Calculus II

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 398

2

.
Richard Feynmann

.
.
Stan Ulam


.
.
,

.


, Mathematica.
Mathematica

. Mathematica ,
.
.
Mathematica .
.
,

ii

.
.
. 17o , .
1637, 1666,
.

.
,
.
. ,
,
.

, . ,
. Tycho Brache
. Kepler
().

Newton. Newton, ,
.
.
, , . ,
;
. .
.

iii


Mathematica .

.
.
. ,
.


20 2008

iv

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3 . . . .
1.3.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5 R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5.1 R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5.2 R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1
1
2
4
4
8
16
16
17
20
22
26

Mathematica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1 . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.1 Plot3D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.1 ContourPlot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 . . .
2.4 . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.1 . .
2.4.2 .
2.5 GraphicsContourPlot3D . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.6 Graphics ParametricPlot3D . . . . . . . . . . . . . .
2.7 GraphicsShapes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.8.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.8.2 . . . . . . . . . . . . . .
2.8.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

29
29
30
33
33
36
38
38
41
42
44
46
47
47
48
48
49

ii

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7 M athematica . . . . . . . . . . . . . .
3.7.1
. . . . . . . . . . .
3.7.2 . . . . . . . . . . . .
3.7.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7.4 . . . . . . . . . . . . .
3.7.5 . . . . . . . . . . . .
3.7.6
. . . . . . . . . . .
3.7.7 M athematica . . . . . . . . . .
3.7.8 . . . . . . . . . . . . . . . . . .

53
53
54
60
61
63
65
67
83
84
84
86
87
88
89
90
92
98

. . . . . . . . 99
4.1 . . . . . . . . 99
4.2 . . . . . . . . . 104
4.3 . . . . . . . . . . 105
4.4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
4.5 . . . . . . . . . . 112
4.6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
4.7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
4.8 M athematica . . . . . . . . . . . . 124
4.8.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
4.8.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
4.8.3 . . . . . . . . . 127
4.8.4 . . . . . . . . . . . . 129
4.8.5 M athematica . . . . . . . . . . 130
4.8.6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

iii

. . . . . . . . . . . . . . . .135
5.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
5.2 Euler . . . . . . . . 141
5.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
5.4 T aylor . . . . . . . . . . . 147
5.5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
5.5.1 . . . . . . . . . . . . . . . . 150
5.5.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
5.6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
5.7 . . . . . . . . 155
5.8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
5.9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
5.10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
5.11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
5.12 M athematica 180
5.12.1 T aylor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
5.12.2 M athematica . . . . . . . . . . 182
5.12.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189
6.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
6.2
,
. . . . . . . . . . . . . . . . 190
6.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
6.4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
6.4.1 . . . . . . . . . . . . . . 193
6.4.2 . . . . . . . . . . . 196
6.4.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
6.5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
6.5.1
R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
6.5.2 R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
6.6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
6.7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
6.8 M athematica . . . . . . . 215
6.8.1 . . . . . . . . . . . . 215
6.8.2 . . . . . . . . . . . . . . . . 216
6.8.3 . 217
6.8.4 Laplace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

iv

6.8.5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
6.8.6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
7

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .225
7.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
7.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
7.3 . . . . . . . . . . . . 232
7.4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
7.5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
7.5.1 Langrange . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
7.6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
7.7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
7.8 Mathematica . . . . . . . . . . . . . . . . 260

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .271
8.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
8.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272

A - . . . . . . . . . . . . . .295

10

B - Mathematica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .299
10.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
10.1.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
10.1.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
10.1.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
10.1.4 Mathematica . . . 303
10.1.5 Mathematica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
10.2 . . . . . . . . . . . . . 308
10.2.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
10.2.2 . . . . . . . . 308
10.2.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
10.2.4 . . . 310
10.2.5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
10.2.6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
10.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
10.3.1 . . . . . . . . . 313
10.3.2 . . . . . . . . . . . . 316
10.3.3 . . . . . . . 317
10.3.4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321

10.4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.4.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.4.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.4.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.4.4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.4.5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.4.6 . . .
10.4.7
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.4.8 . . . . . . . . . . . .
10.5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.5.1 . . . . . . . . . . . .
10.5.2 . . . . . . . . . . . . . . . .
10.5.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.7.1 . . . . . . . . . . . . . . .
10.7.2 . . . . .
10.7.3 . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.7.4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.8.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.8.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.8.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.9.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.10 . . . . . . . . . . . . .
10.10.1 Plot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.10.2 . . . . . . . . . . . . . . . .
10.10.3

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.10.4 Evaluate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.11 . . . . . . . . . . .
10.12 .
10.12.1 Parametric Plot . . . . . . . . . .
10.13 GraphicsFilledPlot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.13.1 FilledPlot . . . . . . . . . . . . . .
10.13.2 FilledListPlot . . . . . . . . . . .
10.14 GraphicsImplicitPlot . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

322
322
323
324
325
327
330
329
330
331
331
335
337
338
342
343
343
344
346
347
348
349
351
353
353
356
357
360
361
361
362
364
364
366
366
368
369

vi

10.15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
10.16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375
10.17 GraphicsPolyedra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .381
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .383

1.

,

Albert Einstein

1.1
.
,
, ,
.

1
0.5
4

0
-0.5
-1

2
0

-4
-2

-2

0
2

-4
4

1.1. f (x, y) = sin(

x 2 + y 2 ).

,
.
.
, ( . 1.1). ,
,
. .

1.2
, f (x, y)
, ,
Mj (x, y) D R2
(. 1.2). , ,

z = f (x, y) = (1 x2 y 2 )1/2
, D,
x2 + y 2 = 1. , x, y
z
. x, y
z .

y
(x,y)
D
f
x

f(,)
f(x,y)

(,)

1.2. f R2
.

1.2



R2 , f (x, y) .
1.1:

F (x, y) = (x2 + y 2 1)1/2 + log(4 x2 y 2 ).


: F (x, y) x2 + y 2 1 0
4 x2 y 2 > 0.
{(x, y) : x2 + y 2 1, x2 + y 2 < 4}
x2 + y 2 1 x2 + y 2 < 4
1.3.

1.3. ,
x2 + y 2 = 1 F (x, y).

1.2:

G(x, y) = (x2 y 2 )1/2 + (x2 + y 2 1)1/2


: G {(x, y) :
x2 > y 2 , x2 +y 2 > 1}
x2 + y 2 = 1
x = y, x = y ( . 1.4)

:
1.1: f : D
E , , f -

1.4. A, A G.

D Rn E R1
z = f (x1 , x2 , x3 , ...xn ).
n- x1 , ..., xn
z .

1.3
.
(x, y)
P (x, y) , x, y
.
P (x, y) P (x , y )
,

d(P P ) =

(x x )2 + (y y )2 .

(1.1)

,
.

1.3.1
,
. , ( n )

1.3

,
.

(x0 , y0 ).
1.2: M0 (x0 , y0 ) R2
,
M0

(M0 , ) = {(x, y) :

(x x0 )2 + (y y0 )2 6 }.

(M0 , )
M0 ( . 1.5)

(x0,y0 )

1.5. (M0 , ).


|x x0 | 6 |y y0 | 6 ( . 1.6).

(x0,y0 )

1.6. (M0 , ).

,

(x0 , y0 ).
.
, ,
.

.
1.3: D
P ( )
D . (. 1.7)

1.7. . P
r , P .

1.3:
, , ;
: , P
, r (r < 1),
P , (0 < < 1 r)
.
D ,
. P . 1.7, ,
D .
( )
.
1.4: D R2 ,
R2 D -

1.3

D R2 C(D),
C(D) = R2 D.

1.3 C(D) {(x, y) : x2 + y 2 > 1},


.
1.5: ,
.
.
1.6: D , P , P D C(D).
D

D, B(D).
P D ,
P D .
y
C
B
A

1.8. D
.

P D,
P C(D).
D R2
, D
, ( . 1.8).
D

.

R2 (D R2 ) , .

1.4
,
.
R3 :




,
. 17o 18o Descartes, Fermat .. . ,
,
.
Minkofski ,

ds2 = g11 dx21 + g22 dx22 + g33 dx23 + g44 dx24


gii g11 = g22 = g33 = 1
g44 = c2 c . Minkofski .
( )
. g
(, = 1 4)
.
,

.
1. : Ox,
Oy Oz

1.4

ex , ey , ez
. (1.9). P (x, y, z). P (x, y, z) r , 1
r = x
ex + y
ey + z
ez .

z
(x,y,z)

z
y
x

y
(x,y,0)

x
1.9. .

, Oz, Ox 90o Oy.


2. : P (x, y, z) (r, , z)
1.10.

x = r cos , y = r sin ,

z=z

(1.2)

0 < 2 r > 0. (z = 0) .
(1.10)

r 2 = x2 + y 2 , tan =
1

y
.
x

A A

10

1.10. .

er , e , ez
.

er = ex cos + ey sin
e =
ex sin + ey cos

ez = ez .

, ,
.. .

f (x, y, z) = f (x2 + y 2 , z) ,

f (r 2 , z).
3. : P (x, y, z) (, , ) ( 1.11).

x = cos sin , y = sin sin , z = cos .

(1.3)

2 = x2 + y 2 + z 2 ,

1.4

11

1.11. .

= cos

= tan1

z
2
2
(x + y + z 2 )1/2

y
x

e , e , e ex , ey , ez .
. 1.11

e = sin cos
ex + sin sin
ey + cos
ez
e =
ex sin + ey cos

e = cos cos
ex + cos sin
ey sin
ez .
1.4: U (x, y, z)
m

U (x, y, z) = p

Gm
x2

+ y2 + z2

m ,
(x, y, z) P (x, y, z) G
.
,

U () =

Gm
,

P .

12

: ,
, .
a
:

a
0 = cos
ex + cos
ey + cos
ez
, , a Ox, Oy Oz . cos , cos cos
a ( . 1.12).

e3
a0

e2

e1
1.12. , .

1.5: m .
.
;
Oxy

r(t) = x(t)
ex + y(t)
ey

1.4

13

dr
= x
ex + y
ey
dt
dv
=x
ex + yey .
=
dt
v=

r = r(t)
er .

1.13. .

( . 1.13)

er (t) = ex cos (t) + ey sin (t)


e (t) =
ex sin (t) + ey cos (t).
= d/dt,

v=

dr
d
er
dr
dr
e .
= er + r
= er + r
dt
dt
dt
dt

dv
d2
= (
r r 2 )er + (2r
+ r 2 )
e .
dt
dt

(r = = )

14

v = r
e
dv
= r 2 er .
=
dt
1.6: : Einstein 1905
. :


, c

.
.
Oxyz
Ox y z (t = 0) .
Ox ( . 1.14)
v.

1.14.

P (x, y, z, t) .

x = x vt
y = y
z = z
t = t

1.4

15

Einstein
.
. Einstein
Lorentz
.
Oxyz Ox y z

x = (x vt)
y = y
z = z
t = x + t

Einstein. c

x2 + y 2 + z 2 c2 t2 = 0
x2 + y 2 + z 2 c2 t2 = 0

x2 + y 2 + z 2 c2 t2 = x2 + y 2 + z 2 c2 t2
x2 c2 t2 = x2 c2 t2 .

Lorentz

(2 c2 2 )x2 2(v2 + c2 )xt (c2 2 v 2 a2 )t2 = x2 c2 t2

2 c2 2 = 1

v2 + c2 = 0
c2 2 v 2 2 = c2 .

=q

v/c2
, = q
, 2 = 2
2
2
1 vc2
1 vc2
1

16

Lorentz

x vt
x = q
2
1 vc2
y = y

z = z
t vx/c2
t = q
2
1 vc2

.

,
t1 A(x0 , y0 , z0 , t1 ) t2
Oxyz, O x y z ( )

t = q

t
1

v2
c2


( )

v2
.
c2

1.5 R3

.
1.5.1 R3
R3 (x, y, z)
x(t), y(t), z(t) t
t [a, b].
( R3 )

r(t) = x(t)
ex + y(t)
ey + z(t)
ez
t [a, b], (x(t), y(t), z(t))
. x(t) =

1.5 R3

17

cos t, y(t) = sin t, z(t) = t t [0, 6]


.

1.5.2 R3
G(x, y, z) = 0
.

Ax + By + z + = 0,
A, B, .
.

Ax2 + By 2 + Cz 2 + Dxy + Eyz + F xz


+ Gx + Hy + Iz + J = 0
A, B, ..., J R .
,
Ax2 + By 2 + Cz 2 + J = 0 Ax2 + By 2 + Iz = 0.
,

(x x0 )2 + (y y0 )2 + (z z0 )2 = 2 .

1
0.5
0
-0.5
-1
2

-4
1

-2
0

0
2

-1
4 -2

1.15. .

(x0 , y0 , z0 ) .

18

y2
z2
x2
+
+
=1
2 2 2
. 1.15 ,

y2
z
x2
+
=
2
2

( > 0)( . 1.16) (


< 0;).
z

0
y

1.16. ( > 0) .

y2
z
x2

=
2
2

> 0 ( . 1.16). O , Oy O
, Ox . 7
.

0
0.5

-0.5

-1
-1

-0.5

0
0.5
1

1
1

0.5

0
-0.5
-1

1.17. .

1.5 R3

 x 2

19

 2  2
y
z
=
,

(. 1.17),

y2
z2
x2
+

=1
2 2 2
(. 1.18).
2
1
0
-1
-2
2

1
0
-1
-2
-2
-1
0
1
2

1.18.

x2
y2
+
=1
2 2
y = x2
( . 1.19).
z

0
y

y
x

1.19. .

Mathematica (
2 )

20

.
1.7:
f (x, y, z) = 9x2 16y 2 + 144z = 0
: f (x, y, z)
x y z, f (x, y, z) = 0
.
z

z=

y 2 x2

9
16

1.6

. ,
, .

,
.
.
(xy) f (x, y) k,
k.
1.7: f (x, y)

f (x, y) = z z = k , k
( . 1.20.)

f (x, y). k = nh, n = 0, 1, 2, 3, .. h
.
f .
,

1.6

21

z
z= 4

0
y
k= 1
k= 2
k= 3

k= 4
k= 5
k= 6
f(x,y)=k

1.20. f (x, y) = k k.

. ,
.
f (x, y) = ax+ by + c
ax + by = k c, f (x, y) = x2 + y 2 + a2
( 1.6). f (x, y) = x2
y 2
( . 1.21).
10

100
50
0
-50
-100
-10

10

5
0

-5

-5
-5

0
5
10-10

-10
-10

-5

10

1.21. f = x2 y 2

(0, 0).

22

. w = f (x, y, z) f (x, y, z) = k.
f (x, y, z) = x2 +y 2 +z 2
x2 +y 2 +z 2 = k
.
1.6:

p
f (x, y) = 9 x2 y 2 k = 0, 1, 2, 3.

:
f (x, y) = k x2 + y 2 = 9 k2 .
k = 0, 1, 2

2
(0, 0) 9 k ( . 1.22).
3

25
0

20
2

15

-1

10
0
-2

-2

0
-2
2

-3
-3

-2

-1

1.22. f = x2 + y 2

(0, 0).

1.7
1.1: :

i) f1 (x, y) = ln(1 x2 y 2 ),
iii) f3 (x, y) = ln(y x).
:

ii) f2 (x, y) =

1
,
1 x2 y 2

1.7

23

(i) , x = r cos , y = r sin ,


f1 (x, y, z) f1 (r) = ln(1 r 2 )
0 r < 1.


r = 1.
(ii) f2
(xy)

r = 1.
(iii) f3 y x > 0
y > x . f3

y = x.

1.2:

f (x, y) =

1
1
+
+ 2.
xy
x+y

y=

0
-x

y=

1.23. (x y)1/2 + (x + y)1/2 + 2.

: f (x, y)
x y > 0 x + y > 0, x > y x > y .

. 1.23 ( x = y x = y ).
1.3

1 z2
p
f (x, y, z) =
.
3 4 x2 y 2

: 1z 2 0 4 x2 y 2 0.
,

24

z 2 1 1 z 1 r 2 4. ,

x2 + y 2 = 4 2.
1.4 f (x, y, z) =
arcsin x + arcsin y + arcsin z .
:

1 x 1,

1 y 1 1 z 1.

(x, y, z) f
x = 1,
y = 1, z = 1.
1.5:

f (x, y) =

|x| + |y| 2.

f ; ;
:

|x| + |y| 2 0,

(2,0), (-2,0), (0,2), (0,-2).
f (x, y) 0 (x, y)
.

1.6: z = cos(x2 + y 2 ),
.
: ,
cos(x2 + y 2 ) 0, 2k /2 x2 + y 2
2k + /2 k = 1, 2,...
p z

/2
[(4k 1)/2]1/2 [(4k + 1)/2]1/2 ,
k = 0, 1, 2,....( . 1.24)
1.7: U (x, y) (x, y)
(xy), , .
Ax2 +By 2
2

x2 y 2 , A, B .
(0, 0).
U=

1.7

25

1.24. z =

cos(x2 + y 2 ).

Ax2 + By 2
x2 y 2 = c
2

(1.4)

c . (0, 0),
x2 y 2 Ax2 By 2 ,
, (1.4) (Ax2 + By 2 ) 2c
,
, (2c/A)1/2 (2c/B)1/2 .

0.4
0.2
0.3
0.2
0.1
0
-0.4
-0.2

0.4
0.2
0
-0.2
0
0.2
0.4 -0.4

0
-0.2
-0.4
-0.4
-0.2 0 0.20.4

1.25. 1.8 a =
2, b = 3, c = 1.

1.8:

x2 y 2
+ 2 = 2cz,
a2
b
a, b, c .
: z .
x = 0 y = 0 ,

26

z = p (x2 /(2a2 cp)) + (y 2 /(2b2 cp)) = 1,


p.
1.25.

1.8
1.1: :

i)
ii)
iii)
iv)

f (x, y) = 3y 2 9x + 5 ln x2 ,

f (x, y, z) = z(x2 + y 2 1)1/2 + ln[z 2 (4 x2 + y 2 )],


f (x, y) = x(1 y)/(y 2 2y + 1),

f (x, y, z) = (x2 + y 2 z)1/2 + ln(z 2 + x2 + y 2 ).

1.2: :

i)
ii)
iii)
iv)

f (x, y) = x/(y 2 4x),

f (x, y) = [6 (2x + 3y)]1/2 ,

f (x, y) = [x2 + y 2 4] ln (16 x2 y 2 ),

f (x, y) = (x2 y 2 )1/2 + (x2 + y 2 1)1/2 .

1.3: :
f (x, y) = x ln(y 1) + (1 x2 )1/2 .
1.4:
f (x, y) = y/(x2 + y 2 ).
1.5: :

i)

f (x, y) = ln(x + y),

ii)

f (x, y) = arccos(xy),

iii)

f (x, y) = ln(x2 + y),

iv)

f (x, y) = arcsin(x) + (xy)1/2 .

1.6: :

i)
ii)

f (x, y) = ln(a x2 + y 2 ) + (x2 + y 2 b),

f (x, y) = (x2 y 2 )1/2 + (x2 + y 2 )1/2 .

1.8

27

1.7: :

i)
ii)

f (x, y, z) = ln(xyz),
f (x, y, z) = (1 x2 y 2 z 2 )1/2 .

1.8: u = xy
v = x2 y 2 .
1.9: :

i)
ii)

V = x + y + z,
U = ln(1 x2 y 2 z 2 ).

28

2.

M AT HEM AT ICA


,
, .
Peter D. Lax (1985)

2.1

. ,

. Mathematica
.


.
f (x, y) Mathematica
Plot3D.

Plot3D[f [x, y], {x, xmin , xmax }, {y, ymin , ymax }]


xmin , xmax , ymin , ymax x, y .
,
f (x, y).
2.1
sin x sin y 10 x 10 10 y 10,

Clear[f]

M AT HEM AT ICA

30

f[x_, y_] := Sin[x] Sin[y];


Plot3D[f[x, y], {x, 10, 10}, {y, 10, 10}];

1
0.5

10

0
-0.5
-1
-10

5
0
-5
-5

0
5
10-10

2.1. f (x, y) = sin x sin y 2.1.

2.1.1 Plot3D

Mathematica

. :

2.1. Plot3D.

Boxed
Lighting
Mesh
Shading
ViewPoint
GrayLevel[s]
Hue[s]


True
True
True
True

{1.3, 2.4, 2}

Boxed False :
.

2.1

Lighting False :
.

31

Mesh False : .
Shading False : .
ViewPoint {x, y, z} :
.

{1.3, 2.4, 2}
{0, 2, 0}
{0, 2, 2}
{0, 2, 2}
{2, 2, 0}
{2, 2, 0}
{0, 0, 2}


.
2.2

Clear[f]
f[x_, y_] := Sin[x] Sin[y];
Clear[pl1 , pl2 , pl3 , pl4 ]

pl1 = Plot3D[f[x, y], {x, 10, 10}, {y, 10, 10},


DisplayFunction Identity];

pl2 = Plot3D[f[x, y], {x, 10, 10}, {y, 10, 10},


Boxed False, DisplayFunction Identity];

pl3 = Plot3D[f[x, y], {x, 10, 10}, {y, 10, 10},


Lighting False, DisplayFunction Identity];

pl4 = Plot3D[f[x, y], {x, 10, 10}, {y, 10, 10},


Mesh False, DisplayFunction Identity];

Show[GraphicsArray[{{pl1, pl2 }, {pl3 , pl4 }}],


DisplayFunction $DisplayFunction];


2.3.

M AT HEM AT ICA

32

1
0.5
0
-0.5
-1
-10

1
0.5
0
-0.5
-1
-10

10
5
-5

0
-5
5
10-10

10
5
-5

0
-5
10-10

1
0.5
0
-0.5
-1
-10

1
0.5
0
-0.5
-1
-10

10
5
-5

0
-5
5
10-10

10
5
-5

0
-5
10-10

2.2. f (x, y) = sin x sin y


Plot3D.

2.3

Clear[plt1, plt2, plt3]


plt1 = Plot3D[Sin[x + y^2], {x, 1, 1}, {y, 1, 1},
Boxed False, DisplayFunction Identity];
plt2 = Show[%, ViewPoint {0, 2, 2},
DisplayFunction Identity];
plt3 = Show[%, ViewPoint {0, 2, 0},
DisplayFunction Identity];

Show[GraphicsArray[{{plt1, plt2, plt3}}]];

2.3. f (x, y) = sin x sin y .

2.2

33

2.4

Clear[col1, col2 ]
col1 = Plot3D[{Sin[x y], GrayLevel[x/3]}, {x, 0, 3}, {y, 0, 3},
DisplayFunction Identity];

col2 = Plot3D[{Sin[x y], Hue[x/3]}, {x, 0, 3}, {y, 0, 3},


DisplayFunction Identity];
Show[GraphicsArray[{{col1, col2 }}]];

1
0.5
0
-0.5
-1
0

3
2
1

1
2

1
0.5
0
-0.5
-1
0

3
2
1

30

30

2.4. f (x, y) = sin xsin y .

2.2
ContourPlot
f (x, y) xmin x xmax , ymin y
ymax .

ContourPlot[f [x, y], {x, xmin , xmax }, {y, ymin , ymax }]


2.2.1 ContourPlot
??ContourPlot ContourPlot
. :
ColorFunction Hue : .

M AT HEM AT ICA

34

2.2. ContourPlot.

ColorFunction
Contours
PlotRange
ContourShading
ContourLines
ContourStyle
PlotPoints


Automatic
10
Automatic
True
True
Automatic
15

Contours :
,

.
PlotRange All {zmin , zmax }:
{zmin , zmax } All.
ContourShading False :
.
ContourLines False : .
ContourStyle :
.
PlotPoints : Plot.

2.5

Clear[f, c1 , c2 , c3 , c4 , c5 , c6 ]
f[x_, y_] := Sin[x] Sin[y];
c1 = ContourPlot[f[x, y], {x, 2, 2}, {y, 2, 2},
DisplayFunction Identity];
c2 = ContourPlot[f[x, y], {x, 2, 2}, {y, 2, 2},
DisplayFunction Identity, ContourShading False];

2.3

35

c3 = ContourPlot[f[x, y], {x, 2, 2}, {y, 2, 2},


DisplayFunction Identity, ColorFunction Hue];
c4 = ContourPlot[f[x, y], {x, 2, 2}, {y, 2, 2},
DisplayFunction Identity, ContourLines False];
c5 = ContourPlot[f[x, y], {x, 2, 2}, {y, 2, 2},
DisplayFunction Identity,
ContourStyle {RGBColor[1, 0, 0]}];
c6 = ContourPlot[f[x, y], {x, 2, 2}, {y, 2, 2},
DisplayFunction Identity, Frame False, Axes False,
ContourShading False, PlotPoints 50];
Show[GraphicsArray[{{c1, c2 , c3 }, {c4 , c5 , c6 }}]];
Contours
f (x, y) = c1 , c2 , . . ..
2.6

Clear[f, c1 , c2 , c3 ]
f[x_, y_] := xb2 2 x + yb2 2 y 2;
c1 = ContourPlot[f[x, y], {x, 10, 10}, {y, 10, 10},
ContourShading False, DisplayFunction Identity,
PlotPoints 60];
c2 = ContourPlot[f[x, y], {x, 10, 10}, {y, 10, 10},
ContourShading False, DisplayFunction Identity,
Contours 20, PlotPoints 60];
c3 = ContourPlot[f[x, y], {x, 10, 10}, {y, 10, 10},
ContourShading False, DisplayFunction Identity,
Contours {4, 24, 40}, PlotPoints 60];
Show[GraphicsArray[{{c1, c2 , c3 }}]];
2.3
.
ContourPlot Plot3D .

M AT HEM AT ICA

36

-1

-1

-1

-2
-2 -1 0

-2
-2 -1 0

-1

-1

-2
-2 -1 0

-2
-2 -1 0

-2
-2 -1 0

2.5. f (x, y) = sin x sin y


ContourPlot.

10
5
0
-5
-10
-10-5 0 5 10

10
5
0
-5
-10
-10-5 0 5 10

10
5
0
-5
-10
-10-5 0 5 10

2.6. f (x, y) = x2 2x+


y 2 2y 2 Contours.

Mathematica
.
2.7

Clear[ap]
ap = Plot3D[Sin[x + y], {x, 0, 3}, {y, 0, 3}];
Plot3D
.

Show[ContourGraphics[ap]];
Show[GraphicsArray[{%, %%}]];

2.4

37

1
0.5

0
-0.5
-1
0

1
2
30

2.7. f (x, y) = sin(x + y).


3

2.5

1.5

0.5

0
0

0.5

1.5

2.5

2.8. f (x, y) = sin(x + y)


.

3
2.5
2
1.5
1

1
0.5
0
-0.5
-1
0

3
2
1

1
0.5

0
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3

30

2.9. 2.7 .

2.4
ParametricPlot3D
.

M AT HEM AT ICA

38

2.3. .

Show[ContourGraphics[g]]

Show[Surf aceGraphics[g]]

Show[Graphics[g]]

Options[ParametricPlot3D].
2.4.1

ParametricPlot3D[{x[t], y[t], z[t]}, {t, tmin , tmax }]


x=x(t), y=y(t), z=z(t), a t b.
ParamatricPlot3D ParametricPlot,
.
2.8

Clear[pp1 , pp2 ]
pp1 = ParametricPlot3D[{Cos[2 t], Sin[2 t], t/5},
{t, 0, 8 Pi}, PlotPoints 120, Ticks None,
DisplayFunction Identity];
pp2 = ParametricPlot3D[{t Cos[2 t], t Sin[2 t], t/5},
{t, 0, 8 Pi}, PlotPoints 120, Ticks None,
DisplayFunction Identity];
Show[GraphicsArray[{{pp1, pp2 }}]];
ParametricPlot3D :
2.9 -
g(x, y) = cos(x + siny) x = 5.

Clear[pp1 , pp2 , g, p]
g[x_, y_] = Cos[x + Sin[y]];

2.4

39

2.10. 2.8.

g[x, y] [0, 4]

[0, 4] 2.11.

p = Plot3D[g[x, y], {x, 0, 4 Pi}, {y, 0, 4 Pi},


DisplayFunction Identity];
x = 5 xy x = 5,
x = 5, y = t, z = 0.
2.11.

pp1 = Show[ParametricPlot3D[{5, t, 0}, {t, 0, 4 Pi},


DisplayFunction Identity]];
Show[GraphicsArray[{{p, pp1}}]];

1
0.5
0
-0.5
-1
0

10
5

5
10

1
0.5
0
-0.5
-1
0
2.5

10
5
5
7.5

10 0

2.11. g(x, y) = cos(x + siny)

x=5

x = 5 g[x, y]
g x = 5

M AT HEM AT ICA

40

x = 5, y = t, z = g[5, t]
2.12.

pp2 = ParametricPlot3D[{5, t, g[5, t]}, {t, 0, 4 Pi}];

10
1
0.5
0
-0.5
0

5
2.5
5
7.5
10

2.12. g(x, y) = cos(x + siny) x = 5


2.9.

2.10 -
f [x, y] = x3 sin[4y]+y 2 cos[3x] x2 +y 2 = 1.
(x,y) f .

Clear[f, pp1 , pp2 , p]


f[x_, y_] = xb3 Sin[4 y] + yb2 Cos[3 x];
p = Plot3D[f[x, y], {x, 1.5, 1.5}, {y, 1.5, 1.5},
DisplayFunction Identity];
: x = cos[t], y = sin[t], z = 0
[0, 2].

pp1 = Show[ParametricPlot3D[{Cos[t], Sin[t], 0}, {t, 0, 2 Pi},


DisplayFunction Identity]];
Show[GraphicsArray[{{p, pp1}}]];

x2 + y 2 = 1 f [x, y] f
x = cos[t], y = sin[t]t, z = f [cos[t], sin[t]].
2.14.

pp2 = ParametricPlot3D[{Cos[t], Sin[t], f[Cos[t], Sin[t]]},


{t, 0, 2 Pi}];

2.4

41

1
0.5
0
-0.5
-1
1
2
0
-2

0.5
0
-0.5
-1
-1
-0.5
00.5

1
0

-1
0

-1

2.13. f [x, y] = x3 sin[4y] + y 2 cos[3x]


x2 + y 2 = 1.
1
0.5
0
-0.5
-1
1

0.5

0
-0.5

-1
-0.5
0
0.5
1

2.14. f [x, y] = x3 Sin[4y] + y 2 Cos[3x]


x2 + y 2 = 1 2.10.

2.4.2

ParametricPlot3D[{x[t, u], y[t, u], z[t, u]},


{t, tmin , tmax }, {u, umin , umax }]
x=x(t,u), y=y(t,u), z=z(t,u), tmin t tmax .
2.11

Clear[pp1 , pp2 ]
pp1 = Show[ParametricPlot3D[{t, u, Sin[t u]}, {t, 0, 3}, {u, 0, 3},
DisplayFunction Identity]];
pp2 = Show[ParametricPlot3D[{t, ub2, Sin[t u]}, {t, 0, 3}, {u, 0, 3},
DisplayFunction Identity]];

M AT HEM AT ICA

42

1
4

0
1
0.5
0
-0.5
-1
0

2
10
0.5
0
-0.5
-1
0 1

1
2
3

2.15. 2.11, p1 (t, u, sin(tu) p2 = (t, u2 , sin(tu).

Show[GraphicsArray[{{pp1, pp2 }}]];


ParametricPlot3D
, , ...
2.12

Clear[pp1 , pp2 , pp3 ]


pp1 = Show[ParametricPlot3D[{Sin[t], Cos[t], u}, {t, 0, 2 Pi},
{u, 0, 4}, DisplayFunction Identity]];
pp2 = Show[ParametricPlot3D[{Cos[t] (3 + Cos[u]),
Sin[t] (3 + Cos[u]), Sin[u]}, {t, 0, 2 Pi}, {u, 0, 2 Pi},
DisplayFunction Identity]];
pp3 = Show[ParametricPlot3D[{Cos[t] Cos[u],
Sin[t] Cos[u], Sin[u]}, {t, 0, 2Pi}, {u, Pi/2, Pi/2},
DisplayFunction Identity]];
Show[GraphicsArray[{{pp1, pp2 , pp3 }}]];
2.5 GraphicsContourP lot3D

ContourPlot.
ContourPlot3D ContourPlot. ContourPlot
f x y. ContourPlot3D
f x,y, z.

2.5 Graphics ContourP lot3D

-1
1-0.5
0.5
00.5
0
1
-0.5
-1
4
3

10
0.5
-0.5
-1
-4-2
0

2
1

4
2
0
-2
2 4-4

43

1
0.5
0
-0.5
-1
1
0.5
0
-0.5
-1
-1
-0.5
0
0.5

2.16. ,
ParametricPlot3D.

ContourPlot3D[f [x, y, z], {x, xmin , xmax },


{y, ymin , ymax }, {z, zmin , zmax }]
f (x, y, z) = 0.
ContourPlot3D Mathematica GraphicsContourPlot3D.
ContourPlot3D

Options[ContourPlot3D] =


p
x2 + y 2 + z 2

f (x, y, z) =

<< GraphicsContourPlot3D

ContourPlot3D[Cos[Sqrt[xb2 + yb2 + zb2]], {x, 2, 2}, {y, 0, 2},


{z, 2, 2}].
Contours ContourPlot .

Contours > {c1 , c2 , c3 , . . .}



f (x, y, z) = c1 , f (x, y, z) = c2 , f (x, y, z) = c3 , . . . .
2.13

<< GraphicsContourPlot3D

44

M AT HEM AT ICA

2.17. f (x, y, z) = cos(

x 2 + y 2 + z 2 ).

Clear[cp3d1, cp3d2 ]
cp3d1 = ContourPlot3D[x y z, {x, 1, 1}, {y, 1, 1}, {z, 1, 1},
Contours {.1}, DisplayFunction Identity];
cp3d2 = ContourPlot3D[x y z, {x, 1, 1}, {y, 1, 1}, {z, 1, 1},
Contours {.0}, DisplayFunction Identity];
Show[GraphicsArray[{{cp3d1, cp3d2 }}]];

2.18. f (x, y, z) = xyz


Contours.

2.6 GraphicsP arametricP lot3D



CylindricalPlot3D SphericalPlot3D,
.

2.7 Graphics Shapes

45

SphericalPlot3D[r, {theta, thetamin , thetamax },


{phi, phimin , phimax }]
CylindricalPlot3D[z, {r, rmin , rmax },
{theta, thetamin , thetamax }]
2.14

<< GraphicsParametricPlot3D
Clear[s, c]
s = SphericalPlot3D[2, {theta, 0, Pi}, {phi, 0, 2 Pi},
Boxed False, Axes False, DisplayFunction Identity];
c = CylindricalPlot3D[(1 + Sin[phi])r^2, {r, 0, 1}, {phi, 0, 2 Pi},
Axes False, Boxed False, ViewPoint {1.5, 0.5, .2},
DisplayFunction Identity];
Show[GraphicsArray[{{s, c}}]];

2.19. .

2.7 GraphicsShapes
GraphicsShapes
( ) .
:

M AT HEM AT ICA

46

Show[Graphics3D[shape]]
:
Cylinder[r,h,n] : r h.
n .
Cone[r,h,n] : r h. n .
Torus[r1,r2,n,m] : r1 r2. n/m .
Sphere[r,n,m] : r.
n(m 2) + 2 .
, ,
, ...
.
2.15

<< GraphicsShapes
Clear[sh1 , sh2 ]
sh1 = Show[Graphics3D[Sphere[ ]],
DisplayFunction Identity];
sh2 = Show[Graphics3D[Torus[1, 0.3, 15, 10]],
DisplayFunction Identity];
Show[GraphicsArray[{{sh1, sh2 }}]];
2.8
2.8.1

Clear[x, y, z]
x[t_, r_] = a Cos[t] Cos[r];

2.8

47

2.20. , 2.15.

y[t_, r_] = b Cos[t] Sin[r];


z[t_, r_] = c Sin[t];
{a, b, c} = {2, 2, 1};
ParametricPlot3D[{x[t, r], y[t, r], z[t, r]}, {t, Pi/2, Pi/2},
{r, Pi, Pi}];

1
0.5
2

0
-0.5

-1
-2

0
-1
-1

0
1
2

-2

2.21. .

2.8.2

Clear[x, y, z, a, b, c]
x[t_, r_] = a Sec[t] Cos[r];
y[t_, r_] = b Sec[t] Sin[r];
z[t_, r_] = c Tan[t];

M AT HEM AT ICA

48

{a, b, c} = {4, 4, 6};


ParametricPlot3D[{x[t, r], y[t, r], z[t, r]}, {t, Pi/3, Pi/3},
{r, Pi, Pi}];
-5

0
5

0
-5
10

-5
-10

2.22. .

hyperboloid = {Cos[u], Sin[u], 0} + v {Sin[u], Cos[u], 1};


ParametricPlot3D[Evaluate[hyperboloid], {u, 0, 2 Pi},
{v, 2, 2}];
2.8.3

0
0.5

-0.5

-1
-1

-0.5

0
0.5
1

1
1

0.5

0
-0.5
-1

2.23. .

cone = {(1 + v) Cos[u], (1 + v) Sin[u], 1 + v};


ParametricPlot3D[Evaluate[cone], {u, 0, 2 Pi}, {v, 2, 0},
ViewPoint {1, 1, 1}]

2.9

49

2.9
Mathematica

.
, Xx,Yy
Zz. <<
CalculusV ectorAnalysis.
Mathematica :
Bipolar
Cartesian
ConfocalParaboloidal
Cylindrical
OblateSpheroidal
Paraboloidal
Spherical

Bispherical
ConfocalEllipsoidal
Conical
EllipticCylindrical
ParabolicCylindrical
ProlateSpheroidal
Toroidal

<< CalculusVectorAnalysis

CoordinateSystem
Cartesian

Coordinates[ ]
{Xx , Yy, Zz }

Coordinates[Spherical]
{Rr , Ttheta, Pphi }
SetCoordinates[Cylindrical[ ]]
Cylindrical[Rr , Ttheta, Zz ]
:

{CoordinateSystem, Coordinates[]}
{Cylindrical, {Rr , Ttheta, Zz }}

50

M AT HEM AT ICA

2.4.
CoordinateSystem

Coordinates[ ]
Coordinates[coordsys]

SetCoordinates[coordsys]

.
.
coordsys.
coordsys .

SetCoordinates[coordsys[vars]]

coordsys
vars.

CoordinateRanges[ ]

CoordinateRanges[coordsys]


coordsys.

{Coordinates[Spherical], CoordinateRanges[Spherical]}
{{Rr , Ttheta, Pphi }, {0 Rr < , 0 Ttheta ,
< Pphi }}

1. CoordinatesToCartesian[pt]
pt, pt
.
2. CoordinatesToCartesian[pt,coordsys]
pt, pt
coordsys.
3. CoordinatesFromCartesian[pt]
pt , pt .

2.9

51

4. CoordinatesFromCartesian[pt,coordsys]
pt coordsys, pt
.
{1, /2, /4}
.

CoordinatesToCartesian[{1, Pi/2, Pi/4}, Spherical]


{ 12 , 12 , 0 }
,
.

CoordinatesToCartesian[{r, theta, z}, Cylindrical]


{rCos[theta], rSin[theta], z }
CoordinatesFromCartesian[{x, y, z}, Spherical]
p
{ x 2 + y 2 + z 2 , arccos( 2 z 2 2 ), arctan(x , y)}
x +y +z

52

M AT HEM AT ICA

3.



.
Sir Peter Medawar

3.1

.

P1 (x1 , y1 ), P2 (x2 , y2 ), ..., Pn (xn , yn ), ...


