te buna dayanlmaz. Basma gelmeyen bilmez. inde bir iseme, dayanlmaz bir sknt. Sanki iki el yreini kavram sk babam, ek babam ek ediyor. Neydi bu bana ge-ienler? Bu da nereden kt? Hemen akl etti: Elif gel hele, diye bard. " * Elif geldi: UKTADIRKK 345 Bana bireyler oldu. Ayam her yere bastka bir kusacam geliyor. Yreim bulanyor. u yastktan azck pamuk ykarsan da... Pamuu ayama sarsam iyice. Elif hi bir sze varmadan, yast ald pamuunu kard, Aliye getirdi verdi. Ali ayaklarn zd. Altlarna pamuu yerletirdi. Ayaklar kzl ete kesmiti. yice eke eke sard. Ayaa kalkt. Ama gene, her adm attka yrei bulanyordu. Edemedi, bir tam stne oturdu, ban elleri arasna ald. Burada kalmalyd. O namussuz kyly beklemeliydi. Aaaah... Haa? Az sonra bunlar burada koyup yola dmeli. Sel gtrsn, kurt ku yesin. Ekiyalar ksn balarna. Hi olmazsa tek bana pamua yetimeliydi. Elif, ben gidiyorum. Elif: Delirdin mi? Baksana havaya, yamur geliyor. Sel gtrr bizi. Sel! Anamn koluna girelim. Srye srye... Ali gkyzne bakt. Kuzeyden stlerine doru gelen bulutun bir paras kararp duruyordu. Yamur geliyor, diye bard. Ana yamur geliyor. Yokuu kmalyz. Yoksa sel gtrr bizi. Yk bu sel yatandan yukar karalm. Ykn bir yanndan Elif, bir yanndan Ali tuttu, yokuu yukar, byk kayann stne kadar tadlar. Buras iyi. Burada ocuklara da bir ey olmaz. Gne kzdrdka kzdryor, cayr cayr yakyordu. Yokuun renkli talam, akllam topra ocaktaki demir gtb kzmt. El dediremezsin. Ali: Ana, dedi, seni srtma alp yukar gtrebilsem... Meryemce gene yumulmu, bir topak kalmt. ocuklar da ykn yannda kalsn. Elif Meryemcenin koluna girdi, kaldrd. Bir iki adm attrmak iin gayret etti. Meryemce stne ykld, krlm, kekikleri un ufak olmu gibi de ayaklan srklendi. I Ali ocuklar ykn yanma gtrp geldi. Anasnn koluna girdi. Yoku yukar yrdler. * Karanlk bulut Aliye g, umut vermiti. Ayan duymuyordu artk. Yrei bulanmyordu. Bacaklarnda bir ar ki, dayanlmaz. Tabanlar da yle. Ama Ali bundan memnun. Yreindeki o szlama olmasn da, isterse tm bedeni dom-dom kurunu yarasyla dolsun. Meryemce l gibi omuzlarna asldka aslyor, arla-tka arlayordu. Srklenen ayaklar da yola iki kark izgi iziyordu. Elif soluk alamaz olmutu. Ali yorulduka, Meryemce arlatka zorlatyor, abuklayordu. Huyuydu. Huyu kurusun. imdi Elifle Meryemceyi, ikisini de arkasna takm s-rklyordu. Elifin omuzu kopuyordu. Soluu kmyordu ama, bir ey de diyemiyordu. Dese bile Ali

duymayacakt. Yz korkunlam, gzleri dar uramt. Uzam boynundaki, krm yzndeki derisi gerilmi, sahtiyana dnmt. Gzlerinin ak bile ak deildi. Krmz m, kara m, bir ho renk. Birden Alinin elinden Meryemce boand. Elif de dengesini tutturamad, biribiri stne yldlar. Ali de bir yana dt. Krk gibi soluyordu. Meryemce Eliften nce doruldu, ayaa kalkt. Elifin elinden tuttu ekti. Ali prtlemi gzlerle ona bakt. Geber, geber, dedi iinden. Krarcasma dilerini skt. atrdatt Gn tepeye dikilmi, kavuruyordu. Ali o tel iinde uzaktaki bir yan kararm buluta bakyor, mrldanyordu: Bu scak yamur sca... Kavur Allahm kavur. Yld -rml, imekli... nne geleni spr gtr. Spr spr gtr! Elifin elindeki dayana denek teye dmt. Meryemce eliyle denei gsterdi. Elif dt decek, bacaklar titri-yerek gitti ald getirdi verdi. m Meryemce denei eline alnca, ynn yukar dnd. OHTADBEK 347 Bir zaman yoku yukan bakt. Parlak, ipiltili toprakta gne oynayordu. ukurova anzlarnda oynar gibi. Haydi gzelim, yr bakalm. k u yokuu da Uzunca Ali grsn. u yklp kalan da, krk gibi soluyan, leyim diye beni gtrp de Krmezarn ortayerine koyan grsn. Kurban olurum dizim sana. Haydi. Ali dnd bakt. Anas ar aksak gidiyordu. kabilir miydi ola? Ulan, bu kar daha pamuk da toplar bu gidile? ini bir sevin bir kvan sard ki, yz yava yava deiti, glmsedi bile. Elifle gzgze geldiler. Elif, bayla aadan, biribirleri-nin koluna girmi yokuu kan ocuklar gsterdi. Scan alnnda bekleyip soluklarn topladlar. ocuklar bu arada yanlarna kadar geldi. Hasan srtndaki kiraz ubuklarnn altnda iki bklmd. Ali bunu grnce tepesi att: At o srtmdakini it dl! diye bard. Biz kendimizi gtremiyoruz. Bir de kiraz ubuu... ocuun srtndaki ubuklar kopard ald, uzaa frlatt. Hasan kprtsz kald. Ses karmad. Ummahan alamaa balad. Elif: Anam kyor kmasna. Bizden iyi kyor. Biz de inip, yk paylap getirsek... Ali ocuun srtndaki ubuklan alp atnca bir iyice fe-rahlamt. Karsnn nne dt, aa, yke doru inmee baladlar. nmesi kmasndan zordu. kide bir kayyor, k st oturuyorlard. Yke geldiler. Kaya yanyordu. stne oturamadlar. Susamlard. Aada su erimi gm prltsnda akyordu. nip iemediler. Yk ikiye blp yklendiler . Ali ilk olarak bu kadar yeyni ykle yola kyordu. Durmak olmazd. u yoku da ne kadarck bir yokutu... Anasna bakt. Anas yukarda, ikiye bklm trmanyordu. Ardnda da ocuklar. ubuklar gene Hasann omuzundayd. Gene biribirlerinin koluna girmiler, uzaktan bir tekmiler gibi gzkyorlard. Az sonra Ali yanlarndan hzl hzl, soluyarak gelip ge. ti. Hasan ubuklar gene gidecek diye pustu. Ali onlar grmedi bile. Aya kayyor, dyor gene kalkyor, ayn hzla yoluna gidiyordu. Kendini yokuun bandaki ulu sakzlk aacnn altna attnda gn aalara iniyordu. Esen garbi yeli bedenini yumuatt. Terden gzleri yanyordu. Yk att hemen geriye dnd. Kuzeydeki kararp gelen buluta bir gz atmay da unutmad. Az aa inince karsndan Elif geldi. abuk git, dedi. Anan yola yklm, u aada inildeyip durur. Emekler, topra crtar grdm onu. Srnyordu. lle de kacak... Soluu tkanyordu. Yeti! nat kar. Dur bekle Aliyi dedim, daha ok uramaa balad yolla.

