Just - In - Time (JIT)

1.1 2 1.2 Shembujt: Toyota Motor Corporation dhe

Hyrja

Dell

2-3 1.2.1 Shembulli i par industria e automobilave Toyota Motor Corporation ..... 2 1.2.2 Shembulli i dyt kompania e kompjuterave Dell ........................................ 3 1.3 Avantazhet .............................................................................................. .................... 4-5 1.3.1 Sistemi i inventarizimit "Just in Time " i krijon mundsin kompanis t ket kontroll

m t madh mbi kostot duke perfituar kshtu kosto m t ulta .................................. 4 1.3.2 Prdorimi i sistemit "Just in Time " bn t mundur q organizata t ket m shum likuiditet ......................................................................... ........................................................... 5 1.3.3 .............. 5 1.4 Disavantazhet ....................................................................................................... ........................... 6-7 1.4.1 Mundsia e largimit t fuqis puntore, sidomos asaj m t aft ................................. 6 1.4.2 Prirjet e tregut mund t mos kapen n kohen e duhur .................................................... 6 1.4.3 Mosrespektimi i afateve nga furnizuesit ....................................................................... 7 1.5 Organizimi Just-in-Time te firma KRAFT ........................................................... 7-8 Konkluzione dhe Bibliografia ........................................................................ 9 Vendosja e afateve ..............................................................................................................

Just-in-Time (JIT)

1.1 Hyrja
Just-in-Time (JIT) sht nj ide e levizjes dhe q ka fituar pranim t gjr n komunitetin e biznesit gjat dekades s kaluar. Ideja e Just-in-Time (JIT) sht, q nj firm t ket nj furnizues n ate moment kur sht e nevojshme. Nj firm q dshiron t arrij kt objektiv duhet vazhdimisht t kerkoj nj mnyre pr t reduktuar mbeturinat (gjitha vlerat q nuk i shtojn vler produktit) dhe t rris vlerat. Pra, Just-in-Time (JIT) ka pr qellim eleminimin e t gjitha llojeve t mjeteve t cilat jan t paprdorshme. Just-in-Time (JIT) ka nje fokus t prgjithshem strategjik pr tu ofruar kompanive nj sasi t jashtzakonshme t kursimeve. Ka nj larmi t madhe t kompanive dhe industrive q kan perjetuar kto kosto t kursimeve.

1.2
Motor

Pr hulumtimet tona shkurtimisht ne do t shfaqim Dell edhe Toyota Corporation si shembuj q t msojm efektet q Just-in-Time (JIT) ofron.

1.2.1 Shembulli i par industria e automobilave

Toyota Motor Corporation (TMC)
Do ta fillojm diskutimin ton me industrin e autompbilave Toyota Motor Corporation (TMC). Metoda Just-in-Time (JIT) sht nj filozofi menaxheriale q sht prdorur pr her t par tek TMC n vitin 1950. Kjo sht nj strategji inventarizimi e themeluar nga kryeinxhinieri TMC po n kt vit, i cili quhej Taiichi Ohno. N fillimet e prdorimit t ksaj strategjie duhet pranuar se TMC njohu disa probleme, por q shum shpejt shkoi drejt permirsimit t tyre dhe nxori ant m frytdhnse t Justin-In Time (JIT). Kjo metod sht prdorur pr her t par n Japoni, por q shum shpejt mori prhapje t gjr edhe n SHBA dhe n Europe. Si e prmendm dhe n fillim, shkurtimisht e gjith filozofia e ktij sistemi inventarizimi mund t prmblidhet me mundsin e t pasurit t materialeve t duhura n kohen e duhur, n vendin e duhur dhe n sasin e duhur. Prandaj kompania nuk mban 3

inventare t teprta npr magazina, qofshin kto lend e par apo edhe produkte gjysm t gatshme. Duke u bazuar n statistikat dhe n prirjet e trgut, kompania mban ose jo inventare n prqindje krejtsisht t vogl. Materialet e nevojshme pr vazhdimin e prodhimit porositen vetem kur bien nn nj nivel t caktuar minimal, i cili quhet niveli i porosis, duke mos zn vend kshtu n magazinat e organizates.

