T.C.

AREL NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS LETME YNETM (TEZSZ) YKSEK LSANS PROGRAMI

KRESEL SORUNLARA YNELK LDERLK MODEL

Prof. Dr. AL AKDEMR

OKTAY SARAY
115300144

STANBUL OCAK
2013

KRESEL SORUNLARA YNELK LDERLK MODEL GR

XX.yzyln ikinci yarsnda balayarak gnmzde btn hzyla devam eden biliim ve iletiim teknolojilerinde gerekleen hzl ilerlemeler, serbest ticaret politikalar, ok uluslu irketlerin ortaya kmas, ulusal snrlarn sermaye ve mal hareketleri asndan nemini yitirmesi, ekonomilerin gittike birbiri ile btnlemesi gibi birok gelime, kreselleme genel bal altnda ifade edilmektedir. Kresellemenin en nemli ekonomik sonularndan birisi kresel rekabetin btn dnyay yava yava etkisi altna almasdr. Yirminci yzyl, zgrlk ve bamszlk, alk, yoksulluk, yolsuzluk, isizlik, frsat eitsizlii, terrizm, sava, evre kirlilii ve tahribat, kresel snma gibi birok ortak ulusal ve uluslararas sorunlarn oald bir devir olmutur. Gnmzde, bu sorunlar insanlarn gncel yaamlarn ve yarnlarn tehdit eden boyutlara ulamtr (Sachs, 2008). Gemite birok devletlerin, bu ve buna benzer problemler yznden blndkleri ve ykldklar, kayglarmz dorular niteliktedir (Kennedy, 1989 ve Braudel, 1994). Ulusal ve uluslararas bara zarar vermeye ve uygarlmz iin byk bir tehdit oluturmaya devam eden bu sorunlar zmek, her rgt ve ulusal lider iin kanlmaz bir grev durumuna gelmitir.

1. KRESELLEMENN TANIMI
Kresellemeyi ulusal snrlarn ortadan kalkmas, para ve mal hareketleri ile ticaretin ve enformasyonun gelimesi sonucunda serbest piyasalarn, bu snrlar aarak btnlemesi olarak ok genel bir ekilde tanmlamak mmkndr.

Bunun yan sra Kreselleme, dnyaya hakim olmak isteyen sanayilemi devletlerin, azgelimi ve gelimekte olan lkelerin kaynaklarn, kendi karlarna ml edebilmek iin II. Dnya Savandan sonra ortaya attklar bir kavramdr olarak da deerlendirilebilir. Kresellemeyi bir ok farkl alanda bir den fazla ekilde tanmlamak mmkndr. Yukardaki tanm nda, kresellemenin ok boyutlu bir kavram olduu kolaylkla anlalabilmektedir. Nfuz alan insan ve insan topluluklar arasndaki ilikiler olan kreselleme, bu itibarla ekonomik, siyasi/gvenlik, teknolojik/iletiimsel, evresel/demografik ve kltrel boyutlara sahiptir. Kreselleme, siyasi bakmdan liberal demokrasi, ekonomik bakmdan piyasa ekonomisi ve

kltrel anlamda da post modernizm (farkl kltrlerin kaynamas) olgularnn evrensel boyutlar kazanmas anlamna da gelmektedir (Aydn, 2000:2). 2 . KRESEL SORUNLAR KAVRAMI Kreselleme, en basit anlamda, yerkrenin farkl blgelerinde yaayan insan, toplum ve devletler arasndaki iletiim ve etkileim derecesinin giderek artmas olarak tanmlanabilir. karlkl bamllk kavram erevesinde Kreselleme, yerel-evrensel spektrumunda her iki yne doru