Alinin dizleri dp kalka kalka gene kan iinde kalmt. Kayarak, elleri yrtlarak anasna eriti. Meryemcenin elleri, yz gz gene topraa belenmiti. Kirpikleri, knal salar amura batmt. Ali hemen onu tuttu kaldrd. nne kt, srtna ald. Hzla kmaa koyuldu. Bir dze gitti. Sonra kayd. Boylu boyunca yola serildi. Aaya da biraz yuvarland .Hemencecik kalkt. Bu sefer anasn srtna bindirmeyi gz kesmedi. Koluna girdi, teki eline deneini verdi. Az kald. Az kald gzel anam. Yamur da geliyor. ocuklara yetitiler. Yanlarndan geerlerken, ocuklar durup onlara bo gzlerle baktlar. Sonra Hasann srtndaki ubuklar geldi aklna. Babas grmesin diye pustu, Umma-hann arkasna gizlenmee alt. Ummahan: Korkma, dedi. Grmez. O kendi derdinde. Ana oul, yukar ktklarnda gn batyordu. Karnlar bir ackmt ki, zil alyor, kazmyordu. ORTADIREK 349 Elifi, sakz aacnn dibine atei yakm, orbay piirir grdler. Eki ayran kokusu ortal almt . Gn batm kzarmt. Aalarda kabaran, buulanan ukurova toprann da bir yan kzarm gibiydi. Elif Aliye sordu: Gn kavutu. Siz geldiniz. Ya ocuklar nerede kald? Geliyorlar. 351 xvm Gece yary geerken t uzaklardan, kuzeyden, bozkrn stnden bir gk grlts geldi. Ardndan da bir imek akt. imek o kadar uzaklardayd ki ancak ipiledi. Az sonra souk, rpertici bir yel esti. Toprak kokusu, -rm aa kokusu, su kokusu getirdi. Yamur yeli gittike sertleti, byd, buz gibi oldu. Ali ayaklarnn, bedeninin szsndan duramyor, uyuya-myordu. Gneyde bir iki yldz parlyor, stndeki sakz aac zarzor seilebiliyordu. Gneydeki yldzlar silindi. stndeki aacn dallan da karanla kart. Gz gz grmez oldu. Duvar gibi, kurun gemez bir karanlk kt. ine sevinle kark ar bir korku dt. u yele bakarsan, u kara bir ul gibi dnyay rten karanla bakarsan zorlu bir yamur geliyordu. Bu gece yars snacak bir kouk, bir delik de yok. Ne| meli, nilemeli? Elif, diye drtt. Elif ona doru dnd: Hh! dedi. Duyuyor musun geleni? Elif bzld. Bir yamur geliyor ki... Gk yarlm dersin. Bir hafta, on gn yaacak. Keski azck daha yrseydik de ukurova-ya varsaydk. Varsaydk da bu yamuru yemeseydik. Ben yaacan biliyordum ama... Frlad ayaa kalkt. Aman Ali, dedi, azndan yel alsn yamuru. Bu yamur iki gn bile srse ocuklar, hepimiz bir satlcan oluruz &, krfacan oluruz. Hi birimiz sa ulaamaz ukurovaya. " Ali doru konu. Ali: Bir hafta, on gn... Gz yamurlar beter olur ukuro-vanm. Beter, beter, beter olur. ok kr, kurtulduk avrat. Bu yamur on gn srerse, yornuumuz da kar on gnde, tekilerden, kylden ok pamuk toplarz. Yamur yelleri gittike sertleiyor, sakz aac dallarn krarcasna atrdatyordu. Yel, yorganlar savuruyordu. ocuklar da, neye uradklarn bilemeden uyandlar. Hasann ba dnyor, Ummahan alyordu. Elif: Kes kz, dedi. Kes batasca. Yamur geliyor ki kyamet. Alayacak sra m?

Meryemce ilk yamur yeliyle uyanm, yataktan km, akz aacnn kkne gelmi bzlmt. imekler arkas arkasna akyordu. Kardaki tepe, ukura aa inen ak yol, uzaktaki deirmenin inkosu bir an iia bouluyor, sonra bakla kesilmi gibi karanla gmlyordu. Ali yataktan kmam, yatakta az yukar yle kalakal-rat. Her imek akta bir irkiliyor, stndeki aacn her a batp knda oya oya aydmlann seyrediyor, karmakark duygular iinde bocalyordu. Hi bir zaman, hi bir aac byle a keser grmemiti. Elif ne yapacan bilemiyor, arm, fkesinden soluyor. kide birde de geliyor, kocasnn baucunda duruyor: Ali bire, Ali bire bu byle olmaz. Byle de durulmaz. Eli kolu bal. Geliyor, geliyor ite. Ali! Ali bire... Ali nolursun! Gidiyor, geliyor, elleriyle dizlerini douyor, karanlkta salarn yoluyor: Bunu da m getirecektin bamza, bunu da m Koca Al-lahrn? diye inliyordu. Dnd, rpnd, sonunda geldi Alinin stne atld: Bir ey yap kurban olduum. Bir ey yap, geliyor. Bir geliyor ki, hi byl esini grmedim. imekler ortal a bouyor, yokutan, ak yoldan kalkan kasrga, toz duman btn hmyla gzkyor, dn-yann stne, karanln stne abanyordu. Ali: Deme keyfine avrat, diyor. Demeki on gn, on bes gn, ^yirmi gn yasn. Tm ukurovay sel alsn gitsin. Gel yanma. Gir yataa. Baka hi bir aresi yok. Elif kzyor: Oca batasca herif, vurdum duymaz adam grmyor musun, sel alp gtrecek hepimizi. Hazr ukurovaya gelmiken... Yamur, yamur... Hm gibi geliyor. Gkler atrdyor, kulaklar sar eden grltler geliyor uzaklardan, u teki dan ardndan, yokuun altbamdan. Sonra geliyor geliyor, sakz aacnn stnde tuz buz oluyor. atrtlar dklyor. Kalk kaalm. Bir kovua, bir maaraya, bir kye delim. Bamz sokacak bir delik bulalm. Ali yorgun yorgun glmsyor: Sen deli misin avrat. diyor vurdum duymaz, hi telsz sesiyle. ki adm gitmeden ardmzdan ular. Dur durduun yerde. Elifin elleri hep dizlerinde. Boyuna dnyor. Vay! Vay! Vay! Vaaaaay kadersiz bam! Ben nereye gideyim, nereye? Nereye bu bell ba ilen? Vaaaay! Kalk Ali, kalk da bir adr yap u ocuklarn stne. Kalk! Altndaki ul ilen u aacn dallarna bir adr kuralm. Bir de ate yakalm. lmesinler fkaracklar. Deli misin avrat, deli misin kz? Bu gelene, bu tosun gibi yamura, bu kabarp gelene adr neyler ki... Bu gzelim yamura? Bir yamur geliyor ki... Heeeey bire babam heeeey! Yeri g alm geliyor. Nuh babamzn byk Tufanndan da beter. On gn, on be gn,... Tm pamuklar yerde. Bir de ar eker ki... Anama bir eek alacam ki gen, fidan gibi, dal gibi bir Kbrs eei. Arap at gibi bir eek. Bir de eer yaptracam ki Trkmen Beylerinin atlarna yakr. Kadirlideki Cemal Ustaya yaptracam. Heheey babam heheeeyt! Bir ya" acak ki, dereler, ovalar, koyaklar, dalar almayacak. Deniz derya ortalk... Sen hi korkma! Tuz deiliz ki azck yamurda eriyelim. Tuz deiliz avrat! Tuz deiliz Elif... Tuz olmak imek nda Elif onu glmser, hem de sevinle, basbaya glmser grnce tepesinin tas att. Gvur, dedi. Ellik gvuru. ocuklarmn kanls. Anasnn kanls. Atmzn kanls... Karanla kart. Koa koa uzaklara gitti. Epey sonra sofuya soluya kucanda bir ym al rpyla geldi. Odunlar ortaya, yatan yanma att. Bir odunlar dzeltiyor, yerletiriyor, bir dizlerini douyordu. uvalda araya araya kibriti buldu, odunlar tututurdu. Karanla bir daha dald. Bir kucak daha. Sakzlm alt aydnland .