R2 . Pn = (n, n2 ), n = 1, 2, 3, 4, ....
y = x2 . ,
Pn = (2, (1)n ) .
,
Pn ,
, Q M
d(Pn Q) < M n. ,
Pn = (1/n, 1/n2 ) , Pn = (n, n2 )
.
, .
, Pn Q
,

lim Pn = Q

54

d(Pn Q) n ,
> 0 N
Pn Q,
n > N .
Q Pn = (en/4 cos n, en/4 sin n),
d(Pn Q) = en/4 0, n . Pn
(r = e/4 , .
3.1).

y
P1

P2

P3

P9

P8 P
7
Q
P10

P4

P0
P6

P5

3.1. Pn = (en/4 cos n, en/4 sin n).

Pn (xn , yn ) Q(, ),
xn yn .
, d(Pn Q) ,
|xn | d(Pn Q) |yn | d(Pn Q), ,

d(Pn Q) =

(xn x)2 + (yn y)2 |xn | + |yn |,

d(Pn Q) 0 xn yn .

.

3.2

.

p
9 x2 y 2 ( . 3.2),

f (x, y) =

3.2

55


. ,
3 ( ) ,
.

lim

(x,y)(0,0)

f (x, y) = 3.

3.2. ()
p , ()
f (x, y) = 9 x2 y 2 .

3.1: f (x, y) k,
M0 (x0 , y0 ) D ,
,
M (x, y) f (x, y)
0 [(x x0 )2 + (y y0 )2 ]1/2 ( |x x0 | |y y0 | )
|f (x, y) k| < .

lim

(x,y)(x0 ,y0 )

f (x, y) = k.

3.1:

f (x, y) =

x2 y 2
.
x2 + y 2


.
: x2 x2 + y 2 y 2 y 2 + x2

56

1
0.5
2
1.5
1
0.5
0
-2

1
-1

0
-1
2-2

-0.5
-1
-1 -0.5 0

0.5 1

3.3.
f (x, y) = x2 y 2 /(x2 + y 2 ) (0, 0).

2 2
x y (x2 + y 2 )2

|f (x, y) 0| = 2
x + y2
x2 + y 2
= (x2 + y 2 )


x2 + y 2 2

|f (x, y) 0| 2 .

2 =

|f (x, y) 0| .

lim

(x,y)(0,0)

f (x, y) = 0.

f (x, y) (x, y) (0, 0) ( .


3.3).
3.2: , ,

lim

(x,y)(2,1)

(x2 3y) = 1

|f (x, y) 1| = |x2 3y 1| = |(x2 22 ) 3(y 1)|


|x 2||x + 2| + 3|y 1|

> 0 |x 2| |y 1|
|x + 2| |x 2| + 4 + 4

|f (x, y) 1| ( + 4) + 3 8.

3.2

57

8
f (x, y) .
f .
.

lim

f (x, y) = k1

(3.1)

lim

f (x, y) = k2

(3.2)

(x,y)(x0 ,y0 )

(x,y)(x0 ,y0 )

> 0

|f1 k1 | 1 |f2 k2 | 2 .

|k1 k2 | = |k1 f + f k2 | |f k1 | + |f k2 | 2.

(3.3)


, k1 k2 . k1 k2
.
: .
M0 (x0 , y0 ) f (x, y),
.
x = , ,

lim f (x, y),

x+

lim f (x, y),

.


(x0 , y0 ). M0

58

.
, .

,
.
3.3:

f (x, y) =

x2

xy
+ y2

.
: y = mx,

f (x, y) =

mx2
m
=
2
2
x + (mx)
1 + m2

lim

(x,y)(0,0)

f (x, y) =

m
1 + m2

f
( m) (0, 0) ( .
3.4).

2
1
0.5
0.25
0.01
0
-0.25
0.005
-0.5
0
-0.01
-0.005 0
-0.005
0.005 -0.01
0.01

0
-1
-2
-2

-1

3.4. f (x, y) = xy/(x2 + y 2 )


.

3.4:

xy 2
x2 + y 4
;

3.2

59

:
y = mx ,

f (x, mx) =

m2 x3
m2 x
=
x2 + m4 x4
1 + m4 x2

lim f (x, mx) = 0.

x0


f (x, y)
. x = y 2
1/2.
f (x, y) (0, 0) ( . 3.5).

1
0.5
0.5
0.25
0
-0.25
-0.5
-1
-0.5

1
0.5
0
0.5

0
-0.5
1-1

0
-0.5
-1
-1 -0.5 0

0.5 1

3.5.
xy 2 /(x2 + y 4 ) .

3.1
f (x, y) ,

lim

(x,y)(,)

f (x, y) = k.

3.2: f k , > 0
> 0 M (x, y)
f , |OM | > , O ,
|f (M ) k| .

60

f (x, y) M0 (x0 , y0 )
( ) lim(x,y)(x0 ,y0 ) f (x, y) ( ) K , (M0 , )
M0
,

f (M ) > K

f (M ) < K

).

lim

(x,y)(,)

f (x, y)

lim

(w,z).(0,0)

f (1/w, 1/z)

3.5:

f (x, y) =

x2 + y 2 + 2
x2 + y 2

(x, y) (, ).
:

1 1
w2 z 2
f( , ) = 1 + 2 2
w z
w + z2

1 1
w2 z 2
lim
f( , ) = 1 + 2
w z
(x,y)(,)
(w,z)(0,0) w2 + z 2
lim

w2 z 2
=0
(w,z)(0,0) w2 + z 2
lim

3.1. lim(x,y)(,) f (x, y) =

lim(w,z)(0,0) f (1/w, 1/z) = 1.


3.2.1
lim(x,y)(x0 ,y0 ) f (x, y) = k1 lim(x,y)(x0 ,y0 ) f (x, y) = k2 ,

(1)

lim

[f (x, y) + g(x, y)] =

lim

g(x, y) = k1 + k2

(x,y)(x0 ,y0 )
(x,y)(x0 ,y0 )

(2)

lim

(x,y)(x0 ,y0 )

f (x, y) +

lim(x,y)(x0 ,y0 ) f (x, y)


f (x, y)
k1
=
=
lim(x,y)(x0 ,y0 ) g(x, y)
k2
(x,y)(x0 ,y0 ) g(x, y)
lim

3.2

61

k2 6= 0

(3)

lim

(x,y)(x0 ,y0 )

lim

[f (x, y) g(x, y)] =

(x,y)(x0 ,y0 )

(4)
(5)

lim

(x,y)(x0 ,y0 )

lim

(x,y)(x0 ,y0 )

f (x, y)
lim
g(x, y)] = k1 k2
(x,y)(x0 ,y0 )
p
p
m
f (x, y) = m k1 , m N

[f (x, y)]a = [k1 ]a , a R

f (x, y) 0

(6)

lim

(x,y)(x0 ,y0 )



|f (x, y)| =

lim

(x,y)(x0 ,y0 )



f (x, y) = |k1 |

3.2.2
, .
1: |f (x, y)| < |g(x, y)| (x, y)
f g lim(x,y)(x0 ,y0 ) g(x, y) = 0,
lim(x,y)(x0 ,y0 ) f (x, y) = 0.
2: f (x, y) = g(x, y)h(x, y)
M0 :
1. |g(x, y)| M,
(x, y) g
2. lim(x,y)(x0 ,y0 ) h(x, y) = 0.
3: M0 (x0 , y0 ),
M (x, y) (M0 , ), f (x, y) g(x, y)
h(x, y), lim(x,y)(x0 ,y0 ) f = lim(x,y)(x0 ,y0 ) h = l

lim(x,y)(x0 ,y0 ) g = l.
4: f (x, y) ,
t = (x, y), f (t)
lim(x,y)(x0 ,y0 ) (x, y) = t0 ,

lim

(x,y)(x0 ,y0 )

f (x, y) = lim f (t).


tt0

62

5: (M0 (x0 , y0 ), )
, f (x, y)
M0 (x0 , y0 ).
.
: f (x, y)
(x0 , y0 ) lim(x,y)(x0 ,y0 ) f (x, y) = 00
lim(x,y)(x0 ,y0 ) f (x, y) =


l Hopital,
.
3.6:

f (x, y) =

x2 + y 2 cos(

1
)
xy

1 cos(1/xy) 1

p
p
p
x2 + y 2 x2 + y 2 cos(1/xy) x2 + y 2 .

lim

(x,y)(0,0)

x2 + y 2 = 0

3
f (x, y) .
3.7:

f (x, y) =

x4 + y 4
x2 + y 2

x = r cos , y = r sin
r 0 (x, y) (0, 0)

3.3

lim

(x,y)(0,0)

63

r 4 (cos4 + sin4 )
r0
r2

f (x, y) = lim

= lim r 2 (cos4 + sin4 ).


r0

2
f (x, y) cos4 + sin4
.

3.3
, (x, y) (x0 , y0 ) ,
. x x0 y y0 . f (x, y) x x0 ,
(y) = limxx0 f (x, y).
(y) y y0 ,

lim [ lim f (x, y)] = k1

xx0 yy0

f (x, y) y y0 x x0 ,
lim [ lim f (x, y)] = k2

yy0 xx0


.
.
:

k k1 k2
k1 = k2 = k ,
(x0 , y0 ).

. ,


.

64

.

.


(k1 = k2 ) ,
.
(x0 , y0 ).

,
.


.
3.8:

x y + x2 + y 2
.
x+y
(x,y)(0,0)
lim

:
x 0 y 0 1,
1,
.
3.9: M0 (0, 0)

1
f1 (x, y) = x sin( )
y
.
:

lim

(x,y)(0,0)

f (x, y) = 0,

(x 0)
(| sin(1/x)| 1) ( 2).

lim [ lim f (x, y)] = 0

y0 x0

3.4

65


lim f (x, y) .
y0

3.10:
f (x, y) ,

xy
f (x, y) = 2
+ x sin
x + y2

 
1
.
y

: ( 3.3)

lim [lim f (x, y)]

x0 y0

, lim [ lim f (x, y)] = 0.


y0 x0

3.4
.
3.3: (x0 , y0 ) D
R2 f (x, y), f (x, y)
(x0 , y0 )

lim

(x,y)(x0 ,y0 )

f (x, y) = f (x0 , y0 ).

, ..
f (x, y) D R2 ,
M0 (x0 , y0 ) D > 0 > 0 (M0 , )

|f (x, y) f (x0 , y0 )| .
(x0 , y0 ) f,
,
(x0 , y0 ) (x, y) (x0 , y0 ),
.

D , f D .

66

f (x, y)
M0 D, D ,
M0 ,

lim f (x, y) = 6= f (x0 , y0 ).

M M0


M0 .
3.11:

f (x, y) =

(1 + x2 )

sin y
y

(x, y) 6= (0, 0)
(x, y) = (0, 0)


.
: (0, 0) ,
,

lim

y0

sin y
= 1.
y

= 1 f (x, y) .
,
,
.
f g D
(x0 , y0 ) D ,
1. f +g f g (x0 , y0 ).
2. (f /g) g(x0 , y0 ) 6= 0,

|f |, f1n , n f
.
3.1: f M0 , M0 f
.

> 0 > 0

3.5

67

(M0 , ) |f f (M0 )| < f (M0 ) <

f < + f (M0 ).

, f
,
.
:
( )
. ( 3.1).
7.

3.5
3.1

f (x, y) =

2x3 y3
x2 + y2

(0, 0).
: ,
,
( ), :

3

2x y 3


x2 + y 2 < ,
p
x2 + y 2 .


( )

|f (x, y) 0| < ,
> 0. (x, y) , .
, .

|2x3 y 3 | 2|x|3 + |y|3 = 2|x|x2 + |y|y 2 ,


p
p
, |x|
x2 + y 2 |y| x2 + y 2 ,

68

2
1

0
0.5

-1
-2
-1

0
-0.5
-0.5

0
0.5
1 -1

3.6. , (2x3 y 3 )/(x2 + y 2 )


.
1

|2x3 y 3 | (x2 + y 2 ) 2 (2x2 + y 2 ) 3(x2 + y 2 ) 2 .


3

p
3
2x y 3
2 + y2

3
x
33 .
x2 + y 2

p
= 33
> 0 = 3 /3 |f 0| .
0 < (/3)1/3 ,
.
3.2
1

1 cos[(x2 + y 2 ) 2 ]
f (x, y) =
x2 + y 2
.

0.4
0.3
0.2
0.1
0
-20

20
10
0
-10
-10

0
10
20-20

3.7.

1cos[(x2 +y 2 )1/2 ]
.
x2 +y 2

3.5

69

 :
 : 1 cos

2 sin2

x2 +y 2
2

sin
f (x, y) = 2

lim

x2

(x2 +y 2 ) 2
2

y2

x2 +y 2
2

1
=
2

sin

(x2 +y 2 ) 2
2

1
(x2 +y 2 ) 2

x2 + y 2 =

 2

= t
p
( x2 + y 2 /2) = 0,

(x,y)(0,0)

4:



1 sin t 2
lim f (x, y) = lim f (t) = lim
t0
t0 2
t
(x,y)(0,0)

2
1
1
sin t
= lim
= .
2 t0
t
2


3.3 f (x, y) = 1 + x
y

(x, y) (k, ).

y

: f (x, y)

f (x, y) =

"

x
1+
y

 y #x
x

"

1
1+
t

t #x

t = y/x.

y
=
(x,y)(k,) x
lim

4, 
t
limt 1 + 1t = e,

lim

(x,y)(k,)

f (x, y) =

lim
"

(x,t)(k,)

= lim

xk

lim

f (x, t)


1
1+
t

t #x

= ek .

70

3.4

x+y
.
(x,y)(,) x2 + y2
lim

1 1
wv(w + v)
f( , ) =
w v
w2 + v 2
(w, v) (0, 0). (w = r cos , v =
r sin )
f (w, v) = r(cos sin (cos + sin )) = r().

lim

(x,y)(0,0)

f (w, v) = (lim r)() = 0,


r0

r ,
2.
xy+y 3

3.5 f (x, y) = x2 +y2


(0, 0).
: ,
limy0 [limx0 f ] limx0 [limy0 f ] .
, y = 2x, 52 ,

f (x, y) = f (x, 2x) =

2x2 + 8x3
2 8
= + x
2
2
x + 4x
5 5

25 , x 0.
,
f (0, 0).
3.6
:
x2 y 2

() f1 (x, y) = x2 y2 +(xy)2
x2 y

() f3 (x, y) = x4 +y2
x6 +y 6

() f5 (x, y) = x2 +y2
| y1 |

() f7 (x, y) = |x|

() f2 (x, y) = y x x, y > 0
() f4 (x, y) =

x+y+x2 +y 2
xy
x4 +y 4

() f6 (x, y) = x3 +y3
()f8 (x, y) =

x2
x2 +y 2 +| yx |

3.5

71

:() y = x

lim

(x,y)(0,0)

f1 (x, y) = 1,

y = x

lim

(x,y)(0,0)

f1 = 1/5,

.
a

() y = e |x| , a < 0 limx0 e |x| = 0,


lim(x,y)(0,0) f2 (x, y) = e ,
.
.
m
() y = mx2 f3 (x, y) = 1+m
2 ,
.

() y = x
(0, 0). 5
.
() , f5 (r, ) = r 4 (cos6 + sin6 ) = F1 (r)F2 ().
F1 (r) = r 4 r 0,
F2 () .
f5 (r, ) = F1 (r) F2 ()
.
() y 3 = x3
,
f4 .
()

f (x, y) = |x|1/|y| = e(1/|y|) ln(|x|) .

lim

(x,y)(0,0)

(1/|y|) ln(|x|) =

72

lim

(x,y)(0,0)

f (x, y) = elim(x,y)(0,0) (1/|y|) ln(|x|) = 0.

() y = x f8 (x, x),
x 0 , y = x3
f8 (x, y) 1/2, .
3.7 :

f1 (x, y) =

lim

(x,y)(0,0)

(2 + y 2 ) tan(x3 + y 3 )
tan(x5 y 5 )
+
x3 + y 3
tan x5 tan y 5

: 4, t = x2 + y 2 , v = x5 y 5
lim =
t0

lim

(x,y)(0,0)

tan t
sin t
=
= 1
t
t

tan(x3 + y 3 ) tan(x5 y 5 ) x5
y5
(2 + y )
+
x3 + y 3
x5 y 5 tan x5 tan y 5
2

= 3.

3.8

xy 2 z 2
(x,y,z)(0,0,0) (x2 + y 2 + z 2 )2
lim

: ,

f (r, , ) = rf1 (, ).
r 0, f1
|f1 | 1. ,

xy 2 z 2
= lim rf1 (, ) = 0.
r0
(x,y,z)(0,0,0) (x2 + y 2 + z 2 )2
lim

3.9

f (x, y) =

1
sin(xy)
(1 + y 2 ) sin x +
x
sin x sin y

.
:
limx0 sinx x = 1 ,

3.5

lim

(x,y)(0,0)

73


1
sin(xy)
2
(1 + y ) sin x +
=
x
sin x sin y



sin(xy)
x
y
2 sin x
+

=
lim
(1 + y )
x
xy
sin x sin y
(x,y)(0,0)


sin(xy)
1
1
2 sin x
lim
(1 + y )
+
lim
lim sinx lim sin y
x0
y0
x
xy
(x,y)(0,0)
(x,y)(0,0)
x
y
= (1 + 0) 1 + 1 1 1 = 2.
3.10 ( )

p
|y||x| x2 + y 2
f (x, y) = p

x2 + y 2 + xy

: y = e |x| ,

f (x, y) = ea

q |y|
2
1+ y 2

1+

! = ea h1 (x, y)

(x, y) (0, 0), h1 (x, y) 1

lim

(x,y)(0,0)

|y|| y |
q x
1+

y2
x2

=0

f (x, y) ea . .
M athematica.
( 3.8)
3.11 ( ) .

x+y1

x 1y
 2

2
x x
y4
() f2 (x, y) =
e
y4
() f1 (x, y) =

74


0.001

0.0005

-0.0005

-0.001
-0.001

-0.0005

0.0005

0.001

3.8. .

() f3 (x, y) =

sin x + sin y
tan 2x + sin y

() f4 (x, y) =

sin(x3 + y 3 )
x2 + y 2

:
() 1 y = z ,

xz
(x z)( x + z)
=

= x+ z
f1 (x, 1 z) =
x z
( x z)( x + z)

f1 (x, y) = x + 1 y. , lim(x,y)(0,0) f1 (x, y) = 1.


2

() x = my 2 f (x, y) = m2 em .
m .
() f3 (x, y)
, .. x 0
y 0 1,
21 . sin x x, x 0.
()

sin(x3 + y 3 ) x3 + y 3
,

lim

(x,y)(0,0)

|f4 (x, y)|

3

x + y3

.
(x,y)(0,0) x2 + y 2
lim

x3 +y 3

x2 +y2 ,

3.5

75



3
1
sin(x3 + y 3 ) x3 + y 3 2(x2 + y 2 ) 2
2

= 2(x2 + y 2 ) 2 2 =

2
2
2
2
2
x +y
x +y
x +y

, f4 .

3.12 ( )

f (x, y) = p

y|x|2+a
(x2 + y 2 )(sin2 x + sin2 y)

.
: f

y|x|2+a

y
f=p

2
2
2
2
sin
y
(x + y )(sin x + sin y)

|x|2+a
p
x2 + y 2

= f1 f2

f1 , f2
. a > 1
,
f2 f2 = |r|1+a | sin |2+a .
a 1 .

y = m|x|a

y|x|2+a
m|x|
m
f (x, y) = p
=p
=p
2
2a
2
2
1 + m |x|
1 + m2 |x|a
x +y

f m x 0. .
3.13 ( )
:
x2 y 2 +2y 3 z
() F1 (x, y, z) = x2 +y2 +z 2 .
(x1)2 +y 2

() F2 (x, y) = 1x2 y2 (1, 0).


() F3 (x, y) =

x2 2xy 2 +y 4
x2 +y 4

() F4 (x, y) =

x2 2xy+y 2
x2 yy 3

.
(1, 1).

: ()

lim [lim [lim F1 ]] = 1

x0 z0 y0

76

lim [lim [ lim F1 ]] = 1

y0 z0 x0

.
() .
() y 2 = mx,
m.
(xy)2

() . F4 (x, y) = x(x2 y2 ) =
xy
x(x+y) (x, y) (1, 1).
3.14 ( ) :
() f1 (x, y) =

x+y xy
x

(0, 1).

xy 3

() f2 (x, y) = x2 +y6 .
() f3 (x, y) =

x2 y 2 +11
x2 +y 2

: () (0, 1)

(M0 , ) .
() y 3 = mx, m =,
, m.
()
p . x2 y 2 + 1 + 1
(x, y) (r, ).
r .
3.15

f (x, y) =

sin(y x) + sin(y x) cos2 x 2 cos x sin(y x)


x4 y x5

3.5

77

f (x, y) =

(1 cos x)2 sin(x y)


.
x4 (y x)

lim

(x,y)(0,0)

(1 cos x)2
x0
x4

f (x, y) = lim

sin(y x)
yx
(y,x)0
lim

1
(1 cos x)2
=
x0
x4
4
lim

limx0 sinx x 1
cos x = 2 sin2 (x/2) lHopital,
1, 14 .
3.16 :

() f1 (x, y) =

() f2 (x, y) =

(3+x5 ) sin(x5 y 5 )

x5 y 5

xy
sin x sin y

(x, y) 6= (0, 0)
(x, y) = (0, 0)

3
x yxy 3

x2 +y2 (x, y) 6= (0, 0)

(x, y) = (0, 0)

: () f1 (x, y) 4 (0, 0).


()
f (x, y) = r 2 f1 ()
.
3.17 D R2
.

() f1 (x, y) = exy sin(x + y)


() f2 (x, y) = x ln(xy)
2 2
2x y

2x2 +y2 (x, y) 6= (0, 0)


() f3 (x, y) =

0 (x, y) = (0, 0)

78

() f4 (x, y) =

x6 + x3 y 3 + y 3
x3 + y 3

: () (x, y).
() (xy)
xy > 0, .
() (xy)
(0, 0).
() R2 {x = y},
(xy)
y = x.
3.18

f (x, y, z) =

x sin x + y sin y + z sin z


x2 + y 2 + z 2

(x, y, z) 6= (0, 0, 0).


f (0, 0, 0)
R3 .
:

f (x, y, z) =

x sin x + y sin y + z sin z


x2 + y 2 + z 2



sin x
sin x sin x
x2
+

+
x
x
x
x2 + y 2 + z 2




sin y sin x
y2
sin z sin x
z2

.
y
x
x2 + y 2 + z 2
z
x
x2 + y 2 + z 2
,
lim

w0

sin w
= 1
w

x2
y2

1,
0

1,
x2 + y 2 + z 2
x2 + y 2 + z 2

3.5

79

z2
1
x2 + y 2 + z 2

. ,
, ,
, 2. f (0, 0, 0) = 1.
3.19 :

f (x, y) =

(1+y2 ) sin x cos x

x 6= 0
2x

x = 0


(0, 0).
: f



1 sin 2x
lim f (x, y) = lim
(1 + y 2 )
x0 2
2x
(x,y)(0,0)


sin 2x
1

lim (1 + y 2 ) = 1 1 = 1 .
= lim
x0
2
2x y0
2
2

f = 12 . ( . 3.9)

2
2
1
1
0
-2

0
-1
-1

0
1
2 -2

3.9. 3.20 = 1/2.

3.20 :

f (x, y) =

xy(x2 y 2 )

x2 +y2 x 6= 0, y 6= 0

x = y = 0

80

.
: |x2 y 2 | |x2 +y 2 |

2

x y2

< |xy| (x2 + y 2 )
|xy| 2
x + y2
lim

(x,y)(0,0)

|f (x, y)|

lim

(x,y)(0,0)

(x2 + y 2 ) = 0

0.2
1
0
0.5

-0.2
-1

0
-0.5
-0.5

0
0.5
1 -1

3.10. 3.22.

3.21

f (x, y) =

sin x sin y
,
tan x tan y

D : [0, /4] [0, /4]


{P (x, y)/x = y}. f x = y ,
D;
: f (x, y)

f (x, y) =

(sin x sin y) cos x cos y


.
sin x cos y sin y cos x

f (x, y) =

xy
2 cos x+y
2 sin 2 cos x cos y
.
sin(x y)

y x, f (x, y) cos3 x. ,
f (x, y)

3.5

f (x, y) =

81

sin xsin y
tan xtan y , x 6= y

cos3 x,

x=y

[0, /4] [0, /4].


3.22 :

()f1 (x, y) =

()f2 (x, y) =

()f3 (x, y) =

()f4 (x, y) =

2 3
x y

2x2 +y2 (x, y) 6= (0, 0)

(x, y) = (0, 0)

xy
x2 +xy+y2

2 2
2x y

2x2 +y2

2
x y

2x2 +y4

(x, y) 6= (0, 0)
(x, y) = (0, 0)
(x, y) 6= (0, 0)
(x, y) = (0, 0)
(x, y) 6= (0, 0)
(x, y) = (0, 0)

:() ,

lim

(x,y)(0,0)

f (x, y) = lim (r 3 )g()) = 0


r0

g . f
R2 .
() y = mx
. f
R2 {0, 0}.
() ().
() y = x ,
.
, ,

82

x2 < 2x2 + y 4 .
3.23

lim

(x,y)(,)

x+y
x2 +y 2

1 + sin

3
x+y

x+y

x+y
3
lim
e
1 + sin
=
x+y
(x,y)(,)

 "


x+y #
x+y
3
2
2
lim
e x +y
lim
1 + sin
x+y
(x,y)(,)
(x,y)(,)
x+y
x2 +y 2

.
()
,

x = r cos , y = r sin ,
lim e

cos +sin
r

= e0 = 1.

() x + y = t

lim

1 + sin

 t
3
= 1
t

R(t) =

 t
3
1 + sin
t


 
ln 1 + sin
3
ln R(t) = t ln 1 + sin
=
1
t
t
lim ln R(t) =

3
t



f1 (t)
f2 (t)

limt f1 (t)
0
= .,
limt f2 (t)
0

. l H opital

f1 (t)
=3
t f2 (t)
lim

limt ln R(t) = 3 limt R(t) = e3 .


1 e3 = e3 .

3.6

83

3.6
3.1 :

f (x, y) =

x2 y 4
+ y 4 )3

(x2

(x, y) (0, 0). ()


y = mx () y = kx2 .
xy

3.2 : f (x, y) = x2 +y2 , (x, y)


(0, 0).
3.3 : (0, 0).
y
x
,
ii) f (x, y) = x x2 +y2 ,
i) f (x, y) = x+y
y
iii ) f (x, y) = x2 + 2
x

+y 2

xy 2

iv )f (x, y) = (x2 +y4 )3 .

x4 +y 4

3.4 : x2 +y2 < , 0 < (x2 + y 2 ) < 2


.
3.5 :

f (x, y) =

sin(x+y 2 )
x+y

(0, 0).

3.6 :

f (x, y) =

sin(x2 + y 2 )
,
x2 + y 2

x2 + y 2 6= 0. f (0, 0), f
(0, 0);
3.7 : (x, y) = xy ln(xy), xy > 0.
(x, y) = 0, xy = 0. ;
x2 y 2

3.8 : f (x, y) = 1+x2 +y2 , x2 + y 2 > 0


f (x, y) = 1, x = y = 0. f
.
3.9 : f (x, y) =

(x2y)(2xy)
,
x2 +y 2

x2 + y 2 > 0

f (x, y) = 0, x = y = 0. f
x y = 0, y x = 0
.
1

3.10 : f (x, y) = e xy x 6= y . f (x, y)


R2 ;

84

3.7 M athematica
3.7.1
.
Mathematica
, f (x).

f (x) =

1
.
x2 + 1


(3, 3). 0 1.

Clear[f]
f[x_] := 1/(1 + xb2);
Plot[f[x], {x, 3, 3}]
1

0.8

0.6

0.4

0.2

-3

-2

-1

3
2

3.11. 1/(1 + x ).

0,
x 0.
.
-0.1 0.1, -0.01 0.01 ...
Random
.

3.7 M athematica

85

pinak = Table[Random[Real, {10bn, 10bn}], {n, 1, 8}]


{0 .0532542 , 0 .00803469 , 0 .000720242 , 0 .0000919018 ,
8 .63277 10 6 , 5 .15603 10 7 , 6 .66202 10 8 ,
6 .76187 10 9 }
.

fpinak = Map[f, pinak]


{0 .997172 , 0 .999935 , 0 .999999 , 1 ., 1 ., 1 ., 1 ., 1 .}
x
f.

times = Table[{pinak[[i]], fpinak[[i]]}, {i, 1, 8}];


TableForm[times]
0.0532542
0.00803469
0.000720242
0.0000919018
8.63277 106
5.15603 107
6.66202 108
6.76187 109

0.997172
0.999935
0.999999
1.
1.
1.
1.
1.

,
f 0 1, (x, y)
(0,0) > 0,
1.
3.7.2
Mathematica
. :

Limit[f [x], x > a].

86

f (x) x a.
.
/. .
, cos(x2 ) 0
.

Cos[xb2]/.x 0
1
,
sin(x)/x x = 0.

t = Sin[x]/x
Sin[x ]
x
x 0, 0/0
.

t/.x 0
P ower :: inf y : Inf inite expression

1
encountered.
0

Inf inity :: indet : Indeterminate expression 0 ComplexInf inity


encountered.
Indeterminate
Limit, .

Limit[t, x 0]
1
,
. , sin(1/x) 0
. ,
0 -1 1. Limit Interval,
.

3.7 M athematica

87

Interval[{xmin , xmax }]
sin(1/x) 0,
Mathematica .

Limit[Sin[1/x], x 0]
Interval[{1 , 1 }]
Limit
.

Limit[x f[x], x 0]
Limit[x f [x ], x 0 ]
3.7.3

, . Limit Direction
.

Limit[expr, x x0 , Direction 1]
x x0 ,
limxx (expr).
0

Limit[expr, x x0 , Direction 1]
, x x0 , limxx+ (expr).
0

1/x 0,
.
.

Limit[1/x, x 0, Direction 1]

Limit[1/x, x 0, Direction 1]

88

75
50
25
-1

-0.5

0.5

-25
-50
-75
-100

3.12. 1/x.

3.7.4
Limit . ,
.
NLimit,
.

NLimit[expr, x x0 ]
NLimit Mathematica, "NumericalMath".
.

<< NumericalMathNLimit
x5 ex .
Limit.

Limit[xb5 Exp[x], x ]
Limit[x 5 Exp[x ], x ]
NLimit .

NLimit[xb5 Exp[x], x ]
4 .44089 10 16

3.7 M athematica

89

3.7.5
Limit NLimit
, . Limit
f (x, y).

Limit[Limit[f [x, y], x x0 ], y y0 ]


Limit[Limit[f [x, y], y y0 ], x x0 ]
3.1
sin(x)+sin(y)

tan(2x)+sin(y) .
(0,0).

Clear[f, k1 , k2 ]
f[x_, y_] := (Sin[x] + Sin[y])/(Tan[2 x] + Sin[y]);
k1 = Limit[Limit[f[x, y], x 0], y 0]
1
k2 = Limit[Limit[f[x, y], y 0], x 0]
1
2
(k1 6= k2 ,) f (x, y)
(0,0).

(0,0).

3.7.6


. ,

.

90

0.4
0.2
2
1
0
-1
-0.4
-0.2

0.4
0.2
0
-0.2
0
0.2
0.4 -0.4

0
-0.2
-0.4
-0.4
-0.2 0 0.20.4

3.13.

f (x, y) = (sin(x) + sin(y))/(tan(2x) + sin(y)).


xy

, x2 +y2
(0,0).

Clear[f]
f[x_, y_] := x y/(xb2 + yb2)
p = Plot3D[f[x, y], {x, 2, 2}, {y, 2, 2}, PlotPoints 30,
DisplayFunction Identity];
c = ContourPlot[f[x, y], {x, 2, 2}, {y, 2, 2}, PlotPoints 60,
ContourShading False, DisplayFunction Identity];
Show[GraphicsArray[{p, c}]]

0.4
0.2
0.5
0.25
0
-0.25
-0.5
-0.4
-0.2

0.4
0.2
0
-0.2
00.2
-0.4
0.4

0
-0.2
-0.4
-0.4
-0.2 0 0.20.4

3.14.
f (x, y) = x2xy
.
+y 2

(0,0).
(0,0) f

3.7 M athematica

91

x, y 0.
. -0.1
0.1, -0.01 0.01 ...

pinak = Table[Random[Real, {10bn, 10bn}], {n, 1, 10}, {2}]


{{0 .0243009 , 0 .0362441 }, {0 .00692739 , 0 .00427053 },
{0 .000516893 , 0 .000551842 }, {0 .0000215508 , 0 .0000991516 },
{5 .31846 10 6 , 4 .87836 10 6 }, {7 .4282 10 7 ,
5 .98733 10 7 }, {3 .5441 10 8 , 2 .1357 10 8 },
{2 .68296 10 9 , 8 .40101 10 9 }, {9 .70293 10 10 ,
2 .68335 10 10 }, {2 .32875 10 12 , 5 .95364 10 11 }}
g, x
y x, y, f [x, y],
.

g[{x_, y_}] = {x, y, f[x, y]};


x y
f. x,
y f (x, y).

times = Map[g, pinak];


TableForm[times]
0.0243009
0.00692739
0.000516893
0.0000215508
5.31846 106
7.4282 107
3.5441 108
2.68296 109
9.70293 1010
2.32875 1012

0.0362441
0.00427053
0.000551842
0.0000991516
4.87836 106
5.98733 107
2.1357 108
8.40101 109
2.68335 1010
5.95364 1011

0.462546
0.446706
0.498932
0.207547
0.498141
0.488596
0.442074
0.289804
0.256903
0.0390549

f
(0,0) , .
3.14.

92

3.7.7 Mathematica
1.

f (x, y) =

x2 y 2
.
x2 y 2 + (x y)2

, , . ;

Clear[f]
f[x_, y_] := xb2 yb2/(xb2 yb2 + (x y)b2).
y = x

f[x, y]/.y x
1
y = x

f[x, y]/.y x
x4
4x 2 + x 4
Limit[%, x 0]
0
(0,0) .
.

Limit[Limit[f[x, y], x 0], y 0] ==


Limit[Limit[f[x, y], y 0], x 0] == 0
True

3.7 M athematica

93

0.4
0.2
1
0.75
0.5
0.4
0.25
0.2
0
0
-0.4
-0.2 0
-0.2
0.2
-0.4
0.4

0
-0.2
-0.4
-0.4
-0.2 0 0.20.4

3.15.

f (x, y) =

x2 y 2
.
x2 y 2 +(xy)2

2. f (x, y) =

2x5 +2y 3 (2x2 y 2 )


(x2 +y 2 )2

, (x, y) (0, 0).

Clear[f, x, y]
f[x_, y_] := (2 xb5 + 2 yb3(2 xb2 yb2))/(xb2 + yb2)b2
.

Limit[Limit[f[x, y], x 0], y 0] ==


Limit[Limit[f[x, y], y 0], x 0] == 0
True
.

Clear[h, r, thita]
x = r Cos[thita];
y = r Sin[thita];
h[r_] = Simplify[f[x, y]]
2r (Cos[thita]5 + 2Cos[thita]2 Sin[thita]3 Sin[thita]5 )
h[r]/. r 0
0
.

94

0.4
0.2
1
0.5
0
0.4
-0.5
0.2
-1
0
-0.4
-0.2 0
-0.2
0.2
-0.4
0.4

0
-0.2
-0.4
-0.4
-0.2 0 0.20.4

3.16.

f (x, y) =

2x5 +2y 3 (2x2 y 2 )


.
(x2 +y 2 )2

x2 y

3. f (x, y) = x4 +y2
.

Clear[f]
f[x_, y_] := xb2 y/(xb4 + yb2)
f[x, y]/. y m x2
mx 4
x 4 + m2 x 4
Simplify[%]
m
1 + m2
,
m.
4.

f (x, y) =

1+xy
x2 +y2 x2 + y 2 > 0

(0, 0).

Clear[f, g]

x = y = 0

3.7 M athematica

95

0.4
0.2
0.5
0.25
0
-0.25
-0.5
-0.4
-0.2

0.4
0.2
0
-0.2
00.2
0.4 -0.4

0
-0.2
-0.4
-0.4
-0.2 0 0.20.4

3.17.

f (x, y) =

x2 y
.
x4 +y 2

0.4
0.2
30
20
10
0
-0.4
-0.2

0.4
0.2
0
-0.2
0
0.2
0.4 -0.4

0
-0.2
-0.4
-0.4
-0.2 0 0.20.4

3.18.
4.

f ,
M athematica .
, .

f[x_, y_] := (1 + x y)/(xb2 + yb2)/; xb2 + yb2 > 0


f[x_, y_] := 1/; x = y = 0

f[x_, y_] := If[xb2 + yb2 > 0, (1 + x y)/(xb2 + yb2), 1]


g
f
f .

g[x_, y_] := (1 + x y)/(xb2 + yb2)


, .

96

Limit[Limit[g[x, y], x 0], y 0] ==


Limit[Limit[g[x, y], y 0], x 0] ==
True
f (0, 0) ,
.

f[0, 0] = 1 6=
True
5. ( )

f (x, y) =

x4 + y 4
(x + y)4 + x3 y 5

Clear[f]
f[x_, y_] := (xb4 + yb4)/((x + y)b4 + xb3 yb5)
f[x, y]/.y m x
x 4 + m4 x 4
m 5 x 8 + (x + mx )4
FullSimplify[%]
1 + m4
(1 + m)4 + m 5 x 4
%/.x 0
1 + m4
(1 + m)4
6.

xy 2 z 2
(x,y,z)(0,0,0) (x2 + y 2 + z 2 )2
lim

Clear[f, x, y, z, r, phi, thita, h]

3.7 M athematica

97

0.4
0.2
20
10
0
-10
-0.4
-0.2

0.4
0.2
0
-0.2
0
0.2
0.4 -0.4

0
-0.2
-0.4
-0.4
-0.2 0 0.20.4

3.19.

f (x, y) =

x4 +y 4
.
(x+y)4 +x3 y 5

f[x_, y_, z_] := x yb2 zb2/(xb2 + yb2 + zb2)b2


<< CalculusVectorAnalysis
CoordinatesToCartesian[{r, phi, thita}, Spherical]
{rCos[thita]Sin[phi ], rSin[phi ]Sin[thita], rCos[phi ]}
x = r Cos[thita] Sin[phi];
y = r Sin[phi] Sin[thita];
z = r Cos[phi];
h[r_] = Simplify[f[x, y, z]]
rCos[phi ]2 Cos[thita]Sin[phi ]3 Sin[thita]2
h[r]/.r 0
0
3.7.8

Limit
.

N Limit

Direction

98

N umericalM ath N Limit


NLimit.

4.



Reinhold Niebuhr
, ,
,

.
Vilfredo Pareto

4.1
f (x, y) D R2
M0 (x0 , y0 ) D, y
y0 =, f (x, y)
f (x, y0 ).
f (x, y), x,

x f = f (x0 + x, y0 ) f (x0 , y0 )
x x
(M0 , ), > 0.

