E

A
S
Y
C
R
A
T
I
E
D
E

T
O
E
K
O
M
S
T

V
A
N

W
E
R
K
E
N

E
N

O
R
G
A
N
I
S
E
R
E
N
E
A
S
Y
C
R
A
T
I
E
A
s
l
a
n
d
e
r

&

W
i
t
t
e
v
e
e
n
Martijn Aslander
Erwin Witteveen
Stel het doel centraal en niet de regeltjes om de regeltjes
In grote, logge organisaties heerst vaak een verstikkende
bureaucratie, die het onmogelijk maakt om de grote vraagstuk-
ken op te lossen. Er zijn genoeg mensen die de oplossingen
hebben, maar zij worden nog al te vaak belemmerd door regels,
hirarchien en een gebrek aan samenwerking. Dat moet en
kan anders: vervang de bureaucratie door de easycratie!
De easycratie is een netwerk van professionals, dat naast de
traditionele bureaucratien een steeds machtiger en invloed-
rijker bolwerk wordt. En dat uiteindelijk zelfs de bestaande
bureaucratie zal dwingen ook easycratisch te worden.
Easycratie roept op tot een nieuwe manier van werken, organi-
seren n samenwerken die dwars door bestaande organisatie-
structuren heen gaat. Het laat zien hoe je samen met andere
bevlogen professionals het verschil kunt maken, ongeacht je
plaats in de traditionele hirarchie. Je hoeft niet eerst CEO of
minister-president te worden om dingen te kunnen verbeteren.
Je moet er alleen voor zorgen dat je de juiste spelregels kent.
Want van boven naar beneden werkt anders dan van beneden
naar boven.
Martijn Aslander geeft lezingen over onderwerpen als de
netwerksamenleving, web 2.0, het slim delen van kennis,
collectieve intelligentie en zwermen; d ingredinten van
de easycratie.
Erwin Witteveen is een journalist/publicist die met humor
en diepgang ingewikkelde zaken in heldere taal opschrijft.
Hij schrijft voor vakbladen op het gebied van marketing en
management.
801
978 90 5261 702 2
omslagdef 29-07-2010 11:22 Pagina 1

kS0kk1l

kS0kk1l
0 10k0MS1 kh Wkkh h 0k0khlSkh
':KMBCGLE:G=>K
KPBG 1BMM>O>>G
Mccr inIormaric ovcr dczc cn andcrc uirgavcn kunr u vcrkrijgcn bij:
Sdu KIanrcnscrvicc
Posrbus zoo(
zoo >: Dcn Haag
rcI.: [o;o) _;8 8 8o
www.sdu.nI/scrvicc
zoo Sdu Uirgcvcrs bv, Dcn Haag
Acadcmic Scrvicc is ccn imprinr van Sdu Uirgcvcrs bv.
Rcdacric: TaaIwcrkpIaars, Amsrcrdam
Bockvcrzorging: ViIIa Y, Dcn Haag
IIIusrrarics: Danja Schaap, www.danjaschaap.nI
Hcr woord casycraric is bcdachr door Anja Wasscnaar, www.anjawasscnaar.nI
B L;G ;8 o z6 8o_ 6
GNK 8o
Op dir wcrk is ccn Crcarivc Commons-Iiccnric naamsvcrmcIding - nicr commcr-
ciccI - gccn aIgcIcidc wcrkcn _.o NcdcrIand van rocpassing. Dir bcrckcnr dar
voor nicr-commcrcicIc docIcindcn dc gcbruikcr dir wcrk mag hcrgcbruikcn,
kopicrcn, cn vcrsprcidcn mirs ondcr naamsvcrmcIding cn zondcr bcwcrking.
Bij hcrgcbruik cn vcrsprciding dicncn dczc Iiccnricvoorwaardcn vcrmcId rc
wordcn aan dcrdcn ondcr vcrwijzing naar Crcarivc Commons.
Vcrdcr bcrusrcn aIIc aurcursrcchrcn cn darabankrcchrcn van dczc uirgavc bij
dc aurcurs cn Sdu Uirgcvcrs bv.
In gcwoon NcdcrIands: voor dir bock mocr jc bcraIcn maar jc kunr dir wcrk
srraks graris aIs pdI-bcsrand downIoadcn, hcrgcbruikcn [bijvoorbccId aIs
ondcrwijsmarcriaaI), rocpasscn in jc cigcn wcrk cn doorsrurcn ondcr voorwaardc
dar jc cr zcII gccn gcId aan vcrdicnr. Vcrkopcn oI gcbruikcn voor commcrcicIc
acrivircircn kan dus nicr. Op dczc manicr bIijIr hcr wcrk ook bcschikbaar aIs hcr
in dc rockomsr in drukvormnicr mccr rc krijgcn is. Voor mccr inIormaric:
www.crcarivccommons.nI.
Zockwoordcn: burcaucraric, organisaric, ncrwcrk, proIcssionaIs
I

8S1 LIk,
VrijwcI mcrccn na dc pubIicaric van Easycraric [cind augusrus zoo) vcrschcncn
ricnraIIcn rcccnsics cn aanbcvcIingcn op inrcrncr. Bijna aIIc rcacrics warcn
Iovcnd. Dc mccsr gcnocmdc woordcn warcn: 'inspircrcnd', 'baanbrckcnd' cn
'zccr vIor gcschrcvcn'.
Ecn van dc mccsr kririschc rcacrics kwamvan Frans Rocmcn. Hij is in zoo( mcr
pcnsiocn gcgaan, na ccn succcsvoIIc Ioopbaan waarin hij ondcr andcrc dcrricn
jaar Iid was van dc dirccric cn Raad van Bcsruur van GcncraIi Vcrzckcrings-
grocp, dirccricvoorzirrcr van Dc AmcrsIoorrsc Vcrzckcringcn cn grocpsdircc-
rcur Organisaric van Forris ASR. Frans crgcrdc zich rijdcns hcr Iczcn aan dc
soms karikaruraIc bcschrijving van dc rradirioncIc organisaric. Dcsondanks
concIudccrr Rocmcn na Iczing: Ik vind Easycraric ccn bock dar cIkc zichzcII
scricus ncmcndc Icidinggcvcndc mocr Iczcn.`
Op vcrzock van dc aurcurs schrccI hij ccn voorwoord bij dc rwccdc druk.
Dr uitgrvrr
00kW00k0 8lJ 0 2 0FLk0
Easycraric is ccn musr voor icdcrc managcr dic zichzcII scricus nccmr.
AIs jc vindr dar dc huidigc organisarics burcaucrarisch zijn, waarbij hcr managc-
mcnr vooraI bczig is dc cigcn posiric vciIig rc srcIIcn, kcnnis nicr wcnsr rc dcIcn,
zo vccI mogcIijk rcgcIs bcdcnkr omhcr bcsraandc in srand rc houdcn, innova-
ricvc idcccn aIs bcdrcigcnd crvaarr cn rop-down wiI aansrurcn, dan kun jc dir
voorwoord gcrusr ovcrsIaan cn gcIijk aan hcr Iczcn van hcr bock bcginncn.
Vind jc cchrcr dar cr ook vccI organisarics zijn waar dc Iciding wcI dcgcIijk
bczig is mcr hcr organiscrcn van dc middcIcn zodar producrcn cn dicnsrcn gcIc-
vcrd wordcn dic aansIuircn op dc bchocIrc van dc kIanr, Iccs dan dir voorwoord
omrc voorkomcn war mij ovcrkwambij hcr Iczcn van hcr bock.
Ik zcII wcrd namcIijk war gcIrrirccrd rocn ik op zo vccI pIaarscn ccn karikaruur
aanrroI van war dc hicrarchischc organisaric wcrd gcnocmd. Ik hcrkcndc daarin
nicr mccr dc organisarics zoaIs ik dic zcII hcb gckcnd. NaruurIijk bcsraan cr
organisarics waar burcaucraric cn hicrarchic ccn bcIcmmcring vormcn maar cr
zijn cr ook hccI vccI dic andcrs in cIkaar srckcn.
Nccmdc kIcincrc organisaric waar dc oorspronkcIijkc cigcnaar/ondcrncmcr
nog aan hcr rocr sraar. Hij is uirsrckcnd op dc hoogrc van war cr op dc vIocr
2
FASCkATl F
spccIr, hij wccr prima zijn pcrsonccI rc morivcrcn, zijn organisaric kcnr ccn
minimumaan rcgcIs cn korrc communicaricIijncn.
Dan zijn cr dc war grorcrc organisarics waar arbcidsvcrdcIing noodzakcIijk
wordr. Dar Icvcrr voordccI op maar ook uirdagingcn. Hoc zorg jc bijvoor-
bccId dar dc ondcrdcIcn oprimaaI op cIkaar aangcsIorcn bIijvcn? Hoc houd
jc dc Iocus op dc kIanr cn op dc srrarcgischc vraag 'whar busincss arc wc in?'
crccrcra.
En dar zijn nu ncr dc rakcn van hcr managcmcnr. Wannccr dc groci van dc
organisaric vcrdcrgaar, mccsraI door Iusic oI ovcrnamc, wordcn dczc uirda-
gingcn grorcr. Dc aIsrand van rop ror bcdrijIsvIocr is onovcrbrugbaar groor
aan hcr wordcn, aandccIhoudcrswaardc cisr aIIc aandachr op van dc rop,
srammcnsrrijd russcn dc oorspronkcIijkc bcdrijvcn wordr voor sommigcn
ccn Iavoricr spcI. Juisr bij dczc organisarics spccIr vccI van dargcnc war in
hcr bock aIs kcnmcrkcn van organisarics gczicn wordr. En zckcr voor dczc
organisarics is hcr gcbodcnc inrcrcssanr.
Mijn advics is: riI nicr rc zwaar aan dc bcschrijving van dc hicrarchischc/
burcaucrarischc organisaric maar voIg hcr bcroog dar rcIkcns aangccIr op
wcIkc wijzc dc mogcIijkc karakrcrisrickcn van ccn organisaric bcInvIocd
[gaan) wordcn door nicuwc onrwikkcIingcn.
War zijn dc cIIccrcn van dc nicuwc inIormaricsamcnIcving, waarin mcn
inIormaric wiI onrsIuircn cn dcIcn voor hcr opIosscn van probIcmcn? War
is hcr cIIccr daarvan op dc organisaricsrrucruur nu inIormaric kriskras door
dc organisaric kan srromcn? War zijn dc gcvoIgcn wannccr inIormaric vrij
uirgcwisscId kan wordcn mcr dc buircnwcrcId? War zijn dc gcvoIgcn voor
dc arbcid, dc Iuncric, dc posiric? War gcbcurr cr wannccr hcr sociaIc kapi-
raaI van icmand komr rc sraan naasr oI zcIIs in pIaars van war zijn Iuncric in
hcr cconomisch vcrkccr waard is? War zijn dc gcvoIgcn van hcr mobiIiscrcn
van coIIccricvc inrcIIigcnric op hcr producr van ccn bcdrijI, op dc bcdrijIscr-
hick? War bcrckcnr dc dcvaIuaric van cigcndomwaarvoor vruchrgcbruik in
dc pIaars rrccdr? En war brcngcn dc vcrvangcrs van hcr rradirioncIc gcId
rcwccg? AIs jc zakcn ccrsr wcggccIr, vcrdicn jc dan nog war?
Op vccI van dczc vragcn gaar hcr bock in, maar hcr is dc uirdaging voor dc
Iczcr omdc vraag aan zichzcII oI aan zijn organisaric rc srcIIcn. Hcr bock is
uircrmarc bocicnd mcdc dankzij dc vcIc prakrijkvoorbccIdcn rcr iIIusrraric
van war cr aan gcvoIgcn aI zichrbaar is.
Ik vind Easycraric ccn bock dar cIkc zichzcII scricus ncmcndc Icidinggc-
vcndc mocr Iczcn. Voor icdcr andcr is hcr ccn uircrmarc inrcrcssanr bock
3

dar Iaar zicn hoc dc wcrcId aan hcr vcrandcrcn is cn in wcIk ongckcnd
rcmpo. Hcr is nicr ondcnkbaar dar dc Iasc dic wij nu mcc makcn in dc roc-
komsr vcrgcIckcn wordr mcr dc promincnrc pIck van dc IndusrricIc Rcvo-
Iuric cn wic wccr wordr hcr dan dc rijd van dc Easycraric gcnocmd.
K:GL ,H>F>G
Lrouoom, orguuisutir1rsluu1igr. Crprusiourrr1 uu jurruluug op 1irrrtir- ru
RvB-uivruu wrrl:uumtr :iju grwrrst lij vrr:rlrruurs. A1visrrrt ru rourht
ou1rr mrrr ::prrs.
\lul voor hrt trr prrsr guuu vuu 1r twrr1r oplugr,
lwumrr uog rru iutrrrssuut lrrirht liuuru.
kkh8Llh0
Easycraric is in mijn ogcn ccn prachrig gcschrcvcn bock, bcsrcmd voor ccn
groor pubIick cn mcr ccn inhoud waarmcc ik hcr zccr ccns bcn. In mijn
bock Dc WcrcId Brcckr Opcn, dar cind zoo vcrschijnr, zuI jc rwcc hooId-
srukkcn aanrrcIIcn waarin ik zcIIs dczcIIdc Iircraruur hcb gcbruikr cn ror
dczcIIdc concIusics kom. Dar kan gccn rocvaI zijn. Wij gcvcn ccn cxacrc
wccrgavc van hcrgccn cchr in dc wcrcId aan dc hand is.
ProI. dr. WimJ. dc Riddcr
Hooglrruur Torlomstou1rr:orl Uuivrrsitrit Twrutr
5

