081145041 ASENA GEN Danman: Prof. Dr.

brahim TKENMEZ

2013, Ankara

Radyoaktif maddeler, atomlarnn

srekli olarak paralanmas srasnda evreye

alfa, beta, gama, X-nlar gibi nlar yayarlar. Bu nlar arptklar materyalde elektrik ykl iyonlarn olumasna neden olurlar. Bu nlara iyonizan n veya iyonize eden n ad

verilmektedir.

yonlatrc Radyasyon Trleri:

*alfa radyasyonu, *beta radyasyonu, *gama radyasyonu, *X-nlar, *ntron radyasyonu dur.
Fakat bunlardan sadece gama nlar, x nlar ve hzlandrlm elektron demetleri gdalarn nlanmas iin kullanlmaktadr.
Bunlardan X nlar ve hzlandrlm elektron demetleri, rete makinalardan elde edilirken, gama nlar radyoaktif izotoplarn bozunumu srasnda yaynlanrlar.

*Gda nlama, gdalarn teknolojik

amacna uygun olarak yeterli dozda iyonlatrc enerji ile nlanmas ilemidir.
Radura sembol; radyasyon ilemine tabi tutulmu gdalarn etiketleri zerindeki, rnn radyasyonlu olduunu belirten sembol.

* Gda maddelerinin muhafaza srelerinin ve raf

mrlerinin uzatlmas
nleme

* Gdalarn rme, bozulma ve bceklenmesini * Gdalara mahsus hastalklara neden olan mikrobiyal
yk azaltma

* Baz patojenik mikroorganizmalar yok etme, * Depolama srasnda filizlenme, imlenme ve * Karantina metodu, paraziter enfeksiyonlarn

tomurcuklanmay nleme, olgunlamay geciktirme kontrol, kf kontrol amacyla da kullanlmaktadr.

* Radurizasyon, bozulmaya neden olan

mikroorganizmalarn saysnn azaltlmasn ve gdalarn buzdolabndaki raf mrnn uzatlmasn hedefler. mikroorganizmalarn ve parazitlerin saysn azaltmak iin yaplan uygulamadr. ok azn yaayabilir durumda klan veya tamamen yok etmek iin gerekli olan dozun gdaya uygulanmas ilemidir.

* Radisidasyon, spor oluturmayan canl patojenik

* Radappertizasyon, gdada bulunan mikroorganizmalarn

 Souk bir prosestir Enerji ihtiyac dktr Kimyasal kalnt brakmaz Paketlenmi ve dondurulmu gdalara rahatlkla
uygulanabilir. Duyusal analizleri en ok yaplm ve ok fazla verisi bulunan bir metot Ticari olarak uygulamada deneyimler mevcut Uygulama sonras beklemeye gerek yoktur Nispeten iletme maliyeti ucuz

*Dozimetri,

radyasyon kaynaklar ile alan kiilerin maruz kald radyasyon dozunun belirlenmesinde kullanlan cihazlar ve yaplan ilemleri ifade eden sistemdir. maddelerinin nlanmasnda bu ilemler dozimetrik almalar ile kontrol edilirler.

* Gda

Dozimetre, radyasyona kar llebilir ve tekrar retilebilir etkileime sahip cihaz ya da malzemedir.

Yeni bir tesisin faaliyete gemesi Kurulu bir tesiste yeni bir yntemin
geerli klnmas

Rutin ilem srasnda kalite kontrol

*
* Kalorimetre * Alanin Dozimetresi * Fricke Dozimetresi * Potasyum Dikromat Dozimetresi * Ethanol Klorobenzen Dozimetresi (ECB) * Termolminesans Dozimetreler (TLD) * Polimetilmetaakrilat Dozimetreler (PMMA) * Radyokromik Film Dozimetreler

Ama :

* Inlanm gdalarn ekonomik bir deer ifade etmesi, * Uluslararas ticaretin artmas ve yaygnlamas, * Gelien ve deien gda ileme teknolojilerinin bir
arada kullanlmas,

* Uluslararas yasal dzenlemelerdeki farkllklar, * Etiketlemenin doru ve ak bir ekilde yaplmas

zorunluluu,

* Etikete uygunluun denetlenmesi, * Tketicinin doru ve yeterli bilgilendirilmesidir.