,
.
f (x, y)
Ox M0 (x f /x),
x 0 (f /x),

f
x

x f
.
x0 x

= lim
M0

100

(f /x)M0 f
x y . ,
f (x, y) Oy

f
y

= lim
M0

y0

y f
.
y


f x, .. fx x f .
, ,
df /dx .
:
C1 f (x, y0 )
f (x, y) y = y0
( 4.1),

M (x0 , y0 ) Oxy.
, f (x, y) = 4 x2 2y 2
x y (1,1) :
z
z=4-x 2-2y2

C1
y=1
(1,1,1)
(1,1)

2
x

4.1. (f /x)(1,1) .

z(x, y) = 4 x2 y 2 y = 1
C1 (z(x, 1) = 2 x2 ). (1,1)
C1 y = 1
(xy). x y
:

4.1

f
x
f
y




1,1

= (2x)1,1 = 2,

1,1

= (4y)1,1 = 4.

101

3
4.1: u = x2 y + exy
(u/x), (u/y).




u
x
u
y

= 2xy y 3 exy

= x2 3xy 2 exy

f
D (M0 , )
D,
M0 , ..

2f
x2

2f
xy

M0

=
x

f
x

,
M0

2f
y 2

M0

=
y

f
y

M0

M0

=
x

f
y

M0

...
:

1 =

2f
xy

2 =

2f
;
yx

, Schwarz.
4.1: (f /x), (f /y)
( 2 f /xy) M0 , ( 2 f /yx) :

2 f (x0 , y0 )
2 f (x0 , y0 )
=
xy
yx

102

:
.
.
f (x) x
x,

f (x + x) f (x) = xf (x + x)
0 < < 1.
M (x0 , y0 ) D
fxy fyx f .

A = f (x0 + x, y0 + y) f (x0 , y0 + y)
f (x0 + x, y0 ) + f (x0 , y0 )

x y x y .

F (x, y) = f (x + x, y) f (x, y)
(x, y) = f (x, y + y) f (x, y)

(4.1)

A = F (x0 , y0 + y) F (x0 , y0 )

= (x0 + x, y0 ) (x0 , y0 ).

A = Fy (x0 , y0 + 1 y)y
= x (x0 + 2 x, y0 )x,

0 < 1 , 2 < 1

(4.2)

(4.1), (4.2)

A = [fy (x0 + x, y0 + 1 y) fy (x0 , y0 + 1 y)]y

= [fx (x0 + 2 x, y0 + y) fx (x0 + 2 x, y0 )]x

4.1

103

A = xyfxy (x0 + 3 x, y0 + 1 y)
= xyfyx (x0 + 2 x, y0 + 4 y), 0 < 1 , 2 , 3 , 4 < 1.

fxy (x0 + 3 x, y0 + 1 y) = fyx (x0 + 2 x, y0 + 4 y).

(4.3)

fxy fyx M0 (x0 , y0 )

fxy (x0 + 3 x, y0 + 1 y) = fxy (x0 , y0 ) + O1 (x, y)


fyx (x0 + 2 x, y0 + 4 y) = fyx (x0 , y0 ) + O2 (x, y)
O1 O2 x y.

(x, y) (0, 0),

O1 0, O2 0

(4.3)

fxy (x0 , y0 ) = fyx (x0 , y0 ),

(4.4)

.
f (x, y) fx fy ,
f (x, y)
fxx , fxy , fyy , fyx n- 2n .
4.2: (f /x), (f /y)

(f /z) f (x, y, z) = exy ln z.


: y z
x,

f
x

= yexy ln z.

(f /y) = xexy ln z (f /z) = exy /z


4.3: f (x, y) = x3 3xy 2

2f
2f
+
=0
x2
y 2

(4.5)

104

(4.5) Laplace, Laplace .


:
x (f /x) = 3x2 3y 2
( 2 f /x2 ) = 6x, ( 2 f /y 2 ) = 6x, Laplace
.
4.4: y = sin(xat)+cos(x+at)

2y
2y
= a2 2 .
2
t
x
: x :

y
= cos(x at) sin(x + at)
x
:

2y
= sin(x at) cos(x + at).
x2
:

2y
= a2 [ sin(x at) + cos(x + at)].
t2
.

4.2
, .
, ,
.
, u(x, y) = 2xy/(x2 + y 2 ) u(0, 0) = 0,
,
.

4.3

105

.
.
, f (x, y)
, .
4.2: f (x, y) fx fy D R2 ,

|fx (x, y)| < M

|fy (x, y)| < M,

M x y , f (x, y)
D.
: D
(x, y) (x + h, y + k), ,
(x+h, y) D.
,

f (x + h, y + k) f (x, y) = [f (x + h, y + k) f (x + h, y)]
+ [f (x + h, k) f (x, y)]

f (x + h, y + k) f (x, y) = kfy (x + h, y + 1 k)
+ hfx (x + 2 h, y).

|f (x + h, y + k) f (x, y)| (|k| + |h|)M.



f (x, y) .
f (x, y)
M0 (x0 , y0 ) ,
M0 .

4.3
y = f (x)
f (x)

106

x0 .
f (x)
x0 .
f (x)
x0 ,

lim

h0

f (x0 + h) f (x0 )
=A
h

f (x) x0 .
f x0 f = f (x0 + h) f (x0 ) = Ah + h,
lim = 0.
h0

x + h = , f ()
() = f (x0 ) + ( x0 )A + O( x0 )
( x0 ), 1
f () () = ( x0 ) = O( x0 ).
() = f (x0 ) +
f (x0 )( x0 ),
f x0 .
, f x0 ,
f = f (x0 ) h = f x h = x,
h.
, . , f (x, y)
(x0 , y0 )

p
f (x0 + h, y0 + k) = Ah + Bk + C + h2 + k2

A, B C h k 0,
h, k 0. , f (x0 +
h, y0 + k) (x0 + h, y0 + k)

Ah + Bk + C , O( h2 + k2 ).
f (x0 + h, y0 + k), ,
f (x0 , y0 ),
x y.
A = fx (x0 , y0 ), B = fy (x0 , y0 ) C = f (x0 , y0 ).
1


( x0 )n n 2

4.3

107

1. h, k 0 f (x0 +k, y0 +h) = f (x0 , y0 ). f


(x0 , y0 ).
2. k = 0

f (x0 + h, y0 ) f (x0 , y0 )
= A + ,
h
B. h 0
 
f
A=
x M0

B=

f
y

M0

4.1: f (x, y)
M0 (x0 , y0 )

lim

M M0

f (M ) T (M )
=0
|M M0 |

M (x, y) M0 (x0 , y0 )

T (x, y) = f (x0 , y0 ) +

f
x

(x x0 ) +

f
y

(y y0 )

4.3: f (x, y) x
y (x0 , y0 ),
f (x, y) (x0 , y0 ).
:
:

f = f (x0 + h, y0 + k) f (x0 , y0 )

= [f (x0 + h, y0 + k) f (x0 + h, y0 )]

+ [f (x0 + h, y0 ) f (x0 , y0 )]

= hfx (x + 1 h, y + k) + kfy (x0 + h, y0 + 2 k)

108

0 < 1 , 2 < 1. fx , fy

fx (x0 + 1 h, y0 + k) = fx (x0 , y0 ) + 1

fy (x0 + h, y0 + 2 k) = fy (x0 , y0 ) + 2 ,
1 , 2 0 h, k 0. ,

f = hfx (x0 , y0 ) + kfy (x0 , y0 ) + 1 + 2


h = x k = y,

f =

p
f
f
x +
y + O( h2 + k2 ).
x
y

, f (x, y)
M0 .

.
4.4: f (x, y)
M0 (x0 , y0 ) , . f (x, y)
M (x0 , y0 ) ,
.

, f D R2
D,
f D. ,
,

, .
:
f (x, y) = g(x) + g(y),

g(t) =

2
t sin(1/t), t 6= 0

0,

t = 0

t = 0

g(t) g(0)
t2 sin(1/t)
=
= t sin(1/t)
t
t

4.4

109

fx (0, 0) = fy (0, 0) = 0, limt0 g (t)


sin(1/t)) t 0. ,
fx (x, y), fy (x, y) (x 6= 0, y 6= 0),
(0, 0)
4.1 ,
f (x, y) = x2 sin(1/x) + y 2 sin(1/y) T (x, y) = 0

|f (x, y) T (x, y)|


|x2 sin(1/x) + y 2 sin(1/y)|
p
p
=
x2 + y 2
x2 + y 2
2
2
p
x +y
p
= x2 + y 2 .
x2 + y 2

|f (x, y) T (x, y)|


p
= 0,
(x,y)(0,0)
x2 + y 2
lim

, f (x, y)

(0, 0).

4.4

f (x, y), f , x y
( 1 , 2 ).
f df

df =

f
x

dx +

f
y

dy.

x = 1 y = 0
x = 0 y = 1.
( 6) ,
f (x, y).
f

df =

dx +
dy f (x, y)
x
y

110

d=

dx +
dy
x
y

.
f1 f2 (
n-) c1 , c2 ,
:

d(c1 f1 + c2 f2 ) = c1 df1 + c2 df2


d(f1 f2 ) = f1 df2 + f2 df1
f2 df1 f1 df2
d(f1 /f2 ) =
f22

( f2 6= 0)


f
f
dx +
dy
x
y




f
f
f
f
=
dx +
dy dx +
dx +
dy dy
x x
y
y x
y
2f
2f
2f
2
=
(dx)
+
2
dxdy
+
(dy)2 .
x2
xy
y 2

d2 f = d

(4.6)

,

2

d f=

f
f
dx +
dy
x
y

2

m- :
m

d f=

f
f
dx +
dy
x
y

m

(4.7)

(4.7)
.
:

P (x, y)dx + Q(x, y)dy

(4.8)

f ,

4.4

111

df = P dx + Qdy,
, ;

(P/y) (Q/x)
.

P (x, y)
Q(x, y)
=
(4.9)
y
x
f
(4.7) ( ).
f

f
=P
x

f (x, y) =

P (x, y)dx + R(y)

(4.10)

(4.9) y

fy =

Z

P (x, y)dx

+
y

dR
= Q(x, y)
dy

R.
f (x, y)

f (x, y) =

P (t, y)dt +
a

Q(a, t)dt

a, b D Px
Qy .
.
4.5:

(xy + 1)

dx
dy
+ (xy + 1)
x
y

,
.
: P = (xy + 1)/x Q = (xy + 1)/y
(4.9).

112

f
=P
x
f = xy + ln |x| + R(y). f y
Q R = ln |y| + c (c=).
f (x, y) = xy + ln |xy| + c.

4.5
. ,

B

. B B
,
. = B/(B B),


(B, B)


dB + dB,
B
B

dB dB B B.
d =

B
=
2
B
(B B)

d =

B
=

2
B
(B B)

BdB
+ BdB
.

(B B)2

, ,
.
dB dB
4.6: () z = f (x, y) = x2 + 3xy y 2 ,
dz, () x
2 2,05 y 3 2,69 dz
z .
: ()

dz =

z
x

dx +

z
y

dy = (2x + 3y)dx + (3x 2y)dy.

4.6

113

x = 2, y = 3 x = dx = 0.05, y = dy = 0, 04
dz = 0, 65,
z = f (2, 05, 2, 96) f (2, 3) = 0, 6449. z dz, dz
.
4.7: p
9(1, 95)2 + (8, 1)2 .

: f (x, y) =
9x2 + y 2
1, 95 2 8.1 8 f (2, 8) =
10.
(2,8),

p
(f /x)(2,8) = 9x/ 9x2 + y 2 = 18/10 = 1, 8
p
(f /y)(2,8) = y/ 9x2 + y 2 = 8/10 = 0, 8

f = (1, 8)dx + (0, 8)dy, dx = 0, 05 dy = 0, 1.


f = 0, 01.

f (1.95, 8.1) = f (2.8) + f = 10 0.01 = 9.99.




.

4.6

4.1 (x, y, z, t) = sin(x + y + z c 3t)


c2 [xx + yy + zz ] = tt .
:

xx = yy = zz = sin[x + y + z c 3t]

tt = 3c2 sin[x + y + z c 3t].

c2 [xx + yy + zz ] = tt .

114

4.2: z = xy + xe x
z
z
x x
+ y y
= z + xy.

:
y
z
y
= y + e x (1 ),
x
x

y
z
= x + ex
y

y
z
z
z
z
+y
= 2xy + xe x x
+y
= z + xy
x
y
x
y

4.3

f (x, y) =

xy
x2 +y2 , (x, y) 6= (0, 0)

0,

(x, y) = (0, 0)

, f (0, 0),
f f
x , y (0, 0).
: x = cy, (c 6= 0)
f (x, y) ,

f (x, y) =

cy 2
c
= 2
,
2
2
2
c y +y
c +1

y 6= 0. , (x, y) (0, 0)
, f (x, y) c/(c2 + 1).
c, f (x, y)
(x, y) (0, 0)
.
f x = 0, y = 0.
,

f (0, 0)
f (h, 0) f (0, 0)
00
= lim
= lim
=0
h0
h0 h
x
h
f (0, 0)
f (0, k) f (0, 0)
00
= lim
= lim
= 0,
k0
k0
y
k
k
f

x , y (0, 0) .
4.4

4.6

115




2
1
cos
1
c u + u + 2 u +
= utt .
u +
u

sin
sin2
2

sin(kt)

u =

, k 2 = c2 k 2 .
: u u = u =
u = 0,

u =

k
sin(k t)
cos(k t)

u =
+

k2
k
k
sin(k t) 2 cos(k t) 2 cos(k t)

2
sin(k t)
3

utt =

2
sin(k t).

u , u , utt

 2
k
2k
2
c sin(k t) 2 cos(k t) + 3 sin(k t)+


2k
2
2
cos(k

t)

sin(k

t)
=

sin(k t)
2
3

c2 k2 = 2 .
2f

2f

2f

4.5 ) f (x, y) = ln(ex + ey ) x2 + y2 + 2 xy = 0.


y
z
z
) z = xysin( x ), x2 x
+ xy y
= 2xz .

:
)

116

ex
f
ey
f
= x
,
=
,
x
e + ey y
ex + ey
ex (ex + ey ) ex ex
ex ey
2f
=
=
,
x2
(ex + ey )2
(ex + ey )2
2f
ey (ex + ey ) ey ey
ex ey
=
=
,
y 2
(ex + ey )2
(ex + ey )2
2f
ex ey
= x
.
xy
(e + ey )2
.
)

 y
y
y
y y2
y
z
= ysin + xy 2 cos = ysin cos ,
x
x
x
x
x
x
x

z
y
1
y
y
y
= xsin + xy cos = xsin + ycos .
y
x
x
x
x
x

x2

z
z
y
y
y
y
+ xy
= x2 ysin xy 2 cos + x2 ysin + xy 2 cos
x
y
x
x
x
x
y
= 2x2 ysin = 2xz
x

4.6:

f (x, y) =

xy(x2 y 2 )

x2 +y2 , (x, y) 6= (0, 0)

0,

(x, y) = (0, 0)

fxy (0, 0) 6= fyx (0, 0).


: (x, y) 6= (0, 0)

fx (x, y) =

y(x4 + 4x2 y 2 y 4 )
. (x, y) 6= (0, 0)
(x2 + y 2 )2

(0, 0)

f (h, 0) f (0, 0)
=0
h0
h

fx (0, 0) = lim

4.6

117

fx (0, k) fx (0, 0)
k 0
= lim
= 1
k0
k
k

fxy (0, 0) = lim

k0

fyx (0, 0) = 1. fxy (0, 0) 6= fyx (0, 0).

r
4.7 x = r cos , y = r sin x
r , x .

x
r

  
r

.
x

: r
x p
= r cos r (  )
x
=
cos

r
=
x2 + y 2 = tan1 xy :
r

r
x

=p

x2

y2

x
= cos .
r

x
r



r
x

= cos2

1. ,
.
4.8: (x, y) =
sin(nx)eny ( n ) Laplace
xx + yy = 0.
: x = n cos(nx)eny , xx = n2 sin(nx)eny , , yy = n2 sin(nx)eny .

N
X

sin(nx)eny

n=1

Laplace.
4.9:

118

f (x, y) =

2xy 2

x2 +y4 , (x, y) 6= (0, 0)

0,

(x, y) = (0, 0)

: () f (0, 0), R2 .
() fx (0, 0) fy (0, 0) .
() f (0, 0).
: () x = my 2 ,

f (my 2 , y) =

2m
,
m+1

, y x
m. , f
.
()

fx (0, 0) = lim

h0

f (h, 0) 0
=0
h0

f (0, h) 0
0
lim = 0
h0
h 0 h0 h

fy (0, 0) = lim

.
() , f (0, 0), .
4.10: f (x1 , .., xn ) = (x1 2 + x22 + ... + x2n )

2n
2

2f
2f
+
.
.
.
+
=0
x2n
x21
: f x1
n
n
2f
= (2 n)(x21 + ... + x2n ) 2 n(n 2)x21 (x21 + ... + x2n ) 2
2
x1

4.6

119

.
4.11:

G(x, y, z) = p

1
x2

+ y2 + z2

2 G(x, y, z) 2 G(x, y, z) 2 G(x, y, z)


+
+
=0
x2
y 2
z 2
:
3

Gxx = (x2 + y 2 + z 2 ) 2 + 3x2 (x2 + y 2 + z 2 ) 2


Gyy = (x2 + y 2 + z 2 ) 2 + 3y 2 (x2 + y 2 + z 2 ) 2
Gzz = (x2 + y 2 + z 2 ) 2 + 3z 2 (x2 + y 2 + z 2 ) 2
Gxx + Gyy + Gzz = 0
G
Laplace.
4.12:


3
27 1021.
1

:
f (x, y) = x 2 y 3 .

3
25 = 5 1000 = 10 f (25, 1000) = 50.
1 1
f (x, y) = x 2 y 3 x =
25, y = 1000 x = 27, y = 1021.

df =

1 1 1
1 1 2
x 2 y 3 x + x 2 y 3 y
2
3

x = 25, y = 1000, x = 2, y = 21, df

df =

1
2
1 1
1 1
25 2 1000 3 2 + 25 2 1000 3 21 = 2.35
2
3

2.35.

f (27, 10210 f (25, 1000) + f = 50 + 2.35 = 52.35.

120

4.13 : ,
(x+y)dx
(xy)3

(x+y)dy
(xy)3

: f1 dx + f2 dy .

f2
f1
=
.
y
x

x + y
(x y)3

=
x

x + y
(x y)3

(x y)3 (x + y)3(x y)2 (1)


=
(x y)6
(x y)3 (x + y)3(x y)2

(x y)6
x + y = x y (x + y) = (x + y) = 1.
4.14 : ,
.

() sin

y
dx +
x

y 2 x2
dy
y

() 2z(xdx + ydy) + (x2 + y 2 )dz


() (y + z)dx + (z + x)dy + (x + y)dz
:

 1 y 
1
1
1
|x|
sin
=q
= p
2
y
x
x
x x2 y 2
1 xy 2
!
p

y 2 x2
1 1 2x
x
1
p
=
= p
.
2
2
2
x
y
y2 y x
y y x2

()

,
.

4.6

121

()

2xzdx + 2yzdy + (x2 + y 2 )dz = f1 dx + f2 dy + f3 dz


f1
f2
=
y
x
f2
f3
=
z
y
f3
f1
=
.
x
z

f (x, y, z) =

2tzdt +
a

2tzdt +

= x2 z + y 2 z + c1 ,

(a2 + b2 )dt

c1 .
()

f1
f2
=
y
x
f3
f2
=
z
y
f3
f1
=
x
z

f (x, y, z) =

(y + z)dt +
a

(z + a)dt +

= xy + yz + zx + c1 .

(a + b)dt

4.15: ,,c
f
.
() (2xy 2 + 3y cos ax)dx + (2x2 y + sin 3x)dy

122

()(6xy y 2 )dx + (2xey x2 )dy


()(z 3 ay)dx + (by 2 3x)dy + cxz 2 dz
: () ,

df = P dx + Qdy

P =

f
,
x

Q=

f
.
y

(2xy 2 3y cos x)
= 4xy + 3 cos x
y

(2x2 y + sin 3x)


= 4xy + 3 cos 3x
x
= 3 f.

f (x, y) = x2 y 2 + y sin 3x + c
() ,
f (x, y).
() ,
= 3 c = 3

b
f x, y) = z 3 x 3xy + y 3 + c.
3

4.7
4.1: :
2

xy

i) f (x, y) = xy2 xy , ii) f (x, y) = x+y


4.2: :

4.7

123
1

x
x+2y y 2 ) 2
i) f (x, y) = x2 +y
2 , ii) f (x, y) = (e

4.3 :

(i)z =

ln(x2 +y 2 )
,
2

(iii)z = xy ,

(ii)z = x sin(x + y) + y cos(x + y)


y
(iv)z = tan1 [ 1+x
2]

4.4: :
1

(i)u = (x2 + y 2 + z 2 ) 2 , (ii)u = xyz


(iii)u = exyz ,

(iv)u = ln(x2 + y 2 + z 2 )

4.5: F (x, y) = y 2 + xyln(xy)


yFxy xFxx Fx = 0.
x ln(x2 +y 2 )

4.6: F (x, y) = 2tan1 ( y ) x


Laplace Fxx + Fyy = 0.
4.7: f = 3x2 +
xy 2 + y 4 .
4.8: z, dz =
(2xz)1 dx + (2yz)1 dy .
4.9: z = x2 y + ex sin x . dz
x = 1, y = 2 . dz dx = e, dy = e2
4.10: . , .

(i)(x2 y + y 2 + 2xy)dx + (x3 + 2x2 y + x2 + 2xy)dy,


(ii) sin 2x cos2 ydx + sin2 x sin 2ydy
(iii)(y + 1/x)dx + (x + 1/y)dy,
(iv)2xzdx + 2yzdy + (x2 + y 2 )dz.

124

4.11: F (x, y) =

ax2 + 2bxy + xy 3 a, b, c .
4.12: :

(i)f (x, y) = x2 y 2 + 3y 4 ,
(ii)f (x, y) = xy/(x + y)
(iii)f (x, y) = ln(x2 + y 2 + 1)/2, (iv)f (x, y) = y sin x + x sin y.
4.13:
F (x, y)dx + G(x, y)dy
G
F
y = x .
y

4.14: F (x, y) = xg( x ) x2 y 2


: xFx + yFy = F x2 y 2 .
4.15: z = cos(x+y)
z
z
x y = 0.
z = cos(xy);
4.16:
f (x, y) = x3 y + exy .
2 2

4.17: () u(x, t) = e k t sin(kx)


ut = 2 uxx . ;
() f g ,
u(x, y) = f (x + at) + g(x at)
utt = 2 uxx ;
4.18: z = xey + yex :

3z
3z
3z
3z
+
=
x
+
y
.
x3 y 3
xy 2
x2 y
4.8 M athematica
4.8.1
Mathematica . D
, Dt ,
.
xn . .

4.8 M athematica

125

D[xbn, x]
nx 1 +n
D[xn , x] ,
n x. Dt , .
f
D[f, x] x , Dt[f, x]
df

dx .
Dt xn n
x. Dt[n, x] dn
dx .

Dt[xbn, x]
nx 1 +n + x n Dt[n, x ]Log[x ]
4.8.2
f (x, y) Mathematica

D[f [x, y], var],


f [x, y] var.

D[f [x, y], var1, var2] ,


f [x, y]
var2 var1.

D[f [x, y], {var, n}] ,


n-
f [x, y] var.
4.1 : f (x, y) = sin(xy).
f

2f

2f

2f

x , y , xy , yx x2 .
f.

126

Clear[f]
f[x_, y_] := Sin[x y];
D Mathematica
:

D[f[x, y], x]
yCos[xy]
D[f[x, y], y]
xCos[xy]
D[f[x, y], x, y]
Cos[xy] xySin[xy]
D[f[x, y], y, x]
Cos[xy] xySin[xy]
D[f[x, y], {x, 2}]
y 2 Sin[xy]
D
. y
x.

D[xb2 + yb2, x]
2x

:
1. y y[x].
y x, y[x] .

D[xb2 + y[x]b2]
2x + 2y[x ]y [x ]

4.8 M athematica

127

2. NonConstants {y}.
D, y
x. D[y, x, N onConstants {y}]
y [x].

D[xb2 + yb2, x, NonConstants {y}]


2x + 2yD [y, x , NonConstants {y}]

4.1.

D[f, x]
D[f, x1 , x2 ]

f.
x


2f
.
x1 x2

D[f, {x, n}]


D[f, x, N onConstants
{v1 , v2 , . . .}]

n-

f
x

n
f.
xn

vi x.

4.8.3
Dt[f, x] f x. D
,
Dt ,
x
Constants.
.

x
(x2 + y 2 ) y
x.

D[xb2 + yb2, x]
2x

128

d
dx
(x2 + y 2 ), y
x. D[y, x] y [x].

Dt[xb2 + yb2, x]
2x + 2yD [y, x ]
y [x].
y/ :
y.

y/ : Dt[y, x] = 0;
y x.

Dt[xb2 + yb2, x]
2x
y
Constants {y}.

Clear[y]
Dt[xb2 + yb2, x, Constants {y}]
2x
SetAttributes[c, Constant] c
.

SetAttributes[c, Constant]
c
.

Dt[c xb2 + yb2, x]


2cx + 2yDt[y, x ]
c[x] .

Dt[c[x] xb2 + yb2, x]


2c[x ]x + 2yDt[y, x ]

4.8 M athematica

129

Dt
.
, Dt ,
.

Dt[xb2 + yb2]
2xDt[x ] + 2yDt[y]
Dt[x] Dt[y]
.

%/.{Dt[x] dx, Dt[y] dy}


2xdx + 2ydy

4.2.

Dt[f ]
Dt[f, x]
Dt[f, x1 , x2 , . . .]
Dt[f, x, Constants]
{c1 , c2 , . . .}
y/ : Dt[y, x] = 0
SetAttributes[c, Constant]

df .

df
.
dx


.
ci
.

dy
dx

= 0.

c .

4.8.4
.

D[Log[x]b2, x]
2Log[x ]
x
f
f.

130

D[f[x]b2, x]
2f [x ]f [x ]
g , .

D[g[x, y], x, x, y]
g {2 ,1 } [x , y]

3 g(x,y)
.
2 y

4.8.5 Mathematica
1. :
o

() sin(30 30 ) + tan(45 30 ), ()

3.9
4.1

Clear[f, df]
f[x_, y_] := Sin[x] + Tan[y]
df = Dt[f[x, y]]
Cos[x ]Dt[x ] + Dt[y]Sec[y]2
df/.{x /6, y /4, Dt[x] 0.0087, Dt[y] 0.0087}
0 .0249344
f[/6, /4] + %
1 .52493
)

Clear[f, df]
r
x
f[x_, y_] :=
y

4.8 M athematica

131

df = Dt[f[x, y]]
Dt[x ]
y

xDt[y]
y2
q
x
y

df/.{x 4, y 4, Dt[x] 0.1, Dt[y] 0.1}


0 .025
f[4, 4] + %
0 .975
y
y
2. z = xcos x + tan x x2 zxx + 2xyzxy + y 2 zyy = 0.

Clear[z, zxx , zxy , zyy , expr]


z = x Cos[y/x] + Tan[y/x];
zxx = D[z, x, 2];
zyy = D[z, y, 2];
zxy = D[z, x, y];
expr = xb2 zxx + yb2 zyy + 2 x y zxy


Cos[ yx ] 2Sec[ yx ]2 Tan[ yx ]
2
y

+
+
x
x2


yCos[ yx ] Sec[ yx ]2
2ySec[ yx ]2 Tan[ yx ]
2xy

+
x2
x2
x3
 2

2y 2 Sec[ yx ]2 Tan[ yx ]
y Cos[ yx ] 2ySec[ yx ]2
2
x
+
+

x3
x3
x4
Simplify[%]
0
yx

3. g(x, y) = f [ xy , zx
xz ]
g
g
g
2
2
2
x x + y y + z z = 0.

Clear[f, g]

132

g[x_, y_] := f[(y x)/(x y), (z x)/(x z)];


xb2 D[g[x, y], x] + yb2 D[g[x, y], y] + zb2 D[g[x, y], z]




1
x + z
2
(0 ,1 ) x + y x + z
z

f
,
+
xz
xz 2
xy
xz




1
x + y
2
(1 ,0 ) x + y x + z

,
y
f
+
xy
xy 2
xy
xz




1
x + z
(0 ,1 ) x + y x + z
x2(
f
,
+
xz
x2z
xy
xz




1
x + y
(1 ,0 ) x + y x + z
f
,
)

xy
x2y
xy
xz
FullSimplify[%]
0
x

4. (x+e y )dx+e y (1 xy )dy



.

Clear[p, q, f, r, c]
p[x_, y_] = x + Exp[x/y];
q[x_, y_] = Exp[x/y](1 x/y);
Simplify[D[p[x, y], y] == D[q[x, y], x]]
True
f[x_, y_] =

p[x, y]dx + r[y]

x
x2
+ E y y + r [y]
2

Simplify[D[f[x, y], y] == q[x, y]]


r [y] == 0
f[x_, y_] = f[x, y]/.r[y] c
c+

x
x2
+Eyy
2

4.8 M athematica

133

5. , z = xey + yex

3z
3z
3z
3z
+
=
x
+
y
x3 y 3
xy 2
x2 y
Clear[z, x, y]
z[x_, y_] := x Exp[y] + y Exp[x]
Simplify[D[z, {y, 3}] + D[z, {x, 3}] == x D[z, x, {y, 2}]+
y D[z, y, {x, 2}]]
True
6.
() g(x, y, z) = 3(x2 + y 2 )z 2z 3 () f (x, y, z) =

1
x2 +y 2 +z 2

2 G(x, y, z) 2 G(x, y, z) 2 G(x, y, z)


+
+
=0
x2
y 2
z 2
G .
()

Clear[f, x, y, z, fxx , fyy , fzz ]


f[x_, y_, z_] := 3(xb2 + yb2) z 2 zb3
fxx = D[f[x, y, z], {x, 2}]
6z
fyy = D[f[x, y, z], {y, 2}]
6z
fzz = D[f[x, y, z], {z, 2}]
12z
fxx + fyy + fzz
0

134

()

Clear[f, x, y, z, fxx , fyy , fzz ]


f[x_, y_, z_] := 1/Sqrt[xb2 + yb2 + zb2]
fxx = D[f[x, y, z], {x, 2}]
1
3x 2
2
2
2
2
5
/2
2
(x + y + z )
(x + y + z 2 )3 /2
fyy = D[f[x, y, z], {y, 2}]
3y 2
1
2
2
2
2
5
/2
2
(x + y + z )
(x + y + z 2 )3 /2
fzz = D[f[x, y, z], {z, 2}]
3z 2
1
2
2
2
2
5
/2
2
(x + y + z )
(x + y + z 2 )3 /2
fxx + fyy + fzz
3x 2
3y 2
3z 2
+
+
(x 2 + y 2 + z 2 )5 /2
(x 2 + y 2 + z 2 )5 /2
(x 2 + y 2 + z 2 )5 /2

(x 2

3
+ z 2 )3 /2

y2

Simplify[%]
0
4.8.6

D
Dt
SetAttributes

N onConstants
Constants

5.

, ,
.
William Shakespeare

5.1

.

f (x, y) = (x2 + y 2 )1/2


f (u) = u1/2
u = x2 + y 2 .

f (x, y) = xy + log(x/y)
u = xy, v = x/y

f (u, v) = u + log v
... , .

x(t), y(t), z(t)
.
f (t) = f (t, x(t), y(t), z(t)).

:

136

5.1: ,
.
:
z = f (u, v) 1
u(x, y) v(x, y) 2 , z
2 .
:
5.2: u(x, y) v(x, y)
x y 2 f (u, v)
u v 1 ,
z(x, y) = f (u(x, y), v(x, y))
x y.
,

. , f (x, y)
x, y x(u, v) y(u, v)
u, v,

df =

f
f
dx +
dy.
x
y

(5.1)

dx =

x
x
du +
dv
u
v

(5.2)

dy =

y
y
du +
dv.
u
v

(5.3)

dx, dy (5.1),

df =

f x f y
+
x u y u

du +

f x f y
+
x v
y v

dv.

(5.4)

f (u, v) = f (x(u, v), y(u, v))

df =

f
u

du +

f
v

dv.

(5.5)

5.1

137

(5.4) (5.5) ,

f
f x f y
=
+
u
x u y u

f
f x f y
=
+
v
x v
y v
f (t, x, y) = f (t) x(t), y(t),

df
f
f dx f dy
=
+
+
dt
t
x dt
y dt

(5.6)


.

f (x, y) x(u, v), y(u, v)



2f
f x f y
=
+
=
u2
u x u y u




f x
f y
=
+
=
u x u
u y u
2
  y  f 2 x
2
2f
x
= xf2 x
+
u
xy u
u + x u2 +
2

+ yf2

y
u

2

2f
xy

x
u

  y 
u

f 2 y
y u2

 
 
  
2 f x 2 2 f y 2
2f
x
y
=
+ 2
+2
2
x
u
y
u
xy u
u
2
2
f x f y
+
+
.
x u2
y u2

 
 
2f
2 f x 2 2 f y 2
=
+ 2
v 2
x2 v
y
v
  
2
f
x
y
f 2 y f 2 x
+2
+
+
yx v
v
y v 2
x v 2

138

2f
=
vu
v

2
= xf2 x
u
2

+ yf2

y
u


f x f y
+
=
x u y u

  y 
2f
x
x
+
v
xy u
v +



y
v

2f
xy

x
v

  y 
u

f
x

f
y

2x
uv

2y
vu

f (x1 , ..., xn ) xj (t1 , ..., tm )


n
n X
n
X
2f
2 f x xi X f 2 xi
=
+
,
t tj
x xi t tj
xi t tj
i=1 =1

f (x1 (t), x2 (t), ..., xn (t)),

i=1

n X
n
n
X
d2 f
2 f dx dxi X f d2 xi
=
+
dt2
x xi dt dt
xi dt2
=1
i=1

i=1

( ).
5.1: w = f (x, y) = ex(xy) , x = 2t cos t, y =
2t sin t. dw/dt t = .
: x, y
,
, w t

f dx f dy
dw
=
+
dt
x dt
y dt
= (2x y) ex(xy) (2 cos t 2t sin t)
xex(xy) (2 sin t + 2t cos t).

t = , x = 2, y = 0,

dw
2
2
2
= (4) e4 (2) (2) e4 (2) = 4(2 ) e4 .
dt
5.2: x = r cos y = r sin ( r
x, y )
, Laplace V (x, y)

5.1

139

2 V
2 V
+
= 0,
x2
y2

1 V
1 2 V
2 V
+
= 0.
+
r 2
r r
r 2 2
:

V
V x V y
V
V
=
+
= cos
+ sin
r
x r
y r
x
y

(5.7)

V
V x V y
V
V
=
+
= r sin
+ r cos
.

x
y
x
y

(5.8)

,
r

= cos
+ sin
r
x
y

= r sin
+ r cos .

x
y

(5.9)
(5.10)

(5.7),






V
V
V
2 V
=
cos
+ sin
= cos
r 2
r
x
y
r x


V
V
V
cos + sin
+
sin.
+
x r
r y
y r

(5.11)

(5.9)

/r .
z . , r
, (/r) cos = 0, (/r) sin = 0.
,




V
2 V
= cos cos
+ sin
r 2
x
y x



V
+ sin cos
+ sin
=
x
y y

(5.12)

140

= cos2

2
2 V
2 V
2 V
+
2
sin
cos
+
sin

,
x2
xy
y 2

(5.13)

2 V
2 V
=
.
xy
yx



2
2
2 V
2 V
2
2 V
2 V
r
+
cos
=
sin

2sincos

2
x2
xy
y 2


V
V
+ sin
.
r cos
(5.14)
x
y
(5.7), (5.13), (5.14),

1 V
1 2 V
2 V
2 V
2 V
+
=
+
+
r 2
r r
r 2 2
x2
y 2
.
5.3: z(x, y) = g(y + sin x) +
f (y sin x), g, f

zx tan x + zxx zyy cos2 x = 0.

: z

z = g(u) + f (v),
u = y + sin x v = y sin x. z(x, y)

z
z u z v
dg u df v
=
+
=
+
x
u x v x
du x dv x

z
= g cos x f cos x
x
2z
= g cos2 x g sin x + f cos2 x + f sin x
x2
2z
= g + f .
y 2

5.2 Euler

141

A = zx tanx + zxx zyy cos2 x


A = 0.

5.2 Euler
.

5.1: f (x, y) m,

f (x, y) = m f (x, y)

(5.15)

5.3 ( Euler ): f
m

f
f
+y
= mf.
x
y

(5.16)

: (5.15)

df (x, y)
= mm1 f (x, y).
d

(5.17)

u = x v = y

df (x, y)
f du f dv
f
f
=
+
=
x+
y
d
u d v d
u
v
(5.16) (5.17) = 1,

f
f
+y
= mf
x
y

(5.18)

Euler.
:
f (x, y) (5.16) .
(5.15), (5.16) .

142

5.4: f (x, y), n . ,


n 1.
: f (x, y)
Euler

f
f
+y
= nf.
x
y


f
f

f
f
2 f
2 f
x
+y
=
(nf )
+x 2 +y
=n

x
y
x
x
x
xy
x
 
 
f
f
f
x
+y
= (n 1)
(5.19)
x x
y x
x

, n .
f (x1 , ...., xn ), D Rn , f m,
n
X

xi

i=1

f
= mf.
xi

: xk :

xk

n
X
i=1

f
xi
xi



n
X

f
x
=
i
xk
xi
i=1

n
n
X
X
xi f
f
2 f
xi
=
+
=m
x
x
x
x
k i
k i
xk
i=1

i=1

n
X
i=1

xi
xi

f
xk

= (m 1)

f
.
xk

5.5: f (x, y) n . :

x2

2f
2 f
2 f
y2
+
2xy
+
= n(n 1)f.
x2
xy
y2

5.2 Euler

143

: f

f
f
+y
= nf.
x
y

(5.20)

x (5.20)

f
f
2 f
2 f
+x 2 +y
=n

x
x
xy
x
f
f
2 f
2 f
x
+ x2 2 + xy
= nx .
x
x
xy
x

(5.21)

(5.20) y

f
f
2 f
2 f
+y 2 +x
=n

y
y
yx
y
f
f
2 f
2 f
y
+ y2
+
xy
= ny
y
y2
xy
y

(5.22)

(5.21) (5.22)



2
f
f
2 f
2 f
+y
+y
x
+ 2xy
= (n 1) x
x2
xy
y2
x
y
= n(n 1)f.
2

2f

5.6: f1 (x, y) f2 (x, y)


n-,

n

1
f1 f2
y x

f2 f1
y x

=

xdy ydx
.
f1 df2 f2 df1

df1 =

f1
x dx

f1
y dy,

df2 =

f2
x dx

f2
y dy

f1
f2
f2
1
nf1 = x f
x + y y , nf2 = x x + y y .

nf1 df2 =

f1
f1
x
+y
x
y



f2
f2
dx +
dy
x
y

144

f1 f2
f1 f2
f1 f2
f1 f2
xdx +
ydx +
xdy +
ydy.
x x
y x
x y
y y

(5.23)

nf2 df1 =

f2
f2
+y
x
y



f1
f1
dx +
dy
x
y

f2 f1
f2 f1
f2 f1
f2 f1
xdx +
ydx +
xdy +
ydy.
x x
y x
x y
y y

(5.24)

(5.23) (5.24)


f1 f2 f2 f1
n(f1 df2 f2 df1 ) = ydx

y x
y x


f1 f2 f1 f2
xdy

y x
x y


f1 f2 f2 f1

n(f1 df2 f2 df1 ) = (ydx xdy)


y x
y x
xdy ydx
1
= n
f1 f2
f1 df2 f2 df1
y x

f2 f1
y x

.

