Yayna Hazrlayan Nurhayat MAT - Murat MAT

Eserlerin hazrlanmasnda Trk Dil Kurumu mla Klavuzu esas alnmtr.

Yayna Hazrlayan Nurhayat MAT - Murat MAT

Copyright Zambak Yaynlar, 2005

Bu kitaptaki metin ve resimlerin, tamamnn ya da birksmnn, kitab yaynlayan irketin nceden yazl izni olmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt sistemi ile oaltlmas, yaymlanmas ve depolanmas yasaktr. NSAN NE LE YAAR Dnya Klasikleri Serisi Editr : Semih YILMAZ eviren : Mustafa ALTUG Tashih : Sezgin AKAY Ramazan GER Dizgi ve Grafik : Zambak Grafik, Murat ALTINDA Kapak : SGSM Film : SGSM ISBN : 975-266-100-9
Basm Yeri ve Yl: alayan Matbaas Tel: (0232) 252 20 96 Nisan 2005 / ZMR Genel Datm: Gkkua Pazarlama ve Datm Alaykk Cad. Nu.12 Caalolu / STANBUL Tlf.: (0212) 519 39 33 (pbx) Fax: (0212) 519 39 01 Zambak Basm Yayn Eitim ve Tur. lt. San. Tic. A.. Bulgurlu Mh. Libadiye Cad. Haminne emesi Sk. Baran Merkezi Nu.20 34696 skdar / STANBUL Tlf.: (0216) 522 11 30 (pbx) Fax: (0216) 522 11 44 / (0216) 520 24 95

NDEKLER
nsan Ne le Yaar? ...................................................... Soru ...................................................................... Efendi le Uak ............................................................ Yangn Kvlcmken Sndrmeli .................................. 6 43 50 116

NSAN NE LE YAAR? 1
Simon adndaki fakir bir kundurac, kk bir kyl kulbesinde kars ve ocuklaryla birlikte yayordu. Baka insanlar gibi kendine ait ne bir evi ne de bir tarlas vard. Kazancn az, ekmein pahal olduu o zamanlarda, elinin emeiyle geimini salayan Simon, kazancyla ancak ailesinin karnn doyurabiliyordu. Kar kocann btn k boyunca paylatklar koyun derisinden yaplm tek paltolar da artk eskimi, paavraya dnmt. Simon, iki yldr koyun derisi satn alarak yeni bir palto yapmay istiyordu. K gelmeden az da olsa para biriktirebilmiti. Karsnn sandnda rublelik bir banknot sakl duruyordu; kydeki mterilerinden de be ruble yirmi kopek alaca vard. Simon, bir gn koyun derisi almaya gitmek iin sabah erkenden hazrland. Gmleinin zerine karsnn yamal, ii pamuklu ceketini; onun zerine de kendi kuma paltosunu giydi. Kahvaltsn aceleyle yaptktan sonra rublelik banknotu cebine dikkatle yerletirdi. Bahedeki aatan bir dal kesip eline baston yaparak yola koyuldu. Alacakllarmdan be rubleyi alrm; yanmdaki rubleyi de zerine ekler klk palto iin koyun derisini rahat rahat satn alrm. diye dnyordu. Kye varnca hemen ilk borlusuna gitti; ama adam evde yoktu. Kylnn kars; kocas evde yokken kimseye para

7
veremeyeceini syleyerek borlarn gelecek hafta vereceklerine dair sz verdi. Simon, baka bir borluya gitti. Bu kyl de trl yeminler ederek hi parasnn olmadn, sadece kundura yamas iin olan yirmi kopek borcunu deyebileceini syledi. Bunun zerine Simon, koyun derisini veresiye almaya alt. Tccar, fakir olduu iin ona pek gvenemedi. Koyun derisini ancak paray getirdikten sonra alabilirsin. Ben alacakl peinden komann nasl bir ey olduunu iyi bilirim, dedi. Bu durumda Simonun o gn eline geen; tabanlarna pene vurulacak bir ift izme ve tamir ettii kunduralar iin ald yirmi kopekti. Simonun can ok sklmt. Ald yirmi kopei ikiye harcad ve eli bo olarak evinin yolunu tuttu. Sabah gelirken souu iliklerine kadar hissetmesine ramen biraz iki itikten sonra zerinde koyun derisinden palto olmad hlde imdi souu hissetmiyordu. Bir elinde tamir etmeye gtrd eski izmeleri skca tutmaya alan Simon, dier elinde bulunan denekle de buz tutmu yerlere vuruyordu. Kendinden gemi bir hlde sallana sallana, glkle yrrken kendi kendine konuuyordu: Hi myorum, adamakll sndm. Varsn koyun derisi paltom olmasn. Krk ne yapacakmm sanki! Hibir ey iin zlmeden yoluma giderim. te byle biriyim ben! Umrumda bile deil! Krksz de yaayabilirim. Artk ihtiyacm yok! Karm kzacak, biliyorum. Hakk da var, olacak i deil, gerekten de ok ayp; akama kadar cann kasya al, onlar paranz vermesinler. Dur biraz! Eer o paray getirmezsen senin derini diri diri yzmezsem beni adamdan sayma! una bak, o kadar borcu varken yirmi kopekle adam bandan savyor, iin iinden kyor! Yirmi kopek benim ne iime yarar! Ben de ikiye harcadm... Zaten baka hibir ie de yaramaz! Elinin darda olduunu sylyor. Belki de dorudur; fakat ben ne yapaym? Senin

8
evin, srn her eyin var. Benimse iinde kaldm u ayakkab tamirhanesinden baka neyim var? Senin budayn tarlandan gelir; bense budayn her tanesine para veriyorum. Ne kadar ksarsam ksaym, haftada ruble srf ekmee harcamam gerekiyor. Eve geliyorum, bakyorum ki ekmek bitmi; haydi bakalm bir buuk ruble daha karmaya al. te byle, bu yzden borcunu hemen deyeceksin, baka samalk duymak istemiyorum! Byle kendi kendine sylenerek ke bandaki trbeye varmt. Ban kaldrp yukar doru baknca trbenin tam arkasnda beyazms bir ey gzne arpt. Simon, dikkatle bakmasna ramen grd beyazln ne olduunu ortalk kararmaya balad iin bir trl seemiyordu. Daha nce burada byle beyaz bir ta yoktu. kz desem, kze benzemiyor. Kafas insan kafasna benziyor; ama ok da beyaz. Hem burada adamn ne ii olabilir ki? Bakt eyi iyice grene kadar merakla yaklat. Bu varln bir insan olduunu fark etti. Fakat bu insann l m sa m olduu belli olmuyordu. zerinde hibir kyafet olmayan bir adam, trbenin duvarna yaslanm, hi kmldamadan oturur vaziyette duruyordu. Yaad dehetten ayakkabcnn tyleri diken diken oldu. inden: Birisi adam ldrp soyarak buraya atm. Bu ie burnumu sokarsam kesin bam belaya girer. diye dnd. Simon, bu dnceyle yoluna devam etti. Adam grmemek iin trbenin n tarafna geti. Biraz ilerledikten sonra dnp arkasna bakt. Adamn artk duvara yaslanmadn ve kendisine bakyormu gibi hareket ettiini grd. Ayakkabc daha byk bir korkuya kapld. Geri dnp yanna m gitsem, yoksa yoluma m devam etsem? Hadi yanna gittim, ya bama bir ey gelirse? Adam kim bilir neyin nesi? Burada, bu hlde bulunmas hayra almet deil. Yanna gidince, stme atlayp boazma

9
yaprsa nasl kurtulurum? Haydi onu yapmasa, yine de bama dert alm olurum. Yar plak bir adam ben ne yapaym? Srtmdaki giysileri karp veremem ya! Allah yardmcm olsa da bir an nce buradan uzaklap sa salim kurtulsam! diye dnd. Ayakkabc bu dnceyle trbeyi arkasnda brakarak hzl admlarla yoluna devam etti. Trbeden epeyce uzaklamt ki iinde duyduu vicdan azab onu yolundan alkoydu. Yolun ortasnda durarak kendi kendine: Sen ne yapyorsun Simon? Adam orada perian hlde, belki de alktan lyor; sen ise korkudan bir an nce uzaklamaya bakyorsun. Zengin oldun da hrszlardan korkmaya m baladn sanki! Yazklar olsun sana Simon, bu yaptndan utan! diye sylendi. Bu dnceden sonra hemen geri dnd ve doruca adamn yanna gitti.

10

2
Simon, yabancya yaklanca salam olmasna ramen kendisine bakamayacak kadar hlsiz, gen bir adamla karlat. Zavall, arkasna yaslanm baygn gibi duruyordu. Simon, donmak zere olan gencin yanna yaklanca adam kendine gelir gibi oldu, ban evirip gzlerini at ve Simonun yzne bakt. Bu bak, Simonun ruhunda gence kar acma ve sevgiyle kark bir his uyandrmaya yetti. Elindeki izmeleri yere att, paltosunun kemerini zerek izmelerin zerine brakt ve acele ile srtndaki kuma paltoyu kartt. Hadi, kalk abuk, u paltoyu hemen giyin, diyerek gencin dirseklerinden tutup kalkmasna yardm etti. Gen adam ayaa kalknca Simon, adamn temiz ve salkl vcuduna, el ve ayaklarna bakt. Gencin yzndeki iyilik ve efkat ifadesine hayran oldu. Paltoyu gencin omuzlarna atarak giyinmesine yardm etti. Paltoyu onun zerine sardktan sonra kemeri de beline skca dolayarak paltonun tm vcudunu iyice sarmasn salad. Simon, kendi yrtk apkasn da gencin bana takmak iin kard; fakat bann dn hissetti: Benim bamda neredeyse sa yok, oysa onun uzun kvrck salar var. diye dnerek apkay tekrar kendi bana takt. Ayana giyecek bir eyler versem daha iyi olacak. diyerek genci oturttu ve elindeki izmeleri ona giydirdi. te imdi oldu dostum! imdi biraz hareket et de vcu-

11
dun snsn. Dier sorunlar sonra hlledilir. Yryebilecek misin? Gen adam ayaa kalkt ve minnettarlkla Simona bakt; fakat bir ey syleyemedi. Simon: Niin konumuyorsun? Burada durulmaz, ok souk, eve gitmemiz lazm. Al u deneimi, kendini gsz hissedersen zerine yaslanrsn. Haydi imdi yr bakalm! Gen adam yrmeye balad. Kolaylkla yryor, geride kalmyordu. Yolda giderken Simon, gence birtakm sorular sordu: Nerelisin? Bu taraflardan deilim. Ben de yle dnmtm. Bu civardaki insanlarn hepsini tanrm. Peki, o trbenin yanna nasl geldin, orada ne iin vard? Bunu syleyemem. Biri sana ktlk m yapt? Hayr, bana ktlk eden olmad. Beni Allah cezalandrd. Elbette bamza gelen iyilikler de ktlkler de Allahtandr. Fakat yiyecek bir lokma ekmekle yatacak yer bulmak sana der. Nereye gitmek istiyorsun? Benim iin fark etmez. Simon arm kalmt. Adam kt birine benzemiyor; stelik son derece de kibar konuuyordu. Kendisiyle ilgili hibir ey anlatmyordu. Buna ramen Simon: Kim bilir bana neler geldi zavallnn? diye dnyordu. Yabancya dnerek:

12
O hlde bizim eve gidelim, hi yoksa bir para snrsn, dedi. Bunun zerine Simon, evinin yolunu tuttu; yabanc gen de sessizce onun yan sra yrd. Bir taraftan kuvvetli bir rzgr km, dier taraftan da ikinin etkisi getii iin Simon, gmleinin altnda meye balamt. Burnunu ekerek hzl hzl yrrken kendi kendine: Eh Simon, krk m istiyordun? Sabah koyun derisi almak iin ktn, imdi srtndaki paltodan da oldun. bu kadaryla kalsa bari; stelik eve ne olduu belli olmayan bir adam gtryorsun. Matryona bundan hi holanmayacak! diye dnyordu. Kars aklna gelince iini biraz korku sard; fakat yabancya bakp da onun trbede kendisine bakn gznn nne getirince yrei ferahlad, kalbine bir mutluluk doldu.

13

3
Simonun kars Matryona, o gn btn ilerini erkenden bitirmiti. Odun kesmi, su getirmi, ocuklarn karnn doyurmu, kendisi de yemeini yemi, imdi de oturmu dnyordu. Kendi kendine: Acaba ekmei bugn m yapsam yoksa yarna m braksam? diye dnyordu. Daha, byk bir para ekmek vard. Eer Simon kasabada le yemei yediyse akama ok bir ey yemez, o zaman ekmek yarna da yeter. diye dnd. Ekmek parasn eliyle tekrar tekrar tartarak: Bugn ekmek yapmayaym. Zaten evde bir piirimlik un kald. dare edersek haftay karr. dedi. Matryona byle karar verdikten sonra ekmei kaldrd ve masann bana geerek kocasnn gmleini yamamaya balad. Bir taraftan diki dikiyor bir taraftan da koyun derisi almaya giden kocasn merak ediyordu. Satc bizimkini aldatmasa bari! Benim iyi yrekli kocacm ok saftr. Kimseyi aldatmak onun aklna gelmez; ama kk bir ocuk bile onu kandrabilir. Sekiz ruble epeyce bir para demek, o fiyata salam bir palto alnabilir. Evet, en iyi deriden olmaz; ama yine de doru drst bir klk palto almas lazm. Geen k, srtmda scak tutan bir palto olmad iin az m sknt ektim! Hemen hemen hi darya kamadm. Kocam evden karken ne var ne yok hepsini srtna geirir, bana giyecek bir ey brakmazd. Bugn yola erken kmad; ama yine de imdiye kadar gelmesi lazmd. nallah paray lgnca har vurup harman savurmamtr!

14
Matryona tam bunlar dnrken dardan ayak sesleri iitildi ve sokak kapsndan ieriye birileri girdi. neyi gmlee ilitirerek kimin geldiini grmek iin koridora kt. Kap giriinde iki adamla karlat. Bunlardan birisi Simon, dieri ise ba ak, aya izmeli yabanc bir adamd. Matryona, kocasndaki alkol kokusunu hemen fark etti ve Bak sen, yine imi! diye dnd. Fakat kocasn paltosuz, srtnda tek bir ceketle eli bo ve bir su ilemi gibi sessiz, boynu bkk grnce byk bir hayal krklna urad. Bu serseriyle elenip paralar har vurup harman savurduu yetmiyormu gibi tutmu bir de herifi eve getirmi. diye dnd. Martyona onlar kulbeye ald, hibir ey demeden arkalarndan ieriye girdi. Yabancnn ince yapl bir gen olduunu ve srtnda kocasnn paltosu bulunduunu ancak o zaman fark etti. Paltonun altnda gmlee benzer bir ey grmedi. Banda apkas da yoktu. Gen adam, ieriye girdikten sonra ban yere emi, ne bir hareket etmi ne de gzlerini kaldrp kadna bakmt. Martyona iinden: yi bir adama benziyor, korkmasndan belli. dedi. Sonra kalarn atarak bu ikisinin ne yapacaklarn grmek iin ocan yanna gidip beklemeye balad. Simon, hibir ey olmam gibi apkasn kararak sedire oturdu. Haydi, Martyona. Eer yemek hazrsa biraz getir de yiyelim. Martyona kendi kendine bir eyler mrldand ve hi kprdamadan ocan yannda beklemeye balad. Bir kocasna bir de gen adama bakarak hayr anlamnda ban sallad. Simon, karsnn cannn skldn anlamsa da bunu grmezlikten geldi. Hibir eyin farknda deilmi gibi yabancnn kolundan tutarak:

15
Otur arkadam, otur da yemek yiyelim, dedi. Yabanc da sedire oturdu. Simon karsna: Akama yemek yapmadn m, diye sordu. Martyona sinirlenerek: Piirdim; fakat sizin iin deil. ki senin bana vurmu. Evden koyun derisi palto almak iin ktn, imdi srtndaki paltoyu da bakasna vermisin. stelik ne olduu belli olmayan bir serseriyi de yanna alp eve getirdin. Sizin gibi sarholara verecek yemeim yok benim. Yeter Martyona, sus! Haksz yere bakasn sulama! nce adamn nasl biri olduunu sor bakalm. nce sen bana paray ne yaptn syle! Simon ceketinin cebini kartrd, rublelik katlanm banknotu kararak masann zerine brakt. te para! Trifonof borcunu vermedi. En ksa zamanda deyecekmi. Matryona daha ok sinirlendi. Demek kocas koyun derisini almamt... Masann zerindeki paray hiddetle ald ve gvenli bir yere saklad. Bir taraftan da fkeyle: Size verecek yemeim yok. Dnyadaki btn sarholarn hepsini biz doyuramayz, dedi. Yeter artk Matryona, biraz sus! nce anlatacaklarm bir dinle bakalm! Senin sarho aznla syleyecein yalanlar dinleyemem. Senin gibi bir ayyala evlenmek istememekte ne kadar haklymm. Annemin bana verdii eyizi ikiye verdin; imdi de palto almak iin gtrdn paray ikiye verdin! Simon karsna; sadece yirmi kopek harcadn, bu adamla nasl karlatn anlatmaya altysa da kars ona sz

16
syletmiyordu. Onun bir szne karlk kars on sylyor, taa on yl nce olmu bitmi btn meseleleri sayp dkyordu. Matryona iyice iini boaltt ve en sonunda Simona hcum ederek onu kolundan yakalad. Ver ceketimi! Btn varm youm bu zaten, sen bunu bile benden alp srtna giyiyorsun. Bir daha benden habersiz aldn grmeyeceim. Ver unu bakalm, seni ayya herif! eytan grsn yzn! Simon, ceketi karmaya balad; fakat kolun birisi tersine kt. Matryona ceketi ekerken dikileri de patlad. Bu sefer fke ile ceketi kapt, acele ile srtna giyerek kapya doru yrd. Dar kp fkesini yattrmak istiyordu; ancak bir dakika tereddt etti, duraklad. Hem fkesini yattrmak hem de yabancnn kim olduunu renmek istiyordu.

17

4
Matryona olduu yerde dnerek: Eer iyi bir adam olsayd, byle aylak aylak dolamazd. Baksana srtnda bir gmlei bile yok. yi biri olsayd onunla nerede tantn sylerdin, diye bard. Simon: te sana deminden beri anlatmaya altm da buydu. Trbenin yanndan geerken onu yar plak ve souktan donmu bir hlde otururken grdm. Bu hlde oturulacak bir hava deildi zaten. Beni ona Allah gnderdi, yoksa orada souktan lecekti zavall. Ne yapsaydm sence? Kim bilir bana neler geldi? Ben de onu ayaa kaldrdm, paltomu giydirdim ve buraya getirdim. Bu kadar kzma Matryona. Gnahtr! Bir gn hepimizin leceini unutma! Matryonann birtakm kt szler dilinin ucuna kadar geldi; fakat yabancya gz iliince dilini tuttu. Gen adam, sedirin kenarna ilimi yle hareketsiz oturuyordu. Ellerini dizlerinin zerinde birletirmi, ba ne eik, gzleri kapal ve ac iinde kvranyormu gibi kalar atlm bir hldeydi. Matryona hl susuyordu. Simon yavaa: Matryona! Yreinde Allah sevgisi ve korkusu yok mu, dedi. Matryona, bu szleri iitince tekrar yabanc adama bakt ve kalbinin birden ona kar yumuadn hissetti. Kapnn yanndan geri dnd. Doruca mutfaa giderek yemek hazrlad. Masaya bo bir bardak koyarak iine bir miktar st dol-

18
durdu. Kalan son ekmek parasn getirdi, sofraya atalla kaklar da yerletirdi. Yiyecekseniz yiyin hadi, dedi. Simon, yabancy masaya doru ekerek: Delikanl, ge yle otur, dedi. Simon ekmei et suyunun iine dorad ve birlikte yemeye baladlar. Matryona masann bir kesine oturmu, ban avucunun iine dayam yabancya bakyordu. Matryonann yreini, gen adama kar bir merhamet duygusu sarmt. inde ona kar sevgi duymaya balad. O dakikada adamn yzne bir lt geldi, yz sevinle parlad. Artk kalarn atmyor, ban yukar kaldrp Matryonaya bakarak glmsyordu. Yemekleri bittikten sonra kadn sofray kaldrd ve yabancy sorguya ekmeye balad. Nerelisin? Ben bu civardan deilim. Peki, yol zerinde ne iin vard? Bunu size syleyemem. Birileri paran m ald? Beni Allah cezalandrd! Orada yle yar plak yatyordun, yle mi? Evet, hem yar plaktm hem de souktan donmak zereydim. Simon beni grnce hlime acd. Paltosunu karp bana giydirdi ve beni buraya getirdi. Siz de yiyecek ve iecek vererek bana merhamet gsterdiniz. Bunun mkfatn Allah size mutlaka verecektir! Matryona ayaa kalkarak onlar gelmeden nce kocas

19
iin yamad gmlei askdan alp yabancya verdi. Sonra bir de pantolon getirdi. Gmlein yok, al bunu giyin. Sonra ister tavan arasna istersen ocan zerindeki dama yatabilirsin. Yabanc, paltoyu karp gmlei giydi ve tavan arasna uzand. Matryona mumu sndrd, paltoyu ald ve kocasnn yatt yere kt. Matryona, paltoyu zerine rterek yatt; fakat bir trl gzne uyku girmiyordu. nk akl yabanc gence taklmt. Adamn evdeki son ekmek parasn da bitirdiini, yarn iin hi ekmekleri kalmadn dndke hznleniyordu. Ancak gencin yzne bakp da kendisine glmseyiini hatrlaynca kalbi mutlulukla doluyordu. Matryona bu dncelerle uzun sre uyuyamad. Simonun da uyank olduunu, paltoyu kendine doru ektiini fark etti. Simon! H, ne var? Kalan son ekmei de yediniz. Ben de yarna yeter diye baka hamur yourmadm. Ne yapacaz bilemiyorum. Belki komumuz Martadan bir para dn ekmek alabilirim. Allah byktr. Yarna lmez de sa karsak elbet yiyecek bir eyler buluruz. ra: Kadn, bir sre hibir ey sylemeden sessizce yatt. Son-

yi bir adama benziyor; fakat kim olduunu bize niin sylemiyor? Kendine gre sebepleri olduuna eminim. Simon!

20
Ne var? Biz hep bakalarna bir eyler veriyoruz da neden bize bir ey veren olmuyor? Simon, ne syleyeceini bilemedii iin: Artk konumay brakalm. diyerek uyumak iin arkasn dnd.

21

5
Simon, sabah erkenden kalktnda ocuklar hl uyuyordu. Kars, dn ekmek istemek iin komusu Martaya gitmiti. Gzlerini tavana dikmi olan yabanc gen, eski gmlei ve pantolonu giymi, tek bana sedirin zerinde oturuyordu. Yz akamkinden daha da parlakt. Simon, gence: Bak arkadam, insann karn yiyecek ekmek ister, plak bedeni de giyecek elbise... nsan hayatta bakalarna muhta olmamak iin almak zorundadr. Senin elinden ne i gelir? Hibir i gelmez. Simon, bu cevaba ok armt. nsan isterse her eyi renebilir, dedi. Mademki insanlar alyor, o hlde ben de alrm. Adn ne senin? Mikael Bak Mikael, eer kendin hakknda konumak istemiyorsan sen bilirsin, buna sayg duyarm. Ama yaamak iin almak zorundasn. Benim dediim gibi alrsan sana hem yemek hem de yatacak yer veririm. Allah sizden raz olsun! renirim. Bana ne yapacam gsterin yeter. Simon eline bir iplik alarak baparmana dolayp bkmeye balad.

22
Bak, grdn m? Hi de zor deil! Mikael nce onu dikkatle izledi. Sonra bir iplik alarak baparmana dolad ve iin ustaln kavrayarak iplii bkverdi. Sonra Simon, ona iplii nasl mumlayacan gsterdi. Ondan sonra meini delmeyi ve ine ile diki dikmeyi retti. Mikael, bunlar da ok abuk kavrad. Simon, ne gsterdiyse Mikael hemen rendi, yle ki gn sonra btn hayat boyunca ayakkabclk yapm gibi iyi diki dikiyordu. Durmadan alyor, ok az yemek yiyordu. i bitince sessizce oturup yukar doru bakyordu. Sokaa nadiren kyor, yalnz gerekli olduu zaman konuuyordu. Kimseyle akalat da grlmemiti. Oraya geldii ilk akam, Matryonann kendisine yemek verdii zamanki glmseyiinden baka da glmsediini gren olmamt.

