LEAJEVI Osnovna funkcija leaja jeste da nose osovine i vratila i omoguavaju njihovo okretanje.

Konstruisani su tako da mogu prihvatiti optereenja koja djeluju na osovine i vratila te mogu sprijeiti njihovo pomicanje usljed tih optereenja. Na leajevima ugraenim u sklop potrebno je izvriti dodatno uleitenje bilo da je u pitanju osiguranje sa podlokama za uvrivanje leaja ili sa dodatnim postavljanjem kuita, koji se mogu dodatno osigurati vijanim spojevima. Prema vrsti trenja leaji se dijele na: Valjane leaje, Klizne leaje. Prema pravcu djelovanja leajevi se dijele na: Poprene ili radijalne, Uzdune ili aksijalne. Valjni leajevi prema vrsti optereenja ( Radijalni i Aksijalni )

a) Cilindrino valjkasti leaj za radijalno optereenje b) Aksijalni kuglini leaj za aksijalno optereenje c) Radijalni kuglini leaj za radijalno i aksijalno optereenje.

Oblici valjanih tijela kod leaja mogu se razvrstati prema oblicima valjanih tijela i prema tome se dijele na:

a) leaj sa guglicom, b) leaj sa valjkom, c) leaj sa konusnim valjkom, d) leaj sa bavastim valjanim tijelom, e) leaj sa iglicom. Dimenzije jednorednog poprenog kuglinog leaja: D Vanjski prenik , d unutranji prenik, B irina , r radijus zaobljenja

Proraun nosivosti leaja Nosivost leaja je sposobnost noenja odreenog optereenja koja zavisi od vrste leaja, materijala leaja, kvalitete izrade, vrsti i nainu optereenja, brzine obrtanja i o radnoj temperaturi. Nosivost leaja moe biti: Statika i Dinamika. Statika nosivost Co - je ono doputeno optereenje kojim se smije opteretiti valjni leaj kada je u stanju mirovanja i koje nee na valjnim stazama izazvati deformacije vee od 1/10000 prenika valjnog tijela. Statika nosivost leaja je vea to je leaj vei. Dinamika nosivost C - je ono optereenje u radu pri kojem leaj izdri 1 000 000 obrtaja bez pojave znakova zamora materijala. Izbor valjnog leaja se vri s obzirom na potrebne dimenzije tj. Vanjski prenik, unutranji prenik i irinu leaja te u zavisnosti od potrebe dinamike nosivosti. Dinamika nosivost leaja se rauna prema obrascu: C = Fekv fL fz [N] f n ft

Gdje su: Fekv [N]- ekvivalentno optereenje FL - koeficijent vijeka trajanja (tablica 117, 118) fn - koeficijent broja obrtaja (tablica 119,120) ft - temperaturni koeficijent (tablica 121) fz - koeficijent udara (tablica122) Ekvivalentno optereenje je ono optereenje koje daje jednaku trajnost kao i stvarno optereenje. Kod radijalnog leaja ekvivalentno optereenje je isto radijalno, a kod aksijalnog isto aksijalnooptereenje. Ekvivalentna sila se moe izraunati prema obrascu: Fekv = x Fr + y Fa[ N ] Gdje su: Fr [N] radijalna (poprena) sila na leaj Fa [N] aksijalna (uzduna) sila na leaj x - koeficijent radijalnog optereenja (tablica 116) y - koeficijent aksijalnog optereenja (tablica 116)

Koeficijent vijeka trajanja leaja moe se izraunati prema obrascu: fL = Gdje su: Lh [h] vijek trajanja leaja = 3 - za kugline leaje =10/3 - za ostale leaje Koeficijent broja obrtaja moe se izraunati prema obrascu: fn = Gdje je: n min 1 - broj obrtaja leaja. 33,33 n Lh 500

Vijek trajanja leaja moe se izraunati prema obrascu: Lh = 500 f L

Tabela 1.

Tabela 2.

Tabela 3.

Tabela 4.

Tabela 5.

Tabela 6.

10

Tabela 7.

Tabela 8.

11

TABELARNIE VRIJEDNOSI TIPOVA LEAJA: Oznaka; Dimenzije; Nosivost.

12

13

14

15

16

17

18

19

20

10

21

11

22

12

23

13

24

14

25

15

26