5.3
, f (x, y)
. f (x, y)
D R2 x(t1 , t2 ) y(t1 , t2 )
t1 t2 ,

df =

f
f
dx +
dy
x
y

dx =

x
x
dt1 +
dt2 ,
t1
t2

(5.25)

dy =

y
y
dt1 +
dt2
t1
t2

(5.26)

dx dy (5.25) f

df =

f
f
dt1 +
dt2
t1
t2

(5.27)

5.3

145

f (t, x, y) x(t) y(t)

df
dt

f
=
+
t

f
x



dx
dt

f
y



dy
dt


, x, y t1 , t2 .
, xi , i = 1, 2, .., n -
tj , j = 1, 2, ..., m. ,
f
n
X
f
df =
dxi ,
xi

(5.28)

i=1

 X





n
n  
X
f
f
f
d
dxi +
d(dxi ) .
d f=
d
dxi =
xi
xi
xi
2

i=1

i=1

d(dxi ) = d2 xi , i = 1, 2, ..., n.

f
xi



n
X

f
dxj .
xj xi
j=1

d2 f =

n X
n
n
X
X
2f
f 2
dxj dxi +
d xi .
xj xi
xi
i=1 j=1

(5.29)

i=1

f tj , j = 1, 2, .., m
xi , i = 1, 2, ..., n,

m X
m
X
2f
d f=
dti dtj
ti tj
2

(5.30)

i=1 j=1

(5.28), (5.29) (5.30) ,


n
m
X
X
f
f
dxi =
dtj
xi
tj
i=1

j=1

(5.31)

146

n X
n
n
m X
m
X
X
X
2f
f 2
2f
dxi dxj +
d xi =
dti dtj
xi xj
xi
ti tj
i=1 j=1

i=1

i=1 j=1

(5.32)

(5.31) (5.32) ,
xi , tj (i = 1, 2, .., n, j =
1, 2, ..., m), .

.
xi ,
tj (i = 1, 2, ..., n, j = 1, 2, ..., m) .
xi tj ,

xi = ci0 +

m
X

cij tj, i = 1, 2, ..., n.

j=1

ci0 cij i = 1, 2, ..., n, j = 1, 2, ..., m,

dxi =

m
X
xi
k=1

tk

dtk , i = 1, 2, ...n

dxi =

m
X

cik dtk , i = 1, 2, ..., n

k=1

d2 xi = 0

i = 1, 2, ..., n.

k 2,
xi , i = 1, 2, ..., n
tj , j = 1, 2, ..., m, dk xi = 0, i = 1, 2, ..., n.

5.4 T aylor

147

5.4 T aylor

,
(
).
5.4 ( ): f
D Rn
M0 D,

f = f (M ) f (M0 ) = [df ]P0

M (x01 + x1 , ..., x0n + xn ) D P0 (x01 +


0 x1 , ..., x0n +0 xn ), 0 < 0 < 1

M0 M.
Taylor.
5.5 (Taylor ) f : D R1 ,
D Rn M0 (x01 , ..., x0n )
D. f
(n + 1) D,
M (x01 +x1 , ..., x0n +xn ) D P (x01 +0 x1 , ..., x0n +
0 xn ) D 0 < 0 < 1 M M0
f M0

f =

n
X
1 k
1
[d f ]M0 +
[dn+1 f ]P0
k!
(n + 1)!

(5.33)

k=1

dk f (4.7).
(5.33)




f (x, y) = f (x0 , y0 ) + (x x0 )
+ (y y0 )
f (x0 , y0 )
x
y
(x x0 )2 2 f (x0 , y0 ) (y y0 )2 2 f (x0 , y0 )
+
+
2
x2
2
y 2
2 f (x0 , y0 )
+ (x x0 )(y y0 )
+
yx

148

(5.33) Taylor f
M0 . M0 ,
Taylor



n
X
1

k
f (x, y) = f (0, 0) +
f (0, 0)+
x
+y
k!
x
y

(5.34)

k=1

1
(n + 1)!

x
+y
x
y

n+1

f (0 x, 0 y) 0 < 0 < 1.

Mac-Laurin.

Qn =

1
[dn+1 f ]P0
(n + 1)!

Taylor .

lim Qn = 0,

Taylor f
M0 .
: Taylor
. ,
M0 , , , Taylor.
5.7:

f (x, y) = ex

sin xy

Taylor M (2, 0)
. f M (1.98, 0.015).
: (2, 0) f = 1, fx = 0, fy = 8, fxx = 0, fxy =
12, fyy = 64. , Taylor f (x, y)
(2, 0)

5.4 T aylor

149

f (x, y) = f (2, 0) + (x 2) fx (2, 0) + yf y (2, 0)


+ 2!1 [(x 2 )2 fxx (2, 0)+
+2(x 2) yf xy (2, 0) + y 2 fyy (2, 0)] + ... =
= 1 + 8y + 12(x 2)y + 32y2 + ...
x 2 + x, y y,

f (2 + x, y) = 1 + 8y + 12xy + 32y 2 + ...


x = 0.02, y = 0.015,
x, y,

f (1.98, 0.015) = 1 + (8 + 12x + 32y)y = 1.124


. ,
1.1235, .

5.8:

z = f (x, y) = ex

+ y2

P0 (0, 1, e).
: f ,
f (x, y) = (0, 1)
Taylor, .

f (x, y) f (0, 1) + x fx (0, 1) + (y 1) fy (0, 1)


z = f (x, y) P0 ,
z = e + 2e(y 1),
. , f Taylor
(0, 1),



z
2 2
2
= + x2 +3 x
e
3
3
5.9: Taylor
f (x, y) = xy 2 M (1, 1).
: (1,1)

150

f
f
2 f
3 f
2 f
2 f
= 1,
= 2,
=
0
=
2,
=
2,
= 2.
x
y
x2
xy
y2
x y 2
,

xy 2 = 1 + (x 1) + 2(y 1) +

1
2

4(x 1)(y 1) + 2(y 1 )2

+ 16 3 2(x 1)(y 1 )2 =

= 1 + (x 1) + 2(y 1) + 2(x 1)(y 1)


+(y 1 )2 +(x 1)(y 1 )2 .
5.10: Taylor
f (x, y) = sin(x + y 2 )
M (0, 0).
:

f
f
= cos(x + y2 ),
= 2y cos(x + y 2 )
x
y
2f
2 f
y 2 ),
= 2y sin(x + y 2 ),
=

sin(x
+
x2
xy
= 2 cos(x + y 2 ) 4 y 2 sin(x + y 2 ).

2 f
y2

f (x, y) x + y 2 .

5.5
5.5.1

F (x, y, z) = 0.
(. z )
(.. F (x, y, z(x, y)) = 0).
.
5.2:
z(x, y) D R2
F (x, y, z(x, y)) = 0.

5.5

151

:
F (x, y, z) = 0 z(x, y);
.
5.6: F (x, y, z) = 0
:

Fz
(M (x0 , y0 , z0 ), ) R3 .
F (x0 , y0 , z0 ) = 0, Fz (x0 , y0 , z0 ) 6= 0.

,, x (x0 , x0 + ) y (y0 , y0 + )
F (x, y, z) = 0 (z0 , z0 + ), z0 x
y x0 , y0 .
z x, y (..
F (x, y, z(x, y)) = 0),
z(x, y) : x y
F z, F

dF = Fx dx + Fy dy + Fz dz = 0

(5.35)

dz = zx dx + zy dy. dz
(5.35) ,

(Fx + Fz zx )dx + (Fy + Fz zy )dy = 0.


F
+
x

F
z

  
z

= 0,
x

(5.36)

(F/z) 6= 0,

z
x



F/
x

= 
F/
z

(z/y).

(5.37)

152

5.5.2
(5.37).

2
z x2
:

F
F z
+
x
z x

F
x

=0


F
z

z
x

F 2 z
=0
z x2

 2
   
2 F z
2F
F
2 F z
z
F 2 z
+
+
+
+
=0
x2
xz x
xz
z 2 x
x
z x2
2F
+2
x2

2F
xz



z
x

2F
+
z 2

z
x

2

F 2 z
=0
z x2

(5.38)

2z
Fz2 Fxx 2Fx Fz Fxz + Fx2 Fzz
=

x2
Fz3
 2 

z
y 2

(5.39)

2z
xy

5.11: F (x, y, z) = 0
x, y, z
,

x
y

y
z

z
x

= 1,


.
: x y z,
y

Fx xy + Fy = 0,

x
y

Fy
.
Fx

(5.40)

5.5

y
z

Fz
= ,
Fy

z
x

153

Fx
.
Fz

(5.41)

(5.40) (5.41)

x
y

 
z

y
z

 
x

z
x

= 1.

5.12: z x, y
z

, x

y2
x2
z2
+
+
= 1.
16 12
9
:

2x 2z z
+
=0
16
9 x

z
9x
=
.
x
16z
x y,
:

x2 y 2

z = 3 1
16
9

 12

z
:

z
3x
=
x
16

x2 y 2
1

16
9

 21


z .
5.13: z = z(x, y)
x y
zexz + x + y = 1. zx zy

(x, y, z) = (0, 0, 1).

154

: ( :)
y x,

exz zx + zexz (xzx + z) + 1 = 0.


y,

exz zy + xzexz zy + 1 = 0.
, (0, 0, 1) zx zy ,
zx (0, 0) = 2, zy (0, 0) = 1.
: F (x, y, z) = zexz + x + y 1 = 0,
F x, y z .
F dF = 0. ,
dF F

dF = (z 2 exz + 1)dx + dy + exz (1 + xz )dz.


dF = 0 dz (x, y) = (0, 0)
z = 1, dz(0, 0) = 2dx dy. z = z(x, y),
dz(0, 0) = zx (0, 0)dx + zy (0, 0)dy ,

zx (0, 0)dx + zy (0, 0)dy = 2dx dy.

, dx 6= 0 dy = 0, zx (0, 0) = 2,
dx = 0 dy 6= 0, zy (0, 0) = 1.

5.6

f1 (x, y) f2 (x, y), D R2 ,




D(f1 , f2 )

J=
=
D(x1 , x2 )

f1
x1

f1
x2

f2
x1

f2
x2

5.7: x1 (t1 , t2 ), x2 (t1 , t2 ) ,


t1 , t2


 

D(f1 , f2 )
D(f1 , f2 )
D(x1 , x2 )
=
.
D(t1 , t2 )
D(x1 , x2 )
D(t1 , t2 )

5.7

155

D(f1 , f2 )
=
D(t1 , t2 )

f1
t1



f2
t2

f2
t1



f1
t2

 

 


f1
f1
x1
f1
x2
=
+
t1
x1
t1
x2
t1

 

 


f2
f2
x1
f1
x2
=
+
t1
x1
t1
x2
t1
 

 



f1
x1
f1
x2
f1
=
+
t2
x1
t2
x2
t2

 

 


f2
f2
x1
f2
x2
=
+
t2
x1
t2
x2
t2

D(f1 , f2 )
D(x1 , x2 )

 


D(x1 , x2 )
.
D(t1 , t2 )

( : !)

5.7

F1 (x, y, z, u(x, y, z), w(x, y, z)) = 0,


F2 (x, y, z, u(x, y, z), w(x, y, z)) = 0
u, w x, y, z.
5.5 ux wx . F1 = 0, F2 = 0,

F1
F1 u F1 w
+
+
=0
x
u x
w x
F2
F2 u F2 w
+
+
=0
x
u x
w x

156

J=

D(F1 , F2 )
6= 0,
D(u, w)

ux =

D(F1 ,F2 )
D(w,x)
D(F ,F )
1 2
D(u,w)

wx =

D(F1 ,F2 )
D(x,u)
.
D(F1 ,F2 )
D(u,w)

uy , wy

uy =

D(F1 ,F2 )
D(w,y)
D(F1 ,F2 )
D(u,w)

wy =

D(F1 ,F2 )
D(y,u)
D(F1 ,F2 )
D(u,w)

.
du dw

F1
dx +
x
F2
dx +
dF2 = 0 =
x

dF1 = 0 =

F1
dy +
y
F2
dy +
y

F1
dz +
z
F2
dz +
z

F1
du +
u
F2
du +
u

F1
dw
w
F2
dw.
w

, ,
d2 u, d2 w d2 F1 =

0, d2 F2 = 0.

5.14

f (x, y, z, u, v, w) = x u sin v cos w


g(x, y, z, u, v, w) = y u sin v sin w

h(x, y, z, u, v, w) = z u cos v

(f, g, h)
(u, v, w)

(f, g)
.
(x, v)



fu fv fw


(f, g, h)
= gu gv gw = u2 sin v,
(u, v, w)
hu hv hw




(f, g) fx fv 1 u cos v cos w
=
=
= u cos v sin w.
(x, v) gx gv 0 u cos v sin w

5.7

157

5.15:

2x y + u3 v 2 = 1

x + y + u2 + v 3 = 4

(5.42)

u = g(x, y), v =
h(x, y) (1, 1), g(1, 1) = h(1, 1) = 1.
, g/x, h/y
(1,1).
: f (x, y, u, v) = (2x y + u3 v 2 , x +
y + u2 + v 3 ). f1 , f2 f



(f1 , f2 ) 3u2 2v
=
= 9u2 v 2 + 4uv.
2u 3v 2
(u, v)

u = v = 1, .
g h.
(5.42) x
u v x y

2 + 3u2

u
v
u
v
2v
= 0, 1 + 2u
+ 3v 2
= 0.
x
x
x
x

u/x v/x,

u
6v 2 2v
6v + 2
=
= 2
2
2
x
9 u v +4uv
9u v + 4u
u = v = 1, u/x = 8/13.
(5.42) y

1 + 3u2

u
v
2v
= 0,
y
y

1 + 2u

u
v
+ 3v 2
= 0,
y
y

v
3u2 + 2u
3u + 2
= 2 2
=
.
y
9u v + 4u
9uv + 4
u = v = 1, v/y = 5/13.
5.16: x, y, u, v

f (x, y, u, v) = x2 y 2 + 2uv + 15 = 0,

g(x, y, u, v) = x + 2xy u2 + v 2 10 = 0

(5.43)

158

P0 (x, y, u, v) = (1, 2, 2, 3) , (5.43) u v


x y
(1, 2) ux , vx , uxx .
: (5.43) u v
x y P0 (f, g)/(u, v) 6= 0
P0 .

(f, g)
= fu gv fv gu = 4(u2 + v 2 ) 6= 0
(u, v)

P0 .

vx =

(f,g)
(u,x)
(f,g)
(u,v)

v(1 + 2y) + 2xu


11
= P0 .
2(u2 + v 2 )
26

ux x, y, u v ,

uxx =

A
1407
=
P0
B
2(13)3

A = (u2 + v 2 )[2(v + xvx ) (1 + 2y) ux ]


2[2xv u(1 + 2y)](uux + vv x )

B = 2(u2 + v 2 )2 .

5.8
f1 (x1 , x2 ), f2 (x1 , x2 ) D,
,
F

F (f1 , f2 ) = 0.
:

5.8

159

5.8: f1 (x1 , x2 ), f2 (x1 , x2 )


x1 , x2 ,
D . , f1 , f2
,

J=

D(f1 , f2 )
0
D(x1 , x2 )

(5.44)

D.
: , f1 , f2 , F x1 x2 ,

F
=
x1
F
=
x2




F
f1
F
f1




f1
x1
f1
x2




+
+




F
f2
F
f2




f2
x1
f2
x2




=0
= 0.

F/f1 F/f1
F (f1 , f2 )
f1 f2 .
J = 0 D.
(J =
6 0), ,
f1 f2 x1
x2 .
5.17: f1 = x2 + y 2 + z 2 , f2 =
xy + yz + zx, f3 = x + y + z .
:

J=

D(f1 , f2 , f3 )
=0
D(x, y, z)

f1 , f2 , f3 f1 = f32 2f2 .
5.18 f1 (x, y, z) = 3x +
2y z, f2 (x, y, z) = x 2y + z, f3 (x, y, z) = x2 + 2xy xz
R3
.
:

160

D(f1 , f2 , f3 )
= 0,
D(x, y, z)
. f1 , f2 x y x = (f1 + f2 )/4, y = (f1 3f2 +
4f3 )/8. f3 f12 f22 8f3 .

5.9
. 1 , .
.
.

u = (x, y)

v = (x, y)


(xy ). . 5.1
.
y

y=k 1
y=k 2

k3

y=k 3

k2

x=C3

k1

x=C2

x
C1

C2

C3

x=C1
0

5.1.
x = ki , y = kj k= u, v .

. , ,

5.9

161

.
.
u = (x, y),
v = (x, y)

x = g(u, v), y = h(u, v),

u = (g(u, v), h(u, v)),

v = (g(u, v), h(u, v)).

u v

1 = x gu + y hu ,

0 = x gv + y hv

0 = x gu + y hu ,

1 = x gv + y hv .

y
y
x
x
, gv = , hx = , hv =
,
J
J
J
J
J = ux vy uy vx 6= 0.
gu =

xu =

uy
ux
vx
ux
, xv = , yv = , yv =
.
J
J
J
J

u=r=

x2 + y 2 , v = = arctan(y/x).

rx =

x
y
y
x
ry = , x = 2 , y = 2 ,
r
r
r
r

J=

x  x 
r

r2

y   y  1
2 = ,
r
r
r

, x(r, ), y(r, )

xr =

x
y
, x = y, yr = , y = x.
r
r

162


x = r cos , y = r sin ,
.
,
: , ,

D(x, y)
=
D(u, v)

1
D(u,v)
D(x,y)

5.19 z x, y
x = u + v, y = u2 + v 2 , z = u3 + v 3 , (u 6= v).
zx , zy
: z x y

zx = 3u2 ux + 3v 2 vx zy = 3u2 uy + 3v 2 vy
x = u + v x y,

1 = ux + vx 0 = uy + vy
y = u2 + v 2

0 = 2uux + 2vvx 1 = 2uuy + 2vvy .


ux , uy , vx , vy zx zy ,

3
zx = 3uv zy = (u + v).
2
5.10
2

5.1 2 U = xU2 + yU2 (r, ) x = er cos y = er sin .


:

U
U x U y
=
+
r
x r
y r

5.10

2U
2U
=
2
r
x2
+

2U
y 2




x
r

163

2

+2

y
r

2

2

+2

2 U x y U 2 x
+
xy r r
x r 2

U 2 y
.
y r 2

2U
2U
=
2
x2
2U
+
y 2




2

2 U x y U 2 x
+
xy
x 2

U 2 y
y 2

2U
2 U 2r
2 U 2r
2U
2
2
+
=
e
(sin

+
cos
)
+
e (sin2 + cos2 ).
r 2
2
x2
y 2

2U
2U
+
= e2r
x2
y 2

2U
2U
+
r 2
2
2

z
z
5.2 : x
2 y 2 = 0
u, v , x = au + bv y = au bv ab 6= 0
z(u, v).

: :

z
=
u

z
z
+
x y

2z
= b
uv


2z
2z
2z
= 0.

=
0

x2 y 2
uv

2z
=0
uv
(z/u) = R(v)

z(u, v) = R(u) + (v).


2

5.3: z = ey f (yex /2y ) ,


z
z
(x2 y 2 ) x
+ xy y
= xyz .

164

2
2
: v = ey u = ye(x /2y ) z
z = vf (u)

v
z
=
[vf (u)]
+
[vf (u)]
x
u  x  v
 x
df
df x 2 2
2x
x2 /2y 2
= [v ] y
e
+ 0 = [v ] ex /2y
du
2y 2
du y
z

v
=
[vf (u)]
+
[vf (u)]
y
u
y
v
y

 2

df
x
x2 /2y 2
x2 /2y 2
= [v ] e
+y 3 e
+ f (u)ey .
du
y

2

(x y )[vf
(u)]

x x2 /2y2
e
y

= xyf (u)ey = xyz.

h
 2 2
i
+ xy vf
(u) ex /2y + f (u)ey

5.4 : z = f (x + ay), ,
z
z
a x
= y
.
: x + ay = t.

z
f t
f
=
=
x
t x
t

f t
f
z
=
=a
y
t y
t

z
z
=
.
x
y

5.5: z = ex siny , x = st2 y = s2 t,


z
z
s t .
:

5.10

165

z x z y
z
=
+
= (ex siny)(t2 ) + (ex cosy)(2st)
s
x s y s
2

= t2 est sin(s2 t) + 2stest cos(s2 t)

z
z x z y
=
+
= (ex siny)(2st) + (ex cosy)(s2 )
t
x t
y t
2

= 2stest sin(s2 t) + s2 est cos(s2 t).


5.6: g(s, t) = f (s2 t2 , t2 s2 ) f ,
g
g
g t s + s t = 0
: x = s2 t2 y = t2 s2 g(s, t) = f (x, y)

g
f x f y
f
f
=
+
=
2s +
(2s)
s
x s
y s
x
y
g
f x f y
f
f
=
+
=
(2t) +
2t.
t
x t
y t
x
y

g
g
t
+s
=
s
t

f
f
2st
2st
x
y

f
f
+ 2st
+ 2st
x
y

= 0.

5.7 : F (x, y) x
y r, x =
rcos , y = rsin , F G r
: G(r, ) = F (rcos, rsin). G
r
F
F

x
y
2

G
.
r

x
y
x
y
= cos,
= sin,
= rsin,
= rcos.
r
r

G
F
F
G
F
F
=
cos +
sin ,
=
r sin +
r cos .
r
x
y

x
y

166

F
r, F
x , y x, y,
r

2G
F

=
(r sin )
r
x r
r


F
+
r cos .
r y

F
x

r sin +

F
(r cos )
y r


F
r
x .

F/x

F1 (x, y), H/r , H(r, )

F1 (r cos , r sin ).
G/r , F F1 ,
G F.

H
F1
F1
=
cos +
sin
r
x
y

F
x

2F
2F
cos

+
sin .
x2
yx

F
y

2F
2F
cos +
sin .
xy
y 2

 2

2G
F
F
2F
=
sin
cos +
sin r sin
r
x
x2
yx
 2

F
F
2F
+
cos +
cos +
sin r cos .
y
xy
y 2
F

2F
2F
=
.
yx
xy

5.10

167

,
u = F (x, y) = G(r, )

2u
2u
2u
= r sin cos 2 + r(cos2 sin2 )
r
x
xy
2
u
u
u
+ r sin cos 2 sin
+ cos .
y
x
y
v u v
5.8 : () x = u2 v 2 ,y = 2uv , u
x , x , y , y . f =

f (x, y),

f
x

2

f
y

2


2f

f u, v. () xy
f u v , u = 2,
v = 1.
: ()
g(x, y)

g
g u g v
=
+
x
u x v x

(5.45)

g u g v
g
=
+
.
y
u y
v y

(5.46)

g = x

1 = 2u

u
v
u
v
2v , 0 = 2u
2v .
x
x
y
y

, g = y ,

0 = 2v

u
v
u
v
+ 2u , 1 = 2v
2u .
x
x
y
y

u
u
v
v
=
,
=
,
2
2
2
x
2(u + v ) x
2(u + v 2 )
u
v
v
u
=
,
=
.
2
2
2
y
2(u + v ) y
2(u + v 2 )
(5.45),(5.46)
g f,

168

f
1
=
2
x
2(u + v 2 )
f
1
=
2
y
2(u + v 2 )




f
f
u
v
u
v
f
f
v
u
u
v




f
x

2

f
y

2

(5.47)

1
=
2
4(u + v 2 )

(5.48)

"

f
u

2

f
v

2 #

() (5.47) ,

1
=
x
2(u2 + v 2 )

u
v
u
v

(5.48) u = 2, v = 1





2f
1

1
f
f
=
2

v
u
xy
10
u v
2(u2 + v 2 )
u
v





1
f
f
1
2

+2
=
2
2
20
u v u + v
u
v



1

f
f
+
2

v
+u
.
100
u v
u
v
, u 1 v 2
u v . , u v
,

2f
1
=
xy
500

2f
2f
2f
f
f
10 2 + 15
10 2 11
2
u
uv
v
u
v

z
z
5.9: x2 x
+ y 2 y
= z 2 , u = x,
v = y1 x1 w = 1z x1
.

: z/x, z/y
w/u, w/v . ,

:

du = dx, dv =

dx dy
dx dz
2 , dw = 2 2 .
2
x
y
x
z

5.10

169

dw =

w
w
du +
dv.
u
v

w
w
dx dz
du +
dv = 2 2
u
v
x
z

w
w
du +
u
v

dx dy
2
x2
y

dx dz
2
x2
z

dz = z

1
w
1 w

2
x2
u
x v

dx +

z 2 w
dy
y 2 v

z
= z2
x

1 w
1
w
2

x2
u
x v

z
z 2 w
= 2
.
y
y v

2 2

x z

1
w
1 w

2
2
x
u
x v

+ z2

w
= z2
v

w
= 0.
u
.
2

z
z
z
5.10 : x
2 + 2 xy + y 2 = 0
u = x + y, v = x y w = xy z
w = w(u, v).

: wxx = zxx , wyy =


zyy wxy = 1 zxy .

wxx + 2wxy + 2wyy = 2.


wxx , wyy wxy

(5.49)

170

wx = wu ux + wv vx = wu + wv

wxx = wuu + 2wuv + wvv .


wyy = wuu 2wvu + wvv , wxy = wuu wvv


(5.49)

1
2w
= .
2
u
2
5.11 : G(x, y) x = rcos, y =
rsin,








G 2
G 2
1 G 2
G 2
+
=
+ 2
.
x
y
r
r

Gr = Gx xr + Gy yr = Gx cos + Gy sin

(5.50)

G = Gx x + Cy y = Gx rsin + Gy rcos

(5.51)

(5.50) (5.51) .
5.12: u r = (x2 + y 2 + z 2 )1/2 ,

u
x

2

u
y

2

u
z

2

du
dr

u = u(r), r = (x2 + y 2 + z 2 )1/2 .


ux , uy , uz .

ux = ur rx = xur (x2 + y 2 + z 2 )1/2


uy = ur ry = yur (x2 + y 2 + z 2 )1/2
uz = ur rz = zur (x2 + y 2 + z 2 )1/2 .

2

5.10

171

u2x + u2y + u2z = x2 u2r (x2 + y 2 + z 2 )1 + y 2 u2r (x2 + y 2 + z 2 )1


+ z 2 u2r
(x2 + y 2 + z 2 )1 = u2r (x2 + y 2 + z 2 )(x2 + y 2 + z 2 )1 = u2r .
y

z
z
5.13: z = xy + xF ( x ), x x
+ y y
= xy + z.
y

: u = x

ux =

y
1
, uy = .
2
x
x

z = xy + xF [u(x, y)].
zx zy ,

zx = y + F + xfu ux = y + F

y
Fu
x

zy = x + xFu uy = x + Fu .


y 
xzx + yzy = x y + F Fu + y(x + Fu )
x
= xy + xF yFu + yx + yFu
z xy
= 2xy + xF = 2xy + x
= xy + z.
x
y
y
5.14: u = xn f ( x ) + xn g( x ),

x2

2
2u
u
2u
u
2 u
+
2xy
+x
+
y
+y
= n2 u.
2
2
x
xy
y
x
y
y

: s(x) = x t(x, y) = x .

t
ux = us ut
s
t
t2
t
uxx = uss 2 ust + 2 utt + 2 ut
s
s
s

172

1
t
1
uxy = ust 2 utt 2 ut
s
s
s
uy =

1
ut
s

uyy =

1
utt .
s2

A = x2 uxx + 2xyuxy + y 2 uyy + xux + yuy = s2 uss + sus


us = nsn1 f (t) nsn1 g(t)
uss = n(n 1)sn2 f (t) + n(n + 1)sn2 g(t).
A = n2 u.
5.15:


() g(x, y) = f

yx zx
xy , xz

() z = yln(x2 y 2 ),

g
g
x2 x
+ y 2 y
+ z 2 g
z = 0
1 z
x x

1 z
y y

z
.
y2

: () u = ( x1 ) ( y1 ) v = ( x1 ) ( 1z ) g =
f (u, v). g x,y z

gx = fu (

1
1
) + fv ( 2 )
2
x
x

gy = fu (

1
)
y2

gz = fv (

1
)
z2

gx , gy gz

x2 gx + y 2 gy + z 2 gz = 0.
() z = y ln(x2 y 2 ) x

zx =

2xy
y2

x2

5.10

zy = ln(x2 y 2 )

173

2y 2
.
x2 y 2

z
zxx + yy = yz2 .

5.16: (x, y, z(x, y)) .


(xyz, x + y + z) = 0,

x(y z)

z
z
+ y(z x)
= z(x y)
x
y

: u = xyz v = x + y + z . = 0
x = y = z = 0 z(x, y),

x = u [ux + uz zx ] + v [vx + vz zx ] = 0
y = u [uy + uz zy ] + v [vy + vz zy ] = 0
ux = yz , uy = xz ,uz = xy ,vx = vy = vz =

1,
u [yz + xyzx ] + v [1 + zx ] = 0
u [xz + xyzy] + v [1 + zy ] = 0.
u v
(u = v = 0),



yz + xyzx 1 + zx



= 0.


xz + xyzy 1 + zy

x(y z)zx + y(z x)zy = z(x y).


5.17: f (u, v, w)
(u, v, w) (x, y, z)
u = ( y1 ) ( x1 ), v = ( x1 ) ( y1 ) w = ( y1 ) ( 1z ),
x2 fx + y 2 fy + z 2 fz = 0.
: fx ,

fx = fu ux + fv vx + fw wx = fu (

1
1
) + fv ( 2 ) + fw 0.
2
x
y

174

fy fz

x2 fx + y 2 fy + z 2 fz
.
5.18: W (x, y, z) =

xy+z
x+yz

n

()xWx + yWy + zWz = 0


()x2 Wxx + y 2 Wyy + z 2 Wzz + 2xyWxy + 2xzWxz + 2yzWyz = 0.
: () W (u) = un u = (x+y +z)/(x+
y z) Wx = W ux , Wy = W uy Wz = W uz

Wx = 2n(y z)
Wy = 2nx
Wz = 2nx

(x y + z)n1
(x + y z)n+1

(x y + z)n1
(x + y z)n+1

(x y + z)n1
.
(x + y z)n+1

xWx + yWy + zWz = 0.


()
x,y z

Wx + xWxx + yWxy + zWxz = 0

(5.52)

xWxy + yWyy + Wy + zWyz = 0

(5.53)

xWxz + yWyz + Wz + zWzz = 0

(5.54)

(5.52) x, (5.53) y (5.54) z


.
5.19 : ,
z(x, y)
(x2 z 2 , x3 y 3 ) = 0, .
: u = x2 z 2 v = x3 y 3

x = y = 0.
z = z(x, y)

5.10

175

x = u (ux + uz zx ) + v (vx + vz zx ) = 0

u (2x 2zzx ) + v (3x2 ) = 0.

y = 0 = u (2zzy ) 3y 2 v = 0.
u = 0 v = 0



2
2x 2zzx
3x



=0


2

2zzy 3y
z(x2 zy + y 2 zx ) = xy 2 ,

.
5.20: F (x, y) 2 u =
r m F (x, y), r 2 = x2 + y 2 ,

 2

2u 2u
2F
m F
+ 2 =r
+
+ m(m + 4)r m2 F.
x2
y
x2
y 2
:

2r

r
r
x
= 2x
=
x
x
r

2
2u
F
m F
+ mr m2 F
=
r
+ 2mr m2 x
x2
x2
x
+ m(m 2)r m4 x2 F

2
2u
F
m F
=
r
+ 2mr m2 y
+ mr m2 F
2
2
y
y
y
+ m(m 2)r m4 y 2 F

(5.55)

(5.56)

176

(5.55) (5.56)

F
F
+y
= 2F
x
y

 2

2F
2u 2u
m F
+ 2 =r
+
+ m(m + 4)r m2 F.
x2
y
x2
y 2
5.21:

ex sin x dy + dxdy
: ex sin x M cLauren

f (x, y) f (0, 0) + df (0, 0) +

1 2
d f (0, 0).
2!

f (0, 0) = 0

df (0, 0) = fx (0, 0)dx + fy (0, 0)dy = 0dx + 1dy



1
fxx (0, 0)(dx)2 + 2fxy (0, 0)dxdy + fyy (dy)2
2
1
= [0(dx)2 + 2dxdy + 0(dy)2 ] = dxdy.
2

d2 f (0, 0) =

df d2 f
.
5.22: Taylor
f (x, y) = arctan(y/x) (1,1)

: (5.33) (1,1)
fx , fy , fxx , fxy , fxy
(1,1).
fx (1, 1) =

1/2, fy (1, 1) = 1/2, fxx (1, 1) = 1/2, fxy (1, 1) = 0, fyy (1, 1) = 1/2

Taylor



x1 y1
f (x, y) = arctan(1) +
+
2
2


2
2
1 (x 1)
(y 1)
+

+ ..
2!
2
2

5.11

177

5.11
5.1 : t
f (x, y) = ln(x2 + y 2 ) x = sint, y = cost.
5.2 : t f (x, y) = xyz 2 x = sin t, y = cos t, z = t2 + 1.
5.3 : u t
f (x, y) = tan1 (y/x) x = u sin t, y =
u cos t.
5.4: r
f (x, y) = x2 + xy x = r cos , y = r sin .
5.5 : x
f (x, y) = sin xy y = cos x.

5.6 : F (x, y) = x x2 + y 2 x = r cos , y = r sin , Fx , Fy = 4 , r = 2 Fr , F Fx , Fy .


5.7 : F (x, y) = xy , y = g(x).
F x.
5.8 :

f (x, y, z) = xyz , x = t2 , y = t 1, z = et .

5.9 : F (x, y) = ln(x2 y 2 ) y = ex .


F x.
5.10 :
f (u, v) = uv , u = xy v = x/y .
5.11 : (x, y) : D R, D R2 u = ax + by, v = ax by , a b . u v.
5.12 : (x, y) u(x, y), v(x, y) p, xx + yy = p[u + v ].
5.13 :

f (x, y) = p

xy
1 + x2 + y 2

, Mac-Laurin.
x y.

178

5.14 : f (x, y) = ex sin y MacLaurin. x


y.
5.15 : f (x, y) = x3 + xy 2
x + 1, y + 2.
.
5.16 :

V (x, y) =

x2
y2
+
(A + ay 2 ) (B + bx2 )

A, B, a 1, b 1 .

1 2 2
( x + 22 y 2 ) x2 y 2
2 1

1 , 2 .
2

5.17 : f (x, y) = ex +ay +c , a c


Mac-Laurin.
x y.
5.18 : f (x, y) = tan1 (y/x)
Taylor, M (1, 1).
x y.
5.19 :

P (x, y) =

ln(A + x2 + y 2 )
(B + xy)1/3

A 1, B 1.
x y;
5.20 :
y = y(x) F (x, y) = 1 + xy
ln(exy exy ) = 0.
5.21 :
z = f (x, y) x + y + z = ez .
5.22 :
y = y(x) :

5.12 M athematica

(i)x2 + y 2 3xy = a,

179

(ii) exy x 2y = 0

(iii) x tan y + y tan x = b, (iv) xy 2 + 4xy 3 + 2 = 0,


a,b .
5.23 : u = 3x + 4y z, v = 2x y + 3z, w =
6x + 8y 2z .
5.24 : x = 3u+2v w, y = u2v +w, z =
u(u + 2v w),
.
5.25:

tan1 x, F2 (x, y)

F1 (x, y)

tan1 y +

= x + y/(1 xy),
, .

5.26: f1 (x, y, z) = x + y + z, f2 (x, y, z) =


x2 + y 2 + z 2 , f3 (x, y, z) = xy + yz + xz .
5.27: f1 (x, y, z) = x + y + z 3 , f2 (x, y.z) =
x3 + y 3 + z, f3 (x, y, z) = xy + yz + 3xz .
5.28 :
u = u(x, y) v = v(x, y)

(i) u + v = x, u yv = 0, (ii) z = u, x = u cos v, y = u sin v,


(iii) u2 v 2 = x + y, u3 + v 3 = x y.
5.29: ,
z(x, y) u(x, y) x + y +
z + u = a x3 + y 3 + z 3 + u3 = b a b .
5.30 :
y(x) x3 + y 3 3xy = 0.

5.12

M athematica
5.12.1 Taylor
f (x) Taylor x = a

180

X
f (n) (a)
n=0

n!

(x a)n ,

f (n) .
Mathematica f (x)
x = a, n

Series[f [x], {x, a, n}]


0[x a](n+1) Series
Normal, .
.
, f (x) = Exp[x]
x = 0, 7. :

Series[Exp[x], {x, 0, 7}]


1 +x +

x2
x3
x4
x5
x6
x7
+
+
+
+
+
+ 0x 8
2
6
24
120
720
5040

Mathematica
,
.

Series[f[x], {x, 0, 3}]


f [0 ] + f [0 ]x +

1
1
f [0 ]x 2 + f (3 ) [0 ]x 3 + 0 [x ]4
2
6

Mathematica, Taylor
x, x
.
a n x.

Series[(a + x)bn, {x, 0, 2}]


a n + a 1 +n nx +

1 2 +n
a
(nx 2 ) + 0 [x ]3
2

a a[x]
x .

5.12 M athematica

181

Series Taylor . Series


.

Series[f [x, y], {x, a1 , n1 }, {y, a2 , n2 }]


, x
y. x,
y.

Series[Exp[x y], {x, 0, 3}, {y, 0, 3}]


1 + (y + 0 [y]4 )x + (

y2
y3
+ 0 [y]4 )x 2 + (
+ 0 [y]4 )x 3 + 0 [x ]4
2
6

.
Mathematica ,
. ,
. Normal.

Normal[Series[f [x], {x, a, n}]]


Normal[Series[f [x, y], {x, a1 , n1 }, {y, a2 , n2 }]]
ArcT an[x] Taylor, .

t = Series[ArcTan[x], {x, 0, 8}]


x

x3
x5
x7
+

+ 0 [x ]9
3
5
7

Normal
, .

s = Normal[t]
x

x3
x5
x7
+

3
5
7


, .. Factor, .

182

Factor[s]

1 2
x (315 + 210x 2 161x 4 + 132x 6 )
315

5.1.

Series[expr, {x, x0 , n}]


Series[expr, {x, x0 , nx },
{y, y0 , ny }]
N ormal[expr]

n-
expr x = x0 .
expr,
y
x.

.

5.12.2 Mathematica
1. f (u, v, w)
(u, v, w) (x, y, z) u = y1 x1 ,

v=

1
x

1
y

w = y1 z1 , :

x2 fx + y 2 fy + z 2 fz = 0.

Clear[x, y, z, u, v, w, f]
x2 D[f[1/y 1/x, 1/x 1/y, 1/y 1/z], {x, 1}]+
y2 D[f[1/y 1/x, 1/x 1/y, 1/y 1/z], {y, 1}]+
z2 D[f[1/y 1/x, 1/x 1/y, 1/y 1/z], {z, 1}]


1
1 1
1 1
1
(0 ,0 ,1 )
f
+
+ , ,
x
y x
y y
z
h
i

f (0 ,1 ,0 ) 1x + 1y , 1x 1y , 1y 1z
x 2
+
x2

5.12 M athematica

183

h
i
f (1 ,0 ,0 ) 1x + 1y , 1x 1y , 1y 1z
+
x2

y 2

h
i
f (0 ,0 ,1 ) 1x + 1y , 1x 1y , 1y 1z
y2

h
i
f (0 ,1 ,0 ) 1x + 1y , 1x 1y , 1y 1z
y2

h
i
f (1 ,0 ,0 ) 1x + 1y , 1x 1y , 1y 1z

y2

Simplify[%]
0

2. zxx zyy = 0
v = x + y u = x y .

