MALZEME BLGS

Dr. ng. Rahmi NAL - I

Konu:

Atomlar Aras Balar

1

Giri
Atomlar bir arada tutarak i yapy olutururlar Malzemelerin mukavemeti, elektriksel ve sl zellikleri byk lde i yapya baldr. Atomlar aras ba kuvvetleri zt elektriksel ykl paracklar arasndaki elektrostatik veya Coulomb ekme kuvvetlerinden kaynaklanr. Atomlar bireysel halde belirli bir potansiyel enerjiye sahiptirler. Aralarnda ba oluurken potansiyel enerji azalr, denge halinde minumuma eriir, dolaysyla kararl yap meydana gelir.

Balar R

Ba kuvvetleri

Kuvvetli Balar 1. yonsal 2. Kovalan 3. Metalsel

Zayf Balar 1. Srekli elektriksel kutuplama 2. Deiken elektriksel kutuplama

Balar R

yonsal Ba
Genellikle elektropozitif (metalsel) elemanlarla elektronegatif (metalsel olmayan) elemanlar arasnda valans elektronlarnn al verii sonucu iyonlama oluur. Elektrostatik Coulomb ekme kuvvetleri iyonsal ba meydana getirir.
4

Balar R

Anyon: eksi ykl iyon (elektron alan)

O + 2e2p4 O22p6

Katyon: art ykl iyon (elektron veren)

Fe Fe2+ + 2e3d6 4s2 3d6

Balar R

Balar R

yonsal ba kresel nitelikli olup boyutta etkilidir. Bu nedenle ynsz ba saylr. Genellikle iyonlar boyutlu uzayda ardk dizilerek dzenli bir yap oluturma eilimi gsterirler. Bu nedenle ar iyonsal bal cisimler ounlukla dzenli kristal yapya sahiptirler.

Balar R

Bir yon iftinde yonlar Aras Kuvvetler

Zt ykl bir iyon ifti arasndaki net kuvvet, ekme ve itme kuvvetlerinin toplamna eittir;

Fnet = Fekme + Fitme

Balar R

yonlar aras denge uzaklna iyonlar aras kuvvetin sfr olduu yerde ulalmaktadr.

Balar R

yon iftleri arasndaki ekme kuvveti, iyonlar noktasal yk kabul eden coulomb kuvvetidir;

Fekme

( Z1e)( Z 2 e) Z1 Z 2 e = = 2 4 0 a 4 0 a 2

Z1, Z2 : iyon oluumu srasnda atomlardan oluan veya eklenen elektron says e: Elektron yk a: atomlar aras uzaklk e0: boluun geirgenlii = 8.55x10-12 C2/(N.m2)

Balar R

10

yon iftleri arasndaki itici kuvvetin atomlar aras uzaklk a ile ters orantl olduu ve aadaki eitlikle tanmlanabilecei deneysel olarak kantlanmtr;

Fitme

nb = n +1 a

a: atomlar aras uzaklk, b ve n sabitlerdir. n genellikle 7 ile 9 arasnda deimekte olup NaCl iin 9dur. yon ifti arasndaki net kuvvet;

Fnet
Balar R

Z1 Z 2 e nb = n +1 2 4 0 a a
11

Bir yon iftinde yonlar Aras Enerjiler Net durum enerjisi en dk olduunda iyonlar aras denge uzakl a0a ulalr.

Balar R

12

Balar R

13

ORTAKLAIM (KOVALENT) BAI

Periyodik tabloda birbirine yakn ve elektronegatiflikleri arasnda az fark bulunan elemanlarn atomlar veya ayn elemann kendi atomlar valans elektronlarn iftler halinde paylaabilirler.

Balar R

14

Balar R

15

Paylalan eksi ykl elektronlar art ykl iki komu arasnda srekli titreim halinde bulunarak bir kpr olutururlar.

Bu ekilde kovalan ba oluurken atomlar birbirine yaklar, potansiyel enerji azalarak en dk deere (minumuma) eriir ve kararl bir yap elde edilir.
Balar R

16

Balar R

17

Kovalan ba ayn tr atomlar arasnda olutuu gibi (H2, F2, O2) deiik tr atomlar arasnda da oluabilir (H2O, CH4 gibi). Genellikle gaz veya sv halde bulunurlar Ba ok sayda atomlar arasnda srekli olunca ktle kat hale dnr Baz cisimlerde bir boyutta (lineer polimerler), bazlarnda dzlemde iki boyuta (grafit), bazlarnda da boyutlu srekli yaylabilir (elmas, bakalit).