1.2.2 Shembulli i dyt kompania e kompjuterave

Dell
Ndrsa n shembullin e dyt do t flasim pr kompanin e kompjuterave kompanin Dell, e cila merr pjes n industrin e teknologjis kompjuterike, sht e vetmja kompani q ndollet n fushen e industris s kompjuterave dhe q prdor efektivisht metoden Just-inTime (JIT). Dell, qndrimi i saj brenda industris sht rezultat i nj fokusi strategjik t tyre pr t reduktuar inventaret dhe aerodinamiken e shprndarjes. Kjo strategji u ka lejuar atyre ta mbajn te pranishm inventarin vetm pes dit (DI D RECT, 2001). Kjo sht periudha m e shkurter qe inventari te qendroj mbrenda kompanis, sipas Mike Gray.Ai ka deklaruar se shumica e kompanive brenda industris s kompjuterave aktualisht mbajn 20 - 30 dit inventaret. (Personal Communication Mar 10, 2005). Sasi e kufizuar e inventarit t mbajtur nga Dell ka "krijuar vlera pr klientt e tyre. Vlera e krijuar pr klientt e tyre sht n funksion t integrimit t t gjith vlers zinxhir: shpikje, zhvillim, projektim, prodhim, logjistik, shrbime, shprndarje dhe shitja" (DI D RECT, 2001). Integrimi i gjith vlers zinxhiri krijon dukshmri m t fort dhe Dell siguron marrdhniet mes klientve t tyre dhe furnizuesit. Kjo u lejon atyre q n nj shikimi t vetm "t investoj n at q duan klientt e tyre, n vend q t prpiqet t gjej me mend se far ata mund t duan" (DI D RECT, 2001). Kjo strategji i ofron kompanis Dell nj avantazh ne kohn e tregut . Klientet e tyre mund t marrin kompjuter t teknologjis s fundit, Pentium 4 dhe t lidhura me t gjitha sistemet operative 85 dit m shpejt se HP. Komopanit q prdorin kt metod drejtohen nga sinjale t tilla sic jan ndryshimet n krkes n treg pr produktin apo edhe flett e porosive pr produktet e tyre. Nje sondazh i 4

fundit tregon se 71% e firmave e prdorin metoden Just-in-Time (JIT) n proceset e tyre. Ky ishte nj kndvshtrim i shkurtr i prgjithshm rreth asaj q dihet tashm pr metoden Just in Time (JIT). Le t shohim disa nga Avantazhet dhe Disavantazhet e ksaj strategjie inventarizimi.

1.3

Avantazhet

1.3.1 Sistemi i inventarizimit "Just in Time " i krijon

mundsin kompanis t ket kontroll m t madh mbi kostot duke perfituar kshtu kosto m t ulta
N kt filozofi manaxheriale inventaret shihen si kosto rrjedhse dhe jo si mundsi pr t shtuar vlern biznesit si ndodh n metoden tradicionale. Duke qen se firma prodhuese posedon materialet e duhura n kohen e duhur, n vendin e duhur dhe n sasine e duhur, ather kompania arrin t kursej mjaft kosto sepse ajo nuk mban lnd t par ose produkte t gatshme n inventare. N kt mnyr, ajo nuk ka nevoj t mbaj magazina t mdha pr t depozituar kto materiale, duke kursyer kshtu koston q lidhet me kto magazinat si mund t jet qeraja e ndrteses ose mimi i ndrteses dhe ndriimi i ndrteses q i shrben firmes si magazin, si edhe mirmbajtja e ktyre depove (poashtu edhe shpenzime t tjera q lidhen me kto magazina). Gjithashtu, nj tjeter kosto q nuk figuron n shuma domethnse n metoden "Just in Time", sht edhe kostoja e mbajtjes s inventareve. Kjo do te thote qe nuk ka kosto t tilla si mirembajtja e materialeve t magazinuara dhe kosto t tjera q lidhen n kt. Nj rol tjeter shum t rendesishem n kt aspekt, luajn edhe kostot e fuqis punetore. Kostoja e fuqis punetore q rezulton n kt strategji inventarizimi sht m e vogel se n strategjit e tjera. Themi keshtu duke konsideruar faktet q permendm m siper. Pra meqe organizatat nuk kane nevoja t mdha pr magazina, prandaj edhe nuk ka nevoja pr personel q punon n kto magazina ose kto nevoja jan shum t vogla. E njjta gj mund t thuhet edhe pr nevojen pr personel n lidhje me mbajtjet e inventareve. Gjithashtu n rastet kur nuk ka krkes t mjaftueshme n treg pr produktet e kompanis edhe pun sht m pak. N kto raste puntoret, apo nj pjes e tyre, nuk kan pse t vazhdojn t punojn, ose orari i tyre i punes do t jet shum i

