P A N E V R O P S K I

U N I V E R Z I T E T

A P E I R O N

EVROPSKA UNIJA

ZNAAJ SPORAZUMA CEFTA ( Sporazum o slobodnoj trgovini u centralnoj Evropi ) U PRIBLIAVANJU EVROPSKOJ UNIJI

Student: TINA MILI 58-09/VOP

Mentor: prof.dr. BRANO MILJU

Banja Luka, novembar 2012.godine

SADRAJ UVOD...1 1. SPORAZUM CEFTA UOPTE.....1 2. NASTANAK SPORAZUMA.....2 3. CILJEVI CEFTA SPORAZUMA...3 4. PREDNOSTI CEFTA SPORAZUMA...................5 5. CEFTA I BIH...6

UVOD
U sferi globalizacije svetske privrede, sve se vie namee potreba za ukljuivanje u svetske privredne tokove svih zemalja koje su trino orijentisane. Posebno je prisutna potreba za intenzivnom razmenom robe, usluga, rada i kapitala. Za sve zemlje jugo-istone evrope, pa tako i za Srbiju, glavni izazov predstavlja prikljuivanje Evropskoj uniji. Izazovi su prvenstveno u usklaivanju carinskih i drugih politika, institucija, kao i prilagoavanja ekonomija ovih, preteno zemalja u tranziciji na princip
1

liberalnog

trinog

poslovanja.

Liberalizacija trita donosi mnoge olakice za trgovinu, kao to su ukidanje uvoznih i izvoznih

carina, slobodan protok robe i kapitala, ukidanje monopola i vea konkurencija donosi nie cene i podizanje kvaliteta proizvoda i usluga za krajnje kupce. Sa druge strane, javljaju se i neki negativni efekti, poput gubljenja mehanizama zatite domae proizvodnje, poput subvencija, kvota i visokih carina. Takoe ulazak stranih, konkurentnijih preduzea dovodi do propadanja domae proizvodnje, otputanja radnika i sniavanja njihovog standarda. Meutim, jedinstveno je miljenje da liberalizacija ipak donosi vie koristi nego tete, jer dovodi do efikasnije alokacije i korienja resursa1, zbog prilagoavanja pravilima svetskog trita, kao i lakem pristupu modernoj tehnologiji.

1. SPORAZUM CEFTA UOPTE

2

CEFTA, ili Central European Free Trading Agreement, predstavlja sporazum zemalja srednje

Evrope o slobodnoj trgovini. Njegova osnovna uloga jeste priprema zemalja potpisnica za pristupanje Evropskoj uniji. Sporazum je nastao 1992. godine, potpisivanjem 21.12.1992 u Krakovu, Poljska. Zemlje potpisnice su bile takozvane zemlje Viegradske grupe, Poljska, Maarska i koja se kasnije podelila na eku i
34

ehoslovaka, Slovaku.

Viegradska grupa predstavlja grupu zemalja srednje evrope i osnovana je sa ciljem da se olakaju i ubrzaju evropske integracije zemalja potpisnica. Ova grupa zemalja ini, posle Slovenije, grupu
1 2 3

http://www.ieee.hr/_download/repository/Sabolic_Liber_i_dereg_-_telekom.pdf http://www.dei.gov.ba/dokumenti/?id=4553

ehoslovaka (eki: eskoslovensko, slovaki: esko-Slovensko), je biva drava u centralnoj Evropi koja je egzistirala od 1918. do 1992. 1. januara 1993. je miroljubivo podjeljena na eku Republiku i Slovaku, in koji je vie poznat kao Barunast razvod, po analogiji sa Barunastom revolucijom.
4

