YILDIZ KESKLER

GENEL BLG
Yldz keskiler en ok petrol sondajlar iin gelitirilmi konili matkaplarda kullanlrlar.
Bunlar ayn zamanda tnel ama makinelerinde de uygulama alan bulmutur. Prensip olarak disklere benzemekle beraber normal bir dili ark andrmaktadr. Daha ziyade yumuak-orta sert kayalarn kazlmas iin tavsiye edilir. Kk kesme derinliinde bu keskiler ayn kama tipi keskiler gibi davran gsterirler. Uygulamada kopan kaya paralarnn keski dileri arasna skmas problem yaratmaktadr. Bu keskilerin performans ile ilgili nemli bir parametre keski sapma asdr. Bu ann bymesiyle basma kuvvetinde nemli bir d gzlenmekte, dnme ve yanal kuvvet ise bu adan bamsz kalmaktadr.

ekil: Dili keskilerde sapma as

 ARATIRMALAR
Dili keskilerle ilgili deiik aratrmaclar tarafndan almalar yaplmtr. Bu almalar yle sralanabilir:

Peterson Roxborgh

deiik

kaya

numuneleri

zerinde

yapt

aratrmada

yanal/dikey

ve

yuvarlanma/dikey kuvvetleri orannn kaya zelliine bal olduunu gstermitir ve Rispin, tebeir ta zerinde yaptklar deneylerde bu tip keskilerin disk

kesicilere oranla daha fazla dikey kuvveti gerektirdiini gstermitir.

Takaoke ve arkadalar ise diler aras mesafenin artmasyla kesme derinlii

artmasyla ykseldiini gstermilerdir.

ve geniliinin

arttn, srtnme kuvvetinin ve birim mesafede aa kan pasa hacminin dikey kuvvetinin

Bilgin eitli kumta ve jips zerinde yapt almalarda dnme kuvvetinin derinlikle lineer
olmayan bir ekilde arttn ve dikey/yuvarlanma kuvvetleri oran 4.5-10 aras deitiini bulmutur.

 DL KESKLERE AT KESME TEORLER

Yldz keskilerin tasarm parametreleri Teale tarafndan tanmlanmtr. Bu parametreler D as Adm as Adm uzunluu Keski yarap Di says Kesme derinlii Kesme der. kap. = 2 = 2 =c =r =n =p =h

Bu parametreler arasndaki iliki ise u ekildedir:

p r (cos cos 3)

Burada Ayrca
n 180 / c 2r sin

hp

veya

(cot g 1 2sin2) -

olmaldr.

dr.

Di says, ve alarna gre u ekilde deiebilir:

2(o) maks(o) n

10 66 36

12 61.5 30

20 45.5 18

30 30 12

36 22.5 10

40 17.5 9

Uygulamada maksimum deerinin altnda tutulmaldr. Zira h = p olduu takdirde Diler arasna skacak pasa, kesme verimini azaltacaktr. Malzemenin mekanik dayanm asndan msaade edilen minimum di as deeri 45odir. 90onin stndeki deerler ise ar keski kuvvetleri douracandan di says deeri 10 ile 20 arasnda snrlanmaktadr. SONULAR Dikey ve yuvarlanma kuvvetleri kesme derinlii ile exponansiyel bir iliki ile artmaktadr. Teorik almalar sonucu elde edilen bantlar olduka karmaktr, fakat kesme derinlii, keski geometrisi ve kayacn basn dayanmna bal olarak keski kuvvetleri geree uygun olarak nceden kestirilebilmektedir. Kesme derinliinin art birim hacimdeki kayac kesmek iin gerekli enerjiyi drmektedir. Diler arasnda kalan kaya parasnn kaz srasnda sklebilmesi iin c/h orannn, kayacn basn dayanmnn, kesme dayanmna oranndan kk olmas gerekir.

SONULAR (devam) Keskinin kesme derinlii kapasitesi, di saysna baldr. Keski malzemesin mekanik dayanm gz nne alnarak di as en azda tutulmaldr. Bu tr keskilerde kaz yapldnda kaya sklme as ok dk olmaktadr. Bu nedenle optimum keskiler aras mesafe hem disk kesicilerden hem de kama ulu keskilerden daha azdr.

KABARALI KESKLER
GENEL BLG
Baka
tip keskilerin kaz yapamad, ok sert ve andrc kayalarn kazlmasnda kullanlrlar. Bunlar kesmeden ziyade kayac ezerek kaz yaparlar. Dier keskilere nazaran verimleri dktr. Kabaralar serbest yuvarlanan bir silindir zerine ok sayda yerletirilerek tam cepheli tnel ama makinelerinde sert ve andrc formasyonlarn kazs iinde kullanm alan bulmutur.

ekil: Kabaral matkaplar

ekil: Kabaral keskilerin alma prensibi

ekil: Kabaral keskilerle donatlm bir tam cephe tnel ama makinesi

 KABARA U ETLER
KAMA EKLNDE KABARA
Genelde 60o u aldr ve yldz keskilerin dilerine benzer yapda kaz yapar. Sert ve andrc formasyonlar iin kullanlr.