shkurtuar. Si rrjedhoje e kesaj, kompania nuk ka prse t paguaj punonjesit ose paga e tyre do t jet m e vogl n varsi t oreve t puns t nevojshme q ka organizata, duke prfituar n kt menyre kosto m t uleta t fuqis punetore. Po n lidhje me fuqine punetore, mund te themi se n rastet kur organizata ka t punesuar njerz t aft dhe t trajnuar pr t kryer pun t ndryshme n organizate dhe kur jemi ne rastin e nj krkese t lart pr produktet e kompanise, ajo nuk ka nevoj t punesoj punonjs shtes, por mund t aktivizoje po kto punonjs n kryerjen e disa funksioneve. Rezultati i gjithe ketyre qe u than sht se metoda "Just in Time" ofron mundesin e t paturit kosto m t uleta se metoda tradicionale. Nga kjo firmat prodhuese mund t prfitojn duke dalur n treg me mime m t uleta duke fituar kshtu nj pjes m t madhe t tregut.

1.3.2

Prdorimi i sistemit "Just in Time " bn t m shum likuiditet

mundur q organizata t ket

Sic e dim t gjith, cdo njesi materiali i pare dhe cdo njesi produkti e prodhuar nga kompania perfaqeson njesi monetare te derdhura per te blere ate njesi materiali ose per te prodhuar ate njesi produkti. Prandaj ne rastet kur kompania mban inventare te teperta ne magazinat e saj, ajo ngurteson para sepse ato inventare perfaqesojne njesi monetare. Por kjo gje nuk ndodh ne rastin e metodes "Just in Time" sepse ajo rekomandon reduktimin e ketyre inventareve. Sipas ketij sistemi, materialet e duhura per prodhim blihen vetem atehere kur nevojiten dhe produktet prodhohen vetem atehere kur porositen ose kur eshte e sigurt dalja dhe shitja e tyre ne treg. Pra perseri ketu del ne pah efekti negativ i te mbajturit te inventareve. Duke mos mbajtur inventare ne magazina, organizatat qe perdorin kete sistem, kane likuiditet me te madh parash, kane me shume para ne dispozicion per t'i perdorur per nevojat e kompanise, per t'i investuar, e keshtu me radhe.

1.3.3 Vendosja e afateve

Afatet dhe respektimi i tyre jane shume te rendesishem ne kete strategji, qofshin keto afatet per furnizim me materiale apo edhe ata te prodhimit. Kjo gje behet edhe me e rendesishme, 6

kurkompania ka marre nje porosi dhe duhet t'a dorezoje ate brenda afatit. Ne pergjithesi, vendosja e afateve te prodhimit dhe nxitja e punonjesve per te permbushur keto afate ben te mundur qe punonjesit te punojne me shume dhe te rritet produktiviteti i tyre duke arritur keshtu objektivat e organizates dhe kenaqjen e objektivave te tyre personale ne te njejten kohe (nepermjet shperblimeve te ndryshme qe mund te marrin sic jane promocionet, rritjet e pages, etj.).

1.4

Disavantazhet

1.4.1 Mundsia e largimit t fuqis puntore,

sidomos asaj m t aft
Me siper cilesuam se kompania mund te mos i paguaje punonjesit ose t'i paguaje me pak ne varesi te oreve te nevojshme te punes, kur nuk ka shume pune ose kur nuk ka nje kerkese te mjaftueshme per produktet e saj. Mire po kjo gje sigurisht qe nuk i pelqen punetoreve sepse ata kane nevoje per njefare sigurie rreth vendit te tyre te punes, e jo njher te paguhen e njher jo, apo t paguhen n varsi t nevojave te organizates per pune. Kjo situate mund te oj n humbjen e punonjesve t aft sepse ata nuk kane veshtiresi n gjetjen e nj pune tjeter qe i jep me shume siguri. Ne organizate mund te qendrojne vetem ata qe e kane me te veshtire te gjejne nje tjeter pune. Duhet theksuar se nje gje e tille nuk ndodh shpesh dhe mund te ndodh ne ata organizata qe jane te vogla, te reja ose qe nuk jane te konsoliduara shume mire ne treg.