http://bs.wikipedia.org/wiki/%C4%8Cehoslova%C4%8Dka

najrazvijenijih post komunistikih zemalja, koje jo uvek zaostaju za zapadnim zemljama. Njihova karakteristika je relativno dobro razvijeni principi slobodnog trita i stabilan ekonomski rast. Zbog toga je potpisan CEFTA sporazum, kao dalji korak i mobilizacija napora za integracije u zapadno evropske institucije. Sporazum je stupio na snagu 1994 godine, a kasnije je dopunjavan 11.09.1995 u Brnu i 04.07.2003 u Bledu. Ovom sporazumu su se kasnije prudruile Slovenija (1996), Rumunija (1997), Hrvatska (2003) i Makedonija (2006). Sporazum CEFTA definie opte obaveze koje se odnose na trgovinu svom robom. Opte pravilo Sporazuma je ukidanje kvanitativnih ogranienja, carina i drugih dadbina na izvoz i uvoz robe u trgovini meu zemljama u Regionu, te onemoguava uvoenje novih (dodatnih) ogranienja. Stupanjem na snagu Sporazuma, kvantitativna ogranienja, carinske i druge dadbine fiskalne prirode na izvoz i uvoz se nee poveavati, tj. primjenjivae se nivo liberalizacije predvien bilateralnim sporazumima, s tim da se do kraja 2010. godine trebala dostii puna liberalizacija. Sporazumom su odreene: tehnike barijere u trgovini, kao i nove oblasti koje nisu bile tretirane bilateranlnim sporazumom o slobodnoj trgovini (trgovina uslugama, investiciona ulaganja, javne nabavke, zatita prava intelektualne svojine i arbitraa u sluaju spora). Takoe, definisana su i operativna pravila o porijeklu robe, saradnja cariske administracije, pravila konkurencije, kao i pravila o zatiti. Bugarska (1999),

2. NASTANAK SPORAZUMA
5

Sporazum o izmjeni i pristupanju Centralnoevropskom sporazumu o slobodnoj trgovini -

CEFTA 2006 stupio je na snagu, za Bosnu i Hercegovinu, 22. novembra 2007. godine, nakon to je Predsjednitvo Bosne i Hercegoivine, na 4. sjednici, odranoj 25. septembra 2007. godine, donijelo Odluku o ratifikaciji istog. Bosna i Hercegovina je 19. decembra 2006. godine, sa jo osam zemalja (Republika Albanija, Bugarska, Republika Hrvatska, Republika Makedonija, Republika Moldavija,Republika Crna Gora, Rumunija, Republika Srbija i UNMIK/Kosovou

http://www.ceftatradeportal.com/bosnia/index.php?option=com_k2&view=item&layout=item&id=14&Itemid=18&lan g=ba

skladu sa Rezolucijom 1244 Savjeta bezbejdnsoti Ujedinjenih nacija) postala lanica CEFTA 2006, prvog jedinstvenog multilateralnog Sporazuma o slobodnoj trgovini u Jugoistonoj Evropi. Bugarska i Rumunija su od 01.januara 2007. godine postale lanice Evropske Unije i samim tim izale iz CEFTA.

Novi CEFTA 2006 sporazum zamjenio je i unaprijedio mreu od 32 bilateralna sporazuma o slobodnoj trgovini. On predstavlja multilateralni sporazum o slobodnoj trgovini u regionalnom smislu, ali i pripremu za dalje euroatlanske integracije cijelog regiona. Takoe, obezbjeuje pojednostavljenje i harmonizaciju uslova trgovine u regionu koji vai za sve potpisnice, a potencijalnim stranim investitorima stvara respektabilno, relativno stabilno, predvidivo i atraktivno poslovno okruenje. Ovaj sporazum trebao bi olakati i ubrzati ulanjenje Bosne i Hercegovine (Republike Srpske) u Evropsku uniju (EU) i 6Svjetsku trgovinsku organizaciju (STO).

3. CILJEVI CEFTA SPORAZUMA

7

Glavni ciljevi Sporazuma su: zamjena i unapreenje postojeih bilateralnih sporazuma; poboljanje i stvaranje uslova za dalje podsticanje ulaganja; irenje trgovine robama i uslugama, te unapreenje ulaganja kroz pravina, jasna, stabilna i predvidiva pravila; ukidanje barijera i poremeaja u trgovini, te olakanje kretanja roba u tranzitu i prekograninog kretanja roba i usluga izmeu potpisnica;

Svjetska trgovinska organizacija (kratica WTO od engl. World Trade Organization; franc. Organisation mondiale du commerce; Organizacin Mundial del Comercio) je meunarodna organizacija koja predstavlja institucionalni i pravni okvir multilateralnog trgovinskog sustava u podrujima carina i trgovine robama, uslugama i intelektualnom vlasnitvu. Osnovana je i slubeno je otpoela s radom 1. sijenja 1995. godine.Sjedite Organizacije je u enevi (vicarska), a ukupno broji 153 drava lanica. Generalni direktor organizacije je Pascal Lamy (od 2005.).
7

Zakon o potvrdjivanju sporazuma o izmjeni I pristupanju sporazumu o slobodnoj trgovini u Centralnoj Evropi, CEFTA 2006.

osiguranje pravinih uslova konkurencije i postepeno otvaranje trita javnih nabavki; osiguranje odgovarajue zatite prava intelektualnog vlasnitva u skladu sa meunarodnim standardima; osiguranje efikasne procedure za provoenje i primjenu Sporazuma; poboljanje trgovinskih odnosa sa tritima treih zemalja.