lhh000
I la|e|d|a )
2 0e eesycret|sche b|b||otheek tp
3 IWermea }t
4 xp|os|e vea keaa|soatW|kke||a ea |aaovet|e t
5 0yaem|ek ea s|ekrecht vea aetWerkea )
6 1e|eat ed|jt beter |a aetWerkea dea |a h|rerch|ea p
7 Weerdebepe||a tot
8 I|aev|a tzt
9 esycret|e |a de prohtsector tt
I0 esycret|e |a de aoaprohtsector t}
II kaders Werkea, s||mmer Werkea tp
FASCkATl F
6
h00F0S10k I SkMh0k1
ln crganlsatlemcdellen van de zoe eeuw waren hlerarchle, macht, ccntrcle
en kennlsmcncpclle de belangrl|kste managementtccls. uccr de kcmst
van de lnfcrmatlemaatschappl| hebben deze tccls sterk aan kracht lnge-
bcet. 0f men het nu wll cf nlet, crganlsatles wcrden steeds meer van
cnderaf aangestuurd, ln plaats van tcp-dcwn. we zollen mceten leren
cmccn met de nieowe wetten en mcelijkheden. uat ls wat easycratle
dcet. Fasycratle gaat dwars dccr bestaande crganlsatlestructuren heen.
Maar easycratle ls geen anarchle, geen pclltlek pamfet. Fet ls een manler
van werken. Zcwel vccr lndlvlduen als vccr crganlsatles. Fn k vccr de
tradltlcnele manager.
7
I
lhLl0lh0
het prob|eem
8l|na elk prcbleem ln de huldlge samenlevlng ls ln de kern een bureau-
cratlsch prcbleem. Fr zl|n genceg mensen dle de cplcsslngen al weten,
maar de ultvcerlng wcrdt (ncg) belemmerd dccr een verstlkkend web
van bureaucratle: regels, prctcccllen, prccedures, hlerarchleen en een
gebrek aan samenwerklng.
0e op|oss|a
Fasycratle ls een nleuwe manler van werken, crganlseren en samenwer-
ken ln de z1e eeuw -blnnen de bestaande spelregels n handlg gebrulk-
makend van de vccr ledereen vrl| tcegankell|ke verwcrvenheden van de
lnfcrmatletechnclcgle z.o. ue easycratle ls de leukste vcrm van bureau-
cratle. ue mlnst mcelll|ke. Fn het leuke ls: u kunt er mcrgencchtend al
mee beglnnen. 0f u nu afdellngsmanager bent, cf beleldsambtenaar,
zzp'er, cf vrl|wllllger bl| de plaatsell|ke spcrtclub. u hceft nlet te wachten
cp de vclgende verklezlngen cf cp de vclgende dlrectlevergaderlng. ue
easycratle ls een manler van werken.
kS0kk1l, h0 Wkk1 0k1 0kh?
Dc casycraric is ccn poging omdc Icuksrc cn makkcIijksrc manicr van
burcaucraric uir rc vindcn. SIuipcndcrwijs is dc modcrnc samcnIcving dc
aIgcIopcn ricn jaar vcrandcrd in ccn inIormaricsamcnIcving.
Dc rcchnick IaciIirccrr mccr dan ooir dar kcnnis gcmakkcIijk rocgankc-
Iijk is cn dar mcnscn op grorc schaaI mcr cIkaar vcrbondcn zijn. Door dc
combinaric van dczc rwcc Iacrorcn onrsraan ovcraI ncrwcrkcn dic cnorm
krachrig cn vccIbcIovcnd zijn. Dc vcrandcringcn gaan sncI. Dc combinaric
van vrij rocgankcIijkc kcnnis cn vcrbondcn samcnwcrkcndc mcnscn is zo
krachrig, dar cr opccns ovcraI kanscn Iiggcn omgrorc vraagsrukkcn op rc
Iosscn. AIIccn in dc prakrijk is dar soms nog Iasrig, omdar dc opIossingcn
vaak bcIcmmcrd wordcn door dc burcaucraric van grorc, Ioggc organisarics.
8
FASCkATl F
Wc docn dingcn mccsraI op dc oudc manicr. Wc wcrkcn mccsraI in organi-
saricmodcIIcn dic onrwikkcId zijn in ccn rijdpcrk voor dc inIormaric-
samcnIcving. Ecn rijdpcrk dar zich kcnmcrkrc door onrocgankcIijkc,
aIgcschcrmdc inIormaric. 'Kcnnis is machr' cn hicrarchischc organisaric-
srrucrurcn kwamcn daar Iogischcrwijs uir voorr. Maar nu inIormaric zo
rocgankcIijk is gcwordcn, zijn dic oudc hicrarchischc organisaricsrrucru-
rcn opccns ccn sruk mindcr Iogisch. En aIs 'kcnnis is machr' kIopr - cn wic
hccIr daar ooir aan gcrwijIcId? - zijn wc dan nicr aIIcmaaI machrig gcwor-
dcn, nu wc aIIcmaaI rocgang ror dic kcnnis hcbbcn?
Hcr zijn nicr aIIccn dc burcaucrarischc rcgcIs dic dc vooruirgang bcIcmmc-
rcn. Minsrcns ncr zo bcIangrijk zijn dc vasrgcrocsrc gcwoonrcs van hcr
individu. Wc hcbbcn wcI nicuwc inzichrcn, nicuwc krachrcn, nicuwc
mogcIijkhcdcn, maar wc kunncn cr vaak nog nicr mcc wcrkcn. Tcmccr
daar wc gcwcnd zijn omrcrug rc vaIIcn op dc oudc manicr van dcnkcn cn
dc bckcndc manicr van wcrkcn.
Dc casycraric is daaromook ccn bcwusrwordingsproccs. Wc mocrcn
craan wcnncn dar hcr van bovcn naar bcncdcn aansrurcn van ccn organi-
saric, andcrs wcrkr dan van bcncdcn naar bovcn. En hcr is zcIIs dc vraag oI
cr in dc casycraric cn in dc nabijc rockomsr nog wcI sprakc is van ccn
'bovcn'.
CoIIccricvc inrcIIigcnric, kcnnis sIimdcIcn, radicaIc rransparanric,
opcnhcid, vcrbindcn, zwcrmcn - dar zijn rypischc rhcma's van modcrnc
organisaricsrrucrurcn waarbij nicr mccr van bcncdcn naar bovcn oI van
bovcn naar bcncdcn wordr gcdachr. Dc casycraric is mindcr Iincair van aard
cn wiI aI dczc rhcma's vcrbindcn.
kS0kk1l, Wk1 h1 hl1 lS
Dc casycraric bicdr gccn pankIarc opIossingcn, maar is mccr ccn dcnkrich-
ring. Dc casycraric bicdr discussicpunrcn dic icdcrccn in sraar srcIIcn om
opIossingcn rc bcdcnkcn. Ombcsraandc mogcIijkhcdcn rc bcnurrcn.
Dc casycraric is gccn anarchic. Dc casycraric is gccn rcvoIurionairc srro-
ming dic burcaucrarischc sysrcmcn omvcr wiI kcgcIcn. Wanr mcr dc
burcaucraric is in dc kcrn nicrs mis. AIs wij ccn broodjc haring kopcn bij
ccn vissraIIcrjc, dan is hcr ccn hccI prcrrig idcc dar cr insranrics bcsraan dic
conrroIcrcn oI dic vis nicr rc vccI bacrcricn bcvar. Ook is hcr hjn dar cr
insranrics zijn dic rcgcIs opsrcIIcn omcrvoor rc zorgcn dar dc zcc nicr
wordr Iccggcvisr, zodar onzc nakomcIingcn ook nog van ccn broodjc
haring kunncn gcnicrcn.
AIIccn ccn rcvccI aan burcaucraric wcrkr vcrsrikkcnd cn sraar opIossin-
gcn in dc wcg. Dc casycraric probccrr nicuwc wcgcn rc vindcn, waarbij pro-
9
1: l hLFl ul hC
bIcmcn aIs kanscn wordcn gczicn. En waar kanscn wordcn omgczcr in crc-
aricvc opIossingcn.
00k Wl lS 0l1 80k?
In cIkc grorc grocp mcnscn, in cIkc organisaric, bcvindcn zich zowcI
bchoudzuchrigcn aIs vcrandcringsgczindcn. Dir bock richr zich voornamc-
Iijk op individucn dic srrcvcn naar vcrbcrcringcn. Op mcnscn dic zich rca-
Iiscrcn dar ccn vcrbcrcring pcr dchniric ccn vcrandcring is, hoc vcrvcIcnd
dar ook kan zijn, wanr vcrandcringcn gaan nu ccnmaaI gcpaard mcr onzc-
kcrhcdcn. Ecn karakrcrschcrs van dc gcmiddcIdc casycraar zou cr aIs voIgr
uir kunncn zicn: hcr is icmand dic zijn wcrk mcr cnrhousiasmc cn passic
docr. Icmand dic Iicvcr dc handcn uir dc mouwcn srcckr dan dc kanrjcs cr
ahoopr. Icmand dic zich nicr vcrschuiIr, maar iniriaricI durIr rc ncmcn cn
zijn nck uir durIr rc srckcn. Icmand dic vocIr dar dc oudc wcg vaak nicr
mccr dc juisrc is. Icmand dic sociaaI-maarschappcIijk bcwusr is, vcranr-
woordcIijkhcid nccmr cn zijn sIagkrachr wiI vcrgrorcn. Icmand dic nicr zo
nodig hcr wicI hocIr uir rc vindcn, maar graag gcbruikmaakr van dc mogc-
Iijkhcdcn dic cr aI zijn.
Dc casycraric sraar Ios van hcr rypc organisaric. Ovcrhcid oI bcdrijIsIc-
vcn, dar maakr in principc nicr uir. Ncr zo gocd aIs burcaucraric zowcI bij
ovcrhcidsinsranrics aIs bij grorc commcrcicIc bcdrijvcn hccrsr. Voor ccn
casycraar maakr hcr nicr uir oI hij dc casycrarischc wcrkwijzc rocpasr in ccn
non-prohromgcving omccn maarschappcIijk vraagsruk op rc Iosscn, oI in
dc conrcxr van ccn bcursgcnorccrdc muIrinarionaI voor hcr vcrgrorcn van
hcr markraandccI.
Dc casycraric sraar ook Ios van rangcn cn srandcn. Icdcrccn kan casy-
craar zijn, van CEOror jongsrc bcdicndc, van minisrcr ror gcmccnrcambrc-
naar. Dc casycraric Ioopr dwars door aIIc bcsraandc hicrarchiccn hccn. Via
raIIozc IormcIc cn inIormcIc ncrwcrkcn zijn cr conracrcn russcn hooggc-
pIaarsrcn cn IaaggcpIaarsrcn in dc rradirioncIc hicrarchischc srrucruur. Zij
communiccrcn mcr cIkaar cn dczc conracrcn hcbbcn nicr aIIccn invIocd op
dc bcsIuirvorming, maar ook srccds vakcr cn srccds ingrijpcndcr rcchr-
srrccks op dc uirvocring van nicuwc iniriaricvcn.
00k 00k 0 1kk0l1l0hL Mkhk0k
Maar ook dc rradirioncIc, bchoudzuchrigc managcr oI Icidinggcvcndc
hccIr vccI baar bij kcnnis ovcr dc casycraric. Hij kan cr zijn voordccI mcc
docn. Wanr cIkc managcr wccr dicp in zijn harr dar bchoudzuchr nooir
mccr kan zijn dan ccn rijdcIijkc srrarcgic omaIs organisaric rc ovcrIcvcn.
Ook aI is ccn organisaric nog zo pcrIccr, dc wcrcId sraar nicr sriI. Dc omgc-
ving van ccn organisaric vcrandcrr voorrdurcnd. Dc vraag van kIanrcn vcr-
andcrr, dc bchocIrcn van mcdcwcrkcrs vcrandcrcn, hcr aanbod op dc
I0
FASCkATl F
arbcidsmarkr vcrandcrr, dc rcchnoIogic vcrandcrr cn hcr aanbod van con-
currcnrcn vcrandcrr. En omhcr nog compIcxcr rc makcn: door dczc voorr-
durcndc srroomvan vcrandcringcn komcn dc bcdrcigingcn cn dc concur-
rcnric nicr aIIccn uir vcrwachrc, maar ook uir onvcrwachrc hock. KLM
concurrccrr nicr aIIccn mcr Easyjcr, maar ook mcr nicuwc hogcsncIhcids-
rrcincn dic ccn aIrcrnaricI kunncn bicdcn voor vIicgrcizcn. Coca-CoIa con-
currccrr nicr aIIccn mcr Pcpsi, maar ook mcr ccn drankmcrk dar ccn nicuw,
srcrk vcrbcrcrd, vcrs vruchrcnsap op dc markr brcngr. RTL ondcrvindr nicr
aIIccn concurrcnric van SBS6 cn van dc pubIickc omrocp, maar ook van
hIm-dvd's dic opccns voor rwcc curo in dc bakkcn van Frcc Rccord Shop
Iiggcn. Dc gocdIopcndc krocg kampr nicr aIIccn mcr dc drciging dar dc
kIandizic wcgIoopr naar hcr nicuwc rrcndy caIc in dc srad, maar ook naar
huiskamcrs, omdar dc kIanr daar nog wcI mag rokcn.
Hcr is nicr aI rc gcwaagd omrc vcrondcrsrcIIcn dar cIkc organisaric dic
kicsr voor dc purc bchoudzuchr, zijn cigcn graI graaIr. Vrocg oI Iaar is cr
gccn pIaars mccr voor dc ccns zo succcsvoIIc bchoudzuchrigc organisaric,
doordar vraag cn aanbod in dc cconomic ingrijpcnd zijn vcrandcrd. Dc
organisaric voorrdurcnd aanpasscn cn vcrbcrcrcn is ccn musr omrc ovcrIc-
vcn. Vcrandcringcn zijn ccn noodzaak.
80h00h001
Vcrandcringcn zijn noodzakcIijk. Dc van narurc vcrandcringsgczindc casy-
crarcn kunncn daaromnaruurIijkc bondgcnorcn zijn van dc bchoudzuch-
rigc, rradirioncIc managcr. Bcidcn dicncn immcrs hcrzcIIdc docI: crvoor
zorgcn dar dc organisaric ccn nurrigc bijdragc bIijIr Icvcrcn, zodar dc orga-
nisaric ook in dc rockomsr bcsraansrcchr houdr.
Hcr bijkomcndc voordccI voor dc rradirioncIc managcr is dar dc casy-
crarcn nu juisr uirt a priori aan zijn srocIporcn zagcn. Juisr op dir punr
hcbbcn machrhcbbcrs ccn dicpgcworrcIdc argwaan rcgcn vcrandcringsgc-
zindc krachrcn binncn dc organisaric. In dc managcmcnrrhcoriccn van dc
zoc ccuwspccIr dc hicrarchic ccn cruciaIc roI. Organisarics wcrdcn van
bovcn naar bcncdcn aangcsruurd. Dc kcnnis cn inIormaric dic dc noodza-
kcIijkc bouwsrcncn vormcn voor ccn gocdc bcsIuirvorming, wcrdcn in dc
rop van dc hicrarchic aIgcschcrmd. Dc raIcnrvoIIc cn ambiricuzc mcdcwcr-
kcrs in organisarics sruirrcn dikwijIs op dczc bcIcmmcrcndc organisaric-
srrucruur. Omccn zinvoIIc bijdragc rc kunncn Icvcrcn aan dc vooruirgang
van dc organisaric, haddcn zij rocgang nodig ror dc inIormaricbouwsrcncn.
En omdic rocgang rc vcrkrijgcn, mocsrcn zij ccrsr kIimmcn in dc hicrar-
chic. En omrc kunncn kIimmcn in dc hicrarchic, was hcr vaak noodzakc-
Iijk omrc zagcn aan dc srocIporcn van mcnscn hogcr in dc hicrarchic. Vcr-
bcrcring van dc organisaric was vccIaI hcr achrcrIiggcndc [idcaIisrischc)
II
1: l hLFl ul hC
docI, maar dc rarracc in dc hicrarchischc srrucruur wcrd hcr middcI omdar
docI rc bcrcikcn.
In dc huidigc samcnIcving is dar middcI achrcrhaaId. Door dc opkomsr
van dc inIormaricrcchnoIogic is dc mccsrc inIormaric rransparanr cn vrij
rocgankcIijk gcwordcn. In dc mccsrc organisarics hccIr dc modaIc mcdc-
wcrkcr vrij rocgang ror compurcrsysrcmcn cn darabascs dic ccn schar aan
inIormaric hcrbcrgcn dic nodig is voor dc ondcrbouwing cn uirwcrking
van nicuwc idcccn cn srrarcgiccn. Srcrkcr nog: rcgcnwoordig hccIr zcIIs
ccn sragiair bij ccn muIrinarionaI doorgaans rocgang ror ccn cnormc hoc-
vccIhcid bcdrijIsdara. Ecn sragiair mcr anaIyrisch inzichr cn ccn crcaricvc
gccsr dic bcdrcvcn is in hcr onrsIuircn van kcnnis uir compurcrsysrcmcn,
kan soms mccr cn bcrcrc inIormaric uir dc darabascs disriIIcrcn dan dc CEO
van darzcIIdc bcdrijI. Dc impacr van vrij rocgankcIijkc inIormaric wordr
nog vaak ondcrschar. Ecn ambiricuzc, raIcnrvoIIc mcdcwcrkcr hocIr nicr
Iangcr zijn rijd cn cncrgic rc vcrspiIIcn aan hcr bckIimmcn van dc hicrar-
chischc Iaddcr. Hij bcschikr aI ovcr dc noodzakcIijkc inIormaricbouwsrc-
ncn cn kan mcrccn aan dc sIag mcr dargcnc war hij wiI: hcr onrwikkcIcn cn
uirvocrcn van nicuwc idcccn dic dc organisaric kunncn vcrbcrcrcn, van
ondcraI. Dar is war dc casycraar voIdocning gccIr. Hij wiI ccn wczcnIijkc
bijdragc Icvcrcn cn zichzcII nurrig makcn. Dar inrcrcssccrr hcmvccI mccr
dan zijn IormcIc pIaars in dc hicrarchischc srrucruur. Srarus cn ook saIaris
zijn rcIaricI mindcr bcIangrijk gcwordcn, zo zaI bIijkcn in Iarcrc hooId-
srukkcn.
Dc zirrcndc machrhcbbcrs hcbbcn daaromwcinig rc vrczcn van dc
casycrarischc krachrcn in dc organisaric. InrcgcndccI: dc casycrarischc
krachrcn bcschcrmcn ccrdcr dc posiric van dc machrhcbbcrs, doordar zc
hcIpcn omdc organisaric Icvcnsvarbaar rc houdcn in ccn vcrandcrcndc
buircnwcrcId.
Mkhk0k kh 0 10k0MS1
Hcr is nicr zo vrccmd dar vccI managcrs ccn naruurIijkc argwaan hcbbcn
onrwikkcId rcgcn vcrandcringsgczindc krachrcn. In dc oudc organisaric-
srrucrurcn hcbbcn zij vaak ccn Iangc cn mocizamc wcg aIgcIcgd omrc
kIimmcn in dc hicrarchic. Hcr is hccI mcnscIijk omdic ccnmaaI bcrcikrc
posiric angsrvaIIig rc vcrdcdigcn. In dc casycraric spccIr dczc probIcmarick
vccI mindcr. Voor hcr zirrcnd managcmcnr is hcr ondcrschcid russcn ordi-
nairc baanrjcsjagcrs cn mcdcwcrkcrs dic oprcchr dc organisaric wiIIcn vcr-
bcrcrcn vccI duidcIijkcr gcwordcn. Ecn burcaucraric hccIr oIhciccI rcn docI
omconrroIc uir rc ocIcncn. Dc proccsscn binncn organisarics mocrcn voI-
gcns vooraI opgcsrcIdc rcgcIs cn proccdurcs vcrIopcn, mcr aIs docI ccn
hogcrc - consranrc - kwaIircir rc Icvcrcn. Maar oIhcicus is ccn burcaucraric
roch ook hcr middcI van dc machrhcbbcr omzijn cigcn posiric rc bcwakcn.
I2
FASCkATl F
AIs dc posiric van dc machrhcbbcr nicr mccr zo hcvig bcdrcigd wordr, is cr
ook mindcr rcdcn voor ccn burcaucraric. En is cr ruimrc voor ccn casycrari-
schc organisariccuIruur.
Dc managcr van dc rockomsr is ccn Icidcr dic dc bchoudzuchrigc cn dc
vcrandcringsgczindc srromingcn in ccn organisaric wccr rc inrcgrcrcn cn
ror ccn idcaaI cvcnwichr wccr rc smcdcn.
10h0kS
Daarnaasr is cr in dc casycraric nog ccn bcIangrijkc roI wcggcIcgd voor dc
mccr rradirionccI ingcsrcIdc managcr: rcgcngas gcvcn! Ecn organisaric dic
nooir vcrandcrr, is rcn dodc opgcschrcvcn, maar rc vccI vcrandcring is ook
nicr gocd. Ecn vcrbcrcring is wcIiswaar pcr dchniric ccn vcrandcring, maar
hcr omgckccrdc gcIdr nicr. Nicr cIkc vcrandcring is ook ccn vcrbcrcring.
Dc sIcurcI ror succcs Iigr in hcr maximaIiscrcn van dc vcrandcringcn dic dc
organisaric vcrbcrcrcn cn hcr minimaIiscrcn van dc vcrandcringcn dic nicr
ror vcrbcrcringcn Icidcn. Tcgcngas gcvcn rcgcn mindcr gcsIaagdc iniriaric-
vcn van ondcraI wordr ccn wczcnIijkc raak van dc managcr in ccn casycra-
rischc organisariccuIruur. Nicr dc iniriaricvcn vcrbicdcn oI rcgcnhoudcn,
zoaIs in ccn burcaucraric mccsraI gcbcurr, maar dc iniriaricIncmcrs hcIpcn
inzicn wcIkc nadcIcn dczc mcr zich mccbrcngcn. Ecn nicuwpIan komr
nooir zomaar uir dc Iuchr vaIIcn. Hcr is doorgaans ccn rcacric op ccn ongc-
wcnsrc siruaric. AIs ccn nicuwpIan onvoorzicnc schaduwkanrcn hccIr,
hocIr nicr mcrccn hcr hcIc pIan in dc pruIIcnbak. AIs hcr pIan wordr bijgc-
srcId, kan hcr vaak aIsnog ror ccn organisaricvcrbcrcring Icidcn.
kh 80LL8kk hkkk 00k0h
AIs in ccn srrcng hicrarchischc organisariccuIruur iniriaricvcn van ondcraI
door dc hogcrc managcmcnrIagcn wordcn rcgcngchoudcn, hccIr dir vaak
ccn dcmorivcrcnd cIIccr. Managcrs kcnncn dar vcrschijnscI, wiIIcn dc
dcmorivaric rcgcngaan cn hcbbcn daaromccn hccI arscnaaI aan vcrrra-
gcndc proccdurcs onrwikkcId omdc srarus-quo rc handhavcn. Ogcnschijn-
Iijk wordcn dc iniriaricvcn cnrhousiasr onrvangcn door hcr managcmcnr,
maar in dc prakrijk is hcr cIIccr hcrzcIIdc aIs wannccr hcr voorsrcI dirccr
zou wordcn vcrworpcn. Op dc korrc rcrmijn bIijIr dc morivaric zo nog wcI
bchoudcn, maar zodra dc mcdcwcrkcrs in ccn organisaric doorhcbbcn dar
cIk iniriaricI in dc burcaucraric vcrzandr, Iijdr hcr aIIccn maar ror nog mccr
dcmorivaric. Dc mccsr ambiricuzc cn raIcnrvoIIc mcdcwcrkcrs zicn nog
maar ccn mogcIijkhcid omdc organisaric rc vcrbcrcrcn: kIimmcn in dc hic-
rarchic. OI andcrs hcr bcdrijI vcrIarcn.
In ccn casycrarischc organisariccuIruur is cr ruimbaan voor iniriaricvcn
van ondcraI. Tcgcngas van bovcnaI wordr in zo'n cuIruur juisr vcrwcI-
komd. Dc baas wordr nicr mccr gczicn aIs buIIcbak dic dc vcrandcringcn
I3
1: l hLFl ul hC
wiI rcgcnhoudcn, maar mccr aIs dc crvarcn coach dic zijn crvaring cn hcIi-
coprcrvicwinzcr omdc vcrandcringcn in gocdc bancn rc Icidcn. ZowcI
voor managcrs aIs voor nicr-managcrs wordr hcr wcrkcn daardoor Icukcr
in dc casycraric. Dir is ccn nicr rc ondcrscharrcn voordccI, wanr in dc
managcmcnrIircraruur bcsraar ccn grorc conscnsus ovcr hcr vcrband
russcn arbcidsrcvrcdcnhcid cn organisaricpcrIormancc.
IWkMh
Ecn bcIangrijk ondcrdccI van hcr casycraricdcnkraamis hcr gcIooI in zwcr-
mcn cn in coIIccricvc inrcIIigcnric. In hooIdsruk _ gaan wc hicrop in. Dc
machrhcbbcr hccIr dc wijshcid nicr in pachr, zo dcnkr dc casycraar. Maar
dc uirvocrcndc mcdcwcrkcr hccIr dar cvcnmin. Dc bcsrc bcsIissingcn zijn
doorgaans gcbasccrd op aIIc in dc organisaric bcschikbarc kcnnis.
Dc bcsrc organisaric is dc organisaric dic hcr mccsr gcbruikmaakr van aIIc
aanwczigc kcnnis.
Ecn organisaric is ccn zwcrmmcnscn dic aIIcmaaI ovcr vcrschiIIcndc
kcnnis bcschikkcn cn gczamcnIijk hcr humuu rupitul van ccn organisaric
vcrrcgcnwoordigcn. Nicr voIIcdig gcbruikmakcn van dir humuu rupitul is
ccn vormvan cconomischc vcrspiIIing dic rc vcrgcIijkcn is mcr incIhcicnr
gcbruikmakcn van andcrc producricIacrorcn, zoaIs grondsroIIcn oI machi-
ncs. Ecn bocr dic zijn haIvc akkcr onbcbouwd Iaar oI rc vccI rracrors hccIr
sriIsraan, bchaaIr ccn vccI Iagcrc ncrro-opbrcngsr dan ccn bocr dic wcI cIh-
cicnr mcr zijn producricIacrorcn omspringr. Er is gccn cnkcIc rcdcn omrc
vcrondcrsrcIIcn dar dir nicr ook gcbcurr mcr ccn bcdrijI dar onachrzaam
omgaar mcr zijn humuu rupitul.
Toch is dir prccics war cr gcbcurr in hicrarchischc organisaricsrrucru-
rcn. Hcr Iigr in dc aard van dc burcaucraric dar vccI kcnnis binncn dc orga-
nisaric onbcnur bIijIr. BcsIissingcn wordcn grorcndccIs in dc rop van dc
hicrarchic gcnomcn, waarbij dc aard van dc probIcmarick vaak rc ccnzijdig
is bcIichr. AIs dc rop van dc hicrarchic dc marcric rc ingcwikkcId vindr cn
mccnr ovcr rc wcinig kcnnis rc bcschikkcn, hccIr mcn dc gcwoonrc om
kcnnis in rc hurcn bij cxrcrnc cxpcrrs. Nicrs rcn nadcIc van cxpcrrs, maar in
hun drang omzich rc prohIcrcn, ncmcn cxpcrrs nogaI ccns cxrrcmc srand-
punrcn in. Er is nauwcIijks ccn ondcrwcrp rc bcdcnkcn oI cr zijn wcI rwcc
kampcn van ropcxpcrrs rc vindcn, dic ovcr cIkaar hccn buircIcn mcr com-
pIccr rcgcngcsrcIdc visics cn mcningcn.
AIs cIkc organisaric zo wcrkr, vaIr hcr nauwcIijks op. Dan is hcr ncr aIs
ccn wcrcIdkampiocnschap schaarscn waarbij aIIc dccIncmcrs op Fricsc
doorIopcrs schaarscn. Hcr is ccn spanncndc wcdsrrijd cn icdcrccn Iijkr sncI
rc gaan, rordar cr ccn vcrbcrcringsgczindc arIccr ccn paar kIapschaarscn
aanrrckr. Dan wordr opccns duidcIijk dar icdcrccn sncIIcr had kunncn
schaarscn mcr gcbruik van ccn innovaric.
I4
FASCkATl F
Misschicn is dir ccn hauwc mcraIoor, maar vccI organisarics kopicrcn dc
wcrkwijzc van dc concurrcnr, oI bIijvcn wcrkcn zoaIs zc hcr aIrijd hcbbcn
gcdaan. AIs cIkc Iuchrvaarrmaarschappij dc gcwoonrc hccIr omvIicgrickcrs
vooraI op rc srurcn naar hcr huisadrcs cn dc passagicrs op hcr vIicgvcId in
cindcIozc rijcn rc Iarcn wachrcn omin rc chcckcn, dan Iijkcn aIIc Iuchr-
vaarrmaarschappijcn cIhcicnr rc wcrkcn. Tordar cr ccn [mccsraI is dar ccn
nicuwkomcr in dc markr ) bcdcnkr dar dic papicrcn vIicgrickcrs cigcnIijk
ovcrbodigc documcnrcn zijn, aangczicn cr aI ccn passagicrsIijsr voorhan-
dcn is waarop mcn kan aIvinkcn. En dar inchcckcn vccI gcmakkcIijkcr
onIinc kan, zodar dc kIanrcn nicr mccr ccn uur in dc rij hocvcn rc sraan.
Zodra ccn aanbicdcr op dc markr zuIkc innovarics doorvocrr, wordcn dc
vcrschiIIcn pijnIijk duidcIijk cn srappcn aIIc aanbicdcrs op dc markr
mccsraI sncI ovcr op dc nicuwc wcrkwijzc. Ncr zoaIs aIIc wcdsrrijdschaar-
scrs in korrc rijd massaaI zijn ovcrgcsrapr op kIapschaarscn.
h1 00L kh 0 kS0kk1l
Hcr voorbccId van dc Iuchrvaarrmaarschappijcn is iIIusrraricI voor dc kcrn
van dc casycraric. Zou nu ncrgcns bij aI dic vcrschiIIcndc Iuchrvaarrmaar-
schappijcn rwinrig jaar gcIcdcn aI icmand hcbbcn gczcgd: 'Goh, war
omsIachrig cn war ccn adminisrrarickosrcn omdic rickcrs op rc srurcn. Dar
docn zc bij dc rrcin roch ook nicr? Dar mocr roch sIimmcr kunncn?'
En zodra dc ccrsrc vIicgmaarschappijcn onIinc rickcrs vcrkochrcn, zou
rocn ook aI nicr mcrccn icmand hcbbcn bcdachr: 'Hc, dan kun jc ook wcI dc
mogcIijkhcid bicdcn omonIinc in rc chcckcn!' Hcr is uircrsr aanncmcIijk
dar dczc mogcIijkc kcnnis omdc bcdrijIsvocring rc vcrbcrcrcn aIIang aan-
wczig was in dc coIIccricvc inrcIIigcnric van mcnig Iuchrvaarrmaarschap-
pij. AIIccn drong dczc kcnnis nicr door ror dc rop van dc hicrarchic waar dc
bcsIissingcn wcrdcn gcnomcn.
Hcr docI van dc casycraric is omorganisarics bcrcr rc makcn, cn om
wcrkcn Icukcr cn gcmakkcIijkcr rc makcn. Bcrcr gcbruikmakcn van dc
aanwczigc kcnnis is dc primairc brandsroI van dc casycraric. Organisarics
kunncn hun proccdurcs, bcsIuirvorming cn organisaricsrrucruur casycrari-
schcr inrichrcn cn daarmcc hun kans omrc ovcrIcvcn vcrgrorcn. Indivi-
ducn - aI dan nicr binncn organisarics - hocvcn daar nicr op rc wachrcn,
maar kunncn morgcn aI bcginncn. Dc inIormaricmaarschappij hccIr dc
rooIs kIaargcIcgd omop cigcn hourjc, zondcr kapiraaIinvcsrcringcn, wcrk-
barc iniriaricvcn rc onrpIooicn omkIcinc cn grorc probIcmcn van aIIcrIci
aard aan rc pakkcn cn vcrbcrcringcn rc crccrcn. Dir kan zowcI binncn aIs
buircn bcsraandc organisarics. Hcr kan dwars door dc bcsraandc burcau-
crariccn, oI cr ncrjcs omhccn in hcr grijzc gcbicd.
I5
1: l hLFl ul hC
SMS verveat v||et|cket b|j kLM
Tceval cf geen tceval, maar precles cp de dag dat we de allnea's schre-
ven cver het vccrbeeld van vllegtulgtlckets en lnchecken, bleek KLM een
lnncvatle te hebben gentrcduceerd. uat lazen we de vclgende dag ln de
krant: 'Alr France en KLM hebben hun elektrcnlsche lnstapkaartservlce
ultgebreld. Klanten kunnen vccrtaan lnchecken met hun mcblele tele-
fccn. vervclgens cntvangen zl| per sms (cf per e-mall cp een pda) een
lnstapkaart. ueze hceft nlet meer ultgeprlnt te wcrden. ue lnstapkaart
bevat alle lnfcrmatle dle aangegeven wcrdt cp een gewcne lnstapkaart,
lncluslef een unleke barccde. ue barccde wcrdt gescand bl| de gate en
kan wcrden getccnd bl| de bagageafglftepunten, de velllgheldsccntrcle,
de lcunges en de taxfreeshcps van Schlphcl.'
KLM en Alr France zl|n tradltlcnele natlcnale luchtvaartmaatschappl|en.
uccr deze lnncvatle hebben zl| met gebrulk van sllmme lnfcrmatletech-
nclcgle hun dlenstverlenlng verbeterd, de bureaucratlsche rcmpslcmp
vermlnderd en het leven vccr hun klanten aangenamer gemaakt, ncg lcs
van de flnke kcstenbesparlng. 0ck bl| de KLM ls men lnmlddels begcn-
nen met easycratlsch denken.
Mkkk Wkkk0M l0hLlJk?
Ecn gocdc vcrbcrcring wordr roch mccsraI sncI gckopiccrd door andcrcn.
War is dan nog hcr voordccI? Nu rijdr icdcrccn op kIapschaarscn cn hcr gaar
dan wcI ccn sruk sncIIcr, maar dc ondcrIingc vcrschiIIcn zijn nog ncr zo
groor. Dus waar zoudcn wc ons druk ommakcn?
Gocdc vraag! Maar ook aI wordcn innovarics sncI gckopiccrd door
andcrcn, roch bIijvcn dc voorIopcrs gcruimc rijd prohjr rrckkcn. Dc ccrsrc
dic ccn innovaric succcsvoI inrroducccrr, vcrwcrIr ccn imagovoordccI. Hij
winr symparhic bij kIanrcn, symparhic op dc arbcidsmarkr aIs gcIicIdc
organisaric ombij rc wcrkcn cn zcIIs symparhic op dc Icvcrancicrsmarkr aIs
gcIicIdc parrncr omvoor rc wcrkcn. Wanr dc Icvcrancicr van ccn innovc-
rcndc organisaric krijgr zcII ook ccn innovaricI imago. Dar imagovoordccI
wcrkr mccsraI nog Iang door, ook aIs inmiddcIs aIIc concurrcrcndc organi-
sarics dczcIIdc producrcn Icvcrcn mcr dczcIIdc producricwijzc.
Nog bcIangrijkcr dan imagovoordccI aIs hcr moricI voor hcr srrcvcn
naar vcrbcrcringcn is dc drciging van dc buircnwcrcId. VccI innovarics
komcn van buircnaI, van aanbicdcrs uir andcrc sccrorcn. Dc rradirioncIc
Iuchrvaarrmaarschappijcn hcbbcn dc innovarics van dc nicuwkomcrs op dc
markr gckopiccrd. Zc wcrkcn cIhcicnrcr dan ooir rcvorcn. Maar ondanks
dic rocgcnomcn cIhcicnric is dc concurrcnric grorcr dan ooir rcvorcn. Juisr
door dic nicuwkomcrs. War aIs dc rradirioncIc maarschappijcn dic innova-
I6
FASCkATl F
rics nou ccns vccI ccrdcr zcII bcdachr zoudcn hcbbcn? AIs zc rwinrig jaar
gcIcdcn bcrcr gcbruik haddcn gcmaakr van dc aanwczigc coIIccricvc inrcI-
Iigcnric binncn dc organisaric? Dan warcn dic nicuwkomcrs waarschijnIijk
nooir rocgcrrcdcn ror dc markr.
Hcr is ccn ironischc paradox. Vanuir dc [bcgrijpcIijkc) bchocIrc omdc
vcrworvcn posiric rc bchoudcn, onrwikkcIcn organisarics ccn spinncnwcb
van burcaucrarischc proccdurcs cn rcgcIs. Maar diczcIIdc burcaucraric
wcrkr vcrsrikkcnd, Icgr dc coIIccricvc inrcIIigcnric Iam, vcrhindcrr vcrbcrc-
ringcn cn Iokr daardoor uir dar nicuwc rocrrcdcrs op dc markr komcn, dic
dc vcrworvcn posirics ondcrmijncn. Dc waI kccrr hcr schip. Dar mocr bcrcr
kunncn. Dar kan casycrarischcr.
0 00LL01l lh1LLl0h1l kh 0l1 80k
Shormulrrs rhil1rru urvrr huvr shors, zo Iuidr ccnAmcrikaans sprcckwoord
ovcr Iongarrscn dic rokcn, vcrkccrsagcnrcn dic zcII door rood rijdcn cn
hovcnicrs dic grind in hun cigcn achrcrruin hcbbcn. Hcr is nicr aIrijd cvcn
gcmakkcIijk omdc rhcoriccn cn adviczcn dic jc bcrocpshaIvc vcrkondigr
ook daadwcrkcIijk roc rc passcn in hcr cigcn Icvcn. Maar aIs aurcurs hcbbcn
wij gcpoogd omnicr in dic vaIkuiI rc srappcn.
Voor dc rorsrandkoming van dir bock hcbbcn wij daaromdankbaar
gcbruikgcmaakr van hcr principc van dc coIIccricvc inrcIIigcnric. Voor wc
bcgonncn mcr schrijvcn hcbbcn wij scssics bcIcgd mcr kririschc dcnkcrs
uir aIIcrIci wcrkvcIdcn. Dc discussicdccIncmcrs zijn uirgcnodigd op basis
van dc inscharring oI zij zinvoIIc inzichrcn kondcn Icvcrcn op grond van
hun cigcn wcrkcrvaring. FormcIc Iuncricnivcaus cn acadcmischc rircIs
spccIdcn gccn cnkcIc roI bij dczc scIccric. Dczc scssics warcn zccr zinvoI cn
hcbbcn dc aanvankcIijkc basissroI cnormvcrrijkr mcr anckdorcs, cascs,
nicuwc invaIshockcn cn dc bijsrcIIing van idcccn.
Hcr is Iasrig omprccics aan rc gcvcn wcIkc discussicdccIncmcr vcranr-
woordcIijk is voor wcIkc bijdragc aan dir bock. In vccI gcvaIIcn was dc vcr-
rijking dc uirkomsr van ccn inrcracricI grocpsproccs.
kS0kk1l h LlFhk0klh0
Easycraric is hcr Iogischc vcrvoIg op ccn bcwcging dic lijrhurliug hccr. LiIc-
hacking gaar ovcr mccr docn in mindcr rijd, war mogcIijk is dankzij hcr
dcIcn van sIimmc icr-opIossingcn cn nicuwc bcnadcringcn van hcr bcgrip
wrrl. Hcr is ccn combinaric van rimcmanagcmcnr, kcnnismanagcmcnr,
wcb z.o, pcrsoonIijkc onrwikkcIing cn sIimmc vondsrcn. In hguur . zicr
u hoc dc bcgrippcn lijrhurliug cn rusyrrutir zich ror cIkaar vcrhoudcn.
I7
1: l hLFl ul hC
PM JILEGOM RK IEW]GVEXM I TSPM XM IO
lndlvldu Crcepen
lndlvlduen
Maatschappl|
0rganlsatle-
afdellng
Ccncern
Tccls Samenwerken Strategle
Tlps Mcblllseren 8eleld
Trucs Fllcsce
ucen! Praktl|k Thecrle
Pragmatlsch
lnltlatleven
Mcrgen
beglnnen
vergaderen
Actlef Lange terml|n
Figuur . Dr vrrsrhillru tussru lijrhurliug, rusyrrutir ru politirl
Waar bij IiIchacking hcr individu zich ccrsr dc kunsr van hcr sIimmcr
wcrkcn aanIccrr, pasr hij bij casycraric dic kunsr roc cn brcidr hij haar uir.
Binncn IormcIc cn inIormcIc ncrwcrkcn wordr gcdccId, gccommunicccrd,
gcmobiIisccrd. Binncn ncrwcrkcn wordr kcnnis gcgcvcn, vcrsprcid, maar
ook gchaaId, mcr aIs docI: vcrbcrcringcn crccrcn, innovarics onrwikkcIcn
- oI op zijn minsr ccn ccrsrc aanzcr gcvcn ror vcrbcrcringcn. Dar kan
binncn organisarics, maar ook naasr organisarics. Maar aIrijd acricI cn
pragmarisch. Easycraric is ccn visic op wcrkcn cn organiscrcn, IiIchacking
bicdr sIimmc rooIs daarvoor.
FASCkATl F
h00F0S10k 2 SkMh0k1
Fasycratle ls het vergaren, bundelen en verwerken van kennls ult vele
ulteenlcpende brcnnen en deze kennls versprelden blnnen netwerken.
kennis delen levert teenwccrdi meer cp, dcn kennis cjsrhermen. ult
hccfdstuk geeft daarcm een cverzlcht van dertlen actuele bceken en
artlkelen dle tezamen de bcuwstenen en de lnsplratlebrcnnen vcrmden
vccr dlt bcek. Fet ls kenmerkend vccr de easycratlegedachte - en meer
dan symbcllsch - dat dlt cverzlcht vccraan ln dlt bcek staat, ln plaats van
achterln ln een ll|st met geraadpleegde llteratuur.
I8
I9
2
0
kS0kk1lS0h
8l8Ll01hk
khhlS 0F1lMkkL Lk1h 0lk00Lkh
'Wc mocrcn craan wcnncn dar idcccn vcrsprcidcn van bovcn naar bcncdcn
andcrs wcrkr dan van bcncdcn naar bovcn', zo Ias u in hooIdsruk . Maar
war wcrkr dan andcrs? War zijn dc nicuwc wcrrcn? Zijn daar nicuwc rhco-
riccn ovcr? En hoc wordcn dic nicuwc rhcoriccn vcrsprcid?
CoIIccricvc inrcIIigcnric spccIr ccn sIcurcIroI in dc casycraric. In dc roc-
komsr van wcrkcn cn organiscrcn is succcs wcggcIcgd voor organisarics cn
individucn dic hcr bcsr gcbruikmakcn van aanwczigc kcnnis. Dar wiI
zcggcn dar zc ccn omgcving crccrcn waarin kcnnis oprimaaI kan circuIc-
rcn.
khhlS 0Lh lS Mk0h1
Hcr oudc adagium'kcnnis is machr' hccIr pIaarsgcmaakr voor 'kcnnis
dcIcn is machr'. Er is ccn nicuwc kijk onrsraan op hcr dcIcn van kcnnis. Hcr
bcscI dringr srccds brcdcr door dar hcr dcIcn van kcnnis Ioonr. Wic gcId oI
gocdcrcn wcggccIr, vcrkIcinr zijn cigcn bczir. Maar wic kcnnis wcggccIr,
hccIr daarna nicr mindcr kcnnis. InrcgcndccI. Wic kcnnis wcggccIr, krijgr
Iccdback cn vcrgroor daardoor zijn cigcn kcnnis. Daarnaasr vcrgroor hij
zijn rcpuraric, zijn sociaaI kapiraaI. Dc waardc daarvan is in dc inIormaric-
samcnIcving grorcr gcwordcn dan dc waardc van ccn hicrarchischc posiric
[zic hooIdsruk ;).
Dc kcnrcring van kcnnis aIschcrmcn naar kcnnis dcIcn is ccn rcchr-
srrccks gcvoIg van dc inIormaricmaarschappij. In hcr prc-inrcrncrrijdpcrk
was hcr nog mogcIijk omkcnnis aI rc schcrmcn, binncn ccn bcpcrkrc
gcpriviIcgiccrdc grocp rc houdcn, cn daar compcriricI voordccI uir rc
haIcn. In dc rransparanrc inIormaricmaarschappij is dar nog maar zcIdcn
mogcIijk. Hcr moricI omkcnnis aI rc schcrmcn is zo gocd aIs vcrdwcncn.
Hcr moricI omkcnnis rc dcIcn is grorcr gcwordcn. VoiIa: dc kcnrcring.
20
FASCkATl F
8k0hhh 00M8lhkh
GchccI in Iijn mcr dczc rrcnd van kcnnis aIschcrmcn naar kcnnis dcIcn
gcvcn wij onzc bronncn ccn vccI promincnrcrc pIaars dan gcbruikcIijk is.
Nicr aIIccn omdar zc dic promincnrcrc pIaars vcrdicncn, maar ook omdar
zc ccn wczcnIijkc roI vcrvuIIcn in hcr proccs van kcnnis vcrgarcn cn kcnnis
cumuIcrcn. In dir hooIdsruk bcsprckcn wij in hcr korr dcrricn bockcn cn
arrikcIcn dic bcIangrijkc inzichrcn hcbbcn opgcIcvcrd bij dc rorsrandko-
ming van Lusyrrutir.
HocwcI dc obscrvarics uir dczc bockcn vrij brccd mcr insrcmming
wordcn onrvangcn, hcbbcn dczc bockcn nog gccn vasrc pIaars vcrworvcn
in handbockcn cn acadcmischc opIcidingcn, doordar dic srcuncn op ccn
hccI bouwwcrk van rhcoriccn van ricnraIIcn jarcn wcrcnschap. En dar
bouwwcrk is gcbasccrd op dc voorondcrsrcIIingcn van dc hicrarchischc
srrucrurcn van dc zoc ccuw. Dc komsr van dc inIormaricmaarschappij hccIr
ccn cind gcmaakr aan dc juisrhcid van ccn dccI van dic voorondcrsrcIIin-
gcn. Dc nicuwc obscrvarics, dc nicuwc rhcoriccn cn wcrmarighcdcn zijn
daaromnogaI ccns in rcgcnspraak mcr dc basisprincipcs van dc gcvcsrigdc
managcmcnrrhcoriccn. Dus zcIIs aIs mcn dc nicuwc obscrvarics cn idcccn
ondcrschrijIr, dan nog zijn zc nicr zomaar rc inrcgrcrcn in dc gcvcsrigdc
rhcoriccn.
Hcr is rijd voor ccn gchccI nicuwraamwcrk, waarin dc voorondcrsrcI-
Iingcn zijn aangcpasr aan dc onmiskcnbaar vcrandcrdc inIormaricmaar-
schappij. Dc voIgcndc IircraruurIijsr mocr dan ook gczicn wordcn aIs ccn
vcrzamcIing idcccn, inspiraricbronncn cn bouwsrcncn voor dar nicuwc
raamwcrk - ccn ccrsrc aanzcr ror ccn nicuwdcnkraam. Hcr combincrcn
van dc kcnnis van dczc [mogcIijkc) bouwsrcncn gccIr ccn nicuwc kijk op dc
rockomsr van wcrkcn cn organiscrcn in dc inIormaricmaarschappij. Dar
nocmcn wc dc casycraric.
0 80khLlJS1
Flppng rhc Funncl - Scrh Godin [zoo6)
Scrh Godin, voormaIig markcringdirccrcur vanYahoo!, is ccn vccIgcvraagd
inrcrnarionaaI sprckcr cn aurcur van vcIc spraakmakcndc cn gocdvcr-
kochrc markcringbockcn.
Flippiug thr Fuuurl kan nicr Ios gczicn wordcn van Godins ovcrigc
bockcn. In schrccI hij Prrmissiou Murlrtiug, waarin hij aIrckcnr mcr dc
rradirioncIc manicr van markcringcommunicaric, dic hij iutrrruptiou murlr-
tiug nocmr: advcrrccrdcrs cn vcrkopcrs dic hard schrccuwcn cn mcr rv-
rccIamc cn rcIcmarkcring inbrckcn in dc acrivircircn van dc consumcnr.
Lcg hcr iniriaricI bij dc consumcnr, zo zcgr Godin.
2I
z: uF FASCkATl SCFF 8l 8Ll 0TFFFK
In Purplr Cow[zoo) vcrkIaarr Godin waarommcrkcn aIs AppIc cn Srar-
bucks zo succcsvoI zijn. Zc Icvcrcn ccn IcnomcnaaI producr, ccn paarsc koc.
Hcr bcIang van dc rradirioncIc markcring-P's [promoric, prijs cn pIaars)
wordr kIcincr. Dc P van producr wordr srccds bcIangrijkcr aIs middcI om
zich rc ondcrschcidcn.
Trilrs [zoo8) borduurr voorr op dir rhcma. Hcr gaar ondcr andcrc ovcr
dc psychoIogischc barricrcs omandcrs rc dcnkcn. Dc mccsrc organisarics
cn individucn zijn bang omccn IcnomcnaaI producr oI dicnsr rc Icvcrcn
dar opvaIIcnd andcrs is dan war dc rcsr van dc markr Icvcrr. Wic dic angsr
wccr rc ovcrwinncn, kan'paarsc kocicn' onrwikkcIcn. Hcr is daarbij hcIc-
maaI nicr nodig ommcrccn dc hcIc markr rc ovcrruigcn. Door srammcn
van gcIijkdcnkcndcn rc organiscrcn cn dic mcr cIkaar rc vcrbindcn, crcccr
jc ccn hccI krachrigc grocp dic in sraar is omdaadwcrkcIijkc vcrandcringcn
rc crccrcn.
Flippiug thr Fuuurl is ccn hccI bcknopr c-book, dar dc opmaar vormdc ror
Trilrs. In Flippiug thr Fuuurl conccnrrccrr Godin zich op dc communicaric
van organisarics. Dc Ians van jouwproducr [oI jouwidcc) wiIIcn maar aI rc
graag rccIamc makcn. SrimuIccr dar. HcIp zc daarbij. GccI zc dc inpur om
jouwgraris ambassadcur rc wordcn cn rcik zc dc bcnodigdc rooIs aan. Zo
onrsraar rcgcn zccr Iagc kosrcn ccn cnormkrachrig communicaricinsrru-
mcnr. In dc woordcn van Godin:
Turu struugrrs iuto jriru1s.
Turu jriru1s iuto rustomrrs.
Au1 thru... 1o thr most importuut jol:
Turu your rustomrrs iuto sulrsproplr.
Dczc idcccn van Godin krijgcn vccI bijvaI in dc markcringIircraruur.
Divcrsc organisarics cn mcrkcn passcn zc ook in mccr oI mindcrc marc roc
cn hcbbcn daar succcs mcc. Maar cr zijn ook vccI organisarics dic cr nicr
mcc ovcrwcg kunncn. Zc hikkcn aan rcgcn hcr nadccI: hcr IosIarcn van dc
conrroIc ovcr dc communicaricsrroom. Dar is cng. Wanr in dc rradirioncIc
hicrarchischc organisaricsrrucruur was markcringcommunicaric bij uirsrck
icrs war srrcng van bovcnaI wcrd gcrcgissccrd cn gcconrroIccrd.
Dc rrcnd dic Godin obscrvccrr, is in Icirc ccn rcchrsrrccks gcvoIg van dc
komsr van dc inIormaricmaarschappij. In dc vorigc ccuwwas dc cIIccricIsrc
manicr van markcring bcdrijvcn wcIIichr ommcr dc P van producr zo vccI
mogcIijk mcr dc srroommcc rc rocicn. Hcr ondcrschcidcnd vcrmogcn
wcrd dan vcrvoIgcns gccrcccrd via rccIamc in massamcdia. Dic massacom-
municaric wcrd srrcng gcconrroIccrd cn cr was maar wcinig ruis, cr warcn
wcinig rcgcngcIuidcn. Wic grorc rccIamcbudgcrrcn had, wcrd hcr mccsr
gchoord. Wic gccn rccIamcbudgcr had, wcrd nauwcIijks gchoord. Nu hcr
22
FASCkATl F
inIormaricmonopoIic van dc rradirioncIc massamcdia danig is gccrodccrd
cn hcr ook mogcIijk is gcwordcn ombuircn dc rradirioncIc mcdia ombrccd
rc communiccrcn, gcIdcn dczc oudc markcringwcrrcn nicr Iangcr.
Hcr idcc van Purplr Cowcn van Trilrs is nicr voorbchoudcn aan commcr-
cicIc communicaric. Hcr is ncr zo gcmakkcIijk rocpasbaar op dc vcrsprci-
ding van idcccn cn opIossingcn voor maarschappcIijkc vraagsrukkcn, voor
organisarorischc vcrbcrcringcn, oI voor poIirickc ovcrruigingcn. Zo hcbbcn
poIirickc anaIisrcn crop gcwczcn dar Barack Obama zijn uirvcrkiczing ror
prcsidcnr van dc Vcrcnigdc Srarcn voor ccn groor dccI rc dankcn hccIr aan
hcr jarcnIang zorgvuIdig crccrcn cn insrandhoudcn van'rribcs' van poIi-
rickc aanhangcrs. Via nicuwc inIormarickanaIcn cn ncrwcrkcn hcbbcn
dczc Obama-'rribcs' hcr mcrk Obama vcrsprcid.
Bluc Occan Srrarcgy. Howro Crcarc Unconrcsrcd Markcr Spacc and Makc
Compcrron Irrclcvanr - W. Chan Kim&Rcncc Mauborgnc [zoo)
Organisarics hcbbcn dc nciging omcIkaar rc bcIocrcn cn rc bcconcurrcrcn.
Zij Icvcrcn ccn bIocdcrigc srrijd omdc kIanr cn probcrcn cIkaar markraan-
dccI aI rc snocpcn. AIs concurrcnrcn cIkaar aIs haaicn bcsrrijdcn, kIcurr dc
occaan rood van hcr bIocd dar vIocir. Hcr is sIimmcr omdc oncindigc,
bIauwc occaan op rc zockcn, cn nicr rc Iocusscn op dc concurrcnr, maar op
dc kIanr. Omproducrcn cn dicnsrcn rc Icvcrcn dic waardc rocvocgcn cn dic
nicmand andcrs Icvcrr, zodar dc concurrcnric irrcIcvanr is. Mcr kIcurrijkc
mcraIorcn schcrscn dc managcmcnrproIcssorcn Kimcn Mauborgnc ccn
vcrnicuwcndc aanpak van [markcring)srrarcgic. Blur Orruu Strutrgy wcrd
door Thr Wull Strrrt }ouruul uirgcrocpcn ror hcr bcsrc managcmcnrbock van
zoo. Er wcrdcn rwcc miIjocn cxcmpIarcn van vcrkochr in ( raIcn. Maar
cigcnIijk zcggcn dc aurcurs gcwoon - ncr aIs Godin - dar dc P van producr
dc bcIangrijksrc succcsIacror is.
Hcrdchniccr jc markrgrcnzcn. Richr jc op hcr grorc gchccI cn nicr op
cijIcrs. Kijk vcrdcr dan dc huidigc vraag cn dc huidigc kIanrcn. OnrwikkcI
ccn nicuwc srrarcgischc pIanning. CruciaaI hicrbij is innovaric door hcr
Icvcrcn van waardc. Ecn huIpmiddcI daarbij is ccn dicnsr oI producr op rc
dcIcn in dc samcnsrcIIcndc cIcmcnrcn cn zich bij cIk aIzondcrIijk cIcmcnr
aI rc vragcn oI dc kIanr hicr wcI waardc aan hcchr. Sommigc cIcmcnrcn
kunncn dan gccIiminccrd oI gcrcducccrd wordcn. Andcrc cIcmcnrcn krij-
gcn mccr aandachr. Door hcr inpasscn van nicuwc cIcmcnrcn dic nog nic-
mand andcrs Icvcrr, kan mcn ccn bIauwc occaan vindcn waar dc concurrcn-
ric nicr mccr van bcIang is, cn nicuwc markrcn aansprckcn. VoorbccIdcn
daarvan zijn Swarch, dar dc markr voor horIogcs hcrdchniccrdc, Cirquc du
SoIciI, dar ccn gchccI nicuwc markr voor circusbczock onrwikkcIdc, cn
Srarbucks, dar in ccn andcrc occaan vaarr dan naasrgcIcgcn koIhczakcn.
23
z: uF FASCkATl SCFF 8l 8Ll 0TFFFK
Kimcn Mauborgnc bcvarcn zcII ook ccn bIauwc occaan door bij hun sru-
dics naar o ingrijpcndc markrinnovarics in dc pcriodc 88o-zooo nicr,
zoaIs gcbruikcIijk was, hcr bcdrijI oI dc bcdrijIsrak aIs ccnrraaI srudicobjccr
rc ncmcn, maar door rc kijkcn naar dc srrarcgischc bcwcging. Dc zockrochr
naar hcr succcsvoIIc bcdrijI is ccn hciIIozc wcg, wanr dc succcshcbbcrs van
nu zijn dar ovcr vijI jaar vaak nicr mccr.
Concurrcnric vocrcn is ccn waardcvcrnicrigcndc krachrsinspanning.
Dc srrijd gcrichr op groci door concurrcnricvoordccI, mccr kosrcnrcducric,
mccr markraandccI cn mccr markrdiIIcrcnriaric Icidr voornamcIijk ror ccn
bIocdcrigc rodc occaan van rivaIcn dic vcchrcn aIs haaicn. Door zich rc con-
ccnrrcrcn op waardc-innovaric mcr ccn Iocus op dc kIanr cn ccn srrarcgic
waarbij dc prijs cn dc kosrcn gcrichr zijn op dc crcaric van nicuwc bchocI-
rcn, kan mcn ccn vccI Iucraricvcrc bIauwc occaan vindcn, waarin nicuwc
markrscgmcnrcn wordcn gccrcccrd waarbinncn gccn concurrcnric hccrsr.
In dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving wordr hcr srccds mociIijkcr om
concurrcnricvoordccI rc bchaIcn in dc rodc occaan, omdar producrcn,
mcrkcn cn bcdrijvcn srccds mccr ccn rommo1ity wordcn. Op vccI markrcn
ovcrsrijgr hcr aanbod dc vraag.
Waaromzockcn organisarics dan roch srccds wccr dc rodc occaan op?
Dar is dc machr dcr gcwoonrc. Dc rodc occaan is vcrrrouwd. Daar vocIcn dc
organisarics cn hun managcrs zich rhuis. Daar bcvindcn zich dc managc-
mcnrrooIs dic zc bcgrijpcn cn waarmcc zc gcwcnd zijn rc wcrkcn. Dc rodc
occaan zaI ook aIrijd bIijvcn bcsraan, mcncn Kimcn Mauborgnc. Hcr bIijIr
voor organisarics bcIangrijk omook in dc rodc occaan hcr hooId bovcn
warcr rc houdcn. AIIccn mocrcn bcdrijvcn vcrdcr kijkcn dan dc rradirioncIc
concurrcnric cn ccn bcrcrc baIans zockcn russcn rodc-occaaniniriaricvcn cn
bIauwc-occaaniniriaricvcn.
Vanuir dc casycraric gczicn is dc rodc occaan ccn srrijdpcrk mcr bijbcho-
rcndc vasrc gcwoonrcs, rradirics, rcgcIrjcs cn proccdurcs. Wic ccn bIauwc
occaan wiI vindcn, zaI mccsraI ook bcsraandc gcwoonrcs cn rcgcIrjcs
mocrcn kunncn IosIarcn.
Voor dc managcr in ccn rradirioncIc hicrarchischc organisaric bicdr dc
bIauwcoccaansrrarcgic ccn nicuwinzichr in'Iasrigc' mcdcwcrkcrs dic
burcaucrarischc rcgcIs cn proccdurcs rrachrcn rc sIcchrcn. WiI dczc mcdc-
wcrkcr zijn pcrsoonIijkc arbcidsIcvcn vcrgcmakkcIijkcn oI wiI hij hcr Icvcn
van dc kIanrcn aangcnamcr makcn? Zou hij misschicn bczig zijn ccn
bIauwc occaan rc onrdckkcn? En zo ja, mocrcn wc dan daarvoor misschicn
ccn vaarbcwijs vcrsrrckkcn? OI mocrcn wc Iijdzaamroczicn hoc dczc
invcnricvc gccsr srraks mcr ccn cigcn bcdrijI oI namcns dc concurrcnr dc
bIauwc occaan opvaarr?
24
FASCkATl F
Thc Whujc Facror. Usng rhc Powcr oj Socal Ncrworks ro Buld Your
Busncss - Tara Hunr [zoo)
AI ruimvoordar Hunrs bock in apriI zoo wcrd gcpubIicccrd, was dc uir-
drukking muliug Whujjr ccn gcvIcugcIdc krccr binncn dc digiraIc voor-
hocdc. Hcr woord Whujjr is oorspronkcIijk aIkomsrig uir ccn scicncc-hcri-
onroman van dc Canadcsc schrijvcr-journaIisr Cory Docrorow, Dowu uu1
Out iu thr Mugir Kiug1om[zoo_). In dic rockomsrroman wordr ccn cconomic
bcschrcvcn waar nog nauwcIijks schaarsrc is. Primairc IcvcnsbchocIrcs zijn
vrij vcrkrijgbaar. Hcr gcId is in dic cconomic vcrvangcn door ccn nicuwc
munrccnhcid, dc WhuIhc, dic gcbasccrd is op rcpuraric. Icdcrs rijkdom
hangr aI van zijn WhuIhcIacror, zijn soriul rupitul.
Tara Hunr gaar in haar bock nicr zo vcr dar WhuIhc hcr gcId vcrvangr,
maar WhuIhc nccmr wcI ccn srccds bcIangrijkcrc pIaars in, naasr hcr vcr-
rrouwdc gcId. GcId cn bczir zijn nicr Iangcr dc cnigc cconomischc maarsra-
vcn voor waardcbcpaIing. Ecn vcrnicuwcnd - casycrarisch - uirgangspunr
is: aIs jc vccI WhuIhc hcbr opgcbouwd, vccI sociaaI kapiraaI, dan wordr hcr
vcrwcrvcn van moncrair kapiraaI [gcId) ccn hccI sruk makkcIijkcr.
Voor dc mccsrc mcnscn dic zijn groorgcbrachr in dc hnanciccI-ccono-
mischc docrrinc van dc zoc ccuw, kIinkr hcr WhuIhc-idcc op hcr ccrsrc
gchoor aIs wcrcIdschokkcnd cn rcvoIurionair. Maar zo cxccnrrick is hcr bij
Iangc na nicr. Zo is icdcrccn hcr cr aI hccI Iang ovcr ccns dar mcrkcn ccn
zckcrc waardc hcbbcn. Mcrkwaardc is ccn gangbaar cconomisch bcgrip. Dc
waardc van ccn mcrk is ccn wccrspicgcIing van dc rcpuraric van hcr mcrk.
Dc rcpuraric van ccn mcrk hccIr vccI invIocd op dc kans omwinsr rc
makcn. Maar hoc groor is dc waardc van ccn mcrk prccics? Dar vaIr sIcchrs
bij bcnadcring rc bcpaIcn. Dc mcrkwaardcn sraan aIs immarcricIc acriva op
dc baIanscn van bcdrijvcn. BcdrijIscconomcn hcbbcn vccI vcrschiIIcndc
mcrhodcs onrwikkcId omdc mcrkwaardc in rc scharrcn, maar bij cIkc
gchanrccrdc rckcnmcrhodc bIijIr dc posr ccn hcricI bcdrag.
Dc WhuIhcIacror is misschicn nicrs mccr dan hcr doorrrckkcn van hcr
bcgrip mrrlwuur1r van organisaricnivcau naar individuccI nivcau. AIs
mcnscn mcrkcn zijn gcwordcn, zoaIs in divcrsc rcccnrc managcmcnrboc-
kcn wordr bcroogd, dan is hcr nicr mccr dan ccn Iogischc concIusic dar ook
ccn mcns ccn mcrkwaardc hccIr.
Tara Hunr docr ccn poging omdczc pcrsoonIijkc mcrkwaardc inzichrc-
Iijkcr rc makcn. Hoc wordr icmands pcrsoonIijkc rcpuraric gcmcrcn? Hoc
win jc rcpuraric cn hoc vcrIics jc rcpuraric? En wic bcpaaIr dar? Hoc
kunncn organisarics hun rcpuraric vcrgrorcn binncn sociaIc ncrwcrkcn cn
onIinccommuniry's, cn zodocndc hun WhuIhcIacror [Iccs: mcrkwaardc)
vcrgrorcn? Hcr bock zou oorspronkcIijk wordcn gcpubIicccrd ondcr dc
rircI Thr Krys jor Muliug Soriul Cupitul uu1 Wiuuiug with Ouliur Commuuitirs.
25
z: uF FASCkATl SCFF 8l 8Ll 0TFFFK
Dar dckr dc Iading bcrcr. WaarschijnIijk is dc rircI uircindcIijk vcrandcrd
omccn brcdcr pubIick aan rc sprckcn.
to Rcasons You Should Ncvcr Gcr a )ob - Srcvc PavIina [zoo6)
PavIina schrccI dir uirgcbrcidc arrikcI op zijn wcbIog srcvcpavIina.com, aIs
ccn van dc vingcrocIcningcn voor zijn Iarcrc bock Prrsouul Drvrlopmrut jor
Smurt Proplr. Thr Cousrious Pursuit oj Prrsouul Crowth [zoo8). Tru Rrusous Not To
Crt u }ol is ccn provoccrcnd bcroog dar aanschopr rcgcn hcr hciIigc huisjc
van dc vasrc baan in Ioondicnsr aIs hcr hoogsr haaIbarc docI in icmands
maarschappcIijkc carricrc. PavIina draair dar om, bcschouwr ccn vasrc baan
aIs ccn onvcrsrandigc carricrckcuzc cn gccIr vcrrasscndc aanbcvcIingcn
voor hcr ondcrncmcrschap oI ccn bcsraan aIs zcIIsrandig proIcssionaI.
Ook aI Iijkr hcr crop dar cr ccn Iichrc groci is in hcr aanraI individucn
dar cr bcwusr voor kicsr omgccn baan in Ioondicnsr rc hcbbcn, hcr bcIang
van PavIina's arrikcI voor dc casycrarischc gcdachrc Iigr dicpcr, mccr op hcr
psychoIogischc vIak. Wanr aIs icmand ccn voorkcur hccIr voor ccn vasrc
baan, is daar naruurIijk nicrs mis mcc. Maar cr is wcI icrs mis aIs hcr hcbbcn
van ccn vasrc baan dogmarisch aIs idcaaI wordr gczicn. Wanr dan Iungccrr
dc vasrc baan aIs ccn rcprcssicmiddcI van dc hicrarchischc organisaric-
srrucruur. Wic aIs individu zijn organisaric wiI vcrbcrcrcn, zaI vcrandcrin-
gcn mocrcn nasrrcvcn. Maar wic vcrandcringcn nasrrccIr, vaIr op cn Ioopr
hcr risico aIs Iasrig rc wordcn crvarcn. En wic Iasrig is, zou zijn baan
kunncn vcrIiczcn, oI promorickanscn kunncn vcrspcIcn. Ook aI is dczc
angsr vaak ingcbccId, hij wccrhoudr vccI individucn crvan omin organisa-
rics hun nck uir rc srckcn. Wic hcr bcroog van PavIina Iccsr cn ror dc concIu-
sic komr dar hcr hcIcmaaI gccn ramp is omjc baan rc vcrIiczcn, hocIr
mindcr bang rc zijn. Daardoor kan hij onbckommcrdcr Iuncrioncrcn aIs
innovaricvc wcrkncmcr in ccn organisaric. Dar is bcIangrijk voor dc rransi-
ric van burcaucraric naar casycraric, wanr ccn casycraric kan aIIccn onr-
sraan aIs cr voIdocndc mcdcwcrkcrs zijn dic vcrbcrcringcn durvcn voor rc
srcIIcn cn in gang durvcn zcrrcn.
Thc Tppng Ponr. HowIrrlc Thngs Can Makc a Bg Djjcrcncc
- MaIcoImGIadwcII [zooo)
Dir bock is dc bcwcrking van ccn scric arrikcIcn dic GIadwcII schrccI voor
hcr Amcrikaansc opinicwcckbIad Thr Nrwyorlrr. Dc obscrvarics in Thr Tip-
piug Poiut zijn vooraI van bcIang voor dc onrwikkcing van nicuwc rhcoriccn
ovcr dc vcrsprciding van kcnnis cn dc onrwikkcIingssncIhcid van maar-
schappcIijkc rrcnds cn dc pubIickc opinic.
26
FASCkATl F
Nicuwc onrwikkcIingcn bcginncn vaak zccr kIcinschaIig. Organisarics
hcbbcn dc nciging omnaar dc omvang van nicuwc onrwikkcIingcn rc
kijkcn cn vcrvoIgcns dc gcvoIgcn crvan rc ondcrscharrcn vanwcgc dic-
zcIIdc kIcinschaIighcid: 'SIcchrs ccn proccnr van dc markr hccIr bcIangsrcI-
Iing voor dar nicuwc producr, dus wc gaan ovcr ror dc ordc van dc dag.'
GIadwcII bcroogr dar hccI kIcinc aanIcidingcn cnormgrorc gcvoIgcn
kunncn hcbbcn. AIs kIcinc grocpcn mcnscn nicuwgcdrag bcginncn rc vcr-
roncn, kan dar Iangzaamuirgrocicn ror hcr momcnr dar ccn kririschc
massa wordr bcrcikr. AIs hcr zogcnocmdc tippiug poiut wordr bcrcikr, hcr
kanrcIpunr, kan dar opccns in korrc rijd dc hcIc wcrcId vcrandcrcn.
Dczc visic is rc iIIusrrcrcn mcr hondcrdcn voorbccIdcn. Zo was cr ooir
ccn IBM-ropman dic voorspcIdc dar cr ovcr dc hcIc wcrcId hooguir vijI
compurcrs vcrkochr zoudcn wordcn. Maar kIcinc vcrandcringcn haddcn
grorc gcvoIgcn cn crgcns is ooir ccn kanrcIpunr bcrcikr. Ecn a rwcc gcncra-
rics vcrdcr zijn cr in dc wcsrcrsc wcrcId daardoor mccr compurcrs dan
huishoudcns. En IBMis gcsropr mcr hcr makcn crvan ...
GIadwcII srcIr dar dczc nicr-Iincarc onrwikkcIingsgroci nicr aIIccn
gcIdr voor producrcn, maar ook voor idcccn, opinics cn mcnscIijk gcdrag.
Dczc vcrsprcidcn zich ncr aIs virusscn. VcrvoIgcns ondcrzockr hij wcIkc
krachrcn ccn roI spcIcn op dc wcg naar hcr kanrcIpunr. WaarombIijIr hcr
cnc bock jarcnIang onbckcnd cn onvcrkochr cn vcrandcrr hcr dan opccns
roch in ccn bcsrscIIcr, rcrwijI hcr andcrc bock ccn ccuwig onopgcmcrkr
bcsraan Icidr. Dar kan nicr uirsIuircnd aan dc inhoud Iiggcn.
GIadwcII mccnr dar dc kwaIircir van ccn idcc ['rhc srickincss, howwcII
rhc idca sricks') hccI srcrk kan rocncmcn door rocvaIIigc, rcIaricI kIcinc vcr-
andcringcn in dc conrcxr. BijvoorbccId ccn cncrgicbcsparcnd idcc, ncr in
dc wcck dar dc bcnzincprijs ccn dubbcIrjc srijgr. Maar dc bcIangrijksrc
Iacror is dc bcrrokkcnhcid van dc juisrc sIcurcIpcrsoncn bij dc vcrsprciding
van hcr idcc. Sommigc mcnscn hcbbcn ccn spcciaaI raIcnr daarvoor. GIad-
wcII ondcrschcidr dric vcrschiIIcndc soorrcn sIcurcIpcrsoncn: vcrbindcrs,
kcnncrs cn vcrkopcrs [rouurrtors, muvru cn sulrsproplr). Vcrbindcrs zijn
mcnscn mcr hcr raIcnr ommcnscn uir vcrschiIIcndc grocpcn mcr cIkaar in
conracr rc brcngcn. Kcnncrs zijn mcnscn dic binncn hun ncrwcrk ccn dis-
proporrionccI grorc invIocd hcbbcn op andcrcn, opinicIcidcrs. Kcnncrs
vindcn hcr Icuk omandcrcn rc hcIpcn, omhun kcnnis rc dcIcn. Maar kcn-
ncrs zijn gccn Iobbyisrcn. Dar is dc dcrdc grocp sIcurcIpcrsoncn: dc
cnrhousiasrcIingcn, dc vcrkopcrs. Zij hcbbcn hcr bijzondcrc raIcnr om
mcnscn rc ovcrruigcn, omsccprici cn onvcrschiIIigcn rc vcrandcrcn in aan-
hangcrs.
Dc bcgrippcn lruurrs cn vrrliu1rrs zijn opgcnomcn in dc socioIogic cn
in dc ncrwcrkrhcoric. GIadwcII, rcvcns bcsrscIIcraurcur van Bliul [zoo) cn
Outlirrs [zoo8) wcrd door Timr gcnocmd in dc Iijsr van oo mccsr invIocd-
27
z: uF FASCkATl SCFF 8l 8Ll 0TFFFK
rijkc pcrsoncn. Voor dc casycraric is GIadwcII ccn promincnr ambassadcur,
omdar hij Iaar zicn dar gcwonc mcnscn mcr wcinig middcIcn cchr grorc
vcrandcringcn kunncn bcwcrksrcIIigcn.
Thc Srrcngrh oj Wcak Tcs - Mark Granovcrrcr [;_)
Hoc kIcinc vcrandcringcn in dc conrcxr soms grorc gcvoIgcn kunncn
hcbbcn, hccIr Granovcrrcr aan dcn Iijvc ondcrvondcn mcr Thr Strrugth oj
Wrul Tirs. Hij schrccI dczc srudic in dc jarcn zcsrig, maar hcr wcrcnschap-
pcIijkc rijdschriIr Amrriruu Soriologirul Rrvirwhad gccn cnkcIc bcIangsrcIIing
voor zijn arrikcI. Granovcrrcr Icgdc zijn wcrk rcIcurgcsrcId rcr zijdc, rordar
in ;_ dc Amrriruu }ouruul oj Soriology wcI ror pIaarsing ovcrging. Daarna
ging hcr hard. InmiddcIs wordr dir arrikcI bcschouwd aIs ccn van dc mccsr
invIocdrijkc rhcoriccn uir dc modcrnc socioIogic sinds dc jarcn zcvcnrig.
In gcsimpIihcccrdc vormis hcr basisidcc van Granovcrrcr dir: ccn vagc
kcnnis is bcrcr dan ccn vricnd. Bij sociaIc ncrwcrkcn dcnkr mcnigccn in
ccrsrc insranric inruIricI aan cIubjcs van gcIijkgcsrcmdcn, zoaIs ccn sru-
dcnrcnvcrcniging oI ccn branchcvcrcniging. Maar wic op zock is naar ccn
rip voor ccn baan, voor ccn gocd bock oI ccn Icuk rcsrauranr, kan juisr bcrcr
nicr zijn vricndcn raadpIcgcn. Wanr dic bcschikkcn doorgaans ovcr
dczcIIdc inIormaric. Dc cchr waardcvoIIc, vcrnicuwcndc idcccn komcn
ccrdcr van dc vagc kcnnis van wic jc rwcc kccr pcr jaar ccn maiIrjc krijgr.
Dc vagc kcnnis [dc wrul tir) vormr dc brug russcn rwcc wcrcIdcn.
OI hcr nu gaar ommarkcring oI ompoIirick, via dc wrul tirs wordcn
nicuwc grocpcn mcnscn bcrcikr, dic nicr bcrcikr wordcn door dc stroug tirs.
Granovcrrcr promovccrdc aan Harvard cn is nu aan dc univcrsircir van
SranIord hoogIcraar Economischc socioIogic. Op dar srudicrcrrcin door-
brak hij dc oudc rhcoric van dc absrracrc idcaIc markrcn. VoIgcns Gra-
novcrrcr zijn cconomischc rcIarics russcn individucn oI consumcnrcn bijna
aIrijd ingcbcd in sociaIc ncrwcrkcn.
Bijna vccrrig jaar na pubIicaric is Granovcrrcrs srudic acrucIcr dan ooir,
wanr in dc ncrwcrksamcnIcving hcbbcn mcnscn mccr wrul tirs dan ooir
rcvorcn. Ecn oud-coIIcga, ccn vakanricvricnd, ccn oud-kIasgcnoor, vrocgcr
vcrwarcrdcn vccI oudc conracrcn voIIcdig, bchaIvc aIs cr wccr ccn rocvaI-
Iigc onrmocring was. In dc rouurrtr1 ugr is hcr vccI gcmakkcIijkcr gcwordcn
omccn oudc bckcndc wccr ccns aan rc sprckcn. LinkcdIn, Faccbook cn
Hyvcs zijn ondcr andcrc omdic rcdcn zo popuIair. Dc vcIc sociaIcncrwcrk-
sircs Iuncrioncrcn nadrukkcIijk aIs brocdpIaarscn voor wrul tirs.
28
FASCkATl F
Sx Dcgrccs. Thc Sccncc oj a Connccrcd Agc - Duncan Warrs [zoo()
Six 1rgrrrs oj srpurutiou is ccn rhcoric dic srcIr dar aIIc mcnscn op aardc mcr
cIkaar vcrbondcn zijn via ccn ncrwcrk van gcmiddcId zcs russcnschakcIs.
Dczc hyporhcsc is aI in z gcoppcrd door dc Hongaarsc schrijvcr Karin-
rhy Frigycs. Dc bcrocmdc psychoIoog SranIcy MiIgrampikrc hcr idcc op cn
vocrdc in dc jarcn zcsrig ccn kIcinschaIig cxpcrimcnr uir. Nccmrwcc wiIIc-
kcurigc inwoncrs van dc Vcrcnigdc Srarcn cn gcmiddcId zijn zc via dric
russcnschakcIs mcr cIkaar vcrbondcn, zo onrdckrc MiIgram.
Duncan Warrs, ccnAusrraIicr dic promovccrdc in dc naruurkundc cn
hoogIcraar SocioIogic wcrd aan dc NcwYorksc CoIumbia Univcrsiry,
vocrdc hcr cxpcrimcnr van MiIgramgroorschaIig [(8.ooo rcsrpcrsoncn) cn
mondiaaI [; Iandcn) uir mcr bchuIp van c-maiI cn onIinccommuniry's.
Warrs vond ccn gcmiddcIdc van zcs russcnschakcIs. Hcr punr van MiIgram
cn Warrs is dar hcr cIichc its u smull worl1 nicr zomaar ccn cIichc is, maar ccn
accurarc bcschrijving van dc wcrkcIijkhcid.
Hoc dc six 1rgrrrs in dc prakrijk wcrkcn, wordr vcrbIuIIcnd hcIdcr gcII-
Iusrrccrd door dc wcbsirc OracIc oI Bacon, dic misschicn aIs grap is
bcdocId, maar dcsaInicrrcmin dc marcric voor icdcrccn sncI inzichrcIijk
maakr [zic kadcr).
Voor dc casycraric is Six Drgrrrs ccn bock dar aanroonr hoc gcmakkcIijk
dc bcrocmdsrc cn mccsr invIocdrijkc mcnscn bcrcikbaar zijn, buircn dc
gcvcsrigdc hicrarchiccn om. Ubcnr maar cnkcIc handdrukkcn vcrwijdcrd
van ccn minisrcr, van BiII Garcs, John dc MoI, Bcrr van Marwijk, Gcrard
KIcisrcrIcc cn PauI Wirrcman.
En passanr zicn wc ccn iIIusrraric van hcr bcIang van coIIccricvc inrcIIi-
gcnric voor dc casycraric. Bij cIkaar opgcrcId maakr dc kcnnis uir dc hicr-
voor gcnocmdc wcrkcn van GIadwcII, Granovcrrcr cn Warrs dc conrourcn
van ccn nicuwwcrcIdbccId zichrbaar. EIk gocd idcc kan via wrul tirs in zccr
korrc rijd ovcr dc hcIc wcrcId vcrsprcid wordcn, mirs mcn dc juisrc 'vcrbin-
dcrs' cn'kcnncrs' wccr rc vindcn. Dc wcrkcIijkc machr binncn organisarics
is aan hcr vcrschuivcn van dc hicrarchischc rop naar dc vcrbindcrs cn kcn-
ncrs in [vccIaI) inIormcIc ncrwcrkcn.
Dc komsr van dc inIormaricmaarschappij hccIr dczc onrwikkcIing
cxponcnriccI vcrsncId. Via c-maiI cn andcrc inrcrncrkanaIcn zijn mcnscn
gcmakkcIijkcr bcnadcrbaar cn - bcIangrijkcr - kan cr vccI sncIIcr gccom-
municccrd wordcn russcn dc cnc cn dc andcrc russcnschakcI. Hcr maakr
nogaI ccn vcrschiI oI jc ccn jaar mocr wachrcn ror jouwIaarsrc russcnscha-
kcI zijn jaarIijksc gcsprck mcr dc minisrcr hccIr, oI dar hij vandaag nog ccn
maiIrjc sruurr mcr dc vraag oI hij jou mag inrroduccrcn cn aanbcvcIcn.
29
z: uF FASCkATl SCFF 8l 8Ll 0TFFFK
0e korte We tassea kev|a 8ecoa ea 0oo|sche roaWea
Tlen mlnuut|es rcndkl|ken cp de webslte The 0racle cf 8accn (www.cra-
clecfbaccn.crg) en de thecrle van de Six 0erees wcrdt cp een speelse
manler zeer lnzlchtell|k. ue slte ls verncemd naar de bekende Amerl-
kaanse acteur Kevln 8accn. ue slte maakt gebrulk van de database van
de cnllnelmencyclcpedle www.lmdb.ccm, dle de namen van meer dan
een mll|cen acteurs bevat. Fce verhcudt een wlllekeurlge acteur zlch tct
Kevln 8accn: uccr de naam ln te tlkken, kcmen we daarachter. 8rad Pltt,
bl|vccrbeeld, kent 8accn persccnll|k, want zl| speelden samen ln de lm
Sleepers. Maar hceveel stappen zcu Klm van Kccten verwl|derd zl|n van
8accn: Twee stappen slechts, zc meldt het crakel. want van Kccten
speelde samen met }ulle Chrlstle ln de lm Sncpshcts. Fn Chrlstle
speelde samen met 8accn ln de lm New Ycrk, l lcve yco.
we prcberen een mlnder bekende actrlce. Lles vlsschedl|k, dle een rcl
speelt ln Cccisrhe vrcowen, speelt vccrnamell|k ln theaters en ln tv-
serles. uescndanks ls zl| slechts drle stappen verwl|derd van 8accn. uus
als Cccisrhe vrcowen Kevln 8accn vccr een gastrcllet|e wll vragen, mcet
vlsschedl|k even Fllda van der Meulen bellen, want dle mallt dan 0llver
Platt cf hl| even een sms|e wll sturen naar 8accn. want zc kan dat gaan
ln de rcnnerted ce. Met een beet|e geluk wcrdt ncg dezelfde dag het
ccntact gelegd.
Fet valt nlet mee cm een acteur te vlnden dle meer dan zes stappen ver-
wl|derd ls van 8accn. Maar daar hceven we cck nlet naar te zceken,
want de websltebcuwers hebben zelf al alle 1.o6.
1
acteursnamen
dccr het crakel gehaald. Slechts 1; daarvan zl|n zeven cf acht stappen
verwl|derd van 8accn. 0ngeveer oo.ooo zl|n n, twee cf drle stappen
verwl|derd.
0ck het belang van 'verblnders' en de strenth cj weck ties wcrdt dccr
het 0rakel van 8accn verhelderd. hederlandse acteurs spelen vccrname-
