NSZ

Psikoteknik Deerlendirme Yasal Zorunluluk

ve Hkmler
Dozer Kullanmada
Yakt Tasarrufu
Hidrolik Sistemlerde
Kirlilik Ynetimi
Beton Pompa Boom Tamirat
Havadan - Sudan
Agrega
Lastik Hakknda Bilinmesi
Gerekenler
Plent Otomasyonunda
Gelimeler ve Dnceler
El Yaznz Profesyonelliinizi
Ele Veriyor
Hidrolik Akmlatrlerin
Bakm Nasl Yaplmal?
Greyder 1
Konveyor Bant Sistemleri
Basit Lastik Ynetimi Modeli
Etkinliklerimiz ve Haberler
Makinalar Mhendisleri Birlii Dernei
MAKNALARI MHENDSLER BRL DERGS
Makinalar Mhendisleri Birlii yayn organdr.
ayda bir yaynlanr.
ISSN 1306-6943
2011 ubat Say: 33
MMB Adna Sahibi
Duran KARAAY
Sorumlu Yaz leri Mdr
Bayramali KSA
Yayn Komisyonu
Duran KARAAY
Mustafa SLPAAR
Bayramali KSA
Muhittin BKER
Murtaza BURGAZ
Selami ALIKAN
Halil OLKAN
Faik SOYLU
lyas TEKN
Erdin FIRAT
Glderen MEN
M. Gndz ATE
Yazma Adresi
Uzaya Caddesi No: 62/7 Ostim / ANKARA
Tol: 0.312 385 78 94 Faks: 0.312 385 78 95
www.ismakinalar.org.tr
e-posta: ismakinalari@ttmail.com
e-posta: bilgi@ismakinalari.org.tr
Grup-e-posta: ismakinalari@yahoogroups.com
Grup e-posta yelik adresi:
ismakinalari-subscribe@yahoogroups.com
Tasarm ve Bask
Bizim Grup Basmevi
Mithatpaa Cad. 62/11 Kzlay / ANKARA
Tel: 0.312 418 18 03 - 0.312 418 18 63 - 0.312 418 10 89
Faks: 0.312 418 10 69
e-posta: info@bizimgrup.com.tr
www.bizimgrup.com.tr
Grafik Tasarm
Hasan ERKAN
Rezan TANRIVER
Yaynn Tr: Yerel
Basm Tarihi: 28 ubat 2011
Bu dergi yelerine ilgili kurum ve kurululara
cretsiz olarak datlr.
Yaynlanan yazlardaki sorumluluk yazarlarna, ilanlardaki so-
rumluluk ilan veren kurum ve kiilere aittir.
Yaynlanan yazlara cret denmez.
Yaynlanmayan yazlar geri iade edilmez.
4
6
10
14
28
32
42
54
58
70
86
66
82
94
62
Reklam ndeksi
VOLVO (Arka Kapak)
ALPEM 40
ANADOLU ELEKTRK 38
ANADOLU FLYGT 23
ANMAK (nX]d Kar])
BOZDA 19
BP CASTROL 45
ESAN 17
DAS OTOMOTV (Arka Kapak vS)
E-BERK 81
ERA METALURJ 25
GR 65
HAKMAK 53
HDROLKSAN 27
HDROMEK (vSXNOkSVOr Kar])
HPKON 52
LKERLER FLEETGUARD 47
MER LT 75
MMB LANI 56
KASTA (BOXER) 13
KENTSEL MAKNA 35
KOMATEK 64
KOZMAKSAN 79
MEKA (nX Kapak vS Kar])
OKUR MAK. 61
ZBEKOLU 49
ZELKLER 69
ZKARDL 67
PENATRADE 41
PETLAS 31
P MAKNA 77
PMMAKSAN 39
PMS KAPLAMA 57
SANDVIK (Arka Kapak vS Kar])
SANKO (nX Kapak vS)
SEMIX 89
SGMA ASFALT (teta) 33
TEKFALT 51
TEKNO ASFALT 9
TEKNO VN 37
TEMSAGLOBAL 21
MMB Nedir?
MMB; makinalar konusunda uzmanlam makina
mhendisleri tarafdan 1998 yl Austos aynda kuruldu.
Farkl sektrlerden (inaat firmalar, maden firma-
lar, i makinas reticileri, i makinas temsilcileri ve
servisler) gelen profesyonellerin ortak amala top-
land bir dernektir.
MMBnin Amac Nedir?
MMBnin amac; ounluu ithal rnler olan i
makinalarnn tannmasn, ulusal servetimiz olan bu
retim makinalarnn iyi iletilmesini ve ekonomik mr-
lerinin verimli bir ekilde srdrlmesini salamaktr.
Amacmz; verimlilii salayacak bilgi kaynaklar-
na en ksa srede ulamak, bu kaynaklara ihtiya du-
yacak nitelikli insan potansiyelinin g birliini olutur-
maktr. Bu bilgilerin teknik alt kadrolara ulatrlmasyla
da en yaygn ekilde paylamn salamaktr.
MMB; yelerine her yl dzenli seminerler ver-
mek suretiyle, yelerinin bilgi dzeyinin ykseltil-
mesini salamaktadr. Bu seminerler ayn zamanda
sektrdeki insanlarn bir araya gelerek tanmalarn
salamaktadr ki bu da geliimi ivmelendirmektedir.
MMBnin internet ortamndaki grup mailinde
yeler ihtiyalarn gruba duyurmak suretiyle yardm-
lamay srdrmektedir.
Dernein her ayda yaynlad MMB dergi-
si ilgili kurumlar, irketler ve bireylere cretsiz olarak
gnderilmektedir.
nsz

n
s

z
Duran KARAAY
MMB Ynetim Kurulu Bakan
Sevgili Okurlar;
Bir yl bitirdik, yeni ylda sektrmzde iyi balanglar gzlemledik. lk iki ayda hzla yenilikler,
kazalar, yakn evremizdeki lkelerde halk hareketlerini birlikte yaadk ve izledik.
Sanayide i gvenliine ne kadar dikkat edersek edelim, bu kazalar oluyor demek, doru bir yak-
lam olamaz. Bu kazalardan ders karp i gvenlii iin yaplmas gerekenleri her kademede yap-
mak bu konuda i verenlere, alanlara verilecek eitim, ara ve gere konusunda destekleyici bir
yap oluturmak sanayimizle ilgili tm kurumlarn ortak hedefi olmaldr. Sanayimizi kazalardan oluan
maddi ve manevi kayplarn en alt seviyede hatta sfra yakn seviyelerde tutacak bilinlendirme sa-
lanmaldr. Sanayicimizin yapt kaliteli retim ve yaratt katma deeri en st seviyeye kartacak
yaplanma tevik edilmelidir.
Yakn evremizdeki lkelerde yaanan halk hareketleri dikkatle izlenmelidir. Bu lkeler ticari iliki-
lerimizin olduu kadar insanlk dramlarnn da yaand lkeler. Ayn zamanda bu lkelerin halklarnn
arasnda halkmzla akrabalk balar olan ailelerin olduu tarihsel bir gerektir. Bu nedenle lkemizin
ve halkmzn karlarn gzetirken o lkelerdeki halklarn da kendi gelecekleri iin yaptklar hareket-
leri sonunda demokratik ve zgrlk bir gelecek salama-
sn temenni ediyoruz.
Otuz bin vatandamzn alt Libya nemli, ncelik-
le Libyadan yaplan tahliyelerde emei geen her kademe-
deki grevliyi kutlarz. ki yze yakn inaat firmas Libyada
i yapyor. Bu firmalar yaptklar ilerin malzemelerinin tama-
mna yaknn Trkiye den tedarik ediyor. Bu nedenle i ha-
yat olarak etkilenen firma ve alan says otuz binin birka
kat olacaktr. Firmalarmzn ve alanlarn kayplar olmama-
s iin gerekli tedbirler alnmaldr. Tedbir alnmazsa sektr-
de skntlar yaanr.
nmzdeki 12 Haziranda yaplacak genel seimlerde
aday olan meslektalarmza ve dostlarmza baarlar diler,
seimlerin lkemize hayrl olmasn dileriz.
KOMATEK2011 Uluslararas ve naat Makina, Tekno-
loji ve Aletleri htisas Fuar 20-24 Nisan 2011 Tarihin de ATA-
TRK KLTR MERKEZ ANKARAda sektrdeki yerli ve
yabanc reticileri kullanclarla buluturacaktr. Sektrm-
zn Ankara da yaplan en byk fuarna MMB olarak katl-
yoruz.
KOMATEK2011e katlan tm sektr firmalarmza ve zi-
yaretilere baarlar dileriz.
Sayglarmla

