MALZEME BLGS

Dr. ng. Rahmi NAL - I

Konu:

Atomlarn Yaps
1

Atomlarn Yaplar
Atomlar balca temel atom alt paracktan oluur;

Protonlar (+ ykl) Ntronlar (yksz) Elektronlar ( ykl) -

Basit bir atom modeline gre, yaklak 10-14 m apnda bir ekirdek etrafnda deien younlukta, ince, dalm elektron bulutu bulunmaktadr ve atom 10-10 m mertebesinde bir apa sahiptir.
Atom Yaps - R

ekirdek atomun hemen hemen btn ktlesini oluturmakta olup ntron ve protonlardan meydana gelir.

Elektron yk bulutu hemen hemen atomun btn hacmini, fakat ok kk bir ktlesini oluturur.
Atom Yaps - R

Elektronlar, zellikle d yrngedekiler, atomun Elektriksel Mekanik Kimyasal Isl zeliklerini belirlediinden atom yapsnn bilinmesi mhendislik malzemelerini incelemede nem tar.

Atom Yaps - R

Atom Saylar
Atom numaras (says) bir atomun ekirdeindeki protonlarn (+ykl) saysn verir. Yksz bir atomda atom says yk bulutundaki elektronlarn saysna eittir. Her elementin kendine zg atom numaras (says) vardr, atom numaras elementi belirler.

Atom Yaps - R

Atom Ktleleri
Bir atomun arl ekirdeindeki protonlarla ntronlarn arlklarnn toplamna eittir. Elektronlarn ktleleri ok kk olduundan arla katklar ihmal edilebilir. Atomlarn ktlesini belirtmek iin atomsal ktle birimi kullanlr. Bir atomsal ktle birimi (u) ktlesi 12 u olan karbon atomunun ktlesinin on ikide biridir. Atomsal ktle birimi ok kk olduundan uygulamada bal atomsal ktle kullanlr ve birimi gramdr. Bir elementin bal atomsal ktlesi o elementin 6.023x1023 atomunun gram cinsinden ktlesine eittir. Uygulamada kullanlan bir mol g veya bir mol elemann - r ktlesi bal atomsal ktleye edeerdir.
Atom Yaps - R

rnein; Alminyumun bir gram mol 26,98 g ktleye sahiptir ve 6,023x1023 atom ierir. Atomsal arlkla malzemelerin zellikleri arasnda, zgl s hari hibir iliki yoktur. zgl arlk bir cismin birim hacimdeki atomlarn saysn atom bireylerinin arlklar ile arparak elde edilir.

Atom Yaps - R

Atomlarn Elektron Yaplar

Elektronlar atom ekirdei evresinde belirli yrngeler zerinde srekli hareket halindedirler ve belirli enerji dzeyine sahiptirler. Elektronlar ekirdek etrafna yerleirken nce en dk enerji dzeyini doldururlar, saylar arttka sras ile daha dtaki enerji dzeylerini igal ederler. Bir enerji dzeyinde en fazla iki elektron bulunur ve bunlarn eksenleri etrafnda dnme ynleri zttr.
8

Atom Yaps - R

Bir enerji dzeyinde bulunan bir elektrona yeterli enerji verilirse, bo bir st enerji dzeyine atlayabilir. rnei E1 enerji dzeyinde kararl bulunan bir elektronu E2 enerji dzeyine ykseltmek iin verilmesi gereken enerji E=E- E kadardr. 2 1

Atom Yaps - R

Ancak, E2 dzeyinde elektron kararsz olduundan burada srekli kalamaz. Tekrar E1 dzeyine iner ve inerken ald E enerjisini elektromanyetik radyasyon halinde evreye yayar.

Atom Yaps - R

10

Daha alttaki bir enerji dzeyine gei srasnda nm eklinde belirli miktarda yaynan enerji (foton) dalgasnn frekans (), E enerjisi ile orantldr: E=h h: Plank sabiti (6,63x10-34 Js) Genellikle C k hz (3.00x108 m/s) ile yaylan radyasyon dalgasnn dalga boyu ise; C= olduundan enerji deiimi u ekilde ifade edilir;

E =
Atom Yaps - R

hc

11

Bir baka teoriye gre E enerjisinin m= E/C2 ktlesine sahip foton denen bir parack tarafndan yayld varsaylr. Buna gre enerjinin baz olaylarda dalga hareketi ile yayld, baz olaylarda ise m ktleli paracklar veya fotonlar tarafndan yayld varsaymlarn kullanmak olaylarn aklanmasnda ok yararl olmaktadr.

Atom Yaps - R

12

Her atom trnn elektron yaps ve enerji dzeyleri farkldr.

