PGS.

TS NGUY N XUN TR

NG - TS.TR N TRUNG NINH

BI T P CH N L C HA H C 10 (Ch ng trnh chu n v nng cao)

NH XU T B N I H C QU C GIA THNH PH H CH MINH - 2006

L I NI

Ha h c l m t khoa h c l thuy t v th c nghi m. Ha h c i h i s chnh xc c a ton h c ng th i v i s linh ho t trong t duy v c t ng t ng phong ph, sinh ng v s kho lo trong cc thao tc th nghi m. Chng ti gi i thi u cng b n c quy n Bi t p ch n l c Ha h c 10 ch ng trnh chu n v nng cao. Sch g m cc bi t p Ha h c ch n l c trong ch ng trnh Ha h c 10 c m r ng v nng cao, c th s d ng pht tri n n ng l c t duy Ha h c cho h c sinh l p 10 v ph c v n t p cc k thi t ti, thi tuy n sinh i h c, cao ng v thi h c sinh gi i. Quy n sch c bin so n theo ch ng trnh m i c a B Gio d c v o t o. Sch c chia thnh 7 ch ng, t ng ng v i t ng ch ng c a sch gio khoa Ha h c 10. M i ch ng bao g m cc n i dung chnh sau: A- Tm t t l thuy t. B- Bi t p c h C- H ng d n. ng d n gi i

D- Bi t p t luy n E- Bi t p tr c nghi m F- Thng tin b sung, Sch c th c s d ng lm ti li u tham kh o cho cc th y, c gio, cho cc em h c sinh mong c c m t n n t ng v ng ch c cc ki n th c, t duy v k n ng mn Ha h c l p 10. M c d chng ti c nhi u c g ng, nh ng do trnh v th i gian bin so n cn h n ch nn khng trnh kh i cc sai st. Chng ti xin chn thnh c m n m i ki n ng gp c a cc b n c, nh t l cc th y, c gio v cc em h c sinh sch c hon ch nh h n trong l n ti b n sau. Cc tc gi

Ch

ng 1

NGUYN T A. TM T T L THUY T I. Thnh ph n nguyn t

Nguyn t

L pv

H t nhn

G m cc electron mang i n m

Proton mang i n d

ng

N tron khng mang i n

1. L p v : Bao g m cc electron mang i n tch m. - i n tch: qe = -1,602.10-19C = 1- Kh i l a. Proton - i n tch: qp = +1,602.10-19C = 1+ - Kh i l b. N tron - i n tch: qn = 0 - Kh i l K t lu n: ng: mn = 1,6748.10-27 kg } 1u ng: mp = 1,6726.10-27 kg } 1u ( vC) ng: me = 9,1095.10-31 kg 2. H t nhn: Bao g m cc proton v cc n tron

H t nhn mang i n d Kh i l

ng, cn l p v mang i n m

T ng s proton = t ng s electron trong nguyn t ng c a electron r t nh so v i proton v n tron

II. i n tch v s kh i h t nhn 1. i n tch h t nhn Nguyn t trung ha i n, cho nn ngoi cc electron mang i n m, nguyn t cn c h t nhn mang i n d ng. i n tch h t nhn l Z+, s n v i n tch h t nhn l Z. S n v i n tch h t nhn (Z) = s proton = s electron Th d : Nguyn t c 17 electron th i n tch h t nhn l 17+ 2. S kh i h t nhn A=Z+N Th d : Nguyn t c natri c 11 electron v 12 n tron th s kh i l: A = 11 + 12 = 23 (S kh i khng c 3. Nguyn t ha h c - L t p h p cc nguyn t c cng s - S hi u nguyn t (Z): - K hi u nguyn t :
A Z

nv) i n tch h t nhn.

Z=P=e

Trong A l s kh i nguyn t , Z l s hi u nguyn t .

III. 1.

ng v , nguyn t kh i trung bnh ng v

- L t p h p cc nguyn t c cng s proton nh ng khc nhau s n tron (khc nhau s kh i A). - Th d : Nguyn t cacbon c 3 2. Nguyn t kh i trung bnh G i A l nguyn t kh i trung bnh c a m t nguyn t . A1, A2 ... l nguyn t kh i c a cc ng v c % s nguyn t l n l t l a%, b%... Ta c: ng v : 12 C , 13C , 14C 6 6 6

A!

a.A 1  b.A 2  .... 100

IV. S chuy n

ng c a electron trong nguyn t . Obitan nguyn t . ng r t nhanh xung quanh h t nhn v

- Trong nguyn t , cc electron chuy n khng theo m t qu o no.

- Khu v c xung quanh h t nhn m t i xc su t c m t c a electron l l n nh t c g i l obitan nguyn t . - Obitan s c d ng hnh c u, obitan p c d ng hnh s 8 n i, obitan d, f c hnh ph c t p.
z z z z

x y Obitan s y Obitan px

x y Obitan p y

x y Obitan p z

V. L p v phn l p 1. L p - Cc electron trong nguyn t - Th t v k hi u cc l p: n Tn l p 2. Phn l p c k hi u l: s, p, d, f t l 1, 3, 5 v 7 - S phn l p trong m t l p chnh b ng s th t c a l p. - S obitan c trong cc phn l p s, p, d, f l n l - M i obitan ch a t i a 2 electron VI. C u hnh electron trong nguyn t 1. M c n ng l ng 1 K 2 L 3 M 4 N 5 O 6 P 7 Q c s p x p thnh l p v phn l p. ng g n b ng nhau. - Cc electron trong cng m t l p c m c n ng l

- Tr t t m c n ng l

ng: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s ...

- S phn b electron trong nguyn t tun theo cc nguyn l v quy t c: Nguyn l Pau-li, nguyn l v ng b n, quy t c Hun. 2. C u hnh electron S phn b cc electron vo obitan trong nguyn t tun theo cc quy t c v nguyn l: - Nguyn l Pauli: Trn m t obitan c th c nhi u nh t hai electron v hai electron ny chuy n ng t quay khc chi u nhau xung quanh tr c ring c a m i obitan. - Nguyn l v ng b n: tr ng thi c b n, trong nguyn t cc electron chi m l n l t nh ng obitan c m c n ng l ng t th p n cao. - Quy t c Hun: Trong cng m t phn l p, cc electron s phn b trn obitan sao cho s electron c thn l t i a v cc electron ny ph i c chi u t quay gi ng nhau. Cch vi t c u hnh electron trong nguyn t : + Xc nh s electron + S p x p cc electron vo phn l p theo th t t ng d n m c n ng l + Vi t electron theo th t cc l p v phn l p. Th d : Vi t c u hnh electron c a Fe (Z = 26) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s23d6 S p x p theo m c n ng l B. BI T P C L I GI I 1.1 V sao t nh ng t ng u tin v nguyn t , cch y 2500 n m c a Democrit, mi n cu i th k XIX ng i ta m i chng minh c nguyn t l c th t v c c u t o ph c t p ? M t th nghi m tm ra electron. 1.2 Nguyn t kh i c a neon l 20,179. Hy tnh kh i l neon theo kg. ng c a m t nguyn t ng  1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2 C u hnh electron ng

1.3 K t qu phn tch cho th y trong phn t kh CO2 c 27,3% C v 72,7% O theo kh i l ng. Bi t nguyn t kh i c a C l 12,011. Hy xc nh nguyn t kh i c a oxi.

1.4 Bi t r ng kh i l ng m t nguyn t oxi n ng g p 15,842 l n v kh i l ng c a nguyn t cacbon n ng g p 11,9059 l n kh i l ng c a nguyn t hi ro. H i n u ch n 1 kh i l

12

ng nguyn t cacbon lm

n v th H, O c nguyn t kh i l

bao nhiu ? 1.5 M c ch th nghi m c a R -d -pho l g? Trnh by th nghi m tm ra h t nhn nguyn t c a R -d -pho v cc c ng s c a ng. 1.6 Hy cho bi t s n v i n tch h t nhn, s proton, s n tron v s electron c a cc nguyn t c k hi u sau y : a) 7 Li, 3
23 39 40 11 Na, 19 K, 19 12 6

a,

234 90Th

4 b) 2 H, 2 He, 1

16 32 56 8 O, 15 P, 26 Fe.

1.7 Cch tnh s kh i c a h t nhn nh th no ? Ni s kh i b ng nguyn t kh i th c ng khng ? t i sao ? 1.8 Nguyn t kh i trung bnh c a b c b ng 107,02 l n nguyn t kh i c a hi ro. Nguyn t kh i c a hi ro b ng 1,0079. Tnh nguyn t kh i c a b c. 1.9 Cho hai v hai ng v hi ro v i t l % s nguyn t : 1 H (99,984%), 2 H (0,016%) 1 1
35 17 Cl

ng v c a clo :

(75,53%),

37 17 Cl

(24,47%).

a) Tnh nguyn t kh i trung bnh c a m i nguyn t . b) C th c bao nhiu lo i phn t HCl khc nhau ng v c a hai nguyn t . 1.10 Nguyn t kh i trung bnh c a d i hai d ng ng v
63 29 Cu

c t o nn t hai lo i

c) Tnh phn t kh i g n ng c a m i lo i phn t ni trn. ng b ng 63,546. ng t n t i trong t nhin ng

63 29 Cu

65 29 Cu

. Tnh t l % s nguyn t

t nt i

trong t nhin. 1.11 Cho hai ng v 1 H (k hi u l H), 2 H (k hi u l D). 1 1

a) Vi t cc cng th c phn t hi ro c th c. b) Tnh phn t kh i c a m i lo i phn t .

c) M t lit kh hi ro giu thnh ph n % kh i l ng t ng

teri ( 2 H ) 1

i u ki n tiu chu n n ng 0,10g. Tnh o

ng v c a hi ro.

1.12 C th m t s chuy n ng c a electron trong nguyn t b ng cc qu chuy n ng c khng ? t i sao ? 1.13 Theo l thuy t hi n i, tr ng thi chuy n c m t b ng hnh nh g ?

ng c a electron trong nguyn t nh h ng

1.14 Trnh by hnh d ng c a cc obitan nguyn t s v p v nu r s khc nhau c a chng trong khng gian.

1.15 Bi t r ng nguyn t agon c ba ng v khc nhau, ng v i s kh i 36, 38 v A. Ph n tr m cc ng v t ng ng l n l t b ng : 0,34% ; 0,06% v 99,6%. Tnh s kh i c a ng v A c a nguyn t agon, bi t r ng nguyn t kh i trung bnh c a agon b ng 39,98. 1.16 Nguyn t Mg c ba ng v %
24

ng v

ng v i thnh ph n ph n tr m nh sau :
25

Mg

Mg

26

Mg

78,6

10,1

11,3
25

a) Tnh nguyn t kh i trung bnh c a Mg. b) Gi s trong h n h p ni trn c 50 nguyn t t ng ng c a hai ng v cn l i l bao nhiu ?
Mg , th s nguyn t

1.17 Hy cho bi t tn c a cc l p electron ng v i cc gi tr c a n = 1, 2, 3, 4 v cho bi t cc l p l n l t c bao nhiu phn l p electron ? 1.18 Hy cho bi t s phn l p, s obitan c trong l p N v M. 1.19 V hnh d ng cc obitan 1s, 2s v cc obitan 2px, 2py, 2p . 1.20 S phn b electron trong phn t tun theo nh ng nguyn l v quy t c no ? Hy pht bi u cc nguyn l v quy t c . L y th d minh h a. 1.21 T i sao trong s phn b electron c a nguyn t cacbon (C : 1s22s22p2) phn l p 2p l i bi u di n nh sau :
o o

1.22 Hy vi t c u hnh electron c a cc nguyn t c Z = 20, Z = 21, Z = 22, Z = 24, Z = 29 v cho nh n xt c u hnh electron c a cc nguyn t khc nhau nh th no ? 1.23 Hy cho bi t s electron l p ngoi cng c a cc nguyn t H, Li, Na, K, Ca, Mg, C, Si, O. 1.24 C u hnh electron trn cc obitan nguyn t c a cc nguyn t K (Z = 19) v Ca (Z = 20) c c i m g ? 1.25 Vi t c u hnh electron c a F (Z = 9) v Cl (Z = 17) v cho bi t khi nguyn t c a chng nh n thm 1 electron, l p electron ngoi cng khi c c i m g ? 1.26 Khi s hi u nguyn t Z t ng, tr t t n ng l tri qua ph i v ng tr t t nh dy sau khng ? N u sai, hy s a l i cho ng. 1.27 Vi t c hnh electron nguyn t 20, Z = 21, Z = 31. c a cc nguyn t c Z = 15, Z = 17, Z = ng AO t ng d n theo chi u t

1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 4f 5s 5p 6s 5d 6p 7s 5f 6d...

1.28 Nguyn t Fe c Z = 26. Hy vi t c u hnh elctron c a Fe. N u nguyn t Fe b m t hai electron, m t ba electron th cc c u hnh electron t ng ng s nh th no ? 1.29 Ph n ng h t nhn l qu trnh bi n i h t nhn nguyn t do s phn r t nhin, ho c do t ng tc gi a h t nhn v i cc h t c b n, ho c t ng tc c a cc h t nhn v i nhau. Trong ph n ng h t nhn s kh i v i n tch l cc i l ng c b o ton. Trn c s , hy hon thnh cc ph n ng h t nhn d i y: (a) (b) (c) (d)
26 12 19 9 23 Mg  ?p 10 Ne  4 He 2

H  1 H p ? 4 He 1 2
1 Pu  22 Ne p ? 4 0 n 10

242 94 2 1

1 D  ? p 2 4 He  0 n 2

1.30 Bi t r ng qu trnh phn r t nhin pht x cc tia (m t d ng b c x

4 2

e 2  ,

 e v
0 1

i n t ). y hon thnh cc ph ng trnh ph n ng h t nhn:

10

1) 238 U p 206 b  ... 92 82 2) 232 Th p 208 b  ... 90 82

11

C. BI T P T

LUY N

1.31 B ng cch no, ng i ta c th t o ra nh ng chm tia electron. Cho bi t i n tch v kh i l ng c a electron. So snh kh i l ng c a electron v i kh i l ng c a nguyn t nh nh t trong t nhin l hi ro, t c th rt ra nh n xt g? 1.32 Tnh kh i l ng nguyn t trung bnh c a niken, bi t r ng trong t nhin, cc ng v c a niken t n t i nh sau: ng v Thnh ph n %
58 28

60 28

61 28

62 28

64 28

67,76

26,16

1,25

3,66

1 ,16

1.33 Trong nguyn t , nh ng electron no quy t nguyn t ha h c? a. 1s22s22p63s1 c.1s22s22p2

nh tnh ch t ha h c c a m t

1.34 Cho bi t c u hnh electron c a nguyn t m t s nguyn t sau: b. 1s22s22p63s23p5 d. 1s22s22p63s23p63d64s2

1. Hy cho bi t nh ng nguyn t no l kim lo i, phi kim? 2. guyn t no trong cc nguyn t trn thu c h s, p hay d? 3. guyn t no c th nh n 1 electron trong cc ph n ng ha h c? 1.35 T ng s h t proton, n tron, electron trong nguyn t l 28, trong s h t khng mang i n chi m x p x 35% t ng s h t. Tnh s h t m i lo i v vi t c u hnh electron c a nguyn t . 1.36 Bi t kh i l ng nguyn t c a m t lo i ng v c a Fe l 8,96. 10 - 23 gam. Bi t Fe c s hi u nguyn t Z = 26 . Tnh s kh i v s n tron c trong h t nhn nguyn t c a ng v trn. 1.37 a, D a vo u m bi t theo t ng l p ? c r ng trong nguyn t cc electron cs px p

b, Electron l p no lin k t v i h t nhn ch t ch nh t? Km nh t ? 1.38 V electron c a m t nguyn t c 20 electron . H i a, guyn t c bao nhiu l p electron ? b, L p ngoi cng c bao nhiu electron ?

12

c, l kim lo i hay phi kim ? 1.39 C u hnh electron c a nguyn t c ngh a g? Cho th d . 1.40 Cc nguyn t A, B, C, D, E c s proton v s n tron l n l A: 28 proton v 31 n tron. B: 18 proton v 22 n tron. C: 28 proton v 34 n tron. D: 29 proton v 30 n tron. E: 26 proton v 30 n tron. H i nh ng nguyn t no l nh ng ng v c a cng m t nguyn t v nguyn t l nguyn t g? Nh ng nguyn t no c cng s kh i? 1.41 Cho bi t tn, k hi u, s hi u nguyn t c a: a) 2 nguyn t c s electron l p ngoi cng t i a. b) 2 nguyn t c 2 electron l p ngoi cng. c) 2 nguyn t c 7 electron l p ngoi cng. d) 2 nguyn t c 2 electron 1.42 Vi t c u hnh eletron a) 2s
1

t nh sau:

c thn tr ng thi c b n.

e) 2 nguyn t h d c ha tr II v ha tr III b n. y cho cc nguyn c l p electron ngoi cng l: b) 2s22p3 ) 3s23p5 c) 2s22p6 e) 3s23p6

d) 3s23p3

1.43 a)Vi t c u hnh electron c a nguyn t nhm (Z =13). t c c u hnh electron c a kh hi m g n nh t trong b ng tu n hon nguyn t nhm nh ng hay nh n bao nhiu electron? Nhm th hi n tnh ch t kim lo i hay phi kim? b) Vi t c u hnh electron c a nguyn t clo (Z =17). t c c u hnh electron c a kh hi m g n nh t trong b ng tu n hon, nguyn t clo nh ng hay nh n bao nhiu electron? Clo th hi n tnh ch t kim lo i hay phi kim? 1.44 C u hnh electron c a nguyn t l u hu nh l 1s22s22p63s23p4. H i: a) Nguyn t l u hu nh c bao nhiu electron ? b) S hi u nguyn t c a l u hu nh l bao nhiu? c) L p no c m c n ng l ng cao nh t?

13

d) C bao nhi u l p, m i l p c bao nhiu electron? e) L u hu nh l kim lo i hay phi kim? V sao? 1.45 Bi t t ng s h t p, n, e trong m t nguyn t l 155. S h t mang i n nhi u h n s h t khng mang i n l 33 h t. Tnh s kh i c a nguyn t . D. BI T P TR C NGHI M 1.46 Cho nh ng nguyn t c a cc nguyn t sau:

2 A. 1 v 2 C. 1, 2 v 3

4 ng v c a nhau ? B. 2 v 3 D. C 1, 2, 3, 4 i y c kh n ng nh n 3 electron trong cc

Nh ng nguyn t no sau y l

1.47 :Nguyn t no trong hnh v d ph n ng ha h c?

1 A. 1 v 2 C. 3 v 4

2 B.1 v 3 D.1 v 4

1.48 Hnh v no sau y vi ph m nguyn l Pauli khi i n electron vo AO?

a A. a

b C. a v b

c B. b D.c v d

14

1.49 C u hnh c a nguyn t sau bi u di n b ng l ng khi ni v c u hnh cho?

ng t . Thng tin no khng

1s2

2s2

2p3

A.Nguyn t c 7 electron B.L p ngoi cng c 3 electron C.Nguyn t c 3 electron c thn c 3 gi tr kh i l ng D.Nguyn t c 2 l p electron 1.50 Khi phn tch m t m u brom l ng, ng i ta tm phn t h n km nhau 2 n v , i u ch ng t : A. C hi n t C. Brom c 3 D. Brom c 2 ng ng v ng phn B. C s t n t i c a ng v ng v ng xung quanh h t nhn theo nh ng hnh trn. ng xung quanh h t nhn khng theo qu o xc

1.51 Pht bi u no sau y khng ng? A. Cc electron chuy n B. Cc electron chuy n nh no.

C. Obitan l khu v c xung quanh h t nhn m t i xc su t c m t c a electron l l n nh t. D. Obitan c a cc phn l p khc nhau c hnh d ng khc nhau. 1.52 Cho cc nguyn t sau N (Z = 7), O (Z = 8), S (Z = 16), Cl (Z = 17). Trong s cc nguyn t c 2 electron c thn tr ng thi c b n l: A. N v S C. O v S B. S v Cl D. N v Cl

1.53 Ion A2+ c c u hnh electron phn l p ngoi cng l 3p6. T ng s electron trong nguyn t A l: A. 18 B. 19 C. 20 D. 21

15

1.54 C u hnh electron c a ion no sau y khc c u hnh electron c a kh hi m ? A. Na+ B. Cu2+ C. ClD. O2c i m no chung ? B. C cng s n tron D. Cng i n tch h t nhn cc phn l p p. S proton c a D. 13
2 2 5

1.55 Cc nguyn t v ion : F-, Na+, Ne c A. C cng s electron C. Cng s kh i

1.56 M t nguyn t c t ng c ng 7 electron nguyn t l : A. 10 B. 11 C. 12

1.57 Nguyn t X c c u hnh electron l : 1s 2s 2p . Ion m X c th t o thnh l : A. X+ B. X2+ C. XD. X21.58 Bi t 1 mol nguyn t s t c kh i l ng b ng 56g, m t nguyn t s t c 26 electron. S h t electron c trong 5,6g s t l A. 15,66.1024 C. 15,66.1022 B. 15,66.1021 D. 15,66.1023

1.59 Nguyn t no trong s cc nguyn t sau y c 20 proton, 20 electron, 20 n tron? A.

39 19 K

B.

40 18 Ar

C.

40 20 Ca

D.

37 17 Cl

1.60 Trong nguyn t cacbon, hai electron 2p c phn b trn 2 obitan p khc nhau v c bi u di n b ng hai m i tn cng chi u. Nguyn l hay quy t c c p d ng y l A. nguyn l Pauli C. quy t c Kletkopski E. P N V H 1.46. C 1.51. A 1.56. D 1.47. 1.52. 1.57. B. quy t c Hund D. c A, B v C

NG D N GI I BI T P D C C 1.48. D 1.53. C 1.58. D 1.49. B 1.54. B 1.59. C 1.50. 1.55. 1.60. D A B

16

1.1 H

ng d n :

Trong m t th i k di, ng i ta khng c cc thi t b khoa h c ki m ch ng t ng v nguyn t . S pht tri n c a khoa h c v k thu t cu i th k XIX cho php ch t o c thi t b c chn khng cao (p = 0,001mmHg), c mn hu nh quang quan st ng i c a cc tia khng nhn th y b ng m t th ng v ngu n i n c th hi u r t cao (15000V). Th nghi m pht minh electron c a Tom-x n (1897) Tom-x n cho phng i n v i th hi u 15000 vn qua hai i n c c g n vo hai u c a m t ng th y tinh kn rt g n h t khng kh, p su t 0,001mmHg, th th y mn hu nh quang le sng. Mn hu nh quang pht sng do s xu t hi n c a cc tia khng nhn th y c i t c c m sang c c d ng, tia ny c g i l tia m c c. Tia m c c b ht l ch v pha c c d ng khi t ng th y tinh trong m t i n tr ng. Th nghi m ny ch ng t nguyn t c c u t o ph c t p. M t trong nh ng thnh ph n c u t o c a nguyn t l cc electron. 1.2 H 1.3 H ng d n: ng d n : ( 2X + 12,011).27,3% = 12,011
X = 15,99

Ta c mNe = 1,66005.10-27. 20,179 = 33,498.10-27 kg. G i nguyn t kh i c a oxi l X, ta c :

1.4 H

ng d n: Theo

bi :

MO = 15,842.MH MC = 11,9059.MH
M C 11,9059 M H . ! 12 12

17

V y MO v MH tnh theo 1 .MC l :

12

MO !
MH !
1.5 H

15, 842.M H .12 ! 15, 9672 11, 9059.M H

Mo 15, 9672 ! ! 1, 0079 15,842 15,842

ng d n:

Sau th nghi m tm ra electron -lo i h t mang i n tch m, b ng cch suy lu n ng i ta bi t r ng nguyn t c cc ph n t mang i n d ng, b i v nguyn t trung ha i n. Tuy nhin c m t cu h i t ra l cc ph n t mang i n d ng phn b nh th no trong nguyn t ? Tom-x n v nh ng ng i ng h ng cho r ng cc ph n t mang i n d ng phn tn u trong ton b th tch nguyn t . Trong khi R -d -pho v cc c ng s mu n ki m tra l i gi thuy t c a Tom x n. H lm th nghi m tm hi u s phn b cc i n tch d ng trong nguyn t . Th nghi m tm ra h t nhn nguyn t c a R -d -pho (1911) ki m tra gi thuy t c a Tom-x n, R -d -pho dng tia
E b n ph m t l vng m ng, xung quanh t mn hu nh quang

quan st s chuy n

ng c a cc

h t E. K t qu l h u h t cc h t E i th ng, m t s t b l ch h ng, m t s t h n b b t ng c tr l i. i u ny cho php k t lu n gi thuy t c a Tom n l sai. Ph n mang i n tch -x d ng t p trung h t nhn c a nguyn t , kch th c r t nh b so v i kch th c nguyn t . Nguyn t c c u t o r ng. 1.6 H ng d n: S a). n v i n tch h t nhn, s proton, s n tron v s electron c a cc nguyn t :
7 3 Li

c s kh i A = 7

18

S p=s e=Z=3;N=4
23 11

a c s kh i A = 23

S p = s e = Z = 11 ; N = 12
39 19 K

c s kh i A = 39

S p = s e = Z = 19 ; N = 20
40 20 Ca

c s kh i A = 40

S p = s e = Z = 20 ; N = 20
234 90T

c s kh i A = 234

S p = s e = Z = 90 ; N = 144 b).
2 1H

c s kh i A = 2

S p=s e=Z=1;N=1
4 2 He

c s kh i A = 4

S p=s e=Z=2;N=2
12 6C

c s kh i A = 12

S p=s e=Z=6;N=6
16 8

c s kh i A = 16

S p=s e=Z=8;N=8
56 26 Fe

c s kh i A = 56

S p = s e = Z = 26 ; N =30
32 15 P

c s kh i A = 32

S p = s e = Z = 15; N = 17 1.7 H ng d n: Cch tnh s kh i c a h t nhn : A=Z+N Ni s kh i b ng nguyn t kh i l sai, v s kh i l t ng s proton v notron trong h t nhn, trong khi nguyn t kh i l kh i l ng t ng i c a S kh i h t nhn (k hi u A) b ng t ng s proton (p) v s n tron (n).

19

nguyn t . Nguyn t kh i cho bi t kh i l ng c a m t nguyn t n ng g p bao nhiu l n n v kh i l ng nguyn t . Do kh i l ng c a m i h t proton v n tron ~1u, cho nn trong cc tnh ton khng c n chnh xc cao, coi s kh i b ng nguyn t kh i. 1.8 H ng d n: Ta c AAg = 107,02. A H 2 m A H = M H2 = 1,0079
2

AAg = 107,02 . 1,0079 = 107,865 1.9 H ng d n:

1.99,984  2.0,016 ! 1,00016 100 35.75,53  37.24,47 = 35,5 100

a) Nguyn t kh i trung bnh c a hi ro v clo l:

AH= A Cl =

b). C b n lo i phn t HCl khc nhau t o nn t hai lo i t hi ro v clo. Cng th c phn t l : c) Phn t kh i l n l 1.10 H ng d n: ng v
63 29 Cu

ng v c a hai nguyn

H 35 Cl, H 37 Cl, D 35 Cl, D 37 Cl 17 17 17 17

t:

36

38

37 l x , %

39 ng v
65 29 Cu

G i t l % s nguyn t c a
100

l 100 - x

Ta c 63x  65(100  x) = 63,546

63x + 6500 - 65x = 6354,6 x = 72,7

V y % s nguyn t 1.11 H ng d n:

c a

ng v

63 29 Cu

l 72,7%.

a) Cng th c phn t : H2 ; b) Phn t kh i : c) 2

HD ; 3

D2 4

t a l thnh ph n % c a H v 100 - a l thnh ph n % c a D v kh i l ng.

20

1.12 H

ng d n:

Khng th m t c s chuy n ng c a electron trong nguyn t b ng cc qu o chuy n ng. B i v trong nguyn t , cc electron chuy n ng r t nhanh xung quanh h t nhn khng theo m t qu o xc nh no. Ng i ta ch ni n kh n ng quan st electron t i m t th i i m no trong khng gian c a nguyn t . 1.13 H ng d n: Theo l thuy t hi n i tr ng thi chuy n ng c a electron trong nguyn t c m t b ng hnh nh c g i l obitan nguyn t . 1.14 H ng d n: Hnh d ng c a cc obitan nguyn t s v p : s + Obitan s : C d ng hnh c u, tm l h t nhn nguyn t . Obitan s khng c nh h ng trong khng gian c a nguyn t .

+ Obitan p : G m ba obitan : px, py v p c d ng hnh s 8 n i. M i obitan c s nh h ng khc nhau trong khng gian. Ch ng h n : Obitan p nh h ng x theo tr c x, py nh h ng theo tr c y,...

x y Obitan s y Obitan px

1.15 H

ng d n: ng v A c a nguyn t agon l X
0,34 100
 38

G i s kh i c a Ta c A Ar ! 36

0, 06 100

 XA

99,6 100

! 39,98

Theo bi ra ta c :

(1a ) ;

2(100 - a ) 0,1 = 22,4 2 100 D = 12

= 88

x y Obitan py

x y Obitan p

21

XA = 40 ng d n:

1.16 H Ta c

a) Nguyn t kh i trung bnh c a Mg l

A Mg ! 24 78,6 10,1 11,3  25  26 ! 24,33 100 100 100
25

b) Gi s trong h n h p ni trn c 50 nguyn t ng c a 2 S nguyn t S nguyn t 1.17 H Ta c n: Tn l p : 1 K 2 L 3 M 4 N ng v cn l i l:

24

Mg , th s nguyn t t ng

Mg =

50 x78,6 = 389 (nguyn t ). 10,1 50 x 11,3 = 56 (nguyn t ). 10,1

26

Mg =

ng d n:

L p K c m t phn l p 1s L p L c hai phn l p 2s, 2p L p M c ba phn l p 3s, 3p, 3d L p N c b n phn l p 4s, 4p, 4d, 4f 1.18 H ng d n: +) L p N c : - 4 phn l p 4s, 4p, 4d, 4f

1 obi tan 3 obi tan - 16 obitan : 5 obi tan obi tan 7

+) L p M c : - 3 phn l p 3s, 3p, 3d

4s 4p 4d 4f

22

1 obi tan 3s 9 obitan : obi tan 3p 3 obi tan 3d 5

1.19 H

ng d n:

V hnh d ng cc obitan 1s, 2s v cc obitan 2px, 2py, 2p

x y bitan s

x y bitan px

x y bitan py

bitan p

1.20 H

ng d n:

S phn b electron trong nguyn t tun theo nguyn l Pau nguyn l v ng -li, b n v quy t c Hun. Nguyn l Pau-li : Trn m t obitan ch c th c nhi u nh t l 2 electron v 2 electron ny chuy n ng t quay khc chi u nhau xung quanh tr c ring c a m i electron. Th d : Nguyn t He c Z = 2 oq

1s2 Nguyn l v ng b n : tr ng thi c b n trong nguyn t cc electron chi m l n l t nh ng obitan c m c n ng l ng t th p n cao. Th d : Nguyn t B (Z = 5) :
oq oq o

1s2 2s2

2p1

- Quy t c Hun : Trong cng 1 phn l p cc electron s phn b trn cc obitan sao cho c s electron c thn l t i a v cc electron ny ph i c chi u t quay gi ng nhau. Th d : Nguyn t C (Z = 6) 1.21 H ng d n:
oq oq o o

1s2 2s2

2p2

23

Theo nguyn t c Hun cho nn trong s phn b electron c a nguyn t cacbon ( C : 1s2 2s2 2p2) phn l p 2p c bi u di n :
o o

1.22 H

ng d n: Z = 20 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 Z = 21 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d14s2 Z = 22 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d2 4s2 Z = 24 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5 4s1 Z = 29 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s1

C u hnh electron c a cc nguyn t c :

Nh n xt : + C u hnh Z =20 khc v i cc c u hnh cn l i ch khng c phn l p 3d. + C u hnh Z =24 v Z = 29 c 1 electron phn l p 4s. 1.23 H ng d n: H : c 1e Li : c 1e Na: c 1e K : c 1e 1.24 H ng d n: K (Z= 19) : 1s22s22p63s23p64s1 Ca (Z = 20) : 1s22s22p63s23p64s2 V y s phn b electron trn cc obitan nguyn t c a cc nguyn t K v Ca c c i m l c 1 hay 2 electron l p ngoi cng. Nh ng electron ny c lin k t y u v i h t nhn, do trong cc ph n ng ha h c, K v Ca d nh ng i tr thnh cc ion d ng b n v ng. 1.25 H ng d n: F (Z = 9) 1s22s22p5 C u hnh e c a F v Cl l : Ca : c 2e Mg: c 2e C : c 4e Si : c 4e O : c 6e S e l p ngoi cng c a nguyn t cc nguyn t :

24

Cl (Z = 17) : 1s22s22p63s23p5 c i m : l p electron ngoi cng c 7e, nh ng electron ny lin k t ch t ch v i h t nhn, do trong cc ph n ng ha h c, F v Cl c xu h ng nh n thm 1 electron t c u hnh bo ha, b n v ng nh kh hi m ng sau chng. 1.26 H ng d n: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 5d 6p 7s 5f 6d ... Sai v tr c a AO 3d v AO 4s. 1.27 H ng d n: Z = 15 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3 Z = 17 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 Z = 20 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 Z = 21 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d1 4s2 Z = 31 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p63d104s2 4p1 1.28 H ng d n: Fe Z = 26 : 1s 2 2s2 2p6 3s2 3p63d6 4s2 Fe2+ Z = 26 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p63d6 Fe3+ Z = 26 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p63d5 1.29 H a) ng d n:
26 12 23 4 Mg  01n p 10 Ne  2 He

Tr t t theo dy cho l sai, s a l i l :

C u hnh e nguyn t c a cc nguyn t c :

b) 19 F  11H p 16O  24 He 9 8 c)
242 94 22 Pu  10 Ne p 260 104

Unq  4 01n

2 7 4 1 d) 1 D  3 Li p 2 2 He  0 n

1.30 H a) b)
232 90

ng d n:
238 92

Up

206 82

4 0 Pb  8 2 He  6 1 e

Th p

208 82

4 0 b  6 2 He  4 1 e

25

F. M T S THNG TIN B SUNG N ng l ng h t nhn c nn c s d ng Vi t Nam? 1. Nh ng ki n ng h vi c xy d ng nh my i n h t nhn duy tr m t t c t ng tr ng kinh t cao th hai chu , kho ng 7,5 8% m t n m nh hi n nay, theo nghin c u c a t ng cng ty i n l c Vi t Nam (EVN), t ng tr ng ngu n i n ph i t trung bnh 15% m t n m. M t s n c pht tri n nh Php v Hn Qu c c t tr ng i n h t nhn trong t ng ngu n n ng l ng r t cao (trn 60%). Cc ngu n i n ch y u hi n nay c a n c ta l th y i n v nhi t i n. Th y i n c u i m t n d ng ti nguyn n c, nh ng ngu n i n l i ph thu c nhi u vo ngu n n c. Vo nh ng thng 4, 5 hng n m, ngu n n c cho th y i n gi m lm ngu n cung c p i n thi u h t d n n ph i c t i n lun phin, nh h ng khng nh n s n xu t v kinh doanh. Nhi t i n v i cc nhin li u nh than (Qu ng Ninh), kh t B R a-V ng Tu ang gp ph n lm t ng m c nhi m mi tr ng Vi t Nam. gi i quy t n n thi u i n c nhi u ph ng n c l a ch n, trong c i n h t nhn. Theo EVN n n m 2017 n c ta s c nh my i n h t nhn u tin. Nh my i n h t nhn s cung c p m t ngu n i n n nh, khng lm t ng kh th i CO2 nh vi c t cc nhin li u ha th ch nh than , d u m . Ngu n i n h t nhn s h tr cc nh my th y i n trong ma kh. Nh my i n h t nhn cn l bi u t ngh tin ti n. ng c a m t n n khoa h c, cng

Cc n c c n n cng nghi p i n h t nhn pht tri n nh Nga, Php, Hn Qu c ang gi i thi u cho Vi t Nam cc thi t b i n h t nhn c a h . Tuy nhin, cho n nay ch a c m t s l a ch n nh th u chnh th c no t pha Vi t Nam. 2. Nh ng ki n ph n i vi c xy d ng nh my i n h t nhn Th nh t l n ng l ng h t nhn c r i ro cao. Bi h c v v n l ph n ng h t nhn Trecnobyl 20 n m tr c, v i m t s c tn ph t ng ng 400 qu bom nguyn t m M nm xu ng thnh ph Hirosima, lm cho m t khu

26

v c bn knh 30km gi tr .

n nay hon ton khng ng

nhi m x cao v n cn

Th hai l cng ngh i n h t nhn ph i nh p v i gi thnh r t cao. Nguyn li u ho t ng c a nh my i n h t nhn ngy cng hi m v ph i nh p kh u v i gi thnh ngy cng cao, do i n h t nhn km tnh c nh tranh so v i cc ngu n n ng l ng khc. Th ba l v n x l rc th i h t nhn. y l m t v n r t ph c t p, ngay c v i nh ng qu c gia c n n khoa h c v cng ngh tin ti n trn th gi i. Th t l nhu c u n c lm mt c a nh my i n h t nhn r t l n. Trong khi cc a i m d nh xy d ng nh my i n h t nhn c a n c ta l i t nh ng vng r t hi m n c. Th n m l ngu n nhn l c v n hnh nh my i n h t nhn i h i m t i ng c tnh k lu t v k thu t r t cao, l i u khng th c hi n c m t cch d dng n c ta trong giai o n tr c m t. Chnh v nh ng l do trn cho nn nhi u n c pht tri n trn th gi i nh c, Th y i n, Italy ... ang c k ho ch lo i b cc nh my i n h t nhn vo n m 2020. Nh ng l do v a c p trn y i h i s cn nh c k l ng c a chnh ph tr c khi quy t nh xy d ng nh my i n h t nhn u tin c a Vi t Nam. 3. Cn b n, b n theo quan i m no?

27

Ch V

ng 2 NH LU T TU N HON

B NG TU N HON CC NGUYN T HA H C

A. TM T T L THUY T 1. B ng tu n hon cc nguyn t ha h c a) Nguyn t c s p x p: - Cc nguyn t t . c s p x p theo chi u t ng d n c a i n tch h t nhn nguyn c x p thnh m t hng. c x p thnh

- Cc nguyn t c cng s l p electron

- Cc nguyn t c s electron ha tr trong nguyn t nh nhau m t c t. b) C u t o c a b ng tu n hon

B ng tu n hon cc nguyn t ha h c l s th hi n n i dung c a nh lu t tu n hon. Trong h n 100 n m t n t i v pht tri n, c kho ng nhi u ki u b ng tu n hon khc nhau. D ng c s d ng trong sch gio khoa ha h c ph thng hi n nay l b ng tu n hon d ng di, c c u t o nh sau: : S th t c a b ng s hi u nguyn t v b ng s b ng t ng s electron c a nguyn t .. Chu k : C 7 chu k, s th t c a chu k b ng s l p electron c a nguyn t g m : + Chu k nh l cc chu k 1, 2, 3 ch g m cc nguyn t s v cc nguyn t p. M i chu k nh g m 8 nguyn t , tr chu k 1 ch c hai nguyn t . + Chu k l n l cc chu k 4, 5, 6 ,7 g m cc nguyn t s, p, d v f. Chu k 4 v chu k 5 m i chu k c 18 nguyn t . Chu k 6 c 32 nguyn t . Theo quy lu t, chu k 7 c ng ph i c 32 nguyn t , tuy nhin chu k 7 m i pht hi n c 24 nguyn t ha h c. L do l cc nguyn t c h t nhn cng n ng cng km b n, chng c i s ng r t ng n ng i. Nhm: C 8 nhm, s th t c a nhm b ng s electron ha tr . nv i n tch h t nhn,

28

+ Nhm A: S th t c a nhm b ng s electron ha tr , nhm A g m cc nguyn t s v p. Nhm A cn c g i l cc nguyn t thu c phn nhm chnh. + Nhm B: S th t c a nhm B b ng s electron ha tr , nhm B g m cc nguyn t d v f. Nhm B cn c g i l cc nguyn t thu c phn nhm ph . c) Nh ng tnh ch t bi n - Bn knh nguyn t : + Trong chu k, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, bn knh nguyn t gi m d n, v s electron ngoi cng t ng d n trong khi s l p electron khng thay i. + Trong nhm A, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, bn knh nguy n t t ng d n, do s l p electron t ng d n. - N ng l ng ion ho: + Trong chu k, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, n ng l ng ion ha c a nguyn t t ng d n, v s electron ngoi cng t ng d n trong khi s l p electron khng thay i. + Trong nhm A, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, n ng l ng ion ha c a nguyn t gi m d n v electron xa h t nhn h n, lin k t v i h t nhn y u h n. m i n: m i n l m t khi ni m mang tnh ch t kinh nghi m v thay i theo thang o v ch c ngh a t ng i. m i n c tr ng cho kh n ng ht electron v pha mnh c a nguyn t trong phn t . + Trong chu k, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, t ng d n. + Trong nhm A, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, gi m d n. - Tnh kim lo i - phi kim: + Trong chu k, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, tnh kim lo i gi m d n v tnh phi kim t ng d n. + Trong nhm A, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, tnh kim lo i t ng d n v tnh phi kim gi m d n. m i n c a nguyn t m i n c a nguyn t i tu n hon theo chi u t ng c a i n tch h t nhn

29

Tnh axit - ba

c a oxit v hi roxit: gi m d n v tnh t ng d n v

+ Trong chu k, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, tnh ba axit t ng d n.

+ Trong nhm A, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, tnh ba tnh axit d n gi m (tr nhm VII). 2. nh lu t tu n hon

Tnh ch t c a cc nguyn t v n ch t c ng nh thnh ph n v tnh ch t c a cc h p ch t t o nn t cc nguyn t bi n i tu n hon theo chi u t ng c a i n tch h t nhn nguyn t . 3. ngh a c a nh lu t tu n hon - Bi t v tr c a m t nguyn t trong b ng tu n hon, c th suy ra c u t o nguyn t c a nguyn t v ng c l i. V tr c a m t nguyn t trong b ng tu n hon () - S th t c a nguyn t - S th t c a chu k - S th t c a nhm A C u t o nguyn t - S proton v s electron. - S l p electron - S electron l p ngoi cng

- Bi t v tr c a m t nguyn t trong b ng tu n hon, c th suy ra tnh ch t ha h c c b n c a n. V tr c a m t nguyn t trong b ng tu n hon - Nhm IA, IIA, IIIA - Nhm VA, VIA, VIIA - Nhm IVA Tnh ch t c b n - Kim lo i. - Phi kim - C th l phi kim (C, Si), c th l kim lo i (Sn, Pb)

- So snh tnh ch t ha h c c a m t nguyn t v i cc nguyn t ln c n.

30

31

B. BI T P C L I GI I 2.1 Xc nh v tr (s th t , chu k , nhm, phn nhm) cc nguyn t sau y trong b ng tu n hon, cho bi t c u hnh electron c a nguyn t cc nguyn t nh sau: 1. 1s2 2s2 2p6 3s23p6 4s2 2. 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5 4s2 2.2 Ion M3+ c c u hnh electron l p ngoi cng l 3s23p63d5. 1. Xc nh v tr (s th t , chu k , nhm) c a M trong b ng tu n hon. Cho bi t M l kim lo i g? 2. Trong i u ki n khng c khng kh, cho M chy trong kh Cl2 thu c m t ch t A v nung h n h p b t (M v S) c m t h p ch t B. B ng cc ph n ng ha h c, hy nh n bi t thnh ph n v ha tr c a cc nguyn t trong A v B. 2.3 Gi s nguyn t M s 19 trong b ng tu n hon ch a c tm ra v ny v n cn c b tr ng. Hy d on nh ng c i m sau v nguyn t : 1. Tnh ch t c tr ng. ng cao nh t l 4s2. 2. Cng th c oxit. Oxit l oxit axit hay oxit ba ? 2.4 Nguyn t c a nguyn t R c phn m c n ng l 1. Vi t c u hnh electron c a nguyn t R 2. V tr trong b ng tu n hon. 3. Vi t cc ph ng trnh ha h c x y ra khi cho: R + H2O p hi roxit + H2 Oxit c a R + H2O p Mu i cacbonat c a R + HCl p Hi roxit c a R + Na2CO3 p 2.5 M t h p ch t c cng th c l MAx, trong M chi m 46,67% v kh i l ng. M l kim lo i, A l phi kim chu k 3. Trong h t nhn c a M c n - p = 4, trong h t nhn c a A c n = p. T ng s proton trong MAx l 58. 1. Xc nh tn nguyn t , s kh i c a M, s th t A trong b ng tu n hon. 2. Hon thnh cc ph ng trnh ha h c:

32

a. MXx + O2 t p M2O3 + XO2 b. MXx + HNO 3 t p M(NO3)3 + H2XO4 + NO2 + H2O 2.6 M l kim lo i thu c nhm IIA.Ha tan h t 10,8 gam h n h p g m kim lo i M v mu i cacbonat c a n trong dung d ch HCl, thu c 4,48 lit h n h p kh A ( ktc). T kh i c a A so v i kh hi ro l 11,5. 1. Tm kim lo i M 2. Tnh % th tch cc kh trong A. 2.7 X, Y l hai kim lo i c electron cu i cng l 3p1 v 3d6. 1. D a vo b ng tu n hon, hy xc nh tn hai kim lo i X, Y. 2. Ha tan h t 8,3 gam h n h p X, Y vo dung d ch HCl 0,5M (v a ), ta th y kh i l ng dung d ch sau ph n ng t ng thm 7,8 gam. Tnh kh i l ng m i kim lo i v th tch dung d ch HCl dng. 2.8 Ha tan h t a gam oxit kim lo i M (thu c nhm IIA) b ng m t l dung d ch H2SO4 17,5% thu c dung d ch mu i c n ng 20%. Xc nh cng th c oxit kim lo i M. 2.9 A, B l 2 kim lo i n m 2 chu k lin ti p thu c nhm IIA. Cho 4,4 gam m t h n h p g m A v B tc d ng v i dung d ch HCl 1M (d ) thu c 3,36 lit kh ( ktc). 1. Vi t cc ph ng trnh ph n ng v xc nh tn 2 kim lo i. 2. Tnh th tch dung d ch HCl dng, bi t r ng HCl dng d 25% so v i l ng c n thi t. 2.10 Cho 0,85 gam hai kim lo i thu c hai chu k k ti p trong nhm IA vo c c ch a 49,18 gam H2O thu c dung d ch A v kh B. trung ha dung d ch A c n 30 ml dung d ch HCl 1M. a. Xc nh hai kim lo i b. Tnh n ng % c a cc ch t trong dung d ch A. 2.11 Nguyn t R c ha tr cao nh t trong oxit g p 3 l n ha tr trong h p ch t v i hi ro. a. Hy cho bi t ha tr cao nh t c a R trong oxit. ng v a
0

33

b. Trong h p ch t c a R v i hi ro c t l kh i l

ng:

m R 16 ! . 1 m


Khng dng b ng tu n hon, cho bi t k hi u c a nguyn t R. 2.12 Nguyn t R chu k 3, nhm VA trong b ng tu n hon. Khng s d ng b ng tu n hon, hy cho bi t: a. C u hnh electron c a R. b. Trong oxit cao nh t c a R th R chi m 43,66% kh i l m i lo i h t c a nguyn t R. ng. Tnh s l ng

2.13 A v B l hai nguyn t cng m t nhm v thu c hai chu k lin ti p trong b ng tu n hon. T ng s proton trong hai h t nhn nguyn t c a A v B b ng 32. Hy vi t c u hnh electron c a A , B v c a cc ion m A v B c th t o thnh. 2.14 Hai nguyn t A v B hai nhm A lin ti p trong b ng tu n hon, B thu c nhm VA, tr ng thi n ch t A, B khng ph n ng v i nhau. T ng s proton trong h t nhn nguyn t c a A v B l 23. 1. Vi t c u hnh electron nguyn t c a A, B. 2. T cc n ch t A, B v cc ha ch t c n thi t, hy vi t cc ph ng trnh ha h c (ghi r i u ki n) i u ch hai axit trong A v B c s oxi ha cao nh t.
2 2.15 Cho bi t t ng s electron trong anion AB 3  l 42. Trong cc h t nhn A v B

u c s proton b ng s n tron. 1. Tm s kh i c a A v B 2. Cho bi t v tr c a A, B trong b ng tu n hon. 2.16 T ng s h t proton, n tron, electron c a nguyn t m t nguyn t R nhm VIIA l 28. 1. Tnh s kh i. 2. Vi t k hi u nguyn t nguyn t . 2.17 M t h p ch t ion c c u t o t M+ v X2-. Trong phn t M2X c t ng s h t proton, n tron, electron l 140 h t. Trong s h t mang i n nhi u h n s h t

34

khng mang i n l 44 h t. S kh i c a ion M+ l n h n s kh i c a ion X2- l 23. T ng s h t proton, n tron, electron trong ion M+ nhi u h n trong ion X2- l 31. 1. Vi t c u hnh electron c a M v X. 2. Xc nh v tr c a M v c a X trong b ng tu n hon. 2.18 Khi bi t c s th t Z c a m t nguyn t trong b ng tu n hon, ta c th bi t c cc thng tin sau y khng, gi i thch ng n g n: 1. C u hnh electron 2. S kh i 3. K hi u nguyn t 4. Tnh ch t c b n 5. Ha tr cao nh t trong oxit 6. Ha tr trong h p ch t v i hi ro

2.19 Khi bi t c u hnh l p electron ngoi cng c a nguyn t m t nguyn t nhm A, ta c th bi t c cc thng tin sau y khng? 1. Tnh ch t ha h c c b n 3. V tr nguyn t trong b ng tu n hon 5. K hi u nguyn t Gi i thch ng n g n cc cu tr l i. 2.20 M t s Nguyn t C u hnh electron Bn knh nguyn t (nm) N ng l ng ion ha, kJ/mol c i m c a cc nguyn t kim lo i ki m Li Na c trnh by b ng sau: K Rb Cs 2. C u hnh electron 4. Cng th c oxit cao nh t 6. Cng th c h p ch t v i hi ro

[He]2s1 [Ne]3s1 [Ar]4s1 [Kr]5s1 [Xe]6s1 0,155 I1 520 I2 7295 0,189 496 4565 0,236 419 3069 0,248 403 2644 0,268 376 2258 ng ion ha

1. Gi i thch s bi n i n ng l ng ion ha th nh t? T i sao n ng l th hai l n h n r t nhi u so v i n ng l ng ion ha th nh t?

2. T i sao trong cc h p ch t, s oxi ha c a cc kim lo i ki m lun l +1, chng c th t o ra s oxi ha cao h n hay khng ? 2.21 T ng s h t proton, n tron, electron trong hai nguyn t kim lo i A v B l 142, trong t ng s h t mang i n nhi u h n s h t khng mang i n l 42. S h t mang i n c a nguyn t B nhi u h n c a nguyn t A l 12.