ocuklar biribirlerine iyice sarlmlar, titreiyorlard. Arkalarnda da Meryemce habire ne arkaya sallanyor. fkeden deliye dnen Elif-birden Alinin altndaki ula yapt, var gcyle ekti. ul kmad, elinden kayd. Elif de arkas st yere dt, yuvarland. Yerden bitkin kalktnda yalvarmaa balad: Kurban olaym, yolunda leyim li kalk! Kalk da ulu adr edelim Ali hi oral deil, aldrmyor, glmsyor. Atein nda tozlu sakal donuk donuk. Uzun, g, karanl bir batan bir baa yrtan bir imek daha akt. Ortalk, t ukurovann dzne kadar bir daha aydnland. Gk durmadan grlyor, aydnlanp atrdyordu. Tam tepelerinde, aacn doruuna yakn yerde gibi geldi onlara, bir imek daha akt. Sonra kocaman, scak, ar dam-'alar pat pat diye dmee balad. Elif boazlyorlar gibi: Aliiiiii... diye bir lk att. Aliiiiiiii... ulu ver! Oca-t'ra batrdn. ocuklarm ldrdn! Aliyi, ulu brakt. uvallar, sepeti, tenekeyi, yata, teberiyi aacn kkne ymaa balad. F. 23 1 i I I y] I i Yamur hzland. Elif bir anda su iinde kald. Ate sr, mee yz tuttu. Ali yorgan basma ekti. Yatan iine yumuldu. Hem seviniyor, hem ardan kvranyordu. Olmaz ol! Olmaz ol! Bat Ali bat! Senin yaptn gvurlar, kan iiciler, yetmi iki dinliler yapmaz. Ana, ana kalk da unun altndan ulu ekelim. Benim gcm yetmiyor ana. Ali fkeyle yataktan frlad: Haydi dediin olsun bamn bels avrat, dedi. Gz kas. Bu aslan yamura adr para eder mi? Sen hi yamur grmedin mi? Atete azck bir ipilti kald. Nerdeyse snecek. Yamur dtke czrdyor. Meryemce kalkt ula yapt. Onu gren Elif de teki ucundan yapt. ulu atein stne tuttular. Elif eildi bir eliyle atei lerdi. Biraz odun daha koydu. Ate azck daha parlad. Yamur, imei, yldrm, grltsyle yukardan aa karanlk bir rmak, bir deniz gibi durmadan iniyordu. Bir anda yer gllendi. Haydi dediin olsun. Bakalm para eder mi aklsz avrat. u ulu ortasndan bir dala balamah. Ben aaca kamam ki... Ayaklarm tutmaz. i. Balayacak ip de yok ki,.. Elif elinde tuttuu ulun ucunu ona verdi. p de var, her bir ey de var. Aaca da ben karm. Aaca abalaya abalaya trmand, ipin ucunu dala balad. Ver ulun orta yerini, tam ortasn... Onu da balad. Aa indi. ulun drt kesinde geen yldan kalma ipler yle takl duruyordu. Bir keyi aacn gdesine, teki ucunu da bir irie balad. Bir kazk, bir kazk ak uraya Ali! abuk, abuk ol! Ali yle durmu dnyor, uyur gibiydi. Elif rpmyordu. . Bir kazk... 355 Edemedi, Aliden umut yoktu, ocaktan yars yanm bir odun ekti, teye bir tala akmaa balad. Yamurun sesi, grltl akan bir alayan fslts gibiydi. H diye dklyordu. pin birisini de akt kaza balad. Bir al kk grd. teki ucu da ona. Ana, ana! durma yle. Gir adrn altna.