23

6
Gnler gnleri, aylar aylar kovalad ve bir yl bylece geti. Simonun evinde oturan ve onunla alan Mikael, iini ok iyi yapt iin n gnden gne artmaya balad. iyle o kadar hret buldu ki artk insanlar, hi kimsenin Simonun iisi Mikael kadar gzel ve salam ayakkab dikemeyeceini sylemeye balad. yle ki btn o evredeki insanlar Simona ayakkab yaptrmaya geliyordu. Artk Simon iyi para kazanyor, gnden gne zenginleiyordu. Bir k gn Simonla Mikael ilerinin banda oturmu alrken atn ektii ngrakl bir kzan kulbeye doru geldiini grdler. Kzak kulbenin kapsnn nnde durdu. Zarif bir uak yere atlayarak arabann kapsn at. Krk paltolu bir beyefendi kzakl arabadan inerek Simonun kapsna geldi. Matryona, hzla yerinden frlayarak kapy sonuna kadar at. Beyefendi ban eerek kapdan ieri girdi, belini dorulttuunda hemen hemen ba kulbenin tavanna deiyordu. Vcudu da neredeyse durduu keyi tamamen kaplamt. Simon ayaa kalkt, eilerek beyefendiyi selamladktan sonra onun yzne akn akn bakmaya balad. mr boyunca onun gibi birini hi grmemiti. Kendisi sska, Mikael zayf, Matryona ise bir deri bir kemikti. Hlbuki bu adam daha ok baka dnyaya ait gibiydi: Krmz yzl, boa boynu kadar kaln enseli, iri yar, csseli ve demirden yaplm gibi salam grnl bir adamd. Adam soluyarak krk paltosunu kard, bir yana att, se-

24
dire oturdu. Burann ustas hanginizsiniz, diye sordu Simon bir adm ne karak: Benim efendim, dedi. Bunun zerine adam uana seslendi: Hey, Fedka, deriyi buraya getir. Uak, elinde bir paketle koarak ieri girdi. Adam paketi alarak masann zerine koydu ve A! emrini verdi. Uak paketi at. Adam eliyle deriyi gstererek: Buraya bak kundurac, u deriyi gryor musun? Evet, efendim. Peki, bunun ne cins deri olduunu biliyor musun? Simon, eliyle deriye dokunarak: yi bir deriye benziyor, dedi. Demek iyi deri ha! Ahmak herif, sen hayatnda hi byle deri grdn m? Gerek Alman mal! Fiyat da yirmi ruble! Simon korkarak: Byle deriyi ben nereden greceim efendim, dedi. imdi bu deriden bana bir ift izme yapabilecek misin? Evet, efendim, yapabilirim. Bunun zerine adam Simona barmaya balad. Demek yapabilirsin, yle mi? Pekl, bu izmeleri kime yaptn ve derinin hangi kalitede mal olduunu iyice aklnda tut! Bana yapacan izmenin btn bir yl boyunca ne

25
ekli bozulmal ne de dikileri sklmeli. Eer bunu yapabileceine inanyorsan deriyi al, kesmeye bala; yok yapamayacaksan batan syle. Aksi hlde seni hapse atarm. Bir yl iinde ekli bozulup dikileri patlamazsa sana emeinin karlnda on ruble veririm. Simon, fena hlde korkmu ve ne syleyeceini armt. Mikaele bakt ve dirseiyle drterek fsltyla: i alaym m, diye sordu. Mikael, evet anlamnda ban sallad. Simon, Mikaelin dediine uyarak; bir yl boyunca dikileri sklmeyecek ve ekli bozulmayacak bir ift izme yapabileceini syledi. Adam, uan yanna ard ve izmesini karmas iin sol bacan ne uzatt. Simona: Ayamn lsn al, dedi. Simon, kt paralarn birbirine dikerek eliyle iyice dzeltip krk santimetre boyunda bir mezura meydana getirdi. Yere diz kt ve adamn orabn kirletir korkusuyla elini nlne silerek ly almaya balad. Ayak parmayla bilei arasnda kalan kavisli ksm ve ayak tabann ltkten sonra sra baldr lmeye gelince kt dar geldi. Adamn baldr aa kt kadar kalnd. Dikkat et bacam skmasn ha! Simon mezuraya yeni bir kt daha dikti. Adam, orabn iinde ayak parmaklarn oynatyor; bir taraftan da kulbedeki eyalara gz gezdiriyordu. Bu srada birden Mikaeli fark ederek sordu: Bu da kim?

26
Benim kalfam. izmeleri dikmeye yardm edecek. Adam, Mikaele: Bana bak bir yl dayanacak, bunu aklndan karma, dedi. Simon da Mikaele bakt ve Mikaelin adama deil de sanki birini gryormu gibi adamn arkasndaki keye baktn fark etti. Mikael uzun uzun bakt ve birdenbire glmsedi. Yzne daha parlak bir nee geldi. ri yar adam, yldrm andran bir sesle bard: Ne diye yle srtyorsun, ahmak herif! izmeleri vaktinde yetitirmeye baksan daha iyi edersin. Mikael: Tam vaktinde hazr olacak, efendim, dedi. Tam vaktinde yetitirmen senin iin iyi olur. Adam, paltosunu ve izmesini giyerek kapya yneldi. Fakat karken ne eilmeyi unuttuundan ban kapnn st eiine arpt. Kfrederek eliyle alnn ovdu. Sonra arabasna binip oradan uzaklat. Adam gittikten sonra Simon: te sana kap gibi adam! Tokmakla beynine vursan ldremezsin. Neredeyse kapy ykacakt; ama kendisine hibir ey olmad, dedi. Matryona atld: Baksana ne kadar zengin. Yaad hayata gre neden glenip kuvvetlenmesin? Byle kaya gibi adam lm bile deviremez!

27

7
Biraz sonra Simon, Mikaele: Eh yavrum, ii aldk almasna da dikkat edelim, bu yzden bamz belaya girmesin. Deri pahal, adam belal. Hi hata yapmamamz lazm. Hadi evladm, senin gzlerin benimkiden daha iyi, eline de i ustannkinden daha ok yakr oldu. ly al da deriyi sen kes. Ben, elimdeki u ii bitireyim. Mikael, ustasnn dediini yapt. Deriyi ald, masaya yayd, ikiye katlayarak eline ald bakla kesmeye balad. Matryona, pahal derinin kesilmesini seyretmek iin Mikaelin yanna geldi; ancak derinin kesili biimini grnce bir ey anlamadan akn akn bakmaya balad. Matryona, daha nce kocas alrken onu defalarca izledii iin izmenin kesili biimini az ok biliyordu. Hlbuki Mikael, derileri izme olacak ekilde deil de yuvarlak yuvarlak kesiyordu. Matryona, Mikaele bir eyler sylemek istedi; fakat kendi kendine: Erkek ayakkabsna benim aklm ermez. Belki bu deiik tarzda bir izmedir. Mikael kendi iini benden daha iyi bilir, ben karmasam daha iyi olur. diye dnd. Mikael, kesme ii bittikten sonra eline ine iplik ald ve izme dikmek iin iki kat deri kullanacana terlik dikecekmi gibi bir kat kullanarak deriyi dikmeye balad. Matryonann yine kafas kart; fakat bu sefer de bir ey sylemedi. Mikael, lene kadar hi durmadan alt. Derken Simon, le yemei iin yerinden kalkt, Mikaele bakn-

28
ca zengin adamn getirdii deriden yaplm olan terlikleri grd. Simon iinden: Eyvah! diye inledi. Nasl olur da bir yldr yanmda alt hlde hi hata yapmayan Mikael, imdi deriyi byle mahveder! Adam bizden, yz tek paradan olumu kenarl, uzun izme istemiti. Mikael ise tek tabanl bir ift terlik yapm ve deriyi ziyan etmi. imdi ben o adama ne diyeceim? Bu kalitede bir derinin yerine yenisini dnyada alamam. diye dnd. Sonra Mikaele: Ah evladm! Ne yaptn byle! Beni mahvettin! Adamn uzun izme istediini biliyordun, bak sen ne yapmsn, diye kt. Simon, daha Mikaeli azarlamaya vakit bulamadan kapya asl demir tokman hzl hzl vurulduu duyuldu. Gelenin kim olduunu anlamak iin pencereden baktlar. Bir adam gelmi, atn diree balyordu. Kapy anca gelen atlnn o sabah kendilerine izme smarlayan adamn ua olduunu grdler. Uak: yi gnler, diye selam verdi. Simon, adamn selamn aldktan sonra telala sordu: Ne emredersiniz, sizin iin ne yapabiliriz? Hanmefendi beni izmeler iin yollad. Ne olmu izmelere? Efendimin artk o izmelere ihtiyac kalmad. ld. Nasl olur, gerek mi? Sizden ayrldktan sonra eve ulamadan arabada ld. Eve vardmzda uaklar arabann kapsn anca arabann iine yld. oktan lm olmal ki vcudu kaskat kesilmi-

29
ti. Onu arabadan glkle kardk. Hanm beni size gnderdi ve dedi ki: Ayakkabcya syle, izme yapmas iin deri brakan efendinin artk izmelere ihtiyac kalmad. Cenaze iin acele terlik yapsn, terlikleri yapana kadar bekle, sonra gelirken getir. Ben de bu yzden gelmitim. Mikael, deriden artan paralar toplayp sard. Yapt terlikleri eline ald, nlne sildikten sonra derilerle birlikte uaa uzatarak: Size iyi gnler, dedi. Uak terlikleri alp teekkr etti, aceleyle atna binip uzaklat.

30

8
Yllar su gibi birbiri ardna akp gidiyordu. Mikael, Simonun evine geleli alt yl olmutu; ancak bu alt yl iinde Mikaelin hayatnda deien bir ey olmam, hep ayn ekilde yaamt. Hibir yere gitmemi, gerekmedike konumamt. Bu geen yllar iinde sadece iki defa glmsemiti: lk defa Matryona ona yemek verdiinde, ikinci defa ise izme yaptrmak isteyen adam kulbelerine geldiinde. Simon, kalfasndan son derece memnundu. imdi ona nereden geldiini hi sormuyor ve bir gn onlar brakp gider diye ok korkuyordu. Hepsinin evde olduu bir gnd. Matryona ocaa tencereleri koyuyor; ocuklar sedirden sedire kouturuyor ve pencereden darya bakyordu. Simon, pencerelerden birinin nnde ayakkab dikerken, Mikael teki pencerenin nnde bir ayakkabya topuk akmakla meguld. Erkek ocuklardan biri Mikaelin yanna kotu, omzuna yaslanarak pencereden dar bakt. Mikael amca, yannda kk kzlar olan u kadna bak! Galiba buraya geliyor. Aa, kzlardan birinin aya topal! ocuk bunu syler sylemez, Mikael iini brakarak pencereden sokaa bakt. Bu durum Simonun tuhafna gitmiti. Sokaa bakmak Mikaelin deti deildi, hlbuki imdi pencereye yaslanm, gzlerini bir noktaya dikmi, dikkatlice bakyordu... Simon da dar bakt. yi giyimli bir kadn, krk paltolu ve yn atkl iki

31
kk kzn ellerinden tutmu kulbelerine doru geliyordu. Birinin sol ayandaki sakatlk nedeniyle topallayarak yrmesi dnda kzlar birbirinden ayrt etmek neredeyse imknszd. Kadn, kap giriine gelip ieriye nasl gireceini dnrken kap mandaln grd, mandal kaldrarak kapy at. nce kzlara yol verdi, sonra kendisi de arkalarndan ieri girdi. yi gnler! Simon: Buyurun efendim, ho geldiniz. Sizin iin ne yapabilirim, dedi. Kadn masann yanna oturdu. Kk kzlar kulbedeki insanlardan korkuyormu gibi kadnn dizlerine sk sk sarlmt. Bu iki ocuk iin iki ift deri ayakkab yaptrmak istiyorum. Olur. Hi ocuk ayakkabs dikmedik; ama yapabiliriz. Mikael iinde ok ustadr, elinden her ey gelir. Simon byle diyerek Mikaele baknca onun iini yapmay brakp gzlerini kk kzlara dikmi bir vaziyette oturduunu grd. Simon buna hayret etti. Geri kk kzlar siyah gzl, pembe yanakl, yuvarlak yzl, gzel ocuklard; zerlerindeki krkleri ve yn atklar da gzeldi. Fakat yine de Mikaelin kzlara onlar tanyormu gibi dikkatli dikkatli bakmasna Simon bir anlam veremedi. aknln belli etmeden kadnla konumaya devam etti, fiyat belirledikten sonra ly hazrlad. Kadn bir aya sakat olan ocuu kucana alarak: Bu ocuk iin iki ayr l almak gerekiyor. Sakat olan

32
ayak iin bir tane, salam olan iin tane ayakkab yap. Kzlarn ikisinin de ayak lleri ayn. Onlar ikizdir, dedi. Simon lleri ald ve bir aya sakat olan ocuu kastederek: Zavall kzn aya bu hle nasl geldi? Maallah ok da gzelmi, doutan m byleydi, diye sordu. Hayr, annesi ezdi. Bu kadn ve ocuklar izleyen Matryona sze kart: Onlarn anneleri siz deil misiniz? Hayr, hanmefendi, ben ne anneleriyim ne de onlarla bir akrabalm var! Fakat onlar evlat edindim. Kendi ocuunuz olmadklar hlde onlar yine de bu kadar seviyorsunuz yle mi? Onlar nasl sevmem! kisini de ben emzirdim. Kendi ocuum vard; ama maalesef yaamad. Onu bile bunlar sevdiim kadar sevmemitim. Peki, bunlar kimin ocuklar?

33

9
Konumaya balayan kadn onlara, ocuklar hakknda uzun bir hikye anlatt: Bu ocuklarn anne ve babalar alt yl nce ayn hafta iinde ld. Babalar sal gn gmld, anneleri de cuma gn hayatn kaybetti. Bu ocuklar babalarnn lmnden gn sonra dnyaya geldi. Anneleri ise doum yapt gn ld. Kocamla ben o zamanlar kyde oturuyorduk. Bu ocuklarn ailesiyle komuyduk. Babalar ormanda aa kesme iinde alan, kendi hlinde yalnz bir adamd. Bir gn alrken aa stne devrilip vcudunu ezmi, barsaklar dar frlam. Daha evine getirilmeden ruhunu Allaha teslim etmi. Ayn hafta ierisinde kars bu kk kzlar dnyaya getirdi. Kadncaz hem fakir hem de yapayalnzd. Yannda kalabilecei hi kimsesi olmad iin ocuklar tek bana dnyaya getirdi ve tek bana bu dnyadan gp gitti. Ertesi sabah kendisini grmeye gittiimde odann bir kesinde zavall kadnn vcudu oktan kaskat kesilmi ve soumutu. lrken u ocuun zerine yuvarlanp bacan ezmiti. Kyller cenazeyi kulbeden alp defnetti. Kyller iyi insanlard. Bir araya gelerek sahipsiz kalan bebeklere ne olacan dndler. O zamanlar kyde bebei olan tek kadn ben olduum iin bana gelerek: Mari, imdilik bu ocuklara sen bak, sonra biz onlara ne olacana karar vereceiz. dediler. Bylece, henz sekiz haftalk olan kendi ocuumla birlikte ikizlerden salam olan kz da emzirmeye baladm. nceleri sakat olan yaamaz diye ona hi st

34
vermedim. Sonra kendi kendime: Zavall yavrucan ne suu var, bo yere niin ac eksin? diye dndm. Ona kar merhamet duydum ve onu da emzirmeye baladm. Bylece kendi olumla birlikte bu iki kza da st verdim. Gen ve glydm, iyi de besleniyordum. Allah bana o kadar bol st verdi ki ocuu emzirdikten sonra stmn fazla geldii bile oluyordu. Bazen ikisini ayn anda emzirirdim, ncs beklerdi. Sonra o bekleyeni emzirirdim. Allahn izniyle bu ikiz kzlar bydler; ancak kendi olum iki yan tamamlamadan ld. Biz daha da zenginletiimiz hlde bir daha ocuum olmad. imdi kocam deirmende buday tccar ile alyor. yi para kazanyor ve durumumuz gayet iyi. Bu kzlar da olmasayd kendimi nasl yalnz ve mutsuz hissederdim kim bilir? Bunlar nasl sevmem? Bu ikizler benim hayattaki mutluluk kaynam... Kadn bu szlerden sonra bir eliyle sakat olan kz barna basarken bir eliyle de kendi gzyalarn siliyordu. Matryona ok duygulanmt. ini ekerek: u sz ne kadar doru imi, insan annesiz babasz yaar; fakat Allahsz yaayamaz, dedi. Onlar kendi aralarnda konuurken birdenbire Mikaelin oturduu keden bir imek akar gibi oldu ve btn kulbe bir nur parltsyla aydnland. Herkes ona doru bakt. Mikael ellerini dizlerinin arasna koymu oturduu yerden yukarya bakarak glmsyordu.

35

10
Kadn, kzlar da alarak kulbeden ayrld. Mikael sedirden kalkt, elindeki ii brakt ve nln kard, sonra Simon ve karsnn nnde saygyla eilerek: Elveda efendilerim. Allah beni affetti; eer bir kusur ilediysem siz de beni affedin, dedi. Simonla kars Mikaelden bir k yansdn grd. Simon yerinden kalkarak Mikaelin nnde eildi ve: Mikael, gryorum ki sen sradan bir insan deilsin. Benim seni alkoymaya veya sorguya ekmeye hakkm yok; fakat bana u kadarn syle: Ben seni bulup eve getirdiimde neden ok zgndn? Karm sana yemek verince glmsedin ve yzne bir parlaklk geldi. Sonra o beyefendi izme yaptrmak iin geldii zaman yine glmsedin ve yzne yine bir parlaklk geldi. imdi de bu kadn ocuklarla gelince tekrar glmsedin ve yzn bu sefer tamamen aydnlanarak nurland. Mikael imdi bana syle; yzn neden byle parlyor ve niin kez glmsedin? Mikael cevap verdi: Allah beni cezalandrmt. imdi affettii iin benden k hlesi yaylyor. Allah beni hakikati renmem iin gndermiti. Bu hakikatin her birisini rendike de glmsedim. Birincisini, karnz bana acd zaman rendim; ilk defa glmsememin nedeni bu idi. kincisini, o zengin adam izmeleri sipari ettiinde rendim ve yine glmsedim. imdi de o kk kzlar grnce nc ve son hakikati

36
renmi oldum. Dolaysyla nc kez glmsedim. Simon: Anlat bana Mikael! Allah seni niin cezalandrd? Bahsettiin o hakikat neydi? Bunlar ben de renmek istiyorum, dedi. Mikael cevap verdi: Allah beni, onun emirlerine kar geldiim iin cezalandrd. Ben cennetteki bir melektim ve Rabbime itaatsizlik ettim. Allah, beni bir kadnn cann alp getirmem iin grevlendirdi. Uup yeryzne indim, baktm ki ikiz dourmu hasta bir kadn yapayalnz yatyordu. ocuklar annelerinin yannda hafif hafif kmldyordu; fakat kadnda onlar kaldrp gsne gtrecek kadar kuvvet yoktu. Kadn beni grnce Allah tarafndan cannn alnacan anlad. Alayarak bana yalvard: Ey Allahn melei! Kocamn stne aa devrildi, ld, onu daha yeni gmdler. Benim ne kz kardeim ne teyzem ne de annem var; yetim kalan ocuklarma bakacak kimsem yok. Canm alma! Brak, emzireyim biraz bysnler, lmeden nce ayaklar zerinde yrdklerini greyim, sonra ne istersen yap. ocuklar annesiz babasz yaayamaz! dedi. Ben de onun szn dinledim. Bebeklerin birini gsne verdim, dierini kucana koyarak Rabbimin huzuruna ktm ve anlattm: O annenin cann alamadm. Kocas aa altnda kalarak can vermi, kadn da yeni ikiz dourmu. Cann almayaym diye bana yalvard. Diyor ki: Brak ocuklarm emzireyim, biraz bysn, ayaklar stnde yrsnler, ocuklar annesiz babasz yaayamaz! Ben de onun cann almadm. dedim. Allah da bana: Git, u annenin cann al ve u hakikati ren: nsann iinde yaayan nedir? nsana verilmemi olan nedir? nsan ne ile yaar? Ancak bu hakikatleri rendiin zaman cennete geri dneceksin. dedi.

37
Bunun zerine ben de tekrar dnyaya geldim ve annenin cann aldm. Bebekler kadnn gsnden dt. Kadnn bedeni yatan zerinde yuvarland ve bebeklerden birinin bacan ezdi. Ben kadnn ruhunu Allaha gtrmek iin uarken kyn zerinde bir rzgra yakalandm. nce kanatlarm aa sarkt, sonra bsbtn koparak yere dt. Kadnn ruhu tek bana semaya ykselirken ben de dnyaya, bir yol kenarna dtm.

38

11
Simon ve Matryona bunca zaman kendileriyle yaayan, beslenip barndklar kiinin kim olduunu artk rendiler, huu ve mutlulukla alamaya baladlar. Melek, konumasna kald yerden devam etti: Bir tarlann ortasnda tek bama ve plak bir vaziyette kalmtm. nsan oluncaya kadar ben, insanlara zg ihtiyalar nedir, souk, alk ne demektir bilmezdim. Alktan lmek, souktan donmak zereydim. Ne yapacam bilmiyordum. inde bulunduum tarla yaknlarnda Allah iin yaplm bir trbe grdm. Belki snacak bir yer bulurum midiyle oraya gittim; fakat kap kilitli olduundan ieri giremedim. Hi olmazsa rzgrdan korunurum dncesiyle trbenin arka tarafna geip oturdum. Hava kararmak zereydi. Ben alktan, souktan ve zntden perian bir hldeyken yoldan bir adamn geldiini grdm. Elinde bir ift izme vard, kendi kendine konuuyordu. nsan olduktan sonra ilk defa bir fninin yzn gryordum. Adamn yz gzme korkun grnd ve hemen baklarm baka tarafa evirdim. Adam, vcudunu kn souktan nasl koruyacan, ocuklar ile karsna nasl bakacan dnp kendi kendine syleniyordu. Ben de iimden: Ben alktan ve souktan lmek zereyken u adam sadece kars ile kendisinin ne giyeceini ve ekmeklerini nereden karacan dnyor. O bana yardm edemez. dedim. Beni grnce adamn kalar atld, yz daha da kor-

39
kun bir hl ald. Yanmdan uzaklaarak karya geti ve trbenin br tarafndan yryp gitti. Ben btn midimi kaybetmek zereydim ki birden onun geri dndn fark ettim. Bam kaldrp baknca karmdakinin az nceki adam olduuna inanamadm. nk az nce onun yznde lm grmtm; hlbuki imdi o yayordu ve onun kalbindeki merhamette Allahn varln fark ediyordum. Yanma gelerek bana giyecek bir eyler verdi. Beni alp evine gtrd. Eve gelince bizi bir kadn karlad ve konumaya balad. Kadnn durumu adamn nceki hlinden daha da korkuntu. Konuan o deil de lmn ta kendisiydi. Onun azndan lm ruhu kyordu; etrafna yayd lm kokusundan ben nefes alamyordum. Beni bu souk havada dar atmak istiyordu. Ben, bunu yapacak olursa onun leceini biliyordum. Derken kocas ona Allahtan bahsetti ve annda kadnn durumu deiti. Sonra bana yemek getirip yzme bakt zaman artk onun iinde de lmn yaamadn grdm, ona da hayat gelmiti. Ben onun kalbinde de merhameti ve Allah grdm. O zaman Allahn bana retmek istedii, ilk dersi hatrladm. nsanda yaayan nedir? ren! Ben de insann kalbinde yaayann sevgi olduunu anladm. Rabbimin sz verdii eyi bana hemen retmeye baladn anlaynca sevindim ve ilk kez glmsedim. Fakat, henz her eyi renmemitim. Hl, nsana verilmemi olan nedir ve insan ne ile yaar? sorularnn cevabn bilmiyordum. Sizinle yaamaya baladm ve aradan bir yl geti. Bir adam gelerek btn bir yl boyunca eskimeyecek, ekli bozulmadan ve almadan giyilebilecek bir ift izme siparii verdi. Onun yzne baktmda birden arkasnda arkadam olan lm meleini grdm. O melei benden baka kimse grmyordu. Arkadam tanyordum ve o gn gne batmadan o zengin adamn cann alacan biliyordum. Kendi kendi-

40
me: Adam bir yl iin hazrlk yapyor; ama akam olmadan leceinden haberi yok. diye dndm ve Allahn bana syledii ikinci sz hatrladm. nsana verilmemi olan nedir? ren! nsanda yaayann ne olduunu daha nce renmitim. imdi de insana verilmeyenin ne olduunu reniyordum. nsana kendi ihtiyalarn bilme kudreti verilmemitir. kinci kez glmsedim; hem arkadam olan melei grdm iin hem de Allahn bana ikinci szn anlamn rettii iin seviniyordum. Fakat nc szn anlamn hl renmemitim. nsann ne ile yaadn bilmiyordum. Bylece gnler gemeye devam etti. Allahn bana nc ve son hakikati retecei gn sabrla bekliyordum. nsan olarak yeryzne iniimin altnc ylnda o kadnla ikiz kzlar geldi. Ben kzlar tandm ve nasl olup da hayatta kaldklarn anlayamadm. Hikyelerini renince iimden: Anneleri bana ocuklarnn hatr iin yalvard. ocuklarn anasz babasz yaayamayacaklarn syledii zaman onun szne inanmtm. Hlbuki bir yabanc onlar emzirip bytm. diye dndm. Kadn, kendisinin olmayan bu ocuklara kar sevgi gsterip onlara sarlarak aladnda ben onda yaayan merhameti grdm ve insann ne ile yaadn anladm. O zaman Allahn bana nc hakikati de gsterdiini ve beni affettiini anladm. Bunun zerine de nc kez glmsedim.

41

12
Melein nce kyafetleri srtndan dt, sonra zerinde insan gznn bakamayaca kadar parlak nurdan bir elbise belirdi. Sesi gittike ykseldi, sanki konuan kendisi deil de bir bakasym gibi gr bir ses kmaya balad. Melek yle devam etti: unu rendim ki btn insanlar kendi abalar ve kayglar ile deil sevgi ile yaar, dedi. O ocuklarn yaamak iin neye ihtiyac olduunun bilgisi annelerine verilmemiti. O zengin adama da kendisinin gerekte neye ihtiyac olduu bildirilmemiti. Bunun gibi akam olmadan nce giymek iin bir ift izmeye mi yoksa cenazesi iin bir ift terlie mi ihtiyac olacan bilmek kudreti hi kimseye verilmemitir. Ben insan olduum zaman kendim iin kayg duyduumdan dolay deil yoldan geen bir adamn yreinde sevgi olduundan, kendisi ve kars bana acyp efkat gsterdiinden hayatta kaldm. kszler kendi annelerinin kayg duyup ac ekmesinden deil onlara acyp efkat gsteren yabanc bir kadnn yreindeki sevgi ile hayatta kald. Tpk bunun gibi btn insanlar, kendi balarna nasl mutlu olabileceklerini dnp kafa yormakla deil, sadece insann znde var olan sevgi sayesinde hayatta kalr. Allahn insanlara hayatla birlikte yaama istei de verdiini nceden de biliyordum. imdi bundan daha fazlasn rendim.