35

a. Xc nh 2 kim lo i A v B. Cho bi t s hi u nguyn t c a m t s nguyn t : Na (Z = 11), Mg (Z= 12), Al (Z =13), K (Z = 19), Ca (Z = 20), Fe (Z = 26), Cu (Z = 29), Zn (Z = 30). b. Vi t ph ng trnh ph n ng i u ch A t mu i cacbonat c a A v i u ch B t m t oxit c a B. (Trch thi H - C kh i B, n m 2003) c, thu c 6,11 2.22 Cho 10 gam kim lo i M (thu c nhm IIA) tc d ng v i n lit kh hi ro ( o 25oC v 1 atm). a. Hy xc nh tn c a kim lo i M dng. b. Cho 4 gam kim lo i M vo c c d ch B. ng 2,5lit dung d ch HCl 0,06M thu c dung

Tnh n ng mol/l cc ch t trong c c sau ph n ng. Coi th tch dung d ch trong c c v n l 2,5 l. 2.23 M t h p ch t c cng th c XY2 trong X chi m 50% v kh i l ng. Trong h t nhn c a X v Y u c s proton b ng s n tron. T ng s proton trong phn t XY2 l 32. a. Vi t c u hnh electron c a X v Y. b. Xc nh v tr c a X v Y trong b ng tu n hon. 2.24 Cho bi t c u hnh electron l p ngoi cng c a nguyn t cc nguyn t (thu c chu k 3) A, M, X l n l t l ns1, ns2np1, ns2np5. 1. Xc nh v tr c a A, M, X trong b ng tu n hon v cho bi t tn c a chng. 2. Hon thnh cc ph A(OH)m + MXy A1 q + A(OH) m A2 + HX + H 2O A1 q + HX ng trnh ha h c theo s


sau:

p A1

+ ...

p A2 (tan) + ...

p A1 q + ...
p A3 (tan) + ...

Trong M, A, X l cc nguyn t tm th y cu 1. 2.25 C 5,56 gam h n h p A g m Fe v kim lo i M (ha tr n). Chia A lm hai ph n b ng nhau:

36

Ph n 1: Ha tan h t trong dung d ch HCl Ph n 2: Ha tan h t trong dung d ch H2SO4 Vi t cc ph

c 1,568 lit kh H2. c nng thu c 2,016 lit kh SO2. ktc.

ng trnh ph n ng v xc nh tn kim lo i M. Cc kh o

2.26 R l kim lo i ha tr II. em ha tan 2 gam oxit c a kim lo i ny vo 48 gam dung d ch H2SO4 6,125% long thu c dung d ch A trong n ng H2SO4 ch cn 0,98%. 1. Vi t ph ng trnh ha h c v xc nh R. Bi t RSO4 l mu i tan. thu c 2. Tnh th tch dung d ch NaOH 8% (d =1,05 g/ml) c n cho vo A l ng k t t a l n nh t.

2.27 M l kim lo i ha tr II. Ha tan m gam M vo 200 gam dung d ch H2SO4 long, v a th thu c dung d ch A v 0,672 lit kh ( 54,60C v 2 atm). Chia A thnh 2 ph n b ng nhau: Ph n 1: cho tc d ng v i dung d ch NaOH d , l c k t t a em nung l ng khng i thu c 1 gam ch t r n. Xc nh kim lo i M v tnh n ng % dung d ch axit dng. c d ng MSO4.nH2O. Ph n 2: lm bay h i n c thu c 6,15 gam mu i ng m n Xc nh cng th c mu i ng m n c. n kh i

2.28 Ha tan 16,2 gam kim lo i M (nhm IIIA) vo 5 lit dung d ch HNO 0,5M 3 (d = 1,25 g/ml). Sau khi k t thc ph n ng thu c 5,6 lit h n h p kh NO v N2 ( ktc). T kh i c a h n h p kh ny so v i hi ro l 14,4. 1. Xc nh kim lo i R. 2. Tnh n ng A: 2/2 % c a dung d ch HNO3 trong dung d ch sau ph n ng. C: 2/7 D: 2/8/7 E: 2 2.29 C u t o cc l p electron c a nguyn t cc nguyn t A, B, C, D, E nh sau: B: 2/8/8/2 1. Xc nh v tr c a cc nguyn t trong b ng tu n hon. 2. Nguyn t no c tnh kim lo i m nh nh t? Phi kim m nh nh t? Nguyn t no km ho t ng nh t? Gi i thch? 2.30 Ha tan h t 46 gam h n h p g m Ba v hai kim lo i ki m A, B thu c hai chu k k ti p vo n c, thu c dung d ch D v 11,2 lit kh o ktc.

37

N u thm 0,18 mol Na2SO4 vo dung d ch D th dung d ch sau ph n ng v n ch a k t t a h t bari. N u thm 0,21 mol Na2SO4 vo dung d ch D th dung d ch sau ph n ng cn d Na2SO4. Xc nh tn hai kim lo i ki m. Cho: Ba = 137, Li =7, Na = 23, K =39, Rb = 85, Cs = 133. C. BI T P T LUY N 2.31 Hai nguyn t A, B ng k ti p nhau trong cng m t chu k trong b ng tu n hon, c t ng i n tch h t nhn l 25. 1. Xc nh v tr c a A, B trong b ng tu n hon. 2. So snh tnh ch t ha h c c a A v B; tnh ba 2.32 Hy gi i thch t i sao: 1. Trong m t chu k, m i n t ng d n theo chi u t tri sang ph i; cn trong m t nhm, m i n gi m d n theo chi u t trn xu ng d i. 2. Trong m t chu k, n ng l ng ion ha t ng d n theo chi u t tri sang ph i; cn trong m t nhm, n ng l ng ion ha gi m d n theo chi u t trn xu ng d i. 3. Trong m t chu k, tnh phi kim t ng d n, tnh kim lo i gi m d n theo chi u t ng c a i n tch h t nhn. 2.33 Cho bi t bn knh nguyn t cc nguyn t sau (tnh theo , 1 = 10-10 m). Nguyn t r () Nguyn t r () Na 1,86 Li 1,52 Mg 1,60 Na 1,86 Al 1,43 K 2,31 Si 1,17 Rb 2,44 P 1,10 Cs 2,62 S 1,04 Cl 0,99 c a oxit t o thnh t A v B.

Nh n xt s thay i bn knh c a cc nguyn t trn c tun theo quy lu t no hay khng? N u c, hy gi i thch t i sao? 2.34 X l nguyn t thu c chu k 3, X t o v i hi ro m t h p ch t kh c cng th c H2X, trong X c s oxi ha th p nh t. 1. Xc nh v tr c a X trong b ng tu n hon.

38

2. Vi t ph ng trnh ph n ng khi l n l d ch FeCl3, dung d ch CuSO4.

t cho H2X tc d ng v i n

c Cl2, dung

2.35 R l m t nguyn t phi kim. T ng i s s oxi ha d ng cao nh t v i 2 l n s oxi ha m th p nh t c a R l +2. T ng s proton v n tron c a R nh h n 34. 1. Xc nh R 2. X l h p ch t kh c a R v i hi ro, Y l oxit c a R c ch a 50% oxi v kh i l ng. Xc nh cng th c phn t c a X v Y. 2.36 M t dung d ch n c c ch a 35 gam m t h n h p mu i cacbonat c a hai kim lo i ki m thu c hai chu k lin ti p. Thm t t v khu y u dung d ch HCl 0,5M vo dung d ch trn. Khi ph n ng xong, thu c 2,24 lit kh CO2 ktc v m t dung d ch A. Thm m t l ng n c vi trong d vo dung d ch A, thu c 20 gam k t t a. 1. Xc nh cc kim lo i ki m. 2. Tnh kh i l ng c a m i mu i trong h n h p u. 2.37 A v B l hai kim lo i thu c nhm IIA. Ha tan hon ton 15,05 gam h n h p X g m hai mu i clorua c a A v B vo n c thu c 100 gam dung d ch Y. k t t a h t ion Cl c trong 40 gam dung d ch Y b ng dung d ch AgNO th thu 3 c 17,22 gam k t t a. Hy xc nh cc kim lo i A v B, bi t t s kh i l ng nguyn t c a chng l 3:5. 2.38 H n h p A g m hai mu i cacbonat c a hai kim lo i k ti p nhau trong nhm IIA. Ha tan hon ton 3,6 gam h n h p A trong dung d ch HCl thu c kh B, cho ton b l ng kh B h p th h t b i 3 lit dung d ch Ca(OH)2 0,015M, thu c 4 gam k t t a. Xc nh hai mu i cacbonat v tnh kh i l ng c a m i mu i trong h n h p A. 2.39 kh hon ton 8 gam oxit c a m t kim lo i thnh kim lo i c n dng 3,36 lit H2. Ha tan h t l ng kim lo i thu c vo dung d ch HCl long th y thot ra 2,24 lit kh H2. Xc nh cng th c c a oxit. Bi t cc kh o ktc. ng ion ha c a cc 2.40 B ng d i y cho bi t bn knh nguyn t , n ng l nguyn t nguyn t chu k 3

39

Nguyn t r (nm) I1 (kJ/mol)

Na 0,186 497

Mg 0,160 738

Al 0,143 578

Si 0,117 786

P 0,110 1012

S 0,104 1000

Cl 0,099 1251

1. D a vo cc d ki n trn hy cho nh n xt v s bi n i n ng l ng ion ha I1 c a cc nguyn t trong chu k . 2. Cho bi t s bi n i tnh ch t axit - ba Na2O - MgO - Al2O3 - SiO2 - P2O5 - SO3 - Cl2O7

i bn knh v s bi n

trong dy oxit v hi roxit d i y:

NaOH - Mg(OH)2 - Al(OH)3 - H2SiO3 - H3PO4 - H2SO4 - HClO4. D. BI T P TR C NGHI M 2.41 Dy nguyn t no sau A. I, Br, Cl, P C. Na, Mg, Al, Si y c x p theo chi u bn knh nguyn t t ng ? B. C, N, O, F D. O, S, Se, Te. i

2.42 Tnh ch t kim lo i c a cc nguyn t trong dy Mg Ca Sr - Ba bi n theo chi u : A. T ng C. Khng thay i B. gi m D. V a gi m v a t ng

2.43 Tnh ch t phi kim c a cc nguyn t trong dy N P-As-Sb-Bi bi n chi u : A. T ng C. Khng thay 2.44 Tnh ch t ba A. T ng C. Khng thay i i B. gi m D. V a gi m v a t ng. B. gi m D. V a gi m v a t ng.

i theo

c a hi roxit c a nhm IA theo chi u t ng c a s th t l:

2.45 Cho cc hnh v sau, m i hnh c u l 1 trong cc nguyn t

Na, Mg, Al, K.

40

a, b, c, d t

ng ng theo th t s l: B. K, Na, Mg, Al D. K, Al, Mg, Na

A. Na, Mg, Al, K C. Al, Mg, Na, K

2.46 Cho cc nguyn t a, b, c, d thu c nhm IA c bn knh trung bnh nh hnh v d i y:

a N ng l

b A.a < b < c < d C.a < c < b < d

d B.d < c < b < a D.d < b < c < a

ng ion ha I1 t ng d n theo th t :

2.47 Cho nguyn t c a nguyn t X c c u t o nh sau: V tr c a nguyn t X trong b ng tu n hon l: A. s 7, chu k 2, nhm VIIA. B. s 7, chu k 2, nhm VA C. s 5, chu k 2, nhm VA D. s 5, chu k 7, nhm VIIA. 2.48 Cho ion n nguyn t X c i n tch 2+ c c u t o nh sau: Cho bi t v tr c a X trong b ng tu n hon. A. s 10, chu k 2, nhm VIIIA. B. s 12, chu k 3, nhm VIIIA. C. s 12, chu k 3, nhm IIA. D. s 10, chu k 2, nhm IIA. 2.49 Cho c u hnh c a nguyn t X sau, cho bi t k t lu n no ng?

1s2

2s2

2p6

3s2

A. X s 12, chu k 3, nhm IIIA trong b ng tu n hon.

41

B. X s 12, chu k 3, nhm IIIB trong b ng tu n hon. C. X s 12, chu k 2, nhm IIA trong b ng tu n hon. D. X s 12, chu k 3, nhm IIA trong b ng tu n hon. 2.50 Nguyn t nguyn t X, cc ion Y+ v Z2- u c c u hnh electron phn l p ngoi cng l 3p6. S th t c a X, Y, Z trong b ng tu n hon l n l t l A. 18, 19 v 16 C. 18, 19 v 8 B. 10, 11 v 8 D. 1, 11 v 16

2.51 T ng s h t c b n (p, n, e) trong nguyn t nguyn t X l 46, b t s h t i mang i n nhi u h n s h t khng mang i n l 14. Xc nh chu k, s hi u nguyn t c a X trong b ng tu n hon. A. Chu k 2, 7 C. Chu k 3 16 B. Chu k 3, 15 D. Chu k 3 17

2.52 Ha tan hon ton 3,1g h n h p hai kim lo i ki m thu c hai chu k lin ti p vo n c thu c 1,12 lt hi ro ( ktc). Hai kim lo i ki m cho l A. Li v Na C. K v Rb B. Na v K D. Rb v Cs

2.53 Cho 0,64 g h n h p g m kim lo i M v oxit c a n MO, c s mol b ng nhau, tc d ng h t v i H2SO4 long. Th tch kh H2( ktc) thu c l 0,224 lit. Cho bi t M thu c nhm IIA. Xc nh M l nguyn t no sau y ? A. Mg B. Ca C. Sr D. Ba 2.54 Hai kim lo i X v Y ng k ti p nhau trong m t chu k c t ng s proton trong hai h t nhn nguyn t l 25. S electron l p ngoi cng c a X v Y l n l t l : A. 1 v 2 B. 2 v 3 C. 1 v 3 D. 3 v 4 2.55 Ion M2+ c c u t o l p v electron ngoi cng l 2s2 2p6. C u hnh electron c a M v v tr c a n trong b ng tu n hon l A. 1s22s22p4 , 8 chu k 2, nhm VIA. B. 1s22s22p63s2 , 12 chu k 3, nhm IIA. C. 1s22s22p63s 3p , 12 chu k 3, nhm IIA.

42

D. 1s22s22p63s23p , 13 chu k 3, nhm IIIA. E. P N V H 2.41. D 2.46. A 2.51. B 2.42. 2.47. 2.52. NG D N GI I BI T P A B B 2.43. B 2.48. A 2.53. A 2.44. A 2.49. D 2.54. B 2.45. 2.50. 2.55. B A A

2.1 Tr l i 1. S th t 20, chu k 4, nhm IIA. 2. S th t 25, chu k 4, nhm VIIB. 2.2 Tr l i 1. T ng s electron c a nguyn t M l 26. S th t 26, chu k 4, nhm VIIIB. M l Fe. 2. - Fe chy trong kh clo: 2Fe + 3Cl2 t p 2FeCl3 Ha tan s n ph m thu c vo n c thu c dung d ch. L y vi ml dung d ch cho tc d ng v i dung d ch AgNO3, c k t t a tr ng ch ng t c g c clorua: FeCl3 + 3AgNO3 p Fe(NO3)3 + 3AgCl q L p l i th nghi m v i dung d ch NaOH, c k t t a nu Fe(III): FeCl 3 + 3NaOH p Fe(OH)3 q + 3NaCl - Nung h n h p b t Fe v b t S: Fe + S t p FeS Cho B vo dung d ch H2SO4 long, c kh mi tr ng th i bay ra ch ng t c g c sunfua: FeS + H2SO4 p FeSO4 + H2S Nh dung d ch NaOH vo dung d ch thu 2.3 Tr l i 1. C u hnh electron c a nguyn t Tnh ch t l: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 c tr ng c a M l tnh kim lo i.

0 0

ch ng t c

(tr ng th i) c, c k t t a tr ng xanh ch ng

t c Fe(II): FeSO4 + 2NaOH p Na2SO4 + Fe(OH) 2 q (tr ng xanh)

43

2. Nguyn t ba . 2.4 Gi i

n m

nhm IA nn cng th c oxit l M2O. y l m t oxit

1. C u hnh electron c a nguyn t R l: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 2. Nguyn t A n m s 20, chu k 4, nhm IIA trong b ng tu n hon. 3. R ha tr II (R thu c nhm IIA). Cc ph ng trnh ha h c: R + 2H2O p R(OH)2 + H2o RO + H2O p R(OH)2 RCO3 + 2HCl p RCl2 + CO2o + H2O R(OH)2 + Na2CO3 p RCO3 + 2NaOH 2.5 Gi i 1. Trong h p ch t MAx, M chi m 46,67% v kh i l ng nn: np 7 M 46,67 . Thay n - p = 4 v n = p ta c: ! m ! , , xA 53,33 x(n  p ) 8

2p  4 7 hay: 4(2p + 4) = 7xp. ! 8 2xp ,

T ng s proton trong MAx l 58 nn: p + xp = 58. T y tm c: p = 26 v xp = 32. Do A l phi kim chu k 3 nn 15 e p e 17. V y x = 2 v p = 16 th a mn. V y M l Fe v M l S. 2. Hon thnh cc ph
0

ng trnh ph n ng:

a. 4FeS2 + 11O2 t p 2Fe2O3 + 8SO2o b. FeS2 + 18HNO3 t p Fe(NO3)3 + 2H2SO4 + 15NO2o + 7H2O 2.6 Gi i 1. G i s mol cc ch t trong h n h p
 
0

u: M = a mol; MCO3 = b mol. (1)

M + 2HCl p MCl2 + H2

44

(mol): a

a (2)

MCO3 + 2HCl p MCl2 + CO2 o + H2O (mol): b S mol H2 = b 4,48 = 0,2 nn: a + b = 0,2 22, 4 2a  44b ! 23 hay 2a + 44b = 4,6 ab c: a = 0,1 mol; b = 0,1 mol; M = 24 (Mg).

(3) (4) (5)

MA = 11,5 v 2 = 23 nn

Theo bi: Ma + (M + 60)b = 10,8 T (3), (4), (5) ta tm 2. % VH 2 = 50%; % VCO 2 = 50%. 2.7 Gi i 1. Phn m c n ng l ng c a nguyn t X v Y l n l t l: t l: 1s22s22p63s23p1 v 1s22s22p63s23p64s23d6. C u hnh electron c a nguyn t X v Y l n l 1s22s22p63s23p1 v 1s22s22p63s23p63d64s2. D a vo b ng tu n hon ta tm Ta c: 27a + 56b = 8,3 2Al + 6HCl p 2AlCl3 + 3H2 o (mol): a 3a 1,5a Fe + 2HCl p FeCl2 + H2 o (mol): b Kh i l 2b b c X l Al v Y l Fe. 2. G i s mol cc ch t trong h n h p: Al = a mol; Fe = b mol.

(1) (2)

(3)

ng dung d ch sau ph n ng t ng thm 7,8 gam nn: 8,3 - m H 2 = 7,8. (4)

V y: m H 2 = 0,5 gam p n H 2 = 0,25 mol m 1,5a + b = 0,25 T (1) v (4) ta tm c: a = 0,1 mol; b = 0,1 mol.

mAl = 27 v 0,1 = 2,7 (gam); mFe = 56 v 0,1 = 5,6 (gam); VHCl =

3a  2b = 1 (lit). 0,5

45

2.8 Gi i G i s mol oxit MO = x mol. MO + H2SO4 p MSO4 + H2O (mol): x x x Ta c: (M + 16)x = a Kh i l Kh i l ng dung d ch axit H2SO4 ban u=

98.x.100 = 560x (gam). 17,5

ng dung d ch sau ph n ng = a + 560x = (M + 16)x + 560x.

Theo bi: C% (MSO4) = 20% nn: T y tm

(M  96)x 20 . ! (M  16)x  560x 100

c M = 24 (magie). Oxit kim lo i c n tm l MgO.

2.9 Gi i 1. G i cng th c chung c a hai kim lo i l M = a mol. M + 2HCl p MCl2 + H2 o (mol): a 2a a S mol H2 = 0,15 mol nn a = 0,15 mol. Ta c: Ma = 4,4 p M = 29,33. A v B l 2 kim lo i n m 2 chu k lin ti p thu c nhm IIA nn A l Mg v B l Ca. 2. Th tch dung d ch HCl c n dng = 0,3 = 0,3 (lit) = 300 (ml). 1

Th tch dung d ch HCl dng = 300 + 25%.300 = 375 (ml). 2.10 Gi i a. G i cng th c chung c a kim lo i l R = a mol. 2R + 2H2O p 2ROH + H2 o (mol): a a a 0,5a ROH + HCl p RCl + H2O

46

(mol): a

S mol HCl = 0,03 mol nn a = 0,03 mol. Ta c: Ra = 0,85 p R = 28,33. V y hai kim lo i l Na v K. G i s mol Na = b mol v K = c mol. Ta c: b + c = 0,03 v 23b + 39c = 0,85. T y tm c b = 0,02 (mol); c = 0,01 (mol). b. Dung d ch A g m NaOH = 0,02 mol v KOH = 0,01 mol. Kh i l ng dung d ch A = 49,18 + 0,85 - 0,015 v 2 = 50 (gam). 0,02 v 40 .100% = 1,6% 50 0,01 v 56 .100% = 1,12%. 50

C% (NaOH) = C% (KOH) = 2.11 Gi i

a. G i ha tr cao nh t c a R trong oxit l m, ha tr trong h p ch t v i hi ro l n. Ta c: m + n = 8. Theo bi: m = 3n. T y tm c m =6; n = 2.

b. Cng th c h p ch t R v i hi ro l H2R. Theo bi:

m R 16 nn R = 32. ! mH 1

G i t ng s h t proton, n tron c a R l P, N. Ta c P + N = 32. Ta c: P e N e 1,5P m P e 32 - P e 1,5P m 12,8 e P e 16. M t khc, R thu c nhm VI (ha tr cao nh t trong oxit b ng VI) nn d a vo c u hnh electron khi P = 13, 14, 15, 16 ta th y P = 16 th a mn. V y k hi u c a nguyn t R l: 2.12 Gi i a. R n m chu k 3 nn l p electron ngoi cng l l p th 3. M t khc, R thu c phn nhm chnh nhm VA nn nguyn t R c 5 electron l p ngoi cng. V y c u hnh l p electron ngoi cng c a R l 3s23p3. C u hnh electron c a R l 1s22s22p63s23p3.
32 16

R.

47

b. R thu c nhm V nn ha tr cao nh t c a R trong oxit l V. Cng th c oxit l R2O5. Theo bi: %R = 43,66% nn

2R 43,66 ! p R = 31 (photpho). 5 v 16 56,34

T ng s h t electron = t ng s h t proton = 15 (d a vo c u hnh electron). T ng s h t n tron = 31 -15 = 16. 2.13 Gi i A v B l hai nguyn t cng m t phn nhm v thu c hai chu k lin ti p trong b ng tu n hon nn s th t c a chng h n km nha 8 ho c 18 n v u ( ng b ng s nguyn t trong m t chu k ). Theo bi ra, t ng s proton trong hai h t nhn nguyn t c a A v B b ng 32 nn ZA + ZB = 32. Tr ng h p 1: ZB - ZA = 8. Ta tm C u hnh electron: A : 1s22s22p63s2 (chu k 3, nhm IIA). v B: 1s22s22p63s23p64s2 (chu k 4, nhm IIA). Ion A2+: 1s22s22p6 v B2+: 1s22s22p63s23p6. Tr ng h p 2: ZB - ZA = 18. Ta tm C u hnh electron: A : 1s22s22p3 (chu k 2, nhm VA). v B: 1s22s22p63s23p63d54s2 (chu k 4, nhm VIIB). Tr ng h p ny A, B khng cng nhm nn khng th a mn. 2.14 Gi i 1. Hai nguyn t A v B hai nhm A lin ti p trong b ng tu n hon, B thu c nhm VA, do A thu c nhm IVA ho c nhm VIA. Theo bi: ZA + ZB = 23. V: ZA + ZB = 23 v B thu c nhm V, cn A thu c nhm IV ho c nhm VI nn A, B thu c cc chu k nh (chu k 2 v chu k 3). c Z A = 7; ZB = 25. c ZA = 12; ZB = 20.

48

M t khc, A v B khng th cng chu k v hai nguyn t thu c hai nhm A k ti p trong m t chu k h n km nhau 1 proton, ngh a l s 11 v 12 (t ng s proton b ng 23), khng thu c cc nhm IV v V hay V v VI. Tr ng h p 1: B thu c chu k 2. Theo bi, B nhm VA nn ZB = 7 (nit ). V y ZA = 23 - 7 = 16 (l u hu nh). Tr ng h p ny th a mn v tr ng thi n ch t nit khng ph n ng v i l u hu nh. Tr ng h p 2: B thu c chu k 3. Theo bi, B nhm VA nn Z = 15 B (phopho). V y ZA = 23 - 15 = 8 (oxi). Tr ng h p ny khng th a mn v tr ng thi n ch t oxi ph n ng v i phopho. C u hnh electron c a A v B l: A: 1s22s22p63s23p4 v B: 1s22s22p3 2. i u ch HNO3 t N2 v H2SO4 t S. i u ch HNO3: N2 p NH3 p NO p NO2 p HNO3 N2 + 3H2
450 C, Fe
0 o

2NH3


4NH3 + 5O2 850 t p 4NOo + 6H2O C, 2NO + O2 p 2NO2 4NO2 + O2 + 2H2O p 4HNO3 i u ch H2SO4: S p SO2 p SO3 p H2SO4 S + O 2 t p SO2 2SO2 + O2 2.15 Gi i 1. G i s h t proton c a A l P v c a B l P, ta c: P + 3P = 42 - 2. Ta th y 3P < P + 3P = 40 nn P <
450 C, V2O5
o 0

2SO3

SO3 + H2O p H2SO4

40 = 13,3. 3 49

Do B t o c anion nn B l phi kim. M t khc P < 13,3 nn B ch c th l nit , oxi hay flo.
2 N u B l nit (P = 7) p P = 19 (K). Anion l KN 3  : lo i

N u B l oxi (P = 8) p P = 16 (S). Anion l S N u B l flo (P = 9) p P = 13 (Al). Anion l Al V y A l l u hu nh, B l oxi. 2. 2.16 Gi i

2 3

: th a mn : lo i

2 3

(P = 8) : 1s 22s22p4 ( s 8, chu k 2, nhm VIA)

S (P = 16) : 1s 22s22p63s23p4 ( s 16, chu k 3, nhm VIA) 1. G i t ng s h t proton, n tron, electron c a nguyn t R l P, N, E. Trong P = E. Theo bi: P + N + E = 28 m 2P + N = 28 m N = 28 - 2P. M t khc, P e N e 1,5P m P e 28 - 2P e 1,5P m 8 e P e 9,3 V y P = 8 ho c 9. Do nguyn t R thu c nhm VIIA nn nguyn t nguyn t R c 7 electron l p ngoi cng. P = 8: 1s22s22p4: lo i P = 9: 1s22s22p5: th a mn. V y P = E = 9; N = 10. 1. S kh i A= N + P = 19. 2. K hi u nguyn t : 19 R 9 Nguyn t 2.17 Gi i G i t ng s h t proton, n tron, electron c a nguyn t M l P, N, E v c a nguyn t X l P, N, E. Ta c P = E v P = E. Theo bi ta l p c cc s ph thu c sau: (1) (2) (3) 2(P + N + E) + P + N + E = 140 m 4P + 2P + 2N + N = 140 2(P + E) + P + E - 2N - N = 44 m 4P + 2P - 2N - N = 44 P + N - P - N = 23 m P + N - P - N = 23 cho l flo.

50

(P + N + E - 1) - (P + N + E + 2) = 31 m 2P + N - 2P - N = 34 T (1) v (2) ta c: 2P + P = 46 v 2N + N = 48. T (3), (4) ta c: P - P = 11 v N - N = 12. Gi i ra ta c P = 19 (K); N = 20 ; P = 8 (O); N = 8. V y X l K2O. C u hnh electron: K (P = 19): 1s22s22p63s23p64s1 (chu k 4, nhm IA). O (P = 8): 1s 22s22p4 (chu k 2, nhm VIA) 2.18 Tr l i 1. Vi t t Z. c c u hnh electron v s electron

(4)

l p v nguyn t b ng s th

2. Khng bi t s kh i v ch bi t s proton b ng Z, nh ng k hng bi t s n tron. 3. Khng vi t nguyn t . c k hi u nguyn t v khng bi t s kh i v k hi u c tnh ch t c b n. c s th t nhm, v chnh l ha tr

4. T c u hnh electron ta bi t 5. T c u hnh electron ta bi t cao nh t trong oxit. 2.19 Tr l i 1. Bi t

6. Ha tr trong h p ch t v i hi ro = 8 - ha tr cao nh t trong oxit. c tnh ch t c b n d a vo s electron l p ngoi cng.

2. Bi t c c u hnh electron v t c u hnh l p electron l p ngoi cng, chng ta c th hon ch nh ti p c u hnh electron cc l p bn trong. 3. D a vo c u hnh electron chng ta bi t c v tr trong b ng tu n hon. 4. Ta l p c cng th c oxit cao nh t v ha tr c a cao nh t c a nguyn t b ng s th t nhm v b ng s electron l p ngoi cng. 5. Khng vi t nguyn t . c k hi u nguyn t v khng bi t s kh i v k hi u

6. Ta l p c cng th c h p ch t v i hi ro v ha tr c a nguyn t trong h p ch t v i hi ro = 8 - ha tr cao nh t trong oxit.

51

2.20 Gi i 1. N ng l ng ion ha th nh t gi m d n do bn knh nguyn t t ng d n, l c ht c a h t nhn v i electron ha tr gi m d n. ng ion ha th hai ng v i qu trnh: M+ (kh) - 1e p M2+ (kh). V ion M+ c c u hnh b n v ng c a kh hi m v mang m t i n tch d ng nn vi c b t i m t electron kh kh n h n nhi u, i h i c n cung c p n ng l ng r t l n. N ng l 2. D a vo c u hnh electron ta th y, trong cc ph n ng ha h c cc kim lo i ki m c khuynh h ng nh ng 1 electron l p ngoi cng t c c u hnh b n v ng c a kh hi m. M t khc, cc kim lo i ki m l cc nguyn t c m i n b nh t nn chng lun c s oxi ha +1 trong cc h p ch t. nh Cc kim lo i ki m khng th t o c h p ch t c s oxi ha l n h n +1 v s ng ti p cc electron th hai, th ba, i h i n ng l ng r t l n.

2.21 Gi i a. G i t ng s h t proton, n tron v electron c a nguyn t A l: PA, NA, EA v B l PB, NB, EB. Ta c P A = EA v PB = EB. Theo bi: T ng s cc lo i h t proton, n tron v electron c a hai nguyn t A v B l 142 nn: PA + NA + EA + PB + NB + EB = 142 m 2PA + 2P B + NA + NB = 142 PA + EA + PB + EB - NA - NB = 42 m 2PA + 2PB - NA - NB = 42 PB + EB - PA - EA = 12 m 2PB - 2PA = 12 m PB - PA = 6 T (1), (2), (3) ta c: P A = 20 (Ca) v PB = 26 (Fe) b. i u ch Ca t CaCO3 v Fe t Fe2O3. i u ch Ca: CaCO3 + 2HCl p CaCl2 + CO2 o + H2O (1) (2) (3) T ng s h t mang i n nhi u h n s h t khng mang i n l 42 nn: S h t mang i n c a nguyn t B nhi u h n c a nguyn t A l 12 nn:

CaCl 2 dpnc p Ca  Cl 2 o

52

i u ch Fe: Fe2O3 + 3CO t p 2Fe + 3CO2o 2.22 Gi i a. G i s mol kim lo i M l a mol. M + 2H2O p M(OH)2 + H2 o (mol): a S mol kh H2 = a

PV 1 v 6,11 = 0,25 (mol) nn: a = 0,25 ! T 0,082 v (273  25)

Ta c: Ma = 10 p M = 40 (Ca). b. S mol Ca = 0,1 mol. Cc ph Ca (mol): 0,075 Ca (mol): 0,025 ng trnh ph n ng: + 2HCl p CaCl2 + H2 o 0,15 0,075 + 2H2O p Ca(OH)2 + H2 o 0,025

Dung d ch B g m: CaCl2 = 0,075 mol v Ca(OH)2 = 0,025 mol. CM

CaCl 2

! 0,03M ; CM Ca(OH) 2 ! 0,01M

2.23 Gi i a. G i s h t prroton, n tron, electron c a nguyn t X l P, N, E v c a Y l P, N, E. Theo bi: P = N = E v P = N = E. Trong h p ch t XY2, X chi m 50% v kh i l MX PN 50 m ! 1 m P = 2P. ! 2M Y 50 2(P '  ' ) T ng s proton trong phn t XY2 l 32 nn P + 2P = 32. T y tm c: P = 16 (S) v P = 8 (O). H p ch t c n tm l SO 2. s 16, chu k 3, nhm VIA. C u hnh electron c a S: 1s22s22p63s23p4 v c a O: 1s22s22p4 b. L u hu nh Oxi s 8, chu k 2, nhm VIA. ng nn:

53

2.24 Gi i 1. A, M, X thu c chu k 3 nn n = 3. C u hnh electron, v tr v tn nguyn t : A: 1s22s22p63s1 ( s 11, nhm IA), A l kim lo i Na. M: 1s22s22p63s23p1 ( s 13, nhm IIIA), M l kim lo i Al. X: 1s22s22p63s23p5 ( s 17, nhm VIIA), X l phi kim Cl. 2. Cc ph ng trnh ph n ng: 3NaOH + AlCl3 p Al(OH)3 q + 3NaCl Al(OH)3 q + NaOH p NaAlO2 + 2H2O NaAlO2 + HCl + H 2O p Al(OH)3 q + NaCl 2.25 Gi i G i s mol trong m i ph n: Fe = x mol; M = y mol. Ph n 1: Fe + 2HCl p FeCl2 + H2 o (mol): x x 2M + 2nHCl p 2MCln + nH2 o (mol): y Ph n 2: 2Fe + 6H2SO4 ( (mol): x 2M + 2nH2SO4 ( (mol): y
0

0,5ny

S mol H2 = 0,07 nn x + 0,5ny = 0,07.

0

c)

t p Fe2(SO4)3 + 3SO2 o + 6H2O 1,5x

c)

t p M2(SO4)n + nSO2 o + 2nH2O 0,5nx M My ! ! 9 hay M = 9n. n ny

S mol SO2 = 0,09 nn 1,5x + 0,5ny = 0,09. V y x = 0,04 v ny = 0,06. M t khc: 56x + My = 2,78 nn My = 0,54. V y Ta l p b ng sau:

54

n M V y M l Al. 2.26 Gi i:

1 9 (lo i)

2 18 (lo i)

3 27 (nh n)

1. G i s mol oxit RO = a mol. RO + H2SO4 p RSO4 + H2O (mol): a a a 48 v 6,125 - a = 0,03 - a. 98.100 m (0,03  a).98 0,98 = 2  48 100

S mol axit H2SO4 d =

C% (H2SO4) sau ph n ng = 0,98%

m a = 0,025 (mol).
Ta c: (M + 16)a = 2 p M = 64 (Cu). 2. Dung d ch A g m: CuSO4 = 0,025 mol; H2SO4 = 0,005 mol. H2SO4 + 2NaOH p Na2SO4 + 2H2O (mol): 0,005 0,01 CuSO4 + 2NaOH p Cu(OH)2 q + Na 2SO4 (mol): 0,025 Kh i l 0,05 0,06 v 40 .100 = 30 (gam). 8

ng dung d ch NaOH c n dng =

Th tch dung d ch NaOH c n dng = 2.27 Gi i 1. G i s mol M = a mol.

30 = 28,57 (ml) 1,05

M + H2SO4 p RSO4 + H2 o (mol): a a a S mol H2 = 0,05 mol nn a = 0,05 mol.

55

Ph n 1: RSO4 + 2NaOH p R(OH)2 + Na 2SO4 (mol): 0,025

0

0,025

R(OH)2 t p RO + H2O (mol): 0,025 0,025 mRO = 1 gam m (R + 16).0,025 = 1 m R = 24 (Mg). C% (H2SO4) =

0,05 v 98 v 100% = 2,45%. 200

c l MgSO4.7H2O.

Ph n 2: MgSO4.nH2O = 0,025 mol. Ta c: (120 + 18n).0,025 = 6,15 m n = 7. V y cng th c mu i ng m n 2.28 Gi i 1. M thu c nhm IIIA nn M c ha tr III. M + 4HNO3 p M(NO3)3 + NO o + 2H2O (mol): a 4a a a (2) (3) 30a  28 v 3b ! 28,8 m 30a + 84b = 7,2 a  3b (4) 10M + 36HNO3 p 10M(NO3)3 + 3N2 o + 18H2O (mol): 10b 36b 10b 3b Ta c: a + 3b = 0,25. MA = 14,4 v 2 = 28,8 m (1)

T (3), (4) ta c: a = 0,1 mol; b = 0,05 mol. M(a + 10b) = 16,2 p M = 27 (Al). 2. S mol HNO3 d = 2,5 - 4a - 36b = 0,3 (mol). Kh i l ng dung d ch HNO3 ban u = 5000 v 1,25 = 6250 (gam). Kh i l ng dung d ch sau ph n ng = 6250 + 16,2 - 30a - 84b = 6259 (gam). C% (HNO3 sau ph n ng) = 2.29 Gi i

0,3 v 63.100% = 0,30%. 6259

56

1. V tr cc nguyn t trong b ng tu n hon: A: s 4, chu k 2, nhm IIA. B: s 20, chu k 4, nhm IIA. C: s 9, chu k 2, nhm VIIA. D: s 17, chu k 3, nhm VIIA. E: s 2, chu k 1, nhm VIIIA. 2. B l kim lo i m nh nh t. Hai kim lo i A, B cng thu c nhm IIA, theo chi u t trn xu ng, tnh kim lo i t ng d n. C l phi kim m nh nh t. Hai phi kim C, D cng thu c nhm VIIA, theo chi u t trn xu ng, tnh phi kim gi m d n. E l nguyn t km ho t 2.30 Gi i G i k hi u chung c a hai kim lo i ki m l M. G i s mol trong 46 gam h n h p Cc ph ng trnh ph n ng: (1) u: M = a mol v Ba = b mol. ng nh t v l p v bo ha electron.

2M + 2H2O p 2MOH + H2 o (mol): a a 0,5a Ba + 2H2O p Ba(OH)2 + H2 o (mol): b Khi cho dung d ch thu b b S mol H2 = 0,5 mol nn: 0,5a + b = 0,5 m a + 2b = 1. c tc d ng v i dung d ch Na2SO4: Ba(OH)2 + Na2SO4 p BaSO4 + 2NaOH

(2) (3) (4)

Khi thm 0,18 mol Na2SO4, trong dung d ch cn d Ba(OH)2 nn b > 0,18. Khi thm 0,21 mol Na2SO4, trong dung d ch cn d Na2SO4 nn b < 0,21. M t khc: Ma + 137b = 46 K t h p (3), (5) ta c: b = 46  M 137  2M (5)

M t khc: 0,18 < b < 0,21 p 29,7 < M < 33,34.

57

Kh i l ng mol trung bnh c a 2 kim lo i ki m lin ti p l: 29,7 < M < 33,34. Hai kim lo i l Na (Na = 23) v K ( K = 39). 2.31 H ng d n: 1. Hai nguyn t A, B ng k ti p nhau trong cng m t chu k trong b ng tu n hon nn i n tch h t nhn h n km nhau 1 n v . Theo bi ra ta tm
2 2 6 2

c: Z A = 12 v ZB = 13.

A: 1s 2s 2p 3s : A thu c chu k 3, nhm IIA l Mg B: 1s22s22p63s23p1 : B thu c chu k 3, nhm IIIA. 2. A v B 2.32 H ng d n: u l kim lo i, tnh kim lo i c a A m nh h n B. y u h n oxit AO. Oxit BO c tnh ba

1. Trong m t chu k, theo chi u t tri sang ph i, i n tch h t nhn t ng d n v bn knh nguyn t gi m d n, i u lm t ng kh n ng ht electron c a nguyn t trong phn t , do m i n t ng d n. Trong m t nhm, theo chi u t trn xu ng d i, bn knh nguyn t t ng d n v chi m u th so v i s t ng i n tch h t nhn, i u lm gi m kh n ng ht electron c a nguyn t trong phn t , do m i n gi m d n. 2. Trong m t chu k, theo chi u t tri sang ph i, i n tch h t nhn t ng d n v bn knh nguyn t gi m d n, i u lm t ng l c ht c a h t nhn i v i cc electron ha tr , do n ng l ng ion ha t ng d n. Trong m t nhm, theo chi u t trn xu ng d i, bn knh nguyn t t ng d n v chi m u th so v i s t ng i n tch h t nhn, i u lm gi m l c ht c a h t nhn i v i cc electron ha tr , do n ng l ng ion ha gi m d n. 2.33 H ng d n: T Na n Cl, bn knh nguyn t gi m d n tun theo quy lu t bi n i bn knh trong m t chu k . l, trong m t chu k , khi i t tri sang ph i i n tch h t nhn t ng d n trong khi s l p electron v nguyn t khng i, do bn knh nguyn t gi m d n. T Li n Cs, bn knh nguyn t t ng d n tun theo quy lu t bi n i bn knh trong m t phn nhm. l, trong m t phn nhm, khi i t trn xu ng d i

58

s l p electron v nguyn t t ng ln v chi m u th h n so v i s t ng i n tch h t nhn, do bn knh nguyn t t ng d n. 2.34 H ng d n: 1. Theo bi ra, ha tr c a X trong h p ch t v i hi ro l II nn ha tr cao nh t trong oxit l VI. V y X thu c chu k 3, nhm VIA trong b ng tu n hon. X l S. 2. Cc ph ng trnh ph n ng: H2S + 4Cl2 + 4H2O p H2SO4 + 8HCl H2S + 2FeCl3 p 2FeCl2 + S q + 2HCl H2S + CuSO 4 p CuS q + H2SO4 2.35 H ng d n: t l 1. G i s oxi ha d ng cao nh t v s oxi ha m th p nh t c a R l n l +m v -n. Ta c: m + n = 8. M t khc, theo bi ra: +m + 2(-n) = +2 m m - 2n = 2. T y tm c: m = 6 v n = 2. V y R l phi kim thu c nhm VI. c s oxi ha cao nh t l S kh i c a R < 34 nn R l O hay S. Do oxi khng t o +6 nn R l l u hu nh. G i cng th c oxit Y l SOn. Do %S = 50% nn 2.36 H ng d n: M2CO3 + HCl p MHCO3 + MCl (mol): a a a MHCO3 + HCl p MCl + CO 2 o + H2O (mol): 0,1 0,1 0,1 0,1 Dung d ch A g m MCl = a + 0,1 mol v MHCO3 = a - 0,1 mol.

2. Trong h p ch t X, R c s oxi ha th p nh t nn X c cng th c l H2S.

32 50 = m n = 2. Cng th c c a Y l SO2. 16n 50

1. G i cng th c chung c a hai mu i l M2CO3 = a mol.

59

MHCO3 + Ca(OH)2 p CaCO3 q + MOH + H 2O (mol): a - 0,1 a - 0,1 Theo bi: s mol CaCO3 = 0,2 mol nn a - 0,1 = 0,2 m a = 0,3. Ta c: (2M + 60).0,3 = 35 m M = 28,33. Do hai kim lo i ki m thu c hai chu k lin ti p nn l Na v K. 2. G i s mol Na2CO3 = b mol v K2CO3 = c mol. Ta c b + c = 0,3 v 106b + 138c = 35. T y tm c b = 0,2 mol; c = 0,1 mol. m Na 2 CO 3 ! 21,2 gam; m K 2 CO 3 ! 13,8 gam. 2.37 H ng d n: 1. G i cng th c chung c a hai mu i l MCl2 v s mol c trong 15,05 gam h n h p l a mol. MCl2 + 2AgNO3 p M(NO3)2 + 2AgCl q (mol): 40a 100 0,8a

S mol AgNO3 = 0,12 mol nn 0,8a = 0,12 m a = 0,15 mol. Ta c: (M + 71)a = 15,05 p M = 29,33. Nh v y, A c kh i l N u A l Be th MB = N u A l Mg th MB = 2.38 H ng d n: ng nguyn t nh h n 29,33, A c th l Be ho c Mg.