ocuklar da kaldrd adrn altna getirdi, ocan yanma yerletirdi. Meryemce adrn altna girmedi, karanla, yamura gitti. Ana nereye? Gitme ana! Arkasndan kotu, kolundan tuttu ekti. Meryemce kolunu silkti elinden ald. Yrd yamura, geceye, telere. Elif de arkasndan gitti. Meryemce hem gidiyor, hem yerde bir eyler aranyordu. Elif onun ne yapmak istediini anlad. O da onun gibi odun toplamaa koyuldu. Birer kucak odunla, pldak suya batm aacn altna dndklerinde Aliyi daha orada, olduu yerden kmldamadan ylece dikilmi kalm buldular. ocuklar da tirtir titrer grdler. Elif, getirdikleri odunlarn suyunu eliyle alyor, ocaa atyor, flyordu. Meryemce de ona yardm ediyor. Ate bu gayrete karlk azck daha parlad, btn btn snmekten kurtuldu . Aacn gdesinden oluk oluk suyun aktn gren Elif, teberiyi oradan adrn altna ekti. Yar slanm yorgan da ocuklarn stne rtt. Ate odunu yedike byyordu. Elif gelip atein yanma oturunca, Ali de geldi onun yanna oturdu. Alnndan, yznden, sakalndan sular kesilmeden szlyordu. Ali daha deliler gibi glmsyordu. Elif bundan korktu. Gzleriyle Mer-yemceye bir eyler soracak oldu. Meryemce karlk vermedi. Gzleri bombotu. Ali dirseinin stne, gllenmi suyun iine rahata uzand. Korkun bir sanak geldi. Hzl bir yel yamurla birlikte atein stn rtt. Atei sndrd. Sonra ulun iplerinden birisi, arkasndan da tekisi koptu. Ali: Demedim mi, diye sylendi. Bu yamura adr, ate para eder mi? Bu yamur saraylar alr gtrr. ukurov-nm gz yamurlar beter olur demedim mi? Kibriti slanmaz bir yere koy. Ya da bana ver. Ya da bo ieyi getir. Bo ie var m? ienin ii kuru yle mi? Elif aranarak ieyi buldu. Aliye uzatt. Gsmn iki arasnda. Uzat da elini, al! Elini uzatt. Eli scack iki memenin arasna girince bir ho, bir tatl rperti dolat bedeninde. inden sevgiye, sevince, aka benzer bireyler geti. Buu gibi. ienin tapasn at, kibritleri iine boaltt. Bir de kutunun yann yrtt, onu da ienin iine att. Sk skya ienin azn kapatt. Elif: Bouna yoruldun. Kk iede geen yldan kalma kibrit vard. imdi aklma geldi. yi. Bu slandyd zaten. Yamur gittike bastrd. imdi karanlkta, pssz, kimsesiz karanlkta... Hi bir yerden azck bir imdat, umut yok. nce Ali, ocuklar kucana ekti. Yorgan stlerinden alp kendi stne rtt. ocuklarn stne eildi. Sonra Meryemceyi ekti kucana. Elifde Meryemceye geldi yapt. Gittike, yamur bastrdka biribirlerine sokuluyorlar. Neredeyse biribirlerinin iine gireceklerdi. Yamur hrdyor. Aadan, dereden kopup gelen sellerin grlts duyuluyor. Soluklar biribirinin yzlerini styor. nce ocuklarn dileri vurmaa balad. Babalarnn kucanda uacak gibi titriyorlar. Sesleri kmyor. Elifin de dileri takrdyor. Ali, belli etmemek iin dilerini skyor ya aresiz. Meryemce kml kml ediyor. Elif gittike daha ok MerORTADREK 357 yemceye sarlyor. Meryemcenin elleri, yz buz gibi. Titre-meyip kml kml edii Elifi korkutuyor. ulu, yorgan gittike stlerine ekiyorlar. teberileri, uvallar yanlarna yyorlar. Gndz olsa da, uzaktan birisi onlar byle grse, burada be kii var demez. Be kii bir olmu, hep birden titriyorlar. Hep birden eneleri kurulmu gibi arpyor. Eki, kirli, slak bir insan kokusu genizlerini yakyor. Suya batmadk hi bir yerleri yok. Koltuklarnn alt bile su iinde. Hi konumuyorlar. Konuacak olsalar bile eneleri alacak deil.

afaa kar yamur azck yeynidi. Gn dounca donmu, uyumu Elif zorla tekilerden ayrlmaa, ayaa kalkmaa alt. Kollarn, bacaklarn kmldatamyor, onlardan bir trl sklemiyordu. Dileri bile o ilk arpmaa balad zamanki hz yitirmi, bir arpyor, bir duruyordu. Sonunda onlardan ayrlp yere uzanverdi. Sonra da ayaa kalkabildi. Ali de stndeki yorgan, ulu att, ayaa kalkt. ocuklar da ayaa kaldrd. Meryemceyse bzlm, klm, hareketsiz. Hi mi hi kprdamyor. Ayaa kalkm Ali iki bklm. Gzleri klm, kck kalm. Ama yznde geni, ac bir rahatlk. ocuklar ayakta uyur gibi sallanyorlar. Hasan uyumu sa elini bir trl aamyor. Kuzey yandan gkyz azck ald. Gittike de alyor. Duru, tertemiz, yunmu arnm bir gkyz btn prlt-syla ortaya kyordu. ukurovada bir yere, bir byk alana gn vurdu. stlerinden balarndan, aacn gdesinden yere oluk oluk sular szyordu. Seller koyaklar doldurmu, alyor. Bklm Ali doruldu. Deli gibi bir o yana, bir bu yana komaa balad. Elif elini beline dayam, onu seyreyliyordu. Yzleri sapsar, saman sarsna kesmiti. Giyitleri stle-'.ernp yapm, bedenlerinin hatlarn olduu gibi ortaya karmt. Elif utancndan elleriyle arada bir gsn rtyor-du. Ali koarak geldi, ocuklar ellerinden tutarak beraber koturmaa balad. Koun ha, koun! Yamur sonu komal ki... Yaaaa... Kann kzmas gerek. Hasta... Hasta... olur lrsnz sonra... Yaaaaa... Elif de, onlarn ardna dm kouy*ordu. Bir duruyor utanyor, sonra gene kouyordu. Meryemce ban kaldrd. amura batm ulun bir ucu stnde kalmt. Grd ki Aliyle birlikte Elif, ocuklar oradan oraya koup duruyorlar. Dp kalka kalka. Suya, amura batmlar. nsan olduklar belli deil. Ellerini amaa, ayaklarn oynatmaa abalad yapamad. abasn gren Elif ona yaklat. Koltuk altlarndan tuttu ayaa kaldrd. Meryemce ayakta duramad, geri yere yld. Elif yeniden kaldrd. Birka adm yrttkten sonra brakt. Meryemce bu sefer dmedi. Kendi kendine birka adm att. Sonra durdu. Ynn ukurovaya dnd. Gzlerini orada bir noktaya dikmiti. Epeyce byle kald. Onun da giyitleri etine yapm, slanm, kanad krk bir kua benzemiti. Islanp, kanatlarn drm, ty domur domur, boynunu iine ekmi bir kua. Eildi, yerdeki deneini ald, denee dayand. Birka adm daha att. Koanlara dnd bakt. Sonra gene yrd, yola dt. Ali bakt ki, anas ynn ukura dnm, yola dm gidiyor. Baka aresi yok, diye Elifi elinden tuttu. yi ki bu yoldan geldik. Stlden gelseydik daha ancak iki gnde varrdk iftlie. Bak deirmen gzkyor. Bulutlar kaym gitmi, gkyz iyice alm, gn vurmutu. Yava yava, gittike de gn kzdryor. Topraktan ar, kaim bir buu, bir sis kalkyor. Az sonra ukurova topra duman iinde kald. * Elif yk topluyordu. UrtlAUlKUK. 359 Hepsi slanm. Mnck mnck. Suya, amura batmadk bir ey kalmam. Un, bulgur, yataklar... Ali, Elif yaknr, teberiyi toplarken, yannda durmu, elini hi bir eye vurmadan onu seyreyliyordu. Bu yamur kesilmez. Gndz keser, gece balar. Yiidim, gzelim, aslanm krkikindi yamuru. Ver Allahm ver! Ver ki enelsin dnya. ayr imen, kurt ku da Allah diye aryor. Ver! Sellice ver! Elifin elleri durdu, gzleri gene kocaman kocaman ald. Daha titriyor, dileri vuruyordu . Imaaaav Ali jen bir ho olmusun. Akln m vdrdm? Ver! Ver ki dnya gersin. Tm pamuklar topraa, amura belensin. Elifin durduunu grnce yk kendi toplamaa balad.