Balar R

18

Kuvvetli 4 kovalan bala bal C atomlarndan oluan elmas doada bulunan en sert ve ergime scakl en yksek (3550oC) cisimdir.

Balar R

19

Moleklsel ktle arttka erime noktas da artmaktadr.

Balar R

20

METALK BA
Metalsel ba valans enerji kabuunda az sayda elektron (3) ieren atomlar arasnda oluur. Deerlik elektronlar, art iyon ekirdeklerine zayfa balanmlardr ve metal kristal ierisinde kolaylkla hareket ederler.

En uygun modele gre metalsel ba, serbest elektron bulutu ile bunun iinde bir geometrik dzene gre dizilmi art ykl iyonlardan oluur.
Balar R

21

Ba kuvveti elektronlarla art iyonlar arasnda elektrostatik ekme kuvvetinden kaynaklanr ve ynsz niteliktedir. Mg, Cu, Zn gibi valans alt enerji dzeyleri tam dolu elemanlar tam ynsz baa sahiptir. Fe, W,Ti gibi dolmam i enerji dzeyine sahip elemanlarda ksmen ynl ba nitelii vardr.

Balar R

22

Atomlar aras denge mesafesi a0a ulaldnda bir atom ifti arasnda enerji dzeyi en dk durumdadr.

Balar R

23

Balar R

24

ZAYIF (KNCL) BALAR

kincil balarn olumasnda itici g atom ve molekllerdeki elektrik ift kutuplarnn birbirini ekmesidir.

(a) ki eit ve zt yk birbirinden ayrldnda elektriksel ift kutup momenti oluur, (b) Atom ve molekllerde de art ve eksi yk merkezleri varsa elektrik ift kutuplar meydana gelir.
Balar R

25

Atom veya molekllerdeki ift kutuplar ift kutup momenti olutururlar. ift kutup momenti, ykn deerinin art ve eksi ykler arasndaki uzaklkla arpmna eittir.

=qd
: ift kutup momenti q : Elektrik ykn bykl d : Yk merkezleri arasndaki uzaklk

Balar R

26

Elektrik ift kutup momentleri, elektrostatik kuvvetler ile birbirlerini etkilerler ve ift kutup ieren atomlar ve molekllerbu kuvvetlerle birbirlerini ekerler. Bu tr balarn iki tr vardr; 1. Srekli kutuplama 2. Deiken kutuplama Bu balar Van der Waals balar (kuvvetleri) olarak da adlandrlr.

Balar R

27

Srekli kutuplama
Asimetrik veya polar molekllerde elektron dal asimetriktir. Balar oluurken elektron dalm deiir, eksi yk merkezi elektron younluunun artt yne, art yk merkezi azald yne kayar. Elektriksel yk merkezlerinin akmamasndan doan bu tr kutuplama sreklidir. Simetrik molekllere rnek olarak metan gsterilebilir.

Balar R

28

Deiken kutuplama
Bireysel atomlarda (asal gazlar) ve simetrik molekllerde (H2, O2, CH4, CCl4) elektronlarn dal simetriktir. Ancak srekli hareket halindeki elektronlarn dalm istatistiksel mekanikte kantlanabilecei gibi, ok ksa bir sre, yaklak 10-12 10-16 saniye simetrik olmayabilir. Dispersiyon etkisi denen bu olay sonucu geici kutuplama oluur.

Balar R

29

Dk scaklkta komu atomlarn zt iaretli kutuplar etkin hale gelerek birbirlerini eker. Bu ekilde oluan deiken kutuplama asal gazlarn svlamasnn nedenini aklar.

Balar R

30

KARIIK BALAR
Atom ve iyonlarn kimyasal balar ayn zamanda birden fazla kuvvetli (birincil) ba ierecei gibi zayf (ikincil) balar da ierebilir. Birincil balarda grlebilecek kark ba trleri unlardr;

1. yonik - Ortaklam 2. Metalik Ortaklam 3. Metalik yonik 4. yonik - Ortaklam

Balar R

31

BLM SONU

Balar R

32