6
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51( 0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
6
lgili yasa ve mevzuat kaynaklar:
25.02.2004 tarin vo 25384 say|l| Posmi Gazoto (KTY As|l)
08.09.2004 tarin vo 25577 say|l| Posmi Gazoto
(1.Dogisiklik)
15.12.2004 tarin vo 25671 say|l| Posmi Gazoto
(2.Dogisiklik)
26.02.2005 tarin vo 25739 say|l| Posmi Gazoto (3.Do-
gisiklik)
09.09.2005 tarin vo 25931 say|l| Posmi Gazoto
(4.Dogisiklik)
18.01.2006 tarin vo 26053 say|l| Posmi Gazoto
(5.Dogisiklik)
SPC Bolgolorinin Donotimo likin Gonolgo
LG: 02/05/2008 tarin vo 2008/KUGM-17/MYB say|-
l| Gonolgo
Dana onoo sadooo onirloraras| vo onir ii oya/yuk ta-
|mao|l||nda al|an oorlor ilo onirloraras| yolou ta|ma-
o|l||nda al|an oorlorin "Suruou Mosloki Yotorlilik Bolgo-
si" bulundurmalar| zorunlu ikon, 8 ubat 2008 tarin vo 26781
tarinli Posmi Gazoto'do yay|mlanarak yururluo giron 5728
say|l| Tomol Coza Kanunlar|na Uyum Amao|yla oitli Ka-
nunlarda vo Dior Baz| Kanunlarda Doiiklik Yap|lmas|na
Dair Kanunla, 4925 say|l| Karayolu Ta|ma Kanunu'nun 5
inoi maddosino, "Ayr|oa, karayoluyla yuk vo yolou ta|ma-
o|l|| aaliyotlorindo kullan|lan tioari aralarda al|an oor-
lorin, Suruou Mosloki Yotorlilik Bolgosi almalar| zorunludur"
oumlosi oklonmok surotiylo, onir ii yolou ta|mao|l||nda
al|an oorlor do bu kapsama danil odilmi vo boyloliklo
tum tioari ara oorlorinin Mosloki Yotorlilik Bolgosi almalar|
zorunlu nalo gotirilorok kapsam gonilotilmitir.
Bu nodonlo, kapsama yoni dnil olan vo dorudan
(oitim vo s|navdan mua olarak) Mosloki Yotorlilik Bolgo-
si alma nakk|ndan aydalanmak iin muraoaat otmok isto-
yon oorlorin bu naktan aydalanmalar|n| vo bu muraoaat-
lar|n inoolonmosini, doorlondirilmosini vo mosloki yotorli-
lik bolgolorinin duzonlonorok zaman|nda kondilorino toslim
odilmosini tominon,
1. Karayolu Ta|mao|l|k Faaliyotlori Mosloki Yotorlilik Eiti-
mi Yonotmolii'nin Goioi 2 noi maddosino goro do-
rudan (oitim vo s|navdan mua olarak) voya Goioi 3
unou maddosino goro oitimdon mua, anoak s|navla
Mosloki Yotorlilik Bolgosi almak istoyon st Duzoy Yo-
notioilor vo Orta Duzoy Yonotioilor ilo oorlor iin bolir-
lonon muraoaat surosino 31 Aral|k 2008 tarini itibariylo
son vorilmosi,
Yasal Zorunluluk ve Hkmler
Psikoteknik Deerlendirme
7
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
2. Ta|ma mosaosino bak|lmaks|z|n il s|n|rlar| iindo
yap|lan yolou vo oya ta|malar|nda, 100 kilomotro-
yo kadar olan onirloraras| yolou ta|malar|nda, bo-
lodiyo s|n|rlar| ilo muoavir alan| iindoki onirii yol-
ou vo oya ta|malar|nda kullan|lan tioari aralar ilo
oya ta|malar|nda kullan|lan kamyonotlordo al|an
oorlor iin, Mosloki Yotorlilik Bolgosi almalar| ilo il-
gili duzonlomo yap|l|noaya kadar bu kiilordon Mos-
loki Yotorlilik Bolgosi aranmamas|,
3. Bu Gonolgonin 2 noi maddosindo say|lanlar d||n-
da kalan tioari aralar| kullanan oorlordon 01 Ara-
l|k 2008 tarinindon itibaron Mosloki Yotorlilik Bolgosi
aranmas| vo bu bolgosi olmayan oorlor vo ilotmooi-
lor nakk|nda 4925 say|l| Karayolu Ta|ma Kanununun
26 no| maddosinin (k) bondino goro ilom yap|lmas|,
3348 Say|l| Ulat|rma Bakanl||'n|n Tokilat vo Gorovlori
Hakk|nda Kanun'un 2, 10 vo 35 inoi maddolori ilo 4925 Say|l|
Karayolu Ta|ma Kanunu'nun 5 inoi vo Karayolu Ta|mao|l|k
Faaliyotlori Mosloki Yotorlilik Eitimi Yonotmolii'nin 48 inoi
maddolori orovosindo olmak uzoro vo bunlar|n Bakanl|-
|m|za vormi olduu yotkiyo istinadon uygun gorulmutur.
lgi Gonolgo yururlukton kald|r|lm|t|r.
Kasko Yonilomolorindo Tioari aralar iin yap|laoak kas-
ko vo sigorta ilomlorindo arao| kullanaoak kii iin psiko-
toknik bolgosi vo psikotoknik raporu art| istonobilmoktodir.
Ayr|oa maddi nasarl| tioari arao|n kar|t|| traik kaza-
lar|nda suruoun psikotoknik bolgosi yok iso nasar bodoli
odonmoyobilmoktodir.
"Psikoteknik Nedir? SRC belgesi zorunlumu? SRC
iin Muafiyet devam ediyor mu? SRC eitimleri nedir?"
Karayolu Tama Ynetmelii,
Kapsam|nda Tioari ara suruoulori Psikotoknik Door-
londirmo Bolgosi almak zorundad|rlar.
lgili Bakanlk Duyurusu;
Karayolu Ta|ma Yonotmoliinin 60/o maddosi goroi,
yotki bolgolorino kay|tl| ta|tlar| kullanan suruoulor, nor bo
y|lda bir, bodoni vo psikotoknik a|dan sal|kl| olduklar|n|
gostorir bir sal|k raporu almak zorundad|rlar.
An|lan maddodo gooon bodoni vo psikotoknik a|-
dan sal|kl| olunduunu gostorir raporlar|n|n ounlukla
ayni sal|k kurulusu tara|ndan vorilmomosi nodoniylo, nor
iki durumun da tok bir rapor ilo salanmas| mumkun ola-
mamaktad|r. Bu nodonlo, nor iki sal|k durumunun da ayni
raporda gostorilmosi voya soz konusu raporlar|n ayni yor-
don al|nmas| zorunluluu bulunmay|p, suruounun,
bodoni olarak sal|kl| olduunu gostorir raporun yot-
kili sal|k kurulusundan,
psikotoknik a|dan sal|kl| olduunu gostorir rapo-
run da bu konuda yotkilondirilmi bir baka kurulu-
tan al|nmas| uygun bulunmaktad|r.
Suruoulorin soz konusu raporlar| sadooo Sal|k Bakan-
l|| tara|ndan bu konularda yotkilondirilon kurululardan al-
maya ozon gostormolori vo soz konusu raporu/raporlar| so-
yanat boyunoa yanlar|nda bulundurmalar| onomlo duyurulur.
Karayolu Ta|ma Yonotmolii Kapsam|nda Tioari Ara
Kullanan suruoulorin almas| zorunlu bolgo olan psikotok-
nik doorlondirmo,
Suruoulorin guvonli ara kullanmalar|n| salayan zinin-
sol ozolliklorinin (alg|, dikkat, na|za, munakomo vb.), psi-
komotor yotonok vo booorilorinin (topki n|z|, goz, ol, ayak
koordinasyonu vb.), tutum-davran|, al|kanl|k vo kiilik
ozolliklorinin (risk alma, sald|rganl|k, sorumluluk, oz kontrol
vb.) olulmosi vo suruouluk a|s|ndan uygunluu-yotorlilii
nakk|nda bir sonuoa var|lmas|d|r.
Muhakeme [ SPM ]
Soyut gorsol okillor aras|ndaki ilikilorin kavranmas| vo
ark odilmosi uzorino kurulu olan bu tostto, kiilorin olaylar
aras|ndaki ilikilori anlama,doorlondirmo yotonoklori ol-
ulur. Olaylar| vo olas| sonular|n| alg|laman|n suru osna-
s|nda olas| riskli durumlardan uzak durmak iin birinoi do-
rooodo onomo sanip olduu kosindir. Munakomo yotonoi
duuk kiilorin bulunduklar| ortamdaki olaylar| alg|layama-
d|klar| vo buna bal| gorokli todbirlori almamalar| nodoniy-
lo riskli durumlara dutuklori vo kazaya kar|t|klar| voya no-
don olduklar| bolirlonmitir.
Hz Ve Mesafe Alglamas [ HMT ]
Bu tostto aday|n, uyaranlar|n narokot n|z|n| vo uyaran-
lar aras| mosaoyi tanmin otmo booorisi olulur. Suruouluk
booorisini bolirloyon on onomli unsurlardan birisini olutur-
mas| a|s|ndan onomlidir. H|z mosao tanmin tosti sonular|
suruounun tomkinli voya riskli ara kullanma oilimini nak-
k|nda da onomli bilgilor vormoktodir.
Gr As & Koordinasyon [ IIB ]
kili lom Booorisi Porioral Gormo Booorisi ilo ilgili do-
orlondirmo, 120 ilo 140 dorooolik a| iindo ba|n sa vo
sol okstromindon, yani bu a|dan vorilon uyaranlar|n kii-
nin goru a|s|na no zaman girdiinin inoolonmosidir. Bu
tost, aday|n dikkatini, kar|s|nda yor alan bir gorovo, dirok-
siyon kullanarak younlat|rd|| osnada, sa vo soldan go-
lon uyaranlar| ark odorok topki vormosi uzorino kuruludur.
Tepki Kalitesi ve HzI [ DT ]
Youn Uyaran Ak|| vo Stros Alt|nda Topki H|z| vo Kalitosi
Bu tostto, arkl| ronklordoki gorsol uyaranlara vo ark-
l| tonlardaki sosli uyaranlara aday tara|ndan vorilon doru
topkilor vo bu topkilorin n|zlar| olulur. Ani vo panik bir du-
rumda aday|n no kadar n|zl| vo no dorooo doru topki vo-
robiloooi olulur. Suruoulorin ani doiimlori no kadar a-
buk vo doru ark odip topki vordiklorinin olumudur.
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
7
8
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Grsel Sreklilik [ LVT ]
Karma|k goruntulorin olduu bir ortamda, dikkatin bo-
lirli bir yon uzorindo kontrollu okildo yonlondirilobilmosi.
Bu tost kiinin aa|daki ozolliklor a|s|ndan no dorooo
yotorli olduunu gostoroook vori salar:
Gorsol olarak karma|k yap|lanm| vo bolirsiz ortam-
larla baa |kabilmo (dikkat yonoliminin boylo bir or-
tamda dani korunabilmosi),
Gorsol bir ortamda dikkat da|t|o| unsurlar| oloyobil-
mo vo dikkat da|t|o|lara kar| diron gostorobilmo,
Yonlondirmoyi salayan, iarotlori (indikatorlori) ta-
kip odobilmo,
Surokli dikkatin korunabilmosi.
TAVTMB Takistoskopik Trafik Alg Testi
K|sa surolorlo (1 saniyo) gostorilon traiklo ilgili gorun-
tulor sonras|nda gorsol alg|lama porormans|n| vo alg|sal
n|z| olon bir tosttir.
Srekli Dikkat Ve Problem zme [ Cognitrone ]
Bu tostto aday|n surokli dikkat porormans| olulmoktodir.
Bu tostto adaylara nor soruda okran uzorindo 4 yuka-
r|da biri aa|da olmak uzoro toplam 5 adot okil gostoril-
moktodir. Adaylardan boklonon , aa|da vorilon oklin yu-
kar|daki okillordon birisi ilo ayn| olup olmad||na n|zl| bir
okildo karar vormoloridir. Aa|daki okil yukar|daki okil-
lordon birisi ilo ayn| olduunda adaydan ovot yan|t|n| vor-
mosi boklonmokto oor aa|daki okil yukar|daki okillor-
don tamamon arkl| iso bu durumda da adaydan nay|r ya-
n|t|n| vormosi boklonmoktodir
Yasann stedii lm Alanlar :
Psiko-toknik Doorlondirmodo noolonoook Suruou
zellikleri
1. Zihinsel Yetenek Ve Beceriler
a. Dikkat
b. Anlama vo Doorlondirmo (Munakomo) Yotonoi
c. H|z vo Mosao Alg|lama
d. Goni Goru Alan| indo Uyaran Fark Etmo
e. okil Alg|lamada Gorsol Suroklilik
2. Psikomotor Yetenek Ve Beceriler
a. Topki H|z|
b. Koordinasyon Duzoyi oklindodir.
Psikoteknik Kart
Psikotoknik Kart| nornangi bir yasal goorlilii olma-
yan ta|may| kolaylat|rmak vo tosto kat|lan adayla-
r|n taloplorini kar|lamak ad|na kurumlar|n naz|rlam|
olduklar| bolgolordir.
Psikotoknik kart| anoak birlikto ilo sal|k grup ba-
kanl|| onay| olan rapor ilo birlikto kanuni goorlilio
saniptir.
Tok ba|na al|nan kartlar|n nornangi bir goorlilii ol-
may|p dolay|s|yla kart oklindo al|nan vo tost ilomi
yap|lmadan vorilon bolgolor iyat bak|m|ndan uouz
vo uygun gorunmokto olup anoak kanuni bak|mdan
goorliliklori yoktur.
Psikoteknik Raporu
Yotkili psikotoknik morkozindo psikolog kontrolundo
yasal goorlilii olan tost vo simulator ilomlorindon son-
ra psikolog tara|ndan duzonlonon raporu yotkili psikiyat-
ristin onaylamas| vo bal| olan ilin ilo sal|k grup bakan-
l|| tara|ndan 3 nusna nalindo onaylanarak naz|rlanmakta-
d|r. Psikoteknik Kimler iin zorunlu: Karayolu Ta|ma Yo-
notmoliinin 60/o maddosi goroi, yotki bolgolorino kay|tl|
ta|tlar| kullanan suruoulor, nor bo y|lda bir, bodoni vo psi-
kotoknik a|dan sal|kl| olduklar|n| gostorir bir sal|k rapo-
ru almak zorundad|rlar.
Madde 60- Suruoulorin yuk, oya, kargo vo yolou ta|-
mao|l||na ait ta|tlarda al|abilmosi iin,
a. Tioari ta|t|n nitoliino goro suruou bolgosino sanip
olmalar|,
b. Yolou ta|mao|l||nda on az 26 ya|ndan gun almak
on ok 63 ya|ndan gun almamak,
c. Eya vo kargo ta|mao|l||nda, ilkorotim okullar|n-
dan birini bitirmi olmalar|,
d. Yuksok rotim Kurumlar|n|n suruou oitimi voron
bolumlorindon mozun olanlar nari, Bakanl|ka bo-
lirlonoook kurum vo kurulular|n voroooi oitimdon
goorok suruou mosloki yotorlilik bolgosi almalar|,
e. Suruoulorin bodoni vo psikotoknik a|dan sal|kl| ol-
duklar|n| gostoron bir sal|k raporunu yotkili sal|k
kurulular|ndan nor bo y|lda bir almalar|,
f. (Doiik: PG 15/12/2004-25671) Yolou ta|mao|l||n-
da al|aoak otobus suruoulorinin, 26 ya|ndan gun
alm| vo 63 ya|ndan gun almam| olmalar|,
g. (Doiik: PG 15/12/2004-25671) Eya vo kargo ta|-
mao|l||nda al|aoak suruoulorin, 63 ya|ndan gun
almam| olmalar|,
h. Tonlikoli maddo ta|mao|l|| yapan suruoulorin, ilgili
movzuat|n suruoulor iin zorunlu k|ld|| oitimi ald|-
|n| gostoron bolgoyo sanip olmalar|,
. Uluslararas| ta|malarda istindam odiloook suruoulo-
rin, uyuturuou, silan, insan vo gumruk kaak|l|| ilo
toror sular|ndan dolay| nurriyoti balay|o| ooza ilo
nukumlu olmamalar|, artt|r.
Kaynak: http://www.psikoteknikdegerlendirme.com
10
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51( 0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
10
Dozer Kullanmada
Yakt Tasarrufu
Dozerin temel ilevi, topra ya da
dier malzemeyi riperleyerek srmek
ve dozerleyerek itmektir.
retim ve yakt sarfiyat byk oran-
da arazi yapsnn dz ya da eimli ol-
mas ve malzemenin bileimine baldr.
Ayrca tam gazda makine arl-
n n plana alarak yaplan alma iin
yakt tasarrufu sz konusu edilemez.
Ancak yakt sarfiyatn azaltp retimi
arttrmann bir takm pf noktalar da
bulunur. Aada bu konular iin bir
markaya ait 40 ton snf dozer iin ge-
nel rnekleme yaplmtr. Dier mar-
ka model makineler iinde genel ola-
rak deerlendirilebilir. Ancak bu de-
erler antiye arazi artlar, makine-
nin durumu ve operatrn yeteneine
gre farkllklar gsterecektir.
1. Tam gaz devri ve/veya
motorun stop edilmesi
Serilmek zere malzeme dken
damperli kamyonu beklerken motorun
tam gaz devrinde almamas (gaz ke-
silmesi) yakt sarfiyatn azaltmak iin bir
yntemdir. Dozerleme ilemleri arasnda
uzun bekleme sreleri olduunda moto-
run stop edilmesi gerekir. Ayn zamanda
almalarn dk devirlerde ve gaz pe-
dal ile motora kumanda ederek all-
mas uygun olacaktr.
Gundo 30 dakika tam gazdan
dk devre derek alma
sonucu, ylda yaklak 1700 lit-
re yakt tasarrufu salanmtr.
Boklomolordo motoru gundo 1
saat stop ederek, ylda yaklak
2400 litre yakt tasarrufu salan-
mtr.
11
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
2. Dozerleme balang noktasn geri ekmek
Proje paftalarnda dozerlenecek kesit X ke noktasn-
dan itibaron balang| iin 3 5 motro goridon A noktas|n-
dan balan|p balang| bolgosi tomizloninoo tokrar 3 5
motro goridon B noktas| vo dovam|nda yino 3 5 motro go-
riden C noktas ve bu ekilde devam edilerek katmanlar ha-
lindo malzomo boalt|l|r. Bu okildo oldo odilon aa| oim
ise bak yknde art ile faydal g art ve retim verimi-
ninde de art salanr.
Dier taraftanda arkadan ne tekrarlanan dozerleme
ile itme mesafesi uzayacandan makinenin patinaj yap-
masn nlemek iin aa-yukar bak kumandalar yap-
mak gerekecektir.
Ayn zamanda eimin artmas ile bak nndeki sr-
len malzemenin akmas daha rahat olacaktr.
nden balayarak arkaya doru tersine ilemle yap-
lan dozerleme yntemi ile kyaslandnda retimde yakla-
k %10 yakt tasarrufu gerekletirilebilecektir.
3. Yoku aa ynde dozerleme yaplmas
Yakt tasarrufu ve retim verimini atrttrabilmek iin ve
yer ekim kuvvetinden de faydalanabilmek iin, mmkn
olduunca yoku aa ynde dozerleme yaplmaldr.
Dz zeminde dozerleme ile yoku aa dozerleme kar-
latrldnda, verimin artarak daha ok retim yapld
ve i sresinin ksald ortaya kmaktadr.
7 eimli arazide dozerleme yaplrken dz zeminde-
ki bak yk ile kyaslamada %20 artt iin aa yu-
kar ayn motor gc gerekir ve saatteki yakt sarfiyat he-
men hemen eittir.
Yoku aa dozerleme ayn zamanda makine arl-
na bal olarak verim artna ve daha byk kapasiteli do-
zer ba kullanmnada imkn salamaktadr.
Ancak %20 eimli (7) arazide geri vitesle yukar kar-
ken R2 vites kullanld takdirde R1 kademesine gre za-
mana bal olduu iin, yakt verimliliinde art salamak-
tadr.
Ancak R1 kademesinde ayn miktar yaktla, daha yava
hzlar kullanldnda katedilen mesafe %20 artabilmektedir.
Gozlom vo donoyimloro goro, yoku yukar| dozorlo-
me yapmak yer ekimi kuvvetleri nedeni ile daha az re-
tim yapmak demektir. Yakt sarfiyat fazla artmam olsa bile
evrim sresi eim aa alma sresine gre daha uzun
olacaktr.
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
11
12
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
4. Dier nemli etkenler
Patinaj veya tork konvertrn bota dnmesi (stall) ha-
linde,
Dozerleme veya riperleme yaplrken makine patina-
ja derse veya tork bota dnerse ar yakt sarfiyat ve
yry takmnda anmalar ortaya kacaktr. Tork ha-
raret yapacaktr.
Tam ykle dozerleme mmkn olmuyorsa ters ynde
de almak,
Sert veya kayalk zemin dozerlemesinde yeterli malze-
me syrlamyorsa, ilk geiten sonra ters ynde tekrar do-
zerleme yaplarak malzeme syrlmaldr.
Dozerlenen malzemenin baktan taarak yaylmas,
Verimliliin etkenlerinden birisi de dozerleme yaplrken b-
ak nndeki malzemenin taarak yaylmasnn nlenmesidir.
Bunun iin yarma motodu ilo dozorlomo yapmak uygundur.
Bu motodun kullan|m| gonol olarak yumuak malzomo
ve eim aa almalarda tercih edilir. Dozerleme mesa-
fesi uzun olduunda da bu yntemle dozerleme yapmak
uygundur.
Daha nce anlatld gibi kazmaya balama noktas geri e-
kilerek yarma yntemi ile dozerleme yaplmaya balanmaldr.
Yarma dorinlii nibir zaman b|ak yuksokliindon
fazla tutulmamaldr.
Yarmalar aras| yakla|k yar|m b|ak boyu kadar mo-
safede dolu an (ayrc iz) braklmaldr.
Kaynak: http://www.komatsu.com.au/komatsuworld/news/
artiolos/Pagos/DOZEP OPEPATNG TPS TO SAvE FUEL
AND MAXMSE PPODUCTON.aspx
(M.Gndz ATE tercme)
14
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51( 0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
14
Hidrolik sistemlerde kirliliin tanmlanmas ve buna ne-
den olan etmenlerin iyi analiz edilmesi, onunla mcadele-
nin baars bakmndan son derece nemlidir.
Kirlilik nedir ve neden nemlidir?
Buna kirleticilerin tanmlanmas ve sistem elemanlarnn
bu kirlilie ne kadar duyarl olabileceini tartmakla bala-
mak yararl olacaktr.
Kirleticiler nedir? Baca kirleticiler olarak aadaki hu-
suslar sayabiliriz.
1. Su ve dier arzu edilmeyen svlar (yanl ya vb)
2. Kat paracklar (dardan giren toz, anmadan ge-
len metaller)
3. Bakteri ve mantarms oluumlar (oluumlar sistem-
de su varl ile hzlanr)
Yukarda saylan kirleticiler hidrolik sisteme dardan
girerler ve yan fiziksel-kimyasal zellikleri normal olsa da
yan erken deitirilmesi gereine yol aarlar.
O halde yan deiimine yol aan faktrlerden de
bahsetmekte yarar var:
1. Viskozite
2. TAN (Asitlenme): (Dizel motor yanda TBN-Toplam
Baz Numaras).
3. Su
4. Partikl kirlenmesi
Asitlenme baz yan fiziksel zelliklerini (oksitlenme-
yi, anmay, deterjanlamay, iinde hava tutma zelliini
vb nlemek iin) iyiletirmek amacyla ilave edilen kimya-
sal katk paketinin durumunu gsterir. Yeni yada 0 dere-
cesinden balar ve ya oksitlendike ykselir. Ya retici-
si tarafndan tayin edilen bir dereceye ulatnda artk kat-
k paketinin mrnn dolduu anlamna gelir ve ya de-
itirmek gerekir.
Viskozite ve asitlenme yan zellikleri ile ilgili nitelikler-
dir. Her retici yan kullanm koullarna gre baz ya ie-
risine ilave ettii katklarla bu zellikleri iyiletirerek mte-
rilerine ticari seenekler sunar.
Hidrolik Sistemlerde
Kirlilik Ynetimi
Hidrolik sistemlerde
yan nemi oka
telaffuz edilir ancak
bunun anlam ve neleri
ierdii ok az bilinir.
Kirlilik de bunlardan
birisidir; hidrolik
sistem arzalarnn en
az %75 nedeni yan
kirli olmasndandr,
ancak literatrde ya
arzas diye bir ey
olmadndan her zaman
sulanan kirlilik maduru
ekipmandr.
15
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
rnein normal viskozite endeksli ya yerine yksek
viskozite endeksli (HVI) ya kullanlmas halinde ya vis-
kozitesi scaklk deiiminden daha az etkilenecektir. Keza
yaa ilave edilecek eitli kimyasal katklar yan oksitlen-
mesini ve asitlenmesini yavalatarak yan daha uzun s-
reli olarak kullanlabilmesine imkn verirler. Yan iinde-
ki havay hemen tahliye etmesi, anmalar nlemesi, de-
terjanlamamas gibi iyi zelliklerini salayan bu katklardr.
Scakln etkisi
Bu zellikler yan reticisi tarafndan kontrol edilebilen
zelliklerdir. Buna ramen yan bu zellikleri zellikle ya-
n alma ortamnda maruz kalaca anormal scaklktan
etkilenecektir.
Burada Arrhenius denkleminden bahsetmekte yarar
var. Hollandal kimyac J. H. van 't Hoff 1884 ylnda scak-
lk ile kimyasal reaksiyon arasnda bir banty aklayan
bir denklem nerisinde bulundu. 1889 ylnda sveli kim-
yac Svante Arrhenius bu denklemi kimyasal denemeler-
le aklayp yorumlad. Arrhenius denklemine gre oda s-
caklnda meydana gelen kimyasal reaksiyonlara gre s-
caklkta her 10 Clk artta kimyasal reaksiyon hz iki kat-
na kmaktadr. Buna gre hidrolik ya scaklnn normale
gre her 10 Clk zerinde alld srede ya mrnn
yarya deceini syleyebiliriz.
te yandan yada bulunan havann (genellikle silindir-
lerin mil tarafnda negatif basn meydana geldii durum-
da keeden hava giri ile olur keeler basnc tutacak e-
kilde tasarlandklarndan dier taraftan hava giriini etkin
bir ekilde nleyemezler) yksek basn ve scaklk altn-
da dizellenme etkisine maruz kalmasyla keelerde yanma
meydana gelir ve yadaki kirlenme artar.
Dolaysyla ar scakl da kirletici bir unsur olarak
saymamz uygun olacaktr.
Kirlilik hidrolik sistemde kullanlan ekipman ve eleman-
lar yapsna gre farkl etki gsterecektir. O halde kirlili-
in grece bir kavram olduunu syleyebiliriz. Grecelili-
i belirleyen ise hidrolik sistemin kulland elemanlarn ne
kadarlk bir kirlilie tahamml edebileceidir. Bir mikroip
retim atlyesi ile bir hidrolik montaj atlyesinin ihtiya du-
yaca temizlik gerei farkl olacaktr. Dolaysyla bir maki-
ne veya ekipman imalats kendi rnnn ihtiya duydu-
u ya temizlik dzeyini gereki bir ekilde belirlemelidir.
Hidrolik sistemler iin temizlik hedefinin
belirlenmesi
ngiliz Akkan Gc Dernei (The British Fluid Power
Association (BFPA) gereki bir HEDEF TEMZLK dze-
yinin belirlenebilmesi iin aada sralanan bir dizi etkenin
dikkate alnmas gerektiini belirlemitir:
lotmo bas|no| vo nizmot younluu
Aksam|n kirlilio duyarl|l||
Aksam doitirilmo maliyoti
Ar|zadan dolay| durular|n maliyoti
Guvonliin dourduu sorumluluklar
ovrosol koullar
1. letme basnc ve hizmet younluuna gre aa-
daki tabloda belirlenen hizmet younluu ve basn ara-
lklar iin arlklar belirlenmektedir.
Yine hidrolik sistemde kullanlan ekipmann kirlilie ne
kadar duyarl olduuna bal olarak bir puanlama verilmek-
tedir.
2-Ekipmann kirlilie duyarll.
Benzer ekilde, ekipmandan beklenen servis mr,
ekipmann deitirilmesi halinde doacak maliyet, maki-
nenin servis d kalmasnn maliyeti ve gvenlik risklerinin
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
15
Hizmet rnekler
alma Basncna (bar) gre Arlk Puan
0-60 61-160 161-250 251-400 401+
Hafif
Nominal basn deerinde veya altnda srekli alma
1 1 2 3 4
Orta Azami basn deerine kadar hafif basn klar 2 3 4 5 6
Ar Sfr ile azami basn arasnda sk deiim 3 4 5 6 7
iddetli
Sfr ile azami basn arasnda ani deiimler, yksek
frekansl basn pik deere ulama, rnek; g pres-
leri ve zmbalama tezgahlar
4 5 6 7 8
Duyarllk rnekler Arlk
Ortalama Alt Dk basnl dili pompa-
lar, el altrmal valfler ve po-
pet valfler
2
Ortalama Paletli pompalar, solenoid sr-
gl valfler, yksek basnl
dili pompalar
3
Ortalama st Pistonlu pompalar, oransal valfler 4
Yksek Endstriyel servo valfler, yk-
sek performansl oransal valfler
6
Ar Yksek Yksek performansl servo valfler 8
16
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
getirdii sorumluluklar dikkate alnarak her bir durum iin
arlk puanlar verilmekte ve tm bu puanlamalarn sonucu
HEDEF TEMZLK DZEY belirlenmektedir.
Hidrolik sistemde kullanlan ekipmann kirlilie duyar-
ll belirleyici ve dikkate alnmas gereken nemli bir hu-
sustur. Orijinal ekipman reticileri (OEM) kendi rnlerinin
ngrd ya kirlilik snrn rnn teknik zelliklerinde
(spesifikasyonlarnda) gsterirler. Bu snr deeri o ekip-
man iin verilen garantiyi ortadan kaldrabilecek bir neme
sahiptir. rnein Tier3 uyumlu elektronik motorlarn enjek-