ilerleyen bir sreci tarif etmekte, statik bir yapdan ziyade son derece dinamik ve deiken bir kavrama iaret etmektedir. Kreselleme, her geen gn dnyann farkl alanlarn nfuzu altna almaya devam etmekte ve bu sayede bnyesine katt yeni alm ve devinimler ile biimde uyarlamaktadr. Aslnda nsanl ilgilendiren birok sorun kresel nitelik kazanyor. Bunlar arasnda terrism gibi gvenlik sorunlarn, AIDS gibi bulac hastalklar, kresel snma gibi yaamsal deiimleri veya ABDde balayan kresel ekonomik krizini sayabiliriz. zellikle ekonomik krizin boyutlar ve yaygnl insanlarn bu karlkl bamll ok daha yakndan hissetmelerine neden oluyor. Dnyann drt bir kesindeki insanlar liderlerinden zm bekliyor. Ancak, her lkenin kendisini kurtarmak iin retecei zmlerin btnde krizi zmek yerine derinletirme olasl yksek. rnein, rlandada tasarruflara gvence verilmesi benzer uygulamann bakalar tarafndan da benimsenmesine ve dolaysyla ayrtrc bir farkllk yaratlamamasna neden oluyor. Fransann otomotiv sektrne verdii destek karlnda Fransadaki fabrikalarn almaya devam etmesi art, ek Cumhuriyetindeki daha verimli fabrikalarn kapanmasna neden olabiliyor. Birok lkede zelletirilen bankalar satn alan uluslararas bankalarn baka lkeler tarafndan devletletirilmesi sonucunda i piyasaya odaklanmalar, zellikle gelimekte olan lkelerde kredi hacminin gereinden ok daralmasna neden olabiliyor. Ekonomik krizin tetikleyecei korumaclk eilimleri dnya ticaretinin ve dolaysyla ekonomik byymenin ciddi bir ekilde klmesine neden olabilr. Aada dnyada var olan baz kresel sorunlar grebiliriz. mevcut yapsn srekli bir

2. KRESEL SORUNLARA YNELK LDERLK MODEL VE KRESEL SORUNLAR DA LDERLERN GREVLER VE NCELKLER
Kreselleme srecinin lkeleraras gelimilik dzeyi farklarn azaltabilecei veya ortadan

kaldrabilecei savunulmu, modern toplum, yeni dnya dzeni, evrensel bar, ok partili demokratik sistem gibi kavramlarla birlikte anlr hale gelmitir. Kreselleme asndan bir baka deerlendirme ise tekelci kapitalizmin gnmzdeki grnm eklindeki yorumudur. Buna gre kreselleme sreci kapitalist gelime sreci ile sk ballk iindedir rekabet koullarnda gelimi lkeler (Mutiolu:2002:958). Teknolojik gelime ve artan giderek kresel anlamda g kazanrlarken, gelimekte olan

lkeler giderek kazanlan haklardan dnler vermektedirler (nce, 2001:33).