Anam ok akll. Her bir eyi bilir. Azck inat ama. Kuruyas o huyu da olmasa, bana ta yap da gez ukurova ln. Burada bekJemek olmaz. Bir dam alt bulmak gerek. imdi yola dersek, leye kalmaz ukuru tutarz. Kyly buluruz. Onlar gene Miralayn oradalar. yle deil mi? Baka yere gidemezler ki... Elif: Gidemezler. Sarlm yk srtna almak iin nne otardu. stne ekti. Kalkmaa davrand. abalad abalad, kalkamad. Elif yardm etti. Yk gene kalkmad. Alinin boynu uzad, tm bedeni gerildi. stnden bandan buular kyordu. Zorlat-t. Yk ta gibi, kurun gibi ard . Yk brakt, ayaa kalkt. Ykn yannda ynnde dolanmaa balad. Edemedi, bir yolunu bulamad. Ykn nne geldi gene oturdu. Gene var gcn harcayp kalkmaa urat. Ellerini beline verdi. Topraa elleriyle dayand sonra da. Edemedi gene ayaa kalkt. aresizlikle ellerini rpt. Oooooof! Of! dedi Oooooooof! Of! Bakt ki Elif yk zyor. Hi karmad. Meryemce epeyi uzaklam, dereyi aa iniyordu. Hasan: Acmdan ldm, diye sylendi, ldm ite. Ali: l! diye kt. urada ilerde, deirmende durup yiyeceiz Elif yk ikiye ayrd, birisini sarmaa balad. Alinin gzleri lad. tekini de abuk abuk kendisi sard. nce Elif yklendi, sonra da Ali. Hasan yerdeki ubuklarn srtna almak iin urayor, bir trl beceremiyordu. Anasna bakt. Anas srtndaki ykle yanma vard, ubuklar omuzuna koydu. Haydi d nme Ali de yklendi. Bir iki zorlamadan sonra ayaa kalkt. Glmsyordu. Kul skmaynca koca Allah imdada yetiir mi ki! Bir yetiir ki, bir gnderdi ki yamurunu. Kuzeyde gm renkli bulutlarn gene toplatn grd. Bak, dedi Elife. Bak geliyor! Gene dumanland ortalk. Heheeeey geliyor ha. Elif nde, arkasnda Hasanla TJmn;at.an, er. arkada da Ali, A sonra Ali onlar geti, dlerine dt. Ayaklar bileklerine kadar cvk amura batyordu. Gne yice alm, giyitlerini kurutuyordu. Titremeleri geti. Aldlar. Yola konmu tarla kular uuuyor, yolun kysndaki talara rahata uzanm kertenkeleler gneliyorlar. Renk renk ibibikler yola konuyor, yaklanca purrr diye kalkp au-yorlar. Yzlerine gene mucuk okumaa, azlarna burunlarna girmee, boyunlarna, kulaklarna yapmaa balad. Dereyi inip, dutu getikten sonra ancak Meryemceye yetiebildiler. Bundan sonra da hep bir arada yrdler. Birden allklarn arasndan karlarna, topallya topal-lya birisi kt. O da yamuru yemi, giyitleri etine yapm, yz gz, her bir yeri amura batmt. Yolda durdu, onlar ORTADREK 361 bekledi. Ancak iyice yaklatktan sonradr ki, bunun Koca Halil olduunu anladlar. Koca Halilin ocuk gzleri korku, ac iindeydi. Yalvarrcasna da Aliye bakyordu. Meryemce tanmaz gibi gzlerini onun yzne dikti, iyice bakt bakt, sonra ban irenircesine evirdi yrd. Elif de ban evirdi. Hasan Ummahan drtt, duyulur duyulmaz bir sesle: Babam onu ldrecek, boazlyacak, dedi. Ummahan konuacak halde deildi. Bir ey syliyemedi. nnden geerken Ali de hayretle, kzgnlkla ona bakt bakt, tkrrcesine ban evirdi. Koca Halil Aliden bunu hi beklemiyordu. Kurunla vurulmua dnd. Topraa, olduu yere halsiz kverdi. Onlar gzden yitinceye kadar da arkalarndan

gzlerini ayrmad. Sonra fkeyle, serek ayaa kalkt. Arkalarna dt. Az sonra onlara yetiti. Aralarnda on on be adm ancak vard ya, Koca Halil bir' trl varp da onlara karamyordu. Ali arkasna dnp dnp daha geliyor mu diye ona bakyordu. Kzgnl, fkesi, irenmesi yznden, gzlerinden okunuyordu. Ali sknt iindeydi. u arkalarna den Koca Halile ne demeliydi? Ne denirdi? Ali, bu gvura ne yapacak, diye ana-smm beklediini anlad. Ettin edeceini. Bir de ne demeye gelir ardmza dersin? Allah beln versin Koca hortlak. Tam da hortlaa dnm. Kimbilir neler gelmi fkarann bana da kylden ayrlm, diye de acmaa balad. Bir yanda Meryemce, onulmaz inad, bir yanda perperian Koca Halil. Koca Halil de alp veriyordu. Senin yznden dalara dtm, u Muhtara senin iin kyde bir tek ben dman oldum, kar koydum da, bir de yzme bakma yle mi? yle mi kel brahimin aklsz olu. Yollarn gzledim, gnlerce u dalarda. Bana bir stara olur diye. Bir de yzme bakmazsn yle mi? Gittike umudunu yitiriyor, aknlndan ne yapacan bilmiyordu. Bundan sonra gidecek, snacak bir yeri, bir kimsesi yoktu. Elinden gelse onlar da brakacak, ban alp ORTADlREK 363 ad san bilinmedik diyarlara gidecekti. Ama kocalk, aaah kocalk! Kapya koyacak mal deilsin ama... Dnmek istiyor ama, ayaklar yapm gibi onlarn ardndan gidiyordu. Ayrlmann, ynn baka yana dnmenin mmkn yok. i ac. Boz ylann as gibi. Deirmenin altbama geldiklerinde vakit leyi geiyordu. Ykleri indirdiler. Yataklar, uvallar, bulguru, hamur . olmu unu, neleri var, neleri yoksa allarn stne, gnee serdiler. Bir kalp da sabunlar vard. Onu da bir tan stne koydu Elif. Giyitleri biraz kurumu, stlerinde buru burutu. amurlar kurumu, yer yer de dklmt. Elif ieden kard kibritle hemen bir ate yakt. Ocaa bulgur pilv koydu. Ekmekleri kalmamt. Hamur olmu undan bir para ald yuurmaa balad. Meryemce bir eyler iaret edip duruyordu. Bir eyler syliyecekti ama, syliyemiyordu. rpmyor, serilmi unun banda duruyordu. Hamur kuruduktan sonra yeniden un olmazd. Elif neden sonra bunu anlad. Unu topladlar. Un toplandktan sonra Meryemce belini nara dayam, gzlerini yummutu. Elifin ekmek yapmaa hazrlandn anlaynea yanma vard. Ocan bi'r kysna tane ta koyup, stne bir teneke paras rttler. Elif eliyle bir el byklnde ekmekler yapyor, tenekenin stne koyuyordu. Meryemce de teneke stndeki ekmei eviriyor, sonra oradan, iyice kzarsn diye," atein, kzn stne aktaryordu. lk pien bazlamay Hasan kapt. kincisini de Ali. ncy de Elif Ummahana verdi. Koca Halil teye, biraz uzaa oturmu ban nne emiti. Arada da belli etmeden, ka altndan onlara bakyordu. Ekmei piirip otlarn stne ydlar. Bu arada Elif pien bulguru ocaktan indirmi, suyunu eksin diye, teye koymutu. Tavaya bir ba parmak byklnde ieden ple biraz ya ald koydu. Ya tavada czr-daymca pilvn stne aktard. Ortalk mis gibi koktu. Aklarn iyice duydular. Tencereyi kuru bir yere koyup, drt yanma halka oldular. Ali: Bir de soan ver Elif, dedi. Elif kalkt, dz tan stne serili soanlardan birisini al-verdi ona. Ali soan yle fiyakalca yumruuyla krd. Yufka ekmekleri olmadndan kakla yemek zorundaydlar. Yeteri kadar da kak yoktu. Hi bir evde de bulunmazd zaten. Kaklar taneydi. de ypranm, kenarlar krlm, saplar yanmt. Kaklarn birisiyle Meryemce, birisiyle Hasanla Umma-han, tekiyle de Aliyle Elif yiyordu.