Clear[x, y, z, u, v]
Solve[{u == x y, v == x + y}, {y, x}]
{{y

1
u +v
(u + v ), x
}}
2
2

D[z[x y, x + y], {x, 2}] D[z[x y, x + y], {y, 2}]


4z (1 ,1 ) [x y, x + y]


1
u+v
%/. y (u + v), x
2
2
4z (1 ,1 ) [

u +v 1
u +v
u v
+
, (u + v ) +
]
2
2
2
2

Simplify[%]
4z (1 ,1 ) [u, v ]

184

3. u = F (sinx siny), F
, : uy cosx + ux cosy = 0.

Clear[x, y, u, f]
u[x_, y_] := f[Sin[x] Sin[y]]
D[u[x, y], y] Cos[x] + D[u[x, y], x] Cos[y]
0
4. u = xcosa ysina
v = xsina + ycosa,(a =), fxx + fyy
.

Clear[x, y, f, u, v, a]
Solve[{u == x Cos[a] y Sin[a], v == x Sin[a]
+y Cos[a]}, {x, y}]
{{x

uCos[a] vSin[a]
vCos[a] + uSin[a]
,y
}}
Cos[a]2 + Sin[a]2
Cos[a]2 + Sin[a]2

D[f[x Cos[a] y Sin[a], x Sin[a] + y Cos[a]], {x, 2}]+


D[f[x Cos[a] y Sin[a], x Sin[a] + y Cos[a]], {y, 2}]
Sin[a](Sin[a]f (0 ,2 ) [xCos[a] ySin[a], yCos[a] + xSin[a]]+
Cos[a]f (1 ,1 ) [xCos[a] ySin[a], yCos[a] + xSin[a]])+
Cos[a](Cos[a]f (0 ,2 ) [xCos[a] ySin[a], yCos[a] + xSin[a]]
Sin[a]f (1 ,1 ) [xCos[a] ySin[a], yCos[a] + xSin[a]])+
Cos[a](Sin[a]f (1 ,1 ) [xCos[a] ySin[a], yCos[a] + xSin[a]]+
Cos[a]f (2 ,0 ) [xCos[a] ySin[a], yCos[a] + xSin[a]])
Sin[a](Cos[a]f (1 ,1 ) [xCos[a] ySin[a], yCos[a] + xSin[a]]
Sin[a]f (2 ,0 ) [xCos[a] ySin[a], yCos[a] + xSina[a]])
Fullsimplify[%]

5.12 M athematica

185

f (0 ,2 ) [xCos[a] ySin[a], yCos[a] + xSin[a]]+


f (2 ,0 ) [xCos[a] ySin[a], yCos[a] + xSin[a]]
%/.{x
f (0 ,2 ) [

Sin[a](vCos[a] + uSin[a]) Cos[a](uCos[a] vSin[a])

,
Cos[a]2 + sin[a]2
Cos[a]2 + sin[a]2

Cos[a](vCos[a] + uSin[a]) Sin[a](uCos[a] vSin[a])

]+
Cos[a]2 + sin[a]2
Cos[a]2 + sin[a]2

f (2 ,0 ) [

uCos[a] vSin[a]
vCos[a] + uSin[a]
,y
}
Cos[a]2 + Sin[a]2
Cos[a]2 + Sin[a]2

Sin[a](vCos[a] + uSin[a]) Cos[a](uCos[a] vSin[a])

,
Cos[a]2 + sin[a]2
Cos[a]2 + sin[a]2

Cos[a](vCos[a] + uSin[a]) Sin[a](uCos[a] vSin[a])

]
Cos[a]2 + sin[a]2
Cos[a]2 + sin[a]2

FullSimplify[%]
f (0 ,2 ) [u, v ] + f (2 ,0 ) [u, v ]
5. z(x, y) = g(y + sinx) + f (y sinx),
f, g

zx tanx + zxx zyy cos2 x = 0.


Clear[f, g, x, y, z]
z[x_, y_] := g[y + Sin[x]] + f[y Sin[x]]
D[z[x, y], x] Tan[x] + D[z[x, y], {x, 2}] D[z[x, y], {y, 2}] Cos[x]b2
Sin[x ]f [y Sin[x ]] Sin[x ]g [y + Sin[x ]]+
Tan[x ](Cos[x ]f [y Sin[x ]] + Cos[x ]g [y + Sin[x ]])+
Cos[x ]2 f [y Sin[x ]] + Cos[x ]2 g [y + Sin[x ]]
Cos[x ]2 (f [y Sin[x ]] + g [y + Sin[x ]])
FullSimplify[%]
0

186

6. Taylor
esin(x+y) (0, 0).
log(xcosy) (1, 0).
()

Clear[x, y, f]
f[x_, y_] := Exp[Sin[x + y]]
Series[f[x, y], {x, 0, 3}, {y, 0, 3}]
 


y3
y2
4
4
+ 1 +y
1 +y +
+ 0 [y]
+ 0 [y] x +
2
2



1
y
3y 2
2y 3
2y 2
4
2

+ 0 [y] x +

2
4
3
2
3

y3
4
+ 0 [y] x 3 + 0 [x ]4
12
Normal[%]




x2
x3
1
3x 2
2x 3
+ 1 +x
y+

y2 +
2
2
2
4
3


x
2x 2
x3

y3
2
3
12
1 +x +

()

Clear[x, y, f]
f[x_, y_] := Log[x Cos[y]]
Series[f[x, y], {x, 1, 3}, {y, 0, 3}]
 2

y
1
1
4

+ 0 [y]
+ (x 1 ) (x 1 )2 + (x 1 )3
2
2
3
+0 [x 1 ]4
Normal[%]
1

1
1
y2
(1 + x )2 + (1 + x )3 + x
2
3
2

5.12 M athematica

187

7. ) ,
z = sin(xy) (1, /2).
)
z = tan(xy) (0, 0).
()

Clear[f, x, y]
f[x_, y_] := Sin[x y]
Series[f[x, y], {x, 1, 2}, {y, /2, 2}]


1
2
3
1 (y ) + 0 [y ] +
2
2
2


3
1

2
(y ) (y ) + 0 [y ] (x 1 )+
2
2
2
2
 2



1
2

(y ) +
1 +
(y )2 +
8
2
2
2
8
2


0 [y ]3 (x 1 )2 + 0 [x 1 ]3
2
Normal[%]




1
1 2
1

2
2
1 (1 + x ) + (1 + x ) (1 + x )
+y
8
2
2
2




1
1
2

+
+
1 +
(1 + x )2 x ( + y)2
2
2
8
2
()

Clear[f, x, y]
f[x_, y_] := Tan[x y]
Series[f[x, y], {x, 0, 5}, {y, 0, 5}]
 3

 5

y
2y
6
6
3
6
(y + 0 [y] )x +
+ 0 [y] x +
+ 0 [y] x 5 + 0 [x ]6
3
15
Normal[%]
xy +

x 3 y3
2x 5 y 5
+
3
15

188

1.5
1
-1
-0.5

1
0.5
0

0.5

0
-0.5
1-1

1.5
1.25
1
0.75
0.5
-1
-0.5

1
0.5
0
0.5

0
-0.5
1-1

5.2. cos x/ cos y


(0,0).

8. z = cosx
cosy (0,0)
(x, y).

Clear[f, x, y, g, p1 , p2 ]
f[x_, y_] := Cos[x]/Cos[y]
g[x_, y_] = Normal[Series[f[x, y], {x, 0, 2}, {y, 0, 2}]]


x2
1
x2
1
+

y2
2
2
4
p1 = Plot3D[f[x, y], {x, 1, 1}, {y, 1, 1},
DisplayFunction Identity];
p2 = Plot3D[g[x, y], {x, 1, 1}, {y, 1, 1},
DisplayFunction Identity];
Show[GraphicsArray[{{p1, p2 }}]];
5.12.3
.

Series
N ormal

6.

,
, .
, 25, 29

6.1

,

( . 6.1).

6.1. .

M (x, y, z)

.

190

6.1: S
R3 M (x, y, z) S V (x, y, z).
. E
:

E(x, y) = u(x, y)
ex + v(x, y)
ey
:

E(x, y, z) = u(x, y, z)
ex + v(x, y, z)
ey + w(x, y, z)
ez .
u, v, w
.

, ( . 6.2).
y

6.2. () ()

6.2 ,

f = f1 ex + f2 ey + f3 ez x = x1 ex + x2 ey + x3 ez

lim f (x) = f 0 ,

xx0

6.2 ,

191

f 0 = f01 ex + f02 ey + f03 ez


> 0 > 0 ,

|x x0 | <

|f (x) f 0 | < .

f : D E D Rn
E Rm , f = (f1 , f2 , ..., fm ) x0
f1 , f2 , ..., fm x0 .
f (t) = (f1 , f2 , ..., fm )
m

X dfi
df
=
ei .
dt
dt
i=1

f (x),
x

f
=
xi

f1 f2 f3
,
,
xi xi xi

df = (df1 , df2 , df3 ) =

3
X
f1
i=1

...

xi

dxi ,

3
X
f2
i=1

xi

dxi ,

3
X
f3
i=1

xi

dxi .

6.1 x
u(x, y, z) = (x + y + z)
ex + (x2 + y 2 +

z 2 )
ey + (x3 + y 3 + z 3 )
ez
:

u
(x + y + z)
(x2 + y 2 + z 2 )
(x3 + y 3 + z 3 )
=
ex +
ey +
ey
x
x
x
x
= ex + 2x
ey + 3x2 ez
6.2 f (x, y) =

(x2 + y 2 )
ex + xy
ey .
:

2f
xy .

192

f
= 2y
ex + x
ey
x

2f
= ey .
xy
6.3

f (x, y) = (x2 + y 2 )
ex + xy
ey .
: P (x, y) = x2 + y 2 , Q(x, y) =
xy.




P
Q
P
Q
dx +
dy ex +
dx +
dy ey
x
y
x
y
= (2xdx + 2ydy)
ex + (ydx + xdy)
ey

df = dP ex + dQ
ez =

6.3
f (x)
n0 ( . 6.3)
z

P(x0,y0,z0)
Q(x,y,z)

y
P(x0,y0,0)

Q(x,y,0)

x
6.3. .

f (x + n0 h) f (x)
(6.1)
h
Dn0 f f x0
n0 .
Dn0 f (x) = lim

h0

6.4

Dn0 f =

193

f
f
f
cos +
cos +
cos
x
y
z

(6.2)

n0 = (cos , cos , cos ), cos , cos , cos


1.3.
: (6.1)


d
Dn0 (x0 ) =
[f (x0 + h cos , y0 + h cos , z0 + h cos )]
dh
h0
  
   
 
f
(x0 + h cos )
f
(y0 + h cos )
=
+
...
x 0
h
y 0
h
 
 
 
f
f
f
=
cos +
cos +
cos
x 0
y 0
z 0

, n0 = ex

Dex f (x0 ) =

f
x

,
0

6.4
6.4.1
f (x, y, z)

f (x) = lim =
|h|0

f (x + h) f (x)
|h|

f (x) =

f
f
f
ex +
ey +
ez .
x
y
z

(6.3)

Dn0 f (x0 ) = (f (x0 )) n0 .

(6.4)

(6.2) .
n = |n|n0

194

Dnf (x0 ) = |n|Dn0 f (x0 )

(6.5)

(
.) (6.5) , (f ) n0 , Dn0 f (x0 )
.
: (6.4)

Dn0 f (x0 ) .
, f (x, y, z) = 0
P (x, y, z)
f = 0, (f )P
P.
r = x
ex +y
ey +z
ez M (x, y, z)
. dr = dx
ex + dy
ey + dz
ez
M.

df =

f
f
f
dx +
dy +
dz = 0
x
y
z


f
f
f
ex +
ey +
ez (dx
ex + dy
ey + dz
ez ) = f dr = 0
x
y
z

f dr
. 6.4 (
).
z
F(x0,y0,z0)

r(r0)

S
y
C
x

6.4. f M0

6.4

195

6.4 : f (x, y) =
x2 + y 2 .
: f (x+h)f (x) =
f (x) h + O(h) O(h)
h .

f (x + h) f (x) = f (x + h1 , y + h2 ) f (x, y)

= [(x + h1 )2 + (y + h2 )2 ] (x2 + y 2 )
= [2 h1 + 2yh2 ] + [h1 2 + h2 2 ]

= [2x
ex + 2y
ey ] h + |h|2

f (x) = f (x, y) = 2x
ex + 2y
ey .
6.5 : f (x, y) = (x 1)2 y 2 ,
.
: n0 = (n1 , n2 ) M0 (x0 , y0 )
f .

Dn0 f = (f ) n0

f =

f
f
ex +
ey , n0 = n1 ex + n2 ey ,
x
y

f n0 = 2(x 1)n1 2yn2

Dn0 f |M0 = 2(x0 1)n1 2y0 n2 .

(6.6)

6.6 : f (x, y) = x3 3x2 y +


3xy 2 + 1 R2 . f
M (3, 1)
, N (6, 5).
: f M0

196

(f )M0 =

f
x

ex +

M0

f
y

M0

ey = 12
ex 9
ey

n0 =

5
6
,
61
61

(Dn0 f )M0 = (f )M0 n0 = (12


ex 9
ey )
27
= .
61

6
5
ex + ey
61
61

6.4.2
f = f1 ex +
f2 ey + f3 ez

f =

f1
f2
f3
+
+
.
x1 x2 x3

.
f , U (x, y, z) = U1 (x, y, z)
ex + U2 (x, y, z)
ey +
U3 (x, y, z)
ez .
V = xyz ( . 6.5) .
0 .
.

6.5. V .

6.4

197

xz U2 y

0 U2 xz.


U2
U2 (x, y, z) +
y xz,
y

U2 (x, y + y, z) = U2 (x, y, z) +

U2
y.
y


U2
0 U2 (x, y, z) +
y xz 0 U2 (x, y, z)xyz
y
U2
= 0
V
y

U1
U3
V 0
V.
x
z

U1 U2 U3
+
+
x
y
z

V = 0 U V.

U = 0
. U > 0 U < 0
.

.
. f ,
U (x, y, z) = U1 (x, y, z)
ex +U2 (x, y, z)
ey +U3 (x, y, z)
ez .

dV
dx
dy
dz
=
yz +
xz +
yx.
dt
dt
dt
dt

198

dx
= [U1 (x + x, y, z) U1 (x, y, z)].
dt
Taylor

U1
U1
dx
= [U1 (x, y, z) +
x U1 (x, y, z)] =
x.
dt
x
x
x y



d(V )
U1 (x, y, z) U2 (x, y, z) U3 (x, y, z)
=
+
+
V
dt
x
y
z
= ( U )V.
U = 0
V .
.
, ,
R(x(t), y(t), z(t), t)

dR
R R dx R dy R dz
R
=
+

=
+ U R.
dt
t
x dt
y dt
z dt
t
.
6.4.3

, .
:



ex ey ez

f = x1 x2 x3 =
f1 f2 f3






f3
f2
f1
f3
f2
f1

=
ex +
ey +
ez .
x2 x3
x3 x1
x1 x2
.

6.4

199

=
ez ,
=
( . 6.6).

6.6. z

ex +
P (x, y, z) r = x(t)
y(t)
ey + z
ez x(t) = d cos(t), y(t) = d sin(t).
v(t) = x(t)
ex + y(t)
ey = d sin(t)
ex +
d cos(t)
ey = y
ex + x
ey .

v = 2
ez .

.
( F = 0) .
,
, ( ).

B J.

(6.7)

,
.

200

6.7

(f A) = A f + f A
:

(f A) =
ex +
ey +
ez (f A)
x
y
z
(f Ax ) (f Ay ) (f Az )
+
+
=
x
y
z


Ax Ay
f
Az
f
f
=f
+
+
+ Ax
+
+
x
y
z
x y
z
= f A + A f

6.8: ,
.
: F
F = f (r)er . , ( )

(f er ) = f er + f er .
, er = 0

f (r) =

df
df r
r =
.
dr
dr r

F (r) =

df r
er = 0
dr r

F . ,
.
6.9: ,
M .
:
M

F =

GM
r,
r3

r M G
. , F = 0.

6.5

201

(f r) = r f + f r


 

GM
GM
F =r 3
+ 3
r
r
r
3GM
3GM
=

= 0.
3
r
r3


q1 , q2

F =

q1 q2
r.
r3

.
.

1.
2.
3.
4.

(f ) = 0
( A) = 0
(A B) = A( B) B( A) + (B )A (A )B
( A) = ( A) 2 A

2 =

2
2
2
+
+
x21 x22 x23

Laplace . Laplace
.

6.5
6.5.1
R3 .
,

f (x, y, z) = 0,

202

(f )M0
M0 (x0 , y0 , z0 ). ,

(r r 0 ) f = 0,
r ,
r 0 M0 (
6.7) .

z
f |M=M0

r-r0

f(x,y,z)=0

M0
C
r0

R-r0

x
6.7. .

(x x0 )

f
x

+ (y y0 )

f
y

+ (z z0 )

f
z

= 0. (6.8)
0

, z = f (x, y),
(6.8)

z =

f
x

x +
0

f
y

y,
0

x = x x0 , y = y y0 z = z z0 .

6.5

203

, z = f (x, y)
M0 (x0 , y0 , z0 ).
f (x, y, z) = 0

(r r 0 ) f = 0,

(6.9)

(r r 0 ) f.
(6.9)

(x x0 )
(y y0 )
(z z0 )

 =
 =
 .
f/
f/
f/
x 0
y 0
z 0

(6.10)

(6.10)
f (x, y, z) = 0 (x0 , y0 , z0 ).
6.5.2
R3
f (t), g(t), h(t)
C R3 . C M0 (x0 , y0 , z0 ).

K
M0

u
C

r0

R
r

P
T
M

0
y

x
6.8. C T

204

R = f (t)
ex + g(t)
ey + h(t)
ez

,

M0 . r r 0
T 0 = dR
dt M0
M (x, y, z) M0 (x0 , y0 , z0 ),
( . 6.8) , r =
r r 0 T 0 .

(r r 0 ) T 0 = 0,
M0 .

x x0
y y0
z z0
=
=
.
f (t)
g (t)
h (t)
,
M0 (x0 , y0 , z0 )

(r r 0 ) T 0 = 0

(x x0 )f (t) + (y y0 )g (t) + (z z0 )h (t) = 0.


,
M0 C2 F (x, y, z) = 0 G(x, y, z) = 0. C2 M0
M0 ,

F
x

G
x

M0

M0

(x x0 ) +

F
y

(x x0 ) +

G
y

M0

M0

(y y0 ) +

F
z

(y y0 ) +

G
z

M0

M0

(z z0 )

(z z0 ).

6.5

205

M0

F(x,y,z)=0

G(x,y,z)=0

A
C

6.9.

(x x0 )
i

D(F,G)
D(y,z) M
0

=h

(y y0 )
i

D(F,G)
D(x,z) M
0

=h

(z z0 )
i

D(F,G)
D(x,y) M
0

D(F, G)
(x x0 )
D(y, z)

M0


D(F, G)
+ (y y0 )
D(x, z) M0


D(F, G)
+ (z z0 )
= 0.
D(x, y) M0

(6.11)

6.10: x2 + y 2 +z 2 = 42 x2 + y 2 = 2x
M0 (, , 2).
: F = x2 + y 2 + z 2 42 = 0 G = x2 +
y 2 2x = 0 C1 .

F
x

G
x

M0

F
y

M0

G
z

= 2,
M0

M0

= 0,

F
z

G
y

= 2 2,
M0

= 2.
M0

206

D(F, G)
D(y, z)
D(F, G)
D(x, y)

M0

= 4

2,

D(F, G)
D(z, x)

= 0,

M0

= 42 ,

M0


y = , x + z 2 = 3,
z = x 2.
6.11: x2 + y 3 = 2(2 + yz)

x2 + 1 z 2 = 2y 2 (1 2) M0 (1, 1, 2).

: F = x2 + y 3 2(2 + yz) = 0 G = x2 + 1
z 2 2y 2 (1 2) = 0 M0 ,
F G (F )M0 (G)M0 = 0.

F = 2x
ex + 3(y 2 2z)
ey 2y
ez

G = 2x
ex 2(2 4)y
ey 2z
ez .

(F )M0 = 2
ex ey + 2
ez

(G)M0 = 2
ex + 2(2 4)
ey 4
ez ,
(F )M0 (G)M0 = 0.
6.12: , x2 + 3y 2 + 2z 2 = 9
x2 + y 2 + z 2 8x 8y 6z + 24 = 0
M0 (2, 1, 1).
: F = x2 + 3y 2 + 2z 2 9 = 0
G = x2 +y 2 +z 2 8x8y 6z +24 = 0 M0 ,
(F )M0 = (G)M0 . F
G M0

(F )M0 = 4
ex + 6
ey + 4
ez

6.6

207

(G)M0 = 4
ex 6
ey 4
ez
.

6.6
6.1: () F G
, F G .
() f (x, y, z) g(x, y, z)
,
f g = 0.
: () , [F G] = 0 F =
G = 0. , (F G) = (F )G(G)F ,
F = (f1 , f2 , f3 ) G = (g1 , g2 , g3 ).

F G = (f2 g3 f3 g2 )
ex + (f3 g1 f1 g3 )
ey + (f1 g2 f2 g1 )
ez
(F G) =

(f2 g3 f3 g2 ) +
(f3 g1 f1 g3 )+
x
y

f2
f3
f3
f1
f1
(f1 g2 f2 g1 ) =
g3
g2 +
g1
g3 +
g2
z
x
x
y
y
z
f2
g3
g2
g1
g3
g2
g1
g1 +
f2
f3 +
f3
f1 +
f1
f2 =
z
x
x
y
y
z
z






f3 f2
f1 f3
f2 f1

g1 +

g2 +

g3
y
z
z
x
x
y






g3 g2
g1 g3
g2 g1

f1

f2 +

f3 =
y
z
z
x
x
y
( F ) G ( G) F
() , (f ) = 0
().
6.2: f (x) = |x + y + z|
R3 . x0 = (x0 , y0 , z0 ) x0 + y0 +
z0 = 0,
f x0 .

208

: n0 = (cos a1 , cos a2 , cos a3 ) .

f (x0 + tn0 ) f (x0 )


t
|x0 + t cos a1 + y0 + t cos a2 + z0 + t cosa3 |
= lim
t0
t
|t|
= lim | cos a1 + cos a2 + cos a3 |,
t0 t

Dn0 f = lim

t0

(6.12)

x0 + y0 + z0 = 0. (6.16)

cos a1 + cos a2 + cos a3 = 0.

(6.13)

(6.13) ,
.
6.3: () f (x, y) = xey , f
P (2, 0) P Q(5, 4). ()
f ;
;
: ()

f (x, y) =

f f
,
x y

= (ey , xey ), f (2, 0) = (1, 2).

P Q = (3, 4) u =
(3/5, 4/5), f P Q,
P

Duf (2, 0) = f (2, 0) u = (1, 2)

3 4
,
5 5

3 8
11
+ = .
5 5
5

() f
f (2, 0) = (1, 2).

|f (2, 0)| = |(1, 2)| =

5.

6.4 : T (x, y) = ex cos y + ey cos x.


()
(0,0);

6.6

209

()
(0,0);
:

T
T
ex +
ey = (ex cos y ey sin x)
ex
x
y
+ (ey cos x ex sin y)
ey .

T (x, y) =

() (0,0)
T (0, 0) = ex + ey .
()
T (0, 0) =
ex ey .
6.5:
f (x, y) = (x3 + y 3 )/3 t
r(t) = a cos t
ex + b sint
ey .
: f t

d[f (r(t))]
.
dt

d[f (r(t))]
=
dt

f dx f dy f dz
+
+
x dt
y dt
z dt

f = x2 ex + y 2 ey .
x(t) = a cos t y(t) = b sin t,

f (r(t)) = a2 cos2 t
ex + b2 sin2 t
ey .

dr(t)
= a sin t
ex + b cos t
ey
dt
,

d[f (r(t))]
= sin t cos t(b3 sin t a3 cos t).
dt

= f (

dr(t)
).
dt

210

6.6: f

f (x, y) =





y
x
+
2x
e

x
+
1
ey .
x
2x1/2
2y 1/2

y
f
f
x

= y 1/2 + 2x,
= 1/2 x + 1.
x
y
2x
2y
f /x x

f (x, y) = x y xy + x2 + (y)
(y) x.
y

f
x
d(y)
= 1/2 x +
.
y
dy
2y
f /y
d(y)
dy

= 1 (y) = y + c.
f (x, y) = xy 1/2 x1/2 y + x2 + y + c.

f (x, y) = xy 1/2 x1/2 y + x2 + y + c


.
6.7 : , f (x, y, z) = (x2 /a2 ) + (y 2 /b2 ) +
(z 2 /c2 ) , n =
M O , , 2f (M )/r r
.
: f M (x0 , y0 , z0 )

f = (2x/a2 )
ex + (2y/b2 )
ey + (2z/c2 )
ez

1
Dnf = (f ) n0 |n| =
r
2f (M0 )
=
.
r

2x0 2 2y0 2 2z0 2


2 2 2
a
b
c

6.6

211

6.8:

() (A B) = B ( A) A ( B)
() 2 ( A) = (2 A)
: ()

(Ay Bz Az By ) +
(Az Bx Ax Bz )+
x
y




Ay

Az
Az
Ax
(Ax By Ay Bx ) = Bx

+ By

+
z
z
y
x
z






By
Ax Ay
Bz
Bz
Bx
Bz

Ax

Ay

y
x
z
y
x
z


Bx By
Az

= B ( A) A ( B).
y
x
(A B) =

()

( A) = ( A) 2 A

[ ( A)] = [2 A + ( A]
0 = (2 A) + 2 ( A)
(2 A) = 2 ( A)
6.9:

F = (x + 2y + z)
ex + (x 3y z)
ey + (4x + y + 2z)
ez
f = 2x2 yz 3 .
() , , ,
. ()

F f, (F )f, ( F ) f, (F )f
() g F = g;
, .

212

: () F
F = 0. = 4,
= 2, = 1.
()

F f = (F )f

= (x + 2y + 4z)4xyz 3 + (2x 3y z)2x2 z 3


+ (4x y + 2z)6x2 yz 2 .

( F ) f = 0.
(F )f = [(2x 3y z)4xyz 3 (4x y + 27)2x2 z 3 ]i

+ [(4x y + 27)4xyz 3 (x + 2y + 4z)6x2 yz 2 ]j


+ [(x + 2y + 4z)2x2 z 3 (2x 3y z)4xyz 3 ]k

() , F = 0 = g .

F = (x + 2y + 4z)
ex + (2x 3y z)
ey + (4x y + 2z)
ey
g
g
g
=
ex +
ey +
ez
x
y
z

g(x, y, z) =
+
=

(t + 2y + 4z)dt +
a

c
x2

y
b

(2a 3t z)dt

(4a b + 2t)dt

3y 2
+ z 2 + 2xy yz + 4zx + C.
2

6.10 :
x2 + y 2 + z 2 = a2

M0 (1, 1, 1)
: F = x2 +
y 2 + z 2 a2 M0 Fx = Fy = Fz = 2.

2[(x 1) + (y 1) + (z 1)] = 0 x + y + z = 3.

x 1 = y 1 = z 1.

6.6

213

6.11 : f (x, y, z) = x2 + y 2 + z 2
9 = 0, g(x, y, z) = x2 + y 2 z 3 = 0 M0 (2, 1, 2).
: f = 0
g = 0 M (x, y, z)

(f )M (g)M = |f |M |g|M cos .


(f )M0 = 4
ex 2
ey + 4
ez , (g)M0 = 4
ex 2
ey ez ,

cos =

(4
ex 2
16
ey + 4
ez ) (4
e 2
ey ey )

x
= .
2
2
2
2
2
2
6 21
4 +2 +4
4 +2 +1

6.12 z = x2 +y 2 M (1, 1, 2).


: F = x2 + y 2 z = 0

F
x

= 2,
M0

F
y

= 2,
M0

F
z

M0

= 1.

z 2 = 2(x 1) + 2(y 1) = 2(x + y 2)

z2=

x1
y1
=
.
2
2

6.13

x = a cos , y = a sin , z = b, = 2.
:

dx
dy
dz
= a sin = y,
= a cos = x,
= b.
d
d
d
, M0 (x0 , y0 , z0 )

x x0
y y0
z z0
=
=
y0
x0
b

y0 (x x0 ) + x0 (y
y0 ) + b(z z0 ) = 0 = 2. x =
a, by = az 2ab ay + bz 2b2 = 0.

214

6.14

xyz = 3 , .
:
f = xyz a3 = 0.
M0 (x0 , y0 )

(x x0 )

f
x

M0

+ (y y0 )

f
y

M0

+ (z z0 )

f
z

=0
M0

(x x0 )y0 z0 + (y y0 )x0 z0 + (z z0 )x0 y0 = 0.


z z1 =
x0 y0 z0 = 3 . x1 =
3 , y1 = 3 . ,

1
1
V = x1 y1 z1 = 9
6
6
.

6.7
6.1: f (x, y, z) = xcosysinz
2
ex ey + 4
ez

M0 (1, , 4 ).
6.2: :

i)f1 = 3x + y + z 2 ,
ii)f2 = 2x + y 3 + z 4
iii)f3 = xy + yz + 3xz, iv)f4 = x3 + y 3 + z 3 3xz
pPn

2
6.3 : f (x) =
i=1 xi ,
x1 , x2 , . . . , xn x
ei , i = 1, 2, . . . , n Rn .

6.4 : f (x, y) = x3 y 4
(6, 1) v = 2
ex + 5
ey .
6.5 : , ( v) = 0, v
.

6.8 M athematica

215

6.6 : , ,
() = 0.
6.7 : f, f (x, y) = y 2 ex + (2xy 1)
ey .

6.8 : x2 y+
xy 2 (1,4)
2x3y 4 = 0 . ,
x2 y + xy 2 (1,4).
6.9 :
U (r, ) = (P cos)/r 2 , P , Dmax U = P (sin2 +
1

4 cos2 ) 2 /r 3 (r, ).
6.8 M athematica
6.8.1

f (x, y, z) = f1 (x, y, z)
ex + f2 (x, y, z)
ey + f3 (x, y, z)
ez
= {f1 (x, y, z), f2 (x, y, z), f3 (x, y, z)}
Mathematica :
1. :

Clear[f, x, y, z]
f[x_, y_, z_] = {xb2 + y, yb2 + z, zb2 + x}

{x 2 + y, y 2 + z , z 2 + x }

2. :

Clear[f, x, y, z, i, j, k]
ex = {1, 0, 0};
^
ey = {0, 1, 0};
^
ez = {0, 0, 1};
^
f[x_, y_, z_] = (xb2 + y)i + (yb2 + z)j + (zb2 + x)k
{x 2 + y, y 2 + z , z 2 + x }

216

6.8.2
f (x, y, z)

f
f
f
ex +
ey +
ez
x
y
z

f (x, y, z) =

Grad,
Mathematica, Calculus V ectorAnalysis .
, .

<< CalculusVectorAnalysis
SetCoordinates[Cartesian];
Clear[f, x, y, z]
f[x_, y_, z_] := xb2 + yb2 + Sin[x y] + z
Grad[f[x, y, z]]
{2x + yCos[xy], 2y + xCos[xy], 1 }
6.1.

Grad[f ]
Grad[f, coorsys]



coorsys.

6.8.3

div f (x, y, z) =

f1 f2 f3
+
+
=f
x
y
z

. Div
CalculusVectorAnalysis.

6.8 M athematica

217

<< CalculusVectorAnalysis
SetCoordinates[Cartesian];
Clear[f, x, y, z]
f[x_, y_, z_] = {x + y, xb2 + yb2, zb3};
Div[f[x, y, z]]
1 + 2y + 3z 2

, SetCoordinates Div
.

Div[f[x, y, z], Spherical]


Csc[Ttheta](Rr (x 2 + y 2 )Cos[Ttheta] + 2Rr (x + y)Sin[Ttheta])
Rr 2
Div[f[x, y, z], Spherical[a, b, c]]
Csc[b](a(x 2 + y 2 )Cos[b] + 2a(x + y)Sin[b])
a2
f Curl CalculusVectorAnalysis
.

<< CalculusVectorAnalysis
SetCoordinates[Cartesian];
Clear[f, x, y, z]
f[x_, y_, z_] = {x + y, xb2 + yb2, zb3};
Curl[f[x, y, z]]
{0 , 0 , 1 + 2x }
Curl[f[x, y, z], Cylindrical]
{0 , 0 ,

x 2 + y2
}
Rr

218

6.2.

Div[f ]

Div[f, coorsys]


coorsys.

Curl[f ]

Curl[f, coorsys]


coorsys.

6.8.4 Laplace
Laplace

2 f =

2f
2f
2f
+
+
= fxx + fyy + fzz
x2
y 2
z 2

Laplacian Mathematica,
CalculusVectorAnalysis
, .

<< CalculusVectorAnalysis
Clear[f1 , f2 , x, y, z]
f1 [x_, y_, z_] = {x + y, xb2 + yb2, zb3};
f2 [x_, y_, z_] = xb2 + zb2 + Cos[x y];
Laplacian[f1[x, y, z]]
{0 , 4 , 6z }
Laplacian[f2[x, y, z]]
4 x 2 Cos[xy] y 2 Cos[xy]
6.8.5
1. :

(f1 f2 ) = (f1 ) (f2 ) + f1 2 f2 .

6.8 M athematica

219

<< CalculusVectorAnalysis
SetCoordinates[Cartesian[x, y, z]];
Clear[f1 , f2 , pr1 , pr2 ]
pr1 = Div[f1 [x, y, z]Grad[f2 [x, y, z]]]
(0 ,0 ,1 )

[x , y, z ]f2

(0 ,1 ,0 )

[x , y, z ]f2

(1 ,0 ,0 )

[x , y, z ]f1

f1
f1
f1

(0 ,0 ,1 )

[x , y, z ] + f1 [x , y, z ]f2

(0 ,0 ,2 )

[x , y, z ]+

(0 ,1 ,0 )

[x , y, z ] + f1 [x , y, z ]f2

(0 ,2 ,0 )

[x , y, z ]+

(1 ,0 ,0 )

[x , y, z ] + f1 [x , y, z ]f1

(2 ,0 ,0 )

[x , y, z ]

pr2 = Dot[Grad[f1[x, y, z]], Grad[f2 [x, y, z]]]+


f1 [x, y, z]Laplacian[f2 [x, y, z]]
(0 ,0 ,1 )

[x , y, z ]f2

(1 ,0 ,0 )

[x , y, z ]f2

f1
f1

(0 ,0 ,1 )

[x , y, z ] + f1

(1 ,0 ,0 )

[x , y, z ] + f1 [x , y, z ]f2

(0 ,2 ,0 )

f1 [x , y, z ]f2

(0 ,1 ,0 )

(0 ,1 ,0 )

[x , y, z ]f2

(0 ,0 ,2 )

(2 ,0 ,0 )

[x , y, z ] + f1 [x , y, z ]f2

[x , y, z ]+

[x , y, z ]+

[x , y, z ]

Simplify[pr1 == pr2]
True
2.

F = (x + 2y + lz)
ex + (mx 3y z)
ey + (4x + ny + 2z)
ey
f (x, y, z) = 2x2 yz 3 .
() n,m,l,
.
()
F f , ( F ) f
()

<< CalculusVectorAnalysis

220

SetCoordinates[Cartesian[x, y, z]];
Clear[f, x, y, z, l, m, n]
f[x_, y_, z_] = {x + 2 y + l z, m x 3 y z,
4 x + n y + 2 z};
F =
0.

Curl[f[x, y, z]]
{1 + n, 4 + l, 2 + m}
Solve[% == {0, 0, 0}, {l, n, m}]
{{l 4 , n 1 , m 2 }}
()

Clear[f1 , pr1 , pr2 ]


f1 [x_, y_, z_] := 2 xb2 y zb3
pr1 = Expand[Dot[f[x, y, z], Grad[f1[x, y, z]]]]
24x 3 yz 2 6x 2 y 2 z 2 + 4x 3 z 3 + 10x 2 yz 3 + 8xy 2 z 3
2x 2 z 4 + 16xyz 4
pr2 = Dot[Curl[f[x, y, z]], Grad[f1 [x, y, z]]]
0
3.

f (x, y, z) = ex + e2y + ez
f M (1, 0, 0) a = 2
ex + ey + 2
ez .
b
f M (1, 0, 1).

6.8 M athematica

221

()

<< LinearAlgebraOrthogonalization
<< CalculusVectorAnalysis
Clear[a, newa, f, x, y, z, f1 , ap]
a = {2, 1, 2};
newa = Normalize[a]


2 1 2
, ,
3 3 3
f[x_, y_, z_] := Exp[x] + Exp[2 y] + Exp[z]
f1 = Grad[f[x, y, z], Cartesian[x, y, z]]
{E x , 2E 2y , E z }
ap[x_, y_, z_] = Dot[f1 , newa]
2E x
2E 2y
2E z

3
3
3
ap[1, 0, 0]

4
2E
+
3
3

()

b = f1 [1, 0, 1]


1
E , 2 ,
E
4. f (x, y, z) = x2 + y 2 +
z 2 9 = 0 g(x, y, z) = x2 +y 2 z3 = 0 M (2, 1, 2).

<< CalculusVectorAnalysis
SetCoordinates[Cartesian[x, y, z]];
Clear[f, g, f1 , g1 , a, b]

222

f[x_, y_, z_] := xb2 + yb2 + zb2 9


g[x_, y_, z_] := xb2 + yb2 z 3
f1 [x_, y_, z_] = Grad[f[x, y, z]]
{2x , 2y, 2z }
g1 [x_, y_, z_] = Grad[g[x, y, z]]
{2x , 2y, 1 }
a = f1 [2, 1, 2]
{4 , 2 , 4 }
b = g1 [2, 1, 2]
{4 , 2 , 1 }
Clear[norm]
norm[v_] = N[Sqrt[v.v]]

v v
phi = ArcCos[a.b/(norm[a] norm[b])]


8

ArcCos
2 21
5. , C

x = a(sint + cost)
y = a(sint cost)
z = bet

a 6= 0, b 6= 0, x2 + y 2 = 4a2 .

<< CalculusVectorAnalysis
SetCoordinates[Cartesian[x, y, z]];

6.8 M athematica

Clear[x, a, y, z, b, r, r1 , r2 , t, l]
x[t_] := a (Sin[t] + Cos[t])
y[t_] := a (Sin[t] Cos[t])
z[t_] := b Exp[t]
r = {x[t], y[t], z[t]}
{a(Cos[t] + Sin[t]), a(Cos[t] + Sin[t]), bE t }
r1 = D[x[t], y[t], z[t], t]
{a(Cos[t] Sin[t]), a(Cos[t] + Sin[t]), bE t }
r2 = r + l r1
{al(Cos[t] Sin[t]) + a(Cos[t] + Sin[t]), a(Cos[t]
+Sin[t] + al(Cos[t] + Sin[t]), bE t bE t l}
r2 /.l 1
{a(Cos[t] Sin[t]) + a(Cos[t] + Sin[t]),
a(Cos[t] + Sin[t]) + al(Cos[t] + Sin[t]), 0 }
Simplify[%]
{2aCos[t], 2aSin[t], 0 }
6.