ll|k ln hederlandse lms, Franse acteurs vccrnamell|k ln Franse lms. Fr
hceft maar n hederlandse acteur een rcllet|e te spelen ln een Franse
lm en twee werelden wcrden met elkaar verbcnden.
hatuurll|k ls de lmwereld nlet te vergell|ken met de gewcne wereld.
Maar het prlnclpe bll|ft hetzelfde. Als |e hcnderd mensen kent, en dle
kennen cck allemaal hcnderd mensen, dan zl|n maxlmaal 1o.ooo mensen
(1oo x 1oo) vla n tussenschakel met elkaar verbcnden. vla twee tus-
senschakels wcrden dat al maxlmaal een mll|cen mensen (1oo x 1oo x
1oo).
Dc wcbsirc wordr rcgcImarig gcupdarcr. Dc hicr gcnocmdc gcraIIcn zijn van zoo.
30
FASCkATl F
Als ledereen ln hetzelfde krlnget|e verkeert, gaan deze getallen cmlaag
dccr dubbeltelllng. ue mensen dle ln verschlllende krlngen verkeren,
zcrgen ervccr dat de getallen hccg wcrden. uankzl| lnternet zl|n er aan-
zlenll|k meer ccnnectles tussen mensen ult verschlllende grcepen. ue
lnfcrmatlesamenlevlng cverbrugt fysleke en scclale afstanden tussen per-
scnen. Fen leuke mcp dle cp een schcclpleln ln Crcnlngen wcrdt ver-
teld, kcn er vrceger wel een |aar cver dcen cm Maastrlcht te berelken.
hu wcrdt de mcp vanavcnd al dccrverteld cp msn aan een neef|e ult
Maastrlcht en berelkt hl| mcrgencchtend al het Maastrlchtse schcclpleln.
ult beperkt zlch ulteraard nlet tct mcppen. 0ck de landell|ke schclleren-
staklng en de prctesten tegen de baarmcederhalskankervacclnatle wlsten
langs lnternetkanalen blnnen enkele dagen de vclledlge hederlandse
schccl|eugd te mcblllseren.
Srrucrural Holcs. Thc Socal Srrucrurc oj Compcrron- Rouul1 Burt ppz)
'Strurturul Holrs is voor managcmcnr war dc rnrgcnIoro is voor dc gcnccs-
kundc', schrccI ccn rcccnscnr ovcr dir bock. Burr maakr zichrbaar war in dc
managcmcnrIircraruur voorhccn hooguir wcrd vcrondcrsrcId: dc vcrbor-
gcn srrucrurcn van dc inIormcIc organisaric. Ecnvoudig gczcgd: kcnnis cn
inIormaric kunncn nicr ccnvoudig bcwcgcn russcn vcrschiIIcndc grocpcn,
dir wordr vcrhindcrd door isoIaricIagcn, srrucruraI hoIcs, dic dc vcrsprci-
ding van kcnnis cn idcccn rcgcnhoudcn.
Dc concIusic dic uir dir bock gcrrokkcn kan wordcn, is dar crcarivircir
zwaar wordr ovcrschar aIs dc bron van innovaric. Dc mccsrc innovaric
komr ror srand door dc srrucruraI hoIcs rc ovcrbruggcn.
Organisarics zijn mccsraI wcI doordrongcn van dc noodzaak ror inno-
vcrcn. Crcarivircir wordr vaak gczicn aIs dc bron voor innovaric. Daarom
wordr in ccn innovaricbcIcid mccsraI ccn poging gcdaan omdc crcarivircir
binncn organisarics rc srimuIcrcn. Strurturul Holrs bicdr ccn andcrc kijk op
innovaric cn crcarivircir. Innovaricvc idcccn zijn maar zcIdcn briIjanrc
idcccn dic zomaar uir hcr nicrs komcn. Hcr mcrcndccI van dc innovarics
onrsraar door hcr hcrkcnncn van kanscn. Door ccn gangbaar idcc uir ccn
andcrc grocp ovcr rc ncmcn, Iichr aan rc passcn, cn rc hcrgcbruikcn. Dc vcr-
bindcrs [zic GIadwcII) russcn dc vcrschiIIcndc grocpcn sraan aan dc wicg
van dc innovarics. En zodra wc van dar bcscI doordrongcn zijn, komcn Thr
Strrugth oj Wrul Tirs cn Six Drgrrrs in ccn grorcr Iichr rc sraan. Dc inIormcIc
ncrwcrkcn, cn dan vooraI dc vagc bckcndcn daarin, zijn dc bcIangrijksrc
bron voor innovaric, zo Iuidr dc casycrarischc concIusic op basis van Strur-
turul Holrs, Six Drgrrrs cn Thr Strrugth oj Wrul Tirs.
3I
z: uF FASCkATl SCFF 8l 8Ll 0TFFFK
Dc hoogIcraar Economischc socioIogic RonaId Burr is mcr Strurturul Holrs
dc grondIcggcr van ccn scric nicuwc cconomischc modcIIcn. Dc rradirio-
ncIc cconomischc modcIIcn gaan uir van ccn rhcorcrisch pcrIccrc markr
mcr vrijc concurrcnric. Dc rcaIircir is, dar markrcn vcrrc van pcrIccr zijn,
maar wordcn gchindcrd door srrucruraI hoIcs. Burr onrwcrpr ccn nicuw
cconomisch modcI voor dc wcrking van concurrcnric cn compcriricI voor-
dccI, waarin sociaaI kapiraaI cn ncrwcrkcn ccn cruciaIc roI spcIcn.
InIormaric srroomr ccrsr binncn grocpcn cn pas Iarcr russcn grocpcn.
Dc mccsrc mcnscn hcbbcn dc nciging omvoornamcIijk binncn grocpcn rc
bIijvcn. Hicrdoor onrsraan srrucruraI hoIcs russcn vcrschiIIcndc grocpcn.
Dc vcrschiIIcndc grocpcn bcschikkcn ovcr ccn andcrc srroomvan inIorma-
ric cn kcnnis. Ecn strurturul holr is ccn soorr isoIaricIaag russcn grocpcn, dic
dc srroomrcgcnhoudr. Soms vormcn Iandsgrcnzcn oI raaIgrcnzcn ccn
srrucruraI hoIc russcn kcnnis van vcrschiIIcndc grocpcn, maar vaak is hcr
sIcchrs ccn muurrjc in ccn kanroor, dar dc barricrc vormr. Hicrarchischc
organisaricsrrucrurcn cn wcrkvIocrindcIing crccrcn inIormaricbarricrcs.
Dc cnc aIdcIing wccr soms nauwcIijks war cr op dc andcrc aIdcIing
gcbcurr. Ook russcn mcrkcn cn markrcn bcvindcn zich vccI strurturul holrs,
waardoor sommigc docIgrocpcn nicr oI nauwcIijks wordcn bcrcikr.
Dc nicuwc kijk op concurrcnric is dar hcr vcrkrijgcn van compcriricI
voordccI vooraI ccn kwcsric is van strurturul holrs ovcrbruggcn. Voor indivi-
ducn gcIdr dir dcs rc mccr. Wic ccn brug sIaar russcn rwcc grocpcn mcr
compIcmcnrairc inIormaricbronncn, Iaar inIormaric srromcn russcn rwcc
grocpcn cn vcrgroor hicrmcc zijn individucIc sociaIc kapiraaI.
In wczcn is dir conccpr nicr zo vccI andcrs dan hcr aIoudc conccpr van
dc handcI. Ecn handcIaar van dc VOC vcrpIaarsr spcccrijcn van hcr cnc dccI
van dc wcrcId naar ccn andcr dccI, cn vcrgroor daarmcc zijn kapiraaI. In dc
handcI gaar hcr omIysickc producrcn, in dc casycraric gaar hcr omhcr vcr-
pIaarscn van kcnnis cn idcccn.
Thc Agc oj Acccss. Thc NcwCulrurc oj Hypcrcapralsm, Whcrc all oj Ijc s
a Pad-For Expcrcncc - Jcrcmy RiIkin [zooo)
Dc Amcrikaansc cconoomRiIkin hccIr zcvcnricn bockcn gcschrcvcn, dic
aIIcmaaI gaan ovcr vcrandcringcn in dc cconomic, dc wcrcnschap, dc rcch-
noIogic, cn ovcr dc impacr dic dczc vcrandcringcn hcbbcn op dc maar-
schappij van vandaag cn morgcn. RiIkin is kind aan huis bij divcrsc
Europcsc rcgcringsIcidcrs cn advisccrr dc Europcsc Commissic ovcr vraag-
srukkcn dic gcrcIarccrd zijn aan cconomic, kIimaarvcrandcring cn cncrgic-
vciIighcid.
Thr Agr oj Arrrss is zijn bckcndsrc bock. Hicrin bcschrijIr hij dc gcIcidc-
Iijkc vcrandcring van ccn producricgcoricnrccrdc cconomic naar ccn ncr-
32
FASCkATl F
wcrkcconomic. Er is ccn signihcanrc vcrschuiving van gocdcrcn naar dicn-
srcn. ZcIIs zakcn dic wij aIs ccn producr zicn, wordcn aIs ccn dicnsr op dc
markr gcbrachr. In dc nicuwc cconomic hcbbcn conccprcn, idcccn cn
imago ccn grorcrc cconomischc waardc dan marcricIc gocdcrcn. Dc soIr-
warc is bcIangrijkcr gcwordcn dan dc hardwarc.
AIs gcvoIg hicrvan is cr ccn cnormc dcvaIuaric gaandc van hcr bcIang
van cigcndomcn bczir. Ovcr dc voIIc brccdrc van dc cconomic dringr hcr
idcc door dar bczir cigcnIijk aIIccn maar baIIasr is, cn dar hcr cr nicr om
gaar dingcn rc hcbbcn, maar omrocgang rc hcbbcn ror hcr vruchrgcbruik
crvan.
'Bczir is vccI rc rraag voor dc nicuwc cconomic', zcgr RiIkin in ccn inrcr-
vicwmcr NRCHuu1rlsllu1. 'Waaromzou icmand in ccn cconomic waarin
aIIcs draair omsncIhcid nog icrs in cigcndomwiIIcn hcbbcn dar mcrccn aI
wccr achrcrhaaId is door ccn nicuwcr modcI oI ccn upgradc? MarcricIc
zakcn Iarcn ons nicr koud, maar wc hocvcn zc nicr mccr pcr sc zcII rc bczir-
rcn. Eigcndomis gcbasccrd op dc gcdachrc dar hcr dc mocirc waard is om
Iysickc gocdcrcn voor Iangcrc rijd vasr rc houdcn. Maar zc docn cr srccds
mindcr roc in ccn cconomic waarin vcrandcring zo'n bccrjc dc cnigc con-
sranrc is.'
Dczc vcrandcring van inzichr gaar hcr sncIsr bij bcdrijvcn. KapiraaIgoc-
dcrcn Icascn, acrivircircn hnancicrcn mcr vrccmd vcrmogcn, bcdrijIsondcr-
dcIcn cn pcrsonccI oursourccn, hcr zijn aIIcmaaI wccrspicgcIingcn van dc
aIncmcndc waardcring voor cigcndom. Ncr aIs dc groci van Iranchising rcn
kosrc van hcr hIiaaIbcdrijI. Fysick bczir is ccn onhandigc kosrcnposr in dc
ncrwcrkcconomic. Dc Iranchiscgcvcr is nicr mccr gcInrcrcssccrd in baksrc-
ncn, in hcr bczir van winkcIpandcn, maar vcrhuurr Iicvcr zijn mcrk, zijn
inrcIIccruccI cigcndom. Dc Iranchiscncmcr huurr voor ccn bcpaaIdc rijd dc
rocgang ror dar inrcIIccruccI cigcndom. Dc Amcrikaansc dcraiIhandcI
bcsraar naar scharring aI voor bijna dc hcIIr uir Iranchiscs. In NcdcrIand is
hcr aanraI Iranchiscvcsrigingcn in vijIricn jaar rijd dricmaaI zo groor
gcwordcn. Naasr dc dcraiIhandcI is dc IranchiscIormuIc nu in opkomsr
voor zakcIijkc dicnsrvcrIcncrs.
Bij dc consumcnr gaar dc vcrschuiving van bczir naar gcbruik war
mindcr sncI. Maar dar is ccn kwcsric van rijd, srcIr RiIkin. Nccmnu dc
auromarkr. In dc rwccdc hcIIr van dc vorigc ccuwwas ccn cigcn auro ccn
van dc mccsr nagcsrrccIdc bczirringcn. InmiddcIs rijdr ccn subsranriccI
dccI van dc bcvoIking in Icascauro's. Dczc auromobiIisrcn prcIcrcrcn hcr
gcbruiksgcmak van dc auro bovcn hcr bczir van dc auro. Dczc rrcnd zaI
mccr cn mccr doorzcrrcn, doordar bcdrijvcn srccds mccr oog krijgcn voor
dc waardc van ccn IcvcnsIangc rcIaric mcr ccn kIanr. Mcr hcr opbouwcn cn
ondcrhoudcn van ccn duurzamc kIanrrcIaric vaIr mccr rc vcrdicncn dan
mcr ccn ccnmaIigc rransacric. Bcdrijvcn zuIIcn daaromprobcrcn aIIcrIci
33
z: uF FASCkATl SCFF 8l 8Ll 0TFFFK
vormcn van gcbruiksconrracrcn aan rc bicdcn, in pIaars van Iysickc produc-
rcn rc vcrkopcn. Dir gaar hcr gcmakkcIijksr bij nicuwc producrgrocpcn,
waar hisrorischc gcwoonrcs cn gcbruikcn gccn bcIcmmcring vormcn, zoaIs
mobicIc rcIcIoons. Dc kosrbarc marcricIc apparaarjcs wordcn graris wcggc-
vcn, in ruiI voor ccn Iangdurig gcbruiksconrracr op dc aInamc van immarc-
ricIc rcIcIoonminurcn.
Dc vcrschuiving van bczir naar gcbruik is ccn IundamcnrcIc vcrandc-
ring dic bcIangrijkc gcvoIgcn hccIr voor cconomic, organisarickundc cn
managcmcnr. Hicrarchic cn cigcndomzijn van narurc nauwmcr cIkaar
vcrwcvcn. AIs hcr bcIang van cigcndomaInccmr, vcrkIcinr daarmcc ook
hcr bcsraansrcchr voor dc rradirioncIc hicrarchischc srrucruur. In dc oudc
cconomic warcn kapiraaI cn bczirringcn dc bcIangrijksrc vocdingsbodcm
voor producric, groci, bcdrijIsrcsuIraar cn winsr. Wic hcr Iand bczar, oI dc
machincs, had dc cconomischc machr. In dc nicuwc cconomic is sociaaI
kapiraaI dc bcIangrijksrc Iacror gcwordcn.
Fururc oj Moncy. Crcarng NcwWcalrh, Work and a Wscr World
- Bcrnard Licracr [)
Dc BcIgischc cconoomBcrnard Licracr is vccIvuIdig aIgcschiIdcrd aIs
docmdcnkcr, aIs onhciIsproIccr, nadar hij ricn jaar gcIcdcn aI dc huidigc
hnancicIc crisis voorspcIdc. Licracr vcrbaasr zich crovcr dar zovccI mcnscn
onrzcrrcnd vccI rijd bcsrcdcn aan hcr vcrkrijgcn oI uirgcvcn van gcId, maar
dar bijna nicmand sriIsraar bij dc vraag: 'GcId, war is dar cigcnIijk?' Licracr
sraar daar wcI bij sriI cn schrijIr cr ccn hccI bock ovcr. Op vcrbIuIIcndc
wijzc cn in bcgrijpcIijkc raaI onrraIcIr hij dc wcrcId van gcId cn hcr gcId-
sysrccm. ZcIIs bankicrs, cconomcn cn hnanciccI cxpcrrs vindcn in dir bock
vccI nicuwc kcnnis cn inzichrcn. Licracr concIudccrr dar hcr huidigc gcId-
sysrccmwcIiswaar zccr cIhcicnr is, maar ook zccr IragicI. En IundamcnrccI
insrabicI. Dc hnancicIc crisis is gccn rijdcIijk probIccm, maar ccn srrucru-
rccI probIccm, aIdus Licracr, omdar hcr gcIdsysrccmaI ccuwcn gcIcdcn
door dc mcns is onrworpcn, in ccn rijd dic andcrs was dan dc huidigc rijd.
Dc inIormaricrcvoIuric, maar ook dc vcroudcringsgoII cn dc kIimaarvcran-
dcring zorgcn voor ccn nicuwc maarschappcIijkc inIrasrrucruur waar hcr
oudc onrwcrp nicr gocd mccr bij aansIuir.
Ecn pcssimisr, dar is Licracr zckcr. Maar hij is gccn charIaran. Zijn visics
cn aanbcvcIingcn zijn nicr ovcraI cvcn gcIicId, maar zijn kcnnis is onom-
srrcdcn. Licracr sraar bckcnd aIs ccn van 's wcrcIds groorsrc kcnncrs van
hnancicIc cn moncrairc zakcn. Zijn CV is indrukwckkcnd, vooraI in dc
brccdrc, wanr bcrocpshaIvc bckcck Licracr dc hnancicIc wcrcId van aIIc
kanrcn: wcrcnschap, poIirick, consuIranr, ccnrraIc bank, handcIsbank cn
cIckrronisch gcIdvcrkccr.
34
FASCkATl F
Bij dc BcIgischc CcnrraIc Bank was hij vcranrwoordcIijk voor dc invocring
van dc ccu. In dczc pcriodc was hij rcvcns dirccrcur van hcr BcIgisch cIck-
rronisch bcraIingssysrccm. AIs consuIranr advisccrdc hij vcIc muIrinario-
naIs ovcr vaIuravraagsrukkcn cn in dc jarcn rachrig hicIp hij divcrsc Zuid-
Amcrikaansc ovcrhcdcn mcr hcr ovcrwinncn van dc moncrairc crisis
waarin zc warcn bcIand. Ook dczc criscs had hij ovcrigcns aI jarcn van rcvo-
rcn voorspcId.
Licracr was ook oprichrcr van vaIurabcIcggingsIonds Gaiacorp. Busiurss
Wrrl ricp Licracr in z uir ror 's wcrcIds bcsrc vaIurahandcIaar. Op zijn
acadcmischc conduircsraar prijkcn proIcssorarcn aan dc univcrsircircn van
Lcuvcn, CoIorado cn BcrkcIcy.
Rcnrc is dc gcvaarIijkc angcI in hcr gcIdsysrccm, zo bcroogr Licracr. Hcr
gcId is gccn waardcvrij ruiImiddcI, zoaIs dc cconomicbockcn vcrrcIIcn. Hcr
moncrair sysrccmis zo onrworpcn, dar hcr aIs onbcdocId bijcIIccr bcpaaId
cconomisch gcdrag vcroorzaakr. Hcr wcrkr concurrcnric cn korrcrcrmijn-
dcnkcn in dc hand, hcr dwingr ror voorrdurcndc cconomischc groci cn hcr
ondcrwaardccrr dc rakcn dic cruciaaI zijn omccn samcnIcving in srand rc
houdcn, zoaIs zorg cn ondcrwijs. Door gcId uir rc Icncn, crccrcn bankcn
gcId. Maar hcr gcIccndc gcId mocr wordcn rcrugbcraaId mcr rcnrc. Dar
rcnrcbcdrag crcccrr dc bank nicr. Dar mocr dc gcIdIcncr zicn rc bcmachri-
gcn, rcn kosrc van andcrcn. En zo onrsraar ccn vIicgwicIcIIccr van concur-
rcnric cn gcIorcccrdc cconomischc groci. Mcr ondcr andcrc vocdscIrckor-
rcn cn wcrkIooshcid aIs onvcrmijdcIijkc cconomischc gcvoIgcn. VoIgcns
Licracr zijn dir kunsrmarigc rckorrcn. 'Er is mccr dan gcnocg vocdscI cn
wcrk voor icdcrccn. Er is aIIccn schaarsrc aan gcId.'
Hcr rcnrcdragcndc gcId sraar ook haaks op ccn duurzamc cconomic.
Invcsrcringcn cn bcdrijIsbcsIissingcn wordcn conrinu aIgcwogcn rcgcn dc
rcnrcvocr. Dar Icidr srccds ror korrcrcrmijnpoIirick. AIs kapiraaI sncIIcr
grocir dan dar bomcn grocicn, wordr hcr bos vandaag gckapr, omdc hour-
opbrcngsr rc bcIcggcn. Nurrigc Iangcrcrmijninvcsrcringcn wordcn crnsrig
bcnadccId door hcr vcrschijnscI rcnrc. Bcdrijvcn mocrcn vandaag winsr
makcn. Wic invcsrccrr in dc rockomsr, dcrIr rcnrc-inkomsrcn in hcr hcdcn.
In hcr huidigc moncrairc sysrccmzoudcn nooir karhcdraIcn wordcn
gcbouwd, srcIr Licracr. Dar warcn invcsrcringcn van vcIc dcccnnia.
Licracr hccIr nicr aIIccn kririck, hij suggcrccrr ook opIossingcn. Com-
pIcmcnrairc gcIdsysrcmcn naasr hcr huidigc gcIdsysrccmkunncn ccn hccI
nurrigc bijdragc vormcn omccn dccI van dc probIcmcn op rc Iosscn. Com-
pIcmcnrairc vaIura zijn gcbasccrd op ruiIhandcI. Dc rcnrc is nuI. OI nog
bcrcr: zc hcbbcn ccn ncgaricvc rcnrc, omdc omIoop rc srimuIcrcn. Hcr hui-
digc moncrairc sysrccmis ccn monocuIruur. Ecn sysrccmdar hcr conracr
mcr dc wcrkcIijkhcid vcrIorcn hccIr. DagcIijks wisscIr bijna _ooo miIjard
doIIar van cigcnaar. Daarvan gaar maar IicIsr 8 proccnr omin spccuIarics,
35
z: uF FASCkATl SCFF 8l 8Ll 0TFFFK
gcId dar nicr wordr gcbruikr voor bcraIing van gocdcrcn oI dicnsrcn. Com-
pIcmcnrairc vaIura bicdcn mccr divcrsircir in dczc monocuIruur, bicdcn
mccr conracr mcr dc Iysickc wcrcId cn Iungcrcn aIs buIIcr voor dc hcvigc
schommcIingcn in hcr moncrairc sysrccm. Dczc compIcmcnrairc vaIura
passcn zccr gocd in dc gcrccdschapskisr van dc casycraric, zoaIs u in hooId-
sruk ; zuIr zicn.
Iovc s rhc Kllcr App. Howro Wn Busncss and Inucncc Frcnds
- TimSandcrs [zoo_)
LicIdc is dc nicuwc ondcrschcidcndc concurrcnricIacror in dc modcrnc
cconomic. Dar kIinkr wcI crg zwcvcrig, aIs ccn rcvivaI van dc howcrpowcr.
Maar TimSandcrs is gccn hippic, hij is ccn voormaIig ropman vanYahoo!,
dic nu ccn vccIgcvraagd sprckcr is cn bcsrscIIcraurcur. Lovc is rhc KiIIcr
App is ccn bock waar vooraI russcn dc rcgcIs door gcIczcn mocr wordcn.
Mcr cnigc ironic zou jc dc csscnric van hcr bock dan kunncn samcnvarrcn
aIs: aIrruIsmc aIs busincssmodcI.
In dc oudc cconomic is hcr conccpr rrturu ou iuvrstmrut vccI rc vcr door-
gcschorcn. Ja, uircindcIijk mocr cr gcId vcrdicnd wordcn. Maar mocr
daaromook van cIkc acric cn van cIkc rransacric dirccr cn rcchrsrrccks hcr
rcsuIraar gcmcrcn wordcn? Dar maakr nicr aIIccn wcrkcn cn ondcrncmcn
ccn sruk mindcr Icuk, hcr wcrkr ook bcIcmmcrcnd cn vcrsrarrcnd. Hcr vcr-
kIcinr dc hcxibiIircir cn hcr vcrhindcrr noodzakcIijkc innovaric. Dc rradiri-
oncIc organisaricsrrucrurcn van dc zoc ccuwIcuncn rc vccI op mccrbarc
korrcrcrmijnrcsuIrarcn. Op'Whar's in ir Ior mc?', op'Voor war, hoorr war'
cn op dc gcdachrc dar ondcrncmcn [cn ook dc carricrc van ccn individu)
ccn kwcsric zou zijn van crcn oI gcgcrcn wordcn.
AIs rcgcnhangcr hicrvan propagandccrr Sandcrs dc IicIdc, maar in Icirc
gaar hcr hicr omschijnbarc onbaarzuchrighcid. Ook in hcr modcI van San-
dcrs is wcI dcgcIijk sprakc van ccn rrturu ou iuvrstmrut, aIIccn Iaar hij hcr
idcc Ios dar hcr nodig is omdc opbrcngsr rcchrsrrccks rc koppcIcn aan ccn
invcsrcring, cn dar dc opbrcngsr aIrijd is uir rc drukkcn in ccn mccrbarc
gcIdopbrcngsr. Wanr daar zar dc zwakkc pIck in hcr oudc 'bockhoudcrs-
modcI'. Dc opbrcngsrcn zijn vaak hcIcmaaI nicr rc mcrcn oI in gcId uir rc
drukkcn. Opbrcngsrcn maniIcsrcrcn zich ondcr andcrc in dc vormvan
idcccn, conracrcn, rcIarics, vcrrrouwcn, rcpuraric. Dar zijn immarcricIc
opbrcngsrcn, dic Iarcr dc bron vormcn voor marcricIc opbrcngsrcn. Hcr is
ondocnIijk omcIkc aIzondcrIijkc immarcricIc opbrcngsr uir rc drukkcn in
ccn posr op dc rcsuIrarcnrckcning. Dar is ook nicr zo inrcrcssanr, bchaIvc
voor bockhoudcrs cn voor burcaucrarischc managcrs dic cIkc aIzondcrIijkc
handcIing wiIIcn conrroIcrcn. Voor ondcrncmcrs cn voor bcvIogcn wcrknc-
mcrs is hcr ccn vcrspiIIing van rijd cn van cncrgic. Dic pIanrcn Iicvcr hon-
36
FASCkATl F
dcrd zaadjcs, zondcr zich rc bckommcrcn omdc vraag wcIkc zaadjcs nu
prccics vcranrwoordcIijk zijn voor ccn mooic oogsr. Zij gaan Iicvcr uir van
dc gcdachrc 'Wic zaair, zaI oogsrcn.'
In dc casycraric combincrcn wc bcidc gcdachrcn. Voor hcr voorrbcsraan
van ccn organisaric is hcr noodzakcIijk dar cr voIdocndc opbrcngsrcn zijn,
dus hcr bIijIr nodig omopbrcngsrcn rc mcrcn. Hcr vcrschiI russcn burcau-
craric cn casycraric is dar wc dc opbrcngsrcn nicr mccr oncindig cn ror in
dcraiI gaan onrIcdcn cn rocrckcncn aan aIzondcrIijkc rijd- cn gcIdinvcsrc-
ringcn. Dc casycrarischc bcnadcring is dar hcr cIIccricvcr is omin dc garcn
rc houdcn oI dc roraIc oogsr grorcr is dan dc kosrcn van dc hondcrd zaadjcs.
In dc prakrijk pasr Sandcrs zijn idcccn roc door hccI vccI rc Iczcn cn
door zijn kcnnis vrijuir rc dcIcn in zijn zakcIijk ncrwcrk. Hcr is nicr dc
schaarsrc van kcnnis dic concurrcnricvoordccI opIcvcrr, hcr is dc rocpas-
sing van kcnnis. Door kcnnis rc dcIcn, krijg jc vccI Iccdback cn wordr dc
kcnnis dic jc hcbr waardcvoIIcr cn bruikbaardcr, zo mccnr Sandcrs. Daar-
naasr Icvcrr hcr dcIcn van kcnnis nog icrs op. Aandachr! Aardig zijn,
mcnscn hcIpcn cn kcnnis dcIcn zijn uircrsr cIIccricvc middcIcn omdc aan-
dachr van mcnscn rc krijgcn. En aandachr is ccn csscnricIc bron voor
zakcndocn. Voor zo'n bccrjc cIkc nicuwc ondcrncming gcIdr dar aandachr
krijgcn cn vcrrrouwcn winncn dc ccrsrc Iasrigc obsrakcIs zijn. Dc aanpak
van Sandcrs hcIpr dic obsrakcIs rc vcrkIcincn.
Dc gcdachrc van Lovr is thr Killrr App is wcI vcrnicuwcnd, maar vcrrc van
rcvoIurionair. Er is ccn bcrocpsgrocp dic dczc gcdachrc aI ccuwcn inruIricI
rocpasr: vcrkopcrs. Dc srcrcoricpc ropvcrkopcr is icmand dic nicrs wiI vcr-
kopcn. Hij wiI zijn kIanrcn hcIpcn, ccrIijk adviscrcn, bIij makcn. Hij is nicr
gcspirsr op dc rransacric, aIrhans hij wckr op zijn minsr dc indruk dar hij
onvcrschiIIig is ovcr zijn korrcrcrmijnvcrkooprcsuIraar. En juisr daardoor
vcrkoopr hij zovccI.
War Sandcrs docr, is dczc Iijn doorrrckkcn. Ecn organisaric is cigcnIijk ook
ccn vcrkopcr: van zijn producrcn cn dicnsrcn. En ccn wcrkncmcr is cigcn-
Iijk ook ccn vcrkopcr: van zijn kwaIircircn cn rocgcvocgdc waardc voor dc
organisaric. Juisr aIs jc nicr rransacricgcrichr bcnr, wordr dc opbrcngsr
grorcr, is dc achrcrIiggcndc boodschap.
Grars. Ncuwc cconomc n dc dgralc rjd - Chris Andcrson [zoo)
Ecn GoogIc-zockopdrachr op Frcc + Chris + Andcrson Icvcrdc in hcr voor-
jaar van zoo ruim_ miIjocn hirs op. Hcr groorsrc dccI van dc hirs gaar
ovcr ccn bock van Chris Andcrson dar pas dric maandcn Iarcr zou vcrschij-
ncn. ZcIIs dc rircI van hcr bock was op dar momcnr nog nicr bckcnd. Wirr1-
hooIdrcdacrcur Andcrson ging in diaIoog mcr zijn Iczcrs ovcr mogcIijkc
rircIs:
37
z: uF FASCkATl SCFF 8l 8Ll 0TFFFK
FRLL: Thr story oj u ru1irul prirr :rro)
z FRLL: HowSo.oo rhuugr1 thr worl1
_ FRLL: Howrompuuirs grt rirh ly rhurgiug uothiug
( FRLL: Thr rrouomirs oj uluu1uurr uu1 thr murlrtplurr without moury
Hoc kun jc gcId vcrdicncn aIs jc jc producrcn oI dicnsrcn graris wcggccIr?
Daar gaar hcr bock ovcr. En dc rhcoriccn uir zijn bock pasr Andcrson ook
zcII roc in dc prakrijk. HcIc hooIdsrukkcn uir zijn bock gccIr hij graris wcg.
Daar krijgr hij gccn gcId voor, maar wcI hccI vccI aandachr. Dc opmcrkc-
Iijkc cconomischc rrcnd van jrrrrouomirs gaar namcIijk hand in hand mcr dc
ugr oj urrrss. Door hcr grorc IczcrspubIick dar hij mcr zijn graris hooIdsruk-
kcn bcrcikrc, was zijn bock aI ccn hypc, ruimvoordar hcr was gcdrukr.
Andcrson bcschouwr King GiIcrrc aIs dc grondIcggcr van dc jrrrrouo-
mirs. In o_ had dc uirvindcr van hcr wcgwcrpschccrmcsjc na ccn jaar wcI-
gcrcId 68 mcsjcs vcrkochr. GiIcrrc vcrandcrdc zijn srrarcgic cn bouwdc ccn
immcns impcriumdoor ccn hcIc rccks markcringrrucs mcr wcggcvcn aIs
rodc draad: gccI dc houdcrs wcg, cn vcrkoop vcrvoIgcns dc durc mcsjcs.
Ecn ccuwIarcr docn Iabrikanrcn van prinrcrs zo ongcvccr hcrzcIIdc. Dc
prinrcrs kosrcn ccn schijnrjc, dc inkrvuIIingcn kosrcn ccn vcrmogcn.
Hcr aanraI voorbccIdcn in dc hcdcndaagsc cconomic wordr srccds raI-
rijkcr. Graris wiI nicr zcggcn dar cr gccn gcId mccr wordr vcrdicnd. AIIccn
dc bron van inkomsrcn vcrschuiIr. Arricsrcn gcvcn hun muzick graris wcg
cn vcrdicncn aan Iivcoprrcdcns cn mcrchandising. HorcIs gcvcn kamcrs
graris wcg cn vcrdicncn aan maaIrijdcn. VIicgmaarschappijcn gcvcn sroc-
Icn [bijna) graris wcg cn vcrdicncn aan dc vcrkoop van drank, rabak,
parIumcn aan aurovcrhuur. Dc bckcndsrc manicr omgcId rc vcrdicncn
mcr jrrrrouomirs is hcr dricparrijcnsysrccm. Parrij ccn crcccrr ccn markr
door dingcn graris wcg rc gcvcn aan parrij rwcc. Parrij dric bcraaIr crvoor
omin dczc markr rc mogcn parricipcrcn. Dar kIinkr ingcwikkcIdcr dan hcr
is. Bijna aIIc mcdia wcrkcn wcrkcn voIgcns dir sysrccm. Dc advcrrccrdcrs
bcraIcn voor rocgang ror ccn pubIick.
Door dc ncrwcrksamcnIcving zijn dc mogcIijkhcdcn van jrrrrouomirs
spccracuIair gcsrcgcn. Was hcr bij King GiIIcrrc nog ccn markcringrruc, nu
wordr hcr mccr cn mccr ccn radicaIc prijssrrarcgic. AIs icrs gcId kosr omrc
makcn, kun jc hcr mociIijk onbcpcrkr graris wcggcvcn. Maar digiraIc pro-
ducrcn cn dicnsrcn zijn ccnvoudig rc dupIiccrcn cn rc disrribucrcn. Dc
marginaIc producric- cn disrriburickosrcn nadcrcn hcr nuIpunr. In vcIc
cconomischc sccrorcn hcbbcn wc dc aIgcIopcn ricn jaar aI gczicn dar dc
kosrcn gaan daIcn, zodra hcr producricproccs wordr gckoppcId aan digi-
raIc ncrwcrkcn. War nicuwis, voIgcns Andcrson, is dc sncIhcid waarmcc
bcdrijvcn in dc mccsr uirccnIopcndc sccrorcn - van bankicrcn ror gokkcn-
38
FASCkATl F
in digiraIc bcdrijvcn vcrandcrcn, cn zodocndc dc kans krijgcn omjrrrrouo-
mirs rc cxpIoircrcn.
Managcrs cn organisaricdcskundigcn advisccrr Andcrson omnog ccns
hccI kririsch rc kijkcn naar dc voorondcrsrcIIing van dc pcrIccrc prijscIasri-
circir: bij hcr daIcn van dc prijs srijgr dc vraag in ccn rcchrc Iijn. Andcrson
mccnr dar dczc aannamc onjuisr is. VoIgcns hcmis cr ccn cnormgroor vcr-
schiI russcn graris cn hccI gocdkoop. In vccI gcvaIIcn kan dar hcr vcrschiI
bcrckcncn russcn ccn hccI groor pubIick cn anonimircir. AIs jc kosrprijs
roch aI bijna nuI is, kun jc daarombcrcr jc producr graris wcggcvcn dan cr
ccn Iagc prijs voor rc rckcncn.
Voor dc casycrarischc gcdachrc Iigr hcr bcIang vanAndcrsons bock nicr
ccns zozccr in dc winsrkanscn van hcr grariswcggccImodcI, maar mcr namc
in hcr bcscI van dc cxrrccmgcdaaIdc producric- cn disrriburickosrcn. Dc
hogc rocrrcdingsdrcmpcIs in dc oudc cconomic zijn zo gocd aIs wcggc-
vaagd. Dankzij digiraIiscring cn dc ncrwcrksamcnIcving kan icdcrccn
morgcn ccn bcdrijI oI organisaric bcginncn zondcr nocmcnswaardigc srarr-
kosrcn. Dc jrrrrouomirs bicdcn daarbij ccn cxrra drcmpcIvcrIaging. Wanr bij
ccn vcrkoopprijs van nuI onrIoopr ccn bcginncndc organisaric ondcr mccr
dc compIicarics van ccn vcrkoopapparaar, bcraIingsvcrkccr cn bcIasringcn.
t,ooo rruc jans - Kcvin KcIIy [zoo8)
Aurodidacr Kcvin KcIIy gcnicr vooraI bckcndhcid aIs dc hooIdrcdacrcur-
oprichrcr van Wirr1 Mugu:iur. Hij pubIicccrdc daarnaasr raIIozc spraakma-
kcndc arrikcIcn in ondcr andcrc NrwYorl Timrs, Lsuirr cn Thr Lrouomist, cn
ook ccn aanraI bockcn, waarondcr NrwRulrs jor thr NrwLrouomy. Zijn
nicuwsrc bock Whut Trrhuology Wuuts pubIicccrdc KcIIy op zijn wcbIog
[www.kk.org) rijdcns hcr schrijvcn aIs ccn bock in wording. Hij mocdigdc
dc Iczcrs cxpIicicr aan omzijn schcrscn rc bccommcnraricrcn, ommcdc
aan dc hand van dczc commcnrarcn, dc cindvcrsic van zijn bock rc vcrbcrc-
rcn. ooo Trur Fuus is ccn van dc schcrscn uir hcr bock in wording.
Ecn crcaricI bcrocpsbcocIcnaar, ccn arricsr, ccn muzikanr, ccn IorograaI
oI ccn ambachrsman hccIr maar duizcnd cchrc Ians nodig omrc kunncn
Icvcn, srcIr KcIIy. AIs cIkc cchrc Ian sIcchrs promiIIc van zijn jaarinkomcn
uirgccIr aan zijn idooI [bovcn op dc producrickosrcn), vormcn dic duizcnd
promiIIc rczamcn wccr ccn nicuwjaarinkomcn. Hcr gcraI duizcnd is rcdc-
Iijk wiIIckcurig. Dc symboIick van hcr gcraI duizcnd is: icdcrccn kan ror
duizcnd rcIIcn. Hcr is mogcIijk omduizcnd mcnscn rc kcnncn. Wic dric
jaar Iang cIkc dag ccn nicuwc Ian crbij krijgr, hccIr zijn duizcnd Ians bij
cIkaar. In pIaars van op zock rc gaan naar nicuwc Ians, kun jc ook probcrcn
'kIcinc Ians' rc rransIormcrcn in cchrc Ians. Hcr is dan wcI noodzakcIijk om
op ccn oI andcrc manicr rc communiccrcn mcr dc aspiranr-Ians. Inrcrncr
39
z: uF FASCkATl SCFF 8l 8Ll 0TFFFK
bicdr ccn kcur aan mogcIijkc communicarickanaIcn, zoaIs wcbsircs, bIogs,
Twirrcr cn c-maiI. Daarnaasr bicdr dc voorrschrijdcndc digiraIiscring vccI
mogcIijkhcdcn omcindproducrcn zccr ccnvoudig cn vrijwcI kosrcIoos rc
disrribucrcn ondcr Ians. Ecn mp_-bcsrand van ccn nicuwIicdjc maiIcn is
gcmakkcIijkcr dan ccn pIaar van vinyI in duizcndvoud rc Iarcn pcrscn cn
pcr pakkcrposr op rc srurcn. Dc schcppcnd kunsrcnaar in dc zc ccuwis
nicr Iangcr mccr aangcwczcn op ccn [hicrarchischc) inrcrmcdiair, zoaIs ccn
pIarcnmaarschappij, gaIcric oI uirgcvcr voor dc producric, communicaric,
markcring, disrriburic cn Iogisrick van zijn schcppingcn.
Op hcr ccrsrc gczichr is dczc gcdachrcgang van KcIIy sIcchrs ccn busi-
ncssmodcI voor marginaIc kunsrcnaars. Maar op hcr rwccdc gczichr is ooo
Trur Fuus ccn vccI brcdcr conccpr. ooo Trur Fuus is ccn mcraIoor voor hoc dc
rcchnoIogischc onrwikkcIingcn ccn nicuwcconomisch rijdpcrk hcbbcn
ingcIuid, ncr zoaIs aan hcr bcgin van dc zoc ccuwdc indusrricIc rcvoIuric
aan dc wicg srond van ccn nicuwc cconomischc inrichring.
Dc Iogischc voIgordc is: ccrsr is cr dc rcchnoIogic, dan komcn dc rocpas-
singcn, vcrvoIgcns onrsraar ccn bijpasscndc cconomischc inIrasrrucruur.
Rond oo bcgon dc omschakcIing van handmarig naar machinaaI vcrvaar-
digdc gocdcrcn, door rocpassingcn van dc sroommachinc. Dir gaI ccn
cnormc impuIs aan dc onrwikkcIing cn vcrvaardiging van producrcn.
AmbachrcIijkc wcrkpIaarscn grocidcn uir ror grorc Iabrickcn cn vormdcn
samcn ccn groorschaIigc indusrric. Door dic groci daaIdc dc prijs van dc
producrcn cnorm, waardoor srccds mccr mcnscn zich dczc kondcn vcroor-
Iovcn. Hcr bcrroI ccn rcIaricI sncIIc onrwikkcIing van nicuwc rcchnickcn
cn hun rocpassing in dc indusrric. Er was sprakc van ccn rrcndbrcuk in vcr-
gcIijking mcr vrocgcrc rijdcn, vandaar hcr woord'rcvoIuric'. Dc nicuwc
rcchnoIogiccn Iciddcn ror nicuwc producricmcrhodcn, dc nicuwc produc-
ricmcrhodcn Iciddcn ror ccn nicuwc bijpasscndc cconomischc inIrasrruc-
ruur. In dc rwinrigsrc ccuwonrsrond in hcr kicIzog van dc massaproducric
ccn cconomic van massaconsumpric, massacommunicaric cn massamarkc-
ring aIs mccsr cIhcicnrc syrccm.
Rond zooo zicn wc ccn soorrgcIijkc rrirs onrsraan. Dc inrcrncrrcchno-
Iogic sraar aan dc basis van dir nicuwc cconomischc rijdpcrk. VcrvoIgcns
kwamcn dc ccrsrc rocpassingcn: aIIcrIci nicuwc producrcn cn producric-
mcrhodcn. Dc Iogischc vcrvoIgsrap is hcr onrsraan van ccn nicuwc, bijpas-
scndc cconomischc ordcning. Daarbij is hcr rwijIcIachrig oI massacon-
sumpric, massacommunicaric cn massamarkcring nog vccI Iangcr dc
hooIdroI bIijvcn spcIcn. Dc conscqucnric daarvan is dar ook hcr bcsraans-
rcchr onzckcr wordr van aIIc organisarics waarbij dc organisaricsrrucruur
is aIgcsrcmd op dc oudc cconomischc ordcning. Nicr aIIccn dc marginaIc
kunsrcnaar, maar ook ShcII, PhiIips, Akzo, Forris, dc rijksovcrhcid cn zorg-
insrcIIingcn mocrcn misschicn wcI op zock gaan naar hun ooo cchrc Ians.
40
FASCkATl F
h00F0S10k 3 SkMh0k1
ult hccfdstuk gaat cver de kracht van zwermen waarln mensen hun kennls
bundelen. 0ver de kansen en mcgell|khelden dle het bledt als dle ccllec-
tleve lntelllgentle beter wcrdt gestructureerd. 0ver lnfcrmele netwerken
waarln nu ncg vccral bestaande kennls wcrdt verspreld, maar waarln
steeds vaker nleuwe kennls wcrdt gecreeerd. Fet gaat cver hlerarchlsche
crganlsatles dle tct vccr kcrt het tempc van kennlsverspreldlng kcnden
bepalen (lees: vertragen), maar dle het zlch nlet langer kunnen verccrlc-
ven cm cngebrulkte kennls cngebrulkt te laten. want ln de easycratle zl|n
nauwell|ks ncg tcetredlngsdrempels en kan ledereen mcrgen een cmrcep,
een pclltleke partl|, cf zelfs een bank beglnnen.
4I
3
IWkMh
kkl0Lh0 MhShMhl01
In dc onIinc-cncycIopcdic Wikipcdia sraar dc voIgcndc dchniric van ccn
zwcrm:
Lru :wrrmis rru grorp iusrrtru, vogrls oj vlrrrmui:ru 1ir srhijuluur uls rru grorp
lrwrgru, vrrgrlijlluur mrt rru srhool vissru. Hrt voortlrwrgru iu rru :wrrmhrrjt
uls voor1rrl 1ut 1r grorp miu1rr lwrtsluur is voor uuuvullru vuu rooj1irrru.
Zou dar aIIccn voor vogcIs gcIdcn? OI is hcr vcrschijnscI :wrrmru ook van
rocpassing op mcnscn? Ecn gocd gccordinccrdc zwcrmonrsraar aI aIs
individucn ccnvoudigc rcgcIs voIgcn, waarbij zc crvoor zorgcn nicr rc
borscn mcr ccn andcr, dczcIIdc kanr op rc bcwcgcn aIs dcgcncn naasr hcn
cn in ccn grocp rc bIijvcn.
In cIk rrcinsrarion in dc spirs cn in cIk druk winkcIccnrrumgcbcurr dir.
Grorc grocpcn mcnscn vcrpIaarscn zich vrij gcmakkcIijk cn dar gaar aIIc-
maaI gocd, zondcr dar daarbij machr aan rc pasr komr. Er is gccn aanroon-
barc hicrarchic rc bcspcurcn in dc kriocIcndc mcnscnmcnigrc. Ook zijn cr
gccn IormcIc wcrrcn oI duidcIijkc rcgcIs dic hcr coIIccricvc vcrpIaarsings-
proccs aansrurcn cn bcgcIcidcn. Gccn sropIichrcn, gccn rorondcs, gccn vcr-
kccrsdrcmpcIs, gccn hirspaIcn.
IWkMlh1LLl0h1l
'Zic ook :wrrmiutrlligrutir', zcgr Wikipcdia:
Zwrrmiutrlligrutir is rru vormvuu luustmutigr iutrlligrutir 1ir grlusrrr1 is op
rollrrtirj gr1rug vuu gr1rrrutrulisrrr1r, :rljorguuisrrru1r systrmru. Zwrrmiutrl-
ligrutirsystrmru lrstuuu typisrh uit rru populutir vuu rruvou1igr ugrutru 1ir
iutrrugrrru mrt rlluur ru huu omgrviug. Horwrl rr grru rrutrulr routrolrrru1r
strurtuur is 1ir 1r ugrutru routrolrrrt, :orgru 1r gr:umrulijlr iutrrurtirs voor rru
gloluul iutrlligrut gr1rug.
Tor dusvcr gaar hcr aIIccn nog maar ovcr Iysickc bcwcgingcn. Dc bcwcgin-
gcn van aIIc aIzondcrIijkc individucn vormcn rczamcn ccn srcIscI van
42
FASCkATl F
grocpsbcwcgingcn dar gocd Iuncrionccrr. Hcr zicr cr ramcIijk cIhcicnr uir.
En dar zondcr dar cr ccn ccnrraIc conrroIcrcndc srrucruur is.
Maar war zou hcr rcsuIraar zijn aIs wc ccn srapjc vcrdcr gaan? AIs wc
nicr dc bcwcgingcn van dc individucn oprcIIcn, maar dc kcnnis van aIzon-
dcrIijkc individucn? Dan gcIdr hcrzcIIdc. Dar hccr Thr Wis1omoj Crow1s.
Ondcr dic rircI pubIicccrdc dc gcIourcrdc Amcrikaansc journaIisr Jamcs
Surowiccki in zoo( ccn spraakmakcnd bock. Mcr ccn kcur aan voorbccIdcn
cn wcrcnschappcIijkc cxpcrimcnrcn ponccrr Surowiccki ccn ccnrraIc srcI-
Iing: vccI onaIhankcIijkc individucn rczamcn wcrcn mccr, zijn sIimmcr cn
kunncn bcrcrc bcsIissingcn ncmcn dan ccn cnkcIc cxpcrr. Dczc srcIIing
druisr nogaI in rcgcn dc gangbarc opvarring in dc hicrarchischc organisa-
ricsrrucruur, waar bcsIissingcn door dc rop van dc hicrarchic wordcn gcno-
mcn, aI dan nicr na hcr consuIrcrcn van ccn cxpcrr. Van dc coIIccricvc inrcI-
Iigcnric wordr nicr oI nauwcIijks gcbruikgcmaakr - ccn gcwoonrc dic
voorrkomr uir dc aannamc dar dc massa domis, zoaIs bcschrcvcn in hcr
bock Thr Mu1urss oj Crow1s. Maar dar is ccn bock uir 8(, ccn compIccr
andcrc wcrcId.
Surowiccki srcIr daarrcgcnovcr dar cIkc cxpcrr pcr dchniric ccn gcIimi-
rccrdc kcnnis hccIr cn dar cIkc cxpcrr - ncr aIs icdcr andcr - bcpaaIdc voor-
oordcIcn hccIr. AIs ccn grocp sIimgcnocg is omdc bcsrc cxpcrr rc vindcn,
is dc grocp ook sIimgcnocg omhcIcmaaI gccn cxpcrr nodig rc hcbbcn. Dc
opgcrcIdc kcnnis van dc grocp ovcrrrcIr dc kcnnis van cIkc cxpcrr, mirs aan
ccn aanraI voorwaardcn wordr voIdaan. Dc grocp mocr gcvariccrd zijn,
zodar cr vcrschiIIcndc srukjcs inIormaric wordcn ingcbrachr. Er mocr ccn
sysrccmzijn omdc vcrschiIIcndc broksrukkcn inIormaric samcn rc varrcn
cn op rc rcIIcn. Dc grocp mocr gcdcccnrraIisccrd zijn, zodar nicr icmand uir
dc rop hcr anrwoord dicrccrr aan dc grocp. Dc grocpsIcdcn mocrcn onaI-
hankcIijk kunncn dcnkcn cn zich nicr druk makcn ovcr war andcrcn
zuIIcn dcnkcn, wanr dan gaar hcr mis. Dar gcbcurr bijvoorbccId bij
cxrrcmc kocrsschommcIingcn op cIIccrcnbcurzcn: in pIaars van zich aI rc
vragcn war ccn bcdrijI cchr waard is, vragcn bcIcggcrs zich aI war andcrc
bcIcggcrs zuIIcn docn.
Ecn van dc simpcIsrc voorbccIdcn van grocpswijshcid is ccn bcrocmd
cxpcrimcnr waarbij bczockcrs van ccn jaarmarkr ccn prijs kondcn winncn
door hcr gcwichr van ccn os rc scharrcn. Hcr gcmiddcIdc van aIIc inzcndin-
gcn Iag dichrcr bij hcr wcrkcIijkc gcwichr dan dc cxpcrrscharring van dc
mccsr dcskundigc bocr oI sIagcr. Ecn soorrgcIijk voorbccId was dc uir-
komsr van ccn scric KRO-radioprogramma's, waarin dc Iuisrcraars gcza-
mcnIijk ccn schaakparrij spccIdcn rcgcn ccn groormccsrcr. VoIgcns dc sra-
risrick zoudcn dc Iuisrcraars voIsrrckr kansIoos zijn cn cIkc parrij mocrcn
vcrIiczcn. In dc prakrijk wisrcn dc Iuisrcraars cchrcr raIIozc rcmiscs cn ccn
paar ovcrwinningcn rc bchaIcn.
43
: ZwFkMFh
WlklF0lk
Hcr bckcndsrc voorbccId van grocpswijshcid is Wikipcdia. MiIjocncn
gcwonc mcnscn hcbbcn dc aIgcIopcn jarcn rczamcn ccn cncycIopcdic
gcschrcvcn. In hcr bcgin wcrd dir projccr crg sccprisch onrvangcn. Er was
vccI kririck. Hoc kunncn gocdbcdocIcndc amarcurs vcrsrand van zakcn
hcbbcn? Zc zijn nicr bcvocgd. Zc zijn nicr opgcIcid. Sraar dic cncycIopcdic
srraks nicr boordcvoI mcr onzin?
Maar dic kririck vcrsromdc aI sncI. Wikipcdia is gcsrarr in zoo. AI in
zoo vrocg hcr gczaghcbbcndc wcrcnschappcIijkc rijdschriIr Nuturr zich aI
in wcIkc cncycIopcdic mindcr Iourcn sraan: in Wikipcdia oI in dc bcIaamdc
Luryrlopa1iu Brituuuiru, dic aI sinds ;68 bcsraar cn waaraan zo'n (ooo
aurcurs hcbbcn mccgcwcrkr? AIIccn aI hcr srcIIcn van dic vraag zcgr
gcnocg. Hcr is ondcnkbaar dar Nuturr zich ooir zou aIvragcn wic cr sncIIcr
is: ccn schiIdpad oI ccn paard. In vicr jaar rijd is dc vraag radicaaI vcrscho-
vcn van'Is Wikipcdia ubcrhaupr dc mocirc waard?' naar 'Is Wikipcdia mis-
schicn aI dc bcsrc cncycIopcdic rcr wcrcId?' Dc Brittuuiru kwamovcrigcns
aIs winnaar uir dc bus, maar hcr vcrschiI was kIcin. In ccn srcckprocI van
naruurwcrcnschappcIijkc arrikcIcn uir bcidc cncycIopcdiccn rurIdc Nuturr
z_ om6z Iourcn. En rocn was hcr nog maar zoo ...
Wl lS 0 8kkS?
Tcgcnwoordig is dc sccpsis ovcr hcr Wikipcdiaprojccr vcrschovcn naar dc
zijrcrrcincn. Wic is dc baas van Wikipcdia? Wic conrroIccrr? Wic is bcvocgd
ombij conrrovcrscs dc knoop door rc hakkcn? Kan dar wcI gocd gaan aIs
icdcrccn zomaar in Wikipcdia mag schrijvcn? War aIs icmand bcwusr vaIsc
inIormaric vcrsprcidr? OI pcr ongcIuk? En kun jc nicr manipuIcrcn rcn
bchocvc van cigcn gcwin? Hcr zijn rypisch vragcn uir hcr rijdpcrk van dc
hicrarchischc organisaricsrrucrurcn. Ondcrrusscn gIimIachcn dc miIjocncn
Wikipcdiancn cn schrijvcn zij vcrdcr in dc gczamcnIijkc cncycIopcdic,
zondcr zich aI rc vragcn wic dc baas is van Wikipcdia. Zondcr zich rc
bckommcrcn omIuncricnamcn oI ccn gcIdcIijkc bcIoning. Hcr cnigc oog-
mcrk is kcnnis dcIcn, zodar wc daar aIIcmaaI bcrcr van wordcn.
Dc conrrovcrscs, dc hoaxcs, dc gcmanipuIccrdc inIormaric, zc zijn cr.
Maar dc zcIIrcinigcndc wcrking van hcr ncrwcrk wccr daar [hicrarchicIoos)
vcrrasscnd gocd raad mcc. Dc uirwasscn, dc gcmanipuIccrdc oI Iouricvc
inIormaric, wordcn doorgaans razcndsncI wccr gccorrigccrd.
Ovcrigcns zou hcr crg naIcI zijn omrc vcrondcrsrcIIcn dar conrrovcrscs
cn gcmanipuIccrdc inIormaric zoudcn zijn voorbchoudcn aan Wikipcdia.
AIsoI bij dc Luryrlopa1iu Brituuuiru nooir ccns rwcc vcrschiIIcndc rcdacrcu-
rcn hcr onccns zijn ovcr ccn arrikcI cn cIkaar in dc harcn vIicgcn. AIsoI ccn
EB-rcdacrcur nooir ccns ccn arrikcI ccn subjccricvc draai zou gcvcn wcgcns
ccn ncvcnbcIang oI ccn pcrsoonIijkc ovcrruiging. AIIccn dc bcrocpscodc in
44
FASCkATl F
hicrarchischc organisarics Iuidr dar icdcrccn rrachr dcrgcIijkc zakcn bin-
ncnskamcrs rc houdcn. Bij Wikipcdia zijn dczc proccsscn rransparanr cn
kan icdcrc bcIangsrcIIcndc zc voIgcn op dc zogcnocmdc ovcrIcgpagina's
achrcr cIk aIzondcrIijk arrikcI.
kS0kk1l F0k Skh0
Wikipcdia is ccn casycraricvoorbccId pur sang. Individucn mcr ccn
gcmccnschappcIijk docI, dic onbaarzuchrig samcnwcrkcn cn kcnnis dcIcn,
in inIormcIc ncrwcrkcn, mcr bchuIp van inIormaricrcchnoIogic cn
modcrnc communicaricmiddcIcn. Easycraric is ccn manicr van dcnkcn cn
vooraI ook ccn manicr van docn. EIkc Iczcr van dir bock kan morgcn
bcsIuircn hcr arrikcI rusyrrutir aan rc makcn in Wikipcdia. Nccmdaarbij
gcrusr dc procI op dc somcn probccr ccns ccn onschuIdigc manipuIaric.
Vcrzin dar hcr voorwoord in dir bock is gcschrcvcn door oud-prcmicr
BaIkcncndc. Hcr zaI wcIIichr mindcr dan ccn dag durcn voordar andcrc
Iczcrs van dir bock dic onjuisrhcid hcbbcn gccorrigccrd.
00MM0hl0k1lk0lS
War vijI ror ricn jaar gcIcdcn nog vaak wcrd bcrwisr, is nu nauwcIijks nog
ccn kwcsric. Dc vraag dic nu dominanr bcginr rc wordcn is nicr mccr
'Bcsraar cr zoicrs aIs wis1omoj rrow1s?', maar ccrdcr 'Waaromwordr cr in
organisarics zo schrikbarcnd wcinig gcbruik van gcmaakr?' Bcdrijvcn pro-
hrcrcn nauwcIijks van dc kcnnis van hun mcdcwcrkcrs cn kIanrcn. Dc
ovcrhcid prohrccrr nauwcIijks van dc kcnnis van burgcrs. Encrzijds zaI dir
vcroorzaakr wordcn door ongcIooI in dc wijshcid van dc massa. En zo gck
is dar ongcIooI nicr, wanr wic bijvoorbccId hondcrd amarcurhImpjcs op
YouTubc bckijkr, zicr misschicn schokkcrigc, sIcchr bcIichrc hImpjcs
ovcr oninrcrcssanrc ondcrwcrpcn. Dan Iijkcn HoIIywood, HiIvcrsumcn
AaIsmccr nog ccn mijIcnvcrrc voorsprong rc hcbbcn. Maar gaar hcr omdic
sIcchrc hImpjcs, oI gaar hcr omdar cnc briIjanrc? En war gcbcurr cr aIs
icdcrccn ccn gocdc vidcocamcra hccIr? Wic op ccn wcbsirc aIs Vimco.com
kijkr [ccn soorr YouTubc, maar dan war scricuzcr) cn in dc zockIuncric bij-
voorbccId rusyrrutir inrikr, vindr hImpjcs dic rcchnisch cn inhoudcIijk ccn
hogcr nivcau hcbbcn dan hcr modaIc YouTubc-amarcurhImpjc.
Andcrzijds Iigr hcr voor dc hand dar ook dc hicrarchischc srrucrurcn
zcII voor ccn groor dccI dcbcr zijn aan hcr ongcbruikr Iarcn van aanwczigc
kcnnis. Organisarics wordcn van oudshcr rop-down aangcsruurd, waarbij
cr nauwcIijks conracr is russcn dc ondcrIaag cn dc rop. Dc kcnnis van bcnc-
dcn bcrcikr dc rop maar Iangzaam. En aIs zc daar aI aankomr, is zc gchI-
rcrd, vcrminkr door communicaricruis in dc vcrschiIIcndc hicrarchischc
Iagcn. Bovcndicn vcrminkcn vcrschiIIcndc russcnIagcn ook soms bcwusr
45
: ZwFkMFh
dc inIormaric dic zc mocrcn doorgcvcn, omhun cigcn pIck in dc hicrarchic
rc bcschcrmcn.
00h00kkh1l00k0L
ZoIang cIkc organisaric hicrarchisch wordr aangcsruurd cn ccn groor dccI
van dc coIIccricvc kcnnis onbcnur bIijIr, hccIr dar wcinig gcvoIgcn voor dc
concurrcnricposiric. Maar zodra ccn organisaric wcI gcbruik gaar makcn
van hcr voIIcdigc porcnriccI aan kcnnis cn inzichrcn, kan dic organisaric in
korrc rijd ccn hccI groor concurrcnricvoordccI bchaIcn. Organisarics zijn
gcwcnd omdc dirccrc concurrcnrcn nauwIcrrcnd in dc garcn rc houdcn.
Zodra ccn concurrcnr ccn succcsvoIIc innovaric invocrr, ncmcn andcrcn
dczc sncI ovcr. Dczc dcIcnsicvc srrarcgic hccIr ccn ccuwIang uirsrckcnd
gcwcrkr, maar wcrkr srccds mindcr gocd. Wanr in dc inIormaricsamcnIc-
ving - in dc casycraric - komr dc concurrcnric srccds vakcr van buircnaI.
Ecn van dc mccsr bcIangwckkcndc gcvoIgcn van dc ncrwcrk- cn inIor-
maricmaarschappij is dar dc rocrrcdingsdrcmpcIs giganrisch zijn vcrIaagd.
Ecn groor srarrkapiraaI is nicr Iangcr ccn vcrcisrc voor nicuwkomcrs. Kosr-
barc noodzakcIijkc inIormaric is nicr Iangcr aIgcschcrmd, maar mccsraI
vrij rocgankcIijk. Torcnhogc rccIamcbudgcrrcn omccn kririschc massa rc
bcrcikcn zijn nicr Iangcr noodzakcIijk. Ook zondcr inschakcIing van dc
rradirioncIc massamcdia kan ccn gocd idcc massaaI vcrsprcid wordcn.
Pcpcrduur drukwcrk cn porrokosrcn zijn nicr pcr sc nodig. Mcr ccn wcb-
sirc cn ccn digiraIc nicuwsbricI kan ccn grorcrc docIgrocp bcrcikr wordcn,
rcgcn kosrcn dic aan nuI grcnzcn. Ook ccn bcdrijIspand is nicr Iangcr
nodig. Mcdcwcrkcrs kunncn pcr c-maiI communiccrcn, voor ccn kopic is
gccn kopiccrmachinc nodig cn ccn miIjocn digiraIc IoIdcrs wordcn oncin-
dig gcdupIicccrd vanaI ccn bcsrandjc op ccn USB-srick in dc binncnzak.
Wic ccn miIjocn papicrcn IoIdcrs drukrc, had ccn aanzicnIijkc opsIagIoods
nodig.
Maar hccIr hcr cigcnIijk wcI zin omaIs organisaric casycrasrisch rc
wcrkcn aIs jc concurrcnrcn roch sncI jc innovarics ovcrncmcn? Ja, mccr dan
ooir juisr! In dc inIormaricsamcnIcving is hcr voor organisarics van Icvcns-
bcIang gcwordcn omop rijd rc innovcrcn cn hcr voIIcdigc kcnnisporcnriccI
rc bcnurrcn. Wanr concurrcnric van buircnaI is vccI bcdrcigcndcr dan con-
currcnric van dc dirccrc concurrcnrcn uir dc markr. Dar hccIr rc makcn mcr
dc wcr van dc rcmmcndc voorsprong. Innovarics van dirccrc concurrcnrcn
zijn doorgaans rcIaricI ccnvoudig na rc voIgcn. VcrvoIgcns hcbbcn bcidc
concurrcnrcn ccn soorrgcIijkc kosrcnsrrucruur, incIusicI ovcrroIIigc
bcdrijIsmiddcIcn. Maar ccn nicuwkomcr op dc markr prohrccrr srcrk van
dc wcr van dc rcmmcndc voorsprong. Puur rcr iIIusrraric: aIs rwcc dirccrc
concurrcnrcn bcidcn dc papicrcn IoIdcr vcrvangcn door ccn digiraIc IoIdcr,
zirrcn zc bcidcn nog mcr dc huurkosrcn van dc nu Iccgsraandc Ioods, mcr
46
FASCkATl F
dc pcrsonccIskosrcn van dc Ioodsmcdcwcrkcrs cn mcr Iopcndc conrracrcn
mcr hcr IoIdcrvcrsprcidburcau. Maar dc nicuwkomcr op dc markr hccIr
gccn Ioods, Iaar sraan Ioonkosrcn voor IoodspcrsonccI cn Iopcndc conrrac-
rcn.
EIhcicnr wcrkcndc organisarics in cIhcicnrc markrcn zuIIcn nicr sncI
bcdrcigd wordcn door [casycrarischc) nicuwkomcrs in dc markr. Daar vaIr
wcinig ccr rc bchaIcn voor nicuwc rocrrcdcrs. Dc drijIvccr voor ccn nicuw-
komcr is nu juisr, dar hij dcnkr dar hcr bcrcr kan, sIimmcr, gocdkopcr, cIh-
cicnrcr. MccsraI bcginr hcr crmcc dar dc nicuwkomcr ccrsr ccn rijdjc hooId-
schuddcnd hccIr sraan rockijkcn hoc hcr roch mogcIijk is dar zovccI
aanwczigc kcnnis ongcbruikr bIijIr Iiggcn cn hoc kanscn onbcnur bIijvcn.
En hccI vaak is dc nicuwkomcr ccn voormaIig wcrkncmcr dic in ccrsrc
insranric rcvcrgccIs hccIr gcprobccrd omzijn idcccn door dc hicrarchischc
srrucruur van bcncdcn naar bovcn rc srurcn. OmuircindcIijk rc vcrzuch-
rcn: 'Dan doc ik hcr wcI zcII!' VijIricn jaar gcIcdcn was zo'n vcrzuchring
bIuI. Nu is hcr ccn rcaIisrischc mogcIijkhcid. Dc casycraric hccIr dc wcg
gcpIavcid voor zuIkc nicuwkomcrs, waardoor dc bcsraandc organisarics
zich mccr dan ooir zuIIcn mocrcn aanpasscn aan dir nicuwc krachrcnvcId.
S1kk1kkFl1kkL I.407,60
Dc cconomischc inIrasrrucruur waarop dc rradirioncIc organisarics
gcbouwd zijn, is in ricn jaar rijd rcvoIurionair vcrandcrd. Dc oprcIsomvan
kosrcn voor ondcr andcrc huisvcsring, pcrsonccI, rccIamc, drukwcrk cn
disrriburic Iungccrdc voorhccn aIs aanzicnIijkc barricrc voor nicuwc roc-
rrcdcrs. In dc nicuwc cconomischc inIrasrrucruur kan ccn invcnricvc
ondcrncmcr dic dc wcg wccr in dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving,
dczc kosrcn rcrugschrocvcn ror bijna nuI. Ecn gcncraric gcIcdcn bcgon ccn
bcdrijIsoprichring doorgaans mcr hcr ovcrruigcn van ccn bank omccn
srarrcrskrcdicr Ios rc pcurcrcn. Mcr aIs bijkomcnd gcvoIg dar hcr bcdrijIs-
idcc nicr aI rc vcrnicuwcnd mochr zijn, wanr dan vond dc bank hcr pIan rc
riskanr. Ecn casycraar daarcnrcgcn hccIr mccsraI wcI gcnocg aan .(o;,6o
uir cigcn zak [ccn bruro minimummaandIoon) omaIvasr rc bcginncn mcr
ccn bcdrijI dar aI hccI sncI ccn scricuzc bcdrciging kan vormcn voor orga-
nisarics mcr ccn baIans van hondcrdcn miIjocncn curo's cn duizcndcn
wcrkncmcrs op dc IoonIijsr.
8kkh0hkM0 101k0kS
Door hcr vcrdwijncn van dc rocrrcdingsdrcmpcIs rrcdcn srccds mccr bran-
chcvrccmdc nicuwcIingcn roc. Dc concurrcnric voor dc gcvcsrigdc ordc zaI
daardoor srccds vakcr uir onvcrwachrc hock komcn. Ecn pIarcnwinkcI
wordr Iuchrvaarrmaarschappij, ccn poIiricman bcginr ccn bank, ccn wcb-
sirc wordr ccn rcIcvisicomrocp [zic kadcr). Ook in dc poIirick kijkr rcgcn-
47
: ZwFkMFh
woordig nicmand mccr vrccmd op aIs ccn individuccI KamcrIid van dc cnc
op dc andcrc dag ccn cigcn poIirickc parrij bcginr cn binncn ccn paar
maandcn in dc vcrkiczingspoIIs grorcr is dan ccn van dc gcvcsrigdc par-
rijcn mcr ccn hisroric van mccr dan ccn ccuw. Ticn a vijIricn jaar gcIcdcn
was dar ondcnkbaar. In dc rocnmaIigc maarschappcIijkc inIrasrrucruur zou
hcr nodig zijn omccrsr ccn hicrarchisch parrijapparaar op rc bouwcn mcr
duizcndcn vrijwiIIigcrs dic IoIdcrs vcrsprcidcn. En omdar in gocdc bancn
rc Icidcn, was cr ccn wccr ccn kanroor nodig mcr pcrsonccI, dus ccn grorc
hnancicIc invcsrcring. Dic rourc was haasr onvcrmijdcIijk, wanr dc [cvcn-
ccns hicrarchisch gcorganisccrdc) rradirioncIc mcdia bodcn nauwcIijks ccn
sprcckbuis aan nicuwkomcrs dic zich nog nicr haddcn bcwczcn. En dic
sprcckbuis was wccr noodzakcIijk omcIccroraar bijccn rc sprokkcIcn. In dc
prakrijk Iungccrdc dczc vicicuzc cirkcI aIs ccn cnormc rocrrcdingsdrcmpcI
voor nicuwkomcrs, rcn gunsrc van dc gcvcsrigdc ordc. Door dc komsr van
dc inIormaricsamcnIcving is dc vicicuzc cirkcI doorbrokcn. Dc rradirioncIc
mcdia hcbbcn nicr Iangcr hcr monopoIic op inIormaricvcrsprciding. Pim
Forruyn, Gccrr WiIdcrs, Rira Vcrdonk, zij hcbbcn nooir ccn kanroorpand
gchad. Via ongcsrrucrurccrdc cn onconrroIccrbarc wcgcn binncn dc ncr-
wcrk- cn inIormaricsamcnIcving bcrcik[r)cn zij hun cIccroraar zondcr ccrsr
ccn nocmcnswaardig parrijapparaar op rc bouwcn oI IoIdcrs rc drukkcn. In
rcgcnsrcIIing ror ricn jaar gcIcdcn krijgr zo'n ccnmansparrij daardoor nu
wcI sncI maarschappcIijkc rcIcvanric. Mcr aIs gcvoIg dar dc rradirioncIc
mcdia nu wcI aandachr schcnkcn aan dc parrij cn dc bckcndhcid zodocndc
vcrdcr docn rocncmcn.
Leet |k morea eea beak be|aaeal
ue ccncurrentle kcmt steeds vaker ult cnverwachte hcek. ln de lnfcrma-
tlesamenlevlng ls geen enkele machtlge crganlsatle ncg cnaantastbaar.
vllegen dce |e met een luchtvaartmaatschappl|. welnee, dacht platen-
maatschappl| vlrgln keccrds. uat kunnen wl| cck - beter en gcedkcper.
vlrgln leaste een tweedehands 8celng ;; en maakte daarna vccrmallg
mcncpcllst 8rltlsh Alrways het leven zuur. ln bcek|aar zoo8 behaalde
vlrgln Atlantlc Alrways een wlnst van ;6 mll|cen eurc.
Maar het kan altl|d ncg gekker. 8l|vccrbeeld een startend cndernemer
dle een bank beglnt. uat deden kene Frl|ters en Peter verhaar ln 1.
ue een was cud-geschledenlsleraar, de ander lnterlm-medewerker bl| een
bank. Zl| begcnnen Alex 8eleggersbank, de eerste bank waarbl| partlcu-
llere beleggers zelfstandlg kunnen beleggen vla lnternet, tegen lage
transactlekcsten. ult verccrzaakte een revclutle ln de bankwereld en
dwcng de tradltlcnele grcctbanken cm cck beleggen vla lnternet mcge-
ll|k te maken en hun tarleven te verlagen. Maar cndertussen waren al
48
FASCkATl F
1oo.ooo klanten cvergestapt naar Alex. Acht |aar later ls Alex vccr o
mll|cen eurc gekccht dccr een andere bank. Maar nlet dccr A8h-Amrc cf
lhC. ue nleuwe elgenaar ls 8lnck8ank, een andere nleuwkcmer aan het
bancalre frcnt. 8lnck werd ln zooo cpgerlcht dccr vler cptlehandelaren.
Alex en 8lnck waren ncg echt lnncvatlef, maar cck een redell|k tradltlc-
nele nleuwkcmer als uS8 8ank wlst de tcetredlngsdrempels te cverwln-
nen. ue cprlchter van uS8 begcn zl|n carrlre als pclltleman. ln zoo
kreeg uS8 een bankvergunnlng. uat uS8 vler |aar later weer het veld
mcest rulmen, dcet nlets af aan de werklng van de easycratle. lntegen-
deel! ue cprlchtlng van uS8 was mcgell|k dccr het easycratlsche ken-
merk van lagere tcetredlngsdrempels en de deccnture ervan ls lngezet
dccr een zwerm. Crcepen cntevreden klanten bundelden hun krachten
en rlepen cp tct een massale bankrun, wat blnnen enkele weken leldde
tct het fallllssement van de bank.
CeenStl|l ls welbeschcuwd nlet meer dan een eenvcudlge weblcg (slnds
zoo), met een grcte schare bezcekers. Laten we een publleke televlsle-
cmrcep wcrden, dacht CeenStl|l aan de vccravcnd van Kerstmls zoo8.
8lnnen drle maanden waren vla de webslte de o.ooo bencdlgde leden
gewcrven, vccr de kandldaatcmrcep Pcwned. Met lngang van september
zo1o krl|gt Pcwned rulm , mll|cen eurc belastlnggeld vccr het maken
van twee uur televlsle en vl|ftlen uur radlc per week.
klh0kSFL
Mcr ccn gocd idcc cn ccn bccrjc IcI kan icdcrccn morgcn ccn organisaric
bcginncn dic dc gcvcsrigdc ordc subsranriccI hcrschikr. GcId cn bczirrin-
gcn zijn nicr nodig. Ecn bccrjc sociaaI kapiraaI cn cnig bcgrip van dc huIp-
middcIcn dic in dc inIormaricmaarschappij vrij voorhandcn zijn, vormcn
voIdocndc srarrkapiraaI. Ecn kind kan dc was docn. LcrrcrIijk, zoaIs dc Gro-
ningsc schoIicr Bcn WoIdring aI in Iicr zicn. Ecn uir dc hand gcIopcn
schooIwcrksruk monddc uir in dc vcrgcIijkingsirc BcIIcn.com, waarop dc
ondoorzichrigc cn onvcrgcIijkbarc raricIsrrucrurcn van dc divcrsc rcIcIo-
nicaanbicdcrs rransparanr wcrdcn gcmaakr. Door dc rransparanric wcrdcn
dc rcIcIoonbcdrijvcn gcdwongcn hun prijssrrarcgic rc vcrandcrcn. Bcn
WoIdring was rocn _ jaar oud. Dar WoIdring hicrdoor ccrdcr miIjonair
wcrd dan dar hij voIwasscn wcrd, is Icuk voor ccn jongcnsbock. VccI rcIc-
vanrcr is dar in dc casycraric ccn kind van _ dc mogcIijkhcdcn hccIr omin
zijn ccnrjc ccn compIcrc cconomischc sccror rc hcrschikkcn. Onzc concIu-
sic is dar managcrs cn wcrkncmcrs van schijnbaar onaanrasrbarc organisa-
rics cn onbcdrcigdc markrIcidcrs hcr zich nicr Iangcr kunncn vcroorIovcn
49
: ZwFkMFh
omongcbruikrc kcnnis rc Iarcn Iiggcn. Wanr andcrs komr cr wcI ccn bui-
rcnsraandcr Iangs omicrs mcr dic kcnnis rc gaan docn. Dc hicrarchischc
rop-downaansruring wcrkrc prima in dc cconomischc inIrasrrucruur van
dc zoc ccuw. In dc nicuwc cconomic gcIdcn nicuwc spcIrcgcIs omrc ovcr-
Icvcn.
80lhFkS
Dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving is nog maar nauwcIijks bcgonncn.
Wc zirrcn nog maar in ccn priIIc bcginIasc van hcr rransparanr makcn van
kcnnis cn van hcr onrsraan van aIIcrIci ncrwcrkcn waardoor dic kcnnis sncI
cn vrij kan srromcn. Dc ccrsrc succcsvoIIc voorbccIdcn zijn aansprckcnd,
maar cigcnIijk is hcr nog maar SpicIcrci. Wc zicn nu dc cxpcrimcnrcn, dic
zich vccIaI nog bcpcrkcn ror cIhcicnr daravcrkccr cn cIhcicnrc communica-
ricsrromcn. Wikipcdia gaar ovcr Icirjcs. Mcr dank aan vcIc inIormccI
samcnwcrkcndc individucn wordcn dic Icirjcs vcrzamcId cn ovcrzichrcIijk
gcprcscnrccrd. Langs dc inIormcIc ncrwcrkcn wordr nu nog vooraI
bcsraandc kcnnis vcrsprcid. Dc casycraric gaar nog ccn srapjc vcrdcr. In dc
casycraric zaI dc nicuwc inIrasrrucruur gcbruikr wordcn omnicuwc kcnnis
rc crccrcn. OmopIossingcn cn innovarics rc vindcn voor aIIc zakcIijkc cn
maarschappcIijkc vraagsrukkcn. Waarombcsraan cr nog srccds wachrIijs-
rcn in dc zorg? Is dar nicr gcwoon ccn vraag-aanbod vraagsruk waarbij nicr
aIIc inIormaric dic nodig is, omicdcrccn zorg rc kunncn bicdcn, gocd onr-
sIorcn is? MomcnrccI duikcn cr aIIcrIci iPhonc-appIicarics op, dic raI van
zakcn dic voorhccn Iasrig zichrbaar warcn, onrsIuircn cn hicrdoor bijdra-
gcn aan compIccr nicuwc opIossingcn voor oudc vraagsrukkcn, zoaIs bij-
voorbccId hcr raxi-probIccminAmsrcrdam.
FASCkATl F
h00F0S10k 4 SkMh0k1
ue manler waarcp wl| kennls vergaren, ls revclutlcnalr veranderd. Fet
prlmalre medlum vccr kennlscverdracht ls verschcven van gedrukte medla
naar het anarchlstlsche lnternet. ult heeft een grcte, drlevcudlge lnvlced:
cp snelheld, cp gedetallleerdheld en cp cb|ectlvltelt. vccrdat nleuwe
lnfcrmatle ln een bcek staat, gaan er vaak |aren cverheen. Maar dlezelfde
lnfcrmatle kan al dezelfde dag cnllne staan. Cedrukte kennls was per
denltle een gelterde samenvattlng, cmdat papler geld kcst en meer
lnfcrmatle meer rulmte lnneemt. 0nllne kan zcnder meerkcsten het cnge-
lterde ruwe kennlsmaterlaal verspreld wcrden. Cedrukte kennls was het
prlvllege van een klelne ellte en dccrdccr cltijd bewost cj cnbewost
emcnipoleerd, zcdrc nieowe kennis de hiercrrhisrhe crde bedreide.
lnternet heeft geen tcegangsdrempels en ls een vrl| tcegankell|k medlum
vccr ledereen dle kennls, lnfcrmatle, ldeeen cf denkbeelden wll versprel-
den. Zeljs in het klcssieke bcsticn vcn kenniscntwikkelin - de weten-
srhcp- kcn het inncvctietijdpcd zcmccr versnellen vcn veerti jccr nccr
veerti dcen.
50
5I
4
h IWkM kkh hL ShL
kh k0kS kkh0kh
Ecn zwcrmbcwccgr zich schijnbaar aIs ccn grocp, zondcr ccn ccnrraIc con-
rroIcrcndc srrucruur. Maar ccn zwcrmkan ook opccns van richring vcran-
dcrcn. Ecn acruccI voorbccId van ccn zwcrmdic 8o gradcn van richring
vcrandcrdc, is dc zwcrmrond hcr HPV-vaccin. Enc Sandra van NuIand
srarrrc in zoo; ccn privcIobby voor hcr opncmcn van ccn vaccin rcgcn baar-
mocdcrhaIskankcr in hcr rijksvaccinaricprogramma, naar aanIciding van
dc zickrc van ccn vricndin van haar. Via ondcr andcrc digiraIc kcrringbric-
vcn, wcbIogs, sociaIc ncrwcrksircs cn inrcrncrIora wcrdcn vrouwcn opgc-
rocpcn omccn pcriric rc rckcncn mcr rcksrcn aIs 'Wc hcbbcn _o88 hand-
rckcningcn!!! HcIp ons nog kccr. Mcr oo.ooo handrckcningcn kan dc
minisrcr nicr wcigcrcn hcr vaccin voor aIIc vrouwcn bcschikbaar rc srcI-
Icn!!! Hcb jc hcr nog nicr gcdaan, rckcn dan dc pcriric op www.sropbaar-
mocdcrhaIskankcr.nI cn vraag aI jc vricndcn/vricndinncn dir ook rc docn.'
Dar wcrkrc uirsrckcnd. Binncn aIzicnbarc rijd warcn zoo.ooo digiraIc
handrckcningcn vcrzamcId. Mcdc bcInvIocd door dczc rocp van hcr cIccro-
raar bcsIoor dc rcgcring omdc vaccinaric vcrsncId in rc vocrcn, hocwcI hcr
bcschikbarc vaccin nog nicr voIIcdig was gcrcsr.
Maar nog voordar dc ccrsrc injccricspuircn op raIcI kwamcn, kanrcIdc
dc pubIickc opinic, rocn bIcck dar dic mcvrouwVan NuIand voor haar
inspanningcn wcrd bcraaId door hcr Iarmaccurisch bcdrijI GIaxoSmirh-
KIinc, dc Iabrikanr van hcr vaccin. Dar wicrp ccn andcr Iichr op dc zaak.
Hoc objccricI is dc inIormaric van www.sropbaarmocdcrhaIskankcr.nI aIs
daar ccn organisaric achrcr zir, mcr ccn dirccr bcIang? Voor sommigcn was
dar voIdocndc aanIciding omzich dicpcr in dc marcric rc vcrdicpcn. En wic
dic mocirc nam, vond aI sncI ccn scric rcgcnargumcnrcn.
Dc NcdcrIandsc Vcrcniging Kririsch Prikkcn [NVKP) pubIicccrdc op
haar wcbsirc ccn uirgcbrcid dossicr ovcr hcr HPV-vaccin waarin aIIc rcgcn-
argumcnrcn uirvocrig wcrdcn ondcrbouwd, cn voorzag dar van ccn
nadrukkcIijk srarcmcnr: 'Dc NVKP is rcgcn hcr advics van dc Gczondhcids-
IFL0Sl kh
khhlS0h1WlkkLlh0
h lhh0k1l
52
FASCkATl F
raad aan minisrcr KIink van VWS omaI op hcr rwaaIIdc jaar mcisjcs rc vac-
cincrcn rcgcn inIccric mcr hcr humaan papiIIomavirus.'
Dc NVKP bcsraar aI sinds (, maar Iciddc ccn rcIaricI anonicm
bcsraan. Nu wcrd dar andcrs. Via dczcIIdc wcbIogs, digiraIc kcrringbricvcn,
sociaIc ncrwcrksircs cn inrcrncrIora dic vrouwcn ccrsr aanspoordcn omdc
pro-vaccinpcriric rc ondcrrckcncn, wcrdcn vrouwcn nu opgcrocpcn omdc
kririschc NVKP-wcbsirc rc bczockcn. Dc zwcrmkccrdc van richring. Tocn
in maarr zoo aIIc mcisjcs van rwaaII ror zcsricn jaar wcrdcn opgcrocpcn,
wcigcrdc dc hcIIr van dc mcisjcs omzich rc Iarcn vaccincrcn.
0Il0h1SkLlS
OI dic mcisjcs daar vcrsrandig aan dcdcn, is ccn discussic dic cIdcrs
gcvocrd mag wordcn. Hcr voorbccId iIIusrrccrr sIcchrs dar in dc ncrwcrk-
samcnIcving gcmakkcIijk zwcrmcn kunncn onrsraan waarin coIIccricvc
inrcIIigcnric gcbundcId wordr, dar dic coIIccricvc inrcIIigcnric dwars rcgcn