1.4.2 Prirjet e tregut mund t mos kapen n kohen

e duhur
Mund te ndodhe qe te kete prirje te reja ne treg dhe keto prirje mund te jene te papritura ose te shpejta, si mund te jet per shembull rritja e kerkeses per nje lloj produkti te caktuar. Ne raste te tilla mund te perfitojne organizatat qe kane produkte te gatshme per shitje ne inventaret e tyre. Ato kompani qe perdorin "Just in Time" e kane me te veshtire te jene te paret qe i bejne balle prirjeve te reja te tregut sepse atyre i duhet te porositin lenden e pare dhe te prodhojne produktin nga fillimi, ne nje kohe qe nje tjeter kompani e ka te gatshem ate lloj produkti. Gjithashtu kur

kompania ka prodhuar produktin dhe eshte gati t'a hedhe ate ne treg, mund te jete vone, sepse mundet qe tregu te jete i ngopur dhe te mos mund te absorboje me ate lloj produkti. Sic shihet, ne raste te tilla fitojne ata kompani qe nuk perdorin sistemin "Just in Time".

1.4.3 Mosrespektimi i afateve nga furnizuesit

Perderisa e gjithe filozofia e ketij sistemi lidhet me te paturin e materialeve te duhura ne kohen e duhur dhe ne vendin e duhur, mosrespektimi i afateve nga ana e furnizuesve mund te jete shume e demshme per kompanine. Asnj kompani nuk dshiron t ket mungese t materialeve sepse kjo do t thot nderprerje e prodhimit. Nderprerja e prodhimit shpie ne humbje te konsumatoreve dhe ne probleme te tjera te njepasnjeshme qe te gjithe ne i njohim. Prandaj eshte mjaft e rendesishme per organizatat te kene marredhenie te mira pune me furnizuesit dhe eshtepo kaq e rendesJshme qe keta furnizues t jen serioz dhe t respektojn afatet dhe kontratat.

1.5 KRAFT

Organizimi

Just-in-Time te firma

Para pak kohesh, te firma Kraft, duheshin 184 minuta per te rregulluar dhe per te vene ne funksionim linjen e mbushjes se vazove Cheez Whiz. Sot ky operacion kerkon 16 minuta. Gjigandi ushqimor mnnd te modifikoj tashme linjen e prodhimit per tu pershtatur menjehere me kerkesen. Rezultati: produkti i mbaruar nuk do te mbetet me stok. "Ne sektorin e perpunimit te ushqimeve konsumatoret kerkojne sot nje varietet me te madh produktesh, gjithnje me te firesketa, shpjegon Edward Smeds, zvndspresident i prodhimit dhe i teknologjis se Kraftit. N nj uzin n Kebek, vetem rregullimi i disa bulonave ne linjen e Mbushjes bri q t reduktohej koha e prodhimit. U modifikua, gjithashtu dhe sistemi i shinave, me qellim qe te mbushen me shume forma ne te njejten linje." N kt mnyr, prodhuesi nuk sht m i detyruar t prgatit m par pnodoktet dhe pastaj ti vendose n depo. Ai mund t prodhoj n kohn q merr krkesen. "Just-in-Time" (JIT) nuk sht nj filozofi e re orientale, por nje teresi teknikash konkrete te cilat lejojne te prodhohen ne momentin e duhur dhe ne kohen me te shkurter te mundur.Produktiviteti i uzines rritet automatikisht, perderisa ky lloj 8