F = xyz(ex ex + ey ey + ez ez )

<< CalculusVectorAnalysis
Clear[f, x, y, z]
SetCoordinates[Cartesian[x, y, z]];
f[x_, y_, z_] = {x y z Exp[x], x y z Exp[y],
x y z Exp[z]};

223

224

{E x xyz + E y xyz + E z xyz }


Div[f[x, y, z]]
Ez xy + Ey xz + Ex yz + Ex xyz + Ey xyz + Ez xyz
Curl[f[x, y, z]]
{E y xy + E z xz , E x xy E z yz , E x xz + E y yz }
6.8.6

SetCoordinates
Grand
Div
Curl
Laplacian
Dot
N ormalize





Laplace

Calculus V ectorAnalysis SetCoordinates, Grad, Div, Curl, Laplacian.

LinearAlgebra Orthogonalization
Normalize

7.



.
Albert Einstein

7.1

. , z = f (x, y).

f .
f (x, y)
D R2 M0 (x0 , y0 ) D
:
7.1: (M0 , ),
f (x, y) 6 f (x0 , y0 ), f ,
f (x, y) f (x0 , y0 ) , f .

M0 , f .
f ( ) f (x0 , y0 ) D, f
( ) .
7.1:
f ,

226


.
, f (x, y) = x2 + y 2
x2 + y 2 1, (0,0)
x2 + y 2 = 1.
7.2: f : D R, D R2 ,
D, M0 D

.
. , M0
z = f (x, y)

z z0 =

f
x

(x x0 ) +

f
y

(y y0 ).

(7.1)

(f /x)0 = (f /y)0 = 0, z = z0 , (x, y)


(x0 , y0 ) z = z0 (
. 7.1).
, , .

f
x

=0
0

f
y

= 0,

(7.2)

f M0 . (7.1)
(f )0 = 0.
z = f (x, y) . (7.2) .
f (x, y)

z = f (x, y).
. (7.2)

7.2

227

2
1

10

0
-1
-2
-10

5
0
-5
-5

0
5
10 -10

7.1. z = sin x + sin y


[10 < x < 10, 10 < y < 10].

f
x

=0
0

f
y

= 0
0

f
z

= 0.

(7.3)

f (x, y, z), ...


.
1 ( . 7.2).
M0 (x0 , y0 ) f (x, y0 )
( ) f (x0 , y)
( ).

7.2

f
x

=
0

f
y

= 0,
0

M0 f (x, y),
,
, ,
. ,
M0 .
f (x, y) Taylor
(x0 , y0 )
1

228

5
1

0
-5
-10
-1

0.5
0
-0.5
-0.5

0
0.5
1 -1

7.2. z = x3 + y 3 9xy 2y 2 + 1
(0, 0). .

f (x0 + h, y0 + k) = f (x0 , y0 ) +

f
x



1
f
f 2
+
h
+k
f (x0 , y0 ) + Q3
2!
x
y

h+
0

f
y

k+
0

Q3 . Q3
h, k << 1, .
, ,

f = f (x0 + h, y0 + k) f (x0 , y0 ) =
  2 
 2  
 2 
f
f
1
f
2
2
h
.
=
+ 2hk
+k
2
2!
x 0
xy 0
y 2 0

(7.4)


f.

A = ( 2 f /x2 )0
B = ( 2 f /xy)0
= ( 2 f /y 2 )0
= B 2 A

fxx
fxy

fxy
= (fxy )2 fxx fyy
fyy

(7.4)

7.2

229

f = (1/2)k2 [AW 2 + 2BW + ]


W = (h/k). f
2
D = AW
 + 2BW + 
B
= A W 2 + 2W +
A A
#
"
 2  2
B
B
B

A
= A W 2 + 2W +

+ 2
A
A
A
A
"
2 
2 #
B

=A W +
+
A
A

:
1. < 0. f .
M0
. (
.)
2. > 0, D = 0 .
f W, f
. .
3. = 0, D = 0, (B/A),
A(W + B/A)2 .
W 6= (B/A), D . W = B/A
D , Q3
W. Q3
(B/A) , A > 0
A < 0. ,
Q3 .
, ,
f M0 (x0 , y0 ).
,



f
f 3
h
+k
.
x
y

(7.5)

230

(7.5) h, k
,
M0 .
M0 .
f (x, y),
D R2
.

{fx = 0, fy = 0}
Mi (xi , yi ) .

2 (x , y ) f (x , y )f (x , y ) A = f (x , y ) (
= fxy
i i
xx i i yy i i
xx i i
= fyy (xi , yi )).
:
< 0 A > 0( > 0),
< 0 A < 0( < 0),
> 0 ( M (x0 , y0 )
),
= 0.
f (x, y) f (x0 , y0 )
M0 ( 7.1).
.
7.1:
f (x, y) = x3 + y 3 9xy + 1.
:

fx = 3x2 9y = 0
fy = 3y 2 9x = 0
P1 (0, 0) P2 (3, 3). fxx = 6x
2
= fxy
fxx fyy = (9)2 (6x)(6y).

P1 fxx (P1 ) = 0 (P1 ) = 81


( 7.3). P2 fxx = 18 > 0

7.2

231

-0.4
-0.2
00.2
0.4 -20

2.6
2.8
33.2
3.4

-22

1
0

-24

-1

-26
-0.4

-0.2

0.2

2.6

0.4

2.8

3.2

3.4

7.3. f (x, y) = x3 + y 3 9xy + 1 ()


() (3,3) .

(P2 ) = 81(18)(18) < 0 P2 .


7.2: ( )
f (x, y) = x4 + y 4 4xy + 1.
:

f
= 4 x3 4y = 0,
x

f
= 4 y 3 4x = 0
y
0.6
0.8
11.2
1.4

3
2

-1

-1
0.6

0.8

1.2

1.4

-1.4
-1.2
-1
-0.8
-0.6

-1.4

-1.2

-1

-0.8

-0.6

7.4. 7.2.

x3 y = 0

y3 x = 0

: x =
0, 1, 1 (0, 0), (1, 1), (1, 1).

(x, y) = [fxy (x, y)]2 fxx (x, y)fyy (x, y) :

fxx = 12x2 , fxy = 14, fyy = 12y 2 ,

(x, y) = (fxy )2 fxx fyy = 16 144x2 y 2 .


(0, 0) = 16 > 0 ,
, f (0, 0). (1, 1) = 128 < 0 fxx (1, 1) = 12 > 0, f (1, 1) = 1

232

, (1, 1) = 12 < 0 f xx(1, 1) = 12 > 0,


f (1, 1) = 1 .

7.3

. M0 (7.3),

fxx
1 = fyx
fzx

fxy
fyy
fzy

fxx
fxy

fxy
fyy

2 =

fxz
fyz
fzz


1. 1 (x0 , y0 , z0 ) > 0, 2 (x0 , y0 , z0 ) > 0, A > 0, f (x0 , y0 .z0 )
M0 f (x0 , y0 , z0 ).
2. 1 (x0 , y0 , z0 ) < 0, 2 (x0 , y0 , z0 ) > 0, A < 0 f (x0 , y0 .z0 )
M0 f (x0 , y0 , z0 ).
3. A, 1 , 2
f (x, y, z)
.
4. 1 2 f =

f (x, y, z) f (x0 .y0 , z0 ).


7.3

f (x, y) = x2 + y 2 + z 2 2x 1
: {fx = 0, fy = 0, fz = 0}
M0 (1, 0, 0). A = fxx = 2

2 =

2
2

0
=4>0
0

7.4

2
1 = 0
0

0
2
0

233

0
0 = 8 > 0.
2

f M0 (1, 0, 0)
f (1, 0, 0) = 2.

7.4
z(x, y) F (x, y, z(x, y)) = 0
zx = zy = 0

. ,

5.5.

f (x, y) = 0.



f/
x
dy
.
= 
dx
f/
y

dy/dx = 0 (f /x)0 = 0
(f /y)0 6= 0.

d2 y
=
dx2

2f
x2

 
0

f
y

 ,
0

f
y

2

=C

(dy/dx)0 = (f /x)0 = 0. , C > 0 ,


C < 0 .
z(x, y) F (x, y, z) = 0 . F . {Fx = 0, Fy =
0, F (x, y, z) = 0} , , .
M0 (x0 , y0 , z0 ) Fz (x0 , y0 , z0 ) 6= 0 , , z(x, y). (x0 , y0 )

234

z(x, y)
( )
:


Fz (x0 , y0 , z0 )Fxx (x0 , y0 , z0 ) < 0
Fxx (x0 , y0 , z0 )Fyy (x0 , y0 , z0 ) Fxy (x0 , y0 , z0 )2 < 0
(x0 , y0 ) z(x0 , y0 ) =
z0 .

Fz (x0 , y0 , z0 )Fxx (x0 , y0 , z0 ) > 0


Fxx (x0 , y0 , z0 )Fyy (x0 , y0 , z0 ) Fxy (x0 , y0 , z0 )2 < 0
(x0 , y0 ) z(x0 , y0 ) =
z0 .

Fxx (x0 , y0 , z0 )Fyy (x0 , y0 , z0 ) Fxy (x0 , y0 , z0 )2 = 0

.
7.4

F (x, y, z) = x2 + y 2 + z + 1 = 0.
: {Fx = 0, Fy = 0, F = 0}
(0, 0, 1). Fz (0, 0 1) 6= 0 F = 0
(0, 0) z(x, y).
2 F F
Fz (0, 0, 1)Fxx (0, 0, 1) = 2 > 0 Fxy
xx yy = 4,
(0,0) z z0 = 1.

7.5
,
z = f (x, y), x, y ,
(x, y) = 0. ,
U = U (x, y)
x2 + y 2 = a2 .
f (x, y) (x, y) = 0,
f (x, y(x)) .

7.5

235

f (x, y, z)
(x, y, z) (x, y, z) = 0.
(x, y, z) = 0
.. z(x, y) f (x, y, z(x, y))

7.2.
7.5

f (x, y, z) = x2 + y 2 + z 2 2x 2y z 5/4

x, y, z g = x2 + y 2

z = 0.

: g = 0 z

(x, y) = (x2 + y 2 ) 2(x + y) + 5/4.


{x = 0, y = 0}

1
1

,
3
3
4
4

A = xx > 0 = 2xy xx yy < 0



1
1

,
3
3
4
4

7.5.1 Lagrange
y = (x)
.
Lagrange.
f (x, y)
(x, y) = 0,

F (x, y, ) = f (x, y) + (x, y)


Lagrange.
,

236

F
f

=0=
+
x
x
x

(7.6)

F
f

=0=
+
y
y
y

(7.7)

F
= 0 = (x, y)

(7.8)

(7.5) - (7.7)

f + = 0.
(7.5)-(7.7)
. , ,
.
f (x, y, z)
R3 ,
1 (x, y, z) = 0, 2 (x, y, z) = 0,

F (x, y, z, 1 , 2 ) = f (x, y, z) + 1 1 (x, y, z) + 2 2 (x, y, z).


Fx = 0, Fy =
0, Fz = 0, F1 = 0, F2 = 0.


Fxx

Fyx

= Fzx
1x

2x

Fxy
Fyy
Fzy
1y
2y

Fxz
Fyz
Fzz
1z
2z

1x
1y
1z
0
0


2x
2y
2z .
0
0

(x0 , y0 , z0 , 1 , 2 ) > 0 , < 0 .


f (x, y, z), R3 ,

(x, y, z) = 0

7.5

237

Fx = 0, Fy = 0, Fz = 0, F = 0.
M (x0 , y0 , z0 , ) ,
M0



Fxx Fxy Fxz x


Fyx Fyy Fyz y


1 =

Fzx Fzy Fzz z
x y z 0


Fyy Fyz y


2 = Fzy Fzz z .
y z 0

1 < 0 2 < 0, f M ,
1 < 0 2 > 0 .
7.6: , ,
(x2 /a2 ) + (y 2 /b2 ) + (z 2 /c2 ) = 1. ,
.
: 8xyz
(x2 /a2 ) + (y 2 /b2 ) + (z 2 /c2 ) = 1

U = 8xyz +

x2 y 2 z 2
+ 2 + 2
a2
c
b

U
x
= 0 = 8yz + 2 2
a
x

(7.9)

U
y
= 0 = 8zx + 2 2
y
b

(7.10)

U
z
= 0 = 8xy + 2 2
c
z

(7.11)

(7.8)-(7.10) 2, x, y, z
, 12xyz =
. (7.8)-(7.10) yz(a2
3x2 ) = 0, zx(b2 3y 2 )= 0, xy(c2
3z 2 ) = 0.
x, y, z
, x = a/ 3, y = b/ 3, z = c/ 3
.

238

2a 2b 2c
8abc
V = =
3 3 3
27
7.7: () 5x2 +
8xy + 5y 2 = 9 . ()
3x+4y12 = 0.
xy,

.
: () .
(x, y)
x2 + y 2 . ,
f (x, y) = x2 + y 2 ,
5x2 + 8xy + 5y 2 = 9. (
Lagrange),

2a = 6
2b = 2.
(). P (x, y) xy.

,

x2 + y 2 +

|3x + 4y 12|

9 + 16

2

= x2 + y2 +

(3x + 4y 12 )2
.
25

, x y

f (x, y) = x2 + y2 +

(3x + 4y 12 )2
25

. ,
x = 18/25, y = 24/25.
7.8:
. 96m2

. ,
.

7.5

239

: x, y z,
V = xyz.
96 = 2xz + yz + xy.

V = 2xz

48 xz
x+z

Vx = Vz = 0.
x = z = 4 y = 8

V = 128m2 .
7.9: (1,0,2) x + 2y + z = 4.
: (x, y, z) (1,0,-2)

d=

(x 1 )2 + y 2 +(z + 2 )2 .

(x 1 )2 + y 2 +(6 x 2y )2 .

(x, y, z) x+2y +z = 4, z = 4x2y


d=

d
2
2
2
2
d = f (x, y) = (x 1 ) + y +(6 x 2y ) .

f
= 2(x 1) 2(6 x 2y) = 4x + 4y 14 = 0
x
f
= 2y 4(6 x 2y) = 4x + 10y 24 = 0
y
(11/6, 5/3). fxx =
4, fxy = 4, fyy = 10, (x, y) = (fx y)2 fxx fyy = 24 < 0
fxx > 0. (11/6, 5/3).
f
. x = 11/6 y = 5/3,

240

(x 1 )2 + y 2 +(6 x 2y )2
s 

 2  2
5
5
5 2
6
=
+
+
=5
.
6
3
6
6

d=

(1,0,-2) x + 2y + z = 4

6
6 .

7.10: ( )
f (x, y) = x2 + y
x2 + y 2 = 1.
: f
g(x, y) = x2 + y 2 = 1. Lagrange,

f
g
= ,
x
x

f
g
= ,
y
y

g(x, y) = 1

2x = 2x,

(7.12)

1 = 2y,

(7.13)

x2 + y 2 = 1.

(7.14)

= 1.
(7.11) x = 0 = 1. x = 0 (7.13) y p
= 1, y = 1/2 (7.12), (7.13) x = 3/2.
f (0,1), (0,-1),
!

3 1
,
,
2 2

3 1

,
.
2 2

f   :

f (0, 1) = 1, f (0, 1) = 1, f 23 , 12 = 54 .

f x2 + y 2 = 1

5
3 1

,
=
2 2
4

f (0, 1) = 1.

7.5

241

: f
D
D, :

f D.
D.
D
.

7.11:
f (x, y) = xy y +x+1 (x, y) R2 x2 +y 2 2.
: f = (y + 1, x 1),
y = 1 x = 1.
(1,-1) ,
.
x = 2 cos , y = 2 sin . f
f = 4 cos sin 2 sin + 2 cos 1.

!

1+ 3 31
,

2
2

1 3
3+1
,
2
2

( 2, 2).
!

1+ 3
31
,
f
= 2, f ( 2, 2) = 3 2 1.
2
2

7.12:
z = 2xy (1 x2 y 2 )3/2 x2 + y 2 1.
:

f
= 2y + 3x(1 x2 y 2 )1/2 = 0
x
f
= 2x + 3y(1 x2 y 2 )1/2 = 0
y
x2 +y 2 = 1.

3x(1 x2 y 2 )1/2 = 2y

(7.15)

242

2 1 0 -1 -2
5

-5
2

-1

-2

7.5. 7.8.

3y(1 x2 y 2 )1/2 = 2x.

(7.16)

x = 0, y = 0. x 6= 0, y 6= 0 x y x2 = y 2 . (7.14) (7.15) x2 = y 2 = 5/18.


x = y x = y

P1 (0, 0),

P2

1
3

5 1
,
2 3

r !
5
, P3
2

5 1
,
2 3

r !
5
.
2

f f (P0 ) = 1, f (P1 ) 23/27


f (P2 ) 23/27.

. x2 + y 2 = 1 f (x, y) = 2xy.
f y : y = (1 x2 )1/2 2x(1 x2 )1/2 . x2 = 1/2.

x = cos , y = sin (
). 2xy = 2 cos sin = sin 2

3
1 . =
4

7
4

+ 1 . =
4

5
4

7.6

243

.
1 f ,
+1



1.
( 2/2,
2/2), ( 2/2, 2/2).

P0 ( 2/2, 2/2),

( 2/2,

2/2).

7.6
7.1 :
lx + my + nz = p l x + m y + n z = p ,
l2 + m2 + n2 = 1 l2 + m2 + n2 = 1.
:

r2

x2

y2

2
+ z

f (x, y, z) = x2 + y 2 + z 2 + (lx + my + nz p)
+ m(l x + m y + n z p ).

fx = 2x + l + l = 0

(7.17)

fy = 2y + m + m = 0

(7.18)

fz = 2z + n + n = 0

(7.19)

f = lx + my + nz p = 0
l x + m y + n z p = 0.
(7.16)-(7.18) x, y, z

2r 2 + p + p = 0.
l, m, n

2p + + k = 0,
k = ll + mm + nn . , l , m , n

244

2p + k + = 0.

2

2r p p






2p l k = 0.






2p k l

r 2 = (l k 2 ) p(p
kp ) + p (pk p ) = 0.

p2 + p2 2kpp
r=
1 k2

1/2

7.2 :
lx + my + nz = 0

x2
y2
z2
+
+
= 1.
2 2 2
( : Lagrange
).
:
2

u = x + y + z + 1 (lx + my + nz) + 2

y2
z2
x2
+
+
2 2 2

1 2 Lagrange.

u
u
u
=
=
=0
x
y
z

2x + 1 l + 22 x/2 = 0

(7.20)

2y + 1 m + 22 y/ 2 = 0

(7.21)

2z + 1 n + 22 z/ 2 = 0.

(7.22)

p2 = x2 +y 2 +z 2 .
(7.19),(7.20) (7.21) x, y, z

7.6

245

2(x + y + z ) + 1 (lx + my + nz) + 22

x2
y2
z2
+
+
2 2 2

=0

2p2 + 22 = 0 2 = p2 . (7.19)(7.20)

x = 1

2 l
2m
2n
,
y
=

,
z
=

1
1
2(p2 2 )
2(p2 2 )
2(p2 2 )

lx + my + nz = 0

2 m2
2 n2
2 l2
+
+
=0
p2 2 p2 2 p2 2
p1 p2 .
7.3: z = f (x, y)

2z
2z
+
4
+ 1 = 0.
x2
y 2

f (x, y) .
:

2f
2f
2f
1
3 2 +4 2 +1=0
=
2
x
y
y
4

2f
1 3 2
x

2f

y2

2f
xy

2

2f 2f
<0
x2 y 2

2f
xy

2

3
+
4

2f
x2

2

1 2f
2f
<
0

<0
4 x2
x2

f .
7.4: , ,
2,

.
+ + +
8

246

: + + = 2
= 2 .

F (, ) = (2 ).

F
F
= 0,
= 0.

= = (2/3) = (2/3) .

A=

2F
4
= <0
2

= (7/9) 2 < 0. F = = = 2 /3.

+ + +

2 3
3 4

  
1
1
1
= .
2
2
8

7.5: x2 y 2 z 2 , x2 + y 2 +
1

z 2 = a2 . , 3(a1 a2 a3 ) 3 < (a1 + a2 + a3 ).


: f (x, y, z) = x2 y 2 z 2 x2 + y 2 +
z 2 = a2 , f (x, y, z) = x2 y 2 (a2 x2 y 2 ).

fx (x, y, z) = 2xy 2 (a2 x2 y 2 ) + x2 y 2 (2x) = 0


a2 2x2 y 2 = 0,
fy (x, y, z) = a2 2y 2 x2 = 0
a2 = 2y 2 + x2 .
a2 = 2x2 + y 2 a2 = 2y 2 + x2 z 2 = x2 =
2
y 2 = a3 .

x2 y 2 z 2 (

a2 3
a6
) =
3
27

(7.23)
1

, 3(a1 a2 a3 ) 3 a1 + a2 + a3 .

a1
a2
a3
+
+
= 1,
a1 + a2 + a3 a1 + a2 + a3 a1 + a2 + a3

7.6

247

a1
y2
a2
z2
a3
x2
=
,
=
,
=
.
2
2
2
a
a1 + a2 + a3 a
a1 + a2 + a3 a
a1 + a2 + a3
(7.22) ,

a1
a1 + a2 + a3

 

a2
a1 + a2 + a3

 

a3
a1 + a2 + a3

1
3

3(a1 a2 a3 ) 3 a1 + a2 + a3 .
7.6. x2
y 2 z 2 = 0 x+y +z = 2,
(x, y) .
:

(x, y), .
, z = 0 x2 y 2 z 2 = 0
x + y + z = 2. (1, 1, 0).
y

x
7.7: x, y, z , ,
++
z
=
1
,

() 27xyz < ,
1
1
1
1
(b)x 2 + y 2 + z 2 < ( + + ) 2 .

: xyz
x

+ y + z = 1 + +
.
()
xyz 27 + +

x+

2

y+ z .

7.8: x2 + y 2 + z 2 = 4
(3, 1, 1).
: (x, y, z) (3,1,-1)

d=

(x 3)2 + (y 1)2 + (z + 1)2

d2 = (x 3)2 + (y 1)2 + (z + 1)2 .


(x, y, z) ,

248

f (x, y, z) = x2 + y 2 + z 2 = 4.
Lagrange

2(x 3) = 2x

(7.24)

2(y 1) = 2y

(7.25)

2(z + 1) = 2z

(7.26)

x2 + y 2 + z 2 = 4

(7.27)


x, y, z (7.23),(7.24),(7.25)
(7.26). (7.23)
3
x 3 = x x = 1
[ 1 6= 0, = 1
1
1
, z = 1
(7.23)]. (7.24) (7.25) y = 1
(7.26)

32
12
(1)2
+
+
=4
(1 )2 (1 )2 (1 )2

11
11
(1 ) =
=1
.
4
2
2

6
2
2
, ,
11
11
11

 

6
2
2
, , ,
.
11
11
11

, f


.

6 , 2 , 2
11

11

11

6 , 2 , 2
11
 11 11

7.9: f (x, y, z) = x + 2y +
3z
x y + z = 1 x2 + y 2 = 1.
: f (x, y, z) = x + 2y + 3z
g(x, y, z) = x y + z = 1 h(x, y, z) =
x2 + y 2 = 1.

7.6

249

1 = + 2x

(7.28)

2 = + 2y

(7.29)

3=

(7.30)

xy+z =1

(7.31)

x2 + y 2 = 1

(7.32)

= 3 (7.27) 2x = 2, x =
1/. (7.28) y = 5/(2).
(7.31)

1
25
+ 2 =1
2

4
2
2 = 29
4 , = 29 .
x = 2 , y = 5 , (7.30), z = 1 x + y =

7 .
29

29

29






2
5
7
+ 2
+3 1
= 3 29
29
29
29

f 3 + 29.
7.10:

f (x, y, z) =

ex+y+z
(1 + ex )(ex + ey )(ey + ez )(1 + ez )

: x, f

fx = f

ex
ex
f

f.
1 + ex
ex + ey

f 6= 0, fx (1 + ex )(ex + ey ) = ex [(ex +
ey ) + 1 + ey ], e2x = ey y = 2x. , fz = 0
y = 2z ,

fy = f

ey
ey
f

f
ex + ey
ey + ez

250

fy = 0 2y = x + z .
,

y = 2x, y = 2z, 2y = x + z,
x = y = z = 0.

fxx = fyy = fzz = 1/32, fxy = fyz = 1/64, fxz = 0.


fxx



fxx fxy 
    2


1
1
1

< 0, Delta2 =
> 0,
= 32
32
64
fyx fyy



2 1 0


1
4
1 = 2 1 2 1 =
< 0.
3
64
(64)
0 1 2

f (0,0,0).

7.11 :
f (x, y) = 3x2 y 9y 3 x2 + 1.
:

fx = 6xy 2x = 0, fy = 3x2 27y 2 = 0.


x = 0 y = 1/3.
x y,
2
P1 (0, 0), P2 (1, 1/3), P3 (1, 1/3). P2 P3 , fxy
fxx fyy = 36 > 0. . P1 2 f f
fxy
xx yy = 0,
.
(0,0) d2 f = 2(dx)2
(dx, dy) = (0, dy), .
(0,0) fxxx = 0, fxxy = 0 fxyy = 54,
d3 f (0, 0) = 18(dx)2 dy 54(dy)3 . P1 (0, 0)

1
1
f d2 f + d3 f = (dx)2 + 3(dx)2 dy 9(dy)3 .
2
6

7.6

251

dx = 0 ( d2 f = 0), f < 0 dy > 0 f > 0


dy < 0. f (0,0).

50
2
0
1
-50
-2

0
-1
-1

0
1
2 -2

7.6. 7.11.

7.12:
f (x, y) = x4 + y 4 4xy 2 .

f P1 (0, 0), P2 ( 2, 23/4 )


:
P3 ( 2, 23/4 ). , P2 P3
2 f f
, fxy
xx yy < 0 fyy > 0,
P1 .
, .
f
P1 . y = cx, c
. f P1
g(x) x = 0,

g(x) = f (x, cx) = (1 + c4 )x4 4c2 x3 .


x = 0,
.
, x, f (x, cx) f (0, 0)
x < 0 x > 0. , f (x, y)
(0,0).
7.13 : f (x, y) = x2 + 24xy + 8y 2 ,
x2 + y 2 = 25.

252

200
2

100
0
0
-2
0
-2
2

7.7. 7.12.

: g(x, y) = x2 + y 2 25 F = f + g .

Fx = fx + gx = 2( + 1)x + 24y = 0

(7.33)

Fy = fy + gy = 24x + 2(8 + )y = 0

(7.34)

F = g = x2 + y 2 25 = 0

(7.35)

(7.33) (7.34)
(i)x = y = 0, , (ii)y = 3x/4, =
8 y = 4x/3, = 17. (i) ,
(7.34). ,
(7.34),
(4, 3), = 8, (3, 4)
= 17. ,
Lagrange .
7.14:

z = 74 x2 y 2 x + y + z = 2
:
. ,
f (x, y, z) = x2 +y 2 +z 2

g(x, y, z) = z + x2 + y 2

7
4

= 0 h(x, y, z) = x + y + z 2 = 0.

Lagrange
F = f + 1 g + 2 h 1 2
Lagrange.

7.6

253

2(1 + 1 )x + 2 = 0

(7.36)

2(1 + 1 )y + 2 = 0

(7.37)

2z + 1 + 2 = 0

(7.38)

z=

7
x2 y 2
4

(7.39)

x+y+z =2

(7.40)

(7.35) (7.36) 1 = 1 y = x.
1 = 1. (7.35)
2 = 0, , (7.37) z = 12 . z (7.38)
(7.39), , (1, 12 , 12 )

( 12 , 1, 12 ) 1.5 . y = x,
, (7.38)
(7.39),

!
1
2 1
2
2

,
,1
.
2
4 2
2
2

92 2

.

2

,

92 2

1.5
, 2
,
.

.
7.15:
f (x, y) = xy + yx2 .
: f (x, y)

f
1
f
2x
= 2 + y,
= 3 +x
x
y
y
y



1
2
+ y = 0, x 1 3 = 0
y2
y

254

x = 0,y = 1.
(0, 1) . 2f

2f

2f

x2 = 0, yx = 1 y23 , y2 = 6x
.
y4
(0, 1) A = 0, B = 3,
= 0, = B 2 A = 9 > 0.
. (0, 1)
f (0, 1)
(h, 1 + k):

1 + (k 1)3
f (h, 1, k) f (0, 1) = h
(k 1)2

k > 0, h > 0
h < 0.
7.16:
f (x, y) = sin x+sin y+sin(x+y)
0 < x < , 0 < y < .
:

f
f
= cos x + cos(x + y),
= cos y + cos(x + y).
x
y

1
2
0
0
1

1
2
30

7.8. 7.16.

cos x + cos(x + y) = 0, cos y + cos(x + y) = 0.


cos x = cos y . x
y 0 , x = y .
cos x + cos(x + y) = 0 cos x + cos 2x = 0.

7.6

cos 2x =

2 cos2 x

255

2 cos2 x + cos x 1 = 0.
cos x

cos x =

(1 1+8)
4

= 1

1
2.

1 x
0 . , cos x = 12 , x = 3 . x = y ,
y = 3 , ( 3 , 3 )
.

2f
2f
=

sin
x

sin(x
+
y),
= sin y sin(x + y)
x2
y 2
2f
= sin(x + y).
xy
( 3 , 3 )

A = 3, B =

3
, = 3
2

= B 2 A = 34 3 < 0. A < 0 ,

f ( 3 , 3 ) = 3 23 .
7.17: f (x, y, z) = xyz x3 + y 3 + z 3 = 1 x 0, y 0, z 0.
: (x, y, z)
.
f , , .
g(x, y, z) = x3 + y 3 + z 3 1,
g(x, y, z) = 0

yz = 3x2
xz = 3y 2 ,
xy = 3z 2 .
x, y ,
z , xyz = 3x3 , xyz = 3y 3 , xyz = 3z 3

256

x3 = y 3 = z 3 .
= 0, , = 0, x,y,z .
= 0,
x3 = y 3 = z 3 x = y = z .
x3 + y 3 + z 3 = 1

 1
 1
 1
1 3
1 3
1 3
x=
, y=
, z=
.
3
3
3
13 .
7.18: , R, .
:

. x, y, z
.
,

x
y
z
f (x, y, z) = 2R[sin( ) + sin( ) + sin( )]
2
2
2

g(x, y, z) = x + y + z 2 = 0.

x
y
z
f (x, y, z) = R[cos ex + cos ey + cos ey ]
2
2
2
g(x, y, z) = ey + ey + ez
Lagrange f (x, y, z) = g(x, y, z) :

= R cos( x2 ), = R cos( y2 ), = R cos( z2 )


x = y = z .
.
.
7.19:
x,y,z x + y + z = 1.

7.6

257

: x,y,z
x + y + z = 1 .
f (x, y, z) = xyz .
x, y, z . z = 1xy ,
f = xy x2 y xy 2 .
f

f
= y 2xy y 2 = y(1 2x y)
x
f
= x 2xy x2 = x(2 2y x).
y
f

x = y = 0 12xy = 0 12yx = 0. x = 13 , y =
1
1
1
3 z = 3 f 27 .
.
7.20:

() f (x, y) = x2 + 2xy + 2y 2 6y () g(x, y) = x4 + y 4


() h(x, y) = y 4 x4
() (x, y) = 3xy x3 y 3
() .
()
.
: ()

fx = 2x + 2y = 0 y = x, fy = 2x + 4y 6 = 0 2y = 6
P (3, 3).

fxx (P ) = 2, fxy (P ) = 2, fyy (P ) = 4



2
= fxx fyy fxy
= 4 > 0.

P .

Taylor P:

1
[(x + 3)2 fxx (P ) + (y 3)3 fyy (P )
2!
+ 2(x + 3)(y 3)fxy (P )]

f (x, y) = f (3, 3) +

= (x + 3)2 + 2(x + 3)(y 3) + 2(y 3)2 9.

258

()

fx = 4x3 = 0 x = 0, fy = 4y 3 = 0 y = 0
P (0, 0)

fxx (P ) = 12x2 = 0, fxy = 0, fyy (P ) = 12y 2 = 0.


= 0,
P,
,

f (0, 0) < f (x, y) = x4 + y 4 , (x, y) R2


2

f (x, y).
() = 0
()

fx = 3y 3x2 = 0 y = x2 , fy = 3x 3y 2 = 0 x = y 2

P1 (0, 0), P2 (1, 1) (0, 0) = 9 < 0 (1, 1) =


27 > 0
P1 P2
. P1 2
f (x, y)
f (x, y) = 2xy,
P2

f (x, y) = 3(x 1)2 + 3(x 1)(y 1) 3(y 1)2 + 1.

7.7
7.1: , 32m2 , ;
.
7.2:
;

7.7

259

7.3:
;
7.4:
,
.
7.5: x,y,z
, = xy 2 z 3
.
7.6:
f (x, y) = x3 + y 3 3mxy , m .
7.7: F (x, y, z) = x4 + y 4 + z 4 4xyz
Po (1, 1, 1).

7.8: 12 ,
.
7.10:
.
7.11: (x, y) = xy
x2 +y 2 = 8. ;
7.12: (x, y, z) =

x2 + y 2 + z 2

x2
64

y2
36

z2
25

= 1.
2

7.13: P (xo , yo , zo ) ( xa2 ) +


2

( yb2 ) + ( zc2 ) = 1 Q(x, y, z) ,


PQ , PQ
.
7.14:

() z = x2 + y 2 y(x + ), > 0,
() z = x3 + y 3 + xy, > 0
() z = x3 y 3 /(x )(x b),

() z = sin x + sin y + sin(x + y).

7.15:
.

260

7.16: 2p,
.
7.17: Mo (xo , yo , zo ) ,

.

7.8 M athematica
1. :
() f1 (x, y) = x2 + 2xy + 2y 2 6y
() f2 (x, y) = x4 + y 4
() f3 (x, y) = y 4 x4
()f4 (x, y) = 3xy x3 y 3 .
(i) .
(ii)
.
()

Clear[f , fx , fy , fxx , fyy , fxy , x, y, simia, d]


f[x_, y_] := xb2 + 2 x y + 2 yb2 6 y
fx [x_, y] := D[f[x, y], x]
fy [x_, y] := D[f[x, y], y]

simia = Solve[{fx [x, y] == 0, fy [x, y] == 0}, {x, y}]


{{x 3 , y 3 }}
fxx [x_, y_] := D[f[x, y], x, 2]
fyy [x_, y_] := D[f[x, y], y, 2]
fxy [x_, y_] := D[f[x, y], x, y]
d[x_, y_] = fxx [x, y] fyy [x, y] fxy [x, y]2

7.8 M athematica

261

4
d[x, y]/.simia
{4 }
fxx [x, y]/.simia
{2 }
(3, 3) f (x, y) f (3, 3) =
9.

(d[0, 0] > 0)&&(fxx [0, 0] > 0)


True
f[3, 3]
9
Clear[g, x, y]
g[x_, y_] = Normal[Series[f [x, y], {x, 3, 3}, {y, 3, 3}]]
9 + (3 + x )2 + 2 (3 + x )(3 + y) + 2 (3 + y)2
()

Clear[f , fx , fy , fxx , fyy , fxy , x, y, simia, d]


f[x_, y_] := xb4 + yb4
fx [x_, y] := D[f[x, y], x]
fy [x_, y] := D[f[x, y], y]

simia = Solve[{fx [x, y] == 0, fy [x, y] == 0}, {x, y}]


{{x 0 , y 0 }, {x 0 , y 0 }, {x 0 , y 0 },
{x 0 , y 0 }, {x 0 , y 0 }, {x 0, y 0},
{x 0 , y 0 }, {x 0 , y 0 }, {x 0 , y 0 }}

262

fxx [x_, y_] := D[f[x, y], x, 2]


fyy [x_, y_] := D[f[x, y], y, 2]
fxy [x_, y_] := D[f[x, y], x, y]
d[x_, y_] = fxx [x, y] fyy [x, y] fxy [x, y]2
144x 2 y 2
d[x, y]/.simia
{0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 }
fxx [x, y]/.simia
{0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 }
()

Clear[f , fx , fy , fxx , fyy , fxy , x, y, simia, d]


f[x_, y_] := y4 x4
fx [x_, y] := D[f[x, y], x]
fy [x_, y] := D[f[x, y], y]

simia = Solve[{fx [x, y] == 0, fy [x, y] == 0}, {x, y}]


{{x 0 , y 0 }, {x 0 , y 0 }, {x 0 , y 0 },
{x 0 , y 0 }, {x 0 , y 0 }, {x 0, y 0},
{x 0 , y 0 }, {x 0 , y 0 }, {x 0 , y 0 }}
fxx [x_, y_] := D[f[x, y], x, 2]
fyy [x_, y_] := D[f[x, y], y, 2]
fxy [x_, y_] := D[f[x, y], x, y]
d[x_, y_] = fxx [x, y] fyy [x, y] fxy [x, y]2
144x 2 y 2

7.8 M athematica

263

d[x, y]/.simia
{0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 }
fxx [x, y]/.simia
{0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 , 0 }
()

Clear[f , fx , fy , fxx , fyy , fxy , x, y, simia, d]


f[x_, y_] := 3 x y xb3 yb3
fx [x_, y] := D[f[x, y], x]
fy [x_, y] := D[f[x, y], y]
Needs[MiscellaneousRealOnly]
.

simia = Solve[{fx [x, y] == 0, fy [x, y] == 0}, {x, y}]


NonReal :: Warning : NonReal number encountered.
{{x 0 , y 0 }, {x 1 , y 1 }
{x NonReal, y NonReal}, {x NonReal, y NonReal}}
fxx [x_, y_] := D[f[x, y], x, 2]
fyy [x_, y_] := D[f[x, y], y, 2]
fxy [x_, y_] := D[f[x, y], x, y]
d[x_, y_] = fxx [x, y] fyy [x, y] fxy [x, y]2
9 + 36xy
d[x, y]/.simia
NonReal :: Warning : NonReal number encountered.
{9 , 27 , NonReal, NonReal }
fxx [x, y]/.simia

264

NonReal :: Warning : NonReal number encountered.


{0 , 6 , NonReal, NonReal}
(0, 0) f (x, y) .

d[0, 0] < 0
True
f[0, 0]
0
Clear[g1 , x, y]
g1 [x_, y_] = Normal[Series[f [x, y], {x, 0, 2}, {y, 0, 2}]]
3xy
(1, 1) f (x, y)
f (1, 1) = 1.

(d[1, 1] > 0)&&(fxx [1, 1] < 0)


True
f[1, 1]
1
Clear[g2 , x, y]
g2 [x_, y_] = Normal[Series[f [x, y], {x, 1, 2}, {y, 1, 2}]]
1 3 (1 + x )2 + 3 (1 + x )(1 + y) 3 (1 + y)2
2. f (x, y) = x2 + 25 y 2 +2xyy
( )
, A(1, 0), O(0, 0), B(0, 1).

Clear[f , fx , fy , fxx , fyy , fxy , x, y, simia, d]


f[x_, y_] := xb2 + (5/2) yb2 + 2 x y y
fx [x_, y] := D[f[x, y], x]

7.8 M athematica

265

fy [x_, y] := D[f[x, y], y]


simia = Solve[{fx [x, y] == 0, fy [x, y] == 0}, {x, y}]


1
1
{{x , y }}
3
3
fxx [x_, y_] := D[f[x, y], x, 2]
fyy [x_, y_] := D[f[x, y], y, 2]
fxy [x_, y_] := D[f[x, y], x, y]
d[x_, y_] = fxx [x, y] fyy [x, y] fxy [x, y]2
6
d[x, y]/.simia
{6 }
fxx [x, y]/.simia
{2 }
(1/3, 1/3) f (x, y)
f (1/3, 1/3) = 1/6.