Hangi yaklamla deerlendirilirse deerlendirilsin kreselleme, uluslar olumlu veya olumsuz tm sonularyla bireysel ve kurumsal dzeyde ok boyutlu olarak etkilemektedir. Bu etkinin nasl olacann nemli belirleyicileri olan liderlerin ulusal ve kresel sorumluluklar artm ve arlamtr (Eretin, 2007). Liderlik; kararllk, risk alma, kendine gven, etik deerlere nem verme, uz grl olabilme, vizyon gelitirebilme vb. zelliklerin n plana kt bir sre olarak eitliliklere sayg gstererek ynetebilendir. Kresel edebilirler. Alternatif tutumlar ve deerlendirildiinde (Eretin, 2000: 12-21) kreselleen dnyada lider hzl deiimi yakalayabilen ve kltrel farkllklara, liderler bakalarna kar ak ve esnek yaklamlar sergilerler. Birbiriyle kyaslanamaz gemilere, art alanlara sahip insanlar ve olaylarla ba alglar gelitirmeye kendilerine bu anlamda meydan okumaya gnlldrler (Eretin, 2007). Kresel liderler, kendisinin ve bakalarnn imajlar, rol alglar, gereksinimleri, deerleri, standartlar ve beklentilerinin kendi kltrel evresinden etkileneceini, birlikte altklarinsanlar nasl etkileyeceini bilirler. Bunun iin ok geni bir alanda girdi salayarak, ok boyutlu etki yaratarak, karmak sorunlara farkl zmlemeler reterek farkllklardan ok daha etkili bir byk enerji alan olutururlar ve ulusun tm kurum ve kurulularyla birlikte, milli deerlerini koruyarak, etik artlara uygun bir ekilde kendi karlarna ynlendirebilirler. Bunun iin de vizyon sahibi olma, kresel okur yazarlk, millilik, paylalan liderlik ve etik gibi nemli beceriler gerekir. Bu beceriler, Atatrkn milli mcadele sras ve sonrasnda ortaya koyduu liderlik rolleri; 1. Vizyon sahibi olmak 2. Kresel Okur Yazarlk 3. Millilik 4. Paylamc Liderlik 5. Etik olarak belirlenmitir. Vizyon sahibi olmak; Vizyon sahibi liderler, rgte ilikin, dlenen bir gerei tasarlayabilen, gelitiren ve paylaabilen, varolanla olmas gerekeni yaln bir gereklikle dengeleyebilen, bilinenden bilinmeyene ynelip gerekleri, mitleri, ryalar, frsatlar kurgulayarak gelecek yaratabilen, zeini kiisel deerlerin oluturduu rgtsel bir evre yaratabilen, kendi kiisel deerleri dorultusunda riske girebilen evresini harekete geirebilen, sosyal rntleri geni bir kapsamda alglayabilen, kiilerdir (Eretin, 2000:88-89). Kresel okur-yazarlk; kresel deiimi ve hz yakalayabilen, gelimeleri takip edip grebilen liderlerin zelliidir. Millilik; kresel liderin en nemli zelliklerinden birisi olup liderin, lkesinin gzetmesi, kltrlerin etkileimi srasnda milli deerlerin yok olup gitmesini nlemektir karlarn liderlik becerileri kapsamnda rneklenmeye allmtr. Bu aratrmada kresel

Paylamc liderlik; kresel lider, ulusunu medeni uluslar seviyesine ykseltebilen, bilim ve teknolojide an gereklerini yakalayabilmi bir toplum yaratabilendir. Bunu yapabilmek iin ulusal kurum ve kurulularla birlikte uyumlu davranlar ve uygulamalar ortaya koymak gereklidir. Paylamc ynetim, bir toplumsal-politik sistemdeki kart karlar olan btn aktrlerin ortak abalaryla elde edilen sonularn oluturduu yap ya da dzendir (Bozkurt vd., 1998:274). Liderliin paylam, siyasal sistemin ynetiminde hkmet ile toplum arasnda ortak aba ve karar almada karlkl sz sahibi olma koullarna dayanr. Siyasal sorunlar ve kamuoyunu yakndan ilgilendiren hususlarda, iktidarn kullanlmas, siyasal kararlarn alnmas ile ilgili olarak gcn sorumlu bir biimde kullanmdr. Etik; Kresel liderin bir dier zellii ise davranlarnda etik olmasdr. Etik, insanlarn kurduu bireysel ve toplumsal ilikilerin temelini oluturan deerleri, normlar, kurallar, doru-yanl ya da iyi kt gibi ahlaksal adan aratran bir felsefe disiplinidir (nal, 1996,43). Kendine yaplmasn istemediini bakalarna yapmamaktr. (Alptekin-Oguzertem, 2002). Kreselleme, uluslar olumlu veya olumsuz tm sonularyla bireysel ve kurumsal dzeyde ok boyutlu olarak etkilemektedir. Bu etkinin nasl olacann nemli belirleyicileri olan liderlerin ulusal ve kresel rolleri deimi, sorumluluklar artmtr