Ali kan uzatp pilvdan alyor, ka Elife geri uzatyor, tede durmu kalm Koca Halile bir gz atmadan da edemiyordu. O yle bakarken btn teki gzler de oraya evriliyordu ister istemez. Bir yerde yemek yerken, dman bile olsa, babaym kanls bile olsa yemee buyur etmeden olmazd. Alinin yz gittike deiiyor, azndaki lokmay gnlsz iniyor, elindeki ka bir zaman ylece tutuyor, Elife vermei unutuyordu. Sonra Elifin verdii ka alamad. Kak elinden bulgur tenceresinin iine dt. Bir an bir sessizlik oldu. Hasan kan pilva uzatmken ekemedi. Meryemce de kan pilva uzatamad . Ali bir anasnn, bir Elifin gzlerinin iine bakt. Sonra Koca Halilden yana bir gz att. Sonra gene anasna... Anasnn gzlerinden gzlerini bir zaman ayrmad. Meryemcenin yz gittike yumuuyordu .Artk gzlerinde o byk fke, tiksinme yoktu. Elifin gzleri de, ben karmam, nasl bilirsen yle yap, diyordu. Ali yumuack, tatl bir sesle, utanr utanr: 364 ORTADIREK Halil Emmi bire, diye seslendi. Ne durmu oturmusun orada ylece? Gel de iki kack yemek ye. Gel Halil Emmi, gel! Bak neler geldi bamza. Koca Halil ellerini yere dayayarak kalkt. Ar ar geldi sofraya oturdu. Kck yeil gzlerinin iinde ac bir glmseme... Ylgn, rkek. Ali, tencerenin iindeki ka ald, ona verdi. Koca Halil, istemezcesine ekmei krd azna att. stne de bir kak pilv... Yanma ynne daha rkek rkek bakmyordu. Ali glmsiyerek bir para soan krd nndeki soandan, eline verdi. ) Koca Halil elleri titriyerek ka Aliye minnetle uzatt. Gzlerindeki rkeklik sevince, minnete evrildi. Sonra Ali ka Elife aktard. Elif Koca Halile. Kak elden ele gidip geliyordu. Meryemce hi kimseye, hi bir yere bakmyordu. Gzleri kandan tencereye, tencereden kana gidip geliyordu. Skntda olduu belliydi. Yemek bitince Koca Halil Aliyi yeninden ekerek teye, ilerdeki ulu dutun altna gtrd: Gene Miralayn iftliine gittiler, diye balad. O gvur olu Sefere benden baka kimse kar koymad kyde. O uyuz Tabam olunu dersen, buraya inince Seferin has adam oldu. Bir tek ben kar geldim de ona, beni de ldryorlard az daha. Ellerinden zor kurtuldum. Hep bir olup stme ullandlar. Bereket geceydi de katm kurtuldum. Gkte ok yldz vard. Ocac batsn onun yldz gibi. Senin yolunu bekledim. gn da ta, delik delik aradlar da beni, saklandm, gstermedim kendimi. Tatl can kurtardm yavrum. Be nim gzel brahimimin olu. Seni de bulurlarsa asarlar belki. Diyorlar ki, byk isyan sen karmsn hkmete kar, yle diyor o ocac batasca Sefer, Ali glmsedi: Demek yle oldu ha? diye inanmaz inanmaz sordu. Hi kimse, hi bir kimse kyden ayrlp da baka yne gitmedi mi? Baka bir tarlaya?... Bir ben ayrldm. Bir ben... Bir ben kar koydum. Aaah bir gen olaydm onlar gibi. Onlar gibi elim ayam tutayd aaah... Duman attrrdm Sefere. Hem de bu halimde attrrdm bile. Bir sdm ki Hdrn kemiine, kulaklarn kapad da kat kyden. Bir ben, gnahtr, kylnn hakkn yeme " arkada, pamuk vermez tarlaya sokma kyly, dedim. Bir gece de vardm baucuna u gvuru bouvereyim de tm kyl kurtulsun elinden, dedim. Topladm grtlan sk ha, sk! Sk ha, sk! Altmda kvranr, lr... Amma kocalk batsn, iyice skmaa, skp da cann almaa gcm yetmedi. Sen olsaydn yanmda ii tamamd gvurun. lmedi ite. Namussuz kyl de benden yana deil, ondan yana oldu. Bu kyde senden yana olan, sadkana arkada bir ben kaldm. Ayrldm onlardan. Siz varn da ardndan ayrlmayn itinizin, dedim, dedim, ben Alimi beklerim dada tata... te byle. Duydun mu dediklerimi? Aada, byk yolun stbamdaki uzun aalarn yannda Miralayn iftliinin inko damlar parlyordu. Yamur sonu ltsnda. Ali gene glmsiyerek:

Yarn sabah yamur yamazsa, varr kylye ular pamua gireriz. Koca Halil akn: Sen de mi varp kylye dahil olacaksn? Baka bir iftlie gidemez misin? ille de bizim kyl m? Ne var domuzun ardnda? Ali okar gibi: Bire Halil Emmi, bundan sonra baka hangi kyl iine alr bizi! Koca Halil dik, kararl: Ben gitmem. Gidip de karmam o namussuz kylye. * Ben erkeim olum. Bu memlekette erkek olan kalmam. Bir sea varsn sandmd. Umudum gzmde kald, umudum. Bizi kim istemez iine, hangi kyl istemez? Balarnn stnde yer verirler. Derler M, yiit adamlar bunlar, kar koymular Muhtarlarna. Yaa yle ite. 366 ORTADIREK ORTADREK 367 Onu gelecek yl yaparz. Koca Halil ne gzel eyler kurmu, yolunu gnlerce bunun iin beklemiti. Aliye byle byle diyecek, Ali de dnecek, kylye Muhtara secek, una aaya gidecekler, bol verimli, her dalnda yz pamuk olan bir tarlaya girecekler, bir toplayacaklar, bir toplayacaklar, zengin olacaklar, kye dndklerinde kyl parmak sracakt. Bakn hele u kocam Hlilin iine diyeceklerdi. Kat ama, kendisini de kurtard, Uzunca Aliyi de. Bir alvar alacakt bacaklarna. Kara alvar. Bir de kuak alacakt nakl. Oluna da on lira verecek, ky de kubara kubara gezecekti. Aliye iinden smee balad. Yz gerilmi, gzleri dnmt. Vay senin de babaym kemiini... Vay o sefilce b-rahimin de... Bu kyl tm namussuz olmu canm. Hi birinde bir gram erkek kan kalmam. aknl, fkesi