(d[1/3, 1/3] > 0)&&(fxx [1/3, 1/3] > 0)


True
f[1/3, 1/3]

1
6

Clear[f1 , f2 , f3 , t, s, g, h]

f1 [x_, y_] = f[x, 0]


x2

266

f[0, 0]
0
(0,0)

f (x, y).

f2 [x_, y_] = f[0, y]


y +

5y 2
2

g[y_] := y +

5y2
2

t = Solve[{D[g[y], y] == 0}, {y}]


{y

1
}
5

D[f2 [x, y], {y, 2}] == 5 > 0


True
f[0, 1/5]

1
10

(0, 1/5) .

f3 [x_, y_] = f[x, x + 1]


1 x + x 2 + 2x (1 + x ) +

5
(1 + x )2
2

h[x_] := 1 x + xb2 + 2x(1 + x) + (5/2) (1 + x)b2


s = Solve[{D[h[x], x] == 0}, {x}]
{{x

6
}}
11

D[h[x], {x, 2}] == 11 > 0

7.8 M athematica

267

True
f[6/11, 5/11]

3
22

(6/11, 5/11) .
3. f (x, y) = xy
I (0, 1) (1, 0).

Clear[f, x, y, g, t]
f[x_, y_] := x y
g[x_] := f[x, x 1]
t = Solve[{D[g[x], x] == 0}, {x}]
{{x

1
}}
2

D[g[x], {x, 2}] == 2 < 0


True
f[1/2, 1/2]
1
4
(1/2, 1/2) .
4. x + y + z = 1.

Clear[f , f1 , fx , fy , fxx , fyy , fxy , x, y, simia, d, ap]


f[x_, y_, z_] := xb2 + yb2 + zb2
z := x + y 1
f1 [x_, y_] := f[x, y, x + y 1]]
fx [x_, y] := D[f1 [x, y], x]
fy [x_, y] := D[f1 [x, y], y]

268

simia = Solve[{fx [x, y] == 0, fy [x, y] == 0}, {x, y}]


{{x

1
1
, y }}
3
3

fxx [x_, y_] := D[f1 [x, y], x, 2]


fyy [x_, y_] := D[f1 [x, y], y, 2]
fxy [x_, y_] := D[f1 [x, y], x, y]
d[x_, y_] = fxx [x, y] fyy [x, y] fxy [x, y]2
12
d[x, y]/.simia
{12 }
fxx [x, y]/.simia
{4 }
(1/3, 1/3) f (x, y)
f (1/3, 1/3) = 1/3.

(d[1/3, 1/3] > 0)&&(fxx [1/3, 1/3] > 0)


True
f[1/3, 1/3]
1
3
ap = Sqrt[%]
1

3
5. f (x, y, z) = xyz
g = xy + yz + zx 1 = 0.

Clear[f , x, y, z, g, f1 , m, s, g1 , fmax , fmin ]


f[x_, y_, z_] := x y z
g[x_, y_, z_] := x y + y z + z x 1

7.8 M athematica

269

f1 [x_, y_, z_] := f[x, y, z] + m g[x, y, z]


t = Solve[{D[f1 [x, y, z], x] == 0, D[f1 [x, y, z], y] == 0,
D[f1 [x, y, z], z] == 0}, {x, y, z}]
{{x 0, y 0, z 0}, {x 2m, y 2m, z 2m}}
g[x, y, z]/.t
{1 , 1 + 12m 2 }
g1 [m_] := 1 + 12mb2
s = Solve[{g1 [m] == 0}, {m}]
1
1
{{m }, {m }}
2 3
2 3
t/.s
1
1
1
{{x 0 , y 0 , z 0 }, {x , y , z },
3
3
3
1
1
1
{x 0 , y 0 , z 0 }, {x , y , z }, }
3
3
3
1 1 1
fmax = f[ , , ]
3 3 3
1

3 3
1
1
1
fmin = f[ , , ]
3
3
3
1

3 3

270

8.

,
.


,
.
.
....

.
.

.

.
P.A.M. Dirac, 1977

8.1
.
.

. , , ,
. , , , Taylor, , ,
,

272

.
.
.

,
.

.

8.2
8.1: F , F = V , V (x, y, z)
, .
m (r(t))
m dv
dt = F
( E = mv 2 /2 + V ) .
:

d2 r
dv
=m
=F
(8.1)
2
dt
dt
r = x(t)
ex + y(t)
ey + z(t)
ez v(t) =
vx (t)
ex + vy (t)
ey + vz (t)
ez .
m

. (8.1)
F = V (x(t), y(t), z(t))

dv
= V (x(t), y(t), z(t)).
dt

(8.2) v

mv

dv
= v V
dt

(8.2)

8.2

273

dvy
dv
dvx
dvz
= vx
+ vy
+ vz
dt
dt
dt
dt
d[(vx2 + vy2 + vz2 )/2]
d(v 2 /2)
=
=
.
dt
dt

V
V
V
+ vy
+ vz
x
y
z
dx V
dy V
dz V
dV
=
+
+
=
.
dt x
dt y
dt z
dt

v V (x(t), y(t), z(t)) = vx

(8.2)

d
dt

mv 2
+V
2

= 0.


.
:
E.
8.2: m
(
) N (r(t), p(t), t)
(dN/dt = 0)
Liouville

N
+ p x N + F p N = 0
t
p F
. x p

x =

ex +
ey +
ez
x
y
z

p =

ex +
ey +
ez .
px
py
pz

: N (r, p, t) = N (x, y, z, px , py , pz , t)

274

dN
N
N dx N dy N dz
N dpx
=
+

dt
t
x dt
y dt
z dt
px dt
N dpy
N dpz
+
=0
+

py dt
pz dt

dp
N
+ p x N +
p N = 0.
t
dt
dp

Newton dt = F
Liouville.
Liouville

DN
= F v N
Dt

=
+ p x .
Dt
t
6.
:
Liouville
.
8.3:
T (x, y) = A + x2 y 2 ,
. r(t) = x(t)
ex + y(t)
ey
(2, 1)

.
:

T = 2x
ex 2y
ey
Dno T T k n.
x(0) = 2 y(0) = 1
T , T ,

x = 2x, y = 2y x(t) = c1 e2t , y(t) = c2 e2t

8.2

275

r(t) = 2e2t ex + e2t ey .


8.4: Mi (i , i ), (i = 1, 2, . . . , n) . M (x, y) mi M Mi .
;
:

f (x, y) =

n
X
i=1

mi [(x i )2 + (y i )2 ].

f (x, y)
n

i=1

i=1

X
X
f
f
mi (x i ) = 0,
mi (y i ) = 0.
=2
=2
x
y
fx = 0, fy = 0

m1 1 + m2 2 + . . . + mn n
m1 + m2 + . . . + mn
m1 1 + m2 2 + . . . + mn n
y=
.
m1 + m2 + . . . + mn

x=

(8.3)

A=

X
2f
2f
2f
=
=

=
2
m
,
B
=
= 0.
i
x2
y 2
xy
i=1

B2

A < 0 A > 0 .

: Mi mi ,
(8.3) .
8.5:
12m2 .
.
: , ( )
x, y, z . V = xyz,

276

2xz + 2yz + xy = 12.


z

z=

12 xy
,
2(x + y)

V = xy

12 xy
12xy x2 y 2
=
.
2(x + y)
2(x + y)

V
y 2 (12 2xy x2 ) V
x2 (12 2xy y 2 )
=
=
,
.
2
x
2(x + y)
y
2(x + y)2
V
V V
x = y = 0, x = 0
y = 0 .

12 2xy x2 = 0,

12 2xy y 2 = 0.

x2 = y 2 , x = y . x = y
12 3x2 = 0, x =

2, y = 2, z = 1.


V,

x = 2,y = 2,z = 1
4m3 .
8.6:
P0 (x0 , y0 ), C:g(x, y) = 0,
P1 (x1 , y1 ). (
)
P0 P1 .
P C
. P , ,
, , .
1 2 ( . 8.1) .
C.
: x y
P0 P P1

8.2

277

y
0 (x0,y0 )
g(x,y)=0
e1

(x,y)

e2
1 (x1,y1 )
8.1. P0 P P1 ( Fermat
).

f (x, y) =

(x x0 )2 + (y y0 )2 +

(x x1 )2 + (y y1 )2

(x, y)
C, g(x, y) = 0. f
e1 e2 ,
f = e1 + e2 ,

e1 = p

(x x0 , y y0 )

(x x0

)2

+ (y y0

)2

, e2 = p

(x x1 , y y1 )

(x x1 )2 + (y y1 )2

P0 P P1
f = g, e1 +e2 = g.

. e1 + e2
C, .
e1 + e2 = g e1 + e2
g C : g(x, y) = 0.
8.7: , (1)
A v1 ,
B
v2 (2)
( . 8.2),
Snell

sin
sin
=
.
v1
v2

278

n = vv1 .
2

2:
V2

1:
V1

8.2.
.

: x2 + a2 =
p
y 2 + b2 .

x2 + a2
y 2 + b2
t(x, y) =
+
.
v1
v2

x y D = x + y = l,
t = D

v1

x
y
= p
.
x2 + a2
v2 y 2 + b2

2
2

p . 8.2 sin = x/ x + a . sin =


y/ y 2 + b2 Snell

sin
sin
=
.
v1
v2

8.8: () z(x, t)

2z
1 2z

=0
x2 c2 t2

(8.4)

c . ( : (8.4) u = x + ct, v =

8.2

279

x ct,
c).
()

z(r, t):
2 z 2 z
1 2z

+
=0
r 2
r r c2 r 2
(8.4) .
: () z(u(x, t), v(x, t))
x t,

zx = zu ux + zv vx = zu + zv , zt = zu ut + zv vt = c(zu zv )

zxx = zuu + 2zuv + zvv

(8.5)

1
ztt = zuu 2zuv + zvv
c2

(8.6)

(8.6) (8.5)

2z
=0
uv

(8.7)

(8.7)

z
= F (v),
v
F .

z=

F (v)dv + f (u) z = g(v) + f (u)

(8.8)

= f (x + ct) + g(x ct)


()

2
2
(rz)
=
rz
+
2z
,
(rz) = rztt
rr
r
r 2
t2

2
1 2

r 2 c2 t2

(rz) = 0.

(8.9)

280

(8.4)

1
z = [f (r + ct) + g(r ct)].
r
:
.

(8.4)
.
8.9: Maxwell ,

E =

H
E
, E =
, H = 0, H = J +
.

t
t

J J + /t = 0.
;
:

H =J +

E
t

( H) = J +

( E)
.
t

0=J +

,
J = v .
8.10:

2f
2f
2f
1 2f
+
+

=0
x2
y 2
z 2
u2 t2

(8.10)

u .
() Maxwell
c (
) (: Maxwell

8.2

281

E = 0, E =

1 B
1 E
, B = 0, B =
c t
c t

E(x, t), B(x, t) ).


: () Maxwell A = ( A) 2 A

( E) =

1
1 2E
( B) 2 E = 2 2 .
c t
c t

( B) =

1
1 2B
( E) 2 B = 2 2 .
c t
c t

E , B
c ( ).
8.11:

B =

4
J
c

E =

1 B
c t

B =0

(8.11)

Ohm


vB
J = E+
(8.12)
c
c ( ),

B
= (v B) + 2 B.
(8.13)
t
( )
.
: Ohm

B
= c( E)
t


J
vB

= c

c
c
= (v B) J

 c

c
= (v B)
B

4
c2
= (v B)
( B)
4

(8.14)

282

( B) = ( B) 2 B
B = 0 (8.14)

B
= (v B) + 2 B.
t

= (c2 /(4)).
: (8.14)
v .
8.12:
J = E ( Ohm),
. Maxwell,
( = 0),
(E) (H)

2 =

1 2

,
+ 2
2
2
c t
c t
1

c = () 2 .
/(c2 ).
( : Maxwell
(M KS )

E =

H
E
, E =
, H = 0, H = J +

t
t

, .)
: Maxwell

( H) = J +
2 H = ( E)

( E)
t

2H
t2

2 H =

1 2H
H
+ 2
.
2
2
c t
c t

8.2

283

:
. ( 6= 0).
8.13: m q
v = (vx , vy , 0)
(B = B0 ez .)
F = v B/c. :

1. .
2. .
( : ,
,

d2
+ 2 = 0,
dt2

.
= a sin(t + ), a
.

.)
:

vB
dv
=q
.
dt
c

mv

dv
vB
= qv
= 0.
dt
c

d(mv 2 /2) = 0. .

dvx
vy B0
= q
dt
c

284

dvy
vx B0
=q
.
dt
c

q2B 2
d2 vx
= 2 02 vx = 2 vx .
dt
c m

vy . .
,
(x, y).
8.14: P, V,
T, U , ,
. V T , P = P (V, T ) U = U (V, T ),

P+

U
V

P
T

=0

(8.15)

(U/V )T U (V, T )/V ,


.
V P , T = T (V, P )
U = U (V, P ).
: T U V P,

dT =
dU =

T
V

U
V

dV +
F

dV +

T
P
U
P

dP
V

dP
V

U P ,
dU dP.

dP =

dT

T
V P

T
P V

dV

8.2

(U,T )
dT + (V,P
) dV

T

U
P V

dU =

285

P V

, P U T V,

dP =
dU =

P
T
U
T

dT +
V

dT +
V

P
V
U
V

dV
T

dV
T

dP dU dT dV
,

P
T

 ,

T
P V

U
V

=
T

(U,T )
(V,P )

T
P V

(8.15),

T
P

+
V

(U, T )
T = 0
(V, P )

8.15:
ez )
(F = g

du
= P g
ez ,
dt

, , P (x, y, z)
, u g .
21 u2 + P + gz =.
: u

d
dt

1 2
u
2

d
dt

1 2
u + P + gz
2

= u P guz =

=0

dP
d(gz)

dt
dt

286

12 u2 + P + gz
( , Bernoulli)
.
8.16: Q , R,
I, Q = I 2 R.
, R1 ,R2
R3 ( . 8.3),
;

R1

R2

R3

8.3. .

I ,
I = I1 + I2 + I3
:

Q(I1 , I2 , I3 ) = I12 R1 + I22 R2 + I32 R3 .



Q I1 + I2 + I3 =

Q = I12 R1 + I22 R2 + (I I1 I2 )2 R3 .

Q
= 2I1 R1 2(I I1 I2 )R3 = 0
I1
Q
= 2I2 R2 2(I I1 I2 )R3 = 0.
I2
IR
IR
I1 = IR
R1 , I2 = R2 , I3 = R3
Q Qmin = I 2 R

8.2

287

1
1
1
1
+
+
.
=
R
R1 R2 R3
8.17:
.

.

Descartes, . Carl B. Boxer ( Princeton University Press
).
.
i
r. i r
n ( Snell )

n=

sin i
.
sin r


(n = c/v ).
1.33 1.342
.
i, r
( . 8.4)
i

A
r
-r
r
r

/2
/2

i-r

i
8.4. ABC (i r) + ( r) + /2 = = 4r 2i.

288

= 4r 2i.

(i, r, n) = 4 arcsin

sin i
n

2i.


.
( . 8.5). 1637 Descartes

(/i 0). in

8.5.
.

(i, r; n)
=0
i
n.
: i (i, r)

(i, r)
= 4q
i
sin i =

cos i
n

sin2 i
n2

(4 n2 )/3

2 = 4p

cos i
n2 sin2 i

2=0

8.2

289

p
in = arcsin( (4 n2 )/3).

1.33()< n <
1.342() 58.90 ()< in < 59.60 () 40.80 ()<
< 42.50 ().

42.50 .
8.18:
.
:

f (n) = (n, in ) = 4 arcsin

sin in
n

2in .

2
df
= tan in
dn
n
(n, in ) n. (n, in )
n ( ) n
( ). ,
.
:
.
.
(
.

(n, i)


(n, i) = 2 + 2i 6 arcsin

sin i
n

8.19:
r h,
. R

R = (S/V ), S , V .

.
:

V = r 2 h + 2(2r 3 /3) = r 2 (h + 4r/3)

290

S = 2rh + 2(2r 2 ) = 2r(h + 2r)

R=

2r(h + 2r)
6(h + 2r)
=
.
2
r (h + 4r/3)
3hr + 4r 2

r h R

48hr 18h2 48r 2


R
=
<0
r
(3hr + 4r 2 )2

R
12r 2
=
< 0.
h
(3hr + 4r 2 )2

.
: !
8.20:
.

.

r = 0 t r

S(r, t) =

r2
1
exp[(kt + )]
4t
4t

r
, k .
(). S(r, t)
r0 . (). r
tm ,
M (r) = S(r, tm ) z = (1+4kr 2 )1/2 .
(). (dM/dr) < 0 .
( : J.D.
Murray "Mathematical Biology", 2nd Edition, Springer Verlag, N.Y.,
1993, p. 464).

8.2

291

: S(r, t) t r = r0 =
2

S
e(kt+r0 /4t) [r02 + 2t + 4t2 ]

=
= 0.
t
8 t5
r0

tm =

1 +

1 + 4r02 k
.
4k

S ,

M (r) = S(r, tm ) =
z =

k ez

z1

1 + 4kr 2 .

M r. .
8.21:
.

.
x 0 P0 (x)
P (x, t)
x t
. t
x x = f (t) .

P (f (t), t)
=0
x

2 P (f (t), t)
<0
x2
f (t)
,
.
: t,
xt P (x, t) = P0 (x) xt

292

P (x, t)
= P0 (x) t
x

2 P (x, t)
= P0 (x).
x2

P (f (t), t)
= P0 (f (t)) t = 0
x

P0 (f (t))f (t) 1 = 0.

f (t) =

1
=
P0 (f (t))

1
2 P (x,t)
x2

< 0.

8.22:
, r l.

3m 900 .

.

2r

l /2

2r

3
/4

8.6. 8.20.

: V = 4r 2 l r l
. (
. 8.6) g(r, l) =
2r + l/2 = 3/ sec(/4) = 3/ 2

8.2

293


V = g. r = l/2

r = 2, l = 22.

2 2 2 .
8.23: m

(x, y, z)

h2
E(x, y, z) =
8m

1
1
1
+ 2+ 2
2
x
y
z

h . V ,
x, y, z E.
: V = xyz = c=.
E(x, y, z)
. E = V x2 =
y 2 = z 2 = h2 /(4mc).

x=y=z=

c.

294

9. -

g(x,y,z)
A(x, y, z), B(x, y, z)
.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.

f(x,y,z)

(f g) = (gf ) = f g + gf
(f A) = f A + A f
(f A) = f A + f A
(A B) = B A A B
(A B) = A( B) B( A) + (B )A (A )B
A ( B) = (B) A (A )B
(A B) = A ( B) + B ( A) + (A )B + (B )A
2 f = f
2 A = ( A) A
f = 0
A =0


1.
2.
3.
4.
5.

r = x
ex + y
ey + z
ez , (r = |r|)
r =3
r =0
r
r =
 r
r
1
= 3

r
r

9.1
9.1.1 . (r, , z)

296

A=

1
1 A
Az
(rAr ) +
+
r r
r
z

(f )r =

f
1 f
f
, (f ) =
, (f )z =
r
r
z

( A)r =

1 Az
A

r
z

( A) =

Ar
Az

z
r

( A)z =

1
1 Ar
(rA )
r r
r

2 f =

1 2f
1 f
2f
(r ) + 2 2 + 2
r r r
r
z

(2 A)r = 2 Ar

2 A
Ar
2
2
r
r

(2 A) = 2 A +

2 Ar
A
2
2
r
r

(2 A)z = 2 Az
(A )B

(A B)r = Ar

Br
A Br
Br
A B
+
+ Az

r
r
z
r

(A B) = Ar

B
B
A B
A Br
+
+ Az
+
r
r
z
r

(A B)z = Ar

Bz
A Bz
Bz
+
+ Az
r
r
z

9.1

297

. (r, , ).

A=

1 2
1
1 A
(r Ar ) +
(sin A ) +
2
r r
r sin
r sin

(f )r =

f
1 f
1 f
, (f ) =
, (f ) =
r
r
r sin

( A)r =

1
1 A
(sin A )
r sin
r sin

( A) =

1 Ar
1
(rA )
r sin
r

( A) =

1
1 Ar
(rA )
r r
r

1
f= 2
r r
2

2 f

1
+
r sin

f
sin

1 2f
r 2 sin 2

(2 A)r = 2 Ar

2Ar
2 A
2 cot A
2 A
2

2
2
2
r
r
r
r sin

(2 A) = 2 A +

2 Ar
2 cos A
A
2 2 2 2
2
r
r sin r sin

(2 A) = 2 A

A
2
r sin2

2
r 2 sin2

Ar
2 cos A
+ 2 2

r sin

(A )B

(A B)r = Ar

A Br
A Br
A B + A B
Br
+
+

r
r
r sin
r

(A B) = Ar

A B
cot A B
B
A B
A Br
+
+
+

r
r
r sin
r
r

(A B) = Ar

B A B
A B A Br
cot A B
+
+
+
+
r
r
r sin
r
r

298

10. - M athematica

10.1
10.1.1

Mathematica [. . .]. (. . .)
, ,
{. . .}.

(. . .)
f [x]
{a, b, c}

.
.
, .

Mathematica ,
. ,
(.. FullSimplify).
*
.

.
10.1.2
Mathematica
. :


Mathematica
.

- M athematica

300

10.1.
Pi

3.14159

e 2.71828

Degree
Infinity

/180

10.2.

Sqrt[x]

( x)

Exp[x]

(ex )

Log[x]

Log[b, x]

Abs[x]

Sin[x], Cos[x], T an[x]


Csc[x], Sec[x], Cot[x]

ArcSin[x], ArcCos[x]
ArcT an[x], ArcCsc[x]
ArcSec[x], ArcCot[x]

Sinh[x], Cosh[x], T anh[x]


Csch[x], Sech[x], Coth[x]

ArcSinh[x], ArcCosh[x]
ArcT anh[x], ArcCsch[x]
ArcSech[x], ArcCoth[x]

7
lne , log10 100, 100, | 8|, Sin 2 , Cos(0) log2 256.

(Log[Eb7] + Log[10, 100]) Sqrt[100] + Abs[8]


98
(Sin[Pi/2] + Cos[0Degree])/Log[2, 256]
1
4

10.1

301

10.1.3
Mathematica,
.
x = value
x 5.

x=5
5
x Mathematica 5.

xb2
25
x 5,
.

?x
Global x
x =5
x
.

x=7+4
11
x 11.

?x
Global x
x = 11
,

- M athematica

302

.
Mathematica.
,

. Mathematica.

Clear[x]
x=.
Remove[x]

x
x
x

, y y =

16 + Sin120o .

y = Sqrt[16] + Sin[120Degree]
4+

3
2

?y
Globaly
y = 4 + Sqrt[3 ]/2
Clear, y
, .

Clear[y]
?y
Globaly
x = y + 15 y .

x = y + 15
15 + y

10.1

303

x=. Clear.

x=.
?x
Globalx
z 52.

z = 52
52
?z
Globalz
z = 52
Remove
, .

Remove[z]
?z
Information :: notfound : Symbol z not found.
. .
10.1.4 Mathematica

Mathematica.
1. ?
? .
Simplify .

- M athematica

304

?Simplify
"Simplify[expr] performs a sequence of algebraic transformations
on expr, and returns the simplest form it finds."
2. Options[]
Options[]
( )
.

Options[Simplify]
{ComplexityFunction Automatic, TimeConstraint 300 ,
Trig True}
3. ?? Information[]
?? Information[]
.
? Options[].

??Simplify
"Simplify[expr] performs a sequence of algebraic transformations
on expr, and returns the simplest form it finds."

Attributes[Simplify] = {Protected}
Options[Simplify] = {ComplexityFunction Automatic,
TimeConstraint 300 , Trig True}
Information[Simplify]
"Simplify[expr] performs a sequence of algebraic transformations
on expr, and returns the simplest form it finds."

Attributes[Simplify] = {Protected}
Options[Simplify] = {ComplexityFunction Automatic,
TimeConstraint 300 , Trig True}

10.1

305

4. Names[]
Names[]
. Names[*]
...

Names[Simplify]
{Simplify}
Names[ Simplify]
{FullSimplify, Simplify}
5. ?
*.

?PlotR
PlotRange PlotRegion

? dPlot
FilledPlot ListFilledPlot
10.1.5 Mathematica
Mathematica
, Mathematica .

<< directory packagename


directory packagename . Mathematica
.

- M athematica

306

FilledListPlot
<< GraphicsF illedP lot.
Mathematica .

?FilledListPlot
Information::"notfound": "Symbol "FilledListPlot" not found."

FilledListPlot[1, 3, 2, 5, 2]
FilledListPlot[1 , 3 , 2 , 5 , 2 ]
<< GraphicsF illedP lot
,
.

<< GraphicsFilledPlot
FilledListPlot::"shdw":
"Symbol
"FilledListPlot" appears in multiple contexts
{"GraphicsFilledPlot", "Global"} ; definitions in context "GraphicsFilledPlot" may shadow or be shadowed by other definitions.

?FilledListPlot
"GlobalFilledListPlot"

FilledListPlot[{1, 3, 2, 5, 2}]
FilledListPlot[{1 , 3 , 2 , 5 , 2 }]
:
1. Mathematica
.
2. Remove
FilledListPlot .

10.1

307

Remove[FilledListPlot]
Mathematica

?FilledListPlot
"FilledListPlot[data] generates a plot with the area between the
x axis and the curve given by the data filled. FilledListPlot[data1,
data2,. . .] generates a plot with the areas between the curves given
by data1 and data2, data2 and data3, etc. filled. The shade of the fill
and other specifications can be given by the Fills option."

FilledListPlot[{1, 3, 2, 5, 2}];

Needs.
Mathematica Needs.

Needs[Context ]
PlotField,
, Needs
.

Needs[GraphicsPlotField]
Names[GraphicsPlotField ]
{ListPlotVectorField, PlotGradientField,
PlotHamiltonianField, PlotPolyaField , PlotVectorField}

- M athematica

308

10.2
10.2.1
Mathematica ,
.

10.3. .

x+y

xy

x y xy

x/y

xy

2 (4.8 5.9 + 9.56)/3 b 2


1 .88

, * , .

234
24
10.2.2

, .
Mathematica ,
.
Mathematica 2100 ,
31 .

10.2

309

2 b 100

1267650600228229401496703205376
//.

2100 .

2 b 100//N

1 .26765 10 30
.
.

N[Pi]
3 .14159
N[Pi, 20]
3 .1415926535897932385

10.4. .

expr//N N [expr]

expr.

N [expr, n]

expr
n .

10.2.3
Mathematica

,
.

- M athematica

310

3 xb2 x + 2 4 xb2

Mathematica

2 x x2
10.2.4
. Mathematica
%.

10.5. .

%
%%
%% . . . %(k )

77 + 4 b 2 + 5/6
563
6

10.

% + 10
623
6

.

3 % + % b 2 + %%
402721
36

10.2

311

10.2.5
=
. ==,
True False.
42 16 True.

4 b 2 == 16
True

= ==.
= ,
== .

10.6. = ==.

x=y
x == y

x y.
x y .

x 128.

x = 128
128
x 128 .

x == 128
True
x 128 138

x == 138
False

- M athematica

312

10.7. .

x == y
x! = y

x y
(x 6= y) x y

x>y

x y

x<y

x y

x >= y

x y x y

x <= y

x y x y

10.2.6
32 1
False.

32 < 1
False
5, 6 8 True.

5! = 6! = 8
True
Mathematica ,
.

x>y
x >y
True
True.

7 > 4&&2! = 3
True
== , &&, k .

10.3

313

10.8. .

!p
p&&q&& . . .
p k q k ...
Xor[p, q, . . .]

not
and (p q . . .)
or p q . . .
exclusive or

If .
,
x, y.

If[10 > 8, x, y]
x

10.9. If .

If [p, then, else]

p "then",
p "else".

10.3
10.3.1
. , (1 + x)2
1 + 2x + x2 . Mathematica
.
Expand .

Expand[(1 + x) b 2]

- M athematica

314

10.10. .

Expand[Expr]
F actor[Expr]
P owerExpand[Expr]

1 + 2x + x 2
Factor
.

Factor[1 + 2 x + x b 2]

(1 + x )2

Factor , .

Factor[x b 10 1]

(1 + x )(1 + x )(1 x + x 2 x 3 + x 4 )(1 + x + x 2 + x 3 + x 4 )


Expand .

Expand[%]
(1 + x 10 )
Mathematica - . , PowerExpand,
.

Sqrt[x y]

xy
PowerExpand[%]

x y

10.3

315

PowerExpand[Log[(x y) b n]]
n(Log[x ] + Log[y])

, , ...
,
. Mathematica
.

10.11. .

Collect[Expr, x]
F actorT erms[Expr, x]

x.
x.

v = Expand[(3 + 2 x) b 2(x + 2 y) b 2]

9x 2 + 12x 3 + 4x 4 + 36xy + 48x 2 y + 16x 3 y + 36y 2 + 48xy 2 +


16x 2 y 2
Collect v x.

Collect[v, x]
4x 4 + 36y 2 + x 3 (12 + 16y) + x 2 (9 + 48y + 16y 2 )+
x (36y + 48y 2 )
y.

Collect[v, y]
9x 2 + 12x 3 + 4x 4 + (36x + 48x 2 + 16x 3 )y+
(36 + 48x + 16x 2 )y 2
Factor v
y.

- M athematica

316

FactorTerms[v, y]
(9 + 12x + 4x 2 )(x 2 + 4xy + 4y 2 )
10.3.2
Mathematica
.

10.12. .

Simplif y[Expr]

F ullSimplif y[Expr]


expr


expr

Simplify x2 + 2x + 1
, .

Simplify[x b 2 + 2x + 1]
(1 + x )2

x10 1 , .

Simplify[x b 10 1]
(1 + x 10 )

Simplify . ,

FullSimplify, .

Simplify[(x b 2 + y b 2)/(Sqrt[x b 2 + y b 2 + 1] 1)]

10.3

317

x 2 + y2
p
1 + 1 + x 2 + y 2

Simplify ,
FullSimplify .

FullSimplify[(x b 2 + y b 2)/(Sqrt[x b 2 + y b 2 + 1] 1)]


p
1 + 1 + x 2 + y2
10.3.3

. Mathematica
. Expand, Factor Simplify.
,
.

10.13. .

N umerator[expr]
Denominator[expr]
ExpandN umerator[expr]
ExpandDecominator[expr]
ExpandAll[expr]
F actor[expr]
T ogether[expr]
Apart[expr]
Cancel[expr]

.
.


- M athematica

318

,
.

e = (x 1) b 2 (2 + x)/((1 + x) (x 3) b 2)
(1 + x 2 )2 (2 + x )
(3 + x )2 (1 + x )


Numerator, Denominator. Denominator 1,
.

Numerator[e]
(1 + x 2 )2 (2 + x )
Denominator[e]
(3 + x )2 (1 + x )
Expand ,
.

Expand[e]
2
3x
x3

+
(3 + x )2 (1 + x ) (3 + x )2 (1 + x ) (3 + x )2 (1 + x )
ExpandAll

ExpandAll[e]
2
3x
x3

+
9 + 3x 5x 2 + x 3
9 + 3x 5x 2 + x 3
9 + 3x 5x 2 + x 3
Together .

Together[%]
2 3x + x 3
9 + 3x 5x 2 + x 3
Apart .

10.3

319

Apart[%]
1+

5
19
1
+
+
2
(3 + x )
4 (3 + x ) 4 (1 + x )

Factor
.

Factor[%]
(1 + x )2 (2 + x )
(3 + x )2 (1 + x )
t Expand,
ExpandAll, ExpandNumerator ExpandDecominator.

t = (1 + x) b 2/(1 x) + 3x b 2/(1 + x) b 2 + (2 x) b 2
(2 x )2 +

3x 2
(1 + x )2
+
2
(1 + x )
1 x

ExpandNumerator
.

ExpandNumerator[t]
4 4x + x 2 +

3x 2
1 + 2x + x 2
+
(1 + x )2
1 x

ExpandDecominator .

ExpandDenominator[t]
(2 x )2 +

(1 + x )2
3x 2
+
1 x
1 + 2x + x 2

Expand
.

Expand[t]
4+

1
2x
x2
3x 2
4x +
+ x2 +
+
1 x
1 x
1 x
(1 + x )2

ExpandAll
.

- M athematica

320

ExpandAll[t]
4+

x2
1
2x
3x 2
4x +
+ x2 +
+
1 x
1 x
1 x
1 + 2x + x 2

Cancel
, Extension
Trig. None
False.
.

Cancel[(x b 2 4x)/(x b 2 x) + (x b 2 + 3x 4)/(x b 2 1)]


4 + x
4 +x
+
1 + x
1 +x


Extension Automatic.

Cancel[(2 x b 2)/(Sqrt[2] x)]


2 x2

2 x

Cancel[(2 x b 2)/(Sqrt[2] x)], Extension Automatic

2 +x
Trig True Cancel ,
. Trig
Cancel .

Cancel[(Sin[x] b 2 Cos[x] b 3)/(Sin[2x] Cos[4x])]


Cos[x ]3 Csc[2x ]Sec[4x ]Sin[x ]2

Cancel[(Sin[x]b2 Cos[x]b3)/(Sin[2x] Cos[4x])], Trig True]


1
Cos[x ]2 Sec[4x ]Sin[x ]
2

10.3

321

10.14. .

T rigExpand[expr]

T rigF actor[expr]

T rigReduce[expr]

T rigT oExp[expr]

ExpT oT rig[expr]

10.3.4
,
x.

TrigExpand[Tan[x] Cos[2x]]
Cos[x ]Sin[x ] Sin[x ]2 Tan[x ]

.

TrigFactor[%]
(Cos[x ] Sin[x ])(Cos[x ] + Sin[x ])Tan[x ]
.

TrigReduce[%]
1
Sec[x ](Sin[x ] Sin[3x ])
2

.

TrigToExp[Sec[x]]
E Ix

2
+ E Ix

- M athematica

322

ExpToTrig[%]
Sec[x ]

10.4
Mathematica
, ,
.
10.4.1
f .

f[x_, y_] := x b 2 + y b 2

f[4, 8]
80
f

?f
Globalf
f [x _, y _] := x 2 + y 2
,
Mathematica .
Clear.

Clear[f]
f .

?f

10.4

323

Globalf
:= =,
, .
10.4.2
Mathematica
(1) lhs=rhs (2) lhs:=rhs.
.
lhs=rhs rhs . lhs:=rhs
rhs lhs.

10.15. .
lhs = rhs
lhs:=rhs

rhs
rhs lhs

:=
h.

h[x_] := Expand[(1 + x) b 2]

:=
.

?h
Globalh
h[x _] := Expand[(1 + x )2 ]
=
g.

g[x_] = Expand[(1 + x) b 2]

- M athematica

324

1 + 2x + x 2
?g
Globalg
g[x _] = 1 + 2x + x 2
h Expand .

h[y + 2]
9 + 6y + y 2
g y+2
,
h.

g[y + 2]
1 + 2 (2 + y) + (2 + y)2
,
, .

.
10.4.3
Mathematica
:=.
= .
,
.
f [x_] = x2 f
f [o] 2 .
f[a]=b , a
b.
1

f[1] = 1
1

10.4

325

10.16. .

f [x] = value
f [x_] = value

f x
f

f[n_] := n f[n 1]

?f
Globalf
f [1 ] = 1
f [n _] := n f [n 1 ]

.

f[12]
479001600
10.4.4
Mathematica, . Mathematica
.
f .

f[x_] := x f[x 1]
x = 1.

f[1] = 1

- M athematica

326

1
Mathematica .

?f
Globalf
f [1 ] = 1
f [x _] := x f [x 2 ]
,
.
Mathematica .

ln[x_y_] := ln[x] + ln[y]


ln[x_ b n_] := n ln[x]

?ln

Globalln
ln[(x _) (y _)] := ln[x ] + ln[y]
ln[(x_)n_ ] := n ln[x]

log[x_y _] Mathematica .

ln[2 x_] := ln[x] + ln2


?ln
Globalln
ln[2 (x _)] := ln[x ] + ln2
ln[(x _) (y _)] := ln[x ] + ln[y]
ln[(x _)n _ ] := n ln[x ]

Mathematica
,
.
.

10.4

327

10.4.5
Mathematica x+x 2x x
. x
.
. 1+2x x
,
( ) Mathematica.
Expression /.rule
x 3
1+ 2x.

1 + 2x/.x 3
7
x 2-y.

1 + x + x b 2/.x 2 y
3 + (2 y)2 y

(x + y)(x y) b 2/.{x 3, y 4}

10.17. .

expr/.x value
expr/.{x xval, y yval}

x
value expr.

- M athematica

328


x value . Mathematica
.
x 3, x 3

1 + f[x] + f[y]/.x 3
1 + f [3 ] + f [y]

f[x], f[y].

1 + f[x] + f[y]/.f[x] p
1 + p + f [y]
f [t_] f f[x] f[y]

1 + f[x] + f[y]/.f[t_] t b 2
1 + x 2 + y2

10.4.6
.

10.18. .

lhs > rhs


lhs :> rhs

rhs
rhs

f[x_] > Expand[(1 + x) b 2]

10.4

329

f [x _] > 1 + 2x + x 2
.

f[x_] :> Expand[(1 + x) b 2]


f [x _] : Expand[(1 + x )2 ]

10.4.7

Mathematica .
/;
,
.
Definition or Rule /; Condition
f n .

f[n_/; n > 0] := n!
f , .

f[6] + f[4]
720 + f [4 ]
:

h[n_] := n!/; n > 0


h
.

h[6] + h[4]
720 + h[4 ]

.

f[3] + f[8] + f[0]/.(f[x_]/; x >= 0) k


2k + f [8 ]

- M athematica

330

10.4.8
Mathematica
/; If.

f (x) =

2
x x > 0

x3 x 0

/; :

Clear[h]
.

h[x_] := x b 2/; x > 0;

,
x.

h[x_] := x b 3/; x <= 0;

h
x.

h[5]
125
h[5]
25
f
If.

Clear[g]
g[x_] := If[x > 0, x b 2, x b 3]

g
x.

10.5

331

g[5]
125
g[5]
25
h g
.

10.5
10.5.1
x2 + 4 x 2 == 0 Mathematica .
. Mathematica .
.
Roots
.

Roots[Equation, var]

x b 2 + 4x == 2
4x + x 2 == 2

Roots . k Or.

Roots[%, x]
x == 2

6 k x == 2 +

Roots
x == r1 k x == r2 .
, x r1 r2 .

- M athematica

332

ToRules Roots
( ).

{ToRules[%]}

{{x 2 6 }, {x 2 + 6 }}
x .

x b 2 + a x/.%

{(2 6 )2 + (2 6 )a, (2 + 6 )2 + (2 + 6 )a}


Solve .
Solve[equations,vars]
x2 + 4x 2 = 0,
.

Solve[x b 2 + 4 x 2 == 0, x]

{{x 2 6 }, {x 2 + 6 }}
.

N[%]
{{x 4 .44949 }, {x 0 .44949 }}
x Solve
.

x/.%
{4 .44949 , 0 .44949 }

x.

x b 3 + 8x/.%%

{123 .687 , 3 .68673 }

10.5

333

Solve , , .
Mathematica .

Solve[x b 4 5x b 2 3 == 0, x]
r
r
p
p
1
1
(5 + 37 )}, {x I
(5 + 37 )},
{{x I
2
2
r
r
p
p
1
1
{x
(5 + 37 )}, {x
(5 + 37 )}}
2
2

, x5 = 1,

Solve[x b 5 == 1, x]

{{x 1 }, {x (1 )1 /5 }, {x (1 )2 /5 },
{x (1 )3 /5 }, {x (1 )4 /5 }
Mathematica
Root
.