trlerinde ska rastlanan sorunlarda neden yaktn kirlilii
olduunda bu arzalar garanti kapsamnda kabul edilme-
mektedir. Aadaki tabloda genel olarak kullanlan ekip-
man iin tavsiye olunan kirlilik snr deerleri verilmektedir:
Bu durumda, dili pompa kullanlan bir hidrolik sistem-
de alan yan temizlik ihtiyac ile pistonlu pompa ve ser-
vo valf kullanan bir hidrolik sistemin temizlik ihtiyalar fark-
l olacaktr. Yani dili pompa kullanan bir sistem pistonlu
pompaya kyasla bir kademe daha kirli yaa tolerans gs-
terebilir.
Ksaca ISO ve NAS Standartlar
Ya ierisindeki paracklarn neden olduu kirlilik d-
zeyi balca NAS1638 ve ISO4406 standartlarna gre be-
lirlenir. Parack saym cihazlar istenen standardn ngr-
d belirli parack byklk ararlklarnda 100 ml ya
bana den paracklar sayarak kirlilik derecesini be-
lirlerler. ABD Ulusal Havacl Standard (National Aeros-
pace Standard) olan NAS sistemi 5-15, 15-25, 25-50,
50-100 ve >100 byklk aralklarna giren parackla-
rn saymn yapar. NAS standard 2001 ylnda resmi ola-
rak uygulamadan kalkm olmakla birlikte (yerine APC4059
standard gemitir) kompone kirlilik dzeyinin belirlenme-
si iin hala kullanlmaktadr.
ISO4406: nceleri >5dan ve >15dan byk olan
paracklar saymlarn dikkate alrken son revizyonlarla
kirlilik dzeyini 3 kademeli olarak sayacak ekilde yeniden
dzenlenmitir. ISO4406 standardnda rneinde 17/14
kodlamasnda 17 says 100 ml yada 5 mikrondan byk,
14 says ise 15 mikrondan byk parack saysna teka-
bl eden kodu gstermektedir. ISO4406 standardnn yeni
haliyle artk partikl saymlar >4, >6 ve >14 olmak ze-
re 3 kademeli olarak yaplmaktadr. rnein 19/16/13 kodu
4 mikrondan byk parack saysnn 19, 6 mikrondan b-
yk parack saysnn 16 ve 14 mikrondan byk para-
ck saysnn 13 koduna karlk gelen say kadar olduu-
nu gstermektedir.
Bu kirlilik kademelerinin nasl bir farkllk gsterdiinin
rnei olarak NAS4 ve NAS12 kirlilik dzeyindeki iki ya
numunesinin mikroskop altnda grnm aada grl-
mektedir. Mikroskop altnda ancak grlebilen bu para-
cklar zaman ierisinde hidrolik sistemlerde anma ve t-
kanmalarla performans etkiler ve giderek hassas ve pa-
hal paralarn revizyonuna ve hatta deiimine neden olur.
eitli Hidrolik Ekipman in Gerekli Ya Temizlik Derecesi
Standart 100mldeki parack says
Ekipman NAS ISO 5-15 aralnda parack saylar >15 zerinde parack saylar
Servo Kontrol Valleri 5-6 14/11 8000-16000 1000-2000
Paletli ve pistonlu tip pompa-
lar/motorlar
7-8 16/13 32000-64000 4000-8000
Yn ve Basn Kontrol Valfleri 7-8 16/13 32000-64000 4000-8000
Dili Tip Pompalar/Motorlar 9 17/14 4000-130000 8000-16000
Ak Kontrol Valfleri, Silindirler 10 18/15 130000-250000 16000-32000
Snf
100ml'de gsterilen byklkte parack says
5-15 15-25 25-50 50-11 >100
00 125 22 4 1 0
0 250 44 8 2 0
1 500 89 16 3 1
2 1,000 178 32 6 1
3 2,000 356 63 11 2
4 4,000 712 126 22 4
5 8,000 1,425 253 45 8
6 16,000 2,850 506 90 16
7 32,000 5,700 1,012 180 32
8 64,000 11,400 2,025 360 64
9 128,000 22,800 4,050 720 128
10 256,000 45,600 8,100 1,440 256
11 512,000 91,200 16,200 2,880 512
12 1,024,000 182,400 32,400 5,760 1,024
NAS 1638 standardna gre kirlilik kademeleri ve
parack saylar
18
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
NAS 12 ISO24/22/19 Kirlilik mikroskop altnda grnm (Bir
blm 30 ) Resim:Triple R Europe NV
S 4 - ISO15/12/9 Kirlilik mikroskop altnda grnm (Bir b-
lm 30 ) Resim:Triple R Europe NV
Kod En Az En ok
20 500,000 1,000,000
19 250,000 500,000
18 130,000 250,000
17 64,000 130,000
16 32,000 64,000
15 16,000 32,000
14 8,000 16,000
13 4,000 8,000
12 2,000 4,000
11 1,000 2,000
10 500 1,000
9 250 500
8 130 250
7 64 130
6 32 64
5 16 32
4 8 16
3 4 8
2 2 4
1 1 2
18/16/14 dzeyinde parack saym 4 /
6 /14 deerinden byk olan parack sa-
ylarn gsterir.
ISO4406 Standardna gre kirlilik kademeleri iin parack saylar ve lm rapor gsterimi
20
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Grnmeyen Dman
Mikron mertebesinde kk paracklarn makine par-
acklar asndan risk oluturma nedeni hareketli para-
larn dinamik boluklar arasna girerek buralarda anma
meydana getirmeleridir.
Aada rnekleri verilen hidrolik ekipman hidrolik sis-
temin almas iin yaamsal nemdedir ve bakm-onarm-
deiim maliyetleri olduka yksektir. rnein pistonlu pom-
pa iin (orta boy ekskavatrlerde) tamir fiyatlar 4.000 TL ile
25,000 TL arasnda deimektedir. Kumanda valfinin gvde
kanallarnda anma meydana gelmesi halinde deiimi zo-
runludur. Kumanda valflerinin srgleri (entik geometrile-
ri ile) o devreye mahsus zel tasarlanrlar ve birbirleri ara-
snda deitirilebilir deildir. Oransal valflerin dinamik al-
ma boluklar 6 mikron altndadr. Baz hidrolik ekipmann i-
leme toleranslar yle dar tutulmutur ki, skldkten sonra
tekrar taklabilmeleri iin soutulmalar gerekir. Kontrol dev-
relerinde mikronik orifisler kirlilikten kolayca tkanrlar ve ser-
vis aksamasna neden olurlar. Arza olarak nemli grlme-
se de makinenin servisten alkoyulmas, sklp temizlene-
rek taklmas ve ayarlanmas sevis elemannn mdahalesini
gerektirir ve bal bana bir servis kayb ve maliyet oluturur.
Alglama kolayl bakmndan mikronun gnlk yaant-
mzda neye tekabl ettiini rneklemekte yarar var:
Aadaki rnekleri verilen hidrolik sistemlerde kulla-
nlan ekipman iin mikron () mertebesindeki kir-
liliin, hareketli paralar arasndaki dinamik
boluklar dikkate alndnda, ne denli
ciddi sorunlar yaratabileceini ak bir
ekilde gstermektedir.
Pompann rotoru ile sabit olan port plakas arasnda kir-
lilik anma ve i kaaklara neden olur
Pompa Pistonu DNAMK BOLUK 3-10 m Keza
bronz piston balklarnda anmadan doacak boluklar
performans kaybna yol aar.
Yn kontrol valfleri (2 - 8 m).
Madde
Sofra Tuzu 100
nsan sa teli 70
nsan gz-
nn Grme
snr
40
Talk pudras 10
Bakteri 3
20
nlan ekipman iin mikron () mertebesindeki kir-
liliin, hareketli paralar arasndaki dinamik
boluklar dikkate alndnda, ne denli
ciddi sorunlar yaratabileceini ak bir
ekilde gstermektedir.
22
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Valf srgsnde anmalar i kaaklara ve performans
kaybna neden olur.
Kirlilik ile makine-ekipman ve ya mr ilikisi
Kirliliin kontrol altnda tutulmasnn makine sahibi iin,
dier pek ok yarar yannda, grnr 2 nemli yararndan
bahsedebiliriz:
1. Makine-ekipman mrn uzatmas
2. Ya mrn uzatmas
1. Kirli ya makine mrn ksaltr
Aslnda bu iliki dizel motorlarnda ok bariz bir ekil-
de anlalabilen kabul edilmi bir husustur. Kirli ya motor
yataklarnn abuk anmasna ve motorun erken revizyona
girmesine neden olur. Emme havasnda toz bulunmas mo-
tor segmanlarn ve silindiri daha hzl andrr.
Buna ramen bu gerek hidrolik sistemde alan par-
alar iin kolayca kabullenilmez. En basit nlem olan kir-
lenmi yan deitirilmesi dahi pek ok uygulamada ima-
latnn tavsiyelerine uygun olarak yaplmaz. Hidrolik sis-
temlerin alma koullar da dizel motorundan farkl de-
ildir, hatta artlarnn daha ar olduunu syleyebiliriz.
Makinenin tm iini gren ve kalbi durumunda olan pom-
pa, motorla ayn devirlerde dner ve paralar hidrolik sz-
drmazlk salayacak ekilde dar toleranslar-
la almaktadr. Yn kontrol valfleri, oransal
valfler, pilot devre kumandalar hep ya yol-
larn ap kesen hareketli paralardan oluur,
dolaysyla hareketli olan iki metal yzey ara-
snda szdrmazlk salanmaldr. Gremedi-
imiz dman olan ve ancak 10 mikron has-
sasiyetinde szme yapabilen OEM filtre ele-
manlarnn tutamad 2-10 mikron aras par-
acklar bu dinamik boluklar ierisine girer-
ler ve zamanla anmaya yol aarlar. Bu da
bu paralarn servis mrlerini ksaltr.
Ya temizlii makine mr ile bantldr
ngiltere Hidromekanik Aratrma Cemiyetinin 8 deiik ka-
tegorideki 117 hidrolik makine zerinde izleyerek yapt 3 yl
sren deneysel aratrmalar sonucunda ya temizlii ile maki-
ne/ekipman mr arasnda aadaki ilikinin olduu belirlen-
mitir. Buna gre motor/hidrolik makine ve ekipman iin, ya te-
mizliinde iyilemenin temizlik kademesine bal olarak maki-
ne/ekipman mrnde hangi oranda bir uzama saladn gs-
termektedir. rnek olarak 21/18 mertebesinde bir ya kirliliine
maruz alan makinenin ya temizliinin 18/15 mertebesine iyi-
letirilmesi makine mrnde 2 kat bir uzamaya iaret etmektedir.
Hidrolik sistemler zerinde yaplan aratrmalar arzala-
rn en az %75inin ya kirliliinden ileri geldiini ortaya ko-
yuyor. Pompa arzalarnn %80i ya kirliliindendir.
Caterpillar firmasna gre toz ve kirlenme hidrolik sistem
arzalarnn bir numaral nedenidir. Ya ince bir ekilde filtre-
lendii zaman hidrolik sistem mr 50 kata kadar uzatlabilir.
General Motors firmasnn A.C. Delco Blmnn ara-
trmasna gre 40 mikronluk filtreye kyasla 30 mikron filt-
re kullanlmas motor anmalarn %50 azaltmtr. Ayn ekil-
de 15 mikron filtre kullanm anma orann %75 azaltmtr.
Aratrma keza sonuta oluan srtnmedeki azalmann %5
kadar bir yakt ekonomisi saladn da gstermitir. (1,2)
Nippon Steel, Kawasaki Steel, A.B.D. Donanmas, Ok-
lahoma Devlet niversitesi, MIT, tarafndan yaplan benzer
aratrmalarda da ya temizliinin iyiletirilmesinin maki-
ne/kompone mrnde ok ciddi art oranlar ile sonulan-
dn ortaya koymutur.
Amerikada Enerji Bakanlnn daho Ulusal laboratu-
arlar gzetiminde yaptrd 3 yldan fazla sren deneysel
aratrmada, ara filosunun dizel motor yanda by-pass
filtre uygulanmas sonucu motor ya mrnn %90 zerin-
de uzadn grlmtr (3).
Yine genel kabul gren bir tespit, hidrolik sistemlerde
ieri giren kirleticilerin karlmasnn maliyeti, kir girmesini
nlemenin maliyetine gre 5 kat daha masrafldr. Makine
hidrolik sistemine giren kiri temizlemek ancak sistem dev-
relerinde ksmi ykama (flushing) ile salanabilir. Bu ilemin
devreden devreye geilerek yaplmas uzmanlk ve emek
gerektiren zorlu bir ilemdir.
Orjinal
iso
2x 3x 4x 5x 6x 7x 8x 9x 10x
23/20 20/17 19/16 18/15 17/14 17/13 16/13 16/12 15/12 15/11
22/19 19/16 18/15 17/14 16/13 16/12 15/12 14/11 14/11 14/10
21/18 18/15 17/14 16/13 15/12 15/11 14/11 14/10 13/10 13/10
20/17 17/14 16/13 15/12 14/11 13/11 13/10 13/9 12/9 12/8
19/16 16/13 15/12 14/11 13/10 13/9 12/9 12/8 11/8 11/8
18/15 15/12 14/11 13/10 12/9 12/8 11/8 - - -
17/14 14/11 13/10 12/9 12/8 11/8 - - - -
16/13 13/10 12/9 11/8 - - - - - -
15/12 12/9 11/8 - - - - - - -
14/11 11/8- - - - - - - - -
24
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
2- Yan temiz tutulmas ya mrn artrr
phesiz her yan snrl bir servis mr vardr. Maka-
lenin balarnda da bahsedildii gibi ya mrn belirle-
yen faktrler
1. Viskozite
2. TAN (Asitlenme): (Dizel motor yanda TBN-Toplam
Baz Numaras).
3. Su
4. Partikl kirlenmesidir.
Bu zelliklerden herhangi birisi bozulduu zaman ya
deiim kararna neden olur. Burada alt izilmesi gereken
husus viskozite ve TAN (veya dizel motorlarnda TBN) ya-
n fiziksel/kimyasal zellikleri ile ilgili olurken parack kir-
lenmesi sisteme dardan giren bir unsurdur.
Yani ya reticisi viskozite ve TAN deerinde snrlar d-
nda bir bozulma grdnde YAI DETRN talima-
t verir, ancak kirlilik art asla laboratuardan YA DE-
M nedeni olarak kabul edilmez. Bunun nedeni yan fizik-
sel ve kimyasal zelliklerinin normal olmas ve parack kir-
lenmesinin giderilebilecek bir kusur olmasdr. Yani ya la-
boratuar ya NORMAL durumda, ancak iyi filtre edil-
mesi gerekir ynnde bir tavsiyede bulunur.
Dolaysyla kirliliin kontrol altnda tutulmas yan fizik-
sel ve kimyasal zellikleri snr deerlere varncaya kadar
kullanlabilmesine imkn verir.
Parack kirliliini YA DETRME NEDEN olarak art
koan ya reticisi deil makine reticisidir. Bunun nedeni
yukarda aklanan hidrolik sistem ekipmannn izin verdii
KPLENME SNPDP. ou makino urotioisi garanti poriyo-
du ierisinde mteri makinesinden periyodik olarak numu-
ne alarak yan kirlilik durumunu analiz ettirir ve garanti ko-
ullar nedeniyle gerekirse ya deiimini erkene aldrr. Ya-
n dikkat ve bakm eksiklii ile kirletilmesi (yan dikkatsiz
ve yanl ikmal edilmesi, krcnn youn bir ekilde kullanm,
tank havalandrmasnn szdrmazlnn yetersiz olmas, ke-
elerin bozulmas veya bakmlarda hidrolik balantlarn ak
tutulmas vb nedenlerle), bakmlarnn ve ya deiimlerinin
zamannda yaplamamas yan daha erken kirlenmesine ve
daha erken deiimin zorunlu hale gelmesine neden olur.
Burada ya mrnn daha kkl bir ekilde artrlabil-
mesini salayabilecek nemli bir etmenden bahsetmemiz
gerek: yle ki, makine zerinde kullanlan OEM filtre ele-
manlarnn 10 mikron altnda szme yapmamas nedeniyle
ya ierisindeki ince paracklar filtre tarafndan tutulamaz-
lar. Bir sre sonra da bu dk-mikronlu paracklar snr
dzeyi aacak ekilde birikir. Sonuta OEM filtre 10 mikron
zeri paracklar tamamen temizlese de laboratuar analizi
sonu olarak en kirli olan parack kademesinin kirlilik de-
erini esas alarak bu kirlilik deerini yan kirlilik mertebesi
olarak tayin eder. Partikl saymlarnn yadaki mikron b-
yklklerini belirli kademeler iin saydn sylemitik. te
bu kademelerin doal olarak en nce limiti aan 10 mikron
altndaki byklkte olanlar, yani 4 ve 6 mikrondan byk,
10 mikrondan kk olanlar) olacaktr.
Giri noktas Durum
Satn alnan yan giriteki durumu: Varilden kan yeni ya temiz deildir (NAS10 veya 11) ve makineye en az 3
mikron mertebesinde filtre edilerek koyulmaldr. Ak bir kab kullanlarak veya
dorudan tanka doldurulmamaldr.
Yan depolanmas: Ya varilleri/tenekeleri ak havada ve dik olarak tutulmamaldr. Gece gndz
arasndaki szaklk fark nedeniyle bu kaplar nefeslenir ve kapaklardan ya,
toz ve su girmesine neden olur. Kapaklar ak olmamaldr. Ya kapal filtras-
yonlu bir pompalama nitesi ile doldurulmaldr.
Paralarn depolanmas ve ambar: Ambarda saklanacak hidrolik paralar (zellikle filtreler, o-ringler, contalar, rakor
ve fittingler) akta braklmamal, ambalajnda ve temiz ortamda saklanmaldr.
Montaj-Bakm-Onarm aamasnda: Hidrolik balant ve portlarn ak tutulmadan derhal tapalarla kapatlmas, a-
llan sahann temiz tutulmas, basnl hava yerine vakumla temizleme yapl-
mas, kirli para veya temizleme arac kullanlmamas.
ovrosol koullara uygun davran|: Tozlu ortamlarda alan veya krc olarak kullanlan makinelerin bakm periyotlar-
nn, ya ve filtre eleman deiimlerinin gerekmesi halinde daha ksa tutulmas.
reticilerin nerilerinin dikkate
alnmas:
Makine zerinde kullanlan aksamn skme takma ve bakmlarnda reticileri-
nin tavsiyelerine uyulmaldr
26
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
te ya mr uzamasn salayacak olan da hidrolik ya-
daki bu 10 mikron alt birikimin ek filtrasyon nlemleri ile (2-3
mikron szebilen filtre sistemleri) szlerek temizlenmesidir.
Aratrmalar ve saha denemeleri hidrolik yan 2-3 mikron
mertebesinde szlebilmesi halinde normal vasflardaki bir
yan 5000 8000 saate kadar kullanlabildiini gstermitir.
Benzer bir alma Hidromek firmasnn HMK220LC tipi
ekskavatrnn hidrolik sistemine 2 mikronluk by-pass filtre-
nin uygulanmas ile yaplan denemelerde ISO VG46 kalitesin-
deki yan 5000 saati doldurmasna ramen NAS8 temizlik
mertebesinde olduu ve laboratuar analizinde yan viskozi-
te ve asitlenme itibariyle kullanlabilir durumda olduu tespit
edilmitir. Sz konusu analiz, sistemde altktan sonra ata-
manlardan dnen ve filtre ncesinde alnm bir ya numune-
si ile yaplmtr (son 400 saat sadece krc olarak almtr).
Kirlilik Ynetimi bir sistem yaklam gerektirir
Kirlilikle mcadelede genellikle eilim, sadece hidrolik sis-
tem zerinde younlamak olagelmitir. Oysa kirliliin sisteme
giri yollar ve kirliliin elimine edilmesinde gerekli nlem ve tu-
tumlar dikkate alndnda kirlilikle mcadelenin bir ynetim s-
reci olduu ortaya kar. Kirlilik ynetimi de tpk Kalite Yne-
tim Sistemi gibi yerleik prosedrlere ve kontrol mekanizma-
larna ihtiya duyar ve sre en tepeden balar: Kirlilikle m-
cadele ya deitiren veya bakm-onarm yapan iiden ok
ynetimin sorumluluudur, nk genellikle ynetim sistemi ve
sreler oluturulma gerei yan sra yatrm boyutu da vardr.
Hidrolik sisteme kir girii noktalar ve buralarda yapl-
mas gerekenler aadaki gibi sralanabilir.
Tm bu noktalarn uyulmas zorunlu kontrol sreleri hali-
ne getirilmesi bir ynetim sistemi gerektirir. letmenin yan
performansn ve verili evresel koullarda kirlenme eilimle-
rini periyodik numune analizleri ile izlemesi, kabilecek so-
runlar nceden kestirebilmek bakmndan nemlidir.
Baz dnceler ve yanlglar:
Baz makine kullanclar aadaki rneklerde belirtilen uy-
gulamalarn kirlilik endielerini ortadan kaldracan dne-
bilirler. Bu dncelerin sakncal yanlar aada sralanmtr.
Kirlilikle mcadele herkesin kazand bir oyundur
yi bir kirlilikle mcadele ynetimi aadaki katklar
salayacaktr
lotmo iin yuksok maliyotlor gotiron makino duru
sreleri azalacaktr
Kirlilik nodoniylo a|nan okipman|n| doiim maliyoti
en aza incecektir
Ya omru uzayaoakt|r
A|nmalar azalaoak vo nidrolik sistomdo goroksiz
snma nlenecektir
Goroksiz gu kayb|n|n onuno goiloooktir
Mutori momnuniyotini salayaoakt|r
Garanti taloplorini azaltaoakt|r
malat| irman|n prosti|i vo goloooktoki sat|lar| artaoakt|r
Kirlilikle mcadelenin ciddiye alnmas gerekir. Bu bir
ynetim sorumluluudur ve iyi uygulanmas halinde her
trl yatrmn geri dn vardr. Yani KRLLK YNET-
M KENDN EN KOLAY GER DEYEN BR YATIRIMDIR.
Kaynaklar:
1. (http://www.maintenanceresources.com/referencelibrary/
oilanalysis/oa-pm.htm)
2. (http://www.megatrol.com/main/email/MegatrolMessenger-
v1i2.htm)
3. http://avt.inl.gov/pdf/oilbypass/oilbypassfinalreport.pdf
Benim grme gre Bunlar da dndnz m?
Yam periyodik olarak dei-
tiriyorum, bu yeterlidir:
Makinenin hidrolik tanknda bulunan ya deitirilir, ancak toplam yan %25 ile
%35i kadar bir ya tesisatta (silindirler, hortumlar borular) kalr, bu ya zaten yeni
ya kirletmeye yeterlidir.
Yeni ya temiz deildir: Variden kan ya temiz deildir. lmlerde yeni yan NAS10 veya 11 dzeyinde k-
t grlmtr. Bu zaten kirlilik snrnda bir yadr. Yeni ya hibir zaman ek filtrasyona
tabi tutulmadan ve asla teneke ile dorudan tanka dklmemelidir. Bu ya tesisatta ka-
lan ya ile birletiinde daha balangtan kirli bir ya ile servise balayacaktr.
Yksek vasfl ya kullanyo-
rum, bu ya mrn uzatr:
Bu kirlilik ile mcadele ihtiyacn ortadan kaldrmaz. En mkemmel ya bile eer evreden
gelen kirleticiler kontrol altnda tutulmazsa analizde ksa zamanda NAS9-10 dzeyinin zeri-
ne kar ki bu deer makine ve ekipman reticileri tarafndan ngrlen kirliliin zerindedir.
Bakmlarda ince filtre ile off-line
filtreleme yapyorum, bu yeterli:
Bu periyodik bakmlarda ya temizler ancak makine elemanlarnn normal alma s-
recinde kirlenmenin andrc etkilerinden korunmas daha salkl olacaktr. Makine
servis mr ve ya mrnn uzamas ancak srekli bir kirlilik kontrol ile salanabilir.
Makinenin bakmlarn zama-
nnda yapyoruz ve OEM filtre
elemanlarn zamannda dei-
tiriyoruz: filtre kiri temizler
Makine zerindeki OEM filtreler ancak 10 mikron mertebesinde szme yaparlar. Ma-
kine hidrolik ekipman iin tehdit oluturan kirleticiler 10 mikron altndaki kirleticilerdir.
OEM filtreler tkandnda filtre ierisindeki by-pass sistemi yan szlmeden gei
yapmasna yol aar.
Metin imek
Makine Mhendisi
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Beton pompalarnda sk karlanan krlmalardan birisi-
de, pompann alma sahasnda kurulumunda bulunulan
seviyeden daha dk yerlere beton pompalanmas gerekti-
inde bomun tam boy uzatlarak almasdr. Pompalama es-
nasnda boru iindeki betonun statik kolon tekil edememesi ve
arada hava ceplerinin teekkl neticesinde ok tesirli alma
bomlara ar yk getirir. Dier taraftan boru boyunca bulunan be-
tonun arlndan dolay oluan moment yk krlmay kolaylatrr.
Bomlarn ilerinde takviye iin kullanlm olan bayrak tabir edilen des-
tekleme salarnn kopmalarda krlmalar iin bir sebeptir. Bu arza olu-
umu metal yalanmas ile doru orantldr. Bir dier krlma sebebi ise
beton pompalama esnasnda ani dn hareketi yapmasndan veya d-
n yaparken kaza ile bir engele arplmasndandr.
Aadaki resimde krlmann olduu andaki bomun alma durumudur.
Aada resimlerde ise bom toplama anndaki krlma blgeleri gzkmektedir.
antiye almalarnda
beton pompalarnn bomla-
rndaki atlak ve krlmalar sk
rast gelinen bir arza halidir. K-
rlma sonrasnda antiyede yap-
lan uygun olmayan tamir kaynak-
larda arzann tekrarlamasna ve
bundan dolay i kayplarna sebebi-
yet verecektir.
s
Bom
Tamirat
Beton
Pompa
28 28
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Bom tamirlerinde antiyelerde sk grlen bir uygulama ha-
tas ise; krlan yerde yaplan bir kaynak tamiri sonras bu blgeyi
rtecek rast gele bir sa yamas yaplmasdr. Bom malzemesi-
nin zelliklerinin etd edilmeden yaplan yama, mevcut bomun
esneme kabiliyetini ortadan kaldracaktr. Seilen bu yama mal-
zemesinde ise genellikle ucuz olmasn salamak ve de kolay
temin edilmesinden dolay genel imalat salarnn kullanmdr.
Baz hallerde yanl ve eksik bilgi sebebi ile piyasada har-
doks sa diye bilinen anma mukavemeti yksek sert sa-
larn bom tamirinde kullanlmasdr. Her iki halde de kullan-
lan san mevcut bom sa ile ayn esnemeyi gsterememe-
si neticesinde krlma, yaplan yamann bitim yerinden tekrar-
layacaktr.
Uygun bir bom tamirinin yaplmas
iin; ncelikle imalatsndan bom yap-
mnda kullanlan san cinsinin ve kaln-
lnn renilmesidir. Uygulamaclar bo-
mun paralarn baz hallerde farkl mal-
zemelerden imal edebilecekleride akl-
dan karlmamaldr. Beton pompalarn-
da bom malzemesi olarak genellikle St 52
veya piyasada weldox diye bilinen yk-
sek esneme kabiliyetli zel elikler kulla-
nlmaktadr. Bom imalatnda salar hadde
dorultusunda kesilerek kullanld iin
seilen yama paralar ve takviye plakala-
rda hadde dorultularnda kesilmelidirler.
Resimdeki yama nakliye esnasnda
bomun sanda daha fazla alma ol-
mamas iin antiyeden sevk ncesinde
bomun yan tarafnda kullanlmtr, tamir
ilemi uygulamasnda bu yama para-
s alnmtr. Almann olduu st ksm
azlatlarak ncelikle kaynatlmtr.
Yerine getirilen ve ayrlmann oldu-
u ksmn st tarafnn kaynatlmasndan
sonra bomun iki yan sac alnarak yeri-
ne Weldox 6 mm sac konulup, ErNiCr-
Fe3 Normunda kaynak teli ile kayna-
tlmtr. (Bu tamirde bahsedilen sa
ve kaynak malzemesi uygulamac
firma tarafndan temin edilerek bu
tamirde kullanlan malzeme oldu-
u iin yazlmtr. Bu ilem fark-
l firmalarn ayn evsaf verebile-
cek malzemeleri tarafndan uy-
29
B i l i d i l d k l bi l h Y i ti il l ld
Kaynak tamiri ncesi bomun hasarl hali
30
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
gulanabilecei aklda bulundurulmaldr.) Yan ksmdaki
salarn alnmasnda yrtlmann olduu yer ortalanm ve
yama sann baklava biiminde olmas ila ekil mukave-
meti salamasnn yan sra sada bom dorultusuna tam
dik ve entik tesiri meydana getirilmemesi amalanmtr.
Weldox 700 san 6 mmlik kalnlkta olan bir sa krl-
mann balad st ksma takviye olarak atlmtr. San
geni olmasndan dolay kaynak mukavetinden faydalan-
mak iin orta ksmlarnda alan yuvarlak delik evresince-
de kaynatlmtr. Takviye sacnn resimdeki sa ve sol u-
larna karlk gelen ksmlarnda, kaynak blgesinde en-
tik atla tesirini balatabilecek ksmlar olumamas iin
kaynatlmamtr. Bomun almas esnasnda bylelikle bir
gerilme blgesi tesiri grlmeyecektir.
Onarmn son hali,
Bomun yan yznde yrtlmann olduu yerin kartlm hali
Mustafa Silpaar