Kresel liderler, kltrel farkllklara ve eitliliklere sayg gstererek i ve d politikalarnda etik artlara uygun davranmallar. Kresel liderler geni bir alanda girdi salayp, ok boyutlu etkiler yaratarak, karmak sorunlara farkl zmlemeler retir, farkllklardan ok daha etkili bir byk enerji alan olutururlar ve ulusun tm kurum ve kurulularyla birlikte, milli deerlerini koruyarak kendi karlarna ynlendirebilirler. Kresel liderler dnyadaki gelimeleri grp deerlendirme ve uyum salama bakmndan kresel okur-yazarl olan kiilerdir. Birbiriyle kyaslanamaz gemilere, artalanlara sahip insanlar ve olaylarla ba edebilirler. Alternatif tutumlar v e alglar gelitirmeye kendilerine bu anlamda meydan okumaya gnlldrler. Kresel liderler geni bir alanda girdi salayp, ok boyutlu etkiler yaratarak, karmak sorunlara farkl zmlemeler retir, farkllklardan ok daha etkili bir byk enerji alan olutururlar ve ulusun tm kurum ve kurulularyla birlikte, milli deerlerini koruyarak kendi karlarna ynlendirebilirler. Son 10 ylda ortaya kan ve gelecek 20 yl da ok daha nem kazanacak liderlik paradigmalarndan Kresel liderlik modeli aada ksaca belirtebiliriz. Kresel liderlik k noktas problemler: Etnosentrizm, kasaba apl dnme, lokal snrlara hapsolma Temel disiplinler: Kltrler aras ynetim, Uluslararas Ticaret, Uluslararas Ynetim ve letme, Lider davranlar: Btn insanl dnme, evrensel dnme, farkl grler aras sentezi ve dengeyi yakalama, farkllklara saygl olma, kltrler aras iletiim ve empati kurma, sistemler, kltrler ve toplumlar aras balant ve diyalog kurma.

Yetkinlikler ve deerler: Kozmopolit esneklik, ok kltrllk, kresel duyarllk, yaratclk, kresel dnme, global vizyon, evrensel vatandalk, mzakere ve diyalog becerileri, kresel ekosistem dncesi, sentezci dnme, evrensel sayg ve hogr, diyalog, empati, aklk, ok kltrllk, network.

Yeni oluumlar: Entegre yaplar, iletiim alar, sanal ve yatay iletiim ve etkileim platformlar, kresel networkler, kresel sivil toplum oluumlar, kollektif uur ve renme ortamlar Yeni modeller: Kresel Liderlik, srdrlebilirlik, sosyal sorumluluk, BAWB, kresel bar, karlkl bamllk. Bizdeki rnekler: Kresel vizyona ve yurtd tecrbesine sahip kozmopolit aydnlar, akademisyenler, diyalog ve kltr elileri. yi Liderlerin, stlendikleri grev ve pozisyon ne olursa olsun ortak zellikleri vardr. Hepsinin strateji gelitirme, vizyon ortaya koyma, greve adanmlk, bakalarna ilham verme, gdleme, renme ve retme konusunda tutkulu olma, yenilii ve yaratcl kollamak, iletmek ve dinlemek, risk alabilmek ve deiim icin katalizr olmak yetenekleri mevcuttur. Bilirler ki, liderlerin kendilerinin rnek olarak liderlik yapmalar, zor kararlar almalar, kiisel sorumluluklarn kabul etmeleri ve ellerindeki greve kendilerini btnyle vermeleri gerekir. Bununla birlikte istisnai olmalarn mmkn klan, liderliin zn oluturan farkl nitelikleri de vardr. nsana nem vermilerdir; nk liderlik sadece zihinsel bir i deildir, insanlar daha byk bir vizyona tayabilmektir. Bunun iin gerekli empati, sayg, tutku ve birliktelii gstermeli ama en nemlisi kendilerine gven duyulmasn temin etmeli ve salayabilmelidirler. Vizyonlar sadece nlerindeki eyrek yl deil, uzun dnemlidir. srekliliini