Solve[2 4 x + x b 5 == 0, x]

{{x Root[2 4 #1 + #1 5 &, 1 ]}, {x Root[2 4 #1 +


#1 5 &, 2 ]}, {x Root[2 4 #1 + #1 5 &, 3 ]}, {x Root[2
4 #1 + #1 5 &, 4 ]}, {x Root[2 4 #1 + #1 5 &, 5 ]}}
,
.

N[%]
{{x 1 .51851 }, {x 0 .508499 }, {x 1 .2436 },
{x 0 .116792 1 .43845I }, {x 0 .116792 + 1 .43845I }}
Root[f, n] n- f [x] == 0,
f (#5 2# + 1)&. ( x
#),
Root[f,k]

- M athematica

334

Root 1n 4x5 2x + 24.

rs = Root[24 2#1 + 4#15 &, 1]


Root[12 #1 + 2 #1 5 &, 1 ]

.

First[rs][x]
12 x + 2x 5
,
.

N[rs]
1 .4643
,
NSolve, .

NSolve[x b 3 x + 11 == 0, x]

{{x 2 .37365 }, {x 1 .18682 1 .79601I },


{x 1 .18682 + 1 .79601I }}
2x = 0,
x 0. ax = 0 .
, x 0,
a = 0 x .
Solve .

Solve[ax + b == 0, x]
b
{{x }}
a
Roots .

Roots[ax + b == 0, x]

10.5

x ==

335

b
a

Reduce
.
and or.

Reduce[ax b == 0, x]
b == 0 &&a == 0 k a 6= 0 &&x ==

b
a

10.19. .

Roots[lhs == rhs, x]

Solve[lhs == rhs, x]

,
.

N Solve[lhs == rhs, x]

Reduce[lhs == rhs, x]

10.5.2
Mathematica . .
x y.

Solve[{ax + y == 0, 2x + (1 a)y == 1}, {x, y}]


{{x

1
a
,y
}}
2
2 + a a
2 a + a2

x
y.

Solve[{x b 2 + y b 2 == 1, x + 3y == 0}, {x, y}]

- M athematica

336

3
1
3
1
{{x , y }, {x , y }}
10
10
10
10
x + y
.

x + y/.%
r r
2
2
{
,
}
5
5
Mathematica .
.
.
,
Solve .

Solve[{x + y == 1, x 3y == 2}]
{{x

5
1
, y }}
4
4



. Mathematica
Eliminate.
Eliminate[equations, vars]
y
x.

Eliminate[{a x + y == 0, 2 x + (1 a) y == 1}, y]
(2 a + a 2 )x == 1 )
. Solve {}
.

Solve[{x == 1, x == 2}, x]
{}

10.5

337

x = 1, x = a a
1.

Solve[{x == 1, x == a}, x]
{}
a = 1 , Solve

.
Reduce,
,
.
x = 1, x = a a = 1. ,
.

Reduce[{x == 1, x == a}, x]
x == 1 &&a == 1

10.20.

Solve[{lhs1 == rhs1 ,
lhs2 == rhs2 , . . .}, {x, y, . . .}]
Eliminate[{lhs1 == rhs1 ,
lhs2 == rhs2 , . . .}, {x, . . .}]
Reduce[{lhs1 == rhs1 ,
lhs2 == rhs2 , . . .}, {x, y, . . .}]


x,y,...
x,..
.
,
.

10.5.3
Mathematica , "MiscellaneousRealOnly",
.
, , "NonReal".

- M athematica

338

x3 = 8.
, Mathematica .

Solve[x b 3 == 8]

{{x 2 }, {x 1 I 3 }, {x 1 + I 3 }}
, "MiscellaneousRealOnly".

Needs[MiscellaneousRealOnly]
Solve[x b 3 == 8]

NonReal :: warning : NonReal number encountered.


{{x 2 }, {x NonReal}, {x NonReal}}

10.6
Integrate
.

Integrate[f [x], x]
f x,

Integrate[f [x], {x, a, b}]


Rb
a f (x)dx. , -

BasicInput Integrate.
BasicInput File,
Palettes,BasicInput.
Integrate , , .
a x.

10.6

339

Integrate[a x b2, x]
ax 3
3

,
.

Integrate[x b[x] b 2, b[x]]


1
xb[x ]3
3

Intergate
, , .

Rb

a log(x)dx.

Integrate[Log[x], {x, a, b}]

a(1 + Log[a]) + b(1 + Log[b])


,

Integrate[Exp[x b 2], {x, 0, Infinity}]

2
.
. ,
.
. , .

.

Integrate[Log[x] b 2, x]

2x 2xLog[x ] + xLog[x ]2

- M athematica

340


LogIntegral.

Integrate[Log[Log[x]], x]
xLog[Log[x ]] LogIntegral[x ]
Mathematica ,
.

.
,
. Mathematica
.

Integrate[Sin[x]/Log[x], x]
Z
Sin[x ]
dx
Log[x ]
,

Integrate[Sin[x]/Log[x], {x, 0.5, 0.8}]


Z 0 .8
Sin[x ]
dx
0 .5 Log[x ]

.

N[%]
0 .471969

, , Mathematica , NIntegrate.

NIntegrate[f [x], {x, a, b}]

10.6

341

Integrate[Sin[x]/Log[x], {x, 0.5, 0.8}]


0 .471969

Integrate NIntegrate
.

Integrate, .

Integrate[Exp[x] + x Exp[y], y, x]
Eyx2
+ Exy
2
Z Z
(Exp[x] + x Exp[y])dxdy
Eyx2
+ Exy
2
,

R a R b
2 + y 2 ).
dxd(x
0 0

Integrate[x b 2 + y b 2, {x, 0, a}, {y, 0, b}]


a3 b
ab 3
+
3
3

y . x.

Integrate[x b 2 + y b 2, {x, 0, a}, {y, 0, x}]


a4
3

NIntegrate

NIntegrate[x b 2 + y b 2, {x, 0, 1}, {y, 0, 1}]


0 .666667

- M athematica

342

10.21. .

Integrate[f, x]
Integrate[f, x, y]

f dx

R xb

RR

f dx

Integrate[f, {x, xa , xb }]

Integrate[f, {x, xa , xb },
{y, ya , yb }]

Rxb
R yb
f dxdy
xa y a

N [Integrate[f, {x, xa , xb }]]

xa

f dxdy

N Integrate[f, {x, xa , xb }]

N Integrate[f, {x, xa , xb },
{y, ya , yb }, . . .]

10.7
Mathematica
{. . .} .

Table,Array Range
Mathematica . ,
.

{1, 2, 3, 4, 5}
{1 , 2 , 3 , 4 , 5 }
Table, Array Range
.

Table[i{i, 5}]
{1 , 2 , 3 , 4 , 5 }
Range[5]
{1 , 2 , 3 , 4 , 5 }

10.7

343

i[x_] := x;
Array[i, 5]
{1 , 2 , 3 , 4 , 5 }
10.7.1

T able[f [i], {i, n}]


{f [1], . . . , f [n]}.

T able[f [i], {i, n, m}]


{f [n], f [n + 1], . . . , f [m 1], f [m]}.

Array[f, n]
{f [1], . . . , f [n]}.

Range[n]
{1, 2, . . . , n}.

Range[n1 , n2 ]
n1 , n1 + 1, . . . , n2 1, n2 .
Table Array
f , Range .

Table[Sin[n/5], {n, 0, 4}]



 
 
 
 
1
2
3
4
0 , Sin
, Sin
, Sin
, Sin
5
5
5
5
10.7.2
.
Mathematica

- M athematica

344

.
Listable.
Log Listable .

Attributes[Log]
{Listable, NumericFunction, Protected}
Log[{E b 5, E b 10, 3, 7}]
{5 , 10 , Log[3 ], Log[7 ]}

, f f [list]
{f [list[[1]]], f [list[[2]]], . . . , f [list[[n]]]}, list
list[[i]] 1 i n, f Listable.
,
,

Attributes[f ]
. f
Map.
f .

Map[f, {a, b, c}]


{f [a], f [b], f [c]}
10.7.3

Mathematica
, ...

.
list, .

list = {a, b, c, d, e, f, g, h, j, k}
{a, b, c, d, e, f , g, h, j , k }

10.7

345

Last.

Last[list]
k
, ,
Part
.

list[[5]]
e
Part[list, 5]
e
,

list[[{1, 6}]]
{a, f}

Take.

Take[list, 4]
{a, b, c, d}
Take[list, 4]
{g, h, j , k }
Rest Drop
.

Rest[list]
{b, c, d, e, f , g, h, j , k }
Drop[list, 2]
{c, d, e, f , g, h, j , k }

- M athematica

346

10.22. .

F irst[list]
Last[list]
list[[n]] P art[list, n]
T ake[list, n
T ake[list, n]
Rest[list]
Drop[list, n]
Drop[list, n]



n-
n
n

n
n

10.7.4
,
, .
Mathematica
.

list1 = {a, b, c};


list2 = {1, 2, 3};
list1 , ,

, :

Prepend[list1, new]
{new , a, b, c}
Append[list1, new]
{a, b, c, new }
Insert[list1, new, 2]
{a, new , b, c}
Insert[list1, new, 2]

10.8

347

{a, b, new , c}
Delete[list1, 2]
{a, c}
list1 list2 Join.

Join[list1, list2 ]
{a, b, c, 1 , 2 , 3 }

10.23. .

P repend[list, e]

e .

Append[list, e]

e .

Insert[list, e, i]

e i .

Insert[list, e, i]

e i ,
.

Delete[list, i]


i .

Join[list1 , list2 , . . .]

list1 , list2 , . . .
.

10.8

.
.
, 2 2
.

a b
c d

- M athematica

348

pinakas = {{a, b}, {c, d}};


.

.

pinakas[[2]]
{c, d}
,
.

pinakas[[2, 1]]
{c}
10.8.1
,
Mathematica.

10.24. .

T able[f, {i, m}, {j, n}]

Array[f, {m, n}]

m n f
i j ,
.
m n
f [i, j].

, 2 2
a[i, j]. Table Array.

pinak1 = Table[a[i, j], {i, 2}, {j, 2}]


{{a[1 , 1 ], a[1 , 2 ]}, {a[2 , 1 ], a[2 , 2 ]}}
pinak2 = Array[a, {2, 2}]

10.8

349

{{a[1 , 1 ], a[1 , 2 ]}, {a[2 , 1 ], a[2 , 2 ]}}



. .

10.25. .

T ableF orm[matrix]

M atrixF orm[matrix]

TableForm[pinak1]
a[1, 1]

a[1, 2]

a[2, 1]

a[2, 2]

MatrixForm[pinak1]

[1,1]

[2,1]

[1,2]
[2,2]

TableForm MatrxiForm
,
, ...
10.8.2
(Table,Array)

, .
DiagonalMatrix
,
.

DiagonalMatrix[{1, 2, 3}]

- M athematica

350

10.26. .

DiagonalM atrix[list]
IdentityM atrix[n]
T able[0, {m}, {n}]
T able[Random[ ], {m}, {n}]


.
n n.
.
.

T able[If [i >= j, 1, 0],


{i, m}, {j, n}]

T able[If [i <= j, 1, 0],


{i, m}, {j, n}]

{{1 , 0 , 0 }, {0 , 2 , 0 }, {0 , 0 , 3 }}
IdentityMatrix .

IdentityMatrix[3]
{{1 , 0 , 0 }, {0 , 1 , 0 }, {0 , 0 , 1 }}
Random, Table
.

Table[Random[ ], {2}, {2}]


{{0 .0560708 , 0 .6303 }, {0 .359894 , 0 .871377 }}
. Random Table
.
(, ,
...) .
, Random
.

10.8

351

10.27. .

Random[ ]


[0, 1].

Random[Real, xmax ]


[0, xmax ].

Random[Real, {xmin , xmax }]


[xmin , xmax ].

Random[type, range, n]

n-
type, range.

Random[Integer]
Random[Integer, {imin , imax }]

0 1

1
.
2


[imin , imax ].

10.8.3
. Mathematica
Inverse[m], m ,
. ,
-.
2 2

m = {{a, b}, {c, d}};


MatrixForm[m]


ab
cd
, ad bc
.

Inverse[m]

 

d
b
c
a
,
,
,
bc + ad
bc + ad
bc + ad bc + ad
m
.

- M athematica

352

%.m


bc
ad
+
,0
bc + ad
bc + ad

 
, 0,

bc
ad
+
bc + ad
bc + ad



Together
, .

Together[%]
{{1 , 0 }, {0 , 1 }}
,
, Mathematica
.
. T ranspose[pinak]
pinak, m n n m.
aij aji . :

p = {{1, 2, 3}, {4, 5, 6}};


MatrixForm[p]


123
456
MatrixForm[Transpose[p]]

14
2 5
36

. Det[m] m m, M inors[m, k]
k k m.
3 3, pin1. .

pin1 = {{1, 2, 3}, {4, 5, 6}, {7, 8, 7}};


Det[pin1]
6

10.9

353

pin2, 3 2 2 2
.

pin2 = {{1, 2}, {3, 4}, {5, 6}};


Minors[pin2, 2]
{{2 }, {4 }, {2 }}
10.9
Mathematica
. ,

vector = {1, 2, 3};


1, 2, 3 x, y z
.
10.9.1
( ,
) .

Clear[a, b]
a = {1, 2, 3};
b = {4, 5, 6};
a+b
{5 , 7 , 9 }
5a
{5 , 10 , 15 }

- M athematica

354

. :
1. v1 . v2 . . .

a.b
32
2. Dot[v1 , v2 , . . .]

Dot[a, b]
32
3. DotP roduct[v1 , v2 , . . .]
CalculusVectorAnalysis

<< CalculusVectorAnalysis
DotProduct[a, b]
32
. :
1. Cross[v1 , v2 , . . .]

Cross[a, b]
{3 , 6 , 3 }
2. CrossP roduct[v1 , v2 , . . .]
CalculusVectorAnalysis

<< CalculusVectorAnalysis
CrossProduct[a, b]
{3 , 6 , 3 }

10.9

355

- . a = {a1 , a2 , a3 }
N ormalize[vector],
LinearAlgebraOrthogonalization.
a, {a1 , a2 , a3 }.

<< LinearAlgebraOrthogonalization
Clear[a, a1, a2, a3]
a = {a1, a2, a3};
Normalize[a]
{

a1 2

a1
a2
a3
,
,
}
2
2
2
2
2
2
+ a2 + a3
a1 + a2 + a3
a1 + a2 2 + a3 2

. .
.

Join.

Clear[a, b]
a = {1, 2};
b = Join[a, {0}]
{1 , 2 , 0 }

Drop.

Clear[a, b]
a = {1, 2, 0};
b = Drop[a, {3}]
{1 , 2 }

b = Drop[a, 1]
{1 , 2 }

- M athematica

356

10.10
Plot, f [a, b].

Plot[f [x], {x, xmin , xmax }]


Mathematica
Plot ?Plot.

?Plot
Plot[f , {x , xmin , xmax }] generates a plot of f as a function of x from
xmin to xmax . Plot[{f1 , f2 , . . .}, {x , xmin , xmax }] plots several functions
fi .
1

Clear[f]
f[x_] := Sin[x];
Plot[f[x], {x, , }];
1

0.5

-3

-2

-1

-0.5

-1

10.1. Sin(x) x = 0 x = 2.

10.10

357

10.10.1 Plot
Mathematica
,
.
, Plot
option value
.

.

Plot[f [x], {x, xmin , xmax }, option value]


Plot .
:

10.28. Plot.

AspectRatio
Axes
AxesLabel
AxesOrigin
DisplayFunction
Frame
PlotLabel
PlotRange
PlotStyle
PlotPoints


1
GoldenRatio

Automatic
None
Automatic
$DisplayFunction
False
None
Automatic
Automatic
25


:
AspectRatio :
x y. 1/GoldenRatio.
(GoldenRatio)
Mathematica 1.61803.

.

358

- M athematica

Axes True : . False ( ).


AxesLabel { X, Y } :
x y.
AxesOrigin {x, y} :
(x, y).
DisplayFunction Identity :

Plot.
Frame True : .
PlotLabel :
.
PlotRange {ymin , ymax } All {{xmin , xmax }, {ymin , ymax }} :
{ymin , ymax }
. PlotRange All
. P lotRange[{xmin , xmax }, {ymin , ymax }]

.
PlotStyle :
.

P lot[f [x], {x, xmin , xmax }, P lotStyle GrayLevel[w]],


w 0 1,
. w = 0
w = 0 .

P lot[f [x], {x, xmin , xmax }, P lotStyle RGBColor[r, g, b]},


r, g, b 0 1,
. RGBColor[1,0,0]
, RGBColor[0,1,0] RGBColor[0,0,1] .

10.10

359

P lotStyle Dashing[{a, b, c, . . .}],


a, b, c, . . . .
PlotPoints : Mathematica .

2
Plot
1.

Plot[Sin[x], {x, 0, 2 Pi}, AxesLabel {X, Y},


AxesOrigin {0.5, 0.5}]
Y
1

-0.5

-1

10.2. sin x AxesLabel


AxesOrigin.

Plot[Sin[x], {x, 0, 2 Pi}, AspectRatio 1, PlotStyle


{RGBColor[0, 0, 1], Dashing[{0.01}]}];
Plot
Options [Plot].

Options[Plot]
1
{ AspectRatio GoldenRatio
, Axes Automatic, AxesLabel
None, AxesOrigin Automatic, AxesStyle Automatic, Background

- M athematica

360

1
0,5

-0,5
-1

10.3. sin x AspectRatio PlotStyle.

Automatic, ColorOutput Automatic, Compiled True, DefaultColor Automatic, Epilog {}, Frame False, FrameLabel
None, FrameStyle Automatic, FrameTicks Automatic, GridLines
None, ImageSize Automatic, MaxBend 10, PlotDivision 30,
PlotLabel None, PlotPoints 25, PlotRange Automatic, PlotRegion Automatic, PlotStyle Automatic, Prolog {}, RotateLabel
True, Ticks Automatic, DefaultFont : $ DefaultFont, DisplayFunction : $ DisplayFunction, FormatType : $ FormatType, TextStyle
: $ TextStyle }
10.10.2
Plot
f, g, h, . . . ,
(a, b).

P lot[{f [x], g[x], h[x], . . .}, {x, xmin , xmax }]


3

Clear[f, g]
f[x_] := Sin[x];
g[x_] := Cos[x];
Plot[{f[x], g[x]}, {x, 0, 2 Pi}, PlotStyle {RGBColor[0, 0, 1],
RGBColor[0, 1, 0]}];

10.10

361

0.5

-0.5

-1

10.4. sin x cos x.

10.10.3
Mathematica
.
( If) , 4.
4

Clear[f1 , f2 ]
f1 [x_] := x2 /; x 0
f1 [x_] := x2 /; x < 0
f2 [x_] := If[x >= 0, x2 , x2 ]
Plot[f1 [x], {x, 3, 3}, AspectRatio 1];
Plot[f2 [x], {x, 3, 3}, AspectRatio 1];
10.10.4 Evaluate

Mathematica . Evaluate Plot
"machine-size real numbers" .
Plot

P lot[Evaluate[f [x]], {x, xmin , xmax }]

- M athematica

362

-3

-2

-1

-1

-2

10.5. f1 f2

10.11 .
Mathematica
,
.
%.

?Show
"Show[graphics, options] displays two- and three-dimensional
graphics, using the options specified. Show[g1, g2, ... ] shows several
plots combined."

:

Show[plot]
Show[plot, options]
Show[plot1, plot2, . . .]
Show[GraphicsArray[{{plot1, plot2, . . .}, . . .}]]
5

Clear[f, g]
f[x_] := Sin[x];

10.11 .

363

g[x_] := Cos[x];
plot1 = Plot[f[x], {x, 0, }, PlotStyle {RGBColor[1, 0, 0],
Dashing[{0.01}]}, DisplayFunction Identity];
plot2 = Plot[g[x], {x, 0, 2 Pi}, PlotStyle {RGBColor[0, 0, 1]},
DisplayFunction Identity];
Show[{plot1, plot2}, DisplayFunction $DisplayFunction,
PlotLabel Example4];
1
0,5

-0,5
-1

10.6. sin x (0, ) cos x


(0, 2).

plot3 = Plot[Tan[x], {x, 1, 1}, DisplayFunction Identity];


Show[GraphicsArray[{{plot1, plot2}, {plot3}}]];

10.7. sin x, cos x tan x.

- M athematica

364

10.12

ParametricPlot
x y
t.

ParametricPlot[{x[t], y[t]}, {t, tmin , tmax }]


x=x(t), y=y(t),tmin t tmax .
6

Clear[x, y]
x[t_] := Sin[t];
y[t_] := Sin[2 t];
ParametricPlot[{x[t], y[t]}, {t, 0, 2 }];
1

0.5

-1

-0.5

0.5

-0.5

-1

10.8. x = sin t, y = sin 2t.

10.12.1 ParametricPlot

Options[ParametricPlot]
1
{ AspectRatio GoldenRatio
, Axes Automatic, AxesLabel
None, AxesOrigin Automatic, AxesStyle Automatic, Background
Automatic, ColorOutput Automatic, Compiled True, DefaultColor Automatic, Epilog {}, Frame False, FrameLabel

10.12

365

None, FrameStyle Automatic, FrameTicks Automatic, GridLines


None, ImageSize Automatic, MaxBend 10., PlotDivision
30., PlotLabel None, PlotPoints 25, PlotRange Automatic,
PlotRegion Automatic, PlotStyle Automatic, Prolog {}, RotateLabel True, Ticks Automatic, DefaultFont : $ DefaultFont,
DisplayFunction : $ DisplayFunction, FormatType : $ FormatType,
TextStyle : $ TextStyle }
ParametricPlot
Plot, . AspectRatio.
, AspectRatio Automatic
.
7

p1 = ParametricPlot[{2 + 3 Cos[t], 1 + 3 Sin[t]}, {t, 0, 2 },


DisplayFunction Identity];
p2 = ParametricPlot[{2 + 3 Cos[t], 1 + 3 Sin[t]}, {t, 0, 2 },
DisplayFunction Identity, AspectRatio Automatic];
Show[GraphicsArray[{p1, p2}]];

4
3
2
1
-1

-1
-2

4
3
2
1
1

-1
1 2 3 4 5
-1
-2

10.9. x = 2 + 3 cos t, y = 1 + 3 sin t


AspectRatio.

- M athematica

366

10.13 Graphics F illedP lot


GraphicsFilledplot :
1. FilledPlot f[x]
.

.

FilledPlot[f [x], {x, xmin , xmax }]


FilledPlot[{f1 [x], f2 [x], . . .}, {x, xmin , xmax }]
2. FilledListPlot

.

FilledListPlot[{y1 , y2 , . . .}]
FilledListPlot[{{x1 , y1 }, {x2 , y2 }, . . .}]
8

<< GraphicsFilledPlot
Clear[fpl1, fpl2 ]
fpl1 = FilledPlot[Sin[x], {x, 0, 2 }, DisplayFunction Identity];
fpl2 = FilledPlot[{Sin[x], Cos[x], x2/12}, {x, 0, 2 },
DisplayFunction Identity];
Show[GraphicsArray[{{fpl1, fpl2 }}]];
10.13.1 FilledPlot

Options[FilledPlot]
{ Fills Automatic, Curves Back, AxesFront True, AspectRa1
tio GoldenRatio
, Axes Automatic, AxesLabel None, AxesOrigin
Automatic, AxesStyle Automatic, Background Automatic, ColorOutput Automatic, Compiled True, DefaultColor Automatic,
Epilog {}, Frame False, FrameLabel None, FrameStyle

10.13 Graphics F illedP lot

367

10.10. () sin x FilledPlot. ()


sin x, cos x, x2 /12 FilledPlot.

Automatic, FrameTicks Automatic, GridLines None, ImageSize


Automatic, MaxBend 10., PlotDivision 30., PlotLabel None,
PlotPoints 25, PlotRange Automatic, PlotRegion Automatic,
PlotStyle Automatic, Prolog {}, RotateLabel True, Ticks
Automatic, DefaultFont : $ DefaultFont, DisplayFunction : $ DisplayFunction, FormatType : $ FormatType, TextStyle : $ TextStyle

}
FilledPlot
Plot. :

10.29. FilledPlot.

Fills

Automatic

Curves

Back

<< GraphicsFilledPlot
Clear[flp1, flp2]
flp1 = FilledPlot[{x2/18, Cos[x], Sin[x]}, {x, 0, 2 Pi}, Fills
{{{1, Axis}, GrayLevel[.8]}, {{2, 3}, RGBColor[1, 0, 1]}},
Curves Front, DisplayFunction Identity];

368

- M athematica

flp2 = FilledPlot[{Cos[x], Sin[x]}, {x, 0, 2 Pi}, Fills


{{{1, Axis}, GrayLevel[.9]}, {{2, 3}, RGBColor[0, 0, 1]}},
Curves None, DisplayFunction Identity];
Show[GraphicsArray[{{flp1, flp2}}]];

10.11. sin x, cos x, x2 /18 FilledPlot.

10.13.2 FilledListPlot

Options[FilledListPlot]
{ Curves Back, Fills Automatic, AxesFront True, Plot1
, Axes Automatic,
Style Automatic, AspectRatio GoldenRatio
AxesLabel None, AxesOrigin Automatic, AxesStyle Automatic,Background Automatic, ColorOutput Automatic,DefaultColor
Automatic, Epilog {}, Frame False, FrameLabel None,
FrameStyle Automatic, FrameTicks Automatic, GridLines
None,ImageSize Automatic, PlotLabel None, PlotRange Automatic, PlotRegion Automatic,Prolog {}, RotateLabel True,
Ticks Automatic, DefaultFont : $ DefaultFont, DisplayFunction
: $ DisplayFunction, FormatType : $ FormatType, TextStyle : $
TextStyle }
FilledListPlot AxesFront True False .
10

<< GraphicsFilledPlot

10.14 Graphics ImplicitP lot

369

Clear[flp1, flp2]
flp1 = FilledListPlot[{1, 3, 2, 5, 2}, DisplayFunction
Identity];
flp2 = FilledListPlot[{{1, 2}, {3, 1}, {4, 3}, {5, 3}, {6, 5}},
Fills RGBColor[1, 0, 0], DisplayFunction Identity];
Show[GraphicsArray[{{flp1, flp2}}]];

10.12. FilledListPlot.

10.14 Graphics ImplicitP lot


ImplicitPlot . :
1. eqn
Solve, x xmin xmax .

ImplicitPlot[eqn, {x, xmin , xmax }]


2. eqn m1 , m2 , . . .

ImplicitPlot[eqn, {x, xmin , m1 , m2 , . . . , xmax }]


3. eqn ContourPlot.

ImplicitPlot[eqn, {x, xmin , xmax }, {y, ymin , ymax }]


4. eqn1 , eqn2 , . . .

ImplicitPlot[{eqn1 , eqn2 , . . .}, ranges, options]

- M athematica

370

Solve Plot,
ContourPlot ContourPlot.
23

<< GraphicsImplicitPlot
ImplicitPlot[x b 2 + 2 y b 2 == 3, {x, 2, 2}];
1

0.5

-1.5

-1

-0.5

0.5

1.5

-0.5

-1

10.13. x2 + 2y 2 = 3.

eqn = Sin[2 x] + Cos[3 y] == 1


Clear[im1, im2]
im1 = ImplicitPlot[eqn, {x, 2 Pi, 2 Pi}, {y, 2 Pi, 2 Pi},
DisplayFunction Identity];
im2 = ImplicitPlot[eqn, {x, 2 Pi, 2 Pi}, {y, 2 Pi, 2 Pi},
Contours 5, DisplayFunction Identity];
Show[GraphicsArray[{{im1, im2}}]];
, ,
.

ImplicitPlot[{(x2 + y2 )2 == (x2 y2 ), (x2 + y2 )2 == 2 x y},


{x, 2, 2}, PlotStyle {RGBColor[1, 0, 0], Dashing[{.03}]}];

10.15

371

-2

-2

-4

-4

-6
-6 -4 -2 0

-6
-6 -4 -2 0

10.14. sin 2x+cos 3y = 1, ImplicitPlot.


0,75
0,5
0,25
-1

-0,5

0,5

-0,25
-0,5
-0,75

10.15. (x2 + y 2 )2 = x2 y 2 , (x2 + y 2 )2 = 2xy},


ImplicitPlot.
10.30. .

P oint[{x, y}]
Line[{{x1 , y1 }, {x2 , y2 }, . . .}]
Rectangle[{xmin , ymin }, {xmax , ymax }]
P olygon[{{x1 , y1 }, {x2 , y2 }, . . .}]
Circle[{x, y}, r]
Arrow[{x1 , y1 }, {x2 , y2 }]

10.15


Graphics .

??Graphics

- M athematica

372

"Graphics[primitives, options] represents a two-dimensional graphical image."

Attributes[Graphics] = {Protected, ReadProtected}


Options[Graphics] =

{ AspectRatio GoldenRatio1 , Axes False, AxesLabel


None, AxesOrigin Automatic, AxesStyle Automatic, Background
Automatic, ColorOutput Automatic, DefaultColor Automatic,
Epilog {}, Frame False, FrameLabel None, FrameStyle
Automatic, FrameTicks Automatic, GridLines None, ImageSize
Automatic, PlotLabel None, PlotRange Automatic, PlotRegion
Automatic, Prolog {}, RotateLabel True, Ticks Automatic,
DefaultFont :> $ DefaultFont, DisplayFunction :> $ DisplayFunction,
FormatType :> $ FormatType, TextStyle :> $ TextStyle }
Mathematica

:
GrayLevel[i]
RGBColor[r,g,b]
Hue[h]
Hue[h,s,b]
i,r,g,b,h,s [0,1].
,
PointSize[d] d
[0,1].
:

10.31. .

T hickness[w]
Dashing[w1, w2, ....]

10.15

373

line1 = Line[{{0.5, 2}, {3, 4}, {2, 0.5}}];


sawgraph = Show[Graphics[line1]];

10.16. .

{Rectangle[{1, 1}, {2, 0.6}], Rectangle[{4, .3}, {5, .8}]};


Show[Graphics[%], Axes True, PlotLabel Rectangles];
Renctangles
0.75
0.5
0.25
2

-0.25
-0.5
-0.75
-1

10.17. .

Show[Graphics[Polygon[{{1, 1}, {1, 1}, {1, 1}, {1, 1}}]],


Axes True, PlotLabel Polygon];

- M athematica

374

Polygon
1

0.5

-1

-0.5

0.5

-0.5

-1

10.18. .

Circle[{x, y}, r]
Circle[{x, y}, {rx , ry }]

(x,y) r
rx ry (x,y)

Show[Graphics[{Circle[{0, 0}, {3, 2}], Circle[{1, 1}, 2]}],


AspectRatio Automatic, Axes True];
3

-3

-2

-1

-1

-2

10.19. Circle.

.
GraphicsArrow.

<< GraphicsArrow

10.16

375

Show[Graphics[{Arrow[{0, 0}, {1, 1}], Hue[0], Arrow[{.75, .25},


{.25, .75}]}]];

10.20. .


Arrow Epilog. Epilog

Plot[Sin[x], {x, 0, 2 Pi}, Epilog {Arrow[{4, .25}, {Pi/2, 1}]}];


1
0,5

-0,5
-1

10.21. sin x
.

10.16
Graphics3D.

- M athematica

376

10.32. .

P oint[{x, y, z}]
Line[{{x1 , y1 , z1 }, {x2 , y2 , z3 }, . . .}]
P olygon[{{x1 , y1 , z1 }, {x2 , y2 , z2 }, . . .}]
Cuboid[{xmin , ymin , zmin }, {xmax , ymax , zmax }]
Cuboid[{x, y, z}]

??Graphics3D
"Graphics3D[primitives, options] represents a three-dimensional
graphical image."

Attributes[Graphics3D] = {Protected, ReadProtected}


Options[Graphics3D] =

{ AmbientLight GrayLevel[0], AspectRatio Automatic, Axes False, AxesEdge Automatic, AxesLabel None, AxesStyle
Automatic, Background Automatic, Boxed True, BoxRatios Automatic, BoxStyle Automatic, ColorOutput Automatic, DefaultColor Automatic, Epilog {}, FaceGrids
None, ImageSize Automatic, Lighting True, LightSources

{{{1., 0., 1.}, RGBColor[1, 0, 0]}, {{1., 1., 1.}, RGBColor[0, 1, 0]},
{{0., 1., 1.}, RGBColor[0, 0, 1]}}, Plot3Matrix Automatic, PlotLabel
None, PlotRange Automatic, PlotRegion Automatic, PolygonIntersections True, Prolog {}, RenderAll True, Shading
True, SphericalRegion False, Ticks Automatic, ViewCenter
Automatic, ViewPoint {1.3, 2.399999999999999, 2.}, ViewVertical
{0., 0., 1.}, DefaultFont :> $ DefaultFont, DisplayFunction :> $ DisplayFunction, FormatType :> $ FormatType, TextStyle :> $ TextStyle
}
.

Show[Graphics3D[Line[{{1, 1, 1}, {2, 2, 2}, {3, 1, 1},


{4, 0.5, 0.5}}]]];

10.17 Graphics P olyhedra

377

10.22. .

10.23. .

Show[Graphics3D[Polygon[{{1, 2, 3}, {6, 2, 1}, {5, 4, 2}}]]];


.

Clear[bc1, bc2]
bc1 = Show[Graphics3D[Cuboid[{0, 0, 0}]], Axes True,
DisplayFunction Identity];
bc2 = Show[Graphics3D[Cuboid[{0, 3, 4}, {5, 10, 15}]], Axes True,
DisplayFunction Identity];
Show[GraphicsArray[{{bc1, bc2}}]];
10.17 Graphics P olyhedra
GraphicsPolyedra
.

- M athematica

378

1
0.75
0.5
0.25
0
1
0.75
0.5
0.25
0
0
0.25
0.5
0.75

0 2
10
8

4
15
12.5
10
7.5
5
1

10.24. .

, .

Tetrahedron[ ]
{P olygon[{{0, 0, 1.73205}, {0, 1.63299, 0.57735},
{1.41421, 0.816497, 0.57735}}], P olygon[{{0, 0, 1.73205},
{1.41421, 0.816497, 0.57735}, {1.41421, 0.816497, 0.57735}}],
P olygon[{{0, 0, 1.73205}, {1.41421, 0.816497, 0.57735},
{0, 1.63299, 0.57735}}], P olygon[{{0, 1.63299, 0.57735},
{1.41421, 0.816497, 0.57735}, {1.41421, 0.816497, 0.57735}}] }
:
Tetrahedron
Octahedron
Icosahedron
GreatDodecahedron
GreatStellatedDodecahedron

Cube
Dodecahedron
Hexahedron
SmallStellatedDodecahedron
GreatIcosahedron

:
1. Show[P olyhedron[ ]]

Show[Polyhedron[name]]
Show[Polyedron[name], {x, y, z}, scale]
{x, y, z} , scale

10.17 Graphics P olyhedra

379

2. Show[Graphics3D[ ]]

Show[Graphics3D[name]]
26

<< GraphicsPolyhedra
Clear[pl1 , pl2 ]
pl1 = Show[Polyhedron[Dodecahedron], DisplayFunction Identity];
pl2 = Show[Polyhedron[GreatIcosahedron, {1, 1, 1}, 0.8],
DisplayFunction Identity];
Show[GraphicsArray[{{pl1, pl2 }}]];

10.25. .

Show[Graphics3D[Tetrahedron[ ]]];

380

10.26. .

- M athematica

1. Abell, M.L., Braselton, J.P., (1997), Mathematica by Examples, Academic Press,


New York.
2. Bermant, A.F., Aramanovich, I.G., (1975), Mathematical Analysis, MIR Publ.,
Moscow.
3. Berman, G. (1977), A problem book in mathematical analysis, MIR Publ., Moscow.
4. Bradley, G.L., Smith, K.J., (1999), Multivariable Calculus, Prendice Hall, New
York.
5. Coombes, K.R., Lipsman, R.L., Rosenberg, J.M., (1998), Multivariable Calculus
and Mathematica, Springer- Verlag, Berlin.
6. Courant, R., Fritz, J., (1989), Introduction to Calculus and Analysis, SpringerVerlag, Berlin.
7. Danko, P. et al., (1983), Higher mathematics in problems and exercises, MIR
Publ., Moscow.
8. De Jong, M. L. (1999) Mathematica: For Calculus based Physics, Addison
Wesley, Reading, Massachusets.
9. Demindovich, B., (1976), Problems in Mathematical analysis, MIR Publ., Moscow.
10. Edwards, C.H., (1973), Advanced calculus of several variables, Dover, New York,
11. Ellis, R., Gulick, D., (1994) Calculus with Analytical Geometry, Saunders
College Publishing, Forth Worth, Philadelphia.
12. Ilyin, V.A., Poznyak, E.G.,(1982), Fundamentals of Mathematical Analysis, MIR
Publ., Moscow.
13. Lang, S., (1987), Calculus of several varibles, 3rd ed., Springer Verlag, Berlin.
14. Nikolsky, S.M., (1977), A course of mathematical analysis, vol. I, MIR Publ.,
Moscow.
15. Rex, A., Jackson, M., (2000), Integrated Physics and Calculus, Addison-Wesley,
Reading, Massachusetts.

382

16. Stewart, J., (1991), Calculus, 2nd ed., Brooks/Cole Publ. Co., Pacific Grove,
California.
17. Stroyan, K.D., (1998) Calculus the language of change, Academic Press, New
York.


18. , .. (2001), , , .
19. , .., , ., (1995),
, , .
20. , . ., , .. (1967), ,
, .
21. Apostol, T. (1965), , . , Blaisdell
Pub. Company.
22. Ayres, F., (1983), , , .
23. ., (1987), :
, , .
24. , .. (2004),
, , .
25. Marsden, J., Tromba, A., (1992), ,
, .
26. , . ., , .., (1999), ,
, .
27. , .., (2000), Mathematica, , .
28. , .., (1989), , ,
.
29. , ., (1993),
, , .
30. Thomas, J.B. and Finney, R.L.,(1992) ,
, .
31. , ., , .,(1985),
, , .

, 53
,
233
, 234
, 225
, 225
, 225
, 4
,
196
, 104
, 284
Fermat , 277
, 66
, 17
, 19
, 19
, 18
, 18
, 19
, 106
, 109
, 110
, 110

, 191

, 199
, 198
, 198
,
203

, 201
, 63
, 7

Laplace, 104

Liouville, 274
, 279
, 4
Maxwell, 282
, 154
,
60
, 24
, 20

Schwarz, 101
Taylor, 147
Euler, 141
, 147
, 201
, 203
, 275
, 200
, 193
, 5
, 7
, 226
, 201
, 99
, 198
, 160
, 102

Snell , 277
Newton, 272
, 109
, 109
, 141
, 54

384

, 287
, 192
, 135

, 189
, 272
, 2

, 6
, 5
, 5

, 155
Lagrange, 235
, 54
, 135
, 137
, 144
, 136
, 136
, 152

, 136

, 7
, 8
, 7
, 8
, 7
, 7
, 229

Taylor, 148
Mathematica, 29
, 226
, 198
, 7

, 3
, 190
, 141
, 135
, 150
, 135

, 104
, 65

, 1
, 158
, 12
, 7

, 8
, 9
, 10
Mac-Laurin, 148
Taylor, 148
Laplace, 201
, 5
, 104
, 112

You might also like