42
Allahn, insanlarn birbirinden ayr yaamalarn istemediini, bu sebeple onlarn her birine ayr ayr kendi ihtiyalarn retmediini anladm. Allah, onlarn birlikte yaamalarn istiyor ve bunun iin her birine hepsinin muhta olduu eyleri bildiriyordu. imdi anladm ki her ne kadar insanlar kendi abalar ve kayglaryla yaadklarn zannetseler de hakikatte onlar yaatan sadece sevgidir. Kim yreinde sevgi tarsa o sevgi Allahtandr ve Allah yreinde sevgi tayan kiinin kalbindedir. nk varln sebebi sevgidir. Melek, Allaha hamdsenalar okudu ve sesinden btn kulbe salland. at ald ve yerden ge kadar nurdan bir stun ykseldi. Simon, kars ve ocuklar yere dt. Omuzlarnda kanatlar kan melek ge ykseldi. Simon kendine geldii zaman kulbe eski hline gelmi, yerli yerinde duruyordu ve ieride kendi ailesinden baka kimse yoktu.

43

SORU
nl bir padiah, zamann birinde kendi kendine dnm: Bir ie balamann en doru zamann, kimin szne kulak verip kimden uzak duracam ve de yaplmas gereken en nemli iin ne olduunu bilseydim hibir zaman baarsz olmazdm. Bu dnceden hareketle tm lkeye haber gndermi. Bir i iin en doru zamann ne olduunu, kendisi iin en gerekli insanlarn kimler olduunu ve yaplmas gereken ilerin en nemlisinin ne olduunu kendisine syleyecek kiiye byk bir dl vereceini vadetmi. Bunu duyan limler, padiahn huzuruna gelmeye balam. Ancak padiahn sorularna her biri farkl cevaplar veriyormu. Birinci sorunun cevab olarak baz limler yllar, aylar ve gnlere gre bir alma takvimi hazrlayarak bu takvime sk skya bal kalnmasyla her iin doru zamanda yaplabilecei cevabn vermi. Bazlar ise btn iler iin doru zaman nceden bilmenin mmkn olmadn, bunun iin de insann kendini bo elencelere kaptrmak yerine etrafnda olan bitenleri dikkatle gzleyip gereken neyse, hi vakit kaybetmeden onu yapmann tek are olduunu sylemi. Dier gruptaki limler ise: Bir tek kii, etrafnda olan bitenleri ne kadar dikkatli takip ederse etsin yine de her eyin en uygun zamanna tek bana karar veremez. demi. Bu-

44
nun iin de her eyin doru zamanna karar vermesinde kendisine yardmc olmas iin padiahn yannda limlerden oluan bir danma kurulunun bulunmas gerektiini tavsiye etmiler. En son grup da danma kurulunun grlerini almak iin vakit kaybedilmeden hemen karara balanmas gereken ilerin olabileceini syleyerek dier limlere kar km. Demiler ki: En uygun zamann ne olduuna o an karar verilir. Fakat bunun iin de kiinin olacaklar nceden bilmesi gerekir. Bunu da sadece khinler bilebilir. Bu yzden her eyin doru zamann batan bilebilmek iin khinlere danmak gerekir. kinci soruya da byle eit eit cevaplar verilmi. Baz limler, padiah iin en gerekli insanlarn khinler, bazlar ona yardmc olan danmanlar olduunu sylerken, bazlar da bu i iin din adamlarn ne srmler. Dier birksm bu i iin doktorlarn en uygun olduu fikrini savunurken en son grup da askerler olduunu sylemi. En nemli iin ne olduuna ynelik nc soruya ise bazlar dnyadaki en nemli eyin bilim olduu cevabn vermi. Bazlar sava becerisi derken, en son limler topluluu da Allahn rzasn ve cenneti kazanmak iin her zaman yaplmas gereken en nemli iin ibadet olduunu savunmu. Verilen cevaplarn hibiri birbirini tutmad iin padiah, bunlara katlmadn syleyerek dl kimseye vermemi. Sorularnn doru cevaplarn hl bulamayan padiah, yalnz bana yaayan ve kendini ibadete vermi, bilgeliiyle nl bir adama danmaya karar vermi. Yanna gitmeyi dnd bilge, bir ormanda tek bana yaayan, bu ormann dna hi kmayan, sadece halktan insanlar yanna kabul eden bir adamm. Bu yzden padiah,

45
klk deitirip sradan bir kyl klna girerek bilge adamn yanna gitmi. Bilgenin kulbesine varmadan atndan inmi ve muhafzlarna geride durmalarn syleyerek yoluna tek bana devam etmi. Padiah, kendine doru gelirken bilge adam kulbesinin nndeki baheyi apalamakla megulm. Padiah grnce selam vermi ve iine devam etmi. Bilge adam zayf ve gsz olduu iin elindeki kazmay topraa her vuruunda azck bir toprak parasn kazabiliyor sonra her defasnda soluk solua kalyormu. Padiah, bilge adamn yanna yaklaarak: Bilge kii... Soracam soruyu cevaplamanz iin size geldim. Birincisi, bir i iin en uygun zamann ne zaman olduunu nasl bilebilirim? kincisi, bir i iin en uygun insan kimdir? Kimlerin szne daha fazla nem vermeli, kimlerle i birlii yapmalym? ncs de en nemli i nedir? Hangi ii tekilerden ne alarak ncelikle onun zerine eilmeliyim, diye sormu. Bilge adam, padiah dinlemesine ramen hi cevap vermeden avularnn iine tkrp eline ald kazmayla topra apalamaya devam etmi. Bunun zerine padiah: Siz yoruldunuz galiba. Kazmay bana verin de biraz ben apalayaym, demi. Bilge adam: Sa olun, diyerek kazmay padiaha uzatp yere oturmu. Padiah iki sra apaladktan sonra biraz durarak sorularn tekrarlam. Bilge adam yine cevap vermemi ve ayaa kalkarak elini kazmaya uzatm: imdi siz dinlenin, biraz da ben apalayaym, demi.

46
Fakat padiah, kazmay adama geri vermeyerek iine devam etmi. Aradan bir saat gemi, derken bir saat daha... Vakit epeyce ilerlemi, gne aalarn arasndan kaybolmaya balam. Padiah, kazmay bir iki kez daha sallayarak sonunda yere saplam. Bilge kii, sizin yannza sorularma cevap almak iin geldim. ayet bana verebileceiniz bir cevabnz yoksa syleyin ben de evime dneyim. Bilge adam, eliyle ileriyi iaret ederek: Bakn... Birisi koarak buraya doru geliyor. Kim acaba? Bir grelim, demi. Padiah gsterilen yere baktnda, gerekten ormanda aalarn arasndan bir adamn koarak kendilerine doru geldiini grm. Gelen adamn elleriyle bastrd karnndan kanlar akyormu. Padiahn yanna gelince gzleri kaym, belli belirsiz bir inlemeyle yere ylp kendinden gemi. Padiahla bilge kii, yaral adamn elbiselerini karnca karnnda kocaman bir yara olduunu grm. Padiah, bildii kadaryla yaray temizleyerek zerini kendi mendili ve bilge adamn havlusuyla sarm. Fakat kan bir trl dinmiyormu. Padiah defalarca kandan slanan sargy zerek suyla ykayp yarann zerine yeniden sarm. Nihayet kan dinince adam kendine gelmi ve su istemi. Padiah suyu getirip yaralya vermi. O srada gne iyice batt iin hava soumaya balam. Bunun zerine padiah bilge adamn da yardmyla yaraly kulbeye tayp yataa yatrm. Adam yataa yatar yatmaz gzlerini kapatarak rahat bir uykuya dalm.

47
Bu arada padiah da adam tamaktan ve bahede almaktan yle yorgun dm ki kapnn eii zerine melerek uyuyakalm. O ksa yaz gecesinde sabaha kadar deliksiz uyuyan padiah, sabah olup da uyandnda bir sre nerede olduunu ve yatakta uzanarak kendisine parlak gzlerle dikkatli dikkatli bakan tuhaf grnl, yaral adamn kim olduunu hatrlayamam. Yaral adam, padiahn uyanp da kendisine baktn grnce titrek bir sesle: Beni affedin, demi. Padiah: Seni affetmemi gerektirecek ne oldu? Seni tanmyorum bile, demi. Siz beni tanmyorsunuz; ama ben sizi tanyorum. Siz kardeimi idam ettirip btn maln mlkn almtnz. Ben de sizden intikam almak iin yemin etmitim. Tek banza bilge adam grmeye gittiinizi bildiim iin, geri dndnzde sizi ldrmeye karar verdim. Ancak btn gn dnmeyince merak edip pusudan ktm ve sizi aramaya karar verdim. Yolda gelirken muhafzlarnzla karlanca beni tandlar ve yaraladlar. Onlardan kamay baardm; ama yaramn byklnden dolay fazla ilerleyemedim. Siz yaram sarmasaydnz ben kesinlikle kan kaybndan lrdm. Ben sizi ldrmek istedim; ama siz benim hayatm kurtardnz. imdi hayatta kalrsam ve siz de isterseniz en sadk kleniz olarak size hizmet edeceim. Oullarma da bunu yapmalarn emredeceim. Beni affedin! Padiah, dmanyla byle kolay yoldan bart ve onu bir dost olarak kazand iin ok mutlu olmu. Adam sadece balamakla kalmam; kardeinin btn maln mlkn

48
geri vereceini, onunla ilgilenmeleri iin kendi hizmetkrlarn ve doktorlarn gndereceini sylemi. Padiah, yaraldan msaade isteyip onunla vedalatktan sonra bilge adam grmek iin baheye km. Gitmeden nce ona sorularn son kez sorup bir cevap vermesini rica edecekmi. Bilge adam da bahede melmi, bir gn nce apalanan yerlere tohum ekiyormu. Padiah onun yanna yaklaarak: Ey bilgin! Sizden sorularma cevap vermenizi son defa rica ediyorum, demi. Bilge adam, zayf bacaklarnn zerine melerek topraa oturmu. Ban yukar kaldrm ve yannda dikilen padiaha bakarak: Siz istediiniz cevaplar zaten aldnz, demi. Padiah aknlkla: Nasl yani? Hangi cevaplar? Ne demek istiyorsunuz, diye sormu. Bilge adam: Hl anlamyor musunuz, demi. Dn benim gsz oluuma acyp da benim iin topra apalamasaydnz ve tek banza geri dnseydiniz bu adam size saldracakt. O zaman siz de benimle burada kalmadnza piman olacaktnz. Yani topra apaladnz zaman sizin iin en nemli zamand. Dolaysyla sizin iin en nemli kii bendim, en nemli i de bana iyilik etmenizdi. Sonra, o adam bize doru koarak geldiinde en uygun zaman onu iyiletirdiiniz zamand. nk siz adamn yarasn sarmasaydnz adam sizinle barmadan lecekti. Demek ki sizin iin en nemli adam oydu ve onun yarasn iyiletirmeniz de en nemli iti.

49
unu sakn unutmayn: nemli olan tek bir an vardr, o da imdidir. nk sadece iinde bulunduunuz zamana szmz geer. nsan iin en gerekli olan kii iinde bulunduumuz zamanda grtmz, u an yanmzda olan kiidir. nk hi kimse gnn birinde bir bakasna iinin dp dmeyeceini bilemez. nsan iin en nemli i de o an yannda olan kiiye iyilik etmektir. nk insann dnyaya gnderili amac sadece iyilik etmektir.

50

EFEND LE UAK 1
1870 ylnda, Aziz Sen Nikolay k yortusunun ertesi gnyd. Kilisenin ynetim bakan olan ikinci snf tccarlardan Vasili Andrei Brehunov kilisedeki yortu treninden sonra oradan ayrlmayp kilisenin vakf ileriyle ilgilendi; daha sonra ise evinde akraba ve yakn dostlarn arlayarak onlara ikramda bulundu. Evindeki son konuklar da gider gitmez hemen yol hazrlna balamay dnyordu. Yakn kyde oturan bir toprak sahibine gidip daha nce fiyatn kararlatrdklar deerli bir orman kimse kapmadan satn almak istiyordu. Ald son haberlere gre ehirli kereste tccarlar da bu ormana gz dikmiti. Kendisi yedi bin ruble vermesine ramen orman sahibi on bin ruble istiyordu. Gerekten yedi bin ruble ormann deerinin te biri ancak ediyordu. Yine de Vasili, orman sahibinin istedii fiyat biraz aaya drebileceine inanyordu. nk orman, kendi arazisinin yanndayd. lenin tccarlar arasndaki anlamaya gre de bir tccar bakasnn arazisinin yaknnda satlan maln fiyatn artrarak alamazd. Yine de kereste tccarlarnn Goryakino ky ormanlarn kendisinden nce davranp almalarndan korktuu iin frtnal havaya ramen hemen yola kmak istedi. Bu dncelerle misafirler gider gitmez kasasndaki yedi bin rubleyi kard. Kilisenin kasasndan da iki bin yz ruble daha alarak zenle sayd paralar czdanna yerletirdi ve yol hazrlna balad.

51
O gn evin sarho olmayan tek ua Nikita olduu iin at o hazrlyordu. Onun sarho olmaynn nedeni efendisi Vasiliye sz vermesiydi. Eskiden ikiye o kadar dknd ki iki yznden kyafetlerini, izmelerini bile satm ve sonunda Byk Perhiz gnnden sonra iki imeye tvbe etmiti. ki aydr azna bir damla bile iki koymamt. yle ki ikinin su gibi akt u yortu gnnde bile zor da olsa nefsine hkim olmay baarmt. Nikita, yakn kylerden birindendi. mrnn ounu bakalarnn yannda uaklk yaparak geirmi, evsiz barksz, dnyada bir dikili aac olmayan elli yalarnda biriydi. alkan ve kuvvetli olmas, iini severek yapmas, en nemlisi de iyi huylu ve uysal olmas sayesinde aranan bir uakt. Ne var ki ylda birka defa zil zurna sarho olur, elinde avucunda nesi varsa satard. Daha da kts byle zamanlarda takn, kavgac biri olduu iin hibir yerde uzun sre alamaz ve kovulurdu. Vasili de onu birka kez kovmutu. Ancak Nikitann alkanl, drstl, evdeki hayvanlara iyi bakmas ve en nemlisi de ok az bir cretle almasndan dolay onu tekrar ie almt. Byle bir iinin seksen ruble hakk olduu hlde o Nikitaya krk ruble verirdi. stelik onu da toplu olarak vermezdi. Parasnn birksmn dkkndaki mallar Nikitaya ate pahasna satarak der, kalan parasn da para para verirdi. Nikitann Marfa adnda, gzel, becerikli ve idareli bir kars vard. Gzelliini gemi yllarda brakan Marfa, delikanl bir olu ve iki kz ile birlikte evini idare ediyor, kocasnn yanlarnda olmadndan ikyet etmiyordu. Aykken kocasn parmanda oynatan, etmediini brakmayan Marfa, sarhoken ondan eytandan korkar gibi korkard. Bir gn evde iyice sarho olan Nikita, belki de aykken kadna ettii ktlklerin intikamn almak iin eline geirdii baltayla ka-

52
rsnn eyiz sandn krm, ssl psl elbiselerini, eteklerini parampara etmiti. Kadn bu olaydan sonra Nikitay bir daha eve almak istemedi. Nikitann tm kazanc karsna denir, o da bu duruma bir ey demezdi. Bu sefer de yle olmutu. Marfa, bayramdan iki gn nce Vasilinin dkknna gitmi, hepsi ancak ruble tutan un, ay, eker gibi erzak almt. Vasili, bundan baka uan emei karl olarak sadece be ruble daha vermiti. Nikita ise, yirmi ruble daha alaca olduunu bildii hlde byk bir ltufta bulunmu gibi Vasiliye teekkr etmiti. Vasili, Nikitaya yle diyordu: Aramzda teklif yok, deil mi? Ne lazm olursa gel al, deftere yazdm. Sonra alr dersin. Bizde bakalar gibi ceza kesmek yoktur. Biz drst adamz, bunu byle bil! Sen bana hizmet ettiin srece ben de seni brakmam. Vasili, bu szleri sylerken gerekten uana iyilik yaptna inanrd. Nikita gibi yannda alan insanlar iin kendisinin velinimet olduunu sanr ve tm alanlarn ltuf ve ihsana boduunu dnrd. Ama bu fikre kendisiden bakas inanmazd. Nikita da ona: Hepsini anlyorum; fakat ben de babamn iinde alr gibi alyorum, hizmette kusur etmiyorum, dedi. Uak byle diyordu; ama efendisinin kendisini aldattn ad gibi bilmesine ramen onunla hesaplarn temizlemeye kalkmaktan bir ey kmayacan dnyordu. Bu yzden baka bir i buluncaya kadar verilene raz olmay daha uygun buluyordu. Nikita, efendisinden kza hazrlama emrini alnca her zamanki gibi neeli, istekli ve hzl admlarla samanla kotu. Kurun gibi ar pskll koum baln, asl olduu yerden

53
ald; ngraklarn ngrdatarak ahrn kapal kapsna doru yrd. Kzaa koulacak orta boylu, sar benekli, koyu kahverengi salam yapl aygr, Nikitay grnce selam verir gibi kinedi. Atn orada tek bana duruu Nikitay pek duygulandrmt. Ne o Nassin, cann m sklyordu, diye hatrn sordu. Seni dar karalm da biraz kotur. Ama nce seni bir gzel sulayalm, dedi. Nikita, atla tpk insanm ve sylediklerini anlyormu gibi konuurdu. Gocuunun eteiyle atn eyer vurula vurula ortas ukurlam kaln, tozlu srtn sildi. Sonra bal hayvann kafasna geirip sulamaya gtrd. At, gbre dolu ahrdan kar kmaz keyfe geldi, kendisiyle birlikte emeye doru koan Nikitaya vurmak ister gibi arka ayayla birka ifte att. Bu iftelerin vurmak iin deil akalamak iin olduunu bilen uak bu oyundan ok holanrd. mar bakalm apkn, mar, dedi. Buz gibi sudan kana kana ien doru at, dudaklarndan yalaa effaf damlalar drrken derin dncelere dalm gibi bir an hareketsiz durdu, sonra grltyle aksrd. Nikita: Tamam m, imiyor musun? Daha sonra tekrar istemek yok, anladn m, diyerek en akrak oradan ayrlp avluya geldi. Hayvan einiyor, ortal birbirine katyordu. Koca avluda iilerden hibiri yoktu. Sadece a kadnn bayram iin dardan gelmi olan kocas vard. Hey, karde, git u tccar efendiye. Aygr kk kzaa m yoksa bye mi koaym?

54
Ann kocas, yksek temeller zerine kurulmu, demir atl eve girdi; biraz sonra da kk kzan koulmas emrini getirdi. Nikita, bu srada atn baln takm, ivi kakmal eeri yerletirmiti. Bir eliyle bal tutarak, br eliyle hayvan ekerek kzaklarn bulunduu ambara doru ilerledi. yi, mademki k istiyor, kza ona koalm, diyerek bu sefer de kendisini sracakm gibi cilveler yapan akll at kzan oklar arasna yanatrd. Her ey hazr olup sra dizginlerin taklmasna gelince Nikita, ann kocasn saman ve ul getirmesi iin ambara gnderdi. At huysuzluk karp kza kmldatmasna ramen, Nikita getirilen samanlar kzan iine gzelce dedi. Samanlarn zerine kei postunu, onun da zerine ulu serdi. Hayvann zerine de onu souktan koruyacak kanavieden yaplm bir rty rtt. A kadnn kocasna dnerek: Sa ol arkada, birlikten kuvvet doar. Bir elin nesi var, iki elin sesi var. demiler. Bak ileri hemen bitirdik, dedi. Ucu tokal kay dizginlerini hazrlayarak yola gitmek iin can atan o kuvvetli at, avludaki donmu gbrelerin zerinden geirerek evin avlu kapsna doru srd. Srtnda siyah kaban, ayaklarnda yeni beyaz kee izmesi, banda yumuak tyl apkas olan yedi yalarnda bir erkek ocuu evden dar karak kzaa doru kotu. Hey Nikita amca, diyerek bir taraftan siyah kabannn dmelerini iliklemeye alyor, bir taraftan da: Nikita amca nolur beni de al, beni de bindir, diyerek yalvaryordu. Uak kza durdurdu. Hadi ko bakalm km, diye seslendikten sonra efendisinin, gzleri sevinten parlayan, zayf, soluk benizli olunu kzaa bindirdi.

55
Sokaa ktklarnda saat olmutu. Avlunun ii ok sakin olmasna karn sokakta rzgr slk alyor, karlar bir saman gibi oradan oraya tayordu. nsan uyuturan dondurucu bir souk vard. Scaklk eksi on dereceydi. Gkyz kasvet verici kapkara bulutlarla kaplyken evlerin atlarndan da bir oka benzeyen buzlar aa doru uzanyordu. Nikita, kzakla sokaa henz kmt ki kardan aznda sigarasyla Vasili grnd. zerinde koyun derisinden krk, belinde skca sarlm kua olan efendi, alt ksele kaplanm izmeleriyle sertlemi olan kar tabakasn trdatarak geldi. Vasili, sigaradan bir nefes daha ektikten sonra izmariti yere atarak ayayla ezdi. ine ektii duman byklarnn arasndan fleyip yan gzyle kza batan aa szd. Sonra krknn yn kaplamal yakalarn, tra olmu yzn koruyacak ekilde kaldrd. O srada kzan zerindeki olunu fark edince glmseyerek: Vay, yaramaz! Hele bakn u yumurcaa nasl da kurulmu, dedi. Vasili, konuklarla birlikte itii ikinin sarholuuyla fazlasyla neeliydi. Kendisine ait eyleri grmek onu gururlandryordu. Vrisim dedii olunu orada grnce ziyadesiyle sevindi ve gzlerini ksp dilerini gstererek gld. Omuzlarn ve ban rten yn atksnn altndan yalnz gzleri grnen zayf, solgun yzl ve hamile olan evin hanm, kocasn uurlamak iin dar kmt. Vasilinin arkasndan rkek bir ekilde seslendi: Nikitay da yanna alrsan ok iyi olur. Karsnn bu szleri houna gitmemi olacak ki ona karlk vermedi. Kalarn att, yere tkrd. Kadn yalvaran bir sesle: Yola parayla kyorsun, stelik u havaya baksana

56
frtna kmak zere, dedi. Vasili, mterileriyle konutuu zamanlarda yapt gibi dudaklarn ksp szcklerin stne basa basa: Yolu bilmiyor muyum sanki? Benim klavuza m ihtiyacm var, dedi. Kadn, souktan m olmal ki atksn omuzlarna biraz daha sard. Ne olur yalvarrm, Allah akna yanna Nikitay da al, ok endieleniyorum. Yahu sakz gibi yaptn, bu adam yanma alp da ne yapaym! Konuulanlar iiten Nikita: Ben gelmeye hazrm efendim, dedikten sonra efendisinin hanmna bakarak; ahrdaki atlar ben yokken yemsiz brakmasnlar yeter, diye seslendi. Hanm: Ben Semyona sylerim, o ile ilgilenir. Sen merak etme, dedi. Nikita, efendisinin emrini bekleyerek istekli bir ekilde: Geliyor muyum, dedi. Vasili, uann yllarca giyilmekten etekleri pskllemi, eitli yerleri yrtlm, kirli gocuuna gznn ucuyla bakt. Anlald, eh ne yapalm kocakary dinlemek lazm... Madem gelmek istiyorsun git de srtna seni souktan koruyacak kalnca bir ey giy. Nikita, avluda bekleyen ann kocasna seslendi: Dostum, gel u at biraz tutuver.

57
Kk ocuk: Ben tutmak istiyorum, diyerek souktan kzarm ellerini ceplerinden karp buz gibi dizginlere sarld. Vasili, Nikitaya alayl bir ekilde bakarak: Fazla oyalanma, abuk ol, dedi. Ayaklarnda eski, yamal izmeleri bulunan uak: Hemen geliyorum, diyerek hzla hizmetilerin odasna kotu. Nikita, odaya girip telala duvardaki ividen kuan ald. A kadna: Arinacm, u sobann yannda kuruyan paltomu yetitiriver. Efendi ile kyoruz, bekletmeyelim. le uykusundan yeni uyanm olan ve kocas iin semaveri atee koyan kadn, Nikitay glmseyerek karlad. Telalanan a kadn, kurumas iin braklm olan eski, ypranm paltoyu silkeleyerek Nikitaya uzatt. Uak, nezaketle: Eee... Demek gnn tadn karacaksn, gezip tozmak iyi olur, dedi. Nikita, alktan ieri ekilmi olan karnn biraz daha ieri ekerek eski psk kuan paltosunun zerinden smsk dolad. Bu sefer a kadna deil de kuana seslenerek: Ha, yle! imdi daha gzel oldu. Bir daha k da greyim. Kollarn serbest brakmak iin omuzlarn kaldrp indirdi. Hareketlerinde rahat olmak iin srtn kamburlatrp gerindi. Yerden tek parmakl eldivenini alarak: te imdi gzel oldu, dedi. A kadn:

58
Hey Nikita, u izmelerini de deitirseydin. Ayandakiler bir hayli eskimi. Nikita birden aklna bir ey gelmi gibi durdu, dnd: Evet, iyi olurdu aslnda. Byle havada yebilirim; ama gideceim yer uzak deil ki. Sonra hzla avluya kotu. Kzan yanna gelince evin hanm arkasndan seslendi: Nikita, byle meyecek misin? Ne mesi, hava ok iyi, kzaa oturunca ayaklarm samanla rteceim, dedikten sonra iyi huylu at iin kullanlmaya gerek olmayan kamy da samanlarn altna gizledi. Evin efendisi, oktan kzaa binmiti bile. st ste srtna giydii krkle kzan yar kapal arka ksmn hemen hemen kaplamt. Birden dizginleri alarak at srd. Nikita ancak kzak hareket ettikten sonra sol tarafa yerleebildi ve bir ayan sarkk brakarak dierini altna ald.