KONK KABARA
60o al koni eklindedir. Daha ok ezerek kaz yapar. Bu nedenle dikey kuvvet yuvarlanma kuvveti oran dktr.

FT KONL VEYA YARI KRE EKLNDE KABARALAR

Bunlar granit gibi ok sert ve andrc formasyonlarda kullanlrlar. Ular arn Tamamen kaplar. Kazdan ok bir nevi tme ilemi yaparlar.

 TEORK VE DENYSEL ALIMALAR Deiik aratrmaclarn (Paul-Sikarskie, Benjumea-Sikarskie, Miller-Sikarskie ve

Lundberg) yapt alma temelde deiik geometrik yapdaki ularn kayaca batmas modeline dayanmaktadr. Bu modele gre u kayaca batarken bir kuvvet art olmakta, kayatan bir para koptuktan sonra kuvvet art dmekte, sonra ikinci bir para kopana kadar kuvvet tekrar ykselmektedir. Batma kuvveti yk arasnda izilen bu eriye kabaral ularn kayaca batma karakteristik erisi diye adlandrlr.

ekil: Kabaral keskilerde deney dzeni

Bir aratrmacnn (Lundberg) 130 Mpa olan bir granit numunesi zerinde deiik koni
al kabaralarla yapt deney sonucuna gre: koni as arttka sabit bir bastrma kuvvetinde, kabarann batma derinlii dmekte ve buna bal olarak da spesifik enerji deerleri artmaktadr (Bkz Tablo). Tablo: Deiik Deney artlarnda Kabaral Keskilerin Spesifik Enerji Deerleri

KABARALI KESKLERLE LGL UYGULMA

VERLER

Basn dayanm Formasyon Tnel ap Kabara tambur says Her tamburdaki kabara says Her an arnla temas eden kabara Makine kullanma oran Vardiya says Makinenin arna bastrma kuvveti Dnme hz Formasyonun kabara batma karakteristik erisinin eimi

: : : : : : : : : : :

200 MPa Masif 3m 30 60 Toplam kabara saysnn % 9u % 50 3 500 t 10 devir/dk = 30 t/cm

STENEN

Makineden beklenen gnlk ilerleme nedir?

ZM

Arnla temasta olan efektif kabara adeti,N

N N' x 0.09 (%9) N 60 x 30 x 0.09 N 162 adet

N= Toplam kabara adeti Makinenin bir dnte arna dikey ynde kat edecei yol,d Toplam basma kuvveti, T ise
T Nx T 162 x 30 t/cm T 4860 ton/cm
Kayaca demeyen Ksmlarn arnla temas yok

Gnlk ilerleme, l ise l = d x dnme hz x 24 saat x randman

l 0.10 cm x 10 devir / dk x 24 saat x60 24 saat dk cevrildi x0.5 l 720 cm/gn

Buradan d;
d Tmaks 500 T 4860

d 0.10 cm

l 7.2 m/gn

KESKLERN KARILATIRILMASI
KAMA ULU KESKLERLE DSK KESKLERN KARILATIRILMASI
Kama ulu keskinin spesifik enerji gereksinimi disk keskiye gre 10-14 defa daha azdr. Bu ise kama ulu keskilerin 10-14 defa daha verimli kaz yaptklar anlamna gelmektedir. Kaz srasnda keskilerin etkileimi sz konusu olduundan kama ulu keskilerde optimum keskiler aras mesafe (s/d=2), disk keskilere nazaran (s/d=6) daha dktr. Keski etkileiminin dourduu sonular spesifik enerji deerleri karlatrldnda daha ak ortaya kmaktadr. Disk keskilerde 35-40 MJ/m3 olan spesifik enerji deeri optimum durumda 15-20 MJ/m3 e, Kama ulu keskilerde ise 4 MJ/m3 den 2.3 MJ/m3 e dmtr. Keskiler kreldiinde ise kaz verimlerinde byk deiiklikler meydana gelmektedir. Kama ulu keskilerde 2 mmlik bir anma yzeyi spesifik enerjinin 4 MJ/m3den 22 MJ/m3e ykselmesine sebep olabilmektedir. Krelmi disk ve kama ulu keskilerin spesifik enerjileri birbirlerine ok yakndr.

~2

45 30 15

45 30 15

~6

DNER KESKLERN KARILATIRILMASI

Eit kaz derinliklerinde disk ve yldz keskilere gelen yuvarlanma (FR) kuvvetleri ayn byklktedir. Kabaral keskilerde ise her art iin dier keskilere gre daha byk kuvvetlere maruz kalmaktadr. Bu durum uygulamada, kabaral keskilerle donatlm tnel ama makinelerinin dierlerine nazaran, ayn kaz hz iin arna daha byk kuvvetlerle itilmesi gereini ortaya koyar. Keski yatak kapasiteleri 20-25 ton dikey kuvvetle snrldr. Bu nedenle kabaral keskilerin ilerleme hzlar hibir zaman dier keskilerin ilerleme hzlarna ulaamaz. tr dner keskiden en verimli kaz yapan disktir ve mmkn olduunca dierlerine tercih edilmelidir.