5v 9 = 15: lo i 3
5 v 24 = 40: V y B l Ca. 3

1. G i cng th c chung c a hai mu i l MCO3 v s mol c trong 3,6 gam h n h p l a mol. MCO3 + 2HCl p MCl2 + CO2 o + H2O (mol): a a

60

Kh B l CO2 = a mol. Cho ton b l ng kh B h p th h t b i dung d ch ch a 0,045 mol Ca(OH)2, x y ra 2 tr ng h p: Tr ng h p 1: Ca(OH)2 d ( a < 0,045 mol) CO2 + Ca(OH)2 p CaCO3 q + H2O (mol): a a a S mol CaCO3 = 0,04 mol p a = 0,04 (th a mn i u ki n a < 0,045 mol). Ta c: (M + 60).0,04 = 3,6 m M = 30. Hai kim lo i k ti p l Mg v Ca. Tr ng h p 2: Ca(OH)2 khng d ( a u 0,045 mol) CO2 + Ca(OH)2 p CaCO3 q + H2O (mol): 0,04 (mol): 0,01 0,04 0,005 0,04 2CO2 + Ca(OH)2 p Ca(HCO3)2 S mol CO2 = 0,05 mol p a = 0,05 (th a mn i u ki n a u 0,045 mol). Ta c: (M + 60).0,05 = 3,6 m M = 12. Hai kim lo i k ti p l Be v Mg. 2.39 H ng d n: G i cng th c oxit l MxOy , c s mol l a mol. p xM + yH2O MxOy + yH2 t (mol): a ay ax Ta c: a(Mx + 16y) = 8 v ay = 0,15. Nh v y M.a.x = 5,6. t n l ha tr c a kim lo i M (1 e n e3). 2M + 2nHCl p 2MCln + nH2 o (mol): ax 0,5n.a.x Ta c: 0,5n.a.x = 0,1 hay n.a.x = 0,2. L pt l :
0

M Max ! ! 28 . V y M = 28n. n nax 61

Ta l p b ng sau: n M 1 28 (lo i) 2 56 (nh n) 3 84 (lo i)

V y kim lo i M l Fe. L pt l : x ax 2 ! ! . y ay 3

V y cng th c oxit kim lo i l Fe2O3. 2.40 H ng d n: 1. T Na n Cl, bn knh nguyn t gi m d n tun theo quy lu t bi n i bn knh trong m t chu k . l, trong m t chu k , khi i t tri sang ph i, theo chi u i n tch h t nhn t ng d n, s electron l p ngoi cng t ng d n trong khi s l p electron v nguyn t khng i, do bn knh nguyn t gi m d n. N ng l ng ion ha th nh t t ng d n do i n tch h t nhn t ng d n, bn knh nguyn t gi m d n, l c ht c a h t nhn v i electron ha tr t ng d n. 2. Tnh ch t axit - ba trong dy oxit v hi roxit bi n tnh ba v t ng d n tnh axit. Na2O Oxit ba m nh MgO Oxit ba trung bnh l Al2O3 Oxit ng tnh Al(OH)3 Hi roxit l ng tnh SiO2 Oxit axit y u H2SiO3 Axit y u P2O5 Oxit axit trung bnh H3PO4 Axit trung bnh i theo chi u gi m d n SO3 Oxit axit m nh H2SO4 Axit m nh Cl2O7 Oxit axit m nh HClO4 Axit r t m nh

NaOH Mg(OH)2 Ba ki m Ba trung bnh

62

F. THNG TIN B S NG Sch gio khoa Ha h c 10 nng cao gi i thi u b ng tu n hon d ng di c r t nhi u u i m. c thm thng tin, chng ti xin gi i thi u m t s ki u b ng tu n hon khc. 1. D ng kim t thp

2. D ng b ng tu n hon xoy trn c

3. D ng b ng tu n hon c k hi u

c bi t

63

64

Ch

ng 3

LIN K T HA H C A. TM T T L THUY T I. Lin k t lin k t ion v c ng ha tr - Lin k t ha h c l s k t h p gi a cc nguyn t t o thnh phn t hay tinh th b n v ng h n. - Cc nguyn t c a cc nguyn t c khuynh h ng lin k t v i nguyn t khc t o thnh t c c u hnh electron b n v ng nh c a kh hi m (c 2 ho c 8 electron l p ngoi cng). 1. Lin k t ion nh ngh a: L lin k t mang i n tch tri d u. S hnh thnh lin k t ion Nguyn t kim lo i nh ng electron ha tr tr thnh ion d ng (cation). Nguyn t phi kim nh n electron tr thnh ion m (anion). Cc ion tri d u ht nhau t o thnh lin k t ion. Th d : Lin k t trong phn t CaCl2 + Nguyn t Ca nh ng 2 electron t o thnh ion d ng. Ca -p Ca2+ + 2e + Nguyn t clo nh n 1 electron t o thnh ion m. Cl2 + 2e p 2ClIon Ca2+ v 2 ion Cl- ht nhau t o thnh phn t CaCl2. i u ki n hnh thnh lin k t ion Cc nguyn t c tnh ch t khc h n nhau (kim lo i v phi kim i n hnh). Quy c hi u m i n gi a hai nguyn t lin k t u 1,7 l lin k t ion. nng ch y v nhi t si cao, d n i n khi tan Cc h p ch t ion c nhi t trong n c ho c nng ch y. 2. Lin k t c ng ha tr c hnh thnh do l c ht t nh i n gi a cc ion

65

nh ngh a: L lin k t c hnh thnh gi a 2 nguyn t b ng m t hay nhi u c p electron dng chung. i u ki n hnh thnh lin k t c ng ha tr Cc nguyn t gi ng nhau ho c g n gi ng nhau, lin k t v i nhau b ng cch gp chung cc electron ha tr . Th d Cl2, H2, N2, HCl, H2O... Quy c hi u ha tr . m i n gi a hai nguyn t lin k t < 1,7 l lin k t c ng

Lin k t c ng ha tr c c c v khng c c Khi c p electron dng chung phn b i x ng gi a hai h t nhn nguyn t tham gia lin k t th l lin k t c ng ha tr khng phn c c. Khi c p electron dng chung b ht l ch v nguyn t c h n th l lin k t c ng ha tr c c c. m i n l n

Quy c hi u m i n gi a hai nguyn t lin k t 0,4 e (G < 1,7 l lin k t c ng ha tr c c c, n u gi tr ny nh h n 0,4 th lin k t l c ng ha tr khng c c. II. S lai ha cc obitan nguyn t 1. S lai ha S lai ha obitan nguyn t l s t h p m t s obitan nguyn t trong m t nguyn t c cc obitan lai ha gi ng nhau, c s l ng b ng t ng s obitan tham gia lai ha, nh ng nh h ng khc nhau trong khng gian. 2. Cc ki u lai ha th ng g p a. Lai ha sp: L s t h p 1 obitan s v i 1 obitan p t o thnh 2 obitan lai ha sp n m th ng hng v i nhau, h ng v hai pha.

b. Lai ha sp2: L s t h p c a 1 obitan s v i 2 obitan p c a m t nguyn t tham gia lin k t t o thnh 3 obitan lai ha sp2 n m trong m t m t ph ng, nh h ng t tm n cc nh c a tam gic u.

66



  

lai ha sp

ha sp2

III. S t o thnh lin k t c ng ha tr 1. Lin k t k t W th n c hnh thnh do s xen ph tr c c a cc obitan (lin k t W). Cc lin ng r t b n v ng. Th d : H - Cl ; H - O - H 2. Lin k t i. Bao g m 1 lin k t W hnh thnh do s xen ph tr c v 1 lin k t thnh do s xen ph bn c a cc obitan lai ha. Lin k t th ng km b n. Th d CH2 = CH2; O = C = O 3. Lin k t ba. Bao g m 1 lin k t W v 2 lin k t . Th d N | N ; CH | CH hnh

@9 8 3 2

c. L h : L t h c n k t t o thnh 4 ob t n g d n u.

ob t n v ob t n c m t nguyn t th m h nh h ng t tm n cc 4 nh c t

ha sp3

)(

'!

&

7 32 6 5 4 3 2

$ #

"

 1 0

67

IV. Ha tr v s oxi ha 1. Ha tr - Trong cc h p ch t ion: ha tr (cn g i l i n ha tr ) chnh b ng i n tch c a ion . - Trong h p ch t c ng ha tr : ha tr (c ng ha tr ) chnh b ng s lin k t c a nguyn t nguyn t t o ra c v i cc nguyn t khc. 2. S oxi ha S oxi ha c a m t nguyn t trong h p ch t l i n tch c a nguyn t nguyn t trong phn t n u gi nh lin k t trong phn t l lin k t ion. Xc nh s oxi ha c a cc nguyn t trong phn t theo nguyn t c: + S oxi ha c a cc . n ch t b ng khng. + T ng s oxi ha c a cc nguyn t trong phn t b ng khng + S oxi ha c a cc ion b ng i n tch c a ion . + Trong h u h t cc h p ch t, s oxi ha c a hi ro l +1, c a oxi l -2. V. Lin k t kim lo i - Lin k t kim lo i l lin k t c hnh thnh gi a cc nguyn t v ion kim lo i trong m ng tinh th do d tham gia c a cc electron t do. ph - Cc m ng tinh th kim lo i th ng tm di n, l c ph ng. ng g p: L p ph ng tm kh i, l p

- Cc kim lo i d n i n, d n nhi t t t, c tnh d o, c nh kim l do c u t o tinh th kim lo i quy nh. B. BI T P C L I GI I 3.1 Vi t c u hnh electron c a Cl (Z=17) v Ca (Z=20). Cho bi t v tr c a chng (chu k, nhm) trong b ng tu n hon. Lin k t gi a canxi v clo trong h p ch t CaCl2 thu c lo i lin k t g? V sao? Vi t s hnh thnh lin k t . (Trch - T ng s proton trong h p ch t b ng 46. - Trong h t nhn c a M c n - p = 1, trong h t nhn c a X c n = p. thi tuy n sinh H- C kh i B n m 2004) 3.2 Hai nguyn t M v X t o thnh h p ch t c cng th c l M2X. Cho bi t:

68

- Trong h p ch t M2X, nguyn t X chi m 8 kh i l

47

ng.

1. Tm s h t proton trong nguyn t M v X. 2. D a vo b ng tu n hon hy cho bi t tn cc nguyn t M, X. 3. Lin k t trong h p ch t M2X l lin k t g? T i sao? Vi t s k t trong h p ch t . 3.3 Vi t c u hnh electron c a cc nguyn t A, B bi t r ng: - T ng s cc lo i h t c b n trong nguyn t A l 34. S h t mang i n nhi u h n s h t khng mang i n l 10. - K hi u c a nguyn t B l
19 9

hnh thnh lin

B.

2. Lin k t trong h p ch t t o thnh t A v B thu c lo i lin k t g? V sao? Vi t cng th c c a h p ch t t o thnh . 3.4 X, Y, Z l nh ng nguyn t c i n tch h t nhn l n l 1. Vi t c u hnh electron nguyn t c a cc nguyn t h c c tr ng c a X, Y, Z. t l 9, 19, 8. . Cho bi t tnh ch t ha

2. D on lin k t ha h c c th c gi a cc c p X v Y, Y v Z, X v Z. Vi t cng th c phn t c a cc h p ch t t o thnh. 3.5 M t h p ch t c cng th c XY2 trong Y chi m 50% v kh i l ng. Trong h t nhn c a X c n = p v h t nhn Y c n = p. T ng s proton trong phn t XY2 l 32. a. Vi t c u hnh electron c a X v Y. b. D a vo b ng tu n hon, cho bi t X, Y l nh ng nguyn t g? Cho bi t b n ch t lin k t v cng th c c u t o c a phn t XY2. 3.6 T ng s h t proton, n tron, electron c a nguyn t m t nguyn t R nhm VIIA l 28. 1. Tnh s kh i c a R. D a vo b ng tu n hon, cho bi t R l nguyn t g? 2. Vi t cng th c phn t v cng th c c u t o c a phn t n ch t R. 3. Vi t cng th c electron v cng th c c u t o h p ch t c a R v i hi ro. 3.7 Phn t NH3 c c u t o d ng chp tam gic v i gc lin k t HNH b ng 1070.

69

1. Theo l thuy t lai ha, nguyn t nit trong phn t NH3 tr ng thi lai ha no? M t s hnh thnh lin k t trong NH3 theo gi thi t lai ha . 2. Gi i thch t i sao gc lin k t trong phn t NH3 l i nh h n so v i gc c a t u (109,5o)? 3.8 Phn t H2O c c u t o hnh ch V v i gc lin k t HOH b ng 104,50. 1. Theo l thuy t lai ha, nguyn t oxi trong phn t H O tr ng thi lai ha 2 no? M t s hnh thnh lin k t trong H2O theo gi thi t lai ha . 2. Gi i thch t i sao gc lin k t trong phn t H2O l i nh h n so v i gc c a t u (109,5o)? 3.9 Trnh by c u trc c a tinh th n nguyn t , phn t hay ion? 2. Hy gi i thch v sao n c . Tinh th n c thu c ki u tinh th

c l i n i trn b m t n

c l ng?

3.10 Nguyn t R c ha tr cao nh t trong oxit g p 3 l n ha tr trong h p ch t v i hi ro. a. Hy cho bi t ha tr cao nh t c a R trong oxit. b. Trong h p ch t c a R v i hi ro, R chi m

16 ph n kh i l 17

ng.

Khng dng b ng tu n hon, cho bi t k hi u c a nguyn t R. c. D a vo b ng tu n hon cho bi t R l nguyn t g? Vi t cng th c electron v cng th c c u t o oxit cao nh t c a R. 3.11 H p ch t X t o b i hai nguyn t A, B v c phn t kh i l 76. A v B c s oxi ha cao nh t trong cc oxit l +nO v + mO, v s oxi ha m trong cc h p ch t v i hi ro l -nH v -mH th a mn i u ki n nO = nH v mO = 3mH. 1. Tm cng th c phn t c a X, bi t r ng A c s oxi ha cao nh t trong X. 2. Bi t r ng X c c u trc phn t th ng. Hy cho bi t tr ng thi lai ha c a nguyn t A v b n ch t lin k t trong X. 3.12 X l nguyn t thu c chu k 3, X t o v i hi ro m t h p ch t kh c cng th c H2X, trong X c s oxi ha th p nh t. 1. Xc nh v tr c a X trong b ng tu n hon. 2. Trong oxit cao nh t c a R th R chi m 40% kh i l ng. Tm kh i l ng nguyn t

70

c a R. 3. D a vo b ng tu n hon hy cho bi t X l nguyn t no. Vi t ph ng trnh ph n ng khi l n l t cho H2X tc d ng v i n c Cl2, dung d ch FeCl3, dung d ch CuSO4. 3.13 R l m t nguyn t phi kim. T ng i s s oxi ha d ng cao nh t v i 2 l n s oxi ha m th p nh t c a R l +2. T ng s proton v n tron c a R nh h n 34. 1. Xc nh R 2. X l h p ch t kh c a R v i hi ro, Y l oxit c a R c ch a 50% oxi v kh i l Xc nh cng th c phn t c a X v Y. 3. Vi t cng th c c u t o cc phn t RO2; RO3; H2RO4. 3.14 Cation X+ do 5 nguyn t c a 2 nguyn t ha h c t o nn. T ng s proton trong X+ l 11. 1. Xc nh cng th c v g i tn cation X+. 2. Vi t cng th c electron c a ion X+. Cho bi t c u trc hnh h c c a ion ny? 3.15 Anion Y2- do 5 nguyn t c a 2 nguyn t ha h c t o nn. T ng s electron trong Y2- l 50. 1. Xc nh cng th c phn t v g i tn ion Y2-, bi t r ng 2 nguyn t trong Y2thu c cng m t phn nhm v thu c hai chu k lin ti p. 2. Vi t cng th c electron c a ion Y2-. Cho bi t c u trc hnh h c c a ion ny? 3.16 C 5,56 gam h n h p A g m Fe v kim lo i M (ha tr n). Chia A lm hai ph n b ng nhau: Ph n 1: Ha tan h t trong dung d ch HCl long, Ph n 2: Ha tan h t trong dung d ch H2SO4 c 1,568 lit kh H2. c 2,016 lit kh SO2. ktc. c nng thu ng.

Vi t cc ph ng trnh ha h c v xc nh tn kim lo i M. Cc th tch kh o

3.17 kh hon ton 8 gam oxit c a m t kim lo i thnh kim lo i c n dng 3,36 lit H2. Ha tan h t l ng kim lo i thu c vo dung d ch HCl long th y thot ra 2,24 lit kh H2. Bi t cc kh o ktc. Xc nh cng th c c a oxit. Cho bi t s oxi ha v ha tr c a kim lo i trong oxit. 3.18 Kh hon ton 4,06 gam m t oxit kim lo i b ng CO nhi t cao thnh kim lo i. D n ton b kh sinh ra vo bnh ng dung d ch Ca(OH 2 d , th y t o )

71

thnh 7 gam k t t a. N u l y l ng kim lo i sinh ra ha tan h t vo dung d ch HCl d th thu c 1,176 lit kh H2 ( ktc). 1. Xc nh cng th c oxit kim lo i. 2. Cho 4,06 gam oxit kim lo i trn tc d ng hon ton v i 500ml dung d ch H SO4 2 c, nng (d ) c dung d ch X v c kh SO2 bay ra. Hy xc nh n ng mol/lit c a mu i trong dung d ch X. i trong su t qu trnh ph n ng. thi tuy n sinh H- C kh i A n m 2003) (Trch Coi th tch c a dung d ch khng thay

3.19 Ha tan hon ton 7 gam kim lo i M trong 200 gam dung d ch HCl v a thu c 206,75 gam dung d ch A. 1. Xc nh M v n ng % c a dung d ch HCl. 2. Ha tan 6,28 gam h n h p X g m M v m t oxit c a M trong 170 ml dung d ch HNO3 2M (long, v a ) thu c 1,232 lit NO ( ktc). Tm cng th c c a oxit. Cho bi t s oxi ha v ha tr c a M trong oxit. C. BI T P T LUY N i ta dng c kht l ph n tr m th 3.20 Trong m ng tinh th kim lo i, ng

tch m cc nguyn t chi m trong tinh th c tr ng cho t ng ki u c u trc. V i ki u c u trc l p ph ng tm kh i, = 68%; ki u c u trc l p ph ng tm di n, = 74%. B ng tnh ton c th , hy ch ng minh cc k t qu trn. 3.21 Th a nh n r ng cc nguyn t Ca, Cu u c d ng hnh c u s p x p c kht bn c nh nhau, th th tch chi m b i cc nguyn t kim lo i chi m 74% so v i ton b kh i tinh th . Hy tnh bn knh nguyn t Ca, Cu (theo n v ), bi t kh i l ng ring c a cc tinh th kim lo i i u ki n chu n t ng ng l 1,55g/cm3 v 8,90g/cm3. Cho bi t: Ca = 40,08; Cu =63,55; 1 = 10-8 cm; 1u = 1,67.10-24 g. 3.22 Trnh by b n ch t lin k t kim lo i. So snh lin k t kim lo i v i lin k t c ng ha tr v lin k t ion. 2. Hy gi i thch t i sao cc kim lo i c nh ng tnh ch t v t l kim, c tnh d o v c kh n ng d n i n, d n nhi t t t. c tr ng l c nh

72

3.23 Kim lo i Na c c u trc m ng tinh th theo ki u l p ph m i c nh hnh l p ph ng l a = 0,429 nm. Hy tnh: 1. Bn knh nguyn t Na. 2. Kh i l ng ring (g/cm3) c a natri. Natri c th n i trn n

ng tm kh i v i

di

c khng? ng tm di n. Bn knh

Cho bi t kh i l

ng nguyn t c a natri l 23u ( 1u = 1,67.10-24 g).

3.24 Kim lo i Ni c c u trc m ng tinh th theo ki u l p ph nguyn t c a Ni l r = 1,24.10-8 cm. Hy tnh: 1. di m i c nh hnh l p ph ng. 2. Kh i l ng ring (g/cm3) c a niken.

Cho bi t kh i l

ng nguyn t c a niken l 58,7u ( 1u = 1,67.10-24 g). c bi u di n d i y:

3.25 C u trc m ng tinh th c a h p ch t ion NaCl

Trong cc qu c u l n (ion Cl-) phn b theo ki u l p ph ng tm di n, cc qu c u nh (ion Na+) phn b tm v gi a cc c nh c a hnh l p ph ng. 1. Tnh s ion Na+ v Cl- c trong m t hnh l p ph 2. Tnh bn knh ion Na+ v Cl-. Cho bi t hnh l p ph ng c c nh l a = 0,552 nm v t l bn knh rNa  rCl  ! 0,525 . ng.

D. BI T P TR C NGHI M 3.26 Lin k t ha h c trong phn t H2 orbitan no? c hnh thnh nh s xen ph c a cc

73

A. B. C. D. M t k t qu khc. 3.27 Lin k t ha h c trong phn t HCl orbitan no? A. B. C. D. M t k t qu khc. 3.28 Lin k t ha h c trong phn t Cl2 orbitan no? A. B. C. D. M t k t qu khc. 3.29 Ch n hnh v m t ng s t o thnh lin k t trong phn t H2S . c hnh thnh nh s xen ph c a cc c hnh thnh nh s xen ph c a cc

74

A.

B.

C. 3.30 Hnh no d i y m t s lai ha sp?

D.

A.

B.

C.

75

D. M t p n khc. 3.31 Cho hnh v m t s t o thnh orbitan lai ha sp2.

S lai ha sp2 sau y x y ra

m t nguyn t do: . .

A. s t h p c a 1orbitan s v 2 orbitan p c a nguyn t B. s t h p c a 2orbitan s v 2 orbitan p c a nguyn t C. s t h p c a 2orbitan s v 1 orbitan p c a nguyn t D. s t h p c a 1orbitan s v 3 orbitan p c a nguyn t 3.32 Cho 3 d ng lai ha l n l t nh hnh v .

sp Gc gi a cc orbitan lai ha l n l A. 1800, 1200, 109028 C. 109028 ;1200 ;1800

sp 2 t l:

sp3 B. 1200 ; 1800 ; 109028 D. 1800 ; 109028 ;1200

3.33 S xen ph no sau y t o thnh lin k t ? A. B.

76

C. D. c A, B, C u ng. 3.34 S xen ph no sau y t o thnh lin k t . A. B.

C. D. 3.35 Cho cc tinh th sau:

Kim c

ng( C ) ng v I t

I2 B.Tinh th kim c D.C 3 tinh th B. H2O cho.

H2O ng v n c .

Tinh th no l tinh th phn t : A.Tinh th kim c C.Tinh th n A. HCl c v I t.

3.36 Lin k t trong phn t no sau y hnh thnh do s xen ph c a cc obitan s

77

C. Cl2

D. H2 u c lin k t c ng ha

3.37 Cho cc phn t N2, HCl, NaCl, MgO. Cc phn t tr l A. N2 v HCl C. N2 v NaCl

B. HCl v MgO D. NaCl v MgO

3.38 M t phn t XY3 c t ng cc h t proton, electron, notron b ng 196. Trong s h t mang i n nhi u h n s h t khng mang i n l 60, s h t mang i n c a X t h n s h t mang i n c a Y trong phn t l 76. XY3 l cng th c no sau y ? A. SO3 B. AlCl3 C. BF3 D. NH3 3.39 X, Y l hai nguyn t thu c cng m t nhm A, hai chu k lin ti p. Cho bi t t ng s electron trong anion XY 2  l 42. Xc nh hai nguyn t X, Y v 3 XY 2  trong s cc ph 3 C. C, O v CO323.40 A. LiCl E. P N V H 3.26. A 3.31. A 3.36. D 3.1 H ng d n: : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3.27. 3.32. 3.37. B. NaCl ng n sau B. S, O v SO 32D. Si, O v SiO 32C. CsCl D. RbCl

A. Be, Mg v MgBe3

Lin k t trong phn t ch t no sau y mang nhi u tnh ch t ion nh t?

NG D N GI I BI T P B A A 3.28. C 3.33. D 3.38. B 3.29. A 3.34. C 3.39. B 3.30. 3.35. 3.40. A C C

Cl (Z = 17) Ca (Z = 20)

Clo n m s 17, chu k 3, nhm VIIA. Canxi n m s 20, chu k 4, nhm IIA.

78

Lin k t trong h p ch t CaCl2 l lin k t ion v Ca l kim lo i i n hnh, Cl l phi kim i n hnh. S hnh thnh lin k t: 2Cl + 2 v 1e p 2ClCa p Ca2+ + 2e Cc ion Ca2+ v Cl- t o thnh mang i n tch tri d u, chng ht nhau b ng l c ht t nh i n, t o thnh h p ch t CaCl2: Ca2+ + 2Cl- p CaCl2 3.2 H ng d n: (1) 1. T ng s proton trong h p ch t M2X b ng 46 nn : 2p + p = 46. Trong h p ch t M2X, nguyn t X chi m 8 kh i l
47

ng nn:

MX 8 ! 2M M 39
(2)

n ,  p, 8 2p , 8 ! ! m m 39p = 8(2p + 1). 2(n  p) 39 2(2p  1) 39 c: p = 19; p = 8.

T (1), (2) ta tm

2. M l kali (K) v X l oxi (O). 3. Lin k t trong h p ch t K2O l lin k t ion v K l kim lo i i n hnh, O l phi kim i n hnh. S hnh thnh lin k t: O + 2e p O22K p 2K+ + 2 v 1e Cc ion K+ v O2- t o thnh mang i n tch tri d u, chng ht nhau b ng l c ht t nh i n, t o thnh h p ch t K2O: 2K+ + O2- p K2O 3.3 H ng d n: 1. G i t ng s h t proton, n tron, electron c a nguyn t A l P, N, E (trong P = E). Ta c: P + N + E = 34 v P + E - N = 10.

79

y tm

c P = E = 11; N = 12.
19 9

K hi u c a nguyn t B l

B nn ZB = 9

C u hnh electron c a A, B: A (Z = 11) B (Z = 9) : 1s2 2s2 2p6 3s1 : 1s2 2s2 2p5

2. Lin k t trong h p ch t gi a A v B l lin k t ion v A l kim lo i i n hnh (nhm IA), B l phi kim i n hnh (nhm VIIA). S hnh thnh lin k t: A p A+ + 1e B + 1e p BCc ion A+ v B- t o thnh mang i n tch tri d u, chng ht nhau b ng l c ht t nh i n, t o thnh h p ch t AB: A+ + B- p AB. 3.4 H ng d n: 1. C u hnh electron c a cc nguyn t X, Y, Z: X: (Z = 9) Y: (Z = 19) Z: (Z = 8) Tnh ch t : 1s2 2s2 2p5 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 : 1s2 2s2 2p4 c tr ng c a Y l tnh kim lo i, c a X v Z l tnh phi kim.

2. Lin k t gi a X v Y, gi a Y v Z l lin k t ion. - S hnh thnh lin k t gi a X v Y: X + 1e p XY p Y+ + 1e Cc ion Y+ v X- ht nhau b ng l c ht t nh i n, t o thnh h p ch t YX. - S hnh thnh lin k t gi a Y v Z: Z + 2e p Z22Y p 2Y+ + 2 v 1e

80

Cc ion Y+ v Z2- ht nhau b ng l c ht t nh i n, t o thnh h p ch t Y2Z. - X v Z l cc phi kim nn lin k t gi a chng l lin k t c ng ha tr . t c c u hnh b n v ng, m i nguyn t X c n gp chung 1e, m i nguyn t Z c n gp chung 2e. Nh v y 2 nguyn t X s tham gia lin k t v i 1 nguyn t Z b ng 2 lin k t c ng ha tr n nh 2 c p electron gp chung. Do cng th c phn t c a h p ch t l X2Z. 3.5 H ng d n: ng nn: a. Trong h p ch t XY2, X chi m 50% v kh i l 2M Y 50 2(p ,  n , ) ! 1 m p = 2p. ! m (p  n) MX 50 T ng s proton trong phn t XY2 l 32 nn p + 2p = 32. T y tm c: p = 16 v p = 8 . C u hnh electron c a X: 1s22s22p63s23p4 v c a Y: 1s22s22p4 b. D a vo b ng tu n hon ta th y X l S, Y l O. H p ch t c n tm l SO 2. S hnh thnh lin k t trong phn t SO2:

O: Lin k t S: Lin k t O: O
T ng ng v i cng th c c u t o: 3.6 H ng d n:

cho nh n

O S

1. G i t ng s h t proton, n tron, electron c a nguyn t R l P. N, E. Trong P = E. Theo bi: P + N + E = 28 m 2P + N = 28 m N = 28 - 2P.

81

M t khc, P e N e 1,5P m P e 28 - 2P e 1,5P m 8 e P e 9,3 V y P = 8 ho c 9. Do nguyn t R thu c nhm VIIA nn nguyn t nguyn t R c 7 electron l p ngoi cng. P = 8: 1s22s22p4: lo i P = 9: 1s22s22p5: th a mn. V y P = E = 9; N = 10. S kh i A= N + P = 19. R l flo. 2. T c u hnh electron c a F ta th y l p ngoi cng c a nguyn t F c 7 electron, cn thi u m t electron t c u hnh b n v ng c a kh hi m g n nh t. Do d ng n ch t, nguyn t F t n t i d i d ng phn t 2 nguyn t , lin k t gi a hai nguyn t l lin k t c ng ha tr n hnh thnh t m t c p electron dng chung. Cng th c phn t l F2, cng th c c u t o l F - F. 3. Cng th c electron v cng th c c u t o h p ch t c a R v i hi ro nh sau:

. .. . F . .. .

H-F Cng th c c u t o

Cng th c electron

3.7 H

ng d n:

1. gi i thch c u trc hnh h c c a phn t NH3, thuy t lai ha cho r ng nguyn t N tr ng thi lai ha t di n sp3.

sp3

S hnh thnh cc lin k t trong phn t NH3

c gi i thch nh sau:

..
Ba obitan lai ha ch a electron c thn

82 H

N H H H

s xen ph v i 3 obitan 1s c a 3 nguyn t H t o thnh 3 lin k t . M t obitan lai ha ch a c p electron c a N khng tham gia lin k t h ng v m t nh c a hnh t di n.

Hnh 1. C u t o phn t NH3

2. Do c p electron khng lin k t trn nguyn t N ch ch u l c ht c a h t nhn nguyn t N nn c p electron ny chi m vng khng gian r ng h n so v i 3 c p electron lin k t (ch u l c ht c a hai h t nhn). Do v y n t o ra l c y i v i m my cc c p electron lin k t, lm cc m my ny h i b p l i, do v y gc lin k t th c t l 1070 h i nh h n so v i gc c a t di n u. 3.8 H ng d n: 1. gi i thch c u trc hnh h c c a phn t H2O, thuy t lai ha cho r ng nguyn t O tr ng thi lai ha t di n sp3.

sp3
S hnh thnh cc lin k t trong phn t H2O Hai obitan lai ha ch a electron nguyn t H t o thnh 2 lin k t . c gi i thch nh sau:

c thn s xen ph v i 2 obitan 1s c a 2 ng v hai

Hai obitan lai ha ch a c p electron c a O khng tham gia lin k t h nh c a hnh t di n.

83

2. Do 2 c p electron khng lin k t trn nguyn t O ch ch u l c ht c a h t nhn nguyn t O nn 2 c p electron ny chi m vng khng gian r ng h n so v i 2 c p electron lin k t (ch u l c ht c a hai h t nhn). Do v y n t o ra l c y i v i m my cc c p electron lin k t, lm cc m my ny h i b p l i, do v y gc lin k t th c t l 104,50 nh h n so v i gc c a t di n u. Hnh 2. C u t o phn t H2O 3.9 H ng d n: ki u n c n n di n

M ng tinh th n c thu c m ng tinh th phn t . M i phn t lin k t v i 4 phn t n c khc g nh t n m trn b n nh c a m t hnh t u.

Nh v y, trong m ng tinh th , m i phn t n c u tm c a m t hnh t di n u v lin k t v i 4 phn t n c trn 4 nh nh t o thnh 4 lin k t hi ro. Hnh 3. M hnh tinh th n c

2. C u trc tinh th phn t n c l c u trc t di n, l c u trc r ng nn c t kh i nh h n khi n c tr ng thi l ng, do v y n c n i trn b m t n c l ng. Th tch n c c a khi ng c l n h n khi tr ng thi l ng. 3.10 H l n. ng d n: a. G i ha tr cao nh t c a R trong oxit l m, ha tr trong h p ch t v i hi ro

84

Ha tr cao nh t c a R trong oxit l m nn m electron.

l p ngoi cng nguyn t R c

Ha tr trong h p ch t c a R v i hi ro l n nn t c c u hnh 8 electron bo ha c a kh hi m, l p ngoi cng nguyn t R c n nh n thm n electron. Nh v y ta c: m + n = 8. Theo bi: m = 3n. T b. Cng th c h p ch t R v i hi ro l H2R. Theo bi: y tm c m =6; n = 2. M R 16 nn R = 32. ! 2M H 1

G i t ng s h t proton, n tron c a R l P, N. Ta c P + N = 32. Ta c: P e N e 1,5P m P e 32 - P e 1,5P m 12,8 e P e 16. M t khc, R thu c nhm VI (ha tr cao nh t trong oxit b ng VI) nn d a vo c u hnh electron khi P = 13, 14, 15, 16 ta th y P = 16 th a mn. V y k hi u c a nguyn t R l:
32 16

R.

c. R l l u hu nh. Ha tr cao nh t c a S trong oxit l VI nn cng th c oxit l SO3. Cng th c electron v cng th c c u t o c a oxit SO3 nh sau:

. .. . O . .. .

. .. . O . .. . S .. . O. . .. .

O O S O

Cng th c electron 3.11 H ng d n:

Cng th c c u t o

a. A, B c s oxi ha cao nh t trong cc oxit l +nO v + mO nn l p ngoi cng c a A, B c s electron l nO v mO. A, B c s oxi ha m trong cc h p ch t v i hi ro l -nH v - mH nn ta th y hon thnh l p v bo ha 8 electron, l p ngoi cng c a A, B c n nh n thm s electron l nH v mH. Nh v y: nO + nH = 8 v mO + mH = 8. Theo bi: nO = nH v mO = 3mH. T y tm c nO = nH = 4, mO = 6, nH = 2.

85

A c s oxi ha d ng cao nh t l +4 nn A thu c nhm IV, B c s oxi ha ng cao nh t l +6 nn B thu c nhm VI.

Trong h p ch t X, A c s oxi ha +4 (nh ng 4 electron) nn m t nguyn t A lin k t v i 2 nguyn t B, trong B c s oxi ha -2. Cng th c phn t c a X l AB2. Theo bi: kh i l p MB < ng phn t c a X l 76u nn MA + 2MB = 76u. 76u = 38u. 2

M t khc, B thu c nhm VI v t o c s oxi ha cao nh t trong oxit l +6 nn B l l u hu nh. V y MB = 32u, suy ra MA = 76u - 2 v 32u = 12u. A l cacbon. Cng th c c a X l CS2. 2. Theo bi, CS2 c c u trc th ng nn nguyn t C tr ng thi lai ha sp. C u hnh electron l p ngoi cng c a nguyn t l u hu nh:

2px 2py

sp3 2s 2p sp

3s

3p
c hnh thnh nh sau: c

Lin k t trong phn t CS2

Hai obitan lai ha sp c a C xen ph tr c v i hai obitan 3p ch a electron thn c a 2 l u hu nh t o thnh 2 lin k t . ch a electron lin k t c thn c a 2 l u hu nh t o thnh 2 lin k t .

Hai obitan 2px, 2py khng tham gia lai ha c a C xen ph bn v i hai obitan 3p Nh v y, nguyn t cacbon t o v i m i nguyn t l u hu nh 1 lin k t . Cng th c c u t o c a phn t CS2 nh sau: v 1

S 86

3.12 H

ng d n:

1. Theo bi ra, ha tr c a X trong h p ch t v i hidro l II nn ha tr cao nh t trong oxit l VI. V y X thu c chu k 3, nhm VIA trong b ng tu n hon. 2. R thu c nhm VI nn ha tr cao nh t trong oxit l VI, v y cng th c oxit cao nh t c d ng RO3. Trong oxit ny R chi m 40% kh i l ng nn: MR 40 ! p MR = 32. 3 v 16 60 3. X l S. Cc ph ng trnh ph n ng: H2S + 4Cl2 + 4H2O p H2SO4 + 8HCl H2S + 2FeCl3 p 2FeCl2 + S q + 2HCl H2S + CuSO 4 p CuS q + H2SO4 3.13 H ng d n: ng cao nh t v s oxi ha m th p nh t c a R l n l t l 1. G i s oxi ha d +m v -n.

S oxi ha cao nh t c a R trong oxit l +m nn R c m electron.

l p ngoi cng nguyn t

S oxi ha trong h p ch t c a R v i hi ro l -n nn t c c u hnh 8 electron bo ha c a kh hi m, l p ngoi cng nguyn t R c n nh n thm n electron. Ta c: m + n = 8. M t khc, theo bi ra: +m + 2(-n) = +2 m m - 2n = 2. T y tm c: m = 6 v n = 2. V y R l phi kim thu c nhm VI. c s oxi ha cao S kh i c a R < 34 nn R l O hay S. Do oxi khng t o nh t l +6 nn R l l u hu nh. G i cng th c oxit Y l SOn. Do %S = 50% nn 32 50 = m n = 2. Cng th c c a Y l SO2. 16n 50

2. Trong h p ch t X, S c s oxi ha th p nh t nn X c cng th c l H2S.

3. Cng th c c u t o c a SO2; SO3; H2SO4:

87

O O
3.14 H

O O S O

HO HO

O O

S
ng d n:

11 = 2,2. V y 5 m t nguyn t trong X+ c i n tch h t nhn nh h n 2,2, nguyn t l H (Z = 1). Ta lo i tr ng h p He (Z = 2) v He l kh hi m khng t o c h p ch t.

1. S proton trung bnh c a m t h t nhn nguyn t trong X+ l V y cng th c ion X+ c d ng: [A5-nHn]+. Trong : (5-n).ZA + n = 11. Ta l p b ng sau: n ZA (A) Ta lo i cc tr Tr 1 2,5 (lo i) 2 3 (Li) 3 4 (Be) 4 7 (N)

ng h p A l Li, Be v cc ion X+ t

ng ng khng t n t i.

ng h p A l nit th a mn v ion amoni t n t i. V y X+ l ion NH  . 4 2. Cng th c electron c a ion NH  nh sau: 4

.. .N. . . ..
H

Cng th c electron 3.15 H ng d n:G i cng th c c a Y2- l [

5m m

Cng th c c u t o ]2 .

Theo bi, t ng s electron trong Y2- b ng 50 nn t ng s proton trong Y2- b ng 48. Ta c: (5-m)Z + mZ = 48. Ta nh n th y:
B A

(1)

88

48 = 9,6 nn E 5 thu c chu k 2, F chu k k ti p v i E nn F thu c chu k 3. M t khc, hai nguyn t E v F thu c cng m t phn nhm nn ZF - ZE = 8. (2)
2S proton trung bnh c a m t h t nhn nguyn t trong Y l

T (1), (2) ta c: 5ZE + 8m = 48. Ta l p b ng sau: m ZE (E) V y E l O. T 1 8 (O) 2 6,4 (lo i) 3 4,8 (lo i) 4 3,2 (lo i)

suy ra F l S. Ion Y 2- c n tm l ion sunfat SO 2  . 4

2. Cng th c electron c a ion SO 2  nh sau: 4

. .. . O . .. . . .. . S . ... O . .. . . .. . O .. . .O . . ..
3.16 H Ph n 1: ng d n:

2-

O S O O O

2-

Cng th c electron

Cng th c c u t o

G i s mol trong m i ph n: Fe = x mol; M = y mol. Fe + 2HCl p FeCl2 + H2 o (mol): x x 2M + 2nHCl p 2MCln + nH2 o (mol): y Ph n 2: 0,5ny S mol H2 = 0,07 nn x + 0,5ny = 0,07.

89

2Fe + 6H2SO4 ( (mol): x 2M + 2nH2SO4 ( (mol): y

c)

t p Fe2(SO4)3 + 3SO2 o + 6H2O 1,5x

c)

t p M2(SO4)n + nSO2 o + 2nH2O 0,5nx

S mol SO2 = 0,09 nn 1,5x + 0,5ny = 0,09. V y x = 0,04 v ny = 0,06. M t khc: 56x + My = 2,78 nn My = 0,54. V y Ta l p b ng sau: n M V y M l Al. 3.17 H ng d n: G i cng th c oxit l MxOy = a mol. p xM + yH2O MxOy + yH2 t (mol): a ay ax Ta c: a(Mx + 16y) = 8 v ay = 0,15. Nh v y Max = 5,6. 2M + 2nHCl p 2MCln + nH2 o (mol): ax Ta c: 0,5nax = 0,1 hay nax = 0,2. L pt l : M Max ! ! 28 . V y M = 28n. n nax 0,5nax
0

M My ! ! 9 hay M = 9n. n ny

1 9 (lo i)

2 18 (lo i)

3 27 (nh n)

Ta l p b ng sau: n M 1 28 (lo i) 2 56 (nh n) 3 84 (lo i)

V y kim lo i M l Fe.

90

L pt l :

x ax 2 ! ! . V y cng th c oxit l Fe2O3. y ay 3 ng d n:

S oxi ha c a s t trong oxit l +3, ha tr c a s t l III. 3.18 H G i cng th c oxit l: MxOy = a mol. Ta c: a(Mx + 16y) = 4,06. MxOy + yCO t p xM + yCO2 (mol): a (mol): ay Ta c: ay = 0,07. T ax ay y suy ra: Max = 2,94. ay CO2 + Ca(OH)2 p CaCO3q + H2O
0

2M + 2nHCl p 2MCln + nH2 o (mol): ax 0,5nax M Max ! ! 28 . V y M = 28n. n nax Ta c: 0,5nax = 0,0525 hay nax = 0,105. L pt l :

Ta l p b ng sau: n M 1 28 (lo i) 2 56 (nh n) 3 84 (lo i)

V y kim lo i M l Fe. L pt l : 3.19 H

x ax 3 ! ! . V y cng th c oxit l Fe3O4. y ay 4

ng d n:

1. G i ha tr kim lo i l n v s mol l a mol. Ta c: Ma = 7. 2M + 2nHCl p 2MCln + nH2 o (mol): a Kh i l a 0,5na ng dung d ch sau ph n ng t ng 6,75 gam nn:

7 - 0,5na v 2 = 6,75 hay na = 0,25.

91

L pt l :

a ! 28 . V y na

= 28n.

Ta l p b ng sau: n 1 28 (lo i) V y kim lo i l Fe. 2 56 (nh n) 3 84 (lo i)

2. G i s mol: Fe = b v FexOy = c mol. Ta c 56b + (56x + 16y)c = 6,28. Fe + 4HNO3 p Fe(NO3)3 + NO o + 2H2O (mol): b 4b b 3FexOy + (12x - 2y)HNO3 p 3xFe(NO3)3 + (3x - 2y)NO o + (6x - y)H2O (mol): c (12x  2y)c 3 (3x  2y)c 3

Ta c: 4b + T y tnh

(12x  2y)c (3x  2y)c = 0,34 v b + = 0,055. 3 3 c: b = 0,05 mol; xc = 0,045 mol v yc = 0,06 mol.

L pt l :

x xc 3 ! ! . V y cng th c oxit l Fe3O4. y yc 4

8 S oxi ha c a s t trong oxit l + , ha tr c a s t l II v III (FeO.Fe2O3). 3 3.20 H ng d n: di m i c nh c a hnh l p ph ng v r l bn knh c a nguyn t G i a l kim lo i. ph

c kht c a m ng tinh th l p ph ng tm kh i.

Trong m ng th l p ph ng tm kh i, m i qu c u u tm c a m t hnh l p ng v ti p xc tr c ti p v i 8 qu c u 8 nh. Xt hnh ch nh t ABCD. Theo bi: AB = a nn ta tnh c: BC = a 2 ; AC = a 3 = 4r.

A 92 B

D C

A
a

D C

a 2 a 3 = 4r

S qu c u trong m t hnh l p ph

ng: 1 + 8v

1 = 2. 8
ng: V = 2v . 4 3 r3.

T ng th tch cc qu c u trong m t hnh l p ph Th tch c a m t hnh l p ph V .100% = V, 3 8 ng: V = a3 =

64r 3 3 3

V y: -

.100% = 68%.

c kht c a m ng tinh th l p ph ng tm di n. Xt hnh ch nh t ABCD. c: AC = a 2 = 4r.

Theo bi: AB = BC = a nn ta tnh

D D C C

A
a

a a 2 = 4.r

C
ng: 6v

S qu c u trong m t hnh l p ph

1 1 + 8 v = 4. 2 8
ng: V = 4v . 4 3 r3.

T ng th tch cc qu c u trong m t hnh l p ph Th tch c a m t hnh l p ph V .100% = V, 2 6 ng: V = a3 =

64r 3 2 2

V y: 3.21 H

.100% = 74%.

ng d n:

G i bn knh nguyn t Ca, Cu l n l t l r1, r2.

93

Xt kh i tinh th kim lo i c th tch V = 1cm3, khi th tch chi m b i cc qu c u kim lo i l 0,74 cm3. G i s nguyn t Ca, Cu c trong 1 cm3 tinh th kim lo i l l n l Ta c: N1 = t l N1, N2:

1,55 40, 08 v 1, 67.10 24

; N2 =

8,90 63,55 v 1,67.10  24

Th tch chi m b i N1 m t qu c u kim lo i Ca l 0,74 cm3 nn:

N1.

1,55 4 4 . . r13 = 0,74 cm3 m . . . r13 = 0,74 cm3  24 3 3 40,08 v 1,67.10

-8 p r1 = 1,97.10 cm = 1,97.

Th tch chi m b i N2 m t qu c u kim lo i Cu l 0,74 cm3 nn: 8,90 4 4 . . r23 = 0,74 cm3 m . . . r23 = 0,74 cm3  24 63,55 v 1,67.10 3 3

N2.

-8 p r2 = 1,28.10 cm = 1,28

3.22 H

ng d n:

1. Trong tinh th kim lo i, ion d ng kim lo i v nguyn t kim lo i cc nt c a m ng tinh th . Cc electron ha tr lin k t y u v i h t nhn nn d tch kh i nguyn t v chuy n ng t do trong m ng tinh th , l c ht gi a cc electron ny v cc ion d ng t o nn lin k t kim lo i. Nh v y, lin k t kim lo i l lin k t c hnh thnh gi a cc nguyn t v ion kim lo i trong m ng tinh th do s tham gia c a cc electron c thn. Lin k t kim lo i v lin k t c ng ha tr gi ng nhau l c nh ng electron chung c a cc nguyn t , nh ng electron chung trong lin k t kim lo i l c a t t c nh ng nguyn t kim lo i c m t trong n ch t. Lin k t kim lo i v lin k t ion u c hnh thnh do l c ht t nh i n gi a cc ph n t tch i n tri d u, nh ng cc ph n t tch i n tri d u trong lin k t kim lo i l ion d ng kim lo i v cc electron t do. 2. Tnh c nh kim: Trong tinh th kim lo i c cc electron t do c kh n ng

94

ph n x h u h t cc tia sng trong vng nhn th y nn kim lo i tinh khi t th nh kim.

ng c

Tnh d o: Khi tc d ng l c ln tinh th kim lo i, cc nguyn t kim lo i ch b x d ch v tr trong m ng tinh th , lin k t kim lo i v n c duy tr nn tinh th kim lo i ch b bi n d ng m khng b ph v . Tnh d n i n: Khi n i hai u dy d n kim lo i v i m t hi u i n th , d i tc d ng c a t tr ng, cc electron t do chuy n ng c h ng gy ra dng i n. Tnh d n nhi t: Khi t nng m t u dy d n kim lo i, cc electron s chuy n ng nhi t m nh v di chuy n n cc vng c nhi t th p h n, trn ng i chng va ch m v i cc nt m ng v cc electron khc, bi n m t ph n ng n ng thnh nhi t n ng v lm cho cc vng nng d n ln, gy ra tnh d n nhi t c a k im lo i. 3.23 H ng d n: 1. G i bn knh nguyn t c a Na l r. Theo bi 15, trong m ng tinh th l p ph Do : r = a 3 = 0,186 (nm). 4 ng l: 1 + 8 v ng: ng tm kh i ta c: a 3 = 4r.

2. S nguyn t Na trong m t hnh l p ph Kh i l

1 = 2. 8

ng 2 nguyn t Na trong m t hnh l p ph

-24

M = 2 v 23u = 46u = 46.1,67.10 Th tch c a m t hnh l p ph

g = 7,68.10

-23

ng:

V = a3 = (0,429.10-9 m)3 = (0,429.10-7 cm)3 = 7,89.10-23 cm3. V y: d !

7,68.10 -23 g M = = 0,97 g/cm3. (Gi tr th c t l 0,97g/cm3). - 23 3 V 7,89.10 cm

ng ring c a n c (1g/cm3)

Nh v y kh i l ng ring c a Na nh h n kh i l nn Na n i trn n c. 3.24 H ng d n: 1. G i bn knh nguyn t c a Na l r.

95

Theo bi 15, trong m ng tinh th l p ph Do : a = 4r 2 = 3,51.10-8 (cm).

ng tm di n ta c: a 2 = 4r.