59

2
Kzak hafif bir gcrtyla, inenmekten buz tutmu ky yoluna girince bakml at, rahat ilerlemeye balad. Vasili, bu srada kzan arkasna smsk yapm vrisini grnce sevgisini belli eden neeli bir sesle: Sen ne yapyorsun orada? Ko bakalm annenin yanna! Nikita u krbac ver bakaym, imdi ben sana gsteririm, dedi. ocuk kzaktan atlaynca doru atn yryn artrarak normalden daha hzl gitmeye baladlar. Kresti kynde topu topu alt ev vard. Kyn en sonundaki demircinin evini geer gemez rzgrn daha iddetli olduunu grdler. Karlarn altndan yol hemen hemen hi fark edilmiyordu. Kzan at izler rzgrn savurduu karlarla hemen kapanyordu. Yol, daha yksek olduu iin fark edilebiliyordu. Tarlalarn zerinde kar frtnalar dnyor, yerle gn nerede balayp nerede bittii belli olmuyordu. yle ki her zaman ak bir ekilde grlen Tolyatin orman bile savrulan karlarn arasnda siyah bir glge gibi grnyordu. Soldan esen rzgr doru atn yelesini, topuz yaplm tyl kuyruunu saa doru uuruyordu. Rzgr, arkasn dnerek oturan Nikitann geni yakasn, yzne burnuna yaptryordu. Hayvanyla gurur duyan Vasili, atn verek: Tipi yznden hayvan asl yryyle gidemiyor ki! Onunla bir defasnda Pautinoya yarm saatte gitmitim.

60
Yzne yapan yakasndan dolay efendisinin sylediklerini iyi iitememi olan Nikita sordu: Ne dediniz efendim? Pautinoya diyorum, beni yarm saatte gtrmt. Atn yiitliine diyecek yok, benzersiz bir attr. Bir anda sustular; ama Vasili konumak istiyordu. Uan kendisi gibi nemli biriyle konumaktan zevk alacan dnyordu. Eee... Bahara bir at alacak msn, diye sordu. Bylece bir konuma kaps amaya alyordu. di: Uak, paltosunun yakasn indirerek efendisine cevap ver-

Mecburen alacaz. Olan byd artk, ift srmesi lazm. Vasili, akln bandan alan kazan hrsyla: yleyse bizim kemikliyi al, sana ucuza veririm, dedi. Nikita, efendisinin satmak istedii atn ta atlasa yedi ruble edeceini; ama kendisinden en azndan yirmi be ruble isteyeceini, alt ay para vermeden karn tokluuna altracan bildii iin, Siz bana on be ruble verirseniz daha iyi olur, ben gider at pazarndan bir tane bulurum. dedi. Vasili, mal alp satarken kulland gz boyayc tavryla ve yksek sesle: Kemikli iyi beygirdir, tam size gre. Yalan sylyorsam gzm ksn! Ben vicdanl adamm, kimsenin hakkn yemem. Senin iyiliini istiyorum, sana zararna bile veririm! Varsn zarar bana dokunsun. Kemiklinin stne at yoktur, dedi. Efendisinin szlerinde dinlemeye deer baka bir ey kalmadn anlayan Nikita, iini ekerek:

61
Ya, yle. Ona ne phe, diyerek yakasn kaldrp yzn tamamen rtt. Bu ekilde hi konumadan yarm saat gittiler. Elinin stnde paltosunun yrtk olduu kol tarafndan souu hisseden uak bzlyor, azn kapatan yakasnn iinden nefes alp vermeye alyordu. Henz yor saylmazd. Vasili: Karamihevodan m yoksa kestirmeden mi gitsek, dedi. Karamihevoya dnen yol uzun; ancak daha ilek ve gvenliydi. ki yannda yolu gsteren iaret vard. Doru giden yol ise kestirme olmakla birlikte ilek ve gvenli deildi. aret levhalar da seyrekti ve karla rtlmt. Nikita: di. Karamihevo uzun tutar; ama yolu daha gvenlidir, deVasili, ksa yoldan gidip iini hemen halletmek istiyordu. Dosdoru gidelim; u vadiyi getik mi tamam, sonra armayz. Hem ormann ii kestirme olur, yol iyidir, dedi. Nikita: Siz bilirsiniz, diyerek tekrar yakasn rtt. Vasili, dedii gibi yapt. Yarm kilometre kadar ilerledikten sonra dallarnda tek tk yaprak sallanan yksek bir mee aacnn yanndan sola sapt. Dnm noktasndan sonra rzgr tam kardan geliyor, yaan karlar yzlerine doru savuruyordu. Bu ekilde on dakika gittiler. Kza hep efendi kullanyor, uak uyukluyordu. Nikita, birden efendisinin bir eyler sylediini duydu. Gzlerini aarak: Ne sylediniz efendim, dedi.

62
Vasili cevap vermiyor, sana soluna bakmak iin eiliyordu. Ter iinde kalm at ise yava admlarla ilerliyordu. Nikita: Bir ey mi sylediniz, ne var efendim, diye sordu. Sar msn, be adam! Ne olacak, hi kzak yok, yol iareti yok, yolu kaybettik, diyerek ua azarlad. Nikita: yleyse durdurun kza, yol arayalm efendim. Uak hemen kzaktan aa atlad, kamy samann altndan ekerek eline ald ve sola doru yrd. O yl fazla kar yamadndan rahat yryebiliyordu. Yine de baz yerlerde kar dizine kadar ulayor, buralardan geerken kar, izmelerinin ierisine doluyordu. Ayayla, kamyla yeri yokluyor; ama yolu bir trl bulamyordu. Geri dnd zaman efendisi: Ne oldu, bulamadn m, diye sordu. O tarafta yol yok. Biraz da u yana bakaym. nmzde baz karaltlar var, git de bak bakalm. Uak, karaltya doru yrd. Bu karaltlar klk ekin ekilmi plak tarlalar idi. Rzgr, karlarn stne toprak savurarak buralar koyulatrmt. Biraz dolatktan sonra kzan yanna dnd. stn ban kaplayan karlar silkti, izmelerini sallad. Emreden bir ses tonuyla: Saa gitmemiz gerekiyor, rzgr solumuzdayd, imdi tam kardan geliyor. Kza saa dndr, dedi. Efendi, uaa itaat ederek kza saa dndrd. Bir sre byle gittikleri hlde yol izine rastlamadlar. Rzgr dinmiyor, kar da yamakta srar ediyordu. Uak, bu hle sevinmi gibi: Efendim, biz galiba yolu iyice ardk, dedi.

63
Sonra karlarn altndan kara kara grnen patates kklerini gstererek: Bunlar da ne, diye sordu. Vasili, nefes alp verirken ikin karn inip kalkan, ter iinde kalm yorgun at durdurdu. Uak: Zaharova kynn tarlalar buras. Bak nerelere gelmiiz, yine yoldan kmz. Yalan sylyorsun! Vallahi doru sylyorum, ben yalan sylemem. Kzak ikide bir tmseklerden geiyor. Mehur patates tarlalar buralar. u yapraklar da bunu gsteriyor. Allah Allah, amma da uzaklamz! Peki imdi ne yapacaz? Dmdz gitmekten baka are yok. Ya Zaharovaya ya da tarla sahibinin iftliine varrz. Efendi, uann szlerine uyarak at srd. Bu ekilde epeyce gittiler. Kzak bazen ekinlerin zerinden geiyor, burada zaman zaman karlar altndan ban karm kuru saman dallar grnyordu. Bazen de yumuak karla rtl yerlerden geiyorlard. Kar hem yukardan hem de rzgrn savurmasyla aadan geliyordu. yice yorulduu belli olan atn tyleri, terden kvrm kvrm olmutu. Bu nemli tyler, dondurucu rzgra maruz kalnca donla rtlyordu. At, artk komay da brakmt. Hendee ya da bir ukura saplanm olacak ki birden aya srt. Vasili, at durdurmak isteyince Nikita engel olmak istedi. Ne yapyorsun? Hayvan serbest brak ki kendini kur-

64
tarsn. Baka trl buradan kamayz. Sonra hemen kzaktan atlayp karlara bata ka ukurun iine atlad. Tatl ve efkatli bir sesle: Hadi yavrum, deh! Biraz gayret et benim gzel dorum, deh!.. diye dosta seslendi. Nikitann yardmyla, hayvan bir hamlede kendini donla katlam toprak ynn zerine kard. Sonradan, kazlm bir hendee dtkleri anlald. Vasili: Neredeyiz, diye sordu. imdi anlarz. Korkmayn, ileri doru srn efendim, elbet bir yere karz. Efendi, uzakta karlarn arasnda donuk bir yn hlinde grnen karalty iaret ederek: uras Goryakino orman olmasn sakn! Gidelim, yaklanca ne olduunu anlarz. Uak, rzgrn o taraftan getirdii kuru kavak yapraklarn fark etmi, o yzden grnen karaltnn orman deil de bir ky olduunu anlamt. Ama nedense bunu efendisine sylemek istememiti. Gerekten de biraz ilerleyince Nikitann tahmini doru kt. Bunlar byk ihtimalle kyn etrafndaki hendee dikilmi kavak aalaryd. Rzgrda hznl bir ekilde uuldayan aalara yaklanca akll hayvan, ayaklarn birden kzaktan yksee kaldrd, bir ynn zerine bast, sola kvrlp yola kt. Uak sevinle: Hah, ite yola ktk. Neresi olduu belli deil; ama bir yere geldik, dedi. Hayvan, saa sola sapmadan karla rtl yolda yryordu. ok gitmemilerdi ki evresi dzgn itlerle evrili, ats

65
karla kapl bir ambar duvaryla karlatlar. Onu dnnce rzgr yzlerine arpt, anden bir kar ynna saplandlar. imdi nlerinde iki ev grnyordu. Anlalan rzgr evlerin arasndaki bolua iyice kar ymt. Bu engeli de anca kolayca sokaa girdiler. Bir evin avlusunda ipe asl, donmu olduu belli olan; biri beyaz dieri krmz renkte kemiklemi gmlekler, bir pantolon ve etekten oluan amarlar rzgrda sanki ipten kurtulmak iin rpnyordu. zellikle kollarn sallayan beyaz gmlein hareketleri grlmeye deerdi. Nikita: Bunlar asan kadn ya tembel ya da hasta olmal. Baksana bayram iin ykad amarlar kurutmay becerememi, dedi. Kye yaklatklarnda rzgr hl iddetini devam ettiriyordu. Karlar savuran rzgr yer yer kar tepecikleri oluturmu, yollar bile karn altnda kaybolmutu. Fakat kyn iine girdiklerinde rzgr ve souun iddeti azalmt. Kpekler havlyor, bana erkek gocuu geirmi bir kadn hzl admlarla kapsnn arkasna doru ilerledikten sonra merakl gzlerle gelen yabanclara bakyor, bir taraftan da gen kzlarn syledii arklar duyuluyordu. te bu hayatn neesi ve scakl deta rzgrn ve souun kuvvetini azaltm gibiydi. Vasili: Buras Grikino olacak, dedi. Nikita: Evet, diye karlk verdi. Gerekten de buras Grikino kyyd. Gelirken sola doru ok fazla ilerlemi olmallar ki sekiz kilometre yol almalarna ramen, yine de asl gidecekleri Goryakino kynn

66
yerine burann be kilometre yaknndaki Grikinoya geldiler. Kyn iinde sokakta yryen uzun boylu bir adama rastladlar. Adam at durdurarak: Kimsiniz, diye bard. Vasiliyi tanynca kzan oklarna tutuna tutuna onlarn yanna geldi, efendinin yanna oturdu. Bu adam, oralarda at hrszlyla n salm say adnda bir kylyd. Vasili, onu ok iyi tanyordu. say, azndan iki kokularn yayarak: Ooo... Vasili, sizi buraya hangi rzgr att, nereye byle, diye sordu. Goryakinoya doru yola kmtk; ama tipiden yolumuzu ardk. Ooo... ok sapmsnz. Malakovadan sapacaktnz. Evet, sapacaktk; ama yanl yola girmiiz, dedikten sonra at durdurdu. say, at tepeden trnaa yle bir szd ve usta bir hareketle hayvann yolda gevemi olan kuyruunun topuzunu skt. Mkemmel bir at, dedikten sonra: Geceyi burada geirecek misiniz, diye sordu. Yok dostum, gitmemiz lazm, yolcu yolunda gerek. Anlald. yle olmas gerekiyorsa diyecek bir ey yok. Aa, o da kim? Ha, Nikitaym! Baka kim olacak! diye karlk veren Vasili: Bir daha kaybolmamamz iin bize yolu tarif eder misin? diye sordu. Ne mnasebet! Niin kaybolacakmsnz, korkmayn. imdi buradan geriye dnn, sokak boyunca dmdz gidin.

67
Kyden ktktan sonra saa sola sapmadan doruca gidin. Ana yola vardnzda saa dnn. Peki ama ana yola nereden dneceiz? Kyden ktktan sonra karnza bir fundalk gelecek. Onun karsnda byk bir mee aac greceksiniz. te tam oradan... Efendi, at geri evirerek kyn kna doru yneldi. say arkalarndan: Keke geceyi burada geirseydiniz, hava ok souk, diye bard. Vasili, adamn szlerini umursamadan at hzlandrd. Zaten nlerinde topu topu be kilometrelik yol kalmt. stelik bunun iki kilometresi de ormann ierisindeydi. Zaten kar ya da azalmt. Rzgrn iddeti de dindii iin yolculuk zor grnmyordu. imdi geldikleri yolun tam tersine gidiyorlard. Gbrelerin ara ara karn pamuk beyazln koyulatrd, karlar inenmi sokaklardan geerek amar asl evin nne geldiler. imdi, beyaz gmlek yalnz bir kolundan kaskat asl duruyordu. Hznl uultular karan stlerin de yanndan geince kendilerini yine tarlalarn ortasnda buldular. Frtnann dinmesi yle dursun, iddeti daha da artyordu. Yol, kar altnda kaybolmutu. Rzgrn kardan esmesi yol kenarndaki iaret direklerini grmelerini de gletiriyordu. Vasili, iaret direklerini karmamak iin gzlerini ksyor, saa sola eiliyordu; ancak yolun tahminini ata brakmaktan baka are olmadn anlyordu. Allahtan at gvenilecek bir hayvand. Kzak, rzgrn oluturduu kar ynlarnn kh sandan kh solundan ilerliyordu. Bu srada ara ara iaret direkleri de grnyordu. Bu ekilde on dakika kadar ilerlemilerdi ki kar ynlar-

68
nn arasnda hareket eden bir karalt grdler. Bu, onlarla ayn ynde ilerleyen, zeri karlarla kapl bir kzakt. Gl at onlara yetierek ayan kzaa vurdu. Kzaktakiler: Hey, ileri ge, ileri, diye bard. Vasili, kza yana evirerek onlarn nne geirdi. Dier kzakta bir kadn ile erkek vard. yle anlalyordu ki kydeki bayram elencesinden evlerine dnyorlard. Kzaktakilerden biri, kam vazifesi yapan ince kuru bir dal parasn, beygirin karla rtlm srtna habire vuruyordu. br iki erkek ellerini kollarn sallayarak baryordu. Kadn kzan bir kesinde, yaan karn altnda krkne sarlm bir ekilde bzlm, bir ta gibi hareketsiz duruyordu. Efendi: Siz neredensiniz? Rzgrn sesinden kzaktakilerin syledikleri tam olarak anlalmyordu. G......deniz! Nerdensiniz? ............ Kzaktakilerden biri var gcyle barmasna ramen hibir ey anlalmad. Kzaktaki teki adam: Haydi hzl srelim, onlardan geri kalmayalm, diyerek zavall atn srtn kamlad. Kzaklarn yan taraflar birbirine srtnnce az kalsn atlar birbirine girecekti. Vasilinin, kza yana ekmesiyle son anda kurtuldular, kyllerin kza arkada kald. Tepeden trnaa kara batm uzun tyl, geni karnl kk at, srtna inen sopalardan kurtulmak iin btn gcyle

69
kouyor; ksa bacaklar diz boyu kar tabakalarn savuruyor, derin soluklar alarak ilerliyordu. Nikita, kendi omuz hizasndan grd atn kafasna bakt. Zavall hayvann alt duda balk az gibi km, burnunun delikleri genilemi, korkudan kulaklar sarkmt. Uak: ki neler yaptryor insana. Vahi herifler, zavall hayvan atlatacaklar nerdeyse, dedi. Sarho adamlarn haykrlar bir sre daha duyulduktan sonra kesildi. Kyller iyice gzden kaybolmutu. Artk arabann gcrtsndan ve rzgrn kulaklarnn dibinde slk almasndan baka ses iitmiyorlard. Kyllerle karlamak Vasiliyi elendirmi, kendine olan gvenini artrmt. aret direklerine fazla dikkat etmeden yolu bulmay ata brakarak hayvan ok hzl srmeye balad. Nikita, yapacak i kalmadndan yorgunluunun acsn karmak iin uyuyordu. Hayvan birden durunca uak az kalsn yzst decekti. Efendi: Yine yoldan gitmiyoruz. Nasl? aret direkleri grnmyor, galiba yine yolu kaybettik. Uak: Kaybettiysek bulmak lazm, diyerek ayak ularn arpk basa basa karlarn iine dald. Bazen grnp bazen kaybolarak karlarda uzun uzun yrd. Sonunda dnp geldi, kzaa binerken: Buralarda yol filan grnmyor. Belki nmzde olabilir, dedi.

70
Karanlk kmek zereydi. Tipinin iddeti ne artyor ne de azalyordu. Vasili: Bari u kyllerin sesini bir daha duysaydk. Uak: Adamlarla bir daha karlamadmza gre yoldan ok uzaklamz. Belki de yol byle gidiyor, onlar yolu kaybettiler. Vasili: Peki, imdi ne tarafa gideceiz? En dorusu at kendi hline brakmak. Bizi bu berbat yoldan ancak o kurtarr. Dizginleri bana ver! Kaln eldivenler giymesine ramen parmaklar yen Vasili dizginleri uaa sevinerek verdi. Her gn birlikte olduu hayvann yol bulma kabiliyetine gvenen Nikita, dizginleri eline ald, ata hi mdahale etmedi. Gerekten de akll hayvan bazen bir kulan bazen tekini dikerek kza yola doru ekmeye balad. Uak: Dili olsa konuacak! Yr yavrum, yr canm! Bildiin gibi git. imdi rzgr arkadan estii iin artk myorlard. Hava daha lk olmutu. Nikita sevinle at vmeye devam ediyordu: Ne akll hayvan, cin gibi. Kk Krgz at daha kuvvetli ama budala. Bir de unun kulaklarn oynatna bak! Telgrafa ihtiya yok, drt bir yanda ikier kilometre uzakta hrt olsa duyar vallahi. Gerekten de yarm saat bile gemeden nlerinde ky ya

71
da orman olduu tam anlalamayan birtakm karaltlar belirdi, sa taraftaki iaret direklerini grdler. Yola kmlard. Vasili: Hey, yine Grikinoya gelmiiz, dedi. Gerekten de sol taraflarnda karla rtl ayn ambar grnyordu. Yine bahesinde donmu amarlarn rzgrdan salland evi getiler. Gbre ynlarnn alaca bulaca ettii dar sokaa girince hava durgunlap ld. Yeniden sesler, arklar ve kpek havlamalar duyulmaya balad. Hava iyice karard iin evlerin klar yanyordu. Vasili, kza tuladan yaplm byk bir evin ta merdiveninin nnde durdurdu. Uak, karlarn rtt aydnlanm pencereye yaklat, kamsnn sapyla cama vurdu. erden biri: Kim o, diye sordu. Uak: Kresti kynden Brehunovlar, biraz bakver karde. Pencereden bakan adamn ieri ekilmesinden bir mddet sonra i kap zorlukla ald, d kapnn srgs ekildi. Rzgrn ittii d kapy tutan uzun boylu, ak sakall, bayramlk beyaz gmlein stne ksa bir kaban giymi yal bir adamla aya izmeli, krmz gmlekli bir delikanl grnd. Yal adam: Aaa, Vasili Andrei, sen misin? Efendi: Benim ya, yolumuzu ardk da... Goryakinoya gideceimiz yerde size geldik. stelik iki kez dndk dolatk yine yolumuz buraya kt. htiyar:

72
Allah Allah, tuhaf bir durum dorusu, dedi. Yanndaki krmz gmlekli gence dnerek: Petruka, ko araba kapsn aver. Gen: Hemen, imdi aarm, diyerek frlad. Vasili: Fakat karde, geceyi burada geirmeyeceiz. htiyar: Gece vakti nereye gideceksiniz, kaln burada. Kalmay ok isterdim; ama gitmem lazm, ok iim var. Hi olmazsa biraz snn. Scak aymz da var. Isnmaya diyeceimiz yok, ok iyi olur. Hem hava daha fazla kapanacak deil ya, ay da kar, daha aydnlk olur. Uaa dnerek: Sen ne dersin Nikita, biraz girip snalm m? ok iyi olur efendim. Souktan eli aya donmu olan Nikita scak bir odada snmaya can atyordu. Vasili ile yal adam eve girdi. Nikita, delikanlnn at kapdan hayvan ieri ald. Ahrn taban yer yer kaln gbre tabakasyla rtlyd. Yandaki kirilere tneyen tavuklar, horozlar rahatlarnn kamasndan dolay rpnarak tmeye balad. Koyunlar, kaskat donmu gbre tabakasnda sesler kararak saa sola kat. eriye yabancnn girmesine arp sinirlenen kpek olanca hncyla havlamaya balad. Nikita, hayvanlarn her birine yattrc szler syledi. Tavuklardan, rahatlarn kard iin zr diledi. Koyunlara, sebepsiz paniklerinden dolay sitem etti. At yerine balarken

73
kpee hrsz olmadklarn, kendini bo yere yorduunu anlatmaya alt. ini bitirip stndeki karlar silkerek: Ohh, oldu ite! imdi keyfinize bakn, diyerek kpee seslendi: Sen de amma havladn ha! Kes artk sesini! Bo yere boazn yrtma! Darda kalan kza iterek ieri alan delikanl: Bunlar evin evliyasdr, keramet gsterirler. Ne evliyas, nasl yani? Polsenin kitabnda yazyor. Eve hrsz girerse kpek hemen havlamaya balar. Bu, Uyan, gzlerini a! demektir. Horoz sabahlar ter. Bu, Artk kalk! demektir. Kedi patisiyle yzn temizlerse bu da, Eve deerli bir konuk geliyor, ikrama hazr ol! demektir. Delikanl bunlar sylerken glmsyordu. Okuma yazma bildii iin, tek kitab olan Polsenin kitabn ezberlemiti. imdiki gibi biraz itii zamanlar duruma uygun bulduu blmleri anlatmaktan ok holanrd. Nikita: Doru, diye onaylad. Amca, ok m olmalsn. Haydi eve gidelim. Avludan geip ieri girdiler.