dc oIhcicIc [hicrarchischc) srandpunrcn in kan gaan cn dar dic zwcrmsncI
van richring kan vcrandcrcn, zodra cr nicuwc Icircn op raIcI komcn.
Hcr Iigr voor dc hand dar in dc ncrwcrksamcnIcving zwcrmcn vccI
vakcr cn sncIIcr van richring zuIIcn vcrandcrcn dan wc in dc zoc ccuw
gcwcnd warcn. Dar vcrschijnscI is dc Iaarsrc jarcn ook bij dc pciIingcn voor
vcrkiczingcn zichrbaar. Ecn nicuwc poIirickc parrij kan rcgcnwoordig in
no rimc op rwinrig KamcrzcrcIs sraan in dc russcnrijdsc pciIingcn, omrwcc
maandcn Iarcr wccr naar rwcc zcrcIs rc daIcn. Dc uirkomsrcn van dc pciIin-
gcn zijn vccI griIIigcr dan in dc vorigc ccuw. WaarschijnIijk is dir ccn
gcvoIg van dc ncrwcrksamcnIcving, doordar dc mainsrrcammcdia nicr
Iangcr dc pubIickc opinic domincrcn.
AIs inIormaric rransparanr is cn vrijuir kan srromcn binncn inIormcIc
ncrwcrkcn, kan dc coIIccricvc inrcIIigcnric rcIaricI gcmakkcIijk van srand-
punr wijzigcn, zodra cr nicuwc Icircn oI ccn nicuwinzichr op raIcI komr.
In dc rwinrigsrc ccuwwas dc coIIccricvc inrcIIigcnric nog grorcndccIs gcba-
sccrd op kcnnisbroksrukkcn dic aIkomsrig warcn van hicrarchisch aangc-
sruurdc bronncn, zoaIs mcdia, wcrcnschap, ondcrwijs, ovcrhcidsvoorIich-
ring, dirccrics.
Hcr inncmcn van ccn nicuwsrandpunr, naar aanIciding van ccn nicuw
inzichr, impIicccrr auromarisch ccn crkcnning dar hcr oudc srandpunr Iour
was. Binncn inIormcIc srrucrurcn maaIr nicmand hicrom, omdar nicmand
zich pcrsoonIijk aangcsprokcn vocIr. Binncn hicrarchischc srrucrurcn Iigr
dar andcrs. Nicuwc srandpunrcn wordcn vccI mindcr gcmakkcIijk ingcno-
mcn, omdar dc rop van dc hicrarchic dan mocr rocgcvcn dar hcr oudc
srandpunr - cn dus ook hcr oudc bcIcid - Iour was. Dir gaar gcpaard mcr
angsr voor gczichrsvcrIics oI dc vrccs omrcr vcranrwoording gcrocpcn rc
wordcn, mcr aIIc mogcIijkc pcrsoonIijkc conscqucnrics van dicn. Daarnaasr
53
: FXPL0Sl F vAh KFhhl S0hTwl KKFLl hC Fh l hh0vATl F
kan ccn vcrandcring voor ccn machrhcbbcr dirccrc conscqucnrics hcbbcn
voor zijn mocizaamvcrworvcn posiric binncn dc hicrarchic. Ook dar hccIr
ccn rcmmcndc wcrking op kocrswijzigingcn. Maar zcIdcn vcrkIaarr ccn
Icidinggcvcndc oIhciccI: 'Dc omsrandighcdcn zijn vcrandcrd cn daardoor
zijn wc ror ccn nicuwsrandpunr gckomcn. Dc Iogischc gcvoIgrrckking
daarvan is dar mijn Iuncric/mijn aIdcIing/mijn organisaric ovcrbodig is
gcwordcn.'
0 Fl1h k0h1khkLh
Kcnnis, wijshcid, nicuwc idcccn, aIs hcr gocd is zijn zc aIrijd gcbasccrd op
Icircn. Wic gcIundccrdc kcnnis wiI hcbbcn, zaI ccrsr dc Icircn mocrcn ach-
rcrhaIcn. Fcircn vormcn dc bron van kcnnis. Maar dc rradirioncIc hicrar-
chischc kcnnisbronncn warcn opmcrkcIijk rraag.
Ecn ccnvoudig voorbccId: War is dc hooIdsrad van SIowakijc? Waar-
schijnIijk wccr dc mccrdcrhcid van dc mcnscn dar anrwoord nicr uir zijn
hooId. Dar is ook hcIcmaaI nicr nodig, wanr wc kunncn hcr anrwoord roch
opzockcn? Wic in hcr anrwoord wiIdc opzockcn, zou gcncigd zijn
naar dc BosarIas rc grijpcn. Dc BosarIas bcsraar sinds 8;; cn is vcruir dc
mccsrgcbruikrc arIas in hcr NcdcrIandsc ondcrwijs. Hcr is dc aurorircir op
hcr gcbicd van ropograhschc kcnnis. Maar hcr opzockrcsuIraar zou zijn
rcgcngcvaIIcn. Hcr hcIc Iand SIowakijc srond in nog nicr in dc arIas,
wanr rocn dc Iaarsrc arIas wcrd gcdrukr, hccrrc hcr nog Tsjccho-SIowakijc.
Dc BosarIas kan mociIijk cIkc kccr mcr ccn nicuwc cdiric uirkomcn zodra
crgcns op dc wcrcId ccn Iandsgrcns vcrandcrr. Dc Icircnopzockcr anno
rcsrrc wcinig andcrs dan ccn paar vricndcn op rc bcIIcn, omrc zicn oI
icmand hcr anrwoord rocvaIIig uir zijn hooId wisr.
Maar zcIIs aIs Tsjccho-SIowakijc zou wachrcn mcr dc opspIirsing rordar
Mcnccr Bos cr kIaar voor is, dan nog mocr dc Icircnopzockcr maar ncr roc-
vaIIig dc Iaarsrc cdiric in huis hcbbcn. En dic kans is maar kIcin. Dc uirgc-
vcr van dc arIas gccIr dar zcII impIicicr aan op zijn wcbsirc: 'VrijwcI icdcrc
voIwasscnc hccIr zijn schooIcxcmpIaar nog in dc kasr sraan.' Dus ccn vccr-
rigcr dic vandaag dc dag ccn BosarIas uir zijn bockcnkasr rrckr, zaI waar-
schijnIijk ccn cxcmpIaar uir dc jarcn zcvcnrig aanrrcIIcn mcr daarin Iandcn
aIs Oosr-DuirsIand, Sovjcr-Unic cn JocgosIavic. Korrom: dc doorIoopsncI-
hcid van IcircIijkc kcnnis in dc rradirioncIc kcnnisbronncn kan zomaar ccn
oI rwcc gcncrarics zijn. En dan is ropograhc nog ccn onschuIdig kcnnisrcr-
rcin waar dc vcrandcringcn rcIaricI Iangzaamgaan. In dc rcchnoIogic oI in
dc mcdischc wcrcnschap gaan dc vcrandcringcn vccI sncIIcr. Wc mocrcn cr
nicr aan dcnkcn dar ccn arrs zijn bchandcIingcn basccrr op Icircnkcnnis uir
oudc schooIbockcn.
Wic in zoo wiI opzockcn war dc hooIdsrad van SIowakijc is, zaI
gcncigd zijn omGoogIc rc gcbruikcn. Hcr inrikkcn van sIcchrs rwcc woor-
54
FASCkATl F
dcn is voIdocndc. 'Circa ;8.6oo rcsuIrarcn voor hooIdsrad sIowakijc`
[o,o8) sccondcn', mcIdr GoogIc. Hcr bovcnsrc zockrcsuIraar vcrkIapr aI
mcrccn dc opIossing: BrarisIava. Dc doorIooprijd van Icircnkcnnis is rcrug-
gcbrachr van rwcc gcncrarics naar o,o8 sccondcn.
Wic in zo wiI opzockcn war dc hooIdsrad van SIowakijc is, zaI dc
vraag wcIIichr onIinc srcIIcn in ccn van dc vcIc inIormcIc ncrwcrkcn. Daar
is aIrijd wcI icmand aanwczig dic hcr anrwoord paraar hccIr cn zo vricndc-
Iijk is ombinncn cnigc minurcn hcr anrwoord rc vcrschaIIcn. Dar is op hcr
ccrsrc gczichr nicr zo inrcrcssanr. Qua rijdswinsr is hcr ccn cnormc achrcr-
uirgang rcn opzichrc van dc mcrhodc uir zoo. Waaromzoudcn wc minu-
rcn wachrcn aIs wc hcr anrwoord in o,o8 sccondcn kunncn krijgcn? Dc
mcrhodc van zo wordr pas inrcrcssanr aIs wc hcmgcbruikcn omanr-
woordcn rc vindcn op vragcn dic war mindcr gcmakkcIijk zijn rc bcanr-
woordcn via ccn ccnvoudigc GoogIczockopdrachr. Hoc snoci ik ccn rrcur-
wiIg? VanaI hocvccI maandcn kan ccn babymaag rauwc sIa vcrdragcn? War
is hcr nicuwsrc rcsrauranr in dc srad? WcIkc bank gccIr dc bcrrouwbaarsrc
hyporhcckadviczcn? Zodra dc vragcn icrs mociIijkcr wordcn, wordr hcr
zinnig omdc zockmcrhodc van zo rc vcrgcIijkcn mcr dc zockmcrhodc
van . Tocn bcIdcn wc ccn oI rwcc vricndcn dic icrs van hcr ondcrwcrp
aIwisrcn. In zo kunncn wc dc pararc kcnnis aanborcn van ccn bijna
oncindigc hocvccIhcid mcnscn, ondcr wic cxpcrrs, crvaringsdcskundigcn
cn mcnscn dic bovcnmarig gcInrcrcssccrd zijn in hcr bcrrcIIcndc ondcr-
wcrp. Dic mcnscn gaan zich srccds vakcr cn bcrcr vcrzamcIcn in ccn cxpo-
ncnriccI grocicnd aanraI inIormcIc ncrwcrkcn, gcdiIIcrcnriccrd pcr gcspc-
ciaIisccrd ondcrwcrp. Dc kcnnis dic uir zo'n inIormccI ncrwcrk vaIr rc
haIcn, is vcIc maIcn rijkcr cn dicpcr dan aIIccn scc dc Icircn. Hcr anrwoord
gaar vcrdcr dan aIIccn maar 'BrarisIava'.
Nu zijn dczc inIormcIc ncrwcrkcn vaak nog crg Iasrig rc vindcn. Zou cr
ccn inIormccI ncrwcrk bcsraan ovcr rrcurwiIgcn? Vasr wcI! Maar probccr
dar ncrwcrk maar ccns rc vindcn. Maar zoaIs in dc aIgcIopcn jarcn dc wiIIc-
kcurig vcrsprcidc Iossc Icirjcs srccds ovcrzichrcIijkcr zijn gcrangschikr cn
daardoor sncI opzockbaar zijn via kanaIcn aIs Wikipcdia, zo Iigr hcr voor dc
hand dar in dc komcndc jarcn dc inIormcIc ncrwcrkcn srccds gcmakkcIij-
kcr rc vindcn zuIIcn zijn.
0k0W0S00k0lh0
AIs organisarics kcnnisIacuncs aanvuIIcn door rc radc rc gaan bij dc coIIcc-
ricvc inrcIIigcnric van dc samcnIcving, bcgcvcn zc zich op hcr rcrrcin van
rrow1sourriug. Crow1sourriug is hcr aanborcn van dc ongcbruikrc kcnnis van
dc massa. Dar Icvcrr mccr kcnnis, inzichrcn cn idcccn op dan ooir rcvorcn in
dc gcschicdcnis. Maar hccIr dic massa wcI vcrsrand van zakcn? Nou cn oI!
Dar roonr Jamcs Surowiccki aan in Thr Wis1omoj Crow1s [zic hooIdsruk _).
55
: FXPL0Sl F vAh KFhhl S0hTwl KKFLl hC Fh l hh0vATl F
Maar is dic kcnnis wcI bcrrouwbaar? WcIIichr bcrrouwbaardcr zcIIs dan dc
kcnnis van cxpcrrs, wanr dc massa is mccsraI gccn dirccr bcIanghcbbcndc,
rcrwijI dc rradirioncIc kcnnisbronncn uir dc hicrarchischc srrucrurcn
mccsraI wcI bcIanghcbbcndcn zijn. Kan ccn hyporhcckadviscur nog wcI ccn
objccricI advics gcvcn aIs hcr cnc advics hcmdric kccr zovccI provisic opIc-
vcrr aIs hcr andcrc? En aIs wc wiIIcn wcrcn wcIk roiIcrrcinigingsproducr hcr
bcsr schoonmaakr, hoc bcrrouwbaar is dan hcr anrwoord van dc roiIcrjuI-
Irouw? Misschicn kunncn wc van haar ccn bcrrouwbaardcr anrwoord vcr-
wachrcn dan van ccn roiIcrarrikcIcnIabrikanr. Ecn van dic Iabrikanrcn is in
icdcr gcvaI schaamrcIoos ccrIijk: 'Wij van WC-ccnd adviscrcn WC-ccnd.'
Maar waaromzoudcn dc onaIhankcIijkc [crvarings)dcskundigcn hun
vrijc rijd bcsrcdcn aan hcr bcIangcIoos hcIpcn van anonicmc kcnniszoc-
kcrs? Dar Icgr JcII Howc uir in hcr bock Crow1sourriug. Mcr namc in Europa
cn dc Vcrcnigdc Srarcn is cr ccn cnormgrorc grocp mcnscn mcr ccn onbc-
nur raIcnr. Dczc grocp raIcnrvoIIc mcnscn wordr srccds grorcr, doordar hcr
aanraI hogcr opgcIcidcn wcrcIdwijd rocnccmr, omvcrvoIgcns in bancn
rcrcchr rc komcn dic mccsraI hccI spcciaIisrisch zijn. AIs jc maar ccn kIcin
dccI van jc raIcnr cn kcnnis in jc dagcIijksc wcrk kwijr kunr, Icidr dar nogaI
ccns ror Irusrraric. Hcr kunncn dcIcn van jc onbcnurrc kcnnis is ccn hciI-
zamc uirIaarkIcp voor dczc Irusrraric. Dar is ccn van dc rcdcncn waarom
zovccI dcskundigcn in hun vrijc rijd arrikcIcn schrijvcn voor Wikipcdia
zondcr daar ccn hnancicIc bcIoning voor rc onrvangcn. Ovcrigcns is pIczicr
hcbbcn in hcr bijdragcn aan icrs grorcrs ccn cvcn grorc morivaror voor
mcnscn ombij rc dragcn aan pIarIorms aIs Wikipcdia.
JournaIisrcn kcnncn dir vcrschijnscI aI hccI Iang cn makcn sinds jaar cn
dag dankbaar gcbruik van hcr porcnriccI aan onbcnurrc kcnnis. Ecn jour-
naIisr dic achrcrgrondinIormaric zockr cn ccn hcmonbckcndc pcrsoon
opbcIr, wordr mccsraI vricndcIijk cn uirgcbrcid rc woord gcsraan. Ook aIs
dc naamvan dc bron nicr gcnocmd gaar wordcn. Dc ccr van dc naamsvcr-
mcIding in dc kranr kan dan dus nicr mccr hcr moricI zijn. KcnncIijk is hcr
mogcn dcIcn van jc kcnnis aI ccn inrrinsickc bcIoning op zich.
0k0khlSk1l I0k1 0k0W0
Bij rrow1sourriug makcn organisarics gcbruik van ccn grorc grocp nicr
vooraI gcspccihcccrdc individucn voor consuIrancy, innovaric, bcIcidsvor-
ming cn ondcrzock. Encco zochr in dc massa naar onrwcrpidcccn voor gro-
rcrc windmoIcns. OndcrdcIcn van ingczondcn onrwcrpcn wcrdcn gcbruikr
in hcr dchniricvc onrwcrp. CoIgarc-PaImoIivc had ccn randpasraprobIccm
cn zochr ccn nicuwc mcrhodc omhuor in ccn rubc rc sroppcn. Ecn ano-
nicmc inrcrncrrcr onrdckrc hcr ci van CoIumbus. CoIgarc namhcr idcc
ongcwijzigd ovcr cn bcraaIdc dc bcdcnkcr z.ooo doIIar. Ook Bocing cn
Procrcr &GambIc makcn gcbruik van dc coIIccricvc inrcIIigcnric van bui-
56
FASCkATl F
rcnsraandcrs, dic vaak vanuir compIccr nicuwc invaIshockcn kijkcn, waar-
door briIjanrc idcccn onrsraan.
Maar waar haaI jc aIs organisaric dc rrow1 vandaan? Dar kan bijvoor-
bccId via spcciaaI voor dir docI opgcrichrc rrow1sourriug-pIarIorms, zoaIs dc
Amcrikaansc inrcrncrgcmccnschap Innoccnrivc. Dir pIarIormwcrd opgc-
richr in zoo. InmiddcIs hcbbcn zich cr zo'n ;.ooo ingcnicurs, wcrcn-
schappcrs, uirvindcrs, zakcnmcnscn cn andcrc crcaricvc gccsrcn uir ;
vcrschiIIcndc Iandcn bij aangcsIorcn omaIs coIIccricvc dcnkrank innova-
ricvc opIossingcn rc bcdcnkcn voor dc ingczondcn probIcmcn. Ecn andcr
voorbccId in NcdcrIand is hcr in zoo; opgcrichrc BarrIc oI Conccprs, dar dc
dcnkkrachr bundcIr van vijIduizcnd brcincn, vooraI van gcraIcnrccrdc sru-
dcnrcn.
Maar organisarics kunncn ook op cigcn hourjc binncn dc mcnigrc
zockcn, zoaIs hcr Canadcsc goudmijnbcdrijI GoIdcorp dar dccd, nog vcr
voordar dc rcrmcrowdsourccn bcsrond. Aan hcr cind van dc vorigc ccuw
srcvcndc hcr bcdrijI rcchrsrrccks aI op ccn IaiIIisscmcnr. Dc anaIisrcn cn
gcoIogcn binncn dc cigcn organisaric sIaagdcn cr maar nicr in omop hcr
ruimzo.ooo hccrarc grorc mijnwinningsrcrrcin voIdocndc nicuwc goud-
adcrs rc IokaIiscrcn. Tcn cindc raad bcdachr dc GoIdcorpropman ccn baan-
brckcnd pIan. Hij zcrrc aIIc gchcimc bcdrijIsgcgcvcns onIinc cn pubIi-
cccrdc cIk gcoIogisch puzzcIsrukjc aan inIormaric - in roraaI was dir (oo
mcgabyrc aan inIormaric. Dar was dc inpur voor ccn digiraIc goudjachr, dc
GoIdcorp ChaIIcngc, mcr ccn prijzcngcId van ruimccn haII miIjocn doIIar,
dic in maarr zooo van srarr ging. AI na cnigc wckcn srroomdcn dc idcccn
binncn van zo'n duizcnd dccIncmcrs uir vijIrig Iandcn. Ecn inIormccI vir-
ruccI Icgcr van gcoIogcn, wiskundigcn, mijnbouwingcnicurs cn andcrc
cxrcrnc dcskundigcn oppcrdc nicr aIIccn nicuwc winningsrcchnickcn,
maar wccs ook o kansrijkc pIckkcn aan op hcr rcrrcin van GoIdcorp. Op
o van dic o pIckkcn wcrd ook indcrdaad goud gcvondcn. In dc achr jaar
na dc ChaIIcngc hccIr GoIdcorp voor ruimdric miIjard doIIar aan goud uir
dc grond gchaaId. Ecn dccI van dc winsr wcrd uirgckccrd aan dc mcnscn
dic haddcn gchoIpcn mcr zockcn.
0k0W0 I0k1 0k0khlSk1l
Hcr cxpIoircrcn van coIIccricvc inrcIIigcnric dankzij dc ncrwcrksamcnIc-
ving is ccn auronoomproccs. AIs dc organisaric nicr dc rrow1 opzockr,
zockr dc rrow1 wcI dc organisaric op. OI richr zcII nicuwc inIormcIc organi-
sarics op, zoaIs Linux. Uir onvrcdc ovcr dc rckorrkomingcn van MicrosoIrs
bcsruringssysrccmWindows wisrcn duizcndcn compurcrprogrammcurs
van ovcr dc hcIc wcrcId cIkaar rc vindcn in ccn inIormccI ncrwcrk cn gcza-
mcnIijk onrwikkcIdcn zij ccn aIrcrnaricI bcsruringssysrccm, dar dc vcrgc-
Iijking mcr MicrosoIr gIansrijk kan doorsraan. Op dc consumcnrcnmarkr
57
: FXPL0Sl F vAh KFhhl S0hTwl KKFLl hC Fh l hh0vATl F
van pc's hccIr Linux [nog?) ccn zccr kIcin markrdccI van circa proccnr.
Maar op dc proIcssioncIc markr van scrvcrs is Linux aI dc srandaard gcwor-
dcn. Ook dc supcrcompurcrs vcrkiczcn Linux bovcn Windows. Dc rwcc
sncIsrc compurcrs rcr wcrcId draaicn op Linux. Van dc vijIhondcrd sncIsrc
compurcrs hccIr drickwarr Linux aIs bcsruringssysrccm, aIdus ccn invcnra-
risaric uir zoo.
Ecn soorrgcIijk voorbccId is MoziIIa FircIox, ccn graris opcnsourccwcb-
browscr dic op dczcIIdc wijzc ror srand kwamaIs Linux: dankzij dc coIIcc-
ricvc inrcIIigcnric van vrijwiIIigcrs. AI in zoo wcrd FircIox bckroond door
zowcI zakcnbIad Forlrs aIs compurcrmagazinc PCWorl1. Bcidc gczaghcb-
bcndc rijdschriIrcn nocmcn FircIox supcricur aan dc voormaIigc monopo-
Iisr Inrcrncr ExpIorcr, dc wcbbrowscr van MicrosoIr.
Hoc is hcr roch mogcIijk dar ccn grocp vrijwiIIigcrs ccn bcrcr producr
kan Icvcrcn dan hcr machrigc MicrosoIr, dar ovcr ccn vccIvoud aan mcnscn
cn middcIcn bcschikr? Dar is dc krachr van dc coIIccricvc inrcIIigcnric! Dar
MicrosoIrs wcbbrowscr nog srccds markrIcidcr is, is dus nicr rc dankcn
aan dc producrkwaIircir, maar aan markcring cn andcrc bcdrijIssrrarc-
giccn, zoaIs koppcIvcrkoop mcr dc hardwarcIabrikanrcn. Dar kIinkr nicr
aIs ccn soIidc basis voor bcdrijIsconrinuIrcir.
HccI gcIcidcIijk srappcn pc-gcbruikcrs ovcr van wcbbrowscr, cn FircIox
zaagr srccds nadrukkcIijkcr aan dc srocIporcn van Inrcrncr ExpIorcr. In
dcccmbcr zoo was hcr wcrcIdwijdc markraandccI van FircIox 6, pro-
ccnr. Hcr is daarmcc dc rwccdc browscr, na Inrcrncr ExpIorcr, dic op dar
momcnr ccn markraandccI had van ;,_ proccnr. Dczc rwcc wordcn
gcvoIgd door SaIari vanAppIc cn Chromc van GoogIc, dic bcidc sncI markr-
aandccI vcrovcrcn. AIs MicrosoIr hcr nicr mocr hcbbcn van zijn producr-
kwaIircir maar van zijn markcring, dan is hcr dc vraag war cr gaar gcbcurcn
aIs concurrcnr FircIox bcsIuir dc coIIccricvc inrcIIigcnric in rc schakcIcn
voor hcr onrwikkcIcn van ccn markcringsrrarcgic dic aIs docI hccIr Micro-
soIr van dc rroon rc srorcn.
0 hl0W 0k001S1 00h00kkh1
Hcr MicrosoIrvoorbccId is ccn nurrigc Ics voor cIkc gcvcsrigdc rradirioncIc
organisaric. MicrosoIr was ccn van dc machrigsrc, rijksrc cn mccsr mono-
poIisrischc organisarics rcr wcrcId. Maar zcIIs dc machrigsrc is nicr onaan-
rasrbaar. AIs MicrosoIr vccI ccrdcr had gcIuisrcrd naar kIachrcn, kririck,
wcnscn cn idcccn van gcbruikcrs, dan warcn Linux cn FircIox wcIIichr
nooir onrsraan. Dc nurrigc Ics is: gccn cnkcIc organisaric kan hcr zich nog
vcroorIovcn omdc coIIccricvc inrcIIigcnric rc ncgcrcn. Ondcrschar nooir dc
crowd. Wanr aIs dc organisaric nicr dc crowd opzockr, dan zockr dc crowd
wcI ccn organisaric op. OI Iormccrr zcII ccn nicuwc [inIormcIc) organisa-
ric.
58
FASCkATl F
AIs dc organisaric dan indcrdaad dc rrow1 opzockr, dan impIicccrr dar wcI
dar mcn dc hicrarchischc organisaricsrrucruur grondig mocr hcrzicn.
Mindcr bcsIuirvorming van bovcnaI, mindcr burcaucraric, mccr casycraric.
Wanr andcrs haakr dc rrow1 aI sncI aI.
Dc rradirioncIc managcmcnrvisic op hcr Icnomccn roururrrutir is door
dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving achrcrhaaId. In dc zc ccuwis dc
groorsrc concurrcnr nicr Iangcr dc markrIcidcr oI dc runncr-up. Dc groor-
src [porcnricIc) concurrcnr is dc rrow1.
0 0L01lFkSS kh 0 h1Wkkh
Op inrcrncr zijn dc aIgcIopcn ricn a vijIricn jaar raIIozc inIormcIc ncrwcr-
kcn onrsraan. In principc is cIkc wcbsirc [oI cIkc appIicaric) waar mcnscn
gcgcvcns oI gcdachrcn kunncn uirwisscIcn ccn ncrwcrk. In dc mccsr rudi-
mcnrairc vormwcrdcn sIcchrs darabcsrandcn uirgcwisscId. BijvoorbccId
muzickdownIoads op zogcnaamdc prrr-to-prrr-sircs, zoaIs Napsrcr, Kazaa,
Torrcnrs oI Limcwirc. Dc dccIncmcrs aan hcr ncrwcrk kcnncn cIkaar nicr,
wcrcn nicrs van cIkaar cn communiccrcn nicr mcr cIkaar. Hooguir kijkcn zc
in cIkaars virrucIc muzickcoIIccric cn komcn zc zodocndc in aanraking
mcr nicuwc muzick.
Dc porcnricIc krachr van hcr ncrwcrk nccmr roc aIs mcnscn communi-
ccrcn, gcdachrcn uirwisscIcn cn cr ccn discussic onrsraar. BijvoorbccId op
ccn Iorum, oI door Iczcrsrcacrics op ccn nicuwssirc. Hicrdoor komcn
mcnscn in aanraking mcr nicuwc mcningcn, visics, invaIshockcn cn vcrrij-
kcndc achrcrgrondinIormaric.
Wccr ccn srapjc vcrdcr gaar hcr aIs dc dccIncmcrs in hcr ncrwcrk nicr
aIIccn communiccrcn, maar ook daadwcrkcIijk ovcrIcggcn mcr cIkaar, om
ror ccn ccnsIuidcndc concIusic rc komcn. ZoaIs bij Wikipcdia, waar dc vcr-
schiIIcndc aurcurs dic aan ccn arrikcI bijdragcn, ondcrIing ovcrccnsrcm-
ming mocrcn zicn rc bcrcikcn ovcr dc inhoud van hcr arrikcI. Dc voIgcndc
cvoIuricIasc van hcr ncrwcrk is dar dc vcrschiIIcndc dccIncmcrs nicr aIIccn
hun cigcn srccnrjc bijdragcn aan hcr gchccI, maar ook dar dc vcrschiIIcndc
srccnrjcs wordcn samcngcsmccd ror ccn gchccI dar grorcr is dan dc som
van dc Iossc dcIcn, zoaIs bij projccrcn aIs Linux cn FircIox.
JEWI OIRQIVO ZSSVFIIPH
Fase 1 uata ultwlsselen Kazaa
Fase z Ccmmunlceren Fcrums
Fase 0verleg en samenwerken wlklpedla
Fase Creeren Llnux
Figuur ,. Dr virr rvolutirjusrs vuu 1igitulr urtwrrlru
59
: FXPL0Sl F vAh KFhhl S0hTwl KKFLl hC Fh l hh0vATl F
h1 0k00lkL kS0hlL
M1 0 h1Wkkh kh k00k
AIs in dc vorigc ccuwwcrd gcsprokcn ovcr inIormcIc ncrwcrkcn, dan ging
hcr mccsraI ovcr conracrcn russcn gcIijkgcsrcmdcn, mcnscn mcr dczcIIdc
achrcrgrond. Ncrwcrkcn haddcn ovcr hcr aIgcmccn ccn hoog ons-kcnr-
onsgchaIrc. Hcr cruciaIc vcrschiI mcr dc modcrnc ncrwcrkcn in dc inIorma-
ricsamcnIcving is dar binncn dczc ncrwcrkcn vccI mccr pIaars is voor
andcrsdcnkcndcn, voor mcnscn mcr vcrschiIIcndc achrcrgrondcn. En zoaIs
Granovcrrcr [zic hooIdsruk z) aI consrarccrdc: hcr zijn juisr dc mcnscn mcr
andcrc achrcrgrondcn van wic wc dc mccsrc nicuwc dingcn kunncn Icrcn.
Binncn ons-kcnr-onsncrwcrkcn drcigr juisr ccrdcr hcr rcgcndccI: runncI-
visic, conscrvarismc, grocpsdwaIing cn gcdachrcninrccIr.
Dir vcrschiI bIijkr aI dirccr bij dc mccsr rudimcnrairc onIincncrwcrkcn.
AIs bijvoorbccId ccn RoraryIid op bczock bij andcrc RoraryIcdcn rhuis hun
pIarcnvcrzamcIing bckijkr, rrcIr hij doorgaans ccn muzickcoIIccric aan dic
vccI ovcrccnkomsrcn vcrroonr mcr zijn cigcn pIarcnvcrzamcIing, mcr maar
wcinig vcrrassingcn. AIs diczcIIdc pcrsoon nu mcr ccn muiskIik dc
muzickcoIIccric oprocpr van ccn wiIIckcurigc mcdcgcbruikcr van dc
muzickdownIoadsirc dic hij gcbruikr - icmand mcr wic hij dus in ccn ncr-
wcrk zir! - dan is dc kans aanzicnIijk grorcr dar hij in aanraking komr mcr
onbckcndc muzick cn mcr nicuwc muzicksrromingcn dic hij nog nicr
kcndc.
Dc nicuwc inIormcIc ncrwcrkcn dic zijn onrsraan, spcIcn ccn sIcurcIroI
in hcr vrijuir doorsrromcn van kcnnis cn inIormaric, nicr Iangcr gchindcrd
door dc Iysickc, cuIrurcIc, sociaaI-cconomischc cn hicrarchischc barricrcs
van wcIccr. Dar gcIdr voor kcnnis cn inIormaric in aIIc soorrcn cn marcn.
Van muzick ror ccn mcning, van hcr rcccpr voor appcIraarr ror hcr rcccpr
voor ccn aroombom, van ccn hauwc mop ror briIjanrc visionairc idcccn.
0 0L0h0 S1kF
Bij dc vcrsprciding van Icircnkcnnis hccIr zich in korrc rijd ccn warc rcvo-
Iuric voIrrokkcn. Inrcrncr cn GoogIc zijn aI voIIcdig vcrwcvcn in hcr
bcsraan van dc mccsrc NcdcrIandcrs. SchooIkindcrcn van nu vragcn zich in
aIIc crnsr aI: 'Zcg papa, hoc kondcn juIIic vrocgcr nou wcrksrukkcn oI
sprcckbcurrcn makcn op schooI, aIs cr nog gccn inrcrncr bcsrond?'
Dar zockcn wc op,` was ricn jaar gcIcdcn ccn gcvIcugcIdc uirdrukking
dic rcIcrccrdc naar dc rcIcvisicquiz Twcc voor TwaaII. Hcr opzockcn wcrd
gcassociccrd mcr cncycIopcdischc nasIagwcrkcn. AIs nu icmand rocpr 'dar
zockcn wc op', zaI dc ccrsrc associaric ovcrwcgcnd zijn: 'GoogIc!'
Dc voIgcndc srap in dc inIormaricrcvoIuric is dar dc ncrwcrkcn nicr
aIIccn wordcn gcbruikr voor hcr vcrsprcidcn van kcnnis, maar ook srccds
vccIvuIdigcr voor hcr crccrcn van nicuwc kcnnis, door dc coIIccricvc inrcIIi-
60
FASCkATl F
gcnric rc bundcIcn. Daarvan zijn nu aI ccn paar prakrijkvoorbccIdcn rc
gcvcn, zoaIs hcr Icnomccn'durI rc vragcn' van NiIs Rocmcn. War aanvankc-
Iijk bcgon aIs Icukc scssics mcr mcnscn dic cIkaars ncrwcrk cn kcnnis
mobiIiscrcn omcIkaar rc hcIpcn, grocidc dankzij Twirrcr uir ror ccn
onIincpIarIormdar dagcIijks o.ooo mcnscn bcrcikr dic hcr Icuk vindcn om
cIkaar rc hcIpcn mcr dc mccsr uirccnIopcndc vragcn cn wcnscn.
Hcr is ccn kwcsric van rijd cn gcwcnning, van hcr Icrcn omgaan mcr
ongchIrcrdc kcnnis binncn ncrwcrkcn, cn van hcr onrsraan van nicuwc
ncrwcrkcn, maar binncn nicr aI rc Iangc rijd zaI dir waarschijnIijk dc sran-
daardmcrhodc wordcn omaIIc organisaricprobIcmcn op rc Iosscn, oI dic
probIcmcn nu van commcrcicIc oI idccIc aard zijn, cn oI zc nu kIcin oI
groor zijn. Van ccn pIanningsvraagsruk van ccn aIzondcrIijkc ondcrnc-
ming ror hcr vcrkccrsprobIccmvan ccn Iand cn mondiaIc cncrgicvraag-
srukkcn.
1Wl11k
Twirrcr is ccn gocd voorbccId van zo'n inIormccI ncrwcrk waarIangs
kcnnis zich razcndsncI kan vcrpIaarscn cn waar coIIccricvc kcnnis gcbun-
dcId wordr. Ecn voorhocdc van Twirrcrgcbruikcrs gcbruikr hcr mcdium
mcr namc omkcnnis rc dcIcn: omkcnnis aan hcr ncrwcrk roc rc vocgcn cn
omdankbaar gcbruik rc makcn van dc coIIccricvc inrcIIigcnric van hcr ncr-
wcrk. Ecn rwirrcraar dic ccn bcIangwckkcnd arrikcI in ccn buircnIands
rijdschriIr Iccsr, mcIdr dar op Twirrcr, zodar ook andcrcn gcbruik kunncn
makcn van dczc kcnnis. En dc voIgcndc kccr is hcr andcrsomcn wordr hij-
zcII vcrbIijd mcr ccn bcIangrijkc rip. Ecn rwirrcraar dic bcrocpshaIvc mcr
ccn projccr bczig is, mcIdr zijn vordcringcn cn vcrrcIr ovcr dc probIcmcn
waar hij rcgcn aanIoopr. Hicrdoor krijg hij waardcvoIIc Iccdback, rips cn
adviczcn, zodar zijn uircindcIijkc wcrkrcsuIraar bcrcr wordr, oI sncIIcr cn
cIhcicnrcr ror srand komr.
MicrobIoggingdicnsrcn aIs Twirrcr wordcn ook aIs huIpmiddcI
gcbruikr voor hcr opIosscn van korrc vragcn, door rrow1sourriug. 'Wic kcnr
ccn vcrraIcr Japans-EngcIs dic onmiddcIIijk bcschikbaar is?', 'Waar haaI ik
dc gocdkoopsrc vIicgrickcrs, aIs ik ovcrmorgcn naar Los AngcIcs mocr?' Dar
zijn rijdrovcndc vragcn, voor wic hcr anrwoord zcII wiI opzockcn. Maar
binncn hcr ncrwcrk is dar vaak kcnnis dic aI paraar is in dc coIIccricvc inrcI-
Iigcnric.
h1 kL1khk1lF 00k 0 S0k1kkSS:
kh hLlh0 hkkk IWkM
Binncn dc rradirioncIc organisaricmodcIIcn hccIr mcn ccn ccuwgcIcdcn aI
onrdckr hoc handig cn cIhcicnr hcr is omzuIkc rijdrovcndc vragcn cn
rakcn inrcrn uir rc bcsrcdcn. HooggckwaIihcccrdc kcnniswcrkcrs kunncn
6I
: FXPL0Sl F vAh KFhhl S0hTwl KKFLl hC Fh l hh0vATl F
binncn hun organisarics vaak ccn bcrocp docn op ccn Icgcr van sccrcrarcs-
scs, assisrcnrcn, sraIaIdcIingcn cn dccIspcciaIisrcn. ZcIIsrandig wcrkcndc
proIcssionaIs onrbccrdcn doorgaans dczc ondcrsrcuning cn mocsrcn aIIcs
zcII docn. Voor dc ccn was dir ccn pIuspunr: dc charmc van dc onaIhankc-
Iijkhcid cn mccr aIwisscIing in dc wcrkzaamhcdcn. Voor dc andcr was hcr
juisr ccn minpunr: nodcIoos vcrmocicnd oponrhoud van dc hooIdwcrk-
zaamhcdcn. Voor mcnig gcspcciaIisccrd kcnniswcrkcr was dc aanwczig-
hcid van ondcrsrcuncndc huIprrocpcn ccn van dc bcIangrijksrc argumcn-
rcn omIicvcr in dicnsr van ccn organisaric rc wcrkcn.
In dc huidigc cconomic zicn wc ccn proccnruccI srcrkc srijging van hcr
aanraI zcIIsrandigcn zondcr pcrsonccI [zzp'crs), oI bcrcr gczcgd: zp'crs
[zcIIsrandigc proIcssionaIs). InmiddcIs zijn hcr cr aI mccr dan 6oo.ooo. Ecn
vccIgchoordc misvarring is dar dczc zp'crs ccnIingcn zoudcn zijn. In juri-
dischc zin wcI, maar in prakrischc zin vcrcnigcn zij zich srccds mccr cn
wcrkcn zc srccds mccr samcn mcr cIkaar. Soms ondcr ccn IormcIc vIag,
maar vooraI in raIIozc inIormcIc ncrwcrkcn, waarin vccI kcnnis wordr
gcdccId, rips wordcn uirgcwisscId cn korrsrondigc samcnwcrkingsvcrban-
dcn op projccrbasis wordcn gcsmccd.
Dc grocp zp'crs is srccds mindcr ccn vcrzamcIing ccnIingcn, cn wordr
srccds mccr ccn zwcrm. Hcr is daaromrc vcrwachrcn dar grocpcn zp'crs dc
komcndc jarcn dc cconomischc machrsposiric van dc rradirioncIc organisa-
ricsrrucrurcn zuIIcn bcdrcigcn.
Samcnwcrkcndc zp'crs zijn hcxibcIcr dan hicrarchischc organisarics cn
hcbbcn mindcr ovcrhcad, zodar hun kosrprijs Iagcr kan zijn. Samcnwcr-
kcndc zp'crs zijn gcmiddcId gcmorivccrdcr, doordar zc vrijwiIIig, uir cigcn
kcuzc, mccwcrkcn aan ccn rijdcIijk samcnwcrkingsprojccr, rcrwijI binncn
hicrarchischc organisarics dc mcdcwcrkcrs ovcr hcr aIgcmccn rakcn van
bovcnaI krijgcn rocbcdccId, zodar ccn dccI van dc mcdcwcrkcrs in mccr oI
mindcrc marc mcr rcgcnzin wcrkr.
Ecn andcr bcIangrijk aspccr is dar hcr makcn van Iourcn in ccn rradirio-
ncIc organisaric schadcIijk is voor jc carricrc, rcdcn voor vccI mcnscn om
gccn risico's rc ncmcn. TcrwijI dir voor nicuwc onrdckkingcn cn onrwikkc-
Iingcn juisr cruciaaI is! In dc zwcrmgaar dar hccI andcrs, daar wordcn vccI
mccr risico's gcnomcn. Dar cr daardoor ook mccr Iourcn wordcn gcmaakr,
is inhcrcnr aan hcr ncmcn van risico's. Waar hcr omgaar, is dar Iourcn
wordcn gcroIcrccrd cn vooraI wordcn gczicn aIs wijzc crvaringsIcsscn waar
icdcrccn zijn voordccI mcc kan docn.
Hcr aIoudc pIuspunr van dc grorc organisaric rcn opzichrc van dc zp'cr
was wcIIichr dc coIIccricvc kcnnis cn vaardighcdcn binncn dc organisaric,
waar dc ccnIing nooir rcgcnop kon. Maar nu dc ccnIingcn samcn srccds
mccr ccn zwcrmvormcn, bcginr dar pIuspunr omrc draaicn in ccn min-
punr. Dankzij dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving bcschikkcn dc zogc-
62
FASCkATl F
naamdc ccnIingcn ovcr ncr zovccI kcnnis cn vaardighcdcn aIs ccn grorc
organisaric. Srcrkcr nog: dic kcnnis is ovcr hcr aIgcmccn van ccn kwaIira-
ricI hogcr nivcau, doordar hcr dc vrij srromcndc wis1omoj rrow1s is, rcrwijI
dc coIIccricvc kcnnis binncn ccn rradirioncIc hicrarchischc organisaric voor
ccn hink dccI gchIrcrdc inIormaric is, dic van bovcnaI is gcsruurd.
hl0W SMk0Ll:
S00lkL 0kFl1kL lh FLkk1S kh 0L0
Dc rradirioncIc hicrarchischc organisarics zuIIcn srccds vakcr rc makcn
krijgcn mcr scricuzc concurrcnric van zwcrmcn zp'crs. Omdic concurrcn-
ric hcr hooId rc kunncn bicdcn, zir cr voor dc rradirioncIc bcdrijvcn nicrs
andcrs op dan dc burcaucraric rc Iarcn vicrcn cn ccn mccr casycrarischc
bcdrijIssrrucruur in rc vocrcn. En omhybridc samcnwcrkingsmodcIIcn rc
onrwikkcIcn russcn rradirioncIc organisarics cn cIusrcrs van zcIIsrandigc
proIcssionaIs. Dczc hybridc organisaricmodcIIcn hcbbcn wcIIichr ccn grorc
rockomsr, omdar daarin bcidc parrijcn rocgcvocgdc waardc kunncn Icvc-
rcn. Wanr projccrcn waaraan vccI zcIIsrandigc individucn samcnwcrkcn,
gaan vaak gcpaard mcr compIcxc bchccrsprobIcmcn op adminisrraricI,
juridisch cn hnanciccI gcbicd. En dir is bij uirsrck hcr rcrrcin waar dc rradi-
rioncIc organisarics gocd in zijn.
Dc opkomsr van dc zp'crs is ccn rrcnd dic rccruircrs cn Human
RcsourccsaIdcIingcn van bcsraandc bcdrijvcn nicr mogcn ncgcrcn. Zij
docn cr gocd aan omccn ncrwcrk op rc bouwcn cn rc ondcrhoudcn binncn
dczc grocp van rockomsrigc 'mcdcwcrkcrs buircn Ioondicnsr'. Daarnaasr is
hcr aan rc bcvcIcn ommccr bcIcid rc onrwikkcIcn ovcr dc omgang mcr dir
dccI van dc bcrocpsbcvoIking. Zijn zakcn aIs concurrcnric, inrcIIccruccI
cigcndomcn bcIoning wcI gocd gcrcgcId? En hoc zir hcr mcr dc priviIcgcs
van wcrkncmcrs in Ioondicnsr: gcIdcn dic ook voor dc mcdcwcrkcrs buircn
Ioondicnsr? En zo ncc, waaromcigcnIijk nicr?
TradirionccI houdr dc aIdcIing Human rcsourccs zich vrijwcI uirsIui-
rcnd bczig mcr dc wcrkncmcrs dic in dicnsr zijn cn wordr cr ccn srrikr Ior-
mccI juridisch ondcrschcid gcmaakr mcr cxrcrnc mcdcwcrkcrs. Dc cxrcrnc
arbcidskrachrcn hcbbcn doorgaans ccn zcIIdc srarus aIs Icvcrancicrs. Dc
vraag is in hocvcrrc dar srrikrc ondcrschcid nog van dczc rijd is. Op hcr
gcbicd van wcrkzaamhcdcn cn inrcrnc wcrkvcrhouding Iijkcn dc cxrcrnc
mcdcwcrkcrs mccsraI vccI mccr op wcrkncmcrs in Ioondicnsr dan op Icvc-
rancicrs.
Organisarics dic zich wiIIcn voorbcrcidcn op ccn rockomsr mcr mccr
hybridc samcnwcrkingsmodcIIcn russcn organisarics cn zp'crs docn cr
gocd aan omnu aI vormcn van sociaaI bcIcid rc onrwikkcIcn voor hun
cxrcrnc mcdcwcrkcrs. En omccn gocdc rcpuraric rc vcrwcrvcn binncn dir
arscnaaI van rockomsrigc arbcidskrachrcn. Hcr rradirioncIc insrrumcnr
63
: FXPL0Sl F vAh KFhhl S0hTwl KKFLl hC Fh l hh0vATl F
hicrvoor was aIrijd arbcidsmarkrcommunicaric. Organisarics dic invcsrccr-
dcn in aanIokkcIijkc pcrsonccIsadvcrrcnrics cn gocdc pr, srondcn hoog op
dc Iijsrjcs van popuIairc wcrkgcvcrs cn opdrachrgcvcrs. Dc krachr van dir
insrrumcnr nccmr cchrcr aI, nu binncn inIormcIc ncrwcrkcn srccds mccr
cn gcmakkcIijkcr crvaringcn wordcn uirgcwisscId. Via ncrwcrkcn aIs Twir-
rcr wordcn vragcn gcsrcId aIs: 'Is dicnsrvcrIcncr XcapabcI, is wcrkgcvcr Y
bcrrouwbaar, is opdrachrgcvcr Z krcdicrwaardig? En hoc sncI bcraaIr hij
zijn Iacrurcn?' Wc voorzicn daaromccn vcrschuiving van arbcidsmarkr-
communicaric naar arbcidsmarkrrcpuraric.
En hicr wordr dc bcrckcnis van sociaaI kapiraaI zichrbaar. Hcr wordr
srccds bcIangrijkcr omccn gocdc rcpuraric rc hcbbcn. En dar gcIdr nicr
aIIccn voor arbcidsmarkrcommunicaric, maar voor aIIc commcrcicIc com-
municaric. In dc zoc ccuwwas ccn gocdc rccIamccampagnc vaak aI gcnocg
omhcr imago rc vcsrigcn. 'Bckcnd van rv' was vccIaI voIdocndc aanbcvc-
Iing. In dc zc ccuwsrcIr dc consumcnr zijn inIormaricvragcn in zijn ncr-
wcrkcn. Ecn consumcnr dic ncgaricvc rcacrics krijgr aIs hij mcIdr dar hij op
hcr punr sraar omccn abonncmcnr aI rc sIuircn bij providcr X, bcdcnkr
zich misschicn wcI.
Maar aIs inIormcIc ncrwcrkcn Iungcrcn aIs aIrcrnaricI voor dc sccrcra-
rcssc cn dc consuIranr, hoc wordr dic sccrcrarcssc oI consuIranr dan
bcraaId? In dc oudc cconomic was gcId hcr bcraaImiddcI. Tcgcnovcr cIkc
raak dic dc organisaric Iicr uirvocrcn, srond in principc ccn saIaris oI ccn
Iacruur. GcId was hcr smccrmiddcI van dc cconomic. In inIormcIc ncrwcr-
kcn is gcId ccn vrij ongcbruikcIijk bcraaImiddcI. Dicnsrcn, adviczcn cn
huIp wordcn binncn hcr ncrwcrk normaaIgcsprokcn graris gcIcvcrd. AI
was hcr aIIccn maar omdar hcr vccI rc vccI adminisrraricvc rompsIomp
opIcvcrr omccn Iacruurrjc rc srurcn voor cIkc vcrrichrc dccIraak. Dir is ccn
principicIc brcuk mcr dc gcwoonrcs binncn dc rradirionccI hicrarchischc
cconomic. Op basis van dc rradirioncIc uirgangspunrcn zou mcn dcnkcn
dar bcraIing dan op zijn minsr in narura pIaars zou vindcn. Dicnsr cn
wcdcrdicnsr. Maar ook dar is vccI rc omsIachrig, zo bIcck aI sncI in dc prak-
rijk. Hcr vraagr rc vccI van hcr rocvaI dar vraag cn aanbod van dccIraakjcs
rcchrsrrccks op cIkaar zoudcn zijn aIgcsrcmd.
Maar dar hocIr ook nicr, wanr dc inIormcIc ncrwcrkcn hcbbcn spcIcn-
dcrwijs ccn gchccI nicuwbcraaImiddcI uirgcvondcn: WhuIhc! Dicnsrcn cn
wcdcrdicnsrcn wordcn nicr rcchrsrrccks aIgcrckcnd, maar via hcr ncrwcrk.
Hcr bcraaImiddcI is nicr mccr gcId, maar sociaaI kapiraaI. Wic gccIr binncn
zijn ncrwcrk cn waardcvoI is voor andcrcn, vcrdicnr daarmcc auromarisch
WhuIhc, zijn rcpuraric grocir cn hij wordr hicrdoor cIdcrs binncn hcr ncr-
wcrk wccr 'rcrugbcraaId'. Individucn binncn ncrwcrkcn mocrcn in dc
garcn houdcn dar zc gcvcn cn ncmcn rcdcIijk in cvcnwichr houdcn omhun
kasvoorraad WhuIhc op pciI rc houdcn. Hcr Icukc hicrvan is dar dir zondcr
64
FASCkATl F
adminisrrarickosrcn gaar, wanr nicmand houdr ccn oIhcicIc bockhouding
bij. En daardoor is WhuIhc dc mccsr cIhcicnrc vormvan'bcraIingsvcrkccr'.
WhuIhc is nicr in gcraIIcn uir rc drukkcn. Onmccrbarc dimcnsics aIs
aardig, bcrrouwbaar, huIpvaardig, sIimcn gcdcgcn spcIcn ccn roI in
icmands WhuIhc. En voor dc duidcIijkhcid: WhuIhc is oo proccnr bcIas-
ringvrij.
Ml0k0J08S
Mcr hcr onrsraan van digiraIc ncrwcrkcn waar WhuIhc hcr bcraaImiddcI is,
wordcn ongcmcrkr ook rockomsrigc pIarIormcn gccrcccrd waarop ccn
nicuwcconomisch vcrschijnscI zou kunncn horcrcn: microjobs.
Wcrkncmcrs dic in Ioondicnsr hun rijd ruiIcn voor gcId, hcbbcn ccn
bcpaaId rakcnpakkcr. Soms kunncn zc ccn dccI van dic dagcIijksc rakcn
dcIcgcrcn aan andcrcn binncn dc organisaric. MccsraI kan aIIccn hcr
managcmcnr zich dar vcroorIovcn. AIs dc managcr 6o curo pcr uur vcr-
dicnr cn dc assisrcnr vcrdicnr zo curo pcr uur, dan bcrckcnr dczc arbcids-
hcrvcrdcIing ccn rocnamc van dc cIhcicncy. EIk gcdcIcgccrd uurrjc wcrk
Icvcrr dc organisaric dan (o curo op. Maar ook dc assisrcnr dic zo curo pcr
uur kosr, vocrr dagcIijks vcIc ccnvoudigc rourincrakcn uir. Dczc rakcn
zoudcn uirbcsrccd kunncn wordcn aan schoIicrcn, aan dc buurman, oI aan
icmand in India. Hcr gaar dan omrakcn dic ccn paar curo pcr uur waard
zijn, zoaIs hcr invocrcn van papicrcn visirckaarrjcs in ccn sysrccmvoor
cIckrronischc visirckaarrjcs, oI hcr inkIoppcn van bonncrjcs.
In dc rradirioncIc hicrarchischc organisarics gcbcurr dir zcIdcn, omdar
mcn wccr dar dc kosrcn van dc uirbcsrcding vccI grorcr zijn dan dc
opbrcngsrcn. Maar dc baIans van kosrcn cn opbrcngsrcn zou binncn korrc
rijd wcI ccns naar dc andcrc kanr kunncn doorsIaan. Naarmarc dc digiraIc
ncrwcrkcn grocicn cn vcrbcrcrcn, wordr hcr srccds gcmakkcIijkcr om
binncn dic ncrwcrkcn rc wcrvcn. Hcr pIaarscn van ccn oprocpjc hocIr maar
ccn minuur rijd rc kosrcn cn kan aI voIdocndc rcspons opIcvcrcn. Dc kosr-
prijs van dc wcrving nadcrr dc nuI. Omdar srccds mccr rakcn gcdigiraIi-
sccrd zijn, vcrvaIr dc noodzaak van dc Iysickc vcrpIaarsing. Dc kosrcnposr
rcisrijd cn rciskosrcn vcrvaIr dan. AIs vcrvoIgcns ook nog dc bcIoning aIgc-
handcId kan wordcn binncn dic ncrwcrkcn, dan zijn aIIc kosrcnposrcn vrij-
wcI ror nuI gcrcducccrd. En daarmcc is dan hcr pad gccIIcnd voor ccn
ingrijpcndc hcrvcrdcIing van arbcid.
Lkk1 0 kLkh1h h1 Wkk 00h
Dc groorsrc proIccr van hcr vcrschijnscI microjobs is misschicn wcI Timo-
rhy Fcrriss, dic dc bcsrscIIcrIijsrcn haaIdc mcr zijn bock Dr ,-urigr wrrlwrrl.
Voor dc gocdc ordc: dir is gccn scicncchcrionroman, hcr bock wordr uirgc-
gcvcn in dc carcgoric non-hcric. Fcrriss is crvan ovcrruigd dar icdcrccn dic
65
: FXPL0Sl F vAh KFhhl S0hTwl KKFLl hC Fh l hh0vATl F
dar cchr wiI - wcrkgcvcr cn wcrkncmcr - zijn wcrkwcck kan rcrugbrcngcn
ror vicr uur cn roch voIdocndc kan vcrdicncn omccn rcIaricI IuxcIcvcn rc
Icidcn. Dir kun jc bcrcikcn door hcr groorsrc dccI van jc wcrk uir rc bcsrc-
dcn cn zo vccI mogcIijk rakcn rc cIimincrcn oI rc auromariscrcn, aIdus
Fcrriss.
Takcnrcckscn cn zwcrmdcnkcn in rcIaric ror wcrk is ccn nog rcdcIijk
ononrgonncn rcrrcin. Zckcr in dc corporarc wcrcId wordr hicr mccsraI
ongcIovig cn ccn bccrjc Iachcrig op gcrcagccrd. Maar cr zijn roch aI raIIozc
rradirioncIc organisarics dic ccn aanraI van hun kIassickc rakcn hcbbcn uir-
bcsrccd aan dc zwcrm, namcIijk door hun kIanrcn hcr wcrk rc Iarcn docn.
Via wcbappIicarics houdcn hondcrdduizcndcn kIanrcn hun cigcn kIanrgc-
gcvcns up-ro-darc. Dar is saai adminisrraricI wcrk dar voorhccn door dc
organisarics zcII wcrd uirgcvocrd. Dc mcrcropncmcrs hocvcn mindcr op
pad, omdar dc kIanr zcII zijn mcrcrsrand doorgccIr. Hcr rcisburcau hocIr
gccn rickcrs mccr uir rc prinrcn cn posrkIaar rc makcn. En dc supcrmarkr
kan mcr mindcr caissicrcs roc, doordar ccn dccI van dc kIanrcn gcwoon zcII
zijn boodschappcn scanr.
1Wl11k kLS hl0WS8k0h
AIs op z Icbruari zoo ccn Turks vIicgruig nccrsrorr in ccn wciIand naasr
SchiphoI, is Twirrcr hcr ccrsrc communicaricmcdiumwaar dar nicuws
wordr gcmcId. Nicr zo vcrwondcrIijk, wanr hcr Twirrcrncrwcrk is grorcr
dan hcr gczamcnIijkc corrcspondcnrcnncrwcrk van aIIc rcguIicrc nicuws-
mcdia rczamcn. Dus dc kans dar ccn rwirrcraar aIs ccrsrc rcr pIaarsc is, oI
dar ccn van dc ovcrIcvcndcn uir hcr nccrgcsrorrc vIicgruig dirccr hcr rhuis-
Ironr bcIr, waar ccn rwirrcrcnd IamiIicIid hcr nicuws wcrcIdkundig maakr,
is grorcr dan dc kans dar ccn journaIisr van ccn kranr oI hcr journaaI crbo-
vcnop zir. Ruimrwcc maandcn Iarcr was cr ccn aansIag rijdcns dc konin-
ginncdagvicring inApcIdoorn, waarbij ccn auromobiIisr op dc mcnigrc
inrccd cn zcs mcnscn dooddc. DagbIad Trouwkopr daarna op dc opinicpa-
gina: 'En wccr was Twirrcr dc ccrsrc'.
ZoaIs hcr makcn van cncycIopcdiccn nicr Iangcr hcr monopoIic is van
dc WinkIcr Prinscn van dczc wcrcId, maar dccIs is ovcrgcnomcn door dc
zwcrm, zo krijgcn ook dc rradirioncIc nicuwsmcdia srccds nadrukkcIijkcr
rc makcn mcr dc zwcrmaIs aIrcrnaricvc nicuwsbron.
Dc sncIhcid van dc nicuwsvoorzicning Iijkr onomkccrbaar vcrgroor. Dc
ccrsrc vraag dic dan mccsraI gcsrcId wordr, is: 'Bcrckcnr dar dan nicr ccn
cnormc achrcruirgang in kwaIircir?' Mcdiawarchcrs dic op Koninginncdag
zoo rcgcIijk dc vcrsIaggcving op dc narionaIc rv-zcndcrs cn via zwcrmcn
aIs Twirrcr cn GccnSrijI hcbbcn gcvoIgd, zagcn cchrcr dar dc nicuwsvcr-
srrckking via dc oIhcicIc kanaIcn voorrdurcnd achrcrIag. In ccn Iivc op rv
uirgczondcn pcrsconIcrcnric wcrdcn Icircn gcprcscnrccrd aIs Iaarsrc
66
FASCkATl F
nicuws dic aI urcn daarvoor op Twirrcr cn GccnSrijI bckcnd warcn. Ecn
hogc poIiricambrcnaar maakrc bijvoorbccId oIhciccI bckcnd dar cr ccn
_8-jarigc vcrdachrc was gcarrcsrccrd, rcrwijI naamcn rocnaamvan dc
dadcr, incIusicI Ioro's van dc huiszocking op hcr huisadrcs van dc dadcr
aIIang op inrcrncr circuIccrdcn.
OpvaIIcnd was hcr gcbruik van hcr woord vcrdachrc rcgcnovcr hcr
woord dadcr. Vcrdachrc is rypisch raaIgcbruik van dc hicrarchic. PoIiric-
woordvocrdcrs cn jusriricmcdcwcrkcrs is bcrocpshaIvc kcnncIijk zo uir-
vocrig ingcprcnr dar icmand dic gcarrcsrccrd wordr vcrdachrc bIijIr rordar
ccn rcchrcr hcmaIs schuIdig vcroordccIr, dar zc dc rcrmvcrdachrc rc pas cn
rc onpas gcbruikcn. Dc zwcrmdaarcnrcgcn is ccrdcr gcncigd omrc
dcnkcn: aIs icmand op hcrcrdaad wordr bcrrapr, dan is dadcr ccn vccI
bcrcrc cn duidcIijkcrc bcnaming dan vcrdachrc. Wic wccr wordr hij Iarcr
vrijgcsprokcn, oI bIijkr hcr Iarcr roch ccn ongcIuk rc zijn gcwccsr, maar hij
bIijIr hoc dan ook dc dadcr.
Privacy, pcrsoonsbcschcrming, hcr voorkomcn van voIksgcrichrcn, hcr
vcrsprcidcn van vaIsc gcruchrcn, zijn dczc zakcn nicr aIIcmaaI vccI bcrcr
gcwaarborgd bij dc rradirioncIc nicuwsmcdia? Is hcr nicr gcvaarIijk aIs dc
zwcrmvoor journaIisrjc gaar spcIcn? Dar vaIr wcI mcc. Ncr aIs bij Wiki-
pcdia wordr Iouricvc inIormaric mccsraI sncI gccorrigccrd. Er rrccdr auro-
marisch ccn zcIIrcinigcnd mcchanismc op, van binncn uir dc zwcrm.
0 M1h kh 0 08J01l W1hS0hkF
In dc zoc ccuwis dc wcrcnschap uirgcgrocid ror dc bcIangrijksrc bron van
nicuwc kcnnis. Ecn bron dic aIIc andcrc kcnnisbronncn in dc schaduw
srcIr. AIs dc managcrs van dc samcnIcving - dc poIirici cn dc ropambrcna-
rcn - ovcr ccn maarschappcIijk vraagsruk discussicrcn, cindigcn dic discus-
sics vaak mcr dc concIusic dar nadcr wcrcnschappcIijk ondcrzock vcrcisr is.
En wannccr in dc boardroomvcrgadcrd wordr ovcr dc Ianccring van mcrk
X, duurr hcr mccsraI nicr Iang voor dc vraag op raIcI komr: 'Kunncn wc ook
wcrcnschappcIijk bcwijzcn dar mcrk Xbcrcr is dan hcr bcsraandc mcrk Y?'
Dc wcrcnschap is bijna hciIig vcrkIaard. Dc mcnshcid is op zock naar dc
waarhcid, cn dc wcrcnschap Icvcrr dargcnc waarnaar wij op zock zijn. Wanr
in hcr coIIccricvc gcdachrcngocd van dc wcsrcrsc samcnIcving is hcr cr con-
scqucnr ingchamcrd: dc wcrcnschap is objccricI, dc wcrcnschap Icvcrr dc
waarhcid. Ecn myrhc is gcschapcn.
Maar wic dic myrhc IosIaar cn onbcvangcn obscrvccrr war wcrcnschap
daadwcrkcIijk is, kan haasr nicr andcrs concIudcrcn dan dar dc wcrcnschap
op zijn bcsr ccn gocdbcdocIdc poging docr ror hcr voorrbrcngcn van objcc-
ricvc kcnnis. In dc prakrijk is dc wcrcnschap cchrcr vcrrc van waardcvrij. Dc
'objccricvc' wcrcnschappcIijkc kcnnis wordr immcrs gcproducccrd door
univcrsircircn dic gcIiccrd zijn aan gcIooIsovcrruigingcn cn aan poIirickc
67
: FXPL0Sl F vAh KFhhl S0hTwl KKFLl hC Fh l hh0vATl F
srromingcn. Dc voorrgcbrachrc wcrcnschappcIijkc kcnnis is ondcrhcvig
aan modc cn aan dc rijdgccsr dic inhuisrcrr war poIirick corrccr is. Wcrcn-
schappcIijkc insrirurcn zijn voor hun voorrbcsraan hnanciccI aIhankcIijk
van dcrdcn, cn dczc aIhankcIijkhcid hccIr ccn nicr rc ondcrscharrcn
invIocd op zowcI dc richring aIs dc uirkomsrcn van wcrcnschappcIijk
ondcrzock.
Onzc obscrvaric van hoc dc wcrcnschap in dc zoc ccuwIuncrionccrdc,
varrcn wc aIs voIgr samcn [cn vanzcIIsprckcnd is ook dczc samcnvarring
subjccricI ):
WcrcnschappcIijkc kcnnis wordr vooraI voorrgcbrachr door organisa-
rics [univcrsircircn, IacuIrcircn, vakgrocpcn).
Dczc organisarics zijn ramcIijk hicrarchisch van srrucruur.
Dc hicrarchic hccIr vccI invIocd op dc rcsuIrarcn van wcrcnschappcIijk
ondcrzock.
Dc aIzondcrIijkc organisarics zijn nogaI gcIsoIccrd. Er is rcIaricI zccr
wcinig rcchrsrrccksc kcnnisuirwisscIing russcn dc cnc IacuIrcir cn dc
andcrc, oI russcn hcr cnc vakgcbicd cn hcr andcrc.
Dc organisaricvormsrimuIccrr dic kcnnisuirwisscIing ook nicr, maar
wcrkr ccrdcr bcIcmmcrcnd op kruisbcsruiving.
Dc bcsrc opIossing in ccn vakgcbicd komr vaak uir ccn andcr vakgcbicd.
Hcr mcdiumwaarIangs dc kcnnis gcrransporrccrd wordr, is bijna uir-
sIuircnd hcr gcdrukrc papicr: bockcn cn wcrcnschappcIijkc arrikcIcn.
Dar mcdiumis zccr vcrrragcnd. Er gaan vaak jarcn ovcrhccn, voordar
nicuwc inzichrcn wijd vcrsprcid zijn.
Mcr dc komsr van dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving is dir 'producric-
proccs' van wcrcnschappcIijkc kcnnis, radicaaI vcrandcrd. Dc individucIc
dccIncmcrs aan hcr wcrcnschappcIijk proccs - van srudcnr ror hoogIcraar -
zijn srccds mccr mcr cIkaar vcrbondcn, Iangs raIIozc ncrwcrkcn. Dc door-
srroomsncIhcid van kcnnis, van nicuwc idcccn cn inzichrcn, is cxponcnri-
ccI rocgcnomcn. Kcnnis wordr voornamcIijk vcrsprcid in dc vormvan
digiraIc bcsrandcn. Hcr gcdrukrc papicr wcrkr nicr Iangcr vcrrragcnd. Dc
rransporrkosrcn zijn nihiI, zodar icdcrc dccIncmcr vrijuir, cn op cigcn ini-
riaricI, ongcconrroIccrd kcnnis kan vcrsprcidcn. Hcr is nicr Iangcr dc hic-
rarchic dic bcpaaIr wcIkc kcnnis wordr vcrsprcid cn wannccr cn aan wc dc
kcnnis wordr gcrransporrccrd.
Kcnnis vcrsprcidr zich nicr Iangcr Iangs Iincairc Iijncn binncn dc
kadcrs dic auromarisch voorrkwamcn uir dc hicrarchischc organisaric-
srrucruur. Dc wcrcnschappcIijkc kcnnis uir dc vorigc ccuwbIccI grorcn-
dccIs srckcn binncn ccn IacuIrcir oI binncn ccn wcrcnschappcIijk vakgc-
68
FASCkATl F
bicd. In dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving wordcn dic grcnzcn
auromarisch ovcrschrcdcn.
Daardoor onrsraar vccI nicuwc kcnnis op hcr raakvIak van vakgcbicdcn,
oI wordr binncn ccn bcsraand vakgcbicd ccn baanbrckcndc vooruirgang
gcbockr dankzij dc nicuwingcbrachrc cxpcrrisc uir ccn hccI andcr wcrcn-
schappcIijk vakgcbicd.
Dc sncIhcid van dc kcnnisvcrsprciding nccmr cxponcnriccI roc, cvcnaIs
dc hocvccIhcid kcnnis, dc Iogischc vcrvoIgsrap is dar ook dc hocvccIhcid
innovarics cn dc sncIhcid waarmcc zc wordcn ingcvocrd dc komcndc
dcccnnia cxponcnriccI zuIIcn rocncmcn. Hcr gaar daarbij ominnovarics in
dc brccdsrc zin dcs woords, dus nicr aIIccn rcchnoIogischc, maar vooraI ook
organisarorischc, maarschappcIijkc cn bcdrijIscconomischc innovarics.
In dc vorigc ccuwhcbbcn wc gcIccrd dar vcrandcringcn vaak mindcr sncI
vcrIicpcn, dan vooraI aangckondigd. Maar doordar nu hcr ondcrIiggcndc
proccs van dc kcnnscircuIaric radicaaI is vcrandcrd, zoudcn dc vcrandcrin-
gcn dczc ccuwwcI ccns vccI sncIIcr cn ingrijpcndcr kunncn gaan pIaars
vindcn, dan hcr vcrandcringsrcmpo dar wc gcwcnd zijn.
keaa|s|aaovet|e: vea veert| jeer aeer veert| deea
'Fureka!', rlep Archlmedes tcen hl| zlttend ln bad het verband cntdekte
tussen de cpwaartse kracht van het water en de massa en het vclume
van een cndergedcmpeld vccrwerp. Fet zl|n vaak de lngevlngen van een
enkel brll|ant lndlvldu dle aan de basls staan van nleuwe wetenschappe-
ll|ke kennls. Fet beglnt ln bad en het elndlgt met de algemeen erkende
acceptatle van de wet van Archlmedes. Maar daar zlt wat tl|d tussen,
tussen dle twee mcmenten.
Fce verglng het de Archlmedesen van de zoe eeuw: Fce lang kan het
duren vccrdat de ccrsprcnkell|ke brll|ante lngevlng ls getransfcrmeerd
tct algemeen aanvaarde kennls: uat lezen we ln de ctleve, metafcrlsche
autcblcgrae van de vclledlg ult de dulm gezcgen }an-Fendrlk Stceltlnga
(gebcren 1) dle cp 1;-|arlge leeftl|d bl| tceval cntdekte dat het dage-
ll|ks nuttlgen van een rauwe wcrtel een cpzlenbarende stl|glng van de
arbeldsprcductlvltelt tct gevclg had. ue |cnge cnderzceker vcerde wat
experlment|es ult, bl| zlchzelf en bl| anderen, en vcnd steeds weer de
bevestlglng van zl|n wcnderbaarll|ke hypcthese. Stceltlnga had ncg een
frlsse, cnbedcrven kl|k cp het leven. Fl| wllde nlet rl|k wcrden met de
verkccp van een cf ander gepatenteerd wcrtelextract, hl| had een veel
ncbeler, ldeallstlsch streven. Als ln leder kantccr en ln ledere fabrlek 's
mcrgens vrceg aan de werknemers wcrtels zcuden wcrden verstrekt, zcu
ledereen tlen prccent meer prcduceren, en zcuden cck alle salarlssen
69
: FXPL0Sl F vAh KFhhl S0hTwl KKFLl hC Fh l hh0vATl F
met tlen prccent cmhccg kunnen. 0f ledereen zcu een uur eerder naar
huls mcgen.
Fet was aprll 16o. }an-Fendrlk cntvcuwde zl|n plan tl|dens een spreek-
beurt cp de mlddelbare schccl. Tct zl|n verbl|sterlng lachte ledereen hem
ult. ue leraar ncg het hardst. ule dag beslcct }an-Fendrlk bedrl|fskunde
te gaan studeren. Als hl| eenmaal bedrl|fskundlge was, zcuden ze hem
wel serleus nemen. ln 166 studeerde }an-Fendrlk cum laude af en kreeg
hl| een baan aangebcden aan zl|n unlversltelt. hu kan het nlet lang meer
duren vccrdat het hederlandse bedrl|fsleven massaal aan de cchtend-
wcrtel gaat, dacht Stceltlnga naef. Maar dat vlel zwaar tegen. 'wl| dcen
hler geen cnderzcek naar wcrtels', zc kreeg hl| al snel te hcren van zl|n
hccggeleerde superleuren. Fl| had maar ult te vceren wat zl|n bazen aan
cnderzceksprc|ecten cp de agenda zetten. Stceltlnga was meegaand,
deed zl|n werk excellent en maakte razendsnel carrlre aan de bedrl|fs-
kundefacultelt van de unlversltelt van Almere. ln 1; werd hl| bencemd
tct hccgleraar. Flndell|k kcn Stceltlnga zl|n wcrtels cp de agenda zetten.
Fn al ln 1; leldde dat tct de wetenschappell|ke bevestlglng van zl|n
wcrtelhypcthese. hu mcest alleen dle kennls ncg verspreld wcrden.
Stceltlnga schreef een brll|ant wetenschappell|k artlkel en leverde dat ln
bl| de redactle van een gezaghebbend wetenschappell|k tl|dschrlft. uaar
bleef het vervclgens drle |aar cp de plank llggen. want n van de leden
van de redactleraad, een hccgleraar bedrl|fskunde van een ccncurrerende
unlversltelt, begcn zc|ulst enlge faam te verkrl|gen met de cntwlkkellng
van een llnksdraalende puntensll|per. ue cpzlenbarende wcrtelhypcthese
zcu alle aandacht wegtrekken van de puntensll|per, zc vreesde dlt lld van
de redactleraad, en hl| haalde met succes enlge manlpulatleve trucs ult
cm Stceltlnga's publlcatle te vertragen. Maar de cnderbcuwlng ln het
artlkel cver de wcrtelhypcthese was t cvertulgend cm publlcatle ncg
langer tegen te hcuden en ln 1;8 verscheen Stceltlnga's artlkel ln het
gezaghebbende tl|dschrlft en verkreeg zl|n hypcthese ccnsensus ln aca-
demlsche krlngen. Maar het bedrl|fsleven wlst ncg van nlets. Fn zelfs de
nleuwe llchtlng studenten 8edrl|fskunde bleef vccrlcplg cnwetend cver
de gehelme krachten van de wcrtel, want deze nleuwe kennls was ncg
nlet cpgencmen ln het studlematerlaal. Pas ln 18 werd Stceltlnga's
wcrtelhypcthese vccr het eerst cpgencmen ln de eerste|aarsbceken van
studenten 8edrl|fskunde. ln 1o studeerde de eerste llchtlng bedrl|fs-
kundlgen af dle was grcctgebracht met de wcrtelhypcthese als baslsken-
nls vccr het vakgebled. ueze |cnge bedrl|fskundlgen waalerden ult cver
het bedrl|fsleven, kregen |unlcrmanagementfuctles en verbaasden zlch
ercver dat ln hun bedrl|f ncg geen wcrtels werden verstrekt aan de werk-
nemers.
70
FASCkATl F
Tl|dens de rcndvraag van de eerste managementvergaderlng ln hun
nleuwe werkkrlng spulden zl| naef hun vers verwcrven academlsche
kennls: 'vccr slechts een paar eurc wcrtels per dag, kan het bedrl|fsre-
sultaat met tlen prccent cmhccg!'Maar ze werden weggehccnd. 'wl|
dcen hler nlet aan wcrtelverstrekklng aan werknemers', zc kregen de
|unlcr managers te hcren van hun ervaren superleuren. Fen deel van de
|unlcr managers haakte ln de daarcpvclgende |aren af. Maar de sterksten
wlsten met veel vclhardlng de lange hlerarchlsche ladder naar de tcp van
hun bedrl|f te bekllmmen. Fn zc kcn het gebeuren dat ln aprll zooo de
|cnge, nleuw aangestelde CF0 van het beursgencteerde bankbedrl|f X de
vccrpaglna van het lincnrieele 0cblcd haalde met zl|n revclutlcnalre
plan cm zl|n z.ooo werknemers vccrtaan dagell|ks met een van bedrl|fs-
wege verstrekte wcrtel te laten beglnnen, veertlg |aar na het eurekamc-
ment van Stceltlnga. Later dat |aar namen steeds meer bedrl|ven deze
gewccnte cver. ln zoo was er ncg nauwell|ks een bedrl|f ln hederland
te vlnden waar gn wcrtels werden verstrekt aan het perscneeel.
Als ln aprll zo1o een 1;-|arlge schcller een sccrtgell|ke cpzlenbarende
ultvlndlng dcet als de wcrtelhypcthese, clrculeert dle kennls met de snel-
held van het llcht. Aanvankell|k vla typlsche schcllerennetwerken, zcals
msn en Fyves. Maar blnnen enkele dagen wcrdt het nleuwt|e cpgeplkt
dccr vclwassenen, dle het weer verder versprelden vla andere lnfcrmele
netwerken. uan kcmt het cck al snel terecht ln netwerken van academl-
sche cnderzcekers, ln typlsche zakell|ke netwerken en ln de lnfcrmele
netwerken van tcpmanagers. want lle lnfcrmele netwerken zl|n aan
elkaar gekcppeld. ue strortorcl hcles van 8urt (zle hccfdstuk z) dle
kennlsclrculatle tegenhcuden, wcrden cverbrugd dccr de weck ties van
Crancvetter (zle hccfdstuk z) waardccr de kennls vrl|ult verder verspreld
wcrdt, waarna het wachten ls cp het tippin pcint van Cladwell (zle
hccfdstuk z) waarna de nleuw verwcrven kennls algemeen aanvaard ls.
ue ctleve metafccr van Stceltlnga ccgt mlsschlen gechargeerd, maar
het tl|dspad van veertlg |aar ls nlet cnreallstlsch. Fr bestaan cck nlet-c-
tleve ccllega's van Stceltlnga, dle al langer dan veertlg |aar wachten. Fn
zc ls het cck verre van cnreallstlsch dat ln het easycratlsche tl|dperk het
verspreldlngspad van nleuwe kennls kan wcrden teruggebracht van veer-
tlg |aar tct veertlg dagen.
7I
: FXPL0Sl F vAh KFhhl S0hTwl KKFLl hC Fh l hh0vATl F
F0LkklSk1l lS 0 0k001S1 8LMMklh0
00k 00k0l10kh0
Er zijn wcinig dingcn zo bcIcmmcrcnd voor hcr bockcn van vooruirgang
cn hcr invocrcn van vcrandcringcn aIs poIarisaric. Hicrarchischc srrucrurcn
wcrkcn poIarisaric in dc hand. AIs wcrcnschappcrs vanuir ccn rcIaricI
gcIsoIccrdc posiric rhcoriccn onrwikkcIcn cn pas in ccn Iaar sradiumdc
discussic aangaan mcr andcrcn, dic wcIIichr vanuir ccn andcrc invaIshock
naar dc probIccmsrcIIing kijkcn, bcsraar hcr gcvaar dar bcrrokkcncn dc dis-
cussic nicr mccr onbcvooroordccId aangaan. Zc hcbbcn aI posiric gckozcn
cn hcbbcn dan nogaI ccns dc nciging omdc hakkcn in hcr zand rc zcrrcn cn
hun mcning mcr hand cn rand rc vcrdcdigcn. Dir gcvaar wordr nog grorcr
aIs hcr crkcnncn van ccn andcr srandpunr ncgaricvc gcvoIgcn kan hcbbcn
voor dc cigcn posiric binncn dc hicrarchischc ordc. Binncn dc acadcmischc
wcrcId spccIr zich dan ook rond vcIc acrucIc wcrcnschappcIijkc discussics
ccn srammcnsrrijd aI dic dc vcrgcIijking mcr dc srrijd russcn dc darwinis-
rcn cn dc crcarionisrcn kan doorsraan. In hcr bcdrijIsIcvcn komcn dcrgc-
Iijkc bIocdgrocpcnsrrijdcn cvcnccns voor cn kunncn zc vccI cIIcndc vcroor-
zakcn. Zo zijn cr bcdrijvcn waar hcr maar nicr Iukr omsommigc noodzakc-
Iijkc vcrandcringcn door rc vocrcn, doordar ccn Iusic rwaaII jaar gcIcdcn
ccn inrcrnc bIocdgrocpcnsrrijd in gang hccIr gczcr dic nog srccds voorr-
wockcrr. En dc aanpak van vccI poIirickc vraagsrukkcn op IokaaI oI Iandc-
Iijk nivcau wordr ook vaak bij voorbaar rcgcngcwcrkr door poIarisaric,
waardoor cIkc opIossing van hcr conhicr aI bij bijvoorbaar onmogcIijk Iijkr.
In dc casycrarischc ncrwcrksamcnIcving vindr dc uirwisscIing van idcccn
cn gcdachrcn aI pIaars in dc aIIcrccrsrc sradia van pIanncn makcn, opIossin-
gcn bcdcnkcn cn rhcoriccn onrwikkcIcn. Doordar dc diaIoog in zo'n vrocg
sradiumwordr gcvocrd, in ccn inIormcIc scrring, gaan bij dc onrwikkcIing
van opIossingsgcrichrc pIanncn vccI schcrpc kanrjcs cr bij voorbaar van aI,
wordcn dc dcnkIourjcs cruir gchIrcrd cn dc srokpaardjcs gccIiminccrd
voordar dczc dc kans krijgcn omror onwrikbarc srandpunrcn uir rc
grocicn. En dan zuIIcn nicuwc idcccn vccI mccr dan ooir vcrrijkr wordcn
mcr inzichrcn vanuir andcrc invaIshockcn.
Wc vcrwachrcn daaromdar in dc casycraric - dankzij vccI rransparan-
rcrc kcnnis cn dankzij dc invIocd van zwcrmcn - vccI mindcr srammcn-
srrijd cn vccI mccr conscnsus zaI zijn dan voorhccn. Zodar nicr aIIccn dc
kwanrircir cn dc sncIhcid van kcnnisonrwikkcIing cxponcnriccI zuIIcn roc-
ncmcn, maar ook dc kwaIircir van dc kcnnisinnovaric.
FASCkATl F
h00F0S10k 5 SkMh0k1
Flke veranderlng gaat gepaard met kansen en bedrelglngen. ue sterectype
reactle van de gevestlgde crde cp veranderlngen was: 'Fet valt wel mee,
het lccpt nlet zc'n vaart.' Fn daar had men ncg gell|k ln cck, want een
wlrwar van tradltlcnele hlerarchlsche structuren vcrmde een kluwen waar-
dccr veranderlngen (gewenst cf cngewenst) sterk vertraagd werden.
8ureaucratle en gebrek aan slagkracht, het zl|n bl|na syncnlemen. 0it
hccjdstok tccnt met vccrbeelden ccn hce de slckrcrht sterk kcn tcene-
men zcdrc de hiercrrhisrhe strortoor wcrdt lcselcten. 0rganlsatles dle
zlch bedrelgd vcelen dccr zwermen en deze met de tradltlcnele mlddelen
trachten te bestrl|den, slaan een dccdlcpend pad ln. Fen crganlsatlestra-
tegle dle veel kansrl|ker ls: ij yco rcnt bect them, jcin them!
72
73
5
0hkMlk h
SLk0kkk0h1 kh
h1Wkkh
0 8kSlSlh0k0lh1h kh 0 kS0kk1l
Mcn ncmc ccn grocpjc wiIIckcurigc mcnscn, vcrsprcid ovcr hcr Iand. Mcn
vcrbindc dic mcnscn mcr cIkaar mcr digiraIc communicaricmiddcIcn. Dar
zijn dc basisingrcdicnrcn van dc casycraric. In zccr korrc rijd kunncn dic
mcnscn gczamcnIijk ccn cnormc sIagkrachr onrwikkcIcn. Zc zijn in sraar
ommcr bcpcrkrc middcIcn grorc, invIocdrijkc organisarics rc docn wankc-
Icn. Dc dynamick van dc vcrbondcn samcnIcving wordr cchrcr nog srccds
op grorc schaaI ondcrschar, ondanks dc raIIozc prakrijkvoorbccIdcn dic dc
dynamick aanroncn.
Hcr is nicr ccns nodig dar dc vcrbondcn mcnscn cIkaar kcnncn. Zc
hocvcn ook nicr dc inrcnric rc hcbbcn omcIkaar rc Icrcn kcnncn. Zc hocvcn
nicr hccI rocgcwijd rc zijn. Ecn paar minuurjcs rijdsinvcsrcring kan aI
gcnocg zijn omccn wczcnIijkc bijdragc rc Icvcrcn. Zc hocvcn gccn kosrcn
rc makcn. Zc hcbbcn gccn ingcwikkcIdc communicaricmiddcIcn nodig.
Ecn ccnvoudigc wcbsirc mcr rcacricmogcIijkhcid is aI voIdocndc. Hcr cnigc
war wcI nodig is, is dar dic vcrbondcn mcnscn srukjcs kcnnis bijdragcn aan
hcr ncrwcrk. VcrvoIgcns zijn cr aIIccn nog maar ccn oI mccr mcnscn nodig
omaI dic aangcdragcn srukjcs kcnnis ccn bccrjc rc srrucrurcn. Dc coIIcc-
ricvc kcnnis dic hicruir voorrkomr, kan grorc gcvoIgcn hcbbcn. Dic is in
sraar omdcIcn van dc samcnIcving ingrijpcnd rc vcrandcrcn. HccI kIcin-
schaIig oI groorschaIig. In dc prohrsccror oI in dc non-prohrsccror. Com-
pIcrc producrcn, markrcn oI markrsccrorcn kunncn binncn rcIaricI korrc
rijd dchniricI wordcn wcggcvaagd, zodra vcrbondcn individucn zich
crmcc gaan bcmocicn. Hcr oudsrc voorbccId dar wij kunncn bcdcnkcn van
dc sIagkrachr van dc casycraric, darccrr uir 6, rocn ccn aanraI srudcnrcn