2. S qu c u trong m t hnh l p ph Kh i l

ng: 6v

1 1 + 8 v = 4. 2 8 ng:

ng 4 nguyn t Ni trong m t hnh l p ph

M = 4 v 58,7 u = 4 v 58,7 v 1,67.10-24 g = 392,12.10-24 g Th tch c a m t hnh l p ph

3 -8 3

ng:

V = a = (3,51.10 cm) = 43,24.10-24 cm3. V y: d ! 3.25 H 392,12.10 -24 g M = = 9,06 g/cm3. (Gi tr th c t l 8,90g/cm3). - 24 3 V 43,24.10 cm ng m i lo i ion trong m t hnh l p ph ng:

ng d n:

1. Tnh s l

S ion Na+ = 1 (tm) v 1 + 12 (c nh) v S ion Cl- = 6 (m t) v

1 =4 4

1 1 + 8 (gc) v = 4 2 8
Na 

2. T hnh v ta th y: a = 2( r K t h p v i t l bn knh

 rCl  ) nn rNa   rCl  = 0,276 nm. ! 0,525 ta tm c:

rNa  rCl 

rNa  = 0,095 nm v rCl  = 0,181 nm. F. THNG TIN B SUNG V sao c t s t Newdeli n b n v ng sau h n 15 th k ? Khi n cn l thu c a c a Anh, c m t ngu i Anh d nh xy d ng m t nh my d t t i n . ng ta t mua my mc Anh, sau hai thng lnh nh trn bi n, chuy n tu ch my mc, thi t b cho nh my d t t ng lai c p c ng an ton. Tuy nhin, khi ki m tra l i, ng ta r t

96

s ng s t v th t v ng khi th y ton b cc thi t b , do khng c b o qu n t t trong qu trnh v n chuy n thnh ph li u, han g . May m n cho nh cng nghi p l ng mua b o hi m cho nh my c a mnh. Trong th i gian ch i nh n c ti n b i th ng t hng b o hi m, ng th m Newdeli. i u lm ng ng c nhin nh t l c t s t Newdeli t n t i 1500 n m m v n b n v ng, khng c d u hi u b han g . V sao c t s t Newdeli b n v ng ngoi tr i, trong khi cc thi t b my mc b ph h y sau hai thng? Ph i ch ng c m t b m t no v luy n kim, v lin k t ha h c c bi t c a s t c t ny? ng ta r t t m mu n bi t i u b n, th n k c a c t s t v b m t nh c p m t m u s t nh t c t s t n i ti ng ny. ng chia m u s t lm n m ph n, sau g i i phn tch cc phng th nghi m hng u th gi i lc b y gi . K t qu lm ng kinh ng c, s t ch t o c t l s t nguyn ch t, 99,99%. S t nguyn ch t h u nh khng b n mn ha h c, trong khi thp, m t h p kim c a s t v i C, Mn, Si l i b ph h y d dng. Hi n t ng trn c g i l s n mn i n ha h c. Hi n t ng n mn i n ha h c gy ra nh ng tc h i r t l n, ph h y hng tri u t n kim lo i m i n m, thi t h i kinh t ln n hng t SD. Ng i ta nghin c u nhi u cch b o v kim lo i. Trong ng ch l cc ph ng php b o v b m t nh s n, m , lau d u, m ,... v ph ng php i n ha. nh bn l c t s t Newdeli n .

97

Ch

ng 4 NG HA H C

PH N

A. TM T T L THUY T I. Phn lo i ph n ng ha h c Cc ph n ng ha h c trong t nhin c chia thnh hai lo i, lo i c s thay i s oxi ha v lo i khng thay i s oxi ha c a cc nguyn t . Lo i ph n ng ha h c th nh t cn g i l ph n ng oxi ha kh . Ph n ng oxi ha kh l ph n ng ha h c trong c s chuy n electron gi a cc ch t ph n ng; hay ph n ng oxi ha-kh l ph n ng ha h c trong c s thay i s oxi ha c a m t s nguyn t . Ch t c s oxi ha t ng sau ph n ng l ch t kh , ch t c s oxi ha gi m l ch t oxi ha. Th d : 2Na + Cl2 p 2NaCl l m t ph n ng oxi ha kh . S oxi ha c a Na t ng t 0 ln +1, cn s oxi ha c a Cl gi m t 0 xu ng -1. Ph n ng oxi ha-kh c th chia thnh ba lo i l: ph n ng oxi ha-kh thng th ng, ph n ng oxi ha -kh n i phn t v ph n ng t oxi ha, t kh .
t Th d : 2KMnO4 K2MnO4 + MnO2 + O2 l ph n ng oxi hap kh n i phn t , trong ch t kh v ch t oxi ha thu c cng m t ch t.
0

Cl2 + 2NaOH p NaCl + NaClO + H2O l ph n ng t oxi ha, t kh , trong ch t kh v ch t oxi ha thu c cng m t nguyn t v cng s oxi ha ban u. II. S oxi ha v cch xc nh s oxi ha S oxi ha c a m t nguyn t trong phn t l i n tch c a nguyn t c a nguyn t , n u gi nh r ng lin k t gi a cc nguyn t trong phn t u l lin k t ion. Xc nh s oxi ha t cng th c phn t : n ch t b ng 0. xc nh s oxi ha t cng th c phn t ng i ta d a vo cc quy t c sau: Quy t c 1: S oxi ha c a cc nguyn t trong

98

Th d : S oxi ha c a cc nguyn t Na, Fe, H, O, Cl trong ng Na, Fe, H2, O2, Cl2 u b ng 0. Quy t c 2: Trong h u h t cc h p ch t,

n ch t t

ng

+ S oxi ha c a H l +1 (tr cc h p ch t c a H v i kim lo i nh NaH, CaH2, th H c s oxi ha -1). + S oxi ha c a O l -2 (tr m t s tr ha l n l t l -1, +1). ng h p nh H2O2, F2O, O c s oxi

Quy t c 3: Trong m t phn t , t ng i s s oxi ha c a cc nguyn t b ng 0. Theo quy t c ny c th tm s oxi ha c a m t nguyn t no trong phn t n u bi t s oxi ha c a cc nguyn t cn l i. Th d : Tm s oxi ha c a S trong phn t H2SO4? G i s oxi ha c a S trong H2SO4 l x, ta c: 2.(+1) + 1.x + 4.(-2) = 0 p x = +6 V y s oxi ha c a S l +6. Quy t c 4: Trong ion n nguyn t , s oxi ha c a nguyn t b ng i n tch c a ion . Trong ion a nguyn t , t ng i s s oxi ha c a cc nguyn t trong ion b ng i n tch c a n. l Th d 1: s oxi ha c a Na, Zn, S v Cl trong cc ion Na+, Zn2+, S2-, Cl- l n t l +1, +2, -2, -1.

T ng i s s oxi ha c a cc nguyn t trong cc ion SO 2-, MnO 4-, NH4+ 4 l n l t l -2, -1, +1. Th d 2: Tm s oxi ha c a N trong ion NO3- ? G i s oxi ha c a N l x, ta c: 1.x + 3.(-2) = -1 x = +5 V y s oxi ha c a N l +5. Ch : bi u di n s oxi ha th vi t d u tr tch c a ion th vi t s tr c, d u sau. c, s sau, cn bi u di n i n iv i

N u i n tch l 1+ (ho c 1-) c th vi t n gi n l + (ho c -), nh ng s oxi ha ph i vi t y c d u v ch (+1 ho c -1).

99

Xc

nh s oxi ha t cng th c c u t o

Trong m t s phn t hay ion a nguyn t c c u t o ph c t p, s oxi ha c a cc nguyn t c a cng m t nguyn t c th khc nhau. Vi c xc nh s oxi ha theo cng th c phn t ch cho ta s oxi ha trung bnh, cn xc nh chnh xc s oxi ha c a t ng nguyn t trong phn t ph i d a vo cng th c c u t o. i u ny c bi t gip chng ta c th thi t l p cc ph ng trnh ph n ng oxi ha - kh c a h p ch t h u c khi ch c m t ph n phn t tham gia ph n ng oxi ha - kh m t cch n gi n v d dng h n. Nguyn t c: coi cc c p electron u l ch hon ton v pha nguyn t c a nguyn t c m i n l n h n, khi theo s electron m 1 nguyn t nh ng hay nh n xc nh s oxi ha c a n. Th d :
H H O O O Ca
-1 +4

O S
+1 o

-3

-1

-2

CH3 CH

CH2

Cl

-3

-3

CH3 CH CH3 Cl OH

II. Cc khi ni m c n n m v ng v d u hi u nh n bi t: 1. S oxi ha (hay qu trnh oxi ha) l s nh ng electron. 2. S kh (hay qu trnh kh ) l s nh n electron. 3. Ch t oxi ha l ch t nh n electron. Ch t oxi ha cn g i l ch t b kh . 4. Ch t kh l ch t nh ng electron. Ch t kh cn g i l ch t b oxi ha . Cch nh : i v i ch t oxi ha v ch t kh : kh cho o nh n (o l ch t oxi ha). i v i qu trnh oxi ha, kh : ch t oxi ha tham gia qu trnh kh , ch t kh tham gia qu trnh oxi ha . 5. Ph n ng oxi ha - kh l ph n ng ha h c x y ra trong c s chuy n electron gi a cc ch t ph n ng. Ch : Do electron khng t n t i tr ng thi t do nn hai qu trnh oxi ha v kh lun x y ra ng th i (t c l c qu trnh oxi ha th ph i c qu trnh kh

100

v ng c l i). T ng s electron do ch t kh nh oxi ha nh n. D u hi u nh n bi t 1. S oxi ha: l s t ng s oxi ha 2. S kh : l s gi m s oxi ha 3. Ch t oxi ha l ch t c s oxi ha gi m. 4. Ch t kh l ch t c s oxi ha t ng.

ng b ng t ng s electron do ch t

5. Ph n ng oxi ha - kh l ph n ng ha h c trong c s thay ha c a m t ho c nhi u nguyn t . IV. D M t nguyn t c th t n t i Th d :

i s oxi

on tnh ch t oxi ha-kh c a m t h p ch t d a vo s oxi ha nhi u tr ng thi oxi ha (s oxi ha) khc nhau.

N c th c cc s oxi ha : -3, 0, +1, +2, +3, +4, +5. S c th c cc s oxi ha : -2, 0, +4, +6 Nh n xt: - N u m t nguyn t t n t i tr ng thi oxi ha cao nh t th ch c th gi m s oxi ha nn ch c th ng vai tr l ch t oxi ha . - N u m t nguyn t t n t i tr ng thi oxi ha th p nh t th ch c th t ng s oxi ha nn ch c th ng vai tr l ch t kh . - N u m t nguyn t t n t i tr ng thi oxi ha trung gian th c th t ng s oxi ha ho c c th gi m s oxi ha nn c th ng vai tr l ch t oxi ha ho c ch t kh . C n c vo tr ng thi oxi ha c th d nguyn t trong phn t . Th d : Trong NH3, N c s oxi ha -3 l s oxi ha th p nh t nn ch c th t ng s oxi ha t c l ch c th ng vai tr l ch t kh trong cc ph n ng ha h c. Trong HNO3, N c s oxi ha +5 l s oxi ha cao nh t nn ch c th gi m s oxi ha t c l ch c th ng vai tr l ch t oxi ha . on tnh ch t oxi ha, kh c a cc

101

Trong NO2, N c s oxi ha trung gian l +4 nn c th l ch t oxi ha hay ch t kh .

y

Cch xc nh cc s oxi ha c th c c a m t nguyn t :

- S oxi ha m th p nh t c a m t nguyn t chnh b ng s electron t i a m m t nguyn t c a nguyn t c th nh n t c c u hnh c a kh hi m (ch x y ra i v i cc phi kim, cc kim lo i khng c s oxi ha m). - Th d : Cc nguyn t nhm VA (N, P,...), c 5 electron ha tr , c th nh n t i a 3 electron nn s oxi ha th p nh t l -3. Cc nguyn t nhm IVA (C, Si), c 4 electron ha tr , c th nh n t i a 4 electron nn s oxi ha th p nh t l - 4. Cc nguyn t nhm VIIA (F, Cl, Br, I), c 7 electron ha tr . C th nh n t i a 1 electron nn c s oxi ha th p nh t l -1. S oxi ha d t nhm c a n. ng: s oxi ha d ng cao nh t c a m t nguyn t b ng s th

Th d : cc nguyn t nhm IA (Na, K,...) c 1 electron ha tr nn c s oxi ha d ng cao nh t l +1. d Cc nguyn t nhm VIIA (F, Cl, Br, I) c 7 electron ha tr nn c s oxi ha ng cao nh t c th l +7.

Cc kim lo i th ng ch c m t s oxi ha d ng b ng s electron ha tr , v i Fe c 2 s oxi ha d ng l +2 v +3, Cr c 3 s oxi ha d ng l +2, +3 v +6, Cu c 2 s oxi ha d ng l +1 v +2. V. Thi t l p ph ng trnh c a ph n ng oxi ha - kh C m t s cch thi t l p ph ng trnh c a ph n ng oxi ha - kh nh ph ng php th ng b ng electron, ph ng php ion - electron, t t c u d a vo nguyn l b o ton kh i l ng v b o ton i n tch. y ch c p n ph ng php th ng b ng electron, v y l ph ng php n gi n nh ng l i c th cn b ng h u h t cc ph n ng oxi ha kh . Cc b c cn b ng theo ph ng php ny nh sau: B c 1: Xc nh s oxi ha c a cc nguyn t trong ph n ng (ch nn bi u di n s oxi ha c a nh ng nguyn t no c s thay i s oxi ha). T d a vo d u hi u nh n bi t xc nh ch t oxi ha, ch t kh .

102

c 2: Vi t cc qu trnh oxi ha v qu trnh kh v cn b ng m i qu trnh.

B c 3: Tm h s thch h p cho ch t oxi ha v ch t kh theo nguyn t c: t ng s electron cho b ng t ng s electron nh n. T c l i tm b i s chung nh nh t c a s electron cho v s electron nh n, sau l y b i s chung chia cho s electron cho ho c nh n th c h s c a ch t kh v ch t oxi ha t ng ng. c 4: t h s c a ch t oxi ha v ch t kh vo ph ng trnh ph n ng. Sau ch n h s thch h p cho cc ch t khng tham gia vo ph n ng oxi ha - kh . Th d 1: Ph n ng oxi ha - kh n gi n, khng c mi tr
tO

ng

Fe2O3 +
B

H2

Fe +

H2O

c 1: Xc nh s oxi ha , ch t oxi ha , ch t kh
+3 o

Fe2O3 +
Ch t kh : B H 02

H2

tO

Fe +

+1

H2O

Ch t oxi ha : Fe+3 (trong Fe2O3) c 2: Vi t cc qu trnh oxi ha, kh 2Fe+3 + 2x3e p 2Fe0 H02 (qu trnh kh )
+ p 2H + 2x1e (qu trnh oxi ha)

Ch : Khi ch t oxi ha (kh ) c ch s l n h n 1 trong phn t th ph i thm h s (b ng ch s trong phn t ) vo qu trnh kh (oxi ha ) t ng ng. th d trn: Fe+3, H0 c ch s l 2 trong phn t t ng ng Fe2O3, H2 do v y c n thm h s 2 vo qu trnh kh , oxi ha . B c 3: Tm h s cho hai qu trnh oxi ha v kh 1x 2Fe+3 + 2 x 3e p 2Fe0 3x H02 p 2H+1 +2 x 1e B c 4: t h s ch t oxi ha , ch t kh vo ph Fe2O3 + 3H2 p 2Fe + 3H2O ng trnh B i s chung nh nh t (BSCNN) = 6 do h s m i qu trnh nh sau:

103

Th d 2: Ph n ng oxi ha - kh trong ch t oxi ha (kh ) cn c vai tr lm mi tr ng

Cu + H2SO4 c
tO

+ CuSO4 + SO2 o H2O

+4

c 1: Xc nh s oxi ha , ch t oxi ha , ch t kh
Cu + H2SO4 c
o +6 tO +2

+ CuSO4 + SO2 o H2O

Ch t oxi ha : S+6 (trong H2SO4) Ch t kh : Cu0 B c 2: Vi t qu trnh oxi ha, qu trnh kh : (qu trnh kh ) Cu p Cu+2 + 2e (qu trnh oxi ha ) S+6 + 2e p S+4 B BSCNN = 2 1 x  Cu p Cu+2 + 2e 1 x  S+6 + 2e p S+4 B c 4: t h s ch t oxi ha , ch t kh vo ph ng trnh Do H2SO4 v a ng vai tr l ch t oxi ha v a ng vai tr l mi tr ng nn h s c a n trong ph ng trnh khng ph i l h s c a qu trnh kh m ph i c ng thm ph n tham gia lm mi tr ng. Nh ng h p ch t ng hai vai tr nh v y th ng cn b ng h s cu i cng.
Cu + 2H2SO4 c
o +6 tO +2 +4

c 3: Tm h s cho hai qu trnh oxi ha v kh

CuSO4 + SO2 + 2H2O

+2 -1

Th d 3: Ph n ng oxi ha - kh ph c t p: c nhi u ch t oxi ha ho c kh

FeS2 +
B
+2 -1

O2

tO

Fe2O3 + SO2
tO +3 -2

( FeS2 )
+4 -2

c 1: Xc nh s oxi ha, ch t oxi ha , ch t kh

FeS2 +
Ch t oxi ha : O2 0

O2

Fe2O3 + SO2

104

Ch t kh : Fe+2, S-1 (trong FeS2) B c 2: Vi t qu trnh oxi ha, qu trnh kh : Do c hai ch t kh l Fe+2, S-1 trong m t phn t nn l n l t vi t qu trnh oxi ha c a chng r i c ng hai qu trnh l i, ch m b o t l s ng uyn t +2 -1 trong phn t FeS2 gi a Fe v S l 1:2 1 x 2Fe+2 p 2Fe+3 + 2e 2 x 2S-1 p 2S+4 + 10e 2FeS2 2FeS2 (trong Fe 2O3, Fe+3 c h s 2) (trong FeS 2 , S-1 c h s 2)

p 2Fe+3 + 4S+4 + 22e p 2Fe+3 + 4S+4 + 22e (qu trnh oxi ha )

O 0 + 4e p 2O-2 2 B

(qu trnh kh )

c 3: Tm h s cho hai qu trnh oxi ha v kh

p 2Fe+3 + 4S+4

BSCNN = 44 2 x 2FeS2 + 22e 11 x O 0 + 4e p 2O-2 2 B c 4: t h s ch t oxi ha , ch t kh vo ph ng trnh

+4 -2

4FeS2 + 11 O2

+2 -1

tO

2 Fe2O3 + 8 SO2

+3 -2

Th d 4: Ph n ng oxi ha - kh c a h p ch t h u c

C3H8
B

O2

tO

CO2 + H2O

c 1: Xc nh s oxi ha , ch t oxi ha , ch t kh
-8/3

C3H8

O2

tO

+4 -2 CO2

+ H2O

-2

Ch t oxi ha : C-8/3 (trong C3H8) Ch t kh : O 0 2

105

Nh n xt: trong ph n ng trn t t c cc nguyn t C u b oxi ha thnh CO2 nn s d ng s oxi ha trung bnh cn b ng ph ng trnh ha h c. B c 2: Vi t qu trnh oxi ha, qu trnh kh : 3C-8/3 p 3C+4 + 20e (qu trnh oxi ha ) O 0 + 4e p 2O-2 2 B (qu trnh kh )

c 3: Tm h s cho hai qu trnh oxi ha v kh

BSCNN = 20 1 x  3C-8/3 p 3C+4 + 20e 5 x  O 0 + 4e p 2O-2 2 B c 4: t h s ch t oxi ha, ch t kh vo ph

-8/3

ng trnh
-2

C3H8 + 5O2
CH2 + KMnO4 + H2O

tO

3CO2 + 4H2O

+4 -2

Th d 5: Ph n ng oxi ha - kh c a h p ch t h u c
CH3 CH CH3 CH OH CH2 + MnO2 + KOH OH

c 1: Xc nh s oxi ha, ch t oxi ha , ch t kh

-1 -2

CH3 CH

CH2 + KMnO4 + H2O

+7

-1

+4

CH3 CH OH

CH2 + MnO2 + KOH OH

Ch t oxi ha : C-1 v C-2 (trong CH3-CH=CH2) Ch t kh : Mn +7 (trong KMnO4) Nh n xt: trong ph n ng trn, ch c hai nguyn t C trong nhm CH v CH 2 b oxi ha, coi hai nguyn t ny l hai ch t kh trong m t h p ch t v i t l 1:1 v cn b ng ph n ng t ng t nh v i th d 3. B C B
-1

c 2: Vi t qu trnh oxi ha, qu trnh kh : + C-2 p C0 + C-1 + 2e (qu trnh oxi ha ) (qu trnh kh ) c 3: Tm h s cho hai qu trnh oxi ha v kh

Mn+7 + 3e p Mn+4

106

BSCNN = 6 3 x  C-1 + C-2 p C0 + C-1 + 2e 2 x  Mn+7 + 3e p Mn+4 B

3
3

c 4:
-1

t h s ch t oxi ha, ch t kh vo ph
-2

ng trnh
-1

+ 2KMn

+7

4+

3 CH3 CH OH

CH2 + 2MnO2 + 2KOH OH

+4

(H2O v KOH khng tham gia vo qu trnh oxi ha kh nn cn b ng cu i cng) VI. i u ki n x y ra ph n ng oxi ha kh Khi m t ch t kh g p m t ch t oxi ha li u c x y ra ph n ng ha h c trong m i tr ng h p khng? Th c t khng ph i nh v y. Ph n ng oxi ha kh x y ra theo chi u: ch t oxi ha m nh ph n ng v i ch t kh m nh t o ra ch t oxi ha y u h n v ch t kh y u h n. Xt hai c p oxi ha - kh : Oxh1/Kh1 v Oxh2/Kh2 Oxh1 + Kh2 p Kh1 + Oxh2 Ph n ng trn x y ra khi : Tnh oxi ha : Oxh1 > Oxh2 Tnh kh : Kh2 > Kh1 Th d : Fe c tnh kh m nh h n Cu v ion Cu2+ c tnh oxi ha m nh h n ion Fe2+ nn Fe y c Cu ra kh i mu i c a n:
Fe
0

C u SO 4 p Fe SO 4  C u

+2

+2

Nh n xt: + T ph n ng oxi ha - kh c th so snh c a cc ch t. c kh n ng oxi ha ho c kh on cm t

+ Ho c n u bi t kh n ng oxi ha - kh c a cc ch t c th d ph n ng oxi ha - kh c x y ra hay khng. VII. Cc ch t oxi ha, ch t kh th 1. ng g p n ch t c th l ch t oxi ha, c th l ch t kh

107

- Ch t oxi ha c th l cc n ch t phi kim nh : C, N2, O2, Cl2, Br2,.. nh ng nguyn t c c u hnh electron l p ngoi cng ns2np2 (C, Si), ns 2np3 (N, P), ns2np4(O, S), ns2np5 (F, Cl, Br, I). Trong cc halogen v oxi l nh ng n ch t oxi ha m nh nh t. - Trong cc nhm IVA, VA, VIA, VIIA tnh oxi ha gi m theo chi u t ng d n c a bn knh nguyn t . - Ch t kh i n hnh l nh ng nguyn t c s electron l p ngoi cng ch a t m t n ba electron. Cc kim lo i ki m v ki m th cc nhm IA v IIA, l nh ng ch t kh m nh. Trong t ng nhm A, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, bn knh nguyn t c a kim lo i t ng v kh n ng kh c a chng c ng t ng ln. Th d trong nhm IA, tnh kh y u nh t l liti (Li) v tnh kh m nh nh t l xesi (Cs) tr nguyn t Fr l nguyn t phng x . Cc phi kim c ng th hi n tnh kh nh C, Si, H2. n ch t trong - C th tm t t s bi n thin tnh ch t oxi ha - kh c a cc b ng tu n hon theo b ng sau:

2. Cc h p ch t c th l ch t oxi ha ho c l ch t kh . Cc ch t oxi ha nh KMnO4 (kali pemanganat), K2Cr2O7 (kali icromat), KClO3 (kali clorat), NaClO (natri hipoclorit),...Cc axit nh H2SO4 c nng, axit HNO3. Cc h p ch t ch a oxi c a halogen c tnh ch t oxi ha bi n i theo chi u sau: HClO HClO2 HClO3 HClO4 Chi u t ng tnh axit, chi u gi m c a tnh oxi ha. Ch : - V i KMnO4 ty theo mi tr tr ng thi oxi ha khc nhau: + Mi tr + Mi tr + Mi tr Th d : (1) 2KMnO4 + 10KI + 8H2SO4 p 2MnSO4 + 5I2 + 6K2SO4 + 8H2O ng x y ra ph n ng m Mn+7 b kh xu ng cc d ng mu i Mn2+)

ng axit (H+): Mn+7 p Mn+2 (t n t i

ng trung tnh (H2O): Mn+7 p Mn+4 (t n t i d ng MnO2) ng ki m (OH -): Mn+7 p Mn+6 (t n t i d ng K2MnO4)

108

(2) 2KMnO4 + 6KI + 4H 2O p 2MnO2 + 3I2 + 8KOH (3) 2KMnO4 + H2O2 + 2KOH p 2K2MnO4 + O 2 + 2H2O - V i HNO3 ty theo b n ch t c a ch t kh v n ng c a axit m N+5 b kh +4 xu ng cc tr ng thi oxi ha khc nhau: N (NO2), N+2 (NO), N+1 (N2O), N0 (N2), N-3 (NH4NO3). Th d : (1) Fe + 6HNO3
c, nng

p Fe(NO3)3 + 3NO 2o + 3H2O p Fe(NO3)3 + NOo + 2H2O

(2) Fe + 4HNO3long

3. Cc h p ch t kh nh H2S, NH3, CO, ... 4. M t s ch t v a c tnh oxi ha v a c tnh kh nh H2O2, SO2, ... B. BI T P C L I GI I 4.1 Cho cc ph n ng ha h c d i y, ph n ng no l ph n ng oxi ha kh ? 1) 2Na + 2H2O p 2NaOH + H2o 2) CO2 + Ca(OH)2 p CaCO3q + H2O 3) NH4NO3 t p N2 + 2H2O + 1/2 O 2 4) 2Ag + 2H2SO4 4.2 Cn b ng cc ph electron:
0 0

t p Ag2SO4 + SO 2o + 2H2O ng trnh ph n ng sau theo ph ng php th ng b ng

5) ZnO + 2HCl p ZnCl2 + H2O

1) Al + Fe2O3 t p Al2O3 + Fe 2) Al + NaNO3 + NaOH + H2O p NaAlO2 + NH3 3) Mg + HNO 3 p Mg(NO3)2 + N2O + NO + H2O. Bi t V N 2O : VNO = 1:1 4) C6H5-CH3 + KMnO4 t p C6H5-COOK + KOH + MnO2 + H2O 5) KMnO4 t p MnO2 + K2MnO4 + O2 4.3 Hy gi i thch v sao a. NH3 ch th hi n tnh kh ?
0 0

109

b. S v a th hi n tnh oxi ha v a th hi n tnh kh ? c. H2SO4 ch th hi n tnh oxi ha? Cho th d minh ho 4.4 Fe Cu i v i m i tr Fe2+ ng h p. Cho dy sau: Fe2+ Cu2+ Fe3+

Bi t r ng, theo chi u t tri sang ph i tnh oxi ha t ng d n v tnh kh gi m d n. H i: a. Fe c th tan trong dung d ch FeCl3 v dung d ch CuCl2 b. Cu c th tan trong dung d ch FeCl2 v dung d ch FeCl3 a. HCl, Cl2, HClO, HClO2, HClO3, HClO4 b. NH3, N2, N2O, NO, N2O3, NO2, N2O5 c. KMnO4, K2MnO4, MnO 2, MnSO4, Mn d. C, CO2, Na2CO3, CO, Al4C3, CaC2, CH2O Hy nh n xt v s oxi ha c a m t nguyn t ? 4.6 Cho 19,2 g Cu tc d ng h t v i dung d ch HNO3. T t c l ng kh NO sinh ra em oxi ha thnh NO2 r i s c vo n c cng v i dng kh oxi chuy n h t thnh HNO3. Tnh th tch oxi ( ktc) tham gia vo qu trnh trn. 4.7 Cho ag h n h p A g m FeO, CuO, Fe3O4 (c s mol b ng nhau) tc d ng v a v i 250ml dung d ch HNO3 thu c dung d ch B v 3,136 lit h n h p NO2 v NO c t kh i so v i hi ro l 20,143. Tnh a v CM c a HNO3. 4.8 m g phoi bo s t (A) ngoi khng kh sau m t th i gian bi n thnh h n h p (B) c kh i l ng 30g g m Fe v cc oxit FeO, Fe3O4, Fe2O3. Cho B tc d ng hon ton v i axit nitric th y gi i phng ra 5,6 lit kh NO duy nh t ( ktc). Tnh m? 4.9 Ha tan h t 4,431g h n h p Al v Mg trong HNO3 long thu c dung d ch A v 1,568lit ( ktc) h n h p hai kh ( u khng mu) c kh i l ng 2,59g, trong m t kh b ha nu trong khng kh. 1.Tnh thnh ph n % v th tch m i kh trong h n h p. 2. Tnh s mol HNO3 tham gia ph n ng. c khng? c khng?

4.5 Xc nh s oxi ha c a cc nguyn t Cl, N, Mn, C trong cc ch t sau:

110

3. C c n dung d ch A thu

c bao nhiu gam mu i khan?

4.10 i n phn dung d ch ch a 0,02 mol FeSO4 v 0,06mol HCl v i dng i n 1,34 A trong 2 gi ( i n c c tr , c mng ng n). Tnh kh i l ng kim lo i thot ra katot v th tch kh thot ra anot ( ktc). B qua s ha tan c a clo trong n c v hi u su t i n phn l 100%. 4.11 i n phn 200ml dung d ch h n h p Cu(NO3)2 v AgNO3 trong 4 gi v i dng i n 0,402A th kim lo i trong dung d ch thot ra h t (khng c kh hi ro bay ra). Xc inh CM c a m i mu i, bi t kh i l ng kim lo i thu c l 3,44g. 4.12 Dung d ch X ch a HCl, CuSO4, Fe2(SO4)3. L y 400ml dung d ch X em i n phn b ng i n c c tr , c ng dng i n 7,72A, n khi katot thu c 5,12g Cu th d ng l i. Khi anot c 2,24 lit m t ch t kh bay ra ( ktc). Dung d ch sau i n phn tc d ng v a v i 1,25 lit dung d ch Ba(OH)2 0,2M v un nng dung d ch trong khng kh cho cc ph n ng x y ra hon ton th thu c 56,76g k t t a. 1. Tnh th i gian i n phn. 2. Tnh CM c a cc ch t trong dung d ch ban C. BI T P T LUY N u.

4.13 Xc nh s oxi ha c a cc nguyn t N, S, Zn, Cr, Na, Fe trong cc ch t v ion sau: a) NH4+, Li3N, HNO2, HNO3, NO3-, KNO3 b) Na2S, H2S, S, SO 2, H2SO3, SO3, H2SO4, SO42c) Zn, ZnCl2, ZnO, Zn2+, ZnO22d) Cr, CrCl2, Cr 2O3, Cr2SO4, CrO3, K2Cr2O7 e) Na, NaH, NaNO3, Na2O, NaBr f) Fe, Fe(OH)2, Fe(OH) 3, FeCl3, FeS, FeO, Fe 2O3 C nh n xt g v s oxi ha c a cc kim lo i? 4.14 Xc nh s oxi ha c a cc nguyn t Mn, Cr, Cl, P trong cc h p ch t sau: Na2MnO4, (NH4)2Cr2O4, KClO3, CaOCl2, NaClO, H3PO4, H4P2O7 4.15 Xc nh s oxi ha c a cc nguyn t C trong cc ch t sau: a) CH3-CH2-CH3 b) CH3-CH2-CH=CH2

111

c) C6H5-CH3 e) CH3-COO-CH2-CH3 4.16

d) CH3-CH2-CH=O f) HCOOH

Xc nh vai tr c a cc ch t trong cc ph n ng sau: 1) Fe + H2SO4 p FeSO4 + H2o 2) SO2 + 2NaOH t p Na2SO3 + H2O 3) KNO3 t p KNO2 + 1/2O2o 4) BaCl2 + Na2SO4 p BaSO4q + 2NaCl 5) S + O 2 t p SO2 6) 3Al + 3Cl2 p 2Al Cl3
0 0 0

4.17 Ph n ng no sau y l ph n ng oxi ha kh ? N u l ph n ng oxi ha kh hy ch r ch t oxi ha, ch t kh , s oxi ha v s kh ? 1) CaO + H2O p Ca(OH)2 2) CuO + H2 t p Cu + H2O 3) Fe3+ + 3OH- p Fe(OH)3 4) Fe + NO3- + 4H+ p Fe3+ + NO + 2H 2O 5) Cl2 + 2NaOH p NaCl + NaClO + H 2O 6) Ag+ + Cl- p AgClq 4.18 Trong cc qu trnh sau y, qu trnh no l qu trnh oxi ha ? Qu trnh kh ? C qu trnh oxi ha v qu trnh kh ? Khng ph i qu trnh oxi ha l n qu trnh kh ? 1) Na
p Na+ + e
0

2) Cl2 + 2e p 2Cl3) OH- + H+ p H2O 4) NH3 + H+ p NH4+ 5) 3Fe + 2O 2 t p Fe3O4

0

112

6) Fe2+

p Fe3+ + e

7) MgO + 2HCl p MgCl2 + H2O 4.19 Cc lo i ph n ng sau: ph n ng ha h p, ph n ng phn tch, ph n ng th c ph i l ph n ng oxi ha - kh khng? Cho th d minh ho ? 4.20 Thi t l p cc ph th ng b ng electron: 1) HBr + H2SO4 ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph ng ng php

Ph n ng oxi ha - kh lo i khng c mi tr
c. nng

p Br2 + SO2 + H2O

2) Cl2 + SO2 + H2O p HCl + H2SO4

0

3) C + H2SO4
o

t p CO2 + SO 2o + H2O
C
0 0

t , t 4) NH3 + O2 N2O + H2O p

5) Fe3O4 + Al t p Al2O3 + Fe 6) CuO + H2 t p Cu + H2O 7) NO2 + O2 + H2O p HNO3 8) O3 + KI + H 2O p O2o + I2 + KOH 9) H2S + Cl 2 + H2O p H2SO4 + HCl 10) H2O2 + PbS p Pb(SO4) + H2O 11) Mg + HCl p MgCl2 + H2o 4.21 Thi t l p cc ph th ng b ng electron: ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph ng ng php

Ph n ng oxi ha - kh lo i c mi tr 2) Zn + HNO3 (long) 3) Zn + HNO3 ( 4) Al + H 2SO4 (

c)

1) Zn + HNO3 (r t long) p Zn(NO3)2 + NH4NO3 + H2O

p Zn(NO3)2 + NOo + H2O p Zn(NO3)2 + NO2o + H2O
0

c)

t p Al2(SO4)3 + SO2o + H2O

113

5) Al + NaOH + H 2O p NaAlO2 + H2o 6) Zn + NaOH + H2O p Na2ZnO2 + H2o 7) NaBr + H2SO4 + KMnO4 p Br2 + MnSO4 + K2SO4 + H2O 8) K2Cr2O7 + FeSO4 + H2SO4 p Cr2(SO4)3 + Fe2(SO4)3 + K2SO4 + H2O 9) H2O2 + KMnO 4 + H2SO4 p O2 + MnSO2 + K2SO4 + H2O 10) Cu + KNO3 + H2SO4 p Cu(SO4)2 + NOo + K2SO4 + H2O 11) PbO2 + HCl t p PbCl2 + Cl2 + H2O 4.22 Thi t l p cc ph th ng b ng electron:
0 0

ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph

ng php

1) KClO3 t p KCl + O 2o
0

2) KMnO4 t p K2MnO4 + MnO 2 + O2o 3) HNO3 p NO2 + O2o + H2O

0

4) KNO3 t p KNO2 + O 2o
0

5 ) HgO t p Hg + O2o 4.23 Vi t cc ph b ng electron: ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph

0

ng php th ng

1) NH4NO2 t p N2o + H2O

0

2) NH4NO3 t p N2Oo + H2O 3) NO2 + NaOH p NaNO3 + NaNO2 + H2O 4) Cl2 + NaOH p NaClO + NaCl + H 2O
0

5) Cl2 + KOH t p KClO3 + KCl + H2O 6) Cl2 + Ca(OH)2 p CaOCl2 + CaCl2 + H2O 7) K2MnO4 + H2O p KMnO4 + MnO 2 + KOH

114

4.24 Hon thnh cc ph th ng b ng electron:

ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph

ng php

1) FeS2 + O2 p Fe2O3 + SO2o (Fe : +2 trong FeS2) 2) As2S3 + HNO3 + H2O p H2SO4 + H3AsO4 + NO2o + H2O 3) FeCu2S2 + O2 p Fe2O3 + CuO + SO2 o (Fe : +2; Cu : +1 trong FeCu2S2) 4) FeS + H2SO4 6) FeI2 + H2SO4 7) FexOy + H2SO4
c, nng

p Fe2(SO4)3 + SO2o + H2O

5) FeS2 + HNO3 p H2SO4 + Fe(NO3)3 + NO o + H2O

c, nng

p Fe2(SO4)3 + I2 + SO2o + H2O p Fe2(SO4)3 + SO2o + H2O

c, nng

8) Fe + HNO3 p Fe(NO3)3 + NmOno + H2O 9) FexOy + HNO3 p Fe(NO3)3 + NmOno + H2O 10)M2(CO3)n + HNO3 4.25 Vi t cc ph b ng electron .
c, nng

p M(NO3)m + NO2o + CO2o + H2O

ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph

0

ng php th ng

1) C2H6O + O2 t p CO2 + H2O 2) CH3-CH2-OH + KMnO4 + H2SO4 p CH3-COOH + MnSO4 + K2SO4 + H2O 3) CH2=CH2 + KMnO4 + H2O p CH2OH-CH2OH + MnO 2 + KOH 4) CH3-C|CH + KMnO4 + H2O p CH3-CO-CH3 + MnO2 + KOH 5) C6H5-CH3 + KMnO4 + H2O 6) CH3-CHO + AgNO3 + NH3 4.27 Vi t cc ph b ng electron:
0

t p
0

C6H5-COOK + MnO2 + KOH CH3-COOH + Ag + NH 4NO3 ng php th ng

t p

ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph

1) Al + HNO 3 p Al(NO3)3 + NOo + N2Oo + H2O V i t l th tch VNO : VN O = 3 : 1 2 2) FeO + HNO 3 p Fe(NO3)3 + NO2o + H2O

115

T ph n ng (2) c th thi t l p ngay ph n ng (3) sau khng? 3) Fe3O4 + HNO3 p Fe(NO3)3 + NO2o + H2O i d ng FeO.Fe2O3 ng php th ng ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph Bi t Fe3O4 c th vi t d 4.28 Vi t cc ph b ng electron:

1) H2S + SO 2 p ... + H 2O 2) Al + HNO3 (long) p ... + NO o + H2O 3) SO2 + H2O + Br2 p H2SO4 + ... 4) FeSO4 + HNO3 p ... + NO 2 + ... 5) S + H2SO4 p ... + H2O 6) KMnO4 + K2SO3 + KOH p K2SO4 + ... +...
t 7) K2Cr2O7 + HCl CrCl3 + ... + ... + ... p
o

8) P + HNO 3 (

c)

t NO2 + ... + ... p

9) Mg + HNO 3 p ... + NH4NO3 + ... 4.29 Ha tan hon ton h n h p FeS2, Fe3O4, FeCO3 b ng dung d ch HNO3 c nng thu c dung d ch A v h n h p kh B g m NO2, CO2. Cho dung d ch A tc d ng v i BaCl2 th y xu t hi n k t t a tr ng. H p th ton b h n h p kh B v dung d ch NaOH d . Vi t cc ph ng trnh ha h c x y ra. 4.30 D n lu ng kh H2 d qua bnh ng h n h p Fe3O4 v CuO, thu c ch t r n X. Ha tan hon ton X b ng dung d ch H2SO4 c nng c dung d ch Y v kh Z duy nh t. Kh Z c kh n ng lm m t mu dung d ch Br2. Vi t cc ph ng trnh ha h c x y ra. 4.31 Cho t t kh CO qua ng s ng CuO nung nng. Kh ra kh i ng c h p th hon ton vo n c vi trong d thu c k t t a B, ch t r n cn l i trong ng vo dung d ch HNO3 long d thu oc kh NO v dung d ch C. Cho dung d ch NaOH d v dung d ch C thu c k t t a D. Nung D t i kh i l ng khng i thu c ch t r n E. Xc nh cc ch t v vi t ph ng trnh ha h c x y ra. 4.32 Hy gi i thch v sao:

116

a) HNO3 ch c tnh oxi ha ? b) Zn ch c tnh kh ? c) SO2 v a c tnh oxi ha, v a c tnh kh ? Cho th d minh ho . 4.33 D on tnh ch t oxi ha - kh c a cc ch t sau: ng Na, H2S, H2SO4, HBr, O2, Fe3+, Fe2+, SO2, NH3, Al, FeO, Cl-. Vi t ph trnh ha h c minh ho ? 4.34 Hy k tn cc ch t ch a Cl c tnh ch t: a) Kh b) Oxi ha c) V a c tnh oxi ha v a c tnh kh ? 4.35 M t ch t oxi ha g p m t ch t kh c nh t thi t x y ra ph n ng oxi ha kh hay khng? Cho th d minh ho ? 4.36 Cho cc c p oxi ha kh sau: Fe2+/Fe; Cu2+/Cu; I2/2I-; Fe3+/Fe2+; Ag+/Ag; Br2/2Br-. Theo chi u t tri qua ph i tnh oxi ha c a cc ion kim lo i, phi kim t ng d n; tnh kh c a kim lo i v ion phi kim gi m d n. Hy hon thnh cc ph n ng sau (n u c): 1) Fe + Br 2
p

2) Fe + AgNO3 p 4) Ag + CuSO4 p 6) Fe(NO3)2 + AgNO3p ng ha h c c a cc kim

3) Cu + FeCl3 p 5) KI + FeCl 3 p

4.37 a) V sao kim lo i ng tr c H trong dy ho t lo i c th y H2 ra kh i dung d ch cc axit.

b) V sao cc kim lo i ng tr c y c cc kim lo i ng sau ra kh i mu i c a n? Bi t r ng trong dy ho t ng ha h c c a cc kim lo i, tnh kh c a cc kim lo i gi m d n t tri sang ph i. 4.38 Hy s p x p cc kim lo i sau theo th t gi m d n tnh kh : Zn, Ag, Fe, Cu. Bi t: Zn v Fe c th y H2 ra kh i dung d ch axit cn Cu v Ag th khng. Zn y c Fe ra kh i mu i c a n. Cu y c Hg ra kh i mu i c a n, Hg y c Ag ra kh i mu i c a n.

117

4.39 Tnh nhi t c a ph n ng CO(NH2)2 (r) + H2O (l) p CO2 (k) + 2NH3 (k), bi t: nhi t c a cc qu trnh sau: CO (k) + H2O(h) p CO2 (k) + H2 (k) CO (k) + Cl2 (k) p COCl2 (k)
(H1 = - 41,3 kJ (H2 = - 112,5 kJ (H3 = - 201,0 kJ

COCl2 (k) + 2NH3 (k) p CO(NH2)2 (r) + 2HCl (k) h i c a H2O l (H5 = 44,01 kJ/mol.

i u ki n ny, nhi t t o thnh c a HCl(k) l (H4 = - 92,3 kJ/mol v nhi t ha G i : i v i lo i ton ny ta nn tm cch t h p t cc qu trnh cho i cc ch t trung gian v c ph ng trnh c n tnh nhi t ph n ng. T cc d ki n c a bi ton ta c: CO(NH2)2 (r) + 2HCl (k) p COCl2 (k) + 2NH3 (k) COCl2 (k) p CO (k) + Cl2 (k) CO (k) + H2O(h) p CO2 (k) + H2 (k) H2O (l) p H2O (h) H2 (k) + Cl2 (k) p 2HCl (k) - (H3 = + 201,0 kJ - (H2 = + 112,5 kJ
(H1 = - 41,3 kJ (H5 = 44,01 kJ

lo i

2. (H4 = 2.(- 92,3) = - 184,6 kJ c ph ng

C ng theo t ng v cc qu trnh trn v lo i i cc ch t trung gian, ta thu

(H3) + (- (H2) + (H1 + (H5 + 2. (H4. Thay s c (H = 131,61 kJ.

trnh: CO(NH2)2 (r) + H2O (l) p CO2 (k) + 2NH3 (k) c nhi t c a ph n ng l (H = (4.40 Nhi t t a ra khi t chy hon ton 1 mol r u etylic 298K l 277,63 kJ. H i khi t chy hon ton 1lt r u ny i u ki n th l ng nhi t t a ra l bao nhiu ? N u dng l ng nhi t ny un n c (nhi t ban u l 200C) th c th un si c bao nhiu lt (hi u su t c a qu trnh ny l 70%). Cho bi t kh i l ng ring c a r u l d = 0,78513 g/cm3, nhi t dung ring c a n c l 1cal/g. . Kh i l ng ring c a n c l 1g/cm3. Mr u = 46,07. G i Kh i l S mol r ng r u em t l 1000 x 0,78513 = 785,13 (g).

u l:

785,13 = 17,042(mol) nhi t t a ra l 17,042 x 277,63 = 46,07 4731,37 = 1130,825 (kcal) . 4,184

4731,37 (kJ); 1kcal = 4,184 kJ

118

Nhi t l

ng c n thi t

un si 1 lit n

c t nhi t - 20

ban )x

u 200C l:

Q = 1000 cm3 x 1g/cm3 x 1cal/g. V y th tch n c c th

x (100

100 = 114.285,71 cal. 70

c un si l: c.

1130,825x1000 = 9,9 (lit). 114285,71

p s : 9,9 lit n

4.41 Ph n ng nhi t phn l g ? Ph n ng nhi t phn c ph i lun lun l ph n ng oxi ha-kh khng ? Vi t ph ng trnh ph n ng nhi t phn KClO3, KMnO4, Fe(OH)3, CaCO3, Cu(OH)2. Nh ng ph n ng no thu c lo i ph n ng oxi ha kh ? T i sao? 4.42 Nhi t t o thnh c a H2O(h) = - 241,8 kJ.mol-1 Nhi t ha h i c a H2O(l) = + 44,0 kJ.mol-1 Nhi t t o thnh c a HCl(k) = - 92,3 kJ.mol-1 Nhi t t o thnh c a C2H2(k) = + 226,8 kJ.mol-1 Nhi t t o thnh c a C2H6(k) = - 84,47 kJ.mol-1 Nhi t t o thnh c a CO2(k) = - 393,5 kJ.mol-1 Hy xc nh nhi t c a cc ph n ng: a. 4HCl (k) + O2 (k) p 2H2O (l) + 2Cl2 (k) b. 4HCl (k) + O2 (k) p 2H2O (h) + 2Cl2 (k) c. C2H2 (k) + 2H2 (k) p C2H6 (k) d. C2H6 (k) + O2 (k) p 2CO2 (k) + 3H2O (l) p s : a. (Ha = - 202,4 kJ b. (Hb = - 114,4 kJ c. ( Hc = - 311,5 kJ d. (Hd = - 1559,7 kJ 4.43 Hy tnh nhi t c a ph n ng: C (than ch) + 1 O2 (k) p CO (k), bi t: 2

119

C(than ch) + O2 (k) p CO2 (k) CO (k) +

(H1 = - 393,5 kJ (H1 = - 283,0 kJ

1 O2 (k) p CO2 (k) 2

p s : - 110,5 kJ. D. BI T P TR C NGHI M 4.44. Ha tan hon ton 2,4g kim lo i Mg vo dung d ch HNO3 long, gi s ch thu c V lt kh N 2 duy nh t ( ktc). Gi tr c a V l A. 0,672 lt B.6,72lt C.0,448 lt D.4,48 lt 4.45. Cho amoniac NH3 tc d ng v i oxi nhi t ra nit oxit NO v n c. Ph ng trnh ho h c l 4NH3 + 5O2 p 4NO + 6H2O Trong ph n ng trn, NH3 ng vai tr A. l ch t oxi ho. C. l m t ba . 4.46. Cho ph 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O p 4Fe(OH)3 K t lu n no sau y l ng? A. Fe(OH)2 l ch t kh , H2O l ch t oxi ho. B. Fe(OH)2 l ch t kh , O2 l ch t oxi ho. C. O2 l ch t kh , H2O l ch t oxi ho. D. Fe(OH)2 l ch t kh , O2 v H2O l ch t oxi ho. 4.47 Trong s cc ph n ng sau, ph n ng oxi ho- kh n i phn t l A. 4FeS2 +11 O2 8SO2 + 2Fe2O3 p
t B. CaCO3 CaO + CO2o p t C. NH4NO3 N2O + 2H2O p
0 0

cao c xc tc thch h p sinh

B. l ch t kh . D. l m t axit.

ng trnh ha h c ph n ng kh h p ch t Fe(II) b ng oxi khng kh

D. 2KMnO 4 + 10FeSO4 + 8H2SO4 5Fe2(SO4)3 + 2MnSO4 + K2SO4 p

120

4.48 D n hai lu ng kh Cl2 i qua hai dung d ch (1) KOH long v ngu i; dung d ch (2) KOH c v un nng. Vi t v cn b ng ph ng trnh ph n ng oxi ha kh . N u l ng mu i KCl sinh ra trong hai dung d ch b ng nhau th t l th tch clo i qua hai dung d ch KOH (1) v (2) b ng bao nhiu? A. 3/5 B. 5/3 C. 4/5 i y D. 5/4 4.49 Cho ba ph n ng ha h c d

1) 2Na + 2H2O p 2NaOH + H2o 2) CO2 + Ca(OH)2 p CaCO3q + H2O

t , MnO2 3) 2KClO3 2KCl + 3O2 p
0

Cc ph n ng oxi ha kh l A. 1 4.50 Cho s B. 2 ph n ng Fe3O4 + HNO3 p Fe(NO3)3 + NO + H2O Sau khi cn b ng, h s c a phn t cc ch t l ph A. 3, 14, 9, 1, 7 C. 3, 26, 9, 2, 13 4.51Trong cc ph n ng d kh ? ng n no sau y? B. 3, 28, 9, 1, 14 D. 2, 28, 6, 1, 14 i y, ph n ng no khng ph i l ph n ng oxi ho C. 1 v 2 D. 1 v 3.