74

4
Efendiyle uan geldii ev, kyn en zenginlerinden birinin eviydi. Bu insanlar be aileye yetecek topraklarndan baka, civardaki tarlalar da kiralayp ekerlerdi. Ayn zamanda pek ok sayda at, inei, dvesi ve koyunuyla hayvanclk da yaparlard. Bu dalmam yirmi kiilik bir aileydi. Anne babann dnda drt evli ocuk, biri evli alt torun ile onlarn ocuklarndan oluan bu ailenin birlii bozulmadndan topraklar ve zenginlikleri paralanmamt. Fakat her yerde olduu gibi kadnlar arasndaki anlamazlklar yakn bir gelecekteki ayrlmay haber veriyordu. Bu ailenin oullarndan birisi askerdeydi, ikisi Moskovada sakalk yapyordu. Kyde kalan bir olu ise ailenin kydeki ileriyle ilgileniyordu. Efendi ile uak eve geldiklerinde, yortu bayram dolaysyla gelmi olan ocuklar ve komularyla dolan ev iyice kalabalklamt. Tuladan rlm ve yeni cilalanm bu evin duvarlarn tablolar sslyordu. Kedeki sehpann zerindeki abajurlu lamba, etrafa neeli bir k sayordu. Masalarn zeri meyveler, kuru yemiler, iecekler ile donatlmt. Scak odaya giren Vasili, siyah krkn kararak masada bakeye kuruldu. Souktan donmu byklar, sca grnce zlmeye balad. Efendi, dikkatli baklarla oday ve oradakileri batan aa szyordu. Masada efendiden baka ak sakall, salar dklm, beyaz gmlekli bir ihtiyar; Moskovadan bayram iin kye gelen gzel elbiseler giyinmi byk olu ve kyde yaayan di-

75
er olu ile krmz benizli zayf bir kyl bulunuyordu. Yiyip iilmi, masadaki btn ikramlar tketilmiti. Sra ocan kesindeki semaverde fokur fokur kaynayan aya gelmiti. ocuklar scan ve yorgunluun etkisiyle ortaya serilmi yatyordu. Kadnlardan biri beiin yan banda uyuyakalmt. Yall yznn her kvrmndan belli olan ailenin annesi, misafirlere hizmette kusur etmemek iin rpnp duruyordu. Uak ieri girdiinde yal kadn, Vasiliye iecek ikram edip: Kusura bakmayn, bize hayrl bir bayram dileyin, dedi. Yorgunluktan ve souktan bitkin den uak ikinin, iini stan etkisini dnnce daha nce ok zararn ektii ve imemeye yemin ettii ikiye kar bir an istek duydu. Yemin ettii aklna gelince yzn buruturdu, kafasndaki baln ve zerindeki paltosunu kararak silkeledi ve duvardaki iviye ast. eride bulunanlar selamlayarak bayramlarn kutlad. Evin byk olu uan buz tutmu byna ve sakalna bakarak: Amca, souktan donmusun, dedi. Uak, kendisine gsterilen yere oturmak iin masaya yaklat. Az kalsn kendisi iin hazrlanm olan ikiyi iecekti ki bir an duraklad, efendisine bakt ve szn hatrlad. ki yznden karsn ve ocuklarn ihmal ettiini, onlarn ihtiyalarn almadan o paray ikiye yatrdn, izmelerine varncaya kadar her eyini sattn hatrlad. Kendisinden utanarak: Teekkr ederim, imiyorum, dedi ve pencerenin yanndaki bir keye ekildi. Evin byk olu: Neden imiyorsun? Nikita sklgan bir sesle:

76
miyorum, ite o kadar, dedikten sonra hl buzlar erimemi olan byklarn ve sakaln temizlemeye balad. Vasili, tabaktan ald bir rei ktrdatarak konumaya katld: Ona yaramaz, imemesi daha iyi olur. Bunun zerine ev sahibi yal kadn: yleyse ay iersiniz. ok me benziyorsun karde, dedikten sonra gelinlere dnerek seslendi: Ee, gelinler semaver hazr deil mi hl? Gelinlerden biri fokur fokur kaynayan semaveri eli yanmasn diye bir bez yardmyla tutarak glkle kaldrd ve masann zerine koydu. Buyurun hazr, dedi. Vasili, bu srada balarndan geen btn olaylar tek tek anlatt. Ama hl yolu nasl kaybettiklerini bir trl anlayamamann aknln tayordu. Ev sahibi: Aslnda Malakova yolu basittir. Bir ocuk bile ok rahatlkla bulabilir. Fakat, ana yola nereden dnleceini bilmek lazm. all grnce dnecektiniz. Yal kadn: Bu saatten sonra yola kmanz iyi olmaz. Geceyi burada geirin. Gelinler yatanz hemen hazrlasn. Ev sahibi: Sabah erkenden karsnz, hem gndz gzyle yolu daha rahat bulursunuz. Vasilinin aklna orman arazisini kendinden nce kapmak isteyenler geldi. Kesinlikle kmamz lazm, ilerimiz ok nemli! nsan

77
bazen bir saatte kazanacan bir senede kazanamayabilir. Nikitaya bakarak: Ee Nikita, yolcu yolunda gerek, gideriz deil mi? Uak, henz donmu olan bedenini stmakla megul olduu iin dalgnd. Nihayet isteksiz bir ekilde: Yolu bir daha kaybetmekten korkuyorum, diye karlk verdi. steksiz olan Nikitann akl fikri ikideydi. Bir trl kendini yenemiyordu. Bu duygularn bastracak ancak scak bir ay olabilirdi. Fakat onu da hl vermemilerdi. Efendi, uan yola kmaya isteklendirmek iin: Canm, i dnm noktasna varmakta, yeter ki alla gelince bir dnelim ondan sonras orman zaten. Dndkten sonra yolu kaybetme ihtimalimiz kalmaz. Uak, nihayet kendisine uzatlan ay yudumlayarak: Siz bilirsiniz efendim, gidelim derseniz gideriz. aymz itikten sonra hemen kalkalm. Nikita, bir ey sylemeden ban sallad. Byk bardaktaki ay abuk sousun diye tabaa dkerek almaktan imi parmaklarn ayn buharnda stt. Sonra ekerden bir para srarak ev sahiplerine ba ile selam verdi: Elinize salk, diyerek ay itahla iti. Vasili: Size de zahmet veriyoruz; ama... Birinizin bizi o dnm noktasna kadar gtrmesi mmkn m? Evin byk olu bu istei memnuniyetle karlad. Ne zahmet olacak efendim. Petruka imdi kza koar, sizi oraya kadar gtrr.

78
Vasili: ok minnettar kalacam. Haydi delikanl ko kza. Ayrca ikramlarnz iin ok teekkr ederim. Evin yal anas, tatl bir sesle yantlad: Aman efendim, teekkre deecek ne yaptk ki... Byk olu Petrukaya bakarak: Haydi git de kza ko, dedi. Delikanl yznde tatl bir glmsemeyle kalkt. Peki, imdi hazrlanrm, diyerek ivide asl duran apkasn ald ve dar frlad. Bu srada efendi ve uan gelmesiyle yarda kesilen konuma yine ayn konuya dnd. Yal baba, Moskovadaki nc olunun yortu bayram dolaysyla evdekilere bir ey gndermedii hlde karsna Fransz mal bir mendil gnderdiini anlatyor, olunu komusuna ikyet ediyordu. Bu genler saygy unuttular, giderek bizden kopuyorlar. Ayn zamanda ocuklarn manev babas olan komu: Kopmak da laf m? Evlerde dirlik dzen mi kald? Belli ki kendilerini ok akll sanyorlar. Demokini duymadn m? Babasn dve dve adamcazn kolunu krm. Bu genleri anlamyorum artk. Uak, adamlarn yzne dikkatle bakarak konuulanlar dinliyordu. Kendi de bir eyler sylemek istiyordu; fakat ayyla o kadar meguld ki onlar desteklemek amacyla ban sallamakla yetiniyordu. ay bardaklarn birbiri ardnca boalttka snyor, vcuduna bir geveme yaylyordu. Konuma ayn konular etrafnda dnyor, topraklarn blnmesinden kan ktlkler hakknda konuuluyordu.

79
Bunun genel bir ayrlma olayndan ok evin iindeki bir duruma iaret ettii, ihtiyarn yannda dilini yutmu gibi somurtup oturan ikinci olunun yznden anlalyordu. kinci olu ise evdekileri yakndan ilgilendiren bu ailevi meseleyi yabanclarn yannda konumak istemediinden, suskunluunu muhafaza ediyordu. Yal baba bir ara dayanamad. Alamakl bir sesle, mr olduka oullarnn ayrlmasna ve topraklarnn blnmesine asla msaade etmeyeceini, imdi her eylerinin bol olduunu ve btn aileyi bir dilenci olarak grmek istemediini syledi. Komu onu dorulad: Tpk Matyevler gibi. Her eyleri vard, topraklar bltkten sonra kimsenin elinde avucunda bir ey kalmad; daldlar, gittiler. imdi hepsi azn havaya ayor. Yal baba oluna dnerek: te sen bunu istiyorsun, aradn bu mu, dedi. Olu cevap vermeyince etrafa skntl bir sessizlik kt. Bu sessizlii, kza hazrlayp gelen Petruka bozdu. Petruka son konuulanlar duymutu. Yzne yaylan glmsemeyle: Bu konuda Polsenin kitabnda bir kssa var. Adam, ocuklarna krmalar iin ince dallardan oluan bir demet vermi. Bunu btn hlinde krmaya altklar iin hibiri baaramam, sonra demeti ayrp tek tek krmay baarmlar. Bu i tpk byle... Ee, kzak da hazr. Vasili: Eh, yleyse biz de kalkalm artk. Blm iine gelince byk baba, sakn raz olma! Bunca mal mlk sen kazandn, yleyse efendi sensin, evde senin szn geer. Bunlar bir araya toplamak da sana der. Daha olmazsa sulh hkimine git, o sana ne yapman gerektiini syler.

80
Yal adam alamakl bir sesle: O da ayr bir dert. O adam hibir yaraya merhem olmadan bizi bandan savar. Ondan kimseye hayr gelmez. Nikita beinci ayn da bitirdii hlde bo barda ba aa evirmemi, altncy doldururlar midiyle barda yanna brakmt. Fakat semaver boald iin ihtiyar kadn onun isteini yerine getiremedi. Ayrca efendisi gitmek iin hazrlanyordu. Yaplacak bir ey olmadndan kalkt. Diiyle her tarafn deldii eker parasn oraya brakt. Terli yzn eteiyle silerek paltosunu giydi. Derin derin iini ekti, ev sahiplerine teekkr ederek onlarla vedalat. Aydnlk, scak odadan; karla rtl, karanlk, souk havaya kt. Avluya geti. Bir krke brnm olan Petruka avluda hayvann yannda dikilmi onlar bekliyordu. Yzndeki her zamanki glmsemeyle Polsenden iirler okuyordu. Koyu bir sis kaplamt gkyzn. Kar frtnas savruluyordu durmadan. Bazen vahi hayvanlar gibi uluyor, Bazen bir ocuk gibi alyordu. (Aleksandr Pukin) Uak, kendi kzaklarnn dizginlerini toplarken bir taraftan da ban sallayarak Petrukann okuduu iiri onaylyordu. Yal adam, elinde bir fenerle misafirlerini uurlamaya kmt; fakat eikten admn atmasyla rzgrn feneri sndrmesi bir oldu. Frtnann ncekinden fazla olduu avluda bile anlalyordu. Vasili kendi kendine: u tipiye bak. Amma da berbat hava! Belki de ihtiyarn teklifini kabul edip kalmak daha iyi olurdu; ama i her eyden stn. stelik hazrlandk, bizim iin kzak bile kotular. Ksmet olursa inallah gideceimiz ye-

81
re varrz... diye dnd. Ev sahibi yal adam da kalmalarnn kendileri iin daha iyi olacan dnyordu. Ama onlar zorla da tutamazd ki! O, grevini yapm, ka defa kalmalarn teklif ettii hlde sz dinlenmemiti. imdi niin srar edecekti? Belki de yalandm iin frtnadan gzm korkuyor. Hayrlsyla giderler, biz de zahmetten kurtulmu oluruz, hemen yatarz. diye dnd. Petrukann tehlike korkusu aklndan bile gemiyordu. O yreyi avucunun ii gibi biliyordu. stelik iinde bulunduklar duruma uygun ikide bir okuduu iirler ona cesaret ve nee veriyordu. Uan gitmeye hi de niyeti yoktu; fakat yllardr kendi iradesi yerine bakalarnn isteine gre hareket etmeye alt iin istese de istemese de efendisinin emrine uyarak gitmek zorundayd. Bu durumda da yolcularn gitmesine kimse engel olmad.

82

5
Vasili, karanlkta gz gz grmedii iin bast yerleri yoklaya yoklaya kzaa yaklat, etrafn doru drst seemeden yerine oturup dizginleri eline ald. Petrukaya: Haydi sen ne d delikanl, diye bard. Geni ve bask kzana diz km olarak bekleyen Petruka, atn srd. ndeki ksran kokusunu alan doru tay ileri frlad, bir anda avludan ktlar. imdi kyn ortasndan geiyorlard. Donmu amarlarn asl olduu evi grdler, amarlar artk grnmyordu. Tamamen kara gmlm ambar, sert rzgrda ac ac iniltiler karan st aalarn getiler. En sonunda kendilerini her tarafn kar dalgalarnn kuatt azgn bir kar denizinde buldular. Frtna o kadar iddetliydi ki rzgr sadan arpt zaman kza ve at sola doru itiyordu. Petruka gzel ksra keskin naralaryla coturuyor, doru at da ksran birka adm arkasnda ona yetimek iin lgn gibi kouyordu. Bu ekilde on-on be dakika kadar gittikten sonra Petruka ne Vasilinin ne de Nikitann anlayamad bir eyler syleyerek kzan geriye dndrd. Bylece dnemece geldikleri anlalyordu. Delikanl kza saa dndrnce yandan vuran rzgr kardan esmeye balad. Karlarn arasnda ilerde kara lekeler seiliyordu. Bunlar dnemeteki allkt. Petruka: Haydi, hoa kaln!

83
Teekkrler, eyvallah! Delikanl son kez Polsenden: Koyu bir sis yeri g karartyor... diye bararak gzden kayboldu. Efendi: u delikanl iire amma hevesli, air sanki, diyerek dizginleri hafife sarst. Uak: Evet, tam bir yiit, iyi bir kyl ocuu... Hzla ilerliyorlard. Nikita, paltosuna sk sk sarlm, ban iki omzunun arasna o kadar derin sokmutu ki ksa sakal gsne yapmt. Evde itii ayn scakln kaybetmemek iin azn amaya bile korkuyordu. nnde atn sallanan topuzlu kuyruu rzgrda hep ayn yne vuruyor, daha ilerde ba ve boynunun yanna yapm yelesi sallanyordu. Ara sra gzne arpan iaret direklerinden dolay doru yolda gittiklerini dnyor ve yerinden hi kprdamyordu. Dizginleri elinde tutan Vasili, yolu bulma iini ata brakmak istiyordu; ama hayvan kyde dinlenmi olmasna ramen istekli yrmyor, sokulduu yolu beenmiyordu sanki. Birka kez geriye dner gibi yapnca efendi dizginleri ekmek zorunda kald. Vasili iinden: te birinci direk, ite ikincisi, ite ncs... diyerek direkleri sayyordu. Gzlerinin nnde beliren bir karaltya bakarak: te ormana da geldik. diye sevindi; fakat onun orman sand ey bir al ynndan baka bir ey deildi. Karalty geip yarm kilometre kadar ilerledikleri hlde ne drdnc direi ne de orman grebildiler. Yoldan da eser yoktu. Efendi kendi kendine: Orman buralarda bir yerde ol-

84
mal. diyerek itii ayn ve ikinin verdii cesaretle dizginleri ekti, kza hzla srd. Sz dinleyen akll hayvan kendisine iaret edilen yne bazen hzl bazen yava gidiyordu; ama bunun doru yol olmadn fark ediyordu. Bu ekilde on dakika daha gittiler; yine ne orman vard ne de yol! Vasili at durdurarak: Yine yolu kaybettik, dedi. Nikita, tek sz sylemeden kzaktan inerek bazen vcuduna yapan bazen de rzgrda alan paltosunu skca tutarak karlarn iine dald. Bir o yana bir bu yana koarak yol aramaya balad. Birka kez gzden kayboldu. Nihayet kzaa dnd ve dizginleri efendisinin elinden alarak kararl ve sert bir sesle: Saa sapalm, dedi ve hayvan dndrd. Dizginleri uaa sessiz sessiz teslim eden efendi, yen ellerini krknn tyleri iine soktu. yi yleyse, saa gitmek gerekiyorsa gidelim, dedi. Uak cevap vermedi. Hayvana yksek sesle bararak: Haydi koum, az daha gayret, kmlda biraz, dedi. Fakat hayvan artk ar ilerliyor, dizginleri ekitirmek hibir fayda vermiyordu. Kar, baz yerlerde diz boyu ykseklikteydi. Diz kapaklarna kadar kara batan atn her hamlesinde kzak sarslyordu. Nikita, kzan nnde duran kamy alarak hayvana birka kez vurdu. Kamya hi alk olmayan akll at, hemen hzlanp komaya balad; ama ksa bir sre sonra yavalad ve yrmeye balad. Bu ekilde be dakika kadar ilerlediler. imdi ylesine youn bir kar bastrm, hava yle kararmt ki bazen atn boynu bile grnmyordu.

85
Akll at bir tehlike sezmi olmal ki birden duruverdi. Uak, dizginleri brakarak yavaa aaya atlad, atn neden durduunu anlamak iin n tarafa gitti. Hayvan az gemiti ki birden aya kayd, paldr kldr aa yuvarland. Sanki at durduruyormu gibi kendi kendine: Dur be, dur, diye baryordu. Adamcaz kaymamak iin ok uratysa da rzgrn karla doldurduu ukurun dibini boylamaktan kurtulamad. ukurun tepesine ylm kar katmanlar da bu dn etkisiyle kayarak Nikitann zerine yld. Boynuna kadar vcudunu rten karlarn birksm da ensesinden ieri girmiti. Bir yandan boynundaki karlar temizliyor bir yandan da kara sitem edercesine: Yaa! Bana bu da yaplr m, diyerek syleniyordu. Vasili yukardan korkuyla seslendi: Nikita! Nikita! Nerdesin? Nikita o srada cevap vermekten daha nemli ileri olduu iin efendisine cevap vermedi. stn ban temizlemeye alrken bir taraftan da derken elinden frlam olan kamy arad; bulduktan sonra sra trmanp yukar kmaya gelmiti. Trmanyor, trmanyor; ama yine kayarak balad noktaya dnyordu. ukur boyunca yrd, yuvarland yerin be alt metre ilerisinde bir k yolu buldu ve yukar trmanarak kurtuldu. Fakat imdi de frtna ona doru estiinden ne at ne de efendiyi grebiliyordu. Kendisini aran Vasilinin ve atnn seslerinden ynn tespit ederek efendisine cevap verdi: Geliyorum, geliyorum ite. Ne baryorsun? Kzan yanna iyice yaklamadan her ikisini de seemedi. Karlarn iinde bir dev gibi grnen efendi, uan azar-

86
lad: Deminden beri hangi cehenneme gittin be adam! Bir gidince gelmek bilmiyorsun! Kza evir, bari yine Grikinoya gidelim, hadi! Ben de Grikinoya dnmek isterim efendim, ama nasl? nmzde kocaman bir ukur var, kurtuluncaya kadar canm kt. Eee, yleyse ne dikilip duruyorsun! Uzaklaalm u uursuz yerden, burada kalacak deiliz ya! Nikita cevap vermeden arkasn rzgra vererek kzaa oturdu. izmelerini kararak iindeki kar temizledi, sol izmesindeki delii bir tutam samanla kapatt. Her eyi uan kerametine brakan Vasili, sesini karmadan bekliyordu. izmelerini yeniden giyen Nikita, kzaktaki yerine oturdu, eldivenlerini takp dizginleri alarak kza uurum boyunca srd. Fakat daha yz adm bile gitmeden at birdenbire olduu yerde durdu. Yeniden bir ukurun nne gelmilerdi. Nikita, yine kzaktan inip kar ynlarnn iine dalarak yol aramaya gitti. Uzun sre dolatktan sonra gittii yerin tam tersinden kageldi. Efendim, hl yayor musunuz, neredesiniz? Henz yayorum, buradaym. Ne oldu? Hi, ne olacak! Karanlkta hibir ey grnmyor. Sada solda hep ukurlar var. Yine rzgra kar gidelim, sonra duruma bakarz. At srdler sonra tekrar durdular. Nikita, yine karlarn iine dalarak yol aramaya kt. En sonunda soluk solua kzan yanna geldi. Vasili: Bir ey bulabildin mi, diye sordu.

87
Hayr, stelik ne bende ne de hayvanda g kalmad. Hele biraz bekle. Uak bir iki dakikalna gitti, dnnce atn nne geerek: Ben sizi gtrrm. Arkamdan gel yavrum, dedi. Vasili, artk uaa emir falan vermiyor, o ne derse ses karmadan itaat ediyordu. Nikita: Arkamdan gel gzelim, diyerek saa sapt. Hayvann dizginlerinden tutarak birden tepeyi dolduran karlar arasndan arabay ukura doru srd. nce kar gelen at ukuru aabileceini anlaynca ilerledi. Ama admn atar atmaz sapland. kmaya ok uratysa da baaramad, karnna kadar kara gmld. Uak, o srada hl kzakta oturan efendiye: n aa, diye bard ve kzan oklarndan birini tutarak ata doru itmeye balad. Bir taraftan da ata seslenerek: Haydi, haydi yavrum, g biliyorum; ama ne yapalm, haydi bir gayret daha... Haydi, diye bard. Hayvan, nndeki yokuu amak iin birka kez davrand, kza karamayacan anlam olmal ki olduu yere kt. Nikita, ata dnerek: Yoo, aslanm, yle ey olmaz, burada da kalnmaz ki, dedi. Akll hayvan sylenenleri anlam gibi ban sallad. Okun bir ucundan Nikita, br ucundan efendisi tutarak kza ekmeye baladlar. Doru tay bu sefer byk bir gayretle hz alp srad. Nikita: Haydi, haydi yavrum, ha gayret! Bak ite kurtuldun.

88
Atn st ste hamleleri sayesinde kzak sapland kar ynlar arasndan kurtuldu. Zavall hayvan soluk solua kalmt. Uak o hzla biraz daha ilerlemek istediyse de iki kaln krknn iinde nefes nefese kalan Vasili, gidip kzan iine ylverdi. Kyde boynuna skca dolad atksn zmeye alyordu. Dur, biraz nefes alaym, bouluyorum! Sen rahatna bak, ben gtrrm. Efendi, kzan iine iyice kurulurken uak hayvann dizginlerinden tutarak biraz aa ekti. Dier yamaca varnca durdu. Nikitann durduu yer, kuytu bir yerdi. Artk rzgrn oyun oynar gibi kar kmelerini balarna yadrd, souun dondurucu etkisinin iliklerine kadar hissedildii o ukurun iinde deillerdi. Frtna bazen azalyor bazen oalyor, hemen sonrasnda sanki azald zamanlarn acsn karmak ister gibi kudurmuasna on kat fazla esiyordu. Vasili, biraz dinlendikten sonra kzaktan inip ne yapacaklarn sormak iin uan yanna gittii srada byle bir rzgr kasrgasnn ortasnda kalmlard. Efendi ile uak birbirlerine iyice sokuldu, frtnann iddeti geinceye kadar o hlde sessizce beklediler. Bu srada doru at da krgn bir ekilde kulaklarn bkyor, ban sallyordu. Rzgr biraz azalnca Nikita, hemen parmaksz eldivenlerini karp kuann arasna sktrd. Ellerini birka kez fledikten sonra at serbest brakmak iin kaylarn zmeye balad. Efendi armt: Hey, ne yapyorsun? Ne yapacam, hayvan zyorum. Zavallda g m kald?

89
Peki yolumuza gitmeyecek miyiz? Nereye, hangi yola? Buradan kmaya almak ata eziyet etmekten baka ie yaramaz. Bu hayvan bir adm bile atamaz artk. Nikita bunu sylerken ter boanan ban aa sarktm, karn inip kalkan soluk solua kalm at gsteriyordu. Geceyi burada geirmekten baka aremiz yok, diyerek sanki bir handa kalmaya hazrlanyor gibi at zmeye devam etti. Vasili, endieli bir ses tonuyla sordu: Peki burada souktan donmaz myz? Belki de donarz. Ne yapalm, korkunun ecele faydas var m?

90

6
Vasili, kar ynlarnn iinden kza kurtarmak iin bir hayli uratndan iki krknn altnda olduka snmt. Yine de geceyi orada geireceklerini anlaynca tyleri diken diken oldu. Biraz sakinlemek midiyle cebinden sigarasn, kibritini kard. Nikita, hl hayvanla urayordu. Bir taraftan atn koumlarn, boyunduruunu karyor bir taraftan da cesaretlendirmek iin hayvanla konuuyordu. Haydi aslanm, k oradan. Gemini karp nne samann koyarz. Yemini yiyince rahatlarsn. Fakat bu szler hayvan yattracaa benzemiyordu. Sanki gizli bir tehlikeden huzursuz oluyor gibi bacaklarn sinirli sinirli oynatyor, arkasn rzgra vererek kzaa yaklayor, kafasn uan koluna srtyordu. Doru tay, yalnz bakcsn reddetmi olmamak iin onun ikram ettii samandan biraz ald; fakat imdi yem yemenin sras olmadn gsterir gibi azna ald eyi inemeden geri brakt. Rzgr samanlar kaparak drt bir yana savurdu. Nikita: imdi bir iaret koyalm, diyerek kzan ynn rzgra evirdi, iki okun ucunu havaya dikip kaylarla balayarak oku kzan nne diklemesine yerletirdi. Tamam, imdi oldu. Kar altnda kalrsak kyller bu oklardan bir an evvel yerimizi bulur, bizi karr. htiyarlar bunu byle yapmamz sylerlerdi hep... dedi.