Yklamaz bir iyimserlikleri vardr, nk liderlik tanm itibari ile pozitiftir. ou iten alak gnlldrler, nk bir lider neyi bilmediini de bilmek zorundadr. Liderlii g ile kartrmamlardr. Cesaretleri vardr, nk bilinmeyene atlmaya ve bakalarn da birlikte almaya hazrdrlar. Direnlidirler, nk liderlik kanlmaz olan muhalefete ramen ayakta kalabilecek yetenekte olmaldr. Gnmz de Kresel sorunlar kresel zmler gerektiriyor. Oysa, dnyadaki liderlerin yetki ve sorumluluklar lke snrlaryla belirleniyor. Liderlik seimleri lkeler baznda yaplyor, vergiler lkeler baznda toplanyor, askeri gler lkeler baznda rgtleniyor, kanunlar lkeler baznda belirleniyor. stelik, dnyada en yaygn ynetim sistemi olan demokrasilerde ortalama drt senede bir yaplan seimler nedeniyle herhangi bir anda kresel sorunlara zm retebilmek zere bir araya gelen lke liderlerinin ortalama bak as iki sene gibi ksa bir sre! Bu nedenle, kresel sorunlarn zm iin gerekli olan kresel yaplanmalar gerekletirmek gleiyor. Oysa, kresel boyutta ciddi bir yaplanma ihtiyac var. rnein, Birlemi Milletler, Dnya Bankas, IMF gibi kresel kurumlar kresel sorunlarla baa kabilecek kaynaklara ve yetkiye sahip deiller. BMin askeri yaptrm gc yok, IMF ve Dnya Bankas ancak lkeler kendilerini davet ettiklerinde etkili olabiliyorlar. stelik, kaynaklar asndan da lkelere bamlllar. Bu ve benzer kurumlarn gnmzn kresel sorunlaryla baa kabilmesi iin yetkileri ve kaynaklar artrlmal. Ancak, bu kurumlarn ynetiminde zel haklara sahip olan lkeler bu

haklar dierleriyle dengeli bir ekilde paylamadka bu kurumlar iin gerekli kaynaklarn harekete geirilmesi de gleiyor. rnein, BMde Fransann veto hakknn olmasn ancak gerek nfus ve ekonomik g, gerekse askeri g asndan daha byk imkanlara sahip Hindistann bu hakknn olmamas adil bir ynetim yaps olmadn gsteriyor., Uzun vadeli kresel bak asna sahip liderlere ihtiya var. lkeler belli konularda gnll olarak yetki ve kaynaklarn paylaacak yaplar oluturmazlarsa kresel krizlerin derinlemesini nlemek gleecek. Nisan bandaki G-20 toplantlarna hazrlanan lkeler ve liderlerinin bu konuyu aka masaya koyup, byk bir pazarlk gerekletirip hangi artlarda hangi yetkilerin paylalabilecei ve ne gibi kaynaklarn kresel sorunlarn zm iin harekete geirilebilecei konusunda uzlamaya varmann ilk admlarn atmalar nemlidir. Yoksulluun giderilebilmesi iin ncelikle gelimi lkelerin liderlerinin kendi lke snrlarn aan bir vizyona sahip olmalar, ve yoksulluun hkm srd yerlerdeki altyap yatrmlarna destek olmann ve kendi pazarlarnn bu lkelere tamamen amalar gerekiyor. Yoksulluun youn olarak grld lkeler ise zellikle eitim, salk, kadn-erkek eitlii ve iyi ynetiim ilkelerine uyum konusunda atlm yapmallar. Adil bir krselleme srecinin hem gelir dalm konusunda iyilemeler, hem de bar ortam oluturmak iin en etkili ara olduu belirlendi. Adil krsellemenin ayn zamanda demokratik katlm asndan da gelime salyaca ve dnyay daha iyi yaanr bir gezegen haline getirmek iin gerekli olduu zerinde duruldu. Bu nedenle, dnya ticaret rgt gibi kresel kurumlara nemli grevler dyor. Bu kurumlarn kararlarnda dnyadaki g dengelerinden ziyade kresel adalet duygularna arlk vermeleri, rnein gelimi lkelerin tarm sbvansiyonlar karsnda net bir ekilde yer almalar nem tayor. Kresel snma ve iklim deiikliinin nne geilecek admlar bir an nce atlmazsa ok ge olabilir. stelik iinde yaadmz bu gezegenin geleceini tehlikeye atmak, dier btn konularda ki gelimeleri de nemsiz klabilecektir. Bu nedenle, bu konuda krsel bir giriime ve dnyann her yresindeki tketicilerin duyarllklarnn artrlmasna gerek var. Bu konuda ilerleme kaydetmenin yolu, teknolojik gelieleri tevik etmekten, devletin dzenleyici rlnn etkin olarak kullanlmas ve mmkn olduunca Pazar mekanizmalarna daynan zmler retilmesine ihtiya var. Eitim konusunda yaplacak atlmlar, hem ekonomik gelime asndan, hem de dier sorunlarn zm asndan hayati nem tayor. zellikle, kadnlarn eitimine nem verilmesi ve insanlarn teknoloji kullanma yetkinliklerinin gelitirilmesi ncelikler arasnda yer alyor. Eitimde en nemli iki konu, frsat eitlii ve eitim programlarnn ieriinin gncel gelimelere ve toplumsal ihtiyalar dorultusunda oluturulmas olarak ortaya kyor. Orta Douda barn tesis edilmesi sadece bu blge iin deil, ayn zamanda dnyann gvenlii iinde nemli. Bu konuda Batl devletlerin srail yanls olarak alglanmas, nemli bir sorun olarak grlyor. zellikle adil bir hakemlik mekanizmasnn oluturulmasnn nndeki en nemli engellerden birisi de bu alglama.