Bir gda rnnn birim hacmi tarafndan sourulan radyasyon enerjisinin miktar olarak ifade edilir. Birimi : (SI) Gray (Gy) Gray = Inlanan 1 kg madde tarafndan sourulan 1 Joulelik enerji miktardr.

Gda maddelerine uygulanacak ortalama

nlama dozu, gdann zellikleri itibariyle girdii bir gda grubuna uygun doz snrlar ierisinde istenen teknolojik amaca gre seilir

*
*Foton Uyarmal Lminesans (PSL) *Elektron Spin Rezonas (ESR) *Termolminesans (TL)

* Grnr blgede bir k olup, atom veya molekln

dardan verilen bir enerji ile uyarlmas sonucu oluan elektromanyetik radyasyon iin kullanlan genel bir terimdir.
Floresans Radyolminesans Fotolminesans Katotlminesans Kimyasal lminesans Termolminesans Fosforesans Seslminesans Elektrolminesans Radyolminesans Tribolminesans

* Balca lminesans eitler ;

* Genellikle kristal yapda olan lminesans materyaller,

verilen enerjiyi sourma, yapsndaki bir takm kusurlar (tuzaklar) sayesinde bu enerjinin bir ksmn depolama ve depolad enerjiyi a (lminesansa) dntrebilme zelliine sahiptirler.

* Kristale verilen enerjinin, ancak kristal stld zaman

elektromanyetik nm olarak geri yaynlanmas termolminesanstr.

*Dozimetre (kiisel lmler ve evre

lmleri) olarak,

*Arkeolojik ve jeolojik tarihlendirmede, *Gdalarn nlanp nlanmadnn

tespitinde,

*Kaza dozimetresi olarak kullanlr.

 Geni doz alma blgesi

lme ve tama kolayl Is ve nem dayankll Ekonomik olmas

* TL dozimetre maddeleri radyasyon dozu * LiF, Li2B4O7, CaF2, CaSO4

lmlerinde geni apta kullanlmaktadr.

Maddelerin dozimetre olmas iin artlar :

Tek pik gstermeli Fading olmamal (absorplad enerjiyi

kaybetmemeli)

Artan radyasyon dozuyla bykl artmal Minirem mertebesinde hassas olmal

* Ama:

Yakut kristalinin TL(Termolminesans) teknii ile dozimetrik pikinin belirlenmesi ve artan radyasyonla art(doz-cevap),jeolojik materyal olan bu numunenin oluumundan bugne kadar absorblad (e deer doz) dozun tespiti. yakut kristali tlerek 74 210 m parack byklne getirilmi, ve TL okuyucuda okutulmutur

* Doal

* Istma hz : 1 C0/sn * Doz sresi : 100 sn 600 sn * Max. Scaklk: 490 C0

Natural Ruby Kristalinin Scakla Bal -TL Sinyal iddeti Inlamadan Hemen Sonra 1. Ve 2. Pikin Ima Erisi

* Sonu :
Doal Rubby kristalinin scakla bal ma erisinde gzlenen pikler, ilk pikin zamana bal olarak snm olmasna karn, 393 C 0 deki dozimetrik pikinin, zamana bal kalc olmas ve artan radyasyonla artt, 1.4-56 Gy yksek dozlarda lineariti saland gzlenmitir.

Sonu : Bir kere termolminesans yaylm gzlemlendiinde numunenin soumasndan ve tekrar snmasndan sonra bu k tekrar gzlemlenemez. Tekrar termolminesans elde etmek iin radyasyona bir kere daha maruz brakmak gereklidir.

Teekkrler, Sayn Prof. Dr. brahim Tkenmez Fiz. Yk. Mh. Hayrnnisa DEMRTA