ccn groor A-mcrk in hcr sroI Iicr bijrcn. Ecn vcrmakcIijkc, maar ook hccI
Iccrzamc casus.
74
FASCkATl F
0 000S1 kS0kk1l0kS:
0 SMl1hS S000kkkkk1
Door hcr succcs van zijn hippoacric had hcr chipsmcrk Smirhs zijn markr-
Icidcrschap dusdanig vcrgroor, dar dc concurrcrcndc mcrkcn op dc rand
van dc aIgrond baIancccrdcn. In augusrus 6 Iancccrdc Smirhs ccn
nicuwc rccIamccampagnc, waarin ccn nicuwc spccracuIairc promorioncIc
acric wcrd aangckondigd: dc Smirhs Scoorkaarr. In dc hcIIr van dc zakkcn
chips zar ccn kraskaarrjc mcr ccn prijsvraag. Wic dc vraag gocd opIosrc,
krccg ccn prijs van ricn guIdcn. Smirhs had dc acric gocd voorbcrcid cn vcIc
maarrcgcIcn gcnomcn omIraudc oI misbruik rc voorkomcn. AIIc risico's
warcn doorgcrckcnd. Dc kosrcn van dc acric warcn vooraI ongcwis, maar in
hcr worsrcascsccnario zou hcr Smirhs nooir mccr dan rwinrig ccnr pcr vcr-
kochrc zak chips kunncn kosrcn. Dar was nog wcI op rc brcngcn uir dc vcr-
koopmargc op ccn zak chips.
Tor cind okrobcr kon dc consumcnr winncndc kaarrcn opsrurcn naar
Smirhs, omdc gcIdprijs op zijn bankrckcning gcsrorr rc krijgcn, zo Iuiddc
dc juridischc acricvoorwaardc. Maar hcr Iicp andcrs. Op z okrobcr rrok
Smirhs pubIickcIijk hcr bocrckIccd aan. In advcrrcnrics in IandcIijkc cn
rcgionaIc dagbIadcn kondigdc Smirhs aan dar dc acric mcr onmiddcIIijkc
ingang wcrd sropgczcr. Ingczondcn winncndc kaarrcn zoudcn nicr Iangcr
wordcn vcrziIvcrd.
AIIc risicoanaIyscs van Smirhs kondcn dc pruIIcnbak in. War mcn nicr
voorzicn had, was dar rwcc srudcnrcn ccn wcbsirc haddcn gcmaakr waarop
dc gocdc opIossingcn wcrdcn vcrzamcId. Via mond-ror-mondrccIamc wcrd
dczc wcbsirc ccn van dc druksrbczochrc sircs van scprcmbcr 6. Tor ovcr-
maar van ramp warcn cr mcnscn dic dc Iangc Iijsr mcr gocdc anrwoordcn
uirprinrrcn cn Iicrcn circuIcrcn in chipsrijkc omgcvingcn zoaIs schoIcn cn
sporrkanrincs. Smirhs had kanskaarrcn in dc chips gcsropr, maar door ccn
casycrarischc acric avanr Ia Icrrrc rransIormccrdcn dc uirgczcrrc
kanskaarrcn in aIrijd-prijskaarrcn. Ecn bIundcr van Smirhs? Gccnszins! Dc
Iabrikanr had dc acric wcI dcgcIijk vooraI gocd doordachr [zic kadcr).
75
: uhAMl FK Fh SLACKkACFT vAh hFTwFkKFh
Sm|ths scoort |a e|ea doe|
vccr de genteresseerden ln de detalls van deze casus: elke Scccrkaart
van Smlths bevatte een actlefctc ult een vcetbalwedstrl|d. ue bal was ult
de fctc geretcucheerd. ue fctc was verdeeld ln z gell|ke vlak|es. waar ls
de bal: ue ccnsument mag maar n vak|e cpenkrassen. wle het |ulste
vak|e cpenkrast, wlnt tlen gulden cash. Fet ccncept was ultvcerlg getest.
Zelfs de grcctste vcetbalkenners kwamen nlet verder dan een kans van 1
cp z cm het wlnnende vak|e cpen te krassen. ue fctc's waren van cnbe-
kende vcetballers en waren cck nlet cp te zceken ln vcetbalnaslagwerken.
0m te vccrkcmen dat ccnsumenten de gcede cplcsslngen aan elkaar
zcuden dccrspelen, waren heel veel verschlllende Scccrkaarten ln
cmlccp gebracht: clrca 1oo. Ten slctte was men zc sllm cm de 1oo
verschlllende Scccrkaarten nlet te nummeren. uat maakt het erg lastlg
cm cplcsslngen dccr te spelen aan anderen. 8l|vccrbeeld: 'Speler met
blauw shlrt kcpt, speler met wlt shlrt heeft rechterbeen hccg cpgetrck-
ken', dat werkt nlet.
Fet rekenmcdel van Smlths leek dccrtlmmerd: ln de helft van de zakken
chlps zlt een Scccrkaart, de kans cp een gcede cplcsslng ls 1 cp z, dus
n prl|s per o verkcchte zakken. uat ls gemlddeld twlntlg cent per zak.
Maar ln de praktl|k wcrdt ncclt 1oo prccent van de prl|zen gend. Fen
grcct deel van de wlnnaars zal vergeten de Scccrkaart cp te sturen.
Fen actlekcstprl|s van gemlddeld 1o 1 cent per zak leek daarcm
vccraf een velllge aanname.
Fn fcut|e was echter cver het hccfd gezlen. 0nder elke fctc stcnd een
fctcbl|schrlft. Flerdccr kcnden de |ulste cplcsslngen ln een alfabetlsche
vclgcrde wcrden geplaatst. ue gebundelde ccnsumentenkracht vla lnter-
net deed de rest. 8lnnen enkele weken stcnden lle 1oo cplcsslngen
cnllne. Alfabetlsch, dus gemakkell|k cp te zceken. Fn cm het ng erger te
maken, had een ccnsument een truc|e bedacht dat cck al snel rcnd-
gcnsde cp lnternet. ue zakken chlps mt Scccrkaart wcgen gemlddeld
een paar gram meer dan de zakken zcnder Scccrkaart. Fet werd een heel
lucratlef studentenbl|baant|e. ln supermarkten dccr het hele land werden
bccdschappenkarren vclgeladen met chlps dle cp de grcenteweegschaal
werden ultgescrteerd. Zc was het altl|d prl|s: tlen zakken chlps, tlen
Scccrkaarten, tlen gcede cplcsslngen cp lnternet, hcnderd gulden cash
als prl|s. Fet enlge prcbleem vccr de ccnsument was ncg: waar laat |e al
dle chlps: Fet prcbleem vccr Smlts was dat de actlekcstprl|s cp deze
manler steeg van vl|ftlen cent per zak naar tlen gulden per zak.
76
FASCkATl F
0 LSSh kh SMl1hS
Dc bcIangrijksrc Ics van hcr Smirhs Scoorkaarr-dcbacIc is dar mcn dc sIag-
krachr van in ccn ncrwcrk vcrbondcn mcnscn nooir mag ondcrscharrcn. Dc
coIIccricvc inrcIIigcnric is in porcnric aIrijd grorcr dan dc inrcIIigcnric van
ccn individu oI van ccn organisaric. Hcr zou rc gcmakkcIijk zijn omSmirhs
van domhcid, onachrzaamhcid oI arroganric rc bcschuIdigcn. Mcn had dc
acric wcI dcgcIijk gocd voorbcrcid cn aIIcrIci voorzorgsmaarrcgcIcn ingc-
bouwd. Dc acric was onrwikkcId door ccn proIcssionccI cn zccr crvarcn
rccIamcburcau, gcspcciaIisccrd in consumcnrcnacrics. Bcdcnk ook dar in
6 nog bijna nicmand in NcdcrIand ccn inrcrncraansIuiring rhuis had.
Dc communicaric van gocdc acricopIossingcn vond voornamcIijk pIaars via
opcnbarc inrcrncrcompurcrs in [univcrsircirs)bibIiorhckcn.
Dc rwccdc Ics is dar vcchrcn rcgcn dc bicrkaai nicr dc juisrc srrarcgic is.
Smirhs namgcIarcn zijn vcrIics cn door ccn gocdc crisis-pr bIccI vcrdcrc
rcpuraricschadc bcpcrkr. Zo krcgcn dc inzcndcrs van nicr-vcrziIvcrdc kaar-
rcn wcI cxcuscs cn hun posrzcgcI vcrgocd. Hcr Iicp mcr ccn sisscr aI cn dc
gchoprc acric raakrc aI sncI in dc vcrgcrcIhcid.
Ecn dcrdc Ics is misschicn wcI - maar nou bcgcvcn wc ons op gIad ijs -
dar in dc casycrarischc gccsr dc rcdcIijkhcid bcIangrijkcr is dan hcr juridisch
gcIijk. Srrikr juridisch had Smirhs ccn zakcIijkc ovcrccnkomsr gcsIorcn mcr
cIkc kopcr van ccn zak chips, ondcr bcpaaIdc [acric)voorwaardcn. Dc win-
naars van oninbarc winncndc kanskaarrcn haddcn juridisch kunncn
aIdwingcn dar Smirhs aIsnog dc bcIooIdc prijzcn zou uirkcrcn. Via hcr onr-
wikkcIdc ncrwcrk haddcn dc winnaars vrij ccnvoudig hun cIaims kunncn
bundcIcn cn ovcrdragcn aan ccn uo rurr, uo puy-advocaar. Maar dar is nooir
gcbcurd. WcIIichr vondcn dc bcnadccIdc acricdccIncmcrs dar Smirhs aI
gcnocg was gcsrraIr. Smirhs hccIr ovcrigcns nooir gcopcnbaard hocvccI hcr
gckosr zou hcbbcn aan nog uir rc bcraIcn kanskaarrcn, aIs dc acric nicr voor-
rijdig zou zijn aIgcbIazcn. WaarschijnIijk op zijn minsr cnkcIc ronncn, maar
hcr is nicr ondcnkbaar dar hcr in dc miIjocncn zou zijn gcIopcn.
0 LSSh kh h1 klM
Hcr Rijksinsriruur voor VoIksgczondhcid cn MiIicu [RIVM) bcsrond in
zoo hondcrd jaar. In hcr vorigc hooIdsruk - ovcr dc sncIhcid van kcnnis-
vcrsprciding - Ias u aI hoc hcr RIVMbcgin zoo compIccr wcrd vcrrasr
door hcr Icir dar dc incnringsdocIgrocp van hcr VHP-vaccin zich massaaI
had Iarcn voorIichrcn door inIormaric buircn dc oIhcicIc voorIichringscom-
municaric van hcr RIVMom.
In dir hooIdsruk - ovcr dc sIagkrachr van zuIkc ncrwcrkcn - gaan wc in
op dc ingrijpcndc gcvoIgcn crvan. Wanr dc gcvoIgcn bIcvcn nicr bcpcrkr ror
gcmor uir dc samcnIcving. Dc anrivaccinariccampagnc van dcrdcn bIcck ccn
immcnsc sIagkrachr rc hcbbcn. Dc hcIIr van dc mcisjcs dic wcrdcn opgcroc-
77
: uhAMl FK Fh SLACKkACFT vAh hFTwFkKFh
pcn omzich rc Iarcn vaccincrcn, vcrschcurdc doodIcuk dc oprocpkaarr. Ecn
unicumin dc hondcrdjarigc gcschicdcnis van hcr RIVM. Tor nu roc was hcr
aIrijd zo dar dc aurorircircn bcsIisrcn wic zich wannccr waarrcgcn cn waar
mocsr Iarcn incnrcn. En dc bcvoIking voIgdc dic bcsIissing gchoorzaamop.
HccI incidcnrccI kwamhcr voor dar dc RIVMwcrd rcgcngcsprokcn. Bijvoor-
bccId in ; rocn Sraphorsr wcrcIdnicuws wcrd, doordar ccn groor dccI van
dc dorpsbcwoncrs dc poIioprik wcigcrdc. Kranrcn koprcn: 'Hicr IccIr mcn
nog in dc MiddcIccuwcn' cn'NcdcrIandsc sckrc wcigcrr poIioprik'. Dar iIIus-
rrccrr gocd hoc vanzcIIsprckcnd dc cnormc machr van hcr rradirioncIc, hic-
rarchischc organisaricmodcI van dc zoc ccuwwas.
Anno zoo wcrkr hcr hicrarchischc rop-downmodcI nicr mccr zo gocd.
Dar is nicr aIIccn onzc concIusic, maar ook dc oIhcicIc Iczing van hcr RIVM.
RocI Courinho, dirccrcur van hcr Ccnrrumvoor InIccriczickrcn van hcr
RIVM, vcrkIaardc rcgcnovcr hcr NOS-journaaI: 'Dc campagnc hccIr nicr
gcwcrkr. Hcr was ccn aIgcmcnc campagnc mcr ccn boodschap voor dc hcIc
grocp. Tor op hcdcn hcbbcn zuIkc campagncs aIrijd gcwcrkr, dir kccr pakrc
hcr hccI andcrs uir.' Courinho Iicr wcrcn dar hcr RIVMccn hccI andcrc
aanpak zou kiczcn bij dc voIgcndc vaccinaricrondc voor rwaaIIjarigc mcis-
jcs. 'Wc wcrcn nog nicr hoc, maar dc campagnc wordr kIcinschaIigcr,
dcccnrraIcr. Wc gaan rckcning houdcn mcr dc vcrschiIIcndc opvarringcn
dic Icvcn ovcr hcr vaccin.' Waarmcc hij dus impIicicr vcrkIaardc dar voor-
hccn gccn cnkcIc rckcning wcrd gchoudcn mcr dc vcrschiIIcndc opvarrin-
gcn uir dc samcnIcving. Daar was ook nicr cchr ccn rcdcn voor. AIs dc
samcnIcving roch gchoorzaamcn Iijdzaamdc bcsIissingcn van dc aurori-
rcircn opvoIgr, is hcr nicr zo bcIangrijk war mcn van dic bcsIissing vindr.
Ook ccn uirgcbrcidc voorIichring waarin dc bcsIissing van dc aurorircircn
bcargumcnrccrd wordr, hccIr dan rcIaricI wcinig nur. Maar dar vcrandcrr
zodra dc samcnIcving zich cIdcrs Iaar voorIichrcn cn zcII bcsIissingcn gaar
ncmcn. Dc minisrcr van VoIksgczondhcid, Ab KIink, vcrkIaardc dan ook in
aIIcrijI dar hij zou bckijkcn oI inrcrncr ccn grorcrc roI kan spcIcn bij dc
voorIichring ovcr hcr VHP-vaccin.
k010kl1l1h kLlIh h0h Mk0h1
Op aIIc rcrrcincn in dc samcnIcving vcrIiczcn aurorircircn hun machr. Ecn
aurorircir vcrkIaarr onomwondcn: dc oudc wcrrcn wcrkcn nicr mccr, dc
voIgcndc kccr gaan wc hcr andcrs docn, zo bIcck uir dc vorigc paragraaI.
'Hcr rij kan kcrcn' is aIrijd aI ccn wijshcid gcwccsr, in cIkc organisaricsrra-
rcgic. Nicuwis dar hcr rij rcgcnwoordig zccr sncI kan kcrcn.
Sommigcn vcrkIarcn hcr aIncmcn van dc machr van aurorircircn mcr
icrs ongrijpbaars aIs dc rijdgccsr. Maar is dir vcrschijnscI nicr gcwoon ccn
Iogisch gcvoIg van dc inIormaricsamcnIcving? ZoIang dc rocgang ror inIor-
maric was voorbchoudcn aan dc rop van dc hicrarchic, onrbrak hcr dc
78
FASCkATl F
Iagcrc rcgioncn aan argumcnrcn ommcr dc aurorircircn in discussic rc
gaan. Nu cr ccn grorc hocvccIhcid kcnnis vrij rocgankcIijk is gcwordcn, is
hcr hccI ccnvoudig gcwordcn omdc bcwcringcn van dc aurorircircn rc
vcrihcrcn, omrcgcnargumcnrcn rc vindcn cn omdc argumcnrcn van dc
aurorircir rc onrkrachrcn.
In hcr gcsIorcn inIormaricrijdpcrk kondcn dc aurorircircn dc vcrsrrckrc
inIormaric hcimcIijk manipuIcrcn. Organisarics dic dar nu docn, zuIIcn
sncIIcr dan ooir onrmaskcrd wordcn cn Iopcn groor risico omvccI WhuIhc
rc vcrIiczcn.
Maar was dar in dc zoc ccuwdan nicr dc raak van pcrs, omdc machr-
hcbbcrs rc conrroIcrcn? Ja dar wcI, maar in dc prakrijk was dic conrroIc-
rcndc roI maar bcpcrkr. Wanr cIkc bcginncnd journaIisr Iccrr aI vanaI zijn
ccrsrc wcrkdag dar hij zijn bronncn zo hoog mogcIijk in dc hicrarchic mocr
zockcn. Ecn nicuwsbcrichr is pas voImaakr aIs daarin ccn aurorircir wordr
gccirccrd. Dcsnoods dcIcgccrr dc aurorircir zijn rocIichring aan ccn woord-
vocrdcr. Dc woordvocrdcr vcrroIkr gcwoon dc mcning van dc machrhcbbcr.
Maar gccn kranr zir rc wachrcn op ccn wccrwoord van ccn pcrsoon uir
dczcIIdc organisaric, dic gccn hicrarchischc machr hccIr. Dc mcdia wiIIcn
zo vccI mogcIijk dc dirccrcur, dc minisrcr, dc Iijsrrrckkcr, dc hooIdroIspcIcr
cn dc hooIdrraincr aan hcr woord Iarcn. Dc dirccricsccrcrarcssc, dc hogc
ambrcnaar, dc Iracricmcdcwcrkcr, dc bijroIspcIcr cn dc huIprraincr komcn
sIcchr bij hogc uirzondcring aan hcr woord, aIs rwccdc kcus, zcIIs aIs zij
inhoudcIijk mccr van hcr bcrrcIIcndc ondcrwcrp aI wcrcn. Wanr in dc jour-
naIisrick wordr dc waardc van hcr nicuws nicr bcpaaId door dc inhoud,
maar door dc hicrarchischc posiric van dc gccirccrdc.
Ecn succcsvoIIc journaIisr mocsr daaromzo vccI mogcIijk rocgang
hcbbcn ror dc aurorircircn, vooraI omdar hij vaak aIhankcIijk van hcn was
omdc noodzakcIijkc achrcrgrondinIormaric rc krijgcn. Ecn kririschc vcr-
sIaggcving hoordc bij hcr spcI, zo wisr ook dc aurorircir. Maar dc journaIisr
kon hcr zich nauwcIijks vcroorIovcn omdc aurorircircn ronduir rcgcn rc
sprckcn cn cchr rcgcn zich in hcr harnas rc jagcn. Dc aurorircircn cn dc
mcdia Iicpcn ovcr hcr aIgcmccn in ccn pas.
Kririschc rcgcngcIuidcn komcn vooraI van pcrsoncn Iagcr in dc hicrar-
chic, oI van buircnsraandcrs. Maar aI was hun mcning nog zo doorwrochr,
nog zo gcsraaId mcr srcckhoudcndc argumcnrcn, zc haddcn nauwcIijks
ccn podiumomhun kririschc kanrrckcningcn oI hun consrrucricvc idcccn
rc vcrsprcidcn in dc zwcrm. Dc mcdia warcn nicr gcInrcrcssccrd in hcn,
mcr uirzondcring van dc paar spcciaIc programma's cn rubrickcn, waarin
dczc mcnscn vooraI aIs cxccnrrickcIingcn wcrdcn gcprcscnrccrd. Hun
gcIuid rcikrc daardoor mccsraI nicr vcrdcr dan dc aangrcnzcndc barkruk-
kcn in dc dorpskrocg, aIwaar dc aandachrigc rochoordcrs hcr gIocdvoIIc
bcroog cnrhousiasr bcaamdcn - maar dc voIgcndc ochrcnd warcn zc hcr
79
: uhAMl FK Fh SLACKkACFT vAh hFTwFkKFh
aIwccr vcrgcrcn. In dc ncrwcrksamcnIcving is hcr vccI gcmakkcIijkcr om
ccn podiumrc vindcn. Icdcrccn dic dar wiI, kan rcgcnwoordig mcr ccn
bccrjc handighcid zijn idcccn zondcr nocmcnswaardigc invcsrcring in zccr
korrc rijd vcrsprcidcn ovcr grorc zwcrmcn. ZcIIs aI is dar idcc nog zo IuricI.
ZoaIs bijvoorbccId dc dric bozc mocdcrs dic in zoo onIinc acric vocrdcn
omhcr uirzcndrijdsrip van Scsamsrraar rc vcrpIaarscn van ; uur naar 8._o
uur. Ecn maand Iarcr warcn cr oo.ooo handrckcningcn opgchaaId cn
wcrdcn cr zcIIs Kamcrvragcn gcsrcId. Gccn wcrcIdschokkcnd nicuws
naruurIijk, maar hcr zcgr wcI icrs ovcr dc sIagkrachr van dc huidigc ncr-
wcrksamcnIcving.
0 IWkM kSLkk1 00MMk0lL 0k0khlSk1lS
Komr cr nog wcI ccn nicuwc druk van dc WinkIcr Prins? OI is ccn commcr-
cicIc cxpIoiraric van ccn papicrcn cncycIopcdic aI nicr Iangcr mccr haaIbaar
aIs dczc mocr concurrcrcn mcr ccn graris rocgankcIijkc Wikipcdia, dic nicr
aIIccn rc aIIcn rijdc acrucIcr zaI zijn, maar dic ook in kwaIiraricvc zin door
onaIhankcIijkc wcrcnschappcrs aIs gcIijkwaardig wordr bcschouwd?
Dc sIagkrachr van dc zwcrmbIijkr vcrrasscnd groor rc zijn. Tocn Wiki-
pcdia in zoo wcrd gcsrarr, was hcr oorspronkcIijkc docI omror oo.ooo
arrikcIcn rc komcn. Dc NcdcrIandsraIigc Wikipcdia rcIr mcdio zoo mccr
dan 6oo.ooo arrikcIcn. Dc EngcIsraIigc vcrsic bcvar aI ruimdric miIjocn
arrikcIcn. In roraaI zijn cr mccr dan z.oo.ooo arrikcIcn in z6( vcrschiI-
Icndc raIcn rc vindcn op Wikipcdia. En dar is dus hcr gczamcnIijkc wcrk
van ccn zwcrm, zondcr dar daar saIarisscn, IormcIc aansruring oI hicrar-
chiccn aan rc pas komcn.
Hcr WikipcdiamodcI vcrdicnr ccn promincnrc pIaars in dc srrarcgischc
mccrjarcnpIanning van cIkc commcrcicIc organisaric. Gccn cnkcIc organi-
saric, gccn cnkcIc bcdrijIsrak is rcgcnwoordig gcvrijwaard van mogcIijkc
concurrcnric van zwcrmcn. Is cr nog vccI markr ovcr voor pIarcnmaar-
schappijcn cn voor cd-shops? Zij hcbbcn dc zwcrmvoIIcdig ondcrschar.
IIIcgaaI oI nicr, crhisch vcrwcrpcIijk oI nicr, dar is ccn andcrc discussic. Fcir
is dar dc zwcrmin sraar was omccn gchccI nicuwcn zccr cIhcicnr disrribu-
rickanaaI rc onrwikkcIcn, waarbij muzickIicIhcbbcrs ondcrIing digiraIc
muzickbcsrandcn uirwisscIcn. Dc muzickcoIIccrics van cIk individu zijn
Iangs digiraIc ncrwcrkcn aan cIkaar gckoppcId, zodar icdcrccn dic dar
wcnsr ovcr ccn oncindig grorc graris jukcbox kan bcschikkcn. Dar is Iasrig
concurrcrcn voor dc commcrcicIc muzickindusrric. Mcn zockr zijn hciI in
kosrbarc juridischc gcvcchrcn, maar dar is ccn kansIoos achrcrhocdcgc-
vcchr, dar dc sIagkrachr van dc zwcrmonrkcnr. Van rijd ror rijd wordr cr
ccn juridisch succcs gcbockr, maar voor cIk ncrwcrk van muzickdown-
Ioadcrs dar mcr juridischc middcIcn wordr IamgcIcgd, onrsraan wccr
nicuwc muzickdownIoadncrwcrkcn [zic kadcr).
80
FASCkATl F
0e esycret|sche Jakebox: 8ye 8ye, 8ameStemre
ue |urldlsche strl|d van de muzleklndustrle en auteursrechtencrganlsatles
tegen de vermeende lllegalltelt van het uplcaden, dcwnlcaden en kcple-
ren van muzlekbestanden ls een cuderwetse benaderlng dle teveel
gestceld ls cp een eccncmle waarln hlerarchlsche structuren, fysleke
gcederen, elgendcm en zakell|ke cvereenkcmsten een hccfdrcl spelen.
ueze benaderlng cntkent de dynamlek en slagkracht van netwerken, en
gaat vccrbl| aan de easycratlsche realltelt van gedlgltallseerde gcederen
dle zcnder dlstrlbutlekcsten ln nlet-hlerarchlsche netwerken vrl|ult verme-
nlgvuldlgd en verspreld kunnen wcrden. wle ln 18 een elpee ultleende
aan een vrlend met een cassettereccrder, mcest maar afwachten cf hl|
zl|n kcstbare muzlekdrager zcnder krassen terugkreeg. uat zette een
fcrse rem cp de cngebreldelde verspreldlng. ln de z1e eeuw ls deze rem
verdwenen. ue technclcgle bledt vccrtdurend nleuwe gratls tccls dle de
verspreldlng van muzlekbestanden vergemakkell|ken. vervclgens ls het
wachten cp slechts n lnventlef lndlvldu dat een sllmme manler
bedenkt cm dle technclcgle tce te passen. uaarna duurt het nlet lang
meer tct het sllmme manlert|e vla de tallcze lnfcrmele netwerken wcrdt
dccrverteld. ue |urlsten van de muzleklndustrle staan machtelccs, cmdat
de wet nlet cf nauwell|ks aankncplngspunten bledt cm de sllmmlgheld
als cnrechtmatlge daad te bestempelen.
Zc ls het ln 18 cck ncclt verbcden geweest cm een elpee te lenen van
een kennls, cm er een kcple van te maken vccr elgen gebrulk. Fet was
alleen heel veel werk. Fn de ultlener llep een zeker rlslcc.
Maar de muzlekllefhebber dle ln zo1o bl| een kennls gaat eten, haalt
vccr het eten een uS8-stlck ult zl|n blnnenzak en steekt dle ln de pc van
zl|n gastheer. ue hele handellng van het kcpleren duurt hccgult dertlg
seccnden. Als het eten cp ls, heeft hl| een kcple van dlens ccmplete
mp-verzamellng. Fen knappe |urlst dle een rechter ervan kan cvertulgen
dat dlt een vcrm van dlefstal ls. Maar als dat de |urlst al zcu lukken, hce
kan deze vcrm van kcpleren ln de hulskamer cclt wcrden cpgespccrd:
RzKIIRZSYHMKIV
Fn het kan ng eenvcudlger! 0p afstand. Fet mallen en dcwnlcaden van
muzlekbestanden ls een cmslachtlge, tl|drcvende bezlgheld, maar een
webslte als urcpbcx.ccm bledt een geavanceerde versle van de uS8-
stlckmethcde. urcpbcx ls een van de vele hcnderden gratls buslness-
tccls dle de afgelcpen |aren beschlkbaar zl|n gekcmen ln de netwerk- en
lnfcrmatlesamenlevlng, en dle de bcuwstenen bleden vccr de easycratle.
urcpbcx ls ccrsprcnkell|k bedceld als handlge cnllnecpslagplaats vccr
werkbestanden cp |e pc. 0pen een acccunt cp urcpbcx. ucwnlcad een
8I
: uhAMl FK Fh SLACKkACFT vAh hFTwFkKFh
kleln prcgrammaat|e naar |e pc. Sleep de gewenste bestanden naar de
urcpbcxmap. Fn luttele mlnuten later heb |e waar cck ter wereld vanaf
lke ccmputer tcegang tct |e bestanden.
ue vclgende stap ls dat |e - desgewenst - |e wachtwccrd kunt geven
aan ccllega's cf medewerkers aan eenzelfde prc|ect. 0ck zl| kunnen dan
hun werkbestanden tcevcegen, zcdat een gedeelde urcpbcx cntstaat
waarmee dlverse prc|ectmedewerkers cp verschlllende lccatles vccrtdu-
rend een actueel cverzlcht hebben van elkaars vcrderlngen.
Stap drle ls dat ergens ln de massa een lnventlef persccn een nleuwe
tcepasslng bedenkt. Als dlt werkt met wcrdbestanden en spreadsheets,
dan werkt het natuurll|k cck met muzlekbestanden. Speclaal vccr dlt
bcek ls hlervccr een urcpbcx aangemaakt. vrlenden van de easycratle
kunnen tcegang krl|gen tct deze urcpbcx dccr een mallt|e te sturen naar
easycraato1@gmall.ccm. ue bedcellng ls dan dat zl|zelf cck hun elgen
muzlekbestanden naar de urcpbcxmap slepen. Zc cntstaat ln heel kcrte
tl|d een gedeelde easycratlsche |ukebcx met meer muzlek dan ln een
gemlddeld llaal van de Free keccrd Shcp. Fet prcces van dcwnlcaden
ls ccmpleet cverbcdlg gewcrden. }e kunt de muzlek afspelen dccr vanult
de urcpbcxmap de bestanden aan te kllkken.
IWkMh kS0S (SMl)F08Llk 0k0khlSk1lS
PoIirickc parrijcn, vakbondcn, wcrkgcvcrsorganisarics cn omrocpcn, aIIc-
maaI hcbbcn zc in NcdcrIand ccn Iangc rradiric van vcrzuiIing. Dc rradirio-
ncIc organisarics vcrdcIcn dc markr voornamcIijk op basis van gcIooIsovcr-
ruiging cn/oI poIirickc voorkcur. Dc markraandcIcn schommcIcn wcI,
maar dc vcrandcringcn gingcn ror voor korr hccI gcIcidcIijk. Voor nicuw-
komcrs was sIcchrs sporadisch pIaars. Dc bcsraandc organisarics kijkcn
naar cIkaar cn vcrroncn rcIaricI wcinig innovaricvc krachr.
Omdynamick cn sIagkrachr rc bcwcrksrcIIigcn, zijn rwcc dingcn
nodig. Tcn ccrsrc: dc juisrc mcnscn vindcn cn mcr cIkaar vcrbindcn. Tcn
rwccdc: vccI mcnscn mobiIiscrcn. En bcidc zakcn zijn in dc privarc sccror
ccnvoudigcr rc rcaIiscrcn dan in dc pubIickc sccror.
Wic in dc privarc sccror ccn innovaricI idcc hccIr cn daarvoor ccn
nicuwc organisaric wiI oprichrcn, hccIr vccI mogcIijkhcdcn ombijvoor-
bccId ccn crvarcn ropmanagcr Ios rc wckcn uir ccn van dc aI bcsraandc
organisarics. In dc pubIickc sccror is dar mociIijkcr, doordar dc mccsrc
crvarcn ropbcsruurdcrs vanwcgc dc vcrzuiIing min oI mccr vasrzirrcn
aan hun huidigc organisaric. Andcrs gczcgd: jc kunr nicr zomaar van kcrk
vcrandcrcn omccn nicuwbaanrjc rc aanvaardcn.
82
FASCkATl F
Ook hcr mobiIiscrcn van vccI mcnscn [Iccs: kIanrcn) is in dc privarc sccror
makkcIijkcr dan hcr mobiIiscrcn van vccI mcnscn [Iccs: Icdcn/kiczcrs) in dc
pubIickc sccror. Dc mccsrgcbruikrc manicr omvccI nicuwc kIanrcn rc
wcrvcn, is hcr vocrcn van ccn zccr kosrbarc rccIamccampagnc. AIs hcr inno-
varicvc idcc maar gocd gcnocg is, dan is cr ccn rccIc vcrwachring omwinsr
rc gaan makcn. En dankzij dic winsrvcrwachring is hcr mogcIijk omgcId-
vcrsrrckkcrs oI invcsrccrdcrs rc vindcn omdc kosrbarc rccIamccampagnc
rc hnancicrcn. In dc pubIickc sccror onrbrcckr dic winsrvcrwachring cn
zijn dc hnancicringsmogcIijkhcdcn vccI bcpcrkrcr.
Hcr mobiIiscrcn van vccI mcnscn, mcr bcpcrkrc hnancicIc middcIcn,
was ccn zccr mocizamc wcg in dc zoc ccuw. Zic hcr omrocpbcsrcI in Ncdcr-
Iand. In rhcoric is dar ccn opcn, dcmocrarisch srcIscI, waar icdcrc cIub dic
dar ambiccrr ccn pIckjc in kan vcrwcrvcn, mirs mcn maar voIdocndc Icdcn
vcrzamcIr. Maar in dc prakrijk Iukrc dar maar zccr wcinigcn. Dc hordcs
warcn rc hoog.
Nadar in ;( dc zcczcndcr Radio Vcronica zijn uirzcndingcn mocsr
srakcn wcgcns nicuwc anripirarcnwcrgcving, sIaagdc dc Vcronica Omrocp
Organisaric [VOO) crin omvanaI ;6 wckcIijks vicr uur radio cn ccn uur
rcIcvisiczcndrijd binncn hcr omrocpsrcIscI rc vcrwcrvcn. Maar Vcronica
had aI ccn cnormc achrcrban cn bcrcikrc aIs radiopiraar dagcIijks ccn
grorcr IuisrcrpubIick dan dc rocnmaIigc pubIickc radiozcndcr HiIvcrsum_.
Omdic Vcronica-achrcrban rc mobiIiscrcn cn ovcr rc haIcn omIid rc
wordcn van dc VOO, wcrd hink gcInvcsrccrd in promoricrcams dic hcr Iand
doorrrokkcn cn ovcraI aanwczig warcn waar vccI voIk op dc bccn was
['Vcronica komr naar jc roc dczc zomcr'). Ook dc TROS wisr ror hcr
omrocpsrcI door rc dringcn dankzij ccn pirarcnachrcrgrond [Radio Noord-
zcc cn TV Noordzcc) dic hcr mogcIijk maakrc omvia hcr cigcn mcdium
mcr vccI mcnscn rc communiccrcn, zodar cr gccn kosrbarc rccIamccam-
pagnc gcvocrd hocIdc rc wordcn.
In zoo bIijkcn dic hordcs aanzicnIijk makkcIijkcr gcnomcn rc kunncn
wordcn dan in dc jarcn zcvcnrig. Dc wcbsirc GccnSrijI hccIr op ; januari dc
kandidaar-omrocp Powncd norariccI opgcrichr. Op z; maarr wcrd hcr
o.oooc Iid bijgcschrcvcn, waarna Powncd aIs aspiranr-Iid kon rocrrcdcn
ror hcr pubIickc omrocpbcsrcI. Hcr schijnbarc gcmak waarmcc dar Iukrc, is
rckcncnd voor dc ncrwcrksamcnIcving. GccnSrijI wccr dc mogcIijkhcdcn
van hcr ncrwcrk uirsrckcnd rc bcnurrcn. Er warcn gccn promoricrcams
nodig mcr '1r mrisjrs vuu Powur1 lomru uuur jr tor 1r:r :omrr omo.ooo
mcnscn ovcr rc haIcn omIid rc wordcn. Waar in dc zoc ccuwccn compIccr
schip voIgcsrouwd mcr radiozcndappararuur ccn minimaIc vcrcisrc Iijkr rc
zijn omovcr dc drcmpcI naar hcr pubIickc omrocpbcsrcI rc srappcn, voI-
sraar anno zoo ccn wcbIog.
83
: uhAMl FK Fh SLACKkACFT vAh hFTwFkKFh
Vicr jaar ccrdcr had darzcIIdc GccnSrijI ook aI dc sIagkrachr van dc ncr-
wcrksamcnIcving gcdcmonsrrccrd door dc VoIkskranrvcrkiczing van dc
Pcrsoon van hcr Jaar rc vcrsjrcrcn. GccnSrijI ricp zijn bczockcrs op omin
dczc vcrkiczing massaaI op RachcI Hazcs rc srcmmcn. Door dczc oprocp
wcrd 1r \ollslruut voor schur gczcr, wanr RachcI wcrd Pcrsoon van hcr Jaar
zoo. Voor dc VoIkskranr was dczc vcrkiczing ccn pr-insrrumcnr, waarmcc
hcr dagbIad bcoogdc icmand ror Pcrsoon van hcr Jaar uir rc rocpcn dic ror
dc vcrbccIding sprak van dc gcmiddcIdc VoIkskranrIczcr. Maar RachcI
Hazcs, dc wcduwc van dc ovcrIcdcn voIkszangcr Andrc Hazcs, is zo'n
bccrjc hcr rcgcnovcrgcsrcIdc van hcr prohcI van dc doorsncc-VoIkranrIczcr.
Powncd op dc pubIickc rv cn RachcI Hazcs NcdcrIandcr van hcr Jaar,
mocrcn wc hicr dan bIij mcc zijn? Zijn dir dan dc zcgcningcn van dc casy-
craric? Ncc dar nicr, maar hcr zijn wcI gocdc voorbccIdcn van dc cIIccrivi-
rcir cn dc sIagkrachr dic dc casycraric bicdr. Mcr Powncd hccIr GccnSrijI
ccn bomgcIcgd ondcr hcr pubIickc omrocpsrcIscI. Wanr war Powncd kan,
kan ccn andcrc organisaric ook. War zijn dc bcwccgrcdcncn gcwccsr voor
dc Icdcn van Powncd omzich rc Iarcn mobiIiscrcn? 'Gcwoon omdar hcr
kan', is ccn gcvIcugcIdc uirspraak op GccnSrijI. KIaarbIijkcIijk zijn cr voI-
docndc mcnscn rc vindcn dic hcr Icuk vindcn omdc samcnIcving op rc
schuddcn cn in bcwcging rc zcrrcn. Omccn kIcinc daad rc vcrrichrcn dic
ccn daadwcrkcIijk zichrbarc vcrandcring opIcvcrr, zcIIs aIs dic vcrandcring
op zichzcII nicr zo crg rcIcvanr is. Dcs rc gcmakkcIijkcr mocr hcr zijn om
mcnscn rc mobiIiscrcn voor vcrandcringcn dic ccn grorcr maarschappcIijk
oI individuccI nur opIcvcrcn dan ccn nicuwc omrocp waarvan wc nog maar
mocrcn aIwachrcn oI dic icrs wczcnIijks gaar rocvocgcn aan hcr bcsraandc
aanbod van dc pubIickc omrocp.
IWkMh kS0S 0l10kS
In dc zoc ccuwwarcn pcrsonccIs- cn rubricksadvcrrcnrics ccn Iucraricvc
inkomsrcnbron voor dagbIaduirgcvcrs. Dc kranr was hcr primairc mcdium
waar kIcinc aanbicdcrs cn vragcrs cIkaar vondcn. VooraI dc zarcrdagkran-
rcn puiIdcn uir mcr ricnraIIcn pagina's voI rubricksadvcrrcnrics.
Hcr was ccn gcbrckkig mcdium. Wanr wic ccn rwccdchands OpcI wiIdc
kopcn cn dc kranrcnkoIommcn doorworsrcIdc ror hij cindcIijk ccn occa-
sion van hcr gcwcnsrc rypc cn bouwjaar had gcvondcn - prijs nadcr ovcr-
ccn rc komcn - cn vcrvoIgcns hcr rcIcIoonnumcr van dc vcrkopcndc parrij
bcIdc, wcrd mccsraI rcIcurgcsrcId, doordar dc auro hcrzij rc duur was,
hcrzij ncr vcrkochr was, hcrzij rc bczichrigcn was aan dc andcrc kanr van
hcr Iand. En dc charmanrc hccr dic ccn uur bczig was mcr ccn uirvocrigc
romanrischc bricI omccn vrouwrc imponcrcn dic cr voIgcns haar conracr-
advcrrcnric lrslist uirt ouuuutrrllrlijl uirzag, mocsr ccrsr ccn wcck in span-
84
FASCkATl F
ning op haar anrwoord wachrcn, omvcrvoIgcns rc schrikkcn van hcr pasIo-
roorjc dar zc had bijgcsIorcn.
Maar cr was nicrs bcrcrs, dus ook dc zarcrdag crop puiIdcn dc dagbIa-
dcn wccr uir mcr ricnraIIcn pagina's voI vcrsc rubricksadvcrrcnrics. Tordar
inrcrncr zijn inrrcdc dccd cn dc vragcrs cn aanbicdcrs aan cIkaar wcrdcn
gckoppcId Iangs digiraIc ncrwcrkcn. Binncn cnkcIc jarcn vcrdamprcn dc
Iucraricvc inkomsrcnbronncn van dc dagbIaduirgcvcrs, wanr dc nicuwc
ncrwcrkcn bIckcn aanzicnIijk sncIIcr, gocdkopcr cn cIhcicnrcr rc zijn dan
hcr oudc mcdium. Wic op ccn occasionsirc hcr aanbod aIspcurr, kan mcr
bchuIp van dc zockIuncric bijvoorbccId ccn scIccric makcn van aIIc rwccdc-
hands OpcIs in ccn srraaI van ricn kiIomcrcr, cn vindr vcrvoIgcns pcr aangc-
bodcn auro ccn hocvccIhcid csscnricIc producrinIormaric dic wcI ricn kccr
zo uirgcbrcid is aIs dc rwcc a dric summicrc rcgcIrjcs in dc rubricksadvcr-
rcnric in dc kranr. En dc charmanrc hccr dic op ccn daringsirc zijn avanccs
maakr, kan ccrsr Ioro's bckijkcn voor hij zich op ccn Iangc, romanrischc
bricI srorr. En hij hocIr ook nicr mccr ccn wcck rc wachrcn op anrwoord.
Mcr ccn bccrjc gcIuk hccIr hij nog dczcIIdc dag ccn darc. En wic op zock is
naar ccn huis, kijkr nicr mccr bij dc rubricksadvcrrcnrics in dc kranr, maar
gaar ccrsr naar Funda.nI, aIwaar dc huizcn rc bczichrigcn zijn mcr ccn vir-
rucIc Iorograhschc rour door aIIc vcrrrckkcn. Daar kan zcIIs dc vcrIichrc
craIagc van dc makcIaar in dc winkcIsrraar nicr rcgcnop, waar pcr huis
doorgaans wordr voIsraan mcr ccn cnkcI Ioroorjc van dc buircnkanr van dc
woning.
Ook dc uirgcvcrs van bockcn wcrdcn in zoo; gcconIronrccrd mcr ccn
inrcrcssanr ncvcncIIccr van dc zwcrm. Tor dic rijd warcn dc markrcn voor
nicuwc bockcn cn voor gcbruikrc bockcn bchoorIijk gcschcidcn. Anriqua-
riarcn cn rommcImarkrcn zijn gcIicIdc pIaarscn voor bockcnIicIhcbbcrs,
maar cigcnIijk aIIccn maar gcschikr voor dic carcgoric bockcnkopcrs dic
zich wiI Iarcn vcrrasscn door war mcn rocvaIIig rcgcnkomr in hcr aanbod.
Maar wic cchr op zock was naar ccn spccihckc bockrircI, kon dagcnIang
vcrgccIs doIcn door hcr ongcordcndc cn zccr gcIragmcnrccrdc aanbod. Wic
ccn spccihckc rircI zochr, mocsr bij dc bockhandcI ccn nicuwcxcmpIaar
bcsrcIIcn. Tordar BoI.comin maarr zoo; ccn rcvoIuric onrkcrcndc, door hcr
gcIragmcnrccrdc aanbod van vcIc kIcinc rwccdchandsbockcnvcrkopcrs
aan cIkaar rc koppcIcn cn samcn rc brcngcn in ccn gcordcndc cn rranspa-
ranrc darabasc. TwcccnhaII jaar Iarcr hccIr BoI.comccn ncrwcrk gccrcccrd
van mccr dan _o.ooo parricuIicrc cn scmiproIcssioncIc vcrkopcrs van
rwccdchands bockcn. Dir ncrwcrk hccIr onbcdocId ook ccn grorc impacr
op dc markr voor nicuwc bockcn. Wanr ccn bockkopcr dic bij BoI.comop
zock gaar naar ccn nicuwcxcmpIaar van ccn spccihckc bockrircI, krijgr
auromarisch ook ccn ovcrzichr van dc bcschikbarc rwccdchands cxcmpIa-
rcn van dar bcrrcIIcndc bock. AIs hcr prijsvcrschiI russcn nicuwcn gcbruikr
85
: uhAMl FK Fh SLACKkACFT vAh hFTwFkKFh
groor is, vcrschuiIr dc vraag van nicuwnaar gcbruikr, rcmccr daar ccn aan-
zicnIijk dccI van hcr assorrimcnr gcbruikrc bockcn in nicuwsraar is, oI zcIIs
ongcIczcn. Dc aanbicdcrs van nicuwc bockcn hcbbcn gccn kcuzc: zc
mocrcn hun prijzcn vcrIagcn cn/oI gocdkopc cdirics op dc markr brcngcn.
KIassickc bockrircIs dic voorhccn omdc zovccI jaar hcrdrukr wcrdcn,
wordcn rcgcnwoordig aI mindcr vaak hcrdrukr, doordar dc vraag rcIaricI
gcring is cn daar ccn aanbod van rwccdchands cxcmpIarcn rcgcnovcr sraar
dar - andcrs dan voorhccn - zccr rocgankcIijk is.
IWkMh 80kl0h 01klLhkh0L
In dc mccsrc sccrorcn zagcn winkcIs in zoo hun omzcr Iors rcrugIopcn.
OmzcrdaIingcn van z proccnr oI mccr warcn gccn uirzondcringcn. Ovcr
hcr aIgcmccn wordr dc cconomischc rcccssic aIs hooIdschuIdigc aangcwc-
zcn, maar hcr is zccr dc vraag oI dar wcI dc bcIangrijksrc oorzaak is. Kopcrs
cn vcrkopcrs wcrcn cIkaar srccds bcrcr rc vindcn via dc digiraIc ncrwcrkcn.
ZoaIs dc dagbIadcn hun inkomsrcn uir rubricksadvcrrcnrics zagcn wcg-
gIippcn naar gcspcciaIisccrdc vraag-cn-aanbodwcbsircs, zo vcrIiczcn
dcraiIhandcIarcn srccds mccr rcrrcin aan vcIc duizcndcn gcspcciaIisccrdc
wcbwinkcIs.
Daarnaasr is zich in rap rcmpo ccn gchccI nicuwc markr aan hcr onr-
wikkcIcn dic dc rradirioncIc dcraiIhandcI srccds mccr concurrcnric
bczorgr. In ccn grocicnd aanraI huishoudcns zijn MarkrpIaars.nI cn soorr-
gcIijkc wcbsircs hcr primairc vcrkoopkanaaI gcwordcn. Was dc markr voor
rwccdchands arrikcIcn ror voor korr nog bcpcrkr ror ccn aanraI spccihckc
producrcn, rcgcnwoordig kan mcn op MarkrpIaars gcrichr zockcn naar cIk
wiIIckcurig arrikcI. Wic Iaminaar wiI Icggcn in ccn kindcrkamcrrjc, vindr
aIrijd wcI ccn parricuIicrc aanbicdcr dic nog ccn rcsrparrij hccIr Iiggcn dic
voIdocndc is voor dar kamcrrjc rhuis. Nicuwdus. In dc vcrpakking nog.
Tcgcn ccn bodcmprijs, oI soms zcIIs graris aI rc haIcn. Daar kan gccn Iami-
naarvcrkopcr rcgcn concurrcrcn.
Dankzij dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving is hcr gcIragmcnrccrdc
cn onovcrzichrcIijkc aanbod rransparanr gcwordcn cn onrsraan nicuwc
markrcn. Wic bijvoobccId'srocIcn' inrocrsr cn zijn cigcn posrcodc, kan
zomaar 6 aanbicdingcn zicn binncn ccn srraaI van _ kiIomcrcr. Hcr
aanbod is nadcr gcspccihcccrd. Wc kunncn kiczcn voor vcrschiIIcndc prijs-
carcgoriccn. Voor nicuw, zo gocd aIs nicuw, oI voor gcbruikr. Wc kunncn
scIccrcrcn op hcr aanraI srocIcn dar dc advcrrccrdcr aanbicdr. OI op hcr
marcriaaI van dc aangcbodcn srocIcn: hour, kunsrsroI, Iccr, mcraaI, ricr oI
sroI.
Ncr zoaIs bij dc rwcchandsbockcnmarkr van BoI.comonrsraan ook hicr
ncvcncIIccrcn op dc prijsvorming in dc nicuwmarkr. Wanr ovcraI waar cou-
86
FASCkATl F
ranrc markrcn voor gcbruikrc gocdcrcn onrsraan, docr hcr Icnomccn rrst-
wuur1r zijn inrrcdc. Auromcrkcn dic crombckcnd sraan dar dc rc vcrwach-
rcn rcsrwaardc hoog is, kunncn ccn hogcrc prijs vragcn voor nicuwc auro's.
Dc jarcnIangc Iorsc prijssrijgingcn op dc huizcnmarkr wcrdcn vcroorzaakr
door dc vcrwachring dar dc rcsrwaardc zcIIs grorcr zou zijn dan dc aan-
schaIwaardc.
Voor cIk producr waarvoor ccn couranrc rwccdchandsmarkr onrsraar,
gaar dc rcsrwaardc onhcrrocpcIijk invIocd uirocIcncn op dc nicuwprijs.
Ook hcr aankooprisico wordr kIcincr bij hcr bcsraan van ccn couranrc rwcc-
dchandsmarkr. Er is mindcr rcdcn voor aankooprwijIcI, mindcr kans op
ccn miskoop. Wanr wic spijr hccIr van zijn aankoop, vcrkoopr dczc gcwoon
wccr door. Zo is hcr voor mcnig gcrourinccrdc MarkrpIaarsgcbruikcr aI dc
gcwoonsrc zaak van dc wcrcId omop gocd gcIuk bijvoorbccId ccn rwccdc-
hands dcsigncrspijkcrbrock rc kopcn. AIs dc brock na onrvangsr nicr bIijkr
rc passcn, sraar hij nog dczcIIdc dag opnicuwop MarkrpIaars, cn wordr hij
binncn rwcc dagcn aan ccn andcr doorvcrkochr.
Nicr aIIccn dc markrcn wordcn couranrcr, ook dc prijzcn op dic mark-
rcn wordcn srccds uniIormcr. Wanr ncr zoaIs op dc cIIccrcnbcurzcn docr
ook op MarkrpIaars hcr cconomischc Icnomccn prijsurlitrugr aI zijn inrrcdc.
AIs dc doIIar op dc vaIuramarkr in FrankIurr korrsrondig ccn ricndc
curoccnr gocdkopcr is dan op dc bcurs vanAmsrcrdam, prohrcrcn vaIura-
arbirragcanrcn - handcIaars in prijsvcrschiIIcn - van dar prijsvcrschiI door
doIIars in rc kopcn in FrankIurr cn onmiddcIIijk door rc vcrkopcn in
Amsrcrdam, ncr zoIang rordar dc kocrscn op bcidc bcurzcn wccr gcIijk
zijn. Zo ook op MarkrpIaars, waar Icgio amarcurhandcIaars gcId vcrdicncn
door rc gocdkoop gcprijsdc arikcIcn in rc kopcn, cn dic onmiddcIIijk wccr
door rc vcrkopcn rcgcn dc gangbarc prijs.
87
: uhAMl FK Fh SLACKkACFT vAh hFTwFkKFh
0r|s|s? Merktp|eetsl
Fet ls heel mcelll|k ln te schatten hce grcct de bl|drage van de tweede-
handsmarkt ls aan de cmzetdallngen ln de detallhandel. Fet effect wcrdt
waarschl|nll|k cnderschat dccrdat de transactles cntbreken ln de cfclele
eccncmlsche statlstleken. Fet kannlballsatle-effect van de tweedehands-
markt varleert per prcductsccrt. wle een tweedehands bcek kccpt,
kccpt mlsschlen cck ncg een nleuw bcek. Maar wle een tweedehands
klnderwagen kccpt, kccpt waarschl|nll|k geen nleuwe klnder wagen.
ue statlstleken van Marktplaats zl|n een lndlcatle vccr de explcsleve
cmzetgrcel cp de tweedehandsmarkt. ln de beglndagen van Marktplaats
werden er oo tct 6oo nleuwe advertentles per dag cp de slte geplaatst.
Tlen |aar later zl|n cp elk mcment meer dan vl|f mll|cen advertentles te
zlen en wcrden er dagell|ks rulm zo.ooo nleuwe advertentles geplaatst.
Slnds de cprlchtlng van Marktplaats ln 1 zl|n er al rulm zo mll|cen
advertentles geplaatst. Fet aantal geplaatste advertentles ls ln de afgelc-
pen drle |aar vervl|fvcudlgd. uagell|ks trekt de slte rulm twee mll|cen
bezcekers, dle gemlddeld achttlen keer per maand terugkeren. Fn wle
ncg dacht dat de dlgltale rcmmelmarkt vccral een verkccpkanaal ls vccr
de laagste eccncmlsche klassen, verglst zlch. Marktplaats.nl verwelkcmt
namell|k meer dan zes mll|cen unleke bezcekers per maand.
000 IWkMh, SL0h1 IWkMh
AIs dc narionaIc ombudsman zijn jaarvcrsIag ovcr zoo8 aan dc Twccdc
Kamcr aanbicdr, schcrsr hij ccn sombcr bccId van burgcrs dic vcrsrrikr
rakcn in dc burcaucraric van dc ovcrhcid. Dc burgcr vocIr zich onmachrig.
Hij krijgr rc makcn mcr vcIc insranrics, waar nicmand zich vcranrwoordc-
Iijk vocIr, cn waar hij van hcr kasrjc naar dc muur wordr gcsruurd. Dc
burgcr snakr naar mindcr burcaucraric. Onmachr is hcr sIcurcIwoord. En
dar vcrkIaarr dc grorc aanrrckkingskrachr van dc casycraric. Easycraric is
hcr anrwoord op dic onmachr. Wanr casycraric is zcII in acric komcn cn
dingcn docn dic aI sncI zichrbaar rcsuIraar opIcvcrcn. Dar vcrkIaarr
waaromzovccI mcnscn bcIangcIoos arrikcIcn schrijvcn voor Wikipcdia.
En dar vcrkIaarr misschicn ook wcI waaromzovccI mcnscn Iid wordcn van
Powncd. Hcr zichrbarc rcsuIraar is dc bcIoning. Hcr gcvocI nicr Iangcr
machrcIoos rc zijn. En dan maakr hcr nicr zovccI uir oI dar zichrbarc rcsuI-
raar rcn gunsrc van jczcII is, oI rcn gunsrc van jc organisaric, oI rcn gunsrc
van ccn bcrcrc wcrcId.
DiczcIIdc ombudsman sripr nog icrs opmcrkcIijks aan. Bij ccn congrcs
ovcr vrouwcnbcsnijdcnis warcn maar IicIsr vijI bcwindsIicdcn aanwczig.
88
FASCkATl F
Dc ombudsman vraagr zich aI oI dar nicr ccn bccrjc rc vccI van hcr gocdc is.
Ecn rcrcchrc vraag. Wanr hoc bcIangrijk hcr ondcrwcrp vrouwcnbcsnijdc-
nis ook is, cr vaIr nicr rc onrkcnncn dar cr nog raIIozc andcrc acrucIc poIi-
rickc discussics zijn, dic minsrcns ncr zo bcIangrijk zijn. En aIs daar ccn
congrcs ovcr wordr gchoudcn, zijn cr mccsraI nuI bcwindsIicdcn aanwczig.
Korrom: dc aandachr is op zijn zachrsr gczcgd ccn bccrjc ongcIijk vcrdccId.
Maar hoc komr dar?
Dc mccsr voor dc hand Iiggcndc uirIcg is dar dc organisarorcn van dar
congrcs ovcr vrouwcnbcsnijdcnis ccn compIimcnr vcrdicncn. In dc zwcrm
rond dic congrcsorganisaric zirrcn waarschijnIijk srcrkc vcrbindcrs, kcn-
ncrs cn vcrkopcrs [zic hooIdsruk z: Thr Tippiug Poiut - MaIcoImGIadwcII)
dic cr via dc connccrics in hun ncrwcrkcn in gcsIaagd zijn omhcr congrcs
bovcn aan dc priorircircnIijsr van vijI vcrschiIIcndc minisrcrs cn sraarssc-
crcrarisscn rc krijgcn.
In schriI conrrasr hicrmcc sraar dc poIirickc aandachr dic bijvoorbccId
www.kIokkcnIuidcronIinc.nI vcrkrijgr. Op dczc wcbsirc wordcn poIirickc
misssrandcn aan dc kaak gcsrcId door ccn voormaIig journaIisr van NRC-
Huu1rlsllu1, dic daarvoor zccr gcdcgcn cn dicpgravcnd ondcrzock docr. Dc
schandaIcn dic hicr aan dc ordc wordcn gcsrcId, docn in bcIang zckcr nicr
ondcr voor dc probIcmarick van dc vrouwcnbcsnijdcnis. Dc hocvccIhcid
documcnraric is ovcrwcIdigcnd. Van rijd ror rijd wordr KIokkcnIuidcr-
onIinc in ccn acruaIircircnprogramma gcnocmd. Zo nu cn dan raakr dc
wcbsirc vcrwikkcId in rcchrszakcn [cn winr dic dan mccsraI). Maar srccds
gaar dc ophcI aIs ccn nachrkaars uir. Dc sIagkrachr is maar gcring. Mcn
sIaagr cr maar nicr in ombovcn aan dc priorircircnIijsr van bcwindsIicdcn
rc komcn. Hoc zou dar komcn?
Misschicn zijn dc ondcrwcrpcn rc zwaar? WcIIichr is dc tour oj voirr nicr
gocd? Misschicn spccIr KIokkcnIuidcronIinc rc vccI op dc man? Misschicn
is dc wijzc van communiccrcn nicr casycrarisch gcnocg, rc vccI dc oudc
vormvan communiccrcn mcr nicuwc communicaricmiddcIcn? Wanr bij
KIokkcnIuidcronIinc Iigr hcr acccnr mccr op ccnzijdig zcndcn dan op dia-
Ioog cn samcnwcrkcn. Maar ongcachr wcIkc Iacrorcn ccn roI spcIcn, kan
mcn srcIIcn dar in dc zwcrmrond KIokkcnIuidcronIinc kIaarbIijkcIijk nicr
zuIkc srcrkc vcrbindcrs, kcnncrs cn vcrkopcrs zirrcn aIs in dc zwcrmrond
hcr vrouwcnbcsnijdcniscongrcs. KcnncIijk bcsraar cr zoicrs aIs gocdc zwcr-
mcn cn sIcchrc zwcrmcn, aIs jc naar sIagkrachr kijkr. Voor KIokkcnIuidcr-
onIinc is hcr rc hopcn dar zich srcrkc vcrbindcrs, kcnncrs cn vcrkopcrs bij
dc zwcrmvocgcn. Dic kunncn wcIIichr hcr tippiug poiut bcrcikcn. Ecn ding
is zckcr: aIs hcr tippiug poiut bcrcikr wordr, dan kan hcr ook hccI sncI gaan.
Dan is dc zwcrmnicr mccr rc sruircn.
BchaIvc gocdc cn sIcchrc zwcrmcn zijn cr ook nog Icukc zwcrmcn. Wic
bijvoorbccId'hash mob', 'improv cvcrywhcrc' oI 'mp_ cxpcrimcnr' in zijn
89
: uhAMl FK Fh SLACKkACFT vAh hFTwFkKFh
zockmachinc inrikr, vindr voorbccIdcn van cxpcrimcnrcIc, Iudickc, casy-
crarischc acrics, zoaIs duizcnd mcnscn dic zich vcrzamcIcn op ccn groor
rrcinsrarion cn dan omcxacr _.z uur aIIcmaaI rcgcIijk dczcIIdc ringronc
op hun rcIcIoon Iarcn kIinkcn cn daarmcc argcIozc voorbijgangcrs in
oppcrsrc sraar van vcrwarring brcngcn. Dc dccIncmcrs kcnncn cIkaar nicr.
Zc hcbbcn zich via inIormcIc ncrwcrkcn Iarcn mobiIiscrcn. Dczc acrics zijn
gcwoon grappig, hiIarisch, oI dcsnoods kindcrachrig, aIhankcIijk van
icdcrs gcvocI voor humor. Hcr nur is nihiI. Hcr moricI van dc dccIncmcrs
Iijkr nicr vccI vcrdcr rc gaan dan'Gcwoon omdar hcr kan'. Maar inrusscn
roncn dc dccIncmcrs wcI mooi aan dar hcr kan. Wanr in was zo'n acric
nicr mogcIijk, nog aIgczicn van hcr Icir dar dc mobicIc rcIcIoon rocn nog
nicr zo wijd vcrsprcid was. In hcr rijdpcrk voor dc ncrwcrk- cn inIormaric-
samcnIcving was hcr mobiIiscrcn van wiIIckcurigc onbckcndcn hcr mono-
poIic van dc rop van dc hicrarchiccn, oI van dc mcdia.
FIashmobs roncn aan dar dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving
nicuwc rooIs hccIr voorrgcbrachr waarmcc individucn ccn uirIaarkIcp
kunncn vindcn voor hun gcvocI van onmachr in dc hicrarchischc samcnIc-
ving. Maar aIs hcr mogcIijk bIijkr omin ncrwcrkcn mcnscn rc mobiIiscrcn
omgczamcnIijk icrs grappigs rc docn, dan is hcr dus ook mogcIijk omdic
mcnscn gczamcnIijk icrs nurrigs rc Iarcn docn.
Dc rcgcnhangcr daarvan is dar diczcIIdc mogcIijkhcdcn ook gcbruikr
kunncn wordcn voor mindcr Icukc mobiIisarics. Lcukc zwcrmcn, narc
zwcrmcn. Wanr vocrbaIhooIigans oI andcrc rcIschoppcrs hcbbcn nicr
Iangcr ccn vocrbaIsradion nodig voor hun onrwrichrcndc grocpsacrivirci-
rcn. In augusrus zoo zci dc woordvocrdcr van dc groorsrc poIiricvakbond
in dagbIad Trouwnaar aanIciding van ccn compIccr uir dc hand gcIopcn
houscIccsr op hcr srrand van Hock van HoIIand: 'Hcr bcgon in cn rond
vocrbaIsradions, maar nu wc daar dc siruaric mccr cn mccr ondcr conrroIc
hcbbcn, vcrpIaarsr hcr probIccmzich naar bijvoorbccId cvcncmcnrcn.' Hij
nocmr dir hcr wutrrlr1rjjrrt. War jc op dc cnc pIaars dc kop indrukr, duikr
crgcns andcrs wccr op.
In dc hicrarchischc samcnIcving is mcn van narurc gcncigd dir warcr-
bcdcIIccr rc ncgcrcn. Dc rop van dc hicrarchic is vcranrwoordcIijk cn hcr
voIk cisr rcchrsrrccksc maarrcgcIcn van dc aurorircircn. DaaromIigr hcr in
dc vcrwachring dar cr in dc rockomsr mccr cr mccr poIiricbcvciIiging bij
cvcncmcnrcn zaI komcn. Dc hashmobs roncn cchrcr aan dar zuIkc maarrc-
gcIcn conrraproducricI zijn. Wanr aIs dc poIiric cr aI in sIaagr omdc cvcnc-
mcnrcn vciIig rc makcn, dan kunncn dc vcranrwoordcIijkc aurorircircn hcr
warcrbcdcIIccr vcrwachrcn. Dan kan hcr zomaar gcbcurcn dar aI dic hooIi-
gans compIccr onvcrwachr omcxacr _.z uur gcIijkrijdig op ccn groor
rrcinsrarion opduikcn. En dan is hcr maar rc hopcn dar zc aIIccn maar aIIc-
maaI rcgcIijk dczcIIdc ringronc Iarcn kIinkcn.
90
FASCkATl F
0kh'1 8k1 1hM? J0lh 1hMl
Dc kIassickc Iour dic organisarics kunncn makcn aIs zc gcconIronrccrd
wordcn mcr innovarics van [nicuwc) concurrcnrcn, is hcr onrkcnncn van dc
mccrwaardc dic dic innovarics bicdcn. Jc kunr aIs cxpIoiranr van dc paar-
dcnrramwcI hccI hard rocpcn dar dc nicuwc sroomrramccn onvciIig,
onbcrrouwbaar cn ongcwcnsr aIrcrnaricI is, maar dc vcrvocrsconsumcnr
dcnkr daar roch cchr hccI andcrs ovcr. Toch is onrkcnning zo'n bccrjc dc
srandaardrcacric. Dic rcacric is psychoIogisch wcI vcrkIaarbaar, cn dccIs
nog rc rcchrvaardigcn ook, wanr dc vcrnicuwcrs hcbbcn hun prororypcs
vaak nog Iang nicr vcrvoImaakr cn kampcn nog mcr aanIoopprobIcmcn.
Dar goId bijvoorbccId voor dc ccrsrc onIinc-uirgcvcrs dic ccn aIrcrnaricI
mcdiumaanbodcn voor dc rubricksadvcrrcnric in dc kranr. Dczc wcbsircs
haddcn aanvankcIijk rc wcinig aanbod van advcrrcnrics cn krcgcn daar-
door rc wcinig bczockcrs. En omdar cr zo wcinig bczockcrs warcn, wcrdcn
cr maar wcinig nicuwc advcrrcnrics gcpIaarsr. Dczc wcbsircs warcn dus
gccn scricuzc concurrcnric voor kranrcnuirgcvcrs. Maar zodra dc cxpIoi-
ranrcn van dczc nicuwc mcdia crin sIaagdcn omdc vicicuzc cirkcI rc door-
brckcn, was hcr hck van dc damcn bcgon dc markr van rubricksadvcrrcn-
rics massaaI rc vcrschuivcn naar inrcrncr. Wanr dc consumcnr onrdckr dar
hcr nicuwc advcrrcnricmcdiumbcrcr, sncIIcr cn gocdkopcr is. Dc dagbIad-
uirgcvcrs dic dan nog srccds dc mccrwaardc van dc vcrnicuwcrs onrkcn-
ncn, cn dc concurrcnricsrrijd aangaan door rc invcsrcrcn in hun achrcr-
haaIdc producr, sIaan dc pIank mis. Dc mccsrc uirgcvcrs kozcn dan ook
vrocg oI Iaar voor dc cnigc kansrijkc srrarcgic: ij you ruut lrut thrm, joiu thrml
Zc onrwikkcIdcn hun cigcn onIincmcdia voor rubricksadvcrrcnrics, oI
zc namcn ccn van dc nicuwc concurrcnrcn ovcr. En pcr saIdo gingcn zc cr
vaak op vooruir. Wanr dc voormaIig chcI Conracradvcrrcnrics bij hcr och-
rcndbIad, dic voorhccn op zarcrdagochrcnd rcvrcdcn gromdc aIs hij wccr
ccn paar hondcrd conracradvcrrcnrics in zijn kranr rurIdc, is nu chcI
gcwordcn van dc daringsirc van zijn kranr cn kan nu op zarcrdagochrcnd
ccn paar hondcrdduizcnd conracradvcrrcnrics rurvcn.
DcraiIhandcIaars dic gcconIronrccrd wordcn mcr omzcrdaIingcn door-
dar ccn dccI van hun omzcr wcgsIuipr naar aIIcrIci wcbwinkcIs, mocrcn
zich mccr dan ooir aIvragcn war voor rocgcvocgdc waardc zij cigcnIijk Icvc-
rcn. Voor vcIcn bcsraar dic waardc uir nicr mccr dan dc oudc handcIsIunc-
ric van hcr ovcrbruggcn van rijd cn aIsrand. Dc waardc van hun scrvicc- cn
advicsIuncric wordr vaak schromcIijk ovcrschar. In srccds mccr producrca-
rcgoriccn sIagcn innovaricvc wcbwinkcIs crin omdic oudc handcIsIuncric
vccI bcrcr cn cIhcicnrcr rc vcrrichrcn dan dc kIassickc winkcIicr. Dc gocdc
wcbwinkcIs gcvcn bcrcrc producrinIormaric dan hcr winkcIpcrsonccI,
mccr scrvicc dan dc kIanrcnbaIic cn zc kunncn gocdkopcr Icvcrcn, wanr zc
hocvcn mindcr rc invcsrcrcn in winkcIvoorraad - sommigc wcbwinkcIs
9I
: uhAMl FK Fh SLACKkACFT vAh hFTwFkKFh
hcbbcn nicr ccns ccn voorraad - cn hun huisvcsringskosrcn op hcr indus-
rricrcrrcin zijn aanzicnIijk Iagcr dan dc pcpcrdurc hurcn op dc A-Iocarics
in dc winkcIsrrarcn. En dc consumcnr hocIr nicr ccrsr door hcr drukkc
sradsvcrkccr, omvcrvoIgcns rc zockcn naar ccn schaarsc parkccrpIaars dic
ook nog ccns ccn paar curo pcr uur kosr. Daar kan dc kIassickc dcraiIIisr
nicr rcgcn opbokscn. Ij you ruut lrut thrm, joiu thrml Bcgin zcII ook ccn wcb-
winkcI.
Hcr aIrcrnaricI is omccn andcrc rocgcvocgdc waardc rc Icvcrcn. Dc
dcraiIhandcIaar dic crin sIaagr omzijn winkcI in rc richrcn aIs ccn oasc van
inspiraric, zodar dc consumcnr hcr winkcIcn op zich aIs ccn pIczicrigc bcIc-
vcnis crvaarr, aIs ccn uirjc, dic bicdr ccn rocgcvocgdc waardc dic dc wcb-
winkcI nicr zo gcmakkcIijk kan Icvcrcn.
Maar na cIkc innovaric komr wccr ccn nicuwc innovaric. En in dc casy-
craric voIgcn dc innovarics cIkaar in srccds sncIIcr rcmpo op. Dus ook dc
voormaIig chcI Conracradvcrrcnrics van hcr dagbIad dic promovccrdc ror
chcI Daringsirc mag zich voorbcrcidcn op rockomsrigc innovarics. Ecrsr
bcraaIdcn zijn kIanrcn ccn advcrrcnricraricI aan dc kranr, Iarcr bcraaIdcn
zij voor Iidmaarschap van dc daringsirc. Maar hocIang nog? WcIkc cchrc
waardc Icvcrr dic sirc? In Icirc bcraIcn dc Icdcn ccn bocI gcId, uirsIuircnd
omdc mogcIijkhcid rc krijgcn omandcrc Icdcn ccn c-maiIrjc rc srurcn. Dar
is ccn anachronismc in dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving. Hcr kan
nicr Iang mccr durcn rordar dc markr van daringsircs gcdominccrd wordr
door spcIcrs dic ccn voIwaardig Iidmaarschap voIIcdig graris aanbicdcn [zic
kadcr).
En waar haIcn zij dan hun inkomsrcn vandaan? Massa is kassa. Moury
jollows thr usrrs, hccIr GoogIc bcwczcn. 'Hoc gcmakkcIijkcr hcr gcbruik, hoc
mccr gcbruikcrs, hoc grorcr dc waardc', zo Iuidr dc Wcr van McrcaIIc. Dir
wordr ook wcI hcr urtwrrlrjjrrt gcnocmd. Dc daringsircs van dc [nabijc) roc-
komsr bicdcn zich voIIcdig graris aan cn vcrkrijgcn zodocndc rocgang ror
ccn grorc massa, ror dc inrcrcssanrc docIgrocp van acricvc aIIccnsraandcn.
VcrvoIgcns kunncn zc inkomsrcn vcrwcrvcn door bijvoorbccId singIcpar-
ry's oI singIcrcizcn rc organiscrcn, oI door parricipanrcn oI advcrrccrdcrs
voor dczc spccihckc docIgrocp rc zockcn. Moury jollows thr usrr, hccIr GoogIc
inmiddcIs wcI bcwczcn. In dc hicrarchisch gcorganisccrdc cconomic van
dc rwinrigsrc ccuw, was hcr vooraI Moury jollows thr powrr, zo zou mcn nu
mcr rcrugwcrkcndc krachr kunncn concIudcrcn.
92
FASCkATl F
0e esycret|sche 0et|as|te
ue meeste datlngsltes ln hederland werken nu ncg vclgens het 'freeml-
um'-mcdel. uat wll zeggen: de baslsversle ls gratls, maar de gebrulker
dle meer mcgell|kheden wll hebben, zal mceten upgraden naar een
betaald premlumlldmaatschap. ue gratls baslsversle zcrgt vccr een ccntl-
nue aanwas van nleuwsglerlge nleuwe leden, waardccr de slte een krltl-
sche massa van gebrulkers krl|gt. vervclgens wcrdt een flnk deel van de
nlet-betalende gebrulkers verleld tct het afslulten van een premlumlld-
maatschap. Zc snl|dt het mes vccr de datlngslte-entrepreneur aan twee
kanten.
ln de praktl|k gaat dat als vclgt: ledereen mag gratls een prcel aanma-
ken en de prcelen van anderen bekl|ken. Maar als |e een lnteressant
prcel zlet en een gesprek wllt beglnnen met dle persccn, dan kan dat
nlet ln de gratls baslsversle. }e kunt hccgult een vccrgefabrlceerd lnte-
resseberlcht sturen, zcnder verdere ccntactmcgell|kheld. vccr menlg
gebrulker ls dat ht mcment cm het lldmaatschap te upgraden.
Zcdra een van de grcte datlngsltes (cf een nleuwkcmer ln de markt) vccr
een ander verdlenmcdel gaat klezen, waarbl| cck de nlet-betalende
gebrulkers de mcgell|kheld hebben tct cnderllnge ccmmunlcatle, zullen
de andere datlngsltes welhaast gedwcngen wcrden cm te vclgen. Maar
geen van de bestaande datlngsltes zal staan te pcpelen cm dlt te dcen.
waarcm zcuden ze de klp met de gcuden eleren slachten: Ze zl|n allen
gebaat bl| de status-quc ln deze markt.
Fen van de kenmerken van de easycratle ls dat de grcte marktlnncvatles
vaak nlet meer afkcmstlg zl|n van de naaste ccncurrent, maar tct stand
kcmen dccr de ccllectleve lntelllgentle van de rrcwd. Zc zullen de
datlngsltes waarschl|nll|k blnnenkcrt gedwcngen wcrden tct een nleuw
verdlenmcdel, dccrdat het lucratleve bestaande mcdel wcrdt 'gehackt'
dccr sllmme gebrulkers. wle bl|vccrbeeld cp een wlllekeurlge datlngslte
het prcel tegenkcmt van een gebrulker met de prcelnaam Fasycraat-o1
kan dle naam gccgelen en wcrdt vervclgens dccrgeleld naar scclale net-
werksltes zcals Fyves en Facebcck, waar dezelfde persccn cck een prc-
el heeft. 0p dle manler kan het betaalde premlumlldmaatschap van de
datlngslte cmzelld wcrden en ls er tch de mcgell|kheld cm te ccmmunl-
ceren met Fasycraat-o1.
93
: uhAMl FK Fh SLACKkACFT vAh hFTwFkKFh
Maar wle gaat er ncu gccgelen cp de prcelnaam van een datlngslte-
prcel: hcg nlemand! Maar dat verandert zcdra deze truc bekend wcrdt.
8l|vccrbeeld vla dlt bcek. Mensen vertellen dle truc dccr en blnnen
afzlenbare tl|d ls hl| algemeen bekend en wemelt het cp de datlngsltes
van de Suzanne ;'s en de Antcn 6's dle hun unleke Fyvesnaam
hebben gekczen als prcelnaam cp de datlngslte. ln felte ls dlt nu al
vaak het geval, zcnder dat de gebrulkers beseffen dat ze hlermee cncp-
zettell|k een sllmme mcgell|kheld hebben gecreeerd cm het verdlen-
mcdel van de datlngsltes te cmzellen.
FASCkATl F
h00F0S10k 6 SkMh0k1
Mlsschlen wel het leukste aspect van easycratle ls,
dat de mcgell|kheld cm lets te berelken helemaal
lcs staat van functlenlveaus.
ln de bureaucratle gaat het er vccral cm wie iets
zet, ln de easycratle draalt het vccral cm wct je
zet. 8aanbrekende vernleuwlngen wcrden meestal
ln gang gezet dccr relatlef |cng talent, maar hlerar-
chlsche crganlsatles maken nlet cf nauwell|ks
gebrulk van dlt creatlef pctentleel. Talentvclle
nleuwkcmers blnnen een crganlsatle mceten eerst
al hun energle aanwenden cm te kllmmen cp de
hlerarchlsche ladder, alvcrens zl| hun ldeeen
kunnen verwezenll|ken. Tegen de tl|d dat ze de tcp
van de ladder hebben berelkt, ls de creatleve ener-
gle vccr een grcct deel ultgeblust. Maar dankzl| de
lnfcrmatlesamenlevlng ls de manager van de tce-
kcmst nlet langer afhankell|k van de spelregels van
de tradltlcnele crganlsatle. vla lnfcrmele netwer-
ken kan |cng talent ldeeen versprelden, en aanvul-
lende kennls vergaren.
94
95
6
10F1kLh1 0F 1lhkLF1lJ0
Naarmarc raIcnrcn oudcr wordcn, wordcn zc vaak bcrcr, wijzcr, rijpcr, crva-
rcncr. Maar dc purc aurhcnrickc crcarivircir bcrcikr vaak aI op jongc IccIrijd
zijn hoogrcpunr. Op hcr vocrbaIvcId, op dc schaarsbaan cn op hcr conccrr-
podiumis hcr vrij normaaI aIs ropraIcnrcn aIs Johan CruijII, Svcn Kramcr
cn Wibi Socrjadi aI op ricncrIccIrijd hcr hoogsrc bcrcikcn.
Ervaring is ccn prc, maar hccIr ook ccn kccrzijdc. Ervaring smoorr dc
onbcvangcnhcid. Voor hcr vindcn van cchr crcaricvc opIossingcn is onbc-
vangcnhcid wcIIichr ccn noodzakcIijkhcid. Baanbrckcndc vcrnicuwingcn
in cIkc kunsrvormkomcn bijna aIrijd van dc jongcrc gcncrarics. WcIIichr
schcppcn zij op rijpcrc IccIrijd pas hun mccsrcrwcrk, maar dar is dan vccIaI
ccn pcrIccrioncring van dc vcrnicuwcndc idcccn uir hcr bcgin van hun
arrisrickc Ioopbaan.
Waar jong ropraIcnr in dc sporr cn in dc kunsr aIIc ruimrc krijgr om
zich rc onrpIooicn cn sncI hcr hoogsrc podiumrc bcrrcdcn, is dir binncn
organisarics ccn zcIdzaamhcid. Dar is mcrkwaardig. Is cr wcI ccn gocd
argumcnr rc bcdcnkcn waaromvoor jong ropraIcnr binncn organisarics
andcrc wcrrcn zoudcn gcIdcn dan voor raIcnr in dc sporr oI in dc kunsr?
Zou dir nicr dc bcIangrijksrc bron voor baanbrckcndc vcrnicuwingcn cn
innovarics kunncn zijn?
WlJShl0 0kkL1 M1 0 Jkkh?
Er is ccn groor vcrschiI russcn Iichaamcn gccsr, is mcn gcncigd rc dcnkcn.
Sporr oI muzick vaIr roch nicr rc vcrgcIijkcn mcr dc dcnkkrachr, wijshcid
cn hcIicoprcrvicwdic nodig zijn omorganisarics rc Icidcn? Is hcr nicr zo
dar hcr mcnscIijk brcin pas op vccI Iarcrc IccIrijd zijn hoogrcpunr bcrcikr
dan hcr mcnscIijk Iichaam? Dar Iigr cr maar aan hoc jc hcr dchniccrr. Maar
hcr is wcI ccn rckcn aan dc wand dar nicr aIIccn bij IichamcIijkc sporrcn,
maar ook bij dcnksporrcn dc wcrcIdrop wordr gcdominccrd door ricncrs
cn rwinrigcrs. Schaakgroormccsrcrs van bovcn dc vijIrig sraan bijna zondcr
uirzondcring Iagcr op dc wcrcIdrangIijsr dan rocn zc bcgin rwinrig warcn.
1kLh1 00lJ1
81k lh h1Wkkh
0kh lh hlkkk0hlh
96
FASCkATl F
Hun cnormc schar aan crvaring bicdr kcnncIijk onvoIdocndc compcnsaric
voor dc onbcvangcn idcccnrijkdomcn dcnkkrachr van dc jongsrc gcncra-
ric. Dcsondanks zijn cr nauwcIijks ricncrs cn rwinrigcrs rc vindcn binncn
dc rop van hicrarchischc organisarics. Dc vijIrigcrs cn zcsrigcrs zijn cr in dc
mccrdcrhcid. Dar komr doordar dc wcg naar dc hicrarchischc rop zo Iang
is. Tc Iang.
h 00 kh 23 Jkkk?
Ecn CEOvan z_ jaar dic ccn muIrinarionaI Icidr, ccn minisrcr-prcsidcnr van
z jaar, ccn ;-jarigc sraarssccrcraris van SociaIc Zakcn - zou dar dan dc
opIossing zijn voor dc aanpak van dc maarschappcIijkc cn bcdrijIscconomi-
schc vraagsrukkcn van dczc rijd? Dir zaI voor dc mccsrcn aIs ccn zccr bizar
idcc kIinkcn. HiIarisch bijna. GchccI in srrijd mcr hcr wcrcIdbccId waar-
mcc wc zijn groorgcbrachr. Organisarics wordcn nu ccnmaaI gcIcid door
oudc, wijzc, bIankc manncn. Maar dar wcrcIdbccId bIaddcrr IangzaamaI.
Dc prcsidcnr van dc Vcrcnigdc Srarcn is nicr mccr zo bIank aIs zijn voor-
gangcrs. Dc bondskanscIicr van DuirsIand is gccn man. Dus hcr is ook nicr
ondcnkbaar dar dc Icidcrs van organisarics in dc rockomsr aanzicnIijk
jongcr zuIIcn zijn. Maar wcIIichr ook nicr, wanr Icidcrschap vraagr hccI
andcrc compcrcnrics dan crcarivircir.
Lcidcrschap cn hcr bcdcnkcn van opIossingcn sraan in principc Ios van
cIkaar. Organisarics hocvcn hun raIcnrvoIIc jongc mcdcwcrkcrs nicr dirccr
ror Icidcrs rc bombardcrcn, maar zc zoudcn wcI vccI mccr gcbruik kunncn
makcn van hun dcnkkrachr, crcarivircir cn idcccnrijkdom. Dar gcbcurr nu
nog nauwcIijks. Dc spcIrcgcIs van dc hicrarchischc organisaricsrrucruur
houdcn dar grorcndccIs rcgcn.
Dar dc wcg omhoog in dc hicrarchic zo vccI aandachr vcrcisr, dar dc
kIimmcrs ondcrwcg nog wcI ccns vcrgcrcn war cigcnIijk hcr docI van dc
organisaric was, wordr hjnrjcs aangcsripr door Gcorgc ShuIrz. ShuIrz