Limak naat Sanayi ve Ticaret A.
Necmi Bayraktarolu
Bayraktarolu Kaynak
Bomun st ksmna atlan takviye plakasnn kaynak tamiri
tamamlandktan sonraki durumu
32
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51( 0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
32
Havadan-Sudan
Gzel Trkemizde hafife alnacak
veya nemseyen bir konuda konuu-
lacan belirtmek iin havadan su-
dan konutuk denilir. niversite ei-
timini grdm zamanda prof.. olan
bir hocamz zelde makinaclar ge-
nelde mhendisler iin sosyal hayat-
ta nasibi az olan insanlar diye bahse-
derdi. Meslek gerei sosyal vakalar-
dan kopuk olduumuzu dnr ve
mhendislerin bir davette dnp do-
lap mevzuuyu teknie veya gnde-
lik ilerindeki teknik problemlere getir-
diinden bahis ederdi..
Her ne kadar havadan ve sudan
mevzular dier insanlar iin latife kay-
na ve neelendirici ise makinaclar
hele antiyeciler iin hi nemsen-
meyecek iler deildir. Baraj inaa-
snda selden, liman inasnda hava-
dan korkmayan antiyeci yok gibidir.
Bu konular ehir efsaneleri gibi korku
kayna olan hatralar aklmza getirir.
inde bulunduumuz zamanda bir
ok meslektamzn irketinde HES
yapm sz konusu olduu iin hepi-
mizin kulana kpe olacak vakalar
vardr. HES yapanlar iin en tehlike-
li zamanlardan biri suyun derivasyon
tneline verildii ve gvde kazsna gi-
rildii zamanlarda, barajn st blge-
lerinde ar yalarn olmasdr. K
bitimine denk gelen karlarn erimeye
balad Mart aynda bir de saanak
yamurlar denk gelirse derivasyon t-
neli suyu tamaya yeterli gelmez ise
su seviyesi inaat alannda ykselme-
ye balar ve mevcut makinalar ve te-
sisleri su altnda brakr.
Baraj inaasnda projeciler bu ne-
denle derivasyon tnellerinin planlan-
masnda uzun yllar ya ortalamala-
rn gz nnde bulundurarak feyezan
ya deerlerini tayacak kesitte ol-
masn ngrmelidirler. Bu yaklam
phesiz yapm maliyetlerini yksel-
tecei iin st ynetimler projelendir-
mede baz riskleri ihmal etme eilim-
34
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
de olabilirler. Makinaclar bu deer-
lere gre projelendirme yaplp yapl-
madn bilemeyecekleri iin bulun-
duklar antiye faaliyetlerinde sabit te-
sis yerleimde ve makine parknn yer-
leimini temin ederken tedbirli olmak
zorundadrlar.
antiyecilie ilk baladm za-
manlarda Atatrk Baraj inaasnda
iken tecrbeli inaat mhendisi byk-
lerimiz antiye lokalinde televizyonda
hava durumu verilirken pr dikkat ke-
silir hava durumunu dinlerlerdi. Ba-
tan nemini anlayamadm bu duru-
mu daha sonra oradan ayrldktan son-
ra bir feyezanda dev gibi inaat ma-
kinelerinin bir ka tamam ile su altn-
da kaldnda anladm. Tabanda yanl
hatrlamyorsam 1000 metre geniliin
olduu bir alanda dere kenarnda kum
kartmakta olan 120 tonluk bir ekska-
vatrn dardan yalnzca egzoz ba-
cas grnecek ekilde su altnda kal-
dn olay yaayan arkadalarm an-
lattlar. Saanak ya ihbarnn alnma-
sndan sonra lastikli i makinalarn sel-
den karabilmelerine ramen derivas-
yon tneli yetersiz kalmasndan dolay
su seviyesi ykselerek takriben 6 met-
reye ulamt. Yine Dalaman Baraj in-
aasnda derivasyon tnelleri yetersiz
kald iin ykselen su seviyesi dolgu-
yu baz yerlerinden yrtarak gvde in-
aasnda yeniden almay gerekli k-
lacak hasara sebep olmutur.
Yine yakn zamanda bir baraj an-
tiyesinde operatr mesai bitiminde
makinasn yamatan kaya yuvarlan-
masna maruz kalabilir endiesi ile
kuru dere yatann kenarnda bulu-
nan yol zerine park ediyor. Gece ge-
len sel dere yatan doldurmakla kal-
myor, makina paletinin altndaki top-
ra boaltnca makina yan yatyor.
Olumsuz tecrbelerin yan sra
baz olumlu tecrbelerden de bah-
setmek gerekir. Trk mteahhitliinin
nemli firmalarndan STFAnn kurucu-
su Fevzi Akkayann ngrs irketi-
ni Libya projelerinde baarl klmtr.
Libyada daha nce yabanc mteah-
hitlik firmalarna i braktran bir liman
inaasnda yaz ortasnda bir gn an-
tiyeye talimat vererek denizde ne var-
sa karaya ekmelerini ekilemeyecek
byklkte olanlarn ise ak denize -
karmalarn istemi. Komu yabanc di-
er mteahhitlik firmalar Trk alan-
larn faaliyetlerine mana veremeyerek
bu aknlar ne yapyor yaz ortasnda
bu lzumsuz telaa ne gerek var diye-
rek dalga geme teebbsnde bulu-
nuyorlar. Bu tahliyenin ertesi gn b-
yk bir frtna kyor ve sahilde ne var-
sa her eyi parampara ediyor. Trk-
ler bu badireden zarar grmez iken di-
er firmalar birok tehizat ve makina-
lar kaybediyorlar. Sonrasnda bu tah-
mini nasl yaptklarn sorduklarnda ise
Fevzi Akkayann denizcilikle ilgili eski
Osmanl arivlerinde Akdeniz-Ege ve
Karadeniz de oluan frtna takvimleri-
ni incelediini ve buna dayanarak an-
tiye personeline tedbir almalarn tavsi-
ye ettiinin cevabn almlardr.
skenderunda bulunan insanlar
ise Yarkkaya frtnasn nemseme
gerekliliini edindikleri tecrbe ile -
renmilerdir. Her yl Ocak Mart ayla-
rnda senede 2-3 gn boyunca Ama-
nos Dalarndan denize doru esen
ve saatteki hz 100 kmye ulaan frt-
na her trl ulam engeller. skende-
run Liman blgenin hem akaryakt te-
mini ve de demir elik fabrikasnn ih-
tiyac olan kmr ve ham maddenin it-
hali, rnlerinin ise ihracnn yapld
yer olmas dolays ile ehir ekonomi-
si iin nem arz eder. Yarkkaya frt-
nasnn estii dnemde ehir ulam
aksar ve hayat durma noktasna gelir.
Bir ehir efsanesi midir bilinmez
ise Ankara Esenboa Havaalannn
yapm ile ilgili olan sylence de il-
gintir. Arazi etdleri iin bugnk
havaalann bulunduu yere gelen l-
me ekibine tesadf eden bir oban ne
maksatla bulunduklarn sorar. Hava-
alann yaplacan rendiinde ise
ktan bahara gei dneminde ala-
nn bulunduu arazide sis oluumu-
nun youn olduunu ifade eder. o-
bann bu tespitini kaale almayan idare
havaalann gerekletirir. Neticesinde
Esenboa Havaalannda bahar ba-
langcnda sis etkisini len saatlerine
kadar srdrd iin uularda te-
hirler yaanr. Bir baka menfi tecr-
be de Bolu Da Tnelinin stanbul ta-
rafndaki k iin sz konusudur. T-
nel knn vadi iinde olmas sebe-
bi ile trafik aknda buzlanma ve sis
oluumu sebebi ile aksamalar yaan-
maktadr.
Kule vin sat temsilcilii bulu-
nan ve altm firmann mteri-
si olduu bir firmadan frtna olma-
s muhtemel gnlerden nce tekrar-
l olarak aldmz e-postada frtnal
hava ncesinde kule vinler iin aln-
mas gereken tedbirleri hatrlatmakta-
dr. Bu yaklam gerek kule vin ge-
rekse dier vinlerle alacak firma-
lar iin ok nemlidir. Rzgarl , frtna-
l havalarda kurulum ve ya skm i-
lerine dikkat edilmesi gerekliliini hi
akldan karmamz hatrlatmas a-
sndan nemlidir. Yurt d mteahhit-
36
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
lik hizmetlerinin tekrar ivme kazand
zamanmzda Hint-Pakistan corafya-
snda alanlar muson ya dnem-
lerini, l ikliminde alanlar kum fr-
tnalarnn oluum zamanlarn etd et-
mek zorundalar. antiyeciler salt me-
teorolojik olarak deil dier evresel
olaylar da gzden uzak tutmamaldr-
lar. Rusyann Krasnodar ehrinde ko-
nut yapm iin giden bir Trk firmas-
nn alt antiyeye gelen Rus sa-
lk grevlileri antiye idaresine ii-
lerin orman alanna girdiinde gm-
lek yakalarn iliklemelerini, orapla-
rn ise pantolon paalarnn stne
ekmelerini ve ormanda uyumamala-
r konusunda uyardklarn burada a-
lan bir arkadam zikretmitir. Bu hu-
sus seneler sonra memleketimizde k-
rm Kongo hastaln meydana geti-
ren kene vakalar artmaya baladn-
da zihnimde tazelendi. Krgzistanda
Kanadal bir irketin Tanr Dalarnda
Kumtor altn madeni antiye kurulumu
iin giderken hayatmn en kapsam-
l salk raporunu istemilerdi. EKG,
efor testi, solunum kapasite testi, ci-
er filmi, kan idrar tahlili, tetanos, tifo
gibi koruyucu alar uygulanmt. So-
lunum kapasite testi uygulamas me-
rakm mucip olduu iin bahekime
soru ynelttiimde rakm yksekliin-
den dolay tansiyon ve akcier rahat-
szlnn riskli olaca iin iverenin
bu testleri istediini belirtmitir. Ra-
km yksekliinden dolay kanda ok-
sijen tayc hcrelerin artacan ve
bu nedenle gnde bir aspirin alma-
m tavsiye etti. Daha sonra Krgzis-
tan hkmetinin tm yabanc alan-
lardan HIV testi istediinde antiyede
salk ocanda hemire kan numu-
nesi alrken ok zorluk ektiini ve ka-
nmn tabiri caiz ise marmelat kvam-
na geldiini gzlemledim. Sekiz haf-
tada iki hafta izin yapmamza ve her
gn kan sulandrmak iin aspirin kul-
lanmama ramen bu durum olumu-
tur. Krgzistanda yaadm 2. lgin
tecrbe ise 3650 rakmda bulunan ye-
rel bir kstebek tr hayvan ile ilgilidir.
Yln 9 ayn toprak altnda yaayan ve
yaz mevsiminde yuvasndan kan bu
hayvan iin ok dikkatli olmamz ve
yanna sokulmamz gerektiini tembih
ettiler. Bu kstebek benzeri hayvann
srmasnda kuduz benzeri bir hastal-
n baladn ve 6 saat olmadan in-
sann lebileceini belirtiklerinde ba-
ya tedirgin olmutum.
Rusya ve Trk Cumhuriyetlerinde-
ki iler iin akla gelmeyen fakat etd
edilmesi gereken bir baka husus ise
radyaaktif kirliliktir. Krgzistann Isk
gl blgesine girdikten sonra yol g-
ln sa ve solundan evreleyerek de-
vam eder. Dou pakt zamannda Rus-
lar bir ok balistik su alt denemeleri-
ni ve baz nkleer zenginletirme fa-
aliyetlerini bu blgede yapmtr. Ba-
lk kasabasndan sonra bulunan k-
mr madenlerini incelemek iin gelen
iki Japon mhendis yanlarnda bulu-
nan gaiger sayalarnn alarm verme-
sinden dolay bu blgeye giri yaplan
yerden hemen dndklerini duydum.
Yksek rakm tehlikelerinin farkn-
da olmayan Afganistanda alan bir
Trk taeron firmas iin almaya ge-
len bir konkasr ustas Salang tnelinin
bulunduu daa ktnda rahatszla-
nnca acilen Kabile geri gnderilmesi-
ne ramen kalp krizi sebebi ile yolda
hayatn kaybetmitir. Salk ile ilgili bir
dier nem verilmesi gereken nokta ise
ok scak blgelerde alan personelin
tuz kaybna maruz kalmamasdr. Terle-
me ile kaybedilen tuz ve suyun ivedilik-
le geri kazanlmas gerekliliidir.. Gney
Afrikada bir madende alan maden
mhendisi bir arkadam yerin 900 met-
re altndaki madene inerken, yanlarna
en az 3 litre aldklarn belirtti. Ankarann
bahar havasna benzeyen bir havada
madene indiklerinde Antalyann Tem-
muz sca gibi bir ortam scaklna
maruz kaldn anlatmt.
Gerek yurtii gerekse yurt d
antiyecilii iin dikkat edilmesi ge-
reken bir nokta ise temizliin az oldu-
u corafyalarda oluabilecek salgn
hastalklardr. me ve kullanma suyu
kaynaklarnn kirli olabilecei antiye-
ler iin klorlama ve artma tesisleri ok
nemlidir. Tropikal kuaklarda dikkat
edinilmesi gereken stma, kolera, tifo,
paratifo gibi hastalklar iinde uyank
olunmaldr.
Bu yazmzda havadan ve sudan
girdikten salktan ktk, makinac-
lar iin dorudan sorumluluk alanm-
za girmese de dikkat etmemiz gere-
ken ok eylerin olduu aklmzdan
kmamaldr.Haddimiz atksa eskile-
rin deyimi ile sr-i lisan ettikse af ola,
kaln salcakla.
Mustafa SLPAAR
Makina Yk. Mh.
42
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
4442 42 42 42 42 42 442 42 4442 442 442 4222 42 422 422 42 422 42 42 422222 442 42 42 442 42 42 4222 42 42 42 42 4442 42 442 4442 422 4222 42 42 42 42 442 42 42 42 422 4222 442 442 422 42 422 42 4222 42 42 42 42 42 42 44222 42 422222 42 42 442 4444222 42 42 4222 42 42 422 42 42 42 42 422 42 44422 42222 422 442 44422 42 42 42 442 444442 4222 4442 42 42 42 4442 4442 4222 4442 42222 4222 4422222 42 422 42 42222222222 42222 4222222 42222 444444422 42 444422 444222222 4442 42222222 42222222
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
42
Agrega
Agrega, beton ya da asfalt yol ya-
pmnda kullanlan dolgu malzemesi-
dir. yi kalitede beton ve asfalt yol elde
edebilmek iin agrega temiz, sert ve
kuvvetli partikl yapsnda, herhan-
gi bir kimyasal ya da yabanc mad-
de emmemi olmaldr. Betonlama s-
rasnda imentonun etkisini azaltacak
amur, toz gibi yabanc madde ile kap-
l olmamaldr. Asfalt yolun %80, ve be-
tonun % 60 ila 75 ini agrega oluturur.
Kaba ve ince yapda olarak snflandr-
lr. nce agrega olarak genellikle doal
kum ve 9.5 mm ye kadar elekten ge-
en malzeme kastedilir. Kaba agrer-
ga snfna ise ap 9.5 mm ila 37.5 mm
olan malzeme girer. Beton yapmn-
da kullanlan kaba agrega malzeme-
si istenen llerde genel olarak krma
tatan elde edilir. Kum ise doal olarak
nehir, gl ve denizden elde edilir. An-
cak ta ocaklarnda da eleme yntemi
ile kum elde edilmektedir.
Agrega retim srecinde krma,
eleme ve ykama ilemleri uygulana-
rak temiz ve istenen lde agrega
elde edilmektedir.
Agrega retiminde dier nemli
bir sre te, belirlenen llerdeki ag-
regann karmadan, kirlenmeden ta-
nmas ve stoklanmasdr. Beton ya-
pmnda agregann etkisi ok fazla-
43
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
dr. Uygun beton reetesi hazrlana-
rak kullanlan agrega ile beton muka-
vemeti ile maliyet etkisi n plana k-
maktadr. Bu nedenle agrega seimi
en nemli etkendir. Agrega seiminde
deerlendirilecek kstaslar:
olusu
mukavomot doori
d| konar yap|s| vo yuzoy pu-
rzll
a|nma vo kayma dironoi
birim a|rl|| vo boluu
su ommo ozollii vo yuzoysol
nem oran
ASTM D8 standard: agregay,
Har veya beton oluturmak amacy-
la bir balayc madde ile veya temel
tabakalar, demiryolu balastlarnda, vb.
ilerde tek bana kullanlan kum, a-
kl, deniz kabuu, cruf ya da krma-
ta gibi mineral kompozisyonlu gra-
nler (taneli) bir malzemedir eklinde
tanmlamaktadr.
Agregann fiziki zellikleri
Agrega, mineral yaps kimyasal
ve fiziksel zelliklerine gre snfland-
rlr. Asfalt yol yapmnda malzemenin
fiziksel zellii, yolun kalitesini doru-
dan etkiler. Fiziksel zellik agregann
mineral ve kimyasal yaps ile doru-
dan ilikilidir.
Betonda, agrega lsn belirle-
mede partikl boyut dalm da kay-
nak olarak alnmaktadr.
Belirli bir agrega l snflandr-
masndaki parak limit boyutlar ve
dalm, betonda kullanlacak agre-
ga malzemesine su ve imento kat-
ma oranlarn etkiler ve beton reete-
sini oluturur. Genelde su ve imen-
to oran doru seilirse, beton muka-
vemetini olumsuz etkilemeden geni
bir yelpazede agrega boyutlar sei-
lerek beton elde edilebilir. Betondan
alnan numunelerle segregasyon (ay-
rma) kontrol altnda tutulur ve gere-
kirse yeni reete hazrlanr. Yol yap-
mnda ise maksimum agrega boyutu
alt temel ya da temel yapsn belirler.
Kk boyut kullanm zeminde bo-
zulmalara, byk boyut kullanm ise
segregasyona neden olacaktr.
ASTM C125 standardna gre ag-
rega boyutu belirlemede iki yntem
kabul edilir:
Maksimum boyut: Agregann
%100 orannda geebildii en k-
k gzl elek ls,
Nominal maksimum boyut: Ag-
regann yaklak %10 kadarnn
gemedii en byk gz l-
sndeki elek lsdr.
Agregann parack lsne gre
dalmn derecelendirmek, (grada-
titon) en iyi belirleyici fiziki zellik-
tir. zellikle asfalt yapmnda gradas-
yon; sertlik, kararllk, mukavemet, ge-
irgenlik, ilenebilirlik, yorulma diren-
ci, srtnme direnci ve suya dayan-
m zellikleri ile birlikte deerlendirilir.
Buma gre karm reetesi belirlenir.
Gradasyon
Gradasyon genellikle elek analiz-
leri ile belirlenir.
Miktar belirlenmi kuru agrega s-
ras ile elenerek tanmlanr.
ASTM E II standardna gre elek
tanm:
Kaba malzeme nce malzeme
63.0 mm 4.75 mm no.4
37.5 mm 2.36 mm no.8
19.0 mm 1.18 mm no.16
9.5 mm 0.60 mm no.30
75.0 mm 0.30 mm no.50
50.0 mm 0.15 mm no.100
25.0 mm nce toz malzeme
12.5 mm 0.075 mm no.200
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
43
44
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Tipik gradasyon erisi
Youn gradasyon: En yksek yo-
unluk deerine yakn olan gradasyo-
nu gsterir. Asfalt yapmnda kullan-
lan agrega iin tercih edilen gradas-
yon deeridir.
Boluk gradasyonu: Orta byk-
lk snflandrmasnda, iinde dk
oranda agrega bulunur. Bu gradas-
yon serilirken segregasyona urar.
Ak gradasyon: Birim hacim-
de daha ok iri agrega bulunup ara-
sndaki hava boluklar fazladr. Agre-
ga arasnda boluu dolduracak k-
k paral agrega bulunmamaktadr.
Kk lekli agrega gradasyonu iin
eri sfra yakndr.
Dorusal gradasyon: Agrega bo-
yutlar neredeyse ayn olup dalm
dorusaldr.
nce agrega: Doal kum ve no.10
elekten geen malzeme ile no.200
elekten geen mineralleri tanmlar.
Filler (dolgu): Asfalt yapmnda nem-
li bir malzomodir. No.200 olokton goon
yaklak %65 oranndaki mineral malzeme-
yi tanmlar. Ayrca ta tozu, silika, port-
land imentosu, baz doal mineral-
lerde olabilir.
Keli malzeme yaps
zellikle krma ta agregann k-
eli yapda olmas, betonda yzey ya-
ps ve pompalanabilme zorluu ola-
rak ortaya kacaktr. Daha ok su
kullanm gerekecei iin imento-su
oran da deiecek ve mukavemet
sorunu grlecektir. Bu nedenle be-
tonda krma ta agrega kullanm is-
tenmemekte ya da %15 orann ge-
meyecek kadar kullanlmas tercih
edilmektedir. Keler aras boluun
daha ok imento kullanlarak doldu-
rulmas, dolays ile birim maliyetin art-
mas sz kunusu olacaktr. Ayrca ag-
regann nemide betonda su orannn
yeniden ayarlanmasn gerektirir.
Agrega yaps ve gradasyonunun
nemi bir kere daha anlalabilmektedir.
naatta kullanlan agrega; kum,
mcr, krma ta, cruf, krlm beton
ve jeosentetik agrega gibi eitli mal-
zeme ile oluur. Betona yada asfalta
mukavemet veren ana bileendir.
Ayrca su geirgenlik zellii ile
foseptik drenajnda, istinat duvar dre-
najnda, yol banketlerindeki dip dre-
najnda, temel drenaj benzeri yerler-
de filtre malzemesi olarak ta kullanl-
maktadr. Demiryollarnda travers yat-
kalamasnda da agrega kullanlmak-
tadr.
Temel dolgusunda ise daha eko-
nomik zmle beton dklmesi ya
da asfalt serilmesini salar. Madenler-
de retilen mineraller, kum, mcr, ta
ocaklar ve demir elik endstrisinde
retim sonu kan cruf, krlm be-
ton agrega elde etme kaynadr. Ay-
rca kil, pomza ta, perlit benzeri hafif
malzeme kartrlarak yaltm ihtiya-
lar karlanmaktadr.
Ta ocaklarnda gelimi patlatma
yntemlerininde yardm ile krma ele-
me tesislerinde istenen kalitede agre-
ga retimi gerekletirilir.
Doal agrega olarak akl ve kr-
ma ta, yapay agrega olarak ta gen-
letirilmi kil ve cruf kullanlmaktadr.
46
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Krma Eleme
Agrega retiminde kullanlan sis-
temler genel olarak ayn yapdadr. Te-
mel olarak patlatlm malzeme eit-
li krclar kullanlarak istenen boyutlar-
da malzemeye dntrlr.
deal olan retim eklinde kan
btn malzemenin kullanlmas istenir.
nce malzeme retimi iin, birin-
ci ve ikinci krma ve sonraki ilemlere
baldr. Patlatma sonras yaklak %20
orannda ince malzeme kabilir. Kaya
yapsna ve kullanlan krclara bal
olarak ince malzeme retim miktar de-
iecektir.
Krma Boyut Kltme
Ocakta elde edilen tan veya cev-
herin deerlendirilebilmesi iin en k-
k ebada indirilmesine kadar geir-
dii Ebat Kltme aamalarnn
tmne Krma diyoruz.
Primer Krma
1000 1200 mm ---> < 200 mm
Sekonder Krma
100 200 mm ------> < 50 mm
Tersiyer Krma
40 50 mm ---------> < 10-15 mm
Krma Makinas, malzemeyi btn
halinde tutan gerilmeleri ortadan kald-
racak dorultuda kuvvet tatbik ederek
malzemenin daha kk paralara ay-
rlmasn salayan makinadr.
onoli K|r|o|lar (Jaw Crusnors)
Konik K|r|o|lar (Cono Crusnors)
Mordanoli K|r|o|lar (Poll Crus-
hers)
Darboli K|r|o|lar (mpaot Crus-
hers)
okili K|r|o|lar (Flammor Crus-
hers)
eneli Krc
onoli k|r|o|, iki motal plaka aras|n-
da kalan malzemenin sktrlarak k-
rlmas prensibine gre alr. Genel
olarak ilk krc (primer) olarak alt-
rlrlar. Yani malzemeyi dier safhalar-
daki krma ilemine hazrlar.
Sktrma basnc ve iinde bulunan
uzunlamasna lamalar yardm ile mal-
zemeyi kabaca krar. Birinci kademe kr-
ma ileminde k az 40 mm akl-
na ayarlanrsa, eneli krc ile 4 mm den
kk boyutlu malzeme retimi %10 ora-
nndan dktr. Bu aklk 200 mm oldu-
unda ise ancak %1 orannda ince mal-
zeme kacaktr. Malzeme retiminde
ince malzemenin dk oranda olmas
istendiinde, ilk krma ilemini eneli krc
ile yaparak dier llerdeki retim son-
raki krma kademelerinde gerekletirilir.
onoli k|r|o|lar|n vorimliliini artt|r-
mak iin malzeme beslemesi dzen-
li oklama yntemi ile yaplr. Dzgn
ekilli malzeme krlrken tan ta s-
ktrarak kat kat ve kaln krlmas ile
ince malzeme de oluur. Malzeme
beslemesinde elek bulunmaz, ancak
az aklna smayacak ok b-
yk kayalarn geemeyecei zgara-
lar kullanlr.
deal krc giri ve k boyutu 6:1
olmaldr.
kinci krc olarak kullanmnda gi-
ren malzeme boyutu nispeten eit ola-
candan, k istenen boyuta ayarla-
narak en iyi sonu elde edilebilir.
48
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Darbeli Krc
Genel olarak ikinci krc olarak kul-
lanlr. Krma odasndaki malzeme, k-
rc eneleri ile ekileme yntemine
goro k|r|l|r. oki plakas| suratlo do-
nerken savrulan malzeme yan duvar-
lardaki plakalara da arparak krlr.
Dnen rotorun ekilemesi malzeme
ile farkl ynlere dalr ve birbirine de
arparak paralanr. Malzeme byk-
l dner eki ile sabit eki aras
aklktan daha kk oluabilir.
Konik Dner Krc
Konik yapdaki krma odasnda
dnerken savrulan malzemenin du-
varlara ve birbirine arparak krlmas
prensibine gre alr.
Bu krclar nc derece krma
ilemlerinde kullanlr. nce malzeme
retiminde tercih edilir.
Sabit ekili Krclar
Darbeli krclarn ortak karakteri,
yksek hzla dnen bir rotora sahip
olmalar, rotor zerindeki ekilerin
(nammor, impollor bar, blow bar) kino-
tik enerjilerini malzemeye ileterek mal-
zemede i gerilmeler oluturmalar ve
krlmalarn salamalardr. Bu krlma
olay, krma alan ierisindeki pandl-
ler (breaking plates) vastas ile daha
efektif hale getirilir.
Bu pandller eki tarafndan ze-
rine frlatlan malzemeyi saptrarak
tekrar krma blgesine iade eder, y-
leki tekrar ekicin arpmasn sala-
yarak daha fazla krlmasn salarlar.
Malzeme krma blgesini terk edene
kadar bu ilemi tekrarlarlar.
Krma blgesinde malzemeler ay-
rca yksek hzda birbirine arparak
krma daha efektif hale getirilir.
50
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Seyyar Krc
Arazi koullarna bal kalmaks-
zn, malzeme ihtiyacn eitli ocak-
lardan karlamak ya da geri kazanm
iin beton krm gerektiinde hareket
kabiliyetine sahip seyyar (mobil) krc-
lar kullanlabilir.
Eleme
Krlan malzeme konveyr bantlar-
la titreimli eleklerde ayrtrlarak yine
konveyr bantlar ile tanarak stokla-
nr.
Tayc (Konveyr)
Bir tahrik tamburu yardmyla ban-
dn tamburlar zerinden ekildii mal-
zeme tama dzenidir. Bantl konve-
yrler dz, dnl, yukar olmak ze-
re eitli ynlere tama yapabilmek-
tedir. Bantl konveyrlerde gerdirme
dzenleri eitli ekillerde imal edilir.
Derleyen: M. Gndz ATE MMB
Kaynaka: Mak. Yk. Mh.
Suphi YAVUZ size reduction
Agregalarn Tanmas
ve Depolanmas
Beton retimi iin uygun olan
veya zellikleri slah edilmi ag-
regann; ocaklarda, beton sant-
rallerinde ve antiyelerde yn-
lar halinde depolanmasnda iki
konuya dikkat etmek gerekir:
1. Agrega gruplar karma-
mal ve kirlenmemelidir.
2. Agrega, stoklar oluturu-
lurken ayrmamaldr.
Ta oca iletmesinde verimi arttracak basit kurallar
54
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
1
2
3
4
5
54
K lastiinin yaz lastiinden fark nedir?
Yaz lastiklerinin malzemesi 7 C 'n altndaki scaklklarda sertletii iin yola tutunmas azalmakta-
dr.K lastiklerinin ise zel profillerinin yansra, retildikleri Silica esasl malzeme daha yumuaktr ve
7 C 'n altndaki souk hava artlarnda kuru asfalt, kar ve buzda tutunmay artrmaktadr.
Lastiklere nitrojen gaz baslmas sorun yaratr m?
Hayr. Bilindii gibi normal koullarda lastiklerimize bastmz hava atmosferdeki gazlardr. At-
mosferde de yzde 78 Azot, yzde 21 Oksijen ve az miktarda da dier gazlar bulunmaktadr. Yz-