91
Nikita, iini bitirince eldivenlerini silkeleyerek yeniden giydi. Isnmak iin bir sre ellerini birbirine srtt. Efendi, krknn eteini rzgra kar siper ederek kibritleri birbiri ardna akyor; fakat elleri souktan titredii iin kibritler ya tam tutumadan ya da sigaraya yaklarken snveriyordu. Nihayet kibritlerden biri alev ald, efendinin ahadet parmanda altn yzk bulunan elini ve kzak yaygsnn altndan taan karla kark samanlar aydnlatarak sigaray yakt. Sigarasndan bir iki nefes ekerek duman byklarnn arasndan yeni savurmutu ki rzgr sigaray kapt gtrd. Mademki byle olacak, bu geceyi de burada geirelim. Dur sana bir bayrak yapaym, dedi. Cebinden kard mendilini ald. Eldiveni kararak iki oku birletiren kaya yetiebilmek iin ayaklarnn ucunda ykselip mendili kay zerinde skca balad. Rzgr mendili hemen paralayacakm gibi rpmaya, bazen oklarn etrafna sarp bazen de iirmeye balad. Vasili, yapt iten memnun olarak kzaa oturdu. imdi oldu, bunu iyi dndm, dedikten sonra uaa dnd: kimiz yan yana kzaa sabilseydik daha iyi snrdk. Fakat imkn yok. nemli deil, kendime bir yer bulurum. Yalnz u hayvan rtmek lazm, zavall ter iinde kald, diyerek kzaa yaklat. Biraz efendisinin altnda olan rty ekti, katlayp atn srtna rtt. Sen de bu ekilde snrsn imdi, dedi. ini bitirince tekrar kzan yanna geldi. Efendisine sitemle seslendi:

92
Sizin kzan keesine ihtiyacnz m var? Biraz da saman alsam, diyerek Vasilinin altndaki keeyi ve saman ekti. Kzan arkasna geip kar derince oydu, dibine saman dedii ukura oturdu. apkasn kulaklarna kadar iyice ekti. Yrtk paltosunun zerinden keeye sarnp rzgrdan korunmak iin ban kzan arka tahtasna koydu ve samann zerine iyice yerleti. Buras onu rzgrdan ve kardan koruyan kuytu bir yer olmutu. Efendi, uan yaptklarna kmseyerek bakyordu. u kyl milleti de oldum olas bir ey bilmeyen, grgsz insanlard zaten. diye geirdi iinden. Bu dncelerle geceyi geirecei kzakta kendine yer yapmaya balad. Kzan iinde kalan samanlar yan taraf daha kabark olacak ekilde yayd. Kzan n tahtas onu rzgrdan koruduu iin ban o yana doru koyup ellerini cebine sokarak uzand. Gzne uyku girmiyordu. Kafasnda hep ayn dnceler birbirini kovalyordu. Hep, yaamnn tek amac, varlnn tek anlam, tek sevinci, tek gururu olan kazand ve ileride kazanaca paralar dnyordu. Ne kadar kazanm, bundan sonra ne kadar kazanacakt? Tand adamlarn maln mlkn, bunlar nasl kazandklarn, kendisinin de onlar gibi daha ok kazanmak iin neler yapmas gerektiini dnyordu. u, almak istedii Goryakino ky ormanlar kendisi iin byk nem tayor, buradan bir rpda en az on bin rublelik bir servet bekliyordu. Geen sonbaharda dolat ve iki dnmlk bir blmde bulunan aalarn saysn gzlerinin nne getiriyor, kendine gre hesaplar yapyordu. Meeler kzak yapmnda kullanlr, tabi kereste de kar. Geriye kalanlar da atlmaz, odun olur. Hemen aa kesimine balamal. Bir dnmden en az yirmi iki ruble kazanrm. yle yaparsam u kadar kazanrm, byle yaparsam kazancm daha da artar. diyerek sonunda yllk kazancn on iki bin rubleye

93
kadar kard. Yine de asl hesab kt kalem olunca yapabilirdi. Fakat ben on bin ruble vermem, aasz yerleri hesaba katmazsak en fazla sekiz bin veririm. lm memuruna da biraz rvet verdik mi yz elli dnm aasz saydrmak mmkn olur. Pein olarak bin ruble de verdik mi adamn hemen yelkenleri suya indireceine eminim. Vasili, bunlar dnrken elini i cebine att, paralarn yerinde olduunu grnce rahatlad. Nasl oldu da dnm noktasndan sonra yolu kaybettik anlayamyorum. Buralarda bir yerlerde beki kulbesinin olmas gerekiyordu. Kpek sesi de duyulmuyor. Tam da insana lazm olduu zaman havlamaz bu mnasebetsizler... Krknn yakasn kaldrarak etraf dikkatlice dinledi. Frtnann uultusundan, oklarn ucuna smsk balad mendilin yardm ister gibi rpnnn kard akrtdan ve kzan nn srekli acmaszca kamlayan karlarn hrtsndan baka bir ey duyulmuyordu. Bu ekilde yolu kaybedeceimizi bilseydim geceyi komu kyde geirirdim. Bir gn ge gitmekle ne kard sanki! Hem byle bir havada orman almak isteyen kereste tccarlar da yola kmaya cesaret edememitir. Birden ayn dokuzunda kasaptan para alaca aklna geldi. Adam paray vermek iin evine urayacan sylemiti. imdi beni bulamaynca ne yapmtr acaba? Karmn ayana kadar gelen paray bile almay becereceini sanmyorum. Grg kurallarn dahi bilmeyen, hi eitim grmemi beceriksizin biri zaten. Bir gn nce bayramlarn kutlamaya gelen kaymakama kibarca davranmay beceremediini, gerekli ikramda bulunamadn hatrlad. Kadn milleti ite, ne olacak! Babasnn evinde ne grm ki! Geri babamn zamannda biz neydik ki? Topu topu bir samanlk ile ufak bir de

94
korusu olan bir kyl parasyd babam. Fakat ben on be ylda bir hiten neler kardm: Bir dkkn, bir deirmen, bir buday ambar, iki arazi, kiraya verilen iki iftlik ile arabal da olan demir atl kocaman bir ev... Babamn zamannda neydik imdi ne olduk... Brehunov ad tm evreye n sald. imdi herkes kimden bahsediyor, tabi ki benden, hep benden bahsediyorlar. Ama bunca mal mlk ve n nasl kazandm? Hep alarak, iimin peini hi brakmayarak. Bunca servet bakalar gibi yan gelip yatarak, vr zvr ilerle uraarak kazanlmad. Yamur amur, gece gndz, kar k demeden hep altm. Gecenin bir yars karlar iinde burada ne iim var? Artk para aslann aznda da ondan. Pek ok zavallnn sand gibi ansla zengin olunmuyor. Milyonlar iinde yzen Mironovlar bunca serveti anslarna m borlu? Tabi ki hayr. Sadece ve sadece almakla... Yeter ki saln yerinde olsun! Sen altktan sonra Allah karln fazlasyla verir. Sfrdan balayarak milyoner olan Mironovlar gibi kendisinin de milyonerlie ulaabilecei dncesi Vasiliyi o kadar heyecanlandrmt ki bunu biriyle konumak ihtiyac hissetti. Ama evresinde konuacak hi kimse yoktu. Ah u Goryakinoya varabilse, gen orman sahibiyle doya doya konuur, sonunda adama klah ters giydirerek ormanlk araziyi satn alrd. Kzan n tarafn srekli dvmekte olan frtnann uultusuna kulak kabartarak: Amma da esiyor! Byle giderse sabaha karlar altndan kmak mmkn olmayacak. diye dnd. Yerinden dorularak etrafa yle bir bakt. Etraf kaplayan beyaz karanlk ierisinde sadece atn ban, srtnda rzgrdan dalgalanan rty, bir de atn dml kuyruunu grebiliyordu. Drt bir yannda usuz bucaksz uzanan hep ayn beyazlk, kimi yerde belli belirsiz parldyor kimi yerde de sonsuz bir karanla gmlyordu.

95
Nikitann szne uyup da ne diye burada kaldm sanki! Yolumuza devam etmeliydik. Nasl olsa bir yere varrdk. Hi olmasa Grikinoya dner, geceyi ihtiyarn evinde geirirdik. Neyse Allah tembelleri sevmez, zahmetin karln verir. Tembeller, uyuuklar baaracak deil ya, ben baaracam. Hele bir sigara daha ieyim. Oturdu, cebinden sigara tabakasn kararak, iinden bir sigara ald. Kibriti bo yere harcamamak iin yzst yatarak krknn yakasn rzgra siper edip sigarasn yakmaya alt; fakat rzgr bir yerlerden giriyor ve kibritleri birbiri arkasna sndryordu. En sonunda yakt ve sigarasn imeye balad. Sigarasn kendisinden ok rzgrn bitirmesine karlk bu baars iine sevin verdi. Tekrar kzan nne uzand, iyice rtnerek ayn tatl dncelere dald. Yaknda kazanaca serveti hayal ederek kendinden geti, uykuya dald. Bir ara kzan sarsntsyla uyand. Acaba doru tay altndan saman alrken mi itmiti onu, yoksa iten gelen bir irkilmemiydi bu? Uyandnda kalbi o kadar hzl arpyordu ki altndaki kzak titriyor gibi geldi. Gzlerini anca ilk i etrafa bakmak oldu. Deien bir ey yoktu; ama ortalk biraz aydnlanm gibiydi. Hava aydnlanyor, ok gemez sabah olur. diye dnrken havann aydnlnn ayn ndan kaynaklandnn farkna vard. Yerinden doruldu, nce doru taya bakt. Hayvan arkasn rzgra vermi souktan titriyordu. Yana kaym olan karla kaplanm rts ve frtnadan savrulan yelesi imdi daha iyi seiliyordu. Vasili, kzan arka tarafna eilerek Nikitann ne hlde olduunu anlamak istedi. O ayn durumdayd; yat biimini hi bozmam stne ektii kee ile ayaklar kaln bir kar tabakasnn altnda kalmt. Souktan donmasa bari, kyafetleri kyafet deil ki, iyice

96
ypranm. Bir ey olursa insanlar beni knar. Onun aklszl yznden benim bam derde girecek... dedi. Kalkp atn stndeki rty alp uan stne rtmek istedi; ancak hayvann donmasndan korktu. stelik soukta kprdanmay, yerinden kalkmay gz yemedi. Ne diye u adam yanma aldm? Ah u karm, cahilliini her yerde belli ediyor. diyerek karsn nefretle and. Onu hi sevmiyordu. Kzaktaki eski yerine uzand. Birden aklna bir ey geldi: Bir keresinde amcam da btn gece byle karlar iinde kalm, bir ey olmamt. Ama srcsn kaskat kesilmi bir ekilde karn altndan karmlard. Eer geceyi Grikinoda geirseydim btn bunlar bama gelmezdi, diye dnerek vcudundaki scakln dar kmamas iin krkne smsk sarnd, uyumaya alt. Tm abalarna ramen gzne uyku girmeyince yeniden kazanaca paralar, alacaklarn hesap etmeye balad. yi durumundan dolay kendisiyle vnmeye, gurur duymaya balad. Bir taraftan da kyde kalmadna srekli piman oluyor, tatl hayalleri de bir bir kayordu. Benimki de i mi yani! Oras buraya benzer miydi hi! imdi scak bir yataa uzanm olacaktm. Rahat batt sanki! Yatt yerde rahatsz olduundan bir yandan br yana dnd. Daha rahat, rzgra kar da daha korunakl olmak iin krkne iyice sarnd, ayaklarn rtt; fakat ne yapsa kee izmelerinin iindeki ayaklar szlyor, souk bir yerlerden vcuduna giriyordu. ini ekerek Grikinoda ihtiyarn scak evinde kalmadna yine piman oldu. Bir ara uzaktan bir horoz sesi iitir gibi oldu. Krknn yakasn sevinle indirip dikkatle kulak kabartt; fakat tm dikkati boa kt. Ne horoz sesi vard ne de baka bir canl... Oklarn arasndaki mendilin rzgrda rpnlarndan, kzan kenarna vuran karlarn hrtsndan baka bir ses duyulmuyordu.

97
Nikita, akamki yatn hi bozmam, efendisinin bir iki kez seslenmesine de karlk vermemiti. Vasili kzan arka tarafndan ban karp sklarak karla rtl uan srtna bakt. Adamn hibir ey umrunda deil ki, ml ml uyuyor... diye dnd. Yatp kalkmas belki de yirmiyi bulmutu. Sanki bu gece bitmeyecek, sabah hi olmayacak sanyordu. Tekrar kalkp etrafna bakarak: Galiba afak skyor. Saate bir baksam; ama saate bakarken kaln elbiselerimin ierisine souk girmesi hi iyi olmaz. Saate bakp sabaha az kaldn renirsem neem yerine gelir. At kzaa hemen koarz. diye dnd. Aslnda sabaha daha bir sr vakit olduunu bildii hlde iindeki korkuyu bastrmak iin kendi kendini kandryor, baka eyler dnmeye alyordu. Krknn kuan dikkatlice zerek elini koynuna sokup yeleinin cebindeki iek ilemeli gm saati kard. Karanlkta hibir ey gremediinden el yordamyla kkrd fazla bir kibrit seti. Sigara yakt zamanlardaki gibi diz kerek dirseklerini yere dayad. Alev alan kibriti saatine yaklatrp baknca gzlerine inanamad: Saat daha on ikiyi on dakika geiyordu. nmde bitmek bilmeyen uzun bir gece var. diyerek srtnda souun dondurucu etkisini hissetti. Hemen dmelerini ilikleyerek krknn ak yerlerini kapatt. Kzan kesine ekilerek sabrla beklemeye karar verdi. Birden rzgrn uultusu arasnda net bir ekilde duyulan bir canl sesi iitti. Yava yava iddetini artran bu ses aka anlalr hle geldikten sonra dzenli bir ekilde azalmt. Bunun bir kurt sesi olduundan hi phe yoktu. Kurt o kadar yakndayd ki kurdun sesi esen rzgra ramen ok net duyuluyordu. Krknn yakasn indirerek etraftaki sesleri dikkatle dinledi. Doru tay da kulaklarn dikip dinlemeye balad. Kurdun ulumas azalnca akll at tehlikeyi haber

98
verir gibi ayaklarn oynatt, aksrd; telala solumaya balad. Vasili, artk uyumak yle dursun tedirginliini bile gideremiyordu. Dncesini yine ilerine, servetine, nne evirmek istiyor; ama baaramyordu. Bir kere iine lm korkusu dmt. Bu duygulara bir de geceyi Grikinoda geiremedii iin duyduu pimanlk da ekleniyordu; ancak lm korkusu tm bu duygularn bastryordu. u orman yerin dibine batsn, keke onu almay dnm olmasaydm. Ondan baka yapacak iim mi yoktu! Allah bana verecei kadar vermi. Ah, geceyi niin ihtiyarn evinde geirmedim! Sarho insan abuk donarm derler. Ben de imitim. Efendi bu dncelerle sebebini bilmedii bir titremeye tutulmutu. Korkudan m yoksa d iin mi titrediini anlayamad. Eskisi gibi krkne sarnp uyumak istedi; ama baaramad. Artk kabna smyordu. Elini kolunu balayan korkuyu yenmek iin sigara tabakasn ve kibrit kutusunu kard. Kutuda en ktlerinden sadece kibrit kalmt. Onlar da hi ate almad. Neyi kastettiini bilmeden: Th Allah belan versin! diyerek bir kfr savurdu ve sigaray krp uzaa frlatt. Kibrit kutusunu da atmak iin kolunu kaldrmken vazgeti, kutuyu cebine soktu. yle ok endielenmiti ki yerinde duramyordu. Kzaktan inip srtn rzgra dnd, krkn dzelterek kuan sklatrd. Birden kendi kendine: Burada yatp da lm bekleyeceime hayvana atlayp uar giderim. stnde bir svari olunca iin iinden kar. Nikitaya gelince yaamak iin ne sebebi var ki! lmek de kalmak da onun iin birdir; ama ben onun gibi deilim, hayatmn bir deeri var. diyerek at zd, dizginleri takt. Krk ve izmelerinin arl yznden ata binmeyi beceremedi. Kzan stne kp oradan ata binmeyi denediyse de kzak salland, Vasili dt. Nihayet nc sefer at kzaa iyice yanatrd. Kendisi de kzan kenarna dikkatlice basp hayvann srtna karn zeri yatt. Bacak-

99
larndan birini atn srtndan arp ayaklarn yan kaylara basarak oturdu. Kzan sallanmasndan Nikita uyanm, ban dorultmutu. Vasiliye ua bir eyler sylyormu gibi geldi: Artk senin gibi budalalarn szne kanmam. Ben canm plkte bulmadm. Burada kalarak kendimi lme mahkm etmeyeceim, diye bard. Krknn rzgrda alan eteklerini toplayp bacaklarnn arasna soktu. Atn, orman ve kulbe olduunu tahmin ettii yne doru evirerek hzla srd.

100

7
Nikita, kzan arka tarafndaki keeye sarndktan sonra hi kmldamamt. Doada yaad iin sefaletin ne olduunu bilen btn insanlar gibi hi ikyet etmeden, can sknts bile duymadan uzand yerde saatlerce, hatta gnlerce durabilirdi. Vasili, kendisine seslendiinde karlk vermemiti; nk yerinden kprdamak hi de iyi olmazd. tii aylardan ve yamaca trmanmaktan dolay vcuduna toplanan snn fazla srmeyeceini biliyordu. stelik hareket ederek snacak gc de yoktu. Tpk kamy yemesine ramen kendinde kmldayacak gc bulamayan doru tay gibi kendini yorgun ve bitkin hissediyordu. Uak, izmesi delik olan ayann meye baladn, baparmann ise oktan uyutuunu hissediyordu. Souk, yava yava btn vcuduna yaylmaya balamt. Bu gece orada lebileceini dnnce buna fazla zlmedi. Hatta bu dnce ona tatsz ve korkun bile gzkmedi; nk hayattan bir zevk almam tm mr durup dinlenmeden almakla, yorgunlukla ve bakalarna klelik yapmakla gemiti. Bundan da artk bkknlk duymaya balamt. lm korkun grnmedi. nk kendisine bu dnyada hizmet ettii efendilerinden baka, onu bu dnyaya gnderen, onu hor grmeyecek, ondan hibir zaman ktlk gelmeyecek, merhametli bir Byk Efendinin kendisini karlayacana inanyordu. Nikita birden: Ya gnahlarm!diye dnd. Aklna sar-

101
holuklar, ikiye sat paralar, karsn kk drd, oru tutmad zamanlar ve kfrleri geldi. Evet, phesiz ok gnahm var; ama ne yapalm? Allah ok esirgeyici ve ok balaycdr! diyerek gnahlarna tvbe etti. Bu gecenin sonunu byle dnyordu. Fakat az sonra bu dnceler yerini kark hayallere brakt. Karsnn gelin gelii, iki alemleri, sonsuz ktlkleri, sonra ikiyi brakmas, bir gn nce bu yolculua klar, Grikinodaki ihtiyarn evi, oullarnn ayrlmayla ilgili konumalar, kendi olu, rtnn altnda snmaya alan doru tay, kzan iinde kmldayarak gcr gcr sesler karan efendisi, srasyla zihninden gelip geti. Efendisini dnrken: Zavall, kyde kalmadna bin pimandr imdi. O, saltanatn brakp da mezara gitmeyi hi istemez... Ben baka, o baka!.. diyordu. Byle anlar kafasnda yava yava birbirine karrken uykuya dald. Vasili, ata binmeye alrken kzan arkaln yerinden oynatm, tekerlerden biri arkada uyuyan Nikitann beline arpmt. Bu ekilde uyand iin yerini deitirmekten baka aresi kalmamt. stnden bandan karlar silkeleyerek glkle kalkt. Kalkar kalkmaz da souun cierlerine kadar ilediini hissetti. Durumun kmaza girdiini anlayan uak, atn zerindeki efendisine, hayvann srtndaki rty vermesi iin seslendi. Fakat, Vasili bu istei duymam gibi hi aldrmadan at srerek her yannda kasrgalar oluturan kar bulutlar arasnda gzden kayboldu. Zavall uak, byle yapayalnz kalnca ne yapacan kara kara dnmeye balad. imdi kalkp snacak ev aramaya gc kalmamt. Eski yerine baktnda orasnn da karla dolduunu fark etti. Kzaa yatsa rtnecek bir eyi yoktu, orada da snamazd. Kendi yrtk paltosunun iinde sanki srtnda yalnz bir gmlek varm gibi yordu. Byk bir korkuya kapld. Ey byk Allahm, yce Rabbim! diye haykrd. O za-

102
man yalnz olmadn, ihtiyac olanlar yzst brakmayan, haykrn iiten birinin olduunu dnnce biraz rahatlad. Derin derin iini ekerek srtna ald kzak keesiyle efendisinin eski yerine uzand. Orada da bir trl snamad; hatta tir tir titriyordu. Titreme geince vcudu uyumaya balad. lyor muydu yoksa uykuya m dalyordu farknda deildi; fakat her ikisine de hazr olduunu hissediyordu.

103

8
Vasili, at topuklayp dizginlerin ucuyla vurarak hayvan ileri sryor, ayn ynde giderse ormana ve beki kulbesine ulaacana inanyordu. lerlemeye altka kar btn iddetiyle yzne arparak gzlerini kapatyor, yolundan evirmek istercesine ona kar koyuyordu. Her eye ramen srekli alan krknn eteklerini souk eyer ile bacaklar arasna sktrp hi durmadan ne doru eilerek hayvan sryordu. yice gc tkenen at, binicisinin srd yne glkle ilerlemeye alyordu. Bu ekilde be dakika kadar ayn dorultuda ilerledi. Vasili, nnde atn bandan, evresinde bembeyaz kar lnden baka bir ey grmyor; krknn kalkk yakasnda slk alan rzgrn sesinden baka da bir ses iitmiyordu. Birden, nnde bir karalt grnd. Kalbi sevinle arparak, bir evin duvarlar zannettii karaltya doru atn srd. Fakat karalt yerinde durmuyor, rzgr estike slkl sesler kararak bir o yana bir bu yana savruluyordu. Bu tarla snrnda bitmi kocaman bir kara aldan baka bir ey deildi. Vasili her nedense rzgrda savrulan bu aly grnce byk bir korkuya kapld. Hzla at srerek oradan uzaklat. alya yaklarken de oradan uzaklarken de ilk k ynn deitirmi; ama yine ormana ve kulbeye doru gittiini sanmt. At srekli saa doru gitmek istedii hlde o buna karlk hayvan sola eviriyordu. Az sonra yeniden frtna bulutu arasndan kara bir eyler

104
grd. Bu sefer kye geldiine emin olarak byk bir sevin duydu. Hlbuki karalt, az nce yanndan getii allklardan baka bir ey deildi. Kuru dallar her nedense onu yine rktmt. Vasili, allarn yannda karlarn yeni rtt izleri grnce ard. Eilip baknca bu izlerin kendi atndan bakasnn olmadn anlad. Belli ki kk bir alanda dnp dolap yine ayn yere gelmiti. Bu gidile br dnyay boylayacam galiba! dedi. Kendini korkuya kaptrmamak iin atn hzla srd. Korkuyla savarken kendisini kuatan sisin iinde beyaz bir k grnyor; ama dikkatli baknca o da kayboluyordu. Bir ara kulana kpek havlamas ya da kurt ulumasn andran sesler geldi. Fakat bu sesler o derece belirsizdi ki gerekten yle bir ey duyup duymadn anlayabilmek iin durup dinleme gerei hissetti. Birden kulaklar sar edici korkun bir sesle irkildi. Korkuyla atn boynuna sarld; fakat hayvann da boynu, gvdesi titriyordu. Ses daha da yaklaarak korkun bir hl alyordu. aknl biraz geince anlad ki doru tay belki kendini kuvvetlendirmek belki de birilerini yardma armak iin cierlerinin btn gcyle kiniyordu. Hayvana: Hay Allah iyiliini versin, korkuttun beni! diye kt. Bo yere korktuunu anladktan sonra da kendine gelemedi, iindeki asl korkusu gemeden rahatlamas da mmkn deildi. Akln bana topla, sakin ol! diyerek tedirginliini gidermeye altysa da baaramad. imdi rzgrn eskisi gibi kardan deil arkasndan estiini anlamadan at hzla srmeye devam ediyordu. Tm vcudu yordu. zellikle buz gibi eyere deen bacaklar souktan szlyor, elleri ayaklar titriyor, nefesi kesiliyordu. Bu korkun kar lnn ortasnda lp gideceini dnyordu.

105
Birden at srt, altndan kayarak boylu boyunca bir kar ynna sapland. Kurtulmak iin abalyor, abaladka da yan tarafa dyordu. Vasili, hemen atn stnden srad. Srarken bir aya eeri yerinden oynatarak at serbest brakt. Binicisi zerinden inince bandan kurtulan hayvan srayarak kar ynndan kurtuldu ve eyerini srkleye srkleye efendinin gzlerinin nnden kayboldu. imdi Vasili, karlarn arasnda yapayalnz kalmt. Atn arkasndan yetimek iin abaladysa da ar krkleri ve diz boyu kar ona engel oldu. On-on be adm attktan sonra nefesi kesilerek durdu. Ev, tarla, dkkn, iftlik, orman, maaza, olum imdi nerdesiniz? Ben olmazsam hepsi ortada kalr, sizi brakp nasl gideceim? diye dnd. Sonra nnden iki kere getii kara al aklna gelince yine sebepsiz yere korkudan rperdi, iine dt durumun doruluundan phe etmeye balad. Kendi kendine sordu: Yoksa rya m gryorum? Ryadan uyanmaya alyor; ama byle bir eyin olmadn kendi de biliyordu. Yzn kamlayan rzgr, zerine durmadan yaan kar, eldivensiz sa elini donduran tipi, iki kez grd kara al tm korkunluuyla gerekti ve onu kanlmaz gerek bir lmle kar karya getiriyordu. Ey yeri, g; ve karanl yaratan yce Allahm! diye haykrd. Bir gn nce kilisede yaplan dua trenini hatrlayarak: Beni bu durumdan ancak dua etmek kurtarr, mitsizlie kaplmamalym. diye aklndan geirdi. Karlar atn izini rtmeden hayvann peine dmeliyim. Bylece yolu bulabilir belki de hayvan yakalayabilirim. Ama tela edip elini ayan birbirine dolatrrsan gten kesilip burada kalrsn. diye kendini cesaretlendirdi. Yava yava gitmeye karar verdii hlde yine hzla ileri atld, de kalka komaya balad. zler zellikle karn az ol-

106
duu yerlerde glkle seiliyordu. Mahvoldum; izleri kaybedeceim. diye dnrken birden nnde bir karalt fark etti. Bu yalnz doru tay deildi. Kzak, oklar, oklarn zerinde bir bayrak gibi sallanan mendil; hepsi oradayd. Hayvan, eski yerine gememi; oklara daha yakn bir yerde durmutu, dizginin ucu ayana takld iin ban sallyordu. At, kendisini elli metre uzaklktaki Nikitayla birlikte dtkleri ayn ukura drm, sonra tekrar kzaa getirmiti. ukur uzak olmad iin izleri sre sre at ve kza bulmas zor olmamt.

