Savjetodavna sluba u biljnoj proizvodnji

Biotehniki institut - Trg Kralja Nikole bb, 81000 Podgorica Tel: 081 206 713 Fax: 081 206 712 Mail: extension-nk@t-com.me

ARONIJA HRANLJIVA I LJEKOVITA VOKA

Ova voka je porijeklom iz Sjeverne Amerike, gdje je kao samonikla vona vrsta najvie zastupljena u Kanadi. Danas se u Evropi najvie gaji u sjevernim djelovima Rusije i Baltikih zemalja, gdje se jo naziva ruska borivnica ili rjabina. U centralnoj Evropi novi zasadi se podiu u Poljskoj, ekoj, Slovakoj i na sjeveru Njemake i Francuske. Sa uspjehom se moe gajiti u oblastima otre kontinentalne klime i na zemljitima koja nijesu pogodna za gajenje drugih vonih vrsta. Nema posebnih zahtjeva prema zemljitu tako da se moe gajiti na siromanim, pjeskovitim i kisjelim zemljitima na kojima se due ne zadrava voda ili pak nivo podzemnih voda nije visok. Ne podnosi gajenje u sjenci, pa je treba gajiti na osunanim terenima. Otporna je na niske temperature, pa bez problema podnosi mrazeve od -30 do -35C. Dobro podnosi kasne proljene mrazeve i suu. Otporna je na bolesti i tetoine pa se moe gajiti bez upotrebe pesticida. Aronija je viegodinji bun. Vegetativni pupoljci su zailjeni i pribijeni uz grane dok su cvjetni pupoljci nepravilni, uglavnom zaobljeni i odmaknuti od grana. Cvjetovi su bijele do blijedoruiaste boje skupljeni u cvasti sa 20-tak i vie pojedinanih cvjetova. Medonosna je biljka pa je pele rado posjeuju. Listovi su debeli, sjajni i glatki tamnozelene boje. U jesen list dobija jarkocrvenu boju. Plod aronije je bobica, okruglastog oblika tamnoplave do skoro crne boje posut pepeljkom. Aronija je samooplodna biljka, ali je prlikom podizanja zasada potrebno saditi vie sorti.

Za podizanje komercijalnih zasada koriste se kalemljene sadnice. Kao podloga se koristi oskorua na koju se kalemi eljena sorta. Lako se razmnoava nagrtanjem ili poloenicama. Plantano se uzgaja u sistemu bunova ili kao stablaica. Kao stablaica sadi se na rastojanju 3x1,5-2m. a u sistemu bunova 4x2-2,5m. U praksi je ei sistem uzgoja u vidu bunova. bun se formira tako to se posadjena sadnica u proljee prekrati na 2-3 pupoljka. Od druge do pete godine ostavlja se 3-5 bujnih dobro razvijenih izdanaka, dok se ostali uklanjaju do osnove. Nakon zavrenog formiranja u bunu se nalazi 15-20 izdanaka sa razvijenim bonim granama koje su obrasle rodnim granicama. Poinje da radja u treoj a pun rod donosi u sedmoj godini, nakon ega rod opada pa se stariji izdanci izbacuju iz osnove i zamjenjuju sa bujnim, jednogodinjim izdancima. Na ovaj nain se osigurava redovan i stabilan prinos po bunu. Aronija radja 25-30 godina, a vijek zasada se moe produiti regeneracijom bunova. Prinos aronije se kree od 12-15 t/ha, odnosno od 10-12 kg. plodova po bunu. Berba se obavlja runo, a u poslednje vrijeme mehanizovano, upotrebom kombajna. Plodovi se lako odvajaju od peteljke. Plod je opor, slatko nakisjelog ukusa. Moe se dugo uvati jer sadri materije koje onemoguavaju razvoj mikroorganizama. Pored eera, plod sadri pektine, tanine, antocijane, vitamine (P, C, kompleks B vitamina, E), karotin, minerale (Kalijum, Fosfor, Gvodje, Jod, Bakar, Magnezijum) Cijedjenjem plodova moe se dobiti i do 80% soka tamnorubin boje, a od plodova se pravi kompot, sirup, marmelada, dem, slatko. Pored hranljivih sastojaka plod je izuzetno bogat bioloki aktivnim materijama. Koristi se za sniavanje holesterola u krvi, odravanje elastinosti krvnih sudova, spreavanje pojave arterioskleroze i sniavanje krvnog pritiska. Plod je bogat vitaminom P to utie na normalizaciju zgruavanja krvi. Preporuuje se i za lijeenje malokrvnosti, stomanih bolova, bazedeove bolesti (sadri jod), bolesti bubrega i migrene. Od suenih plodova pravi se ljekovit aj. Najzastupljenije sorte aronije su: Nero, Viking, Altsajska krupnoplodna, Moravska slatkorodna. Grozdani Rajko, dipl. in. polj.

Savjetodavna sluba u biljnoj proizvodnji -2-