bckIccddc vcrschiIIcndc minisrcrsposrcn in dc Vcrcnigdc Srarcn, zowcI
ondcr Nixon aIs ondcr Rcagan. Managcmcnrbockcnaurcur TomPcrcrs
circcrr ShuIz aIs voIgr: `You romr to pullir srrvirr with thr highrst oj i1ruls, lut you
grt so ruught up iu thr Powrr Cumr, thut you jorgrt your worthy uspirutious. Waar-
bij TomPcrcrs aanrckcnr, dar hij dczcIIdc opmcrking ook aI van vcrschiI-
Icndc CEO's hccIr gchoord.
0 00L0h kh 1kkhSFkkkh1 lhF0kMk1l
Ecn innovaricI idcc bcginr mccsraI mcr ccn gcdachrchirs. Maar nicr cIk crc-
aricI idcc is ook ccn gocd idcc. Omcrcaricvc idcccn vcrdcr uir rc wcrkcn cn
door rc rckcncn, zijn dara nodig cn andcrc aanvuIIcndc inIormaric. In dc
vorigc ccuwwas dic inIormaric mccsraI aIgcschcrmd cn rcIaricI onrocgan-
kcIijk. KIimmcn in dc hicrarchic was vaak dc cnigc rocgangspoorr ror dic
97
6: TALFhT CFul } T 8FTFk l h hFTwFkKFh uAh l h Fl FkAkCFl FFh
cruciaIc inIormaric. In dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving hccIr jong
crcaricI raIcnr cchrcr sncI cn vrij makkcIijk rocgang ror cnormc hocvccI-
hcdcn inIormaric. Ecn ambiricuzc junior mcdcwcrkcr kan via hcr bcdrijIs-
ncrwcrk oI via inrrancr csscnricIc inIormaric onrsIuircn dic ccn dcccnnium
gcIcdcn nog achrcr gcsIorcn dcurcn in ordncrs cn archicIkasrcn Iag opgc-
sIagcn. Hcr is rcgcnwoordig nicr ongcbruikcIijk dar wcrkncmcrs in dc
Iagcrc cchcIons vrij rocgang hcbbcn ror hcr gcdigiraIisccrdc voIIcdigc kIan-
rcnbcsrand cn daar scIccrics kunncn rocpasscn. Hcr is ook nicr ongcbruikc-
Iijk dar ccn commcrciccI mcdcwcrkcr via dc pc op zijn wcrkpIck rocgang
hccIr ror aIIc gcdcraiIIccrdc omzcrgcgcvcns van dc aIgcIopcn jarcn, cn daar
srarisrischc bcwcrkingcn op kan rocpasscn. Hcr gcvoIg is dar diczcIIdc
ambiricuzc mcdcwcrkcr bcrcr dan ooir zijn gocdc idcccn van zijn sIcchrc
idcccn kan schcidcn. Hcr rrajccr van ruwoorspronkcIijk idcc ror uirvocrig
gcdcraiIIccrd pIan is hccI sncI rc doorIopcn.
000k J0h0kh
AIs wc hcr hcbbcn ovcr jong raIcnr, gaar hcr nicr zozccr omIccIrijd, maar
voornamcIijk ovcr onbcvangcnhcid. Ovcr dc paradox dar gccn crvaring ccn
prc is. Dic onbcvangcnhcid is nicr aIIccn rc vindcn bij jongcrcn, maar vaak
ook bij 'oudcrc jongcrcn' zoaIs hcrinrrcdcrs, zij-insrromcrs, omgcschooI-
dcn, nicuwaangcrrokkcn wcrkncmcrs dic uir ccn hccI andcrc bcdrijIsrak
komcn, korromaIIc nicuwkomcrs in ccn organisaric. Dar is dc krachr van
dc buircnsraandcr. Ecn krachr dic vaak ondcrschar wordr. OI domwcg
gcncgccrd.
In hcr managcmcnrbock Puru1igmus. Mrutulr mo1rllru voor 1r torlomst
bcschrijIr JocI Barkcr vcIc vcrmakcIijkc prakrijkvoorbccIdcn hicrvan. Dc
rodc draad van aI dic voorbccIdcn is dar dc buircnsraandcr oI dc nicuwko-
mcr nicr gchindcrd wordr door zijn crvaring, maar mcr zijn Irissc bIik ccn-
voudig zicr waar in dc organisaric gcmakkcIijk vcrbcrcringcn zijn aan rc
brcngcn. Dc crvarcn mcdcwcrkcrs hcbbcn hicr mccr mocirc mcc, doordar
zij aI gcwcnd zijn aan dc huidigc siruaric cn aIIcrIci vasrc gcwoonrcs
hcbbcn aangcIccrd.
VoIgcns Barkcr kunncn mcdcwcrkcrs daaromjuisr in hun ccrsrc wcrk-
wcck dc mccsrc innovaricvc waardc Icvcrcn. Dcsondanks wordr binncn
organisarics maar zccr wcinig gcbruikgcmaakr van dir porcnriccI. Dc gang-
barc gcdachrc is dar nicuwkomcrs hun mond mocrcn houdcn. Zc mocrcn
ccrsr ingcwcrkr wordcn cn crvaring opdocn. Daarna is hcr vrocg gcnocg
omzich mcr hcr bcIcid rc bcmocicn cn idcccn rc spuicn.
Dc organisarics dic wcI aI dankbaar gcbruikmaakrcn van dc 'crcaricvc
krachr van dc buircnsraandcr', warcn in dc vorigc ccuwvoornamcIijk aan-
gcwczcn op nicuwc mcdcwcrkcrs cn incidcnrccI ccn inrcrim-managcr.
Maar in dc casycrarischc organisaric wordr dar porcnriccI aan crcaricvc
98
FASCkATl F
dcnkkrachr van dc buircnsraandcr oncindig vccI grorcr, doordar cr via dc
divcrsc inIormcIc ncrwcrkcn gcpur kan wordcn uir dc idcccnrijkdomvan
kIanrcn, Icvcrancicrs, bcIanghcbbcndcn cn icdcrc andcrc bcIangsrcIIcndc
in dc rrow1.
Wannccr cr in organisarics word gcsprokcn ovcr vcrandcringcn cn
innovarics, vaIr rcgcImarig dc rcrmout-oj-thr-lox dcnkcn. Dc rcaIircir is
cchrcr dar dc mccsrc vcrandcringcn cn innovarics nicr zozccr onrsraan door
out-oj-thr-lox dcnkcn, maar vooraI door out-oj-thr-lox Iczcn cn onrmocrcn.
0kMFLS 10SSh l0 h 0l10klh0
In dc hicrarchischc organisarics zijn cr aIrijd wcI individucn gcwccsr dic cr
in sIaagdcn ommcr vccI cnrhousiasmc cn doorzcrringsvcrmogcn dc hicrar-
chischc Iagcn rc rrorscrcn cn hun idcccn door rc Iarcn srromcn ror dc rop
van dc hicrarchic. Maar dan?
Hcr gangbarc vcrvoIg was dar dc bcsIuirvorming vccI rijd kosrrc. AIs cr
aI ccn har kwamvan bovcnaI, dan ging daar zo vccI rijd ovcrhccn, dar hcr
aanvankcIijkc cnrhousiasmc aIwccr hink was gcrcmpcrd.
Ecn andcr rypcrcnd vcrschijnscI is dar hcr oorspronkcIijkc idcc rcrug-
komr in aangcpasrc vorm. Soms zcIIs bijna onhcrkcnbaar. OI uirgcrckcnd
dc crux van hcr oorspronkcIijkc idcc is cr uirgchIrcrd.
ZowcI dic vcrrraging aIs dic aanpassingcn vormcn drcmpcIs.
In dc casycraric kunncn idcccn vrijwcI onmiddcIIijk vanaI hcr onr-
sraansmomcnr [wannccr hcr cnrhousiasmc op zijn hoogsr is) wordcn
omgczcr van idcc naar uirvocring.
Hcr cruciaIc vcrschiI is dc cxrrcmc daIing van dc opsrarrkosrcn.
In dc oudc cconomic was hcr wachrcn op dc hicrarchischc bcsIuirvor-
ming noodzakcIijk. Dc uirvocring van idcccn kosrrc vaak vccI gcId cn dc
budgcrrcn mocsrcn binncn dc hicrarchic wordcn vasrgcsrcId, aIvorcns mcn
van srarr kon gaan. In dc casycrarischc samcnIcving is hcr in dc mccsrc
gcvaIIcn mogcIijk omzondcr kosrcn [aIrhans, mcr bchuIp van dc bcsraandc
middcIcn) rc bcginncn mcr dc uirvocring van idcccn. AIs cr in ccn Iarcr sra-
diumaIsnog budgcrrcn oI aanvuIIcndc invcsrcringcn noodzakcIijk zijn,
kunncn dczc bcsIissingcn vccI gcmakkcIijkcr cn sncIIcr gcnomcn wordcn,
doordar dc ccrsrc rasrbarc rcsuIrarcn van hcr idcc aI zichrbaar zijn.
FASCkATl F
h00F0S10k 7 SkMh0k1
Als bl| het ultbreken van de kredletcrlsls de grcten der aarde publlekell|k
verkcndlgen dat cns huldlge geldstelsel nlet langer vcldcet en aan herzle-
nlng tce ls, gaan steeds meer mensen zlch afvragen: wct is eld eienlijk:
uan drlngt weer het besef dccr dat cns geld alleen ncg maar een vlrtueel
getal ls, waarvan de waarde oitsloitend is ebcseerd cp vertrcowen. uat
lnzlcht cpent de weg naar aanvullende cf alternatleve geldmlddelen. 8l|-
vccrbeeld zlf geld drukken!
Celd bll|kt nlet alleen een rullmlddel te zl|n, maar cck het machtsmlddel
van de bureaucratle. uccr geldstrcmen vrl| te geven cf tegen te hcuden,
cefent de hlerarchle macht ult. ln de huldlge samenlevlng ls het geldden-
ken z dcmlnant gewcrden, dat crganlsatles en lndlvlduen verkeerde
besllsslngen nemen en dat het zlcht cp gcede cplcsslngen cntncmen
wcrdt. Als we in cns denken niet lcner eld rentrccl stellen, mccr veel
meer kijken nccr wccrde, wcrden betere, slimmere, eenvcodiere en
cedkcpere cplcssinen zirhtbccr. ue wetenschap dat cck geld alleen
maar gebaseerd ls cp vertrcuwen, maakt het gemakkell|ker cm te vertrcu-
wen cp waarde.
I00
I0I
7
Wkkk08FkLlh0
Wk1 lS 0L0?
War is gcId? Dic vraag wordr maar zcIdcn gcsrcId. Dar is opvaIIcnd, wanr
hcr Icnomccn gcId spccIr ccn zccr dominanrc roI in hcr bcsraan van zowcI
individucn aIs organisarics. Voor mcnigccn is gcId zcIIs dc sIcurcI ror hcr
gcIuk. Voor andcrcn is gcId roch op zijn minsr dc moror van hcr bcsraan.
Moury mulrs thr worl1 go rouu1, zo Iuidr dc bckcndc zcgswijzc. Maar aIs gcId
zo bcIangrijk is, waaromvraagr dan sIcchrs ccn cnkcIc zondcrIing zich aI
war gcId prccics is?
Zo was hcr rordar in zoo8 ccn mondiaIc hnancicIc crisis uirbrak. Schijn-
barc zckcrhcdcn bIijkcn opccns mindcr zckcr rc zijn. Hcr onaanrasrbarc
insriruur bank bIijkr bijvoorbccId vccI wankcIcr rc zijn dan icdcrccn aIrijd
gcdachr had. Ecn bank kan omvaIIcn, zo Iczcn wc opccns dagcIijks in dc
kranr. Ecn bank kon aIrijd aI omvaIIcn, maar dar was ccn zuivcr rhcorcrisch
sccnario, dar aIIccn goId voor hccI kIcinc bankcn, in dc margc van dc hnan-
cicIc wcrcId. Wic bijvoorbccId in zoo6 pubIickcIijk zou bcwcrcn dar ook
ABN-AMROoI Forris Bank IaiIIicr zou kunncn gaan, zou waarschijnIijk
voor gck wordcn vcrkIaard, oI in hcr gunsrigsrc gcvaI nicr scricus wordcn
gcnomcn. Maar in zoo8 cn zoo gaan wcrcIdwijd raIIozc grorc bankcn ovcr
dc kop. Andcrc bankcn cn vcrzckcraars - waarondcr cnkcIc van dc groorsrc
rcr wcrcId - wordcn rcrnauwcrnood gcrcd dankzij duizcndcn miIjardcn
curo's aan kapiraaIinjccrics van ovcrhcdcn, waarvan dc gcvoIgcn nog nicr
zijn rc ovcrzicn. In dir nicuwc hnancicIc Iandschap wordr dc vraag 'War is
gcId cigcnIijk?' opccns hccI acruccI cn rcIcvanr. Hcr is nicr Iangcr dc cnkcIc
zondcrIing dic dczc vraag srcIr.
0L0 0L0k1
Hcr anrwoord op dc vraag war gcId is, vcrandcrr in dc Ioop dcr ccuwcn.
Voor ccn hcIdcr bcgrip van hcr Icnomccn gcId, bIikkcn wc korr rcrug op dc
gcschicdcnis crvan.
AI mccr dan vicrduizcnd jaar gcIcdcn bcdachrcn sIimmcrikcn dar ruiI
in narura vaak crg omsIachrig is, cn gcbruikrc mcn daaromkIompjcs goud
aIs ruiImiddcI. Hcr nadccI daarvan was dar dc kIompjcs srccds gcwogcn
I02
FASCkATl F
mocsrcn wordcn omdc waardc vasr rc srcIIcn. Dc voIgcndc hnancicIc inno-
varic was dc inrroducric van munrcn. Dc waardc was aI in dc munr gcsIa-
gcn.
Ecn grorc zak voI munrcn was zwaar cn Iasrig rc vcrvocrcn. Dar pro-
bIccmwas op rc Iosscn door munrcn bij ccn bank rc srorrcn. In ruiI krccg
mcn ccn srorringsbcwijs. In ccn srad vcrdcrop kon mcn bij ccn andcr hIiaaI
van dc bank hcr srorringsbcwijs wccr omruiIcn voor ccn zak voI munrcn.
Daarna was hcr nog maar ccn kIcinc srap dar hcr proccs van omruiIcn wcrd
ovcrgcsIagcn cn hcr srorringsbcwijs [aan roondcr) aIs bcraaImiddcI wcrd
gcbruikr, waarmcc dc voorIopcr van hcr bankbiIjcr was onrsraan.
Dc sraar cIaimdc daarna hcr monopoIic op hcr drukkcn cn uirgcvcn van
bankbiIjcrrcn, door hcr sraarsgcId uir rc rocpcn ror cnig wcrrig bcraaImid-
dcI. OorspronkcIijk wordcn dc bankbiIjcrrcn nog gcdckr door ccn ondcr-
Iiggcndc goudvoorraad, maar in rijdcn dar dc sraar gcId rc korr komr voor
dc ovcrhcidsuirgavcn [vooraI in rijdcn van kosrbarc oorIogcn), onrdckrc dc
sraar ccn gcmakkcIijkc manicr omhcr bcgroringsrckorr op rc Iosscn: cxrra
bankbiIjcrrcn Iarcn drukkcn. Hicrdoor wcrd hcr gcId mindcr waard, inha-
ric gcnocmd.
Omdc gcvarcn van inharic rc bcrcugcIcn, wcrd in (( hcr akkoord van
Brcrron Woods gcsIorcn. Dc (( dccIncmcndc Iandcn koppcIdcn dc waardc
van hun narionaIc vaIura aan dc waardc van dc Amcrikaansc doIIar, cn dc
doIIar op zijn bcurr wcrd gckoppcId aan dc goudvoorraad. Hcr gcIdsys-
rccmwas gcbasccrd op ccn zogcnocmdc goudcn srandaard: in rhcoric was
hcr mogcIijk omdc bankbiIjcrrcn omrc ruiIcn voor goud, cn daaraan onr-
Iccndc hcr gcId zijn waardc, oI bcrcr gczcgd: zijn gcIooIwaardighcid.
Hcr Brcrron WoodssysrccmIuncrionccrdc cnigc dcccnnia uirsrckcnd,
maar dar namnicr wcg dar dc dccIncmcndc Iandcn hun moncrairc onaI-
hankcIijkhcid dccIs haddcn aIgcsraan aan dc Amcrikaansc ovcrhcid. Brcr-
ron Woods was gcbasccrd op hcr vcrrrouwcn van dc wcrcIdcconomic in dc
discipIinc van hcr Amcrikaansc moncrairc bcIcid. Dar vcrrrouwcn wcrd
mindcr rocn dc Amcrikaansc ovcrhcid hcr bcsIuir namomvcIc doIIars bij
rc drukkcn, omdc VicrnamoorIog rc kunncn hnancicrcn. VccI Iandcn wis-
scIdcn daaromhun doIIarvoorraad omin goud. Hicrdoor kromp dc Amcri-
kaansc goudvoorraad zo srcrk, dar dc Vcrcnigdc Srarcn gcnoodzaakr warcn
omdc goudcn srandaard Ios rc Iarcn. Zodocndc kwamin ;_ hcr Brcrron
Woodssysrccmrcn cindc.
Sinds ;_ is dc waardc van hcr gcId cigcnIijk uirsIuircnd nog gcbasccrd
op vcrrrouwcn. Dc cnigc rcdcn waaromwij zovccI waardc hcchrcn aan ccn
biIjcr van hondcrd curo is dar wij ccn rorsvasr vcrrrouwcn hcbbcn dar aI
onzc mcdcburgcrs dar biIjcr zuIIcn acccprcrcn aIs bcraaImiddcI, zodar wc
hcr gcId rc aIIcn rijdc ovcraI kunncn inruiIcn voor gocdcrcn cn dicnsrcn. In
dc mccsrc wcsrcrsc cconomiccn is hcr vcrrrouwcn zo ongckcnd groor, dar
I03
;: wAAkuF8FPALl hC
dc waardc van gcId massaaI aIs ccn onbcrwisrbarc vanzcIIsprckcndhcid
wordr bcschouwd.
Zo hccI vanzcIIsprckcnd is dar hcIcmaaI nicr, wanr cr zijn gcnocg voor-
bccIdcn van Iandcn waar dc inharic zo hoog is, dar dc burgcrs hun cigcn
moncrairc aurorircircn dusdanig wanrrouwcn dar ccn groor dccI van dc
IokaIc handcI iIIcgaaI mcr buircnIandsc vaIura wordr bcraaId, in pIaars van
mcr dc cigcn narionaIc vaIura. Maar in dc wcsrcrsc cconomiccn is hcr vcr-
rrouwcn dusdanig groor, dar cr zcIIs srccds mccr giraaI gcId kan wordcn
gccrcccrd. Wic ccn huis wiI kopcn, kan bijvoorbccId bij dc bank _oo.ooo
curo Icncn. Dc bank schcpr dic _oo.ooo curo uir hcr nicrs, door hcr invoc-
rcn van zcs cijIcrrjcs in ccn compurcrsysrccm. Op dar momcnr is dc roraIc
gcIdvoorraad rocgcnomcn.
Hcr huidigc gcId is gccvoIuccrd ror ccn gcraI op ccn dagaIschriIr. Bcra-
Iingcn gcschicdcn giraaI, mcr pin oI mcr crcdircard. Aan dc mccsrc bcraaI-
rransacrics komr gccn bankbiIjcr mccr rc pas. Nadar ccrsr dc mogcIijkhcid
wcrd IosgcIarcn ombankbiIjcrrcn rcgcn goud in rc wisscIcn, is nu zcIIs dc
mogcIijkhcid IosgcIarcn omhcr gcId rcgcn munrcn cn bankbiIjcrrcn in rc
wisscIcn. AIrhans, nicr aIIcmaaI rcgcIijk. Wanr dc roraIc gcIdhocvccIhcid is
vcIc maIcn grorcr dan dc roraIc hocvccIhcid bankbiIjcrrcn.
Hcr crccrcn van gcId is nicr Iangcr hcr priviIcgc van dc sraar. Hcr ovcr-
grorc dccI van hcr gcId dar dagcIijks wordr gcschapcn, wordr gccrcccrd
door bankcn, parricuIicrc organisarics dus. WcIiswaar is dar aan srrcngc
ovcrhcidsrcgcIs gcbondcn, zodar dc bankcn nicr ongcbrcidcId gcId kunncn
schcppcn, maar waar rcgcIs cn wcrrcn zijn, zijn invcnricvc mcnscn dic dc
mazcn in dc wcr onrdckkcn cn IcgaIc consrrucrics bcdcnkcn omdc wcr rc
omzciIcn. Zo onrsrond dc krcdicrcrisis, doordar bankcn hun wcrrcIijkc
ruimrc omkrcdicrcn rc vcrsrrckkcn [Iccs: gcId rc schcppcn) vcrgroorrcn
door hun uirsraandc krcdicrcn rc knippcn, rc pIakkcn, rc bundcIcn cn door
rc sIuizcn naar andcrc bankcn cn insrirurioncIc bcIcggcrs.
0 k0MS1 kh 0 0L0lh0hl0kS
In dc bankwcrcId wcrd dc aIgcIopcn dcccnnia ccn immcns srcIscI van
hnancicIc dcrivarcn onrwikkcId. OorspronkcIijk warcn dczc dcrivarcn
bcdocId omhandcIsrisico's aI rc dckkcn. Mcr bchuIp van oprics kondcn
ondcrncmingcn zich bijvoorbccId wapcncn rcgcn hcr risico van grorc prijs-
schommcIingcn van grondsroIprijzcn oI wisscIkocrscn. Maar in dc prakrijk
wcrdcn dczc dcrivarcn op grorc schaaI gcbruikr omrc spccuIcrcn. Hcr
middcI was crgcr dan dc kwaaI. In pIaars van dar dc risico's vcrkIcind
wcrdcn, wcrdcn dc risico's cr juisr door vcrgroor. Mcr cnigc rcgcImaar wcrd
dc hnancicIc wcrcId opgcschrikr door incidcnrcn, waarbij ondcrncmingcn
oI bankcn ccn miIjardcnsrrop Icdcn door onkundc, ovcrmocd oI Iraudc mcr
dcrivarcnspccuIaric door sIcchrs ccn oI cnkcIc individucIc wcrkncmcrs.
I04
FASCkATl F
Bcrnard Licracr is ccn van dc zcIdzamc zondcrIingcn dic aI in dc vraag
srcIdc 'War is gcId?' Hij bcanrwoordr dic vraag in ccn dik bock, Thr Futurr oj
Moury [zic hooIdsruk z), waarin hij min oI mccr dc krcdicrcrisis van ricn
jaar Iarcr voorspcIr. Licracr srcIr dar sIcchrs hccI wcinig mcnscn zich crvan
bcwusr zijn dar wc in ccn wcrcIdwijd casino Icvcn waarin dagcIijks bijna
_ooo miIjard doIIar van cigcnaar wisscIr. SIcchrs z proccnr daarvan wordr
bcsrccd omgocdcrcn oI dicnsrcn rc bcraIcn cn 8 proccnr gaar omin spccu-
Iarics. Licracr concIudccrr dar hcr huidigc gcIdsysrccmIundamcnrccI insra-
bicI is. Dc hnancicIc crisis is gccn rijdcIijk probIccm, maar ccn srrucrurccI
probIccm, aIdus Licracr, omdar hcr gcIdsysrccmaI ccuwcn gcIcdcn door dc
mcns is onrworpcn, in ccn rijd dic andcrs was dan dc huidigc rijd.
In dc huidigc rijd mocrcn divcrsc ropIuncrionarisscn van bankcn cn
hnancicIc aurorircircn mcr schroomcrkcnncn dar cr door juuuriul rugiurr-
riug ccn srcIscI van hnancicIc dcrivarcn is onrsraan dar dusdanig compIcx
is, dar zcIIs dc rop van dc hnancicIc wcrcId hcr gchccI van hcr gcIdsysrccm
nicr mccr hcIdcr kan ovcrzicn. Nadar dc wcsrcrsc cconomiccn gcrroIIcn
wcrdcn door ccn wcrcIdwijdc krcdicrcrisis, Iicp hcr rorsvasrc vcrrrouwcn in
hcr gcIdsysrccmccn hinkc dcuk op. Licracrs bock uir bcIccIdc ccn
warc rcvivaI, cn cr kIinkr ccn srccds Iuidcrc oprocp ror ccn IundamcnrcIc
hcrzicning van hcr huidigc gcIdsysrccm, omdar hcr sysrccmicrs rc rigou-
rcus is doorgccvoIuccrd.
h0l0l0 0L0SS1M S1kk1 1k 0lS00SSl
OvcraI in hcr Iand zijn purrcn, zondcr dar dar ccn probIccmis, maar zodra
crgcns ccn onopIcrrcnd kaII zo domis omin zo'n pur vaIIcn, kIinkr aI sncI
dc rocp omdc pur rc dcmpcn. Hcr is ccn naruurIijkc rcacric van vccI
mcnscn ombij cIk onhciI maarrcgcIcn rc vcrIangcn omrisico's uir rc sIui-
rcn cn rockomsrig onhciI rc voorkomcn. In dar Iichr bczicn wckr hcr gccn
cnkcIc vcrwondcring dar zodra cr ccn hnancicIc crisis uirbrcckr, cr mcnscn
opsraan dic rocpcn dar cr icrs IundamcnrccI mis is mcr hcr gcIdsysrccm. Is
dar borrcIpraar? Zijn dar gcIuidcn uir dc ondcrbuik van dc samcnIcving? OI
is cr dir kccr cchr icrs mis? Hcr zijn dir kccr nicr dc minsrcn dic van zich
Iarcn horcn. Ecn kIcinc bIocmIczing:
Jcan-CIaudc Trichcr [Icbruari zoo):
'AIIcs mocr vcrandcrcn. Wc mocrcn bcscIIcn dar hcr sysrccmrc zwak is
gcbIckcn.'
}ruu-Cluu1r Trirhrt is prrsi1rut vuu 1r Luroprsr Crutrulr Buul.
I05
;: wAAkuF8FPALl hC
Gcorgc Soros [augusrus zoo8):
'Hcr hnancicIc sysrccmIoopr op zijn cindc.'
Crorgr Soros is lrurssprruluut, jluutroop ru ou1rrurmrr mrt rru grsrhut vrrmo-
gru vuu miljur1 1ollur, wuurmrr hij op 1r z;r pluuts stuut vuu Forlrs ruuglijst
vuu rijlstr mrusru trr wrrrl1. Duuruuust is Soros uutrur vuu vijj lorlru, wuurou-
1rr Dr :rrplrl vuu 1r Amrriluuusr murht [zoo() cn Dr illusir vuu oujrilluurhri1
[zoo6).
BiII Gross [augusrus zoo8):
'In dc hnancicIc wcrcId is dc aIgcIopcn jarcn mcr juuuriul rugiurrriug
ccn schaduwsysrccmgccrcccrd, waarmcc winsrcn kunncn wordcn
gcrovcrd, cn vcrIiczcn kunncn wordcn vcrborgcn. Dczc wcrcId is nu
ingcsrorr.'
Bill Cross is 1r grootstr olligutirlrlrggrr trr wrrrl1, uls lrhrrr1rr vuu hrt olligu-
tirjou1s Pimro.
Warrcn BuIIcr [zoo_):
'Dcrivarcn zijn hnancicIc massavcrnicrigingswapcns.'
Wurrru Bujjrt stuut lrlru1 uls s wrrrl1s mrrst surrrsvollr lrlrggrr. Hij lrgou mrt
uirts, muur pussrrr1r lrgiu zoo8 Bill Cutrs uls rijlstr prrsoou trr wrrrl1.
NicoIas Sarkozy [scprcmbcr zoo8):
'Dc manicr waarop hcr wcrcIdwijdc kapiraIismc wcrkr, mocr grondig
rcgcn hcr Iichr wordcn gchoudcn. Dc krcdicrcrisis hccIr crnsrigc onvoI-
komcnhcdcn bIoorgcIcgd in dc wijzc waarop bankcn inrcrnarionaaI
zakcndocn. Hcr wcrcIdwijdc hnancicIc sysrccmmocr wordcn hcrzicn,
zoaIs wc ook in (( hcbbcn gcdaan in Brcrron Woods. Wc kunncn dc
cconomic van dc zc ccuwnicr bIijvcn bcsricrcn mcr dc insrrumcnrcn
van dc zoc ccuw.'
Nirolus Surlo:y is prrsi1rut vuu Fruulrijl.
Gordon Brown [okrobcr zoo8):
'Er mocr ccn nicuwBrcrron Woods komcn. Er is ccn nicuwc conIcrcnric
nodig omhcr inrcrnarionaIc hnancicIc sysrccmdrasrisch rc hcrvormcn.
AIIccn door wcrcIdwijdc acric kunncn wc hcr vcrrrouwcn voIIcdig hcr-
srcIIcn dar nodig is omdc inrcrnarionaIc hnancicIc ordc op rc bouwcn.
Dc oudc naoorIogsc hnancicIc insrirurcn zijn gcdarccrd cn Iuncrionc-
rcn nicr mccr in ccn gchccI nicuwrijdpcrk van opcn cconomiccn cn
mondiaIc concurrcnric. War nodig is: grcnsovcrschrijdcnd roczichr op
hnancicIc insrirurcn cn wcrcIdwijdc univcrscIc accounranrsrcgcIs voor
dc waardcring van acriva cn passiva.'
Cor1ou Browu wus tru tij1r vuu 1r:r uitspruul prrmirr vuu Lugrluu1.
I06
FASCkATl F
AIs zowcI bankicrs aIs bcIcggcrs aIs rcgcringsIcidcrs hcr crovcr ccns zijn
dar hcr gcIdsysrccmdrasrisch hcrvormd mocr wordcn, dan zaI cr vasr wcI
icrs gaan vcrandcrcn. Ovcrigcns dcnkcn dc ingcwijdcn daarbij nicr zozccr
aan ccn hcrinvocring van ccn goudcn srandaard. Hcr Iigr mccr in dc Iijn
dcr vcrwachring dar cr mccr cn srrcngcrc rcgcIs komcn, dar hcr roczichr
wordr vcrschcrpr cn dar cr ccn ccnrraIc wcrcIdbank zaI komcn.
Zodra hcr gcIdsysrccmrcr discussic sraar, rcagcrcn vccI mcnscn vcrbc-
rcn: 'Mocrcn wc hcr gcId dan soms aIschaIIcn cn rcrug naar dc ruiIhandcI?'
Ncc, dar is nicr aan dc ordc. RuiIhandcI is vccI rc onhandig voor ccn sIagcr
dic brood wiI kopcn rcrwijI dc cnigc bakkcr in dc srad vcgcraricr is. Maar
ruiIhandcI is nicr hcr cnigc aIrcrnaricI voor gcId. Licracr zcgr hicrovcr:
'GcId is nicr gcmaakr door God. Wc vcrgcrcn dar wijzcII dc bcdcnkcrs zijn
van hcr huidigc gcIdsysrccmdar aan dc bron Iigr van vccI probIcmcn in dc
wcrcId, zowcI op hcr nivcau van Iandcn, organisarics aIs van individucn.
GcId is zo vanzcIIsprckcnd gcwordcn, dar wc vcrgcrcn dar cr aIrcrnaricvcn
zijn.'
Licracr zicr zcII vccI hciI in compIcmcnrairc gcIdsysrcmcn, dic aIs
buIIcr Iungcrcn naasr hcr huidigc - aI dan nicr gcrcguIccrdc - gcIdsrcIscI.
Vcrdcrop in dir hooIdsruk Iccsr u mccr hicrovcr.
In dc casycraric hocvcn wc cchrcr nicr rc wachrcn ror dc rop van dc hic-
rarchic ccn nicuwgcIdsysrccmhccIr ingcvocrd. Ecn kcnmcrk van dc casy-
craric is immcrs: vandaag bcdachr, morgcn bcginncn. Dar kan ook mcr
gcId.
kh 0L0 hkkk Wkkk0
In dc casycraric bIijkr dar aI hccI vccI vcrandcringcn mogcIijk wordcn door
aIIccn maar in ons brcin dc roI cn dc bcrckcnis van gcId rc nuanccrcn. Door
in aIIc cconomischc proccsscn cn in aIIc organisarorischc modcIIcn dc
nadruk rc vcrschuivcn van gcId naar waardc. Zo rcvoIurionair is dar ovcri-
gcns nicr. Hcr is ccrdcr ccn kwcsric van rcrug naar dc basis. Wanr zcIIs aIs
wc hcr uirgangspunr inracr wiIIcn Iarcn dar gcId dc moror van hcr bcsraan
is, waar gaar hcr dan wcrkcIijk om? Omdc papicrcn biIjcrrcn mcr gcIdop-
druk cn dc cijIcrrjcs op ccn bankrckcning? OI gaar hcr omdc ondcrIig-
gcndc waardc, dic aan hcr gcId rcn grondsIag Iigr? Gaar hcr uircindcIijk om
gcId, oI gaar hcr omwaardc?
Dc invIocd van gcId is rc vcr doorgcschorcn. In pIaars van rcuzchandig
huIpmiddcI omrransacrics, samcnwcrking cn spcciaIisaric rc IaciIircrcn, is
gcId in hcr dagcIijks Icvcn vcrwordcn ror ccn middcI dar maar aI rc vaak dc
vooruirgang in dc wcg zir, dar bcdrijvcn cn ovcrhcid vcrhindcrr ror sIag-
vaardig handcIcn, dar ccn bcIangrijkc roI spccIr in hcr onrsraan van
burcaucrariccn, cn dar bovcnaI op grorc schaaI hcr zichr onrnccmr op dc
wcrkcIijkc waardc. En daardoor zicn wc dc opIossingcn nicr mccr.
I07
;: wAAkuF8FPALl hC
GcId is in dc rradirioncIc hicrarchischc cconomic zo dominanr gcwordcn
aIs dc mccrccnhcid van waardc, dar gcId cn waardc prakrisch synonicmcn
zijn gcwordcn. In hcr coIIccricI bcwusrzijn is dc voIgordc gcIcidcIijk omgc-
draaid. OorspronkcIijk was hcr zo: aan icrs van waardc, kun jc ccn prijs-
kaarrjc hangcn. Maar dar wcrd rcn onrcchrc omgcdraaid: hcr prijskaarrjc
bcpaaIr nu war dc waardc is. Dic coIIccricvc gcdachrc is aan hcrzicning roc.
AIs dc bcurswaardc van ccn bcdrijI binncn ccn jaar mcr o ror pro-
ccnr daaIr - zoaIs divcrsc bcdrijvcn ovcrkwamin zoo8/zoo - rcrwijI bij dic
bcdrijvcn nog ncr zo vccI mcnscn wcrkcn, nog ncr zo vccI producrcn
gcmaakr wordcn cn nog ncr zo vccI producrcn vcrkochr wordcn rcgcn
dczcIIdc prijzcn, dan is hcr nicr mccr voI rc houdcn dar dc hnancicIc
waardc aIrijd ccn gocdc aIspicgcIing is van dc wcrkcIijkc waardc. Hcr
bcIang van waardcbcpaIing bIijIr onvcrmindcrd groor. Maar dc wijzc
waarop dc waardc bcpaaId wordr, is roc aan hcrzicning, aan mccr conracr
mcr dc wcrkcIijkhcid. Dc mondiaIc hnancicIc crisis van zoo8 is in dc kcrn
ccn rcchrsrrccks uirvIociscI van dc rocgcnomcn vcrwijdcring russcn hnan-
cicIc waardcbcpaIing cn dc ondcrIiggcndc rccIc waardc.
Hcr onvcrmijdcIijkc gcvoIg van ccn rc vcr doorgcschorcn nadruk op
gcId cn rc wcinig oog voor waardc, is dar zowcI ovcrhcid, bcdrijvcn aIs indi-
viducn voorrdurcnd bcsIissingcn ncmcn dic ror maarschappcIijkc achrcr-
uirgang Icidcn. En uircindcIijk dus ror ccn achrcruirgang van diczcIIdc
ovcrhcid, bcdrijvcn cn burgcrs.
AIs dc nadruk wordr vcrIcgd van gcId naar waardc, wordcn andcrc
bcsIissingcn gcnomcn, dic op rcrmijn mccr prohjr opIcvcrcn. Ecn rc srcrkc
nadruk op gcId daarcnrcgcn Icidr ror oncvcnrcdig vccI korrcrcrmijnbcsIis-
singcn.
Ecn zcIIsrandig ondcrncmcr dic ovcr ricn jaar vcIc miIjocncn winsr kan
makcn door vandaag ccn miIjocn rc invcsrcrcn, zaI nicr sncI aarzcIcn. Maar
ccn managcr in Ioondicnsr dic pcr sc mocr scorcn bij dc ccrsrvoIgcndc
kwarraaIcijIcrs, omdar zowcI zijn pcrsoonIijkc carricrc aIs dc conrinuIrcir
van zijn ondcrncming daarvan aIhankcIijk zijn, hccIr nauwcIijks dc mogc-
Iijkhcid omvcrsrandigc Iangcrcrmijninvcsrcringcn rc docn. En dar gcIdr
ook voor ccn zcIIsrandig ondcrncmcr dic gccn vrij cigcn vcrmogcn hccIr
omdc invcsrcring rc hnancicrcn. Wanr hcr vaIr nicr mcc omccn cxrcrnc
hnancicr rc vindcn voor ccn invcsrcring dic pas ovcr Iangc rijd rcndcmcnr
gaar opIcvcrcn. War nicr vcrwondcrIijk is, wanr dc cxrcrnc hnancicr is
doorgaans ccn managcr dic bij dc voIgcndc kwarraaIcijIcrs mocr scorcn.
Maar hcr rij kccrr, ondcr andcrc door dc rocncmcndc maarschappcIijkc
aandachr voor duurzaamhcid. Daardoor wordr in dc bcsIuirvorming mccr
rckcning gchoudcn mcr rockomsrigc waardc. Ecn andcrc bcIangrijkc oor-
zaak is hcr rijdpcrk van dc rocgang: thr ugr oj urrrss.
I08
FASCkATl F
1h k0 0F k00SS h 0
lMFk01 0kkkkh 0F 0L0
Ecn bcdrijI aIs GoogIc vcroorzaakrc in zijn bcginjarcn vccI vcrwarring in
dc cconomischc wcrcId. Hoc kan hcr producr :orlmurhiur nu van waardc
zijn aIs dic dicnsrvcrIcning graris wordr aangcbodcn? War is hcr bcdrijI
waard aIs cr gccn inkomsrcn zijn? AnaIisrcn zarcn mcr dc handcn in hcr
haar. Dc rradirioncIc modcIIcn voor waardcbcpaIing bodcn gccn uirkomsr.
GoogIc wcrd opgcrichr in 8 cn gcncrccrdc in dc bcginjarcn nauwc-
Iijks inkomsrcn. Pas in zoo_ pubIicccrdc GoogIc voor hcr ccrsr zijn rcsuIra-
rcn: o6 miIjocn doIIar winsr bij ccn omzcr van 6z miIjocn doIIar. In zoo8
zijn dic bcdragcn spccracuIair gcgrocid. Dc omzcr is in vijI jaar mccr dan
vcrrwinrigvoudigd ror z,8 miIjard doIIar. Dc winsr is zcIIs vcrvccrrigvou-
digd ror (,z miIjard doIIar. Dc kosrcn zijn dus rcIaricI gcdaaId. Eind zoo8
had GoogIc ruimzz.ooo wcrkncmcrs op dc IoonIijsr sraan. Hcr primairc
producr van GoogIc, dc zockmachincIuncric, is cchrcr nog srccds graris. En
hcr zaI ook wcI aIrijd graris bIijvcn.
Thr ugr oj urrrss [zic hooIdsruk z) vcrkIaarr dc waardc van GoogIc. AIs uir-
vIociscI van dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving hccIr in dc maarschap-
pij ccn vcrschuiving pIaarsgcvondcn van gcId cn bczir naar rocgang. En aIs
GoogIc icrs bicdr, dan is hcr wcI rocgang. GoogIc bicdr gcbruikcrs sncIIc
rocgang ror dc vcrzamcIing kcnnis op inrcrncr dic zondcr zockmachinc
onrocgankcIijk zou zijn. En vcrvoIgcns bicdr GoogIc rocgang aan advcr-
rccrdcrs. Tocgang ror ccn op maar gcsncdcn docIgrocp van gcwiIIigc consu-
mcnrcn dic middcn in hun oricnrcrcndc koopIasc zirrcn.
Dc jrrrrouomirs van Chris Andcrson vcrkIarcn dc cxpIoirarickanscn van
ccn graris prijssrrarcgic. Dar GoogIc waardcvoI is cn hoc GoogIc gcId vcr-
dicnr, is rcgcnwoordig wcI duidcIijk. Maar dcsondanks bIijkr hcr oudc
ingcrocsrc idcc dar dc prijs dc waardc bcpaaIr, hardnckkig. Wanr aIs jarcn
Iarcr ccn bcdrijI aIs Hyvcs nog nauwcIijks inkomsrcn gcncrccrr, maar wcI
ccn drukbczochr sociaaI ncrwcrk hccIr onrwikkcId dar rocgang bicdr ror
miIjocncn NcdcrIandsc consumcnrcn, wordr nog srccds dczcIIdc vraag
gcsrcId aIs in dc bcginjarcn van GoogIc: 'Hoc kan zo'n graris wcbsirc nou
gcId waard zijn?'
Fk00h0Ml0S: 0 0kk1lS00h0Ml
Inharic. In dc zoc ccuwis dc wcsrcrsc consumcnr groorgcbrachr mcr hcr
paradigma dar aIIcs srccds duurdcr wordr. Dar idcc is dicpgcworrcId. Nog
srccds vcrhogcn vccI organisarics, bijna aIs ccn auromarismc, pcr januari
hun prijzcn. Ook hcr mcrcndccI van dc wcrkncmcrs vindr hcr vanzcIIsprc-
kcnd dar pcr januari dc jaarIijksc Ioonsvcrhoging pIaarsvindr.
Dc cconomischc wcrkcIijkhcid is cchrcr dar hccI vccI producrcn cn
dicnsrcn gocdkopcr zijn gcwordcn. En sommigc zcIIs gchccI graris. Door
I09
;: wAAkuF8FPALl hC
dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving zijn dc producric-, disrriburic- cn
communicarickosrcn vaak drasrisch gcdaaId. Bij digiraIc producrcn cn bij
onIincdicnsrvcrIcning is dc marginaIc kosrprijs zcIIs dc nuI gcnadcrd. Dc
marginaIc kosrprijs wiI zcggcn: dc kosrcn dic dc aanbicdcr maakr omccn
cxrra producr rc Icvcrcn. AIs dic kosrcn bijna nuI zijn, kun jc aIs aanbicdcr
crvoor kiczcn omhcr producr hcIcmaaI graris wcg rc gcvcn, cn zodocndc
waardc rc crccrcn, in pIaars van dirccr gcId rc vcrdicncn. Dar is hcr rcrrcin
van dc jrrrrouomirs.
Frrrrouomirs is cigcnIijk dc cxrrcmc rocpassing van dc ugr oj urrrss. Door
producrcn oI dicnsrcn graris wcg rc gcvcn, krijg jc rocgang ror ccn grorc
markr. En dar Icvcrr waardc op. Dc organisarics dic gcbruikmakcn van
jrrrrouomirs, hcbbcn hun aandachr vcrschovcn van gcId naar waardc. En van
dc korrc naar dc Iangc rcrmijn. Dar dic srrarcgic op dc Iangc rcrmijn vccI
gcId kan opIcvcrcn, hccIr ondcr andcrc GoogIc bcwczcn.
Chris Andcrson Icgr in Crutis. Niruwr rrouomir iu 1r 1igitulr tij1 [zic hooId-
sruk z) uir dar dc rhcorcrischc pcrIccrc prijscIasricircir in wcrkcIijkhcid
nooir bcsraar. Hcr conccpr prrjrrtr prijsrlustiritrit, dar in cconomischc rhco-
riccn vaak wordr gchanrccrd, houdr in dar cr ccn Iincair vcrband is russcn
prijsdaIing cn rocnamc van dc vraag. Andcrson bcroogr ovcrruigcnd dar cr
voor vccI producrcn bcsr ccn pcrIccrc prijscIasricircir kan bcsraan, maar
mcr uirzondcring van hcr Iaarsrc srukjc van dc rcchrc Iijn: aIs dc prijs daaIr
van zccr Iaag ror hcIcmaaI nuI. Dan nccmr dc vraag opccns cxpIosicI roc. In
gcwonc raaI: srcI dar GoogIc ccn cxrrccmIagc prijs van ccnr pcr wcck zou
vragcn voor hcr gcbruik van dc zockmachinc, zou GoogIc dan ook zo popu-
Iair zijn?
Dir gchcimvan dc jrrrrouomirs [ccn cxpIosic van dc vraag, zodra dc prijs
naar nuI wordr vcrIaagd) is zo krachrig, dar hcr zcIIs Ioncnd kan zijn om
hcr conccpr roc rc passcn op Iysickc producrcn mcr ccn subsranricIc margi-
naIc kosrprijs. Zo hcbbcn dc uirgcvcrs van dc graris dagbIadcn in cxrrccm
korrc rijd voor ccn zccr hogc opIagc gczorgd. En daarmcc krcgcn zc roc-
gang ror ccn grorc consumcnrcndocIgrocp. Dc waardc dic hicrdoor is
gccrcccrd, vcrraaIr zich in dc advcrrcnricraricIkaarr van dczc kranrcn. AIs
dc uirgcvcrs ccn minimaIc vraagprijs van bijvoorbccId vijI ccnr gcrckcnd
zoudcn hcbbcn, zoudcn dczc hogc opIagcs bij Iangc na nicr gchaaId
wordcn.
Dar Mrtro cn Spits graris vcrkrijgbaar zijn, is ovcrigcns nicr aIIccn
handig voor dc consumcnr, maar ook voor dc aanbicdcrs zcII. Zodra zij dc
kranr gaan vcrkopcn in pIaars van wcggcvcn, onrsraan cr vcrkoopkosrcn,
adminisrrarickosrcn cn cxrra disrriburickosrcn, dic vccI hogcr zuIIcn zijn
dan vijI ccnr pcr kranr.
II0
FASCkATl F
Hcr aanbod van graris producrcn cn dicnsrcn Icidr vaak ror grorc markrvcr-
schuivingcn. Ecn organisaric dic icrs aanbicdr voor ricn curo, dar opccns
cIdcrs graris wordr aangcbodcn, hccIr aI sncI ccn probIccm. Hij wordr dan
wcI gcdwongcn omook ccn jrrrrouomirs-cxpIoiraric rc ondcrzockcn.
Dc mogcIijkhcid voor ccn organisaric omicrs graris wcg rc gcvcn,
wordr nicr bcpaaId door dc waardc van hcr producr, maar door dc kosrprijs.
AIs wcggcvcn nicrs kosr, kun jc door wcggcvcn rocgang krijgcn ror ccn
groor pubIick. Dankzij inrcrncr zijn nicuwc schaaIvoordcIcn rc bchaIcn.
Fysickc markrcn zijn Iocaricgcbondcn cn hcbbcn daardoor ccn bcpcrkr vcr-
zorgingsgcbicd. In digiraIc ncrwcrkcn zijn Iysickc aIsrandcn vccI mindcr
bcIangrijk. AIs ook nog dc producrcn digiraaI zijn, spccIr Iysickc aIsrand
hcIcmaaI gccn roI mccr.
Ook aI is dc kosrprijs nuI, roch rocpr hcr conccpr van graris wcggcvcn in
ccrsrc insranric mccsraI wccrsrand op bij organisarics. Wanr naasr dc pro-
ducrickosrcn zijn cr dc zogcnocmdc opportuuity-kosrcn. Wcggcvcn gaar
gcpaard mcr hcr wcggcvcn van porcnricIc [oI hisrorischc) inkomsrcn. Dic
wccrsrand is nicr mccr dan Iogisch, cn dczc kan aIIccn ovcrwonncn wordcn
door mcr ccn ruimcrc bIik naar waardcbcpaIing rc kijkcn [zic kadcr).
kostea ea opbreastea vea |akomsteaderv|a
8l| de explcltatle van het bcek 1cc lijehcrkintips ls geexperlmenteerd
met jreercncmirs. Terwl|l het bcek ln de bcekwlnkel lag, werd het vclle-
dlge bcek gell|ktl|dlg aangebcden als gratls dcwnlcad. wat vccr lnvlced
heeft de gratls beschlkbaarheld van een e-bcek cp de verkccpcl|fers van
de papleren edltle: ule vraag ls natuurll|k ncclt met zekerheld te beant-
wccrden, maar een felt ls dat de papleren edltle gced werd verkccht. ue
auteurs en de ultgever hebben het ldee dat het gratls e-bcek eerder een
pcsltlef dan een negatlef effect heeft gehad cp de verkccp van het
papleren bcek. ue hypcthese ls dat een heel grcct deel van de z.ooo
dcwnlcaders tcch al nlet van plan was de betaalde edltle aan te schaf-
fen. ue gemlste lnkcmsten zl|n daardccr maar beperkt. Aan de andere
kant leveren de dcwnlcaders veel waarde cp, dccrdat zl| reclame maken
vccr het bcek. Zl| lezen het, vertellen het dccr, en berelken zcdcende
nleuwe pctentlele kcpers, dle anders nlet berelkt zcuden zl|n.
uaarnaast gaat een deel van de dcwnlcaders later alsncg cver tct aan-
schaf van de betaalde edltle.
Zc'n zeventlg prccent van de dcwnlcaders gaf een e-malladres cp, met
tcestemmlng vccr aanbledlngsnleuwsbrleven. ult adressenbestand vcrmt
een nleuw dlstrlbutlekanaal, vccr de verkccp van verwante bceken, cf
vccr bl|vccrbeeld betaalde wcrkshcps aan de Llfehacklng Academy. Tct
slct bleden de gratls dcwnlcaders nlet alleen een dlstrlbutle- maar cck
III
;: wAAkuF8FPALl hC
een ccmmunlcatlekanaal. Fr ls meer kans cp ccntact en feedback. ue prl-
malre dcelgrcep van het bcek heeft vla dlt kanaal veel waardevclle tlps
en lnfcrmatle teruggegeven, dle gebrulkt kunnen wcrden vccr een beter
begrlp van de dcelgrcep n vccr prcductverbeterlng, bl|vccrbeeld vccr
de tweede herzlene druk: 1o Llfehacklngtlps. Per saldc ls het zeer aan-
nemell|k dat de cpbrengsten van het gratls e-bcek veel grcter waren dan
de gederfde lnkcmsten.
0nllnemedlaspeclallst Frwln 8lcm had ln ncvember zoo sccrtgell|ke
pcsltleve ervarlngen met zl|n hcndbcek Ccmmonities. vla Twltter maakte
hl| bekend dat het bcek cck als gratls dcwnlcad verkrl|gbaar was. 8lcm
heeft bl|na zesdulzend vclgers cp Twltter, en vla vla werd het berlcht
bl|na dulzend keer dccrverteld cp Twltter. 8lcm berekende dat hl| daar-
dccr blnnen acht dagen 11;.; mensen berelkte, zcnder marketlngbud-
get, zcnder klassleke medla, slmpelweg dccr de kracht van het netwerk.
ln dle acht dagen werd de gratls pdf van het bcek 1o.ooo keer gedcwn-
lcad.
8lcm: 'Met n tweet en mcnd-tct-mcndreclame zl|n meer dan hcnderd-
dulzend mensen berelkt. Mcnd-tct-mcndreclame ls zc cud als de weg
naar kcme, maar de huldlge medla vergrcten de snelheld en het berelk.
Cratls pdf's zl|n gced vccr de verkccp van het bcek.'
000kk1L8kkk
War zcgr dc bcurskocrs nog ovcr dc wcrkcIijkc waardc van ccn bcdrijI? In
hocvcrrc is dc rcsuIrarcnrckcning nog voorspcIIcnd voor dc conrinuIrcir
van ccn bcdrijI? War is dc cchrc waardc van ccn producr oI dicnsr? Is dar hcr
bcdrag dar op hcr prijskaarrjc sraar, oI is hcr dc rocgang ror andcrc inkom-
srcnbronncn? EIk producr hccIr ccn spccrrumaan vcrdicnmogcIijkhcdcn.
Dc ncrwcrkcconomic dwingr aanbicdcrs crroc omopnicuwnaar hun vcr-
dicnmogcIijkhcdcn rc kijkcn cn zonodig vcrschuivingcn aan rc brcngcn in
hun vcrdicnmodcIIcn.
CruciaaI daarbij is hcr Iocusscn op dc wcrkcIijkc rocgcvocgdc waardc
dic mcn Icvcrr. In dc cconomic van dc zoc ccuwkondcn aanbicdcrs nog
bcsIisscnd concurrcnricvoordccI bcrcikcn door grorc invcsrcringcn in dis-
rriburicncrwcrk, Iogisrick cn rccIamc. In dc ncrwcrkcconomic zijn dczc
Iacrorcn van aIncmcnd bcIang cn kcrcn wc wccr rcrug naar dc ocrvormvan
markcring, waarbij dc P van producr hcr bcIangrijksrc concurrcnricvcrschiI
uirmaakr. Dar is ook dc csscnric van Blur Orruu Strutrgy. Howto Crrutr Uurou-
trstr1 Murlrt Spurr [zic hooIdsruk z).
II2
FASCkATl F
Jc richrcn op rocgcvocgdc waardc Icvcrr sociaaI kapiraaI op, cn sociaaI kapi-
raaI is dar war jc nodig hcbr omin dc ncrwcrkmaarschappij succcsvoI rc
zijn. Dir gcIdr zowcI voor individucn op dc arbcidsmarkr aIs voor organisa-
rics in ccn compcriricvc markr. Dc nicuwc vragcn dic cIkc organisaric zich
vandaag mocr srcIIcn, zijn: 'War kan ik graris wcggcvcn? Hoc crcccr ik ccn
bcrcik? Hoc maak ik handig gcbruik van graris ICT?' Maar vooraI: 'Hoc
zorg ik crvoor dar dargcnc war ik maak doorvcrrcIbaar wordr? Is hcr wcI
opmcrkcIijk gcnocg war ik Icvcr? HccIr hcr gcnocg waardc? En aIs hcr nicrs
rocvocgr, hoc dcnk ik dan rc ovcrIcvcn?'
Hcr Iocusscn op waardc, op doorvcrrcIbaarhcid, op hcr rocgang crccrcn
ror ccn grorc massa, Icidr ror gchccI nicuwc, onvcrmocdc vcrdicnmogcIijk-
hcdcn. Ecn grappig voorbccId hicrvan zicn wc in dc bcdrijIsrak ouliur
gumiug. In hcr rradirioncIc cconomischc modcI mocsr ccn bcdrijI dar ccn
nicuwcompurcrspcI had onrwikkcId ccrsr invcsrcrcn in ccn kosrbarc mar-
kcringcampagnc omdc aandachr van ccn brccd kopcrspubIick rc krijgcn.
Markcringcommunicaric was vccIaI ccn cruciaIc Iacror in hcr sIagcn oI
IaIcn van ccn nicuwproducr. Hcr Iogischc gcvoIg daarvan was dar hcr
acccnr in dc producronrwikkcIing Iag op dc markcring: in hocvcrrc is hcr
nicuwc producr rc vcrraIcn in aansprckcndc rccIamc?
In dc bcdrijIsrak ouliur gumiug makcn vccI [nicuwc) aanbicdcrs gcbruik
van hcr jrrrrouomirs-modcI. Hicrdoor vcrschuiIr hcr acccnr Iogischcrwijs
naar dc cchrc rocgcvocgdc waardc van hcr producr. Hoc gocd, hoc Icuk, hoc
vcrrasscnd, hoc originccI, hoc vcrsIavcnd is hcr nicuwc compurcrspcI?
Wanr dar is nu dc cruciaIc Iacror gcwordcn dic bcpaaIr oI ccn producr ccn
rop oI ccn hop wordr. Hoc bcrcr hcr producr, dcs rc mccr hcr wordr door-
vcrrcId. En dcgcncn aan wic hcr wordr doorvcrrcId, kunncn hcr producr
graris krijgcn. En zij vcrrcIIcn hcr ook wccr door. Ecn nicuwcompurcrspcI
kan op dic manicr in rcIaricI korrc rijd ccn miIjocncnpubIick van rrouwc
gcbruikcrs bcrcikcn. En wic rocgang hccIr ror ccn miIjocncnpubIick, hocIr
maar bij ccn bcpcrkr dccI van dar pubIick kIcinc inkomsrcn rc gcncrcrcn,
omroch ccn IucraricI vcrdicnmodcI rc hcbbcn.
In dc gumiug-branchc is hcr nicr ongcbruikcIijk omccn spcI graris wcg
rc gcvcn cn vcrvoIgcns dc spcIcrs van dar spcI dc mogcIijkhcid rc bicdcn
omrcgcn ccn kIcinc bcraIing cxrra spcIoprics rc kopcn, waarmcc mcn mak-
kcIijkcr kan winncn, oI hogcrc scorcs kan bchaIcn. Dar bIijkr rc wcrkcn. AIs
hcr spcI maar bocicnd gcnocg is, wordcn vccI spcIcrs zo grcrig omrc
winncn, dar zc daar bcsr ccn paar curo voor ovcr hcbbcn. Dar is ccn opmcr-
kcIijk vcrdicnmodcI, dar nicr crg voor dc hand Iag, wanr cigcnIijk is dir ccn
vormvan opcnIijk vaIs spcIcn. Hcr is rc vcrgcIijkcn mcr ccn schaakrocrnooi
waarvoor aan dc dccIncmcrs gccn inschrijIgcId wordr gcvraagd, maar
waarbij icmand dic ricn curo bcraaIr wcI ccn cxrra Iopcr krijgr.
II3
;: wAAkuF8FPALl hC
Dc nabijc rockomsr zaI nog wcI mccr nicuwc vcrdicnmodcIIcn Iarcn zicn,
dic nu nog nicr oI nauwcIijks vcrmocd wordcn. Zo is hcr vcrrc van ondcnk-
baar dar srcdcn oI Iandcn dic rocrisrcn wiIIcn Iokkcn, in pIaars van rc advcr-
rcrcn in rcisbIadcn, dc rocrisr in spc ccn cnvcIop mcr zakgcId aanbicdcn aIs
IokmiddcI. Mcr hcr idcc dar aIs dic rocrisr ccnmaaI binncn is, hij dan ccn
vccIvoud daarvan zaI uirgcvcn.
OngcIooIwaardig? VccI vIicgmaarschappijcn gcvcn nu aI graris srocIcn
wcg, in dc hoop dar dc kIanr voor inkomsrcn zaI zorgcn door aan boord
crcn cn drank rc kopcn, cn bcIasringvrijc sigarcrrcn cn parIums. WcIkomin
dc jrrrrouomirsl
Dc prijs kan nog Iagcr dan nuI. Binncnkorr kunncn wc nicr aIIccn graris
vIicgcn, maar krijgcn wc zcIIs gcId roc. OngcIooIwaardig? Nu aI zijn cr in
NcdcrIand ricnduizcndcn consumcnrcn dic dagcIijks gcId vcrdicncn door
hcr aankIikkcn van wcbsircs van bcdrijvcn dic cr gcId voor ovcr hcbbcn aIs
porcnricIc consumcnrcn hun wcbsirc bczockcn. Nicr dar jc daar rijk van
kunr wordcn, van wcbsirckIikkcn, maar hcr iIIusrrccrr dc machrsvcrschui-
ving van produccnr naar consumcnr. Ecn consumcnr mcr ccn sncIIc com-
purcr cn ccn sncIIc muis kan aIs wcbsirckIikkcr aI mccr dan hcr minimum-
uurIoon vcrdicncn.
0L0 kLS h1 Mk0h1SMl00L
kh 0 80kk00kk1l
Ga naar ccn bibIiorhcck cn pak rwinrig wiIIckcurigc bockcn dic ovcr gcId
gaan. Dc kans is nicr gcring dar in aI dic bockcn in hooIdsruk wordr vcr-
rcId dar gcId dric Iuncrics hccIr: bcraaImiddcI, rckcnmiddcI cn oppormid-
dcI. SchooIbockcn cn Iccrbockcn hcbbcn nogaI ccns dc nciging cIkaar ovcr
rc schrijvcn.
Wic cchrcr dc wcrking van hicrarchischc organisaricsrrucrurcn bcsru-
dccrr, onrdckr nog ccn vicrdc Iuncric van gcId: gcId aIs machrsmiddcI. GcId
is onmiskcnbaar hcr machrsmiddcI van dc burcaucraric. GcId is dc moror
van dc burcaucraric, dc smccroIic van dc hicrarchic. Vcrandcringcn in orga-
nisarics wordcn vcrsncId, vcrrraagd oI zcIIs rcgcngchoudcn door dc sncI-
hcid waarmcc gcId wordr vrijgcgcvcn oI budgcrrcn wordcn vasrgcsrcId. Dc
bcsIuirvorming Ioopr via dc hicrarchic cn gcId is ccn bcIangrijk middcI
waarmcc dc hogcrc hicrarchischc Iagcn machr uirocIcncn op dc Iagcrc. Ga
maar na: vcrandcringcn op dc wcrkvIocr waar gccn gcId bij bcrrokkcn is,
daar hccIr dc burcaucraric vccI mindcr grip op. Dic zijn vccI makkcIijkcr
door rc vocrcn op cigcn hourjc, zondcr rocsrcmming van bovcnaI.
GcId aIs machrsmiddcI zicn wc ook in dc bcIoningssysrcmcn van orga-
nisarics. Wic zich schikr in dc hicrarchischc ordc, maakr mccr kans op ccn
promoric cn ccn bijbchorcnd hogcr saIaris. Wic ccn gcvaar opIcvcrr voor dc
hicrarchischc ordc, kan gcsrraIr wordcn via dc saIarissrrook. Ecn promoric
II4
FASCkATl F
wordr rcgcngchoudcn, oI dc hicrarchic drcigr zcIIs mcr onrsIag. Naarmarc
ccn wcrkncmcr mccr aIhankcIijk is van zijn saIaris, wordr dc machr dic op
hcmuirgcocIcnd kan wordcn grorcr.
Ook dc ovcrhcid gcbruikr gcId aIs machrsmiddcI. Door middcI van
bocrcs wordr ongcwcnsr gcdrag onrmocdigd, cn door middcI van subsidics
wordr gcwcnsr gcdrag aangcmocdigd.
Dc obscrvaric dar gcId ccn van dc middcIcn is waarmcc hicrarchiccn hun
machr handhavcn cn vcrsrcrkcn, is nicr sIcchrs ccn rhcorcrischc discussic.
Wanr dc Iogischc gcvoIgrrckking is: aIs gcId ccn mindcr dominanrc roI gaar
spcIcn, dan vcrmindcrr auromarisch dc machr van dc hicrarchic. AIs bij-
voorbccId ccn ovcrhcid aI wiI dwingcn dar auromobiIisrcn nicr hardcr dan
oo kiIomcrcr pcr uur op dc sncIwcg rijdcn, dan is dc drciging mcr ccn
gcIdbocrc van oo curo voor vccI auromobiIisrcn ccn cIIccricI middcI. Maar
ccn miIjonair Iaar zich daar nicr door aIschrikkcn, aIs dar gcId voor hcm
van rcIaricI gcringc waardc is. Dic zaI op andcrc manicr ovcrruigd [oI
gcdwongcn) mocrcn wordcn omzich aan dc sncIhcidrcgcIs rc houdcn.
Dir proccs is nu gaandc in dc inIormaric- cn ncrwcrksamcnIcving. Door
dc acccnrvcrschuiving van gcId naar waardc, door dc ugr oj urrrss, door dc
jrrrrouomirs, is hcr rcIaricvc bcIang van gcId aI kIcincr gcwordcn voor dc
gcwonc burgcr. En daardoor vcrIiczcn dc machrhcbbcrs machr. AIs ccn
handigc consumcnr dankzij dc jrrrrouomirs hccI vccI dingcn graris krijgr,
wordr hij voor zijn wcIvaarr vccI mindcr aIhankcIijk van gcId. En dan
wordr hij dus ook mindcr aIhankcIijk van hicrarchischc organisarics dic
hcmccn baan cn ccn saIaris bicdcn.
Dc inIormaric- cn ncrwcrksamcnIcving bicdr dc mcns nicr aIIccn srccds
mccr aIrcrnaricvcn voor zijn uirgavcnparroon, maar ook voor zijn inkom-
srcnsrromcn. Hcr wordr daardoor srccds gcmakkcIijkcr omdc hicrarchic
gchccI oI gcdccIrcIijk vaarwcI rc zcggcn cn bijvoorbccId voor jczcII rc
bcginncn. Ecn wcrkncmcr hccIr srccds mindcr rcdcncn omongcwcnsrc
hicrarchischc machr ovcr zich rc Iarcn uirocIcncn, puur uir angsr omzijn
baan rc vcrIiczcn. PavIina gaar zcIIs nog ccn grorc srap vcrdcr: 'Jc mocr nicr
bang zijn omjc baan rc vcrIiczcn. Srcrkcr nog: jc mocr nicr ccns aan ccn
baan bcginncn' [zic hooIdsruk z).
Ecn mindcr dominanrc roI voor gcId Icidr ror mindcr burcaucraric. Maar
hcr wcrkr ook andcrsom. Bij hcr inIormcIcr wordcn van dc cconomic vcr-
mindcrr dc nadruk dic op gcId Iigr. Dir zicn wc bijvoorbccId vaak in kIcinc
bcdrijIjcs mcr inIormcIc gczagsvcrhoudingcn. Bij dc bcsIuirvorming cn bij
dc handcIingcn dic in zuIkc organisarics vcrrichr wordcn, wordr rcIaricI
mindcr gckckcn naar hnancicIc waardcn cn rcIaricI mccr naar andcrc waar-
dcn. Nog srcrkcr zicn wc dar omgckccrdc vcrband russcn hicrarchic cn
II5
;: wAAkuF8FPALl hC
gcIddominanric bij dc aIIcrinIormccIsrc micro-cconomicrjcs, zoaIs bijvoor-
bccId ccn rwccvcrdicncrshuishoudcn. Daar spccIr gcId gccn roI in hcr
wcrkovcrIcg. Daar hoor jc nooir ccn diaIoog aIs 'Zcg schar, wiI jij cvcn dc
huisvuiIconraincr buircn zcrrcn?' 'Ja, dar is gocd, maar dar mocr ik dan wcI
inrcrn Iacrurcrcn voor _,o curo. PIus ovcrwcrkrocsIag, wanr hcr is aI na
achrcn.'
kkh0LLh0 0L0Ml00Lh:
ILF 0L0 0k0kkhl
Dar dc bcrckcnis van gcId bcsr gcnuancccrd mag wordcn, wiI nog nicr
zcggcn dar gcId ovcrbodig is gcwordcn. Dc srijging van dc wcIvaarr hcbbcn
wc voor ccn groor dccI rc dankcn aan vcrrcgaandc arbcidsspcciaIisaric. AIs
icdcrccn dargcnc docr waar hij hcr bcsr in is, srijgr dc gcmiddcIdc produc-
ric pcr pcrsoon. Voorwaardc is dan wcI dar cr ccn aIgcmccn aanvaard ruiI-
middcI is omdc roraaI gcIcvcrdc producric op cIhcicnrc wijzc rc hcrvcrdc-
Icn. GcId is ccn middcI daarvoor. AIs ons gcIdsysrccmrckorrkomingcn
vcrroonr, kunncn compIcmcnrairc gcIdsysrcmcn naasr hcr huidigc gcIdsys-
rccmccn hccI nurrigc bijdragc vormcn omccn dccI van dc probIcmcn op rc
Iosscn. AIs in rijdcn van crisis bcdrijvcn dic wiIIcn invcsrcrcn mocirc
hcbbcn ombij dc bank krcdicrcn rc vcrkrijgcn, kunncn zc aIs aIrcrnaricI
ook zcII gcId gaan drukkcn, bcroogr gcIdspcciaIisr Bcrnard Licracr.
Mcnigccn dic dir Iccsr, zaI nu van schrik van zijn srocI vaIIcn, maar dar
is nicr nodig, wanr Licracr is gccnszins ccn rcvoIurionair dic oprocpr ror
vaIscmunrcrij. Hij rcIcrccrr gcwoon aan hondcrdcn IokaIc oI rcgionaIc
gcIdsysrcmcn dic gcdurcndc korrc oI Iangc rijd ccn waardcvoIIc aanvuIIing
zijn op hcr oIhcicIc gcIdsysrccm. Hcr bckcndsrc voorbccId van ccn compIc-
mcnrairc munr is dc Zwirscrc Wir. In _(, rijdcns dc Grorc Dcprcssic,
brachrcn zcsricn Zwirscrsc mkb-ondcrncmcrs ccn munr in omIoop - naasr
dc Zwirscrsc Frank - dic dc rcdding bIcck rc zijn van dc rcgionaIc ccono-
mic. Dc Wir bcsraar ; jaar Iarcr nog srccds. Circa ccn kwarr van hcr Zwir-
scrc mkb is aangcsIorcn bij hcr Wir-gcIdsysrccm. In zoo8 wcrd voor ,; miI-
jard Zwirscrsc Irank omgczcr in Wir. Dar is mccr dan in vooraIgaandc
jarcn. VoIgcns Licracr Iungccrr dc compIcmcnrairc munr aIs ccn buIIcr in
crisisrijdcn, wanr aIs hcr mociIijkcr wordr ombankkrcdicr rc krijgcn, srijgr
hcr voIumc in Wir.
Hcr iniriaricI van dc Zwirscrsc ondcrncmcrs dic in _( dc Wir bcdachrcn,
mag bcschouwd wordcn aIs ccn casycrarischc acric avanr Ia Icrrrc.
Eind vorigc ccuwIicrcn IokaIc bcsruurdcrs in ccn BraziIiaansc sIoppcn-
wijk zicn hoc jc ook in ccn non-prohrsiruaric op casycrarischc wijzc com-
pIcmcnrair gcIdkunr drukkcn omprobIcmcn ccnvoudig op rc Iosscn. Dc
sIoppcnwijk had rwcc prangcndc probIcmcn. Tcn ccrsrc was cr ccn ongc-
II6
FASCkATl F
kcnd grorc hocvccIhcid zwcrIvuiI in dc wijk. Tcn rwccdc was cr ccn grorc
armocdc. Dc wcrkIooshcid was hoog, cr was nauwcIijks wcrkgcIcgcnhcid,
maar aIs dc bcvoIking wcrk wiIdc zockcn in hcr sradsccnrrum, bIcck dc bus
daarnaarroc onbcraaIbaar. AI jarcnIang poogdcn dc bcsruurdcrs budgcrrcn
Ios rc pcurcrcn bij dc ccnrraIc ovcrhcid omdczc probIcmcn aan rc pakkcn.
Maar rcvcrgccIs, cr was gccn gcId. Tordar mcn bcsIoor omdan maar zcII
gcId rc makcn. Dc sIoppcnwijk Iicr bIauwc pIasric munrjcs makcn. Icdcrc
wijkbcwoncr dic dar wcnsrc, kon dczc munrjcs vcrdicncn door ccn vuiInis-
zak voI zwcrIaIvaI in rc Icvcrcn. Mcr dic munrjcs kon vcrvoIgcns ccn busrir
naar hcr sradsccnrrumbcraaId wordcn. VcrbIuIIcnd simpcI, misschicn nicr
dc mccsr cIcganrc opIossing, maar hcr wcrkrc wcI. In korrc rijd warcn rwcc
grorc wijkprobIcmcn opgcIosr, waar dc convcnrioncIc middcIcn jarcn
gcIaaId haddcn. EIkc wcrhoudcr in NcdcrIand kan dir idcc morgcn aI uir-
vocrcn in zijn srad. Hcr bIauwc munrjc zou bijvoorbccId ccn rocgangs-
kaarrjc kunncn zijn voor dc gcsubsidiccrdc sradsschouwburg waar ovcr-
morgcnavond ccn voorsrcIIing is gcbockr cn waar naar vcrwachring nog
rwcchondcrd Icgc srocIcn in dc zaaI zijn. Nicmand wordr sIcchrcr van zo'n
casycrarisch pIan. ZowcI dc oprrcdcndc arricsrcn aIs dc schouwburgdircc-
rcur zuIIcn cr bIij mcc zijn aIs dc Icgc srocIcn gcvuId wordcn.
CompIcmcnrair gcId ccn uropic? Hcr bcsraar aI! Ook in NcdcrIand. Frrurut
jyrr milrs bijvoorbccId zijn ooir in hcr Icvcn gcrocpcn aIs markcringinsrru-
mcnr omkIanrIoyaIircir rc bcvordcrcn. Maar zodra jc dic gcspaardc punrcn
nicr aIIccn kunr gcbruikcn omccn nicuwvIicgrickcr rc kopcn, maar ook
kunr vcrziIvcrcn voor vakanricarrikcIcn, horcIrcscrvcringcn cn aurohuur,
is hcr IoyaIircirsinsrrumcnr IcircIijk aI uirgcgrocid ror ccn rudimcnrair
aIrcrnaricI gcIdsysrccm. Dczc 'munrcn' zijn nog nicr crg couranr. Wic bij dc
bakkcr ccn brood koopr cn mcr airmiIcs wiI bcraIcn, zaI hoogsrwaarschijn-
Iijk bor vangcn. Dc bakkcr zir nicr rc wachrcn op ccn bcraaImiddcI dar hij
maar mocizaamkan inwisscIcn, voor ccn bcpcrkr assorrimcnr. Maar dar
vcrandcrr zodra hcr aanvuIIcnd gcIdmiddcI gcmakkcIijk vaIr rc vcrziIvcrcn
voor gangbarc producrcn.
SrcI bijvoorbccId dar hcr mogcIijk zou zijn omdc dagcIijksc boodschap-
pcn in dc supcrmarkr mcr airmiIcs rc bcraIcn cn icdcrccn zou cr hcr voIsrc
vcrrrouwcn in hcbbcn dar dc caissicrc in dc supcrmarkr dc airmiIcs ook rc
aIIcn rijdc acccprccrr aIs aIrcrnaricI bcraaImiddcI, zou dc bakkcr dan nog
srccds wcigcrcn aIs wc hcr brood mcr airmiIcs wiIIcn aIrckcncn?
Dc kosrcn van hcr opzcrrcn cn ondcrhoudcn van ccn compIcmcnrair
gcIdsysrccmzijn cnormgcdaaId in dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving.
EIkc grorc ondcrncming mcr ccn bcrrouwbarc rcpuraric kan morgcn ccn
'ondcrncmingsmunr' Ianccrcn dic gaar Iungcrcn aIs aanvuIIcnd gcIdsys-
rccm. Dc sIagingskans is vrij groor in dc casycraric. Wc gaan nicr voorspcI-
II7
;: wAAkuF8FPALl hC
Icn dar hcr ook daadwcrkcIijk zaI gcbcurcn, maar wc zuIIcn nicr vcrbaasd
zijn aIs binncn rwcc jaar bijvoorbccId AIbcrr Hcijn, ShcII cn PhiIips samcn
ccn nicuwc munr inrroduccrcn.
Wh0FFl
ZowcI bij hcr gcwonc gcId aIs bij compIcmcnrair gcId is dc waardc dirccr
zichrbaar cn op korrc rcrmijn vcrziIvcrbaar. Bij arbcid is cr vaak ccn rcchr-
srrccks vcrband russcn dc handcIing cn dc bcIoning. Wic ccn uur wcrkr
krijgr curo, waar hij dc bakkcr mcc kan bcraIcn. Wic ccn uur zwcrIvuiI
inzamcIr, krijgr ccn bIauwpIasric munrjc, waarmcc hij zijn buskaarrjc kan
bcraIcn. Bcidc zijn moncrair kapiraaI.
Ecn srap vcrdcr is ombij hcr Icvcrcn van waardc hcr idcc rc omarmcn
dar jc daar vrocg oI Iaar, dirccr oI indirccr, voor bcIoond wordr. Dan komcn
wc op hcr rcrrcin van sociaaI kapiraaI. SociaaI kapiraaI is dc oprcIsomvan jc
ncrwcrk, jc rcpuraric, jc zichrbaarhcid, cn jc vaardighcdcn ommcnscn rc
bindcn cn rc bocicn. ZowcI individucn aIs organisarics bcschikkcn ovcr ccn
bcpaaIdc hocvccIhcid sociaaI kapiraaI. Door gocdc oI sIcchrc dingcn rc
docn, kan mcn zijn sociaaI kapiraaI vcrgrorcn oI vcrkIcincn. Dar sociaaI
kapiraaI ccn waardc vcrrcgcnwoordigr, is cvidcnr. Mcr sociaaI kapiraaI kan
gcId vcrdicnd wordcn, oI hcr kan rocgang vcrschaIIcn ror huIpbronncn dic
jc normaaI gcsprokcn zou mocrcn aIrckcncn in schaars kapiraaI. Hcr cnigc
Iasrigc is dar dc hocvccIhcid sociaaI kapiraaI mociIijk is uir rc drukkcn in
ccn gcIdbcdrag. Vandaar waarschijnIijk dar mcn in hicrarchischc organi-
saricsrrucrurcn zo mociIijk ovcrwcg kan mcr hcr conccpr sociaaI kapiraaI.
Hcr sociaaI kapiraaI is aanwczig, maar mcn Iaar hcr ongcbruikr Iiggcn.
Gcmisrc kanscn!
GcId is dc moror van dc hicrarchischc cconomic, sociaaI kapiraaI is dc
moror van dc ncrwcrkcconomic. LinkcdIn cn Twirrcr zijn voorbccIdcn van
ncrwcrkcn waar individucn hun sociaaI kapiraaI kunncn Iarcn grocicn. Jc
vindr cr vragcn cn kunr cr anrwoordcn gcvcn cn op dic manicr aan andcrcn
Iarcn zicn waar jij vcrsrand van hcbr. Op dic manicr srijgr jc sociaaI kapi-
raaI. Hcr Icukc van sociaaI kapiraaI is dar jc hcr kunr uirgcvcn zondcr cr
mindcr van rc krijgcn. Mcr moncrair kapiraaI wcrkr hcr prccics omgckccrd.
AIs jc dar wcggccIr, bcn jc hcr kwijr. AIs jc moncrair kapiraaI wiIr Iarcn
grocicn, dan kun jc hcr op ccn bank zcrrcn, cn dan krijg jc ccn kIcin bccrjc
rcnrc. AIs jc sociaaI kapiraaI wiIr Iarcn grocicn, dan zcr jc hcr juisr ncr op
dc bank. SociaaI kapiraaI grocir naarmarc jc hcr uirgccIr. Hoc mccr mcnscn
jc hcIpr cn van dicnsr bcnr, hoc bcrcr jc rcpuraric, jc ncrwcrk cn dc rocgang
dic jc krijgr ror andcrcn.
In Icirc is WhuIhc uirsIuircnd gcbasccrd op hcr vcrrrouwcn dar WhuI-
hcs waardcvoI zijn cn dus op dcn duur wcI icrs zuIIcn opIcvcrcn. EigcnIijk
II8
FASCkATl F
vcrschiIr hcr nicr ccns zo vccI van dc huidigc curo's, dic immcrs ook uirsIui-
rcnd op vcrrrouwcn zijn gcbasccrd, zoaIs wc in hcr bcgin van dir hooIdsruk
zagcn. Hcr vcrschiI is wcI: bij curo's hcb jc hcr vcrrrouwcn dar jc zc onmid-
dcIIijk kunr inwisscIcn voor producrcn cn gocdcrcn. Bij WhuIhcs is hcr
onduidcIijk wannccr cn hoc jc zc kunr vcrziIvcrcn. Maar dar is op zich gccn
onbckcnd vcrschijnscI. In dc oudc cconomic zijn ook vccI siruarics waarin
wc vcrrrouwcn hcbbcn in dc waardc van icrs zondcr dar dir dirccr omgc-
wisscId kan wordcn in gcId. BijvoorbccId aIs wc bcsIuircn omrc invcsrcrcn
in ccn jarcnIangc opIciding. Dar bicdr doorgaans gccn cnkcIc zckcrhcid dar
dc invcsrcring zijn gcId gaar opbrcngcn. Dcsondanks vcrrrouwcn wc
daarop.
0L0 h lhk0Mh: Wk1 Lk1 h1 MlJ 0F?
Lcuk cn aardig, aI dic rhcoriccn cn bcspicgcIingcn ovcr gcId cn WhuIhc cn
compIcmcnrairc gcIdmiddcIcn, maar war hcb ik craan?, zo dcnkr dc Iczcr.
Ik mocr roch ccn inkomcn hcbbcn? Ik mocr roch mijn rckcningcn bcraIcn?
Hcr is nicr zo vrccmd, dar icmand dic is opgcgrocid in ccn cconomic
waarin gcId zo'n dominanrc roI spccIr, bij zijn pcrsoonIijkc huishoud-
bockjc ook primair aan gcId dcnkr. En hcr Iigr voor dc hand dar icmand dic
gcId nodig hccIr cn gcwcnd is voIgcns hcr gcId-voor-rijdprincipc rc Icvcn,
ook in ccrsrc insranric dcnkr: waar kan ik mijn rijd aanbicdcn voor ccn vasr
bcdrag pcr maand, oI pcr uur? Maar in dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIc-
ving gcIdcn nicuwc rcgcIs voor waardcbcpaIing. Zodra dc nadruk vcr-
schuiIr van gcId naar waardc, komcn opccns andcrc vcrdicnmodcIIcn in
aanmcrking. Icmand dic van ror wcrkr aIs schoonmakcr cn daar nicr
ccns zo gocd in is, maar in zijn vrijc rijd wcI onrzcrrcnd gocd kan danscn,
was gcncigd omrc dcnkcn: mcr danscn vcrdicn ik nicrs, maar mcr schoon-
makcn vcrdicn ik mijn gcId. Dus aIs ik onrsIagcn word aIs schoonmakcr,
zaI ik op zock mocrcn naar ccn andcr schoonmaakbcdrijI. Maar zodra in dc
samcnIcving hcr acccnr vcrschuiIr van gcId naar waardc, zaI dc onrsIagcn
schoonmakcr vccI sncIIcr bcscIIcn: hc, mcr schoonmakcn maakrc ik nic-
mand bIij, maar mcr danscn maak ik mcnscn wcI bIij. Dus aIs danscr Icvcr
ik mccr waardc dan aIs schoonmakcr. Mocr ik dan nicr ccn manicr zockcn
omdic waardc rc vcrziIvcrcn?
In ooo Trur Fuus bcschrijIr Kcvin KcIIy [zic hooIdsruk z) hoc jc aIs
'arricsr' in jc Icvcnsondcrhoud kunr voorzicn door nicr op zock rc gaan
naar ccn imprcsario dic dc wcg opcnr naar ccn groor pubIick, maar door
zcII duizcnd Ians omjc hccn rc vcrzamcIcn dic vindcn dar jij icrs waardc-
voIs Icvcrr. Dar vcrdicnmodcI van KcIIy is opgcbouwuir dc cIcmcnrcn
WhuIhc, ncrwcrksamcnIcving cn Iocusscn op waardc in pIaars van gcId.
Ecn consuIranr dic vrocgcr in Ioondicnsr wcrkrc, maar nu zijn dicnsrcn
aIs zcIIsrandigc Icvcrr, hccIr mccsraI uir dic oudc bcrrckking hcr gcId-voor-
II9
;: wAAkuF8FPALl hC
rijdprincipc ovcrgcnomcn. Hij Iaar zich nog srccds pcr uur bcraIcn. Maar
waaromzou hij nicr gcwoon ccn bcdrag Iacrurcrcn ovcr dc dc waardc dic
hij hccIr gcIcvcrd, in pIaars van ovcr hcr aanraI gcIcvcrdc urcn? Nu is dar
nog vrij ongcbruikcIijk, maar naarmarc in dc samcnIcving dc aandachr
mccr vcrschuiIr van gcId naar waardc, zuIIcn zuIkc bcIoningsmodcIIcn
srccds vakcr voorkomcn.
En waaromdic mocizamc cn omsIachrigc ondcrhandcIingcn vooraI?
Dc urcn waarin ccn oIIcrrc wordr gcmaakr, dc urcn waarin ovcr ccn oIIcrrc
wordr bcsIisr, zijn in wczcn onproducricvc urcn. Dic komcn dc cIhcicnric
nicr rcn gocdc. Wic dc ovcrsrap maakr van gcId voor rijd naar gcId voor
waardc, komr aI sncI ror dc onrdckking dar vooraI dc gcIcvcrdc waardc
vasrsrcIIcn vaak hccI mociIijk is, zo nicr onmogcIijk. AchrcraI dc waardc
vasrsrcIIcn is vccI gcmakkcIijkcr. Dc Iogischc conscqucnric is dar jc in vccI
gcvaIIcn bcrcr achrcraI kunr ondcrhandcIcn ovcr dc bcIoning. Dar is ccn
vcrdicnmodcI dar sommigc proIcssionaIs aI gcbruikcn: waardcbcpaIing
achrcraI.