A. Fe + 2HCl p FeCl2 + H2 B. FeS + 2HCl p FeCl2 + H2S C. 2FeCl3 + Cu p 2FeCl2 + CuCl2 D. Fe + CuSO 4 p FeSO4 + Cu 4.52 Trong mi tr A. FeCl3 ng H2SO4, dung d ch no lm m t mu KMnO4? B. CuCl2 C. ZnCl2 D. FeSO4

4.53 Ph n ng no sau y thu c lo i ph n ng t oxi ho, t kh (hay t oxi ho kh )?

t A. 2KClO 3 2KCl + 3O2 p
o

121

B. S + 2H2SO4 p 3SO2 + 2H2O C. 4NO2 + O2 + 2H2O p 4HNO3 D. Cl2 + 2KOH p KClO + KCl + H 2O 4.54 Ph n ng oxi ho - kh x y ra theo chi u t o ch t no sau y? A. Ch t k t t a B. Ch t t i n li C. Ch t oxi ho m i v ch t kh m i D. Ch t oxi ho y u h n v ch t kh y u h n 4.55 ph n ng no sau y, H2O khng ng vai tr ch t oxi ho hay ch t kh ? A. NaH + H2O p NaOH + H2 B. 2Na + 2H2O p 2NaOH + H2 C. 2F2 + 2H2O p 4HF + O 2 D. Al4C3 + 12H2O p 4Al(OH)3 + 3CH4 4.56 Cho ph ng trnh nhi t ho h c

1 1 t ocao I 2  H2 HI; p 2 2

(H = -26,57 kJ

H i l ng nhi t to ra l bao nhiu khi cho 0,5 mol phn t iot tc d ng hon ton v i hi ro? A. 26,57 kJ C. 26,75 kJ 4.57. Cho cc ph 1. 2. 3. 4. 5. 6. ng trnh ha h c: KCl + AgNO3 p AgCl + HNO 3 p 2KNO 2 + O2 2KNO3 t CaO + C t p CaC2 + CO 2H2S + SO 2 p 3S + 2H2O CaO + H2O p Ca(OH)2 2FeCl2 + Cl2 p 2FeCl3
0 0

B. 27,65 kJ D. 53,14 kJ

122

7. 8. Ph

CaCO3 t p CaO + CO2 CuO + H2 t p Cu + H2O A. 1, 2, 3, 4, 5 C. 2, 3, 4, 6, 8 B. 2, 3, 4 , 5, 6 D. 4, 5, 6, 7, 8 i s oxi ho c a m t

0

ng n no sau y ch g m cc ph n ng oxi ho - kh ?

ph n ng oxi ho - kh no sau y ch c s thay nguyn t ?

t A. KClO 3 KCl + O 2 p
o

4.58

B. KMnO4 K2MnO4 + MnO2 + O2 p C. KNO3 KNO2 + O2 p

t D. NH4NO3 N2O + H2O p
o

to

to

E. P N V H 4.44. C 4.49. D 4.54. D 4.1 H 4.45. 4.50. 4.55. ng d n:

NG D N GI I BI T P B B D 4.46. B 4.51. B 4.56. A 4.47. C 4.52. D 4.57. C 4.48. 4.53. 4.58. B D D

1. 2Na + 2H2O p 2NaOH + H2o Ph n ng trn l ph n ng oxi ha - kh do c s thay Na p Na H+1 p H0 2. CO2 + Ca(OH)2
+4 -2 +2 -2 +1 +2 +4 -2 +1 -2
0 +1

i s oxi ha :

CaCO3 + H2O

Ph n ng trn khng ph i l ph n ng oxi ha - kh do khng c s thay i s oxi ha .

123

3.
D

NH4NO

Ph n ng trn l ph n ng oxi ha - kh do c s thay N p N

-3 0

4. 2Ag + 2H2SO4

Ph n ng trn l ph n ng oxi ha - kh do c s thay Ag0 p Ag+1 S+6 p S+4 5.

+2 -2

Ph n ng trn khng ph i l ph n ng oxi ha - kh do khng c s thay i s oxi ha . 4.2 H ng d n:

F F

1)

2Al + Fe2O

Al 2O + 2Fe

1 x  2Al0 p 2Al+3 + 6e 1 x  2Fe+3 + 6e p 2Fe0

2)

8Al + 3NaNO3 + 5NaOH + 2 H2O

+5

8x  Al0 p Al+3 + 3e 3 x  N+5 + 8e p N-3 3) VN2 O : VNO = 1:1 n N 2O : nNO = 1:1

11Mg + 28HNO3
o +5

11Mg(NO3)2 + 2N2O + 2NO + 14H2O

+2

11 x  Mg0 p Mg+2 + 2e

124

+5

o 1 o N2 + 2H2O + 2 O2

i s oxi ha :

N+5 p N0
c
t Ag2SO4 + SO2 + H2O p
o

i s oxi ha :

ZnO +

+1 -1

2HCl

ZnCl 2

+2 -1

+1 -2

+ H2O

tO

8NaAlO2 + 3NH3

+3

-3

+1

+2

2 x  N+5 + 11e p 2N+1 + N+2

4) C6

3 5CH3 +
H

2KMn

+7

tO

C6H5COOK + KOH + 2MnO2 + H2O

+3

+4

1 x C-3 p C+3 + 6e 2 x Mn+7 + 3e p Mn+4

+7

5) 2KMnO4

-2

tO

K 2MnO4 + MnO2 + O2

+6

+4

1 x  2O-2 p O20 + 4e 1 x  2Mn+7 + 4e p Mn+6 + Mn+4 4.3 H ng d n: a. Trong phn t NH3, N c s oxi ha -3 l s oxi ha th p nh t nn ch c th nh ng electron t ng s oxi ha t c l ch th hi n tnh kh .

3CuO

b. V S c s oxi ha 0 l s oxi ha trung gian nn S v a c th nh n electron gi m s oxi ha v a c th nh ng electron t ng s oxi ha t c l S v a th hi n tnh oxi ha v a th hi n tnh kh .

O2

c. Trong phn t H2SO4, H v S c s oxi ha l n l t l +1 v +6 u l cc s oxi ha cao nh t c a cc nguyn t t ng ng nn ch c th nh n electron gi m s oxi ha , t c l ch th hi n tnh oxi ha . Mg + H2SO4 long p MgSO4 + H2o Cu + 2H2SO4 4.4 H ng d n:
c

p CuSO4 + SO2o + 2H2O

a. Fe c th tan trong c hai dung d ch FeCl3 v CuCl2 theo cc ph n ng sau:

Fe + 2FeCl 3
Kh OX

+3

+2

3FeCl 2
OX (Kh)

tO

-3

tO

o 2

3Cu

2O

tO

2S

1 -2

SO2

4 -2

125

V tnh kh : Fe > Fe 2+ tnh oxi ha : Fe3+ > Fe2+

o +2

Fe + CuCl 2
Kh1 Oxh1 V tnh kh : Fe > Cu tnh oxi ha : Cu2+ > Fe2+ b. T ng t ta c:

FeCl 2 + Cu
Oxh2

+2

Kh2

Cu tan trong dung d ch FeCl3 nh ng khng tan 4.5 H ng d n:

c trong dung d ch FeCl2.

Cu + 2FeCl3 p CuCl2 + 2FeCl2 S oxi ha c a cc nguyn t Cl, N, Mn, C l n l a) -1, 0, +1, +3, +5, +7 b) -3, 0, +1, +2, +3, +4, +5 c) +7, +6, +4, +2, 0 d) 0, +4, +4, +2, - 4, -1, 0 Nh n xt: S oxi ha c a clo l cc s l 1, 3, 5, 7. 4.6 H ng d n: ng trnh
p 3Cu(NO3)2 + 2NOo + 4H2O

t l:

Cch gi i 1: Tnh theo ph 3Cu (mol) 0,3 2NO (mol) 0,2 (mol) 0,2 + O2 0,1 + 8HNO3

(1) (2) (3)

0,2
p 2 NO2

4NO2 + 2 H2O + O2 p 4HNO3 0,05 VO2 = 22,4(0,1 + 0,05) = 3,36 lit Cch gi i 2: Ph ng php b o ton e 4x = 0,6 Cu - 2e p Cu+2

126

0,3 0,6 O2 + 4e p 2O- 2 x 4.7 H 4x ng d n:

x = 0,15

VO2 = 0,15 x 22,4 = 3,36 lit

Cch gi i 1: Tnh theo ph M trung bnh c

ng trnh (I) (II)

t s mol NO2 v NO l x v y. Ta c: x + y = 3,136: 22,4 = 0,14

ah nh p

= (46x + 30y): (x + y) = 20,143 x 2= 40,286

Gi i h ta c x = 0,09 y = 0,05 x : y = 9 : 5 ta s d ng t s ny vi t ph ng trnh t ng c ng t o ra NO v NO2 CuO + 2HNO3 9N+5 + 9e 5N+5 + 15e Fe+2 T ng t ta c: (3) -1e
p Cu(NO3)2 p 9 N+4 p 5 N+2 x 1 p Fe+3

+ H2O

(1) (2)

24FeO + 86 HNO3 p 24Fe(NO3)3 + 9 NO2 + 5NO +43H2O

x 24

24Fe3O4 + 230HNO3 = 72 Fe(NO3)3 + 9NO2 + 5 NO + 115H2O (FeO, CuO, Fe3O4) V y

Theo (2) v (3) th c 24 mol FeO (ho c Fe3O4) t o ra 14 mol h n h p kh 2 0,14mol

= 0,12

a = 80 x 0,12 + 72 x 0,12 + 232 x 0,12 = 46,08 (g)

n HNO3 = 0,24 + (0,12 x 86): 24 + (0,12 x 230): 24 = 1,82 (mol) V y C M HNO = 1,82 : 0,25 = 7,28M. 3 Cch gi i 2: Ph ng php b o ton e S mol e cho = s mol e nh n = 0,09 + (0,05 x3) = 0,24 (mol)
S mol Fe +2 = 0,24 m t khc n FeO = n Fe O = 0,12 (mol) 3 4

a = 0,12(80 + 72 + 232) = 46,08

127

n HNO3 = nNO + n NO 2 +3nFe + 2nCu = 0,14 + 3(0,12x4) + 2x0,12 =1,82 (mol) V y C M HNO 3 = 1,82 : 0,25 = 7,28M. 4.8 H Cc ph Fe 3Fe 2Fe ng d n: ng php is (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) ng B (30g) ch g m ng trnh ha h c: + 1/2O2 p FeO + 2O2
p Fe3O4

Cch gi i 1: Ph

+ 3/2O2 p Fe2O3
p Fe(NO3)3 + NOo + 2H2O

Fe + 4HNO3

3FeO +10HNO3 p 3Fe(NO3)3 + NOo + 5H2O 3Fe3O4 +28HNO3 p 9Fe(NO3)3 + NOo + 14H2O Fe2O3 +6HNO3
p 2Fe(NO3)3 + 3H2O

C th coi Fe3O4 l FeO.Fe2O3 nn khi c th coi l Fe, FeO, Fe2O3 v i s mol t ng ng l x, y, > 0. (I) Ta c : 56x + 72y + 160 = 30 nNO = x +y/3 = 0,25 hay 3x + y = 0,75 (II)

S mol c a Fe ban u l x + y + 2 , ta lm xu t hi n bi u th c b ng cch nhn (II) v i 8 r i c ng v i (I) ta c 80(x + y + 2 ) = 36 V y n Fe = 36: 80 = 0,45 (mol) mA = 0,45 x56 = 25,2g. Cch gi i 2: Ph
o

ng php b o ton e c bi u di n b ng cc qu trnh oxi ha kh sau:

B y ph ng trnh ph n ng trn
Fe  3e p Fe3
 2e p
Q Q
o 2

N+5 + 3e p N+2 Do s mol N = 0,25 (theo gi thi t), s mol Fe l x v s mol nguyn t oxi l y, theo quy t c b o ton e ta c: 3x = 2y + 0,75 (I)

128

M t khc B ch g m Fe v O nn ta cn c 56x + 16y = 30 (II) gi i h ta x = 0,45 v m = 0,45 x 56 = 25,2 (g). 4.9 H ng d n: ng php ng cho: 1. Tnh % v th tch c a h n h p kh theo ph

Hai kh u khng mu l cc oxit c a nit , trong kh b ha nu trong khng kh chnh l NO (M=30) , M trung bnh c a h n h p kh l 2,59 : 0,07= 37 V y kh th hai c M > 37 l N2O c M = 44.

129

Ta thi t l p

ng cho

N2O

M = 44

=37
NO VN 2 O : V NO = 1:1 M = 30 % NO = 50% ng php b o ton e: 7

%N2O = 50%

2. Tnh s mol HNO3 ph n ng theo ph Cc qu trnh oxi ha kh : Mg - 2e p Mg+2 Al - 3e p Al+3 2N+5+ 8e p 2N+1 N+5 + 3e pN+2

Theo nh lu t b o ton e ta c s mol e nh ng = s mol e nh n. N u g i n1, n2 l s mol Mg v Al ta c 2 n1 + 3 n2 = (8 x 0,035 ) + (3 x 0,035) = 11 x 0,035 bi u th c 2 n1 + 3 n2 c ng chnh l s mol HNO3 t o thnh mu i, ngoi ra, s mol HNO3 chuy n thnh N2O v NO l 3 x 0,035. V y t ng s mol HNO3 l : 14 x 0,035 = 0,49 (mol) 3. Tnh kh i l ng mu i theo ph
 3

ng php b o ton kh i l

ng

m mu i = m kim lo i + m NO = 4,431 + (11 x 0,035x 62) =28,301 (g) 4.10 H Cc ph ng d n: ng php thng th ng 2HCl p H2 + Cl2 (1) (2) ng trnh ph n ng i n phn:

Cch gi i 1: Ph

FeSO4 + H2O p Fe + 1/2O2 + H2SO4 m H 2 = 0,06g = 1,34t1 26,8

t1 = 1,2 gi t 2 = 2,0 - 1,2 = 0,8 gi

mFe = (56 : 2)x(1,34 x 0,8) : 26,8 = 1,12g n Cl 2 = 0,03(mol), n O2 = 1/2 nFe = 0,01(mol)

130

V kh

anot

= 0,04 x22,4 = 0,896 lit. ng php b o ton electron ng Q = It = 1,34 x 2 = 2,68A.h i n phn katot

Cch gi i 2: Ph - i nl Th t
+

ne = It/F = 2,68 : 26,8 = 0,1 mol H + 1e p 1/2 H2

(mol) 0,06 0,06 Fe+2 + 2e p Fe (mol) 0,02 Th t Cl- - 1e (mol) 0,06 0,06 H2O - 2e (mol) 4.11 H Cc ph ng d n: ng php thng th ng (1) (2) (I) (II) (III) ng trnh i n phn: 2Cu(NO3)2 + 2H2O p O2o + 2Cu + 4HNO3 2AgNO3 + H2O t x, y l n l
p 1/2O2 + 2Ag + 2HNO3

mFe = 0,02 x 56 = 1,12g

i n phn anot
p 1/2 Cl2

0,03
p 1/2O2 + 2H+

0,01 n h

n h p kh

= 0,03 +0,01 = 0,04

Vkh = 0,04 x 22,4 = 0,896 (lit). Cch gi i 1: Ph

t l s mol c a Cu v Ag, ta c 64x + 108y = 3,44 ng trnh Faraday ta c 64x =

M t khc theo ph

64It1 AIt1 = nF 2 v 26,8 108I(4 - t1 ) 26,8

108y = Gi i ra ta c x = 0,02; y =0,02

C M Cu(NO3 )2 = 0,1 M C M Ag(NO3 ) = 0,1 M

131

Cch gi i 2: Ph i nl

ng php b o ton electron ng Q = It = 0,402 x 4 = 1,608 (A.h) ng hai kim lo i 64x + 108y = 3,44 (II)
S R

- S mol e nh n l 2x + y = 1,608: 26,8 = 0,06 (I) M t khc, kh i l Gi i ra ta c x = 0,02; y = 0,02

u(NO3 ) 2

= 0,1

Ag(NO3 )

= 0,1

4.12 H

ng d n: Fe2(SO4)3 x CuSO4 (mol) (mol) y HCl

p 2Fe3+ + 3SO42-

- Qu trnh i n ly: (mol)

2x
p Cu
2+

3x + SO42y

p H+ + Cl -

- Qu trnh i n phn: Katot 2Fe Cu

3+

Anot + 2e p 2Fe
2+

2Cl - 2e pCl2

2+

+ 2e p Cu

Cu thot ra katot, ch ng t Fe3+ b i n phn h t. nCu= 5,12 : 64 = 0,08 (mol) n Cl 2 = 2,24: 22,4 = 0,1(mol), n Ba(OH)2 = 0,2 x 1,25 = 0,25. (mol) (mol) Sau khi i n phn x y ra cc ph n ng: Ba(OH)2 + SO42- p BaSO4 q + 2OH- (1) (3x +y) (3x +y) Ba(OH)2 + 2HCl p BaCl2 + H2O (mol) (0,25- 3x- y) 2(0,25- 3x- y) Fe2+ + 2OH- p Fe(OH)2 2x 2x 2x (4) Cu2+ + 2OH- p Cu(OH)2 (3) (2)

132

(mol) (y - 0,08) (mol) 2x

(y -0,08) (5) .I.t (m = 7,1g, n = 2) n.F 2x

4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O p 4Fe(OH)3

1. Tnh th i gian i n phn theo cng th c m = t= m.n.F 7,1.2 .96500 = = 2500(s) 71.7,72 .I

2. Tnh CM c a cc ch t trong dung d ch - S mol e thu katot = S mol e nh x + 0,08 = 0,1 (mol)

u, p d ng ph ng anot

ng php b o ton e: (I)

233(3x + y) + 98(y - 0,08) + 107 .2x = 56,76 (II) Gi i ra ta c x = 0,02, y = 0,14 nHCl = 0,1.2 + 2(0,25 - 3x -y) = 0,3 (mol)
O4

F. THNG TIN B SUNG A.L.LAVOADIE. Thuy t oxi ha v s c i t ha h c A.L.Lavoadie (Antoine Laurent Lavoisier), 1745-1794, l nh ha h c n i ti ng c a Php th k 18. ng h c t p nhi u khoa h c t nhin, c bi t l v t l v trong nghin c u khoa h c i su vo ha h c, th hi n nhi u ti n ng ngay khi cn tr , n m 21 tu i c th ng huy ch ng vng c a Vi n Hn Lm khoa h c Pari trong m t cu c thi v i ti "Tm ph ng php t t nh t th p sng ng ph c a m t thnh ph l n". Lavoadie l m t y vin trong ban th u thu c a nh vua, l m t t ch c thu thu gin ti p. ng r t giu, xy d ng m t phng th nghi m ring c trang b r t y . ng c k ho ch th i gian nghim ng t t ng ngy dnh cho khoa h c. ng t ch c chu o cc th nghi m, cn o chnh xc , ghi s li u nghim ch nh, c b Lavoadie lm c ng tc vin v th k ring ghi chp y (b khng c con). Vo cu i n m 1774 v u n m 1775 sau nhi u th nghi m v t chy cc ch t nung kim lo i, v h h p, ng lm

CM HCl = 0,3 : 0,4 = 0,75 M, C M Cu

= 0,14 : 0,4 = 0,35 M

aSO 4

u(OH)2

Theo cc ph n ng (1,3, 4, 5): m k t t a = m

+m

+m

e(OH)3

= 56,76 (g)

133

th nghi m tch th y ngn oxit thnh th y ngn v m t kh m i r i th cc tnh ch t ha h c c tr ng c a n. Thng 4/1775, ng c bo co tr c Vi n Hn Lm khoa h c Pari "Lu n v n v b n ch t c a ch t k t h p v i kim lo i khi nung nng v lm t ng kh i l ng c a chng". Tr c y Lavoadie c ng tin thuy t nhin t , r i t tch d n ra. ng kh ng nh r ng s t ng kh i l ng c a kim lo i c nung b ng kh i l ng c a khng kh gi m i, nh v y khng ph i l ch t l a thay m t ch t bn ngoi no khi k t h p v i kim lo i m chnh l khng kh. Khng kh khng ph i l m t v t th n gi n m l m t h n h p m t s kh c tnh ch t khc nhau. N m 1777, ng c ng b k t qu phn tch khng kh b ng th y ngn nung nng, k t lu n r ng khng kh g m hai kh, m t kh th c sau c g i l oxi v m t kh khng th c - sau c g i l azot (t ch Latinh c ngh a l khng duy tr s s ng). Lavoadi t tn oxi v i ngh a l nguyn t sinh ra oxit v ng c quan ni m sai l m l c c oxi trong qu trnh chy m v t th no c ng t o thnh oxit. N m 1783, Lavoadi xc nh c thnh ph n c a n c l hi ro v oxi. N m 1785, Lavoadi c m t bo co cng khai cng kch k c li t thuy t h nhin t : "Cc nh ha h c s d ng nhin t nh m t nguyn t m h ..., khng c nh ngh a m t cch chnh xc, do c th s d ng ty ti n cho m i cch gi i thch m h mu n, ... Qu th c, chnh l th n Prtut lun lun thay i v m t c a mnh". R i ng pht tri n thuy t oxi ha c a mnh l thuy t v vai tr c a oxi trong cc qu trnh oxi ha. C n c vo vai tr c a nguyn t oxi trong s nung kim lo i ho c nung qu ng kim lo i, th s tch v i nhin t tr thnh s k t h p v i oxi v s k t h p nhin t tr thnh s tch oxi! Cc bi u th c (2) v (3) by gi c hi u ng nh sau:
nung S t + oxi s t oxit p nung S t oxit + cacbon s t + cacbon oxit p

Cc kim lo i. l u hu nh, photpho v nh ng n ch t khc b thuy t nhin t xem l h p ch t b y gi , th t ra l nh ng n ch t, cn cc oxit kim lo i, kh sunfur SO2, axit sunfuric H2SO4 khng cn l n ch t m l nh ng h p ch t.

134

N m 1787, Lavoadi cho in sch "Ph ng php v danh php ha h c" c s c ng tc c a ba nh ha h c Php c tn tu i l G. Moov, C.L.Bectol, A.F. Fuccroa. Trong danh php ha h c nhm m y nh ha h c trnh by m t h th ng thu t ng ha h c u tin h p l v khoa h c. Tr c m i nh ha h c th ng dng h th ng ring c a mnh, by gi th c m t h th ng m i, chung, d a trn nh ng nguyn t c logic. Th d , theo tn g i c a h p ch t c th xc nh cc nguyn t ha h p v i nhau: canxi oxit c c u t o t Ca v O, natri clorua t Na v Cl. M t h th ng ti n t v h u t c a ra bi u di n t l cc nguyn t trong thnh ph n c a ch t: cacbon ioxit giu oxi h n cacbon monooxit, kaliclorat c nhi u oxi h n kaliclorit, kalipeclorat c nhi u oxi h n c cn kaliclorua th khng c oxi. N m 1789, Lavoadi cho in sch "Khi lu n v ha h c" c "trnh by theo m t tr t t m i d a vo nh ng pht minh hi n i". Trong cng trnh ny ng h th ng ha nh ng ki n th c tch l y c th i b y gi v ha h c, trnh by b ng m t ngn ng gi n d , d hi u, minh h a b ng nhi u hnh v p, chnh xc do b Lavoadi v . Trong b ng phn lo i cc ch t, Lavoadi chia chng lm hai lo i ch t n gi n v ph c t p, b ng cc ch t n gi n c chia lm b n nhm: cc kh n gi n, cc phi kim, cc kim lo i, cc " t". ng sai l m coi nh sng v nhi t l hai nguyn t , l hai th c th v t ch t. Thuy t oxi ha v sch khi lu n v ha h c d n d n c ti ng vang l n Php r i lan truy n sang cc n c ngoi nh c, H Lan, Italia, Th y i n, Ty Ban Nha, Ba Lan,...r i sang n n c Nga. B ch: P rili, cu i i mnh, di c sang M s ng v ti p t c nghin c u khoa h c, c ln ti ng ph n i Lavoadi khng trung th c, kh ng nh ng i pht minh ra oxi l mnh, n m 1774. ng nh c l i r ng thng 10 ng k cho Lavoadi nghe l ng tch c th y ngn oxit thnh kh m i v th y ngn, Trong sch c a mnh n m 1789, Lavoadi c vi t "l l ng" v kh oxi "oxi l kh m chng ti, ng P riti, ng Sil v ti cng pht hi n ra g n nh ng th i". Chng ta ngy nay c th nh gi nh th ny? Lavoadi khng ph i l

135

ng

i pht hi n ra oxi u tin, nh ng l ng c b n ch t v ngh a to l n c a oxi.

i c cng l n trong vi c kh ng

nh

136

Ch

ng 5

NHM HALOGEN A. TM T T L THUY T I. C u t o nguyn t , tnh ch t c a 1. C u hnh electron nguyn t Flo, clo, brom v iot c c u hnh electron nh sau: F:[He]2s22p5; Cl:[Ne]3s23p5; Br :[Ar]4s24p5; I:[Kr]5s25p5 Gi ng nhau: L p electron ngoi cng c a nguyn t cc halogen c 7 electron v c c u hnh ns2np5 (n l s th t c a chu k). Khc nhau: T flo qua clo n brom v iot, bn knh nguyn t t ng d n l p electron ngoi cng cng xa h t nhn h n, l c ht c a h t nhn i v i l p electron ngoi cng cng y u h n. L p electron ngoi cng : flo phn l p 3d c n ng l ng qu xa cc m c n ng l ng 2s v sp cho nn khng th b p c b ng cc ph n ng ha h c, do flo ch c m c oxi ha +1 , cc halogen khc c phn l p d cn tr ng, nh clo c cc s oxi ha +1, +3, + 5, +7. 2. Cc halogen c Cc gi tr F: 3,98 ; m i n l n Br: 2,96; m i n gi m d n t flo I: 2,66 n iot m i n theo thang Paulinh: Cl: 3,16; n ch t halogen

Trong nhm halogen , 3. Tnh ch t ha h c

a. Halogen l nh ng phi kim c tnh oxi ha m nh : halogen oxi ha h u h t cc kim lo i, nhi u phi kim v nhi u h p ch t. Khi nguyn t halogen bi n thnh ion halogenua v i s oxi ha -1. Th d v i clo: H2 + Cl 2 p 2HCl 2Fe + 3Cl 2p 2FeCl3 Cu + Cl 2 p CuCl2 c Gia ven. n iot. 2NaOH + Cl2p NaCl + NaOCl + H 2O N b. Tnh oxi ha c a halogen gi m d n t flo

137

c. Flo khng th hi n tnh kh , cc halogen khc th hi n tnh kh v tnh kh t ng d n t clo n iot. II. H p ch t c a halogen 1. Hi ro halogenua v axit halogen hi ric HF, HCl, HBr, HI Hi ro halogenua l cc h p ch t kh d tan trong n c t o ra cc dung d ch axit halogen hi ric. T HF n HI tnh ch t axit t ng d n, HF l m t axit y u. T HF n HI tnh ch t kh t ng d n, ch c th oxi ha F- b ng dng i n, trong khi cc ion m khc nh Cl-, Br-, I- u b oxi ha khi tc d ng v i ch t oxi ha m nh 2. H p ch t c oxi c a halogen Trong cc h p ch t c oxi, clo, brom, iot th hi n s oxi ha d ng cn flo th hi n s oxi ha m. Do khng ph n ng tr c ti p v i oxi, cc h p ch t c oxi c a halogen c i u ch gin ti p. Cc h p ch t c oxi quan tr ng c a clo nh : N c giaven: NaCl, NaClO, H2O dng lm ch t kh trng n c, ch t t y tr ng trong cng nghi p d t, gi y... Nh c i m quan tr ng nh t c a n c giaven l khng b n, khng v n chuy n i xa c. i u ch n c giaven: ( i n phn dung d ch mu i n bo ha khng c mng ng n)
dp 2NaCl + 2H2O 2NaOH + Cl2o + H2o p

Cl2

+ 2NaOH p NaCl + NaClO + H 2O n

c giaven.

Clorua vi: CaOCl2 c cng d ng t ng t n c giaven. Tuy nhin, clorua vi c gi thnh r h n v c th v n chuy n i xa, do c s d ng r ng ri h n. i u ch clorua vi: Ca(OH)2 + Cl2 p CaOCl2 + H2O Mu i Bectole: KClO3 c tn qu c t l kali clorat. Ch t ny i u ch oxi trong phng th nghi m. i u ch kali clorat:
70 100 C 6KOH + 3Cl 2 KClO3 + 5KCl + 3H 2O p
0

c dng lm dim,

138

Cc axit c oxi c a clo: HClO HClO 2 HClO3 HClO4 Chi u t ng tnh axit v 5.1 Nguyn t clo c 2 b n, chi u gi m c a tnh oxi ha. ng v b n
35 17

B. BI T P C L I GI I

Cl v

37 17

Cl . Nguyn t kh i trung bnh c a

ng v trn.

clo trong b ng tu n hon l 35,45. Hy tnh % cc

5.2 Vi t c u hnh electron nguyn t c a cc nguyn t flo, clo, brom, iot. D a vo c u hnh electron hy gi i thch t i sao flo lun c s oxi ha m cn cc nguyn t halogen khc ngoi s oxi ha m cn c th c s oxi ha d ng (+1, +3, +5, +7)? 5.3 C u hnh ngoi cng c a nguyn t c a m t nguyn t X l 5p5 . T s n tron v s i n tch h t nhn b ng 1,3962 . S n tron c a X b ng 3,7 l n s n tron c a nguyn t nguyn t Y . Khi cho 4,29 gam Y tc d ng v i l ng d X th thu c 18,26 gam s n ph m c cng th c l YX. Hy xc nh i n tch h t nhn Z c a X v Y vi t c u hnh electron c a X v Y. 5.4 Dng thu c th thch h p b) KI, HCl, NaCl, H 2SO4 c) HCl, HBr, NaCl, NaOH d) NaF, CaCl2, KBr, Mgl2. 5.5 C b n ch t b t mu tr ng t ng ng nhau l : NaCl, AlCl3, MgCO3, BaCO3. Ch c dng n c cng cc thi t b c n thi t (l nung, bnh i n phn v.v...) Hy trnh by cch nh n bi t t ng ch t trn. 5.6 Khng dng ha ch t no khc hy phn bi t 4 dung d ch ch a cc ha ch t sau: NaCl, NaOH, HCl, phenoltalein. 5.7 M t lo i mu i n c l n t p ch t CaCl2, MgCl2, Na2SO4, MgSO4, CaSO4. Hy trnh by cch lo i cc t p ch t thu c mu i n tinh khi t. 5.8 Nguyn t R l phi kim thu c phn nhm chnh trong b ng tu n hon. T l gi a ph n tr m nguyn t R trong oxit cao nh t v ph n tr m R trong h p ch t nh n bi t cc dung d ch sau y: a) BaCl2, KBr, HCl, KI, KOH

139

kh v i hi ro b ng 0,5955. Cho 4,05 gam m t kim lo i M ch a r ha tr tc d ng h t v i n ch t R th thu c 40,05 gam mu i. Xc nh cng th c c a mu i M. 5.9 i n phn nng ch y a gam m t mu i A t o b i kim lo i v phi kim ha tr I (X) thu c 0,896 lit kh nguyn ch t ( ktc). Ha tan a gam mu i A vo 100ml dung d ch HCl 1M cho tc d ng v i dung d ch AgNO3 d thu c 25,83 gam k t t a. Dung d ch AgNO3 d cho tc d ng v i 100 ml dung d ch HCl 1M. Xc nh tn phi kim cng th c t ng qut c a mu i A. 5.10 Cho 31,84 gam h n h p NaX, NaY (X, Y l hai halogen ti p) vo dung d ch AgNO3 d , thu c 57,34 gam k t t a. a) Tm cng th c c a NaX, NaY. b) Tnh kh i l ng m i mu i. 5.11 M t mu i c t o b i kim lo i M ha tr II v phi kim ha tr I. Ha tan m gam mu i ny vo n c v chia dung d ch lm hai ph n b ng nhau: - Ph n I: Cho tc d ng v i dung d ch AgNO3 c d th tr ng. c 5,74 gam k t t a 2 chu k lin

- Ph n II : Nhng m t thanh s t vo dung d ch mu i, sau m t th i gian ph n ng k t thc kh i l ng thanh s t t ng ln 0,16 gam. a) Tm cng th c phn t c a mu i. b) Xc nh tr s c a m. 5.12 X, Y l hai nguyn t halogen thu c hai chu k lin ti p trong h th ng tu n hon. H n h p A c ch a 2 mu i c a X, Y v i natri. a) k t t a hon ton 2,2 gam h n h p A, ph i dng 150 ml dung d ch AgNO 3 0,2M. Tnh kh i l ng k t t a thu c? b) Xc nh hai nguyn t X, Y. 5.13 Ha tan m t mu i kim lo i halogenua ch a bi t ha tr vo n c c dung d ch X. N u l y 250 ml dung d ch X (ch a 27 gam mu i) cho vo AgNO 3 d th thu c 57,4 gam k t t a. M t khc i n phn 125 ml dung d ch X trn th c 6,4 gam kim lo i bm catot. Xc nh cng th c mu i.

140

5.14 M t h n h p ba mu i NaF, NaCl, NaBr n ng 4,82 gam ha tan hon ton trong n c c dung d ch A. S c kh clo d vo dung dich A r i c c n hon ton dung d ch sau ph n ng thu c 3,93 gam mu i khan. L y m t n a l ng mu i khan ny ha tan vo n c r i cho ph n ng v i dung d ch AgNO3 d th thu c 4,305 gam k t t a. Vi t cc ph ng trnh x y ra v tnh thnh ph n ph n tr m kh i l ng m i mu i trong h n h p ban u. 5.15 H n h p A g m 3 mu i NaCl, NaBr v NaI: ng d dung d ch brom, c c n thu c 5,29 gam * 5,76 gam A tc d ng v i l mu i khan. * Ha tan 5,76 gam A vo n m t th i gian, c c n th thu clorua. a) Vi t cc ph

c r i cho m t l ng kh clo s c qua dung d ch. Sau c 3,955 gam mu i khan, trong c 0,05 mol ion

ng trnh ph n ng. ng m i mu i trong A.

b) Tnh thnh ph m ph n tr m kh i l

5.16 C h n h p g m hai mu i NaCl v NaBr. Khi cho dung d ch AgNO3 v a vo h n h p trn ng i ta thu c l ng k t t a b ng kh i l ng AgNO3 tham gia ph n ng. Tm % kh i l ng m i mu i trong h n h p ban u. 5.17 Hai bnh c u ch a amoniac v hi roclorua kh. Cho t t n c vo y m i bnh kh, th th y kh ch a trong hai bnh tan h t. Sau tr n dung d ch trong hai bnh l i v i nhau. Hy xc nh n ng mol/l c a cc ch t trong dung d ch sau khi tr n l n, bi t r ng bnh ch a hi roclorua c th tch g p 3 l n th tch ch a amoniac, cc kh o ktc. 5.18 H n h p A g m KClO3, Ca(ClO3)2, Ca(ClO)2, CaCl2 v KCl n ng 83,68 gam. Nhi t phn hon ton A ta thu c ch t r n B g m CaCl2, KCl v 17,472lit O2 . Cho ch t r n B tc d ng v i 360ml dung d ch K2CO3 0,5M (v a ) thu c k t t a C v dung d ch D. L KCl c trong A. a) Tnh kh i l ng k t t a A. ng c a KClO3 trong A. b) Tnh % kh i l ng KCl trong dung d ch D nhi u g p 22 l nl 3 ng

141

5.19 T m t t n mu i n c ch a 10,5% t p ch t, ng i ta i u ch c 1250 lit dung d ch HCl 37% (D = 1,19 g/ml) b ng cch cho l ng mu i n trn tc d ng v i axit sunfuric m c v un nng. Tnh hi u su t c a qu trnh i u ch trn. 5.20 Khi un nng mu i kali clorat, khng c xc tc, th mu i ny b phn h y ng th i theo hai ph ng trnh ha h c sau: a) b) Tnh : 2KCIO3 p 2KCl + 3O2o 4KClO3 p 3KClO4 + KCl - Bao nhiu % kh i l - Bao nhiu % kh i l ng b phn h y theo (a) ng b phn h y theo (b) c 33,5 gam (mol/l)

Bi t r ng khi phn h y hon ton 73,5 gam kaliclorat th thu kaliclorua. 5.21

Ha tan 1,74 gam MnO2 trong 200ml axit clohi ric 2M. Tnh n ng i.

c a HCl v MnCl2 trong dung d ch sau khi ph n ng k t thc. Gi thi t kh clo thot hon ton kh i dung d ch v th tch c a dung d ch khng bi n 5.22 i u ch m t dung d ch axit clohi ric b ng cch ha tan 2 mol hi roclorua vo n c. Sau un axit thu c v i mangan ioxit c d . Kh clo thu c b ng ph n ng c tc d ng v i 28 gam s t hay khng? 5.23 Ha tan 7,8 gam h n h p b t Al v Mg trong dung d ch HCl d . Sau ph n ng kh i l ng dung d ch t ng thm 7,0 gam. Kh i l ng nhm v magie trong h n h p u l bao nhiu gam? 5.24 Nung mA gam h n h p A g m KMnO4 v KClO3 ta thu
o

c ch t r n A1

v kh O2. Bi t KClO3 b phn h y hon ton theo ph n ng : 2KClO3 t p 2KCl + 3O2o cn KMnO4 b phn h y m t ph n theo ph n ng : 2KMnO4 t p K2MnO4 + MnO2 + O2o Trong A1 c 0,894 gam KCl chi m 8,132% kh i l h p kh A2.
XX Y
o

ng. Tr n l

ng O2 thu

c ch n

trn v i khng kh theo t l th tch V 2 : V ! 1: 3 trong m t bnh kn ta

142

Cho vo bnh 0,528 gam cacbon r i

t chy h t cacbon thu

c h n h p kh A 3

g m 3 kh, trong CO2 chi m 22,92% th tch. a) Tnh kh i l ng mA. ng c a cc ch t trong h n h p A.

b) Tnh % kh i l

Cho bi t: Khng kh ch a 80% N2 v 20% O2 v th tch. 5.25 Cho l ng axit clohi ric, thu c khi ch ha 200 gam mu i n cng nghi p (cn ch a m t l ng ng k t p ch t), tc d ng v i MnO2 d c m t l ng kh clo ph n ng v i 22,4 gam s t kim lo i. Xc NaCl trong mu i n cng nghi p. C. BI T P T LUY N c tc nh hm l ng % c a

5.26 Nu hi n t ng v vi t ph ng trnh ph n ng n u c khi cho HCl d ng v i cc ch t sau: KMnO4, KClO3 . 5.27 Nu cch tinh ch : a) Mu i n c l n MgCl2 v NaBr b) Axit clohi ric c l n axit H2SO4. 5.28 c

C n bao nhiu gam KMnO4 v bao nhiu ml dung d ch axit clohi ric 1M kh clo tc d ng v i s t t o nn 16,25 gam FeCl3 ?
Mn
a `

p s : m 5.29

! 9,48g ; VHCl ! 480ml (mol/l)

Ha tan 1,74 gam MnO2 trong 200 ml axit clohi ric 2M. Tnh n ng i.

c a HCl v MnCl2 trong dung d ch sau khi ph n ng k t thc. Gi thi t kh clo thot hon ton kh i dung d ch v th tch c a dung d ch khng bi n p s : CM HCl ! 1,6 M ; CM MnCl ! 0,1 M 2 5.30 Hon thnh s
0

bi n ha sau :

KClO 3 t p A  B A  MnO 2  H 2 SO4 p C  D  E  F

pnc A p G  C

G  H 2 O p L  M v C  L t p KClO 3  A  F

143

5.31 i n phn nng ch y m t mu i clorua kim lo i ha tr I thu 6,24 gam kim lo i v anot 1,792 lit kh ( ktc). a) Xc nh cng th c phn t mu i.

catot

b) Cho ch t kh sinh ra tc d ng v i H2 trong i u ki n nh sng c s n ph m X. Ha tan X vo n c c dung d ch 1. t chy kim lo i trn, cho s n ph m sinh ra ha tan vo n c c dung d ch 2. Vi t cc ph ng trnh ph n ng. Cho 1 m u qu tm vo dung d ch 1, k thm vo t t dung d ch 2. Quan st hi n t ng v gi i thch. p s : Cng th c mu i l KCl. 5.32 Ha tan 5,37 gam h n h p g m 0,02 mol AlCl3 v m t mu i halogenua c a kim lo i M ha tr II vo n c, thu c dung d ch A. Cho dung d ch A tc d ng v a v i 200 ml dung d ch AgNO3, thu c 14,35 gam k t t a. L c l y dung d ch cho tc d ng v i NaOH d , thu c k t t a B. Nung B n kh i l ng khng i c 1,6 gam ch t r n. Xc nh cng th c phn t mu i halogenua kim lo i M. p s : Cng th c phn t c a mu i l CuCl2. 5.33 C h n h p NaI v NaBr. Ha tan h n h p trong n c. Cho brom d vo dung d ch. Sau khi ph n ng th c hi n xong, lm bay h i dung d ch, lm kh s n ph m th th y kh i l ng s n ph m nh h n kh i l ng h n h p 2 mu i ban u l m gam. Ha tan s n ph m trong n c v cho kh clo i qua cho n d . Lm bay h i dung d ch v lm kh ch t cn l i, ng i ta th y kh i l ng ch t thu c nh h n kh i l ng mu i ph n ng l m gam. Xc nh % v kh i l ng c a NaBr trong h n h p u. p s : % NaBr = 3,7%; %NaI = 96,3% 5.34 em i n phn 200 ml dung d ch NaCl 2M (d = 1,1g/ml) v i i n c c b ng than c mng ng n x p v dung d ch lun lun c khu y u. Sa m t u 0 th i gian catot thot ra 22,4 lit kh o i u ki n 20 C, 1atm. H p ch t ch a trong dung d ch sau khi k t thc i n phn l ch t g? Xc nh C% c a n. p s : C%NaOH = 8,32%

144

5.35 thu

i n phn nng ch y a gam mu i A t o b i kim lo i M v halogen X ta c 0,96 gam kim lo i M cat t v 0,896 lit kh ( ktc) ant. M t khc c, sau cho tc d ng v i AgNO3 d th thu c

ha tan a gam mu i A vo n 11,48 gam k t t a. H i X l halogen no ?

p s : X l clo 5.36 i n phn 200 ml dung d ch KCl 1M (d=1,15g/ml) trong bnh i n phn c mng ng n x p v i c ng dng i n I=20A, sau th i gian t kh thot ra cat t l 1,12 lit. Tnh n ng % c a cc ch t trong dung d ch sau i n phn. (Coi th tch dung d ch khng thay i v n c ch a b i n phn) p s : C KOH = 2,474% , CKCl = 3,29% . 5.37 H n h p A g m: NaOH, Na2CO3 v Na2SO4. L y 1 gam A ha tan vo n c r i thm dung d ch BaCl2 cho n d , thu c k t t a B v dung d ch C. Thm t t dung d ch HCl vo dung d ch C cho n khi c dung d ch trung tnh, c n dng 24 ml dung d ch HCl 0,25M. M t khc, 2 gam A tc d ng v i dung d ch HCl d , sinh ra c 0,224 lit kh ( ktc). a) Xc nh thnh ph n ph n tr m t ng ch t trong h n h p A. b) Tnh th tch dun d ch HCl 0,5M ph n ng v a v i 0,5 gam A. c) Tnh th tch dung d ch HCl 0,5M tc d ng v i k t t a B. p s : a) Thnh ph n c a A: 53% Na2CO3 ; 24% NaOH; 23% Na2SO4. b) 16ml dung d ch HCl. c) 20ml dung d ch HCl 0,5M. 5.38 Dung d ch X c t o thnh b ng cch ha tan 3 mu i KCl, FeCl3, BaCl2. N u cho 200 ml dung d ch X ph n ng v a v i 100 ml dung d ch Na2SO4 1M , ho c v i 150 ml dung d ch NaOH 2M; ho c v i 300 ml dung d ch AgNO 2M . 3 Trong m i tr ng h p u thu c k t t a l n nh t. a) Tnh n ng b) Tnh kh i l c a m i mu i trong dung d ch X. ng mu i khan thu c khi c c n 200 ml dung d ch X. p s : [BaCl2]=[KCl]=[FeCl 3]=0,5M; m=44,5g.