Elektronlarn enerji dzeylerini deitirmeleri sonucu yaydklar zel radyasyonlarn spektrografik analizi yaplarak elemann tr saptanabilir.
Atom Yaps - R

13

Tek bir elektronun belirli bir yarapta bir protonun etrafnda dnd bir hidrojen atomu modeli Niels Bohr tarafndan 1913te gelitirilmitir. Bu modeli aklayan Bohr eitlii, Hidrojen elektronunun izin verilen enerji dzeyindeki enerjilerinin yaklak deerlerini vermektedir.

2 me 13.6 = 2 eV E= 2 2 nh n
2 4

e: elektron yk m: elektron ktlesi n: ana (birincil) kuvantum says

Atom Yaps - R

14

Bohr eitliine gre taban durumdaki enerjisi 13,6 eVtur. Hidrojen atomu daha yksek enerji dzeylerine uyarldnda enerjisi ykselmekte, saysal deeri klmektedir. Bir elektronu hidrojen atomundan tamamen uzaklatrmak iin gerekli enerji 13,6 eV olup bu hidrojen atomunun iyonlama enerjisidir.
Atom Yaps - R

15

Elektronlarn Kuvantum Saylar

Modern atom teorisine gre elektronlarn olas yrngelerini , enerjilerini ve hareketlerini belirlemek iin drt kuvantum saysna gerek vardr: 1. Ana (birincil) kuvantum says (n) 2. Alt (ikincil) kuvantum says (l) 3. Manyetik (mknatsal) kuvantum says (ml) 4. Dnme yn kuvantum says (ms)

Atom Yaps - R

16

1. Ana (birincil) kuvantum says:

Elektronun ana enerji dzeylerini gsterir. Bir n kuvantum saysna sahip enerji kabuunda en fazla 2n2 adet elektron bulunabilir. Ana kuvantum saylar ayrca K, L, M, N,... Simgeleri ile de belirtilebilir. K kabuunda n=1 ve elektron says=2 L kabuunda n=2 ve elektron says=8 M kabuunda n=3 ve elektron says=18

Atom Yaps - R

17

2. Alt (ikincil) kuvantum says (l):

Ana enerji dzeyleri iindeki ikincil enerji dzeylerini tanmlar ve en fazla (n-1) kadar olabilir. l says 0,1,2,3,...,n-1 deerleri alr. Bunlar say yerine s,p,d,f harfleri ile gsterilir.

3. Manyetik (mknatsal) kuvantum says (ml):

Elektronlar bal olduklar atomun evresinde deiik ynlerde hareket ederler ve farkl asal momentuma sahiptirler. kincil kuvantum kabuunda art ynde olursa (+1), eksi ynde olursa (-1), hareket yn belirsiz ise (0) olur. Manyetik kuvantum saysnn alabilecei deer says veya orbital says 2l+1 dir. l=0 iin ml=1 adet ve ml = 0 l=1 iin ml=3 adet ve ml = -1,0,+1 l=2 iin ml=5 adet ve ml = +2,-1,0,+1,+2
Atom Yaps - R

18

4. Dnme yn kuvantum says (ms):

Elektronun kendi ekseni etrafnda dn iin izin verilen iki yn belirler. Saat yn +1/2 ve saat ynnn tersi 1/2 dir.

Atom Yaps - R

19

Atom Yaps - R

20

Gei (Transition) Elementleri

Baz elementlerin elektron yaplar yukarda aklanan ardk diziler kuralna uymayabilir. Bu tr elemanlarda alt enerji dzeyleri dolmadan elektronlar st dzeylere yerleebilir, byle elementlere gei elementleri denir. Atom numaras 26 olan demirde (Fe) 26 elektron vardr. Uymas beklenen kuvantum saylar takm: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d8

Atom Yaps - R

21

Fakat gerekte 3d kabuunda bulunmas gereken 8 elektrondan ikisi 4s dzeyine geer ve 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2 eklinde yerleir.

3d kabuunda 4 enerji dzeyinde tek elektron vardr. Bunlar ayn ynde dnerler ve manyetik kutuplar birbirlerine paraleldir, dolaysyla demir atomlar net bir manyetik kutuba sahiptir.
Atom Yaps - R

22

Periyodik Tablo

Atom Yaps - R

23

Bu tabloda valans elektron yaplar benzer olanlar bir kolon boyunca artan atom numarasna gre alt alta dizilirler, Valans alt kuvantum kabuu saylar eit olanlar ise ayn satrda bulunurlar. Kolonlar yatay ynde valans elektron saylarna gre sralanarak grup numaras alrlar.

Atom Yaps - R

24