107

9
Vasili, kzaa ular ulamaz elini kzan kenarna dayad, bir sre kmldamadan ylece durarak nefes almaya, kendine gelmeye alt. Uak eski yerinde deildi. Kzan iinde karla rtl bu karaltnn Nikita olduunu anlad. Efendinin btn korkular gemiti. imdi tek korkusu vard: Atla tek bana giderken zellikle kara saplandklar zaman duyduu rkntnn tekrar gelmesi. Bu rkntden kurtulmann tek yolu kendini bir eylerle megul etmekti. lk i olarak srtn rzgra vererek krknn nn at. Biraz dinlendikten sonra izmelerini ve sol eldivenini kararak iindeki karlar temizledi. Sa eldiveni kaybolmu, kim bilir hangi kar tabakasnn altna gmlmt? Daha sonra krkne skca sarnarak, kyllerin dkkna arabayla buday getirdikleri zaman yapt gibi, kuan biraz aadan balad. imdi sra atn ayan dizginlerden kurtarmaya gelmiti. Dizginleri topladktan sonra hayvan kzan nndeki eski yerine balad; atn rtsn dzeltmeye alrken kzakta bir kprdanma oldu. Nikita, donmak zereyken kar tabakasnn altndaki ban glkle kaldrarak sinek kovar gibi elini burnunun ucunda garip bir ekilde sallamaya balad. Hem elini sallyor hem de konumaya alyordu. Vasili, onun kendisini ardn anlayarak atn rtsn dzeltmeyi brakp kzaa yaklat. Ne var, ne istiyorsun, diye sordu. Uak glkle, kesik kesik cevap verdi:

108
Ben -l--y-o-r-u-m... Bana olan borcunu... karma ya da oluma... ver... Ne oldu? Dondun mu? Nikita alamakl bir sesle: Anlyorum... lm... yakn... Allahtan gnahlarm balamasn... diliyorum... derken bir taraftan da elini sinek kovar gibi burnunun ucunda sallyordu. Efendi, bir sre kprdamadan sessizce durdu. Sonra krl bir i yapt zamanlardaki gibi ellerini birbirine vurup kararl bir ekilde bir adm geriledi, krknn kollarn svayp ua ve kza kaplam olan karlar temizlemeye balad. Bu i bitince aceleyle krknn eteklerini iki yana at. Nikitay kzan arkasna itti ve iyice rtecek ekilde scak vcuduyla batan baa stne uzand. Artk onu yalnz krkyle deil, scak gvdesiyle de styordu. Krknn eteklerini uakla kzan arasna iyice sktrd. Artk ne frtnann sesini ne de atn kmldann iitiyor, sadece uan nefes alveriine kulak veriyordu. Zavall uak, bir sre bu ekilde hi kprdamadan sessiz sedasz yattktan sonra iini ekerek derin bir nefes ald, hafife kmldad. Vasili: Ha yle! Bir de lyorum diyordun. Yat, yat da sn biraz. te insanolu byle... Vasili, istedii hlde daha fazla konuamad. Gzlerine ya doldu, alt enesi titremeye balad. Boazna gelen bir eyi yutkunmaya alarak sustu. Bu hline aryordu. Korkudan sinirlerim zayflam olmal, iyice bitkin dtm. diye dnd. Fakat bu zayflk ve bitkinlie kzmak yle dursun, bundan imdiye kadar hi tatmad bir sevin ve huzur duyuyordu. ini dolduran sevinten dolay gurur duyuyordu. Kendi

109
kendine: te insanolu dediin byle olmal. imdi seni strm. diyerek efkatle uaa sarlyordu. Gzlerinden akan yalar krknn yakasna siliyor, rzgr sa eteini atka tekrar yakalayp diziyle bastryordu. inde kabaran sevin duygularn bir bakasyla paylamadan duramayacan anlad. Nikita, diye seslendi. yi snyorum... Isn karde, sn! Ya ite byle yolumu yitiriyordum. Az kalsn sen de ben de donmu olarak bulunacaktk... enesi yine titremeye balad, gzlerine ya doldu, daha fazla konuamad. nemli deil, ben ne syleyeceimi biliyorum ya... diye dnd. Bu ekilde uzun bir sre hi konumadan yatt. Altta Nikita, stte ise krk onu scak tutuyordu. Fakat elleri krknn eteklerini Nikitann altna sokmaktan, bacaklar ise rzgrn krkn durmadan syrmasndan dolay meye balamt. zellikle eldivensiz olan sa eli neredeyse donacak gibiydi. Ama artk ne ellerini ne de ayaklarn dnyordu. Onun tek dncesi altnda yatan adam stmakt. Birka kez dnp ata bakt. Rzgr, zerindeki rty drm, hayvann srt akta kalmt. Kalkp atn srtn rtmek istedi; ancak Nikitay o durumda bir an olsun brakmaya, iinde bu yzden doan mutluluktan ayrlmaya gc yetmedi. Alveriteki zafer srasnda duyduu sevin ve gururla: Elimden kurtulamazsn, smscak strm ben seni, artk tehlike yok, diyordu. Bu ekilde bir, iki, saat yatt; vaktin nasl getiinin

110
farknda bile deildi... nceleri frtnann savurduu karlar, kza, oklar, soukta titreyen at, stmaya alt ua dnd. Sonra geirdikleri bayram, kars, ile kaymakam ve mum saklad sandk, kark hayaller eklinde aklndan gemeye balad. Birden, Nikitay bu sandn altnda kalm grd. Daha sonra onunla alveri yapan kyller, demir atl evler, beyaz duvarlar sraland gzlerinin nnde. Bu sefer, Nikitay o demir atl evlerin altnda kalm grd. En sonunda btn bu hayaller birbirine kart ve bir sis hlinde kayboldu. Vasili de derin bir uykuya dalmt. Ryasz uzun bir uykudan sonra sabaha kar bir rya grd. imdi mum sandnn banda, kendisine be kapik veren bir kadn, resmin nnde yakmak iin mum istiyor; o da mumu kadna vermek istiyor; fakat smsk tuttuu ellerini cebinden karamyordu. Sandn br tarafna gemek istiyor bu sefer de ayaklar bir trl kmldamyor. Yeni ald gcr gcr lastik izmeleri tahtalara yapm, iinden ayaklar da bir trl kmyor. Bu dertle kvranrken birden mum sand yatak oluyor, kendisini bu yatakta, evinde yzkoyun yatarken gryor. ok istedii hlde yataktan kalkamyor. Oysa kalkmas lazm, nk az sonra ile kaymakam, van Matyevi gelecek ve birlikte ya orman almaya ya da atn eyerini dzeltmeye gidecekler. Hangisi olduundan emin deil. Karsna: Mikalovna, kimse gelmedi mi, diye soruyor. Kars ise: Hayr, hi gelen olmad, diye cevap veriyor. Kapnn nne bir arabann yanatn duyuyor, adamn geldiini dnerek tekrar soruyor: Mikalovna, kimse gelmedi mi? Hayr, yok...

111
Yataktan kalkmak istiyor, beceremeyince bekliyor. Biraz korku biraz da sevinle beklerken sevinci birden artyor. te bekledii gelmiti. Bu gelen ile kaymakam deil asl beklediiydi. Ona Nikitann stne yatmasn syleyen sesin sahibiydi. O, nur hlinde grnyor, kendisini aryordu. Onun kp kendisine grnmesinden byk sevin duyuyordu. Geliyorum! diye bard ve barmasyla birlikte uykudan uyand. Uyanmt uyanmasna; ama bu uyanan birka saat nce uyuyandan bambaka bir varlkt sanki: Kalkmak istiyor, kalkamyor; elini kmldatmak istiyor, kmldatamyor, bacan toplayamyordu. Ban dndrmek istese de bir beton stunu kadar ar hissedip baaramyor. Bu ie ok aryor; ancak hi zlmyordu. lmek zere olduunu bildii hlde zlmyor. Uan altnda yattn, snp yaadn hatrlaynca seviniyor. Kendisinin Nikita, Nikitann da kendisi olduunu dnyor. Cannn kendisinde deil de Nikitada yaadn hayal ediyor. Ua dikkatle dinleyince onun nefes aln, hafif hafif horlayn duyuyordu. Sevinle: Nikita yayor, yleyse ben de yayorum, diyor. Zihnine paralar, dkkn, evi, alp satt mallar ve Miranovlarn milyonlar geliyor, Vasili denilen adamn, kendinin, mrn bu ilerle nasl tkettiine akl erdiremiyordu. Vasili iin: Ne yapsn, iin sonuna akl erdirememi adamcaz. diyor. Benim u anda anladma o akl erdirememi zavall! Artk yanlma yok! imdi hakikatin ta kendisini gryorum! diye dnyordu. Az nce kendisine seslenmi olann davetini tekrar duydu. Btn varln tatl bir huzurun, sevincin ve mutluluun doldurduunu hissederek: Geliyorum, geliyorum! diye seslendi.

112
Artk zgr olduunu, hibir eyin kendisini tutmadn hissediyordu... Ve artk Vasilinin bu dnyada grecei, duyaca hibir ey kalmamt... Kar youn kasrgalar hlinde dans ediyor, Vasilinin l gvdesini, zangr zangr titreyen doru tay ve kza tabakalar hlinde rtyordu. Efendisinin gvdesiyle souktan korunan uak derin bir uykuya dalmt.

113

10
Nikita, sabaha doru omuz balarn szlatan me nbetiyle gzlerini at. Tam o srada rya gryordu. Efendisinin ununu ykledii bir arabayla deirmenden geliyor, bir dereyi geerken kpr kyor ve altnda kalyor. Arabay kaldrmak iin altna giriyor, omuzlayp kaldrmaya alyor; ama tuhaf bir ey! Araba yerinden kmldamak yle dursun, sanki omzuna yapm gibi ne onu kaldrabiliyor ne de kendini altndan karabiliyordu. Beli krlacak neredeyse. Hava da buz gibi souktu. Bir an nce oradan kurtulmalyd. Arabay yukardan bastran biri varm gibi: Eee! Yeter artk, indir u uvallar. diye bard. Araba gittike souyor, omuzlarna kyordu. Derken, kt diye bir sesle gzlerini at. imdi her eyi hatrlyordu. Ryasnda grdklerini tabir etmek zor deildi. Srtndaki souk araba, efendisinin donmu cesedinden baka bir ey deildi. Duyduu grlt de ayayla kzaa iki kez vuran doru tayd. Nikita, her ihtimale kar omuzlarn zorlad, efendisine bir iki defa seslendi: Andrei, hey Andrei Vasili! Ses veren yoktu. Vasilinin bacaklar, btn gvdesi sert, ar bir glle gibi omuzlarna kmt. Gerei anlayan Nikita: Ne demeli lm, Allah rahmet eylesin! diye dnd. Ban evirip eliyle kar tabakasndan bir delik aarak dar bakt. Ortalk aydnlanmt, rzgr yine kzan oklar

114
arasnda slk almakta, kar srekli yamaktayd. Yalnz bir deiiklik vard. Hayvan artk kmldamyordu; hatta nefes ald duyulmuyordu. O da dondu anlalan. dedi. Gerekten Nikitay uyandran sarsnt souktan kaskat kesilen atn ayakta durabilmek iin lm ncesi son abalarn gsterirken kzaa arpmasyd. Allahm... imdi de sra bende. Emrin bam stne, muradn neyse o olsun! Er ya da ge, hepimiz bu dnyadan geceiz... diyerek elini delikten ekti ve gzlerini kapatp artk leceine kesin inanarak derin bir uykuya dald. Ertesi gn kyller leye doru ua ve efendisinin cesedini kyden be yz metre, yoldan altm yetmi metre uzakta buldu. Kar kza tamamen rtt hlde kzan oklar ve oklarn ucuna bal mendil grnyordu. At, karnna kadar kara gmlm, ayakta bembeyaz bir heykel gibi duruyordu. Ban boynuna doru emi, burun delikleri salkm salkm buz tutmu, gzlerinden akan yalar bile ukurlarda donmutu. Hayvancaz bir gecede zayflam, bir deri bir kemik kalmt. Vasilinin kaskat gvdesi ve iki yana ayrk bacaklar hl uan vcudunu saryor gibiydi. Dz, krpk byklar kar altnda dk bir hldeydi. Vcudu yer yer donmu olmakla birlikte Nikita, hl yayordu. Uyandrld zaman ldne ve kendisine yaplan eylerin br dnyada getiine inanyordu. Kza temizleyen, efendisinin cesedini krekle zerinden ayran kyllerin grltlerini duyunca, br dnyada da kyllerin ayn ekilde bardn, beden yaplarnn da ayn olduunu zannederek bu duruma ok ard. Henz br dnyada deil de bu dnyada olduunu, zellikle de ayak parmaklarnn donduunu hissettii zaman

115
sevinten ok znt duydu. Nikita, iki ay hastahanede yatt. Ayann parman aldlar, kalanlar iyileti. nceleri iftlik ua olarak, yalannca da gece bekilii yaparak yirmi yl daha sapasalam yaad. stedii gibi evinde, mutlu bir hayata balam olarak daha bu yl ld. lmeden nce yal karsndan af diledi. Olu ve torunuyla vedalat. Gelinine, faydasz bir boaz beslemekten kendilerini kurtaracan syledi. Artk bkt bu dnyadan her yl daha da benimsedii baka bir dnyaya gideceini dnerek huzur iinde ld. imdi bulunduu teki lemin buradan daha iyi olup olmadn, orada umduunu bulup bulmadn, beklediinden daha m iyi olduunu biz de zaman gelince reneceiz.

116

YANGINI KIVILCIMKEN SNDRMEL

Bir zamanlar kyn birinde van cerbakov adnda hli vakti yerinde, hayatnn en gzel anda olan gl, kuvvetli, alkan bir kyl yayordu. olunun hepsinin de elinden i geliyordu. vann oullarndan en byk olan evli, ikincisi nianlyd. nc olu ise ocuk olmasna ramen atlara bakabilecek yatayd. stelik ift srmeye de balamt. vann kars ev ilerinden anlayan becerikli ve tutumlu bir kadnd. Byk gelinleri sessiz, akll, uslu ve alkan olduu iin kendilerini ok ansl sayyorlard. van ve ailesi hep birlikte geinip gidiyordu. Hayatta mutlu olmamalar iin nlerinde hibir engel yoktu. Ailede yalnz vann ihtiyar ve yatalak babas almyordu. Astm hastas olduu iin yedi yldr tuladan yaplm ocan zerindeki yerde yatyordu. van, ihtiyac olan her eye sahipti. Kendilerine yetecek kadar hayvanlar, at, bir tay, bir inekle buzas ve on be tane koyunu vard. Evdeki kadnlar hem ev ilerine bakyor hem ailenin giyecek kuman dokuyor hem de tarlada erkeklere yardm ediyordu. Evin erkekleri ise kendi ileriyle urayor, tarlada ift sryordu. Tarladan kaldrdklar buday daima bir sonraki hasada yetecek kadar bol oluyordu. Yetitirdikleri yulaf satarak hem vergilerini dyor hem de dier ihtiyalarn karlyorlard. Kap komular Gordey vanovun olu topal Gabriel ile aralarnda bitmek tkenmek bilmeyen bir dmanlk balamasayd van ve ailesinin rahat bir hayat srmelerini engelle-

117
yecek hibir sebep yoktu. htiyar Gordey hastayken ve vanlarn evini de hl babas idare ederken bu iki komu birbirleriyle olmas gerektii gibi gzel gzel geiniyordu. Birbirlerine ellerinden gelen yardm yaparlard. Mesela komulardan biri elek, leen, uval gibi eylere ihtiya duyduunda ya da at arabasnn tekeri krlp tamiri mmkn olmadnda bir aile hemen dierinin yardmna koard. Birinin danas yolunu arp dierinin harman yerine girse tek yaptklar ey hayvan oradan kartarak komularna: Komu, senin dana bizim harmana girmi, hayvann al gtr, henz harman kaldrmadk da... demekten ibaretti. Hayvan kilit altna almak, birbiriyle az dala yapmak gibi eylere bavurmazlard. Ahr ve ambar kaplarn kilitlemek, birbirlerinden bir eyler saklamak ya da birbirlerini arkalarndan ekitirmek gibi eyler o gnlerde akllarnn ucundan bile gemezdi. Babalarnn dneminde iki aile bu ekilde geinip gidiyordu. Fakat ailelerin idaresini oullar ele alnca her ey deiti. Durup dururken iki komu arasnda dmanlk balad. vann gelininin mevsimine gre erken yumurtlayan bir tavuu vard. Gen kadn tavuun yumurtalarn Paskalya yortusu iin biriktirmeye balamt. Her gn kmese giderek oradan bir yumurta alp saklyordu. Gnn birinde ocuklardan rken tavuk itin zerinden uarak komunun kmesine girdi ve oraya yumurtlad. O srada evde bayram temizlii yapmakta olan gen kadn tavuun gdaklamasn duyduysa da: imdi hi vaktim yok, yumurtay sonra gider alrm. diyerek iine devam etti. Akam olunca gelin, kmese gitti; ama yumurtann orada olmadn grd. Gidip kaynna ve kaynanasna yumurtay alp almadklarn sordu. Onlar da almadklarn syleyince kk kayn Taraska:

118
Senin tavuk, komunun kmesine yumurtlam olmal. Orada gdakladn duydum. Sonra itin zerinden uup tekrar bu tarafa geldi, dedi. Gen kadn, kmese gidip horozun yanna km olan tavua, nereye yumurtladn sormak istercesine bakt. Gzleri kapanmakta olan tavuk uyumak zereydi. Gelin: Keke hayvann dili olsa da konusayd! diye dnd. Sonra kalkp komularnn evine gitti. Onu Gabrielin ihtiyar annesi karlayarak: Ne istiyorsun kzm, dedi. ey byk anne, benim tavuk bu sabah sizin kmese umu. Buraya yumurtlad m diye soracaktm. Yal kadn sert bir dille ona cevap verdi: Biz tavuk mavuk grmedik. Allaha krler olsun ki bizimkiler de oktandr yumurtluyor. Bizim yumurtamz kendimize yetiyor, bakalarnn yumurtasna ihtiyacmz yok! Hem biz sizin gibi bakalarnn kmesinden yumurta toplamyoruz! Bu szlere fkelenen gen kadn, at azn yumdu gzn. htiyar kadn da daha ar bir ekilde ona karlk verdi. ki kadn birbirine hakaretler yadrarak kavgaya tututu. O srada su getirmekte olan gelinin kaynanas da kavgaya katld. Derken Gabrielin kars da dar karak gen kadn olmu olmam bir sr ey ile sulayp sylemediini brakmad. Bylece kavga bydke byd. Herkes avaz kt kadar baryor, kimsenin azndan kan kula duymuyordu. Sen ylesin! Sen bylesin! Sen hrszsn! Sen kt kadnn birisin! Sen dinsizsin! Sen kaynpederini alktan ldryorsun! gibi aza alnmayacak bir sr laf saydlar. Dier taraf ise: Ya sen, hrszn birisin. Eleimi alp delmedin mi? Ko-

119
valar bizim verdiimiz omuz sr ile tayorsunuz. Srmz geri verin, diye karlk verdi. Sonra kavga annda sr ekitirip sular dktler. Birbirlerinin bartlerine yapp sa saa, ba baa dvmeye baladlar. O srada tarladan dnen Gabriel, karsnn yardmna kotu. van ve olu da evlerinden dar frlayarak kavga yerine geldiler. Gl kuvvetli bir adam olan van, oradakileri saa sola datarak Gabrielin sakalndan bir avu kl kopard. Meselenin ne olduunu anlamak iin oraya gelenler yetiip dven iki aileyi g bela ayrabildi. te iki komu arasndaki dmanlk bu ekilde balad. Gabriel, sakalndan koparlm kllar bir kda sarp: Ben sakalm il suratl van yolsun diye uzatmadm, diyerek doruca vana dava amak iin blge mahkemesine gitti. Gabrielin kars da konu komuya giderek van mahkm ettirip Sibiryaya srgne gnderteceklerini syleyip yksekten atmaya balad. Bylece aralarndaki dmanlk gn getike daha da artt. vann yatalak babas, ocuklarn komularyla bartrmaya alyordu. htiyar adam: ocuklar, hi yoktan kavga kardnz. Bir yumurta yznden kavga edilir mi hi! Belki de ocuklar almtr. Ne nemi var? Ksmet deilmi demek ki. Sonuta Allah herkese rzkn fazlasyla vermiyor mu? Kt sz syleyene, kt szle karlk vermemek lazm. Komun sana kt sz sylemise sana da onu dzeltmek der. Sen gzel szle karlk ver ki o da nasl gzel konuulacan rensin. ayet aranzda bir kavga getiyse bile unutmayn ki byle eyler her zaman olur. imizde gnah ilemeyen var m? Sen bakalarnn hatalarn bala ki Allah da senin gnahlarn balasn. Bunlar zor eyler deil. Dargnln uzamas ktdr. fkeyi

120
bytrseniz siz zararl karsnz, diye konutu. Genler, ihtiyar adamn yallktan samaladn dnerek onun szlerine nem vermedi. van, komusuyla barmay kabul etmeyip onun nnde kendisini alaltmayacan syleyerek: Onun sakaln ben yolmadm, kendisi ekip kopard. stelik onun olu dmelerimi kopararak gmleimi yrtt, dedi. Sonra van, komusunu mahkemeye verdi. Davalarna hem sulh mahkemesinde hem de bucak mahkemesinde baklmaya baland. Btn bunlar olup biterken o srada Gabrielin at arabasnn tekeri kayboldu. Gabrielin ailesindeki kadnlar vann olunu tekeri almakla sulad. Geceleyin onu penceremizin nnden arabaya doru giderken grdk. Baka bir komumuz da onu meyhaneciye tekeri satmaya alrken grm, dediler. Bunun zerine yine mahkemelik oldular. ki ailenin evlerinde de kavga grlt durmak bilmiyordu. ocuklar bile byklerinden grdkleri gibi birbirlerine hakaret ediyor, kfrler savuruyordu. Kadnlar rmak kenarna amar ykamaya gittiklerinde ellerinden ok eneleri iliyor, azlarndan srekli kt szler kyordu. nceleri birbirlerine bilmeyerek iftira ediyorlard; ama sonralar bile bile birbirlerine kara almaya baladlar. En sonunda da gerekten ellerinin ulat her eyi almaya baladlar. Kadnlar da ocuklar kkrtyor bylece hayat hepsi iin gnden gne ekilmez bir hl alyordu. van ve Topal Gabriel, birbirlerini srekli dava ederek hem ky ihtiyar meclisini hem blge mahkemesini hem de sulh hkimini bktrd. Sonunda hibiri onlarn davalarna bakmak istemedi. Ya Gabriel van ya da van Gabrieli mahkemeye verip

121
para cezasna arptryor, bunun sonunda da aralarndaki dmanlk bydke byyordu. Tpk bouurken birbirini srdka daha da fkelenen kpekler gibi davranyorlard. Bouma esnasnda kpeklerden birine sopa ile arkadan vurulursa kendine sopayla vurulan kpek, dier kpein srdn sanarak fkesi bir kat daha artar ya; ite bu iki kyl aile de aynen kpekler gibi birbiriyle bouuyordu. Biri dierini mahkemeye verip ceza almasna neden oluyor, bunun zerine tekinin dmanl bir kat daha artyor, Dur bakalm, ben sana bunu detmezsem! diye di biliyordu. Aralarndaki kavga bu ekilde tam alt yl devam etti. Bu arada vann yatalak babas onlara srekli t veriyordu: ocuklar, siz ne yaptnz bilmiyorsunuz! Birbirinizle kavga edeceinize iinize gcnze bakn. Birbirinize kin gttke her ey daha ktye gidecek. fkeyle kalkan zararla oturur, diyordu. Ancak yal adamn szlerine kulak asan olmad. Dmanln balamasnn yedinci ylnda vann gelini, bir dnde Gabriele hakaret ederek herkesin nnde onu at almakla sulad. Zaten sarho olan Gabrielin gzn kan brd ve fkesine hkim olamayarak kadna yle bir vurdu ki zavall bir hafta yataktan kalkamad. stelik kadn hamileydi. van, hemen mahkemeye kotu. Artk ondan kurtuluyorum! Onu ya hapse atarlar ya Sibiryaya srerler. diye dnerek seviniyordu. Fakat vann midi boa kt. Doktorlar kadn muayene etmi; ama vcudunda hibir darbe izine rastlayamamt. Hkim, ortada bir delil olmad iin davay geri evirdi. van, bunun zerine sulh mahkemesine bavurdu; ancak hkim davay blge mahkemesine havale etti. van blge mahkemesinin bakanna ve ktibine rvet olarak bir f arap verdi. Sonunda Gabriele denek cezas verdirtmeyi ba-

