UNIBERTSOA ETA EGUZKI SISTEMA

UNIBERTSOA: ANTZINEKO ETA ORAINGO USTEAK TEORIA GEOZENTRIKOAK Grekoek proposatu zuten ZERTAN DATZA? - Lurra unibertsoaren erdian dago geldirik - lurraren inguruan biraka daude: eguzkia, planetak eta ilargia. TEORIA HELIOZENTRIKOA Nikolas koperniko-k proposatu eta Galileo Galilei-k, 1610an, (teleskopioa asmatu ondoren) arrazoia eman zion ZERTAN DATZA? - Eguzkia geldirik dago - planetak (lurra barne) eguzkiaren inguruan daude biraka Gaur egun: BI TEORIAK EZ DIRA ZUZENAK Eguzkia izar txiki BAT BAINO EZ DA ETA Unibertsoan dauden hainbat galaxiaren arteko galaxia batean dago.

ZER DAGO UNIBERTSOAN? Unibertsoa GALAXIAZ osatuta dago. Galaxia batetik bestera DISTANTZIA ERRALDOIAK daude. Galaxien arteko ESPAZIOA HUTSIK dago Galaxietan, IZARRAK daude. Izarrak PLANETAZ ETA SATELITEZ ERATUTAKO planeta-sistemak izan ditzakete.

UNIBERTSOAREN OSAGAIAK 1. GALAXIA-KUMULOA Hurbil dauden Galaxia multzoak dira Gure galaxia Virgo galaxia-kumuluan dago 2. GALAXIA Izarrez eta nebulosaz osatuta dagoen eremua. Gure galaxia Esne Bidea da

3. NEBULOSA izarren artean dagoen hauts eta gas-lainoa da. 4. IZARRA Tenperatura altuen eraginez, Argia eta Bero Energia igortzen duen astro bakarra Gure izarra Eguzkia da 5. PLANETA Izar baten inguruan biraka dauden astro argi gabeak Planeta- sistemak osatzen dituzte Gure planeta-sistema Eguzki sistema da. 6. SATELITEAK Planeten inguruan biraka dauden astro argi gabeak Lurraren satelitea Ilargia da 7. ASTEROIDEAK Tamaina askotako gorputz harritsuak dira Eguzkiaren inguruan bi gerriko daude: Asteroide-gerrikoa Marte eta Jupiterren arteko orbitan dago Kuiperren gerrikoa Neptuno orbitatik haratago dago 8. IZAR USOAK Asteroide bat Lurreko Atmosferan sartzen denenean, atmosferako goiko geruzekin topo egiten du eta marruskaduraren ondorioz, SUTAN hasten da desegin arte, 9. KOMETA Harriz eta izotzez osatutako asteroidea da Izar baten inguruan biraka daude. bi atal dute: BURUA: harriz eta izotzez osatuta BUZTANA: burutik askatutako harri eta izotz partikulez osatuta Oort hodeian daude, Plutonen orbitatik haratago dagoen hirrugarren gerrikoan. UNIBERTSOAREN JATORRIA EDWIN HUBBLE 1929 an BIG BANG teoria proposatu zuen BIG BANG TEORIA

- Duela hamabots mila milioi urte, Unibertsoko materia guztia dentsitate handiko gorputz txiki eta bero bat zen. - Gorputz txikia lehertu zen eta materia hozten hasi zen galaxiak sortuz. - Leherketaren ondorioz, unibertsoa hedapen-prozesuan dago; hau da, tamainaz handitzen ari da. EGUZKI SISTEMA Gure planeta sistema: nebulosa baten gas eta hautsetik eratu zen , duela 5. mila milioi urte. OSAGAIAK 1. Eguzkia erdian dago. Eguzkia HIDROGENOZ ETA HELIOZ osatuta dago. 2. Planetak: forma esferikoa dute, eguzkiaren inguruan biraka daude. Planeta harritsuak: Merkurio, Artizarra, Lurra eta Marte Planeta gasezkoak: Jupiter, Saturno, Urano eta Neptuno 3. Planeta nanoak: forma esferikoa dute , eguzkiaren inguruan biraka daude. Pluton 4. Gorputz txikiak: eguzkiaren inguruan daunden asteroideak eta kometak. 5. Sateliteak: Planeten inguruan biraka dauden gorputz harritsuak. Planeta nanoak satelite bezala ere joka dezake. EGUZKI SISTEMAREN PLANETAK Barneko Planetak EGUZKITIK HURBILEN DAUDEN PLANETAK DIRA EZAUGARRIAK: GAINAZALA ETA MANTUA DUTE ERDIAN NUKLEO METALIKOA GAINAZALA HARRITSUA MERKURIO, ARTIZARRA, LURRA ETA MARTE Merkurio Lurra baino 3 aldiz txikiagoa Ez du ez sateliterik, ez atmosferarik Tenperaturak oso muturrekoak dira. Artizarra Tamainaz lurraren antzekoa da. ez du sateliterik Atmosfera karbono dioxidoz osatuta nagusiki. tenperatura oso altuak Rotazioa kontrako noranzkoa egiten du.

Lurra Satelite bat du : Ilargia. Atmosfera du nitrogenoz eta oxigenoz osatuta. BIZIA DUEN BAKARRA Marte Lurraren tamainaren erdia du 2 satelite ditu: Deimos eta Fobos. Atmosfera urria du karbono dioxidoz osatuta. Oso tenperatura txikiak ditu Kanpoko Planetak EGUZKITIK URRUNEN DAUDEN PLANETAK DIRA EZAUGARRIAK: Oso handiak dira Gasez osatuta daude JUPITER, SATURNO, URANO ETA NEPTUNO Jupiter Planetarik handiena lurra baino 11 aldiz handiagoa 60 Satelite baino gehiago ditu Jupiterren satelite batzuk Io Kalisto Ganimedes Europa Saturno Eguzki sistemako bigarren planeta handiena lurra baino 10 aldiz handiagoa. 30 satelite baino gehiago dauzka Eraztun-sistema bat du Saturnoren sateliteak Titan da handiena Saturnoren eraztun-sistema Hautsez eta harri zatiz osatuta daude Urano

Lurra baino lau aldiz handiagoa. Errotazio-ardatza ia orbitarekiko horizontala da. 25 satelite txiki baino gehiago. Eraztun-sistema ere badu Neptuno Urano baino zertxo bait txikiagoa 10 satelite txiki baino gehiago. ERROTAZIO- ETA TRANSLAZIO-HIGIDURAK Errotazio-higidura: astro batek bere buruari bira ematean egiten duen higidura da. errotazio-ardatza: bira ematean egindako irudizko lerroa da. Translazio-higidura: Astro batek beste baten inguruan bira ematean egiten duen higidura da. Orbita: egiten duen ibilbidea.