145

5.39 Ha tan m gam h n h p g m NaBr v NaI vo n c c dung d ch A. Cho A ph n ng v i brom d sau c c n dung d ch thu c duy nh t m t mu i khan B c kh i l ng (m - 47) gam. Ha tan B vo n c v cho tc d ng v i clo d sau c c n dung d ch thu c duy nh t m t mu i khan C c kh i l ng (m-89) gam. Vi t cc ph ng trnh ph n ng ha h c v tnh % kh i l ng c a m i mu i trong h n h p ban u. p s : 40,71% NaBr v 59,29%NaI 5.40 M t khong v t c cng th c t ng qut l: aKCl.bMgCl .cH2O. Nung 2 27,75 gam khong v t trn n kh i l ng khng i th y kh i l ng ch t r n gi m 10,8 gam. Ha tan ch t r n vo trong n c r i cho tc d ng v i AgNO3 d th thu c 43,05 gam k t t a. L p cng th c c a khong v t trn. p s : KCl.MgCl2.6H2O. 5.41 M t dung d ch l h n h p cc mu i NaCl, NaBr, NaI. Sau khi lm kh 20ml dung d ch ny thu c 1,732 gam ch t r n. L y 20ml dung d ch mu i ph n ng v i brom r i lm bay h i thu c 1,685 gam ch t r n kh. Sau cho clo tc d ng v i 120ml dung d ch trn, sau khi bay h i thu c 1,4625 gam k t t a kh. a) Tnh n ng b) Tnh kh i l CM c a t ng mu i trong dung d ch. ng brom v iot c th i u ch c t 1m3 dung d ch. p s : NaCl 1M; NaBr 0,2M; NaI 0,05M. m Br2 ! 16kg; m I 2 ! 6,35kg 5.42 Chia 8,84 gam h n h p MCl v BaCl2 thnh hai ph n b ng nhau. Ha tan ph n 1 vo n c r i cho ph n ng v i AgNO3 d thu c 8,61 gam k t t a. em o i n phn nng ch y ph n 2 n hon ton thu c V ml kh X 27,3 C v 0,88 atm. N u s mol MCl chi m 80% s mol trong h n h p, xc nh kim lo i M v tnh thnh ph n % kh i l ng h n h p u. Tnh V. p s : Kim lo i l Na %m NaCl ! 52,94% %m BaCl 2 ! 47,06% V = 0,84lit

146

5.43 T m t t n mu i n c ch a 5% t p ch t, ng i ta i u ch c 1250 lit dung d ch HCl 37% (d = 1,19 g/ml) b ng cch cho l ng mu i n trn tc d ng v i axit sunfuric m c v un nng. Tnh hi u su t c a qu trnh i u ch trn. p s : D. BI T P TR C NGHI M 5.44 Ph n ng no sau y c dng i u ch clo trong phng th nghi m ? H% = 92,85%

pnc A. 2NaCl 2Na + Cl2 p

p B. 2NaCl + 2H2O H2 + 2NaOH + Cl2 m.n C. MnO2 + 4HCl

c

pdd
o

t MnCl2 + Cl2 + 2H2O p

D. F2 + 2NaCl p 2NaF + Cl2 5.45 Clorua vi l mu i c a kim lo i canxi v i 2 lo i g c axit l clorua Cl- v hipoclorit ClO-. V y clorua vi g i l mu i g? A. Mu i trung ho C. Mu i c a 2 axit B. Mu i kp D. Mu i h n t p

5.46 Kh Cl2 i u ch b ng cch cho MnO2 tc d ng v i dd HCl c th ng b l n t p ch t l kh HCl. C th dng dd no sau y lo i t p ch t l t t nh t? A. Dd NaOH B. Dd AgNO3 C. Dd NaCl D. Dd KMnO4 5.47 Dng lo i bnh no sau y A. Bnh thu tinh mu xanh C. Bnh thu tinh khng mu A. F2 B. Cl2 C. Br2 ng dung d ch HF? B. Bnh thu tinh m u nu D. Bnh nh a teflon (ch t d o) D. I2

5.48 Ch t no sau y ch c tnh oxi ho, khng c tnh kh ? 5.49 C 4 ch t b t mu tr ng l vi b t, b t g o, b t th ch cao (CaSO4.2H2O) b t vi (CaCO3). Ch dng ch t no d i y l nh n bi t ngay c b t g o? A. Dung d ch HCl C. Dung d ch Br2 B. Dung d ch H 2SO4 long D. Dung d ch I2

147

5.50

dung d ch ch a 1g HBr vo dd ch a 1g NaOH. Dung d ch thu cho qu tm chuy n sang mu no sau y? A. Mu C. Khng i mu c dng 5.51 Ph n ng no sau y nghi m?
to

c lm

B. Mu xanh D. Khng xc nh c i u ch kh hi ro clorua trong phng th

A. H2 + Cl2 2HCl p B. Cl2 + H2O p HCl + HClO C. Cl2 + SO2 + 2H2O p 2HCl + H2SO4 D. Na H  H2S
(r n)

( c)

p 4 NaHSO4 + HCl chuy n thnh anion, nguyn t c a cc ng bao nhiu electron? B. Nh n thm 2 electron D. Nh C. Ca(OH) 2 ng m nh nh t ng i 7 electron D. NaBr

to

5.52 Trong cc ph n ng ho h c, nguyn t halogen nh n hay nh A. Nh n thm 1 electron C. Nh ng i 1 electron B. NaCl

5.53 Clo khng ph n ng v i ch t no sau y? A. NaOH 5.54 Nh n nh no sau y sai khi ni v flo? ng v b n trong t nhin

A. L phi kim lo i ho t B. C nhi u D. C

C. L ch t oxi ho r t m nh m i n l n nh t c khi cho H2SO4 cl nl t tc d ng 5.55 Nh ng hi ro halogenua c th thu v i cc mu i NaF, NaCl, NaBr, NaI l A. HF, HCl, HBr, HI C. HF, HCl, HBr 5.56 t nng no sau y? m t s i dy ng r i

B. HF, HCl, HBr v m t ph n HI D. HF, HCl . a vo bnh kh Cl2 th x y ra hi n t ng

148

A. Dy B. Dy C. Dy D. Dy

ng khng chy ng chy y u r i t t ngay ng chy m nh, c khi mu nu v mu tr ng. ng chy m r t lu B. N2 v O2 C. Cl2 v O2 D. SO2 v O2

5.57 H n h p kh no sau y c th t n t i b t k i u ki n no? A. H2 v O2 5.58 Dy no sau y s p x p ng theo th t gi m d n tnh axit c a cc dung d ch hi ro halogenua? A. HI > HBr > HCl > HF C. HCl > HBr > HI > HF E. P N V H 5.44. C 5.49. D 5.54. B 5.1 H ng d n: 5.45. 5.50. 5.55. B. HF > HCl > HBr > HI D. HCl > HBr > HF > HI

NG D N GI I BI T P D B D 5.46. C 5.51. D 5.56. C 5.47. D 5.52. A 5.57. C 5.48. 5.53. 5.58. A B A

p d ng cng th c:

A!
Trong a, b l % Theo

aA  bB 100
l nguyn t kh i trung bnh

ng v ng v ng trnh sau:

, B l nguyn t kh i c a u bi ta c h ph

a.35  b.37 ,45 ! 35 100 100 ! a  b Gi i h ph ng trnh ta c :

a = 77,5% b = 22,5%

149

5.2 H

ng d n: C u hnh electron 2s22p5 3s23p5 4s24p5 5s25p5

Nguyn t F Cl Br I

Flo lun c s oxi ha m b i v: L p ngoi cng c a nguyn t flo khng c obitan d, cn m c 2p v m c 3s chnh l ch n ng l ng qu cao nn flo khng c tr ng thi kch thch hnh thnh s oxi ha d ng. M t khc flo c m i n l n nh t nn ngay c s oxi ha +1 c ng khng xu t hi n. Cc nguyn t halogen khc ngoi s oxi ha m cn c th c s oxi ha d ng(+1, +3, +5, +7) b i v: cc electron ns v np c kh n ng b kch thch chuy n sang nd, +1
oq oq oq o

+3

oq

oq

+5

oq

+7

150

5.3

H T

ng d n: C u hnh electron c a nguyn t X l: 1s22s22p63s23p64s23d104p65s24d105p5 rt ra ZX = 53 = pX (s proton)

b

Theo

u bi ta c:

nX ! 1,3962 pX

n X ! 74

(s n tron)

AX = p X + nX = 53 + 74 = 127
b

m t khc :

nX ! 3,7 nY

n Y ! 20

ph n ng c a X v Y: Y + X p YX 4,29 AY AY 4,29 ! M YX 18,26 18,26 MYX A Y ! 39

b

AY 4,29 ! A Y  127 18,26

A Y ! p Y  n Y 39 ! p Y  20 p Y ! 19 ! Z Y
V y c u hnh electron c a nguyn t Y l: 1s22s22p63s23p64s1 V y X l iot v Y l kali. 5.4 H ng d n: a) Dng qu tm nh n bi t HCl, KOH. Dng dung d ch H2SO4 nh n bi t BaCl2 cn l i KI, KBr. Dng kh Cl2 phn bi t cc dung d ch KI v KBr. b) Dng qu tm nh n bi t HCl, H2SO4. Dng dung d ch BaCl2 phn bi t HCl v H2SO4. Dng dung d ch AgNO3 AgClq mu tr ng). Ho c t : KI ng n l a mu tm; NaCl ng n l a mu vng. phn bi t dung d ch KI v NaCl (AgIq mu vng t i;

151

c) Dng qu tm nh n bi t dung d ch cc dung d ch NaOH, HCl, HBr. Dng Cl2 phn bi t HCl v HBr ho c dng AgNO3 c ng phn bi t (mu vng) v AgClq (mu tr ng). d) Cho b n m u th tc d ng v i dung d ch Na2CO3 c hai m u th c ph n ng t o k t t a l CaCl2 v MgI2. Phn bi t hai m u th CaCl2 v MgI2 b ng Cl2. Cn l i phn bi t NaF v KBr c ng b ng Cl2. 5.5 H ng d n: ng mu i nh lm th nghi m: L y t ng l c AgBrq

- Ha tan vo H2O, t o thnh 2 nhm: + Nhm I : Tan trong H2O l NaCl v AlCl3 + Nhm II : Khng tan l MgCO3 v BaCO3 - i n phn dung d ch cc mu i nhm I (c mng ng n) : 2NaCl + 2H2O P c mngngn p 2NaOH + Cl2o + H2 o 2AlCl3 +6H2O P c ngnp 2Al(OH)3q + 3Cl2o + 3H2o mng Khi k t thc i n phn, vng catot c a bnh i n phn no c k t t a keo xu t hi n, l bnh ch a mu i AlCl3, bnh kia l NaCl. - Thu kh H2 v Cl2 th c hi n ph n ng : H2 + Cl2 p 2HCl Ha tan mu i nhm II vo dung d ch HCl : MgCO3 + 2HCl p MgCl2 + CO2o + H2O BaCO3 + 2HCl p BaCl2 + CO 2o + H2O i n phn dung d ch NaCl (c mng ng n) Dng dung d ch NaOH MgCO3 v BaCO3 : thu dung d ch NaOH. tm c phn bi t mu i MgCl2 v BaCl2. T
c

MgCl2 + 2NaOH p Mg(OH)2q + 2NaCl BaCl2 + 2NaOH p Ba(OH)2 + 2NaCl 5.6 H ng d n:

152

- Ta nh l n l t m t m u th vo ba m u th cn l i n khi no th y 2 m u th nh vo nhau bi n thnh mu h ng th c p l dung d ch NaOH v phenolphtalein. Cn l i l dung d ch NaCl v dung d ch HCl. Chia ng nghi m c mu h ng thnh hai ph n. L y hai m u th ng dung d ch NaCl v dung d ch HCl, m i m u th vo m t ng nghi m mu h ng, m u no lm mu h ng m t i l dung d ch HCl (v axit trung ha h t NaOH, nn mi tr ng trung tnh, phenolphtalein khng i mu). Ta phn bi t c dung d ch HCl v dung d ch NaCl. - ng nghi m t mu h ng chuy n sang khng mu, lc ny ch ch a NaCl v phenolphtalein. Ta dng n nh n bi t dung d ch NaOH b ng cch nh vo m t trong hai ng nghi m ch a bi t, ng nghi m no bi n thnh mu h ng l NaOH, ng cn l i l phenolphtalein. 5.7 H ng d n: c c t. d ng BaSO4 k t t a tr ng. lo i ion SO42- Ha tan mu i n vo n - Thm BaCl2 d Ph ng trnh ph n ng: BaCl2 + Na 2SO4 p BaSO4q + 2NaCl BaCl2 + MgSO4 p BaSO4q + MgCl2 BaCl2 + CaSO4 p BaSO4q + CaCl2 - L c b k t t a BaSO4. - Thm Na2CO3 d lo i ion Mg2+, Ca 2+, Ba2+d MgCl2 + Na2CO3 p 2NaCl + MgCO 3q CaCl2 + Na 2CO3 p 2NaCl + CaCO3q BaCl2 + Na 2CO3 p 2NaCl + BaCO3q - L c b k t t a MgCO3, CaCO3, BaCO3. - Thm dung d ch HCl - C c n dung d ch ta thu 5.8 H ng d n: lo i b Na2CO3 d Na2CO3 + 2HCl p 2NaCl + CO2o + H2O c mu i n tinh khi t.

153

t ha tr c a R l x v nguyn t l H p ch t v i oxi c cng th c R2Ox H p ch t v i hi ro c cng th c RH8-x

2R

ng l R

Theo

u bi : 2R  16x ! 0,5955
R R  8 x

2 .R  8  x
2R  16x

! 0,5955

R! 1 -5,53 lo i

11,528 .x - 16 0,809 2 8,72 lo i 3 22,97 lo i 4 37,22 lo i 5 51,47 lo i 6 65,72 lo i 7 79,97 nh n ng trnh tm cng

x R nghi m

V y R l brom, vi t ph th c mu i M + theo ptp : theo u bi:

ng trnh M tc d ng v i Br2, l p ph

y Br2 p MBry 2 (M + y.80) gam 40,05 gam

M gam 4,05 gam M = 9y 1 9 lo i 2 18 lo i

40,05.M = 4,05.(M + y.80)

y M nghi m

3 27 nh n

V y M l nhm
Cng th c c a mu i l AlBr3

154

ng d n: ng nguyn t c a kim lo i M v phi kim X, n

n 2

K hi u M, X l n l t l kh i l l ha tr c a kim lo i.
PNC

MX n M  p

X2 o

(1)

(mol) x

xn 2

MXn + nAgNO3 p M(NO3)n + nAgXq (2) (mol) x mol HCl + AgNO 3 (mol) 0,1v1 = 0,1 Kh i l
p AgClq +

nx mol HNO 3 0,1

ng k t t a AgX l : 25,83 - (0,1 v 143,5) = 11,48 (g)

n X 2 c trong mu i A : nAgX thu c (ph

0,896 ! 0,04 (mol) 22,4

ng trnh 2) = 0,08 (mol) 11,48 ! 143,5 0,08

M AgX !

X = 143,5 - 108 = 35,5 ; X l Cl V y mu i A c cng th c t ng qut MCl. 5.10 H a) Ph ng d n: ng trnh ph n ng c a NaX v NaY v i AgNO3. NaX + AgNO3 p AgXq + NaNO3 a b - L p h ph a b ng trnh (g i s mol NaX: amol; s mol NaY: bmol) NaY + AgNO3 p AgYq + NaNO3

 b 23  X ! 31,84 (23  X)a  (23  Y)b ! 31,84 . a (108  X)a  (108  Y)b ! 57,34  b 108  X ! 57,34 . a

155

 V X

X ! 83,13

YX

83,13 Y

X = 80 < 80,13 nn X l brom v Y = 127 > 83,13 nn Y l iot.

Cng th c c a 2 mu i l: NaBr v NaI. b) mNaBr = 0,28 v 103 = 28,84 (g) mNaI = 0,02 v 150 = 3 (g) 5.11 H ng d n: a) G i cng th c phn t mu i c a kim lo i M ha tr II v phi kim X ha tr I l MX2. MX2 + 2AgNO3 p 2AgXq + M(NO3)2 MX2 + D a vo ph Fe
p

Mq + FeX2

ng trnh ph n ng rt ra: 0,16.M X  178 2,87

MM !

V X l phi kim ha tr I v mu i AgX l k t t a tr ng X l nguyn t halogen tr F. Nguyn t halogen: Cl MX : MM : 35,5 64 Ch n Ch n MX = 35,5 X l Cl v MM = 64 M l Cu Cng th c phn t b) S mol c a 1/2 l a ! mu i l CuCl2. ng mu i ban u l: Br 80 66,5 lo i I 127 69,1 lo i

0,16 ! 0,02 (mol) 64 - 56

156

(a l s mol MgX2 trong 1/2 l Kh i l 5.12 H ng mu i CuCl2 ban ng d n: u: m = 2 v (0,02 v 135) = 5,4 (g) a) n AgNO3 ! 0,2.0,15! 0,03 Cc ph ng trnh ph n ng:

ng mu i ban

u)

NaX + AgNO3 p NaNO3 + AgXq NaY + AgNO3 p NaNO3 + AgYq p d ng nh lu t b o ton kh i l ng ta c:

a

mA + m AgNO3 = m NaNO3 + mk t t

2,2 + 0,03.170 = 0,03.85 + mk t t mk t t a = 4,75 (g) b)

t X> M >Y Na M + nAgNO3 p NaNO3 + Ag M q

n AgNO3 ! n Ag M ! 0,03 M Ag M !

4,75 } 158,3 0,03

M = 158,3 -108 = 50,3

ng d n:

X v Y l cc halogen lin ti p, v y ph i l brom (M = 80) v clo (M = 35,5) 5.13 H t k hi u kim lo i l B. t k hi u halogen l X. Cng th c c a mu i s l BXn BXn + AgNO3 p nAgXq + B(NO3)n 27g 57,4g

157

13,5g BXn 13,5g

28,7
dpdd B p

+ nX 7,1g

6,4g

Trong 13,5 (g) BXn c 7,1 (g) X, v y trong 28,7 (g) AgX c ng ch c 7,1 (g) X
mAg = 28,7 - 7,1 = 21,6 (g) nAg = 0,2 (mol).

Trong AgX t l k t h p theo s mol nAg : nX = 1 : 1 nX = 0,2 (mol). MX ! Suy ra X l clo BCln + nAgNO3 p nAgClq + B(NO3)n (mol) 7,1 ! 35,5 0,2

0,2 n
M BCln ! 13,5 ! 67,5n 0,2 n

0,2

MB + 35,5n = 67,5n ; MB = 32n MB = 32 MB = 64 ng d n: mu i NaF, NaCl, NaBr ch c NaBr (lo i) B l Cu.

*N un=1 *N un=2 5.14 H

Khi s c kh Cl2 vo dung d ch ch a h n h p tc d ng. t s mol h n h p ban Vi t cc ph

u: NaF : a (mol) ; NaCl: b (mol); NaBr: c (mol). ng trnh.

ng trnh ph n ng v l p h ph

42a  58,5b 103c! 4,82 42a 58,5b 58,5c! 3,93 b  c 4,305 2 ! 143,5 ! 0,03

158

Gi i h ph

ng trnh ta c: 0,01v 42 ! 0,087 hay 8,7% 4,82 0,04v 58,5 ! 0,485 hay 48,5% 4,82 0,02v 103 ! 0,427 hay 42,8% 4,82

a ! 0,01 p %mNaF ! b ! 0,04 p %mNaCl ! c ! 0,02 p %mNaBr ! 5.15 H ng d n:

t s mol NaCl: a (mol); NaBr: b (mol); NaI: c (mol) a) Cc ph n ng v i brom d : 2NaI + Br2 p 2NaBr + I 2 c mol H n h p A: c mol 58,5a + 103b + 150c = 5,76
47c = 0,47

sau ph n ng v i brom: 58,5a + 103 (b + c) = 5,29 * Cc ph n ng v i Cl2 2NaBr + Cl2 p 2NaCl + Br2 2NaI + Cl2 p 2NaCl + I2 (mol) 0,01 0,01 ng h n h p mu i sau ph n ng v i N u Cl2 ch ph n ng v i NaI th kh i l Cl2 l 5,76 - 1,5 + 0,585 = 4,845g. Theo NaBr. mh
nh p

bi h n h p sau ph n ng ch c 3,955 (g). V y Cl2 ph n ng v i c = 3,955 (g), trong c 0,05 (mol) NaCl v cn l i l NaBr. 3,955 0,05v 58,5 ! 0,01(mol) 103

nNaBr cn l i =

Tnh s mol NaBr tham gia ph n ng.

159

1 mol NaBr thay th b ng 1 mol NaCl kh i l x mol NaBr thay th b ng x mol NaCl kh i l

ng gi m 44,5 g. ng gi m 4,845 - 3,955 = 0,89 (g)

x!

0,89 ! 0,02 44,5

S mol NaBr c trong 5,76g = 0,02 + 0,01 = 0,03

n NaCl !

5,76 3,09 1,5 1,17 ! ! 0,02 58,5 58,5

ng NaCl: 20,3%; NaBr: 53,66%; NaI: 26,04%

% theo kh i l ng d n:

5.16. H

NaCl + AgNO3 p AgCl + NaNO 3 (mol) (mol) a b 26,5a = 18b a b a b NaBr + AgNO3 p AgBr + NaNO 3 170a - 143,5a = 188b - 170b

a 18 ! b 26,5 m NaCl 18v 58,5 1053 ! ! m NaBr 26,5v 103 2729,5

%NaCl =

1053 v 100%! 27,84% 3782,5

%NaBr = 100 - 27,84 = 72,16% 5.17 H ng d n: t th tch c a amoniac l V

Bnh c u ch a hi roclorua l 3V

V sau khi tr n = 4V
160

Ph

ng trnh ph n ng: NH3 + HCl p NH4Cl

ph n ng theo t l 1:1 v s mol theo t l 1:1 v th tch

Sau ph n ng l

ng HCl cn d

2V mol 22,4

?HClA!

2V ! 0,0223M 22,4. 4V V ! 0,01116M 22,4. 4V

?NH 4 ClA!
5.18 H

ng d n: Cc ph n ng khi nhi t phn: 2KClO 3 p 2KCl  3O 2 o Ca(ClO 3 ) 2 p CaCl 2  3O 2 o Ca(ClO) 2 p CaCl 2  O 2 o (CaCl2 t p CaCl2 ) (KCl t p KCl) CaCl2  K 2 CO3 p CaCO q  2KCl (4) 3
0 0

(1) (2) (3)

Tnh: n O2 ! n CaCl2 a) Kh i l Theo 17,472 ! 0,78 (mol) 22,4 ! n K 2CO 3 ! n CaCO 3 ! 0,36 . 0,5 ! 0,18 (mol)

ng k t t a C = 0,18 . 100 = 18 (g) ng

b) G i x v y l s mol KClO3 v KCl trong A. nh lu t b o ton kh i l

t ng s mol KCl trong B = x + y !

83,68 0,78. 32  0,18. 111 ! 0,52 74,5

(trong 32 v 111 l KLPT c a O2 v c a CaCl2). M t khc :

161

x  y  0,18 . 2 ! Gi i h ph

22 y 3

ng trnh, ta c: x = 0,4

Vy% KClO 3 !
5.19 H L

0,4. 122,5. 100 ! 58,55% 83,68

ng d n: L ng NaCl nguyn ch t: 1000kg v 89,5% = 895kg ng HCl thu 58,5 g 895kg c theo l thuy t : 36,5g x = 558,42kg c theo th c t : 2NaCl + H2SO4 p Na2SO4 + 2HCl

ng HCl thu

1250 lit v 1,19kg/lit v 37% = 550,375 kg Hi u su t c a qu trnh i u ch : H% = 5.20 H ng d n: 2KClO3 t p 2KCl + 3O2o (mol) a
o o

550,375 v 100% ! 98,55% 558,42

(a)

a (b)

4KClO3 t p 3KClO4 + KCl (mol) b 73,5 a  b ! 122,5 ! 0,6  b ! 33,5 ! 0,45 a 4 74,5 3b ! 0,15 b ! 0,2 v a = 0,4 4 b 4

162

%m phn h y theo (a) :

122,5 v 0,4 ! 66,67% 73,5

%m phn h y theo (b) : 33,33% 5.21

MnO2 1 mol 0,02mol

 4HCl p

MnCl2 1 mol 0,02mol

 Cl 2 o  2H 2 O

4 mol 0,08mol

S mol MnO2

c ha tan trong axit clohi ric l :

1,74 ! 0,02 (mol) 87

S mol HCl c trong dungdch : l Nhn vo ph 2 v 200 ! 0,4(mol) 1000

ng trnh ph n ng, ta th y 1mol MnO2 tc d ng v i 4 mol HCl t o

nn 1mol MnCl2. V y 0,02mol MnO2 tc d ng v i 0,08mol HCl t o nn 0,02mol MnCl2. S mol HCl cn l i trong dung d ch l : 0,4 - 0,08 = 0,32 (mol) N ng CM HCl = N ng c a HCl cn l i trong dung d ch l :

0,32v 1000 ! 1,6(mol/l) 200

c a MnCl2 trong dung d ch l : 0,02v 1000 ! 0,1 (mol/l) 200 ng d n: nO 2 p nCl 2  Cl 2 o  2H 2 O (1) (2)

C MnCl2 =
5.22

4HCl  Theo (1)

3Cl 2  2 e p 2 eCl 3

163

1 1 n HCl ! . 2 ! 0,5 mol 4 4 28 ! 0,5 mol C : n F ! 56 n Cl2 !

Theo (2) : N u Fe ph n ng h t th c n :
e d

n Cl2 !

3 3 n F ! . 0,5 ! 0,75 mol 2 2

M Cl 2 (1) ! 0,5 mol

L

0,75 mol
ha tan 28 (g) Fe.

ng Cl2 thu H ng d n:

c sau ph n ng (1) khng

5.23

Cc ph (mol) x (mol) y

ng trnh ha h c (1) (2) 1,5x y t l s mol c a Al v Mg trong h n h p, theo bi ra ta c: c x = 0,2, y = 0,1

2Al + 6HCl p 2AlCl3 + 3H2o Mg + 2HCl p MgCl2 + H2o t x, y l n l

27x + 24y = 7,8 (I) (1,5x + y)2 = 0,8 (II) gi i ra ta V y m Al = 0,2 x 27 = 5,4 (g) v m Mg = 0,1x24 = 2,4 (g). 5.24 H ng d n: a) Cc ph n ng nhi t phn 2KClO3 t p 2KCl + 3O2o 2KmnO4 t p K2MnO4 + MnO 2 + O2o
o o

(1) (2)

G i n l t ng s mol O2 thot ra t (1) v (2). Sau khi tr n n mol O2 v i 3n mol khng kh (trong c 4 3n ! 0,6n mol O2 v .3n ! 2,4n mol N 2 ) ta th y t ng s 5 5

164

mol O2 b ng (1 + 0,6) n = 1,6n. V s mol cacbon ! bi ton, sau khi Tr t chy thu

0,528 ! 0,044, v theo i u ki n 12 c h n h p 3 kh, nn ta c 2 tr ng h p: (3) 0,044. 100 ! 0,192 22,92

ng h p 1: N u oxi d , t c 1,6n > 0,044, th cacbon ch chy theo ph n ng C + O2 p CO2

lc nytng mol kh phn ngbng s sau Cc kh g m: oxi d , nit , CO2

(1,6 n - 0,044) + 2,4n + 0,044 = 0,192

n! Kh i l

0,192 ! 0,048 (mol) 4

ng mA = kh i l ng ch t r n cn l i + kh i l ng oxi thot ra.

mA !

0,894. 100  32 . 0,048! 12,53(g) 8,132

C + O2 p CO2 2C + O2 p 2CO (3) (4)

Tr ng h p 2: N u oxi thi u, t c 1,6n < 0,044, th cacbon chy theo 2 ph n ng:

Cc kh trong h n h p c N2 (2,4n), CO2 (n') v CO (0,044 - n'). Nh v y t ng s mol kh = 2,4n + 0,044. Theo cc ph n ng (3), (4) th (0,044 n' ) 2

n O2 = 1,6n ! n'
p n' ! 3,2n  0,044 ! Gi i ra c n = 0,0204

22,92 (2,4n  0,044) 100

Vy m'A !
b) Tnh % kh i l

0,894. 100  0,0204. 32 ! 11,647(g) 8,132

ng cc ch t trong A.

165

Theo ph n ng (1): n KClO = 122,5 . 0,012 = 1,47 (g) 3 i v i tr ng h p 1:

%KClO3 !

1,47.100 ! 11,7% 12,53 p %KMnO4 ! 100  11,7 ! 88,3%

i v i tr

ng h p 2:

%KClO !

1,47.100 ! 12,6% 11,647 p %KMnO4 ! 100  12,6 ! 87,4%

p

5.25

ng d n: Cc ph n ng ha h c:

NaCl  H 2 SO4 1 mol x ! 2,4 mol 4HCl 4 mol 2,4 mol 3Cl2  3 mol 0,6 mol 2F 2 mol 0,4 mol
p 

NaHSO 4

HCl 1 mol 2,4 mol

MnO2

MnCl2

 2H 2 O  Cl 2 o

1 mol 0,6 mol 2F Cl3

S mol Fe c n tc d ng v i clo l: Theo ba ph mol Cl2

22,4 ! 0,4 mol 56 c t o nn t 1 mol NaCl. c t o nn t 2,4 mol

ng trnh ph n ng trn ta th y 2 mol Fe ph n ng v i 3 mol Cl2 ; 1 c t o nn t 4 mol HCl v 1 mol HCl c t o nn t 2,4 mol NaCl. 58,5 . 2,4 = 140,4 (g)

V y 0,4 mol Fe ph n ng v i 0,6 mol Cl2 ; 0,6 mol Cl2 HCl v 2,4 mol HCl Kh i l Hm l ng NaCl c trong mu i n cng nghi p l :

ng ph n tr m c a NaCl trong mu i n cng nghi p l :

166

140,4v 100 ! 70,2% 200 F. THNG TIN B SUNG

CLO

Mu i n, NaCl, l h p ch t c ch a clo c loi ng i bi t n t th a xa x a. Th i trung c , cc nh gi kim thu t bi t i u ch cc axit clohidric b ng cch cho axit sunfuric tc d ng ln mu i n Chng ta bi u di n b ng ph ng trnh ha h c t ng qut sau: H2SO4 + 2NaCl Na2SO4 + 2HCl Vo th k 16, nh ha h c c Glauber nh n xt l khi dng n c c ng toan ha tan kim lo i hay khong v t th th y c khi mu l c thot ra. Ngy nay chng ta hi u th c ch t n c c ng toan nh sau HNO3 + 3HCl 2Cl 2Cl + NOCl + 2H 2O Cl2

T t c nh ng i u ni trn m i ch l tia sng con ng i l n b c i tm clo. N m 1774, nh ha h c ti n ng Th y i n Sile l n u tin tm ra c nguyn t clo. ng dng axit clohidric tc d ng ln khong v t pirolu it (MnO2) 4HCl + MnO2 MnCl2 + 2H2O + Cl2 ng m t ch t kh thot ra c mu vng l c, v c mi nh mi n c c ng toan un nng. R t c th trong s nh ng c gi ham mu n hi u bi t ha h c, c ng i s h i Sile lm sao m c c khong v t trn. Cu h i nh v y l r t c n thi t i v i nh ng ng i nghin c u khoa h c. Nh bc h c tn tu i Php, Pasteur, ng i tm ra vacxin ch ng b nh ch d i, ni r ng bi t ng c nhin ng lc trn b c ng nghin c u l b t u c a s pht minh. Gi a th k 18, Th y i n l m t n c n i ti ng c a Chu u trong vi c cung c p kim lo i en h o h ng. Luy n kim v ngh m r t th nh v ng Th y i n. Cho nn r t d hi u r ng, cc nh ha h c lun lun i tm qu ng m iL i c m t . em h c sinh no th c m c: Sile c bi t r ng mnh tm ra nguyn t ha h c m i khng?

167

M t cu h i th t l thng minh, khng d g tr l i ng n g n c. Oxi l nguyn t ha h c cng ngy sinh v i clo, tc gi tm ra oxi c ng ch bi t m t i u m t th y, ch khng bi t r ng mnh tm ra nguyn t m i. S ph n Clo c ng nh v y. Tm ra oxi trong l ch s ha h c, l m mang cho s th ng l i c a thuy t oxi v s chy v s s p c a thy t nhin t (hay thuy t Phlogittn) Tm ra clo, trong l ch s ha h c m mn cho m t quan ni m ng y h n v axit (Lavodi nh m r ng h axit l u ch a oxi) n v

c gi c th tm hi u k v n ny trong l ch s ha h c. Chng ti ch ni thm r ng: Nh ha h c Php Lavoadi cho r ng tnh ch t c a axit l do oxi sinh ra. V n nu ra khng g p ng i tranh ci, b i v ph n l n axit (H2SO4, HNO3, H3PO4 u c ch a oxi, nh ng khi b t u tm ra clo v t ng ng v i n l axit clo hi ric, th ng i ta v n quy t on l trong axit ph i c oxi(hai nh ha h c kin tr nh t quy t ki n ny l Lavoadi v Bec eniut). Th l bao nhiu nh bc h c b cng tm ki m oxi trong axit ny, nh ng t t th y u v hi u. Ph i ch cho n khi tm ra hai nguyn t i n hnh n a trong nhm Halogen l brom v iot (n a u th k 19), ng v i chng l axit HBr, HI th thuy t oxi sinh axit m i ch u thua hon ton (1870). V n l th ko theo sau vi c tm ra clo l: Trong ph n ng i u ch kh clo t khong v t MnO2, khi c mu i cn l i, ng i ta th y cn l i nh ng tinh th mu h ng. Mu s c l lng ny, gy s ch c a cc nh khoa h c. S tm ra clo d n n s tm ra nguyn t m i Mangan. Dng qu ng MnO2 i u ch clo l m t ph n ng t ti n ch c dng trong cc phng th nghi m hi n nay, khng th dng cho cng nghi p c. Clo c nhu c u l n trong vi c t y tr ng v i s i, cho nn cc nh ha h c tm cch i u ch clo cng nghi p cho r h n. Ng i ta tm cch thay Pirolu it b ng vi ti, cn oxi th l y khng kh, t c l l y c a cng! Ph Ph ng php i u ch u tin l c a Veldon, ph ng trnh c d ng t ng qut 12HCl + 4Ca(OH)2 + O2 4CaCl2 + 2Cl2 + 10H2O ng php th hai l ph ng php Dicon, c ph n u i m h n

168

4HCl + O2 2Cl2 + 2H2O, ch t xc tc trung gian l mu i ng clorua. V i s pht tri n c a cng nghi p i n ha, ngy nay ng i ta s n xu t NaOH t mu i n v thu c s n ph m ph l kh clo. n c ta, nh my ha ch t Vi t Tr th c hi n ph n ng ny b ng ph ng php i n phn 2NaCl + 2H2O 2NaCl + H2 + Cl2 S n ph m ph hai i n c c l kh clo v kh hi ro, chng ta v n nghe ni axit clohidric c a nh my. Chnh v h t n d ng s n ph m ph th c hi n ph n ng t ng h p sau y: H2 + Cl2 2HCl u chi n tranh th gi i l n th nh t, kh clo b gi i qun s c s d ng lm ch t c ha h c. Hng nghn binh lnh Php ch t v ht ph i kh clo. Tn g i clo l l l y t ti ng Hi L p "Cloros" c ngh a l "vng _ l c". N m 1811, nh ha h c c I. Shweiger ngh g i l "Halogen", theo ti ng Hi L p c ngh a "t o mu i". Th t v y, clo (c ng nh nh ng nguyn t cng nhm) r t d dng ha h p v i kim lo i t o thnh mu i. Clo d ng l ng c nh v t l kim ha h c Anh Faraday tm ra n m 1823

169

Ch

ng 6

NHM OXI - L U HU NH A. TM T T L THUY T I. Tnh ch t c a oxi v l u hu nh C u hnh electron Nguyn t oxi c c u hnh electron 1s22s22p4, c 2 electron c thn. Nguyn t S c c u hnh electron: 1s22s22p63s23p4, c hai electron c thn. Nguyn t S c phn l p 3d tr ng, khi b kch thch c th 1 electron t phn l p 3p sang 3d khi c 4 electron c thn:
oq oq oq oq oq oq o o o o

1s2

2s2

2p6

3s2

3p3

3d1 c thn.

Ho c thm 1 electron n a t phn l p 3s sang 3d, lc ny S* c 6 electron

oq oq oq oq oq o o o o o o

1s2

2s2

2p6

3s1

3p3

3d2

2.Tnh ch t v t l Oxi l m t ch t kh khng mu, khng mi, h i n ng h n khng kh. Oxi t tan trong n c, oxi ha l ng khi b nn p su t cao v nhi t th p. Oxi l ng l o m t ch t l ng mu xanh nh t, si -183 C. Tri
o

Oxi c d ng th hnh l o on (O3). T ng kh o on l t m o gip che ch t kh i cc tia c c tm, b o v s s ng trn hnh tinh xanh.

L u hu nh l ch t r n mu vng, nhi t nng ch y t ng i th p (113 C). L u hu nh khng tan trong n c, nh ng tan c trong cc dung mi h u c . Khi b un nng l u hu nh thnh d o, mu h i nu, sau n u ti p t c un nng m nh s t o ra h i l u hu nh c mu nu s m. 3. Tnh ch t ha h c Oxi v l u hu nh l cc phi kim c tnh oxi ha m nh. Nguyn t oxi c m i n l n th hai, ch sau flo. Oxi c th oxi ha h u h t cc kim lo i (tr

170

vng v b ch kim) v gi m t 0 xu ng -2.L Trong cc ph n ng s kim lo i v hi ro) v t

m t s phi kim, trong cc ph n ng s oxi ha c a oxi u hu nh tc d ng v i nhi u kim lo i v m t s phi kim. oxi ha c a l u hu nh bi n i t 0 xu ng -2 (h p ch t v i 0 ln +4 hay +6 (h p ch t v i oxi, axit, mu i).

II. Tnh ch t cc h p ch t c a oxi, l u hu nh N c (H2O) l h p ch t quan tr ng nh t c a oxi, c vai tr v cng quan tr ng i v i ton b s s ng trn Tri t. Phn t n c c lin k t c ng ha tr phn c c, l dung mi t t cho nhi u ch t. Gi a cc phn t n c c cc lin k t hi ro, v i n ng l ng lin k t nh h n nhi u so v i lin k t c ng ha tr nh ng c nh h ng quan tr ng n cc tnh ch t v t l c a n c nh nhi t nng ch y, nhi t si cao. Loi ng i ang ng tr c nguy c c n ki t ngu n n c s ch, do cc ho t ng s n xu t th i cc ch t c h i lm nhi m ngu n n c sng ngi, ao h v i d ng. Hi ro peoxit (n c oxi gi, H2O2) v a c tnh ch t oxi ha v a c tnh kh . Ch t ny c nhi u ng d ng trong cng nghi p, lm ch t t y tr ng, b o v mi tr ng, kh trng trong y t ... 3. H p ch t quan tr ng nh t c a S l axit sunfuric H2SO4 trong l u hu nh c s oxi ha +6. Axit sunfuric H2SO4 l m t trong nh ng ha ch t c b n, ng d ng r ng ri trong s n xu t phn bn ha h c, ch t t y r a, s n, ch t d o, luy n kim, ph m nhu m, d c ph m, ha d u... Tnh ch t axit H2SO4 + H2SO4 + H2SO4 + 2H2SO4 4H2SO4 H2SO4
c

2NaOH p Na2SO4 + 2H2O CuO

p CuSO4 + H2O p FeSO4 + H2o

H2SO4 long + Fe

Na2CO3 p Na2SO4 + H2O + CO2o c, nng. + Cu + 3Mg

pt
o

Tnh ch t oxi ha m nh c a H2SO4

c c

CuSO4 + SO2o + 2H2O c, c th lm kh c nhi u ch t kh m.

o pt 3MgSO4 + Sq + 4H2O

l m t ch t r t ho n

171

Oleum l dung d ch H2SO4 h p th SO3, c cng th c H2SO4.nSO3 (n c th nh n gi tr nguyn ho c th p phn). 4. L u hu nh cn c cc h p ch t nh H2S (c trong thnh ph n m t s su i n c khong nng nh M Lm - Tuyn Quang), SO2 v axit H2SO3, cc mu i sunfua, sunfit, sunfat. Dung d ch H2S trong n c g i l axit sunfuhi ric. y l m t axit y u, hai n c.

B. BI T P C L I GI I 6.1 6.2 no Trong t nhin oxi c 3 ng v b n

16 8

O;

17 8

O v

18 8

O . Nguyn t kh i

c a oxi trong b ng tu n hon l 15,999. T i sao c s mu thu n ny. C 5 l ng kh ring bi t cc kh sau: O2, Cl2, HCl, O3, SO2. Lm th nh n ra t ng kh?.

6.3 M t h p ch t c t o thnh t cc ion M+ v X22-. Trong phn t c a M2X2 c t ng s h t proton, n tron v electron l 164. Trong s h t mang i n nhi u h n h t khng mang i n l 52. S kh i c a M l n h n s kh i c a X l 23 nv. T ng s h t electron trong M+ nhi u h n trong X22- l 7 h t. - Xc nh cc nguyn t M, X v vi t cng th c c a phn t M2X. - Vi t c u hnh electron (d ng ch v d ng obitan) c a nguyn t X Cho 100 lit h n h p A g m H2, O2, N2. em t h n h p r i a v nhi t v p su t ban u, sau khi cho H2O ng ng t thu c h n h p B c th tch 64 lit. Tr n vo B 100 lit khng kh (20% th tch O2) r i t v ti n hnh t ng t trn th thu c h n h p C c th tch 128 lt. Hy xc nh th tch cc ch t trong h n h p A, B, C. Bi t cc th tch o cng i u ki n. 6.5 C 4 l m t nhn ng 4 dung d ch : HCl, H2SO4, BaCl2, Na2CO3, hy nh n bi t l no ng dung d ch g m khng c dng b t c thu c th no. 6.6 M t lo i mu i n c l n t p ch t CaCl2, MgCl2, Na2SO4, MgSO4, CaSO4. Hy trnh by cch lo i cc t p ch t thu c mu i n tinh khi t. 6.7 Ch dng qu tm lm th no y: Na2SO4, Na2CO3, NH4Cl. phn bi t c dung d ch cc ch t sau 6.4

172

6.8 C 6 l khng nhn ng ring bi t t ng dung d ch sau: K2CO3, (NH4)2SO4, MgSO4, Al2(SO4)3, FeSO4 v Fe2(SO4)3. Dng dung d ch xt hy nh n bi t dung d ch trong m i l ? 6.9 Dung d ch A ch a cc ion : SO42-, SO32-, CO32-. B ng nh ng ph n ng ha h c no c th nh n bi t t ng lo i anion c trong dung d ch. 6.10 Cho m t l ng Cu2S tc d ng hon ton v i dung d ch HNO3 un nng. Ph n ng t o thnh dung d ch A1 v lm gi i phng ra kh A2 khng mu, b ha nu trong khng kh. Chia A1 thnh 2 ph n. Thm dung d ch BaCl2 vo ph n 1, th y t o thnh k t t a tr ng A3 khng tan trong axit d . Thm l ng d dung d ch NH3 vo ph n 2, ng th i khu y u h n h p, thu c dung d ch A c mu 4 xanh lam m. a) Hy ch ra A1, A2, A3, A4 l g? b) Vi t cc ph ng trnh ph n ng trong cc qu trnh ha h c v a nu trn. 6.11 Cho bi t t ng s electron trong anion AB32- l 42. Trong cc h t nhn A c ng nh B s proton b ng s n tron. a) Tnh s kh i c a A, B b) Vi t c u hnh v s phn b electron trong cc obitan c a cc nguyn t A, B. 6.12 Hai nguyn t A, B c cc oxit th kh t ng ng l AOn, AOm, Bm v BOi. H n h p (I) g m x phn t gam AOn v y phn t gam AOm c kh i l ng phn t trung bnh l 37,6. H n h p (II) g m y phn t gam AOn v x phn t gam AOm c kh i l ng phn t trung bnh l 34,4. Bi t t kh i h i c a Bm so v i BOi l 0,8 v x < y. a) Xc nh cc ch s n, m, i v t s x/y. b) Xc nh cc nguyn t A, B v cc oxit c a chng. c) Cho bi t tnh tan c a cc ch t trn trong n c a cc dung d ch c a chng. c v tnh ch t ha h c c b n

6.13 t chy ch t X b ng O2 v a ta thu c h n h p kh duy nh t l CO2 v SO2 c t kh i so v i hi ro b ng 28,667 v t kh i h i c a X so v i khng kh nh h n 3. Xc nh cng th c phn t c a X.

173

6.14 Cho m t l ng ch t A tc d ng h t v i m t l ng dung d ch H2SO4 v a , t o ra ch t B, C v 7,458 lit kh D 300C, 1 atm. cng nhi t , p su t, t kh i h i c a D so v i hi ro b ng 2,286 l n t kh i h i c a nit so v i hi ro. a) A, B, C l ch t no? Vi t ph ng trnh ph n ng c th cho qu trnh trn. Bi t r ng trong cc ph n ng cc ch t u c h s nh nhau trong cc ph ng trnh; A c th l m t trong cc ch t K2CO3, K2SO3, KHCO3, KHSO3. b) Tnh kh i l ng cc ch t: A, B, C v H2SO4 nguyn ch t. 6.15 Trong m t bnh kn dung tch khng i ch a a mol SO2 , a mol O2 v m t t b t xc tc V2O5; p su t v nhi t trong bnh l P atm v t0C. Nung nng bnh m t th i gian, sau a nhi t bnh v t0C, p su t trong bnh lc ny l P. L p bi u th c P theo P v h (hi u su t ph n ng). H i P c gi tr trong kho ng no, bi t r ng t0C cc ch t u th kh. 6.16 Cho m gam h n h p b t Fe v S v i t l s mol s t b ng 2 l n s mol l u hu nh, r i em nung (khng c oxi), thu c h n h p A. Ha tan A b ng dung d ch HCl d thu c 0,4 gam ch t r n B, dung d ch C v kh D. S c kh D t t qua dung d ch CuCl2 d th y t o ra 4,8 gam k t t a en. a) Tnh hi u su t ph n ng t o thnh h n h p A (theo S). Tnh m. ra b) Cho dung d ch C tc d ng v i H2SO4 i u ki n tiu chu n. c, nng d . Tnh th tch kh thot

6.17 Cho a gam h n h p g m FeS2 v FeCO3 v i s mol b ng nhau vo m t bnh kn ch a l ng d oxi. p su t trong bnh l p1 atm. un nng bnh ph n ng x y ra hon ton r i a bnh v nhi t ban u, p su t kh trong bnh l c ny l p2 atm, kh i l ng ch t r n thu c l b gam. Bi t r ng th tch ch t r n trong bnh tr c v sau ph n ng l khng ng k . Hy xc nh cc t s p1/p2 v a/b. 6.18 H n h p ban u SO2 v O2 c t kh i h i i v i H2 b ng 24. C n thm bao nhiu lit O2 vo 20 lit h n h p ban u h n h p m i c t kh i h i so v i H2 b ng 22,4. Th c hi n ph n ng v i h n h p m i v xc tc V2O5. H i sau ph n ng h n h p c kh g v th tch h n h p l bao nhiu? (Bi t r ng th tch cc kh o trong i u ki n tiu chu n, hi u su t ph n ng 100%).

174

6.19

T 800 t n qu ng pirit s t (FeS2) ch a 25% t p ch t khng chy, c th c bao nhiu m3 dung d ch H2SO4 93% (D = 1,83 g/ml) ? Gi thi t t l c dung d ch

s n xu t

hao h t l 5%. 6.20 Ha tan 0,4 gam SO3 vo a gam dung d ch H2SO4 10% thu H2SO4 12,25%. a) Tnh a. b) Thm 10 ml dung d ch Ba(OH)2 0,5 M vo dung d ch thu c trn l c k t t a thm ti p 50 ml dung d ch NaOH 0,8 M vo n c l c r i cho bay h i thu c 6,44 gam ch t r n X. Xc nh cng th c c a X. c) L y 48,3 gam X ha tan trong V ml H2O thu ( D H O = 1g/ml). 2 C. BI T P T LUY N 6.21 X, Y l hai nguyn t lin ti p nhau trong m t nhm A. C u hnh e ngoi cng c a X l 2p4. a) Vi t c u hnh e v xc nh v tr X, Y trong b ng tu n hon. b) Vi t cng th c e v cng th c c u t o c a phn t t o nn t X v Y 6.22 Dung d ch hi ropeoxit c n ng 30% v kh i l Dung d ch hi ropeoxit b phn h y theo ph n ng sau: 2H 2 O 2 xt p 2H 2 O  O 2 o Tnh th tch kh oxi thu c ( ktc) khi cho 100ml hi ropeoxit trn phn h y. p s : 14,92 lt oxi 6.23 H n h p kh o on v oxi c t kh i h i so v i hi ro b ng 20. Hy xc nh thnh ph n ph n tr m theo th tch c a cc kh trong h n h p. D n 2,24 lit h n h p kh trn i qua dung d ch KI d . Tnh kh i l ng iot t o thnh. p s : ng ring 1,51g/cm3. c dung d ch 8%. Tnh V.

VO2 ! 50%;VO3 ! 50%; m I 2 ! 12,7gam

6.24 Ng i ta c th i u ch oxi t cc ch t sau: KMnO4, KClO3, H2O2, H2O. Hy vi t cc ph ng trnh ph n ng minh h a v so snh th tch kh oxi thu c (trong cng i u ki n) khi phn h y cng m t kh i l ng ch t ban u.

175

6.25 Nu hi n t ng v vi t ph ng trnh ph n ng n u c khi cho H2SO4 tc d ng v i cc ch t sau: KMnO4, KClO3, H2O2, H2O.. 6.26 M i ng nghi m ch a m t trong cc dung d ch sau: KI, BaCl2, Na 2CO3, Na2SO4, NaOH, (NH4)2SO4, n c clo. Khng dng thm ch t khc, hy trnh by cch nh n bi t m i ch t trn.