gittike byyor, zor soluk alarak kesik kesik: Sahi mi Alim, sahiden kylye karacak msn? diye durmadan soruyordu. Ali bayla evet deyince de kuduruyordu. Bu olmaz. Mmkn yok olmaz! Sefer senin hakkmda zabta tutmu, hkmete, candarmaya haber gndermi ki, benden beter. Aman Allah beterinden saklasn. Benden sayyorlar seni. Nasl gider de teslim olursun eline? Hrsz, kani: brahimin olu demi, dada kalmad. Tm ukurovay soy mak iin kylden ayrld. Ekiya oldu, demi. Atn yalan' cktan, ekiya olmak iin ldrd de demi, srf kylden ayrlmak iin hile yapt, demi. Tm ky de senin stne ,be-nim stme ahit yazdrd ki, Allah beterinden saklasn, sana on be yl vereler, ya da ipe ekel er. Gel beni dinle de gitme onlarn iine. Ben sana pamuu ok bir tarla buldum ki, Yreir topranda. ocuklar bile gnde yz kilov pamuk toplarlar. Zaten Miralayn iftliinde toplanmadk pamuk koymadlar ki, Ali gelir de hepsini o uzun boyuyla toplar diye. Bir gnde bitiriverdiler. Bir dalnda bir koza bile yoktu. Yaaa. Bizim kyl pamua gireli bir buuk, iki ay geiyor. Yreir toprann pamuklar ge aar. Gel, beni dinle de oraya gidelim. Ali elini omuzuna koyarak: Emmi, sen hi tel etme! Gelecek yl Yreir toprana gider, ok ok pamuk toplarz. Korkma bize hi bir ey yapamazlar Koca Halil son bir areye daha ba vurdu: Bak, dedi, yiitlenin yiidi, gzel brahimimin olu, eer benimlen Yreir toprana gelecek olursan, Yasin Aann iftliine, ben de bu yl topladm pamuun tm parasn sana veririm. Atn ben ldrdm. Anana zorlu bir eek alrsn. Mnasibi de bu Gzleri parlad. Bu iyi bir bulutu. Sen beni kocam m belliyorsun? On be yandaki delikanllardan, senden, Eliften de daha ok pamuk toplarm. Bize eski toprak demiler, eski! Sizler kurovanm sineine yene yene iliiniz kurumu, gcnz yok. Bizler de kemik var, ilik var. Gel de Yreir toprana, gr Halil Emmini. Gr ki, parman aznda kalsn. Gel de zengin ol! Anana yal bir kheylan al da, kyller, o dinsiz Sefer hasedinden atlasnlar. atlasnlar da patlasnlar. Umudla gzlerini gzlerine dikti. Tamamd artk. Ali yola gelecekti.

Ali, srtn svazlad, kucaklarcasma ona aband. Saol Halil Emmi, bilirim yaparsn. Gelecek yl. Koca Halil bunu duyunca saa sola dnd, bir eyler sy-yecek oldu, syliyemedi. Akama kadar da azn baklar amad. Kskn, bir aacn dibine oturmu, orada dnd kald. Boynu ban tutamaz gibiydi. Sallanyordu. Yatma zaman gelince, yataklarn kuru yere serip, altlarnn ulunu Koca Halile verdiler. ok erkenden, iftlie inmek iin uyandklarnda grdler ki, ul tede yl duruyor, Koca Halil de yok. Elif ulu oradan ald getirdi, yk yapmaa koyuldu. Elif urarken Meryemce Elifin yanma sokuldu. Elif ii OKTADIREK anlad. Elindekileri brakt. Meryemce atei yakmt. Bu E fi sevindirdi. Tencereyi deirmenin suyundan doldurdu, g tirdi ocaa vurdu. Kma da ister misin ana? diye sordu. Meryemce gsnden bir kn kard ona uzatt. Elif: Yeil bartn de kuruttum ana. Meryemcenin gzlerinin ii gld. ukurovaya her gelilerinde Meryemce ban iyice 3 kar, knalar, yeil bartsn balar, sslenirdi. ORTADREK 369 rduktan gn sonradr . gn beklenir mi? Neredeyse ylye ulatlar. I Elif ban ykarken farkna vard, Meryemce yle bir ha-gelmiti ki, doru drst ban tutamyordu. Saa sola can gibi sallanyordu ba. ocuklar teye, bir alnn yanna oturmular, kmlda-yorlar bile. Meryemce Hasana baknca, onun ka altndan ndisine baktn, iin iin de alay ettiini sezinledi. mangvurun olu, diye sylendi. nelemeden edemez. Meryemce bir kndan bir ift kpe kard, Elife uza ti. Kpeler azck lekeliydi. Elif: m, uyukluyorlar m belli deil. Ali de uzakta durmu anasnn ssleniini seyrediyor. Bu imdi parlatrm, diye ocaa gitti. Ocaktan kl ald. Pa latmaa balad. Elif orada kpeleri parlatrken Meryemce de burada bo cuklarm karm, dolam ipliklerini ayor, dklmle ni takyordu. Yeil, krmz, turuncu, mavi boncuklarn ki lgndaki gibi severdi. Bu boncuklar ona anasnn anas evi nirken vermiti. Bir ho boncuklard. imdilerde yle boncu lar yoktu. Boncuklar okayarak boynuna takt. Eliften bir a; na istiyecekti, istiyemedi. Korkuyordu. Acep yz ne biimd Su smncaya* kadar beklediler. Bu arada Elif kpeleri ovmu, iyice parlatmt. Getir Meryemcenin kulaklarna takt. Suyu da ocaktan ald getirdi, bir tam yanma koydu. Me yemceyi de kolundan tuttu tan stne oturttu. Ban azck bir sa kalmt. Yumuack, ty gibi. Ba ykandktan sonra knalamak gerekti. Her yl bj ,rmez dincelecek, gzleri prlt iinde kalacak. olurdu. Ama bu yl Meryemce knay, ilkin isterken, sonradi ocuklardaysa hi mi hi bir kmlt yoktu. Dnyorda m! Bandan bunca iler getikten sonra da m! Buna, asnn salna, dimdik kalna bir seviniyor ki... Yz de le solgun, yle kararm, bz bz daarca dnm olYorgun, bitkinken, eli aya szm szm szlarken bile hden, nne geilmez bir sevin seli kabarp kabarp geli-r. u Meryemce neden konumaz ola? Mezarlktan bu yana den azndan bir sz kmaz ola? Hi mi azn amayacak ndan byle? Koca Halil nereye kat da gitti ola? Bu d-nceler de olmasa ii iyice rahathyacakt.