4. PREDNOSTI CEFTA SPORAZUMA

8

Najvanije prednosti CEFTA sporazuma, u odnosu na ranije bilateralne sporazume, koje su od

posebnog interesa za privredu su:

Regionalna saradnja, a posebno ekonomska, kao vaan preduslov za pribliavanje zemalja zapadnog Balkana Evropskoj uniji;

Dijagonalna kumulacija porijekla roba (za razliku od bilateralnih sporazuma, koji su dozvoljavali samo bilateralnu kumulaciju);

Liberalizacija trgovine uslugama; Izjednaavanje uslova za investiranje prema 9Svetskoj trgovinskoj organizaciji (STO) i obezbjeivanje jednakog tretmana domaih i investitora iz Regiona; Otvaranje trita javnih nabavki i jednak tretman domaih i dobavljaa iz zemalja u regionu; Obezbjeenje zatite prava intelektualne svojine u skladu sa meunarodnim standardima; Pojednostavljenje ugovornih odnosa i poboljan mehanizam za rijeavanje sporova do kojih dolazi u toku primjene Sporazuma; Otklanjanje tehnikih barijera u trgovini; Transparentnost obaveza objavljivanja svakog propisa koji utie na pitanja obuhvaena Sporazumom, uspostava kontakt taaka za dobijanje svih potrebnih informacija.

Zakon o potvrdjivanju sporazuma o izmjeni I pristupanju sporazumu o slobodnoj trgovini u Centralnoj Evropi, CEFTA 2006.

Svjetska trgovinska organizacija (kratica WTO od engl. World Trade Organization; franc. Organisation mondiale du commerce; Organizacin Mundial del Comercio) je meunarodna organizacija koja predstavlja institucionalni i pravni okvir multilateralnog trgovinskog sustava u podrujima carina i trgovine robama, uslugama i intelektualnom vlasnitvu. Osnovana je i slubeno je otpoela s radom 1. sijenja 1995. godine.Sjedite Organizacije je u enevi (vicarska), a ukupno broji 153 drava lanica. Generalni direktor organizacije je Pascal Lamy (od 2005.).

5. CEFTA I BIH
U preambuli Sporazuma o stabilizaciji I pridruivanju Zajednica I Bosna I Hercegovina sporazumjele su se, izmedju ostalog, da Zajednica podri nastojanja Bosne I Hercegovine da zavri prelaz u funkcionalnu trinu privredu, da zajedniki rade na promovisanju skladnih ekonomskih odnosa, da postepeno razvijaju oblast slobodne trgovine, te da razvijaju regionalnu saradnju u svim oblastima obuhvaenih ovim sporazumom.
10

Sporazum CEFTA, trenutno

ekonomski najznaajniji dokument za Bosnu I Hercegovinu I zemlje regiona, respektuje osnovna naela medjunarodne trgovine. Ovaj sporazum je put razvoja I prilika za ubrzavanje procesa pridruivanja Evropskoj uniji. Provodjenje sporazuma CEFTA se namee kao obaveza. Bosna I Hercegovina jos uvijek traga za punom primjenom dva temeljna naela: RAVNOPRAVNOSTI I RECIPROCITETA. Na bosanskohercegovaki normativni okvir znaajan uticaj ima proces globalizacije, gdje se kao glavni relevantni eksterni faktor javlja Evropska unija, koja posredstvom Sporazuma o CEFTA, na prostor Jugoistone Evrope postepeno prenosi vlastiti model stvaranja veeg I kompetitivnijeg trita. Primjena ovog Sporazuma znai prihvatanje ovog modela koji ce biti izraen kroz harmonizaciju propisa. Ovaj proces implicira prihvatanje ponudjenih standarda I principa. Spremnost u prihvatanju komunitarnih standarda I principa, kao I kvalitet njihove supstance, determinie brzinu integracionih procesa. Kroz analizu situacije u BiH, ukazano je na pasivan odnos drave u pogledu koritenja instrumenata koje CEFTA nudi, emu treba dodati: nesistemski pristup, neusvajanje vitalnih propisa I
11