de 21 orannda bulunan Oksijen gaz, bir mddet sonra lastiin iinde younlar ve bu younlama
neticesinde lastiin iinde yorulmalar olmaktadr. Nitrojen gaz (Azot) daha kuru bir gaz olduu iin,
bu yorulmalar normal hava kullanlmasna oranla ok daha az olur ve lastiin kullanm mr uzar. Ay-
rca Nitrojen gaz daha az genletii iin lastikte basn deiimleri azalmaktadr. Bu sayede lastikler
dzgn bir ekilde anm olur.
Lastik ebadn deitirirken nelere dikkat etmeliyiz?
Aralarn lastik ebatlar belirlenirken birok inceleme yaplmaktadr. Otomobilinizin yere uygulad-
basn, yerden ykseklii gibi birok faktr gz nne alnr. Ebat deitirirken sadece arata daha
gzel bir grnm salamak iin kendi istediimiz lleri uygulayamayz. Lastiin toplam apna en
yakn deerde ebat sememiz gerekmektedir. Bunu firmalarn belirledii tablolara bakarak salaya-
biliriz. En basit ekliyle kendi belirlediimiz bir ebatta lastik takmamz neticesinde arlk merkezinin
yerden yksekliini deitiririz. Bu da aracn yol tutuunda ciddi problemler dourabilir. Byle bir i-
lem yapmak istediimizde aracmzn kullanm kitapndaki ebatlar uygulamamz veya bu ii pro-
fesyonelce yapan lastik firmalarnda bulunan listelerden faydalanmamz gerekmektedir.
Neden patlayan lastie fitil atlmamaldr?
Patlayan lastii tamir ettirmek iin lastikiye gittiimizde, onarm srasnda fitil kullanmak gibi bir
yanl uygulama yaplmaktadr. Halen bu uygulamay yapan birok lastiki olmasna ramen, gn-
mzde lastik reticileri patlayan lastii onarmada asla fitili tavsiye etmemektedir. Fitil lastikte balansa
yol amakta ve daha da nemlisi salkl bir yama olmad iin, hem lastiin iindeki havay kar-
makta hem de seyir halinde bu kaak sebebiyle lastiin aniden inmesine yol aabilmektedir. lmcl
kazalara yol aabilme ihtimaline kar lastik reticileri mantar yamalar tavsiye etmektedir.
Lastiklerin mr ne kadardr?
Lastik reticilerinin verdii rakamlar 40.000 km ile 50.000 km arasndadr fakat lastiin katettii yol
haricinde, lastiin bir de sre olarak mr bulunmaktadr. Her lastiin zerinde DOT numaras dedii-
miz seri numaras ve retim tarihi bulunmaktadr. Bu numarann sonunda drt haneli bir rakam yer alr.
rnein DOT numarasnn sonunda 2206 rakamlar bulunuyorsa, 06 lastiin 2006 ylnda, 22 ise 2006
ylnn 22. haftasnda retildiini belirtmektedir. Eer lastiinizin ya drt yldan daha fazlaysa, kulla-
nlamaz demektir nk lastik zamanla sertlemekte ve zerinde klcal atlaklar olumaktadr. Lastik-
ler yolda seyir halinde giderken srtnmeden dolay bir s kazanmakta ve bu s neticesinde bir mik-
tar genlemektedir. Yalanan lastiin zerinde bulunan bu atlaklar genleme neticesinde yarlma-
ya sebebiyet verebilir. Bu nedenle lastikleri 40.000 km ila 50.000 km arasnda ve drt yl iinde yeni-
lememiz, gvenlik asndan gereklidir.
Lastik Hakknda Bilinmesi Gerekenler
Hi kukusuz lastikler aralarn en nemli aksamlardr. Peki ara ve sr koullar asndan en uygun lastiin
hangisi olduunu biliyor musuz ya da aracnzn bu en nemli aksam hakknda yeteri kadar bilgi sahibi misiniz?
Drt Mevsim Lastikleri Yaz Lastii Saylr m?
"K Lastii" semboln tamayan M+S "Drt Mevsim Lastikleri" nin kn iyi bir k lastii, yazn da iyi bir yaz las-
tii olamayaca mutlaka bilinmelidir.
55
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
7
12
6
8
9
10
11
Sabunla lastik parlatlr m?
Otomobilini seven her kullanc aracn ykadktan sonra lastiklerinin de simsiyah durmasn,
showroomdaki gibi parlamasn ister. Bu sebeple ya arapsabunu ya da bulak detarjan gibi kim-
yasallar lastiklerin yanaklarna uygular. Fakat bu tr maddeler zamanla lastiklerin zerinde klcal
atlaklarn olumasna yol amaktadr. reticiler bu tr uygulamalar yerine bilindik markalarn, las-
tikler iin retilmi, zel bakm ve parlatc kpklerin kullanmn tavsiye etmektedir.
Yanaktan patlayan lastie yama yaplr m?
Lastikler taban, yanak ve topuk gibi ksmlardan olumaktadr ve aralarnda en zayf blge yanak ks-
mdr. Serte girilen ukurlar, kaldrm kenarlar lastiin henz yol yapmadan ypranmasna sebep olur.
Bu tr darbelerde genellikle en ok hasar alan ksm yanaktr (balon yapma, yarlma vs.). Lastik retici-
leri yaralanan lastiklerde hibir artla yanak ksmna bir mdahale yaplmasna izin vermemekte ve ya-
naktan yara alan lastiklerin kullanlmamasn tavsiye etmemektedirler.
Yeni lastik alnrken stepneden faydalanabilir miyiz?
Birok kullanc otomobilinin lastiklerini yenilerken, daha nce hi kullanmad ya da ok az kul-
land stepnesinden istifade etmek gibi bir yanl yapmaktadr. Stepneyle ayn markada 3 lastik daha
alnarak tasarruf yaplmaya allmakta fakat bu ilem yaplrken, stepnenin bekleyen bir lastik oldu-
u ve son kullanm tarihinin byk ihtimalle gemi olduu unutulmaktadr. Tek bir lastikten tasarruf
yapmaya alrken, hayatnz tehlikeye atm olursunuz. Bu sebeple stepne, sadece lastiklerden biri
patladnda, bizi en yakn lastikiye gtrmek iin kullanlmaldr.
Lastik alrken nelere dikkat edilmeli?
ncelikle doru ebatta lastik almak ok nemlidir. Aracnzn orijinal ebadna sadk kalarak per-
formans ve konfordan dn vermemi olursunuz. Her lastiin zerinde ebat, hz ve yk limitlerini
bildiren harf ve saylar bulunur. rnein lastiin yananda 175 /65 R14 82T yazyorsa 175 taban
geniliini, 65 yanak lsn, R 14 jantnzn 14 in olduunu, 82 yk endeksini (82, lastik bana
max 475 kg anlamna gelir) ve T narh ise lastiin hz limitini gstermektedir (T grubu lastikte hz limi-
ti 190 km/s). Lastiinizi alrken hz ve yk endekslerine dikkat etmeniz nemlidir. Yk ve hz endeksi
bydke lastiin maliyeti ve fiyat da artar. Salt ekonomik olsun dncesiyle, aracnz iin tavsi-
ye edilen hz ve yk limitlerinin altndaki lastikleri tercih etmeyin. rnein son yllarda ok tercih edi-
len Fiat Doblo, Renault Kango gibi hafif ticari aralarn lastik ebatlar binek otomobillerle ayn fakat
yk endeksleri fakldr. Bu snftaki bir aracn lastiklerini yenilerken, sadece ucuz olduklar iin stan-
dart yk limitlerinin altndaki lastikleri tercih ederseniz, hem lastiin kullanm mrn ksaltm olur-
sunuz, hem de lastiiniz standart deerlerde olmad iin garanti artlarna uymam olursunuz.
Hatal kullanmda lastiin garantisinin iptal olduunu hatrlatmak isteriz.
Yeni lastikler nemi, yoksa arkaya m taklmaldr?
Lastik reticilerinin son yllarda yapm olduu aratrmalarda daha az kullanlm lastiklerin ar-
kaya taklmasnn daha doru olduu ortaya kmtr. Direksiyon aksam n lastiklere bal oldu-
undan, n lastiklerden biri patlasa da src araca yn verebilir. Fakat arka lastiklerden birinin
patlamas durumunda, usta bir src dahi arac kontrol etmekte zorlanacaktr. Bu nedenle uzman-
lar tarafndan yeni lastiklerin arkaya taklmas tavsiye edilmektedir.
Lastiklere eksik ya da fazla hava baslmasnn zarar var m?
Lastiin iindeki doru hava basnc, hem aracn performansna, hem de lastiin dzenli bir e-
kilde anmasna katk salamaktadr. Ara seyir halindeyken lastiin tabannn yere tam olarak te-
mas etmesi gerekir. Eer lastik basncnz fazlaysa, bu orta ksmda dzensiz anmaya yol aar,
tersi bir durumda yani eksik hava basnc ise hem yuvarlanma direncini artrr (bu nedenle ara faz-
la yakt tketir) hem de lastiin yanlardan dzensiz anmasna neden olur.
Uzun sreli park halinde lastiklere mdahale edilir mi?
1-2 haftay aan park etmelerde, aracnz srekli lastiinizin ayn noktasna baskda bulunacan-
dan dolay, belirli bir sreden sonra taban krlmas dediimiz olay gerekleecektir. Yani lastiin iin-
deki teller bir mddet sonra krlr ve kalc bir balans bozukluu oluur. Bu nedenle lastik reticileri by-
le durumlarda arac park etmeden nce lastik hava basncnn 7.5 psi kadar artrlmasn tavsiye ederler.
Kaynak: http://forum.donanimhaber.com/m_32092442/tm.htm
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
55
58
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51( 0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
58
Tm sistemlerde, normal duru genelde, yaplabilecek donanmsal ve
yazlmsal hatalara ramen sorunsuz olabilir. Ama kazaen duru veya
normal d, raslantsal veya arzadan dolay kaynaklanan durular her za-
man tehlikelidir. Bu tr l blgeler den kaynaklanan durular normal
duru kvamna sokmak iin; klasik yntemler yetmez. Spagetti yada
Sezgisel yaklam dediimiz yntemsizliklerle, pak oluturulan dona-
nm ve yazlmlarn alaa ettii, emniyetli durutur aslnda.
Klasik yntemler de olsa, donanm ve yazlm algoritmalar optimist
eler iermemelidir. Kesinlikle tm algoritmalar olumsuzluk zerine ku-
rulmaldr. Ucuza maletmeyi ekonomiklik kabul etmeden, olumsuzluk al-
goritma donanm, igren donanmdan fazla olmaldr. Yani, emniyetli
durdurma donanm ve yazlm, altrma donanm ve yazlmndan fazla
olmaldr. Bu faydal fazlalk da sistemin kalitesini belirler aslnda.
Redundant Teknoloji
Redundancy(yedeklemeli sistem) teknolojisinden ok ksa da olsa bah-
setmek isterim: makinalar konusununda; srekli ve mevsimsel reti-
min olduu tesislerde(Asfalt plenti ve Beton santrali), redundancy teknolo-
jisi kullanlmaldr. Bu teknoloji , zonlarla snflandrlm olup, temel seviyesi
plentler iin yeterlidir. Yani ekipmalarn ve IO larn redundant olmasna ge-
rek yoktur. Sadece PLC ler ve PC nin redundant olmas yeterlidir. Bu saye-
de; plentlerde, PLC arzasndan dolay duru olmaz. Eer ekipman yada
IO kartlarnda bir problem oluursa, bunlar deitirmek ok kolaydr. Ama
Klasik sistemlerde, ambar da yedeklenen PLC, yerine takldnda al-
mayabilir. alsa bile; retim kayb olacaktr ve bu deiiklii yapacak
uzman elemann srekli antiyenizde olmas gerekecek.
Redundancy nin temel felsefesi; bir PLC(CPU) alrken, dier
PLC onu izler ve bir problem grdnde almay aksatmadan
devreye girer. Bu sayede kesintisiz alma sala-
nr. Bu dururm iki adet PC iin de geerli olup,
Plent Otomasyonunda
GeIimeIer ve DnceIer
Otomasyon, ok greceli
bir kavram olup, aslnda em-
niyet teknoloji seviyelerini ta-
nmlar. Bir plenti ve makina-
y elektriksel anlamda al-
trmaktan daha kolay bir ey
yoktur. Oysa ki aslolan, a-
lan bir sistemin emniyet-
li durdurulmasdr. CE belge-
lendirme ve ilgili standartla-
rn asl amac, emniyetli du-
ruu salamaktr. Eline lap-
top alann otomasyoncu ol-
masnn sebebi de; iveren-
lerin bir bir ksmnn arad
kriterin; sistemin sadece a-
lmasnn yeterlilii zerine
kurulmu olmasdr.
59
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
sistemde data kayb olmaz. Bu konuyu amken, ksmen
de olsa yatrm maliyeti anlamnda ; redundant sistemin,
normal sisteme gre yaklak 2-3 kat daha fazlaya mal ol-
duunu syleyebilirim. ki kat dememin sebebi; marka-
larn fiyat farkllklar ve normal PLC lerde, konfigrasyon alt
snrnn dmesidir. rnein normal PLC ile yaplrsa; Sie-
mens markasndan yola karsak; asfalt plenti otomasyo-
nunu s7/200 lerle bile yapan otomasyoncular var. Oysaki:
s7/300 serisinden bile yapsalar; CPU 315-2PN/DP nin lis-
te fiyat; CPU 315-2DP den %50, CPU 314 den %350 daha
fazladr. Bu durum dier markadalar iin de geerlidir. Bir
plentin otomasyon yazlm iin dk kapa-
siteli PLC kullanlmsa, bu otomasyon ka-
liteli deil demektir. Otomasyon donanm
ve yazlmn kurmak iin; makinalar , pro-
ses ve rn iyi bilmenin yannda, gerek-
sinim mhendislii kriterlerini uygulayacak
teknik ve etik yeterlilikte olunmaldr.
Otomasyon Kalite Kriterleri:
Asfalt plenti yada beton santralinin
markas ne olursa olsun proramsal an-
lamda, kaliteli rn elde etmek iin u
sorgulamalar yaplmaldr. Bu sorgulama;
elevatr zincirinin st52 malzemeden mi
yoksa 316ss den mi, hadi mtevazi ola-
lm 304 elikten mi yapld kadar nem-
lidir. Mesleimiz ne olursa olsun; hepimiz
i yaparken , Gereksinim Mhendislii
kriterlerini kullanmalyz. Doktorlarn Hi-
pokrat yemini var da; bizim Mhendislik
andmz yok mu?
Birka kriter sralamak istiyorum:
1. Nem ler ok duygusal bir cihazdr;
gemiini ok zor unutur. Beton sant-
ralinde; 0-3 kum gzlerine yada mik-
sere nem sensr takmak yetmez. Her
ikisinde de nem sensr olmak zorun-
da. Nem sensrleri elektromanyetik
olsa bile, bu durum geerlidir. Ki nem
sensr fiyatlar; 250$ ile 3000$ arasn-
da deiir. 3000$ n 250$ n ka kat ol-
duu herkesin malmdr. Bu aradaki
maliyet fark, donanm iin olduu ka-
dar yazlm iin de geerlidir.
2. Batch sistemi:
Kantarlar otomatik yada manuol dara
alyor diyelim. Kantarlarda yapmalar
olduka kapasite azalacak, rn kalite-
si bozulacaktr. Demek ki bu sistem; ya-
pmalar anlayacak aklllkta olmaldr.
Kantar mokaniindo zamanla oluabilo-
cek dengesizlikleri yada loadcell lerin her
hangi birisinden gelebilecek bilgi kirliliini
alglayp, uyaracak donanm ve yazlma sahip mi?
Bu tartm hassasiyetini etkiler.
Kapaklarda olas| otkiloyioi kaaklar| alg|lay|p, uyar|yor mu?
rotim yapaoaan|z kapasitoyo goro, souk boslo-
me sistemi kendisini, ayarlayabiliyor mu?
Plontinizi ilk al|t|rmadan onoo "simulasyon" moduna
aldnzda; sistemin tamamn ek edip, olas ayarsz-
lklar ieren bir rapor hazrlayp, size sunuyor mu?
3. Plentin tm parametreleri, yetkilendirilmi ifreler-
le size alm m? Servisin kendisine saklad, size
vermedii parametrik ifreler var m?
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
59
60
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
4. Brlrden kurutucuya, tehlike oluturacak ekilde,
olas yakt kaan nleyecek donanm ve yazlma
sahip mi?
5. Kullandnz yakt cinsine gre; bir ton asfalt ka
tl ye rettiinizi otomasyon proram size bildiriyor
mu? Brlrnzn veriminin dtn & deitiini
Otomasyon proram size bildiriyor mu?
6. Proram raporlamalar|, EPP yo uygun mu. rotim
planlama iin bu raporlar online olarak alabiliyor
musunuz?
7. Plent vin-arabas, frekans konverterle tahrik edilme-
sine ramen, duraca yeri arada aryor mu?
8. Plent elei, frekans konverterle srlmesine ramen,
elek bazen dengesiz mi alyor? 300t/h lik bir plent;
farkl kapasitelerde(150- 200-250t/h) alrken, elek
ayn oranda m alyor? Her kapasitede ayn kalite-
de eleme yapyor mu? (not: genel uygulamada elek
almaya balarken ve dururken fazla titreip elee
zarar vermesin amacyla yumuak yolverici kullanlr.
Eleklerin alma durumu, arlk veya arlk asna
gre ayarland iin, kapasite deiimlerine uyum
salayamazlar. Bu bilgi herkesin malm ama yine-
lemek istedim. Bu sorunu yazlm ve donanmla z-
mek mmkndr)
9. Plentiniz, kestirimci bakm konusunda sizi bilgilen-
direcek donanm ve yazlma sahip mi?
Not: Plent kabinlerini kablo ynlarndan kurtaracak
bus teknolojisinin olmas gerektii, sonsuz reete ve rapor-
lamann olmas, hassas tartm, otomasyon sisteminin da-
tlm yapda ve istendiinde yeni mdller eklenebile-
cek konfigrasyonda olmas gerektii gibi standart zellik-
leri burada sralayp aklayarak daha fazla zamannz al-
mak istemedim.
Sonu:
Tabiki aslolan ihtiyac karlamaktr. Ama marka
larn farknn; bu ihtiyac en az kesintiyle (durula),
yksek emniyet, yksek verim ve yksek rn kalite-
si olduu norkosin malumudur. lkomiz do munon-
dislik her alanda ok gelimi olup, bu endstriyel
otomasyon iin de geerlidir. Plentleriniz otuz yan-
da bile olsa; mekanik,elektrik ve otomasyonunu g-
nmz teknolojisine modernize etmek hepimizin ma-
lumudur. lkomizdo, Biz, roik vo rakibimiz olan bir
ok dier deerli otomasyon firmalar, sizlere en iyi
otomasyonu yapacak yetkinlie sahiptir.
Hala kendisini bakmc olarak gren, bu onu-
ru yllarca tayan, bir mhendis olarak biliyorum ki;
Bakm-onarm ii, Dnyann en zor meslei olup;
hakedi i ve istikak olmayan ama hakedii
dara dmekten kurtaran, arza olduunda hatr-
lanan ve aslnda rnn temel kalitesini belirleyen,
dominant bir kurumdur.
Yazm kara mizahvari bir rnekle bitirmek istiyo-
rum. Sanrm 2006 ylyd. Bir inaat firmasnn bir yet-
kilisi arad beni. elektronik bitm sayac arzalym ta-
mir edip edemeyeceimizi sordu. elektronik kart tamiri
yapan firmalardan birisini bulmasn syledim. Meer hep-
sini gezmi. Asfalt plentlerinin otomasyonunu yaptrdkla-
r firma, piyasada ok bilinen bir markann malzemeleri-
ni kullanm. Tabi, bitm sayacn da bu markadan semi-
ler. Garibime gitti. Bu ok bilinen ve gerekten kaliteli olan
markann, benim bildiim kaliteli su sayalar vard ama bi-
tm sayac olmadndan emindim. Su sayalar gerekten
ok kaliteliymi ki; maksimum 80C ye gre imal edilen bu
sayalar, 160C lik bitme yaklak 6 ay dayanm.
Tabi ki; retilen asfaltn bitm orannn, kullanlan saya-
larn volmetrik olmamasndan dolay ne olduunu kestir-
mek g. Veya, laboratuar sorumlusunun ve operatrn,
bitm orann ayarlamak iin, bitm lm sisteminin ka-
librasyonunun doru olduunu varsayarak, malzemedeki
hangi parametrelerle oynamak zorunda kaldn, ne ile-
ler ektiini anlayabiliyorum. Ama, bizim otomasyoncu
bu hesab nerede verir bilmem.
Endstriyel Otomasyon konusunda genel bilgilerin ve
yeniliklerin yer ald, TRT5 Anadolu televizyon kanalnda
yaynlanan, benim de konumac olarak katldm, ANA-
DOLUDA PETM" adl| prorama ilikin linklorin adrosilo-
rini, izlemek isteyenler olabilir dncesiyle, aada ve-
riyorum.
http://www.youtube.com/watch?v=B3ly4rp75lw
http://www.youtube.com/watch?v=Cg85JR8LgIY
Mehmet
Elektrik & Elektronik Mhendisi
mehmet.is@miyay.com
62
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51( 0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
62
Yaz Tipi Boyutu
El yaznz saa eildike kararlarnzda duygusallk ne
kyor. L, t ve h harfleri, i hayatnzdaki hrs ve iktidar sr-
larnz ortaya dkyor. El yazs bilimi imde de i dnyas-
nn hizmetinde...
bin yl nce inliler tarafndan gelitirilen ve birok
kltr ve uygarlk tarafndan byk itibar gren el yazs bili-
mi (grafoloji), bugn i dnyasnn hizmetinde. dnyasnn
bu ynteme en ok bavurduu alan ise ie almlar. El yazs,
kiinin karakterini, davranlarn, eilimlerini tahmin etmek-
te ve kiilik analizinde en etkili ve gvenilir yntemlerden biri
olarak addediliyor. Bu yntem eleman seme ve yerletirme
sreleri, mlakatlar, ekip kurma almalar ve kariyer plan-
lamas gibi geni bir alanda sk kullanlan bir yntem olarak
karmza kyor.
Sodexho gibi okuluslu irketlerden bazlar dnyann her
yerindeki ofislerinde ie alm srelerine el yazsndan kiilik
tahlil etme yntemini dahil ediyor. El yazsnn kiinin sosyo-
ekonomik kkenini, yaama biimini, hayattaki duruunu ve
eitimini yanstt Fransa gibi lkelerde irketler yzde 80
orannda i grmelerinde el yazsdan kiilik tahlili yapyor.
ngiliz Grafoloji Enstits Bakan Elaine Quigley, tm
dnyada tannm grafologlarn banda geliyor. Quigleye
gre el yazs bir nevi zihin yazs demek. Bu konuda gra-
folojinin kulland evrensel bir metodoloji de var. Yani el
yazsyla kiinin karakterini okurken kullanlan gstergeler,
ulustan ulusa, kiiden kiiye deimiyor. Uzman bir grafo-
log, kii hangi ulustan gelirse gelsin hangi lisanda yazar-
sa yazsn, o kiinin dncelerinin el yazsyla kat zerine
yansyan izdmlerini okuyabiliyor.
Grafolojide en az 300 farkl el yazs rneinden yola klarak
inceleme yaplyor. Fakat yine de deimeyen ve temel olarak
nitelendirilen belli baz gstergeler var. te bunlardan bazlar:
Eim
El yaz|s|n|n saa doru oimi, kiinin ilotiim yoto-
neinin gstergesi olarak yorumlanyor. rnein kii
daha arkada canls, ynlendirici, sorumluluk sahi-
bi, giriken olma eilimi tayordur. Ayn zamanda sa-
t yapmaya, kontrol elinde tutmaya, sevilmeye, des-
teki olmaya kadar uzayan birok olasl barndrr.
Yaz| saa doru oildiko kiinin kararlar|nda duy-
gularnn etkisinde kalma zellii artar.
El yaz|s|n|n gonolliklo dik oluu kiilik ba|ms|zl||na
iarettir.
Sola doru oilon ol yaz|s|, duygusal olarak intiyatl|l||
temsil eder. Bu el yazsnn sahibi, ncelikle her deta-
y dorulama ihtiyac duyar. Bakalarnn onu herhan-
gi bir sz vermeye zorlamasndan holanmaz.
Byklk
Buyuk ol yaz|s|yla yazan kiilor dana ok d|adonuk,
dost tavrl kimselerdir. El yazsnn sahibi kii yaban-
clara kar daha mesafeli olmay tercih etse de ken-
dine gvenle hareket eder.
Kuuk ol yaz|s| mant|| tomsil otmonin yan| s|ra z|t
dlen kiilere kar acmasz olmay da ifade eder.
Akademik ve zihinsel uralardan holanan kiiler-
de bu tip el yazs grlr.
(O\D]~Q~]
profesyonelliginizi
ele veriyor
63
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Eor yaz| nom kuuk nom do zari iso kiinin kondi
dalga boyuna uygun olmayan kiilerle de iyi bir ile-
tiim kurmas olas deildir. Bu kiiler, sosyal olarak
kabul grm kurallar ykmak konusunda zorlanrlar.
Bask
Koyu narlorlo yazan kiilor vordiklori sozu yorino go-
tirmek konusunda ok titizdirler. Ve etraflarndaki bir-
ok olan biteni ciddiye alrlar.
ok koyu narlor iso kiinin gorginliinin, olotiriyo
kar sinirlerine fazla hakim olamayn ve kk ima-
lardan bile alnganlk gestermenin ifadesi olarak yo-
rumlanyor. Bu kiiler nce tepki gsterir sonra soru
sorarlar. Ve duygusal davranlarn devam ettirirler.
ok silik vo inoo yaz|lar iso or-
tama ve insanlara olan hassasi-
yeti temsil ediyor. Ama yaz ayn
zamanda kaba saba ve ekilsiz
ise kii duygusal derinlii bile
devam ettiremiyordur ve snk
bir yaam tarz srdryordur.
L, t ve h harflerindeki srlar
Bu narlorin ust k|s|mlar|-
nn uzun olmas hedef ve hr-
sn mevcudiyetini gsterir. An-
cak st taraf fazla uzun l, t ve
hler, kiinin baarmas gerekti-
ini dnd meselede ger-
ekd beklentiler iinde olabi-
lecei anlamna gelir.
Bu narlorin ust tara|n|n oranl|
bir ekilde kuyruklu olmas kii-
nin herey zerine etrafl bir e-
kilde dndn ve hayal-
gcn makul bir ekilde kul-
landn gsterir.
K|vr|m|n onli olmas|, yoni ikir-
ler retme ve bunlarn zerine
uzun uzadya dnme eilimi-
ni ortaya koyar.
st k|vr|m|n tokrar naro gori donmosi, yaz| sanibinin
hayalgcn kullanmaktan kandn ve elindeki ii
bitirebilmek minimum gerekliliklerle kendini snrlad-
n gsterir.
G, y, p harflerindeki srlar
Kuyruun dik olmas|, sab|rs|zl|k alamotidir.
Kuyruun bas|k bir okildo yuvarlanmas|, sald|rgan-
lk ve yzlemekten uzak durma isteini ortaya ko-
yar.
Kuyruun bast|r|larak yaz|lm| tam bir kanoa nali-
ni almas, enerji, para kazanma istei ve tenselliin
gstergesidir.
Kuyruun bast|rmadan tam bir kanoa oklini almas|
gvenlik ihtiyacn gsterir.
Kolimolor aras|ndaki mosao
Kolimolor aras|ndaki mosaonin azla olmas|, "bana
nefes alacak alan brak mesajn ierir.
Kolimolor aras|ndaki mosaonin dana az olmas| iso
bakalaryla birlikte olma isteini ortaya koyar, ama
byle yazan insanlar zaman zaman gereksiz bir ka-
labala neden olabilirler ve dayatmac bir kiilik ser-
gileyebilirler.
Satrlar arasndaki mesafe
Sat|rlar|n aras|n|n a|k olmas|,
olaylara sakin ve geni perspektif-
ten bakma eilimini ortaya koyar.
Sat|r aralar|n|n dar olmas|, yazar|n
hareketi sevdiini ve eylemin iin-
de olmaktan holandn gsterir.
Sat|r aralar| dar olup, narlor ara-
sndaki balant ok sk deilse,
sz konusu el yazsnn sahibi bas-
k altnda skunetini koruma disip-
linine sahiptir.
Sayfa kenarndaki boluk
Sayan|n sol tara|ndaki boluk, ki-
inin kklerini ve ailesini gsterir.
Sa tarataki boluk, dior insan-
lar ve gelecei temsil eder.
Topodoki boluk nodo vo n|rslard|r.
Sayan|n dibindoki boluk, onor|i,
igd ve pratiklik anlamna gelir.
Sayan|n sol tara|ndaki goni bir
boluk braklmas, hareketlilii
srdrme isteini ortaya koyar.
Soldaki mosaonin az olmas| iso tomkinlilik vo naz|r
olmad takdirde bir eyleri yapmaya zorlanmaktan
kanma isteini belirtir.
Sa tarataki boluun az olmas|, sab|rs|zl|k gostor-
gesidir ve bir an once ie balayp ii bitirme eilimi-
ni yanstr.
Sada goni bir boluk b|rak|lmas| iso bilinmozo kar-
korkunun mevcudiyetini ortaya koyar.