manaxhimi synon te reduktoj kohen per prodhimin e nje produkti dhe eliminon shpenzmiei e magazinimit te prodhimit, qe duhet te livrohet apo te mbarohet. Sipas Andre Telmose, inxhinier konsulent tek firma Arthur Andersen (nje firme e specializuar per organizimin e prodhimit): Parimi i madh baz i ketij sistemi konsiston ne kalimin e prodhimit n mas n pjese me te vogla, jo ne funksion t shitjeve t parashikuara, por n funksion te porosive t bera. Shume veta mendojne gabimisht se "Just-in-Time" konsiston, para se gjithash, ne reduktimin e stoqeve duke detyruar furnitorin te livroje pjese te shkeputura apo materiale te para ne momentin e duhur me qellim qe te reduktohen stoqet ne linjen e prodhimit. Ne fakt, behet fjale se pari, per te organizuar prodhimin n mnyr q t reduktohen stoqet n linjen e prodhimit, n saje t nj konfiguracioni m t mir t linjes se prodhimit, nje pakesimi te kohes per venien ne funksionim, nje reduktim i mirembajtjes se produkteve, etj. Prsa u prket negociatave me furnitoret pr t marr produktet n kohen dhe ne vendin e duhur, keto bhen ne etapen e fundit t implantimit t sistemit. Just-in-Time nuk sht nj formul q mjafton ta zbatosh n nj ndrmarrje duke e adoptuar ate me situaten e saj t veant. Duhet q do her t gjenden menyra qe do t lejonin ndryshime pr mir n operacionet e prodhimit. Midis shum kombinimeve duhet t gjendet menyra m e thjesht pr t shpejtuar prodhimin. "Ndryshimet variojn shum sipas tipit t prodhimit. Por n baz t Just-in-Time sht koncepti i njesive prodhuese n forme U", shpjegon M. Godard, profesori i industrise ne shkolln politeknike. Kshtu, pr t prodhuar 10.000 tavolina ne uzinat tradicionale amerikano-veriore, etapa e par konsiston ne kalimin, ne linjen e prodhimit, te 10.000 syprinave te tavolinave, me qllim qe te pohet cepi i poshtem i majte me trapanon numer nje. Pastaj vazhdohet ne linjen tjeter pr t bre vrimen e poshtme djathtas, me trapanon numer dy. Njesia prodhuese ne forme U sht thjesht nje linje qe rigrupon pajisjet e ndryshme, trapano, freze, etj. Njesia, nj form miniuzine, lejon t prodhohen t plota t gjitha njesite te cilat do te montohen dhe do te livrohen. Futja e procedurave te reja i detyron prodhuesit te rishikojne te gjitha etapat e prodhimit duke filluar nga pajisjet. Aktualisht, kur procesi i prodhimit nderpritet per arsye te prishjes se nje pajisjeje, krkohet tekniku. Ne uzinat e se ardhmes do te jen vet punonjsit ata q do t

riparojne aparatet. Ata duhet te njohin funksionet jetesore te makines. Nga kjo del nevoja e blerjes se pajisjeve qe jan t thjeshta pr tu kuptuar dhe e investimit n formimin e punonjsve. Burimi: Frechet, L, "Le juste-a-temps", Commerce, maj, 1990, (ekstrat)

Konkluzione:
N lidhje me trajtimin teorik , duke u bazuar n avantazhet dhe disavantazhet q dham m sipr, mund t themi se strategjia Just-in-Time sht mjaft e favorshme.Por pr ta prdorur m s miri kt metod dhe pr t marr vetm anet e saj pozitive, duhet njohur shum mir filozofia menaxheriale e saj. Gjithashtu duhet pranuar se kompanit q perdorin kt metod duhet t ken nj far madhsie dhe integriteti n treg n menyr q t prballojn krkesat e tregut sa m mir.

Ndrsa sa i perket zbatimit t Just-in-Time, n vendet m pak t zhvilluara nuk sht i perhapur adoptimi i kesaj strategjie. Disa arsye pr kt, gjithmon sipas kendveshtrimit ton, i permendem me lart. Ndoshta perdorimi m s miri kesaj strategjie (Just-In-Time) do t ndihmonte disa nga bizneset prodhuese t vendeve me zhvillim m t vogl.

Bibliografia: http://en.wikipedia.org/wiki/Just_In_Time_(business) http://en.wikipedia.org/wiki/Just-in-time_compilation http://www.ifm.eng.cam.ac.uk/dstools/process/jit.html http://en.wikipedia.org/wiki/Dell http://www.lotsofessays.com/viewpaper/1695821.html http://www.brainmass.com/homework-help/business/information-systems/149142

10