marginaliziranje naela

ravnopravnosti I reciprociteta, koja su dva najvanija naela ovog Sporazuma. Evidentno je da CEFTA otvara veliki prostor za harmonizaciju propisa u Bosni I Hercegovini. Ovaj Sporazum je ujedno I test o spremnosti vlasti u BiH I ostalih potpinica u pogledu prihvatanja evropskih standarda, principa uopteno. Dosadanji rezultat tromog akceptiranja navedenih evropskih vrijednosti vidljiv je kroz veliki trgovinski deficit I kroz lou praksu s kojom se ulazi u proces pridruivanja, koji je sa CEFTA vec zapoeo, u ekonomskom smislu.
10

Izvjetaj o napretku BiH u 2009. Godini, EK, Brisel, SEC (2009) 1338.

11

Marginaliziranje To je iroko rasprostranjen i suptilan oblik medijske manipulacije: daje se povjerovati da se prosljeduju samo "mainstream" izvori informacija.Metode mogu biti primjerice nastup uvijek istih komentatora, koj su propagatori pojedinih miljenja ili objavljivanje anketa sumnjivih namjera i dvojbenih podrijetla.

Sporazum je stvorio iste uslove trgovine u cijelom regionu. To, konkretno, znai da je poslovna zajednica mogla u poznatim uslovima imati dugoronije planove poslovnih aktivnosti bez da reim trgovine varira od zemlje do zemlje, kao to je to bio sluaj sa bilateralnim ugovorima i to njih 32; Ovakvo povezivanje regiona daje ansu samom regionu da se konsoliduje iznutra, ali i da ima znatno povoljniju poziciju prema drugima. Okrupnjeno trite je daleko privlanije stranim ali i domaim ulagaima od malih segmentiranih trita. Bez obzira na vanost koju potpisnice Sporazuma same sebi daju, radi se o malim tritima, a poznato je da kapital trai potrebnu kritinu masu potencijalnih potroaa; Geografski poloaj BiH u regionu je vrlo specifian, te bi ostanak izvan ove zone slobodne trgovine bilo svjesno dovoenje privrede u ''pat-poziciju'' iz koje teko da postoji izlaz. Dakle, bosanskohercegovaki izvoz bi bio otean u odnosu na druge, a uvoz se ne bi mogao znaajnije smanjiti;
12

Koncept tzv. dijagonalne kumulacije porijekla robe, je moda jedan od najveih

prednosti ovog sporazuma. Najprije CEFTA kumulacija, a zatim i kumulacija sa EU (tzv. SAP kumulacija) trebalo je da da ansu domaoj privredi da uz nii stepen obrade i prerade repromaterijala njeni proizvodi steknu BiH porijeklo i koriste ugovorenu preferencijalnu carinsku stopu, koja je u najveem broju sluajeva nula. Brojni proizvodi u BiH imaju vrlo nizak stepen obrade, te su vrlo teko sticali porijeklo a samim tim bili i manje konkurentni;
13

Eksplicitno je zabranjena primjena izvoznih subvencija, sa kojima je privreda BiH bila

suoena u prolosti; Brojne odredbe koje su se u primjeni bilateralnih ugovora pokazale nedovoljne ili neefikasne, poboljane su u novom Sporazumu, a uvedeni su i neki novi mehanizmi, itd.

12

Izvjetaj o napretku BiH u 2009. Godini, EK, Brisel, SEC (2009) 1338.

13

Izvjetaj o napretku BiH u 2009. Godini, EK, Brisel, SEC (2009) 1338.

LITERATURA
1. Harmonizacija zakonodavstva Republike Srbije sa pravom Evropske unije; dr Duko Dimitrijevi, dr Brano Milju; Beograd, 2010. 2. Izvjetaj o napretku BiH u 2009. Godini, EK, Brisel, SEC (2009) 1338. 3. Zakon o potvrdjivanju sporazuma o izmjeni I pristupanju sporazumu o slobodnoj trgovini u Centralnoj Evropi, CEFTA 2006.
4. http://www.ceftatradeportal.com/bosnia/index.php?option=com_k2&view=item&layout=item&id =14&Itemid=18&lang=ba 5. http://www.seio.gov.rs/dokumenta/sporazumi.197.html 6. http://www.mvteo.gov.ba/vijesti/posljednje_vijesti/?id=980 7. http://www.dei.gov.ba/dokumenti/?id=4553