0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
63
Derleyen: Mslm AYDIN Mak. Mh.
66
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51( 0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51( 0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
66
Akmlatr tipleri:
Hidrolik sistemlerde genelde ba-
lonlu, pistonlu ve diyaframl olmak ze-
re tip gaz arjl hidrolik akmlatre
rastlanmaktadr.
Bunlardan en ok karlalan ak-
mlatr tipi balonlu tip olandr. Balonlu
tip akmlatrlerin en belirgin zellikle-
ri: hzl reaksiyon ( 25 milisaniyeden az),
4:1 gibi yksek gaz sktrma oran ve
maksimum ak deeri ( 15 lt/saniye) ve
ayrca 38 lt/saniye kapasitede yksek
akl tip olarak karmza kmaktadr.
Bu akmlatrlerin yaps itibar ile
sistem hidrolik yana kir ve yaban-
c madde karmas sz konusu olma-
maktadr.
Dier taraftan pistonlu tip akm-
latrlerde daha yksek gaz sktrma
oran (10:1 e kadar) ve 215 lt/ sani-
ye ye kadar ak deeri elde edilebil-
mektedir.
Ancak balonlu tip akmlatrler-
de balon ve kovan arasna ya kal-
mamas amac ile dik konumda mon-
taj tercih edilmektedir. Pistonlu tip
akmlatr herhangi bir konumda
monte etmek mmkndr.
Ancak pistonlu tip akmlatrler-
de balonlu tipe gre hidrolik yan te-
mizlik seviyesi ok nemli bir etken-
dir. zellikle dk basnlarda reak-
siyon hz dmektedir (25 milisani-
yeden fazla) ve dengesiz reaksiyon-
Hidrolik
Akmlatrlerin
Bakm NasI
YapImaI?
Modern hidrolik sistemler-
de gaz arjl hidrolik akmla-
trler sk sk karmza kmak-
tadr. Hidrolik akmlatrlerin
enerji depolama ve tekrar kul-
lanma, ya ve s kaybn takvi-
ye, oklar emme ve enerji tak-
viyesi benzeri saysz fonksiyo-
nu vardr.
Hidrolik sistemlerde yukar-
da bahsedilen avantajlar sa-
layan hidrolik akmlatrle-
rin uzun yllar sorunsuz hizmet
vermesi iin bakmnn yapl-
mas gerekir.
rnein, ncelikle arj edil-
mi gaz basncnn kontrol ve
basn deerinin limitler ieri-
sinde olup olmad servis pe-
riyodunun optimum seviyede
tutulmas iin gerekli bir ilem-
dir. Ayrca kanun ve ynetme-
likler gerei basnl kaplarn
sertifikalandrmas kapsamn-
da hidrolik akmlatr periyo-
dik bakmnn yaplmas gerek-
mektedir.
68
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
lar vermektedir. Dengesizliin nede-
ni olarak ta piston keelerinin srtn-
me nedeni ile kar reaksiyonu ve pis-
ton hareketinin yavalayp hzlanmas
gsterilmektedir.
Diyaframl tip akmlatrler balon-
lu tip akmlatrn avantajlarn pay-
lamakla birlikte ancak 8:1 e kadar
gaz sktrma oranna sahip olabil-
mektedir. Kk hacimlere skan ga-
zn diyaframn geirgenlii nedeni ile
kamas ve akmlatr veriminin d-
mesi sz konusu olabilmektedir.
Bakmn nemi:
Balonlu veya diyaframl tip ak-
mlatrlere nitrojen gaz arj edilirken
gaz arj ok yava yaplmaldr.
Yksek basnl nitrojenin hzla
doldurulmas sonucu balonun polimer
malzemesinin aniden souyarak krl-
ganlamasna ve arzalanmasna ne-
den olacaktr. Hzl dolum sonucu ayn
zamanda emniyet valfna da ani bas-
k yaparak balonun delinmesine ne-
den olabilir.
Gaz dolum basnc ok fazla ise
veya hidrolik sistem minimum basn-
c gaz basnc drlmeden ayarla-
nrsa, hidrolik akmlatr etkilenecek
ve arzalar ortaya kacaktr.
Ar gaz arj sonucu balon emni-
yet valf popetine uygulanacak bask
nedeni ile valf ve balon zarar grecek-
tir. Balonlu tip akmlatrn en basit
arza nedeni budur.
Diyaframl tip akmlatr
Gaz basncnn dk olmas ya
da hi olmamas zorlayc sonular
dourur. Sistem basnc nedeni ile ba-
lon st ksmndan yarlabilir. Gaz do-
lum sibobunun iine girebilir. Bu da
balonun hasarlanp akmlatrn ar-
zalanmasnn nedenlerinden biridir.
Benzer ekilde pistonlu tip akm-
latrn gaz basncnn ok fazla ya da
ok az olmas, strok sonlarnda al-
an piston ve keelerin hasarlanmas-
na neden olacaktr. Ancak piston tip
akmlatrde duyulabilecek ses ne-
deni ile gaz arj hakknda bir fikir edi-
nilebilecektir. Ayrca piston tip akm-
latr uygun olmayan gaz arj nede-
ni ile zarar grmekle birlikte torbal tip
akmlatre gre daha toleransldr.
Akmlatre ait standartlar
Akmlatrler basnl kaplardr.
mali test edilmesi ve belgelendirilmesi
rnein ASME Kazan ve basnl Kap-
lar Kod VIII Blm I gibi standartlara
baldr.
Btn basnl kaplarn bu stan-
dartlara gre retilmesi gerekir. Basn-
l kaplarn normal alma artlarnda
dolum boalm mrne etkilidir. Hidro-
lik akmlatr iin tipik mr 12 senedir.
Birok lkede basnl kaplarn
kontrol ve sertifikalanmas kanuni zo-
runluluktur. zellikle nispeten yksek
basnlarda alan ve byk hacim-
li hidrolik akmlatrler iin bu uygu-
lama geerlidir.
Kontrollerin belirlenmi aralklarla
(rnein her iki, be veya on ylda bir)
veya tasarm mrnn belirli bir yz-
desine ulalnca yaplmas istenir.
Akmlatrlerin hacim ve basn
deerlerine gre gz kontrol, ultra-
sonik kalnlk testi ve/ veya hidrostatik
basn testleri ile tekrar sertifikaland-
rlmak gerekebilir.
Sorumlusunuz !
Bu nedenlerden tr, makine
parknzda bulunan hidrolik sistemler-
deki akmlatrlerin bakm ve kont-
rollerine nem vererek gerekli bilgile-
ri alacak sorumluluk hissetmeli ve uy-
gulamalsnz. Hidrolik sistemlerdeki
btn akmlatrlerin bakmnn ya-
plm ve emniyetli kullanmndan so-
rumlusunuz.
Tercme : M. Gndz ATE
MMB
Kaynak : Machinery Lubrication
70
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Greyder
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
70
Greyder1
Greyder baklarna snrlamalarna bal olarak istenilen herhan-
gi bir a verilebilir. Ban yapsal dayanm ve konumu nedeni grey-
derin ile dozer gibi i yapmasn nler. Yalnz orta sert malzemede de-
rin olmayan kazlar yapabilirler.
Greyder kullanlan iler
Zomin tosviyo vo okil vormo, bitirmo ilorindo, antiyo sanas|
veya yol temel yaps hazrlama benzeri ilerde kullanlr. Genel
olarak sert zemine ulaana kadar greyderleme yaplr. Son b-
ak atlrken hassas hareket edilmelidir. Genel olarak 5 km/saat
ton azla olmayan duuk n|zlarda, 1. voya 2. vitosto al||lmal|-
d|r. Hor bir pas (goi) mosaosi yol yap|m|nda 600 m, antiyo
sanas| duzonlomolorindo 150 m don azla olmamal|d|r.
A|r tip groydorlomo ilori yol drona| nondoklorinin kaz|lar|n-
da, surmo, malzomoyi kar|t|rma gibi yuzoy naz|rlama ilk i-
70
d|r. Hor bir pas (goi) mosaosi yol yap|m|nda 600 m, antiyo
sanas| duzonlomolorindo 150 m don azla olmamal|d|r.
A|r tip groydorlomo ilori yol drona| nondoklorinin kaz|lar|n-
da, surmo, malzomoyi kar|t|rma gibi yuzoy naz|rlama ilk i-
Groydorlor, tosviyo ilorindo,
ov moyillondirmo, nondok
kazma ve yol yapm iin
kullanlan ok amal
makinolordir. Ayr|oa uygun bir
okildo kullan|ld|klar| takdirdo,
tosviyo vo bombo vormo,
kar|t|rma vo yayma, malzomoyi
yana y|ma, sormo iloriylo
birlikte hafif kazma ilerinde
de kullanlabilirler. Bu ilemler
groydorin b|a|, kazmalar| vo
riperleri ile yaplr. Greyderler
ar kaz ileri iin dozer gibi
uygun makineler deildir.
71
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
lemlerini kapsar. Bu nedenle malzeme eidine gre
greyder bak tipi ve ayarlar farkllklar gsterir. B-
ak tam yklenerek malzeme ilk yma noktasna ka-
dar srlr. Gei (pas) mesafesi deimekle birlikte
600 m yi gememelidir. Bitirme tesviyesinden farkl
olarak yuk durumuna goro n|z 0 ila 10 km/saat ara-
s|nda doiir. Bu ilomlordo ounlukla 2. ila 4. vi-
tos kullan|l|r. ov kosimindo 2:1 oimo kadar groy-
dor al|mas| yap|labilir. H|z kosilon malzomo oinsi-
no bal| olarak doioooktir.
antiyo tomol yap|s| naz|rlama ilorindo bitirmo vo
ar tip greyderleme ilemleri ortaklaa yaplr. Gei
(pas) mesafesi 30 ila 300 m arasndadr. Vites sei-
mi de iin gerektirdii ekilde yaplr.
Yol bak|m|nda, antiyo yollar| bak|m|, dolmu non-
doklorin tomizlonmosindo, zomin ustu art|k taba-
kalar|n kaz|nmas|nda, bozulmu olan yol sat|n-
larnn dzeltilmesinde greyder yke bal olarak
600 m yi gomoyon goilorlo (pas) 5 ila 16
km/saat hzla kullanlr. ounlukla yke
bal| olarak 2. ila 5. vitos kullan|l|r.
Hondok ovlorinin duzoltilmosindo, ma-
denlerde antiye yollarnn dzeltilme-
sindo, orman arazisindo al|ma-
da yino yuko bal| olarak 5 ila 16 km/saat n|zla o-
unlukla 2. ila 5. vitos kullan|l|r. B|ak yuku gonollik-
lo 1/3 kapasitodo olmal|d|r. Goi (pas) mosaolori
farkl uzunluklarda olabilir.
Y|k|m sonras| molozlar|n tomizlonmosindo,
Piporlomo,
Kar kuromo ilorindo,
Asalt sorimi gibi ilordo kullan|l|rlar.
retim Hesab
Greyderin ok farkl kullanm alan bulunduu iin re-
tim lmmde ok eitli yntemler kullanlabilir. Bu yn-
tomlordon bir tanosi, groydor b|a| ilo sanada kaz|lan ala-
n|n nosaplanmas|d|r. Bunun ormulu iso oylodir:
A = S x (L
e
- L
o
) x E
A : al||lan sana m2/saat
S : alma hz km/saat
L
e
: bak etkin uzunluu m
L
O
:bindirme izinin eni m
E : verim katsays
alma hzlar
Gonol olarak tipik al|ma n|zlar| oylodir:
Bitirmo nassas ilor 0-4 km/saat
A|r groydorlomo 0-9 km/saat
Hendek bakm 0-5 km/saat
Piporlomo 0-5 km/saat
Yol bak|m| 5-16 km/saat
Kar kuromo 7-28 km/saat
Bak etkin uzunluu (L
e
)
Greyderleme esnasnda yukardaki ekilde de grle-
ooi uzoro b|ak a|s| doioooindon, otkin b|ak uzun-
luu a| artt|ka k|salaoak vo azald|ka uzayaoakt|r. Bu
uzunluk nosaplamalarla bulunabilir:
L
e
= cos [radyan(L bak)] x L bak uzunluu
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
71
s|nda doiir. Bu ilomlordo ounlukla 2. ila 4. vi-
tos kullan|l|r. ov kosimindo 2:1 oimo kadar groy-
dor al|mas| yap|labilir. H|z kosilon malzomo oinsi-
no bal| olarak doioooktir.
antiyo tomol yap|s| naz|rlama ilorindo bitirmo vo
ar tip greyderleme ilemleri ortaklaa yaplr. Gei
(pas) mesafesi 30 ila 300 m arasndadr. Vites sei-
mi de iin gerektirdii ekilde yaplr.
Yol bak|m|nda, antiyo yollar| bak|m|, dolmu non-
doklorin tomizlonmosindo, zomin ustu art|k taba-
kalar|n kaz|nmas|nda, bozulmu olan yol sat|n-
larnn dzeltilmesinde greyder yke bal olarak
600 m yi gomoyon goilorlo (pas) 5 ila 16
km/saat hzla kullanlr. ounlukla yke
bal| olarak 2. ila 5. vitos kullan|l|r.
Hondok ovlorinin duzoltilmosindo, ma-
denlerde antiye yollarnn dzeltilme-
sindo, orman arazisindo al|ma-
72
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Bindirme izinin eni (L
0
)
Geilerde bak izlerinin bindirme eni genel olarak 0.6
m olarak alnr. Bu mesafe geilerde oluan lastik izlerinin
donuto at|lan b|akla silinmosi amao| ilo b|rak|l|r.
verim katsays (E)
vorim katsay|s| i artlar|, oporatorun booori vo tooru-
bosi, bonzori otkonloro bal|d|r. Tanmini olarak on iyi vorim
katsay|s| %70 ila %85 aras|nda al|n|r. Anoak gorok al|-
ma artlar ile bu kat say belirlenebilir.
rnok problom:
Yakla|k 15 ton a|rl||nda vo 3.660 m b|ak uzunluu
olan groydor, yol bak|m| ii yapmaktad|r. Makino al|ma
n|z| ortalama 13 km/saat vo b|ak a|s| 30
o
dir.
Greyderin retimi alan olarak ne kadardr?
Not: Yol bak|m al|malar|nda goilor uzun olaoa|
iin i verimi on ust kadomo olan %90 olarak soilmolidir.
ozum: B|ak otkin uzunluu yukar|daki tablodan 3.17
m olarak bulunur.
retim= 13 km/saat X (3.17 0.60)m X 1000 X 0.90 =
30 069 m
2
/ saat (3.07 noktar/saat) olarak nosaplan|r.
Bak ekme gc (ekme kuvveti)
Doikonlori:
Makino arka a|rl|| : W
r
Lastik oki katsay|s| : T
Wr x T = Bak ekme gc
rnok problom:
A|k madon ilotmosindo al|an yakla|k 15 ton a|rl|-
|ndaki groydor b|ak okmo guou nosaplanmas|,
Wr : 10.500 kg
T : 0.65
B.okmo guou= 10.500 x 0.65 = 6.825 kg
olarak hesaplanr.
Bak basma kuvveti
Doikonlori:
B|ak on aks aras| mosao: BA
n tokorlokloro binon yuk: FW
Tokorlok asisi uzunluu: WB
B|ak basma kuvvoti: BD
WB
x FW=BD
(WB BA)
rnok problom:
Yakla|k 15 ton a|l||ndaki groydorin b|ak basma kuv-
votinin nosaplanmas|:
BA: 2.565 mm FW: 4.223 kg WB: 6.086 mm