6.27 Cho h n h p g m FeS v CuS v i t l mol 1 : 1 tc d ng v i dung d ch HNO3 thu c dung d ch A v khi B. A t o thnh k t t a tr ng v i BaCl2; trong khng kh B chuy n thnh mu nu B1. Cho dung d ch A tc d ng v i dung d ch amoniac t o ra dung d ch A1 v k t t a A2. Nung A2 nhi t cao c ch t r n A3. Vi t cc ph ng trnh ph n ng d ng phn t . 6.28 Tnh l ng FeS2 c n dng i u ch m t l ng SO3 tan vo 100 gam H2 SO4 91% thnh oleum ch a 12,5% SO3 . Gi thi t cc ph n ng c th c hi n hon ton. p s : mFeS2 = 45gam 6.29 Tr n 400ml HCl v i 100ml H2SO4 c dung d ch A. trung ha 10ml dung d ch A c n 40ml dung d ch NaOH 0,4M. C c n dung d ch sau khi trung ha c 1,036 gam mu i khan. Tnh n ng d ch sau trung ha. mol/l c a dung d ch HCl, H2SO4 v c a cc mu i trong dung p s : [HCl] = 0,875M; [H2SO4] = 2,25M; [NaCl] = 0,14M; [Na2SO4] = 0,09M; 6.30 H n h p A g m FeCO3 v FeS2. A tc d ng v i dung d ch axit HNO3 63% (kh i l ng ring 1,44 g/ml) theo cc ph n ng sau: FeCO3  HNO 3 p mui X  CO2  NO 2  H 2 O FeS  HNO 3 p mui X  H 2 SO4  NO 2  H 2 O 2 c h n h p kh B v dung d ch C. T kh ph n ng v a h t v i cc ch t trong dung Ba(OH)2 0,2M. L c l y k t t a, em nung gam ch t r n (BaSO4 coi nh khng b nhi ton. (1) (2)

i c a B i v i oxi b ng 1,42 5. d ch C c n dng 540 ml dung d ch n kh i l ng khng i, c 7,568 t phn). Cc ph n ng x y ra hon

176

a) X l mu i g ? Hon thnh cc ph b) Tnh kh i l

ng trnh ph n ng (1) v (2).

ng t ng ch t trong h n h p A.

c) Xc nh th tch dung d ch HNO3 dng (gi thi t HNO3 khng b bay h i trong qu trnh ph n ng). p s :
f f

mF

CO 3 S 2

! 4,64 (g) ! 0,96 (g)

mF

V HNO3 } 23,89 (ml) 6.31 un nng h n h p g m 5,6 gam b t s t v 3,2 gam b t l u hu nh sau ph n ng thu c h n h p A. Cho A tc d ng v i dung d ch HCl d thu c 2,24 lit h n h p kh B v m gam ch t r n C. Cho bi t t kh i h i c a B so v i hi ro l 13. a) Xc nh thnh ph n ph n tr m theo th tch c a cc kh trong B. b) Tnh hi u su t c a ph n ng s t v l u hu nh; tnh gi tr c a m. p s : VH 2 S ! 75%;VH 2 ! 25%; H ! 75%; mC ! 0,8gam

6.32 T 100 t n qu ng pirit s t (FeS2) ch a 15% t p ch t khng chy, c th s n xu t c bao nhiu m3 dung d ch H2SO4 98% (d = 1,84) ? Gi thi t t l hao h t l 10%.
g

p s :

H 2SO 4 98

} 69,3m3

6.33 Cho 9,52 gam h n h p Na2SO4, Na2SO3 v NaHSO3 tc d ng v i dung d ch H2SO4 long d , thu c 1,008 lit kh A ( ktc). M t khc 9,52 gam h n h p trn ph n ng v a v i 72 ml dung d ch NaOH 0,5M. 1- Tnh kh i l ng m i ch t trong 9,52 gam h n h p trn. c brom. Tnh n ng 2- Kh A lm m t mu v a 200 ml dung d ch n mol/l c a dung d ch n c Br2 dng? p s :

m Na 2 SO4 ! 4,642g; mNa 2 SO3 ! 1,134g; m NaHSO4 ! 3,744g; CM Br2 ! 0,225M.

177

D. BI T P TR C NGHI M 6.34. Khi cho 20 lt kh oxi i qua my t o o on, c 9% th tch oxi chuy n thnh o on. H i th tch kh b gi m bao nhiu lt? (cc i u ki n khc khng thay i) A. 2 lt 6.35. Trong ph n ng B. 0,9 lt C. 0,18 lt D. 0,6 lt

2H 2O2 p 2H 2O  O2
Pht bi u no sau y ng khi ni v phn t H2O2? A. L ch t oxi ho B. L ch t kh C. V a l ch t oxi ho, v a l ch t kh . D. Khng l ch t oxi ho, khng l ch t kh 6.36. ph n ng no sau y H2O2 v a ng vai tr ch t oxi ho, v a ng vai tr ch t kh ? A. H2O2 + 2KI p I2 + 2KOH B. Ag2O + H2O2 p 2Ag + H2O + O2 C. 2H2O2 p 2H2O + O2 D. H2O2 + KNO2 p H2O + KNO 3 6.37. Cho n h n h p g m 2ml hi ro v 6ml oxi trong bnh kn. H i sau khi n , a bnh v nhi t phng, n u gi nguyn p su t ban u, trong bnh cn kh no v i th tch b ng bao nhiu? A. 4ml O2 A. 35 C C. 117oC A. Cu2S v Cu2O C. Cu2S v CuO
o

B. 2ml O2 B. 48 C D. 120oC
o

C. 1ml H 2 p su t 1atm th nhi t

D. 5ml O 2 b ng bao nhiu?

6.38. N u 1gam oxi c th tch 1 lt

6.39. C p ch t no sau y c ph n tr m kh i l

ng

ng nh nhau?

B. CuS v CuO D. Khng c c p no.

178

6.40. Dng 300 t n qu ng pirit (FeS2) c l n 20% t p ch t s n xu t axit H2SO4 c n ng 98%. Bi t r ng hi u su t ph n ng l 90%. Kh i l ng axit H2SO4 98% thu c l A. 320 t n B. 335 t n C. 350 t n D. 360 t n 6.41. t chy hon ton 8,96 lt H2S ( ktc) trong oxi d , r i d n t t c s n ph m vo 50 ml dung d ch NaOH 25% (D= 1,28). N ng % mu i trong dung d ch l A. 47, 92% 6.42. Cho s B. 42, 96% C. 42,69% D. 24,97% c a ph n ng H2S + KMnO4 + H2SO4 p H2O + S + MnSO 4 + K2SO4 H s c a cc ch t tham gia ph n ng l dy s no trong cc dy sau? A. 3, 2, 5 B. 5, 2, 3 C. 2, 2, 5 D. 5, 2, 4

 6.43. Cho cc ch t v ion sau Cl, Na2S, NO2, Fe2+, SO2, Fe3+, NO3 , SO2  , 4

SO2  , Na, Cu. Dy ch t v ion no sau y v a c tnh kh , v a c tnh oxi ho? 3

A. Cl, Na2S, NO2, Fe2+
 C. Na2S, Na2S, NO3 , NO2

B. NO2, Fe2+, SO2, Fe3+, SO2  3 D. Cl, Na2S, Na, Cu

6.44. Dy ch t v ion no sau y ch th hi n tnh kh trong cc ph n ng ha h c? A. H2S v ClC. Na v S2B. NH3 v ID. Fe2+ v Clc v i cc ch t

6.45. Tnh ch t c bi t c a dd H2SO4 c, nng l tc d ng trong dy no sau y m dd H2SO4 long khng tc d ng? A. BaCl2, NaOH, Zn C. Fe, Al, Ni B. NH 3, MgO, Ba(OH)2 D. Cu, S, C 12H22O11 (

ng saccaro )

6.46. Cho 21 gam h n h p Zn v CuO vo 600 ml dung d ch H SO4 0,5mol/L, 2 ph n ng v a . % kh i l ng c a Zn c trong h n h p ban u l A. 57% B. 62% C. 69 % D. 73%

179

6.47. Hai bnh c u c th tch b ng nhau. N p oxi vo bnh th nh t. N p oxi v p su t hai bnh nh nhau. t hai c o on ha vo bnh th hai. Nhi t bnh trn hai a cn th y kh i l ng c a hai bnh khc nhau 0,21 gam. S gam o on c trong bnh oxi c o on ha l A. 0,63 6.48 B. 0,65 C. 0,67 D. 0,69 ng dung d ch tr n m th c v t, ng i ta dng dung d ch CuSO4 0,8%. L CuSO4 0,8% pha ch c t 60 gam CuSO4.5H2O l: A. 4800 gam E. P N V H 7.34. D 7.39. C 7.44. C 6.1 H 7.35. 7.40. 7.45. ng d n: ng v b n
16 8

B. 4700 gam

C. 4600 gam

D. 4500 gam

NG D N GI I BI T P C D D 7.36. C 7.41. B 7.46. D 7.37. D 7.42. B 7.47. A 7.38. 7.43. 7.48. C B A

Trong t nhin oxi c 3

O,

17 8

O v

18 8

O . Nguyn t kh i c a oxi

trong b ng h th ng tu n hon l 15,999. i u mu thu n ny x y ra do s h t kh i. Khi hnh thnh h t nhn nguyn t , m t ph n kh i l ng c a cc h t proton v n tron chuy n thnh n ng l ng. Theo cng th c c a Anhxtanh: E = mc2, trong E l n ng l 6.2 H ng d n: c O3: Kh Cl2 c mu vng l c nh t. Dng gi y t m h tinh b t v dung d ch KI nh n bi t O3 + 2KI + H 2O p O2 + I2 + 2KOH I2 lm h tinh b t chuy n mu xanh. Dng qu tm m nh n bi t c HCl v SO2. Cn l i l kh O2. c brom. SO2 lm m t mu dung - Phn bi t l kh HCl v SO2 b ng dung d ch n d ch brom. 6.3 ng d n: ng, m l kh i l ng v c l t c c a nh sng.

SO2 + Br2 + 2H2O p 2HBr + H2SO4 H

180

G i p, , n l s proton, s electron v s n tron trong m t nguyn t M. p, , n l s proton, s electron v s n tron trong m t nguyn t X. Theo i u ki n bi ton ta c ph ng trnh: (1) (2) (3) (4) 2(2 + n) + 2(2 + n) = 164 (4 + 4 ) - 2(n + n) = 52 ( + n) - ( + n) = 23 (2 + n - 1) - 2(2 + n) + 2 = 7 Gi i h (1), (2), (3), (4) ta Cng th c phn t c a h p ch t l K2O2 C u hnh electron c a nguyn t X O 6.4 H
oq oq oq o o

c = 19 M l kali: = 8 X l oxi.

1s2 ng d n:

2s2

2p4

Ph n ng :

2H2 + O2 p 2H2O l

ng

(1)

Sau l n ph n ng (I) h n h p c th tch gi m : 100 - 64 = 36 (lit) Suy ra VH ( ph n ng) + 2 VO ( ph n ng) = 36 (lit) 2 2 Trong VH ( ph n ng) = 2 VO = 24 (lit) 2 2 Sau l n ph n ng (II) h n h p c th tch ti p t c gi m: 100 + 64 - 128 = 36 (lit) Ch ng t trong B cn H2 d , suy ra O2 trong h n h p A c 12 (lit) v ph n ng h t. l n ph n ng (II): VH 2 (c ng ph n ng) = 24(lit)

VO2 ph n ng = 12(lit)
100 ! 20 (lit) > 12 (lit) O2 ph n ng, 5 ch ng t sau ph n ng (II) H2 h t, v O2 d . M VO2 trong 100 (lit) khng kh =

181

VO2 d = 8(lit) v y sau 2 l n ph n ng VH 2 : 24 + 24 = 48 (lit) K t lu n : hh A c : 48 (lit) H2 ; 12 (lit) O2; 40 (lit) N2 hh B c : 24 (lit) H2 ; 40 (lit) N2 hh C c : 8 (lit) O2 d ; 120 (lit) N2 6.5 H ng d n: L nl t cho m u th tc d ng v i ba m u th cn l i ta c k t qu : HCl 1 2 3 4 HCl H2SO4 BaCl2 Na2CO3 CO2o BaSO4q CO2o BaCO3q BaSO4q H2SO4 BaCl2 Na2CO3 CO2o CO2o BaCO3q

D a vo b ng trn ta th y khi cho m t m u th nh vo 3 m u th kia s x y ra m t trong b n tr ng h p. Trong cc tr ng h p trn, duy nh t ch c Na2CO3 hai l n th c kh v m t l n c k t t a. BaCl2 c hai l n th c k t t a. H2SO4 vo 3 m u th cn l i, m t l n c k t t a v m t l n c kh bay ra. HCl vo 3 m u th cn l i, ch c m t l n c kh bay ra. H2SO4 + HCl p dung d ch trong su t. H2SO4 + BaCl2 p BaSO4q + 2HCl H2SO4 + Na2CO3 p Na2SO4 + CO2o + H2O 6.6 H ng d n: c c t. d ng BaSO4 k t t a tr ng. lo i ion SO42- Ha tan mu i n vo n - Thm BaCl2 d Ph ng trnh ph n ng: BaCl2 + Na 2SO4 p BaSO4q + 2NaCl

182

BaCl2 + MgSO4 p BaSO4q + MgCl2 BaCl2 + CaSO4 p BaSO4q + CaCl2 - L c b k t t a BaSO4. - Thm Na2CO3 d lo i ion Mg2+, Ca 2+ MgCl2 + Na2CO3 p 2NaCl + MgCO3q CaCl2 + Na 2CO3 p 2NaCl + CaCO3q - L c b k t t a MgCO3, CaCO3. - Thm dung d ch HCl - C c n dung d ch ta thu 6.7 H ng d n: lo i b Na2CO3 d Na2CO3 + 2HCl p 2NaCl + CO2o + H2O c mu i n tinh khi t.

Cho m t m u qu tm vo cc m u th , m u th no lm qu tm ha xanh l dung d ch Na2CO3, qu tm ha l dung d ch NH4Cl, qu tm khng i mu l Na2SO4 v: Na2CO3 l mu i c a ba d ch c tnh ba . m nh (NaOH) axit y u nn th y phn t o ra dung NaHCO3 + NaOH y u nn th y phn t o ra dung

Na2CO3 + H2O

NH4Cl l mu i c a axit m nh (HCl) v ba d ch c tnh axit. NH4Cl + H2O

NH3 + H2O + HCl m nh (NaOH) nn khng b

Na2SO4 l mu i c a axit m nh (H2SO4) v ba th y phn. 6.8 H ng d n: L y t m i dung d ch m t t + Dung d ch no khng c hi n t + Dung d ch no th y ph n (NH4)2SO4

lm th nghi m. ng g l K2CO3. l

- Nh dung d ch NaOH vo t ng dung d ch: ng x y ra c kh mi khai bay ra.

183

(NH4)2SO4 + 2NaOH p 2NH3o + Na2SO4 + 2H2O + Dung d ch no th y c k t t a xu t hi n, khng i mu. l MgSO4: lu ngoi khng kh k t t a

MgSO4 + 2NaOH p Mg(OH)2q + Na2SO4 + Dung d ch no th y c k t t a keo tr ng xu t hi n, nh ti p NaOH k t t a tan . l Al2(SO4)3. Al2(SO4)3 + 6NaOH p 2Al(OH) 3q + 3Na2SO4 Al(OH)3 + NaOH d p NaAlO2 + 2H2O + Dung d ch no th y xu t hi n k t t a tr ng v k t t a d n d n chuy n sang mu nu khi ngoi khng kh. l FeSO4. FeSO4 + 2NaOH p Fe(OH)2q + Na2SO4 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O p 4Fe(OH)3q(mu nu Fe2(SO4)3 + 6NaOH p 2Fe(OH)3q(mu nu
)

nd ,

+ Dung d ch no th y xu t hi n k t t a mu nu. l Fe2(SO4)3.

)

+ 3Na2SO4

6.9 Nh n bi t t ng lo i anion trong dung d ch A: Ta c th ti n hnh theo nhi u cch khc nhau. Sau y gi i thi u 2 cch. Cch 1 : - Cho dung d ch A tc d ng v i dung d ch axit HCl: Dung d ch A + HCl p h n h p kh + dung d ch B SO32- + 2H+ p SO2o + H2O CO32- + 2H+ p CO2o + H2O - Cho h n h p kh l n l Ca(OH)2. Ta th y: t qua dung d ch KMnO4 v sau l dung d ch

+ Dung d ch KMnO4 b nh t mu do ph n ng: 5SO2 + 2KMnO4 +2H2O p K2SO4 + 2MnSO4 + 2H2SO4 Ch ng t trong h n h p kh c SO2, suy ra dung d ch A c SO32-. + Dung d ch Ca(OH)2 b v n ph n ng: c ho c v n c r i tr nn trong su t do cc

184

CO2 + Ca(OH)2 p CaCO3q + H2O CO2 + CaCO3 + H2O p Ca(HCO3)2 Ch ng t trong h n h p c kh CO2, suy ra trong dung d ch A c CO32-. - Dung d ch B tc d ng v i BaCl2 th y c k t t a: SO42- + BaCl2 p BaSO4q + 2ClCh ng t trong dung d ch A c ion SO42-. Cch 2: - Dung d ch A + BaCl2 p h n h p k t t a C: SO42 + Ba2+ p BaSO4q SO32- + Ba 2+ p BaSO3q CO32- + Ba2+ p BaCO3q - Cho k t t a C tc d ng v i axit HCl: + Ch t khng tan l BaSO4, suy ra dung d ch A c ion SO42-. + Ch t tan l BaSO3 v BaCO3: BaSO3 + 2HCl p BaCl2 + SO2o + H2O BaCO3 + 2HCl p BaCl2 + CO2o + H2O Nh n bi t kh SO2, CO2 6. 10 H ng d n : a) Ch ra cc ch t A1 l dung d ch g m Cu(NO3)2, H2SO4 v HNO3 d . A2 l kh NO A3 l k t t a BaSO4 A4 l dung d ch ch a ion ph c [Cu(NH3)4]2+ b) Cc ph ng trnh ph n ng: suy ra c ion SO32- v CO32- nh cch 1.

3Cu2S + 22HNO3 p 6Cu(NO3)2 + 3H2SO4 + 10NOo + 8H2O 2NO + O2 p 2NO2

185

H2SO4 + BaCl2 p BaSO4q + 2HCl NH3 + H+ p NH4+ Cu2+ + 4NH3 p Cu(NH3)4)2+ 6.11 H ng d n : x + 3y = 42 - 2 = 40 a) G i x, y: s proton trong cc h t nhn c a A, B ta c:

40 ! 13,33 B ph i thu c chu k 2. V l phi kim (t o anion) 3 nn B ch c th l F, O ho c N.

Do y < + N u l F: (y = 9) th x = 40 - (3 v 9) = 13 Al (lo i) + N u l O:(y = 8) th x = 40 - (3 v 8) = 16 l S ( ng) + N u l N: (y = 7) th x = 40 - (3 v 7) = 19 ng v i K (lo i) V y: A l S c s kh i: 16 + 16 = 32 B l O c s kh i : 8 + 8 = 16 b) C u hnh electron v s phn b electron c a: S
oq oq oq oq oq oq oq o o

1s2

2s2

2p6

3s2

3p4

oq

oq

oq

O 6.12 H

1s2 ng d n :

2s2

2p4

a) Xc nh cc ch s n, m, i v t s x/y. t kh i l M1 . ng mol nguyn t c a 2 nguyn t A, B l n l t l A, B. * H n h p : x mol AOn v y mol AOm c kh i l ng mol phn t trung bnh

M1 ! 186

x(A  16n) y(A  16m) ! 37,6 xy

A

16(nx  my) ! 37,6 (x  y)

(1) ng mol phn t trung

* H n h p II: x mol AOm v y mol AOn c kh i l bnh

2

x(A  16m)  y(A  16n) ! 34,4 xy

(2)

A

16(mx  ny) ! 34,4 (x  y)

(1) - (2)

16(nx  my  mx  ny) ! 3,2 (x  y)

(m  n)(y  x) ! 0,2 xy bi)

(3)

V x + y > 0 v x < y (theo Nn m - n > 0 m > n

(4)

* T kh i h i c a BOm so v i BOi : d!

B  16m ! 0,8 B  16i i (6)

(5)

B  16m 1 m B  16i th kh th

So snh (4); (6) ta c : n < m < i Cc oxit

ng c d ng t ng qut

XOK trong 1 e K e 3 1 e n < m < i e 3 n = 1; m = 2 v i = 3 (2) T s x/y Thay n = 1; m = 2 vo (2) ta c :

y x x 2 ! 0,2 0,8y ! 1,2x ! x y y 3 187

b) Xc nh A, B v cc oxit c a chng. * Thay n = 1; m = 2 v x !

2 y vo (1) th 3
c:

c:

A = 12. V y A l cacbon * Thay m = 2 v i = 3 vo (5) th V y cc oxit t Cc oxit t CO : B = 32. V y B l l u hu nh. ng ng c a A l: CO v CO2. ng ng c a B l : SO 2 v SO3. r t t tan trong n C tnh kh : Fe2O3 + 3CO t p 2Fe + 3CO2 CO2 : t tan trong n CO2 + H2O SO2 : c: Dung d ch c tnh axit y u, khng b n:
o

c) Tnh tan c a cc oxit v tnh ch t ha h c c b n c a cc dung d ch. c.

H2CO3 c. H2SO3

tan nhi u trong n SO2 + H2O

Dung d ch c tnh axit, khng b n

Dung d ch c tnh kh ho c c tnh oxi ha H2SO3 + Br2 (dd) + H2O p H2SO4 + 2HBr (tnh kh ) H2SO3 + 2H2S p 3S + 3H2O (tnh oxi ha ) SO3: tan nhi u trong n c t o thnh axit m nh SO3 + H2O p H2SO4 Dung d ch H2SO4 long c tnh axit m nh H2SO4 + Zn p ZnSO4 + H2o Dung d ch H2SO4 6.13 H ng d n: m c nng c tnh oxi ha m nh.

188

M h n h p kh CO2 v SO2 : 28,667 v 2 = 57,334

Trong h n h p kh : G i s mol CO2 l x, s mol SO2 l y x 1 44x  64y ! 57,334 ! y 2 xy n CO2 n SO2 Cng th c ! 1 . 2

Suy ra trong h p ch t X s mol nguyn t C l 1 v s mol nguyn t S l 2. n gi n (CS2)nO . MX " 3 . Tri v i gi thi t 28 MX " 3 c ng tri v i gi thi t. 28
h

n ch c th = 1 v n u n = 2; = 0 th MX = 152 So v i khng kh

n = 1 v = 1 th MX = 92 so v i khng kh

V y cng th c CS2 (cacbon isunfua)l cng th c c a X. CS2 + 3O2 p CO2 + 2SO2 6.14 H ng d n:

MD a) Theo gi thi t : 2 ! 2,286 M D ! M N 2 v 2,286! 64 M N2 2

A l m t trong cc ch t K2CO3, K2SO3, KHCO3, KHSO3. V y khi tc d ng H2SO4 kh c gi i phng s l CO2 ho c SO2 v i M = 64 th D l SO2 v y A l m t trong hai ch t K2SO3 ho c KHSO3. b) Tnh kh i l * A l K2SO3 PVT0 P0 V 0 PV ! V0 ! P0 T T0 T ng cc ch t A, B, C v H2SO4 nguyn ch t.

189

S mol kh D : n D !

V0 ! 0,3mol 22,4 + SO 2 o 0,3 mol

K2SO3 + H2SO4 p K2SO4 + H2O 0,3 mol 0,3 mol 0,3 mol 0,3 mol m A (m K 2 SO3 ) ! 0,3v 158 ! 47,4gam

m B (m K 2 SO 4 ) ! 0,3 v 174 ! 52,2 gam

m H 2 SO4 ! 0,3v 98 ! 29,4 gam

mC (mH 2O ) ! 0,3v 18 ! 5,4gam

* A l KHSO3 KHSO3 + H2SO4 p KHSO4 + H2O 0,3 mol 0,3 mol 0,3 mol 0,3 mol + SO 2o 0,3 mol

m A (mKHSO3 ) ! 0,3v 120 ! 36(g)

m B (m KHSO4 ) ! 0,3v 136 ! 40,8(g)

mC (mH 2O ) ! 0,3v 18 ! 5,4(g)

m H 2 SO4 ! 0,3v 98 ! 29,4 (g) 6.15 H ng d n: Bi u th c tnh P theo P v h (hi u su t ph n ng) 2SO2 Ban u: a mol ah mol + O2 a mol ah/2 mol

2SO3 0 ah mol

Ph n ng v i: Hi u su t h%

ah Cn b ng (a - ah) mol a  mol 2

- T ng s mol ban

ah mol

u nt = a + a = 2a (mol)

190

- T ng s mol sau ph n ng: ns = a - ah + a n S ! 2a  Ta c :

ah  ah 2

ah a(4  h) ! 2 2

Ps n s 4 h P' a(4  h) 4  h ! P'! P ! ! Pt n t P 2 v 2a 4 4 * N u h = 0 (khng ph n ng): P = P * N u h = 1 (hi u su t 100%): P'! 3P 41 P! 4 4

V y P ph i c gi tr trong kho ng:

3P P' P 4
6.16 H ng d n : a) G i x l s mol S c trong m gam h n h p. Suy ra s mol Fe s l 2x. G i x1 l s mol S tham gia ph n ng khi nung: Ta c : Fe (mol) x1 (x - x1) mol S (2x - x1) mol Fe v x1 mol FeS - Ha tan A trong axit HCl d : Fe + 2HCl p FeCl2 + H2o FeS + 2HCl p FeCl2 + H2So Cn l i 0,4 gam ch t r n B l l u hu nh d (2) (3) + S x1 t p
o

FeS x1

(1)

Sau khi nung, trong h n h p A c :

191

nS = x - x1 =

0,4 ! 0,0125 (mol) 32

(I)

Dung d ch C g m HCl d v FeCl2 v i s mol l 2x. Kh D g m H2 v H2S S c kh D t t vo dung d ch CuCl2 d , ch c H2S ph n ng: CuCl2 + H2S p CuSq + 2HCl K t t a en t o thnh l CuS. Theo (1), (2), (4): nCuS = x1 = 4,8 ! 0,05 mol 96 (II) (4)

K t h p (I) v (II) ta c : x - x1 = 0,0125 x = 0,0125 + 0,05 = 0,0625 - Hi u su t ph n ng t o thnh h n h p A: Theo S : h% =

0,05 v 100% ! 80% 0,0625

b) Dung d ch C g m HCl d v FeCl2 v i s mol l 0,125 . Cho dung d ch C tc d ng v i H2SO4 c, nng d ch c FeCl2 ph n ng. 2FeCl2 + 4H2SO4 p Fe2(SO4)3 + SO2o + 4HCl + 2H2O 2mol 0,125
VSO ! 0,0625.22,4 ! 1,4l 2

1mol x! 0,125.1 ! 0,0625 2

6.17

Trong a gam h n h p g m x mol FeCO3 v x mol FeS2 Cc ph ng trnh ph n ng

o

t chy: (1)

4FeCO3 + O2 t p 2Fe2O3 + 4CO2o x

1 x 4
o

1 x 2

x (2)

4FeS2 + 11O2 t p 2Fe2O3 + 8SO2o

192

11 x 4

1 x 2

2x

11 1 x ! 3x mol O2, nh ng x  4 4 l i t o ra 3x mol kh CO2 v SO2. Do , s mol kh trong bnh tr c v sau ph n Nh v y sau ph n ng (1), (2) dng h t ng khng thay i. Nh v y, t i cng m t nhi t a = 116x + 120x = 236x (g) b = 0,5x v 160 + 0,5x . 160 = 160x (g) a 236x ! ! 1,475 b 160x 6.18 H ng d n : Trong h n h p SO2, O2 c M 1 = 24 v 2 = 48 g i n SO2 l x v n O l y 2 th p1 = p 2 hay p1 ! 1. p2

Theo (1), (2) :

64x  32y x 1 ! 48 ! xy y 1

n SO2 chi m 50% h n h p. n O2 chi m 50% h n h p Trong 20 lt h n h p VSO2 ! VO2 ! 10 lt hay n SO2 ! n O2 ! 10 mol. 22,4

G i th tch O2 thm vo l a h n h p sau khi thm O2 c d H 2 ! 22,4 M 2 = 22,4 v 2 = 44,8

10 10 a .64)  ( .32)  ( .32) 22,4 22,4 22,4 ! M 2 ! 44,8 10 10 a   22,4 22,4 22,4

193

 a = 5 lit

Ph

ng trnh ph n ng:

2SO 2
(mol)

O O 2 V2p 2SO 5 3

10 22,4

5 22,4

10 22,4

theo trn ta c oxi d sau ph n ng h n h p c kh SO3 , O2 .

s mol kh b gi m

5 mol th tch b gi m 5 lit. 22,4

t chy pirit s t:
o

Th tch h n h p sau ph n ng 20 + 5 - 5 = 20 (lit) 6.19 H ng d n:Ph n ng

4FeS2 + 11O2 t p 2Fe2O3 + 8SO2o 4 mol Cc ph n ng chuy n SO2 thnh H2SO4

V2 O 2SO 2  O 2 5 p 2SO 3

8 mol

SO 3  H 2 O p H 2 SO 4
L ng FeS 2 c trong 800 t n qu ng: 800 - (800. 0,25) = 600 t n = 600000000g 600000000 ! 5000000mol 120

S mol FeS2 =

S mol FeS2 th c t chuy n thnh SO2: 5000000 - (5000000 . 0,05) = 4750000 mol theo cc ph L ng H2SO4 ng trnh ph n ng ta c s mol SO2 b ng s mol H2SO4 v b ng 2 c t o thnh : 98 . 9500000 = 931000000g = 931000 kg l n s mol FeS2 ph n ng: 4750000 . 2 = 9500000 mol

Th tch dungdch 2 SO4 93%: ca H

6.20 H ng d n :

931000 ! 547 m3 1,83v 0,93

194

a. Khi ha tan SO3 vo dung d ch x y ra ph n ng: SO3 + H2O p H2SO4 Kh i l ng c a H2SO4: 0, 4.98 a.10%  ! 0, 49  0,1a (g) 80 100%

m ! mm i  mc ! Kh i l C% !

ng dung d ch: mdd = 0,4 + a. Ta c: 0,49  0,1a .100 0,4  a ! 12,25

a = 19,6 gam

b. S mol H2SO4 l

y!

0,4 19,6.10%  ! 0,025 mol 80 100%.98

S mol Ba(OH)2 l x = 0,01.0,5 = 0,005 mol; S mol NaOH l = 0,05.0,8 = 0,04 mol. Khi thm cc dung d ch trn ta c ph n ng: Ba(OH)2 + H2SO4 p BaSO4q + 2H2O 2NaOH + H2SO4 p Na2SO4 + 2H2O (1) (2)

Theo ph ng trnh ph n ng (1) v (2) x + /2 = 0,025 = y do H2SO4 ph n ng hon ton, l c b k t t a BaSO4 th trong dung d ch ch cn Na2SO4 v i s mol l: 0,02 mol. Khi cho bay h i dung d ch thu c Na2SO4.nH2O (X). V y MX = 6,44/0,02 = 322 (g). MX = (2.23 + 96 + 18n) = 322 V y X l Na2SO4 .10H2O c. Khi ha tan 48,3 gam X (Na2SO4 .10H2O) nX = 48,3/322 = 0,15 mol mct = 0,15.142 = 21,3 gam. Ta c: m dd ! m ct .100% 21,3.100% ! ! 266,25 gam C% 8% ng c a n c c n l y l: m = 266,25 - 48,3 = 217,95 (g) n = 10

V y kh i l

195

V = m/D = 217,95 ml. F. THNG TIN B SUNG Nguyn t l u hu nh L nguyn t phi kim th hai c bi t n t th i r t xa x a. Trong thin nhin, nhi u n i c m l u hu nh. c ng l l do con ng i s m bi t l u hu nh Vo th i Hme (Kho ng th k 12-9, TCN), nh ng ng i c Hi L p bi t t l u hu nh t y u nh c a, dng kh thot ra (SO ) t y tr ng s i v i. 2 Ng i x a tin r ng, ci mi v mu xanh c a ng n l a l u hu nh c th xua u i c ma qu ..... L u hu nh t sinh c th y nh ng n i g n cc ni l a h at ng. Cc kh thot ra t mi ng ni l a th ng l h p ch t c a l u hu nh, nn c gi thuy t cho r ng l u hu nh t sinh l k t qu c a ph n ng c a cc ch t kh 2H2S + SO2 3S + 2H2O Ngoi ra s ho t ng lu b n c a cc vi sinh v t trong t c ng l nguyn nhn t o thnh l u hu nh t sinh. Nh ng m l u hu nh ny th ng xa ni l a v khng c ch a t p ch t asen. L do ng tin c y ch , trong qu trnh ho t ng chuy n cc h p ch t sunfua thnh l u hu nh, cc vi sinh v t trnh khng ng n asen, m t ch t c v i chng. Vo th i Home (kho ng th k 12- 9, TCN), nh ng ng i c Hi L p bi t t l u hu nh t y u nh c a, dng kh thot ra (SO ) t y tr ng s i v i. 2 Ng i x a tin r ng, ci mi v mu xanh c a ng n l u l u hu nh c th xua u i c ma qu Th i trung c bit dng l u hu nh v h p ch t c a l u hu nh i u ch m ph m v ch a b nh ngoi da. Thu c sng c tn "Hi L p" m ng i Hi L p n m 670 dng t chy chi n thuy n c a Ai c p, c thnh ph n (L u hu nh, than, dim tiu) v t l g n nh thuc sng ngy nay Tnh ch t chy hu nh c v tr u i c v kh n ng ha h p d dng v i nhi u kim lo i cho l u i v i cc nh gi kim thut th i trung c .

196

Th i trung c cc nh gi kim thu t tin t ng m qung r ng: Cc kim lo i c c u t o t s k t h p c a Th y Ngn v L u hu nh. S k t h p theo nh ng t l khc nhau th t o thnh cc kim lo i khc nhau v c bi t l t o thnh kim lo i vng th ph i pha tr n th y ngn v l u hu nh theo m t t l "hon h o nh t". H n 1000 n m, cc nh gi kim thu t tm ki m trong v v ng cc t l hon h o nh m i u ch c Vng.

197

Ch T C

ng 7 PH N NG V CN B NG HA H C

A. TM T T L THUY T I. T c ph n ng ha h c ph n ng ha h c c a m t trong cc ch t ph n ng ho c l 2,08M. 1. Khi ni m v t c

- T c ph n ng l bi n thin n ng s n ph m trong m t n v th i gian. Th d : N ng T c ban

u c a N2O5 l 2,33M, sau 184 giy n ng

trung bnh c a ph n ng trong kho ng th i gian 184 giy tnh theo N2O5 l: N2O5 N2O4 + p V!

1 O2 2

2,33  2, 08 ! 1,36.103 mol / l.s 184 ph n ng : V !

+ Cng th c t ng qut tnh t c

C2  C1 (C hay V ! t2  t1 (t

V :t c
Trong : - T ng qut: + N u: A + B

trung bnh

( C: bi n thin n ng (t: bi n thin th i gian V = K. ?AA. ?BA V = K. ?AAn. ?BAm

C + D p

+ N u : nA + mB pC + qD p (trong K l h ng s t c - Theo qui -T c a. nh h 2. Cc y u t c: n ng nh h ng ph n ng

ph n ng)

tnh b ng mol/l, th i gian c th l giy, pht, gi . c tnh b ng th c nghi m. nt c ph n ng ph n ng t ng.

ng c a n ng ch t ph n ng, t c

Khi t ng n ng

198

b. nh h c. nh h d. nh h

ng c a p su t ph n ng t ng. ng c a nhi t ,t c ph n ng t ng. ph n ng c a di n tch b m t

i v i ph n ng c ch t kh tham gia, khi t ng p su t, t c Khi t ng nhi t

i v i ph n ng c ch t r n tham gia, khi t ng di n tch b m t, t c ng t ng. e. nh h ng c a ch t xc tc Ch t xc tc l ch t lm t ng t c ph n ng. 3. ngh a th c ti n c a t c Cc y u t nh h s n xu t nh : ng nt c

ph n ng, nh ng khng b tiu hao trong

ph n ng: ph n ng c v n d ng nhi u trong i s ng

+ Nhi t ng n l a axetilen chy trong oxi cao h n r t nhi u so v i chy trong khng kh, nn t o nhi t hn cao h n. + N u th c ph m trong n i p su t nhanh chn h n so v i n u p su t th ng. + Than, c i c kch th c nh s chy nhanh h n than, c i c kch th c l n. + Dng ch t xc tc, ch n nhi t t ng h p NH3 t N2 v H2. II. Cn b ng ha h c 1. Ph n ng m t chi u, ph n ng thu n ngh ch v cn b ng ha h c a. Ph n ng m t chi u - Th d : Phn h y KClO3 c xc tc MnO2, ph n ng x y ra nh sau:
MnO2 2KClO3 2KCl + 3O 2o p t0

thch h p, t ng p su t chung c a h khi

Ph n ng ny ch x y ra theo m t chi u t tri sang ph i. Ph n ng nh th c g i l ph n ng m t chi u. Dng m i tn ch chi u ph n ng. b. Ph n ng thu n ngh ch

199

- Trong cng i u ki n ph n ng x y ra theo hai chi u tri ng ph n ng thu n ngh ch.

Ph n ng thu n

c nhau g i l

Th d : Cl2 + H2O

Ph n ng ngh ch

HCl + HClO ng th i HCl v HClO sinh

- Nh n xt: Cl2 ph n ng v i H2O t o HCl va HClO, ra c ng tc d ng l i v i nhau t o l i Cl2 v H2O. c. Cn b ng ha h c

- Cn b ng ha h c l tr ng thi c a ph n ng thu n ngh ch khi t c thu n b ng t c ph n ng ngh ch (Vthu n =Vngh ch). Th d : H2(k) + I2(k) 2HI(k) ) c a ph n ng thu n ngh ch: C +D pC + qD
p q

ph n ng

d. H ng s cn b ng (tnh theo n ng N u: A + B

K !

?C A.?D A ?AA.?B A

T ng qut: nA + mB K

?C A ?D A ! n m ?AA ?BA

2. S chuy n d ch cn b ng ha h c - S chuy n d ch cn b ng ha h c l s di chuy n t tr ng thi cn b ng ny sang tr ng thi cn b ng khc do tc ng c a cc y u t t bn ngoi ln cn b ng. 2NO2 (kh mu nu 3. Cc y u t a. nh h nh h ng ng c a n ng ) N2O4(kh khng mu) n cn b ng ha h c

- Khi t ng ho c gi m n ng m t ch t trong cn b ng, th cn b ng bao gi c ng d ch chuy n theo chi u lm gi m tc d ng c a vi c t ng ho c gi m n ng ch t . b. nh h ng c a p su t

200

- Khi t ng ho c gi m p su t chung c a h cn b ng, th cn b ng bao gi c ng d ch chuy n theo chi u lm gi m tc d ng c a vi c t ng ho c gi m p su t . c. nh h ng c a nhi t ng d ng. i d ng - Ph n ng t a nhi t ( (H < 0 ): l ph n ng x y ra c t a n ng l nh sng ho c s c nng. - Ph n ng thu nhi t ( (H > 0 ): l ph n ng x y ra c h p th n ng l - Ph ng trnh nhi t ha h c: l ph

ng trnh ha h c c ghi c hi u ng nhi t.

- Khi t ng nhi t , cn b ng chuy n d ch theo chi u ph n ng thu nhi t, ngh a l chi u lm gi m tc d ng c a vi c t ng nhi t v khi gi m nhi t , cn b n g chuy n d ch theo chi u ph n ng t a nhi t, chi u lm gi m tc d ng c a vi c gi m nhi t . K t lu n (nguyn l L -Sa-t -li): M t ph n ng thu n ngh ch ang tr ng thi cn b ng khi ch u m t tc ng t bn ngoi nh bi n i n ng , p su t, nh t , s chuy n d ch cn b ng i theo chi u lm gi m tc ng bn ngoi . d. Vai tr c a ch t xc tc - Ch t xc tc lm t ng t c ph n ng thu n v ngh ch v i s l n nh nhau, cho nn khng lm nh h ng n cn b ng ha h c. 4. ngh a c a t c ph n ng v cn b ng ha h c trong s n xu t ha h c. ng d khng kh (t ng n ng oxi) 2SO3 , (H < 0 chuy n d ch theo chi u thu n. 2NH3(k), (H < 0 nhi t thch h p, p su t cao v dng - Qu trnh s n xu t axit H2SO4, dng l ph n ng: 2SO2 + O2

- T ng h p NH3 trong cng nghi p theo ph n ng: N2(k) +3H2(k)

Ng i ta ph i th c hi n ph n ng ny ch t xc tc. B. BI T P C L I GI I

7.1 Trong qu trnh t chy cc nhin li u nh than , d u m v kh thin nhin, lm th no nng cao hi u su t cung c p nhi t ?

201

7.2 Cc y u t nh nhi t , p su t ch t kh, ch t xc tc v di n tch b m t ch t r n c nh h ng l n n t c ph n ng ha h c. Ty theo ph n ng ha h c c th m v n d ng m t, m t s hay t t c cc y u t trn t ng hay gi m t c ph n ng. Trong nh ng tr ng h p d i y, y u t no trong s cc y u t trn nh h ng n t c ph n ng? a. S chy di n ra nhanh v m nh h n khi cc vin than t ong v i cc hng l r ng . b. Khi c n b p than, ng than ch m l i. i ta c p

y n p b p l lm cho ph n ng chy c a

c. Ph n ng oxi ha l u hu nh ioxit t o thnh l u hu nh trioxit di n ra nhanh h n khi c m t vana i (V) oxit (V2O5). d. vi l n. c p nh , chn nhanh v u h n khi nung vi d ng c c

e. Th c n s nhanh chn h n n u

c n u trong n i p su t.

7.3 Nghin c u s ph thu c c a t c ph n ng t ng h p hi ro iotua vo nhi t , trong m t kho ng nhi t xc nh, ng i ta bi t r ng khi nhi t t ng 0 ln 25 C th t c c a ph n ng ha h c ny t ng ln 3 l n. H i: a. T c ph n ng ha h c trn t ng ln bao nhiu l n khi nhi t 0 25 C ln 750C ? b. T c ph n ng ha h c trn gi m bao nhiu l n khi nhi t 0 170 C xu ng 950C ? t ng t gi m t

7.4 B ng s li u sau y cho bi t th tch kh hi ro thu c theo th i gian ph n ng gi a k m d v i axit clohi ric. Hy v th bi u di n s ph thu c th tch kh hi ro theo th i gian. a. T th hy cho bi t kho ng th i gian no ph n ng x y ra nhanh nh t? th i i m ph n ng k t thc, hnh d ng th nh th no? Th i gian (s) Th tch H2(ml) 0 0 20 20 40 30 60 35 80 38 100 40 120 40 140 40

b. N u xc nh c n ng c a axit clohi ric theo th i gian ph n ng, th th bi u di n s ph thu c c d ng nh th no?

202

7.5 Khi b t u ph n ng, n ng c a m t ch t l 0,024 mol/l. Sau 20 giy ph n ng, n ng c a ch t l 0,020 mol/l. Hy tnh t c trung bnh c a ph n ng ny trong th i gian cho. 7.6 Cho ph n ng ha h c: H2(k) + I2(k) 2HI(k)

Cng th c tnh t c c a ph n ng trn l v = k [H2] [I2]. T c c a ph n ng ha h c trn s t ng bao nhiu l n khi t ng p su t chung c a h ln 3 l n? 7.7 Hy cho bi t ng i ta s d ng bi n php no h c trong cc tr ng h p sau y: a. R c men vo tinh b t b. Dng qu t thng gi trong b l rn. c. Nn h n h p kh nit v hi ro p su t cao t ng h p amoniac. cao s n xu t d. Nung h n h p b t vi, t st v th ch cao nhi t clinke, trong cng nghi p s n xu t xi m ng. t d 7.8 t ng t c ph n ng ha r u.

c n u chn (c m, ng, khoai, s n...)

e. Dng ph ng php ng c dng, trong s n xu t axit sunfuric. H i SO3 i i ln, dung d ch axit H2SO4 c i t trn nh thp h p th xu ng. Trong m i c p ph n ng sau, ph n ng no c t c l n h n? . a. Fe + ddHCl 0,1M v Fe + ddHCl 2M cng m t nhi t b. Al + ddNaOH 2M 250C v Al + ddNaOH 2M 500C. c. Zn (h t) + ddHCl 1M 250C v Zn (b t) + HCl1M 25 0C. d. Nhi t phn KClO3 v nhi t phn h n h p KClO3 v i MnO2.

7.9 Cho ph n ng ha h c: A2 + 2B T c H it c c a ph n ng trn 2AB c xc nh b i bi u th c: v = k . [A2].[B]2. i nh th no khi:

ph n ng trn s thay b. t ng n ng c. gi m n ng

a. t ng p su t chung c a h ln 10 l n. c a B ln 3 l n. A2 xu ng 4 l n.

7.10 Cho ph n ng ha h c ang tr ng thi cn b ng:

203

Hy cho bi t s chuy n d ch cn b ng ha h c trn khi t ng nhi t

7.11 T th k XIX, ng i ta nh n ra r ng trong thnh ph n kh l cao (l luy n gang) v n cn kh cacbon monoxit (CO). Ng i ta tm m i cch ph n ng ha h c x y ra hon ton, tuy nhin kh l cao v n cn CO. Hy cho bi t nguyn nhn c a hi n t ng trn? A. L xy ch a B. Nhi t cao. c a l cn th p.

C. Ph n ng luy n qu ng thnh gang khng hon ton. D. M t nguyn nhn khc. 7.12 Cho ph ng trnh ha h c
rq

2SO2 (k) + O 2(k) a. T ng nhi t c. T ng n ng d. Gi m n ng

Cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n d ch v pha no khi: c a bnh ph n ng? kh oxi ? kh sunfur ? ng trnh ha h c sau :

( H = -92kJ

b. T ng p su t chung c a h n h p?

7.13 S n xu t amoniac trong cng nghi p d a trn ph

p xt
2N2(k) + 3H2(k) 2NH3(k) ; Cn b ng ha h c s chuy n d ch v pha t o ra amoniac nhi u h n khi th c hi n nh ng bi n php k thu t no? Gi i thch. 7.14 Ph n ng ha h c sau 2NO2 A. T ng nhi t ? i? t tr ng thi cn b ng:

N2O4 ; (H = -58,04kJ.

Cn b ng ha h c s chuy n d ch theo chi u no khi: B. T ng p su t chung ? C. Thm kh tr agon v gi p su t khng

204

N2(k) + O 2(k)

n tia l i a 2NO(k); p

(H > 0

2O

to

2SO3 (k);

(H = -192kJ

D. Thm ch t xc tc? Hy gi i thch s l a ch n . 7.15 S t ng p su t nh h ng ha h c sau: a) 3O2(k) ng nh th no n tr ng thi cn b ng c a cc ph n

p n 2O3(k) 2HBr(k) 2NO2(k) Ca(HCO3)2 c qua

b) H2(k) + Br2(k) c) N2O4(k) CO2 + H2O + CaCO 3 Khi t ng l

7.16 Ph n ng ha h c sau, di n ra trong t nhin ang tr ng thi cn b ng:

ng CO2 cn b ng ha h c s chuy n d ch sang chi u no?

7.17 Trong cng nghi p, i u ch kh than t, ng i ta th i h i n than ang nng . Ph n ng ha h c x y ra nh sau : C (r) + H2O (k) i u kh ng nh no sau y l ng? i. c a h lm cn b ng chuy n sang chi u thu n. hi ro lm cn b ng chuy n sang chi u thu n. c m t ph n nh theo ph CO(k) + H2(k);

(H = 131kJ

A. T ng p su t chung c a h lm cn b ng khng thay B. T ng nhi t D. T ng n ng 7.18 Clo tc d ng v i n Cl2(k) + H2O(l)

C. Dng ch t xc tc lm cn b ng chuy n sang chi u thu n. ng trnh ha h c sau:

HClO + HCl

Hai s n ph m t o ra u tan t t trong n c t o thnh dung d ch. Ngoi ra m t ph n l n kh clo tan trong n c t o thnh dung d ch c mu vng l c nh t g i l n c clo. N c clo, ng trong bnh kn, d n d n b m t mu theo th i gian, khng b o qu n c lu, v n d ng nh ng hi u bi t v chuy n d ch cn b ng ha h c hy gi i thch hi n t ng trn. 7.19 S n xu t vi trong cng nghi p v th cng nghi p ha h c: CaCO3(r) u d a trn ph n ng
(H = 178kJ

CaO(r) + CO2(k),

205

a. Hy phn tch cc

c i m c a ph n ng ha h c nung vi.

b. T nh ng c i m , hy cho bi t nh ng bi n php k thu t no c s d ng nng cao hi u su t c a qu trnh nung vi. 7.20 M t ph n ng ha h c c d ng: A(k) + B(k) Hy cho bi t cc bi n php c n ti n hnh chi u thu n? 7.21 Cho cc ph n ng ha h c C(r) + H2O (k)
t

2C(k);

(H > 0

chuy n d ch cn b ng ha h c sang

CO(k) + H2(k); ( H = 131kJ (1)

2O
s

2SO2(k) + O2(k) a. Hy so snh cc 7.22 Cho ph n ng ha h c:

2SO3(k);

(H = -192kJ (2)

c i m c a hai ph n ng ha h c trn. lm t ng hi u su t s n xu t.

b. Nu cc bi n php k thu t 2NO(k) + O2(k) p 2NO2(k)

T c ph n ng ha h c trn c tnh theo cng th c v = k [NO]2[O2]. H i nhi t khng i, p su t chung c a h t ng bao nhiu l n khi t c c a ph n ng t ng 64 l n? 7.23 Ng C(r) i ta s d ng nhi t c a ph n ng + O 2 (k)
u

t chy than

nung vi:

CO2(k);

( H = - 393,5kJ (1)

CaCO3(r)

CaO(r) + CO2(k) ; (H = 178kJ (2) c s d ng c thch h p. t ng t c ph n ng nung

Bi n php k thu t n sau y khng vi? A. p nh vi v i kch th B. Duy tr nhi t C. T ng nhi t

ph n ng thch h p. ph n ng cng cao cng t t.