3.SONU Kreselleme, uluslar olumlu veya olumsuz tm sonularyla bireysel ve kurumsal dzeyde ok boyutlu olarak etkilemektedir. Bu etkinin nasl olacann nemli belirleyicileri olan liderlerin ulusal ve kresel rolleri deimi, sorumluluklar artmtr. Dnyadaki sorunlarn boyutlar krsel bir nitelik kazandka, bunlarn zm iin gerekli kresel yaplarn da nemi artyor. Ancak, krsel kurumlarn hem karar mekanizmalarnn yaval, hem de zmden daha ok bu kurumlarn kurulu dnemindeki g dengelerinin arlk tayor olmalar bir sorun olarak karmza kyor. Bu nedenle almas gereken en nemli sorunlar, ulusla karlarn uluslararas kurumlarn zm retme kapasitesini engellemesi ve bu kurumlarn brokratik yaplarnn hzl karar mekanizmalarna dntrlmesi ve effaflk ve hesap verebilirlik gibi ilkelerin n plana kmasnn salanmas olarak belirleniyor. Uzun vadeli kresel bak asna sahip liderlere ihtiya var. lkeler belli konularda gnll olarak yetki ve kaynaklarn paylaacak yaplar oluturmazlarsa kresel krizlerin derinlemesini nlemek gleecek.

KAYNAKA
KOEL, T, 2001, letme Yneticilii, 8. Bask, stanbul : Beta Bas. Yay, 544s BAHAR, .. Atatrk ve Liderlik Srlar. Kum Saati Yaynlar, (stanbul, 2006). BAYKAL, A. N.. Mustafa Kemal Atatrkn Liderlik Srlar. Sistem Yaynlar, (stanbul, Kasm, 2000). ARGDEN , Y Kresel sorunlarda liderlerin ncelikleri http://arge.com/Publications/Makaleler/KureselYonetisim/KureselLiderlerinOncelikleri.aspx ARGDEN , Y Kresel sorunlarda Liderlerin ncelikleri, 1992 Dnya Gazetesi, 09.02.2005 Eretin, efika ule., Lider Sarmalnda Vizyon, Nobel Yaynlar, Ankara:2000 Kresel Liderlik Nedir liderlik-nedir.html http://www.nenedir.net/nedir/yoneticilik-ve-organizasyon/9785-kureselKresel Liderlik Forumu

http://www.commercialsnmedia.com/organizasyon/8glf.pdf Bte grmeleri iin kresel liderlik nemli http://www.bloomberght.com/haberler/haber/1249375-clinton-butce-gorusmeleri-kuresel-liderlikicin-onemli