War Icvcrr hcr mij op? Dar is ccn vraag [cn nog vakcr ccn onuirgcspro-
kcn gcdachrc) dic vaak voorkomr in dc hicrarchischc organisaricsrrucruur.
Dc hicrarchic Iokr dic vraag misschicn wcI uir. Zodra wc icrs waardcvoIs
docn, dcnkcn wc rchcxmarig aan ccn bcIoning daarvoor. In dc vormvan
gcId, oI priviIcgcs, oI kIimmcn in dc hicrarchic. In inIormcIc grocpcn
wordr dczc vraag vccI mindcr vaak gcsrcId. 'WiI jc mc hcIpcn vcrhuizcn?'
'WiI jc dc kasconrroIccommissic docn?' Hicr gcIdr hcr voor-war-hoorr-war-
uirgangspunr in vccI mindcrc marc.
In ccn hicrarchischc srrucruur spccIr hcr wcIIichr ook ccn roI dar hcr
ccn ncgaricI cIIccr hccIr op ons zcIIbccId aIs wc dc vraag 'War Icvcrr hcr mij
op?' nicr kunncn bcanrwoordcn. Icmand dic icrs Icvcrr zondcr cr mcrccn
icrs voor rcrug rc vragcn, zou bcschouwd kunncn wordcn aIs nicr-asscrricI,
aIs icmand dic ovcr zich hccn Iaar Iopcn. In dar kadcr bicdr Tara Hunr ccn
nurrigc bijdragc. Zij souIhccrr hcr anrwoord op dc vraag 'War Icvcrr hcr mij
op?' Hcr anrwoord is naruurIijk: WhuIhc!
EIkc posiricvc bijdragc aan ccn organisaric, aan ccn ncrwcrk, aan dc
maarschappij Icvcrr WhuIhc op. Hcr vcrgroor ons sociaaI kapiraaI, onzc
rcpuraric. Maar war is dc wisscIkocrs van WhuIhc naar curo? Hoc zcr jc
sociaaI kapiraaI omin kIinkcndc munr? Door hcr rransacric-idcc Ios rc
Iarcn! Van WhuIhc naar curo is gccn vaIurahandcI, maar ccn rcIaricI
ongrijpbaar cn onsruurbaar proccs, waarbij wc dc drang naar conrroIc uir-
ocIcncn mocrcn ondcrdrukkcn cn in pIaars daarvan vcrrrouwcn op inruIric
cn op dc srarisrick, op dc wcr van dc grorc gcraIIcn. Dir gcIdr zowcI voor
individucn aIs voor organisarics.
FASCkATl F
h00F0S10k 8 SkMh0k1
Zlngevlng ls een trendy cnderwerp, cck ln de managementllteratuur. Zln-
gevlng, ethlek en maatschappell|k verantwccrd cndernemen krl|gen de
laatste |aren steeds meer belangstelllng. ueels zal dat wel een gclfbewe-
glng zl|n. Maar deels ls dat een rechtstreeks gevclg van de kcmst van de
netwerksamenlevlng. No crcniscties niet lcner relctiej eiscleerde rce-
pen zijn, mccr vic tcllcze srhckels en netwerken ccn de rest vcn de
wereld zijn ekcppeld, wcrden ze steeds cjhcnkelijker vcn die rest vcn
de wereld. 0rganlsatles hebben geen keus. Ze zullen hun strategle mceten
herfcrmuleren ln termen van maatschappell|ke relevantle. hlet als lcsse
paragraaf ln het scclaal |aarverslag, maar als lntrlnslek cnderdeel van de
bedrl|fsstrategle. Fn de dclende werknemer dle de zlngevlng vccral bulten
de crganlsatle zcekt: Zcrg tcch dat hl| de zlngevlng gewccn bnnen zl|n
werk vlndt. uat levert gezcndere, enthcuslastere en prcductlevere werkne-
mers cp, tegen lagere kcsten.
I20
I2I
8
Ilh0lh0
Ilh0lh0 kh Fk0Fl10k0khlSk1lS
TradirioncIc prohrorganisarics zijn gcwcnd hun srrarcgic cn docIsrcIIingcn
rc IormuIcrcn in rcrmcn zoaIs omzcrcijIcrs, winsrgroci, markraandcIcn cn
bcurswaardc. Dar was voIdocndc, zoIang dic organisarics rcIaricI gcIso-
Iccrdc grocpcn warcn. Wcrkncmcrs, aandccIhoudcrs cn krcdicrvcrschaIIcrs
warcn via gcIdsrromcn [saIarisscn, dividcnd cn rcnrc) cn hicrarchischc spcI-
rcgcIs aan dc organisaric gcbondcn. ZoIang dc ondcrncming maar voI-
docndc omzcr cn winsr maakrc, was haar conrinuIrcir rcdcIijk gcwaarborgd.
Maar in dc ncrwcrksamcnIcving wcrkr dar nicr mccr zo ccnvoudig.
Bcdrijvcn wordcn srccds aIhankcIijkcr van grorc grocpcn mcnscn buircn
dc organisaric, mcr wic zc gccn cnkcIc hnancicIc aIhankcIijkhcidsband
hcbbcn. Hcr is voIsrrckr onrcaIisrisch omrc vcrwachrcn dar dc zwcrmcn
rond ccn organisaric cnigc bcrrokkcnhcid zuIIcn vocIcn bij winsr- cn
omzcrdocIsrcIIingcn. Wanr waaromzou buircnsraandcr Xinrcrcssc hcbbcn
in dc omzcrsrijging van bcdrijI Y? En aIs buircnsraandcrs gccn cnkcIc inrc-
rcssc hcbbcn in bcdrijI Y, war is dan nog hun moricI omhun coIIccricvc
inrcIIigcnric in rc zcrrcn voor dar bcdrijI?
Naarmarc organisarics voor hun conrinuIrcir aIhankcIijkcr wordcn van
zwcrmcn, wordr hcr srccds bcIangrijkcr omdc docIsrcIIing cn dc rcsuIrarcn
uir rc drukkcn in waardc in pIaars van in gcId. War is dc wcrkcIijkc rocgc-
vocgdc waardc van ccn organisaric? War draagr mcn bij aan dc wcrcId
buircn dc organisaric? War zijn dc maarschappcIijkc kosrcn cn opbrcng-
srcn? Dc rradirioncIc baIans van acriva cn passiva, dc kIassickc winsr-cn-
vcrIicsrckcning, zc voIsraan nicr Iangcr omdc Icvcnsvarbaarhcid van ccn
organisaric rc voorspcIIcn. Naasr dc hnancicIc bockhouding nccmr dc
maarschappcIijkc winsr-cn-vcrIicsrckcning zicndcrogcn roc aan bcIang.
Dczc nicuwc bockhouding is Iang nicr aIrijd in gcIdbcdragcn uir rc druk-
kcn. Dc vccI Iasrigcr rc mcrcn ccnhcid soriuul lupituul zaI ccn srccds grorcrc
roI gaan spcIcn in dc bcsIuirvorming van bcdrijvcn.
Dczc onrwikkcIing is inhcrcnr aan dc komsr van dc ncrwcrk- cn inIor-
maricsamcnIcving. Hcr is nicr ccn Iinks oI rcchrs srandpunr, maar ccn
auronomc onrwikkcIing dic voIkomcn Iossraar van poIirickc signaruur
oI Icvcnsovcrruiging. Dc crux is dar cr onrzcrrcnd vccI rcIcvanrc bcdrijIs-
I22
FASCkATl F
inIormaric rransparanr is gcwordcn in dc inIormaricsamcnIcving. Via dc
raIIozc inIormcIc ncrwcrkcn kan dic inIormaric zich razcndsncI voorrbc-
wcgcn binncn zwcrmcn. En binncn dic zwcrmcn kunncn mcnscn gcmak-
kcIijk hun krachrcn bundcIcn. Is dc zwcrmdc organisaric gunsrig gczind,
dan vcrgroor dar aanzicnIijk dc kans dar dc organisaric gcbruik kan makcn
van dc coIIccricvc inrcIIigcnric van dc zwcrm. Organisarics mcr ccn ncga-
ricI sociaaI kapiraaI daarcnrcgcn Iopcn aanzicnIijk risico dar ccn gcmobiIi-
sccrdc zwcrmzich rcgcn hcn kccrr.
8hIlhSLkh0h 000kShlJ0h lS 000kW1S
Dir organisaricrisico bcsrond naruurIijk ook aI in dc vorigc ccuw, maar rocn
was ccn vijandig gczindc zwcrmrcIaricI onschuIdig. Zo'n zwcrmwas vrij
machrcIoos cn kon zcIdcn mccr bcdcnkcn dan bijvoorbccId radicaaI acric-
vocrcn. Waarmcc hcr gcvaar aI mcrccn in dc kicmwas gcsmoord, wanr
daardoor had dc bcdrcigdc organisaric auromarisch dc wcrgcvcr aan haar
zijdc. Bovcndicn ging radicaaI acricvocrcn bijna zondcr uirzondcring
gcpaard mcr ccn poIirickc signaruur, zodar ccn groor dccI van dc samcnIc-
ving zich rcgcn dc radicaIc acricvocrdcrs kccrdc cn zijn symparhic bcruigdc
aan dc organisaric dic ondcr vuur Iag.
In dc casycraric is dc zwcrmnicr Iangcr zo machrcIoos aIs voorhccn. En
dar hccIr ingrijpcndc gcvoIgcn. AIs cr in zoo ccn grorc zwcrmonrsraar dic
oprcchr vcronrwaardigd is ovcr ccn bcdrijI mcr ccn Iors minsaIdo op zijn
winsr- cn vcrIicsrckcning, dan zaI dc zwcrmnu waarschijnIijk naar hccI
andcrc middcIcn grijpcn, dan voorhccn.
Dcnk bijvoorbccId aan ccn bcnzincmaarschappij dic zijn maarschappc-
Iijkc vcranrwoordcIijkhcdcn ncgccrr. Ecn rypischc jarcnrachrigrcacric was
dar radicaIc acricvocrdcrs bij wijzc van prorcsr dc bcnzincsIangcn doorsnc-
dcn. Ecn rypischc casycrarischc rcacric zou vccI ccrdcr zijn omzcII ccn bcn-
zincmaarschappij op rc richrcn. En dc sIagingskans zou rcccI zijn. AIs
zwcrmcn, buircnsraandcrs oI individucn mcr succcs ccn bank, ccn omrocp
oI ccn cncycIopcdic kunncn bcginncn, waaromdan gccn bcnzincmaar-
schappij? En dc aangcvaIIcn organisaric kan in dir gcvaI gccn bcrocp docn
op poIiric cn jusriric omhaar bcIangcn rc vcrdcdigcn, wanr dc zwcrmdocr
nicrs wcdcrrcchrcIijks. Ook hocIr dc aangcvaIIcn organisaric nicr mccr rc
rckcncn op dc poIirickc symparhic van ccn groor dccI van dc samcnIcving.
Wanr dc nicuwc casycrarischc concurrcnr hccIr gccn poIirickc signaruur cn
is mociIijk aIs Iinks oI rcchrs rc bcsrcmpcIcn.
Ilh0lh0 kh h0hFk0Fl10k0khlSk1lS
Ook voor non-prohr organisarics gcIdr dar zij in rocncmcndc marc in dc
garcn wordcn gchoudcn door zwcrmcn. Hcr is nicr Iangcr hcr monopoIic
van dc poIirickc hicrarchic cn van dc pcrs omrc conrroIcrcn oI zij nog wcI
I23
8: Zl hCFvl hC
waar voor hun gcId Icvcrcn. Omdic conrroIcrcndc raak gocd rc kunncn
vcrvuIIcn, is hcr noodzakcIijk omrocgang rc hcbbcn ror dc csscnricIc
kwanriraricvc dara.
In dc zoc ccuwwas hcr gcbruikcIijk dar wannccr bcsruurdcrs van non-
prohrorganisarics vcranrwoording mocsrcn ahcggcn, zij hun docIsrcIIin-
gcn cn rcsuIrarcn in kwaIiraricvc bcwoordingcn omschrcvcn. En aIs cr dan
aI door dc conrroIcrcndc poIirick oI pcrs wcrd doorgcvraagd, dan warcn
sIcchrs gIobaIc cijIcrs bcschikbaar.
In dc inIormaricsamcnIcving, komcn non-prohrorganisarics daar
srccds mindcr mcc wcg. Icdcrccn wccr dar in ccn gcauromarisccrdc bock-
houding aIIc kwaIiraricvc dara op dcraiInivcau zijn uir rc draaicn. En dc
Wcr Opcnbaarhcid van Bcsruur [WOB) zorgr crvoor dar icdcrccn dczc gcdc-
raiIIccrdc gcgcvcns kan opvragcn. Zo vrocg dagbIad Dr Trlrgruuj in dc
zomcr van zoo ccn ovcrzichr op van aIIc Iossc dccIararics van bcwindsIic-
dcn cn ropambrcnarcn cn zo wcrd ondcr andcrc bckcnd dar dc minisrcr
van Financicn op kosrcn van dc bcIasringbcraIcr ccn Ray-BanzonncbriI van
_ curo had gcdccIarccrd. En dar dc minisrcr van BinncnIandsc Zakcn bij
dc viskraamccn bonncrjc had gcvraagd voor ccn broodjc haring, omccn
paar curo uir dc sraarskas rc dccIarcrcn.
Dc vcrsIaggcvcr hccIr ccn Icuk succcs gcscoord mcr zo'n primcurrjc,
maar dc kranr gaar vcrvoIgcns ovcr ror dc ordc van dc dag. Dc voIgcndc dag
sraar cr wccr andcr nicuws op dc voorpagina. En ook in poIirick Dcn Haag
gaar mcn ovcr ror dc ordc van dc dag. Ecn rwijIcIachrigc dccIararic van ccn
zonncbriI is gccn aanIciding voor ccn kabincrscrisis. En zo hccIr dc WOB
voornamcIijk ccn prcvcnricvc wcrking. Dc voIgcndc kccr zaI ccn minisrcr
zich waarschijnIijk wcI dric kccr bcdcnkcn, aIvorcns dc kassabon van ccn
zonncbriI op zijn dccIararicIormuIicr rc nicrcn.
Mcr cnigc rcgcImaar gcbruikcn journaIisrcn dc WOB ominIormaric op
rc vragcn. In dc casycraric zuIIcn ook gcwonc burgcrs srccds vakcr ccn
bcrocp docn op dc WOB. Mcr aIs grorc vcrschiI dar dc journaIisr zijn succcs
aI bockr zodra zijn primcurrjc op dc voorpagina vcrschijnr, maar dar dc
gcwonc burgcr vccI mccr rcdcn hccIr ompas rc rusrcn aIs aan ccn vcr-
mccndc bcIasringvcrspiIIing ccn cind is gcmaakr. In dc zoc ccuwzou zo'n
gcwonc burgcr vccIaI aIs ccnIing opcrcrcn cn aI sncI aIs ccn donquichor
bckcndsraan. Maar in dc casycraric is zo'n gcwonc burgcr in sraar omccn
zwcrmrc vcrzamcIcn cn krachrcn rc mobiIiscrcn. Daarbij mocrcn wc
vooraI nicr dcnkcn aan ccn zwcrmdic zich zaI inzcrrcn omdc minisrcr rc
dwingcn om_ curo rcrug rc srorrcn in dc sraarskas, wanr daar Iccnr dc
zwcrmzich nicr voor. Maar dc zwcrmwiI zich waarschijnIijk wcI inzcrrcn
voor srrucrurcIc vcrandcringcn bij pubIickc organisarics dic rc wcinig
waardc Icvcrcn. NccmaIs voIsrrckr wiIIckcurig voorbccId dc kosrprijs van
dc gcmccnrcIijkc vuiInisophaaIdicnsr. Dar is ccn ondcrwcrp waar wcinig
I24
FASCkATl F
mcnscn zich druk ovcr makcn. Er wordcn wcI mcr rcgcImaar maarschappc-
Iijkc discussics gcvocrd ovcr huisvuiI, maar dic gaan dan mccsraI ovcr hcr
aI dan nicr gcschcidcn inzamcIcn. Maar wcIkc burgcr wccr nou war dc
kosrprijs is van hcr ophaIcn van ricn kiIo huisvuiI? En hocvccI gcmccnrc-
raadsIcdcn zoudcn dar bcdrag bij bcnadcring gocd kunncn scharrcn? In dc
prakrijk wordr dc rocgcvocgdc waardc dic dc vuiInisophaaIdicnsr Icvcrr,
voornamcIijk kwaIiraricI gcrocrsr: Wordcn aIIc conraincrs gcIccgd? Is dc
ophaaIdicnsr bcrrouwbaar cn komr hij op dc rocgczcgdc dag? BIijIr cr nicr
rc vccI aIvaI op srraar sIingcrcn? AIs dic vragcn aIIcmaaI posiricI wordcn
bcanrwoord cn hcr raricI dar dc ovcrhcid dc burgcrs in rckcning brcngr
zicr cr nicr rc absurd hoog uir, wordcn cr vcrdcr nauwcIijks vragcn gcsrcId.
Maar in dc casycraric hocIr cr maar ccn burgcr rc zijn dic zich in dczc marc-
ric vcrdicpr cn dc gcvoIgcn voor dc bcrrcIIcndc ovcrhcidsinsranric kunncn
ingrijpcnd zijn. Wanr dic cnc burgcr is in dc inIormaricsamcnIcving bij
machrc omaIIc ondcrIiggcndc cijIcrs bovcn raIcI rc krijgcn waarmcc hij dc
kosrprijs van ricn kiIo huisvuiI ophaIcn kan uirrckcncn. En srcI nou dar uir
dic bcrckcning bIijkr dar dc kosrprijs vccI hogcr is dan hcr bcdrag dar ccn
posrbcdrijI in rckcning brcngr voor pakkcrposr van ricn kiIo, dan is daar-
mcc ovcrruigcnd aangcroond dar cr icrs srrucrurccIs mis is mcr dc cIhci-
cncy van dc gcmccnrcIijkc organisaric dic hcr huisvuiI ophaaIr. Dan
kunncn wc bcrcr dc ophaaIdicnsr aIschaIIcn cn hcr huisvuiI pcr pakkcrposr
naar dc vuiIvcrbrandingsovcn srurcn.
Dankzij dc ncrwcrksamcnIcving is dczc cnc burgcr nu in sraar omccn
krachrigc zwcrmmcdcsrandcrs rc mobiIiscrcn dic dc machr hccIr omjuri-
disch cn/oI poIirick aI rc dwingcn dar dc incIhcicnrc non-prohrorganisaric
gcrcorganisccrd wordr.
0 k0S1FklJS kh h FkkJ Mkk0kklh
Dc aIgcIopcn rijd hcbbcn vccI non-prohrorganisarics nogaI war gcwoonrcs
cn gcbruikcn van commcrcicIc organisarics gckopiccrd: groorschaIigc
Iusics, markcringdcnkcn, saIarisscn bovcn dc BaIkcncndcnorm, nicuwc
huissrijI, durc Iogo's, kosrbarc rccIamccampagncs. Dczc gcwoonrcs van
prohrorganisarics zijn Iang nicr aIrijd kosrcncIhcicnr. Maar dar gccIr nicr,
wanr dc prohrorganisarics wordcn aIgcrckcnd door dc markr. Dc
opbrcngsr mocr grorcr zijn dan dc kosrprijs. Bcdrijvcn dic rc incIhcicnr
zijn, gaan uircindcIijk IaiIIicr. Daaromhoudcn bcdrijvcn rc aIIcn rijdc hun
kosrprijs schcrp in dc garcn.
Bij non-prohrorganisarics is dic corrigcrcndc markrwcrking mccsraI
nicr oI onvoIdocndc aanwczig. En wcIIichr daardoor is cr nicr aIrijd voI-
docndc oog voor dc kosrprijs. Er wordr mccr gcdachr in budgcrrcn dan in
kosrcn cn opbrcngsrcn. DirzcIIdc gcIdr ovcrigcns ook binncn grorc burcau-
crarischc prohrorganisarics.
I25
8: Zl hCFvl hC
AIs cr ccn gcwoonrc is dic non-prohrorganisarics zoudcn mocrcn kopicrcn
van prohrorganisarics, dan is hcr juisr dar kosrprijsbcwusrzijn. Dc casycra-
ric zaI dir mccr cn mccr aIdwingcn. ZoaIs dc commcrcicIc margarincIa-
brick ror dric cijIcrs achrcr dc komma wccr war dc kosrprijs is van zo gram
margarinc, zo zaI dc non-prohrorganisaric zich bcrcr dan ooir bcwusr
mocrcn zijn van dc kosrprijs van ccn kiIo vuiInis ophaIcn, van dc kosrprijs
van ccn gcvangcnisccI pcr nachr, van dc kosrprijs van ccn schouwburgvoor-
srcIIing pcr bczockcr. Wanr naarmarc inIormaric srccds rransparanrcr
wordr, zuIIcn srccds vakcr buircnsraandcrs zcII dic kosrprijs kunncn uirrc-
kcncn, cn casycrarischc krachrcn onrkcrcncn wannccr dic kosrprijs buircn-
sporig hoog bIijkr. SrcI dar ccn nachrjc in dc BijImcrbajcs mccr bIijkr rc
kosrcn dan ccn ovcrnachring in hcr Iuxucuzc AmsrcIhorcI, srcI dar dc bouw
van hcr nicuwc gcmccnrchuis waar hondcrd ambrcnarcn komcn rc wcrkcn
duurdcr bIijkr dan dc prijs van hondcrd ccngczinswoningcn, dan zijn dar
concrcrc, cvidcnrc aanwijzingcn dar cr onnodig bcIasringgcId wordr vcr-
spiId. Hcr vcrzcr hicrrcgcn zaI grocicn in zwcrmcn waarin dc krachrcn
gcbundcId wordcn.
In dc samcnIcving van dc zoc ccuwbcwandcIdc dar vcrzcr doorgaans
dc hicrarchischc wcg cn wcrd hcr ondcrwcg aIgcrcmd doordar cr rc vccI
mcnscn binncn dc hicrarchic bcIangcn haddcn bij dc handhaving van dc
srarus-quo. Maar in dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving van dc zc ccuw
zaI hcr vcrzcr srccds vakcr Iopcn via ongrijpbarc zwcrmcn waar dc aIrcm-
mcndc krachrcn van dc hicrarchischc ordc gccn var op hcbbcn.
1hlk kh 0k0khlSk1lS
Erhick hccIr rc makcn mcr vcranrwoording ahcggcn. In hcr cconomisch
rijdpcrk van voor dc ncrwcrksamcnIcving was wcrgcving vaak dc cnigc
koppcIing russcn organisarics cn dc samcnIcving
Dc crhischc kcuzcs dic organisarics maakrcn, wcrdcn voornamcIijk
gcrocrsr aan dc wcr. Vcranrwoording ahcggcn was in dc mccsrc gcvaIIcn
nicr mccr dan hcr bcanrwoordcn van dc vraag: Is hcr IcgaaI oI is hcr iIIc-
gaaI? Mag hcr van dc wcr?
Doordar organisarics srccds mindcr gcIsoIccrd zijn, mocrcn zc srccds
mccr vcranrwoording ahcggcn. Hcr crircrium'IcgaaI oI iIIcgaaI?' vcrschuiIr
gcIcidcIijk naar hcr crircrium'waardcvoI oI nicr waardcvoI?'
Dc wcr aIs primair mccrinsrrumcnr krijgr srccds mccr concurrcnric van
hcr mccrinsrrumcnr soriuul lupituul. Dc maarschappcIijkc minpunrcn van
ccn organisaric zuIIcn daaromgccompcnsccrd mocrcn wordcn door hcr
Icvcrcn van ccn waardcvoIIc bijdragc aan dc maarschappij. Organisarics dic
rc wcinig waardc Icvcrcn, gaan hcr in dc rockomsr srccds mociIijkcr krijgcn
omrc ovcrIcvcn. Hcr bcgrip wuur1r mag daarbij hccI brccd wordcn gcdch-
niccrd. Dc rocgcvocgdc waardc hocIr nicr icrs vcrhcvcns rc zijn. Maarschap-
I26
FASCkATl F
pcIijk rocgcvocgdc waardc kan ook zoicrs simpcIs zijn aIs dc Ickkcrsrc pin-
dakaas. OI dc gocdkoopsrc pindakaas. Bcidc vocgcn icrs roc aan dc
kcuzcmogcIijkhcdcn van dc consumcnr cn zijn daarommaarschappcIijk
rcIcvanr.
Ecn innovaricI mcrk aIs Srarbucks vocgr nadrukkcIijk icrs roc. Maar
ook hcr mcrk Scnsco docr dar. Ook aIs mcnig koIhcconnaisscur Scnsco aIs
bochr bcschouwr, wanr dar docr nicr rcr zakc. Ecn subsranricIc grocp con-
sumcnrcn is hccI bIij mcr zijn Scnscoapparaar cn hccIr ccn gchccI nicuwc
manicr van koIhczcrrcn aangcIccrd. Dar is pcr dchniric rocgcvocgdc
waardc.
Srarbucks cn Scnsco zijn dus bcidc opvaIIcndc mcrkcn dic icrs ondcr-
schcidcnds Icvcrcn. Dc cconomischc wcrkcIijkhcid is cchrcr dar dc mccr-
dcrhcid van dc mcrkcn cn organisarics producrcn Icvcrr dic zich nicr oI
nauwcIijks ondcrschcidcn. In dc markcringIircraruur wordcn dir mr-too-
producrcn gcnocmd. In dc vorigc ccuwwas mr-too-markcring ccn vciIigc
srrarcgic. VccI organisarics kozcn bcwusr voor dc grauwc middcImaar,
omdar daar dc mccsrc kopcrs zirrcn. Omdar in dc casycraric ook dc maar-
schappcIijkc winsr-cn-vcrIicsrckcning bcpaIcnd is voor dc conrinuIrcir van
ccn organisaric, is dic mc-roo-srrarcgic Iang nicr zo vciIig mccr aIs voor-
hccn. Wanr simpIisrisch gcsrcId: aIs dc gcIcvcrdc producrcn cn dicnsrcn
gccn cnkcIc maarschappcIijkc bijdragc Icvcrcn, dan komr dc maarschappc-
Iijkc rcsuIrarcnrckcning bij dc gcringsrc maarschappcIijkc kosrcn aI
mcrccn in dc rodc cijIcrs. In dir vcrband is hcr bock BIuc Occan Srrarcgy
[Zic hooIdsruk z) ccn absoIurc musr voor icdcrc managcr.
Ilh0lh0 kh h1 lh0ll00
In Ioggc burcaucrarischc organisarics zijn vccI mcdcwcrkcrs hcr ovcrzichr
kwijrgcraakr. Dc organisaricsrrucrurcn, dc producricmcrhodcn, dc
bcdrijIshnancicring cn dc ICTzijn vaak dcrmarc compIcx, dar hcr zcIIs
voor dc dirccric nicr mccr hcIcmaaI rc bcvarrcn is war cr prccics gcbcurr cn
hoc aIIcs ondcrIing samcnhangr, cn hoc dar inrcrIcrccrr mcr dc buircnwc-
rcId. Voor dc gcmiddcIdc mcdcwcrkcr is dar mindcr crg. Dic hocIr nicr
aIIcs rc bcgrijpcn, dic hccIr zijn cigcn rakcn. Maar hcr is nicr crg bcvordcr-
Iijk voor dc arbcidsmorivaric aIs cr gccn duidcIijkc docIcn oI docIsrcIIingcn
wordcn gcIormuIccrd, maar voornamcIijk rcgcIs cn proccdurcs. War bcrc-
kcnr dc individucIc bijdragc van ccn mcdcwcrkcr voor dc organisaric aIs
gchccI? War zou hcr voor gcvoIgcn hcbbcn aIs dic individucIc bijdragc nicr
uirgcvocrd zou wordcn? Dar is voor vccI Iuncrics Iang nicr aIrijd duidcIijk.
Laar sraan dar in zuIkc gcvaIIcn duidcIijk is war dc rocgcvocgdc waardc is
van dic wcrkzaamhcdcn voor dc wcrcId buircn dc organisaric. Erg morivc-
rcnd kan dir nicr zijn voor dc bcrrokkcn mcdcwcrkcrs. Hcr saIaris is dan
cigcnIijk nog hcr cnigc war dc organisaric cn dc mcdcwcrkcr bindr. [Waar-
I27
8: Zl hCFvl hC
schijnIijk is dc vcrborgcn wcrkIooshcid in NcdcrIand nog vccI grorcr dan
wc aIrijd dachrcn.)
Maar juisr dar saIaris is sIuipcndcrwijs ccn Iuxcgocd gcwordcn, ook aI
bcscIIcn vccI mcnscn dar nog nicr. Ecn Icir is cchrcr dar in dc wcsrcrsc
wcrcId ccn aImaar krimpcnd dccI van dc Iooninkomsrcn aan primairc
IcvcnsbchocIrcn wordr bcsrccd. Dc mccsrc wcrkncmcrs kunncn ook wcI
ovcrIcvcn mcr mindcr saIaris. Hcr vrouwcIijk dccI van dc NcdcrIandsc
bcrocpsbcvoIking hccIr aI cn massc gckozcn voor ccn parrrimcbaan, ongc-
achr oI dczc vrouwcn wcI oI gccn kindcrcn hcbbcn [zic kadcr).
Dc bckcndc bchocIrcnpiramidc van MasIowbicdr ccn vcrkIaring hicr-
voor. Mcnscn richrcn zich aIIcrccrsr op dc vcrvuIIing van hun primairc
IcvcnsbchocIrcn [crcn, drinkcn, ondcrdak) cn zodra zc dic bchocIrcn
hcbbcn vciIiggcsrcId, krijgcn zc oog voor immarcricIc bchocIrcs. Bij ccn
rocnamc van dc wcIvaarr onrsraar mccr bchocIrc aan zingcving bij hcr indi-
vidu. AI dic wcrkncmcrs dic vrijwiIIig kiczcn voor ccn parrrimcbaan,
vindcn kcnncIijk mccr zingcving op hun cxrra vrijc dag[cn) dan rijdcns dc
uirocIcning van hun bcraaIdc baan. En op dic cxrra vrijc dagcn, gaan zc
- bijvoorbccId - onbczoIdigd arrikcIcn schrijvcn voor Wikipcdia. AIs hcr
wcrk in ccn organisaric rc wcinig zingcving bicdr, dan is dar icrs war orga-
nisarics zich mogcn aanrrckkcn.
roaWea W|||ea a|et |eaer Werkea
Flnd cktcber zoo publlceerde het Scclaal Cultureel Planbureau een
cnderzcek naar de wensen van vrcuwen cp de arbeldsmarkt. ulrecte
aanleldlng van het cnderzcek was het streven van de regerlng naar meer
fulltlmebanen vccr vrcuwen. Fet cnderzcek tccnde echter aan dat vrcu-
wen dat helemaal nlet wlllen. ue meeste vrcuwen zl|n heel tevreden met
hun parttlmebaan. Slechts n cp de tlen vrcuwen bll|kt meer te wlllen
werken, twee cp de tlen wlllen dat eventueel. Cemlddeld wlllen vrcuwen
dan twee uur meer werken: zo ln plaats van 18.
h1 Wkk Il0h18kkk Ilhhl0 Mkkh
SaIaris is srccds mindcr hcr bindmiddcI voor organisarics omdc bcsrc
human rcsourccs aan rc rrckkcn cn rc bchoudcn. Arbcidsrcvrcdcnhcid
wordr srccds bcIangrijkcr. VccI bcdrijvcn hcrkcnncn dir cn wcrcn daarnaasr
ook dar onrcvrcdcn wcrkncmcrs nicr aIIccn gcmiddcId mindcr producricI
zijn, maar ook nog ccns ccn ncgaricI cIIccr kunncn hcbbcn op dc wcrk-
ncmcrs dic wcI rcvrcdcn zijn cn op dc sIccr binncn dc organisaric.
I28
FASCkATl F
Wcrkncmcrs dic pickcrcn ovcr zingcvingsvraagsrukkcn aIs 'War doc ik hicr
cigcnIijk? War is mijn roI in dc organisaric?' krijgcn daaromwcI ccns cur-
susscn, workshops cn scminars aangcbodcn, dic wcIbcschouwd primair
bcdocId zijn omdc arbcidsmorivaric op rc krikkcn. Cursusscn cn work-
shops waarin hcr cIcmcnr zingcving ccn roI spccIr, kunncn zich vcrhcugcn
in ccn rocncmcndc popuIarircir.
Dir is ccn rypisch rradirioncIc opIossing voor ccn modcrn probIccm: aIs
wc inrcrn zingcving rckorrkomcn, gaan wc dic zingcving maar cxrcrn
zockcn. Dar is vaak sIcchrs ccn dockjc voor hcr bIocdcn. Symproombcsrrij-
ding. VccI Iogischcr is hcr omdc zingcving inrrinsick in hcr wcrk zcII aan
rc bicdcn. Bicd mcdcwcrkcrs vccI mccr kanscn voor zcIIonrpIooiing binncn
hun wcrkzaamhcdcn in pIaars van crbuircn. Dar kosr vccI mindcr cn Icvcrr
vccI mccr op.
OI zou hcr zo zijn dar in dc modcrnc cconomic dc arbcidvcrdcIing zo
vcr is doorgcvocrd, dar vccI Iuncrics cn rakcn nicr mccr cchr zinnig zijn?
Dar kan haasr nicr waar zijn. En aIs hcr wcI waar is, bcrckcnr dar ccn cxpIi-
cicrc diskwaIihcaric van dc organisaricsrrucruur. Dar zou bcrckcncn dar dc
organisaric rakcn cn Iuncrics hccIr gcconsrruccrd dic voIsrrckr ovcrbodig
cn nurrcIoos zijn. Dan schrccuwr dar omccn hcrzicning van dc organisaric-
srrucruur, waarbij dc voIsrrckr nurrcIozc Iuncrics bccindigd wordcn.
Hcr is zckcr nicr uirgcsIorcn dar zuIkc Iuncrics bcsraan, maar in dc
mccsrc gcvaIIcn zuIIcn dc rakcn wcI dcgcIijk nur hcbbcn, maar is hcr nur
nicr Iangcr inzichrcIijk door ccn ovcrvIocd aan inrcrnc rcgcIs cn proccdu-
rcs. Dc uirdaging voor organisarics is omhcr nur wccr zichrbaar rc makcn,
hcr wcrk zichrbaar zinnig rc makcn.
Dar sraar in principc Ios van dc Iuncric. Hcr is nicr zo dar aIIccn dc
mooisrc Iuncrics zingcving bicdcn. ZcIIs Iuncrics waarbij gccn zichrbaar
cIIccricI wcrk gcIcvcrd wordr, kunncn roch hccI vccI zingcving bicdcn.
Dcnk aan ccn rcscrvckccpcr bij hcr narionaaI vocrbaIrcamdic voor ccn
maand naar ccn WKgaar. Ecn gocdc coach zaI dc rcscrvckccpcr vcrrcIIcn
dar hij waarschijnIijk gccn minuur zaI hocvcn rc wcrkcn, maar dar dc raak
van rcscrvckccpcr roch van wczcnIijk bcIang is voor dc organisaric. Dc
wcrcnschap dar cr ccn gocdc rcscrvckccpcr op dc bank zir, voorkomr dar
hcr rcamangsrig cn krampachrig gaar spcIcn. En dc ccrsrc kccpcr kan zich
dan rocgcwijd op zijn Iuncric richrcn cn voorrdurcnd voor dc bcsrc acric
kiczcn, ook aIs dc bcsrc acric bcrckcnr dar dc kans op ccn bIcssurc oI ccn
rodc kaarr wordr vcrgroor. Hcr inzichrcIijk makcn van dcrgcIijkc achrcr-
Iiggcndc proccsscn wordr bcIangrijkcr dan ooir.
I29
8: Zl hCFvl hC
0 kLLk8Lkh0klJkS1 00h1lh01l1SFk010k
Zingcving is hccI Iang ccn non-issuc gcwccsr in dc organisarickundc. OI
hooguir ccn sccundair aspccr. Maar ccn hcroricnraric op zingcving is
momcnrccI ccn van dc groorsrc uirdagingcn voor organisarics cn misschicn
wcI dc aIIcrbcIangrijksrc Iacror voor dc conrinuIrcir.
Dic zingcving hccIr rwcc uirgcsprokcn dimcnsics. Tcn ccrsrc: war is dc
zin van dc organisaric voor dc samcnIcving? War hccIr dc organisaric dc
samcnIcving rc bicdcn? En rcn rwccdc: war is dc zin van dc organisaric voor
dc wcrkncmcrs? War hccIr dc organisaric haar mcdcwcrkcrs rc bicdcn?
Hcr anrwoord op dic Iaarsrc vraag was dc aIgcIopcn ccuwsrcrk gccon-
ccnrrccrd op saIaris, srarus cn dc vcrIokkingcn van ccn gcpriviIcgiccrdc
posiric binncn dc hicrarchic. Maar dar anrwoord vcrIicsr gcIcidcIijk zijn
krachr. SaIaris cn srarus zijn nicr Iangcr zaIigmakcnd cn dc hicrarchic sraar
rcr discussic. Voor ccn grocicnd dccI van dc arbcidsmarkr komcn dc aIrcr-
naricvcn voor ccn rradirioncIc wcrkncmcrsroI in ccn hicrarchischc organi-
saric srccds nadrukkcIijkcr in bccId.
Hcr mccsr bcdrcigcndc aIrcrnaricI - vanuir hcr gczichrspunr van dc
bcsraandc organisaric - is dar grocpjcs raIcnrvoIIc cn ambiricuzc wcrknc-
mcrs dc organisaric vcrIarcn uir onvrcdc mcr dc burcaucrarischc organisa-
ricsrrucruur, omvcrvoIgcns zcII ccn nicuwc organisaric rc srarrcn, dic
rcchrsrrccks concurrccrr mcr dc organisaric waar zij voor wcrkrcn. In hcr
casycrarischc rijdpcrk is zo'n aIrcrnaricI srccds rcaIisrischcr, omdar vccI roc-
rrcdingsdrcmpcIs zijn wcggcvaagd cn dc srarrkosrcn zijn gcminimaIisccrd.
DaaromzuIIcn organisarics ccn brcdcr anrwoord mocrcn onrwikkcIcn op
dc vraag war zij hun wcrkncmcrs rc bicdcn hcbbcn. Arbcidsrcvrcdcnhcid
cn zingcving spcIcn ccn sIcurcIroI in dic brcdcrc IormuIcring.
I30
FASCkATl F
h00F0S10k 9 SkMh0k1
ult hccfdstuk laat met een verzamellng - deels ctleve - vccrbeelden
zlen hce men zlch de easycratlsche manler van denken elgen kan maken
cm blnnen ccmmerclele crganlsatles veranderlngen ln gang te zetten.
uaarbl| ls bewust vccr relatlef klelne prc|ecten cf lnltlatleven gekczen.
want het ldee ls: ecsyrrctie, dccr kcn iedereen mcren mee beinnen in
zijn eien crcnisctie. ule klelne prc|ecten kunnen later spcntaan ult-
grcelen tct grcctschallge prc|ecten, cf zelfs een ccmpleet veranderde
bedrl|fsvcerlng.
I3I
9
kS0kk1l lh 0
Fk0Fl1S010k
kS1 0Fhh M1 kLlh 00k8L0h
Dc casycrarischc bcnadcring is ccn manicr van wcrkcn cn dcnkcn dic aIIc
kIcinc cn grorc probIcmcn in organisarics ccnvoudigcr bcnadcrr dan dc
hicrarchischc mcrhodc. In ccn non-prohromgcving hcIpr casycraric om
bcrcrc opIossingcn rc crccrcn cn sncIIcr docIcn rc vcrwczcnIijkcn. In prohr-
organisarics hcIpr diczcIIdc casycraric daarnaasr ook nog ccns ommccr
winsr rc makcn.
Omgrorc probIcmcn op rc Iosscn, is hcr vaak raadzaamomccrsr rc ocIc-
ncn mcr kIcinc probIcmcn. DaarombchandcIr dir hooIdsruk ccn rccks
voorbccIdcn van aIIcdaagsc kIcinc probIcmcn dic op casycrarischc wijzc
wordcn aangcpakr cn daardoor ccn posiricvc bijdragc Icvcrcn aan bcdrijIs-
rcsuIrarcn. Hcr zijn voorbccIdcn van muIrinarionaIs, ccnmanszaakjcs cn
sIimmc acrics van wcrkncmcrs in dc Iagcrc cchcIons. VoorbccIdcn mcr ccn
knipoog: vcrmakcIijkc voorbccIdcn, vcrbIuIIcndc voorbccIdcn, hauwc
voorbccIdcn cn inspircrcndc voorbccIdcn. Uzicr achrcrccnvoIgcns ccn
soapsrory van Procrcr &GambIc, ccn supcrmarkrmanagcr dic zijn kIanrcn
Iaar schoonmakcn, ccn bcdrijIsIcidcr dic zowcI zijn kIanrcn aIs hcr hooId-
kanroor rcvrcdcn houdr, kIanrcnbinding mcr gcprinrc bIocmcn, ccn
kamcrvcrhuurdcr dic onrdckr dar hij mccr gcId zou vcrdicncn aIs zijn
kamcr gccn murcn zou hcbbcn, hoc ccn aIvaIbak kan Iijdcn ondcr ccn
burcaucrarisch juk, cn hoc ccn grorc NcdcrIandsc uirgcvcr jaarIijks ccn
miIjocn curo wcggooir in dc uirgaandc posrzakkcn.
h1 8W0S1 hl1kSL01 Mkkk10h0kI0k
kh Fk001k 8 0kM8L
In NcdcrIand is hcr vrij onbckcnd, maar inAmcrika is hcr wcIIichr hcr
bckcndsrc zccpmcrk: Ivory. Hcr rcccpr van dc Iuchrigc Ivoryzccp ['Ir
FIoars!') wcrd in 8; bij rocvaI onrdckr door Jamcs N. GambIc, cn vormdc
hcr srarrschor van Procrcr &GambIc, dar Iarcr ccn van dc groorsrc mcrk-
arrikcIcnIabrikanrcn rcr wcrcId zou wordcn.
Mcnscn vcrandcrcn, IccIomsrandighcdcn vcrandcrcn, hcr aanbod van
concurrcrcndc mcrkcn vcrandcrr, dus ook ccn succcsvoI zccpmcrk mocr
I32
FASCkATl F
mccgaan mcr dc rijd cn conrinu vcrandcrcn omrc bIijvcn voIdocn aan dc
bchocIrcs van dc consumcnr. Hcr kIassickc insrrumcnr omdc bchocIrcs
van dc vcrandcrcndc consumcnr rc mcrcn, is ascIccr markondcrzock. Doc
ccn bIinddock om, prik duizcnd namcn in hcr rcIcIoonbock cn srcI dczc
duizcnd mcnscn ccn aanraI vragcn. Hcr gcmiddcIdc van dczc duizcnd anr-
woordcn gccIr dan cnig inzichr in dc acrucIc gcdachrcs cn bchocIrcs van
aIIc consumcnrcn.
Dc markcrccrs van Ivory kozcn cchrcr voor ccn nicr-ascIccrc srcckprocI.
Op dc vcrpakking van cIk sruk Ivoryzccp sraar ccn graris rcIcIoonnummcr
vcrmcId voor consumcnrcn dic vragcn oI opmcrkingcn ovcr Ivory hcbbcn.
Hcr idcc hicrachrcr is dar zccp voor dc mccsrc consumcnrcn ccn low-iutr-
rrst-producr is: zc hcbbcn cr nicr oI nauwcIijks ccn mcning ovcr. Inrcrcs-
sanrcr is dc mcning van dc scIccrc grocp consumcnrcn dic bcwusr nadcn-
kcn ovcr dc voor- cn nadcIcn van Ivory.
GIadwcII [zic hooIdsruk z) nocmr dc markrondcrzockmcrhodc van
Ivory ccn muvru-trup, ccn manicr omdc 'kcnncrs' rc bcrcikcn. Wanr aIIccn
dc consumcnrcn dic gcpassionccrd zijn ovcr hcr producr, cn/oI cr vccI
kcnnis ovcr hcbbcn, zuIIcn dc mocirc ncmcn hcr graris nummcr rc bcIIcn.
Dczc consumcnrcn zijn dc kcnncrs van hcr producr oI mcrk in kwcsric. AIs
gcvoIg van hun passic cn kcnnis hcbbcn dczc kcnncrs binncn hun ncrwcrk
ccn disproporrionccI grorc invIocd op andcrcn. Hcr zijn dc opinicIcidcrs.
Kcnncrs vindcn hcr Icuk omandcrcn rc hcIpcn cn omhun kcnnis rc dcIcn.
Maar war hccIr dir nu mcr casycraric rc makcn? WcInu, hcr opzcrrcn van
ccn muvru-trup is ccn markrondcrzockmcrhodc dic icdcrc wcrkncmcr op
cIk Iuncricnivcau op cigcn hourjc kan uirvocrcn, buircn dc hicrarchischc
srrucrurcn van hcr bcdrijI om. Er is gccn rocsrcmming voor nodig van
hogcrhand, cn ook gccn budgcr. Dc ncrwcrk - cn inIormaricsamcnIcving
bicdr raIIozc mogcIijkhcdcn voor zuIk ondcrzock. Dc mcrhodc is sncI cn
kan binncn z( uur mccr waardcvoIIc inIormaric opIcvcrcn dan ccn kosr-
baar ondcrzocksrapporr van ccn kIassick markrondcrzocksburcau, dar
maandcn op zich Iaar wachrcn.
Hcr rradirioncIc kwanriraricvc markrondcrzock mcr dc ascIccrc srcck-
procI gcdijr gocd in hicrarchischc organisaricsrrucrurcn. DikwijIs is cr ccn
dubbcIc agcnda, bijvoorbccId omdar dc opdrachrgcvcr rugdckking zockr
voor zijn pIanncn binncn dc organisaric. AIs hcr pIan misIukr, kan hij zich
vcrschuiIcn achrcr hcr markrondcrzock. OI hcr ondcrzock is nodig, aIs argu-
mcnr omhogcr in dc hicrarchic invcsrcringsbudgcrrcn Ios rc pcurcrcn omdc
pIanncn rc mogcn uirvocrcn. In dc rop van dc hicrarchic is hcr inIasscn van
markrondcrzock ccn bcprocId middcI omvcrandcringcn rc vcrrragcn.
Enrhousiasrc wcrkncmcrs mcr gocdc idcccn wordcn daardoor aIgcrcmd in
hun drang omdc organisaric rc vcrbcrcrcn. Maar dc casycrarischc wcrknc-
I33
: FASCkATl F l h uF Pk0Fl TSFCT0k
mcr dic zich nicr wiI Iarcn aIrcmmcn, hccIr rcgcnwoordig middcIcn rcr
bcschikking omrradirionccI markrondcrzock rc omzciIcn, buircn dc hic-
rarchic om. Icdcrc wcrkncmcr kan bijvoorbccId op Twirrcr ccnvoudig zijn
cigcn mavcn-rrap pIaarscn. Ecn rwccr van (o rckcns kan binncn ccn uur
mccr nurrigc kcnnis opIcvcrcn dan ccn markrondcrzock van dric maandcn.
0kkWkSh
Dc supcrmarkrkcrcn Jumbo hccIr circa z winkcIs, dccIs cigcn winkcIs,
dccI Iranchiscrs. Bcgin augusrus zoo krcgcn aIIc bcdrijIsIcidcrs insrrucrics
vanuir hcr hooIdkanroor. AIs bcschcrmcndc maarrcgcI rcgcn dc op uirbrc-
kcn sraandc Mcxicaansc gricp mocsrcn dc winkcIs voorraan vcrpIichr dagc-
Iijks aIIc winkcIkarrcn schoonmakcn. Zo gaar dar in aIIc organisarics waar
in mccr oI mindcrc marc ccn hicrarchischc srrucruur is. Insrrucrics cn
richrIijncn komcn van bovcnaI. Dc voIgcndc schakcI in dc hicrarchic mag
zc uirvocrcn cn mccsraI zcII ccn opIossing vcrzinncn voor dc conscqucn-
rics. Dc ccn docr dar voIgzaam, dc andcr docr dar randcnknarscnd.
Dc bcdrijIsIcidcr van dc Jumbo Hoogcvccn pakrc dc insrrucric op casy-
crarischc wijzc aan. Dic dachr: rwcchondcrd winkcIkarrcn dagcIijks schoon-
makcn, dar kosr mij ccn haIvc Irc. Hij vcrraaIdc dc insrrucric naar zoo
microjobs cn dcIcgccrdc dc opdrachr naar zijn kIanrcn. Bij dc ingang van dc
winkcI zcrrc hij ccn raIcI nccr mcr schoonmaakspuIIcn, zodar dc kIanrcn dic
dar wiIdcn zcII hun kar kondcn schoonmakcn. In srrcngc, burcaucrarischc
organisarics wordr zo'n invcnricvc bcdrijIsIcidcr vaak rcrcchrgcwczcn. In
sommigc organisarics kan hcr zo'n bcdrijIsIcidcr zcIIs zijn carricrc kosrcn,
omdar hcr wordr gcInrcrprcrccrd aIs rcbcIIic rcgcn dc hicrarchic.
Bij Jumbo is kcnncIijk ruimrc voor zuIkc casycrarischc iniriaricvcn. Ecn
woordvocrdcr op hcr hooIdkanroor mcIddc: 'Wc hcbbcn bcgrcpcn dar dczc
wcrkwijzc posiricI is onrvangcn door dc kIanrcn cn dar dc winkcIwagcns
nu nog vakcr wordcn schoongcmaakr dan ccn kccr pcr dag. Wc gaan nu
ondcrzockcn oI wc hcr idcc uir Hoogcvccn ook bij andcrc hIiaIcn gaan
invocrcn.'
Hcr is gccn wcrcIdschokkcnd voorbccId. Maar zcIIs zo'n IuricI voor-
bccId kan dczc organisaric aIs gchccI ongcvccr z kccr ccn haIvc Irc bcspa-
rcn. AIgczcr rcgcn hcr zccr Iagc minimumjcugdIoon van ccn 6-jarigc kar-
rcrjcswasscr in Ioondicnsr, komr dar ovcrccn mcr ruim_o.ooo curo pcr
maand. Hcr casycrarischc aspccr van dir voorbccId is: vandaag bcdachr,
morgcn uirgcvocrd, onaIhankcIijk van dc bcsraandc hicrarchic.
F0S1I0L k8lJ?
FcIicirarickaarrcn mcr cnvcIop zijn ccn gocdIopcnd arrikcI in dc vijIhon-
dcrd winkcIs van ccn hIiaaIbcdrijI in huishoudcIijkc arrikcIcn. Zc ncmcn
wcinig schapruimrc in, zc zijn nicr bcdcrIcIijk cn dc margc is hoog. Tor op
I34
FASCkATl F
ccn dag ccn nicuwc insrrucric uir hcr hooIdkanroor komr: producrcn mcr
ccn rc Iagc vcrkoopmargc wordcn uir hcr assorrimcnr gcnomcn. Er mogcn
daaromgccn posrzcgcIs mccr wordcn vcrkochr in dc hIiaIcn.
In dc mccsrc hIiaIcn wordr hicr schoudcrophaIcnd op gcrcagccrd. Maar
dc managcr van hcr hIiaaI in hcr kIcinc provincicpIaarsjc D. zicr ror zijn
vcrbijsrcring dar zijn omzcr in IcIicirarickaarrcn mcr o proccnr daaIr. Dar
hccIr rc makcn mcr dc IokaIc middcnsrandsinIrasrrucruur in hcr kIcinc
pIaarsjc D. Dc kIanrcn srappcn voor IcIicirarickaarrcn massaaI ovcr naar hcr
cnigc aIrcrnaricI: dc sigarcnwinkcI waar wcI Iossc posrzcgcIs wordcn vcr-
kochr, mirs mcn daar ook dc IcIicirarickaarr koopr.
Op conccrnnivcau is dir maar ccn kIcin probIccm, wanr in dc ovcrgrorc
mccrdcrhcid van dc hIiaIcn Icidr dc maarrcgcI nicr ror nocmcnswaardigc
omzcrdaIingcn. Dc maarrcgcI wordr dan ook aIs succcsvoI bcschouwd. Maar
op hIiaaInivcau drcigr ccn kIcinc ramp. Dc IokaIc srorcmanagcr zicr zijn
kcrsrbonus in gcvaar komcn. Hoc Iosr hij dir op? Zijn probIccmaankaarrcn
bij dc rayonmanagcr is ccn hciIIozc wcg, wccr hij uir crvaring. RcgcIs zijn
rcgcIs, cn aan uirzondcringcn docn wc nicr, zo is dc bcdrijIscuIruur. Dan
maar op cigcn rckcning posrzcgcIs inkopcn cn vcrkopcn, omdc IokaIc con-
sumcnr rcr wiIIc rc zijn? Daarmcc zou hij zich op zccr gIad ijs bcgcvcn,
doordar hij dan ccn kassrroomcrcccrr buircn dc winkcIbockhouding om.
In dc casycrarischc opIosmcrhodc gaar dc winkcImanagcr van D. op
zock naar coIIcga's mcr ccn soorrgcIijk probIccm. Binncn dc oo vcrschiI-
Icndc hIiaaImanagcrs zijn vasr wcI ccn sruk oI ricn coIIcga's bij wic dc
omzcr ook dramarisch is gcdaaId. Vrocgcr was hcr ondocnIijk omaI dic oo
andcrc winkcImanagcrs ccn voor ccn rc bcIIcn. Laar sraan dar hij zc aIIc oo
kon aanschrijvcn. Dc porrokosrcn cn kopiccrkosrcn zoudcn aI bijna hogcr
zijn dan zijn kcrsrbonus. Maar in dc zc ccuwvindr dczc srorcmanagcr in
zijn pc ccn pdI-bcsrandjc mcr dc naam- cn adrcsgcgcvcns van aIIc oo sro-
rcmanagcrs van hcr bcdrijI. Mcr cnig digiraaI knip- cn pIakwcrk maakr hij
in ccn haIIuurrjc ccn grocpsmaiI cn communicccrr zodocndc kosrcIoos mcr
dc zwcrm.
Dc voIgcndc dag hccIr hij rcacrics van ricn ovcr hcr hcIc Iand vcrsprcidc
winkcImanagcrs dic mcr hcrzcIIdc probIccmworsrcIcn. Ticn wcrcn mccr
dan ccn, ricn kunncn mccr dan ccn. Ecn van hcn kcnr dc markcringmana-
gcr van dc groorsrc kaarrcnIcvcrancicr. En wccr ccn andcr komr crachrcr
dar hij Iid is van dczcIIdc goIIcIub aIs dczc pcrsoon. Ecn wcck Iarcr, crgcns
russcn hoIc cn hoIc 6, bcdcnkcn dic rwcc ccn briIjanr pIan. Dc kaarrcnIc-
vcrancicr gaar zijn assorrimcnrscaraIogus drasrisch uirbrcidcn. Door achrcr
hcr bcsrcInummcr van cIkc kaarr uir hcr assorrimcnr dc Icrrcr C rc pIakkcn,
bcsrcIr dc inkopcr dc 'rouvruirurr-varianr' van ccn IcIicirarickaarr. Dic
C-varianr houdr in dar cr ondcr hcr ccIIoIaan ccn cnvcIop zir waarop aI ccn
posrzcgcI van (( ccnr is voorgcpIakr. Dc bcsrcIprijs van dc C-varianr is
I35
: FASCkATl F l h uF Pk0Fl TSFCT0k
o ccnr hogcr, zodar dc kaarrcnIcvcrancicr cr ook nog icrs aan ovcrhoudr.
Dc srorcmanagcr van D. zcr op dc inrcrnc bcsrcIIijsrcn naar zijn hooId-
kanroor voorraan ccn C achrcr hcr oorspronkcIijkc bcsrcInummcr cn haaIr
zodocndc dc posrzcgcIs wccr rcrug in zijn hIiaaI. Hcr rypcrcndc van dczc
casycrarischc opIossing is dar cr gccn cnkcI ovcrIcg hocIdc pIaarsr rc vindcn
binncn dc inrcrnc burcaucrarischc hicrarchic, maar dar diczcIIdc bcsraandc
hicrarchic ook op gccn cnkcIc manicr ondcrmijnd wcrd. Er zijn aIIccn
maar winnaars, gccn vcrIiczcrs.
lk10L 8L0Mh
Dc aurovcrkopcr in Ioondicnsr had jarcnIang dc gcwoonrc omaIIc kIanrcn
dic bij hcmccn auro kochrcn, bij dc ahcvcring van dc auro ccn groor bockcr
bIocmcn rc ovcrhandigcn. AIs dank voor hcr in hcmgcsrcIdc vcrrrouwcn.
Dir gcbaar wcrd zccr gcwaardccrd door zijn kIanrcn. Dc aurovcrkopcr vcr-
wicrI ccn grorc scharc vasrc kIanrcn. Dc IoyaIircir van zijn kIanrcn Iag
gcmiddcId vccI hogcr dan gcbruikcIijk in dc branchc. Dc vcrkopcr was
crvan ovcrruigd dar dc invcsrcring in bIocmcn cconomisch zinvoI was, cn
zich dubbcI cn dwars rcrugbcraaIdc. Maar in zijn vcrkooporganisaric dachr
mcn daar andcrs ovcr. Er mocsr bczuinigd wordcn. Binncn dc hicrarchic
wcrd bcsIorcn dar cr gccn curo mccr uirgcgcvcn mochr wordcn aan rcIaric-
gcschcnkcn. Discussic nicr mogcIijk.
Dc vcrkopcr was bang dar door dc kiIIc maarrcgcI zijn zorgvuIdig opgc-
bouwdc kIanrIoyaIircir op dcn duur zou aIbrokkcIcn, cn rrachrrc dar op
casycrarischc wijzc rc vcrhcIpcn. Hij zochr op inrcrncr dc c-maiIadrcsscn
van aIIc bIocmisrcrijcn in dc srad cn sruurdc zc aIIcmaaI ccn maiIrjc waarin
hij in hcr korr dc siruaric uirIcgdc. WcIkc bIocmisr vocIdc zich gcrocpcn
omhcmccns rc bcIIcn, omrc kijkcn oI zc ccn sIimmc joinr-promorion-
achrigc acric kondcn bcdcnkcn, waar bcidcn bcrcr van zoudcn wordcn?
Van dc mccsrcn hoordc hij nooir mccr war, maar dc cnc bIocmisr dic wcI
rcagccrdc, was aI gcnocg voor dc opIossing. Dc vcrkopcr zou rcgocdbonncn
kunncn makcn waarmcc dc kopcr zcII ccn bockcr bIocmcn zou kunncn
ophaIcn. Maar war was hcr voordccI voor dc bIocmisr? Mccr kIanrcn in zijn
bIocmcnzaak, dic dan wcIIichr nog ccn cxrra bosjc bIocmcn zoudcn kopcn
bij hcr graris bockcr? OI zou dc bIocmisr korring kunncn krijgcn bij hcr
ondcrhoud van zijn auro? OI ccn vipbchandcIing: gccn wachrrijd, maar
mcr voorrang onmiddcIIijk gchoIpcn wordcn, bij rcpararics?
UircindcIijk vondcn zc ccn invcnricvc consrrucric, waarbij dc kosrcn cn
opbrcngsrcn in cvcnwichr warcn: virrucIc bIocmcn! Dc aurovcrkopcr onr-
wicrp ccn bockcr virrucIc bIocmcn op zijn pc cn prinrrc dar in vccIvoud uir,
omaan aI zijn kIanrcn rc ovcrhandigcn. Ondcr dc aIbccIding van bIocmcn
srond dc voIgcndc rcksr: 'GcIcIicirccrd mcr uwnicuwc auro. Bcdankr voor
uwvcrrrouwcn in ons. Wij docn cr aIIcs aan omdc aankoopprijs van uw
I36
FASCkATl F
auro zo Iaag mogcIijk rc houdcn. Daaromgcvcn wij gccn cchrc bIocmcn
mccr wcg, zoaIs u van ons gcwcnd was. Mcr dir bockcr virrucIc bIocmcn
hopcn wc nog wcI hcrzcIIdc gcbaar ovcr rc brcngcn.'
En dan ondcr dc srippcIIijn, srond nog ccn rcksr: 'Misr u dc gcur van
cchrc bIocmcn? Tcgcn inIcvcring van dczc bon kunr u ccn bockcr naar
kcuzc uirzockcn bij BIocmisrcrij Picrcrs, cn bcraaIr u sIcchrs o proccnr van
dc winkcIprijs.' Picrcrs hocIdc daar vcrdcr nicrs voor rc hcbbcn. Dic was
rcvrcdcn mcr cxrra bczock in zijn winkcI cn mcr o proccnr korring Iag zijn
vcrkoopprijs nog srccds bovcn dc inkoopprijs.
Ecn bizarrc opIossing? Wic wiI cr nou ccn bockcr virrucIc bIocmcn?
Toch wcI. Er bcsraar aI jarcnIang ccn horcrcndc markr in virrucIc bIocmcn
op divcrsc Amcrikaansc wcbsircs. Handigc ondcrncmcrs hcbbcn onrdckr
dar jc bIocmcn kun digiraIiscrcn. Dc mccsrc bIocmcnkopcrs gaan voor dc
gcur cn dc kIcur cn hcr Iysickc gcnor van ccn Icvcndc bIocm. Maar ccn dccI
van dc bIocmcnkopcrs is uirsIuircnd gcInrcrcssccrd in hcr symboIischc
gcbaar. Zij kopcn bIocmcn omicmand hcr hoI rc makcn, oI omicrs gocds rc
makcn. En dir dccI van dc bIocmcnmarkr is hccI gocd rc digiraIiscrcn, zo is
gcbIckcn.
Er zijn vcrschiIIcndc wcbsircs waar virrucIc bIocmcn wordcn vcrkochr.
Hcr producr is vaak nicr mccr dan ccn onoogIijkc sIordigc iIIusrraric van
ccn bIocm, dic pcr c-maiI wordr bczorgd. Dc prijzcn varicrcn van ror o
doIIar pcr bIocm. Hcr gchcimzir crin dar dc onrvangcr ook dc prijsIijsr kan
zicn. Dus dc onrvangcr wccr dar dc IcIijkc digiraIc bIocmvan ricn doIIar
ccn gcbaar van dc schcnkcr is dar ricn doIIar hccIr gckosr. Producrickosrcn
nuI, bczorgkosrcn nuI, winkcIkosrcn nuI, vcrkoopprijs: ricn doIIar. Hcr kan
aIIcmaaI in dc casycraric.
W0hlh0 lS I0h0k M0kh Mk Wkkk0
Amsrcrdamis dc duursrc srad rcr wcrcId omccn dag jc auro rc parkcrcn, zo
bIcck mcdio zoo uir ccn ondcrzock van CoIIicrs InrcrnarionaI naar par-
kccrraricvcn in (o grorc srcdcn. Parkcrcn inAmsrcrdam-ccnrrumkosr pcr
dag vijIrig curo. In andcrc durc parkccrsrcdcn - Londcn, Wcncn, Dcn Haag
cn OsIo - Iigr dic prijs rond dc vccrrig curo. Dc parkccrraricvcn zijn voor dc
gcmccnrc Amsrcrdamccn Iucraricvc inkomsrcnbron. Dc hooIdsrad hccIr
voor zoo ccn parkccropbrcngsr bcgroor van _ miIjocn curo, bijna ccn
kwarr van dc roraIc opbrcngsr uir gcmccnrcIijkc hcIhngcn.
Maar voor hcr gcmccnrcIijk woningvoorzicningsbcIcid drcigr srrikr
rhcorcrisch ccn ramp. Wanr o curo pcr dag is vijIricnhondcrd curo pcr
maand voor ccn paar vicrkanrc mcrcr cgaIc grond. En daarmcc zijn par-
kccrpIaarscn zo'n bccrjc dc duursrc vormvan onrocrcnd gocd gcwordcn.
Ecn projccronrwikkcIaar dic oudc pandcn opkoopr omrc rcnovcrcn cn vcr-
I37
: FASCkATl F l h uF Pk0Fl TSFCT0k
voIgcns rc vcrhurcn aIs woonruimrc, kan porcnriccI mccr inkomsrcn vcrga-
rcn door dc pandcn rc sIopcn cn rc vcrbouwcn ror parkccrpIaarscn.
Dc huizcncigcnaar dic ccn ovcrroIIigc kamcr vcrhuurr aan ccn srudcnr
cn daarvoor ccn paar hondcrd curo pcr maand onrvangr, onrdckr ror zijn
vcrbijsrcring dar hij zijn huurinkomsrcn kan vcrvccIvoudigcn, aIs hij dc
kamcr nicr aan ccn srudcnr, maar aan ccn auro zou vcrhurcn. Mcr aIs bijko-
mcnd voordccI dar ccn auro nooir dronkcn rhuiskomr cn ook gccn Iuidc
muzick maakr 's nachrs. Er is ccn prakrisch probIccmpjc: hoc krijg jc dic
auro door dc voordcur?
Maar in rhcoric is dus dc bizarrc siruaric onrsraan dar ccn kamcr oI ccn
woning rhcorcrisch mccr waard wordr aIs jc dc murcn cn hcr dak craI haaIr.
Dar dc onrocrcndgocdcigcnarcn nog nicr massaaI zijn bcgonncn mcr hcr
sIopcn van muurrjcs, komr doordar hcr vcrziIvcrcn van dc rhcorcrischc
huuropbrcngsr ccn compIcxc Iogisrickc zaak is. Hcr aIsrcmmcn van vraag
cn aanbod, hcr rcscrvcrcn van dc parkccrpIaarscn cn hcr aIwikkcIcn van dc
bcraIingsrransacrics zijn ingcwikkcIdc zakcn aIs hcr gaar omccn cnkcIc
parkccrpIaars. EIhcicnrcr is hcr omccn ondcrgrondsc bcronncn bunkcr rc
bouwcn mcr ccn paar hondcrd parkccrpIaarscn, cn daar ccn sIagboom, ccn
porricr cn ccn bcraaIauromaar nccr rc zcrrcn. Divcrsc bcdrijvcn hcbbcn
dczc vormvan onrocrcndgocdcxpIoiraric dan ook onrdckr cn hcr is ccn
zccr winsrgcvcndc bcdrijIsrak. Ook ccn organisaric aIs SchiphoI vcrdicnr
rcgcnwoordig mccr aan parkccropbrcngsrcn dan aan vIicgvcrkccr.
ParricuIicrc woningbczirrcrs in dc srad dic ovcr ccn garagc, carporr oI
oprir voor dc cigcn auro bcschikkcn dic rijdcns wcrkdagcn ongcbruikr
Iccgsraar, zoudcn vcIc hondcrdcn curo's pcr maand kunncn bijvcrdicncn,
mirs cr ccn cIhcicnr wcrkcndc markr zou zijn voor dc rimcsharing van Icgc
parkccrpIaarscn. En zo zijn cr ook vcIc bcdrijIjcs mcr ccn privcparkccrrcr-
rcin dar 's avonds Iccgsraar, rcrwijI vijIrig mcrcr vcrdcrop in dc srraar in dc
avondurcn parkccrpIaarscn wordcn vcrhuurd voor vijI curo pcr uur.
Wij voorspcIIcn dar vandaag oI morgcn ccn casycrarischc ondcrncmcr
opsraar dic dczc porcnricIc markr van Icgc privcparkccrpIaarscn gaar onr-
wikkcIcn. Mcr dc bcsraandc rcchnoIogischc middcIcn zoaIs mobicI inrcr-
ncr, navigaricsysrcmcn cn bcraIcn pcr rcIcIoon mocr hcr mogcIijk zijn om
vraag cn aanbod op cIhcicnrc wijzc bij cIkaar rc brcngcn.
Dc auromobiIisr van morgcn dic ccn schaarsc parkccrpIck zockr, rcgis-
rrccrr zich ccnmaIig op dc wcbsirc van hcr rockomsrigc bcdrijI onrdckjc-
pIckjc.nI, downIoadr ccn updarc voor zijn navigaricsysrccmcn zodra hij in
dc buurr van zijn bcsrcmming is, zicr hij ccn Iijsr van Icgc privcparkccr-
pIaarscn, incIusicI hcr aanraI urcn dar cIkc pIaars nog bcschikbaar bIijIr. Dc
auromobiIisr scIccrccrr dc gcwcnsrc parkccrpIaars cnTomTomdirigccrr
hcmvcrvoIgcns naar ccn van dc vrijc parkccrpIaarscn van Norariskanroor
SchcrpcnzccI, dic ror dc voIgcndc ochrcnd ncgcn uur bcschikbaar zijn.
I38
FASCkATl F
AanmcIdcn gaar pcr sms. Dar kosr cnigc handcIingcn, maar gaar nog aIrijd
sncIIcr dan naar dc opcnbarc parkccrkaarrjcsauromaar Iopcn waarvan hcr
dispIay vaak op dc mccsr ongcIcgcn momcnrcn knippcrr: 'auromaar rijdc-
Iijk buircn gcbruik'. Dc parkccrdcr hocIr zich ook gccn zorgcn mccr rc
makcn ovcr voIdocndc munrgcId op zak, oI opgcIadcn chipknips, wanr dc
bcraIing wordr auromarisch van zijn rckcning aIgcschrcvcn. Ook is hij
bcvrijd van hcr Iasrigc probIccmdar hij vooraI mocr inscharrcn voor hoc-
vccI uur hij ccn parkccrkaarrjc wiI kopcn, wanr ook hcr aImcIdcn gaar pcr
sms cn bij onrdckjcpIckjc.nI bcraaI jc aIIccn voor dc wcrkcIijk gcbruikrc
parkccrrijd.
Dc bockhoudcr van SchcrpcnzccI onrvangr ccn kccr pcr maand pcr
c-maiI ccn gcdcraiIIccrd ovcrzichr van hcr aanraI bcmiddcIdc parkccrurcn.
Hij hccIr cr vcrdcr gccn omkijkcn naar. Dc bcraIing is aI bijgcschrcvcn op
dc bankrckcning. Hcr kan aIIcmaaI in dc casycraric.
0 0hkMlS0h Fk0LLh8kk
Op ccn groor kanroor in dc Randsrad wcrkcn ccn paar hondcrd mcnscn,
russcn dc middag Iunchcn zij in dc bcdrijIskanrinc. Na ahoop van dc Iunch
Ioopr icdcrccn naar ccn uirhock van dc kanrinc omdc Icgc vcrpakkingcn
wcg rc gooicn, omdar daar dc pruIIcnbak sraar. Ecn nicuwc wcrkncmcr vcr-
baasr zich hicrovcr cn vraagr aan zijn coIIcga's waaromdic pruIIcnbak nicr
in ccn andcrc hock sraar, op dc Iogischc pIaars. Hij bIijkr nicr dc ccrsrc rc
zijn dic dczc vraag srcIr. Hcr spccIr aI andcrhaII jaar. Divcrsc wcrkncmcrs
hcbbcn aI ccn vcrzock ingcdicnd omdc pruIIcnbak rc vcrpIaarscn. Hcr is
zcIIs aI in dc ondcrncmingsraad aan dc ordc gcwccsr, maar dc dirccric kon
nicrs aan hcr probIccmdocn, wanr dc carcring is uirbcsrccd aan ccn carc-
ringbcdrijI, cn dc pruIIcnbak is cigcndomvan dar bcdrijI. Dc kanrincjuI
was hcr ccns mcr dc kIagcrs, maar wcigcrdc dc pruIIcnbak rc vcrpIaarscn,
wanr daar ging haar chcI ovcr. En dic chcI was nooir aanwczig op dc Iocaric
cn rcagccrdc ook nicr op maiIrjcs cn ingcsprokcn voiccmaiIs.
Hcr is ccn maIIc anckdorc ovcr ccn ramcIijk onbcIangrijk probIccm, dar
binncn cnkcIc sccondcn is op rc Iosscn, maar dar maandcnIang oI jarcnIang
sruir op dc obsrakcIs van dc burcaucraric. In aIIc hicrarchischc organisarics
wcmcIr hcr van dir soorr anckdorcs.
'En aIs ik nou ccns mcr hcIcmaaI nicmand ovcrIcg, maar cigcnhandig
dic pruIIcnbak rwinrig mcrcr vcrpIaars?', oppcrdc dc nicuwc wcrkncmcr.
Dar wcrd hcmdringcnd aIgcradcn. Ooir had icmand dar aI ccns gcdaan cn
daar was vccI narighcid van gckomcn. ZuIkc radicaIc opIossingcn wordcn
ovcr hcr aIgcmccn nicr crg gcapprcciccrd in burcaucrarischc organisarics,
omdar zc dc hicrarchic ondcrmijncn. En vccI bijvaI van coIIcga's vaIr ook
nicr rc vcrwachrcn, wanr dc mccrdcrhcid zaI aIIccn maar moppcrcn dar
mcn vcrgccIs naar dc oudc vcrrrouwdc pIaars van dc pruIIcnbak is gcIopcn.
I39
: FASCkATl F l h uF Pk0Fl TSFCT0k
Dc voIgcndc dag vcrschccn dc nicuwc wcrkncmcr op kanroor mcr ccn grorc
doos waarin ccn casycrarischc opIossing zar. Hij had cigcnhandig ccn
nicuwc pruIIcnbak gckochr cn zcrrc dczc in dc kanrinc op dc Iogischc
pIaars. Nu krccg hij wcI vccI bijvaI. Maar cr was ook vccI vcrbazing. 'BcraaI
jc dar uir cigcn zak? Ga jc dar bonncrjc dccIarcrcrcn?' Wanr in vccI organisa-
rics is hcr zccr ongcbruikcIijk dar mcdcwcrkcrs zcII ook maar ccn ccnr uir-
gcvcn omhcr wcrkkIimaar rc vcrbcrcrcn. Bij vccI organisarics is dc bcdrijIs-
cuIruur dar mcdcwcrkcrs cIkc aIgcIcgdc kiIomcrcr, cIkc srrip van ccn
srrippcnkaarr, cIkc privc aangcschaIrc posrzcgcI van (( ccnr dccIarcrcn.
ZcIIs aIs zij cIkc maand aI ccn vasrc vcrgocding van oo curo op hun saIaris-
srrookjc hcbbcn sraan voor nicr-dccIarabcIc onkosrcn. Bij raIIoos vccI orga-
nisarics wordr cindcIoos vcrgadcrd, ovcrIcgd, gckIaagd cn gczcurd ovcr dc
aanschaI van kIcinc dingcn. Maar dic discussics gaan wcIbcschouwd hcIc-
maaI nicr ovcr hcr nur oI dc noodzaak van dc aanschaI, maar ovcr dc vraag
oI cn hoc hcr bcdrijI dczc gaar bcraIcn. Bij marginaIc uirgavcn is hcr vaak
vccI cIhcicnrcr omicrs gcwoon zcII rc kopcn. Daarmcc omzciI jc dc burcau-
craric. Dc wcrkncmcr dic dir middcI hanrccrr, kan daardoor zijn casycrari-
schc sIagkrachr binncn zijn organisaric cnormvcrgrorcn.
Maar is dic wcrkncmcr dan gccn dicI van cigcn porrcmonncc? Ncc, dar
is dc zicnswijzc van dc dogmaricus dic srrikr in hnancicIc ccnhcdcn dcnkr.
Wic aIIccn ccn hnancicIc aIwcging maakr, houdr gccn rckcning mcr dc rca-
Iircir van thr ugr oj urrrss [zic hooIdsruk z, Jcrcmy RiIkin), kijkr sIcchrs naar
gcId cn ncgccrr dc waardc van rocgang. Wic invcsrccrr in zijn wcrkomgc-
ving, kwcckr vccI goodwiII, vcrbcrcrr zijn rcpuraric binncn dc organisaric,
vcrgroor zijn sociaaI kapiraaI zowcI in dc hicrarchic bovcn hcmaIs bcncdcn
hcm, cn daardoor opcncn zich aIIcrIci dcurcn binncn dc organisaric. Dic
invcsrcring in zo'n pruIIcnbak bcraaIr zich Iarcr dubbcI cn dwars rcrug, zo
dcnkr dc casycraar. En ook aI kIinkr dar voor mcnigccn ongcbruikcIijk,
dczc gcdachrc is wcI wccr aIgcmccn vcrsprcid aIs hcr gaar omprivc-invcsrc-
ringcn in kIcding oI kappcr ombij bcpaaIdc bcdrijIsgcIcgcnhcdcn ccn
bcrcrc indruk rc makcn. Dan wordr wcI auromarisch in rcrmcn van sociaaI
kapiraaI gcdachr. Maar dic nicuwc pruIIcnbak kosr misschicn ncr zo vccI
aIs dic nicuwc das.
h0 h1 hl1 M01
Op dc dcrdc vcrdicping van hcr rorcnhogc kanroor van ccn grorc Ncdcr-
Iandsc vakbIadcnuirgcvcr spccIr zich cIkc wocnsdagmiddag ccn opmcrkc-
Iijk raIcrccIrjc aI. Dan zir dc rcdacricsccrcrarcssc van ccn rijdschriIr aan
haar burcau mcr Iinks ccn srapcI van hondcrd cxcmpIarcn van hcr jongsrc
nummcr, vcrs van dc pcrs. Rcchrs op hcr burcau Iigr ccn srapcI van hondcrd
cnvcIoppcn. Dc komcndc rwcc uur zaI zij aIIc cnvcIoppcn van adrcsscn
voorzicn cn Irankcrcn mcr hcr srandaardposrraricI van ,;6 curo. War is
I40
FASCkATl F
hicr aan dc hand? EIkc uirgcvcr wccr roch dar dc adrcssrickcrs gcauromari-
sccrd kunncn wordcn aangcmaakr in hcr grahsch proccs cn dar dc paIIcrs
voI rijdschriIrcn dan op posrcodc gcsorrccrd rcchrsrrccks van dc drukkcrij
naar dc posrcrijcn gaan? En dar zc dan ondcr hcr pcriodickcnraricI vaIIcn
van __ curoccnr pcr nummcr, incIusicI brw?
Dc rcdacricsccrcrarcssc Icgr uir war cr aan dc hand is: 'Dczc cxcmpIarcn
gaan naar dc rcIarics van dc rcdacric. NaruurIijk kunncn wc dczc adrcsscn
ook doorgcvcn aan dc ccnrraIc abonncmcnrcnadminisrraric. Dar schccIr
mij wckcIijks rwcc uur wcrk cn ccn doos cnvcIoppcn. Maar dan wordr dc
kosrprijs van dic rcIaricabonncmcnrcn inrcrn doorbcrckcnd. Dc aIgcmcnc
dagcIijksc posr wordr cchrcr nicr inrcrn doorbcrckcnd. Dar vaIr ondcr dc
ovcrhcad. Dus door hcr op dczc manicr rc docn, bcsparcn wc wckcIijks
__ curo op hcr rcdacricbudgcr. SIimhc?'
Nou ncc. Dir is nicr sIim, dir is ccrdcr sruircnd. Dir is purc vcrspiIIing.
Op hcr ccrsrc oog Iijkr dir misschicn ccn casycrarischc opIossing dic sIim
manocuvrccrr binncn dc burcaucrarischc rcgcIs. Maar opIossingcn dic
sIcchrs rcn docI hcbbcn hcr individu oI dc aIdcIing rc bcvoordcIcn rcn kosrc
van dc organisaric aIs gchccI, mogcn war ons bcrrcIr dc naamcasycraric
nicr dragcn.
EIkc organisaric krijgr dc mcdcwcrkcrs dic zij vcrdicnr. Mcr aIs docI om
rc bczuinigcn Icggcn hicrarchischc organisarics vaak van bovcnaI rcgcIs op
dic in dc prakrijk juisr ror ccn kosrcnsrijging Icidcn, doordar dc mcdcwcr-
kcrs conrraproducricI misbruik makcn van dic rcgcIs. Organisarics kunncn
vccI mccr bczuinigcn door ccn bcdrijIscuIruur rc schcppcn waar mccr
ruimrc is voor casycrarischc iniriaricvcn. Dc wocnsdagsc srapcI cnvcIoppcn
uir dir voorbccId kosr dc uirgcvcr wckcIijks (( curo. Dar maaI o wckcn cn
maaI o vcrschiIIcndc rircIs [wanr zo'n'sIimmc' rruc vcrsprcidr zich
mccsraI wcI via dc wandcIgangcn naar dc andcrc rcdacrics) bcrckcnr ccn
voIsrrckr onnodigc onkosrcnposr van ccn miIjocn curo pcr jaar. Nog cxcIu-
sicI dc saIariskosrcn voor dc rijd dic o rcdacricsccrcrarcsscs bcsrcdcn aan
dir nurrcIozc wcrk.
Dir voorbccId hccIr dc gcdaanrc van ccn srapcI cnvcIoppcn op wocns-
dagmiddag. Maar wic cr oog voor hccIr, zicr in cIkc burcaucrarischc orga-
nisaric hccI vccI van dir soorr voorbccIdcn van oncigcnIijkc rocpassing van
dc rcgcIs, dic ror cnormc cconomischc cn maarschappcIijkc vcrspiIIingcn
Icidcn.
I4I
Mert|ja 8 S|moa
Fen actueel easycratlsch vccrbeeld ult elgen stal: Martl|n 8 Slmcn
ln de 'hcutenblck|esbuslness'. Fet ldee cnstcnd cp vrl|dag en cp
maandag waren er bestelllngen ult z1 landen. van ldee tct prcductle
ln ;z uur, zcnder vergaderlngen, zcnder cnderhandellngen, zcnder
ccntracten, zcnder betaalde reclame en zcnder lnvesterlngskcsten.
Fet avcntuur van www.wccdenlpadstands.ccm beglnt cp een vrl|dag ln
de lente van zo1o als Martl|n vla een Amerlkaanse vrlend een lPad krl|gt
cpgestuurd. wat zcu het prettlg zl|n, als |e dle lPad rechtcp cp |e bureau
zcu kunnen zetten. Apple heeft daar dan cck een hulpmlddel vccr
gemaakt - o eurc - maar dat was Martl|n vergeten erbl| te bestellen.
Kan het cck anders:
Martl|n heeft een lPad, maar twee llnkerhanden en zcekt hulp bl| Slmcn.
Slmcn heeft geen lPad maar wel twee rechterhanden. Slmcn ls de vrlen-
dell|ke dcrpstlmmerman, ; |aar cud en met grcte grl|ze baard. 8lnnen
een uur hebben zl| samen een cplcsslng gevcnden. ue -dcllar lPad
Stand ls gebcren. 0p zaterdag publlceert Martl|n tekst en fctc's cp Llfe-
hacklng.nl, zcdat andere lPadbezltters cck bll| kunnen wcrden van dlt
ldee. Fn cmdat er ln Amerlka meer lPads zl|n, heeft hl| meteen cck maar
even de tekst ln het Fngels vertaald.
0p zcndag gebeurt er lets mccls. Fet artlkel wcrdt cpgeplkt dccr wlred
Magazlne en al snel vclgen andere grcte blcgs, waarcnder Tuaw, The
uncfclal Apple weblcg. Fen beet|e geluk kcmt daar wel bl| kl|ken. ue
ccmblnatle van de wccrden 'uutch' en 'wccden' dcet het gced ln Ame-
rlka. ue publlcatles leldden tct dulzenden tweets en retweets cp Twltter,
waardccr het hcuten blck|e ult Fclland ncg meer bekendheld krl|gt. ue
wccden lPad Stand ls kennell|k 'dccrvertelbaar' (zle paglna 111). 0p
maandag lccpt de e-mallbcx van Martl|n cver, met meer dan hcnderd
bestelllngen ult z1 verschlllende landen.
hee, de -dcllar wccden lPad Stand zal nlet de geschledenls lngaan als
het meest lnncvatleve prcduct van zo1o. ult vccrbeeld gaat nlet cver
een revclutlcnalr prcduct, maar cver de revclutlcnalre veranderlngen ln
het prcces ldea-tc-market, dle ln de easycratle mcgell|k zl|n gewcrden.
Fet verschll met de tradltlcnele tl|dspanne van lnncvatle ls cpzlenba-
rend. ln de tradltlcnele eccncmle kan er zcmaar een |aar vccrbl| gaan,
vccrdat een nleuw ldee de markt berelkt. Fen |aar waarln veel geld, tl|d
en energle wcrdt besteed aan vergaderen, prctctyplng, cctrcclen, haal-
baarheldscnderzceken, |urldlsche ccntracten, marketlngstrategle en het
budgetteren van een duur ccmmunlcatleplan. uaar ls cverlgens nlks mls
mee, maar dlt vccrbeeld laat zlen dat dle tradltlcnele vccrbereldlng nlet
meer per se nccdzakell|k ls. Fet kan cck sneller, gcedkcper en leuker.
h
|
e
a
W