D. Th i khng kh nn vo l nung vi.

206

7.24 th no sau y bi u di n s bi n i t c ph n ng thu n theo th i gian? S bi n i t c ph n ng ngh ch theo th i gian? Tr ng thi cn b ng ha h c? v a. t (th i gian) v c. t (th i gian) 7.25 Trong n c ng m th ng c ion Fe2+ d i d ng mu i s t II hi rocacbonat v s t II hi roxit. N c sinh ho t c ch a Fe2+ nh h ng x u n s c kho c a con ng i. lo i b Fe2+, trong m t ph ng php n gi n, r ti n, ngu i ta dng oxi khng kh oxi ha Fe2+ thnh h p ch t Fe3+ (c tan trong n c nh ) r i l c thu n c s ch. t ng t c c a ph n ng oxi ha Fe2+ ng i ta s d ng bi n php k thu t no? Gi i thch. 7.26 G n y, khi thm hi m Nam c c, cc nh khoa h c tm th y nh ng h p do cc on thm hi m tr c l i. M c d qua hng tr m n m, nh ng cc th c n trong nh ng h p v n trong tnh tr ng t t, c th n c. Hy gi i thch v lin h v i vi c b o qu n th c ph m b ng cch p hay dng t l nh. 7.27 Trong phng th nghi m, t ng t c c a m t s ph n ng ha h c, ngoi cc bi n php nh t ng n ng , nhi t , ng i ta cn dng my khu y. Tc d ng c a my khu y l g? 7.28 Hy trnh by th nghi m t chy dy s t m nh trong bnh kh oxi. V n d ng l thuy t ph n ng ha h c gi i thch cch ti n hnh th nghi m trn. v b. t (th i gian)

207

7.29 Lm th no con ng i?

i u khi n cc ph n ng ha h c theo h

ng c l i nh t cho n

0 7.30 T c c a ph n ng t ng bao nhiu l n n u t ng nhi t t 200C 2400C, bi t r ng khi t ng 100C th t c ph n ng trn t ng hai l n.

C. BI T P T

LUY N i y vo ch tr ng trong

7.31 Hy ch n t ho c c m t cho s n trong b ng d cu sau :

T c ph n ng l bi n thin ...(1)... c a m t trong...(2)... ho c s n ph m ph n ng trong ...(3)... th i gian. A. (1) (2) (3) kh i l ng B. n ng cc ch t t o thnh m t nv C. th tch cc ch t bay h i m t D. phn t kh i cc ch t k t t a m i kho ng

cc ch t ph n ng m t kho ng

7.32 Ch n cc t , c m t cho d i y i n vo ch tr ng (1), (2),... cho thch h p. T c ph n ng l ...(1)...c a m t ...(2)....ph n ng ho c ...(3)... trong m t ...(4).... th i gian. T c ph n ng ha h c ph thu c vo nhi t , n ng v p su t i v i ...(5)... A. (1) (2) (3) (4) (5) Th t s thay i B. bi n thin giai o n ch t trung gian kho ng ch t r n 2.... 3... C. t ng s ch t ch t ban nv ch t kh 4..... 5..... u D. gi m lo i h p ch t s n ph m ph n ng bi n thin ch t tan

trong cc ch t ch t xc tc chu k ch t l ng i n t : 1...

7.33 Ch n cc t , c m t cho d i y i n vo ch tr ng (1), (2),... cho thch h p.

208

Khi t ng n ng ch t ph n ng, t c ph n ng ...(1)... i v i ph n ng c ch t kh tham gia, khi t ng p su t, ...(2)... ph n ng t ng. i v i ph n ng c ch t r n tham gia, khi t ng ....(3)... b m t, t c ph n ng ...(4).... L u i v i ph n ng ha h c c ch t ...(5)....tham gia, n ng c a chng khng nh h ng n t c c a ph n ng. A (1) (2) (3) (4) (5) gi m kh i l ng B. khng t c kch th t ng kh c i C. bi n i D. t ng th tch dy khng tan i

hi u su t hnh d ng gi m R n

di n tch bi n L ng i

Th t ghp n i: 1... 7.34 Hy ghp m nh

2....

3...

4.....

5......

c t A v i c t B sao cho ph h p. C t2 a t c ph n ng gi m.

C t1 1 i v i ph n ng c ch t kh tham gia, khi t ng p su t 2 i v i ph n ng c ch t kh tham gia, khi gi m p su t 3 i v i ph n ng t a nhi t, khi t ng nhi t 4 i v i ph n ng t a nhi t, khi gi m nhi t e d c b

cn b ng ha h c chuy n d ch theo chi u thu n. t c ph n ng t ng.

cn b ng ha h c chuy n d ch theo chi u ngh ch. cn b ng ha h c khng b chuy n d ch.

Th t ghp n i: 1. .............. 2. .............. 3. .............. 4. ...............

209

7.35 Khi t 19,4 gam mu i sunfua c a m t kim lo i ha tr II th c n v a 6,72 lt kh oxi ( ktc) th thu c kh A. Kh A sinh ra c oxi ha ti p b ng kh oxi c xc tc V2O5 t o thnh ch t l ng B i u ki n th ng. Ha tan B vo n c thu c dung d ch lm gi y qu tm. a. Xc nh kim lo i trong mu i sunfua. l b. Tnh s ml dung d ch KOH 33,6% (d = 1,33g/ml) c n dng ng axit thu c trn. trung ha

c. Cho bi t cc bi n php k thu t c n thi t kh A trong cng nghi p? p s : a. Kim lo i ha tr II l Zn b. 50,12 9(ml). c. Dng xc tc, t ng n ng

t ng hi u qu qu trnh oxi

oxi, duy tr nhi t

thch h p.

7.36 Nn 2,0 mol N2 v 8,0 mol H2 vo m t bnh kn c th tch 2,0 lt (ch ch a s n ch t xc tc v i th tch khng ng k ) c gi nhi t khng i. Khi ph n ng t t i cn b ng, p su t cc kh trong bnh b ng 0,8 l n p su t ban u (khi m i cho cc ch t vo bnh ch a x y ra ph n ng). Tnh n ng cc ch t tr ng thi cn b ng. p s :

?N 2 A !

1 (mol/l); 2

?H 2 A !

5 (mol/l); 2

?NH 3 A ! 1 (mol/l).

7.37 H i t c m t ph n ng ha h c t ng bao nhiu l n khi nhi t t ng t 0 0 0 25 C n 85 C. Bi t khi t ng nhi t ln 10 C, t c c a ph n ng trn t ng ln 3 l n. Ng i ta ni r ng h s nhi t c a ph n ng cho b ng 3. p s : T c ph n ng t ng 36 l n = 729 l n. 7.38 Trong cc cn b ng sau, cn b ng no s chuy n d ch v chuy n d ch theo chi u no khi gi m dung tch c a bnh ph n ng xu ng nhi t khng i. a) CH4(k) + H 2O(k) b) CO2(k) + H2(k) c) SO2(k) + O2(k) d) N2O4(k) CO(k) + 3H2(k) CO(k) + H2O(k) 2SO3(k) 2NO2(k)

210

7.39 Hy cho bi t ng tr ng h p sau: gang). b) Nung vi

i ta l i d ng y u t no

t ng t c

ph n ng trong cc

a) Dng khng kh nn, nng th i vo l cao nhi t cao c khi

t chy than c c (s n xu t

s n xu t vi s ng. a vo l nung s n xu t clanhke (s n

c) Nghi n nguyn li u tr xu t xi m ng)

2SO3 t ng ng 7.40 N ng ban u c a SO2 v O2 trong h : 2SO2 + O2 l 4 mol/l v 2 mol/l. nhi t khng i, n u t ng p su t h n h p ph n ng ln hai l n th cn b ng chuy n d ch theo chi u no? (tr l i theo k t qu tnh ton). 7.41 Kh NO2 nh h p theo ph n ng thu n ngh ch: 2NO2 NO2 l kh mu nu; N2O4 l kh khng mu. Gi i thch. b) Khi ngm bnh ch a NO2 vo n c , th y m u nu c a bnh nh t d n. Hy cho bi t ph n ng t a nhi t hay thu nhi t? Gi i thch. 7.42 Cho 15 gam axit CH3COOH tc d ng v i 9,6 gam r u CH3OH c xc tc l H2SO4 c. Chia h n h p sau ph n ng thnh hai ph n b ng nhau: Ph n 1: Cho tc d ng v i l ng d BaCl2 thu c 23,3 gam k t t a. ktc). n nhi t Ph n 2: Cho tc d ng v i KHCO3 thu Tnh h ng s cn b ng c a ph n ng. 7.43 Cho kh HI vo m t bnh kn c dung tch l 5 lt, r i un nng xc nh th x y ra ph n ng: 2HI(kh) n ng ban u c a HI l 0,5 mol, khi H2 (kh) + I2(kh) ; (H =- 52kJ. N u tr ng thi cn b ng n ng mol/l c a t l bao nhiu? c 5,6 lt kh CO2( N2O4. Trong :

a) Khi gi m p su t c a h ph n ng, cn b ng chuy n d ch theo chi u no?

cc ch t trong ph n ng ?HIA, ?H2A v ?I2A l n l

7.44 Cho n ng l ng lin k t c a H2O l 971 kJ/mol; c a H2 l 435,9 kJ/ mol. c a O2 l 498,7 kJ/mol. Nhi t c a ph n ng: 2H2O 2H2 + O2 l bao nhiu? p

211

7.45 Khi t chy 2,0 mol hi ro photphua (PH3) th t o thnh iphotphopentoxit (P2O5), n c v gi i phng 2440 kJ. Hy tnh nhi t t o thnh PH3, bi t nhi t t o thnh P2O5 l 1548 kJ/mol v nhi t t o thnh H2O l 286 kJ/mol. 7.46 Trong m t bnh kn ch a kh propan c ng kn b ng pittong. C3H6 + H2 t nng bnh ln t i 5270C , ph n ng x y ra trong bnh: C3H8 a) Tnh thnh ph n % th tch c a C3H6 v H2. b) Tnh n ng cc ch t lc cn b ng v p su t c a h t i nhi t cho. ut i c) N u s d ng pittong nn th tch bnh cn m t n a th tch ban nhi t khng i. Tnh p su t cn b ng trong bnh. D. BI T P TR C NGHI M 7.47 Cho ph n ng ha h c: Fe, P N2 + 3H2

V i h ng s cn b ng l 1,3 . 10-3. T i th i i m cn b ng C3H8 chi m 80% th tch.

2NH3 ; (H < 0. i tr ng

Trong ph n ng t ng h p amoniac, y u t no sau y khng lm thay thi cn b ng ha h c? A. N ng c a N2 v H2. B. p su t chung c a h . C. Ch t xc tc Fe. D. Nhi t c ah . ng nh th no 7.48 S t ng p su t c nh h c a ph n ng: H2 + Br 2

n tr ng thi cn b ng ha h c

2HBr

A. Cn b ng chuy n d ch sang chi u thu n. B. Cn b ng d ch chuy n theo chi u ngh ch. C. Cn b ng khng thay 7.49 Cho ph n ng : X i.
p Y

D. Ph n ng tr thnh m t chi u.

212

T i th i i m t1 n ng c a ch t X b ng C1, t i th i i m t2 (v i t2" t1), n ng c a ch t X b ng C2. T c trung bnh c a ph n ng trong kho ng th i gian trn c tnh theo bi u th c no sau y ? A. v !

C1  C2 t1  t 2

B. v !

C2  C1 t 2  t1

C. v !

C1  C2 t 2  t1

D. v ! 

C1  C2 t 2  t1

7.50 Khi cho cng m t l ng dung d ch axit sunfuric v hai c c ng cng o m t th tch dung d ch Na2S2O3 v i n ng khc nhau, c c ng dung d ch Na2S2O3 c n ng l n h n th y k t t a xu t hi n tr c. i u ch ng t cng i u ki n v nhi t ,t c ph n ng: A. Khng ph thu c vo n ng B. T l thu n v i n ng C. T l ngh ch v i n ng D. Khng thay Hy ch n p n ng. 7.51 i v i cc ph n ng c ch t kh tham gia, khi t ng p su t, t c ng t ng l do A. N ng B. N ng C. Chuy n D. N ng 7.52 th d c a cc ch t kh t ng ln. c a cc ch t kh gi m xu ng. ng c a cc ch t kh t ng ln. c a cc ch t kh khng thay i. ph n ng vo nhi t . ph n i khi thay c a ch t ph n ng.

c a ch t ph n ng. c a ch t ph n ng. i n ng c a ch t ph n ng.

Hy ch n p n ng. i y bi u di n s ph thu c c a t c
Tc phn ng

Nhi t

th trn, ta th y t c

ph n ng:

213

A. Gi m khi nhi t

c a ph n ng t ng. c a ph n ng. c a ph n ng. c a ph n ng. ph n ng vo n ng

B. Khng ph thu c vo nhi t C. T l thu n v i nhi t D. T l ngh ch v i nhi t 7.53 th d ch t ph n ng.

i y bi u di n s ph thu c c a t c
Tc phn ng

Nng cht phn ng

th trn, ta th y t c A. Gi m khi n ng

ph n ng c a ch t ph n ng t ng. c a ch t ph n ng. c a ch t ph n ng. c a ch t ph n ng.

B. Khng ph thu c vo n ng C. T l thu n v i n ng D. T l ngh ch v i n ng

y Cho cc ph

ng trnh ha h c s dung cho cc bi t p 7.54, 7.55, 7.56 sau : 2SO2 (k) + O2(k) 2SO2 (k) 2HI(k) CaO (r) + CO2 (k) 4Fe (r) + 3CO2 (k) FeO (r) + H 2 (k) 2NH3 (k) 2HCl (k) + S (r) 2Fe (r) + 3CO 2 (k)

a)

b) H2 (k) + I2(k) c) CaCO3 (r) d) 2Fe2O3 (r) + 3C (r) e) Fe (r) + H 2O (h) f) N2 (k) + 3H2 (k) g) Cl2 (k) + H2S (k) h) Fe2O3 (r) + 3CO (k) 7.54 Cc ph n ng c t c

ph n ng t ng khi t ng p su t chung c a h l:

214

A. a, f. B. a, g. 7.55. Cc ph n ng c t c A. a, b, e, f, h. B. a, b, c, d, e. 7.56. Cc ph n ng c t c A. a, b, e, f. B. a, b, c, d, e. Hy ch n p n ng. 7.57 nh ngh a no sau y l ng ? A. Ch t xc tc l ch t lm thay hao trong ph n ng. it c

C. a, c, d, e, f, g. D. a, b, g. ph n ng gi m khi t ng p su t c a h l C. b, e, h. D. c, d. ph n ng khng thay i khi t ng p su t c a h l C. b, e, g, h. D. d, e, f, g.

ph n ng, nh ng khng b tiu ph n ng, nh ng khng b tiu hao

B. Ch t xc tc l ch t lm t ng t c trong ph n ng. C. Ch t xc tc l ch t lm t ng t c trong ph n ng. D. Ch t xc tc l ch t lm thay khng nhi u trong ph n ng.

ph n ng, nh ng khng b thay ph n ng, nh ng b tiu hao

it c

7.58 Khi cho cng m t l ng nhm vo c c ng dung d ch axit HCl 0,1M, t c ph n ng s l n nh t khi dng nhm d ng no sau y? A. D ng vin nh . B. D ng b t m n, khu y C. D ng t m m ng. D. D ng nhm dy. Hy ch n p n ng. 7.59 Khi cho axit clohi ric tc d ng v i kali pemanganat (r n) clo s thot ra nhanh h n khi: A. Dng axit clohi ric B. Dng axit clohi ric c v un nh h n h p. c v lm l nh h n h p. i u ch clo, kh u.

215

C. Dng axit clohi ric long v un nh h n h p. D. Dng axit clohi ric long v lm l nh h n h p. 7.60 Trong m t bnh kn ch a 10 lt nit v 10 lt hi ro nhi t 00C v 10 atm. Sau ph n ng t ng h p NH3, l i a bnh v 00C. Bi t r ng c 60% hi ro tham gia ph n ng, p su t trong bnh sau ph n ng l: A. 10 atm B. 8 atm C. 9 atm D. 8,5 atm t 20oC n 7.61 T c c a ph n ng s t ng ln bao nhiu l n khi t ng nhi t 100oC, n u h s nhi t c a ph n ng cho b ng 2? A. 256 l n B. 265 l n C. 275 l n D. 257 l n

7.62 H ng s cn b ng Kc c a ph n ng ch ph thu c vo y u t no sau y? A. N ng B. p su t C. Nhi t D. Ch t xc tc. 7.63 Bi t nhi t t o thnh c a Ca(OH)2, H2O, CaO t A.- 46,28 kJ B.-64,82kJ t ng ng l -985,64;-286; D.- 46,82 kJ - 635,36 (kJ). Nhi t ph n ng to ra khi ti 56 gam vi l C.- 64,28 kJ 7.64 M t ph n ng thu n ngh ch n tr ng thi cn b ng khi no?

A. Ph n ng thu n k t thc B. Ph n ng ngh ch k t thc C. T c c a ph n ng thu n v ngh ch b ng nhau. D. N ng c a cc ch t tham gia ph n ng v c a cc ch t s n ph m ph n ng b ng nhau 7.65 Xt ph n ng thu n ngh ch sau: p H2 (k) + I2 (k) n 2HI (k) th bi u di n s bi n thin t c th i gian: ph n ng thu n v ph n ng ngh ch theo

216

th bi u di n s
25 20 v nt c 15 10 5 0 0 5 10

ph thu c v n t c vo th i gian

v n t c ph n ngh ch v n t c ph n thu n

ng ng

15

20

th i gian (s)

T i th i i m no ph n ng A. 0 giy

t tr ng thi cn b ng? C. 10 giy D. 15 giy

B. 5 giy

7.66 Cho hnh v v cch thu kh trong phng th nghi m b ng cch d i n c . Hnh v bn c th p d ng thu c nh ng kh no trong cc kh sau y? A)H2, N2, O2, CO2, HCl, H2S B)O2, N2, H2, CO 2, SO2, C)NH3, HCl, CO2, SO2, Cl2 D)NH3, O2, N2, HCl, CO 2 7.67 Nh n nh no sau y ng? u t ng khi t ng nhi t

A. H ng s cn b ng KC c a m i ph n ng

B. Ph n ng m t chi u khng c h ng s cn b ng KC. C. H ng s cn b ng KC cng l n, hi u su t ph n ng cng nh . D. Khi m t ph n ng thu n ngh ch tr ng thi cn b ng c chuy n sang m t tr ng thi cn b ng m i nhi t khng i, h ng s cn b ng KC bi n i. 7.68 Cho ph n ng nung vi CaCO3 p CaO + CO2 t ng hi u su t c a ph n ng th bi n php no sau y khng ph h p? A. T ng nhi t C. p nh trong l B. T ng p su t trong l D. Gi m p su t t rong l vi

7.69 Cho ph n ng 2SO2 + O2 2SO3 p

217

N ng ban u c a SO2 v O2 t ng ng l 4 mol/L v 2 mol/L. Khi cn b ng, c 80% SO2 ph n ng, h ng s cn b ng c a ph n ng l A. 40 B. 30 C. 20 c bi u th b ng ph D. 10 ng trnh ha h c sau 7.70 Ph n ng gi a hai ch t A v B A + B p 2C T c ph n ng ny l V = K.?AA.?BA. Th c hi n ph n ng ny v i s khc nhau v n ng ban u c a cc ch t: Tr Tr Tr T c ng h p 1 N ng ng h p 2 N ng ng h p 3 N ng c a m i ch t l 0,01 mol/l. c a m i ch t l 0,04 mol/l c a ch t A l 0,04 mol/l, c a ch t B l 0,01 mol/l. ng 1 s l n l D 15 v 5 C. 16 v 4

ph n ng tr A. 12 v 8

ng h p 2 v 3 l n h n so v i tr B. 13 v 7

7.71 Bi t nhi t t o thnh CH4 l -75kJ/ mol; c a CO2 l -393 kJ/mol v c a H2O l -286 kJ/ mol. Nhi t c a ph n ng CH4 + O2 CO2 + 2H2O l p A. -900 kJ 7.72 Cho ph B. -890 kJ. C. -880 kJ D. -870 kJ ng trnh ho h c p N2(k) + O2(k) n 2NO(k); Hy cho bi t c p y u t no sau y ho h c trn? A. Nhi t C. N ng
Dd HCl c MnO2 Eclen s ch kh Clo thu
tia lua n i

(H > 0

u nh h

ng

n s chuy n d ch cn b ng

v n ng v ch t xc tc

B. p su t v n ng D. Ch t xc tc v nhi t i u ch clo trong phng th nghi m nh sau:

7.73 Cho hnh v m t s

dd NaCl

dd H2SO4

218

Vai tr c a dung d ch NaCl l: A.Ha tan kh clo. C.Gi l i h i n c B.Gi l i kh hi roclorua. D.C 3 p n trn u ng.

7.74 Kh hi roclorua l ch t kh tan r t nhi u trong n c t o thnh dung d ch axit clohdric.Trong th nghi m th tnh tan c a kh hidroclorua trong n c, c hi n t ng n c phun m nh vo bnh ch a kh nh hnh v m t d i y. Nguyn nhn gy nn hi n t ng l do: c ko n c vo bnh. c. A. kh HCl tc d ng v i n

B. HCl tan m nh lm gi m p su t trong bnh. C. trong bnh ch a kh HCl ban D.T t c cc nguyn nhn trn 7.75 Cho dung d ch HCl u khng c n u ng

c vo ng nghi m

ng MnO2. D ng c th nghi m
dd HCl c

c l p nh hnh v bn. Hi n t ng x y ra trong th nghi m bn l: A.C kh mu vng sinh ra, C.Ch t r n MnO2 tan d n D.C B v C
7.76 Cho th nghi m c l p nh nh hnh v sau:

ng th i c k t t a
Mn O

B.Ch c kh mu vng thot ra

ng nghi m 1 ng HCl v Zn, ng nghi m n m ngang ch a b t S, ng nghi m2 ch a dung d ch Pb(NO3)2 . Ph n ng x y ra trong S ng nghi m n m ngang l: A.Zn + 2HCl B.H2 + S H2S PbS + 2HNO3 ZnCl2 + H2
Zn + HCl

1 2
dd Pb(NO3)2

C.H2S + Pb(NO 3)2 D.2HCl + Pb(NO3)2

PbCl2 + 2HNO3

219

E. P N V H 7.47. C 7.52. C 7.57. B 7.62. C 7.67. A 7.72. A

NG D N GI I BI T P 7.49. C 7.54. A 7.59. A 7.64. C 7.69. A 7.74. B 7.50. B 7.55. D 7.60. B 7.65. C 7.70. C 7.75. D ng c n 7.51. A 7.56. C 7.61. A 7.66. B 7.71. B 7.76. B

7.48. C 7.53. C 7.58. B 7.63. C 7.68. B 7.73. B

7.1 nng cao hi u su t cung c p n ng l bi n php k thu t sau: - Dng d khng kh - p nh than than v kh oxi.

t cc nhin li u v i cc

cung c p oxi cho ph n ng chy hon ton. n kch th c thch h p ng c t ng di n tch ti p xc gi a t trong nng cao hi u

- S d ng cc ng c ieden v cc su t s d ng d u m v kh thin nhin. 7.2 Cc y u t nh h ng nt c

ph n ng trong m i tr

ng h p cho l:

a. T ng di n tch b m t c a ch t r n tham gia ph n ng (than ) lm t ng t c ph n ng. b. Gi m n ng d. Gi m kch th ch t tham gia ph n ng (kh oxi) lm gi m t c ph n ng. ph n ng. ch t t ng t c ph n ng. c. V2O5 l ch t xc tc, lm t ng t c

e. Th c n s nhanh chn h n n u c n u trong n i p su t, ng i ta s d ng y u t nhi t v p su t cao t ng t c c a ph n ng ha h c. 7.3 a. T 250C ln 750C, nhi t c a ph n ng ha h c t ng thm l: ph n ng t ng thm = 32 = 9 (l n). 75 0C - 250C = 500C. Do , t c

b. T 1700C xu ng 950C, nhi t c a ph n ng ha h c gi m i l: 1700C - 950C = 750C. Do , t c ph n ng gi m = 33 = 27 (l n)

220

7.4

a.
45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

VH2 (ml)

Th i gian t (s)
T 0 n 20 giy l o n ng cao nh t. th d c nh t, kho ng th i gian c t c ph n

o n th n m ngang, khi th tch hi ro t c c ng ha h c k t thc, axit clohi ric ph n ng h t. b. CM HCl

i (40ml) l khi ph n

0 th i gian t (s) D ng 7.5 T c th bi u di n s ph thu c c a n ng ph n ng trung bnh: v = C1 - C 2 0, 024  0, 020 = 0,0002 (mol/L.s) ! t 20 ph n ng t ng 9 l n. c s d ng axit HCl theo th i gian.

7.6 Gi i: v = k [3H2] [3I2] = 9.k. [H2] [I2] Nh v y t c 7.7 a. Men r u l m t lo i xc tc sinh h c. Ch t xc tc t ng t c c a ph n ng ha h c. t c b. B l rn c m c ch t ng n ng c a ph n ng chy c a than .

c a oxi khng kh, do lm t ng

221

c. Nn h n h p kh nit v hi ro p su t cao ch t kh, lm t ng t c c a ph n ng ha h c. d. Dng bi n php t ng nhi t t ng t c

t ng n ng

c a hai

c a ph n ng ha h c.

e. Dng ph ng php ng c dng, anhi rit sunfuric i t d i ln, axit sunfuric 98% i t trn nh thp h p th xu ng t ng di n tch ti p xc gi a cc ch t, do , lm t ng t c c a ph n ng ha h c. 7.8 a. cng m t nhi t , c p ch t Fe + ddHCl 0,1M c t c ph n ng x y ra ch m h n so v i c p ch t Fe + ddHCl 2M, do n ng HCl nh h n.. b. Hai c p ch t Al + ddNaOH 2M 250C v Al + ddNaOH 2M 500C ch khc nhau v nhi t . C p ch t th hai c nhi t cao h n nn c t c ph n ng cao h n. c. Hai c p ch t Zn (h t) + ddHCl 1M 250C v Zn (b t) + HCl1M 250C ch khc nhau v kch th c h t. C p ch t th hai c kch th c h t nh h n, do c t c ph n ng cao h n. d. Nhi t phn KClO3 v nhi t phn h n h p KClO3 v i MnO2. Tr th hai c xc tc nn c t c ph n ng cao h n. 7.9 Khi t ng p su t chung c a h ln 10 l n th n ng 10 l n, do v2 = k[10A2][10B]2

ng h p

c a m i ch t c ng t ng

V2 = 10 x 102 = 1000 (l n). V c a B ln 3 l n, t A2 xu ng 4 l n, t ng t ta c V2 = 32 = 9 (l n). V V3 1 = t c V 4 ph n ng

b. T ng n ng c. Gi m n ng gi m 4 l n. 7.10 Xt ph

ng t ta c

ng trnh ha h c: p n 2NO (k);

(H > 0

N2 (k) + O2(k)

c i m c a ph n ng ha h c trn l thu n ngh ch, ph n ng thu n thu nhi t v t t c cc ch t tham gia v t o thnh u l ch t kh. Tuy nhin, t ng s

222

mol kh tr c v sau ph n ng khng thay n s chuy n d ch cn b ng. Khi t ng nhi t 7.11 p n C.

i, do p su t khng nh h

ng g

ph n ng cho chuy n sang chi u ngh ch.

Ph n ng ha h c kh s t oxit b ng cacbon monoxit l khng hon ton. Do , d c t ng chi u cao c a l n bao nhiu i n a th ch gy lng ph, trong thnh ph n c a kh l cao v n c kh CO. 7.12 Xt ph ng trnh ha h c
(H = -192kJ

p 2SO2 (k) + O 2(k) n 2SO3 (k)

a. Khi t ng nhi t c a bnh ph n ng cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n d ch v pha ngh ch, v ph n ng thu n t a nhi t. b. Khi t ng p su t chung c a h n h p cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n d ch v chi u thu n v sau ph n ng c s gi m th tch. c. Khi t ng n ng pha thu n. kh oxi cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n d ch v

d. Khi gi m n ng kh sunfur cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n d ch v chi u ngh ch. 7.13 thu c nhi u amoniac, hi u qu kinh t cao c th dng cc bi n php k thu t sau y: T ng n ng N2 v H2. T ng p su t chung c a h ln kho ng 100 atm, v ph n ng thu n c s gi m th tch kh. Dng nhi t ph n ng thch h p kho ng 400 -4500C v ch t xc tc t ng t c ph n ng t o thnh NH3. Ch r ng ch t xc tc khng lm chuy n d ch cn b ng. T n d ng nhi t c a ph n ng sinh ra s y nng h n h p N2 v H2 Tch NH3 ra kh i h n h p cn b ng v s d ng l i N2 v H2 cn d .

7.14 a. Khi t ng nhi t cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n sang chi u ngh ch. B i v ph n ng thu n t a nhi t.

223

b. Khi t ng p su t chung cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n sang chi u thu n. B i v sau ph n ng thu n c s gi m th tch kh. c. Khi thm kh tr agon v gi p sut khng i th n ng c a hai kh u gi m, tuy nhin t c ph n ng thu n s gi m nhanh h n v do cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n sang chi u ngh ch. d. Khi thm ch t xc tc khng lm chuy n d ch cn b ng ha h c. 7.15 nh gi tc ng c a p su t c n so snh s bi n i c a th tch kh tr c v sau ph n ng. N u sau ph n ng c s gi m th tch th p su t t ng lm cn b ng chuy n d ch theo chi u thu n v ng c l i, p su t khng c nh h ng t i cn b ng c a cc ph n ng khng thay i th tch kh. a) 3O2(k) b) H2(k) + Br 2(k) Ph n ng (b) khng c s thay c) N2O4(k) O3(k) 2HBr(k) i th tch, cn b ng khng ph thu c vo p su t.

Ph n ng (a) c s gi m th tch, cn b ng chuy n theo chi u thu n khi p su t t ng.

2NO2(k)

Ph n ng (c) c s t ng th tch, cn b ng chuy n theo chi u ngh ch khi p su t t ng. 7.16 Cc ho t ng c a con ng i ang lm t ng hm l ng CO2 trong kh quy n. Nh cn b ng ny trong t nhin i u ti t, chuy n sang chi u thu n cho nn lm ch m qu trnh nng ln ton c u. 7.17 p n B. c a h lm cn b ng chuy n sang chi u thu n. c lu l do T ng nhi t

7.18 N c clo d n d n b m t mu theo th i gian, khng b o qu n qu trnh phn h y HClO p Cl2(k) + H2O(l) n HOCl + HCl p 2HClO n 2HCl + O2o (1) (2)

Ph n ng (2) lm cho [HClO] gi m, cn b ng ha h c c a ph n ng (1) chuy n d ch theo chi u thu n, clo s ph n ng v i n c cho n h t, do n c clo khng b n.

224

7.19 S n xu t vi trong cng nghi p v th cng

u d a trn ph n ng ha h c:

p CaCO3(r) n CaO(r) + CO2(k), (H = 178kJ a. Cc c i m c a ph n ng ha h c nung vi:

Ph n ng thu n ngh ch. Ph n ng thu n thu nhi t. Ph n ng thu n c a ch t r n c t o ra m t ch t kh. nng cao hi u su t nung vi: p nh Ch n nhi t thch h p.

b. Nh ng bi n php k thu t

T ng di n tch ti p xc c a ch t r n (CaCO3) b ng cch vi n kch th c thch h p. Th i khng kh nn (trong cng nghi p) hay ch n h h p t ng n ng kh oxi cung c p cho ph n ng ng th i lm gi m n ng kh cacbon ioxit. A(x) + B(x) 2C(x)
(H > 0

ng gi thch t chy than,

7.20 7.21

Ph n ng trn khng c s thay i v s mol kh tr c v sau ph n ng, do p su t khng c nh h ng n s chuy n d ch cn b ng. Ph n ng thu n thu nhi t, do t ng nhi t sang chi u thu n. T ng n ng cc ch t A v B hay gi m n ng d ch cn b ng sang chi u thu n. c i m c a hai ph n ng ha h c: Gi ng nhau Ph n ng thu n ngh ch Khc nhau - Ph n ng thu n thu nhi t. - Sau ph n ng thu n t ng th tch kh. lm cn b ng chuy n C c ng lm chuy n

a. So snh cc Ph ng trnh ha h c

C(r)+H2O (k)

CO(k)+ H2(k);
(H = 131kJ (1)

225

(H = -192kJ(2)

b. Cc bi n php k thu t -

i v i ph n ng (1) : T ng nhi t

i v i ph n ng(2) : N u gi m nhi t cn b ng chuy n sang chi u thu n, tuy nhin nhi t th p t c c a ph n ng th p lm cho qu trnh s n xu t khng kinh t . Ng i ta ch n nhi t thch h p, dng ch t xc tc 2O v t ng p su t chung c a ph n ng. 7. 22 t x l s l n t ng c a p su t. Theo bi ra ta c
x

7.23 Ch n p n C. 7.24 th a bi u di n s bi n th b bi u di n s bi n v a. t(th i gian) th c bi u di n tr ng thi cn b ng ha h c. v it c it c ph n ng thu n theo th i gian. ph n ng ngh ch theo th i gian. v b. t(th i gian)

c, t(th i gian)

226

2SO2(k)+O2(k)

2O

2SO3(k);

Ph n ng thu n ngh ch

- Ph n ng thu n t a nhi t. - Sau ph n ng thu n gi m th tch. - C n ch t xc tc.

lm t ng hi u su t s n xu t. , t ng n ng c ah in c.

v2 = 64 = x3 x = 4. v1

7.25 lo i b Fe2+, trong m t ph ng php n gi n, r ti n, ngu i ta dng oxi khng kh oxi ha Fe2+ thnh h p ch t Fe3+ (c tan trong n c nh ) r i l c thu n c s ch. t ng t c c a ph n ng oxi ha Fe2+ ng i ta s d ng gin m a. N c ng m sau khi ht ln b ch a c qua gin m a v i m c ch t ng di n tch ti p xc c a n c v i oxi khng kh. 7.26 Nam c c l n i l nh nh t Tri t. Nhi t vng ny c th xu ng hng ch c d i khng. nhi t , cc ph n ng ha h c phn h y th c n h u nh khng x y ra. i u ny gi i thch v sao qua hng tr m n m, nh ng cc th c n trong nh ng h p v n trong tnh tr ng t t, c th n c. gi m t c ph n ng phn h y th c n, ng i ta b o qu n th c ph m b ng cch p hay dng t l nh. 7.27 Trong phng th nghi m, t ng t c c a m t s ph n ng ha h c, ngoi cc bi n php nh t ng n ng , nhi t , s d ng ch t xc tc..., ng i ta cn dng my khu y. My khu y l m t thi t b cho php t ng t c khu ch tn c a cc ch t tham gia ph n ng, do t ng kh n ng ti p xc c a cc ch t v t ng t c ph n ng ha h c. Ng i ta th ng dng my khu y trong tr ng h p cc ch t ph n ng c n c tr n l cc ch t l ng khc nhau, hay ch t l ng v ch t r n. 7.28 Dy thp c qu n thnh hnh l xo t ng b m t ti p xc c a dy thp v i oxi. M u than nng c tc d ng kh i mo ph n ng. Than chy cung c p nhi t, nng nhi t c a dy thp n nhi t chy. Dy thp chy trong oxi km theo hi n t ng t a nhi t m nh, cc h t s t t oxit (Fe3O4) nng b n tung te. Do , y bnh c n c m t l p n c m ng nh m b o v bnh th y tinh trnh b n t, v . 7.29 i u khi n cc ph n ng ha h c theo h ng c l i nh t cho con ng tr c h t c n bi t r c i m c a ph n ng ha h c:      Ph n ng m t chi u hay thu n ngh ch? Ph n ng thu hay t a nhi t? Ph n ng c s t ng hay gi m th tch kh? Ph n ng c n ch t xc tc? Ph n ng ng th (cng tr ng thi r n, l ng, kh) hay d th ? i,

227

C n c vo c i m c a ph n ng tc ng theo h ng, chuy n d ch cn b ng theo chi u c l i nh t. 7.30 Gi i G i V200 l t c ph n ng 2000C V y V210 = 2V200 V220 = 2V210 = 2.2V200 = 22.V200 V230 = 2V220 = 2.2V210 = 2 x 2 x 2V200 = 23.V200

ng t ng t c

ph n

V240 = 2V230 = 2.2V220 = 2 x 2 x2 V210 = .2.2.2.2V200 = 2 4.V200 V yt c 1. Li u l ph n ng t ng 24 = 16 l n. t c h t khng? F. THNG TIN B SUNG ng oxi trn tri Hng ngy, ng i, v t, cy c ... u ht vo m t l ng oxi v th i CO2. Hy c l y m t ng i tr ng thnh lm th d , m i ngy anh ta th ra trn d i 400 lt CO2. Li u lu di, c lc no l ng oxi trong khng kh dng h t v th gi i ch cn l i CO2 hay khng? Vo n m 1898, nh v t l h c ng i Anh l Kenvin t ra lo l ng: "Do s pht tri n c a cng nghi p v dn s gia t ng, 500 n m sau, l ng oxi trn m t t s b s d ng h t v loi ng i s di t vong?". Lc , Kenvin ch xem xt v n t m t pha: tiu hao oxi v s n sinh CO2, nh ng cn pha khc l tiu hao CO2 v sinh ra O2. Nh khoa h c Th y S Cheniba lm th nghi m sau: Cho l cy xanh vo n c r i d i nh m t tr i. Khng lu sau, t cc l cy thot ra nhi u bng kh nh . Khi Cheniba dng ng nghi m nh thu kh thot ra r i cho m t que dim t t vo, que dim bng chy mnh li t. C n c vo ng cho r ng chnh l oxi v ch c oxi m i duy tr s chy. Sau Cheniba li n th i kh CO2 vo n c. ng nh n th y, khi l ng CO2 th i qua cng nhi u th cc bng kh t l cy xanh thot ra cng m nh. T , Cheniba k t lu n: "D i tc d ng c a nh sng m t tr i, l cy xanh h p th CO 2 v th i ra kh oxi".

228

Nh v y, ng c , r ng bi n mnh mng c n d u m t b m t sau y: "D i tc d ng c a nh sng m t tr i, ch t di p l c c a cy c h p th CO2 trong khng khi, CO2 s cng v i n c do r cy ht ln ha h p thnh tinh b t, ng, ng th i thot ra O2, ng i ta g i qu trnh ny l quang h p". Theo tnh ton, c 3 cy l n m i ngy h p th v a h t kh CO2 do ng i l n th ra. M i n m, cc lo i cy xanh trn ton th gi i h p th n hng v n t n CO2. Cn c m t tc nhn khc kh th y h n, l h c: CaCO3 + H2O + CO2 Ca(HCO3)2 t . Ch n cn b ng ha

Cc lo i t b gi m a mi mn, lu ngy b phong ha nh ng i ta th ng ni: N c ch y mn. Nh CaCO3 trong vi d i tc d ng c a CO2 v n c s ha tan CaCO3, sau c n c m a cu n i vo sng r i ra bi n. D i tc d ng c a nhi t l i t o thnh CaCO3 v l ng xu ng y bi n t o thnh l p nham th ch m i. Hng n m do s phong ha c th tiu t n t 40 n 70 tri u t n CO2 . Ng i ta tnh ton v th y r ng kh n ng i u ch nh l ng CO2 trong kh quy n c a bi n v cc i d ng l r t l n, c th ln n hng tr m tri u t n CO2 trong m t n m. Nh v y, th gi i nh t nh s khng bi n thnh m t th gi i y CO . 2 Theo k t qu o c c a m y tr m n m tr l i y, hm l ng CO2 trong b u kh quy n c t ng ln, nh ng t ng ch m. Vi c t ng hm l ng CO l m t nguy c 2 lm cho Tri t nng ln, gy ra nh ng bi n i b t th ng v kh h u. Cc k t qu quan st cho bi t trong 100 n m v a qua, nhi t trung bnh c a Tri t t ng 0,60 C. S p t i lc cc c dn B c C c ph i s d ng t l nh v i u ha nhi t , n u nh tnh hnh khng c c i thi n. V v y n u ta khng ch coi tr ng vi c b o v mi tr ng, hm l ng CO2 trong kh quy n cao v t qu gi i h n nh t nh, i u s t n h i l n cho con ng i. Nh ng tr n bo l n g n y nh Katrina M , bo Sao Mai Trung Quc l m t s c nh bo nghim kh c c a thin nhin i v i s ph h y mi tr ng c a con ng i. Cng c Kyoto quy nh duy tr m c th i CO2 ngang v i n m 1997. Tuy nhin th c hi n c i u khng ph i d dng, ngu i ta c tnh chi ph cho n c M duy tr l ng CO2 th i ra kh quy n nh 1997 l b ng kho ng 2% GDP n m, t c l trn 200 t USD, i u ny ng ngh a v i vi c ph i ng c a nhi u nh

229

my gy nhi m, hng lo t cng nhn th t nghi p, l i nhu n c a nh u t s t gi m... . chnh l l do l n nh t m n c M , cho n th i i m hi n t i (2006) v n ch a ph chu n cng c Kyoto. 2. Ch t xc tc l g ? 1. Xc tc Ch t xc tc l nh ng ch t lm t ng t c tiu hao sau ph n ng. ph n ng ha h c, nh ng khng b

C nhi u cch phn lo i xc tc, d a trn cc tiu ch khc nhau. N u d a vo ch c n ng xc tc, c th chia xc tc thnh nh ng lo i sau: - Xc tc axit - ba . - Xc tc oxi ha - kh - Xc tc l - Xc tc ng ch c... ng th (ch t ph n ng v ch t xc tc cng pha) Cn n u d a vo tr ng thi phn tn c a xc tc, c th chia xc tc thnh - Xc tc d th (ch t ph n ng v ch t xc tc khc pha) Cc ch t xc tc trn th gi i c gi tr th ng m i kho ng 5 t SD/n m (1997), t o ra m t l ng hng ha kho ng 5000 t SD, t c l b ng kho ng 1/2 t ng thu nh p qu c dn c a n c giu nh t th gi i l Hoa K . 2. Xc tc - trong cng nghi p ha h c v c Trong cng nghi p Ha h c v c c ba quy trnh xc tc quy m l n, l: T ng h p amoniac (NH3). Oxi ha amoniac thnh cc oxit c a nit (HNO3). Oxi ha kh sunfur thnh anhi ric sunfuric (H2SO4). s n xu t axit nitric s n xu t axit sunfuric c p d ng

a. T ng h p amoniac (NH3). N2 + 3H2 2NH3; (H = - 92kJ

230

Ng i ta tm ki m m t ch t xc tc ho t ng t t v n nh chuy n h n tr ng thi cn b ng nhi t th p nh t c th . Trong kho ng nh ng n m 1905 - 1910, cc nh ha h c nh Haber, Bosch v Miltasch t i phng th nghi m BASF c nh ng c g ng b n b tm ch t xc tc thch h p. Cc k t qu nghin c u cho th y m t s kim lo i c ho t tnh xc tc nh wonfam, urani, s t, ruteni v osimi. Tuy nhin b n c a cc ch t xc tc k trn khng cao. Sau nhi u n m nghin c u v i cc qu ng s t, ng i ta t c ti n b v t b c v i m t lo i qu ng s t n t vng Gallivare Th y i n. Phn tch thnh ph n c a lo i xc tc ny, th y r ng c m t t oxit nhm v oxit kali. T ng i ta cho r ng Al2O3 v K2O l nh ng ch t tr xc tc cho s t. B t u t n m 1914, lo i xc tc Fe/ Al2O3 v K2O c s d ng quy m l n n c c. Lo i xc tc ny cho n nay v n cn c s d ng. b. Oxi ha amoniac 4NH3 + 5O2 p 4NO + 6H2O B ng pht minh u tin v xc tc cho ph n ng oxi ha NH l do 3 Kuhlman n m 1938. Ch t xc tc c s d ng l mu i b ch kim (Pt). ng d ng cng nghi p u tin c a xc tc ny ph i ch n khi ng i ta s n xu t c amoniac c s ch cao. b o v xc tc nhi t cao, ng i ta s d ng h p kim c a Pt v i 10% Rh, v t li u ny t t h n nhi u so v i Pt nguyn ch t. Ng i ta d t xc tc thnh l i, ng knh s i l 0,06mm, v i 1050 l /cm2. c. Xc tc oxi ha l u hu nh ioxit. 2SO2 + O2 p 2SO3 Ph n ng oxi ha SO2 l m t cng o n trong qu trnh s n xu t axit H2SO4. Tr c y ng i ta dng xc tc Pt trn ch t mang. Tuy nhin lo i xc tc ny r t d b ng c b i cc h p ch t c a asen. Ngy nay, xc tc cho ph n ng oxi ha SO2 c i u ch b ng cch lm nng ch y V2O5 trong oxit c a kim lo i ki m.

231

M cl c

L I NI U ................................ ................................ ................................ ... 3 Ch ng 1 ................................ ................................ ................................ ........... 4 NGUYN T ................................ ................................ ................................ ..... 4 A. TM T T L THUY T ................................ ................................ ............... 4 B. BI T P C L I GI I ................................ ................................ ............... 7 C. BI T P T LUY N................................ ................................ ................. 12 D. BI T P TR C NGHI M ................................ ................................ ........ 14 E. P N V H NG D N GI I BI T P ................................ ............. 16 F. M T S THNG TIN B SUNG ................................ ............................. 26 Ch ng 2 ................................ ................................ ................................ ......... 28 B NG TU N HON CC NGUYN T HA H C ................................ . 28 V NH LU T TU N HON ................................ ................................ .... 28 A. TM T T L THUY T ................................ ................................ ............. 28 B. BI T P C L I GI I ................................ ................................ ............. 32 C. BI T P T LUY N................................ ................................ ................. 38 D. BI T P TR C NGHI M ................................ ................................ ........ 40 E. P N V H NG D N GI I BI T P ................................ ............. 43 F. THNG TIN B S NG ................................ ................................ ............... 63 Ch ng 3 ................................ ................................ ................................ ......... 65 LIN K T HA H C ................................ ................................ .................... 65 A. TM T T L THUY T ................................ ................................ ............. 65 B. BI T P C L I GI I ................................ ................................ ............. 68 C. BI T P T LUY N................................ ................................ ................. 72 D. BI T P TR C NGHI M ................................ ................................ ......... 73 E. P N V H NG D N GI I BI T P ................................ ............. 78 F. THNG TIN B SUNG ................................ ................................ .............. 96 Ch ng 4 ................................ ................................ ................................ ......... 98 PH N NG HA H C................................ ................................ .................. 98 A. TM T T L THUY T ................................ ................................ ............. 98 B. BI T P C L I GI I ................................ ................................ ............109 C. BI T P T LUY N................................ ................................ ................111 D. BI T P TR C NGHI M ................................ ................................ .......120 E. P N V H NG D N GI I BI T P ................................ ............123 F. THNG TIN B SUNG ................................ ................................ ............133 Ch ng 5 ................................ ................................ ................................ ........137 NHM HALOGEN................................ ................................ ........................ 137 A. TM T T L THUY T ................................ ................................ ............137 B. BI T P C L I GI I ................................ ................................ ............139 232

C. BI T P T LUY N................................ ................................ ................143 D. BI T P TR C NGHI M ................................ ................................ .......147 E. P N V H NG D N GI I BI T P ................................ ............149 F. THNG TIN B SUNG ................................ ................................ ............167 Ch ng 6 ................................ ................................ ................................ ........170 NHM OXI - L U HU NH ................................ ................................ .........170 A. TM T T L THUY T ................................ ................................ ............170 B. BI T P C L I GI I ................................ ................................ ............172 C. BI T P T LUY N................................ ................................ ................175 D. BI T P TR C NGHI M ................................ ................................ .......178 E. P N V H NG D N GI I BI T P ................................ ............180 F. THNG TIN B SUNG ................................ ................................ ............196 Ch ng 7 ................................ ................................ ................................ ........198 T C PH N NG V CN B NG HA H C................................ .....198 A. TM T T L THUY T ................................ ................................ ............198 B. BI T P C L I GI I ................................ ................................ ............201 C. BI T P T LUY N................................ ................................ ................208 D. BI T P TR C NGHI M ................................ ................................ .......212 E. P N V H NG D N GI I BI T P ................................ ............220 F. THNG TIN B SUNG ................................ ................................ ............228 M c l c ................................ ................................ ................................ ...........232

233