iftlik grnm, btn skntlar bitmiti. Hazr yamur geliyordu nasl olsa. iftlik urada, ite urackta. Elini atsan tutacaksn. Yeil bart, prltl kpeler, boaznda boncuklar, koedi, ova ova bir gzelce ykad. Salarn kurulad .Ban nda SJra bUezik_ Her ylkinden hi fark yok. Yalnz ban yle dik tutamyor. Gzleri de lgn. Ama pamuu grr Ssn bitirir bitirmez Meryemc ayaa kalkt, denei-eline ald, ynn iftlie dnd, teler de, bir tarlann cayd, istemedi. Elif neden istemediini hemen anlad. Me yemce bu yl daha gen, daha yaln, daha gzel grnmek i nde pamuk toplayanlar gzkyordu .Bir yoldan otomobiltiyordu. imdi bana knay vurdursa, banda kocaman t ^ kamyonlar geiyordu araput yn, hi bir eye benzemiyecek. Knann gzelli Tam stlerinde, gkte bir grlt, uultu koptu. Baktlar F. U 370 ORTADREK dl yapl elerinle ki, birka jet Anavarzann stne doru am gidiyor: So jetler bir an iinde gzden kayboldu. Meryemce yrd. Onlar da az sonra teberilerini toplayp onun ardna tler. kindine doru kylnn pamuk toplad tarlaya va iar. Ptrak, toz, pamuk kokuyordu ortalk. Yakndaki e tarlasndan da bir bataklk kokusu geliyordu. Fkrma na. Ali ndeydi. Tarlann ortasndaki al rpdan ardaklara, ardaklarn nndeki kck pamuk bekler doru ilerledi. Onlarn tarlaya girdiklerini, te uta pamuk toplayan fe ller grmler, ilerinden dorulmulard . Ali srtndaki yk kt diye yere att. Vard, bir ardaje, direine belini verdi oturdu. Tarlay, bu ot alm, her alz danmda bir tek koza bile olmayan tarlay grnce iind sevin tm snp gitmi, yreinin ban bir ate dm! Gzlerini kapad. Meryemce de geldi bir pamuk ynnn yanma kt da tarlann pamuksuzluunun farknda olmutu. Hasan tede, srtndaki ubuklaryla durmu kaimi Karsnda da Ummahan. Elif de geldi kocasnn yanma oturdu. Elinde kck pamuk fidan, ez ha ez ediyordu. Kyller teker teker ilerini brakp geliyorlard. Onlar her gren bir irkiliyor, toparlanamyor, bir eyler geveliyor, bir eyler syliyecek oluyor, yutku yor, ho geldiniz bile, diyemiyordu. Sonra da alm kocan gzlerle onlara bakakalyorlard. Geldiler toplandlar, geldiler toplandlar, drt yanlar halka oldular. Kimseden bir t kmyordu. Koca kalabi kurumu kalm, donmu kalmt. Ne bir kprt, ne de sz... ' ' * Buraya yamur da dmemi, bir ilesimi gemi. Gecikmi Tabaolu kalabal yard. Bir irkildi ORTADREK 371 raklad. rker gibi gzleri yuvalarnda korkulu dnd. Sili kanatlarnn sesi duyulur. Salland. Gzleri kararr, ba rier gibi oldu. Bir trl, ileri bir adm atamyordu. Gzleri a dolmutu. Boazna bir el sarlm skyordu. Farknda olmadan ayaklan gitti, Alinin yannda durdu, nra oraca kverdi. Eli gitti Alinin elini tuttu. Okad, yuna elindeki eli okuyor, bir sze varamyordu. Yutkundu yutkundu, sonunda: Ho... hooooooo... Ho ho geldin kar... da. te... te gryorsun. Hi cann skma. Bizi yle bir tarlaya ctu ki... Senin halinden iyi deil bizim halimiz de... te... e, ite gryorsun. Geen ylkine can kurban. Hi zlme.

yapalm. Baa gelen ekilir. Beter tarlalar, beter! Beterin teri. Ot alm. On fidannda bir tek koza bile yok.... te... , ite gr... gryorsun. Hi hi, hi hi cann... Skma... >ca iftliin drtte n alverdik birka gnde... Pamuk k. Elimize hi bir ey gemedi. Ho... Hoooo... Ho ho idiniz... te ite... te, itecik... Sesi titriyordu. Alams . Cann, cann skma... Oldu bir kere. te, ite, ite., cik.. Daha fazla konuamad. Gzlerini Aliden, Meryemceden, iften, ocuklardan bir trl alamyordu, tekiler de yleydiNe olmutu bunlara! Boyuna Alinin elini okuyor, artk azndan bir ey km-rdu. Ortadaki sessizlik de srdke sryordu. Kimsede de bu bozacak g yok. Bir sessizlik ki ar, youn, ke kyordu. Meryemce sa eliyle sinirli sinirli topra dmee balaaz ;sizlii Yanndaki pembe pembe am pamuk ieini grnce lna peri bcei dt. Yrei hop etti. iek ama da par-rt. Bcei arand. Ak bartsndeki dmdeydi. Bar-s beline sokuluydu. Onu oradan kard. Dm zd, kt ki peri bcei iinde ya, lm, kurumu. Kurumu b- ald, usulcana iein stne koydu. 372 ORTADREK Kendi kendine, uyu, dedi. Kadersizim, kimsesizim rada uyu! Ban kaldrd sonra da, gzlerini kylnn stnde, kocaman sessizliin stnde uzun uzun gezdirdi. Sa elini ka kere hzl hzl topraa vurdu: ndik ya! dedi. Geldik ya! STANBUL Yaar Kemal _ Ortadirek