6.086
x 4.223 = 7.299 kg
(6.086 2.565)
Bu zellik greyder retimindeki verimin
kuuk bir gostorgosidir. Tok ba|na makino
retiminin hesaplanmasnda bir sonu ver-
mez. Gerek retim hesabnda makine n
ve arka arlkta optimum denge bilgisine
de ihtiya vardr. n aksa binen fazla yk
bak basma kuvvetinin yksek kmas de-
moktir. Ayr|oa arka a|rl|k vo yuku iton ok-
me kuvvetininde hesaba katlmas gerekir.
Arka a|rl||n azla olmas| a|r kosmo ilo-
rinde direksiyon hkimiyetinin azalmas so-
nuounu dourur.
Bak uzunluu m
Bak etkin uzunluu m
30
o
bak as 45
o
bak as
3.658 3.170 2.590
3.962 3.430 2.800
4.267 3.700 3.020
4.877 4.220 3.450
7.315 6.330 5.170
Etkin bak uzunluu*
Bak Boyu
3,66m (12') 4.27 m (14') 4.88 m (16') 7.32 m (24')
B

a
k

a

m ft m ft m ft m ft
0
o
3.66 12.00 4.27 14.00 4.88 16.00 7.32 24.00
5
o
3.64 11.95 4.25 13.95 4.86 15.94 7.29 23.91
10
o
3.60 11.82 4.20 13.79 4.80 15.76 7.21 23.64
15
o
3.53 11.59 4.12 13.52 4.71 15.45 7.07 23.18
20
o
3.44 11.28 4.01 13.16 4.58 15.04 6.87 22.55
25
o
3.32 11.88 3.87 12.69 4.42 14.50 6.63 21.75
30
o
3.17 11.39 3.69 12.12 4.22 13.86 6.33 20.78
35
o
3.00 9.83 3.50 11.47 4.00 13.11 5.99 19.66
40
o
2.80 9.19 3.27 10.72 3.74 12.26 5.61 18.39
45
o
3.59 8.49 3.02 9.90 3.45 11.31 5.17 16.97
*Ba a verildiinde kaplad bak izidir
73
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Ar Meyilli Arazide alma
Moyildo al|ma gonol olarak, moyilo dik voya para-
lel olmak zere iki konumda gerekleir. Dik konumda me-
yil yukar veya meyil aa allabilir. Emniyetli alma
iin oim 2,5:1 (21,8) don azla olmamal|d|r. Anoak too-
ruboli oporatorlor 2:1 (28) yo kadar oimli arazido do a-
l|abilmoktodir. Bu s|n|rlamalar oporatorun yotonok vo too-
rubosino, makino ozolliklorino, lastiklorin durumuna, ara-
zi artlar|na bal| olarak doikonlik gostoroooktir. Kay-
gan eimli zeminde emniyetli alma iin sabit asi yeri-
no boldon k|rma yap|daki groydor kullan|m| toroin odilmoli-
dir. Emniyotli al|ma iin gonol olarak oim 22 don azla
olmamaldr. Bu eimde aa doru allrken frenlendi-
indo, makinonin k|zaklamadan durmas| mumkun olaoak-
t|r. Anoak groydorin ozolliklorino bal| olarak 22 don azla
oimdo t|rmanmas| mumkun olabiloooktir. Makinonin oki
guou katsay|s|, al|aoa| oimin bolirlonmosindo onom-
li bir etkendir. Emniyet snrlarn aan eimde greyder kul-
lan|lmas| tonlikoli sonular douraoakt|r. Emniyotli bir okil-
do inilomiyoook yokua t|rman|lmamal|d|r. Motor yalama-
s|n| salayan ya pompas| gonol olarak on azla 1:1 (45
- %100) oimdo ya omii kavitasyona (boluk oluumu)
uramaktadr.
Moyilli arazido al|ma durumunda goz onuno al|nmas|
gorokon otkonlori s|ralamak gorokirso:
Makine hz: Yksek hzlarda makine kullanma
hkimiyeti ve makine dengesi zayflar.
Zemin artlar: Bozuk zeminlerde tesviye hata pay ar-
tar.
Ekipman: Makinoyo tak|lan on t|rm|k, kar kuroyioi, ri-
por bonzori okipman ilo makino oki guou arkl|l|klar
gsterir.
Zemin yzeyi: Yeni dolgu malzemede makinenin
batmas yada kayalk zeminde kaymas sz konusu-
dur.
Patinaj yapmak: Tokorloklor gomuloooi iin tosviyo
a|s| doioooktir.
Lastik deseni ve durumu: Lastik doru desende ol-
mal| vo bolirtilon nava bas|no| ilo iirilmi olmal|d|r.
Bak konumu: Bak as ve konumu makine den-
gesini dorudan etkiler.
Tekerlek izi: Derin ve al tekerlek izleri makine den-
gesini etkiler.
NOT: Makinonin omniyotli al|mas| onooliklo maki-
no bak|mlar|n|n duzgun yap|lmas| vo oitim alm| toorubo-
li belgeli operatr tarafndan kullanlmas ile mmkndr.
Makino kullan|m bak|m kitaplar|nda bolirtilon nususlar oku-
narak renilmeli ve mutlaka uygulanmaldr.
Greyder Bann Kontrol
Groydor B|a| (1), groydorin osas ilovini goron ana
paras|d|r. B|ak, dairo oklindoki ta|y|o| asiyo (2) monto
odilmitir. Kumanda lovyolori (3) ilo nidrolik silindirlori kont-
rol odorok, b|aa istonon a| vo konum vorilobilmoktodir.
B|ak vo ta|y|o| dairo "A" asi (4) yo balanm| olup, ma-
kinonin on tara|na "oynar bal|k" olarak ta tan|mlanan muy-
lu (5) ile sabitlenmitir.
Greyder bann hareketlerini ve kullanma eklini -
ronmodon onoo groydorin ozolliklorini tan|mak gorokir. Bu-
nun iin makinonin "Kullan|m vo Bak|m Kitab|" n| okuyup
anlamaldr. Greyderin kullanmnda marka ve modele ba-
l olarak deiik zelliklerle karlalabilir.
Bak Kontrol Silindirleri
Greyder bana a vermek ve dndrmek iin u
nidrolik silindirlor bulunmaktad|r:
B|ak kayd|rma silindiri (6)
B|ak kald|rma silindirlori (7) vo (8)
Dairo dondurmo motoru (9)
ov a| silindirlori (10) vo (11)
B|ak tampon silindirlori (12) varsa
Oporator, kabin iindoki kumanda lovyolori ilo bu silin-
dirleri kullanarak baa istenen a ve ko-
num verilebilmektedir.
DKKAT: Greyder bana kumanda
etmeye balamadan nce etrafnda her-
hangi bir kimse veya engel olmadndan emin olunma-
ldr.
Bak kaydrma: (6) numaral hidrolik silindire kuman-
da edilerek saa veya sola bak kaydrma ilemi gerek-
letirilir.
Bak kaldrma: (7) vo (8) numaral| nidrolik silindirloro
boraboroo kumanda odilorok b|ak yoro paralol olarak ta-
mamon aa| vo yukar|, ya da ayr| ayr| kumanda odilorok
sa veya sol yukar kaldrlabilir.
Bak dndrme: (9) numaral| nidrolik motor yard|m|
ile bak dndrlr. (Dn emniyet kilit pimi takl ise pe-
dalna basarak emniyet kilidini boaltabilirsiniz. Pedal bra-
k|ld||nda donu omniyoti tokrar kilitlonoooktir) B|ak saat
yonundo dondurulorok A vo saat yonunun torsino dondu-
74
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
rlerek B konumuna getirilebilir. Ba tamamen ters yne
dondurmok goroktiindo, okildo X ilo gostorilon noktalar-
da srtmemesi iin dikkat edilmelidir. Bak ters konumda
dndrlmeye devam edilirken istendiinde ba tam or-
taya getirmek iin kaydrlr.
Yino okildo X ilo gostorilon noktalarda b|a|n surtmo-
den geiine dikkat ederek ve ilem tersten yaplarak eski
konumuna getirilir.
Daire yatrma: Daireyi saa veya sola yatrma hareke-
ti dairo yat|rma silindiri (10) stroku ilo s|n|rl|d|r. Groydor mo-
dollorindo dairo yat|rma silindiri (10) saa voya sola mon-
te edilmi olabilir. Baz greyder modellerinde ise yatrma si-
lindiri (11) bir oksantrik kola kumanda odor. okildoki ba-
lant ile bak sa yukar alma ekli iindir. Sol yukar a-
lma iin balantnn ekli deitirilir. Bu ilemin nasl yapl-
mas| goroktii makinonin "Sorvis Kitab|"nda bolirtilir. Groy-
der ba hareketlerini makine olduu yerde dururken ya-
parak iyioo al||lmal|d|r.
Bak asn ayarlama
Bak asn dey eksende mekanik olarak veya var-
sa hidrolik silindirler vastas ile ayarlamak mmkndr.
B|ak a|s| yap|laoak iin ozollii goz onuno al|narak
ayarlanr.
1. Sert zemin iin bak tam geriye yatm konuma
ayarlanmaldr. Bu ekilde en etkili kesme as elde
edilir.
2. Normal zeminlerdeki greyder almas iin bak
daha dik konuma ayarlanr.
3. Genel bakm amal greyder almas iin ise bak
ono yataoak konumda ayarlan|r.
76
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Bak ev konumu
Dana onoo anlat|lm| olan b|ak konumlar|n|n ayar-
lanmasna gre ev konumu biraz daha kark grlebi-
lir. B|ak ov konumu sadooo makino sa tara|nda uygu-
lanmaktad|r. Sol taraa uygulanabilmosi iin dana onoodo
a|kland|| gibi balant| okli "Sorvis kitab|" nda bolirtildi-
i ekilde deitirilir.
Eor t|rm|k bal| iso rosimdo X ilo gostorilon noktada
muyluya srtmemesi ve taklmamas iin ortadaki diler -
kar|lmal|d|r. Hortumlar|nda nasar gormosi onlonmi olaoak-
t|r. Dilorin nas|l |kar|l|p tak|laoa| makinonin "Kullanma
Bak|m Kitab|" nda anlat|l|r.
B|aa sa ov konumu ald|rmak iin onoo yoro tam
paralol vo yordon on azla 3" (76 mm) yukar|da olmal|d|r.
1. Daire saat yn aksine dndrlrken bak saa
kaydrlr.
2. Bak kaldrma sa silindiri en st konumuna ekilir.
3. Sol silindir Daire silindiri en alt konuma indirilirken
daire saa yukar konumda kaldrlr.
4. Daire saat ynnde dndrlerek baa istenen ko-
num verilir.
Ba eski konumuna getirmek iin anlatlan ilemler
tersten yaplr. Daireyi saat yn aksine dndrerek bak
sa taraftan ileri konuma getirilir. Daire indirilerek yatay ko-
numa getirilir. Ban makineye ve yere srtmemesine dik-
kat edilmelidir. Bak ortalanr ve normal konumuna getirilir.
Yol konumu
okildo do goruloooi gibi dairo saat yonundo dondu-
rlerek ve hafife sola kaldrlarak bak ileri konuma getiri-
lir. Bu konumu aldrlarak ban en emniyetli ekilde tan-
mas| salan|r.Makino bir yordon dior io gidorkon vo park
edildiinde ban en uygun konumu budur.
Groydor iki u natadan dana azla al|t|r|lmayaoak-
sa b|ak yuzoyinin paslanmamas| iin inoo bir tabaka gros
ya srlmelidir.
Greyder Operatrl
Bu tokniklori anlatmaya balamadan onoo oporatorun,
makino kullan|m| kitab|n| okuyup makino kontrollorini iyioo
orondii varsay|lmaktad|r. Ayr|oa dana onoo anlat|lan b|-
ak konumlar zerinde de alm olmas ve istenen ye-
torlilikto olmas| gorokir. Gorok booori, oporatorun kuman-
dalara bakmadan ve durmadan istenen hareketleri yapma-
sdr.
Temel prensipler
Greyderleme ilemi temelde makine ileri giderken ve
bak istenen ada ayarlanm olarak yaplr. Greyder b-
a tarafndan yzeyden alnan malzeme ban nnde
birikip srklenerek yan tarafa ylr.
Greyderleme esas olarak malzeme serme ve dzeltme
ilemidir.
NOT: Anlat|lan ilomlor gonol olarak kullan|lan okillor-
dir. Makino ozolliklorino bal| olarak ozol Groydorlomo tok-
nikleri de sz konusu olabilir.
Malzemenin serilmesi
Greyderin btn tekerlekleri ileri ynde ve ayn eksen-
do olur. Groydor b|ak a|s|, malzomonin tokorlok izindon
d|ar| akmas|n| salayaoak okildo ayarlan|r. B|a|n kona-
ra yd malzeme arka tekerleklerin izi ile akmamaldr.
leri ynde dk vitesle ilerlerken bak yerden 5 ila
7,5 om yuksoklikto (2 ila 3 in) yorol paralol olaoak okildo
tutulur. Malzomonin oinsino vo younluuna bal| olarak
vitos yuksoltilir. Malzomonin makinoyi zorlamadan ranat-
a serilmesi salamak iin uygun vites seilmelidir. Bak
78
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
alar ve vites kademeleri ile oynayarak malzemenin bak
nnde serbeste yuvarlanarak serilmesi salanmaldr.
Yeni balayan operatrler genellikle bak as ile oy-
namadan serim yapmaya altklar iin malzeme ba-
n nnde serbeste yuvarlanmaz. Bu nedenle daha ok
makino guou kullan|rlar. Bu nodonlo istonmoyon a|r| a|n-
malar ortaya |kar. Tooruboli oporator io goro gorokli ma-
kino guounu nissodorok ayarlayabilir.
1. Greyderle alma esnasnda makinenin nndeki
malzemeyi serip yana aktarmas nedeni ile makine-
ye yanal ykler binmekte ve makineyi bak konumu-
na bal olarak bir tarafa srklemeye almaktadr.
2. n tekerleklerine kumanda edilerek makinenin te-
korloklori, malzomo sormo s|ras|nda malzomonin
aktarld yana doru yatrlmaldr.
3. Btn tekerleklerine kumanda edilebilen tipteki (all
Wheel steer) makinelerde ise arka tekerleklerin kar-
|lama ayar| iin booori kazanmal|d|r. n vo arka to-
kerlekler paralel eksenlerde hareket etmelidir. Bak
dana goni alan| s|y|raoa| iin dana ok malzomo
serilebilmektedir.
4. Malzomo sorilirkon baz| durumlarda b|aktan yana
akan malzeme arka tekerleklerin arasndan akabilir.
Tokorloklorin sorilon malzomo y||n|n|n uzorino |k-
mamas gerekir. ekillerde malzeme sermede yl-
malar sol taraa doru gorulmoktodir. Ayn| okildo
ters ada serim yapldnda malzeme sa tarafa
birikoooktir.
Malzeme birikimlerinin dzenlenmesi
Serme srasnda yanda ylan malzemenin yoldan te-
mizlonmosi voya yoni dokuloook malzomo ilo kar|t|r|lma-
s| gorokobilir. Tomizlonsin yada yoni malzomo ilo kar|t|r|l-
s|n, y||lan malzomo groydor b|a| ilo makinonin bir tara-
fndan dier tarafna aktarlr. Gevek malzeme ylmalarn
tomizlomok kolay olabilir. Anoak malzomonin oinsino ba-
l olarak tm ba kullanmak zorunda kalnabilir ve maki-
ne saplanp kalabilir.
Doru yntem
1. Btn tekerleklerine kumanda edilebilen tipteki (all
Wheel steer) makinelerde n tekerlekler ylan mal-
zemenin dna ayarlanr. Bu konumda greyder b-
a| ondon okilmoktodir. Arka tokorloklordo b|a|
80
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
itorkon on vorimli al|ma oldo odiloooktir. Makinonin
ileri hareketi ile en dzgn yzey elde edilerek mm-
kn olan en fazla malzemeyi serebilirsiniz.
2. Groydor b|a|na dana azla gu uygulamak amao|
ile tekerlekleri yatrlabilen tipteki makinelerde ekil-
de grlen konum alndnda daha az direnle kar-
|la|laoakt|r. B|a|n saa yada sola a|l| ayarlan-
mas| yap|laoak iin oklino bal|d|r. (okildo sa ta-
raftaki ylmann temizlenmesi gsterilmektedir.) Y-
na yaklaldnda ba tesviye yzeyine otur-
mak zere indirmelidir. leri harekete dk vitesle
balanmal ve birikimin makinenin dier tarafna ra-
hata aktarlmas salanmaldr.
Yanl yntem
3. okillordo (3 vo 4) makinonin nangi konumda al|-
trlmamas gerektii gsterilmektedir. Her ne kadar
makine gvdesi dengede grnyorsa da n teker-
lek malzeme iindedir ve malzemenin tamamen to-
parlamas mmkn olmaz.
4. Eer ba da daha fazla srerek malzeme topar-
lanmak istenirse de arka tekerlekler aktarlan malze-
meye kmaktadr.
Malzeme birikiminin yaylmas ve dzeltilmesi
1. Birikmi malzeme yayldnda yzeyde bir kaln-
lk oluturmakla beraber antiye sahasnda bu konu
pokto onomsonmoyoooktir. Birikintiyi nor iki on tokor
arasna hizalayp bak birikinti eksenine dik konu-
ma gotirilir. B|ak a|s| dana onoo anlat|ld|| gibi dik
a| olaoak gibi ayarlan|r. B|a|n yordon yuksoklii-
ni malzeme yksekliine gre ve yzeye sfr tesvi-
yo yapaoak okildo ayarlamal|d|r. noo duuk vitos-
te serime balanmal gerekirse birka pas daha ge-
erek malzemeyi tamamen yaymaldr.
2. Lastik izi brakmadan dzeltmeyi tamamlamak
Otoyol veya hava alanlarnda olduu gibi dzgn kr-
m|z| kot vo inoo tosviyo gorokon sanalar olabilir. Bu nodon-
lo b|ak a|s| inoo ayarlarla yuzoydon inoo bir tabaka (kay-
mak) alnr. Baa ileri st konumda a ayar yaplmal-
dr. Bak tamamen yana srlerek ve daire asn ayar-
layarak arka tekerleklerin izini brakmadan yzey tesviyesi
mmkndr. Off-set tip greyderlerde bu ilem daha kolay
goroklooooktir. Makino narokotlori ok yava olmal| vo
ani hareketlerden kanmaldr. ok fazla pratik yaplarak
oporatorluk molokosi golioook vo nassas s|n|rlarda tosvi-
yo yapmak mumkun olaoakt|r.
Yaznn devam 34. sayda
Kaynaklar: llutrastod grading Avoling Barord TP549
(M.Gndz ATE tercme)
Catorpillar Porormanoo Handbook Edition 40
82
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51( 0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
82
Konveyor bant tama sistemi genellikle ma-
den ocaklar, ta ocaklar ve beton santrallerinde
grlr. Bu sistemleri kurarken yaplacak hesapla-
malarda bir takm esaslara dikkat edilmelidir. n-
celikle tanacak malzemenin zellikleri n plana
kacaktr. kinci ncelik ise malzemenin nereden
nereye yani ne kadar mesafede tanaca ve de
ne kadar miktar tanmas gerektii hesaplamalar-
da gz nne alnmaldr. Bu hesaplamalarda g
ihtiyac, bant yaps benzeri sonulara ulalr. Yer-
leim planlamas, iletme, kullanm ve bakm ko-
layl gzetilerek optimum zm salayacak e-
kilde yaplmaldr.
Konveyr bant iletmecilii ok dikkat ister ve
lmcl tehlikelere aktr. alan aksam emniyet
kapaklar daima yerinde takl ve salam olmaldr.
Bakm onarm yaplaca zaman enerji kaynak-
lar kapatlnal ve kilitlenerek kullanlmamas iin
emniyete alnmaldr.
Bant
Sistemleri
Konveyr
ok eitli rnlerin farkl
mesafelere yatay veya eimli
iletiminde tama amal kullanlr.
Bantl konveyrlerde malzeme
tanmas, germe tamburu ve bir
motor-redktr sistemi ile hareket
verilen tahrik tamburu arasna
gerilen bant ile salanr. Bant
seimi tanacak rnn cinsine
gre yaplr ve PVC, poliretan,
kauuk, hasr bant gibi tipler
seilebilir. Kullanm alan en
geni konveyr tipi olup, kullanm
kapasitesi de olduka deikendir.
Konveyr ayak grubu ve asesi
elik konstrksiyondan yaplr.
83
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
C.E.M.A. Conveyor Equipment Manufacturers Associ-
ation (konveyr imalatlar birlii) uluslar aras bir kurulu
olup bu konuda standartlar belirlemektedir.
Konveyr Dizayn Standartlar
Bant konveyr dizayn standartlarnda genel olarak drt kurulu-
un verileri n plandadr. C.E.M.A., GOODYEAR, ISCOR ve A.A.C.
Bant gerdirme ve evirme gc birbiri ile balantldr. Fi-
kir vermesi iin adaki rnek tabloda germe hesab verilmi-
tir. Deerlerdeki farkllklar dnme direnci faktr seiminin 0,016
ile 0,035 arasnda ki deerlerin kullanlmasndan kaynaklanmtr.
G ve Germe hesab
Bant sistemlerinde motor gcnn hesaplanmasnda
C.E.M.A. standartlarna gre bant uzunluu ve tama ka-
pasitesi gz nne alnarak u ekilde formle edilmitir.
9.81
1000
G (kW) = x L.V[(kX+kY(Wm+Wb)+,015Wb)+ (H.Wm)]
L = makara eksenleri aras yatay mesafe (m)
H = makara eksenleri aras dikey mesafe (m)
V = bant hz (m/sn)
Wm = 1 metre aralktaki malzemenin tanrkenki arl (kg)
Wb = 1 metre aralkta alrkenki bant arl (kg)
0,015 = Bant dnme direnci
kX = bant kayma ve bota dnme direnci yle hesaplanr:
kX = 0,00068(Wm+Wb)+0,022(makara dnerken
1 m deki arl) (kg/m)
kY = makara zerindeki bant srtnme direnci
Ancak gnmzdeki bilgisa-
yar teknolojisinin sunduu imkan-
larla btn bu dizayn hesaplar
iin simlatr ieren programlar-
dan faydalanlmaktadr.
Konveyr bant hesaplarnn
bilgisayar ortamnda yaplmasn-
da aadaki faktrler esas aln-
maktadr.
boyutlu uzayda simle edi-
lerek yaplan hesaplamalarda:
Yatay oksondo konvoyor yonu,
Konvoyor bant a|s|,
Bant oni vo kal|nl||,
Yuklu bantta a|rl|k alt|nda ka-
lan uzunluk,
Tambur ilo son makara aras|
mesafe,
Band|n soimi,
Tambur ap|,
Tambur kositi,
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
83
uzunluk ykseklik C.E.M.A. GOOD YEAR ISCOR A.A.C.
g germe g germe g ger-
me
g ger-
me
m m kW kN kW kN kW kN kW kN
30 0 6 9 15 16 16 19 12 18
200 60 101 65 99 64 104 66 102 66
1000 0 81 40 89 43 113 54 104 50
1000 40 132 72 143 77 167 88 158 84
uzunluk ykseklik C.E.M.A. GOOD YEAR ISCOR A.A.C.
g germe g germe g ger-
me
g ger-
me
m m kW kN kW kN kW kN kW kN
30 0 18 22 36 41 38 42 37 42
200 60 378 167 380 168 403 176 391 172
1000 0 221 84 262 98 349 127 315 116
1000 40 439 174 479 188 567 217 533 206
1(a) 500 ton/saat kapasitede, bant eni 900mm ve bant hz 2,2 m/sn alnm-
tr.
1(b) 2000 ton/saat kapasitede, bant eni 1500 mm ve bant hz 3m/sn alnmtr.
84
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Makaralar|n dizayn| (gonoldo u para),
Makaralar|n uzunluu vo a|s|,
Malzomo vo bant aras| adnozyon aktoru,
Band|n n|z|,
Malzomo dolum aktoru, girdi olarak kullan|lmaktad|r.
Tambur, konvoyor band|n
narokotini salayan ana par-
as|d|r. Bir roduktor arao|-
l|| ilo motor guou tambu-
ra aktar|l|r. Bant ilo tomas
odon tambur yuzoyi inti-
yaoa goro oitli dorsonlor-
do kauuk kaplanarak surtunmo
artt|r|l|r. Boylooo motor guou dana az kay|pla
banda aktar|larak vorim artt|r|l|r.
Yandaki okildo band|n tambura yaklat|| goi mosa-
osindo makaralar|n yorloim a|lar| gostorilmoktodir. Boy-
looo konvoyor band| vorov okildon duz oklo goorkon
malzomonin duzonli ak|| goroklotirilmoktodir.
e Uygun Bant Seimi
Konvoyor bant soimindo bant karkas|, kaplama mal-
zomosi bomzori ozolliklor, maliyot aktoru goz onuno al|na-
rak, ta|naoak malzomo oinsi vo ortam artlar| otkonlori ilo
birlikto doorlondirilir. Anoak onooliklo:
al|ma gorgi yuku
Minimum ta|y|o| makara ap|
Konvoyor al|ma oksoninin doru ya da y|lankavi
olmas|
Dostok ayaklar|
Goi mosaosi
Darbo otkisi
Kapamalar (ban sistomi-
nin ustunun ortulmosi)
Birim malzomo maliyoti
Bu kontrollori bant doii-
mi goroktiindo yaparkon, oski ban-
d|n dikkatlioo inoolonmosi sonuou so-
iloook yoni band|n dana vorimli vo
duuk birim maliyotli olmas| salana-
bilir. Bunu iindo u sorular sorulma-
l|d|r:
1. Bant kopmas| ya da y|rt|lmas|
nas|l oldu?
2. Bant no kadar suro kullan|ld|?
3. Bant karkas yap|s| vo kaplama kal|nl||, oinsi?
4. al|ma, malzomo voya ortam koullar| doiti mi?
5. Dana onoo kullan|lan band ozolliklorindo doiiklik
yap|ld| m|?
Konvoyor band|n sal|kl| vo vorimli al|abilmosi iin
ta|y|o| makaralara usttoki okildo gorulduu gibi oturarak
al|mas| gorokir. Aksi naldo bantta orkon a|nma, ozilmo,
kopma bonzori nasarlar oluaoakt|r.
Bant soimindo dikkat odilmosi gorokon olu vo yap|sal
ozolliklor bu nodonlo ok onomlidir.
Konveyr bant belirlemesi almasnda dik-
kat edilecek hususlar
Madon ya da ta ooaklar|nda kullan|lan konvoyor sis-
tomlorindoki sorunlar gonolliklo birbirino bonzor. Bu nodon-
lo al|ma vo ortam artlar|n|n goz onuno al|narak doru
sistom vo malzomo soilmolidir. Bunlar| s|ralarsak:
Motor gc
Motor guounun doru soilmosi iin surtunmo aktoru-
nun butun al|ma artlar| duunulorok bolirlonmosi ok
onomlidir.
T
na

ya
do kau
artt|r|l|r. Boylooo m
sistomi-
lmosi)
maliyoti
doii-
rkon, oski ban-
mosi sonuou so-
dana vorimli vo
olmas| salana-
sorular sorulma-
ya da y|rt|lmas|
uro kullan|ld|?
k l k l l i i?
85
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Konveyr alma ekseninin ekli, tama makaralarnn
kalite standard (i srtnme direnci), alma ortamnn toz-
lu olup olmad, yal ve nemli ortam, ortam scaklnn
ok dk ve ok yksek olup olmad (yalamada kullan-
lan gres seiminde de etkendir), malzemenin i srtnme-
si, bant gerginlii (dk gerginlik sarkma nedeni ile daha
fazla ekme gc gerektirir), aktarma noktasnda malzeme-
nin ataleti nedeni ile binen ek yk, bant syrclarn gsterdi-
i srtnme direnci gibi detayl yaklam gerektirmektedir.
Konveyr iskelet yaps
Konveyr zerine binen malzeme ykleri, alma ekli
(darbe, titreim), malzeme fiziki zellikleri, transfer noktala-
rndaki olas ylma benzeri olumsuz zellikler deerlendi-
rilerek asi ve destek ayaklarnn malzeme seimi ve imala-
t yaplmaldr. Ayrca alma sahasnn zemininin mevsim-
sel durumunu ihmal etmemek gerekmektedir.
Konveyor sisteminin alma eksenine
gre ekilleri
Ta|naoak malzomonin norodon noroyo, nangi yuksok-
lie, ne kapasite ile tanaca sorularn sorduumuzda,
karmza eitli ekillerde ve eksenlerde alma ihtiya-
c kacaktr. Konveyr bant ekil ve birleimi iin alma
artlarna gre en uygun ve verimli olacak planlama yapl-
maldr.
Tahrik sistemini belirlemek
Konveyr bandn srtnme direncinden faydalanarak
alma ynnde ekebilmek iin, yine btn yk ve diren
faktrleri ve ani yklenmelerde gz nne alnarak uygun
gte redktr dili sistemi belirlenmelidir. Bu seimde sa-
dece g ve arlk deil, tama hzda belirleyicietken ola-
caktr. Redktr gc ile drme oranlarnn doru belir-
lenmesi gerekecektir. Bota alma, ykl iken ani kalk
ya da durma nedeni ile deiken ykler binecektir. Ayrca
ortam tozu nedeni ile yataklama ve redktr yalama- ba-
km n plana kacaktr.
Kayl tahrik sisteminde emniyet kapa kullanm ihmal
edilmemelidir.
Sistemde kullanlan rulmanlarn alma mr seilirken
en az 50.000 saat almas gereken B10 standardnda ol-
mas tercih edilmelidir.
Konveyr bant sistemi genellikle ok tozlu ortamlar-
da ve srekli almas gerekecek gibi retilmelidir. Bakm
onarm iin sistemin durdurulmas ihtiyac uzun aralklarla
ve az zamanda halledilebilir olmas istenmelidir.
Bant gerdirme
Konveyr bandn salkl ve verimli almas iin bant
gerginliinin salanmas nemlidir. Gergin olmayan bant
kayarak g ve verim kaybna neden olacaktr. Mekanik
gerdirme sistemlerine ilaveten yerekiminden faydalana-
rak yaplan gerdirme sistemleri, bant uzunluu 200 metre-
den az olan konveyrlerde verimli ve faydaldr.
Derleyen: M.Gndz ATE MMB
Kaynaklar: http://www.cemanet.org/
http://www.unisbm.com/solutions/mining-equipment
Yatay eksende
alma
Aa doru
alma
Yukar doru
alma
86
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51( 0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
86
Lastik ynetimi artan maliyetleri kontrol altna almak ih-
tiyacnn maksimum seviye ye kt gnmzde her gn
daha da fazla nem arz etmektedir.
Zira lastik maliyetlerinin ngrlmesi ve kontrol altna
alnmas lastiklerin en verimli ekilde kullanla bilmesi ile di-
rek balantldr.
yle ki;
eitli nedenlerle mrn tamamlayamadan hurdaya
ayrlan lastiklerdeki kayplar lastik maliyetlerinin doru ve
az bir yanlma ile ngrlebilmesini engeller.
Bu nedenle filoda bulunan lastiklerin depoya giri ta-
rihinden, hurdala ayrld tarihe kadar hangi aralarda,
hangi pozisyonlarda, ne kadar Km alt, neden ve ne
zamanlar tamir grd, kaplandysa kim tarafndan han-
gi srt ile kapland ve son aamada da neden ve toplam
ka Km lik bir alma ile hurdala ayrldnn bilinmesi
gerekmektedir.
Genellikle lastik harcamalarn kontrol altnda tutmak
amac ile hemen her firma kendisine zg bir kayt takip
sistemi uygulamakta ve lastik bilgilerini depolamaktadr.
Her ne kadar lastikler eitli kayt ve takip yntemleri ile
kontrol altna alnmaya allsa da sonuta; tutulan kayt-
lardan lastiin depoya giriinden hurdala gidiine kadar-
ki her aamas raporlanamyorsa bu bilgiler lastik ynetimi-
nin hedeflerine uygun bir ekilde kullanlamyor demektir.
Lastik ynetimi ve takibi; lastik skme takma personeli-
nin her ilemi kaydettii gnlk bir form ve bu formdaki bil-
gilerin Excel formatnda bilgisayara kayt edilmesi ile mm-
kn olabilir.
Bu uygulama ile lastiklerin depoya giriinden hurdala
ayrlmasna kadarki aamalar kontrol altna alnp izlenebilir.
Uygulama iin yaplmas gereken ilk adm; lastikleri s-
kp takan grevlinin ilem yapt her lastii hangi aratan
ve hangi pozisyondan skp / taktn, ve ilem srasnda
ara Km lerini kayt altna lamas gerekir.
Lastik Ynetimi Modeli
Basit
87
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Bu bilgilerin toplanmas iin aadaki gibi bir formun
oluturulmas ve her lastik hareketinde lastiki tarafndan
doldurulmas yeterli olacaktr. Bu forma Lastik lem For-
mu ad verilebilir.
Bu formun alma prensibi, ksaca yledir.
Lastik muhakkak bir yerden gelir ve bir yere gider, bu dn-
g depo, ara, tamir, hurdalk vs eklindedir. Baz zamanlarda
ise lastik bir aratan sklp, baka bir araca taklabilir. Las-
tiin bu dngsn; Lastik lem Formu LF; 5 ana blm-
den oluan stunlarna yaplan kaytlarla takip eder.
LF formu oto kopili olarak 2 nsha olarak hazrlanma-
ldr. LF formu lastik skme takmadan sorumlu kii tarafn-
dan her lastik hareketinde doldurulur ve ana sayfa lastik ta-
kibinden sorumlu kiiye ulatrlr, kopyas ise form koa-
nnda lastikide saklanr.
LF formunun lk blm Tarih stunu dur; ilevi ilemin
yapld tarihi iaret eder.
kinci blm; Lastiin geldii yer veya skld plaka
bilgilerini not eder. Lastik depodan, tamirden,kaplamacdan
baka bir aratan gelebilir. ayet baka bir aratan geliyor
ise bu aracn ilem anndaki Km si ve lastiin hangi pozis-
yondan skld dier iki stuna yazlmaldr.
En son Aklama stunudur; lastik ileminin sebebi ile
ilgili not lar yazlr; rnein ; tamir grdyse ne tamiri grd,
neden skld vs gibi Bilgiler yazlr.
LF tablosunun nc blm lastiin kimlik bilgilerini
oluturur, her ilem aamasnda, seri no, ebat, marka, desen,
KKD (kalan di derinlii) kaplama ise markas, kapma seri no
su ve kaplam deseni yazlmaldr. ayet kaplamadan kaplana-
madan geri dnen lastik varsa bu da forma kayt edilmeli ve
aklama blmne sebebi ile beraber yazlmaldr. Orijinal
seri no blm bo braklmamal dr, lastik yerinden skld-
nde lastiki seri no yu kolaylkla okuyup yazabilir.
Formun drdnc blm lastiin gittii yerdir. Lastik, de-
podan ktnda, bir aratan skldnde, bir yere gider.
rnein, bir aratan baka bir araca, depodan araca,
tamirden araca, aratan hurdaya vs ..
Lastiin gittii yerle ilgili bilgiler drdnc blme lasti-
in gittii yere blmne yazlr. ayet bir araca taklyorsa
lastiin hangi pozisyona takld ve ara Km si yazlmaldr.
LF tablosunun son blm ise aklama stunudur, bu
blme lastik hareketi ile ilgili aklamalar yazlr.
LASTK POZSYONU nun doru olarak yazlmas nem-
lidir. Bu nedenle uygulana sistem de kolay ksaltmalar kul-
lanlmtr.
Ksaltmalarda nce dingil sonra lastik pozisyonu yazlr.
rnein sol n lastik iin; ksaltmann bana lastiin
bulunduu dingil sras belirtilir.
Lastik Harketleri ve lemlerinin Excel Tablo-
ya lenip Raporlanmas
Lastiki tarafndan doldurulan LF formu lastiklerden
sorumlu yetkiliye gnderilir.
LF formu Excel tablo ekline getirilir ve son blmne KM s-
tunu eklenir. Lif formundaki bilgiler Excel tabloya srasyla ilenir.
Excel in sz fonksiyonu kullanlarak ister Hurdaya ayr-
lanlar olarak ister seri numaras ile her lastiin depodan -
kndan hurdaya ayrlna kadarki grd hareketler ve
her hareketteki yapt Km ler dklr.
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
87
1. Bl. 2. Bl. 3. Bl. 4. Bl. 5. Bl.
T
a
r
i
h
G
e
l
d
i

