GR Alternatif akm devrelerinde; diren,bobin veya kondansatrler saf ve tek olarak bulunmaya bilirler.

ou kez biri veya birka birlikte bulunurlar. Ayrca diren ,bobin veya kondansatrlerin ikisi veya daha fazlas birbiriyle seri, paralel olarak da balanrlar. Birden fazla cinsteki elemann (diren,bobin,kondansatr) seri ,paralel veya seri paralel balanmas ile oluturulan alternatif akm devresinin yerine geebilecek , ayn zellikleri verebilen tek bir e dirence empedans denir. Empedans Z harfi ile gsterilir ve birimi ohmdur. Buna gre alternatif akm devrelerinde Ohm kanunu ,
U

I=
Z

olur.

A- SER DEVRELER 1-DREN BOBN SER DEVRES (R-L) ekil -1 de bir direnle bobinin seri balanmas ile oluturulan devre grlmektedir. Uygulama da bu devreye yalnz ayr ayr saf diren ile endktif reaktans balanmas eklinde deil, bir bobinin direnci ve endktif reaktans olarak da rastlanr. rnein bir motor bir transformotor bobinin, bir direnci (R) ile bir endktif reaktans (XL) vardr.

L,XL UL

UR

UR

UL

U
ekil-1: Diren-Bobin seri devresi (R-L) ekil-1 deki devrede diren ve bobin saf elemanlar olarak alnmtr. Bu seri devre akm, btn devre elemanlarndan gemektedir. Devre gerilimi ise diren bobin ularna den gerilimin vektr yel toplamna eittir. Bu vektr yel deerler, bir vektr sistemiyle de gsterilebilir. Diren ularna den gerelim (UR)

UL

UR

ekil-2: R-L seri devresi vektr diyagram

UR = Diren ularndaki gerilim (Volt) UL = Bobin ularndaki gerilim ( Volt) U = Devre gerilimi (Volt) R = Diren (Ohm) L = Endktans (henri) XL= Endktif reaktans (Ohm) Z = Empedans (Ohm) I = Devre akm (Amper) = Devre akm ile gerilimi arasndaki a (derece) dir. RNEK= Direnci 40 ohm ve endktans 95,5 mili henri olan bir bobinin ularna etkin deeri 220V ve frekans 50Hz olan bir gerilim uygulanyor. a) Bobinin empedansn b) Bobinden geen akm c) UR ve UL gerilimleri d) Akmla gerilim arasndaki asn bulunuz. ZM= a) Endktans 95,5mH olan bobinin endktif reaktans. XL= 2 fl = 3.2,14.50.95,5.10-3 = 30 olur. Empedans ise Z = R2+XL2 = 402+30 2 = 50 dur. b) Bobinden geen akm
U 220

I=
Z

=
50

= 4,4Amper olur.

c) UR gerilimi ile UL gerilimi. UR= I .R = 4,4.40 UL= I . XL = 4,4 . 30 = 176V = 132V d) Devre gerilimi ile akm arasndaki a,yani devrenin faz as.
XL 30

tan =
R

=
40

= 0,75 ve cetvelden =37 bulunur.

2-DREN-KONDANSATR SER DEVRES (R-C) ekil-1 de bir diren ile kondansatrn seri balanarak oluturduklar devre grlmektedir. Kondansatrn dielektriinden dolay olan direncin etkisi yok denecek kadar kk olduundan, kondansatrler saf olarak kabul edilirler.
R C,XC

UR

UC

U ekil-1: Diren-Kondansatr seri devresi(R-L) ekil-1 deki vektr diyagramn ekil-2 de verilmitir. Vektr diyagram izimine btn seri alternatif akm devrelerinde olduu gibi akm yatayda alnarak balanr. UR akmla ayn fazda ve

kondansatr ularna den gerilim UC de akmdan 90o geri fazdadr. UR ile UC nin vektrel toplam yaplarak U devre gerilimi bulunur. U gerilimi akma gre kadar geri fazl olup, akm sfr fazl alndnda, as negatif deerler alr. UR 0

UC U ekil-2 R-C seri devresi vektr diyagram RNEK= 50 ohmluk bir direnle 150 mikrofaradlk bir kondansatr seri balanarak oluturulan sisteme 50C/s frekansl 220V luk bir gerilim uygulanyor. a) Devrenin empedans b) Devre akm c) Akmla gerilim arasndaki ay hesaplayn ZM= a) C=150F olduuna gre kapasitif reaktans, 106 XC = 2 fC Z= R2 + X2C = = 2.3,14.50.150 502 + 21,232 = 54,32 dur. 106 = 21,23 olur devrenin empedans

b) Devrenin akm,
U 220

I=
Z

=
54,32

= 4,05Amper olur.

c)Akmla gerilim arasndaki a

XC 21,23

tan =

=
Z 54,32

= 0,42 ve cetvelden = 23o bulunur.

3-BOBN-KONDANSATR SER DEVRES (L-C) Uygulamada saf bobin saf kondansatr bulmak mmkn deildir. Her bobin veya kondansatr mutlaka bir direnci vardr. Bu sebepten bu devrenin incelenmesine gerek grlmemitir. 4-DRENBOBN-KONDANSATR SER DEVRES (R-L-C) Seri bal diren ve kondansatrden oluan ekil-1 deki devrenin akm I olsun. R direncinde UR, L bobininde UL ve C kondansatrnde UC gerilimleri der. Akm balang olarak alndnda, UR akm ile ayn fazda, UL akmna gre 90o ileri fazda ve UC akmna gre 90o geri fazda olarak devrenin vektr diyagram ekil-2 deki gibi izilir. UR , UL ve UC nin vektrel toplam ise devre gerilimi Uyu verir. Buna gre ekil-2 grlmektedir.Arkadaki sayfann banda ilk nce R-L-C devresi ekil-1 de grlmektedir. ekil-2 de ise vektrel diyagram grlmektedir

R
UR

L UL

UC

U
ekil-1 : Diren- Kondansatr- Bobin R-L-C devresi