|
a

2
e

o
p
|
e

e
FASCkATl F
h00F0S10k I0 SkMh0k1
0ck al ls er een hlerarchle en cck al respecteren we dle, dat wll ncg nlet
zeggen dat elk prcbleem cck blnnen dle hlerarchlsche structuren cpgelcst
mcet wcrden. Macht vcrmt de basls van de hlerarchle. Celdstrcmen funge-
ren als de brandstcf vccr de hlerarchle. Ten cnrechte ls ln de afgelcpen
eeuw de massale mlsvattlng cntstaan dat elke prcbleemaanpak beglnt
met een budget. 0p dle manler werkt de hlerarchle vertragend en verlam-
mend en cntstaat bureaucratle. Alleen cl dccr het lcslcten vcn die eerst-
is-eld-ncdiedcrhte wcrdt de kern vcn het prcbleem weer zirhtbccr en
cpenbccrt zirh bijnc cotcmctisrh een zee ccn nieowe en mckkelijke
cplcssinen. Fet maakt daarbl| nlet ult cf het gaat cm een alledaags prc-
bleem van een lckale baslsschccl, cf cm het cplcssen van het landell|ke
leprcbleem. verder ln dlt hccfdstuk de cvereenkcmsten en verschlllen
tussen kembrandt van kl|n en Marcc 8crsatc.
I42
I43
I0
I0kh W 80001?
0F I0kh W h 0FL0SSlh0?
Hcr docI van ccn non-prohrorganisaric is hcr zondcr winsroogmcrk opIos-
scn van ccn probIccm. Dc Iocus van dc organisaric cn van dc mcnscn
binncn dic organisaric zou dus mocrcn Iiggcn op dc opIossing van hcr pro-
bIccm. Maar in dc prakrijk vcrwordcn hccI vccI non-prohr organisarics ror
burcaucrariccn - van dc kIcinsrc sporrvcrcniging ror dc groorsrc ovcrhcids-
insranric. Omhcr oorspronkcIijkc docI rc vcrwczcnIijkcn, bouwcn zc
mccsraI ccn hicrarchischc srrucruur cn vocrcn zc rcgcIs cn proccdurcs in.
Langzamcrhand vcrschuiIr dc Iocus van dc organisaric srccds mccr naar dc
hicrarchischc vcrhoudingcn cn naar dc inrcrnc rcgcIs. Daardoor wordr dc
aandachr voor hcr wcrkcIijkc docI srccds kIcincr: hcr opIosscn van ccn pro-
bIccm, hcr voorzicn in ccn maarschappcIijkc bchocIrc.
Dc moror van dczc Iocusvcrschuiving is dc rc grorc roI dic wordr rocgc-
dichr aan gcIdsrromcn. Hcr is opvaIIcnd hoc vaak maarschappcIijkc probIc-
mcn wordcn gcdchniccrd aIs hnancicIc probIcmcn. Ecrsr mocr cr gcId
komcn, dan pas kunncn wc vcrdcr, zo wordr rc vaak gcdachr. Maar zijn
probIcmcn in hcr ondcrwijs nou wcI cchr hnancicIc probIcmcn? OI is hcr
ccn kcnnisovcrdrachrprobIccm? Is hongcr in dc dcrdc wcrcId ccn hnanciccI
probIccm? OI is hcr ccn vocdscIprobIccm? Dc casycraric bcginr mcr hcr
srcIIcn van dir soorr wczcnIijkc vragcn.
Hcr Iijkr wcI aIsoI burcaucrariccn vaak zijn voorgcprogrammccrd om
probIcmcn in ccn vasrc voIgordc op rc Iosscn. Ecrsr wordr ccn pIan bcdachr.
Dan mocr hcr via dc hicrarchischc wcg wordcn gocdgckcurd. VcrvoIgcns
mocr cr gcId komcn, ccn budgcr wordcn rocgckcnd. Daarna mocr mccsraI
ccrsr ccn nicuwsrukjc hicrarchic wordcn gcImpIcmcnrccrd. En dan pas
kan hcr cchrc wcrk bcginncn.
Dczc voIgordc wcrkr sowicso aI zccr vcrrragcnd. ZoIang cr gccn gcId is,
Iigr hcr probIccmsriI. Maar dc voIgordc wcrkr ook vcrIammcnd bij hcr
bcdcnkcn van opIossingcn. Dc voIgordc is dcmorivcrcnd. Dczc voIgordc
van aanpak gaar uir van dc voorondcrsrcIIing dar gcId ccn condirio sinc qua
non is voor hcr opIosscn van probIcmcn. Maar dic voorondcrsrcIIing is
onjuisr. GcId maakr dc opIossing van probIcmcn vaak gcmakkcIijkcr, maar
kS0kk1l lh 0
h0hFk0Fl1S010k
I44
FASCkATl F
hcr is zcIdcn ccn noodzakcIijkc voorwaardc. Er zijn vcIc wcgcn dic naar
Romc Icidcn. En vooraI door dc komsr van dc ncrwcrk- cn inIormaric-
samcnIcving zijn cr vcIc nicuwc wcgcn naar Romc aangcIcgd. En omin
mcraIorischc rcrmcn rc bIijvcn: dar zijn gccn roIwcgcn.
Ik lLL0S1kk1lF:
0h 0L0, 0h 0FL0SSlh0?
Zccr iIIusrraricI hicrvoor is ccn kranrcnbcrichr uir mci zoo. Dc Raad voor
dc rcchrspraak prcscnrccrr hcr jaarvcrsIag ovcr zoo8. Voor zoo wordr ccn
rocnamc van hcr aanraI rcchrszakcn voorspcId van zcsricn proccnr. Daarom
bcroogr dc raad dar dc rcchrspraak in NcdcrIand voIgcnd jaar 6o miIjocn
curo cxrra nodig hccIr. 'Zondcr cxrra middcIcn gaar dc ingcIopcn achrcr-
srand wccr Iors rocncmcn. Dar vindcn wij maarschappcIijk onaanvaard-
baar. AIs wc hcr gcId nicr krijgcn, Iigr cr in zo( aI ccn hcIc jaarproducric
aan zakcn in dc kasr dic nog nicr is bchandcId.'
Ecn ropman van ccn hicrarchischc organisaric zcgr hcr cxpIicicr: Gccn
gcId? Gccn opIossing! Dczc manicr van dcnkcn bcIcmmcrr bij voorbaar hcr
vindcn van opIossingcn. Lcr wcI, wc wiIIcn gccnszins dc rocgcnomcn wcrk-
druk bagarcIIiscrcn. Maar is gcId nou cchr dc cnigc opIossing voor dc cxrra
wcrkdruk? Wc wiIIcn bcsr vocrsroors aanncmcn dar hardcr wcrkcn gccn
opric mccr is. Maar zou cr ook nog zoicrs bcsraan aIs andcrs wcrkcn, sIim-
mcr wcrkcn?
h1 k8kh0 10SSh 0L0 h hlkkk0hl
In vccI organisarics, zowcI non-prohrorganisarics aIs commcrcicIc organi-
sarics, ovcrhccrsr dc gcdachrc dar cr ccrsr ccn budgcr mocr komcn, aIvorcns
cr aan dc opIossing kan wordcn gcwcrkr. OI hcr nu gaar omccn nicuwpro-
jccr van ccn idccIc insrcIIing, oI omccn nicuwidcc van dc markcringaIdc-
Iing van ccn bckcnd mcrk. Dczc ccrsr-is-gcId-nodiggcdachrc houdr dc hic-
rarchischc organisaricsrrucruur in srand. Wanr dc budgcrrcn wordcn
doorgaans van bovcnaI vasrgcsrcId. GcId cn hicrarchic houdcn cIkaar in
ccn vcrIammcndc wurggrccp vasr.
h1 Fk08LM kh 0 S0h00L0lk010k
Waar hcr IosIarcn van dc ccrsr-is-gcId-nodiggcdachrc roc kan Icidcn, hoc dc
manicr van dcnkcn invIocd hccIr op hcr vindcn van opIossingcn, iIIusrrccrr
hcr voIgcndc voorbccId. Hcr is nicr zomaar ccn voorbccId, hcr is vooraI ccn
ocIcning in casycrarisch dcnkcn. Gccn handIciding, maar ccn ocIcning!
Zomaar ccn basisschooI, zomaar crgcns in hcr Iand, kampr mcr ccn aIIc-
daags probIccm. Hcrkcnbaar cn rcaIisrisch: dc schooIbibIiorhcck is hopc-
Ioos vcroudcrd. Er mocrcn nicuwc bockcn komcn. Dar is hcr probIccm.
Dc schooIdirccrcur mag hcr probIccmopIosscn.
I45
1o: FASCkATl F l h uF h0h- Pk0Fl TSFCT0k
In rocncmcndc gradaric van casycraric, Iarcn wc zicn hoc dc schooI-
dirccrcur hcr probIccmzou kunncn opIosscn.
u Dr lurruurrutisrhr srhool1irrrtrur
'Voor cIk probIccmis ccrsr gcId nodig. Wc srurcn ccn bricI naar Dcn
Haag. Wc vuIIcn ccn IormuIicr in. En dan gaan wc wachrcn ror cr ccn
budgcr vrijkomr.'
Hcr voordccI van dczc mcrhodc is dar hij mcr aIsrand dc minsrc inspan-
ning kosr. Hcr is ook dc mccsr risicomijdcndc. Dc dirccrcur kan zich aIrijd
vcrschuiIcn. 'Ik hcb cr vcrdcr gccn invIocd op. Dcn Haag bcsIisr.' Hcr
nadccI is dar dc opIossing wordr vcrrraagd.
l Dr grwirlstr lurruurruut
'Wc gaan ons ccns uirgcbrcid vcrdicpcn in hcr srcIscI van rcgcIrjcs. Dar
kosr dan wcI hccI vccI urcn wcrk, maar misschicn vindcn wc nog crgcns
ccn onbckcnd subsidicporjc. En andcrs vindcn wc wcI wcgcn omdc Iormu-
Iicrcn crcaricI in rc vuIIcn. Dc oudcrs van IccrIing Hcnk woncn nicr oIhci-
ccI samcn. AIs wc dar nou ccns ccn ccnoudcrgczin nocmcn, krijgcn wc
mccr urgcnricpunrcn. Dar is handig, wanr hcr Haagsc budgcr is bcpcrkr.'
Hcr voordccI van dczc mcrhodc is dar dc kanscn vcrgroor wordcn, rcn
opzichrc van mcrhodc a. Hcr nadccI is van crhischc aard. Dc kanscn vcrgro-
rcn impIicccrr dar dc kanscn van andcrcn vcrkIcind wordcn. Hcbbcn dc
kindcrcn op dic andcrc schooI dan mindcr bchocIrc aan bockcn? Ecn andcr
nadccI is dar hcr vccI inspanning kosr, zondcr dar dczc inspanning Icidr ror
ccn grorcrc ourpur. Hcr roraIc aanraI bibIiorhcckbockcn wordr nicr grorcr,
cr vindr aIIccn ccn vcrschuiving pIaars van dc cnc schooI naar dc andcrc
schooI. Mccr inspanning bij gcIijkc ourpur, dar bcrckcnr daIing van dc coI-
Iccricvc arbcidsproducrivircir in hcr ondcrwijs. Vcrdcr is hcr nog aIs nadccI
aan rc mcrkcn dar dczc schooIdirccrcur risico's Ioopr. War dc ccn crcaricI
invuIIcn nocmr, kan ccn andcr aIs criminccI invuIIcn bcoordcIcn. Dar kan
gcvoIgcn hcbbcn voor dc dirccrcur.
r Dr llussirlr spousorlurruurruut
'Wc zijn roch nicr aIhankcIijk van Dcn Haag? Sccundairc gcIdsrromcn
zuIIcn wc vindcn! War commcrcicIc organisarics docn, dar kunncn wij roch
kopicrcn? Hoc docr ccn proIcIub dar, aIs zc gcId nodig hcbbcn? Wc gaan
ccn shirrsponsor zockcn voor ons schooIvocrbaIrcamcn van dc opbrcngsr
kopcn wc bockcn.'
Chapcau! Dczc schooIdirccrcur nccmr cigcn iniriaricI. Hij zockr ccn crc-
aricvc opIossing. En hij nccmr gccn gcnocgcn mcr vcrrraging. Hij probccrr
dc opIossing rc vcrsncIIcn. En aIs bonus vcrgroor hij dc coIIccricvc ourpur
van hcr ondcrwijs. Doordar dczc schooIdirccrcur zijn cigcn boonrjcs dopr,
I46
FASCkATl F
bIijIr cr mccr gcId ovcr in dc Haagsc por omondcr andcrc schoIcn rc vcrdc-
Icn.
Ecn nadccI is dar dc aIhankcIijkhcid ncr zo groor bIijIr. Ecrsr mocsr dc
dirccrcur bcdcIcn bij Dcn Haag, nu mocr hij bcdcIcn bij dc pIaarscIijkc
middcnsrand. Ecn andcr nadccI is dar dc opbrcngsr rcgcnvaIr. Ncrro bIijIr
cr wcinig ovcr. Dc sponsor donccrr bijvoorbccId zo curo, maar daarvan
mocr dan ccrsr zoo curo wordcn uirgcgcvcn aan hcr bcdrukkcn van dc
shirrjcs. Er bIijIr o curo ovcr voor bockcn. Ncrrorcndcmcnr: zo proccnr.
VcrspiIIing: 8o proccnr.
1 Dr rjjrirutr spousorlurruurruut
'AI dic mocirc voor o curo. Dar gaan wc sIimmcr docn. Wc gaan vragcn
oI hij in pIaars van shirrsponsor schooIbibIiorhccksponsor wiI wordcn. In
cIk bock komr ccn bcschaaId srcmpcIrjc mcr zijn naam. Dir bock is
gcsponsord door ...` Zo'n srcmpcIrjc kosr ricn curo. Dan is dc sponsor hcr-
zcIIdc bcdrag kwijr, maar houdcn wc z(o curo ovcr.'
Door aIIccn maar op ccn andcrc manicr naar dc opIossing rc kijkcn, vcr-
groor dczc dirccrcur zijn opbrcngsr van o curo naar z(o curo. Door dc
Iocus rc vcrpIaarscn van hcr middcI [hcr zockcn van ccn shirrsponsor) naar
hcr docI [hcr zockcn van gcId voor bockcn), bcrcikr dczc schooIdirccrcur
ccn rcndcmcnrssrijging van _8o proccnr. Nicrs kan zo IucraricI zijn aIs hcr
IosIarcn van oudc gcdachrcs cn vasrgcrocsrc gcwoonrcs.
r Dr rutrrprrurur-srhool1irrrtrur.
'AIhankcIijkhcid maakr ons maar kwcrsbaar. Srraks haakr zo'n sponsor
wccr aI, cn dan? OI nog crgcr: srraks is dc sponsor vadcr van ccn van onzc
IccrIingcn cn probccrr hij invIocd uir rc ocIcncn op hcr schooIbcIcid. OI
srraks durvcn wc zijn zoonrjc gccn srraIwcrk mccr rc gcvcn, uir angsr dar
dar gcvoIgcn hccIr voor dc schooIbibIiorhcck. Wc gaan hcr andcrs docn. Wc
gaan onaIhankcIijk gcId inzamcIcn voor bockcn. Wc organiscrcn ccn Iancy
Iair op hcr schooIpIcin. Wc vragcn aIIc oudcrs oI zc ovcrroIIigc spuIIcn
wiIIcn aIsraan voor dc rommcImarkr. En van dc opbrcngsr kopcn wc dan
bockcn.'
Duizcnd curo is gccn gcwaagdc opbrcngsrprognosc. Hcr nadccI van
dczc mcrhodc? Gccn. Maar in dc mcrhodcs ror nu roc hccIr nicmand nog dc
ccrsr-is-gcId-nodiggcdachrc IosgcIarcn. AIIc mcrhodcs gingcn nog uir van
dc voorondcrsrcIIing dar cr gcId nodig was voor bibIiorhcckbockcn. Kcnnc-
Iijk zir dar hccI dicp. Ecn coIIccricvc crIcnis van hcr zoc-ccuwsc cconomisch
dcnkcn. OnwiIIckcurig wordr bijna cIk probIccmonmiddcIIijk vcrraaId in
ccn hnanciccI probIccm. KcnncIijk is hcr hccI crg mociIijk omdczc voI-
srrckr Iogischc gcdachrcgang rc onrwikkcIcn: War hcbbcn wc nou cchr
nodig? Zochrcn wc gcId? OI zochrcn wc bockcn?'
I47
1o: FASCkATl F l h uF h0h- Pk0Fl TSFCT0k
Dc casycraar probccrr zo dichr mogcIijk bij hcr oorspronkcIijkc probIccm
rc bIijvcn. Dc casycraar gaar nicr in ccrsrc insranric op zock naar gcId. Dar
kan cvcnruccI Iarcr nog. Dc casycraar gaar in ccrsrc insranric op zock naar
bockcn. Dankzij dczc andcrc manicr van dcnkcn komr opccns ccn hccI
scaIa van andcrc opIossingcn in zichr, voor cIk vraagsruk. Dirccrc opIossin-
gcn, in pIaars van indirccrc opIossingcn. Gocdkopcrc opIossingcn, sncIIcrc
opIossingcn, bcrcrc opIossingcn.
j Dr rusyrrutisrhr srhool1irrrtrur
'Wic zcgr dar wc gcId nodig hcbbcn ombockcn rc kopcn? Wc hcbbcn
bockcn nodig! Waar vindcn wc dic bockcn? OpvaIIcnd dar op onzc vorigc
rommcImarkr zovccI - ccnmaIig gcIczcn - kindcrbockcn vcrkochr wcrdcn.
Door dc cnc oudcr bcIangcIoos aIgcsraan, door dc andcrc oudcr gckochr,
voor dc rypischc rommcImarkrprijs van curo pcr bock. Wc zijn ook ncr
gck. Wc gingcn ccn handcIrjc drijvcn in kindcrbockcn a curo pcr sruk. En
van dc opbrcngsr kochrcn wc diczcIIdc bockcn in dc bockhandcI a z,o
curo. Ncc, nicr hcIcmaaI. Dc mccsr gcIicIdc kindcrbockcn warcn ondcrvcr-
rcgcnwoordigd op dc rommcImarkr. Harry Porrcrs bijvoorbccId, dic Iagcn
cr nauwcIijks russcn. Dc popuIairsrc bockrircIs wiIIcn dc oudcrs nicr graag
aIsraan, dic wiIIcn zc Iicvcr zcII houdcn. Zou hcr Iukkcn omdc oudcrs rc
bcwcgcn omook dc rircIs aI rc sraan? Dan pas krijgcn wc ccn cchr mooic
schooIbibIiorhcck. Wachr ccns. Zc hocvcn zc roch ook hcIcmaaI nicr aI rc
sraan? AIs schooI zockcn wc roch nicr pcr sc hcr bczir van bockcn? Wc
wiIIcn dc bockcn sIcchrs kunncn aanbicdcn. Wc gaan dc oudcrs vragcn oI
zc bockcn in bruikIccn wiIIcn gcvcn aan dc schooIbibIiorhcck. Zodra zc dar
wcnscn, krijgcn zc hun cigcndommcn gcwoon rcrug.'
WcIIichr zijn cr aI schoIcn in NcdcrIand dic dir pIan hcbbcn uirgcvocrd.
Wc kcnncn cchrcr gccn voorbccIdcn. Maar wc kunncn ook gccn cnkcIc
rcdcn bcdcnkcn waaromdir pIan ncr zou Iukkcn.
Dc vcrwachrc opbrcngsr is hoog. AIs rwcchondcrd oudcrs cIk vijI kin-
dcrbockcn in bruikIccn gcvcn, zijn dar aI duizcnd bockcn. Ecn spccracu-
Iairc srijging rcn opzichrc van dc vcrwachrc rachrig bockcn dic dc rommcI-
markr op zou Icvcrcn. Omnog maar rc zwijgcn van dc ncrro-opbrcngsr van
vicr bockcn van dc schooIvocrbaIrcamshirrsponsor.
NadccI van dczc mcrhodc? Hcr zou ons nicr vcrbazcn, aIs dir pIan aan-
vankcIijk wccrsrand oprocpr. Op ccn oI andcrc manicr schijncn crcaricvc
simpcIc opIossingcn vaak wccrsrand op rc rocpcn. Waaromdar zo is,
mogcn dc psychoIogcn bcanrwoordcn. Misschicn is hcr dc ccho van dc coI-
Iccricvc crIcnis van hcr zoc-ccuwsc cconomisch dcnkcn: aIs hcr gccn gcId
kosr, kan hcr idcc nicr gocd zijn. WcIIichr is hcr ccn insrincricvc rcacric: aIs
hcr cchr zo simpcI was, was hcr aI ccrdcr bcdachr. WcIIichr is hcr pIaarsvcr-
vangcndc schaamrc: dar wc hcr nicr ccrdcr hcbbcn bcdachr.
I48
FASCkATl F
Wccrsrandcn kunncn ovcrwonncn wordcn door gocdc communicaric. Er
mocr campagnc gcvocrd wordcn. Oudcrs mocrcn cnrhousiasr gcmaakr
wordcn ombockcn in rc brcngcn. Tcgcnargumcnrcn mocrcn gcduIdig
wccrIcgd wordcn. Aangcvocrdc rcgcnargumcnrcn zijn vaak voIsrrckr
onzinnig. Zo zuIIcn cr ongcrwijIcId hccI war oudcrs rocpcn dar zc gccn
schooIbibIiorhcck wiIIcn van gcbruikrc bockcn. 'Dar is onhygicnisch. Wc
wiIIcn nicuwc bockcn.' Daarbij voorbijgaand aan dc csscnric van ccn
bibIiorhcck: cIk nicuwbock is na ccn kccr uirIcncn ook ccn gcbruikr bock
gcwordcn. Juisr dic communicaric kan in dc inIormaricsamcnIcving bcrcr
cn makkcIijkcr dan ooir. ZcIIs hcr communicaricpIan hccIr gccn budgcr
mccr nodig, wanr cr hocIr gccn srcnciImachinc mccr rc draaicn, cr hocvcn
gccn pakkcn papicr mccr ingckochr rc wordcn, dc c-maiIadrcsscn van dc
oudcrs zijn bckcnd. Ecn gocd opgcsrcIdc campagnc via ccn mccrrraps cIck-
rronischc nicuwsbricI ['EindcIijk mccr ruimrc in uwkindcrkamcr. Dc
schooI bicdr u graris bockcnkasrcn aan') pIavcir vcrdcr dc wcg naar dc
mooisrc schooIbibIiorhcck van dc srad. Daar zuIIcn aIIc oudcrs rrors op
zijn.
g Dr visiouuirr rusyrruut
'Inrcrcssanr, dar bock van RiIkins ovcr Thr Agr oj Arrrss. Er vindr dus ccn
vcrschuiving pIaars van bczir naar gcbruik. Bczir is maar baIIasr. Hcr gaar
nicr omhcr bczir, hcr gaar omdc rocgang ror hcr vruchrgcbruik. War wiIIcn
wc aIs schooI nou cigcnIijk cchr? WiIIcn wc onzc IccrIingcn bockcn gcvcn?
OI wiIIcn wc zc rocgang ror bockcn gcvcn? Is hcr dan wcI nodig omaI dic
bockcn dic wc in bruikIccn hcbbcn hicr Iysick in schooI rc sraIIcn? AIs dic
ruimrc vrijkomr, kunncn wc oo.ooo curo bcsparcn op dc aanbouwvan dar
cxrra kIasIokaaI. AIs wc aI dic bockcn nou rcrugbrcngcn naar dc cigcnaars
cn in pIaars daarvan ccn wcbsirc makcn mcr ccn cIckrronischc caraIogus.
LccrIingcn kunncn dan onIinc ccn bock rcscrvcrcn. Hcr sysrccmsruurr dan
auromarisch ccn sms'jc naar dcgcnc dic dar bock rhuis in zijn bockcnkasr
hccIr, mcr hcr vcrzock omdar bock morgcn mcc rc ncmcn naar schooI.'
Dir is casycraric voor gcvordcrdcn. Dc vcrschiIIcndc aanpakkcn van hcr
probIccmvan dc schooIdirccrcur vormcn gccn handIciding, maar ccn ocIc-
ning in casycrarisch dcnkcn. Daarommochr dczc Iaarsrc mcrhodc nicr onr-
brckcn in hcr ovcrzichr. Maar doc hcr rusrig aan: hcr kosr aI mocirc gcnocg
omdc ccrsr-is-gcId-nodiggcdachrc Ios rc Iarcn. AIs dar gcIukr is, zaI dc voI-
gcndc Iogischc srap hcr IosIarcn van dc ccrsr-is-bczir-nodiggcdachrc zijn.
I49
1o: FASCkATl F l h uF h0h- Pk0Fl TSFCT0k
l0kh IlJh l0h kM8kkh01
SrcI jc vcrdicnr ccn normaaI saIaris in Ioondicnsr, maar jc wiIr roch ccn
cchrc Rcmbrandr bovcn jc banksrcI hangcn. OnmogcIijk oI nicr? Wic dc
probIccmopIossing bcginr mcr hcr srcIIcn van dc vraag 'Waar vind ik oo
miIjocn curo?', zaI nicr zo sncI sIagcn. Maar ccn casycraar zaI bcginncn mcr
dc vraag 'Waar vind ik ccn Rcmbrandr?' cn dan is dc opIossing mcrccn aI
dichrcrbij.
TijdschriIrcnmakcr Rob van Vuurc vond dc opIosing. In zijn bock Hrt
Liugrrir1rulru bcschrijIr hij hoc hij Rcmbrandr in huis haaIdc. Hij onrdckrc
dar jc aI voor .ooo curo ccn crs van Rcmbrandr kunr kopcn. Ecn cchrc,
gcccrrihcccrdc crs, door Van Rijn zcII aIgcdrukr. Evcngocd nog ccn hccI
bcdrag. Daaromzochr hij vijIricn vricndcn cn rcIarics bijccn, dic icdcr ooo
curo bcraaIdcn. VoIgcns ccn rouIccrsysrccmkrijgr icdcrccn dc crs omdc
vijIricn maandcn ccn maand rhuis. Mcr gcpasrc hcxibiIircir. Wanr aIs ccn
van dc grocpsIcdcn bijvoorbccId buircnIandsc rcIarics ovcr dc vIocr krijgr,
kan hij dc crs voor ccn avondjc Icncn, omop dc gasrcn indruk rc kunncn
makcn mcr ccn achrcIoos 'Kijk, daar hangr mijn Rcmbrandr.'
Is casycraric dan aIIccn maar ccn crcaricvc manicr van dcnkcn, van buircn
dc gcbaandc padcn rrcdcn? Ncc, hcr is ccrdcr zo dar cr dc aIgcIopcn jarcn
gchccI nicuwc padcn zijn bijgckomcn, cn dar daarop voIIcdig nicuwc
rourcs uirgcsrippcId kunncn wordcn. Dc wcgcn Iiggcn cr aI, cn dc vcrvocrs-
middcIcn zijn kosrcIoos bcschikbaar. Dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIc-
ving hccIr hcr bcdcnkcn cn uirvocrcn van zo'n RcmbrandrcIub mogcIijk
gcmaakr. Dic ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving spccIr ccn grorc roI, in
cIkc Iasc van dc onrwikkcIing van idcc ror uirvocring.
Hcr bcginr aI mcr hcr onrsraan van idcccn. Dc hocvccIhcid rocgankc-
Iijkc inIormaric is cxponcnriccI rocgcnomcn. Dc kans dar wc ubcrhaupr rc
wcrcn komcn dar ccn crs van Rcmbrandr bcraaIbaar is, is vcIc maIcn grorcr
gcwordcn. Dan komr dc zccr bcIangrijkc oricnraricIasc, waarin cxrra inIor-
maric wordr gczochr omhcr idcc nadcr rc rocrscn. Ticn jaar gcIcdcn had
dar misschicn wcI wckcn rijd gckosr. Ecn mocizamc zockrochr Iangs gcspc-
ciaIisccrdc bockhandcIs, musca cn kunsrvciIingcn. Daardoor bIcvcn hccI
vccI idcccn Iiggcn. Wanr nicr icdcrccn hccIr hcr crvoor ovcr omzovccI cncr-
gic cn rijd in hcr oricnrcrcn rc sroppcn, omcr vcrvoIgcns achrcr rc komcn
dar hcr misschicn ccn sIcchr idcc is. Tcgcnwoordig gaar dic oricnraricIasc
bijna mocircIoos door, onmiddcIIijk na hcr onrsraan van hcr idcc. Mcr ccn
bccrjc handig googcIcn vindcn wc binncn ricn minurcn in dric vcrschiI-
Icndc, bcrrouwbaar ogcndc bronncn dc voIgcndc zinncn:
I50
FASCkATl F
Hrt is uirt lrlru1 horvrrl rtsru Rrmlruu1t iu totuul muultr. Srhuttiugru lopru
uitrru vuu z;; tot 8p rxrmplurru.
Toouuuugrvru1r luusthistoriri viu1ru 1ut hrt gruir Rrmlruu1t :irh juist iu 1r
rtsru toou1r.
Au1rrs 1uu lij srhil1rrijru is rr uuuwrlijls ou1ui1rlijlhri1 ovrr rrhthri1.
Hrt gros vuu ullr Rrmlruu1trtsru wor1t ou1rr 1r zo.ooo ruro grvril1.
Rrmlruu1trtsru lrstrijlru rru murlt mrt vol1oru1r uuulo1.
Dar is aI voIdocndc inIormaric omhcr idcc rc rocrscn, cn ricn minurcn na
hcr onrsraan van hcr idcc kunncn wc aI concIudcrcn dar hcr gocd cn haaI-
baar is. Op naar dc voIgcndc Iasc: hcr bcgin van dc uirvocring. Waar vindcn
wc vijIricn mcdc-RcmbrandrIicIhcbbcrs dic duizcnd curo wiIIcn invcsrc-
rcn? Ook hicr is dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving cruciaaI. Dc cigcn
kcnnisscnkring zaI vccIaI rc kIcin zijn daarvoor. Bovcndicn vcrIicsr hcr idcc
dan ccn dccI van zijn gIans. Ecn dccI van dc aanrrckkingskrachr zir nou
juisr in hcr vcrrassingscIIccr, in hcr cxcIusicvc. AIs op dc voIgcndc vcrjaar-
dagsvisirc hcr pubIick vooraI bcsraar uir mcdc-cigcnarcn van dc Rcm-
brandr, onrbrcckr dar cIIccr.
Wc mocrcn juisr burcn onzc dirccrc kcnniscnkring kijkcn. En dan
komr Warrs' bock Six Drgrrrs. Thr srirurr oj u rouurrtr1 ugr [zic hooIdsruk z)
opccns ror Icvcn. In dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving zijn dc mcnscn
aan cIkaar vcrbondcn Iangs vcIc inIormcIc ncrwcrkcn. AIs Barack Obama
nog maar zcs handdrukkcn vcrwijdcrd is, dan kunncn wc gcmakkcIijk
binncn rwcc a dric handdrukkcn vijIricn RcmbrandrIicIhcbbcrs vindcn. En
hcr zijn dus vooraI dc wrul tirs in ons ncrwcrk [zic hooIdsruk z) dic ons in
conracr brcngcn mcr RcmbrandrIicIhcbbcrs buircn ons cigcn kringcrjc - cn
mcr parricipanrcn, bondgcnorcn oI hcIpcrs voor wcIk casycrarisch pIan dan
ook.
Na dc idccIasc, dc rocrsingsIasc cn dc uirvocringsIasc komr dc cxpIoira-
ricIasc. VijIricn cigcnarcn dic samcn ccn crs van Rcmbrandr dcIcn in ccn
hcxibcI rouIccrschcma, dar vcrcisr nog cnigc adminisrraricvc rompsIomp
cn ccn gocdc, rijdrovcndc communicaric van ondcrIingc aIsprakcn. War
zijn dc spcIrcgcIs aIs icmand zijn dccIcigcndomwiI vcrkopcn aan icmand
andcrs? OI aIs ccn van dc parricipanrcn naar hcr buircnIand vcrhuisr? Hoc
zir hcr mcr schoonmakcn, ondcrhoud, rransporr, vcrzckcringcn?
In dc vorigc ccuwkondcn idcccn nogaI ccns sncuvcIcn oI doodbIocdcn
in dczc cxpIoiraricIasc. Maar in dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving is
dir ccn hccI ccnvoudigc Iasc gcwordcn. Er zijn nu Icgio handigc onIinc-
rooIs voorhandcn omhccI sncI, hccI cIhcicnr, zondcr kosrcn rc communi-
ccrcn.
I5I
1o: FASCkATl F l h uF h0h- Pk0Fl TSFCT0k
0k01k 0kh kM8kkh01
Dc wcrcId is grorcr dan Rcmbrandr. Hcr voorbccId hicrvoor hccIr ccn
oncindig aanraI varianrcn. Dc naamRcmbrandr kan door dc naamvan cIkc
wiIIckcurigc schiIdcr vcrvangcn wordcn. En hcr hocIr gccn schiIdcr rc zijn,
hcr mag ook ccn schrijvcr, muzikanr, cabarcricr oI acrcur zijn. En hcr hocIr
gccn kunsrcnaar oI kunsrobjccr rc zijn, hcr kan ook ccn kosrbaar gcbruiks-
voorwcrp zijn, ccn Porschc, oI ccn zciIjachr.
Door krachrcn rc bundcIcn, door mcnscn rc zockcn mcr ccn gcdccId
bcIang oI ccn gcdccIdc inrcrcssc, komcn opccns mogcIijkhcdcn binncn
handbcrcik dic voorhccn onhaaIbaar Ickcn. In dc casycrarischc samcnIc-
ving zijn dic mcdcsrandcrs vccI gcmakkcIijkcr rc vindcn, cn is cr vccI
gcmakkcIijkcr mcc rc communiccrcn.
Dc gcbundcIdc krachr kan nog grorcr wordcn, aIs hcr gccn individucn
zijn, maar compIcrc organisarics dic casycrarisch samcnwcrkcn. Bcdrijvcn,
oI univcrsircircn, oI Iandcn. AIs vijIricn bcdrijvcn hcr Rcmbrandridcc
zoudcn uirvocrcn, zou cr gccn crs bovcn dc bank hangcn, maar ccn cchr
schiIdcrij bovcn dc rcccpric.
80kSk10 lS hl1 0000
Rcmbrandr is aI _(o jaar dood. AIs hij nog gcIccId zou hcbbcn, warcn dc
mogcIijkhcdcn voor dc RcmbrandrcIub vcIc maIcn grorcr gcwccsr. In
pIaars van ccn bcsraandc crs rc zockcn, haddcn dc cIubIcdcn dan wcIIichr
zcII kunncn poscrcn voor dc schiIdcr, ncr zoaIs dc manncn van Frans Ban-
ning Cocq dar dcsrijds dcdcn. OI Rcmbrandr had ccn workshop op maar
kunncn gcvcn. OI ccn Iczing. OI ccn rondIciding in zijn arcIicr.
Wc zijn in dc zoc ccuwgcwcnd gcraakr dar markrcn voornamcIijk
vanuir dc aanbodkanr wordcn aangcsruurd. ConIccricwcrk is hcr rcsuIraar.
Maarwcrk is onbcraaIbaar. Wic Marco Borsaro Iivc wiI zicn zingcn, gaar
maar naar hcr GcIrcdomc. Hcr imprcsariaar van Borsaro vcrrcIr wcI op
wcIkc darumu mag komcn cn waar u dc kaarrjcs kunr kopcn. En dan is hcr
maar aIwachrcn wcIkc Iicdjcs hij gaar zingcn.
War nou aIs wc aIIccn maar dar cnc Iicdjc wiIIcn horcn, spcciaaI voor
ons, op dc dag dar wij hcr wiIIcn? Dar is aIIccn wcggcIcgd voor dc nouvcau
richc. Maar dc casycraric opcnr dcurcn dic voor andcrcn gcsIorcn bIijvcn.
AIs wc hondcrd mcnscn bij cIkaar wcrcn rc vindcn, mcr dczcIIdc wcns,
wordr hcr opccns ccn hccI rcaIisrisch cn bcraaIbaar pIan. BijvoorbccId hon-
dcrd aansraandc bruidsparcn dic aIIcmaaI bcsIuircn omvoIgcnd jaar op
dczcIIdc dag rc gaan rrouwcn. Tusscn dc huwcIijksvoIrrckking cn hcr dincr
rijdcn dc bruidsparcn in hun gcrccdsraandc bruidsauro naar ccn ccnrraIc
Iocaric in Urrcchr, waar Borsaro rwcchondcrd mcnscn roczingr in ccn
bcsIorcn miniconccrr. Hcr oprrcdcn wordr gchImd, zodar dc bruiIoIrs-
gasrcn op hun cigcn Iocaric via ccn bcvciIigdc wcbsirc hcr oprrcdcn Iivc
I52
FASCkATl F
kunncn voIgcn. Hondcrd bruidsparcn kccr duizcnd curo is hondcrddui-
zcnd curo. WaarschijnIijk docr Borsaro hcr ook wcI voor mindcr.
Ticn jaar gcIcdcn zou hcr zccr mociIijk zijn gcwccsr omhondcrd
bruidsparcn bij cIkaar rc vindcn. Nu is dar nicr zo hccI crg mociIijk mccr.
Daardoor vcrschuiIr in dc casycraric dc markrdominanric wccr van dc aan-
bodszijdc naar dc vraagzijdc. Van conIccric naar maarwcrk.
Hcr BorsaropIan is nicr voorbchoudcn aan romanrischc zicIcn in dc pri-
vcsIccr. Hcr principc is gcmakkcIijk door rc rrckkcn naar ccn rarioncIc
zakcIijkc conrcxr.
Ecn bIocmisr dic ccn bcsrcIwagcn nodig hccIr omzijn bIocmcn rc
rransporrcrcn, is aIhankcIijk van hcr conIccricaanbod aan bcsrcIwagcns.
Maar hcr is nicr ondcnkbaar dar dc modcIIcn in dc rransporrwagcnshow-
roomncr nicr aan dc spccihckc ciscn van ccn bIocmisr voIdocn. Hcr is prak-
risch uirgcsIorcn dar dc auroIabrikanr spcciaaI voor hcmccn bcsrcIwagcn
op maar wiI onrwcrpcn. Maar dar vcrandcrr aIs dc bIocmisr crin sIaagr om
hccI vccI andcrc bIocmisrcn in NcdcrIand rc mobiIiscrcn, dic wcIIichr
dczcIIdc spccihckc bIocmrransporrciscn hcbbcn. Dan sraan dc auroIabri-
kanrcn misschicn wcI in dc rij.
In dc cconomic van dc vorigc ccuwonrsrondcn daaromvaak kcrcns van
bcdrijvcn dic via hicrarchischc organisaricsrrucrurcn dc krachrcn bundcI-
dcn omzodocndc inkoopkrachr cn markrdominanric rc vcrkrijgcn. Hcr
nadccI was vaak durc ovcrhcad, mindcr hcxibiIircir, mindcr onaIhankcIijk-
hcid cn daardoor mindcr morivaric.
In dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving kunncn krachrcn srccds
gcmakkcIijkcr gcbundcId wordcn zondcr dic nadcIcn. Door inIormcIc
samcnwcrkingsvcrbandcn op dccIrrajccrcn, mcr bchoud van onaIhankc-
Iijkhcid.
kkk0 0F kkh800?
In vccI managcmcnrIircraruur wordr dc Iaarsrc jarcn ccn vcrschuiving van
aanboddominanric naar vraagdominanric gcsignaIccrd. Maar cigcnIijk is
dir gczichrsbcdrog. Dc wczcnIijkc vcrandcring zir nicr in dc vcrschuiving
van aanbod naar vraag, maar in dc nicuwc communicaricmogcIijkhcdcn
russcn vraag cn aanbod. Hcr maakr nicr uir wic hcr iniriaricI nccmr. Hcr
iniriaricI kan zowcI van dc aanbicdcr aIs van dc vragcr uirgaan. Marco Bor-
saro hocIr nicr rc wachrcn, rordar ccn bruidspaar hcr casycrarischc idcc
krijgr. Hij kan ook zcII hcr iniriaricI ncmcn. En zo kan ook VoIkswagcn zcII
hcr iniriaricI ncmcn, in pIaars van rc wachrcn rordar dc gczamcnIijkc bIoc-
misrcn zich mcIdcn. Door hcr aanIcggcn cn onrwikkcIcn van inIormcIc
communicaricncrwcrkcn kan cIkc aanbicdcr van cIk producr zijn oor in dc
markr rc Iuisrcrcn Icggcn cn samcn mcr zijn aIncmcrs vcrnicuwingcn
bcdcnkcn, dc vraag srimuIcrcn, procIbaIIonncrjcs opIarcn cn innovaricvc
I53
1o: FASCkATl F l h uF h0h- Pk0Fl TSFCT0k
producrcn cn dicnsrcn onrwikkcIcn. Dc csscnric van dc nicuwc markrsrruc-
ruur is misschicn wcI dar dczc communicaric, dczc markroricnraric, mogc-
Iijk is rcgcn vcrwaarIoosbarc kosrcn.
Puur rcr iIIusrraric: dc oIhcicIc Marco Borsaro Hyvcs-pagina hccIr
z._ vricndcn. Hcr is misschicn nicr hcr mccsr gccigcndc communica-
rickanaaI, maar hcr is zondcr rwijIcI ccn gcschikr kanaaI omhccI sncI cn
zondcr kosrcn[!) rc poIscn oI russcn dic z._ vricndcn vccI aansraandc
bruidsparcn zirrcn, dic wcI inrcrcssc zoudcn hcbbcn in zo'n cxcIusicI
oprrcdcn.
In dc zoc ccuwwas innovaric ccn riskanrc bczighcid, dic gcpaard ging
mcr rorcnhogc markcring[communicaric)kosrcn, waardoor bijna cIk idcc aI
bij voorbaar sncuvcIdc.
Kcvin KcIIy's ,ooo Trur Fuus [zic hooIdsruk z) sIuir hicr uirsrckcnd bij
aan. Hcr is in dir Iichr bczicn nicr ccn soorr handIciding voor sappcIcndc
kunsrcnaars omzcIIsrandig hun kosrjc bij cIkaar rc scharrcIcn, maar ccn
rcvoIurionair pamhcr ovcr innovaric in dc zc ccuw. Wanr cIkc organisaric,
prohr oI non-prohr, kan zijn duizcnd rrouwsrc Ians bij cIkaar zockcn cn
daar hccI vccI voordccI van hcbbcn.
WlSk0h0 00k FlLklJ0kS
Dc casycraric onrsIuir wcgcn naar nicuwc opIossingcn voor aIIc maarschap-
pcIijkc vraagsrukkcn. ZcIIs IcrrcrIijk. Wanr ook hcr hIcprobIccmzou
binncn ricn jaar wcI ccns opgcIosr kunncn zijn, ommaar ccns ccn voor-
bccId rc nocmcn. Tc oprimisrisch? Tc idcaIisrisch? Bcsr mogcIijk, maar gccI
hcr ccn kans. Wanr ccn ding is zckcr: dc oudc hicrarchischc manicr hccIr
sowicso nicr gcwcrkr. Dc aIgcIopcn dcccnnia zijn dc hIcs nicr korrcr gcwor-
dcn, ondanks miIjardcninvcsrcringcn.
Dc oudc manicr van hcr probIccmopIosscn bcginr in dc mccsrc gcvaI-
Icn mcr dc anaIysc dar dc auro's nicr mccr op dc wcg passcn, dus zijn cr
mccr wcgcn nodig, dus is cr gcId nodig omwcgcn rc bouwcn. Daar is hij
wccr: dc ccrsr-is-gcId-nodiggcdachrc. Op zich is dc gcdachrcgang nicr vcr-
kccrd. AIs jc maar Iang gcnocg nicuwc wcgcn bouwr, komr cr ccn momcnr
dar aIIc auro's op dc wcg passcn. Maar dczc aanpak kosr asrronomischc
invcsrcringsbcdragcn. Dc coIIccricvc middcIcn zijn schaars, dus cr wordcn
maar mondjcsmaar nicuwc wcgcn aangcIcgd. En aIs dc aanwas van auro's
sncIIcr grocir dan dc aanwas van asIaIr, wordr hcr probIccmnicr kIcincr,
maar grorcr.
BchaIvc Iomp is dc oudc manicr ook ccnzijdig. Wanr aIs hIcs onrsraan
doordar cr mccr auro's zijn dan cr op dc wcgcn passcn, is uirbrciding van
hcr wcgcnncr naruurIijk nicr dc cnigc opIossing. Vcrmindcring van hcr
aanraI auro's Iosr hcr probIccmook op. Ecn casycraar bcginr dc probIccm-
aanpak mcr hcr IosIarcn van dc ccrsr-is-gcId-nodiggcdachrc, omvcrvoIgcns
I54
FASCkATl F
rc kijkcn naar dc kcrn van hcr probIccm. Hcr hIcprobIccmis nicr a priori
ccn wcgcnbouwvraagsruk, in ccrsrc insranric is hcr ccn mobiIircirsvraag-
sruk.
Dar dc ovcrhcid in dc probIccmaanpak srcrk dc nadruk Icgr op uirbrci-
ding van hcr wcgcnncr, hccIr vasr nicr rc makcn mcr korrzichrighcid, maar
is inhcrcnr aan dc hicrarchischc srrucrurcn. Dc minisrcr van Vcrkccr cn
Warcrsraar hccIr wcI dc mogcIijkhcdcn cn middcIcn omccn wcgcnbouwcr
rc bcIIcn cn ccn cxrra rijsrrook op dc Az rc bcsrcIIcn, maar hccIr nauwcIijks
mogcIijkhcdcn omwcrkgcvcrs rc dwingcn ror hcr vcrkIcincn van hcr
woon-wcrkvcrkccr. Hcr mobiIircirsgcdrag van individucn is wcI bcInvIocd-
baar, maar dar gaar wccr gcpaard mcr impopuIairc maarrcgcIcn dic bij dc
voIgcndc vcrkiczingcn zcrcIs kunncn kosrcn.
Bovcndicn hccIr dc ovcrhcid ook wcI dcgcIijk gczochr naar manicrcn
omhcr aanbod van auro's rc vcrkIcincn. Thuiswcrkcn, wcrkrijdcnsprci-
ding, bcdrijIsvcsrigingspIaarsbcIcid, hcrscn, opcnbaar vcrvocr cn carpoo-
Iing zijn aIIcmaaI mcrhodcs omhcr aanraI auro's in dc spirs rc vcrkIcincn.
Dc mcrhodc carpooIing is in rhcoric misschicn wcI dc kansrijksrc opIos-
sing. AIs in aIIc auro's dic voor hcr woon-wcrkvcrkccr wordcn gcbruikr vicr
mcnscn zarcn, zoudcn cr in dc spirs zcvcnrig proccnr mindcr auro's rijdcn,
zo mcIdr dc srichring MiIicu CcnrraaI op haar wcbsirc. Hcr hIcprobIccm
zou daarmcc nicr mccr bcsraan. Los daarvan hccIr dczc rhcorcrischc opIos-
sing nog ccn aanraI bijkomcndc inrcrcssanrc cIIccrcn: ccn miIjardcnbcspa-
ring op wcgcnbouwcn ccn grorc posiricvc bijdragc aan andcrc maarschap-
pcIijkc probIcmcn, zoaIs CO
z
-cmissic cn drcigcndc cncrgicschaarsrc.
0kkF00Llh0 2.0
In dc prakrijk sruir carpooIing op vccI prakrischc bczwarcn. Dc mccsr voor
dc hand Iiggcndc manicr ommcdccarpooIcrs rc vindcn, is rc zockcn
binncn hcr cigcn bcdrijI, naar coIIcga's mcr dczcIIdc woonpIaars. Dar vaIr
nicr mcc aIs dc coIIcga's vcrsprcid woncn. En dan zijn cr nog dc variabcIc
wcrkrijdcn cn dc ATV-dagcn, dic ccn gocdIopcnd carpooIingsysrccmin dc
wcg zirrcn. Maar ook aI vindr mcn sradsgcnorcn mcr dczcIIdc wcrkrijdcn,
carpooIing is gccn IoIIcrjc aIs mcn aan hcr bcgin cn aan hcr cindc van cIkc
wcrkdag rcIkcns ccn haIIuur kwijr is aan hcr doorkruiscn van dc dichrgc-
sIibdc srad, van dc cnc sradswijk naar dc andcrc sradswijk. En ook omdc
carpooIpIaars aan dc rand van dc srad rc bcrcikcn, mocr mcn ccrsr in dc
sradshIc rijdcn.
CarpooIcn zou vccI cIhcicnrcr wcrkcn cn pIczicrigcr zijn aIs dc carpoo-
Icrs in dczcIIdc srraar zoudcn woncn. Hcr probIccmis aIIccn dar wc vaak aI
nicr ccns wcrcn waar dc naasrc buurman prccics wcrkr. Laar sraan dc buur-
man van vijI huizcn vcrdcrop.
I55
1o: FASCkATl F l h uF h0h- Pk0Fl TSFCT0k
Dc kans is zccr groor, dar binncn ccn srraaI van rwcchondcrd mcrcr icmand
woonr mcr vrijwcI dczcIIdc wcrkbcsrcmming. Maar hcr is rcvccI gcvraagd
dar icdcrc Iorcns bij aIIc huizcn in zijn srraar gaar aanbcIIcn omnaar hcr
woon-wcrkvcrkccr van dc bcwoncrs rc inIormcrcn. Maar dar hocIr ook nicr
mccr. Dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving hccIr nicuwc insrrumcnrcn
voorrgcbrachr omdc mobiIircirssrromcn gcmakkcIijk cn cIhcicnr in kaarr
rc brcngcn.
AIs wc op MarkrpIaars.nI prccics kunncn zicn wcIkc rwccdchands spuI-
Icn cIkc bcwoncr uir dc srraar rc koop aanbicdr, kan cr ook makkcIijk ccn
soorrgcIijk sysrccmkomcn waarop wc prccics kunncn zicn waar dc buurr-
bcwoncrs wcrkcn. En zoaIs dc MarkrpIaarsgcbruikcrs kcurig dc wijzigin-
gcn in hun vraag cn aanbod up-ro-darc houdcn, zo kunncn dc gcbruikcrs
van dir rockomsrigc 'mobiIircirsrransparanricsysrccm' cvcnruccI ook hun
variabcIc vraag cn aanbod in woon-wcrkvcrkccr acruaIiscrcn.
Mcr bchuIp van zo'n sysrccmkan mcn razcndsncI cn cIhcicnr ccn
mcdccarpooIcr vindcn, dcsnoods pcr dag wisscIcnd. Dc psychoIogischc
drcmpcI is kIcincr ombij ccn vrccmdc in dc auro rc srappcn aIs dczc
vrccmdc in dczcIIdc srraar woonr. Dar schcpr ccn band. Ecn bijkomcnd
maarschappcIijk ncvcncIIccr van zo'n casycrarisch carpooIingsysrccmis dar
hcr Icidr ror ccn grorcrc sociaIc cohcsic in dc buurr. En ook dc cuIrurcIc
inrcgraric wordr sponraan bcvordcrd, wanr dc buurman van ricn huizcn
vcrdcrop hccIr soms ccn andcrc crnischc aIkomsr dan wijzcII.
Wl 0kk1 0l1 SS1M 0FI11h?
Wic gaar dir sysrccmopzcrrcn, dar vraag cn aanbod van mobiIircir gcdcraiI-
Iccrd in kaarr brcngr, cn zodocndc nicr aIIccn dc wcg opcnr voor carpoo-
Iing z.o, maar rcvcns kanscn bicdr voor commcrcicIc vcrvocrsaanbicdcrs,
omhjnmazigc vcrvocrsopIossingcn aan rc bicdcn? Hcr minisrcric van Vcr-
kccr cn Warcrsraar, dc ANWB, ccn wcrkgcvcrsorganisaric oI ccn bus- oI
raxiondcrncming zijn voor dc hand Iiggcndc kandidarcn. Maar wij gokkcn
crop dar hcr zomaar ccn individu wordr. Misschicn wordr hcr wcI ccn
jongc, ambiricuzc ambrcnaar dic in dc Iagcrc cchcIons van Vcrkccr cn
Warcrsraar wcrkr, cn in zijn vrijc rijd dir sysrccmbcdcnkr cn opzcr. Dic in
pIaars van vccI cncrgic rc sroppcn in hcr kIimmcn op dc hicrarchischc
Iaddcr, zijn cncrgic Iicvcr aanwcndr omopIossingcn rc bcdcnkcn cn uir rc
vocrcn voor dc vraagsrukkcn waar hij in zijn dagcIijksc wcrkzaamhcdcn op
sruir. Wanr dar is misschicn wcI hcr mccsr Iascincrcndc cn hoopgcvcndc
aspccr van dc casycraric: in dc ncrwcrk- cn inIormaricsamcnIcving is hcr
mogcIijk gcwordcn dar ccn mcdcwcrkcr uir dc Iagcrc hicrarchischc rcgio-
ncn in zijn ccnrjc mccr voor cIkaar krijgr dan zijn gchcIc organisaric in
rwinrig jaar hccIr bcrcikr.
I56
FASCkATl F
Dc kans van sIagcn van hcr individu - oI ccn inIormccI samcnwcrkcnd ncr-
wcrk van individucn - is wcIIichr zcIIs grorcr. Wanr ccn bcsraandc hicrar-
chischc organisaric dic ccn carpooIing z.o-sysrccmopzcr, zaI van narurc
sncIIcr gcncigd zijn omook hcr nicuwc sysrccmin ccn hicrarchischc srruc-
ruur rc gicrcn, mcr conrroIcmiddcIcn cn inpur van bovcnaI. Ecn casycraar
daarcnrcgcn zaI aI van narurc gcncigd zijn, ombijvoorbccId dc gcbruikcrs
van hcr sysrccmzcII dc dara rc Iarcn invocrcn. 'Maar gaar dar dan wcI
gocd?', zo vraagr dc burcaucraar zich insrincricI aI. Zo'n sysrccmkan roch
aIIccn maar Iuncrioncrcn aIs dc burgcrs op grorc schaaI hun mobiIircirsbc-
hocIrcs opgcvcn? Mocrcn zc daarroc dan nicr van bovcnaI wordcn aangc-
spoord, oI wcrrcIijk wordcn vcrpIichr? Dar zijn Iogischc vragcn vanuir dc
hicrarchischc indocrrinaric. Maar dc casycraar sIaar dczc vragcn ovcr. Dic
dcnkr: cr hccIr roch ook nicmand dic miIjocncn mcdcaurcurs van Wikipc-
dia van bovcnaI aangcsruurd? En aIs ccn paar gcwonc huismocdcrs hcr
voor cIkaar krijgcn ombinncn cnkcIc wckcn rijd oo.ooo mcnscn naar ccn
wcbsirc rc dirigcrcn omhcr uirzcndrijdsrip van Scsamsrraar rc bcInvIoc-
dcn, waaromzou hcr dan nicr Iukkcn ommcnscn massaaI naar dc carpoo-
Iing z.o-wcbsirc rc dirigcrcn? Wanr war zoudcn mcnscn nou Iicvcr hcbbcn:
ccn uur pcr dag mindcr in dc hIc sraan, oI Scsamsrraar omhaIIzcvcn?
h1 8S1kk1 kLl
Ecn rudimcnrairc ad-hocvormvan carpooIcn z.o zicn wc nu aI sponraan op
Twirrcr onrsraan. Hcr is aI dc normaaIsrc zaak van dc wcrcId aIs icmand
rwirrcrr: 'Wic uir Amsrcrdamgaar vanmiddag ook naar hcr markcringcon-
grcs in Eindhovcn? Ik zock ccn IiIr.' En is hcr ook aI dc normaaIsrc zaak van
dc wcrcId aIs dic IiIr vcrvoIgcns binncn ccn haIIuur gcrcgcId is. Dankzij hcr
ncrwcrk. Dar dan rwcc mcnscn samcnrijdcn, dic cIkaar daarvoor nog nooir
gczicn oI gcsprokcn haddcn.
Dczc casycrarischc opIossing gaar nog vccI vcrdcr dan dc opIossing van
hcr oorspronkcIijkc individucIc mobiIircirsvraagsrukjc. Wanr aIs bijko-
mcnd cIIccr wordcn nu rwcc mcnscn gckoppcId dic naar hcrzcIIdc congrcs
gaan, dic dus dczcIIdc inrcrcssc hcbbcn, dic hoogsrwaarschijnIijk ovcrIap-
pcndc kcnnis, maar ook aanvuIIcndc kcnnis hcbbcn. Hcr mocr aI raar
Iopcn, wiIIcn zij ondcrwcg nicr gaan prarcn ovcr hcr congrcsondcrwcrp.
Dus zij zuIIcn proIcssioncIc inIormaric uirwisscIcn, cn zij zijn ondcrwcg in
Icirc aan hcr ncrwcrkcn. Hc, dar zijn nou ncr dc rwcc rcdcncn bij uirsrck
waarommcnscn congrcsscn bczockcn. Hcr rocgangskaarrjc voor hcr con-
grcs kosr nog hcrzcIIdc, aIIccn hcr congrcs duurr nu inccns rwccmaaI
andcrhaII uur Iangcr.
FASCkATl F
h00F0S10k II SkMh0k1
ln het tl|dperk waarln de meeste mensen met hun handen werkten, werd
'geld vccr tl|d' het gebrulkell|ke belcnlngssysteem. 0e ncdelen vcn de
borecorrctie zijn een rerhtstreeks evcl vcn dct eld-vccr-tijdsysteem.
hu de meeste mensen met hun hccfd werken, ln plaats van met hun
handen, ls het twl|felachtlg cf geld vccr tl|d ncg steeds een efclent sys-
teem ls. 8ij een eld-vccr-wccrdebelcninssysteem zollen de inspcnnin-
en primcir erirht zijn cp het leveren vcn wccrde, in plccts vcn cp het
leveren vcn oren. 0ck cnze gewccntes van crganlseren, ccntrcleren,
kennls vergaren, leren en samenwerken zl|n afgestemd cp het tl|dperk van
handwerkers. ln de easycratle wcrden deze gewccntes vervangen dccr
veel efclentere methcdes, dle zl|n afgestemd cp kennlswerkers.
I58
I59
II
kh0kS Wkkh,
SLlMMk Wkkh
0L0 00k 1lJ0
Sinds dc indusrricIc rcvoIuric is hcr gcbruikcIijk dar wcrkncmcrs ccn vasr
saIaris onrvangcn. Kcnmcrkcnd is dar organisarics arbcidskrachrcn inhu-
rcn rcgcn ccn vasr bcdrag pcr rijdsccnhcid: gcId voor rijd. Dar is ccn prima
sysrccm. Hcr is ccn cIhcicnr bcIoningssysrccm, dar zich ruimccn ccuw
hccIr bcwczcn. Maar hcr sramr wcI uir ccn rijd waarin dc mccsrc mcnscn
mcr hun handcn wcrkrcn. Dc ourpur pcr wcrkncmcr vcrschiIr dan nicr zo
hccI crg vccI. Ecn rragc wcrkncmcr riIr bijvoorbccId ricn kisrcn pcr uur cn
dc ijvcrigc krachrparscr riIr misschicn rwinrig kisrcn pcr uur. Dar middcIr
zich wcI uir.
Maar hcr wcrk mcr dc handcn is grorcndccIs vcrvangcn door machincs
cn compurcrs. In dc huidigc cconomic wcrkcn dc mccsrc mcnscn nicr mccr
mcr hun handcn, maar mcr hun hooId. Arbcidcrs zijn kcnniswcrkcrs
gcwordcn. Hcr oudc bcIoningssysrccmis cchrcr inracr gcbIcvcn. Nog srccds
krijgr dc ovcrgrorc mccrdcrhcid van dc wcrkncmcrs aan hcr cind van dc
maand gcId voor rijd.
Hcr is nicr aIIccn ccn ingcsIcrcn gcwoonrc, cr is mccr aan dc hand. Mcr
namc in dc rwccdc hcIIr van dc zoc ccuwzijn wc vcrsIaaId gcraakr aan hcr
vasrc saIaris. Wc zijn cr ook aIhankcIijk van. AIrhans, dar dcnkcn wc. Ecn
groor dccI van dc wcrkncmcrs in Ioondicnsr is crg gchcchr aan hcr vasrc
maandsaIaris cn vakbondcn sraan ovcr hcr aIgcmccn aIwijzcnd rcgcnovcr
bcIoningssysrcmcn dic hicrvan aIwijkcn.
Dc vraag is hocIang dir gcId-voor-rijdbcIoningssysrccmnog srand-
houdr. Dc cconomic hccIr zich onrwikkcId, maar hcr bcIoningssysrccmis
nicr mccgccvoIuccrd. Dc rcsuIrarcn dic wcrkncmcrs bchaIcn dic mcr hun
hooId wcrkcn, kunncn van pcrsoon ror pcrsoon srcrk uirccnIopcn. Dar
middcIr zich nicr uir, zoaIs bij dc rragc cn dc sncIIc handwcrkcr. In ccn
organisaric dic hooIdzakcIijk uir kcnniswcrkcrs bcsraar, Icvcrr dc cnc
wcrkncmcr nauwcIijks waardc aan dc organisaric - oI zcIIs ccn ncgaricvc
waardc - rcrwijI ccn andcrc wcrkncmcr misschicn wcI ccn miIjocn curo
aan waardc Icvcrr door ccn sIimidcc rc oppcrcn.
Doordar organisarics gcdwongcn zijn omsrccds nadrukkcIijkcr rc
kijkcn naar dc rocgcvocgdc waardc dic zij Icvcrcn, zuIIcn zij auromarisch
I60
FASCkATl F
ook mccr kijkcn naar dc waardc dic cIkc individucIc wcrkncmcr Icvcrr. Hcr
Iigr voor dc hand dar dc bcIoningssysrcmcn dar parroon gaan voIgcn. Er zaI
ccn vcrschuiving oprrcdcn van gcId voor rijd naar gcId voor waardc. Dczc
rrcnd is onvcrmijdcIijk, omdar dc wcrkncmcr srccds mindcr aIhankcIijk
wordr van zijn vasrc baan cn zijn vasrc saIaris. Immcrs, in dc casycraric kan
icdcrccn rcIaricI gcmakkcIijk voor zichzcII bcginncn. Ecn wcrkncmcr dic
vccI waardc Icvcrr, zaI daaromvakcr dan ooir gcncigd zijn omccn bcIoning
aI rc dwingcn voor dc waardc dic hij Icvcrr.
0L0 00k Wkkk0
Ecn bcIoning voor dc waardc dic wc Icvcrcn, dar is hccI hard schrikkcn
voor dc mccsrc mcnscn.
Maar waaromcigcnIijk? Zijn zc soms bang dar zc hun baan kwijr
rakcn? Zijn zc bang dar zc in hun huidigc Iuncric dc organisaric rc wcinig
waardc Icvcrcn omhun saIaris rc rcchrvaardigcn? OI wordr op grorc schaaI
rc wcinig dc vraag gcsrcId: 'HocvccI waardc Icvcr ik?' Dar is nicr pcr dchni-
ric hcrzcIIdc aIs hcr saIarisbcdrag waarvoor dc Iuncric op dc IoonschaaI
sraar. Ecn dccI van dc wcrkncmcrs Icvcrr [vccI) mccr waardc dan hcr saIaris,
ccn andcr dccI [vccI) mindcr.
In vccI organisarics bcsraan Iuncrics dic ooir in hcr Icvcn zijn gcrocpcn
omdar zc nodig warcn, maar waarvan dc noodzaak inmiddcIs achrcrhaaId
is. Vaak bIijvcn zc nog gcruimc rijd bcsraan, omdar dczc Iuncrics vcrankcrd
zijn in dc hicrarchischc organisaricsrrucruur. Dc wcrkncmcrs dic dczc
Iuncrics vcrvuIIcn, zijn wcIbcschouwd voornamcIijk bczig mcr hcr in srand
houdcn van dc Iuncric. Hcr zijn vooraI dczc Iuncrics waarin dc burcaucra-
ric wordr gccrcccrd.
Gck cigcnIijk, wanr aIs ccn Ioodgicrcr oI gIaszcrrcr kIaar is mcr zijn
wcrk, dan vcrrrckr hij cn sruurr ccn Iacruur. Dan bIijIr hij nicr nodcIoos
rondhangcn. Maar Iuncrics in ccn organisaric, oI hcIc aIdcIingcn, oI com-
pIcrc organisarics, zcggcn maar zcIdcn dar hcr wcrk kIaar is. Dar is ccn
rcchrsrrccks gcvoIg van hcr sysrccmvan vasrc bancn mcr ccn vasr saIaris.
GcId voor waardc in pIaars van gcId voor rijd hccIr aIs onIosmakcIijk
gcvoIg dar Iuncrics dic ccn ncgaricvc waardc opIcvcrcn, gcschrapr zuIIcn
wordcn, cn dar van Iuncrics dic rc wcinig waardc opIcvcrcn hcr saIaris naar
bcncdcn zaI wordcn bijgcsrcId. Dar kIinkr misschicn hccI hard, maar hcr is
nicr wczcnIijk andcrs dan ccn koopman dic IaiIIicr gaar omdar hij waardc-
Iozc spuIIcn Icvcrr.
Voor wcrkncmcrs in Ioondicnsr Iigr dir gcvocIigcr. Gcdurcndc dc
indusrricIc rcvoIuric is in vrij brcdc maarschappcIijkc kring hcr idcc
gcgrocid dar dc vasrc baan cn hcr vasrc saIaris ramcIijk hciIig zijn. Hcr is
nicr sociaaI omhicraan rc rorncn, vindcn vcIcn.
I6I
11: AhuFkS wFkKFh, SLl MMFk wFkKFh
Waarbij dc vraag onbcanrwoord bIijIr oI hcr dan wcI sociaaI is ommcnscn
jarcnIang wcrk rc Iarcn docn war gccn waardc opIcvcrr. Door hcr acccnr rc
vcrschuivcn naar dc gcIcvcrdc waardc, zuIIcn bcdrcigdc wcrkncmcrs zich
gaan aIvragcn hoc zij in dc huidigc Iuncric hun wcrkzaamhcdcn kunncn
vcrandcrcn omdc organisaric voIdocndc waardc rc kunncn Icvcrcn omhun
saIaris rc rcchrvaardigcn. OI zuIIcn zc andcrc Iuncrics binncn dc organisa-
ric gaan zockcn waar zc mccr waardc kunncn Icvcrcn, oI andcrc Iuncrics
binncn ccn andcrc organisaric. Dcsnoods in ccn hccI nicuwbcrocp, aIs zc
in hcr huidigc bcrocp onvoIdocndc waardc kunncn Icvcrcn. Dar kan voor
dc individucIc wcrkncmcr ccn hnancicIc achrcruirgang bcrckcncn, maar
daar sraar rcgcnovcr dar mcnscn ovcr hcr aIgcmccn mccr IcvcnsgcIuk crva-
rcn aIs zij wcrk uirvocrcn dar zc aIs zinvoI crvarcn. En wcrk dar gccn
waardc opIcvcrr, kan mociIijk aIs zinvoI wordcn crvarcn. Andcrs gcsrcId:
hoc gcIukkig zaI ccn wcrkncmcr zijn aIs hij ccn gocd saIaris vcrdicnr aIs
chcI TcIcxkamcr, rcrwijI cr aI jarcnIang gccn cnkcIc rcIcx mccr is binncngc-
komcn?
kh0kS Wkkh:
0 lhL00 kh Wkkk0 0F 0 WkkL0k
Bij cIkc vcrandcring in ccn organisaric oI in dc samcnIcving zijn cr indivi-
ducn dic crop vooruirgaan cn individucn dic crop achrcruirgaan. Dar zaI
nicr andcrs zijn aIs bcIoningssysrcmcn gaan vcrschuivcn van gcId voor rijd
naar gcId voor waardc. Hcr gcvoIg is ccn hcrschikking van Iuncrics cn saIa-
risscn. Pcr saIdo zaI cr mccr waardc wordcn gccrcccrd. Dus ook op coIIcc-
ricI wcrkncmcrsnivcau zaI cr mccr vcrdicnd wordcn. Maar op individuccI
nivcau zuIIcn wcrkncmcrs dic rc wcinig waardc Icvcrcn ccn inkomcnsda-
Iing rcgcmocr zicn. En wcrkncmcrs dic gccn cnkcIc waardc Icvcrcn, zuIIcn
onrsIagcn wordcn.
Dar kIinkr vrcscIijk ingrijpcnd, maar schijn bcdricgr. In hcr huidigc
arbcidskIimaar zijn immcrs ook aI zccr grorc inkomcnsvcrschiIIcn cn
vaIIcn ook aI miIjocncn mcnscn buircn dc boor. VoIgcns dc Iaarsrc cijIcrs
van hcr CBS hcbbcn in NcdcrIand 8,o miIjocn mcnscn ccn inkomcn uir
arbcid cn o, miIjocn ccn inkomcn uir cigcn ondcrncming. Daarrcgcnovcr
sraan , miIjocn mcnscn mcr ccn [aanvuIIcndc) uirkcring. Inkomcnssprci-
ding cn [voIIcdigc) wcrkgcIcgcnhcid wordcn bcpaaId door dc poIirickc
kcuzcs dic gcmaakr wordcn. Ecn vcrschuiving naar gcId voor waardc hccIr
daar nauwcIijks invIocd op. Bij ccn gcIijkbIijvcndc hocvccIhcid bancn
wordcn dic bancn vcrdccId ondcr dc mcnscn dic dc groorsrc waardc
kunncn Icvcrcn aan dc organisaric. Nu wordcn dc bancn vcrdccId ondcr
mcnscn dic hcr bcsr in dc hicrarchischc organisaricsrrucruur passcn.
I62
FASCkATl F
Hcr vccIgchoordc argumcnr dar ccn vasr maandIoon bcschcrming aan dc
zwakkcrcn bicdr, is rwijIcIachrig. WcIIichr zijn cr in dc hogcrc inkomcns-
carcgoric mccr mcnscn dic rc wcinig waardc Icvcrcn dan in dc Iagc inko-
mcnscarcgoriccn. Ecn rrcndvcrschuiving van gcId voor rijd naar gcId voor
waardc zaI hccI vccI invIocd hcbbcn op dc wcrkvIocr. ZoIang cr ccn gcId-
voor-rijdsysrccmbcsraar, zaI dc aandachr van dc organisaric voornamcIijk
uirgaan naar dc hocvccIhcid gcIcvcrdc wcrkurcn.
Wcrkncmcrs passcn zich daaraan aan. AIs bijvoorbccId op rijd komcn
zwaardcr wccgr in dc bcoordcIing dan dc kwaIircir van hcr gcIcvcrdc wcrk,
dan is hcr ccn Iogisch gcvoIg dar dc wcrkncmcr mccr zijn bcsr docr omop
rijd rc komcn dan omgocd wcrk rc Icvcrcn. Zodra dc nadruk vcrschuiIr van
rijd naar waardc, wordcn prikkIokkcn mcrccn ovcrbodig. Zodra dc rcsuIra-
rcn wordcn gcmcrcn in pIaars van dc arbcidsurcn, wordcn hcxibcIc wcrk-
rijdcn ccn vanzcIIsprckcndhcid, ncr aIs rhuiswcrkcn. Wanr zou ccn wcrk-
ncmcr dic rwcc uur pcr dag in dc hIc sraar in dic urcn zovccI waardc
Icvcrcn? Hcr zou zcIIs wcI ccns zo kunncn zijn dar aIs gcvoIg van gcId voor
waardc dc hIcs vcrdwijncn zondcr dar cr ccn cxrra sncIwcg aangcIcgd hocIr
rc wordcn. Dc vcrpIichrc dagcIijksc kanroorgang is immcrs voornamcIijk
ccn uirvIociscI van hcr gcId-voor-rijdprincipc. Wanr aIs dc organisaric
wcrkncmcrs bcraaIr voor hcr aanraI gcIcvcrdc urcn, wiI mcn dic urcn ook
kunncn rcIIcn cn conrroIcrcn.
In dc hogcrc Iuncrics in dc organisaric zijn mcnscn vaak ccn hink dccI
van hun wcrkrijd bczig mcr dc hicrarchic. Mcr hcr vciIigsrcIIcn van dc vcr-
ovcrdc pIck in dc hicrarchic oI mcr srijgcn in dc hicrarchic. Mcr hcr bcdcn-
kcn, uirvocrcn cn conrroIcrcn van proccsscn dic mcr namc dicncn voor hcr
handhavcn van dc hicrarchischc organisaricsrrucruur. HocwcI ccn dccI van
dczc wcrkzaamhcdcn nurrig zaI zijn, kunncn wc ons aIvragcn hocvccI
waardc wordr gcIcvcrd in aI dczc urcn. Ecn gcId-voor-waardcsysrccmzaI
icdcrccn srimuIcrcn omdczc vraag ook daadwcrkcIijk rc srcIIcn cn omdc
wcrkzaamhcdcn mccr rc richrcn op hcr Icvcrcn van waardc. Maar zoIang dc
bcIoning in dc prakrijk aIhangr van dc posiric binncn dc hicrarchic [dc
Iuncric cn dc bijbchorcndc saIarisschaaI) cn hcr aanraI wcrkurcn, onrbrcckr
dic prikkcI, cn zaI dc aandachr ook vooraI gcrichr zijn op hcr bchoud cn/oI
vcrkrijgcn van ccn Iuncric.
Doordar organisarics zich srccds vakcr zuIIcn aIvragcn hocvccI waardc
ccn Iuncric opIcvcrr, is ccn radicaIc cuIruurvcrschuiving op dc wcrkvIocr
rc vcrwachrcn. Dir cIIccr wordr nog ccns vcrsrcrkr doordar ook dc wcrk-
ncmcrs zich srccds mccr aIvragcn hocvccI waardc hun baan hcn opIcvcrr.
Hcr saIaris cn dc srarus van ccn Iuncric zijn nicr Iangcr dc cnigc sruur-
middcIcn omwcrkncmcrs rc srimuIcrcn oI aI rc schrikkcn.
I63
11: AhuFkS wFkKFh, SLl MMFk wFkKFh
k000k0 khhlS
Machincs hcbbcn ondcrhoud nodig. En srroomoI andcrc brandsroI. Dc
brandsroI waar wcrkncmcrs in ccn organisaric op draaicn, is kcnnis. Hcr
jammcrIijkc is aIIccn dar dc kcnnis dic in organisarics wordr rocgcpasr
bijna aIrijd srcrk vcroudcrd is. Dir is ccn rcchrsrrccks gcvoIg van dc hicrar-
chic. Dar bcginr aI door dc hicrarchischc srrucruur in dc ondcrwijs- cn
opIcidingcnsccror, waardoor dc kcnnis uir Iccrbockcn pcr dchniric aI jarcn
achrcrIoopr op dc mccsr acrucIc kcnnis [zic hooIdsruk ().
Bovcndicn is dc kcnnis dic schoIcn cn opIcidingcn ovcrdragcn vaak nog
aIgcsrcmd op dc ciscn van dc hicrarchischc organisaricsrrucrurcn. Er is
rcIaricI vccI aandachr voor Icircnkcnnis. Wc Icrcn insrrucrics van bovcnaI
op rc voIgcn. Maar cr is rcIaricI wcinig aandachr voor Icrcn hoc wc mocrcn
Icrcn, voor samcnwcrkcn, voor kcnnis dcIcn cn uirwisscIcn, voor hcr vcrza-
mcIcn cn ordcncn van inIormaric, voor hcr crcaricI zockcn van opIossin-
gcn, voor hcr omgaan mcr cn hcr onrdckkcn van nicuwc huIpmiddcIcn cn
dc nicuwc, sIimmcrc wcrkwijzcn dic daardoor mogcIijk wordcn.
WlJ IlJh L Mk 0l0l81 0kh W 0hkh
Dc mccsrc kcnniswcrkcrs bcginncn hun wcrkdag mcr hcr aanzcrrcn van
hun pc cn cindigcn hun wcrkdag mcr hcr aIsIuircn crvan. Dar docn wc aI
jarcn. Wc zijn cr vcrrrouwd mcc gcraakr. En mcdc daardoor dcnkcn wc
aIIcmaaI dar wc ons wcrkruig bchccrscn. Maar is dar wcI zo?
Er zijn ook hccI war NcdcrIandcrs dic dcnkcn dar zc rcdcIijk Duirs
sprckcn, rcrwijI zc cigcnIijk aIIccn maar icrs hardcr gaan prarcn cn Ncdcr-
Iandsc woordcn mcr ccn Duirs acccnr uirsprckcn. Dc gcmiddcIdc kcnnis-
wcrkcr in dc hicrarchischc organisaric hanrccrr zijn compurcr ncr zo aIs
ccn bcsruurdcr zijn Iuxc auro mcr ccn dashboard mcr hondcrd knopjcs: hij
kan cr prima in rijdcn, maar gcbruikr nauwcIijks mccr dan sruur, rcmcn
gaspcdaaI.
Inrcrncr cn c-maiI warcn voor zooo ccn zcIdzaamhcid, dus mcnscn
bovcn dc _o a _ jaar hcbbcn rijdcns hun opIciding nooir Ics gckrcgcn in
hcr gcbruik crvan. Maar ook Iarcr hcbbcn zc op hun wcrk maar zcIdcn
pIanmarigc bijschoIing gckrcgcn in hcr pc-gcbruik. En zo kan hcr gcbcu-
rcn dar dc doorsncckcnniswcrkcrs zo'n uur pcr dag achrcr ccn compurcr
zirrcn, maar van dc mccsrc dingcn dic zc mcr dar apparaar kunncn docn,
nog nooir gchoord hcbbcn. Laar sraan dar icmand in dc organisaric dar ooir
aan zc hccIr uirgcIcgd.
Hrm-aIdcIingcn hcbbcn vccI aandachr voor Icidcrschapscursusscn cn
dc onrwikkcIing van managcmcnrkwaIircircn, maar hcr bijspijkcrcn van
digiraIc vaardighcdcn wordr vcrwaarIoosd. Er wordr nog srccds vccI gcId
uirgcgcvcn aan durc IT-opIossingcn, rcrwijI cr bcrcrc cn vccIaI graris opIos-
I64
FASCkATl F
singcn voorhandcn zijn. Dc mccsrc kcnniswcrkcrs gcbruikcn maar ccn
Iracric van dc mogcIijkhcdcn dic op hun compurcr oI rcIcIoon zirrcn.
AIs cr crgcns cIhcicncywinsr rc bockcn vaIr, dan is hcr wcI op dir rcrrcin.
Wc kunncn cchr vccI mccr docn, in mindcr rijd, mcr mindcr srrcss, rcgcn
Iagcrc kosrcn. AIs ccn organisaric aIIccn aI hcr 'Iaaghangcndc Iruir' zou
pIukkcn, zoaIs sIimomgaan mcr maiI, rss, LinkcdIn cn Twirrcr, dan zou zij
aI ccn aanzicnIijkc kosrcnbcsparing kunncn bcrcikcn cn rcgcIijkcrrijd haar
sIagkrachr vcrgrorcn.
Wkkk0M L klh0kh I0 hkh0l0 IlJh M1 0 F0
Dc digiraIc vaardighcdcn binncn ccn organisaric kunncn op ccn hccI ccn-
voudigc wijzc - zondcr kosrcn - wordcn vcrgroor door rc kijkcn hoc kindc-
rcn hun pc-vaardighcid Icrcn.
Kindcrcn zijn zo vrcscIijk handig mcr dc compurcr, wordr vaak gczcgd.
Zc Icrcn vccI sncIIcr. Maar dar is nicr waar. Ecn kind Iccrr nicr sncIIcr, maar
ccn kind Iccrr op ccn hccI andcrc manicr. Hcr mccsrc war kindcrcn van
compurcrs cn van inrcrncr wcrcn, hcbbcn zc van andcrc kindcrcn gcIccrd.
Kindcrcn Icrcn voornamcIijk van cIkaar. Vandaag spccIr Daan bij Emma.
En morgcn spccIr Emma bij Scm. Zc zirrcn samcn achrcr ccn compurcr cn
vcrrcIIcn cIkaar dc rrucs cn dc rips dic zc kcnncn. BcIangrijk daarbij is dc
inIormcIc scrring. Dc kcnnisuirwisscIing gaar Iangs ccn hicrarchicIozc
wcg. Ecn kind wccr nicr zo gck vccI, maar aI dic kindcrcn samcn vormcn
ccn zwcrmmcr ccn cnormc coIIccricvc inrcIIigcnric. Kindcrcn zijn kIcinc
casycraarjcs in dc dop. AIs zc icrsjc oudcr zijn, zockcn zc dc onIincncrwcr-
kcn op. AIs zc icrs wiIIcn wcrcn, srcIIcn zc hun vraag onIinc. Zc dcIcn hun
kcnnis mcr hondcrdcn bckcndcn cn onbckcndcn. Zc gcvcn cn zc ncmcn.
Organisarics kunncn hccI vccI Icrcn van dc manicr waarop kindcrcn
hun digiraIc vaardighcdcn vcrwcrvcn. AIsrappcn van hcr kIassickc hicrar-
chischc IccrmodcI is ccn zccr gocdkopc mcrhodc omhccI vccI cIhcicncy rc
winncn. Omrc Icrcn hcr wcrk bcrcr rc organiscrcn, hcb jc gccn consuIranrs
nodig. Dc kcnnis is aI in huis, maar wordr nicr gcdccId. Omdar hcr in dc
kIassickc hicrarchischc srrucruur nicr normaaI is aIs mcnscn dwars door dc
organisaric kcnnis mcr cIkaar dcIcn. Srudcnrcn dic vcrs in dicnsr zijn gcko-
mcn bij ccn organisaric - oI zcIIs sragiairs - hcbbcn vaak vcrsc kcnnis dic
hccI rcIcvanr is voor dc rop van dc organisaric. Maar mcr hcn wordr nicr
gcpraar, wanr zij zijn maar sragiairs. Hcr hicrarchischc dcnkcn in grorc,
Ioggc organisarics is rc duur, is nicr cIIccricI gcnocg cn kan nooir Iang
srandhoudcn. In dc casycraric Icvcn wc van hcr dcIcn van kcnnis. En dar is
hcr omgckccrdc van war dc burcaucrarischc organisaric docr.
I65
11: AhuFkS wFkKFh, SLl MMFk wFkKFh
SLlMMk Wkkh lS hl1 I0 M0lLlJk
SIimmcr wcrkcn is nicr zo mociIijk. SIimmcr wcrkcn wordr vaak rcgcngc-
houdcn door dc organisaricsrrucruur. Ecn hccI hcrkcnbaar voorbccId van
bcIcmmcringcn dic ccn burcaucrarischc organisaric opwcrpr rcgcn hcr
dcIcn van kcnnis is hcr soIrwarcsyndroom. In vccI organisarics is hcr vcrbo-
dcn omsoIrwarc rc downIoadcn van inrcrncr. Dar is ccn grorc gcmisrc kans.
Daardoor hcbbcn mcnscn rhuis krachrigcr huIpmiddcIcn rcr bcschikking -
dic mccsraI ook nog ccns graris zijn - dan dc vaak pcpcrdurc rooIs waar
mcn noodgcdwongcn binncn dc kanroormurcn mcc mocr wcrkcn.
Ecn andcrc rypischc burcaucrarischc bcIcmmcring bij hcr kcnnis dcIcn,
is hcr vaIsc cigcn-rijdprincipc. Dar onrsraar aIs Daan cn Emma ricn jaar
Iarcr coIIcga's zijn gcwordcn. Emma zicr dar Daan crg incIhcicnr mcr zijn
OurIook omgaar. Ncr aIs vrocgcr in dc ricncrkamcr gaan zc samcn achrcr
Daans pc zirrcn, wanr Emma wiI hcmccn paar rrucjcs Icrcn, hoc hcr vccI
handigcr kan. Maar dc scrring van dc kcnnisovcrdrachr is nicr Iangcr hic-
rarchicIoos, wanr ncr aIs Daan hcr bijna bcginr rc bcgrijpcn, komr dc aIdc-
Iingsmanagcr voorbijgcIopcn cn maanr hij hcr rwccraI om'wccr sncI aan
hcr wcrk rc gaan'. En vocgr daar nog aan roc: 'Dar gcspccI mcr jc OurIook
doc jc maar in jc cigcn rijd.' Ecn voor vcIcn hcrkcnbaar raIcrccIrjc in dc
burcaucrarischc organisaric. Emma krijgr nicr ccns dc kans omuir rc
Icggcn dar aIs zij nu ccn uur bcsrccdr aan hcr dcIcn van haar kcnnis mcr
Daan, Daan dan voorraan cIkc dag ccn haIIuur cxrra rijd winr omwaardc rc
Icvcrcn aan dc organisaric. Dc aIdcIingsmanagcr hccIr gccn rijd omdaar-
naar rc Iuisrcrcn. 'Wanr rijd is gcId', zcgr hij, aIvorcns sncI door rc Iopcn
naar dc voIgcndc mcdcwcrkcr, dic hij mocr conrroIcrcn oI dic wcI mcr zijn
wcrk bczig is.
Zijn voIwasscncn nog wcI in sraar, omop dczcIIdc manicr kcnnis rc
dcIcn aIs kindcrcn? Hcbbcn zc nicr ccn hicrarchischc srrucruur nodig omrc
kunncn wcrkcn? Ncc, voIwasscncn zijn nog srccds prima in sraar omin ccn
hicrarchicIozc scrring rc Iuncrioncrcn. Dar docn zc bijvoorbccId in gczin-
ncn, IamiIics, vricndcngrocpcn, vrijwiIIigcrsprojccrcn cn vcrcnigingcn. In
aI dczc grocpcn wordcn gccompIicccrdc rakcn voIbrachr door voIwasscncn
dic inIormccI samcnwcrkcn.
0 S1kh0kkk0kh0FJS 0F h1 0kSh80kk0
kh 0 lhF0kMk1lSkMhLlh0
Dc inIormaricsamcnIcving hccIr hondcrdcn nicuwc rooIs voorrgcbrachr
waarmcc wc bcrcr, makkcIijkcr, Icukcr cn sncIIcr kunncn wcrkcn. Gccn
ingcwikkcIdc oI durc appararcn, maar gcwoon srandaardknopjcs op hcr
dashboard van dc inIormaricsamcnIcving. Dc rooIs zijn aI grorcndccIs aan-
wczig in dc compurcrs dic in organisarics op cIkc kanroorwcrkpIck sraan.
OI zc zijn mcr diczcIIdc compurcr binncn ccn minuur graris op rc haIcn
I66
FASCkATl F
van inrcrncr. Maar dic knopjcs wordcn nog maar mondjcsmaar gcbruikr in
organisarics. Hcr rcguIicrc ondcrwijs schicr drasrisch rckorr in hcr Icrcn
bcdicncn van dic srandaardknopjcs. Ook dc inrcrnc opIcidingcn binncn
organisarics hcbbcn hcr onrwikkcIcn van digiraIc vaardighcdcn schromc-
Iijk vcrwaarIoosd. Dc opIossing Iigr voor hcr oprapcn.
Voor icdcrc organisaric Iiggcn cr ruimschoors mogcIijkhcdcn omdc
cIhcicncy cn dc concurrcnricposiric aanzicnIijk rc vcrbcrcrcn, door mccr
gcbruik rc makcn van dc onbcnurrc kcnnis dic rccds in cn rond dc organi-
saric aanwczig is. Daar zijn bijzondcr wcinig invcsrcringcn voor nodig.War
sIcchrs nodig is, is ccn casycrarischc houding. Hcr bcscI dar hcr Icvcrcn van
waardc dc cnigc wcg is omdc conrinuIrcir van dc organisaric rc waarbor-
gcn. War ook nodig is: mccr bcwusrwording van hoc dc hicrarchischc srruc-
ruur dc vooruirgang bcIcmmcrr, cn vcrvoIgcns dc mocd omdc hicrarchi-
schc rcgcIs cn proccdurcs rc Iarcn vicrcn. Mindcr burcaucraric cn mccr
casycraric.
h0 h0 k0k?
WWW.kS0kk1l.hLfh0k0k
1h MSSk0 lS 8Lkh0klJkk 0kh 1h MSSh0kl
Op dczc Iaarsrc pagina rrcI jc dc casycrarischc mcningcn cn rcccnsics van
mcnscn dic cr war van mogcn vindcn, namcIijk dic van dc Iczcrs cn gcbruikcrs
van $casycraric.
'Vandaag $casycraric uirIczcn van rcsourccrcr. Ecn aanradcr voor... cigcnIijk
icdcrccn.' - 1oor tomgoumuu
'Easycraric mocr gcIczcn wordcn!' - 1oor iutrgrutirrourh
'Lccsr Ickkcr wcg. Maar had cr icrs mccr van vcrwachr omccrIijk rc zijn. Nicr-
rcmin hccIr hcr mijn gccsr gcvocd cn vcrrijkr.' - 1oor sillogrrlrmu
'HcIdcr cn bcgrijpcIijk gcschrcvcn, marcric is inrcrcssanr voor managcrs, mar-
kcrccrs ovcrhcid cn ondcrwijs' - 1oor lrxhupr
'Ik vind dar $casycraric vcrpIichrc Iccsvocr op schooI mocr wordcn, wanr waar
kan jc bcrcr bcginncn?' - 1oor Tiuu-mu
'Inrcrcssanr bock dar Easycraric van rcsourccrcr, ovcr dc gcncraric dic voor-
bij burcaucraric gaar' - 1oor usrhumiurr
'Easycraric is ccn vIor Iccsbaar, inspircrcnd bock mcr spccIsc gcdachrcn ovcr
ccn andcrc, mogcIijkc inrichring van dc maarschappij' - 1oor lurtoulurtiju
'Easycraric aan hcr Iczcn, bcn ook bczig roc rc passcn wanr hcr gccIr vccI cncr-
gic cn IoI.' - 1oor sumorlr
'Easycraric - nog maar ccn paar bIadzijdcn gcIczcn, maar dc inspiraric wordr
pcr woord gcIcvcrd - mccr Icidr ror ovcrdosis' - 1oor soulrsthrr
'Easycraric is ccn vcradcming cn kan Icidcn ror mccr cchrhcid cn gcvocI cn
mindcr papicr.' - 1oor uvrjl
'$casycraric aan hcr Iczcn. Bcnicuwd hoc dir binncn onzc organisaric kan
wcrkcn. Dc anrwoordcn zijn cr, dc mcnscn zijn cr. Nu zc vcrbindcn.' - 1oor
vuumuuuru
'$casycraric uir, war ccn absoIurc roppcr!' - 1oor SrrgrKol
Jc hcbr Easycraric voIIcdig uirgcIczcn. Hcb jij ook ccn mcning, ccn voorbccId,
ccn idcc, ccn aanvuIIing oI ccn opmcrking ovcr dc Easycraric-hIosohc?
Vasr wcI. VoIg dc gcsprckkcn cn mcningcn ovcr Easycraric op rwirrcr via
$casycraric cn Iaar jouwmcssagc horcn.
E
A
S
Y
C
R
A
T
I
E
D
E

T
O
E
K
O
M
S
T

V
A
N

W
E
R
K
E
N

E
N

O
R
G
A
N
I
S
E
R
E
N
E
A
S
Y
C
R
A
T
I
E
A
s
l
a
n
d
e
r

&

W
i
t
t
e
v
e
e
n
Martijn Aslander
Erwin Witteveen
Stel het doel centraal en niet de regeltjes om de regeltjes
In grote, logge organisaties heerst vaak een verstikkende bureaucratie, die het onmogelijk
maakt om de grote vraagstukken op te lossen. Er zijn genoeg mensen die de oplossingen
hebben, maar zij worden nog al te vaak belemmerd door regels, hirarchien en een gebrek
aan samenwerking. Dat moet en kan anders: vervang de bureaucratie door de easycratie!
De easycratie is een netwerk van professionals, dat naast de traditionele bureaucratien
een steeds machtiger en invloedrijker bolwerk wordt. En dat uiteindelijk zelfs de bestaande
bureaucratie zal dwingen ook easycratisch te worden.
Easycratie roept op tot een nieuwe manier van werken, organiseren n samenwerken die
dwars door bestaande organisatiestructuren heen gaat. Het laat zien hoe je samen met
andere bevlogen professionals het verschil kunt maken, ongeacht je plaats in de traditionele
hirarchie. Je hoeft niet eerst CEO of minister-president te worden om dingen te kunnen
verbeteren. Je moet er alleen voor zorgen dat je de juiste spelregels kent. Want van boven
naar beneden werkt anders dan van beneden naar boven.
Martijn Aslander geeft lezingen over onderwerpen als de netwerksamenleving, web 2.0, het
slim delen van kennis, collectieve intelligentie en zwermen; d ingredinten van de easycratie.
Erwin Witteveen is een journalist/publicist die met humor en diepgang ingewikkelde zaken in
heldere taal opschrijft. Hij schrijft voor vakbladen op het gebied van marketing en management.
Inspirerend
Geweldig boek
Baanbrekend
Opgewarmd prutje van overbekende boeken
Vlot geschreven, zeer leesbaar
Erger dan koffie voor het slapen
Per direct uitdelen op alle hogescholen en universiteiten
Je leest het zo uit en bent toch een leven rijker
2e oplage met een voorwoord van Frans Roemen
en een extra case op pagina 141!
801
978 90 5261 702 2
Omslag Easycratie 2e oplage 04-10-2010 16:41 Pagina 1