i
Y
e
r

V
e
y
a

S

l
d

P
l
a
k
a

K
m
/
s
a
a
t

P
o
z
i
s
y
o
n
O
r
j
i
n
a
l


S
e
r
i

N
o
E
b
a
t
M
a
r
k
a
O
r
j
i
n
a
l

D
e
s
e
n
i
K
d
d
D
o
t
K
a
p
l
a
m
a

M
a
r
k
a
s

K
a
p
l
a
m
a

N
o
K
a
p
l
a
m
a

D
e
s
e
n
i
G
i
t
i

i
Y
e
r

V
e
y
a

T
a
k

l
d

P
l
a
k
a

K
m
/
s
a
a
t

P
o
z
i
s
y
o
n

A

k
l
a
m
a

12.02.2007 DEPO QWERT567 315/80 HAN DL05 21 4307 34 AT 45 100.000 2SL
13.02.2007 34 AT 45 125.000 2SL QWERT567 315/80 HAN DM03 16 4307 DEPO
14.02.2007 DEPO QWERT567 315/80 HAN DM03 16 4307 06 KL 678 80.000 3SGD
15.02.2007 06 KL 678 110.000 3SGD QWERT567 315/80 HAN DM03 5 4307 KAPLAMA
16.02.2007 KAPLAMA QWERT567 315/80 HAN DM03 5 4307 BG AKO 1234 BDY DEPO
17.02.2007 DEPO QWERT567 315/80 HAN DM03 21 4307 BG AKO 1234 BDY 34 YT 88 120.000 2SLD
18.02.2007 34 YT 88 180.000 2SLD QWERT567 315/80 HAN DM03 2 4307 BG AKO 1234 BDY HURDA
88
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Seri no suna gre szlen hurdaya ayrlm olan lasti-
in yapt Km ler Excel de forml uygulanarak veya yap-
t KM stununda hesaplanr, her bir ilemin toplam Km si
toplanarak, lastiin toplam alma KM si de belirlenir.
Hurdalk Analizi
mrn tamamlayan lastikler seri numaralarna gre
tablodan szlerek baka bir tabloya aktarlr. Bu ekilde
elde edilen tabloya TL lastik tablosu ad verilir. Bu tablo
lastiin depoya giriinden hurdala gidiine kadarki tm
bilgileri ve son tahlilde lastiin hurdala ayrl sebebini ve
zerinde KKD kalan di derinliini belirtir.
Bu ekilde firma lastikleri ne kadar verimli kullanmak-
ta, lastik kayplarnn nedenlerini ve miktarlarn kat ze-
rinde raporlayabilir.
Sahada ise hurda lastikler, dzenli olarak marka ve
ebatlarna gre snflandrlarak depolanmaldr. Bu lastikler
biriktike senede en az bir kez olacak ekilde bir uzman ta-
rafndan incelenmeli ve raporlanmaldr.
Hurdalk analizi raporu ile lastikler zerinde adeta bir
otopsi incelemesi gerekletirilmi olur. Lastik arzalarnn ana
sebepleri belirlenir. Lastik kayplarnn minimuma indirilmesi
iin nlemler belirlenir. Bununla beraber tutulan kaytlarn do-
ruluu ile ilgili ikinci bir kontrol gerekletirilmi olunur.
En ok rastlanan lastik arzalar ; darbe, kesik, kopmalar,
srt-atma, fermuar eklinde yrtlma, kat ayrmas, topuk ha-
sarlar, dzensiz anmalar ve aratan kaynakl hasarlar se-
bebi ile lastiin hizmet d olarak ayrlmasna sebep olurlar.
Yukarda bahsettiimiz lastik arzalarnn en nemli sebep-
leri ise, dk veya yksek hava kullanm, hatal tamirler, sk-
me takma hatalar, yanl elemeler, uygulama iin doru ol-
mayan lastik seimi, zemin, tonaj ve hz artlar sebep olur.
Lastik arzalarn belirlenmesinden balayarak bu arzala-
ra sebep olan etkenlerin tespiti ve gerekli nlemlerin alnma-
s ile ncelikle lastik maliyetleri kontrol altna alnabilir ve daha
sonra lastik maliyetlerinde hedeflenen tasarruflar salanabilir.
Lastik Arzalarnn nlenmesi
Her ne kadar her filonun alma koullar kendisine
zg olmu olsa da lastik arzalarnn genel ve ortak se-
bepleri vardr.
Lastik arzalarnn en temel sebeplerinden bir tanesi
lastiklerin uygun hava ile kullanlamamasdr. zellikle iftli
kullanlan lastiklerin i ksmda kalan einin dk hava ile
kullanld grlr. Bunun sebebi genellikle iteki lastiin
sbap uzatmansn bulunmamasdr. Dier taraftan her las-
tik zaten kendiliinden hava karr, sbap kapaklar eksi-
kolan lastiklerin sbap inelerine giren toz ve amur ine-
den hava kaana sebep olur. Bu nedenle dzenli olarak
her aracn lastiklerinin havas kontrol edilmelidir.
Lastik havalarnn lld hava saatlerinin kalibras-
yonlar da nemlidir, yle ki baz lastikiler 130 psi hava
bastiin dnrken gerekte bu rakam 150psi, veya 115
psi a kadar deiebilmektedir.
Lastiklerde meydana gelen kk hasarlar zamannda
nlem alnmadnda nemli lastik arzalarna sebep olur-
lar. rnein gvdeye ulaan kesik ve batklar, zamanla
paslanmaya sebep olarak lastiin zayflayp gmlemesine
veya kaplanamamasna sebep olabilir.
Lastik arzalarnn nlenmesi; dzenli olarak aralardaki
lastiklerin tefti edilmesi ve gerekli kontrollerin ardnda n-
lemlerinin alnmas ile mmkn olur.
Hizmet d kalm lastiklerin arza sebeplerinden bir di-
eri de hatal tamirlerdir. Lastik tamirinde uyulmas gereken
poroses kurallar ve kullanlacak yama ve malzeme yarann
ve lastiin yapsna gre standartlar bulunur. Hatal tamir
hem lastiin mrn tamamlayamamasna hem de lastiin
kaplanabilirlik zelliinin kaybolmasna sebep olur.
Bu nedenle dzenli olarak belli aralklarla lastik teftile-
rinin yaplmas ve personelin bu konuda eitilmesi gerekir.
T
a
r
i
h
G
e
l
d
i

i

Y
e
r

V
e
y
a

S

l
d

P
l
a
k
a

K
m
/
S
a
a
t

P
o
z
i
s
y
o
n
O
r
j
i
n
a
l

S
e
r
i

N
o
E
b
a
t
M
a
r
k
a
O
r
j
i
n
a
l

D
e
s
e
n
i
K
d
d
D
o
t
K
a
p
l
a
m
a

M
a
r
k
a
s

K
a
p
l
a
m
a

N
o
K
a
p
l
a
m
a

D
e
s
e
n
i
G
i
t
i

i

Y
e
r

V
e
y
a

T
a
k

l
d

P
l
a
k
a
K
m
/
S
a
a
t

P
o
z
i
s
y
o
n
Y
a
p
t

K
m
12.02.2007 DEPO QWERT567 315/80 HAN DL05 21 4307 34 AT 45 100.000 2SL
13.02.2007 34 AT 45 125.000 2SL QWERT567 315/80 HAN DM03 16 4307 DEPO 25.000
14.02.2007 DEPO QWERT567 315/80 HAN DM03 16 4307 06 KL 678 80.000 3SGD -
15.02.2007 06 KL 678 110.000 3SGD QWERT567 315/80 HAN DM03 5 4307 KAPLAMA 30.000
16.02.2007 KAPLAMA QWERT567 315/80 HAN DM03 5 4307 BG AKO 1234 BDY DEPO -
17.02.2007 DEPO QWERT567 315/80 HAN DM03 21 4307 BG AKO 1234 BDY 34 YT 88 120.000 2SLD -
18.02.2007 34 YT 88 180.000 2SLD QWERT567 315/80 HAN DM03 2 4307 BG AKO 1234 BDY HURDA 60.000
-
-
-
115.000
Hazrlayan: Tamer AYYILDIZ
tayyildiz@abdulkadirozcan.com.tr
90
"|s Mokioolor M0heooisleri 8irligi (|MM8) 8ilgi oplosm |cio 0egisik Semioer Orgooizospoolor
|le 0pelerioi ve Sektr Jemsilcilerioi 8iroropo Getirmepe 0evom 6oipor"
Etkinliklerimiz ve Haberler
Derneimizin Kasm Ay Etkinlii S.S.A.B
ve GALEN GRUP elik retim San. Ve Tic.
Ltd. ti. semineri 30 Kasm 2010 Tarihinde
Atl Spor Kulbnde gerekleti.
lgi ekici konular ve konumaclar ile ol-
duka youn bir katlmn olduu seminer;
GALEN GRUP ELK RETM SAN. VE
TC. LTD. T. Genel Mdr ve ayn za-
manda Derneimizin yesi olan Mehmet
YILDIZn firmalarn anlatan tantm konuma-
s ile balad.
Dnyann en byk anmaya dayank-
l sl ilemli elik levha reticisi olan S.S.A.B
firmasnn Trkiye Merkez Sat Mdr Ha-
san Aydemirin S.S.A.B Trkiye Operasyo-
nu Tantm hakkndaki konumasndan son-
ra S.S.A.B Teknik Mdr Robert Lind
S.S.A.B firma tantm Hardox, Weldox,
Domex malzemelerin yaps, retim aa-
malar ve uygulama alanlar konulu bir ko-
numa yapt.
Sektrde olduka ilgi eken bir konu-
su olan bu seminerde yelerimiz ve konu-
maclar pek ok konuda gr alveriin-
de bulundu
Seminer sonunda yelerimiz ve sektr
temsilcilerimiz GALEN GRUP firmasnn ak-
am yemeinde konuu oldular.
S.S.A.B ve Galen Grup elik retim San. ve Tic. Ltd. ti. Semineri
91
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
MMB yeleri ve sektr temsilcileri MMB Derneinin OSTMdeki Mer-
kezinde dzenlenen yl sonu kokteylinde bulutular
Derneimizin 25 Aralk 2010 Cumartesi gn dzenledii yl sonu koktey-
li bu yl da youn bir katlmla yelerimiz ve sektr temsilcilerimizi bir ara-
ya getirdi.
ankaya niversitesi Rektr Prof. Ziya Burhanettin GVEN ve Mtevelli
heyeti yesi Erol UURLU ile Ostim dare Ynetim Kurulu Bakan Orhan
AYDIN katlmyla onurlandrd kokteylimiz de sektrmzn 2010 yl de-
erlendirmesi yapld ve 2011 yl beklentileri paylald.
Yeni bir yla yeni bir alma heyecanyla balamak iin dzenlediimiz
kokteylimize katlan tm konuklarmza ve telgraf, mesaj ve gnderdikleri
ieklerle yanmzda olduklarn hissettiren tm dostlarmza teekkr edi-
yor, salk, mutluluk, baar ve bol kazanl bir yl dileklerimizle sayglar su-
nuyoruz.
MMB Yil Sonu Kokteyli
SANKO MAKNA 2011 YILINDA RN GAMINI
GENLETYOR
Trkiye temsilcisi olduu DOOSAN marka i makinalarna
2011 ylnda bir yeni modeli daha ekleyecek olan SANKO
MAKNA ekskavatr serisine yksek tonajl DX 700LC mo-
delini de ekledi. Daha ok maden sektrnn ilgisini eke-
cek olan DX 700LC gc ve performansyla gz dolduracak.
Sanko Makina Makinalar Sat ve Pazarlama Direkt-
r Sn. Cem ERGUN bu yeni rnle ilgili olarak: DOO-
SAN markas DX700 LC modeli ekskavatr, rn gamn-
da bulunan en yksek tonajl ekskavatr olarak 2011 y-
lnda dnya pazarna sunuyor. 70 tonluk bu yeni tip eks-
kavatr zellikle ar i makinalarna ihtiya duyulan sek-
trlerin ksa zamanda gzdesi olacak zelliklere sahip.
Rakiplerine gre %10 oranda artrlm kazma gc sa-
yesinde en zorlu zeminlerde bile yksek performans ser-
giliyor. Geni kova hacmi ve yksek alma hzlar saye-
sinde byk ileri kk srelerde tamam yeteneine sa-
hip DX700LC tm dnyada madencilik sektr iin kuv-
vetli bir alternatif olacak dedi
Farkl operatrler tarafndan test edilen X700LCnin mo-
tor gc, kazma gc, arka gr kameras, geni gr
as, ve dk yakt tketimi ne kan zellikler arasnda.
lk kez Almanyada dzenlenen Bauma 2010 fuarnda ser-
gilenen bu yeni rn, Sanko Makina 2011 yl ikinci yar-
sndan itibaren Trkiye pazarnda da alcsyla buluacak.
DX700LC
Motor : Isuzu AH-6WG1XYSC-01
Motor Gc : 463hp
Maks Yry Hz : 7.4 kmh
Dn Hz (rpm) : 7.1
Bom Uzunluu (mm) : 7700
Arm Uzunluu (mm) : 2900 (ksa arm ile)
alma Arl : 70,400kg
Kova Kapasitesi : 2.5 ~ 4.5 m
SEKTRDEN HABERLER
92
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Temsa Global Komatsu Makinalari Semineri
Derneimizin ubat Ay Etkinlii TEMSAGLO-
BAL KOMATSU MAKNALARI semineri 15 ubat
2011 Tarihinde Atl Spor Kulubnde gerekleti.
ankaya niversitesi Rektr Prof. Dr. Sn. Ziya
Burhanettin GVEN in katlmyla onurlandrd Tem-
saglobal Firmasnn Yeni Komatsu Teknolojileri konu-
lu seminerine yelerimiz youn bir katlm ve ilgi gs-
terdi.
Maliye Bakanl, Maliye Yksek Eitim Dairesi Bk.
Yrd. Ali Asker DEMRHAN, TK Makine kmal ve Arge
Daire Bk. Mustafa ZYPAK, ile Dernek yelerimiz; TCK
Makine kmal Daire Bk., Lain AKAY ve E..E. dare-
si Makine Dairesi Bk. Halil OLKANn da katld seminer de;
MMB Ynetim Kurulu Bakan Duran KARAAY tarafndan yaplan al konumasnn ardndan tm katlmclar, 3
ubat 2011 Tarihinde Ostim ve vedik Organize Sanayi Blgelerinde meydana gelen elim kazada ve 9 ubat 2011 Tari-
hinde Elbistan Kmr Havzasnda meydana gelen gkte hayatn kaybedenler iin sayg duruuna davet edildi.
ASFED Ynetim Kurulu Bakan Mehmet AKYREK
Ostim ve vedik Organize Sanayi Blgelerinde meydana
gelen elim kazalar hakknda bir bilgilendirme konuma-
s yapt.
yelerimizin olduka youn bir ilgi ve katlm gster-
dii seminer, Temsa Global Komatsu Makinalar Direk-
tr Taner KSELERin Temsa Global -Komatsu i birli-
i ve pazar deerlendirmesi hakkndaki konumasyla ile
balad.
Sat ve pazarlama mdr Cihan NLnn konu-
mas ile devam eden bu gzel seminerde srasyla:
Sat sonras Mdr Zeki SALHOLU Komatsu tek-
nolojileri ve Komtrax, rn Sorumlusu Mert PARAY Dieci
telehandler ve Pramac jeneratr, Yedek Para efi Musta-
fa BAKIR ise Komatsu yedek para stou hakknda ye-
lerimizi bilgilendirdiler.
Seminer sonrasnda, misafirlerimiz, yelerimiz ve sek-
tr temsilcilerimiz Temsa global firmasnn akam yemein-
de konuu oldular.
93
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
SEKTRDEN HABERLER
E-BERK MAKNA YEN YERNDE FAALYETLE-
RNE DEVAM EDYOR..
TBM makineleri yedek para reticisi olarak alma-
larn srdren E-BERK MAKNA 01,01,2011 tarihi iti-
bar ile Sincan 1. O.S.B. de bulunan 5000m2 kapa-
l alana sahip yeni fabrikasnda faaliyetlerine devam
etmektedir.Gerek lkemizde gerekse dnyada geli-
en tnel ama teknolojilerine bal olarak artan TBM
projeleri kapsamnda E-BERK MAKNA nn stlen-
mi olduu grev ve sorumluluklar artarak devam et-
mekle birlikte drt ktada 30a yakn TBM projesinde
zm orta olarak yer almaktadr. Tnel kazlarn-
da 1metre aptan 20metre apa kadar, tnel ama
makinelerinde 12 den 21 e kadar kesici disc ve di-
er yedek paralarn imalatn yapan E-BERK MAK-
NA TBM sektrnde vermi olduu hizmetler dorul-
tusunda lkemizde ve dnyada tercih edilen bir mar-
ka haline gelmitir.
letiim Bilgileri: E-BERK MAKNA METALURJ N.
TURZ. DAN. TH. HR. SAN. TC. LTD. T.
Fabrika Adres: 1. O.S.B Trkmenistan Cad.
No:21 Sincan/Ankara/Trkiye
Tel : 0090 3122674848
Fax : 0090 3122673559
Web : www.e-berk.com
E-Posta : e-berk@e-berk.com
stanbul Ofis: Perpa Merkezi B blok 5. kat no:176
Okmeydan/stanbul/Trkiye
Tel : 0090 2122221147
Fax : 0090 2122221148
Dernek Denetleme Kurulu yemiz Sn. Tuba DE-
MRBA Seda naat Taah. Ve Ticaret Ltd. ti. SE-
MIX BETON SANTRALLERnde sat mdr ola-
rak greve balad. Sn.DEMRBAa yeni grevinin
hayrl ve uurlu olmasn dileriz.
SEMIX BETON SANTRALLER, 1987 ylnda kurulan
SEDA N.ve TAAH.TC.Ltd.ti. ne ait bir marka olma-
nn yan sra 2006 ylnda balad retimine 2008 ylnda
12.000 m2 alana sahip yeni fabrikasna tanarak bu sek-
trde de iddial bir marka olduunu gstermitir. 3 yl ie-
risinde 30 lkede 150den fazla santral tesis eden SEMIX,
Servis ve Yedek Para Hizmetinde Trkiye Lideri, Dnya
da sz sahibi olmann gururunu yaamaktadr.
letiim Bilgileri: Anadolu Bulvar No: 19/ A Gimat -
Macunky / Ankara - TRKYE
Tel : + 90 312 397 5782
Faks : + 90 312 397 5786
e-posta : sales@semix.biz
GSM : 0533 435 64 04
M Kmesi 10. Toplantisi
Tiyatro Etkinligi
29 Ocak Cumartesi gn Kk Tiyatro da sergilenen Kahramanlar
ld m ?oyununu yelerimiz ve aileleri ile birlikte izledik.
M Kmesinin 05 ubat
2011 Tarihinde ki 10. sabah
kahvaltl toplantsna katldk.
Toplantda ilk olarak 03
ubat 2011 Tarihinde OSTM
ve vedik Organize Sanayi
Blgelerinde meydana gelen
elim kazalarla ilgili bilgilendir-
me konumas yapld ve bu
kazalarda hayatn kaybeden-
ler iin sayg duruunda bulunuldu. ankaya niversitesi Elektronik ve
Haberleme Mhendislii Blm Bakan D. Dr. Celal Zaim L geen
sre iinde M Kmesi tarafndan alnan ve tamamlanan KOB Kme
ve KOB A isimli AB Projeleri hakknda ve dier faaliyetlerle ilgili genel
bir bilgilendirme konumas yapt.
Kmelenmenin temel doasnda rekabet iinde i birlii ve yerelle-
me ile birlikte kreselleme konularndan ve bunun temelinde gven ve i-
birlii bulunduundan bahsetti.
Ostim proje koordinatr Blent L DTM den alnan iki yeni projeyi ta-
ntt ve son dnemde balatlan uzaktan eitim uygulamalarndan bahsetti.
Milli prodktivite Genel Sekreter Yardmcs Nurettin PEKRC de Mer-
kezlerinin verimlilik ve dier alanlardaki kobilere ynelik faaliyetlerini anlatt.
Son olarak Ostim OSB Proje Koordinatr Sedat ELKDOAN yurt-
d almlarnda dvizin geri kazanm iin offset uygulamasnn savun-
ma sanayi almlarnda yaygn olarak kullanldndan bahsederek bu uy-
gulamann nemi vurgulad
DUYURU
MMB DERGS Kasm 2010 say:32
Sayfa72 de yaynlanan Madencilik balk-
l yazsndaki bilgilerin referans olarak:
1. Caterpillar Performance Handbook Edition 40
2. Maden Tetkik Arama Enstits
www.mta.gov.tr web sayfas
sehven belirtilmemitir.
Dzeltir zr dileriz.
MMB Yayn Komisyonu
94
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
94
Operatr Egitimleri
15 Ocak 2011 Operatr Egitimi
26 ubat 2011 Operatr Egitimi
19-24 ubat 2011 Operatr Egitimi 24-29 ubat 2011 Operatr Egitimi
95
0$.1$/$5,0h+(1'6/(5%5/'(51(
Meslek Egitimleri
22-27 Kasm 2010 MesIek Egitimi
3-6 AraIk 2011 MesIek Egitimi
SEKTRDEN HABERLER
BOZDA MHENDSLK BETON SANTRAL-
LERNDE KEND BNYESNDE RETT KA-
RITIRICILARI KULLANIYOR.
Bozda Mhendislik, 6 yl akn sredir kendi
Bozda markas ile anahtar teslimi beton santral-
leri retiyor. vedik OSBdeki iyerlerinin yannda,
arlkl olarak Bakent OSBdeki 10.000 m
2
ka-
pal alanda kurulu fabrikasnda gerekletiriyor.
Yurt ii siparilerin yan sra, yurt d iin de be-
ton santrali retmektedir. Bu balamda zellikle
mteahhit firmalar vastasyla Orta Dou, Kuzey
Afrika, Trkiye Cumhuriyetlerinde beton santra-
li kurmaktadr. Genel olarak sabit ve mobil beton
santrali olmak zere iki eit beton santrali ret-
mektedir. Sabit beton santrali olarak : 60 m
3
/saat,
90 m
3
/saat, 120 m
3
/saat, 160 m
3
/saat ve 220 m
3
/
saat kapasiteli ; mobil beton santrali olarak : 60
m
3
/saat ve 90 m
3
/saat kapasiteli beton santralle-
ri retmektedir.
Beton santrallerinde, kendi bnyemizde rettii
kartrclar kullanmaktadr. 1 m
3
planet tip, 2 m
3
ift milli tip, 3 m
3
ift milli tip, 4 m
3
ift milli tip ol-
mak zere 4 eit kartrc retmektedir.
letiim Bilgileri : BOZDA MHENDSLK
MAK. SAN. VE TC. LTD. T.
Merkez : vedik OSB Melih Gkek Bulvar
1364. Sok. No: 25 - 27 Ostim-ANKARA
Tel : 0 312 395 24 19 - 20
Faks : 0 312 395 24 20
Fabrika : Bakent OSB nn Bulvar No: 1
Temelli-ANKARA
Tel : 0 312 640 14 70 - 71
Faks : 0 312 640 14 71
Web : www.bozdag.com.tr
E-Posta : bozdag@bozdag.com.tr
Etkinliklerinizi Derneimizle paylaarak dergi-
mizin Sektr Haberlerinde yer alabilirsiniz.
3 ubat 20011 tarihinde Ostim ,vedik Orga-
nize Sanayi Blgelerinde meydana gelen elim
kazalarda ve 9 ubat 2011 Elbistan kmr
havzasnda meydana gelen gkte hayatn
kaybedenleri saygyla ve rahmetle anyoruz.
Sayglarmzla.
MMB Ynetim Kurulu