122
ard. Duruma ktibi, hkm Gabriele yksek sesle okudu: Sank Gabriel Gordeyevin srtna halkn nnde yirmi kez denek vurulmak suretiyle cezalandrlmasna karar verilmitir. Mahkemenin verdii karar van da dinlemiti. Gabrielin ne tepki vereceini grmek iin ona bakyordu. Karar aklandktan sonra Gabrielin yz bir yaprak gibi sarard. Arkasn dnerek kendini g bela dar att. van da atyla ilgilenmek bahanesiyle onun arkasndan gitti. Gabriel sinirli bir ekilde kendi kendine: Pekl varsn bana denek vurdurup canm yaktrsn! Ama ben de onun cann daha beter yakmazsam bana da Gabriel demesinler, bakalm onun neyi yanacak, diye syleniyordu. Bu szleri iiten van, hemen mahkeme salonuna giderek: Saygdeer hkimler! Gabriel tehditler savuruyor, evimi atee vereceini sylyor. Bakn bunu ahitlerin huzurunda syledi, dedi. Bunun zerine Gabrieli mahkeme salonuna tekrar arttlar. Sen byle bir ey syledin mi? diye onu sorguya ektiler. Gabriel: Hayr, ben byle bir ey sylemedim. Bana istediiniz kadar ceza verebilirsiniz. Yetki sizde deil mi nasl olsa! Hakl olduum hlde yalnz kalan ben oldum, ben ceza ekmeye mahkm edildim. Onun ise cannn istedii gibi hareket etmesine gz yumuluyor. Gabriel, bir eyler daha sylemek istedi; ancak tm vcu-

123
du zangr zangr titremeye balad. Baklarndan orada bulunan herkes korkmutu. Onun hlini gren hkimler, kendine ya da komusuna bir ktlk yapacak diye dnd. Yal bir hkim onlara: Beni dinleyin kardeler! Sizin iin tek kar yol barmaktr. Gabriel arkadam, hamile bir kadna vurman sence hakl bir davran myd? Allahtan kadna bir ey olmad. Yoksa bir katil olacaktn. Doru muydu yaptn? Gel hatan kabul et, vandan zr dile. O da seni affedecektir. Biz de cezan deitirelim, dedi. Duruma ktibi bu szleri iitince itiraz etti: Bu sylediiniz anayasann 117. maddesi gerei imknszdr. Taraflar arasnda anlama salanmadan mahkeme kararn aklad iin bu karar uygulanmak zorundadr... Hkim, ktibin szlerini dinlemeyerek: Kes artk konumay! Her yasann ba Allaha itaat etmektir. Allah ise bar emreder, dedi. Hkim, davallar tekrar bartrmaya altysa da baarl olamad. Gabriel, hkimi dinlemiyordu. Ben krk dokuz yana gelmi, oul evlendirmi bir babaym. Hayatmda hi denek cezas almadm. imdi ise bu il van, beni dayaa mahkm ettirdi. Gidip bir de ondan zr m dileyeceim! Asla! Bar mar istemiyorum, yeter artk! Bunun acsn vandan karmazsam bana da Gabriel demesinler! van mr boyunca beni unutamayacak, dedi. Gabriel, yine zangr zangr titremeye balad, sesi soluu kesildi ve salondan kt. Mahkeme binas ile kyn aras yedi kilometre idi. van eve ge kalmt. At arabadan zp ahra gtrd. Eve girdiinde ieride kimsecikler yoktu. Kadnlar hayvanlar otlak-

124
tan getirmeye gitmiler, erkekler de tarladan henz dnmemiti. van, keye oturup dnmeye balad. Gabrielin mahkeme karar okunurken sapsar kesilii gznn nne geldi. zerine bir sknt kt. Kendisine byle bir ceza verilmi olsayd kendini nasl hissedeceini dnd ve Gabriel iin zlmeye balad. Tam o srada ihtiyar babasnn ksrn iitti. htiyar, yatt yerden byk bir glkle doruldu, bacaklarn sarktp yataktan aa indi. Sonra srne srne gidip bir sandalyeye oturdu. Bu kadarck bir hareket bile onu fazlasyla yormutu. Tekrar uzunca bir sre ksrd. Sonra masaya yaslanarak: Ne oldu, ceza verdiler mi, diye sordu. van: Evet, yirmi denek ceza ald, diye cevap verdi. htiyar adam ban sallayarak: Kt olmu. Ah evladm, ah! Yanl yapyorsun. Aslnda ona deil de kendine ktlk ediyorsun. Onu dvecekler de senin eline ne geecek? Bu ona iyi bir ders olur, bir daha da byle bir ey yapmaz. Bir daha yapmayacak da ne olacak? Sen ondan daha iyi eyler mi yaptn sanki? Onun hi suu yok mu yani? Bana neler etti, az kalsn gelini ldryordu. imdi de evimizi yakacan syleyerek beni tehdit ediyor. O bana bunlar yapsn, ben de gidip ona teekkr edeyim, yle mi? htiyar adam i ekerek: Bak evladm! Sen her tarafa gidiyorsun, ben yllardr urackta ocan zerinde yatyorum. Bu yzden sen kendinin her eyi grdn ve bildiini, benimse hibir eyden

125
haberim olmadn zannediyorsun. Hayr olum, hayr! Asl hibir ey grmeyen sensin. Nefret, gzlerini kr etmi senin. Bakalarnn suunu deve yapp gznde bytyor, kendi kusurlarn ine yapp yakanda gizliyorsun. O bana ktlk yapt diyorsun. Eer ktlk yapan yalnz o olsayd ortada ktlk diye bir ey kalmazd. Ktlk tek tarafl olmaz, dmanlk her zaman iki taraf arasnda olur. Kabahat kimde? lende mi ldrende mi? Hem lende hem ldrende derler. O da sulu sen de sulusun olum! Onun yapt ktlkleri gryorsun da kendi yaptklarn niin grmyorsun? O kt olsa bile sen iyi olsaydn btn bunlar bamza gelmezdi. Adamn sakaln koparan kimdi? Otlar alan kimdi? Onu mahkeme mahkeme srndren kimdi? Sen, sadece onu sulu karyorsun. Bak olum, kendin kt bir hayat sryorsun. te gerek felket bu! Bizler byle yaamadk, sana da kt eyler retmedim. Ben, onun babasyla byle geinmedim. Biz olmas gerektii gibi iyi birer komuyduk. Onlarda un bitse kadnlardan biri bana gelir: Trol amca, biraz un verir misin? derdi. Ben de: Ambara gidip istediin kadar al kzm. diye karlk verirdim. Atlarn getirmek iin kimse bulamadklarnda ben sana: Haydi van, git de komumuzun atlarn getir. derdim. Benim bir eye ihtiyacm olunca gidip ondan ister: Gordeyciim, sen de falan ey var m? derdim. O da: Buyur, al Trolcm! diye getirir verirdi. te bizim aramz bu kadar iyiydi. Sorunsuz yaayp gidiyorduk. Ya imdi? Geen gn bir asker Plevne Savan anlatyordu. Sizin aranzdaki sava Plevnedekinden daha da byk yahu! Bu yaadnz hayat m sanki? Hele ne kadar gnaha girdiini bir dn. Sen evi bark olan sorumluluk sahibi bir adamsn. Kadnlara ve ocuklara, kfredip kavga etmekten baka ne retiyorsun? Geen gn senin kk Taraska, komumuz rena teyzeye sylemediini brakmad. Annesi ise buna hibir tepki gstermedi; sadece dinleyip gld. Bu doru bir ey mi?

126
Bundan yalnzca sen sorumlusun! Bir kerecik olsun elini vicdanna koy da bir dn. nsann byle mi yaamas lazm? Sen bana bir kfr savur, ben sana iki katn savuraym. Ben sana bir tokat vuraym, sen bana iki... Hayr evladm, hayr! Peygamberlerin bizlere gsterdii yol byle deil. Birinden kt bir sz iitirsen sessiz kal ki o kiiyi kendi vicdan rahat brakmasn. Anlyor musun? Biri sana bir tokat vurunca teki yanan evireceksin, istiyorsa bir tokat daha vursun diye. Dmann da vicdan vardr. Vicdan adam paylayacak, sonunda da adam yumuayp seni dinleyecektir. Dinimiz bize kibirli olmamay byle retti! Niin susuyorsun, hakl deil miyim? van, sessizce oturmu babasn dinliyordu. Yal adam, tutulduu iddetli ksrkten glkle kurtularak szlerine devam etti: Sence, peygamberimiz bize yanl eyler mi retti? O hep bizim iin, bizim iyiliimiz iin urat. u dnya hayatna bir bak. Aranzda bu Plevne Sava kal daha iyi mi yoksa daha kt m durumdasn? Sadece u mahkemeler iin harcadn paralar bir hesap et. Gidi geliler ve yolda yediin yemekler sana kaa mal oldu? Bak, oullarn ne gzel adam oldu. Bu iler iin harcadn paralarla hem onlarn ilerini bytebilir hem de yallnda rahat edebilirdin. Ama imdi paran azald. Ne diye peki? Elbette senin inat ve kibirin yznden. imdi senin oluk ocuunla birlikte tarlada ift srp ekin ekiyor olman lazmd. Oysa sen eytana uyup hkimlerin, avukatlarn peinde kouyorsun. Tarlay zamannda ekmezsen elbette rn alamazsn. Bu sene budaylar neden olmad? Ne zaman ekmitin onlar? ehirden geldiin zaman! Gide gele ehri yol ettin kendine. Peki mahkemede ne kazandn? Dmanlktan baka eline ne geti? Yok olum, yok! Bu iler byle yrmez. Sen kendi iine bak, oluk ocuunla tarlanda, evinde al. Biri seni incitecek olursa onu

127
bala. Bylece hem Allahn emrini yerine getirmi hem de zarar grmemi olursun. O zaman hayat senin iin kolaylar, rahat ve huzur iinde yaarsn. van susuyordu... Olum van, ihtiyar babann sylediklerine kulak ver! imdiden tezi yok araban hazrla ve doruca ehre gidip btn ikyet dilekelerini geri al. Bu samala bir son ver. Sabahleyin de Gabrielin yanna gidip Allah akna onunla bar. Yarnki mbarek bayram iin onu evine davet et. Semaverde ay yapp birlikte yemek yeyin. Bylece olanlar unutup aranzdaki dmanla son vermi olursunuz. Kararndan kadnlar ve ocuklar da haberdar et ve onlara da aynsn yapmalarn syle. van derin bir i ekti. Babam doru sylyor. diye dnd. Yreindeki sknt hafiflemiti; fakat bu ii nasl halledeceini bilemiyordu. Yal adam, olunun ne dndn anlamt: Haydi van, daha fazla bekleme! Yangn bymeden sndrmeli. Sonra i iten geerse baa kamazsn, dedi. Yal adam, bir eyler daha sylemek istediyse de buna frsat kalmad. O anda ieri giren kadnlar, karga gibi ene alp ortal grltye bomaya balad. Gabrielin denek cezas ald ve evlerini yakmakla tehdit ettii haberini almlard. rendiklerine kendileri de bir eyler ekleyerek Gabrielin ailesindeki kadnlarla meydanda kavgaya tutumulard. Gabrielin gelininin kendilerini nasl tehdit ettiini anlatmaya baladlar. Anlattklarna gre sorgu hkimi Gabrielin tarafn tutup karar tersine evirecekmi. Okul mdr de bu defa arn kendisine van aleyhinde yeni bir dileke yazm. Bu dilekede arabadan alnan teker ile otlak meselesi anlatlyormu. Bundan byle vann otlaklarnn yars Gabrielin zerine geecekmi.

128
Kadnlarn anlattklarn dinleyen vann yreine tekrar fke doldu ve Gabriel ile barmaktan vazgeti. Kadnlarla konutuktan sonra dar kt. Bir iftlikte aile reisine yaplacak ok i dyordu. Harman yerine gitti, oradan da ambara urad. leri bitirdiinde gne batm, oullar da tarladan dnmt. Oullar kn mahsul almak iin tarlay iki atla sryordu. van onlarn yanna gidip ilerin nasl gittiini sordu. Eyalar yerlerine yerletirmelerine yardm etti. Yrtlm hamudu tamir etmek iin bir kenara brakt. Srklar ambara gtrecekti; ama ortalk iyice karard iin bundan vazgeti. Hayvanlara yemlerini verdi, ahr kapsn aarak atlar dar kard. Olu Taraska, geceleyin atlar otlamaya gtrecei iin d kapy ak brakt. kapy kilitledi ve: Artk yemeimi yer yatarm. diye dnd. Yrtk hamudu alp koridora gemek zere kapnn kolunu tutmutu ki itin arkasndan komusunun sesini duydu. O ana kadar Gabrielin ve yal babasnn kendisine sylediklerini oktan unutmutu. Gabriel bouk bir sesle: Cehennemin dibine giresice, lmeyi hak etti aslnda! diye beddua okuyordu. Bu szleri duyar duymaz vann iine bir ate dt. Komusuna duyduu fke tekrar alevlendi. Gabrielin sylediklerini dinledikten sonra ieri girdi. eride bir k vard. Gelini bir keye oturmu yn eiriyor, kars sofray kuruyordu. Byk olu aa kabuundan yaplm ayakkablarna kay dikiyor, ortanca olu kitap okuyordu. Taraska da gece atlar otlamaya gtrmek iin hazrlanyordu. Bu kck evde herkes mutlu ve huzurluydu, bir de u ba belas, kavgac komular olmasayd! van ieri girdiinde fkeliydi. Kediyi sedirden frlatp aa att. Yal teknesini yanl yere koyduklar iin kadnlara ba-

129
rd. Sinirinden ne yapacan bilmiyordu. Kalarn atarak yere oturdu ve hamudu onarmaya balad. Fakat Gabrielin mahkemede savurduu tehditleri, az nce syledii lmeyi hak etti. szleri aklndan bir trl kmyordu. Kars, Taraskann yemeini getirdi. Taraska, yemeini yiyip koyun krknden yaplm eski postunu giydi, beline kuan balad ve yanna bir para ekmek alarak dar kt. Darda hava iyice kararmt. Gkyzn bulutlar kaplam ve iddetli bir rzgr esmeye balamt. van, basamaklardan aa indi ve Taraskann ata binmesine yardm etti. Bir tay olunun arkasndan kovalad ve bir sre olunun at zerinde kyden aa doru gidiini seyretti. Az ileride ona baka atl genlerin de katldn grd. Genler gzden kayboluncaya kadar bahe kapsnn nnde bekledi. Gabrielin: Ben ona denek vurdurmann ne demek olduunu gsteririm. Bakalm onun neyi yanacak? diye syledii szleri kulaklarnda nlayp duruyordu. Adamn gz dnm. Anlalan bize de kendi canna da acmayacak. diye aklndan geirdi. Her yer kuru, stelik rzgr da var. Evin arkasndan gizlice yanap bir eyleri tututurup kaacak. Bu cani herif hem bizi yakar hem de suu stnden atarak elini kolunu sallaya sallaya gezer. Sust yakalayaym, acmadan temizlerim onu. Bu dnce vann kafasnda yle bir yer etti ki evine girmek yerine dar karak sokan kesine kadar gitti. Avlunun etrafn bir dolaaym, ne yapaca belli olmaz. diye dnerek ar ar yrd. Keyi dner dnmez itin br ucunda bir eyin aniden hareket ettiini grr gibi oldu. Sanki birisi grnp tekrar kaybolmutu. van, hemen durup etrafa baknmaya balad. Etrafta derin bir sessizlik vard. Sadece rzgr st dallarn sallyor, evin saptan rlm damn hrdatyordu. lk bata zifir ka-

130
ranlkta hibir ey gremiyordu; ama imdi gzleri karanla alt iin etraf az buuk seebiliyordu. itin ucunu, damn kenarn ve yerde duran saban fark etti. Bir sre daha etrafa bakndysa da kimseyi gremedi. Belki de kimse yoktur, ben evhamlanyorumdur. Ama yine de itin etrafn bir dolaaym. diyerek yine ar admlarla yoluna devam etti. Ambar duvar boyunca yrd. Yere yle yava basyordu ki aa kabuundan yaplm ayakkablarnn sesini kendisi bile duymuyordu. Keye varnca dier tarafa bakt. itin yannda bir parlt olduunu fark etti. Sanki bir ey parlayp tekrar snmt. Yrei azna geldi, olduu yerde donup kald. Ayn yerde daha byk bir parlt daha grd. van, orada kendisine dnk, apkal bir adamn yere melmi bir vaziyette elindeki ekinin sapn tututurduunu ak seik grebiliyordu. Kalbi gsn delercesine arpmaya balad. Admlarn byk byk atarak adama doru hzla yrmeye balad. O an ayaklarn bile hissetmiyordu. Elimden kurtulamaz artk, onu sust yakalayacam! diye dnd. van ile adamn arasnda az bir mesafe kalmt ki o kk kvlcm birdenbire byd. Sap ve sazdan rl atnn nce saaklar sonra da zeri tututu. Oradaki adamn Gabriel olduunu alevlerin nda ak seik grebiliyordu. van, tarla kuunun zerine atlan bir atmaca gibi Topal Gabriele doru hzla komaya balad. Artk ii bitti, imdi yakalarm onu, benden kurtulamaz. diye dnyordu. O anda vann ayak sesini duyan Topal Gabriel, kendinden beklenmeyen bir eviklikle itten atlayp bir tavan gibi kamaya balad. van: Artk elimden kurtulamazsn! diye bararak Gabrielin arkasndan ok gibi frlad. Tam yakasndan tutacakt ki Gabriel yana kap kurtulmay baard. van bunun zerine Gabrieli ceketinden tuttu ama ceket yrtlarak elinde

131
kald. Birden yere dtyse de tekrar ayaa kalkp komaya balad. Bir taraftan da: mdaat!... Yakalayn u herifi, hrsz vaar!... diye baryordu. van ayaa kalkp kendini toparlayana kadar Topal Gabriel, kendi avlusuna yaklamt. Fakat van, yine de ona yetiti. Tam onu yakalamak zereydi ki ta gibi bir cismin kafasna inmesiyle sersemledi. Kula neredeyse duymuyordu. Gabriel, o anda yerden bir mee takozu alp olanca kuvvetiyle vann kafasna vurmutu. van, lgna dnd. Sanki gzlerinde imekler akyordu. Sonra gzleri karard, dizlerinin ba zld, sendelemeye balad ve olduu yere ylverdi. van, kendine geldii zaman Gabriel ortalkta grnmyordu. Etraf sabah olmu gibi aydnlanmt. Evin bulunduu taraftan makine grltsne benzeyen sesler geliyordu. van, ban arkaya evirince ambarn tamamen yanm olduunu, ikinci ambarn da alev aldn grd. Yanan saplardan ve samanlardan ykselen alevler ve dumanlar rzgrn etkisiyle eve doru ilerliyordu. Ellerini dizlerine vuran van: Aman Allahm! Bu da nedir? Grdm ilk kvlcm sndrm olsaydm byle bir ey olmayacakt! Sadece saman alp zerine basmak gerekiyordu... diye kendi kendine baryordu. Bir sre sonra boazndan hrltlar gelmeye balad, sesi soluu kmaz oldu. Komak istedi; fakat bacaklarna sz geiremiyordu. Bacaklarn g bela yerinden oynatarak yava yava yrd; sonra sendeledi, yine nefesi kesildi. Durup dinlendikten sonra yrmeye devam etti. Ambar dolanp yangn yerine vardnda alevler ikinci ambar da sarm, ate evin d kapsna ve zeri kapal girie de sramt. Evden dar doru fkran alevler yznden avluya girmek imknszd. Byk bir kalabalk toplanmt; ama kimsenin elinden bir

132
ey gelmiyordu. vann evine yakn evler, yangnn yaylmas ihtimaline kar eyalarn ve hayvanlarn darya karyordu. vann evinden sonra Gabrielin evi de yanmaya balad. Rzgr iddetli olduu iin yangn sokan ta br ucuna kadar srad. Hibir aba kr etmiyordu. Sonunda kyn yars yanarak kl oldu. Yanan evden vann yal babas glkle kurtarlabildi. Ailesindeki dier kiiler de stlerinde balarnda ne varsa onlarla kap canlarn ancak kurtarabilmiti. O gece otlamaya gtrlen atlar dnda sahip olduklar her ey; btn srlar, tavuklar, at arabalar, sabanlar, trmklar, iindekilerle birlikte kadnlarn elbise sandklar, ambardaki tahllar yanp kl olmutu. Gabrieller ise hayvanlar ve birka para eyalarn kurtarabilmiti. O gece, yangn sabaha kadar devam etti. van, evinin nnde durmu yangna bakyor ve srekli: Aman yarabbi! Bu nasl i byle! lk kvlcm sndrm olsaydm byle bir ey olmayacakt. Sadece saman ekip zerine basacaktm. diye kendi kendine syleniyordu. Tam o srada at kt ve van eve doru frlayarak alevlerin iine dald. Bir direi tutup srkleyerek dar karmaya alt. Kadnlar onun bu hlini grnce barp ararak geri gelmesini sylediler. van, kadnlarn barmalarna aldrmadan direin birini ekip kard. Sonra baka bir kt yakalad; ama o anda dengesini kaybederek atein zerine dt. Olu imdadna yetiip arkasndan eve girdi ve onu srkleyerek alevler arasndan dar kard. vann sa sakal ve elbisesi hafife yanmt. Ellerinde yanklar vard; ama o hibir ey hissetmiyordu. van o ekilde gren kyller, sonradan: zntsnden kendini kaybetmiti zavall. Yangn kendi kendine snyor; ama o srekli Aman Allahm! Nedir bu? Samann zerine basp grdm ilk kvlcm sndrseydim... diye syleniyordu.

133
diye anlattlar. Sabah olduunda ky muhtarnn olu, van armaya geldi. van amca, babanz lmek zere! Beni sizi getirmem iin yollad. Sizinle helallemek istiyor, dedi. van, babasn bile tamamen unutmutu. ocuun dediklerini anlamayarak: Ne babas, kim istiyor, dedi. Muhtarn olu: Sizin babanz, vedalamak iin sizi armamz syledi. Kendisi bizim evde, lmek zere! Haydi van amca kalk gidelim, diyerek van kolundan ekitirdi. Birlikte babasnn olduu eve gittiler. htiyar adam, evden karlrken ateli saplarn zerine dmesi sonucu yanmt. Onu alp kyn br ucunda bulunan, yangnn erimedii muhtarn evine gtrmlerdi. van, babasnn yanna geldiinde orada sadece muhtarn kars ve ocuklar vard. Ailenin geri kalan hl yangn yerindeydi. Yal adam elinde tuttuu bir mumla sedirin zerinde yatyor ve yzn yana evirmi srekli kapdan tarafa bakyordu. van ieri girince kmldayarak iaretle olunun yaklamasn istedi. van yaklanca ihtiyar: Grdn m van, ben sana ne demitim? Ky kim atee verdi, diye sordu. O yapt baba! Onu gzmle grdm. Benim gzlerimin nnde atei atya att. Yanan saplar ayaklarmla sndrebilseydim bunlarn hibiri olmayacakt. van, bak ben lyorum. Sran geldiinde sen de leceksin. Doruyu syle su kimde? Bu gnahn vebali kimin boynuna?

134
van susuyor ve babasna bakyordu. Azn bak amyordu. imdi Allahn huzurunda doruyu syle, su kimde? Ben sana nceden sylememi miydim evladm? Ancak bu sz zerine vann akl bana geldi ve her eyi anlamaya balad: Kabahat bende baba, dedi ve diz kerek alamaya balad. Beni affet baba! Sana kar da Allaha kar da suluyum, dedi. Yal adam, ellerini hareket ettirerek sa elindeki mumu sol eline ald, sa elini yukar kaldrarak dua etmeye alt; ama elleri yana dt. Sonra: Allahm sen byksn! Sana krler olsun, diye bir dua mrldand. Sonra gzlerini tekrar oluna evirdi. van! van! Sana diyorum! Efendim baba, ne diyorsun? imdi ne yapacaksn? van alyordu: Bilmiyorum baba! Bundan sonra nasl yaayacamz bilmiyorum, dedi. Yal adam gzlerini yumup son kez kuvvetini toplad ve diliyle dudaklarn slatt. Gzlerini tekrar aarak: Yaarsnz olum. Allahn emirlerine itaat edersen her zorluun stesinden gelirsiniz, dedi ve biraz sustuktan sonra glmseyerek unu syledi: Bak van! Yangn kimin kardn sakn syleme! unu unutma ki sen bir insann bir kabahatini rtersen Allah senin iki kabahatini birden rter, diye ekledi.

135
Yal adam, ellerini gsne kavuturdu, bir i geirdi ve ruhunu teslim etti. van, Gabrieli ele vermedi ve yangn kimin kardn da hi kimse renemedi. vann Gabriele duyduu fke artk dinmiti. Gabriel, vann olay kimseye anlatmamasna ok armt. nceleri vann bir ey yapmasndan korkuyordu. Fakat zamanla korkusu kayboldu ve bu duruma alt. Erkekler ve kadnlar birbiriyle kavga etmeyi brakt. Yeni evlerini ina ederken her iki aile ayn evde kalmaya balad. Kyn yeni batan inas sona erdiinde aileler birbirlerinden uzak yerlere tanabilecekken yan yana ina ettikleri evlerinde, ayn avlu iinde yaamaya balad. O zamandan sonra van ve Gabriel tpk babalarnn zamannda olduu gibi komulua yakr bir hayat srd. van, babasnn kendisine syledii szleri hibir zaman aklndan karmad: Allahn kanunlarna itaat et ve yangn henz kvlcmken sndr. O gnden sonra birisi vana ktlk yaptnda o asla intikam almaya kalkmad. Aksine aralarndaki sorunu zme kavuturmak iin urat. Kendisine kfredene kfrle karlk vermek yerine, karsndaki adam gzel konumaya tevik etti. Ailesindeki kadnlara ve ocuklara da byle davranmalar gerektiini retti. te van cerbakov, bu ekilde durumu dzelttikten sonra yeniden ayaklar zerinde durmay baard. Sonunda eskisinden ok daha huzurlu oldu. SON

136